Informazioni su questo libro

Si tratta della copia digitale di un libro che per generazioni è stato conservata negli scaffali di una biblioteca prima di essere digitalizzato da Google
nell’ambito del progetto volto a rendere disponibili online i libri di tutto il mondo.
Ha sopravvissuto abbastanza per non essere più protetto dai diritti di copyright e diventare di pubblico dominio. Un libro di pubblico dominio è
un libro che non è mai stato protetto dal copyright o i cui termini legali di copyright sono scaduti. La classificazione di un libro come di pubblico
dominio può variare da paese a paese. I libri di pubblico dominio sono l’anello di congiunzione con il passato, rappresentano un patrimonio storico,
culturale e di conoscenza spesso difficile da scoprire.
Commenti, note e altre annotazioni a margine presenti nel volume originale compariranno in questo file, come testimonianza del lungo viaggio
percorso dal libro, dall’editore originale alla biblioteca, per giungere fino a te.

Linee guide per l’utilizzo

Google è orgoglioso di essere il partner delle biblioteche per digitalizzare i materiali di pubblico dominio e renderli universalmente disponibili.
I libri di pubblico dominio appartengono al pubblico e noi ne siamo solamente i custodi. Tuttavia questo lavoro è oneroso, pertanto, per poter
continuare ad offrire questo servizio abbiamo preso alcune iniziative per impedire l’utilizzo illecito da parte di soggetti commerciali, compresa
l’imposizione di restrizioni sull’invio di query automatizzate.
Inoltre ti chiediamo di:

+ Non fare un uso commerciale di questi file Abbiamo concepito Google Ricerca Libri per l’uso da parte dei singoli utenti privati e ti chiediamo
di utilizzare questi file per uso personale e non a fini commerciali.
+ Non inviare query automatizzate Non inviare a Google query automatizzate di alcun tipo. Se stai effettuando delle ricerche nel campo della
traduzione automatica, del riconoscimento ottico dei caratteri (OCR) o in altri campi dove necessiti di utilizzare grandi quantità di testo, ti
invitiamo a contattarci. Incoraggiamo l’uso dei materiali di pubblico dominio per questi scopi e potremmo esserti di aiuto.
+ Conserva la filigrana La "filigrana" (watermark) di Google che compare in ciascun file è essenziale per informare gli utenti su questo progetto
e aiutarli a trovare materiali aggiuntivi tramite Google Ricerca Libri. Non rimuoverla.
+ Fanne un uso legale Indipendentemente dall’utilizzo che ne farai, ricordati che è tua responsabilità accertati di farne un uso legale. Non
dare per scontato che, poiché un libro è di pubblico dominio per gli utenti degli Stati Uniti, sia di pubblico dominio anche per gli utenti di
altri paesi. I criteri che stabiliscono se un libro è protetto da copyright variano da Paese a Paese e non possiamo offrire indicazioni se un
determinato uso del libro è consentito. Non dare per scontato che poiché un libro compare in Google Ricerca Libri ciò significhi che può
essere utilizzato in qualsiasi modo e in qualsiasi Paese del mondo. Le sanzioni per le violazioni del copyright possono essere molto severe.

Informazioni su Google Ricerca Libri

La missione di Google è organizzare le informazioni a livello mondiale e renderle universalmente accessibili e fruibili. Google Ricerca Libri aiuta
i lettori a scoprire i libri di tutto il mondo e consente ad autori ed editori di raggiungere un pubblico più ampio. Puoi effettuare una ricerca sul Web
nell’intero testo di questo libro da http://books.google.com
 P

11

JXM
N. TX H

22 C3
 DE S.

ER
AS
MI

ROTERODA
MI

ADAGIO RVM

CHILIA DES QVATVOR

S
w
CVM e SESQVICENTVRIA, EX PO
e
ftrema authoris recognitione :
."
QVIBVS PRAEMISSI SVNT QVATVOR INDI
ces locupletiffimi , tam Adagiorum quàmLocorum,
tum Rerum ac Vocum in hoc Opere expli
catarum, cognituq; dignarum.
QVAE HIS IAM PRIMVM ACCESSERINT,
proxima post præfationes abundèpagella
demonftrabit.
Septe

Legy, Societatis Jesu Bambergæ j643.

EPIS

Collegiy
P
O

BASILE AE,

EX OFFICINA EPISCOPIANA, PER

Eufebium Epifcopium & Nicolai Fr. heredes.

M: D. LXXIII
.
y S
 "A
Go

ERASMVS LOQVITVR.

Perfacile eft, aiunt,prouerbia fcribere cuiuis .

Haud nego : fed durum eft fcribere Chiliadas .
ins
Qui mihi non credit,faciat licet ipfepericlum : Al

Moxfuerit ftudijs æquiorille meis .

RECENT
RUMES, TO
mlater

5
Argents

1:0318
palota

m
Latens&
TAD
TUBES TOL

MAT
ONE ON

E
ACTERE
}
 DES ERASMVS ROTERODAMVS
PHILOLOGIS OMNIBVS S: DO
At 30
I, iuxta uetusprouerbium , omni in re modus eft optimus par erat & in Hæc præfa
colligendis Prouerbijs adhibere modum: eft enim optimarum quog rerum , tio couenit
boc ftudygenerepofthac feriari: uel Multis itag, de caufisftatueram ab editioni Ana

infinita, ut 1533. in
nihil egerit qui hoc agat ne quidomnino pretermittatur,præfertim uetu- midiata
qua ferè Chi
di
ftis authoribus qui hactenus delituerunt , in lucememergentibus: uel quòd lias acceffe
tantum opera fit huic impenfum negocio , ut citius metuendum exifti- fat. In pofte
marem , nelector copiampertafus clamaret , Ohe iamfatiseft , quam ali- riore accef
quam defideraret accessionem : uelquòdhæc atas ac mens iamprofectò non eadem ab huiufmodi ferunt non
literis abborres,magis ad ea raperetur,quibus uel immori nec indecorumfit,nec inutile : uel quòd nulla, fed lo
perpenderem hocgenusflofculos ac gemmas , quibus eruditifcriptafua confueuerunt infignire, gepauciora,
plufculu haberegratia fi quis eosfibi ex authoribus non omnino uulgoproftitutis decerpat , quàm
fiexprotritis huiufmodi collectaneisdefumat. Quanquam hac caufa non deterruit Gracos , quo
minustammultiuirigraues iuxtà 2 ac eruditi,paremiologias confcriberent. Apud me quoque ui
1
citutilitatisratio , quodhanc operamplurimum conducere uidebam , quum adeluendas mendas
prifcis authoribus , tum adfubmouendasfalebras , ad quasfubinde reftitabant mediocriter li
terati.Proindequòd nunc hanc non exiguam coronidem adiecimus, magisine dolo dicam , datum
mihiquondam cum optimo uiro IOANNE FROBE Bladea quædam amicitia , que
eft efflagitationi, quàm animo meo.
nunc cum patrisfimillimo Hiero
nymoFrobenio intercedit, & par utriufq, inprouehendis optimisftudijs industriamirabilis , ut
quum interdum illisquadam negare noluerim , acfortaffe debuerim , pernegare quiuerim nihil.
Vtinam autem hac laboris portio tantum utilitatis adferatftudiofis , quàm mihiparum attulit
woluptatis Porròut nihil horum fuerit,tamen inciuiliusparumg candidum uidebatur, alijs erù
ditis, ad eiufdem argumeti tractationem accinctis nihilfacere reliqui , quiuel ingeny uigore, uel
induftriaiuuenili, uelcopiofiore uoluminum lectione instructi,fructum uberiorem ftudijs allatu .
ri
funt. Quorum conatibus adeò non est animus obftare ut uehemeter etiamgauifurusfim ,fiquis
noftram obfcuret operam. Illud modolectorem, quodiampridem admonui, nolim obliuifci:ne quid '
miretur ,
fiin hoc opere quadam occurrent diuerfis temporibus fcripta . in caufafunt crebra adi
tiones, nonfinenouis auctarijs primum enim huius argumenti gustum dedimus apud Parifio
rumLutetiam , per typographum Ioannem Philippums natione Germanum, qui tum officinam
habebat in uico diui Marci,ad infigne Trinitatis, Anno 1500. Menfem non expreßit Typogra
phus fed epistola quampræmifit Faustus Andrelinus , habet eiufdem anni decimumquintu diem
Iuny. Hanc aditionem aliquantopòst emulatus est Iodocus Badius , deinde Matthias Schurerius
Argentorati :posthac opus ad iustiuoluminis magnitudinem adauctum , Venetia adidimus a
pud Aldum Manutium Anno 1508. Aldinam aditionem me infcio amulatus est Bafilea Io
annes Frobenius : à quoplusfepties excufum eft idem opus, at nunquamfine acceßionibus. Quo
niam autem hocfcripti genus conftat industria hinc atg hinc decerpendi, non ita multum laudis
tulerit,quiprimus apudLatinos aggreffusfit apoiïoλoyev : nififi quidpromereatur, iudicandi
tractandig, dexteritas. Si quisproferet aditionem uetuftiorem eaquam oftendifuiffeprimam , ei
·lubens hoc laudis tribuero, quod illi non illiberalis cogitatio ante alios uenerit in mentem. Et fanè
mirum est,quum apud Gracos tot clarißimifcriptores exprofeffo tractarint hocgenus, apudLa
tinos nullum extitiffe uel è turba gramaticorum, quifimile negociumfufciperet: quum, meafen
tentia,Latinorum horti non minus uernent iftiufmodiflofculis quàm Græcorum: fed nefcio quo
pactoGrecorum admiratiopropenfior effecit,ut Latinifua uideantur habuiffeneglectui. Alio- Latinos Grę
quinonuideo, quam ob rem Virgiliusfit Homero & Hefiodopofthabendus, aut Seneca, quifquis is cis non ce
dere.
fuit,Euripidi,autPlautus & Horatius Ariftophani. Nam M. Tullius, quod ad hancfane rem
attinet, longèfuperat Demosthenem. Quifquis igitur hocprimus apudLatinos aggreffus eft, rem
necilliberalem uec infrugiferam aggreffus eft. Iam biennium exierat,ex quo Lutetia operis huius
guftumfueram aufpicatus: quum Louany agens fortè ex Hieronymo Buslidio, qui tum recèns ex
Italia uenerat, nactus
fum libellum, adagiapollicentem. in eo comperiprouerbiaferèfeptuagin
ta,è Latinorum,præfertim Philippi Beroaldicomentarijs collecta. contuli annum ac diem. annus
* 2 erat
 LAIMERAIHA

AD LECTOREM .

erat idem, fed aditio mea tribus menfibuspræcefferat: &res ipfafatis declarabat, neutrum alte ETF
ritumfuiffe notum,fed ambobus eandem cogitationem incidiffe in mentem. Itag, fi quid refert,
•quis primus hoc argumentum attentarit, uterg
, nostrumprimusfuit:fi
primus eft, qui neminem
eftfequutus. De Latinis loquor. Quòdfiauxitprouerbia, quiplura adidit, ego nimirum auxi,qut
primaftatim aditione dediplus quàm octingenta: quorum bonampartemhauferamexfragmen
tis Diogeniani Græcis. Atpofteaquam emifi tot Chiliadas , cuiuisprocliuefuitfuis collectaneis
aliquam acceßionem adiungere, quam profiteatur ex bonis authoribus effe decerptam , nec men
tiatur tamen. nos enim Chiliadas omnes exoptimis quibufq
, authoribus decerpfimus , diligenti
nomenclatura,ficutipar est, indicantes, quidcuiferamus acceptum : adeò ut nec Apoftolium de
• bita laudisportionefraudauerimus: tantum abfuit, ut meplumis alienis uěditare uoluerim. Hac
indigna ducerem que commemoretur, nifiuiderem boc àquibufdamagiferiò,ut primi hoc exem

EL
7
plum induxiffe uideantur : ab alijs , ne quidex meis Chiliadibus uideanturfumpfiffe mutuò ,fed
rem totamfuis aufpicijs ,fuog Marte confeciffe. Atquifidecerpunt ex uetustis authoribus que

115
produnt,quum in his refideat infinitaprouerbiorum copia que nos prætermifimus : quur hispra fccomf

ILT
teritis tam multa congerunt à nobisprodita, tampauca adferunt nobis intacta ? Quurtam rare Mour
citant authores ànobis non citatos? Etfiquidpaululum nouent:an credunt illicò bene dißimula
*tumfurtum,fiueteribus ollis nouas affigant anfas? Si noftra non legerunt, quafronteprofitentur

TA1
fe nihilhabere mecum commune?Si legerunt, ac dißimulandumputant, certè diligentia & dexte

ELI
"
ritatetractandiperficiendum erat, ne cuifuboleretfucus. egofanè quanquam ita uerfatus uideor
CHARITY
in bonis authoribus, ut non magnoperefit opus exrecentiorum mifcellaneisfuffurari: tamen nul
lus eft hodieliteratortam triualis, quinfilibellum aderet adagiapollicentem, dignaturusfim eum Dinamar

lectione : quòd uerèdictumfit, nullum effe librum tam malum, unde non aliquid bonipoßis decer- ¦
pamalio

ELF
LET
pere. Nelle legere eos quitractant argumentum commune tecum, turpis eftarrogantie: dißimu
lare quum legeris,turpioris eft ambitionis: inficiari beneficium,turpissima ingratitudinis.Hac il
lorum caufa dixerimpotius quàmmea. Nam quod ad meum attinet animum , terá quaterý
,li mosolin
berum omnibus effe uolo, cudere ac recudereprouerbia,
feu noua uelint,
feu malint uetera.Si idfe
serint me infelicius , nihil offecerint meo nomini :fed admotapurpura deteriorpurpuram meam
illuftrabitpotius.Sinfelicius,gratulabor communibusftudijs , & in his mihi quog. Nec addubito, desidere:

quin hocfeculumplurimos habeat iuuenes,qui me ualeant in hocftadioprecurrere palma in me

dio est , arripiat quipoteft. Sedde hispluraquàmftatueram. Vnum eft in quo mihi
fortaßis opus
erit lectoris aquitate. Quoniam toties ex longis interuallis aditum eft hoc opus,
non arbitror ubique uitatum , ne repetantur eadem.
Vale quifquis es amice Lector.
mactaseff

NOBL introdu

probaui
NOBILITATE GENERIS

ET VIRTVTE ILLVSTRI VIRO , D. RHEINHAR

DO A SYCKINGEN , IO AN . IACOB VS
GRYNAEV S S. D.

I punctum omne tulit , qui mifcuit utile dulci : o

mne ,profecto, punctum , in Philologiæ Comitijs,

Dijs, (uthabet prouerbium) hominibusq; plauden

tibus,Phoenix ille Germaniæ Def.Erafmus Rot.editis

fepeq ;locupletatis Adagiorum Chiliadibus, tulit: ac

eadem opera
· óop cùm diligetię eruditionisq;

fuç,tum fidei in promouendis difcentium ftudijs, toti pofteritati ad

mirandum, pofuit. Etenim, que Virille extra omnem ingenij aleam

pofitus,multorum annorum uigilijs,iudicio delectuq; rerum fingu

lariadhibito , in anovilì congeffit, inq; Centurias & Chiliades ueluti

quafdam claffes digeffit, ut ufibus fuis priuatim feruirent: ca uniuerfa,

plenamanualoves Philologię cadidatis largiri, opibusq ; fuis ino

piam aliorum fubleuare, predicando ad omnem pofteritatem exem

plo , uoluit. Sanè cum magne parti eorum , qui doctrine ftudijs ani- ,
mos olim appulêre, ponovias Tacop claufum effet, & è Perotti

Collectaneis & Angeli Politiani Centurijs ingeniorum opes peten-,

deuiderentur , nec nifi eminus & quafi per tranfennam , eas uidere li- ,

ceret:Erafmus admirabili fagacitate mentis, & plufquamHerculano

7
7
labore eius clauftra aggreffus eft, & iudicij acrimonia uelut claue qua

dam aperuit, repagula obftantiafuftulit, foresq; uelut diuina uirgula

tactas effregit,luceq; linguarum, Græcæ inquam &Latina, illata, ac

introductis in eius poffeffionem earundem Mufarum emulis , reipfa

probauitid quod παροιμιαζόμενοι dicere folemus: ἀνεωγμέναι μεσῶμθύραι .

Hocoop uiri incomparabilis beneficium , aurea propemodum

ætas (filiteras , quæ ab humanitate celebrantur,fpectes) fecuta eft.Lin

guis enim &optimis artibus quafi poftliminiò reftitutis,Barbaries ex

Europæis Academijs magna exparte profligata eft, & ex facris iftis uir

tutum &doctrinarum Gymnafijs, tanquam è Troiano, quod aiunt,

equo , fubitòin Philologiæprofcenium progreffi funt ingenijs , elo

quentia & doctrinæ liberalis ingenuæq; cognitione, celeberrimi ui

ti , qui Erafmi , uelut podium exemplo &inftitutione moti , fuam

finguli Spartam exornare , doctrinæq; lampada non modòin Philo

logiæ ftadio alijs præferre,fed etiam ftudio uigilantiaq;fua egregiè il

luftratam , pofteris tradereftuduerunt. Equidem non mefugit , Mo

narcharum quorundam magnificentia , & aliorum inferioris ordi
7
nis Magiftratuu liberalitate, pullulantia primùm , mox etiam herbe-
3 fcentia
 EPISTOLA

fcentia Mundi fenefcentis ftudia, mirificè aucta, & ut propogay por

fent,adiuta fuiffe: ac hanc beneuolentiam & munificentiam erga c

-
› ptimarum literarum &linguaru Myftas magnopere probo & requi

ro. Veru quem tandem exhorum omnium numero dabis , qui uel
jikin
Sidana numeras, uel docetibus & difcentibus fedes & hofpitia con

cedens,tantum preftiterit, quantum Erafmus hoc Adagiorum opere

cofcripto & euulgato præftitit , profuitq;. Magiftratus enim munifi

centia, docentibus præcipuè, ac non nifi paucis difcentibus prodeffe

poteft:cum interim huius uoluminis utiliffimi,uelut ampliffimi fer

tiliffimiq; fundi ufufructu, omnibus quotquot ufquam funt in orbe

1
Chriftiano Philologis , uelut opibus partis , uti &frui conceffum fit.

Vtinã uerò tantum fit in nobis (qui meffe ea fruimur, cuius femetem ›

maiores noſtri in avioli fecerunt) ftudium, in illis quæ à Patribus in

uenta funt, exornandis &augendis, quantum olim fuit in ijfdem in

Las
ueniendis, inq; luceproducendis: non certè tantum effet periculum , A
nefortè pofterorum focordia & fcelere intércidant, queuigilantia &
JUL
labore Maiorum longè maximo parta fuêre.

Operofum autem mea quidemfententia foret , huius operis utili

Mater
tates uel percenfere , nedum fando capésopop explicare : cum de ijs di
Buy Coun
Cturo ftatim occurrat illud πολυθρύλληγμ : τίπρῶγμ , ἢ τίύσα ]ον καταλέξω ;
poliam
Præcipuas tamen, uelut exerto digito monftrabo , ut Philologiæ ftu
BRIONI
diofo,fi fieri queat,calcar animumq; addam , ad eius diligétem mul
amalant
taq; lectionem. Principiò,fi cui cordi eft Græce & Latinælinguæ co
MadeT
gnitio , habet in hifce Adagiorum explicationibus infinita propè ea

rum linguaru adminicula & progymnafmata , tum in luure fermo

nis genere , tum in oratione foluta. Vocum fimpliciu & coiuctarum Elesno

daizurio
fignificatiões & lupaofs paffim adnotauit & expofuit Erafmus. Exem

plis etiam, quomodo de rebus,perfonis & factis ,feu ferijs feuiocofis, Equels
Ahronic
oratio inftituenda fit, & quo pacto Græca Latinè reddenda , edocuit.
Erimas
Hæc omnia magnú habere ufum , & digna effe quæ in artificũ operi
' bus accuratè obferuetur, & ad ufum in imitatiōe transferatur , nemo ForLe

nifi prorfus avançáßŋ] negabit.Scio quofda afperitatem in carmine

menda
pagendo ,aut etiam in Rhomanum fermonem trasferendo, perftrin

gerefolitos :quibus nihil aliud refpondere libet , quàm hoc unuEraf upanc

mo homini occupatiffimo , diuerfisq; temporibus ifta fcriptitati ui were&t

tio dandunon effe, quòd citra anxiam & fuperftitiofam diligentiam,

quædampoëmatia Græcanica, uerterit dualisop. Maluiffe etiam ui jahisu

detur imitari in carmine pangedo Flaccum, quàm Nafonem: camq; Thro

Fun u
mur
qua quærebatHoratiani carminis laudem affequutum effe , Lodoui

cus Viues auctor eft. Secundò, fi res ipfas,hoc eftphilofophicã quan deas

dam
 N V NC V PATORIA.

damPhilologiam ſpectes , in hifce Adagiorum promptuarijs pluri

maoccurrunt , ad dicendi arteis , ad doctrinam Ethicam , Phyficam,

Logiſticen, Muficen pertinetia, quæ à Philofophiæftudiofis non fine

fructu &uoluptatelegi folet.Non equide ignoro,folidam illa Philo

fophiam,que circafermonem, mores &naturæ obfcuritatem uerfa

tur,ex Ariftotelicis fontibus præcipuè petendam.Sed tamen cum ex

pediat,à feuerioris illius &folidioris Philofophiæ zweig , animum

fatigatum , interdum laxare quodammodo & exhilarare, comodif

?
fimè maximoq ; cum fructuin hifce Philologiæ capis , ceu hortis He

fperidum,id fieri poffe adfirmo . Tertiò,anyia ilifi fortè ad mo

res formandos uitamq; rectè inftituendam , requiris , ne illa quidem

defiderabis in hoc Opere. Etenim felectiffimarum , deuirtutibus &

uitijs,de uitæ humanæ conditionibus , de officijs , fententiarum opu

lentiffimum Copiæ cornu tibi fubminiftrabit . Acea de cauffa initio

huic Toys Prouerbioru, Erafmum manus admouiffe reor, ne ui

delicetperiret Thefaurus Sententiarum Moralium, quem collegerat

cum genus omne bonorum Auctorum , arguta apis inftar perluftra

ret,& è multis optima feligeret,inq; Taophocce congereret. Quan

tam autem gratia habeat arguti, concinni,breucis aphorifmi demo

ribus &uita iuxta decori norma inftituenda,nemo non uidet . Quar

tò plurimum etiã cõducit lecturo ueteres optimosq; Auctores , Pro

uerbioru Chiliades non tantu delibaffe,fed etia penitùs imbibiffe, &

familiariternotas habere. Agnouit hoc &Lodouicus Viues, cuius in

lib.3 . de Tradendis Difciplinis hæc uerba funt : Erafmi Adagia, quod

opus affuefacere poteft lectioni magnoru Auctorum , ut ad eos ado

lefces non ueniat omninò rudis ac nouus.Hæc ille. Quomodo enim

obfcuriores loci illuftrandi fint, & corrupti fcribaru incuria corrigen

di, quæ legaλaa tum generalia tum fingularia , in lectione bonorum

libroru obferuandafint, multis exeplis in medium productis, docet

Eraſmus. Pluribus non libet de utilitate huius operis agere : cum fuf

ficiat Lectorem monere , profuturam eius lectionem non modò ad

linguarum &Philofophiæ cognitionem,fed etiam ad uită rectè infti

tuenda,& ad legendos cufructu optimos quofq; Auctores . Supereft

utpaucis oftédam, qiucuda & fuauis fit Adagiorum lectio. Profectò

uerè & fcitè Philippus Melachthon , uir perpetua memoria & bene- ,

uolétia omnium eruditoru digniffimus, pronúciauit: Viuet Erafmus

inhis utilibus operibus,in Noui Teftamenti interpretatione, & in eo

libro qui eftuelut Copia cornu , in quo ta uaria eft & dulcis Prouer

biorum interpretatio : quemlibrumut fæpe multumq; legatis , ual

deuos adhortor. Duo autem funt, quæ librorum lectioneiucundam

*
4 reddunt,
 EPISTOLA
↑ ki
the
reddunt , Oratio & Rerum uarietas . De Oratione nihil aliud dicam,

'quàm eam effe Erafmianam,hoc eft Latina,perfpicuam, omnis gene

ris figuris, enigmatis,allegorijs, ceu flofculis & emblematis teffellatis

exquifitis inftructam ornatamq;. Etfi autem Critici quidam immo

NEW
dicas effe delicias aiunt, &modumin congeredis &ufurpandis pro
n
alacio
uerbijs defiderant: reueratamen in fcyrpo nodum quærunt, eaque in

oratione Erafmi fuperflua effe affirmant, que in cibo potuq; uelut ne

ceffaria requirunt: uidelicet nefit infipidus,immundus , fqualidus. Vt

pitincer
› autem doela equeftris pedeftrem , & hanc curulis fubleuare folet:

feu, ut Plutarchi uerbis utar , mỡs µlì nægàylŵũ, πopízal de ñàjà

rlù dáλæosap ÿAs : fic oratio Latina Græcam in hoc opere excipiens ,
Blo
pedeftris etiamfolutam , & hæc illam,facit ut nunquam non fit dul
cis & iucunda eius lectio. Porrò Romani fermonis ftructura concin EREPO
CO
na, elegans, illuftris , fi cui admirationi & uoluptati non eft, nec tam

efficaciter aureis animumq;, quàm Mufica harmonia, ferit & afficit:

Amona
nę eum Bœotum craffo iuraffes in aëre natum.Porrò,Rerum pulcerri
enu
marum & utiliffimarum quæ inhoc opere occurrit uarietas , non po
teft non effe iucunda. Rectè Ariftot. lib.2 . Rhetor. ad Theodecten ait:

καὶ τὸ μεταβάλλιμἡδὺ, ἐςφύσιν γίνεται μεταβάλλειμ . αὐτὸ ἀεὶ ὑπερβολὼ ποιεῖ οι Manddel

μαθεσώσης ἕξεως ὅθεν εἴρηται,μεταβολὴ παύτων γλυκὺ . Facithucfeftiuaillae pycam

pagoge apud Comicum uetere , qui feruulum cum hero Chremylo Is Erafm

ita loquentem introducit : Beratering

τῶνμεν γδ ἄλλων ἐπὶ πλησμονή . entatend

ἔρω Θ .κάρ.ἄρων. λζ.μεσικῆς. κάρ. τραγημάτων.
23. τιμῆς .κάρ .πλακέν]ων. λζ . ανδραγαθίας , κάρ . ἰχάδων .
χς . Φιλοκμίας . κάς. μάζης.λς . ςρατηγίας. κάρ . φακῆς.
Quemadmodum autem in hifce alijsq; rebus propè omnibus , ua imilucub
rietas & uiciffitudo iucunda effe confueuit: ficin Paroemijs quoq; ea

dem gratiam habet incredibilem. Videas quofdam libros, in quibus Tibia

fingularis eft doctrinæ methodiq; neißea, inuitare quidem diuq; de fixatraisI

tinere obftupefcentem & rerum cognofcedarum ftudio exardefcen
mattyp
tem animum:quem tamen acie ingenij nonnihil obtufa acriore con
remHenr
fideratione rerum , defatigatum &ftupentem uel dimittant, uel non bellorum
fine tædio remorentur. Huius uerò libri is eft genius, ea gratia, ut per- ·
reduce&
fpicue utilisq; doctrinæpollicitatione,non modò blandè inuitet Le
Sum 11

?&
torem , fuauiterque uolentem detineat, dum plura habet in receffu,
Compre
quàm in frontepromittat: fed etia alacrem, & ad relegendum prom

ptum,dimittat. Continet Prouerbia, yváμas, άxqliyuala , facra & pro

E aurer
fana : item Hiftorias, Apologos ,Encomia illuftrium in Repub . & Ec
mfuer
7
7

clefiauirorum : Vitiorum etiam reprehenfiones, aliaque non minus imde

ck
utilia quàm iucunda. Libet autem Guilielmi Budæi , clariffimi uiri,
uerba sugade

1
 200

NV NOV PATORIA.

uerba adfcribere, que in eius quadam Epiftola (que inter Erafmianas,

lib.2.Epiftolarum extat ) legūtur: Etenim ut mittam,ait ille, Panegyri

cum &Chriſti Militem , multorum eius operum nobilium nomen

claturam , & Morias Encomium , quod Studiofi ferè habent in deli

1 cijs:certè cum Iliadem ( ut ita loquar) illam lepôrum Græcorum iu

xtà Latinorüq; lego , quæ Paroemiæuocantur, nuncLogothecam Mi- ,

neruę mihi uidere uideor,nunc Mercurij Salinum, quem Logium ap

pellant, arte eximia fabrefactum , & in quo tamen ipfo materia cùm

opificio certet,unde fales candidiffimos Oratoria Comicaq; facúdia

' adufus dicteriorum fumat : nunc Pithus delicias & condimenta, uel

Suadę medullam: interdum uiſendam quandam copiofamq;fupel

lectilem, longo interuallo promptam (fitamen unquam fic confer

tim prompta eft) in taberna ampliffima expofitam,prædiuitis cuiuf

dam inftitoris , cloquentiæ ordine defcripta digeftamq; decetiffimè.

In co uolumine inuenias duarum elegatium Matronarum , Poetica

&Oratoria artis cultu,mundicias & ornamenta,ornatricisq; earum,

quam Venuftatem uocant,pigmenta atq; lenocinia, quibus artifices

dicendi , & qui Logodadali dicuntur, fcripta quondam fua uendibi

liora reddebant. Huic duo-ngor Cuthberti Tonftalli de ijfdem parce

mijs teftimonium in Epiſtola ad Budæum occurrit. Ille , ait Tonftal

lus de Erafmo,genus omneperluftras Auctorum , Adagia uetera , pe

nètot enigmatum fpeciem reddentia , & graues Lectoribus offun

dentia tenebras , induftria mirifica , uelut alter Oedipus , Studiofis e

narrauit.Sed iam uela colligo , finemq; facio commonefactionis de

utilitate &fuauitatehuius Operis , ne actum agere, easq; uiri celeber

rimilucubrationes anxièlaudare uidear, quas nemo cordatus & eru

ditus hactenus reprehendit.

Tibi autem, Rheinharde nobiliffime , infigne hoc adagioru opus,

fuccifiuis horis à me Communium locorum gwo illuftra

tum,àtypographicis mendis repurgatum, & auctario accuratiffima

rumHenrici Stephani Annotationum , aliorumque eius generis li

bellorum , locupletatum , infcribere & commendare uifum eft : ut

te duce &
caufpice feliciffimo , Typographica Twoi toties re

natum , inpublicum redeat , quod nunquam antehac fine publico

bonoprodijt.
Victurus genium debet habere liber, utaitille.

" Eft autem is huius operis genius , ut & maioribus noftris proba

tum fuerit, &nobis qui illis fucceffimus , mirificè probetur. Annus

iam decimus agitur , cùm Tubinge Sueuorum in illuftri Academia,

tu quidem Iurifconfultos , ego uerò Theologos , utrofque fapien

tia &
 EPISTOLA
Lake
tin
tia & uirtute præftantes uiros , docentes audiremus . Ibi familiari Ban

tate καὶσυνεσίᾳ
nouvroia , , non quidem diuturna , fed tamen iucunda, & utroq; bus
noftrum non indigna,uti & frui, nobis conceffum fuit. Eam annis a
a
liquot pòft literaria 7 ipl
loonyoeia fouere & conferuare ftuduimus. mac
mily
Huicinterabfentes Tovuqnyia , fucceffit filetium, &, ut ita loquar, stri

Pythagorica xuvia: quam ut abrumperem tandem aliquando,utq; r

Expe
uirtutis, doctrinæ & humanitatis tuæ memorem me effe & amatem ,

teftarer, longè eloquentiffimum clariffimumq; internuncium, acue

T
luti Mercurium , Eraſmum , Prouerbiorum nobilem librum unàfe- .
Marum
cum adferentem,ad teabmandare uolui, qui tibi aureuelleret,mciq; ERA
memoriam refricaret. Eum tu quidem more tuo , hoc eft , fronte ex roundpo
m
porrecta hilariq; excipies,digniffimum profecto,familiaritate patro po
N C
PRI
cinioq; tuo. Non erit ille , uel inciuilis ; uel ingratus Bibliothecæ tuæ
201
' hofpes: fed prorfus ase , iucundus, eruditus, argutus : fererq; fecum entisinpa
ayadoop uupuknia, & opulentiffimumliberalis utilisq; doctrinæ Copia homograph
rocamh
cornu . Sciote hæcingentia bona, quibus animus, uerè generofus ex
colitur & illuftratur,maximi facere,& magno ftudio acquirere,ut eo
erem
rum poffeffionem , cum externorum bonorum ufufructu , coniun kpo
gas . Ideo tibi gratam fore hanc USCC
quo noftram , nobiliffimique
ones
thefauri dedicationem , haudquaquam nouo interpios doctosq; ui
Juntopa
ros exemplo inftitutam , non dubito . Sanè officium mihi facere ui
izcon
deor,fiquando memoria recolo, qui fuerint Patrum noftrorum me Sompa

moria Mecœnates & patroni optimorum doctiffimorumque uiro

rum : quos diuinitus excitatos ad repurgationem & profefsionem

coeleftis doctrine,res ipfa teftatur. Inter illos auum tuum Francifcum

à Syckingen, numerandum effe, multi & fide digni teftes affirmaue

runt. Non enim is tantùm profapia,facultatibus opum ,peritia rei mi

litaris nulli fuæ ætatis Heroum fecundus fuit: fed etiam ueræ religio

nis ftudio & munificentia erga lumina illa Germaniæ noftræ , Hul

drichum ab Hutten Equeftris ordinis uirum , Martinum Bucerum,

Joannem Occolampadium , Vuolfgangum Fabritium Capitonem,

& alios,plurimùm excelluit. Agnofcunt eruditi plurimumfe debere

Medicea apud Italos familiæ, cuius liberalitate olim uixêre celeber

rimi uiri Angelus Politianus, Marfilius Ficinus,& nonnulli alij , qui in

' re literaria illuftranda & prouehenda defudârunt. Sed multò plus fa

miliæ Syckingiæ in Germania,pij omnes fe debere intelligunt: cuius

pisevia & munificentia felectiffimis Ecclefiæ Chriftianæ organis, ad

excitanda & continuanda pia ftudia, eo temporeprofuit : quo &ftu

diorum dignitas plerifq; ignota, & religionis puritas neglecta adhuc,

immòà maxima parte hominum perofa iacebat. Quæ uerò maior ,

nobilium
 N VNC V PATORI A.

nobilium & equeftrium familiarum gloria & commedatio effe po

teft, quàm fi non tam imaginibus ,fcientia rei militaris, opulentia, &
dignitatibus ,excellant : quàm ftudio cœleftis doctrinæ , beneuolen

tià gì với erga huius profeffores, & multarum aliarum uirtu

tum exemplo ? Faxit Dominus nofter Iefus Chriftus,ut hęc decora &

ueftræ familiæ perpetuafint , & cum multis alijs Heroum eiufmodi

familijs , per Germaniam wogάdlwuerſantibus ,communia .

TYPOGRAPHVS LECTORÍ‣

Octorum omnium calculis , candide Lector , indubitatè conftat, magni illius

J
Def. ERASMI Roterod. literaturæ pölitioris inftauratorum hoc noftro fecu
D
lo haud poftremi, cùm fcripta omnia perutilia, tum uerò cum primis hoc Ada
giorü opus, omnijuga eruditionis ,lectionisq; neceffarię ac indefeffe, fiue utilitatemi
fpectes,fiue iucüditatem,thefaurum effe, & locupletiffimum promptuarium. Verùm
quia digwy áμsvóvæv, ut aiunt : facileq; eft,aliorum inuentis quid addere : noluimus
etiam hac in partetuis deeffe commodis. Curauimus itaq;, ut huic noftræ editioni,
Paroemiographi recentiores , quofcunq; habere & inquirere potuimus,adiungeren
tur.Attotum hocifta ratione & lege,ut primum omnium ipfafmet Adagiorum Chi
liades ERASMI joias , puras putas , nullibi uel addentes uel adimentes quippiam ,
tibi exhiberemus , ficuti id prioribus noftris editionibus femper eft factitatum . His
primüm &potiorem tribuimus locum, præmiffis in eafdem fuis Indicibus . Quibus
fubiccimus ceu Tomum pofteriorem , Henr. Stephani in Chiliades Erafmicas ani
maduerfiones : Hadriani Iunij, Brafficani,Cognati, & aliorum Adagia:ut ex Elencho
hocnoftro patebit. caq; omnia numero foliorum peculiariter infignito . Subiuncti
funtin hæc omnia,fub calcem operis , Indices copiofiffimi , ad normam & imitatio
nem partis prioris.Hoc igitur noftro labore, optime Lector,utere fruere ,
feliciffimè : noftramq; impenfam operam, in Relitera
ria promouenda, boni confule.

ELEN

8
 ELENCH VS ET SERIES DE

huius operis M
. NICElie
es
Bior
Def.Erafmi Rot. infuas Prouerbiorum Chilia As in a
Eiufdem Cognati noua Adagiorum appendix ad
des Prolegomena erik
fol.3 adfuarum Paramiarum Syllogen 555
prouer
Eiufdem Adagiorum Chiliades quatuor cum Adagia quædam ex Calio Rhodigino 602 d e
L i
fefquiceturia, quarumprima incipit fol.15. Adagia felectiora ex opere Polydori Virgilij LA COOG
finit ultima fol.852 606
75,
Herici Stephani in Chiliades Erafmi animad Ex Prouerbioru libro Petri Godofredi 1.C. 610 i s p e rul
m
uerfiones,ternionis CC fol. Pauculaprouerbia Caroli Bouilli 613
Appendix ad Chiliades Erafmi 97 Ex Hadr. Turnebi , M. Antony Mureti, & a
Hadriani luni Adagiorum Centuria očto cum liorum fcriptis , quadam Adagiorum mi pellen
dimidia peetia
109 fcella 617
Ioan. Alexandri Braßicani prouerbiorum ob Adagia aliquot è iurefcripto , & uaris eius in Ertame
pixla,cum appendice Symbolorum Pythago terpretibus, à Gul. Gentio I.C.collecta 62.0
ra,ex Iamblicho
288 Specimen quoddam Adagiorum , que ab lu karated
M. Grunny Corocotte Porcelli testamentum nio , Canthero & Gifelino partim collecta mueftre
2307
funt & constituta , partim adhuc colligun dagi
Ioan. Vlpÿ Adagiorum Epitome 308 tur 625
Gilberti Cognati Adagiorum ovogn , que ad Adagia aliquot Melchioris Neipei Bredéna
, quatuordecimfefe extedit 316
Ceturias ufq ni, nunquamantehacedita 632

DES. IND

dridhe

Bress

10termice

zacepakkesante sultulangLAN STOKOMEZ

 ( DES. ERASMVS ROTERODAM V S
adLectorem, de duobus Indicibus .
NDICEM literarium comperi præter omnem fpem , confufum ac mutilum , quòd ad hæc humi
lia doctiores ægrè fefe demittut . Ea res quoniam mihi quoq ; incommoda fuit, adeò ut hac de cau
fa quedam in alienum locum fuerint infulcienda , deuorauimus & hoc tædij,effecimusq; ut Index ,
&plenior fit, & accuratè digeftus iuxta literarum ordinem : nec hoc contenti,quæ obiter incidunt in
tractando prouerbio ,uel à fpecie prouerbij non abhorrentia ,uel alioquin cognitu digna , adiecimus .
Etinterdum idem adagium uarijs modis effertur , nonnunquam plura in eundem numerum conge
ro. Adhoc quoq; conducit hæc diligentia. Porrò ne quid turbet ordo uerborum , diuerfus interdum
in titulis operis, & in Indice,fcito me in Indice prouerbij fenfum ab his uerbis aufpicari , quæ præci
puafuntac peculiaria . Eminent autem potifsimùm propria hominum ,locorum ,animantium , aut re
rum uocabula : proximo loco, quod in contextu minimè uulgare eft. Exemplum primi eft , Obolus
Pafetis,Pafetis obolus :fecüdi, Ne temerè Abydum;Abydum ne temerè eas : &, Non eft cuiufuis Co
rinthum appellère , Corinthum appellere non eft cuiufuis : tertij, Bibe elleborum , Elleborum bibe:
quarti,Sæpe etiam eft olitor ualde opportuna loquutus : &, Olitor opportuna loquutus . Quædam in
quibus nihil eminebat,bis pofuimus . Huncfcopum fequens, non poteris falli, quin quod quæris in
uenias.Nec tamen tanta eft facta uerborum mutatio , quin tenuiter etiam eruditus facillimè pofsit a
gnofcere prouerbium:nec id tamen factum eft in admodum multis , nec enim fuit opus . Secundus
Index,qui fententiarum congruentiam fequitur,tumultuaria opera nobis congeftus fuit olim Vene
tiæ.Eum ut eft reliquimus : nifi quòd adiecimus multa quæ deerant . Poterant addi plures tituli : nec
paucafunt adagia quæ pluribus congruant titulis :ueluti,Dolium pertufum, dici poteft in auarum , in
prodigum,& in obliuiofum :fed creuiffet Index in immenfum. Indicauimus multa : quod fupereft,in
genijs reliquimus . Exhoc Indice quo plus capias fructus , catalogus titulorum iuxta congruentiam ,
acpugnantiam fententiarum digeftus,erit femel atqs iterum non indiligenter perlegendus .

INDEX PROVERBIORVM , SECVN

DVM ORDINEM ALPHABETI , CORRECTVS , DI
geftus , & denuò locupletatus .
1.
Acciffare, accifmus 332.6
Á ab ouo ufq; ad mala 361.4
Acciffans afinum Scytha. ibid.
B Aboriginum fecus Abronis uità 391.4
accufare defertam 147.6
lo. pag.692.b abfq; baculo ne ingreditor 569.4
acerba bella fratrum 65.6
ab amicorum conuis abfq; proœmijs & affectibus 559.b
aceruus bonorum 87.6
uijsnon diu abfti abfit clamor in colloquio aut lufu
Acefei & Heliconis opera 419.6
nendum 288.d 652.4
Acefias medicatus est. ibid.
189.a abftinenda uis à regibus 665.a
ab afino delapfus 149.4.390.b
122.b abtranfenna cibum petere 755.6 Aceffailuna
abafino lanam 349.6
ab unguibus incipere 781.4 acetoperfundere
ab afinis ad boues tranfcedere 188.b
ab unguiculo ad pilumfummum 61.b acetum habet in pectore. ib.et 83 4.4
Abdera pulchra Teioru col. 375.b Achiuos à turre iudicare X 537.4
Abderitica mens 764.b abuno diagrammate 732.4
390.4 Achilles 192.6
Abderiticum imperium 375.6 Abydena illatio
Abydum netemerè 207.6 Achilles iecit duastefferas 453.4
ab diagrammate 732.4
Abydus,Abydenus 762.6 Achilleum argumetum 192.b.689 .
ab epulo boc qui poßim abeffe ? 87.4.6 4.83 1.4
1290.6 abyffus laborum
nthis 315.6 Achillis hafta 275.6
ab equis ad afinos 188.b acala
.d 257.6
à calce ad carceres 583 äxvy
abEteobutadis ducitgenus 557.6 702.6
13 0. 4 ἀχρεόγελω ς
abhorrentis,ac deteftantis 664.a acanthia cicada
227.b äxsixános,& fimiliá 458.6
acanthida uincit cornix
ab Hymetto profectum 67.4
850.b àchytropode cibum 160.6
abiecithaftam 250.6.332.4 à capite arceffere 26.6
capiteufq; adcalcem 61.4.170.a. in Acie nouacule
abijcerefcutum,clypeum 332.4 à coelo ad terramnt 403.4
abijciendum procul 735.6 381.6
257.b acolo nonficui 772.6
abimpijs egreffa eft iniquitas 239.a anaavælver 1 47.6
1 abincunabulis 709.b ακονιτὶ
195.b Acarnici equi 7 71.6
34.6 àcarcere 4034 ακροθώρακες
abijt & taurus influam 1 ἀκρότε ] α κύμβαλα 376.8
308.4 àcarceribus 170.4
abi in perniciem 252.4
ångoxaérlεÐα
abipfameffe 758.b à carceribus ad metas 599.
351. Actij Titij idem ius 170.6
abipfolare 175.6 Acarnanius porcellus 775.4 atilabores iucundi 343.4
αβίωτΘ βία 451.b accepta candela 121.4
536.4 accerfitum malum 701.6 actum agere
àbisfeptem undis 91.d
591.4 actum est
abominandusfcarabeus 480.a.b 1 accidere alas 23.d
àbonisbonadifce 341.4.6 aculeo infixofugere
797.6 accipit & glebam erro acum
 FOOT

INDEX

acum inueniffes 620.a adorato circumactus 21.a æqualitas haudparit bellum 712.4
100.4 te
acurem tetigifti 382.b adoraturi fedeant. ibid.b ara lupinis quid diftent hap
402.a inaere pifcari, uenari in mari 122.4
ἀκήρυκτος πόλεμο 557.b à Dorio ad Phrygium Log o
adactum iufiurandum 535.6 ad pedem 466.b as alienu cepe,mulcta allium 555.6 Am Alder
760.b Aefopicus graculus 605.4
ad agnatos & gentiles deduc. 221.4 ad pedes, ad caput
ad ambas ufq; aures ad Phafim ufq; nauigauit 374.6 Aefopicus fanguis 420.4
339.4
adamantini claui adpila ubi uentum 840.6 Aefopum terere 411.h
342.6
adamantinus 192.b adpileum uocare 288.a aftate penulam deteris pape 275.6
adamantis tenerè ad Plaudite ufq; 583.a atatem,feculum,& fimil. 386.a.b
637.a
ad amußim 150.b.772.a adporcellu da mihi mutuo tres drach ætate prudentiores reddimur 654.b
mas 599.b Aethiopem lauas, dealbas, &c. 118.b
ad amußim adplica lapidem , non ad cere
lapidem amußim 392.a adpriftina præfepia 233.4 Aethiopem ex uultu iudico 241.6 s
Halo
ad aquam malus 169.a adpugnam peractare 471.6 Aethiops non albeſcit 670.6 .
ad aram confugere 809.b Adraftia Nemefis 414.b Aethna, Athõ, Aetnai 523.4.730.b
adaras 580.a Aetnæus cantharus 420.b.523.6 Hehedidbyeme
632.a adreftimfuniculum
132.a Aetoli 852.4 parentealla
ad arculasfedere 848.a ad reftim res redijt
793.a àfabis abftineto 18.4
ad afylum confugere 810.a adfaga
adbonamfrugem 458.6 afonte ducere 850.b alamaleofre
748.b adfatietatemufq;
618.b
ad caput, ad pedes 760.6 adScolonnec proficifceris ipfe,nec al Afra auis .
terum comitaberis Africafemper aliquid noui. ibid.a
ad calcem peruenire 583.4 376.a
à fronte atq; àtergo 510.4
ad clepfydram dicere 121.b.122.4 adfint dij beati 535.4
ad coronidem ufq; 61.6.763.4 adfuum quenq; quæftum , æquum est àfrote præcipitiu,à tergo lupi 5744 ht

ad confilium ne accefferis 74.4 effe callidum 620.a à frontefimul & occipitio 644.4
ad coruos 307.a adteliiactum à furijs oriundus 702.d
105.a
ad cribrum dicta à gallo candido abftineas 21.4
708.b aduerfum neceßitatem ne dij quidem
514.4 refiftunt 342.6 Agamemnonij putei 419.b
ad Cynofarges SP
addere manum 19.b Agamemnonis hoftia 396.6
140.a aduerfus folem neloquitor
άdЛýpay ibid. agas afellum 632.6
458.b aduerfus folem ne meijto.

A
ad deorum aures peruenit 419.a aduerfis austris 388.6 ayatodaimoviça 775.6
ad digituli crepitum 444.6 aduinum diferti 815.b Agathonia cantio 377.6
820.b aduiuam cutem tondere 365.b agere diris 197.6
ἀδελφίζειμ

T
à deo ficti 846.b aduiuum refecare. ibid. (327.6 αγεωμέτριτος
AyεCOMETSITos ideis εἰσίτια
civita 554.6

"
622.6
ad ephebum properare 291.b adulatore & amico nopotes eodéuti agi ferri
aderit Temeffeus genius 45.b adulterinus 831.6
523.6.561.4 agones
s us re
60.4 agnini lactib alliga caně 818.b
adfelicem inflectere parietem 83.b ad umbilicum ducere
adfelicius latus inflectere. ibid. ad ungu em 15 0.b agnos canibus obijcere 475.4
umu is atu s .6 σιν εσε 622.4
ad finem ubi perueneris , ne uelis re ad utr par 638 ἐγε φέρ
uerti 18.b Aeacidine mine agricolafemper in nouu annum diues
831.a
adfluit quod exhauritur 340.4 adibus in noftri que praua autrecta Agrippo fterilior 400.b (466.4
s
adfractam canis 165.6 geruntur 176.a.b (502.a agru imbecilliore effe oportet 758.b
ad Græcas calendas 617.6
149.a ædilitatem geritfine populi fuffragio agrum optimè colere
ad Herculis columnas Aegæum nauigat 508.b agro s alien os irrig as tuis fitie ntibus
581.4
ad hoc nati,fculpti,facti 846.b Aegeumfcaphula tranfmittere 295 . aheneus 193.b (5.08 .6
adhortantis ad gloriam 644.6 b.296.a (b.396. b Aiaci s rifus 194.4
163.6
adhuc aliquis deus refpicit nos 652.6 Aegině.neq; tertij neq; quarti 301.a. à ianua aberrare iranla
adhuc coelum uoluitur 600.6 αίπάλλειμ 690.b
726.4 ægis uenit
752

98.6
ad id quod erat opus 535.a Aegina pri.puer.optimos alit 396.b aidéoma TÑAS
ad incitas Aegyptij centum non tollerent 586.a aiyaa 5 33.6
785.b
adiurantisfefacturualiquid 635.b Aegyptij machinaru artifices 419.b aivaajap 584.a
ad libellam debere Aegyptij mali 484.b. αίξωνσύεθαι 823.6
809.a
ad lineas 170.4 Aegyptij nuptiæ 501.6 Alabanda fortunatißima 308.6
fram
ad menfura aquam bibut, citra menfu Aegyptius laterifer 586.a alabastrus unguenti huic putet 1x6,4
ram offam comedentes 3482.a A
390.b ægrèquide,fedfacimus tamen 643.a ale Theßalorum
Admeti nania 410.a agrè,fed tamen contigit 663.4 αλασκοπεύ 217.4
adminicula uitæ 666.b ægroto du anima eft,fpes eſt 365.a.b à lare ordiri 170.4.175.6
638.b alas addere 804.4 มะรุ
admirabiles in nectedis machinis Ae aqua concertatio
167.4 Winfor
gyptij 419.b aqualance 130.4.263.b. 400.a àlafforixa quæritur
admoto capite 735.b æqualem tibi uxorem quære 209.a Alastor 42.4
603.a alba auis 319.6
ad nouercæ tumulum flere 233.b æquales calculi
698.b æqualibus cyathis bibere 32.b albegallinafilius. 43.6
adolefcenturire
Adonidis horti 22.b æqualis æqualem delectat 57.a albefententia 44.4
alba

SİNFARhapk “31 mes

 PROVER BI OR V M.
777.a amicos multos habetfelicitas 578.á
141.6 allium in retibus
728.b amicos ne citò pares 17.a
albafabs allij caput
ibid.a amicos tragoedos æmulatur 605.a
albafelicia. ibida αλλοπρόσαλλο 48.4.182.4
albanota. amicum quod pulchrum 55.4
albo rete aliena captant bona oт10pάyor 733.4
0.b
620.a amicus nemo cogendus 64
180.b alma Ceres 236.b
album & nigrum nouit amicus neq; nullis neq; multis 598.a
album calculum addere 141.a aloes plus quàm mellis habet 224.a
.
ami cus falute tenus 554.a
534.6 alpha w 24.4
album panempinfo tibi amicus ufq; ad aras 524.4
.6 alpha penulatorum 367.a
bu
al di s es 141 15.6
181.a altera manufert aquam 736.b amicus alter ipfe
albusan aterfisnefcio amicus certus in re incerta cernitur
ra u dem , alterapa=
370.4.842.4 alte man fert lapi 744.6
Alcinoi apologus nem ostentat 214.4
323.6 662.6
Alcinoi menfa 570,6 amicusfidus
114 .4 altera nauigatio 553.6
alea extrema 214.b amicus lingua
aleam omnem iacere. ibid. alterafcabit,altera ferit s
amicus magis neceffariu quàm ignis
192.4
aleluporum catulos 121.4.304.b alter Hercules 326.4
er s 71 1. 6 aqua
13.a alt Ianu • amicus non eft qui eße deſijt 299.b.
alga uilior um Charontis
alia aftate,alia hyeme 200.a alter pedem in cymba 356.4
habere 294.6
aliacomittenda,alia cælanda 662,b amictu euitare tela 329.6
altius Orom edon te 83 8. a
alia dantur,alia negantur . 647.a àμ vn gi a 18 1. 6.306.b
536.a
alia Lacon,alia afinus portat 329.a àlupi uenatu or Caunius 529.6
Aly ban tis hof pit is mun era 691.4 am
aliam ætatem alia decent 651.4 72.6
amorex afpectu nafcitur
Amaa Azefiam reperit 440.4
aliam quercum excute 135.b
eæ 153.b àmortuo tributum exigere 234.4
alia Menecles, alia porcellus loquitur Amalth cornu ἄμυσοί 409.4
amantesfibifomniafingunt 359.4 äμ8σoi
503.6 (69 4. a
ἡμεσολογία 377.4
um 518.b
alia resfceptrum , alia res plectrum amanti iræ hic tyo num conf effu s 582.8
amare & fapere uix deo conceditur 1 Amp
aliauita,aliadiæta 233.4 amphidrom iam agis 70 5.6
aliauocepfittacus , alia coturnix lo= 327.4 s 70 2.6
iba ris égw
amare amicum , odiffe hoftem 359.6 äug
tur 396.a 82 4.6
qui amas teipfum , ideo nullus tibi amicus ampullacea
aliena iacis 135.6 320.6
ampullas proijcit
483.4
aliena infaniafrui optimum 342.a amußi applica lapidem , non contra
amatanquam ofurus,oderis tanquam
alienam metis meffem 117.4 299.4 392.d
amaturus
alieno choropedem inferre 319.b amu ßis alba 150.4.772.4.6
ἄμα ς ἀπῄ τερ 319 .4
alienoauxilio potentes 639.
Amazonum cantilena Amyclas perdiditfilentium 232.d
638.4 292.b
alienoferox præfidio 33 9.4
ambab.manib.ḥaurire 163.b.236.á Amyris infanit
alienopericulo cautus 342.a i p 70 5. 4
ambabus manibus largiens 236.4 duug wiva
alienis utifoleis 805.a 163b avdy Parcarum mater 342.6
ambobus pedibus fugere 39.6
alien.rigas agros,tuisfitien. 508.4 es 791.b anagyrim commoues
ibid. Amb ron 6
alienum ararefundum. 519.d αὐαιματι 147.
alijfementemfaciunt, alij metět 135.a ambrofia alendus 457.6 à Nannaco 69 2. 6
alijslingua,alijs dentes 534.4 ameles angulus 53 3. 4
643.b ambulatio iuxta mare 74.d avanaciájen
pici ens i 62 9. d
alijsprof ,nonfib 556.6 αναπεμπάζειν
alimine falutare 251.6 amens confultor 568 .d
ida oftentare
170.4 amens longus 568.b anaxyr
à linedincipere ance ps euentus rei 650.6
75. 6 ame nta ta hafte 847. b
alio cœlo natus ancillafemel,nunquam bera 753.6
in Aliomundo. ibid.a ( 163.a àmeta ad carceres 170.b.403 . 645.4
alio relinquente fluctu alius excepit amici mores noueris ,no oder. 403.d dncipitis animi 642.6
aliorum medicus, ipfe hulceribus fca amici procul agentes , nonfunt amici ancipitis concilij 92.6
ancora domus
tes 392.4.729.6 358.a
ancora non uulgari nititur 750.6
alios tragados prouocat 15.b
815.4 amicitia æqualis 1 691.6
amicitia quæ defijt , nunquã uerafuit ancora rupta .6
aliquid mali ppter uicinu malu 31.4 ra
anco iactupræu ertit deus 714
aliter catuli longè olent , aliter fues 299.6 802 .d
ancoris duabus niti,bonum
226.4 amicitiaftabilium,felicitas temperana 409.d
ancor as tolle re
tium 355.b (748.4 26.d
aliter cum alijs agendum 641.6 ancoris duabusfultus
696.b amicitias immort ale s effe oportet
αλιτήριο 3 0.6
7
617.6 Andabate
aliud cura 661.6 amicitiæ perfonam 700.6
430.6 amicorum comunia omnia 7.b. 15.a vanades
aliud genusremi 533.6
aliud in ore,aliud in corde 503.6 amicoru eft admonere mutuu 641 .4 avdpaxbes
84.6 Androclides in feditione dux 330.d
aliud noctuafonat,aliud corn.534.a amico amicus 620,6
aliud fceptrum,aliud plectru 328.b amico adulatore non potes eodem avenida ibidem .
3276 ανεμοφόρετα .
.6 uti
d ftans, aliud fedens tior 553
aliusalijs ( 697.6 ανεμώλια ,
ibidem .
aliu in rebuspræsta 648.b amico Hercule 42.b
533.4
687.6 amicoópportuno homini nihilamicis averas & av ésiol
allia fabas ne edas Ŕ 2
1

INDEX

569.b àpuro pura defluit aqua 535.6

Vigi01 327.a anus cothoniſſat
261.4
4476 ἀπύθμενα
Angeronia Volupia comes 518.a anus eriphus
233.b aqua aquæfimilis 129.6
angina uinaria 792.a anus birciffans
570.4 aqua confecrata aulicorum 92.4
603.b anus hircum olet
anguillam captare 447.6 aqua terra reddamini 7 1.6
8
anguillamcaudatenes 125.a anusfaltat
388.4 aqua hæret 125.6
anguftum & latum 805.a anusfimia ferò quidem
aquæ infcrib.iufiur.impro . 119.b b Ra
anicularum deliramenta 619.b anus fubfultans multum excitat pul

ball
ueris 447.b aqua bibēs,nihil boni parias 406.4
avidpun 147.6
ce l. 122.4.452.a
anima& uita 358.b anus uelutequus, profundam habebis aqua è pumi poftu
aqua m igni mifce re 723.6
animam debet 259.6.808.6 follam 448.a
aqua m inani ter conf umis 121.6
animo ægrotanti medicus est oratio anus unguento ne utare 447.b
212. 4 aquam infundere cineri 595.4
(5ος.α άξια το παντός
521.4 76.6
211.b aquam inmari quærere
animo quicquid ftatueris,non eueniet §i☞ Tixòs
79.4 aquam in mortario tundere 296.a
659. κοινΘ μέθες
animum abijcit 173.b aqua præterfluit 532.6
animus bonus in re mala 570 . ἄοινα συμπόσια
ua ra ng ul at fauces 283.4
animus est in corijs 621.6 apage hofpitem in tempestate 412.a aq ft
aq ui la columbam non gignut 360.4
688.4 ἀπάλαις οι 851.a
animus heptaboëus aquila in nubibus 236.6
animus in auribus 752b απ᾿ ἀκροφυσίων 705.a
ui la m rn ix ou oc at 5 48.6
225.a àpatella rapere 160.6.161.a aq co pr
Best laco
animus inpedes decidit
564.b aquilanon captat mufcas 533.4
animus præfens 660.b ad Apaturia profectus
107.b aquilam uolare doces 125.6
Annacum plorare 448.b aperirefenestram I
10 8. a aq ui la m te ft ud o ui nc it 19 9.b
annofa uulpes haud capitur laqueo aperire uiam . 6 0 2 .a
10 7 . 6 la
aqui thri pa s afpici en s 24 49.
258.6 aperire ianuam
43 4 . a la
aqui fene ct a 246.6
ανωθεν 381.b aperte Mufarum ianuæ
151.b aquilefenecta, corydi iuuenta . ibid.
πάνω και κάτω 101.a apertis tibijs
656.a aquilam noctua comparas 236.6
ανω ποταμῶν ἱδρῶν 33.a.b apertè , fimpliciterq; loqui
582.b L aquilonefecundo 388.6
annofam arbore trafplantare 118.a aperto pectore
624.b apesapum fimiles 130.4 à quinq; fcopulis defilire in fluctus
annofeniorfio
53 5.a Arabius tibicen 189.b (532.6
Annus clibanu270.4.306.a.670.b in Aphannis
. b b u m z e 174.4 ER
annus est 386.d äployⒸ jáµ☺ 270 Ara ga
311.6 nec Aram neq;fidem habet 622.4 cardbus
annus magnus Platonis 149.a aphya in ignem
annus producit,non ager 35.b aphyarum honos. ibid.et 448.a àradici bus ,ftirpib us 381.6 Scarsdale
273.4 aranearum telas texere 118.b
annusfuperiorfempermelior 592.a ne inter Apia quidemfunt
apicem imponere 344.4 araneas eijcere 723.4
anfam quærere, & confimiles meta
63.4 arare littus 119.4
phore 108.4 apina tricæq;
αὐτ ' ἀγαθῶν ἀγαθίδες 590.b , apio mollior,aut mitior 191.4 citraAratione,citraq;femente 148.a
ante barbam doces fenes 547.b apio opus eſt 492.b arator , nifi incuruus , præuaricatur
21.6 758.a
antehac putaba te habere cornua. ib. àpifcibus abftineto
antelentem augere ollam 520.4 apis hofpitem , firen amicum nunciat aratro iacularis 434.6. 731.6
293.4 446.6 Arbelas pfectus quid nofies? 448.4
antemyfteria difcedere
ante pedes 619.b Apollo quid tibi cecinit? 448.a arbor deiecta quiuis ligna colligit
ante pilosfapit 547.6.558.a apologus Alcinoi 370.4.842.a 517.4
ἀποφράδες
antequam incipias, confulto 354.b anоpgádes 569.b arbores cadunt poftfolia 457.6
antetubam trepidas 4576 αποθνίζειμ 424.6 arbor èfructu cognofcitur * 241.6
ante uictoria encomium canis 195.b dπoonvlica 341.4.778.6 Arcadas imitans 532.6
Anteuorta & Poftuorta 510.6 ἀπὸ τοῦ κινναβουμάτων 705.a Arcadiam me postulas. ibid
Anthericum metere 122 ,b ἀπροσδιόνυσο 376.6 Arcadicum germen 549.6
Anticyras nauiget 221.a apros immitterefontibus 602.b. arcanum celat 667.6
antidotum ante uenenum 724.a afínogop 477.4 ( 703.b arcem ex cloacafacere 759.4
Antiope luctus 569.a aptaprouincia 648.4 Archidamicum bellum 550.4
αὐτιπελαγεῖν 255.4 apuarum honor 311.6.448.4 Archilochia edicta 321.6
antiquior Codro 715.a apua uidit ignem. ibid. Archilochi melos 841.6
antiquior q chaos Saturn. 452.b apud aram confultare 564.4 Archilochi patria 321.6
antiquiora diphthera loqueris 133.a apud Campanos plus unguenti, quàm Archilochum teris 670.6
antiquiores Crono et Titanib. 5 49.b cæteros olei 318.4 Archimedes non poffetmeliusdefcri
antiquis debetur ueneratio 662.a apud equum & uirginem 815.6 bere 759.4
Antronius afinus 434.a
397.b apudfimum odoru uaporem fpargis Archita crepitaculum
anulum habeo 412.4 120.4 381.6
αρχιθμο
anulus aureus in naribusfuis 188.a an
apud matrem manere 802.b arétum anulum negeftato 17.4
à nuptijs pura 467.b apud měfam uerecundari n.d. 833.4 arcus tenfus rumpitur 756.4
anus bacchatur 46494.6
233.6 apud nouercam queri 752.6 ardens ueftis
Aremo
 PROVERBIOR V M.

573.4 afinus ad tibiam 692.b Atridenonfoli amant uxores 765.6 "

àremo ad tribunal
241.6 afi nus ud
ap Cu ma no s 183.b Attabas Numenius conuenerat
areopagita r r 827.4 attagen 585.6 (523.4
ta
areopagi taciturn io 82 0. a afi nus no
afi pul che
620.b attagena nouilunium 720.6
170.4.403.a afinus auis
àrepagulis 156.b afinus auriculas mouens 115.4 Att ica bel lar ia 362.6
argas 186.b afinus balneatoris 732.b Attica eloquentia 67.d
argentanginam patitur 213.6
Atticafides
argenteis hastis pugnare 434.4 fiuel Afinus canem mordeat, litemo
uebit 1 231.6 Attica mufa 227.4
776.6
argenteus puteus Atti ci Eleu fini a 397 .4
plu itu r 532.4
argentum accepi , imperium uendidi afinus com 299.6
afi nus efu rie ns te
fuf neg lig it 435 .4 Atticus aduena
V 834.6 t 242.4
336 .a afinus in unguento 138.6 Atticus afpectus
arge ntifontes
396.4 Atticus in portum 258.6
434.6 afinus in paleas
Argicollis 67.4
487.a afinus in pelle leonis 98.4 Atticus lepos
Argiua oratio
562.4 afi nus in rup em 395.a Atticus mories porrig.manu 434.6
Argiua calumnia
.4 afinus inter apes 138.b Atticus teftis 213.6
685
Argiui fures Y
ibid. attollerefupercilium 220.4
Argiuo clypeo dignus 212.b afinus interfimias.
Argiuos uides 685.a afinus portans myfteria 309.b auarus nifi quum moritur nil rectèfa
584.6 cit 744.6
Argiuum clypeum detraxit 452.b afinusfedet
audi Chelidonem 708.4
Argumfallere 147.4 afinusftrameta mauult ğ auru798.4
audiens non audit 651.6
ariescornibus lafciuiens 605.a àfitiente camelo tolle primus piper
(536.a audiquæ ex animo dicuntu r 264.b
ariesnutricationis mercedem perfol afparagi 617.b
402.a Afpendius citharœdus 289.a dues meliores nancifci 430.4
uit
336.a afpera uita,fedfalubris 663.b dues quæris 552.4
arietem emittit
535.b àuertice ad imostalos 61.b
773:6 afperior leberide
arietis minifterium 161.4
ariolari 581.6 afperfisti aquam 532.4 àuerurapere
169.d
videobλýs 250.b auferin aquam
Ariftarchusfcriptoru 142.6.143.4 517.4 aufer Mothonem àremo 531.6
Aristyllimore 798.b afpidis morfus
afpidis telum. ibid. Augieftabulum repurgare 368.d
Aristophanis & Cleanthis lucerna
751.d auguri um optimum 511.d
201.6 afpis àuiperd
557.b à uicinis exemplum habent 708.5
armenti eiufdem 604.6 κασονδΘ πόλεμο
381.6 duis alba 319,6
arrectis auribus 531.6 àftirpibus exordiri
b s 620.8
775.4 astutior coccyce 714. duis afinu
arreptacandela
638.a affamfarinam concupiuit 305.b auis ècantu dignofcitur 703.6
arripe negocij curam 801.b
546. a auis exauibu s
arripienda que offeruntur 656.6 aßiduaftillafaxum excauat 430.a
arrodere ungues 606.4 affeuerantius dicere 656.b auis mala
664.b affuetudo malorum 658.b auis optima 511.6
arrogantianonferenda 14.6
351.a.b affueuit malis 666.a (536.a auis uidit 3
ars Megarica
190.a.b àftatuis farinas exigere 234.4. auloedus fit , qui citharoedus effe non
ars,portus miferia
130.b Astydamasfeipfumlaudat 437.4 poßit 343.6
arsmulta uulpi,aft echino.
190.4 àfubeunte portum naui 536.4 auram bonam afflarefperat 624.6
artemquæuis alit terra 212.4
184.4 aurea barba dignus.
artemquamquifq; norit,& c. 328.a Ate, Lite
810. ἀταυρωζε βία 35.b aurea areis permutare 50.6
arx
aurea uerba,Venus 4 9 3.6
arxalicuius rei 296.b àteneris unguiculis 195.b
ibid.
àfacris abftinendæ manus 653.4 Athenas noctuam 53.a aurea,pro egregijs.
ασαλαμίνιΘ ' Atheni enfem Athenis laudare haud aureacompedes 368.6
546.b
161.4 difficile 297.b aureo pifcarihamo 157.b.322.d
àfartagine rapere
220.4 Athenie nfium inconfu lta temerit as aurei uiri 205.6
Ασκαρδαμυκτ
aureolus libellus 493.6
afcifce ad extremumfcientiam 598.b 148.6.217.b
or um nunc iu s rb or u 50 4.4.b
àfexaginta uiris uenio Athenienfis probus,&c. 693.b aure ue
775.4
762.b aureos mont pollic es eri 235.6
afinicaputne laues nitro 551.6 αθερίζει 212.4
afinicauda 708.4 Athon,Athones 523.4.0730.b aureus in Olym pi a ftato
m e 191.6
afinilana 122.b Athos celat latera Lenie bouis 536.b aure ueller
593 .4
afinimandibula 551.6 αθυρόγλωτ 567.4 aures nechabeo,nec tango
afinimortes 35.4.b aures occallu erunt 507 .4
532. ἀτι
1 μάγελο
531.6
afino fabulam 780. άτιμαγελεῖν 34.6.35.4.b auribus 1
arrectis
us m teneo 133. d.38 9.b
afinos non curo 717.b Atlas colum 40.4 aurib lupu
aurib usfcalpēdis deeft ociu m 336.b .
afino offa das,cani paleas 579.4 atqui non eft apud aram confultadum
auricula infim mollia or 191 .4
afinum in rupes protrudere 697.a 564.d
ulam mordicus 838.4
afinumtondes 123.4 Atraphaxis mendax 719.b auric
aurificem tefuturucredebas 464.b
afinufub freno currere doces 117.4 Atrei oculi 442.6
765.6
afinus ad lyram 115.4 ατρέμας βε 36.b auris Bataua
B 3 auris
 J INDEX

Batylum deuorares 712.a benignior pellace uulpe 704.2

$30.a
duris Bootica 814.4
634.a Bopyαijar
auris dextra tinnijt 371.b ut Bagasftas
156.b bestia bestiam nouit 783.4
aurisfupina,rigida,fublimis 144.b Bagoas 548.4
549.6 beftia cornuta
auroloquente, nihil polletquauis o Banavopayor
168.d Betam gamma perfequitur 806.6
balba non credit
ratio 548.6 bethizare,lachanizare 379.6
631.4
auro habetfuppac tu m folum 632.a balba fenectus 220.4.6
Ball nu polypus Agne delectat 55.a bibe elleborum midten das
auru babet Tholofanu 71.6.274.b 754.6
balbus balbu rectius intelligit 250.a bibe mandragoram
aurum igni probatum 694.4 333.4 abile
βάλλ᾿ ὅπως 3.69.a \ bibequinq; aut treis bestim
aurum Colophonium 532 . 5 10.6 N
Ballio 812.b bifrons lanus STALATI NG
aurum index homini 375.6.391.4 503.4
auru indice exploratu 391.4.694.a balnea Herculana 353.4 bilingues
718.4
balneator 166.6 Bionei fermones , pro mordacibus
aurum fuberatum 26 2.6
218 balneator ero mihiipfi 321.4
aufculta & perpende 640.4 biped alis moduli homunculi 716.4
balneatoris more difcedere 23.a
aufcultandum bene loquenti 844.4 192.6
250.b balneis calidis teneri 512.b bipe dum nequißimus
auftrum perculi ( 137.6
602.b barathrum 623.b bipes 379.6
austrum floribus
aut abi aut exuere
789.b barbam uellere 378.6.387.b bis ac ter quod pulchrum eſt 65.4.
bis ad eundem lapidem 129.4.247. m
- aut bibat autabeat 264.b barbanonfacit philofophum 462.a bbon.co
825.4 6.389.b
aut cucurbite florem,aut cucurbitam barbati
us
barbar ètriuio bis dat qui citò dat 229.6
287.a
435.d
barbæ tenusfapientes 75.a bisgratu quod ultrò offertur 245.6
authunc,autfuper hunc 578.b
461.a bis interimitur qui fuis armis perit
aut ipfefuifti,aut tuifimillim. 651.6 Barixinis , pro magnificè
833.4 1700.d
autmanenti uincendum , aut morien . bafilicafacinora
lus 136.d. 515.4
dum 578.b Bata 156.b bis puerifenes
aut minimè aut iucundißimè 105.b Baraniji . ibid. bisfepteplagis polypus cotuf.405.a
765.b Bithus contra Bacchium 403.6
aut minus animi , aut plus potentiæ Bataua auris
βατταρίζειμ 631.4 blace inutilior 696.6 $741924
711.6
710.6 blandius alloqui 640.4
aut morere Præte,aut occide Bellero Baranagas
3064 βλάξ 379.6
phontem 423.4 (266.6 Battifilphium
ibid. blitei,blitea belua. ibid.
aut mortuus est , aut docet literas battologia.
786.b Bocchyris 4 8.6
3
autoportet tragoedias agere , aut in Bathyclis poculum
beatum ab omni parte nil 517.b Boeotica auris 530.4
fanire 531.6
Baotica cantilen a . 4 . 530.6
autoritas diuinitus beatus non eft, eße, & c. 744.b 335
665.a
- ibid.
autor omnium & fons 650.a beccefelenus 300.b.568.a Bœotica ænigmata.
autpifcem olet,autflorem 747.b bellaria Attica 362.6 Bootica fus 256.4
266.4 Bæotici mores . ibid.a.b
aut Plato Philoniffat,aut PhiloPlato belle narras
Bellerophontes literas 422.6 Boeoticum ingenium 335.4
niffat 439.6
bellicum canere 591.4 Baoticus animus 256.4
autquinq; bibe, aut treis, aut ne qua 14
tuor 333.a belli initium 491.4 Bœotiffare 841.6
BAS
re 335.6
autregem autfatuum nafci oportere bello parta 734.4 Bootis uaticina
boli s trib us 625.6
76.d bello peracto auxilium 595.a
aut terra,aut mari 822.b bello pacto machinas adferre 504.b bolitiforor 312.4
Boriti pro uili. ibid.
aut terfex,aut tres tefferæ 353.a bellum abfq; ferro 411.4
αὐθέκαςοι boliti ponam. ibid.
308.b bellum dulce inexpertis 673.4
αὖθις αὖγε 293.b bellum haud annuncias 504.4 bolus non eft relictus 584.4
αυτοβοεί bolus ereptus èfaucibus 606.6
474.b bellum Cononi curefuerit547.b
αὐτοβομ 794.a bellum haudquaquam lachrymofum Boub ούλιο pro loquaci
βομβauri 421.a.b
αὐτόχθονες 228.6 411.4 bombylius homo. ibid.
αὐτολήςμυθοι 733.a bellum omnium pater βωμαχούματα 628.4
583 .
αὐτόθεν κατάβαλλε 579.6 bene currunt,fed extra uiam 371 βωμολοχός, βωμολοχονες. ibid.
Azanæa mala 407.4 bene dicere animo malo 503.4 bona Cillicon 387.d
206.4 A
ÄJUNT WISTO 546.6 benefacta malè locata 524.a bona Porfene
B benefacta non occultanda
230.a bona etiam offa poft panem 377.6
B Abyschorus 432.6 benefactis penfare delicta 837.b boneFortune,fiue boni genij 168.6
E

bacca egent oleo 801.b benefactorum memoria 667.b bonæ leges ex malis moribus procre
Bacellifimilis 156.b bene natis turpe est malè uiuere antur 267.4
Bacca more
a

167.d 850.d bonamixta malis 224.6

Bacchum Nymphis temperare 331.b bene plauftrum perculit 156.6 bona nemini hora eft 744.6
baculuno habes ne ingreditor 569.a benefit 606.b bona nominafiunt mala , fi nunquam
Baon malus pifcis 781.a beneuolentia intempeftiua 199.b interpelles 288.4
bata tuhyeme tu aeftatebona 619.b beneuolus trucidator 587.1
523.6 bonaperierunt
bond
 PROVERBIOR V M.
amoboas 7.65.6
664.b boues meßis tempus expectates 531.4 Cal
Calauriam pro Delo 714.6
bonafpesoftenfa 505,6 boues Solis 652.6
ar re enti 64.6
bonaterre rum boue uenari,etfimilia 434.6.731.b calc adde curr
boniadbono couiuia ultro acce= calc ar toll ere 314.6
i llas 476.6
262.4 bou clite 248.b calceos mutare 793.6
dunt
168.b βυλιμίαν
315.b calceus non tollit podagram 736.6
bonigenij βυφάγο
boni paftoris eft tondere pecus, non 531.a calceum eundem omni pedi inducere
. 618.6 βυθυσία
deglubere chas oftendere 568.d 734.4
o43.a bra us maiorpede 393.6.601.b
bonis auibus re
bracteis aureis inaura iuglan diu m calce
bonis benefacit deus 5.60.4 1516
120.b calciamenta portare
bonis bonaeueniunt 370.a putamina 50 5.4
Brafidas quidem uir bonus 562.b calcibus & pugnis
boniuiri lachry mab ile s 43 8. 4 412. b calcu lo mord ere 62 3.6
icam iurare
bonorum uirorum morbus 630.b braß 748.4 calculis omnium 143.6
382.b breuitas grata 142.4
bonorum glomil 324.6 calculos utrinq; ponere
88.4 Britannica menfa 141.6
bonorummyrmecia 726.6 calculum reducere
bonosuirosomnia decent 473.4 bubo canit lufcinie 142.4
146.a calculum detrahere
bonum eftduabus nifi ancoris 8024 in Buccam quicquid uenerit
220.4.588.6 ad calculos uocare 141.6
bonum inueni effugiens malu 501.b buccas inflare 530.a adcalculos reuerti 142.4
bonusanimus lefus grauius multò ira Budoro more ibia.
566.a calculos mouere.
145.6 bulbos quærit 394.6
fcitu r r,bon.cupediarius.391.b bulbus nihil 706.b calere infrigidis
bonu s canto profuerit 780.6
606.b calicum remiges
bonusduxbonureddit comite 231.6 bullate nuge 424.4
421.6 calidam ueruti partem
bonus èpharetra dies 448.a Bunas iudex eft ibid. calidis balneis teneri .
=
512.6
16z.b Buthus obambulat.
bonusg ;magnusq ; 701.6 calidum & frigidum ex eodem ore ef
563.6 βυσσοδομονεμ 214.6
borea ceffante 702,6 flare
120.b Byzeni libertas. calid mendum aciu m 75 5.4
bos ad ceroma с
115 .6 39 4.b
bosadlyram 173.6 calidum plusfatis
bosalienusfubindeforas profpectat Aballus arare optat calidum prandium comedifti 38.6
nábαo& 458.6 2 7.6
267.4.3 92.4 623.b caliga Maximini
κακοδαιμονᾶμ 39 a.
9 . 6
bos ad præfepe,inftabulo 2914 363.b caligare infole
bos aduerfusfeipfum puluerem mouet cada uer uiu um 787 1 . 4
846.6 Calliæ defluunt penne
cadere caufa ,formula
399 .6 calli du effe aqui eft ad fuum quem q
3 cadere in curfu 851.a
531 .4 620.4
bosapud aceruum Cadmea uictoria 450.b. 677.6 queftum
bosconfenefcit 593.4 callicyrijs plures 527.4
cæca dies, ocul ata dies . 215. 4.
27 4. 4 166.4
bosCyprius Callippides
bosexpectaaliquádo herbam 672.b 419.4 777.6
ie $46.6 callipygos
bos ephippia optat 173.b caca diuit 217.4 Calliphanes
690.d
bos Homolottorum 14 cæc afpeculatio 144. a callu m ducer e 507.4
53
562.b cacias nubes attrahens
bosinciuitate 95.4 cal umn ia Argi ua 562.4
ior leberide
bosin lingua 53.4.186.4.381.6 cæc 78 3. b cal uum uell is 45 2.a
774.b caci prafcriptio 3 96.4.b
bosin quadra argentea 625.b caluus comatus
ibid. cæco cumfpeculo nihil 776.6
bos inftabulo. 230.4.291.b caluus quumfis
291.4 uel Ceco appareat 39.6
bos in ſtabulofenex 717.b camarinam mouere .6
boslaffusfortius figit pedem 36.b. cacum infomnium 759 1
cæcus auribus & mente. ibid. camarinè loqui
282.4 camelus defiderans cornua , etiam aus
216 .b
1 boslentè autplacidè 282.4 cecus cæco dux 578.6
158.d res perdidit
bosmarinus 77 4. 6 cæcus de coloribus difp . 4 38.6
lusfaltat
cecus dux 556.b came l u s i o f a l u r i u
bos porrecto ultra Taygeton capite cam e uelfcab com p afino
cæcus iter oftendit 216.b 2 46.6
708.6 466.4 cæcus claudus non intrabunt tem= rum geftat onera
793.6
bosfenex non lugetur Ca mpana fuperbia
267 .d plu m 75 1.4 625.6
bos feptimus canalicole
42 1. 6 ce di mu s, inq; uicem præbemus crura us 2 74.4
bosfubiugum cancellis circumfcript
593 .b
botrus oppofitus bot.maturefc.530.b fagittis cancer leporem capit 228.4.380.a.b
coelum adhibere 143.4 cancrinunquam rectè ingredientur
bouem in faucibus portat 335:6
586.b
bouemfi nequeas, afinu agas 446.b coenare me doce
ca ne de or um 519.4 623.4
228.4
bouem uolentem ducito 689.b b um lepori i
Can eus inuulnerabilis a
56 3 . b canc
a n c rros
g red comoparc es as
boues meos nunquam abegerunt nec F c i n d 634.4
443.6 Cenei hafta 238.4
equos can didati eloquentia
502 .b inte r Cafa & porr ecta 96.4
bouesfolidi è clibano cãdi do ru uir orü la
nul uti lit as 597.4
113.4 candidu linu lucri caufa ducis 534.b
bouesèclibano 747.4 cefim ac puntim
200.4 791.6
bouetoto deuorato,in cauda 555.6 naupos deus candidus fermo
57 4. b us
Cai Cai a 68. b
bouisin tergore defedit canem adducis ad præfepe 376.6
i 605.b canem
boues immolare 5314 Calabr hofpitis xenia B 4

>
 IN DE X
carpet citius aliquis quàm imitabitur
capere ciuitatem 749.b
canem alens externum præter linum
capere crines 824.d 329.4
nilhabet 552.4
372.4 Caryftij Callicratis fortune457.6
canem excoriatam excoriare 350.a capere prouinciam
78.4 STARSHOU
capillis trahere 817.b Cafcus cafcam ducit
canem ut cædas,facilè inueniri fuftem
capillus quoq; umbramfuam habet cafeuhabens non eget obfonio 573.b
TE
298.4
caſſa nuce non emam 211.4 PETI
705.6 582.6 i
canens uitæpalmum 834.4 natemuspu
capite admoto 735.b caffa glande
canepeius & angue odit 473.b
511.6 caffes rodere 584.4
cane Tellenis cantilenas 407.4 capiti ne quidfuas
Caßioticus nodus 391.6
capite geftare 775.6
canes uenatici 813.b
καθημερόβιοι 223.6
capitis & inguinis diſcrimen nefcit
canes uetulos loris affuefacere 68.a 733.4.b
κατὰ χειρῶν ὕδωρ
canere ad myrtum 410.d 427.4
naτaniep 494.6
canere de Telamone Kanvos pro uano pollicitatore 553.b ‫כרים‬
562.4 61.4
cappa duplex 603.b catastrophefabule D
canere intus 289.a 604.a catella Melitaa 556.4
canes timidi uehementius lat. 634.a cappatria peßima
capra adfeftum 669.a catena negociorum 145.b.659.b
canibus agnos obijcere J 475.a
485.a Catonehoc contentifumus 819.b
cani cum balneo nibil 116.4.b capraliberæ ab aratro

ind
capra cœleftis 153.b.154.a ne Catoni quidemcrederem 754.a
cani das paleas,afino offa 579.a catule dominas imitantes 408.6
capra contrafefe cornua 40.a
caninafacundia 371.a
38.b catulus leonem allatrans 225.6
caninam pellem rodere 380.b capra gladium,cultrum
263.a capram cœleftem orientem confpexe= catenati labores 659.6
caninum prandium 668.b catinus malorum 402.d
canis N 670.6 runt
774.b capramportare non poffum,& impo, cauam Arabiamferere 295.4 Tener
canis ad cibum
nitis bouem 443.b cauda blandiri 690.4
canis affuetus corio 368.4.b
ibid.b uel Capra mordeat nocentem 231.b. cauda de uulpe teftatur 241.d
canis circum inteftina .
406.b capranondum peperit,hoedus autem caudapilos equine paulatim uellere
canis dignapabulo
ibid. ludit in tectis 407.6 230.6
canis dignafede.
ut Canis è Nilo 250.b caprarius in aftu 425.4 caudam nigra habentia ne gufta 16.a

canisfeftinans cæcos parit catulos capra Scyria 258.b cauda tenes anguillam 125.4
S
caprea contra leonem 380.b cauendum ab eo,quifemel impofuit
315.6
canis in balneo 117.a captantes captifumus 258.4 640.6
caput 61.6.296.b cauendum à potentiore 639.6
canis inpræfepi 258.4.376.6
canis in uincula 439.a caput artis decere quodfacias 744.4 cauentis clancularias infidias 635.4
368.b caput in trunco 492.b caue Thoracem 375.6
canem inteftina guftaffe
262.a caputfine lingua 271.4 Caunius amor 589.b
canis lapidem mordens

Writ
canis mafculi infinita cubilia 482.a caputfcabere,& confimilia 606.a caufa cadere 846.6
canis mendico auxilians 633.a caute loquacior 600.4
711.b caputtertium
caput uacuum cerebro V 699.6

B
canis morfus 195.a 565.b cautus enim metuit, & c.
canis panesfomnians 6700 карвозени 227.a Cecidis et Buphoniorũ 559.b.729.4
carbone notare 141.4.669.a cedro digna 693.6
canis peccatumfus dependit 560.a
527.a cedendum multitudini 655.4
canis per Phratóres ductus 605.b Carcini poemata
canis podicem infpicere 315.6 Carciniftrobili 71.4.527.a Celeifupellex 824.4
canis reuerfus ad uomitum 579.a Carcinus quoq; in rebus defperatis celeritas in malis optima 842.6
canisfæuiens in lapidem 703.6 330.b celerius elephanti pariunt 233.6
canis tanquã Delum nauigans 529.b napdamilap 221.b celerius quàm Butes 424.6
`caniftrum caniftrum uocat 334.a.b napdaμoyλúpos 282.b Celmis in ferro 527.6
6
canis uindictam 194.4 cardo rei
27.4 cenforia uirgula 143.4.795.
canis uiuens èmagdalia 688.6 καρδιοπείου 531.6 cenfura dat ueniam coruis , uexat co=
canes duos non alit una domus 313.b Cares 157.4.0 484.6 lumbas 589.4
Cannace resfiue more 448.6 in Care periculum 157.a Centauricè 526.4
Vi
Cantharo aftutior 529.b Cares iteforas 70.6 Centauris mens non ineft 480.6
cantherium infoffa 159.4.290.6 Carizare cum Care 60.a centones farcire 377.4
cantherius in porta a
147.6 HαghbαgouwTES 710.6 centro & fpacio circufcripta 786.a OLAWAZ
cantilenam eandem canis 399.a Carico more 762.b centum plauftri trabes 722.6
cantilenas Tellenis cane 1 407.a Carica mufa 226.b cepas edere aut olfacere 529.a
cantio Agathonia 377.b Carica faltatio. ibid. cepe tantufumpferis,iam uixe. 592.a
cantio Bootica 530.b Caricumfepulchrum 713.a cepis ijfdem uefci 502.2
cantionem Lityerfam canis 572.4 Carica uictima
527.4 cepis putridi nullus ufus 537.d
cantionem Telamonis canit 562.a Caricum uinum 315.4486.6
767.a cepphus,larus
cantores mentiuntur multa 332.b Caricus hircus 606.b cepphus parturit 235.4.315.6
cantoris hæfitantia tußis 471.a ceram auribus obdis ‫ܘܛ‬
carne ipfe Delphis immolata uefcitur 713.6
cape nihil, ferua bene 778.6 488.6 ΚερασβόλΘ 723.4
capere defertam 147.6.240.6 Carpathius leporem 303.d ceratractabilior 527.6
Cerco

Ph
 PROVERBI OR V M.
ibid. clamofior laurò ardente 430.8
κιβαλλούειν ,κιβδηλία .
Cercopiare 433 . 431.4
432.6 cibum in matellam ne immittas 18.6 claffemfuam deferere
Cercopum coetus 631.6
315.4 cibum èflamma petere 693.4 claßici
Cercyrea feutica 591.6
528.b cicada Acanthia 130.a claßicum canerè
Cerealis cond 302.4
565.b cicada cicada chara, formicaformice claßis prime extr. &c.
cerebro uacuum caput clauam extorqu.Herculi 699.b
hai 696.b 58.6
Cererifacrificant 225.6 Claudiana tonitrua 525.6
271.4 cicade apem comparas
Ceriteceradignus
cicadam ala corripuifti 239.b claudicare utroq; 553.6.0 604.4.
certamen non accipit excufationes 52516
chi cicada ftridet. 254.b claudimore tenere pilam.
555.4 lla claudo uicinus difces claudicare
que apud Sagra cicad uocal . ibid.
m a ior
cicadafibi exhumo canent 841.4
841.a 269.4.530.6
559.b claudus optimè uirum agit 471.3
certißimapaupertas 756.b cicadis pleni 525.6
cica tric em refricare 175.4 claudusfutor
certum profpicio 655.4
581.b clauefindere ligna,etfecuri fores ape
certo certius. 91.4 ciceris emptor 422.6
cic ern us Bacchus 416.6erir e
ceruiubiabijciunt cornua 398.4
43.3.α κιχλίζειμ σ κιχλισμὸς 526.a clauis duobus figere 163.6
ceruinus uir 383.d
143.4 mynλilap 327. 4.42 5.a clauo purio r
cerule miniatule 370.6
res 526.b claufis oculis
ceruo uiuaci or 172 .6 Cilic ij impe rato
726.4 Cilicium exitium. ibid. a s
clauu traba lis 244.4
ceruuscanes trahit 51.6
413 .b Κιλί κιοι 526. 6 clau um clauo pelle re
Cefcon habitas " um
ibid. clau rect tener um e 50 6.1
849.a.b Kinnifeos.
ceffare,cunétari 387. 4 Clean this lucer na 20 1.6
86.4 Cillicon bona
Ceftreus ieiunat 2 5 .6
528.4 Cilix haudfacile uerum dicit 506.α Topala . 5
ceftum habent Veneris
632.b clematis Aegyptia 27.6
Cherephonti fimilis 478. μιλλικτὴς
282. b Clem enslanifta 83 5.6
Chalcenterus 770.4 cimbicum
412. 6 Cleoc ritus 52 5. 4
489.b Cimmeria tenebre
Chalcidica uxor 718.4
529.4 cinedo mollior 191.6 Cleomenesfuperat cubile
Chalcidiffare 327.4 climacides 730.8
chameleon defuo corio ludit 329.b cinclus
526.2
chameleonte mutabilior 560.0 cinere uitans in prunas incidit 556.4 Clifthene intemperantior
ibid.
Chao antiquiora 452.6 cingulum Veneris 528.4 Clifthenem uideo.
368 .a
charadrium imitans 789.b Cinnari bonorum direptio 467.b cloacas Augie purgare
m 33.2 .a
Charetis pollicitationes 423.6 Cinyre opes for 515.a clypeu abiecit
691 .6
591.6 circa clepfydram animus 312.6 clypeus iuxta ciuitatem
χαριγλωτζεμ 524.6
charybdim uitans in Scyllä in. 127.4 Circe Dadala 352.4 cnips in loco
812.4 coccyce aftutior 714.6
charybdis . 623.b Circeo poculo
214.b cochleare crefcet 313.4
Charontis ianua 4494 Circes uirga
423.6 cochleæ uita 73 4.0
Xαguitar 852.4 circulum abfoluere
433.4 circulus res mortalium 198. b cocta nume rabi mus exta 13 0.6
charelumen uale 7.6
836.b circumiens in orbem 341. 6 coct um ab alio edere 1 1
abimera
812.6 codali choenixbel 524.6
χαναλώπηξ 804.4 circumpedes
434.4 circumtondere comam 140.4 Codro antiquior 615.4
xagodinou 45 0.6
429.4 Ciffamis Cous 526.6 Codro generofior
χειροτονεῖν 17 4.6
448.6 citeria 434. 6.79 8.b o
Codr paup erio r
Chironium uulnus
ibid. cithara canere non didici 313.b cœlebs expers litium 705.6
Chironia manus.
s loqui 123.b.147.4
Chius 706.4 citharaincitat ad bellum 786.
2 ab cœlo l
ac terræ
o elapfu 228.6
n œ
Chi ad Coum 31.4.439.4 citis quadrigis
8 c d
364. a
Chiusdominum emit 358.b citius quam formica papauer 832.b cœlum capite perrumpere
720 .4
Chius rifus 146.4 citius elephantum fub ala celes 395.b cœlum digito contingere
100.6
chnaumata omnia 471.6 citius quàm afparagi coquutur617.b cœlum terræ mifcere
364.4
choenicineinfideas Re 16,4 citius in naui cadens à ligno exciderit coelum territat
cœne deorum 519.4
choenix Pythagorica 756 1.33°6.b 368.6
chorde uice $557.4 citius Telegore donarim 745.a coena dubia
cœna Pontificalis 528.6
chordas non mouendas mouere 171.4 citius ufura currit quàm Heraclitus
832.6
chorea lonice 1456424.6 butth cœna popularis
586.6
choroalieno pedemponere 319.b citò perfuadebis,fi dicas bene 487.b coenare me doce
chorusinertium 467b citòfapientesno tutò fapiunt 281.a.b cono puram aquam turbans , nunqua
inuenies potum 423.4
chorusmaior concinentior 162.4 citra arationem ,citrafemente 148.a 791.4
coenum barbar icu m
χρήσει να κτήσει 835.4 citra puluerem 147.6.240.6
266,4_citra uinum temulentia 79.4 cogi ad bibendum,inbumanum 337.4
χρυσολόγο
8454 cogitationes pofteriores plerunq; fa
àChytropode cibum 160b ciuitas non ciuitas 90.b
pientiores
2

526.6
8

cibo opus duraturis in labore 649.b ciuitates ludimus

3114 tognati multifelicium 518.4
Kildun
523.6.561.4 Ciusnon Chius co atio
gn
 INDEX
confilijsfimul & fact.ual . 663.b coronam ab Olympijs petere 851.4
1 cognatio mouet inuidiam 800.6 coronidem addere 344.d.763.a
confilium inmelius commut. 646.b 329.6
cognomina plura exp.habere 625.a
confilium ne adeas inuocatus 74.4 corpore effugere
κοινοβιομ 15.b corporis ueftigium confundito, è lecto Bis
confu ltor amen s 556. b
collyrio uno,uel code734.4.794.b 21.6
29 3. 4 Jurgens
colo quod aptafti,ipfi tibi nendum eft confi lium resfacra
corpus fine pectore 271.4
confulendu,et cofilijs parendu 636.a
45.4 correctio dicti 645.6
contentionis filum 556.6
colophonem addidit,impofuit 60.b. 641.4 corrigentis quod dictum est ab alio
contemnentis inimicum
343.6 ntis m 637 .6 641.6
284.b contemne dicteriu
Colophoniaferocitas 386 .4 corrumpunt mores bonos colloquia
contigit & malis uenatio
Colophonium calciamentum 796.b 269.6
524.6 praud prec
Colophonium aurum 532.4 conto nauigare
contorquet piger funiculum 123.a corrupta iudicia 647.6
Colophoniumfuffragium 344.4. coruilufcinijs honoratiores 713.6
contra bouem ne opta 476.b
669.b coruum delufit hiantem 185.4
contra duo contraria pugnare, diffi L
coloẞi magnitudine 523.4 296.4.780.4
cile 137.b.138.a coruus albus
colubrum infinu fouere 706.6
522.6
columba mitior 599.b contraherefupercilium 588.b coruus aquat

Itaathir
590.4 contrahere uela 835.b coruus hians 185.a
columba fedens 730.4 coruusferpen tem 697.6
92.4 contra oftium
columen familie 399.b coruusfi poßit tacitus pafci 699.b
columnas rumpere contra retiarium ferula 1857
721.4 83.4.93.4 Corybantiari 623.6
comam geris cumfis feruus 467.a contra ftimulum calces
ibid. Sc
contra torrentem niti 524,4 Κορυβαντιᾷν ,
commeatus trium dierum 461.b
ες
ντιás
υβαvτi
Κορuba 266.6
cot rib uli s tus ua
fac fer ord ině 709.b Kog
comitia de tuo capite aguntur 696.a Corycaus demon 64.a
113.a conturbat omnia 659.a
cominus atq; eminus
couenerat Attabas et Numeni 523.4 Corycaus aufcultauit 63.6
cominus cæcutiens 176.b
conuentualis 604.b Coryco reluctari 516.4
480.b

.
Comis mens non ineft
con uer ter e pol lic em 219.a corydalis omnibus oportet criſtam
comoedia actragoedia ijfdem è literis
conuiua non conuiua 657.4 ineffe 555.6
componitur 573.6
153.b corydiiuuenta 5 246.6
commouere facra 814.4 copie cornu
r
copia mea in aritu nuc cogitu 26.b corydus etiam inter indoctos fonat
communis Mercurius 303.b.456.a
copijs noftris 158.6 330.6
commune naufragium 713.b
cor cho rus er
int ole ra 186 .b. 297.a corymbos meos necto 537.6
communis tanquam Sifapo 792.b
corcalidum in refrigida 845.4 κορυφή Ελόγο 344.4
compedes aureæ 368.b
Corcyra libera,caca ubi libet 688.a Corytheo deformior 524.4
comp endi aria res impro bitas 537.b
chordas non mouendas moues 171.a cos,feu coticula aurum, aurum homi,
copl ura li
mafcu canis cubil 482.a
ia
6
corde amare
264.6 nem " 375.6.391.4.694.
complurium thriorum ego ftrepitum
258.a coßi 812.d
audiui 272.6 cordifte S
77 8.4 cotem alis 121.d
comp reßi s mani bus 287.b coriaceum auxilium
524.6 Corinthiari cothoniffare 7 71.6
concha dignus 720.4
conchas legere 848.a Corinthia uideris 633.6 κώθω ν 5 9.6
6 ita
ij e w v i f t a
cociliant homines mala 25.b.298.b Corinthijs no indignatur Iliu 692.a wowv i neob . ibid. er
concinere 804.4 inter Corinthum & Sicyonem 152.4 771.6
ès
concordia 654.4 Corinthu ire non eft cuiuslibet 106.b nowvion 569.6
re
conclamati 124.a Cormathus collibus furgit , & ual coturniffa 526.2
libus deprimitur 372.4.b coturnix Herculem 42.4
concordiafulciuntur opes etiam exi
gue 642.4 Corinthus fortunata,at ego fim Te cothurno uerfatilior 47.6
305.6 neates 395.b cothurnus . ibid.
concupiuit affam farinam
conditione tua non utar 806.b corneafibra 193.b crabrones iritare tes 38.6
configere cornicum oculos 99.4 corne edito 17.6 cradophagus 773.6
265.a cornicari 185.a crambe bis pofita mors 137.4
confringere tefferam
congregare culeonib. uulpes 236.b cornicibus uiuacior 171.6 cramberecocta. ibid.
conie&uræ uanæ cornicum oculos configere 99.4 craffa Minerua,pingui Minerua, etc.
655.a
Conne calculus 313.a cornix acanthida uincit 227.6 33.4
conniuere 220.a cornix aquilam prouocat craßiore Mufa. ibid.
548.b
Conon curabit prælia 547.6 cornix cornici cofodit oculos 99.4.b Craffo duior 174.4
conos artoxyd 695.b cornixfcorpium 38.b crater litium 690.b
confcientia mille teftes 273.b cornuatehabereputabam 547.b crater Philotefius 786.4
confertis manibusfupinus 213.4 cornutam beftia petis 44.b.548.a crebrò iaciens,aliud aliàs ieceris 53.a
confeffus in talario ludo 835.6 cornutus fyllogifmus 548.4.596.a creditfacile quod quifq; fperat 359.a
confilium improbi,in extremum inci Corabo ftultior 473.b crepitu probabis 707.4
dit malum
534.a coronam ne carpito 20.b crepitus autorifuo bene olet 560.6
confilia inania inanium 582.a coronam quidem geftans , cæterùm creta notare,creffa nota 141.4
confilij curfus no idě exitus 317.b fitiperditus 311.b cretaraptus 739.6
Cretenfis
 IOR V M.
PROVERB
cyclaminon infodias Halenti 343.4
59.4 cum ceffat boreas 563.6
Cretenfis Cretenfem Cyclobori uox 525.9
cum Coryco luctari 516.4
ibid. 268
Cretenfis cum Aeginetar Cyclopica uita
cu deo quifq; er gaudet & flet 515.6
Cretiza cu Cretenfi.ibid.
b. et 459.6 núλῳ
κύκ ng in
περι ne
έλκε ιμ 782.6
cum Delphis facrificauerit,ipfe car 108.4
Cretenfis mare 60.a opis donum
nesabfumit 488.b Cycl
516 .6 um 79 8.a
Cretenfesfacrum 120.4 cum dijs non pugnandum 393.ab. Cyclop more
ro a m ir e 5 2 4 .6
Crib aqu haur wolgab Cydi poenam debet
82 6
4..4 650.4 e
cribro crebrius 257 cum dijspugnar . ibid . Cydonis in domo femp aliquis 312.4
r i bs re
inaponere , mulgere hircum 66.6.187.a
CCribrum diu
fup fuum rodit pede 722.6 cygnea cantio
cum exoßistor
cuminiJec , cum alijs fimilibus ali cygni tunc canent cum tacebunt grac.

944 282.6 559.6

824.4 quot 18.4
16
crines capere cuminum conuicijs feritur.
ibid. nvcip 830
Crifone Himerau precurrere 789.6 457.4 cymbalum mundi
cum hafta,cumfcuto 514.4
criftas detrahere 225.a 195.b Cynofarges
435.6 cum lacte nutricis 5.90.b
Crobili iugum cum laruis luctari 66α κυναλώπηξ
crocodililachryme 377.4.6 57 4.4 κω
nuvώπ ης
ian s. 242.4
culicet fugere, ne quere lite
Crofo ditior 174.4 cyparißifructus 713.6
cuMinerua manu quoq; moue 158.4 274.6
Craefipecunia teruntium add. 825.a Cyprio boui merendam
cum mula pepererit 148.b ibid.a
Craefus que tenuit 152.6 Cyprius bos.
605 .a
Crono et Titanib.antiquiores 549.b cum mufis 402.2
cum naufragium feci, bene nauigaui cyrbes malorum
Κρονόλωροι 295.4.300.b Cyrnia iactura 633.a
475.6 inoxa 515.4
Crotoni comparate ciuit. 670.4
cum Nibas coccyffauerit 552.4 514.6
Crotonefalubrius 372.6 Cyrnia terra
cum paruula est,bona uidetur fpina ibid.
Crotoniatarum poftremus,reliquo Cythnice calamitates.
rum Græcorum primus 373.a 556.6 ibid.
766.b cumplurimu laborauerimus, eodem cythonymi probrum .
ου ibid.
κρυνοχ υτρ ολέ ραι
296.4 Cyziceni ftateres.
160.6.185.4 in ftatufumus D
πρώζειν
565.6 cumprincipe nopugnandum 656.4 .
crudelis Bacchus Aedaleum remigium 834.b
crumena nobilis 450 .4 cum puluifculo 460.6 D Dedala Circe 352.4
ibid. cum ramento 840.6
crumena tegenerofum facit. 761.4 Dædaliale $13.4
364.b cumfacco adire 759.a Dadali execratio 492.4.
cubito emungere
263.b cumfarcinis enatarė 351.6
cubito eodem 716.a Dedali opera
769.4 cumfis nanus,cede
cubito tangere 88.a da lapidi uolam
757.6 cumulus meritorum ibid. da mihi mutuum teftimonium 208
Cuculus
cucurbiteflore aut cucurbita 435.a re
cumula officijs , & c.
637.4 Danace 633.6
cum uterq; concedit alteri 12 0. 4. 261.d
cucurbita fanior 515.6 9. 4 Danaidum dolium
84
cucurbitas lippis 300.6 cunctatio noxia danda uenia lapfo 667.a
784.b
cucurrit quifpiam nepluuia madefce cuniculi s oppugn are 250.4
cupreff um fimulare 131.b dare manus 4.4
ret,et infouea prafocat eft 558.6 Dares Entellum prouocas 51
cupidinu crumena porri folio uincta 14 0.4
cuiiftaarrident , meis ne gaudeat 74.6 dare uerba
est 44 7. 4
527.6 699.b dafimul accipe
cuimu ltum s
estpiperi ,etiam oleri bus cura effe,quod audis 380 .d dafy pus es
carn defidera t 15 5. 6
551.4 curare cuticulam 4. 4
immifcet 51
.a date mihi peluim
curatore opus eft,curat.eget 221 .a
cuinullum negocium erat, Harmene 735.6 Datidis cantilena 475 .b. 476
monia addidit 767.6 cur ceffatum eft 476.a
516.a Datifmus
tuiplacet,obliuifcitur : cui dolet, me Cur etu m os 448. a us
Dath bono ru m 88.6
184 .4 curnonfufp endi s te ? l i 38 3.d
minit Daty dies
840.a
cuiufmodi portento me inuoluit for curre denuo 64. b am is
datueni coru , uexa cenf t ura co
470.6 currenti calcar addere 589.a
tuna 671.d currětě incitare 64.b.134.b. 638.blumbas
culicem colant 377.a
datum nollem,quod dedi
506.4 currunt bene,fed extrauiam 37.a 604.6
lia cornix
calicem elephanti conferre
808.4 currus bouem trahit 188.6 Dau
culleo dignus Dau us fum , non Oed ipu s 89.b
cur rus ed ax 378 .a 809.4
culmum latum 129.d
curru utere,de afinis nihil laborans dea excogitauit
cultro adhæret 492.6 dealieno liberalis 666.1
cultrum præbens capra 38.6
618.4 61.b de alieno ludis corio 329.6
cu adfit urfus,ueftigia queris 261.6 curfu lamp ada trado 513.2
curfuadere infententiam 429.a dea impudentia
cum adfit uid,femitam quæris 701.6 $50.6 deallijs loqu enti refp onde s de cepis
Cumani feròfapiunt 143.b cute m afqr adit
380.4 564.6
cum amico non certandum æmula= cuticulam curare 97.4
770.b de afini profpectu
tione 663d nvalileo 94.4
18.a de afini umbra
cumaquafaucesftrangulet 283.a vau 770.b de calcaria in carbonariam 383.d
cum Care Carizas 60.d cyathiffare 570.4
824.6 decempes umbra
715. 6 o
cyath non emam decer netur
cum canefimul lorum

O
 INDEX

688.b deferere locum 531.a digitum ftulto ne permittas 578.4

decernetur equa Theffalica 562.6
decidere pennas 591.4 deferta caufa 147.b digitum tolle
128.6
754.4 defertam uincere,capere , accufare. digitum tranfuerfum
decipientifemel
573.6 ibidem, & 240.b digna,indigna,& fimilia 287.6
decipula murem cepit 406.6
702.4 defertum obtueri 711.a digna canis pabulo o
decora teipfum ibid. danapform
decumanum 813.b defportula cœnare 781.4 digna canisfede.
338.4 defpuere malum 835.a dignacedro 693.b
de curru delapfus
643.b deftatu demigrare 837.a dignum patella operculum 268.b
dedecus publicum
328.b deftitutus omni auxilio 649.b dignum propter quod uadimonium
dedimalum accepi 212.6
251.a deftitutus uetis,remos adhibe 756.6 deferatur
defacie noffe ibid.a
defece haurire 255.b defultorius in quadrigarum curricu dignus obelifco.
lum incurrit 383.4 dignus Argiuo clypeo. ibid.b
defera comedifti 419.6
249.d deteriorum uictoria 161.b dignus aurea barba. ibid.a
de filo pendet
211.6
defructu arborem cognofco 241.6 detoga adpallium 751.4 dignus pilo
504.4 dignus quauis re 212.4
de fumo ad flammam 780.b detribus capellis dic
206.a dignus quicũ in tenebris mices 213.a america
defumo difceptare 95.ade tripode
106.dde tuo armentofunt 604.b dijbeati adfint 535.4
de gradu deijcere
604.b de tuo capite aguntur comitia 696.a dijfacientes adiuuant 158.4.328.d
degrege illo eft
241.4 deturbaregradu 106.a dij laboribus uendunt omnia 320.b paren
de gustu cognofco
252.a Deum effe,deumfacere 152.b dij laneos habent pedes 271.6 Kirstebile
deguftarefummo digito
dij omnia poffunt 761.6
demde expergifcebar 513.a.b Deumfallere uolenti multa fcienda THEIC
94.6 482.6 dijtibi dent tuam mentem 699.6
de lana caprina
de lapide emptus 491.6.513.6 Deum fequere 316.a dijuinctis pedibus 271.6
654.4 deuorare tædium dijs hominibusq ; plaudentibus 43.a むき
delauticijs 175.b
73.4 dijs iratis aut propitijs 4 2.6
delectat Balbinupolypus Agne 55.a deuotionis templum
Delius natator 162.b Deus ex machina 40.a.b dijs iniecta uincula 271.6
Delphica umbra 94.4 Deus ex improuifo apparens. ibid. dimidio uite nihil differunt felices ab
Delphicus gladius 354.4 Deus nullius indigens 475.4 infelicibus 283.b
delphinum cauda ligas 125.4 Deus ollaris 602.b dimidium plus toto 7.6.252.4
delphinum natare doces ibid. Deus ulcifcetur δημοπίθηκοι
655.a.b Aspoñibunor 590.4
458.6 diobolares 810.b
delphinumfluis appingit,fluctibus Deus ultròfubijcit bond
aprum 380.a Deus unus,amici plures 573.b diolygium malum 422.6
de manu in manữ 447.4.et 749.4 Deus undecunq; iuuat,fi modò pro= Diomedis et Glauci permutatio 50.4
dementis felicitas 183.b picius 654.4 Diomedea neceßitas 232.6
demißis auriculis 775.6 deuulpeteftatur cauda 241.a Dionyfium Thrafibulo dicitis effe fi
demittere fefe ad aliorum mediocri dextera non cuiuis inijcienda 17.4 milem 461.6
tatem 660.b dextero, aut amico Hercule 42.6 Dionyfius Corinthi 44.6
demorfos unguesfapere 606.6 dextrum pedem in calceo, finiftrum Dionyfiaci 340.6
demulcere caput 507.6 in pelui 512.6 διονυσιοκόλακες 324.6
dentale non ineft illi στια διακωδωνίζει 821.d Dionisgry 216.b
dentata charta 604.b Diagoras Melius 571.4 diphthera antiquiora 133.4
dentem dente rodere 412.b diametro diftare
264.4 diphtheramferò infpexit Iupiter.
dente Theonino rodi 321.a dicas tria ex curia 547.4 266.6
Deofortuneq; committo 646.a dicendo diceredifcunt 162.b directi 836.a །
Deo nemo potest nocere 844.4 dictum acfactum 474.b.604.a diris agere 197.6
Deo uolente,quifq; ridet atq; flet diem noctibus æquare
5

264.a difcipuli magiftris præftantiores

5156 dies adimit ægritudinem 386.6 580.6
deorum cibus 229.a dies albus 141.b dis die nacữop 68.6.215.4
deorum cœtus
689.b dies antiquus 587.a difcordiafit charior cocordia 518.6
deorum concio
759.b dies bonus èpharetra 448.a difcum quàm philofophum audire
deorum manus malunt
80.a dies Datyli 383.4 848.4
de pilo pend et 249.a dies nouerca & parens 224.a difertèfaltare 788.4
de poffeßione deijcere dies pofterior prioris difcipulus est
513.4 difpendio æquale malu lucru 552.6
de plauftro loqui 201.6 223.4 dithyramborupoetis infanior 315.4
depulchro ligno uel ftrangul. 310.b difficilia quæ pulchra 284.4 dithyrambus non est, aquamfi bibat
de pulmone reuellere 585.b difficilis uir I.a 718.6
depufillis magna procemia 559.b digiti crepantisfignum 5.4 diu delibera 710.4
de reduuia queritur 808.6 digito monftrari 264.a diu dißimulatum aperientis 637.4
defcurra multo facilius diuitem quàm digitum non porrexem 85.b diuerfarum partium 638.a
patremfamilias fieri poffe 365.a digitum quà proferat us t i
830. a diues aut iniqu est,au iniqu ba=
deferere uadimonium 815.a digitum medium oftendere res
378.6 243.6
diues
 PROVERBIOR V M.
759.4.831.b ècanispodice 703.6
233.4. dofones
diues factus faftidit lentem 233.4. 852.4 r
è cantu dignofcitu auis. ibid.
δωριάζειμ
451.6 4346 ἐχεμυθία 21.6.134.6
718.b dogodonep
diuespromißis 393b ἐχιναλώπηξ 407.6
356.6 Augedonngi
diuinator fapiens 516.4 doryphorematis ritu 746.4 echiniduo prius amicitiam ineant
diuinitus drachma canit,quatu defini 190.
636.b or t 4 381.4
diuinitus data 380.6
drachma grandinans 534.4 echino afperior
diuinum excipiofermonem 749.b 473.4
dr ac gr an 502.6 echinus afper totus
diuite uend 422.4 hm æ do 380.6
drachmas tres da mihi mutuo ad por echinus partum differt
diuitianonfemperoptimis cop. cellum 599.b è circulo 846.6
659.6 dra co nonfietferp ens ,ni edatfer pen = è clibano boues 747.4
diuusuir 152.6
tem 55 56 ἐκλινίσαι 583.4
doceat quididicit 842.6
di ge in no 70 x4 ἐκπερδικίσαι 580.4
docti eodem ludo 453.b 392.6
duabus ancoris fultus 26.d inpayadifap
doctum doces,& fimilia 53.
182.6 ἐκφυλλοφορῆσαι 823.4
docuite urinandi artem 573.4 duabusfedere fellis 739.6
23.b dubia cœna 368.6 èCretaraptus
Dodoneum es è crumena nobilis 450.4
193.a ductus per phrat ores canis 605.b
doliaduo Homerica
143.6.823.b è culmo fpica conijcere 99.4.701.b
dolialouis. ibid. 518.a dulce & amarum
673.4 è curfureuocare 851.45
doliarisuita 223.4 dulcebellum inexpertis
edaciorpurpura 357.6
indoliofigularem arte difcere 157.b dulce pomum qui abeft cuftos 312.6. edax currus 378.4
261.4 739.4
dolium inexplebile edax trire mis 820.4
dulcis cubitus 290.b.632.b
dolium'pertufum 10.6.120.4.261.4 18.4
dolium uoluitur 713.6 Ουλόπολις 467.4 ederefabas.
b ede nafturt ium. 221.6
322.6 dum ceffat Boreas. 563.
dolostexere
251.6 dumclauum rectum teneam 506.a edentula 604.6
domefticènotus . ulus nnis 310.6
b dum uirent genud 727.b edent fepte
domefticumdißidium edentulus uefcetium dentibus inuidet
163. b
domefticum malum 655.6 duobus clauis figere
duobus digitis primoribus 816.4 502.2
domefticum thefaurum calumniari
182.d editmarinum leporem 286.4
167.6 duobus dominisferuire
è dolio hauris 305.4
domefticus teftis 334.b duob.malis refifteredifficile 644.a 802.6
509.b èdom o in dom um
domi coniecturam facere 265.a duobus pariter euntibus èduobu s tria uides 50 2.4
ibid. duobus pedibus fugere 163b
domihabet,domi nafcitur.
efficimu s pro noftris opibus moenia
domiiudicium 335.a duodecim artium 502.b
duosfures non alit unusfaltus 313.6 197.6
dominusdomino,feruusferuo præftat minatorum etiam oratio effœmi
duos infequens lepores,neutrum ca effoe
351.6 bnata 465.6
251.6 pit 550 .6
domi infpicere 663.4
s ietes de eadem dealbarefide, effoetafenecta
domileones 756.6 duo par 219.4
domi manendum * lia 182 .4 effro ns
653.4
duplexcappa 603.b effugimalum,inueni bonum 501.6
domimanereoportet belle fortuna fimbria de texto iudico 241.4
tum 503.4
503.6 duplices uiros
211.6.587.4 èflamma cibumpetere 693.4
domi Milefia 109.4.308.a dupondij
342.4 èfontibus haurire . 305.4
dominobilis 813.4 durum telum neceßitas
564.6 egens in turba uerfetur 665.6
dominon effe 850.4 durusalloquijs 686.4
domipugnansmore galli 802.b durus & implacabilis 732.b ἐγκεῶτις εμοδα
dux aut paterfactiaut uerbi 400.4 ego ex bono in bonum traductusfum
domumcumfacis, nerelinquas impos
..
160.b dux cæcus 556.6 603.b
litam
dux bonus bonureddit comitě 231.6 egofaciam omnia more Nicoftrati.
domum imperfectamne relinquito
160.6 Ë ibid.
domum redire Adem ancora nixus,qua uulgus ego ać tu idě trahimus iugum 567.6.
377.4 ego tibi de allijs loquor , tu refpondes
domus amica,domus optima 551.4 bominum 26.4
564.6
domus optima 665.4 ead em cer d 455.4 de cepis
5 domus rectas 32.6 éα a 40517.6
a
744.4 eadem menfur
eadem oberrar e chorda 61.4.1 29.b eidem inhiantes teftamento 646.b
donum quodcunq; dataliquis,proba 846.6
687.6 eadem penfaretrutina 130.4.400.4 è iure manu confertus
288.6
150.b eiufdem Mufe amulus
DoribusDoricè loqui fas eft 814.b eadem pereadem 585.6
Doricamufa 3936 eadem queri 820.b eiufdem note
electro lucidior 1736.4
Doriceconcinere 816b eadem tible Pythia et Delia 422.b
elephanti celerius pariunt 233.6
Doricèloqui 852.4 eamus Athenas 764.6
dormiens nullius reitst elep hant i culi cem conf erre 506.4
443.6 eandem tundere incudem 254.4
i 478 .4
dormiens fomnias 557.a ea tela textus 287.b elephant fimilis
elephantum ex mufcafacit " 249.a
dormienti dij conficient 148.b ebrietas abiq; uino. 79.4
dormientisretetrahit. ibid. 218.4 ebur atramento candefacere 98.b elephantumfub ala citius celes 395.b
2 elephantus
 INDEX
ètribus malis unum 588.6
849.4
elephantus Indus haud curat culicem equi generofi fenectus euenit malo malè 640.6
289.b stores
equifenecta 460.6
267.6 810.b Eucrates
equitandi peritus ne cantet
elephantus nocaptat murem 249.a euentus præter expectationě 647.6
i
equofenefcent minora cicela admo
eloquentia Attica 67.4 euentus ftultorum magifter 30.b.
ue 454.a
ἑλλάδα ἑλλὰς 382.6
669.4
220.b equum in planiciem 134.b.159.4 . 763.6
ἐλλεβορίζει μ è ueftigio
ibid. 227.6
euitata charybdi in fcyllam incidi 4:87.6
έλλεβόρες δείπο 453.4
elleborum bibe. ibid. equus ex afino
642.4 equus in quadrigis , in aratro bos 127.4
elucet egregia uirtus Eum aufculta cuiquatuor funt aures
672.6 328.6
èMaßilia uenifti 186.b 81.d
669.b equus meportat, alit rex trito
Embarusfum eundem calceum omni pedi inducere
equum Seianum habet 71.b.274.b
emendus cui imperes 833.b 734.4
85.b equusTroianus 701.4.6
emere maloquàm rogare Euparyphus ex comoedia 739.6
698.b Erafinades 482.6
emoririfu 747.4 Euripus homo 247.6
418.b erecti ibid.
Empedoclis fimultas 167.a Euripiftos. sandiquant
emptor difficilis haud bonu edit obz ère nata confilium capere
454 .b.529.b Eurybatizare 73.4 ESTECILAT&
552.6 Erethrienfium rho
fonium 558.4 Eurycles 691.b
Empufa mutabilior 326.a Erginicani
147.6 Eurymnus 702.4
émularo bibere 3054 ἐρημοδίκια
712 ,a exacta uia,uiaticum quærere 566.6
èmultis paleis paululum fructus col erinnys ex tragoedia
Erifichthonis Metra mutabilior ex academia uenis 563.4
legi 71.6 20 6.6
ex adyto
175.4.455.6 556.a
emun& tæ naris
exagro,fiue èrure 597.6
ἔσ χα τον κακὸρ 46.4
emungens acrius elicit fanguinem ayuvia, aliena à re 319.4
"èfcholæ cantilena 846.4
145.6 509.a exæquo partire 710.6
s e
ènaffa efcam petere 738.6 èfcopuli enauigar o 70 2.6
a 365.a examphi thet bibifti
ἐν ἐπιτιμῇ 818.b èfcurr diues
χθαι 558.6 en tü
exam uirtu ,uolup tatü ,& c. 88.4
ἐμμεφαλαίῳ 2966 ἐσκιμαλί 264.6
s no 403.b.838.a exanimo loqui
Encomium ante uictoria canis 195.b Eferniu cu Pacidia 836.4
έσπετε νύμ μοι 836.a exaphærefeos curare
ἐμμύκλῳ 342,4 3.4
724.4 exafino equus 45
Endymionis fomnum dormis 248.a especula 7 2.6
nafcitur rofa ex afpectu nafcitur amor
enauo cognofcere 851.b esquilla non naſci roſa 163.d.
ex aftris delapfus 153.4
άτ ε 787. 4 360. d
ἐμπλ 851.d ex bono in bonum 60 3.b
ἐν τῇ γραφίδι 100.a effe in curfu
452.6 excohorte prætoris 829.4
codem biberepoculo 227.b eft Pylus antePylum
711.4 excorias priufquam mactaris 548.4
code collyrio mederi omnib. 734.a. efto promus
èfublimi me derides 72.6 excubiarum gratia canens 203.6
794.6 T
825.b excubias agere aut ditari 490.4
eodem cubito 263.b efurien tine occurra s
excubias agere in Naupacto 72.6 1
eodem in ludo docti 453.b efurietileoni prædă exculpere 839.a
474.b excufationes non accipit certamen
è Patroclis domo uenit 734.b etfamafuit,& eras
è Tataii hortofructu s colligis 716.b 555.4
èpaucis uerbis ingés bonum aut ma
849.b ètardig radis afinis equus prodijt ex diametro oppofita 69.4.264.4
lum
execrationesferere 781.6
ἐπαύλια δῶρα 710.6 453.4
836.b exemplum utile 844.4
èpelle apparet 573.b èterrafpect.naufragium
èPhelleo 822.4 èthymbra non fit lancea 394.a exeodem ore calidum & frigidum
453.b etiam batylum deuorares 712.4 efflare 214.6
Epeo timidior
ibid. etiam capillus unus hab.umbr.582.b exercitatio domeft. umbr. 846.4
Ephefiæ litere.
186.b exercitatio poteft omnia 320,6
ephemeri uita 711.4 etiam corchorus inter olera
771.6 etiam dormiensfomniat exfronte perfpicere 363.6
ἐπικωθωνίζεσθα 557.4
Epimenidium corium 710.4 etiam in deorum cœtu 689.b ex habitu bonum uirum præ fefert

Epimenidisfomnus etiam quercus bacchatur 712.4 652.4

248.4 Start
ἐπιμηθούς etiamfi Cato dicat 754.a exhara profectus 34.4
31.a
Epimetheus,non Prometheus. ibid. etiamfi lupi meminiffes 446.b exbarenafuniculum nectis 122.6.
epiphyllides 704.b et me mater, &c. 726.6 418.4
et meum telum cufpidem habet acu 536.d TEC
epifcythizare 337.a exigit & àftatuisfarinas
ἐπιθυμόδειπν 627.6 minatam exigua res eft ipfa iufticia 297.6 POLAOC
73.b
èpoculo perforato bibere 560.b et natinatorum 19.b exiguum malu,ingens bonum 397.4
epops cum cygnis certat 225.b etoperam & retiam perdere 825.a exiguumoboli precium 586.6
688.a et poft malafegetem ferendu 734.b ex illo conuentu 60 4.6
έπζαβόει
ἑπτάφων Θ porticus 24.4 etprædam & præmium 819.b ex louis tabulis teftis 213.6
equa Theffalica decernetur 688.4 etpuero perfpicuum eft ‫اسود‬ 291.b exipfo boue lorafumere 72.d
244.6 eximere è manu manubrium 69.0.b
equi dentes infpicere donati 747.b et quondam egofui
442.4
equis albis præcedere → 112.4 et Scellijfiliumabominor 803.4 exinanibus paleis
exitij
 PROVERBI OR V M.

784.b extremus actus fabule 61.a farina eiufdem 188.6

exitijnulla ratio
307.6 extripode dicta 10.b.206.b farine noftræ 585.6
exitium 846.6 extritum ingenium .... 471.4 farinam fugit quicunq; molam deui
ex iure manu confertus tat
779.b ex tua officina • 420.b 554.4
exlibrogubernatores
637.b exuitibus non amputatis ne libaris farinam nondum coctam infpergis
exminimisinitijs maxima 21.á
e 548.a
exnatali emortualem facere 819.6. G
infolem 72.b farinas exigit à ftatuis 298.4.536.a
ifovuxilar,proexactè expend.151.4
821.b exuno multa facere 293.4 fafcesfubmittere 225.4
ἐξορχείσθαι
exordiri telam 287.6.288.4.421.4 ex uno omnia fpecta 72.4 faftigium imponere 60.b.344.4
"
438.4 exurere mare 753.6 faftuofus Maximus 71.6
exorelupi F fata uiam inuenient 7501342.6
528.6
*Ewęo fatale uite tempus exactum 652.b
106.b. 44.6
exouo prodijt F Aba cudetur in me 658.4
faba alba 141.6 fatis adactus
expaleis inanib, triturăfacis 4.42.d 637.4
expatremalo nunquam bonusfilius a
fab num mus 1836.4 fatis imputandum
25.b.580.a fato Metelli 826.6
163.4 fabam & falem
1.2 " 843.4
766.b fato non repugnandum
expecta anus 572.6 fabarum arrofor
687.b fatum ineuitab iles 658.4 .661. 4
expecta bosaliquando herbam . ibid. fabas ne comedas
es fatum immutab ile 654. 4
expedit habereplura cogno. 625.a faber comped quasfecit ipfe geftet 202.6
fatuos non inuenit
expendere,expenfum ferre, depende 45.4
fab erfabro inuidét 58.b fauere linguis 580.4
re,rependere ,& fimil. 809.4
er m 723.6 fauftus exitus 654.6
experpendiculo 772.4 fab quu fis 71.4
fabis abftineto 18.a fele rapacior
expertes inuidentia mufarum fores ibid.
fabis uictitare 766.b feles Tarteßia.
73.4
exPhelleo 822.4 fabrifabrilia tractant 157.b felices quo differant ab infelicibus
807.b fabulæfupremu actum addere 60.b 283.6
expoteftate exiffe
61.d felices adfintfuperi 535.4
expifcari 322.a fabulam confummare
573.6 faciem perfricare 219.4 felicibusfunt & trimestresfilij 191.b
expuis incœlum 5010711.6.
702.4 faciestua computat annos 427.b felicitas à deo
exPylocaptiui
exquercubus & faxis nati 228.b facilèfuftem inuenerit qui cupit ca felicitas à funibus penfilis 249.b
dere canem 298.4 felicitas multos habet amicos 578.4
exreliquijs conijcere 263.6
838.b felicitas temperantium, amicitiafta
exfe fingituelut araneus 731.6 faciles partus
bilium 355.4
exfinuillius 812.6 faciut phaceli immunitatem 733.b .
exftipula cognofcere 263.b facile cu ualemus recta confilia agro feliciterfapit qui periculo alienofa
30.6
exfyngrapha agere 787.6 1 tis damus 172.bpit.
51 8.4
re 223.b facta iuuenum , confilia mediocrium, felicium multi cognati
x f iuedicere
extempore
577.b feli crocoto n 71 .6.
e . ibid. uota fenum
327.4 felix Corinthus,at ego fim Teneates
extis pluit 534.4 factafubalaria
extra calcem 772.4 factum infectafieri non poteft 355.4 395.b
extra chorum faltare 420.6 factumtranfactum 826.4 felixquinihil debet 444.6
extracantionem 30.4 felix quem faciu t alien a peric ula cau
318.6 factum ftultus cognofcit
4 tu m 342.a
extrafumum undam 792.b facem bibat,qui uinum bibit 174.
extra iaculum 72.6 falcespoftulabam 319.4 feneftram aperire , & fimiles meta
extra ictum fallac ia alia aliam trudi t 322. 6 phore 107.6.602.1
105.a
817.4 feram præturbare 579.4
extralutumpedeshabes 72.6 falfumprobrum
extraneus.bosforas profpectat fama non temerèfpargitur 160.d feras, non culpes quod uitari non po
267.4.392.4 8414 test 83.4
famaproditomnia
extra oleas feri puer 747.a.ferirefrontě 835.a
311.4 famelicis nullus nonfuauis eft cibus
extra organum D 625.6
507.6 472.6 ferociamfatietas parit
193.6
extra periculum ferox 642.6 famelicus non interpellandus 636.4 ferreus,aheneus
598.b ferrein capite,oculis,finu 852.4
extrapublică uiam ne deflectas 19.b fame mori miferum
ferre iugum 71.6
extra quærere fefe 392.d fames perit interuallo, et optimè per 162.4
extrafcopum iaculare 261.d ditur 3568.b ferro diuidere
821.4
extratelorum iactum 105.4 fames & mora bilem in nafum con ferrum & flamma
extrauiam curr ere 455.b ferrumferro acuitur 209.4
37.4.517.a ciunt
132.d ferrum natare doces 120.d
extrema extremorum mala 558.6 fames magiftra
extrema linea 707.b ferrum rex 685.6
7.51.4 fames multa docet
extrema lineamenta 846.d fames Melica 248.6, ferrumtuum nunc in igni eft 740.b
extrema manu fertiliorfegeseft alieno in aruo 173.b
252.4 fames optimum condimentum 439.4
133.4
extreme claßis
302.d fames Saguntina 248.b feruet olla, uiuit amicitia
extremis digitis attingere 42 0.4
252.d famis campus. ibid. ferulemanumfubducere
27 5.6
extremum occupet fcabies 725.4 farcire centones 377.4.840.4 feftina lente
2 2 fefti nans
 INDEX Hillevia
313.6 fricantem refrica 208.6.366.4
feftimans initioferius abfoluit 281.a fodere non didici
769.4 frigidam aquamfuffundere 265.b G
64.b fodere ftimulis
feftinantem ultrò incitare 36 493.a Men The
656.6 fœdum eft & manfiffe diu, uacuumq; frigidior Ialemo
feftiuusfermo 461.a frons occipitio prior 56.6 potes
71.4 redire
fefto diefi quidprodegeris 21 9.6
257.6 fœminæ mortuæ nõ credendu 482.b frons perijt hass
feftuca ditior 662.b frontem exporrigere ,frontem con chaambiwopo
556.6 foemina nihil peftilentius
festucam nemoue trahere. ibid.
fænorum fœnora 519.6
feftucam exalterius óculo eijcere 363.6
ibid.a fronte uera aliquid facere
177.6 foenum effe.
44.4 frontis perfrica 219.4
670.4 foenum habet in cornu
feftum multas habens " frugi homines omnia rectèfaciunt
456.a folia cadunt,pòft cadet arbores 79.4
utfici oculis incumbunt
283.4 folioficulno tenes anguillam 125.a 322.a bailare
ficos diuidere 99.6
ficos uult 333.b.fictilis homo 493.b folium Sibylle 206.b frufto panis Amicrocas
12 4.4
205.b s onaus 214.6 fruftra canis
ficulna machara 7 fon Dod 51 7.4
196.6 fruftra currit
ficulna mens. ibid. fontes ipfifitiunt four que
fruftra habet qui non utitur 64 9. b
ibid. fontibus apros,floribus auftru602.b
ficulnum auxilium. 41 3.6
ibid.a fontib. omißis fectari riuulos 845.b fruftra Herculi
ficulnus.
456.a foras Cares,non amplius anthifteria fruftra niti,dementia eft 845.4
fculnus gladius fruftratus conatus 639.4
333.6 70.6
ficum cupit 832.4
forasfamem 248.6 frutex
ficum Mercurio 456.a 140 .6
689.4.b foras profpectare 267.4.392.a fucum facere
ficus auibus grate
ficusficus, ligonem ligonem uocat fores aperire 602.a fuerequondaftrenui Milefij 244.4
662.b
fores habet tritas ut paftorum cafe fugatutior
103.6.334.4
4.92.6 fugeproculà uiro maiore 105.b. rates
ficus poft pifcem 689.4
553.6 foris habere pedem 407.4 569.d
filesrara
fers oculata 419.4 foris oculatus 176.b fugientem quid infequeris,præfentem
139.6 mulge 536.6
fiducia pecunias amifi 553 b formica camelus
662.b formicaformice chara 58.b fugit amantem,infequiturfugientem
fitus amicus
391.d 390.b felt
figuli opes 266.4 formica quoq;fua bilis
formicinus gradus 834.b fugitiuus 650.8 ComeSports
figulusfigulo inuidet , faberfabro
ofus 639.b fui & ego quondam 244.6 Milacom
58.a form idol
us 605.b fuimus Troes 244.6
filius degenerans 647.4 for mof in ofti o
filiusfapiens quipatremfuum norit fors domina campi 162.4.822.a fuit & Madronificulna nauis 751.6
481.b formula cadere 846.b fulgur ex pelui 442.4

fili x inna fcit ur agri s negl ecti s 479 .a fort esfortun a adiu uat 64.4 fulmentum lectumfcandunt 822.4
filum contentionis tunc erat 556.b fortis in aliufortiorem incidit 671.b fumantem nafum urfi ne tentauer. K
filum neuifti,& acu opus est 776.b fortiorem te uita 569.4 588.6
o itum s 120 .4 for tun a obef fe null i cont enta eft fem el fumi umbra 363.4
fim juff faci
816.6
89.6 163.6 fumofæ imagines
finem uuta specta
470.6 fortuna cui portento me inuoluit fumos uendere 91. 6.8 03.b
fixis oculis intueri
120.6 470.6 fumum fugiens,in ignem incidi 128.b
figellas mortuum
flag ellu m ipfe para uit quo uapu lare t for tun a no cote nta fem .no cer e 163 .b fum us 803.6
for tun e nou acu la 844 .a fundamenta iácere 60.6
45.a

2
.
flagitiorum turpis exitus 662.b fortune Caryftij Callicratis 457.b funditus,radicitus,&c.' 795.4
marg
131 .6 for tun a præf ente bon i cofu le 468 .b fun dum ali enu m ara re 508,4
flammafumo est proxima
flammam citius ore prefferis 395.b fortuna aftuaria 602.a fundus quem poßis mit. fun. 129.4
flere adnouerca tumulum a
233.b fortun Euripu s 247 .6 ě
fun abr upe re iu
nim ten ded o 145 .6
re 247.4 b
flerefanguine 378.a fortuna fui cuiq; moresfingut 370.d funem reduce
flet uictus,uictor interijt 411.4 fortuna prorfus aduerfa 638.a fungus 691.b

floccinonfacio,autfloccifacio 211.4 fortuna quem nigrum pinxit 74.b fungus putidus 832.d
kerContr
floscinis 777.4 fortuna reddit infolentes 659.a funiculum ad lapidem 805.6
fluctusfluctum excipit 163.4.b fortuna Romana 218.a funiculum ad reſtim 580.d
Griking
fluuialifermone marinam abluit au fortunatior quàm fapientior 148.b funiculum miniatumfugiunt 70.6
ERZ

ditionem 145.6
£.

549.4 fortunatior Strobilis Carcini 71.4 funiculus curarum

2
E
Z
=
I
R

fluctus mutus funis nihil attraxit 243.a

767.a fortunatum domi manere oportet
fluuio riuulum inducere 508.6 503.6 furariapudfures difficillimum 59.6 ·
fluuius cum mari certas 249.6 foffa pariter & uallum 24.b furarilittoris harenas 706.6

fluuius nonfemperfertfecures 718.b infoueam incidit quamfecit 37.b furari neceffe uiro efurienti 588.4
fluuius que procul abfuntirrigat fractis auribus 779.b furemq;fur cognofcit, lupus lu
508.6 frater uiro adfit 207.4 pum 352.4
focus luculentus in ædibus 668.4 fratrum ire acerbißimæ s
65.b fure clam orem 70.6
fouere latus 769.4 freno egere. ibid.a furiofi manib.comiffus gladius 389.a
furor

1
 PROVERBIOR V M.

hereditasfinefacris adora95 b
ci 450.
Glaucusars
furorfit lefafepius patientia 145.b Glau alterious listing an709.b heret in uado $17.20.6
2876 frums aitu ibid.
furtiue opere hæret in falebra.
Glaucus comefa herba habitat inmax
G
idrayilih 1695.4 hæfitantia cantoris tuẞists 471.4
Alateamgo
Thetidefimul amarri halcedoniafunt apudforum 418.4
55.2.6 Glaucus poto melle refurrexit450.b
re nonpotes
479.4 gleba aruum. X & dibid.a balopantanoquo 83914
galerus aut nauis 523.4. 533.b
m ins glebam quo; q accipit erro 341.b hamaxixa
galeritisomnibusoportet 59.0.b bamaxobij marjana 223.b
ro
$55.6 glomip boni s
effe 823.b glomi bonorum agulhimed382.b hamusfemper pendeat 243.b
gallam bibere hanc technam in te ipfum ftruxiſti
314.a gloria futuri 6.72.a
gallinacei inmorem trepidat 38. dogodova)11000
808.4 gloriofum & apud pofteros 650.b
Gallonius harene copias donan 2064
494.b gloffogaftores 759.b
gallorum incufareuentres r harene mandasfemina 3119.4
6
510. gnom on re gu la 296.a
gallos quid execas ? harenam defcendere 250.6
$ 49.4 Gordius nodus 243.b
gallus infilit barenam metirisi 118.a
inio 720 Gorgone Perfeus aggreditur 709.b
gallus infuofterquil harenafine calce 350.6
stains62.a
gallusfubmiẞis alis 314.4 γοργόν βλέπειν
graculo cumfidibus nibil115.b harena.cedere whitom:250:6
gallusantequam iteru cantet 628.a monia iudicibus aptă 333.4
dm 605.a
gamima Betamperfequitur 806.b graculus Aefopicus Harmodj cantilena pomalo494.4
768.b graculus graculo aßidetella 58.6
gangamon 0187.4 Harpocratem reddidit 93693.2
763.b graculus inter mufas
gargara bonorum hafta Achillis 31275.6
garrire optimus,& c. 434.b gradusfuccretus cribro pollinario
hafta caduceum 494.4
gaudium dolori iunctum 6674 834.6 .
214.4 hafte fcuto 13457.2
gaudium pyrauftegaudes 547.4 Græca fide 847.6.
Gre cia Gre cia 382.b hafta amentata
Gellopuerorum amantior 450.4
695.b haftam abijcere 250.b.332.4
gemmeimores 493.b Græco more
atori us aut teftu d.gra d. 834. b haftas primas iactarevid ·845.6
generofior Codro 450.b grall
848.4
generofioris arborisftatim planta grata breuitase end 748.4 haftas miniftrare
99.å grata nouitas # 652.a
2652.4 haudannuncias bellum 504.4
cumfructu eft
456.4 Gratianude 436.b haud contra oftium w 73014
generofiorSparta 32.a haud impunèuindemiam facies 312.6
generofus excrumena 450.4 gratiagratiam parit
602.b grauiora Sambico patitur 44.4 haud canit paternas cationes 494.4
geniusOeteus
379.b gregalis ,fiue conuentualis 604.b haud curat Hippoclides 258.d
genio indulgere 5655.2
libid. haudperficiet
genium defraudare. ibid. gregis eiufdem.
380.4 gregis noftriffe 585.b haudquaquam difficile Athenienfem
genialis dies 601.b Athenis laudare 297.6
genius malus 42.4 grues lapidem degluti entes
210.b haudfolide.. 78.9.4
genu furapropius 104.4 gry
727.6 ypujan. Alib id .3 03 .a haudunquam arcet oftium 312.4
genud quum uirent 174.6
383.d Hecala pauperi or
genuinomordere 321.6 gubernaculo purior
241.4 Hecate cœna 745.4
ibid. guftu dignofc ere por
genuinumfrangere. 242.4
365.4 guftum dare. ibid. Hecate facrificant
gerre 818.4
γεγενὴς 228.a guttacauat lapidem 538.4.546.a hedera lafciuior
708.a hedera nil opus uino uědibili 409.b
χειροβοσκείμ 255.6 gutta uini
830.b hedera poft anthifteria 563.4
gigantum arrogantia 671.4 guttam afpergere 631.4 Helene cibi 171.4
gigantum fraterculus 228.b guttam non habet 14 9.6
831.4 Heraclius lapis
rysaver pro querulè loqui 226.6 guttatim 48.4 herbam dare 250.4
oftebs
gladiator in harena confilium capit Gygis annulus 847.6
671 4 hercifcere
167.4 γύης
222.b Herculana balnea 353.4
gladiatorio animo 99.b gypf us lacte maceratus
290.4 Herculanafcabies 368.6
glaciem fcindere 592.d gyrina ranafapientior an i
He rc ul lec ti 778.4
387.6 γύργαθον φυσᾷς 702.4
gladio plumbeo iugulare Herculanus nodus 23.6.243.6.
gladio fuo iugulari 37.4.6 Hed
el ple ryesimised
689.b 391 .6 ww
391.b.
gladius Delphicus
354.4 H Abet culanus morbus 369a
gladiusplumbeus in eburna uagina habet & mufca fplenem 578.4 Her
ule dextr o,aut amic o 42.6
188.4 Jager habitus uirumbonumindicat 652.4 Herc
Herculei labores 495.6
gladium acutum auertas 19.b habui Chreme TO 244.6
137.6
gladiudediftiquife occideret 508.a habuiff e miferu m uerbum. ibid. Hercules contra duos
71.6
181.b ↓ Hercules ngonwoτopógⒸ
gladium nemulier 394.b hacnon egreditur uerbum 4 9 97578.6
ne gladium puero 388.b hac nos deus ducit 316.b Hercules & fimia
6896
glandes mihi coquam 262.6 hec Helena 98.b Hercules hofpitatur
Her cul es malorum 426.4
glandecaffa 834.4 beciufticia 564.4
Herculis columnæ 58.1.4
glandibus uictitantes $49.b hacpotior And 161.4 Herculis
23
 IN DE X
hominesfrugi oia rectèfaciunt 322.4 iaculari finefcopo 261.4.585.b
Herculis cothurnos aptare infanti hominum uniuerfa proluit pelagus iaculo immiffo fugere 23.4
fed 493.4
6.01.b. malay 5616 καλεμίζει
831.6 ibid.
Herculis quæftus 751 .6 lalemo frigidior.
.a homini diligenti ibid.
heri nudiuftertius 393 421 .4 Talemo miferior.
homo bomb yl iu s
Hermionis uice. 397.4 773.6
344.4936 ιαμβίζειμ
Hermodorus uerba importat 417425. b
.6 ho
hommo bulla
oficti lis ,ficul.quer. & 493.6 àianua aberrarè 163.b
Hermonium officium 41.4 ianuamfame patefacere 107.6
8.03.4 homo homini deuse
42.a ianuam aperire. ibid. 602.4
berniofi in campum 704.4 homo homini lupus .
510.6.551.6 BARZALE
herniofus ufq; adgulam
163.4 homofemper contradicens 777.6 Ianus bifrons SALPw
heroum filijnoxe 621.4 Iapeto antiquior 852.6
homo Thales -784.4
herusomnisferuo monofyllab.559.4 211.6 lbyci equus
berum nemo benegerit,nififeruierit homo treßis 237.4
homo trioboli. ibid. lbyci grues
22.b
bene 461.4 idem Actij quod Titij 270.b.797.4
homotrium literarum
437.b 455.a
Hefiodi fenecta 345.6 idemfauus
homo umbræfomnium 188.b
Hefperidum mala 714.b
honos alit artes 230.a idempuluis
s
heterognathu es 558.b
honefti nulla fatietas 65.4 idem trahere iugum 156.4.567.6
1 heteromolia caufa 49 4.4 307.4
369.b id uenti abripiant
Hiberananie 364.b horis omnibus nemo fapit
695.4 iecit Achilles duas tefferas et quatuor
hicbonorü uirorü eft morbus 630.b horna meßis
601.d 453.4
550.4.579.6 horreo ipfo 769.4
hic depone ignarium dare
hofpes indigenam 574.b
hicmulget hircu,illefupp.cri. 371.a ignaui necfaxu ex acer tollerent
m uo
hofpes in tempeftate aut hyeme mo rioca
bic Rhodus,hicfaltus 549.b
412.d.b 75.4
bictelam texuit ille diduxit 768.a leftus 408.4
hofpes quifquis profuturus eft ueniat ignauis femperferiæfunt
hinc belli initium 581.6 ignaui uertitur color 74.4
binc ille lachrymæ 98.6 433.6
ignem diffecare,diuerberare 119.b.
hinnulus leonem 93.b hofpitibus aliquid relinquito 80.4
698.b hofpitis habenda cura 659.6 591.4
Hipparchi murus
tum ignem igni ne addas 52.6 →
Hipparchorum tabula 493.b hoft imen eft oper propecunia
a
ignem negladio fodito 17.4
258.4 36.5.6,

B
Hippoclides non curat 492.6
hoftesfemper tales me infequantur ignem palma
Hippolyto caftior 481.6
601.4 ne ignifer qdereliqu' eftfact 260.4
Hippolytum imitabor 447.4
igniferro ; minari 793.4
Hippomene magis impius 483.b hoftibus eueniat 522, d
ignis adtorrem 601.4
hoftis domefticus 749.b
Hipponacteum præconium 321.b
hoftis miferaturus fi uidiff. 602.b ignis,mare,mulier,tria mala 319.4
hircus Caricus 606.b 200
ignisnon extinguitur igni 552.4
hircum olet anus hoftis nonhoftis 569.4
570.4
ijfdem literis comœdia ac tragoedia
hirudo nifi plena non omittit cutem hoftium munera non munera 88.6 $1400
1 243.d componitur 573.6
$ 381.4 huicfunis nihil attraxit
ijfdem numeris 264.4 De
hirundinesfub eodem tecto ne habeas huius nonfacio 211.4
759.4 ijfdem uefcentes cepis 502.4
292014 humerisfuftinere
humihauris 493.4 Iliade prolixius 752.4
hirundinum mufea 309.4
ibid . ἱκπαιὰμ 747.6
hirudo totosfchoenos anteibit 715a humiferpere. 86.6
hirfuto cordehomines hyberno puluere,uerno luto 823.b Ilias bonorum
339.4 ibid.
257.a Ilias malorum.
his lingua,atillis dentes 534.a hydramfecas
48.a ilico hyems erit 733.6
his Medus non infidiabitur 489.b hydra magis uarius
hocage 297.4 Ilienfis tragados conduxit 371.6
834.6 hydriam inforibus
672.6 Iliofempermala 688.4
boccalciamentum confuit Hiftiaus, hydrus in dolio
381.b illaudatus 469.4
Ariftagoras induit 565.6 hyememfequitur uer
boctu mihi dices 806.4 hyems illico erit 733.6 έλλεθαι 134.6
Hylam inclamas 121.4 illiia nofunt, at quifunt,mali 470.4 100s
hociam& uatesfciunt 799.6
Hymetia noua,falerna uetera 325.a illotis manibus 246.4
hocipfoloco depone 550.4.
579.6 hypera omiffa pede infequeris 567.b illotis pedibus ingredi 245.6.0
hoc municeps aut uicinus nunciauit hyperberetaa 489.4 554.6
809.a
719.a illò refpiciens ,fed hic remitte bona
Hyperbolo peior Drago
446.6 594.6
hocnoueram priufquam 724.6 Hyperi uertigo
hodie nihilfuccedit Hypfea cacior 95.b imberbisfenes doces 547.6
799.4
711. b imbre terragaudet 352.6
hodienullus, crasmaximus 698.b hystricisfeta
bolerumappofitiones 493.6 1 ἱμερόκοιτο 725.6
491.b imis ceris eradere 722.4
holitor opportuna loquens 153.4 Acere infermento
1. holmus erit mihi cubile 455.4 iactantia comes inuidia 666.a imi fubfellij 631.b
653.b imitabornepam 700,6
Homericiuerfus aliquot prouerbia iactantia turpis
les 631.b.immolare boues 531.4
634.4 iactareiugum
im nem
mu
 PROVERBIORVM
.

7314 in capras fylueftres 534.6 infelix felicitas 21 :01:275.6

immunem uenire
in caput præcipitari 557 .4 infer ment o ia ce re 1491.6
imodo,senareleporem,nuncitym te
in Care periculum 8.b.157.4 infixo aculeo fugerero 23.4
nes 598.b
incidere neruos 591.4 inflammam manum mittere prudens
imparinumero fuperisfacrificandum Cash Lat
incidere pennas ibidem 594.b
19.4 cup 1588.6
imperator bonus , & idem robustus incidit infoueam quam fecit 37.b inflare buccasu
infligeplagam ab aratro 719.6
miles 668.b incita equum iuxta Nyffam 738.4
inci tare curr ente m: 64 .1 34 .b influitquod exhauriturip 340.a
imperatorum multitudo Cariamper
638.6 | qx Live Muir in folle offerre 801.4.b
didit Penis andine 421764 all 32914.
imperitus anaxyride indutus , omni in clamofosov , as 645.6 in foribus adeffe
inforibus urceum 297.2
busid oftentat 5.68.4 in cœlo effembin pump 1526
in cœl um expuis matu fam573bs informidolofum 639.b.
impetéperitum artis 431.6
s 25 4 in foronoftro res uertitu r 593.6.
impetere lingua 3.50.6 in coelum iaculari med1 6 : 822.b
925 um
in coel laud ibus fer ren g We 153 .4 inforo ueritas
impoßibilia captas re
m
improbiconfilium in extremum inci incorijs eftanimus o6216 in frigidu furnum panes immitte
490 ₫ 1775.6. Paging Land Dest
ditmalum le 534.4 in coty la geft aris s u
in craftinum ferid 784.6 infructuofior Adonidis hortis 23.4
smufce
improbitasco
improbita mpendiariares 646.4 537.b incudem eandem tundere 254.4 info mal 650.4

635.b incudi reddere 15 in genibus deorumfita 455.2

inabfurdelocutum
2.6.6 in culmo arare.biga 720,6 ingens difcrim en 644. 656. a
in acie nouacule
8.5.4 ingens interuallum remo 21.a
in eremeo eft 1954 in curfu effe
122.4 incus maxima non metuit ftrepitus ingens telum neceßitas 342.4
in derepifcari
758,6 506.4 Portoghese ingensrerum multitudo 636.4
in agrofurculario capras
190.bi ndignu s q illi calceos detraha t 151b ingradum reponer es oledo) 106.a
in albo effe
8504 indignu s qui illi matellam porrigat ingratitudo uulgi 657.6
in aliaregione eße
312.6. ibid.a ingredi Iunonium 689.b
in aliqua re effe rem audire
s difcrim i
in alienoforolitigare 330.4 in dexteram aurem 212.6 inguini & capitis que fint
17389 427 .4
in alienochoropedem 319.b in diem uiuere shans 223bna,nefcit
75.4 index aurum,auru hominem 375.b. inharena edificas 119.b
in alio mundo
8.391. 4 tang u akight in harena m defcend ere 250.6
in angulo 1755.4
inanemmetuismetum 356.6 indignus quimeuel afpiciasperi 6.40.b in herba effe 330.4
variant 3.5.0 in dierectumDWATE 836.a. in herba luxuries 848.b
inanis conatus
0819.b
inania a in bellis 482.4 in difcrimine apparet qui uir 644.b in herbis !
inanior leberide 95.b indoctior Philonide 412.4 in hoc calciamēto pede habet 802.4
inaniter aquam confumis 121.6 in dolio figularem arte difcere 157.6 in holmo cubabo 455 d
713.4 in dominum adferre dentes 304.6 in horas adolu223.6.
inanifpe flagrat
767.6
inanium inaniaconfilia 582.4 indulgere genio st 379.b in idem confpirare
in antro Trophonÿj uaticinatus est in durum & implacabilem 732.b iniecta aqua more balneat oris abire
203.4 Indus elephantus haud curat culicem 23.a (505.6.
inimicus inuidus uicini oculus
in antrum haud legitimum , ftimulum 9267.6
impingis 573.b induitis meleonis exuuium 97.b. inimico recociliato no fidendu 89.a
in anulo,deifiguram ne gestato 20.b. induftriam adiuuat deus 65.4.b inimicus contemptus 641.4
490b indutus eft omnemfacultatem 569.4 in integru m restitue re in 847.4
inapesirruifti
2535.4 in eadem es naui, svim ile 283.b iniquu petendu,ut æquiferas 338. b
in Aphannis in pash
in apio nondum eft 273.4 in eandem naffam 290.b iniquusne ingreditor o 554.9.6
0
in aqua beret 125.b in eafdem anfas uenifti. ibid. initijs mederipræstat 2 % 62.b
in aquafitire 75.4 in eburna uagina plumbeus gladius initio cofides,in facto timidus 562.4.
3 491.4.b
initium bellied
in aquafementemfacis, iacis 119.4 188.4
24.4
in aquafcribis 119.6.182.4 in eodem hæfitas luto,ueftigio 125.b initium,medium,finis 88
26.b in coipfoſtas lapide , in quo præco iniuriafoluit amorem 7
in arctumcogi copias
491.b iniurato credere 213.6
in arduiscunctanter agedum 8:49.6 prædicat
289.b
area latitas. 574.4 inelegantior Libethrijs 167.6 inlapidicinas
in armis acciffat 467.b in laqueo lupus 258.61
716.6. inertium chorus
man ! 710.6
in aurem dicere 398.6 inlaqueum inducere la pe 256.6
9.3.4 inefcare homines on
in beatam 200 303,4 ineft & !!! & ferpho bilis in lenteunguentum . 129.4.187.4
in beato omniabeata 798.4
1830.4391.d in leporinis
5661.4 in leua partegestat linguam 409.b
inbellapeccarebis non licet 506.b ineuitabilefatum
inbuccam quicquid uenerit 146.4 in exitiumkemal suna et celas 30.7.b in limine deficere,offendere 147.4
in caduciparietem inclinare 421.4 inexorabilis 640.4.668.4 inlinguam quicquid uenerit 146.4
in canispodicem infpicere 315.6 inexplebile dolium 10.6
2614 in Lipsydrio pugnas
3954 in lutohafitare the 72.6
incantatioe quauis efficacius 794.6 inexploratus homo in M4
2 4

Plo
 INDEX
36.6
330.d in uado
in Macedoniam 3.08.a cem aget 258.
6
inmagnis & uoluiffefat est 454.b infenem libidinofum 636.b in uenatu perijt
5 . 4
842. 6 m
infene ne qu od col loc ari s beneficiu in uentrem infilire 78

****
in malis celeritas optima sinueni, non qd ' pueri in faba 477.b
620.4 265.6 21.4
inmanibus effe
9. b infimpulo 325.6 inuia nefeces ligna
in mari aquam quæris 24
us i oculus 505.b.794.b
inmatellam immeiere 145.6 infinu ferre 852.a inuid uicin
82.b in utno uerit as 4.6.185.a
in mebaccudeturfaba 44.6 infinu gaudere.
inuita Minerud 34.6
m re 484.4 (4
in mentem quicquid uenerit 146.b. infinu manu habe us i 199 .4
inuitis canib uenar
inmorbo confumat 769.4 infola Sparta expeditfenefcere709 .
inuit os boue splauftro induc ere. ibid.
innare bilis 455.b info folem puluerem prodire 851.4
bin mnis quæcunq; uidentur 205.b inuitus Iupiter nouit 490.4
in nauibus educatus
635.b in ulnis unda ru m 767.8
in neruum ire 400.b infpem frustratam
827.6
in nihil fapiendo iucundißima uita infperabi
lem uitam uiuis 568.b in ultimas terras
527.6 inuolare 763.4
492.4 inftitutio à puero
147.b inuoti compotem 641.6
e
in nocte cofiliu281.4.317.6.640.4 infummo cliuo deficer 59 6.6
196.d inutilior blace
in nocturna pugna 371.4 infyluam ligna ferre
innocuus alium afpiciam , meum har intempestiua beneuolentia nihil àfi, in utramuis dormire aurem 212.b «lep=
" 199.b Inus dolores 491.6
bentem malum 474.6 multate differt.
innumeratö 721.b in teporecauenda poena mali 655.b in utrumuis dormire oculum 692.a emi
851.b in tenebris gladium uentilare 370.b inuulnerabilis ut Caneus 563.6
innumerum peruenire
241.6 in xyfto fpaciari 851.4
in occipitio oculosgerit510.b.551.b in tenebris faltare 3
127.4 iocaferi ag 287 .6
in oculis ferre 795.4 inter calicem & os
ta 96.a tocandum utferia agas 798. 4
in omnia potentes 725.6 intercafa & porrec
574.a Ionicechorea 145.6.146. 4
in omni fabula & Dadali execratio inter cæcos regnatftrabus
ibid.
492.a intergore bonis defedit. ibid.b Tonice prolafciuè.
$18.6 in tergoribus mens eft 312.6 to paan,lo triumphe 369.4
inopinullus amicus
in orbem circumiens 341b. inter Corinthum & Sicyonem 152.a loueeffe credereftultitia eft 474.a
412.6 1
in orci culum incidas 490.4 inter indoctos etiam Corydus fonat rouemlapidem iurare
795.4330.8 louis auribus feruare 419.6
in ore atq; oculis
605b inter lapides pugnabant 4x 75.4 touis Corinthus 137.b.150.b.293.b
in oftio formofus
inpaceleones 756.b inter manu & mentu 127.4.796.a louis dolia duo 198.4. $18.4
557.b inter malleum & incudem 26.b jouis germen 830.b
in Panticapaum
127.4 louis lac 782.6
in parte uelignem prædetur aliquis inter os & offam
709.4 louis regis cerebrum 170.6 UDAsado
492.4 interpuerosfenex
ibidem. Louis quadrigis 112.4
inpedesretrocedit 710.b interra pauperem.
Iouisfandalium 44 0.6
inpericulofo negocio non eft dormi in terra eße 310.b
tandum interfacrum & faxum 26.6 Iouisfuffragium 400.6
648.6
inpertufum dolium ingerere 261.b interfecta mufica 560.4 exlouis tabulis teftis 213.6
in planiciem equum 227.b interuallo peritfames, optimèper louis taxilli femper feliciter cadunt
inportu nauigare 36.6.310.b ditur 568.6 Si.b
in portu impingere 147.4 in toga faltantis perfonam inducere louistergus 708.6
in pulicis morfu deum inuocat 560.b 390.b ipes mali 484.6
inputeo conftrictus 290.a intra labia rifit 826.6 ἱππομὴνἐμ 519.6
cùm canibus pugnarez62.b intra pelliculă tuă te continè 177.b
in puteò cum ipfa dies quandoque parens qu. nou,
in Pythijtemplo cacare 709.4 in tranquillo est 310.d 224.4

in quadrum redigere 255.6.850.6 intranfcurfu 737.b ipfa olera olla legit 196.8
in quinq;iudicugenib.fitüeft 455.4 in tranſennam inducere 755.a ipfa pellepre tefers 427.6
inremala animofi bono utare , adiu intrafeptimam 490.a ipfafene&us morbus est 413.6
uat intrafuas præfepes 195.a ipfe dixit 4014
570.4
inrupes abigere 557b intra teli iactum 105.4 ipfefemet canit 400.6
infaltu uno duos apros capere 601.a intrifti,exedendum 45.a ipfefibi mali fontem reperit 38.4
infanalaurus adeft 370.4 intrinio fum
65.4 ipfefibiperniciem accerfiuit 645.4
infania aliena frui optimum 342.4 in tud ipfius harena 601.d ipfi curandum 488.6
infania non omnibus eadem 672.a in tuo luco & fano eftfitum 195.4 ipfi teftudines edite qui cepiftis 45.4 carlogu
infanire cum infanientibus . 777.b in tuo regno . ibidem. ipfis & Chis 803.b
infaxa abigere 557.6 intus canere 289.a ipfisplacet 3.83.b
infaxisfeminas 119.d intus in cute 251.b ipfo cratere 708.4
infcitia confidentiam parit 752.b in tuum ipfius malum lunam deduces ipfo horreo 601.4
infcribere uino, aque 182,4 522.8.6.694.6 ipfum ostij limen tetigifti 549.4
in fe defcendere 176.6.177.4 intuuipfius caput 522.4.6.774.a iracundior Adria 774.8
in feditione uel Androclides bellidu in tuum ipfiusfinuminfpue 178.6 iraomnium tardißimèfenefcit 183.6
ireres
 PROVERBIOR V M.
687.a laqueus auxiliari uidetur 705.4
665.b iufticia iuftior
tre regum plumber 297.b laqueus laqueum cepit 549.4
26 iusticia perfe exigua res 594.4 àlareordiri 170.4.175.6
iratusdeus 386.a iusticia Prienenfis
ireper extentumfunem 700.b
largitio non habet fundum 261.4
42.6 iuuenta fenilis 24 2.4
ific ant
iratis dijs iuuen ta uirib us polle ts: 642.6 Larifacr
ibidem . inum uerbum 8.03.d
iratis Mufis. 38.6 iuuenum facta,uirorum cofil. 577.6 Lar
iritare crabrones γγίζ ει 819.4
74.6 iuuenari 698.4 λαρυ
r is ari 66.4
Iropaup er io 396.6 iuuenum lancee,fenum confil.577.6 cum laru luct
31 5. 4. 486.6
irrifibilis lapis 696.4 larus
526.4 iuxta cubitum profecit 486.6
Ifauri cus 32.4.771.4 iuxta cum ignarißimis 818.b larus hians.
600.6
s
ἐσομίσω 152.b iuxtafluuium puteumfodit 556.a larus in paludibu
Soobe 235.4.315.6
601.4 iuxta Herodicum 769.b larus parturit 118.6
rem lauas
1f/a 488.6 iuxta Lydium currum pedes 327.4 late
ns 487.6
μιάζειμ 728.6 iuxta Melam 591.4 latè uiue
Ifthmum perfodere 696.a Latimitibicinis more 805.6
578 .b iuxta nauem 6 3 4.4.6
στὰρἐπὶ τῆς 466.6 Latinus Homerus
mjswive 168.4 iuxta pedem 761.6 latum angustum 805.4
127 .a lyng etrahor 128.6
ita fugias,neprætercafam W AL latum unguem, & fimilia
iterinfortunatu m lepus apparens far 289.6
nia Abda mihi uideris 697.b latumie Syracufane
t i
cite u b aue d a 485. . 46 488. 4 lauar es Pelia m 48 8.4
a c o.n6 dan 129 e L
der n
9 labo re labo riof ius 6. .6
98
m .38 em end
er ibid. laudant ut pueri pauonem
t e rum und4e7.6 d apid f f lab ore mfere re.
i e 2 a l o ibid. laudare æquum ,capere tamen plus e
.4. Labrax Milefius.
129 619.4
res acti iucundi 343.4 45 quo
iteruatq; iteruad Pythu uid 488.b labo 436.6
iterum tranquillitatem uideo 310.a labores catenati 659.b laudas teipfum 339.6
labor fenectuti optimum obfonium Laudiceni
ithorus 687.b Lauerniones 685.4
itidem ut Acheronti 832.6 555.6 laureola in mustacijs quærere 817.b
labrum mordere 629.4
Uym nunctenes, imodò uendre lepo lauro clamofior ardente 430.6
598.6 labyrinthus 487.6
rem laureum baculum gefto 44.4.49.6
417.4 Lacenefole uiros pariunt 714.6
ἐθύφαλλοι otice noctua 450.0
422.4 λannonSTO 762.6 Lauri
ὑπερμαζ ον 370.4
635.a lacerat lacertum Largi mordax Mem laurus infana
iubentis apertè loqui 254.a lauticia 654.4
iucundamalorum præteritorum me T mius
154.4 leena noftatuar inmachara 476.a.
mor ia 809.b lacgall inaceum 379.b leberide cacior,inanior 29.4.95.a.b
iucundauiciẞitudo rerum 198.b lachanizare,betizare
488.4 leberide nudior 29.4
iucundi actilabores 343.a Laciade 3 5.6
848.6 leberidefcabrofior 5
iucudißima nauigatio iuxta ter.74.4 lacinia tenere 390.6
129.b lecytho pinguior
jugularemortuos 66.4 laclactifimile 390.4 lecythum habet in malis 801.4
Laconice lune
iugulare plumbeogladio 387.4 306.4.487.4 legatus non ceditur , neque uiolatur
iugulare quepiamfuo gladio 37.a.b Laconifmus
807.b Lemniamanu ? 485.b. (778.4
631.6 lacryma nil citius arefcit
iugum iactare 246.b Lenic bouis latera Athos celat536.6
iugum idemtrahere 156.4.567.b lacfenum 362.4 Lemnium malum 239.4
iuncoficco 815.b lacVeneris 779.6
823.a lens deus
iungereuulpes 93.6 lacunam explere 36.b.282.4
689.b læderefacile,mederi difficile28 4.a.6 lentè bos
Iunonium ingredi 61.b.62.a lentègaudere defijt 451.6.501.6
Iupiter aliquando pluit,aliquando fe lampada tradere $86.6
224.4 Bampon iurat per anferem 690.b r lenticulam angulo tenes
renus eft 94.b lenti unguentum infundere 120.4
Jupiterinuitus nouit 490.a delana caprina
187.4.6
Jupiternon omnibus placet 436.a lanam in officinamfullonis 780.6 215.4
Tupiterorbus 86.6.249.6 lanei pedes deorum 271.b lentifcum mandere
491.6.513.b leo chordula uinctus 755.6
Iupiter aquilam delegit 711.6 lapide empti 591.4 leonem ex unguibus æftimare 241.
Jupiter quomodo duxerit Iunonem , lapidem decoquere 118.6 leonem radere 387.6
nouit 728.4 lapidem elixas
eonem larua territas 165.6
412.6 lapidem omněmouere 113.b.243.b l s 39.4
iurareper braßicam m
eone timu l a
-iurata lingua 392.6.393.a lapides flere. 847.6 l onem f dere ftium elia orten
l e u i , h o p r p
124.6.397.b 600.6
iufiurandum adactum 535.6 lapidi loqueris. dit
398.6 6
infiuran dumVenereum 382.a lapis 236.
149.b leonibus uulpes iungere
iusticie oculus 686.6 lapisLydiusfiue Heraclius 729.b leoni mortuo barbam uellere 379.a
ius inarmis 1 162.a lapfana uiuere 206.4.387.6
37.6 leoninafocietas
ius in manibus. ibidem. laqueofuo captus est 749.b leonis catulum ne alas in republica
iusticia in fe uirtutem complectitur laqueum effugere 378.6 19.6.356.4
omnem 3554 laqueum mandare leonis
 INDEX BlitheArge

625.4 lorum unà cum cane 715.6

leonis exuuium induitis 97.b rimodweräis 437.6
389.4 lotum gustauit
leonis exuuiufuper crocoton 592.b Lindijſacrum 534.4
170.4 lucanicis pluit
leonis loco murem ostendis 505.a àlinea incipere 829.4
lineam ducere 110.b lucernam accendere poßis
leonisfenecta 495.a 201.6
lin eam ne moueto 254.4 lucerna Aristophanis
694.b ibidem .
leonis ueftigia quæris 728.b lucerna Cleanthis.
Leontinifemper circa pocula 86.a lingerefalem 553.6 lucernam in meridie adhibes 386.b
λέπεσθαι,λεπίζεσθαιλεπίζω 714.a lingua amicus 486.4 lucernam olet 201.b Brez prow
leporem non edit 285.b lingua bellare
534.4 lucerna pinguior, et lecytho pinguior
lepores duos infequens , neutrum ca lingua his, at illis dentes
350.6 390.6
pit 550.b lingua impetere
392.b lucernafublata,nihil diſcriminis inter
lepori efurienti etiam placente fici lingua iurauit OP
a m e 186,4 mulieres 572.6 ESCT
600.d lingu lapfa ueru dicer
uam quicquid uenerit 146.a lucri bonus odor ex re qualibet
leporis uita 721.6 in Ling 618.b
67.4 lingua non redarguta 788.6
lepos Atticus 619.4
ling uam e
in leua part geftare 409.b lucrumpudori præftat
lepus apparens infortunatum facit i
623.b lucrum cape àfubeunte naui 536.4
ter 485.b lingua præconi
316.b lucrum malu æquale difpedio 552.6
lepus dormiens 266.b lingua quò uadis
286.a linguafeorfum inciditur 623.b lucrum undecunq; captant 657.6
lepus marinus
302. 4.b linu cand idu lucri caufa ducis 534. b lumen foli mutuas 196.b.386.b.
lepus pro carnibus
22 2.6 387.a
lepus pulpamentum quærit 155.b linum lino nectis
lumenfoliinfers 386.6
λεπτ ολογ είμ 627. a lippis actonforibus notum 173.4
318. 832.a
4. lunæ radijs non maturefcit botrus
λεπτομερῶς. ibidem . lippo oculo fimilis 2 Lectroph
86.6 λῆρθ 350.4 786.6
lerna malorum lenor
485.a lunam in tuum malum deducis 522.b
Lerij mali 374.a lislitem ferit 3.25
151.4.392.4 Lite 184.a lunam detrahere 522.6.694.b
Lesbia regula
lupi alas quæris 123.4
Lesbiari 629.4 liteparit lis ,noxa item noxam 231.b
485.b litem mouebit,fi uel afinus. ibid. lupi decas 425.6
Lesbijsdigna
lupietiamfi meminiffes 446.6.
Lesbius cantor 166.a litem incipere 639.b
Lesbius Prylis 632.6 litene quære qui licetfugere 574.a 447.d
173.6 literafinistra 409.b lupiillum priores uiderunt 205.6
λέγχει
lethale mulfum 222.b littoris harenasfurari 706.a lupi à tergo , præcipitium à fronte

23
Leucaus& fcripturanon ide 591.a littore loquacior 468.6 574.4
lupiuenatus 536.4
leui brachio 113.a littoriloqueris 123.6
580.6 Lityerfam cantionem canis 572.4 lupinum potum 425.6
leuidenfæ munus
428.6 lupis parcere 314.6
leuiß.reigrauißima poena 504.b liuor in uiuis
leuißima res oratio. ibidem. liuor quoq; laudaretfaciem 147.a lupum auribus teneo 133.d.389.b
λουκεπατίας 698.b Locrenje pactum 391.b lupo agnum eripere postulat 441.a
‫مل‬

If
λουκόπυγοι 292.4 Locrenfis bos 456.4 luporum catulos alere 304.6
lex & regio 600.a loculi mendicorum femper inanes lupus ante clamoremfeſtinat 440.b
lupus aquilam fugit. ibidem.
lex etiam ipfa regio 47.a 481.4
lex in manibus 782.4 locum deferere 431.a lupus circuputeŭ chorum agit3 26.b
lex loquens 56.b locupletum reditus 661.4 lupus hiat 185.4.351.d
liba Coalemo 804.b locusta bouem prius pariet 305.b lupus infabula 641.6.752.a MOTEC
libera Corcyra,caca ubi libet 688.4 wyśμñopⒸ 426.a lupus lupum , fur furem cognofcit RA
liberæ capra ab aratro 485. ryodaidan& 352.4 352.4
liberi poetæ & pictores 509.a loliginisfuccus 321.6 lupus Milefius 488.4
liber non eft, qui non, & c. 848.6 lolio uictitant 288.6 lupus non curat numerum 383.4
libero lecto nihil iucundius 837.6 longa manus 569.a lupus ouem prius ducat uxorě 623.a
liberoru amãtior quàm Gello 450.a longæ regum manus 51.6 lupus pilumutat, non mentem 548.b
Libethrijs inelegantior 167.b longe lateq; 268.b lufcinia deeft cantio 603.4
Libya femper adfert mali quippiam longè uicit 662.4 lufcinia nugis infidentes 309.6
618.4 470.4
longistibijs canere 152.4 lufciniefomnus
Libycafera. ibidem. longum prooemium audiendi cupido lufus quinefcit legem, abftineat 72.4 QUESTING
ligna infyluamferre 196.4 805.6 lutea,pro uilibus 493.6
lignum ligno adglutinare 223.d longum ualere iußit 334.4.378.6 luteus. ibidem .
lignum tortum, haud unquam rectum longuriones 826.4 luto lutulentior 820.6
485.d loquacior citeria 434.b lutum luto purgare 267.6
ligula non dignus 696.a loquax talpa 772.4 lutu nifi tudatur,nofit urceus 552.4
limam addere
2
3
2
3

60.b.143.a loquinefcit, tacere non poteft 434.b lutumfanguine maceratum 485.4

limen oslij tetigisti 549.a loripedem rectus derideat 440.6
525.6 luxaffulfit
limen fenecte 485.b lorum ex ipfo boue fumere 72.4 lychnobij 732.6
Lydi
 PROVERBIOR V M.

299.4 malus fub aquam 308.4

40$
mala conciliant homines

5
Lydimali,pofthos Aegypti 484.b mala malis eueniunt 226.6.849.b Mamacuthe 736.4
425.6.484.b 4846 μαμμήτρεπ ζοι 802.b.
Lydio more mala proditio
425.b 667.4 manenti uincendum , aut moriendum
ανθίζειμ 326.b a
mal fen ium acc ele ran t
Lydius currus 319.4 578.6
149.b mala trid inexpugnabilia
Lydius lapis mancipera 767.4
44 0.4 mala ultrò adfunt 708.6
Lydo non erat negoci um
mandare laqueum 378.6
Maleam legens,quefunt domiobliui
Lydoditiorauro 160.4
373.6 Mandrabuli more resfuccedit 67.4
Lydorum carica 425.b fcere
mandragoram bibere. 7546
male coniugati 658.b
Lydu implaniciem prouocat 572.a Mandronifuitficulna nauis 751.6
Lydus inmeridie 425.a maleparta,malè dilabuntur 204.4 796.6
mali bibut improbitatis fece 484.b manduces
Lyd us cau pon atu r. ibid. 4314
malicia uaria eft 322.b manere infua claffe,
Lydus ostium claufit 424.b Mannij Aricia multi 483.4
295.4 mali commatis 7 523.4
Lynceo perfpicacior s l 621.b
malicorui malu ouu 163.4.239.a.b man ibu nihi nonfit
Lyfias prorfum aberrauit 165.b manibus pelibusq; 111.4.429.4.
malifontem ipfe fibi reperit 38.4
Lyf icr ate s alter 572 .6
163.4 ·656.4
mali patris nuqua bonusfilius
Lyfiftratidiuitias habes . ibid. manica 730.4
maliprincipij malus finis 817.b
ra M malis auibus
43.4 maniuoro uinculo 483.6
MAcha tibi eft,& nobis urbina
379.4 na
Manlia imperi a 272.5
malis ferire,petere
466.4 & 849.b manfiffe diu , & uacuum rediiffe , for
machinamentum Megaricum 351.a malis mala eueniunt
659.4 dum est 461.4
malis malafuccedunt.
machinas poft bellum adferre 504.6 645.4 manfum ex ore dare 839.6
malis non cedendum .
maciletamanu pinguepedem 722.4 37 0. 4. 5. 60 .a ma nt ic a in te rg o 1 77.6
macilentior Leotrephide 778.b malis ter mald 484.b mantellu m 632.6
mactata hostia lenior 397.4 malithripes mali ipes 188 .4 manticulari 632.4.763.4
mali uirihonesta oratio
macula ,labes 824a 89.4 manubrium è manu eximere 690.6.
816.a maliuiri munera inutilia
Madufa
826.a malo accepto ftultus fapit. 30.b manuari 763.4
Meandri re 391.4
782.b malo afino uebitur 776. 6 ma nufinge
Mefonica dicteria ma nu lon ga ma nu bre ui tra dere
770.4 malo malè euenit 646.b
magadari malo nodo malus quærendus cuneus 76 1 . 4
μαγαδίζει μ 215.4 manum admouěti fortuna eft implos
688.6 52.8
Magdaliacanem alens randa 327.6
malo rum affue tudo 658.6
t
magis gaude eo , qui fenec tam exuit
86.b manum admouere 716.6.
malorum Ilias
630.6 ibid . manum ad os apponere 833.6
483.b malorum Lerna.
magisimpius Hippomene 87.a manum de tabula 85.4
449.6 malorum mare
magis ipfe Phryx 306.b manumferule fubduximus 4.20.4
magismutus quàm pifces 134.b malorum meminiffe
rum obliuio 637.b manu prudes mitt.inflamam 594.6
magis quàm fol Heracliti 790.b malo 847.4
magisfibiplacet,quam Peleus in ma- malorum panegyris 483.a manus conferere
s
87.b manu infinu haber e 48 4.4
orum thefaurus
chera 448.6 mal 569 .4
malo uni obnoxium ,& c. 706.a manus longe
magiftratum gerens, audio iufte manu s mult e onus leuiu s red. 361. 4
a or 191.b
iniufte 442.a malu molli ibid.b.
magiftratus uirum indicat 270.4 malum bene conditu ne moueris 39.a manu s unius infir .pugn a .
483.6.
48.a malum bono penfatum 661.b manum habere fubpallio
magis uarius quàm hydra im
magnaciuitas,magnafolitudo 376.a malum confilium 53.6 manum non uerter 85.6
ma nuferendum ,non thylaco 510.4
magnade redifceptatur 651.a malum eft bonum 713.4
813.5
magna loqui 319.6.320.a malum Hercules 483.b manus precium
236 .4
magnetis moreattrahere 196.a malum lucro coniunctum non eft ma manu utraq; adeffe
us u at
man man fric ,laua 31.b 208. t .
Magnetum mala 482.d lum 619.a
6.366.4
magnoflum.riuulu inducere 508.b malum lucru, equale difpedio 552.6
52.4 Maras 692.6
magnorum fluminum nauigabiles fon malum malo medicari 236.4
ma re du re um
tes
te 99.4 malu m
www munu
s 713.a
re norum 87.6
430,4 malum neceffarium 133.b ma bo 100.b
magnum osannis
magnus annus Platon. 149.4.587.a malum uas non frangitur 712.a mare coelomifcere
634.4
magnusuerfator in repufilla 572.6 malus cum malo colliquefcit uolupta- mare exhauris 43 19.4
355.6 mare inexpugnabile
maiorquide eft illius chorus, at meus te 707.6 mare inundans nulli parci t 456 .b.
melius confonans 162.4 malus ianitor
370.4 mare malorum 87.4
maior etate,maioriniquitate 556.b malus malum reperit mare prius uitem tulerit 379.6
mala attrahes ut cæcias nubes 144.4 malus ne quis ingreditor 569.4
mare proluit omnia mortalium mala
malus choraules bo fymphon . 811.6
malaextrema extremorum 558.6 561.b
mala auis 430.4 malus nullus hocfciet 561.4
mare falfum effe, è paucis guttis com.
mala bona 134.4 maluspoeta pelegatimedico 573.a gnofcitur
 patsdaicas
INDEX
291.b ne Mercurio quidem credere. ibid.
Melampygum ne incidas
gnofcitur 241.6 481.4
Melanione caftior 481.4.6 Mercurius infans
354 .6
Margites ibid.a Mercurius non è quouis ligno fingi=
m
mari aqua adde re b.45 0.4 Meliacum nauigium .
196. 248.6 tur 393.6
533.b Melica fames
mari èfoffa aquam 73 9.4
141.6 Mercurius fuperuenit
marinam auditionem fluuiali abluit meliore lapillo
430.4 Mercurius triceps 63 3.6
549.b meliores nancifci aues
fermone 141.6 Merrhæ ac Siloam flumin feiuncta
a
765.a melioris note
maritimimores
55.6.4.733.b funt 565.0
maritimus quumfis, ne uelisfieriter Melitaus catulus
736.4 merxultronea putet 245.6
578.6 Melitide ftultior
reftris meffem miferam metere 626.4
Mars communis 782.4 us s m
meli nobi eft quà heri 516.4
198 .4.
67.a Meffenaferuilior 466.b.467.
Mars haud concutit fua ipfius arma mella poetica
222.b meffetenus propria uiuere 177.4
mellea præfocatio
564.d 330.4 modoto
Mars initio laudatus obfilios 594.a melle poto Glaucus refurrex. 450.b meßis in herba

ED.d
meẞis tépus boues expectates 531.4 onterr
Mars rex 685.b melle litus gladius 222.4
metam præftituere 599.4
Martem tueri 562.6.630.a melle temetipfum perungis 481.4
158.b mellis medulla methyfocottabi 771.4
430.4
Marte noftro 758.4
42.6 mellitum uenenum 222.6 metiri digitis
Martefiniftro
803.b metum inanem metuifti 356.6
Martis campus 4340 μελλονικιᾶν
564.4 memorem compotorem odi 181.b metus infamia 651.4
Martis pullus 55.4.387.6
449.4 memorem mones,& fimilia 53.4 Meuius tibi nefis
mafchalam tollere
(672.b memortuo terra miſc.incědio 100.a micafalis non ineft 349.b
mafculum 826.b pellator
mendace memore effe oportet 355.b m
mica non habe t 631.4
Maßyliam nauiges 221.4.362.b.
matellæ immeiere mendacium utile 849.4 micare in tenebris cum quop.213.a.b
145.6
mendax Atraphaxis 719.6 млндождется 484.6.627.a
materie probe prob. artifex 594.b
mendici pera non impletur 390.4. Mide diuitiæ` 159.6
matiolochus 714.4
481.4 Midas auriculas afini 98.4
matrem fequimini porci 798.6
matrisfilius 802.b mendico ne parentes quidem amici Midas in tefferis cofultoropt.477.6
Midasinfabis. ibid.
matris ut capra dicitur 481.6 funt 707.6
mendici loculifemper inanes 390.4. mihicura erit hoc negocium 660.b
магазин 422.4.714.4
matulam porrigere 151.6 481.4.761.4 mihijpfi balneum miniftrabo 262.b
MO
maturafatiofepedecipit,ferafemper medicus etiam plurimum in loco po mihi ista curafuturafunt 669.6
mala eft 248.6 teſt 330.6 mihiiftic necferitur nec met. 175.6
mature fids fenex 67.6 Menecles alia, aliaporcellus loquitur Milefiaftragula 244.6
maturior moro 777.4 5036 Milefiaftromata 109.6.244.6
maza efurienti 377.6 Menia columna 812.4 Milefij quondamftrenui 244.4
324.6 Milefius lupus 488.a
mazam pinfuità mepistam 479.b menfa Britanna
480.a menfa communis 156.a militauit cum Erafinade 482.6
mazamfcarabeo
maza poft panem bona 377.b menfe amici 133.4 milium terebrare 780.6
mazonomon cantio 292.b mens cœliterræq; regina 845.b miliumtornofculpere 481.6 1
381.a mens cuiq; deus 316.4 miluium adorat 594.4
meaestpila
I medice cura teipfum 392.4.729b menfe Maio nubunt male 109.b miluus quantum non oberret 593.6
medicus multorum instar 212.4 mens eft intergoribus 312.6 Mineruafelem 259.a
TEACHES
1 648.b Mineruefuffragium 568.6
medicus oratio animo ægrotati521.4 mens læua manco
Medis aliquid relinque 80.a mens non ineft centauris 480.6 cum Minerua manum quoque moue
mediu ostendere digitu378.6.558.b mens peregrina 599.4 158.4.6
medius teneris 125.4 mens uidet,mens audit 745.b minimo prouocare 599.4
medullitus 430.4.839.b mentam belli tempore neq; ferito,ne minis tribus infumptis duodecim im
Medus his non infidiabitur 489.b. queedito 307.4 putat 371.6
490.4 in Mentem quicquid uenerit 146.b minore finire pomario 599.4
μέγα πνέειμ 320.a mentis bona bona opera 239.a minus de istis laboro quàm deranis
μέγα φρονείν . ibid. mentiuntur multa cătores,po. 332.b paluftribus 515.4
Megarenfes neque tertij,nequequarti mentotrahere 287.a minus habes mentis quàm dithyram
301.4 meoscorymbos necto 537.6 borum poete 315.4
Megarenfibus nunquam 597.4 mercator eft 687.4 minutula pluuia imbremparit 79.a
Megarenfium lachryma 389.b mercator nauiga & expone 757.4 minxit in patrios cineres 449.4
Megarica machina 351.4.430.4 mercenarium præconium 813.b Mivubador 520.4
Megarica fphinges 430.a merces amico constituatur 797.b mira de lente 749.4
Megaricum machinamentum 351.4 Mercuriale 776.a mifcebisfacra prophanis 100.6
Megaricus rifus 146.a Mercurij uirga 657.b miferam meffem metere 626.4
meis aufpicijs 823.4 Mercurius communis 303.b miferiormonomachis 779.4
meis telis uulneror 598.6
37.b Mercurio dextro 776.4 miferrimum,fame mori
rtes
mythragy
 PROVERBIOR V M.
eri re multas amicitiasfilětiu diremit 288.41
800.a orttuo
mor mederi , fenem admone
uo med
mithragyrtes, non daducus
191.6 67.6 multi difcipuli præftatiores magiftris
mitior malua
.6 tuo ba t 123 .b 580.6 carted randalluste
mitior columba 599 mor uer faci
162.6 .
554.6 mortuo leoni barbam uellere 379.4 multiq; boniq;
μητρόπολις 91 83 .4
307.6 387.6 multiboumftimul.
mittein aquam 483 .a.
mitterefanguinem 836.4 mortuo leoni & lepores infultant a. multi MannijAricie
265,4 788.6 multis hirundinibus opus eft 2.0.7.b
ανάμωμ
306 .b mor tuo s rur fus occ ide re 843.b multis ictib.deijcitur quercus 230.b
кувогнаннаши
659.4 mortuo uilior 840.6 multis parafangis precurrere 357.4
moderatornegocij
modiodemetiar 480.b mortuos widens 598.4 multi qui bouesftimulent, pauci araz
uum las 120.6 tores 183.4
modis omnibus incitat 646.b mort flagel
uum ungue nto perun gis 550.4 multi te oderint , fi teipfum amas
modius falis abfumendus priufquam mort
ibid.. 483.d mua
fidas 284.6.285.4 mortuus iacet pedens.
uus per fomnum , uacabis curis multitbyrfigeri,pauci Bacchi 182.b
modò palliatus,modò togatus , 793.4 mort
56 1. 6 688.4 multitudo imperatorum Cariam per
maniaferrea,non terrea
463.d didit 427.6
mania proopibus 197.b Morycho ftultior
moenia Semiramidis 716.6 Mofchus canens Boeoticum 556 .6 multorumfestorum louis glandes co
mothon em à remo aufer 531 .6 medit 707.6
mola quiuitat,uitatfarinam 554.a
• moleftu est,fed ia affueuimus 477.4 mouere calculos 142.d mundus non capit duosfoles 313.6.
moleftufapientem apud ftultos loqui mouere Camari nam 3.9.b muneribus res agitur. 639.4
mouere loco io6 .a muneribus uel dij capiuntur 85.d
480.b
moleftus interpellator uenter 661.b mouebo talum à facra linea 28.b munerum animus optimus 427.4
mollibrachio,leui brachio 113.4 moxfciemus melius uate 669.4 munerum corruptela 657.6
molliorcinedo,pepone,maluá 191.b mucofi naribu s s 175.4.455.6 munus leuidenfe 3580.6
Molon 587.a in mucronem tuum ipfe incurris 37.b munus exiguum , fed opportunum.
148.6 1659.6
Momofatisfacere, fimilia 146.6 mula ubi pepererit
monitoradiuuat+36309 157.a muleta allium , es alienum cepe 555.b muremcepit decipula 573.6
729.4 muldtro bibere mure obstrepente etiamtimet 561.4
μονόγραμμοι 305.d
e murem pro leone ostendit 505.4
monophagi 764.6 mulger hircum 94.4
559.a muli afinis quantum præftant 510.b muris circumcurrentibus 723.a
monofyllabus
mur is in morem 588.6
mons cum montenon mifcetur 552.a muli Mariani 737.4 Cit
mur is inte ritu s 520. 4
monftrari digito 264.4 mulierem ornatfilentium 700.4
mur us ahen eus 48 3. 4
monftrum alere 383.4 mulier imperator , & mulier miles
mufa nuncfloret 549.a
monstro cui me fortuna implicauit 400.a
mulieri defunt uerba 603.a mufarum aperte ianua 434.a
$470.6
760 .6. 830.b
montesfrumenti 821.4 mulierine credas, nemortua quidem mufarum aues
ham ufe em
eiufd æmul us 288.6
montesaureos polliceri 235.6 482.b
599. b mus albus 4 27.6
Mopfo Nifa datur 405.a.6 mulieris animus
morbummorbo addere 52.4 mulieris oculus 570.4 mus apud Pifam 4.6.353.b
OLY ns
morderefrenum 111.4 mulieris iufiurandum 182. 4 mus non ingred ie antr cucurbi
um
morderelabrum 599.6 tam ferebat 556.6
629.4 mulieris podex
832.6
mordicus auriculam 838.4 mulier mala 319.4 mus non unifidit antro
mordicus tenere 353.6
112.6 mulierpudica nefolafit ufqua 652.b mus picem guftans
moreCarico 629.4 mulierum exitia 482.6 mufce 781.4
more nouo 800.4 multa cadut inter calicem fupremaq; mufca improbitas 646.a
moreranarum 595.4 labra 126.a musca quoq;fplen eft 578.6
626,6
moreRomano 807.6 multa dicere & opportund,non eft e mufcas depellere
mores amici noueris , non oderis iufdem 75.b mufc.præteruolitātes metuere 145.a
multa docetfames 707. 6 mufco lapis uolutus haud obducitur
403.4
moresregionirefpondent 715.b multa in bellis inania 482. 4 $72.4
861.4 mufcum demetere 533.6
moriendum priufquam,& c. 807.b multa incredibilia 7 46.6
837.4 muf ica m t
doce amo r
μωροκλέπται 425.4 multa in medio
mors omnibus communis 648.6 multa Syrorum olera 222.d muficam nefcio 313.b
7 14.6
morsoptimarapit, deterrima reline multæ manus onus leuius red. 361.4 muficam ne uities
quit mufices occulte nullus refpectus 70 .
652.b multanoctuafub tegulis latit. 381.b
morfus 321.6 multæregum aures, c... 51.4 4.204.b.
morfus afpidis 517. a mult erote uolue ntur 726. 4 muficèuiuere 341.d
mortalisquidam deus Mufis iratis 42.6
152.6 multam foluam geftas 600.b
" mortuinon dolent 40 9.6
Mufis litare
850.4 multanoris oportet, quibus deufallas
mortuinon mordent
482.6 ( 130.b Mufisfocijs 605.4
598.6
mortuisnon conuiciandum 668.a multa nouit uulpes , ueru echin. & c. uel Musmordeat táru improb. 231.4
A mufo=

St
 INDEX
das 556.4
naturam expellasfurca , tamen ufque
828.b necinfanerali cœna laudandus 428. ricoareßio
mufopatagos recurrit 429.4.b s
mustelefeuum
110.b
4.b SaKanter'
211,4
muſtelam habes 71.6 naucinonfacio bar aid cr de
e e e
224.b necmulieri,nec grem.cred. 739.4
naues onuste conuicijs
mutabilior metra Erifichthois 556.a
713.b necmuficam fcio 313.6 s
Balisi adeft
naufragium commune
mutabilior Proteo 325.6
147 .4 ne contra bouem opta 476.6
270.b nauim impingere
mutaperfona 112 .4 ne cuiuis dextram inieceris 17.a
816.b nauibus atq; quadrigis
mutare uestem 296 .a nec obolum habet, &c. 93.6
223.6 nauigare cum deo
mutatur in horas 84.b necomnia , nec paßim , nec ab omni
nauigare cum felicibus Wifes effen
755.4 366.4 ere
muti citius loquentur
nauigatio admenfam
107.4 bus mobst
muti magistri , muti preceptores 42 2.4
nauigatio iuxta terram 74.4 necpropius ferire com
56.a
208.6 nauigationis focius
844.b ne crepitu quide digiti dignü 778.6 26cfumpfe
mutuas operas tradunt 693.6
nauiges in. Maßiliam 362.b vrugs (wi
mutua defenfatio 642.a
nauiges Træzenem. ibid. necferitur,nec metitur mihi 175.6 rioboss
mutua defenfio tutißima 643.a 395.a
nauiget Anticyras 221.4 necfibinec alijs utilis STÖTTÓLAM
mutus Hipparchion 442.b 508.6
nauis annofa haudquaquam nauiga necfi quercus loqueretur t
mutus magis quàm pifcis 21.6 171.4 Dieimpera,na
bitpermare 429.b nectaris flos WORKING WILCAS
mutus magis quàmfcapha 452.b 211.6
479.a necuno dignus
56.b nauis autgalerus
mutus magiftratus 546.a nec utilis,nec inutilis 548.6
ibidem. nauis Salaminia
muta poefis. nauis una non uehit 694.b nedecima quidem Syracufanorupars
mutuumfricant fenes 208.b
589.6 373.6
ibid.a naulum perdere BOCCHE
mutuum mulifcabunt. 509.6
mutuum testimonium . ibid. nauphracton tueri 479.a ne de lite pronuncies

三
ibid. b ne depu gnes in alien o nego cio 643 ,b

理
283.4 Naufon Naucrati.
Myconius crispus ne dij quid em à mort e liber ant 653. b
ibid. Naxia cos 193.a
Myconius caluus. s fiat
ne è quou is ligno Merc uriu
Myconius uicinus 598.a ne ad aures quidemfcalpendas ocium

577 3654
eſt 336.6 393.6
Myconiorum more 795.6
ftides quidem uiam inuenerit
neExece
Myconius conuiua 283.a ne Aefopum quidem triuisti 411.b
374.a ne allia comedas & fabas 687.6 417.4.6
Myconus unaomnia
62 8. b nefafcines 727.4
μύζειμ . ibid. ne allij quidem caput
264.4 nefeftuca quidem 25786
213.a ne altero quidem pede
แบบ ไม é (cu 291.6
210.4 ne Apollo quidemintell. 756.4 negenus quidem flexo tit
myfacere 39 4.6
a 778.6 neà chytropode cibum nondum facri ne gladium tollas mulier page
Myoσóbα
Mylus omnia audiens 435.6 ficatum rapias 160.b neglectis urendafilix innafcitur agris
myrmecia bonorum 88.4 ia
nebest qui dem e
ferr poff ent 812.d 479.4
ibid. ‫וי‬
myrteam coronam ambis 714.b s
nebolu qui dem reli ctus 584.a negocium ex ocio.
708.b nebos quidem pereat 740.b negocium meum non eft , multum ua
myfortitus es
372.4 leat 480.4
Musina ppi 772 .6 nebula in pariete
S Myforum ac Phrygum termini difcre nebulas diuerberare 598.a negocium non aptum 657.3
375.a necanimans,nec inanime 767.b negocium non fufcipiendum temerè
tifunt
174.b nec apud homines nec in mari 802.1 641.6
Myforum postremus
273.b neccaput necpedes 833.b negocium ruminare 629.4
Myforum præda 210.6
Myforum ultimus nauigat 174 .b nec aures habeo,nec tango 593.a negry quidem
773.4 necaranecfides illis 622.4 neguftaris quibus nigra eft cauda 16.
μύτης
N necaprea contra leonem 380.b 4.292.4
630.6
NAæra Charmione 597.b ne Catoni quidem crederem 754.a ne guttam quidem
767.b necatulus quidem relinquendus exge ne Her cul es qui dem adu erf us duos
ναικισορεύειν
=

nere malo 266.d 10.6.1 37. b

nam illi iam nonfunt,at quifunt,mali
470.4 nec cum bonis nec cum malis amicis ne ignifer quidem reliquus eft factus
Nannacus 692.b certandum 350.6 260.4

nanus quum fis,cede 716.a neccurrimus nec remigamus 799.a ne incalciatus in montes 765.4
narefine cortice 217.4 necdeus nechomo 802.6 ne in apio quidem 273.4
naribustrahere 286.6.791.4 nec dignus qui me intueatur 640.b ne in Melampygum incidas 291.b
nafo fufpendere 213.a nec elephantus ebiberet 770.b ne in neruum erumpat 413.6
nasturtium edere 221.b neceffarium malum 133.b ne in pelle quidem 478.6
nafturtium obtueri. ibid. neceßitas ingens telum,dira 3 42.a.b ne infciens quidem ueru dicit 817.a.b
nafturtia oculis exhibere 222.4 neceßitas molefta 809.b neinterapia quidemfunt 273.4
nafus 175.a neceßitas magiftra 783.4 ne in tonstrinis quidem 297.4
natare non didici 313.b neceßitati ne dij quidem refistunt neintra uestibulum quidem 478.4
nati infelicibus ouis 44.4 342.6 ne luppiter quidem omnibus placet
nati natorum 519.b nec Fidei credere 147.a 436.a
Batum non nouit ne libaris dijs,& c. 21.4
181.4 ne cinerem uitans , in prunas inci
ne ligula

1
 PROVERBIOR V M.

696.4 neq; cœlum neq; terraattingit 138.b nihilad Parmenonis fuě 25.a.166.4
neligula quidem dignus nihil ad rem 318.6.664.4
319.b neque compluitur , neq;fole aduritur
nemagnaloquaris nihil ad uerbum 139.4.318.6
hemaior tylaco acceßio 709.6 395.6
um 139.4
nemalorum memineris 306.b. neq;cumalis, neq;finemalis 478.a nihil aduerf 7
601. b.84 8.b
776.4 neq; dicta neq;facta 604.a.800.4 nihil agere
ne Mercurio quide crederem 666.b nihil aliæ ciuitates ad Crot. 670.4
415.b neq; enim ignari fumus
Nemefis adpedes adeft 751.4 nihil cum amaracinofui 116.4
414. 6 neq ; intus neq;foris
Nemefis Adraftia 740 .4 nihilcocio est 715.4
526.4 neq; Lydorum carycas
Nemefis indorfo 83 6.6
Nemefis Rhamnufia 414.b neqmel neq; apes 171.b nihili eft,aut nil curæ eft
nihil de uitell o 71 8.4
nemihiSuffenus effem 387.b neq; natare,neq; literas 111.4
m 40 5. 4. 6
neqs nullis fis amicus , neque multis nihil defperandu
ne mihi uacuam abstergas 716.a
nihil differs à Cherephonte 478.4
neminifidas, nifi cum quoprius mo= 598.4
727. b nihil dulcius quàm omniafcire 8 37.4
mus e us
dium falisabfumpferis 284.b. neq; peßi nequ prim
nihil eft ab omniparte beatum 517.b
net neq; quantu luscinia dormiut 470.4
285.4 est miferius quàm animus con.
571.a nihil
nemo benemerito bouem immolauit, neq; remi neq; uenti
neq;terr amotu s e
timet , nequ fluct us -824.4
us
preterPyrrhiam 363.a
nihil exagro dicis umfidib so
793. 6.
nemo bene imperat,nifi ,& c. 22.4 115.6
640.b nequicquafapit, qfibi nofapit 158.b nihil graculo cum,
nemocogendus amicus nih ilgraue paß.es,nifi , & c. 597.b
661.6 ne quid moueare uerborum ftrepitu
nemo cogendus officij caufa o
173.4 nequid nimis 179.b (649.a nihil homini amico est opportun dz
nemoinfuofapit mic ius 69 7. 4
597.b. ne quidfuofuat capiti 511.6
nemo laditur nifi à feipfo nih il ina nius ,quàm multafcire 782.b
561.4 ne quis malus ingreditor 554.b
nemomalus hoc fciet nihil minus expedit , quàm agrum o
nemomortalium omnibus horisfapit ne quis unquam Megaref ibus 597.4
25 7. 6 ptimè colere 617.6
ne ramenta quidem
369.6 il eft necadd nec adim 92.a
i i7
eris mihi uenias 84.a nih pot
ne Momus quidem id poteft repres nerebus profp rit 706.6
111.6.656.4 nih pro
il fue bulbus
bendere 146.b neruis omnibus nihil recufandu qd'donatur 666.a.b
nemonatus
" 819.b nefacrificato finefarina 21.4 216.4
.6 nefcis quidferus uefper uehat 182.b nihil facri es ibid.
nemonosinfequit ur 561 il nu m
592.b nih fa . ..
bus
nemoomni hori fapi s t 369 .b nefci s quodfcis 727.4
nefcit capit is etingui nis difcr. 427. 4 nibil fimile
nemoquenquamprohibet irepublica 216.6
nefiad louis quidem aulam 829.b nihil fynceri
uid 581.6 ( 104.b a am a
nilintr est ole , nil extr eft in nu
nemo feipfodiligit quenquam magis nefis patruusmihi 372.4
b ceduri 86.6.249.6
773.4 し nefibos quidem uocem adat 508.
nemofibinafcitur l um
nihi tammal , cui non boni quips
nemo finecrimine 370.4 nefpina quidě uulnerabit bon.597.b ·
66.6 piam adiunctum 224.6
556. 6 Nesto red eloqu entia
ne mouefestucam 172.6 Niobes mala 550.6
nemoueto lineam 254.4 Neftoreafenecta . 429.6
303. 4.b 1 nefupra pedem calceus 393.b ni pater effes
nemufcaquidem 158.4 . Νεφαλονεμ 478.6
nemy quidemfacere auderet 210.4 nefutor ultra crepidam
207.b nipurges et molas,no comed. 477.6
nenimiu callidu hocfit modò 39.4.b netemerè Abydum. 757.4
nenomen quidem netepeftas quide nocere potest 812.b nifi crura fracta, & c.
726.4 nififi qua uidit auis 314.6
nenumusquidem plumbeus 625.b. neterra quidem iuuit 552.6
tra torrentem 524.4
33.4% neteruncium quide infumpfit 211.4 niticon 846.4
46.a netria quidë Stefichori nosti 478.b nitor
Neoptolemi uindica nitro caput afini ne laues 551.6
nepam imitabor 700.6 neuerba profarina 409.4 249.6
ne uefti gium quid em 810.4 nix alba non eft
ne pafpalam quidem 257.6.630.6.
nocentem reperit Deus 407.6
(508.b neuia quidem eadem cum illo uult in
724.4 s
nocte lucidu ,interdiu inutilis 716.4.
ne patris quidem nomen dicere poßit 318.b
gredi 112.b (b
96.4 neuidit quidem oleum 726.b noctes diesq;
neperfomnium quidem ctua aliudfonat,aliud cor. 534.4
478.b neuities muficam 714.4 no
nephalia ligna
no ctua inter cornices. 138.6
m . neumbram quidem eius nouit 251.4
nephaliumfacrum. ibide
ua t 43.6
72 5.b noct uola
nephastidies 569.b neuninauifacultate s
440.4 noctue Lauriotice 450.a
ne pictum quidem uidit 754.b neunquam uirifenis 381.6
• 552.4 noctuafub tegulis
nepudeat artem 851.6 Niba coccyfante 2 92.6
603.b noctuinum ouum
nepuèro gladium 388.6 Nicoftr ati more 715.6
141.4 noctu nauigare
nepunctum quidem 738.a niger,infamis 371.4
ibid. nocturna pugna
ne præcepsfueris ad iurandu 787.b niger lapillus. 478. 4 nocuit er nocebi t 644 .4
nequerasdeus effe 801.b nihilab elephante differs 38 6. 4
376.4.416.6 nodum in feyrpo queris
ne quere mollia , ne tibi contingant nihil ad Bacchum 2 3 .6
dura 139.4.318.b nodum foluere
417.4 nihilad carmen 391.6
ducem 597.4 nodus Caßioticus
nequecæcum , neque amentem nihil adfarinas 92.6
139.4 nolens Holens
confultorent 556.b nihiladfides λ 2 H o mine
 potardsands
d
INDEX oblar
J note melioris 141.6
1.d non mouenda loqui 843.b 02.4
25 3
nomine tantum notus æ
361.b non mouenda moues 171.4 note prim 143. is
b notare ungui ,& fimilia mabul
nominis paterni oblitus ibid . non nafci optimum 346.b.347.a. 6 69.4
nominis proprij obliuio. 9. b ui ga mu s pp ol ai ta s7 04 .b notari carbone
82 nona ad Hi
477.4 ்
non ab Hymetto 715.b
nota res mala, optima ணம
659.a non nauigas noctu 173.4
non abijcit animum notum lippis actonforibus
134.4.158.6 non nostru onus ,bos clitellas 476.b
nou acu la in cot em 27.4
non abfq; Thefeo 181.a
708.a non nouit natos 170.6
non admodum mifces qui paruerit non omnes qui habent citharam ,funt noua hirundo
noud Hymettia,falerna uetera 325.a
non bene imperat , nifi citharædi 183.d
22.4 noua pictura interpolare opus lepi
imperio non omnia eueniunt,quæ in animofta 98.6
o
non can uete ra 548 .4 dißimum
༨༠5. ¢ b Datidis
non capitfomnum , nifi hoc aut illud Astueris 7 9.
9
noui nummi GumCo
624.4 non omnia poffumus omnes 360.4 331 d .
fecerit nouercale odium
64 5. a no n omn ibu s con tin git 665.a
non cedendum malis nem & Simon me 394.4
494.4 non omnibus dormio 154.b noui Simo
non certatur de oleaftro nouit as grat a 652.6
311.4.706.a non omnibus feruio 155.a
non Chius,fed Cius t
noui hæc Pylea & Tytty gias 436.6
772.4 non omnino temerè eft q.u.d. 160.a 666.6 Tarb
non contis aut ramulis nouit mala & bona
is
non omn fert omn tell ia us 72 7. b
non cuiuis homini cont.d. Cor.106.b nouit quid albu, quid nigrum 180.b onere
non oportet hofpitem f.h.e. 807.a
non curat numeru lupus m 383 .4 nouit remfacta deniq;ftultus 10.6.b
no oportet träfgredi falem . 25.b
nondece prit nci pem fol ida m dor mir e nouos parans amicos ne obliuifceré
non perfuadebis,nefi perfuaferis qui
noctem 442 .b 436.6 ueterum 557.4
dem 800.4
nondumfacrificata deuorat 160.b. nouo morefactum Laived mak
t
nonplui poft noct ,& c. em 393 . 4.
161.4.358.4.b nouum cribrum nouo paxillo 839.b lotet
79 1. 4 736.a 597.4
non è quercu autfaxo 750.b nox hum
ida
is o itur cur ius non plur is quàmfimias 317.6
noè quou lign fing Mer
non poffum nondicere 663.b nox oppóvæ
393.6 211.4
e a LORETS OF VO
non potes Thetidem fimul & Gala nuc caff m
non enim ſpine 476. a nu ce fra git qui ènu nuc . eße uult
ce l as
non eras in hoc albo 190.b team amare 552.b ་ ་
634.6 469.a
non probantis 135.6
non eft amicus q definit amarè 299 .
noquiduis cõtinget quod opt.667.a nuces relinquere
6.356.4 nucl eu amift ,reliq t pign ori puta mina
561.6
no eft beatus ,effe q fe nefciat 744.b non quiuisfus hocfciet ( 475 .a
nonfacrificata deuorat 95.b.96.a. nude Gratie 435.6
non eft cuiuslibet Cormthum appel or lo 495 .6
nudi paxil
106.6 358.a.b
lere nudior leberide 2.9.4.95.6
722 .6
non eftcure Hippoclidi 257.b nonfemper erit aftas 570.4
515.6 nudo capite
non eft dithyrambus , fi bibat aquam nonfine dijs nud o man das excu bias 47 5.4
nonfoli Atride amant uxores 765.b
718.6 im ern end um .a o imen ta aher e 12 2.4
nonftat dec 640 nud ueft detr
non eft eiufdem , & multa & oppor, nudus nec à centum uiris fpoliari po= .
tuna dicere 75.b nonftatim finis apparet 753.a
test. ibid.b
uar leena in machær 476.aa
noneeft
non ftla udan
laud duss ne in
andu cœna quidem noftat
in coena Bato
89.b nudus taquã ex matre 452.b.839.4
428.a (480.4 nonfum diuinus 606.b
non eft meum negociu ,multum ualeat nonfum ex iftis Heroibus 394.4 nuga canore
365.0
non est oleum in lecytho 630.a nofunt amici , amici qui degut procul nuge Sicula,Perfole
818.b
( 641.b nuga theat ri
nonfilius Achillis 732.8 358.4 % 124.6
ndum negocium temerè nugas agere
non gustanda quæ nigra funt cauda non fufcipie
nonfus quiuis hoc fciet 561.b nulla cadidoru uiroruutilitas 597.4
292.4
non habet cui indormtat nontam aquafimilis aque 129.b nulla in tam magno corpore micafa
827.4 ibid. lis 349.6
nohuc nauigatur à bonis uiris 107.a non tam ouum ouo fimile.
ibid. nullam corporis partem 823.4
non idem funt fcriptura & Leuceus non tam lac lacti fimile. 110 ,b
no uidem maticæ quod in t.e. 177.b nullam hodie lineam duxi
591.4 819.b
350.b non una uehit nauis 694.6 nullius coloris
non impetam lingua nul liu s ind ige ns deu s 47 5.4
non incedis perignem 765.b non una manu capere 749.a 4157
lo ero eſſe 3 0 1.6
non inest illi dentale 671.4 non utprior lædam , fed ut iniuriam nul in num Exc
lofcopo iaculari 585.6
non inest remedium aduerfusfycoph.
retaliem 704.a nul
um al
null anim , quod anim al 303.a
mor. 412.4 nonuulgari ancora nititur 750.b
344.4
non interpellandusfamelicus 636.a nofce teipfum 179.4 nullum ociumferuis
20 0. 4 nullus delectus 639.4
non iterum uulpes 202.b nofce tempus
nullus dies omnino malus 830.6
non liberat podagra calceus 736.b nos dece Rhodiefes,dece naues 436.
nullu s emptor difficilis bonum emit
non licet bis in bello peccare 506.b nostræfarine 585.6 (a
ibidem . obfonium 552.6
non luctu,fed remedio opus 652.6 noftri gregis.
nullus malus magnus pifcis 359.b
non magis quàm canem 834.b noftris ipforum alis capimur 168.a
ll us re pi tu r de fo rm is a m a f i u s 55.α
non magis parcemus glupis 314.6 noftro Marte 158.b nu
92.6 .842 .6
non miffura cutem,n.ple. 381.4 notæ eiufdem 585.6 nullusfum
numerare

1
 PROVERBITOR V M

$55:a: bidavu atzidakon76716.

numerarepræteritas undas 832.b obturbas fruftra uelutunda
obuij s ulnis ₫ 472.6 dispenλiy 4546
numerisPlatonicis obfcurius 597.4
1507.4. olearij uelabrum won gozub
numerodicis 626.b occallueruntdures mo le
pot prem
338.4 occafio dea en da 20 14 m
incendiu reftinguere 52 : 6
numerus 831.4
ineuitabilis 1850.40 premenda 655.b oleo nitidius
190.b
nummoaddicere 806.4 occafione duntaxat opus improbitati oled tranquillior.
(4.204.b olet lucernam 201.6
nummumplumbeum no creda 625.6
nummus plumbeus de 833. occulte mufices nulla eft utilitas 70. oleum camino addere 52.6
nucbene nauigaui,quum naufragium ociofus efto gutx 654.b oleum & operamperdidi . 120.4
feci Chionong 475.6 occipitium oculos habetsb oleum & falem oportet emere 596.6
nunccontingat feruari, ibid.a.b occifionis ala 527.b oleum ia auriculaferre 144.6
430.bociu m oleum incendiarium 1.222.6
nuncdijbeati cibus alienus in3414
ociumferuis nullum 344 : 4 oleum non eft in lecytho 630.4.b
A ++aduenitDatidis catil. 475.b
nucilla
123.4 oleum non uidit 726.6
nunc mea in arctum coguntur copie ocnosfunem torquet
240.b, oleum uendere 144.6
26.6 octapedes
39.b.240.boys a§ 1211.6
nuncio nihil imputandum 844.6 octipedem excitas
nuncium remifit uirtuti 334.d oculata dies 215.4.419.4 olitoropportuna loquens 200153.4
419.4 olitorem odi qui radit.. 618.b
nuncius aureorum uerboru 50.4.4.b oculata fides
215.4 oliuam ne comedas. 779 .4
nunciusbonus honore dignus. ibid.b oculate manus
076 6.6
nunciusproculabfit aure 535.b oculatus testis,et auritusteftis 418.b olle
819.4 olle amicitia 90133.4
nenunciusquidemrelict us 260.4 oculis acmanibus
475.b oculis claufis 13.70.b ollafabarie toryna aurea 269.4
nuncin regionem ueni
olla ueftigi um in cinereturbato 19.4
nunc ipfa floretmufa $ 49.4 oculisferre, fimilia:795.4.852.4
470.b ollaferuet BL -1 33.4
nuncipfa uiuitfapientia ibid. oculisfixis intueri
olla ipfa legit holera 196.6
nuncleguminum meßis 430.6 oculo utroq; dormire 6924
olla lenticulam attigit 779.4
nucpluit et claro nuc lupa.f.224.4 oculis offundere puluerem 470.b
ollam alere 596.4
nunc tuum ferru in igni eft 740.b oculis magis habenda fides quam au 120.6
Soa ollam exornas mod
nunquàm efficies ut recte ingredian ribus 6
839. b ollar is.de us 602.
turcancri 623.a oculitus
822. b ollas lipp ires 300. 6
nunquam ex malo patre bonus filius oculum excludere
505. b. ollas often tare . 120. 6.31 6.b
163.4 Fex oculus uicinorum inuidus
ollusletho datus eft.66.a.
nunquam expugnabiturbem 749.b 794...b
3716 διέχιν ὁλόχριν 842.4
nunquam enim meo's boues abegerut, oculus dextermihifalit
1456 όλμΘ 'άτολμο 455. 4.59 6.4
necequos if for443. wnúμopos ang ba
645.4 ominabitur aliqs te cofpecto 708.4
nunquid& Saul interproph. 297.4 ocyor accipitre
" oderint dum metuant 100.b.473.4 omiſſa hypera ,pedě infequer. 567.6
nutricispallium deka 84.0.6 dimemorem
nutricum morémalé
582.do compotorem ...181.b omißisfontib.fectari riuulos 845.b
Hutuacrenutu 811. bodi pueru los præco cifapiëtia 547. omißis nugis rem experiamur 6.5Kd
Nymphe Baccho conueniunt 331.b E omitte uatem 473.4
S 6.700.b
'0 oditcane peius,& angue 473.b omne m facul tatem indut us eft 569.4
gor a omne m fácer e ale am1 14. 4
Aureorum nuncius uerborum odium agrefte
m
odiu nouer cale 331. 4 omne m moue re fune m 113. 6,11 4.4
8504.4.6. dlach
afelicitatis ma. 1753.6 odium Vatinian ospel ibid. omnem mouere lapidem 113.6
obedienti
obelonotare omne m rude ntem moue re . ibid.
142.4 domusanti.quam difp.d.d. 785.6
odorari Her 175.domnem uocem mittere 769.6
obelifco dignus 212. 4
211 319.4 omne es alienum cepe , & multa al
ὀβελίζειμ · podaric 143.4 odsπagopyov
ὀβελισκολύχν .ιον 197 .4 & tiu liumm of : 555:6
354.4 Oedipi imprecatio
376 .4 e
omn tulitpun ctu m 1 43.6
obijcere canibus agnos 475.a Oenoe charadram
obliquus curfus 454.6 omnes adhibere machinas 755.6
43.6.a čestro percitus
obliuionis campus 472.b Octaus genius 10.602.b očs.attrahens ut magnes lapis 19.6.a
obliuionominisproprij -825.6
361.6 offa etiam bona poftpanem.377.b omnes intus
obolisquatuor non emam 464.4 ere
offic lumin ibus 761. 4 omnes laqueos effugere 49.d
obolum reperit Parnotes 433.b officium bumilius 665.b V omnes fibi melius effe malunt quam
obolu no habet unde reft.emat 93.6 officium ne collocaueris in inuitum altert en produ104ab
*
obolo dignus 820.4 offucie 140.6 (664.b omnia bonos uiros decent 473.4
offucie
471.b omnia chraumatam471.b
obfequium amic. ueritas odium parit Ogygia mala Flyer
531.6 omnia efculenta obfeßis p472.6
472.4 233110m2 οικότριβες
177.4 omnia exfententia cedunt . 646.4
obteftatio ueterumeritorum 657.d new MÉTOW 188.b
ob textoris erratum 1719.6 551b omnia idem puluis
378.b omnia non poffunt omnes360.d
obtorto collotrahere 2.8.7.4.813.diul , fimilia
obtruderepalpum 264.b omnia octo 188.6
596.6 οινέπαι omnia
ઘી. 3
 erlowpradius
VAN DE X
Za 432.6
305.b optimis diuitiæ nonfemper cotinguns nariuborop Mole
omniapræclara dicis παλίμπαϊδες 136:60
808.6. 659.6 247.4
omnia præter animam palinodiam canere
725.6 optimum cõdimentumfames 439.a
omnia potentes pallio manum tegunt 483.6
826.a
.b opus ad opus 79.6
omniafecunda,faltatfenex 507 u t e palmam ferre, & fimilia
472 .b oracul exif tima fe acce piff 206.b
814.4
omnia fimilia 829.b palmarium facinus intre orguitur
ibid. oracula·loq
loqui
uing 596.6
omnia fapientibus facilia. ator um palpum obtrudere 6
io
orat effo emin eti effoemi
am 626.
omniafub eue
unam
rtěMy
da conum 374.4 na ta d palpari in tenebris olet,
omnib.ant uite cura 640. bo 465.6
690:6
oratio leuißima res 504.6 palpo percutere
omnibus armis præfidijsq; deftitutus palumbem pro columba 505.6 stonder
oratiopharmacum optimum 521.6
649.6 N Pamphili furtum 707.4 .
oratio magnifica ,fedfide ca. 718.b
omnibus horis nemo mortaliumfapit 471.4
oratio medicus 521.4.6 Panaga Diana opera
369.b 49.b pancratice ualere,& fimil. 461.4
omnibus modis nocens so we 850.b oratio uitæ fpeculum 693.a
orci culus 490 .a Pandeletiasfententias CAST
ontibus neruis 111.6.656.4 483.4
48. 6.490.b panegyris malorum
amnibus numeris 424.4 orcigalea 534.6
431.a panem album pinfo tibi SNOT
703.a ordinem deferere 21.4
omnibus ueftigijs inquirere .6
Oresti pallium texere 692 panem nefrangito BLE CASE
omnibus unguiculis r12.b 482.4
770.4 Panici terrores
662.4 origansum tueri ag der
omni certaminis genere ornatu a uirtutibus 108.6 Panicus cafus 617.4
omni conatu inuadere 1638.6, tuis
exit
791 .6 Panidis fuffragium 506.6
omni deucrato boue , in cauda defecit Orphica wita
737.b panis bene confectus 534.6
555.6 Ofte toqui merches
bambibid. panis fractio ∙156.4.
Ofcutana pugna .
omnipedeftandum 507.4
ofcitante uno deinde ofcitat & alter 734.6.
panis lapidofus
omnis herusferuo monofyll . 559.a
παννύχιοι σύδει 442.6 STERCORBOU
574.4
omni telorugenere oppugnare 113.4
516.a pannus lacer 356.6
omnium calculis 143.b os Curetum 260.4
os impudens ,durum ,& c. 219.6 πανολεθρία
omniuoce 7564 586.6
718.6 pape Myxus
omniudulcißimü effe accipere2 85.4 os mest orationi
papyrifructus non poftulat magnam
219.b
omnium horarum homo: 102.4 osinfame,& fimilia
529.6
os infrene. ibid. 567.4 picam
omnium rerum uiciẞitudo est 197.b
παραλε 441.6 Picador
833.b Offadea 16ο.α
òmnium quosfol uidit 318.6
State:288.6 osfublimere 1396 παρὰ μέλη
ὁμότεχνοι
236.b ostij limen tetigisti 549.a parafangis multis præcurrere 357.4
ἐμπνίᾳχειρὶ 318.61
764.a oftiatim δεξια παραχορδίαν
onobatis
312.4 Parcarum mater 342.6
onus nauis 549.4 ostium haud unquam arcet
425a pardimortem adfimulat 37.8.1
onus multæ manus leuius reddunt ostium mouet Lydus
ostium obditeprophani 579.b parentem laudabunt infelices filij
0361.4
ostrei in morem 799.4 469.6
onus tollenti auxiliare 19.4
294.6 parem calculum ponere 32.6 THR
opera Sylofontis ampla regio 272.a panionios "
wanai 51.a pares cum paribus facillimè congre
operam & retiamperdidit 825.a
ὡς τύπῳ επεν 627.a gantur 57.4
operarij Στο 846
32.6
operiincipientifauendum 802.4 * δὲνvngès éños 139.4.318.b pariafacere
596.4
297.6 de agos r' ängija 597.a paries dealbatus
opinio plusualet ğ res ipfa
124.6
oportet teftudinis carnes aut edere ouem lupo commifisti 110.4.767.6 parieti loqueris
aut non edere ·266.b ouis varian 36-2 520.a pari iugo 155.6
38.6 pari lance 130.4. 263.b. 400.4
oportet omnibus corydalis ineße cri ouis cultrum reperit ahrrad
ftam 555.b ouium mores 519.b parinumero inferisfacrificădu 19.4
oportet agruimbecilliore effe 758.6 ouium nullus ufus 431.4 pariterremum ducere 803.6
‫ܐܢܬܘ‬
oportet remum ducere eumq.d.72.4 ouo prognatus eodem 338.a paritpuella , etiamfi malè adfit uiro 44
oppedere , oppedere contra toni ouum adglutinas 121.4 431.6 Cate
trud $22 202.b ouum duofimile 129.b parmula relicta 332.4
Live 31.а ooyon $18.4 Parni fcaphula 388.6
decent
Vodáúdar Or P 1
Parnotes obolum reperit 433.6
352.4
opfoniorum opfonium 627.4 paropfis malorum 402.4
26.4 Ι Αχυμερώς TOLLA
II 32.4.771.4
optat ephippia bos piger, optatarare Παχυρομία 227.4 parparireferre
a caballus 174.4 Parthiquo plus biberint 822.4
100173.b Pacoli opes
opta uicino ut habeat,magis autě olle pactum Locrenfium 391.6 partitio non præfocatio 596.4
578.d paginamutramq;facere 366.4 parturiunt montes, nascetur ridiculus
optimum aliena infaniafrui 342.a παιπάλημα
wainά赤 432.6 mus 235.6
optimum non nafci 346.6 καλόντρια 590.4 parturit larus . ibid.a.315.6
sptimă obfoniu laborfenect. 555.6 palestra 845.6 parturit cepphus 315.6
optima quidem aqua 807.4 palatofatisfacere 175.6 paruo emptas carnes 717.4
paruus

1
 PROVERBID RV M.

pedem alterum infepulchrohabere

lchro habere periculo alieno fapiens 474.6
4324
432. 4 abri periculofum eft canem inteftinagi=
paruus femper tuuspullus
294.6.29.5.4 2007506 megin3.681a
Pafcitur in uiuis linor,poft fataquien 2010b ſtaffe
428.6 pedem conferre
feit periculum netemerè fubeas658.4
Pafetisfemiobolus 431.6 pedem dextrum 2 La
in calceo finiftram
inom 12.6 periculum prorefelis 4316
in pelui 1 ROMA 5587la
papalam non habet 257.6.624.4 .... perie runt bona
pedemubi ponat,non habet 129.4
630.6 Vidal 2210 per ignem incedis 6716
itu r 4 pedere thus
paßim coruos infequ 237. Vot ay970216
pede tacito sono 282.4.6 peroje fuss
paßis uelis 60 ofino ibid.b Perilli taurus 5.546.8
pastillos Ruffilus olet, Gorgonius pedet entim. h i 6864
W 177.a no própr
AND $141 .
bircum 471.4 pedetuo temetire
periftromata Campanica822 a
pedens mortuus iacet 5504 686.b
paftorisboni estfonderepecus,non
691 20 16186 pede utroq;ftandump 507.4 Wigitsimpa
glubere 8.5 tum artis impete43.1.6
pedibusfedecimfuperauit $71.ab peri
patella dignum operculum 94.4 .
pedibus utrifq; claudicans 604.4 permanus tradere 748.6
268.8290329 permedium anulum traharis oportet
pedibus ingredior,natare enim non
pátere legem quam ipfe tuleris r30.a • didici 313.6 233.a.b albulegoda
61.6
Paterni nominisoblitus 23 per nebulam ,per caliginem , perfor
pedibus infententia difcedere 428.6 38732966
paternas cantiones non canit V494.4 01-2864 mnium
patria fua cuiq ucundißima 662.b pedibus trahere
volo 827.6 per omnes numeros cognofcere
pairie fumusigni alieno luculentior pediculiPlatonis $87.4 424.4 Amoun signie wyda
55.6 zoon van pedum uifa eft uis
707. a perparietem loqui siniful in 568.6
patriaibi eft,ubi bene 331.4 Pegafo uelocior bmp 266414
432.a perplexus
patrisfuinomencitius obliuifceretur peius Babys tibia canit us
Re Peleus in macherd449.6 perplex , animiq; confternati
361.6 is that entang
08.b pelle pratefers, etfinon dicas 573.6 639.b "
patris nomen non nouit 481.6 pellem caninam rodere 380.b per publicam uiam ne ambules 19.4
patremfuumnemo nouit 717.4 Pelopis talenta $ 159.6 perfæpefacrahaudfacrificata deuo
eftfilius
patris malinunquam 548.6rat 160.6.161.6.358.4.b
bonusfilius Pellenæa tunicatic) throby
Patrisma 800 787.6
Ματσέμπελ Eng.cpl
οι odaj 295.a perfatyram
163.4 117.6 Perfici apparatus 1744
586.6 Penelopes telam retexere
Patrocli occafio 559.6 Perfola nuge 365.4
559.4 peniciffare
Patroclofordidior 372.4 pennas nido maiores extedere 178.4 perfona mauult quàm faciem 140.b
patrua lingua ibid.
Patrium effe,patruosfapere, ibid. penulam eftate deteris 275.b perfonati.
qu 49.b perfpicere exfronte 363.4
Pattecione calumniofior 507.4 penulam fcindere
me 96.4 perfuadebis citò,fi bene dicas 487.6
Pauciloquus,fed eruditus 644a penfumperfoluere
3vhas 1777722.6.6 perfuadebis minime,nefi perfuaferis
paulo dignus 0150 man,, ett etter 211.6 wyvtanλóa v ****** 436.6
191.4 quidem
pauo hic under 100.a pepone mollior 698 s
.4 pertenebra que apu que d rcu m
7101 698.d
pauonepicturation 48.4 pepones
587.4305.6
pauor etiamauxilia formidat 332.4 per antiquum diem 233.4 pertinax contentio 637.4
per anulum medium trahi
pauperdiuiti dans,petit 89.4 pertran fenn am infpicere 5094
pauper,fed ingeniofus 666.a percafequiturſepiam 747.a
tuf um dol ium 10. b.1 20. 4.2 61.4
1137.6 per
paupertasfapientia fortita eft 132.4. percrambena icac ia e as
Jad peru ftultiti dat poen
419.4 perde aliquid,ut habeas quietum tem
Erwer 719.6 679 502.4 844.6
Paufonemendicior pus 838.4
TRANS ON TAKEN STAND495.6 perdere naŭlum HOW 5896 φαινοπροσωπεῖν
paxillo nudior 272. 4
paxillumpaxillopellere 2 51.b - perdicis crura 314.6 Phalaridis imperium
ibid.b
pax redimenda 502.a perdidifti uinum , infufa aqua 331.6 paragonès . 417.4
4276οια φαλλοφόροι
παρα μὲν,μεν , ἀλλὰμάλα λυγέως 1 pereant ainici,σι 5554
perendinum uentuprædicere 600.4 phallus deo
487.4 Phan iæ ianua 583.4
παυσικάπως 531.6 per enfes,per ignem oportet irrum 439.6
350.a phan oftiu i m
peccare bis in bello non licet 506.6 pere
386.a pharmacum Heléne 656.6
‫ܨ‬ ‫ܟ‬ ‫ܕ‬ ‫ܘ‬ um
582.6 per extent funem ire
pectore aperto 214.4 Phafelita rum facrifici um 432.4
pecunia abfq;peculio 670.4.b perfidia plus quàm Punica 3 74.6
768.6 Phafim ufq, nauigauit
pecunia anima 3.58.6.359.a.451.6 perfluuium traducere 770.6
pecunie obediunt omnia
23
102.b perfricare faciem
whotw 219.4 Φελλίνας του
ibid. padiria,& aliafimilia 454.8
pecunia pedibuscopenfantur 765.a perfricare os. 529.46
sibid. phicidiffare 6
pecuniæ uirt 451.4 perfricte frontis. 50851.
695.6 Phidiefignum
pecuniaprimum quærenda 470.a pergrecari 104.6
5031 6 φίλαυτοι
um
pecuniar cupidita Spartas m ca perhafta cufpidem currere 1 4316
149.6 Philippi gallus
piet,præterea nibil 442.6 perHarma aliquidfacere 75 3.4.
731.6 Philippide tenuius
pecuniofus damnarinopoteft 796. peribisfi non feceris 342. 4 nide tior 412 .4
Philo indoc
pedariafententia 171.4 periculo alieno cautus 444 philo
 799+

>

1 N D EX
Fronte
222.4
591.6 porcum immola ispars, pero
814.b Pithon formofus 595.6
philofophari 686.6 porcus obefus duere
7864 Placiada 87728* .4
Philotefius crater 282.4 porcus Troianus
537.b placide bos 115.6
Philoxeni non 595. 4 porcus tubam
724 .b Plat onis num eri s obfc uriu s
Phocenfium defperation porrectis dormire pedibu 213.4
onis 0 s.
169 .4 to
Pla Phil onif fat aut Philon Plat
807.4 fon i deguitar
Phocenfium execratio porrigere manus
439.b
Phoci conuiuium 452 .8 fat porròà loue atq;fulmine 105.6 puerosof
447.a ad plaudite ufq; 583.4 206.4
Phœnicia commutatio Porfena bona
287 .4. 296 .a. plauft rab ono rum 88.6
phoenice rarior 190.4 po
plauftra conuiciorum 202.a portus miferiæ ars
428.4 ibid. porta itineri longißima eft 759.6 paresigende
172.6.296.8 plauftra conuicijs onufta. 24.4
phoenice uiuacior 6 porticus infá v A CUL
447.a plauftri centum ligna,trabes 722.
Phonicum more 719.4
201.6 poft acerba prudentior
587.a deplauftro loqui 595.4
Phoenicum pacta poft bellum auxilium BraRis Lan
474 .4 plauftrum percellere 156.b
Phormionis thori pofteriores cog.cure meliores 9o.b. andere pro
594.b plena manù 236.6.286.4
Phrynichi lucta 149.4.b 91.4
Phryno nda s alter 620.b plenilunio fiet 760.4 pofterioribus melioribus 90.8 !
30.4.144.a plenis uelis 831.b
Phryges ferò fapiunt 840.b pofterius dictum
215.b pleno grada
Phrygium mancipium 818.b poftfeftum uenifti 245.a.b.471.6
204.4 pleno modio 457.6
�gapās ädwi 6 umq poftfolia cadunt arbores
449 pler r m
dolo etia uenuf tos facit
Phryx ipfemagis 821.b
poft homines natos
213. 6 328. 6 ibid.
Phryxplagis emendatur pofthominummemoriam.
229.6 πλησίσιΘ φέρεσθα 114.b
pica cum lufcinia certat 6 97.6
353.b plumbea regum ire 665.b pofticafanna
picem mus guftat poftico difcedere 768.6
721.b plumbeus glad.in uag.ebur. 188.4
picifer m
poft Lesbiu cantor em 166.4
56.6 plumbeo iugulare glad. 387.4 SpeScyrians
pictura loquens poft mala prudentior 30.6.31.a.
pictura poefis tacita. ibid. 509.a plumbeum nummum non credam
106.b
pilam tenere more claudi 525.6 625.b
poft Marathonem pugna 714.4
381.4 plures adoratfolem orientem 548.4
pila mea eft poft Panathenaa 245.6
pileum donat utpalliu recipiat 371.b plures'thriobolos , paucos e.c.u.
poftprincipia 105.4
pilum non habet 631.4 183.a
245.6
461.4 pluris eftoculatus teftis unus 418.b poft Pythia
pilum inijcere rem deuoratam ratio 832.6
210.b plurium calculus uincit 717.6 poft தன்
pilinonfacio 647.6
ibid. 211.b plus aloes quàm mellis habet 224.4 præbere uiros
pilo dignus. 643.4
225.b plus apud Campanos unguenti quam prædiues
pilosprolana 838.6
828.a apud cæteros oleifit 318.a preficarum more
pilusin medio • 606.b 84.0.4
m prælio uictus,non bello
pingui menfura 826.6 pluteu cædere
33.a Plutus lyn☞ 204.b premanfum in os inferere 484.4
pingui Minerua 646.6
pinguior lucerna,lecytho 390.b Plutus timidus 616.b præmatura mors
265.b præmouere uenatum 579.d
pinguis uenter non gignit fenfumte = πλυνόμ με ποιεῖς
227.b præpoftere 835.6
`nuem 595.b poculo eodem bibere
560.b prapoftere oculatus 176.6
44 1.6 èpoculo perforato bibere
pinus in morem 273.4 præfen tibusrebus cofule ndum 816.b
pipere abundans,etiam oleribus im podexlotionem uincit
351.4 poetæ& pictores liberi 509.4 præfens abeft 441.4
mifcet
773.b poeta malus pro eleganti med.573.a præfentefortuna boni cofule 468.b
Pireus nonfertuafa imania
122.4 poetam netibifeceris inimicu 239.b præfentem mulge, quid fugientem in
pifcari inaere
30.4 pollicem premere,aut uertere 219.d fequeris ? 536.6
pifcator ictusfapiet
pollicentisfe promiff.re præftiturum præftat habere acerbos 721.8
pifce fanior 739.6
747.6 635.a præftat inuidiofum effe quàm mi.
pifcem autflorem olet
pifcis magnus nullus malus wokunoigavin 427.6 738.a.b
359.b
præftat uni malo obnoxiu eſſe , quàm Hitman
pifcem natare doces 595.b Polycrates matrem pafcit 436.b
359.4 duobus 700.0
pifcibus abftineto 21.6 polypi
275.4 præftat canem iritare quàm anum
pifcis egetfale 801.b polypicaput
46.6 796.a Viscera
pifcis mutus 21.b.134.6 polypimentem obtine
598.4 præter cantilenam 318.6
pifcisnequam eft,nifi recens 697.a wonupinia
præter cafam nefugias 127.4
pifcisprimum à capite fœtet 712.a pomarius Hercules 426.4.483.b
pomariò minorefinire 599.a præter Sibyllam leget nemo 706.b
pifcis repofitus 75.b
815.4 præuertit ancore iactudeus 714.b NESTRA
piftillicircunuolutio 293.b.446.b · ouпOVAP C
piftillo caluior 718.a ponerefupercilium 220.4 Praxille Adonideftupidior 465.6
piftillo nudior. ibid . πόνο πόνῳ πόνου φέρει 340.b preces armate 837.6
595.b pontificalis cœna 528.6 premerepollicem 219.4
piftillo retufius
Pitana fum. ibid. porcellus Acarnanius 351.4 premenda occafio 655.6
ibyríjap 627.b porcos pafcere Pirithoi 151.6 preßius agere 365.8
Prienenfis
 PROVERBIOR V M.

o Calauriam 714.6 puerispuer,in confilio fenex 359.6.

Prienenfisiufticia 5944 pro Del
prodeffe poteft quinocere 656.b pueros odi præcocifapiëtia 547.b.
prima facie primafronte 251.4
Prodico doctior 000707 ..6
4 70016
primafelicitatis pars,faper e 842 6 .6 pro dignitate cuiufq646 puero gladium
27. ond
388.6
primasdeferre,tribuere
uelpuero perfpicuum 230.a.291.6
primasiactarehaftas 845.6 pro elegati medico mal poeta 5-73.4
us 387.4
primas tenere 3.67.b,838.4 pfani fores occludite 554.6.579.b pugio plumbe
us a 564.6 pugnaperacta uenire 471.6
primoribus labijs degustare 251.b profect ad apaturi 703.6 pugna eratinfaxis , necfaxum tolle
s profun dumfulcum
primum Aegina pueros optimo alit
prolixiusilliade 752.are quibanting to sobre 7512
396,6 768
promalo canefuem repofci s 594.b pugnare cum umbris
primu mediu ac poftremu 24.4.b 788.6
promea uirili wow645.6 pugno pugno tenere..
primumapes abigende
primumautultimumquid 8074
321.4 Promericanes 505.4
04416 pugnis & calcibus.
pulchra noxa #311 &
primum experienti uenia 247.4 Prometheus poft factum 30.6.31.4. 0124266.4
106.bas pulchrè dixti
primuMars infilijs laudat.eft594.4
promus magis quam condus 379.b pulchrèfallit uulpem 20067476.
primum recte ualere,proximaforma, r pulchrorum etiam autumnus pulcher
UC. 518.6 Pronomi barba 703.4
98.6
& efte
primuserror ueniam meretur 129.4 7 prooemia magna de parua re 559.6 806.b
primus& ultimus 24.4:b properans nimiu,ferius abfol. 587.b pulchrum fepulchri elogio
30.4
princeps & aqua& iniqua audit propercafcorpium 406.b pullati de pace confultant
275.b pullus tuusfemper paruus 432.d
propera propere
442.4 750.6
propria uineta cædere
L 176.a ‫ י‬pulmo prius ueniffet
primus ueniens primus molet 481.6
proprij nominis obliuifci 361.b puluerem oculis offundere 470.6
princeps fapitcongreffu fapientum 214.d
prora & puppis Map . 24.4 Punicafides
592.6
650.4 Punicis malis omnibu s ineft granum
princeps indiligens 665.b prorfus ignotus
Reyniv 549.6 aliquod putre 555.6
principatus Scyrius 1664 προσελιναῖοι
560.b punctis omnibus 143.6
principes interfenoti 658.4 Protei more
ibid.
principium dimidium totius 62.4 Proteo mutabilior 325.b punctis fingulis.
$ 12 9.4
principi obtemperandum inomnibus pe 242.b puncto non difcedam
principium,mediu,finis 24.4.791.4 proteruiamfecit 325.a
· πρωτεύεσθαι,
goveda ,& fimilia 367.b punctum temporis
467.6
845.4 protinus apparet , quæplantæ frugi pura à nuptijs 37382.6
ferefuture 702.6 purgatis auribus
principum fauor neceffarius 657.4
puriorclauo,gubernaculo 383.4
prioroccupat 653.6 prouincia capereaut tradere 372.4
prifciscredendum 825.b prouoluitur ad miluios 594.a purpuraiuxta purpuram dijudican6
da 299.
priusantidotu quàm uenenu 724.4 prudens in flammam mitto manum.
prius duo echini amicitia imeät 381.d ibid.b purpura uoracior Ch. 357.6
pu ru s pu ra m def lui t aq ua m 535.6
priuslocufta bouempariet 305.b prudětia coiuncta cu uiribus 643.b 823.4
prius lupus ouem ducat uxore 623.4 prudentior poft mala 30.b.31.d pu ru s put us
prius oculatus 655.6 pufillum malum,inges bonum 397.d
176.b prudentia fenum 230.b
pruriuntdentes, & fimilia 371.b pufillum pufillo addere:
priufquamaflafitfarina 548.4 587.a
priufquam gallus iterum cecinerit 791.4 pufillusquantus Molon
pfallium inijcere
629.4 Pfaphonis aues 76.4 puteum fodit iuxtafluuium 556.4
470.b putrefalfamentum amat origanum
priufquam mactaris,excorias 548.a pfecas aut ros
ex Š TITJOVA
τιττεύει 168.d 357.6
priufquamfortiaris, communia de
292.8
uoras 5936 ψουδόπυρα 565.6 πύγαργ οι
760.6 Pygmæorum acrotinia coloffo ada
prius teftudo leporem 228.a pfydracia
565.6 699.4
pro arisfocisq; dimicare 212.6 Pyra Bacchum ptare
274.4 Pylea Tyttigias hæc nouit 436.b
probamerx facileemptorem reperit Pfyricefacta
547.4 Pylus ante Pylum 452.6
409.6 πτερυγίζειμ
Ptolemaica lis 594.4 pyraufte gaudes gaudium 547.4
proba eft materia , fi probum adhi
artificem 177 .4 pyr auf te int eri tus 245.4
beas 5946 πτωχαλάζωμ
Pyrrh andri comm entu m 5466
probe materie probus artifex. ibid. publica uia ingredi 581 .6
630.d
pro beneficentia Agamemnonem ulti publica uia ne ambules 19.4 πυρριχίζειμ
porrichen oculis præfeferens 629.b
funtAchiui 406.b pudebatrecufare, & non audebant 520.6 Pyrrhias bouem immolauit beneme
pro bonisglomi 590,6 fufcipere
648.4 renti 363:0
probruhoneftum 426.b. 630.b pudor & metus
298. 4.6 Pytha gorei s taciturnior 720.6
pro cæco exoculatus eft 622.6 pudor in oculis
Procorum ciuitas
ciuitas 619.4 Pythagore habes pag. 16.a
474.6 pudori lucrum præftat
ums telum
Procridi Pythi a & Delia eade m 422.6
441.6 pueros talis , uiros iureiurando opti=
5524 Pythum uerfus uia iterum atq; iterum
proculab aurib.nuntius ueniat 535,6 me falli
317. á 488.b
procul à loue atq;fulmine 105.b puer glaciem
756. 4 pyxi s Pandora 365.6
procul à pedibus equinis. ibid, puerifenesq Quadra
 INDEX sarper's
tie
acesfenten
74.b quiomniin re,& in omni tempore
quem fortuna pinxerit
228.6 468.6
839.b ex quercubus acfaxis nati
quiparatus ad refiftendum 644.6
dra
QVaquad prop riao quercum aliam excute 135.b
ratu s hom 797.4.850.b quis aberret à ianua ? 163.6 LOC.
quercus bacchatur 712.4
quæ apud inferos 123.4 quis parentem laudabit,nifiinfelices
quercus multis ictib.deijcitur 230.b
que apud Sagram 237.b 469.6
queruli in amicitia 718.₫ fili ?
quæcunq;in fomnio uidentur 205.b 666.6 cuter
qui amant,ipfifibifomniafingunt qui perfe fufficit
quæcunq; mentiuntur fomnia 206.a q poßim ab hoc epulo abeffe ? 290.b
359.4 xofin
que dantur 707.4 quiprim⁹ uenit,primus molet 481.b
que deciderunt,ne tollito 20.b quiapud inferos funt terniones
quiprior lafit 836.6
que diuinitus contingunt 636.6 470.4.
.6
quiprobus Athenienfi s 693
qui arat oliuetum 283.b
que dolent,ea moleftum eft continge» qui quæ uult dicit,& c. 29 .d
re • 694.4 quibene conijciet,hunc uatem 356.4
3 4 4 .6
quibus necara necfides 622.a quiritari
que exantiqua 633.b ibid.
Quirites inuocare.
que infra nos,nihil ad nos 173.4 qui canem alit exterum 552.a
quifemelfcurra ,nunquam paterfa guribidences
que nocent docent 31.4 quicircafalem & fabam 580.4
milias 365.8
que non pofuifti ne tollas qui contemptu uitæ inuadunt 643.4 A
566.4
667.b quis ufus cepis putridi ? 537.4
que quis ipfefacit 800.b quicontinet arcanum
quifefe non habet, Samum habere
202.b quiconturbat omnia 659.a
quare hofpitem 204.4.8
quicquid in buccam uenerit 146.a poftulat
quærenda pecunia primum 470.a 55.00
. ibid. quifq;fibi Suffenus , Meuius
querendefacultates , deinde uirtus. quicquid in linguam.
quicquidin mentem uenerit. ibid.b 387.6
ibid. 642.6
quicquidinfolum uenit 593.b quifquis isfuerit
quærens obfonium ueftem perdidi MÚAri
quicu contéptu uita inuadut 643.a quifquis tarde uenit ad cœnă 763.b
395.8 NAPATA
qd Achiuos à turre iudicatis ? 537.a qui uitat molä,uitatfarinam 554.4
qua femel ancilla nunquä hera753.b
quoaduixero 650.6 pr
queferò contingunt,fed magnifica quid adfarinas? 597.a
quocunq; pedes ferent 267.6 wasa pe
3636.a quidad Mercurium ? $37.a
quidcanibalneo ? 116.a.b quod adeft,boni confule 664.th
quefub alisfiunt 327.4
quefupra nos,nihil ad nos quid taco cum fpeculo ? 625.6 707.a
173.4
quid depufillis magna proœmia ? quod alibi diminutum, exæquatur
quæuis terra patria 331.4
) 1 alibi 643.4
que uncisfunt unguibus,ne nutrias 559.6
10
quiddiftent era lupinis 100.d quod alijs uitio uertas , ipfe nefeceris
19.b
717.4 651.6
qualis hera,tales pediffeque 754.b qui domi compluitur
quidnifi uictis dolor ? 405.b quod alius codiuit coquus, alitercon
qualis uir,talis oratio 167.b
quid nofies pfectus Arbelas? 4 48.d
diam 700.6
quam apes apum fimiles 130.a
840.b quodcunq; infolum uenit 593.6.
quam Clinia ex Demetrio quid opus erat longis canere tibijs ?
152.a 834.4
quàm curat teftudo mufcam 463.4
quidprimum aut ultimum ? 321.d quod datur accipe 835.4
quam m tragedia comici 834.b
quidfi coelum ruat? 144.b quod dedi,datum nollem 377.4
quàmfacile uulpes piru com. 588.b
802.b
quam quifq; nouit artem, in hacfe quid tandeno efficiat manus ? 62i.a quod dicifolet
exerceat quid tibi Apol.cecinit ? 448.d quodfactum eft, infectum fierinon
158.4.328.a.b
593.b quieget,in turba uerfetur 665.6 poteft 355.4
quando idfieri non poteft
qui è nuce nucleum eſſe uult,frangit quodfierinequit,ne incipiendu qui
quanquam non dixeris,tamen appa=
nucem 469.d dem 845.
ret èpelle 573.6
quanta mus apud Pifam 353.b quiinfpuerit in cauernamformica= quod in animofobrij , id in lingua
quanta uix cœlo capi poßit 792.b rum 773.4 ebrij 185.6.295.8
• quato afinis præftatiores muli 10.b qui lucerna egent infundunt oleum quod incordefobrij , id in lingua
quantum habet 722.4 ebrij. ibid.
785.a ACTING
quantum ex Bacchanalibus 687.a qui iure perierunt 668.a quod index auro, id aurum homini
quantum extat harene acpulueris qui lufus nonouit lege,abftineat7 2.a 375.6
206.4 quimodus equitum ? 44.8.b quod infolum 834.4
quantum non miluus oberret 593.b quimori nolit ante tempus 74.b qd'non opus eft,affe char.eft 740.b
quantum pedibus potes 790.a quimulta rapuerit,paucafuffraga quodpulchrum,idem amicum 788.a
quarta luna nati 43.6 toribus dederit,faluus erit 325.a qd' quifq; fperat,facile credit 359.4
1
quafi dies dicta fit 814.4 quimultum obfuit 750.b quod rectè datum eft 805.6
quafi locum in balneis 481.b quinimium properat,ferius abfoluit quodfcis nefcis 592.6
quafi mellus cani 736.6 587.6 quod utile,boneftum 790.b
quafi Sutrium eant 733.4 quinocere poteft,iděprodeffe656.b quod uolum ,fanétu eft 55.6.777.6
quatuor aures habenti aufculta 81.a qui non litig.coelebs eft 705.b ' uis no pot 593.6
quonia idfieri qd
quatuor obolis non æftimo 464.a quinon Zelat 779.b quò properas,nu ad Ephebu ? 291.6
quauis re dignus 212.a quinte claßis,pro poftremo 302.a quofemel eft imbuta 367.6
ཆེ་ཆེ
quem mater amictudedit obfer.99.b qui obticefcit 648.4 quos no tolleret cetu Aegyptij 586.a
quò
 PROVERBIOR V M.

remum ducatduqui didicit 72.a rorepafcitur 727.d

miarneums,to tferintsentie
850.a an m on erbis
o te
quot
qu horr rape 80.b reopitul ,n u 647.b rofam q præterierit,ne queras ite
108.4 -rum 415.6
repagula aperire.
quot feruos habemus,totidem habe n a s
339.6repariazare 533.4 rofam cum anemo confer 416.4
mushoftes .4 re am 5 34.4 rofa non nafcitur èfquilla 163.4.
660 rep eri rim
quòtranfgreffus,& c.
rep erit deus nocentem 4 07.b 3 60.d
R 416.4
647.b rofas loqui .‫ل‬
387.6 reprehenfio cogitationis
R Adereleonem 65.6.b ros aut pfecas 47 0.6
raditufq; adcutem 550.b rerumomnium uicißitudo
iu s 78 6.a
618.6 rerum malaru facilis perfuafio 1574 Rofc
radicitus, à ftirpe,& fim . 27.b rotemultæ uoluentur 726.4
neRamenta quidem ,nefeftuca quiz res ad triarios redijt
resCannace 448.b rubidusfemel,ac decies pallid. 591.6
dem 25 7. b
ibid, res eft in card ine 27.4 rubo arefacto præfractior 308.6
ramenta ditior,melior.
resind icab it 567.b rubo neglecto uitis impetitur 297.b
rana cumlocufta 760.b
595.4 res ipfa perfe clamitat. ibid. rubricam dirigere. 150.2
rane aquam res ubiabeft,optim a eftop inio 297. b rude donare 238.4
ranaGyrina fapientior 290.4 ibid
are 365.b rudem accipere.
ranarum morebibentes 595.4 refec ad uiuum em e 114.a
644.6 rudent omnemouer 113.b.
ranarumpaluftrium maior est mihi refiftereparatus
resin noftr oforo uerti tur 593.4. b rudentes remos cum armis com=
cura,quam rerum iftarum 515.4 mutauit 550.4
respalaftra & olei 845.6
tana Seriphid 135.a 33.6
refpiciens illo,fed hic remitte bona rudius ac planius
ranisumumpræminiftras 337.b
161.4 Rufilluspaftillos olet, Gorgonius hir
rapere à ueru 594.6
refpu blica uiru m docet 723. 6 cum 471.
633.b
rapinacotytijs rumina re negoci um 629.4
rapina rerum Cinnari 467.6 refpubl ica nihil ad muficu m 804.b
raraduis 287.a.rara fides 553.b resfalua eft,faltatfenex 507.b. rumorpublicus non omninofruftra
eft 797.4
ratio quidem apparet, &c. 808.b 508.4
ra 691.6
resfacraconfilium 293.4 rupta anco
rebus turbatis uelpeßimus eft in ho 4 19.6
nore 330.b reftituere in locum 106.4 ་ rurisfons
101.6
restuas tibi babeto 866.b rurfum prorfum
rebusperactis eft Cleon Prometheus
res ubi abeft,optima eft opin. 297.b rurfus iteru traquillitate uideo 310.a
31.4.106.b 416.6
591.4 rete albo aliena captas bona 620.4 rus ciuitas
receptui canere
668.a rete hoc nihil attraxit 243.a.b rufticanum oratorem ne contempfe
recipere animum 120.6 ris. ibid.a.b
151.4 retiuentos uenaris,captas
recoquere
851.4 rutacefa. 730.6
rectam inftans uiam 831.4 reuocare à curfu
58.4.6 rutaopus eft 727.6
rectusloripedem deridet 525.6 rexautafinus
ibid.824.b punonÓvdur☞ 698.4
rectam ingredi uiam 579.6 rexfum.
399.6 S
recto pectore 771.b rex tragicus 626.4
468.4 S Aburratus
recurrere fatiq curreremalè 2 40.6 Rhadamantheum iudicium 768.6
Rhadamanthi iufiurandum. ibid. facer manipulus
recufare pudebat,& non audebant 369 .
520.b Rhamnufia Nemefis 414.6 facer morbus
fufcipere 7 70.6
reddidit Harpocratem 693.4 Rhamnufius 586.6 facer pifcis
467.b facra celerius abfoluenda 653.6
refingere,recoquere 1514 Rheginis timidior
175.4 rhinocerotis nafus 213.4 facra hæcnon aliter conftant 381.6
refricare cicatricem 28.6
refutantislaudem immodicam 635.a Rhodienfes dece,naues dece 436.a àfacra linea mouere talum
416.4 } facramancoram foluere. ibid.
regia uaccula 467.6 Rhodiorum oraculum
ibid. facranihilfunt 592.4
regis cerebrum 170.6 Rhodijfacrificium .
regum offenfe uitande 665.b Rhodus hic,hicfaltus 549.b facranofacrif.deuorare 9 5.b.358.4
100.b
698.4 facraprofanis mifcere
regum aures atq; oculi multi a puñonovdurœ
250.b.332.4 facrumfinefumo 257.6
regum manuslonge. ibid.b pilaaris
534. 4 e
fæpe etia eft holit.uald op.loc . 153.α
Rheginistimidior 467.b rimam reperire
698.6 fæpe eft etiamfubpallio fordidofa
reijcientis autorem formidinis 638.b rifu emori ibid.
reijcientis culpam 663.b rifus Chius 146.4 pientia.
248.6
relicta parmula 332.4 rifusde hofte iucundißimus 342.4 Saguntina fames
575.4 Salacones 841.6
relinque quippiam Medis 80.a rifus equinus 546.4
145.6 Salaminia nauis
relinquere parmulam 332.a rifus lonicus
146.4 fale emptum mancipium 20 48
remfuam quifq;meminit 692.4 rifus Megaricus 834.4
rem acu tetigifti 382.6 rifum cui ifta pariunt,& c. 627.6 fale aceto
349.6
rem factam habere 91.a rifus Sardoni us 415.6 .574. b fale defricare
21.4
refactaftultus intelligit 30.b.31.a rifusfyncrufius. ibid. falem apponito
remiuenti haudfuff. 571.4 riuulosfectari,omiffis fontib. 845.6 falerfaba 25.6.5.80.2
ibidh
remisuelisq; 111.6 rixari de lana caprina 94.b falem & fabam.
758.6
rem nouam aggredior 667.6 Romanusfedendo uincit 260.6 falem cafeum edere
falem
 INDEX .
574.b fcurrafemel nunquam paterfamilias ar
isoicoloc
falem & menfam neprætereas 25.b. Sardonius rifus
Sarone magis nauticus 545.6 365.4
489.6
156.a 466.b fcutica omnes impellit a
in theSpart es
Sarpedonium litus 332.4
817.4 750.4 fcutum abijcere
fal & menfa
falem & oleu oportet emere 596.b farta tecta 166.4
52.4 Scyrius principatus
622.b fatanasfatanam 303.6
falem lingere 281.b fcytala triftis lts
815.b fat citò,fifat bene 332.6
fale nihilutilius ffans afinum
204.a fatietasferociam parit 625.6 Scytha acci
falem uehens dormis 817.b
107.b Scythamalus
faleperunctus hicadiuuabitur 563.b fatis quercus Scytharum oratio 341.4
604.b fatius eft initijs mederi quàm fini
fales dentati Scytharum folitudo 592.4
62.6
817.d
Scythica potatio 337.a
faliares dapes fatius eft recurrere quàm currere
833.a ε ι 312.6 Remulder
falillum anime
male 2406 σκύτ βλέπε
falismodius abfumendus priufquam 386.6
tamfatur eft quàm Anglus 324.b feculum eft
fidas 284.6.285.4 728.a fecum uiuere 177.a
falis onus unde uenerat,illuc abijt faturans impera 388.a
Saturnalia nonfemper erunt 70.b fecundis uentis ibid.
204.4 300.b fecundo aftu.
Saturnia olet
faliua Mercurialis 456.a 815.4
452.b fecurim inijcere
367.b Saturnia tempora
faliuam imbibere 300.a fedecim pedibus fuperauit 571.4
175.6 ia
Saturn leme
faliua prima ibid.b fedens aliud quàmftans 553.6 Staveleran
Saturni lacryme.
321.4 554. a fedens columba 59 0.4
fal niger
48.a Saturni podex 429 .d
Jalpa picturatior 119.a.b fedetfententia
falfamentumputre amat origanum infaxis feminas 27 64.
faxum uoluere 372.a Seianus equus C

14
357.6 faxum uolutum non obducitur mufco feipfum uincere 67.6
falf itud o non inef t illi 349 .4 σεισοπυγίς 327.a
ofa 165 .6 572.4
falfugin uicinia 119.4. 535.b feiunctafunt Merrhæ ac Siloam
fcabrofior lèberide mic
faltantis perfonam in toga inducere 565.a.
507.6 fluenta
390 .b fcab ere cap ut 20.6
366.a fellam oleo ne abfterferis
fca lpentem fcalpe 728.6
faltare Cyclopem 851.6 452.b Selliffare
faltare cordacem,more Sileni. ibid. fcapha magis mutus
femel rubidus,ac decies pallid. 591.b
372.6 fcaphula uirgultea Aegeum tranf
falubrius Crotone 295.b fement em ut feceris,ita metes 226.4
mittere Seyche
Salute tenus amici 554.a 119.a.b
805.a femina infaxisre
800.4 fcarabeo citius perfuaferis
faluete equorumfilie 794.b femißis homo 833.4
44.4 Scarabeus citius faciet mel
Sambico grauiora patitur 480 .a femi tam quer is qui adfit uia 701. 6
fambucam citius caloni 585.b Scarabeo ocyßimè mazam
762.a fcarabeiumbræ 529.b femper Africa noui aliquid apportat
Samijliterati ibid.a 618.4
ibid.b fcarabeo nigrior.
Samij mores. 116.a femper affertLibya mali quippiam.
Samiorum flores 467.a Scarabeo unguentum inuifum
607.4 ibid.
Samiorum laura 632.a fcarabeus aquilam quærit
803. a femper agricola in nouum annum di
Samiorum mala metuis 699.a Scellijfilium abominor
ues 466.4
632.b sceneferuire 46.4.155.4
Samium comatum

三爵
:目
768.a femper aliquem uirumagnum 829.b
378.4 σκιαμαχεῖμ
fanguineflere,gemere 215.4 femperaliquis in Cydonis domo
fanior es pifce 739.6 σχινοτρῶγες
820.b 312.d
372.4 fchonicole
faperepatruos 592. 4 fempergraculus aßidet graculo 58.6
faperecomplectitur omnia 355.a fcindereglaciem
848.b femperfoeliciter cadunt louis taxilli
fapiensfua bonafecum fert 745 .a fcindere penulam 49.b.
421.4 81.b
801.4 fcipioni arundineo inniti
fapiens non eget femper iliomala 688.4
fapiensdiuinat 356.4.773.b fcit quomodo lupiter duxerit Iuno=
nem 728.4 femper Leontini iuxta pocula 86.6
fapientiagubernator nauis 839.b
fapientia nuncuiuit 549.4 Scolon nec proficifceris ipfe,& c. fempermetales hoftes infequantur
37 6. a 447.4
fapientia uino obumbratur 322.4
fcope diffolutæ : fcopas diſſoluere femperfeni iuuenculamfubijce 591.b
fapientem apudftultos loqui mole
480.b 151. b femperfimilem ducit deus adfimilem
ftum
op o er ra re 260.b 58.a
fapientibus omnia facilia 472.6 fc ab
femperfuperior annus melior 592.d
Japientes tyranni fapientum cogreffu fcopum attingere. ibid.
s 243.b
592.6 fcoponullo propofito iaculari 261.a femper tibi pendeat hamu
er nes e 466.4
Sapientum octauus 229.6 585.6 femp uirgi furi
529.a Semirami dis muri 716.6
fapiunt arrogatiam,& fimilia 175.b onopodizan
406.b fenecta leonis præftantior hinnulo
farcinatorfummum cetonem 840.a fcorpium pro perca ५.
115.4 rum iuuenta 495.4
farcire centones 377.4 fcorpiusfub omni lapide
822. 4 fenectuti labor obfoniu optim.555.b
Sardanapalus 621.4 Scrapte
Sardiuenales 23.b fenectus ipfa morbus 413.6
155.a fcrupulum abeunti
Sardonica tinctura 754.b fenectus nonfola uenit 414.4
462.b fcrupulum inijcere
fenent
 PROVERBIOR V M.
0157.4 fimiles uidentur captiuis ex Pylo
563.4 feruus Car
fenem érigere 702.4
fenem admonere 76.b feruuscumfis, comam geris 467.a
fimil es habent labra lactucas 94.4.
feruusferuo præftat,dominus domi
in fenemne quod collocaris benefi 3 5 1.6 268.b
8.4.265.b no
cium fefquipedalia uerba 320.6 fimiliorficu 447.4.
fen efc ere d
infol Sp ar ta expedit 631.4 fimilitudo mater amoris 58.a
feuum unde excoquat
709.4 fexagenarios deponte deijcere 136.b Simonidis cantilene 4 5.6
6
fenefcitbos
563. a
289.4.590.6 infimpulo 325.6
fenefcofempermultaaddifces 223.4 fibicanere ibid
fibimalum reperit 667.b fimpularie.
636. b 4
fenex libidinofus fimul & da& accipe 447.
fenesmutuumfricant 208.b fibiparatmalum , qui alteri parat
466.4 800.b fimul U dictum & factum 474.6.
fenexbos nonlugetur
55.a.b fimul & mifertum eft , & interijt
fenexpfittacus negligit ferulam 68.a fibi placet ibid. 516.6.
gratia
597 .6 fibipul cher.
fenexfecunda faltat 104.b fimulare cupreffum 131.6
624.b 7fibi quifq; amicus eft
fenioranno fio fimulforbere flare difficile 327.6
fenibaculus maxille 409.4 fibifapere qui nefcit,fruftrafapere
finapi uictitare 755.6
fenilis iuuenta 700.6 158.6.159.4 er um ta re 98.6
nc uas incr uf
fenipuellam fubijce 591.6 fibouenon poßis,afinu agas 446.b fi
fi ne ca ni bus & retibus 803.4
67.b Sibyllefolium 206.b
fenisdoctor 26.6
fenismutare linguam.ibid.b. 68.a Sibylla uiuacior 693. 4 fine capit efabula
fine Cerer e & Bacc ho frige t Venu s
feniummalaaccelerant 667.4 fi cafeum haberem,non defiderarem
573.6 4.6. 361. b
fenumconfilia,iuuen.lance 577.b obfonium
fine cortice nabis 217.d
fenum prudentia 655.6.6.68.b ficco iunco 815 .6
a ficat o 21.4
fententia utroq; nutans 604.4 ficoruus poffettacitus pafci 699.b fine farin nefacri

fententie albe 44.4 ficrebrò iacias,&c. 53.6 fine ope diuina nihil ualemus 654.4
273.b fic eft ad pugnæ partes reperacta ue fine pennis uolare haudfacile. 590.b
fepta tranfilire fineriuale diligere 286.4
niendum 471. 6
fepté conuiuiu ,noueconuiciu 106.a 411.4
finefanguineuincere
feptennis cumfit,nondü ed.d. 310.b Sicule nuge,gerre, Perfole nuge.
s
finefacri hæred itas 95.6
fepulchrum uiuum 363.4.6 20365.4 590.a fineutincolumis redeat 763.6
feptimus bos 267.4 Siculiffare 409.6
.4 Siculus omphacizat 387.6 finiftra litera
tur
Sequi perc fepi a am 747
324.6 finon adfunt carnes, tarycho conten
fequitur uerhyemem 381.b Siculus coquus 377.6
322.b Siculus mare 333.6 tos effe oportet
ferain fundo parfimonia 538.a
590.b Sinopiffas
ferendi& poft malafegete 734.b Siculus miles 1 78.6
ferere nedubites 62.b Sicyon arrodens uxor lacernam texe finui infpuere
Siphniaffare 591.4
ferenitatinubem inducit ·· 729.4 746.6
fiquid mali, in Pyrrha m 522.4
Seribus uiuacior 172.6 fideus uoluerit 658.b
necferitur nec metitur mihi 175.b fi dixeris quæ uis,audies que non uis fi quis iuxta ciuitatem clypeus 691.b
29.4 firen amicumnunciat,apis hofpitem
6
fermonem diuinum excipio 749.b.
fignum bonum aut malum 446.
550.b
feroIupiterdiphtheram infpexit
fi iuxta claudum habites ,fubclaudi fifæpe iactaueris, aliquando Vene=
266.6
26. 9.4 rem iacies 53.6
fero uenifti 724.4 care difces 6 21.4
i iadis 538.4 Sifyphi artes
fero moluntdeorum mole 737.b Silen Alcib
ibid.b Sisyphifaxum 372.4
fero uenifti,fedin colonu ito 466.6 Silenis deformior.
$ 77.6 fitanti uitrum, quanti margaritum ?
ferofapiuntPhryges 30.4.144.4 filentij tutum præmium
786.4 720.4
fero uidit iufticiam 843.4 filentij meta fi tibi amicu,necmihi inimicu 290.4
ferpens niedat ferpentem, draco non filentium multas amicitias diremit fi tibimachara eft, & nobis urbina
fiet 555.4 288.4
eft domi 466.4
ferpentis oculus 254.4 filentium mulierem ornat 700.4 818.4
ferphofuabilis 391.4 fileonina pellis nofatis eft,etc.590.b fitu proreta
669.4 filurusputris in quadra arget. 188.a fiuel afinuscanem momorderit,litem
feruabis bouem
4454 fimeus illeftylus fuiffet 267.4 mouebit 2.31.6
feruatori tertium
340.4 fimiabarbatafeu caudata 590.4 fiuinum poftulet,pugnos illi dato
feruidimidio mentiscarent 627.4406.6
feruilis capillus 339.a fimiafucata
466.6 fimia in pelle leonis 98.a fiuultures,cadauer expecta 184.6
feruilior Meffend
183.4 fmaragdus in luce obfcurus 564.4
feruire fcene 46.a fimia in purpura 838.6
ibid. fimia non capitur laqueo 261.a Socratis callus autgallus
feruire tempori.
344.4 fimiarum pulcherrima deformis eft foleis-alienis uti 805.4
feruis nullum ocium:
folem orientemplures adorant, quàm
ferum eft canes uetulos adfuefacere 395.b 548.4
loris 68.a fimiafimia eft, etiamfi aurea geftet occidentem
folem nec orientem nec occidentem
feruorumciuitas 467.4 infignia 183.b
feruum hauduebo confpicere: 75.48
633.4 fimile gaudetfimili 58.4
feruumpecus ibid. fole Lacaneuiros pariunt 714.b
100.4 fimilemfimili adducit deus.
in folem
 INDEX 8 Alm
596. e
191.a fuber pascher
6
infolem puluerem prodire 851.a fpo
ngia mollior
474.6 fuber immerfibile 364. potent
795.b fponfi uita 732 6
.
windere
.bi
folem adiuuarefacibus ibid. fubitò alius
do rum
592.4 fponfi Penelopes. 5.a fubiugus homo 717.6
fol itu Scy tha 74
502.b fpontanea moleftia
342.b fubitum remed .periculi 639.6
folidos èclibano boues 6. b ill as ulc hro las
38 fqu àfep uel
572.a fublata lucerna ,nihil intereft inter
foli lumen inferre 387.a stadijs centum præcedere
foli mutuare lumen mulieres 572.6
652.b ftans aliud quàm fedens 553.6 •Lepe
50 7.4 - fubligaculumfeu brachas oftentare
folisboues
fol omniu dieru nondu óccidit 182.b ftandum utroq; pede
16.4 568.4 funt hum
336.b ftateram ne tranfgrediaris 46.6
folum uertere 72 4. 4 fu manudie nafci
b
286.a ftatua taciturnior velinferens
568.b fubmißis alis gallus 314.4
folus ama 240.b ftatuamfaucibus colas 2.4.585.a Lagere
folus currens uicit 14 fub omni lapid.fc or pi us dormit115.a
349.b ftellis fignare amirdaftro
341.6 fub pallio habere manum 483.6
folusfapit
folus ueter & lingua fupereft 624.a Stentore clamofior
400.4 fub pallio fordido fapientia 153.4
205.b fterilior agrippo 5 27.6
fomnio beatus 794. a e
fubpollic duce re
296.6 fterilemfundum ne colas 327.6
fomnium 211
814.b Stefichorine tria quide nofti 478.b fubfinu 620.4
fomnium hybernum 775.a fubuentanea parit
474.4 Snviwoo
fomnium tuum tibi narro 833.b ftilla aßidua cauat lapidem 546.a fub unam Myconu omnia 374. m
fomnum non uidit 287.4
fuccifiua opera
624.a ſtimulatores boum multi ,aratores 4 59.6
fomnum non capit,nifi,&c. 183.4 fuccofuo uiuere
fomnus abfit ab oculis 452. 4 pauci 321.6
769.4 fuccus loliginis
41 9.4 ftimulis fodere 4 45.4
fomnus domat famem 504.4 ftimulum inforamen non licitum tru fuem iritat
fonare tota manu 57 3. 6 fu em Ven eri imm ola uit 50 6.6 13786
824.4 dere
fontica caufa 381.b fuemrepofcis pro malo cane 594.6 avtendens
339.b àftirpibus imis
Sophocles 263. 6 fuerecapiti malum 511.6.512.4 print deperes
327.b exftipula cognofcere
forb ere flarefimul 574.4 Suffenus aut Meuius tibinefis 387.6
97.a ftrabus inter cæcos regnal
forex fuo indicio perijt 20.b fuffitumfimofacere 120.4
295.4 ftragulafemper couoluta habe
σοροδαίμο νες 71.a fuffragium optimum 809.b
ftrobilis Carcini fortunatior
fortitione nondum facta, communia 837. 4 fuicuiq ; more s fingu t fort ună 370.
deuorat 593.4 ftrumam dibapho tegere
221. b fuicum amar acin o nihil 116.4
785.b ftrychnum bibit
fortem & ufuram perfol. 736. 4 fuidißim ilis 664.4
731.4 ftultior Melitide
Soterichi lecti 297.6
851.4 ftultior Morycho 463.4 fuis quifq;laudibus fauet
Spaciari in xyfto 473 .b fuitibic en 40 06
362.6 ftultior Corabo
Spartana diſciplina .a fum ma & ima chor da 61.4
810.b ftultitia eft louem putare effe 474
Sparta ferui maximè ferui 578. a fummam manum addere 60.6
456. 4 ftulto ne permit tas digitu m
Sparta generofior 30.b fumm aria indic atura 4 0 7.6
383.6 ftultus malo accepto fapit
Spartam nact.es,hanc orna 63 8.b
724.4 ftultus opportuna loquens 153.6 fumma ui defendere
è fpecula pepercit fummis ingredi pedibus 71 9. 6
713.4 ftultus quipatre cafo liberis 4. 6
fpe inaniflagrat fummis labijs 25 1. 6. 26
364.4 8.4.265.6
fpem precio emere is us ere 267.4
s
519.4 ftultu ftulta loquitur 49.b fumm narib olfac obtine
fpes alunt exules .4 is uelis uti 338.6
b 474 fumm Terass
664. ftupa feniculus
pesbona oftenfa 312.4
fpesfruftrata 635.b ftupidior Praxille Adonide 465.b fummis unguibus ingredi
143. b fummo animo inhærere,id eft leuiter CTMEN
fpes in labro pyxidis 365.b ftylo appetere
5.b ftylum uertere,infigere. ibid. 260.4
fpes in nobis,in deo exitu s 45 $ 100
735.a fua cuiq; fponfa fponfo placet 55.6 fum mo digito 252.8
fpesferuat afflictos
624.6 fua cuiq; ars pro uiatico 190. b fum mo o
digit capu tfcalpere 215.6
fpestenuis
814.4
fphaceli faciunt immunitatem 73.b fue quenq; domi regem effe 195.4 fummo pede
fummum cape medium habebis
Y

fphæram interfereddere 520.6 fuacuiq; uidentur effe multi precij

134.6 3.3 560.b 338.6
fphæra per præcipitium T
pho dyl a fug ies peß ime pedit 623 .4 fuade medulla 430.4 fummum faftigium imponere 60.b Maron
fummum ius,fumma iniuria 259.b. Cater
fpicam èculmo coijcere 99.4.701.b fuadeo quod ipfefacturus effem p
658.6 260.4 Col
fpicam magnam non poftulat papyri
726.6 fummumfuere centonem 61.4
fructus 529.b fuadelupis ut infaniant
pina cum parua est, bona uidetur fuam cuiq;fponfam 55.6 fuogladio iugulari 37.4.6

556.6 fuam quifq; homo rememinit 692.a fuo iuměto fibi malu accerfere. ibid.a
476.4 fuasresfibi habere iußit 334.a fuo modulo 177 .4
fpine
225.4.783.a fub aliena arb.fructum 780.6 fuo ipfius laqueo cap. 37. 6
fpinofus uictus
spinofa uita 224.0.783.a fub alis quæfiunt 327.4 fuo ipfius iudicio perijtforex 97.a.b
308.4 fuo quifq;ftudio gaud. 660.b
fpirat cacias 804.b fubaquam malus
Spithama uite 325.4 fub cultro liquit 492.b fuper apio certamus 493.a

fponde,noxa præftò eft 180.b fubdititius es 717.b fuperauit dolum Troianum 819.d
fpongia corrigere 143.4 fubereleuior 364.4 fuperatus es àgallo quopiam 710M
fuper
 PROVERBIOR V M.

852.d dera addere cœlo 707.a Tantalipane 408.6

Juper capita ferre
fupercilium attollere 220d συλλήβαλ 156.4 Tantali talenta 159.6
b
ibid. fyllogifmus cornutus 548.4 tarditas confilio adiuta 199.4.
fupercilium ponere.
272.4
fupercilium cotrabere.ibid. 588.b Sylofontis chlamys tarichus affus est,fimulatq; uiderit
815.b Sylofontis opera ampla regio. ibid. ignem 357.6
fuperciliumfalit
fuperisimparinumero facrificandum fyluam multam portas m boni confulitur.ubi defunt
600.b tarichus
19.4 mor Iw ude
The flueligna inferre 196.4 carnes 377.6
συναποθνήσκοντες
fuper tehecomnia Leparge 705.4 ouvaπOVÝNOVтES 597.6 tari ch us s
haud laturu eft queis dignus
213.4 fincerum uas incruftare 98.6 eſt 358.4
fupinus
25.a tarichus non feretfe digna. ibid.
fupremufabule actum addere 60.b. fyncrétifmus
furculusfurculumferens 841.6 oupay 29.4.95.a tauricum tueri 62 5.4
furculum defringeren won 848.6 Syracuf ana menfa 324.4 taurutollet,qui uitulufuftulerit 65.6
furdaftercumfurdaftro litig. 572.6 Syracufanorum ne decima quidem taurus in fyluam 34.6
furdisteftimonijs agere 589.b pars 373.b technam hanc in teftruxifti 38.4
furdior Toroneoportus 465.b Zuganvolup denar . ibid. tecum habita 176.6.177.4.392.4
furdiorturdo. ibid. Byrbene chorus 437.4 teipfum infpice 715.6
furdocanis,fabulamnarras 124.4 Syricontra Phoenices 222.a teipfam laudas 436.6
furdooppedere 118.b Syrorum olera. ibid. teipfum non alens, canes alis 401.6
furgens electo,ueftigium corporis , Syrus quum nofis,ne Syriffa 556.4 tela 848.a
confundito 21.6 55 T telam hic texuit,ille diduxit 768.4
furfum ac deorfum das cora Acite ftomachari 659.4 Telamonis canit cantionem 562.4
furfumuerfusfacrorum fluminumfe tacito pede 282.4 Telegore citius donarim 360.4.
1820.1
runtur fontes bror, 83.4 taciturnior Areopagita 745.4
fusacimadependens 563.b taciturnior Pythagoreis 720.6 Telemachi olla 694.4
fus agreftis ubipepererit,non pluet tædas ardentes tradere
tadas ardentes tradere 62.4 telluris onus 189.b
393.4.736.4 at Tanarium malum 632.6 Telenicia echo. 716.6
fuscomeffatur autfaltauit 589.4 174.4 Telenico pauperior. ibid.
Tagiharena
fuscu Mineruacertamefufcepit 3 4.a talaria induere 63.a Tellenis cantilenas cane 407.4
fusin uolutabro.cgenic 719.b talia gignit bellum 828.4 τελχίνες 394.4.6
fus Mineruam 33.b.216.6 talenta Pelopis 159.6 telofuo confodi, uulnerari 37.6
3 4 2.4.6
fufpendio deligenda arbor 132.4. tales reddimur , qualiafuntnoftra telum ingens neceßitas
m
259.4 colloquia 270.4 telum meum cufpide habet acu
fufpenfa manu 725.4 talum reponere 816.b. minatam 73.6
fufpende te 448.4 talpacacior 95.4 Temeff eus genius 4 5.6
fusq;,deg; C100.b 1 talpam Coroneam 595.4 tempeftas rerum. 8 3 7.b
7 . 4 . 316
Jusperrofas 2 620.b tam in procliui quam imber 734.b tempori pare 16
fusfubfuftem ert 446.b tam multa quamfapiens 799.b temporisfilia,ueritas 366.6
i s u m . 345.6
fus quiuisnon hocfciet 561.6 tam perit quàm extrem a faba 736.b tempor punct 325.4
s em 538.4 .
fusfui pulcher,afinus afino 827.a tam pinguis quàm cos 121.4 tempu lonNgũ uitiat lapid
fuftine & abftine 778.4 54 6. a
429.4 Tanagreus cetus
fuftolleremanus 84.6
807.b tangerehulcus 175.4 tempus arguit amicum
fus tubamaudiuit 115.b tangere extrema manus 252.4 tempus dolorem lenit 386.6
futoriumatramentum 589.b tanquam ad aram 809.b tempus index morum. 282.6
nèfutor ultra crepidam 158.a tanquam Argiuum clypeum abft. tempus nofce 200.4
Sutrium ire 733.4 tempus omniareuelat 366.d
452.6
fuum cuiq; pulchrum 54.6 tanqua conchylium difcerpere. ibid. tempus omnium pater. ibid.b
fuuscuiq;crepitus bene olet 560.b tanquam Chalcidica nobis pep. ux. tempus omnium fapientißimum.ibid.
fuus rex regine placet g 55.6 489.6 temulentus dormiens no exci.604.4
29
Sybariffare 323.4 tanquam de narthecio 740.b 305.6
tenebræ apud quercum
Sybaritarum faftus
145.6
145.b tanquamde fpecular 831.b Tenedia bipennis 239.6
Sybarite per plateas Tenedius homo 2 4 0 . 4 . 685.b
324.4 tanquam heros in clypeo excipere
Sybaritica calamitas us us
Tenedi patron . ibid. 686.a
M 323.6 440.4
Sybaritica menfa .
ibid.a tanquam in phiditijs 454.4 Tenedius tibicen 401.6
Sybaritica oratio tenens teneris
170.4 tanquam infpeculo,tanquam in ta= 258.6
Sybariticifermones . 777.a bula 349.4 teneri calidis balneis 512.6
Sybariqui mori nolit ante tempus
tanquam meum nomen,tanquam dis tentantes ad Troiam peruenerunt
74.6 382.a.b Greci 316.a.
gitos
cunétio,& fimilia
35 7 4 tanquam fuber 596.b tenuem nectis 464.4
ycophanta. 6
421.
ibid. Tantalice opes 159.6.0 465.a tenuifilo 25
im
fycophante morfus medicabilis Tantali horti 23.4.293.4 tenui uena,tenui canale 422.4.
412.4 465.4 tenuiterdiducis 626.6
Tantali lapis
tenuis
 N

IN DE X.
525.4 Tirefia uiuacior 192.8
624.b Thafium infundis 88.b Titanicum tueri 424.4
tenuisfpes 464.4 Thaffus bonorum
s ibid.a
ter
178.6 Theagenis hecateum 553.b Titanicu afpectus .
464.b Ti ta ni bu s & Cr on o an ti qu io re s
ter abftergeri
Theagenis pecunia
ter abfterfis dij dant meliora 179.4. 152.6 549.6
θεπ 'ατήρ
219.b 717.4 Titanas imploras,inuocas 344.6
333.6 Theocrines tragicus 462.6
ter bibe 724.b tithymallus Laconicus
716.6 Theognis natus eft
terebinthoftultior 321.4 Tithonifenecta 172.4
312.6 Theonino dente rodi
tergora tueri 553.4 titiuillitium 211.4.792.4 Bikersord
45.6 Thericlei amicus
termeria malà 721.b titio ad ignem 462.4
46.4 Therfite facies
termerius carcer 240.4.b Titius 851.4
46.4 thefaurus carbones erant
τερμερία ἡμέρα ibid.b tollat te qui non nouit 202.4
470.4 thefaurus cinis.
terniones apud inferos 87.b tolle calcar 314.6
terra amat imbrem 352.6 thefaurus malorum
82.4 tolle digitum 562.6
563.4 Theffala mulier 20
terradefoffumhabes tolletolle mazamfcarabeo 480.4
ibid.
terræ bona 505.6 Theffalorum ale.
81.6 tollenda mali occafio 665.8
228.4.b Theffalorum commentum 24Mer
terræfilius tollenti onus auxiliare 19.4
401.6 Theffalorum resfemper infide 82.4
terre intestina 112.4 tollere criftas 225.4
terræ odium 832.4 Theffalico equo uchi
142.4 tollere cornua. ibid.
terre onus 189.b præfigere

5 ***
690.b Tolofanum aurum 274.6
112.6 θωπεύει
terra,mariq; 512.a th or i Ph or mi on is 474 .4 tonforibus omnib.notu 166.b. 173.α
terramihi prius dehifcat 221.4
336.6 θράτζειμ 799.b tonforis eget
terram pro terra Toro neo u
port furd ior 4 65.6
552.6 Thracesfoedera nefciunt 424.4
terranonprofuit
794.6 Thracium commentum 260.b tota erras uia 37.4.165.6
terram uideo
190.4 Thrafybulo Dionyfium dicitis effe tota hulcus eft 829.4
terra quæuis alit artem
86.6 461.b tota manu 504.4
terra uolat fimilem + 18
thrioboli multi,uates pauci 183.a toto animo 113.4
terreftria balnea 464.4
65.6
toto cœlo errare 37 .6 .1
terrores Panici 482.4 thriorum compluriumftrepitum au
633.4 diui 272.6 toto deuorato bour in cauda defecit
tertium caput
484.6 555.6
tertius Cato 228.6.229.a thripes mali
424.6 toto organo 507.5 ages
teruntium non infumpfit 211.b. thunnicum enthymema
ibid.a toto corpore 112.8 SEAT
825.4 thunniffare.
770.4 toto pectore 113.4
tefferam hofpitale cofringere 265.4 thurium lema
621.6 thus aulicum 92.4 totumfubuertere 505.6 ACT
tefta collifa tefte 211.6
thus pedere 622.6 τῇ παντὸς ἄξιο
um
teftace flagell um 773.b
óranos 459.b.769.4 totus echinus afper 473.4
tefta nofit lutum nifi tundatur 552.4 800.6
tefta tenax odoris quo primum im thylaco nonferendu,fed manu 510.a trabem baiulans
thymbra uictitans 745.b trabs in omnibus 779.6
buta 367.6.368.a
394.4 tradere prouinciam 372.4
teftimoniareca,furda 215.4.589.b Ovußgopázor
578.b tradunt operas mutuas 208.6
334.b thynnimore
teftis domefticus
thyrfigeri multi,Bacchi pauci 182.b tragice execrationes 197.4
teftudi nem equus infequitur 735.b
tibiaras,tibioccas, & c. 175.b tragicafimia 46 2.4
teftudinem Pegafo comparas 225.b.
tibiam tube comparas 225.b tragicè loqui 32 0. 6. 39 2.6
226.4
O 781.4 tragicum malum 71 7. 4
teftudines ededæ aut no edede 266.b tibicen uapulat
3 9 2 .6
tibicines mente capti 672.b tragicum tueri Bryggento
teftudinesipfi edite,qui cepiftis 45.a
tibicinis uitam uiuis 340.b tragicus rex 399.6
teftudinesuincuntfapientiam & uir
tutem 381.b tibijs apertis 151.b tragicus Theocrines 717.4
LIZE

834.b tibijs magnis fpirat 152.a tragoedias agere aut infanire 531.6
teftudineus gradus
ibid. tragoedias in nugis agere 461.6
teftudo intra tegumen tuta 551.6 tibijs longis canere.
ibid.a
teftudo non curat mufcam 463.a timidi mater nonflet 761.6
tragulam inijcere.
teftudo leporem citius 228.a timidi nunquamftatuerunt troph. in Tranquillo est 310.6
tranqui llo quilibe t gubern ator eft
CA

testule tranfmutatio 294.4 411.b

Tethidem & Galateam fimul amare timidior es profpiciente 232.6 740.4
S
T
C
E
!

non potes 552.6 timidior Pifandro. ibid. tranquillum æthera remigas 126.b
tetigit lap.à cane morfum 746.b ubi timor,ibi pudor 70.4 tranquillum uideo 310.4
τετραώτε ἄκδε .81.4 timidus Plutus 616.b tranfuerfum agere 461 .6
tetragonus 850.b tinctura Cyzicena 669.4 tranfuerfum unguem,digitum 128.b
te tua,memea delectant 55.a.b tinctura Sardonica 462.6 τραπεζεῖς 733.4
Teuthidum more 762.4 tineas pafcere. ibid.a Taurilan 631.4
texere dolos 322.b tinnule rationes 548.6 τριχέδειπν 627.6
Thales,profapiente 621.4 Tirefia cacior 95.b tredecim cubitorum 826.4
trepidas

1 &
 PROVERBIOR V M.
457.b tuum tibi narrofomnium 474.4 uelut umbra fequi A13625.6
trepidasante tubami 627.a uenari in mari 122.4
trepidatin more galli cuiu /pia314.4 τύπῳ ἀπερ 3.buenatio datur & malis 38,6.4
Plan 7. 63
211.6.835.4 Tyro antiqua
treßis homo 8344 uenatum præmouere. $579.4
604.4 tyrotarichus
tria cappapeßima #langan736.b . Venere iacies ,fifæpe iactaueris 53.b
319.4 Tyria maria
triamala 63 295.4 Veneris ceſtum habent w 528.d
28.4 τυμβογέρονζες
dd triarios resredijt Veneri fuem immolauit 506 ,b
tridexcuria 547.4 171.4
716. 4 s
Veneri lac
735.4 Acuam abftergere
tria faluberrima 77 5. a Ve ne re um iufiurandum 38 2.4
502.4 uacuam inhabitare
tria uides èduobus 18 15 .4 ueniat hofpes.quifquis profuturus eft
m uadimonium deferere
tribulisfactusferua ordine 709.b
433.4 433.6
tribuni ærati 835.b uale charum lumen
ualeat amicus cum inimico 730.4 ueniat qui proderit hofpes 433.6
tribus bolis 625.b 7.8
ualeat multum,negocium meum non uenia primu experiěti 129.d.247.
tribusminisinfumptis,duodecim im onem. 4 7 5.6
1.8 480.4 ueni in regi
• putat 372.
46 4 ualest
etes rectè cofulunt agrotis 172.6 uenimus adfummam lineam 626.4
ue uictis 405.b
tribus uerbis 737.b uenter aurib.caret 460.b. 661.b
1
r is t m
tributišpotiora 24.4 uente pingu non gigni fenfu te
tributum uelà mortuo auferre 298.4 tallum acfoſſa nuem 595.6
63.a uallus uitem decepit 314.4.402.d 307.4
trice,apine ualere pancraticè, & fimilia 461.a uenti auferant
triceps Mercurius 633.6 398.4
163.b uane coniecture 655.4 uenticampus
τρικυμία 736.buentis tradere 566.6
191.6 uapula Papyria
trimestresfilij 790.4 uento loqueris 123.6.147.4
ibid. uafis inftar
Tiμnvα. 712. a uentorum ftationes 397.6
triobolares 211.6 uasmalum nonfrangitur
119.6
ibid. uatesoptimus qui bene coijcit 356.a uentos colis, 806.b
trioboli homo.
206.b uatesfecum auferat omen 827.b uento uiuere
ex Tripode 473.4 uentum perendinu prædicere 600.d
830.4 uatemomitte
triftis litera 331.4 uentrem mihi obijcis 426.6
141.6 Vatinianum odium
triftis nota 843.4 uětre pleno melior cofultatio 624.4
308.b natinon conuiciandum
iriftis feytale 239.b uentres 459.4
trium dierum commeatum 461.4 uatum iritabile genus uentus neq; manerefinit,neq; nauiga
trium literarum homo . ibid. uatum genus auarum 843.6 389.6
86.6 sw re
Trazenem nauiges 362.b ubi amici,ibi opes 268.4
uentus quocunq; tulerit
trochiin morem 795.6 ubibene es,ibi patria eft 331.d
Venus friget fine Cerere etBac.3.61.b
Troianus equus 701.a.b ubicerui abijciunt cornua398.a
411.4 ubicognitu eft quod erat oc. 665.a uerafronte 363.6.828.4
tropheum incruentum 1
uer ba imp ort at Hermodorus 425.6
203.4.b ubiper Harma fulgurarit 149.b
Trophonij antrum uerba alata, uolucr ia 504.6
trutina eadem penfari 130.4 ubitimor,ibi pudor 70.4 505.4
400.4 ubitu Caius, ego Caid 68.b.797.a uerba fine pennis 7
trutina iuftius a is 40 9.4
772.4 ubinon fis quifueris,non eft quur ue uerb profarin
Приобго 398.6.412.6
727.4 lisuiuere 218.4 / uerberare lapidem
tuam ipfius terram calca 486,6
ubi paueris impera 728.4 uerbigerari
tuaresagitur,quum proximus ardet 831.6
602.4 ubiquis dolet,ibidem & manum ha uerbis conceptis peierare
paries 649.4
tuasres tibi habeto 866.b bet daydedinm317.b uerbis pugnas,non re
s narijs 804.6
tubam fus audiuit 115.b uehementer cupientis 642.4 uerbi coqui
tu in legione, ego in culina 832.4.6 uelà mortuo tributum auferre 298.a uerborumftrepitu ne quid moueare
tuis te pingam coloribus 108.b uela uentis permittere 114.b 649.4
uerbo tenus amicus 666.4
tuis ueftigijs 703.a uela uertere ,funem reducere 247.4
uerecudia inutilis uiro egeti 42 6.a.b
714.4 uelatis manibus orare. 1841.4
tumultus poft bellum uerexanno tollere 7.53.6
tunccanent cygni, cum tacebunt gra uel acum inueniffes 620.4
culi 559. b uelcaco appar eat 230. 4.29 1.b uerhye mem fequ itur 381.6
ueriora ijs, quæ apud Sagram accide=
tunicati 739.6 uelpuero perfpicuum. ibid.
runt 237.6
tunicapallio propior est 103.b uelcapra mordeat nocentem 231.6
ueri fimi lite r ment iens 66 74
177.4 uel hoftimiferandus 602.b
tuo te pedemetire 111.b ueritas odium, obfequium amicos par
turbasmeut unda inaniter 555.a uelis equisq; 472.4
845.6 rit
turdo furdior 465.b uelitari
331 367.4
turdusmalumcacatfibi 80.b. ueritatem aperit dies
38.4 uelle fuum cuiq; 103.6
426.6 uel Megaram ufqs 1994 769.b ueritatisfimplex oratio
turpefilere 480.6
turpisiactantia 653.b uel mus mordeat improbam 231.4 vermis 806.4
turture loquacior 135.4 uelmufcas metuit præteruolantes uero uerius
Altuerrucis offendi quitubera habet
tußis pro crepitu 171.6 145.4 Unsigne
199.4 177.66
tutorem effe alicui 372.4 uelocem tardus affequitur 724.4 uerfatilis Artemon 686 a
tute hoc intrifti,&c. 45.4 uelutè fpecula argoibid. uerfator mag.in negocio leui 572.6.
tutelepus es, pulpamen.q. 155.b uelut in cratere. uertere
€ 3
 Apocal

INDEX oi
Dig
185.d´uita iucundißima in nihil fapiens
336.6 in uino ueritas
ibid.b do 492.4
terterè folum
247 .4 um mi
uin ,ani fpecul . um 568.6 deduesca
uertere uela
326.4 uinum caret clauo 337.4 uitam uiuis infperatam
Vertumno inconftantior ibid.b uita mortalium breuis 667.6 Nos sofacitver
834.4 uinum dementat fapientes.
uerueceaftatua 406.4 uitanda potentum offenfe 665.6
142.6 uinum equus poete 2 2 4 . 4 . 783.4
uerufignare 225.6 uinum & ueritas 185.4 uitafpinofa
uefpa cicade obftrepens 474.6
182.b uinum ueridicum & cum pueritia uita fponfi
uefperquid uehat nefcis Vitelliana cicatrice ftigmofu 589.b s
811.d fine pueritia 185.b
#efpert ilio uitiat & lapidem longum tempus
816.6 uinum quum adfit , acetum bibit
ueftem mutare 538.4.546.4
712.4 501.6 211.4
ueftecircumferens ignem uiti ofa nuce non emam
uinum ranis præminiftrare 337.b.
ueftigijs inhærere 823. b 409.b
uitilitigator
338.4 56.4
ueftigijs omnibus inquirere 703.d uinufi poftulet
,pugnos dato 406.b uiua uox
gium re 825. 4 uiue re in die m,ex tem por e 223 .b
westi pone uinumfenem etiam uel nolentem ,fal
ueftis uirum facit 512.4 re pri a meſſ e tenu s 17 7. 4
820.b tarecompellit 337.6 uiue pro de
uetera uaticimari uiuerram tenes 599.4
ns tur lyraftre
uetulo cane latrante 81.b uirfugie haud mora 435.4.6
262.b uiuitaut mortuus eft
uia cum adfit,femi tam quer. 701. b pitu m 460.6 Capta
uirfugie ns denuò pugnabit 263.a uiuit, incende ignem
uiam qui neſcit ad mare, fluu ium fe rum meminiſſe oportet 66.4
644.6 uiuo
ur 441 .a uir in difcrimine apparet uiuu m cada uer 36 3.6
quat 270.b
nias nouit quibus effugit Eucrates uirornat magiftratum diam oftend
uiuum noueris 832.4
Y uir uidebatur nauisfupplicans fco=
460,6 363.6
pulo 588.4 uiuumfepulchrum
uia exacta uiaticum quærere 566.6 441.a uiuus an mortuusfit nefcio 81.6
uiam rectam ingredi 579.a uirgiferosfequi 657.b uiuusfueris uel cepefolum accipie ns
uia publica nemo quenquam ire pr. uirga Mercurij
uirgines femperfuria 466.d 592.4
581.6 uiuus uidensq; 721.4
uirgo primùm 588.a
uia pedum eft uifa 587.4 .4. 795 .b uixeru nt 244. 6
143
uigino opta ut habeat 85.b.578.a uirgula cenforia ffefatius quàm uiuere 348.6
uixi
la a 48.b
165.b uirgu diuin

152
uicinia falfuginofa uixit dum uixit bene 588.d
uicinus autmalus aut bonus 31.4.b uirgu ltea fcap hula Aege um tranf
a alo gum . ibid. asspar
mittere 295.b ultr cat
uicinus uocandus ad cõuiuiam 358.a
enidem dormis 248.4 น
aiciẞim carpimus et carpimur 593.b uiri aurei 205.6 ultra Epim
les ult ra Eur yba tum 73.d. unchband
uicißitudo rerum iucundiß . 198.b uiri boni lachrymabi 438.a

22
a um uel pen fum 172.6
uiciẞitudo reruomni 197.b.656.b uiri duplices 503.a ultr fuf
uictinon audent hifcere 721.6 uiriinfortunati procul amici 460.a ultra Gades 581.4
ultra Hyperbolum 71 9.4
uictitantfuccofuo 459.6 uiri iureiurando ,pueri talis fallendi
ultra linum 507.6
uictoria έropannýs 198.6 552.d
159.4
uictoria meliorum 161.b uirifenis aftaphis caluaria 457.b ultra malleum faber 2701
588.a TE
uictoria non incruenta 647.a uiro efurienti neceffefurari 588.a ultra peramfapere
4 57.6
uitis dolor 405.b uiro Lydo negocium no erat 440.a ultra res Callicratis
273.6

efact .
aictus fpinofus 783.4 uiro malo ne comes uiafueris 318.b ultrafepta tranfilire tobre
uictus uictorem complectens 250.4 uiros bonos omnia decent ultra uires nihil aggredi 645.0
473.a
aideberis,me uidens,planè Martem uirofenimaxillæ baculus ultrò deusfuppedi tat bono 458.6
409.a
101.4
uidere 562.b uirtus æterna 842.6 ultr ò citr oq;
802 .4 as
ulul Ath ena s 52.6
uidere mihi labda 697.b uirtusgloriam parit
732.4
uile uidetur quicquid patet 297.b uirtus fimplex 792.6 Vlyffes pannos exuit
459.6
uilis cœna non gignit debacchatio= uirtute duce,comite fortuna 825.a Vlyffeum commentum
489.4
JE

Vlyẞis remigium
nem 746.4 uirtutem omnem infe complectitur
umbilicus 848.a
aincerefinefanguine 411.4 iufticia 355.a
835.b umbra amici,panis,& c. 251.4
ainaria angina 792.4 uirtutem omnem explica
uirt utem & fapi enti am uincu nt te= umbre 24.6 METERS
uinculaTyrrhen a 710.4
363. ¢
vinculo maniuoro 483.6 ſtudines 381.6 umbrafumi
minculum Herculanum m s 4 umbr e in more m fequ i 625.6 Fimm200
244.4 uiru facit uefti 512.
umbrafomnium 345.6
uindemiam impunèfacere 312.4 uirum improbum uel mus mordeat
231.4 æ
umbr uolit ant 350.0
uindicta tarda,fed grauis 650.6
uindica uelox 843.4 uita doli aris 223.a ne umbra m quidem eius nouit 251.6
89.b umbra mfuam metuer e 145.4
uineta propria cædere 167.b.176.a uitæfinem fpecta
358.6 umbrapro corpore 537.6
uino infcribere mulieris iufiurandum uita& anima
182.4 uita macerata um bra territas 165.6
224.4
uino repuerafcere 337.b uitamolita 712.6 umbratilis & domeftica exercitatio
643.b 846.d
uinofapientia obumbratur 322.a uite contemptu qui inuadunt
uite curam antep.omnibus 640.b cum Vmbris pugnare 768.4
wino uendibilifufpenfa hedera nihil
opus 409.b uita hominis peregrinatio 828.6 unàcum ipfo caniftro 305.a.b
und cum
 PROVERBIO RVM.
826.4 it paginam facil 366.4
411.b. uociferatio
und cumipfis manipulis 236.4
li s
unà cumtemp & uris 739. 4 uolam pedis oftendere
212.6
ce re 558. 4‫ל‬ e is
uolar finepenn haudfacil è 59.0 .b utraq manu tenere
unddieconfen ef 350.d
237.4 ütrem cædis,excorias 121.4.
unadomus non alitduos canes 313.b uolantiafectari
207.b uolaticum iufiurandum 710.4 utrem mergis uento plenum 564.6
unahirundo nonfacit uer 441.4 utrem uellis izi.d
44tb uolens nolente animo
undlauabor 769.4
374.4 uolentem bouem ducito 689.b utres,thylaci
una Myconus omnia
694. b uoluitur dolium 713.6 utre territas 165.6
una nayis non uehi t
663.b utroq ; claudic are 55 36
as
750.4 uolupt fœda
unaafc
un icaaomnes impellit 489.b uoracior purpura
peruttic 357.b utroq; nutansfententia ::694.4
236.6 uorare hamum 399.4 utroq; pollice laudare 219.4
unauoce Aust706.4
uncis unguibus que funt ne nutrias uorfuram foluere,facere 259.b utrunq;
uotum munificum 458.6 utfementefeceris,ita et metes 226.4
19.6 641.6 utuineta egomet cædam mea 176.d
ti mp os
unctius phatic 846.4 uo co 559.4 Vulcanus tibi uaticinatus eft 28 399.4
s
urbanu nihil equi cogita t
undarum in ulnis 1 stato 767.a di e 573.4 Vulcanium uinculum 458.d
urin an m
arte docu it
undafuccedit unde 257.b
um bu s uulg i ingr atit udo 657.6
undasnumeras 118.4 urce in fori 297.4
661.6
.b uritabfq; torre 725.6 uulgus fufpicax
undecunq;lucrum captant 657 uulpe pellace benignior 704.4
631.4 urfus quum adfit , uestigia quæris
unde excoquatfeuum uulpes annofa haud capitur laqueo
unedones 65.b. 261.6.262.4
378. 6 urfinafumfumantem ne tentaueris 258.6
unguem medium oftendere uulpes bouem agit 411.6.
unguento mortuum perungis 550.4588.6 uulpes multa , echinus unum nouit
unguesarrodere 606.4.6 ufq; ad aras amicus 524.4
m 696.b 130.b 5
unguesdemorfos fapit. ibid. ufq ; adraui
uulpe s haud corrumpitur muneribus
ungui notare 143.4
ufq; ad St andite
Plaud 583.4
365. 6 258. 6
unguis inhulcerer 175.a ufq; ad uiuam cutem tondere
424.b uulpes non iterum capitur laqueo
unguium , criniumq; præfegmina ne ufura ante ufuram
ufura curri t citius quàm Heraclitus. 202.6.389.6
commingito t 19.4.b
ibidem . uulpes quàm facile pyrum comest
unico digitulo fcalpit caput 215.6
ufuræ nautice 814.4.b 588.6
unica filia duos parare generos
ufus eft altera natura 809.4 uulpi efurieti fomnus obrepit 419.4
182.4
unicum arb. baud alit duos erit. uterecurru,de afinis nihil lab. 618.a uulpinapellis affuenda ,fi leonina non
918.b fufficit 590.6
313.4 uterq; ambo
250.b uulpinari cum uulpe 59.6
uni cum duobus non eft pugnandum ut canis è Nilo
ut exbulga matris 839.4 uulturfies,cadauer expecta 184.b
-849.6 ritu. ibid.
ani naui ne committas omnia 725.b utfici oculis incumbunt 456.4
808.4.
uultu fæpe læditur pietas
unionefignare 141.b ut habeas quietum tempus, perde ali uulturis umbra 441.4
quid 502.a
uniusmanus infirma pugna 361.b o 210.4
aniuspeccatum tota ciuitas luit 31.b ut Bagas constitifti 634.4 " uxorfenifponf regina eft
633. 4 uxori s uitiu m aut tolle ndum aut fea
734.4.794.b ut Corinthia uideris
unocollyrio
819.4 rendum 83.4
uno dieconfenefcere 558.4 ut herbafolftitialis
395.d X
uno digitulo 737.4 utilis necfibi nec alijs
46.6 Enocratis cafeolus 582.6
unodignus 211.b utiforo . b X
156.4 2 utin poftremum deuorare 108 in xyfto fpaciari 851.4
uno fafcecomplecti Y
uno ore 236.b utinam domifim . 45 8. 6
utinam malè, quemadmodum inueni 124.6
unotenore 255 .6 Ὑπλεεῖς
ibidem . Υπεψωνισμένε 717.6
unum ad unum 317.b fti,eijcias.
422.4
unumaugurium optimum 511.4.b utinam mihi contingant ea quæfunt YaSualap
inter Corinthum & Sicyonem Z
unuscontramultos 137.b.138.4 48.9.a.b
unum è tribus malis 588.6 152.4 Aleucilex
631.b Zábe 152.6
unus deus& plures amici 573.b ut in Velabro olearij
4
627.4 Zenone moderatior 271.6.526.
unushomo nonfacit ciuitate 207.b at ita loquar 0. 4 no ni um t nt em qu er e
79 Ze es & le co
unus multoruminftar 641.4 utlupuson
unus uirbaud cernit omnia 138.6 ut luti baiuli 79 9. 4 77 9. 4
851.6 Zoili 387.4
unus uir,nullus uir. ibid.a utPhidiafignum
11 130.6
Hocales 846.a ut Phrygius amauit Pieriam 628.6 zonam perdidit
627.6
uocatus atq; non uocatus deus aderit utnuncfunt homines 641b ζοφοροδόρπιδες
489.6
340.4 ut poffumus, quando ut uolumus non Zopyri talenta
337.4.
Hocem omnem mittere 76 9. 6 licet 217.4.b ZugonoteiN

4 LOCIS
FINIS,
 212

$1
VM
LOCI SECVM CO NGRVENTI

ET PVGNANTIVM MATERIARVM .

NV MERVS COLVM NAS SEQVENTIS IN al

h
dicis demonſtrat.

Obtrectatio ma. 66
25 Proximis utendum 47
Diuitia I Serapœnitentia 67
26 Inconfta ntia,perfidie, uer, Caufa indefenfa
1 Serumremedium 67
Paupertas 26 Carpentisfeipfum
futia 47
Munerum corruptela 2 Damnandi 67
Mutande fententie 48 Neceßitas
36 Approbandi 26 67
Forma,deformitas Tristitia,lætitia
Tedium exiterationè 3 Iudicandi rectè 27 Mutati inftituti 49
Sollicitudo 68
27 Fortune commut. 49
Iteratio citra tædium 3 Aliaalijs placent 50 Nuncius lætus 68
Aberrandi 27 Temperantia
Molefti,intolerabiles 3 68
4 Cecutientia Intemperantia,libido 50 Minantis
Ingrata ob uetust. 27
28 Modestia modusq 51 Vehementia,languor 68
4 Perfpicacitas 69
Nuperà Amor
Iteratus error 4 Perfpicuitas 28 Arrogant.iactantiaq 51
28 Philautia 53 Amicitia 69
Errorin initio 4 Obfcuritas
28 Contrarium philautie 53 Adulatio 70.
Garrulitas 4 Surditas
Indelicijs 71 SDEX
5 Altentio,& contrà 28 Manfuetudo 53
Breuiloquentia 71
5 Obfecundantis
' 28 Afperitas,morofitas 54 Odium
Clamofus 71
6 Correctio dicti 29 Occafio 54 Ira
Rixofus 54 Inuidia,emulatio 72
Taciturnitas illau. 6 Comodum interuerfum 29 Sumptuofa 1
54 Diffidentia 72
Laudata Impoßibilia 29 Frugalitas

置
55 Fraus ab amico 72

。
7 Abfurda,indecora,prepo Luxus & mollicies
Infacundia Sedfr
fterà 30 Lautitie 56 Diligentia 72
Facundia 7
32 Fames 56 Aßiduitas 73 ་་་་
Munus,non munus Inanis opera
7 Difficultatis 34 Festinationis 56 Indiligentie 74
Exitiumhoneftum slan
57 Somnolentia 74
Malum immedicabile Procliuit. contrà 35 Feftinatio præprop.
Tarditatis & cuncta. 57 Occupatio,ocium 74
Induftria 7 Nunquam 35
36 Salubritas 58 1 Justicia 74
8 Semper

Ta
Ignauia,infcitia
58 Iniufticia 75
Ingratitudo 8 3 Nufquam 36 Infalubritas
Gratitudo 9 Penfatio beneficij uel officij Diuturnum 59 Rigor 75
59 Vis iniusta 75
Simulatio,dißimul. 9 36 Hæredipete
Senium præmaturum , aut Inculpatus 76
Libertas,ueritas ro Malum conduplicatum aut
10 nouatum 36 mors 59 Temeritas 76
Seruitus
59 Pudor 76 LOPATR
Vanitas 10 Malum malè uitatum 36 Longauitas
Iuuenta 59 Impudentia 76 Yom
Curiofitas 11 Malum affuetum 37
Crudelitas,& contrà 11 Mali retaliatio Vitahominis & mifera Pudicitia 76
37
Timiditas,ignauia 37 breuis 60 Impudicitia 77
12 Inæqualis penfatio
Inanis metus 12 Alibidiminutum,alibi red Prudentiafenilis 60 Originis 77
Audacia 13 ditum 37 Prudentia 60 Nobilitas,obfcur. 28.77 EGU
Fortitudo Frustrata fpes Alijsfapere 60 Degenerantiu in peius 77
13 37
Cedendum multitudini 13 Defperatio 38 Prudentia coniuncta u. 60 Initium laudatum 77
Liberalitas 13 Præter fpem bonum aut ma Instans 61 Proficietium in melius 78
Tenacitas 14 lum 38 Anceps dubius 61 Proprij commodiftu. 78
Hofpitalitas, & contrà 14 39 Perplexus 61 Lucrum exfcelere 78
Malum uertens bene
14 Subitiinteruentus 39 Decretum 62 Internicio 78
Profufio
39 In deprehenfos 62 Subitum exitium 79
Rapacitas,auaricia 14 Magnifica promiffa
Sordes er parfimonia 16 Votum 39 Metus ex confcientia 62 Totum ut nihil reliqui 79
Perficiendi,abfol. 40 Vinculum infolubile 62 Obliuio 79
16 Spes pertinax
Ab initio ad finem 17 Excellétia,inæqualitas 40 Vltio malefacti 62 Memoria 79
+ 80
Similitudinis, & con. 18 Differentie 41 Metus pœnæ 63 Elabendi
S Aliena are 80
Dißimilitudinis incon= Aequalitas 41 64 Exſeſe
gruentiè 20 Vincere uinci 42 Alienacurantis 64 Domtuiuere 80

Munus aptum aut in. 21 Adrem pertinentia 64 Fœmine 80

Victoria utrinq; tristis 42
Infortunij,exitij 21 Nonfolus ille 42 Laceffentis 64 Aequanimitas 80
65 Solitudo 80
Bone fortune,copia,augu Securitatis,& tutæ rei 42 Infidia
} 80
rij 22 Cotemptus uilitatis 43 Coniecture 65 Ignoratio
Malum accerfitum 24 Dignitatis 46 Calumnia 66 Nouitas 81
Notus
 INDEX LO CORVM.
o no 95
81 Incitare din 86 Difcordia do 92 Commod mag ..
Notus Fuerunt,nonfunt 92 Tum ult us 11 Has 95
81 Difcriminis 86 Potentes 99995
Occulta 187 Exil ium cost 93
Alieno periculo i 95
Vices offici81 Acceßio pufilla , aut nimia Magni moment
Experientiafeu pericl. 87 Scu rri lit as 1 9 5
Fides & grauitas 61 2395
Sec unde experientie 88 93 Aux ili um infirmum) 195
Perfidia 82 93
Imperitia air 88 Focus acitas
Conf iliu m on 2982
88 Vfu ra 93 Bib 95
Intempeftina imepta83 Co natu
Cona s
tus
Cu auxilio,citra auxil. 82 93 Hono indig s no ca 95
188 Probrum,gloria
93 Maledicentia i96
Munus boni conful
Tempestiuawa 834 Incertus euentus 88 lia 259.6
93 Nuga
Seruire temporing84 Ex euentu iudicium89 Libenter 94 Mixta (Zebige:96
9 Refu gium 094
Deprecandi,abomin 84 Multi 18 th
itas 94 Par aliti
Parafi Bh ologie96
Execrandi 84 Inftupidos mad89 Docil ri 96
m atiua 94 Puni proalio logo
Ominandi 8 Pralongi 90 Diuitu prærog
94 Vene fici a ONI 596
Beneficium corruptum 84 Improbi 91 Repellentist 96
!
Mir anou a 94 Tolerantia
85 Ingenij mali & infti. 91 Toruitas 96
Rifus Omniaga tanimal941
us nus 92 96
Derifio inaxas in 1815 Mal uici bra 94
9 4 Fucusmud His
Ape rte & cra ße 92 Illece mali 96
Imposture 8 94 Ocium
92 Exercitation
Fortunataftultitia85 , Rari tas FIN IS
io 95
Concordia trabe92 Contag morum
Citra laborem 8
Andr allugatkinsharpl
INDEX wi ht LO
ou t CORVM ព SECVNDVM SERIEM LITERAL
”។ RHOBAHNG
Ford 2010
arum, quo facilius lector,id quod quærit,inueniat Exam 0313
INDHOL To 30111**
Tob uq * 8
C rata N 37
92 Frust fpes NOME
Arg Charger Difcordia
Fueru nt , nonfunt 92
27 Cecutientia 27 Difcriminis Sp86
Berrandi Fucu s sta:96
A Calumnia 1 66 Dißimilitud. & incon . 20
Abinitioadfin 17 VIA Grandavad
Carpentis feipfum 67 Diuitiæ ulitas
Garrulit a
Abominantis 84 Garr BALINITOKE+
Caufa indefenfa 67 Diuitum prærogatiua 94 i a
Abfurda,indec.pre pol o 5 9 G l o r oha93
Cedendum multitudini 7 13 Diuturnumo. i l 9 4 Gratitudo
io la
Acceß pufil aut ni. c h
182 Docilitas
ra um
Adrempertinentia 64 Cit auxili S5 Domiuiuere 80 H A
Adulatio Citra laborem 85 5.9
Clamofus 35 Dubius Hasbr 61 Heredipete
Aequanimitas 80 Mam folo fago Honos indigno habit. 95.
Commodo magno emp. 95
Aequalitas 4 Elabendi 80 Hofpitalitatis & cotra 14
- modum interuerfam 29
Alia alijsplacent27 Co Errorin initio mote4
I
Alibi diminutum,alia Conatus 88
Excellentia,inequ Ignauia,infcitia
64 Concordia 92 } al. 40
Allena àre
65 Execrandi 84 Ignoratio tart - 80
Alienacurantis 64 Coniecture oßi bil ia 29
82 Exercitatio 94 Imp
260 Confilium Ill ece bra mali 194
Alijsfapere Ex euentu iudicium 89
88
Alieno periculo 87 Contemptus & uilitas 43 tium 21 Imperitia
5
95 Exi
Amicitia 69 Contagi o mor um9 85
Exitium fubitum .... 79 Imposture
Amor 69 Contrarium philau. 53
7 Improbi
91
61. Gorre ctio dicti 29 Exitium honeftum
Anc eps & du bi us 93 Impudentia 76
92 Crudelitas & contra II Exilium
Apertè & craße 77
26 Cum auxilio 82 Experientia feu pericl. 87 Impudicitia 12
Appr ob an di 80 İnanis metus
11 Exſe ſe
Arrogantia,iactantia 51 Curiofitas Inanis opera 32.
tas D lis io 37
Afp eri tas mor
, ofi 54 26 Facundia 7 Ine qua pen fat
73 Damnandi 40
Aßiduitas 56 Inequalitas
62 Fames
Attentio contra 28 Decretum· 56 Inc ert us eue ntu s 88
ationis
Auaritia 14 Deformitas 3 Feftin 57 Incitare 86
o
Audacia 13 Degenerantiu in peius 77 Feftinati præpro. 81 Inconftantia ,perfidie, uera
as
Auxilium 82 Deprecantis,abomi. 84 Fides & grauit 47
62 Fœminæ 80 futie
Auxilium infirmum 95 Deprehenft 93 Inculpat us 76
B 85 Focus 71
Derifio
38 Forma,deformitas 3 Indelicijs
Beneficium corruptum Defperatio enf os 62
34 Fortitudo 13 In dep reh
84 Difficultatis 74
72 Fortune commut. 49 Indiligentia
Bibacitas 95 Diffidentia 7
Fortunata ftulticia 85 Induftria
41 83
Bonefortune,copie,augu Differentia 46 Fraus ab amico 72 Inepta
rij,felicitatis 22 Dignitatis 54 Infacundia 7
Breuiloquentia 5 Diligentie 72 Frugalitas Infor
 INDEX LOCO RVM. DEX
36 Simulatio,dißimul. 19
21 Malus uicinus 92 Penfatio beneficij 80
Infortunijfiueexi. 531 Perficiendi,fiue abfoluendi Solitudo
Ingenij malitia & institu Manfuetudo Sollicitudo 68
16
91 Memoria 79 1744
tio 82 Somnolentia 74
8 Metus& confcientia 62 Perfidia
16 159.0
Ingratitudo 61 Sardes & parfim.
Metus pœne 2263 Perplexus $72
Ingrata ob uetuftatem 4 D28 Spes pertinax 40
Minantis 68 Perfpicacitas 174
Initiumlaudatum 77 89
94 Perfpicuitas bb428 Stupidi .
Injusticia 75 Mira noua Subitum exitium CHC 515
96 Pertinacia 88 79
Infalubritas 58 Mixta 153 Subitus interuentus 159
51 Philautia 39
Infidia 65 Modeftia,moduse 70 44 339
61 Molesti intolerabiles 3 Potentes 95 Sumptuofa 54
Inftans TU 90 Surditas 28 CASE 373
Morofitas $4 Pralongi
Inftupidos 89 38 T 457
89 Præterfpem bonum
Intemperantia,libido 50 Multi Taciturnitas laudata 6
Probrum,gloria 93 459
Munerum corruptela 2
Intempeftiua & inep. 83 Procliuitas Taciturnitas illaudata 6
Munus non munus 7 35
Internicio 78 Tedium ex iteratione 3 625
Munus aptu& imeptu 21 Proficietium in melius 78
Inuidia,æmulatio 72 Tarditas cunctatio 57
Profufio 14 249
Ira 71 Munus boni confulen. 93
78 Temeritas 76 $59
Iteratio citra tædium Mutandefententia 48 Proprij commodi
3 14
49 Proximis utendum 47 Tenacitas K
Iteratus error 4 Mutati inftituti
N Prudentia 60 Temperantia 50
Iudicandi,rectè,fecus 27 83
59 Neceßitas 67 Prudentia fenilis 60 Tempestiua
Iuuenta 12
Prudentia coniuncta uiri Timiditas,ignauia 64
74 Nobilitas,obfcuritas 77

AD46

謝
Iufticia bus 60 Tolerantia 96
L Nonfolus ille 42
boo81 . Pudicitia 76 Toruitas 96
64 Notus
Laceffentis

ཡཊྛི
ཊྛི
67 Nouitas 81 Pudor 76 Totum ut nihilreliqui 79
Letitia
h96 Puniripro alio 96 Triftitia,lætitia 67
Languor 68 Nugalia
R Tuta 42
Lau tit ie 5
Jus
203 t5 Nunquam 35
4 Rapacitas,auaricia 14 Tumultas 95
Libenter 93 Nupera Valest
36 Raritas d 92
Liberalitas 13 Nufquam
10 Nuncius lætus 94 Vanitas 10
Libertas,ueritas 68 Refugium
Repellentis 94 Vehementia,languor 68
Libido 50
59 Obliuio Rigor 75 Veneficia 96
Longauitas 79
jó Co.
Obfcuritas 28.77 Rifus 85 Veritas

ule ?
Lucrum exfcelere 78
SL
Luxus & mollicies 55 Obfecundantis 28 Rixofus 6 Vices officij
Obtrectatio, maled. 66 Sa Victoria utrinq;tristis 42
M
Salubritas 58 Vincere & uinci 42
Magnifica promiffa 39 Occafio 54 BLADES
95 Ocium 74.96 Scurrilitas 95 Vinculum infolubile 62
Magni momenti
Maledicentia 66.96 Occulta 81 Secundæ experientia 88 Vis iniusta 75
Maliretaliatio 37 Occupatio, ocium 74 Securitatis tutæ rei 42 Vita hominis mifera & bre
t 36 uis 60
Malum cõduplicatum 36 Odium 71 Semper

H
Ominandi Vltio malefacti 62
Malum uertens bene 39 84 Seniumpræmaturum 59
37 Omnia 94 Serapœnitentia 25 Votum 39
Malum affuetum 1
m dium
Malum accerfitum ac red Originis 77 Seru reme 26 Vfura 93
ditum 24 P Seruiretempori 84
96 Seruitus 10 FINIS .
Malum malè uitatum 36 Parafiti
Malum immedicabile İ Similitudinis & congr. 18
7 Paupertas

INDEX

+ in

1
३
 INDEX PROVERB IVXTA LOCOS➤

3 4
DIVITIE Paupertasfapientia 132.4. Pecuniofus danari non po Lippo oculo fimilis 318,4.
Craefo,Craffoditior 174.4 419.4 teft 796.4 832.d
Midediuitie 159.b Pauper fed ingeni. 66.6.4 FORMA, DE Nebestie quidem 812.a
Lyfiftratidiuitias 572.b Multadocetfames 707.b formitas . 842.4
διέχινο
Pacoli opes 174.4 Zonamperdidit 130.b Ominabitur aliquis 708.4 Tota hulcus eft 829.4
Cynireopes 515.4 Animam debet 259.b. A furijs oriundus 702. Mufce improbitas 646.a
Pelopis talenta 159.6 808.b
Leporem non edit 285.b Onus nauis $49.4
Adambasufq; at. 339.4 Saguntina famės 248.6 Myconius caluus 283.d Quosnon tolleret 586.4
Nedecimaquidem 373.6 Melica fames. ibid. Pistillo caluior 718.4 Aegyptius laterifer. ibid.
Vltrares Callicra. 457.4 Famis campus. ibid. Multam fyluam gestas. In culmo arare 24
720.6
50
Zopyritalenta 489.6 Modwe
Λιμοδωριείς
rs 625.4 600.b Qui conturbat oia 6
Diuesautiniquus 243.b Aquam bibens 406.4 Pronomi barba 703.4 Anno fenior 624.6
Satietasferociam 625.b Non est dithyrăbus 718.b Trazenem nauiges 3 62.b vtfici in oculis 456.a
Oftapedes 240.b Querende facul. 470.4 Quod pulchrum, idem ami ayover pégovor 622.α
Quantünon miluus 593.b Paufonemendicion 719.6 cum 788.4 Athos celat latera 536.b
Tantali talenta 159.b Quieget, in turba 665.6 Callipygos 777.6 Maniuoro uinculo 483.6.
Notue Lauriotice 450 Hecala pauperior 174.6 Perdicis crura 314.b Aetna, Atho 523.4.730.6
Dextro Hercule 42.6 Fames magistra 132.d Ex ouo prodijt 106.b INGRATA OB
Prediues 643.4 Adincitas 785.b Pulchrorum etiam 98.b 2 uetuftatem :
Quantum habet quifque Centro & fpacio circufcri Simia eft fimia 183.b Pifcis nequam 697.2
722.44 pta 78.6.4 Therfite facies 721.6 Pifcis repofitus 75.6
Pecuniæ uir Corytheo defor. 524.6 Quantum ex Bacchanali
4514 Ne tempestas quidem 524.4
Vnde excoquat 631.d 812.6. Simiarum pulcher. 395.b bus 687.4
Adminiculauite 666.b Non habet cui indorm.
Μονόγραμμοι 729.4 Antiquiord diphth. 133.a
Veftis uirum facit 512.4 827.4 A TÆDIVM EX Ab Aborigin.feculo 692,6
\
Lyficrates alter_572.b Omnia præter ani. 808.6 Aiteratione. A Nannaco. ibid.
Magnum osanni 430.4 Oftiatim m 813.4 Longum prooemium audia Res Cannace 448.6
Nullius indigens 475.4 Tunicati 739.b endi cupido 805.b Per antiquum diem 587.a
Euparyphus exco. 739.b Mendico ne paren. 707.b Terram uideo 794.b Antiquior q chaos 452.b
Attage nouilu. 720.b Bipedalis 716.a Iterum atq; iterum 488.6 Pellenea tunica 548.6
A
Arabumgaze 174.4 Canalicole 625.b Iterum tranquillitate 310.d NVPER .
Perfici apparatus . ibid. Omnem facultatem 569.4 Lens deus
Tantalice opes
779.6 Heri nudiustert. 393.4
VS
opes 159.6. Theagenis pec. 464.b louis Corinthus 137.6. ITERAT
465.4 Cleomenesfuperat 718.4 r
erro .
150.b.293.b
Φαινοπροσωπεμ 298.b. Certißima paupert. 756.6
Davongoowoneip Crambe bis pofita 137.a Eadě oberrare 61.4.129.6
838.d NAD MVNERVM COR Eandem tudere inc. 254.4 Iterum ad lapidem 129.4
.
Herculisqueftus 831.b ruptelahny AAA
Cantilenam eandem 399.4 247.6.389.6
Diuitie no femper optimis Argentanginam patitur . Eadem pereadem 150.b Non licet bis in bel. 506.6
contingunt 659.6 186.6130
Hyperiuertigo 446.6 Vulpes non iterum c. 202.
Adpedes, ad caput 760.b Bos in lingua 53.4.186.4. Date mihi pel. 514.4 6.389.b
Λακκόπλετοι 1762.6381.6
Parnifcaphula 388.6 Cauendum ab eo 640.b
PAVPERTAS. Bouem in faucibus 335.6 Sardi uenales
155.a Venia primum expe. 129.
Obolum non habet : 93.b Lupi illum priores . 205.b
Callicyrijs plures 527.4 4.247.b
Leberide nudior29.4. Malisferire,petere 379.d Non a cutem 381.a C Sus in uolutabrum 719.6
95.6 Muneribus uel dij85.4 Linum lino nedis 222.b
Canis reuerfus ad 579.4
Nudior paxillo 495.b. Virtutem & fapientiam Ad restim funiculu 580.4 Decipientifemel 754.4
Telenico pauperior 716 b 381.6 Rhodiorum oraculum ERROR IN
Iro , Codro pauperior Dorica mufa139 393.3.6b 416.as initio.
174.6 Pecuniæ obediunt 102.6 ITERATIO CI
Nudus tanqua ex matre Muner corrup 6 Inlimine deficere 147.4
m i tela 57.6 tra tædium.
In portu impingere. ibid.
452,6.839.4 Muneribusres ag 639a Bisterq ; quod pulc.65.a. Cantherius in porta. ibid.b
Ne in pellequidem 478.b Argenteis haftis.. 434.a GARRVLITAS.
137.6
Araneas eijcere 723.a Quimultarapue 325.a Honefti nulla fatietas vi
Archyte crepitac. 434.a
Cum exoßisfuuro. 722.b Vulpes aut cor. 6.258.6 65.4 Arabius tibicen 189.6
Macilentamanu .
ibid.a Corruptaiudicia 6476 Vnedones . ibidib Turture loquacior 135.4
Pedemubiponat 129.4 Faba nummus 836.4 MOLESTI IN Prolixius Iliade75-2.6
Cinclus
327.4.Guttamafpergere " 8306 tolerabiles, Cornicari 185.4
Piftillo nudior 718.4 Saluete equorufilia.800.
Ferirefrontem 835.4 Daulia cornix 604.6
Hirundie
 **

INDEX PROVER B.
8
6 ‫ל‬
5 82.b Optimum obfoniu 555.b
Claudiana tonitrua 525.b Infinu gaudere
Hirundinum mufed 309.a Qui continet arcanum Lutum nifi tudatur 552.d 569
Apertis tibijs 151.b 391.4
Lufcinia nugis infid. ibid.b Manufingere 773
Cyclobori uox 525.4 667.6
173.6 62.6 D O
Λέχαι Muti citius loquen. 75.5.d Serere ne dubites L Y
ἄοινα συμπόσια . Sarpedonium littus 466.b Qui arat oliuetum 283.b g k
ibid. .
Stentore clamofior 341.b
Areopagita taciturnior www
ἄοινΘ μέθη . 79.4 820.d Quid tandem non effic.
In clamofos 645.6
In mentem quicquid uene INFACVNDIA. 621.4
Abydena illatio 390.4
rit 146.b 631.4 Probe materiæ 594.6
Abfit clamor in colloquio Balαélaµ
Ad uinum diferti 815.b 0.a Artem quæuis alit 190.4
aut lufu 652.a Can ere ad myr tum 41
Cicada fibi canent 841.a r 49 3. 4 Exumbra infolem 72.6
Columnas rumpere 21.a Ialemo frigidio
Citeria 434.6.798.6 43 2. a Muli Mariani 737.4
s ys
Peiu Bab cani t
Mufarum aues 760.b. Calamoboas 765.b 59
FACVNDIA. Manus precium 813.b
Λαρυγγίζειν 6 819.d rys2
830.b Attica mufa 227.a Ars, portus miferie 190.
RIXOS VS.
Tam multa quàm fapiens 67.d a.b
Rhodij facrificium 416.4 Lepos Atticus
799.6 Cygnea cätio 66.b.187.a IGNAVIA ET
Spirat Cacias 804.b
αθυρόγλωτ 567.a infcitia.
Infan lauru adeft 370.a
a s Tunc canent cygni 559.6 LATI
Dodoneum es 23.b Neq; compluitur , neq;fole
389.4 Nestorea eloquentia 66.b
Caute loquacior 600.a Lindij facrum aduritur bolario
Nihil ex agro dicis 597.b 395.6
Litem mouebit 231.b
Littoreloquacior 468.b
Neq; natare,neq; lit. 111.4.
Cicada uocalior 254.6 Erethrienfium rho. 454. Nunc ipfa uiuit fapientia
549.4 Ne tria quidě Stef. 478.6
Non eft eiufdem & multa b.529.6
na dia Nunc ipfa floret. ibid. Libethrijs inelegantior
Cani facun 371.4
opportuna 75.6 760.6. 167.6
Homofempercotr. 777.b Litem incipere 639.b Mufarum dues

包Kid
Barbarus ètriuio 287.4
Ne allia comedas 687.b 830.6
Os infrene 219.6.567.4 ἀμυσὶ πίνειμ 705.4
Ptolemaicalis 594.4 Mella poetica 67.ὰ
Κρενοχυτρολήραιου 766 . Necfibi,nec alijs 395.4
Syrbene chorus 437.4 Incantatione quauis effica=
b
cius 794.b Claudi more 525.6.
Tanquamfuber 596.b Vltra Hyperbolum 719.4 289.6
MVN VS NON Equifenecta
Telenitia echo 716.b Tetigit lapidem à cane mor
746.6 munus. Anus uelut equus 448 €
Balneator 166.6 Jum
TACITVR NITAS Mali uiri munera inutilia Ab afino delapfus 189.4
Battologia 306.d
illaudata. 89.2 άμεσοι 409.4
Mofchus canes Bo. 556.6 Libera capre
Paup er diuiti dans petit. 485.d
Si coruus poffettacitus par Bacche more 167.4
ibidem. Ne Aefopum quide · 411,6
fci 699.b Magis mutus quàm pifcis Nulla hodie lineam 110.b
Cyclopis donum 108.a
Quicquid in buccam uene= 134.8
1 Hoftium munera Neglectis urenda filix inna
135.a 88.b
rit 146.4 Rana Seriphia
4 Malum munus 713.4 fcitur agris 479.4

JE
Quicquidin linguam uene Cap ut fine ling ua 271.
rit. ibid. Muta perfona 270.b Cum Delphis facr. 488.b Domi pugnans more galli
EXITIVM HO 802.b
Citra uinum temulen . 79.4 Mut i magi ftri 56.4
210. 6 neftum. Confertis manibus 213.d P
Meliacunauigium 481.4 Ne gry quidem ibid.
Depulchro ligno 310.b Supinus.
Interfecta muſica 560.a Mutus magis quàm fcafa
452 .6 Ne uestigium 810.d Ameles angulus 457.6
Lingua quò uadis? 316.b
us par chi on MALVM IMME Ignauisfemp firia 408.1
Leuißim.res oratio 504.b Mut Hip

号
626.d 442.6 dicabile. Mulieris podex 599.6
Saburratus
Cane Tellenis cătil. 407.4 Achanthia cicada 130.a Chironium uulnus 448.b Qui domi complui . 717,6
Farcire centones 377.4 Reddidit Harpocr. 693.a Podex lotionem 273.4 Ne uidit quidem oleum
Statua taciturnior 724.a Acefias medicatus 419.b 726.6
= 0 3 z J Z 5 77 2 B)

Sine capitefabula 26.b

Noliberat podagra 73 6.6 IN GRATI=
BREVILOQVEN= Taciturnior Pytha 720.6
tia. INDVSTRIA. tudo .
Amyclas perdidit fi. 232,4
Grata breuitas 748.4 Doryphorematis ritu Dijfacientes adiuuant 158 . Viuum noueris 832.4

Laconifmus 306.4.487.d 746.4 à.328.4 Vulgi ingratitudo , Hom.

Tribus bolis 625.6 ἐχεμυθία 21.6.134.b Cu Minerua manum 158.d uerfus 657.6
Pauciloquus,fed 644.4 Iuncoficco 815.b Manum admouenti fortu= Ale luporum catulos 121.4
Mmorefinire po. 599.₫ LAVDATÀ. na est implorada 327.6 304.6
Numero dicis 626.b Silentij tutum præmium. Ni purges & molas Aries nutricationis 402.d

Vnofafce complecti 156.a $77.6 477.6 Quicanem alit ext. 552.4

Tribus uerbis 737.b Mulierem ornat filen.671 Neque mel , neque apes Hirudinesfub eodem 20.4
ἐν ἐπιτομῇ 818.b 700.4 171.6 Pro beneficentia Agamema
CLAMOS VS. Alia committenda , alia ce Qui uitat molam , uitat nonem 406.6
Septem conuiuium 106.a landa 662.6 554.4 Pro perca fcorpium. ibid.
Clamofior lauro 430.b Quodfcis nefcis 592.6 Induftriam adiuuat 654.b Nemo bene merito 363.4
Vfquead rauim 696.b Qui obticefcit 6.48.a Manum admouere 716.6 Simul & mifertum 516.b
Infenem
 IVX TA LOCO S.M

9 10 : LI 125
infenem nequidben. Beneuolus trucidator Deinde expergifc. 513.a.6 Lutumfanguine 485.4
265.6 523.6 Cilix haudfacile 506.4 . Non eft oleum in le. 630.d
Hoftisnon hoftis 569.4 Extra quærere 392.4 Cretiffa cu Cretenfe 59.b. Boni uiri lachrym. 433.4
Arietisminifterium 773.6 Aefopicus graculus 605.a 459.bp TIMIDITAS.
GRATITVDO. Aurumfuberatum 718.a Mendacememorem 355.b vmbramfuam me. 145.a.
Mercesamico conft. Diu dißimulatum 637.4 Mentiuntur multa 332.6 232.6
797.6 Simia in purpura 183.4 Fumos uedere 91.6.803.b Timidior es profpi. 232.6
Quilucerna egent,infun Scytha afinum 332.b Somnium 2966 Timidior Pifandro. ibid.
duntoleum 785.4 LIBERTAS, vi
Nauniasogovey 767.6.
767.b bos quidem uo. Epeo timidior 453.6
Linguapræconi 623.b Poftico difcedere 768.6 508.6 Plutus timidus 616.b
re
Hibe neni e 36 4. b
αντιπελαργεῖν 255.4. Timidi nunquãſta. 411.6
Pro bonisglomi 590.6 rítás. Epiphyllides 704.6 Abiecit haftam 250.6.
Sylofontischlamys 272.4 Vinum ueritas 185.4 Tantali horti 23.4.293.4 332.4
Benefactoru mem. 667.b Quod in cordefobry,in A Thus aulicum 92.d. Velmufcas metuit 145.a
Linguafeorfum 623.b lingua ebrij 185.b. Haudfolidè 789.4 Rheginis timidior 467.b
Obteftatio ueterum 657.4 395.6 Inforo ueritas 822.b Ante tuba trepidas 457.b
SIMVLATIO, Vinu,animi fpeculu 185.4 Ne infciens quidem uerum Ignaui uertitur color 74.4
difsimulatio. Lingua lapfa uerum dicit dicit
817.4.6 In pulicis morfu deum in
Sale fabam 25.6.580.4 186.4 uocdt
Neq; dicta neq; facta 560.6
Plures thriobolos 183.4 Emedus cui imperes 833.b 604.4.800.4 Mulier imperator 400.d
Thyrfigerimulti 182.b Libero lecto nihil iucun. Somniu bybernum 814.6 Ceruinus uir 433.4
Multi qui boues 183.4 837.6 ανεμώλιος 620.b Gallus infilit 549.4
Non omnes quihabent ci Oracula loqui 8296 ανεμοφόρητα ibid. Vir fugiens denuò 263.4
tharam. ibid. Verafronte 363.6.828.4 Alcinoi apologi Leonisueftigia °
370.4. 694.b
Afinusapud Cumanos. Vero uerius o 806.4 842.4 Initio confidens 5.62.4
ibid.b
Deplauftro loqui 201.6 Anicularum delira. 619.b Lingua bellare 486.4
Flere ddnouerce tumulum Lubentis-apertè loqui Afini mortes 532.4 Cum adfit urfus,ueftigia
233.6 635.4 Subuentanea parit 620.a quæris 261.6
Megarenfium lachryme Obfequiumamicos 472.a Cyparißifructus. 713.b Cum adfit uia 701.6
389.6 Byzenilibertas 702.6 Cecum infomnium 717.6
Informidolofum 639.b\\\
Acciffare,Accifmus 332.6 Affeuerantius dic. 656.b Calidum mendacium Nun qua m expu gnab it ur=
Hefitantiacantoris 471.4 Non poffum nonJdi. 663.b 755.4 bem 749.6
Tußispro crepitu 171.6 Etfamafuit et eras 474.6 udgania 760.6 Infugitiuum 650.4
Cretenfismare 60.4 Apertèfimpliciterq Y
Dofones 759.a.831.6 Nemy quidefacere 210.d
Conniuere 220.4 65.6.4 CVRIOSITAS . 2 210.6.303.4
Γρύζειμ
Simiafucata 627.4 Aperto pectore Canes uenatici : 813.6 nthi js
582.b Cori non in. 692.4
Simiabarbata 590.4
Veritatis fimplex 103.b Scit quomodo Iunonem du Verbis pugnas 649.d
Sileni Alcibiadis $38.4 Adcribrum 708.6 xerit lupiter 728. Λευκεπατίας 698.6.
Vulpi efurienti 419.4 Curetum os 516.4 Nihil dulcius quàm omnia In pedes retrocedere710.b
Audiensnon audit 651.b In uimo ueritas 4.6.185.4 fcire 837.4 Myforum præda 273.b
Illò refpiciens 594.6 Ficusficus 103.6.33.4.4 Mylus omnia audiens Animus in pedes 225.4
Patrocli occafio 586.b Audi que ex animo 264.b 435.6 Trepidat in morem 314.4
Mellelitusgladius 222.d Profundumfulcum 703.6 Nihil inanius quàmfcire Quem mater amic . 99.b
Altera manufert lapidem Os ineft orationi 718.6 multa 782.6 Nulla candidorum 597.4
214.2 Libera Corcyra 688.4 Zenonium eft & lentem Teuthidum more 762.4
Barbatenusfapiens 75.d Liberi poete coquere 779.4 Scrupulum inijcere754.6.
509.4
AliaLaco, alia afinus illius Ter 464.4 Coryceus aufcultauit 63.b Non incedis perignem
portat 329.4 SERVITVS. Multæ regum aures 51.4 765.b
Pariesdealbatus 506.a Argentum accepi,imperiu Nodum in fcorpo 380.4 Domileones 7566
Demensfelix uendidi 834.6
183.6 CRVDELITAS. INANIS ME
1 Charadri um imitas 789.6 Spartaferui maximèſer= Manliana imperia 272.6 tus.
De reduuia queritur808.6 ui 810.6 Opera Sylofontis. ibid.a Vmbra territas 165.6
Δημοπίθηκος
590.4 Subiugus homo 717.6 Phalaridis imperium. ibid. Vtreterritas. ibid.
Fionnilap
627.6 Leo chordula uinctus Omnis herusferuo mono Da lapidi uolam 801.b
Non omnibusferuio 155.4 755.6 Billabus 559.4 Mure obftrepente etiamti
Non omnib.dormio 154.b Samij literati 762.4 Budoro more. 530.4 met 561.4
Lepusdormiens 266.b Cumfarcinis enatare Lemniamanu
485.6 Panicus cafus 617.4
Mortuus iacetpe. $ 50.0
759.4 Crudelis Bacchus 565.b Metuimanemetuifti 356.b
Crocod7.
37 ili 4.lachr
6 m yme
e VANITAS. Multa in bellis inania
Nonmagis parcemus
Que apudinferos 123.4 314.6 482.4
3 Thedgenis
 INDEX PROVER B.
16
15 j
13 14 Priu fqua m forti aris.com=
s manibus 163.b. Lucri bonus odor ex re
Ambabu
4 munia deuoras 593.4
Theagenis becatau $53.6 qualibet 618.b 60
Canes timidi uehe . 634.a 236.4 206.d
601.d Fabarum arrofor 766.b Bona Porfene 423
Ipfo horreo
Afperfifti aquam 532.4 Medici pera 390.4.481.a Partitio,nõpræfoc. 596.4 60
AVDACIA . Promus magis 379.b SORDES ET
Mendicorum loculi. ibid. be
Larus in paludibus 600.b
Neq; terræ motus timet,ne 315.4.48 6.b parfi monia .
5.88.4 Larus aceth
quefluctus 793.6 Virgo primum Tribus minis infumptis xij.
Codalichoenix 524.b Feles Tarteßia 71.4 Lord's 61
Fortesfortuna adiuuat ibid. imputat 371.4
BonaPorfene 206.a Fele rapacior. 282.6
64.4 ata Cumi ni fecto r
De alieno liberalis 666.a Non dumfacrific rap. 444
Animus præfens 660.b 160.b.161.4. 358. 4.b Ficos diuidere 283.4
Animus heptaboeus 688.a Plena manu 236.b.286.a ruili s bonum marikan
Null us empto
Communis Mercurius A patellarapere 160.b. 16
Aquapræterfluit 532.b 161.4 edit obfonium 552.6
564.4 303.6.456.a
Martis pullus
TENACITAS. ibid.a E' Patroclis domo 734.b
AlterHercules 192.4 A'uerurapere.
ibid. Cochlea uita. ibid.a
Auarus nifi cũ mo.744.b A' fartagine.
Achilles. ibid.b ಪ
Itidem ut Acheronti 832.b Communis tanquam Sifapo Philippide tenuius 753.4
Achilleuarg.ibi.et 689.4. 792.6 Cradophagus 773.6 hindi sanga
HOSPITALITAS .
8314 m 772 .4
Haud unquam arcet 312.a Lacuna explere 823.4 Teuyóbior 3
Non abijcit animum659.a s Macilentior Leotrephide indo.
Semper aliquis in cy. ibid. Nullam corpori partem .
Ne quidmoueare 649.a 778.6
ibid.
In difcrimine apparet Hofpitis habeda cu. 659.b
90.b Immu nem uenire 731.2
Scinderepenulam 49.b. Quod utile honeftu7
644.6 729 .6
848.6 Veterauaticinari 820.b Lapfana uiuere
Non cedendumalis 6.45.4 lde uitello
Fores habet tritas 492.6 Lauerniones 685.a Nihi 718.4
Quicum contemptu uite
PROFVSIO . Vaà cum ipfis ma. 411.6 Choenici ne infideas 16.4.

" HTEE
inuadunt 643.d 822.4
Cum puluifculo 460.b Ex Phelleo
Improbitasmufce 646.4 Callie deflunt pěna 787.4
Lucrum pudori præftat In uentrem infilire 785.a
FORTITVDO . Opus ad opus 826.4 820.b
Luto lutulentus
Gallorum incuf are uentres 61.9.4
Mafculum 826.b
Manticulari 632.4.763.a Pediculi Platonis 827.6
Achilles 192.6 494 .6
Charybdis,barathr. 623.b Lingerefalem 728.6
Achilleum argumentu. ibi. Proteruiam fecit 242.b
Rore pafcitur 727.4
Naxia cos 193.4 Relinque quippiam 80.a Megarica fphinges 430.4
‫اد‬ E'dolio hauris Bonipaftoris eft tondere Victitantfuccofuo 459.6

O
ἢ του, ἢ ἐπὶ τῆς 578.6 305.4
618.b Monophagi 764.6
Adamantinus 192.b vnàcum ipfo caniftro. pecus
ibid.a.b Canis circa inteftina368.b Patroclo fordidior 559.4
Autmanentiuinc. 578.b
Thurium lema Largitio non habetfun Rapina cotytijs 633.b Nephaliumfacrum 478.b
770.d
dum 261.4 Nedchytropode cibu non Caninum prandium 263.0
a
Mæni ferre a 561.6
Ipfo horreo 601.4 dum facrif. 160.b Cererifacrificant 696.b
Præbere uiros 647.6
Plena manu 236.6.286.a Perfæpe facra nonfacrifi Cyprio boui mer. 274.6
Reijcientis autorem 638.b
cata deu. 160 ,b.161.4. Tolle tolle mazam 480.4
Inflige plagam 719.b Cupidinum crume. 74.b
Feſto diefi quid 71.4 368.a Pforicefacta 274.4
Vnum augurium optimum
Bello parta 734.4 Vulturis umbra 441.4 Paruo emptas car. 717.0
511.a.b
Voracior purpura 357.b Pyra Bacchum 565.6
In lipfydrio pugn. 710.b Glaucus alter 709.b BINI
Immo lare boue s 531.4 Nouithæc Pylea 436.b Tenuiter diducis 626.b
SoleLacene 714 .6 ading
CEDEND V M cum lchr u Edax currus 378.4 Sacrumfinefumo 257.b
Cari fepu 713.4
Nephalia ligna 478.5
multitudini. Cuimultum eft pi. 551.a Laudant ut pueri 698.b mdd
Carica uictima 527.4
Ne Hercules quidem 10.b. Nonnauigamus ad Hippo Atticus moriens porrigit
manum 434.b Phafelitarumfacri. 432.a 14391
137.6 laitas 704.6
Cedendum mul. 655.a Drachmæ grando 502.b Pamphili furtum 707.a Infinumanum habere
Extrapublicam uiam 19.b RAPACITAS ET Non curat numerum3 83.4 484.a
Plurium calculus 717.6 auaritia. Argiuifures 685.4 Larifacrificant 242.4
399.4 Ρυποκ όνδυλο 698.8
Contraduo contraria pu A'mortuo tributum exige Vorare hamum
gnare difficile 137.6. re 234.4 Polypi 359.4 Cdnens uitæ pal. 705.6
408.6
138.4 Laudare æquum,capere Ημερόκοιτα 725.b Tantali pone
Vnuscontra multos. ibid. plus 619.a Candidum linum 534.b Conuiua non conuiua

Vnus uir,nullus uir 138,4 Olitorem odi, qui radicitus Nutricum more 582.4 657.4
Vni cum duobus non eft herbasexcidat 618,6 Pecuniaru cupiditas Spar Sacra nihilfunt 5921
849.b Malum lucro coniunctum PERFICIENDI
pugn. tă capiet,præt. 442.6
LIBERALITAS. Dolium inexplebile 261.a fiue abfoluendi.
non eft malum 619.4
Quod rectè datu eft 805.b Lucrum undecunq; captant Larus hians 486.6 Nodumfoluere 23.8
Pinguimenfura 826.6 Hom.uerfus 657.6 Labrax Milefius 488.a Tenedia bipennis 239.6
Pleno modio 818.6 Exigit àftatuis 536.a Buthus obambulat 421.6 Colophone addidit 60.b.
J4

Bis dat qui citò dat 229.6 Nec omnia,nec paff.3 66.a Serpens ni edat 555.# 343.6
=

Colopho
 IV XTA LOCO S.
18 $19
17
Colophoniumfuf.344.ds, 834.4 Ficum poft pifces 689a Aut abi aut exuere 789.b
669.b Exordiritelam 287.b. Ouo prognatus eodem Dorib. Dorice loqui phas
Summumfaftigium impo 288.4.421.d. 338.4 eft 814.6
nere 60.b Scindereglaciem 592.4 Catule dominas im. 408.b Nouum cribrum nouo pa
Circulüabfoluere 423.b Ed tela texitur 287.b Similes habent labra 94. xillo 839.6
Summam manum 60.6 Toto organo. 507.6 4.268.6 Purus putus 823.4
Supremumfabule. ibid. A frote atq; à tergo 50.a Qualis hera, talis pediffe veftigijs inhærere 823.b
Ad umbilicum ducit.ibid.dA'coelo ad terram 403.4 . qua 754.6 Mons cum monte 552.4
Adcoronidem ufq 61.b. Ne inter apia quidem Afpis à uipera 751.d Mores hominum re.715.b.
763.4 273.2 Aut pifce oletaut 747.6 DISSIMILI TVDI
Seruatoritertium 445.4 Fores aperiré 602.4 Sequiturpercafepia. ib.a nis & incongruentiæ.
Domum imperfectam ne Saliuaprima 175.b Arator nifi incuru. 758.a Nihilgraculo cu fi. 115.6
reling. 160.6 Vfq1 ad Plaudite 583.4 Patella dignum 94.d. Nihil cum amaricino fui
Omniaocto 188.4 A calce ad carceres. ibid. 268.b ii6.d
A'carceribus ad metas,
Simeusilleftylus 267.4 Matelle immeiere 145.6 Nihil ad uerfum 139:4
Ad Phafim
Ad Ianuam, feneftram aperire
Herculisufq;nauigauit
$99.4
colunas 81.4 Olera ipfa olla legit196.b Nihil adBacchume ibid.
374.64.602 . 376.a.
107.6.602.4 Surdaftercufurd. 572.6 416.6
Omnideuorato bo. 555.b SIMILITVDINIS Cafcus cafcam ducit 68.4 Quid cani & balneo
Bellicum canere,receptui & congruentiæ. Omnia idem puluis 188.6 116.d
canere 591.4 Degrege illo eft 604.b Omnia fub unam Myc.. Afinus ad lyram 115.4
Hic tela texuit,ille 768.4 Noftræfarine 585.6 374.4 Quid caco cum fpeculo
Filum neuifti,& acu No erasimhoc albo 190.6 Idem Accij quod Titij 625.6
776.6 Non fum ex iftis heroi. 270.6 Afinus ad tibiam 692.b
Summufuerecentoně 61.d 394.4 Attabas Numenius con/ Aliud noctuafonat 534.d
Luneradijsnonmature Patris eftfilius. 717.d uenerunt 23.4 Aliter catuli longe 226.d
Eudem calceu om. 734.d Aliauoce pfittacus 396.d
fcit botrus 786.6 Aphyarum honos 311.6.
Nihilpoteft necaddi nec 448.4 Naufon Naucrati 479.b Gracul inter Muf. 187.d
adimi 792.4 Terra amat imbre 352.b Noui Simoně et Si. 394.d Nunquid Saul inter
Quadratushomo 797.4. Scope diffolute 151.6 Cretefis cu Aegineta 59.4 297.4
850.6 Vno tenore W 255.b Cretenfis cum Cret. ibid.b. Syrus cum non fis 556.d
Vltra Gades . 581.4 Boniad bonoru co.262.d 459.6 Afinus in unguento 138.6
Claßicum canere 591.6 Similegaudetfimili 58.4 Ver hyemefequitur 381.6 Afinus portans my.309.b
Rudemaccipere 238.4 Malus cumalo coll. 355.6 Cretenfis Creten. 59.4 Felicrocoton 71.6
Finem uitefpecta 89.b Aequalis equalem 57.a Chi ad Cou311.d.439.4 Cibum in matellam ne 18.6
Haud perficiet 1
655.4 Aequaletibi uxore 209.a Vulpinare cu uulpe 59.b Ex diametro op. 69.4.
Prouinciam capere 372.4 Iugum idě trahere 156.d. Clauum clauo pellere 51.b 264.4
Curfu lampada tradere 567.6 Cum Care cariffas 60sd Alia resfceptrum 694.4
61.b 1
Cicada cicade chara 58.b Thrypes mali 484.6 Caluus comatus 396.a.b
Sartatecta 750.4
Ouum ouo fimile 129.b Balbus balbu rect. 250.d Simia in purpura 183.d
AB INITIO
Quam apum apes fimiles Efernius cu Pacid. 403.b Leonis exuuium ind. 97.b
ad finem , 130.d Bithus contra Bac. ibid. Ne puero gladium 388.b
Abipfo lare 175.6 No tam aquafimil. 129.b Nonfilius Achillis 732.d In eburnea uagina 188.4
A capitè ad calcem 61.d. Gregis noftri 585.b Ab uno diagrammate.ibid. Inlente unguentum 120.4.
170.4.381.6 ibid. Eodein ludo docti 453.6 187.d
Prora & puppis 24.4 Vxorfenifponfo'regina Mufe eiufde amuli 288.b Congregare cu leo. 236.6
Venimus ad fumma lineam eft 210.4 Lifde uefcétes cepis 502.a. Aufer mothonem 531.6
626.4
Gregalis 604.6 Bonus cantor, bo. 391.6 Canis in prefepi 258.de
Venimus adfummum.ibid . Conuentualis. ibid. Mars haud cocutit 564.4 376.b
A carcere 403.4 Armenti eiufdem. ibid. Stultusftulta logtur 49.b Seruus cumfis 467.d
Adcalcem perueni. 583.4 Vno collyrio 734.d. mania confilia
Inanium Extra oleas 311.4
A carceribus 170.4 794.6 Extracantionem 318.6
582.d
Abouo ufq; ad mala 381.4 . Non ta lac lactifim.129.6 Malo nodo malus cune. Extra organum.507.6
A lineaincipere 170.4. Fured;fur cognofcit3 52.4 $ 2.d Quefemel ancilla 753,6
He
404.4 Semperfimile ducit 58.4 Pares cum paribus facilè rcIn
ulagrofurculario
esπροκ 758.6.
Abincunabulis 195.b Sempergraculus. ibid.b ωτοφ
congregantur όρε
Atenerisunguicul. ibid. Similiorficu 447.4 Formicaformice cara $71.6
Principium dimidium to Autipfe fuifti 651.6 58.6 Afinus in pelle leonis 98.4
tiùs
62.4 Omniafimilia 472.b Vbi tu Cai , ego Caid 68.b Simia in pelle. ibid
Caput 61.6.296.6 Crobyli iugum 435.b. Afinus afino, etfusfuipul Afin auriculas mo. 115.
Quodcüq; infolu 593.b. Eadem cera 4554 cher 827.4 Bos ad lyram. ibid.b
7 2 Scarabeo
 PROVER B.
INDEX
23 24
22
747.6 Bos apud aceruum. ibid.
471.6 Aut pifcem olet $36
Scarabeo unguent.inuifum Ogygiamala 48.6 Bosad præfepe 291.4
Virgula diuina Shine 335
116.4 Diolygium malum 422.6 654.6
Gygis anulus. ibid.a Fauftus exitus
Labore laboriofius 488.a Bed $78
Alabaftrus huic putet.ibid. ibid.b. Que diuinitus con. 636.b
Lemnium malum 239.4 Orci galea. 66
Canis in balneo 117.4
b Autoritas diuinitus 665.a
490.
Tu in legione, ego in culi
" Magnetum mala 482.4 Felicitas à deo 711.6
Secundo aftu 388.a
832.4.b Malis mala fuccedunt Primum rectè ualere 42
na Bonis auibus 43.4
MVNVS APTV M 659.d los12
a ia
Omni exfentét 646.a 518.6
Tanarium malum 632.b
aut ineptum . Deum effe 152.6
Taperit quàm ex. 736.b Secundis uentis 388.a
Ranis uinum 337.b ibid 45
Datyli dies 383.4 Incœlo effe.
Viuus uidense 721.4
Non noftrum onus 476.b Quæuis terra patria
86.b Dijs hominibus plau.43.a
Negociu no aptum 657.a Ilias malorum
Semperfeliciter cadut 81.b 331.d
Non è quouis ligno 393.b Lernamalorum. ibid. MALVM ACCER
Sem per Ilio mal a 688 .a Sapiensfua bona 745.4
Officium humilius 665.b fitum,aut retortum.
Contigit & malis uenatio
Sybaritica calamitas3 23.b
Aptaprouincia 648.4 Ilienfis tragados 371.6
87.4 386.a
Nauis annofa non 429.b Maremalorum Suo iumentofibi 37.4 lite
163.4 lecit Achilles 453.4
Puirefalfamentum 357.b Alio relinquente
Ex aftris delapfus 153.4 Qui infpuerit in cauernam
466.6 Cyr bes mal oru m 402.4
Ad pedem 773.4
Iuxta nauem Noctua inter cornices ་ θεῖα ἀνὴρ 152.6 formicarum
696.4
τσόθεο ibid. Suofibibuc iugulo 37.a.b
Pygmæorum acro. 699.a 138.6
enihilfuccedit799.a Jábe . ibid. Suo ipfius laqueo. ibid.
Venerifuem 506.b Hodi
Mortalis deus. ibid. Suo ipfius indicio 97.a.b
Tempeftas rerum 837.b
Bosfub iugum 421.6 37.6
Ilias bonorum 86.b Incidit infoueam
A`deoficti 846.6 Malorum thefaurus 87.6
Cumulus meritorum 88.a Captantes capti fumus cor
Ad hoc nati,fculptisfacti. Malorupanegyris 483.a
Plauftra bonorum. ibid.b 258.4 v lepore
ibid. Per tenebras quæ apud ibid.b
INFORTVJNII, quercum 305.b Examen uirtutum. ibid.a In uenatu perijt. aveapart
Grauiora Sambyco 44.a fortuna cor
Virtute duce, Hanc technam in teipfum
fiue exitij.
mite 825.a ftruxifti 38.4
Afinus interfimias 138.b Malo afino uehitur776.6
Rexfum 584.6.824.b Ex ipfo boue lord 72.4
Noudcula in cotem 27.a Miferior monomachis
Sale & aceto 834.4 Taliagignit bellum 828.a
Vitafpinofa 224.4. 779.a
Que exantiqua 633.6 Sale nihil utilius 815.b Securim inijcere 815.4
783.a
Aquaterrareddaminí Supercilium falit 815.6 Sibi parat malum qui alte,
Cuiufmodiport. 470.6 acros
riparat 800.6
781.6 Myfortitus es 708.b Traquillo quilibet 740.4 SACA CICLAS
Nephafti dies 569.b Effugi malum ,inue. 501.b Nemo læditur nifi àfeipfo
Afinus interapes 138.6
Inueni non quod 477.6 597.6
Inapes irruiſti 490.b Seruabis bouem 669.a
491.b Sardi uenales 155.4 Chius dominu emit 358.b
Tria excuria dicas 547.a Inûs dolores
Niobes mala 550.6 Locupletum reditus 661.4 Viro Lydo negocium
Adaquam malus 169.4 tanks
559.4 Bonorum mare 87.6 440.4
Canis in uincula 439.a Antiopeluctus
88.b Mala attrahens ut 144.4 &COPOST
Mitte in aquam 307.b Cythnica cala. 514.6 Thaffus bonorum
514.4 Cyrnea iactura 633.4 Bonorum aceruus 87.b Omnes attrahes ut 196.d
Ad cynofarges
Ad coruos 307.4 Argi collis 434.b Horna meßis 695.a Ne quidfuo fuat ca. 511,6
way Commer
In lapidicinas 289.b Archidamicü bellu 550.a Bonorum myrmecia 88.a Spontanea moleftia
Dathus bonorum . ibid.b 745.a
Inputeo cũ canibus 262.b Ardens ueftis 494.6
In beatam 308.a Aegypti nuptie 501.b Gargara bonorum 763.6 Arcadiam mepoft. 532.6
Inorci culum 490.4 Militauit cu Erafi. 482.b Bona terræ 505.b In coelum expuis 573.6
Charontis ianua 449.a Quimultum obfuit750.b Ingens rerum m. 636.a In tuum ipfius m. 522.a.b.
382.6 694.6 TESTE
Terreftria balnea 464.a Excubias agere in Nau. Bonorumglomi
153.b Lunam detrahere. ibid. 137543
Aurum habet Tolo. 71.6 72.6 Copie cornu
274.6 Lepus apparens 485.b Lacgallinaceum 154.a Eurycles 691.6
534.4 Dares Entellum 514.4
Equum habet Seianu. ibid. Minxit in patrios 449.a Extis pluit
Tragicum malum 717.a Fortuna prorfus 638.a Capram cœleftem 668.b Ipfefibi perniciem 645.4
Mustelam babes 71.b Rupta ancora 691.6 Bone fortune 168.b Accerfitum malum 701,6
F
#

Cadmea uictoria 450.b Commune naufrag. 713.b Oculus dexter mi. 371.b Atlas cœlum 40.a
FortunatiorStrobilis 71.a Obedientiaf.mater 753.6 Bonafpes oftenfa 664.b Coruusferpentem 697.b
Iffa 601.d BONAE FORTV Deus undecunq; 654.4 Bis interimitur qui 700.0
Mens læua 648.b næ,copiæ,felicitatis , Lux affulfit 440.6 Colubrum in finu 706.b
Genius malus 42.4 aut ominis. Noctua uolat 43.b Hoftis domefticus 749.b
Velhoftimiferadus 602.b Afinus in paleas 396.a Laureum baculum port. Pyraufte gaudes gaudium
Mala ultrò adfunt 708.b In uoti compotem 641.b 44.4.49.6 547.4
Per mediuanulu 233.4.b Nunc illa aduenit 475.6 Midas in tefferis 477.b Capra gladium 38.6
E' tribus malis
588.b Procridis telum 441.b Bouesmeßis tempus expe Prudens in flammam
Extrema extremoru558.6 Alba gallinefilius 43.6 Etantes 534.4 594.6
Calidum

7
 IVXTA LOCO S.

25: 26 27 28
Calidum prandium 38, b Quod dedi,datum nollem Si ibi ami
Sittibi cum
amicum 290,2 Tirefia cæcior. ibid.b
Malum confilium $36:6 377.4 IVDICANDI In canis podicem 315.b
Baotisuaticinare 335.b Satius eft recurrere quam da rectè,fecus. Cimmeria tenebre 412.6
Camelus defiderat 578.6 male currere 240.6 In quinq; iudicium ge. Cecafpeculatio 217.4
Sibimalumreperit 667.b Optimum aliena infa. 455.4 Cecus cæco dux 216.6
Canopuramaqua 423.4342.4 Panidisfuffragium 506.b Neq; cecum ducem 556.b
Bellerophontes lit. 422,6 Hedera poft anthi. 563.a Sus tubam1156 Palpari in tenebris 626.6
Aleluporum catulos 12.4. Poft bellu auxilium 595.a Auris Bataua 765.b E' duobustria 205.4
304.6 Atquinon eft apud aram Coruus albus 296.4. Puluerem oculis offundere
Phociconuiuium 780.48
564 deri 470.b
Puerglaciem 317.4 Mortuo 67.b Cecipræfcriptio 783.b Nox humida 597.4
Turdus ipfefibi 38.d SERVM 8 REME Quod indexauro 375.6 PERSPICA
Tutehoc intrifti 45.4 dium,aut intem lapis
Lydius lapis 149.6 citas.
Fabercompedes. ibid. peftiuum . Gnomon regula 296.a citrate 787.4
Ipfe fibimali fontem 38.4 Satius initijs 62.b Emundte naris 175.4, Lynceo perfpicacior
Ipfi teftudines edite 45.4 Serò uenifti 72414 455.6 295.4
Bosaduerfus feipfum Poft bellu auxilium 595.4 Tenedius homo 685.b Serpentis oculus 254.4
399.b Senem erigéré 563.a Tenedius patronus 686.a
Odorario fimiles 175.4
Echinuspartumdiffert Mortuis mederi 67.b Manumferula fub.420.4 PERSPICVITAS .
380.6 Aquam infundere cineri Nouit quid album 180.6 Velcaco appareat 230.4.
Noftrisipforum alis 168.4 2595.4 Nouitmala & bona 291.6
Oenoecharadram 376.4 DAMNANDI 666.6
Et puero perfpicuu 291,6
Capracontrafe cor. 40.4 Notare ungui 143.a Purpura iuxta pur.299.b Notu lippis ac ton. 173.4
Carpathius lepore 303.4 Carbone notare 141.4 Amußis alba 150.4. Tanqua in fpeculo 349.d
Calidam uerutipartem . Contraretiarium ferula 772.a.b Rudius ac planius 33.b
424.4 399.6 Nullus delectus 63.9.4 Electro lucidius 736.4
Cornixfcorpium 38.6 Ni pater effes. 429.6 Lesbia regula 151.4. Velut è fpecula 724.4
Cornutam beftiam 44.6. Calculo mordere 623.b 392.4 Archimedes non poterat
548.4 Aequales calculi 603.a Nafus 175.4 melius 759.4
Cicadam ala corri. 239.b Non probantis 634.b Cenforia uirgula 143.4. Mens uidet,mens audit
Iritare crabrones 38.6 Ne nomen quidem 726.a 795.6 745.6
Oftipedem excitas 39.b. præfigere 142.4 ALIA ALIIS Candidusfermo 791.6
240.6 In abfurdelocutum 635.b OBSCVRITAS.
placent.
Andgrym commoues 39.b Abijciendu procul 735.6 Felix Corinthus 395b Pernebulam 96.b
Suem iritat 445.4
Niger,infamis 141d Quot homines,tot 80.b Delius natator 162.b
Leonemftimulas 39.4 Spongi corrige
a re 143.4 Suum cuiq;pulchru 54.6 Numeris Platonicis 597.b
Fontibusaprosim. 602.b Lima addere 60.b.143.d Balbinum Polypus Agne Dauusfum, non Oedipus
Leonem radere 387.b delectat
Veru fignare 142.6 55.4 89.6
Malibene
n conditum 39.4 Ariftarchus fcriptorum. Baoticum enigma 335.4
Mou Camarinam . 143.4
Suus rex regime placet.
ibid. ibid.b In canis podice 315.6
ibid.b οβελίζειμ
143.4 Sibipulcher. ibid.a.b Ne Apollo quidě in.756.4
Pyraufte interitus 245.a Cerule miniatule . ibid. Te tua,memeadelectant. Non fum diuinus 89.6
Ipfa olera olla legit 196.6 Triftis litera 830.4 ibid SVRDITAS.
Ipfo cratere 708d APPROBA
NDI. Vellefuum cuiqs 80.b Surdior Toroneo 465.6
Docuiteurinandi 573.4 Premere pollicem 219.4 Afinus afino, etfusfuipul Surdiorturdo, ibid.
Fecembibat quiuinum Album calculu add. 141.4 cher 8274 ATTENTIO, ET
174.4 Creta notare. ibid. ABERRANDI. contra.
SERA POENI Pedibus infententiam difce Extra calcem 772.d Purgatis auribus 382.6
tentia. dere 428.b Quis aberret 163.6 Mens peregrina 599.4
Seròfapiat Phryges 30.a. Momo fatisfacere 146.b Toto cœlo erras 37.4. Præfens abeft 441.4
144.4 Omne tulit pundu 143.6 Auribus arrectis 531.6
165.6
Cumaniferòfapiut 143.b Punctis fingulis . ibid. Tota erras uia. ibid. Erecti
747.4
Maloaccepto ftul. 30.b Calculis omnium. ibid. CAECVTIENTIA. Aufculta et perpe. 640.4
Pifcatorictusfapiet. ibid.a Vnionefignare 141b Lolio uictitant 288.6 Confulendu cofi.636.a
Factum ftultus agnofcit. Alba felicia. ibid.a Saturnia leme 300.d Ceram auribus ob. 713.b
ibid.
Albafaba. ibid.b Cucurbitas lippis. ibid.b Hoc age 834.6
Muspicem guftans 353.b Rectam inftas uiam 579.b Ollas lippire. ibid. OBSECVN
Poftacerba pruden.719.4 dantís.
Vno ore 36.6 Hypfea cæcior 95.6
Serain fundo parfimonia Ne lupiter quidem 436.a Talpa cacior. ibid.a Ad digituli crepitum
32216
Seruum haud ucho 633.4 Cacior leberide. ibid. 444.6
3.3 Cum
 INDEX PROVER B.
32 564
31
29 30 Lucernam adhibes 386.b 75
Aduerfumfolem ne loqui
ABSVRDA, INDE
Cum uterq; con. 637. tor 19.b Claue findere lig. 422.b
600.d cora,feu præpoftera. 4
Lex & regio Cani das paleas 579.4 295
Fluuius que procul 508.b More Carico 629.a
Deumfequere 316.4 Accepta candela 75.a Vulpes bouem agit 411.b 11
Fruftra habet 649.b
Nonftatuar leana 476.a Lana inofficina ful.780.b Ante barba doces 547.6 11
620.b
Obedietiafelic.ma. 753.b Afinus auis Dasypus carnes 155.6
Nec aures habet nec tangit
Herculis cothurnos 601.b ibid 12
Infanirecum infanientibus 593.a Tute lepus es.
Lumen folimutuas 196.b.
777.6 Sincerum uas incru. 98.b Sidera addere cœlo
K. 11
CORRECTIO 386.6.387.4
Iuxtafluuium pu . 556.a 707.4 per
dicti aut facti . Rana aquam 595.a
Perparietem loqui 568.b Culicem colant 671.4
Soli mutuare lumen 387.a
Corrigentis quod dictum In pace leones 756.6
Sus Minerua 33.b.216.b Priufquã affafitfa. 548.4
eft ab alio 641.b Smaragdus in luce 564.a
Prius quàm mactaris . ibid.
Correctio dicti 645.6 Mercurius infans 481.4 INANIS OPERA.
Sus cum Minerua 34.a Prius antidotum ğ 724.4 120..6
Quò tranfgreffus 660.4 Afinum tondes 123.4
Pica cũ luscinia cer. 225.b Capra nõdu peper.407.b
COMMODVM Abafino lanam 122.6
ibid. Anulus aureus 188.a 51.8.8
interuerfum . Vespa cicada ob. 121.4 5
In mari aqua quæ. 249.b Vtrem uellis
Currus bouem trá. 188.b 39
Alijfementem faciut 135.4 Vmbrafuametuere 145.a Caluum uellis 452.4
Maza pinfuit à me 479.b Cancer leporem capit 118.6
Aethiopem lauas
228.4.380.4.b Furari littoris har. 706.b
Palmam præripere 79. 6 Mortuum flagellas 120.6
IMPOSSIBILIA . Velocem tardus 199.4 Caně excoriată ex. 350.4
GHET
Nudo ueftimenta 122.4 Aquaèpumice po. 122.4.
Prius lupus ouě duc.623.a Virgultea fcaphu . 295.b
Nudo mandas 475.4 452.a
Priusduo echini 381.4 Silurus putris in quadra
Mortuo uerbafacis 123.b
argentea . 188.4 Caput artis 744.4
Prius locufta boue 305.6 ibid

&
:1
Gallos quid execass 510.6 Littori loqueris.
Marepriusuitem 379.b Mali uiri honefta oratio.
Bulbos quærit 566.6
ibid. In dere pifcari 122.4
Prius teftudo lepore 228.d Bigad
Pifcemnatare doces595.b Aquila uolare doces 125.6
Surfum uerfusfacrorum Archilochi melos 841.6 Delphinum natare. ibid.a
Agninis lactibus alligare Lupi alas 123.a
Aluminum 83.4 Delphinu cauda ligas.ibid. t
Fontes ipfifitiunt 196.b canem 818.b Bouedenari lepores
434.6.0 731.6 Nebulas diuerbe. 598.4 T
Citius in naui cades 336.b Difertèfaltare 788.4
Eodem collyrio mederi o Serenitatinubem 729.a Afini caput ne la. 551.6
Aquila teftudo uin. 199.b
86.b mnibus 734.4 Dum uirentgenua 727.6 De afini profpectu 97.d
Terra uolat
Ceruus canes trahit726.4 Adfractam canis 165.b 206.4
Citius elephantumfub ala Præpofterè 835.6
Aquam ignimifcere723.b De fumo difcep. 95.4
celes 395.6 Ανδρόπαιδες 700.6
ibid. De afini umbra 94.4
Antepilosfapere 547.6 Fabercumfis.
Capram portare 443.6 118.4
Elephãtu ex muſca 249.a Harenam metiris
Ab afino lanam 122.b Odipuerum præcoci fa
pientia . ibid. 700.b Ebur atramento can. 98.b Harenamandasſe. 119.4
Simulforbere & flare 94.6
Calceus pede maior393.b. Exacta uia uiaticu 566.b Delana caprina
327.6
In aquafcri bis 119 .b.
601.b Quifefe nohabet, Samum
Sine pennis uolare 590.6 182.4
Aratro iaculari 434.b. petit 204.a.b
Impoßibilia captas 256.b
Leonis exuuiufup. 592.b Reti uentos uenaris 120.b
Statua faucib. colas 568.b 731.6
119.6 P
Nunquam efficies ut rec. Susfaltauit 589.4 Cantheriu in foffa 159.4. Ignem diſſecare
Mulgere hircum 94.4 290.6 Ifthmum perfodere 728.6
623.4
Exnatali emo.facere 819.b In harena ædificas 119.b
Sambucam citius 585.b Iungere uulpes 93.6
locãduutferia agas 798.a Parieti loqueris 124.b
Lenticula angulo te.586.b Note lucidus 716.4
Cum aquafaucesft. 238.4 Poftredeuorata ra.832.b Cribro aquam haurire
Ex harenafuniculum ne
Trabem baiulans 800.b 120.d
Яis 122.6.418.4 Primas iactare haftas
845.6 Sole adiuuare facib.795.b In aquafementemfacere core
Afini cauda nofac. 708.4
1 Tarditas confilio adiu. 119.a
Augieftabulum 368.d Operarij 846.a
199.a.b Danaidum dolium 120.4.
Veftecircumfers 712.a Omißisfontibus confectari
riuulos Caligare infole 399.a.b 261.4
Lupo agnu eripere441.a 845.b
Lufcinie deeft catio 603.a In herba luxuries 848.b Teipfum non alens 401.6 Dolium pertufum 10.b.
120.4.261.4
Quidfi cœluruat?144.b Tuum tibi narro fomnium Mari èfoſſa aquam 533.b
Bos porrecto ultra 708.b 474.4 Musnon ingredies 556.6 Fimofuffitumfacere120.4
ibid. i
Nec deus nec homo 802.b Nil intra eft oleam 86.6. Admenfura aquam 390.b Bos ad ceroma.
Vento uiuere 806.b 249.6 Aliorum med.ip. 392.d. Ocnosfunem 123.4
ibid. 729.6 Nudus nec à C.uiris 122.d
Scarabeus citiusfaciet Iupiter orbus.
mel 794 Η ψελλὴ ἐπιτζούει 168.6 Anus eriphus 4 . 447.b Operam & retiam 825.4
Scarabeus citius perf. Iugulare mortuos 66.4 Anusfaltat. ibid. Sterilem fundum ne colas
:言葛

805.4 Mortuuunguento 550.4 Anus cothonifat 569.b 794.4

葛

Mulieri defunt uerba . Ad confilium neacceff. In toga faltantisp. 390.6 Eunde cal.o.pe.ind. 734.4
бозіс 74.4 Camelusfaltat 438.6 Infaxisfeminas 119.4
Virem
 w
o
h
S
V

IVX TA LOCOS.

33 34 35 36
territas
Virém mergis 564.6 Vmbra 165.6 Nauigatio ad menf. 107.a Ad Græcas caledas 149.
10
Inaquafitire 75.4 Mariaquam addere 196 . Non huc nauigatur ab ho Cu mula pepererit 148.6
Interlapidespugnan. ibid. 6.450.a neftis uiris. ibid. Pleniluniofiet 149.4.6
Caua Arabiaferere 295.4 Inaniter aqua cõfum.121.b Non fus quiuis hoc fciet Per Harma. ibid.b
Aranearummatelasmat
telas 118.b Vndas numeras 118.d 561.6 Poft homines natos 821.6
Ararelittus 119.4 In cœlum iacularis 125.a Difficilia que pul. 284.4 Poft hominumemoria. ib.
E multispaleis 71.6 Ineodemhæfitas lu. ibid.b Cum principe non pugnan SEMPER.
i Voluitur luto doliu 713.b dum 656.a Quoad uixero 6506
Ouum adglutinas 121.4
Penelopestelamre. 117.6 Vlulas Athenas 5.2.6 Treper extentufuně 386.a NVS QVAM.C
Oleum operam perdere In fylaam lignaferre 196.a Claua extorquere 699.b Nec apud homines , necin
120.4 Contorquet piger 123.4 Nemo malus hocf. 561.4 mari 802.4
Perije fus 702.b Tranquillum athera remi No omnib.cotingit 665.a Vbi cerui abijciunt cornua
Ollam exornas 120.6 gas 120.b Aegre , fed tamen contigit 398.a
Ollas oftetar.120.b.316.b Ventos colis 119.6 663,4 ( 643.4 In Aphannis $35.0
Quidopus erat log. 152.4 Veto loque. 123.6.147.4 Aegrè quidem , fedfac. PENSATIO BE
Nihilagere 6015.6.848.6 Nugas agere 147.6 Præter Sibyllam le.166.6
706.b. neficif, uel offici.
Cumdijsnonpugn. 393.d. Actumagere 121.4 Centuplauftri tra. 722.b Manus manumfricat 31.6.
6.650.4 Aquam inmortario296.a Azanea mala 407.4 208.6.366.4
Afinum fubfreno 117.4 Volantiafectari 237.4 Capere prouinciam 372.a Botrus oppofitus $30.6
Apud nouercam queri Vorfuramfoluere 259.b Capere ciuitatem 749.6 Da mihi mutuum testimo=
752.6 Saxum uoluere 372,4 Omnes laqueos eff. ibid.a nium 208.d
Ferrum natare doces 120.4 Exinanibus paleis 442.a Trabs in omnibus 779.b Senes mutuumfri. 208.6
Cauda tenes anguilla 125.4 . Fruftra canis 124.4 PROCLIVITAS. Pro Delo Calauria 714.6
Austrumperculi 250.b Fruftra currit $17.4 Currentem incitare 64.b. Fricantem refrica 208.b.
Cuinullüneg.erat 767.6 Milium torno fculp. 481.b 134.6 366.d
Σκιαμαχεμ 768.4 In orbem circumis 341.6 Bene plauſtruperc. 156.b Ferruferro acuitur 209.a
Miliumterebrare 780.6 Obturbasfruftra 555.a A'uicinis exeplum 708.b Eodem cubito 263.6
Vacuam inhabitare 775.4 Memorem mones 53.4 In planiciem equum 227.6 Eadem menfura 32.6
In frigidum furnum panem. Cacrum ingredi do. 63 4.4 Mustelafeuum 110.b Parparireferre. ibid.a
ibid.b Apud fimu odorum 120.a Calcar addere curreti64.b Hoftimentü eft opc. 365.6
Coruusalb. 296.4.780.d Inuitis canibus ue.S 199.4 Vnafcutica omnes 489.b Pro bonis glomi 590.6
Lapidiloqueris 124.b. Inuitos boues plauftro in Lydu in planiciem 572.4 Vtfementem feceris 226.a
3976 ducere. Sphera per præcip. 134.b Benefactis penfare delicta
ibid.
Linum linonetis 222.b Contra torrětem ni.5 24.4 Vnodigitulo 737.4 837.b
Surdo oppedere 118.b Contraftimulum calces 83. Suade lupis 726 .6 MALVM CONDV.
Laterem lauas. ibid. 4.93.a In numerato hab. 721.6 plicatum, aut res d
Anthericummetere 122.b Leonemlarua terri. 165.b Tarichus affus eft 357.b nouatum.
Lapidem elixas 118.b Inanis conatus 635.b Titio ad ignem 462.a Ignem igni 52.6
Surdocanis 124.a Senis mutare linguam 67. Maturior moro 777.4 Ignis non exting. 552.a
Vtremcedis 121.4.350.4 b. 68.4 Olla lenticula atti. 779.4 Oleum camino ad. 52.6
Verberarelapidem 398.6. Senis doctor 67.b Ignis adtorrem 601.4 Oleo incendiu refting. ibid.
412.6 Herculei labores 495.6 Incitare currentem 64.b. Hydram fecas 257.4
Impeteperituartis 431.b Quafi Sutrium eant 733.a 134.6 Malum malo medica . 52.4
Laboremferere 488.a Afinus balneatoris 732.b Quàmfacilè uulpes 588.6 Morbu morbo addere.ibid.
A`lupiuenatu 536.4 Mare exhauris 634.4 Tam in procliui, quàm im Lutu luto purgare 267.6
Alienum arare fundum Exurere mare 753.6 ber 734.b Pro ceco exoculat. 622.b
.
508.4 Phrynichilucka 594.6 Taquam de narthe. 740.b Prastat uni malo 706.a
Hylam inclamas 121.a Mufcasdepellere 626.6 Mercator nauiga & expo Post Maratho.pu . 714.4
Huicfunis nibil ad. 243.a ne 485.4
Aues quæris 552.4 757.4 Lis litem ferit
Hydramfecas 257.4 Humi hauris . 493.4 Vnapertica 750.a Defumo ad flamam 780.b
Cotem alis 121.4 231.6
Excubiaru caufa ca. 20'3.4
P Monitor adiuuat 157.4 Litem parit lis
Cum Corycoluctari 516.a Influit quod exhau. 340.a Igně negladio fodito 17.4 Eft Pylus ante Pylu 452.6
Cumdijs pugnare 393.4 E Tantalihorto 716.6 CONTRA, Fallacia alia aliam trudit
Cum plurimum lab. 296.4 Dente dente rodere 412.6 . Cantherium in foffa 159.a. 322.6
Cum laruis luctari 66.a Oresti palliu texere 692.b
Refricare cicatricem175.a
Canis 670.6 . Γύργαθου φυσᾷς ότα της2006
conftrictus 290.a llicò hyems erit 33.6.
Vtre territas Class
165.b Verexanno tollere 753.6 Nunomee in arctum 26.b Tumultus poft bellu714.4
Senexpfittac.neg.fer. 68.4 DIFFICVLTATÍS. Inuita Minerua 34.b MALVM MALO
Mortuo mederi t
67.6 Non eft cuiuslibe Corin NVNQVA M. uitatum .
Senem admonere, ibid.
thum appellere 106.b Cum Nibas coccyf. 552.4 Fumifugies in igne 128.b
34 Exitata
 INDEX PROVER B.

39
40 Jaté166
38 SPES PERTI 662
37 Glaucus poto melle 450.b 1
Euitata Charybdi in Scylla Bolus ereptus è faucibus nax.
606.6 Infperabile uităui. 568.6
incidi 127.4 Aegroto dum anima est ,
Mure oftendit pro 505.a Lauares Peliam 488.d
Ne cinerem uitans 556.a fpes est 365.a.6 640
Subi tum reme dium 639.b
Concupiuit affam 305.b
Cucurrit quifpiam 558.b ia Spes alunt exules 519.4
Neperfomniú quidě 96.a Mult a incre dibil 801.4
MALVM A S= VM VER Adhuc coelum uol. 726.a
MAL
fuetum . Aliena iacis 135.6
tens bono. Adhuc aliquis deus 652.6 739
Callum ducere Larus partur.235.6.315.b
507.a 475.b Spesferuat 735.4
ibid. Nunc bene naui
Affueuit malis 666.a Cephus parturit.
Abipfameffe difc. 758.b
Dies adimit ægritudinem Parturiunt montes 235.b Laqueu auxil.ui . 705.4
s
In herbis 819.6 .
Lupus circu puteй 326.b Bellum haud qua. 411.4
386.6 SVBITI INTER 624.6
Tenuis fpes 0.30 13
Neq; enim ignafu. 666.b Lupus hiat 185.4.351.d
uentus. Auram bonam afflare fpe=
Nota resmala 477.4 Aurifice tefuturu 464.b
rat. ibid.
Mercur.fuperuenit 739.a .64
Vfus,eft altera nat. 809.a Queresobfonium 395.6
641.b. EXCELLENTIA, code71
Ne quære mollia 417.a Lupus infabula
Scarabeo citius perfu . inæqualitas.
s 752.a
805.a Duos infequen lepores
Etia fi lupi memin . 446.b Aquilam noctuæ comp.
Affuetudo malorum 658.b 550.6
MAGNIFICA 238.6
MALIRET A Huicfunis nihil 243.d
promiffa . Cicada apem con. 225.6 10 6
liatio . In fpem fruftratam 635.6

3
Rana cum locufta 760.b

ཥྛ
Inanifpeflagrat 713.a Aureus in olympia 212.a
'Neoptolemi uindicta 46.a
Aureos montes pol. 235.b Officereluminibus 761.4
Termeria mala 45.6 Flauius nonfemperfertfe
'cures 718.6 Solidos è clibano 502.b Rofam cum anemona Baben.6

a
Cedimus,inq; uicem 593.b
Charetis pollicitat. 423.b 416.a
Dedi malum accepi Spem precio emere 364.a
Album pane pinfo 534.b Acathida uincit cor.227.6
328.6 Semper agricola in 466.a
Cretenfesfacrum 516.b Ariolari 581.b Cancros lepori con. 228.4
Quique uult dicit 29.4
Ewav λia dwg a 710.b Testudinem Pegaso com.
Eoděbiberepoculo 227.b Nucleu amifi,reliq.475.a
Modio demetiar 480.b 225.b.226.a
IN AQVALIS Prauertit ancora 714.b
1 Verba impor.Her. 425.b Senecta leonis præ. 495.4
io
penfat . In caducum pa.incl. 421.4
Alybantis hofpitis 691.a Victoria meliorum 161.b
Ne uerba pfarina 409.a Fadum est & manfiffe diu
Hefperidum mala 714.b Deteriorum uictoria. ibid.
Propercafcorpiu 406.b uacuumq ; rediffe 461.a
Vmbra pro corpore537.b Non omnia eueniut quæ in Adpileum uocare 288.a Chorus maior & concinen
Cillicon bona tior 162.4
Palumbem pro columba animo 505.a 387.a
603.b Ius in manibus . ibid.
Scipioni arundineo 421.a Nicoftrati more
505.6
225.6 DESPERATIO . Spode,noxa præftò 180.b Crafipecuniæ ter. 825.a
Pilos pro lana
Επσετενι μοι 836.a Optima quidë aqua 807.4
Pro malo canefuem594.6 Actum est 91.4
Montesfrumenti 821.4 Bipedalis 716.4
Malum bono pefare 661.b Nullusfum 92.6.842.b
441.6 Καπνός 553.b. Camelus uelfcab. 246.b
Diomedis & Glauci 50.a Pinus in morem
Adfractum canis 165.b Perierunt bona 587.4 Theagenis hecateum. ibid. Crotoniatarupoft. 373.4
Conos artoxya 695.b VOTVM . Plus apud Capanos 318.4
Adrestim res redijt 132.a
Sufpendio deligenda. ibid. Vtinam contingat mihi Aquile fenecta,co. 246.6
Si umum poſtu.pu.406.b 112.4 inst
In parte uel ignem 492.d 259.d 152.4 Equis albis præce.
Omne as alienum cepė Culicem elephanti 506.a
ALIBI DIMINVTVM Ad porcellum 599.b www
alibi redditum . A'quinq;fcopulis 532.6 556.6 Multis parafangis 357.d
Claudus optimè Omnibus armis pr. 649.b Votum munificum 458.b Teftudineequus in. 735.b
471.a
Non omnia poffum. 360.a Tenuis fpes 624.b Alia dantur , alia negantur Pica certat cum lufcinia
Facta iuuenum 577.b 647.4 225.6 Er
Aurambonam afflare fpe=
rat. ibid. Canis panesfom. 670.a Nihilfimile 727.4
Marinam auditionem flu=
uiali abluit 549.6 PRÆTER SPEM Etiä dormies fomn. 557.a Bubo canit lufc. 726.b
Quod alibi diminutum bonum aut ma Ne contra bo.op. 476.b Sitanti uitrum 720.4
643.4 lum. Adoraturifedeant 21.b Sedecim pedibus 571.4
68.b.
Subijce feni iuuenculam Coturnix Herculem 42.a Non quiduis cotingit quod is dia nowy
591.b Omniafecunda 507.6 optaueris 667.4 215.4
Non omnisfert omnia tel. Homo homini deus 41.4 Quæcunq; infomnio uiden Tibiamtube comp. 225.b
727.6 Deus ex improuifo 40.a.b tur 205.b Quanto afinis præ. 510.b
Senum confilia, iuuenum le Mercuriale 776.4 Quiamant,ipfi 359.4 Fluuius cum mari 249.6
ges 577.b Deorum manus 80.4 Quidnonfies 448.4 Hirundo totos fchonos
1 FRVSTRATA Negocium ex ocio 479.4 Semper fuperior 592.d * 715.4
fpes. Faciunt fphaceli im. 73.b nq
Quæcu ; mentiu ntur fo= Hinnulus leonem 93.6
Coruum delufit hiantem Eučtus præter ex. 647.6 mnia 206.4 Mineruefelem 259.4
185.d (a.b Mopfo Nifa datur Harene copia. ibid. Nihil ad Parmenonis 25.4.
Thefaurus carbones 240. 405.46 Voticompos 641.6 166,4
Post
 IVX TA LOCO S.

42 43 44
Poft Lesbiucantore 166.a loop low 32.4.771.4 Ociofus efto 654.6 Non magis quam canem
Longeuicit 662.4 Pariiugo 155.b Chanici ne infideas 16.a 834.6
Nihil alie tiuitates 60.a Pertinax contentio 637.4 Thymbrauictitans 745.b Aquila thripas afpi.2 49 a
Indignusqui illipor. 151.a VINCERE ET Remfactam habere 91.a Aquila cornix pro. 548.5
Chelsy uinci.
Necdignusquime 640.6 Sarta tecta 750.4 Afinus compluitur 532.4
Celmisinferro 527.6 Palmam ferre 79.b Hermionis uice 100.b
Aquila in nubibus 236,6 Solus currens In terra pauperem 3974 Susq;udeqn rterim
240.6 09.a an -no ue 85.6
Manica 730.4 Extremum occupet 725.a
Mania 716.6 Quod non eft opus affe, cha
Multidifcipuli 580.6 Inuulnerab.ut C. 563.6 um eft
In tuoregno. 195.a A. r 740.6.
Pedibus trahere 286.6 Avτobjv narάßame 57.9.b
Αὐτόθεν καταβαλλε In tuo luco & fano. ibid. Vapula Papyria 736.b
Solus fapit 349.b Dare manus 250.4 Intràfuas præfepes. ibid. Afinus efurtens neg. 435.d
Formica camelus 139.6 Herbam dare. ibid. Aliud cura
661.6 Pili non facio 210.6
Hercules & fimia 578.b Harena cedere. ibid. In diem uiuere 223.6 Quam curat teftud. 463.d
Elucet egregiauir. 642.a Hastam abijcere. ibid.b. Ex tempore uiuere. ibid. Nauci non facio 211.d
Nanuscum fis, cede 18.4 332.4
Canis tanqua Delu 529.6 Flocci non facio. ibid.
Hec potior 161.4 Mea eft pila 381.4 In utramuis
Porrectis dormire aurem Fruscium quidem.ibid.
dor.pe. 213.4 Ne
Corvi lufciny's 713.b Quid nifi uictis dolors panis 99.B
Seruusfer.præstat 351.6 405.6 212.6 Nec uno dignus 211.6
Antiquis debetur . 662.4 Vitinon audent hi. 721.6 Leporis uita
Olle digitum 721.6 Nenumus quide plumbeus
Acarnici equi 709.b 562.6 In utrumuis dor.oc. 69,2.d 625.6.833.α
Intercæcos reg. 574.4 Vita hominis peregrinatio In dextram aurem 212.6 Ne umbram quidem 251.4
Quiprobus Athen. 693.6 828.6 Halcedonia 418.a Ne ally quidem caput
Vnus multorum instar VICTORIA V Vitamolita 712.6 628.b
6414 tring triftis.
Equusme portat 186.b Ne terra quidem iuuit
Alabandafortunata 308.b Flet uictor 411.4Extralutu pedes hab.72.6 552.6.
Alphapenulatorum 367.a Testacollifa teste 621.6 Extra periculum 642.b
Neguttam quidem 630.6
Acefei Heliconis opera Victoria no incru. 647.4 Procul à pedib.equi.105.b
Nerameta quidem 257..6
419.6 NON SOLVS Extra teloru iactum . ibid. Nihilfacri es 216:
Ambrofia alendus 519.4 ille.. od loue atq;ful. ibid. b Nihilfanum. bribid.
Gorgo.aggreditur 709.b Brafidas quidem 562.b Poft principia. ibid.a Honio trioboli
Lydius currus 326.6 Multi Manij Aricia 483.4 211.6
No uulgari ancora 750.b Exiguum oboli precium
Ne caprea contra leonem Multiq; boniq; 162.6 Quid Achiuos ex tur. 586.6. KAR
380.6 SECVRITATIS
537.a Αθερίζει 762.6
Monftraridigito 264.4 & tutærei. 04 Quafi miluus ca. 736.6 Holerum appofitio 4933.6
Prodico doctior 707.6 In tranquillo eft .
310.4 Mater timidi noflet 761.b • Syroru multa olera 222.4
Quò properas 291.b Ad Aflu confugere 816.a Legatus non ceditur neque
Huiusnon facio 211.4
Aliusalijs inrebus 648.6 Ara 622.4 : uiolatur 778.4
Quatuor obolis 464.d
Noomnia poffumusomnes ~ Arx 810.4 CONTEMPTVS Trice, apine 63.d
360.4 Bonum eft duabus niti an & uilitatis. Nebula in pariete 372.4
Diuinüfermonee. 749.b coris 802.4 Tineas pafcere 462.4 Trium literarum homo
Frisole ciuitates relique Extrafumum & undam Homo treßis 211.b 461.a
ad Crotonem 670.4 792.6 Ne crepitu quidem digiti vitiofa nucë 211.2
Dijomnia poffunt 761.6 Eterra fpectat naufragium dignum
DIFFERENTIA. 778.a Etiam corchorus 186.b
836.6 Concha dignus 524.6 Inter indoctos
Disdie nowy 68.6.215.4 Mortuo leoni et lepores in= 330.6
Pilus in medio Ne ligul a quid em 696.a Mandare laqueum 378.6
828.4 fultant 788.6 Tithymallus Laco. 462.6 Mediu ostěder
m e digitum.
Longe,lates 268.6 Ne fiad Louis quidem au
Sepermetales ho. 447.4 ibidem.
Quifquis isfuerit 642.6 lam 829.6 Incus maxima 506.d Mini prouocar 599.
mo e 4
Myforum ac Phrygum ter Primum apes abigende
Aquila non capit mu. Antebac putabam te habe
mini difcreti 3754 807.a 533.4 re cornua
Seita funt Merrh. 565.a Pugno tenere 547.6
788.6 Elephatus non cap. 249. Non pluris quamfi.750.6
Quid distant era lupinis Tanquam adaram 809.b Caenu barbaricum 791.4
100.4 Plumbeo iugulare 387 a
Testudo intra tegmen tuta Caffa glande 834. Hoc noueram priufquam
Ingens interuallum 721.2 551.6 Diobolares 810.6 724.bl
Nepuctumquidem 738.4 In uado 36.b Fumus 803.6 Theognis natus eft. ibid.
Valeatamicus cum inimico Duabus ancoris 26.4 Fungus putidus 832.a Locrenfis bos 456.4
730.4
In portu nauigare 36.b. Mithragyrtes,no daduchus Scarabei umbre 529.6
Paftillos Rufillus 471.d
310.b 800.4 Bos Homolottorum 531.d
AQVALITAS.
Medusbis non inf. 489.b. Nummo addicere 806.a Septimus bos 257.4
Aequa concertatio 638,6 490.4 Nummus plumbeus 83 4.b Generofus ex cru. 450.8
Indignus
 PROVER B.
INDEX
48 m 646
47 iu ntu b
46 Thrac come m 260. 7༠༠
45 PROXIMIS a m ě u
t
Alga uilior 13.d Hoc cal c i i
cofu Hit
Indignus qui illi calceos der utendum . 647
Contemnentis inimicum s . i nd 6 816
trahat 151.b ft i e u , Ar i f t . 565.
Via qui nefcit ad ma. 44 is
820.4 641.å
Thra c e s
foed e r a
424 . 4
M IN
Obolo dignus Indignus qui illi matulam a
Vt lutibaiuli 799.4 us Q u ibus nec ara 622.d
Vt pof fum , quando ut uo
porrigat 151.4 e r a manu
Titiuillitium 211.4.792.d 217.a.b Alt fer t 214.4
1 Contemnentis dicterium lumus
z a re 13
822.4 r i a 533.d
Scrapte Bona eft etiam offa 377.b Repa imi
205.2 637.6 Sinon adfint car. Ma r i t mo r e s 765.4
Fi ulna mens ibid.
Dupondij 211.6.587.a
Tanquam conchilium 392.6
Auloedus fit qui citharœdus Lingua iurauit 1501 55
Triobolares 211.6 452.6 214.4
399.6 effe non poteft 343.b Punica fides cello 57
ibid.a Tragicus rex ibid.
Caffa nuce. Siboue non poßis 446.b. Græca fide. 38
Vterq; ambo 918.b
Ne teruncium quidem inf . Altera nauigatio Non idem funt fcriptura
570.b
ibidem. Balanagas 710.6
Præfen tem fortună 468.b 391.4
Attagen Pannus lacer 356.b 3516
685.b e
Qu dantur 707.a Dada li opera
Quis ufus cepis 537.4
Sale emptumancip.204.a Admi rabi les in ne. 419.6
696.b Præfentem mulge 536.6
Delapide emptus 491.b. Inutilior blace Multa nouit uulpes 130.b
Nec utilis necinutil . 548.b Quod adeft ,boni 664.a.
513.6 Magn us uerfator 572.6
Indignus qui me afpiciat , 707.4
Siculus miles 590.6 Ext rem a linea Simi a non capitur laqueo
carm Hom. 640.b 651.a
Imifubfellij 631.6 261.4
Extritum ingenium 471.a Quod datur accipe 836.b
Seruorum ciuitas 467.a INCONSTANTIA, Volaticum iufiurandum
Defece haurire 255.b Barbam uellere 378.6. 10.4
.6 .6 perfidiæ, uer
226 387
Carica mufa futiæ. Semp er affert Libya 618.4
li cotio eft 715.4
Afinos non curo 717.b Nihi Semp er Africa noui. ibid.
No n plu ris qu àm fim ias Ventoru ftationes 397.b
Pomarius Hercules 426. Verfi militer men. 667.d N& C
Panagaa Diana 471.4
75 0. 6
4.483.b n b
a 363.a Cothurnus 47.6 Lapo iuratper an. 690. NO.
Malum Hercules 483.b Fumi umbr s
Magi uariu quàm hydra s Breta
Ful gur ex pel ui 44 2.a Amongóram☞ 48.4.
Leuidenfæ munus 580.6 182.d 48.4 dediets
Opp ede re cot rat o . 20 2.b
Cicernus Bacchus 416.b Sifyphi artes
621.8
Ollaris deus 602.b Dio nis gry 216 .b Duobus dominis fer.182.4 pro
ndri commentum
Soterichi lecti DIGN ITAT IS . Vnicafiliaduos pararege, Pyrrha
731.2
neros. ibid. 546.6
Cecidis & Buphon. 559.b. Canis digna fede 406.b
836.b Megaricum machi. 351.4

‫ן‬:
Digna canis pabulo, ibid. Chimara
729.4 u um 459.b
212.b Deftatu demigrare 837.4 Vlyffe coment
Ficulnus 205.4 Dignus obelifco Vias nouit quib.ef. 460.b
693. 6 Lacryma nil citius arefcit H
Ficulnus gladius 456.4 Digna cedro Libycafera 618.4
212.6 807.b งด
In foribus urceum 297.4 Dignus Argiuo 584.4
Dignum propter quod. Modò palliatus,modò toga Aiyvnia
Ficum Mercurio 456.a Epoculo perforato 560.b
ibidem. tus 793.4
Merx ultroea putet 245.6 Expedit habere 625.4
213.6 Καναλώπηξ 590.b
Numerus 338.a Dignus quicum
Pedib.utrifq;claud. 60 4.4 Sileonina pellis 590.b
Telluris onus 189.b Quauis re dignus 212.d
Vtroque nutans fententia. Non Chius,fed Cius 311,α
Abominadus fcarab. 480. Regia uaccula 467.b 811.d
a.b 306.4 ibidem. Vefpertilio
Battifilphium
Trochi in morem 795.6
Min' de istis laboro 515.a Decernetur equa 688.b Venti campus 398.4
Fons Dodonaus 214.6
Indus elephantus 267.b Bos in ciuitate 562.6 Φελλίνας 770.6
Mayadijap 215.4
Cochleare crefcit 313.4 Sapientum octauus 229.b Mutabililior metra 556.a
Conne calculus. ibid. Columen familiæ 92.a Chamaleonte mu. 560.b Viroq; claudicare 553.6
560.6
Vtraq; paginamfa . 366.4 Proteo mutabilior 325.b Protei more
Inertium chorus 467.6 512.6
711.d Polypimentem 46.b Dextrum pedem
Megarenfes neq; 301 . Esto promus
ibid.b Mulieris animus 599.b Multa noris opor. 482.b
Rufticanuoratorem 416. Iupiter aquilam.
Excode ore frigid. 214.b
a.b Glaucus comefa 695.a Euripus homo 247.b
Ex fefingit uelut 731.b
E flamma cibu petis 693.d Antiquior Codro 715.4 Cnips in loco 5246
s
Myforupoftremus 174.b te
Pro dignita cu. 646.a Cothurno uerfatilior 47.b Obliquu curfus 436.4
n t h a r o tu ti or 529.6
Caricus hircus 606.6 Myrteam coronam 714.b Aliudftas,aliudfed. 553.b Ca af
i c u s
Indoctior Philoni 412.4 Omnibus anteuer. 640.b Duabusfederefellis 182.4 Caßi o t nod u s 391.6
Calabrihofp xenia 805.6 Cacus claudus 751.a Diuerfaru partium 638.a Pardi mort adfi. e 378.4
n d y l a e n s
Principatus Scyrius 166.4 Rofcius 786.4 Duos parietes de. 182.4 Spho fugi 623.
Ciceris emptor Duplices uiros 503.4 MV TANDÆ
1 58r.6 Primas tenere 367.b.
fententiæ.
Cubito emungere 364.6 838.d Detoga ad pallium 751.8
Canisuiuens è ma. 688.b Medic. multorum instar Duodecim artium 502.b Palinodiam canere 247.a
Non.eft cure Hippocli. 212.2 Theffaloru commen. 81.b Calculum reducere 141.b
257.6 Aurea barba dignus. ibid. Phoenicum pacta $ 87.a Vertere uela , funem reuer,
La

tere 247.4
No admodumifces 708.4 Iniurato credere 213.b Locrenfe pactum 391, b
Confilium

;
 IVX TALO CO S.

49 50 51 $2
Cofitum inmelius 646.8 Bonaneminiho.eft744.b 3 Lentifcum mandere. ibid. Nauphractotueri 479.4
Imitabornepam 700.b Ofculana pugna 737.b Peniciffare 559.6 Tollere cornua 2214
Reprehéfio cogitat 647.6 Per manus tradere 748.6 rnguyilap 547.4 Arrogantia non ferenda
Talum reponere 816.6 De manu in ma. 447.d. MODESTIA MO 664.b
MVTATI IN 749.4 duse Sybariticifermones 777
ftituti. TEMPERANTIA. Nofce teipfum 1794 Tuo te pede metire 177.4
Nuces relinquere 135.6 Zenone moderatior 271 . In fedefcendere 176.b. Vltraperam fap. 488.d
Longumualere inßit 334. 6.526.4 177.4 Videberis me uidens plane
4.378.6 Philofophari 814.b Intratuam pellem te 177.6 Martemuidere "K 562.6
Rudentes& re. 550.2 INTEMPERAN Ter abftergere 178.6 Hamaxiea 523.4.53316
Pro elegantimedico 573.4 tia, libido.. Secum uiuere 177.4 Sophocles , Laudiceni
Decalcariain car. 383.4 Myconius uicinus 598.4 Emungens acrius elicitfan= 339.b
Detoga adpallium 75.4 Vnico digitulo fcalpit can guinem 145.6 wxana}wp 177.4
A Dorio ad Phrygium put 215.6 Furor fit lafa fæpepatien Altius Oromedonte 838.d
402.4 Bacelifimilis es 156.6 tia ibid. Ampullacea 8246
Maritimuscumfis, ne uelis Herniofus ufque ad gulam Bonus animus efus grauius aivoves 823.6
fieriterreftris 578.b 704.4 multò irafcitur ibid. Bafilicafacinora 833.a
Subito alius r 732.b Batalus 스
156.6 Contrahere uela 835.b Campanafuperbia 793.b
Vlyffespannos exuit.ibid.a Batanijίζεσ
Βαζαλ e . ibid. In tuum ipfiusfinum 178.6 Dea excogitauit 809.4
Sui dißimilis 664.4 Tibicinis uită uiuis 340.b Tecu habita 176.b. 177. Decumanum 813.6
Adbonamfrugem 748.6 Samiorumfoeda
flores 467.d 4.392.d Laureola in muftacijs que
Qui multum obfuit 750.5 Voluptas Palm ariumica
663.6 Efficimus pnoftris 197.b rerestate 817.6
Circeo poculo 812.4 Sponfi uita 474.6 Manuferendum non 510a 814 :4
FORTVNE COM Melle teipfum per. 4814 Itafugias , nepræter cafam Periftromata Campanica
mutatio, Samiorum laura 632.4 1274 822.4
Teftule tranfmu. 294.4 Samium comatum . ibid.b Demitterefefe 660 Πομπούειμ 815 .
Alia uita,alia dieta 233.4 Sardanapalus 621.4 Arabius tibicen 189.6 Pulchrum fepulchri elogio
1
Nucpluit,& claro 224.b Vale charum lumen 433.4 Ne uities mufica m 714. 4 806.6
Cum deo quifq; & 515.6 Lesbijs digna 485.6 Nihilminus expedit 617.6 Phanie ianua 583.4
Ipfa dies quandoque pares Lesbiari 629.4 Ne quid nimis 179.6 rSybarite p plateas 324.
224.4 Corinthiari 559.6
720.4 Dimidium plus toto 7.6. Cicadis pleni
Omnium rerumuicißitudo Lydus in meridie 425.4 252.4 Ex Academia 563.d
197.6 Lydus cauponatur. ibid. Vbipaueris impera 728.a Ingredi Iunonium 689.b
Multerote uol. 26.4 Pepones 698.4 Domus recta 744.4 Summis unguibus 312,4
Rerum omnium uiciẞitudo Lydio more Neq Lydorum ca. 740.4 Cælu territat armis 364.
425.6.
656.6 484.6 Neqs peßimus, neqs primus Exuno multafacere 293.d
Fortuna estuaria 602.4 Videre mihilabda 697.b 727.6 Coelum digito attingere
Resin foronostro 593.4.b Adonidis horti 22.b Funem abrumpere 145.6 720.a
Flos cinis 777.4 Vt Corinthia uideris 633.a
Ne fupra pedem cal.3 93.6 Iouisfandalium 440.6
"
Cataftropefabule 61.4 Agathonia cantio 377.6 Meffe tenus propr. 177.4 Imperitusfubligar 568.0
Benenatis turpeeft malè ui Sumo digito fcabere 215.6 lucundißimanaui 74.a Faftuofus Maximus 71b
Here Chalcidiffare
850.4 529.a Iucunda uicißitudo rerum Tanquam Argiuum clyp.
Vbinofis quifueris 218.4 Phicidiffare. ibid.b. 198.6 452.69
Adpriftina præfepia 233.a Siphniaffare 591.4 Iniquum petendum 338.6 Homo Bombylius 421.a
A remo adtribunal 573.4 AXXO 10payor 733.4 Summum cape, medium De pulmone reuellere 585.
Dionyfius Corinthi 44.6 Kataya
Κατὰ gi vdwg. ibid.b
χειρῶνύδως. habebis. ibid. b
Nemo mortalium omnibus Αὐτολήκυθοι . ibid. Paftillos Rufillus 471.4 Ipfe dixit 4014
horis fapit
369.0 Κλεζοριάζει μ 525.6 Arcus tefus rüpitur 756.4 Auro loquente 548.6
Pitana fum 595.6
Clifthenem uideo 526.a Oportet agrum imbecillio Ne mihi Suffe.effem 387.b
Fors domina campi 162.4 . Cleocritus. ibidem. re effe quàm agricolam Pennas nido maiores exten
822.4 dere
Sinopiffas 538.4 758.6 178.4
Inter manum & mentum 620.6 ARROGANTIA
Sus perrofas 142 Nefutorultra crepidam
127.4.796.4 Aries cornib.lafc. 605.d iactantiac . 158.4
Multainmedio 837.4 Ιππομανείν 519.6 Mira delente 749.a Canei hafta 697.6
Marscommunis the ut incolum is red. 63.b Gygantu arrogatia 671.4
198.4 Caprarius in astu 425.a
Circulus res mortalium.
Que fubalisfiunt 327d Arcem è cloaca facere Magisfibiplacet. 449.0
ibid.b
E' Maßilia uenisti 672.6 759.4 Hic Rhodus , hic faltus
Victoriaingannis. ibid. Complura mafculi canis cu Gallus infuo fterq. 728.6 549.6
Quod alius codiuit coquis, bilia 482.4 Tollere cristas 2254 Atticus in portum 258.b
aliter condiam 700.b Exivors Wyes 2154 Attollerefupercilin 2204 Calliphanes 169 om
Bullats
 INDEX PRO VÉR B.
56 IIL
54 55
53 223.4 Ex amphitheto bibere 262
Mitior columba 599.b Vita doliaris
Bullate nuge 606 .b .6 645
Cera tractabilior Oliuam ne comedas 779.a 1702
Vino uedibilifufpenfa bede 527.b m
Cilici imperatores 529.b Mafchala tollere 449.á 707
Pe pone mollior 191.4
ranon opus 409.b
Mitior malua . ibid. Sicyon arrodes ux.746.b Vinum fenem etiam 337.b $46
Selliffare 728.6 Vinum caret clauo. ibidem 43
do
na mollio A r ibid. Taqua in phiditijs 454.4
Diuinu excipio fermonem Ci ASPERIT
.S
ca te na 745 .4 a.b
, MO He cœ 49
749.6 ym br a uict it an s . ibid .b Coro nam quidem 311.6
rofitas. Th 30
PHILAVTIA. 62 2. b Iouis cere brum 1 70.6
Salem lingere 394
Non uidemus maticæ quod inexorabilis 640.4.
782.6
668.4 Si cafeum haberem 573.b Iouis lac 499
in tergo eft 177. 6 229 .4
Xeno cr at is cafeus 582. b Deor um cibus .
Quod uolumus , fanctum Ferreus,abeneus 193.6
Afpera ui ta ,fed fa. 663.b Attic a bella ria 362 .6
eſt 55.6.777.b Verfatilis Artemon 686.4
lem & cafeum edere Herc ulan a baln ea 353.4
586.b Corneafibra 193.6 Sa 4
Papa Myxus In cotyla gestaris 490.d
Amicos tragœdos æmula™ m
Scytharu oratio 341. a 758.6
LVX VS ET Υπςμαζόμ 422.4
tur 605.a Pädeletiasfentëtias 693.4 ibidem .
mollicies . Ματιάζειμο
Tragicè loqui 320.b. Thymbra uictitans 745.b 6
geregenio 379.b 714.4
392.6 Scabrofior leberide 535.6 Indul
224. 4 Delau titijs 654.4
Turpis iactantia 653.b Totus echinus afper473.a Vita macerata
Cura re cutic ulam 380. a Mellis medulla 430 .
Nemagna loquaris 319.b Durus alloquijs 564.b 25
Optimum condimentum fà
Echino afperior 380.b Pontificalis cœna 528.b
Argentifontes lo. 336.4 .6 mes 439.4
Corinthus colli. fur. Pergræca ri 695
Fonu habet in cornu 44.4 618.b
auis
Colophoniaferocia 284.6 uallibus depr. 372.a.b Seper Leontini iuxtà 86.a Afra
Thericlei amicus 553.4 Anima & uita 358.6
Oleum in auricula 144.6 Etiam quercus 712.4
Coturniſſare 526.4
Agamenonis hostia 396.6 Sale perunctus hic 563.b
Fortuna reddit in. 659.a 368.b
Ab Eteobutadis 557.b Matiolochus 714.4 E'clibano boues 747.a Dubia cond
b
82.4 Lydorum carice 425.
Ne intra ueftibulu 478.4 Ne mouefestucam 556.6 Theffalorum ale 17
Qui poßim ab hoc 290.b
Aut minus animi 711.6 Alafforixa quær. 167.a Sapiêtia uino obumbratur
m s
Difficilis uir 511.4 322.4 Thafiu infundi 525.α
Mědax Atraphaxis 719.b r i s
Sine Cerere & Baccho fri N e c t a f l o s 171.2 maiti
m
In duru & impl a. 732. b
Verrucis offendi qui tube? e n e r is lac. ibid. TINAT
getV. 4.6.361.b V
ra habet 177.6 Κερασβόλε 723.4
558.6 Coena popularis 832.b topera
Oleum uendere 144.6 orogoiv 842.4 Heterognatus es
Scytha malus fare In leporin is 798 .4 propet
ibid. 817.b Siculif 590.4
Auris fupina. o
686.4 Ficus auib.grate 689.a.b Non ab Hym
ett 829.b
Que quis ipfefacit 800.6 póg
la 551.6 FAME S.
Suum cuiqué pulchrum TÉITSIμMα. ibid. Afinimandibu
OCCASIO . Chorea Ionica 145.6 Fames mora 455.6
54.6
Repagula aperire 108.4 Ionice. ibid.146.a Miferrimum fame mori शुल
Suo quifq;ftudio 660.b
107.b. Matrem fequimini porci. 598.6
Festucamex alieno 177b Ianuam aperire
602:4 798.6 Moleftus interpell. 661.b
Suus cuiq; crepitus 560.b
Porcus Troianus 828.4 Cestreus ieiunat 86.4 Sa kamerave
Ipfis placet 383.b Capere crines 824.4
Pedere thus 622.b Occafio premenda 655.b Græco more bibere 695.b. Non interpellandus fameli
cus 636.4
In armis Acciffat 710.6 Anfam quærere 108.4 Decempes umbra 570.4
Φίλαυτο 104.6 Eximere èmanu 690.b Ventres 459.4 Ventre pleno melius 24.a

Be
Et me mater 726.b Feneftram aperire,& fimiz Venter auribus ca. 460.b Etiam bætylum deuorares
Teipfam laudas 436.6 lia 107.6.602.4 Ventre mihi obijcis 426.b 712.2
Vires,thylaci 769.4 Manduces 796.6 WANT
Teipfum infpice 715.6 Gladium dedisti ་ 508.4
771.4 FESTIN A=
Patria fumus 55.b Tollenda mali oc. 665.4 Methyfocottabi
tionis.
Multite oderint \ 483.a Nunc tuum ferrum in igni MOTHS 773.4
Sine riuali diligere 286.d est 740.6 Pireus nonfert uafa inania. Nauibus atq; qua. 112.4
CONTRARIVM ibid.b Citis quadrigis. ibid.
Non femper erit astas
louis quadrigis. ibid.
philautiæ. 722.6 Bos inftabulo 774.b
SVMPTVOSA. Herculani lecti Equis albis prace. ibid.
Non est beatus , effe qui fe 778.4
#TE

Abronis uita` 391.4 Talaria induere 63.4

nefciat 744.6 Hipparchi murus 698.b
IT

JUNARSTO 546.b Coena popularis 832.6 Epifcythizare 337.4 Citius quàm afparagi co
7
5
1
-

MANS VETVDO. Edax triremis 820.d Sybaritica menfa 323.4 quantur 617.6
Mactata hostia lenior In beato oia beata 830.a Syracufana menfa 324.4 Euestigio 76316
397.4 Saliares dapes 817.4 Vixit dum uixit 588.a Celerius quàm Butes
Auricula infima 191.d FRV GALITAS . Nauiges in Maßilia 362.b 424.6
Sedens columba Phormionis thori 474.d Teneri calidis balneis ğiz . Simul & dictum & factum
590.4
Spongia mollior 191.4 Acolo nonficui 772.6 B 474.6
!
Apio mollior. ibid . Μυσικαρφί. ibid. Amazonu cantilena 292.b Duobus pedibus 163.b
Oleotranquillior 190.6 Allium in retibus 777.4 Amphidrom.agere 795.b inforibus adeffe 329.4
Velis
 I V X TA LOCO S.
60
589 59
57 Hercula nus morbus 369.a VITA HOMINIS
Velis equisq; .b Grallatorius aut teftudi= mifera & breuis.
: ་
Vir fugiens haud 262.b neusgradus 834.b Herculanafcabies 368.63
Senectu s ipfa morbus eft Homo bulla 344.6.
4 MMO VIN IN 803.b
r
Ocyo accipi tre 64 5. 493.6
Texédenv 627.6 413.6
Pegafo uelocior 707.4 DIV TVR NVM . Sp it hama uite 325.4
Romanusfedendo 260.6 %
Salaminia nauis 546.4 mp or is punc tu m . ibid.
431.6 Feft
ina lente 275.6 Etnati natorum 519.6 Te
Paritpuella Pede tent im 282.b Menia columna 812.4 345.6
Ignem palma 492.b •
510.d HABREDIPET AE. Optimum nonafci 346.b
Aphyaadignem 311.6 Manuferendum r b Dimidio uite 283.6
ide bos 282.4 Si uultu es,cada. 184.
Ne nimiucalidum 394.6 Plac m ntes men Fictilis hom oz 493.6.
de s ine uel Eide inhia tefta
Intra feptimam 490.a Cau pilo equ to
lere 230.6 646.b Stupafeniculus 474.4
Prius quamgallusiterum SENI VM PRAE Vita mortalium breuis
Tacito pede 282 .4
629.4 maturum ,aut 667.d
Viuit,incendeigne 460.b Nonftatim decernitur Ephemeri uita 711.2
mors.
640.4
A'fubeunte portum536.4 Præftat iritare quàm
quam Vt herbafolftitialis 819.a
ius elephanti 233.6 cane
Maturafatio 248.6 Celer anum 796.4 Salillum anime
S 833.d
↓ Bunasiudex est 421.6
Prior'occupat 653.6 PRVDENT IA
Sacracelerius ab. ibid. Aceffai luna· 149.4 . Vno die confenefcere fenilís.
390.6 558.4
Lupinum potum 425.6 Seni um accel erant mala Vetulo canelatrante 81.b
Vtcanis èNilo 250.6 Laconica luna. ibid.a
667.a Multorum Iouis fe.707.b
Duobus clauis figere Mach inas poft bellu m af
258.6
ferre 504.b Ergini cani 558.4 Annofa uulpes
163.6 ulta 81.4
Αυτοβοεί 474.b Serò uenifti 466.b Prematura mors 646.b Eum aufc Y
LON GAE VIT AS . TETαÚT ÄNYE, ibid.
757.6
Alienisutifoleis 805.4 Cuculus ns 447.b
Neftoreafenecta 172.6 Anusfubfulta
Crifonem Himereum præ Quifquis tardeuenit Prudentiafenum , Homeria
763. b Vltrapenfum ui. ibid.
currere 789.6
ciuerfus 655.6
Coruus aquat 522.b Vltracatalogum 588.a
Quantum pedibus potes Aetateprudent ior 654.6
vltra linum 507.b
790.4 Profectus ad apa. 564.6
Sine cortice nabis 217.4
Poftfeftuuenifti 245.a. b. Cornicibus uiuacior 171.b
Neq remi neq; ueti 571.4
FESTINATIO 471.6 Hefiodifenecta 437.b Senum prudentia 655.b.
172.4 & 668.6
præpropera. Callippides 166.4 Tithonifenecta
Senefcofemper ali. 223.4
Quinimium properat
Diu delibera 710.a Phoenice uiuacior 172.b.
386.4 296.4 Moderator nego. 659.d
587.6 Annus eft PRVDENTIA.
693.4
Canisfeftinans 315.b Sic eft ad pugne 471.6 Sibylla uiuacior
Mus'no uni fiditant.832.b
Anteuictoriam 195.6 Ad aras 632.a Facies tua computat annos
་ 427.6 A fronte fimul 644.4
Ante lentem augere ol. Amea Azefiam 440.4 A 711.6
294. b Alter Ianus
520.4 Zopogodognides 627.6 Alterum pedem 35 6.a.
r689.b Virifeni aftaphis 457.b Sapiens diuinat
Aeftatepenula de. 275.b Hercules hofpitatu 7 73.6
572.6 Maturefiasfenex 67.b
Mufcumdemetere 533.b Expecta bos
Malafenium accel. 667. a Non oportet hofpitem fem
Siculus omphacizat387.6 Expecta anusfilium meum perhofpiteeffe 807.4
Premouere uenatu 579.4 te ofcu latu rum . ibid. Sexagenarios de 136. 6
621.4
taa Vitiat lapidem 538. 4. Homo Thales
Odipuerulos 547.b. Hyperbere 489.a
Acetum habet in pectore
porre. 96.d 546.a
700.6 Inter cæfa 349.6
Mors optima rapit 652.b 1
Nonftatimfinis 753.a Queferò conting. 636.a Sapiens non eget. 801.d
Feftina lente 275.6 Myforum altimus 174.6 Infola Sparta 709.4
Citius quàm formice pa Interuallo perit fames,& Fatale uitæ tempus 652.6 in holmo cubabo 455.a
Perendinum uetum 600.d
pauer 832.6 optime perditur 568.b Senex bos non lugetur
46.6.a Tanquã de fpecula 831.b
Dedaleum remigiu 834.b Summis ingredi pedibus 339.a
Viuum cadauer 363.b Amyris infanit
Ανδῥάπαιδιες 700.6 1719.6
Danace 633.b Non pluit,&c. 393.4.0
Antepilosfapis 547.b Pulmo prius ueniffet
Epimen idium corium 736.4
imberbisfenes doces. ibid. 750.6 Lesbius Prylis 632.6
Erginicani 558.4 SALVBRITAS . 710.4
Crotonefalubrior 372.b Idem Accij quod 270.b Timidi mater noflet7 61.b
Vnodieconfenefcere. ibid.
TARDITATIS Cucurbita fanior 515.b. Virofenimaxille 409.a Qui bene conijciet 356.4
ALIIS SAPERE.
& cunctationis. Valere pancratice 461 663.4
Effeta fenecta " Alijs profpiciens
643.b
Nemo nos infequitur Sanior es pifce 739.b Limenfenecte 485.6
Facile cum ualemus 172.b
561.6 Triafaluberrima 735.4 Senefcit bos 563.4 Quarta luna nativ 43.b
Exibμóda 627.6 INSALVBRITAS . IVVENTA.
PRVDENTIA CON=
Plenilunio fiet 149.4 Ιμιάζει 488.6 Iuuenta uiribus pollet juncta uiribus.
Per Harma.
ibid. Quimorinolit Sybari an 642.6 Confilijs fimul,& c, 663.b
Agones 831.6 tetempus 74.6 Iuuenari 698.4
Prudentia
 INDEX . PROVERB.
64 704
62 63 DEOS
61 In tem por e cau ěda 655.b
Lab yri nth us 48 7. b Improbi confilium 534.4 ior um mal a
Prudentia coniun cta uiri Sam 699.
237.4
De gradu deijcere 106.a byci grues 625
bus 643.6 Vola pedis oftende 376.4.
eos habent 271.6
De poffeßione deij. 513.a Dij lan
Imperator bonus & idem · Oetaus genius
60 2.b 416.6 SOLD 50
s .6 686.6
robuftus miles 668.b Peribi finonfec. 731 Ade rit Tem es. gen . 45 .b neg ÍTSIÙMA
Ne c cur rim us, nec remiga NA
INSTAN . S
Adraftia Nemefis 414.b
ALIE A ' RE . SCOT
mu s 79 9.4 139 .4
619.b Ad deorum aures peruenit Nihil ad uerfum 4:
Ante pedes
Neccaput nec ped. 833.b ibid.
In manibus effe 620.4 419.4 Nihil adfides .
. DECRET V M.
ANCEPS ET Nihil ad Bacchum 376.a.
Murus aheneus 483.4 Bos laffus fortius 6.b.
dubíus . 282.4 416.b 75
Domefticus teftis 334.b 749.4
Neceffarium malum 133.6 Eue nit malo malè 640.b Mira de lente INDIAE.
Nullus dies omnino 830.b
Neq; cummalis 478.4 Salis onus unde uenerat, il Quid ad farinas 597.4
IN DEPRE= Alia Menecles
20 4. 4 503.6
Polypi caput 275.4 henfos . lucabijt
Gaudiu dolori iun. 667.4 Neq; cœlu neq; terrã138.b
o ln o 5. 4 Habet & mufca 578.4
Plus aloes Fo li fi cu 12 Quid ad Mercuriu 537.α
244.a
Medius teneris . ibid. Ductus per phratoras
Quid primum aut ulti Ego tibi de allijs 564.6
pula murem 573.b 605.b
mum 321.4 Deci 490.4 Fal ces poftulabam 319.a
In la qu eo s lupus 258 .6 Inuitus Iupiter
Etiam capillus unus um= Extra chorum faltare
ore bouis 574.b
bram habet
+
582.b In area latitas 574.4 Interg 420.b
290.b Ineft formice 391.4 Cere
Ad utruuis paratus 638.b In eafdem anfas Vlt rafepta trafilire 273.6
tus qui patre ca. 8.a.
La queus laqueum 549.4 Stul ra oleas fertur 311.¿
oq ns
Vtr ; nuta fen. 604 .4 Ext
488.a 265.6 Induce
Voles nolete animo 441.4 Laciada Inci ta equum iuxta 738.4
430.6
Nolens uolens 92.6 Hincille lacryme 98.b Nunc dij beati Hau d contra oftium 312.a
Super te hæc omnia705.a
Mala bona. 134.4 Vbi cognitum eft 665.4 Nih il adrě 318.b.664.4
Hæc Helena 98.b Anusfimiaferò 388.4
Vnicafiliaduos 182.4 s ymbos 537.b
o s 808.a Boliti poenam 312.4 Meo cor
Interpueros fenex 709.4 Culle dignu Omi ffa hyp era 567 .b
Vel capra mordet 231.b
Autcucurbite flo. 435.4 Hydrus indolio 672.6 De cur ru dela pfus 338 .a
Tempus omnia reuelat In me hæccudetur 44.6
Aut Plato philoniffat 100. 4
Ob textoris erratu 719.b Memortuo terra I
439.6 366.4 tur .b
Mihi iftic necferi 175
Aut oportet trahere 531.b Cuculus 757.6 Auriculă mordicus 838.4
b Non luct u fed rem e.6 52.b NECTV
METV S EX Quiprio rlæfit 836.
Oportet teftudines 266.b 821 .6 WEATEN
du
ibid. confcientia . Sortem & ufuram perſol= દેřeci
Aut mortuus eft. a
public nihil ad muſi
s orem uere 785.b Ref
Aut quinq;bibes 333.d Fure clam 70.6
cum 804.6
Aefopicus fanguis 420.a
Excubias agere ,aut490.a Lupus aquila fugit440.6 Quam in tragœdia comici
Quocunq; pedes 267.b Lupus ante clam. ibid. Deus ulcifcetur 655.a.b
Flagitio rum turpis 662.b 834.6
a
In triuiofum 65.4 Confcienti mille te.273.b ALIENA CV
VINCVLVM Virum improbum 231.4
Ancipitis confilij 642.b rantis.
infolubile. Male parta malè 204.4
Ancipitis animi 645.0 Bellum Cononi curæ fuerit
tio 484.b
Hafta caduceum 494.a Vulcanium uinculu 458.a Mala prodi 5 4 7 . 6
us Malis ter mala 370.4.
Vtrung; 706.a Herculan nodus 23.b. In alieno choro 319.6
243. 6.39 1.b 560. d
Delphicus gladius 354.a ugn es 643.b
VLTIO MA= Miferam meffem 626.a Ne dep in
Tifdem literis 573.6
173.4
lefacti.. Canisfauiens in la. 703.b Quæfupra nos
Quinocere poteft 656.6 s
560.4 Aedibu in noftris , quæ
Nauis aut galerus 479.a Canis uindictam 194.4 Canis peccatum
Tertium caput 633.a Orna tus ex tuis uirtu. Forti s in aliu mfor. 671.b. praua aut recta 176.a.b
108.b Nefpina quidem uulnera Vtere curru,de afinis nihil
Triceps Mercurtas . ibid.b 618.4
bit bon os laborans
597 .6
Pfecas autros 470.6 Reperit deus nocentem
r ho 463.4
PERPLEXV S. 407.6 Sui cunq; mores 370.4 Stultio Moryc
em AD REM PER
ant nafum 588 .6
Ventus neq; manere 389.b Serò lupiter diph. 266.b Fum ` tinentía.
Semp er uirgi nes furie Vindicta tarda 650.6
Auribus lupum 133.4.
389.b 466.4 Vitada potentu of. 665.b Nunc in regionem 475.₺ ONWATE
Hæret in uado 720.b Mali bibut impro. 484.b Aratro iacularis 434.b. Ipfum oftijlimen 549.4
731.6 Rem acu tetigifti 382.b
Gangamon 768.6 Sus acina dependes 563.b
In aqua hæret 125.6 Placiade 686.b • Dulcepomu 312.b.739 .a Aedibu s in noftris 176.a. b
Ipfi curand um 488.6
Nuncmea in arctum 26.6 Hipparchorum tabule Serò molutdeorum 737.b
In puteo conftri ctus290 .d 493.6 METVS POENAE. Omißis nugis rem 651.a
Perplexus 664.4 Habet 689.b Funiculum fugiunt 70.b Ab unguibus incipe 781.a
Perplexus,animi confter Longeregum manus 51.6 Metus infamie 651.4 Pedem conferre 750.6
1 LACES SENTIS.
nati 639.b Scarabeus aquilam 607.4 Man um de tabu la 85.4
m
Ne Execeftides quidem
Promeri canes 441.6 Abfq; baculo ne. 569.4 Ariete emittit 336.4

417,4 Ciffamis Cous 526.6 Cautus enim met. 699.b Cominus atq; eminus 113.4
Non
 IVXTA LOCOS.
67 68
66
65 816.6
Morfus afpidis 5174 Mutare ueftem
Nonutprior leda 704.4 Omnibus ueftigijs 703.a
Hyftricis feta 711,6 Nefi ad Louis quidem au
Nunquam enimmeos Qui bene conijciet 356.4
lam 829.b
Certumprofpicio 655.4 CAVSA IN
443.6 defenfa. Suftollere manus 807.b
Omniconatu in. 638.b Remacu tetigifti 382.6
Heteromalia caufa494.4 Canere de Telamone
Pugnis & calcibus 505.4 Scopum attingere 260.6 147.6 562.45
s 707.4 Deferta caufa
Tangere hulcus 175.4 Crepitu probabi Lityerf am cantione 572.4
Nede lite pronun. 509.b
Temulentus dor: 604.4 Qualis uir,talis oratio 392.b
Haud impunè uin. 312.b Tragic um tueri
167.ba
Thunniffare 424.4 Tauricum tueri 625.4
pruodi nia 147.b
Iritarecrabrones 38.6 E pelle apparet 573.6
442.6
Defert am uincere, capere, Atrei oculi
Vnguis in hulcere 175.4 Vaneconiecture 655.4
6 accufare.ibid.et 24.0.6 Titanicus afpectus 424 a
Vi lupus ouem 790.4 Protinus apparet 702. Cepas edere 1529.4
Leonem uidere 600.b CARPENTIS
INSIDIAE . Hew
feipf . um Superat us es àgal. 710:4
Buasodonovap 701.6 Mortuos uidens 508.4
8.6
Domeft icum rum Triftisfeytale 30
thefau
Canisad cibum 774.b Mortuus per fomnium 241,6
Cauentisclancularias infi 688,4 calum . 167.b Areopagita
CALVMNIA. Propria uineta ca. 176.a Erinnys ex tragoedia
dias 635,4
712.4
Aúgioinno 7.01.4 Sycophan
ta 357.4 Quò tranfgreffus , & c.
660.4 Nefis patruus mihi 372.4
Inefcarehomines 398.b Theocrines tragicus717.4 NECESSITAS . Frontem exporrigere
Oportet omnib.co. 555.b Albo rete aliena 620.4
219.6
phat e morfus, 412.4 Neceß itas magif tra 783. 4
Tragulaminijcere 461.4 Syco 630.6
Nemo cogendus of. 661.b Magis gaudet
Abträfenna cibum 7.55.b. Argiua calumnia . 562. 312.4 Fatum ineuitabile 658.a Feftiuusfermo 30
656 .6
Intranfennam inducere. Bolitipœna m t le 4 re
di
Cy po en am de be 52 4. 6 Fa tu m im mu ta bi 65 4. Co nt ra he fu pe rc. 58 6 8.
ibid.a
706.4 Fatis adactus 658.4 Sanguine flere 378.4
Pulchrè fallit uul. 747.b Chius
b
Cuniculis oppugna. Pattecione calum. 507.4 Fatis imputandum 637.4 Sarone magis nau. 545.
0. b om ed ea ce ßi ta s 6 SOLICITYDO .
Cr at er liti um 69 Di ne 23 2.
784.6 465.4
Punicismalisomnibus gra Fruftra Herculi 413.b Ingens telum necef. 342.4 Tantali lapis
b Σκύτ
EnUT ηH βλέπε
BRET ι.
A. 312.6
Samij mores 762. Feras,non culpes 83.a
numaliquod 555.b Mens eft in tergo rib. ibid.
ibid. Quodfactum eft 355.4
παλεύτριNα
MARTI 59.0.4 Abydeni. us
C 6
Falfum probru m 817,4 Tranfu er fu m agere 461.6 Anim est in co. 621.
CONIECTVRAE . Simil es uidentur ex 702.4
Hoc muni ce ps aut uicinu s Voca tu s atq; non uocatu s
Leonem ex ungui 241.4 Arctum anulum ne ge.
E 'fimbria textum. ibid. nunciauit 809. 4 34 0.2
A T I O
OBTRECT Ne dij quidem à morteeli l 17.a
Deguftucognofci. ibid. ibid.
& ma le di centia .. berant 653.6 Cor needito.
De fructu arborem. ibid.b 21.4
t Mors omnibus 648.b Inuia nefeces
Defacie noffe 251.4 Mortui nomorden 598.b NVNCIVS
,6
Aethiopem ex uultu dijudi Mortuus no conui . 668.a. Omnia efculenta 472 lætus.
care m
241.b Cu lar luc uis tar i 66 .4 Lepori efurient i 600 .d
.4 Haud annunci as 504.d
Caudadeuulpe. ibid.a Iugulare mortuos. ibid. Viro efurientine 588
Adactum iufiurandum Prouolu itur ad miluum
Ex fronteperfpicuu 363.6 Non impeta lingua 350.b 594.a
535.6
Ex habitu bonu ui. 652.4 Tuis te pingam coloribus
10 8. 6 Volentem bouem 689.b Quidtibi Apollo 448.4
la
Exftipu cognofci tur
Vulcanus tibi uat. 399.a
263.6 Sphæram interfe 520.6 Nemo cogedus am. 640.b 446.6
Officium ne colloc.664.b Siren amicum
E'culmofpicam 99.4. Infixò aculeo 23.4 MINANTIS .
701.6 Vulgusfufpicax 661.6 Neceßitas molefta 809.b
Aeacidine mine 831.6
E'catudignofcitur 7036 Pellem caninam 380.6 Vadimonium deferere 1
Ferrum & flamma 821.4
Effeminatorum etiam ora Vitilitigator 409.b 815.4
Sontica caufa 824.4 Igniferroq; minari 793.a
tioeffeminata 465.6 Zoili 387.4
TRISTICIA, Et meum telum 73.6
Archilochum teris 670.b r a
Stellisfignare 142.4 .
Dente Theonino 321.4. Lætícia. Si tibi mac h a eft 466.a
585.d g a
eu d ó n u 565.6
Obelo notdre
142.4 Carpet citius 329.4 Irrifibilis lapis 396.6 Y l u rium hriorum
C o m p t
Vnushomo nonfacit ciuis Genuino mordere 321.6 Sinapiuictitat 755.6
UpwJan 160.b.185.4 Animus habitat inau. 272.6
tatem 207.6 Ollam alere 596.4
752.6
Multishirundinibus opus. Dentata charta 604.6 ar re 314.6
ibid. Hipponacteum præconium In antro Trophonij 203.a Calc tolle
ui paratu ad re.s
Exunoomnia 72.4 321.6 Harmodij cantile. 494.4 Q
685.4 644.6
Domiconiecturam 265.4 Archilochi patria. ibid. Argiuos uides
Primafacie Etiam in deorum 689.b Admeti nania 410.4 Nemihi uacuam 716.4
251.4 IA ,
Archilo chia edicta 321.b Arctum annulum ne geftar VE HE ME NT
Cribrodiumare 257.4
to 17.4 languor.
Signum bonum aut 550.b Plauftra conuicijs 202.6
Vnahirundo nofa.207. Nauesonufte con. 224.b Corne edito, ibid.b Oeftro percitus 454.b
X Nott
Y

PROVER B.
INDEX
71 72
69 70 Fluctus mutus 787.6 59
288.4 Refutantis laudem 635.a
Multas amicitias.
No contis aut ram. 772.4 778.b Iracundior Adria 774.4
630.4 Abijt taurus 34. Μπασόβαι
Πυρριχίζειμ vbi amici,ibiopes 86.b Haudquaquam dif. 297.b Demißis auriculis 775.6
Martem tueri 562.b. 111.4
Vfq; ad aras ami. 524.a Cura effequod au. 699.b Morderefrenum
630.d Amicorum est mo. 641.4 Herculanafcabies 368.b Morderelabrum 629.4
Pyrrichenoculis 629.b Tacitèftomachari 659.4 80
Animo ægrotati me.521.4 Ficum cupit 333.b
Vehemeter cupien. 642.4 INVIDI A,
Aupibanis &pws 702.6 Defera comedifti 419.b
Manum haberefub 483.6 æmulatio.
‫ܕܪ ܝ‬ In are meo eft 195.4 Demulcere caput 507.b
AMOR . Cognatio mouet inuidiam .
Syncretismus 25.a Blandius alloqui 640.4
Caunius amor 529.b Cauda blandiri 800.b
Conciliant homines.ibid.b . 690.d
Liberoru amantior450.4 Præftat habere Efurietine occurras 825.b
298.6 721.4 - 6
Iniuriafoluit amorem Benignior pellace 704.a Inuidus uicini oculus
Cum amico non cer. 663.a
788.4 222.6 505.6.794.6
Queruli in amicitia 718.a Lethale mulfum 36
Manfum ex ore 839.b
όγ ο Figulus figulo 58.4
553.6 Χρ υσ ολ 26 6.4 ara :
Medullitus 430.4 Amicus lingua
& inuid. 505.6
Felicitas multos habet ami Io Pe an 369.4 Inimicus
Omnes intus 825.b
Pol ycr ate s mat rem 43 6. b. Vni cum arb uftum 313.4
790.4 Cos 578.a
Vt lupus ouem e et it b Vna dom us non alit duos
Oculis ferre,infinu, in ca Ipf fem can 40 0.
VtPhrygius amauit 828.b Magis ipfe Phryx 449.b canes. ibid.b
Ceftum habet Ve. 528.4 pite 795.4.852.4 Zoili 387.a
Pulchrè dixti 266.4
ium multi cog. 518.4
Exafpectu nafcitur 72.6 Felic ide s 73 0. 4 Edentu lus uefcen. 502.4
Climac
Adamantis tenere 637.a Menfa communis 156.a
Gloffo gaf tor es 759.b Expert es inuiden tia 73.4
Paruus femper tuus 432.4 Panisfractio . ibid. 666.4
Con fef fus o
in talari 835 .b Lactant iæ comes
Adfelici us latus infle ctere
Aurea compedes 368.6 426.6 alos
83.b Clemens lanifta. ibid. Turpefilere
Muficam docet amor
Optat ephipp ia 173.6 zzzub
746.6 Nauigare cumfelicibus Ex cohorte prætoris
Fertili or feges eft. ibid
84.6 829.d
Capite geftare 775.8
Tempus arguit amicu.ibid . Gallonius 808.4 Præftat inuidiofum 738.4
Quinon zelat 779.6 DIFFIDENTIA.
IN DELICIIS ,
E' Creta raptus 739.6 Nerebus profperis mihi
ibid.4 Porcellus Acarnanius Paup diuiti dãs petit 89.4
Tyngetrahor 761.6 uenias. "
Mali uiri munera inutilia.
AMICITIA. Feruet olla , uiuit amicit. 351.a
Mus albus 427.6 ibid.
Amicus non cogendus 133.4
Exfinu illius 812.b Melitæus catulus 556.4. Nec Fidei credendu 147.a
640.b
0733.6 Rarafides 553.6
Amicus fidus 662.8 χρήσει και μτήσει 835.4 acap
ODIVM. Simulda accipe
Amicitiaftabilium 355.6 Ipfis Chijs 803.6
Odium agrefte 301.4 447.4
Ama tanquãofurus 299.a Vultu fæpe læditur 808.4
Odium Vatinianum 331.a Neminifidas 284.6. MON
Amantium iræ 518.6 Sal & menfa 817.a
Odium nouercale . ibid. 285.a
Amicimores noueris,non Philotefius crater 786.4
oderis 403.4 Oderint dum me. 100.b. Fiducia pecunias 553.6
Salute tenus amici 554.4
wokupinia 598.a 473. Confringere teffera 265.4
Nouos parans ami. 557.a
Amicus certus in re incerta Odit cane peius 473.b Non perfuaferis, etiamfi
Nopotes Tethidem 552.6
cernitur 662.b Empedoclis fimultas, perfuaferis 436.6 G
Vnus deus & plu. 573.6
Ollæ amicitia 133.4 418.6 Ne Mercur. quidem credes
Neq; nullifis ami. 598.a
δσπονδιος πόλεμο 5576 rem 776.4
Necuiuis dexteram inijcias Viri infortunati procul
17.4 amici 460.4 Archidamicu bellu 550.4 Caca dies,oculata 215.a.
Magic
Plures adorantfol. 548.a Cui ifta arrident 627.b 419.4
Nemofibi nafcitur 773.4
Amicorum communia oz Adfelicem parietem defle Neuia quideeadem 318.6 Oculate manus 215.4
20
mnia Яere 83.b Fratrum inter feire 65.b Pluris oculatus teftis unus
7.6.15.a
De manu in manu447.4. Nude Gratie 435.b Ira omnium tardißimèfe quàm auriti dece 418.6
Sapientes tyranni 592.6 nefcit 183.b Quotferuos habet 339.b
749.4
Amicitia æqualitas 15.b Amicitias immor. 748.4 Cui placet obliuifcitur , cui Hoftium munera non 88.b
Amicus amico 84.6 ADVLATIO . dolet meminit 184.4 Homo homini lupus 42.4
Amicus magis neceffarius Mercenarium præconium Ate, Lite. ibid. Etiamfi Cato dicat 754.4
quàm ignis 326.4 813.6 Er Scellijfilium abominor Lydus oftiu claufit 424.6
Naera & Charmione Saluete equorum filia 803.4 Tuam ipfius terra 727.6
800.4 FRAVS AB
597.6 Non magis q caně 834.6
amico.
Quicircafalem acfa. 25.6 Verbis coquinarijs 804.b Vtlupus ouem 790.4
Salem er menfam nepras Αἰκάλλειν 690.b Principumfauor 657.4 Rúndw περιέλκειν
Κύκλῳ nopiidnap 782.b
tereas 25.6.15 6.α Θωπόνειμ . ibid. IR A. Vallus uitě 314.4.402.d
Intepeftiua beneuol.199.b Xagıyawrlev 591.6 Lucernam accendere pof Canis mendico 711.6
In oftio formofus 605.6 fis 829.4 DILIGENTIAE.
Præftat habere acer.721.4
Nonfunt amici qui 353.4 Pithon formofus 591.b Infermento iacere 491.b Adamußim 150.6
Thynni
 LOCO S.
IVX TA
75 76
74 400.4 Leoninafocietas 206.d.
73 Trutina iuftius
578.b Velut umbrafequi 625.b
Thynni more Iufticia oculus 686;b 387.6
591.4 Ne altero quidem pede Atticus aduena 299.6
JuxtaMelam 687.4
264.4 Iufticia iuftior
150.b Centaurice 526.4
Adunguem Mars rex 685.b
151.4 Saxum uolutum no 572.4
ἐξονυχίζει 438.6 Mars rex 685.6
Multis ictibus deijcitur Bocchyris
ibid. 416.6
Refingere. Eadem pefare truti.130.4 . Rus ciuitas
ibid. 230.6
Recoquere, 400.4 Hofpes indigenam 574.6
Exercitatio potest omnia
Adlibellamdebere 809.4 Αγεωμέτρητο 554.6
320.6 Rhamnufius 586.6
Funiculuadlapide 805.b ufquam fortiaris,com
Negenu quideflect.291.b Prienenfis iufticia 594.4 Pri
Factum tranfactum 826.4 mun ia.deu. 593.4
INDILIGEN= Recta ingredi uiam 579.6
Pleno gradu 840.b
tiæ. Dum clauum rectu 506.4 Non mouenda mo. 171.4
Somnumnon uidit 833.6.
Adamußim ap. 392.4 Inantrum haud le. 573.6
Pluteum cedere 606.b Princeps indiligens 665.b
Si quis iuxta ciuitatem Ne moue to line am 254. 4 Abftinenda uis 665.4
Demorfos unguesfa . ibid. s 4 23.6
691.b Ex æquo partire 710.b Cefcon habita 2
αναπεμπάζειμ 629.4 u c Cyc lop ica uit a 268 .d
Mal ianitor 707. 6 Aequa litas haud 712. 4
Inquadrum redi. 255.b. 518.6
439.b Que non pofuifti 566, a Cyrnia terra
Phani oftium ་
850.6 Martis campus 434.4
lium 4. A liminefalutare 251 .6 A facris abftinede 653.4
In nocteconfi 281. in caput precipitare
Vt canis è Nilo 250.b Nemo quenquã ire 581.b
3.317.6 ci 489. a.b 557.4
nfennam im . 509.a Zaleu lex
vltrò citrogs 101.4 Per tra INCVLPATVS .
ula,per cali. 96.b Heciu ftici a 664.4 >
Ruminare nego. 629.a Per neb " Ratio quidem app. 808.b
Mor ien du priufqua807.b Dat ueniam coruis 589.4
Fixisoculis intueri470.6 Aurum igni explor.391.4.
Γοργὸν βλέπειν 562.4 Perfatyra
m 787.6 Quod alijs uitio uertas ,
ipfe nefecer. 651.6 694.4
Summo pede 814.4
Inoccipitio oculos gerit Puri or clauo 383.4
In tranfcurfu 737.b Vrbanus nihileq. 559.4
510.6.551.6 INIV STIC IA . A puro pura deflu. 535.6
Vnum ad unum 317.6 Summis labijs degu.251.b.
Stateram ne'tranfgrediaris Auru igni pbat ur 694. 4.
Incudireddere 151.4 264.6
16.4 Auru Colophoniu 532.d
Rurisfons 419.b Summis narib . olfa.267.a
m um 552.b Ne Momus quide id146,6
Ithorus 687.b Extremis digitis 252.4 Malu lucr TEMERITAS .
Caputfcabere 606.4 Primoribus labijs 251.b Fabarum arrofor 766.6 Exitijnulla ratio 784.b
RIGOR.
Ariftophanis et Cle. 201.b Molli brachio 113.4
fueris ad iu.787.b
Sum mu fumma 259.6. Ne pre.
ius ,
Olet lucernam . ibid. Sufpenfa manu 725.4
260.d Oportetremuimpe. 72.4
Nounamanucap.749.4 Copreßis manibus 287.b
ngrapha agere787.b Quam quifq; norit 158.4 .
Metiri digitis 758.4 Pulmo pri ueniffet750.b Exfy
Ad libellam debere 809.a. 328.a.6
SOMNOLEN=
Homini diligenti 751.6 Con are medoce 586.6
tía. Cenforia uirgula 143.4.
Arator nifi incur. 758.4 No n fuf cip ien dum 641.6
795.6
Non nauiges not. 715.b Endymionis fom. 248.4 Illotis manibus 246.4
Vltra Epim enid em . ibid. Obto rto collo 2-87.4
Somhusabfitaboc.452.a Andabate 370.6
Olitorem odi,qui radici
Neq;quantu lufci. 470.d Salem uehens dor. 204.4 618.b Aed ili tat em ger it 502.d
cip. 442.b tus,& c.
s

Succifiua opera 287.4 No decetprin par it 752.b

Ad uiuum refecare 365.b Infcitia cofid.
e

OCCVPATIO ,
6

Vel acum inueniffes 620.4 lce atu s 5.4

et

nca inm .76

550.6 Nei
b0

ocium . Radit ufq; ad cu.

7

Grueslapidem deg. 601.b DO R.

a

A PV
6h

VST
a

VIS INI .
Frons occipitio 56.6 Necad aures quidě 336.b nda
INÁTIαION 557.b Apud menfam uerecu
r

eis naνT
tu

Nullu ociumferuis 344.a

el

Arripe negocij rinemine opor. 838.4

tFas

ibid.
mul

Mihicure Pudor in oculis 298.4.6

Mihiifta cure 669.b Vincula Tyrrhena 710.4 Ne quis malus ingreditor
Pudebat recufare 520.6
Experpendiculo 772.4 Cum licetfugere 574.4 554.6
Chor das non moue ndas Pudor metus 648.4
IVSTICIA.
Folia cadunt,poft cadent Verecundia inu. 426.a.b
arbores 79.4 Aequa lance 130.4.263.b mouere 171.4
Tinctura Sardon. 462.b
Ferro diuidere 162.4
Tranfuerfum ungue 128.6 400.4
Ius in manibus. ibid. Tinctura Cyzicena 669.4
Digitum tranfuerfum,ibid. Rhadamanthi iudicium
Punto nodifcedere 129.4 468.4 Adfaga 793.4 Vbitimor,ibi pudor 70.4
817.b IMPVDENTIA.
lis trahere
ASSID VITAS. Orphica uita 791.6 Capil 7.67.4
Minutula pluuia 79.4 Rectam inftas uiam 831.4 Cyclopum more 798.4 Manci pera
287.4 Fac iem perf rica re 219.4
Aßidua ftillafaxu 546.a Virtusfimplex 792.b Obtorto colla 513,4
um dere 822.b Dea impud entia
Bisfeptem plagis 405.a Partitio,no præfo. 596.4 Ocul exclu
Prophanifores 554.6. Nudo capite 570.4
Dicendo dicere di. 162.b Iufticia infe uirtutem com Atticus afpectus 242.a
Latum unguem 570.6
128.6 plectitur om. 355.4 Lingua non redarg. 788.b
Notte dieq -322.4 Leonis catulum ne 19.b.
112.6 Homines frugi PVDICITIA .
35 6.4 .
Taurum tollit, quiuitulum Exigua res eft ipfa iufticia
Lex in manibus 782.4 Hippolytum imita . 6014
65.6 297.6 3-1 Я 3 Mela
 PROVER B.
INDEX 80
79 VITAS.
78 ELABENDI.
77 Ne bolus quid em 584.4 SIL
bet 802.4
Melanione caftior481.a.b 44ib Εκποδικίσαι · $80.4 Homeri
Operi incipientifau. ibid. Pinu s in more m
IMPVDICITIA . Enλivica 583.4
Totumfubuertere 505.b 65
Veftigium ponere 825.4 584.4
Ofcèloqui 737.6 Perdere naulum 589.b Caffes rodere
Cum paruula eft,bo. 43
Onobatis 764.4 715.b Omnes laqueos effu .
Cum canefimul
ORIGINIS . 556.6
749.a
Fuimus Troes 244.6
Primum Aegina 396.b
Extardigradis afi. 453.4 Qui iureperierunt 668.a Reperire rimam 534.4
Primum Mars infilijslauz VS.
Exquercubus nati 228.b Omitte uatem 473.a EX SES E.
datus 594.4 079
Nunquam exmalo 163.4 SVBIVM EXI Domihabet 265.4
PROFICIEN 79

vatıltın..1584
E'fquilla non nafcitur. tium . Domefticum malu 655.6
tium in melius .
ibid. 360.4 79
Occifionis ala 527.6 Nihilpaffus graue 597.6
Exminimis initijs 637.b Ab afinis ad boues 188.b
Muris interitus 520.4 Emeremalo quàm rog.
Exiguum malum 397.a Diues factus defijt 233.4.
Muris in morem 588.6 85.6
Bonae leges exma. 267.a 451.6 DOMI VIVERE. fe
Satis quercus 107.b Eadem tibi Pythia
Initium belli 491.a.b Teftudo intra tegumen tus WELTA
Delia 422.6
Hincbelli initium 581.6 Non enim fpina 476.a
TOTVM VT NI ta 551.6
Effugi malum ,inue. 501.6

22-1
Pifcisprimum à ca. 712.d Οἰκυρία . ibid
Iuxtacubitum profe. hil reliqui.
Ab impijs egreffa 239.4 Domimanendum 653.4.
696.4 Omnia chnaumata 471.6
Mali corui malum 163.4.
Cum puluifculo 460.6 Domus amica do. 551.6
239.4.b Meliores nancifci 430.a
Vnàcum ipfis 411.6 Domus optima 665.6
Author omnium 650.a Melius nobis 516.4 FOEMIN AE.
Exbono in bonum 603.b vnà cum templis 739.a
Extua officina 420.6 na nihilpeſt. 662.b
E'circulo 846.b Fuit Mandroni 751.6 Ruta cafa 730.b Fœmi

]
Hodie nullus,cras 698.b Cum ramento 840.b Ignis,mare, mulier 319.4
Generofioris arb.. 99.a
Et prædam & præ. 819.b Sublata lucerna 572.6
Magnorufluminum . ibid. I modò,uenare 598.6
PROPRII COM Meandri 826.4 Malè coniugati 658.6
Hincille lacryme 98.b
modi ftudium. Principium,medium ,finis Mulieri ne credas 482.6 darren.
NOBILITAS,
24.4.791.4 Nec mulieri,nec 739.4
obfcuritas . Tunica pallio prop. 103.b
289.4 OBLIVIO . Mulierum exitia 482.6
Virtus gloria parit 802.4 Intus canere
duvugia 181.b.306.b Mulieris oculus 570.4
Quanta uix cœlo c. 792.6 Afpendius citharoedus.
Auis ex quibus ibid. Hac non egreditur uerbum Mulier pudica ne 652.b
801.b
181.6 Quinon litigat 705.6
Cymbalum mundi 830.a Nequicquamfapit 158.b
Tanquam Chalcidica
διακωδωνίζεις 821.4 Adfuum quenq; quæftum, Vino infcribere mulieris
iufiurandum 182.4 489.b
Dominobilis 813.4 equum eft effe call.
82.4
E ' domo in domum 802.b 620.4 Obliuionis campus472.6 Theffala mulier
Υπεψωνισμένη 717.6
Fumofe imagines 816.b Decorateipfum 702.d Proprij nominis obli.
361.6 ABQVANI=
In ore,in oculis 795.4 Anguillam captare 603.b
Malorum obliuio 637.b mitas.
Iouisgermen 830.6 Vna lauabor 441.6
Manum admouere 716.b Nemalorum memi. 306.b Inremala 570.4
Generofior Codro 450.b
Generofior Sparta 456.a Vndecunq; lucrum 657.b Odi memorem com. 81.b Magiftratugerens 442.a

H#GT
Subdititius es Exlibro gubernat 779.b Iactare iugum 631.b
717.b Genufura propius 104.4 TSSET
Nepatris quidem 508.b Omnesfibi melius. ibid. Viuorum oportet 66.a Adfinem ubiperuen. 18.b
SOLITVDO . DICES
Terræfilius 228.a.b &Ꮼb Ventis tradere 566.6
Olle ueftigium in cinere Nemufca quidem 303.4.b
,
Matris ut capra 481.6 Sibi quifq; amicus eft.
ibid.b 19.a Nullum animal. ibid.a
Lychnobij 732.6
DEGENERAN Simonidis cătilene 465.b Imis ceris eradere 722.4 Scytharumfolitudo 592.4
tium in peius. Bibere mandragoram IGNORATIO ,
Mihiipfi balneum 262.b
Seipfum uincere 67.b 754.6 Alio cœlo natus 75.6
Sibicanere 289.4.590.b
MEMORIA. Iuxta cum ignariß. 818.b
O'dom' antiqua,q 785.b Aftutior coccyce 714.6
Iucunda malorum præteri Nullius coloris 819.b
Ab equis ad afinos 188.b Opta uicino ut habeat,ma
Mandrabulimore 67.4 torum memoria 809.b In alio mundo 75.4
gis autem olle 578.4
Heroumfilijnoxe 163.a Veniat hofpes 433.6 Stimulisfodere 769.a In alienoforo 330.4
Haud canit patern. 494.a Suam quifq; homo 692.a Fodere latus. ibid. Intua ipfius harena
Filius degenerans 647.a Mercator est 687.a Cubito tangere. ibid. 601.41
Ignarium dare. ibid. Albus an aterfis 181.4
Quis parětem lau. 469.b Ciuitates ludimus 526.6
Acefias medicatus 419.b LVCRVM EX Iucundi acti labo. 343.a Non nouit natos. ibid.
Taurum tollet, qui 65.6 fcelere. Quedolent , ea mo. Ne pictum quidem no.
Vtnuncfunt hom. 641.6 Vfurænautice 814.a.b 694.4 754.6
Eamus Athenas 764.b Tributis potiora 462.4 Vbi quis dolet,ibi 317.b Prorfus ignotus 650.0
INITIVM LAVA INTERNICIO. Aurem uellere 191.6 Nomine tantùm not.
datum . Funditus,radicitus 795.a Tanquam meum nomen 251.d
In hoc calciame. pedem ha Ne ignifer quidem 260.4 382.4.6 Latè uiuens 487.6
NOVI
 IVXTA ĹO CO S.

82 83 84
81 Aliam ætatem alia 651.4
Quiperfefufficit 666.6
NOVITAS. Iouem lapidem iu. 412.6
Avedage 533.4 Capra ad festum 669.4
Rhadamathi iufiu. 468.d
In folleofferre 811.4.b 659.6
Multe manus onus 361.4 Munus exiguum
Nouitas grata , Homericus Viri iureiurando 552.4 Audi chelidonem 708.4
Reopitulandum 647.6
uerfus pe 652.4 Iouis fuffragium , 400.b Oleum & falem 596.b
Chordeuice 5.57.4
Alindgenusremi 430.b Amphictyonu con. 582.4 592.d 4 louis tergus 708.6
Viuusfueris 592.
Gratanouitas 652.d Pollicentis fe prom. 635.4
Papyrifructus 529.b Nihil homini amico 697.4
Qgimod equitu? 448 :6 Dictum acfactum 47.4.6. 109.4.
Copijs noftris 158.b
158.6 Domi Milefia
NOTVS. 604.4
Meis aufpicijs 823.4 308.d
Hociä etuatesfciut799.b Mineru efuffragiu 568.6
Porrigere manus 807.a Phallus deo 555.4
Inore,inoculis 795.4 Verior a his quæ apud Sa
Sine canibus & retibus + Sacra ,hæcnon ali 381.b
gram 237.6
Rumor publicus 797.4. 803.d 2016 stra SERVIRE TËM,
Domeftice notus ‫ کر‬251.b Oculis magis ha. Sideus uoluerit 658.b porí.
Intus & incute. ibid. Domesticus testis 334.b 46.4
Venereum iufiurandum Pecu.abfq; pecul. 67.0.4.b Seruireſcene
Principes interfe 6584 Summa ui defendere 638.b Vtiforo . ibid.b
OGGV LT A , 382.4
Tanquam heros in cl. Aut bibat , aut abeat
204.6 Dig nus quicum in tenebris
Plutus 264.6
em ic. 213.a 440.4
Fauere linguisum 580.4
Terra defoff 563.4 Demanu in manu 447,4 INTEMPESTI Gladiator in harena 167.4

Occulte mufices ua & inepta. Polypimentem ob. 46.6

70.4. Manu longa feu breui
Saturnalia nonfemper erut Spartam nactus. 383.6
1240.6 761.4 Omnium horarum 102.4
PERFIDIA. 70.6
Quiapud inferos 470.4 Sub manu nafci 46,6
Verbis conceptis peierare Hercules poncropig
Nififiquauidit 314.6 Aut abi,aut exuere 789.b.
397.4 831.6 716
Attici Eleufinia DEPRECANTIS ,
In tenebrisfaltare 241.6 Ogatav 799.b Ibyci equus, 784.4
abominantis.
Superauit dolu Troianum In crastinum feria. ibid.b
Monftrum alere 383.4
Stircucurren . 723.4 819.4 Simularecupreffum 1316 Defpuere malum 835.4
Intempeftiua bene. 199.b Vates fecumauferat omen
Summisingre dipe. 719. b Græc afide 214.4
ibid. Inlente unguentum 120.ds 160827.695
In durem dicere 93.4 Punica fides. .B
579. 6 Alter afcabit, alter aferit 187.4 J In capras fylueftres 53 4.8
Oftium obdite
ibidem. Aeftatepenulam 275.b Beon malus pifcis 781.4
Infimpulo 325.6
Menfe Maio nub. 109.b Si quid mali,in Pyr. 522.4
In angulo 755.4 Mayadijap 215.4
Metam belli tepore 307.a Procul ab auribus 535.b
Admoto capite 735.6 Ex eodem ore cali"dum &
Rofam quæ præ. 415.6 Abhorrentis ac de. 664.a
Vritabfq; torre 725.6 frigidum effl0are 214.6 290.6
30 Foras Cares , non amplius Dulcis cubitus
VICES OF Magadari 770.4 en ti s
70.6 Reij ci culp am 663.b
ficij. Altera manu fert aquam anthift.
233.6 Terr mihi priu dehifcat
a s
EYRENTIS Huopa 686.4 . 7366 Anus hirciffans
Anus bacchatur. ibid. 512.4
Ordinem deferere 431.4 Alteramanufert lapidem EXECRANDI
Feli crocoton 71.6
Penfum perfoluere 96.4. 214.4
In ultimas terras 827.6
Contribulis factus 709.6 CONSILIVM . Apage hofpitem 412.4
Quid de pufillis 559.b Tragica execrationes
FIDES GRA Nihil eft miferius 824.a
Tragoedias in nu. 461.b 197.4
uitas. Res facra cofilium 293.a
Annofam arborem 118.a Diris agere. ibid.b
Folium Sibylle 206.6 Suadeo quod ipfe 658.6
O Neunquãuiri fenis 440.a Deuotionis templum 73.4
Ex tripode dicta 10. b. CVM AVXILI ,
Infenelibidinofum 636.b Oedipi imprecatio 197.4
206.6 citra auxilium.
Moleftum fapiente 480.b Phocenfium execra . 169.4
Bonusmagnusq; 162.b Fratee r uiro adfit 207.4
Sin Malum eft bonum 713.4 Adiurantis fact. 635.6
Prifciscredend um 825.b ope diuin a 654.4 Inomnifabula Dadali exe
um
Suffragi optimu 809.b Ne glad ium tollat 394.b In pace leonės 756.b
9.4 cratio 492.4
a
Mir de lent e 74
Semper aliquem uirum ma Non abfq; Thefeo 134.4. 569.6
TEMPESTI VA . Αποφράς
• gnum 829.6 158.6 COMINANDI
Oraculum 206.b Duobus pariter 509.6 Hyberno puluere, uerno lu
818.4
Ex adyto. 6.b to 823.b Situ proreta
ibid. Nihilprofuerit bul.70 606.6
Iniuratocredere 213.b Tradunt operas 208.6 Herniofi in capum 803.a .‫ ד‬Benefit
Cum mufis 605.4
Oratiomagnifica, fed fide Alieno auxilio po . 639.a Alia aftate, alia hyeme
carens 718.b Alienoferoxpræ. 638.4 200.4 Adfint dij beati 535.4
ibid. Mercurio dextro 776.4
Recto pectore 771.6 Titanas imploras 344.6 Kaugos deus.
2014 In morbo confumat 7.69.4
Legatusnon ceditur,neque Ancora domus. 92.6 Occafio dea 178.6
uiolatur Intuum ipfius
778.4 Columenfamilie. ibid.d Nuncleguminum 430.b BENE FI
619.b
Exlouistabulis 213.b Nostro Marte 158.b Bata tum hyeme
Atticus teftis. 563.b corruptum .
ibid. Sinecortice 217.4 Cum ceffat Boreas Perdidisti uinum infufa an
Atticafides. Vnus uir,nullus 138.4 Nofcetempus 200.4
ibid. qua
4
 INDEX PRO VER B.
88
86 87
85 Ne temerè Abydum 207.b Et poft malaſegetě 734.6
331.6 240.6 SECVNDA EX 182
qua Ad Scolon ne pro. 376.4
Capra Scyria 258.b Sub alien.arb.fruct. 780.b
Caue Thoracem 375.6 perientiæ.
Panis lapidofus 734.b Citra arationem 148.a
Pofteriorib.meliora 90.b 650
vltrò deusfuppe. 458.b Aegeum nauigat 508.b
RIS VS. Ne in neruum erum . 413.b Pofteriores cogit.m. 90.b. S
INCITARE .
Jonice choree 145.6. 91.4 And none
Alas addere A bisfeptem undis 536.a
804.a
146.4 Cithara incitat ad bellum Ne puero gladium 388.b Danda uenia lapfo 667.4 18
Ionice. ibid. Deftitutus uentis remos ad T
Gladiu acutum auer. 19.b WEN V
Intralabia rifit 826.6 786.6 hibe 756.6
Claßicum canere 591.6 Per enfes,per ign. 350.4 ..
Rifus Ionicus 145.b IMPERITIA.
769.4 Nocertat.de olea 494.a
Rifus Megaricus 146.d Stimulis fodere
Maleam legens 373.b Dulce bellüinexp. 673.4
Rifus Chius. ibid. Cubitoftantem tang. ibid.
Per haste cufpidem 503.6 Pedum uifa eft uia587.4
Fodere latus. ibid.
Rifus Sardonius 415.b. Operarij 846.4
Aurem uellere 191.b Lepus pro carnib , 302.a.b
574.6 Vocales. ibid.
Exorelupi 438.4
Cur ceffatum est 735.6 CONATVS .
1 Aiacis rifus 194.4 Certamen non acci. 555.a
Frigid a aquamfuf. 265.b
Αγγειόγελως 702.b Omnibus neruis 111.b.
Modis omnibus incitare Corpore effugere 329.b
Rifus nerufi us 415.b ‫م‬
In periculofo negocio non 656.a
646.6 Autterra aut mari 822.b
Stultior Melitide 736.4 648.6
747.4 eft d.
Emori rifu 698.b Feripuer Commouere facra 814.a
O Ignari um dare 769.4 Ingens difcrimen 644.4.
DERISI . Cominus & eminus 113.4
DISCRIMINIS . & 656.a
Omnia præclar.dic.805.b ALIENO PE=
492.6 Manibus pedibusq;,& Ner
Rhinocerotis nafus 213.4 Apio est opus riculo . uis omnib. 111.4.429 .
MunTréijay. ibid. Sub cultro liquit 492.b 4.656.a ALTL
446.b Coctum ab alio edere117.b
E' fublimi me derides 72.b Susfubfuftem Omněuocemittere 769.b AEM 6
709.4 De alieno ludis corio
Εσκιμαλίχθαι 558.b In Pythij templo
389.6 Omni teloru genere 113.4 S
Vtinam domifim 458.6
Nafofufpendere 213.4 Pro mea uirili 645.6 SIPID
Fuge procul à uiro 105.b. Non est meu negoc. 480.4
Posticafanna 697.b 111.b
Alienam metis mef. 117.a Remis uelisq;
In eo ipfo ftas lapi. 491.b 569.a
Innocuus aliu afpi. 474.b Ancoras tollere -409.4
Loripedem rectus 525.b Fuga tutior 662.b
EXPERIENTIA Omnipedeftádum 507.a
IMPOSTVRÆ. Postfolia cadunt 457.6
itatio Omni uoce 756.4
Dare uerba at
140.4 Nunc conting ' 475.a.b feu pericl
696.4 nís. Toto pectore 113.4
Addere manum. ibid. De tuo capite

7
703.b InCare u
pericul 8.b.15 7.4 Cum hasta , cum fcuto
Osfublimere 139.b E' canis podice
Afcifce ad extre. 598.b In doliofigulariam artedi 457.4
Obtrudere palpum 596.b
Ineadem es naui 283.b fcere 157.b Omni certam.ge. 662.4
Fucum facere 140.b
249.a In harenam deſcendere Surfum ac deorfum 101.4
Circunt ondere co. ibid.a Depilo pendet
Rem nouamaggre. 667.b
Noua hirundo 170.b Periculum prore 431.b 250.6
Interfacru faxum 26.b Primas iactare hastas Summi s uti uelis 338.6
Perfonam mauult quamfa
845.6 In magnis & uol. 454.4
ciem 140.6 A frontepræcipitium ,à ter bis facra pro . 110.b
golupi
574.4 Velitar .i ibid. Mifce
In laqueũinducere 256.d ibid.
Ma r e coelo mifc.
Obolum reperit Parnotes Flamafumo eft pro. 131.b Quanta mus apud 353.b 112,6

-?
r
Ter ma a r i q;
433.6 Tua res agiturtunc 602.a Omnem mouere lapidem us
Perignem 11 3. b Frustrat conatus 639.d
Ephefie litera 453.6 incedis 671.b
In neruum ire 400.b Pedem conferre 750.b PERTINACIA.
FORTVNATA
ftultitia. Nocuit & nocebit 644.4 Omnem rudentem mouere Auricula mordicus 838.a
Alios tragados prouocat
K.

Athenienfium incon. 148. Inter malleum & incudem 113.b

26.b Refp.uirum docet 723.b 815.4
6.217.b (218.4
Dormientis rete 148.b. In acie nouaculæ. ibid. Omněiacere aleam 114.4 Oſtrei in morem 799.4
Mordicus tenere 112.6
In nihilfapiendo 492.a Resest in cardine 27.a Aut terfex,aut tr.
353.a
Malum uas non 712.a E`naſſa eſcapetere 738.b Rex aut afinus 584.b Toto corpore,omnibus un
ibid.
PIT

CITRA LA/ Ruta opus est 727.b Vela uentis permit. 114.b guiculis.
borem , Gladiatorio animo 99.b
Longa regum manus 51.6 Deofortunæq; co. 646.a
*
»

ànoviti 147.b Fortiorem te uita 569.4 Res ad triarios red. 27.b Nifi crura fracta fuerint
avidsonti, ibid. Ne uni naui 725.b Sacram ancoramfol. 28.b 757.4
INCERTVS B
avarmati. ibid. Vndarum in ulnis 767.a Mouebo talum. ibid.
Citrafementem 148.4 uentus.
Filum contentionis 556.b Semper tibi pendeat hamus
Dormienti dij conficient. Οιγλυκα 767.6 243.6 Mars communis 198.d. Ø
ibid.b Caluus quumfis 776.b Fabrifabriliatract. 157.b 782.4
Dormientis rete trahit. ibi= Ouem lupo comm. 110.a Afinusfedet 584.b Inter os & offam 127.4
dem, 218.a Obijcere canibus 475.a Rexfum. ibid. 224.b Multa cadunt inter calicem
Citrapuluerem 147.6. Ne in Meläpygum 291.b Tentantes ad Troia 316.4 fupremaq; lab. 126.a
In herba
 IVX TA LOCOS.

91. 92
90
Null us mal us 359.6 Quofemel eft imbuta. ibid.
Terre intestina 401.6
In herba effe 330.4 595.6 MALVS VICI
Lar us hian s 486.b Pinguis uenter
Nefcisquidferus uefper ue nus.
182. 6 KoguBartia 623.b Pufillus quantus Molon Ho
hat a
Salfuginof uicinia 119.d.
erna pinguior 390.b 587.4
Nullofcopoiaculari585.b Luc IMPROB I 165.6
Baotica fus 256.a
Ance psro ce
euent s
us 650 .b
6 eo ti cu m g e n i u m 5 . 4 d i l i Aliqu id mali propter uicl
Sicreb 53. Bo in 33 Ly ma 484 A .b
374.4 num 314
ibid. Lerij mali
Solomniu dierum nondum Bootica cantilena. Aeto li Si iu xt a cl au du ha. 26 9.4
852.a
occidit 182.b 530.6 Omnibus modis nocens "
Boeotica duris 530. 4 Mali comm atis $23.4
EX EVENT V 850.6
μπαιδες 136.b Kißdλo , id est ,adulteri
iudicium . παλί APERTE ET
nus. ibid. b.561.4
Afinus ftramenta mauult
Maliprincipijmalusfinis crafse
quàm aurum 798.4 Bipedu nequißimus 192.b
817.6 b Λετξολογεί 62.4
Colophonium calciametum Tenedius tibicen 401 401.6
Mox fciemus melius uate μope os ibid.
Phrynondas alter 620.b пaxu .
790.6 www.ibid.
669.4 Mitterefanguinem 836.a Noui Simonem , & Simon Anto
Λεπτ nopi
ομερ ώςs .
Coftanumerabimus 130.b ὡςτύπῳ εἰπεῖν , ut tra lon
790.4 me 3944
Resindicabit 567.b Vafis instar quar. ibid.
Verue cia ftatu a a am
$ 34.a Befti besti nouit 783. a
Magistratus uirumindicat
Tredecim cubitoru 826.d Ambrones 791.6 Pramanfum in os inferere
270.4 549. b Ballio 812.6 484.2
tor
Refactaftul.cog.30.b.31.4 гporenleva 814 .4 Craffa Mmerua 33.4
yos.,
vopaγοι ibid. Bopjai jap
Pifcator ictusfapiet 30.4 ΒαλαBaλaνοφά ibid.
Post acerbaprador Antiquiores Crono Ti Eurybatiffare 73.4 Craßiore mufa.
ibi d. RAR ITAS .
tanibus. ibid. Vltra Eurybatumn..
719.4 Phoenice rarior 287.d.
Salfitudo noineft il.349.4 Tria cappa peßi. 604.a
MVLTI. 603. 6 296.4.428.d
Bibe elleborum 220.4.b Duplex cappa
Nonunauchit na. 694.b 9.6
Strychnum bibit 221.6 Βωμολοχός 628.a Vbiper Harmaful. 149.
Puerifeness 756.4 Porcum immola 222.4 1 Inexploratus homo 391.4 Lac gallinaceum 154.4.
IN STVPIDOS . AN 287.4
Squillas èfepulchro 342.b Diagoras Melius 571.4 Rard auis
Edenafturtium 221.6 319.6
Minus habet mentis 315.4 Non capitfomnum 624.4 Alba auis
Nihil ab elephantediffers lo
Pistil retuf ius 595. 6 Lace rat lacer tum 254. a Noct uinu m ouum 292.6
478.4 CON COR DIA .
Embarusfum 669.b Lupi decas 425.6
Porcusobefus 595.6 Phryx plagis 215.b Cumfacco adire 761.a Velut in cratere 724.4
irµµ 455.4. φίζει 820.b
Seruilior Meffend 466.b Onobatis 7642 αδελ
596.4 804.4
770.6 Stultior Corobo 473.b Cercopum cœtus 432.6 Concinere
Sacerpifcis 433. 4 Dorice concinere 816.6
778.4 Stultior Morycho 463.a Cercopiffare
Tanagreuscetus 820,6
736.4 Stupidior Práxille 465.b Arifie 696.6 Eadem queri
Mamachute Pari ter rem um duce re
772.4 Corpusfine pectore 271.4 Ferre iugum 71.6
Loquaxtalpa 803 .b
Bosmarinus 774.6 Antronius afinus 397.b Magis impius Hip. 483.6
r
Nihildiffers àCherephons Naribus trahere 286.6 Mareproluit omnia 61.b Concordia fulciuntu
Arcadicum germen 549.b Qui omni in re 468.6 642.4
te 478.4
Mensnon ineft Centauris Arcadas imitans J 532.b Seruilis capillus 339.a Concordia 654.4
Afinum inrupes 697.4 Vlyßis remigium 1 489.4 In idem confpirare 767.6
480.6 Mutua defenfatio 642.4
Beccefelenus300.b. 568.4 Feles Tarteßia 71.4 Dij tibident tuam mentem
699.b Mutua defenfio 643.4
Saturnipodex 554.4 Stulto ne permittas 578.a
es laudandus 428.4 Tradunt operas mutu.
Caputuacuum cere.354
565. b
.6 Non ineftsilli
Septenni detale 771.
cumfit 4 Non
310.b Compendiaria rec 208.6
Margites Vtinuelabro 631.6
tas 537.6
Rana Gyrinafapientior Stultitia eft louem 474.a DISCORDIA .
VtBagasStas 634.a Infaniano omnibus 672.a
290.4
Beta gammam perfequitur
INGENII MALI
Ouiumnullus ufus 431.4 Defertum obtueri 711.4 tía & inftitutio. 806.6
Quium mores 0
519.6 Terebintho ftultior 716.6
1 7 ,00 Res tuas tibi habeto 806.6 )
7 Lupus pilum mu. 548.b
Fanum effe. ibid.a Cacus auribus
Bel lum omniu pater 583.4
Tibicines menteca. 672.6 Bis puerifenes 136.4. Naturam expellas 429.
4.b Domesticum dißidium
NequisunquamMegaren 515.4
Lignum tortum 485.4 665.6
fibus********* 597.4 Saturni alesa leme 300. FVERVNT,
765.b Aethiops non albefcit
Midas auriculas afini 93.a Auris Bataua non funt.
670.6
Fungus 6916 Abderitica mens 704.b Stult us opportuna loquua
PRÆLONGI. Qui femel fcurra 365.a
Autregem aut fatuum na= tott tus 153.6
Podex lotionem uincit
fci oportet 76.4 Porcus obefus 595.6 m t
Na illi iam nofun , at qui
Stultior Melitide 736.4 Caliga Maximini 27.6 273.4
Nefcitcapitis,& c. 427.4 Clematis Aegyptia . ibid. Occafione dutaxat 297.b funt mali 470.
Fuer quod ftren. 244.4
e a
Viruidebatur nauis 588.4 Amens longus 568.6 Saliuam imbibere 367.6 Fuimus
 PROVER B.
INDEX im
96 trafl
95 a
93
94
ibid. Simia purpurata 183.d hic
472.6 Nitor acpalestra.
Fuimus Troes. ibid.b Obuijs ulnis Calceos mutare 793.6 1 Nin
REFVGIV M. Efcholacantilena. ibid.
Omnia bonos ui.de.473.a Fato Metelli 826.6
CONTAGIO
Abdera pulchra 375.b
S Sæpe etiam est holi. 153.a morum . 1 Malus choraules b.f. 811.b
DOCILITAS .
Sumaria indicatur.467.a Strumam dibapho tegere
Aperte mufaruia. 434.a Ne guftaris quibus nigra
EXILIV M. 837.4
eft cauda 16.4.292.4
Bos alienus fubinde 267.
Seruabis bouem 669.4
A'bonis bond difce 797.b MALEDICENTIA.
Testaceuflagellum 773.b 4.392.a 773.6 Abder
812.b Ιαμβίζει
Vtinam domifim 458.b Circumpedes
Terram proterra 336.6 ἐκφυλλοφορῆσαι
823.4 Σταϊῶσαι 775.4 144.765.
ACCESSIO PV DIVITVM PRÆ es
Execration ferere 781.b Trobr/oun
togátíua . Ofcitante uno 574.4
filla,aut nimia. Mafonica diéteria 782.6
Felicibus funt & trimestres Corrumput mores 269.b
Cræfi pecunia teruncium
Si iuxta claudum . ibid.a vltra Hyperbolum 719.4
liberi 191.b
addere 825.a COMMODO MA= NVGALIA.
Multitudo impera . 427.b 818.b
Pifcis eget fale 801.6 gno emptum. Nüge theatri
Holeru additameta 493.b Citius Telegora do. 745.a po hý go wop
Valecharulumen 433.d Kgyv ox vi
Nemo bene imper. 22.a
Gleba aruum 450.4 TVMVLTVS . 766.6
Bonus dux bonum reddit inLamps
708.4

黑
Gutta uini

目·
Tyriamaria 736.6 MIXTA.
comitem 231.b 603
Nemaiorthylaco 709.b N T E S 772.6
PO T E . Ερυταπ α
λό

?
Vmbre 24.6
FOCVS . 153.6
Manu ad os appone 833.b Copie cornu
Focus luculentus 668.4 Recipere animum 668.d
Centones 377.4

오영
Nutu ac renutu 811.b
VSVRA. Arbore deiecta 517.4
Preces armatæ 837.6 PARASITI
Citius ufura currit 424.b Viuauox 56.4
781.4

ધો
35.6 Inomniapotentes 725.b Mufce
Eft Pylus antepylu 452.6 Annus producit T MAGNI MO Ollaferuet 133.d
Felixq nihil debet 444.b Alijs lingua ,alijs 534.a
191.6 menti Myconiorum more 795.6
Animam debet 259.6 Térulia
Vel Megaram ufq
; 769.b Quadra propria 839.b
Semel rubidus 591.6 REPELLENTIS .
Dignum propter quod ud moтpropάyor 733.4
PROBRVM , Aliam quercũ excu. 135.b
dimonium deferatur Κατὰχερῶν ὕδωρ. ibid.ab
gloria. Tollat te qui nono. 202.4 Αὐτολέμυθοι . ibid.a
Quarehofpitem . ibid.b. 212.6
Αποσκυθίσαι 341.4.
Fatuos non inuenit. ibid.b SCVRRILITAS . PVNIRI PRO
778.6 alío. Grec
MIRA NOVA. Equitandi peritus ne cantet
Fractis auribus 779.6
Agamemnoni putei 419.b 810.b Tibicen uapulat 781.d
Gloriofum & apudpofte B
A'fexaginta uir.ue.775.a Canis pecca.fus dep.560.d
ros 650.b Annus clibanum 270.4.
AVXILIVM IN VENEFICIA . Surents
Gloriafuturi 672.4 306.4
firmum . Manci pera 767.4
Non omnino temerè 160.a Cyziceniftateres 514.b

11005
Theffala mulier 82.4
Sutorium atramentum Carcini poemata 527.a Lunæ radijs non maturefcit
Cornicum oculos botrus 786.6 TOLERANTIA . Laker
99.4
589.6 Socratis callus 838.6

=
>
Scarabeo nigrior 529.a Awangopvoiwp 705.4 Per fluuium traducere
768.6 Chalcenterus770.2
Dedecuspublicum 643.b Glauci ars 450.4
ibid. Adamantinus 192.6
Cythonymi probru 514.6 Cercyrea fcutica 315.a Sacer manipulus.
Coriaceum auxiliu 778.4 TORVITAS .
Cerite cera dignus 271.4 Tenuifilo 421,6
Agas afellum 632.b Ficulnum auxilium 205.a Non è quercu autfa.791.a
Hicbonorü uiroru 630.b
BIBACITAS . Origanum tueri 770.a
Que fortuna pinxit 74.6 Ad id quod erat op 535.a
Angina uinaria 792.d Martětueri 562.6.630.d
Vitelliana cicatrice ftigmo Magna ciuitas m. 376.4
OMNIA. Madufa 816.4 Titanicum tueri 424.4
Jum 589.6
Areopagita 241,6
Probrum honeftum 426. Anguftum & latum 805.a Parthi quo plus biberint,
plusfitiunt 822.d FV CV S.
b.630.b Dulce & amarum 143.6.
710. b Lecythum habet in malis
7175

Adhortantis ad gloriam 823.6 παραβαροιῶτες

595.4 801.4
644.6 Omniü quosfol uid. 833.b Ranarum more
Nec elephantus ebiber. Oleo nitidius' 831.4
Cur non fufpendis te ? Nec animans , necinanime
Schanicole 820.6
44.8.d 767.6 770.6
MVNVS BONI OCIVM .
Ioca,feriaqs 287.b Cothoniffare 771.6 8
confulendum. Calicum remiges 780.b Conchas legere 848.4
Puerifenesq; 756.4
Munerum animus .427.4 ILLECEBRA Kuntijap 770.6 Liber non eft qui non a nec
Nihil recufandum666.a.b mali. Argenteus puteus 776.6 liquando nihilagit. ibis
HONOS INDI= dem b
Donum quodcunq; 687.a Lotum gustauit 437.6
Arripienda quæ of. 656.b Periculofum eft c. 368.a gno habítus. Nihilagere 601.b.848.b TRIST
EXERCITATIO . Bos in quadra argent. Ceffare 849.4.8
Equi dentes infpic. 747.b
LIBENTER. Res palæeftræ et olei 845.b 774.6
Vmbratilis domeftica Bosfeptimus 267.4 FINIS .
Accipit glebbam errő
1 exercitatio
341.4.b 846.d Afinus in pelle leonis 98.4
LECTO=
 LECTOR Ï §.
Quicquid paffim, amice Lector,hocce in opere tractatur, & cuius in primo Indice
non fitmentio,hîcannotatum inuenies, tata copia,ut potius aliquid fupereffe quàm
deeffe queraris . Nihil hic omiffum eft,nifi în primo idem habeatur elencho . Vale.

INDEX TERTI V S.
quicquid ea tractat in affectus uocem intendit
adagia facrorum mysterijs
A 21.6 756.a
7.6 uifum
Bacarisop quid fimilia affe ctus idem in animo ,
adagiorum crebritas uitan Aegyptij curbeftias coluer
391.4 rint quo d pedes in corpore
da 10.4 41.4
Abdera,Abderi iorum hieroglyphi 790.4
Aeg ypt
adag. operis confcribendi 58.6 Agame genium 104.6
te 764.6.765.4 Ca 27.7.4 Afrorum
ere tum bro fum diff icultas quanta 497.
abijc fcu pro emulatio duplex qualis 76.4
d. inde. 276.6
332.4 gma d 4 . 6
adamantis natura 192.6 eni qui
memnonis interitus
abominantium fputum arquid, et eius uaria co Aga
add pay quis 458.6
835.4 gnomin a 5.a.b 4074
de quid 70.4
abpòs,abpodian 391.4 Aga medes Stymphali rex
101. Aeolis regio 174.b
gep
abfoluere nocentem minus àduago tis proportio 203.4
nciador, adincip 7.b æqualita 158.6
malum quàm damnare adu .6 Agafonis fabula
6 317
innocentem 603.4 adgallin ,uilla
as 43. 590.6
re s etu s 41 0. d equilibrium quid 400.d ayabides quid
Abydeni calumniato Adm rex 377.6
Aefchili Taufononia 310 . Agathon tibicen
adolefcentes indomiti quo 268.6
207.b Aeschyli locus castigatus ἀγέλασοι, qui
es mod o cic ure tur 40 5. 4 601.6
Abydenorumor 762,6 529.6 Agefilai apoph.
lef cen tur ire 698 .4
Abudonóuas quis dictus. ado
Aeschyli mors qualis Aegipedes qui 271.4
ibidem. ἀδολεσχία quid 232.6 Aglaonice Aftrologie pee
4/ 609.b
adorandi prifca ratio 21.b rita 522.6
abyffus quid 87.4 is
Aefchin dictum in De
nawa uirga 706.a Adrast facta
i 415.4.6 Aglaonices iactatia 822.b
adr ast ia , & und e dic ta mofth. 56.a.b
acanthis auicula 227.b 213.6
.6.415.4.6 Aefchinis cognomen 721.b agrorumfides rorum uenalium comen
nes lu s b 414 ag
Acarna popu 709. is us
iani factum 208.6 Aefchin locus correct . datio 741.6
accidentia fluere 789.4 Adr 842 .4
Adr iaticum mare quale agrico la ru m
innocentia er
Accusftultitia 332.6 Aefculapio auream barba
accubendi mos Græc or um 77 4. 6 234.4
neceßitas
adulatiois fedes ubi 327.4 quis detraxerit 379.4 li s
805.6 ulapius cur à loue oc ag
ri co olim nullum gen
adulati o quid. ibid. Aefc nu s ho minum honoraz
Aceffeus nauta 149.4 410.6
adulato rum oratio unde na cifu s 1 612.8
Acefeus Patarenfis 419.b Aefopo de parandis opibus
tius
Acefias medicus qualis. featur 264.b agricolatio à fue ostenfa
confulenti quid refpon
ibidem. adulatoris ftimulatio 188.4
7 fum 152.d
73 2. 4 ἄγριου quid 301.d
acétum metaphorice Aefopi dictum de Ioue
adulterij poena olim
M 834.4 / 198.4 Agripp us quid 400.6
276.b 764.a 721.6
Achilles qualis Aefopi dictum 449.b via quid
Achilles qui dici poßint aduocatorum iniquitas Aiax Augusti deletus 143 .
Aefopus & eius fabule
192.6 421.6
615.d 411.6
Achillisbasta 275.b atites lapis x nus factus
1 Aefoprinteritus & interfe Aia cur infa
Achilleum quid dicatur aiáfar quid 517.6 ibid. 194.4
&orum ultio.
or conuiuium 454.d cem puduit Vlyßis ad
831.d ætas nulla ad difcendum fer Aia
ædificationeexhaurirefru 68. 4 612.4
angaoyerως
ἀχρεόγελ osquis 702.6 62.b ra uerfarij
dtus 688.4
aciei ordo quidcontineat 730.b Aiacis clypeus
na
28.4 ander qualis auis 227.6 Aeth mons 308.6
Aetn a quom odo ferua rit u ala pro equo
ἄκολοι quid 772 .6 Aeg eus cur fe præc ipit auer alas accidere & addere gd
517.6 num ex gigantum exci
Acrifijfabula 490.6 rit defaxo 6 591.4
ἀκρατοπιεῖν 337.4 Aeginenfium cum Aetolis dio 420.
Aethnai qui dicatur 523.a alab andus ,alabada 308.6
ἀκροκώθωνες , ἀκροθώρας pugna 301.4 ara dona animalia 315.6
ie itas unde
RES 771.6 Aeginefibus oraculum red= Aetol fertil 42.2
688.b αλάφως
ditum 154.a 43.6
Angonoduri,quid 719.b 153.b alba,Lati nis læta
ία
àngóτnlⒸ et angojev quid Aeginete 597 αξκραν ni
Alba popu lus is
qual .
Aeginete illustres qui aovn Aexodid 823.6
139.4
affectus homini cur dati 268.6
Acteonisfabula 304.b 396.b Albidius helluo 242.6
Aegineta curMyrmidones 281.b
actio , orationis uita est bum prætoris 190.b
dicti. affectibus feruiens ineptus al
56.a ibid. Alcameni quid oraculu rez
533.6 est adimperium 22.6
VideParoemia. αιγινοπώλαι fponderit 442.6
Aegis quidfignific . 600.b affe ctuum genera duo
Adagiorum celebritas un Alcibiades qualis 47.4
de 717.4 Alcibiadis
3.6 Aegyptijs mare, marina &
 INDEX RER V M ↓
110
animantium quæ dijs macta "
angitooïjāp 377.6 Anacharfidis dictu 185.b NA
Alcibiadis dictum 141.d bantur olim 2167.4
Amea que 440.a Anacharfidis afperitas 32
Alcibiadis labdacifmus animatibus quibufdam mu
ea
Amalth capra fab. 153.6 341.a 426
168.d
• 116.4 Anacha rfid. apophthegma fices ineffefensu 692.b
Alcibiades tibias abiecit · amaracus quid 565
Annacos quandiu uixerit
amare quando non dicatur 189.4.590.d
190.4 448.6
amare 788.a Anagyrafios genius 40.d
Alcibiades cur muficam da Annibalem quid domuerit 93
άuαşop yoi qui 202.4 Anagyrus quid 39.b
mnauerit 530.6 44
ibid. avaxia quàm perniciofa 794.d
àμağıda quæ. 39
Alcibiadis apophthegm. Annius Lufcus 787.6
Amazonum mores 471.4 456.6
574.4 anus Ptolemais 594.4
ambire unde dictu 342.a avagxía quid & qualis
Alcibiadis ingeniu 686.b
427.6.431.4 anus cuiufda dictu 433.a
alcumiftaruftultitia 322.a ambitionis uis 807.4
anfa quid 108.4
Ambrones populi 791.b avapivous quid 564.b
AldusManutius 277.4. anfas binas cuiq ue rei effe. 7
inde. ambrofia quid 519.a Anaxagoras qua in re Pe
riclem iuuerit,& eius a ibidem.
278.6 Ambrofius Leo Nolanus
Aldiinfignia anferes quibus facri 611.a
69.4.349.4.628.b poph. 785.a
Aldina bibliotheca 500.a
Anaxagore dictum 530.a anteuorta 510.6
Alector dux Philip. 431.b aμen's ywvía locus 457.b
Amens fluuius 423.6 Anaxarchus adulatoru o= xvbiuroα Samus 467.6
ales pro augurio aliquo anthericus quid 122.6
amicos amicorum commu mnium abiectißimus
430.d
nes effe debere 15.4 159.4 Anthermon quis 321.6
ἀλέω 2ἀλιτραίνειν 6976
amicum quod pulchrum Anaxarchi modeft. 179.a Antiftherion menſis 70.b
Aletis fabula 293.b
Anaxarchi adulatio 379.a Antianire dictum 471.a.b
ἀληθεύειμ quid 506.1 53.4
Anaxyris quid 568.a Anticyre due 40.4.221.a
Aletafactum 341.b amicos opib.utiliores 86.b
amicorum omnium non ea= Anceifabula 126.a Antigenides tibicen 402.
Alexander Hegius Erafmi
præceptor , Rod. A= dem ratio 104.4 ayni quid,& unde dica 6.716.b

#1
tur 290.b.291.4 Antigenide dictum 590.6
gricole difcipulus 117. amici uitia quomodo feren,

2
da Antigonus rex 230.6
4.327.6 403.4.b avig ovn quis 205.a
amicoru abufus apud quof Andreas Alciatus 95.b. Antigonus Dofon dictus
Alexander Mag. Midano
dum diffoluit 23.6 dam 356.6 139.a (801.b 759.a

Alexãder M.qualis 276.b amicus uerus quis 744.b Androclis Pitenfis dictum avriμvélar quid213.4
Alexander Mag.cur ad Ve amicitia inter quos cohe, aveμídia oud 620.4.b Antinoi Penelopes proci in
reat teritus 126.b
nerem parum ftrenuus 57.6 ανεμώλια qua 398.4
Antiochi Illuftris liberali
362.6 amicitia laudata Aegyptijs Anemone quid 416.4.
597.6 727.4 tas 605.6
Alexander Magnus quomo que
domuficis modis immu amicitie incommodi qui αὐεσίοι qui 327.4 Antiochus accipiter dici uo
Angelus Politianus 463.b luit 611.b
tatus 402.6 718.4
Alexandri Magni dictum in Amicitijs tripliciter pec angelos duosfingulisTheo Antiopefabula 569.4
442.4.740.6 cari 741.6.742.d logi ueteres adfcribebat Antipater cur haλamoßías
Ammiani locus emendatus 42.6 dictus 765.6
Alexandri Magni factum
240.4.243.6 772.4 Angeronia dea 518.4. Antiphanis dictu 644.4
Alexandri iudicium de Ho Ammon quis 306.6 693.b Antiphemo quid refpõderit
Anglus quidam ciuis Lon= oraculum 81.4
meri uerfibus 668.b amor ebrietatifimil. 74.b
Alexandri Seueri præftan = amorem præcedat iudicium dinenfis quomodo medi Antipolemos Erafmi , liber
tia 92.4.285.b 285.a cum fefellerit 231.d quifuppreffus eft 683.b
Alexandri Seueri dictum amor unde cocilietur 352. anima quid 57.b Antifthenis apophthegma
325.4 a.b anima debere quid 808.b 507.a
Alexander archiepifcopus amori & beneuolentia qui anime hominis partes tres antistrophon quid 238.6
385.a incommodi 483.4 281.4.b antiftrophos quid 478.6
Alexandrinorum ibides
amorem ex afpectu nafci animæ diuinitas probatur Antonini Imp. odium quan
267.6 570.4 674.4 tum in Getam fratrem
Alexidis dictum 282.a amorquantu poßit 746.b animi bona non fenefcere 65.6
anafovovar quid 729.a Ampeliota populus 306,b 783.4 M. Antonij & Auguftige
Aliterij qui 696.b.697.a amoris immoderati uitium animi affectum quæ maxi nioru æmulatio 42.6
Aliterius cur Iuppiter 622.b mè declarent 828.4 Antonij familiaris quid de
697.4 duporepónλas quid 814.b animalia duo domeftica nă eo dixerit 250.6
αλλοπρόσαλλο 48.4. amphithetum quid 702.b quam mafuefcere 20.b Antron ciuitas 397.6
182.4 ἀμεσολογία 4.09.b animalium ætates 171.b ανθρωπόμορφα
avbpwóμogp radix Mã
mongooam Mars 48.a amußis quid150.b.772.b animalium aliquot defcri dragore 754.6
aloefrutex 224.4 Amyclarudefcriptio232.a 611.4.b Apelles pictor nobilißimus
ptiones
ἀλοφαντης, ἀλλοφαντες Amyridis hiftoria 339.a.b animal quodcunque lacef 158.4
839.6 ἄμυσις potatio 705.6 fitum uindictam moliri Apellis pictoris dictu 85.a
alpha qdfignificet 367.а avanáμfavor uěti 144.4 391.4 Apellis & Protogenis æ=
mulatio 12:
 TERTIVS

Arato Theffalo quid oracu Ariftotelemfuafcripta ma afinus Eleufinioru facroru

mulatio 110.b
lum refponderit 82.4thematicis collationibus baiulus 309.6
Apellis patientia erga Ale us
arator cur incuruus dica- obfcura ffe . 33.b afin us Hora tian 395.a
xandrum Mag. 328.6 turthi 758.a Ariftotelis diuitie 174.a afinorum ingenium 435.4
Apellispudor 426.6 afinus quibus abominabilis
ananas dies569.b Arbele multe 448.d Aristotelis apophthegma
Arcades qualis populus 183.6.184.4 613.d
anopartoria qd 777.6 afini qua in parte plusfaz
532.6 .549. 61 Ariſtote lě abſolut ißimè cor
Aphannelocus 535.4
pus philofo phie tradi piat hominibus 798.4
aphya pifciculus 448.4 Arcefilai dictum 780.6
300.4 diffe 279.6 άovμßon aragus qui quid 731.4.
pasundedicatur 399.a apjaia que è 133.4 Ariftot.noys nathe 400.d afp d 617.b
Apinaoppidum 63.b axainus pro
us
547.4 Ariftotel.Meliacus 481.a afpect primus plerüq;fal
apij olim fatio et ufus273.4 axion quid
f o lit 251.4
apiusquid Græcis 191.4 apxy quid 252.b Aristyllus poeta qualis
798.6 afp end us ciuitas 289 .4
Archiascur fe fufpenderit
apludaquid 772.4 Arithmeticam afphodelus herba 252.b
582.d cur Lacedæ
ἀποκλείω quid 825.6 517.4
784.b mone eiecerit Lycurgus afpidis natura
duve quid 789.6 Archias qualis afp idi ius hofp ital itat is fer
ami dictum in canto 554.6
Apollo imberbis 291.6 Archid 54 6. 6 uatum 611.4
rem 392 .da pir o , quid·
Apollo Sibylle amore cd=
armatos cur deos finxerint afpidis genera & uenena
ptus 693.4 Archidamus Lacedæmonio
550 .4 Lacones 327.6.328.4 ·751.4.
Apollinisnutrices 183.a rum dux
armis cofliger e , plus quàm davis quid Argiuis 452.b
Apollinisexilium 410.6 Archidami dictum 5734 686.4
emus 310.b ferinum effe 674.6 Afferina locus
Apollinisinfacrisqualis ac Archid 211.6
quoy quid. 729.b aßisquid
clamatio747.6 Archimedes Syracu.759.b
Arrideus Macedo 194.b aßiduita t.uis quata 546.4
apologatio,uoxparu Lati. Archilochi dictum 239.b
Archilochi mordacitas. arrogantia cur facer more affuetudo quantum poßit
5.4 477.4.809.4
321.6 bus dicta 369.d
apophthegm.quid, quo
Archilochus cur à Lacede Artaphernes dux regis Per aftrorum obferuatio fuccef
modo differat à parce
mia. ibid.b. farum 149.a fit in locum auguriorum
monijs expulfus 332.d.
artemo
artemo nn quid
quid 686.d 430.a.b
oppadesdies 569.b Archil.uulpecula 704.a
gi
chiantiquit.841.a arti quis primus questum aftrolo quales hodie
droppages quid 584.6 Archilo induxerit 356.6
465.6
Anoppia ,dnoggilan 618. architectus qdagat 846.a Carto
qui bene tradat aftuti unde dicatur a 559.d
Apoftolius Byzan. 25.6 (6 Archyta s qualis archite ct.
842.6 Atalantafabula 379.4
Apostolius taxatur 552.4 434.4
do edum Athamas infanus liberos oc
Angantoquis 823.a pus proferro 685.b ad Artes quan fugi
6 cidit 4916
angal . ibid. aries areus in arce Palla dis 598.
. artis præceptis quomodo arganovafemina 723.6
Agonyora quid 288.4 605.a
inferui endum 100.4 Athenei locus restitutus
¿Vínopop quid 477.4 Areopagitaru autoritas & e 114.6.617.6
aqua præfocationi utilis Aiudicia 241.6 artium tutela Mineru ats
tributa 33.4.b Athen is quid Sibyllafit ua
283.4.6 apy &quid 514.a 564.6
r ticin ata
aque minifterij in caufaru Argos ciuitas 685.a artium inuento & magi
fter quis 783.4 Athen ienfe s belli quàm pa
aftionib.Athenis 169.a Argiuorum ingenia 562.
artifice quenq;fuo impens e cis cupid iores 30.4
aque quata utilitas 326.b 4.685.4
Argirop ylus notatur 57.b opere delectari 54.b Atheniefiuftultitia 204.b
aquepropriuquod 723.6 Athenienfium incogitantia
artificij fimilitudo emula
aquamarina qualis 300.6 Argyrrhius dux 703.a το δυσβολία 218.4.
tionem conciliat 58.6
aquemarineufus 562.4 ariolari quid 581.4.6 Atheniéfibus oraculum red
aquile uifus- 236.b Ariftagoras Milef. 109.a artoptefia 270.4
237.4
377.6 ditum
aquilasfamemori 246.6 Ariftarchus Homeri carmi , prooileip
r Athen ienfi um contra Sicu
arulato unde dictus 715.b
aquiler teftudinis fabul. na digeßit 142.6.143.4
ivio cur Bacchus los præliumium 266.b
475.6 Toca Ariftar chi obelifci 212.4 aranam
uocatus 546.6 Athenienfes ad quid uteban
aquila Rhodo exul. 616.4 Ariftarcheum Diane temp. tur nummis 338.b
aquile & fcarabeifabul. 44.4 ἀσαρας quid 410.4
Athen ienfi u cum Thebanis
614.4.6 Ariftidisdamnatio. 294.b Afclepiadis dictum 445.b
prælium quale 411.6
aquilaru genera natura Aristidisautoritas 754.a donagdamin/ws 236.6
donis pavλij ep
ιμ denon Athenienfium luxus repre
607.b.& fequen. Ariftippusphilofo. 102.4 φαυλίζε σσ
φλαυρίζει 165.b henfus 439.4
aquilacuriouifulmina fub Ariftippt dictum 590.4. Atheniefiu excubit. 490.4
miniftrarefinga. 711.6 Aristocrates 803.4 (801.4 doenyes quid 605.4
ienfes quomodo fum
Arabu mos inferiendis foe Aristodemi dictum 451.6 Afie prouincie 215.b Athen
mum in Chios odium te
deribus 412.6 " Ariftogiton quis 494 . Pollio qualis uir
Aftati 561.4
Arereligio 709.b Arist tusophan is locus cafti
od 218.4 afinusga 102.4Cuman.97.6. 178.4 Athenienfiu populi diftri
aranearum genus mirabile
butio pertribus 605.6 .
575.6 Ariftotelis locus castigatus afinum acerrimè audire
Athen ien.R eip.adminiftra
aranei natura 98.4
731.6 23.4.163.6.596.b tores
 RERVM
INDEX
53.6 4.683.4.b. inde. $4
Auguftini opus de Ciumat
itate Bareip
toresquales 606.d Dei qui fuis gloffe is bal nea cal ida cur Her cul a bellum prælium differut
Athenienfes quales 634.d 353.4 840.4
ummores confpurcarint 396.4 • bella Ethnicoru Chriftia
Atheniefi
Athenie nfiu fames 775.a
696.b Aug.locus correct. 442.a balnea caur taxata
norum J 679.b
Auidius Caßius Imp.47.a. 512.6
Atheniefes quomodo fuum16 Béμbig quid 282.b.795.b
balneatores cur garruli
92.4 bene nemo non aliquando
populum intribus diftin
547.4 173.6
xerint 709.b aixi quid facit 469.4 feanqduot
m Banda pro uictoria 308.b
aulicoru feruitus 368.b
Atheniefes quomodo ad co Bi bl is qu an tu m amarit fráz Startafound
aulica uita 755.6 Banderus pro principe .
ciones allecti 799.4 tremfuum 529.6 ob
63.d ibid.
Athenienfium lex derebus auolare,reuolare benefactoru memoria quan
Baptifmi uis recod. 540.a
uenalibus 822.b aura profpe 624.b ta 842.4.6
Barba portus 362.6
Athenodori dictum 281.b auriu fenfus citius hebeta
beneficentia nihil homimi di
barbã radere , quando cœe
536.6 tur qoculorum 70.a uinius 41.6
Athos mons 825.d
auris Memoria dicata ptum
Athon mons 730.b beneficium neminem gratis
BacpCapogonia 227.4 ACT
759.4 191.b conferre , & beneficium
Atlantes Reip. Barbarus feruitutis impa=
aures aqua offenduntur, o=
Atlantis fabula 40.4 . tiens quomodo occide beneficio puocari 31.6
leo iuuantur 144.6
Athlete curuncti 726.6 benef iciorum memoria fra
s ni is 608.a ritfeipfum 273.b
ATIμayerap quid 35.a.b auri tyra qual 391.4 gilis 516.6
aur ium meatus femperpaz βασανίζεμι
ἀτιμάγελΘταῦςΘ.ibid.a beneficium accipiens perdit
ἀτινὲς ἐσορᾷν 220.4 tére 745.6 Báoar 149.6.391.4
377. 6 libertatem 834.6
s
Atraphaxis quid 719.b aure cur patule 635.b Baßianus Imp .
os benignitas quomodo difpen
701.b aurium indicia 775.b Batanije quid 156.6 ANCAN
ἀτραπὸς quid fanda 510.4
s Batas & Battapan 710.6
ἀτκη ]ου quid 564.b aurium mobilita in anima xo uv eiaxiap unde Berenices feruatricis tem,
libus Ba ra
atrum antiquis inaufpica 532.a
mutuatus Homerus plum 524.8
aurum cur metallis cunctis
tum 44.4 Bopy'n ciuitas 814.4
610:6
attagines aues 560.4. præferatur 694.6
Bartaequès quid 631.a bestias cur Aegyptij colue=
721.4 αὐθέκασοι qui 308.6 ibid. rint 41.4
ýbor qui 133.a Battarus quid..
attellane trice quid 63.box ibid. Biatis dictum 281.4.569.
Axiochum no effe Platonis Battus Thebanus. 1
Atticu dicědigenus 227.4 ibid. 94.745.4
828.6 Battus pastor.
Atticorum mores 242.4 316.6
s onya p 306. a Biantis factum
Attici αὐτόχθονες ( τετιο ἄξωνες quid 402.a Battu Batt
Battus quomodo donatus. Biantisfententia 299.4
γοφόροι $59.b Azanee plures 407.4
ibide m . Biantis integritas 594.4
601.b Azefia quæ 440 .d
Attilij dictum
Bataui,populus 766.a bibacitas fenib. peculiaris,
attentos effe quomodo iub. o quid 546.6 246.6
βδέλλα ,βέλλιομ 381.4 & cur
B
441.4
Beccus qd Phrygib . 568.a Bionis mordacitas 321.6
ductionis modus 562.b Babylon quo oftěto ca, bellaria cornuta 774.b Bionis dictum 364.6
audacia unde nafcatur pta à Dario 148.b 21
Brann over 696.6
673.4.6 Babyos cum Apolline con Bellerophontis fab. 423.4
ibid.

BE
aues que coloremut. 47.b tentio 432.a.6 belli indicendi mos 335.b. Blace pifciculus.
336.a blæfus quis dicatur 168.4
auis pro augurio 430. Bacchus obliuionis filius

.24
dues Numidice 618.b 182.4 belliprima caufa 444.a blafphemia quid iuxta Pau
lum 1 542.4
auium quæ aduncis ungui= _Bacchus quomodo apud He bellu quid pepererit 583.a

busfunt, quæ potu utan leas mulieres inuocatus bellu quàm temerè et à qui= Bλémap pro uiuere440.b
282.4 βλέτου & blii et 379.6
tur 2466 bufcunque fufcipiatur
716.a 673.a. b Bliteru s quid Gallis. ibid.
Augeas ærarium costruxit Bacchi facies
606.b
203.4 Bacchifimulachr.463.a.b belli confuet udo 675.b.
675.6 . βλωμός quid
inde. 262.4
augur ante acie olim coro Bacchanalia celebrantium bolipro bello
natus incedebat 473.4 mos 39.a belli fimulachrum expris Boeoti qualis gens 256.6
auguria qs inuenerit 359.4 Bacchius Corinthius 389.b
mitur 674.4 Bæotorum mos immolandi
bellum quid,& eius incom 169.d
augurijs fucceßit aftrorum Baíop pifcis 781.4
obferuatio 430b Beta ueftis genus 619.b moda 676.6.677.4 Boeoti quomodo facrificent
Herculi 426.4
auguria ex corporis affecti Batylus quid 712.4 bellum fufcipientium excu
bus 816.4 Bagas quis 634.4 fatio. ibid. Bootorum mores, & unde
bellum inferri Chriftiano à dicti 530.a.b
Augusti & M. Antonij ge Bagoa dictum in philofo.
niorum certamen 42.6 75.4 Christiano quam index βόλβιτουασβόλιτου 312.
Baywas quis 156.b corum 678.4.b bolus quid 625.6
Auguft.diéto notatus 153.b
Augufti Imp.apoph.578.a Baravors,Barav262.b bella quomo do prifcis & bombylius, Boubunides ,&
Auguſte dictum ad fustinia balaniste qui 135.6 quomodo nunc geratur bobylion quid 421.a.b
num 806.b Banavopayor qui 773..b 679.6.680.4 bombalio,Boubane . ibid.

Augusti Imp.dictum 820, balbuties unde, & quotu bellum unde nafcatur hodie ßwμanovμata & Boomoros
inter Christianos 682. 628.4
4. 829.4 plex 631,4 χαύματα
bone

に
 TERTIVS.

calidum pro audáci 755.a fue leno 155.4

bulga quid 130.6.839 .a Capparus canis, custos tem
bone deefacra 307.a 155.6 Caligula natandi imperit.
bulla quid pli Aefculapij 194.b
bonusuirStoicis q 542.6 421.6 111.4
bonorum omnia communia Bunas quis Caligula iudicium de ftylo capra omnibus plantis noż
Bupalus quis 321.6 758.6.
15.4 Senece 350.6 xia
Bup hon ia fest um 729 .4 Capua cumRoma de prin
bonosferè pauperes effe Callias quis 787.4
Bufiritarum mores 613.4 s
438.6 Call ic ra te Cari ft iu s 457. cipatu contendit 793.b
ivas curHercul.421.6
Boboίνας
βυθο
bona uere induftria parat Callicyrij qui 527.a (b caput reiquid 61.6.781.4
βαθυσία 363.a
6.a.b
386.4 424 .6 Callipides tragoed.16 caput unico digito fcalpe
bonahuiusuitequot 518.b Bute pictura us
Calliftrat orator 88.b re,quale habitum 215.b
tub ata d 211 .4.
bonorum ordo fecundu Ari ( but qui
1 καρβάζειν , βαρβαίζειν , has Καρ
(6 Καλοβάται quid 834.6
ftotelem 540.6.541.4 792.4 ia 98.4 Bavilap 227.a (a
ca lu mn im ag o
i eri es qua lis 394 .
bona fua noffe , felicitatis bux mat Camarina , palus & frutex carb onu durab ilita s 240 .
pars maxima 546.b Bujuy ium ara 389.4 .6 carbone notari 669.4
Byz ant ciui tas 44 9. b 39
bonu nulli, nifi cum difpen .b Carcinus poeta 71.4
C Camarinorufamilia759
•
dio alterius 745.4 ca me lu s af fu s ca li du s re gi hapni
Καρκιν ο quid 527 .4
K Aßao pro edace 157.4
bonamalismifceri 224.6 Pe rfaru appofitus 502.b hajdanes qui
bosarator 240.6 452.6
Campania felicitas 793.b hajdanou unde dictum
bosà quibus unodie confe- laß quid. ibid. 221.6.
mpania luxus 822.4
Aus 689.b lianodanova quid623.b Ca
er
canc exui feni t um 29.a hapo lonio quid 531.6
775.4 ka κοgo
Καno ulαa
δομί 227.4
bos cibigenus b 334. 6
ri bula 578. cardopus quid
bosinfigne in numifmatis cadaueru ante fepulturam canc fa
ca nc rorum testis nauigari carduos pro lactucis olim
didrachmis 53.4 ablutio 464.4
686.4 appofitosfuiffe 268.6
m
bos oli uoc aba tur numu , caddus,caddiffatus 689.a
s
re s 60.4.70.6
23 8. 4 Ca
quati ualuerit 186.a caddifcus,caddifcatus . ibid . candidati qui a
s omodo ad gignen, Care ince s rt originis eße,
boue Apollini effefacrum. Cadmea uictoria qd apud cane qu
dum acrio res redda ntur qual fint 157.a.b.
es
ibid.
medicos 451.4
26.4 22 6. 6.227.4.606.b
72.6
bouisfimulacrum è farina cacum amaffe Carica faltatio 227.4
us
cacoscatulos que animalia canismarin , pifcis uoca ca rminibus traducĕdis mul
267.4 lis 134.b
bouemhumana edidiffe uo pariant 315.6 tum fibi permifere anti
canes aliqu ot fuos heros fer
cem cecuquid dicatur 547.a 172.4
508.b qui
cæcutire,conniuere, halluci uaße, fceleratos pro
bouem & afinum curnon carmin um io
menfurat per
nari 220.4 didiße 194.4.6
liceatfubidemiugu mit/ digitos 1758.4
s canesphilofophi 255.4
tere 511.4 Calius Calcagninu 290.a us carnu efu quomodo Pytha
Celius Rhodiginus 16.b canib hono habit àdo s us
bouem folidum quis uord minis 406.6 goras interdixerit 232.4
uerit 335.6 Celius Rhodiginus taxatur carni ferina peculiare quid
bouesLariffei 803.4 292.6 ( 21.4 canumtria genera 556.4
canes difficillimè excernere 419.6
bouesqua re ualeant 282.a coelu antiquis p deo cultu Carolus Burgundionu Dux
703.6
boues fuboculiscornua ha coelum pro regione 37.4 384.6.695.a
ris 1 cane s cur infefti mendicis
re
bentes' 146.6 caneolim canist infe Carolus octauus Galliæ rex
bantur 305.4 711.6
bouesfolis,Homeri 652.6 m uarius ufus, & ua= 384.6
canu
bosproftupido 256.4.b coena olimquibus cibis in b Carth aginen . puerorum.e
cepta et quib.finita381.b ria genera 733.
Bottici qui 764.6 806.6
canere ad citharam 165.6 nigma
brache quid cœnarum opiparum nomi 740.a
568.4 canere foris & intus quid hagínun quid
Brafidas dux 37.6 nauaria 528.6 ibid.
824.4 289.4. noepvnnálav .
Brafide dictum 391.4 Ka up os de us
canendi mos in conuiuijs laqunnover , hæpvnnóv=
braßice diuinationem inef Caia Cecilia qualis mulier Mata.
ibid.
3 Se 797.d (b qualis apud antiquos ibid.
412.6
410.4 κορυμαεία .
Brenni arrogans dictum Calabri pyris diuites 605. ibid.
catil ena pro orati oe 12 4.a caryca quid.
405.6 calamitofißimu quid 563. Cafnar quid Ofcis 68.a
breuitatis gratia quanta a.b cantio pro nuncio 399.4 391 .6
448.6 Caßius mons
748.4 Calauriainfula 714.6 Cannacas rex
acusftatuarius. ibid. Caßiteride infule 12.4
Briareigefta calcaria quibus animalibus Cann Caftoris & Pollucis natiui
192.4
Catha rus impoftor 529.6 106.6
Britones populus 374.6 314.6
tas
bromus quid 417.4 calculum pareponere 32.b cantharides quid 480.6 133.d
yegosς
κατὰχειρὸ
hata
Bruno Amerbach. 501.4 calculorum apudprifcos ra Catharolethrus locus 616. αγεῖνN 4 9 4.6
cantherius quid 147.b (b μαζαφ halαpayĞ
Boncitou unde dicti 93.4 tio 141.4.6.142.4 618.4
Καπάναι 533.6 Catilina qualis
Bucolico carmini familia Calendas non effe Græcis 820.4
ria que cape cur Libe mactetur Cato Vticenfis
r ro
11.b 149.4 Catonis nomen quibus con
506.6 102.6
βυλεία,βύδειον, βεδεινοὶ calicis primi,fecundi ter ueniat
caperare unde dictu 219.b 229.4
530.4 tij mixtio olim qualis
bulbi natura Capius Pararencho uxoris Catones duo
707.4 445.4.6 0 Catoa
 INDEX RER V M
‫ م‬19
Cinefie dictum ad Alexan.
Chryfippi acumen quale
Catonis maioris de Scipios dofurdi 532.a
423.6 627.4 781.d
neminore dictu 350.4 Cefcus ciuitas άβουμa
Κιννábov με 705.4
Chryfippimors 565.b Luvv
ceffare qui dicatur 848.b A A
Catonis bibacitas 246.b Cinnarus leno 467,6
Ceftius conteptor Ciceronis Chryfippeum acumen pro BET
Catonis dictum 242.6. Circe quomodo Scyllam in
329.6 Stupido 596.4 140
281.6.460.b.478.6. 128.4 1
χρυσόκλεισapocula 553. fecerit 7p
μετασες,μετράνεια 86,0
765.4 Chryfostomi encomium circea radix que 753.6
Catonis factum 264.b Ceftrina Chaoniæ pars.
280.4 circularis figura 424.4
ibidem.
Catonis autoritas 754.4 563.4
Cherephon tragicus cur no Christus amicitia cũfuis po urlopógor qui
Cato Cenforius quater & ciuilitas quid et unde 301.4
Яua dictus 478.a culo confecrauit 724.a
quadragies in ius uoca
Christiani & mundani di ciuitas ex quibus constet
tusfemper eft abfolutus Chalcantis uitis 796.a equ
fcrimen 540.6 791.4
413.6.536.d χάλκανθα 589.6
Christophorus Fischer. ciuitatis tutamentum opti
Chalcidenfium uitia 529.a
Catonis Cenforij dictum mum quod 561.6
Chameleon qualis 47.6 792.4 Hiscort
441.4
Catulus leonem allatrans Chameleotis natura 560.b gov quid 367.a claßici qui 631.6
Chameleotis paftus 806.b bonover , hißdunor claua cuius geftame 830.b
225.6 Claudius Affelius
740.6 523.6.561.4 159.4
Catulus Lucatius 784.b chara quæ fint
cibifemperaliquid repone Claudius Imp. 728.6
cauponis industria 293.b χαρáda
xap άδa quid 376.4
το dum prudenti 75.b Claudij Imperat. ambitio
caufarum actio ad aquæ mo xapasoios , xap άδοrov
παρádo
cibifumědi nulli hora pre 740.6
dum 815.b 790.4
fcriptam effe quàm re claudus cur cæteris falacior
cautio triplex in omni actie Chares Athenienfium dux
423.6 gibus 570.4.b 471.b
one 741.6
cicada natura 239.b Claudimatica locus 767.4 Er's l
Cecides, poeta dithyrambi, Charetis dictum 431.6
xapis,quidfignific. 229.b cicada ubimute 130.4 haas quid 825.6
cus 559.6.729.a
Cicade poeta fymbolum Cleathes philofophus quo
cedrifuccus qualis 693.b Charitu defcriptio 594.b
841.4 modo cognominatus
Cei magiftratu inituri epu charitas Chriftiana 41.b
heinenop quid 454.6 192.4 Grecor
lum populo exhibebant charitatem àfeipfa profici=
Cicero ni s i
dictur quis ge= Cleomenes dux Athenienf.
686.4 fci , Theologorum pro
uerb. 104.6 ftus fuerit 219.4 569.4
Celeus rex Eleufine 824.6
ni s
Cicero fcom ma 364.b Cleon Athenienfis 178.4
Celtica audacia 99.6 Charmani χελωνοφάγοι
Centauri s
Ciceroni filius patri dißi Cleon bos 115.6
134.4 45.6
milis 121.6
Centaurorum iniquitas Charybdis que 128.4 453.6 clepfydra ufus

526.4 Chelidon Theolog. 708.4. Cicerois loci caftigati 107 . clibanus quid 670.6 :
6
Centones quid 377.4 715.α 6.155.d. 157.6.47 . clibanorum inuětio 270.4
73 0. b
Κούτρωνες . ibid. χελώνα numifma
xxvx 381.b 6.551.4. clibanorum ufus 502.6

Cephalus quomodo uxore Chijferuis traditi358.6 Ciceroni nihil addi poffe clypeorum picture 313.4
interemerit 441.b 792.4 clypeus Argiuus qualis
Chioruuitia 311.4.706.a
Chiorum licentia 688.a Ciceroni quid Saluftius ob 452.6
bing auis 235.4.601.4
iecerit 756.b hviqo: hvines 282.6
Cerastes quid 525.a Chius taloru iactus 439.a
ciconia utilitas 20.b cnips animalculum quale.
ceratarum tabellarum ufus Chilonis apophthegm . 30 . TCAST
ciconiarum pietas 255.4 ibid. 525.a
apudantiquos 143.b 4.257.4
Chilonis Lacedæmonij pre ciconia quomodo oua fua hodnem quid 804.6
Cercopes q 292.4.432.6
cepta 180.b feruent à noctuis 292.b coarmentari 35.4
Cercyræorum feditiones Brycep
315.a Chimere interitus 423.a ciconia quibusfacræ 610. coccyx que duis 757.b End
82.4 b.611.d μόχλΘ quid 617.4
cerebrum capre comitiali= xapodoxoi uestes
bus prodeße 233.6 Chiron uulneratus 448.b luxinıcı,kınınifed,et lux,
μιλίκιοι,Κιλικίζεοθ3,et hwdw
κώδ p quid
ων 515.6
Cereris faxum 396.b Chiron educauit Achillem. λικύριοι 526.6 Codrus pro patria mortuus
e
b

448.4.450.6
b
z
c
q
A

ibidem.
z

Cereris & Proferpiné tem

t
#
C
+

Cilicu mores quales. ibid.

plum 397.6 xλaïva quæ ueftis 275.b 757.4.792.4 cogitatione nihil inftabilius
Cereris ad Triptolemu di xava
χλαῖνα να xiTop
χίτων 104.4 Cilicia bona pars olim Păz 248.4
Eta 471.6 phylia attributa 77.b Κοινόβιο
howóbiop 15.6
477.6 χνώματα quid
Cerites àRomanisfubacti Choenix Pythagorica 75.b Cilicum quæ ueftis 526.6 coitus unde dicatur 71.6
271.4 Choenix quid 16.4 Cillicontis proditio & inte coitus quando maximè no
Cerites tabulæ. ibid.b χοῖρΘ , χοιροπωλῶ quid ritus - xius Star
- 387.4 283.4
hopro quid 772.6 633.d Cimonis dictum 487.a collegium trilingue Loua
Ceroma quid 120.b chordarum muficarum in Cimonis fabula 746.6 nienfium 368.4
cerui quomodo cornua ab /uentio 69.a Cinabaris quid 71.4 colloquiaformant animos
ijciunt 398.4 chrematra quid 401.4 Cincijoratio qualis 828.a 269.6.270.4
cerui pernicitas in curfu Chryfippum ter elleborum Cinadi qui prifcis 191.b Κολοκο
horníύται
тau quæ 300.5
433.a in uita bibiffe 220.b Cinefiaspoeta cur puλúgia colores naturales duo 180 .
cerui quando auriti et quan Chryfippi paufía349.b » dictus 778.6 coloẞiquid 699.a (b
columbe

1
 TER TIV S.

confilijs dandis qui idonei cornu profastu 2254 Crifonis celeritas . 78.9.8
columbepernicitas 1916
577.be cornuta beftia que 548.d criftepro alacritate 225.d
columen quiddicatur 92. 422.4
Mab confilium quando non præ cornutus fyllogifmus. ibid. leibiäv quid
cipitandum 849.6 corona ex uirgulis oleagis Crobylus leno. 435.6
Columellequid. ibid.b.
comamftupidis circumton Conftantius delationib.gau cur donata 306.b crocodilus animal homini
debat corone principum quales infenfißimum 278.a.b
deremoris 14.0.4 ,b 357.4
Conftantinopol is 449.b CraefusLydorurex 174.4
comam qui aluerit apud La
467.4 confuetudinis potetia269 6
714.ciuita s 595.4 Crafus Cyrum in fe prouo
cones
b
6.675.611 Κορώνη quid 763. a cauit 440,4
lwuäfer quid 589.4
is
coron quid. ibid. Cræ fi dic tum 44 9.6
Cobe heroina centum libe confultandiratio 317.b.
corpora inanima cur pro Craefum Ephefijs literis in
rorummater 489.b confultatio quiddefideret
624.0 dijs habita 41.4 rogo ufumfuiffe 453.6
Comicorum fabule quomo
corpo ris huma ni confi der. gó
Κρό νο vó vⒸ
χρό νθ 300.d
do olim cognofcebantur contatio quando damnofa 367.4
673.4.6 ug óv o qui d
455.4 849.6
ΚρονολήςΘ 300.6
comitiaRomanoru 696.a conticinium quid 628:6 Corfica que olim Cyrnus
515.4
Croton 372.6
commanumifmatis genus contrariorum figuras ple
12.0.b Crotonis ædificande oracu
$23.6) tapa alasann rafque effe prouerbiales coruus falutator
bonis corui locus 307. 6 lum 687.a.6
communia effe 287.6
15.a.b contume lie ara 1513.4 Corui nus propr ij nomi nis Croto niate pugil es 670.4
uiris
communitas Platonis & Py conuiciator fe laqueo præ= 27 oblitus 361.b ligula quid 185.1
han faltatio $ 629. Corycon urbs 63.6 Ctesiphontis pancratiaste
b couiu
ibid. a rogatusnetarde
focauit ue, corydus auicul.qualis330px
216.b
thagore
ftultum facinus 93.4
comedie ueteris liber 627.6 6.0555.6 cubilia ueteribus qualia
nias
827.4
201.6 conuiuarum quorundă ruz hogvvopógos Sycioniorum
358.6 cubitus quidfignif. 696.a
comediaruargumenta un fticus pudor 833.4
hwowp, hwowvijay & la cucurbitæfalubritas 515.b
de defumpta 86.b conuiuiorum genera tria 808.6
comodiam Græcorum ex= 452.4 γωνισμός 4494569 . cilleusquid
" Cumani quales 97.6
conuiuiorumfabule olim 6.771.b
cepto Ariftophane in
560.4 Cottabus poculum 771.4 Cumanorumfabula 143.b.
terüffe 497.6
conu.di ftribue ndorum mos coturnix curHerculi à Phoe 144.4
comoedice pro fuauiter
nicibus immoletur 42.a Cupido cur cæcus fingatur
717.6 593.4
39 6. 4 298.6
Κόμπος, μομπεν ,Κομπάν Κοπεαί $ 550.4 coturnix qualis
490.6 Cupidinis laudes 74.6
Jeep 71.6honis conuiuium 454.4 korúnx quid
cotytia quid 633.b cupiditas animi morbus
coputusolim in digitis per coquos non lædedos 781.6
173.4
Magebatur 382.6 coquos effe dicaces 783.4 cous talorum iactus 311.4.
307.6 43 9. 4 cura quoru prior , quorum
concionari quibus licuerit Coracon locus
posterior 401.6
578.6 corbite naues 479.b crabro quale animal 38.b
773.b curatores quibus dentur
concionatoris officium Corchorus herba qualis. lepádara quid
186.6 lipádu quid 691.b 221.a
770.4
crambeherba 137.4 μερεῶτες quid 564.6
concordiaquarecontinea cordati pro prudentibus
tur 712.4 44.4 curiofitas quid 176.6,
271.4
kóvelu no 29.b Craßi dictum 174.4 curiofitas garrulitas ger
Lordurorpplagis 406.b logdasfaltatio manauitia 166.b
268.6
conferre capitaquid 35.6 Corinne dictum 506.b Craßirifus
coniectura quando locum Corinthi portus , templum crater fecundus tertius currere quando naute di
19.d cantur 799.4
habeant 488.6 Veneris , meretrices quibusfacri
crater αγαθε δαίμονα curre ndi perhafta s intenta
coniugium unde dictum 107.4
71.6 Corinthi opulentia 152.4 786.b tasfupplic ium 503.6
coni quid Corinthiportus duo 373.b crater quale poculu s 24.6 cyathus qualepocu.824.6
695.6
Loveep quid
399.b Corinthijferuosfexies mil crater philothefius 724.4 cyathus àpropinante accez
Conna quis 313.4 le poffederunt, & cur cur Crates Thebanus aurum in ptus quid efficiat 817.4
307.b. Cybindus auis que A610.b
Xovinouetan dicti16.b mare abiecit
Cöna γερον] οδιδάσκαλΘ
(b hvß quid 353.6
67.60 Corinthioruluxus 242.6 308.4
Conondux Cratetis dictu 520.4.555. Cycloborus flu. 525.4
547.6 Corinthiorum regio qualis 424.4
Coradus Goclenius 437.d Crateua Theffal us 194.b lvnnon αidéia
372.6
Corinthiorum urbs à Ro Cratini timiditas 453.b Cynus Neptuni fil. 240.4
confcij animi indicium
Creffa nota apudHoratium Cydon Corinthius 312.4
640.6 manis euerfa 376.6
quid 141.6 liūdo, hudalay 524.b.
confcientia quanta uis P.Cornelius Ruffin. 1 133.6
Cretenf ium feftum 26.b cygni quando cahant 66.
273.6 cornixqualis auis 160.b
T
confcientia pectoris teftis cornuafenfu carere 193.b heißavitus panis 502.6 6.187.4
cribra ex qua fiant materia Lubou, lvubmov 282.6
334.6 cornua quando bestijs pru
Κυμινομύμβικες , ibid.
confilia leta ğ bona 27.7.4 riant 605.4 708.4
03 μανάγχα
 INDEX RERVM
is 67.8.176. 742
Dei appellatio nemini com Diogen dicta b.
defimétorü monumeta quo a.b. 209.a. 260.b. 174
Lavayxx quid 186.6 municanda 41.6
coronabantur 493.4 261.a. 267.b. 307.6.
Cynea dictum 257.4 Deum nec intelligi nec co
defunctorum cadauera une 321.6.368.b. 379.b.
huvipro galero 479.a.b 540.a
550.6 gitaripoffe 6
CynifcaLyciamafia 34.b gen di mos
it 422.4.520.4.534. .
6 1 8.b Deum quid exiſtimar an=
huvobaimesqui 242.4 deglub
ere quid ibid.a 563.6.595.4.635.4
757.4 tiquitas. 226.6
Deli emporium is
Cynofbatos quid 727.4 Deos octo effe qui fumma Diogen factum
delicia olim magnes in for Diogenis factum ridiculum
Cynofura 585.a rerum imperent 188.6
402.4 leis & calceis 802.4
Πύρβεις quid Deorumftatuis cur uincula - 386.6
deliniare quid 729.b
Cyrene dudenauixav iniecta olim 271.b Diogen. uita doliaris 223.
.16 2.a irare quidod
delphi ppr
o iè 125.a m s 4.b
dfi
502.6.503.4gni fic Del qu om Aeſ öpu Dij curfel ice 41.6 P
Dio genes qualis à Platone
uve Dij ex qua materia ficti
420.a iudi catus 789.4
quid 94.4 602.b
Delphica umbra
Cythnus 514.6 Dij pro principibus 650.a
Diog. Cynici mors 697.b tribu
Delphica facra immolas, i
Cythnus infula. ibid. Diocletianus Apru foceru
Deorumftatuæ curfupinis
pfis uefcebatur 488.b Numeriani occidit 135.6
Cyziceni qualis populus manib.fingantur 658.d
delphini celeritas natu 233.4
669.4 mma quid Diomedis equa
ra 278.a diagra 732.4
D io διομείου 77 5.6
delp hino s lædere nefas o dialectices commendat
Aedalus quomodo Au Diomifacrificium 514.4
D lim 611.d 791.4
gee fures deprehen dior you quid 151.4
hini erga hominem a diametrus quid 264.b διόνυχου CORTA
derit 203.4 delp 290.b Dion yfiu s Syracufanus
mor. ibid. Dianefabula
Dedalus quàm artificiofus 768.4 190.4
plaſtes fuerit . 351.b. Demade orator
s 573.6 dia]2003 Dio nyfij ad citharoedum re
Dibaphon quid 837.a
( 446.4 Demetr dictum
ij 322.4
353.4 166.6 Sponfum 32.6
ius Scepfius 380.b Dicelict quid a
dæmonum corpora qualia Demetr ibid. Dio nyf ius tyr an. Syr acu fas Q
Democratia monarchis in denndop.
Daiphantus quis 725.4 rum Cor int hi mufică do
462.b uifa 610.b dicere ex tempore 223.b
dán quid cuit 44.6
s dicendi genera uaria diuers
Damaſcus ab Hercule præ Demonacti dictum 179.6. ij
Dionyf tonf cur in cruor
45.6 371.4 fis populis 487.4 濕
cipitatus cem actus 173.6
fthenes Batalus et Ar dict uris d
qui inte rdic tu A
damnatis quid antefupplix Demo nyf ij car min a 289.b
thenis 559.4 Dio
cium licuerit 547.4 gas nominatus 156:b
s etas
Didymus grammaticus A= Dionyfij minori ebri
damnatis tria deferrifolita Demofthenes defertor accu 324 .6
431.4 dam ant ius dict us 193 .4.
588.6 fatus Dionyfius Sicul. barbă au
sthe nes dux Athe nien 770 .4
Danaidum fabula 87.4. Demo ream Aesculapio detra
fium ftrenuus 479.b dierecti qui 836.4
261.6
a
dies cæc et ocul ata 419.4 " xit 379.4 4
danunt,pro dant 836.b Demofthenis ajyvgáyx” AAABA
186.b diem quemuis alicui faltem Dio nyf ij dic tum 715.4
Daphita grammaticus cur 1 nyf ij tu in Ph er eum
Demofthenis quàm elucu, negociofelicem 830.b Dio dic
crucifuffixas 375.b 9. 6
brata fuerit oratio 201.6 diesfefti facri qui 19.4 39
Darij laudabile factu 253.b
Demofth.prlás 250.b dies fignandi mos Scythis Dionyfio ius nigrum fafti
Dario quis potusfuauißim .
Demofthenis tergiuerfatio qualis 448.4.b dienti quid coquus re
439.4
511.d digitare 763.a fpond. 439.b.454.4
Darij teftimonium de Zor
oftheni nihil demi pof digiti Mineruæ facri 191.6 Diotrephes Hippa . 804.4 a
pyro 489.b Dem
fe 792.a diligentia nimiam fæpe no Diophanti inftitutu 502.b
Darij dictum in Hiftiaum
cere 4 diphthera quid 133.da
565.6 dentale quid 671.4 85.
26. 6.6
Dasypus quid 155.6 dentes quado nafcatur pue diligentia triplex 284.a
428.6
Datamis prudentia 354.6 ris 310.b diluculum quid 628.6 difceßio quid
dimetiens quid 265.b difcilufus qualis 848.4
Datis dux regis Perfarum dentifcalpia ex quibus
i
dimidiat quando dicamur di fc ip li ne c u i q; pe cu liaria
149.4.475.6.476.a 215.4
ef fe u o c a b u la 61.4
Datylus quis 383.a Depontani qui 137.4 703.4 (a
ru m
chus Comicus 773 . difciplina liberaliŭ cos
Dauidis epifcopi Traiecten Dercyllide legatio 337.4 Dinolo s quanta uis
e gn it io ni
fisacutu dictum 652.4 defertoris nomen 431.a diobolar quid 464.d
debere quàm miferum defpicere unde dictu 72.b Diocles Yogay 187.6 674.4
di fc iplinarum cultores qua
444.6 deteftationes quædam apud Diocles gurges 242.6 S
les olim fuerint 743.4
debitores olim uincti tra= ueteres publice 73.a Diogenis execratiões 73.a 914
inclinatio
debantur creditoribus δεύτερΘ ' πλῆς 11.b Diogenis apophthegma difciplin. per
ita

188. d. 622. b. & uerfa tractatio. ibid.

400.6 διετερολογία 367.6
arum mater que
Decumana unda 163.6 δευτεραγωνιςα , ibid. 751.4 difcordi

definitionis perfecte partes Deus duplex apud Aegy Diogenis dictum in fcorta 712.d
quot 3.4.b ptios 41.4 formofa 222.b diues in omni negociofora

defunctos uita ter acclama Deus nec iuuari nec lædi po Diogenis dictum in Demo= midolofior paupere
496.6 fthenem 616.6
tos antiquitus 124.4 teſt 164.4
diuiti
 TERT I V S.
diuitiiuftoquomodo diuiz dura inartibus quæ dican , nog , nop 259.a.b do perpendeda 542.6
808.4 Epifcopi ornamēta 543.4
tur 178.4 emancipati 818.6
tifs utendum 742.4.6 duxqualis quærendus ἐμβρόχοι qui 265.4 ἐπιτέμνειν quid
174.4.6 478 .6
diuitesqui βόλι ου 211.6 Epodus quid
668 .6 ἡμιο quid
diuitum arrogantia 336.4 dvoßonía Athenien.218.doc tibiæ 152.4 in unde dicatur 139.4
diuini cum effentrefponfus 813.6 epule lautiores tibicine
δυσωπία quid 232.b emiffarij canes
rifalem & fabam ap 325.b impére faltatio a 629.b precedente infereban=
ponebant 25.6 dvopógar emortualis dies 819.6 turolim 292.6
diuinatio unde inuent a E
Empedoclis ingeniu 418.b equas Diomedis homines
Brijquales 1231 185.b
359.4 E ἐμπεδόφυλλΘ arbor79.b propabulo uoraffe
um
diuinand quando in li ebrij cur loquaces
ἐμποδὼν quid 619.6 233 .
736.6 295.b
teris emptityferui 513 .6 equos incitandi modus
diuinitatiscomites 510.b ebrietatis uis 792.4
326.4 265.6
ebrietatis remedium 137.a Empufa quid orum ferocia quomodo
diuortijforma 334.4. 782 .4 equ
Eccl efia qui d 541b ἐννάλιθ 286.h
806 .6 avtiwors fit duo bus mo= dometur t
Eccl efie u ds
lucr quo 42. 4 equorum laus que 282.a
DiuusuirLaconibus quis 12. 4
Ecclefia ex quibus conftet 701.4
152.6 equus Troianus
τ ' ἐνιαυτὸς annus 277.4
dunira Cretefium 358.6 .
791 ₫ 47 Θ 45 2.4
Axpo Athenien q 820.4 Ecclefiam fuam quid effe Eynap quid 584.6 έραν quid
δες Era fmu m qui iuua rint li
ἐγκε
yup ντρί
ide s 73.b
Jón quidfignif. 779.b Chriftus uoluerit 678.b bros com mun icando,
Endymi oni s fabula 248.a
docti qui habendi 799.b Ecclefiæ opes unde nate, et
Enni j loc.caftigatus 785.b dum Adagiorum opus
Dodo neum orac ulu 411. a quantu ei obfint 545.a 280.6
Entimo quid refponderit confcriberet
dolialouisduo 224.6 Ecclefie abufus 678.6 . Era fmu m qual is orat io de
oraculum SI.a
305 .4 inde. 600. b lect arit fem per 499 .4.b
dolium quid
ἐμφιλοσοφῆσαι gd 814.b ἐπαινίζειμ quid Era fmu s quomodo tandem
dolorquid faciat 614.6 Epaminondas dux Theb.
Ecclefiafticorum ambitio èpaupertate emerferit,
Dolichodromi qui 789.b 443.4
domefticu preconiu334.b 545.4 ond e .b per quem742.4
Epamin dictu 716
domini prefentia quantum endlos quid 814.6
ἐπαλια quid 710 .6 Era fmi patria. 766.
poßit 56.6 eclipfes Ciceroni familia Erafinades dux 482.6
ra
epheme herba 819 .4
Domi tian us cibo mul riß ime 545 .4. b Ereb inth i cog nom en unde
quo ephippium quid 173.b
tosfuftulerit 286.a exsuvbia quid 21.6. Bacchos 417 .4
Ephorus magiftratus
Domitianimos ~303.6 134.6.720.b ereb inth us is
cicer gen us
109.4
Domit.Chalderin 144.b echinus duplex 131a.b. 18.b
Ephori quinq; Laconum
domus proprie immunitas 380.b.381.4 Erebus undedicatur. ibid.
619. b 791.4
que 551.4.b innodo quid Epigenes Sicyonius 376.b erepta effe gratiora 438.4
domiquando manendum, inngenvilap quid 795.4 ignμodinia que fint
aywdilap qd 392.b. ExyλW7]&& quid
quando non. ibid. enTr 350.b
147.6.148.4
s
domu orna ment um pri ఆ 6 41.6 458.6 Eremodicia 147.6
ς
mum 668. ἐδυγλωτ]εῖν quid 5916 ἐπιχειλέ quid 325 .6 Ergi nus quis 558.4
་ hyfis quid
Donatifte 777.4 effœminatoru note 215.6 Epic wwvife o 771 b es
Erid due 411.4
219. b ἐπικ ωθωνίζεσθαι
Dorespopulus ubi 625.b effrontes qui day sgálaN 34.6
161.4 Epicrati barba
s 703.4 igá
Doricumuficegenusma yavou quid erinacius 381.d
s
ximèprobatum 816.6 xúтauLaconum 358.b Epictetu duobus uerbis ij
humaneuite felicita eri nac cuti s ufu s 838 .4
dormiensnullius eft precij nazivu quid 452.4 Eripha uirgo confenuit
Good quid 3.6 tem complexus 429.4
283.6 Epicteti lucernula 201.b 447.6
Augoßogoz 393.6 Elarote 527.4 556.4
epitomis autoruque gra Eri fichthon
Augodoneiu 258.6.393.b elementa præcipua 807.4 tia debeatur 4976 ἐρι θεὺ ς, ἐέι θυλ Θ , δας
,ἐρί
dégnea quid. 564.b elephatorum partus 233.6 ni de m 313.6
Epicuri philofophia
dorycnion herba 221.6 elephan. ingeniofitas gucion quid 77 6.4
478.4 804.6
drachma quotobolorufit eruditio quomodo fàcilè
Epimenidis fomnus 710.4
53.4 elephantis amor in puel paretur 56.4.b
Epimenide dephilofophis ne m
drachmafparfio 502.b lam 611. er ud it io cit labore
ra " J.m
558 .6 uaticinatum effe 799.b ge re b
Draconis leges 489.b ma d mas no n co nt in 38 5.
ἐπιμηθεὺς 3.1.4
bori ies er ud it or um & ho ru m ft u
dracones etiamgratos effe elle ufus & fpec
pova quid 390.4
231.4 220.6 dijs fuccurrentiumfore
ἐλλεβοριᾶν,ἐλλεβορίζειν .ib . ἐπι φόρ ημα quid . ibi .d tem deplorat 496.b
draconiseo aquile disi
r 6 Epifcoporum donationes nyes cur uirgines
610.4 ove quid 134. Er in
dium 488.6 466.4
draconis erga nutricium Eleufonia magnafacra di&e
201.b . 397. 4 Epifcopi quales olim
amor 611.4
· ἐστιμαλίσαι quid 558.6
539.6 176.4
DrufusIurecofultus 216.b elimata que 143.4
Epifcopi quales nuc540.b igiaquid
ΜυλόπολιςχιλίανδρG eloquentia fimijftult i eu,affectus quales 717.4
Epifcopi dignitas quomo, Eteoclis
467.4 499.6 04
 221
INDEX RERVM
uf802
361.6 t
feftinationis comites qui frigere quid Jacke With
experientiam laus fequitur
Eteoclis erga Polynicem 281.b frigus obftarefortitud.
454.6 710
perfidia 415.4 feftum conuiciandi 775.a 307.4
expifcari 322.d 552
Eteoclis & Polynicis pu 10.Frobenij diligentia t
um
extrem quid Latinis Fefti Pompeij fragmenta A tanda
gnd 450.b Rome inueniri 733.4 infignid 281.4.391.8
Etymologici autor carpi 46.4
F ferocia comes felicitat. frons Genio facra 191.b
tur 459.d frons animi ianua 363.b
Abarum ufus & reli 336.6
400
Edayyériou quid 624.4
gio 18.4.b.687.b. Feroniaferuorum dea, frons pudorifacra 219.a
159494
0
Euangelij prædicatorum 775.6
688.4 eius templum 288.b frontis indicia
quisapparatus 542.4 front e exig ua homi nes effe
Fabius Max.cunctator ferula quid 399.6.420.a
Euangelicæ literæ curple indoc iles 34. 4
276.6 ferula pueri cædebantur
raq; euulgo fumpferint cis ra
181.b fruti natu 832,4
fabule Aefopice olim o
671.4 frug i bonafrugi qui
mnibus nota 411.6 ficus morbus 456.a.b
Euathli cu Protagora præ 748.6
fab ulæ prot afis , epit afis & ficifolium quale 125.a
ceptore cocertatio 238.b
61.a ficosfurantiu poena 537.a fucus etfucare quid 140.b
Eucrates molitor 460.b catastrophe
fabule in plauftris act. fides oculata que 419.a fulgur quomodo Pythici ua
Eudamide apophtheg. tes obferuarint 149.b
201.6 Fideitemplum 213.6
572. 6
fide re nem ini ,inh uma num : fulguris ignisfacer 26.4 *2 :74.6.
euentusftultorum magifter fabularum uaria cognomi 601.4
5.a omn ibu s f
, tult um 553 .b fulica quis $44944
30.b.669.d na effe
fide iube ns ro
pro alte ,quid fulmen cur Ioui & regibus
euentus cui non imputan fabulis quot tibicines prifci
buer int faci at 180.b attributum 105.6 1765
dus 506.4 adhi 850.6
u fig ura Græ ca Lati nis inco, funambuli 386.4 ife in
výbeæ quid 771.4 factu argent quod 391.b
gnita 382.b fundamenta iacere 60.b
Eunica puella 96.b falli dignus, qui his ab eo, ·
dem eftfalf us 754 .a fig ura circ ular is abfolutif fundis Lacedæmonij curufi
¿ quμev infacris 162.b
fima 424.4 482.4
Euphorbipaftorisfacrifi fama bellaftare 482.6
um
filios præftanti uirorum Funeraliumores 482.a.b
cium 407.a fames olim uirgis ex ædibus
eiecta 248.6 àprogenitoribus mul fungos in delicijs effe
συφρόνηnox cur 317.6
familiar itat is conciliatio tum abeffe 163.4 832.4
veliún quid 509.4
furfurquid 480.d
euripi aftus creberrimi unde proueniat 57.4 filix herba 479.a
Furiarum habitus tragicus
602.4 farrago quid 772.6 fimi quantus & quàm ua,
faft idiu m hom inu m ingenij rius ufus 612.6 712.4
Euripides æmuli 194.b

1.LJI
ibid.a 652.4 fingere quibus liberum furum quears præcipua
Euripidis mors.
faftum copia gigni 625.b 509.d 303.6
Euripidis tautologia310.a
Euripiftos quis 247.b fata uolentem ducunt, no fifcus principum, pertufum furum par nobile 523.4 bel
Euritionis inuentum & in lentem trahunt 843.a dolium 234.b furto parta in medium po
teritus 667.b Fatua dea nenda effe 303.6
397.a Flaminis dialis puritas
818.d furortriplex 402.b
Eurybatus quis 73.b fauerelmguis,& Fauentia
rum præfcientia un
Euryftheus 134.4 580.d Floces quid 772.d futuro
Eurylibeiinteritus 308.a Fauftus Andrelinus 32 4.b floccus quid 211.4 de pet enda 356.6
Fecialis mos in indicendo. Floralia 70.b fut uro rum nul la cer ta co
exacta diligentia nonfema
bello 336.a Florentia ciuitas 685.4 gnitio 581.6
per ab homine requi= pro
renda feles Veneris 183.b fluuij auriferi qui 174.4 G
667.a
ἐξάντης quid 474.b felix quis 668.b foederum adftrictio 169.a Agates lapis 369.4
Favoýuara quid 761.4 felicitas in quib.fita 356.a foedu etiã etate nitet 99.4 Galba Imp. 148,6
Galba Mecœnati dormiens
Execeftidis peregrinatio felicitas uera in quibus foemine quidconueniat
nes 417.b 797.4.b 400.a 155.4
execrationes uarie 73.a felicitas & infelicitas unde " forma quata gratia473.a galea triremis genus
execrationis templu . ibid. nafcantur 283.b formicaru coetus cur opu 479.6
exercitationis uis 723.b felicitas omnis non contin, lentiam fignificet 88.a yari quid. 71.6
exercitus educendi mos gituni Galeni locus caftigat us
361.4 formice,colorefelium,ma
6
apud Athenien. 490.a felicitatis quæmagna pars gnitudine luporum. ibi. 283.a.b.485. .
exhara profectum quid 468.6 formicas expugnare qui 780.4
34.4 felicitatemftabilem que olim tentarint 546.6 Gallieni Imperatorisfaceta
exitiumfubitu unde conij polliceantur 517.b fortitudo uera qualis impoftura 46.4
ciendum 517.b felicia fuerunt 486 .a Galla quid 823 .6
quefataliter
exordiri quid 421.d olim us 618.6
274.6 fortunat fatis quis 801.b galline Africe
exordiri telam Plauto
feriarum apud Chriftianos fortune forores que370.a gallicinium quid 628.4.6
287.6.288.a abufus 408.a Fraces quid 772.4 gallus auis pugnaciß.
exorbitare quid 37.a feria cur agricolis datæ. Frácifcus Buslidius 384.b 564.6
experiêtia et cognitio quid ibid. fraterculus Italis blandie Gallus adolefcens in auem
}
proficiat 752,6.7534 feria ethnicorum. ibid. mentum 820.6 mutatus. ibid.
gallus
 71 TERTIVS.
Gerron quid 365.4 Guilhelmus Vuaramus Hemitheon Sybarita3 23.a
gallusalbusmefifacerz1.4 228.831 Heraclide Paphili 478.4
galldomipugnacif.802.b Gigantes èterraprogna 742.4.784.a
gallusuincens & uictus tos guttatim donare quid Heraclide ubiprimùm na=
uim extruxerint 73.4
710.4 gladiatoresqui 779.4 "
Vequalis Heracliti obfcur. 162.b
galliubimuti 552.4 gladiatoru coteptus 411.4 gymnafia tria 514.b
yuvanovómor qui 106.a Heracliti fletus 438.6
galli Cybelisfacerdot. gladiatorium quid 403.b
glans bellariorum loco in yugyal quid 702.4 Heraclitus curfor 424.6
510.6 290.4 Hercules 134.4.6
galligallinacei natura Hifpanijs 107.b yugivo quid
H He rc ul es p Ma rt e 19.2.4.6
195.6.196.4. 400.6 . glandibusuictitarequando
defierint homines. ibid. Adriani Imperatoris Hercules Thebanus 25.6.6
401.4.549.4.0 H
628.4.b glandiarij qui 135.6
dictum 421.4 Hercules cur Melampygus
hematites lapis 196.a uocatus 2029214
Jáno quid 452.4 Glaucus Hippolochi 50.4
Gangesfluuius 174.4 Glaucus Scylle amator hæreditas qd antiquis 95.b Hercules nidore coturnicis
hæreditatem quinq; modis aduita reuocatus . 42.4.
γάγγαμοι qui 768. 127.7.6 (719.b
ibid. Glauci Cariftijcertamin
jayamas qui. adftringifacris. ibid. Hercules quarta luna nat.
hæretici quihodie dicant. 43.6
yarginagyon qui 459.4 Glauci uerfutia 695.4
542.4 Hercules ui,non dolis res
gauiaauis 601.4 glocire,gallinarum 55.4.4
gloria infignis no nifi mas halcyon auis 418.4 alienas abducebat 413.6
A. Gelli locuscaftigatus
3 gnis periculis acquiri hallucinari,cæcutire, con= Hercules quifuerint dicti
187.4.6.274.6.
tur 411.6 niuere quid 220.4 192.d
469.4.484.4
GelonSyracufanus 754.4 yλwordonides qui 486.b harena pfunctione 250.b Hercules hebetis craßiq;
animi 34.6
generis claritas 540.b yveμonoyla quid 5.4 Harma uicus ubi,& curfic
gnomol ogia honor7 97.b dictus v 149.6 Hercules Mercurius idě
genereconiunctafe inui
cem delectari 57.6 gnomon quid' 296.b Harmene ciuitas 767.b Aegyptijs 3916
97.6
generofus animus rectius yw,capio 768.6 Harmodius quis 494.4 Herculis ornatus
Herculis dictum 216.4.
ducitur qtrahitur 215.b Gordiorum mores 600.d Harmonia Martis & Ves
neris filia 530.6 328.4. 740.b
genios binos attribuebat . Gorgonisfanguis 410.b
fingulisantiquitas:ubi Gorgonisforores 490.b harmoniarum fpecies quot Herculis uoracitas 315.a
multadegenijs 42.a yopyop unde dictu 562.6. 69.a.b Herculis nauigat. noua
C. Gracchi dictum 577.4 Harpocratis pictura 430.6
genituraan inftitutio præ
ualeat 36.b in Gradu reponere 106.d 693.6 Herculis gymnafiu 514.b
jevnto qui 709.b Graca lingua meretri ci hafta Achillis 275.b Herculis conuiuium & fa
efe corpusLute ambitio fe compar etur Hebræi proferuis 527.4 cra apud Lindu 389.a.b
D.
tie 814.4 744.6 Hebrus fluuius 174.4 Herculis interitus 494.b.
genscumuento, bellum ges Grecafacere Latina quàm Hecate quomodo et quan 495.a
rens 251.4 difficile 498.a dofacrificatum 745.b Herculi cur decimas bono
gentesque tribus n.notatæ Græci quo potent 786.b hedere natura 818.4 ruprifci uouerint 43.a
604.4 (191.6 Grecorum uitia 605.b hedere ufus 563.a Hermanus à Neua aquila
genua Mifericordia dicata Græc.cum Troianis bellum Henricus feptimus Anglia 785.4
genuinidentes qui & quã 411.6 . rex 389.d Hermic' Lufitanus 792.4
do emergant 321.6 Græcorum libroru quanta Henricus Bergen.epifc. Hermon quis 417.6
9
690.4 Hermodorus Platonis au
geometriapro æquabilita inopia 498.a (468.6
te Helee mulieres quomodo ditor 426.4
554.6 Grecorum iurament.quid
Bacchum inuocarint Herodicus 769.6
geometrie quantus admi= Græcosfemp pfidos2o8.4
rator fuerit Pythago= Grale quid 834.6 282.4 Herodis Attici apoph.
ras. 182.b
ibid. gratiaquib.minima redda Helenepharmacu 656.b
yeoμerpep ipfum deu.ibid. tur 496.b Heleus 374.4 Herodotiloc.caftig. 272.4
Gephyreipopulus, & eo= gratum ut inuenias, etiam Helice 585.4 heroes qui 445.6
rum oraculum 494.6 ingratos experiundos Heliogabalus homo effe heroum ueterum mos
Gerade Laconis apoph. 715.4.6 minatißimus 192.6 440.4
708.6 gregales qui 812.b
Heliogabalus quales con Hefiodus Homero anti
γεραίρειν quid uiuas coene adhibuer. quior 76.6
702.b Gregorius Typhernas
Gercyon Agamedis ger 364.4 188.b Hefiodifepultura duplex
manus 203.4 Gringi Phoenicum 266.6 Heliogabali luxus 324.4 437.6
Germanimilites conductivelyyn. Hefiodi interitus 194.b..
ibid. heliotropium herba 819.a
tij 411. gruumaftutia 610.b Hellefponti denominatio 437.6
Germani quomodo leti gruum natura 601.b unde 492.4 Heffenorum gens 467.4
tiamindicent 449.b Grylliunde dicti 303.4 Helyco n Caryftius 419.b Hiberorum mores 364.6
Germanica nobilitas taxa Gry quidfignificet 210.6 hemerodromi qui 789.b Hieroglyphica Aegyptio=
tur 277.4
242.6 γρύζειμο ibid. hemerodromus cur dicatur rum
Germanice lingue pro ibid. Hieronymus Aleander
Guilhelmus Montioius fol à Poetis.
prium 256.6
hemidrachm 63.4 290.4.743,6
500.4.0 79.5.6 S.Hica
 C

J afore
INDEX RERVM
hyperbole adagijs eft pecu
ingenium hominis quale t h167
fiorhomine 674.b 12.b 320.4 843
S.Hieronymi laus 501.4 liaris
homine nullum animal ui
Himera Siciliæ ciuitas ingeniumagnu no effefine
Hyperbolus Athenienfis
uacius Ariftoteli 172.4 4 mixtura demêtie 509.4
789.b
homines qualiter ab initio 294.6.507.4.702. .
Hipparchus quid Lacedæ .4 ingenij uigor qua ætateeua 45
719
uixerint,& quomodo nefcat 136.6
monijs 494.4 Hyperboli artificiu 626.b
inftituti 304.d ingenio fuperari uires
Hipparchion citharæd. hypocrita Chriftianu effe,
s
homine perpau cor um ho
442.6 quantu malum 683.a.b 23016
102.4 49
minum qui ingenia præmatura700.b
Hippobote 704.6 hys ces ubi proueniant
tri
homines cur deos appella ingenuis Spartanis qd con
Hippoclidisfaltatio et pro potißimum 711.b
rit antiquitas 152.6 uenerit,quid no 810.6
catio 257.6.258.4. Græ quæ in literay.
ca re
821.b homines exfermone ,uafa inhumani quib. nominibus
I
extinnitu dignofcuntur 193.b
41
Hippocrates ab epiftolis uocentur
49.b I Acobus Scotia rex
Mindaro 587.4 initiandorumfacrificium
385.4
Hippola ciuitas 704.b hominum exiftimatio & SS
lambe maledica 773.6 559.6
Hippolaitis Minerua. ibid. cotemptus unde 665.b
iaubin quis dicatur. ibi. iniuria refecanda ,non re=
hominum conditio tripl. 1
Hippolyta Amazonum res talianda 485.4
Iani bifrontis fymbolum படம்
130.b 395.4
gina 510.6 iniuriafacere,peius quàm
Hippomanis crudelitas in hominumperuerfi mores 54.a
Ibyci poeta hiſtoria 237.a pati
483.6 103.4 iniuriarum memoria tenax
filiam ichneummo crocodilo ho=
homolottorum mos in for
Hippolyti dictum 199.b 1610.6 516.6
deribus iungēdis 531.4 ftis
innólog quid 687.6 527.b innocetia ubiq; tuta597.b
honefti nullafatietas 65.a Idæi dactyli
Hipponax qualis poeta Idomeneus Cretenfis 59.b infaniæfpecies multe
321.6 honorpremium uirtutis
iecurfedes concupifcentie 672.d
Hippyg.uxor Pythis 230.4 imperandi
libidinis 33.b infanữ quid propriè730.b
828.b in Horam uelhoras 223.b
infolentiam effe ebrietatem
ἱερὰ συκε,locus 357.4
hirundo qualis auicula horarum diftinctio apud
iɛgodśλwp ciuitas 467.a 79.a
20.a.b antiquos 122.d
ignauia exemplum 717.a inftitutio quantum ualeat
hirundinisftridor 309.b horas dieiquomodo uete
570.a ignauis omna difficilia 36.b
res notarint
hirundines quidmonftra
751.6 intempeftiuum quoduis in=
rint 586.b horologiorum ufus 121.b.
ignis quomodo hominibus iucundum 200.4
122.4
Hiſtiæi Samij inuentum àPrometheo allatus interpretumuitia 497.b
Horatij uitium 524.6
565.6 inuentio rerum in oratione
hor tiq Ven eri fac rat izz.b 420.a
hiftoria undedicta 50.4
igninihil iucundius 326.b quid 56.6 7446.4

LADE
igoger quid. ibid. Horus Aegyptius 277.4
ignemgladio diffecare,ludi inuidiafelici tatis comes
igiAgoμep 111.b hofpes quando moleftus
412.4 genus 17.6 738.6
historiographorum mos inuidia in bonas literas un
išpro mi 639.a FOO
491.6 hofpites aliena plerunq;
Ilias Homeri 752.6 de 742.6
mirari 75.b
Hoc age,uoxinfacris 21.b
hofpites cedat his quibufcu da quid' 134.b inuidia inter quos oriatur
Hollandiæ laus 766.4
imbris acterræ mutuu de 801.4
Homerus omnis Poefeos conuerfantur 663.a.b
fiderium 352.b.353.a inuidiam ftare extra choru
parens 650.4 hofpites qui 807.4
diuinum 446.4
hofpitij iusfanctiß. 817.a immunis quis 7314
Homerus uinofus 318.a
hoftem duobus modis im impia animalia quæ inuidiam inrectèfacto non
Homeridiuinitas 634.b
homicide quomodofuas petimus 113.b 254.6 poffe uitari 496.4
improbitatis potentia inuidiæ quæ natura. ibid.
ueftes abluerint 536.a hoftire redoftire 365.b
boftimentum. ibid. 473.4 innolare quid 763.a
homicidisfolum olim uer=
tendum Hyampeia rupes 420.a impudici indicia 215.b Ioachim Vadianus 375.b
175.4
hydra Lerned 257.a inc ant ame nta quædicătur
que S.Ioannes Baptifta 539.a
homicidis extrafacrorufe
hydrafeptem capitum ubi 484.6 (786.a Io.Baptifta Egnati⁹ 297.a
pta confiftendu 478.a
delituerit, undefue Incite qd, Inciti 785.b. Io.Bentiuolus Bononien . RE
homo folusfuoftercore of
fenditur 612.4.b rit prognata 87.4 incommoditas commodita 519.6
tum comes 171.6 loan. Campanus 754.a
homo ingratior quàm ulla hydrus quid 672.6
Ioannes Coletus 270.4
fera 304.b hydri ingentis magnitudia indignantium geftus quis
homo ab homine quomodo nis. ibid. 629.d Ioannes Roffenfis 743.6
diftinguatur 226.a Hyla adamatus Herculi induftriæ humanæ uis Ionij XII.ciuitatibus im
hominis diuifio iuxta Pau 121.4.b 320.6 perauerunt 669.6
lum Hyllus, Herculisfilius infans natus ubideploretur Ionum mollicies et luxus et
541.a
hominis cuiufq; menfura 692.d 348.a inuenta 145.b.146.4
177.4 Hymettus mons Ionica comoedia. ibid.
67.a. infantes ubi hofpitib . adfe
hominis imbecillitas 830.d raturfuauiandi 390.4 lovdos quid 761.4
344.6.345.a Hypanis fluuius 711.4 infelicitas comesftultitie Ips quid 484.6
homini nullafera pernicio Hypera quid 567.6 369.b ira regum quales 665.b
iracun

1
 TERTIAVOŠA
lapfus prim calut, iteratus Leois Byzati dictu 526.d
tracundiores curfintfenes e
iuuent uitia maturè ut
ftulticia tribuitur129.4.b leonequeterreant 165.b
tanda 67.6
et agroti 166.6.167.4 . humane uite in leones in periculi adiutos
s
irat furiofofimilis 843.b iuuentadocilis. ibid. lapfus oes
iuuentacuraudax 673.a tribus cofifter e 660.4 gratiam referre 231.4
Irus,Arnaus aliàs 174.6 Lapus Florent. 689.4 leonisgratitudo in bene
iuuentafenilis quid indicet
Ifchomachus taxat . 598.4 Laribus immolata foras.ef meritum 772.4
45 8. 6 700.b
διο χει λές qu id Leontium meretricula in
Lynxfilia Echus 761 .6 ferrenefas 242.4
ισόῤῥοπου quid 155.6 Larinus et Larinig 803.a Theophraftum fcribere
th mi or um do ru m ft i iopay uel i§oßóg
If lu in 259.4
4 9 1 . 6 turdus 38.4 larus auis31 5.a.6. 486.6 . auſa
tutio 601.4 Leatrephides macilèntißi
L
Ifthmum perfodere qui ten mus 778.6
2 8 . 6 larus.cur Herculifacratus:
tarin t 7 .
AΛ Αβι ζητελα ῖν βὼ 68.9.b Mén agy tau rus 705.d
παρέχειμ 1ο8.d
Italicafrugalitas 324.6 EnT oro yev 9.5 .4. 627.
Laberij dictum 182.4 Latinalingua cur pudice
ibúpamorquid 417.4. laborem ut continuemus lepus quale animal 155.6
matrone comparetur
555.4 lepus ubinonfit 303.6
ithys queauis 598,6 quidfaciat 497.6 4.744.4
labores catenati 483.b. Latinè loqui quid 33.b leporem mortuum à cani
Iubellius Taurea Campa
lathyrus ciceris genus 18.b bus non attingi 302.6
nus WH 159.4 659.b
labrax idem quinobis lu latifundia que 593.b leporisfomn'qualis 266.6
indices curfinemanibu s
187.b latomie Syracufane289.b lepormapræftatia 798.6
pingantur 613.4 pus
Lacedæmonioru refpofum Latonefabula 369.4 Leprei.cum Hercule certa
iudiciorum prifcus mos 248.a 32 men 689.6
ad Philippu rege 44.6 Latmus mons
121.4
lauacra diuitum ac paupe Leria infula 374.6
Lacedemoniorum mos in
Iulianus Capella 772.4 87.8
couiuis excipiedis 181.b ru olimcomunia 441.6 Lernaquid
Iuliani dictum 295.4 12 4.6
573.4 Lacedemonij chori canti Lauerna dea 433 685.6 g quid
Julius II.pont. 7 66.6
245.a lausqualis effe debeat λέχαιquid
JulijCefimperandicupidi Lesbijs catorib. 1665
1343.b Lacedæmonio rum Refp. 742.4.b
tas dederint Lacones
iumentum 37.4 quo těperata 445.a laudatio uana qdfaciat.ibi.
Lesbio rum uanitas 485:6
iumětumproplauftroone Lacedæmoniorum couiuia laudantium geftus 219.4
Lauro locus λεσβιεῖ ν quid . ibid.
rario. 37.4 454.4 2914
Laura apud Samios quid Lethe quidfignificet 18.6
Iuniusundedictus 110.4 Lacedæmonij quales
632. 4.6 Letheusfluuius 375.6
Luno Acred 38.b 487.4.634.4
Laureu s Attice locus 53.4 Leuconi s factum 329.4
Lunonisepitheton 534.6 Lacedemoniorum ueftitus Leucophryne, Tenedos
color 669.4 Laureo tice noctue. ibid.
Iupiter Olympius et Sofpi=
Laurios regio 450.d 685.b
tator 446.4.753.6 Lacedemoniorum in fenes
leuiden fa quid 580.6
JupiterOlympiusPhidie reueretia quata709.4.b lauru incědědi mos inama
torijs maleficijs 430.b lexmut magiftr atus 56.6
opus 851.6 Lacedem.fortitudo 714.b
Jupiter cuculum uerfus lauri uis medica 44.4 lexfatyra quid 787.6
Laches quis 508.6 libere ciuitatis liberas line
728.4 λακωνίζειμ 487.4 leberis quid 29.4.95.4.
535.6 guas etiam deberé effe
louisconuicia 611.6 Laconis cuiufdam dictum
in diuitias 249.a lectio eft collo quiu 270. 4 442.4
Louisnutrices 333.4
8014 liberi cantiunculis maio
Louisineptie 76.6 Laconis cuiufdam apoph. lecythus quid
106,6 rum oblectatur 494.d
Jouisoraculum in Dodona 284.6 Lede partus
libertate nihilfelicius 76.b
23.6 Lacones bellacißimi homi leges prifcorum quales
louisTerminalis lex 171.4 nes 63.0.d 30 rd y Libethrij quales 167.6
legis inftituende author librimuti magiftri 56.6
louisoculusfol Aegyptijs Laconifmus 306.4
277.4 lactes quid 818.6 apud Aeginetas multa Libya cur monftraferat
batur 267.4 618.4
iurare perhaftam 697.b antifa quid . 934
268.b legem nature omnibus effe Libyc i cymbalorum har
iurandimos olim 524.4. lactuca
communem . 642.6 monia
1958 450.4
831.6 lena ueftis 275.6 629.6
iuramentauaria 412.b lætamen quid 612.6 legum cutis fumma litere λειχάζειν quid
260.4 Liciafortes 225.4
iufiurandumnon temerè Lamia adamata à Deme
839.6
ligurire quid
fiat 710.4 trio 840.b legumina omnia corporis
bus noxia effe, & quis monimbines quid 282.6
iurifiurandigeneratria lampades in quib. certami
Lindus ciuitas 416.4
535.6 HOLFE nib.geftarefolitu 62.d eoruu fus 18.4 (300 4
Lindus rufticus ab Hercule
iusfummu 259.6.260.d aμñadaya . ibid. lemaquid,& unde dictum 389.4
depredatus
infticie fymbolum 686.b. Lampon quis 69ob λῆμα λῆμμα 77006
lingua qualeměbru 316.b
687.4 Tλágvea quid
λάφυρα 734.b lenocinium pulchras res
inuenari eftat 98.b lingua quibus olim daba
dehon
59 : 6 λαφυροπωλεῖν , λαφύλεται . tur infacrificijs 623.b
iuuenilis uehemetid 179.6. ibid. a les legume uilißimu 520.6
lingua cur dentibus obual
lenticule natura 187.4
iuuenipecuniaadminiftra lapispro ftupido homine 1 635.6
215.4 lata
tionem non effecom 124.6 lentifcus quid
684.b linapro retibus 583.6
mittendam
388.6 lapides pinutilib. 401.6 Leo Pont.X. linum
 r
normalafenfor
INDEX RERVM
mandragora uis 754.b $4
Lyfandri dictum 590.b
Lucilius poeta 321.b Mandron nauicularius fit
tinum prodecreto fatali Lyfandrifrugalitas 756.b
lucrum gratißimum quod Imperator 7544
507.6 Lyfie bos Athenis 562.b
lineis ueftibus fole mulie 462.d mane diei unde dicatur 80
Lyfie orationem quomodo
Lucu lli animofum dictum 440.6
resutebantur apud pri probarit Socrates 71
262 .4
534.6 manere infua claffe quid
fcos ouicus Gallorum rex 848.4
Lud
Xenobuuía quid 532.b. 431.4
384.6 Lyfimachi infolětia 720.4
Lipfyd riu m loc us 710.6 Manlius Torquatus2 72.6 licant
Lyte qui 587.4
145.4
Lite quid 124.6.365.a lunefubiecti qui 572.4 T.Manlius. ibid.
a erf tit iof è ob Lytie rfes quis
literafalutaris , & triftis lun quifup Mannius Diane lucu con=
λύτρα quid 63.b
83 0. 4. b feruent 14 94
que M fecrauit 483.4
lun am qua nto per e obf er
literarum ftudium citra manticulari quid 763.4
uarint Lacones 390.4.b Acedones quofœde
focium frigere 138.b M mantica hominis bine
rafaciebat 156.b
lun e defectus quid Mace
literas collapfas uindicare 466.a 177.6
don ibus incommodi tu a
macher quid 480.4
quàm difficile , & cur manticorafera 134.6
ler it 482.a Manapia, locus & Hercu pomodo
laude dignum 279.4 lisfilia, palus 308.4 MATIs herba 137.6
literæ omni ætati& con= lupus quale animal 258.6 manumißio apud Athenie
Macrobius omniu autho
ditioni utiles 354.6 lupus poft prædam pro 339.a
339.6 fes qualis
440.6 rum fucus
literarum ordo & digni perat
Macte uirtute 369.a. manus coferere quid 213.4
tas us
367.a.b lup cur & qua ndo uo
cem homini adimat 397.4 manus gracilefcerefame
s s
literi tribu quid notet ur
Meander picture genus 722.4
461.4 752.4
487.6 Mayvλánas quis 293.b
literis quatenus incum = lupus ex cocofactus tibi
Mefon quid 782.6 Maracus Syracufanus
bendum 510.4 cen 578.6
mayadis, mayadije 531.6
literarumfacrarum Sileni lupi interfectoribus que Marathon locus
214.6.215.a

11E
714.4
540.4 olimpræmia data
Margareta Henrici An
319.a.b magadis magadus
literarum bonarum ufus
770.4 glorum regisforor
742.6 lupifitientis mos 326.6
mayadway,madilar.ibid. 385.4
littora curfurda dican. lupi præde inhiantis mos
magicam uim ineffe anulis Margitis ftultitia 354.6
123.6 351.a
uirgis ferendis 48.b marecurfurdum dicatur
littorales homines effe ca lupi fabula 752.4
magiftratus lex loquens 465.6
teris inbumaniores lupos femper rabire
56.6 maris motus 767.4
726.6
165.6
magiftratuigerendo qui marifca quid, & eius uer
Liuijfragmentum cui dez lufcinia quot diebus can=
idonei 137.4 mis 533.4
beatur 748.d tumfuum continuet
309.6 Maius unde dictus 110.4 maritorum iniquitas in
loco mouere,reftituere in uxores 482.4
locum 106.4 lufus legem qui nefcit, ab magnes qui Heraclius
72.d 196.d Marius tyrannus gladio
Locrenfes fodifragi 391.6 ftineat
Lutetianarum foeminarum magnetis natura et fpecies. quem ipfefabricarat
locufta agreftis quomodo
ibid. confoffus 37.6
Græcè dicatur 447.6 pronunciatio 529.6
luxuries & luxuriare quid Magnetes populus 482.4 C.Marius quomodo fuos .
Lod.Celius Rhodiginus 37.4
16.b 848.6 magnitudofinita que milites tractauerit7

Lycambes Archilochifo 277.6 Marfias excoriatus 178.4

λόγοι,λογέμπορΘ quid
cer 321.6 Malea promontorium Marfias tibicen 432.4
426.4
373.6 Martinus Lutherus
lolij natura 288.6.289.a aina aunónov , Apol
maledicis qui non debeat 743.6
longuriones rifus caufa linis cognomen 314.6
irafci 849.b.850.a mafculus non folumfexum
uocatos prælongos λύκειου quid , e à quo con
826.6
826.4 Structum 425.6 malumomne quomodo fignificat
Londinuunde dictu416.a Lycurgi canes 36.6 irrepat 679.4 μασχάλη ,μασχάλιου
Lycurgus rhetor 315.a malum communefacilius 449.a
loquacitasftultitie comes
290.d Lycus Cynifce amator ferri 713.6 Maßilia à Phocenfibus con
malum exnobis proficifci dita 169.b
loquendum ut plures,fa= 34.6
piendum ut pauci 19.b Lydi ab initio Hetrufci 749.6 Maßiliæ tres 362.6
mala conciliant homines Maßilia unde dicta. ibid.
loqui pauca, probum 155.4.6
25.6 Maßilienfium luxus
effe,cognatafunt484.a Lydios equitatupræft.
Lotophagorumfabula 326.6.327.4 mala ueranon licet effuge= 672.6
437.6 Lydorummores 425.4. re 745.4 Maßilienfes effoeminati
Lotus quid 438.4 484.6.572.4 mala ter abftergendo de 362.6
Luce boues 227. 6 Lyfandri Pharnabazi pellebant antiqui178.6 Maẞiniffe laus 733.6
Lucas pro grandi 803.a commenta 459.6 μάμμη σε μαμμόθρεπτος mathematicas difciplinas
Luciani locus caftigatus qui 802.b effe philofophie anfas
Lyfandri apophtheg.
287.4 552.4 macipia unde dicta 340.d 108.4
materie
 TERTIVS.
meum no meum in bed molaris corona 310.d
Menades mulieres que
materiepars uiliorfenfi tarep.nodebet effe 15.4 moleftarum rerum nomina
712.4
buspatet 540.4 micare quid 213.6 829.4
materfamiliasqualisfit mendaces quid lucrentur
μικρολογία 627.4 mollia que dicantur in are
202.4
385.6 Midas Phrygia tyrannus tibus 193.6
803.a mendace s etiam aliquando
matrisfare Molonis dictum in Plato,
uerum dicere 817.6 160.4
partía cibus 714.4 nem 44.6
mendacium acriterpunie Mid asftolido animo 7.6.6
maturare quid 276.b 587.4
tum JA 685.6 Mid e currus 23.6 Molones duo
i
•Maufol fepulc hr um 713.4 moly herba 171.6
Maufolea que dicantur. mefa facra antiquis 358.b Mide cur afininas a res
dederit Phoebus 98.4 mm quidfign ific et
ibid. menfes primus & fecundus .6
357. 6 146
quibus facri 19.4 Midefabula
MaximinusImp. 27.6. us et jactus Momus quid in hominum
mentis compotes,impotes Mid as uerm icul
266.4 J
422.4 808.4 talorum 477.6 pectore defiderarit
nálaquid ij mi 582.6
maza quomodofiebat meracuolim poft conuiuiu milites mercenar pri
2 qui 157 .4 Momus à dijs arbiter ele
inferrifolitum 168.b
377.6.480.4 Aus 146.6
Mercurius Hercules milites deteftatur 503.6
mecanates quomodo paz m o n a c h i noftræ ætatis
apud Aegyptios idem milit. Nigri præliaturi pe
randi 742.4 540.6
391.b cuniam reip. commen= quales s
692.4 n a c h i nd ic an te
vequid
noxaνή
μηχα dabant 130.b mo me
Medeaqualem ueftem la/ Mercurius folêniorum.de
tumglorioforum infi 683.4
fonisnupte donarit latorConftantij 357.4 mili o n achorum greges ta
s
Mercu.orationi author.. gnia 739.6 m
495.4 xan tur 457.4
53 7.4 i deus militia Chriftianorü qualis
Medicum familia 685.4 uiatorum 776.4 militaris uite incommoda. μον monetam
ας , iactindiescud.b
us talori
mediocritas quid præftet Mercurius prima fors ,'ide
X
$792.4 ibid. riorem 799.6
mediocritatem quomodo Mercur.cur interfuperos οι
χρ ώμ ατ pict e
ur
inferos mediusfin millus quid 736.6 μονο
affequamur 338.6 Milonis Crotoniate robur 729.6
gatur 303.b
mediusdigitus qualis chie apud Pifam
Mercurius cur triceps fin exercitium 65.b. monoma
378.6 35 3. 6
335.6.372.6. 373.4
Hryanódup quis458.6 gebatur 633.6 χέ 235.6
71.6 μο νο νε
míλrop quid
pryanópwvoi qui 341.6 Mercurij munera 419.4 . mono fy ll ab a diẞyllaba
481.4 milaij quando prodeant
Megarefes olim Corinthijs
594.4 nomina quibus conuc
Merc. cognomina uaria
vectigales 293.6
miluij quibusfacri 611.4
niant 559.4
Megarenfiumfraudulětia 625.4
Mindarus Lacedæmonio montium partusfabula
351.4.6 Mercu rij uirga 657.b
rum rex 587.4 235.6
melubi perniciofißimum Mercurij magicum fimu
Minerua yhavnŪTIS mor a qua in re profit
222.6 lachrum 394.d
281 .6.568.b.
259.6
melAtticum et Hymetium Mercurijftatue plures a tus quando ap
minijquanta cura Roma mor fruc
67.4 774.4 777.4
nis 792.6 pareant
Melampygus lapis 292.a meret ricibus ubi honos
melächolici cur manesfuos maximus 720.a Minotaurus quid 487.b morbi animi qui 542.b
Minotauri annuumfacri mores quãdo formadi 68.a
fe uidere putent 145.4 MÉP ÉXEN 164.6 morum pernicies à bello
Melanionis odium in mu Merrha locus 565.4 492.4
lieres nius to miremur quæ maximèo prouenit 674.6
481.6 Meffe corde hirfu
mnes Moria encomium quot
339 .4 513.4
J Melatiprincipatus 450.6 diebus confcripferit
16.4 Meffenijcur inferuitutem Mithra Perfis Sol 188.6. 316.6
melanuros pifcis Eraf.
acti à Lacedemonijs 800.4
μήλας τα μηλῶσαι 59 1.0
Meleager 467.a Mnamones.quic 1816 μορμολύκειον , μορμολύτε
134.4 356.6.
Mnamones Germanici Tar,quid
Meleo Pelafgo quale ora meta quomodoT olimfi 796.6
culum redditum 331.4 gnata 254.4 265.4
Meliaciuitas,& genus Meradognia quid 763.4 Mnafea Patrenfis 134.b Morphnos aquila fpecies .
Mnafea colophonis Salpa 475.6
arboris 481.4 metallorumfodinas quis mors.omnium beneficio
1 dictus 48.4
Meliffe dictum 776.4 primus inuenerit 295.4
Mnemosynefacrum quale rum optimum 850.a.b
Melita infula 7336 Mravingo quid 168.6
mortalis nemo perfectus
Melitidis auxilium euerfa metaphora aßidua ada fiebat 478,6
tia beneuolentiam 475.4
iam Troia 504.6. giorum comes 4.6 modef mo rtales omnes è terra
allici t 144. b
Melitidisftultitia 736.4 Metelli dictum 827.d 228.4
modip eratores qui 181.b nafci
Melus oppidum 248.b μébarquid 478.6 rt ui i m ti ti a ef
mo ub cu læ
Memmius Romanus Metrepuelle uarietas modius & médiur ,idem
34 8. 4.b
480.6 ferantur
254.6 .556.4
rtuos allatrantes qui
modònon, quidfignificet mo
memorie adempta exemp. metu exanimatum quen= bus comparentur 66.6
361.6 dam fabula 232.6 235.6 mortuos
 INDEX RER V M

naues due Athenis publico noftra que propriè poßint

quos,& quidfub hoc 2
mortuos plurimum in ore L cdici 760.6 Vid 32
habere, ominofum.ibid . nomine comprehenda ufuideftinate 546.6
A s u b
nothi ubi exercebantur
tur 410.4 nauigatio facilis quæ
mortuorum rogo impo= 514.a.6
muficafcientia qualis 529.6
nendomum mos 361.b Notus uentus 733.6
nauigatio prima que
mortuorum laudes 4 27.b 572.6
570.6 nouerca mortua priuignữ.
Mofchus citharœdus mufice harmonie quot
Naupactus ciuitas,& unde Boccidit 482.6
5.56.6 olim & nuncfpecies
dicta 73.4 nouo more factum Cicer.
531.6 68.6.69.a
Mothon quid 800.4
muficarum harmoniarum Nauphractu quid 479.4 ·quid
motus uiteargumentum
naute quando certius na noxcur commoda flagitijs
56:4 diuerfitas et uis402.b.
optimum 715.6 146.4
4 9.6 403.4 uigant
Moyfiuirga
muficos effe imbelles nauticum genus fuo ele= noctis partium dimenfio
magilum uelocitas 199.b 628.a.b
810.b mento refpödet 790.b prifcorum
muléta quibus dicebatur
μυσικώτατΘ ' 409.b Naxum Naxium mar Nume libri quomodo à 34
524.6
muffareunde dictu 210.4 mo ,& va§ids 193.4.b
r carie D.feruati annis
mulæ cur non pariant
148.6 muftela animal inaufpicar velgonogbia 234.4 2693.b
tum 71.6 vxía quid 550.6 Numeriani interitus135.b
mulier quale animal
210.4 Nemefis dea 319.b numero non offendi ratio=
599.6 mutire quid
Nemefis unde dicta 414.b nem 70.4 saga obie
mulier affecta aetate bis ui= uv quali uox etlitera. ibi.
s
nemo non aliqua in re de nume ro ru m ia
myfter 19.4
rum requirit 431.b múlay quid. ibid.
fipit 672.4 numeros impares ad o
mulieres apud poetas fem múosa ,muois quid 773.a
Myconus infula 374.a. nepa quid 700.bmnia effe efficaciores .
per malè audijſſe 66.3.4
mulieres Hollandicæ. ibid. 795.6 Neptunus à Minerua ui 333.6
mulieres cur irritabiles μέλλον quid 435.6 Aus 218.4 numifma Athenien.quale
Nero Imp.muficus 190.a 186.d
796.4 μυωνία quid 427.6
mulieres omniumferè ca Myopes qui dicatur288.b Neronis preciofa pifcatio nuptæ fandalijs non ute
lamitatum authores 778.6 322.4 bantur 5516
μυοσοβείν quid
482.6 Myfce llus 687.b Neronisftatuæ culleum nupta noua quomodo cin,

mulieruzelotypia 495.a Myfipopulus 174.6 impofitumfuiffe 808.b &a et difcinta 244.0

mulieribusmorum defcri Myfi finitimorum iniurijs Neronis dictum 204.b nuptiarum antiquæ cere=
ptio 216.6 obiecti 273.6 neruos incidere quid monie 68.6.501.b.
mulierum officium 400.4 uvozore quid 588.6 591.4 797.4
mulierü que in partu ad Myxus Diane facerdos neruofa quedicatur 111.b nuptiarü poftero die que
funtmos 705.6 586.6 Neffus Centaurus 494.6 pompa fiebat olim
multiloquětia uitada 75.b N Neftorbonus confultor, 710.6
On
multitudinis licentia per... NL. cuius reinota inutilis bellator 577.b nutrices quot fingulis dijs
gob
niciofißima 427.6 830.6 Nexi qui dicantur 513.6 antiqui adfcripferunt JONCTSOF
211.4 Nibas uicus 552.a 333.4
mundi principia 554.6 věnu quid
Tempusto
mundani Chriftiani di naphtha quid 601.4 Nicias cunctator 803.b nutu efficere quid 445.a
ferimen 540.6 vagonsquid 420.4 Nicon Thrax 800.4 O

-munera quædijs primò naffa quid 739.4 nigrum pro inaufpicato Beratum effe, & me
oblata 304.b nafturtium unde dictum 44.4 tiri,cohærere
munerum potentia 5 48.b 221.6 nimietas omni in re peccat 444.6
Munychus & Munychia nafus cui dicatus 213.4 180.6 οβελίζειμ 143.4
Diana 669.b natiuitas omnesfacit pares vítadou obefi infames Laconib.
133.d
murem audire acerrimè 839.4 niuem albă negaſſe quen, 595.6
98.4 natiuum nonfacilè muta dam
249.b obire prouinciam 342.4
mures domefticifalacißimi tur nobilitas empta, aut nuper obliuionis lex 306.6
670.6
427.6 natrix quid 6672.6 natanomagnifit801.b obliuionis mater que
murusferreus in acie quid naturam numerofis rebus nobilitetur quis unde 692.4
483.4 capi deliniri 58.d 802.d οβολοςάτης,οβολοςατεμ
***

1 mufcam indocilem effe ac naturam inftitutioni pre= nocere ualentes ne tentes 282.6
femimiferam 20.b ferendam 553.6 588.b obolus quid 810.b
mufca natura 781.a natura quomodo fua mu= noctuæ uolatusfymbolum obolus quibus Athenis ex
muſce caninemorfus neralargiatur 661.b 43.6 ærario datus 820.4
650.4 naturaquomodo ab uſu noctua Mineruæfacra nu obfequium ultroneum in
**

muficaquomodo conftet differat 809.4 mifmati Athenienfium gratum 245.6

2.£

perpedatur 69.4.b nature uis repugnat. ibid. infculpta. ibid. ‫ ی‬53.a occafionis defcriptio
£
7
*
£
0
7

mufica non recipit medio naturæ efficacia. ibid. noctua cur numifmatis in 200.4
critatem 266.b vaulgárns unde dictum ſculpte 450.a Octauius Auguftus 175.4
mufices honosapud anti 480.4 ropogúrænes qui 137.4 Octauij Caf.iocus 25.6
ÖЯanij
S
1
 TERT IV S.

Oftauij magnanimitas vpro lapide molari Ofiris Aegyptioru 277.a wapάpipra que 710.b
309.6.310,4 Offadea 160.d wapa modi quid 619.b
276.b
761.a oftiatim profingulatim parafitorum nomina qua
Octauij Caf.dictü 322.4. vbi quid lia
dvs quid 324.4.b 1813.4 330.b
617.6.0 721.6
" fmus quid 294.b parafitus ad nulla honefta
ofto deos effefumme re operefurtiue 287.6 oftraci
opes ingentes uix parari oftrati fmo damnati quò functione aptus 485.4
rumpræfides 188.b
oculis alienis agere 57.4 fine fraude 243.6 exulatu iuerint 669.a parafitifacetum refpon=
s cur paretur 546.6. Talisga51d.98.4 Sum 106.4
oculis ferre quid 175.6
oculisamorpotißimum $47.4 ouiumnatura que 520.4 Parcarumfufi 172.6
conciliatur 72.6 opes quantum noceant ec ouum decimum maius ca= Pardalis quale animal
oculisineffefedem animi. clefie 545.4.6 teris nafci 813.6 378.4
opini o potior ipfa re òfed
ફૂલો quid 503.b wagsgyou quid 28.7.6
ibid.
P παρεύρεσιςquid proprie
oculosanimantium ad fpe 297.b
260.6
culorum imagine factos opinio quomodo firmetur pActolusfluuius174.4
34 9.45509.6.510.4 παιπάλη ,πεπαλαμ paria facere 32.6
effe
quid Why 432.b parietum conftruendorum
oculosquifibi effoderint. oppido pro ualde,unde
821.4 wanaioμáyαdis 214.6 inuentio 586.6
ibid
Oedipusfuosfilios execra opportunit.uis quanta Palafta menfura 325.4 Parijfodifragi 533.a.b
200.4 παλαίτυρα Paros infula. ibid.b
tus eft 197.4 633.b
παλεύειν quid παριπποῦσαν 112.6
Oedipo enigma obiectum oppofitio perfectißima 590.6
264.4 παλίμπαίδες 136.b Parmeno mimus 25.4
335.4
Oeneus 134.4 opulentia confidětiam pa wakiviodía quid 247.a Parnetis inftitutum 433.b
rit 336.6. Pallas Athenienfium pro Parnus quis 388.6
Oenoe uicus 376.d
teatrix -809.a paroemia quid,eius pro
œftrü, ispev quid454.b opulentia penes quosfit,
e) 602.b Pallas Polias 419.6 prium quid& quate?
Oeta mons quosfugiat 132.b
Opuntius lufcus Palladis cantilena 64.6 nus 3.6
bio quomodo Latinè29.6 159.b
r a m ie e time i
duv quid 430.4 opus effe ingenijfoetum palme natura,& cur ui= pa qu op . ib .
oemia unde dicta . ibid .
οἰσροπλνΘ ',οἰσρηλατε 54.6 Atoriafignum 79.b par e
romi unde nouitas ac
454.6 oraculu foluentis que palpare,palpones 596.b pa
Bound cedat 4.4
officina quid420.b 588.6 wavaße quis 391.4
officium eadem mefura uel oracula que olim præci wavolaudia quid 408.b paroemiarum commenda
maioriremetiendu 33.4 tio utilitas 5.6.7.
pua 206.b Pandeletus fycophanta
offis Romanos olim uicti oracula nulla certiora an 693.a inde.

taffe 127.4 tiquis quàm Apollinis Pandectarum locus refti paroemia quomodo diffe
140.6 81.4 tutus 811.d rat abhis quæ illi uide=
offuciequid
wyerides,wyévios, 471.b oratio cibus eft animi 18.b Pandorafabula 30.b.31.a tur effe confinia 5.a.6
oleinatura 190.6.596.b orationibus deos lætari Panegyris quid 483.4 Parrhafius pictor 376.b
oleum duntaxat cur Hos maximè 304.b wavinovquid 617.4 parricidium quid unde
merus vygor uocarit orationis præftatia. ibid.a Panidis iudicium de Hefio= dictum prifcis 808.a.b
191.4 ordo rerü inuerfus 540.b do Homero quale parricidarumpoena apud
oleiufus 28.4 Romanos 307.6
831.4 ordo in acie quid 507.4
ὀλίγο ἄξιον 211.6 Oreftis parentale conuiuiu Panioni u cociliu m 669.b Parthenia ciuitas 467.6
panis inuentio 270.4 Parthosfugere coniecto
ollapro ftupido 776.b 523.6
iaculo 23.6
Ollusletho datus 66.a organi mufici confiftentia panisgenera uaria 534.6
όλοιquid 455.4 507.6 panefoedus inibant Mace partus legitimi qui 191.6
τὸ ὅλονἔχειν dones 156.6 Pariphis qualis ueftis
164.b origanum berba 357.b.
ὁλόσχοινου quid paneolim amicitia confe 739.6
815.6 770.4
crabatur,& quid Panis Pafiphae regina Crete
Olympus Marfie difcipu Origenes cur Adamantius
lus 804.6.820.6 uocatus 193.4.770.4 diftributio Chriftianis 492.d
ὁμαλικία
quanla quid 57.a ögvis quid 430.4 21.4 Pafes præftigiator 432.6
omnia eidem non adeffe •
Oromedon mons 838.4 Panaria ebrietas que79.a waandλu 257.6.624.4
519.4 Panticapaum urbs 557.b paftillus quid 471.4
Orpheus ubi occifus
omniaexoccafu 708.4 167.b παντὸς ἄξιον 211.6 paftinaca pifcis 199.b
OmphalesLydorum regi os pro afpectu 795.4 Papyrius Prætextatus paterfamilias diligens quis
ne impudicitia " 291, a ox quid 772.6 736.6 ris 740.6
o ens
Omphax qd Græcis387.b doxopoélæ Tum prud wán,affectus quales
517.6 Papyri
Quappobio 54.4 717.4
803,6 ofcitantia quid Latinis
onagroruuenatio 329.4 574.4 papyrus quid 530.a patriæfaluti quifuam ui«
ὀνειροπολεμ 557.4 ofcitantem uides cur etiam apaxopdicin . 318.6 . ta impenderint 448.4
ὀνείρατα ονειρόσκοποι пαрáníлtov faxu232.b Patricij antrum in Hybers
ofcitet ibid.
513.60 nia 203.6
Ofcorum mores 737.6 wapαpigeon quid127.4
2 Patroclus
 RERVM BrainBlen
INDEX uc
ibid. philtra que 343.4 Str
Periclis filij quales 453.b Phanus ufurarius,
Patroclus curhafta Achit Phocenfes populi 169.a.b y
Pharna bazus fatrap a gom
Periclis dictum 524.4. Phocea que urbs 170.4 wak
lis abftinuerit 648.a 309.4
535e. a.6 ibid.
Patroclus Lerius 374.b m Phocis que, b.
Pericl s totam Græcia Phafelite 432.a i
Phoc interi tu s 452.4
Pauli Aemylij apophth . phafianus auis 598.6
mifcuit 708.4 Phocion Demofthenis ar R
4406 s is
Phaf & Phaf iani 374.6
Per i c l e qua l e s fec it
e r
gumentoru fecuris815.4
Paulus Bombafius Bono e n f e s Φέλ λου,φέλλα ,φελλες, 53
Athe n i 780 ,
nien. 153.4 um um e ούει ν ,φελλόποδεs Phocionis diftum 507.6
s pericul multar r =φελλ
79.6
5
Paulus Canali 346.4 i t ur 217.6 φοίνιξ
rum non inte l l i g , quid
Paulus Cathena 419.6 λού ς ,φελ λούε ιν ,φέλ ε is
phonic raritas 287.4.
ntia 73 φελ
paupertas timidos facit nift experie 6 . .4. O 296.a
f i s 20 770.6. 771
periculo in rebus duo
336.6 822.4.b Phoenicum cauponatio 02
adhibenda 510.d
paupertatem ut effugias, péva§, pevanijap & pevaz 447.4
Perilai taur æneus 272.4 Phonicum ingenia 587.4 .
quibus opusfit 367.4 κισμὸς quid 140.b
Perilli inuentu infuŭ ipfius Phorcifiliasftatim natas
Paufon pictor 719.4 is
Phenac ftolidit as 145.a
caput recidit 46.4 490.6
pax quid,& eius commo pavida uel pavids,luden = fuiffe anus
da 677.4.b periodus Theologis quid pios ayαtóp 440 .6
di modus 584.6
pacem iniquam præferen 172.6 φρατρία ,φρατρίαρχΘ
Phereas Alex. 399.6
weéfua quid 211.4
dam bello æquo 682.4 φέρειν ,φόρΘ , φορολόγοι 605.6
Pero Vergilij mastix 95.4
pacis ueftes que 793.4 234.4 (104.b Φροντιστήριου
pacem petentium mos 387.a pgšd☞ quid 204.4
pinauria fons malorum
841.d Perperifratres 292.4 Phrygius Neleifili 828.b
Perperi fratres infimios φιλαυτία quale uitium
Pectis genus organiz227.a 622.6 Phrygũantiquitas 568.1
uerfi 578.6 801.4
peculium quid 760.b Phileta quàm tenui & leui Phryne meretrix
pecunia unde dicta 186.a perpetuum nihil patitur Phrynichus quomodo
natura 794.4 fuerit corpore 778.6
pecuniam utpecunia pa= cur ab Athenienfibus Dirof
Phidias ftatuarius 241.4
riatcontra naturam est Perfe cuiufdam apoph . Phidia opus multatus 314.a CCONT
415.6
234.4 185.a Phrynichus pditor594.a
pide ynλý move s 357.a
Perfæ quomodo natales ce 399.4
pecuni.c uis 434.4 pla's quis
lebrent 502.b Phili
des equifo 701.a
pec uni æ fac requibus com plagiaris morbus 827.6.
ppus or
orat qualis
711.4 Perfæ quomodo lautum ci Phili
miffa olim piaculi commißi expiatio
845.6
pecunia mortalibus anima bum appellarint 782.6
Philippi Maced.dictum 507.6
832.4 Perfarum rex quomodo
266.4.718.b pictura muta poefis 56.6
Pedarijfenatores 271.4 excitabatur 443.6 picture exceris coloratis
Philippi Macedo . apo
πηγὴ uocis fignificatio Perfarum mores 444.6 .
442.6 527.6
600.d phthegma
420,4 picture initia progreffusos
Perfe' Danaesfili 490.6 Philippo regi quare ora 14:45
Pelafgi Attica pulfi quo, culum redditu 434.4 nomina 729.6
modofe ultifintz 39.a.b perfona nonfemper in ma
Philippus Maximiliani fi Picus Martius 525.4
449.6 lam partem 618.a
Pelei gladius 167.6
ti lius Caroli pater3 46.4. Pieres qui C
Peliafabula 488.a.b perfona qui 140.b
Pieria Pythis filia quomo,
Pellene ciuitas 384.6
548.b pertexere,pro perficere do Milefios & Myun
4.21.4 piñónarvon quid 477.4
pellis uictime ufus 708.6 tios recociliarit 828.b
pinoigus,píncip ©471.6
πηλοφορία 799.4 pertica pdecepeda 750.a 180.b
pietas quid 20
Pertinax Impator 266.a Philonides quis 412.4 B
Pelops quomodo Oeno
pes nauis quid 163.b Philonis ludæi eruditio pietas in parentes quanta MIERdo
maumfocerum uicerit 808.4
439.6 ( 402,4 debeat effe
326.6 pedum metricorum pro=
Philonome delatrix pila quid 750.6
Peneſte qui 527.4 prietas 369.a.b
pede s intum efcer e frigore philofophari quid 223.a pili ubino pueniat 839.4
anving quidfignificet
pinooopeu quid 814.b Pindar⁹ pınágyvęosz 18.d
559.6 722.4
philofophusfolus impera Pindarus qua in re Home
Pentecontorus nauis301.a peti principiu qd 446.b rum uicerit
coc
345.6
Pentheus ferò Bacchum est Petrus Aegidius 237.b re poteft 77.4
277.4 philofophorum umbratia wz
πιποor ó qd 211.4.792.4
λό
ueneratus 30.6 Petrus Bembus
cum iftudftudium plar pi ra te dictum in Alexan=
πεπαλὸ 792,4 Phaaxapud Homerum
nèinutile 122.6 drum Magnum 610.4
peplum Palladis Poliadis 489.4
Pireus infula 669.b
419.6 Phagonis uoracitas 378.a philofophi,legum uallum
24.4 Pi ræ us po rt us 773 .6
περᾶν quid 669.b Phalaris Leontinis uictis
philofophiæ ftudium inex Pirithous 134.4
percapifcis 406.b quomodo imparit 86.a
plicabile 487.b Pifandri timiditas 232.b
Perdicia Lycia pars225.a Phalaridis crudelitas
Philoxenus poeta cur in pifces olim infumm is deli
Periander Corinthius 272.4
284.4 Phallus quid 555.4 lapidicinas trufus 289.b cijs 315.4
Periandri conatus 320.b Phaneas iocatus 230.b Philoxeni parafiti dictu in pifcium calliditas 583.b
Pericles dyénag☞ 396.b Phanias qs 439.b.583.a alium parafitum 330.b pifces etiã ægrotare 739.b
pifcium
 TERTIVS.
prælium 305.6
Aus 379.6
pifcium propriumfilentiu, 13.4.b pri mus s
pilu qui d 28.a
ν
ρωis,
όφpp
ιλno ὸνs po pu li mo re s quid formet
ικni
ποom , & πο miιλ
noικ no
qui in his uocales 1
13 ,b 805.d. pri claß , fort , note,
me is is
μήτις
6 rAegyptij abfti ia homo, & fimilia 302.4
ib4.
pifc13 uscu Pomandr ciuitas 776 populi malitiofiq 484.6
populoru uarioru uarij mo primitiarum confecratio
21,6,22.4 Panorum dictum 758.6
neant m res traduntur 600.a.b 161.4.176.a
Pififtratus tyrannus 73.6 Panor u origo & poten
pop pyfmata ueterum con princeps qualis homo fit,
piftoribus quamdiu Roma tid 736.6 quantum in ipfo fi
Panorum ingenium quale trafulgura 202,6
caruerit 534.6 124.6 tum 77.6
214 .4 por ca qui d
Pitanaciuitas 595.6 nfu m prin ceps quid doce ndus, et
Porire fpo ad Alexan
e
wid prob ibac e 459.b poefis pictura loques 56.6 833.4.b quid eum deceat 78,4.b
poefim non conftare fine drum
Pittaci apophtheg. 209.4 porr i natu ra 74.b princeps non eft , iniufta
PittacusMityleneus curma medacio etfabula 381.6
poeta bonus aut malus Por fen e muni fice ntia erga præcipiens , 845.4
1 giftratum depof.284.4 princeps aut magno orbis
Rom ano s 206 .4
Pittaci oraculum 411.4 758.4
port icus Enfάpwv in 07 bono fapit , aut magno
Pitth e Thefei auus 797.b poetarumfuror . 531.6 maloftultus eft 76.6
malayevqu202.b poetica non recipitmedio= 2414
lympia
planus quid principis animus qualis fit.
707.b.
critatem. 266.b Pofidippus Comic. 77.9.4 ibidem .
onia zen
platani folioru ufus 292.b Po
gon portus 714.b Pofid 4.6 que Træe ... principis bona præcipua
nor is que non fit 845.4.b 771
Plato à Diogene morfus us tria 35414
pollice fauorem indicari Pofidoni fapiens 225.a
m principem agere quid. ibid.
30 5. 00 poffeß prifcoru in qui
io
Platonis dictum 710.4. 219.d 186. a principe quid maximè de,
bus
Platonis fchola qui exclu Poliager uxoris fuæ leno 286.b ceat 442.6
154.4 Pofthomis
debantur 554.6 principes quales nunc
Pofthum. Tiburtus 272.6
Platonis locus illustratus norvayxia quid ru427a.6 rta 540.4.6
es m io tyr n Poftuo 510.6'
Polycrat pri ncipu inanes tituli , &
40.6 i u 6 . 6 nouoi locus
ποταμοὶ 249.b
onis ad Diony
f .43
pro nus 244.4 . inaniaftudia 608.4.b
t i n e ntia 6 2 . 6 potatio cur à loue coepta,et
c o n 7 pri ncipum malorum mos
fitio in eofinita olim 445.
Polycratis apud Samios in 3.4
305.6 b. 446.a 42
ftitutum 291.4
Platoni quid familiare prin cipu m affinitates et foe
es at
439.6 Polycratis Thebanus 113.b potet unde crefc 555.a
4 potentium commercium fu dera quid boni pariant
Platone numeris fua obfcu Polycrati Samiorum tyran
501.6
no qualeoraculum red= giendum 569.4
raffephilofoph. 33.4.b prin cipum munus quod
nes uinum imitantes
ditum 422.b potio 384.4.496.b
Platonicafpecus 251.4 416. 6
Plautidicacitas 365.a polyidos herba 450.6 principum confuetudo qui
Polym eftor Thrax 814.a potare more Greco , quid busuitanda 537.6
Plautilocusrefti tutus38.4.
Polynicis cum Tydeo pus 779.6
816.4.824.6 prin cipu m commercium fu
precocia effe inuti. 547.b
Plautilocus 631.6 gna 415.a
giendum 105.6
præceptorum efficacia.
Plauto non nouum admi polypiftultitia,& quomo principia pro principali=
359.4 454 .4
fcere uoces Grecas La do capiatur bus militibus. ibid.a.
timis poly pus quomodo efculen . præconis uox ad rheto. 56.6
832.6 prior quid
405 .d 805.6
plebeiorum uindict. 623.b fiat i tur 825.b
præcones hab.facri 774.a prifc qui dican
pégearι quid polypus exoßis
digiⒸ φέρεσθα
πλησίσιΘ' 722.6
um
præcon lingua 623.b
prob are qfoleamus 501.b
pumfeipfum edere.
Grecis 114.6 poly prafica mulier.que 838.b prob
ationu genera 809.b
ibidem.
Plinijlocusdubi us 824.6 proceritàs nimia malè aus
ne pralibandum diuis in con
Pliniu uoluptatiscaufa fre Polyrrhe infula 516.6 uiuio 358.6 dit 27.6
m nnium
quentibus uti digreßio pompa ludoru fole prælium olim non commit s
goxo quid 337. 6
nibus 346.6 555ia , proci quom odo coro nen
tebatur inconfultis au
um am
pluerequado ceffet 3934 Pompeius Ceph Rom 823.6 tur 474.6
depor tauit 235. 6 fpic ijs
Plutarchilocus reftitutus es nus 398.b
prælium bellum differut Procl tyran
18.6.21.6.405.b Popeius dicto tactus 153.b προκυλίνδες τῶν ποδῶν
225.4 840.d
Pluto cur illachrymabilis Pompeij factum 619.b
præ liorum errata inemen= quid
Pomp eijdictum 769. a Prodi ci quàm acre iudic iu
438.4 dabilia 506.6
Plutonis galea 491. πόνηρΘ quis 488.4 707.b
ftantia effe à fenfu re=
Tuberquid
πλώει ν 265.b moving & novugos 231.6 præ proditio licet inhonefta fit,
mot a 54 0. 4
467.4 utilis tamen aliquando
poculum tornatile quis pri πονκρόπολις uaricari quid . 758.a
musinuen erit 553.4 Ponti ficis trium phus & di præ 484.6
la tria 465.b
poculum philotefium apud uitiæ quales debeat effe Praxil poe offer quid 13.6
pre cădimos uetuftus 803.
Germanos 786.a.b 542.6.543.4 proles aliquando pro ma=
Todien faltatio 629.b Pontifices potuiffe errare 6.804.4 838.b
ioribus
preßius, p exactius 365.b
Podoniptron quid 512.6 681.4.b 58 7.4
Pacilis, pifcibus qualis uox Pontus cur puyers di Prienenfium Samiorum Prolyte qui
Promerus
3
 INDEX RERVM 414
་ AMON adnumeros traxit 597.d uulgarium que natura and15a
pudefactis cur aures rube 539.a.b
Promèrus quis 442.4 Pythag.religio in inftituen ST 23
fcant 298.6
Promethei erga homines dis adolefcétibus 660.a retexere quid 421.4 44
pudicitia incoparabilis the
Studium 304.a Pythagore fymbola oracu rex chartaceus 399.b. Lanawhak
προμηθοὺς ασπρομηθεύεσθα faurus 790.4.b
426.a loru inftar autoribus ce 775.4
pudor mutilis 399.6
31.4 lebrata 16.4 rex tragicus KER MOTUST
pudoris & pudoris ruftica
Promethei fabula 30.b rex lapis 113.b FACE $9
ni indicium 219.4 Pythagorai cur pifcibus ab
76.4 ON
promiffa parum certa effe ftinuerint 134.b ( b regis laus que SECTI
puellaris ludus quo amore
91.d. regisfimulachrum quod
expifcantur 707.d.b Pythagoricor.filețiu 720 .
promus quid 379.6 Pythagoric.iuramétum, & 613.d
Pronomus tibicen 703.a pueri clypeos in pompis ge
212.6 quem numerum ueneren regi apum cur ale minores
542.4 ftabant olim
prophanus quis tur 458.6 date 385.6
propinantium olim uoxfo pueri Athenis quæ prima di
dicerint 111.4 Pythagorica fymbola ad regeque deceant 607.b.
lennis que 32.6 inde.
parœemiarum natură ac, OS
proportiones,in uini dilu pueri nafcetes quäprimùm
ceder e 12.b regis tyranni diftinétio.
tione 333.4
uocem edant 367.6 ENJASTELL,
828.6 ibidem .
pueros muficis modis affici Pythes quis Audio
gorro quid 463.b
Pythonis interitus 369.a regum interfe conflictatio $455,8
prora,ngwgous, newgάтиs , 58.a
Pythus ciuitas 488.6 nes qualesfint 621.b
πρωρατεύεις 818.d pueros multo pastu cor sigut
Pythiorum ludorum cantus reg um multoru ftolida re
προσαγωγίδες 51.4.98. rumpi 595.6
fpecies quinq 369.b cenfenturfacta 76.a.b
ngovéλlivo: Arcades 568.4 pugni pro plagis 406.b Be
a regium quidfit 845.6
Protagoras cum difcipulis s
pullu fiue won quid
ulu s tor 192.6
quomodo egerit 787.b
Græcis 432.4Vadruplatores qui Reg ora
rens
Rhamnufia dea 586.6
pulmonis motus 750.b 425.6 aducerib.
Protagora & Euatli con EX 665.b
certatio 238.b pumiliões curgrati 748.a quæf tus ubifit Rhanufiæ defcript. 415.6
16:6
Rhegimefiu numifmati cur
Protogenes unde Apellem punctum quid 325.a quid quercus louifacra 707.b
mathematicis quercus omnium altißimè leporem infculpferit A=
cognouerit 851.b 738.4 tra B
radices agit 118.4 naxitas 303.4
Protogenis pict.opus 85.a puppis que nauis pars
818.a Quin tili ani locu s caft iga rhetores fine geftu langue
Protogenis & Apellis con
823.4 tur 85.6.156.b fcunt 483.6
putamen quid

15
tentio artificiofa ro.b
ntiliano quid ftudijfue rhetorice unde ad homines
πρωτολογία '367.6 puteuspro poculo 776.6 Qui 45
rit in dicendo 773.b deuenerit , & eius utilis
πρωταγωνισαι. ibid. putiduli qui dicătur 104.b
tas 304.a.b
prouerbium quid,& c. uide Pygmeorum gens 699.a Qu.Cepio 274.6.275.4
288.b Tade
Paroemia Pylus ciuitas 702.4 T.Quintius Rhodij qualis pop. 416.4

Pyli tres , quorü fingulifi, Quirites quando inuocati Rhodios publicis uotis bi
de Prouerbijs qui autores
fcripferint 6.a.b bi uendicabant Neftore fuerint à Rom. 344.6 rundineinuitare 170.6
R Rhodope meretricula
prouerbialesfigure 11.4 453.4
798.6 472.6.473.a
Proxinoa maritus ftultus or quid R Litera canina 371.d
826.4 pyrausta quale animal Raia quomodo pifces Rhoe quid Græcis 620.b
245.a decipiat 199.b Rhytus poculum 770.6
prudentia præpropera pe=
riculofa 423.4 Pyrrha due 522.4.b rane Aegyptie 515.4 Richard Pacaus1.b.175.6
Prylis Mercurijfil. 632.b Pyrrhai omnib.exofi. ibid. ! rane ubi mute 135.4 pifácois 250.6.332.4
ngunis quidfignific. ibid.b Pyrrhichifte qui 630.a ranunculus herba 575.b rifus quis uiro forti indeco
476.6 rus 415.6
Pfallium quid 791.a.b ( a Pyrrhus quomodo à cane Raphael Regius
ψαμμακόσια 118.4764 . feruatusfuerit 194.b rationis uis quanta 69.a.b rifusuaria exepla 5.7 5.a.b
ibid.a
Pfecas quid 79.4.470.6. Pyrrhus aquila dici uoluit reip.ftatus quomodo ferue, rifus equinus.
611.b tur 279.b.280. rifus fine caufa quidfigni
471.4 ་ 4
463.a Pyrrhi dictum religio quibus rebus debea ficet 194.4
Pfella lapis 162.a
Vémo,Yemije 729.a Pyrriche quid 629.b tur 171.4 robur inneruisfitum. ibid.

Youdonuça que 565.6 Pyrrichi unde di&t. 630.a reliquias ad quæftum cira Rodolphus Agricola 116.
ψεύσματα quid 761.4 Pyfiades Byfantius 720.a cumferentes 800.4 6.749.4
ψιμύθιον quid 727.a Pythagoras quomodo oap Remi umbram Maio menfe Rodolphi Agric. mors
pfittaciauis docilitas 68.a nopaylar interdixerit apparuiffe 109.b 555.a
ψωλοὶ 803.b 232.4.b reprehéfionem ueram pau Rogo, uerbum durum inge
( ci libenter audiut1 46.b nuis animis 85.6
Lúanes,Ivánia 761. Pythagorefactum 241.a
Pyrainfula 565.b (a Pythag.autoritas 401.4.b repudiorum mos 334.4 Rom. quales olim 807.b
poppvev quid 787.a Pythagora quid familiare res ufu æftimanda 798.a Romani quo era Corinthia SE
úosap quid 314.4 439.6 rei inftituendæ quid adhi fustulerint 234.4
Ptolemæidictum 387.b Pythagoras quantus fuerit bendum 587.6 Romana fortuna 218.4
Ptolemæi Philopatoris con admirator geometrie rerum coniunctionis tempe Rom.imperium quo augu
tumelia in matre 523.6 C
554.6 rantiaqualis rio conditum 611.6
591.6
-va's afpidisfpecies 75.4 Pythagoras philofophiam ρώπες,‚¿ãñop
rerum preciofarum , item pazes, ῥῶπου 467.6
rofe
 TEAR TI V S

.7374 566.6
rofe condition 415.b Sama profupplicio 699.4 6736.6 fen ect utis incomoda 414.
ibid. Scipionis factum 288.b
rubrica Perfio quid 150.a. Samequid. 4.b
rudis rudiarij 238.a Sambicus Eleus 44.a fcirpus quid only 1380.d
Sambuca quid 585.b fcitum quid dicatur ē 3.b fenectutis fors que 6.7.b
Ruffinus cithared 4: 42.6 154.b one quid 33 524.b fenium que citò accelerent
rufticam uitam urbana in Sami ferocitas
Sami orum more s 762. b ononiop carmen 410.4558.4
nocetiorem effe 59.4 376.4 fenio quid 1.439.4
Samioru Prienenfiu pre Scolon uicus.
Tufticus cur Stoicorum fialium 201305.6 qnoglanious quid 6304 fenfus corporis anguftos
mius uocatus
Samioru flores locus 291.4 fcorpius eta pifcis 4066 eſſe696701
rufticimifanthropi 301a Sanyrion maciletiß.778.a fereare quid 822.a fenfuum iudicium effe fallax
Ruticellus robuftißimus
fanétu quod uolumus 55.6 fcriptura uox eft 56.4 7894 12
192.6 Sanctus ,deus Ro. 797.4 fcripturæ facræ profanis di fepia pifcis qualis . 16.a.
pún quid 698.4 fciplinis contaminate. 181.4.7.62.4onsh ?
S 43 fanguifuga quid 381.4
feptuagenarij. ubi Saturno
fanitatis argumetum 515.6 679.ab.
ingquimutat 529.b facrificati 74.6
fapiens tetragono fimilis fcrupulus quid
fcrup 754.6
facerdotumos r.a.b fepulchripaterni quautare
713.box σκῦλ α quid 734. b
facerdotum auaritia, fa
fapientis præftantia 392.4 Scylla quid 127.4.6 ligios 449.4
m io
croru uendit 234. fepulturæ religio apud an=
fapientes Gracie feptem Scyrus infula qualis 166.a
6.235.4.53.6.4 309.4iqu os libam12346
facerdotalisdignitatis fubli 229.b Scytale quid
farcinator unde dictus Scythis quis ditißim . 86.b Seriphus infula 1 13.5.4.
mitas 235.a 1490.bativ y ameoft
facerdotes quis Athenisin he
Scyt quom odo amicitias
840.4 fermo intempeftiuus letha
concilient 724.4
ftituerit558.4 farcire & farta qd 750.a le uenenum 521.6
Scythe quomodo iurent
facrum quidGræcis 216.a Sardanapaliftatua 2112
$ 459.535.6 fermonis comitat quantum
facruquid ueterib.770.b Sardanap . epitaph. 621.a profit
Scythe gens uaga 592.a 752.6
facroruritus 162.b.2934 Sardanapali fepulchrum fermone, ineffe etia oculis,
a Scythe calamitatibus pref
facrisabftinendum 275.d 778.
è fiquid egerint 7786 fronti uultui 88.4
facramétorum Ecclefie uis fardoe herba uis 574.6 ferpent es quoties in annaſe
Scyth aru refpo nfum ad Da
abdita 540d Sardo inf. 462.6.57.6.6
riitemferocitas 341.dnectutem exuant 29.d
facrificare àcoena quib.mo Sardonica purpura. ibid. Scytharum fœdera quomo ferpentes uinum appetere,
risfuerit689.a Saronicum mare unde di dofiant boys 5314 3672.brüllm ? kilioni)
facrificandi dijs mos 739.d Aum 31545.6 2.591.4
Scytharum ingenia, 81.7.b ferphus quid
facrificiuRo. obpartam ui fatietatem & faftidium que onbing moois 337.d ferò qui dat, quantu m dat
pariant 198.b σκυθική πόσις. .5.11
toriam quale 155.6
onvlieu & onvlisi wiêy 499
facrilegus à cane proditus. Saturnus cur copedibus im & onvé quis. ibid. Sertorius quomodo, Cacita
194.64 400 peditus 271.6
7 nos uicerit 470.6
quife quid $ 341.4
facrilegium quid 342 d a Saturnus cur faxam deuo fectores qui, & undedicti Sertorij ducis exchiplum
raffefingatur 538.a
Sagrafluuius 238.4
19 230.6; 2:31hazihinse
d Saturni fabule 300.a.b 425.61 585
fagum quid ferui Atheniens big b
248.6 Saturno quomodo facrifie federe,pro placère 429.a
Saguntur feruorum uaria nomina i
332.acatum 574.b feditioniscaufa que's 20.b
Saijpopulus 376.a 358.6.527.45.788
fal curmenfe precipue ap Saturnalia Rom. 170.b Seleucia regio
121ponat ur 156. a Satu rniu m quid 554. 4 Selis quid 43b ferui in piflrino laborantes
72 9. a quomodo ligatio 15:31.a
fal pulmentarij uice 28.6 Satyrifabula 214.6 GEZENS -911ibid. feruos abſente dominb.pecz
falisufus 21and on検ÿonáþà 319.6 Ra p om
falishonor et uis 25.6.26. onápu onaqugógos 452.b démo demilap 464. — care licentius 7.
4 5 do Taf fid e feruorum omnium odium
falprimum communißi fcarabeus quale animal 6
ide i 944564464 indammosila 339.6
mum condime ntu,eiusq; 4206 fem
ufus ALY349.a.6 fcarabei aquila fabula feratania dignitatis infi feruorum manumifia qua
lis Athenis.ibid
fales quid. ibidem a 607.4.613.6 giniantoni 793th
5966 Scarabeorigenus defeript: Seneca oratio qualis 350.b feruor um ciuitates multe
falis natura
falèsdentatinefint 604.6 . nobilitas orb.ide . fenexmolefta res 4666 0.1467.4 34.2
jay
gaλanwvi ,caλänwv ov m
fcelera hominu à quibus fenescur bibaculi 2:46.b feruitu s quæ grauißi nda
158.4.1 .6 prodant imilis 2809.a fenes quid olere deceat fruitus quomod o olim pra
ep .
dardfou quid ibid. fcholiorum Brafin Hie79b is to fitebat ur: 10782 a
Seruitemonachiquare fie
Salijfacerdotes 817.a ron.fcribendorum labor fenestar femper dubitent
789.4 SRA b. dicti 40000703.6
faliua,& eius uis 367.6 commisagarrad 1042 fenes remota melius uidere Seruite difputatio cu Stans
715.a
faltatio Ionicab goir quid
gowo generatria 842.4 qaam propinqua 176.6 dicio. ibidem .
faltationu aliquot genera
629.bet Schoenobatæ મ . 834.b fenette uitia 67.b Seru pop.uiuacitas 172.b
nomina
Saluftius Ciceroni collatus fcilla herba360.a fenectuturtimida 67.3.4 feuuuelsebum quid 631b
693.4
obmutefcit 299.6 Scipibits Aemity dictum fenectutis uinupræcipuum Sibylle mors
4 Sibyla
 INDEX RER V " M
Stefichorius numerus . ibid. 3
42.6 Spartanorum exercitium.
Sibyllam palmarum folijs Socratis genius Stoicajectă quisprimus in
123.6 quod . 456.a
oracula infcripfiße Socratis pictura ru m defcriptio uexerit Athenis 840.a ‫م‬14
Socratis Platonici mos Sp ar ta no
207.4 216.4.b Stoicorumfapiens 154.4 uth777
256.4 Storax,qualis uox 800.b 35
mivvisfaltatio 629.6 Spartanoruperfidia 622.4
ys
Siculi quales 324.6 Socratis afpectus toru Strabonis locus emendatur Mor
625.4 Spatha quid 750.6
Siculorum dicacitas 321.6. 45.6.364.4.et776.6 48
ctaculorum inhonesto =
Socratisiuramétum 690.b fpe Stratonicus citharœdus
365.4 rum deteftatio 733.b
atis dicta 173.4.176.
Sicyon quid 7466 Socr ctrum apud Lefbios ~ 158.4.291.4.307.4 6
Sicyon et Sicyonium calcia 6.297.b.304.b.331 . fpe Stratonicus citharœdus à
450.4 7.6.19
mentum 796.6. 4.378.4 . 419.4.439 . muliercula notat 189.b
6.8 05. b.8 06 fpecula fulgur imitantia S
b.7 97. .
Sicyonis opulentia 152.4 442.4 (349.4 Stratonici dictum 308.4.
σιδκριτης lapis 149.b 4.849.b
ula reddun imagines
t 328.6.359.b.647.4.
Socratem de primo cratere fpec
Silenorüimagucule 538. cul artis, &fpeculum
um 694.4. 825.b
Silenis quos coparet. ib.a.b nuquambibiffe 775.b fpe
nature. ibid . Strobili γλυκιτράχηλοι
i j la
filetium ominofum 739.a Socratic dæmoni fabu oru m ibid. 71.4
188.b fpe cul io
rat .
filentium,primum Pythago ftrophe quid 478.6
834.4 fpe
cus Platonica 251.4
ricorum dogma 232.b. foloculus mundi wu a j e s Orig en is 822.4
fperata facilè credimus
folis ueneratio 548. 4 a
720.6
359.4 (73.b ftrum quid 837.4
filetij meta dialecticis quid de Sole fententiæ uarie m
strychnu herba 221.6
791.4 fphacelu & fphacelifmus
s
m
786.4 ftudioru uis ad concilian◄
fphæra ludendi quatuor ă
filurus pifcis quis 188.a. folearum ufus antiquis d be uolēti 674.4.b
a ne
796 .6 modi 584.6
696.b igos
Sphinx , & eius enigma ftultis pœnæ quid profint
filuri aurafaginari 806.b Soloquid de athletis Olym 844.4
piacis fenferit 356.6 335.4.b
fimia quale animal 138. b. 474.4 1
Sp hi nx quid fignificarit ftupa quid
590.4.750,6 Solonis ftatua 484.4
ftupens membrum quomos
fimia pro homuncione Solonis lex 182.4 Aegyptijs 430.4 Jord
do curetur 178.6
Solonisfententia. ibid.b fp it ha me me nf ur a 325.4
462.4 696.b 08:04
fp on de re quid, & pro qui fturio pifcis
fimiam maximè ad hominis Solonis dictum 22.6.44. 7.6
bus fpondeamus 180.6 ftylus quid mores26 ga
ingeniu accedere 183.b b.105.b. 267.4.284 . a l o r u
4. 620.4 fp onfa tranfit incognomen Stymph 600 .
fimiarum parafia 591.6 u v i a f t u m 5 . 4 யீ
mariti 797.4 g l fe 77 (4
fimiliafimilibus gaudere folum ,pro toto 789.4
ibid.
fp on fi Pe ne lo pe s 474.b shop quid.
57.4 folires que dicantur . ibid.
m uertere,quid 336.b fpondyla quale animal fuafum quid 8.2.4.4
fimilit udo materbeneuo len folu 5 96.6
fub e r i s nat u r a
623.d
tie. ibid. 58.a fomnia ubi non uideantur fubulci non admitteb
antur 18
Simones Telchines 394. 357.4 fpuendi in admouendis re
orum
medijs mos 835.4 in templa Acgypti
a.b fomniare , fperandi genus 116.4 (387.6
Simonide auarior 295.4 effe 96.6 fpuriorum notæ,& cur no s mus
thi dicti 508.b Suf f e n u poe ine tißi
t a p
Simonidis dictum 509.a fomniemus quæ maximè a g i a s
fu f f r qu i b u fe r r e non நஞ்
Simonidis fententia 578.a 760.a.b gaxaín quid 400.a
ftadia curriculorum qualis licuerit 136.6
fimpulum , fimpulatrices .. fomnus quo latere fiat orum rendorum
212.6 311.b fuffragi fe
325.6 400.6
Standicij Francifcani cum modus 393.6. .
fimulationem diuturna effe fomno que animalia pafca 562. 6
tur 4.19.4 Seruita duellum 403.6 428.6.
nonpoffe 241.6 438.6
fingula non nafci ad plures fonticus morb' quis 82 4.4 Staphylus Thafius 525.4 Suida locus
Sulpitiu Galbas
Staphylus uini diluendi au 147.6
ufus 354.4 fophifte cotumelioft 13.8.4
thor fumptus quarum rerü cha
Sinope meretrix 762.6 fophifta Theologi 248.b 331.6
rißimus 36.4.4
Sinope altera impudicißi Sophocles unde dict.339.b ftatera æquitatis fymbolum
iorum us
16.4 fupercil uf 220.d
ma,altera caftiß. 538.4 fophos olim fapientiæ my erarius
gép quid 631.b p e r n u m .a
$ finus quomodo interprete fu mqs 106
fteria inuolucris obte= s
géyawq dicatur 820.a caneoru
tur fuperua nullus u=
8.2.6.83.dxiffe 33.6
Stelæum quid 686.6 Jus 845,4
Siphnos infula 591.4 forices quid differant àmu
s 213.4
Siphniorum libido. ibid. ribus 97.b scro r e g e n 95.a fupinita quid
ri s es c a n di nus
Siren infectigenus 446.b oogds & aúgⒸ87.6.88.a
ft er co ut il it at 612.b fu p p l i ge maximu
le iu s tu s j
Sifapo oppidum 792.b fortem alienam miramur, Ster cu et Ster cu di . apud Scithas qd' 574.6
ib i d e m . fu ,quale animal
s 33.6
focietas amicitia quàm noftram contemnimus
ef ic ho ru s eta u s e r i f . 5 0 6.b
St po cæ c fa- fus cur Ven inu i
res neceffaria 674.4 173.6 one
a a t i f
dus 24 7 . s
fu agr i c o l mon traf
Socrates dyśλag℗ 3961b fortium in iudicijs notætri=
ho ri a t a a u r 188.4
Socrates cur no iurarit per plices 142.4 Stefic poem quali fe credit
videos 468.4 Sotadis dictum 573.6 478.6 fuis natura 194.4
um
Socratis Aristodemifa Soterich quisfuerit 731.4 Stefichori fepulchr ar fuibus parcunt Iudæi 611.4
tificiofum 22.6
bula 25.4 Sparamixas 185.6 188.4.b futele quid 260.6.3
Su rium
t
 TERTI V S.

τέτρακτυs quid 468.6 Theretis dictum infilium

Telegoras quis 745 %
Sutrium oppidum 733.4 Teucri dictum 3314 767.6
Sybaris & Sybarite 323. Telemachi dictum 481.6
Teutrania regio 175.4 Theri clis figuli inuentum
Teleph folu uertes 174.b
4.b. 324.4 142. 4 . 553 .4
Theoiafaltatio 629.b d
0 qui note t
Sybaritarumores 145.b. 394.6
Tellen quis fuerit 407.4 83.0 .a.b θερμόν quid
170.4.390.6.777.4
thefaurus qd proprie 87.6 (
σύνδροι, συνολόγοι 357 τελχίνειου , τελχινῶδες , τον Thaletis diftum de amico = ..
rum mem ori a 66.a Theffali qualis gens 82.a.b
Syla quomodo morfus d χιταίνειν , τελχίων 394 .
( ibid.b Thal etis dictum 179.4. Theffaloruer Phocenfium
fcurra quodam 485.4 a.b 724.6
tatis quis comes . 487.a diẞidia
Sylle quidobiectu 243.b temeri ef eu s us
quib uiris auxi
a danian quid 478.6 Th
Sylle diftum 632.b Temeff , alias Tepfa 45.b ( 525.4 lio fuerit 134.4
our bolle 87 tempeftas quibus nonoceat , Thafus infulá s es co
ef eu te r rc ul
812.b Theagenes laavos 553.6 Th al He
fymbolum quid 550.6 7 i n a t us
g n o m 192.4
συμπτώματα 53.6. teplum execrationis 73.4 Theag.xlwanan§804.4
Thefei dupliciafacrificia
Sympuuium 325.6 teporis fymbolum apud Ae Theagenis athlete uoraci
18 6.b tas 33.5.6 517.6
συνάγχη quid gyptios quale 277.4 theatrica que
dicantur t heta quidfignarit 142.4
ruvidoior quid 835.b temulenti cur loquaces. Timoth
eus mp 148.6.
1818.6 I .
fingrapha quid 787.6. 295.6 s e r
Tho m a Lin a c 768.6
788.4 temulentie uitium 822.4 Theba quomodo condite s
530.4.6 Th o m a Mo r u s 573.4
ovpap quid 29.4.535.b Tenedus que & unde dicta T horax mons 375.6
σύρβα , σύρβα ,συρβηνοὺς 685.b.686.4. Thebanorum feftiuitates
443.4 a p
bog qui ? d 687.6
437.4 Tenedij regis numifma , s s /
h r a c e po p u l u 424.a.
Syrorum ingenia 222.4. lex in adulteros 239.b Thebanoru exercitus pars T
Tenediorum infigne quod melior ex quibus fuerit 814.2
·556.4.830.d s quomodo manci
768.6. Thrace
Syrracorum mores 600.d 240.4
685.6 Theban orum artes præcia pia commut abāt 204.a
Ovasiticque 454.4 Tenesrex
810.b Thracu m uicus 194.4
T tenor quid 255.6 pue
Thebanis quale orac ulum Thra cum dictu m 260.b
TQuid notarit 142.4. terebinthinatura 716.6 .33.6 .4 Thra ces quom odo natos,et
830.4.b L.Teren tius 288.6 reddi tum 335.b
46.4 Theodorus Gaza 35:4 quomodo mortuos pro
tabule legum apud Athen. Termera urbs fecuti 348.a
us .b lény eu
ιν quid 394 .b
402.4 ternari numer. 464.4 θέλγε
Themistocles cur indoctior Thraf ybulu s trigi nta tyran
Tache dictu in Agefilaum ternionum honor apud in 4 nos fustu lit, & lex eius
habitus 41 0.
235.6 feros 470.4
Themistocles quomodofuu 306. 6 gy
Tenarusoppidum 632.6 Terpander Lefbius 166.4
fundum commedarit ue Thrafbuli didum 761.b.
Tagusfluuius 174.b. terraomnium pares 228.4
talentum & talentum ma terræ & imbris mutua ap nalem 269.a.et 741.6 762.a
Themistoclis apophthegm. Thrafilai infania 492.b
gnum quid 159.b petitio 352.6.353.4
228.d 319 .4 Thraufi quis & qualis po
Talifabula 575.4 Terrefilij qui 348.4
oclis dictum 701. pulus
Talus cuftos Crete 770.4 Terrigene fratres 530.4.b Themist Soo.d
4 θρέπτεquid
talorum iactu nihil incer Tertullianus Cyprianispræ . b
t u i 2 . Thrie quid Græcis 183. a.
71 tius ic 366.6 Theocri critneshiquis 24 4
u717.
53.6 Receptor ned Theo C j dict 273.4
talpaubinec uiuat nec na terutius 183.4
T Theodori Chij apophtheg. Trioboli quid
featur 595.4 teruntium quale numifma
211. b - 59.8.6 Thucy didis quale s filij
ταμίαιqui 379.6
. Theodori Gadarei dictu in 453.6
Tanagra ciuitas 778.a teffera quid 265.6 u rini Verconij fuappliciu
485.a T h
Tantalifabula 293.4 tefferaru lufus qualis 28.b Tib.Cafarem 1.b.92
.
cus b 46.4.9
tantumnon, quidfignificet tefferaru ufusantiquis qua Theo gnis Tragi 724. sei
bögé 770.6.
235.6 (575.6 lis 353.6 Theologia difciplinaru o
O uran , buλanije 761.d
o s
Tarcotella morfus qualis Teftamenti Noui editio per mnium regina 744.4
s
Theo nis meretrix quomo Thylacu quid 709.b
Tarichuspifcis 357.6. Erafmum qualis 748.4
T h ym a herba 746.4
b r
377.6 teftimonia ceca que 215.a do illufa 438.6
Tarquinij dictum 27.6 teftimonium falfum feuere Theoris nauigium 546.6 Thymus herba 502.d
4 2 4 .4.6
Tarteßi 71.4 punitum- 685.b Theophrafti atas & epitas buvvitap
ibid.b
tauri epirotici 34.6 teftudo quomodo Ioui res. phium 756.4 Thynnus.
108.4
tanrum quadrimu quis bus fponderit 551.4 Theophrafti locus reftitu dugenavonfus
tus 36.4 Tiber ius Cafa r 102. 4.
merisfuftulerit 335.b teftudinis inceffus 228.4
TOS TIME teftudinum carnes quales Theophrafto dicturo quid 618.6
accideri t 442.6 Tiberius Sepronius Grac
πήγανον quid 161.4 266.6
Tenea ciuitas Theopompo quid refpone chus Sardinie domitor
395.6 teftudinum teftis integi do
Teij populus 375.6 derit orac ulum . ibid. 155.4
mos 45.a.b
enes tibiaru m ufus in luctu
Telamo quatopere filij Aid Tyepogor Attici 559.6 Theram rhetor 47.b.
226.6
cis mortefleuerit 562.4 panduesfaltatio 629.6 588.6 tibiarum
S
 RER V M h
INDEX
tica 624.6 Ass115
Turcica bella cur fæpe pre
tragoedia Latinis præter Se TOMS O
tibiarum longarum ufus 683.b uentofi qui dicantur 398.4
necă intercidiffe 497.b texta fint 71
152.4 1 Ven lignea Dadali 352.a
tragoediaru argumenta un turdorum tria genera 38.4
tibiarum quatus olim ufus, Venus cur teftudinem cala 459
de defumpta 86.b tutores quibus detur 221.4
et cur eas Alcibiades ab cansfingatur 385.b.
tutoru uulgus quale 582.a
tragica execrationes 73.a
iecerit 189.b TUX is daiμion 779.b 551.6 147
tibicines mali 432.4.b tragicorum character qua
tympanifonitus 830.a Venus laïínvy cur Ba'd With6
tibicinum mollicies 703.a
lis 392.b
typographi quidam taxan = 777.6 S
tibicinum munus quondam Paynos éyap quid Veneris amafius C 22.6
tur 279.4
461.6
400.6 tyranis unde oriatur520.b s
Veneris cingulu ad quid . ‫עמון‬
timiditas unde nafcatur traiectitia pecunia que utilis
tyrannus aut ferendus aut 528.4
814.6
673.d nonrecipiendus 356.a Ver anni pars præcipua
timiditas omnia tardat translationes à corporis fen 041
503.4 754.4 2
fibus prouerbiales 175. Tyrij bilingues
749.b (189.b ueratrum quid 373.a (b
4.b Tyro cnef tis qui fignificet
d
Timocreontis epitaphium uerba alata cur dicta 504.
pamjes qui 133.4.733.d 476.4
Timon misanthropus 398 . uerecundia ad multa inuti=
Trapezitas ad lunas dare Tyrrhenorum in captiuos
4.730.a crudelitas 710.4 lis 426.a.6
pecunias 149.4 ਸ
Timotheus cantor quibus werecundiæ ubi maximè ra
Tawil ap quid 631.4 Tyrrhenorum fuperftitio
modis animum Alexan tio habenda 833.4
28.4 232.6
dri ad bellum incitarit Triarij qui
Tyrrhenos fuiffe Pythago Vergilius latinus Homer.
64.6.402.6 Trica quid & Tricones
" ricos. ibid. 634.6
Timoth.Athen.Imp.685.b. 63.b
211.6 Tyrtei inftitutum apud La Vergilij apophth. 700.4
Timothei dictum 668.b Toivina čaя
cedæmonios 245.a ueritas nonfemper menda
Titanumfabula 344.b xa Tyrtai 245.4 34
Tyrus ab Alexandro deua cio,fed aliquãdo fimula
Tithoni & Aurorafabula triclimiorum argenteorum
stata 633.6 tionirefpondet 185.6
ufus 731.4
172.4 uerum à quibus audiatur.
Trieterica fefta 687.a Tyttygias plagiari 436.b
Tithymallus flos 747.b ibid. 186.4
V
Tithymallus herba 462.b Trigla Hecatefacra 470.
Acca uno partufexedi ueritas lenocinijs commen
titillationem cur quædã cor 4.745.6 V
Triobulus 53.a diffe uitulos 467.b data fit gratior 316.6
poris partes fentiant
uacuum infacris aliquid ha ueritas filia téporis 366.6
327.a Triopolis ciuitas 625.a
ueritas ubi iucunda ubi
titiuillitium beit quid 349.4.484.b bere,nefas 242.4
211.a
ibid. uadum quid 36.6 molefta:neq;femper pro
Titiusmalus orator,etfalta thripes uermiculi.
uannus myſterijs adhibitus ferenda 472.4
tionis genus 851.4.b 71016101ι
τρισίβιο 772.a
olim 721.b uermis niualis 245.4
Titormus buffequa 192 . Top quid 454.6 1
triticum cur in calidis ac fri Valerius Leuinus Imper. Vertumnus quis 326.6
Tmolusfluuius 149.b
Vefphalorum iudicium
tædium ingenij uigorem he gidis regionib.aquè pro 737.6
ueniat uarietas ubiq; delectat 74 . 820.b
betat 498.6 36.a
trochili & aquile fimultas 1 4.198.b Vefpafiani turpis φορολο
toga quæ ueftis 104.a
610.b uates in bello aciem olim yia
για 234.4.610.d
toga ephebis dabatur apud
Romanos 390.b Trazen cur Posidonia præcedebat 260.a T. Vefpafiani magnanimie

714.6 uatueft noua dicere 820.b tas & numifma 276.b.

togæ quãdo ufus erat. ibid.
Troianoru cum Græcis bel uaticinium per cribrum 277.4
391.d
lum 411.6 257.4 Vefpafiani dictum 423.6.
toga Rom. 751.d
Veientium cum Romulo bel 618.b
tondere pdeludere 365.b Tripodis oraculi defcriptio
206.6 lum uefpertilio unde dicatur
155.4.b
Ar

Toloffa oppidum 274.6

811.4
tonos quid 729.6 Trophonijfanu hiftoriaq; uehementiam quomodo He
203.4.b bræi exprimunt 558.6 Veſta dea 176.4
tonforem quis primus indu
xerit tropus quando tranfeat in uelabrum quid 631.6 Veftes olim pro xenijs mif
825.a
tofores cur garruli173.a.b prouerbij fpecie 748.b uendi pro impofturam pati fitarifolitas 548.6.
tonforum modefta diligétia tubam cur Bufirite nontu 491.6 580.6
365.6 lerint 613.4 Venetoru urbis celebritas uetus quid dicatur 754.6
Topfius luctator 216.b Tuciam Veftalem cribro a= 279.4 uexilla Rom.qualia 757.a
Torona ciuitas 465.6 quam tuliffe 120.4 uenter natura inexplebilis uia pro cõfilijratione 65.a
261.4 ( in Via, extra uiam effe
torpedo pifcis quomodo ca tunica que ueftis 103.b.
piatur 199.6 104.4 uenter quo diftentior cibo, 37.4
eo leuior 426.b uicinus uel fummŭ malum,
torpedinis aftus 583.b turba quauis in re parit cõ
Toguín quid 269.d.313.d fufionem 106.a uenter optimu horologium uel magnum comodum
totum auferre,tyrannicum: Turcis an bellum inferen 570.6 31.a.b (a.b
totius dimidium , regum dum 682.b uětifingulis regionibus qui uicini quantu poßint 741.
253.4 ( 840.4 Turca quomodo debelladi. peculiares 397.b uicinitatis bone commoda.
tragoedia Luciano indigna ibidem. ibid.b
uentorum prognoftica nau
uictores
 TÉRT IV §.

uidores in triumpho albis uirtus ubi difcatur optime 4.62.5.6 uultus ab animo difcrepans
797.6 umbrarum uictus 745.4. quid 617.b
equisuehifolitos 112.6 una o a uxoris uitium aut tolledum
uictores quibus rebus olim uirtutis anfa un ed de
un di ct 65 .b
aut fere 83.4
ur es unguesfenfu carere 193.b
impetiti pl b
uirt ut is pr æm ia ap ud Ro - io
un ,qu id 21 1. uxor hostis marito que
victoria infelices 450.b. 12
manos quæ olim 195.b uocabula peculiaria unia 199.d
451.4
uirtute nullam effe fine pru cuiq; effe difciplina 61.a axor qualis duteda 209.4
wiftoria turpis que 473.b $18.4 feb.dk
uito no infultandu 668.a de nt ia 35 5. Vo pia dea
lu
J as ua nd i Enocr atis autho ritas
uirtutem folam in rebus hu uolupt contin labo =
uifti iudicium 562.6 i s X 24
manis effe ftabile 356. a x author 490.a 754.4
uictus prifcorum qualis atis frugalitas
uirtute in arduo effe792.b uoluptatis incendiu duplex Xenocr
270.4.712.6
52.63 582.6
uimpugnare cum natura uifcu unde proueniat 38.a
uitam humana alea effe fi uota facientes quomodo le Xenophanis de fole fenten
809.4
gefferint in teplis 21.ab tia 791.a
uncereubifacile 240.6 milem 114.b
u o xſe nſ or um animi idolum Xenophon dictus Attica
unumolimno guftabatur, uita fpinofa 224.4
nifi deo prælibatu fuif- uita lucerne fymbolo re 56.4.6 musa 227.a
J
ta ta uocis maris ad incitan dam Xerxes aqua manibu s hau
fet 169.4 præfen 440 b
Venerem quanta uis ftam a ruftico libeter ac,
ainu dari regibus cur pro uitia haud facile_dediſcun= 238
563.4 628.6 cepit 427.4
bibeant diuime litera tur
piomos, faltatio 29.b
185.4 uita innoxia que 791.b upupa uim medicam ineffe
789.b ξυμφῦσαι quid 767.6
uinum quis diluere docue uita genus quod cuiq; tuen,
331.6 dum 578.b gavix quid 584.6 Evanía quid 804.6
228,6 Y
uinum largius diluti quid uita hominum leuißimi mo govoreles
menti 707.b relooμār 111.b παμεσότερο 409
noxe habeat. ibid.
uita homini nihil habet cer urbina quid 466.a vπ opzanes qd 4586
uinum omniummalorume
296.6 ti 795.b urbi um leges obfer uanda s vägbegejaos mefis 489.4
tropolis 2
uite pie fructus 735.4 20.6 ignala quid 422.4
uiny quádofuauius 305.a
Vitellijimper. guld 160.b. Vrielitere 423.4 ὑφρόπρωτου 1835.
uinidiluendimos 333.4 19.b valueuiaque 398.a
umiprimitias quando liba 161.4 urine figna
uitijs inueterati rarò corri urfi quom odo irrit entur 620.a.b
rint Athenienfes 169.4
nimi potu non permittebat 588.6 ὑπεύθυνΘ quis. 569 .
guntur 485.6
urfos apud Anglos ali ὑπόδρα βλέπαμ .1630,
Platopueris ufq; ad annu uitium effe in procliui
792.6 733. 6 ὑβλεῖν quid 114,
decimumoЯauum 52.6 ZIMA
uminatura uitia que difficilè relin urtica marina pifcis Heca.
323.4
te facer 21.6 Z Litera qualis inforti
umiodium unde 292.6 quuntur 805.4 bus 601.d. cur
uinum,lacVeneris 362.a uitrum plumbo fublitu cur ufura prifcis damnata
234.4 Appio Claudio inuifa.
umiufusnimius quid faciat. imagines reddat 349.d ibidem . raz ofer
ibid.b uiua que dicantur 56.4 ufus optimus rerum m

nimi potentia , 663.b uiuere turpiter no eft uiue- fter 162.b zelotypia unde nafcatur
779.6 0967
re 783.4 ufus uis 809.a
inolentia quibus minime
uiuere turpiter qui putenis fictum nomen vlyßis Zenon, et eius dictu 779.4
ignofcenda 337.6
850.4 108.b Zenonis philofophifruga
uiperarum impietas 255.a tur
457.4.6 litas 271.6
sipere morfus qualis7514 uiuere in horam 223.b uuepaſſe
Zenonis dictum. 226.6.
uirga kuava decepedum uiuerra animal quale Vualice lingue origo.
.4 416.a ? 705.4
706.4 598
Vulc an rit
quo iunxe Mar, Zen onis dictum in Theo
uirgis geftandis ineffe uim ὐλὰ ἐλάδες 481.4 phraftum , 161.b
tem et Venerem 458.d
magicam 48.6.49.4 Vlilagus Heruloru præfe=
uirfortis leo fit & uulpes Aus 807.4 Vulcani fabula 199.d Zenonisftatura 27.6
s .db pe la od 620 .d
236.6 ultima linea 60.b uulgu cur erret 540 6 Zephyrus lat.Fauoni³6-‫نا‬6.b
uulgi error & peru erfu m
virginu Peloponefiacarum ululas quomodo deterrue
ueftitus qualis 852.4 iudicium 540.d.b. Zephyriuis in uinu 169.4
rint Athenienfes 596.b
Zeuxis mors 575.6.
uirgines Lacanas certis die. VVlyßisfomnus 541.a.b.inde.
busince ßiffenuda s.ibid lyßis focij quando266.b
hamo uulgo quod placet , fufpectu Zoilus Homerom
aſtix
uiri boni alienis morib.ob ufifunt 22.4 habend um 507.4 387.4
autretibus
Zopyri erga Darium fides
fecundant 47.4 Vlyffes quomodo milites uulpis & aquila odium
610.a.b 489.b
uirorum nomina pleraque compefcuerit 427.b
uulp is aftu tia 389 .b Zoticus Heliogabali fami
dißyllaba 503.4 umbilicus quid 60.a
liaris 91.b
uirorumpræftantium filios umbra nihil inanius 3 45.b uulturis & aquile pugna
effe ignauos 610.a.b.
453.b umbra que parafitis gra FINIS.
uirtus circa quæ uerfetur tißima 570.4 uul turum fagacitas & ges
284.6 umbreque dicantur £45. pus 184.6
LOCO
 M !
LOCORV EX
VOLVMINE AB
à mendis repurgatorum INDEX poftremus.
ALIANI Locvs
explicatur
o
Foli 66. b.2 92.b.341.4.427.6.
508.6.517.4.0 520.4
Aelij Lampridij.
Folio 91.b. 188. b. 192.b. 285.b.
" 802. b. 803. d. b. 804. a. b.
324.4.325.4
Aelij Spartiani.
Folio 377.6.559.b. 629.b
AemilijProbi.
Folio 306.b.354.b. 417.b.761.b
Aefchili.
Folio 19.6.38.4.153.b.186.b.291 .
b.353.6.389.b.445.b. 521.4.
6.626.4.703.b.753.6.777.4
Aefchynis.
Folio 815.6.817.4.6.823.4.841.b.
842.4
Aefopi.
Folio 578.6.605.4.607.4.616.d.
670.b. 694.6.697.6.706.a.
718.6
Agathij.
Folio 807.4
Alexandri Aphrodifai.
Folio 269.b
D.Ambrofij.
Folio 433.6.747.6
Ammiani Marcellini.
Folio 191.4.419.b.477.4.619.a.
771.6.772.4.0 780.b
Apollonij.
Folio 267.6.295.6.536.b.568.d
ApoftolijByzantij.
Folio 517.4.578.6
Apuleij.
Folio 26.b. 68.a. 85.b.9.7.4.109 .
a.b.121.4.143.b. 170.b.190.b.
309.b. 329.b. 355.b. 362.a.
369.4.394.4.402.a.b. 445.
b.600.a.699.b. 700.b
Ariftidis.
Folio 163.b. 164.4.165.b. 167.b.
.d. 176. d. 208. b. 236.d.
170.4.17
303.b. 319.b. 375.b. 387.b.
460.4. 468 , 4, 512.4. 537. d.
545.6.571.a.b.579.4.b
Aristophanis.
Folio 17.b. 20.b.33.6.35.b. 40.d.
47.4. 48.4. 51. 4. 53.a. 61.b.
66.a.b. 71.4. 82.a. 84.a.b.87.
b.94.4.97.b: 98.d.100.b.102 .
b.107.4.108.4.109.b. 113..b.
115. d. 117. b. 118. b. 121. 4 .
b. 123.d. 124. b. 125. 4. 132.
d. 133. d. 136.d. 152.4. 154.6.
BVS
AVTHORI
ERASMO VEL EXPLICATORVM ,
157.d. 163. b.168 . a.b. 173. a.
174.4. 176.4. 180. b. 185.4 .
187.4. 189.4.202.a.b. 203.4 .
10.a.
b.205.a.206.b.207.6.2
211.4.6.213.4 . 216.4.b. 217.b.
218. 4. 220. 4. 221. b. 223.6.
225.4. 226.b. 227.6. 231.6.
233.4.b. 235.4. 236.a.b. 242 .
55
4.243.6.244.6.248.6.2 .
4. 257.b. 262.6.263.b. 265.
Folio 15.a.b. 16.d. 17.b. 20.d. 2 4.
b. 273. a. b. 274. 4. 275. b.
283.b. 292. d. 293.b. 295.4.
296.a. 300.a.b. 302.d.b.303 .
a. 306.a. b. 307.a. 308. a. b.
309.4.310.4.b. 311.4.b. 312.4.
b. 313. a. b. 314. a.b. 315.a.b.
1 .b. 321.a.b. 323.b. 324.6.
318
326.4. 328.b. 331. d. 332. d.
333.b. 334.b. 335.4 . 336.b.
338.a.b. 350.a.b. 351.a.b. 353 .
a. 356.a. 357.a. 363.b. 369.b.
371.b. 378.4. 379.a.b. 383.b.
387.4.389.b. 392.b. 394.b.
395.b. 398.b. 401.a.b. 402 .
12
a. 403.4.410.a.b.411.6.4 .
a. 417.4. 418.4 . 419.b. 420 .
b. 425.b. 430.4 . 431.4 . 433 .
b. 436. b. 441.b. 446. a.
449.4.450.d. 451.b. 452.
4.453.4. 456.4.458.6.460 .
b. 461.b. 462.b. 463. a. b.
464. b. 465.a. b. 467. a.
470.4.471 . d. 472.b. 473 .
a. 474.a.b. 476. a.b. 478.a.
479.a. b. 480.a. b. 481. a. b.
486.b. 488.a.b.492.b.493 .
a. 494. a. b. 501. b. 502. b.
503. a. 504.6.505.6 . 508.4.
509.b. 512.6. 513.b. 514.4 .
516.4. 518. 4. 519. b. 523. a .
525.a. 526.a.b. 527.4.529.a.
531.4. 535.b. 545.b. 546.4.
547.a.b.549.4. 55.5.6.557.
a. 558. b. 559.4 . b. 564. b.
566.a.b. 567.4. 568.d. 570.
b. 571. a. 580. a. b. 582. a.
586.4.590.4. 592. 4.b. 593.
a. 594. b. 596.b. 597. a.
599.b. 601. b. 603. b. 605.
b. 607.a. 616.b. 618. b. 620 .
a.b. 621.a.b. 622.4 . 623.a.b.
624.4.b. 625.4.626.b. 627.
a.b. 628.a.b. 629. 4. 630.a.b.
633.d. 671.b. 685.b. 687.d.
688. a. b. 689. 4.b. 690. b.
692.6, 697.4.702 . a.b. 703.
1944298
IN Hо
н Oс
C
4.3
VEL
434
a. 704. a. b. 705.a. 706.a. 360
707.6.711.4. 712.a.b. 714.a.
719.a.b. 729.a. 734.b. 745.
b. 747.4.766.b. 767.4.771 .
4.774.4 . 787.4.795.b. 798.
b. 799. a. 800. 4. 801. 4.b. 42
47443
43.b.4
805.a. 809.a. 820. a.b. 822.
BALSA
4. 842.a
Ariftotelis.
4.25.b. 34.4.b. 35.4. 38.4. 40.
b. 47.6.50.b. 51.b. 53.b. 54. 535.4
b. 56.b. 57.a. 58.a.b. 59.a.62 .
a.b. 65.b. 69. b. 83.b. 84.b. 14560.4
85.4.89.b. 90.b. 94. d. 99.b.
104.a.b. 109.a. 132.b. 144.d. 62.6.
151, d. 158. b. 163.6.164.a.b. fb.6
187.b. 207.b. 214.b. 215.d. $144
222.b. 233.b. 234.4.237.4 . TAR
248.a.b. 255. 4. 263. b. 265. 4756
b.269.b.270.d.273.b. 278.a. 36.769
281.4.b. 282.6. 283.d.b. 284. ་་ ཤ༢
b. 285.4. 288.4. 296.b. 297.
a. b. 298. a.b. 307.4. 315. b.
318.b. 332.a. 343.b. 344.4. DAM
351.b. 352.a.b. 3.53.4. 354.4.
b. 355. a.b. 356. à.b. 358. a.
369.4. 380.b. 381.4 . 398. b.
443876
414.6.435.4.447.4.457.6. TAGAL
459.4. 478.b. 481.4 . 511.b.
517.6.519.a.b. 525.4 . 527.a. 454119
552.4. 560.b. 563.6. 570.6. 14
579.d. $ 80.4. 596.b. 598.4.
627.4. 631.4. 639.4. 711.4.
727.6. 728.4. 733.6.745.6.
754.4.782.4. 7831 d. 792.4.
b.793.6.797.4.b.798.4.799 . 14:
b. 800.a.b. 801.b. 807.4.809 .
74557
a.b.841.4.842.4
Afconij Pediani.
Folio 786.6.830.b
D.Athanafij.
Folio 754.a
Athenæi.
Folio 16.4. 29. d. 32.b. 38.d. 42.
a. 66.b. 84.4. 86. d. 88, a. b.
92.b. 101.b. 106.4.109.4.114.
b. 131.4. 133. 4. 145. b. 147.4.
151.4.154.6.156.b.161.a.168.
b. 170. b. 181.4.185. b. 187.b.
188.4.202.4.206.b. 214 ..b.
217.6.223.4.6.224.b.226.b.
227.4.235.6.242.6.244.4.
251.4.254.6.256.6.257.b.
258.4. 259. 4. 261.4. 262.b.
266.b.
 QV AEG IT ANTV R

266.6. 282.8. 283. a. 287.6. b.329.b.331.4.349.b. 495.b. 582.b, 583. d. 585. al 589.di
288.4. 291.4. + 298.b. 307.b. 693.4 590.b. 591.4.b. 597:ds 604.

p
b. Celfi Lureconfulti. b. 617. a. 624.b. 625.6,631.

S
308.a.b. 314. b. 315.4. 3 23. 4.632.b. 636.a. 644.6.651.d.
324.4.6. 325.b. 331.b. 332.b. Folio 251.a
D. Chryfoft ....omi 670.4. 686.a. 694.4.701.al
337.4.6.338.4.3.40.6.341.4.
Folio 28.b.2 47. b.2 7.4 .4. 394 .b. 703.4704.4: 707.a. 709.de
346.b. 351.4.357.a. b. 358 . 718.4. 719.4.720.d. 721. d.
.6
422 . 557 .b. 570 .4. 6.8 06. a
a.b. 359.a.b. 360.4 . 362.a.b.
Ciceronis. 729.b. 737.6.739.4. 740.b.
363.6.364.b 369.4.377.b.
.378.4, 380.b. 390. d. 394.4. Folio 15.4. 18.4. 23. b. 27 :4:30.4. .0744. 46. 748. b. 749. 4.
06 . 31.6.32.6.33.a.b. 34 a.b.37.6.750.a.b. 752.a. 754.6. 755.1
4.0.4. 41.4. 43.4.44.4.b. 46. a. b: 757.a. 758. 4. 759.4.
4.b. 409.b. 424.b. 425.4.
a. 48. b. 49. b. 50. b. 51. b.
6 . 7604.772.6.773.4. 781.6.
432.6.437.4.439 .b. 446.4.
a.57 .a 782.4.785.b.786a 787.b.
· 449.6.453.6.455.4. 459.b. .~.52.6.53.6.55.4.5-6. . 61.
4.6. 63.a.64.a.b. 65.a..66.a.b. 793.4.6.794.6.795.4.796.
463.4.465.a. 467.4.471.6.
67. 6.6 8.b . 6
74. . 82.6 .85. a.b. -a.b. 807.a.b.808. a.b. 809.d.
480.6.483.b. 486.b. 488.4 .
88. 4 . 90. b. 91.4. 9 5ıb. .96. a.b . b. 810, d. 811.b. 812. b. 8r3.
493.4.6.502.6.50.9.4 . 510.b.
97. 4.98.b. 99.4,100.4.101.4 . a.b. 814. a.b. 815. a: 6,1816. b.
515.b. 520.b. 521.4. 527.4 . 817.b. 818.46.819. ab. 82r
533.b. 535.4. $38.4.549.b. .106.4. 10.7.b ..108.a.b. 110.a.
111.a.b. 112.a.b.113. 4.1 4.b . a.b. 822. a. b. 823.81 824.4.
1.550.4. 553.4. 557.6. 558.6.
116. a. 117. b. 120. d. 121. b. 825 a b. 82.64 827. a B
. 559.4.560.4: 563.4.569.b. 1 828. a. b. 829. b . 839. a b.
585.6.59.5.4.6. 598.617.b. 125.b. 128.b. 129. alb. 130.4.
139.4. 140.b. 141.b. 142.4. 831.a. b. 833. a.b. 834a 835.
621.6. 652.b. 672. b. 688.
143.a.b. 145.4. 146 .4. b. 51. a.b. 836. a. bo 837. ab. 8381
4. 689.a. b. 690. a. 694.4.
b. 152.6. 153 .4. 155 .a. b. 157. a. b. 839.b. 840.36. 845. b.
706.b. 714.4. 733 b. 734.4.
b b. 158. 4.b. 159 .4. 160 .ba 62. 4 . 846. a. b. 847. a. bi 848 di
7404745.6.746.4. 747.
3.4. 756: 4.76 0.4 b. 166 .4 . 172 .b. 174 .6. 175 .4 . b. 849. d. 859, bı 8ĝı, a. b.
4.75 . 764. Lars GT
4.76 8.6. 769. 4.77 0.6. 771. 4. b. 179 .4 . 182 .4 . 184 . a. 187.. 852.4
4..191.4. 192. b. 193.b. 195. Columelle.
6.772.6.775.4.7.7.6.6.778 .
6.6 .20 0.4 .20 3.b .20 4
d.b. 779.4.6. 781.4.782.b.a.b.19 . Folio 33. 4. 62. b. 75. d. 221.4.
4. 206. a. b. 208. a 210, b. 248.6. 260.4 . 282.6 . 283.b. (
795.b..
211.a.b . 213.4. 215.6.2016.b. › 288: a. 420.b. 529.4. 555.00
D.Auguftini.
218. 4. 219.a.b. 221.4. 225.4. 566.6.0758.6.
Fol.55.6.97.6.193.4 . 213.6.370.
2226.4. 228.4. 230.4.238.4.
6.387.6.431.6.442.4.502.4 . Cornelij Nepotis
524.4.587.b. 589.4.777.a.b. ..241.6.244.4.247.b. 248.
Folio 370 4 d
779.6.0 811.600 128 4.b. 250. 4.b. 251.a.b. 25.2.4. Cornelij Taciti
260.a. 4 . 7 8 . 8 .4.4
254.4.255.6. b. 261. 330 .
Aufonij Folio 140.6.
Folio 45.4 . 119. 4. 124. b. 129.4. 4. 265.4.267.b. 272.b. 274.
• Curtij. ...es .3
201.4.214.4. 221. 4. 229.b. 4. 2.75 4. 283.b. 285.a.b. 286.
a.b. 287.a.b. 289. a.b. 2.98.6. Foli 25. .. 105 o b .4. 284.4. 44
237.6. 248.6. 286.4. 321. 4. N 4.482.d. 5,92.4. 622,6. 6341
348.4. 365.d.3.72% d. 374.6. 299.4. 301.b. 302.4.305.4.
3.06.b. 309.4. 318.4. 319. b. . 4.794.b ‫ ܕ ܂‬Sp ‫ܘ‬
379.6.382.4.422.4 Cyrilli 8.87 RAI
D.Bafilij 4321.b. 322. a. 328. 4. 329.b.
Folio 570.4 8.201
Folio 17.6. 212, 6.252.4. 255.4. 331.4. 332.b. 334.a. b. 342. Dauidis.
371.4.557.6.6.98.4 . 4.343. 4.b. 346.b. 349.b.
.d18 $18
Boetij 350.6. 355.4. 356.4. 363.6. Folio 37.6.239
Demo fthe nis . 31813
Folio 69.4,6.402.6 ·364.6. 365.a.b. 3.70.4.372 .
Folio 26.4. 82 .. 4. 94. b. 101 : do
Cafaris. 4.375. b. 377.4. 383.b. 386.
218.4. 259 6. 27.3. b. 43.i.d.
Folio 749.403 b. 387.4. 388.4. 390.b. 391.
> 462. d. 501.b. 5:09. 4. 516 d.
Caij Tureconfulsi na.b. 3.9.2.4. 39.3 A 395•₫ 398.
Folio 80 6.6 . 717 4.721. b. 733. a. 750rb.
Ab. 401.a. 412.6.413.6.421 .
Callimachi 1754 .6.814.6.821.4
a. b. 422. 4. 426. 4. 437. d.
Folio 59.6.331:4 Diogeniani.permintą
428.6.430.4. 431.4. 434.4.
Folio:94 . も a. 95.4. 98. a. 105b.
Calliftratitureconfulti. 439.6.440.6.442. 445.
Folio 811.b 150.b. 165.b. 208. b..213.b.
25125 4.454. a 460.4 :461 4.6.
230.4.245.b. 265 b. 272.4.
Calphurny. AITEZ 466.4.47044714 472.4.
227.6 60
Folio 227. 275. 6.284.6.319.6.344.b.
Fell 476.b. 484.4. 487.4.4.91.
377.6.379.b. 389.b. 390b.
Catonis. b. 493.6.495.6.505.b. 506.
391.6.397.4. 398.4. 401.b.
Folio 409.6.76.5.4 .5.4. 509.b. 510.b. 5.b. 512.4.
Catulli.d 406.b. 416.b. 418.b. 419.
8.513.6. $19.4. 520.6, 525.6.
Folio 58.4. 136.4 137. b. 177.4. 4.b. 429.b. 434.6.440.6..
3548.4.551.4.557.b. 562.6.
444.6.453.6.475.b. 476 b.
181.4.196,6,210.6.232.6.261 . 564.4.571.4.6. 575.6.580.6. 492.6.

492.b. 493.b. 494. d. 508.
b. 526.6.531.6.554.4.580.4.
& 606.b
Diogenis Laerty.
Folio 15.b. 17. d. 27, b. 162.b.
192.4. 197.4. 199.b. 209.4.
222.b. 226. b. 227. d. 252.
b.254.b. 260.b. 261.4. 271 .
b. 275.6.281.4.305.b. 320.
b.341.4.349.b. 354.6.356.
b. 364.b.375.b. 378.6.379.
b. 386.b. 401.d. 451.b. 487.
d. 523.d.. 564.b. 594.4 . 618.
d.779.4.827.a
-Dionyfy.
Folio 506.4
Dionis.
Folio 15.2.4.785.6
Diofcoridis.
Folio 220.b.221.6.438.4.515.b.
0754.6
Donati.
Folio 283.4.400.6
Efaie prophete
Folio 42 L2.
GAEtymologici Græci.
Folio 459.4
Eubuli.
Folio $ 65.4
Eudemi.
Folio $77.4.586.6. 587.4.
590.4
Euripidis.
Folio 15.4. 30.4. 36.4.37.4. 40.
b. 47. b. 49.b. 51. d. 52. a.
65.a.6. 67.6.71.6. 86.b. 81 .
b. 82.4. 83.4. 84.4. 85.d. 87.
b. 89.a. b. 90.a.b. 91. a. 9.2.
6.93.d101.b. 102.b. 103.a.
To4.b. 189.b. 110. 4. 114.4.
124.4. 136. b. 138.b. 139.6.
149.4. 153.6. 156. d. 162.4.
163.d. 169. d. 172.6. 197.4.
198.4. 202.b. 203.b. 210.4.
d
214. d. 218. a. b. 226. d. b.
228.6. 252.4. 253. d. 255.d.
256. d. 259.4. 268. d. 285.
b. 298. a.b. 299. b. 310. d.
319.4. 322.4.330.b. 342.6.
345.b. 347.4. 352.6.354.
b. 355. b. 360. b. 3.61. b.
362. d. 365.b. 369. b. 384.
Ad. 386. b. 392. b. 410. b.
.412.4. 426.b. 433.d..4:40 .
b. 441. d. 464. b.. 509. b.
515.b. 523.b. 617.4. 626.d.
782.6
Euftathij.
Folio 73.b. 282.6.339..b. 376.d.
43.9.6.452.4. 453.6.473.6.
583.4.585.4.688.6
INDEX EORVM
Ezechielis prophete.
Folio 421.a
Fefti Pompeij.
Folio 250.a. 261.4. 274.6.340 .
4. 357. d. 365. a. b. 428. b.
479.b. 483. d. 523. 4. 525.
b. 626.b. 632.4. 787.b. 792 ..
4.796. 4. b. 820. b. 822.4.
823.6.841.6
Fulgentij.
Folio 370.4
Galeni.
Folio 96.b.104.b. 283.4. 315.b.
.4
485.6.546.4.594.6.734 .
768.6.777.b. 778.6.779.b.
780.b
A.Gellij.
Folio 15.b. 18.4.33.4.37.4.5.0.b.
·54.a. 56.a. 67.b. 79.b. 83. a.
$ 99.b. 102.d. 104.4. 106. b.
115. a.b. 126.d. 127.4 . 133.b.
138. b. 144.b. 150. b. 153. a.
17.6.4. 182.b. 187.4 . 192. b.
194.6.202.b.204.6.212.6.
220.6.223 . d. 224.4. 232.6.
238.6. 245.6.248 . d. 25.a.
263.4, 268.4 . 270.6. 271.4.
274.b. 276.b. 281.4. 288.6.
309.4. 335.b. 340.b. 353.b.
366.b. 380.4.397.d.399.b.
412.6. 428.6. 429.d. 434.
b.46.0.b.469.4.484.4.524 .
4.554.6.565.b. 592.b. 635.
b. 730.6.731.6.772.4 . 794.
4.823.4
Gratiani Iureconfulti.
Folio 795.6
Gregorij Nazianzeni.
Folio 2.9.2.4. 297.4. 326.b. 344.
a. 368.4.389.4. 392. b. 408.
b.465.6.487.6.493.4.5 .
24
d. 533.4. 559.b. 581.4. 7.76.6.
810.b
Hermolai Barbari.
Folio 557.4
Herodoti.
Folio 48.b. 5.0.4. 52.a. 62.a.-89.
b. 122.b. 148.b. 157.a. 228.6.
257.6 266.d. 283.4 . 292.d.
3.06.4. 307.b. 33.7.4. 353.6.
369.4.375.6.450.b. 532.6.
752.6.753.6.0776.4
Hefiodi,
Folio 7.b. 20.4. 29.b. 30.b. 31.b.
32.4. 54.4. 58.6. 59. 4. 62.4.
76.4. 95.b. 135.4. 146.b.160 .
4.172.d. 179.6.192.b. 200.4.
224.8.230.6.240.b. 246.a.
B 86. b. 92. b. 104. 4. 108. b.
252.6. 269.4. 284. d. 322.6.
358.4. 361.4. 367. a. 393.b.
395.4. 411.4. 426.4. 452.4.
h 18
486.4.502.6.552.6.575.6. 4196422
598.4. 653.4 . 671.4 . 722.6.
725.6.741.4. 797.4 . 802.a.
4343
830.b
43
Hefychij.
Folio 86. a. 282.b. 291. a. 3 3 2. b.
373.4. 376.4. 390. d. 418.d. 4894
421.b. 432.b. 437.a. 439.4.
446.6.449.4. 453.b. 454.
6.457.6.462.b. 471.b. 480.
a. 4.86.6.488.6.493.4.494 . 63.4
4.516.4.606.b. 685.a.6.705.
b.740.4.759.b.766.6.767.
b.768.4.772.6.773.4.6.775.
Braj.
6.777.4.778.4 . 781. b. 815.b.
841.6
D.Hieronymi.
2
Folio 17.4. 18.b. 19.4 . 20. a.b. 22.
460.4.0
a. 34.4. 36,b. 39.4. 44.b. 58.
b. 52.b. 56.4. 66.b. 67.a. 68.
4. 91.b. 99.b. 108. b. 120. b.
143 ...214.4 . 222.a.b.243.6. h.96.
106.
245.6.247.a. 250.a. 252.a.`
4117.4
268.b. 281.b. 355.b. 364.6.
130.
367.6.370.6.371.4 . 413.a.
438.6.439.b. 444ib. 470 .
b. 502.d. 514.0.556.6.593.4.
594.6.595.6.70.5.6.706.6. 2.157
720.4.722.4 . 724. 4, 738.4.
748.4.0795.b
Homeri Iliad. 141774
Folio 17.b.26.b.27.4.29.b.30.d.
b. 43.4. 50.b. 51.b. 52.a. 61.a. 54195
64.6, 67.d. 73.6. 76.4.86.b. 174202
88.6.105.4 . 138.4. 150.6. 152. 416
a.b. 176.b. 180.4.184.th.b.189 .
b.193.b. 197.b. 207.a. 212.d.
224.6. 225.a. 227. d. 236.d.
1.6. 263.d.
281.b. 286.b. 291.b. 301.6.
307.4.316.4.341.b. 345. d.
352.4. 355.4. 360..b. 362.b.
371.4407.b. 426.6.427.6.
430.6. 433.4. 4.35. a. 4 41.7.
442. b. 443. 4.b. 444. d.
461.4.485.b. 4.86.a. 504.b.
505.4. 506.b. 510. a.b. 511.
b. 512.4. 519.b. 520.b. 528.4.
530.4.535.6:537:4. 562.6.
568.b. 576.4. 577.b. 621.de
622.4.630.4.634.6.635.b.
636.b. inde. 668. b. 672. d.
698, d. 701.4. 735.6.738.4.
765.b. 781.6.782.4 . 788.6.
831.d
Homeri Odyſſee.
Folio 16.a.b. 17.b. 49.a.b. 55.6.
57.4. 58.4. 8. d. 82. b. 83.4.
117.b. 126.
. b. 128. d. 137.b.
142.6. 148.4. 172.6. 174.6.
176.4.
 QVAE CITANTVR.

176 d. 179.b. 189.b. 193.b. 578.4. 579.b. 581.b. 589.4. Lactanty.

195.4. 199.4. 223.b. 229. d. b. 591.4.592.4. 593.b. 594. Folio 173.4.259.b.
‫فہ‬ 34.6.b.389.d..
263.b. 266. d. 268.d. 274 . 4.599.4.602.4.604.6.605.4 . 413.4
4.6. 340.4. 343. d. 350.a. b. 606.4.607.b. 618.b.619.d. Libanij
Folio 506
360.b. 370.4. 373.b : 413.4. 623.4.b. 631.b. 632.d.b. 652 .
418.b. 426.4. 437.b. 439.a.670.b.671.4.b.690.b. 693. Liny.s *

b. 458.4. 459.b. 469.4.481 . b.697.a.698.4 . 717.6.719.4. Folio 54.4.64.b. 100.b. 105.d.

Y
b. 486.4. 489d503.4 511.
4.512.4.6.5.65.b. 575.6.576.
· 731.4. A732, d. 7350 757.6
4. 584.b. 598.b. 623. b. 629 .
4.635.di 644.b. 6.45.b.650 .
4. 653.d. 654.a. inde.
6.91.4. 698.6.700.4.701 . d.
6.732.45
Horatij.
Follo 17. b. 18.b. 19. 6. 24.6. 25.
b. 40.
37.4.
b. 27.b. 33. a. 3.4.b..5
.5.0.4 2. 54.
6. 41.4. inde
b. 55.a. 60.a.b. 61.b. inde. 65.
b. 71.6. 73.a. 75.a. b. 79. b.
80.a.b. 82.b. 83.b. 93,4..94
b. 8.6.100 a.
6969.
b. 95. a.b. 9 93.b. 94.4. 96. a.b. 97.a.b.
b. 104.b. 106.4. 106.b. 112.4.
113.4. 117. 4. 124. d. 127. b.
129. b. 130. d. 131. b. 134.b.
136.4. 137. b . 140.b. 141.4.
b.143.a.b. 146.a. 148.d. 151.
4.152.6. 157.b. 159.b. 161.b.
166.b. 167.b. 169.b. 170.b.
172.4. 173.4.b. 174.4.175.4.
176.4. 177.a.b. 178.4. 185.4.
186. b. 187.b. 189. b. 191. b.
193. 4. 195. b. 196. d. 199.b.
200.4. 202.4. 205.4. 208.4.
213.4. 216. b. 217.4 . 219.a.b.
220.6. 221. 4. 222.a. 223.6.
225.4.230.6. 235.b. 238.a.
247.4. 249.b; 250.a.b. 251.
4.254.4. 257.4. 2.58.b. 261.
b. 264. 4. 267. b. 271. 4.
281. 6. 292. b. 295.b. 297.
4.307. b. 315. 4..1 320. a. b.
321.4. 325.b. 326." d. 327.6.
328. b. 332.4. 333. b. 335.d.
336.4. 337.b. 338. d. 340.a.
342.6. 349.b. 354.d. 360.
4. 361.b. 364. a. b. 365. a.
367.6 368.6.369.b. 372.4.
375.4. 379.4. 380. a. inde.
388.b. 397.4. 398.4. 403.6.
406.4. 408.b. 415.b. 417.
4.419.4.422.4.429.6.435.6.
438.4.441.6.447.6.449.4 .
451.4.455.4.b. 460.4.462 .
4.467.6.470.4.473.6.474 .
6.479.4.483.4.487.b. 489.
4.492.6.493.4. 495.b. 496.
4.504.6.509.4.5.17.6. 521.6.
522.6.527.6.528.6.53.0.4.
531.b. 532.4. 533.6. 534.6.
547 4. 548.4. 567.6.569.6.
720.4.722.4.723.6.724.6.
725.4. ..
.
768.6.774.4.775.6.784.6 .
788.4. 790.b. 791, 4, 802.b.
807.b. 815.b. 817.d. 818. 4.
826.6.835.6.838.6.847.a
Lacobi Apoftoli.
Folio 214.6.316.b
teremiaPropheta .
Folio 227.6.
Ioannis Campani
Folio 754.4
. Irenæis
Folio 222.6
Ifidori.
Folio 786.a
Ifocratis.
2.4.521.b
Folio 29.9.b.332.4.
Iuliani tureconfulti.
Folio 504.4.787.a
Iulij Capuolimi.
Folio 106.4.266.a
July Pollucis.
Folio 24. a. 186.4. 188, d. 190.d.
226.b. 274.4. 282.b. 294.b.
370.d.
303.4.5 10.d. 421. . 422.
381.b. 4 d.
426.4. 449.b. 458.6.478.
b. 490.6.518.a. 521.d. 526.6.
531.6.552.6.572.4.584.6.
619. b. 629.b. 688.b. 752.4.
759.b.768.a.b.772.4.773.6.
775.4.776.b
Iuftini
Folio 23 8.4.275.4
IW Iuftiniani.
Folio 51.4.78.7.a.846.6
Iuuenalis .
Folio 23.6. 41.b. 43.5. 58.d. 95.
b. 100.4.133 . d. 137.b. 140.b.
154.6. 167.4. 172.b. 174.4.
206.60
219.4. 224.6. 228.6.
229.4. 238.4. 273.6..275.b..
287.4. 308.b. 321. d. 325.b.
341. b. 358. b. 374. b. 375.
d. 378. b. 406.a. 408. b.
420.b. 468.b. 469.b. 473.
4. 502.4. 508.b. 518. b. 525.
b. 549. b. 589. a. b. 593. b.
+ Lucilij.
594. a. 616.b. 619.a. 624.
a. 628.6, 631.b. 698.6. 708 .
4.718.6. 739. b. 780.4. 817.
4.849.4
159.4.206.4. 214.4. 248.6.
272.6. 287.6.288.6. 340.b.
342.6.360.b. 370,4.394.b.
428.6.429.4.748.4.780.6.
782.a
Luce Euangelifte.
Folio 729.6
Lucani
Folio 114.4
Luciani
Folio 13.4. 28. b . 31. i 39. b. 40.
b. 48.a. 51.b. 52.b. 53.d. 61.
a. 62. 4. 65. a. 66. d. 2 67.d.
68.6. 71.6. 75.4. 81.b. 86.b.
98. a. b. 100. 4. 105, d. 108 .
b. 109.4. 112.b. 114. 4. 115.4.
b. 113. b. 119. b. 120. d. 121.b.
127.4. 128. 6. 134.6. 138.6.
139. b. 140.b.145.b. • 146.4.
147.6. 159.4. A 165.b. 172.6.
177, d. 178. b. 181. b. 183.b.
188.6. 202.4. 204.6.205.d.
213.4.b. 215.b. 217.a. 220.a.
b. 229.b. 235.b.240.6.241.
a.b. 245.b. 248.d.249.α.251.
b. 252. d. 257. a.b. 258. a.b.
260.b. 261. b. 264.d
b. 267.b. 271.6.272.4.274 .
4.286.b. 287.4. 289. b. 290.
b. 294. d. 29.5.d.b. 296. d.
297.d. 300.b. 301.d. 303.b.
307. d. 311. d. 315. a. 317. b.
318. b. 321. 4. w 324. d. 325.b.
326.4.327.a.b.332.b. 334.a.
335.a. 336.b. 340.b. 341.b.
344.6.351.4.354.6.356.6.
361.b. 363.b. 368. a. 371.b.
376.b. 388. d. 390. d. 393. b.
395.b. 402.a.b. 414.6. 422 .
6.423.4.424.6.455.6.457.
b. 458.6.473.b. 491,6, 507.
b. 509.4. 512.4. 523.4. , 531.d.
b. 547 a. 549. b. 562. d.
570. d. 575. b. 581.b. 583.
4. 5.8.5.6. 588.4. 5.96.4.605.
d. 620.b. 633.b. 634.b.666.
4.703.b.709.b. 713.b. 736.
d. 755.a.b. 805.a. 814.b. Ø
840.4
Folio 503.6.507.6.729.4 .
Lucretij.
Folio 61, b,116,4
Lycophronis.

Lycophronis.
Folio 95.4.126.4 . 406.6
Macrobij ..99.b.137.4.179
Folio 37.4.75.b
4 25 0. 6. 26 7. 4
4.182. . 242.6.
271.b. 277. d. 288.4. 325.4 .
339.b. 442.b. 461.a.b. 469 .
4.634.4.828.4
Martialis.
Folio 50.6.58.a. 60.d. 63.d. 66.
b. 91.4. 104.6.144.b. 151.4.
172.4. 176.b. 213. d. 215.4.
226.4. 230.4. 236.b. 270.b.
273.b. 283.4. 285.b. 288.b.
323.4. 330.4.358.b. 367.4.
378.b. 379.6.380.b. 387.a.b.
390.b. 396.a.b. 406.4 . 433.
b. 435.b. 439. d. 504. d. ,
528.6.551 . d. 553.b. 588.6.
597.4 617.b. 693.b. 696.d.
699.b. 713.4.714.4. 744.b.
764.b. 765.b. 796.b. 798 .
b. 806.d
Martiani Capelle.
Folio 601.4
Matthæi Euangeliste.
Folio 367.4. 596.4. 671.4
Menandri.
Folio 503.6.505.b
Modeftini lureconfulti.
Folio 814.b
Mofis.
Folio 228.b.511.4.795.b
Nicandri.
Folio 517.4
Nicolai Perotti.
Folio 292.d
NonijMarcelli.
Folio 67.b. 71.b. 150.d. 208.d.
344.b. 370.b. 379.b. 626.b.
811.d. 822.4 . 836.b. 839.a.b.
840.d
Oppiani.
Folio 278.4
Origenis.
Folio 156.4.520.4d, 632.d.822,d
Ouidij.
Folio 41. b. 51. b. 59. b. 62.b.
64.b. 73.b. 83.6.85.4. 90.4.
105.b. 109.b. 119. 4. 123. b.
124.4 129. 4. 132. d. 137. dr
140.4. 141.4. 142.b. 156.b.
174.6. 178.4. 179.4. 204.6.
210.d. 221.4. 225. 4. 243.6.
269. d. 271.4. 289. d. 291.4.
298.6. 323.4. 330. d. 361.b.
369.b. 374.4. 382.d. 386.b.
413.b. 428.d. 433.b. 438.a.
441.6. 464.6. 487.6.496.
4. 515.4. 522.4.b. 533.b. 538.
4.546.4.550.4. 556. d. 567.
INDEX EORVM
4.b.7.07
4.579.b.698.b.706. .
Folio 15.4.b. 17. b. 22. b. 23. d.
b.794.b.828.a
Papiniani Iureconfulti.
. Folio 251.4
Pauli Apoftoli.
. .4.251
Fol 41.b.59.b.80.b.226
io . 90. b. 94. b. 97. d. 101. b.
6.4 59. d.
4.266.4.269. 517.d.
4
596.4.726.4.770.
Pauli Iureconfulti.
761.d
Folio 147.b.334.b.760.b.
Paufania.
Folio 45.b. 62.d. 123.b. 130.4.
221.4. 293. b. 338. d. 368.d.
451.4.467.4.550.a. 704.6.
719.6.725.4.762.b
Perfij.
Folio 43.4. 62.a. b. 80.b. 135.b.
136.4. 140.4 . 141.b. 142.d.
144.b. 150.4. 167.b. 176.b.
177.4. 178.6. 185, 4. 193.b.
204.b. 211. b. 212. d. 213.d.
221.4 . 223.b. 228. b. 236.a.
247.4. 249.4.251.b. 264.4 .
287.4 . 288.b. 321.6 . 322.6.
330.4. 349.b. 367. b. 372.a.
378.6. 380.4 . 392. d. 416.d.
439.4.455.6.456.4. 508.6.
512.b. 536.a. 547.b. 552.4 .
558.d. 562.b. 579.4.582.6.
585.b. 593. b. 606.b. 622.
b. 624. b. 693. b. 697. b.
769.a
Petri Apoftoli.
Folio 579.4.694.b
Philoftrati.
Folio 146.b. 186.4. 210.b. 287 .
4.291.4 . 292.6.293.4 . 462.4.
619.b.760.4
Phurnuti.
Folio 417.a. 427.4 .
Pindari.
Folio 31. 4. 92. b. 93.4. 164.d.
198.6.200 . d. 224. 6. 237.4.
254.4.256.4. 257. d. 261.d.
269.a. 270.b. 273.4. 282.4 .
284.b. 293.b.294.4 . 295.b.
311, d. 320, d. 328. a. 336.b.
338.b. 345.b. 350.b. 353.a.
355.4.359.a.b.361.a. 366.b.
374.b. 377.a. 382. a. 388, b.
393.4. 436.b. 437.6. 445.
a.b. 447.4. 451. d. 465. a.
468.4. 487.4. 493.b. 496.
d. 505.d. 506.4. 515.b. 517.b..
518.4. 553.4.b. 558.4. 567.6.
568.b. 569.4.578.a. 581.a.b.
587. 4. 591.b. 596.b. 604.
b. 617. a. 625. b. 652. a.
673.4. 735.a. 738.b. 761.b.
801.b. 803.4.803 . b. 807.4.
842.4
mah345
h
Platonis. 96
447
24.dí 26.a. 28.b. 30.b. 31.b.
409
40.b. 42.6. 50. b. 52.6.54. 4
$648.
b. 55.4. 57.a.b. 58.4. 61.5. 62. 4 4
4
a. 65. a. 70. b. 85. a. 89. b. 444
460
104. b. 108. d. 111. a. b. 114.
4. 119.b. 121. b. 128. b. 136. a. 47
138.4 . 150. d. 152. b. 157.4. 110845
171.4. 179.4. 180. b. 182. b.
444
$6970.4
185.b. 189.4 . 193.4. 207.d.
208.b. 212. d. 223.4. 227.6. 690
229.4.232.6 . 241.6. 247.4. 196.b.
252.a.b.255.b. 257.4.258.6. 9.4
262.4 . 269.a.b. 274.4. 283. 626
b. 284. a. 290. a. b. 293. d.
foo.b.
294.4.b. 296.b. 297.b. 298.
b.300.b. 306.b.308.4.324.4 . 564731.5.
325.b. 339.a. 340. d. 342.b.
343.b. 351.b. 353.a.b. 363.4.
367.b. 370.b. 382.a. 387.6.
ch
395.b. 408.b. 409.4. 411.b.
422. b. 443. b. 445. a. b.
$14.4.
446.b. 447.4. 448.b. 451.
b. 464.6.
4.454. b. 455. 6.
468.6.471.6. 474. 4.490.b.
504.6.505.b. 515.a. 518.6.
I 519.b. 521. 4. 523. b..526.b.
529.6.532.6. 538.b. 549.6.
552.4. 554.b. 555.4. 561.4.
b. 565.4 . 566.4.567.6.574 . Ra
4.579.4. 587.a.b. 598.b. 619.
LAB.13
b.632.b. 669.b. 693.b.704.
a. 723.b. 735.d. 749. a. b.
4140
754.6.767.6.768.a.b. 769.
b. 773. a. 775. a. b. 782.b. :‫; ג‬
783.6. 784.4. 788.4. 789. d.
b. 790.a.b. 791. d. 794.4.b.
816.6.845.b
Plauti.
Folio 26. b. 30. b. 31.d. 37.a.b.
2414
38. a. b. 39.a. 40. b. 42. 4.
44.b. 50.4. 66.4. 67.4. 71.
b. 79. a. 82. d. 85. b. 86. b.
87. d. 90.b. 91. d. 93. d. 95.
b. 96.a.b. 98.b. 101.4. 103.
b. 108.4. 110. b. 111. b. 112.b.
120. 4. 121. d. 122.d. 123 . b.
124. 4. b. 128. b. 129. b.
130. b. 131. b. 139. b. 140.d.
b.157.4. 174.6. 175.b. 178.4.
188.6.189.4.190.6.191.6.195 .
b. 197.b. 199.4.204.4.211 .
a. b. 214. a. 215. d. 217. d.
1
220.b.222.4. 224.4. 226.4.
227. b. 233. d. 235.b. 250.6.
257.6.258.6.259.4 . 260.b.
261.b. 265. d. 270.4. 287.b.
288.a.b. 295.4.296.b.297.a.
303.b. 309.b. 318.4, 327.6.
329.6.
 QVAE CITANT VR.

329.6.333.d.b. 349.b. 359.d.. Plutarchi 93 756.4. 759.4. 762.4.b. 763 .

a. inde. 765.b. 784.6.b. 785 .
362.6. 365.4.b. 370. a. 371 . Folio 15.b. 16.a.b. 17.a.b. 20.4.
b. 377.4. 379.b. 380. 4. 381. 21. a.b. 22. a.b. 23.4. 24.a.b. 4.786.a. inde. 0
25.4.b. 26.b. 29.4. 36.4. 40. 4. 808. b. 810. b. 828. b.
4.386.b. 398.b. 399.4. 403.
4. 496. 4. 409. b. 414. b. b. 42.4. 43.b. 44.b. 45.6. 852.4
416. 4. 418. 4. b. 423. a. 46.6.47.4. 48.4. 50.b. 51.4. Polyby.
424.6.441.4. 44.5.b. 457. 52.4.b. 53.4. 54.4. 59.4.71. Folio 494.6.0 7.82.0a
b. 459.b. 466. a. b. 461.4. b. 72.4. 74.4.b. 75.a.b. 79.4. Pompeij Iureconfulti.
b. 80.4 . 82.b. 86.d. 88.4 . 89.4.
466.4. 469.4. 473.b. 475. Folio 295.4.409.4
4.477.a.b. 478.4. 491. b. 91.b.94.6.96.b. 98.a.b. 100 .
a. b. 101. b. 105. b. 107. b. Porphyrij.
502.4. 508.4. 528.b. 532.6.
Folio 403.4.757.b
533.b. 534.4. 550.6. 551.6. 108.4. 109.b. 114. 4. 123. b.
Procopij.
569. d. 570. d.7 579.b. 581. 128.6 . 13 1.d. 133. d . b . 134.4. Folio 188.6.382.4 . 521.b. 806.6.
1588.6 590. b: 593. a. b. 139.6.144.a.b.145. a.b.149 . 816.b
594.6. 596.b. 598.b. 601.a.. b. 150.4. 151.4. 155.4. 156.6. Proculi Diadochi.
603.b. 619. a. 620.4. 623. .161.4. 162.4.b. 166. a.b. 171.
Folio 445.4
4. 625. b. 626. d. 631. a. b. 4. 173.b. 181.b. 182. a. 182.6.
Propertij.
632.4. 690.b. 691.b. 692.d. 184.b. 185.b. 190.b. 194.b.
Folio 82.6.83.6.123.6.532.4.693.
695.a.b. 696.b. 697.4. 700. 195.b. 203. b. 204.b.206.b.
4.07.13.4
b. 715.4.731.b. 733.4. 734.6. 297.4. 209.4. 210. 4. 227.4. Ptolemai.
736.6.748.6.749.4. 750.4. 228.b. 232.d. 240.4. 242.4.
Folio 69.b
b. 752.4.6.755.a. b. 757.b. 243.6. 253.b. 257.d. 258.4.
Quintiliani.
765.4.785.6.794.d. 795.4. 261.6.264.b. 266.b. 267.4. Folio 33.4. 44. d. 56. d. 58.6.8 5.
796.6.799.4.808.b.809.b. 269.d.b. 270.b. 271.b. 275. b. 86.b. 99.4.b. 102. 4. 106.4.
810.b. 814. d. 816.d. 818. a.b. 4. 281.6, 282.4. 283.b. 284.4.
115. 4. 143. 4. 147.d. 151. dep
819.a.inde. 831.a.b.832.a. inde. 285.4. 289.5. 292.4 . 293.b.
b. 152.b. 156.b. 158. a. 181.4.
839. Hd.b. t 840. a. b. 841. 4. 294..b. 295.a.b. 300.b. 302 .
190.b. 202.4. 219.4. 227. 7.d.
846.4 b. 303. d.b. 308.b. 316.a. b.
230.4. 251.a. b. 256.d: 273.
Plinij Auunculi. 317. 6.218. a. inde. 324. b.
b. 300.4. 323.4. 338.6. 349.
Folio 16. 4. 18.b. 19.b. 30.4. 33.b. 326.b. 328.b. 329.4. 333.d..
b. 355.b. 386.6.399.b. 409..
39.6. 41.4.6.44.4. 46.6.47. 334.b. 335.4. 341.b. 344.4. 4. 472. b. 483. b. 506. d.
6.56.b. 63.4. 66,4. 68.4. 79. 350.4.b. 356.4. 357.d. 363.d. 507.4.b. 512.4. 599.4. 601.
b. 82.6. 85.4. 88.4. 123.b. 130. 367.4. 370.4 . 375.4 . 376. b. b. 725. a. 744. d. 847. d
4.134.4.b. 135.4. 137.4. 144. 379.4 . 384.d. 388.b. 389. b.
848.4
4.149.b. 158.4 . 178.b. 186.b. 392.4.6.393.4. 394.b. 398. Sabellici.
187.4. 190. b. 193. d. 196.d. b.405.b. 409.b. 413.6.420 . Folio 672.6
212,6. 213.4. 219. a. b. 220. 4.425.4. 433.d. 437.b. 438 . Salomonis.
4.b.
" M 224. b. 228. 4. 233. b. b. 440.4 . 442.b. 443. a.b. Folio 188.4. 209.4
244.4. 245.4. 247.6. 248. 444. b. 446.4. 447. a.b. Saluiani.
V
4. 250.4. 255.4. 259.4, 266. 450.6.451.a. 452.a.b. 453 Folio 577.b
b. 278.a. 282.6. 287.b. 288 . 4. 454. 4. 459. b. 460. b.
Saluftij.
6.290.4.295.4. 318.4 . 321.6. 465.b. 467.4. 469.b. 470. Folio 214.4 . 23.6.4 . 281. d. 371.4 .
322.4. 342.4.346.6.349.a. 4.b. 475.b. 487. b. 488.b.
553.6.787.6
357.b. 366.4. 369. b. 371.b. 493.4 . 510. a. 517.6. 519.6.
Scuole tureconfulti.
373.4. 374.b. 375.4. 376.4. 520.6. 521.4. 522.b. 524.4.
536.b. 537.b. 546.b. 548.4 . Folio 82.b. 484.4 .
380.b. 381.4. 391.4. 409. b.
551.b. 552.d. 554.6. 55.5.0.. Seneca.
417.4. 428.4. 429.4. 438.4.
448.6. 5156 517. 4. 522. 557.a.b. 559.b. 562.b. 566. Folio 46.6. 60. b. 76. a. 82. b.
4. 568.4 572.b. 573.b. 577. 85.b. 100. 4. 101..4. 102.b.
b. 524. b. 525. a. 560. b.
601.b. 602. d. 617. b. 618.d. 4. 578.4. 580.b. 586.6.589 . 103. 4. 105.4. 114.b. 147.6.
4.590.b. 597.b. 598.4. 619. 167.d. 183. d. 184. b. 191. b.
633.4. 711.4. 713. b. 728.b.
d. 624. d. 625. 4: 627. b. 200. 4. 212. b.. 215. b. 219.
746.6.757.b. 758.d.b. 762.
6.830.4 633.d.b. 634.d. 635... 645. 4. 229. b. 241. 4. 243. b.
b. 660. d. 668.a.b. 669. a.b. 247. b. 251.b. 259. b. 262.
Plinijtunioris.
670.4.672.4.686.a.b. 688.b. b. 266.b. 272.b. 281.b. 322.6.
Folio 30.6. 32.6.50.6. 56.d. 64.
b. 82.6. 141.4.142.4. 155.4. 689. 4. 691.b. 692. b. 696. 334.6.339.6.340.6.13.42.
b. 158. 4. 162.b. 192.b. 212. b. 701.4.704.4. 708.6.709 . b.343.b. 3.67.4. 368.b. 386.
b. 391. d. 416.6.447.6.473 .
b. 250.6.251.6. 264.4. 328 . " 715. 6. 716.4.718 .
4. 714. a.
b.719 . a. 723. a.b. 724.a.b. 4. 516.b. 521.4.525.6.566.
b. 339.6.342.4.428.6.445.
725. a. b. 729. a. b. 730. d. b. 617.b. 689. b. 721.6.722 .
d. 567.b. 582.6.647.4. 725.
731. b. 733. 4. inde, '746. a. 4. 728.4. 740. 4. b. 744.4.
4.750.4
769.4.

769.4.773.4.847.4
Silij Italici.
Folio 232.6
Sophoclis.
Folio 27.4.28.6.32.a. 52.a. 67.b..
90.4. 94. 4. 107. d. 140.d.
150.4. 171.4. 176.b. 184.4.
! 199. 4. 275. d. 320.d. 329.a.
197.b. 261.4. 270. b. 281.4.
285.4.299.b.320.a.b. 342.a.
363.4.429.8.442.4. 445.6 .
492.d. 515.b. 552.6. 568.6.
.b.
587.4.700.4.829.b.836
49. 4
842.6.843.4.845.4.6.8 .
6.850.a.b
Statij.
Folio 110.b.160.4.373.b
Stephani.
Folio 46.4. 63.a.b. 130.d. 170.4.
207.b. 308.4. 362.b. 373.4.
376. d. 390.d. 391.b. 396.b.
397.b. 407.4.416.4.448.b.
467.4. 533.4. 535.4. 536.b.
688.4. 692.6.767.6.814.4.
852.4
Stobai.
Folio 458.6.465.4. 495.a. 582.
b.625.b.626.4.694.4
Strabonis.
Folio 45.b.63.6.87.d.130.d.133 .
b. 149.b.154.6.238.4.272.4.
274.4. 275.d. 283.d. 309. d.
343.6.364.a.372.6.373.a.b.
374.a.6.375.4.b.376.a.396.
a.b. 413. a. 548. b. 594. d.
687.4.757.4.767.6.776.a
Suetonij.
Folio 43.b. 53.6. 100.d. 102.d.
111.4. 133.b. 148.b. 152.4.156.
b. 160. b.166.b. 190.4.191.b.
276.6.322.4. 350.6.379.b.
485.a.618.6.806.4
Suide.
Folio 23.b. 29.4. 72.6.88.6.94.
4.95.4. 166.4. 207.b.228.a.
231.6.249.6.259. b. 267.4.
270,4. 275.6.277.4. 309.4.
311. b. 339.a. 350. 4. 351.4.
353.6.354.6.364.b. 365.4.
368.b. 373.4. 376.b. 377.6.
381. d. 387.4. 388. d. 389.b.
391.a.b. 394.d. 395.b. 397.b.
399.4. 400.b. 406.b. 411.6.
412.4. 418.a.b. 423.6.426.
a. 427. b. 434. a. 440. b.
441.b. 446.b. 448.b. 453 .
a.b. 457.a. 462.b. 463.d.
472.4. 474.d. 475.a. 477.
b.478. d.b. 480.b. 481. a.b.
484.6.488.b.490.4. 492.d.
514 4.6.524.6.547.4.588.6 .
b.589.4.590.4. 595.4.600.b.
INDEX EORV M
601.4.b. 605.4.618.b. 626.b.
685.4.686.a.b.687.4.b. 688.
4. 691.b.720.6.728.6.747.
b. 762. a. b. 766.b. 767.d.
768.a. 770.4.b. 772.6.773 .
b. 774.b. 776. b. 777. 4.
783.4.789.6.790.4 . 794.d.
0795.6
Terentij.
Folio 15.4 26.b. 28.4. 29.4. 32 .
4. 36. b. 37. 4. 42.b. 44.6 .
45.4. 46.b. 57.4. 67.4. 72.
b.80.a.b. 84. b. 89. b. 90.b.
91.d. 92.d. 93.4. 97.4. 98.b.
99.b. 101.4.b. 103.b. 104. d.
105.a. inde. 108.b. 110.4 . 111 .
4. 114.4.b. 118.b. 121.4.124 .
a.b. 125.d. 127.d. 132. d. 133 .
d. 139.4 . 140.4 . 145.d. 148.
b.155.b. 159.6. 172.6.173.4%
175.4 . 197.b. 208. b. 210.d.
211. 4. 212. b. 215.4 . 217.4.
223.4. 253.b. 246.b. 259.b.
260.b. 265.4. 273.4 . 281.b.
282.4.295.4.296.b.inde.303 .
4.310.a.322.a.b. 325.4. 339.4.
341.a. 349.a.b.355.d. 3.64.d.
368.b. 372. d. 380.4. 383.b.
394.b. 398.b. 399.d. 400.b.
413.b. 441.d. 454.4 . 459.
4. 461. a.b. 472. d. 475.b.
494.4. 518.a. 521.b. 522.4.
532.4. 537.b. 557.6. 559.6.
581. b. 587.4. 588.d. 589.d.
592.b. 593.6.600.d. 604.4.
b.606.b. 619.4. 621.b.625.b.
689.b. 693.b. 708. b. 721.4.
737.4. 751.4. 752.d.`755.4.
769.a.b. 773.6.808.6.814.4.
822.6.828.4.832.b
Tertulliani.
Folio 228.4.263.b. 269.b. 329.b.
366.b. 370.b. 383.4. 481.b.
556.6.632.8.751.4
Theocriti.
Folio 3 4.6.3 5.a.b. 55.a. 58. b. 88.
4. 96.b.104.4. 113. b. 118.4.
121. b. 132. d. 150. d. 152.b.
155.b. 156.4. 157. 4. 159. b.
178. b. 191. d. 192.d. 193.d.
200.4, 205.a.b. 216.4. 223.
b. 224.8.225.6.252.6.254.
6.257.4.267.6. 282. b. 301.
b.304.b.305.4.316.4 . 317.b.
319.b. 320.4.342.b. 343.4.
353.b. 356. b. 359.4 365.b.
366.a. 368.b. 371.b. 374.b. \
379.d.386.a.407.b. 408.a.
418.6. 455.6.464.6.484.4 .
516.a.b. 528.4. 536.b. 558.a.
584.4. 595.4. 670.4. 716.4.
J4446
47
726.a.b.727.a.b.728.a. 760.
i gh
b. 761.6.763.6.765.a.6.814.
h
T 7
6.825.b.826.b.827.a. inde. 47482
838.a.b
Theognidis. Fpard wreed
Folio 39.4. 114.b. 119.4. 135.4. inho
h
145.4. 185. b. 186.4. 198. 4. $470.
4745VILL
i
360.a.b.436a.480.b. 508.A. Add
510.b. 535.b. 553.6.604.4. Lagoo437
694.4.b
Theophrasti.
Folio 35.b. 36. a. 73. b. 149.b.
187.4. 221.b. 417.a. 438.d.
533.4
Thucydidis.
Folio 248.b.260.4.750.b
Tibulli.
Folio 30.b.82.b.261.b.382.d.391 .
6.454.b
Valerij Maximi.
Folio 54.4.142.4.194.b. 248.b.
272.a.b. 306.b. 348.a. 356.4.
475.b. 489.b. 578.4.730.4.
805.4.848.b
M.Varronis.
Folio 18.b. 58.b. 61.b. 63.b. 66.th.
67.a. b. 68. a.b. 96.d. 136.d.
b. 158. 4. 183.4. 201. b. 208.
d. 210. 4. 221.4. 260. b. 305.
b.344.6.353.6.409.d. 418.
4.440.6.599.4.758.a.b
Vegetij.
Folio 28.4.506.b. 6734d
Vergilij.
L
Folio 27.a. 31.b. 35.b. 36.b.39.6.
41.b. 50.4. 54.a. 55.b. 63.a.
70.6.72.4.b.73.6.75.b. 82.4.
83.b. 89.4. 92.b. 93.b. 96.b.
100.b. 109.b. 118. 4. 121. d.
124. d. 127. b. 132.4. 135.b.
136.4. 142. b. 147.b. 151.4.
160.4. 165.b. 167.b. 182.6.
187. d. 191. b. 193. b. 195.4.
198.b. 205.b. 207.d. 210.6.
212.a. 232.4. 244.6. 255.6.
268.a. 274.b. 276.b.277.d.
283.b. 286.b. 288.6. 289.a.
316. 4. 320.4. 343.b. 348.6.
352.4.356.b. 359.4.360.4.
362.b. 364. 4. 367. d. 373+
b. 373. d. 379. d. 383. d.
406.4. 417.4. 418. b. 419.
d. 438. d. 443. d. 448. b.
464.4. 465.d. 470.a. 473.
b. 474. b. 486. d. 502. d.
503.a. 506.b. 512. d. 514.
a. 522.a.b. 532. a. b. 546.b.
569.b. 570.4.602.4 . 60.5.4.
606:4. 622,4. 637.b. 638.a.
"
643.6.
 QVAE CITANTVR.
• 643.b. 644.4. 651. d. 653.d. Xenophontis. 399.6.405.4.406.4. 434.4.
660.4.b.693.4.703.b. 714.6. Fol. 39.4.78.6.132.4.377.6.529. 435.b. 436.b. 4374. inde.
727.6.753.6. 758.4. 765.b. 4.587.6.797.6 447.6.448.4.6.450.4.452 .
776.4.823.4.824.4 . 826.4.b. Zenodoti. o
a.b. 455. a. 475. a. 489. b.
828.6 Folio 23.6.42.4. 60.d. 73.d.81.d.
490. d. 491. d. inde. 493.a.
Vlpiani tureconfulti. 119.6.120.6.125.d. 131.4. 183. 494.4.516.4.b. 532.d. 535.d..
·Folio 190.b.206.4. 2.65.b. 366.1.0.231.b.245.4.259.b. 262.b.
6.5746.575.d. 592.4.597.b.
8.627.4. 730.6.787.4.806.4.275.b. 293. d. 306.b. 313.4. 672.4.685.b. 773.b
807.4.811 . 4 11335.6.340.b. 372.b. 374.4.
1330
D Fla. Vopifci. 376.6.377.b. 387.4.390,4.b. FINIS.
Folio 28.6.300.4.378.4.et 429.4 391.4.394.4.396.b. 397.a.b.

STE

201

70
pi

MandSat

desprude
doipo
957 opting
Manos

Brod.
Sites
10 %
9 :3
nud

Amprado
tomoned
oop m salamand
oboarge
10X0:00 shot anoin ida dav
gib no DV shit
 S
DE

DE S. ERAS M. ROTERODAM VS CLARISSIMO

P VERO CAROLO MONTIOIO S. D.

Tuerè ofis patris ornatiffimi filius, ut uerè bonorum illius heres, Ca- "
role fili chariffime, præcipua tibi cura fitoportet, ne quid à paternis orna-,
mētis degeneres, teq; magis in uirtutum quàm in facultatum paternarum
fucceffionem pares.Quanquam enim ille eft antiquiffimis maiorum ima
ginibus illuftris , nec deeft fplendori generis iufta diuitiarum copia : tamen fi totum
illum æftimes , literarum ornamētis ac uirtutum opibus non paulo tum illuftrior eft,
> TEXCED
tum opulentior, quàm ftemmatis aut poffeffionibus. Atq; in poffeffiones cæteras li
beros fuccedere parentibus,nifi uita defunctis, nec mos nec lex patitur : eorum uerò bard

quæ præcipua bona funt, oportet liberos,iam inde à teneris unguiculis hereditate ca
7
peffere.Optat hoc ardentiffimis uotis amantiffima tui patris pietas : & iacta funt adid NESTOT

preclara fundamenta, deguftatis utriufq; literaturę primordijs, quantum quidem iſta

fert atas : &habes ad profectum undiq; ftimulos, & calcaria nequaquam obtufa,pri bb
mùm ipfum parentem , deinde generofiffimam puellam ac tibi fermè parem ætate C

Mariam principem, ex Rege docto,Regina docta,nec minus pia prognatam, quę iam
fcribitliteras & bene latinas, & indolem tali genere dignam præ fe ferentes: tum Mo
rica familia tot puellas, ueluti quendam Mufarum chorum:ut exiftimem nihil opus, labe
'ultrò currětem incitare. Tantum illud admonere uifum eft, ut quoniam Adagiorum LETION
opus iam olim nomini paterno dicatum eft , in huius quoq; poffeffionis cofortium
temetinferas, parenti quidem nihil laudis detracturus, operi uerò non parum fplen
doris additurus:tibi deniq;,nifi me fallit animus,fructum haudquaquã pœnitendum demDe
conciliaturus.Nihil eft nouum,idem monumentum pluribus infcribi : & fi nouum ef
14
fet,refponderem,patrem, & patri fimilimum filium,pro uno potius quàm duobus ha! TESA
T
, bendos effe. Quid enim aliud eft filius, quàmpater in altero fe repubefcens ? Et for COL
taffe patri non fatis uacat per aulica negocia talibus curis intendere, tibiq; iam ueluti
ነ
feffus hanclampadem tradit. Legito igitur,mi Carole,patri confecratum opus: & in KIT .
ter legendum Erafmum, quondam patris tui præceptorem, tecum loqui putato . Do
› minus Iefus feruet ac profperet uitam tuam omnem, puer ornatiffime. Datum Bafi
leæ,&d.Auguft.Anno Domini M. • D. XXVIII.

DES. ERAS M. ROTERODAM VS CAROLO

MONTI OIO.
14
Ofteaquam obitu clariffimi uiri Gulielmi Montioij , tu parentem amantif- ,
fimum perdidifti , ego patronum & amicum conftantiffimum , Carole iu art

uenis ornatiffime, par eftut qui eo uiuo in partem hereditatis ueneras, nuc
totam paternæin me beneuolentia fucceffionem capeffas : operisq; com
muniter ambobus dicati , folus tutelam fufcipias , in quo tibi pater quodammodo
fuperftes eft. Mortemillius hocmoderatius ferre decet , quòd deceffit ætate iufta,fa- ›
Ener
maillibata,rebus omnibus feliciter atq; ex animi fententia compo
fitis. Vale. nona die Febr. Anno àNatali
M. D. XXXV I. TEC

DES.

CA
 DES ERASMVS ROTERODAM VS
MONTIOIO
GV LIELMO
MONTIO IO,, CLARISSIMO
Anglia Baroni, S. P. D ..

LIM Lutetia prouerbiorum ceu fyluulam quadam,pauculisfanè diebus, nec Chiliadum

, infumma Grecorum inopia uoluminũ, àgoguù:
dquidem admodum accuratè, denig
congefferam, ornatißime GV LIELME MONTIOIE : uidelicet ut tibi

priuatim commentarioli uiceforet:quòd animaduertiffem, te hocgenerepecu

liarius delectari. Eam quidam ,fedulo quidem illi ,fedfiniftro nimiog ftudio
mei,publicandam etiam acformulis excudendacurârunt : fed adeò depraua
te, ut alioquideditafactum opera uideri fic editam, maior opini
poffet. Attamenfic congeftam ,
onefauor excepit,fiue is tuus, fiue operisfuitgenius . Tantum autem adiumenti uidebaturattu Genius.
lifepolitioris literatura candidatis, utplurimum amplitudini tua, nonnihil etiam induftrieno
firedeberefefefaterentur. Proinde quofimul & fuperioris editionis alienam culpam farcirem; 'Recognitio.
"
& cumulatiore munere ftudiofos omneis noftrum utrig, demererer: peculiariter autem Anglia
tue,indies magis acmagisglifcentiaftudia hac parte iuuarem , nactus iuftampropemodu Gra
canicorum librorumfupellectilem , idem illud operisfub incudemreuocaui,fuprag, chiliadas ada
giorum treis,& centurias duas (cur enim hac non ceu thefauros numeremus etiam? ) è plurimis
autoribus in comentarium redegi. Erat animus, ueluti de eodem, quod aiunt, oleo adiungere me
taphoras infignes,fcitè dicta,fententias eximias, allufiones uenuftiores,
7 allegoriaspoeticas :quòd
omniseafupellex adagiorum generi confinis effe uidebatur,acpariter adlocupletanda uenuftan
damý orationem conducere:accuratius autem arcanarumliterarum allegorias exueteribus illis Allegorie
S
Theologisftatueram annectere: quòd ibi tanquam in mea harena , proprio mea profeßionis Theologi
ca.
muneremihi uidebar uerfaturus, quod eapars nonfolùm ad ingenij cultum , uerumetiam adui
tapietatempertineret. Sed cum uiderem hancoperispartem in tantam molem affurgere, deter
ritus infinitapropè magnitudine laboris , reduxi calculum, & hoc curfu contentus , alij quicung
,
?
uolet operisuices capefferelampada tradidi. Me quidem huius laboris non admodum adhucpœ
nitet, utquimihipueriliumftudiorum iam obfolefcentem memoriam aliqua exparte renouârit.
Sedhactenusperegrinatum effe licere uidebatur. Cæterùm in alieno negocio confenefcere , ma- ,
gnamá uite partem infumere id neg decorum mihi , neg, calumnia cariturum exiftimabam. I
tag, Theologicas allegorias , quado noftrifunt muneris,cum erit Grecorum in hocgenere uolumi
num copia, tractabimus:& hoctractabimus libentius, quòd uideam multis iamfeculis theologos
hacuelpracipuaparte neglecta , omnem operam inqueftionum argutis conterere, re nonperin
dereprehendenda,nififolum hoc ageretur. Reliquas autemparteis hoc libentius prætermittam,
quòdintellexerim iamdudumfuaptefpontead eas accinctumRichardum Paceum , iuuenem ea
utriufg literaturafcientiapræditum,ut unus omnem Britanniam ingeniofuopoßit illuftrare:ea'
morupuritate modeftiagut tuo , tuig,fimiliumfauorefit dignißimus. Hoc itag
, tam idoneofuc
ceffore pariter fiet,ut & nos nonfolum nullaftudioforum iactura , uerumetiam lucro aliquo reli
quum illum laboremfugerimus, & totu hoc, quicquid eft operis, ueftra Britannia debeatur. Ha
bes,quibus adductus rebus hocoperis, & hoctantumfufceperim:nunc quidfecutusfim ,paucis ac
tipe. Ordinis uice,fi modo ullus in his ordo, fubftituimus indicem, in quoprouerbia, quæ ueluti co- Ordo & col
fimilismoneta, confiniag uidebantur, infuam quag , tribum digefimus . In colligendo nec ufque- lectio pro
uerbiorum .
adeòfuperftitiofi fuimus, ut uereremur affcribere, nifi quod rò quoiy, aut eiufmodi manifeftariu
aliquod fymbolumprefeferret: neg
, rurfum ita temerarij, ut quicquid quocung,pacto adaliqua
adagyfpeciem accederet, ilicò conuerreremus.neplanè , quemadmodum Mida inaurum, itidem
nobisquicquidfortè cotigiffemus,protinus in adagium uerti,iure quis calumniari poffet. Graca, Gręca Lati
quacitamus, omniafermè Latinè reddidimus, haudnefci , cùmprater ueterum confuetudine id nè reddita.
?
effe,tum ad orationisnitorem inutile:fed noftri temporis habuimus
2 rationem. Atgutina Gra
1
canica literaturaperitiafic ubig propagetur, ut is labor meus tanquäfuperuacaneus meritò con
temnatur. Sednefcio quopactofumus adremtamfrugiferam cunctantiores, & quamuis erudi- ,
tionis umbramcitius amplectimur, quàm id,fine quo nulla conftat eruditio, & à quo uno difcipli
narum omniumfinceritaspendet. Carminum , quorum hic infinita uis incidit,fuo quodq metri
generereddidimus,pauculis admodum exceptis ,nempe Pindaricis aliquot Choricis : quodridi
cule cuiufdam anxietatis uidebam fore, fi totidem fyllabis ea reddidiffem: rurfum ineptum ,fidi
uerfumeproximaferiegenus uoluiffem affuere. In reliquis autem, quod admetri legem attinet,
rarius
 FIFESEPARASITTELE
EPISTOLA ERASMI.

rarius quidem,fed tamen aliquoties, nobis idempermifimus, quodfibi permiferut autores,àqui

PLACESETENTU
bus ea mutuamur: uelut in Aristophanicis trimetris anapaftu inparis numeri locis : in Home
ricis hexametris pésgov, ac fyllabafinalis ectafin inprima cuiuslibetpedis arfi: & fiquapræterez
funt huiufmodi. Quod ideo duximus admonendum , ne quis temerè, tanquam infcitiafactum ca
lumniaretur. Nosfanè quoad licuit in tam infinita rerum turba,præfertim antiquarum: deinde
in tanta codicum, cùm inopia, tum uerò deprauatione: denig , tam angufto temporis fpacio, quod
ocio noftro magis,quàmoperis ratione metirifuit neceffe ,fedulò dedimus operam, ne quidab aquo
lectore
X defideraretur. Reftant tamen nonnulla, que nec mihi
faciuntfatis. De quibusfiquidpoft
haccompertius, uelpofterior cogitatio, quae iuxtaprouerbium, melior effe confueuit, ueluberior li
brorucopiafuppeditabit,haudquaquapudebit nadev.idý
, ueterum exemplo. In quofi quis a
? 2 .
lius anteuerterit,noftrag
, caftigarit,buic multăetiam gratiamhabiturifumus : tantum aberit,
utnobis iniuriam effefactam arbitremur. Equidem ut probo diligentiam eorum , quiidconan ob
tur,itafelicitatem admiror, quipræftarequog,poßint infcriptisfuis,ne quid Momo reliquifiat,
quod queat carpere. Noftra certè mediocritas non iftud aufit polliceri,præfertim in hoc argume mob
tigenere. Verumfiquidincognitum uulgopotuimus eruere, cuiufmodi nonparum multa, nifal Graco
lor,in hoc uolumine reperies,libenter citrag, iactantiam impertimus: contrà fi quidfefellit , non Hope
minus libeter admonerinospatiemur: iuxtàparati, uelcandide docere quodfcimus , uelingenuè millar
! "difcere quod ignoramus . Neg enim unquam mihiplacuit iftorum exemplum , quiprouoculafi ,
quam inuenerint ,perinde quafiBabylonas ceperint, ita geftiunt, exultant , triumphant, officiug
fuumftudiofis uelut exprobrant. Rurfumfi quis uerbo diffentiat, ibi non aliter atg profocis aris lonel
digladiantur. Spes eft autem, ita uelmaximè candido lectoriprobatum iri uigilias noftras :fitu OF
quidem eas ,
frontequafoles, acceperis, uniceftudiorum meorum Mecanas. Nam quo alio uerbo
hede
breuiusplenius ue complectar, ueltuum iftum tamfingularem in nos animum , uellaudum tua
Reb
' rumfummam:qui quidem es unuspulcherrimo illo Apulei dignus elogio :Interdoctos nobilißi-,
20
mus, inter nobiles doctißimus, inter utrofq, optimus : illud adijciendum , inter omneis modeftifsi
madn
mus. Vt enim antiquamgeneris claritatem eruditione, eruditionem miro uita candoredecorafti:
fic his omnibus omniumpulcherrimumapicem & colophonem, ut aiunt , addidifti, admirabilem
qu
animimodeftiam. Quin iftud tibi abfolutæ laudis, & uel longißimi encomÿj inftarfuerit,placuif- ›
radim
fe Regi,non modo quos noftra uidit etas, fed quos ueterum etiam annales referunt, cordatißimo,
quag pracipuaregum uirtus, in deligendis quos diligat, diligentißimo. Quaquam autem is mos
Kater
eftfcriptoribus, ut eorum laudibus ,quibusfuas nuncupant lucubrationes, bonamprafationispar
sabere
tem occupent: & hoc uera uirtutipremium deberi uidetur, ut eius memoriapofteritaticonfecre-'
rad
tur: idquodnon alijs monumentis rectiusfit, quàm libris : mihi uerò tantus uerè citragfucu lau
• Fal
dandicampuspatebat, quantus aliorum nemini:tamen quoniam & meafimplicitas tibi nequa
quam ignota, non ab adulatione tantùm, uerumetiam abomni blandiloquentia fpecie uehemen- ' gel
ter abhorret:& tuafingularis modeftia nihilminuspatifolet, quàm laudes etiam modeftißimas:

pratermißis his ad adagiorum tractationem accedemus , quam quidem uifum eftàfi

nitione,iuxtaphilofophorumpræceptum, aufpicari. Tu lege, acuale,uel treas
Verar
interimpotius quàm maximè mecumeſto.
DES

tradh

obci
tic
75
B 72 73

‫؟‬
 3

DES ERASMI ROTERODAMI IN

SVAS PROVERBIORVM CHILIADES PROLEGOMENA.

Quidfit Paramia. Wou

AROE MIA, definitore Donato , eft accommodatum rebus tem

poribusq; prouerbium.Diomedes autem finit hunc admodum:Pa
roemia,eft prouerbij uulgaris ufurpatio , rebus temporibusq; acco
modara,cum aliud fignificatur quam dicitur.Apud Græcos fcripto
res uariæ feruntur finitiones. A nonnullis defcribitur hoc pacto:
Παροιμία ἐπὶ λόγῳ ὠφέλιμῳ ἐν τῷ βίῳ ,ἐπικρύψει μετρία πολὺ τὸχρήσιμον
Ex cal . id eft: Prouerbium eft fermo ad uitæ rationem conducibilis , moderata
quadam obfcuritate multam in fefe continens utilitatem. Ab alijs hoc finiturmo
do:Пagoïa esì λógos Pixaλúmwv rò ouQès ào Qia. id eft:Prouerbiu eft fermo,rem ma
nifeftam obfcuritate tegens . Neq; me clam eft , complureis alias & apud Latinos &
apud Græcos paroemia finitiones extare, uerùm cas omneis hîcreferre,non arbitra
tus fum operæprecium fore : cùm quòd in hoc opere præcipuè propofitum fit, bre
uitatem illam, qua à docente requirit Horatius,ubiq; quoad licebit,fequi:tum quòd
candem ferè cantilenam canunt, eodemq; recidunt:maximè quòd inter tam multas
nulla reperitur, quæ uim naturamq; prouerbij fic complectatur , utno aliquid uel re
dundet,uel diminutum fit.Siquidem Donatus acDiomedes,ut interim alia non ex- In parœmia
cutiam,in omni paroemia requirere uidentur inuolucrum aliquod , ut qui eam alle- que requirana
goriæ fpeciem fecerint. Deinde yvirov, id eft,fententiale quiddam, expectant, cum tur.
addunt,Rebus temporibusq; accommodatum. Græcorum item quotquotfuntfi
nitiones, autfententiam ad uitam inftituendam conducibilem, aut metaphora te- ,
&
torium admifcent,quædam utrunq; cum altero coniungunt. Atqui permulta repe
riesapud axivres, id eft,neutiquam uiolandę autoritatis fcriptores,prouerbij nomi
necitata,quæ nulla metaphora tegantur. Rurfum non pauca,quæ nihil omninò per
tincant ad inftitutionem uita, & à fententiæ ratione prorfus cx uere , quod aiunt,
B diffideant. Exemplapro multis duo fuffecerint.undev ayaw,Ne quid nimis, nemo non
'ponitinter adagia,nihil tamen habet integumenti. Et, s að and Júgás àµágr höceft,
Quis aberret à foribus ab Ariftotele paroemia titulo refertur.Atid non uideo quid
conferat ad uitæ rationem . Iam uerò non omne prouerbium allegoria quapiam te
gi,uel exFabio liquet,cuius hæc uerba funt,libro Inftitut.quinto: Cui confine eftpas
ræmias genus illud, quod eftuelut fabella breuior.uidelicet palàm indicat, & alia pa
romíarum effe genera, quænon fint allegoria confines. Quanqua haud inficias iue:
rim,maxima adagiorumpartem aliqua metaphora fpecie fucata effe. Tum optimas
fateor eas, qua pariter & translationis pigmento delectent, & fententiæ profint utili
tate. Verùm multò aliud eft, commendare parcemia , & quænam fit optima, demo
?
ftrare:aliud,quid ea fit, in genere definire.Mihi, quod Grammaticorum pace fiat, ab
foluta,&ad noftrum hoc inftitutum accommodata paremiæ finitio tradi poffe ui
detur ad huncmodum: Paroemia eft celebre dictum,fcita quapiam nouitate infigne.
VtDictum ,generis : Celebre, differentiæ:Scita quapiam nouitate infigne, proprij ui
cem obtineat. Quandoquidem his tribus partibus perfectam conftare definitionë,
Dialecticorum confenfus eft.

QuidParamiaproprium, & quatenus.

τὸ
Itaq; peculiariter ad prouerbij rationem pertinent duo , guevov, šašνóτηs,
hoceft
,uti celebratum fit , uulgoq; iactatum. Nam hinc etiam paromiæ Græcis uo- Notatio najoš
cabuli ,uidelicet ἀπὸ ὦ οἴμε τὸ ὁδὸς,ὥσπερ τρίμμα Επαροδικὸν, quòd pafsim per ora homi- μίας et adagy .
num obambulet: & adagij Latinis, quafi dicas circumagium, autore Varrone. Dein
defcitum, ut aliqua ceu nota difcernatur àfermone comuni . Neque enim protinus,
quodpopularifermone tritu fit,aut figura nouatum,in hunc catalogum adlegimus: Celebritatem
fed quod antiquitate pariter & eruditione commendetur : id enim fcitum appella prouerbijs
mus.Quibus ex rebus accedat nouitas adagijs ,mox oftendemus : nunc quotmodis que conciliets
celebritas contingat,paucis indicabimus. Veniunt igitur in uulgi fermonem , nel ex
a oraculis
 DES. ERASMI ROT.

1.Oracula. oraculis numinu:quod genus illud,ogi , ég : id eft,Neq; tertij , neq; quar- A en

Lernt
2. Dictafapi, ti.Vel à fapicntú dictis,quæ quidem antiquitas oraculorü inftar celebrauit : quale eft can
entium. Halle
illud, dúonoλa ta naλa: hoc eft,Ardua qua pulchra. Vel è poeta quopiam maximè ue
tufto: ut Homericum illud, date
ῥεχθὲν δέ σε νήπιο ἔγνω ideft,
n
Item illud Pindaricum, dalco
Remfactam etiamftultus intelligit.
diffic
ποτὶ κέντρον λακτιζέμων : id eft , Contraftimulu calcitrare. Et illud Sapphus, B
momonć
μήτεμοι μέλι,μήτεμέλισσα : ideft, Neg melmihi,neg . apis
Siquidem du linguæ adhuc incorruptæmanerent,poetarú uerfus in conuiuijs etiami prob

3.Scena. canebantur. Vel è fcena,hoc eft tragicorum & comicorum actis fabulis: quod genus
Bacaconfer
illud ex Euripide , aw mauar. Rurfum illud ex Ariftophane ,B isG{exas. Præci Dort
ali
puè uerò comoedia mutuo quodam commercio & ufurpat pleraq, iactata uulgo , & JOUSTU
gignit traditq; uulgo iactanda. Nonnulla ducuntur ex fabularum argumentis , ut a
wys , ex Danaidum fabula. ad xun , Orci galea, ex fabula Perfei. Quædam Starter

trahuntur ex apologis: è quibus illud,At non uidemus manticæ quod markle

4.Apologi. 2 in tergo eft.A
pèv h
3. Euentus. liquot ex euentu nafcuntur:ficut hoc, ama μer eux , amaεúxwv
5. Cég . id eft,
6. Hiftoria. Alia Leucon, alia Leuconis afinus portat. Ex hiftorijs aliquot mutuò fumpta funt: P

7. Apophthe quorum eft illud, Romanus fedendo uincit. Quædã profecta funt ex apophthegma fentem
gma. tis,hoc eft,fcitè breuiterq; refponfis: ficut illud , os autos AUTOV con Exe, oùμov Jeλa : id eft, airfen
8. Temerèdi Qui femetipfe non habet , Samum petit. Sunt quæ ex uerbo temerè dicto funt arre parce
&um. potic
pta : uelut, & Qgovnis inwonλeidy, id eft, Non eft cura Hippoclidi.Deniq; mores,ingeniu,
feu gentis, fiue hominis alicuius,fiue etia animantis: poftremò rei quoq; uis quæpia aury
infignis, ac uulgo nota , locú fecerut adagio:cuiufmodi funt,ougo atès Coivixas : id eft, sSt
Syri contra Phoenices, axxiev, pro eo quod eft,fictè recufare,quod accipere cupias. Saladre
& , άλwπ & Awe̟odox : id eft, Vulpes non capitur muneribus &, dis ngaun Jával : Trocat
Bis crambe mors. &,xλnuaris aizulia : Clematis Aegyptia . 0
Quibus exrebusaccedat nouitasparæmie. nonnul
B
nizCo
Nouitas pro Iam quod de nouitate diximus, id neutiquam fimplex eft. Nam hanc nonnunquã
uerbiorum. ipfares fecum adfert:ut, xgorodéíns lánguæ, Crocodili lachrymæ. Nonnunquam cam bell

figura conciliat, cum per omneis fermè fchematum fpecies adagium uarietur: quas mmo
C
fingillatim perfequi non eft neceffe. Eas duntaxat attingam, quas frequentifsimè re
cipit. Metaphora penè femper adeft, Multas autemparteis ea complectitur. Allego ..
་
ria non minus crebra : quanquam & hæc quibufdam metaphoræ fpecies eft. Exem
plum priotis, Res omnis in uado eft: pofterioris, aux exac ,Lupus hiat. Nec infre

I ATI
quens hyperbole:uclut, uvóngλened : id eft , Nudior exuuio ferpentis . Non can
nunquam ufq; ad ænigma peruenit, quod, autore Quintiliano , nihil aliud eft quàm

***
obfcurior allegoria: quod genus, so wars: id eft, Dimidium plus toto.Non

LE
P
nunquã allufio uenerem adiungit paromiæ:ueluti , Bam' rws:id eft, Sicferito . &,

F
&
C
D
du igxoμévw : id eft, Duobus fimul euntibus. &,
ὅττι σοι ἐν μεγάροισι κακῶν τ᾽ ἀγαθῶν τε τέτυκται : id eft,

Aedibus inproprys que recta ne praud uefiant.

Aliquoties ajáλers Cidiapa, id eft, uerbi proprietas prouerbij fimulacrũ addit:
ut, aŋŋsov xanov: id eft,Ingens malu.Fit interdum, ut ipfum auiconor , hoc eft , ambi
guitas decus apponat prouerbio.Cuius generis eft, Bos yaway : id eft, Bos in lin
σα
gua. &, ou μus ci mos : id eft, Quæcunq; mus in Pifa. Siquidem bos & animal ſignifi
cat & numifma. Mus item animantis eft nomen, & item athlete cuiufdam uocabulu.
Et Pifa nomen urbis, accefsione literule auctu,picem fignificat mora . Nonnunquam
ipfa eloquendi nouitas paroemiam efficit:ut, cove aλa: id eft , In uino ueritas.Na
fi dicas , ebrios uera loqui,non uidebitur adagium . Item fi dicas , Sine cibo & potu lā.
guet libido , no habebit adagij faciem. Contrà, Sine Cerere & Baccho friget Venus,
nemo non agnofcit adagij fpeciem. Quanquam hæc ipfa nouitas , nt omnis alia, pro
ficifcitur à figura.Decorat interim & antiquitas :ut,iyga meg d'am: Sponde,fed pre
ftò eft iactura. Deniq; in parcmijs omneis eλois , id eft , ridiculi formas inuenies.
23

Sed hæc minutim perfequi,molefta cuiufda diligentiæ fortè uideatur.Tametfi de fi

guris proucrbialibus paulo pòft aliquanto copiofius dicturi fumus.
Quo
 DE PAROE MIARVM PROPRIETATE.

Quomodoparamia differat ab ijs,quæ uidentur illiconfinia.

Suntautem quædam affinia paromijs:puta, po , quas noftri Sententias appel- Paroemia quo
lant:ad hæc aivos,qui à noftris Apologi uocantur:tum yua , quæ Latinè , Bre- modo à cogna
uiter ac fcitè dicta,uertere licebit.Præterea oxala, id eft , Salfè dicta. Deniq; quic- tis dictis difcer
quid allegoria,aut aliam quampiã figura prouerbialem , ceu perfona præ fe gerit. Ea nenda.
tametfi difficilè non fit ab adagiorum genere fecernere,fi quis ad finitionem tanqua
ad gnomone &regulam unumquodq; nôrit applicare : tame quo faciam fatis etiam
imperitioribus,haud grauabor rudius, & pinguiore, quod aiunt , Minerua rem expli
care,ut planè conftet, quid in hoc opere fim fequutus. Primùm inter fententia & pa- Prouerbiu
romia eiufmodi ratio eft,ut utraq; cu altera cõiungi, utraq; rurfus ab altera queat fe- fententia.
jungi,non aliter quàm album ab homine.Vt enim non ftatim albu quod homo,neq ;
protinus homo quod album:nihil tamen uetat id album effe,quod fit homo:ita non
rarò fit,utfententia paroemiam complectatur:at non ftatim quod paroemia fuerit, i
dem erit & fententia, neq; contrà.uelut,
Auaro tam deeft quodhabet, quàmquod non habet. Et,
Pafciturin uiuisliuor,postfataquiefcit.
non utfententię funt, ita funt & adagia. Ediuerfò,Ego in portu nauigo,ut eft prouer
bium,ita fententia non eft.Rurfum, jaagar, id eft, Ne puero gladium:pa
riter & parœemiæfententiæq; rationem coplectitur, deniq; & allegoria.Neq; defuêre Græcoruyvw =
tamen,potifsimum apud Græcos, qui grauati non funt operam in hoc genere fume- moneylan.
re,yuohoylar,id eft, fententiaru collectionem confcribentes :inter quos præcipuus
Nicolaus Stobæus. Quoru ego certè labore probârim libentius , quàm æmulari uc..
lim.Sed ad reliqua. avov Aphthonius in Progymnafmatis, fimpliciterpov, id eft , fa- Prouerbiu &
bula uocat.Huic funt, ut ait,uaria ex inuétoribus cognomina, obem , íixçi©; årỡ.
οἰσώπφΘ . Quintilianus cvov ait à Grecis appellati λόγονμυθικὸν ,αἰσωποποιητὸν ,à Latino
rum nonnullis apologationem , non fatis in ufumrecepto nomine. Neq; negat avov
B parcemiæ confinem effe: uerùm ita diftingui , ut totus fit apologus : paroemia,
ueluti fabella breuior.Exempli loco pofuit,Non noftrum onus,bos clitellas.Adhuc
quidemmodum ufurpauit Heliodus,
νῷδ᾽αἶνον βασιλεῦσ᾽ ἐρέω ,νὰ ἐξσι καὶ αὐτοῖς.
ᾧδ᾽ ἵρηξ προσέειπεν ἀηδόνα ποικιλόδειρον. id eft,
Aenonprincipibus referam, norint licet ipfi.
Vocalem accipiterfic affatusphilomenam eft.
Vtitur eundem ad modu & Archilochus & Callimachus. Etiamfi Theocritus e, xuví.

σκαις,οἶνον pro paroemia uidetur ufurpaffe :

αὖνΘυ θεὼ λέγεται τις. ἔβα , καὶ ταῖςὉ ἀν ὕλαν
Iam uerò apophthegmata non alio difcrimine difsidet à parœemijs, quàm fententia. Apophthe
Quemadmodum enim illud, os auratov con éxe ; oúμov Jéλa , fimul & adagium eft gmata et pros
Y üerbia.
& apophthegma : ita illud Simonidis ad quendam in conuiuio tacentem , εἰ μὲν ἡ
Aid &, 00Qòv nçáyμä mies àÿooQòs, λírov: id eft, Siquidem ftultus es,fapientem rem
facis :fiuerò fapiens , ftultam. Item illud : Decet Cæfaris uxorem non folùm crimi
ne,uerumetiam criminis fufpicione uacare : apophthegma quidem eft , at non item
parœmia. Item, Soles duabus federe fellis, fimul & prouerbium, & ideo eft. Con
trà, Mater nunquam, pater perfæpè. item illud Turonij, Ad molas funt: oxua qui
dem eft , at non item adagium. Quanquain funt in hoc genere quadam adeò com
modè dicta , ut facilè poffint in adagiorum ordinem afcifci : uelut illud , mixer Bein
paypiaui: id eft , Vfque ad aras fum amicus, Adeft enim fimul & breuitas & fen
tentia & figura.Hæc paulò uerbofius inculcauimus, ne quid à nobis in hoc expecte
tur opere, nifi quod fub paremiæ cadit appellationem : ne'ue quis pernegligen
tiam præteritum exiftimet , quod prudentes confultoque tanquam ab argumento
alienum prætermifimus.

Commendatioprouerbiorum à dignitate.
Porròautem ne quis hanc doctrinæ partem,tanquam nimium humilem, & impen
diò facilem,peneq; puerilem faftidiat atq; afpernetur, paucis exponam quantú hæc,
ficutt

GTASAN
 6 DES. ERASMI ROT.

ficuti uidentur,minutula,apud antiquos illos obtinuerint dignitatis :deinde quantü A

adferant commoditatis, fi quis in loco fciteq; utatur:poftremò non ufq; adeò cuiuf COM
Dignitas ada- libet effe,rectè prouerbijs uti . Principiò cognitionem adagiorum non in poftremis RE PROUE
giorum. habitam apud fummos uiros, uel illud fat argumenti puto , quòd primi nominis au
2nd to
tores non indigna duxerint , de quibus diligenter uoluminibus aliquot confcribe
ideC
Deparamijs rent.Quorum primus eft Ariftoteles, nimirum tantus philofophus , ut unus hic pro
→
quifcripfe multis fuffecerit.Reliquit is, tefte Laertio,de paromijs uolumen unum. Chryfippus
rint.
item ad Zenodotum duos de prouerbijs libros cõfcripfit.Scripfit eadem de re Cle
Ji
anthes. Quorum uirorum fi labores extarent , nobis non fuiffet neceſſe tanto fudo
Sex
re quædam ex minutis iftis fcriptoribus , & ijfdem ut indiligentibus , ita deprauatif
cod
fimis etiam , expifcari. Reperiuntur nonnulla prouerbiorum collectanea Plutarchi
nomine:fed paucula, eaq; fermè nuda. Inter paromiographos fubinde citatur , tum
Con
ab alijs ,tum ab Athenæo in Dipnologia , Clearchus Solenfis Ariftotelis auditor , &
Omous
Ariftides : deinde Zenodotus , qui Didymi Tarrhæique paroemias in compendium
redegit. Citantur & Theophrafti prouerbia in commentariolis Demofthenis . Vn
de liquet, & illos hifce de rebus commentarios reliquiffe. Neque me fugit, id operis
Zenobij nomine circumferri.Verùm quoniam inuenio quædam apud Ariſtophanis
interpretem, Zenodoti eius , qui Didymum ac Tarrhæum in compendium redege
rit, nomine relata, quæ ad uerbum in huius commentarijs leguntur, uelim mihi citra

DZ.5
fraudem effe, quòd is quocunque fuerit nomine, quid enim refert? in hoc opere Ze
REDE2
nodoti titulo adducetur.Hic præter alios Milonem quendam paromiographum al
legat.Citatur & Damon quifpiam, cùm ab alijs compluribus , tum ab eo qui dictio TO

nes aliquot ex orationibus Demofthenis eft interpretatus, qui multos de prouerbijs

275
57
28
23
libros uidetur compofuiffe.Nam citatur liber XL. Extat & Diogeniani collectanea.

9
0
3
7
Hefychij præfatio teftatur ab ipfo copiofius explicata prouerbia , quæ nudius recen

1
fuiffet Diogenianus , etiamfi opus ipfum pugnat cum fuo prologo : cum is nomen
claturam autorum profiteatur, & prouerbiorum argumenta,hic ita nudus fit, ut nihil B 200
effe poffit magis , unde in coniecturam adducor , opus hoc copiofius ab autore de TOTALO

fcriptum , pòft ab alio quopiam in compendium contractum. Suidas , qui & ipſe in
hocnumero ponendus eft,Theætetum quendam adducit, qui de prouerbijs confcri
pferit. Sed quid ego hos: cum fapientes illi Hebræi non dubitarint hoc titulo libros
aliquotædere , & arcani numinis adoranda myfteria paromijs includere , in quibus
> eruendis tot tantorum Theologorum ingenia defudarunt,hodieq; defudant?Nec il

dud argumentú leue, quòd inter bonos autores, ut quifq; fuit eruditiffimus eloquen
tiffimusq; , ita quamplurimum adagiorum fuis libris afperfit.Et ut à Græcis exordiar,
quid magno illo Platone, ne dicam diuino, goudésegov , ut fic dixerim ? Ariſtote
les,ferius alioqui philofophus , haudquaquam grauatur,fuis illis difputationibus pa
' roemias crebras ceu gemmulas intertexere. Quem quidem ficut in cæteris , ita hac
quoque in parte Theophraftus eft amulatus. Plutarchus grauis fanctusque, ac penè
tetricus autor , quàm multis undique ſcatet adagijs ? quem nec piguit inter proble
mata quafdam parcemias & proponere & excutere,idq; Ariftotelis exemplo . lam ut
ad Latinos ueniam , omiffis utroq; in genere grammaticis ac poetis (nifi fiquis in his,
M. Varronem exiftimat annumerandu , qui Menippeis illis fuis prouerbiales indidit
titulos,ut planè confentaneum fit,illum argumenta fabularum non aliunde, quàm à
prouerbijs fumpfiffe mutuò ) Romani principes non exiftimarunt inferius effe maic
A CO

ftate imperiali,ut magnis de rebus confulti prouerbio refponderet: quod etiam núc
extat in Digeftis, E @aila, OUTE WAVTY, Te magávτv : id eft,Nec omnia,nec pafsim,nec
ab omnibus.Denique quis aufit hoc genus faftidire: cum uideatfacrorum uatum o
Ezech.18. racula quædam prouerbijs conftare? Quorum de numero eft illud : Patres noftri co
mederunt uuam acerbam, & dentes noftri obftupuerüt. Quis non etiam ueneretur,
utrem quampiam facram, &myfterijs accommodatam , cum ubique nobis imitan
dus Chriftus ipfe peculiariter hoc fermonis genere delectatus fuiffe uideatur ? A
pud Græcos hoc adagium fertur , enxagu dévopov zwvwon : id eft, E' fructu arbo
Luc, 6 . rem iudico . Apud Lucamitem legitur, οὐ γάρ ἐσι δένδρον καλὸν , ποιῶν καρπὸν σὸν , οὐς
Nevopar
 DE PAROE MIARVM VTILITATE. 7

▲ dévôgov ouæcov, misν sæpi nadov:id eft, Non enim eft arbor bona, quæ fructum faciat ui
tiofum:neq; arbor uitiofa, quæfructum faciat bonum. Apud Græcos Pittacus philo
fophus confultorem fuum ad pueros turbine ludentes mittit , à quibus de ducenda
uxoreprouerbio doceatur, audiatq;, uova. Chriftus puerorum citat paroc Matt:11
miam ,ficinforoludêtium ,ηὐλίσαμεν ὑμῖν,καὶ οὐκ ὠρχήσασθε ἐθρωπήσαμεν ὑμῖν,καὶ οὐκἐκλα
:id eft, Cecinimus uobis tibijs , & non faltaftis: cecinimus lugubre, & no ploraſtis.
Cui fimillimum eftillud Theognidis,fi facralicet conferre profanis, te
ἐδὲγδόζεύς, και θ᾽ ἕωνπούτας ανδαύει;ἔτ᾽ ἀπέχων. id eft,

Non etenim cunctisplaceat uel Iupiter ipfe, anip

Seu mittenspluuiam ,
feu cohibens pluuiam. !..
Quòd fi quem mouet antiquitatis autoritas , nullum doctrinæ genus antiquius Adagiorum
fuiffe uidetur , quàm paromiarum. In his ceu fymbolis tota fermè prifcorum philo, antiquitas.´
fophia continebatur. Quid aliud ueterum illorum fapientum oracula quàm prouer
bia? Quibus tantum honoris habitum eft olim,utnon ab homine profecta,fed coeli- ,
tùs delapfa uiderentur. E coelo,inquit Iuuenalis,defcendit, yyway, id eft , Nofce
teipfum. Proinde proforibus templorum ueluti digna dijs infcribebantur : paffimq;

columnis ac marmoribus infculpta uifebantur,tanquam immortali digna memoria. '

Quòdfiminutula quapiam res uidetur adagium , meminerimus ifta non mole , fed
precio æftimare oportere. Quis enim fanus no pluris faciat gemmulas quamuis per
1
pufillas,quàm faxa quædam ingentia ? &,ut autore Plinio , in minutiffimis animanti
bus,uelut araneolo culiceq; maius eft naturæ miraculum, quàm in elephanto , fi quis
modò propius contempletur: itidem in reliteraria nonnunquam plurimum habent
ingenij,qua minima funt,
omeOn
Adquotres utilisparemiarum cognitio.C
Reliquum eft , ut paucis oftendamus,non minus utilitatis ineffe prouerbijs, quàm Prouerbiorum
olim adfuerit dignitatis. Conducit aute paroemiarum cognitio,cùm ad alia permul: utilitas.
B ta,tum potiffimùm ad quatuor:ad philofophiam, ad perfuadendum, ad decus & gra
tiam orationis, ad intelligendos optimos quofq;autores.Principiò,ne cui mirum ui
deatur,quòd prouerbia dixerim ad philofophiæ fcientia pertinere , Ariftoteles apud
Synelium exiftimat nihil aliud effe paroemias , quàm reliquias prifcæ illius philofo
phiæ, maximis rerum humanarum cladibus extinctæ . Easq; feruatas effe , partim ob
compendium breuitatemq;,partim ob feftiuitatem ac lepôrem . ideoq; non fegniter
necofcitater,fed preffius ac penitius infpiciedas: fubeffe enim uelut igniculos quof
' dam uetufta fapiëtiæ, quæ in perueftiganda ueritate multò fuerit perfpicacior, quàm
pofteriores philofophi fuerint. Plutarchus item in commentario , cui titulum fecit,
Quo pacto fint audiendi poetæ, ueterum adagia fimillima putatfacrorum myfterijs,
in quibus maximæ quæpiam res ac diuinæ minutulis
A & in fpeciem penè ridiculis ce
remonijs fignificari folent. His enim tam breuibus dictis per inuolucrum quoddam ,
cadem innui , quæ philofophiæ principes tot uoluminibus tradiderunt. Neq; enim
aliud fibi uelle paroemiam illam Hefio diam, ovou vos , quàm quod Plato tum
≈ Gorgia, tum in libris politicis , tam multis argumentis conatur oftendere , Beλtion
in
eves to a dixcraday to a dine , id eft , Satius effe iniuriam admittere , quàm iniuriam infer
1
re. Quod autem unquam dogma proditum eft à philofophis , uel ad rectè inftituen
'dam uitam falubrius,uel Chriftianæ religioni uicinius ? Atrem tantam uidelicet, tan
tillum prouerbiolum complectitur, quo vos, id eft , Dimidiu plus toto . Nam
qui totum aufert,is alterum fraudat, ut cui nihil reliqui faciat. Contrà, qui dimidium .
duntaxat accipit, is aliqua parte fraudatus uidetur. Præftat aute fraudari , quàm frau
dare. Præterea fi quis Pythagoricum illud, owa piaww, id eft , Communes res ami
corum : diligentius penitiusq; difcutiat , nimirum inueniet in tam breui dicto felici ,
tatis humanæfummam effe comprehenfam. Quid enim aliud agit Plato tot uolumi
nibus,quàm ut communitatem perfuadeat, & huius autore amicitiam ? Quæ fimor
talibus perfuaderi queat,illicò faceffant è medio,bellum,inuidia,fraus : breuiter uni
uerfum malorum agmen femel è uita demigret. Quid aliud egit princeps noftræ reli- ,
gionis Chriftus ? Nimirum unicum duntaxat præceptum mundo tradidit charitatis,
a 4 admo.
 8 DES. ERASMI ROT.

admonens ab ea una , fummam & legum & prophetarum pendére. Aut , quid aliud A HACE
hortatur charitas, quàm ut omniú omnia fint communia ? Videlicet , ut amicitia co. APED
agmentati cum Chrifto, glutino nimirum eodem, quo ille cum patre cohæret , abſo . '
toan.17. lutiſſimam illam communionem quoad licet imitantes , per quam ille & pater idem
1.Cor.6. funt,nos item idem cum illo fimus : &, ut ait Paulus, unus fpiritus & una caro cũ Deo COMETAT
efficiamur,iamq; amicitiæ iure omnia illi nobifcum, omnia nobis cum illo fint com 2
munia. Deinde paribus amicitiauinculis alij cum alijs inter nos copulati, uelut eiuf TE M A T
E
dem capitis membra,tanquã idem & unum corpus, codem animemur ſpiritu,ijſdem ANTRI
doleamus, ijfdem gaudeamus.Id quod etiam myfticus ille panis è pluribus granis in
candem coactus farinam , & uini potus è multis racemis in eundem liquorem con
fufus,admonet. Poftremò,ut cum fumma rerum creatarum fit in Deo,Deus uiciffim S
in omnibus , omnium uniuerfitas uelut in unum redigatur. Vides quantum philofo
› phiæ,uel Theologiæ magis, Oceanum nobis paromia tantilla aperuit. mine
Adperfuadendum conducereprouerbia.
den
Quòdfi cui fatis non fitipfum fapere , uerumetiam alijs perfuadere cupiat , quàm ANTC
Prouerbia in non inutilis fit hæcprouerbiorum fupellex:uel Ariftoteles ipfe fatis declarat, qui non 10.20
terteftimonia femel in rhetorices præceptis, paroemias inter teftimonia conumerat. Quemadmo Mate&
Ariftoteles nu dum,inquiens,fi quis fuadere uelit,ne cum homine fene copulet aliquis neceffitudi
merat.
nem,utetur huius prouerbij teftimonio,μn wor
' ev égdew yégova :id eft,Ne unquam be
WED
nefacias feni. Rurfum fi quis perfuadeat, ut liberos item interficiat qui parentem oc
Dur
ciderit,huicufui futurum eft hoc prouerbium,
Νήπι Θ · ὃς πατέρα κτάνας παῖδας καταλείποι: id eft,
Sno
Stultus qui natos occifopatre relinquat.
Luctu
Quantum aute adferant ad perfuadendi facultatem momenti teftimonia, cui non
cognitum eft? Neq; mediocriter conducunt fententia.At inter hæc quoq; idem pro
B Wan
uerbia collocat. Quintilianus item in Inftitutionú libris, compluribus locis proucr
biorum mentionem facit , tanquam non una ratione ad bene dicendum conducen
tium . Nam quinto libro parcemias exemplis coniungit, ut parem cum illis uim obti Mnam

E ROD O
nentes, quorum eft uel præcipua. Rurfum eafdem eodem in libro in argumentorum
MAMIC
genere collocat, quas Græci xious appellant. Quorum &frequentiffimus ufus, & ad

CELL
GENE
perfuadendum mouendumq; non mediocris utilitas. Quin magis ipfa Fabij uerba
libet adfcribere. Nec hæc quide,inquit , uulgo dicta & recepta perſuaſione populari,
fine ufu fuerint teftimonia. Sunt enim quodammodo uel potentiora etia, quòd non

P
caufis accommodata, fed liberis odio & gratia mentibus , ideo tantùm dicta factaq;,
quia authoneftiffima, aut uèrifſima uidebantur. Pauloq; inferius : Ea quoq; quæ uul 2de
go receptafunt,hocipfo, quòd incertum autorem habet,uelut omnium fiunt . Quale sadar

eft,Vbi amici,ibiopes . Et, Confcientia mille teftes.Et apud Ciceronem , Parcs cu pa

ribus,ut eft in ueteri prouerbio ,facillimè congregantur. Neq; enim duraffent hæc in 1:200
æternum,nifi uera omnibus uideretur. Hactenus Fabij uerba retulimus . Idem autem
paulo pòft deoru oracula parcemijs fubnectit , uelut his affinia cognataq;. Iam quid
M. Tullius,nónne in actione pro L. Flacco , prouerbio fidem teftibus abrogat ? Id eft
huiufmodi, cv xa tov xivdov :id eft, In Care periculum. An non in eadem totius gen
tis Græcorum , in ferendis teftimonijs fidem eleuauit hoc prouerbio ? Da mihi tefti
monium mutuum. Quid quòd ipfi etiam philofophi paffim fuas rationes prouerbijs
fulciunt ? Quo minus mirandum , fi frequenter hiſtoriographi , narrationis fidem ex
adagio quopiam petunt. Adeò quod in literis intércidit, quod titulis, quod coloffis,
quod marmoribus feruari non potuit,prouerbio feruaturincolume , ut & hanc obi
579228

ter adagiorum laudem indicem. Deniq; non grauatur diuus Hieronymus Euangeli
cam fententiam adagij uulgati teftimonio confirmare , Diues aut iniquus, aut iniqui
hæres. Ne Paulus quidem ipfe dedignatur locis aliquot prouerbiorú uti teftimonijs :
neq; iniurià. Etenim fi avèv, id eft,probabilitas , ad perfuadendum uel primas ob
tinet partes:quid, quæfo,probabilius, quàm quod nemo no dicit? Quid uerifimilius,
Parœmijs na, quàm id quod tot ætatum,tot nationum confenfus, & uelut idem fuffragiu compro
tiua ueritas bauit ?Ineft nimirum , ineft in his parœmijs natiua quædam & genuina uis ueritatis.
inest. Alioquin

}
 DE PAROE MIARVM VTILITATE.

A Alloquin quifieri potuit , ut eandem plerunqsfententiam in centum dimanaffe po

1 pulos, in centumuideamus transfufam linguas , quæ ne tot quidem feculis , quibus
necpyramides obftiterunt, uelinterierit,uel confenuerit ? Vtmeritò dictum illud ui
1 deatur,Veritate nihil effe robuftius. Deinde fit,nefcio quo pacto,utfententia prouer- ,

bio quafi uibrata , feriat acrius auditoris animu , & aculeos quofdam cogitationuni
' relinquatinfixos. Nam longè minus tanget animum fi dixeris , Caduca & breuis eft
hominis uita: quàm fiprouerbium cites,Homo bulla. Poftremò quod de rifu fcribit
Fabius,maximas difficultates caufarum, quæ nullis argumentis diffolui queant,ioco
cludi,id uelmaximèpræftat paroemia.gills.T
ofpuguin einer Adornatumconducereparemiam. Dunfe
Porrò quantum uel dignitatis,uel Veneris adiungat orationi tempeftiuus prouer ,
biorum ufus,non arbitror pluribus explicandu. Primùm enim quis non uidet, quant
tum maieftatis uel ex ipfa antiquitate cocilient orationi? Tum fi quod fchema, quod
amplitudinem acfublimitatem apponat fermoni : rurfum fi quod adgratiam dictio ..
nis facit,deniq; fi qua ratio feftiuitatis , cum parcemia plerunq; per omnes figurarum.
fpecies,peromnes facetiarum formas uarietur : nimirum quicquid illa folet adferre,
conferet, ac genuinam quandam peculiaremq; gratia de fuo infuper adiunget. Pro
Inde fifcitè & in loco intertexantur adagia, futurum eft ut fermo totus , & antiquita
tis ceu ftellulis quibufdam luceat, & figurarum arrideat coloribus , & fententiarum ,
niteat gemmulis, & feftiuitatis cupedijs blandiatur:deniq; nouitate excitet, breuitate
'delectet,autoritate perfuadeat. 1 oppmuls P bomuxace hatto

Adintelligendos autores conducereparamiam. oda

lam utnon fit alius paroemiarum ufus , certè ad intelligendos optimos quofque, Prouerbia ad
hoc eft,uetuftiffimos autores ,non utiles modò funt, uerumetiam neceffaria. In qui- autores intelli
bus cùm pleraq; funt deprauata,tum hæ uel deprauatiffimæ funt,propterea quòd fe- gendo's facere.
reanigmaticum quiddam habent,ut etiam à mediocriter eruditis non intelligantur:
B tum quòd plerunq; uelut ex abrupto interferuntur, nonnunquam etiam mutilatim : >
ป
itaw maμav : id eft , Surfum fluminum. Aliquoties unico uerbo notantur : ut apud
Ciceronem in Epiftolis ad Atticum , Subueni quæfo,dum eft agxid eftprincipium.
Indicatautem illud prouerbium,
ἀρχὼ ἰᾶσθαι πολὺ λώϊον μὲ τελώτων: ideft,
Principiopraftat quàmfini adhiberemedelam.
Hæcitaq; multum offundunt tenebrarum,fi ignoretur. At rurfum lucis plurimum`,
adferunt, fifuerintintellecta . Hinc illæ tum Græcorum tum Latinoru codicum pro
digiofe deprauationes hinc foedi interpretum lapfus, GræcaLatinè uertentium hic
quorundam etiam eruditorum in enarrandis autoribus ridicula fomnia,meraq; deli
famenta. Quorum equidem hoc loco nonnulla referrem ,nifiplacabilius iudicarem,
c
tatiofuggera ,quanto
t to , ut noftris perlectis commentarijs fua cuiq; ogi
tatio fuggerat, quantopere magni nominis fcriptores quibufdam in locis delirarint..
1
Deniq; fit nonnunquam,ut fcriptor tacitè ad prouerbium alludat : quod fi nos fuge
rit, etiamfi uidebitur intellecta fententia, tamen magna uoluptatis pars aberit , igno
rataparcemia. Quod genus eft Horatianum illud,
edib
-Equus ut meportet, alat rex. Et apud Vergilium:
Bibasqab
-Fatis nunquam conceßsa moueri, Apparet Camarinaprocul.
Subeft enimin illo prouerbium ,ἱππός με φέρει, βασιλεύς με τρέφει:inhoc , μήκινᾶν των
καμαρίναν.
ANSPOR SELF SA
Commendatio à difficultate.
TO
Quòd fi iuxta prouerbium ;dúxoa xaλa , eaq; uulgo ceu uila faftidiuntur, quæ- Difficultas
cunq;facilia uidetur: ut de memterim nihil dicam, quantis fudotibus opus hoc mihi adagioruma
conftiterit,ne quifquam arbitretur ufqueadeò procline, uelintelligere , uelfermoni
parcmiam intexere. Siquidem ut non mediocris eft artificij, gemmulam fcitè inclu- ,
dere anulo, & aurum purpura intertexere : ita no eft,mihi crede,cuiufuis, paroemiam
aptèdeceteral orationi inferere. Quodq; Fabius fcribit de rifu,nihil affectari pericli
lofius: idem de prouerbio nō iniuria dixeris . Etenim in huiufmodi, quemadmodum
&.in
 ALLONTAN 4

10 DES. ERASMI ROT.

& in mufica,nifi fummum præftes artificem,ridiculus fis : & aut laudem eximiam, aut À
rifum auferas oportet. ilso
eda
Quatenus utendum adagijs. migu
vfus prouer= ng
Proinde quatenus quibusq; modis uti conueniat adagijs,indicabimus. Ac primo . mordi
biorum.
loco meminiffe oportebit , ut quod eleganter Ariftoteles in commentarijs rhetori Comepret
cis admonuit de adhibendis epithetis,id nos in ufurpandis adagijs obferuemus : ne posthusindis
peut illis utamurnon tanquam cibis,fed ueluti condimentis :id eft,non ad fatietate, s
Secundi
fed ad gratiam.Pręterea ne quouis inferamus loco: quemadmodum enim ridiculum konna
fit,fi quibufdam locis gemmam alligaris,itidem abfurdum, fi non fuo loco adhibue i
miplad
ris adagium. Quod uerò Fabius libro Inftitutionum octauo de fentëtijs ufurpandis e r
mcoml
præcepit,id totidem fermè uerbis de paromijs præcipi queat, Primùm , ne quemad
cantin
modum dictum eft,nimis crebriterutamur. Denfitas enim earum obftat inuicē, quo ,
danofer
minus eluceant. Quemadmodum nec pictura, in qua nihil circumlitum eft , eminet,
mod
Ideoq; artifices etiam cu plura in unam tabula opera conferunt, ſpacijs diftinguunt,
pro
ne umbræ in corpora cadant. Subfiftit enim omnis parcemia , ideoq; poft eam utiq;
CA ESC
ND
aliud eft initium. Vnde foluta ferè oratio cft : & è fingulis nõ membris, fed fruftis col ,
cem
lata, ftructura caret. Porrò ut adfert lumen clauus purpuræin loco infertus , ita certè
neminē deceat intertexta pluribus notis ueftis . Accedit hoc quoq; incomodi, quòd
MARCIS
crebras captanti parœmias ,nonnullas neceffe eft admifcere uel frigidas uel coactas , "
agida
No enim poteft effe delectus, ubi de numero laboratur. Poftremò gratiã amittit , qc
adacid
quid aut immodicü eft,aut intempeftiuu.In epiftolis tamē familiaribus licebit paulò
mones a
liberius hoc genere ludere : in oratiõe feria,ficuti parcius,ita etiã accurati⁹ adhibēdæ.
Variusprouerbiorum ufus. scrapu
Prouerbia Hoc inloco no ab re futurum arbitror,fipaucis uelut indicâro , quibus rationibus Mutarch
damtel
quædam uariè uáriari queat paroemiarum ufus , ut poffis idem adagium alia atq; alia forma produ..
accipipoffe. cere. Principiò nihil uetat interdum , quo minus idem dictum ad complureis fenfus . Quaqu
accommodes:ut illud, gé , id eft , Pertufum dolium , uel ad obliuiofum, B cond

uel ad profufum,uel ad auarum, uel ad futilem , uel ad ingratú traduci poteft. Effluit
enim , quicquid infuderis in animum immemoris. apud prodigum nihil durat. auari Clodag
cupiditas nunquam expletur.futilis & garrulus nihil continet. perit quicquid contu sEragua
leris in hominem ingratum. Nonnunquam per ironiam ad contrarias etiam fenten prou

tias deflectitur : quod genus, fi de mendaciffimo quopiam loquens , dicas,ã×ge ™À Èx,

CAN
OUNE
gimd , id eft, Audi è tripode dicta. Fit interim ut unius uoculæ cōmutatione diuer
fis conueniat:ut, exev adwga daga , id eft , Hoftium munera non munera : &, Tw

S45
SE
ἄδωρα δῶρα ,κολάκων ἄδωραδῶρα ,ποιητῶν ἄδωρα δῶρα : ut idem adagii ad hoftes , ad pau .

38
8.2
JJ
peres, ad affentatores, ad poetas deflectatur. Nam hoftium munera perniciem adfer

Y
6
2
re creduntur.Et fi quid donant pauperes,aut adulatores,aut poeta, captationes funt Estret
uerius quàm munera.Breuiter ad omnia,in quæ quocunq; modo hæc fimilitudo co
.petit , accommodes licebit. Illa ratio fermè communis omnibus , quoties à perfona
ad rem, aut contrà fit deflexio . Ad perfonam hoc pacto : Prouerbium eft,und gaxañs
wes duo,id eft , Ne Hercules quidem aduerfus duos. Ego uerò Therfites magis quàm exe
Hercules , qui poffim utriq; refpondere ? Ad rem torquebiturhocmodo : Prouerbio
dictum eft, und ganλns weis duo : ego qui poffim pariter &morbo , &inopiatoleran
dæ par effe ? Variatur & inuerfione prouerbium :ut, dictum eft, µýd” ¿gaxλñs weès dúa: &
tu unus contra duos Hercules audes congredi? Item hoc pacto : Contra tritum Græ
cis prouerbium , expectatis carbonibus thefaurum reperi. Et commutauimus , non
Zçúœa xaλxéwv, id eft, aurea æreis,fed planè,xáλxea evσw ,id eft, ærea aureis. Præte
rea nonnunquam explicatur adagium & confertur , nonnunquam fimplex allegoria
refertur.Aliquoties etiam mutilum proponitur:ut fi quo refpondente, quod nihil ad
rem pertineat, dicas, άμas àτ ,id eft,Falces poftulabam.Et apud Ciceronem, è
didova,id eft, Quæ dantur. Interim fatis eftunico uerbo allufiffe: ut apud Ariftotele,
Omnes eiufmodi inter ipfos xegaus , id eft figuli. Sunt & aliæ uariandi rationes : ue
rùm eas,fi quis exactius perfequi cupiet, ènoftris commentarijs, quos De duplici co
pia confcripfimus, petat licebit.
Defigurie

}
 DE FIGVRIS PROVERB. II

A Defigurisprouerbialibus.
Reliquum eft ut ad paromiaru catalogum accingamur,fed fi prius figuras aliquot Species pro
prouerbiales oftenderimus. Quædam enim dicta funt , fpecie non magnopere pro- uerbiorum.
uerbiali,quædam autem nagode,id eft prouerbiali figura,ut facilè poffint in parce
miarum ordinem cooptari.Igitur in totum,prouerbiorum generi confinis eft omnis
fententia,præterea metaphora,peculiariter allegoria.Et in his præcipuè quæfumun
turà rebus infignibus, & uulgo celebratis , ut à nauigatioe,à bello . Quod genus funt
illa : Secundis nauigare uentis,naufragium facere, uertere uela,tenere clauum , & ex
haurire fentinam, & tradere uentis uela, contrahere uela. Item illa : Bellicum canere.
&,uorfis gladijs pugnare : receptui canere , cominus atq; eminus pugnare , conferre
pedem,conferere manus,atq; id genus alia fexcenta. Quæ fi paulò longius traducan
tur, abeunt in paroemia formam. Item quæ ducuntur à rebus notis , ac uehementer
quotidiano fenfui familiaribus:ut quoties corporis geftus ad animi rem transferun
tur:cuiufmodi funt, premere pollicem,pro fauere : corrugare frontem , pro moleſtè
ferre:ringi,pro indignari:exporrigere frontem,pro hilarefcere.Præterea quæ trahun
tur à fenfibus corporis, uelut olfacere,pro refcifcere: deguftare , pro experiri . Prouer
bijferè faciem habet, quoties quæ funt artibus peculiaria uocabula,aliò detorquen
tur:ut,dis 2 aov, id eft,bis per omnia,à muficis : ix auérer,id eft, ex dimetiente, à
mathematicis :item,fefquipedalia uerba.Incudi reddere,à fabris ærarijs : ad amuffim,
àfabris lapidarijs: nullam lineam duxi,à pictoribus : extremu actum adiungere,à fce-
nis.Interdú citra figuram tacita allufio prouerbiale quiddam adfert.Ea tum erit opti
ma, quoties ad autorem aut rem fpectat magnopere celebrem , nulliq; incognitam:
qualis eft apud Græcos Homerus , apud Latinos Vergilius . Quod genus eft illud
apud Plutarchum , ἐπε μάρτυρές γε τῷ πλάτωνι πολλοί τ᾽ ἀγαθοί τε πάρεισιν: id eft ,Quan
doquidem teftes fanè Platoni multiq; boniq; adfunt.Allufum eft enim ad morem fa
crorum,in quibus facerdos dicere confueuit, rde,id eft, Quis hîc? Deinde qui ade
Brant,refpondebant :
Πολλοί τ᾽ ἀγαθοί τε πάρεσιν : id eft, Multig bonig adfunt.
Item illud apud Ciceronem ad Atticum : own du egxoμévw , id eft, Simul duobus eun
tibus. Etapud Lucianum,largv rades, id eft;Medicorú filij : pro medicis ipfis. Acce
duntad prouerbij fpeciem & illa bucolico carmini familiaria, adubara, avaynata, άx
Tavaria, pala : id eft,impoffibilia, neceffaria, abfurda, contraria, fimilia. Αδιατα
funt eiufmodi:

ἀλλ᾽ ἴσε γδ' ὁ μόχθο ἐπ ' ἄονι κύματα μετρῶν . id eft:

Sedlabor adfimilis metiri in littorefluctus. Et apud Vergilium:
Ante leues ergopafcenturin athere cerui,

Etfreta deftituentnudos inlittorepifces.

avayxa funt huiufmodi:
2942 Dum iuga montis aper,fluuios dumpifcis amabit. Et apud Senecam:
Lucidadumcurrent annofifidera mundi.
ἀτόπων exemplum hoc erit:
Atg idem iungat uulpes, & mulgeat hircos. Contrariorum hoc:

Nunc uirides etiam occultantfpineta lacertos,

Metamen urit amor. Item apud Theocritum :
ἐνὶ δὲ σιγᾷ μὲν πόντΘ ,σιγῶντι δ᾽ ἀῆται
ἀδ᾽ ἐμὰ ἐ σιγᾷ σέρνων ἔντροθεν ανία . id eft,
Eccefiletmaris unda filent &flamina uenti:
Haudtamen intranoftrafilentpracordia cure. Similium!

Torualeana lupumfequitur, lupus ipfe capellam . Et apud Theocritum :

άi id eft:
ἃ αἰξιὸνκύτισον ,ὁ λύκος τὸ αἶγα διώκει.
Caprapetit cityfum,fequitur lupus ipfe capellam.
Sunt & aliæ duæfiguræ,maximè confines paroemiaru generi,quæ coftant uel eiuf
demautfimilis iteratione uocis,uel contrariarum contextu . Quod genus funt,ando
idã naxòv xax@ç.xanõ xógan xaxov wov:id eft , Perdam te malu malè. Mali corui malu
ouum .
 12 DES. ERASMI ROT.
40
>
ouum. Et, giuua oop oopòv :id eft, Alumnus fapientis fapiens. Id quod apud Græcos A
comicos pariter ac tragicos penè folenne.Et eueniunt digna dignis. Amico amicus.
ing
Malis malus.Bonis bonus.Vterq; utriq; cordi. Suus rex reginæ placet. Et manus ma Excprox
num fricat. Graculus ad graculum. Contrariorum genus fic habet: dio
dinara xadina, eû Arcandi
magas :id eft, Et iufta & iniufta , probè & improbe, apud Ariſtophanem
2 . Exgon r pare
St.S
a : id eft, Volentibusq; & nolentibus, apud Platonem. Item, & dev ovde egyor:iɖ orHareni
eft,Nullum dictum,neq; factum.Apud noftros item:Verùm ubi phas uerfum atq; ne on
Polibili
phas. Facta atq; infecta canebat. Quo tropo fic ufus eft Valerius Maximus , ut ad ue. o
Coredari
rum fenfum no cohæreat,tantum exaggerat: Obteftantem,inquit, fe aduerfus omne
dbamilio
phas &nephas, qui infummo effet imperio , à te equite Romano fuiffe trucidatum .
Junior,P
Nam qui confiftit, ut facinus nepharium dicatur effe factum aduerfus omne nephas?
honuo
Quo iure, quaq;iniuria. Quiduis & facere &pati. Digna atq; indigna. Quid dixit, aut
quid tacuit? Domi belliq;. Publicè, priuatim. Quod fcis,nefcis: clamq; palãq;: iocaά; mapedu
&feria. Manibus pedibusq;:noctesq; diesq;. Quæ prima,aut ultima ponas : neq; ma ogLu
vaviwersin gnum, neq; paruum.luuenesq; fenesq;.Dijs hominibusq; plaudentibus. Ad hac for ador,Cla

quibufda pror mam pertinet etiam hac paffim apud poetas obuia :παρθέν © ἀπάρθενΘ . συμφωνύμω
uerbijs. φη. ἄγαμου γάμου. ἄπολις πόλις. δύσπαρις πάρις.δυσδαίμων ευδαιμονία .ᾄδωρὰ δῶρα . ἀδεὲς ban
δές ἀπόλεμο πόλεμο . ἄκοσμου κόσμο ,ἄχαρις χάρις. ἄπλετ & πλ8τ@ ideit: Virgo ador,
nonuirgo. Sponfa non fponfa. Nuptianon nuptiæ. Non ciuitas ciuitas. Malus Paris rocent
Paris.Infelix felicitas. Non dona dona.Non metuendus metus. Non bellum bellum. miole
Ornatus inornatus.Ingrata gratia.Inopes opes.Hæc cvarríais nonnunquam accidit Picen
& in dictione compofita:utuwgóro , id eft, Stultè fapies : & yλuxúπing , id eft, Dul Nigrocy
citer amarus. Sic enim,Plutarcho tefte,fuum affectum uocant amantes ex uoluptate COMPUESLO
& dolore mixtum, ita ut libenter contabefcant. Huc pertinet & illa crartíwors diviyμa idor.H
Jadns, id eft, cötrarietas enigmatica:ut, Pégwv & Pégw, exwv ¿ x exw . & aing & con aing, ögvita &
οὐκὄρνιθα , ἰδών τε καὶ ἐκἰδὼν,ἐπὶ ξύλε καὶ ἐ ξύλε ,καθημένων καὶ καὶκαθημένω ,λίθῳκαὶ καὶ λίθῳ ,βάλλει Β
TECẞáma.id eft : Portans no porto,habens non habeo:uir & non uir, auẽ & nó auẽ,
uidensq; & non uidens, in ligno & non ligno,fedentem & non fedente,lapide & non
lapide,iaculatur & non iaculatur. Quod ænigma refertur & apud Athenæum ex Cle. maiores
archo , & apud Tryphonem : cuius meminit Plato quoque. Huius formæ funt & illa;
äyλw & àáλ@ , id eft, Elinguis loquax:rewr's äreal , id eft, Vulnerabilis inuulnera
ma
bilis: dacus a , id eft,Hirfutus leuis :azovóv ,id eft, Foetus no fœtus . Cuiufmo
di permulta proponit ac foluit Athenæus libro decimo. Neq; refpuit adagiorum ra huntu
tio ænigmaticam obfcuritatem , quanquã aliàs improbatam : imò ueluti familiarem
Ve
libenter amplectitur. Quod genus fuerit,fi quis parum fanè locutum iubeat Anticy
Pro
ram nauigare,aut porcum cedere,aut fquillam è fepulchris uellere:quorum primum
eft apud Horatium,alteru apud Plautum,tertium apud Theocritum. Proinde & ora
cula pleraq; in ius prouerbiorum abierunt , & Pythagoræ fymbola ad parœmiarum
*:‫חגור‬
Hyperbole naturam uidetur pertinere. Præcipuè peculiaris eft adagiorum generi hyperbole: ut,
ecal
prouerbiales. Coelum territat armis : &, Saxa clamore rumpit : &,Rifu diffluo : maximè fiqua meta
adio
134
phoræfpecies admifceatur. Effertur uarijs modis , uel per denominationem , uel per
Laby
comparationem, uel perfimilitudinem , uel per epitheton. Exempla funt , Alter Ari
9

ftarchus.Et,Nofter hic Phalaris.Et, Stetore clamofior.Velut leæna in machæra.Sten

Z

torea uox. Neſtorea facundia. Neq; uerò pigebit ceu fontes aliquot indicare , à qui
bus genus hoc figurarum duci poffit.
." ‫זמנו‬
54.08

Abipfare.
Metonymie Sumitur enim interdú ab ipfa re, quoties hominem fceleftum , fcelus appellamus:
6.2

prouerbiales. dedecorofum, dedecus:peftilentem,peftem:lurconem ,barathrum:tenebrionem, te

2

nebras :contaminatum,labem:fpurcum, cœnum: cotemptum, quifquilias :impurum,

fterquilinium:portentofum,portentum:moleftum,hulcus: carcere dignu, carcerem.
Quorum unumquodq; ferè poteft & percomparationem efferri : ut, evo evootégα,
id eft, Auro magis aurea : &,Ipfa nequitia nequior, Cæcitate cæcior, Loquacitate lo.
quacior,Deformitate deformior, Ipfa fiti fiticulofior,Paupertate pauperior, Infortu
nio infortunatior,Ipfa infantior infantia. Ad hanc claffem pertinent & illa, Pater efu
ritionum:

‫ال هاست‬
 DE FIGVRI
T S PROVERB.
13

A ritionum: & , Omnis eloquentiæ fons : &, Plus quàm infantifsimus : & , Plus quàm
perditus.
A rebusfimilibus.
Huicproximafunt,quæ à rebus fimilibus trahutur:ut,Melle dulcior , Pice nigrior, Homœofes
Niue candidior, Oleo tranquillior,Infima auricula mollior,Auro purior,Plumbo ftu prouerb.
pidior,Stipite tardior, Litore furdior, Iracundior Adria, Acquore furdior, Spogia bi
bacior,Harenis fitientior,Pumice ficcior,Acre Dodonao loquacior,Vitro fragilior,
Pila uolubilior, Cothurno inftabilior, Clematide Aegyptia gracilior, Alno proceri
or, Cote durior, Sole clarius, Sidere pulchrior, Buxo pallidior , Sardois herbis ama
rior,Alga uilior,Aetna æftuatior,Beta infulfior,Trutina iuftior,Spina diftortior,Am
pulla uanior,Pluma leuior,Vento inftabilior,Morte odiofior,Barathro capacior,La
byrintho inuolutior,Corchoro uilior, Subere leuior,Dolio pertufo incontinentior,
Laterna perlucentior, Clepfydra perftillantior,Fonte purior,Euripo mobilior, Ocu
lis charior, Luce dulcior,Vita antiquior,Rubo arefacto præfractior,Crambe recocta
moleftior, Clauo purior,Floralibus licentiofior.
Ab animantibus.
Item ab animantib.ut,Muliere loquacior,Paffere falacior,Hirco libidinofior, Cer.
uo uiuacior, Cornice annofior , Graculo magis obftreperus , Lufcinia uocalior, Di
pfade nocentior,Vipera uirulentior, Vulpe fraudulentior,Echino afperior, Porcello
r
Acarnanio lenior, Anguilla magis lubricus, Lepore timidior, Limace tardior, Pifce
fanior,Pifce magis mutus,Delphino lafciuior, Phoenice rarior , Scropha fœcundior
alba,Nigro cygno rarior,Hydra magis uerfipellis, Albo coruo rarior , Vulture edaci
or,Scorpijs improbior, Teftudine tardior, Glire fomniculofior, Sue indoctior, Afel.
loftolidior,Hydris immitior,Damapauidior, Hirudine bibacior, Cancrixofior , Vr
fo hifpidior,Tipula leuior.Cuiufmodi quædam congerit & Lucianus : ogóTEQOIμÈV
†χωιδίων ὄντες,
οφειλότεροι ἢ 7 λαγοῶν, κολακδικώτεροι ἢ πιθήκων,ἀσελγέτεροι ἢ τ᾿ ὄνων, ἁρπα
Β κλικώτεροι 7 γαλῶν,φιλονεικότεροι ἢ τ' ἀλεκτρυόνων. id eft : Cum fint iracundiores catellis ,
timidiores leporibus,adulatiores fimijs,libidinofiores afinis, rapaciores felibus, co
tentiofiores gallis gallinaceis . Ite Plutarchus aduerfus ufura : amavojeg WV 192018,
ἀφωνότερ (Θ- πέρδικος,καὶκανὸςἀγεννέσερΘ ». id eft : Cum minus fidei tibi habeatur quam
graculo,magis mutus fis quàmperdix,abiectior feruiliorq; cane.
Aperfonis Deorum.
Ducuntur à perfonis deorum:Diana intactior,Ipfis Charitibus humanior , Priapo
falacior,Venere formofior,Mercurio facundior,Momo mordacior,Vertumno inco
ftantior,Proteo mutabilior,Empufa magis uarius.
A'perfonisfabulofis.
A perfonis fabulofis:Tantalo fitientior,Atreo crudelior, Cyclope immanior, O.
refte infanior,Vlyffe dolofior, Neftore facudior, Glauco ftupidior,Iro pauperior, Pe
nelope caftior, Nireo formofior,Tithono uicacior,Erifichthone efurientior, Niobe
fœcundior,Stentore clamofior,Tirefia cacior,Bufiride illaudatior, Sphinge inuolu
tior,Labyrintho intricatior,Dadalo ingeniofior, Icaro audacior, Gigãtibus elatior,
Gryllo ftultior,Lynceo perfpicacior,Excetra pertinacior.
A perfonis comediarum.
A perfonis comoediarum:Thrafone Teretiano gloriofior, Demeaiurgiofior,Mi.
tionefacilior, Gnathone adulantior,Phormione confidentior,Dauo uerfutior,Thai
deblandior,Euclione parcior.

Aperfonishiftoriarum.
A' perfonis hiftoriarum:Zoilo inuidetior, Catone feuerior, Timone inhumanior,
Phalaride crudelior, Timotheo felicior , Sardanapalo nequior , Numa religiofior,
Phocione iuftior,Ariftide incorruptior, Croefo ditior,Craffo numatior, Codro pau
perior,Acfopo luxuriofior,Heroftrato ambitiofior, Fabio cunctantior, Socrate pa
tientior, Milone robuftior , Chryfippo acutior , Thrachalo uocalior , Curione ob
liuiofior, Noftri temporis Ariftarchus , Chriftianorum Epicurus : item , Præpofte
rus Cato.

Agenti.
 DES. ERASMI ROT. DE FIGV. PROV.
14
212 A DEA
Agentibus.
A' Gentibus :Pono perfidior, Scytha afperior, Scythotauris inhofpitalior, Créten GIO
fi mendacior,Parthis uanior, Thracibus bibacior, Theffalo perfidior, Care uilior, Sy
barita faftuofior , Milefiis effoeminatior , Arabibus ditior , Pygmæo breuior , Arca
deftolidior.
Ab officijs.
Ab officijs: Lenone magis periurus, Cina do mollior,Milite gloriofior,Areopagi
ta triftior,Tyranno uiolentior, Carnifice immanior.
Depremollienda Paræmia.
Tam illud,tametfi minutulu humiliusq; uideatur,tamen poftea quàm docendi mu
nus fufcepimus ,no grauabimur propter imperitiores admonere: uidelicet ut in ufur macou

padis adagijs meminerimus , quod in uerbis nouatis, aut durius trāslatis fieri Fabius
gomine iubet, id quod ait à Græcis elegantiffimè præceptum effe , uidelicet WhÝTlav Tỹ
ζειμτ ύπερβοι υπερβολῇ :itanos oportebit προεπιπλήθειν τῇ παροιμίᾳ ,hoc eft,præcaftigare , & uelut oc
A. Confule H. currere paroemia:fi quãdo uel obfcurior,uel alioqui durior uidebitur . Recipit enim
Stephani Ani hoc genus, ficuti paulo fuperius oftenfum
eft, & metaphoras quantumlibet duras, &
maduerfiones.
nouationes uocum licentiofas, & hyperbolas parum pudentes, & allegorias ad æni
gmaufque obfcuras.Græci προεπιπλήθεσιν his fermè modis : εξ τω παροιμίαν , ὥς φασι
φασὶ,τὸ λεγόμενον, τὸ ὦλογῆς, ὡς παλαιός φησι λόγΘ , ὥσπερ λέγεσιν, ὡςλέγεται,ὡς λέγομενπαροι
μιαζόμενοι, ὡς λέγεσιν οἱ παίζον]ες, καλῶς ἄρηται.id eft:Iuxta proucrbit , ut aiunt, aitit, quod ம்/2
dicitur,quod dici folet,ut antiquum ait dictu,ut dicunt, ut dicitur, ut dicimus prouer kap
bio,ut dicuntiocantes,rectè dictú eft.lifdem fermè rationibus utuntur Latini:Aiunt, acorom

.1.. ut aiunt, ut eftin ueteri prouerbio , iuxta uulgò tritum fermonem , quemad jaloco
MUT
1710
modum uulgò dici confueuit,ut uetus uerbum ufurpem,ut
VOA ge adagio dictum eft, uerè hoc dicunt.
-Sing
ills. DE S. 3

TOOT

1.
EB
D
A
G
A
202

1
275

toilet
MARON
-124

2077
 15

ADES ERASMI ROT AD A

GIORVM CHILIADIS PRIMAE CENTVRIA 1.

Amicorum communia omniá. Proucrb . I.

A Topgino nová, id eft,Amicorum communia funt omnia. Quoniam no aliud hoc pro
uerbio,neque falubrius,neque celebratius,libuit hinc adagiorum recenfionem uelut
omine felici aufpicari. Quod quidem fi tam effetfixum in hominú animis , quàm nul
li non eft in ore, profectò maxima malorum parte uita noftra leuaretur . Ex hoc pro- Communio
uerbio Socrates colligebat omnia bonorum effe uiroruih non fecus quàm deorum. rerum.
Deorum,inquit,funt omnia.Boni uiri deorum funt amici, & amicorum interfe com
muniafuntomnia. Bonorum igituruirorum funt omnia . Refertur apud Euripidem in Orefte:
Κοινὰ γδ τὰ τ φίλων . id eft:

Interenim amicos cunctafunt communia. Idem in Phænifsis:

Κοινὰ γδ φίλων ἄχη . id eft:

7 Communisomnis eft amicorum dolor. Idem in Andromacha:

Φίλων γδ' ἐ δὲν ἴδιον οἳ τίνες Φίλοι

id eft:
ὀρθῶς πεφύκασ᾽, ἀλλὰκοινὰ χρήματα .
Nam uerè amicispropriumprorfus nihil:
Sed inter ipfos cuncta funt communia.
Terent.in Adelphis: Nam uetus quidem hoc uerbum, amicorum interfe communia effe omnia .Te
ftantur&apud Menandrú fuiffe in eadé fabula.M. Tullius li.Offi.1 . Vt in Græcoru,inquit, prouerbio
eft,amicorum effe omnia communia. Citatur & ab Ariftotel . lib. Moralium 8. & à Platone de Legib.
5. Quo loco conatur demonftrare, felicifsimum reipub.ftatum rerum omnium communitate confta- Reipub. ftatus
τε: πρώτα μὲν τοίνω πόλις τε ἔτι καὶ πολιτεία καὶνόμοι ἄρισοι, ὅπο τὸ πάλαι λεγόμενον αν γίγνεται κατὰ πάσαμ πλὺ πόλινὅτι μάρ felicifimus.
rayas dv7ws di noiva Ta pinup.id eft:Prima quidé igitur ciuitas eft & reip.ftatus, ac leges optimę, u
biquod iam olim dicitur,per omnem ciuitatem quàm maximè fieri poteft, obferuabitur . Dictum eft
autem uerè,res amicorum communes effe.Idem ait,felicem ac beatam fore ciuitatem , in qua non au
B direntur hæc uerba :Meum & non meum . Sed dictu mirum, quâm non placeat,imò quàm lapidetur à
Chriftianis,Platonis illa communitas : cum nihil unquam ab ethnico philofopho dictum fit magis ex
Chrifti fententia.Ariftoteles lib.Politic.z.temperat Platonis fententiam , uoles poffefsionem ac pro
prietatem effe penes certos : cæterùm ob ufum,uirtutem & focietatem ciuilem , omnia communia iu
xtaprouerbium.Martialis lib.z.iocatur in quendam Candidum , cui femper in ore fuerit hoc adagiu,
cumalioqui nihil impartiret amicis:
Candide κοινὰφίλων, funt hac tua Candide παύτα ,
Que tumagniloquus , nocte dieg,fonas. Atq; ita concludit epigramma:
Das nihil, & dicis Candide, rowa Qiλwv.
Eleganter Theophraftus apud Plutarchum in comentariolo,cui titulus ποδὶ φιλαδελφίας, ἐκοινὰ τὰ φίλωμ
ὄξι,μάλισα δὲ κοινὲς ἢ φίλων εἶναι τὸς φίλος . id eft: Sires amicorum comtnunes , maxime conuenit ut amicoru
item amici fint communes.M.Tullius lib.de Leg.i.uideturhoc adagium Pythagorę tribuere, cum ait:
Vnde enim illa Pythagorica uox, pinova, ni panía ioórna.id eft:Res amicorum communes , & ami
citiam æqualitatem.Præterea Timæus apud Diogenem Laertium tradit,hoc dictum primü à Pytha
gora profectum fuiffe. A.Gellius Noct.Attic.lib.i.cap.9.teftatur, Pythagora non folùm huius fenten
tiæ parentem fuiffe,uerumetia huiufmodi quandam uitæ acfacultatum comunionem induxiffe,qua
lem Chriftus inter omneis Chriftianos effe uult . Nam quicunq; ab illo in cohortem illam difciplina
ruin recepti fuiffent,quod quifq; pecuniæ familiæq; habebant,in medium dabant: quod re atq; uerbo ,
Romano appellatur ovßop,id eft, cœnobium:nimirum à uitæfortunarumq; focietate. κοινόβιον .
Amicitia æqualitas. Amicus alter ipfe. II
Hæc quoq; ad Pythagoram autorem referunt , quòd eandem complectunturfententiam , pía De amicitia
iodrála vau,ni miau Luxli, pinopropop auid eft:Amicitiam equalitatem effe, & eandem animam,& amicu amico.
alterum ipfum.Neq; enim quicquá non communie,ubi fortunarum æqualitas:neq; diffenfio, ubi idem
animus:neque diuortium,ubi coagmétatio duorum in unum . Ariftoteles Magnorum moralium lib.
Ε, όταν βελόμεθα σφόδρα φίλουἐπόν,μία φαμέν ψυχὲς ἡ ἐμε καὶ ἡ τότε . id eft : Quoties uolutus uehementer amici
dicere,una inquimus anima mea & huius.Idem eodem lib.siyap,ws gauw, pinotropo iy . id eft: Eft e
nim,ut dicerefolemus, amicus alter ego Plato lib.de Legib.6.citat tanqua uetus dfetu,& ceu prouer
bioiactatum :παλαιὸς γὰρ ὁ λόγΘ · ἀληθὲςὢν, ὡς ἰσότης φιλότητα ἀπογάζεται, μάλα μὲν ὀρθῶςἐρηται, καὶ ἐμμελῶς . id eft : Na
uetus illud uerbum , & uerè & eleganter dictum eft, æqualitatem amicitiæ auctorem effe . Neq; tamen
idfentit Plato,iuuenib.acfenibus, doctis atq; indoctis, ftultis ac fapientib. robuftis ac debilib.omnia
equalia exhibenda effe,fed cuique pro fua dignitate diftribui oportere. Alioqui , quemadmodum ait
inibi Plato,Tois aviros à loa avioa yiyor av:id eft,inæqualib. æqualia erunt inæqualia. Et ut fummú ius
infummam iniuriam uertitur, ita fumma æqualitas fumma fitinæqualitas. Quemadmodum feftiuiter
b 2 dixit
 16 DE S. ERASMI ROT. ADAGIO RV M

dixit Plinius, æqualitate in ferendis fententijs nihil inueniri poffe inæqualius. Quanqua hoc quoque A
0200.
quidam ex Homero fumptum exiftimant,apud qué eft illud aliquoties , uniqani:id eft,Æquè atq; s
Savolina
Matth. 22. meum ipfius caput.Nec ab hoc difsidet Hebreorum lex,iubens ut proximum perinde ut nofmetipfos
diligamus. Atq; hæc omnia Ariftoteles lib.Moralium 9. prouerbij titulo citat. ramlibear
con
PYTHAGORAE SYMBOLA. Hifzal
Lopezko?
Sed quandoquidem in Pythagoræ mentionem incidimus,non grauabor & reliqua illius fymbola,
zanepost in
prifcis illis oraculorum inftar celebrata adfcribere, quæ quidé in præfentia licuit apud Græcos inue
Zde
Pythagora nire fcriptores.Nam ea,tametfi prima,quod aiunt,fronte fuperftitiofa quæpiam ac deridicula uidean
orant
fymbola, rectè tur: tamen fi quis allegoriam eruat,uidebit nihil aliud effe, quàm quædam rectè uiuendi præcepta.Ni
pe uter
rf
uiuendi præce hil enim opus eft Tyrrhenorum imitari fuperftitionem , qui hæc etiam citra ullam allegoriam obfer
pta continent. uant,ut teftatur in Sympofiacis Plutarchus.Idemin uita Ñumæ tradit, quædam huius generis fymbo. Imapoć
la Numæ conueniffe cum Pythagoricis .
I Ne guftaris quibus nigra eft cauda.
Mè yourða 7 µrnavógw.id eft: Ne guftes ex ijs quibus eft nigra cauda.Interpretatur Plutarch . in com.
o
ment.Deliberis inftituendis, Ne comercium habeas cum improbis, & ijs qui funtnigris ac infamibus still
moribus . Tryphon grammaticus inter ænigmatis exempla hoc quoq; commemorans interpretatur nad
hocinodo :ψουλῇ λόγου μὴπροΐεσθαι τὸ γαρ ψεῦδῶ ἐν τοῖςἐσχάτοιςμέρεσιμελαινεται, καὶ ἀμαυρέτη. ideft: Nemendacé
fermonem protuleris.Mendacium enim in extremis partibus nigrefcit & obfcuratur . Quidam ad fe
piam pifcem referunt, qui atramento quod in cauda geftat,femet occulit. Quanquá Plinius lib.32 . ca -
pite ultimo,Melanurum inter pifces recenfet,cú de fepijs multa prioribus libris differuerit , ut uidea aSiquic
tur non idem effe pifcis Melanurus & Sepia . Theodorus Gaza melanurum Oculatam uertit : quem
pifcem nominat tantùm loco quem modò indicauimus.
‫ماداد‬
2 Stateram ne tranfgrediaris .
EXODUC
Mùjvydy ipßávan, id eft: Stateram ne tranfilias . hoc eft: Ne quid facias præter ius & æquum . Nam Denem
ftateram olim æquitatis fymbolum habuiffe uulgò,uel Doricú illud prouerbium indicat,saxains dungué
serag
p.ideft : Trutina iuftior . Ad eum modum interpretatur Demetrius Byzantius apud Athenæum CHO
lib. Dipnofoph. 10.
lolita
3 Chonici ne infideas . 11

Xoivin un'analica , id eft: Chœnici ne infideas .Interpretatur diuus Hieronymus , De ui&tu ne fue Oco
Chanix. ris folicitus in diem craftinum . Eft enim Choenix demenfum , & cibus diurnus . ut apud Homerum
Odyffeast. B
Οὐ γὰρ ἀεργὸν ανέξομαι, ὅσκον ἐμῆς γὲ Χοίνικἅπληαι. id eft,
Chanica contigerit .
Nang, opera immunem haudpatiar, quicung , meamunquam
Eodem pacto Laert. & Suidas exponunt.Porrò feruis olim cibus diurnus chonice diftribuebatur, ut 高
illi uicifsim operis penfum perfoluerent : quá ob caufam Apollo Pythius Corinthios xovanouißas ap
pellauit,quòd feruos pofsiderent quadragies fexies mille . Autor Athenæus lib. 6. Plutarchus autem

BLUR
longè diuerfius:puta,non indulgendum ocio,fed induftria profpiciendum uictum , ne defit in pofte
rum.Idem in Sympofiacis huius fymboli meminit,his quidem uerbis: ra wulayoenos xoivin©‚¸ìQ” is àª
πηγόρευεκαθῆσαι,διδάσκωνἡμᾶς,από τις παρόν ]Θ · ἐς τὸ μέλλονἀπολίπειν,καὶ εὶ αὔριονἐν τῇ σήμόδου μνημονσύαμ , hoc eft :
Vnà cum Pythagorica chonice,in qua uetuit defidere,docens nos,ut ex eo quod præfens eft, femper
aliquid in futurum relinquamus , & craftini diei in hodierno meminerimus . Exiftimat autem idem
maiores fignificare uoluiffe, quibus religiofum habitum eft,menfas inanes tollere. Demetrius Byzan
tius apud Athenæum interpretatur,non oportere fpectare tantü quæ præfentis diei funt: quin crafti
num femper effe expectandum : propemodum cum Plutarcho confentiens . Ego certè , quandoqui
dein huiufmodi fymbolis diuinare non folùm licet, uerumetiam neceffe eft , opinor Pythagoricum
hoc ænigmafumptum ex Homeri loco, quem modò citauimus:fignificariq ,non oportere per inertia
ocium & cibum alienú fectari ,fed fua quenq; induftria fibi parare facultates,quibus mundicia uitæfu
7 ftineat.Parafiticum enim ac foedu, aliena uiuere quadra,nec ullam artem callere, qua pofsis eindorⒸ ui
uere.Notat id Homerus etiam in Iro,cum ait Odyffea .
Irus qualis ,
μετὰ δ᾽ ἔπρεπε γαςέριμάργη,>
fuerit. id eft:
ἀζυχὲς φαγέμεν, καὶ πιεμο . 8 ἢ οἱ τῶ ἴς οὐ ϋβίη .
-Sed uentre infignis inerti Aẞiduè bibere atque edere. aft induftria nulla
Nullag uis aderat.
2.Theß.3 . Nec abhorret hinc illud Pauli apoftoli,ne ipfum quidem incelebre uulgo : Qui non laborat, nec man
ducet.Cú nobis adornaretur fexta, ni fallor,Chiliadú æditio,nepe anno ab orbe redépto M.D.XVII.
L.CalijRhod. commodum inlucem exijt opus Antiquarum lect. Ludouici Celij Rhodigini , de quo quid in totum
Lectiones An fentiam,non habeo neceffe nuncferre fentétiam:tametfi ipfe operis guftus (nam delibaui duntaxat)
tique. protinus arguit hominem inexplebili legendi auiditate per omne genus autorú circúuolitantem , &
ex retextis aliorum fertis nouas fubinde corollas concinnare gaudentem . Quod aut Georgij Vallæ,
Volaterrani,meiq; nufquam, quod quidem compererim,admifcuerit mentionem, quorum tamen có
mentarijs nonihil adiutum fuiffe probabile eft,fcio iudicio factum ,/non liuore: etiamfi hocipfum tra- ▾
tans fymbolu,negat fe quicquá adferre uelle in mediu, quod in aliorú cómentarijs rebulliat(fic enim
ille loquitur) cunopauca adducat que in meis Chiliadib.reperio. Nec enim arbitror ad mepertinere,
quòd
w
vww

MODERA
 CHIL PRIME CENT VRIA I. 17

A quòdillegignit etiam prouerbia, fed cuiufmodi chiliadas fexcentas explere pofsis , fi fors ea res cor
di fit.Vbiplufculum ocij cótinget,non grauabimur attentius etiam obferuare , fi quid illic fit quod ad
noftrum hocinftitutum pertineat, haudquaquam hominem fua laude fraudaturi , fiquid contulerit,
Cæterùm quod ad huius ænigmatis explanationem attinet,non me fugit quid de chonice, deq; ftra
gulisconuolutis diuinârit ille,cuius equidem commentum in præfentia nec probo, nec refello , mihi
certènon libeat ad iftum diuinare modum,fi quid alioquin à probis autorib.fuppeditetur : quæ præ
fidia fimul atque nos defecerint, tum fortè diuinabimus & ipfi,fed ita ut in huiufmodi rebus non mul
tum operæ feriæponamus .Quorfum enim attinet anxiè difquirere quid fenferit is, qui data opera cu
rauit ne pofsit intelligi : Cum hæc fcriberem ,ex eruditoru literis cognoui, Rhodiginum obiffe fupre
mum uitædiem,non fine graui dolore ftudioforum & iactura ftudiorum. Narrant enim qui illum do
mefticè norunt,fuiffe uirum integritatis Chriftianæ, nullo ftudioru labore fatigabilem, cum ad extre
main fenectutem peruenerit . Itaque tot uirtutibus facilè condono , fi minus candidè de nobis fenfit.
' Plusenim apud me ualet publica ftudiorum utilitas, quàm mei nominis ratio.
4. Ne cuiuis dextram inieceris.
Mòwavoirußánnap digiæv.id eft:Ne cuiuis porrigas dextra,hoc eft:Ne temerè quemlibet in familiarità
té admittas, fed deligas que diligas.Idem citatur atq; exponitur à Plutarcho, wópi Al wonuginías. Có
uenit cum illo Solonis apophtheg.quod ex Apollodoro refert Diogenes Laertius: qínos µù zaxi n¼w•ŝs d
aùnfbox,µù àñodlóníuafr. ideft:Amicos ne citò pares:quos autem paraueris,në reijcë.
S. Arctum anulum ne geftato .
Mipoprsoudantuniop.id eft: Arctum anulú ne geftato.hoc eft,interprete diuo Hieronymo , Ne uixe .
ris anxiè: & ne temet in feruitutem conijcias,aut in eiufmodi uitæ inftitutum , undete non queas ex
tricare. Siquidem quifquis anulum anguftum geftat,is fibi quodammodo uincula inijcit.
6. Ignem ne gladio fodito.
Mūpordlógy uỳ onansbay, id eft:Ignem gladio ne fodito.hoc eft:Ira percitum ne laceffas.quin magis con
cedere conuenit, & blandis uerbis tumidum animum placare . Ita diuus Hieronymus, & apud Athe
næum Demetrius Byzantius.Diogenes Laertius exponit,potentium & ferocium iracundia non effe
couicijs exagitanda,propterea quod flamma quo magis exagitatur , hoc magis atq; magis inualefcit.
Neq;diffentit ab hoc interpretamento Plutarchus. Quanqua Plato lib.De legib.6.fic ufurpauit,ut de
ijsdici folitumuideatur, qui fruftra moliuntur , quod effici nullopacto queat : oftendens id lufus ge
nus quoddam fuiffe,ut igné gladio diffecarent. Ad eundé fermè fenfum retulit diuus Bafilius in Epi
B ftola adnepotes:ut idem fibi uelint, Ignem gladio diffecare: & , Cribro haurire aquam . Huc nimirü al. Rhadamathus
lufit Lucianus in 2.Verarum narrat.lib.cum ex infulis fortunatis dimitteretur, fingens fe à Rhadamá Luciano que
tho admonitum ,ut fi quando rediret in hunc noftrum orbem , tria quedam obferuaret , uwg æxágḍ præceperit.
σκαλούειν,μήτεθομας ἐσθίειν, μήτε παιδὶ ὑπὸ τὰ ἐκζωκάδικα ἔτι πλησιάζειν . id eft : Ne gladio ignem diuerberaret ,
nelupinis uefceretur,ne fe puero decimumoctauum annú egreffo adiungeret. Si quidem horum me
miniffet,futurum ut aliquando ad eam infulam reuerteretur.Horatius hoc dicto uidetur indicare cru
delitatem cũinfania coniunctam.Amor enim per fe furor eft:qui fi erumpat in pugnas ac cædes,ignis
gladio perfoditur.Libro Sermonum 2. Satyra j .
-His adde cruorem Atg ignemgladiofcrutare.
7. Corne edito .
Miia li nagdíap. id eft: Corne edito . hoc eft: Ne curis tuum ipfius animum excrucies . Adhunc Curé animum
thodum enarrat Demetrius Byzantius apud Athenæum . Aut, Ne folicitudinibus uitam reddas bre- excruciantes:
uiorem.Ariftot.enim lib.de partib,animalium 3.narrat, cor effe fontem omnium fenfuum, uitęque ac
fanguinis.Ariftoph.in Nebulis:
id eft:
ὅμως ἢθυμὸν δακὼν ἔφτω .
Animumtamen mordens meum,fic inquam. Item Theognis
id eft:
καὶ διάκνομαι ψυχώ, καὶ δίχα θυμὸν ἔχω .
Et rodor mentem,fumý, animi ambiguus.
Videtur ex Homero fumptum,apud quem eft Iliados ?
ἦγοι ὁ καππεδίον τὸ ἀλήϊον οἶ© · ἀλάγ ,
ὃν θυμὸν κατέδων , πάγον ανθρώπων ἀλεώνων .
Solus at illequidem uacuis errabat in agris,
Cor adedens curis, hominum ueftigia uitans.
1 Et . M oli edeaj nego il . id eft:
Tuum edis cor. Item Odiffe
સ
ἔνθα δύο νύκλας , δύο τ᾽ ἤματα συνεχὲς αἰὰ
id eft:
κάμεθ᾽ ὁμῶ ,καμάτῳ τε καὶ ἄλγεσι θυμὸν ἔδοντες .
Hicfoles nocteis duas confedimus, ufg
Idem Iliados a.
Rodentes animum curisfimulatq labore.
id eft:
σύ δ᾽ ἔνδοθι θυμὸν ἀμύξεις.
Tuintuspracordia rodes
b 3 8. A fabis
 18 DES. ERASMI ROT. ADAGI OR V M

8. A fabis abftineto .
De abstinentia Kváμwp ànextα.ideft: A` fabis abftineto.Huius ænigmatis uaria reperitur interpretatio. Plutarchus
in comment.De liberis educandis,ad hunc enarrat modum: Abftinendum à tractandis reipub.mune
àfabis.
ribus,propterea quòd antiquitùs in creandis magiftratibus fuffragia per fabas uice calculorum fere
bantur.Quanquam idem in Probl.diuerfam adfert caufam : nempe quòd omnia legumina uentum & astorsdie
humorem impurum adferant corporibus,atque hanc ob caufam ad Venerem incitent. In eadem fen
a
tentia M.Tullius item fuiffe uidetur, qui in lib.De diuinat.1.fcribit ad hunc modum: Iubet igitur Pla stimmb
to fic adfomnum proficifci corporibus affectis , ut nihil fit quod errorem animis perturbationemque pato
adferat.Ex quo etiam Pythagoreis interdictum putatur, ne faba uefcerentur, quæ res habet inflatio 0,50120
nem magnam.Is cibus tranquillitatem mentis quærentibus conftat effe contrarius . Ariftoxenus ta botas
men apud A. Gellium lib.4.cap.1.refellit hanc opinionem,affirmans Pythagoram nullo legumine fæ
pius ufum quam fabis , quòd is cibus & aluum fenfim fubduceret & leuigaret . Porrò Gellius de cya sificari:
mo non eſitato,caufam erroris fuiffe putat, quòd in Empedoclis carmine, qui difciplinas Pythagori Nam
cas fectatus eft,uerfus hic inuenitur:
ataple
Δειλοί πως δειλοί κυάμων ἀπὸ χεῖρας ἑλέοθαι . id eft,

Ah miferi à cyamo , miferifubducite dextras. bad

Opinati enim funt pleriq;, u legumentum uulgo dici . Sed qui diligentius fcitiusq; carmina Em 7.No
pedoclis arbitrati funt (utar enim uerbis Gellianis) vás hoc in loco tefticulos fignificare dicunt: cfic
cosq; more Pythagore opertè atq; fymbolice vás appellatos, quafi fint és rò núay davoi,ngè ärını tô xúap: Euáge
id eft,ad ferendum uteru efficaces,caufæq; ferendi uteri, & genituræ humanæ uim præbeant. Idcirco predam
Empedoclem uerfu ifto non à fabulo edendo , fed à rei Venerea proluuio uoluiffe homines deduce
re.De caufis interdiâtæ fabæ hæc ex Arifto.refert Laertius: φασὶ 5 Αρισοτέλης ἐν τῷ περὶ τμνάμων, παραγγέλλων SUPP
αὐτὸνἀπέχεσθαι 7κυάμων,ἤτοι ὅτι αἰδοίοις ἀσὶνὅμοιοι,ἢ ὅτι ἀἴδιο τσύλαις, ἀγόνατου γαρ μένον ·καὶὅτι φθάρες , ὅτι τῇ · ὅλο φύσειὅμοια Concmal
op, ÿ'dzı ¿nıyaрxınóp'unxpöv]α youʊ avròïs.id eft: Ait autem Ariftot.in lib.De fabis, illum iufsiffe à fabis abftine
ri,uelquod pudendis effent fimiles, uel quòd inferorum portis (unum enim hoc legumen expers ge
niture) uel quòd corrumpat,uelquòd uniuerfi naturæ fimile,uel quod ad oligarchiam pertineat : ná
fabis fortiuntur.Cú eo quod poftremo loco attigit Ariftot. conuenit quorunda fententia, qui putant
Pythagoram hoc ænigmate deterruiffe à capeffenda repub. Mihi magis etiam arridet, quod addit is
qui hiftorias quas Gregorius Nazianzenus attigit,collegit, edere fabas,qui lucro corrupti ferunt fuf
fragia.Plutarchus apud eundem Gellium teftatur,Ariftotelemfcriptum reliquiffe, quod Pythagoras
pinßas ngì napdías, ngì ànaλvqÿs, ngu ToiśTwp zivñu daawp dñéxezo: id eft,uulua,corde,& marina urtica,atq; id ge 040
B
nus quibufdam alijs abftinuerit.Theo grammaticus apud Plutarch.in Symp.narrat, apud Aegyptios
tantam eſſe fabarum religionem , ut eas neque ferant,neq; comedant, imò nec afpicere fas fit : Hero
doto tefte. Quin & apud Romanos inter funefta habebantur fabæ: quippe quas nec tangere,nec no
minare Diali flamini liceret, quòd ad mortuos pertinere putarentur . Nam & lemuribus iaciebantur
laruis, & parentalibus adhibebantur facrificijs , & in flore earum literæ luctus apparere uidentur , ut
teftaturFeftus Pompeius. Plinius exiftimat ob id à Pythagora damnatam fabam , quòd hebetet fen
fus, & pariat infomnia,uel quòd animæ mortuorum fint in ea. Qua de caufa & in parentalibus affumi
tur.Vnde & Plutarchus teftatur, legumina potifsimùm ualere ad euocandos manes .Varro ob hoc fla
minem ea non uefci tradit, quoniam & in flore eius literæ lugubres inueniuntur. Cæterùm quòd Plu
tarchus in Probl.rerum prifcarum inter cætera refert, ob id damnatas fabas, quòd Lethes & Erebi fint Starr
cognomines,quidfibi uelit,nó fatis intelligebam: nifi quòd confultis Græcis codicibus , comperi tá ០០៧
dem uel librarij uel interpretis errorem . Siquidem & Græca fic habent: wór pop ŵs oi wvdayounoi rèsjy uvda
μὰς ἀφωσιδν ]ο διὰ τὰςλεγομέναςαιτίας, ή λάθυρουκαὶ τὸ ὀρέβινθον,ὡς παρωνύμος Κλέβες καὶ οἱ λήθης . id eft : An quòd Py .
thagorici fabas quidem abominabantur ob caufas quæ feruntur,lathyrum autem & erebinthu, quòd
Warra
nomen à Letho & erebo deductum habeant ? Hactenus Plutarchi uerba retulimus . Lathyrus autem
, &Erebinthus ciceris genera funt. Lethe Græcis obliuionem fonat . Erebus à caligine nomen habete
. inaufpicatæ uoces,fapientiæ ftudiofis.Hiclapfus in hoc profuit, ut Latini codicis mendum oftende
‫ר‬
rimus,ne quis ad eundem impingat lapidem.
9. Cibum in matellam ne immittas . f
Indignis no in Eiríop às àµída µò iußanney.id eft: Cibum in matellá ne immittas.Interpretatur Plutarchus , ne fermo .
culcanda fapie nem urbanum immittas in animum hominis improbi . Nam oratio cibus eftanimi : is corrumpitur
tiam. &putrefcit,fi in animum infincerum inciderit . Hoc eft quod apud Gellium admonet Epictetus , etiá
atq; etiam uidendum ,in cuiufmodi animum mittamus fermonem.Etenim fi in uas infincerum immi
ferimus , in acetum aut lotium uerti . Huc allufit Horat.
5-1

Sincerum eft nifiuas, quodcung

, infundis, acefcit.
IO. Ad finem ubi perueneris, ne uelis reuerti.
Fatalis dies.
My Emogiærææi Em rès öpusindóra, id eft: Ne reflectas,ubi ad terminos perueneris.hoc eft,interprete Plu
877

tarcho: Cum aderit fatalis dies, uiderisq; uitæ fine adeffe, æquo animo feras , neqs turpi uitæ cupidi
tate exanimeris.In uita Numapaulo fecus refert:Badifovjas às àxodnuías, µù raspigiau. hoc eft: Qui pe
regrinationem ingrefsi funt,ne reuertantur . Hieronymus aliter:Poft mortem hanc ne defideres uită.
et

Quemadmodum uulgò quofdam dicentes audimus Vergilianum illud,

6.5

O mihipræteritos referatfi lupiter annos.

11. Superis
61
 CHIL PRIME CENTVRIA I J. 19

A II.,
11 Superis impari numero,inferis pari facrificandum .
Tois i spaviors wprarà búcia di sovios, id eft: Superis quidem imparib.facrificandu, inferis uerò
paribus.Sed refert tantùm ut ænigma Pythagoricum, nó interpretatur . Cæterùm in problematibus Menfium &
Rom.antiquitatum , docet apud ueteres primum menfem dijs cœleftibus habitum facrum ; fecundú dierum ratio.
uerò dijs inferis,in quo & luftrationib.quibufda, uti mos erat, & mortuis parentabant. Quinetia toti
usmenfis tres dies principes & autores effe uoluerüt, Calendarũ, Nonarü, & Iduú, quos feftos ac fa
cros habebat,ueluti dijs fuperis dicatos : qui hos fequerentur, hoc eftpoftridie Calendas , Nonas &
Idus,dijs manibus attribuebat, ac proinde nefaftos ac religiofos iudicabat. Sic & apud Græcos terti
uscrater fofpitatori Ioui,fecundus femideis ac dæmonibus tribuebatur.Principiù autem omnis nu
meri eft ivar,cui aduerfatur duas, inter pares numeros primus, necfinem habens,nec perfectus, cũ ters
nio fit abfolutus.Ac de numerorum quidem myfterijs multa reperies apud Platoné & Pythagoricos,
nonnulla etiã apud prifcos theologos . Quod ad explicádum huius fymboli fenfum attinet , arbitror
illud fignificatü:Deum , quoniá mes eftfimplicifsima, & in feipfo perfecta,dotibus animi potifsimùm Deus quibus
delectari.Nam quæ corporis funt,compofitafunt, acpropagatione in immenfum multiplicantur: cú delectetur.
animus fitfimplex,iinmortalis,& feipfo contentus.
12. Perpublicam uiam ne ambules.
Ampeg Badifa .id eft: Per publică uiá ne ambules . Diuus Hieronymus exponit , Neuulgi fequa. Vulgi errores.
ris errores. Nunquã enim ta bene cum rebus humanis actum eft, ut optima plurimis placuerint. Vn
de quidá hoc fic efferunt:Viá regia declinato, per femitas ingreditor. Quod quidé præceptum no ab
horret ab Euágelica doctrina,quæ monet, ut declinata uia fpaciofa, per quá ambulát pleriq;,per angu Matt. 7.
ftainingrediamur uiam,à paucis quidem tritam ,fed ducentem ad immortalitatem .
13. Tollenti onus auxiliare, deponenti nequaquam.
Onerahomi
pogrlop ovynadangir, nù d'a ouvrabia. Diuus Hieronymus hoc ita refert: Oneratis fuperimponendu o
nus,deponentibus no connitendú, Putatq; huc effe fenfum : Ad uirtuté incedentibus augeda pręce . num.
pta,tradentes fe ocio relinquendos . Vnde proferendú hoc pacto: Poptíop ovynadaçûr, uù de cuvatorileva .
ideft:Tollenti onus auxiliandú,haud adiuuádus tamen qui deponat.Hoc admonedum putaui, quòd
inquibufdam imprefsis codicibus deprauatum eft hoc fymbolum .
14. Ollæ ueftigium in cinere turbato..
xúpas ixv☺ovyxin ip Tÿ rigge. id eft: Olle ueftigiu in cinere turbato. Plutarchus in Sympofiacis inter
B pretatur,nullú euidens iracundiæ ueftigiú oportere relinqui: fed fimul atq; deferbuerit atq; refederit veftigia ira
animitumor,omnempræteritorum malorum memoriam penitùs tollendam effe. cundiæ.
IS. Vnguium criniumq; præfegmina ne commingito.
Azovvylouuoi ngei noçãis uùræagiv, µnjipísaða. id eft : Vnguium criniumq; præfegmina ne commingito,
neqs infiftito.Huius nullum adhuc interpretamentüreperi. Verùm conijcio fenfum hunc effe:fi quos Cognati hus
habeamus affines , aut cognatos humiles & inutiles , eos tamen non effe ufquequaq; fpernendos , & miles.
contumelijs infectandos.
16. Extra publicam uiam ne deflectas.
Exrdsnwpdgy uù Badifap. id eft:Extra uiam publică ne ingrediaris, Hoc quoq; refertur inter Pythagori Communia cu
cafymbola a Diogene Laertio,tametfifuperiori diuerfum . Neq; eft quòd hac miremur pugnantiam : uulgo.
quandoquidem utrectè præceptum eft, loquendum utplures, fapiendum ut pauci : ita funt quædam,
in quibus cú uulgo conuenire dexteritatis eft:funt rurfum , in quibus à uulgo quàm maxime difside
reuirumbonum oportet.Re&tè Flaccus:
Interdum & uulgus rectum uidet, est ubipeccet.
17. Quæuncis funtunguibus,ne nutrias .
Taxa Sipay. id eft: Quæ funt unguibus uncis,ne nutrias.Rapacitatem fugito, interprete Try. Rapacitas.
phone.Equidem arbitror conuenire cum illo Efchyli dicto , quod fuo reddemus loco, Catulum leo
nis non effe alendum in repub.hoc eft,Non admittendos duoßéges, ut ait Homerus,Baomias , reges po
puli deuoratores: aut factiofos,& præpotentes,qui opes ciuium adpaucos contrahunt.id quod nunc
folenne eft.

18. Aduerfus folem ne loquitor.

Teds Töküλiop Baμívou µù hanap. id eft: Aduerfus foléne loquitor.hoc eft:manifeftis ne repugnes.Ná Manifefta.
qdmaximè cóftat,maximeq; in cófeffo eft, id fole clarius dicimus.Ergo cótra folê loquitur, qui dicit:
Nilintra est oleam, nilextra eft in nuce duri.
19. Gladium acutum auertas.
OfGay μaxapan anorgiga.id eft:Enfem acutu auertas. Opinor innui,à periculofis negocijs abftinédú. Negocia peri
Namfertur & aliud prouerbium, wadi naxagar,Ne puero gladium :fubaudiendum, committas. culofa.
20. Aduerfus folem ne meijto.
Tieds Top Tavo μoux .id eft,Aduerfus folê ne meijto.Opinor commendari uerecundia .Ta Verecundia.
metfiPlinius fuperftitiofam huius rei caufam redditlib.28. cap. 6. Verba ipfiusfubfcribam : Auguria Auguria ex
ualetudinis ex urina trahuntur. Si manè candida, dein rufa fit,illo modo concoquere, hoc concoxiffe urina.
fignificatur.Mala figna rubræ,pefsima nigrę.Mala bullátis & craffæ: in qua quod fubfidit,fi albũ eſt,ſi
gnificat circaarticulos aut uifcera dolore imminere, Eadé uiridis,morbú uifcerú:pallida, bilis:rubês,
b 4 fanguinis.
 20 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
a chianlle
fanguinis.Mala & in qua ueluti furfures atq; nubeculæ apparent. Diluta quoq; alba, uitiofa eft. Mor- A
Laos
tifera uerò craffa,graui odore.Et in pueris tenuis ac diluta.Magi uetant eius rei caufa contra folem lu
namq; nudari,aut umbră cuiufquam ab ipfa afpergi. Hefiodus iuxta obftantia reddi fuadet,ne Deum
nudatio aliquem offendat . Locus hic quem Plinius citat , & ex quo fymbolum Pythagoræ fumptum skatepoddo
apparet,eſt in opere cui titulus Egy úµåga: DSC
μὴ δ ' αντ' ἠελίοιο τετραμένΘ ὀρθὸς ὀμιχῶν,
αὐτὰρἐπε κεδύῃ μεμνημένο ἔς ανιόντα . AMary
μὴ τ' ἐνὁδῷ,μὴτ' ὀκτὸς ὁ δὲ προβάλλω ἐρήσης. VOCALST
i
Shikit
μὴ δ᾽ ἀπογυμνωθείς, μακάρων θοι νύκτες ἔασσιν .
ἐζόμενο δ᾽ὅγεθα ἀνὴς, πεπνυμένα εδώς,
id eft:
ἢὅγε πρὸς τοῖχον πελάσας εὐερκέΘ · ἀυλῆς. ตั้งแต่ ใน
Aduerfusfolem rectus ne meÿto, uerùm ut Jest qual
Occiderit,donec redeat ,
facere ifta memento.
Sed neg, progrediens, lotium difperferis unquam, any
Dru
Inúe uys, extraue uias, neq membra renudes
Micturus ,
fiquidem diuis noxfacrabeatis.
At quiuirfueritprudensá
,pius , recumbens,
tionpu
Siue domus muris admotus corpore, meiet.
Eskodin
21. Hirundines fub eodem te & to ne habeas .
Ouwpopiss yenidóvas uxay. hoc eft : Hirundines ne habeas fub eodem tecto . Diuus Hieronymus Ari STSTOCKS ,
2.
mendis
Commerciu ftotelis autoritatem fecutus ,interpretatur abftinendu à comercio garrulorum &fufurrorum .Verùm
garruloru. hoc interpretamentum refellitur apud Plutarchum Sympoſiacôn decade octaua. Nam haud æquum
uideri,ut aué domeftica, & humani cóuictus citra noxam amanté , perinde ut fanguinaria & rapacem H
propellamus.Quod enim de garrulitate caufantur,id effe friuolum :cum gallos, graculos, perdices ,pi
cas,cuqs his alias coplureis multò magis obftreperas no arceamus à domeftico cótubernio :imò nihil
penè minus in hirundine conuenire, quàm garrulitaté. Ne id quide accipiendum uidetur , quôd qui
dam Pythagoricum fymbolum ad tragediam , quæ de hirundine fertur,referunt,quafi trifte omen fe
cum adferat.Nam hac ratione philomená item eijci oportere , ut quæ ad eandem pertineat tragoedia. B
Hirudines cur Itaq; uero propius uidetur, ob id improbată hirudinem , quòd eidem malo uideatur obnoxia , quo in
improbate. fames habentur aues aduncis unguibus.Siquidem carnibus uictitat, & cicadas, animal maximè uo JULY
cale ac mufis facrum,uenatur: præterea humi uolans minutis animantibus infidiatur, deinde fola aui .
um in tectis uerfatur, nulla adferens utilitatem.Nam ciconia quum né tecto quidem utatur noſtro, ta
menhaudquaquá mediocrem contubernij gratiam refert, bufones ,ferpentes,hoftes hominum è me
dio tollens .Contrà hirundo,pofteaquá fub noftro tecto fuos educauit pullos , abit nulla relata gratia
.
comunicati hofpitij.Deniq;, quod eft omnium grauifsimum, duo duntaxat animalia domeftica funt,
quæ nunquá humano conuictu manfuefcunt,neque tactum admittunt, neq; confuetudinem , neque
op
ullius rei aut difciplinæ comunionem.Mufca femper pauitat ne quid mali patiatur , & ob hac caufam
indocilis ac femifera. Hirundo item naturâ uidetur hominem exofum habere,proinde nec cicuratur,
utpote diffidens femper,femperq; fufpicans mali quippiam . His de rebus recte Pythagoras conuicto
rem ingratum parumq; firmum ,hirundinis fymbolo monuit ablegandum . Huiufmodi fermè Plutar
chus eo quem oftendi loco. Quibus illud unum uidetur addendum, Ciceronem , feu quifquis is fuit,
in Rhetoricis ad Herennium , infide amicitiæ fimilitudinem ab hirundinibus mutuari, quæ uere ine
unte præftò fint,hyeme inftante deuolent.
22. Stragula femper conuoluta habeto . •
Tåggwuxra àà ouvdrdruiva xap.id eft: Stragula femper conuoluta habeto . Id his quoq; téporibus ine.
legans & inurbanum habetur,fi quis ftragula lecti non componat . Quid autem fibi uelit hoc fymbo
' lum,alijs diuinandum relinquo.Tametfi fufpicor commendatam uerecundiam , etiá his in rebus,qui
nd

bus cogimur naturæ necefsitati fatisfacere.

196

23. In anulo, Dei figuram ne geſtato.

a.A

Ey Aanrvaíw 945 ànóva u wpiggar.id eft:In anulo, Dei imaginem ne circumferas.Fortafsis admonet, no
G
a
B
T
6
B

pafsim admifcendam Dei mentionem.

24. Sellam oleo ne abfterferis .
▲αAíwás lánov uỳ duőgyvvada , id eft: Ne fedem abfterferis oleo.Nec huius interpretamentu occurrit. Ar
bitror innui,non effe abutendum rebus optimis ad ea,quibus neq; digneuidentur,neq; utiles.
25. Coronam ne carpito.
Zipas op μy Agrarada.id eft: Coronam ne carpferis.Diuus Hieronymus aduerfus Rufinum interpreta
Leges urbium. tur,urbium leges obferuandas effe, non uiolandas, neq; reprehendendas , quòd urbium turrita mo
nia coronarum fpeciem præbeant.
26. Quæ deciderint,ne tollito.
Tà wroóvrα µù avxıção , id eft : Quæ deciderint , ne tollas . Admonet ut affuefcamus moderatius ci
bum fumere . Ariftophanes in Heroibus , tefte Laertio , fuperftitiofam huius fymboli caufam adfert.
Heroum

1
 CHIL PRIMAE CENTVRIA I.. 21

A Heroum enim effe quæ ceciderint è menfa,eoq; nefas guftare. Alij fic efferunt : de åss að rørès
Asanifu karanton.id eft: Ne guftato,quæcunq; in menfa deciderint.
27. A gallo candido abftineas.
Amanþvóv& µì Åntrada Movns , id eft: Albo gallo ne manum admoliaris:quod Menfifacer fit, utpote ho- Gallus menfi
rarum nuncius .
facer.
28. Panemne frangito.
ApTop йnarayvvap.id eft: Pane ne frangito. Admonet non effe dirimenda amicitiam:propterea quod
antiquitus amicitia pane cóciliabatur.Vnde & Chriftus princeps nofter diftributo pane, perpetuam Matth.26.
interfuos amicitia cófecrabat.Proinde non conuenire frangi id,per quod amici conglutinarentur.
-29. Salem apponito.
Topanawaparíða, id eft: Salem apponito. Admonet,iufticiam & æquitatem omni adhibedam nego
cio.Salenim quicquid occupauerit feruat,& ex rebus purifsimis conftat,aqua & mari.
30. In uia ne feces ligna.
Epidÿ us oxija žúna.id eft: In uia ne feces ligna. Quidam exponunt,non effe difcruciandam & abbre
viandam uitam curis & anxijs cogitationibus.
31. Nélibaris dijs ex uitibus non amputatis .
My arurwy.id eft: Ne libaris dijs ex uitibus non amputatis . Nihil gratum fupe
Μὴ θεοῖς ἐξ αμπέλων
ris,quod non purum purgatumq; fit.Hoc ænigma Plutarchus tribuit Numæ, in ipfius uita , diuinans Manfuetudos
comanfuetudinem commedari,quæ pars fit pietatis : quemadmodum & Euangelica doctrina reijcit Matt. 5.
munera ferocis, qui nolit fratri fuo reconciliari.Quod enim purgatúnon eft, agrefte eft , & farina con
ducit leniendis que durafunt.Addit enim quod mox fubijciam.
32. Ne facrificato fine farina,
Mybuen arop anpiray. id eft: Abfq, farina ne facrificato. Hoc enigma morum manfuetudinem comen
dat,ut dictum eft.
33. Adorato circumactus .
pornuvar #pippius . id eft: Adorandum circumactu corporis.Nimirum ad imitationem coeli per
petua uertigine circumacti . Coelum autem, Deum antiquitas credidit. Plutarchus & hoc tribuit Nu Corporis uerti
mæ,ceupeculiare. Acmeminit quidem de coeli circumactu , cæterùm addit & alias interpretationes: go in precib.
uidelicet cum facra fpectent exortum folis , qui adorat uertens fe circumacto corpore ad Orientem,
B uideturfemetad Deum conuertere , factoq; circulo perutramq; mundi partem uota facere. Subijcit
& tertiam, quam uidetur maximè probare: Corporis uertigine fignificari rotas Ægyptias . fentit opi
nordehieroglyphicis, quibus illi fignificabant, nihil in rebus humanis effe ftabile aut perpetuum ,fed
utcunq;uifumfuerit Deouitam noftram uertere ac uoluere, æquum effe ut boni confulamus.
34. Adoraturi fedeant.
Kalja pocnuvýcovras, id eft:Adoraturi fedeant. Significat, uota certa concipere oportere , & in his Adorantes
quæ funt optima,perfeuerare.Et hoc Plutarchus affcribit Nume : nifi quòd in ædito per Aldinos uo- deant.
lumine goxhavas legimus, non poon cortas, addens id fuiffe uelut auguriú, uota ratafirmaq; fo
re.Addit,quibufdam hanc quietem uideri diftinctionem actionum,tanquam qui priori actioni finem
Impofuerint,fedentes apuddeos,initium alterius actionis ab ijfdem aufpicentur. Quidam arbitran
turaliüfubeffe fenfum , quod oporteat eos qui facris operantur,non obiter ac uelut aliud agentes hoc
facere,fed uacuos ac totos rei diuinæ intentos.Vnde Plutarchus idem tradit,quoties pótifex auguria
feufacraaggrediebatur,præcones clamabant,Ho age.Ea uox hortabatur, ut qui facra adirent, reue
renter& attentè id facerent.Idem in Problematibus rerú prifcarú refert, qui dijs uota feciffent,in tem
plis manere, & quietem agere folitos, quòd actiones huius uitæ frequéter inuoluát hominé moleftijs .
35. Surgens è lecto,ueftigium corporis confundito .
Avaràs de ovvÿs ouvragdrlara spara: id eft: Cum furrexeris,ftrangulas confundito . Videtur idem cu
fuperiore,de ftragulis complicandis.
36. A pifcibus abftineto.
ya , id eft:Pifces ne guftato. Quamobrem Pythagoras ab urtica marina iufferit abftine. Pifces.
te,fortafsis illud in caufa fuit,quod is pifcis Hecate fit facer,propter myfterium ternionis , quemaiut
huicdeæ dicatum. Sed qua gratia reliquorum item pifcium efum interdixerit , non æquè promptum
fueritexpedire.Quanquam apud Plutarchum in Quæftionibus conuiuialibus , quifpiam huiufmodi
caufam adfert:Pifces quodammodo Pythagorice difciplinæ contubernales uideri , propter iubiar,
id eft,filentium.ita ut etiam in prouerbium abierit , povrix : id eft, Magis mutus quàm pifcis.
Theongramaticus apud eundé Plutarchú diuerfam ratione allegat.Ná pifce maris indigena & alum
num effe,elementi uidelicet non folum alienifsimi,uerumetia inimicifsimi naturæ hominis.Neque e
nimdeoshinc ali,quemadmodú dé ftellis opinantur Stoici : quin parenté & feruatorem regionis E
gyptiorum Ofiridem in hoc deiectu periffe. Proinde nec aqua maris ad potum utuntur , nec quicqua
corú quæ in eo gignuntur, alunturq;,puru & ad hominis ufum accommodatú exiftimant,ut cum qui
busnec aerem communem,neq; regionem habeamus comunem. Quinimò aerhic,per quem reliqua
omnia uiuunt alunturq , illis perniciem adfert,tanquam præter naturam,citraq; ufum & genitis & ui
uentibus.Neq.mirum,inquit,fiab animantibus abftinet , propter elementu maris ab humana natura
alienis
 RVM
22 DES. ERASMI ROT. ADAGIO 56,2017
har
alienis,nec ob id idoneis, quæ cum noftro fpiritu ac fanguine mifceantur:quando neque nautas allo- A
col
qui dignatur Ægyptij ,fi quando fiant obuij , quippe qui ex mari uictum fibi parent. Rurfum Sylla cos
dem in loco caufam aliam adducit : nempe Pythagoram ferè uefci folitum ijs quæ fuiffent dijs immo.
clared
lata,primitijs illis dicatis.Atqui nullus pifcis idoneus ad facrificium.Plutarchus ipfe rationes fuperio
res ita refellit, utdicat,hoc ipfo nomine magis oportere uefci pifcibus , quòd peregrini generis effe ui BUTIO
deantur.Immane enim,planeq; Cyclopicum effe,fiquæ funt eiufdem generis, mutuo laniatu pafcan
tur.Nam quòd narrant , aliquando Pythagoram empto retium iactu ,pifces captos emififfe ,non eos
contempfit ueluthoftes & alienigenas , fed tanquam amicis iam factis & captiuis pepercit,perfoluto
illorum nomine precio. Reddit autem duplicem caufam , quare Pythagore non probaretur pifcium
efus:partim quòd res cum iniufticia cóiuncta uideretur,perfequi, occidere, uorare animal , quod ipfa
denisp
natura nullo pacto lædat hominem,aut lædere pofsit: deinde quod non ad necefsitatem , fed ad luxu, Acce
fuperuacaneamq; gulæ uoluptatem pertineat pifcium efus.Hinc effe quòd Homerus fecerit,no Græ lf
Se
cos folùm,cum circa Hellefpontum militarent,à pifcibus abftinentes,uerumetiá Phæacas ipfos,alio
qui helluones.Ne procis quidem lurconibus marinum obfoniu appofuit, cum utriq; infulares effent.
Nam apud hos maiorem ferè uidemus tum immanitatem,tum luxum.Neq; focij Vlyfsis unquam aut
STAFTMA
hamo , aut retibus ufi funt , donec farina fuppeteret . Verùm omni commeatu abfumpto,paulò prius
rec
quàm facros Soli boues deuorarent,pifcari cœperunt: non obfonij caufa, fed ob famem depelledam .
Commemorantur hoc loco apud Plutarchum & alia nonnnlla de pifcium abftinétia:fed hæc ad fym p
boli interpretationemfatis effe uifafunt . Tribuitur Pythagoræ &illa nobilis fententia , tefte Plutar
Pythagora de cho in commentario De exilio , as Biopaptop,ÿduv autovýleα wao.id eft : Optimam uitæ rationem NES,10
uita fententia. elige,eam iucundam reddet cófuetudo. Diuus Hieronymus hoc etiam dogma Pythagoricum refert, zoné
quo uir ille totius moralis philofophiæ fummam cóplexus uidetur : δὲ φυγαδεύεινταύτα ῥόπου καὶ ἐκκόπτερ
πλὺ νόσου ἀπὸ τ σώματΘ '>τὼ ἀπαιδιουσίαν ἀπὸ ὶ ψυχῆς, τὼ ἀσέλγειαν ἀπὸ γατρὸς τῷ τάσιν ἀπὸ πόλεως , τί διαφωνίαν ἀπὸ
oinías,ngì nowù and wairwp rò ànparís.id eſt:Fugare conuenit,ac modis omnibus refecare, morbum à corpo
re,infcitiam ab animo,luxuriem à uentre,feditionem à ciuitate, difcordiam à familia , in fumma ab o ts&c
mni negocio intemperantiam . mparas
Non bene imperat,nifi quiparuerit imperio, III
Qui bene im Oùng da μù aðra.id eft:Fieri non poteft,ut bene gerat imperium, qui non tulerit imperium .
perium gerat. Manet hoc adagium,hodieq; uulgo celebre, neminem recte dominum agere, qui non antè miniſtrum
gefferit. Citat auté AriftotelesPolit.lib.3.διδ λέγεται καὶ τότοκαλῶς,ὡς ἐκ ἐπὶνεὖ αρξειν, μὲ ἀρχθέντα . ideft :Qua
ahma
propterillud etiam rectè dicitur,Neminem bene imperium gerere, qui non ipfe prius fub imperio fue
rit. Rurfum eodem lib. τόν τε γαρ μέλλοντα αρχειν καλῶς αρχθαι φασι δεῖν πρῶτον . ideft : Eum enim qui benefit B for
adminiftraturus imperium , aiunt imperium ferre prius oportere . Magis prouerbialiter extulit Pla
lib . Delegib . 6. δ'] δὲ ταύτ' αΰδρα διανοείσθαι περὶ ἁπαύτων ανθρώπων , ὡς ὁ μὲ θελούσας ἐδ ' ον δεσπότης γένοις BONSO
To af indiv . id eft : Iam illud oportet unumquenque de mortalibus uniuerfis cogitare , qui non fer
uierit,eum haudquaquam dominum fore laude dignum.Plutarchus in ducem imperitum: yaxintor
τῷ ἐξὶμὀρθέμ,ἔτε διδάσκειν ἀγνοένΘ , ὅτιἀκοσμέντ κόσμον,ἢ τάτζειμἀτακτόντΘ ,ἢ ἄρχειν μὲ ἀρχομένο , ideft :Neque
enim lapfi partes funt alios erigere,neq; infcij docere,neq; incompofiti componere, neq ; ordinare in
ordinati,neque imperare qui imperium non fit paffus . Idem hoc laudis peculiariter tribuit Agefilao,
enbāv vai rò apxew µù ändeAvtop & approdantid eft,Veniffe ad imperium ,non indoctum parére imperio.Sene
ca lib. De ira 2.Nemo regere poteft,nifi qui & regi. Natum adagiu à nobili illo Solonis apophthegma
te,quod in eius uita refert Diogenes Laertius: Top μal axa.id eft: Imperiu gere, fed ubi pri
us imperium ferre didiceris . Itaq; referri poteft uel ad eos , qui prius alieno parendo imperio difcunt
imperium in alios gerere:uel qui prius cupiditatibus imperant fuis,quàm in alios exerceant imperiú.
asfovat
Neque enim idoneus eftut alijs dominetur , qui ipfe feruit affectibus : neque rex alijs eſſe poteft , nifi
quem ratio rexerit. CO
'Adonidis horti. IIII
Res leuicule
Adúvid nürid eft: Adonidis horti.de rebus leuiculis dicebatur, parumq; frugiferis , & ad breuem
et infrugifera. præfentemes modò uoluptatem idoneis.Paufanias teftatur,Adonidis hortos olim in delicijs fuiffe, la
tucis potifsimum ac fœniculis frequentes , in quibus femina haud aliter atq; in tefta deponi confue
3 7 3 2 DB D

&
uerint: eoq; rem in prouerbium abijffe,contra futiles ac nugones homines,& uoluptatibus ineptis na
tos:cuiufmodi funt cantores,fophifta,poetæ lafciui, cupediarij, atq; id genus alij. Erant autem ij hor
ti Veneri facri, propter Adonidem eius amafium,primo ætatis flore præreptum, atq; in flore conuer
fun.Horum mentionem facit Plato in Phedro : ὁ νῦν έχων γεωργὸς, ὧν σπουμάτων κάδοιτο, καὶ έγκαρπα βέλοιτογενές
και πότερα σποδίαν θέρος εἰς ἀδώνιας κήπος αφῶν , χάιροι θεωρῶν καλὲς ἐν ἡμέραισιν ὀκτὼ γινομένες, κ} ταῦτα μὲν δὴ παιδιάς τε
my rogal xde digún að forngwold id eft:Nuin agricola, qui fapiat,femina quæ curæ haberet, quæq; cuperet
aliquando fructum adferre,æftatis tempore fummo ftudio in Adonidis hortos mittet , gaudetq; fpe
&tare eos intra dies octo iam pulchros effectos:an ea quidem per lufum, ac fefti gratia faciet,fi quando
tamen fecerit. Item Plutarchus in commentario, cui titulus, wopi & ßgadéws ¿wò lás Timogrμívs, id eft, de co
De prouidens qui à numine ferò ponitur:ἀλλὰ μικρός τις καὶ κανόσπεδε · ὁ θεόςἐστιν ,ώσε μηδὲν ὑμῶν ἐχόντωνθεὸν ἐν αὐτοῖς, μελέπροσά
tia Dei, eo fra μονομάμωσγέπως ἐκείνῳ, καὶ διαρκὲς καὶ βέβαιον ,ἀλλὰ φύλλοις,ὡς ὅμωςἔφη,παραπλησίως ἀπομαραινομένων παντάπασι καὶ φθανόνα
gilitate huma , των ἐν ὀλίγῳ͵ ποιεῖσαι λόγον τοσότου ὥσπόραἱ τῆς ἀδώνιδΘ- κήπος ἐπ᾽ ὀφράκοις τισὶ τιθέμεναι καὶ θόραπεύεσαι γυναικες ἐφημέρες
na. ψυχὰς ἐν σαρκὶευφορᾷ καὶ βία ῥίζαμ ἰσχυρὰμ καὶ δεχομένῳβλασανέσας, εἶτα ἀποσβγννυμένας ἐπὶ ὑπὸ εὶ τυχέσας προφάσεως.id eft :
Imò morofior quifpiam , & leuicularum rerum curiofus eft deus, qui cum nihil habeamus diuinum in
nobis
 CHIL PRIME CENTVRIA 1
. 23

A nobis,neq;quod ullo modo ad illius fimilitudinem accedat, quodq; conftet ac ftabile perpetuüq; fit,
quin magis foliorum ritu, quemadmodum ait Homerus, undequaq; marcefcamus, intereamusq ; bre
ui,tanta noftri cură habeat:non aliter quam mulieres,quæ Adonidis hortos,ad dies pauculos uernan
tes,in teftulis quibufdam nutriunt fouentq; animas breui duraturas, in carne tenera , & folidam uitæ
radicem non recipiente fuppullulantes,acmox ad quáuis occafionem interituras. Meminit & Theo
critus Idyllio o Velomot
Παρδ᾽ ἁπαλοὶ κάποι πεφυλαγμένοι ἐν ταλαρίσκοις Αργυρέοις . id eft :
Adfunt & tenericalathis can dentibus horti, Seruati
Effertur paromia etiam hocmodo,anaprong rap adavid nizov: id eft , Infructuofior Adonidis hortis .
Non difsimili figura Ifæus apud Philoftratum iuueniles uoluptates appellat, ravans Kyous : quod um- Tantali horti
bris acfomnijsperfimiles fint, nec expleanthominis animum, fed iritent potius. Similiter Pollux fo- infructuofi.
phifta Athenodori dictionem appellabat Tantali hortos, quòd iuuenilis effet ac leuis,fpeciem præ ſe
ferens,quafi effet aliquid,quum nihil effet.
ད་
Infixo aculeo fugere. V
Barup poseda oles id eft,Taculo immiffo fugiturum te putas?Metaphora prouerbialis,ubi quis dicto Sycophantia.
conuicio,feu maleficio quopiam peracto,ftatim fubducit fefe , ne uel tueri cogatur quod dixerit , aut
ne mutuum recipiat. Eryximachus medicus in conuiuio Platonis , Ariftophani difcedere paranti, ne
cogeretur & ipfe laudare Cupidinem, ac iocis quibufdam poeticis eludenti:Baharyr gava iertépaves oles
ἐκφεύξεσθαι;ἀλλὰ πρόσεχε “ νοιῶ ,καὶ ὅπως λέγε, ὡς δώσων λόγου , ίσως μέντοι αν δόξηκαι,αφέσω σε.id eft :Vt uidetur ,inquit ,
Ariftophanes,immiffo in nos iaculo fugiturum te credis? Quin tu animum aduerte , atq; ita loquere,
tanqua rationéredditurus. Sanè fi mihi uidebitur,fortafsis te dimitta. Vtitur item in Phædone , & in
primo Derep.lib.quanquá hoc loco mutet metaphora , & ad balneatorem iniecta aqua difcedentem
referat:rara πολιὼ τα λόγ
το επὼν ἁθρασύμαχο ἐν νῷ εἶχαν ἀπιέναι,ὥσπόρβαλανεὺς ἡμῶμ καταντλήσας κατὰ τῶν ὤτωνἀθρόου καὶτοῦ
yor.id eft,Hæc locutus Thrafymachus, in animo habebat difcedere, ceu balneator quifpia, offufis in au
res copiofis ac multis uerbis.Ac mox eodem in loco: idy ban noyon, in vexas aniva , id eft : Velutinie
todicto paras difcedere.Refpexit ad prouerbium Plutarchus " in comentario De ijs qui tarde puniun
turanumine:ἀλλ᾽ἐπ᾽ἐβαλὼν ἐπιν,ἀπαλλάγκ,καλῶς εἶχε περιορᾶν τὸ βέλις · ἐγκείμενον , ideft : Quin etia fi difcefsit ,
inquit,iminiffoiaculo,non conuenit telum inhærens negligere . Allufit ad hac paremiam Ariftoteles
intertio Naturalium auditionum lib.Refellens enim Anaxagoræ fententiam,qui dixiffet, infinitü 1 im
motum effe, & in feipfo conquiefcere,negat fatis effe dixiffe tantum,& aufugere, quum caufam Fow 3. etiam
B reddere debuerit,quamobrem infinitum moueri non poffet: yap ,inquit, inavo ,TO TWS ČIAÓUTα ÄAHNNÁXIæ :
tobiter & orthographiam emendem ,no Ariftotelis,fed typographi .Quadrabit igitur in eos,qui ue
lutoracula quædã pronunciant, alijs coniectandi materiam miniftrantes , ut qui non interpretentur
quamobremitafenferint. Translatum uidetur ab apibus, aut uefpis, quæ infixo aculeo, ftatim aufugi
unt.Id enim innuit Plato in Phædone. Poteft & ad Parthos referri,qui iaculo coiecto in hoftem, mox
equis uerfis fefuga proripiunt,nec audent cominus congredi. Simillimum eft huic, quod eft apud Ci
ceronemlibro De finib.bonor.4. Scrupulú,inquit,abeunti: fed uidebimus. Solet enim fcrupulus ef
fe moleftus ambulantibus.Idem apertius in oratione pro L. Flacco: Flacco uerò quid profuit, qui ua
luit tam diu dum huc prodiret.Mortuus eft aculeo iam dimiffo, ac dicto teftimonio.
g 303
Nodum foluere. 1 VI.
Kafanuanewid eft, Nodum foluere , dicebatur qui negocium alioqui impeditum facilè conficeret. Negocium ime
Natumhinc aiunt, quod tradunt Midam curru nodis quibufdam inexplicabilibus è corni libro con- peditum diffol
nexouectari folitum . De hoc in templo repofito proditus erat apud Phrygas rumor, utqui uinculum uere.
illius foluiffet,cum Afię imperio potiturum .Alexander Magnus explicuit, exempto clauo qui iugum
tomoni connectebat:quidam aiunt gladio diffecuiffe .Cuius hiftoriæ alio loco mentionem faciemus,
inprouerbio Herculanus nodus M. Tullius Epifto.ad Attic. lib.5. Cæfari nullus honos à Senatu ha
beatur,dumhicnodus expeditur.id eft, dum hoc negocium conficitur.
Dodonæum æs. VII
Audio xanov: id eft,Dodonæum cymbalum,aut tintinhabulum.In hominem dici confueuit im- In loquaces.
probæ atq; importunæ loquacitatis.Zenodotus citat ex Ariphoro Menandri.Tradit autem in Dodo
na duas fuiffe fublimes columnas,in altera pofitam peluim æream , in altera pefile pueri fimulacrum,
flagellum æreum manu tollentis : quoties autem uentus uehementius flauerit, fieri ut fcutica impulfa
crebrius lebetem feriat , isq; percuffus tinnitum reddat ad multum etiam temporis refonantem . Alij
referuntad æra Corinthia , quæpræ cæteris clarius tinniant . Meminit huius adagij Stephanus in di
&
tioneDodone.Iuuenalis ad adagium allufiffe uidetur, cum ait:
Totpariterpelues ,tot tintinnabula credas Pulfari:
muliebrem garrulitatem taxans. Suidas diuerfam adagij adfert interpretationem ex Dæmone. Ait è
nim oraculum Iouis, quod olim eratin Dodona,lebetibus æreis undiq; cinctum fuiffe,ita ut inuicem
fefe contingerent.Itaq; neceffum erat fieri, ut uno quopiá pulfato,uicifsim & omnes
omn refonarent,foni39
tupercontactuin áb alijs ad alios fuccedente Durabatq; in longum tempus tinnitus ille, uidelicet in
orberedeuntefono. Putatq; parcemia dicta in fordidos, & quátumuis pufilla de re querulos . Verùm
Ariftoteles
JIN CH hoc commentum ut fictitium refellit,adferens aliud interpretamentu, quod modò retuli
mus,
 LJEP TANDE

24 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM cont

middam
mus,de columnis duabus,& fimulachro pueri. Plutarch. in commentario piadonroxías indicat , in A
Porticus Olympia porticum quandam fuiffe,ratione mathematica ita cópofitam, ut pro una uoce multas red
ilágwv , deret,atqs ob id izjavo appellatam. Cumq; hac confert homines impendio loquaces, quos fi uerbu katte&
lo tangas, continuò referunt tantum uerborum , ut nullus omninò fit garriendi finis , Meminit huius
adagionis & Iulius Pollux lib.6.cap.de loquacibus,his uerbis:Tò in Awdúvus yanKON, TA
Prora & puppis . VIII allabellera
Summa reru. Пpápa nỳ wgúµvn.ideft:Prora & puppis.M.Tullius lib.Familiarium epift.ultimo,fcribens ad Tyronem Darata
fuum,parcmiam hanc refert his uerbis : Mihi prora & puppis, ut Græcorum prouerbiú eft , fuit à me Samtem
tui dimittendi,ut rationes meas explicares . Prora itaq; & puppi,fummam cófilij noftri fignificamus: bastat
13 propterea quòd à prora & puppi,tanquã à capite & calce pendeat tota nauis. Apud Græcos inuenio comma
pronunciatum hocpacto τὰ ἐκπρώρας,καὶ τὰ ἐκπρύμνης ἀπόλλυται,ideft:A 'prora pariter atqàpuppipere . moo
unt:fiue,Prora pariter ac puppis perit:hoc eft,ad internecioné. Philoftratus in Heroicis: anna As woode lady
δέσθαι τῇ υπὶκαθάπου οδυασία ειδὲμὴ, καὶτὰ ἐκπρώρας,φασί,καὶ ἐκ πρύμνης, ἀπολεῖται ,ideft : Sed oportet Vlyfsis in prod
morem naui alligatum effe:alioqui & prora,quod dici folet, & puppis perit. Confimili figura dictum gram
Chriftus eft eft in Apocalypfity pan.Ego fum alpha & . Ego fum rerum omnium fumma . Omnia profi rafae
aw.Apoc.I. cifcuntur à me,uelut à fonte, & ad eundem omnia referuntur,tanquam ad felicitatis portu.Ná alpha <
onepr
Gręcis prima litera eft, magnü poftrema.Neq; difsidet hinc illud Theocriticũ in Encomio Ptolemei: Vinted
ἀνδρῶν αὖ πολεμαῖο ἐνὶ πρώτοι λεγέσθω ,
-ideft:
καὶ πύματος ,καὶ μέσος.
Aft hominumin numero decantetur Ptolemeus, igina
Primus & ultimus, ac medius.- Item Vergil.illud:
Autres O
A teprincipium tibi definet.-
Huc pertinet, quòd Demofthenes pronúciationem, rowerow, dovropop, xj rò pírop effe dixit, uniuerfam จงโลก
eloquentiam intelligens.Plato de Legib.lib.4.ὁ μὲν δὴ θεὸς, ὥσπου καὶ ὁ παλαιὸςλόγΘ ,αρχών τε καὶτελευτὼ καὶ μέσα CATOG
TÜN ÖVTWN ÁTαVTWNYX.id eft.Iam deus quidé ipfe, quemadmodú uetufto uerbo dicitur , tum initiu, tum recen
finé,tum mediu rerum omniú cóplectens.Plutarch.in comentario De liberis educandis: grop ng
μέσον καὶ τελευταίου ἐν τέτοις κεφάλαιον ἀγωγὴ σπεδαιακαὶπαιδεία νόμιμός Grid eft: Quod unares ,primum & medit,
1777
Philofophiale acpoftremum hic caput eft, proba inftitutio,legitimaq; eruditio. Ariſtot, lib. Rhet.3. refert ex Alcida
gum uallum et mante quodá, qui philofophia, legú'uallum ac foffam appellarit, omne legum præfidiú in philoſophia ***
foffa. fitum innuens. At philofophus eam metaphora tanquá durá acfrigida damnat : quafi uerò nó durior
fit illa fuperior, puga jwpúμvn. Verùm in oratione feria fortafsis uitiofæ fuerint : in adagijs non iteof. B
fendit duricies, ut quæ fæpenumerò uel ænigmatum fimillima fint , eaq; fermè laudatifsima uidean
tur,quæ paulo longius detorta fuerint. Proinde quoties fummátotius negocij , & omne momentum
præfidiumq; fignificabimus,prora & puppim,aut foffam & uallú dicemus : ut, Pietas ftudiorum no Al
ftrorumprora & puppis effe debet. Quibufdam omniú rationum prora & puppis eft pecunia. Aduer
fus Carthaginenfium uim Scipio foffa pariter & uallum erat,id eft,præcipuum tutamentum.
Vmbra. IX
szero
Vmbræ hofpina , id eft umbræ, prouerbiali ioco dicebantur olim ij qui uenirent ad conuiuium , non ipfi quidé

IL
tum. 30m
uocati,fed comites eorum qui uocati fuerant , fic illos fequentes, uelut umbra corpus ultrò fequitur.
Ad hanc paremiam allufit Horatius Epift.lib.1.fcribens ad Torquatum: pr
-Brutam tibi, Septimiumg Et nifi cenaprior,potiorý puella Sabinum
Detinet:adfumma,locus eft & pluribus umbris: Sednimis arctapremut olide couiuia capra.
Hocloco neq; Acron prouerbij facit mentioné.opinor quòd ré uulgò iactatá, ceu notam præterierit.
Christ.Landis Chriftophorus Ládinus,uir alioqui doctus,umbras interpretatur loca in rure operta umbris, in qui
nilapfus, bus cómodè difcumbant conuiuæ. Præterea capras interpretaturfcurras mordaces . Poftremò , Dic
quotus effe uelis,ad hunc exponit modu:Refcribe, cuius fortunæ homines tibi conuiuas adhibeam.
Nam fi cupis digniores te, eris poftremus:fi inferiores, eris primus . Hæc nófueram adfcripturus,ni
fi conduceret oftédiffe,in quæ deliraméta uirum eruditú adigat nonnunquá unius prouerbioli igno
rantia. Senfus aut Horatiani carminis fic habet: Admonet Torquatum ,ut ad cœná ueniat, paucis co
mitatus,uidelicet Bruta, Septimio & Sabino: no quòd fit defuturus in accubitu locus, fi uelit plureis
umbras fecum adducere:uerùm id futurum incómodi , ut alaru odor offendat conuiuij fuauitatem,fi
anguftius fedeatur.Deinde fi uelit omninò plureis umbras,id eft,comites,præmoneat fe de numero,
neno refpondeatapparatus.Brutam itaq;, Septimiu & Sabinú umbras Torquati uocat,fi ueniant,nó
ipfi quidem inuitati,fed à Torquato, quem uocârat Horatius, ccu comites adducti.Idem alibi:
Cum Seruilio Balatrone
Vibidius, quos Mecenas adduxerat umbras. id eft,Vltroneos comites.

Plutarchus συμποσιακῶν libro 7.quid fint umbræ , narrat his uerbis : τὸ δὲ τῶνἐπικλήτων ἔθω ,δεν σκιὰς μαλα
σιν , ἐκεκλημένος αὐτῆς, ἀλλ ' ὑπὸτῶνκεκλημένων ἐπὶ τὸ διάπνου αγομένος , εξωτᾶτο πόθεν έσχε τίωαρχιὼςἐπόκει καὶ ἀπὸ σωκράτες , ἂν
απόδημου ανατάσαντο καὶ κεκλειμένου εἰς ἀγάθωνΘ · ἴἶναι στὸ αὐτῷ , καὶ παθόντα τί γελοῖον .έλαθεγὰρ κατὰ τῷ ὁδὸν ὑπολειφθείς
ὁ σωκράτης δαὶ προεισῆλθεν ἀτεχνῶς σκιὰ προβαδίζεσαισώμα ,ξόπισθεν τὸφῶς ἔχοντα .ideft: Mos autem adducendi
comites, quos nunc umbras appellant , non ipfos quidem uocatos , fed ab alijs qui uocati fuerant ad
conuiuium adductos,quæfitum eft undéná inoleuerit. Exiſtimabant natú à Socrate, qui Ariſtodemo
perfuaferit

4
14

SKAŘIL DE 20
 CHIL PRIMAE CENTVRIA I. 25

A perfuaferit ut non uocatus,fecúad Agathonis conuiuium accederet . Acciderat enim Ariftodemo ri

diculum quiddam.Siquidem cum inter eundum non fentiret Socratem à tergo relictum , prior ingref
fus eftplanè uelutumbra corpus præcedens,lumine à tergo fequente.Hactenus Plutarchus . Eft aute
hæc de Socrate & Ariftodemo fabula apud Platonem in dialogo, cui titulus ovunioup.
Nihil adParmenonis fuém. 文
Oddiy weds This wagurvour in id eft:Nihil ad Parmenonis fuem . De æmulatione dictum , quæ longo Aemulatio .
interuallo abeffet ab eo quod imitaretur. Plutarch.in Symp.5.Decad.2.Problem . quo pacto natum fit
adagium , narrat ad hanc fermè fententiam Parmeno quifpiam fuit exhominum eorum genere , qui
noftris etiam temporibus uarias animantium & hominum uoces ita fcitè imitantur ac repræfentant,
utaudientibus tantum,non etiam uidentibus,ueræ, non imitatæ uoces uideantur. Neq; defunt quos
hoc artificium maiorem in modum delectet. Parmenon igitur hac arte uulgo ut iucundifsimus, ita e
tjam celeberrimus fuiffe perhibetur:quem cum reliqui conarentur æmulari, ac protinus ab omnibus
diceretur illud: ,ann' step węòs vliv wagμivory,hoc eft:Rectè quidem,uerùm nihil ad Parmenonis
fuem:quidá prodijt,uerá fucula fub alis occultatam geftans. Huius uoce cum populus imitaticia effe
crederet,ftatimq; ficut folent reclamaret:7í šp aven weòs Thi wagurvers ; id eft : Quidhæc ad Parmenonis
fuem uerafue deprompta, ac propalàm oftenfa,refellit illorum iudicium:utpote non ex uero, fed ex
imaginationeprofectum.Meminit idem Parmenonis ac fuis adumbratæ, in comment. De audiendis
poetis.Nec intempeftiuiter utemur hoc adagio,quoties aliquis opinione deceptus,de re perperá iudi
cat.Veluti fi quis epigramma parum eruditum ac neotericumfupra modum admiraretur , perfuafus
antiquum effe.Rurfum,fiquod antiquum effet & eruditum, ceu nuperum damnaret. Tantü enim ua
lethæcimaginatio,ut eruditifsimis etiam uiris in iudicando imponat.
Syncretismus. XI
( Syouds Cretico prouerbio dicebatur, quoties fieret, ut qui modò uidebantur hoftes acerrimi, Concordia dif
repentè in fummam concordiam redigerentur : id quod frequenter euenire folet , maximè fiquando fidentium..
malum aliquod inciderit utrifq; commune. Plutarchus in comment.wpi padaapias , id eft, de fraterna
charitate,recenfet,fimulq; explicat parcemiam his uerbis : riroivuvnävo de μvnovous ep rais wgos tus dens
φὺςδιαφορᾶς,καὶ φυλάτζαν τὸ τοῖς φίλοις αὐτῶν ὁμιλεῖν καὶ πλησιάζειν τότε μάλιτα , φούγειν ἢ τὰς ἐχθρὲς καὶ μὲπροσφλέγεσθαι, μας
μέμενον αὐτὸ γοιῶ τῆς τὸ κριτῶν , οἳ πολλάκις τασιάζοντες ἀλλήλοις καὶπολεμέντες,έξωθεν ἔπιόντωνπολεμίων διελύοντο,καὶ σμοῖς
3
Tavro, ny TöTo livô nanoúμvia diru ovynputious, id eft:Præterea oportebit & illud meminiffe,fratrib.inter
fe difsidentibus,obferuareq; ut potifsimùm eo tempore confuetudinem habeas & conuictum cum il
B lorü amicis. Rurfum inimicos fugias,neq; admittas ad familiaritate: illud uidelicet Cretefium exem
plum fecutus,qui frequenter quum factionib. & bellis inteftinis inter fefe pugnarent, inuadentib . ali
undehoftibus, omiffa contentione coniuncti funt:atq; is erat quem illi fyncretifinu appellabant . Ha
&tenus Plutarchus. Simile quiddam refert de Sudracis & Mallis Quintus Curtius lib.9.quos aliàs bel
lareinter fe folitos,periculifocietas iunxerat,imminente Alexandro. Pertinet huc quod aliàs ex Ari Mala commua
ftot.referemus:ouvayers algúns à land.id eft: Conciliant homines mala. Adagium rectè accommoda nia conciliant
bitur & in illos qui amicitiam ineunt,non quòd fefe ex animo diligant, fed quod alter alterius opise homines.
geat:autquo ueluti coniunctis copijs communem inimicum peffundent.Id quod his temporibus fæ
penumerò factitari uidemus,ut arma iungant, alioqui inter fe infenfifsimis animis. Tátaineft & Chri
ftianis hominibus ulcifcendi rabies.Refertur & ab Apoftolio quodam Byzantino, recentifsimo apud
Græcos prouerbiorum coaceruatore.
Qui circa falem & fabam. Xit
noplana ng napor.id eft:Iuxta falem Se fabam .In eos dicebatur, qui fe fimularentfcire quod nefciret. Simulatio.
Siquidem diuini refponfuri,fabam & falemapponebant.Vnde qui inter fefe de rebus arcanis commu
nicarent, swopi aua ngei naouappellabant.Ad hunc quidem modum fcriptum legitur in Diogeniano,
reliquisq; Græcarum paremiarum collectorib.Verum Plutarchus in Sympof.probl.Decad.4.no fa- Iuxtafalem
bam,fedcuminum fcribit,nifi fortè deprauatus eft codex: navodi was vuas ianderes wopi ana nj nivou, To Cuminum.
omné , dor.id eft:At illud fortaffe uos fugit,quod aiunt , qui iuxta falem ac cuminum : quòd
illud quidem lautius, hocfuauius.Rurfum eiufdem operis Decade 5. fra prop i v w μ was aus
τῷ τίνες αὖ ἔγο οἱ περὶ ἅλα καὶ κύμινομ ἐμ παροιμίαλεγόμενοι. id eft : Quærebat Florus,quut apud ipfum conares
mus,quinam effent qui in prouerbio iuxta falem & cuminum dicerentur. Apollophanes autem gram Familiaritas:
maticus fic eam quæftionem diffoluit, ut dicat,adagium fuminam familiaritatem fignificare . Siquide
qui magnopere inter fe familiares funt,hi uel falem,uel cuminumn una conant, neq; requirunt appara
tum ullum ciborum . Vnde & ille iocus eft Octauij Cæfaris ad quendam , à quo fuerat conuiuio per
parco frugaliq; acceptus : Nefciebam me tibi effe tam familiarem . Huc pertinet etiam illud quod fuo
loco referemus: na áfa un Wapaßáver.id eft:Non oportet tranfgredi falem ac menfam.hoc eft:a
micitiæ ius quod his rebus conciliatur, non eft uiolandum.Porrò falis nomine frugale uictum innui, Sal frugalita=
pafsimexpoetis licet cognofcere.Horat.in Odis : tisfignum .
Viuiturparuo bene, cuipaternum
Idem in Sermonibus :
Splendet in menfa tenuifalinum.
Modòmihifit menfa tripes, & Conchafalispuri.
Verùm in diuinationibus uidetur magis religionis caufa folitus apponi.Curautem hic honos fali po
tifsimùmfithabitus, quæritur apud Plutarch.in eo quem modò citaui loco . Nam & Homerus falem Sal diuinus.
Ĉ diuinum

7
 26 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

diuinum appellat: & Plato fcripfit falem rebus diuinis amicifsimum,familiarifsimumq;. Proinde Æ. A
gyptij honoris caufa prorfum à fale abſtinent,adeò ut ne panibus quidem uefcantur fale conditis. Ta
metfi Plutarch.arbitratur, Egyptios hac gratia potius abftinuiffe, fi quando purè uiuere uellet, quod Valahar
præcipuè libidinem iritare putetur,idq; propter calorem . Præterea non eftueri difsimile , illos abdi
caffe fibi falem,tanquam condimentum omnium fuauifsimum : ita utnon immeritò opfoniorű opſo Tapatme
nium appellari pofsit . Nam funt qui hac de caufa falem gratiam nominarint , quòd citra hunc omnia
DinaOfel
uideantur infipida ingrataq;. Quanquam illud maximè diuinum in fe fal habere uidetur, quòd à cor
enle
poribus uita deftitutis putrefactionem ac tabem arcet, neq; finit prorfum interire,diu morti uelut re
fiftens,animæq; quoad licet,uice fungens. Atqui nihil eftanima diuinius.Huius ut eft officiú, animan
tia tueri, continereq;, neq; finere compaginem dilabi : itidem fal animæ exemplo cohibet corporum CORESSCRE
Ignis fulguris harmoniam ad tabem tendentium ,& membrorum inter fefe amicitiam conferuat. Hac eâdem ratiõe,
quid peculia fulguris ignem facrum ac diuinum arbitrantur, quòd ictorum corpora multo tempore perdurent,ne .
re habeat. que putrefcant. Habet & illud quafi diuinum fal,quòd uim quandam gignendi genuinam habere cre
datur,uel hoc argumento, quòd (ficuti paulo fuperius dictum eft) feminalem uigorem expergefacit,
acuitq.Proinde qui canib.alendis dant operam ,falfis carnibus ac falfamentis eos pafcunt, quo ad gi
gnendum reddantur alacriores . Accedit huc , quòd è nauibus marinis immenfa murium uis foleat e
uide
nafci.Neq; defunt qui dicant,mulieres etiam citra uirilem operam fieri grauidas ,fi falem lingant. Pre
Za
terea putanthuc allufiffè poetas,qui non fine caufa finxerunt,Venerem genituræ principem è falo na
tain fuiffe:quam etiam diy ,id eft,faligenam cognominát. Quin ijdem deos omneis marinos fœcun
dos,& plurimorum liberorum progenitores faciunt. Deniq; nullum eft animal,neq; terreftre,neq; uo 100Of
latile,perinde fœcundum,ut funt omnia marina.Huiufmodi fermè de fale differuntur apud Plutarch. silad
quæ quidem hoc magis libuit referre, quòd in Chriftianis etiam myfterijs,præcipuè Baptifmi, quo re
nafcimur,ac denuò gignimur ad falutem,fal in primis admifceatur:ut ex his quæ ueteres de fale ſenſe EMA
runt,nonnihil etiam theologus ad fuum ufum pofsit accommodare. cft, E
Duabus ancoris fultus. XIII Sum
Firma & im ca
Em dvoïv ¿guã, id eſt:Duabus nixus in portu fedet , fubaudiendum ancoris. De firmis & immotis , &
mota.
qui remfuam probè conftabilierunt.Ductum à nauibus intra portum tutò manentibus,à prora fimul
& à puppi proiectis ancoris. Meminit Ariſtides in Panath .Ab eâdem metaphora ductú eft , quod ad
uerfus Ctesiphontem dixit Demofth . Ovném a av oppä vois wonnois, fubaudiendum ayxigas. id eft: Haud
B
eâdem ancora nixus eft qua uulgus hominum,

Sine capite fabula. XIIII

Imperfectus anipant . id eft: Sine capite fermo.dicitur imperfectus ac mutilus . Plato lib. De legib. 6. osv
fermo. λήξο λέγωμγεαὖ,μύθον ακέφαλουἑκὼνκαταλίποιμι,πλανώμεν γαρ αὺ ἀπαύτῃ τοιέτΘ · ὢν ; ἄμορφΘ · φαίνοιτο ,id eft : Nequa
$2,000
quam profecto,pofteaquam dicendi parteis fufcepi,fermonem abfq; capite libés reliquerim. Etenim
fi oberrás talis occurrat alicubi,fœdus uideretur.Rurfus in Gorgia: a divès μúbos quoi urraçò bruis àvæe
καταλάπων,ἀλλ᾽ ἐπιθένταςκεφαλιώ , ἵνα μὴ αὔσο μεφαλῆς ποικ . id eft : Atne fermones quidem interim aiut fas ef
fe deferere, quin potius imponendum illis caput , ne fine capite obambulent . Fortafsis allufit ad id,
quod refert Plutarchus in dialogo De defectis oraculis . Apud Cretenfes feftum quoddam nouis &
abfurdis ceremonijs agebatur, oftenfo hominis fimulacro fine capite.Hunc aiebant Merionis patrem
fuiffe,qui conftuprataperuim Nympha, fine capite fuerit repertus.Prouerbiu refertur à Zenodoto.
Inter facrum & faxum. XV

In periculis Tyndarus apud Plautum , alter è captiuis , cum iam proditis dolis effetdeprehenfus , nec haberet
extremis uer/ quánam arte poffet elabi: Nunc ego,inquit , omninò óccidi , Nunc ego inter facrum faxumq; fto , nec
quid faciam fcio. Apuleius Afini fui lib.n.Plurimum ergo duritia paupertatis intercedente , quod ait
fantes. -
uetus prouerbium , interfacrum & faxum pofitus cruciabar . Explicat autem Apuleius allegoriam a
dagij ,uidelicet alludens ad facerdotium cui erat initiandus, & paupertatem faxo duriorem,per quam
non fuppetebantfumptus.Sumptum apparet exprifcis foederis feriendi ceremonijs, in quibus fecia
lis porcum faxo feriebat:hæc interim pronuncians: Qui priorpopulus fœdus rumpet,Iupiter ita eum
#SE

feriat,quemadmodum ego porcum hoc lapide ferio . Sed undecunq; fluxit adagium , fatis liquet dici
folitum in eos, qui perplexi ad extremum periculum rediguntur.
3
7
2
8

Inter malleum & incudem. XVI

Meraçùtë änuovⓇ ngi opúpas. id eft : Inter incudem & malleu. Huic non difsimile refertur ab Origene
theologo, quadam in Hieremiam homilia,his quidem uerbis: nam Græca defideramus : Iam quoddá
eftapud nationes tritum uulgi fermone prouerbium , ut de his qui anxietatibus & ingentibus malis
premuntur,dicant:Inter malleum funt & incudem.
Nuncmeæ in arctum coguntur copiæ. XVII
Rem candem diuerſa ſignificat allegoria Terent in Heauton.cum ait:
Inangustum oppidò nuncmeacoguntur copia.
Metaphora fumpta ab exercitu qui laborat,iniquo conclufus loco, & undiq; obfidetur ab hoftibus, ut
difficilè fit effugere.
Difcrimefum In acie nouacula . XVIII
mum. Nec abhorret â fuperioribus illud quod ab Homero fumptum , maximisq. celebratum autoribus
inada

4
4
2

1
 CHIL PRIME CENTVRIA I. 27

A inadagionemabijt: fugs anus id eft:In nouaculæ cufpide,fiue acie:pro eo quod eft,infummo difcri
mine:Sic enim in Iliadis decimo loquitur Neftor:
Νιῶ δὲ δὴ παντεσσιν ἐπὶ ξυρδίζεταιἀκμῆς :
ἢμάλα λοιγρὸς ὄλεθρΘ ἀχαιοῖς ne
ἠὲ βιῶναι. ideſt:
Nuncetenim cunctisfita res in cufpideferri est,
Viuántne, antrifti exitio abfumantur Achiui. Sophocles in Antigone:
φρόνει βεβὼς αὖ νεῶ ἐπὶ ξυρῶ τύχης .
Sunt autem Tirefiæ uatis uerba,Creontem admonentis,ut fapiat in tanto conftitutus periculo.Rur. Aristoph.in
fuminEpigrammatibus: Plutin' aus
Εὐρώπηςἀσίης τε δορυσθένεες βασιλῆες, Europa atg Afia reges Mauorte potentes, τῆς ἢ ἀκμῆς
ipi aµCorégion I'm Euge isara anun. id eft: Nunc uobis utrifq, nouacle in acumine res est. dā wapóvjas de
De Menelao & Paride fingulari certamine decernentibus , uter Helena potiretur . Theocritus in Miesp.
Diofcuris:
ἀνθρώπων σωτῆρας ἐπὶ ξυρῶ ἤδη ἐόντων . id eft:
Certafalus hominum iamferri in cufpideftantum.
Sumptum uidetur à circulatoribus,qui in cufpide gladiorum ingrediuntur, aut ab ijs qui ferrum ma
nucontrectant:ut admonent in hunc autorem edita fcholia,
Res in cardine. XIX
Huicnon omninò diuerfum eft illud :Res eft in cardine.quod Seruius prouerbium effe adinonuit,
enarrans illud Maronis:
-Haudtanto ceffabit cardine rerum. Reicardo.
putatq; perinde ualere, quafidicas,Res eft in articulo. M.Tullius: In eo cardo rei uertitur, dixit : prò
eoquodeft,Exhoc tota res pendet. Quintil.lib. 12.Nam uttaceam de negligentibus,quorum nihil re
fertubilitium cardo uertatur.Idem lib.5.Nam fi fatetur,multis ex caufis potuit cruenta effe ueftis : fi
negat,hic caufæ cardinem ponit:in quo fi uictus fuerit, etiam in fequentibus ruit. Sumptum ab oftijs,
quæ cardinibus fuftinentur, uoluunturqi .
Nouacula in cotem." XX
Evpis as andvlu ,id eft:Nouacula in cotem.Dici folitum in hos, qui fortè in eas res inciderunt, in quas
minimè uolebant.Neq, nouacula poteft incommodius cadere, quâm fi in cotem incurrat. Ab hoc no
B itamultum abhorret illud Horatianum :
-Etfragili querens illidere dentem , Infringetfolido.
Rectè accommodabitur & in eum ,qui lædendi cupidus , tandem hominem nactus eft à quo uicifsim
lædatur,cum illi nocere non pofsit. Siquidem nouacula,fi in molle quippiam inciderit , diffecat : fi in
cotem,retunditur.Huc refpexit Tarquinius,qui dixit fibi in animo effe, ut Actius Nauius Augur no
uacula cotem difcinderet: fignificans, in cotem nihil poffe nouaculam.quanquam ab augure factum,
quodillefieri poffe non credebat,refert Liuius lib.1.
Caliga Maximini . XXI
Caliga Maximini,uulgò dictitatum eft in homines infulfos,& immodica proceritatis.Id adagij re- Próceri.
fertIulius Capitolinus in uita Maximini Imperatoris. Nam cum effet,inquiens , Maximinus pedum ,
ut diximus,octo & propè femis,calciamétuin eius, id eft,campagium regium , quidam in luco qui eft
interAquileiam & Arziam pofuerunt,quod conftat pede maius fuiffe hominis ueftigio atque menfu
ra.Vnde etiam uulgò tractum eft,cum de longis atque ineptis hominibus diceretur: Caliga Maximi
ni.Hactenus Iulius.Ergo prouerbium rectius ufurpabitur,ficum odio contemptûue dicatur,propte
rea quòd is Maximinus,unde natum effe conftat,inuififsimus effet pariter & populo Romano, & Se.
natui:quippe Thrax natione,deinde fordido genere,poftremò moribus barbaris ac feris.Quinetiam
nunchomines infignitæproceritatis uulgò malè audiunt,tanquam focordes atq; inertes.
Clematis Acgyptia. / XXII
Huic confine eft,quod à Phalereo Demetrio refertur, anuaris ayvalia. id eft : Clematis Egyptia. Id in longuriones
ait ioco dici folitum in eos ,qui corpore præter modum procero atq; atro colore effent : natum haud fcomma.
dubiè ab eius herbæ fpecie,de qua meminit Diofc.lib.4.Plin.lib.24.cap.15.Itali,inquit, centunculum
uocant,roftratis folijs ad fimilitudinem capitis penularum , iacens in aruis . Græci autem Clematide
appellant . Sed cum clematidis multæ fint fpecies , quas inibi recenfet Plin. una duntaxat prouerbio
Locum feciffe uidetur, ea nimirum quæ clematis Ægyptia cognomine dicitur. Dicitur autem quòd
hanc maximè gignat Ægyptus,folio lauri longo tenuiqs aduerfus ferpentes &priuatim afpides, ex a
cetopota efficax, quæ eadem ab alijs daphnoides,ab alijs polygonoides uocatur.Laertius in uita Ze
nonis exautoritate Apollonij fcribit, Zenonem gracili fuiffe corpore, ftatu procero, atra cute. Dein
deautorem citat Chryfippum,qui in fecundo prouerbiorum fuorum libro fcripferit, ob eam caufam
à quodam clematidem Aegyptiam fuiffe dictum .
Res ad triarios redijt. XXIII

Romanum extat adagium , elegans cum primis & annotandum:Res ad triarios redijt.Eo licebit u. Supremi cond
ti,cumfignificabimus rem eò periculi redactam effe,ut extremo conatu,fummisq; uiribus fit eniten- tus cofilia.
dum ,
 28 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM

dum ,& adfuprema confugiendum confilia: quibus fi nihil proficiatur,iam nihil reliquum effe uidea A
tur,unde fubfidium fperare pofsis. Veluti fi in difceptatione quapia literaria, mediocribus ambigen அறிப்ப
tibus,ad unum aliquem fummæ doctrinæ uirum rem deferre cogeremur : aut in ancipiti negocio po
tentifsimorum amicorum opem implorare compelleremur , quos nó nifi maxima quadam adacti ne
cefsitate foleamus interpellare . Deniq; fi cum uulgaribus illis cófilijs res explicari nequit, ad nouum
aliquod & egregiè callidum confugitur. Quemadmodum Terent. ille Phormio in fui nominis fabula,
cum fignificaret neque in Antiphone, neque in Phædria, neq; in Geta fatis effe præfidij ad retunden
dam fenis fæuitiam: Ad te,inquit, Phormio fumma redit . Natum eft adagium à ratione modoq; com s.
arbu,&c
Aciei ordo. ponendi Romani exercitus.Refertur autem pariter, & explicatur à T.Liuio, primæ Deca.lib.8.cuius
uerba libuit fubfcribere.Poftremò in plures ordines acies diftribuebatur. Ordo enim fexagenos,fiue
Haftati. (ut alij legunt ) fexcenos milites,duos centuriones, uexillarium unum habebat . Prima acies haftati
erant,manipuli 15. diftantes inter fe modicum fpacium . Manipulus leues uicenos milites , aliam tur
bam fcutatorum habebat.Leues autem , qui haftam tantùm geffaq, gererent,uocabantur. Hæcprima
Principes. frons in acie florem iuuenum pubefcentium ad militiam habebat.Robuftior inde ætas totidem mani
pulorum, quibus Principibus eft nomen. Hos fequebantur fcutati omnes, infignibus maximè armis .
Hoc triginta manipulorum agmen antepilanos appellabant, quia fub fignis iam alij quindecim ordi SODAND
nes locabantur,ex quibus ordo unufquifque tres partes habebat . Earum unamquáq; primum pilum
Triarij, uocabant. Tribus ex uexillis conftabat. Vexillum clxxxiij.utalij,fex homines erant . Primum uexil DED
In
Rorarij . lum triarios ducebat, ueteranum militem fpectatæ uirtutis. Secundum rorarios, minoris roboris æta
te factisq;.Tertium accenfos, minimæfiduciæ manum. Eò &in poftremam aciem reijciebantur. Vbi
his ordinibus exercitus inftructus effet , haftati omnium primi pugnam inibant . Si haftati profligare
hoftem non poffent,pede preffo eos retrocedentes,in interualla ordinum principes recipiebát.Tum
principum pugna erat,haftati fequebantur. Triarij fub uexillis confidebant , finiftro crure porrecto, Adele
fcuta innixa humeris,haftas fubrecta cufpide,in terram fixas,ut haud fecus quàm uallo fepta inhorre
ret acies, tenentes . Si apud principes quoq; haud fatis profperè effet pugnatum , à prima acie ad tria VOIGTIS
rios fenfim referebantur:inde rem ad triarios rediffe,cum laboratur,prouerbio increbuit. Triarij con
furgentes,ubi in interualla ordinum fuorum principes & haftatos recepiffent , extemplò comprefsis
ordinibus uelut claudebant uias,unoq; continente agmine,iam nulla fpe poftrelicta, in hoftem inci
debant. Id erat formidolofifsimum hofti , cum uelut uictos infecuti nouam repentè aciem exurgen .
tem auctam numero cernebant.Hactenus T. Liuius : cuius ex uerbis fatis arbitror liquere prouerbi- B med
um,ut noftrainterpretatione iam non fit opus. Irem Veget. De re milit.lib.2.declarat, poft omnes a
cies folere collocari triarios, omni armorum genere inftructos, qui genu pofito fubfidebant: ut fi pri.
mam aciem uinci contigiffet, ab ijs integrato prælio uictoria repararetur. Modeftus in libello De uo
cabulis rei militaris : Sextus,inquit, ordo poft omnes â firmifsimis & fcutatis,& omni genere armorú
munitis, bellatores tenebat, quos antiqui triarios appellabant.Hi ut requieti & integri acrius inuade
rent hoftes, poft ultimas acies federe confueuerunt, & fi quid in primis ordinibus accidiffet , de eoru
niribus reparaturis fpes tota pendebat. Flauius Vopifcus in uita Firmi Imperatoris , indicat robuftif
fimum quemque militem in triarios allegi folitum , docens eum neruis robuftifsimis fuiffe, hoc argu
mento,quodtriarium quoq; uinceret.

Sacram ancoram foluere. XXIIII

STER
Extrema præ Huic finitimum eft illud,quod apud Græcos celebratur:ipap aynvgap yanafar, id eft: Sacramfoluere
fidia. ancoram: quoties ad extrema præfidia confugitur.Translatum à nautis, qui maximam acualidifsimá
ancoram facram uocant, eamq; tum demum mittunt, cùm extremo laborant difcrimine . Lucian.in Io
ue tragado:ansoop di ispar parip dynupan, na ipidemia xv anoppugas.id eft: Audi iam facram , ut aiunt, an
coram, quamq; nulla ui queas abrumpere . Sic enim appellat argumentum infolubile . Rurfum Dra
petis :ἔδοξεν δυσκοπημένος τῷ ὑσάτω ἄγκυρὰμ ἐὸ ἱδρὼν οἱ ναυτιλλόμενοί φασι,καθιέναι, id eft : Vifum eft igitur re per
penfa,extremam ancoram ,quam nautæfacram nominant, demittere.Rurfum in Apologia: Mia Moliows
náva aynugar äßpox.id eft:Mihi fortafsis una illa ancora adhuc fupereft integra. id eft : Illud mihi ad
huc fupereft,quò pofsim confugere.Euripides in Helena:
id eft:
ἄγκυρα δήμε τὰς τύχαςὀχει μόνη .
Mihi ab unicafortunapendet ancora. hoc eft:Vna duntaxat fpes mihi fupereft.
Ariftides in Themistocle:ndon Riopäs äynigas dinávs pavus ixéusvor.id eft: Ac uelut àfacra ancora de il
lius uoce pendentes.Diuus Chryfoft. de Lazaro concione 4. cöfcientiam appellatipar dynugar: quod
illa nunquam patiatur hominem abripi ui cupiditatum,ueluti uentorum procella,quin obnitatur.
Mouebo talum à facra linea. XXV

Extrema expe Idem pollere putat Diogenianus, ap' ipas.id eft: Sacræ lineætalum moueo . De ijs qui extre
riri. ma parant experiri.Id Iulius Pollux lib.9. exponens, ait à ludo quopiam tefferarum natu effe adagiu.
Lufum autem fuiffe huiufmodi,ut utriq; ludentium effent calculi quinq;,totidem impofiti lineis:un
de & Sophocles dixerit, wiara wgoriypauua:id eft,Tefferæ quinq; linearum. Inter eas lineas,utrinq; qui
nas,unam fuiffe mediam,quam facram uocabant:unde qui talum mouiffet, is facræ lineę calculů mo
uere dicebatur.Id uerô non fiebat,nifi cum res pofceret,ut ludens ad extrema confugeret auxilia . V
furpat hoc adagium Plato lib.de Legibus 5.natánop wrap ips:id eft, Tanquam à facra teffera.Plutar
chus inlib.quiinfcribitur, An feni fit gerenda refpub. novτáin words Tiväg ipas máyrow inipro yupas.id
eft:
 CHIL. PRIME CENTVRIA I. 29 .

A eft.Poftremamnobis, tanquam à facralineafenectam allegant:hoc eft,ueluti caufam grauifsimam.I

dem commentario De comparatione terreftrium ac marinoruin : Φέρε κινήσοντες τὼ ἀφ᾽ ἱδρᾶς , βραχέα πορε
JASINTOAUTAN NGÀ μAVTIKDS v.id eft:Age moto talo à facra linea , paucis de diuinitate eorum & diui
natione dicamus.Rurfum idem aduerfus Colotam Epicureum: ovdès pròp ag iopás , lernívuugo konwτns . id
eft:Protinus igiturtalum à facra mouit Colotes.hoc eft : ftatim id quod eft grauifsimü , aggreffus eft,
utimp ugnaretApollinis de Socrate iudicium.Idem in uita Martij Coriolani,de ciuitate Romana ob
Coriolani minas perturbata: apa vag ipas àğünw.id eft: Sublatam à facra linea tefferam mifit.Defpera
tis enimrebus ad deorum religionem cófugiebat , fupplicatú mifsis facrificis, ædituis , initiatoribus,
auguribus, &c.Huc allufit & Theocritus in Bucoliaftis:
καὶ τὸν ἀπὸ γραμμᾶςκινᾶ λίθον. id eft.

Atg à lineolalapidem mouet. de quonobis & aliàs facta mentio.

Nudiorleberide. XXVI
robnpide: id eft,Nudiot leberide : de uehementer tenuibus.Leberis enim ferpentis exuuiú Tenues.
fignificat,quo nihil effe poteft inanius. Accidit autem hoc omnibus ferè , quæ cortice integuntur, fed
molliore:uelut ftellioni,lacertæ,præcipue ferpentibus:atq; hæc fermè bis exuunt , uere & autumno,
præfertim uipera. Serpenti primum ab oculis incipit decedere pellis, ita ut obcæcari uideatur ijs, qui
rem non intelligunt:atqueuna nocte & die , fenectus tota exuitur à capite ufque ad caudam.Ex infe
&tisreiuuenefcunt filpha & culex, eaq; quorum pennæ uaginis obteguntur,ut fcarabæi, item locuftæ
& cicada.In genere marinorum exuit & cancer, idq; fæpius anno. Atque hoc exuuium Græcis etiam dupep,Exuuiu.
pdicitur:cuius mirafentitur tum leuitas,tum ficcitas,uniuerfo humore in nouum fætum confum
pto.autorAriftot.lib.De nat.animantium 8.Ait Suidas, Leberidem hominem fuiffe fupra modú pau
perein,itautuulgari fermoni locum fecerit.Athenæus in Dipnofophiftis: early dogdivas legvárópop arbre
id eft:Oftendis teipfum inaniorem leberide.
Qui quæ uult dicit, quæ non uult audiet. XXVII
Si dixeris quæ uis, quæ non uis audies . Diuus Hieronymus in Rufinum nominatim prouerbij lo. Conuiciu con
to citat:Nihilq;fuperhoc audies,inquit,nifi illud è triuio:Quum dixeris quæ uis, audies que non uis, uicio redditu.
Terentius in Andria:

Si mihipergit qua uultdicere,qua non uult audiet. Rurfum in prologo Phorm.

Benedictis fi certaffet, audiffet bene. Eodem allufit in prologo Andriæ:

B Definant maledicere, malefacta nenofcantfud. Obfcurius etiam in prologo Eun..

Tum fiquis eft, qui dictum infe inclementius
Exiftimet effe ,fic existimet: fciat
‫مش‬
Refponfum,non dictum effe ‫کی‬
refponfumenim uocat,conuicium conuicio redditum. Sed hic locus admonet,ut quorundam errore
coarguam, qui in margine adfcripferant,me in his quæ fequuntur, legere, Quialæfit prius: imò fic le
gebatur in uulgatis exemplaribus.ego primus exfide ueterum reftitui germaná lectione, nimirü häc:
qualefit,prius Quibene uertendo, & eas defcribendo malè, ex
Gracisbonis,Latinas fecit non bonas:
Idem MenandriPhafma nunc nuperdedit.
ut,quale fit,idem ualeat quod apud Græcos io ,apud Latinos uelut , aut quod genus fit : quibus uti.
mur exemplum propofituri.Meminerat enim de conuicio regerendo, eius mox fubijcit exemplu.de .
inde prius refpondet ad aduerbiú quod fequitur,nuper: Qui prius malè uerterat multas fabulas,qua
rum non meminiftis,idefnuper dedit inepta fabula Phafma, cuius poteftis meminiffe. Verùm utad re
redeamus,primushuius adagij pater Homerus fuiffe uidetur,apud que hic uerfus eft in Iliadis v.
ὁπποῖον δ᾽ ἄπηθα ἔπΘ ,τοῖον δ᾽ ἐπακέσαις . id eft:
Taliadicenturtibi,qualia dixeris ipfe. Item Hefiodus lib.cui titulus, Opera & dies :
id eft:
εδ[ἑκακὸν τ' ἄποις,τάχα κ᾿ αὐτὸς μᾶζον ἀκέσεις.
Fors male dicenti,dicenturplura uicifim. Rurfus A in eodem,
εδέκεν ἄρχη, ἔτι ἔπ'ὧν ἀπὼν Σποθύμιον,ἢ καὶ ἔρξας ,
d id eft:
διςτόσα τίννεσθαιμεμνημένον, κατάστα
-Siquodprior ipfe, Aut uerbum, autfactum, dicasúe gerasúe moleftum,
Euripides in Alceftide :
Adtecumduplici rediturumfænore noris.
id eft:
ἄδ᾿ἡμᾶςκακῶς ἐρᾶς,ἀκέσῃ πολλὰς καὶ καὶ ψευδῆ κακά .
Si dixeris nobis male, Malainuicempermulta, necfalfa audies.
Longè uenultius idem extulit Sophocles , citante Plutarcho :
id eft:
φιλε γδ γλῶταν ἐκχέας μάτην , ἀκὼνἀκέειν ὃς ἑκὼν ἔπῃ λόγες.
Etenimfolet qui dicta temerè iecerit, Audirenolens uerba, que dixit uolens.
Refertur ex Sophocle:
φιλε δὲ πολλὴ γλῶσσαν ἐκχέας μάτην, ἀκὼν ἀκέειν δὲ ἑκὼν εἶπεν κακῶς. ideft :
Quimulta temerè uerbafudit, is
folet. Audirenolens que uolens dixit male.
C3 Quic

1
 30 DE S. ERASMI ROT. ADAGIO RV M thang
•
1 1

Vtfalutabis, Quin etiam his noftris temporib . eiufmodi quiddá uulgò dicitant : Vt falutabis , ita & refalutaberis. A
ita refalutabe hoc eft:Vt tua fuerit oratio,ita tibi refpondebitur.Plautus : Contumeliam fi dices,audies . Cæcilius in
ris. AG
Chryfio apud Gellium : Audibis malè,fi malè dicis mihi. Eodé pertinet Euripideú illud apud autores
pafsium obuiutn : ἀχαλίνων σομάτωμ ακόμα τ᾽ ἀφροσύνης τὸ τέλΘ-δυτυχία.id eft,Infrenis oris , & iniquæ uecordiæ
finis feu uectigal calamitas. Celebratur & hoc inter Chilonis apophthegmata : Mỳ kanodopāp rès wancios,
dìµy ànboradai'rg' oïs anayo.id eft: Nó effe maledicendú ijs, quib. cu agimus: alioquin audituros quæ
moleſtiam adferant.Huc arbitror affcribendum uerficulum, quem Quintil.ut uulgò iactatum citat:
Nec malè refpondit, malè enimprior ille rogârat.
Serò fapiunt Phryges. XXVIII
Pœnitétiaftul Hoc prouerbium ex uetuftifsima tragoedia Liuij Andronici mutuò fumptü eft, quæ infcribitur, E
tèfactorum. quas Troianus: Serò fapiunt Pryges. Vfurpatur à Cic.in Epift. famil.In equo, inquit, Troiano,fcis ef

Die
fe,Serò fapiunt Phryges . Conuenit in eos, quos ftultè factorum ferò pœnitet. Siquide Troiani tot iá
acceptis cladibus,uix decimo demũ anno de reftitueda Helena cófultare cœperút: qua fi ftatim initio
repofcenti Menelao reddidiffent,innumerabilib.fefe calamitatib.fubduxiffent . Euripides in Orefte:
id eft:
ὀψέγε φρονῶς εὖ, τότε λιπεσ' αἰσχρῶς δόμες.
At nuncprofectòferiusfapis bene, Cum tuncpenates turpiterreliqueris.
Nam uerba funt ad Helenam Electræ.Refertur & à Fefto Pompeio,prouerbij titulo. Demades, auto
re Plutarcho, dicere folebat, Athenienfes nunquã decernere pace,nifi pullis ueftibus indutos: innuês
eos bellandi cupidiores, quàm fat effet,nec nifi clade fuorú admonitos de pace cogitare.At nos quan 40
tofumus Athenienfibus uecordiores, qui ne tot quidé annoru malis docti bellum odimus,nec de pa 台灣商
ce, quam inter Chriftianos perpetuam effe oportebat, tandem incipimus cogitare.
Pifcator ictus fapict. XXIX
Eandem habet fententiam illud apud Græcos celebratifsimum : dnuus wanyes véopoloes, id eft: Pifcator
percuffus fapiet.Idq; ferunt ab huiufmodi quodá euentu natum Cum pifcator quifpia pifcibus, quos
intrarete tenebat, manum admouiflet, atq; à fcorpio pifce feriretur:I&
tus,inquit, fapia. Itaq; fuo malo
ON
doctus,cauitin pofterum .Plinius libro 32.demonftrat id effe peculiare draconi & fcorpio pifci, ut læ
dant aculeis,fi manu tollantur.Zenodotus ait paroemiam extare apud Sophoclem .
Factum ftultus cognofcit. XXX
--
Euentus ftulto Idem aliter effertur ab alijs: pexfè dé ve výkyv . id eft:Rem peractam ftultus intellexit . Sumptum
rum magifter. eft autem ex Homero, qui pluribus locis hanc ufurpauitfententiam .Vt in Iliados " &Y.
B
-μήτε αντίἵσασ' ἐμοῖο, Mihi obuius ire caueto ,prius quàm
πάντι κακὸν παθέειν ῥεχθὲν δέ τε νήπιος ἔγνωi. Roxaaliquidcapias: näfactinouit et extors .
Huc allufit Euripides in Bacchis:
κακῦ δ᾽ἐγγὺς ὢν ἐμαύθανεν. ideft: Nam didicit affinis malo.
De Penteo, qui ferò,nec nifi fua pernicie doctus, cœpit reuereri Bacchum. Neque huic diuerfum eft,
quod admonet fenarius ille, inter Græcanicas fententias celebris :
id eft:
ἡ δὲ μετάνοια γίγνετ' ανθρώποις κρίσις .
Tum iudicant homines, ubi iampœnitet. Eodem pertinet Vergilianum illud:
1

Bi-
Difcite iufticiam moniti, &non temnere diuos.

H
Euentus. Item illud Demofthenicum: Non emo tanti pœnitere. Vnde perquàm eleganter Fabius apud T.Liui
Thucyd.a.por um, euentum ,ftultorum magiftrum appellat: Nec euentus docet hoc,inquiens , qui ftultorú magiſter
ßt au eft, fed ratio.Plinius in Panegyrico, quem Traiano dixit,huiufmodi fera &infrugiferá prudentia, mi
Jois pannori ai ſeram uocat:Terror,inquit, & metus, & mifera illa ex periculis facta prudentia,monebat ut à Rep. (e
τιβολεύειμ : rat autem omnino nulla Refpub.) oculos,aures,animos auertereinus .
Malo accepto ftultus fapit. XXXI
παθών δέ τινές , Paulò diuerfius extulit Hefiodus, eandem tamen fentétiá, cũ ait in libro, cui titulus, Opera &dies : 2
πιθέγνω . Tandemfuapana nocentem
-δίκη σερύβριον ἔχει,
εις τέλος ἐξελθᾶσα ,παθὼν δέ τε νήπιος ἔγνω i. Confequitur, paffus fapit tumdenigftultus.

Ad qua fententia uidetur alludere & Homerus in Iliad..iva yvoins anoriva.id eft: Vti tuo damno cogno
fcas.Plato in Sympofio : ἃ δὲ και σοιλέγω ,ὦ ἀγάθων , μὴ ἐξαπατᾶσαι ὑπὸ τότε, ἀλλὰ ἀπὸ τῶν καὶμετέρων παθημάτων γνόντα
σὐλαβηθίῶαι, καὶμὴκατὰ τὰ παροιμίαν ὥσπόρ νήπιονπαθάντα γνῶνα . ideft : Quæ fand tibi quoq; dico Agathon ,ne
ab hoc fallaris,fed ex cognitis his, quæ nobis acciderunt, caueas:nec,iuxta prouerbium,ueluti ſtultus
poft acceptum malum fapias.Huc referendum & Plautinum illud in Mercat.
Feliciter isfapit, qui alienopericulofapit. In eandem fententiam Tibullus elegiarum libro tertio:
-Felix quicug
, dolore Alterius, difces poffe carere tuo. Huc alludut & illæ ferò fapientiú uoces:
Nucfcioquidfit amor. Nuc ego & illafcelefta, et memiferu effefentio. Ah, uix tādēfenfi ftolidus.
Fabula de Pro Videtur adagium ex illa uetuftifsima fabula manaffe,de duobus fratrib. Prometheo atq; Epimetheo,
metheo & E quæ quidé refertur apud Hefiodu,ad hác fermè fententiam : Iupiteriratus Prometheo propter ignem
pimetheo. furto fublatu è cælo,ac mortalibus redditu, cupiensq; illum fimili retaliare dolo, Vulcano negocium
dat, ut è luto puellæfimulachrum quanto maximo poffet artificio fingat. Id fimulatq; factum eft, fin
gulos deos deasq; monet , ut ei fimulachro fuas quifq; dotes adiungerent . Vnde &uirgini Pandora
nomen
 CHIL PRIMAE CENTVRIA L 21

A nomen affictum apparet. Hanc igitur omnib.formæ,cultus,ingenij ,linguæq; dotibus cumulatam,lu

piter cum pyxide pulcherrima quidem illa,fed intus omne calamitatum genus occulente, ad Prome
theum mittit.Is recufato munere, fratrem admonet, ut fiquid muneris fefe abfente mitteretur,ne re
eiperet .Redit Pandora,perfuafoq; Epimetheo,pyxidem donat . Eam fimulac aperuiffet , euolanti
busque morbis fenfiffet louis duga duga , ferò nimirum fapere cœpit.Vbi Hefiodus palàm ad adagio
nem alludens, ait:
αὐτὰρ ὁ δεξάμενΘ · ὅτε δὴ κακὸν εἶχ᾽ ἐνόησαν. id eft:

Accepit:tactus malo, tum denig,fenfit.

Idemfignificatin Theogonia:Hæc,inquit,peperit gounc
ποικίλον αιολομῆτιν, ἁμαρτίνοόν τ᾽ ἐπιμηθέα
Prometheum uafrum nominans, ac uarijs inftructum confilijs , Epimetheum poft erratum fapiétent
Vnde &Pindarus in Pythijs,appellat illum olivoo , quafi ferò fapientem. Quod ipfa etiam indicant uo
cabula. Nam gondo's Græcis eum fignificat, cui prius quàm rem aggrediatur, fuppetit confilium : ipomators.
dos,,cui re peracta,tum demum confilium in mentem uenit.agora , eft confilio malis imminen wgoμntourai.
tibus occurrere.Lucianus in dialogo quodam, ex comico quopiam citat hunc uerficulum , dictum in
Cleonem,quòdferò, nec nifi confecto negocio faperet:
id eft:
κλέων προμηθεὺς ἐπὶ μετὰ τὰ πράγματα .
Rebusperactis eft Cleon Prometheus.
Idem in calce eiufdem dialogi: ἐπὼ τόγε μεταβολεύεσθαι, ἔπιμηθέως ὀργου , δ προμηθέως ἔτήν . id eft : Nam illud quidé
poft rem confulere,Epimethei eft, non Promethei. Effertur etiam ad hunc modum paromia : wapà rà
δεινὰ φρονιμώτης.id eft:Poftinala prudentior.Rurfum hoc palto :ἐξ ὧνἐπαθο ,έμαθα id eft , ut fententiam τὰ παθήματα ,
magis quàm uerba reddam : Que nocent, docent. At multò confultius eft, alienis malis prudentiore ualuara.
reddi,iuxta Gręcam fententiam :
βλέπων πεπαίδισυμ᾽ ἐς τὰ τ' ἄλλωνκακά . id eft:

Alienafpectans, doctus euafi , mala.

Circumfertur & illud noftrati uulgo iactatum:Mortaleis pudore & iactura doctiores euadere.
XXXII
Aliquid mali,propter uicinum malum.
Lyfimachus apud Plaut.in Merc.Nunc ego uerü effe illud uerbú experior,aliquid mali effe propterui vicinum bonu
cinum malum.Quibus exPlauti uerbis fatis liquet,hanc fententiam uulgari fermone fuiffe celebratá . aut malum .
Eam Heliodus eleganter exprefsit in opere,cui titulus, Opera & dies:
Β ἀγάρτοι καὶ χρῆμ᾽ ἐγχώριον ἄλλο γένηται, Si qua domi inciderit tibi res, tunc ilicò omißis
γείτονες ἄζοςοι ἔκιον ,ζώσανο ἢ περὶ Adfuntuicini zonis, cingunturat ipfi
Tηua
πῆμα xaxes
κακὸς yeтwv, dov rågabos
γείτων, ὅστον péy ördag.
τ' ἀγαθὸςμέγ᾿ Affines.noxa eft uicinus ut improbusingens,
supageto τιμῆς,
ἔμμορέτι uns ,ὥστ᾽
oor ἔμμορε
eμpogs γείτον
years Cotrà ita maxima comoditas fi comodus adfit.
ἐδ᾽ αὐβῶςἀπόλοιτ᾽ ἀμὴ γάτων κακὸς ἄη . i . Deefthonorhuic, bonaque uicinia deficit: atnec
Intereat bos, ni uicinus ubi improbus adfit.
Neque tantùm inter priuatos uicinos hæc fententia locum habet,uerumetiam experimentis obferua
tum eft,populos à uicinis fubuerfos: quemadmodum Aetolis & Acarnanib.euenit, qui fe mutuis cla
dibus euerterunt,inter fe finitimi : item Carthaginenfibus & Byontinis,quarum hiftoriarum memine
runt Hefiodi interpretes.Huc uidetur leuiter allufiffe Vergilius in Eclogis, cum ait:
Necmala uicinipecoris contagia ladent. Et:
7
Mantuaua mifera nimium uicina Cremone.
Admonet autem parcemia,uti bonorum conuictum . & confuetudinem expetamus,à malis nos quâm
maximepoffumus,abducamus.Proinde fcitum eft illud Themiftoclis apud Plutarch.qui cum prędiú Predium quo
quoddam uenderet,hoc quoq; præconem addere iufsit: ng ayaès éxe yérovas. id eft: quòd uicinos e- Themistocles
tiam haberet bonos. quafi uicini commendatione futurum effet longè uendibilius.Neque multú ab- comědauerit.
horrethinc illud eiufdem Hefiodi carmen:
id eft:
πολλάκι καὶξύμπασα πόλις κακῶανδρὸς ἐπαυρε .
Sæpe mali malefacta uiripopulus luit omnis.
Manus manum fricat. XXXIII
Socrates in Axiocho Platonis ait,Prodico fophifte hunc Epicharmi comici uerficulum femperin Plutarch.in Po
orefuiffe: id eft:
ἡ
1χες ઝલે των χερακνίζει,δός τι, καὶ λάβοις τι. peio alia meta
Affricat manum manus,daquiddam, & aliquid accipe.
nem

le
i inem

gratis

quoq
quo
doceret

&
,

di
à

quæ
;

tum

fignificat

:
re

uidelicet hominis quæftum facetè

&turus effet,didiciffe affirmabat:at ne id quidem gratuito , imò numerata mercede . Sententia digna d'avany Tú
tum homine Siculo,tum uafro poeta.Sic enim illum appellat Cic. Monet autem ,neminé fermè mor. X✈ épedgon tö
talium inueniri , qui uelit in quempiam beneficium collocare , à quo non fperet aliquid emolumenti ayvos , os l
uicifsim ad fe rediturum :fed officium inuitari officio, beneficium beneficio prouocari . Idem adagiu GN TO HOMIS,
effertur & hoc pacto:xeg xiga vina.id eft: Manum manus lauat.Idem pollet utraq; metaphora. Nain mu- xd , is dropo
tua commoditas eft, quoties uel fricat,uel abluit manus manum . Circumfertur inter Græcanicas fen postpo
tentiashuiufmodi diftichon:. παλείφετε τὼ χε
C 4 ανὴς είτε ὑποκομίζει
 Pape

32 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

KOR
C
A SPAT!
ἀνὴρ γδ' ανδρα ἐπόλις σώζει πόλιν · c
id eft: Satani Cit
χερ χεῖρα νίπλεϊ, δάκυλός τε δάκ ]υλον .
LEVANT,20
feruatitidem uir uirums
Vrbsferuaturbem , krotati
Manus manum,digitumg , digitus abluit. ល
Vtitur co & Seneca in ludicro libello De morte Claudij Cæfaris. C
SAYSSID
XXXIIII
Gratia gratiam parit. W
Eandem fententiam Sophocles fimpliciter extulit in Oedipo Coloneo: Start Chin
ἡ χάρις χάρινφέρει id eft: Gratiam adfertgratia. Cra
Rurfum apud eundem in Aiace Maftigophoro:
" terazjust
id eft: Festeillo
χάρις χάριν γάρ ἐσιν ἡ τέλεσ᾽ ἀεί .
Beneficiumfemperbeneficiumparit.
Quod Hefiodus uelut enarrans in primo Georg. goodd
τὸν φιλέοντα φιλῶν, καὶτῷ προσίοντι προσῆναι. alemin p
καὶ δόμον ὅσκον δῷ ,καὶ μὴ δόμον ὅσκων μὴδῷ 213 greit
id eſt: tersDe
διώτῃμέντις ἔδωκεν , ἀδώτῃ δ᾽ ἔτις ἔδωκεν .
Lo
Aequum ut ametur amans: qui accedit,iungitor illi.
Bitteratu
Da,tibi qui dederit:qui non dederit tibi, neda.
Cr
Dantialiquis dedit,at non danti non dedit ullus.
Quibus fignificatur, beneficium inuitari beneficio, & officiu officio prouocari. Euripides in Helena: velaci
χάρις γδ ' αὐτὶ χάρ ἐλθέτω id eft: Beneficium beneficio refpondeat.
facerdo
ἴσον ἴσῳ ἐπιφέρειν . XXXV
Parpari referre.
Terentius in Eunucho parcmiam ufurpat , fuperiori non admodum difsimilem : Par pari reférto.
Ms16.
Qualesinalios Qua monemur,ut tales fimus in alios, quales in nos illos experimur . Ac iuxta Medeam Euripideam magen
effe debeamus amicis fimus amici, inimicis infefti, in perfidos perfidi, parcos parci, clamofos clamofi,impudétes im TRTAVA
probi: denique utcunque meritum merito fimili retaliemus.Idem in prologo Phor.
fibiid effe relatumputet.
Quod ab ipfo allatum eft , hairy
Non inconcinne tum quoq; ufurpauerimus,fi quando uerba uerbis, blandicias blandicijs, promif colde
Dionyfius quo fa promifsis penfamus.Huc pertinet illud non illepidú, quod refert Ariftot.lib.Moral.9.Dionyfius ci
B
modo cythas tharoedum accerfiuerat, ut fibi caneret in nuptijs: atq; cum eo his pactus eft legib.ut quo doctius me

& TTURIFIR
rodo impofue liusq; caneret,hoc copiofiorem ferret mercede. Annixus eft omni artificio citharœdus, uti quàm ſci Latine
rit. tifsimè caneret, fperans amplifsimú præmium. At poftridie pactam mercedem repofcéti mufico , qui

FITIM
TUTTE
merInP
códuxerat, ait iam perfoluiffe fefe quod effet pollicitus népe par pari retuliffe , proq; uoluptate repo
S
fuiffeuoluptaté, fpem lucri fignificans:quæ quidem hoc maior fuerat, quo magis ex arte cantaffet.Ve
rùm hoc loco negat philofophus par pari relatu:propterea quod alter id quod uolebat, accepit : alter
eo quod expetebat,fruftratus eft.Huc uidetur refpexiffe Euripides, cum ait in Andromache:
σώφρων καθ᾿ ἡμᾶς,σώφρον αντιλήψεται, dem
id eft:

V
*
θυμέμον@ ϋ τεύξεται θυμωμένων .
Modestus in nosfentiet modeftum item , paret
Commotus autem nos reperiet concitos.
Bibendi ratio Porrò prouerbium natum uideri poteft à compotationibus ueterum Græcorum, apud quos æquali
apud Græcos. bus cyathis bibere mos erat. Archippus in Amphitryone fecunda apud Athenæum, lib.10.
τις ἐκέρασε σφῶν ὦ κακόδαιμον ἴσον ἴσω ; id eft:
Item Cratinus in Pytine: Serind
Quisparfceleftemiſcuit uobispari?
id eft:
τὸν δ᾽ἴσον ἴσῳ φέροντ᾽ ἐγώγ᾽ ἐκτίσομαι.
Atparparireddenti, ego refpondero.
Item lib. 6. diὰ τ᾿ ἐν τῇ ῥώμῳ ἰσομ ίσῳ ἢ ἐχθιὼ πωλέντων.id eft:Non per eos qui Romæ pifcem uendunt, parépa tr
ri:fentiens fingulos precio æftimatos uendi.Erat hæc uox looplow,folennis inter propinandum : ut ex
eodem autore facilè liquet. Ea fignificabant,aut pares effe cyathos, aut tantunde additum aquæ, quá
tum ineffet uini.Huius formæ funt illa:Paria facere,pro penfare ex æquo :& parem calculum ponere.
Plinius ad Flaccum : Accepi pulcherrimos turdos,cum quibus parem calculum ponere, nec urbis co
pijs ex Laurétino,nec maris iam turbidi tempeftatibus poffum. M. Tullius lib. De oratore ad Brutű,
Parpari retulit ad ſchema rhetoricum,quo membra orationis pari fyllabaru numero fibi refpondet.
Nam ,inquit,quum aut par pari refertur,aut contrarium contrario opponitur, aut quæ fimiliter cadut
uerba,uerbis comparantur: quicquid ita concluditur, plerunq; fit ut numerofè cadat.

Eâdem nienfura. xxxvi

Quod modo retulimus,uidetur pariter & ad officij , & ad iniuriæ relationem pertinere , uerùm ad
beneficij penfationem magis referendum,quod ait Hefiodus : 3
id eft:
αὐτῷ τῷ μέτρῳ ,καὶ λώϊον, οκὲ διηαι.
Autmenfura eadem, aut melius quoq,fiquafacultas.
Quod

1
 CHIL PRIME CENTVRIA I 33.

A Quod docet,officium reinetiendum effe eâdé menfura, aut etiam copiofiore, fi fuppetat facultas :pror Officia quomo
fumq;hacparte imitandos effe foecundos agros , qui fementem depofitam multo cú fœnore reddere do penfanda.
confueuerút. Citatur à Luciano prouerbij uice in Imaginib.aur merge pari nginiov.id eft:Eadé menfu
ra, quod aiunt,autmelius.M.Tull.Epift.ad Attic.lib. 13. Ego aut me parabam ad id quod ille mihi mi
fillet,utaur Twp ng awtop,fimodò potuiffem.Nam hoc etiam Hefiodus affcribit, dine dúna . Hoc ada
gio non grauatus eftuti præceptor nofter Chriftus in Euangelio, cum ait futuru,ut qua menfura fue Matth.7
.7.
rimus alijs emenfi,câdem nobis alij remetiátur.Sic enim loquitur apud Matthæum : yap ngíuatı upi
torden in is iße pare, upeliorra iniv.id eft:In quo iudicio iudicatis, in eo iudicabimini: & qua
menfurametimini alijs,illa remetientur uobis .
Craffa Minerua:Pingui Minerua:Crafsiore Mufa. XXXVII
Minerua,iuxta poetarum fabulas, artibus atq; ingenijs præfidet. Vnde & illud fluxit:Inuita Miner Minerua præ,
ua.Præterea illud:Pingui,feu craffa Minerua.quod quidem iam olim prouerbij uice celebratur. Co- fes studiorum.
lumella lib.De re ruft.12.cap.1.In hac aút,inquit,ruris difciplina non confideratur eiufmodi fcrupulo
fitas,fed quod dicitur,pingui Minerua, quantumuis utile continget uillico tempeftatis future præfa
gium.Idem in primi libri præfatione: Poteft enim nec fubtilifsima,necrurfum(quod aiut)pingui Mi
nerua,res agreftis adminiftrari.Idem lib.10.Nec tame Hipparchi fubtilitas, pinguiorib.ut aiunt, rufti
corum literis neceffaria eft.Dicitur pinguiore Minerua fieri,quod inconditius fimpliciusq; ,quafique
indoctius fit, non aut exquifita arte,nec exactifsima cura. Vnde & Priapus ille, cum rem obfcoenam,
quam poteraturbanius per inuolucra uerborum petere,nudis uerbis rogat:
Craffa, inquit,Minerua mea eft.
EtHoratius philofophum defcribens , non exactis illis Stoicorum rationibus atque argutijs inftru
&tum, fed ueluti citra artem philofophiam moribus exprimentem , neq; tam difertum , quàm fimpli
cem acfincerum :
Rufticus, inquit,enormis,fapiens, craffag, Minerua.
A.Gellius lib.14.cap.1 . Nequaquam tamen id cenfebat in tam breui exiguoq; uitæ fpacio , quantouis
hominis ingenio comprehendipoffe,& percipi,fed coniectari pauca quædam , & , ut uerbo ipfius u
tar,waxrpo ,id eft,crafsius & pingui Minerua.
Craffiore Mufa. XXXVIII
ayuropa oy. id eft:Crafsiore Mufa . Eandem parcemiá fic extulit Quintil.Inftit.orat.libro 1. Libet
B propter quofdam imperitiores etiam crafsiore,ut uocant,Mufa dubitationem huius utilitatis exime
re . Inuenitur aliquoties apud fcriptores non inidoneos , pinguiore formula , pro eo quod eftplanius Pinguiore for
atqueintelligibilius .Dictum eft & Latinè loqui, pro eo quod eft apertè & fimpliciter, M. Tullius in mula.
Verrem: Latinè me fcitote, non accufatoriè loqui . Idem in Philip . Sed ut folent ij qui planè & Latinè Latinè loqui.
loquuntur.In Priapeijs:
Dicere.
Simplicius multo eft, da padicare, Latinè

Rudius acplanius. XXXIX

Inelegantius quidem eftillud apud Græcos ,fed idem tamen pollet : ἀμυθισσρον καὶ σαφέστρον ἐπέquod ἀμαθέσσοναςὶ
apud eundem refertur Gellium: Nofti enim,inquit,credo uerbum illud uetus & peruulgatum, duades oagespov.
so'ng piso.id eft:Indoctius rudiusq; quodammodo loquere, & apertius ac clarius fare. Sum
ptum apparet ex Ariftophanis comedia, cui titulus saxa,id eft, Ranæ:
ἀμαθέτερόν ἀπέ καὶ σαφέσερον. id eft: Indoctiusproloquitor, atg, clarius.
apatésegor aws Try ouέsegov.
πως
Quo carmine Bacchus Euripidis obfcuritatem taxat , qui nefcio quid parum dilucidè propofuerat.
Suidas & interpres admonetfubeffe prouerbium,quod hunc ad modum feratur:
ouPésegóvμoix aμatésegov Ogárov. id eft: Apertius mihi loquere, atg, indoctius.
Sufpicorindefumptum, quòd antiquitùs illi copei, quos uocant, foleant myfteria fapientiæ quibufdá Docendiratio.
ænigmatum inuolucris data opera obtegere: uidelicet ne prophana turba , ac nondum philofophiæ
facris initiata, poffet affequi . Quin & hodie nonnulli philofophiæ ac theologiæ profeffores , cum eá
quandoq;tradant, quæ quæuis muliercula aut cerdo dicturus fit:tamen quo docti uideantur,rem fpi
nis quibufdam ac uerborum portentis implicant & inuoluunt. Sic Plato numeris fuis obfcurauit fuá
philofophiam:fic Ariftoteles multa mathematicis collationibus reddidit obfcuriora.
Sus Mineruam. XL
Tritifsimum apud Latinos autores adagium : is alwa :id eft, Sus Mineruam : fubaudiendum , do
cetautmonet,dici folitü,quoties indoctus quifpiam atq; infulfus eum docere conatur, à quo fit ipfo
magis docendus:aut, ut Fefti Pompeij uerbis utar, cum quis id docet alterum , cuius eft ipfe infcius.
propterea quòd Mineruæ artium &ingeniorú, ut diximus, tutela tribuitur à poetis . Porrò fue nullü Sus quale ani
aliud animal magis brutum,magisq; fordidum,ut quod ftercorib.impéfè gaudeat:uel obiecoris ma- mal.
gnitudiné,quæ fedes eft concupifcentiæ aclibidinis :uel ob narium crafsitudiné,& olfactú hebete:un
defit,utnon offendatur fætore:tum adeò pronu, ciboq; deditum , ut fifortè furfum afpicere cogatur,
protinus ftupore fileat ob infolentiam, ut tradit Alexáder Aphrodifeus.Nec eft aliud magis indocile:
proinde no ad ufum aliqué,quéadmodú pecudes nonulla,fed ad epulas duntaxat à natura donatuui
detur. Cui rei teftis eft Plinius lib.8.cap.51.Animaliú,inquit,hoc maximè brutú: animamq; ei pro fale
datam,non illepidè exiftimabatur. Idem affirmat Varro lib. De re ruftica 2. Suillum,inquit ,pecus do
natu
 C
34 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM i o n
Krom
ucs
natum à natura dicunt ad epulandum.itaque his animam datam pro fale, quæ feruaret carnem.Atque A Aimp
hæc quidem uerba quidfibi uelint, explicat M.Tullius lib.De finibus bonorum 5.Etenim omniuin re alum
er
rum ,inquit,quas & creat natura, & tuetur, quæ aut fine animo funt, aut non multò fecus, eorum fum att redd
o
mum bonum in corpore eft:ut non infcitè illud dictum uideaturin fuem , animum illi pecudi datum d a
o i ut
t
pro fale,ne putrefceret. Sunt aut beftia, in quibus ineft aliquid fimile uirtutis, ut in leonibus,ut in ca filmidnoce
nibus,ut in equis:in quibus non corporum folùm , ut in fuibus , fed etiam animorum aliqua ex parte To ligonius
m
motus aliquos uidemus.Ariftoteles in Phyfiognomicis fcribit, exigua fronte homines, indociles , & Stone
ad difciplinas ineptos uideri,atque ad fuum genus pertinere: tanquá à docilitate, humanisq; artibus CO
longè omnium alienifsimum.Nam reliqua fermè docilitatis effe capacia.Vnde nunc quoq; uulgò infi por reli is
e qu
pidos iftos,& quafi uentri atque abdomini natos,fues appellare confueuimus. Quin & Suetonius in mediate
catalogo illuftrium grammaticorum,refert Palæmonem arrogantia tanta fuiffe, utM. Varronem por gledis
cum appellaret,fecum & natas & morituras literas . Præterea fi quid indoctum atq; illiteratum fignifi
Ex hard pros careuolumus,id ex hara profectum dicimus. Quemadmodum M. Tullius in Pifonem : Ex hara produ certomcoin
fecta. &tæ,non fchola.Hinc igitur natum adagium,Sus Mineruam.L.Cæfar apud Cice.lib.de Oratore 2.Sic
politic
ego, inquit, Craffo audiente primùm loquar de facetijs,& docebo fus, ut aiunt, oratorem eum , quem ham S
cuCatulus nuperaudiffet,foenum alios aiebat effe oportere.Idem Cicer.lib.de Academicis quæftio damTh
nibus 1.Nam etfi non fus Mineruam, ut aiunt,tamen ineptè quifquis Minerua docet . Hieronymus in
Ovoc,enec
Rufinum :Prætermitto Græcos, quorum tu iactas fcientiá,& dum peregrina fectaris, penè tui fermo
indicat
nis oblitus es :ne uetere prouerbio, Sus Mineruam docere uideatur . Vfurpat idem uerbis commuta
Ja
tis in epiftola ad Marcellam, cuius initium :Menfuram charitas non habet.M.Varro, & Euemerus ada 734
BWEC
gium ad fabulas retulerunt:id quod ex Pompeij uerbis licet conijcere . Quam rem , inquit, in medio,
quod aiut,pofitá,ineptis múdos inuoluere maluerüt, quàm fimpliciter referre. Celebratur à multis De.. Bigbu
mofth.fcoma:qui,cú Demades uociferaretur in eu:doves'èμé Bédéja dioptöp jus liv allwav.id eft: Demo Suidasof
fthenes uultme corrigere fus Minerua. refpódit: Men To wopvoip ý allwä porxoúroa nýpln . id eft: Atqui mihiaic
nuperhæc Minerua in adulterio fuit deprehenfa.Dictum allufit ad Mineruam uirginem . hairgoi
Sus cum Minerua certamen fufcepit. XLI
Thefobng
Cum hoc aut idem , aut certè quàm maximè finitimum , quod apud Theocritum legitur in Hode
ὗς ποτ' ἀθίωαίαν ἔριν ήρισε, id eft: Lanalign
poris,
24,137
Cum diua eft aufusfus decertare Minerua:
quoties indocti ftolidiq;,& depugnare parati,non uerenturfummos in omni doctrina uiros in certa forte
men literarium prouocare. Theocriti enarrator fic efferri uulgò wapouia fcribit: us pagos alive opifers.i. B atherba
ife Sus cu fis, cu Minerua cótendis. Scholiaftes nefcio quis addit, eos piter dici, qui uerbis certát : páday, dacant
páde qui factis.quo magis ridiculú eft,fi fus indocilis certet cum Minerua,difciplinarum præfide. 2,416 31
Inuita Minerua. XLII
Latinis & illud eft celebratifsimum ,Inuita Minerua:pro eo quod eft,refragante ingenio, repugná Brabande
te natura, non fauente cœlo. Cicer. in Officijs:Inuita, ut aiunt, Minerua.Idem libro Epiftolarum fami testen
liarium 12.Quinquatribus frequenti fenatu caufam tuam egi,nó inuita Minerua. Rurfum eiufde ope mento1
ris lib.3.Idq; quoniam tu ita uis,puto me non inuita Minerua facturum .Horatius: antider
Tu nihilinuita dices, faciésue Minerua.
Hucallyfit Seneca, cum dixit : Malé refpondere coacta ingenia.
XLIII Khutagen
Abijt & taurus in fyluam .
Bangi Tauf av nav. id eft: Abijt & taurus in fyluam.Paftorale prouerbium, allegoria fubturpicula,
marbit
Amicos autftu fignificans diuortium,ac neglectum ueteris amica.Tametfi licebit in ufum uerecundioré trahere hoc
dia negligétes. modo,fi per iocum accommodabitur ad eos, qui priftinos amicos negligere uidentur , & à familiariu
congerronúq; grege defuefcere. Aut in illos etiam , qui à folitis defcifcunt ftudijs,diuerfumq; uitæ fe
laquef
quunturinftitutum.Theocritus in Idyllio, cuius titulus eft Theonycho, nominatim etiam prouerbij
uice refert: id eft:
ανυθεῷ λέγεται τις ,ἔβα καὶ ταῦς ἀν᾿ ὕλαν,
fuger
Fertur& hoc olim, infyluamfecedere taurum. benter
Queritur autem amans,fe iam pride ab amica relictum : plurimúq; iam effe temporis oftendit, quòd
bi
Cynifca,id eft, Catella (nam id erat nomepuellæ) fefe Lyco quodam oblectet, neq; omnino curet ad
priftinam redire confuetudinem :non magis quàm tauri, qui & ipfinonnunquam àuaccarum armen
tis fecedunt,& autreliquis aggregantur tauris,autfolitarij pernemora uagaritur, nullo fœminaru de
fiderio tacti.Eum feceffum, eumq; uaccarum neglectu, quafiq; diuortiu, paftores peculiari uerbo uo
ἀτιμαγελῶν . cant ἀτιμαγελείν:uoce nimirum compofita ἐκεῖ ἀτιμῶν τὸἀτιμάζειν,καὶκαταφρονείν,quod eft defpicere ,neglige Du
req;,ac pro nihilo ducere:& indyne,quod armentum fonat.Actum aya dicuntur tauri,cum fe
gregati à uaccarum commercio,adeò non curant illas, ut non modò coitum non appetant,fed ne pa
Detauris. fcuis quidem ijfdem uti uelint.Hunc animantis morem,fimulq; uocemipfam ei tributam rei, demon
ftrat Ariftoteles lib . De natura animalium 6. his uerbis : ὁ α ταῦρο ὅταν ὥρα δὶ ὀχείας ᾖ, τότε γίνεται σύνομα , καὶ
μάχεται τοῖςἄλλοις τὸν δὲ πρότοδον χρόνονμετ᾿ ἀλλήλων εἰσὶν͵ ὃ μαλεῖται ἀτιμαγελεῖν, πολλάκις γαρ οἵγε ἐν τῇὑπάρῳ,ἐ φαίνονται
φιῶν μάνῶν , ὅλως δὲ τὰ ἄγρια παύτα , καὶ τὰ πλῆσα , δ σιωνέμονται ταις θηλείαις πρὸ αι ὥρας τῷ ὀχούαν . Ea uerbanosap
pendemus magis quàm annumerabimus, hoc modo: Attaurus,cum tempus coitus adfuerit,tum de
mum incipitcommunibus cum uaccis pafcuis uti,cumque reliquis tauris dimicat. Nam ante id tem
poris interfefe pafcuntur, quod quidam appellant arayenu . Sanè qui funt in Epiro prouincia tauri,
fæpenumero
 CHIL PRIME CENTVRIA I 35

A fæpenumerò trium menfium fpacio non apparent. Porrò fera animantia, aut omnia , aut certè plera
que,antetempus coeundi non aggregantur ad communes cum foeminis pafcuas. Illud admonitu di
gnum mihiuifum eft,in uerfione Theodori Gaza, pro Græca uoce aayina , quam Romana lingua Theodori Ga
nullo pacto reddere poteft,fcriptuin effe,coarmentari . Idq; uerbi doctis etiam uiris non parum calize lapfus.
ginisoffudit,ita ut deprauatum apud Ariftotelem locum exiftiment, comutatags lectione, logé diuer
fumfenfum inducant, putentq; Theodorum in transferendo non mediocriter hallucinatum . Atego
totare diligentius penficulata,uidere uideor Ariftotelicorum uerborum fententiam , citra ullius uo
cis cómutationem adamufsim quadrare:uidelicet taurum aggregari cú uaccis, & in ijfdem uerfari pa
fcuis,appetente coitus tépore,ciq; non conuenire cum reliquis taurórú armentis, fed bellum cum a
lijs gerere:reliquis auttemporibus tauros cum tauris focialiter ijfdem uti pafcuis, neq; fœminarucó
uitu fequi,fed inter fefe agere,quod idem accidat in feris fermè omnib. Hanc aut taurorú cú tauris fo
cietaté,neglectis uaccaru armentis,uocari arayın . Quæfo quid hîc fcrupuli, cur Ariftotelica lectio
nem mutandam exiftimemus:nififi quid offendit mutatus numerus inrauge & oi ,id quod Ariftote
li,præfertim eo in opere, penè familiare deprehenditur. Dictionem aut illa coarmentari , non germa
nam,fedfuppofiticiam effe,dubium non eft, & aut librariorum incuria, aut alicuius parú eruditi teme
ritateinductam Sufpicor enim legendum, uel dearmentari, uel abarmentari. Neq; enim adduci pof
fum,ut credam Theodorum,hominem tam in omni doctrinæ genere abfolutum , fuiffe lapfum , præ
fertim in uoce,neque magnopere prodigiofa ,nec inufitata Græcis autoribus: utpote cuius uim uel i
pla ftatimindicat etymologia:præterea quæ apud Theocritum, autore ufq;adeò notum uulgatumą ,
legatur, ivou Bunónos,id eft,in paftore,fiue bubulcis:
mah
καὶ οἱ μὲν ἁμὰβόσκοιντο, καὶ ἐνφύλλοισι πλανῶν , ἐδὲν ἀτιμαγελεῦντες. id eft :
Atg hipafcuturfimul, ing, comantib.herbis Errat, & non ullagregis diuortia querut.
Adhæc Suidas oftendit,ταύρον ατιμάγέλου appellatum τὸν οἱ ἀγέλης μα]αφρονέν ]α :ideft, qui negligeret armen
tum.Hucmihi uidetur nonnihil allufiffe Vergilius in Sileno.
Ahuirgoinfelix,tununc in montibuserras: Illelatus niueum mollifultus hyacintho
Ilicefubnigrapallentes ruminat herbas,
Aut aliquam in magnofequiturgrege. claudite nymphe
Dictea , nympha nemorum iam clauditefaltus.
Siquafortèferant oculisfefe obuianoftris Errabundabouis ueftigia :
forfitanillum,
B Aut herbacaptum uiridi, aut armentafecutum
Cum enim ait:
Perducant aliquaftabula ad Gortynia uacca.
ille latus niueum mollifultus hyacintho Ilicefub nigrapallentes ruminatherbas:
taurum innuit ατιμάζελου Item cum ait::
Errabunda bouis ueftigia.
Significat autem poeta taurum qué adamabat Pafiphae, aut prorfus day , aut eatenus day ,
ut fuo armento neglecto,uaccas alias fequeretur.Porrò de pugna taurorum inter ipfos,coitus tempo Taurorum
re,meminit idem Maro lib. Georg.3. pugna.
Nec mos bellantes und stabulare,fed alter Victus abit, longeg ignotis exulatoris,
Multagemens ignominiam,plagas ,fuperbi Victoris,tum quos amifit inultus amores,
Etftabula afpectans regnis excessit auitis.
Equidem arbitror,hanc ipfam uoce fi deflectatur aliò,prouerbialem effe.quemadmodum funt & illæ
hangy & innouava : ad eamq; potifsimùm refpexiffe Theocritum, cum ait prouerbio dici:
-ἔβακαὶ τοῦς ἀν ὕλαν.
Scholia quæ feruntur in Theocritum, habent isa nip rap : prone coniunctione copulatiua , mutata
expletiua:addunt effe prouerbium de his dici folitum, qui abeffent non reuerfuri . Taurus enim fi
femelaufugerit in fyluam ,capi non poteft. Vnde non inconcinnè quis dixerit , maritu diutius ab uxo
refecubantem, arimaythau : & eum qui familiares defierit inuifere, maya : & qui diutius à Mufis , ac li
brorum abftinuerit contubernio, raythap. Item qui à conuictu hominum abhorreat,fecumq; uiuat,
adytop licebit appellare.Et qui à legitimo contubernio aberrarit,fecefferitq;,non ineptè dicetur ar
aya.Necprorfus abhorret abhac forma,quod eftapud Ariftoph.in Lyfiftrata:
id eft:
οἴκοι ἢ ἀταυρώτη διάξω τὸν βίον.
Domi abfg, tauro calibem uitamexigam.
1 Sicenim fignificauit uitam cœlibem fœminæ,negligentis taurum,id eft,maritum. Sic & Horatius:
-Pereat malè quate.

Lesbia,querentitaurum, monftrauit inertem.

Annus producit, non ager. XLIIII
pipa,id eft,Annus producit fegetem,non aruum.Hemiftichion prouerbiale,quod refer
turà Theophraft.libro Deplantis 8. πρὸς αὔξησιν α καὶ τροφιὼ μέγιτα μὲν ἡ ἀδε κράσις συμβάλλεται , καὶ ὅλως , κα
το έτος κατάτασις , σὺκάρων γαρ υδάτων καὶ σὺδιῶν καὶ χειμώνων γινομένων , παντα σύφορα καὶ πολύκαρπα , κ ' μὲν ἁλμός
διοικαὶλεπτογενοις ᾖ διὸ καὶπαροιμιαζόμενοι λέγασιν,ἐκ ἄλλως, ὅτιἔτι φόρε,ἐπὶ ἄφορα ,μέχρι ἢ καὶοἱχώρα διαφύσιν. id eft:
Ad incremen
 MI IO
36 DE S. ERAS ROT. ADAG RV M

Ad incrementum autem alimentumq; plurimum quidem cœli temperies , & in totum anni conditio A n ot
ba.T
iuuat.Etenim fi imbres,ferenitates,& hyemes accidant opportunæ, cuncta felicius atq; uberius pro
Stipe diof
n
ueniunt, etiam in falfuginofis,ac parum pinguibus agris. Vnde non ab re eft, quod prouerbio dicunt,
Si tandhat
Annum producere fructu,non aruum . Veruntamen non parui refert , quæ fit regionú ratio.Hic illud
demNat
obiter admonendum duxi in imprefsis exemplaribus legi, kaxus,id eft,non rectè: atq; hoc ipſum , ur
meaquidé eft opinio, karas,partim quòd Theodorus Gaza uerterithoc loco non perperam : partim dondea dela
quòdnon perinde quadret ad Theophrafti fententiam. Nam is fatetur uerum effe, plurimum habere TE
momenti,cœli conditionem:id quod etiam prouerbio teftatum fit,quo non fine caufa, tota prouétus imbodie
s
ratio tribuitur aeri:tamen nonnihil etiam diſcriminis fitum effe in ipfo foli ingenio.Proinde legendũ Teration
fufpicor pro & Lanos, aws,id eft,non temerè.Quanquam equidem uideo & illud & hans, utcunq; pof fai,zre
fe defendi.Nimirum ut Theophraſtus improbet uulgare dictum ,quod cœlo mométum omne tribuit: derdadere
cum & à foli ratione magna pars pendeat.Mihi tamefuperior lectio magis arridet: atq; huic meæfen
trophthegin
tentiæ doctos calculum fuum addituros exiftimo.Repetit idem adagium lib. De caufis plantarum 3.
rationem reddens, cur in frigidis pariter & calidis regionibus triticum proueniat : haud negans agri
naturam nonnihil conferre ad fertilitatem, fed multò maximum momentum habere aerem circumfu timeeft
fum,& cuiufmodi cœli uentorumq; temperies contingat, tu ad quos flatus oppofitus fit ager. Memi foto,uta
>
nit & Plutarchus in Sympofiacis,decadefeptima,problemate fecundo.Porrò fi libebit ufum prouer SUJU
Educationem
bij dilatare,non intempeftiuiter accommodabitur in hanc fententiam, fi quis dicat, ad uirtutem edu zpidedici
plus momenti cationem longè plus adferre momenti quàm genus : ac planè perparui referre, quibus maiorib.fis na antis,aut
ad uirtute ad, tus,fed multò maximè, quibus rationib.educatus, quibusq; morib.fis inftitutus. Nam cœlu uelut edu madenauc
ferre, quàm ge cat,quod progignit terra. Ad hoc adagij uidetur allufiffe Euripides in Hecuba, quá ita loquente facit:
nus. totog
ἔκεν δεινὸν, ἐ γῆ μὲν κακὴ Non nouum ergo,fimala Ce
De hominüge
τυχᾶσα καιρῶ θεόθεν, ἐυτάχω φέρει · Fauente cælo,terrafertfegetem bonam:
nitura & edu
catione... zensʼn d àµaglão” ,ŵv xev auTlu Tuxev, Bond, destituta quibus opusfuerat, malum
Fructum adit. At mortaliu quifquis malus, ipfefibim
κακὸν δίδωσι καρπὸν. ανθρώποις δ᾽ ἀεὶ,
qiaop
ὁ μὲν πονηρὸς, δὲν ἄλλο πλὼ κακὸς · Nilpoßit aliud effe quàmfemper malus,
temarc
ὁδ᾽ ἐπλὸς ,ἐσθλὸς,
ἐδἐ συμφορᾶςὑπο Frugi ufg frugi. Sors nec ingeniumuiri
Santo
φύσιν διεύθερ,ἀλλὰ χρηςὸς ἐς ἀε Aduerfa uitiat,fed probusfempermanet.
ἀρ' οἱ τεκόντες 2ψαφέρεσιν, ἢ τροφαίς Vtrum idparentum, an educantium magis?
καὶτὸ τρέφθῶαικαλῶς Recte educari,fcilicet nonnullam habet meladio.fu
ἔχει γένοιτι B
id eft: Doctrinam honefti. Nabitar.de
δίδαξιν έπλε
livelo
VideturHecuba plufculum tribuere genituræ quàm inftitutioni, miraturq; proinde non idem eueni
mforque
re in mortaliŭ morib.quod in prouentu fegetum accidat . Porrò quanto plus ualeat inftitutio quàm
Mitol
genus,Lycurgus eleganter oftendit,prolatis apud multitudinem duobus canibus : quorú alter inge
milenec
nerofa matre natus,propter inftitutionem gnauiterferam eft infecutus: alter generofis ortus parenti
Poltr
bus,quòdinftitutus non effet,turpiter relicta fera,ad odorem panis ac cibi reftitit. ‫מסמן‬
In uado. XLV.
Extra pericu Metaphora prouerbialis,In uado effe :pro eo quod eft in tuto, citraq; difcrimen: fumpta à natanti
De
lum constituti. bus aut nauigantibus.Terentius : Omnis res in uado eft. Plautus in Aulularia: Hæc propemodum iá
elisa
effe in uado falutis res uidetur. Vadum autem eft aquæfundus: in quo quifquis conftiterit, is iam ef
C
fugit periculum ne mergatur. riscell

LISTA
XLVI.
In portu nauigare.

UJIA
Affinis eft huic allegoria, waar :id eft, In portu nauigare:qua fignificamus ,nos iam à periculo
abeffe:propterea quòd qui medijs adhuc in fluctib. nauigant, hi uentorum & æftus arbitrio nauigát:
contrà qui iam intra portum funt, nihil habent negocij cu undis ac uentis . Vnde uulgatifsima meta perti
phora,hominem in cuius præfidio conquiefcimus, portum appellamus . Et qui fefe ad tranquilla tu TUR
tamq; aliqua uitæ rationem traducunt,in portum fe recipere dicuntur.Terentius in Andria: Nunchu
ius periculo fit:Ego in portu nauigo.Maro paulo diuerfius in Aeneidos lib.7.
00
Nuncmihiparta quies, omnisg in limineportus.
Bos laffus fortius figit pedem. XLVII.
Diuus Hiero. oppido quàm elegans adagium ufurpauit, ad beatum Aureliu Auguft.fcribens, eúq;
Senes non pro deterrere cupiens,ne iuuenis fenem prouocet:propterea quòd tardius quidé ád pugnam excitantur
6773

uocandi. hi, qui iam funt ætate quafi fefsi: uerùm ijdem grauius fæuiunt atq; urgent,fi quando fenilis illa uirtus
iritata recaluit:Meméto,inquit,Daretis & Entelli, & uulgaris prouerbij , quòd bos laffus fortius figat
pede.A ueteri triturę more ductú apparet, cú circúactis à bubus fuper manipulos plauftris,grana ex ap
Tritura apud cutiebantur: partim à rotis in hoc armatis,partim à taurorum ungulis. Et lex illa Mofaica, quam citat
ueteres mos. Apoft.Paulus ad Timot.uetat,ne boui triturati os obligetur.Itaq; bos laffus,quoniá grauius figit pe
1.Tim. 5. dem , magis eft ad trituram idoneus . At non item equus ad curfum . Poteſt allufum uideri & ad hoc,
1. Cor. 9. quòd iuuenes corporis agilitate prepollent : fenes in ftataria pugna ac uirib. fuperiores funt.id quod
&Vergil.in Daretis & Entelli congreffu declarat . Nec admodum hinc abludit illud quod in Græco
Lente bos. rum collectaneis pofitum reperio,apias ßër:id eft,Lente bos:fubaudiendum,mouet pedem.Nam fen
fum quidem mouet,at grauius premit.
Tota

9
77
AM
 CHIL. PRIME CENTVRIAI. 37
Tota erras uia. XLVII
14
Tÿwáonidÿ ágæµáprairDauid eft,Tota aberrare uia,prouerbium eft in eos, qui uehementer aberrant. Aberrantes à
Terent.in Eun.Tota erras uia.Translatum à uiatoribus , qui nonnunquá ita folent aberrare à gia , ut uero.
nó fine difpendio quidé,taméquô tendebant,perueniat:nonunquá fic aberrat , ut lógè diuertát,& in
diuerfum tendant. Vnde & exorbitare dicütur,qui à uero aberrant.Ariftot. in Ethicis: Haud tota ab- Exorbitare.
errátuia.Idem Naturalium lib. 1. fcribit prifcos illos philofophos naturalium caufarum fcrutatores ,
exorbitaffe,ac uelut ê uia depulfos prorfus aberraffe à uero. Sumptum eft exAriftoph. Pluto!
ἢςὁδῷ τὸ παράπαν ἡμαρτήκαμεν ; Vid netotaprorfus exerrauimus?
Quinetiam hodie dictitant eos in uia effe,qui recto confilio quippiam inftituunt: extra uiam, qui qua In uel extra
no oportet ratione rem aggrediütur. Sunt fermè prouerbiales & ille metaphore,doctis ufitatifsimę : uiam effe.
Depellere â uia,reducere in uia,monftrare uiam, facere uiam,fternere uia, aperire uiam , præcludere
uia,intercludere uia. Cicero in i.Philip.Quod fiputas,totam ignoras uiam gloriæ.Celebre habetur &
illud apophthegma Bene currunt,fed extrauiamikasixxow ,ann' rulès al ödö.
Toto cœlo errare. XLIX
Huic cofine eft,quod ufurpat Macrobius Saturnal.lib.z.Nunqua'ne,inquit,Prętextate tibi uenit in
mentem ,toto,ut aiunt, cœlo erraffe Vergilium?Sumptum uidetur ex Ariſtophanis Ranis :
εὐθὺς δ᾽ἡμάρτηκεν ἐράνιον γ᾽ ὅσον.
AbEuripide dicitur in Aelchylum,qui plurimum erraffet in his quæ dixerat. Metaphora ducta uel a
Phaethontis,aut Cereris fabula:uel à nauigantibus, qui coli fiderüq; obferuatione curfum moderá
tur:proinde naucleri,cum uehementer aberrant,in coeli parte longè diuerfa cynofurá imaginátur nō.
nunquam,totoq; aberrant curfu. Nifi malumus coelum pro regione accipere,uelut Horatius :
Calum non animum mutant, qui trans mare currunt.

Suo iumento fibi malum accerfere. İ

Qui ipfe fibi malorü eft autor,fuo iumento fibi malum accerfere dicitur : táquam fuo fumptu fuaqs In eos qui maz.
opera,quafifuopte plauftro malorum farciná adportet fibi.Plautus in Amphitryone: Ipfe homo fibi à lorumfuorum
memalá rem arcefsitiumento fuo. Sumpta metaphora à plauftris onerarijs. Nam id quoq; fignificat funt autores.
iumentum,autore Gellio lib.20.cap.i.aut certè ab animalibus, tergo uectantibus onera. Iumentum .

Suo fibi hunc iugulo gladio, fuo telo . LI

Suo gladio,fuo'ue telo iugulari dicitur,qui fuis ipfius dictis reuincitur,aut qui fuopte inuento do
B lofue capitur:deniq; in quem quocunq; modo,feu dictum ,feu factum retorquetur, quod ab ipfo pro
fectum fit: ueluti fi quis exemplo Protagora antiftrephon dilemmain eum qui propofuerit , retor
queat:aut fiquemadmodum Phalaris,Perillum mali repertorem ,fuo inuento conficiat.Itaq; in Adel.
Terentij,Mitio fenex fratris Demeæ fæuitiam increpans , huiufmodi utiturfententia : Hoc unum af
fertuitijfenecta,attentiores ad rem fumus quàm oportet. Eandem Demea paulo poft in fratrem re
torquens:Poftremò,inquit,non meum illud uerbum facio, quod tu Mitio bene & fapienter dixti du
dum: Vitium commune omnium eft, quòd nimium ad rem in fenecta attenti fumus : Hanc maculam
nosdecet effugere. Hac ratione cum Mitio conftringeretur,adigereturq; ut agrum quem rogabatur,
daret:tum Demea, Suo,inquit,fibi hunc iugulo gladio. Translata metaphora ab his,qui in pugnafuis
ipforum telis aliquoties confodiuntur.Plautus in Amphit. Atq; hunc telo fuo fibi,malicia fua, à fori
bus pellere. Cicero pro Cęcinna :Aut tuo, quemadmodú dicitur, gladio, aut noftro, defenfio tua con
ficiatur neceffe eft.Huc allufit Ouidius in Epift.Heroidum :
Remigiumg dedi,quo mefugiturus abires:
Heupatior telis uulnerafacta meis.
Eodem pertinent & illa Ciceronis: In tuum ipfe mucronem incurras,neceffe eft. Rurfum: Hic eſt de
fenfionis tuæ mucro,in eum incurrat oratio tua, neceffe eft. Neq; uehementer hinc abludit Liuianú
illud lib.2.de fecundo bello Punico: Sentiebat Hannibal ſuis fe artibus peti, Lucianus in Pifcatorib.
ÚswαÏÝμāµ тÀ TO§DÚμαTα,ùs qùs,λæßŵp hæð ýµõp krógov , id eft, Quæ quidem tela à nobis, uti fateris,fumpta,
aduerfus nos iaculatus es. Tradit Plutarch. Brafidam ducem educto è corpore telo, eodein confodif
fe eum quimiferat. Marius unus è triginta tyrannis,à milite quodam interemptus narratur à Trebel
lioPollione, quiadoriens dixerit : Hic eft gladius , quem ipfe fecifti, nam Marius ante imperium fa
ber ferrarius fuerat, & eius militis opera in fabrili officina ufus . Hunc igitur uerè fuo gladio dixe
tis iugulatum.
Incidit in foueam, quam fecit. Lii

Idem pollet illud quod in Odis Dauidicis refertur Pfal.7. λánnon ögu§.,úgu airönatçı œorov , nguvumāra Infidias alijs
Bogor,dp ¿gyárare. id eft: Lacum fodit,& aperuit eum, & incidet in foueam quam fecit. Translatú uel tendentes
abhis,qui foueis effofsis, aut reliquis id genus decipulis infidiantur feris : uel à bellis , in quibus ali
quotiesfuffofsis cuniculis hoftis hoftem captat.
Suo ipfius laqueo captus eft. LIFE
Necaliud fibi uult,quod apud eundem legitur Pfal. 9. wayidi xavy, nguļav,ouveñhode ó wès avrup.id
eft:In ipfo laqueo quem abfconderant , comprehenfus eft pes eorum, Nota metaphora: nempe mu
tuòfumpta abhis,qui inftructis pedieis,auibus aut feris infidias tendunt.
d Hane

som ivaretattentive.
 O
S A S T A GI M
38 DE . ER . RO . AD RV

LIHI A sad qaec

Hanc technam in teipfum ftruxifti.
in
Dolus autori Eandem fententiam aliter exprefsit Lucianus : qua xarà out ouvribenas. ideft: Itaq; commen Conf
kat
perniciofus. tum in tuumipfius exitium reperifti .De heredipeta: qui quum diuitem ex affe hæredem fcripfiffet, ac
teftamentum protuliffet, quod diuitem ad idem faciendumprouocaret, tecti ruina fubitò oppreffus latentia
eft,acfua reliquit illi cuius facultatibus inhiârat.Vtendum erit,cum dolus in alterum excogitatus , in Bacc
caputautoris recidit,ita ut non rarò confueuit accidere. Exin
Turdus ipfe fibi malum cacat. LV
Sin
His fimillimum eft illud Græcorum adagium, hixha xija ar nanop: id eft,Turdus ipfe fibi malum ca LOSCAPI,TDET
cat. In illos dici folitum,qui fibijpfis miniftrarent exitij caufam. Siquidem uifcum,autore Plinio,non LOCAT
prouenit, nifi maturatum in uentre, ac redditum per auium aluum , maximè palumbium ac turdorü.
Turdorum ge Cuius rei meminit & Seruius in fextum Aeneidos.Ariftoteles item lib.De natura animantium'g.tria ;
P6
nera. opiaco
turdorú'genera facit, quorú primu ifoßigeruocatum ait:aut, ut Athenæus, fogayop , nimirü quod uifco
uefcatur. Quoniá aút uifco capiuntur aues,ipfæ fibi malum cacant uidelicet. Plautus paulo diuerfius
extulit:Ipfa,inquiens,fibi auis mortem creat. Quanquam equidem non dubitem affirmare , à Plauto WISTYSTO
7

Cacat,non Creat, fuiffe fcriptum:deinde locú à quopiam femidocto, & Græcanici prouerbij ignaro
deprauatum,fuppofita uoce adulterina, Creat.Sophocles in Antigone: μηχαν
ὅς τιςδ᾽ ανωφέληζα φυτεύει τέκνα , Inutiles quicung, liberosferit, made
τί τόν δ᾽ οὖν ἄποις ἄλλο , πλὺ αὐτῷ πόνες Quidaliudhunc,quàmfibi crearedixeris sfer

φύσαι, πολεὼ ἢ χοῖσιν ἐχθροῖσιν γέλων ; ideft, Ipfi dolores, atg

, rifum maleuolis?
Potentes ge- In hos igitur quadrabit parcemia, aut in eos,qui potentes fibi generos afcifcunt, à quibus poftea per
neri. uim opprimantur. Debis

Ipfe fibi malifontem reperit. LVI instapho

Extat item apud eofdem fenarius prouerbio celebratus:
αὐτὸς δ' εὗρες κακῶ τω πητύαν. id eft : poller&
Ipfus malifibi reperit coagulum. Aut:
αὐτὸς εὗρε ξ κακῶ πηγl . ideft : fuaft
Ipfe reperitmalifontem.
mre
Sic Æfchylus in Perfis:
TO
vu xaxwv éоixe πηgn now evgna Pinos.id eft : Nuc malifons eft repertus,ut uideturomnib.
Fontes pernix Verfus eft Trochaicus. Sunt enim & perniciofi fontes , quorum aqua guftata mortem, aut infaniam N
ciofi. adferat,quos præftiterat non reperiffe.
Capra gladium. LVII B
Repertores e Eodéfermè pertinet, af udxapay:id eft, Capra gladiu:fubaudi, reperit.In eos dicitur , qui ipfi repe. sia
ius quepere
riut,quo pereát.Ortuaut eft adagiu ab huiufinodi quodá euentu Olim cu Corinthij Iunoni Acræ
ant. (ná id illi cognome) ré diuina facere pararet,huius Iunonis ftatua aiunt à Medea pofita fuiffe:atq; hi,
qui ad præbendá hoftiá erátcóducti,defoffo fub terra cultro, oblitos fefe afsimularent,caprapedibus
excalpes eu eruit,prodiditq;,itaq; mactata eft. Quidam fic efferút parcemia,ai dea li naxapau : id eft, เน
Capra cultrum præbens.Quidam hocpacto, is li naxapas: id eft, Ouis cultrum. w
Cornix fcorpium. LVIII ninere
Ladere cos His confine eft & illud,koguva rip onopíop : id eft, Cornix fcorpium: fubaudi, rapuit. Quadrat in hos, Zater
quieffe poßut qui parant eos lædere,unde tantundem mali fint uicifsim accepturi. Quemadmodum cornix corre
exitio. pto fcorpio, arcuata illius cauda, uulnus accepit letale,perijtq;. Extat fuper hac re Græcum epigram
ma Archiæ,quod non grauabor adfcribere:
è
ἐν πότε παμφαίνονταιμελαντερ αιθέριναίων, Scorpius terraprorepferat,idguidente
σκορπίονἐκ γούλης εἶδε, θορόντα χάραξ Coruo,quicalo nictitat in liquido.
ὃν μάρψαςὥρεσεν ὁ δ᾽ ἀΐξανῶν ἐπ᾽ ἑδας Corripuituifum ,
fugit : fedhicut humu aleş
y
ἐ βραδὺς, εὐκέντρῳ πέζανἔτυψε βέλει, Contigerat, telo mox ferit atque necat.

ἐζωῆς μὶν ἄμερσον . ἴδ᾽ ὅσον ἔτυχεν ἔπ᾽ ἄλλῳ , Eccetibi quodin huncauis infidiofa parabat, W
ἐκ κάνε τλήμων αὑτὸς ἔδεκλο μόρον . ideft : Indefibi acciuit ipfa necem mifera.
Atque in rebus humanis frequenter ufuuenire folet,ut qui cepiffe uideatur,ipfe captus fit. Quemad
modum & Horatius :

Graciacaptaferum uictorem cepit.

Calidum prandium comedifti. LIX
Huc alludere uidetur & Plautinum illud: Calidum hodie prandium prandidifti.id eft:Fecifti quod
tibi magno malo fit futurum. Ab his fumptum,qui fe noxijs ac letiferis ingurgitant cibis,poftea uen
tris tormina fenfuri:
Iritare crabrones. LX

Ta's openias difay: id eft,Iritare crabrones. Adhác fententiam referédum eft & illud, quod eft apud
Plautum in Amphit. Iritabis crabrones.Id dictum eftà poeta in mulierum ingenium : quibus iratis fi
Crabrones, repugnes, magis prouoces,neq; fine tuo malo difcedas.Eft autem crabro infecti genus, affine uefpis,
pertinacifsimum,aculeoque peftilentifsimo. Siquidem refert Plinius Naturalis hift.lib.i.cap.21.cra
bronum ictus haud temerè fine febri effe. Additqs traditum à quibufdam,ter nouenis huius animátis
punctis
 CHIL. PRIME CENTVRIA 1. 39 .

A punctisinterfici hominem.Ariftot.lib.De partibus animalium 9.præter alia quæ de crabronibus co

memorat,illud quoq; tradit,cum in apum genere quædam aculeis careat,ut fuci, & reges,uefpę quo.
que nonnullæ fine aculeis inueniantur,nulli crabrones reperiuntur non armati aculeo. Quanquá de
duce,num aculeatus fit,nonnihil addubitat . Vtitur hoc adagio diuus Hieronymus in quadam epift.
Eandem fententiam fic idem- extulit Plautus,mutata allegoria :
Bacchabacchantifiuelis aduerfarier,

Exinfana infanioremfacies:ferietfæpius.
Sin obfequaris, unatefoluas plaga.
Nammos erat,uti Bacchanalia celebrantes , obuios thyrfis ferirent. Ariftoph. in Lyfiſtrata , nam hoc
titulo infcriptam comperi:
li unlig, waeg &Qixiad BXírly μex ' egetin. .i. Nififiqs uti nespariufraudet me,ſtimuletý
Archilochi e
Allufit huc, opinor, qui fcripfit epitaphium Archilochi poetæ maledici :
κρέμα δὴ παράμεψον ὁδοιπόρε, μήποτε δε Neforscrabrones qui huic infederefepulchro pitaphium .
κινησης τύμβῳἀφῆκας ἐφεζομένες. ideft : Irites,tacitum carpe uiator iter.
Xenoph.lib.4.indicat unde natum fit:nimirum ab his , qui ftudent eximere uefpas ab antris fuis.g
Αἰγὼ γ᾽ἔφη,καὶ ὁπόσοι σφῆκας εξαιρέυ βέλοντο, ἐαὶ καὶ ἐκθέοντας τὰς σφῆκας πειρῶντ} θερᾷν,ὑπὸ πολλῶν τυπομένης.ideft :Et
ego, inquit,uideo etiam eos quicunque crabrones excipere uolüt, fi quidem euolantes conentur ue
pari,àmultis feriri crabronibus.
Leonem ftimulas. LXİ
Confimilem uim habet , quod à Diogeniano refertur, rdp novra vízles : id eft , Leonem pungis , feu Potentes pro
uellicas. Dehis,qui potentem ac ferocem in fuum ipfius exitium prouocant atque extimulant. No- uocare.
tior eft metaphora,quàm utfit explicanda.
Malum bene conditum ne moueris. LXII
Idem pollet & illud, nù kıväp kanòp ov káµhop: id eft, Ne moueris malum bene códîtum, fiue quiefcés .
In eos,quifua ftultitia fibi turbas excitant:aut qui malaiamtempore fepulta refufcitant , renouantq;.
Prouerbium retuliffe uideturTheognis hoc uerfu:
πολλάκι γδ τὸ κακὸν κατακείμενον ἔνδον ἄμεινον. id eft :
Namperfæpè malumpraftat domi habere.repoftum. Huic fimilliman eft illud:
S
- Sopitosfufcitat ignes.
B Octipedem excitas, LXIII
Cratinus inThrattis apud Suidam, s vrjégas : id eft, Octipedem excitas : nimirum fcorpium,
cuipedes funt octo , ac plerunque fub faxis abditus cubat : quem non nifi tuo periculo fufcites pro
pteruenenum,quod in cauda geftat,
Mouere Camarinam. LXIIII
KivấpTlivkaµapivlw: id eſt, Mouere Camarinam : eft fibijpfimalum accerfere . Lucianus De apophra Sibÿjpfi mali
de:ipasàs duavop liv colanívnтop Tliv naµapívav räv. id eft : Vides quanto fatius tibi fuerit , Camarinamim. accerfere.
motamfinere. Vnde natum fit adagium, Seruius grammaticus explicat,Vergilianum illum locum e
narrans in tertio Aeneidos:
-Etfatis nunquam conceffa moueri Apparet Camarinaprocul.—
Camarina,inquit,palus eft iuxta oppidum eiufdem nominis: quæ cum olim ficcata,peftilentiam cre- Camarina paz
affet,confuluerunt oraculum,an penitùs eam deficcare præftaret, Vetuit deus Camarinam moueri, lus,feu, ut alij
Atilli exiccarunt,non obtemperantes oraculo : & ceffauit quidem peftilentia ,fed peream ingrefsis putant,frutex:
hoftibus poenas dederuntneglecti oraculi .Eadem fermè cómemorat & Suidas :illud infuper addens;
quibufdam Camarinam effe frutice, cuius ramos fi quis cómoueat quatiatq;,tetrum quendam odore
ædere.Verùm mihi fuperior fententia magis uidetur ad ueri fimilitudinem accedere.Meminit huius
adagij Stephanus quoq; uerfuheroico, effertq; ad hunc modum,
μὴ κινᾶνκαμαρίνανἀκίνητος δ' ἀμένων. Nemoueas Camarina : etenimno tagerepraftat .
Aitautem, Camarinain oppidum, & eiufdem nominis paludem effe in Sicilia. Meminit & Silíus li
bro decimoquarto,Maronem imitatus:
Etcuinonlicitumfatis Camarina moueri.

Anagyrum commoues. LXV

Superiori neutiquam difsimile uidetur illud apud Græcos celebratum ,adyugov var: id eft, Anagy
rum cómoues.In eos , qui fibijpfis malorum autores effent : quique in fuam ipforum perniciem que
piam iritarent. Vnde ducta fit parcemia, uariè narratur ab autoribus. Alij ad fruticis naturam referút,
cuius meminit in tertio lib. Diofcorides, quem quidam magyrum ,quidam anagyrum appellent:non. Anagyrus fru
nulliacopon, medicamentis quidem efficacem , uerùm odore maiorem in modum graui , maximè fi tex.
manuteratur:cuius fructus guftatus uchementem uomitu promouet. Vnde uel ab odoris moleftia,
quæ carpentem confequitur,adagium ductum uideri poteft,quandoquidem & acopi uocabulú indi
demapparet repertum :uel à concitandi uomitus efficacia. Meminit huius & Plinius libro 27. cap. 4.
Sunt qui dicant, Anagyrum locum effe in Attica, quæ ad tribum pertineat Erechteidem , autore Ste Andgyrus in
phano,ubi frutex quidam grauifsimi odoris plurimus proueniat: ut anagyrum profrutice non fecus Attica,
di accipia.
 42 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
TS
Anagyrusge accipiamus,quàm Anticyram pro elleboro.Rurfum alij Anagyrum genium quendam existimant, qui A TUDEN O
nius. propteruiolatum facellum fuum uicinos omnes funditùs euerterit.Atq; huius adagij mentionem fie Hones
ri apud Ariftophanem in Lyfiftrata.Et fanè apud Ariftophanem locus fic habet: sin
Vnde aduenit ? ab Anagyro. ergoper Iouem ் ல ல ா ம்
πόθεν εἶσιν; αναγυρεντόθεν. νὴ τὸν δία , வல
ὁ γῆν ανάγυρός μοι κεκινῆς δοκῇ . ideft :, Anagyrus effe motus apparet mihi.
m
Suidas huiufmodi fermè commemorat : Anagyrafion quendam genium fuiffe, fic à loco quem dixi admodu
mus,cognominatum , qui fenem uicinum, quod lucum fuum incidiffet, hunc ad modum ultus fit Se
inden,qui
s
nis concubinæ infanum quendam amorem immifit in illius filium: quæ cum adolefcentis animü pel Special calism
licere non poffet, eum ultrò apud patrem detulit , quòd fefe de ftupro non defineret interpellare . Pa
ter perfuafus à muliere,filium è tecto præcipitem dedit,ac interemit. Deinde facti pœnitens , femeti nkbelas
pfuin laqueo præfocauit.Poftremò mulier fefe in puteum abiecit.Atq; huius fabulæ citat autoré Hie - maiter
ronymum,haud fcio quem, in opere De tragoediarum fcriptoribus.
Roman
Capra contra fefe cornua. LXVI
Galloran
i aig hab raval rà hópara:id eft, Capra contra femetipfam cornua. Ad fuperiorum claffem pertinet , ab Ba
apologo natum.Capra quæpiam cum effet iaculo uulnerata,circumfpectans unde'nam id mali fibi e
pro
ueniffet, arcum contemplans, caprinis cornibus compactum dixit adhunc modum,kar'sµœNiqvoa tà Sodicare
para:id eft,In meam ipfius perniciem produxi cornua,
Atlas coelum . uspc
LXVII
Ardua nego= Sedquo
Thas Top gavúp: id eft, Atlas cœlü :fubaudiendu digaro,id eft,fufcepit. Dici folitu de his, qui fefe ma
cia. Beiprop
gnis & moleftis inuoluut negocijs,ipfiq; fibi malú accerfunt.Ná hic Celú hofpitio excepit.Deprehé afficit
fus aut quod illi ftruxiffet infidias,præceps datus eft in mare Atlanticum . Porrò notior eft, quàm ut murilla
hoc loco fit referenda, de Atlante fabula , cœlum humeris & uertice fuftinente.
-EN
Deus ex improuifo apparens. LXVIII
In rebus per alerStra
Ords and ungavis' emgavès: id eft,Deus eximprouifo apparés. In eos dicitur, quibus in rebus perplexis
17.b
plexis confiliu præter fpé exoritur aliquis qui faluté adferat,negocijq; difficultaté expediat. Sumptu eft à cófuetudi kmortal
·
falutemq; ad ne tragoediarü,in quaru plerifq; machinis qbufdá deus aliquis oftendebatur :idq; no in ſcena ipfa, fed
moque
ferens. è fublimi,qui repétè cómutatis rebus fabule fine imponeret. Id quod teftatur &M. Tullius lib.De na
tura deorum primo, ut cú fic ait: Quod quia quemadmodü natura efficere fine aliqua mete pofsit, nó
uidetis,ut tragici poetæ,cu explicare argumenti exitum non poteftis, confugitis ad deum:cuius ope
Oda
ram profectò non defideraretis,fi immenfam & interminatam in omneis partes magnitudinem regi- B
onum uideretis. Nec dubium eft, quin Tullius imitatus hîc fit illud ex Platonis Cratylo : &µù äpα dù,ŵr ailit
σποὺοἱφαγῳδιοποιοί, ἐπειδαύτι ἀπορῶσιν, ἐπὶ τὰς μηχανὰς ἀποφεύγεσι θεὸς αἴροντοι , id eft :Nifi fane , quemadmodum
tragœdiarum fcriptores,ficubi hæferint, ad machinas confugiunt, deos fuftollentes . Qué Platonis lo E
cum ob ignoratu prouerbiu, Latinus interpres perperam aut certè obfcurè uertit. nimirum hunc in C
modü:Nifi fortè quemadmodú tragici, quoties ambigunt, cómenticijs quibufdam machinamétis ad
deos confugiunt, Ad eundem lapidem impegiffe uidetur , qui Lyfandri uitam tranftulit è Plutarcho.
S
Quú enim Lyfander inftituiffet innouare remp.perpenderetq; negocium effe difficilius quàm ut uul
garibus confilijs poffet expediri,fecit quod poetæ folent in tragoedia , fictis oraculis ac deorum relie reddi
gione ftuduit quod conftituerat efficere. Græca fic habent: wori paydia unxavliv digwy wgès Tès wonitas,
λόγια πυθόχρησακαὶ χρησμὲς συνετίθει καὶ κατεσκεύασ.id eft : Quemadmodum in tragoedia machinam tollens

J FIRMITA
apud ciues,refponfa uelut à Pythio reddita & oracula componebat apparabatq;. Idé fubobfcurè, fed Seca
TE
Scomma Ari- fanè quàm eleganter indicat Arift. lib. và τα
và Quoinà primo:avagayopas yap, inquiens, «xxævĩ xgõ™) rộ vậ
ftotelis in A = πρὸς τῶν Κοσμοποιΐαν ὅτ' αὖ γὰρ ἀπορώσῃ διά τινα αἰτίαν δξ ανάγκης όξι, τότε ἕλκειαὐτὸν ἐμα τοῖς ἄλλοις παύτα μᾶλλον αἰτιᾶτ }
≈ yivouivwv » võv. Quæ quidem uerba fic licebit uertere: Nam Anaxagoras méte perinde ,quafi deo quo
Raxagoram ,
qui Menti The piam tragico, qui repente folet oftendi, utitur ad condendum mundum. Etenim cum hæret in expli
canda caufa, quare neceffariò fit,tum illam adducit.Porrò reliquis in rebus, quiduis potius caufam fa
μοσμοποιΐαμ
cit eorum quæ fiunt, quàm menté.Vnde in Græcorú tragedijs illud penè folêne eſt: worna oppai 7 das
afcribebat. Movíww.id eft:Multæ formæ deorú, &c. Cu inducto numine fabulá explicant: uelut in Orefte Eurip . A
pollo in medijs tumultib. apparens, res turbatifsimas fubitò cóponit. Huius rei exemplu uidetur ab
****

Homero ductu, qui quéadmodú Iliad.1. Pallade inducit, ut ferociente Achillé cópefceret , ita cópluri
bus alijs locis numen aliquod allegat. Quod quidem Horat.in Arte poetarüuetat in comœdijs fieri,
T
L.
F

nifi rerum difficultas maiorfit, quàm ut pofsit humana ope explicari:

q
C
U
G
B
S

Nec deus interfit, nifi dignus uindice nodus Inciderit.

Qua* ratione Plaut. in Amphit, Iouem induxit, eoq; tragicocomœdiá uocat. Lucianus in Philopf.
τὸν λόγο, Θεὸν ἀπὸ μηχανῆςἐπεισκληθῶαιμοι του ᾤμίω ἀπὸοἱτύχης. id eft : Ac iuxta prouerbium ,arbitrabarhunc
mihi perinde quafi deum quempiam repentè apparentem,à fortuna fuiffe adductum . Allufit eodem
in libro De inërcede feruientibus : οἰκεῖοι γαρ αι τοιαύτης βαγῳδίας ὗτοίγε , ἔτιν᾽ ἄλλου ἐκ μηχανῆς θεὸν Ἐπὶ τῷ Καρα
Knoíw hadrónov. id eft:Nam hi peculiariter ad huiufmodi tragœdiá pertinent , aut aliú deu quempiam
derepentè exortum, atq; in antemnis confidenté. Huc refpexit Eurip, in Iphigenia Aulidenfi , iòs žym
wiglwá 001 µry:9☺.id eft:Equidem deus tibi maximus apparui. Lucianus in Sectis : ras, paywdwp F.
70,dròs in unxavūs Emqavás id eft: Aſsiſtens iuxta tragœdorum prouerbium , Deus ex improuifo oftéfus.
Apud Athen. lib.6. lurconem quendam querentem facit poeta nefcio quis, quòd pifcium uendito
res uix oftenfos piſces ſtatim ſubducerent,
noxi
 CHIL PRIME CENTVRIA I.

Α καὶ θῆτον Σποπέμπεσι τὰς ὠνημένες, Et uenditos mox eximunt afpectui, Gogood
a
Al ἀπὸ μηχανῆςπωλῶντες,ὥσπερ οι θεοί.
andμnxams wwλves, waveg of Jeoí . id eft: Venduntg, tanquam èmachina, ritu deum.
Proinde quoties falus ex infperato oftenditur, id Deo folet afcribi. Ita Plinius lib.25. Quippe etiam
in repertis aliàs inuenit cafus,aliàs ut uerè dixerim,Deus. Idem lib.27.Hic ergo cafus, hic eftille, qui
plurimainuenit in uita Deus.
danimosity of Homo homini Deus. LXIX
Non admodum hinc abludit & illud: andgun augas damovio . id eft: Homo homini Deus.quod di- Beneficetia fa
cifolet de eo, qui fubitam atque infperatam attulit falutem , aut qui magno quopiam beneficio iuuit. cit , ut homo
1
Antiquitas enim nihil aliud exiftimabat effe Deum,quàm prodeffe mortalibus. Vnde frugum , uini, le homini Deus
gum autores, &quicunq; aduitæ commoditatem aliquid attuliffet , eos pro dijs habebat antiquitas: effe uideatur.
adeò,ut &beluas quafdam pro numinibus coluerit : uelut apud Aegyptios ciconiam , quod ferpetes,
qui certo anni tempore ex Arabicis paludibus fubuolant,obuiam profecta,arcere,conficereqs creda. Dij Gentium.
tur:apudRomanos anferem.quòd Capitolinam arcem ,expergefactis clangore cuftodibus , ab irru
ptione Gallorum feruârit. Quod indicat M.Tullius, cum lib.De natnra deorum primo fcribit : Con
cluda beluas à Barbaris propter beneficium confecratas. Quin & autore Prodico Chio, corpora que
daminanima pro dijs habitafunt,uelut fol, luna,aqua,terra: quòd ad uitá coducere uideretur,quodq;
horúcómoditate mortales maiorein modú delectarentur.Scythæ, quemadmodú in Toxaride tefta
turLucianus,peruentu &gladiu,tanquam per deos iurant : propterea quòd ille fpirádi fit autor, hic
mortis.Sedquoniá,ut inquit Cicero, plurima hominiab homine uel cómoda , uel incomoda folét o
riri,&Deipropriü eft uel feruare,uel benefacere :idcirco qui in graui periculo fuccurrit, qui'ue ingen
ti quopia afficit beneficio, quoniá Dei quafi uice fungitur, ei cui prodeft,Deus dicitur extitiffe.Huic
adftipulaturilla folennis apud Homerum atq; Hefiodum claufula:
A -Jεoì dwinges εάwv. id eft :
Dy bonorumlargitores.
Et quod ait Strabo lib.10.Rectè dictum eft,mortales tunc maximè deos imitari, cum benefici funt. i- Homines quo
dem libro 17.tradit,Aegyptios quofdam duplicem facere deum:immortalem , qui rerum omnium fit modo Deum
autor,&mortalem ignoti nominis :tum à quibus beneficio fint •Y affecti , eos fermè pro dijs colunt.Pres imitentur.
tereauulgo quoque, qui in rebus perplexis ac defperatis,aut ancipiti periculo feruantur , à deo quo
piam aiuntfefe feruatos. Horatius :
Sic meferuauit Apollo.
Rurfum in Odis, in bello per Mercurium , &iterum ab arboris ictu fefe Fauni ope feruatum fcribit.
B Eodem allufit Iuuenalis,cum ait:
Quadraginta tibifiquis deus autfimilis dijs,
Et meliorfatis donaret homuncio. Item Vergilius in Tityro :
387910.2
o` Melibae,deus nobis hac ociafecit. Cæfar tanqua
42000 DesM
Nanque eritille mihifemper deus: illius aram numen habis
Sape tenernoftris abouilibus imbuet agnus. tus.
Deindereddit caufam,quare fit Cæfarem loco numinis habiturus,beneficium fubtexens :
Illemeas errareboues, ut cernis, & ipfum
Luderequa uellem calamopermifit agrefti. 220
Plinius Secundus lib. Naturalis hiftoriæ 2.manifeftius Græca wapuía indicauit,fed tam impiè fenti.
ens de dijs,quàm paulo poft de animarü immortalitate', deq; corporú refurrectione defipienter. Ná Plinij impia
cu & multitudiné deor üirrififfet,& uni illi fummo, quem aut mundum hunc,aut naturam nefcio quã de Deo do
effe putat,prorfus ademiffet curam mortalium Deus eft,inquit, mortali iuuare imortalem . Et hæcad gmata.
æterná gloriáuia.Hac proceres iêre Romani,hac nunc cœlefti paffu culiberis fuis uadit maximus o
mnis æui rector Vefpafianus Auguftus, fefsis rebus fubueniens:hic eft uetuftifsimus referendi bene
merentib, gratiámos,ut tales numinibus adfcribant. Quippe & omniú aliorú nomina deorú , & quæ
fuprà fiderum retuli, ex hominum nata funt meritis.Hactenus Plinius.Ouidius :
Conueniens homini eft hominemferuare uoluptas,
Et melius nullaquæritur artefauor.kamuki
Plutarchus in commentario,quem infcripfit Aduerfus principem indoctum, negat deos hoc nomine Dij curfelices.
felices effe,quod quàm diutifsimè uiuant, fed quod uirtutis fint principes & autores . Porrò Paulus 1.Cor.13 .
uirtutum fummam ad charitatem refert:charitatem aut in eo fitam,ut de quàm plurimis quàm opti
mèmereamur. Huc refpexit Gregorius Nazianzenus in oratione De cura pauperum:Fias,inquit, æ
rumnofoDeus,mifericordiam Dei imitando. nihil enim equè diuinum habet homo,ac beneficentia.
omninotam infignis,tam cómunicanda, neq
g atio no eft ulli mortaliú uel per iocum
Dei
foeda adulatio eft in mores noftros recipienda : tamen fieri poteft,ut
ius adagij fitufus neq; improbus,neq; incócinnus , fi quis hoc modo dicat:Cum tantis malis preme
rer,utnemo mortaliú autuellet aut poffet opitulari,tu unus mihi præter fpe extitifti, tuoq; beneficio
menon feruafti modò perituru alioqui,uerumetia ornatioré aliquanto fecifti quàm antea fuerim, ut1
automnino nufquá,aut in nobis certè duobus, locú habeat uetus illud Græcoru adagium , ad
aida aviop.Authoc modo :Literis debeo omnia, etiá uitá:fed ipfas tibi debeo literas, qui mihitua
liberalitatefuppeditas,alisq; ocium meum. Quid aut eft quod Græci dicunt, adgun ανθρώπο δαιμόνιον
ardewar damovies,
d. 3 fi hoc
 ROT. ADAGIO RVM
42 DES. ERAS. Seco
A ι
fi hoc non eft? Authoc pacto: Qui mediocri beneficio iuuat, fit fanè amicus :uerùm qui arte fua,fingu υπολογ
lariq; cura atq; induftria uitam iamiam fugienté retinet, ac reftituit, id quod utiq; facit medicus, quid d ic s
e mn o
rco
aliud eft,quàm quod Græci dictitant, alwaⒸ aidę war danovior; Aut fic : Eum in locum res erat dedu swde
es
&ta,ut ne ipfa quidem falus poffet auxiliari.Ibi tu mihi ueluti præfens quoddam numen extitifti, & mi sudesall
ra celeritate depulfis incommodis,in priftinu locú reftituifti, nec fperante,nec expectantem , ut intel s
heredini a
ligereillud non temerè dictum à Græcis, adgwaⒸ aid was daμóvior.Aut fic :In reliquis quidé rebus mi Paltinode
hi femper amicifsimus fuifti : in hac uerò caufa non amicifsimus modò , uerumetiam penè dixerim ,
quod Græci dicunt, αὔθρωπΘ- ανθρώπο δαιμόνιον . Garchialis eft
Homo homini lupus. LXX
Cad
aïdgwa☺aide̟was hún☺: id eft,Homohomini lupus. Superiori quafi diuerfum eft , ac uelut hinc effi
planc
Atum uidetur,quod ufurpauit Plautus in Afinaria , Homo homini lupus. Quo monemur, ne quid fi
probanti
damus homini ignoto, fed perinde atque à lupo caueamus. Lupus eft,inquit,homo homini, non ho
mo, qui qualis fit non nouit. Pompe
prouer
Coturnix Herculem . LXXI
Llysag;ho
ögu eσwσ nganλle to agregó : ideft , Seruauit Herculem coturnixftrenuum. wara
Senarius eft Græcis , prouerbij uice celebratus , quem tamen Zenodotus negat apud ullum ueterű
fcriptorum inueniri :cæterùm dici folitum de his, qui in periculo feruati effent ab his , à quibus mini
mè fperarant.Adagionis originem ad huiufinodi fabulam referunt: Coturnice quandá Herculi in de -Harne
licijs fuiffe, cuius nidore cũ uiua incenderetur, ille mortuus fit in uitam reftitutus. Meminit huius fa
bulæ Athenæus quoq; lib.9.fcribens Herculem Iouis & Afteriæ filium in Libyam proficifcente à Ty graus
phone fuiffe interemptum:reuocatum autem in uitam odore coturnicis , illi ab Iolao admotæ , & ob s'enguru
eam caufam Phoenices Herculi coturnice facrificare.
‫ سلمان‬:
Genius malus. LXXII
Senslew
Degenijs. Ei quod modòretulimus , Homo homini Deus: contrarium uidetur Genius malus , qué Græci di
177
anasap. cuntandsoga. quo nomine uocamus eos, quibus incommodorum noftrorum maximam partem acce.
torch
ptam ferimus:idq; etiam hodie uulgato fermone .Sunt enim omninò quidam his aut illis ita inaufpi
cati,ut tanquam fatum quoddam malum,atq; in perniciem illoru nati, iure uideri pofsint. Porrò pro GE
uerbiu apparet è prifcorú opinione profectum , qui fingulis binos genios attribuunt , quos dæmones Sexe
uocant:neq; hominibus modò, uerumetiam locis atq; ædibus :quorum alter perniciem nobis molia Priam
tur,alter iuuare ftudeat. cuius fententiæ fuit Empedocles , citante Plutarcho in libel. De animi tran Kordem
Bruti malus quillitate.Quò pertinet illud Bruti , quod in eius uita memorat idem Plutarchus . Nam Bruto cfi dies B arga
genius . ille fatalis immineret, & in Afia nocte fermè intempefta ex more uigilaret in tabernaculo,lucerna iam canc
emoriente,uidere uifus eftperfonam quandam tragicam , & humana fpecie maiorem. Atq; ille proti
nus, ut erat animo interrito,percontatus eft, quis'nam effet aut hominü aut deorum. Cui illa cũ mur
qu
mure:Tuus fuum Brute genius malus , Philippis me uidebis. Eadem itaq; imago rurfus apparuit con
fligenti Philippis: quæ quidem illi pugna poftrema fuit. Huic confimilem quandam fabulam idem re
fert de M.Antonio , atq; Augufto : uidelicet hos,reliquis quidem in rebus amanter , fummaq; inter fe
fe concordia agitaffe :cæterum in ludis quos ad æmulationem quandam ædebant, Octauium femper
S
Antonij ge = fuperiorem effe folitum . Eam rem Antonium non mediocriter difcruciaffe . Fuiffe autem in Antoni . ‫גבר‬
nius . ano comitatu magnum quempiam Ægyptium . Is feu quòd uerè noffet eius fatum , feu quòd ad gratia
reb
Cleopatra fingeret, eum admonuit ut à Cæfare fe quantum poffet,feiungeret : quòd ipfius genius, a
&
lacer alioqui,genium illius reformidaret :quoq; propius accefsiffet , hoc humilior deiectiorq; uidere.
Socratis ge = tur. Teftatur & Plato, Socrati peculiarem quendam fuiffe genium : de quo fcripfit Apul. & Plutarch. note
nius. De genio fenfiffe uidetur Terêt.cum ait in Phorm.Mihi ufuuenit,hoc fcio.Memini relinqui me , Deo 0034
irato meo. Quin & noftrates Theologi ueteres illos, opinor,fecuti,duos unicuiq; genios, quos ange
tallio
Duos angelos los uocant, ab ipfo protinùs exordio uitæ adfcribunt:amicum , qui cómoda noftra procuret : malú, qui
cuilibethomi- modis omnibus in exitium noftrum immineat. Bonu genium explicat Næuius in Stalagmonis apud
ni Theologi Donatú:A'Deo meo propitio meus homo eft.Ité Perfius :Dijs iratis, genioq; finiftro . Poftremò pro ཀ
adfcribunt. uerbiu refipiunt in genere omnia illa : Iratis dijs , Propitijs dijs. Terent. Nefcio, nifi deos iratos fuiffe ol
mihi fatis fcio,qui aufcultauerim ei.Horat.in Sermonibus : mer
2
-Immeritusg laborat Iratis natusparies dijs,atg, poetis. Idem rurfum
Vertumnis quoquotfunt, natus iniquis. Idem in Odis :
Stat
Diuis orte bonis optime Romule Cuftosgentis abes. Homerus Iliad..
TE
-θεὸς νύτις ἐςὶ νοτήεις . ideft : -Deus quifpiam iratus eft. Et Vergilius:
Dijs equidem aufpicibus reor, & Iunonefecunda.
Eodépertinet & hęc: Solus à dijs diligere Antipho:&,Dij nos refpiciüt: &, Modò Iuppiter adfit: &, Si
que numina læua finüt: &, Dexter adfit Apollo . atq; id genus fexcetapafsim apud poetas obuia.Erit
aut uenuftius,fi ad fpecié defcêderis : ut, Hicfcribit carmina, Mufis, quotquot funt, iratis, Canit irato
Apolline. Ea caufam egit ineptifsimè, planeq; irata Suadela. Marte finiftro pugnauimus . Neptuno
propitio nauigauimus .Mercurio, opinor,irato,cũ hoc ueteratore fum pactus. Irata Venere dat operá
liberis,de eo qui deformes filios progigneret. Inuita Minerua, qui parum feliciter artem exerceat.
Dextro Hercule: aut,Amico Hercule. LXXIII

Eiufdem eft generis,fed obfcurius, quod apud Horatium legitur :

Dines
 CHIL. PRIMÆ CENTVRÍA L

A Diues amico Hercule Et item apud Perfium : —0` fi

Subraftris crepet argenti mihi
feria, dextro Hercule.
1
Quod quidem in eos competit,qui in accumulandis opibus funt bene fortunati.Idq; inde natum exi- Hercules opu
ftimant,quod Hercules moriturus dixerit , eos opulentos futuros , qui fibi decimam bonorü fuorum lentie autor.
partem confecraffent.Proinde locupletes plerofq; ita facere folitos.Tametfi Plutarchus in Probl . hu
ius confuetudinis aliam adfert caufam,puta quòd ipfe quonda Hercules,boum quos Geryoni abſtu
lerat,in Palatino decima parte immolarit,uel quòd Romanos ab Hetrufcis decimari folitos liberârit.
Dijs hominibusq; plaudentibus. LXXIII
Prouerbialis eft & illa hyperbole , Dijs hominibusq; plaudentibus: pro eo quod eft, feliciter atque Aufpicato di
aufpicato. Cic.ad Q.fratrem: Vatinium à quo palàm oppugnabatur, arbitratu noftrous,dijs &ta autfacta.
hominibusq; plaudentibus. Idem lib. Epift.famil . r. Neqs folùm dixi, fed etiam fic facio , dijs homini
busq; approbantibus.Rurfum ad Q.fratrem lib.3.in diuerfam fententiam uertit prouerbium: Nifi no
fter,inquit,Pompeius dijs hominibusq; inuitis negocium inuerterit. Quanqua hoc ipfum per fe,deos
hominesq ,prouerbiale nimirum eft ob figuram,atq; apud poetas penè foléne : Deum atq; hominum
fidem:Dijs atq; hominibus inuifus: Neq; deos neq; homines metuit.Homerus:
id eft:
— ἀθάνατοί τε θεοί,θνητοίτ' ανθρωποι.
Rurfum :
Numina nefcia mortis, Mortalesá homines.
id eſt: -Parens hominumý , deûmg.
---Πατὴρ ανδρῶν τε θεῶν τε.
Bonis auibus , Malis auibus . LXXV
Adhoc genus pertinet & illud, Bonis,aut malis auibus:cum rem feliciter, aut fecus cedere fignifi
camus,abaugurum obferuatione fumptum. Horatius in Odis:
Malafolutanauis exit alite,
Ferens olentem Meuium. Et rurfum: Maladucis aui domum,

Quam multo repetet Græcia milite. Atq; iterum alibi: Scriberis Variofortis , &hoftiu
Victor Maony carminis alite. Homerus Iliados w.

—μηδέμοιαὐτὴ ὀρνὶς ἐνὶμεγάροισι κακὸς πέλευ. id eſt:

Néue auis hic infaufta mihiperrexeris effe .

VerbafuntPriami ad uxorem dehortantem , ne folus in caftra Achillis proficifceretur,Hectoris cada
B utrauro redempturus, ac multa triftia, ita út affolent mulieres, ominantem . Auerfa aui , dixit Latinus Auerſa aui.
quifpiam tragoediarum fcriptor, qui de Agamemnone, 'contra aufpicia foluente ita loquitur : Soluere
imperat,fecundo rumore , auerfaq; aui. Refertur à M. Tullio lib. de Diuinat.1. Ad hanc formam refe
rendafunt & illa : Faufto omine,bene ominata,bonis aufpicijs,inaufpicato, felicibus augurijs, atq; id
genus alia,quæ ab augurum artefumpta, in communem fermonem abierunt.
Noctua uolat. LXXVI
Exeademfuperftitione manauit & illud Græcanicum , inar , fiue intro : id eft , Noctua uolat,
fiueuolauit. Nam prifcis Athenienfibus noctuæ uolatus,uictoria fymbolum exiftimabatur : propte
rea quòd auis hæc Mineruæ facra crederetur: quæ quidem dicta eft etiam malè cófulta Athenienfium
benefortunare. Qua de re copiofius aliquanto dicemus in prouerbio, Athenienfium incófulta teme
ritas.Inde rebus felicius,atq; ex animi fententia fuccedentibus, dici confueuit: Noctua uolat.Autores
Zenodotus & Suidas. Non illepidè dicetur uolaffe noctua, quoties res non uiribus , fedpecuniarum
interuentu confecta creditur,quod Athenienfium nomifma noctuam haberet infculptam.Vnde & il
lud,Laurioticæ noctuæ, quod alibi recenfetur. Plutarchus in uita Periclis tradit,illi è fuperiore.nauis
tabulato concionanti ,noctuam ad dextram aduolaffe, ac malo infediffe:quod omen effecit, ut omnes
irent inillius fententiam .
Quarta luna nati . LXXVII
pada : id eft , Quarta luna,nati , dicuntur qui parum feliciter nati funt : ut autor eft Eu
ftathius in lib. Iliad.2 . propterea quod Hercules hac luna natus feratur:cuiusomnis uita uoluptatum Hercules quar
omnium expers,ac laboru plena fuit. Dici poteft & in eos, qui laboribus fibi neutiquam frugiferis fa- ta luna natus.
tigantur, Herculis uidelicet exemplo, qui iuuandis alijs fudauit , fibi inutilis. Pyrrhus apud Lucium -
Florum dicebat fe fibi uideri Herculis fidere natum: quòd quo pluribus uictorijs Romanos concide
ret,hoc acriores in ipfum coorirentur.Id quod Horat.eleganter tranftulit ad Annibalem:
Vehydrafectocorporefirmior Vinci dolentem creuit in Herculem.
Alba gallinæ filius. LXXVIII A
Contràfeliciter natumalbe gallinæ filium dicimus. Iuuenalis:
-Quia tugalline filius alba.
Velquod læta atq; aufpicata Latini alba uocant : uel quod prouerbium alludit ad fatalem illam galli Feliciter nati.
nam,de qua meminit Suet.Tranquil.in Galba, his quidem uerbis: Liuiae olim ftatim poft Auguftinu- Alba.
ptias Veientanum fuum reuifenti, præteruolans aquila, gallinam albam, ramulum lauri roftro tenen
tem demifit in gremium. Cumq; nutriri alitem,ac pangiramulum placuiffet , tanta pullorum foboles Villa Adgallia
prouenit; ut hodie quoq; ea uilla Ad gallinas uocetur. Tale uerò lauretum , ut triumphaturi Cæfares nas.
indelaureas decerperent . Fuitque mos triumphantibus alias confeftim eodem loco pangere. Et ob Lauretum,
d 4 feruatum
 "ORIESVEGETACI –

44 DES. ERASMI ROT, ADAGIORVM

17
feruatum eft fub cuiufq; obitum,arboré ab ipfo inftitutam elanguiffe.Ergo nouifsimo Neronis anno,
000
& fylua omnis exaruit radicitùs , & quicquid ibi gallinarum erat , interijt. Conueniet igitur adagium 0000
in eos , qui rara & fatali quadam felicitate fucceffuque rerum utuntur. Huic diuerfum eft illud apud
eundem Iuuenal. m
Sterko Co
Infelicibus o -Nati infelicibus ouis. e
Tat hisfind
uis nati. Non abhorret hinc quod fcribit M.Tullius lib.Epift.famil.7. ad Curionem : Cú enim falutationi nos Phorm
lo
dedimus amicorum, quæ fit ex hoc etiam frequentius quàm folebat , quòd quafi auem albam uiden aL panta
tur bene fentiếtem ciuem uidere,abdo me in bibliothecam. Veteres enim quod inaufpicatum haberi zati,de
n
uolebant,atrum aut nigrum uocabant : quod felix,album . Vnde apud Senecam Afinius Pollio Albu firenda el
tij fententias , quod inaffectatæ effent & aperta , folitus eft albas appellare. Quin & Græcis dovnótópov
a dicitur, qui clarius rem explicat.
BaasinTr
Laureum baculum gefto. LXXIX
quadan
Aaqvívku poçü ßan/ngíav : id eft,Laureum porto baculum . Suidas tradit ita folere loqui eos, qui effent ab
aliquibus infidijs appetiti,feliciterq; periculum effugiffent: propterea quòd laurus credita eft aduer Simil
Laurus luftra fus uenena remedium habere. Plin. lib.15. demonftrat laurum luftrationibus adhiberi folitam. Vide Thound
tionibus adhi tur & aduerfus fulmen huius uis tueri , quandoquidem arborum una non icitur fulmine. Id adeò ue. Lantedes
bita.
rum credidit Cęfar Tiberius,ut nunquam non geftaret capite coronam lauream:ut in ipfius uita pro 205,qu
didit Suetonius.
160706
Grauiora Sambico patitur. LXXX
Taalame
Aavórópa caußins ráoxe: id eft , Atrociora Sambico patitur. In eos qui cruciatibus exquifitis torquen
aequid
tur,aut quibus infignia mala accidunt. Prouerbium Plutarch . refert in Probl. Græcanicis, atq; huiuf dalam
modi quandam adfert caufam Sambicus quifpiam Eleus unà cum focijs aliquot , non paucas apud
Olympia areas ftatuas concîdit,uendiditq;. Deinde maiora etiam aufus , Dianæ præfidis templum
diripuit. Eft enim illius in Elide templum, quod Ariftarcheum nominant. Atille mox comprehéfus, p
dum focios prodere recufat,annú perpetuum exquifitis cruciatibus dilaceratus eft , inter quos etiam $154
animam efflauit.Atq; hinc uulgò nata parcemia. SANOT,CO
Fonum habet in cornu. LXXXI mic
P
In homines maledicos ac feroces dicitur:Fænum habet in cornu. Horat.in Sermonib. des
Fænum habet in cornu, longèfuge. denter
&lioa
Inde translatum, ut Acroni placet, quòd antiquitùs bubus cornipetis foenum pro figno in cornu ap
Plic
penderetur, quo fibi caueretqui fortè occurriffent.Idq; ideo fieri folitum Plutarch.in Probl.autumat, B
quòd copiofiore pabulo,non modò boues, fed & equi, & afini infolentiores ac ferociores reddantur. Apa
Vnde extat & Sophoclis dictum in tumidum quempiam ac præferocem :Tu, inquit,ferues, quafi pul
lus pabuli copia. Huic aftipulatur illud Solonis diftum apud Laert. τὸν μὲν πόρου ὑπὸ τῆ πλέτο γεννᾶσαι , τ G
de üßgi w T négy. hoc eft : Satietatem nafci ex opulentia , ex fatietate ferociam . Dictum eft autem ali
qua
quando , utidem teftatur Plutarch. in M. Craffum , quòd in cornu foenum haberet , propterea quòd DA
haudquaquá impunè lacefferetur,homo prędiues ac potes, & fimultatum perfequentifsimus . At po Polica
ftea Cæfar dictus eft ei foenum detraxiffe: quòd omnibus illum ut cornipetam taurum fugientibus ac TATTO
formidantibus,ipfe primus aufus fuerit illi refiftere. Vfurpat adagium hoc etiam diuus Hieron.in epi
ftola quadam , minitans his à quibus fortè effet laceffendus.
345 T
Cornutam beftiam petis. LXXXII

Confimilem fermè fenfum habet Plautinum illud, Cornutam beftiam petis : de eo qui lacefsit eum 50p
qui paratus fit retaliare iniuria, quemq; non nifi tuo malo prouoces, Huc fpectauit Horatius in Odis ; Un
Parata tollo cornua.
Dionyfius Corinthi . LXXXIII anfo
Redacti ad hu Avóry nogivo :id eft,Dionyfius Corinthi. Prouerbialis allegoria, qua fignificamus aliqué è fum.
em ortu
Kal f ma dignitate atq; imperio, ad priuatam humilemqs redactum fortunam : quemadmodum Dionyfius
nam. Syracufarum tyrannus expulfus imperio , Corinthi pueros literas ac muficam mercede docuit. Cic.
STOLD
epift.ad Attic.lib.9.De optimatib.fit fanè ita ut uis.Sed nofti illud, ovú ogivee. Quint.Inftit.orat.
lib.8. Eftin exemplis allegoria , fi non prædicta ratione ponantur. Nam ut Dionyfium Corinthi effe,
‫ܢܐ‬
quo Græci omnes utuntur,ita plura fimilia dici poffunt. Hic Cic. cum ait, Nofti illud,& Quintil. Quo
Græci omnes utuntur: nimirum uterqs uulgò iactatum fuiffe fignificat. Cæterùm unde natum fit ada ว่า
Arch
giú,Plutarchus aperuit in libello cui titulus, gis adoroxías:id eft,de futili loquacitate. Laudás enim
breuiter & grauiter dicta, commemorat & illud à Lacedæmonijs refpófum regi Philippo , bellum mi 29
aad

nanti ferocientiq;:Atovúci i nogivly. Quibus ubi rex refcripfiffet,fi quando in Laconica duxiffet exer
citum , euerfurum fe Lacedæmonios: uerbo duntaxat refponderüt,aina, id eft,fi. Plato ter nauigauit in
2
&
2
t

Siciliam,non fine finiftri rumoris afpergine.Vnde Molon, qui inimicum in Platonem gerebat animu,
dicebat non effe mirum,fiDionyfius effet Corinthi,fed fi Plato in Sicilia, Regem enim urgebat necef
fitas,Platonem folicitabat ambitio.
In me hæc cudetur faba. LXXXIIII
Terentius in Eunucho,At enim ifthæc in me cudeturfaba: hoc eft , Donato interprete , In me malum hoc
récider, in me hæc uindicabitur culpa. Translatum uel à faba , quæ cum filiquis exuitur ac batuitur,
autfuftibus intertunditur, ita ut fit in areis more rufticorum,non ipfa perinde laborat , fed id demum
in quo
 CHIL. PRIMAE CENTVRIA I 45
A inquocuditur. Alij malunt ad malè coctam fabam referre:quæ fi quando non maduerit,fed dura per- ,
manferit , ab iratis heris fupra coqui caput faxo nonnunquam comminui confueuit , tanquam fabam
ulcifcentibus ,non coquum,cum uniuerfum interim malum ad coquum perueniat.
Tutehoc intrifti, omne tibi exedundum eft. LXXXV
Hol
Non diuerfumfuperiori Donatus admonuit,illud quod apud eundé poeta legitur in Phormione:
Tutehocintrifti,tibi omne eft exedendum. of mat
Verbafunt Phormionis parafiti : qui quoniam fuerat autor confilij de duceda puella, æquum effe pu
tat,ut fuo periculo rem item expediat. Translatum putant ab alliato rufticorum mortario . Que qui
dem fententia , uel hodie quoq; uulgo noftrati in ore eft. Et altera huic fimillima : Colo quod aptafti, Colo quod
ipfi tibi nendum eft,id eft: Tu incipiundi autor extitifti,nunc idemexplices oportet. mlopment ptafti,ipfi tibi
Faber compedes quas fecit, ipfe geftet. DLXXXVI nendum eft T
Aufonius in Trochaicis fuis Terentiano prouerbio confine quoddá fubueftit , & poetæ metapho
ram altera quadam interpretatur metaphora:
Tu moleftusflagitatorlegemolefta carmina.
Tibi quod infrifti,exedundum eft:
fic uetus uerbum iubēt;
Compedes, quas ipfefecit, ipfus utgeftetfaber.
Cópetitin eos,qui fibijpfis autores funt malorum ,Videtur auté è Theognide poeta fumptü, qui ait:
id eft:
ὅτις ανὴρ φίλε κύρνε πέδας χαλκεύεταιαὑτῷ
Vincula nemofibi cudit charißime Cyrne.
Huicfimile quiddam,humilius quide,fed tamen aptum uulgo dicitur:Flagellum ipfe parauit, quo ua
pularet.Idq; fumptum à puerisaut feruis,qui coguntur aliquoties ipfi parare uirgas quibus uapulent.
Ipfi teftudines edite qui cepiftis. LXXXVII
His confine prouerbium refertur à Græcis fcriptoribus:
αὐτοὶ χελώνας ἐπίεθ᾽ οἵπερ ἅλετε, id eft : Quiprendidiftis,idem edite teftudines.
Ineos iacitur,qui pofteaquam inconfultè quippiam adorti funt,aliorú implorant auxilium , quos fuo
negocio admifceat. Parcmiam ex huiufmodi quodá apologo nata exiftimat Pifcatores aliquot iacto
reti,teftudines eduxerüt.Eas cú effent inter fe partiti, neq ; fufficerent omnib. comedendis, Mercuriu
fortè accedentem inuitarunt ad conuiuiu. At is intelligens fe nequaquá humanitatis gratia uocari , fed
uteosfaftidito cibo fubleuaret,recufauit,iufsitq; ut ipfi fuas teftudines ederét,quas cepifset.Sunt au
B tem,autore Plin. in Carmania populi, qui teftudinum carnib.uictitent: unde & nomen illis attributũ,
payors.Apud quos affirmant inueniri teftudines tanta magnitudine,ut earú teftis cafas
1 integant. xeawvogáyoi.
Aderit Temeffæus genius. LXXXVIII
Strabo lib.Geographia 6.refert,Temeffam ab Lao primam urbem effe Brutiæ,ipfius ætate dictam Temeſſa urbs.
Templam : quam ab Aufonijs conditam,Thoantis comites Etoli deinde tenuerint , atq; his expulfis
Brutij,demum Hannibal & Romani funditùs euerterint. Iuxta hanc facellum fuiffe oleaftris circum
feptum,Polita cuidam ex Vlyfsis comitib.facrum. Hunc, quòd effet à Barbaris uiolatus , graueis iras
in eosexercuiffe : adeò ut in prouerbium abierit , dicerentq; cauendum,ne Temeffeus genius immi .
neret.Deinde Locrenfib. Epizephyreis urbe potitis, Euthymum quendam,ut inquit Ælianus , ex Ita
liaillucueniffe pugilem inclytum, & infigni robore, qui & lapidé ingenti magnitudine geftauerit, qui
Locris oftendi foleat.Hunc cum Polite congreffum,ac uictorem è certamine difcefsiffe: atq; ita finiti
moshuius opera liberatos à tributo, quod ille confueuerat extorquere. Quin & compuliffe illum , ut
quodper uim abftulerat, redderet etiam cum fœnore, Atq; hinc prouerbium natu putant , ijs qui for
didos & iniuftosquæftus faciunt , adfore Temeffæum genium. quo fignificabant , aliquando depen. Dequeftus in
denda cú fœnore , quæ præter ius, & fraude feu ui rapuiffent. Paufanias in Eliacis paulo diuerfius rem iuftos farien
narrat:nempe comitêm quendam Vlyfsis obuirginem conftupratam occifum fuiffe: atq; obidlaruas tium pœnis.
cius,nifi quotannis oblata uirgine placarentur, graffari folitas , ac perniciem adferre omni fexui atq;
ætati. Atq; huc quidem eius loci genium uulgò fuiffe creditum, quem Euthymus pugil Temeffam re
uerfus compefcuerit, uirgine quam deuouerant,liberata , atq; in matrimonium accepta. Apud Strab.
mihilocus in codice Græco uidetur non uacare menda. Sic enim legimus in æditione Aldina : TÙS
περιοίκος δασμολογεῖν αὐτῷ κατὰ τὸ λόγιου καὶ παροιμίας εἶναι πρὸςαὐτὸς μηδ ' ἐς “ ἥρωαΐ ἐντεμέσῃ λεγόντων ἐπικεσαι αὐτοῖς.
Fortaffe tolerabilior erit lectio , fi tolles coniunctionem dt , & pro atyóvTwp reponas yμv . Cæterùm
cumStrabo recenfeat prouerbium , priufquam referat cohibitum heroem , indicat potius in eos dici
folitum,qui potentiorem fe laceffunt.Etiamfi nihil uetat,prouerbium ad uarios ufus accommodari ..
Termeria mala. LXXXIX
Topup nand: id eft,Termeria mala. Veteri prouerbio dicuntur ingentia,maximè quoties malaque Mala maxima;
quisin alios impegerit , aliquando in ipfius caputretaliantur. Huius adagij meminit Plutarch, in uita
Thefeitqui cum Herculis exemplo terras obiret,nocentes quos fuperaffet,eâdem poena folitus eft af
ficere,quam illi perfæuitiam in alios exercuiffent.Nam Hercules Damafcum de rupe æditifsima præ
cipitem dedit , Bufyridem parentauit , Antæum palæftra fuperatum occidit , Cygnum gladiatorum
more confecit : deniq; Termerum humana capita confringentem,uerberibus itidem contudit. Vnde
in eosin quos fua malefacta retorquentur, prouerbio dicitur: Termerium malum. In hanc fermè fen
tentiam Plutarch.inuita Thefei. Eft autem fupplicij genus uel in primis fauorabile, cum poena fceleri Pona talionis.
refpon
 PAGINA

RVM
ERAS . GIO
46 DES . ROT. ADA

refpondet:quemadmodum de Thurino fumi uenditore,fumo necato legimus : & Perillo, quem Pha- A pidcamca
laris æneo impofitü tauro,fuo ipfius inuento perdidit. Illud perquàm feftiuum,quod in uita Gallieni ்
பளக
Gallienus quo Imperatoris refertur. Cum quidam uitreas gemmas pro ueris imperatrici uendidiffet , atq; ea re de
Anglaro
modo impos prehenfa,uindicari flagitaret: ille uenditorem rapi iufsit,tanquam leonibus obijciendum : deinde ca Madoct
ftoriimpofue ponem emittit,ac cunctis rem tam ridiculam admirantibus, per præconem denunciari iufsit : Impo
rit. potalabi
r
fturam fecit, & paffus eft : atq; ita negociatore dimifit. Sed de Termerijs malis Suida multò aliam ad adverfa
fertinterpretationem:nempe locum quendam effe in Caria, cui nomen Termerio, quo tyranni quan
depouž
doq; pro carcere foleant uti. Situm autem effe inter Melum & Halicarnaffum. Ex hoc cu poftea præ
plar
darentur latrones, neq; depelli poffent , quòd effet locus admodum munitus , abijffe in prouerbium .
10 dam
0
Quanquam Stephanus Termeram urbem in Lycia ponit , quam ait à Termero fortitam uocabulum,
nodo
purgíaju Poftremo Termeria mala dicta uideri poffunt,quafi extrema mala.Nam μa Græcè,finem fignificat:
pa &τpaßiav úµígar extremum uitæ diem uocant. Porrò Latini , quod fummum uideri uolunt ac maxi naequalitas
Extrema que mum,id extremum appellant : ut Extrema dementia, extrema infania. Neq; fecus Græcitaxarop nanos, Aaed
m
Hocent Latini, extremum malú pro maximo dicunt.Ettoyárphaxara, extremorû extrema,quafi plus quàm maxima. dushana
anla
Neoptolemi uindicta . XC
quispolyp
NronJoniµa✪zíors : id eft , Neoptolemica uindicta. Superiori fimillimum eft , ubi quis eadem patitur, lem apo
Poenatalionis, cuiufmodi patrauit in alios, Id Paufanias in Meffeniacis refert , & exponit his uerbis : write pe zingi
icpota
αὐτὲς λακεδαιμονίες ανὰ χρόνου ᾧ νεοπζολέμειΘ 'καλυμένη τίσις, νεοπ ]ολέμῳ γὰρ τῷ ἀχιλλέως ἀποκ ]έναντι πριαμὸν ἐπὶ ἐσχάρα Sede
ἐρκία , σιωέπεσε καὶ αὐτ ἐν δελφοῖς πρὸς τῷ βωμῷ τῇ ἀπόλλωνος ἀποσφαγῶῶαι, καὶ ἀπὸ τότε τὸ παθῶν ὁποῖόν τις καὶ ἐφρασε , νεόπλο
sobiaip
Xiaop ziowy dvouáfrom.id eft : Sanè peruafit Lacedæmonios progreffu temporis Neoptolemea , ficut uo
buzdam
cant,uindicta . Siquidem Neoptolemo,Achillis filio , qui Priamum in ipfis palatij focis occiderat , ui
leaon ;
cifsim euenit, ut &ipfe apud Delphos ad Apollinis aram occideretur: atq; hinc ortu,ut ubi quis idem
ph:
patitur quod in alios fecit, Neoptolemeam uindicta appellent.Euripides in Orefte fub perfona Apol
linis de Neoptolemo: Draidetia
afric
θανεν γδαὐτῷ μοῖρα δελφικῷ ξίφε. ideft : Infato enim illi eft Delphicogladio mori. Octat
Seruire fcenæ. XCI ·
Tempori , re M. Tullius feruire fcenæ dixit: pro eo quod eft , feruire tempori , & rebus præfentibus fefe accom
eteri
busq; præfen modare. Translata ab hiftrionibns fabularum metaphora,qui non fuopte iudicio agut,fed hoc unum pretenc
tibusfefe ac fpectant,ut quouis modo populi oculis placeant,alioqui explodendi exibilandiqs.Sic enim fcribit ad medehom
commodare. Brutum: Tibi nunc populo & fcene,ut dicitur, feruiendum eft. Nam in te non folùm exercitus tui, ſed
B Epolis
omnium cíuium , ac penè gentium coniecti funt oculi. Quadrabit & in eos qui negocium aliquod fu
มาร
fceperunt illuftre,unde neceffe fit,aut cum fumma laude, aut fumma cum infamia difcedere , propter
asinC
Rom. 12.79 plurimorum expectationem.Porrò tempori feruiendum effe uiro fapienti, monuit & Phocylides:
καιρῷ δουλεύουν id eft:
καιρῷ λατρεύειν ,μήτ ' αντιπνέων .
716. mbela
Temporibusfemper cautusferuire memento,
de in
Necreflare uelis aduerfumflamina uenti.
ale
Porrò metaphora hæc ducta eft à nauigantibus,quos neceffe eft femel ingreffos mare, uentorum atq;
æftus arbitrio ferri,fruftra conaturos,fiuelint aduerfus ifta pugnare.
Vti foro . XCII lou
Aaro
Huic affine eft, yoga gauti foro : pro eo quod eft,præfentem rerum ftatum boni confulere , &
Bevaru
utcunq; fefe obtulerit fortuna, ita animum applicare. Terent, in Phorm. Scifti uti foro. Donatus uul
OrtsC
gare prouerb. admonet effe, ductamq; metaphoram à mercatoribus , qui non ante locum commercij
BRITTCO
præfcribunt quanti uendant que aduehunt,fed fecundum annonam fori, quam deprehenderint, con 900
filium de non uendendis, aut uenden dis mercibus fumunt. Seneca: Vtamur foro , & quod fors feret,
modca
Nafcifub ma æquo feramus animo.Idem epiftola 72.fub manu nafci dixit,pro ex tempore. Ergo confilium,inquit,
ทน. SECTO
ſub die nafci debet, & hoc quoq; tardum eſt nimis: ſub manu, quod aiunt,nafcatur.
9.
Polypimentem obtine. XCIII Shot
Extat apud Græcos adagium in hunc ordinem referendum,zorúzod☞véon toxt:id eft, Polypi mêtem pe
zdáva morú obtine. Quo iubemur, pro tempore alios atq; alios mores , alium atq; alium uultum fumere. Quod in
##E

προπομα Vlyffe uidetur Homerus laudare, qui eum exurgore appellat , id eft , moribus uerfatilibus. Adagium
F
6
!

natum eft à pifcis huius ingenio : de quo meminit.Plin.lib.9.cap.29.præterea Lucian.in fermone Me

Polypiindu- nelai ac Protei:fcribuntq;, colorem mutare maximè in metu. Naperfequentibus pifcatoribus , petris
foria. affigit fefe, & cuicunq petræ adhæferit, eius colorem corpore imitatur,uidelicet ne queat deprehédi.
Quin ut refert Bafilius magnus, pifces imagine falfa decepti , nonnunquam annatant , ultrò fele præ
doni offerentes. Porrò prouerbium fumptum eft ex Theognide, cuius hodie diftichon eft de polypo:
citaturq; aPlutarchoin libello περὶπολυφιλίας
πολύποδασυνόον ἴσχε πολυπλόκε,ὃς ποτὶ πέτρῃ τῇ προσομιλήσῃ, τοῖἰδῶν ἐφανη. . ideft:
Mentem habeas uafripolypi, quiprotinus illa Sequibus admôrit , faxa colore refert.
Clearchus in prouerbijs, tefte Athenæo, citat hoc diftichon,tacito autoris nomine:
ων
πολύποδός μοι τέκνονἔχωννόον ἀμφίλοχ͵ ἥρως, τοῖσιν ἐφαρμόζων ὧν καὶ πρὸς δῆμον ἵκης ,ideft:
Pulypiingenio mihi fis nate Amphiloche heros,
Vt temet
 CHIL PRIMAE CENTVRIA £

A Vetemetpopulo,quemcung, accefferis aptes.

Citatidem carmen Plutarch.ex Pindaro.Vnde & uerfus ille prouerbialis celebratur?
id eft:
ἄλλοτε δ᾽ ἀλλοῖον τελεθῆν, καὶ χώρες επέπαι .
Prog loco nunc huncfieri, nunc expedit illum. mus , ac Proteum quendam âgétes, Ad omnem
Quino s admonet,uti nos ad omnem uitæ rationem accommode

prout res poftulabit,in quamlibet formam transfiguremus. Plutarch . item you dixit,pro eo te rationem fe
quod eft,In diu erf am eo fen ten tia m.Q uod qui dem not at & Ari fto pha nes in Plu to, qui monet uiuen accomodare.
dum effe zpóros xogios:id eft,Moribus regionis ac uernaculis . Eodem pertinet & illud , ga: id
eft, Lex etiam ipfa regio. Quo fig nif ica tum eft,uni cui q; reg ion i quæ dam pec uli ari a effeinf titu ta : quæ Lex & regio.
hofpites non damnare , fed pro uirili noftra imitari atq; exprimere debeamus . Neq; quifquam exifti. Quatenus mo
methoc adagio doceri foedain adulationem , qua quidam omnibus omnia affentantur : aut uitiofam ribus & affer
morum inæqualitatem, quam Horatius eleganter taxat in Sermonibus , quamq ; hiftorici notát in Ca- tibus aliorum
tilina,atq; in Anedio Cafsio imperatore : deniq, literæ diuinæ in quouis improbo , cum aiunt ftultum obfequendu.
perinde atq; lunam immutari ,cum fapiens folis exemplo fui femper fit fimilis. Nam in Alcibiade du Alcibiades por
bites,uitio ne,an laudi danda fit: certè felicifsima quædam &admiranda fuit morum & ingenij dexter lypum egit,
ritas,qui fic polypum agebat,ut Athenis difterijs & falibus luderet,equos aleret, comiter & eleganter
uiueret.Idem apud Lacedæmonios radebatur, pallium geftabat, frigida lauabat. Apud Thraces belli
gerabatur,acpotabat. Vbi uerò perueniffet ad Tifaphernem ,delicijs,mollicie, faftuq; iuxta gêtis mo
rem eftufus.Sed eft quædam difficilis ac præfracta,morofaq; fimplieitas imperitorum, qua poftulant,
utomnes ubiq; ipforum duntaxat moribus uiuant, & quicquid alijs placet,id damnant. Rurfum eft
honefta quædam ratio , qua boni uiri nonnunquam alienis moribus obfecundant , ne uel odiofi fint,
gel prodeffe non pofsint, aut ut è magnis periculis femet,aut fuos eximant.Quemadmodü fecit Vlyf
fes,apud Polyphemum multafimulans ,apud procos mendicum agens.Item Brutus adfimulata ftoli
ditate.Dauid etiam fimulata infania. Quin & diuus Paulus apoftolus ,fancta quadam iactantia gloria
tur,hacpia uafricie fefe ufum effe,atq; omnia factum omnibus , ut omnes Chrifto lucrifaceret . Quan .
quam nihil uetat,in notandis uitijs ufum adagijlatius trahere : nempe in homines uerfatili quodá in
genio natos,qui talem ubiq; perfonam induunt,quales funt ij ,cum quibus cótigit agere. Quod genus
eleganter defcripfit Plautus in Bacchidibus : Nullus,inquiens ,frugi effe poteft homo, nifi qui bene &
malè facere tenet. Improbus cu improbis fit,harpaget, furibus furetur quod queat. Verfipellem frugi
conuenit effehominem,pectus cuifapit : bonus fitbonis,malus fit malis. Vtcunq; res fit, ita animum
B habeat.Eupolis apud Athenæum :
ἀνὴρ πολίτης πωλύπες ἐς τὸν τρόπον . ideft : Vrbanushomo,qui moribusfit polypus.
Plutarchus in caufis naturalibus citat ex Pindaro uerfus hos:

Ποντίς θηρὸς χρωτὶ μάλιτα – νέον προσφέρων,ταςπάσαις πολίεσσιν ὁμιλῇ . idefti

Marina belua colori maximè mentem accomodans, ci omnibus ciuitatibus confuetudine habet.
Atq; eodem in loco caufam reddit,curid huicaccidat piici. Similem quandam metaphoram Ariftote
lesà chamaleonte duxit, primo Moralium lib. Ait enim,fi quis à fortuna pendeat,cú illa fubinde mu. De chame
tetur,futurum ut ueluti chameleon quifpiam identidem uarietur,nuc felix, nunc mifer : utcunq; fors leonte.
alio atq; alio uultu refpexerit,ita hunc quoq; uultum atq; animum mutare De chamæleonte meminit
Pliniuslibro 28. capite 8. foribens hoc animal magnitudine fermè par effe crocodilo : cæterùm fpine
acutiore curuatura, & caudæamplitudine diftare. Nullú, inquit,animal pauidius exiftimatur: & ideo
aerficoloris effe demutationis.Plutarchus in comment.De adulatione fcribit,chamaleontem quem
uisimitari colorem, præterquam candidum. Idem in Sympofiacis conatur caufam reddere de poly.
po,quamobrem non tantùm mutet colorem,quod &hominibus accidit in metu: uerumetiam fefe ad
faxi,quodcunq; id fuerit,colorem accommodet.Sunt & aues quædam, que colorem pariter & uocem
mutentpro temporibus anni : ut autor eft idem Plinius lib.1o. cap. 29. & Ariftot. lib. De natura ani
mantium 9. In uoce mutanda principatum obtinet lafcinia. Vnde & apud Euripidem Hecuba Poly
xenam imitari lufciniam iubet, fefeq; in omnem uocem uertere,fiquo modo queat Vlyfsi perfua
dere,ne perimatur.
Cothurno uerfatilior. XCIIII
Bùraßonwronológur: id eft, Verfatilior cothurno : dictum eft in hominemparum cóftantem,lubri- in inconftans
caq:fide , quite incertæ & ancipitis effet factionis : fimilitudine ducta à calciamento,quod Græci - tem.
Agro ,Latini mutata literula cothurnum uocant: quo mos eratuti tragoediarum actoribus.Erat autem xólogv☺
TITRYWHO ng appoτópodigo : id eft,quadrangulum , & utrilibet conueniens pedi , quodq; uel dextro uel
finiftro pedi poterat accommodari. Suidas addit eiufmodi fuiffe , ut uiris pariter ac mulieribus con
grueret.Quod idem teftatur illud Maronis:
Altefuras uincire cothurno.
Prouerbium autem duobus efferturmodis : percomparationem , traßerwrop nedopust & perdeño
minationem , uthominem ipfum , qui fe diuerfis applicat partibus , dogo appellemus. Sicenim uo. Theramenes
catus eft Theramenes rhetor Athenienfis , Prodici Chij difcipulus : propterea quòd quafi duabus cothurnus CHT
federet fellis , idem &populi ,& triginta uirum partibus ftudens , & nunc huius , nunc illius factio- dictusfit.
niseffeuideretur, uel potius utriufque. Plutarchus in præceptis ciuilibus : rauda dü párıça tòp
Παραμένους κόθορνος πολέμιον ἀμφοτέροις ὁμιλεῖν , καὶ μηδυτόβοις προτίθεσθαι , id eft : Sed hic oportet maximè
Thera
 Co.

VM
MI OR
S T A GI
48 DES . ERA RO . AD
rt
spo
Theramenis cothurnum induentem,cum utrifq; uerfari, & neutris accedere. Lucianus in Amoribus: A enCrai
ὡς εἰς ἐγών᾽ αὖ σὺξαιμία , ποο τ 1ἐν κατῷ , γενέσθαι θυράμενος ἐκεῖν · ὁ κόθορνε , ἵναἄμφω νγνικηκότεςἐξισοι βαδίζοιτε. id wascomcpk
yti
eft: Itaq; optarim fanè,fimodò fieri pofsit,Theramenes ille fieri,qui cothurnus eft dictus,ut ambo ex Catal
æquo uidtores difcederetis.Idemin Pfeudologifta: καὶ ὁ μὲνκόθορνόν τινα ἔπῳ , ἐκάσας αὐτ “βίομ ἀμφίβολου ὄντα JanJall
Tois zoibroiŚ Twodhuar.id eft : Et alius ei cothurni nomen impofuit:nimirum mores hominis inconftan
starunitses
tes & ancipites , id genus calciamentis conferens. Plutarchus indicat et Niciæ duci ob morum uafri 4597
Μαγς άλλος 1726-27
ciem cothurni cognomen fuiffe uulgò tributum.Malè audijt hoc nomine Marcus etiam Tullius. Ho
agógaan . merus Martem,ni fallor,fubinde mutantem parteis , nouo uerbo annogórannou appellat. Nihil auté ue
m
tat, quo minus adagium in bonam trahatur partem: ut fiquis hominem facilibus moribus, & quadam homeode
Vlyffes won ingenij dexteritate cum quouis hominum genere cogruentem, dogrop appellet: quam ob caufam Ho prin
TEING merus Vlyffein oporou dixit, quòd quamuis perfonam aptè gereret, ducis,mendici, patrisfamiliâs. madmod
Odviez
Magis uarius quàm hydra. XCV
250
Hominárúdpas: id eft,Magis uarius quàm hydra. De callidis ac dolofis, quod hydra ferpés fituer
ficoloribus notulis diftinéta. Aptè dicetur in uafros ac uerfipelles , aut etiam parum fibi conftantes.
Refertur fenarius hic apud Athenæum lib.Dipnofophiftôn 3.
ἐποιήσατ' αὐτὸν ποικιλώτερον ταῶ . idefti Feciftis hunc pauonibus uarium magis. simere
Salpa. His affine eft, quod Mnafee Colophonio poetæ Salpæ cognome populariioco fuit inditum, eo quod
in carmine uarius effet. Nam is pifcis mire picturatus eft , aureis rubentibusq; lineis à ceruice ad cau asyour
dam ufq; per argentea latera certis interuallis deductis, quum alioqui fit illaudati faporis.
Gygis anulus. XCVI 16
Fortunati. 200
Tuys dantur :id eft, Gygis anulus.Quadrat uel in homines inconftantibus moribus : uel in fortuna
Fed
tos,qui ueluti uirgula diuina, quicquid optant,id fuo arbitrio confequütur. Huius adagij mentionem
facit Lucian. in Votis : ubi quifpiam optat fibi complures anulos eiufmodi , quales habebat Gyges,
alium quo ditefceret , alium quò gratus & amabilis redderetur , alium per quem liceret uolare , quo TENLOS
De anulisfua cunqs lubitum effet. Nam prifcorum fuperftitio plurimùm tribuit anulorum efficacia,ita ut uendita
perftitio uete rentur incantamentis uariè efficaces: alij contra morfus ferarum,alij aduerfus calumniam , alij ad alia, inte
rum. uel depellenda incommoda , uel commoda concilianda ijs qui geftarent. Vnde apud Ariftophanem
Dalam
in Pluto,Dicæus Sycophante minanti iudicium:
ἐδὲν προτιμῶσε,φορῶ ἡ πριάμο τὸν δακτύλιον τόνδε παρ᾽ ἐνδάμε δραχμῆς. id eft : B
zad
Nonfacio te huius, quandogefto hunc annulum, cl
Me
Precio drachma, mercatus ipfum ab Eudama.
Etrurfum in eadem fabulat
Perca
ἀλλ᾽ οὐκ ἔνεςι συκοφαίτε δήγματα . idefti
Attamen ad ictum fycophanta non ineft. Subauditur,remedium ,
Fabula de Gys zatopo
De anulo loquitur, alludens ad ferarum morfus. Natum eft autem prouerbium ex huiufmodi qua
ge, et eius anu dam fabula, quam non grauatus eft referre Plato lib. De rep. 2. neq; nos item pigebit hoc loco recen
lo.
fere Gyges quidam Lydi pater,paſtor quifpiam erat mercenarius, eius regis , quiper id temporis im
perabat Lydorum populo. Cum autem effet aliquádo fæuifsima tempeftas coorta, imbrium maxima
uis accidit,fulgura deniq;,terræ etiam quaffatio:ita ut in ea regione, in qua tum Gyges fortè pafcebat GOU
armenta,terra ingenti hiatu fefe diduceret. Quod cum ille animaduertiffet, folus ( nam cæteri pafto
res territi diffugerant) in hiatum defcendit: atq; ibi tum alia quædã dictu mira confpexit,tum equum
quendam æneum ingentem ac cauum. Ineratfeneftra in equi lâtere , per eam uidit in eius aluo cada 雪:
uer hominis, maius humana fpecie. Huic nihil aderat ueftium,aut geftaminu,præter aureum anulum
digito impofitum. Eum ubi fuftuliffet , regreffus è fpecu , paucis poft diebus ad paftorum cœtum re
dije,in quo legatus de peculiorum rationibus,ad regem in menfes fingulos referendis, creandus erat.
Hic cum apud alios affediffet , animaduertit , ut fi quando fortè gemmam anulo inclufam introrfum
aA
4-6
S

uerteret,repentè fieret ut â nemine confpiceretur, ac perinde quafi non adeffet, ita de eo reliqui fabu
6
I

larentur. Quod quidem factum admiratus,rurfum anuli palam extrorfum cóuertit, moxq; paftoribus
confpicuus effe cœpit. Eius rei cum ille diligétius &fæpius feciffet periculum , iamq; fat exploratum
haberet,hanc ineffe uim anulo,ut uerfa ad fe gemma, inconfpicuus effet,uerfa ad alios, confpicuus, ef
fecit ut paftorum nomine legatus ad regem mitteretur. Profectus & uxorem regiam ftuprauit , & de
rege trucidando, cum ea confilium inijt. Deniq; confecto illo ,ipfe , regina in matrimonium ducta , è
paftore repentè factus eft rex , idq; anuli fatalis beneficio . Meminit eiufdem lib.de repub.10. Refert &
M.Tullius lib.De officijs 3.Porro Herodotus lib.1.rem multo aliter narrat,nec ullam anuli facit men
tionem. Huic fimillimum illud,&do xuws:id eft, Orci galerus.quod alio reddemus loco.
Virgula diuina. XCVII
Diuinitus cone Abhoc non admodum difsidet Virgula diuina:quoties quicquid optamus,id citra humanam ope.
ram quafi diuinitus nobisfignificamus contingere : propterea quòd antiquitas , quemadmodum in
ceffa
anulis , ita & in uirgis ferendis exiftimauit aliquam fatalem , ac ceu magicam ineffe uirtutem. M. Cic.
lib. De officijs 1. Quòd fi nobis omnia , quæ ad uictum cultumq; pertinet, uirgula, ut aiunt,diuina fup
peditaretur. Citatur aliquoties & apud Nonium Marcellú , Varro in uirgula diuina:ut appareat hunc
fuiffe titulum alicuius ex Menippeis, qui nimirum & ipfipleriq; feruntur prouerbiales . Adagium na
tum

i
 0
CHIL PRIME CENTVRIA 4 I 49

A tum uideripoteftpotifsimùm ab illa uirga Homerica, quam ille Palladi tribuit , adeò celebri , ut de ea
Antifthenes Cynicæ fecte conditor,librum confcripferit, eam cum fuo,ut conijcio, baculo cóferens ,
Huius locis compluribus meminit Homerus , cum Vlyffem è fene fqualido repentè in iuuenem uer
tit,nitidumq; facit ac formofulum : Odyfféæv.
2/
úsága μn Paμévn jáßdweeμáar allen. id eft: Sic effata uiru uirgademulfit Athena.
Eundem rurfus exiuuene uertens in fenem : Odyffea .
ἄγχι παριςαμένη λαερτιάδεω ὀδυσηα Cominus aßiftens Ithacenfem Pallas Vlyffem
ῥάβδῳ ἐπιπληγία πάλιν ποίησε γερόντα . id eft: Reftituitfenio diuinæ uerbere uirga.
Rurfum in eodem libro, cum eum iuuentuti reddit, ac robur adauget:
ἢ καὶχρυσάῃῥάβδῳ ἐπεμάσσατ' ἀθμή. id eft: Dixit, & aureola uirga demulfit Athene.
Euridem ad modum Mercurio quoque,ut incantatori uirgam monftrificam tribuit, quam caduceum virgamon
uocaht.Odyffeaw . " ftrifica Mer
ἐχεδὲ ῥάβδον μετὰ χερσὶν Tum manibus uirga capit aureola,atg, decora: curi.
καλώχρυσάω·τῇδ᾽ ανδρῶν ὄμματα θέλγε Hac quibus eft uifum demulcet lumina fomno,
WV ¿DEA ,T's of aÛTE vorras eyegd. id eft: , alijs rurfum diffoluit luminafomno.
a Atg
re
Eadem fermè repetit Odyffeæ . & Iliados a. C
αὐτίκ᾽ ἔπαθ᾽ ὑπὸ ποστὶνἐδήσαθο καλὰ πέδηλα Moxubiiampedibustalaria fubdidit aurea
aubgórazevσaa, τá μiv Qégovĥ μève vggle Pulchrag & ambrofiamfpirantia, quefimul illü
ἠδ᾽ ἐπ᾽ ἀπείρονα γαιανἅμα
ανοιῆς ἀνέμοιο. Aeraper liquidu,fimul amplaper aquora uaſtæ
ἕλεγο δὲ ῥάβδον,τῇ τ' ανδρῶνὄμματα θέλγει Telluris, uentiflatu comitanteferebant:
·ŵvidéλa,Tès d´auty worras yagd . id eft: **A ***
Tum uirga capit, hacdemulcet luminafomno
Quorumcung uelit fomnum quog pellit eadem :
Huncimitatus Maro,fic ejufdem caduceum defcribit,Eneidos quarto:
22
Tum uirgam capit.hac animas ille euocat orco
Pallenteis, aliasfub triftia tartara mittit,
Datfomnos,adimité & lumina morte refignat.
Illafretus, agit uentos , & turbida tranat. Nubila.

B Neq; Circæ ad fua monftra peragenda uirga defuit in transformandis focijs Vlyfsis. Odyfx.
id eft:
ἄβδῳ πεπληγεία και συφέοισιν ἐέργνυ · ὅδε συῶν μὲν ἔχονκεφαλάς.
Compulitinnumerumporcorum uerbere uirga
Percuffos, & erant illis capita eccefuilla. Rurfum paulo inferius :
ὅπποτέκον κίρκη σ᾽ ἐλάσει περιμήκει ράβδῳ . ideft: Circeubi teferietprælonga uerbere uirge.
Aliquanto poft, Vlyffes folus epoto Circes ,poculo ,non transformatus in pecudem :
id eft:
αὐτὰρ ἐπεὶ δῶκέν τεκαὶ ἐκπιον, δέ μ᾽ ἔθελξαν ῥάβδῳ πεπληγία .
Verum ubiporrectumpoculum ebiberam, neg , uirga Ictum medemulfit.
Deniq;cum ad gratiam Vlyfsis,focios priftinę reftituit figuræ,uirgæ minifterium adhibuit.Quinetia Virga Moyfi
in literis Hebræorum , Moyfes in ædendis prodigijs uirga utitur. Hanc in anguem uertit,hanc in pri. Exod. 4.5.6
ftinam formam reftituit:hac fluminis aquam uertit in fanguinem, extinctis pifcibus: hac exciuit cyni. 7.8.06.
pes: hacdiduxitundas rubri maris : hac è filice percuffa fontem elicuit. Fortafsis huc pertinet , quòd
regibus etiam uirga tribuebatur , quam fceptrum uocant. Vnde apud Homerum aliquoties ,
Band :id eft,Sceptrigeri reges.Eodem refpicit,quod alibi retulimus,Laureum porto baculum:
Stultus ftulta loquitur. XCVIII

Euripides in Bacchis, Maga yag uwgès néyer: id eft, Nam ftulta ftulti oratio eft.Totidem uerbis propheta
hofter Efaias eam fententiam extulit. Seneca ad Lucilium: Apud Græcos,inquit,in prouerbium cef.
fit:Talis hominibus fuit oratio, qualis uita.Hoc cuiufmodi fueritparum liquet,nifi quod tale quoddá
carmen extat,Græcis celebratum:
ἀνδρὸςχαρακτὴρ ἐκ λόγο γνωρίζεται . ideft: jHominisfigura oratione agnofcitur.
7
Democritus philofophus apudLaertium orationem idway Bis :id eft,Vitæ fimulacrum , quandamqs Oratio uite
uelut umbram effe dicebat. Qua quidem fententia nihil dici poterat uerius.Nam nullo in fpeculo me drop.
lius,exprefsiusq; relucet figura corporis, quàm in oratione pectoris imago reprefentatur.Neq; fecius
homines exfermone, quàm æreauafa tinnitu dignofcuntur.

Scindere penulam. XCIX.

Hodieq, uulgo tritifsimum eft,fcindere penulam : pro eo quod eft,impenfius retinere hofpite,atq;
inuitareprolixius:quod qui faciunt,manu in penulam iniecta, quafi ui conatur remorari. Id adagium
exantiquitate fluxit,ut alia complura. Cicero ad Atticum lib.tz.de Varrone loquens :Venit,inquit, ad
me,&quidemidtemporis,ut retinendus effet.At ego ita egi, ut no fcinderem penulam. Memini enim
tui,&multa erant,nosq; imparati. Quid refert: paulo poft C.Capito cum T.Carinate. Horum ego uix
attigi penulam,tamen remanferunt.
Oculis
 PHATUNAPAGARCH

50 DES. ERAS . ROT. ADAGIO R V M

ċ A go
Oculis magis habenda fides, quàm auribus.
C
wrimp migórópos ¿qdanuoítid eft, Oculis credendum potius, quain auribus. Quę cernuntur, certiora funt d
quàm quæ audiuntur. Item Horatius: sageHo
Idem in Arte poetica: asBud
Necretinentpatula commiffafidelius aures. ATORSille
Segnius iritant animos demiffaper aurem, premie
Quam quafunt oculisfubiectafidelibus, & que Ipfe fibitraditfpectator. 0comfo
Manus ocu= Quanquam id quidem paulo alienius. Propius huc pertinet quod Plautus manus lenæ uocat ocula avantiqu
late. 17
tas,non auritas, ut quæ id demum crederent , quod uiderent. Rurfum , quòd hiſtoria quam geftarum 149210
Hiftoriaunde rerum effe uolunt , dicta fit nagà tò isogar , quod eft uidere. Poftremò figmentum illud Vergilianum de fed
dicta. duabus apud inferos portis:Eburna, qua fignificant ea quæ per os exeunt,ob dentium eburnum can 20fam
dorem : & cornea, qua quæ confpiciuntur oculis,uolunt intelligi,ob pupularum nigrorem . In fumma Deco
ad cognitionem magis faciunt aures , ad fidem faciendam certiores funt oculi. Vnde & uulgò , fi quis
prore
fabulam narret,parum uerifimilem,rogare confueuimus, num ea confpexerit. Quod fi neget , uerùm
audiffe modo,ridetur. Prouerbiu refertur in epiftola Iuliani ad Leontium : ¿ ayoi i DógiⒸ ÁTα äg O
avtgwors iglanμwp ängópa. id eft : Sermo quidam Thurius dixit , aures hominibus minus effe fideles,
quàm oculos. Thurium appellauit, indicás Herodotum , dicti autorem : uel ob impetum diuinum ,uel
settipen
quòd is fcriptorapud Thurios uixit & mortuus eft. Sumptus eft auté ex Clione , ŵтa yàg Tvyɣáva avdgw
ποισιν εόντα ἀπισότορα ὀφθαλμῶν . ideft:Nam aures hominibus minus fideles funt quàm oculi.
CHILIADIS PRIMAE CENTVRIA SECVNDA.
I ‫ܬܐ܀‬
Diomedis & Glauci permutatio.
zip dic
Inæqualis com Væ refertur apud Homerum Diomedis & Glauci permutatio , in prouerbium abijt , quoties Ameri
mutatio. inæqualem commutationé fignificamus ,hoc eft, deteriora pro melioribus reddita , xpúora xan Supe

chi filium , Lyciorum ducem, iactantiufculum & oftentatorem magis quàm pugnacem . Contra Dio. Lat
medem uafrum callidumq; .Hi duo congrediuntur μovouaynoóulo ,id eft,fingulari certamine inter fe di wonic
micaturi.At Glaucus rogatus à Diomede, quis'nam hominum aut deorum effet,longa oratione nata redtu
lium fuorum feriem expofuit, patriam Lyciam, ciuitatem Ephyram indicauit. Mox Diomedes, utpote stea
Græcus,hominis barbari ftuporem ex orationis arrogátia intelligens,illudendum magis ratus quàm 24
occidendum , refpódit fuis maioribus cum illius progenitoribus uetus hofpitium ac necefsitudinem
intercefsiffe,muneraq; hofpitalia , quæ xenia uocant,inter ipfos ultrò citroq; data. Iamq; defixa humi B XT =
lancea,cœpit hortari,ut omiffa pugna,maiorum fuorum amicitiam inter ipfos renouarent, alterq; al TE
teri in Lycia , alter in Argo hofpite præftaret fimulatq; incolumes in patria rediffent. Interim fi quan
qu
do fortefortuna occurriffent, armis inuicem abftinerent,inter fe duntaxat religionem hofpitij cuſto CUST
dietes,in reliquos nihilominus iure belli ufuri. Tum: Ne id uideamur, inquit, proditione magis, quàm
hofpitij obferuantia facere, arma inter nos permutemus , quo reliquus exercitus intelligat, nos maio.
ISO
rum necefsitudine deuinctos effe. Quibus dictis uterq; ex equo defilijt, datis dextris, ac fide pacta,ues
lutifœdus quoddam hofpitij fanxerunt,permutatis armis,fed admodum inæqualibus. quc

ἔνθ᾽ αὖτε γλαύκῳ , inquit Homerus,κρονίδης

> φρένας ἐξέλετο ζεὺς,

Veg
ὃς πρὸς τυδείδω διομήδεα τεύχε ἄμεβε χρύσεαχαλκείων.ἑκατόμβοι ἐννεαβοίων . id eft:
Iuppiterhicftupidum fpoliauitpectore Glaucum,

3
Quicum Tytide mutâritprotinus arma,&
Aureadonârit,fibi reddenti area, centum
Bubus emenda daret demens,prouilibus,atg
Qua uix effe nouem dicas redimenda iuuencis,
Vfurpatum eft adagiupafsim à laudatifsimis autoribus. Plato in Phædro faciens Socratem Alcibiadi
fuo more refpondetem, quòd lucri cupidus formam corporis, forma mentis meliore commutare uel
let: ngì rŵ övrixgúora,xaλnéwp diaµáßrDai võās, id eſt: Et cum his quæ uerè aurea funt,æreis commutare co
IEEE

gitas. Quanquam interpres pro æreis, uertit aurichalcum.Item Ariftot. 5. Moral, lib. de iufticia : Qui
uerò dat fua, quemadmodum Diomedi arma fua dedit Glaucus, ut dicit Homerus :xgúora xaλnéwy. &re,
liqua. Plutarchus aduerfus Stoicos fcribens, eleganter huc torquet, ut dicat, non admodum iniquam
fuiffe permutationem Glauci, propterea quòd arma ferrea non minus ufui fint pugnaturis , quàm au
Quinam uerè rea : fed qui corporis ualetudinem anteponit honefto, aut uirtutem relinquit ob bonam corporis ua
permutet xe letudinem, is uerè permutat xgvora xanxéwp. Cicero in Epiftolis ad Atticum lib. 6. Habes ad omnia non
Diayaλnáwp. ut poftulafti xgora xarnéww.fed paria paribus refpondimus.Vtrunq; prouerbium effe fignificat Cicero,
par pari, de æquali penfatione: xpora xannée, de inæquali commutatione. Plinius iunior in epiftola ad
Flaccum : Recipies epiftolas fteriles, & fimpliciter ingratas , ac ne illam quidé folertiam Diomedis in
permutando munere imitantes.Martialis in Epigrammatis:
Tamftupidus nunquam nec tuputo Glaucefuifti,
χρύσεα donanti χάλκεαqui dederas.
A. Gell. Noct. Attic. lib.2. Cæcilianam translationem,cum ipfo Menandro, quem uerterat, componés
atq; expendens, oftendensq; quantum à Græcanica uenuftate degeneret : Diomedis , inquit , hercle
arma
 CHIL PRIMAE CENTVRIA II Si

Á arma & Glauci,non difpari magis precio æftimata funt.Fit huius adagij mentio etiá in proœmio Pan
dectarum iuris Cæfarei , his quidem uerbis : Noftris temporibus talis legum inuenta elt permutatio,
qualem apud Homerum ,patrem omnis uirtutis Glaucus & Diomedes inter fe faciunt,difsimília per,
mutantes.Hactenus Iuftinianus,homo (ut ingenuè dicam) nimium pixar ,fibiq; plus æquo placés, luftiniani ceñs
quicentones illos fuos, & inæquales legum rhapfodias , tot eruditifsimorum uirorum integris uolu: tones. 1.
minibus prętulerit.Iam uerò nihil quidem admiror,fed maximopere me pudet,haud fcio cuius inter
pretis in eum locum commenti. Quid enim miru,fihoc ignoratum eft ab ijs, qui femel uniuerfam có
temnuntantiquitatem ? Cæterùm pudenda eft uel ipfiiuris profefsioni plufquàm fcurrilis impuden
tia,in eo qui iuris interpretem profiteatur,non uereri in re prorfus ignota, fabulam infulfifsimam non
exautoribus,fed è fomnijs adferre. Maximè aut &pudet, & miror inueniri doctores, qui nugamentu,
non dicam tam indoctü, fed tam abfurdu, in publicis fcholis perinde quafi præclarum inuentum ferio
doceant : nec uel illud animaduertant, figmentum minimè conuenire cum uerbis Iuftiniani. Nam ille
fignificat,pro relictis inutilibus ac faftidiendis uoluminibus,recepta tum meliora,tum breuiora : hoc
elt permutationé factam uehementer inæquale.Ifte quifquis fuit,fabulam cómentus eft,æqualia per
mutantium : nimirü utroq; donante quod fuperaret,recipiente cuius egebat. Ergo cóueniet uti, quo
ties officiú aut munus longè impari munere penfatur, aut contrà. Aut quoties aliquis rem pecuniaria
auxit,fed difpendio famæ:magiftratu affecutus eft,fed iactura bonæ mentis : lautáfortuna reperit,fed
amifit animi tranquillitatem.Admiffus eft in amicitiam principis,fed êxcidit ab amicitia Chrifti.
Multæ regum aures atq; oculi. ii
ŵra ngi iqdanµol Bariniwponnol: id eft, Aures atq; oculi regum multi: quòd per exploratores obferuent, Exploratorès
quidquifq;dicatfaciat'ue. Idem refertur à Luciano in libello, cui titulus,De mercede feruientibus : ac Principum.
rurfus, Aduerfus ineruditum. Eiufdem meminit & Ariftoteles in 3.Politic. Hoc genus homines Græci
uocant ranges : quos primus Darius minor adhibuit , fibi diffifus. Dionyfius Syracufanus addidit årança.
apayayidas,id eft , exploratores :autore Plutarcho. Allegoria inde ducta eft , quòd regibus quamplu. zgoraɣwyída ;,
res ubiq;funt exploratores,atq; ob id oculi regum dicuntur : complures aufcultatores , quibus uelut
auribus utuntur. Neq; defunt manus & pedes quàm plurimi,fortafsis ne uentres quidem .Vide cuiuf
n
modi portentum fit tyrannus, & quàm formidandum ,tot oculis, ijsq; emifsitijs, tot auribus, ijsq; ai
afininis ac longis,tot manibus,tot pedibus, tot uentribus , ne reliqua parum honefta commemorem,
inftructum . Ariftophanes in Acharnenfibus Pfeudartabam regis oculú appellat, quòd per eu cogno . Regis oculus.
fceret quid ageretur. Aliter autem Andromache apud Euripidem,filium uitæ oculum uocat: Vitæ oculus.
B ἧς πῶςὅδ᾽ ὦ μοι λοιπὸς ὀφθαλμὸς βίε . id eft:
Erat relictusgnatus hic mihi unicus Vita oculus.
Propterea quòd unicum effet in uita oblectamentum . Nam oculo nihil charius. Vnde , quos adama
mus,oculos uocamus.
Longæregummanus. III
Quod ab Ouidio fcriptum eft: An nefcis longas regibus effe manus ? etiam uulgo in ore eft : A` regibus ca
uendum,quòd eis prælonga fint brachia. Nimirum quod perfuos , quibus brachiorum uice utuntur, Principum adi
pofsint etiam procul difsitos affligere. Poteft & ad tempus referri , quòd reges etiá fi diutius difsimu miniftri.
lent ,foleanttamen aliquando pœnam fumere de ijs quibus infenfi fuerint , uel Homero tefte , apud
quem Iliad..Calchas ad hunc loquitur modum:

κράσσων δδβασιλεὺς,ὅτεχώσεται ανδρὶ χέρης.

ἅπεργδ τεχόλονγεκαὶ αὐτῆμας καταπέψῃ ,
id eft:
ἀλλάγιαμετόπισθεν ἔχεικότον, ἄφρα τελέστη .
Rex deus eft,quotiesfuccenfuit inferiori.
Quanquam etenim inprafensferuentem concoquit iram,
Poftodit tamen, ufg, odium dum expleuerit ultus.
Clauum clauo pellere.. IIII

Song :id eft, Clauum clauo pellere. xátlanoparlány Engros: id eft, Paxillum paxillo pe Malum depel
puliſti : id eft , Malum alio malo depulifti. Lucian, in Philopf . inw quoip rungées à baov, id eft: Et clauo, lere malo.
quodaiunt, extundis clauum . Idemn in Apolog.έοικα μὲπρὸς τῇ Ἐπιφερομένῃκατηγορίᾳ κολακέας αἰτίαν προσλα
βωμ κᾆτα εὑρίσκωμαι ἥλῳ φασὶν ἐκκρύων – §λομ ,τῷμείζωνε τ σμικρότορου, id eft : Vereor ne fi ad intentatumcrimen ,
étiam adulationis accufationem adiunxero, clauum, quod aiunt , clauo pellere uidear , maiore mino.
rem.Ariftot.lib.Politic.5.cap.penult.fcribit,tyrannis amicos effe uiros improbos & adulatores. Nam Tyrannorum
hos demnum illis utiles effe ,quippe malos ad mala , καὶ χρήσιμοι οἱ πονηροί , εἰς τὰ πονηρά ὕλῳ γὰρ ὁ ἦλΘ ' , ὥππος , amici,
apoiuia. id eft: Clauus enim clauo,fubaudi truditur, ut habet prouerbium. Synefius ad Olympium :
λυπᾶσι των ἐκκλησίαν ἀλλότριοιπονηροί, διάβηθι κατ᾽αὐτῶν πάτζαλοι γὰρ πατζάλες ἐκκρέοντο. id eft : Ecclefiam uexit ex
terni,improbi,illos inuade.nam paxilli paxillos excutiunt.D. Hieron. ad Ruft. monachum : Philofo
phifeculi,inquit , folent amorem ueterem amore nouo , quafi clauum clauo pellere.M. Tullius Tufc.
quæft.lib.4. Loci deniq; mutatione , tanquam ægroti non conualefcentes , fæpe curandus eft . etiam
nouo quodam amore ueterem amorein , tanquam clauum clauo eijciendum putant. Iulius Pollux in
9.lib.fcribit,adagium effe natum à lufu quodam qui danious uocetur,quo paxillum argillofæ terræ mindaλiopis
Infixum ,altero impacto paxillo excutiebant, Citatq; fenarium hunc prouerbialemt lufus :
€ 2 xes
 DES. ERAS. ROT. ADAGIORVM her
52 es
A
ἥλῳ τὸν ἦλον ,παλάλως πάλαλον . id eft: Clauumg clauo,perticamapertica .
syle
Locus igitur adagio,non modò cum uitium uitio, malum malo, dolum dolo, uim ui , audaciam auda
demat
cia , maledicentiam maledicentia retundimus : uerumetiam quoties rem utcunq; moleſtam , diuerſa
Salarima
moleftia profligamus : ut cum libidinum incitamenta laboribus obruimus : curam amoris, alijs maio
ribus curis domamus . Eufebius in Hieroclé: dáμovas yag ázrλaive annop änny is gaoi dáipovi, id eft : Dæmos ande
Mine
nes enim abigit,alium alio , quemadmodum aiunt, dæmone. mirum ni alludens ad hoc prouerbium .
$10m
Nec abhorret his ille Publij Mimus: de N
Nunquampericlumfinepericlo uincitur. ACTIONDC
V
Malo nodo malus quærendus cuneus. Ahea
Ad hanc fententiam alludit & illud ; Malo nodo malus eft quærendus cuneus. Ita diuus Hieron . ad
theni
Oceanum: Interim iuxta uulgare prouerbium,malo arboris nodo malus cuneus requirendus eft. Eo
m id
a r
licebituti, quoties malum fimili malitia retundimus. Sumptum à fectoribus roborum , qui fi quando
pentbos
durior in ligno nodus inciderit, nolunt in eo periclitari fecurim, uerùm cuneum quempiam duru ma
gis quàm bonum inferunt.Congruit huic illud Sophoclis apud Plutarchum i pis oluμías:
Remedio amaro bilem amaramdiluunt. 2004
πικραχολὺ κλύζεσ φαρμάκῳ πικρῷ . ideft: expor
Malum malo medicari. VI dia
Tò nandy nang dópanov ay.id eft: Malu m malo medica ri .Eft malum aliud alio malo toller e.Soph ocles in
Malum tollere
weneno. Aiace Maſtigophoro : ~
εὔφημα φώνει ,μὴ κακὸν κακῷ διδὲς Bene ominata loquere,ne malum malo mi
ἄκος,πλέον τὸ τῆμα δἄτης τίθει ideft : Medicans,& hanccenoxamadaugeas tibi. Gracan
Dehortatur Aiacem Tecmeffa,ne malo inſaniæ addat alterum maius malum,fpontaneam cædem fui. benc
rò namòn tự nang in id eft:Ne malo medearis malo.
EtHerodot in Thalia:mà TO spidio
Morbum morbo addere. VII LEZANC
Morbum morbo addere:id eft,conduplicare malum .Euripides in Alceftide: Ductin
Malu augere. Netu mihi morbo laboranti alterum
X CO
μὴ νοσῶντί μοι νόσον
@goodys äλis adouriPoga Baguiouar. ideft: Appone morbum: namfat hocpremormalo. C
προσθῇς ἅλις ηδ συμφορά βαρεύομαι. 11
Eiufdem figuræ eft Homericum illud Iliad.§.
IN
τίς ἐφ ' ἑλκεϊ ἕλκος ἄρηται . . ideft: Vulneriuti nequis uulnus tibiforfitanaddat. WEST
μήπε B
Sophocles item: Disit

BELED
Morbo quidem morbum addidifti tu alterum . .11
δευτέραν ἔπαισας ἐπὶ νόσῳ νόσον . ideft: SUE
Non alienum eft ab hac forma , quod eft apud Homerum Iliad. 8. aivélyv aive : cum indicamus , acerbis

addi acerbiora.Sic enim ibi loquitur Menelaus :

ἢ μὲν δὴ λώβη τάδεγ᾽ ἔσσεται ανόθεν ανῶς. ideft: Dedecorères ifta profecto dedecus addit.
î

Ñ
☎
T
#
·
#
B
¦
Ñ
VIII
Ignem igni ne addas. Stavel
Mywūgt wug: id eft,Ne incendium incendio addas. Vfurpatur à Platone . Senfus liquet. Ne calamita
Plutarch . in tem adiungas calamitati , ne commotum magis etiam commoueas . Diogenianus putat à carbonario
Art axerxeng
gaini : quodam effe natum, qui inualefcente incendio conflagrârit , clamans interim , wügt zug . Plato lib.
iivo, o Delegib.2.uetat,ne pueri ad annum ufq; duodeuigefimum uinum bibant: ne fi uini calor accefferit ad
HáμT vs feruorem ætatis,ignem igni fuggerere uideantur. Item Plutarchus in præceptis coniugal . wügmūg
avíonwi rıgí- yrvurm,id eft : Ne ignis ad ignem accedat. Vtituridem cùm alijs aliquot locis, tum in præceptis De ua
letudine : ἵνα ἦνμὴπῦρ ἐπὶπῦρ,ὥς φασι,πλησμονή τις Ἐπὶ πλησμονῇ , καὶ ἄκρατῷ · Ἐπὶ ἀκράτῳ γίνεται . id eft : Vtneigitur
Pueris uinum ignis ad ignem,quemadmodú prouerbio dicitur, expletio ad expletionem ,merum ad merű addatur.
Bajo.

Oleum camino addere . IX

non dandum.
m
Affine huic habet fenten tiam : Oleum camin o adder e:pro eo quod eft,malo fomen tum , ac uelut
alimoniam fuppeditare, quo magis ac magis augefcat . Horat.in Satyris :
Addepoemata nunc, hoc eft, oleum adde camino.
id eft: Adde maioris infaniæ materiam .
Vfurpat hoc diuus Hieron.ad Euftochium:Vinum & adolefcentia duplex eft incendium uolupta

tis. Quid oleum flammæ adijcimus ?

Oleo incendium reftinguere.
indi wup oßgrvvas : id eft, Oleo reftinguis incendium.dici folitum, ubi quis ea admouet remedia, quæ
malum magis ac magis exacerbent . Veluti fi quis animi triftitiam fœdis uoluptatibus obruere conc
rur.Autfiquis offenfum, iurgijs & conuicijs uelit placare. Quod fi dicatur &gavas, nihil differet à pro
ximo.Huc refpexit Lucianus in Timone,cum ait: Si quem afpexerit incédio conflagrantem, pice atqa

oleo fe uelle reftinguere. XI

Vlulas Athenas .
rhaunas is allwas:id eft,Vlulas Athenas :fubaudiendum ,portas aut mittis. Cóueniet in ftultos nego
Ea quibus
abunda nt , alij ciatores , qui merces eo comportant,ubi per fe magis abundat : ut fi quis in Aegyptum frumentum , in
fup,
Ciliciam crocum inuectet. Venuftius fiet,fimetaphora ad res animi transferatur:ut fi quis doceat do
peditare. &tiorem,carmina mittat poetæ,confiliü det homini cófultifsimo . Cic. ad Torquatü: Sed rurfus præūnas
as àblivas

Ai
 CHIL. PRIME CENTVRIA II. 53

Aralar ,
quihæc ad te.Idem ad fratrem : Et tibi uerfus quos rogas,hoc eft, Athenas noctuam mittam .
Ariftophanes prop•
τι φής;τις γλαῦκ᾽ ἀθώας ἤγαγε; ideft: Quidais? quis, oro, uehit Athenas noctuam ?
Vfurpatidem atqs exponit Lucian.in Epift. ad Nigrinum. Porrò paroemia inde fluxit, quòd noctua in
Attica plurima eft ei regioni quafi peculiaris.Fertur autem uerfari in Laureo Atticę loco, ubi auri me- Noctua Lauí
tallafunt,unde & Laureotice noctuæ uocantur. Hæc auis Athenienfium populo quondam erat gra- reotice.
tifsima,ac Mineruæ facra habebatur , propter oculos cæfios , quibus etiam in tenebris perfpicit , quæ
uulgus auium non uidet. Vnde & aufpicata confilijs credebatur: id quod indicat prouerbium ,
infra: id eft,Noctua uolat. Dictum eft & illud deMinerua, quòd Athenienfium malè confulta,in bo
num exitum uerteret. Dæmon autem apud Ariftophanis interpretem exiftimat , no ob id folùm dici,
Noctuas Athenas,quòd Athenis noctuarum fit copia : fed quod in nummis etiam tum aureis,tum ar
genteisAthenienfium noctua infcalpifoleat, unà cum facie Minerua. Porrò nummus is appellabatur Noctua numis
Tadpayor,id eft, quatuor drachmarum: cum antea foliti fuiffentuti nomifmatib. didrachmis, quorú infculpta.
infigne erat bos:unde etiam natum eft prouerbium illud,Bos in lingua. Sunt qui tradut,apud eofdein zagádgaxuoji
fuifletriobolü,quod & hemidrachmium appellant. Ná drachma fenos obolos continet. Triobolino.
mifma,exuna parteIouis effigiem habebat, ex altera noctuæ, Proinde abfurdum uidebatur,noctuam
Athenas deportare , cum illic pafsim omnia noctuis abundarent. De nomifmate Athenienfi teftatur
&Plutarch in uita Lyfandri , cum de feruo meminit , qui domini fui furtum aviyuarinās indicans , ait,
multas fub tegulis cubare noctuas: oftendens illicabditas pecunias,noctuis infignitas.
Memorem mones, doctum doces , & fimilia. XII
Identidem in Plautinis ac Terentianis comœdijs occurrit: Memorem moñes,& doctu doces.Idem
pollet Græcanicú illud:nanas gosexovra l'esul.id eft:Loqueris ei qui ipfe rem calleatórias :
id eft,Scienti narras.Plato in Hippia maiore: addr u opas ŵ owngates.id eft: Hæc fcienti Socrates narra. dózinízeÿ.
bis.Euripid.in Hecuba:
ἐκαινὸν εἶπας,ειδόσι δ᾽ ὠνάδισας. id eft:

Dixtinouum nil , fedprobèfcientibus Hacopprobrafti.

Homerus cùm aliâs aliquoties,tum Odyffeæg.
γινώσκω ,φρονέω ,τάγε δὴ νοέοντικελέυεις. ideft: Et noui,& tenco, iam narras iſtaſcienti.
Idem Iliad.y.de Neftore admonente filium :
B μυθετ᾽ ὡς ἀγαθὰ φρονέων νοέοντι καὶ αὐτῷ . ideft ;
Dixit amico animo,licet hacperfefapienti.
M.Tullius lib.epift.ad Attic.9. Mirandum enim in modú Cn.nofter Syllani regni fimilitudinem con
cupiuit,àdéoi aty .
Si crebrò iacias,aliud aliàs ieceris. XIII
Ariftoteles in libello de Diuinat.quæ fit ex infomnijs,uerfum huiufmodi prouerbialem citati
Sicrebrò iacias,aliud aliàs ieceris.
Quo fignificatum eft, oportere rem fæpius tentare,neq; defatigari protinus , fi quádo parum ex animi Resfepiuš
fententia ceciderit.Futurum enim ut iterum atq; iterum periclitanti,felicius aliquando cadat. Ariſtot: tentare.
uerba funthæc :ὥσπου μὲνκαὶλέγετ᾽ αὖ πολλὰ βάλλῃς, ἄλλοτ᾽ἀλλοῖονβαλες.Agitautem de infomnijs inelancho .
licorum,in quibus non exiftimat effe diuinationem ullam : tametfi fit nonnunquam , ut quidam euen
tusfomnijs illorum refpondeant: fed non effe mirandu, cùm uitio naturæ pluriina acuaria fomnient,
aliquando exiftere valuara,id eft, cafus qui fortè pariter fic eueniant,ut eft ab illis fomniatum ,The
miftius hunc locum fic circumloquitur(interprete Barbaro, nam Græcus codex ad manum nó erat:)
Nam qui totum diem iaculantur,aliquando collimant,& præmium capiunt.Vetus adagiu eft: Si fæpe
jactaueris,aliquando Venerem iacies. Sunt qui putent, nec id mea quidem fententia abfurde , meta
phoram a fagittarijs, non ab aleatoribus effe ductam . Nam & hoc fignificat Barney. Subeffe uerò argu
tiam in eo uerbo,quod in priore parte fignificat mittere fagittain,in pofteriore ferire.Fit autem ut qui
crebrius iaculentur,uel fortuitô aliquando fcopum attingant.Tametfi M.Tullius lib.de Diuinat.z.de
fymptomatis agens,de quibus modo dictum eft à nobis,ad utrumq; refert metaphora. Quis eft enim ,
inquit,qui totum diem iaculans, non aliquando collimet Totas noctes fomniamus, neq; ulla ferè eft
quanon dormiamus : & miramur aliquando id quod fomniamus euadere ? Quid eft tam incertum ;
quàm talorum iactus Tamen nemo eft, quin fæpe iactans, Venerem iaciat aliquando, nonnunquam
etiamiterum ac tertiùm. Porrò Veneris iactum in hoc lufus genere fuiffe quondam felicifsimum, pa
làm arguit apud Suet. Octauius Auguftus in epiftola quadam ad Tiberium: Inter cœnam ,inquit, luff
mus porns & heri & hodie. Talis enim iactatis , ut quifq; canem aut fenionem miferat , in fingulos
talos fingulos denarios in medium conferebat, quos tollebat uniuerfos qui Venerem iecerat. Hacte
nusAuguftus. Quadrabit & in eos qui cafu, non arte quippiam affequuntur. Extat & hodie uulgò io
cusprouerbialis in cæcum,qui cornicem iaculo fixerit.
Malum confilium. Xirii
Malumconfilium confultoripeßimum.
Senarius eft prouerbialis, in eosin quorum caput récidit , quod alijs perperam confuluerunt. Siquis Confilid autòs
dem,ut dicunt Græci,idea.id eft:Sacra quædam res eft confilium. Atqs ut eft libenter accipiendü ribus pernia
tüin ciofa :
 54 DES. ERAS . ROT. ADAGIO RVM

cum res poftulat, ita eft religiofè citraq; fraudem dandum,fi quis egeat. Alioquin non defuturum eft A
Origo pro numen aliquod , quod pœnas repetat ab eo qui ré facram ac diuinâ perfidia uiolarit. A. Gellius Noct.
uerbij , Malum Attic.lib.4. cap.5. putat adagium hoc ex hiftoria quadam natum, eamq; ex annalibus Maximi, narra K
confilium. tionibusq; Verrij Flaccifrefert ad hunc modum: Statua Romæ in comitio pofita Horatij Coclitis uiri Valla
fortifsimi de cœlo tacta eft. Obid fulgur piaculis luendum,arufpices ex Hetruria acciti , inimico atq;
hoftili in populum Ro.animo, inftituerant eam rem contrarijs religionibus procurare : atq; illam fta
tuam fuaferunt in inferiorem locum perperam tranfponi , quem fol oppofitu circum undiq; aliarum
ædium nunquam illuftraret. Quod cum ita fieri perfuafiffent, delati ad populu, proditiq; funt: & cum
de perfidia confefsi effent , necati. Conftititq; eam ftatuam perinde , ut ueræ rationes poft comperta
monebant,in locum editum fubducendam : atq; ita in area Vulcani fublimiore loco ftatuendam . Eaqs
res bene & profperè reipub. cefsit, Tunc igitur quod in Hetrufcos arufpices animaduerfum uindica P
tumqs fuerat,uerfus hic fcitè factus, cantatusq; à pueris, urbe tota fertur: be
Malum confilium , confultoripeßimum eft. kil
Hactenus quidem Gellius. Porrò Valerius Max. lib. 7. rem quandá haud difsimilemn memorat de Pa
pyrio Curfore: qui cum cóful Aquiloniam obfideret,uelletq; prælium committere cum hoftibus,nifi
fi quid aufpicia refragarétur,ac confultus pullarius fuaderet uti committeret , cum aues infaufta nun
ciaffent:re cognita pullarium in prima acie conftituit.Is primo traiectus telo uiolatam religionem ex
piauit.Meminit huius rei T. Liuius Decad, primæ lib.10. Nec difsimile eft quod refert Socrates in hi .

TRZA
itoria tripartita Eutropius Eunuchus dum ftudet in quofdam qui ad templum confugerant,animad
uertere,perfuafit imperatori ut ferreturlex,qua templi religio nulli prodeffet nocenti.Lata lege factú loc
eft,ut Eutropius cum offendiffet Cæfarem, confugeret fub altare : unde protractus capite plexus eft, add
fuo ipfius confilio perditus.Vergilius tacitè notauit parœmiam in Eneid.12.lib.cum ait:
-Cadit ipfe Tolumnius augur, Primus in aduerfos telum qui torferat hoftes.
M.Varro lib. De re ruft.3.cap.1.palam citat adagium his uerbis : Opinor, inquam, non folùm quod di
citur, Malum confilium confultori effe pefsimum, fed etiam bonum confilium ei qui confuluit, & qui

DIE
confulitur,bonum habendum. Sophocles in Electra:
βολῆς γδ' ἐδέν ἐςιν ἐχθίον κακῆς . id eft: Resnulla confilionocentior malo.
ENT
noxam ad eum referens, cui confiliú datur. Apparet auté fenarium hunc Latinum ( id quod & Gellius

DI
admonuit) de Græcis illis Hefiodi uerfib.exprefsú effe,qui legüturin opere,cui titulus, yang iµß :
B
àvng ἄλλῳ κακὰ τέυχων.
οἱ αὐτῷ κακὰ τευχε ἀνὴρ Ipfe fibinocetis, alium qui ledere querit .
ἡ δὲ κακὴ βυλὴ τῷ βελεύσαντι κακίτη . ideft: Confultum male confultoripeimares eft .
Plutarch.in comment.De audiendis poetis, exiftimat huius uerficuli eandem effe fententiam, quæ fit
dogmatis Platonis in Gorgia:ubi Socrates dicit , peius iniuriam facere quàm iniuriapati , & damno
fius effe malo afficere quàm affici.Atq ; adeò totidem ferè uerbis inuenitur hæc fententia apud Eccle
fiafticum Hebræum autorem, cap.27. Facienti nequifsimum confilium, fuper ipfum deuoluetur. Ex
Lepida , de tatin hanc fententiam & Apologus Græcus non inuenuftus,nec omnino indignus quem his cómen
leone, uulpe et tarijs adiungamus . Leonem ob fenectam ægrotantem , & ea caufa fuo in luftro continentem fefe, cæ.
lupo,fabula. tera quidem animantia officij gratia uifebant regem fuum ,excepta uulpe. Proinde lupus nactus op
portunitatem , accufauit uulpem apud leonem læfæ maidftatis , quæ pro nihilo haberet eum , penes
quem rerum eratfumma, nec ob contemptum ad uifendum accefsiffet : atq; interea interuenit in lupi
fabula uulpes,& extremam fermonis partem audiuit.Itaq; leo cófpecta uulpe , protinus aduerfus eam
infremuit. Atilla poftulato ad purgandum fefe fpacio: Et quis,inquit, omnium qui huc conuenerunt,
tantum tibi profuit quantú ego, quæ quoquo uerfum circumcurfitaui , tibiq; morbi remedium à me
dicis reperi? Cumq; leo protinus edixiffet, ut remedium aperiret.Si uiuum,inquit,lupum excories, &
llius pellem induas , conualefces. Leo credulus, continuo lupum inuafit , & interemit. Quo extincta
rifit aftuta uulpes, calumniatoris malum confilium in ipfius recidiffe caput. Carmen autem refertur
à Plutarcho, & hunc in modum:
id eft:
ὃς ἄλλῳ κακὰτεύχει, ἑῷ κακὸν ἥπατι τεύχει .
Damnaparansalijs,proprioparat epati damna.
Suum cuiq; pulchrum. XV
Prouerbialisfententia, Suum cuiq; pulchrum : in eos quibus fua , qualiacunq; funt , tamen ftudio
Hominum pe quodam magis quàm iudicio placent.Eft autem à communi mortalium ingenio fumpta , quibus ufqs
λαυτία , infita eft illa praœuría,id eft, amor fui, ut neminem tam modeftum , tam attentum, tam oculatu inuenias,
quin in proprijs æftimandis, quadam animi propêfione corruptus cæcutiat atq; hallucinetur. Et qué
unquá uidimus in tam barbara regione natum, cui fua patria non uel optima uideatur.Quæ gens tam
effera,tam borrida lingua, quæ no alias præ fua contemnat ? Quæ tam ferina corporis fpecie, quæ fibi
non appareat formofifsima ? Proinde uerè fcripfit Ariftot. lib. Rhetor. 2. Et de pínavres návres,, ng zÀ αUTāp
ανάγκη ἡδέα είναιπᾶσιν, οἷον έργα λόγυς·διὸ καὶ φιλοκόλακοῦ· ὡς Ἐπιτοπολὺ . id eft :Quoniam aft omnes fuifuntaman
tes,& fua cuiq; iucunda effe neceffum eft,ut facta dictaqs : idcirco plerunq; etiá affentatorib. gaudent.
Artificum Id tametfi omnibus in rebus generaliter uerú eft,ut fit quemadmodum ait Horat. Cæcus amorfui:ta
Poetarum qız men in artifices atq; ex his potifsimùm in poetas,ad hæc in amantes præcipuè quadrare uidetur.Ere
ααυτία . nim rectifsimè fcripfit Ariftot.4. Moral . lib. Suo quenq; artificem opere impenfè delectari,non aliter
quàm
w
ww
.
 { CHIL. PRIME CENTVRIA II. 55

A quam rebus quibufdam ex fefeprognatis. Neq; fecus adamant fua carmina poetæ, quàm parentes li
beros.Eft enim artificis opus,quafi quidam ingenij fœtus :de quo Socrates ait rectius iudicare obfte
tricemquammatrem ipfam.Sponfis item amantib. mos eft, fuam cuiq; fponfam certatim extollere.
Cuius rei fat magnum exemplum extat de Tarquinijs adulefcentibus. Vnde & hodie uulgò fcitè di
tunt:Nullum reperiri deformem amafium, propterea quòd amanti uel non pulchra pulcherrima ui
deantur.Quam fententiam eleganter extulit Theocritus in Ecloga 6. 7

--ή ༡δ' ἔρωτι πολλάκις ὦ πολύφαμε τὰμὴκαλα,καλὰ πέφανται . id eft :

-Etenim haud rarò Polypheme,
Queminimèfuntpulchra, eapulchra uidentur amori.
Plato prouerbiu extulit in Lyfide, fed inuerfe:ng nudeover, inquit,kard rlw apydiav wapnuíav,rò hanòv ginov
E.id eft:Periculum eft,ne iuxta uetus adagium ,amicum fit, quod pulchrum eft. Quafi non ideo pul
chrum haberi debeat aliquid,quòd fit amicum :fed ideo oporteat effe amicum, quòd fit pulchru. Huc
pertinet & illud quod fcribit M. Tullius libro de Finibus 5. Suo enim quifq; ftudio maximè ducitur.
Etrurfum in 1. Officiorum : Quorú uterq; fuo ftudio delectatus contempfit alterũ. Quanquã hoc ue
nia dignu,hactenus cómunem illa pariav ualere,ut fuis quifq; liberis,fuis artibus,fuo inftituto , fuis
inuentis,fuæ patrię paulo impefius faueat,nifi eò ufq; cæcitatis nos rapiat, ut & uirtutes alienas calu
inniemur,& noftris blandiamur uitijs, eaq; uirtutü nomine donemus. Ac fibi quifq; fit, quod fibi fuit
Suffenus Catullianus,aut Meuius Horatianus.Quod uitij Flaccus in Epiftolis notans :
Dum mala,inquit,delectent mea me, uel deniquefallant.
Atq;hoc loco Porphyrion indicat, Horatium refpicere uulgatam fententiam,quod hominés fuis ma
lisnon folùm non doleant, uerumetiá delectentur. Eaq; de re Græcum adagium effe celebratum : ue
rùmidadagium uitio librariorum defideratur in fcriptura, Eodé pertinet quod alibi dixit Horatius :
Turpia decipiunt cacum uitia, aut etiam ipfa hai
Delectant, ueluti Balbinumpolypus Agna.
Nam Balbino ftulto amanti, etiam polypus Agne amicæ,fuaue quiddam olere uidebatur. Eft autem
polypus,uitium narium graue olentium,itidem ut hircus alarum . Vnde & polypofos & hircofos di- Polypusz
cimus.M.Tullius ad Attic.lib.14.Accipe,inquit, à me mi Attice ladoop Dawg earum rerum ,in qui Hircus.
bus exercitati fumus fatis.Nemo unquam neq; poeta, neq; orator fuit , qui quéquam meliorem fe ar. De Oratorib.
bitraretur.Hoc etiam malis contingit.Quid tu Bruto putas ingeniofo & erudito, de quo etiam exper
B tifumus: Nuper in edicto fcripferam rogatu tuo.Meum mihi placebat,illi fuum . Quinetiam quum i- Poetis na
θολικὸν θεώρη
pfiusprecibus adductus penè fcripfiffem ad eum de optimo genere dicendi,non modò mihi, fed etiá bornòp beg
tibifcripfit,fibi illud quod mihi placeret,non probari.Quare finamus quæfo quenq; fibi fcribere.Sua
cuiq; fponfam,mihi meam :Suum cuiq; amorem,mihi meum .Non fcite. Hoc enim Attilius poeta du.
rifsimus.Hactenus Cicero . Cuius ex uerbis apparet,hos duos uerficulos, Sua cuiq; , & cætera, ex At
tiliana quapiam fabula fumptos effe.Idem Tullius lib.Tufc.quæft.5.Muficorü uero perftudiofum ac
cepimus,poeta etiá Tragicum, quàm bonum,nihil ad rem . In hoc enim genere nefcio quo pacto ma
gis quàmin alijsfuum cuiq; pulchrü eft.Adhuc nemine cognoui poetain , & mihi fuit cu Aquinio a
micitia,qui fibi non optimus uideretur. Sic fe res habet. Te tua, me delectant mea . Eandem fententia
Plautus in Sticho, diuerfis uerbis,fed nimis quàm eleganter extulit. Suus, inquit , rex reginæ placet?
Sua cuiq; fponfa fponfo.Huc referendum & Theocriticum illud:
καὶ δ' θεώ ,οὐκ εἴδιο ἔχω κακὸν ,ὥς με λέγοντι, ideft :
Nec mihiformaprofectò mala eft ,fiuera loquuntur. Id imitans Maro :
Necfum adeò informis, nuper mein littore uidi,
Cumplacidumuentisftaret mare.
Apertius allufit adadagium Flaccus,in epiftola quadam :
S Touis auribus ifta

Seruas.fidis enim manarepoetica mella Tefolum tibipulcher.

Tibipulcher, dixit:pro,tibi ipfi placens. Non difsidet ab hac forma , quod diuus Auguftinus cum alijs
aliquot locis,tum in Epift.48.adducit ex Tychonio quodam : Quod uolumus,fanctum eft. Eft autem Auguft.Quod
hemiftichium carminis beroici. Quod dictum utinam non perinde locum haberet in moribus coru, uolumus, fan
quihodie fibi arrogantius uindicant pietatem, quàm unquam fecerint Pharifæi: qui cum uitijs nec fe &
tum eft.
rendis,nec nominandis madeant,miro tainen fupercilio debacchantur in uitam alienam .

Patriæ fumus,igni alieno luculentior. XVI

Prouerbij faciem habet,atq; ad eandem pertinet fententiam, quod eleganterfcripfit Lucian . in En
comio patriæ : καὶ ὁ διπαβίδι αὐτῷ μαπνὸςλαμπρό οι οφθίσετε παρ' ἄλλοις πυρὸς. id eft: Acpatriæfumuslu
culentiorhomini uidetur quàm ignis alibi . Philoftratus in Ariadne : nnà 77ádlwõp las
¤vš.àcsádolwž šÿ oïdgvér , yvw work, id eft: Thefeus uerò amat quidem , fed Athenarum fumum . Nam A‫ہے‬
riadnenneq;uidit adhuc,neq; etiamdu cognouit.Apud Homerum, terræ natalis fumu Vlyffes optat
uiderefurgentem :unde & ductum prouerbium . Sic enim legitur Odyffeæ a.
ἰέμα + καπνὸν ἀποθρώσκοντα νοήσαι, is joyas id eft :

Exoptans oculisfurgentem cernerefumum, Natalis terre.

e 4 Viua
 5
RVM
SMI GIO
56 DES . ERA ROT. ADA
syna
Viua uox. XVII À
Vox uiuá & Viua uox olim dicebatur, non fcripta, fed ab ipfo pronunciantis ore percepta, quafiuiuida atque
factitia. efficax. Nam uiua nonnunquam dicuntur quæ natiua funt,non factitia. ut, Viuo de marmore : &,Vi Mazurch
uoq; fedilia faxo.Ineft autem rebus natiuis nefcio quid gratiæ genuinæ , quod ars nulla queat imita A
tione conféqui. Porrò fcriptura uox quæpiam eft, fed quafi factitia,ueræq; uocis utcunque imitatrix.
Rhetorica & Deeft actus motusq;,hoc eft,uita. Siquidem actio,ut autor Fabius, orationis quafi uita eft. Rerum in . SOCHO
corporispar- uentio,ofsium inftar eft: ordo neruos imitatur: elocutio carnem,cutem, coloremq; Memoria fpiritüs
tium compa- uice fungitur: quibus omnibus accedit pronunciatio,uelut motus quidam uitalis. Nullum enim cer
ratio. tius argumentum uitæ , quàm motus . Vnde &flumina uiua dicuntur , & argentum uiuum. Contrà
mortua quæ torpent,languentque. Cicero lib.Tufcul.quæft.z.Licet enim fatis exemplorum adimis Supert
Stro
tandum ex lectionefuppeditet,tamen uiua illa,ut dicitur, uox alit plenius , præcipueque præcepto
ris.Idem ad Atticum lib.z.Vbi funt nunc qui aiuntfons gavis; Quanto magis uidi extuis literis quàm i sab
n
potend
ex illius fermone, quid ageretur.Porrò quod Cicero protulit abruptum ac mutilum ,hoc quidam fup
plerunt de fuo,ad hunc modum : is qüvñs úéjwrvóßjerav åva . Plinius Junior in epiſtola quadam ad Ne 20mg
potem: Præterea magis, ut uulgò dicitur, uiua uox afficit. Nam licet acriora fint quæ legas,altius ta
menin animo fedent quæ pronunciatio,uultus,habitus , geftus etiam dicentis adfigit. Seneca epifto sag
la quinta: Plus tamentibi & uiua uox & conuictus quàm oratio proderit.Diuus Hieronymus in prę 15, 201
fatione generali: Habet nefcio quid latentis energiæuiua uox, & in aures difcipuli de doctoris ore
transfufa,fortius fonat. Hactenus ille. Vnde celebratum illud Aefchinis de Demofthene:ríde à air dur add
pis inunder ; id eft: Quid autem fiipfam audiffetis beluam ? Et illud : In fcriptis Demofthenis, magnam SOLE
Demofthenis partem abeffe. SCO
Muti magiftri. XVIII linen
Quod modò retulimus,ufurpauit &A. Gellius : atque huic alterum quoddam diuerfum adiecit :
Quoniam,inquit,uocis,ut dicitur, uiuæ penuria erat, ex mutis, quod aiunt, magiftris cognofcerem .
Librimuti má Mutos magiftros libros fentiens :qui loquuntur quidem nobis, ut apud Platone ait Socrates , fed du Eng
giftri. bitanti non fatis cómodè refpondent. Nec illepidè profectò literæ,muti uocantur præceptores: pro Ca
pterea quòd mutorum eft non uoce,fed nutibus,fignisq; loqui. Identidem &libri,notulis quibuſdá,
Sententia. & fignificantibus figuris nobifcum fabulantur. Quemadmodum enim uoces,fenforum animi , uelut
Vox. dura quæpiam funt,autore Ariftotele: fic literarum figuræ,uocum fimulacra quædam rectè dicütur.
Literarum fi- Neq; mirandum :fiquidem pro illud pectoris exemplar efficacius repræfentat , ac transfundit af
B
fectus animi, quâm alterum illud, quod non rem ipfam , fed imitationem imitatur. Neq; illud temerè
gure.
quærifoletà multis, utrum fit ad eruditionem comparandam conducibilius , foy qvx , TOIS äqú E del
Plus pe ad eru vois didactanos; hoc eft: Plus'ne conferat lectio, an aufcultatio ? Ethabet res utraq; fua quædam pecu Con
ditionem con- liaria commoda.Nam ex libris tum eruditiora fermè funt quæ difcuntur , tum plura. Tantum enim
ducat lectio, quifq; difcit , quantú ingenij celeritate confequi , memoriæ fidelitate complecti poteft. Adde, quòd
an uerò aufcul hi præceptores nunquá grauantur operam fuam nobis impertire. Atq; horú ut uberior , ita paratior
tatio . copia.Accedithuc & ocium illud, & cogitationis fecretum. Licet prefsius infpicere fingula ,licet re
12201
tractare,licet expendere. At ediuerfo minore iactura,tum ingenij,tum oculorum,tum ualetudinis có
ftant quæ à præceptore differente percipimus : maximè fi is dicat, quem & miremur & amemus. De
inde infidut altius animo, & hærenttenacius, & occurrunt promptius. Quare confultú erit, alterű ſtu
dij genus cú altero cóiungere:& ubi uiuæ uocis erit copia,libentius aufcultare quàm legere, fi modò
mediocri fit eruditione quem audis.Vbi nó erit , libenter quafi non minus operæpreciu facturus fis,
ad libros confugere,fed optimos.Deniq; ut illud quoq; adijcia, ea figura libri dicti funt muti magiftri,
qua M.Tullius legem appellat mutum magiftratum, magiftratum legem loquétem: & qua Plutarchus 20
poefim appellat picturam loquentem, & picturam mutam poefim.
Frons occipitio prior. XIX
Negociuquan Prifcis agricolis celebratum adagium,atq; inftar ænigmatis iactatum : Frons occipitio prior. Quo
do rectèperas figni ficauit antiquitas , rectius geri negocium, ubi præfens ac teftis adeft is,cuius agitur negociu. Pri
gatur. or dictum eft,pro potior meliorq;. Alioqui quis ignorabat frontem priorem effe capitis partem , occi
pitium pofteriorem :Tametfi hæc amphibologia cómendat nonnihil dicti gratiam, quod ob antiqui
taté oraculi inftar habebatur.Extat autem apud Catonem lib. De re ruft.cap.4.Si bene,inquit, ædifi
caueris, libentius & fæpius uenies,fundus melior erit, minusq; peccabitur : fructi plus capies : frons
Oculi uesti occipitio prior . Plinius item in eandem fermè fententia,lib. Hiftoriæ mundi 18. cap. 5.Eutamen , in
-
gia domino quit, qui bene habitet,fæpius uentitare in agrum,frontemq; domini plus prodeffe quàm occipitium
rum. non mentiuntur. Rurfus eiufdem libri cap. 6. Etideo maiores fertilifsimum in agro oculum domini
effe dixerunt.Ariftot. Oeconomicorum lib.1. uidetur hanc fententiam ad Perfam quempiam referre,
fubnectens alteram huic fimilem, quæ à Libe quodá fit profecta.Sed fatius fuerit ipfius afcribere uer.
ba ,fi quis forte defiderabit : καὶ τὸ σπδόσε καὶ λίβυ · ἀπόφθεγμα
୪ σε αὖ ἔχει ὁ μὴ γὰρὁρωτηθείς, τί μάλισα ἵππουπιάνει;ὁ 3
* δεσπότεὀφθαλμὸς ἔφη. δα λίβυςἠρωτηθεὶς,ποία μόπρω αρίσες τα δεσπότείχνη, έφη. id eft : Atq; illud Perfæ Libysq
‫به‬
refponfum,rectè feruabitur. Nam alter interrogatus, quæ res potifsimûin faginaret equum refpon
dit, oculus domini. Alter rogatus, quod ftercus effet optimum?domini ueftigia,inquit. Vterq; fignifi
cauit,domini præfentiam plurimum habere momenti ad rem bene gerendam.Item Columella putat
rem malam effe,frequentem fundi locationem : peiorem tamen urbanum colonum, qui per familiam
mauult

44
44
かく
かく
 CHIL. PRIME CENTVRIA II 57

A mauultagrum quam per fe colere. Huc pertinet illud quod refertur à Gellio: quod cum quidam cor
pulentus acnitidus equum haberet macilentum ac ftrigofun, rogatus quid effet in caufa refpondit,
mirum non debere uideri,fi equo fuo effet habitior, quandoquideipfe fe pafceret, equum curaret fer
uus.Plutarchus in commentario Deliberis educandis : μἀνταῦθαδὲῥηθὲν ὑπὸ ἱπποκόμοχάριον,ὡς δὲμ ἔτω
widva Top ixxop, as Bacinews oganuds. id eft: Hinc & illud eleganter dictum ab equifone,nihil perinde fagi
nare equum,ut regis oculum.Huius figuræ eft quòd Aefchylus in tragoedia,cui titulus Perfæ,domini
præfentiam oculum domus uocat:
Jinh ὄμμα δδόμων,νομίζω δεασότε παρεσίαν . id eft:
Nam domus oculum effe , domini iudicoprafentiam.
Eodem pertinet quod perquam uenuftè dixit T.Liuius,non fatis feliciter folereprocedere quæ ocu . Alienis oculis
lisagas alienis.Innuit tale quiddam & Terentius in Eunucho, cum ait:Ita ut fit, domini ubi abfunt.fi- agere.
gnificans,abfentibus heris miniftros omnia facere indiligentius, & peccare licentius : nempe hæc o
mniaeò tendunt,ut quifq; fuum negocium præfens curet,neque magnopere fidat alienæ induftriæ.
Id nullimagis obferuandum quàm principi, fi modò principis animum gerat, non prædonis: hoc eft,
fi publicum commodum cordi habet. At hodie ferè epifcopi & reges omnia alienis manibus , alienis
auribus atq; oculis agunt,neq; quicquam minus ad fepertinere putat quam remp, aut priuatis fuisq
diftenti,autuoluptatibus occupati.
Aequalis æqualem delectat. XX
Similitudo mater eft beneuolentiæ,confuetudinisq; & familiaritatis conciliatrix. Vnde uidemus Similitudo ma
iuuenes inter fe libenter conuenire,fenes cum fenibus congregari,do &tos doctorum conuentu capi, ter beneuolen
improbos congredi cum improbis,bibones cum bibonibus, nautas amare nautas , diuitibus effe ne tie.
cefsitudinem cum diuitibus,atque in uniuerfum fimilia fimilibus gaudere. In hanc fententiam extát
aliquotueterum prouerbia,quorum eft illud : ma róra id eft:Aequalis æqualem delectar. Quod
ufurpans M.Tull.in Catone maiore: Pares autem,inquit, cum paribus,ut eft in uetere prouerbio, fa- Pares cum paa
cillimè congregantur.Nam prima familiaritatis conciliatio proficifcitur ab ætatis æqualitate , quam ribus.
Græci uocant univ. Ad quod alludens Homerus in Odyffeæ .. ὁμιλικία .
-ἀτὰρ καὶ ὁμήλικεςἀμέν . ideft : Quinetiamfumus aquaui.
Huc refpexit Plato 1. De repub.lib.apudquem Cephalus, qui fe teftatur iam perueniffe && yúçæ© šd©,
ideft,fenectæ limen , ait :πολλάκις γαρ σωερχόμεθά τονσι · ἐς ταυτὸ παραπλησίαν ἡλικίανέχοντος,διασώζονται τώπα
aa wapoia.ideft: Sæpenumero pleriq; conuenimus fermè æquales, antiquum illud feruantes pro
B uerbium. Ariftotel.2.Rhetor.libr.recenfens quæ quibus fint iucunda , fcribit in totum ea natura fefe
inuicem delectari, quæ genere fint coniuncta , aut fimilia , ut hominem homine , equum equo , ado
lefcentem adolefcente. Atque huc tendere prouerbia uulgo iactata : narra. Item id genus a
lia quædam . Verba illius hæc funt: τὰσυγγγνῇ δὲκατὰ φύσιν ἀλλήλοις όξιν,ἅπαντα τὰ συγγενῆ καὶὅμοια ιδέαὡς
ἵπιτοπολὺ , οἷον αὔθρωποανθρώπῳ , καὶ ἵππΘ ἵππῳ , καὶ νέΘ νέῳ . ὅθεν καὶ οἱ παροιμία : ἄρίωται ὡς ἥλεξ ὕλεκα τοπει,καὶ ὡς
ἀεὶ τὸ ὅμοιον, καὶ ἔγνω δὲ θὺς δῆρα καὶ ἀεὶ μολοιὸς πρὸςμολοιὸν, καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα.Theognis ait amicitiamcohære
reinter æquales,uicinos & fenes:
πάντεςμὲν τιμῶσινὅμως,ἴσοι, οἵτε κατ' αὐτ Omnes hifefe uenerantur, amantg uicifim,
οἰκῶσιχώρης, οἵτε παλαιότεροι. ideft : Vicini, aquales uiribus, atg, fenes.
Necalienum eft ab hoc prouerbio, quod Empedocles ait apud Ariftot.lib.De anima primo, animam Anima quibus
effe quiddam ex omnibus elementis conflatum, imo ipfam horum quiduis effe : & unumquodqs co conftet , ut ui
gnofcere,eo quod habet affine quiddam cum fingulis.Vnde & Platoin Timeo dicit , animam ex ele.
mentis conftare.Empedoclis uerfus fic habent : fum est Emper
docli.
γοῃ μὲν γδ γοραν ὀπώπαμεν, ὕδατο᾽ ὕδωρ,
αιθέρα ἢ αἰθέραδῖον,ἀτὰς πυρὶ πῦρ ἀΐδηλόν
~
ςοργῇϋ ςοργκ ,κεκ δέτε νάκεϊ λυγρῷ .
Quosuerfus quoniá initiò defperabamus comodius uerti poffe,ab Argyropylo uerfos fubiecimus:
Terram nam terra, lympha cognofcimus aquam,
Aetherag, athere fane ignis dignofcitur igni,
Sic& amore amor, ac tristi difcordia lite.
Quanquam in primo uerfu fufpicor à librarijs undam uerfam in aquam. Poft amicorum rogatu,no
ftra addidimus qualiacunque:
Terraquidemterrafentitur, lymphag lympha,
Aether atherepurus, at igni noxius ignis,
Dulcis amore amor, atque odiofunestafimultaš.
Argyropylus explendi carminis gratia pro uno uerbo rauh ,duo reddidit , cognofcimus & digno
fcitur duo epitheta prætermifit , dio ng iny. Deinde uocis repetitæ gratiam bis perdidit , in aquá
&undam,in difcordia & lite:ut ne commemorem duritiem compofitionis in Terram nam, Sic & Sa
nè aduerbium de fuo attexuit. Nos amori addidimus epitheton , fed quod fuerat additurus poeta , fi
permetri leges licuiffet : quandoquidem uoci contrariæ addidit fuum vás vype . Non hæc mihi di
cuntur,ut fugillem uirum de ftudijs optimis optimè meritum : fed ut iudicio proficiant adolefcen
tes, quibus hæcpotifsimùm fcribuntur. Philofophorum quifpiam , Zenoni fallor , apud Augufti.
num

T
 T

M
MI IORV
58 DES. ERAS ROT. ADAG
8541
num prodidit, animam ipfam effe numerum feipfam mouentem, atque hanc ob caufam rebus nume A 19
rofis natura capi deliniriqi: ueluti mulicis modis afficiuntur & pueri cognato quodam naturæ fenfu, พร
cum prorfus nefciant quid fit mufica. Ariftoteles hocipfo quem modò retulimus loco , definitionem
paediaslong
hanc adducit,tacito autoris nomine.
waleque
Simile gaudet fimili. XXI
Sem
poop duoiw pinop: id eft, Similegaudet fimili. Ariftoteles lib. Moralium 8.doop duoír qir?: id eft, Simi
Come
le appetit fimile.Item libr.9.top duoíw pínov: id eft, Simile fimili amicum. Vnde eft & illud , joidens A qi
TMTH : id eft, Similitudo mater amoris. Quare ubi abfoluta fimilitudo , ibi uehementifsimus a . Cat

mor: id quodindicat fabulaNarcifsi,Agathon in couiuto Platonis: ὃ γὰρπαλαιὸς λόγΘ·σὺ ἔχει,ὡς ὅμοιον ὁμοίῳ od
de wife. id eft: Scitè quidem ueteri prouerbio fertur,fimile fimili femper hærere.Plutarchus in com E
mentario,cui titulus , Quo pacto fit amicus ab adulatore dignofcendus, refert huiufmodi fenarios :
ст
ἱέρων γέροντι γλῶταν ἡδές ἔχει , Senifenilis lingua iucundißima eft, strin
πας παιδί, καὶ γεντικὶ πρόσφορον γενή , Puerog,puer, & mulier aptafæmina, toperi
νοσῶν τ᾽ αὐὴς νοσῶν , και δυσπραξία Aegrotus itidem agroto, & in malisfitus, glos
ληφθεὶς ἐπωδὸς ἐπὶ τῷ πορωμένῳ . ideft : Exercito malisplacet, atque congruit. oncor
Diogenes Laertius oftendens quædam imitatum Platonem ex Epicharmi fcriptis adducit & illud: akhuncte
Quod canis cani uidetur pulcherrima,& boui bos, & afina afino, & fus fui.Diximus alibi, Suú cuiq; re ayyeve
ginæ placere regé.Plato lib.De legib.8 . φίλον μέρ πουμαλῆμον,ὅμοιομ ὁμοίῳ κατ' αρετὼ καὶ ἴσομ ίσῳ ,ideft :Amici Stado
quidem uocamus fimile fimili,quod ad uirtutem,& æquale æquali. Quanquam adagium rectè tranf moriga
fereeur & ad illos, quos fimilitudo conciliat uitiorum. In quos eft illud Catulli : bomin
Pulchrè conuenitimprobis cinadis. Item illud Martialis:
titlora
Vxorpesima ,pessimus maritus, acce
Miror non bene conuenire uobis. Illud item Iuuenalis:
Magnaintermolles concordia.
Semperfimilem ducit deus ad fimilem. XXII 207,aut
Similium con Cret
Poteft autem adagium ex Homero natum uideri, apud quem Odyffea.Melantius caprarius con
functio.
fpicatus Eumæum fubulcum, ipfum Vlyffem fecum adducentem,fed habitu fpecieq; pannofi,fcom
Scomma. ia iacit in utrunq;, quafi duo inter fe fimiles bene conueniffent: mobe
νεῶ μὲνδὴ μάλα πάγχυ κακὸς κακὸν ἡγηλάζι, Nic adeòmalusecce mali comitatur ,ut ufge mumpar
ὡςαἰὰνὅμοιον ἄγε θεὸςὡςτόμοιον. ideft : Adfimilem deus adducit, fimilemá paremg. B T
Ariftoteles libr. Moral. 8. prouerbij loco refert : drop oμolop gaoip is top poop. id eft : Vnde fimilem a dequar
iunt ad fimilem.

Sempergraculus affidet graculo. XXIII

ἀε κολοιὸς πρὸς χολοιὸν ἱζαύει. id eft : Aßidit ufquegraculus apud graculum.
Refertur à Diogeniano prouerbialis fenarius : notaturque ab Ariftotele libr. Rhetor. quem modo
citauimus:ubi inter alia complura huius fententiæ prouerbia, hoc quoque commemorat. Item libro (
Moral.8. konods wori konoidy, id eft: Et graculus, inquit, ad graculum. Græcis eft trochaicus dimeter,
haud dubium quin expoeta quopiam decerptus. Eleganter ufurpauit adagium Gregorius in quadá
ad Eudosium epiftola :μολοιὸν καὶ ποτὶ μολοιὸν ἱζαύειν , καὶ ὶ παροιμίας ἀκόας, id eft :Graculum autemafsidere
graculo,audis & à prouerbio. Porrò graculorum conuentus olim notos fuiffe, teftaturM. Varro lib.
de re Ruft. 3. Vnde Plutarchus in libro De polyphilia, ndyrnaóp ôçıp, è ÿj konosco . id eft: Non armenta
Graculus, rium eft, neque graculeum . Quin huic aui nomen inditum à horáw , quod eft, conglutino. M. Varro
wet!
konoids, graculos quoq; Latinis inde dictos uult, quòd gregatim uolent. Quintilianus non probat,affeuerans
dictionem ab auium uoce confictam .

Cicada cicada chara,formica formica. XXIIII

Cæterùm quod Ariftoteles in eo loco quem modo citauimus,addidit , Et fi qua funt id genus alia :
dubium non eft,quin fenferit illa quæ funt apud Theocritum Idyllio 9.
τέλιξ μὲν τέτλιγι φίλΘ ,μύρμακι ἢ μύρμαξ, Formicagrata eftformica, cicada cicade,
ἵρηκες δ᾽ ἵραξιν. id eft :
# 535 #

Accipiterplacetaccipitri.
Porrò nota eftformicarum politia,& cicadarum concentus.
Figulus figulo inuidet,faber fabro . XXV
De artificum Ab hac forma uelut excipiendi funt, qui in eadem arte uerfantur:propterea quod inter hos artificij
emulatione. fimilitudo magis æmulationem conciliat quàm beneuolentiam. Quorum mutuam inter ipfos inui
diam Hefiodus in opere, cui titulus , Opera & dies , cópluribus metaphoris indicauit:haud tamé da
mnás id genus artificú concertationê,imò probans ac laudás. Propofuerat enim poeta duplex æmu
lationis genus, quorum alterum fit utile pulchrumque mortalibus, alterum foedum ac perniciofum.
Hoc homines ad rixas ac bella concitari , propter opum honorumque certamina: illo uerò tanquam
exemplis propofitis ad induftriam & honeftas artes expergefieri. Honeftam igitur æmulationem
his uerbis defcribit:

—ζηλοῖ δέ τε γέγονα γάτων

ὡς ἄ
❤
❤
 CHIL. PRIME CENTVRIA II 59
A ες ἄφωνον σπεύδοντ'·ἀγαθὴ δ᾽ ἔρις ἥδε βροῖσιν .
καὶ κεραμεὺς κεραμε
N κοτέει,καὶ τέκτονι τέκτων ·
καὶ πλωχὸς πλαχῷ φθονέες , καὶ ἀοιδὸς ἀοιδῷ .
Quos uerfus longè elegantifsimos in hoc duntaxat uertimus ut intelligantur. Nam uenuftatem uix
quifquam affequatur, nedum ego :
Semper uicinus uicino eft amulus,hunc ut
Conderecernitopesproperantemgnauiter:atqui
Concertatio conducit mortalibus ifta.
Oditit ifabrumfaber,figulog, moleftis
Efi figulus: mendicoprotinus inuidet alter
Mendicus,cantorcantorem liuidus odit.
Vfurpantur cùm aliàs frequenter apud diuerfosfautores,tum apud Ariftotelem lib.Moralium 2. Rur
fum eiufdé operis lib.8.parcemię uice refertur: panas waTAS TÈS TOIÉTOS Ànnýños garip àva . id eft: Omnes
eiufmodifigulos inter fefe aiunt effe.Figulos inuidos dixit, nimirum alludens ad Hefiodium adagiu.
Item Rhetoricorum lib.3.dg get? ng kopanois hispana. id eft: Vnde dictum eft, & figulus figulo. Citat i
bidem &hunc fenarium,haud fcio ex quo poeta:
τὸ συγγενὲς δὲκαὶφθονῶν ὀπίσαται. ideft: Etenim inuidere didicit ipfa affinitas.
Ateft fimilitudo,quam in Sympofiacis Plutarchus mayor dicit, hoc eft, bellacem ac pugnacem , qua. Similitudo du
lis eftgallorü gallinaceorum: qualisq; eft interfophiftas,mendicos, poetas,cantores : & ob hoc uetat plex.
idgenus hominum in conuiuijs coniungi,ne quid oriatur rixa . Eft altera,quam meni uocat :cuiufmo
di eft graculorum inter fe.Ad hanc pertinent nautæ,agricolæ,uenatores, aliptici. Atq; ob id rectè co
pulanturin accubitu. Ad hæc amantes,nifi contingat eos eandem amare.
Cretenfis Cretenfem. XXVI
kpükgöra: Cretenfis Cretenfem . fubaudi , quod erit commodum fentétia,prouocat, conatur cir Plutarch, in
cumuenire,aut tale quippiam. Quoties improbus agit cum improbo , perfidus cum perfido. Sumptu
uita Aemilij ?
adagium à Cretenfium moribus,quos plurimis conuicijs inceffuit antiquitas,
ἐκ έλαθε ἀρχτί
Cretenfis cum Aegineta. XX VII ζωμπρὸς τὸςκρί
Eandem obtinet fententiam , kgs wgos aiyilu : id eft, Cretenfis cum Ægineta. fubaudiendum , agit. τας. Ει , upation
Quadrat inpariterimprobos , qui mutuis inter fe fallacijs agunt . Nam Æginetæ quoque olim malè xeroáuwvos,
Baudierunt, in quos etiam oraculum illud quidam æditum putant: pir , Tapi, id eft : Neque ter
tij,neque quarti,
XXVIII
Vulpinari cum uulpe.
dawmenifan wgòs irßæv änwra : id eft, Cum uulpe uulpinare tu quoq; inuicem. Senarius eft prouerbia
lis.Cum aftutis aftutijs agito Horatius:
Nunquam tefallant animifub uulpe latentes. Ariftophanes in Vefpis :
οὐκ ἔσιν ἀλωπεκίζειν . ideft: Non licet uulpinari.
Quod autem nos anwanifay uertimus uulpinari, ne quis hoc uerbitanquam noftrum ac nouum afper darentfap.
netur,citatur ex M.Varrone à Nonio Marcello.Sic enim aufus eft dicere Varro uulpinari pro arnis vravíjan.
,quemadmodum Horatius iuuenari dixit pro varifa .Vide prouerbium Bailapijay. BaTTapizans

Cretiza cum Cretenfi. XXIX

poskegira kenrifar: id eft, Aduerfum Cretenfem Cretiza:id eft , aduerfus mendacem mendacijs ute
re.Vfus eft Plutarchus in uita Lyfandri : wgos kegira apa ronóys kenrifov, Rurfus in uita Pauli Aemilij :
τὰς καὶ ἐπισαμένες ἀκριβῶς αὐτὸν ἐκέλαθενκρατίζων πρὸς Κρῆτας. id eft:Eos quidemn quihominem penitis norant ,
haud latuit,quod cum Cretenfibus arte Cretica uteretur:propterea quod Cretenfium uanitas ,de lo
uis apud fe fepulchro, multaq; id genus mentientium, in uulgi fabulam abierit. id quod palàm tefta
tur Epimenidis ille uerficulus,quem Paulus etiam apoftolus citat: Tit.

κρῆτες ἀὰ ψεῦσαι, κακὰ θηρία , γατέρες αργοί. ideft :

Cretenfesfempermendaces, male beftia, uentrespigri.
Diuus Hieronymus in commentarijs quos in hac fcripfit epiftolam , indicathunc uerficulum reper
tum in opere Epimenidis, cui titulum fecit , De oraculis. Vnde & Paulus prophetam uocat , fiue per
iocum ,fiue ob argumentum .Huius autem carminis initium , kg à foga , ufurpauit Callimachus
poeta Cyrenenfis in hymno, fcribens aduerfus Cretenfes in laudem Iouis ,ac uanitatis eos arguens,
quod iacticarentillius fepulchrum effe apud fe, cum is effet immortalis.Quò refpiciens Ouidius :
pixe
Necfingunt, inquitsomnia Cretes.
Vade lignify Græci pro mentiri dicunt. Suidas aliam adagionis caufam indicat , fcribens Idomeneŭ kerrifan,
Cretenfem ,cum illi negocium effet datum,ut es quod è fpolijs ab hoftibus detractis collectum erat,
diftribueret,fibi partem longè optimam delegiffe.Vnde congruere uidetur etiam in illos, qui fraudát
alios,fuisq comodis impenfius ubiq; ftudent. Idem putat adagium quadrare etiam in eos, qui fruftra
mendacijs agunt aduerfus artificem mentiendi . Quemadmodum uulgò dicunt, difficillimum effe fu
rariapudfures,ita difficillimum mendacijs imponere mendacibus.
Cum
 60 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
CAC
Cum Care Carizas. XXX A
Huic fimillimum refert Diogenianus , gós kápa kapíjas: id eft, cum Care Cariffas : Rufticè agis cũ ru
ſtico,barbarè loqueris barbaro, crafsè cum craffo. Cares populi funt Afiæ , de quibus alio loco dice
mus:quorum mores prouerbijs aliquot fecêre locum: andcre
Cretenfis marè. XXXI
ilgs liv dánaarav : id eft, Cretenfis mare :fubaudiendum,nefcit,aut inetuit . Hanc parcmiam refert blend
pariter,atq; exponit Strabo Geograph.lib.9. fcribens olim Crentenfes nauigandi peritia , rerumque Hom
maritimarum ufuprincipatum tenuiffe : atque hinc antiquitùs increbuiffe prouerbium: Cretenfis ma •HET,E40
re nefcit:in eos qui nefcire fingerent, quod egregiè callerent. Etenim qui confentaneum eft , Creten
fes cum fint infulares,ignorare mare, quo cinguntur undiquaque: Vfus eft eodem & Ariftides in Pe
ricle ; kgs Top wózou. Zenodotus fcribit apud Alcæum extare. His affine eft quod habet Horatius in
epift.ad Octauium :
Ipfe ego qui nullos me affirmofcribere uerfus, InueniorParthis mendacior.
quod Parthi tum maximè pugnent, quum fugam fimulant.
Ad umbilicum ducere. XXXII
Abfoluendipa Extant apud autores aliquot abfoluendi paremiæ, quarum de numero eftilla: Ad umbilicum du ob
ræmie. cere:pro eo quod eft, librum finire atque abfoluere. Sunt enim umbilici, interprete Porphyrione, or
Vmbilići li namenta quædam offea, aut lignea cornea'ue , umbilici noftri formam imitantia , quæ uoluminibus 10
brorum. iam abfolutis addebantur:atque hinc prouerbialem figuram effe natam , ad umbilicum peruenit, id
eft,finem.Horatius in Epodis :
Deus deus nam me uetat

İnceptum celerespromißum carmen iambos

Ad umbilicum ducere. Martialis in quarto Epigrammatum libro: "
Oheiamfatis eft,ohe libelle
Iamperuenimus ufque ad umbilicos,
Tuprocedere adhuc & ire quæris. Idem libro quinto :
Que cedro decoratapurpura , FOSLOVE
Nigrispaginacreuit umbilicis. Idem in tertio :
Cedro nunc licet ambules perunitus,
B
Etfrontesgeminodecens honore,
Pictisluxurieris umbilicis. Rurfus in undecimo!

Explicitum nobis ufg, adfua cornua librum,

1
Et quafiperfectum , Septitiane refers.
Verùm equidem haud fcio,pofsit ne prouerbium hoc aliò quàm ad librum aut carmen transferri, ni
fi duriorfiat metaphora.
Summum faftigium imponere. XXXIII
Illud generalius eft,Summum faftigium imponere:pro eo quod eft , rem omnib . fuis partibus ab
foluere. Exempla reperies apud Ciceronem libro Officiorum 3.apud Plin.in Epift.aliquoties.Tranf
latum ab ædificatoribus, qui perfecto demum ædificio faftigium aliquod folent imponere: quibus fi
cuti fundamentum prima inftituendi operis pars eft,ita faftigiu fuprema eft iam abfoluti. Vnde qué
admodü fundamenta iacere,transferunt ad id, quod eft inftituere quippiam : itidem faftigium adde
re,traducunt ad rei perfectionem,fummamq;,ut uocant,manum .Huic cófine quod à Græcis dicitur,
op konoqwva ræibune: id eft,Colophonem impofuit.
Summam manum addere. XXXIII

Prima &fumi Eandem uim habet: Summam manum addere. Mirum ni metaphora ab artificibus translata , qui
ma artificis primùm rude quoddam operis fimulacrum effingunt, atque hancprimam appellant manum : deinde
manus. formant exprefsius , poftremò fumma cura expoliunt : atque hanc fupremam , feu ſummam manum
uocant. Ouidius:

Nectamenilla legipoteruntpatienter ab ullo, 1

Lima ultima. Nefciat hisfummamfiquis abeſſe manum. Moxpro eodé dixit ultima limam : 1
Ablatum medijs opus estincudibus illud,
Defuit & fcriptis ultima lima meis.
Seneca ad Lucilium:Vino deditos delectat potatio extrema,illa quæ mergit, quæ ebrietati fummam
manum imponit. Eâdem figura dicimus , nihil deeffe præter extremam manum : Exempla crebriora
funt apud fcriptores, quàm uthîcreferat repetere.
Supremum fabula actum addere. XXXV
In eandem formam referendum eft illud, Supremum fabulæ actum addere :pro eo quod eft, extre
mum finem imponere:à poetis comoediarum,aut tragoediarum fcriptoribus afcitum, qui fabulas fuas
in actus quofdam diftribuunt. Vnde illud Horatianum :
-
- Necfit quintoproductioractu.
Solent
1

✰✰
✰✰
 CHIL PRIMÆ CENT VRIA
J I. 61
1
A Solentautein in extremo actu,plurimum artis addere,ficuti fcribit M.Tullius ad Quintum fratrem:Il In extremo d
lud te ad extremu & oro & hortor,ut táquam poetæ boni, & actores induftrij folent, fic tu in extrema tu, plurimum
parte& conclufione muneris ac negocij tui diligentifsimus fis: uthic tertius annus imperij tui , tan- artis.
quam tertius actus perfectifsimus atq; ornatifsimus effe uideatur.Idem ad Atticum li.13 . Etenim hæc
decantata erat fabula,fed complere paginam uolui . Cicero in Catone transfert ad uitam peractam .
Quemadmodum & Apuleius lib.Floridorum 3. de Philemone comico loquens: Renunciauerunt, in
quit,Philemonem poetam qui expectaretur,ut in theatro fictum argumentum finiret , iam domi uerá
fabulá cófummaffe.Enimuerò iam dixiffe rebus humanis ualere & plaudere. Opinor ad hanc formam
pertinere,quod apud Nonium ait Lucilius: Sarcinatoris eft,fummum fuere centonem optimè.
Cataſtrophe fabulæ. XXXVI
"
Cuiuslibet exitu rei, prouerbiali figura, catastrophen uocamus.Porròinter figuras prouerbiales il Rei exitus,
ludadmonuimus,unicuiq; difciplinæ atque artificio fua quædam effe peculiaria uocabula, quæ que- raspoqi
admodum infacrorum ceremonijs ac magicis precaminibus fieri confueuit , penè fuperftitione qua- dicitur.
dam ufurpantur. Ea quoties in aliud quippiam trahuntur , ferè prouerbij fpeciem obtinent : uelut ex
militari difciplina,receptui canere,& locum deferere,& prima acies,& , res ad triarios redijt.Ex mufi
ca,præludium pro præfatione, aut ingreffu negocij:fumma & ima chorda, pro clamofa & grauiuoce:
&, eadem oberrare chorda, pro eo quod eft,in eadem re peccare fæpius.Porrò fabula omnis , ut often Fabulæ partes.
ditDonatus,in treis partes diftribuitur, in wpórαow ,¿zízαow ,nataspoglio. Protafis , eft primus ille tumul
tusiam quafi glifcens.Epitafis,turba feruidifsima. Cataſtrophe,fubita rerum commutatio . Vnde Lu
cianus eleganter exitum euentumque negocij catastrophen appellat,cùm aliàs,tum in commentario
Demercedeferuientibus: wäre des rois karasgogy& Apaμat yra,id eft: Poft omnia deniq; quę
illis cataſtrophe fabulæ contigit, hoc eft, quis exitus feruitij. Erin Alexandro Pfeudomante :Th
nafaides Paywdias , id eft:Eiufmodi finis tragœdiæ Alexandri. Idem in uita Peregrini : alis gw yea
λῶντα σ'ὦ καλὰ κρόνιε τω κατατροφῶ τῇ δράματΘ ". id eft : Rurfus uideo te o bone Cronië ridentemfabu
læ cataſtrophen .
A'capite ufque ad calcem. XXXVII
Cumrem totam fignificamus,à capite ufque ad calcem dicimus . Cuius adagij triplex effe poteft us
fus.Aut enim ad corpus referetur, aut ad animum, aut ad rem: qui duo pofteriores plus obtinent ue
nuftatis,nimirum quo plus habent figuræ. Ad corpus,apud Homerum Iliad.y. Ad corpus.
ἐς wód
is as ἐκκεφαλῆς.
πόδας in xεQaλns. id eft: A capite ufg pedes.-ItéTheocritus in Bucolifco:
B id eft:
καί μ᾽ ἀπὸ τῆςκεφαλᾶς ποτὶ τῷ πόδε συνεχὲςεἶδεν .
Me à capiteufq,pedes luftrauit lumine totum.
Plautus in Epidico: ContemplaEpidice ab unguiculo ad capillum fummum. Horatius:
-
-Talos à uertice pulcher adimos.
M.Tullius pro Rofcio Comodo : Non'ne ipfum caput & fupercilia illa penitùs abrafa , olere malitia,
&clamitare calliditatem uidentur.Non'ne ab imis unguibus ufq; ad uerticem fummum , fi quam có
iecturam adfert hominibus tacita corporis figura, ex fraude,fallacijs,mendacijs, totus conftare uide
Adrem.
tur? Adrem,ut apud Ariſtophanem in Pluto:
ἄκγεγρίνω,ὡς ἐγὼ τὰ πράγματα
id eft:
ἐκ τῶν ποδῶνἐς των κεφαλλώσει παντ᾽ ἐρῶ.
Audi ergo,quando totum ego negocium
A Pedibus ufquetibi ad caput percenfeo.
Quanquam hic Comicus ioci caufa prepoftere pofuit pedes & caput.Diuus Hier.in prefatione libri, Adaninum.
quem Dierum infcribunt Hebræi: Contuli cu eo à uertice,ut aiunt, ufq; ad extremum ungue. Ad ani
mum hoc pacto poterit transferri: Ego tibi mores & ingenium illius, breuiter,hominem quantus eft
a fummo,ut aiunt, capillo ad imum ufq; calcaneum depingam. Quanquá exemplú M.Tullij , quod mo
dò retulimus,magis ad animum,quàm ad corpus uidetur pertinere . Quinetia diuiditur adagium, cũ
caputnegocij uocamus,præcipuum autorem perinde ut & fontem dicimus. Terentius : Te effe huic
Caput negocij.
rei caput.Item apudGræcos,τὸ κεφάλαιου πράγματΘ . Lucianus in Tyrannicida, τυραννίας-Κεφάλαιον: id
eft,tyrannidis caput.Et Plato lib. De legib.3.dowy , dixit:id eft,feditionum fonte.&, Ad cal- Calx.
cem uenire, In calce operis,In extremo literarum tuaru calce, Ab ipfo exordiri capite , A` calce ad ca
putrecurrere:atq; idgenus aliæ loquendi formulæ,quæ pafsim apud autores obuiæ funt.Plutarchus
aduerfus Stoicos:in wapódo ng a¿xös äxer noguvido:id eft,Ab ingreffu &c initio ufq; ad coronidem.
Curfu lampada trado. XXXVIII
Curfulampadatradere,prouerbialis metaphora, pro eo quod eft, partes tuas quafi fuccefsione in Partes offici=
aliumatque alium transferre. Lucretius: umq; alteri co
300 mendare.
Et quafi curfores uitai lampada tradunt.
Deanimantibus agit, quæ fuccefsione propagantur,uita per uiees ab alijs in alia transfufa . M. Varro
lib.De reruftica 3.capite 15.Sed ô Merula Axius nofter nedum hoc audit,phyficam addifcat, quòd de
fructu nihil dixi,nunc curfulampada tibi trado. Quibus uerbis fignificat, fe alteram fermonis partem
Merulæ tradere,isq; in dicendi uicem fuccedit. Lucretius uidetur imitatus Platonem, qui lib. De le
gib.6.fcribit,ciues oportere liberis generádis átqi educandis operá dare,ut uitam, quá ipfià maiorib.
accepiffent,
 M

62 DES. ERASMI ROT. ADAGIORV

M Samdar
A yeddi
accepiffent,uicifsim quafitædam ardentem pofteris tradant. Eodem pertinet Perfianum illud:
Quiprior es,cur me in decurfu lampadapofcis? Ariftophanes in Ranis : E
λαμπάδα δ᾽ ἐδες οἷός τε φέρειν, Iam nemo queatgeftarefacem, 12
ὑπ᾽ἀγυμνασίας ἔτι νωωὶ, ideft ; Quòd non curant exerceri. d
aapa
In quibus cer, Taxat ignauiam atque inertiam ciuium . Quo loco interpres addit, in tribus certaminibus folere uete ele
taminibus ue- res geftare faces: id eft,ut illi dicebant, quadsyap: in Prometheis, in Vulcanijs, & Panathenaicis.Por squarefl
teres haunades rò Prometheus creditur primus hoc ludorum genus inftituiffe , hunc quidem ad modum , ut curren Sat 2
xav foliti fint.tes facem ardentem geftarent.Eam defatigatus proximo in manum dabat, Is item defeffus alij, ac de
inceps alius alij,fuccefsione tradebant inuicem , hiftoriæ Prometheæ quafifimulacrum repræfentan
- C
tes,quemadmodum ferulam,qua cœleftem ignem exceperat, ne rurfus extingueretur, perpetuo mo
dad'sxía . tuiactârit,in terra deuolans. Huius rei mentionem facit Plato lib . De rep.1.fignificans daduchias etiá
in honorem Mineruæ folere celebrari. Paufanias autem in Atticis, ritum horum ludorum defcribit co
piofius.Meminit & Herodotus, fed obiter,in Vrania , oftédens eum morem à Perfis repertum,ut dif
pofitis equis atq; curforibus, alius alij mandata uelut lampada traderent , quo celerius perferri pof
fent.Autor rhetorices ad Herennium : Non enim quemadmodum in palæftra, qui tædas ardentes ac .
cipit,celerior eft in curfu continuo, quàm ille,qui tradit: ita melior Imperator nouus, qui accipit exer Home
citum, quàm ille qui difcedit: propterea quòd defatigatus curfu, integro facem, hic peritus Imperator
imperito exercitum tradit.Itaq; lampadem tradere dicetur, qui iam uel delaffatus, uel emeritus, in a
lios munus gerendum ab fe transfert.Et inuicem lampada tradere, qui, quod ait Terentius, tradunt
operas mutuas , & alijs alij uicifsim fuppetias ferunt.
Principium dimidium totius. XXXIX

Difficultas in ågxùÿmov warròs: id eft,Principium dimidium totius.Hoc adagio fignificatum eft, maximam difficul
negocio aggre tatis partem in aggrediundo negocio fitam effe.Hemiftichium eft Hefiodi, citante Luciano in Hermo
diundo. timo.Refertur & ab Ariftot.lib.5.Polit . Ì æèxò diyerî ñmov āvac waves. Plato lib.De legib. 6. apxè yap aéyılæs k
καὶἥμισυ παντὸς, ἐν τοῖς παροιμίαις ἔργο καὶ τόγε μαλῶςἀρξασθαι,παύτοις εγκωμιάζομεν ἑκάστοτε τὸ Α᾽ ἐξίμτε , ὡςἐμοί γε φαίνετε,
πλέονἢ τὸ ἥμισυ·καὶἐλεὶς αὐτὰ μαλῶςγενόμενον ,ἐγκικωμίαηνἱκανῶς.id eft:Nam in prouerbijs quidem initium to
tius facti dimidium dicitur.Atq; illud nimirum rectè cœpiffe, omnes undiq; laudib. ferimus . At iftud,
utmihi quidem uidetur, plus eft quàm dimidium. Neq; quiſquá hoc,ubi rectè fit, fatis pro merito lau
KON
darit. Suidas hæc ex Marinoquodam refert: γέγονε ἢὑμῖν καὶ αρχή, ἐκ αρχὲςμόνου ,ἐδὲ κατὰ τὼπαροιμίαν,ἥμισυ
ros, autòZénop zò waï. id eft: Fuit autem nobis initium illud, non tantum initium , neq; iuxta prouerbium ho
dimidium totius,fed ipfum in folidum totum. Ariftoteles item lib.Moralium 1. Principium enim plus B 2000
quàm dimidium totius effe uidetur.Horatius in Epiftolis : Dom
Aufonius: 2010
Dimidiumfacti, qui cæpit,habet . fapere aude.
ST
Incipe, dimidiumfacti eft cœpiffe.fuperfit
Dimidium:rurfumhoc incipe, & efficies.
Plutarchus in libello , cui titulus, Quo pacto fínt audiendi poetæ,citat ex Sophocle carmen hoc:
ἔργε ἢ παντὸς ὤτις ἄρχεται καλῶς ,
καὶ τὰς τελευτὰς ἀκός ἐφ᾽ ὅτως ἔχειν . id eft:

AZ
Negocijcuiufq,fibene cœperis,

·‚D
Etfinem item bonumfore ,probabile eft.

R
A
#
B
Satius eft initijs mederi,quàmfini. XL
Malis abinitio ἀρχὼ ἰᾶσαι πολὺ λώϊον ἠὲ τελευτ . id eft:
mederi.
Multò quàmfinem,medicari initiapraftat.
Refertur à Suida, prouerbij loco. In eandem fententiam Theognis :
id eft:
ζητῶμεν δ᾽ ἕλκει φάρμακα φυομένῳ .
Pharmacanafcentifunt adhibenda malo. Similiter Perfius fatyra tertia:

Elleborumfruftra, quum iam cutis ægra tumebit,

Pofcentes uideas.uenienti occurrite morbo. Atq; item Ouidius :

Serò medicinaparatur, Cum mala per longas inualuêre moras.

Admonet adagium, minore negocio tolli malú ftatim initio,cum adhuc recés eft , quâm poftea quâm
inueterauerit: Pueros à uitijs arcendos , dum adhuc tenera ac tractabilis ætas : Sarciendas protinus
offenfas,ne in fimultatem exolefcant: Minima uitanda mala, ex quib.maiora folent pullulafcere : Oc
cafiones euitandas, quæ mali quippiam parituræ uideantur.
Serere ne dubites. XLI

Resutiles. Rufticanum adagium, fed non indignum , quod in hoc uolumen referatur: Serere ne dubites. Quo
monemur,ne quando pigeat eiufmodi rerum aliquid moliri, à quibus nihil omnino difpendij , pluri
mum emolumenti, pofsit proficifci,fi non in præfens, certè in pofterum: fi non nobis,at faltem pofte
ris.Columel.lib.De re ruft.12.Quare uulgare illud de arborum pofitione, rufticis ufurpatum : Serere
ne dubites.Nam ædificatio nonnunquá exhauritfructus , negociatio pendet à fortuna, neque paucis
malè cefsit.Eundé ad modú , ex alijs aliud atq; aliud eft uelincómodi uel periculi,fed ex arborib, cófe
rendis

A7
AN
 CHIL. PRIME CENTVRIA II. 63

A rendisplurimum capitur commoditatis , neq; magno tamen impendio conftat . Eandem fententiam
Vergilius,addita figura fic extulit,libro Georgicôn fecundo:
Et dubitamus adhucferere,atq
, impendere curam?
Talaria induere. XLII
Extat apud M.Tullium prouerbialis allegoria, Talaria induere: pro eo quod eft , fugam adornare, Infugientes.
quafiq;uelle quopiam auolare. Sic enim fcribit ad Atticum lib.14.Nemo eft iftorum qui ocium non ti
meat.quaretalaria induamus . Sumptum ab Homero, qui Mercurium auolaturum aliquò , frequen. Mercurij tala
ter adornat talaribus : ria.
αὐτίκ᾽ ἔπειθ᾽ ὑπὸ ποοτὶν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα

ἀμβρόσια ,χρύσεια , τάμινφέρον,ἢ μὲν ἐφ' ὑγρίω ,

id eft:
ἢ δ᾽ ἐπ ' ἀπείρονα γαῖαν ἅμα πνοιῇς ανέμοιο.
Moxubiiampedibus talariafubdidit aurea,
Pulchra , & ambrofiam fpirantia:que fimulillum
Aeraper liquidum , fimulamplaper equora uaste
Telluris, uentiflatu dominanteferebant.
Quem Homeri locum Vergilius ueluti interpretans,in quarto Æneidos :
-Etprimum, inquit ,pedibus talaria nectit
Aurea,quafublimem alis,fiue aquorafupra,
Seuterramrapidopariter cumflamine portant.
Itaque talaria induere dicemus eos, qui parant aufugere . Nam hoc ipfum Auolare & Reuolare,apud
M.Tullium pro fugere & redire frequens eft.
Trice,Apinæ. XLIII
Tricas & apinas uulgò res futiles ac nugatorias dicebant.Martialis : Nuge.
Quæcung lufiiuuenis, &puerquondam,
- Idem alibi:
Apinasa nostras.
Suntapina tricag, &fiquid uilius istis. fa
Vnde&Tricari, fimili figura dicebant nugas agere.Cicero cum aliàs,tum ad Atticũ lib.15.Tricatur Tricari.
fcilicet,ut homo talis.Et rurfum:Balbus, inquit,tricatur. Adagium ab euentu natum . Nam Tricam &
B
Apinam oppida fuiffe quondam Apuliæ, demonftrat Plin.lib.Naturalis hift.3.cap.11.referens Europæ
finus.Diomedes,inquit,ibi deleuit gétes Monadorum Dardorumq;, & urbes duas, quæ in prouerbij
ludicrum uertere,Apinam & Tricam. Stephanus oftendit Tricam urbem fuiffe Theffaliæ,fortitam id
nominis à Trica Penei filia.Nonius Marcellus tricas impediméta & implicationes interpretatur: niz Trice.
b.i.à pilis,quibus inuoluuntur pulli gallinacei.unde dictu fit extricare &intricare . Lucilius apud Extricare.
eundem,Tricones appellat, qui nugis homines remorentur. Et tricinus quæftus, pro tardo feu ficco. Intricare.
EtVarro tricas Attellanas,nugas impeditifsimas . Equidem non negauerim in uoce allufum ad pilos. Tricones.
Cæterùm ab oppido dictú prouerbiu,uero propius eft. Plin.lib.7.cap.48. oftendit oues laudari foli
tas breuitate cruru & uêtris ueftitu: quib.is nudus effet,eas apicas appellauit,ceu reijculas dánatasq;. Oues apice.
Corycæus aufcultauit. XLIIII
kupunãⒸingoafero: id eft, Corycæus aufcultauit.Vbi quis id quod agit, conatus difsimulare, tamen à Obferuatores.
curiofis deprehenditur. Vnde natum fit adagium ,ex autoribus afcribam. Corycus mons eft Pamphy
liæ præcelfus ac portuofus,atq; ob id pirataru infidijs opportunus, quos ab eo monte Corycæos uo Corycai.
cabant.Hi nouam infidiandi rationem excogitârant. Siquidem difperfi per portus Coryci mõtis,mi
fcebant fefe negociatorib. ut quifq; fortè appulerat,fubaufcultates, & quid rerum portarent, & quò na
uigare deftinaffent, deniq; quo tépore decreuiffent foluere. Que fimul atq; cognouerant,renunciabat
piratis,cu quibus focietate maritimorú latrociniorú exercebant.Atq; ita per occafionem fimul ador
ti,nauigantes fpoliabant.Quæ res ubi mercatoribus effet comperta, pleraq; occultabant, ac difsimu
labant,infidiarum metu. Sed cum ne fic quidem laterent, fubodorantib. omnia Coryceis , res in pros
uerbium abijt,7678 kapunangoftro: id eft, Hunc Corycæus aufcultauit.de re uehementer difsimulata,
deprehenfa tamen.Suidas ait, Corycon Pamphylia promontorium effe , cui fubiecta fit urbs Atalea.
Eiusurbis ciues,ne uexarentur ipfi à prædonibus,qui fefe in promontorij arcereceptabant, per alios
portus difsipati fubaufcultabát, qui'nam appuliffent, & quò tenderent,eaq; prędonibus renunciabát.
Idem exEphoro refert, Corycæos cóuenas quofpiam fuiffe, qui codiderint oppidulu in Lydia fub ca
cumine Coryci in mare profpectantis,finitimos Myoneffo.Hos folitos fefe negociatorib.in portú ap
pellentib.admifcere,quafi negociatores effent & ipfi,merciú aliquid empturi: deinde quæ cognouif
fent,Myonefsijs renunciabant. Myonefsij nauigantes adoriebantur,predam ablatam,aut precia qui
bus fefe negociatores redimebant, quæ Græci da uocant, cum Corycæis partientes . At Stephanus Ae.
tradit,Corycun montem effe altifsimú,finitimum Teoloniæ oppido, cui fubiectus fit eiufdem nomi
nis portus. Quo loco meminit & de piratarú infidijs & prouerbio.De Lydia Coryco fentit & Strabo, Corycus
cuius uerbafubfcribam ex lib.14.πρὶν καὶ ἐλθεῖν ἐπὶὀρυθρὰς πρῶτον καὶ ἐρα πολίχνιον ἔτι τίκου, τα κώρυκΘ-ὄρῳ ὑψηλὸν , Lydia .
καὶλιμω ὑπ ' αὐτῷ μασύτης, καὶ ἄλλω · ὄρυθραὶ λιμνὺ καλέμινθ ,καὶἐφεξῆςπλέοςἑτοροι. φασὶ ἢ * παραπλέν μορύκε παύτα
λυγύρια ύπαρξαι 7 Κωρυκάτωνκαλυμένων͵σὑραμένων ῥόπου μαινὸμα ἐπιβολῆς ἢ πλοίζομένων ,κατεσπαρμένοςγαρ ἐν τοῖς λιμέσι
f 2 τοῖς

1
 64 DE S. ER RO T. AD OR V M stanFlagit
AS AG aria
De Corycais τοῖςμαθορμιζομένοις ἐμπόροιςπροσφοιτᾶν,καὶἐτακε
M I
σ
εν τὶ φόβοιςν καὶ τοῦπλέοιςν,ὦτα I
συνελθόντας αναχθέσι τοῖς ανθρώποις ἀθὲς ἡ Larak f
τίθεσθαι καθαρπάζειν . ἀφ᾽ ᾧ δὴ παύτα – πολυπράγμονα καὶ κατακέειμ᾿ἐπιχειρῶντα 7 λάθρα καὶ ἐν ἀποῤῥήτῳ διαλεγομένων , μωρο , basequi
εταιρεταίς του tib
καὶ ἐν παροιμία φαμέν‫ܢ‬
κατουμαλῆμον δ ' αν ὁ Κορυκαῖς ὅταν
·ἐκρωάζετο, δοκῇ τις ωράτζειν οἱ ἀποῤῥίτων, μὲ λανθαύμα , διὰ τὰς curren
piratis.
Κατασκοπῶνταςκαὶ φιλοπαυσεν]ας τὰ μὴ προσήκοντα . ideft:Priufqua m perueniatur Erythras ,prinú occurrit op Non
pidulum Eræ Teium, deinde Corycus mons excelfus,atq; huic fubiectus portus Cafyftas, mox alius et nforme
portus dictus Erythræ,deinde alij complures . Narrant aut Corycum præternauigantibus omnia ple Jokillela
na latrocinijs effe quorundam , quos Corycæos appellant . Hi nouuinfidiarum genus cómenti fuerat ical
akomat
in nauigantes.Siquidem difperfi per portus,negociatores qui fortè appulerant, adibant,fubaufculta.
parensege
bantq; quid rerum ferrent, quò nauigarent: deinde illos in altum reuerfos , collecti adoriebantur ac queideffe
fpoliabant , unde factum eftut quemuis curiofum, auidum aufcultandi quæ clanculum &in occulto Stocanit
dicuntur,Corycæum uocemus, prouerbioq; dicamus , Hunc Corycæus aufcultauit, quoties aliquis
Int
fibi uifus eft egiffe dixiffèue clàm, cum tamen non latuerit , propter eos qui fubaufcultant & fcifcitari
ftudent, quæ non oportet. Hactenus Strabo.In cuius uerbis non uidetur abeffe deprauatio : una tolle λόγια
m
zipoulsi
tur ,fiproλητήρια legas λυσῶν . altera ,filegas, 7 λάθρα καὶ ἐν ἀποῤῥίτῳ πρατζομένων καὶ διαλεγομένων:fic enimlegif .
fe uidetur interpres . Itaque cum duæ fint ciuitates eiufdem nominis , ad utranque referunt prouer Theo gian
bium autores.Stephanus oftendit &in Cilicia ciuitatem Corycum effe, quæ portu faloque cingitur, skorepud
ut ait Pomponius Mela , angufto tergore continenti adnexa : cui uicina fpecus illa multorum literis delf
nobilitata.Iam Cilices piratas fuiffe accepimus.Hanc eandem arbitror effe cum ea , quam in Pamphy altata
lia ponuntZenodotus & Suidas, quòd Pamphylia Ciliciae fit contigua,atque olim bona Cilicia pars stomer
imputabatur in Pamphyliam . Idem Stephanus indicat & infulam fuiffe eius nominis. Rurfus Crete
promontorium effe Coryciam , & eiufdem nominis portum Aethiopia . Inducunt & comici deum Bis
Deus Cory, quempiam Corycæum, exaudientem atque aufcultantem quæ gerantur : ficuti Menander in Enchi 04447142
CRUS. ridio,Dexippus in thefauro apud Suidam . quod tribus uerbis attigit & Hefychius,indicans Corycű Yays10
Græcis fonare uas coriaceum,aut nauim , aut lanceam.Vfurpat hoc adagium M. Tullius lib.ad Attic. VANITING
to. epift.ultima:Itaque pofthac non fcribam ad te quid facturus fim,fed quid fecerim.Omnes kugundiae
degr
uidentur fubaufcultare quæ loquor. y
Fortes fortuna adiuuat. XLV zeroto
Cicero Tufcul.quæft. lib. 2. Fortes enim non modò fortuna adiuuat,ut eft in ueteri prouerbio,fed NA
multo magis ratio . Citatur alibi ex Ennio . Vfurpatur in Aeneide Maronis , atque adeò pafsim ab o hisdi
mnibus. Ouidius Faft.lib.2.
B Vietasr
Idem allufit:
-Audentesfors deusý iuuat. boca
-Audaces adiuuat ipfa Venus.
Rurfum T.Liuius belli Macedonici lib.4. Fortes fortunam adiuuare aiebant. Admonet adagium ,for quzf
titer periclitandam effe fortunam. nam his plerunqué res profperè cedere : propterea quòdid genus Quema
Fortuna quib. hominibus fortuna quafi faueat,infenfa ijs qui nihil audent experiri,fed ueluti cochleæ perpetuò la mocan
faueat. tent intra teftas. ardo.
Currentem incitare. XLVI
F
Exhortatio ad Tou éxola dúver:id eft, Currentem incitare, eft adhortari quempiam ad id,ad quod iam fuapte ſpo do
res præclaras. te tendit. Atq; hac figura mitigamus,uel præcludimus magis offenfam admonitionis . Cicero ad Caf band
fium :Vt Cæfarem in Italia uiderem,fic enim arbitrabamur, eumq; multis honeftifsimis uiris conſer
imper
uatis,adpacem currentem,ut aiunt,incitarem . Idem ad Quintum fratrem lib. 2. Quare facis tu quide
fraternè, quòd me hortaris .Sed meherclê, currentem núc quidem.Rurfus ad Atticum : Quòd me hor
taris,ut eos dies confumam in philofophia explicanda: currentem tu quidem.Idem in Oratore :Faci ฟาง
lius enim eft, currentem, quod aiunt, incitare, quàm commouere languentem. Plin. ad Canniú : Scio cabu
te ftimulis non egere: me tamen tui charitas euocat,ut currentem quoq; inftigem.Ducta eft metapho
ra ab his,qui curfu certant, quibus acclamatio folet addere uelocitatem. Lucian. ex Homero citat ad akispr
Nigrinum : appyæði,Töto yapTor Tò Tö öμmps, orsúdova nì air wapananas.id eft : Bono es animo, quandoqui
dem iuxta Homericum illud,hortaris eum,qui ipfe fua fponte properet.Extat autem Iliad.9.
óręшversi id eft:
ἀτζίδη κύδιςε, τί με ασεύδοντα καὶ αὐτὸν
Extimulas? C
Quidmefponte meaproperantem maxime Atrida
Eodem allufit Odyff. ".
་
id eft:
ὡςἀπὼν, ὤτρωε πάρΘ μεμαΐαν ἀθλώτω .
Iamdudumpromptam, ac cupientem, his Pallada dictis Excitat.
*2E

Itaque currentem incitamus,cum ad id uocamus aliquem ,ad quod fuapte cupiditate fertur,ac prope
L
4
2
C
G
6
2
·

Timotheus că, det. Quemadmodum meminit Dion , Timotheum cantorem quépiam certa quadam cantione , quæ
tu Alexandru Palladis uocatur, Alexandri Magni animum repentè ad belli cupiditatem incitare folitu. Atq; incita
ad bellum inci bat ille quidem ,fedfponte currentem,utpote natura fanguinariú, & belli fitientifsimumin . Alioqui Sar
tauit. danapalum illum wavaßgor, id eft, mollifsimum , ijfdem modis haud unquam commouiffet . Terent.in
Andria torfit in malam partem , omiffa metaphora:Age fi hic non infanit fatis fua fponte, inftiga. Huc
pertinent illa M.Tullio familiaria, E curfu reuocare. In principio Topicorum, E`curfu ipfo reuoca
uit uoluntas tua.Et,In curfu effe: &, Curfum interrumpere.
Calcar addere currenti. XLVII
Eandemfententiam aliunde ducta metaphora, extulit Plinius iunior in epift.quadam ad Pompeiu
Saturninum :
 CHIL PRIMAE CENTVRIA1 IL 65
A Saturninum:Flagitabas uttibi aliquid ex meis fcriptis mittere,cum ego id ipfum deftinaffem . Addi
difti ergo calcaria fpontè currenti .Translationefumpta ab equitibus,qui nonnunquam etiam fpon
tècurrentibus equis,quo currant celerius,calcar addunt.Ita nobis calcar addit,qui extimulat langué Calcar addere.
tes:addit currentibus,qui cupiditatem ac ftudium noftrum auget acuités . Ouidius :

Non opus admiffofubdere calcar equo.

Suntautemferme prouerbiales in totum illæ metaphora: Subdere calcar,fubdere ftimulos.quemad Metaphora
modum & ille: Inijcere frenum,compefcere freno, reuocarefreno , M. Tullius ad Atticum : Adfcribit de calcarib.
etiam,& quafi calcar admouet.Idem ad eundem lib.6.Sed alter,ut dixit Ifocrates in Ephoro & Theo frenis...
pompo,frenis eget,alter calcaribus.Plato lib. De legibus 9.navia, oxidóp Ti μe woop Popbulvov auTing's
usayeg . id eft: Opportune me Clinia , impetu currentem retudifti . Etillud Ciceronis : E medio
curfureuocauit.
In triuio fum. 178 XLVIII
Appido àµinyo : id eft, In triuio fum confilij.In eos qui dubitant, quiq; incerti funt animi,hæfita In eos qui ad
tes quidpotifsimùm eligant.Translatum ab ijs,qui faciunt iter, & fi quando triuium occurrit, addu- dubitant.
bitant quam uiam oportet ingredi . Nam uiam pro ratione confilij frequenter apud Græcos autores
reperies,ut apudEuripide in Hecuba : olo Bonovμarwp:id eft,Tuorum uiam confiliorum.Theognis,
i pódiguna:id eſt, In triuio confifto. Alludithuc & Plato lib.De legib.7.uetans ne fi qua res admiran
da atq; inufitata occurrerit,protinus ad eam amplectedam accurramus , fed perinde quafi ad triuium
aliquoduenerimus,ignari uiæ.confiftamus,neq; antè pergamus, quàm perueftigatuin fit, quò queq;
ducatuia:nada ,inquit,i spródy yyróuh☺ :
Bis acter, quod pulchrum eft. XLIX
Ais ngi þiszò kanóp: id eft, Iterum ac tertio, quod pulchrum eft:fubaudi, dicendum eft. Vfurpatur à Pla Præclara & di
tone cuim alijs in locis ,tumn in Philebo :âερὶπρότερον εμνήθημεν.οὐ δ' ή παροιμία διοκῇ ἔχειν,τὸ δὶς καὶτοῖς τόγε και cenda eo facie
dűs éxop iaavaxonāp tŵ nópw dev.id eft:De quib .& antè meminimus . Cæterùm bene uidetur prouerbio di- dafæpius.
&tum,quod egregium fit,id iterum ac tertiò in fermone repeti oportere. Idem in Gorgia: ngi dis yap vor
καὶ τρίς φασι μαλὸν εἶναι τὰ καλὰ λέγαμ τε καὶ Ἐπισκοπεῖσθαι, id eft : Atqui pulchrum aiunt ea quæ pulchrafunt,ite
rumactertiò tum dicere, tum confiderare.Rurfum lib. De legibus 6. niya nalános añoμ vuw dis , dis yap Tó
ye and paddle.id eft:Dico autem quemadmodum modò dicebam. Nam nihil lædit,quod pul
chrum fit bis dicere. Lucianus in Dipfadibus, citás eundem Platonem : g , inquit, ¿dès 7 kanŵy, id eft:
Nullafatietasrerum honeftarum.Omnino ea uis ineft rebus egregijs,ut quo fæpius ac prefsius infpi
B ciantur,hocmagis atque magis placeant,ut ait Horat.
Quafipropiusftes, Te capiet saca repetitaplacebit.
Contrà ,quæ fucata funt autuulgaria, nonnunquam initiò arridentnouitate ipfa,mox repetita forde
fcunt.Quemadmodum Plinius lib.15.cap.14.meminit de fylueftri quodam pomi genere , quod une- Vnedo.
donem uocant, propterea quòd unum tantum edi pofsit. Eft enim inhonorum, ut ait, atque hinc no
minis ratio.
Fratrum interfe iræ funt acerbifsimæ. L
Siquando fimultas inciderit inter fratres ,ea folet effe atrocior quàm uulgarium inimicorum.Sup Fratrum dißis
petunt abundè multa ex hiftoricis exempla: Cain & Abel: Romuli & Remi : Iacob & Efau. Antonini dia.
Seueriimperatoris filij in Getam odium,ufqueadeò fæuum acpertinax fuit, ut ne morte quidé illius
atrocifsima potuerit faturari,quin & in omnes illius amicos feuiret. Qua de re fertur adagium,idq; có
memoratur ab Ariftot.lib.Politicorum 7 παρ οἷς γαρ οφείλεται δεν τω συεργεσίαν ὑπολαμβαύσσιν ,πρὸς τῷ βλάβει,
καὶ ταύτηςαποσδεῖσθαι νομίζεσινἔθην ἔρεταιχαλεποὶ γὰρ τοὄλεμοι ἀδελφῶνκαὶ οἱ τὸ πόδασδέξαντού ,, οἵδε καὶ πόδα μισᾶσιν . id
eft:A quibus,inquit,deberi beneficium exiftimant,ab ijfdem non folùm fraudari beneficio, fed infu
perlædi fe putant. Vnde prouerbio dicitur , Acerba enim bella fratrü. Et qui fupra modum amant,ij .
dem&fupra modú oderunt. Hactenus Ariftoteles.Huc refpexit Euripides in Iphigenia Aulidenfi :
δεινὸνκασιγνήτοισι γίγνεος λόγος ,
μάχας θ᾽ ὅταν ποτ᾽ ἐμπέσωσιν εἰς ἔριν . id eft:
Res dira uerbisinuicem altercarier,
Dictisg fratres dimicare mutuis,
Siquando lis inciderit,aut contentio.
Taurum tollet, qui uitulum fuftulerit. LI
Adagium in fornice natum, uti uidetur , fed quod ad ufum uerecúdiorem commodè torqueri pof
fit,fi quando fignificabimus maiora peccaturum adultum,qui puer uitijs minoribus affueuerit. Extat
in fragmentis Arbitri Petronij,his quidem uerbis: Obftupui ego, & nec Gitonem uerecundifsimum
puerum fufficere huic petulantie affirmaui , nec puellam eius ætatis effe , ut muliebris patientiæ le
gempofsitaccipere.Itaque , inquit Quartilla , minor eftquam ego fui , cum uirum paffa fum Iuno
nemmeam iratam habeam,fime unquam meminerim uirginem fuiffe.Nam infans cú paribus inqui
nata fum,&fubinde prodeuntibus annis, maioribus me pueris applicui, donec ad hanc ętatem perue
ni.Hinc etiam puto natum prouerbium illud,ut poffe dicatur taurum tollere , qui uitului fuftulerit.
Non abfurdum uidetur,adagium ad Milonis Crotoniatefactum referri : qui quotidie uitulu aliquot Affuefcetes rea
ftadijs geftare folitus, eundem taurum factum , citra negocium geftaffe legitur . Atq; ita quadrabit in bus magnis.
cos,qui paulatim rebus etiam maximis affuefcunt.
f3 Viuorum

INSAN
 66 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM
Bomber
Viuorum oportet meminiffe. LII A
Viuorum meminiffe oportet.Vetus adagium in eos, qui plurimùm de uita defunctis loquuntur:id
quod uulgo putant ominofum, mortuos in ore habere, eosq; uelut citatosin fcrmonem adducere.Vn
λάθος.
de & M.Varro lib.De lingua Lat.3.putat lethum and alas, id eft, obliuione dictum , quafi in obliuio P
Preconis
de mortuisuox nem abire conueniat,qui uita excefferit: atque in funeribus fic quondam à præcone dici folere : Ollus
letho datus eft.Refertur adagiu à Cicerone lib.5.De finibus bonorum & malorum.Vbi cum Pifo, de
alocam
Recordatio il inde Q.Cicero dixiffent,fe uehementer cómoueri recordatione claroru uirorum, ex contemplatione
87
luftriuuirorü. locorú,in quibus aliquando uiui uerfati fuiffent,& uterq; recenfuiffet, quorum memoria potifsimùm
delectaretur:tum Pomponius Atticus quafi iocans:At ego,inquit, quem uos utdeditum Epicuro , in Proptere
fectari foletis,fum multum equidé cum Phædro,qué unicè diligo,ut fcitis,in Epicuri hortis ,quos mo
dò præteribamus,fed ueteris prouerbij admonitu uiuorum memini: nec tamêEpicuri licet obliuifci,
Bajet 299 fi cupiam,cuius imaginem non modò in tabulis noftri familiares , fed etiam in poculis & annulis ha
bent.Hactenus Cicero.Plautus item in Truculento: Dum uiuit,hominem noueris: dum mortuus eft,
H &
Memoria ami quiefcas.At nunc uulgus ne beneficium quidem amicorü meminit, quum Thaletis dictum iure cele Ataca
corum.
bretur, Oportere non minus abfentium amicorum quàm præfentium memores effe.
Europia
Cum laruis luctari. LIII
parado
Infectaridefun Cum laruis luctari,dicuntur ij , qui uita defunctos infectantur maledictis : qua re nihil effe poteft in Valas
Etos uita. dignius ingenuo uiro.Suidas Ariftophanem citat, qui fcripferit:
~ Deme
παε παῦ᾽ ὦ δέασοθ᾽ ἑρμη, Compefce compefcehere Mercuri, Periot
νεκρὸν γδ' ὄντα τκλέων ἐλοιδόρει . id eft: Mortuo enim Cleoni conuiciatus eft. Scio
Lucianus in Sectis :σπομαχῶσι πρὸςὑμᾶςἀπόντας ideft : Vinbraticam pugnam aduerfus uosabfentes pu •Furthe
gnant.Sentit autem de mortuis & abfentibus. Meminit huius Plinius in præfatione hiftor.mundi, ad
hunc modum:Nec Plancus illepidè,cum diceretur Afinius Pollio orationes in eum parare , que ab i
pfo,aut liberis poft mortem Planci aderentur,ne refpondere poffet: Cu mortuis non nifi laruas lucta
ri. Quo dicto fic repercufsit illos,ut apud eruditos nihil impudétius uideretur. Arifto.in Rhetor.citat
10200
Platonem ex Politia, qui fcripferit eos, qui mortuos allatrarent, uideri fimiles catellis, qui lapides ia
GALLUT
tos morderent,ipfos qui læfiffentnon attingerent.
แน
Jugulare mortuos. LIIII
Huic fimile uidetur,Iugulare mortuos :pro eo quod eft, infectari defun&tos, & pugnare cum,ijs, qui B p
iam extincti fint.Tráslatum â bellis,in quibus ignauum ac ridiculum fit, proftratos atque interfectos
iugulare:rurfus cum uiuis congredi,forte.Refertur à Laertio in Menedemo.Is Bione.cu diuinos ftu
diofè infectaretur, ait iugulare mortuos,nimiru iam explofos,&omniú fentétia reprobatos. Ariftoph. ster
popvio fcripfit, srovunótas amonJávap: id eft,defunctos occidere. Fiet lepidior metaphora, fipaulo lon
gius detorqueatur. Vt fi quis dicat eum iugulare mortuos, qui librum impugnet, à nullo non damna SEAS
tum:aut difputet aduerfus fentétiam, omnium fuffragijs iam olim reiectain: aut fi quis uituperet rem,
J
omnibus per fe deteftatam . SOLOCH
Cygnea cantio. LV
Postrema eru=
Kúnvetop arpa: id eft, Cygnea cantilena.Réfertur inter Græcanica prouerbia.Notatur & ab Aeliano in
ditorüfcripta. opere De naturis animalium,prouerbij uice. Conuenit in eos, qui fupremo uitæ têpore facudè diffe

33
runt, aut extrema fenecta fuauiloquêtius fcribút : id quod ferè folet accidere fcriptorib . ut poftrema

3
5
2
#
7
0
quæq; minimè fint acerba, maximeq; mellita,uidelicet p ætaté maturefcéte eloquentia.Porrò cygnos
inftante morte mirandos quofdam cantus ædere, tam omnium literis eft celebratum , quàm nulli uel
copertu,uel creditu.Nam Lucianus negat,fe uel uidiffe cygnos , cũ in Pado flumine nauigaret.Aelia,
nus addit cygnos non canere,nifi flante zephyro uento, quem Latini Fauonium dicunt.Martial.
Tempora fata Dulciadefecta modulatur carmina lingua,
lis quãdo fic li
Cantator cygnusfuneris ipfe fui.
mitis itis , Tri Neq; defunt philofophi, qui huius rei caufam etiam addere conantur,affirmantq; id accidere propter
ftia cocentufu fpiritus,per collu procerum & anguftum erumpere laborantes. Diuus Hier.in quodam laudans feni
JB

nerafolor olor lem eloquentiam,commemoratis aliquot fcriptoribus : Hi omnes,inquit,nefcio quid cygneum uici
7
2

yodians. na morte cecinerunt.Idem in epitaphio Nepotiani : Vbi eft ille yodine nofter, & cygneo canore uox
dulcior.Nos itein Epigrammate quodam, quod olim extemporè lufimus , ad nunquam fatis laudatú
ftudiorum omnium Mecœnatem, Gulielmum archiepifcopum Cantuarienfem :
Vates uidebis exoriri candidos, In altofundant aftra cygneum melos,

Adeò canoros atg

, uocaleis, uti Quod ipfa & ataspofterorum exaudiat.
Meminit adagij & Athenæus lib.Dipnofoph. 14. ex autore Chryfippo: referês quenda adeò impenfè
delectatum fuiffe dicterijs, ut cum effet â carnifice trucidadus,dixerit fe uelle mori, decantata cygnea
cantione :fentiens, opinor,dictú aliquod falfum,quod fimulatq; proloquutus effet, non contaretur e
mori.M.Tullius præfans in libru De oratore tertiu, de L.Craffo ita loquitur:Illa táquá cygnea fuit di
uina hominis uox &oratio, quá quafi expectantes poft eius interitum ueniebamus in curiam,ut ueſti 1
gium illud ipfum,in quo ille poftremum inftitiffet,contueremur, I
Neftorea cloquentia. LVI
t
Confimilem admodum Neftoris Pyliorum ducis facundia in prouerbium abijt, fi quando fenilem
fuauiloquen.

34
14
 CHIL PRIMÆ CENTVRIA Fyld
II.
A fuauiloquentiam fignificamus.Nam huic Homerus, ut tria fecula,ita plus quàm mellitam quandá fa- Senilis fuauilo
cundiam affingit.Sic enim ait in Iliad...
quentia.
· τοῖσι δὲ νέςως ἡδυεπὴς ανόρεσε λιγὺς πυλίων ἀγορητὴς,
ᾧ καὶ ἀπὸ γλώσσης μέλιτυγλυκίων ῥέων αὐτῇ . id eft:
Post hos affurgit Pylius dux ille difertus
Nestor, cuius ab orefluit uox melle liquenti Dulcior.
Quem locum imitans Theocritus,autore Plutarcho, fcripfit in Bucolicis :
ἕνεκά οἱ γλυκὺ μέσα κατὰ ζόματ ( χέενέκταρ. id eft.
Proptereaquòd in os illipradulce camena Infudit nectar.- Hucfpectat & Horatianu illud :
Fidis enim manarepoetica mella Tefolum
Lepos Atticus,Eloquentia Attica. LVII
Inter reliquos Græciæ populos,lepos quida , & feftiuitas quafi uernacula ac peculiaris adeft Atti. Feftiuitas Atti
cis,adeò ut & in puerbiu abierit, Atticus lepos, Attica eloquétia: p fumma .Teret in Eunucho: Dixin' corum.
in hoc Atticá effe eloquétiá: cú infulfum atq; inuenuftú milité rideret. Diuus Hier.ad Pámachiu,loui
nianũ,ut opinor,irrides: Hec,inquit,Plautina eloquentia, hic lepos Atticus, & mufaru,ut dicitur, elo
quio cóparádus.Quáquá illud de mufarú eloquio, ad M.Varróis eloquiú de Plauto celebratu refpicit, Mufarum elor
q dixit,Mufas ipfas,fi Latinè loqui uoluifset,Plautino ore fuiffe locuturas.Huc allufit & Lucianus in quium.
libelloDeinercede feruiétib ,κμέτι σολοικίσαντες τύχωσιν,αὐτὸ τὶ ἀτζικῆς καὶ ἢ ὑμετ] 5.i.Qd fi quádo qd etia ru
fticè dixerint,hoc ipfum merè Atticũ, atq; ab Hymetto pfectü uideri uolüt.Eft aut Hymettus mós At
tice,mellificio nobilis :unde & mel Atticú, & Hymettia mella.q pcipua fuiffe teftatur & Martial, in Xe Mella Attica.
Hoctibi Thefeipopulatrix mifit Hymetti Palladis àfyluis nobile nectar, apis. (nijs:
Mandrabuli more res fuccedit. LVIII $

Am μardpaßóns xwge zò wgayue: id eft,Res Mádrabuli ordine fuccedit:hoc eft,indies in peius labitur.In: Que in peius
de natu , quòd Mádrabulus quidá cũ thefaurü reperiffet , primùm aureá ouem pofuit Iunoni Samiæ, labuntur.
proximo anno argentea, tertio æreá. Lucianus De mercede feruiétibus :anna páipas yr,nj oravròp Banarās,
ε ἀεὶ τὰ μέλλοντα βελτίω γενήσεσθαι νομίζεις τὸ καὶ ἔμπαλὶμ καὶ σὺ ἤλπισας , γίγνετη , καὶ ὡςἡ παροιμία φησὶν ἐπὶ μανδραβέλο χωρῶ τὸ
πράγμα,καθεκάσω,ὡς ἀπᾶν,ἡμέραν ἀποσμικρυνόμενον,καὶ εἰς ταπίσω αναποδίζομ,ideft: Tutamenutcunq;gaudes,ti
biq; ipfiimponis,femperq; credis meliora futura,quæ fequentur:atqui id contrà quàm fperaras eue
nit,planeq; iuxta prouerbiu,ad more Mandrabuli tibi negocium procedit, du in fingulos, ut ita dixè
B rim,dies fit minus ac deterius,atq; in tergu retrocedit . Alciphron in epift.quadá : ngi narà τli wagoníap
'íìì và nævdgåßánx xwpü rà wpayuara.id eft:Iuxtaq; prouerbiu , ad exemplú Mádrabuli res fuccedut. Nó in
tepeftiuiter itaq; diciturin eos, qui in deterius abeut.Quéadmodú Menedemus apud Plutarchu, per- Studioforum
multos Athenas uenireftudij caufa:principio fapientes,deinde philofophos,poftea rhetoras, poftre- quorundam
mòidiotas euadere.Nec alienu fuerit hic nobiléillá Platóis fentétia adfcribere,ex lib. De legib.1.To v avαnedious.
κἂν αὐτ, πασῶν νικῶν πρώτη τε καὶ αρίσῃ τὸ καὶ ὑπ ]ᾶσαι αὐτῷ ὑφ᾽ αυτ,π αὐτ ασχισόν τε ἅμα καὶ κάκισου.id eft : Si quis ipfefe
ipfum uincat,omnium uictoriarum tum prima,tum optima eft. Rurfum ipfum feipfo inferiorem effe,
omnium & turpifsimum eft & grauifsimum.Vincit enim fe ipfum, qui proficit in melius : atfeipfo in
feriorem euadere, eft deteriorem reddi.
Maturè fias fenex. LIX
Maturè fias fenex,fi diu uelis effe fenex.Latinoru prouerbiú, quo monemur, ut integra adhuc æta- Curam ualetu
te defiftamus à laboribus iuuenilibus,ac ualetudinis cura agere incipiamus, fiuelimus effe uiuaci ac dinis agenda.
diuturnafenecta. Na fenectutis fors, ociú & quies .Vfurpatur à Catóe maiore apud Cicer. Neq; enim,
inquit,unquá affenfus fum ueteri illi laudatoq; prouerbio, quodmonet maturè fieri fené, fi diu fenex
effe uelis.Hoc quanquá Catonino probatur,homini duro,quiq; fibi nec extrema fenecta remittendis
laboribus indulferit:tamen audiendum nobis, maximè fi de uitijs iuuentæ fentias,puta libidine, biba
citate,turbulentia uitæ: quæ nifi quis maturè reliquerit,aut nunquam perueniet ad fenectam, aut bre
uemhabiturus eft fenectam .
Senis doctor. LX
inte
m
porodiddanan :id eft, Senis doctor. Citatur fæpiculè titulus hic â Nonio Marcello,inter titulos fa- Serd
bularum Varronis:quem dubium non eftprouerbialem effe, ficuti funt alij pleriq;. Conuenit in eum , peftiua opera.
quiinre fera atq; intempeftiua fruftra fumit operam. Siquidem ut eftiuuenta docilis,atq; in quemuis
habitum fequax, ita fenecta intractabilis,tarda atq; obliuiofa,Proinde Theognis:
id eft:
μή μεδίδασκ᾽,ἔτοι τηλίκ ἀμὶ μαθῶν .
Nedoceas me, atas iam facit indocilem. Euripides in Bacchis:
γέρων γέροντα παιδαγωγ ήσω σ᾽ ἐγώ. id eft: Senemfenex& ipfe te erudiuero.

Atq; hic quidem uerfus inuentus eft in Sophoclis Philocteta, quem celebrem ac prouerbialem fuiffe
teftatur Gellius lib.Noctium 13.Varro titulu fuum fumpfiffe uidetur ex Euthydemo Platonis, ubi So
crates narrat Connum præceptorem fuum,à quo fenex fidib.canere didicit,ludibrij caufa à pueris uo
catum fuiffe povrodiddonanov. Ad hanc fentétiam pertinet, quod dixiffe ferunt Diogenem : vengo largova
Ay,UKÌ YiGOVTA VEDETÂN, TαUròpava.id eft: Mortuo mederi, & fenem admonere,idem effe . Quanquam inuti
lis eft fententia,quæ fenes deterret à difcendis ijs, quæ nefcire turpe eſt,
Senis mutarelinguam. LXI
Cùm ad omnem difciplinam tardior eſt ſenectus , tũ potifsimùm ad difcenda lingua : quæ facultas
f 4 maximè
 68 DES. ERASMI ROT. A DA GIORVM s
erou,
e d i ci
M
Adulta atas maximè pueris à natura data eft.Quapropter etiá uulgò cópertifsimu, pueros facilè quãuis exprime. A
Demul
intractabilior, relinguam :contrà natu grandiores, aut non affequi,aut parúfeliciter imitari.Inde prouerbium,Senis
mutare linguam ,de fruftra atq; intempeftiuè laborantibus.Diuus Hieron.præloquens in quatuor E. baslepe
AdultDocu
uangelia:Pius,inquit,labor, fedpericulofapræfumptio , iudicare de cæteris, ipfum ab omnibus iudi
candum,fenis mutare linguam,& canefcentem mundum ad initia retrahere paruulorum . Quo figni musvidebatur,
ficatur,adultam ætatem ad omnia minus effe tractabilem, quàm rudes illos ac teneros annos.id quod eobtinuera
eleganti metaphora dictum eft à Nafone: So Easigitur
Quaprabet latas arbor fpaciantibus umbras, ailer,p
DIETNIA:TOI
Quopofita eftprimum tempore, uirgafuit. readin
Tuncpoterat manibusfummatellure reuelli,
biscom
Nuncftat, inimmenfum uiribus auctafuis. sar bo ,n
a
Mores quado Quare tunc formandi mores,cum mollis adhuc ætas:tunc optimis affuefcendum , cum ad quiduis ce amineinte
formandi. reum eft ingenium.Nam pofteaquam annis ia ceu diriguit animus, &uix de difcimus, quæ perperam
pengin
didicimus:& quæ nefcimus,non fine maximo negocio nobis inculcantur. Neq; hæc dixerim, ut adul
dentes ,
tiores à difcendo deterream ,cú nulla fit ætas ad difcendum fera:fed ut pueros ad difcendi ftudium a
mopolitulat
Senexpfita cuam.Ne hoc quidé prætermittendu,quanqua uulgò iactatu : Senex pfittacus negligit ferala . Adagij
tacus. imacund
fenfus tametfi perfe non eft obfcurus, tame magis liquebit ex Apuleij uerbis, quæ funt in lib. Florido LeoNola
rum 2.de pfittaco: Quæ rufticum noftrum fermonem cogitur æmulari , ferrea clauicula caput tundi
redibililiq
tur,imperium magiftri ut perfentifcat.Hæc ferula difcenti eft. Difcit autem ftatim pullus ufq; ad duos
Cras coriu
ætatis fuæ annos,dum facilè os uti conformetur,dum tenera lingua uti cóuibretur.Senex aut captus,
1
& indocilis eft, & obliuiofus.Hactenus Apuleius.Indicat & Plinius lib.10.cap.42.miram effe docilita zükripfer
facellar
tem huicaui, uerum non nifi primis duobus uitæ annis.His finitimum eft, quod uulgo quidem , atta
moniard
Canis uetulus, men haudquaquam‫ܕ‬ineleganter dicitur: Serum effe, canes uetulos loris affuefacere.
cientif
Cafcus cafcam ducit. LXII im antiqu
Neq; longè hinc difsidet illud, quod Varro refert lib.De lingua Latina 3.Cafcus cafcam ducit: quo actiores ca
ties fimilis fimilem delectat, uetulus uetulá, deformis deforme, barbarus barbarum, improbus impro pomern
Cafcum. bum .Naantiquitus cafcum dicebatur, quod nos uetus appellamus: idq;, ut autor eft idem Varro, lin Statureti
Cafnar, gua Sabinorum, quæ in Ofcam ufq; linguam radices egerit, qua Cafnar fenex dicitur : eoq; Ennium, ssfatis
ut Ofcæ linguæ peritum,fcripfifle: Vanquáad
Quamprimum Cafcipopuligenuêre Latini. B coner
Cafcos Latinos prifcos appellat M.Tullius Tufculanarum quæftionu lib.1.Itaq; unú illud erat infitú am
pr illis
prifcis illis,quos appellat Cafcos Ennius.Citat autéVarro adagium , tanquam à Manilio quodá pro comou
fectum:qui dixerit,non effe mirum,fi cafcum cafca duxiffet,quoniá is canoras faciebat nuptias.Vide guidec
tur effe iocus in anum uetulo nuptá,allufumq; ad uoce cafci, perinde quafi deducatur à canendo. Re ideatur
fertur ibidem epigramma Papinij cuiufdam ,quod fcripfit in adolefcentem nomine Caſcam . utadde
Ridiculum eft cumte Cafcam tua Cafca dicit. mina,fer
Opinoradolefcentem duxiffe uetulá:proinde abfurdum uideri, quoties cafca, id eft, uetula , maritum ere,prot
iuuenem ueluti fuo ipfius nomine Cafcá,uocaret.Fortaffe prouerbij iocus ad prifcum nuptiarum mo adlicet
rem fpectat, quem refert Plutarch.in Problematis : Qui deducebant ſponſam in domum ſponſi, iube artis,qu
bant his uerbis alloqui :Vbi tu Caius, ego Caia. ¿panquá
alices,no
δὶς διὰ πασῶν . LXIII
bro,
Ingens difcri, dis dià warwy : id eft, Bis per omnia.Hoc prouerbio difcrimen ingens ac longifsimu interuallum fi ration
men. gnificabát.Vnde quæ pugnátifsima inter fefe uiderentur , totoq; difsidere genere , ea dis dia waowy in
asperfec
ter fe difcrepare dicebat. Lucianus in lib.De confcribenda hiftoria : καὶ τὸ τῶν μυσικῶνδὲ τόπο ,‫ ܝ‬δὶς διὰ πασῶν
sperpubl
i wpòs ännuna.hoceft: Deniq; iuxta muficorum prouerbium , dis dià wacay interuallo fefe mutuò refpi artrage!n
Militis &rmer ciunt.Idem in Apologia : αλλά μοι ἐκεῖνοἐννόνσον,ὡς πάμπολυ τὰ τοιαῦταδιαφέρει, ἐς οἰκίαν τινὸς πλυσίο ὑπόμεθον παρελ matc
cenarij compa θέντα φυλούειν,καὶ ἀνέχεθαι ὅσα μοί φασι τὸ βιβλίου, ἢ δημοσίᾳπράτζοντά τι τῶν κοινῶν, καὶ ἐς διαμιν πολιτευόμενον,ἐπὶ τότῳ πα
mipotel
ratio. ρὰ βασιλέως μισθοφορᾷμ . διελθὼν δὲ καὶ ἰδίᾳ καταθεὶς ,‫ ܝ‬ἑκάτδρου σκόπει , εὑρήσεις γὰρ τὸ τῶν μυσικῶν δια τέτο , δὶς διὰ το ασῶν τὸ
muet
πρᾶγμα,καὶ τοσέτον ἐοικότας ἀλλήλοις τὰςβίος,ὅσον μόλυβδΘαργύρῳ ,καὶ χαλκός χρυσῷ, καὶ αὐεμόνι ῥόδῳ , καὶ ανθρώπῳ πίθηκΘ .
Prij
μιθὸς καὶγὰρ δὴκακα,κάνταῦθα καὶ τὸ ὑπ᾽ ἄλλῳ τάτζεσαι τὸ ἢ πρᾶγμα ταμπέλλω ἔχειτὼ διαφωνίαν.id eft : Quin illudini
sarit
hiiá confidera,quàm maximo hæc inter fefe difcrimine diftare , uidelicet in opulenti cuiufpiam ædes
ator&
adfcriptum ,feruire feruituté, & ea omnia perferre, quæ libellus ille meus commemorat, & publicè po
72200
puli negocium gerente,acpro uirili rempub.adminiftrátem,hoc nomine ab imperatore falariú accipe
caid
re.Age perpende hæc,& utrunq; perfe,priuatimq; cótemplare.Reperies nimiru iuxta illud muficorú
aim
prouerbium ,dis did wow negocio difcrimen ineffe: &has duas uitæ rationes tátum inter fe cóuenire,
denim
quátum affinitatis eft plubo cu argento, æri cũ auro, anemonæ cũ rofa,homini cum fimia . Ná merces
hur&c
quidé accipitur & illic,quéadmodum hic quoq;, & utrobiq; cótingit,ut alij fubiectus pareas : cęterùm Stenfui
ipfius negocij no mediocris eft diffonátia.Hactenus Lucianus. Adagium , ut is etiá indicauit , exarte
Harmonie pe mufica mutuo fumptum eft . Ná Macrobius commentario in Somnium Scipionis fecundo, quinque
ciesquings . ཨན་ རེ
fpecies harmoniarum coininethorat : διὰ τεσσάρων,διὰ πέντε,διὰ πασῶν, διὰ πασῶν καὶ διὰπέντε, δε δὶςδιὰ πασῶν
Ex compofitis harmnonijsδιὰ τεσσάρων δε διὰ πέντε, coftituitur διὰ πασῶν : cui nominis hocindita eft, quod
abfoluta reddat fymphonia.ut mihi uideatur huc etiá illud refpicere prouerbium, quod alio loco com
memorabimus,
er
viv
 CHIL PRIME CENTVRIA IL 69
A
A memorabimus, ur.Similiter Plutarchus,& quicunq; ueterú, uel apud Græcos , uel apud Lati
nos demuficædifciplina cófcripferút , harmoniaru meta figunt in ea, queuocatur dis dia waowy.Boc
tius ité lib.De mufica primo tradit, antiquitùs harmonicá rationé heptachordo duntaxat conftitiffe,
hoc eft,fidibus fepté:quarum ima ar dicebatur, fumma výr . Deinde alias chordas adijcientibus a Fidesfeptem.
lijs,ita creuit uocum numerus,ut ad duplicatü heptachordü perueniretur . Atq; hic progrediédi finis
futurus uidebatur,nifi quòd ipfa fymphoniarum ratio io illa,quæ in heptachordo locú nomini con
gruenté obtinuerat, &utroq; ad extreina relata chorda,harmoniá diarpur , edebat , defiderare ui
deretur.Hac igitur adiecta,& in fuum immiffa locum,ad quindecim chordas peruentum eft: quarum
extremá altera,@poonaubavóμwop dixêre,altera výlu toppóny. Ita fit,ut is utroq; relata,reddat harmo
niam dia waoup: rurfum extremarum utralibet ad iole relata , eandem conftituat harmoniam . Porrò
fumma relata ad imam, fymphoniam reddat quam uocant dis dia waowy : propterea quòd hac , qua di
xiratione,bis complectatur eam harmoniam , cui nomen dia waop. Quoniam autem hac fini conftitit
harmonica ratio, neculterius procedere licuit,tractum eft in popularem fermonem, ut quæ longifsi
mo difcrimine inter fe difsita effent, ea dis daa waowy diftare dicerent : perinde quafi dicas adeò feiûcta,
utmagis feiunginon queant.Cui fimillimum illud,indiano : id eft,ex diametro. Verùm quoniá ue- in diaμips.
lut imprudentes, noftriq; penè dixerim obliti,paulo altius mufică ingrelsi fumus , quàm operis infti
tuti ratio poftulabat:libet obiter & illud fubnectere, quod equidé arbitror nec admodú uulgo cogni
tum ,nec iniucundúfcitu fore.Etenim cú hæc meis illiniré comentarijs,fortè fortunà fuperuenit Am
brofius Leo Nolanus, philofophus huius tépeftatis eximius , & in perueftigadis difciplinarum myſte
rijs, incredibili quadá diligentia folertiaq; præditus : neq; uerò mediocriter exercitatus euoluédis &
excutiendis utriufq; linguæ fcriptoribus.Is igitur pofteaquafcribétibus nobis interueniffet,recitatis Erafmi & Am
ijs,quæ ia fcripfera :Vereor,inquã, Ambrofi,ne uulgus hoc muficorúhuic adagio noftro, dis did wowy, brofij Leonis
negociúfaceffat, obftrepatq;, ac prorfum dis dia waowu à mea difcrepet fentétia: quippe qui non dubita de harmonia
rint harmoniarú limitê uel ad uigefimú uocis gradu proferre. Quare tu problematu autor, & mufices rum limitibus
nomodò ſcientifsimus,uerumetia peritifsimus,hoc mihi paucis,nifi moleftú eft, expedias uelim, qua colloquium.
ob caufam antiquitas tátopere metuerit ultra decimáquintá chordá uel tantillum progredi , ut etiam
prouerbio res ea iactata fuerit:aut qui factu fit, ut hi neoterici nó uereantur táto fpacio fymphoniarũ
proferre pomaria,præteritisq; ueterű metis, & quéadmodum dici cófueuit, à ronaμμivα wndŵvers,
nóuereantur etiá ad uigefima chordá procedere. Ad quæ ille familiariter arridens : Ne tu,inquit,ho
moes plus fatis diligés, ut que hoc quoq; folicitú habeat , quid cantoru ovμaócia de tuis fentiant Ada
B gijs.Quanquá ad propellendas muficorú calumnias unus ille fat erat clypeus,te uetus adagium refer
re.Id utiq; cóueniebat cũ ueterũ muſicorũ, à quibus ductú eft, ratione quadrare . Verùm tamé ut tibi
magis quàm illis facia fatis, quid ego fuper hac re uel obferuârim , uel fentia, paucis accipe . Principiò
quæ res cómouerit recétiores muficos,ut antiquitatis limites præterierint,ipfi fanè uiderint. At equi
dé duplicé uideo caufam,quá ob re antiquitas in dis die war confiftendú duxerit.Primùm, quòdipfa Cur antiqui»
natura uideaturhác fymphoniarú ueluti meta præftituiffe:quippe quæ modum hunc humanæ tribue tas in dis mà
rit uoci,ut ad decimúquintú modò gradú intendatur:ultra quemfi quis conetur progredi, non iá illa war , confi
noxgenuina,fed coacta factitiaq;,& gannitus magis quàm uox uideatur. Rurfus , fi altius nitaris eam ſtēdum duxit.
deprimere,protinus à ratione uocis in fcreatum quempiá degeneret . Proinde cuin ubiq; cóueniat, ar
tem quoad licet naturæ refpondere, nó abs re mihi uidentur ueteres ijfde cancellis circumfcripfiffe ra
tionem artis,quibus natura uocem humaná circúfcripferat. Satis erat ad perfuadendum hæc, opinor,
caufa.quanqua altera magis urget. Ea eft huiufinodi : Scis effe apud Boetium lib.De mufica 4.harmo
niá mufices,nóratione tátum ,uerùm &fenfu perpendi oportere . Quapropter Ptolemæus apudhúc,
quo dixi libro,Pythagoricoru quorunda fententia reijcit, qui in dijudicandis harmonijs plurimü trí
buerint rationi,minimú fenfui : cum dicerent fenfum femina modò quædã cognitionis miniftrare , at
ratione perfecta conftare fcientiam.Rurfum Ariftoxeni refellit opinionem, qui plus fatis tribuerit fen
fibus,perpufillum aut rationi : cum muficam harmoniam ita temperatam effe oporteat , ut neq; fenfui
ratio refragetur, neq; fenfus rationi reclamet. Neq; diffentit à Ptolemæo Ariftoteles 2. Phyficorú lib.
negans muficá merè mathematicam effe,fed partim ratione, partim fenfibus conftare. Quod fieri ne
quaquápoteft,fifemel ultra decimaquintam intentionem ,hoc eft, dis dia waowu proceffum fuerit . Ni
hil autem uetatratio , quo minus uel ad millefimum ufq; tonum progrediare,recurrentibus fubinde
uidelicet ijfdem harmonijs, quas complectitur dia wao . Neq; fecus hic procedere liceat , quàm fit in
numeris arithmetices :ubi non aliter agnofcitur , in duodecim milibus & octo milibus , quàm
in
quatuor &fex . Cæterùm harmoniæ fenfus ultra decimamquintam uocem uelut euanefcit , iamq;
non magnopere refert, quæ fit harmoniæ ratio, qua non approbat fenfus: & ideo noapprobat fenfus,
quia nó euidenter percipit.Porrò quo minus percipiat,interuallum æquo longius in caufa eft.Ratio
nis uis in immenfum fe porrigit:at ediuerfò fenfus corporis admodum anguftis limitibus cohibetur.
Quod enim accidit in oculorum fenfu, ut fi longius æquo femota fint ea in quæ fertur uidédi uis , ob
tundatur ac deficiat uifus, eoq; magis deficiat , quo maiore diftent interuallo : id multo magis accidit
auriufenfui,quippe minus agili quàm oculorú.Ïá uerò quod ufuuenit fenfibus, in percipiedis ijs quæ
obijciuntur , idem ufuuenit animo per fenfum dijudicanti . Si colorem colori propius admoueas , &
quemadmodum Græci dicunt, woppúgap wapà li woppúgan : nónne protinus dignofcit ex collatione fen
fus,quantum alter ab altero difcrepet, aut alteri cu altero conueniat.Itidé fi uocê uoci uicina auribus
exhibeas, incunctanter dijudicant, quæ fit alterius cum altera,uel concordia, uel difcordia; fin plus iu
fto difsi
 70 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM

fto difsitas interuallo, mox incipit anceps effe iudiciú . Porrò quemadmodú citius hebetatur aurium À clear,
fenfus quàm oculorü,itidé citius obtunditur illarü quàm horum iudicium:propterea quòd altera res carito
ex altera pendeat.Id ita effe, non eft cur plurib. argumentis confirmem , cum protinus ipfum experi Pan'sm
mentum fidem unicuiq; facere pofsit. Pulfa chorda quampiá in organo , fimulq; tange quæ fit ab hac disentim
octaua: ftatim rationi fuffragás fenfus, plenè percipiet harinonia, & abfolutifsima effe,fuo quoq; com alkhante
probabit calculo.Rurfum pulfata quapia,fimul moue alia, quæ fit ab illa decimaquinta : ftatim & per delling
cipiet, & approbabit fenfus fymphonia,agnofcens eá ea quam paulo antè fenferat in die warãµ. At uerò fi i
shpubl
tacta ima,moueris ab hac decimánonam,nihil quidé obftrepit ratio,quo minus fit harmonia, que fue a
agod
rat in die woop cum dia wire : uerùm auris,acceptis uocib. non perinde percipit harmoniæ rationem . Actueet
Quòd nifi fenfus certos quofdam terminos haberet,intra quos certum illius & exploratum iudicium
fepiretur,nihil te uetuerit,fi libeat uel ufq; ad xiridis dia waowy fymphoniam procedere. Neq; enim ra
Visantfe
tio quicquam offenditur numero, modò eandem agnofcat analogiam .Verum corporis fenfibus natu
ra fuos quofdam limites præfcripfit,ultra quos progrefsi, fenfim iam incipiunt quafi caligare, halluci C
said
nariq;,neq; iam certò ficuti folent,fed ceu per nebulam, ut aiunt,ac perfomnium iudicare. Non conue
niebat autem ,ut cuius incertú effet iudiciu , id ad artis præcepta traheretur. At quoniá ultra decimú Str
quintum uocis gradum ueteres intellexerunt euanefcere iudiciu aurium , ibi metam harmoniarü fi
gendam effe iudicarunt:ne meritò quis illud tuum adagium obijcere poffet, apævës µvoinïs šdrpöçraⒸ : id
eft, Occultæ mufices nulla eft utilitas, Iam igitur neoterici, qui cótra ueterum autoritatem ultra fum Barsin
mam chordamgaxopdop adiecêre, ad imam item adiecta una,non perinde flagitium feciffent,fi in de CUCETS
cimanona chorda terminaffent harmoniarum progreffum : propterea quòd hæc ima ad fumma relata, petat
fi non auribus,certè rationi perfecta fymphonia repræfentat. Atqui in uigefima neq; fenfus eft harmo
niæ,neq; harmonia perfecta. Quare nihil eft, Erafine, quòd adagio tuo ullam metuas calumniam.Hęc
cum mihi tum argutè, tum admodú probabiliter ab Ambrofio meo dicta uiderentur , nec ea quidem
admodum aliena à prouerbij ratione , libuit his meis lucubrationibus adiungere futurum auctuariú,
haudquaquam,ut arbitror,ingratum lectori non omninò faftidiofo.
tane
Vbitimor,ibi & pudor. LXIIII
iva drⒸ, vla nỳ aidés: id eft, Vbi timor,ibi & pudor. Prouerbialis fentétia, quæ hodieq; uulgò manet,
cui fimilis illa Terentiana : Omnes deteriores fumus licentia.Et maxima pars hominum formidine fu
ftis à malefactis temperat. Plato lib.De legib.5. ädax aiaoxuτíap kvitney.id eſt: Audacia uerò parit im
pudentiam.deap autem uocant, cum abeft metus. Item in Euthyphrone citat ex poeta quopiam . Eft
enim hemiftichion carminis heroici, GUILA
1 id eft: B
· ἵνα γδ' δέ , ἔνθα καὶ αἰδώς .
P 1 Suidas indicat effe Epicharmi.
Vbienim timor, & pudor illic.
Foràs Cares, non amplius anthifteria . LXV
* id eft:
Θύραζεκᾶρες, ἐκὲτ' ανθιτήρια .
Caresforas , peracta enim anthifteria.
Eadem commo Dici confueuit,ubi quis femper eadem fibi fperat cómoda, aut idem femper licitum fore credit, quod
da perpetuò aliquando pro temporis ratione fuerit permiffum .Veluti fi quis femel expertus cuiufpiam liberalita
fperantes. tem,fubinde redeat aliquid muneris petens: aut cum pueri permiffam fibi ad tempus feriandi luden
diq; facultate ultra tépus prorogant. Originem prouerbij tradunt ad hunc modū · Atheniéfibus men
fis quidá anthifterion appellabatur, quòd is plurimos flores progigneret . In hoc fefta quæpiam age
bantur, & conuiuia liberiora: quemadmodú in Saturnalib.fieri cofueuit apud Romanos, in quibus &

4.
E
& 8.
.2-
feruis accumbere licebat, feriatis interim ab opere. Exactis aut ferijs , cum ia ad folitas operas reuoca
rentur,hoc pacto dicebant heri:Foràs Cares,non iá amplius anthifteria . Cares aut feruos appellabát,
quod ea gens mercenarijs operis quæftum factitaret,uelut omniúferui,quicunq; conduxiffent. Sunt
qui dicant,Cares olim Atticæ regionis parte obtinuiffe: Athenienfes aut cum anthifteriorum folenni
tatem agerent,folere Cares in ciuitatem atq; in domos receptos ad fefti cómunionem admittere: de
inceps peractofolennitatis tépore,fi quos è Carib.offendiffent in urbe ceffantes, periocũ dicebant:
id eft:
Θύραζε κάρες, ἐκ ἔτ' αυθιτήρια .
Exite Cares, acta enim anthifteria.
}
Sonat autem ea uox Græca perinde, quafi dicas Floralia Latinè : quorum licentia multoru literis no
No femper e tifsima eft.Non diuerfum eft quod ait Seneca in ludicro in Claudium fcripto : Non femper erunt Sa
runt Saturna, turnalia. Nam Saturnalibus,feruis quoq; libertas erat.
lia. Fures clamorem. LXVI

Fures pauidi. Oipüges liv Bolu : id eft , Fures clamorem :fubaudiendum,timent aut fenferunt . Quadrabit in eos qui
fibi confcij, metuunt ne deprehendantur:aut qui peracto maleficio fugitant pauitantq;.Habet autem
hoc cum omnis malefacti confcientia,tum præcipuè furti , ut hominem trepidum reddat ac lucifugá
Vnde eft in Hebræorum fententijs,Impium uel perfequente nullo fugere.Huc allufit Vergilius:
Etcum clamarem,quò nuncfeproripit ille?
Tityrecogepecus, tu poft carecta latebas.
Funiculumfugiunt miniatum. LXVII
id eft:
τὸ σχοινίον φεύγεσι τὸ μεμιλτωμένον .
Vitant

1
 CHIL PRIME CENTVRIA II. 71
A Vitantfinopi cóllitam reftim rubra.
Aptè dicetur,ubi quis properat officio fuo fungi,nó ex animo,fed ne in multă incidat. Carmen fum- Metu ad offici
ptum exAriftoph.cuius interpres,& item Suidas,huiufmodi fermè cómemorant Athenienfiú magi- um cogi.
ftratus uarijs modis conati funt efficere,ut populus quàm maximè frequens ad concionem uétitaret:
obiectis enim repagulis quibufdam uias reliquas occludebant , quæ non ducerent ad forum: tú mer
cestollebant ex mercatu,ne quid hac gratia ibi ceffaretur: deniq; funem pararant rubro colore, quem
To ,id eft, interprete Plinio,minium uocant Latini,nonnulli cinabarim appellat, óblitum . Hoc duo
miniftri publici populum cingentes, agebant in concione. Studebat quifq; funiculum effugere , pro
pterea quòd quifquis colore notatus appareret cótagio funis, is mulctá pendere cogebatur .Vnde qui
notá metuunt,cos eleganter dicemus pouyep rò oxovíop μruinzoμrvo :id eft,fugere funiculum miniatum.
Fortunatior Strobilis Carcini . LXVIII
Eỳdauorisop☺ napnívo &goßthup : id eft, Fortunatior Carcini Strobilis.Ironia prouerbialis in infelice &
improbum.Carcinus poeta quifpia fuit, cuius filij dicti funt Strobili ab Ariftophane, quos & UKUTÇAs
uocat, id eft dulciceruicos.locus autem fumptus eft à nominum allufione.Nam Græcè Carcinus
cancrum,Strobili cochleas fignificant. Vtrumqi genus diftortum ac foedum . Adagium recenfetur a
pud Suidam & Zenodotum.extat apud Ariftophanem in Pace.
Fefto die fi quid prodegeris . LXIX
Plautus in Aulul.fub perfona fenis Euclionis :Fefto die fi quid prodegeris, profefto egere liceat, ni Contra prodi
fipeperceris.Schema prouerbiale. Admonet autem , ne infumptibus folennibus ita profufi fimus, ut galitatem.
non fuppetat quo feramus quotidianos . Nam fefti dies uel facris offerendis , uel diurnis epulationi
bus,uel ludis in honorem deorum,uel ferijs obferuandis celebrabantur: profeſti ad rei priuatæ publi
cæq; adminiftrationem concedebantur. Accómodabitur non perperam & in eos, qui iuuenes repro
digunt, efurituri fenes, quiúe intempeftiue profundunt,poftea defideraturi.
Feles Tartefsia. LXX
Tani zaptuaría. ideft, Feles Tartefsia. De magnis & ridiculis dicebatur. Tartefsij funt in Iberia, apud Feles maxime
quosfeles maximæ nafci dicuntur.Fortaffe non ineptè dicitur & de rapacibus.Ariftoph.in Vefp. in Iberia.
ὥσπερ με γαλῶ κρέακλέψασαν Nuncutifelem rapta carne,
+ id eft:
τηρῶσιν ἔχοντ᾽ ὀβελίσκες . Obferuant gestantem uerua.
Item Lucianus, cum ait, ågan yan :id eft,rapaciores felibus :nimirum & ipfe felium fignifi
catrapacitatem uulgò notam fuiffe.
B LXXI
Ferre iugum.
Plautus in Curculione: Iam'ne fertiugum:De puella percunctatur quifpiam,num iam per etatem
uirum reciperet.Id enim fignificari, fatis arguunt ea quæ fequuntur: Tam â me pudica eft,quafi foror
meafit.Horatius in Odis,de puella nondum uiro matura:
Ceruice.
Nondumfubactaferre ingum ualet
Videlicet indicans,unde ducta fit translatio: nimirum à iuuenco,cui nondum fuppetunt uires,ut du
cendo aratro pares operis uices fuftineat . Nam & coitus duorum ex æquo negocium eft, itidem ut Coniugium un
iniugo.Vnde dictum etiam coniugium. de dictum.
Feli crocoton. LXXII
yari uponwzór: id eft,Feli crocoton: fubaudiendum, das aut addis. Dici folitum , quoties honos addi- Honos indi
turindignis, & quos haudquaquam decet . Aut cum datur quippiam ijs, qui munere non norunt uti: gno exhibitus.
uelutifiquis à mufis alienifsimo , bellifsimú donaret librum . Crocoton ueftis genus eftrotundæ ac Crocoton.
fimbriata, qua diuites utebantur matrone.Apud Nonium in dictione Richa, refertur inter ueftes de
licatas & crocoton. Sic enim arbitror legends, mollicinam crocotá, chirodatam richá. Ac tefte Plutar
cho,quidá Herculem pingebant gongdor, Omphaleferuientem. Sumptu adagiu ab apologo Strati
dis:qué alio loco narrauimus.Porrò uox hæcyan ,felém ne fignificet,an muftela, an que uulgò catum yan
appellant,quoniam inter eruditos controuerfum effe uideo, relinquo alijs iudicandum .
Muftelam habes. LXXIII
yandö * xas:id eft,Muſtelam habes.In eum quadrat,cui omnia funt inaufpicata , tanquam fatis ac dijs
iratis,ut aiunt.Olim creditum eft,hoc animal inaufpicatum infauftumq; effe ijs qui haberent, domiq
alerent:ut non admodum difsideat ab illis, Equum habet Seianum : &,Aurum habet Tolofanum.Vn
denunc etiam apud quafdamn gentes,nominatim apud Britannos,infelix omen habetur, fi cum para
tur uenatio, aliquis muftelam nominet:cuius etiam occurfus uulgò nunc habetur inaufpicatus.Ada
giumreferturà Diogeniano.
Faftuofus maximus . LXXIIII
furuşu : id eft,Faftuofus Maximus . In eum dicebatur, qui fibi plus fatis arrogaffet in fapien
tia.Sumptum à moribus Maximi cuiufpiam arrogantis, &fibi immodice placentis.In nónullis exem
plaribus inuenio lounas águ☺. Græcis nóun arrogantiam infolentiamq; fignificat:unde ko .
Proinde & Euripides yawers nóμ : id eft , Linguæq; faftus , Recenfetur &hoc in Diogenia
nicollectaneis.

E`multis paleis paulum fructus collegi. LXXV

ἐκ πολλῶν ἀχύρωμ ολίγου καρπὸν συνήγαγου : id eft , Ex multis paleis paruun fru &tus collegi , id eft ,
multo
 72 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

multo labore non multum emolumenti fum confecutus: aut è uerbofo fermone paululum bonæ fen . A
tentiæ percepi:ex ingenti uolumine minimum doctrinæ retuli. Translatum ab excufforibus tritici.
Oportet remum ducere qui didicit. LXXVI
Dã xŵalwrħaúvap palóvra:id eft, Oportet remum impellere eum, qui didicerit . Vnumquéq; decet eam
artem exercere,quam antea doctus fit.Refertur à Plutarcho in commentariolo, cui titulus,oti didantòp
aprý Idem admonet Horatianum illud in Arte poetica:
Ludere quinefcit, campeftribus abftinet armis:
Indoctusg pila difciue, trochine, quiefcit, Aq
SODES
Neſpiſſa rifum tollant impunè corona.
taon
Quilufus non Quinefcit, uerfus tamen audetfingere. Quin &hodiernis temporibus huiufinodi

nouitlege, ab, uulgò iactatur adagium:Qui lufus non nouitlegem,abſtineat. STONES

ftineat. Ex ipfo boue fora fumere. LXXVII
1
in Bodsrès iμavras hapßaver:id eft,Ex ipfo boue lora fumere dicuntur, qui quo lædant quempiam, id
ab ipfo quem lædunt, accipiunt.ueluti fi quis uerfibus incefferet eum,à quo carminis componendi ra
tionem didiciffet: aut tyrannus pecuniam extorqueat à ciuibus, qua fatellitium ad opprimendam ciui
tatem alat:aut fi quis rhetorices præfidijs rhetoricen oppugnaret . Metaphora fumpta ab agricolis,
qui lora cædunt è boum tergorib.quibus boues uinciunt.Plutarch.in commentario, cui titulus ,
ἐπιζῶνἐδίκως τί αὖ λέγοι τις ; αρκεῖ γὰρ ἡ φύσις οι σαρκὸς ὕλίω ἔχεσα νόσωμἐν ἑαυτῇ,καὶ τέτο δὲ τὸπαιζόμενον, ἐμὲ βοὸς τὰς ἱμαία
τας ànyadóvas in owμar.id eft: Quid igitur dixerit quifpiam Satis eft ipfa corporis natu
Tas naμßairoa,τàs

SC124
ra,morborum materiam in fe continens, ac iuxta quod ioco dici folet, tanquam exipfo boue lora fu
mens, ita ex ipfo corpore dolores.
Exuno omnia fpecta. LXXVIII
εévès τà wait öga. id eft: Exuno omniaspecta.
Vergilius item :
-Etcrimine ab uno Difce omneis.
Ex uno euentu Adm onet adagium,ex unius euentus experimento,reliquorum fimilium coniecturam oportere face
defimilib. con re.Refertur à Suida. Tametfi is oftendit in eos dictum , qui perperam exuno quopiá æftimant omnia.
iecturăfacere. Legit enim non opa,fed iga .Veluti fi quis unum Gallum expertus perfidú,iudicaret omnes effe tales.
Ex afpectu nafcitur amor. LXXIX B
id eft:
ἐκ δ' εισορᾶν γδ' γίγνεται ανθρώποις ἐρᾷν.
Amor ex uidendo nafcitur mortalibus.
Senarius prouerbialis,admonens, oculos amorem potifsimum conciliare. Nó enim amatur incogni
tum :exconuictu naſcitur amor mutuus. Et oculi præcipuè funt ad amandum illices.In his enim pc
Animifedes culiaris animi fedes .Et in his aiunt poetę, Cupidinem excubantem fua iacula mittere. Maro uelut in
oculi.
dicauit adagium, cum ait;
Rurfum in Georgicis:
Vt uidi, utpery, ut me malus abftulit error. 314
S Vrity uidendo. Fæmina:
414
Item apud Terent. Chærea uifa duntaxat uirgine,quâm impotenter cœpit ardere. Iuuenalis prodigij
loco refert de cæco amante:

Qui nunquam uifa flagrabat amorepuella.

Legimus philofophos quofdam,& inter hos Democritum,fibimet oculos ademiffe,tanquam omniú
malarum cupiditatum autores.Quapropter piorum hominum eft meminiffe , haudquaquam eſſe tu
tum uidere, quod non licet concupifcere.Prouerbij meminit Diogenianus.
E' fublimi me derides . setca LXXX
Aq' iļunõ µõ narayınäs: id eft,E' fublimi me derides.De eo qui cum faftu ridet quempiá , ac defpectim. ¿
Defpicere,pro Translatum ab ijs, qui ex ædito loco uerba faciunt.Vnde & defpicere dictú à Latinis,pro contemne
contemnere, re,quòd quifquis in eminenti loco eft, is ueluti tutior negligit eum,qui ftat in humiliore loco.

Extra lutum pedem habes. LXXXI

in wun wódasixas:id eft,Extra lutum pedes habes:hoc eft , emerfifti è periculo, aut extra periculum
conftitutus es. A' uiatoribus fumptum.Simile illi, Biss :id eft,Extra iaculum.Et in luto dicuntur hę
fitare,qui moleftis inuoluuntur negocijs, unde fe nequeant explicare.
Ex umbra in folem. LXXXII
Exumbra in folem educere , eft rem prius abditam & ociofam, in publicum & in communem uitæ
•
ufum deducere.Translatú ab athletis, quibus mos,folis & pulueris patientia confirmare corporis ro
bur.Delicatorum autem eft,in umbralatitare. Venuftius fiet, fi ad animi re torqueatur : ueluti fi quis
dicat,philofophia à Socrate ex umbra in folem effe productá. Exempla pafsim apud fcriptores obuia.

Excubias agere in Naupacto. LXXXIII

Periculofum, po vrány: id eft , Excubare Naupacti. Achiui , capta Naupacto , Paufaniam excubijs cuſto
munus obeun diæq; præfectum interfecerunt,autore Theopompo.Vnde res in iocuuulgi uidetur abijffe , aduerfus
tes. cos, qui pereunt ignauia fua,aut qui munus odiofum, ac plenum difcriminis adminiftrant . Refertur à
1
Zenodoto.
 }

CHIL. PRIME CENTVRIA II. 73

A Zenodoto.Suidas effert ad hunc modum,ppspices ip vavány:id eft,Excubabis, Naupacti.Is adfert & a

liam adagionis originem .Quum ijs,qui Naupactum præfidio tuebantur, perpufillum falarij depende
retur,atq; illi plurima quæ ad rempertinebant, emerent, militari ioco iactatum eft, ut apparet ,in eos
qui fruftra fudarent,quosq; fuafpes fruftraretur.Naupactus autem Etolie ciuitas, quam tum Philip
pus obtinebat,à compingendis nauibus dicta, quòd illic Heraclidæ primùm nauim extruxerint.
Deuotionis templum.. LXXXIIII
apas ipop: id eft, Execrationis templum.In eos dicebatur, qui crebris execrationibus uti confueue- Execrationis
runt.Qui mos nunc uulgò plerifq; plurimum improbandus,ut nihil dicant, nifi diras admifceant de- bus dediti.
uotiones & imprecamina, uel ipfo horrenda auditu. Erant autem antiquitus etiam publicæ quædam Detestationes
deteftationes:uelut apud Athenienfes,in eum,qui uiam non monftraffet erranti. In quarü locú Chris publica.
ftianis fuccefsit ea, quamuocant excommunicationem.Item deuotiones hoftium , quarum meminit
Macrobius,& Horat.in Odis:
Diris agam uos:diradeprecatio Nulla expiaturuictima.
Hefychius indicat,templü execrationis fuiffe Athenis,cuius meminerit Ariftoph.in Horis . Dici por
rò de graui calamitate. Alibi, ni fallor,nobis dictum eft de execrationib.tragicis , quas Diogenes phi
tofophus iocabatur fibi occurriffe, quòd uiueretis , ons, änαpis, àxpμa] ‚ ägagi qurgóß : id
eft,Carens domo, ciuitate,patria,pecunia,nullam habens,certam fedem, & in diem uiuens .Prouerbiu
refertur à Diogeniano .

Expertes inuidentia Mufarum fores. LXXXV

apdovo μrown búpa :id elt, Candida Mufarum ianua.De his
WHEN dictitatum , quiliteraturamfuá candidè li Cădidè prom
benterq, impertiunt alijs, & ad docendum prompti,propenfiq; funt. Neq; malè congruet etiam in do pteq; docetes.
ciles,iuxta id, quod alibi cómemorauimus : aviva μso búga :id eft,Aperte Mufarum ianuæ.
Eurybatizare . -LXXXVI

digußarotas : id eft, Eurybatizare , eft improbis uti moribus . Eurybatus ex Cercopibus unus fuit improbis mo=
infignitæ improbitatis homo.Huius meminit Lucianus in Pfeudomante : près ignoras, goigúßas ribus uti.
Top vida , aggódnou, osgaror:id eft: Vltra Cercopas,ultra Eurybatum,aut Phrynondam , aut A4
riftodemum,aut Softratum.Neq; uerò unus duntaxat huius nominis fuit, infamis uerfutia, morumq
improbitate.Nam & Ephefius quidam Euribatus fuit, qui cum à Creefo cum multa pecuniaru ui mif
fus effet,ut exercitum contraheret,ad Cyrum defecit:ut autor eft Ephorus. Alij malunt ad Eurybatu
B referre,qui fuiffe perhibetur alter è Cercopib.ut dixi.Duris ad Eurybatum refert Vlyfsis focium . Ni
cander prodidit Eurybatuin quendam Æginenfem fuiffe longè uerfutifsimü, fceleftifsimumq . Neq; Eurybates fur
uerò defunt,qui dicant hoc nomine furem fuiffe quempiam aftutia fingulari: is cum deprehenfus ,ca- quomodo, effu
ptusq; feruaretur,cuftodes in conuiuio animi caufa jufferunt ut oftenderet, quibus ' nam modis con gerit.
fueuerit domos confcendere. Cumq; illuin initio renuentem, fcilicet tanquam inuitus facturus effet,
rogarentinftantius, ac uix tandem perfuafiffent: ille aptatis fpongijs ac ftimulis, ferreisq; retinaculis,
quas inspidas Græci uocant,parietem cœpit confcendere.Porro fufpectantibus illis, & artificij noui tides.
tatem admirantibus, Eurybatus prehenfo laqueari,per tegulas aufugit,priufquá illi domum circum
ire potuerint.Atq; hunc ad modum delufis cuftodibus,periculú euafit . Meminit huius & Euftathius
inprimum Iliados, adinonens eam uocem ambiguè pronunciari sugußarop gußárl : dictum autem
aparo pußafe ,quod latè graffaretur.Itaq; peculiariter conuenietin eum, qui deprehenfus, arte qua
piam elabitur.
Faciunt & fphaceli immunitatem. LXXXVII
ngi dari was disap:id eft,Faciunt & fphaceli immunitatem. Athenis celebratum prouerbium
dehis,qui quouis prætextu quod uolunt affequuntur.Natum aiunt ab euentu huiufmodi 'Pififtratus
tyrannus decimas exigebat ab Athenienfibus, corum quæ in agris proueniffent.Itaq; cum aliquando
obambularet,uideretq; fenem quenda in faxis quibufdam, hoc eft,loco petricofo laborantem , roga
bat quos'namfructus inde colligeret. At is refpondens : Dolores,inquit, & fphacelos: atq; horum des
cimas exigit Pififtratus . Porrò tyrannus admiratus hominis libertatem , decimas Athenienfibus re
mifit.Ea res in uulgi fermonem abijt, etiam fphacelos immunitatem parere. Sphacelus aut morbige σφάκελο
opán ©
nuseft,quod eximmodica defatigatione folet accidere. Quidam putant effe tormina articuloru, qui morbus.
dam ofsium tabem.Theophraftus lib. De caufis plantarum 5. demonftrat & plantarum radicibus ui
tium accidere,quod abhominum morbo ogantnious appelletur. Adagium recéfetur à Suida.Hefychi
us indicat,quemlibet dolorem grauem,fphacelum dici.

Et meum telumcufpidem habet acuminatam . LXXXVIII

Ipfifsimam prouerbij fpecié habet,quodfcriptum eft apud Homeru Iliad. v. fub Hectoris perfona:
id eft: codic
με ἐπεὴ καὶ ἐμὸνβέλΘ ,ὀξὺ πάροιθεν .
Telum quando meum quog, cufpide acuta eft 2051
Recte utemur,quoties fatebimur nos inferiores quidem effe,uerum non deeffe tamen, quo queamus
nocere.Cuifimile Vergilianum illud:
Et noftrofequitur de uulnerefanguis. Item illud apud Ouidium :
Et mihifuntuires, & mea telanocent.
Coned 287331
g Ignaui
 (
74 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM

Ignaui uertitur color. LXXXIX A

Tôxans Bizt7? xpws: id eft, Ignaui uertitur color.Plutarch.in caufis naturalibus,problemate,Quam ob
rem polypus colorem mutet:hoc tanquam prouerbio iactatum adducit:di ni ninant?,> & pip nanë zgræett
Timidi color, xes:id eft,Ignaui uertitur color.Nam id accidit in metu,ut uultus exalbefcat, maximè timidis :uideli MOUS
Lucian. in Eu- cetfanguine ad uitalia refugiente.Plufculum accedit Veneris,fi ad animum transferatur : ueluti fi di
nuc.deBagoa: cas, philofophum nihil omninò formidare corú quæ uulgus horret:‡ Hyæp yrnanð Þræe7? xgus:id eft,Ver
waves , titurignaui fanè color.Porrò prouerbium natum eft exHomerica Iliados N. Carmen fic habet:
καὶ ἐς μύρια τρα ingar
῾ μὲν γάρ τε κακῶ τρέπεταιχρὼς ἄλλυδις ἄλλῃ, saepiu
πόμενο χρώμα
TH. ἐδέοἱἀτρέμαςἧςἐρητύετ᾽ ἐν φρεσὶ θυμὸς , 23420
ἀλλὰμετοκλάζει,καὶἐπ' ἀμφοτέρες πόδας ίζει.
ἐνΰ τε οἱ κραδίη μεγάλασέρνοισιπατάσσει ,

E
κῆρας οἰομένῳ πάταγῷ δέτε γίγνετ' ὀδόντων. ‫لأغا‬
id eft:
τ᾿ ἀγαθῶ , ἔτ᾽ ἂςτρέπεται χρὼς,ἔτέτι λίθω ταρβε
Vertitur ignaui color, euariatýfubinde,
Necmens certa manet, uerùm buc illucý , uacillat,
Ac migrans è cordepedes in utrofa refidit.
Palpitat & ualidè cor eipracordiafubter,
Fataputanti animo:occipiunt quog ftrideredentes.
, ualde
Contràforti, nec uariat color, at neg Horrefcit. 20
Ad confilium ne accefferis antè quàm uoceris. XC

TRA
My wgórópop as Bonlw wapinbus, wgip aî unubéns : id eſt, Ad cófiliú ne accefferis,prius quàm uocêris. Hæc fen
tentia,quæ nuc nomine Catonis celebratur,prouerbialis fuiffe uidetur, uel Plutarcho tefte, cuius hæc
uerba funt lib.συμποσιακῶν 1.ἄτοπΘ καὶ ἦν, ἔφη , καὶ παροιμιώδης μονέλαθ᾽ ἔγε σύμβολο έγένετο μὲ παρακεκλημένω .ideft:
Ridiculus igitur,inquit,& prouerbio obnoxius Menelaus, fiquidem confultor factus eſt non accerfi
tus.Nifi quis mauult hæc ad illam referre parœmiam:
ἄκληροι δειλοὶ ἀγαθῶν ἐπὶ διαίτας ἴονται . quod aliàs referemus.
Iucundifsimanauigatio iuxta terram, ambulatio iuxta mare. XCI

Plutarchus 1.Sympoflib.ueluti uulgò iactatum citat: answapàylŵ , wepínar☺ dri wapà dánartav ýdie
tucunda uarie so.id eft: Nauigatio iuxta terram,rurfum ambulatio, quæ fit iuxta mare,iucundifsima eft. Rectè tor- B
tas.
quebitur ad eam fententiam ,ut dicamus ita demum effe iucundifsimum unumquodq;,fi diuerfi gene
ris admixtu temperatum adhibeatur:ueluti fi in lufibus nonnihil eruditionis afpergas, rurfum in ftu
dijs aliquid ludicrum admifceas . Simillimum efthuic , quod ex Philoxeno poeta citat idem in com
mentario quem fcripfit, Quomodo fint audiendi poetæ: prūp và µù nprα idiga 691, xì 7 ¡xdúæv oi µù ixdúrs.id
eft:Excarnibus, quæ carnes non funt, fuauifsimæ: item ex pifcibus,qui non funt pifces.Itidem philo
fophia admixta poematis, magis delectat: & poefis admixta philofophiæ,magis capit animum.
Cupidinum crumena porri folio uincta eft. XCII
Πράσο φύλλῳ τὸ 7 ερώτωμδέφετ} βαλάντιου; id eft, Porri folio amorum uin fta eft crumena . Refertur codem
in loco quémodò citauimus.fed præftat ipfius uerba ſubſcribere : As a vis μánıra Javudoagi, padanès avùg
καὶ μικρόλογΘ ' ἐμπεσὼν εἰς ἔρωτα ,καθάπδ ἐς πυρ σίδηρο , αὐεθείς,εαὶ μαλαχθεὶς , ἀπαλὸς καὶ ὑγρὸς καὶ ἰδίωμ ·ως τε τοτὶ τὸ παιζόμενον
μὲ παύν φαίνεσθαι γελοῖον , ὅτι πράσο φύλλῳ τὸ ἢ ἐρώτωμ δέδετ } βαλαύτιον. ἐλέχθη α καὶ ὅτι τῷ μεθύειν τὸ ἐρῶν ὅμοιόμ ἔσι , ποιῶ γαρ
dopuès,nỳ ¡napès, dianexvuivos. id eft : Quodq; uel maximè miretur aliquis , uir parcus & fordidus , fimul
acin amore inciderit, non aliter q igni impofitum ferrum,fit mollior ac tener,lentus ac fuauior:ut no
ufquequaq; deridiculum uideatur illud, quod ioco populari dicitur : Cupidinum crumenas porri fo
lio uinctas effe. Dictú eftaut ob ea caufam , quòd amor adfimilis fit ebrietati. Reddit enim calidos , &
Porri natura. hilares, & effufos. Plutarchus itaq; fentire uidetur,prouerbiu alludere ad porri natura: cuius uis eft ca
lefacere,ciere uriná,iritare Venere,mouere méfes, & aluú inflare : quéadmodú docet Diofcorid.lib.z. D
Suidas oftédit,hoc adagiu dictú de ijs, qui per amoré immoderatos faciutfumptus,luxuiq; indulgét,
T
Amoris laus. quéadmodum folet in comedijs amantes.Plutarch.in libello qué infcripfit prxd , hoc quoq; inter ce
teras Cupidinis fiue amoris laudes cómemorat,quòd è fordido fplédidů, è parco liberalé, è trifti ciui
lé,è timido audacéreddit hominé.Proinde Cupidinis loculi,porri folio uincti dicütur: quòd facilè fol
uátur,uel quòd admodú fragile fit porri foliü,uel quod huius genuina uis , foluere corpus ac mouere.
Quem fortuna pinxerit. XCIII

ὃν τύχη μέλανα γράφει,τότομ καὶ πᾶς χρόνῳ διατι λουκάναι:id eft, Qué fortuna nigri fcripferit , huc no uniuer
fum æuú cádidu reddere poteft,hoc eft: Cui fortuna refragatur,huic quicquid tétauerit, infeliciter ce
det.Allufum eft ad nigros & albos calculos fuffragiorum.Recenfetur in Collectaneis Apoftolij.
Qui mori nolit ante tempus. XCIIII
Athenæus in fermonibus cóuiuialibus, de Sybaritis huiufmodi refert prouerbiu : ¿ ßerbury☺ in cvßás
ρα μὴ πρὸ μοίραςἀποθανεν,ἔτε οιόμενον , ἔτε ανίσχοντα – ἥλιον ὁρᾶν di.hoc eft: Qui non uelit apud Sybaritas ante
diefatale mori,eu haud oportet fole cofpicere,nec occidenté,nec orienté. Hoc ideo uulgò iactatú ſcri
bit,quòd Sybaritaru ciuitas in humili loco, ac uelut in cóualle fita fuerit , ut æftatis tépore manè pari
teracuefperi frigus imméfum fentirét,meridie intolerádum ardorê. Cicero libro De finib.bonorú 2.
docet
 CHIL PRIMAE CENTVRIA II. 75

A docetidé dictum in quofdam Afotos, cui genti nomen inditú eft à luxu uitæ. Nam fub folis occafum Afoti.
erantebrij,manèftertebant.Columella in procemio rerum rufticaru,ufurpat in ganeones, qui noctes
libidinibus & ebrietate, diesfomno uel ludo confumunt.Mox deinde,inquit,ut apti ueniamus ad ga
neas,quotidianam crudelitatem Laconicis excoquimus,& exufto fudore fitim quærimus , noctesq; li
bidinibus & ebrietatibus,dies ludo uel fomno confumimus. Ac nos dicimus fortunatos,quòd nec o
rientemfolem uidemus,nec occidentem.
Pers Barbætenus fapientes. XG.V
ie wbyvⒸcopoi, ry and whywv copii,sy and way pinoopor: id eft,Barbæ tenus fapientes , & fophiftę, &
philofophi.Sic appellabantur ,qui præter barbam & pallium nihil haberent philofophi .Vfurpatur ali Barba Philos
quoties apud Plutarch.in Sympofiacis . Huc allufit Horatius cum ait: fophica.
-luitfapientempafcere barbam.
Lucianus ite fubinde iocatur in philofophorum Babu wywva,id eft,profunda barba .In Eunucho Ba
goas ait:Si philofophu oporteat ex barba metiri,hircos primá laude ablaturos. Similiter Martialis:
Propendet mento nec tibibarba minor.
Rectè torquebiturin hos , qui uniuerfam uitæ fanctimoniam non in animo , neq; in moribus , fed in
cultu conftituunt.
pot s
Inter lapides pugnabant,nec lapidem tollere poterant. XCVI
Plutarchus 4.decadis Sympofiacæ ,primo problemnate : ἰπὼν καὶτὸπαιδίου ἅμα τῷφίλων – νέουαρτῳ χρώμενον ,
ἄλλο μηδενὸςδεόμενον,ὦ ὡράκλας,ἔφι,τέτο ἆρα [ τὸ λεγόμενου
ἐν δὲ λίθοις ἐμάχοντο, λίθον δ᾽ οὐκ τῶ ανελέος .
id eft:Vbi uerò uideretminiftrum puerum una cum Philone utentem pane,neq; præterea quicquam
requirentem:Papæ,inquit,hoc nimirum erat illud, quod uulgò dici folet:
Pugna eratinfaxis, negfaxum tollere quibant.
Apparetdictumin eos, qui præfenti cómodo nofruantur,uel ob ignauia , uel ob peruerfam de rebus
opinioné, ut qui uel faxum grauétur exaceruo tollere,quo repellant aduerfarium.Refertur idem car
men apud Athenæum lib. 1o. & aliud fubijcit,ueluti confimilis fententiæ:
id eft:
δίψῃ δ᾽ ἐξόλλωτο , ὕδωρ δ᾽ ὑπερεχε γενείς .
Deperièrefiti,fuperante ad labra liquore.
In alio mundo. XCVII
ripany id eft, Tanquam in alio mundo.Schema prouerbiale eft,quo nunc etiá uulgus utitur:
B deijsqui longe lateq; difsident à moribus aliorum , aut quibus omnia noua uidentur , aut qui longè Longe lateq;
difsiti funta patria.Plutarch.in Synpofiacis: τὸ δὲ 7ἑλλων γέν ·ἔκφυλου ὅπως καὶ ἄποικονὑμῶν,ὥσπο᾿ἐν ἄλλῳ τις dißidentia.
vinórµwyeyovóówp syfáv=wr.id eft: At Græcoru genus prorfus alienum ac peregrinum à nobis,uelut in alio
quopiammundo natorum acuiuentium. Non difsimili figura dixit Horatius in Odis:
Quidterras alio calentes Solemutamus?
EtMacrobius in præfatione Saturnalium : Nifi ficubi nos fub alio ortos cœlo,Latinæ linguæ uena nó
admittet.Cum enim folum fit omnibus commune,figuratum fit neceffe eft,fub alio cœlo nafci . Et de
campisElylijs apud Verg.
Solemy fuum,fuafidera norunt.
Suumdixit,tanquam à noftro diuerfum . Item Claudianus:
-Suntalteranobis

Sidera ,
funt orbes alij,lumený, uidebis
Purius. - Rurfum Vergilius in Bucolicis:
Etpenitùs toto diuifos orbe Britannos.
Solet aut hoc ufuuenire plerifq; mortalibus: ut fiquádo noui hofpites in regionélógulè à fuo nido dif
fitá peruenerint,nihil non horreant, no ftupeant,nó admirentur,perinde quafi in alium delati orbem.
Pifcis repofitus . XCVIII
anenáphixtus: id eft,Repofitus pifcis,in prouerbiu abijffe uidetur, aduerfus eos qui nihil feruat in
pofteru.Ná pifces olim in delicijs erát. Et prudétis eft, è cibis femper aliquid habere fepofitü , quo fu- In eos quinie
bitu excipiathofpite:nec Achille Homericu imitari,ad qué cũaccedunt oratores,aut Priamus,domú hil in pofteru
inané ac famelica offendunt . Videtur autfic efferendi adagium: +ἀποκείμενον ἰχθὺἐδεῖ ἐς τὸμέσονέλκειν id feruant.
eft:Pifcé repofitú non oportet in mediu retrahere. Plutarch.in Sympofiacis:iy diydras,ruāvov Žāñoµ‚â
ἑταῖρο † ἐκαὶ παροιμίας ἀποκάμενον ἰχθιὼ ἐχἑλκόμενου ως μέσου μετὰ πυθαγορικῆς χοίνικΘ.id eft : At ego ridés : Quin
illum,inquá,de quo prouerbiu fertur,repofitü pifcé,qui in medium nó trahitur unà cum chenice Py
thagorica.Licebit accómodare ad fermonem,aut fabula,perfe non admodum uenuftam , quæ tamén
iteretur non fine tædio. Conueniet in parcum ac de craftino folicitum .
Non eft eiufdem, & multa & opportuna dicere. XCIX
id eft: In Polylogos,
χωρὶς τότ᾽ ἀπῶν πολλὰ στὰ καίρια .
Seiunctafunt hac,multa & aptadicere.
Senarius prouerbij uice celebratus, admonet uitandam multiloquentiam , quòd ferè labi neceffe fit,
quifquis multüloqui conetur.Extat & in Hebræorum prouerbijs: In multiloquio no abeffe peccatú.
go 2 Pfapho
 SMI GI
76 DE S. ERA ROT . ADA OR V M

Pfaphonis aues. C A
Captarefama. Jápupvis: id eft,Plaphonis aues . Vbi quis noua quapia arte famá captat, ut cum aliquis fubor
nat, à quibus laudetur, eisq; ueluti dictat encomia, quibus apud uulgus celebrari uelit. Narrant in Li
byafuiffe quendam nomine Pfaphone, qui diuinitatis opinioné affectans, qua plurimas aues cepit uo FOES
cales,& humani fermonis dociles, eas fonare docuithæc uerba , miyas diòs fápw : id eft , Magnus deus plain
Pfaphon:atq; ita doctas emifit in montes. At ille quæ didicerat, canebant: ac reliquas item aues fonare Heral
docebant.Porrò Libes cú ignorarent cometu, credétes id diuinitùs accidere,Plaphoni ré diuina face
Altao
re inſtituerüt,ipfumq; in deorum numerum retulerűt.Prouerbium in collectaneis Apoftolij reperi.
CHILIADIS PRIMAE CENT VRIA III.
Autregem aut fatuum nafci oportere.
Nnæus Seneca,uir amoenifsimi,ut Tacitus ait, ingenij ( quod quidem ex eo liquet libello ludi Artar
"
cro,quefcripfit in Claudiú Cæfaré: ná is nuper in Germania repertus, in lucem emerfit) huiuf
A 20000
modi refert adagiu,in eo de quo modò diximus opufculo: Aut rege,aut fatuum nafci oportet.
Sedpræftat illud ipfius uerbis afcribere: Ego, inquit,fcio me liberu factum, ex quo fuum die obijt ille,
qui uerum prouerbiú fecerat, Aut rege aut fatuu nafci oportere.Rurfum in eode libello: Occidit in u
na domo Craffum Magnum, Scribonia,Bafsionia, Affarios, nobiles tamé . Craffum uerò tam fatuum,

.2. ALIACI
ut etiam regnare poffet.Iterum alio in loco obfcurius quidem,fed tamen eodem allufit carmine: dap
apen
Abrupitftolida regalia temporauita.

USPA
Iam fi uerè fcripfit Hefiodus ,non omninò de nihilo effe quod populari fermone celebratur , fortafsis
Occafio pro haud abs re fuerit ueftigare, quæ res huic prouerbio dederit occafioné, quod duo tam difsimilia, nem
uerby huius. pe regé & fatuu,ita cóiungit, ut utrunq; alteri fimillimú uideri uelit.Præfertim cu hæc fit peculiaris re

D
-2-0
VeteruRegu gú laus, folaq; uerè regia,fapiéntia,prudêtia, uigilantia, cæteros antecellere . Cófentaneum eft igitur,

2
ftulticia. prifcos illos reges, maxima ex parte infigni ftulticia præditos fuiffe:id quod partim è poetarú fabulis,
partim ex hiftoriographora monumétis, licet cognofcere. Siquidé Agamênoné fuú Homerus , & húc
imitati Tragici,ambitiofum potius quàm cordatum faciunt. Quid auté ftultius, quàm unicæ filiæ cru
delifsima cæde,Imperatoris mercari titulu? Quid ineptius, quàm pro barbara puellula tá iuueniliter
digladiari: ut quodfuos amores retinere nó poffet,Achillé fua fpoliaret amicula:nec id fanè fine fum .
mo totius exercitus difcrimine. Tum aut quàm ineptè ftomachatur Achilles orbatus fuis amoribus,
quàm pueriliter deplorat apud matré? At huc nobis unu poeta,uelut abfolutu egregij principis exem B
plar,propofuit. Ad hæc,quàm non fapienter indignatur Aiax: quam feniliter delirat Priamus, du He
lenam proftitutæ pudicitiæ mulierculá amplectés, ac filiam appellans,negat fe pœnitere belli, in quo
tot clades acceperat,tot orbatus liberis , toties luctu funeftatus , ne Paris non potiretur amica . Quid
multis:TotaIlias, quàm eft longa,nihil aliud quàm, quod eleganterfcripfit Horatius,
Stultorum regum & populorum continet aftus.
Quanquá & Odyffeafuos habet Procos & Alcinoos , craffos & ſtupidos. Quin & Hercule ipfum robu
ftü faciunt & animofum,fed hebetis crafsiq; animi.Ia Heliodus , qué nónulli uolunt antiquioré Home
ro effe,principes Awpopayos ac vnxiss appellat .Opinor quod & paru faperent in adminiftranda repub. &
opibus per fas nefasq; cumuladis inhiarent, potius q cómunibus populi comodis . Cuiuſmodi fingút

#UE
& Mida illú, ob animi ftoliditaté, afininis auriculis infignitum . Et haud fcio an huc pertineat & illud,

AB
quod prifci Theologi,nimirú poetæ, fapientia Apollini tribuut ac Palladi : Ioui deorú & hominú mo

.
narchæ fulmé duntaxat trifulcú,& nutu illú ac fuperciliú, quo totú Olympű tremefacit,relinquút. A
lioqui quis nepos, quis balatro unquá nugatus eft nugacius,aut nequius nequá fuit, quàm hic cui re
gnu mundi dederunt:Technis fallit uxore,nunc cygnus,núc taurus, nunc auru factus : infidias ftruit
mulierculis,fubornat Ganymedes, ac cœlu nothis implet.Ad eundé modü Neptunu & Plutonefero
Stulti reges, ces & inexorabiles fingunt,fapientia nó tribuút. Sed ut ad recétiores ueniamus hiftorias, & miffas fa
quorum me- ciamus fabulas: quid tandé cordis fuiffe credis Crafo Lydorü regi, fi modo talis fuit , qualé depinxit
minêre Hifto Herodotus , qui gémis & auro cógefto fretus, Soloni indignabatur, quòd fibi felicis cognomenon tri
rici. buerit.Aut quid fingi ftultius poteft Xerxe,cu ad Athu monte legatos mitteret, eumq; cótumeliofifsi
mis ac minacifsimis literis territaret: cùm Hellefpóto mari certu plagarũ numeru infligi iuberet. Neq;
uerò minus regaliter defipuit Alexanderille Magnus, cùm abdicato patre, Iouis filius falutari gaude
ret, dú uino certaret, dū in cóuiuijs ab adulatorib. ut deŭ adorari fefe pateretur , du queritur huc orbé 1
fuis uictorijs anguftü effe,& Oceanu ingreffus, alios quærit mundos, quos expugnet: ut ne comemo 1
ré interim Dionyfios, Ptolemæos,Iulios, Nerones,Tiberios, Caligulas, Heliogabalos ,Cómodos , Do 1
mitios: quorú alius fibi dei nomé uindicauit, quú effet hominis uocabulo indignus :alius fe totú affen
tatorib.deridendú propinauit : alius ambitione præceps uniuerfum orbe infanifsimis rerú tumultib.
P cócufsit.Sed ego iure uidear ineptus, qui catalogú huc ingrediar,& aquá,ut aiut, quærá in mari.Quin
oes potius & uetera & neotericorú annales euolue, nimiru ita cóperies, uix feculis aliquot unú aut al
teru extitiffe principé, qui nó infigni ftulticia maximá pernicié inuexerit reb. humanis. Siquidé prin
ceps, aut magno orbis totius malo ftultus eft,aut magno omniü bono fapit: tametfi pcliuius eftlæde
req prodeffe, & citius ferpit,uel peruadit potius pnicies q utilitas. At nuc uidemus nónullos princi
Principe quo pes,quiduis expetere potius, qid quod unu principis uocabulo dignos reddit : & ftulta plebecula,o
modo uulgus mnia potius fufpicere in regibus, id quod folú erat requirédü.Iuuenis eft: ifto pacto fpófum cómen
laudet. da fpófæ,nó principe reipub.Formofus eft:rectè hoc nomine laudetur fœmina , Bonis eft lacertis aut
lateribus:
 CHIL PRIME CENTVRI A III. 77
A lateribus:probè dixifti,fi laudes athletam.Robuftus eft,& toleras laborum: ifto titulo calones ac lixe
cómendantur.Multú auri cogeftü habet:fœneratore diligente prædicas.Facundus eft:fic admiror fo
phifta.Bellè canit,bellè faltat:hiftrionu ac tibicinú laus ifta eft,nó regu. Inuictus eft bibendo ( ná hac
quoq;laude ueteres delectati funt principes:) aptè,fi fpógia mihi laudas.Procerus eft, & ab humeris
inter oes eminet:præclaru, fi quid ex alto detrahêdum fit.Iá illa,fcitè ludit alea, fcitè laterunculis: laus
eftcu infimis nebulonib.comunis, ac pudeda principi. Omnia cógeras,cultu,auru, gémas, imagines,
ab Hercule deductú genus,aut fi mauis à Codro, Cecropeúe: nifipectus mihi narras lógé à uulgi ftul
ticia femotú,liberú àfordidis humiliû rerú cupiditatibus,à falfifsimis multitudinis opinionibus,non
audio laudé rege digna. Neq; enim temerè diuinus ille Plato fcripfit,nó aliter felices fore refpub. nifi
fi aut philofophis comittereturimperiu, aut quibus imperiú cótigiffet, philofophia fequeretur.Porrò
philofophia fequi,nó eft palliú autperá circüferre, barba demittere. Quid igitur:Ifta quæ uulgus ftul
tèmiratur,cótemnere,deq; rebus logè fecus fentire,quàm hominum multitudo fentit. Nec uideo quî
fieripofsit,ut qui putet fibi licere quicquid libet, qui diuitias ut magnú quiddá admiretur, qui proim
perio quoduis etiá iufiurandú uiolandů putet, qui inani rapiatur gloria, qui pudendæ feruiat libidini,
qui mortem uehementer horreat, falutare principe agere pofsit . Ac primú quidé eft, rectè de fingulis Principis uiri
iudicare:propterea quòd infectis opinionibus ceu fontibus,unde oés uitæ fcatent actiones, omnia p. govnéµlva:
peram gerátur oportet.Proximú eft,ut abhorreant à turpibus, ferátur ad honefta. Ná uera fapiétia nó
folùm cóplectitur ueri cognitioné,uerumetiá ftudiú & amoré honefti. Siquidé liceat fortafsis inueni
re,qui perfpiciat bellü fine graui rerü humanaru pernicie fufcipi nó poffe:nec effe tanti, ueteré aliqué
&obfoletuditionis titulu: uerùm impellit ambitio, ut omnia mifceat armis . Et eft fortafsis qui uide
at,hinc maximă reipublicæ pefté nafci, quòd ad gerendos magiftratus afcifcuntur , nó qui prudentia,
rerúufu,uitæ integritate,plurimú prodeffe reipub.pofsint,fed qui maxima pecuniæ fumma licitétur:
uerùm huc pertrahit auaricia,ut neglecto publico malo, fifci negociu agat . Et no deeft qui intelligat,
principis effe munus,ficut ab omnibus accipit uectigal,ita omnium confulere rebus, præfidere in iu
dicijs,excludere maleficia,magiftratus obferuare,corrigere leges inutiles:uerum abhoc ftudio reuo
cantuoluptates,per quas non eft ocium, curis principe dignis uacare . Eft qui fentiat fe plurimú pro
deffe poffe rebus mortaliú,uerûm id quidé non fine uitæ difcrimine: hic deferet rempub.quifquis exi
ftimabit,infelicifsimum effe mori.Proinde primum omnium, principis animus omnibus erroribus li
berandus eft,utperfpiciat,quid uerè honeftum, quid uerè gloriofum ,quid uerè magnificum.Deinde
inftillanduturpitudinis odium, & amor honefti : quo uidelicet perfpiciat , quid principem deceat , &
B nihilappetat,nifi quod fit bono ac falutari principe dignum:ut honeftú ubi fit uideat , & hoc uno me
tiatur omnia,nec unquam ab hoc aberret fcopo . Atq; hanc uocant fapientia , qua neceffe eft ut prin
ceps tanto cæteros antecellat mortales, quanto dignitate, opibus, ornatu,potentiaq; antecedit . Atq
utinam faltem Chriftiani principes omnes fapientifsimum illum rege imitentur : cui cum daretur o
ptio,quicquid uellet ab eo qui nihil non præftare poterat, nihil aliud optauit quàm fapientiam , & eá
fapientiam,quapopulum fibi commiffum rectè gubernaret. Atq; idem quæfo quid aliud inculcat fuo
filio,quàm amoréacftudium fapientiæ:Eôdem fpectat,quod Ægyptij fimulachrú principis ita reprę Hieroglyphi
fentabant,ut oculum pingerent,cum fceptro.Nimirum quòd oculus in corpore, id'uerus princeps in cum fymbolu
repub.Quod fol in cœlo,id princeps in populo.Sol oculus mundi,princeps oculus multitudinis .Qd Principum.
animus inhomine,id princeps in ciuitate.Animus fapit, corpus obtéperat . Et imperat quidé animus
corpori,fed corporis bono: nec fibi gerit regnú ueluti tyranus, fed ei cui præfidet . Deniq; Dei mode
rantis uniuerfa,falutaris princeps uiuá imagine refert.Atq; eo magnificentior eftprinceps , quo pro
pius ad archetypi fui formá accefsit.Deus nihil non perfpicit,nihil no fentit, nullis corrumpitur affe
tibus.Ita potétifsimus eft,ut idé fit optimus. Omnib.benefacit, etiá indignis.No punit nifi rarò, idq;
coactus.Nobis adminiftrat húc mundú, nó fibi.Hoc illi præmij loco eft,fi profuit.Cótrà qui peftilens
eftprinceps,is cacodæmonis fimulachrü ac uice reddere uidetur. Aut no fapit:aut fifapit, in publică
perniciéfapit. Quod habet potentiæ,in reipub.pefte abutitur.Et cu plurimum noceat omnibus, plus
tameuultnocere quàm pofsit.Nihil eft bono rege præclarius,nihil melius,nihil Deo propius.Rurfus
nihilmalo principe fædius,nihil peius,nihil cacodæmoni fimilius.Numé quodda eft princeps faluta
ris.At nulla belua nocentiortyráno.Tyrannus eft aut,quifquis fibi gerit imperium, quocunq; nomi
nepingatur aut fculpatur.Nó eft noftrú, de fummis proceribus ueluti pronüciare: fed tame cogimur, Stulticia
non finefufpirijs,hanc quá dixi fapientia, in Chriftianis principibus defiderare. Alioqui,unde tot re. quos
rumnouationes,tot toties icta & refciffa fœdera,tá crebri tumultus,tot ftrages, tot pugnæ,tot mine, rundam æxóve
totdifsidia,nifi à ftulticia proficifcuntur.Et haud fcio,an nönulla huius mali pars nobis ipfis fit impu v argumens .
tanda.Clauum nauis nó cómittimus nifi eius rei perito,quòd quatuoruectorum, aut paucarummer
ciumfit periculum: & rempub.in quatot hominum milia periclitantur, cuiuis committimus.Vtauri
gafiat aliquis,difcit artem , exercet,meditatur: atut princeps fit aliquis,fatis effe putamus natum effe.
Atqui rectè gerere principatum,ut eftmunus omnium longè pulcherrimum, ita eft omnium etiá mul
to difficillimum.Deligis cui nauim comittas:no deligis cui tot urbes,tot hominú capita credas ? Sed
efto,receptius eft,quàm ut cóuelli pofsit. Nafcuntur principes:& cuicüq; fors fauerit, fiue probus fit Nafcuntur
ille,fiue improbus,fiue ftultus,fiuefapiens, fiuefanus,fiue motæ métis, modò figurá habeathominis, principes.
eifummarerum credenda eft.Huius arbitrio mundus bellis & cædibus mifcebitur,facra ac prophana
omnia perturbabútur. Sed ea res fi minus mutari poteft,proximu tamé erat , diligéti inftitutione fuc
currere:&fino licet idoneu imperio deligere, enitendú eft,ut idoneu imperio faciamus eû, quemcüq;
83 fortuna
 RVM
78 DES. ERASMI ROT ADAGIO

fortuna nobis dedit.Videmus qua folicitudine, qua cura, qua uigilantia , paterfamiliâs educat puerű, A
unius fundi dominü futurũ . Quáto igitur maiori cura inftituendus eft is, qui uel magno omniu bono
futurus fit bonus, aut magno omniú exitio malus , & de cuius unius nutu falus aut pernicies pédebit
orbis.Quibus decretis, quibus philofophiæ præceptis,hoc pectus eritpręmuniendu:nofolùm aduer
fus tantas rerü tepeftates, quæ folent in ciuitatibus exoriri,uerumetia aduerfus fortune indulgentia,
quá arrogátia &ftulticia ferè folet comitari: aduerfus delicias, quibus uel optima natura corrupi pof
Adulatores, fit:multo maximè uerò aduerfus adulatorü peftiferas affentationes,& illud uenenatifsimu Euge, qď
Institutio illi tum potifsimum occinunt , cum princeps infanit maximè . Hic mihi ia tum infantulo adhibendus
Principis. erat artifex quifpia egregius. Non enim rectè fingitur princeps, nifi cúfenodum intelligit effe princi
pé.Statim,inquá,afcifcendus formator:in quo deligendo coueniet & hoc effe diligêtiores, quod prin
2000
cipe deligere nó licet,inftituere licet.Hic mihi in pectufculúadhuc uacuú ac fequax , inftillet opinio
nes principe dignas:muniat optimis de honefto decretis: oftendat difcrimen ueri principis ac tyráni:
fubijciat oculis, quâm Deo propinqua res eft falutaris rex, quàm tetra belua, quáq; abominada tyran caper
nus:admoneat eum qui fibi gerit imperium, nó reipub.prædoné effe,no principe : nihil intereffe inter
piratas & principes,piratarum animo præditos, nifi quòd hi quo funt potentiores,hoc maiorem adfe
runtpernicié rebus humanis :inculcet, quâm multis hominum milibus , imò quàm uniuerfo mundo

敬
著
prodeffe queat, fi is unum fapiente ac bonum præftiterit uiru:doceat, apud Chriftianos homines im
perium nihil aliud effe,quàm reipublicæ adminiftrationem , nó dominium: imperium quidé appella .
ri,fed meminerit fe imperaturum & liberis, & Chriftianis , hoc eft,bis liberis :ad hoc ut princeps fit ali
quis,nófatis effe natu fuiffe, nó fatis effe uetuftas imagines,nófceptrum,nó diadema. Animus fapien
tiapræcellens,animus pro publica incolumitate femper follicitus, & nihil fpectans , nifi cómune bo
num,principéfacit.Præmoneat, ne fefe uel applaufib.ftultę plebeculę, uel adulatorú laudib.metiatur.
Ne quid agat impulfu odij , amoris, iræ,aut ullius affectus initinctu.In creandis magiftratib . in códens
dis legib.in cæteris munijs,unicũ tátùm fpectet fcopu,nepe honeftu, & publica utilitate.No fatis effe,
fi ipfe nemini faciat iniuria, officialium quoq; fuorü integritaté præftandá effe principi . Nó effe fitá in
hoc principis laude,fi ditionis terminos proferat,fi finitimos fubmoueat armis : uerùm fi quam fortè
nactus eft ditioné,iufticia,frugalitate, cæterisq; pacis artib.efficiat florétiore.Doceat, ut ad bene me
rendű de bonis fit propefifsimus, ad ignofcendu facilis, ad puniendú nó aliter accedat q amicus me
dicus,membru deploratum amputaturus, aut inufturus:ut omnia ftudiofè uitet , unde perfpiciat reis
pub.magnú malúfore. Super omnia uerò bellú modis omnib.declinet, quòd alijs è rebus, alia atq; a
liamala nafcuntur:at bellum uniuerfum maloru agmen femel effundit. Hæc atqs huiufinodi decreta,
Principum funt animo puerili,fapientu apophthegmatis & laudatorú principum exemplis infigenda.At nuncui B
corruptela. demus,uixullos homines educari uel corruptius uel indiligétius ijs, quos táti refert omniú quàm o
ptimè inftitutos fuiffe.Infans hic orbi imperaturus,ftultifsimis mulierculis comittitur: quæ adeò ni
hil inftillät in animü illius principe dignú, ut etiá fi quid rectè moneat præceptor, aut fifuapte fponte
uideatur ad manfuetudinem propenfior, dehortetur: & principe,hoc eft,tyrannu agere doceant . De

4
A 4
.A
niq; nemo no blanditur,nemo noaffentatur. Applaudunt proceres, obfecundát miniftri , adulatur &

&
8
B
E
B
præceptor:nó hoc agens ut patriæ falutare reddat principe, fed ut fibi magnifică paret fortuna, Adula
tur & Theologus, qué uulgo cófefforé uocat, epifcopen aliquam aucupans. Affentatur magiftratus,af
Artem equitan fentantur qui colludunt, qui conuiuunt:ut rectifsimè dixerit Carneades , à regibus nullam artem re
diprincipes re &
tè difci,præter artem equitandi: propterea quòd folus equus , quoniá non fentit principis ac plebeij
tefola difcut. difcrimen,nefcit adulari regi: fed excutit,quicunqs is fuerit, qui non aptè nôrit infidere tergo . Statim
doceturfaftum,doceturarrogatiam : admonetur licere quicquid libet. Audit, omnes omnium poffef
fiones effe principis, principem effe fuperiorem legibus:in pectore principis omnem legum & cófilio
rum mundum effe reconditum.Audit facras maieftates,ferenitates, diuinitates, terreftre numé,& hu
iufmodi magnificos titulos.In fummadum adhuc puer eft,nihil aliud difcit ludere , quàm tyrannide.
Moxrapitur ad puellas : inuitát,laudant , inferuiunt oés . Hic adeft æqualium effeminatifsima turba
1 nullus rifus,nullus fermo, nifi de puellis.Sub hæc alea, choreæ, conuiuia, citharę difcurfus: in his æta
tis optima pars conteritur. Quòd fi quando libeat literis oblectare ocium , leguntur aniles fabulę, aut
his perniciofiores hiftoriæ.Ex his animus núlla pręmunitus antidoto, imbibit admirationem & zelũ,
ut Græci uocant,alicuius peftilentifsimi ducis,puta Iulij Cæfaris , aut Xerxis , aut Alexandri Magni. i
Atq; in his ipfis quæ pefsima funt, maximè placent.Ab his impetus dementes, ab his exemplum pefsi
mum fumunt.Pone nunc,fiplacet,ingenium no delectum è multis, quod oportuit , fed qualecunque
-
cótigit.Pone tam corruptá educationem , quæ uel Ariftidis ingenium poffet corrumpere.Pone tot a
dulationis uenena,pone delicias, quibus malè cóuenit cum fapientia:pone uoluptates,pone fortunę
fplendorem,pone poteftatem, pone ætatem ferocem , & fuapte fponte procliuem ad pefsima . Super
omnia,pone pectus falfifsimis infectum opinionibus.Et miraris fi hic ab his profectus rudimentis ad
gerendam rempub.parum fapienter adminiſtrat? Sed iuuenis eft, inquiunt , fapiet aliquando rerum
Mifera prude ufu.At principe non oportet effe iuuene , etiamfi iuuenis fuerit . Et cum mifera eft omnis prudentia,
tia, que colli, quæ colligitur ufu rerum, tum in principe miferrima eft.Nimiò cóftabit reipub. principis fui pruden
giturufureru. tia,fi gerendo bello difcet bellú rem effe modis omnibus fugienda : fi nó prius intelligat, magiftratus
integris uiris effe cómittendos , improboru temeritate rempublicam labefactatá confpexerit . Nec
eft committendum , ut ficuti qui cithara difcunt canere , prius quàm artem affequantur , citharas ali
quot obterunt ac perdunt , quemadmodum fcripfit Xenophon : ita princeps reipublicæ pernicie di
fcas
 OWN

CHIL PRIME CENTVRIA III. 79

A fcat rempub.adminiftrare.Non mirum igitur, fi quando uidemus euenire , ut præpoftere res geratur:
nimirum ut cum affectus è corpore orti, ab animo coerceri debeant , ab animo perturbationes profis
cifcantur in corpus, ut oculus minus perfpiciat quàm reliquum corpus , ut omnibus noxius fit ac pe
ftilens, qui Dei uicem gerens ,omnibus debuit effe falutaris. An ' non uidemus egregia oppida à popu
locondi,à principibus fubuerti: Remp.ciuium induftria ditefcere, principu rapacitate fpoliari Bos
nasleges ferri à plebeijs magiftratibus, à principibus uiolari : populum ftudere paci, principes excita
rebellum:Hæc,opinor, dederunt occafionem adagio quod retulimus : à quo quidem nefcio quo pa
tolongius fimus digrefsi :fed iam ad id redimus . Dictum eft igitur: Aut fatuum, aut regem nafci opor
tere:quod huiufmodi fermè fuerint barbari reges apud ueteres . quorum utinam noftræ tempeftatis
principes fint difsimillimi. Nam &fatuis ob inopiam mentis omnia permittuntur , &regibus ob po
tentiam omnia laudi quoq; tribuuntur . Pofsimus & de pari regum ac fatuorum felicitate dictum in
terpretari,quòdregibus quicquid uolunt,fortunafuppeditet: fatui uerò no minus felices fint fua phi
lautia,per quam fibi putant nihil bonarum rerum deeffe. Porrò prouerbium apud Romanos natu ui
detur,apud quos regis cognomen erat inuifum,ceu barbarum ac tyrannicum, & pugnans cum publis
calibertate,quam illi uel in primis tum fectabantur.
II
Minutulapluuiaimbremparit.
findder äußgon yçovca : id eft , Minute guttula imbrem parientes . Quoties res initio pufilla crefcit in Rerum parua,
maius.Quemadmodum apud Plautum in Menæchmist rum incremen
Nuncin te caduntfolia,poft cadent arbores. ta.
Quareinminutis uigilandum , ne paulatim incidamus in maxima incommoda , admonente prouer
biali fenario:
id eft:
ἀμὴ φυλάσσειςμικρ',ἀπολεῖς τὰ μείζονα .
Maioraperdes ,
parua niferuaueris.
Eftenim pfecas tenuis irroratio, qualem reddunt & nebulæ denfiores.
Citra uinum temulentia. III

druhér: id eft, Ebrietas abfq; uino. Theophraftus , ut teftatur in Sympof.Plutarch. çüæ dowvov úr De ijs qui in tõ
lindasid eft,Tonftrinas ebrietatem abfq; uino uocabat: propterea quòd illic defidentes,fermonib.
ita temulenti redderentur , ut non aliter effutirent quicquid effet in animo, quàm inter pocula folent ftrinis garriût.
ebrij,uoces interdum per temulentiam effutientes, per iugulum,ut ait Plin.redituras, Horatius info
lentiam ebrietatem appellat: Fortunaq; dulci ebria . Vulgo panariam ebrietatem appellant arrogan- Panaria ebrie›
B tiam ,licentiamq; morum,quæfecundis rebus comes effe confueuit. Et eft hæc quidem non paulo pe tas.
riculofior illa,quam uinum adduxit. Siquidem uini eftus pauculis horis,aut etiam fomno deferuefcit:
hæc multis in omnem ufque uitam durare confueuit.
Palmam ferrc. IIII
Palmam ferre,& palmam tribuere, & palmam præripere , & his confimiles orationes , tametfi pro
pterfrequentem ufum fimplices effe uideantur,tamé prouerbiali fchemate dictæ funt .Neq; enim pal Palma tudós
maperfe uictoriam fignificat, fed arborem iμidéquanov, id eft, perpetuò uirentem frondibus: quá Græ puan☺.
ci poívina uocant. Cur aut ab hac potifsimùm fumpta fit metaphora, illud arbitror in caufa fuiffe , quòd
quemadmodum in Conuiuialibus quæftionibus refert Plutarchus, hæc una fuerit communis omniú
facrorum certaminum corona, cum alioqui finguli ludi peculiares quafdam arbores aut herbas habe
rent,quibus uictores infigniebantur: ueluti laurum ,oleam,myrtum,apium.Præterea funt qui putent,
bancarborem initio Phoebo facram fuiffe ante laurum , & antiquifsimum uictoris infigne fuiffe pal Palma cur uis
mam,non aliam quampiam arborem . Quamobrem autem hæc arbor potifsimum delecta fit ad eum doris infigne.
ufum abantiquis, A. Gellius caufam reddit lib . No & t. Attic.3. cap. 6. fcribens arbori palmæ peculiare
quiddam ineffe, quod cum ingenio fortium uirorum conueniat. Nam fifuper eius,inquit, lignum ma
gna pondera imponas, ac tam grauiter urgeas, oneresq;, ut magnitudo oneris fuftineri non queat: no
deorfum palma cedit , nec infrà flectitur , fed aduerfus pondus refurgit , & furfum nititur , recurua
turque: huiusque tam ftupendæ rei citat autores , Ariftotelem in 7. Problem.libro, & Plutarchum in
8.Sympofiac.Et Plutarchi quidem uerba fuper hac reperi in eo quem Gellius citat libro : poivin yap Palma furfum
ξύλου,αναὔωθεν ἐπιθεὶς βαρυπιέζης,à Κάτω θλιβόμενονἐμδίδωσιν,ἀλλὰ μυπ ]εται πρὸς τὴναντίον , ὥσπερ αντισάμινουτῷ βιαζομε. tendit.
σῳ , τῦτο δὲ καὶ περὶ τὲς ἀθνικὲς ἀγῶνας ἐπὶ τὸς μὲν ὑπ ' ἀσθενείας καὶ μαλακίας ἔκοντας αὐτοῖς πίεζεσιμάμπ ]ονου ,οἱ ἢ ἐῤῥωμένος
ὑπομένοντοτὼἄσκησιν,δ μόνου τοῖς σώμασιν,ἀλλὰ καὶ τοῖς φρονίμασιν ἐπαίρονται καὶαὐξῆνται.id eft : Ná palmæ ligni ,
fifuperimpofito pondere grauiter premas,haud deflectitur deorfum,uerùm in contrarium curuatur:
perinde quafi refiftens oneri uim facienti.Hoc ipfum fanè accidit & in certaminibus athletarum.Ete
nim qui per imbecillitatem animiq; molliciem cedunt illis , eos premendo deflectunt. At qui fortiter
in eoftudio perdurant,hi non modò corporis robore,uerumetiam animi prudentia prouehuntur at
queaugentur.Idem affirmat Plinius libro 16.capite 42. Pondus,inquiens, fuftinere ualidæ, abies, la
rix,etiam intranfuerfum pofitæ. Robur, olea incuruantur ceduntque ponderi, illæ renituntur:necte
merèrumpuntur, priusq; carie quàm uiribus deficiunt.Et palma arborum ualida : in diuerfum enim
curuatur.Atpopulus contra omnia inferiora pandatur : palma ècontrario fornicatur . Idem affirmat
Theophraftus libro De plantis 5.Hoc uirilis animi robur, cum palme genuina ui congruens , Vergi
liusfcitè defcripfit, cum ait:
Tunecedemalis,
fedcontrà audentior ito,
4 Quàm
 80 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
Vinci dolentem creuit in Herculem,
Quàmtuatefortunafinet.
Nec abhorret hinc Horatianum illud: Monftrúmuefummifere Colchi

CHIS
Duris ut ilextonfa bipennibus Maius,Echionia ue Theba.

Nigraferacifrondis in Algido Merfesprofundo,pulchrior euenit.

TA
Perdamna,per cades, ab ipfo Luttere, multaproruet integrum
Cum laude uictorem,geretý, imper
Ducit opes animumýferro.

VSBUK
FRAN
Non hydrafecto corpore
firmior, Pralia coniugibus loquenda .
Relinque quippiam & Medis. V
Aänkta ngu µúdous:id eft,Reliquum facito aliquid & Medis.Prouerbialis iocus in eos, qui ex conuiuio
In helluones. nihil reliqui faciút, aut qui facultates uniuerfas abliguriút. Plutarch.in Sympofiacis : μip My Tois Bo Gr
ωτοῖς τὸ λέπε τι καὶμήδοις διὰ σόματός ἔτιμ · ξ ξ μῆδοι τών τε φωκίδια καὶ τὰ ἔσχατα εὶ βοιωτίας ἄγοντος· καὶ φόβονταιεπεξε
x . id eft: Nobis quidem Beotis illud in ore eft: Relinque quippiam & Medis: ex quo Medi & Phoci Orac
dem ipfam & extremos Bootię terminos incurfarunt, omnia uexantes mifcentesq; populationibus.
Subijcit autem, quod etiam uulgo hodie dictitant: vos irabo : id eft, Relinquito quippiam Po
& hofpitibus aduenturis.Adagium ad uarios ufus trahi poteft, aut per ironiam:ut fi dicas diuiti, indi
gnis & fumptuofis hæredibus fuas opes deftinanti relinquere, Relinque quippiam & Medis : hoc eft,
comparce tu quod difsipent ij qui tibi malè uolunt.Aut immodicè profufo,aut intemperantius garru VOL
lo,quemadmodum in Phormione Terentius : Parce fodes, ut pofsis cum illa.
Deorum manus. VI
Pharmaca effi Oy xapid eft,Deorum manus. Olim per ironiam , ut opinor, dicebantur efficacia illa pharmaca,
cacia. quæ plurimis exrebus & è longinquo petitis conficiuntur: quibus hodie tum medici, tum pharmaco
pola uulgo faciunt impofturam .Plutarchus quarta Decade up ovμα , fimul & prouerbiu refert,
& Erafiftratum citat,huiufmodi medicorummixturas improbantem :ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον ὅτ᾽ αὖμιγνώτοι τὰς
Medicaméta βασιλικὰςκαὶἀλεξιφαρμάκος ἐκείνας δυνάμεις, ἂς θεῶν χῖρας ὠνόμαζον.ὁρασίςρατε · καὶ ἐλέγχει τὼ ἀτοπίαν καὶ το υριαρχίαν, όμως
compofita . μεταλλικὰκαὶ βοτανικὰ , καὶ θηριακὰκαὶ τὰ ἀπὸ γῆς καὶ θαλάτζες, ἐς τὸ αὐτὸ συγκόραννώταςκαλὸν • γαρ ταῦτα ἐάσαντας ἐμπερ
σαῦν καὶ σικύᾳ καὶ ὑδρελάῳ τῷ ἰαβικώὼ ἀπολιπῶν , ἀλλὰ νὴ δία τὸ ποικίλου ἐξάγει, καὶ γοητεύει τὼ ὄρεξιν . id eft : Quin multo
magis cum regales illas & efficaces uariorum remediorum mixturas conficiunt,quas deorum manus
appellarunt.Erafiftratus autem coarguit abfurditatem & curiofitatem eorum, qui fimul & metallica,
& herbaria,& ferina, quæq; terra gignit, quæq; mare,in unum commifcuerunt. At bene haberet , fihis B
omifsis in ptifana & cucurbita & hydrelæo medendi artem finiffent.Verum per Iouem ipfa rerum ua
rietas imponit nobis, & appetentiam illicit. Hactenus Plutarch . Meminit huius adagij Galenus tracta
tu 6.citans ex Erophylo. Libet obiter & C.Plinij uerba hoc loco fubfcribere, quibus medicorum mi
Plinianum di=
xturas taxat. Ea funt in præfatione libri 24. Hinc, inquit,nata medicina. Hæc fola naturæ placuerat ef
Aum de fimpli feremedia,parata uulgo, inuentu facilia, ac fine impendio, ex quibus uiuimus . Poftea fraudes homi
cibus medica, num, & ingeniorum capture officinas inuenêre iftas,in quibus fua cuiq; homini uenalis promittitur
mentis. uita.Statim compofitiones & mixture inexplicabiles decantantur.Arabia atque India in remedio e
ftimantur . Hulceriq; paruo medicina à rubro mari imputatur : cum remedia uera quotidie pauperri
mus quifque cœnet.Nam fi exhorto aut petatur herba , uel frutex quæratur , nulla artium uilior fiet.
Hactenus Plinius.
Quot homines, tot fententiæ. VII
Sententiarum Nihil uel hodie uulgò tritius eft quàm hæc Terentiana fentétia: Quot homines,tot fententiæ. Cui
uarietas. fimilis eft apud eundem & illa: Suus cuiq; mos eft. Perfius item :
Millehominumfpecies, & rerum difcolorufus:
, eft, nec uoto uiuitur uno.
Vellefuum cuig
Eodem pertinet & illud epigrammaticum, quo dictum eft, Inueniri qui non recufent agris paternis ce
dere:qui uelit ingenio cedere,reperiri neminem.Horatius decentiſsimam addidit allegoriam :
Tres mihi conuiuapropè diffentire uidentur,
Pofcentes uario multum diuerfapalato.
Idem primam omnium Odam huius argumento fententiæ confcripfit , alijs ftudijs alios duci, alijs a
lia cordi effe . Allufit facetifsimè Terent. in Phorm . cum è tribus aduocatis primus ait, fecundus ne
gat , tertius deliberandum cenfet . Huc allufiffe uidetur & diuus Paulus apoftolus , cum admonet,ut
Abundare fuo ad præcludendam æmulationem finamus unumquenque in fuo fenfu abundare. Cui cófilio fi Theo
fenfu logorum uulgus aufcultaret , non effet hodie tanta digladiatio de nihili quæftiunculis . Sunt enim o
mainò quædam,quæ citra pietatis difpendium ignorari poffunt. Eam fententiam Euripides in Pho
nifsis latius explicuit:
ἐ πᾶσι ταυτὸ καλὸν ἔφυ ,σοφόν θ᾽ ἅμα ,
ἐκ αν ἀμφίλεκῷ ανθρώποις ἔρις.
νῦδ᾽ ἔθ᾽ὅμοιον ἐδεν,ἔτ᾽ ἴσον βροτοῖς ,
id eft:
ἀλλὰ ὀνομάσαι τὸ δ᾽ ἔργον ἐκ ἔει τόδε.
Cunctis idemfipulchrum & egregiumforet,
Nulla effet anceps hominibus contentio.
At nunc

3
 CHIL. PRIME CENTVRIA III. 81

At nuncfimile nil, nilidem mortalibus,

Nifi uerbaforfaninter iftos concinunt:
Atretamenfactis conuenit nihil. Idem in Hippolyto coronato:
του ἄλλοισιν ἄλλο θεῶντε καὶ ανθρώπων μέλει . id eft:
Hichis,hic illis, & homo cordi eft & deus: !
HucrefpexitHomerus in Odyffeæ f.
id eftt
ἄλλΘ γάρ τ᾽ ἄλλοισιναὐὴς ἐπιτέρπεται ἔργοις .
Nang, alijs alia res arridentgplacenta.
Eum aufculta, cui quatuorfunt aures. VIII
Inter Græcanicorum prouerbiorum collectanea refertur, änstra rarapa ra xor :id eft, Eum au
A fcultacui quatuorfunt aures.Huius adagionis,huiufmodi quoddam interpretamentum adfert Zeno
dotus:Oraculo quondam fuiffe refponfum Entimo Cretenfi & Antiphemo Rhodienfi, ut eum obfer
uarent cui quatuor effent aures Is autem erat prędo quidam Phoenix, quem cauendum effe monebat
oraculü.Porrò quòd quatuor aures habere dictus eft, non fatis liquet, ueréne habuerit, an per allego
riam fit accipiendum,quòd quatuor locis exploratores haberet difpofitos. Verùm illi cum dei refpó
fumtanquam ridiculum negligerent, in prædonem inciderunt,atque ab eo funt extincti.Itaq; ex hoc
euentu uulgò natam effe paremiam exiftimant . Sed mibi magis arridet , quod idem ex Ariftophane
grammatico refert,Lacedæmonios Apollinis fimulacrum ita folere fingere, ut quatuor haberet aures, Apollinisfima
&manus totidem :uel quòd, ut autor eft Sofibius,hac figura uifus fit illis apud Ainyclas pugnátibus: lacrum.
uelfignificantes, ut equidem conijcio,uiro prudenti res quáplurimas tum audiendas effe,tum ufu ui
tæ periclitandas.Porrò creditum eft antiquitùs , nulla oracula fuiffe certiora quàm Apollinis . Vnde
iactatum etiam illud:rà in pizod . Atq; ita monet prouerbium , audiendos effe illos qui diuturao com
plurium rerum ufu præ cæteris fapiút,ita ut ferè faciunt fenes. Vnde & apud Homerum laudatur Ne
ftoris oratio,tanquam omnium auditu dignifsima: & in Odyffeæ fecundo libro, Aegyptium heroa fe
nemprimoloco loquentem facit: 5/
id eft:
ὃς δὴ γήραϊ κυφὸςἔξω ,καὶ μυρία δη .
Qui iam incuruus eratfenio,fedplurima norat.
Eôdéfpectauit Euripides in Phoenifsis,ad quem locú allufit Lucian.in Hercule Gallico:id quod obis
teradmonendum putaui,propterea quòd is dialogus inter multos alios à nobis Latinus eft factus: &
B
allufio nonnihil habet tenebrarum . fed carmen poetæ referam:
~
ὦ τέκνον ἐχἅπαντα τῷ γήρα κακὰ
ἐτόκλεες πρόσεςιν, ἀλλ᾽ ἡ μπορία

ἔχει τὶ λέξαι 7 νέων σοφώτερον.

Verbafuntlocaftæ iam anus,ad Eteoclem adulefcentem filium.Ea nos fic uertimus:
O`gnate Eteocles, cuncta nequaquam mala
Adfuntfenecta:namper experientiam
Vfug, rerum dicere, haud nihil, rudi
Potest iuuentamelius acprudentius.
Idem nunc uulgus noftratium effert,fubfordida quidem,fed tamen apta metaphora ,cum aiunt: Pro
fpectandum uetulo latrante cane.hoc eft:Nequaquam negligendum, quoties fenes periculum cauen Vetulo cane la
dum admonent.Canes enim uetuli non latrant temerè, quemadmodum iuuenculi. trante, projpe
Semperfeliciter cadunt louis taxilli. IX dandum.
id eft:
ἀὰ γὰρ εὖ πίπλεσιν οἱ διὸς κύβοι.
Sempercaduntfeliciter tali louis.
Senarius eftprouerbio celebratus, dicique folitus in eos, quibus res omnes perpetuo quodam fortu
næfauore,ex animi fententia cederent.Apparettranslatum à talorum iactu : ubi fortafsis antiquitùs
obferuatum eft louis talos feliciores effe.Nam mos erat iactibus alearum, ominis caufa , deorum aut lacustaloru.
hominum nomina præfari.Vnde & Veneris iactus inter felices numeratur, uel prouerbio tefte: Si fæ
peiacies aliquando Venerem iacies.Nifi malumus ad louis uictoriam Iunonisq; uictæ fabulam refer
re.Sunt qui putent quadrare in eos,qui factis fuis dignas poenas dependerint,quafi Ioue non finente
culpam inultam.Mihi uidetur non abfurdè dici poffe & in uiros fortunatos ac præpotentes, quorum
etiamparum rectè factis applauditur, atteftante uerfu prouerbiali:
id eft:
ὡς ἐυκόλως πίπλεσιν αἱ λαμπραὶ τύχαι.
Quàmfacilefemper res caduntpotentium.
Abhacfententia non abborret illud Euripidis in tragoedia,cui titulus Phæniffæt
πάντα όλ ' ευπετῆ θεοῖς . ideft : 1 Sunt cuncta dijsprocliuia.
tum illud Homero frequens :
θεοὶ δέτε τσαντα δεύονται . id eft:
Cæleftes omniapoffunt.
Theffalorum commentum. X
Ovvarŵp odg₁rua: id eft, Theffalorum commentum . uarias adres accommodari fcribit Suidas : tum Fraudulenti
ad eos, Theffali.
 BAKE PARES

82 DE S. ERASMI ROT. ADAGIO R V M

ad eos,qui in acie locum deferunt:tum ad eos,qui culte delicatiore utuntur:tu ad hos,qui dolis qué A mp
piam circumueniunt.Natum autem arbitrantur exhuiufmodi quapiam hiftoria · Arato Theffalo cui TA erent
dam oraculo refponfum eft, caueret ne clanculum uinceretur ab ijs qui maiore fplendidioreq; uoto F
oraculum aduerfus ipfum ambirent. Quod ille fimulatq; audiuit, uorum nuncupat, fe centum homi Calhas
ok
num capita deo facrificaturum. Deinde pofteaquam ea quorum gratis uenerat,ex animi fententia có para
feciffet,uotum ac facrum perfoluere fine fine cunctabatur, tanquam neq; pium fatis, neq; dignum A. quoda
polline . Qua quidem ex re natum aiunt, ut poftea quotannis hecatomben ei deo polliceri fint foliti, plachian
neq; reddere tâméquod effent polliciti : Theffalorum fraudulentiá notat & Euripides in Phœniſsis:
και πως νοήσας έποκλῆς τὸ θεσσαλῶν
id eft: 1
εισήγαγε το σόφισμ᾽ ὁμιλίᾳ χθονός . abeiald
Ex
AtfentienshocEteocles , mox Theffalam
Idem alibi:
Adhibuit artemgentis obcommercium.
id eft:
πολλοὶ παρῆσαν, ἀλλ᾽ἄπιςοι,θε αλοί. 12
Multus quidemaderat,lubrica samenfide, 1
1914
Grex Theffalorum.
fdem declarat Demofthenes in Olynth.1.ἔτα τὰ θεσζαλῶν, ταῦτα γὰρ ἔπισα μὲν ἰ δέπο φύσεικαὶκαὶ το δέσιμ ανθρώ quos
ws.id eft:Accedunt,inquit,ad hæcres Theffalorum , quæ profectò cunctis quoq; mortalibus natura,
femperq; infidæ fuerunt.A quibufdam fic refertur Koc adagium : de yap tarp diarani änga , id eft: Sem
Arbia
per enim res Theffalorum infide.Ariftophanis enarrator ab Iafone natum prouerbiu exiftimat, quòd
Com
is Medeapromiffam fidem foluerit: quod quidé illa illi exprobrat apud Ouid.in Heroidum epiftolis.
ST
Prouerbij meminit & is qui fragmenta nobis Athenæi tradidit.
Theffalorum alæ. XI
In uestes mani Otöradınge #7vyıs :id eft, Ale Theffalicæ . Prouerbiali ioco quondam dicebatur in ueftes manicatas,
catar. quas Græcixagodarès uocant: quòd hoc genere per luxum ac delicias uterentur Theffali. Apud Maro verb
nem hoc amictus genus tanquam parum uirile,Troianis ab hoftibus opprobratur: proc
Ettunica manicas, & habent redimicula mitra. petad

Et apud Plautum quidam cultu Punico,uelut auis exotica,ridetur propter manicas,aut angulos,ala,
rum inftar,utrinq; propendentes atq; extantes.
samentosida ¿L Nİ Jan Theffalamulier. XII OTTO
A
In veneficas. Oravanın ywÿ : id eft, Theffalica mulier. In ueneficas,malarumq; peritas artium dici folitum : propte- B
todete
rea quòd ea gens præter cæteras hoc nomine notata eft,id quod ex Apuleiano afino , pluribusq; fcri
ptoribus alijs fatis liquet.Vnde Horat.in Odis: C
catqu
Quafaga,quis tefoluere Theffalis Magus uenenis, quispoterit deus? TRAC
Plautus in Amphitueneficum appellat Theffalum. Et Strepfiades apud Ariftoph.in Nub.cófulit So
an
cratem,an adhibenda fit Theffala incantatrix, quæ lunam cœlo detrahat , quo minus in Neomenia co
gatur æs alienum reddere . Eam fuperftitione in Theffalos à Medea profectam exiftimant : quæ cum

I
illac fugeret,per aerem uecta fcriniolum ueneficijs ac magicis herbis plenú deiecerit, eaq; fparfa fup
pullulaffe. Quin & Plin.lib.zo.cap.1.docet,magiam ad Theffalos ufq; propagatam, diu ab eagente co
gnomen obtinuiffe : adeo ut Menander quoq; literarum fubtilitatibus peritus,Theffalam cognominá
rit fabulam, complexam ambages fœminarum detrahentium lunam.

In finu gaudere. XIII

Dißimulare Infinu gaudere, eft tacitam apud fe uoluptatem fentire, neq; quod uulgò faciút,foràs proferre gau
gaudium. dij notas. Tibullus:
Quifapit,intacitogaudeat illefinu. Propertius item:
Idem :
402

In tacitocohibegaudia claufafinu.
Alterin alterius mutuaflerefinu .
De amantibus dictum, qui fecretas animi curas inuicem effundunt,quas alijs celant tamé. Cic. Tufc.
quæft.lib.3.Quoniam hæcplaufibilianon funt,ut in finu gaudeant,gloriofè loqui definát .Plin.Cæcil.
lib.z.Epift.t.Quibus ex caufis neceffe tanquam immaturam mortem eius in finu tuo defleam . Eft ali
quoties apud Senecam.uclut Epift.106.Si bona tua non iactaueris , fifcieris in finu gaudere. Atq; ca
quidem loquendifigura uidetur ab Homero fumpta mutuò,qui in Ódyffea 22.lib.fic ait:
· ἐνθυμῷ γρηῦ χαῖρε, καὶ ἔχει καταν
In tacito longauafinupreme gaudia nutrix.
Ferinde dictum eft, in finu, quafi dicas, in pectore tuo,non in labijs aut fronte:quib, partibus uulgus
confueuit prodere, quid in animi penetralibus occultat.M.Tullius in epift.quadam ad Q.fratrem:Mi
Difcingi , hi crede, in finu eft,neque ego difcingor. His uerbis promittit fidem filentij . Nam fi quis difcingatur,
effluit quod finui creditum eft. Plutarch.in uita Catonis Vticenfis , è finu dixiffe uidetur , pro intima
familiaritate,ὑπάτος; πείσων τεκαλπάνιου,ὃς [ πατὴρ ι καισαρΘ- γυναικὸς, καὶ γαβίνιον τοαῦλομ,ἐκ τῶμπομπεΐν κόλπωρ
avbgwmon,ws Qαóir, oi Tòp pórov Qurỡ ng Biop àdérob.id eft:Pifonem Calfurnium, qui erat pater uxoris Cæfaris,
& Gabinium Paulum exintimis Pompeij finibus,ut aiunt, qui mores acuitam hominis norunt.Sc .
uola libro Pandect.22.titul . De probationib. cap. 27, paulo diuerfius ufurpat : Quòd omnem,inquit,
fortunam

T
 CHIL. PRIME CENTVRIA III 83
Infinu retine,
Afortunam &fubftátiam,fi quam àmatre fufceperat,in finu meo habui fine ulla cautione . In finu meo,
dixit :pro , in poteftate ac fide mea . quod enim alterius fidei committimus , in finum deponere dici re, uel depone
mur.ItaTerent. Hanc mihi in manum dat. reinfinum.
XIIII
Feras,non culpes,quod uitari non poteft.
A.Gellius fcribit, Publij Mimi fententias aliquot , ad communem fermonem accommodatifsimas
uulgò circumferrifolitas, è quibus hæc una eft,quouis philofophorum dogmate falubrior : Feras, nó
culpes,quod uitari non poteft.Quibus uerbis admonemur,ut mala fatalia, quæ nulla ratione pofsint
neque declinari,neque propelli , faltem animi æquitate leniantur. Nec aliud, tametfi uerbis alijs , do
cet Euripides in Phoenifsis, quum ait:
id eft: Tolerandafatanuminum.
δε φέρειν τὰ τ' θεῶν .
Idem in eiufdem tragœdiæ calce:
id'eft:
τὰς γδ ἐκ θεῶν ανάγκας θνητὸν ὄντα δεῖ φέρειν.
Quippe mortaleneceffe eftferrefata numinum. Homerus Odyffeę lib.9.
id eft:
νεσόν γ᾽ ὅπως ἐπὶ διὸς μεγάλε ἀλέας.
Nullifas uitaremalum ex loueregeprofectum.
Hucpertitet & illud fcitum Varronis dictum : Vxoris uitium aut tollendum effe, aut ferendum. Item
adagium quod fuo dicemus loco: pès pop antifer, id eft: Ne contra ftimulum calcitres.
Surfum uerfus facrorum fluminum feruntur fontes.. XV
Prouerbialis allegoria, qua quippiam præpofterè fieri fignificamus, legitimasq; rerum uices inuer Preposterè
ti :quod genus fit,fi puer fenem admoneat,difcipulus præceptorem docere conetur,feruus imperare facta.
domino.Sumptum eft adagium ex Euripidis Medea:
άνωποταμῶνἱερῶν χωρῶσιπαγοὶ , ἀνδράσι μὲν δόλια βελα ,θεῶν ἢ
καὶ δίκη, καὶ πανταπάλιν τρέφεται. οὐκ ἔτι πίςις ἄρηξε.
Quibus uerbis chorus indicat,priftinum rerum ordiné inuerti,uiros iam dolis muliebribus uti , neq;
manere promifsis:contrà mulieres audere uirilia. Vfurpat hanc parœmiá Lucianus in Terpfione,ubi
hæredipeta delufus Plutonem incufat,quòd ipfe iuuenis adhuc morte præreptus effet,fuperftite fene
quem captauerat,idq; contra naturalem ordinem ; aw yap wrapróye, inquit. Rurfus idem in Apolo
gia libelli,πόδιτ ἐπὶ μισθῷ σιόντων πολλὴ γῆν ἡ διαφωνία * νιῶ βία πρὸς τὸσύγγραμμα καὶ τὸ αἴω –ποταμέ χωρῶν , καὶαὐτ
γράφθαι τὰπαύτα ,καὶπαλινῳδᾶνπρὸς τὸ χεῖρον τέτοαὖ4.id eft :Longe, inquit,lateq ; a fcriptis tua nunc difsidet
Buita.Iamq; illud quod aiunt,accideret, ut furfum uerfus incedant flumina, cunctaq; pariter inuerteren
tur,acin deterius recantarétur. Vfurpat & Diogenes Laertius in uita Diogenis Cynici, narrans qué
admodum Diogenes,ubi perinde quafi dñs effet,non feruus, hero fuo mandaret, ut quod erat iuſſus,
faceret:atque ille prouerbio refpondiffet, a woran ip : Atqui fi medicum, inquit, ægrotus,effes æ.
retuo mercatus,utrum illi monenti pareres,an iftum ad modum refponderes, aw woraus: Vfurpat &
Ariftot.in Méteorologicis. Eodem allufit Verg.in Eneid.cum ait:
Amnis & Adriacas retròfugit Aufidus undas.
Vbi Seruius admonet,fubeffe prouerbium de re neq; uerifimili, neq; confiftente , Flaccus in Odis fic
extulit: -Quis neget arduis
Pronos relabipoffe riuos
Montibus, & Tyberim reuerti:
Cumtu coemptos undig, nobiles
Libros Panati, Socraticam& domum,
Mutareloricis Iberis
Pollicitus meliora, tendis? Vbiprouerbium annotauit Porphyrion.
Item Ouidius in Heroidum epiftolis:
Cum Paris Oenonepoteritfpirare relicta,
Adfontem Xanthi uerfa recurretaqua.
Xanthe retròpropera, uerfag, recurrite lympha:
Suftinet Oenonem deferuiffe Paris. Item Propertius:

Fluminag adcaput incipiunt reuocare liquores.

XVI
Ad felicem inflectere parietem.
Ariftophanes in comoedia cui titulus,Rana,bellifsimum ufurpat adagium , quod utinam in literis Fortunam pos
duntaxat extaret,non etiam in omnium propè mortalium uita : tiorem, nonfi
dě, in amicitia
ταῦτα μὲν πρὸςανδρός επι Nam uiri eftprudentis illud,
fequi.
νῦν ἔχοντος καὶ φρένας, καὶ Atg ,cordati, catig
πόλλα περιπεπλευκότων, Multum aqua cuinauigatum, ut
μετακυλινδν αὑτὸν ἀεὶ Semperadfeliciusfe
3
πρὸς τὸν εὖ πράτοντα τοῖχον , ideft : Cautusinflectatlatus.
Prouerbium autem ita commodius èffertur:wpès * ovwpár7%vjatoixor jræay, id eſt: In felicem pariete uer
gere.
84 DES . ERA ROT. ADA RV
SMI GIO M
gere.Ariftophanis interpres translatum exiftimat ab his qui naui uehuntur: qui fi quando nauis alte- A
ru latus fluctu deprimatur,protinus in alterum tranfcurrunt, quod altius extat ab undis.Dicetur & in
hos,qui comodi fui refpectu femper ad potentiores ac fortunatiores amicos applicantfefe:ac quem
admodum mufcæ ad culinæ nidoré aduolát reuolantq;,ita fortuna potioré in amicitia , non fidem fe
quuntur.Aut qui du eft anceps exitus belli , quiete agunt: porrò fimulatq; iá inclinârit fortuna, uttap.
a
pareat utra pars fit uictoria reportatura,protinus ad ea adiüguntur . Hoc animo legitur fuiffe Metius
ille Vergilianus, & Polymneftor , qui uictricia arma fecutus magis hofpitij fidé, Polydorú obtrun
cat,& auro ui potitur.Huiufmodi genus hominú eleganter notat ide Ariftophanes in Pluto . Siquide
hic Chremylus iá diues factus,queritur fefe obtundi huiufmodi falutatorib, qui aurum olfecerant: "
βάλλ᾽ ἐςκόρακας·ὡς χαλεπόν εἰσιν οἱ φίλοι
$ ideft:
οἱ φαινόμενοι παραχρῆμα , ὅτ' αν πράτῃ τις εὖ.

Co
Malam in crucem: ut res eft molefta, ubi ilicò
Adres
fecundas demum amiciprouolant. Eodé pertinet Euripideú illud ex Medea:
id eft:
πένητα φεύγε πᾶς τις ἐκποδῶν φίλων.
Tenuem atque egenum cuncti amici deferunt.
Antiphanes in Progonis, citante Atheneo libro 6.
‫ار‬
μή μοιπότ᾽ ἔλθης ,ὅτ' αἲ ἐγὼ πράξω κακῶς . id eft:

Netummihi adfis,quando res cedunt malè.

Interpres prouerbium fubeffe admonet,dici folitum in eos, qui tum amicorum confuetudinem defe
runt,cum in periculis uerfantur. Cæterùm poetam uerbis in contrarium uerfis ad parœmiam allufif
fe,quæ rectè fic efferri confueuerit:
·· μή μοι πότ᾽ ἔλθῃς ; ὅτ ' αἲ ἐγὼ πράτω καλῶς. id eft:

Netum mihi adfis, quando resfuntprofpere.

Ad hoc facit & illud apud Euripidem in Orefte: τὲς φίλες
idn ἐν τοῖς κακοῖς χρὴ τοῖς φίλοισι ὠφελῶν .
CHO
ὅτ' ον δ᾽ ὁ δαίμων εὖ διδῶ, τιχρὴ φίλων;
id eft: Sala
ἀρκεῖ γὰρ αὐτὸς ὁ θεὸς ὠφελῶν θέλων .
Sam
Iuuare amicos rebus afflictisdecet.
Quorfum opus amicis , cum benignafors fauet?
"
B
Siquidem ipfa perfefufficit Rhamnusia,
Volensfecundis adiuuarefauoribus.
Idem poeta propius allufit ad adagium in eadem tragoedia , nifi quòd catholicam fentétiam adpræco
nes retulit: τὸ γὰρ γένου τοιόνοι ἐς ἐπὶτὸν ἐυτυχῆ
T
πηδῶσ᾽ ἀεὶ κήρυκες.ὅδε δ᾽ αὐτοῖς φίλων,
id eft:
ὃς αν δεύηται πόλεου ἔντ᾽ αρχαισιν εἶ
Nang idgenusfunt ufg, precones, uti
Feliciorumpartibusfe accommodent,
,demum hunc, quifit interprincipes,
Amenty
Idem in Hercule furente:
Reig, quitemperathabenaspublica.
καὶ ἢ μὲν καλῶν ὅς τις ἀπολαύειν θέλει,
συμπλῶν ἢ τοῖς φίλοισιν δυςυχῆσιν, 8 . id eft:

Cuiresfecunda,huic nauiganti quilibet

Comes ire quærit,non item infelicibus.
Huc pertinet,quod Ariftoteles libro Moralium Eudemiorum 7. prouerbium dictum oftendit , xgiven
danvuvat pinsμlvor. id eft:Tempus indicare quis uerè amet.Tempeftas enim arguitamicitiam , ac fuca
tos illos amicos detegit.
Amico amicus . XVII
Quod eft apud Terent.in Phorm.Solus eft homo amico amicus:Donatus indicat effeparcmiam ,
atque ita legi apud Apollodorum,cuius utiq; Phormio Græca eft: iiga pa rès píass. id eft: So
lus nouit diligere amicos. Ariftoph . apud Athenæum :
-ἀλλ᾽ ἐδὲν μέλει

τῶν σκωμμάτων μοι . ἣ φίλων δ ' ὢν φίλου

id eft:
ἔργοισιχρηςὸς, ὦ λόγοις ἔφω μόνον .
At nilmorordicteria,
Amico amicuscumfiem ,factis:neg
Verbis modòprodeffe propofitum mihi,
Sedrefimulfactisg
Ipfa figura prouerbium præ fe fert, quemadmodü initiò demonftrauimus. Quadrabit in eos qui nullú
officium
 85
CHIL. PRIME CENTVRIA II.

A officiumrefugiunt,modò gratumfaciant amicis.Huic affine uidetur illud Euripidis in Medea:

βαρεῖαν ἐχθροῖς καὶ φίλοισιν εὐμενῆ . ideft : Beneuolam amicis, rurfus afperam hoftibus.
Theocritus in Aita :
BACK
ἀλλήλες δ ' ἐφίλησαν ἴσῳ ζυγῷ ,ἦ ῥὰ τότ᾽ ἦσαν
χρύσιοι πάλαιανδρες ,ὅτ' αντεφίλησ᾽ ὁ φιληθείς . id eft :
Paramorambobus, mortales aureiolim
Viuebant,tum cum redamabat amatus amantem.
Ariftoteles apud Laertium crebrò folitus eft dicere, & gina,pinides: fignificans ueram amicitiam in
teriffeinter mortales.
Muneribus uel dij capiuntur. XVIII
Quod fcripfit Ouidius:
Muneru corz
Munera (credemihi) capiunt homines deosg:
#9 ruptela.
Placaturdonis Iuppiter ipfe datis.
Euripides in Medea, uulgi fermone fuiffe celebratum oftendit,cum ait:
wer weg ny Jess λóy .
χρυσὸς ἢ κρείσσωνμυρίωνλόγων βροτοῖς . ideft:
-Donis uel ipfos dictitant flecti deos. Certèinterhomines, mille dictis luteum

Prapollet aurumprorfus acpraponderat.

Celebratur & hic uerficulus,quem etiam ufurpauit Plato libro tertio Politiæ,
δώρα θεός πάλι καὶ αἰδοίες βασιλῆας .
Cum diuisflectunt uenerandos munera reges.
Vnde Senecaphilofophi cuiufdam apophthegma referens ait: Omnium effe dulcifsimú, accipere.
Manum de tabula. XIX

M.Tullius in epiftola quadam: Heus tu manum de tabula. Magifter adeft citius quàm putarâmus. Nimia diligen
Videturautem hac prouerbiali figura,manum de tabula, admonuiffe ut defifteret à fcribendis dicte. tia.
rijs. Allufum autem apparet ad Apellis nobilifsimi pictoris dictum: qui cum Protogenis opus imme
filaboris ac curæfupra modumanxiæ miraretur,ait omnia fibi cum illo paria effe, aut illi meliora,fed
unofepræftare,quod manú ille de tabula nefciret tollere, memorabili præcepto , nocere fæpe nimiá
diligentiam . Hęc Plin. lib.35.cap.10.Proinde fiquádo admonebimus, ut recedat aliquis ab opere ne
B
gocio ue,quod in manibus habet,iubebimus illum manum de tabula tollere. Peculiariter autem con Scriptores
uenietin quofdam fcriptores plus fatis accuratos, & morofæ cuiufdam diligentiæ , qui fine fine pre plusfatis accu
munt fuas lucubrationes, femper aliquid addentes,adimentes,immutantes, & hoc ipfomaximèpec- rati.
cantes,quo nihil peccare conantur.
Emere malo quàm rogare. XX
M.Tullius in Verrinis actionibus adagijuice citat :Emere malo quàm rogare.Quo fignificatü eft, precibus ac
haudquaquamgratis accipi quod precibus emitur: imò nihil emi charius quàm quod roganti datur.
quifita.
Durum enim illud uerbum ingenuis animis Rogo, nec inter amicos unquam expectandum : autore
Seneca. Translatum à ueterum confuetudine, qua uicinus à uicino fupellectilem commodato roga
bat,quam ipfe fortè domi non habebat. Hunc autem morem antiquitùs fuiffe , exPlauti tum Aulula
ria,tum Rudentibus licet cognofcere.L.Apuleius in Floridis : Neq; enim leui mercede emit qui pre
catur:aut paruum precium accipit qui rogatur,adeo ut omnia utenfilia emere potius uelis quàm ro
gare.Idem innuit,obfcurius quidem,fed eleganter,Græcis celebratum prouerbium , quod alio redde
mus loco: xs Twoio exep, whoxe. id eft : Precare uicino ut habeat , magis autem olla. Si
gnificat autem, optandum quidem , ut uicinum babeas locuplete, à quo queas utendü fumere, quod
ipfe domi non habes :uerùm multo fatius effe, teipfum domi pofsidere, quicquid poftulat uitę ufus.
Manum non uerterim:Digitum non porrexerim. XXI
Prouerbialis hyperbole, Manum non uerterim: pro eo quod eft,nihil omninò laboro:aut, mea ni- Contemnentiž
hilrefert. Nihil enim facilius quàm manum uertere. Extat præter alios apud Apuleium in Apologia noces.
magiæ:Quid de me, inquit, Mezentius fentiat,manum non uerterim . Item Cicero libro quinto Defi
nibus: Ne manum quidem uerfuros fuiffe. Idem eius operis libr. 3. Chryfippus quidem & Diogenes
detracta utilitate, ne digitum quidem eius caufa porrigendum effe dicebant. quibus ego uchemen
teraffentior.Agit illic de gloria fiue bona fama, quæfit omninò contemnenda, fi nihil adferat utilita
tis,iuxta illud è Satyra:
Gloria quantalibet, quid eritfigloria tantùm eft ?
Depollice uerfo diximus alibi.Quintilianus lib.i.fcribit , manuum geftus tantum habere mométi in Manuum ge
pronunciatione,ut propemodum uelut altera lingua pro omnibus uerbis loquatur.Sed admirationi tus.
propriè conuenitille geftus , quo manus modicè fupinata, acper fingulos à minimo collecta digito,
redeunte flexu fimul explicatur atque conuertitur. Interrogationi congruit ille , cum uertimus mna
num,utcunque compofita eft. Quin & hodie manum erectam inuertimus , quoties difcrimen mini
mum fignificamus.In fermone, quem modò citauimus ex Quintiliano , quod eft Pro omnib. uerbis :
puto rectius legi , pro omnibus membris:ut intelligas , quicquid cæterarum corporis partium geftu
h figni.
 86 DES. ERASMI ROT, ADAGIORVM

fignificari poteft, idfolam præftare manum. Apud Plutarchum in uita Timoleontis quidam miffus A
adAndromachum ,poftmulta inhumaniter ac barbaricè dicta,manum deniquè porrexit, ac modòfu
pinam,moxpronam oftendit : minitans hoc geſtu ſe fubuerfurum illorum ciuitatem. At Androma
chus ridens,nifi quòd manu fimiliter fupinata, ac mox uerfa, iufsit illum quàm primùm abire, nifi uel
let talem reddi nauem ipfius."
Semper Leontini iuxta pocula. XXII

In uoluptari= àà nebvrior wópi rès ligatügas : id eft, Semper Leotini iuxta crateres. In uoluptarios quadrabit,aut in eos
os. · qui femperijfdem ftudijs funt addicti. Leontini Siciliæ populifunt : quos ubi Phalaris expugnaffet,
ne quando rebellionem pararent,ademptis armis ad compotationes & uoluptates reiecit : atq; hinc
natum adagium,quod refertur à Diogeniano.
Ceftreus ieiunat. XXIII
Voraces. kaspois vasave: id eft, Ceftreus ieiunat.De famelicis & uoracibus dici conuenit. Vnde & qui fame o
kusgās, fcitant,kisgés dicuntur, & krogovap: quod conuicium olim in Athenienfes iactum, tradit Helychius. A
laggovan lij malunt referre ad eos qui uitam innocuam agunt, & ab aliorum iniurijs abftinent, nec ullum emo
inspots . lumentum exfua innocentia ferunt. Eft enim ceftreus, pifcis genus quoddam , quod reliquis mutua
deuoratione uictitantibus unum ab aliorum carnibus abftinet: ideoq; non capitur efca,fed in limum
abdit fefe,atq; ibi perdurat: &, ut arbitrantur nonnulli, limo pafcitur. Quin captus etiam non alitur e
fcis,autullo animante,cum fit acutis dentibus. Quin ipfe impunè deuoratur à lupo , atq; ob id quia
non fit edax, parum eft efculentus. In metu uerò caput occultat,arbitrans totum corpus iam effe tu 10
tum. Vnde & Ariftophanes apud Athenæum :
>
ἀρ ἐνδὸν ἀνδρῶν ἀποικία ; ideft : Num intus uirorum Ceštreûm colonia ?
m
Alludit ad Ceftrinà Chaoni part æ em. Etapud eundem Diphilus :
id eft :
μετρεὺς οὐν ἔξω ἕνεκα νητείαςἄκρας.
Ceftreusfuturus ob inediamgrauißimam.
Rurfum libro feptimo refert ex Anáxandride :
τὰ πολλὰἄδειπν πεπατᾷ ,κεςεῖνός ἐπινήςης. id eft :

Incanis obambulatferè, ieiunus ille mugil.

Refertur adagium à Zenodoto, Diogeniano,Suida,Athenæolibro Dipnofophift. 7.qui quidé pręter
alia complura &illud affcribit,pifcem à nonnullis appellari ploten, & à congro deuorari,ut congrum
ipfum àmurena.Theodorus Gaza mugilem uertit.
B
Vbi amici ,ibi opes. XXIIII
Opes & ami Plautus in Truc. Verü eft uerbú quod memoratur: Vbi amici, ibidé opes. Citatur & à Fabio prouer
ci. bij uice,lib. Orat.inftit.5.Senfus eft, potiores effe amicos quàm pecuniam:& ad uitæ præfidium plus
habere momenti amicos citra pecuniam , quàm abfq; amicis opes . Vnde & apud Scythas, autore Lu
ciano, is habebatur ditifsimus, qui certifsimos & optimos amicos pofsideret . Verùm fi quis ad huius
feculi mores refpiciat, adagium inuertendum exiftimabit: Vbi opes, ibi amici. Quandoquidem
Et:
Vulgus amicitias utilitateprobat.
Illudamicitia quondam uenerabile nomen
'Froftat,& inquaftupro meretricefedet.
Terra uolat. XXV
Incredibilia. ýyü inlaid eft,Terra uolat.Dere ueheméter abfona, quæq; nullo pacto fieri queat. Suidas hoc ad
fert exemplumaduvárs. Iulianus in epiftola quadam prouerbij nomine refert , mutato uerbo : káquý I
zu,kadan op indy . id eft:Leuis terra,quemadmodum dicitur. Adagium hoc ad illorum affinitatéperti
net quæ retulimus alibi : jos nus. ideft: Iupiter orbus. Et :
Nilintra eft oleam , nilextra eft in nuce duri.
Ilias malorum . XXVI 1
Calamitates inas hanp:id eft,Ilias malorum.De calamitatibus maximis fimul & plurimis : propterea quòd in I

multa ma- liade Homerica nullum mali genus non recenfetur. Vnde ex hac docti putant tragoediarum argumen
gna. ta fuiffefumpta,ficut ex Odyffea comoediarum . Eftautem opus uerbolum , uigintiquatuor uolumi
nibus uix abfolutu. Vnde & quáuis orationem plus fatis prolixam , Iliade longiorem uocant. ut Æ
fchines aduerfus Demofthenem : ταῦτα ἐπὼν δίδωσιν αναγνῶσαι ψήφισμα τῷ γραμματε ,μακρότερου Φιλιάδε 2
Ugvwτopov Indywy dsände nyap.id eft: His dictis decretum fcribæ legendum tradit, prolixius quidem Ili
ade,uanius autem uerbis ijs quæ dicere confueuit. Euftathius inuertit adagionem ad hunc modum:
Iliadis Homer καὶ παροιμία μέν του μακῶν ὶλιάδαφησίν,αυτκκαὶ μαλᾶ παντὸς ἰλιὰς. id eft :Iliadem tnalorum prouerbium ait, athec
ri elogium. omnium bonorum Ilias. Synefiusin epiftola quadam ad fratrem :καὶ ὅλως μακῶν αν ἡλιὰς πολίεση των πόλιν
.id eft: In fumma malorum Ilias circunftetit urbem noftram . Plutarch.in pręceptis coniugalibus :
ὃς ἐκείνων γάμω · ἰλιάδα μακῶν ἕλλησικαὶβαρβάροις ἐποίησεν.id eft: Atillorum nuptiæ Iliada malorum Græcisac
barbaris inuexerunt.Loquitur enim de coniugio Paridis & Helenæ, quod inæftimabilium malorum
fuit caufa. Vtitur &M.Tullius in epiftolis ad Atticum :Tanta malorum impendetIlias.
Lerna malorum . XXVII
apva kanõu: id eft,Lerna malorum : de malis item plurimis,fimul in unum congeftis & accumulatis.
Paro
 CHIL PRIME CENTYRIA III 87

A Parcmiam Strabo commemorat, lib.Geographiæ 8.fcribens, Lernam lacum fuiffe quempiain, Argi- Plutarch. in
uorum acMycençorum agro communem :in quem cum pafsim ab omnibus purgamenta deportaré Cleomenis
tur,uulgò natumprouerbium, an :id eft,Lerna malorum.In hoc lacu poetæ fingunt hydrain il- Agidis uita.
lam feptem capitum conftitiffe, quam Hercules igni Greco confecerit.Eam autein hydram Hefiodus Hydra Ler
fcribit,ex echidna & Typhaone prognatam,alitam à Iunone : nimirum in odium Herculis . Zenodo . nea .
tusait,locum quempiam fuiffe in Argolico : in quem cum omne fordium genus promifcuè conijce
rent,foetidas inde acpeftilentes nebulas folitas exhalari. Quanquam rectius autumat, ut adagium ad
Danaidum fabulam referatur. Nam ferunt Danaum quinquaginta iuuenes, Egypti filios, quibus to- Danaidumfa=
tidem filiasfuas collocârat, omnes eâdem nocte trucidaffe,atq; horum capita in eum locum fuiffe có- bula.
gefta.Hinc ortum effe prouerbium .Neque uerò negat fieri potuiffe, ut contumeliæ caufa in eundem
locum,in quo capita compofuerat, iufferit & purgamenta comportari . Itaq; quoties hominem figni.
ficamus uchementer infamem,atq; omni turpitudinis genere contaminatum , aut cætum hominum
peftilentium,quafiq; fentinam & colluuiem facinoroforum, rectè dicemus,avlu kanos : id eft , Lerná
malorum.Apud Hefychium Cratinus comicus theatrum quod exuaria mixtaq; hominum colluuie
conftaret, dar appellauit.
Mare malorum . XXVIII
Lanãy Janaara : id eft, Mare malorum: dici folitum de calamitatibus immëfis & omnigenis.inde fum
ptum,quòd mare res quædam eft infinita,uel quod infinitis ærumnis abundant qui in eo uerfantur.
Euripides in Hippolyto Stephanophoro :
κακῶν ἢ ὁ τάλας πέλαγο άσρῶ , Tantum malorum pelagus afpicio mifer,
σῶτον ἄςε μή ποτ' ἐκνεύσαι πάλιν . id eft : Vnde enatandinullafpes alluceat.
Plautus in Afinaria, meretricem & lenam mare uocat,tanquam omnium autores calamitatum.Mare ,
inquit,non eftmaretuos eftis mare acerrimum .Æfchylus in Supplicibus :
κακῶν δὲ πλῆθοπΓαμουὡς ἐπέρχεται ,
ἄτης δ᾽ ἄβυσσον πέλαγΘ 3 μάλ' εὔπορον . ideft :
A Agmenmalorumfluminisritu ingruit,
Velutý pelagus altum , ita utfundo uacet,
Nec finepericlo nauigetur maximo.
Quin & facræ literæ uim inexhauftam rei cuiufpiam fignificantes , abyffum appellant. Itidem diuus Abyffus.
B Chryfoftomus piwores libro fexto:dia,inquit, vate Topwip:Vide,inquit,laborum immens
fum pelagus. Ab
Mare bonorum. XXIX
Dicitur & diuerfam in partem ,ayaludanaara, id eft : Bonorum mare,de magnis & uehementer cu
mulatis commoditatibus. Vel quòd ipfum mare miniftret innumerabiles opes rerum, puta pifcium,
gemmarumq; uel quod amplifsimum profundifsimumq; fit,adeò ut nec exhauriri pofsit,nec redun
det unquam,cum tanta fluminum uis in ipfum influat.
confortabiato
Thefaurus malorum. XXX
Sarapis kanap: id eft,Malorum thefaurus. Ad eundem modum inuenitur cùm alibi, tum apud Euri
pidem inlone :

οΐμοι,μέγας θησαυρὸς ὡς ανοίγνυται κακῶν . 'id eft :

Memiferam, utingens panditur thefaurus, ac Penus malorum .

Extat inter Græcanicas fententias huiufmodi fenarius :
t
M Fines .
θησαυρόςἐπιτκακῶν κακὴ γωὴ. ideft : Thefaurus eftmulier
Vfurpauit adagium Plaut.in Merc. Tu quidem thefaurum huc apportafti mali. Vnde eft & illud cre
brius in arcanis literis: Thefaurizant fibi malum :id eft, colligunt, accerfunt, quafiq; reponunt. Siqui. Rom.żs
dem thefaurum propriè uocamus,rerum utilium uim pariter reconditarum.

Aceruus bonorum. XXXI

ayadanongesid eft,Bonorum aceruus.De opibus ingentibus. Vnde & frequenterextructas dapes,
extractas opes , & cumulatas opes,pro copiofis legimus,tanquam aceruatim congeftas , neq; ponde
re,neq;numero, fed ipfo cumulo infufas:Ariftophanes in Pluto:
ἡμῖν γδ' ἀγαθῶν σωρὸς ἐς των οἰκίαν Nobis bonorum aceruus influit in domum
ἐπλασέπαινον,ἐδὲν ἠδικηκόσιν . ideft :
Idemin eadem fabula: Sinefraude, neminipatrata iniuria.

ὡς ἀγαθὰ συλλήβδίω ἅπαντά σοι φέρω . ideft : Vt agminatim cuncta tibifero bona:
Rurfus in eadem fabula per iocum in malam partem flexit:
δηλοῖς γδ'αὐτὸνσωρὸνἥκεινχρημάτων ἔχοντα . id eft :
Veniffe narras, qui feratpecuniarum aceruum.
Verbachori fenilis, cui Carion feruus iocans ita refpondet :
πρεσβυτικῶνμὲν οὐ κακῶν ἐγώγ᾽ ἔχοντα σωρόν id eft
Imòfeniliumferat qui aduos malorum aceruum:
hi Allufit
 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

pis. Allufit autem ad fenectutem illorum,iam capulo uicinam . Nam gogos per a ungòv , tumulű fignificat ſe. A
apr. pulchralem:awgès per waiya, cumulum atq; aceruum:Proinde confentaneum eft,feruum eius uocis fyl
labam data opera perperam pronunciaffe.Hæc atq; id genus alia tum fiunt uenuftiora, quemadmodú
iam fæpius admonuimus,fipaulo longius à fimplici fenfu detorqueantur. Veluti fi quis dicat , in alijs
oratorib.alias atq; alias eminere dicendi uirtutes,in M.Tullio uno air àyaðŵp ongòp åva : id eft, O
t
mnium bonorum aceruum effe.Refipiú huius adagij naturam illa Ciceroni familiaria , cumulare of
ficijs,cumulatifsimè fatisfacere, cumulus meritorum. axa
Bonorum myrmecia. XXXII speda
1
μυρμηκία . àyadŵp µvgunxía: id eft, Bonoru myrmecia, de imméfis opibus.Ná Myrmecia Græcè fignificat cauer
Indiceformiz ná,aut agme formicaru. Quanqua ab illis formicis fumptu uideri poteft, de quib.meminit Plin. lib. 11,
el. cap.31. quas ait effe colore feliú,magnitudine luporú Ægypti.Eas in Septentrionali Indorú, qui Dar
dęuocetur,regione auru è cauernis egerere.Erutu hyberno tépore,Indi furatur æftiuo feruore,códi
-E
tis propter uapore intra cuniculos formicis: quetamen odore folicitate prouolant, neq; rarò lacerát,
quauis præuelocib.camelis fugientes.Atq; huc uidetur refpexiffe diuus Bafilius , cúfcribit ad nepo "I
LONG
tes,quicquidultra necefsitaté ufus fupereffet , fiue id effet Lydia gleba,fiue formicaruauriferarum o
alec
pus,hoc magis effe cótemnendú, quo minus effet co opus.Quanquá nihil prohibet, quo minus ad no
ftras formicas referatur,no folùm propter innumerabile agminú multitudiné, uerumetia propter ge
Induftria for nuina quandá animátis in accumulado penore induftria, ore trahentis quodcüq; poteft, atq; addêtis
micarum. aceruo,quemadmodú fcripfit Flaccus. Qua quidé ex re factú opinor , ut antiquitùs formicarú cœtus
opulentiam portenderit. Quemadmodüteftatur Cicero lib.de Diuinat. 1. Midæ, inquiens, illi Phry
gio cum puer effet, dormienti formica in os tritici grana congefferunt. Ditifsimü fore prædictú eft. MUST
Quod euenit.Huc allufit Theocritus in Encomio Ptolemæi :
id eft :
μυρμάκωνἅτε πλᾶτο ἀὰ κέχυται μογεόντων . boot
1,
Nec fecus, acformicarumfemperproperantum PC
Diuitiafuntextructa. Idem in Syracufanis :
-μύρμακες ανήριθμοι καὶ ἄμετροι. id eft : Formica numero modog carentes.
Voluptati es turbam hominum frequentemfignificans. Huic affine generi eft quod Plato libr.de Republica 9, ò r
Xamen idovŵp sulü☞ dixit,id eſt,uoluptatum examen:& Socrates apud Plutarchum Cheronéfem, tuliv©, 00
id eft,uirtutum examen,pro turba numeroq; immenfo. Porrò locus quem adducit Plutarchus , eft in
Menone Platonis .Confine efthis quod idem adducit in Cratylo, ulpiar, id eft, examen eruditi
onis.Item quod apud Athenæum lib.8.Alexis fcripfit in Pamphila,
παρέθηκα των πράπεζαν, εἶτα παραφέρων ἀγαθῶν ἁμάξας , ideft :
2010
Appofita menfa est,
plauftra deinceps intulit Bonorum ,
Dathus bonorum . XXXIII all
Aadyatöid eft,Dathus bonorü: in eandé fententiá dici cófueuit.Eft aut Dathus, Thafsiorú co Anto
Dathus
lonia iuxta Strymoné,cùm alioquin opulenta ac florens, tum quod habet etiam auri uenas:ut hinc in
prouerbium abierit, dálo ayalar:id eft,Dathus bonorum:de conferta rerum opulétia.Prouerbij prę
teralios meminitSuidas, apud quem legimus,daròs: non,dád☺.
Thaffus bonorum. XXXIIII
Thaffus. dáæⒸàyaðãp: id eft,Thaffus bonorü.Similiter natū adagium,nempe à loci fertilitate. Nam Thaffus,

EKA
infula eft iuxta Thraciam . Zenodotus huiufmodi quandam fabulam refert Calliftratus orator demi

una
grás Athenis,perfuadere conatus eft Athenienfibus,ut regioné quæ ex aduerfo erat,incoleret , multa
fplendida de eius feracitate iactitans, & quòd auri uenas haberet, & quòd gleba optimam. Deniq; in E
B
E
fumma,inquit,Thaffus bonorum eft.Hinc in uulgi fermonem abijffe,dar ayad :id eft, Thaffus bo
norum:de ijs qui fplendida pollicentur,
Hoftium munera,non munera, XXXV
Munerumcon Prifcorufuperftitio credidit,obferuáda uel maximè munera,â quibus,quo animo mitteretur:pro.
ditiones. pterea quòd quæ daretur ab ijs qui nobis malè cuperét, exitio plerüq; fuiffe cóftaret : ita ut fuit pyxis
illa fallax,per Pandora à Ioue, Prometheo miffa: quéadmodúfuit & ueftis, qua Medea nouanupta la
apa daga. fonis donauit:rurfum ueftis illa, quá Deianira mifit Herculi. Prouerbiorü interpretes exiftimát hanc
parcemia ex hiftoria natá, que refertur apud Homerú Iliados lib. 7. Narrat aut Hectoré & Aiace inita
amicitia,dona inter fefe permutaffe,atq; Hectore Aiaci donaffe gladiú, Aiacé Hectori dediffe baltheu:
deinde pariterambobus fuu munus exitio fuiffe.Siquidé Aiax uictus ab Vlyffe,cognitisq; ijs que per
infania tu dixerat,tum fecerat, eodé gladio fibi necé cófciuit. Ite Hector per occafioné balthei occifus
eft ab Achille iuxtamuros Troianos . Adagiu refertur apud Sophoclé in Aiace Maftigophoro:fed ita
refertur,ut non ab Aiace natum,fed tanquam uetus iam tum ab eo uideatur ufurpari. Siquidem is po
fteaquam mori decreuiffet,execratur eum gladium , quem quondam ab inimicifsimo , dono accepe
perat,eumq;fibi fuiffe inaufpicatifsimum ait ,neq; quicquam omninò poftea feliciter apud Argiuos
fuccefsiffe.Deinde fufpicionem hancuulgato dicto confirmans,ait:
ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ἀληθὴς ἡ βροΐ παροιμία , Quinuerumid eft mortaliumprouerbium,
ἐχθρῶν ἅδωραδῶρα,κ' ἐκονήσιμα , ideft : Non effe dona, donaqua ueniant tibi
Abha
 CHIL. PRIME CENTVRIA I11
. 89

A Abhofte,uerùm inauspicataac noxia.

Hac de re fertur epigramma Græcum huiufmodi :
"
ἕκτωρ αιαντιξίφαὤπασαν, ἔκληριδ᾽ αΐας Αiacidatus enfis ab Heitore ,baltheis Aiace
ζωῆς·ἀμφοτέρων ἡ χάρις εις θάνατος. Hectori:utrig fuum donum erat exitio.
Rurfum ex alio quodam epigrammate:
Atg ita abhofte hofti ueniunt lethalia dona,
ὕτως ἐξ ἐχθρῶν αὐτοκόνα πέμπετο δῶρα ,
ἐν χάριτος προφάσι μοῖρανἔχοντα μόρε . Quaftudyfpeciefata necem ferunt.
Huc fpectat & illud, quod apud Euripidem Medea recufans Iafonis xenia tanquã pernicie allatura :
κακῦ γδ ανδρὸς, inquit, δῶρ᾽ ὄνησιν οὐκ ἔχει. id eft :
Ladit,iuuatnilimprobi munus uiri.
Seruius oftendit & Vergilium huc allufiffe,cum ait in Aeneid.lib.4.
• -Enfemá recludit Dardanium ,non hos quafitum munus in ufus.
De gladio loquitur,ab Aenea relicto, quo Dido fefe confodit: quem Aeneam hoftem & impium eadé
uocat.Huic afcribendum loco,quod arcane fcripturæ prouerbia admonent, ne de inimico recócilia. De inimico re
to fimus fecuri.Item prouerbialis ille fenarius, conciliato 1 në
λόγον παρ᾽ ἐχθρῶ μή ποθ᾽ ἡγήσῃ φίλον . id eft :
fimusfecuri.
Ab hofte dicta ne unquam amica duxeris. Etalterhuic fimilis:

ἐχθροῖς ἀπισῶν μὴ πότ' αν πάθοις βλάβω . id eft : Diffifus hofti, nilferes unquam mali.
Prouerbiu accomodari poterit etiá ad illos, qui pauperes munufculis quibufdá captant diuites, ad eu
modú liberalitate illorü uelut elicietes . Neq; enim hoc eft dare munus,fed flagitare.Vnde Plutarchus
in comentario Ei dingois,probat quod Dicæarchus Archelao dictum ab Euripide putat:

ἐβέλομαι πλεοντιδωρείους πένης, Donarepauper diuiti uelim nihil,

/
μή μ ' ἄφρονα κρίνῃς, τὼ διδὲς αὐτῶν δοκῷ ... Neftultus habear fcilicet, fimuneris
Titulo atg fpecie dona uidearpofcere.
Quadrabit & in eos, qui per artes magicas dæmonu utuntur obfequijs.nam ea demu exeunt in perni
ciemutentiü. & in hæredipetas.poftremò qui quouis officio captant, non ex animo, fed aliud fpectan
tes.Itaq; mutatione uoculę nouabitur paroemia:nempe hoc pacto, konánwy dwga dūga : St,wgvýτwp ädwga
dupa,deniq;,wont dwga daga.quemadmodum admonuimus in operis initio.
XXXVI
Dauus fum,non Oedipus.
B
Oedipiingenium fcitè proponendis fimul & diffoluendis ænigmatum fcyrpis nobilitatü eft , pro
pter diffoluta fphingis problemata, adeo ut in prouerbium abierit eius nominis appellatio. Velut a- Aenigmatum
pudTerent.in Andria, feruus difsimulans intelligere quod herus dixerat:Dauus, inquit,fum,nó Oe- folutio,
dipus. Id quod commutato nomine poteft ad quemlibet accommodari : Paulus fum , non Oedi.
pus : Antonius fum , non Oedipus. Quin ipfa per fe figura prouerbialis eft, poteftq; ad eundem mo
dumfingi ex quauis uel perfona, uel re uulgò nobilitata.ut: Qui pofsim hec omnia meminiffe:Petrus
fum,non Lucullus. Qui pofsim tantis fufficere laboribus Nicolaus fum ,non Hercules. Qui potero re
tam duram perfuaderer Ricardusfum,non Cicero.Sed Terentiano dicto fimile eft illud Euripidis in
Hippolyto coronam geftante,
id eft :
ἐμάλιςἐμὶ τἀφανῆ γνῶναι σαφῶς .
Nonfumaugur, abditafcire ut queampalam. Itidem in Hecuba :

ἔχοι πέφυκα μαλλις, ὥστε μὴκλύων Diuinus haudfum, nec nifi audiero, queam
ἐξισορῆσαι τῶν ὁδὸν βελώμάτων. ideft : Viam tuorum noffe cogitatuum.
Ergotorqueri poterit in eos,qui de induftria loquutur obfcurius, & aviyatinos; aut in hos ,qui uel ob
imperitia,uel fuperftitiofam incognitarú uocú affectationé , ftylu obfcurat, ac uate magis eget quam Heraclitus
lectore.Cuiufmodi fuiffe Heraclitu tum Plato locis aliquot,tum Ariftoteles Rhetorice artis lib. 3.te
obfcuroferino
ftatur:additq; eam hominis obfcuritatem ex ancipiti uerborum cópofitione fuiffeprofectam, cum in nis
genere #
certum effet,utrò uerbum aliquod effet referendum,ad fuperiorâne,an ad fequentia. Proinde ad hu
jus intelligendos libros Socrates Delio quopiam natatore opus effe dixit. Ad quod alludens Martia, fuse
lis,ita iocaturin Sextum obfcuritatis affectatorem :
Nonlectoretuis opus eft,fed Apolline libris:
Iudice te maior Cinna Maronefuit.
Eundem Heraclitum cũfuo uitio,Iouiniano diuus opprobrat Hieronymus. Quanqua Laertius fcri
bitcuphilofophum, fi quando libeat, oratione luculentifsima uti:ut appareat ex induftria affectatam
obfcuritatem,adeò ut difcipulis etiam folitus fit præcipere, onéricop:ideft, Obfcura.
Finem uitæfpecta. XXXVII
Extat apud Herodotu hiſtoria lögé notifsima, quemadmodú Solon Crafo refponderit,nemini com /
petere nomen beati, nifi qui feliciter uitæ curfum peregiffet. Quod referens Iuuenalis:
-Quem uox, inquit ,facunda Solonis Vitefinis con
fiderandus.
Refpicere extrema iußit fpaciaultima uitæ.
Hancfententiam copiofius extulit Sophocles in Oedipo tyranno:
h 3 251
 Peg På bruk

ව5 DES. ERAS. ROT. ADAGIORVM

A
ὥσε θνητὸν ὄντ᾽ , ἐκείνίω των τελευταίον ἰδεῖν

ὀπισκοποιῶτα μηδέν᾽ ὀλβίζειν,πρὶν αὐ

ἡμέραν
τέρμα τα βίν περάση μηδὲν ἀλγανὸν παθών . id eft : 1

글
JA

플
Itag fupremus illefatorum dies
, mortali CIGT
Vfque respectandus, ut nequem beatum iudicet,
Quinmalinihiluniuerfumpaffus auum exegerit.
Eadem paulo diuerfius idem extulit in Trachinijs: Farb
‫ از‬ἐς ἀρχαῖο ανθρώπων φανες ,
λόγω μέν 為造上
ὡς οὐκ αν αἰῶν ἐκμάθοιβροτῶν , πρὶν αὐ
θάνοι τις,οὔτ᾽ἀχρησὸςοὔτ᾽ ἄτῳ κακός . id eft : sontin
Vetus inter homines extat hocprouerbium, Oper
Haudpoffe quenquam quempiam cognofcere,
Bonus an malus fit, antequamfatalibus
Defunctis annis, ultimum obierit diem.
ConfimiliterEuripides in Andromache:
χρή δ᾽ ἔποτ᾽ ἐπᾶν ἐδέν᾿ ὄλβιον βροῦ , Nequempiampronuncies mortalium
πρὶν αἲ θανόν]ος του τελόυτήανἴδῃς. ideft : Vnquam beatum citius ,atgmortuo
Illofupremumuideris uita diem.
Idem in Troadibus :

τῶν δ᾽ εὐδαιμόνων Nequempiamhoru,quos benignisflatibus

μηδένα νομίζετ᾽ εὐτυχῶν πρὶν ο θάνῃ . .
Eadem repetit alijs uerbis in Heraclidis:
τῇ ἢ ναῦ τύχῃ
βροτοῖς ἅπασι λαμπρὰ κηρύσες μαθῶν,
τ εὐτυχῶν δοκῶνα μὴ ζηλῶν,πρὶν αὐ
Fortunaprouehit,beatum enuncies,
Prius atq uita excefferitfeliciter.
Mortalibusdenunciat palàm omnibus,
Docetá,ne quiprofperisfucceßibus
Vtiuidetur,huncbeatum exiftiment

θανόντ᾽ ἴδῃκς.ὡς ἐφήμεροι τύχαι. ideft : Prius,atq

, demigraffe uita uiderint.
-Caterùm hoc rerumftatu Vfqueadeòfunt mutabiles rerum uices.
Ouidiusin Transformationibus fic extulit:

Sedfcilicet ultimafemper
Expectanda dies homini eft: dicig
, beatus
Anteobitum nemofupremagfunera debet.
Quin hodieque pafsim omnibus eft in ore, Ab exitu rem fpectandam effe.
Pofterioribus melioribus. XXXVII)
Experientia Inter Græcanicas parcemias refertur, dovroßw aμevóvwp: id eft,Alteris melioribus.Quo fignificabát,
prima fe- ea quæ prima experientia parum bene fuccefferant,fecunda nonunquam comodius euenire:& prio
cunda. ris confilij erratum, pofteriore confilio corrigi.Quod quidem nonnulli putant à facris ortum: in qui
bus fiprima uictima non fuiffet litatum ,iterabant facrum,meliora fperantes. id quod fatis indicat le
no Plautinus,qui fæpius Veneri cæfauictima litare non poterat.Plato lib. De legib. 4. uidetur ad ta
lorú iactu,aut lufum confimilem referre: propterea quòd non rarò fit , ut cui lufus incómodè cecide th
rit,is deintegrònouari ludum atq; iterari poftulet,fperans fore ut iam felicius ludat. Ait enim :wanip šų
οἷόμ φασιμ οἱπαίζοντόι ,άμεινόνων ἐξ ἀρχῆς αἰσυτδρων ἐπαναπολήσωμον.id eft : Rurfum igitur , quemadmoduludétes
dicere confueuerunt , fecüdis denuò melioribus repetamus. Quanquam & hoc loco waifor , referri
poteft nó ad lufum aliquem,fed iocum magis prouerbialem.Sed interpretamento priori Tullius ad
ftipulatur,qui fecundo De diuinatione libro fic ait: Quæ eft aut incóftantia deorü, ut primis minétur \
extis,bene promittat fecundis.Idé in Philippicis oratione 12. Pofteriores enim cogitationes, ut aiut,
dar por fapientiores effe folent.Idem ad Quintum fratrem : Ego uerò nullas dovropas ggorridas habere poffum
Tídib. in Cæfaris rebus.hoc eft: Nullum idoneum reperio confilium, quo fuperioribus malis pofsim mede
ri.Huc refpexit & Dauus ille Terentianus, cum ait:
Hac nonfucceßit , alia aggrediamur uia.
Quin eodem allufiffe uidetur & Ariftoteles primo Toy MITà Tà quoià libro, cum ait : dā dɩ às rèvævzíon ngch
τὸ ἄμεινον , μετὰ τὰ παροιμίαν , ἀποτελευτῆσα . Loquitur de his , qui caufarum naturalium admiratione
prouocati accedunt ad philofophandum . Quos caufis cognitis uult iam definere mirari , & ad me
liora conuerti . Porrò prouerbium uideri poteft ex Euripidis ortum tragedia , cuititulus Hippo
lytus coronatus :
-κ ἐν βροτοῖς αἱ δεύτερα πως φροντίδες σοφώτεραι , ideft :

Siquidemfoletmortalibusprudentior
Pofterior effe aliquando cogitatio.
Verba
 CHIL. PRIME CENTVRIA III. 91

A Verbafunt nutricis ad Phædram , quafi recantantis ac palinodiam canentis fuperioris orationis , po

fteaquam uidet eam de moriendo cogitare.Refpexit huc &in Supplicibus:
ἀλλ᾽ ἐνδόμοις μὲν ἤν τιμὴ καλῶς ἔχῃ , In adibusfiquidparum rectè eft, licet
γνώμαισιν ὑπέραισιν ἐξορθέμεθα , Corrigerepofterioribusfententijs,
id eft: Atnonitem &uum. —
αἰῶνα δ᾽ ἐκἔξεςιν.
Indè &metanca dicta Græcis, quòd pofterior cogitatio perfpicit aliter agendum fuiffe. μετάνοια .
Actum eft. XXXIX
Prouerbialiter his uerbis etiam hodie defperationem fignificamus,Actum eft: Græci, winganta , Eu Vox defpe
ripides in Hippolyto coronato: rantis.
φεῦφεῦ ,πέπρακται, βασιλὶς οὐκ ἔτ᾽ ἐπὶ δή . ideft: Eheu,peracta res,hera occiditpalàm.
Terent.in Eunucho : Actum eft,ilicet,perifti . Donatus exiftimat, Actum eft, fumptum à iure : ilicet, à Iudicia.
iudicio:perifti,à fupplicio.Nam hæc tria pariter uerba incremento quodam indicant defperationem .
Quoniam autem fas non erat refcindere iudicum fententiam , & eâdem de re bisiudicium adipifcier,
utait Teren. uulgò receptum eft,ut de negocijs defperatis actum effe diceretur: etiamfi poftea reper. Reftitutio in
tum eft,utquidam per iudicem in integrum reftituerétur. Aut certè ideo dictum eft , Actum eft, quòd integrum.
quicquidperactum eft, hoc iam infectum effe non poteft:iuxta prouerbiales fententias, que teftantur
neDeo quidem permiffum effe,ut quod factum fit, efficiat infectum . Plautus: Nifi quid rei præfidium
apparas,acta hæc res eft. Certum eft moriri.Dicimus autem uel abfolutè, Actum eft:uel cum adiectio
ne quapiam huiufmodi : A& tum eft de republica, Actum eft de tuis omnibus , Actum eft de rebus hu
manis,Actum eft de tua falute,ni uigilas.
Rem factam habere. XL

Huic penè diuerfum eft illud quod aliquoties apud Martialem legitur, Rem factam habere : pro eo Res facta.
quod eft, certam & indubitatam. Siquidem promiffa parum certa funt. Verùm ijs demum queas fide
re,quæ iam præftita fint atq; exhibita. Velut ad Procillum :
Rurfum :
Tufactam tibiremftatimputafti.
Iam teremfactam Bithynice credis habere.
Rem factam dixit, quafi non promiffam , fed paratam atq; abfolutam. Vnde & argentum factum dici. Argentumfa
mus,non rude,fed elaboratum ac cælatum. Aut refpexit ad morem iuris, iuxta que dixit Terent. Facta aum.
tranfacta omnia. Et M.Tullius in Catilinam inuectiua 3. Atq; illud quod faciendum primum fuit,factu
Batq;tranfactum eft. Quoties in cótractibus adhibetur, quicquid ad legitima conuentionem pertinet,
Fumos uendere. XLI

Nimis quam elegans adagium extat apud Martialem,fumos uendere : pro eo quod eft , principum Commedatio
beneuolentiam ,fimulato commedationis officio, per occafionem familiaritatis precio uendere. Nam fimulata.
fumus initio quidem magnum quiddam effe uidetur, uerùm euanefcit ilicò.Martialis carmen hoc eft:
Venderenecuanos circumpalatiafumos,
Plaudere nec Cano,plaudere nec Glaphyro.
Vnde &præftigiofam rerum magnarú fpem atq; oftentationem, fumum ac nebulas uocamus. Diuus oftentatio uas
Hieron,contra Ruffinum : De tanta librorum fylua unumfurculum ac fruticem proferre non potes. narerum.
Hifuntueri fumi, hæ nebulæ. Nam Ruffinus opprobrârat Hieronymo , quòdpoetarum literas quafi
fumos obijceretuirginibus non intellecturis . At Hieronymus prouerbij telum imperitè tortum , in
eumretorquet doctius,indicans eo uerbo non obfcuritatem , fed inanem ac falfam oftentationé figni
ficari. Plutarchus de Deo Socratis :ΐ δὲ τύφον ὥσπου τινὰ καπνὸν φιλοσοφίας ἐς τὰς σοφισὰςἀποσκεδάσας.ideft:Fa
ftum autem ceu fumum quendam philofophiæ in fophiftas difperfit.Porrò genus hoc hominum,ma
ximam aularum regalium peftem ,Helius Lampridius eleganter ac luculenter exponit in imperatoris
Heliogabali uita. Eius uerba libuit fubfcribere : Zoticus,inquit, fub eo tantum ualuit,ut ab omnibus Zoticusfumi
officiorum principibus fic haberetur, quafi domini maritus effet. Erat preterea idem Zoticus, qui hoc uenditor.
familiaritatis nomine abutens, omnia Heliogabali dicta ac facta uenderet , fumis quàm maximè diui .
tias enormes fperans, cùm alijs atq; alijs polliceretur, omnes falleret. Egrediensq, ab illo,fingulos au
diret:dicés,De te hoc locutus fum,hoc de te audiui,hoc de re futurum eft. Vt funt homines huiufino.
di,qui fi admifsi fuerint ad nimiam familiaritatem principum,famam non folùm malorum ,fed & bo
norumprincipum uendunt: & qui ftulticia uel innocentia imperatorum,qui hoc non perfpiciunt,in .
famiruinigeratione pafcuntur. Hactenus ille . Cæterùm adagiü fecit infignius,Thurini Verconij fup. Thurini Ver
plicium.quod quidem in uita Alexandri Seueri,idem Helius refert ad hunc modú : Solus,inquit,poft conij fuppli,
meridiem,uel matutinis horis,idcirco nunquam aliquos uidebat, quòd ementitos defe multa cogno- cium.
uerat,fpeciatim Verconiú Thurinü: qué cũ familiare habuiffet,ille omnia uel fingédo fic vêdiderat,ut
Alexandri quafi ftulti hominis, & queille in poteftate haberet, & cui multa perfuaderet, infamaret im
perium.Sicq; omnibus perfuaferat,quod ad nutum fuu omnia faceret.Deniq; hac illú arte deprehen
dit,ut quenda immitteret, qui à fe quiddam publicè peteret , abillo anteocculto quafi præfidium po
ftularet,ut pro fe Alexandro fecreto fuggererer. Quod cum factuin effet, & Thurinus fuffragium pro
mififfet,dixiffetq; fe quædam imperatori dixiffe,cu nihil dixiffet , fed in eo pendére ut adhuc impetra
ret,euentum uendens. Cumq; iterum iufsiffet Alexander interpellari, & Thurinus quafi aliud agens,
nutibus annuiffet,neq; tamé interim quicquá dixiffet:impetratu auté effet quod petebatur:Thurinus
h 4 autein
 92 DES . ERASMI ROT. ADAGIO RV M
HIN
autem abillo qui meruerat,fumi uenditor ingentia premia percepiffet,accufari eum Alexander iufsit. A
Probatis perteftes omnibus, & quibus præfentibus quid accepiffet, & quibus audientibus quid pro
mififfet,in foro tranfitorio ad ftipitem illum ligari præcepit:& fumo appofito,quem è ftipulis & lignis
humidis fieri iufferat,necauit,præcone dicente: Fumo punitur, qui uendidit fumum . At ne in una tan xpert
tùm caufa uideretur crudeliorfuiffe, quæfiuit diligentifsimè antequam damnaret : & inuenit , Thuri -10
num fæpe etiam in caufis ab utraq; parte accepiffe,cum euétus uenderet , & ab omnibus qui aut præ
pofituras,autprouincias acceperant.Atq; inibi paulo pòft : Nec dedit alicui facultatem, uel fumorum
Funk
uendendorum de fe, uel fibi de alijs malèloquendi : maximè occifo Thurino , qui illum quafi fatuum
Forum tranfi & uæcordem fæpè uendiderat. Quid autem dixerit forum tranfitorium , ipfe in eiufdem uita uidetur
torium. explicare,cùm alio quodam loco fic ait: Qui de eo fumum uendiderat,& à quodam militari centũ au
reos acceperat,in crucem tolli iufsit, per eam uiam qua effetferuis fuis ad fuburbana imperatoria iter
frequentifsimum.Porrò genus illud fupplicij,Auidius Cafsius imperator primus excogitaffe legitur,
ut ftipitem prælongum poneret,pedum centum octoginta,id eft materiam, & è fummo ufq; ad imum
damnatos ligaret, & ab imo focum apponeret,incenfisq; alijs, alios fumi cruciatu, timore etiam neca
Venditoresfu ret. Hactenus ille.Immane profectò fupplicium , fed tamen factis tam peftilentibus dignum, Atq; uti
mi in aulis nam non etiam hodie , non Principum modò , uerumetiam Epifcoporum aulæ pafsim hoc teterrimo
Principum hominum genere fcaterent , acnon complures haberent Thurinos , atq; adeo plus quàm Thurinos:
Epifcoporum. quippe qui non officium modò falfo promiffum uendunt,uerumetiam ipfum filentium,uidelicet De
mofthenicum quiddam referentes : imo quod eft utroq; fceleratius, linguę uenenis officiunt ijs, à qui
bus officij pactimercedem acceperunt. Vtinamq; noftri temporis Principes Alexandrum Seuerum
curent imitari : qui cum effet ethnicus,præterea Syrus genere, poftremò uehementer adolefcens , ta
men adulatoribus, delatoribus , iudicibus furacibus , fumi uenditoribus , atq; id genus aulæ peftibus
Thus aqua ufqueadeò erat infenfus,ut uir alioqui moribus placidifsimis , his demum effet implacabilis . Circum .
cofecrata Aus fertur & hoc tempore prouerbium in fplendida promiffa aulicorum .Aiunt enim Thus aulicum,fignis
ficantes thureum illum uaporem, qui nunc inter facra fpargitur acerra penfili. Quod quidem à noftro
licorum .
non admodum abludit.Addunt & aquam confecratam aulicorum , cam aquam fignificantes, quæ pro
templis proponitur:ut qui ingrediuntur aut egrediuntur, ea fefe confpergant.

G.
XLII

B
Columen familiæ.
Columen familiæ dixit Terent. in Phorm. non dubium quin prouerbialiter , Getam feruum natu
grandem ,cui peregrè profecturus, tanquam pædagogo & curatori iuuenum mores , & rem domeſti.
Columen. cam fenex cómendârat. Donatus columné dici putat,perinde quafi columná dicas, cui reliqua domus B
Columella, innitatur:unde antiquitùs feruos maiores, columellas dictos.Huic adftipulatur illud Vergilianum :
In te omnis domus inclinata recumbit. 1
Item illud Euripidis in Iphigenia in Tauris :
ξύλοιγδ οἴκων ἀσὶ παῖδες ἄρσενες . ideft: Domus columnaliberifunt mafculi.
Pindarus in Olympijs Heftorem appellat folumnam Troiz :ὃςἕκτορ᾽ ἔσφαλετροίας ἄμαχον , ἀσραβῆ κίονα.id
eft: Qui Hectorem fubuertit , Troiæ inexpugnabilem , immobilem columnam . De Achille loquitur.
His affine quod dixit Iuuenalis :
Miferum eft alicna incumberefama, Necollapfa ruantfubductis tecta columnis.
Ancora domus. XLIII

Simili figura apud eundem Eurip.Hecuba Polydorum familiæ gentisq; ancoram nominat:
Generis an ὃςμόνΘ οἴκων ἄγκυράτ᾽ ἐμῶν . ideft : Quiiamfolusgenerisfupereft ancora noftri.
cora. Porrò ancoram Græcis pro refugio prouerbialiter ufurpari folere, alibi notauimus , cum Sacram an
corain exponeremus . Deniq; quicquid illud eft cui innitimur,cuiusq; fulcimur fiducia,ancoram uo
cant,fumpta à nauibus metaphora: quæ cum ancoris fultæ funt,ueluti defenfæ à fluctibus quiefcunt.
Vnde & illud apud Ariftide in oratione Panathenaica prima: παύτες ἐπὶ δυοῖν ὁρμᾶν ἔδοξαν οἱ Ἕλληνες. id eft :
Omnes Græci fibi uidebatur in portu quodam effe,duabus nixi ancoris: quafi gemino fulti præfidio.
Quem locum & paulo fuperius adduximus.
Nullus fum. XLIIIE

Prouerbiales funt & illæ apud Comicos hyperbole, Nullus fum : & Occidi,perij : quibus deſpera
tionem & ingens malum fignificamus.Euripides ex Iphigenia inTauris:
δειλοίδ᾽ ἐἰσὶν ἐδὲν ἐδαμῶ . id eft: r
Timidi, atq, inertesfunt nihil uidelicet. Rurfum in Iphigenia Aulidenfi :
·& der not , am eεwAnory Ty Túxy. id eft: Nihil eras ,fedperditufortuna cöfternauerat.
ἐδὲν ἐξεπλήσσει τύχῃ.
Opinorhocipfum effe quod ex Platone citat Athenæus li.10.vus yap diy, adáñóp ý rajoiµíx. id eft: Vos
quippe nihil,ut dicitur prouerbio.quanquain hoc non ad exitum ,fed contemptum pertinet. Sumptú
Vlyffes fe uideri poteft ab Homero,apud qué Odyffea lib.9.Vlyffes fingit fibi nomen is,id eft,nullus : innuens

uocauit. fepropemodum perijffe.Atq; huius nominis commento deceptus eft Cyclops.

XLV
Nolens uolens .
Omneis id genus figuras prouerbiales effe , ficuti fuperius oftenfum eft, Donatus admonuit , quæ
nimirum conftant ex contrarijs: propterea quod ænigmaticum quiddam habere uideantur. Suntau
tem frequentes apud Græcos poetas, ut apud Euripidem in Hecuba:
88

1
 CHIL. PRIMAE CENTVRIA IIL 93.
188 θέλων τε καὶ θέλων . id eft:

Atg ille nolenspariteracuolens. Idem inIphigenia in Tauris:

φεύγω τροπόν γε δήτιν ἐχἑκὼν ἑκών . ideft: Sanè exulo quodammodo nolens, uolens.
Adhanc pertinet formam quod ait Terentius in Andria:
Tucoactus tua uoluntate es.
Contraftimulum calces. XLVI
16
pos sivrpahanrifap: id eft, Contra ftimulos iactare calcem : eft fruftra repugnare ijs quos uincere ne- Fruftrarepu
queas,aut eos prouocare qui lacefsiti noceant. Aut reluctari fatis,& incommodam quod euitare non gnare ijs qui
queas,impatienterferendo,non folùm non effugere,uerumetiá conduplicare.ueluti fiquis uxore na- nocerepoßut.
Busrixofam,afsidue cu ea litiget,nihil profecturus,nifi quòd illá reddat rixofioré.Teretius in Phorm.
Nang infcitia eft, aduerfumftimulum calces.
Donatus rapuia effe admonet cum eclipfi:deeffe enim,iactare: quod unico uerbo Græci dicunt,an
ifap.Plautus in Trucul.
Siftimulos pugnis cadis, manibusplus doler.
Extathoc adagium etiam in Actis Apoftolorum : Durum eft tibi contra ftimulos calcitrare.id eft:du Ad.9.
rum aduerfum Deum pugnare.Euripides in Bacchis:
θύοι μ ' αὐτῷ μᾶλλον,ἢ θυμέμενο Potiusfacraillifecerim, quàm calcibus
πρὸς κέντρα λακτίζοιμι θνητὸςὢν θεῷ . id eft: Stimulosferire coner,iracundia
Citusin Deum, mortalis ipfe cumfiem.
Pindarus in Pythijs:wori nirrgop de zi λautiful traída,id eft : Contra ftimulum autem calcitrare eft. Meta
phora ducta eft à bobus , quos agricola lignis præacutis à tergo fodiunt. unde & Birra dicuntur in Britai
prouerbio:
id eft: '
πολλοὶβεκένται,ταῦροί δε τε γῆς ἀρετῆρες.
Multiboumftimulatores ,pauci autem terra aratores.
Quòdfiquando calcibus repugnentaduerfus ftimulum,grauius etiam lædútur boues , tantum abeft
ut ftimulo noceant.Plutarch.in commentario pogynaias,cuiufdamn meminit Crefiphontis pancra
tiafte,qui per iracundiam mulæ calcitranti recalcitrârit.
In aurem dicere . XLVII
ririyatid eft,In aure dicere : uel hodie uulgò dictitát,pro eo quod eft,clanculum acfecretò com- Secreta quo
B mittere.Translatum ab ijs qui propius admoti, ad aurem infufurrant , quæ nolintab alijs exaudiri, modo indicans
Vnde & illud apud Homerum aliquoties: da.
ἄγχισχὼνκεφαλίω ,ἵνα μὴ ποδυθοίαθ᾽ οἱ ἄλλοι . id eft:
Horatius in Sermonibus:
Admotocapite,reliqui ne audire ualerent.
-In aurem Dicerenefcioquidpuero.- Euripides in Ïone:
δεῦρ ἔλθ᾽ ἐς ἧς γδ τες λόγες ἀπᾶν θέλω . id eft:

Accede, inaurem ut qua uolo tibi eloquar.

Lucianus in Gallo : πρὸς ἧς τισι τῶν συρακεσίων κοινολογόμενΘ .id eft : Ad aurem cum Syracufanis quibufdam
communicans.Hucpertinet & illud Euangelicum:Et quæin aurem audiftis,prædicate fuper tefta.id Matt.10.
eft:Quæ fecretis colloquijs accepiftis,palam prædicate.
Nec obolum habet,unde reftim emat. XLVIII
Prouerbialis hyperbole,in eos qui maxima rei familiaris inopia laborant.Lucianus in Timone: Inopes.
μὲν ἐπὶ ὀβολὸν,ὥσεπρίασθαιβρόχον , ἐσχηκότας, id eft : Qui pridie ne obolum quidemhabebant,quo laqueum
emerent. Pauperrimus autem fit oportet,qui tenuitatis tædiofefe laqueo præfocare uelit. Parràplus
quàmpauperrimus uidetur,cui ne numulus quidem fuppetit ut reftim emat,qua fe fufpendat.
Hinnulus leonem . XLIX
Prouerbialis eftallegoria, vißpropiora:id eft,Hinnulus leonem. fubaudiendum, cepit,uicit , aut
prouocat, autidgenus aliquid pro ratione fententiæ quoties præpoftero rerum ordine, qui uiribus
multoeftinferior,fuperat potentiorem. Lucianus De captatore teftamenti,qui iuuenis à fene,capta.
ford captato captus eft :τ : το ἐκεῖνο τὸ παροιμίας,ὁνέβρω · τὸν λέοντα . id eft : Hoc eft illud quod prouerbio di
cunt,Hinnulus leonem . Huc refpexit,quifquis fuit qui fcripfit Megaram Herculis:
ἡράτιἄλγεα πάσχει ἀπάρχταφαίδιμ Θεὸς
id eft:
ἀνδρὸς ὑπ ' ἐπιδανοῖο, λέων ὡσὰ θ᾽ ὑπὸνέβρε ;
An quoniam immenfis affligitur inclytaproles
Auiroinerte,leonem utfihinnulus urgeat acrem ?
Noninconcinne trahetur ad id quoq;, quoties fit ut longè inferior laceffat potentiorem , aut multis
partibus indoctior certet cum eraditifsimo.
lungere uulpes. L
Derepalàm abfurda dicitur,foya rasannes,Vulpes iungere.Verg.in Palemone: Abfurda.
QuiBauium non odit, amet tuacarmina Meui,
Atq idemiungat uulpes, & mulgeathircos.
Eft enim
 94 DES. ERAS. ROT. ADAGIO RVM
r
abi Brandle
Eft enim uulpes animal ab aratro uehementer alienum.
Mulgere hircum. LI //
Demonactis Tigázov autayap: id eft, Mulgere hircum : eundem habet fenfum. Lucianus in uita Demonactis , inter
fcitè dictum, huius feftiuiter dicta commemorat & illud: Cum confpiceret duos quofdam philofophos,utrofq; pa admore
derixatoribus riter indoctos, inter fe difceptantes,& alterum quidem ridiculas quafdam quæftiones proponentem ,
indoctis. alterum item aliena,neq; quicquam ad rem facientia refpondentem : Quid,inquit, amici , an non ho arolineel
rum alter hircum mulgere uidetur,alter cribrü fupponere: Refertur à Diogeniano his uerbis:wórópon i silaphila
S
Tòp Tgáyop àµínýwp.ÿ'òrò nocnivop worités,dopovis ; id eft : Vtrum ftultior , qui mulget hircum , an qui cri 1200parum
brum fupponit? cum uterq; pariter abfurde facit. Ab hoc fanè non abluditillud, Similes habent labra quitarde
lactucas: &,Dignum patella cooperculum. Queri
De afini umbra. LII
Altercatio de
Yaip ve onar: id eft , Super afini umbra : pro eo quod eft , de re nihili. Sophocles in Cedalione apud &So
renihili. Suidam,rà waúr öva oxid:id eft, Cuncta afini umbra:hoc eft, nuga,nihiliq; res. Apud eundem Ariftoph.
in Dædalo: gyág í æóð‹µ © vuï vµîpöçı;æégi övs ontás,id eft: Qua de re nunc inter uos bellu eft ? Nimirum saderin
de afini umbra. Citaturab eodé & Ariftoteles, didaonanías, qui fabulam quandam extare dixerit hoc
quis
titulo,ova oxid : id eft,Afini umbra: Archippi comœdiam, opinor,fentiens, de qua meminit Zenodotus .
Lucianus in Sectis : navres is tx& à¤âv,argi öve oníãs máxovrai oi piñocopõvres.id eſt : Omnes , ut ita dixerim , de
ndem
afini umbra depugnantphilofophi.Ariftophanes in Vefpis:agizŵp µáxx võïp;wrgi övs omas. id eft: De quo
' aleber
pugna eft nobis de afini umbra. Demoftin Philippica quadam :agos anautas ñigi Pip denpois onias vuvixo
dani
atuid eft:Cum omnibus in præfentia de Delphica umbra digladiari.Proinde funt qui credant hoc
Habram
Demofthenes adagij primùm ab autore Demofthene natum fuiffe , fabulam huiufmodi referentes Cum aliquando
oo
quaratione Demofthenes quendam in caufa capitali defenderet , ac iudices haberet parum attentos , fed dicenti 2014.g
auditoresfeces obftreperent,ilie : Paulifper,inquit,aurés mihi præbete,fiquidê rem narrabo nouam ac lepidam , atq alcoph
rit attentos. auditu iucundam. Ad quæ uerba cum illi ram aures arrexiffent : Adolefcens, inquit , quifpiam afinum
conduxerat, rerum quiddam Athenis Megaram deportaturus. Inter uiam autem cum æftus meridia Shar
nus ingrauefceret , nec inueniret quo'nam uinbraculo folis ardorem defenderet , depofitis clitellis, rentsin
fub afino fedens, eius umbrafemet obtegebat. Cæterùm id agafo non finebat , hominem inde depel face
lens : clamansq; afinum effe locatum, non afini umbram. Alter item exaduerfò tendebat , affeuerans
etiam umbram afini fibi conductam effe .Atq; ita inter eos acerrima rixa in longum producta eft, ita ut
etiam ad manus uenerint: hoc pertinaciter affirmante,non cóductam effe afini umbram:illo pari con
tentione refpondete,umbram etiam afini conductam effe.Demum in ius ambulant.Hæc locutus De- B
mofthenes,ubi fenfiffet iudices diligéter aufcultantes,repentè cœpit à tribunalibus defcendere.Por
ro reuocatus à iudicibus, rogatusq;, ut reliquum fabulæ pergeret enarrare : De afini,inquit, umbrali. Layof
bet audire,uiri caufam de uita periclitantis audire grauamini? Paulò aliter narrat Plutarch.in uita Dee
moit. His quidemn uerbis :λέγαν δέποτε κωλυόμενΘ 'ὑπὸἀθωρίων ἐν ἐκκλησίᾳ . βραχὺ ἔφη βέλεσθαι πρὸς αὐτὸς ἀπᾶν ταὲ
σιωπισαύτων νεανίας ,επεν, ους ὥρᾳ ἐμισθώσατο ἐξ ἄσες ὄνομ μεγάρασε, μεσάσης τῆς ἡμέρας καὶ σφαλῶςφλέγοντΘ ιλίς ,
ἑκατορθ 'αὐτεβάλετο ὑποδίψεσθαι ὑπὸ τὶ σκιαὺ• ἔργον οὲ ἀλλώλες ·ὁαὶ μεμισθωκέναιὄνου,καὶ τῷ σκιαν λέγωμού μεμισθωμένο
τὼ πᾶσαν ἔχειν θυσίαν καὶ ταῦτα ἐπὼν ἀπῄει, τῶν δὲἀθμώων ἔπισχόντων,καὶ οἰεομένωμ πόδας ἐπιθεῖναι, ἐθ᾽ ὑπὲρ μὲν ὄνο σκιᾶς sapro
latere
βέλεσθεἀπέδων,λέγοντι δὲ ὑπερ σπεδαιωνπραγμάτωνκαὶ βέλεσθε; id eft :Cu
inconcione dicentiobftreperent Athe
nientes ait le breuiter illis uelle narrare quiddam .Atfilentio facto Adolefcens,inquit, ftatis tempo
re afinum mercede conduxerat, ut eo ab urbe Megaram proficifcens dteretur. Porrò meridie cum fol
acriter æftuaret,uterq; cupiebat fub umbram afini fuccedere. Verum alter alteru arcebat: cum hic di
deret afnum conductum effe, no umbram : rurfus alter qui conduxerat,fe plenum habere ius refpon Cent
deret. Arqs hæc locutus,difcedere parabat. Retinentibus autem Athenienfibus,utq; reliquam fabulæ www
partem adderetjorantibus : Itáne,inquit,de afini umbra audire cupitis, de rebus ferijs loquentem au
icultarenon uultis? Quidam aiunt , afinum Athenis , non Megaram , fed Delphos fuiffe conductum.
quod idem apparet ex uerbis Demofthenis, qui Delphicam umbramnominat, in calce orationis De
###

pace : ἔχον συνθές καὶ κομιδῆ σχέτλιον,πρὸςἑκάσος καθ᾿ ἕνα ἑτωσὶ ἤδη προσχλεγμένος , περὶ τῶν οἰκείων καὶ 7 αναγκαιοτάτων ,
· #

πρὸςἅπανταςπερὶ τῆς ἐνδελφοῖς σκιᾶς θωμὶ πολεμῆσαι,id eft : An nonigitur ftultum ac ueheitenret miferum ,fine
#
4
2
@

gulos aduerfus fingulosita commiffos , de rebus proprijs ac maximè neceffarijs , cu uniuerfis de um

·

bra Delphica nuc depugnare ? Apuleius in Afino, iocatur exfefe natum. Vfurpauit hoe adagium Me
nanderin Enchiridio, & Plato in Phædro,cum ait : Oratores imperitos impudenter ac periculoſe fa
cere,quoties apud plebem imperitam & ipfam , no umbram afini , rem uidelicet leuem ac nullius mo,
menti, fed turpia pro honeftislaudant: μὴ περὶ ὄνο σκιᾷς , inquit ,ὡςἵππο τὸν ἔπαινον ποιέμενε ,‫ ג‬ἀλλὰπερὶκακε ως
ἀγαθε Procopius in epiftola quapiam :καὶ αὐτὸς δὲοἶμου περὶαἱ τέχνες ὦ σοφώτατε ταναντία φρονῶν , σκωμμάτων ὡς ἔοικε
xáçip, dvé qaoi oniav rynanas, id eft: Ipfe etiam opinor,doctifsime, de arte pugnantia cum fentias, deridendi
ficutuidetur,gratia,de afini, quod aiunt, umbra litem moues. Vfus eft eodem Origenes in præfatione

lib.3.quem fcripfit aduerfus Celfum. Sed iamdudum tempus ut ab afini umbra digrediamur : ne quis
iure nos rideat, glövs ons plus fatis curiofos.

Delana caprina. LIIT

Contentio de Huic fimillimu eft illud Latinorú adagiu, De lana caprina: quod à fimili quopia euétu natu apparet,
caprinalana. cótentiofè decertatib. duob.utrü lanas haberet cap,an fetas . Aut alioq de uillis caprinis dimicátib.re
Afini land. uidelicet inutili, minimiq; mométi, cuiufmodi ioc9 fertur & de afini lana. Horat.in epiftolis ad Lolliú:
Alter
 CHIL · PRIMAE CENTVRIA III 95 .

A Alterin obfequiuplus equopronus, & imi Reddere, uelpartes mimum trattare fecudas.
Deriforlecti,fic nutum diuitis horret, Alterrixatur delanafape caprina,
Vtpuerumfauo credas dictata magiftro Propugnatnugis armatus..
Loquitur demorofis in amicitia,qui quantumlibet friuola de caufa litem cum amico fufcipiunt.
De fumo difceptare. LIIIF
Huic cofine eftillud quod apud Ariftophane m legitur in Nubibus : καὶ λεπζολογῶνἤδη ζητῇ, καὶ περὶ καπν
oney . In philofophos dictum,qui de fumo , hoc eftde rebus nihili , nimium anxiè difputant. Ineft λεπτολογεί arooyä .
autem non parum comici falis in illis ipfis uerbis ad iocum confiftis ,λεπτολογείν ,σχολεσχεν:quorumalte . σινολεσχεν .
rum fignificat de rebus tenuibus ac friuolis difceptare, alterum de meris nugamentis follicitum & an
xium torqueri.Quapropter etiam Socratis fcholam porrshop appellat. φροντιστήριομά
Talpa cæcio . r LV
Refertur à Suida ac Diogeniano, rughir donaran : id eft, Cæcior talpa: de ijs qui fupra modum
cæcutiunt, aut qui minimè iudicant. Nam iocundior fiet metaphora,fiquidem ad animu transferatur.
Plinius undecimo libro fcribit, ex quadrupedum genere , talpæ uifum deeffe , oculorum tamen ineffe
effigiem,fiquis prætentam detrahat membranam . Atq; hinc ortum adagium,
Caciorleberide. LVI
Ad eandem fententiá pertinet illud,rugórop reßugido : id eft,Cæcior leberide. Citatur ex Ariftoph.
Eftautem leberis, quemadmodum oftendimus & alibi , pellis illa ficca , quam ferpentes , cicadæ , & fi aißugus
quod aliud animantis genus,exuunt, quoties fibi iuuentá renouant.In hac enim apparet effigies dun
taxat oculorum, ac membranula quædã tenuifsima , qua ferpentum oculi præteguntur. Sunt qui tra
dunthoc, quod notifsimum eft de ferpentibus ac cicadis, etiápifcibus quibufdam accidere. Eam uerò
pellem Lycophron in iambico carmine Syphar appellat: σύφαρο
id eft:
σύφαρ θανεῖται ποντίον φυγὼν σκέπας .
Syphar interibit, tectum ut effugit maris.
Sypharautem vußons,idq; fuo more fenem appellat:uel quòd ætas ea cæcutiat, uel quod iam effoeta
atq; arida,fucco,uiribusq; deftituta fit. Sophron in Mimis:
τί μαὶ ξύσιλα ,τί γαρ σύφαρ αντ᾽ ἀνδρὸς; Quidenim Xyfilus,quid Sypharpro uiro ?
Xyfilum appellans aridum & pruriginofum fenem , zagd ròguap : aut Syphar , quafiiam non hominem EvonⒸ.
ipfum,fed pellem duntaxat exuccam atq; inanem. Quod quidem & ipfum prouerbium refipit. Aiunt
autem leberidem propriè fignificare membranam extremam', qua foetus uaccarum obtegitur , in qua
&ipfa ueftigia duntaxat oculoru apparet. Adagiu trifariam effertur,rugaéropo eßupido, id eft , Cæcior
leberide:yuuvérpreßagido,id eft, Nudior leberide: &,nvwrpedo, id eft,Inanior leberide.
Tirefia cæcior. LVII
A'notifsimafabula fumptum,repair ragrois: id eft,Cæcior Tirefia.Iuuenalis : Sophocles in
Necfurdum, nec Tirefiam quenquam effe deorum. Antigone de
Tirefiam prouerbiali figura pro cæco dixit, quemadmodum Horatius pro paupere Irum: fcribit Tire
Intererit multum,diués neloquatur, an Irus. fiam cæcum.
Hypfea cæcior. LVIII
Non difsimili figura dixit Horatius in Sermonibus:
-Necorporis optimaLyncei
Contemplans oculis, Hypfea cacior, illa Qua malafuntfpectes.
Satis apparet,parcemiam ab Hypfea muliere quapiam infami,notæq; cæcitatis, effe profectam.
Sine facris hæreditas. LIX
Vbiqua commoditas de improuifo præter fumptum obiecta effet , ueteres fine facris hæreditatem Commoditas
uocabant. Et omninò quicquid citra noftram operá aliunde obtigiffet lucri , quafi prouerbialiter hæ
reditatem appellabant : propterea quòd ea quæ fic obueniunt,gratis,quafiq; dormientibus,à fortuna præterfumptu
obiecta.
donariuidentur. Ergafilus parafitus apud Plautum in Captiui duo: Sine facris hæreditatem fum ade Hereditas.
ptus effertifsimam. Et alibi: Annona eft , fine facris hæreditas. Nam hæredes alioqui uel pro falute la
borantis,uel in parentalibus defuncti,facra quædã fuo fumptu factitare mos erat. Idem Plautus alibi:
Mihi tales hæreditates non fæpe obueniunt . Cicero in Verrem actione quinta: Hic Verres hæredita
tem fibi ueniffe arbitratus eft , quòd in eius regnum ac manus uenerat ifte, Andreas Alciatus Præter
mifforum libro 1.mauult adagionis originem ad prifci iuris confuetudinem referri, Lex enim XII.ta
bularum fic habebat: Sacra priuata perpetua manento. Eauerba interpretatur Cicero lib. De legibus
2. ut omnis ad quem patrisfamilias pecunia perueniret , is tenereturfacra celebrare. Referty: Scæuo
le pontificis interpretationem, qua traditú eft , quinq; modis aftringi facris hæreditatem . Proinde ad
quos ex iure propinquitatis redibat hæreditas,tenebantur communium facrorum focietate. Suauius
autem effe folet,quod inopinatò contingit boni,quemadmodum fine facris hereditas.Hæc aliaq; do
tifsimè fanè differit Alciatus nofter: cuius equidem fententiæ lubens addo meum fuffragium, quan
quam à mea minimum diffentienti.Porrò in Plautino dicto allufum arbitror ad Græcorum illud ada
gium:aduraipa narratiep.id eft: Non facrificata facra deuorare.Item ad Hefiodium illud:
ἀπὸ χυτροπόδων ανεπιῤῥέκτων ανελόντα sadiery.- id eft:

Ante
S
}

I ORVM
96 DES . ERASM ROT. ADAGI var
Spar
Antefacrumfactum , cibum ab ollis tollere raptum, Atgedere.
A fogr
LX sit,oe f
Inter cæfa & porrecta .
pune
Elegans in primis adagium extat apud M. Tullium in epiftolis ad Atticum : Ea multa, inquit , imò sA inlac
omnia, quorum xipánov,ne quid inter cæfa & porrecta,ut aiunt , oneris mihi addatur , aut temporis. a
Armad
Cunctatio Videturfignificare cunctationem , & ancipitem hæfitationem, ac uelut interuallum illud , inter omit
hæfitatio. tendum quod coeptum eft , & incipiendum quod nouari oportet. Sumptum eft autem è prifco aufpi
ciorum ritu, in quibus inter cæfa & porrecta facerdos ceremonias quafdam agebat : quemadmodum Lacqu
teftatur M. Varro lib. De lingua Latina 2. Nam flamen Dialis,inquit, aufpicatur uindemiam , & ut iuf. quan hệ
Prorogatione fituinum legere , agna Ioui facit, inter cuius exta cæfa & porrecta flamen prorfus uinum legit. Porrò dari
temporis figni quod exta cæfaprorogationem temporis apud ueteres fignificauerint,declarat Cicero libro De diuis for
ficabant exta natione z . Quid enim , inquiens , habet arufpex , cur pulmo incîfus etiam in bonis extis dirimat tem galon
cafa. pus, & proferat diem ? Bruins
Penfum abfoluere. LXI Toret
Partesfuas
Penfum perfoluere,efttuas implere parteis , debitoqs perfungi officio. Translatum à lanificio mu matper
implere.
liebri , in quo fingulis certum lanæ pondus in opus diftribuebatur. Plautus in Perfa : Penfum meum
OS.COM
quod datum eft,confeci.Idem in Bacchidibus : Ego penfum meum lepidè accurabo.Et M. Tullius lib.
De oratore 3. Nunc ad reliqua progrediar , meq; ad meum munus penfumq; reuocabo. Varro De re asprod
ruftica : Nos noftrum penfum abfoluimus . Hieronymus ad Rufticum : Etoperis tui penfa perfoluas.
Verùm quolongius erit detorta metaphora , hoc erit adagium uenuſtius . Veluti fi ad fermonem , ad chaden
ftudium, ad officium,aut alias animi res referatur. 2

Ne perfomnium quidem. LXII. yotap

åd vægi vap:id eft, Ne in fomnio quidem. Græcis prouerbialiter dictum eft,pro eo quod eft,nulla ratio
TOUC
Plutarchus in ne,nullo tempore. Alioqui nemo ferè tam omni felicitate deftitutus,quin aliquando per quietem uel **
Thefeo : Λέβα , fomniet latiora quepiam . Lucianusἐν τῷ περὶ τ᾿ ἐπὶμιθῷ συνόντων : ἐφ᾿ὄναρ λουκἔποτε αρτο ἐμφορηθείς. ideft : Ne
nev, üs övag perfomnium quidem unquam albo pane fatiatus. Idem ufurpauit in Gallo , quum ait , regibus ne per
ἐλευθερίας ὁρῶν . fomnium quidein aliquare iucunda frui licere : ὑφ᾽ ὧν ἐφ᾽ὄναρἀπολαῦσά τινΘ ·ἡδέΘ ·ἐγγίνεται, Rurfus περί τε
Tis, igywd and inτps : άdów dì ý , olop où pis, drap annnóauty.id eft : Porrò fuauiter canentes , & eo modo quo tu præ
Svæ як dicas , ne perfomnium quidem audiuimus. Huc eleganter allufit Theocritus Bononio : apud quem
gidung Eunica puella ciuilis, rufticum,bafium dare conantem,ab fe repellit, dicens tantum abeffe ut illi datu
fap. ra fit bafium,uthoc ne per fomnium quidem oporteat fperare. Carmen fic habet: MOD
—εῤῥ᾽ ἀπ ' ἐμοῖε . βωκόλὤνμ᾿ ἐθέλεις κῦσαι; τάλαν καὶ μεμάθηκα B
ἀγροίκως φιλέειν , ἀλλ᾽ ἀςυκὰ χείλεα θλίβειν .
id eft:
μὴ τύγε μευ κύσῃς τὸ καλὸν τόμα ,μήδ᾽ ἐν ὀνάροις .

ALIZ
-Auferte hinc procul, ing malam rem.
Tu mihifuauiolum dare uis homo rufticus? atqui
O`miferhauddidicidare bafia agreftibus unquam.
( Sedmagis urbanisfoleo ofculafigere labris.
Non mihi tu nitidum os labrisfordentibus unquam, Contigeris, necperfomnum.—
Vtitur eodem & M. Tullius in Epift.ad Attic. monirinds avg,svap,quifquam inueniri poteft. Theocri wis
tus in Megara Herculis uxore: d'évap ünvbgv ännw.id eft : Quod alij ne per fomnum quidem accidit. T
Galenus περί φυσικῶν δυνάμεωμ lib. 2. καὶ ταῦτα ἐκ ἐχρῶ ἀγνοῶμαΚασίσρατον,ἐπο κἂν κατ᾿ ὄναρ ποτὲ τοῖς ἐκ περιπάτε
virux.id eft: Atq; hæc oportebat non effe ignota Erafiſtrato,fi modò uel in fomnis unquam illi cum
Peripateticis incidiffet confuetudo. Solentautem uel extremafortis homines aliquando magnifica
quædam fomniare: quemadmodum apud Lucianum Micyllus, qui per fomnium opulentifsimus, ex
Somniare,fpes perrectus, cerdo quifpiam erat Iro penè pauperior.Nam fomniare,fperandi genus eft.Vnde & Vergil.
radigenus eft. in Bucolicis,fpes inanes amantum fomniauocat:
-An qui amant,ipfifibifomniafingunt ? Huc refpexit & Flaccus in Satyris , cum ait:
Cum teferuitio longo curag leuarit,
Audieris hæres.
Et certum uigilans ,quartafitpartis Vlyffes
Itaq;,Neper fomnium quidem,perinde ualet,quafi dicas : Quod ne fperare quidem audeas. Plutarch.
in libello quem fcripfit aduerfus Stoicos,adagium extulit paulo diuerfius: šď òvégæræ næßäp µännop igé
naga ràs noivas rvvoías.id eft : Quorum ne fomnia quidem magis capere licet extra cominunes cogitatio
nés.Diuus Chryfoftomus aduerfus Iudæos concione tertia fic extulit: sövap.

Pernebulam,per caliginem,per fomnium . LXIII

Intelligentia Quarum rerum ambiguam quandam ac tenuem , peneq; euanidam memoriam aut intelligentiam
rerum obfcus obtinemus,eas res per nebulam recordari,per fomnium meminiffe,per caliginem uidere , prouerbio
rior. dicimus.Vt que puelli uidimus,fenes quafi perfomnium recordamur, uix tenuibus quibufdam fimu
lacris rerum inhærentibus animo noftro : qualis eft fermè uulgarium infomniorum memoria. Porrò
quod per mediam nebulam intuemur, eius confufam duntaxat imaginem , ac uelut umbram incertam
afpicimus. Cuiufmodi funtquæ per caliginem cernuntur in tenebris . Hinc igitur ducta metaphora,
Huiufmodi fermonis formæfrequenter obuiæfunt apudfcriptores. Plaut, in Pfeud. Sunt quæ te uo
lumus
 CHIL PRIME CENTVRIA III. ウラ
A lumuspercontari , quæ quafipernebulam nofmetfcimus atq; audiuimus. Idem in Capt. duobus : In
memoriam regredior audiffe me quafi per nebulam.M. Tullius lib.De finib.5.In infirma ætate,imbe
cillaqs mente,uis naturæ per caliginem cernitur. Plato De legib.lib.7 . à diy ,denwore wagerrop oîop day
Mara ifiiynorra às qus.vu yag yours or Tá Tiondr.id eft: Cæterùm quæ dico, conandum eft,ut uelut
exemplisin lucem prolatis reddamus perfpicua . Nam hæc uidentur fimilia ijs quæ dicuntur per cali
ginem quandam.Eodem in lib.legitur ad vortid eft,perfomnum,fiue in fomnis.
Deafini profpeâu. LXIIII
nopi panuus: id eft,De afini profpectu. Vetus adagium dici folitum in eos , qui ridendo titulo Calumnia ob
quempiam calumniantur,aut defriuolis rebus aliquem in ius uocat. Euentus qui fabulæ præbuit oc- rem friuolam .
cafiotiem,uariè narratur ab autoribus.Quidam huiufmodi quædam memorant Figulus quifpiam ua
rias auium formas finxerat,easq; in officina collocatas habebat. At afinus quidam, inobferuantius fe
quente agafone,inferto per officina feneftellam capite,pariter & aues & reliqua uafa deiecit, commi
nuitq;.Is cuius erat officina,agafonem in ius uocat.Quumq; rogaretur ab omnibus, qua'nam de re li
temmoueret:De afini, inquit,profpectu. Alij aues non fictiles,fed ueras fuiffe uolunt, quæ afino, ficuti
dictum eft,perfeneftrá immittente caput, difturbate perticam ruperunt,reliquaq; uafa fubuerterunt.
Reliqua fabulæutcunq; conueniunt. Lucianus in Afino fuo paremiam hanc fingit ex fe natam, quod
dum afinus conaretur obliquato capite per feneftram profpicere quid ageretur , tum fefe, tum domi
nosfuos prodidit,Eamq; rem magno omnium rifu exceptam,in adagionem abijffe, vs sapanúfews: id
eft,Exafiniprofpectu. Porrò iuxta Luciani fentétiam magis quadrabit in eos, qui ftoliditate fua, dum
ineptèftudent difsimulare , ridiculè produntur. Hunc Luciani locum æmulans Apuleius in 9. Meta
morph.fuælib.fcribit ad hunc modum : Qua cótentione & clamofo ftrepitu cognito, curiofus alioqui
& inquietaprocacitate præditus afinus,dum obliquata ceruice per quandam feneftrulam , quid'nam
fibiuellettumultus ille,profpicere geftio:unus è commilitonibus , cafu fortuito conlimatis oculis ad
umbram mea cun& tos teftatur in coram.Magnus deniq; continuo clamor exortus eft.Et emerfis pro
tinus fcalis,iniecta manu quidá me ueluti captiuum detrahunt:iamq; omni fublata cunctatione,fcru
pulofius contemplantes fingula, cifta etiam illa releuata,repertum,productumq;, & oblatú magiftra
tibus miferum hortulanum,poenas fcilicet penfurum,in publicum deducunt carcerem, fummoq; rifu
demeo profpectu cauillari nó definunt. Vnde etiam, De profpectu & umbra afini,natum eft frequens
prouerbium.Hactenus Apuleius.
Suo ipfius indicio perijt forex. LXV
Cui confine eftillud Terentianum ex Eunucho : Egomet meo indicio mifer quafi forex hodie pe
B
tij.Verba funt Parmenonis,qui delufus à Pythia prodiderat fe feni.Donatus admonet effe prouerbiu
in eos,quifuapteuoce produntur. Atq; hinc exiftimat ductam effe metaphoram , quòd foricum pro
priumfit uelftridere clarius quàm mures , uel ftrepere magis cum obrodunt friuola : ad quam uocem
multifeintendétes, quamuis per tenebras noctis transfigunt eos. Vfurpathoc adagium diuus Aure
liusAuguft. in primo De ordine libro erga fuum Licentium: qui dum pulfata tabula, foricem ftrepitu
abfterret, ipfe fefe prodebat Auguftino quòd uigilaret. Allufit eodem Origenes homiliain Genefim
tertia:Sed uidebor,inquit,ipfe meis indicijs captus .
Induitis meleonis exuuium. LXVI
Adós o liv ovi :id eft,Induitis me leonis exuuium. In eos dici folitum, qui fufcipiunt negocium Negocium
maius facultate, quiq; fe magnificentius gerunt quàm profua conditione. Quidam ab Hercule fum- maius uiribus
ptumputant,cuius hic ornatus erat,ut leonis exuuio tegeretur, deinde altera manu clauam,altera ge- fufcipientes.
ftaretarcum:atq; hoc ornatu defcendit ad inferos, Cerberum extracturus. Huc alludes Ariftophanes
inRanis,Bacchum fingit, Herculis inftar,leonis exuuio clauaq; inftructum,ad inferos defcendere pa
rantem,ut Euripidem cum Aefchylo certantem audiret, Ridetur autem ab Hercule,quòd id geftamis
nisneutiquam illum deceret, utpote mollem & effœminatum. Eodem pertinet quod Menippus ille
Lucianicus eodem ornatu fe ab inferis rediffe adfimulat. Nihil autéprohibet, quo minus prouerbium
adapologumillum referatur,cuius meminit Lucianus in Pifcatore: Apud Cumanos afinus quifpiam De Cumano
pertæfus feruitutem , abrupto loro in fyluam aufugerat. Illic fortè repertum leonis exuuium corpori afino apolo
applicabatfuo. Atq; ita pro leone fe gerebat, homines pariter ac feras uoce caudaqs territans. Nã Cu gus.
manileonem ignorant.Ad hunc igitur modum regnabat aliquamdiu perfonatus hic afinus,pro leone
immani habitus ac formidatus. Donec hofpes quifpiam Cumas profectus ( qui fæpenumero uiderat
&leonem & afinum: atq; ob id non erat difficile dignofcere) aurium prominentium indicio,neq; non
alijs quibufdamconiecturis afinum effe deprehendit , ac probè fuftigatum reduxit , dominoq; agno
fcenti reddidit. Interim autem rifum non mediocrem concitabat omnibus Cumanis afinus iam agni
tus,quos dudum creditus leo,metu propemodum exanimauerat. Cumanos autem hîc appellat , non
qui funt in Italia, fed qui funt in Æolide fupra Lesbum. Nam & Lesbij & Cumani notati funt ftolidi. Cumani in
tatis,utindicatStephanus.Vfurpat hoc adagium Socrates Platonicus in Cratylo,negás oportere de Acolide.
terrerifefe magnitudine difputationis inftitutæ, pofteaqua femel leonis pellem effetindutus. Lucia
nus in Pfeudologifta : καὶ δε τινΘ- * ἀποδύσοντες · τὼλεοντώ ,ὡς φανερὸςγένοιο,κανθήλιΘ ·ὢν ἐμώ τις ἄρα ἐξ ὑποββορέων
αρτίου ὑμᾶς κοι , ἢ δε τοσότομ κυματος εν ,ὡςμὲ ἰδὼν σὐθὺς εἰδέναι ἄνωμ ἀπαίζων ὑβρισότἀτόμσε ὄντα , μὲ ποιμένας ογκωμένο
god dnser, id eft: Nec opus eft quopiam, quitibi leonis exuuium detrahat,quo palàm fiat te canthe
liü effe : nifiquis fanè ab ipfis Hyperboreis hofpes modò adnos aduenerit, autufqueadeò Cumanus.
fit,ut quiuiderit, no protinus intelligat te afinorum omniumafinum ferocifsimum effe , aut expectet,
1 utte

1
 M
O RV
I
S A SM T A GI
08 DE . ER RO . AD
akolm
ut te præterea rudentem audiat. Eufebius Cæfarienfis aduerfus Hieroclem : ixúœer) ulv huíp qıécoq&; A ்
தயார
vp7 Krov] Cangura.id eft : Abibit nobis quidem philofophus , cæterum afinus 2 leonis in.
2.com
tectus pèlle. Demutauit nonnihil de prouerbio Lucianus in Philopfeude, cum ait: TooŠTop xgóvop theñóbæ¸
autca
με, ὑπὸ τῇλεοντῇ γελοιόν τινα πίθηκου περισέλλων,ideft: Tantum temporis non animaduerti eum fub leonis exu
uio ridiculam quandam fimiam tectam habere. chequ
AL andonit
Midas auriculas afini. LXVII
Fabula de Mi Midas vs raid eft , Midas auriculas afini. Refertur à Diogeniano . Natum à fabula notifsima Midræ
Samet
da Phrygum regis Phrygiæ : cui Phoebus, quod ftolidè Panem canentem fibi prætuliffet, afininas affixit auriculas .
rabba
rege. Quas cum diu mitra occuluiffet , tandem à tonfore animaduerfuin eft , ac prolatum in uulgus. Porro
adagiu rectè dicetur,uel in ftolidos & crafsis auribus pinguiq; iudicio homines : uel in tyrannos , qui prep
bus cum aures fint afininarum inftar longæ,procul etiam audiunt, uelut aufcultatoribus dimifsis qui
Tanga audita referant.Quos Plutarchus in libroDe curiofitate, rassàs appellat, & #poraywyidas.Eoq; Lucia
wgraywyida nus in libello cui titulus, Non effe facilè credendum delatoribus,calumniæ depingens imaginem , Mi
dæ aures illi tribuit, propter ftudium fubaufcultandi captandiq ,quid alij rerum faciant: drĝiã ris avng
κάθεται τὰ ὦτα παμμεγέθηέχων,μικὸς δὲν τοῖς * μίδιο προσεοικότα ,id eft : Ad dextram wir quifpiam fedet , auriculis khoc
maximis,quales fermè Midæfuerunt.Ariftophanes in Pluto:
μίδας μὲνἦν, ἢν ὦτ᾽ ὄνε λάβητι. ideft : Midas quidem itag
, fi afini auresfumatis. morge
Quoloco interpres admonet prouerbij de auriculis afininis , eiusq; commenti uarias allegat caufas,
Quofdam autores effe , Midam hunc ob contemptum aliquando uituperatumq; Baccht numen , in
afinum fuiffe conuerfum.Alij narrant , cum aliquando præteriret afinos huius Dei , atq; eos affeciffer
iniuria,iratum Bacchum ,Mida auriculas afininas addidiffe.Sunt qui dicát huic aures natura prælon
gas fuiffe, & afininarum inftar prominentes:atq; hinc fabulæ iocum ortum effe. Quanquam pluribus CHICO
placet,bac allegoria fignificatum, Midam utpote tyrannum , Corycæos ac fubaufcultatores dimittere
folitum,perquos quæcunq; per omnem regionem uel fieret,uel dicerentur, cognofceret , nimiru illis
in cum uulgus admiraretur,ab illo refciri etiá ea quæ clàm ac procul fierent,
utens aurium uice.Proinde
occafionem fabulæ dederunt , ut Midas diceretur auriculas afini habere. Vel quod nullum aliud ani
mal acrius audiat quàm afinus, excepto mure:uel quòd aures habeat omnium longifsimas. Perfius: Sam
Auriculas afini quis non habet?
Ferunt nonnulli primùm à poeta fcriptum fuiffe:
Auriculas afini Mida rexhabet.

3
deinde metu Cæfaris fcripturam mutaffe,quis non habet ?
Hinc illæ lachrymæ. LXVIIT
Reicaufa dißi ExAndria Terentiana perallufionem prouerbialiter ufurpatum uidetur ab Horatio : Hinc illæ la
mulata. chrymæ.Vfurpauit adhuc modum M. Tullius in actione pro M.Cælio :Hinc ille lachrymæ: nimirum
& hæc caufa eft horum omnium fcelerum atq; criminum.Dicetur autem de rei caufa aliquandiu difsia
mulata,quæ uerè tandem deprehédatur. Veluti fiquis dicat,barbaros damnare Græcas literas , ne ſci
licet ipfiparum docti uideantur,commodè fubnectet : Hinc illæ lachrymæ, hoc eft quod eos malè ha
bet. Sumuntur autem frequenter id genus allufiones à claris autoribus , & in prouerbij uicem trans
ferútur, etiamfi nulla figura prouerbialis adfit. Quod genus illud ex Homero fæpius iteratum in Epi
droparruas. ftolis Ciceronis ad Atticum,aidiopau gñas: id eft:Vereor Troianos.
Hæc Helena. LXIX
Non difsimili figura dixit Lucianus in Eunucho : auTámpma iñávu, vwig és iμovoμáxxp.id eft : Hæc ipfa
12
erat Helena,pro qua digladiabantur. Loquitur auté de duobus Peripateticis , mercedis ac lucri cupi
ditate turpiter apud iudices contendentibus. Allufit ad monomachia, id eft,fingulare certamen, quod
inter Menelaum & Paridem factum defcribit Homerus Iliados libro tertio .
Eburatramento candefacere. LXX
Natiuum der Ebur atramento can defacere, eft genuinæ formæ, cultum atq; ornatu externum inducere , quo de
cus obfcurare. cus illud natiuú obfcuretur magis quàm illuftretur. Proinde lena Plautina puellæ naturali forma prę
ditæ,tamen cerufſam ad oblinendas malas poftulanti : Vna,inquit,opera ebur atramento candefacere
poftules. propterea quod omne lenocinium rebus natura pulchris dehoneftamentum adferat , non
uenuftatem.Veluti fi quis ueritaté, qua nihil eft pulchrius ,rhetorum pigmêtis conetur exornare.Por
Ceruffa & ròquemadmodú ceruffa ad candorem conciliandú adhiberi confueuit, itide purpuriffa ad tingendas
purpuriffa . rubore malas . Simili forma dixit in Moftellaria : Noua pictura interpolare uis opus lepidifsimum .
Sincerum uas incruftare . LXXI
Eôdem fermè pertinet Horatiana metaphora,quæ in Sermonum lib. 1.legitur, Satyra 3.
Compr
At nos uirtutes ipfas inuertimus, atg Sincerum cupimus uas incrustare.
Hoc eft, quæ per fe recta funt, ea nominibus alienis impofitis deprauamus atq; obtegimus. Quanquá
poteft & ad fuperiorem fententiam eleganter accommodari : hoc eft,cum rebus per fe decentibus te
&toriam inducimus, quod tegat & obfcuret natiuum decus, non augeat.
Pulchrorum, etiam autumnus pulcher eft. LXXI
Tõp nahãy ngề inwen nanh : id eft,Pulchrorum,etiam autumnus pulcher. Metaphora prouerbialis , nata
exArchelai apophthegmate, quod ab eo dictú Plutarchus refert in Euripidem, qui iam pubefcentem
arqi

4
444
 CHIL. PRIMAE CENTVRIA IIL
1 99
A atq; exoletumAgathonem in conuiuio fuauiabatur. Non abludit ab illo Homerico, quod alio redde
musloco, Ts anduns yvwoner:id eft, è culmo cognofcere. Vernis enim menfibus nihil no tenerum ac
nitidum,cum omnia adhuc in flore aut in herbafunt. Cæterùm autumni tempore, pofteaquam iain ip
culmos aut caulem excreuerunt, horridiora uidentur. Quadrat igitur in ea, quæ cum naturà fint egre
gia,ne tum quidem faftidiendauidentur,cum maturuerunt. Alioqui nihil ferè tam fœdum , quod non
aliquandoniteatetate.Dicetur non ineleganter & in hos, qui bellè portant ætatem .
Magnorum fluminum nauigabiles fontes .. LXXII
Similimetaphora uidetur dictú & illud,quod refert ac notat Fabius in 8.Inftitutionum libro : Ma
gnorumfluminum nauigabiles fontes funt. Eam fentétiam ait fe iuuene decantatam fuiffe. Significat
autem,præpotétium quantulacunq;, plus pollere quàm uniuerfas tenuium opes. Cæterùm notat Fa
bius hoc fententiarum genus, quod palàm falfe uideantur. 14. Wouldaj
Generofioris arboris ftatim planta cum fructu eft. XLXXIIII
Simillimam huic eodem loco fubijcit : Generofioris arboris ftatim planta cum fructu eft. Qua qui- Ingenia bene
dem id innui uidetur, egregia beneq; nata ingenia,ftatim maturefcere, & ad frugem peruenire. Taxat nata.
Fabius & hoc fententiæ genus. Mihitamé uifum eft in adagiorum catalogum has quoq; referre, quòd
uulgò celebres fuiffe teftatur : & impudentior hyperbole, ficut paulo fuperius dictum eft , non reijci
tur abhoc genere.
Cornicum oculos configere.
LXXV
M.Tullius in oratione pro Murena fcribit ad hunc modum :Deinde etiam fi quid apud maiores no Nouo inuento
ftros fuit in iftoftudio admirationis,id enunciatis ueftris myfterijs , totum eft cótemptum &abiectu. ueterum eru
BARBARA KESKER
Poffet agilege nécne, pauci quondam fciebant.Faftos enim uulgo non habebant.Erant in magna po- ditionem ob
tentia qui confulebantur,à quibus etiam dies tanquam à Chaldæis petebantur.Inuétus eftfcriba qui fcurare.
dam Cn. Flauius,qui cornicum oculos confixerit, & fingulis diebus edifcendos faftos populo propo
foto :
fuerit,&ab ipfis iureconfultis ,eorum fapiêtiam compilarit. Itaq; irati illi, quod funt ueriti, ne dierum
ratione peruulgata & cognita,fine fua opera lege poffet agi , notas quafdam compofuerunt , ut omni
bus in rebus ipfi intereffent. Idem in actione pro L. Flacco: Hic hercule cornici'oculú, ut dicitur: nam
huncHermippum hominem eruditum , ciuein fuu cui debebat effe notifsimus , percufsit. Porrò pro
uerbium natum fit ex apologo quopiam, an ex euentu , an ex metaphora fumptum , non fatis liquet.
Vndecunq: fluxerit,perinde ualere uidetur , Cornicum oculos configere, quafi dicas , nouo quodam
inuentoueterum eruditionem obfcurare , efficereq; ut fuperiores nihil fciffe , nihil uidiffe uideantur,
B Effertur autem per ironiam . In eadem fententia ufus eft diuus Hieronymus , Apologetico, aduerfus
Ruffinum fecundo: Nunc uerò cum pro uarietate regionum diuerfa ferantur exemplaria, & germana
illa antiquaq translatio corrupta fit atq; uiolata , noftri arbitrij putas , aut ex pluribus iudicare , quid
uerum fit,aut nouum opus in uetere condere,illudentibusq; Iudæis, cornicu,ut dicitur , oculos con
figere. Hæc Hieronymus fentiens, quafi fua caftigatione prolata , Iudæi iam nihilfcituri uiderentur,à
quibus id temporis ueteris teftaméti ueritas petebatur.Nec admodum diuerfe ufurpauit Macrobius
libro Saturnalium 7. Et quia,inquiens,his loquendi labyrinthis nos impares fatemur, age Vecti, hor
1 temurEuftathium ,ut recepta contraria difpofitione , quicquid pro uario cibo dici poteft, uelit com
municare nobifcum :ut fuis telis lingua uiolenta fuccumbat, & Græcus Græco eripiat hunc plaufum,
tanquam cornix cornici oculos effodiat. Hactenus Macrobius . Illud non ab re fuerit admonere lecto Cornicum uiz
rem,ut etiam atq; etiam confideret,num cornicum uiuacitas & concordia huic adagioni locum fece- uacitas e co
rit. Siquidem cornix aotiquitùs concordiæ fymbolum erat. Eiufdem uiuacitas etiam Græco prouere cordia.
bio celebrata eft. Vt is uideatur cornicum oculos uelle configere , quifquis ea quæ antiquitas magno
confenfù approbauit, damnare ac refcindere conetur. Nec admodum abfurdum , fi quis in hunc mo
dumaccipiat,ut dicatur oculos cornicu configere, quilperfpicacifsimis oculatifsimisq; uifum adimat,
offundatq; tenebras : aut qui rem ipfifsimam acu, quodaiunt,tangat , tantus uidelicet artifex, ut non
folùmfcopum,aut auem,uerùm &ipfos oculos iaculo feriat.
Gladiatorio animo. LXXVI
Prouerbij fpeciem habet quod legimus in Phormione Terentiana : Hem gladiatorio animo ad me
affectant uiam. Quo fignificatur, ita tendi ad nocendum alteri , ut id cumproprio etiam periculo ten
tetur,animopertinaci, paratoq; uel perdere, uel perire. Nam gladiatori compofito ad certamen , hæc
pugnæpropofita fors eft,aut occidere fi occupauerit,aut occumbere fi ceffauerit. Ariftoteles audaciá
huiufmodi,cum propriæ falutis contemptu coniunctam, Celticam appellat.
Frufto panis. LXXVII
Fruftopanis,pro re quantumlibet pufilla ac uili,noftris quoq; temporibus uulgò dictitant. M. Ca
to in oratione quadam M. Coelio uilitatem opprobrans, non loquendi tantum,uerùm etiam tacendi:
Frufto,inquit,panis códuci poteft,uel uti taceat, uel uti loquatur. Citatur locus ab A. Gellio in Nocti.
busAtticis. Videtur hyperbolefumpta, uel à canib.quos frufto panis inuitare folemus,uel à medicis . SONG
Quem mater amictum dedit, obferuare.. 4452 LXXVIII
*23***
Quemmater amictum dedit,obferuare : pro eo quod eft, pueriliter ex alieno præfcripto uiuere . le. Ex alieno pre,
gitur apud Quintilianum libro quinto : Nam quid, inquit, illa miferius lege,ueluti præformatas infan. fcripto uiuere:
tibus literas profequentium, & ut Græci dicere folét,quem mater amictum dedit , follicitè cuftodien
tium: Quibus ex Fabij uerbis apparet, Græcis in prouerbio fuiffe. Vfurpatautem & indicat adagium
i z Lucian:
 100 DES. ERAS. ROT. ADAGIO RVM
Raroto
acadm
Lucian.in Nigrinotgi xóły i rawstrⒸjný ráɣa tās unrgós egy auf.id eft: Et unde hic pauo: atq; fortafsis ma. A
terna ueftis eft.Dicuntur hæc fcommata in eum, qui uerficolore uefte amictus aduenerat.Plutarch.in orityS
commentario De fortuna Alexandri : δίκλ νηπίο παιδὸς ,φυλάτ]οντα τῶν περιβολμὺςἢμὲ πάτριῳ · αὐτῷσυνήθεια καθ . erdam
aoß abù mopirbeur.id eft: More pufilli pueri feruantem amictú, quem illi patriæ confuetudo ueluti nutrix beriam
addiderat. Quin hoc ipfum,quo nihil iam tritius , Ex præfcripto uiuere, prouerbiali metaphora dictú Sanct
apparet: tracta uidelicet à pueris, quibus,utinquit Plato, Tygapídı,id eft,in tabula graphiaria doctor
exemplar præfcribit, quodimitátes, literarum notulas confuefcant effingere. Hoc imitationis genus atla
uelut addictum acferuile ridet Horat. Ferko
O'imitatoresferuumpecus, ut mihifape
Rifum ,fape iocum, ueftri mouêre tumultus.
EtFabius nihil putat ad bene dicendum inutilius, quàm ita feruire præceptis artis , utnon aufis digi 珍惜血
tum latum ab illis difcedere,fiquando caufæ ratio poftulabit.
Quid diftent æra lupinis. LXXIX
TOTO
Prouerbij faciem habet,quod eft apud Horatium in Epiftolis : CBOND
Nectamen ignorat,quid diftent ara lupinis. usta
Difcrimen res id eft:nouit difcrimen rerum uilium & preciofarum . Agit autem Horatius de ijs, qui beneficia non ita
rumuilium T conferunt in quofuis,uelut abijciant, fed ita collocant , ut expendant & eius meritum ac dignitaté cui Deben
preciofarum. præftát, & preciu muneris quod largiuntur.Porrò lupini uilitaté prouerbialiter notauit & Iuuenalis: G
-Tunicam mihi malo lupini, Quàm fimetoto laudet uiciniapago.
Notat & Lucianus in libello De mercede feruientibus, cũ rogat,num ufq;adeò defuerit lupini & aque
fontane copia,ut in eam fefe conijceret feruitutem.
Me mortuo terra mifceatur incendio. LXXX
Pofterorumo Extat Græcus fenarius nagodas apud Suetonium Tranquillum in uita Neronis: T
A หย่ง
dium uel con= ἐμεθανόντ Θυγατα μιχθήτω πυρί. ideft: Memortuo conflagret humus incendijs.
perst
ALL
temptus. Quod cum à quodam fermone communi diceretur: Nero refpondens,Imo,inquit,ius frⒸ:id eft,Me
uiuo. alludens ad urbis incendium , quod paulo poft effecit. Meminit huius prouerbij M. Tullius lib.
30
De finibus bonorum 3. Quoniamq; illa uoxinhumana & fcelerata dicitur eorum , qui negant fe recu
02
fare,quo minus ipfis mortuis, terrarum omnium deflagratio confequatur,quod uulgari quodam uer
fu Græco pronunciare folent. Item Seneca libro De clementia 2.cum dicit,multas uoces magnas ,fed
deteftabiles ,in uitam humanam perueniffe, celebresq; uulgò fieri,ut illam, Oderint du metuant: Cui, B od
inquit , Græcus uerfus fimilis eft, qui fe mortuo terram mifceri ignibus iubet. Quin eadem fententia,
hodieq, uulgò durat inter mortales : Mihi,inquiunt,morienti mundus uniuerfus moritur. Quafigni .
ficant,nihilfua referre,quid pofteris accidat uel boni uel mali,cũ ipfi tollátur è uita,nequaquá fenfuri.
Mare cœlo miſcere. LXXXI

Perturbatio Mare cœlo mifcere,prouerbialis hyperbole eft : pro eo quod eft,omnia perturbare , nihilq; non fa
rerum. cere.T. Liuius: Quid eft,quòd cœlo terram,terræ cœlum mifceant ? Idemalibi : Quid tandem eft,cur
cœlum ac terras mifceant? Iuuenalis:
Clames licet, & marecælo Confundas:homofum.
Lucianus in dialogo Promethei & Mercurij : τὸ ἐν διὰ τέτο ἐχρῶ τὸ λόγο, τῇ γῇ “ κρανὸν αναμεμίχθαι; id eft :
Quid igitur oportebat ea gratia,terræ,quod dici folet, mifcere cœlum? Vergilius in quinto , de Iuno
ne omniatentante:
-Maria omnia cælo Mifcuit.
Idem paulo diuerfius in duodecimo :
-Nonfitellurem effundat in undas,
Diluuio mifcens, cælum ue intartarafolnat.
Ariftophanes in Lyfiftrata, non difsimili figura dixit:
τὰ δ᾽ ὑπέρτερα νέρτεραθήσει ζεὺς ὑψιβρεμέτης . ideft:
Quin &fupera inferareddet Iuppiter altifremus.
Plutarchus in uita Romuli fic ufurpat,ut cœlum terrę mifceant, qui ex hominibus deos, ex dijs homi
nes faciunt , & quæfunthominum fabulantur de dijs : ἀπογνῶναι καὶ ἐμπαντάπασι τῷ θεότηταδὶἀρετῆς αὐόσιου
ngàygives,¿pavi da myvúar plû àßíaropop. id eft : In totum abnegare diuinitatem uirtutis , impium eft & in
generofum : cæterùm cœlo mifcere terram,ftuporis eft.
LXXXIE
Mifcebis facra prophanis.
Confimili figura dixit Horatius :
-Mifcebisfacraprophanis.
id eft : Nihil non facies. Item : Confundens fasq; nefasq;. Apud ueteres multum erat difcriminis inter
Difcrimenin
res hominum acres deorum,adeò ut Homerus etiam uocabula difcernat, quibus dij cófueuerunt uti,
terfacra &
à uocibus humanis.Et Pythagoras à quibufdam iufferit abftineri, quòd numinibus effent confecrata.
profana.
Vnde qui nihil habent penfi,quiq; nihil non audent,mifcent facra prophanis.
LXXXIIK
Susq; deq;.
Apud Plautum atq; alios autores prouerbialiter pofitum inuenitur, Susq; deĝ; fero : &, Susq; degs
habeo.
 CHIL. PRIME CENTVRIA ILI siói

A habeo pro eo quod eft,nihil mea refert,nil laboro,Plautus in Amphitryone: Quæ neq; funt facta,neqs
egoin me admifi,arguit , atq; id mefusq; deq; effe habituram putat. A. Gellius lib. Noctium fextode
cimofcribit, Susq; deq; ferre,idem ualere quod æquo animo effe,& quod accidit non magnipendere,
atq; interdum negligere & contemnere: fimillimumq; effe illi quod Græci dicunt,adagoge , Citat aut. adagoga
tem Laberium in Compitalibus:
Nunctulentus es,nunc tufusă , degfers.
Item M.Varronem in Sifenna : Quòd fi non horum omnium fimilia effent principia, fusq; deq; effet.
Deniq; uerfus hos ex Lucilio refert:
Verùm hic ludus ubifusg , omnia deg fuêre:
Susy & degfuêre, inquam, omnia ludu iocusý.
Imitatum ex illo Græco fchemate, an ng narw : id eft, Surfum ac deorfum. quo nullum ordinem , nul . vw ngi nárw.
lumq; rerum difcrimen fignificamus.
Vltrò citroq;. LXXXIIII
Vltrò citroq ,prouerbiali figura dicitur: ualetq; perinde quafi dicas,hinc atq; illinc,fiue utrinq;. Fit
autemuenuftior metaphora,quoties ad mutuam altercationem , difceptationem , confabulationem ,
rixámue refertur. Quod genus eft apud Ciceronem Derepublica: Multisq; uerbis ultrò citroq; habi
tis,illenobis cófumptus eft dies. Ide in libris Officioru: Beneficijs ultrò & citro datis acceptisq;. Se
neca De beneficijs lib.5.Beneficiú & gratię relatio ultrò citroq; ire debent. Confimili forma dicimus :
Vltrò citroqs agitata caufa:&,Vitro citroq; datis & acceptis cladibus: Vltrò citroq; certatú cóuicijs .
Surfum ac deorfum. LXXXV

Huic fimillimum eftillud ex Eunucho Terentiana: Sex ego te totos Parmeno hos menfes quietum
reddam,ne furfum deorfum curfites : id eft,huc atq; illuc,aut certè fubinde ad Thaide ab hero,rurfum
abhero ad Thaidem intercurfites , ita ut folent amantium miniftri. Quod quidem plufculum habebit
decoris,filongius transferatur : ut fi quis dicat,iureconfultos,à uolumine ad uolume,à lege ad legem,
abinterprete ad interpretem,fubinde transferêtes fefe,furfum ac deorfum uagari. Ea metaphora mu
tuòfumpta uidetur à Sifyphi fabula,faxum uoluentis apud inferos. Cui Græcum illud, aw na náru, de
quomodomeminimus , ita finitimum eft , ut idem effe uideatur. Demofthenes in prima contra'Phi
lippum oratione:ἐσὺ ἄλλοθίπο,συμπαραθετεάνω καὶκάτω .id eft : Quod fi alio quopiam in loco Philippum ad
effenunciatum fit,pariter accurritis furfum ac deorfum . Ariſtophanes axagvis.
Β ο δ᾽ ἐν ἀγορᾷ λαλᾶσι, κ ' ανω καὶ κάτω Athiinforoloquuntur, & refticulam
τὸςχοινίον φέυγεσι τὸ μεμιλτωμένον. ideft: Surfum acdeorfum minio vitant litam.
Euripides in Bacchis:
ἄνω κάτω τὰ παντα συγχέας ὁμῶ . id eft:

Surfumdeorfum cuncta confundensfimul.

Plato in Phædro: χρὴ παύτας τὲς λόγος ανωκαὶ κάτω μετατρέφοντα ἐπισκοπῶν ,ideft :Oportetrationes oinnes fur .
fum ac deorfum uerfemus, atq; ita confideremus.Idem in Theæteto: yor” að tò negóμrvov, avw náτw πàv●
Tideft: Fiatq; quod dicitur,furfum deorfum omnia. Vfus eft & in Parmenide. 1Vtitur eodé Ariftides
rhetor,cùm alijs aliquot locis,tum in Cimone : tywy as a μãñλop xαvтα αvw sỳ náτw y'evorro.id eft: Ego
fanènon uideo, quo pacto pofsint uniuerfa magis furfum ac deorfum mifceri.Menanderapud Plut.
ἐδὲ ςρεφομένεςανω κάτω , οἴμοι λέγειν. ideft:
Neg,dumfe aguntfurfum deorfum, dicere, Heu mihi.
Pro ανωκαικάτω,dixit Euripides πάλιν τε καὶ πρόσω:quafi dicas, antrorfum ac retrorfum . πάλιν καὶ πρό
id eft:
φύρεσιν ταῦθ᾽ οἱ θεοὶ πάλιν τε καὶ πρόσω . on,
Mifcent enim hæcfurfum ac deorfumnumina.
Verfus àfcribis corruptus conftabit,fi legas :
φύρεσι ταῦτα θεοὶ πάλιν τε καὶ πρόσω .
Apud Athenæum libro fexto:
ἀλλὰ μεταφέρει ἕκαςΘ 'αὐτῶν ταῦτ᾽ οὔνω τε καὶ κάτω . ideft:
?
-Sed iftafinguli Surfum deorfum transferunt.
Depoetisloquitur,qui nihil ipfi reperiunt noui,fed ab alijs inuenta mifcent, & aliter tractando faciút Poete aliena
fua. Proindeprouerbium accommodabitur,uel ad omnia tentantem,uel ad omnia cófundentem , uel profuis uendi
adintelligentiam omni ex parte negocium circumfpicientis. Huic planè fimillimum eft quod extat tant.
apudTerentium in Hecyra: Curfari rurfum prorfum pro eo quod eft, huc illuc, Nam Rurfum propriè Rurfum pror
fonat, retrò : & Prorfum, ante . Prouerbiale ſchema annotauit et Donatus . Cuiufmodi funt & illa : fur fum.
fumdeorfum,intròforås,hac illac & Græcis : av છે ny náτw
. , góar καὶὀπίσω.
ν,πρόσω ng daiar , Quo longius recefferit à rebus
corporeis ,hoc plus uenuftatis habebit adagium. Quod genus eft illud Iuliani ad Galenum lib, quo
a
hunc refellit:30 'ανπέσειςν ὑμᾶς τε ἢ αὐτὸς ἐπ ' ἀληθείᾳ ,ὅτιίσασι τί φύσις όξιμ ,μὸ αὔωτε καὶ κάτω θρυλλᾶσι τραγωδῶντες πάντα .
xideft: Nequaquam perfuafuri funt uel nobis,uel fibijpfis uerè, ipfos fcire quid fit natura,quam fur
fumacdeorfum celebrant,ubiq; magnificè prædicantes. Ita qui uarijs modis rem apud fefe expendit,
WHAT Ayni dici poterit.
i 3 Omnium
 102 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
•
Omnium horarum homo . LXXXVI A
Serijs& io= Qui ferijs pariter ac iocis effet accommodatus , & qui cum afsiduè libeat conuiuere , eum ueteres
cis accommo= omnium horarum hominem appellabant.Atq; ita uocatu Afinium Pollionem,autor eft Fabius, Apud .
datus. Suetonium Tiberius duos quofdam combibones fuos , iucundifsimos , & omnium horarum amicos
profiteri folet, etiam codicillis. Eiufmodi amicum eleganter fimul , & graphicè depinxit Ennius , fub
perfona Gemini Seruilij. Carmen quanquam extat apud Aulum Gellium Noctium Atticarum libro
12.capité 4.tamen non grauabor adfcribere:
Hocce loquutu , uocat quicum benefæpè libenter
fermones fuos: rerum fuarum
Menfam ,
Comiterimpertit,magna cum lapfa dies iam
Partefuiffet,deparuis ,
fummis gerundis,
Confilio, induforo,lato ,fanctogfenatu.
Cuires audacter magnas ,paruas , iocum
Eloqueret:que tincta malis, & qua bona dictu cuta
, locaret.
fi quid uellet, tutog
Euomeret ,
Quocum multa uolup, ac gaudia, clamý palamý:
Ingenium, cuinulla malumfententiafuadet
Vtfaceretfacinus,lenis tamen, haud malus, idem
fidelis,fuauis homo,facundu fuog
Docti ,
fcitus atg, beatu ,fecunda loquens, in
Contentus ,
Tempore, commodus, & uerborum uirpaucorum.

62-2
fepulta, & fæpeuetuftas
Multa tenens antiqua ,

FED
4.
Quafacit,& mores,ueteres , nouos tenentem.

.§
Multorum ueterum leges,diuumg , hominumý
Prudentem,quimulta loqui ue, tacere uepossit.
Ariftippus o Talis &inter philofophos fuiffe traditur Ariftippus , qui Dionyfii iuffu cum cæteris nec in fœminea
mnium hora
purpura faltare detrectauit, Platone recufante : addens uel in Bacchanalibus oportere pudicum effe.
rum homo. Hinc Horatius:
B
Q
Omnis Ariftippum decuit color.
Perpaucorum Contrà qui fuis quibufdam funt moribus, neq; faciles ad cuiufuis hominis conuictum,perpaucorum
hominum ho hominum homines dicuntur : ut apud Terentium . Apud Horatium autem,
mines. FO
Communifenfu planè caret, inquimus.
Pecuniæ obediunt omnia. LXXXVI
Pecuniæ bona Tam omnibus nationibus in ore fuiffe uidetur hæc fententia , quàm núc etiam omnibus eſt in uſu: "
mala tri Pecuniæ obediunt omnia. Et refertur in Prouerbijs Hebræorum , apud Ecclefiaften, capite 10. nec eo 01
buunt homi fecius à Græcis pariter ac Latinis autoribus celebratur.Euripides in Phoenifsis:
nes. τὰ χρήματ' ανθρώποισιν τιμιώτατα , Mortalibus nilcharius pecunia,

διώαμίν τε πλάσμω τῶν ἐν ανθρώποις ἔχει. id eft : , interhomines unaplurimum ualet.

Atg
Item Ariftophanes in Pluto:
ὡς ἐδὲν ἀτεχνῶς ὑγιές ἐςιν ἐδενὸς, Probut nihilfanum reperias ufpiam,
ἀλλ᾽ ἀσὶ τῷκέρδεςἅπαντες ἥτονες . ideft: Sedpariteromnesferuiunt uicti lucro.
Huc alludit & Demofthenicum illudin primaOlynthiaca :δια δὴχρημάτων, καὶ αὔσυ τέτων ἐδὲν ἐπιμγενέθαι
TopdróvTwp.id eft: Breuiter opus eft pecunijs, neq; citra has quicquam eorum quęfacienda funt, confici
poteft.Rurfum Ariftophanes in eodem Pluto,facetifsimè perfequitur, quicquid rerum uel bonarum,
uel malarum geritur inter mortales , id pecuniaru gratia fieri : quin etiam dijs ipfis non aliam ob cau
fam
2 rem diuinam fieri.Atq; inter alia permulta hanc catholicam fententiam refert:
ἐ τίγ᾽ ἐπὶ λαμπρὸν καὶ καλὸν, Siquideximium eftautſplendidum,
ἢ χάριεν ανθρώποισι,διά σε γίγνεται . Siquiduenuftu hominibus, abs te uno uenit.
WASTAV Yág
ATTAνTH TO πλετῶν
ἅπαντα γάρ a.
ὑπήκοα . ideft: Siquidem opibus uniuerfafimulobediunt.
Proinde Horatius pecuniam reginam appellat:
fidemý
Scilicet uxorem,cum dote , , & amicos,
Etgenus&formam reginapecunia donat.
Pecunia ty= Sed nemo feftiuius pecuniæ tyrannidem defcripfit, quàm Euripides Bellerophontem ad hunc modú
rannis.
loquentem faciens. Referuntur autem à Seneca lib. Epiftolarum tricefimoprimo ( nam ipfa quidem
fabula non extat) uerfus aliquot, hi quoniam funt in primis lepidi ac uenufti, no grauabor affcribere,
fed aliquot locis emendatos.quandoquidem apud Senecam habentur deprauati:
Sinemeuocaripessimum, ut diues uocer.
Nemo, an bonus: an diues, omnes quærimus.
Non
 CHIL. PRIME CENTVRIA IIL 10ž

A Non quare, & unde:quid habeas, tantùm rogant.

Vbique tanti quifque, quantum habuit,fuit.
Quid habere nobis turpe fit, quaris ? nihil.
An diues, omnes quærimus : nemo, an bonus.
Autdiues opto uiuere, autpauper mori.
Benemoritur, quifquis moritur dumlucrum facit.
Pecunia, ingensgeneris humani bonum :
Cuinon uoluptas matris, aut blandepotest. distan
Par effe prolis,nonfacer meritisparens.
Tam dulce fiquid Veneris in uultu micat,
MARA
Meritò illa amores cœlitum atque hominum mouet.
Cum hi,inquit,nouifsimi uerfus in tragoedia pronunciati effent,totus populus ad eijciendú & actore
&carmécófurrexit, uno impetu: donec Euripides in mediu ipfe profilijt,petés ut expectarent , uide
rentq;qué admirator auri exitu faceret. Dabat in illa fabula poenas Bellerophontes,quas in fua quifqs
dat.At ex his uerfibus, quos Latinos recitat Seneca,pofteriores aliquot reperi Græcos apud Athenę
umin Dipnofophiftis lib. 4.fed citra nomenclaturam autoris.cos hoc loco fubfcribam :
O captus aurum hominibus ornatißimus, Auri encomia
ὦχρυσὲ δεξίωμακάλλιςον βροτοῖς,
Vt necgenitrix,necpater, nec liberi um.
ὣςὅτε μήτηςἡδονὰς τριάς δ᾽ ἔχει,
καὶπαῖδες ἐνδόμοισιν,καὶ φίλΘυ πατὴς, In adibus tales uoluptates ferunt,
οἵας σὺ,χ οἱ σὲ δόμασινκεκτημένοι. Qualesparis tuhis,qui domi tepossident.
εδ᾽ἡ κύπρις τοιώτον ὀφθαλμοῖς ὁρᾷ Quodfihoc modo Veneris renident lumina,
ἐθαῦμ ἔρωτας μυρίες αὐτῷἔχειν. .1i.. Haud mirum amoresfi cit innumerabiles.
Subitinterim admirari peruerfum præpofteru mque mortalium ingenium . Sententiam improbam in Peruerfitas in
fictafabula,fub perfona improba, ab hiftrione recitatam in theatro non ferunt , ac pertumultum eij- diciorum.
ciunt:fibi quifq; domi ignofcit.Quotus enim quifq; eft, qui ſtudio uitaq; non loquitur, quod illic hi
ftriofonabat:Horrent uoces intheatro, & non horrent rem in omni uita?Quid infamius, quid execra
tius apud omnes mendacij uocabulo; quid ipfa re in moribus hominum ufitatius ? Quidperiurio de
teftabilius.Excute uitam hominum,periurij plena funt omnia. Vide quid populo iurent Principes, Periuria fre
B quidEpifcopi, quid Abbates,imò quid in baptifmo Chriftiani oes. Confer mores, quantam inuenies quentiora.
periuriorű μupμnías; Quàm abominamurfuris nomen? At in uita nihil aliud inuenies. Nifi fortè furtu
non eft,accipere pecunia mutua animo non reddendi,negare depofitum quú tutü eft,mala fide inua
derehæreditate aut poffefsionem alienam ,imponere emptori,fuffurari nonnihil de materia quain fu
fcepifti,pro gemmis uitra obtrudere, aliud uini genus pro alio uendere: deniq; nullam prætermittere
occafionem fraudandi proximum. Sed ad prouerbia redeo.
Veritatis fimplex oratio. LXXXVIII
Refertur in Diogeniani collectaneis hoc adagiu.Extat aut in Phœnifsis Euripidis, ad hucmodũ : Orationis ue
ἁπλῶς ὁ μύθος ἀληθείας ἔφυ , Nam ueritatisfueuit effe oratio ræ elogium.
καὶ καὶ ποικίλων δεῖτ᾽ οὔδιχ᾽ ἑρμίωδυμάτων. Simplex , uafris nec eft egens ambagibus
ἔχεγδ' αὐτὴκαιρὸν ὁ δ᾽ ἄδικα λόγῳ Interpretum:fiquidem ipfa perfe congruit.
νοσῶν ἐν αὑτῷ ,φαρμάκων δε σοφῶν ... At fermo iniquus,quiaperfefit morbidus,
Medicamenta exquifita depofcitfibi.
Citatur à Seneca epiftola 49. Nam,ut ille ait tragicus,ueritatis fimplex oratio eft, Prouerbium ufur
pabitur,uel in rhetores acpoetas , qui mendacia uerborum lenocinijs fucare folent : uel in blandilo
quos,qui quodnon ex animo dicant,folent accuratius adornare fermonem , ac ueros affectus hoc di
ligentius imitari uerbis,quo magis uacant affectibus :

CA, GI(Vt qui conductiplorant infunere, dicunt

Acfaciuntpropepluradolentibus ex animo: iditedown
cum interim fimplex illa rufticanaq; ueritas,negligat id genus orationis fucos, Ta ona ovna, Tlu onaglio
engluid eft, Ficus ficus, ligonem ligonem appellans. ) uel in diuinos, qui uaticinia fua uerbis ambi
guisefferunt,ne queant deprehendi,fitq; rima quæpiam per quam elabantur. Deniq; in eos qui per
plexèloquuntur, dum uerum difsimulant, Nain Xahoc indicio fæpenumerò deprehenditur uanitas,ue
lutin Eunucho Terentiana:
Pergin fceleftamecum perplexè loqui ?
Scio, nefcio, abijt, audiui , ego non adfui .
Non tu ifthuc mihi dictura apertè es,quicquidest ?
Tunicapallio propior eft. LXXXIX
ApudPlautu in Trinummo legitur allegoria prouerbialis:Tunica pallio propior eft. Quo fignifica Amicorum di
tum,examicis nos alijs atq; alijs magis effe deuinctos,neq; parem omniumhabendam effe rationem, fcrimen.
Apudueteres primum in officio locum habebant parentes , proximum pupilli noftræ fidei crediti,
i 4 tertium
 Beyo

104 DES. ERAS. ROT. ADAGIO RVM

A
tertium clientes, quartu hofpites,quintum cognati & affines: ut indicat Gellius lib.5.cap.13.Præterea
sarid
quædã negocia propius alijs ad nos pertinere. Palliu extrema ueftis apud Grecos , quéadmodú apud
Romanos toga.Tunica toga tegebatur, ut frequéter apud Homeru, ob, fimul nominátur.
XC alisd
Genu fura propius.
mas
Quichariores yóvu livínskyyvop: id eft, Genu fura propius. Qui Græcas parcemias collegerunt,aiunt, hoc adagiu ex
crur
fint. euentu quodam effe natum. Quum in prælio quidam confpiceret duos amicos,pariter de uita pericli
tantes,fratrem & confobrinu, neq; poffet utriq; fimul ferre fuppetias, omiffo confobrino fratrem de Carar for
Chanteca
fendit: atq; hanc interim fententiam pronunciauit, quæ poftea tranfierit in prouerbium, yóvu vμns'ky
you.id refertur ab Ariftotele libro Moralium 9.Accedunt,inquiens, eôdem & prouerbia uniuerfa : ut, que
Anima una : &,Amicorum communia funt omnia : & , Amicitia eft æqualitas : &, Tibia genu propin
quius.Theocritus in Idyllio, cui titulus Charites, tribuit hoc adagium uiro tenaci , qui fibi uiuat,neq; Elogo
quicquam uelit impertiri amicis : 000
conf
πᾶς δ᾽ ὑπὸ κόλπε χεῖρας ἔχων πόθεν αὔξεται ἀνθρω
ἄργυρΘ , ἐδέκεν ἰὸν Σποτρίψας τινὶ δοίη .
ἀλλ᾽ εὐθὺςμυθεῖται,Σποτέρω ἢ γόνυ κνάμα , αὐτῷμοιΤηλύοντο . ideft :
Verùm quifquefinu dextram occulit, illud& unum
Cogitat, undefibi congeftapecunia crefcat,
Nec cuiquam abfterfa rubigine donet amico.
Imoftatim hoc, Mihifuragenu longinquior , inquit :
Ipfimalim aliquiddetur mihi.
Athenæus libro nono, ex eo deflexiffe uidetur, ut dicat de ijs potius , quæ propius ad rem pertinent.
Ex hoc igitur Plautus fuum illud effinxiffe uidetur: Tunica pallio propior. Confinis eft huic adagio
illa Hefiodi fententia : Weg

μηδὲ κασιγνήτῳ ἶσον ποιεῖσαι ἑταῖρον. id eft:

Sednec germano quifquam eft æquandus amicus.

Eft enim inter hos, quos amamus,habendus ordo. Nihil autem uetat, quo minus ad rem torqueatur:
quod genus,fi quis dicat,maiorem habendam effe uitæ quàm pecuniæ, corporis quàm ueftis, animæ
quàm corporis rationem , rectè adduxerit,yóvv kvúunskyyvön.
Omnes fibi melius effe malunt, quàm alteri. XCI
B
φίλαυτια omnia Eandem fermè fententiam Terentius fimpliciter extulit in Andria :
um hominum . Verum illud uerbum eft, uulgò quod dicifolet,

EEK
Omnesfibi effe melius malle, quam alteri.
Rurfum in eadem fabula prouerbium ad perfonam detorfit :

#
.U
Heusproximusfumegomet mihi.
Ariftoteles lib.Moralium Eudemiorum feptimo :dona yap rvíos µánısaknas☺ avròs air qíno, id eft: Non
nullis enim uidetur quemq; fibi potifsimùm amicũ effe.Idem Plato lib. De legib. 5. Pro dé é d'Kéyroin,
is qinⒸ auтÿ was ande̟wⒸ qúa í , ogléx.id eft:Hoc eft aut quod aiüt, unúquenq; natura fibi amicu
Charitas unde effe,idq; rectè fieri. Quin & hodie Theologoru prouerbiu celebratur, charitaté à feipfo pficifci:natu
proficifcatur . uidelicet ex his cantici myftici uerbis,Ordinate in me charitate.Verùmde eo quid fentia, aliàs ubi lo
cus inciderit, diligentius tractabimus. Sed Terentianam fententiam Euripides extulit in Medea :
ὡς πᾶς τις αὑτὸν τοῦ πέλας μᾶλλον φιλᾷ . id eft :

Quodquifque femetplus amico diligit. Velfic:

Quodquifquefeplus atque amicum diligit.

Rurfum in Græcarum fententiarum collectaneis :
φιλῶ δ᾽ ἑαυξ'πλεῖον ἐδὼς ἐδένα . ideft : Nemofeipfo diligit quenquam magis.
Φίλαυτοι. XCII

Sibiplacentes. Qui fibi uehementer placet, quique fuis ipforum commodis impenfè ftudent, aliorú rebus uel ne
glectis, uel etiam afflictis,à Græcis eleganter prouocantur.Vitiú ipfum ginaría dicitur. Quod ap
pofitè circumloquens Horatius: Cacus, inquit, amorfui.:
Id uitij Plato malorum omnium fontem autumat. Ariftoteles 9. Moralium lib. fatis indicat , hanc gi
As probrofam appellationem,ceu prouerbialem uulgo iactatam fuiffe, cu ait,homines fui fupra mo
dum amantes à multitudine malè audire, quippe qui fœdo infamiq; cognomine uocentnr gía . Có
Putiduli. trà qui fibi difplicent,putiduli uocantur.Martialis :
Altera rancidula eft, alteraputidula eft.
Eft autem id uitium ferè infitum , ut fua cuique magis probentur quàm aliena : quod tamen eximiè
uidetur fuiffe in Afris. Nufquam autem hæc peftis immedicabilior quàm in dogmatibus , quorum
perfuafione femel imbuti fumus: id quod eleganter notat Galenus libro Tu quozny duváμrwy primo : s
πως άραδυσαπό βιπζόν τι κακόμ όξιμ ή ποδὶ τὰς αἱρέσες φιλοτιμία καὶ δυσεκνιπ ]ου ἐν τοῖς μάλισα καὶ ψώρας απάσης δυσιατών
Topoy.id eft:Adeo de fectis contentio malum eft, quod ægrè excutitur, & cum primis ineluibile, deni
que quauis fcabie inſanabilius .
Extra
 CHIL. PRIME CENTVRIA III i05

Extra telorum iactum . XCIII

Said eft,Extra telorum iactum:pro eo quod eft,in tuto, citraq; periculum .Translatum à bel . if irds Bo
lis,ubiqui nolunt feriri iaculis,longius femouent fefe, quàm ut pofsint contingi iactu teli : aut in lo- a
co à iaculis defenfo fe continent.Vnde illud frequens apud hiftoricos: lam ad teli iactum peruenerat.
Extra teli iactum
Q. Curtius lib.3.Iam in confpectu,fed extra teli iactú utraq; acies erat. Idé libr. 4. Vt
effent.Ac rurfum : Nondum ad teli iactuperuenerant. Quod Gręci dicuntsB. Neq; uerò tátumn
ij dicútur if any effe, qui longiusabfunt quàm utiaculo cotingi pofsint, uerumetia qui utcunq; tuti
funt.Seneca lib.De beneficijs 7.fimili tropo dixit extra ictum :Iniuria deo facrilegus quidé no poteft
facere,quem extra ictum fua diuinitas pofuit. Lucianus in Votis Gonora Bios Spaugsμlvor. O
ptat quifpiam pennas, ut è fublimi fpectare pofsit dimicantes,ipfe tutus à iaculis. Idemo viños.
id eft lamque extra teli coniectum erat.Polyphemus de Vlyffe, qui iam fugerat,ut eum Cyclops teld
affequi non poffet, Odyffeax. ad finem. Idem rurfus : apo diàrläßwroι,ngir§w Beλãp aoip; id eft : Cur
mufasnon feris,atque àtuis telis funt tute?Allufit huc idem in Nigrino: n hadánoß éjovs ròpanjogà vær
ξαγαγὼνἐμαυτὸν,ἐκ βελέωμ φασίμ ,
ἔκτ'ανδροκτασης,ἐκ θ ' αἵματα ,ἔκ τεκυδοιμε
tòñermòp vinugüp éñóµlw.id eft :Quemadmodum Iupiter Hectorem , ita meipfum à iaculis eximes, ut aiut:
Atqueà cade uirum, atque àfanguine, deg, tumultu:
reliquum uitæ tempus domi federe deftinabam.Eft autem apud Homerum Iliados .
ἐκ βελέων,μήπε τις ἐφ ' ἑλκεῖἕλκῳ ἄρηται . ideft :
Extra tela, utinequis uulnusforfitan addat Aduulnus.
Contrà,quem obnoxium periculo uideri uolemus , hunctrès Biass, dicere poterimus. Lucianus in
Baccho; sourds is a woµávæv . id eft:Ne tantifper quidem manentes,ut intra teli iactum ef
fent.Vergilius in 11.
lamg, intra iactum teliprogreffus uterque.
Poft principia. xctit
Eandé fermè fententia habet,Poft principia. Sumptu item à bellis , in quibus tutifsimus locus eft
poftprincipia.Siquide in prima acie ftabant haftati, in fecunda principes , robuftior ætas :hos feque
banturfcutati omnes, maximè infignes armis poft hos triarij & rorarij: quéadmodú indicatT.Liuius
Decadis primæ,lib. 8.Itaq; nullus in acie locus tutior quàm poft principia. Terentius in Eunucho!
B
Tu hofceinftrue,hic ego eropoftprincipia: Inde omnibusfignum dabo.
Eratautem hic locus timido nebuloni conueniens.id quod ridens Gnatho;
Illuc, inquit,eftfapere: ut hofce inftruxit,ipfusfibi cauit loco.
Idem boc Pyrrhusfactitauit.
Donatus admonet eum ufum uerbo militari. Porrò Vegetius libro De re militari z.teftatur, principa Principia it
lesin acie milites,propriè dici principia. Sic enim ait:Antiqua ordinatione legionis expofita, princi acie.
palium militum, & (ut proprio uerbo utar) principiorum nomina ac dignitates fecundum præfentes
matriculas indicabo.Axius apud Varronem : Ego uerò, ut aiunt, poftprincipia in caftris.In prouer
bio,Res ad triarios redijt,plura de his comperies.
Procul àpedibus equinis . XCV
in7wodŵp innáws :id eft,Procul à pedibus equinis.Etiam hodie uulgò dicitur, cum fignificant fugien Periculum.
dum effe periculú. Hac uoce monere confueuerüt,ut quifq; fibi caueret in certaminibus equeftribus,
fw wodŵp izzáwp:id eft,Extra pedes equinos.Eam deinde uulgus prouerbij uice ufurpauit.
Porrò à loue atq; fulmine. XCVI
wópów duós ve xj nópavš: id eft,Procul à Ioue pariter atq; fulmine.Refertur à Diogeniano .Admonet,no Non cum pre
effe agendum cum præpotentibus, qui nutu pofsint perdere fi quando libeat , maximè cum regibus
actyrannis.Habent enim fulmen,fi quando commoueantur.Porrò loui fulmen attribuunt poetæ: & potentibus co
reges quidam hac effigie fuos coloffos fingi uoluerunt, autore Plutarcho. Cuius eft hæc cum primis uerfandum.
elegans duoiors Quemadmodum in uulnere prius apparet fanguis quàm plaga , & quemadmodum
prius emicat fulgur, quàm tonitrus audiatur:ita apud tyrános,hoc eft,principes fermè omneis,prius
erumpitcondemnatio quàm probatio , & perijt delatus prius quàm coarguatur, Citatur à Suida hu.
iufmodi hemiftichion :

—ἅλλ᾽ ἀπὸ μάζονΘανδρός . ideft : Maiorem uitato uirum.

Refertur & hoca Diogeniano inter adagia. Monet aút,paru effe tutühabere commercium cum prin
cipibus,quibus quodlibuit licet, & in quos appofitè dixeris illud Græcorum apophthegma: is our
ikivdu Bénradan à μyde, ròp à Béher) wore duvávov.id eft: Ingens periculum,uelle quæ non decet eu , qui
pofsit quicquid uoluerit efficere. Huc pertinet quod Callifthenem admonuit Ariftoteles , ut cum A
lexandro aut rarò loqueretur,aut iucunda.Item quod refert Plutarchus in uita Solonis: is fpretus eft
à Craefo,quòd de felicitate nimium liberè refpondiffet:itaque cum Aefopus fabularü fcriptor admo.
neret illum, da vois ßavinovoi dā ŵs înıça ÿ ŵs disainp :id eft, quòd cum regibus aut quàm minimè , aut
quàmiucundifsimè colloquendum effet : Solon retorfit dictum hunc in modu: a día, ann' is nigα è ús
ara,id eft:Non perIouem,imò potius aut quàm minimè,aut quàm optimè. Allufit ad prouerbiu O.
pidiushoc attactusfulmine:

Viue
 1 .

106 DES. ERASMI ROT. ADAGIORY M

A
Viuetibi,quantumápotespræluſtria uita:
bat
Sauumpræluftrifulmen ab arce uenit. Acro
Septem conuiuium,nouem conuicium . XCVII pecu
d
Pauci ad con= Septem conuiuium , tiouem conuicium.Elegans uel ob ip fam wap wvouaría fen tentia : qu a fignifica . saga
t
Fago dar
ùiuiu cur ad- tum eft, ip conuiuium paucos adhibendos eff e , ali oqui for e tu mu ltuofum , at qu e inf uau e Quod fi .
.
gnificans Horatius :
hibendi .
Locus eft, inquit, & pluribus umbris,
Sednimis arctapremunt olide conuiuia capre. Bocalam
Leges fum . Extabant antiquitus leges quæ præfcriberent,fimul & moderatum conuiuarum numeru, &fumptus poki T
ptuarie. modicos. M.Terentius Varro apud Celfuin cenfet conuiuas intra Gratiarum & Mufarum numerum
oportere confiftere,ne aut plures fintfeptem,aut pauciores tribus. Sed hoc adagium uetat ad Mufa picedra
rum ufq; numerum peruenire.Plinius lib.28.capite-2.fcribit Seruiu Sulpitiü cómétum fuiffe caufam , STC,qu
cur ominofum effet menfam relinquere, quod illis temporibus nondum numerabantur conuiuę plu "
res quinq;. Chærephon apud Athenæum lib.6.uideturadmittere cóuiuas ufq; ad triginta , duntaxat
yuvanovou . in nuptijs . Cæterùm quibus datum erat negocium numerandi conuiuas, ynovuss appellant.Refert
inibi fabulam non illepidam Parafitus qui inuocatus ueniffet ad nuptias, & poftremus accumberet,
G
gynęconomi numeratis cóuiuis ,iufferüt illú abire, quòd cótra lege,fuper numeru triginta fecutus ef
fet, Atille:Numerate,inquit, denuò, à mefumentes initiü. Hoc pacto non erat futurus fupernumera
2d Stra
rius.Refertur apud Iuliu Capitolinu in uitaL.Veri imperatoris : Et notifsimü quidé, inquit, eius fer
tur tale conuiuiu, in quo primùm duodecimus accubuiffe dicitur,cü fit notifsimum dictú de numero lane
allo
Couicium un= conuiuarü: Septem conuiuiú, noue uerò conuiciú. Conuiciu aut dixit pro clamore , quafi conuociu.
dedictum . Torqueri poteftad polyphilia, aut ad turba rationú in argumentando,aut exemplorum in fuadendo:
aut etiam ad polytechniam. Quauis in re turba confufionem parit ac moleftiam .
XCVIII C
De gradu deijcere.
Prouerbialis allegoria.De gradu deijcere :pro eo quod eft, animo confternari,ac uelut à ftatu men ! ‫הוה‬
tis dimoueri.M.Tullius Officiorú lib.1.Fortis uerò animi eft & conftantis, non perturbari in rebus a
fperis,nec tumultuanté de gradu deijci, ut dicitur,fed præfentis animi uti cófilio.Cófimilis figuræ eft,
In gradureponere :quafi in priftinu locú reftituere. Quintilianus Inftitutionú lib. 4. Aut fi quid titu 207
bauerint, opportuna rurfus eius à quo producti funt,interrogatione ueluti in gradum reponátur.Ad INCOS
eandem formam pertinent,Mouere loco, deturbare gradu, reftituerein locum.
Poft mala prudentior. XCIX B
µrtà Tà desvà qgoviμíró : id eft, Poft acerba prudentior. ubi quis fuo malo fit cautior :nó aliter quàm
qui guftato ueneno , non prius intelligunt effe uenenum, quàm noxiam eius uim fentire cœperint.Fi
nitimum eft ei quod alibi dicetur :
2C
—ρεχθὲν δέ τε νήπι( ἔγνω . ideft : Atnouit remfactam deniq ftultus. Item ei:
κλέωνπρομηθεύς ἐπιμετὰ857 πράγματα . ideft : Rebusperactis eft Cleon Prometheus.
Adagium recenfetur in Collectaneis Apoftolij.quem equidé autorem non adducerem in mediú,nifi
cogeret inopia magis idoneorum .
с

6'0
Ex ouo prodijt.

2
4
1
2
Formofil : id eft,Ex ouo emerfit. Aiut dici folitú de magnopere formofis ac nitidis,quafi neges co
muni hominú more natos,fed ex ouo, more Caftoris & Pollucis . Siquidé eft in poetaru fabulis , Leda
Tyndari filia, ex louis cócubitu duo peperiffe oua: è quoru altero prodiêre gemini , Caftor & Pollux,
infigni formaiuuenes :ex altero nata eft Helena,cuius forma literis omnium eft nobilitata.
CHILIADIS PRIMAE CENTVRIA QVARTA
Non eft cuiuslibet Corinthum appellere. I
Υπαντὸς ανδρὸς ἐς κόρινθόν ἐπ᾽ ὁ πλῶς . id eft :

Non est datum cuiuis Corinthum appellere.

·
Resardua. Vetuftum iuxtà, ac uenuftum adagium, de rebus arduis, & aditu periculofis,quasq; non fit cuiuslibet
hominis affectare.Inde natum, quod (ut refertur apud Suidam ) nec facilis, nec fatis tutus fit nautis in
Corinthiacum portum appulfus.Nam Strabo libro Geographiæ octauo, aliò refert originem prouer
bij,nempe ad luxum & meretrices Corinthiorum . Oftendit enim Corinthum , quòd in Ifthmo effet,
duosq; haberet portus,alterum aduerfus Afiá,alterum Italiæ oppofitum,negociatoru frequentia lo
cupletifsimam fuiffe. In eadem templum fuiffe Veneri facrum,adeoq; locupletatum,ut plus mille pu.
ellas haberet, quas Corinthij Veneri confecrarant, ut in eius honore proftarent.Itaq; haru gratia fre
qués inurbe multitudo undiq; cófluebat,unde ciuitas maioré in modũ ditabatur : quin etiã negocia
tores,hofpites ac nautę,propter urbis luxu deliciasq; immoderatos fumptus faciêtes exhauriebátur.
Atq; hinc manaffe uulgo prouerbiu: Cuiuslibet nó eft Corinthú appellere. Horatius, & A. Gellius ad
Laidem ,nobile ſcortum ,referunt adagium.Nam ille in Epiftolis adhunc modum fcribit:
Principibusplacuiffe uiris non ultima laus eft. し
V Non cuiuis homini contingit adire Corinthum :
Sedit,quitimuit,ne nonfuccederet.
Ad
 CHIL. PRIME CENTVRIA II 107

A Ad Ariftippum uidelicet alludens, quem Laidi confueuiffe notum eft ,& ita confueuiffe , ut gloriare
turfe unum habere Laidem ,reliquos haberi à Laide.Hic ,nempe Gellius lib.1.cap.8.ex Phocione Pe .
ripatetico huiufmodi refert hiftoriam :Lais, inquit ,Corinthia , ob elegantiam uenuftatemque forma
grandeinpecuniam demerebat . Conuentusq; ad eam ditiorum hominum ex omni Græcia celebres
erant:neq; admittebatur,nifi qui dabat quod popofcerat. Pofcebat autem illa nimiam quantitatem .
Hindaiunt natum effe illud frequens apud Græcos adagium:
03726
οὐ παντὸςανδρὸς ἐς χόρινθον ἐσθί ὁ τολῆς.
Quodfruftra iret Cofinthum ad Larde , quinó quiret dare quod pofceretur . Ad hanc ille Demofthe
nesclanculum adit,& de fui copiam faceret,petit. At Lais mugías dgáxmas, id eft, decem drachmarum mi
lia popofcit.Tali petulantia mulieris,atq; pecuniæ magnitudinectus , expauidusq; Demofthenes a
uertitur,& difcedens :Ego, inquit ,pœnitere tanti no emoμm μvgi , Agazuur Uraine.id eft: Non
emo dece drachmarũ millibus pœnitudiné. Alij malunt in genere ad omnes Corinthiorum meretri
ces referre,quarum rapacitatem etiam uetus comoedia taxauit.Ariftophanes in Pluto :

καὶ τὰς γ᾽ ἑταίρας φασὶν τὰς κορινθίας ,

ὅτανμὲν αὐτὲς τὶςπένης τουρῶν τύχη ,
8 δὲπροσέχειν τὸν νοῦ καὶδὲπλέσιο
τὸνπρωκτὸναὐτὰςεὐθὺςὡςὗτον τρέπον .
Quos equidem uerficulos haud grauarer Latinos facere,fi quam funt elegantes, tam effent etiam üës
recundi . Strabo meminit apophthegmatis cuiufdam meretricij , ex quo licebit earum auariciam con
jcere. Nam cummatrona quædam cuipiam huius ordinis probro obijceret inertia , quòd nihil ageret
operis,nulloq ; lanificio exerceretur:Imò, inquit, ego illa qualifcunqs fum , iam ternas telas exiguo té
poris fpacio pertexui .Mihi tame no uidetur abfurdum,fi parcemia referatur ad periculofam in Corin
thum nauigationem ,de qua meminit eodem in lib.Strabo.ut hinc poftea deriuata fit ad alios ufus.Pa

rafitus ille Comicus eleganter detorfit prouerbium :

καὶ παντὸς οὐδρὸς ἐπὶ τράπεζαν ἐθ᾽ ὁ πλῆς . Adire menfam,haud hominis eft cuiuslibet.
Citaturautem à Stobao ,ex Nicolao quodam poeta comico. Meminit & exponit hanc parceniam &
Euftathius,enarrans nauium catalogum ,additq; eam imitatam ex illo uerfo uerfu Sophocleo:
2
οὐκ ἐνθάδ' οἱ πλοῖ τοῖσι σώφροσι βροτ. ideft : Non à modeftis nauigatur huc uiris.
it
Extat hic uerfus,cuius memin Euftat hius apud Sophoclem in Philocteta. Proinde duplex erit ufus
adagij:uel cum fignificamus rem effe maiorem, quam pro uiribus eius qui conatur aggredi : ueluti fi
B quisparum felici natus ingenio ,parumque uiatico inftructus, deftinet fequi literas: aut quifit imbe.
cillicorpufculo, Paulos & Antonios ftudeat emulari. uel quoties aliquis negocium parum tutum ag
grediparat,quod non temere foleat feliciter euenire:ueluti fi quis apud iudices dupogayss litem infti
tuatnunquam finiendam ,aut principum aulis fefe addicat , aut bellum fufcipiat. Nihil enim ferè ho

tumita bene confueuit euenire,utnon poeniteat confilij .

II
Satis quercus.
devorid eft,Sat quercus .Vetus adagium in eos,qui relicto uictu fordido , ad elegantiorem lau- victus elegan
tioremque digrediuntur.Inde profectum ,quod prifci illi mortales rudes atq; inculti,fimul atqs Ceres tior.
ulum frumenti monftrauit ,glandibus uictitare defierunt . Quanquam Plinius libro 16. teftatur, & ſua
ætatemultas gentes glande uictitaffe: apud Hifpanos etiam in delicijs habitam , adeò ut bellariorum
uice fecundis menfis inferretur . Huiufmodi nimirum tragemata conueniebant ijs , quibus dentrifi
cij loco lotium effet. Nec inconcinnè quadrabit in eos, qui relicta antiqua illa uirtute,ad mores con
filiaque fuifeculi fefe transferunt, ac recentiorum moribus incipiunt uti. Hunc admodum uidetur u
fus Cicero,fcribens ad Atticum libro z. in epiftola cuius initium ,Multa me folicitant . Clodij conten .
tiones,quæ mihi proponuntur,modicème tangunt : etenim uel fubire eas uideor fumma cum digni .
tate; uel declinare nulla cui moleftia poffe . Dices fortafsis , nes tanquam Agués. Saluti,fime amas, co: vfus prouera
fale.Memiferum ,curnon ades: Atque ita quidem in omnibus legitur exemplaribus : uerùm equidé
bij anes diguéss
doctis,utifpero,comprobaturis, fic legendum effe contenderim :Dignitatis tanquam devòs ánis. Salu
ti, fime amas, confule: ut intelligas ,dignitatis rationem quafi quercum , & prifcum illud uirtutis ftu
dium omittendum effe ,pofthac faluti potius confulendum quàm famæ.Id quod & alibi fcribit fibi ef
fein animo ,nempe ad eundem Atticum lib.4.Subturpicula mihi uidebatur effe palinodia , fed ualeat
uera,recta,honefta confilia . Apertius uelut interpretatur adagium ad huc ipfum lib.2.Quid ergo, in
quies Iltos mercede conductos habebimus ? Quid faciemus , fi aliter non poffumus . An libertinis at
que etiam feruis feruiamus ? Sed uttu ais , nes onsdis.Expones nimirü quid intellexerit dpuds, hoc eft,
probitatem acuirtutem . Nihil autem prohibet, quo minus & in genere prouerbíum ufurpemus , quo

tiespriftinum aliquod ftudium, aut inftitutum relinquitur.

III
Feneftram aperire: & fimiles metaphora.
Aperirefeneftram : pro eo quod eft,occafionem ,ac uelut anfam miniftrare . Terent, iar Occaſione min
Hui quantam feneftram ad nequitiam patefeceris : Verùm hoc non nifiin malam partem ,illud etiá niftrare
inbonam , Aperire ianuam . Plinius Suetonio Tranquillo : Atque adeò illa actio mihi aures homi
num,illa ianuam famæ patefecit, Plutarchus in lib.de Qfirideynes diy na❤ kniciádas avoíYouTαs.
id eft:
J
 108 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

id eft:Magna impiæ plebi repagula aperientes. Eiufdem formæ & illud Ciceron. pro Planco : Quan- À
quam qua nolui lanua in caufam ingreffus fum.Item illa: Aperire uiam,præftruere uiam , præcludere
Cynicus buge, uiam,iâcere fundamenta: quorum alibi meminimus.Diuerfo quidem fenfu philofophus quidam Cy
πανοικτές. nicus dictus eſt dupras, quòd in omnium ædes irrumperet, reprehenfurus fi quid difpliceret : fed 10020
ayon
tamen ea uox torqueri poteft ad eos, qui cæteris uiam aperiunt. 31. 016613
J
Anfam quærere: & confimilesmetaphora. ALLIE Aterra
Anfa. Anfaeft,qua quippiam prenditur ac tenetur.Hinc ducta metaphora, uarias adagiorú formas præ Cupi,t
buit.Plautus in Perfa: An non uides hunc anfam quærereid eft,captare occafionem refcindende ir, way
ritandæq; pactionis. Quod quidem à Græcoru tractum eft figura, apud quos frequens eft,has a CO
wapxep haßluid
3. eft, anfam quærere,præbere anfam.Ariftophanes in Lyfiftrata : gag sii
ἐ γδ' ἐνδώσε τις ἡμῶν τῆς δὲκαὶ σμικρα λαβ
ἐδὲν ἐλλείψεσιναὗται λιπαρᾶςχειρυργίας. ideft : oma
A
Siquaper nos uelpufilladatafit anfafœminis,
Pinguis ipfa nilrelinquuntprotinus chirurgia.
Plato lib.De legibus z.ginóziµip oïop raẞli anodidwow , id eft : Et ipfe fermo nobis uelut anfam præ .
bet.Ariftides in Pericle: parávap donāp wapixep xæbu, id eft: Anfam præbere , ut inuidere uideatur.
Idem adfimili figura dixit in Timone: & de didwor xúgav Tÿßhaoquia . id eft:Neq; dat locu conuicio. Rur.
fum Plato libro De legibus 7. Vt contentionis anfas multis præbuerint. Rurfum De republica libro
8.indicat metaphoram fumptam à palæftritis, quruom hæc ars eft, fic componere corpus, ut prehen
di non pofsint :πάλι τοίνω ὥσπόρ παλαισὴς τῶν αὐτὼ λαβμὺ παρεχε.ideft : Rurfus igitur tanquam palæftrita
eandem anfam præbe.Eodem pertinet, In eafdem anfas incidere: &, Anfam arripere , anfam præteri
Anfe bine cu re, anfam negligere :& fi qua funt alia.Epictetus in Enchiridio fuo fcripfit , unicuiq; rei binas effe an 247
iufq; rei. fas,alterá qua teneri pofsit,altera qua non pofsit. Arripiendam igitur unumquodq; ea qua pofsit te
neri:id eft,bona undiq; excerpenda,mala toleranda. Philofophus quidam adolefcentes nullis mathe
Anfa philofo- maticis difciplinis inftructos noluit admittere, quòd diceret illis deeffe anfam philofophiæ. Plutarch.
phia. autem in libello De audiendis poetis, eleganter fcripfit multas effe corporis partes , per quas fefe in
finuant uitia:uirtuti uerò unicam effe anfam,aures adolefcentulorum fi puræ fuerint,nullisq; affenta
torum & corruptorum hominum fermonibus occupatæ.
Cyclopis donum. V
tnutile mu = Lúnλwn Awgra : id eft, Cyclopis munus :pro eo quod eft,munus inutile. Cuiufmodi funt fermè tyrã- B
nus. fiorum & latronum beneficia,qui folent hoc ipfum magni beneficij loco imputare, quod aut minus,
autferius noceant. Infbanc fententiam Cicero Philippica fecunda: Quod eft aliud P.C, beneficium la
tronum,nifi ut commemorare pofsintijs fe uitam dediffe, quibus non ademerint? Lucian. karannṣt
ἐπαύυ μὲ ἡ * Κύκλωπας ἐκείνη σὐφραινει δωρεά , τὸὑπισχνεσαι,ὅτι πύματον ἐγὼ τὸν ἔτιν κατέσομαι. id eft:Haud admodu
me Cyclopis illud donum delectat,uidelicet quòd ita pollicetur: Ego Vtin poftremu deuorabo .Ver
ba funt Micylli cerdonis: qui cum effet queftus quòd non ftatim cum alijs in cymbam Charontis reci
peretur,atq; hoc ipfum Clotho Parca , beneficij uice imputaret, quòd interim tantillum moræ lucri
my
faceret ne defcenderet ad inferos,ad hunc modum refpondit.Neque dubium, quin Lucianus Home
ricum locum retulerit,qui eft in Odyffea lib.9.ubi Cyclops Polyphemus delectatus dulci uino, quod
illi donârat Vlyffes, munus promittit , quo accepto ille fit magnopere gauifurus , ut denuò fibi mini
ftret de fua lagena. Dedit Vlyffes fpe muneris iterü atq; iterum.Porrò ubi iam uino delinitú crederet
mitius refponfurum,repofcit Vlyffes munus promiffum. Cui Cyclops hunc in modum refpondit:
οὗτιν ἐγὼ πύματον ἔδομαι μετὰ οἷς ἐτάροισι,
id eft:
τὲς δ᾽ ἄλλες πρόθεν τὸ δέ τοι ξεινήϊον ἔτου .
Postfocios mihi,
poftremusá uorabitur Vtis,
At reliquiprius:hoc exme tibi munus habebis.
Cæterùm oris Græcè, nullumfignificat : quod nomen fibi finxerat Vlyffes , quo Polyphemum pof
fet deludere.
Tuis te pingam coloribus. VI

Depingere da Tuis te pingam coloribus:id eft, Talem te defcribam, qualis es. Translatum à pictoribus, qui non
nunquam faciem hominis ita ut eft exprimunt, ac repræfentant,nonnunquam alienis fucant colori
liquem.
bus. Aut etiam allufum eft ad Aefopicam corniculam, quæ fe coloribus alienis uéditauit. Diuus Hie
ronymus in Rufinum: Poffem & ego te tuis coloribus pingere, & infanire contra infanientem . Ibidē
rurfum: Scire enim te iactas crimina,quæ tibi foli amicifsimo fim confeffus, & hæc in medium prola
turum,meisque me coloribus effe pingendum . Plinius in præfatione hiftoriæ mundi: Etne in totum
uidearGræcos infectari,ex illis nos uelim intelligi, pingique coloribus, quos in libellis his inuenies.
Et Cicero libro Epiftolarum ad Quintum fratrem z. epiftola ultima : Tuis coloribus , meo penicillo.
Quanquam hoc paulo diuerfius.
Örnatus ex tuis uirtutibus . VII
Hinc non multum abludit illa ironia Terentiana : Ornatus ex tuis uirtutibus , in Adelphis : Sire
gnum pofsiderem, ornatus effes extuis uirtutibus. id eft:haberes premia tuis factis digna. Nam olim
reges honorem habebant ijs, qui facinus aliquod præclarum ædidiffent.
Domi

44
49
 CHIL PRIME CENT VRIA IIIL 109

Domi Milefia. VIII

A
On Tà na: id eft, Domi Milefia. In eos dici folitum,qui ibi domefticum luxum celebrant,ubi mi Luxus domefti
nimèprobatur. Nam domi liberum eft unicuiq; fuo more uiuere. Hofpitis autem eft , ut eorum apud cus.
quos diuerfatur, & cultum & mores tum laudet,tum imitetur, quoad poteft:certè fua non iactet, alie
na damnans.Id quod facere folent quidam homines imperiti,qui quocüq; terrarum uenerint,omniú Præposteri en
omnia uituperant,fua nimis importune laudibus tollunt, etiam uitia pro fummis uirtutibus efferen- comiaste do
tes.Refertur adagiu ab Angelo Politiano in Mifcellaneis: additq; inde natum, quod olim Milefio cui. mesticarum re
dáhofpiti,cu apud Lacedæmonios delicias patrias extolleret , ad hunc modú refpófum fuerit:oinotrà rum.
risa, yapád.i.Domi,non hîc Milefia.huius fententiæ citans autorem Zenodotum quenda ada
giorum collectorem.Feruntur quidem Zenobij cuiufdam collectanea, quem an ille Zenodotü appel
let,nondum fatis mihi liquet : uerùm in his Collectaneis huiufmodi quandam inuenio fabulam , quá
candem refert Suidas Ariftagoras quidam Milefius Lacedæmonem profectus,poftulabat ut Ionibus
àPerfis bello uexatis fuppetias ferrent.Is aut cum in concionem prodiffer, infolita apud Lacedæmo .
nios ueftitus mundicie,alijsq; delicijs Ionicis affluens, quidam ex Ephoris eum hoc dicto fubmonu
iffe fertur:oino Tà una id eft:Domi Milefia.Porrò Ephorus Lacedemoniorum eft magiftratus,cuius Ephorus Lace .
munus eft de contractibus cognofcere:ut autor eft Ariftoteles 3.lib.Politicorum.alioqui uox ipfa fo- demoniorum
nat,quafi dicas infpectorem.Cæterùm Athenæus lib.12. caufam adagionis fecus narrat: nempe Mile- Magiftratus.
fios luxum Colophoniorum imitatos, morbum fuum finitimis etiam regionibus tradidiffe . Hoc no
mine cum malè audirent,fefe admonebant,u: domi fuis delicijs uterentur, non etiam traducerêt , Ef
fertq;prouerbium ad hunc modum:oio à unσia nàixeran ow.id eft:Domi Milefia, ac uerna
cula,non in propatulo.Vt autem Lacedæmoniorum feueritas multorum literis eft celebrata, ita Mile
fiorum luxus in hominum fermonem abijt:adeò ut quicquid molle,parumq; uirile uelint intelligi,Mi
lefium appellent.Vnde Ariftides quidá libro fuo,fabulis obfcoenis fcatenti, titulum indidit,unnian .
Et Lucianus in Amoribus,fermones amatorios lafciuos,Milefios uocat.Martianus Capella: Nam cer
tè,inquit, us poeticæ etiam diuerfitatis delicias Milefiacas . Quin & Apuleius in carmine iambico,
quo afinum fuum aufpicari uoluit, demulcentes & prurientes narrationes fuas fermonem Milefium
Mocat.Iulius Capitolinus in uita Clodij Albini:Milefias, inquit,nonnulli eius dicut , quarum famanó
ignobilis habetur,quamuis mediocriterfcriptę funt.Et hæc de fabulis Apuleianis dici,teftatur ea que
paulo poftcitat ex epiftola Seueri:Maiorfuit dolor, quòd illum pro literato laudádum duxiftis, cum
illenænijs quibufdam anilibus occupatus,inter Milefias Punicas Apuleij fui, & ludicra literaria con *
fenefceret.Hac tenus Capitolinus. Quòd autem fui Apuleij dixit,illuc pertinet,quod & Albinus ipfe,
B
itidem utApuleius, Afer effet . Cæterùm præcipua Milefiorum mollicies in ueftitu , propterea quòd
apudillos texta effent omnium mollifsima . Vnde & Tyrius Maximus Milefios maToráros uocat,
nimirum à cultus elegantia . Et Vergilius in Georgicis delicatifsima uellera , Milefia nominat . Ho .
ratius item :
AlterMiletitextam, canepeius & angue Vitabit chlamydem.
peftem molliculam,parumq; feueram fignificans.Ariftophanes in Ranis,spumaσi μinnoios avarauurvos:
id eft,Stragulis Milefijs inuolutus.Horum meminit & Theocritus , & complures alij fcriptores . Sed
ad intelligendum adagij fenfum,iam plus fatis. Allufit ad prouerbium Euripides in Helena:
id eft:
ἐκῶν ἐκεῖ ποὺ σεμνὸς ἦρθ᾽, ἐκ ἐνθάδε.
Magnificus illicfortè eras , non hic item.
Allufit & Antiphanes apud Athenæum lib.4.his quidem uerfibus:
ἐν λακεδαίμονι Quando agis apudLacedemonem,
Vinas oportet moribus Laconicis.
γέγονας, ἐκείνων τ' νόμων μεθεκτέον
ἐείν.βάδιζ᾽ ἐπὶ δεῖπνον εἰς τὰ φιδίτια , Canatum easinphiditia Laconica,
ἀπόλαυε ζωμῶ,καὶ φόρει τὲς βύτακας. Nigrofruare iurequod ibi apponitur,
μὴ καταφρόνει, μήδι ἑτέρ ἐπιζήτει καλά . i Geftes byftacas.caue contempferis
Quicquam,boníue aliud requiras infuper.
MenfeMaio nubuntmale. IX
Romanorum adagium extat apud Nafonem:MenfeMaio nubunt male.Dici poteft in mulieres inte- In mulieres libi
peftiuælibidinis:aut in eos,qui alieno tempore quicquá faciunt:aut qui parum aufpicato quid aggre dinofas.
diuntur. Nam olim inaufpicatú exiftimabatur,mulieres Maio menfe nubere:fiue quòd eo menfe um
bra Remi occifi à fratris Celere, creditur apparuiffe nutritio fuo Fauftulo,atq; Accæ Laurentiæ,man
daffeq; ut manibus fuis iufta perfoluerentur.Vnde &Romulo autore,fefta Remuria dicta: pofteritas Festa Lemuria,
mutata litera Lemuria,uelut à lemuribus appellare cœpit.Et umbris maiorum his diebus parétari fo- feu Remuria.
litum:atq; ob id dies illi inter ferales habiti,ac nuptijs nefafti.Ouidius in Faftis :
Necuidua tadis eadem, nec uirginis apta
Tempora,que nupfit,necdiuturnafuit.
Hacquog de caufafiteprouerbia tangunt,
Cur Maio me
Menfe malas Maio nubereuulgus ait.
Plutarchus in Problematis alias quafdam caufas refert, quá ob rem hoc menfe abftinereturà nuptijs: fe nuptiæ olim
k uel prohibite.

T
 110 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RV M
uel quòd medius intercedat inter Aprilem ,Veneri facrum, & Iunium Iunoni dicatum , quarum utraq; A

dea nuptijs præfidet. Proinde propter aufpicium deæ,aut maturantes paulum, nubebant Aprile, aut
pufillum prorogantes,Iunio.uel propterfunefta quædam piacula, quibus per id temporis utebantur
Romani,hominum effigies de ponte in Tiberim præcipitantes,cu antea Græcos confueuiffent.Atq;
obid Flaminiam Iunonis facerdotem, quafi luctu illis diebus agere,nec ullo folenni cultu folitam uti.
uel quòd Maius â natu maioribus, lunius à iunioribus denominatus effe uideatur. Porrò nuptijs grá
dior ætas ut intempeftiua, ita inaufpicata. Quapropter fcripfit Euripides:
ἀλλ᾽ ἢn τὸ γῆρας των κύπριν χαίρειν ἐᾷ ,
id eft:
ἥτ᾽ἀφροδίτη τοῖς γέρεσιν ἄχθεται.
Verùmfenecta iubet ualere Cypridem,

257
Et ipfa rurfum infenfafenibus eft Venus.

Quem lupo commififti. X

Tŵ aúny lw dir : id eft,Lupo ouem.Terentius in Eunucho: Scelefta, ouem lupo commififti, de Chærea
ephebo,cui uelut eunucho uirgo foli credita eft. Donatus admonet prouerbium effe , quod contine
at fœmineam reuerentiam ,meretricium fenfum . Concinnè hoc utemur, quoties ei feruádum aliquid
Custodes non committitur,cuius gratia cuftodem magis oporteat adhiberi . Cicero tertia Philippica: Etenim in co
idonei. cione dixerat fe cuftodem futurum urbis,ufque ad calendas Maias , ad urbem exercitum habiturum.
O`præclarum cuftodem,ouium, ut aiunt, lupum: cuftósne urbis , an direptor & uexator effet Anto
nius: Vnde quadrare uidetur , quoties inimico negocium committitur , quique nobis pefsimè uelit:
propterea quòd lupus & agnus genuino quodam odio difsident . Id quod oftendit etiam Homerus
in Iliados x.
ὡς ἐκ ἐςὶ λέεσι καὶ ανδράσιν ὅρκια πισὰ , 907
ἐἢ λύκοι τε καὶ ἄρνες ὁμόφρονα θυμὸν ἔχεσιν ,
id eft:
ἀλλὰ κακὰ φρονέεσιν λαμπερὲς ἀλλήλοισιν.
Fœdus uti non tutum homini,feuog leoni,
Vtg ouibusprorfum concordia nulla lupisg ,
Item Horatius in Odis:
Sedfempercupiuntmalè ,feg odere uiciẞim.
Lupis & agnis quantafortitò obtigit,
Tecum mihi difcordia est. B
Huc adfcribendum illud,quod refert Suidas : pingi nuntiop womansion . id eft: Prius etiam lupus oué
pafcet,de re neutiquam uerifimili.Huic confine Plautinum illud in Milite :
Bonocellafuppromo credita. Sed propius accedit, quod eft in Truculento:

Nam oues illius haud longè abfunt à lupis.

Muftelæ feuum. XI
yan skapid eft,Muftele pingue.fubaudiendum, das, aut comittis. Cum ea dantur, quorum qui acci
piunt,natura funt appetentifsimi, Gaudet enim hoc animal præcipuè feuo. Veluti fi quis laudaret lau BAI
dis auidifsimum: aut ad bibendum prouocaret,naturà bibofum: aut ad aleam inuitaret, quibus hic lu
dus impendiogratus effet.Refertur adagium à Diogeniano.
Nullam hodie lineam duxi. XII
Ceffantes ab
Túμopop šdrμían ygauuli yayou : id eft, Hodie nullam lineam duxi. Ab Apelle pictore natum adagium :
exercitio tu in eos quadrat, quibus ceffatum ab exercitio ftudij, artisq; fuæ.Id refertur à Plinio lib.35.cap.1o.cuius
dij. uerbanon grauabor in hoc commentarium tranfcribere: Scitum eft,inquit,inter Protogenem & eum
8
quod accidit.Ille Rhodiuiuebat . quò cum Apelles adnauigaffet, auidus cognofcendi opera eius, fa
ma tantùm fibi cogniti, continuò officinam petit.Aberat ipfe,fed tabulam magnæ amplitudinis in ma
chinam aptatam picturæ,anus una cuftodiebat.Hæc Protogenem foris effe refpondit, interrogauitqs
àquo quæfitum diceret.Ab hoc,inquit Apelles : arreptoq; penicillo , lineam ex colore duxit fumma
tenuitatis per tabulam.Reuerfo Protogene,que gefta erant, anus indicauit . Ferut artificem protinus
cotemplatum fubtilitatem,dixiffe: Apellem ueniffe.Non enim cadere in alium tam abfolutum opus:
ipfum tunc alio colore tenuiorem lineam in ipfa illa duxiffe, præcepiffeq; abeuntem , fi rediffet ille, o
ftenderet,adijceretq; hunc effe quem quereret .Atq ; ita euenit.Reuertitur enim Apelles,fed uinci eru
befcens,tertio colore lineas fecuit , nullum relinquens amplius fubtilitati locum . At Protogenes ui
&tum feconfeffus,in portum deuolauit,hofpitem quærens.Placuit fic eam tabulam pofteris tradi , o
mnium quidem,fed artificum præcipuè, miraculo. Confumptam eam conftat priore incendio domus
Cæfaris in palatio, auidè antè à nobis fpectatam , fpaciofiore amplitudine nihil aliud continentem ,
quam lineas uifum effugientes , inter egregia multorum opera inani fimilem , & eo ipfo allicientem,
omniq; opere nobiliorem. Apelli fuit alioqui perpetua confuetudo, nunquam tam occupatam diem
agendi,ut non lineam ducendo exerceret artem: quod ab eo in prouerbium uenit.Hactenus Plinius.
Cæterùm ad hanc lineam , qua protinus agnitus eft à Protogene,refpexit Statius in Hercule Vindice
Epitrapezio, cum ait:
Linea que ueterem longèfateatur Apellem.
Neque
 CHIL PRIME CENT V RIA MI III

Neque natare, neque literas. XIII

MT var, be ypaμmazarid eft,Neque natare, neqs literas.fubaudiendum , nouit. In eos dicitur, qui fu- tn imperitos.
pramodumindocti funt,nihilq; prorfus bonarum artium in'pueritia didicerunt.Nam hæc duo ftatin
difcebantpueri Athenis. Atq; adeo Romæ quoq;.id quod fatis declarat Suetonius in Augufto : Nepo
tes,inquiens,& literas, & natare,aliaque rudimenta perfe plerunque docuit.Idem de Caligula prodi
dit,quod ad cætera magnopere docilis, natare tamen nefcie rit : uelutpoftremum hoc nemo nefciret.
Plato lib.Delegibus 3.τὲςἢ ἐναντίον ἔχοντας τέτων,ὡς σοφέςτε προσφατέου αν, καν τὸ λεγόμενον , μήτε γράμματα , μέτενῶν
Engur.Qui uerò contrà affecti, fapientes appellandi, etiam fi neq; literas ut dicitur, neque natare fci
antItem Ariftides in Αpologia communi quatuor oratoru :ἀλλ᾽ὡς τὸ λεγόμενου δια τότο , ἔτε γράμματα , ἔτι νεν
dbyxa ৠ. id eft: Sed,quemadmodum dici confueuit , perinde coarguendum exiftimás , quafi
quinèque literas, neque natare nôrit.
Mordere frenum. XIII
Mordere frenum D.Brutus lib.Familiarium epiftolarum II.pofuiffe uideturpro eo quod eft,uelle- Seruitutem uel
uiterrepugnare feruituti . Si frenum momorderis,peream,fite omnes quotquot funt, conátem loqui repellere , uel
ferrepoterunt:hoc eft,fi utcunq; fignificaueris te feruitutem iniquo animo ferre.Ad hanc fententiam accipere.
faciunt,quæ refpondet Cicero: Si timidus,inquiens, effem , tamen ifta epiftola omnem mihi metu ab
fterfiffes:fed ut mones, frenum momordi . Etenim qui te inclufo, omnem fpem habuerim in te , quid
nunc putas. Quanquam Papinius in Epithalamio Stellæ & Violátillæ in diuerfum fenfum ufurpauit,
nempe pro eo quod eft, feruitutem accipere,frenumq; recipere:
id eft:
Fama tace, fubit leges, & frena momordit.
Admifit uincula matrimonij . Quanquam an etiam in hunc fenfum uerba Ciceronis accipi pofsint, do
etis excutiendum relinquo.Prouerbium fumptum uidetur è fabula Eſchyli, quæ infcribitur Prome
theus,in qua fic loquitur Mercurius:
τέγγῃ ἡδ' ἐδὲν ἐδὲμαλθάκῃ λίτας Precibus nihil mitefcis inflexus meis.

ἐμοῖς δακὼνἢ τόμιον ὡς νεοζύγης Sedfrena mordens ,pullus indomitus uelut,

πῶλΘ · βιάζῃ , καὶ πρὸς ἡνίας μάχῃ . id eft: Ferociens,pugnas habenas uincere.
Manibus pedibusq;. XV
Extremum conatum fignificantes dicimus: Manibus pedibusq.Nam per manus,declaratur indu
ftria conficiendi negocij : per pedes,maturandi celeritas.Dauus in Andria Terentiana:Ego hoc Pain
B philetibi pro feruitio debeo conari manibus pedibusq;. Vtitur hoc adagio femel atque iterum Aefchi
nes in oratione contra Demofthenem.Homerus Iliados y.
id eft:
ἀλλ᾽ ὅσσον μὲν ἐγὼ διύαμαι χερσίν τε ποσίν τε
Imò quicquid egopoffummanibuspedibusg
Omnibus neruis. XVI
Eundem babet fenfum, Omnibus neruis : id eft,fumma ui,fummoq; ftudio . Nam robur iuxta philo Robur inner
fophos,in neruis fitum. Vnde & Neruos intendere, expedire neruos : & neruofa dicimus,quæ uegeta uis fitum .
ualidads,minimeq; languida. Cicero ad Q. fratrem : Sic contende omnibus neruis & facultatib . Idem
lib.15.Epift fail. Omnes neruos in eo contendás, Item Verrinarum actione fecunda : In quo omnes
neruos ætatis,induftriæq; meæ contenderem.
Velis equisq;. XVII
Similem conatum fignificat, Velis equisq;,ad fugiendum aut affequendum magis, quàm ad efficie in fugientes.
dum.M.Tullius ad Q.fratrélib.2. Sic ego, qui in ifto homine colendo tam indormiui diu, te mehercle
fæpe excitante,curfu corriga tarditaté, tum equis,tum uelis. Quo quidé loco, in uulgatis exemplarib.
proVelis,uiris fcriptum habetur.Idem Officiorum lib.3 . Quibus obfoletis floret Epicurus , eiufdem
ferè autor adiutorq; fententiæ. Cum his equis uelisq;, ut dicitur,fi honeftum tueri ac retinere fenten
tia eft,decertandum eft.In quibus exemplis ufus eft eâdem metaphora paulo diuerfius,ut qui illic re
fpexeritad celeritatem,hîc ad utrunq; pugnæ genus, equeftre ac nauale.
Remis uelisq;. XVIII
Huicfimillimum eft, Remis uelisq;.In de translatum , quòd cum nauis fimul &remigio & uelo im
pellitur,fummus eft nautarum conatus. Cicero libro Tufc. quæft.3.Tetra res eft, mifera, deteftabilis,
omni contentione,uelis,ut ita dicam ,remisq; fugienda.Idem in 1. Philippica: Tum uerò tanta fum cu
piditate incenfus ad reditum,ut mihi nulli neq; remi neq; uenti fatisfacerent . Plautus in Afinaria:Re
migio ueloq; quantúcunq; poteris,feftina & fuge. Quú remigio nauis impellitur , Græci po RÊN,
id eft,fecundariu curfum appellát:quum uelis fertur, dicitur istodgout : qui fecundis uentis , sedgouv. isodgoken.
Vertitin diuerfum,hoc eft,in fignificationé tarditatis,metaphoram Ariftophanes, innanoiafścais: οριοδρομείνα
id eft:
νιῶ μὲν γὰρ ἔτε θέομεν ἔτε ἐλαύνομεν.
den Neg currimus nunc, necalias impellimur.
Interpres exponit:Neq; uentis, neq; remis nauigamus. Quanquam nihil prohibet ad equeftrem cur
fum referri .Vergilius fimpliciter extulit in Aeneid.3.
Lauam cuncta cohors remis uentis petiuit.
Adhanc formam pertinet, quod ait Plato libro Delegibus 9. Tas de rŵp kanŵp §uvroias çoûye àµrrasprati,
k 2 id eft:
 CARE CUTEBEDWA

112 DES. ERASMI ROT.. ADAGIO RV M

A
id eft:Malorum aut confuetudines fugito irreuerfim.hoc eft,ne refpiciens quidé à tergo . Allufit auté
Gen.19. ad Eurydices fabula, cui lex erat dicta ne refpiceret. Ité in Genefi, Lot iubetur è Sodomis fugere åre
Tapi. Et Vergilius, Transg , caputiace, ne refpexeris.-
Nauibus atq; quadrigis . XIX
Festinatio fum Pro fummo ftudio,fummaq; feftinatione, Flaccus dixit, Nauibus atq; quadrigis: in Epiſt.
MA.
Strenua nos exercet inertia:nauibus atq

TE
Quadrigispetimus beneuiuere.quodpetis,hic est.
Plutarchus aduerfus ufuram :μπε σύγεἱπποτώνας τεμένειν, καὶ ὀχήματα ζευκτά,κρασφόρα καὶ κατάργυρα,απόκοιτα
χῆς καταλαμβαύεσι καὶπαραδέχεσιμ 'ἄλλ᾽ ὄνῳ τινὶ τῷ τυχόντι, καὶ καβάλλα χρώμεν φοῦγεπολέμιου, καὶ τύραννου δανεισώ.id eft :
Ne uerò tu aut equitatum oppertus fueris, aut uehicula iugalia, cornigera, & argento picta, quæ cele.
res ufuræ affequuntur,& prætercurrunt :uerùm afino quopiam, quemcunq; fortè nactus fueris, aut ca
ballo fuge hoftem ac tyrannum fœneratorem .
Citis quadrigis :Iouis quadrigis . XX
Citis quadrigis fugere,& louis quadrigis fugere:pro eo quod eft, quàm ocyfsimè fugere:legitura.
pud Plautum,ab Homero translatum, qui dijs quadrigas affingit, quibus quò lubitum fit, repentè ra 7110
piantur,ex olympo in terras, rurfus è terris in coelum . Ad quas allufit Cicero,fcribens Q. fratri : Quo
niam fcribis poema noftrum ab co probari quadrigis poeticis, modò mihi date Britannia, quá pingá
colorib. tuis,meo penicillo.Plaut.in Aulularia: Quod iubebat, citis quadrigis properet perfequi. Liu.

KTPS
1.decadis li.5.narrat Camillum captis Veijs,ita triumphantem ingreffum urbem , ut curru equis albis
iuncto ueheretur: & ob id eum triumphum clariorem fuiffe quàm gratiorem , quòd Solis ac louis cur
rum æquiparaffe moliretur.
Equis albis præcedere. XXI
Delongèfupe Vbi que alijs quapiam in re longè fuperiorem fignificabant , longoq; anteire interuallo, eum albis Ipon
rioribus. equis præcedere dicebant: uel quod antiquitùs equi albi meliores haberentur : uel quòd uictores in
triumpho albis equis uectari foleant:uel quòd albi equi fortunatiores & aufpicatiores effe credatur,
ut ad equeftre certamen referamus metaphoram . Quod quidem indicat Apuleius,cum ait: Poftquam
ardua montium, & rofida cefpitum , & glebofa camporum emerfi,me equo indigena peralbo uehens,
iam eo quoq; admodum feffo. Neq; enim temerè addit,uel indigena:id eft , Theffalico, uel albo.nam
utrunq; pertinet ad emphafim pernicitatis.Horatius in Sermonibus de Perfio quodam : B
Durushomo, atg
, odio quipoßit uincere regem:
Confidens,tumidus , adeòfermonis amari,
Sifennas, Barros ut equispræcurreret albis.
Sifenna Erant aut Sifenna & Barrus,homines quidam infignita maledicentia: etiam fi Acron Barbaros legit,
Barrus. ut fit epitheton.Neq; difsimile huic Plautinum illud in Afinaria: Ná fi huic occafioni tempus fefe fub
#apinna , terduxerit,nunquam ædepol albis quadrigis indipifcet poftea . Græci fimpliciter dicunt waa
prolongè antecellere: quòd equeftris curfus fit expeditior.
Mordicus tenere, XXII
Tueripertina Mordicus renere, eft fumma pertinacia tueri : quod Græci uocant déf. M. Tullius Academ.quæſt.
citer. libro 1.Nam ab omnibus eiufmodi uifis,perfpicuitatem , quam mordicus tenere debemus, abeffe dice
idag, mus.Diuus Aurelius Auguftinus in epiftola quapiam ad diuum Hieronymum : Illi me plus mouent,
qui cum pofterius interpretarentur, & uerborum,locutionumq; Hebræarum uiam atq; regulas mor
dicus,ut fertur, tenerent:non folùm inter fe non confenferunt,fed etiam reliquerunt multa. In eundé
Vtraqs manu. fenfum dixit Seneca lib.De beneficijs 7.Vtraq; manu:Hæc,inquit, Demetrius nofter utraq, manu te
nere proficifcentem iubet,hæc nufquam dimittere.
XXIII }
Toto corpore, omnibus unguiculis.
Similem habent pertinacia fignificationem:Toto corpore,atq; omnibus unguiculis . A feris fum
pta metaphora, quæ dentibus, unguibus,totoq; corpore retinere folent,quod nolint extorqueri. Lu
cianusin dialogo Diogenis & Cratetis: τὸ 5χρυσίου ἐδέσι καὶ ἔνυξικαὶπάσῃ μηχανῇ ἐφύλαττον . id eft : Caterum
aurum dentibus & unguibus,atq; omni ope feruabant.M.Tullius lib.Tufc.queft.2 .Toto corpore atq
omnibus ungulis,ut dicitur, contentioni uocis afferuiunt,
Noctesq; diesq;. XXIIII

Diligentia Afsiduam atque infatigabilem diligentiam pafsim hac figura fignificant, no &tesque & dies. Horas
tius in Arte:
aßidua. Hefiodus:
-Nocturnà uerfate manu, uerfate diurna.
νύκτας τε καὶ ἤματα . id eft: Item alibi:
Noctesg
, diesġ.
id eft:
ἢ μὲν ὅτ' ἐυνάζῃ , καὶ ὅταν φάω ἱερὸν ἔλθῃ .
Cumg , cubilepetit,cum , aureus exoriturfol Eftfubinde & apud Homerum:
νύκλαςτε καὶ ἤματα παντα . id eft:
Omneis noctesá,diesģ.
Terra mariq;. XXV
Faciem prouerbialem habet & illud:Terra, mariqi : quoties extremum conatum,ftudiumq; fignifi
eamus.Theognis :
289281
 CHIL PRIME CENTVRIA, IIII. 113
A
χρὴ δὲ ὁμῶς ἐπὶ γλώτε,ὑπ᾽ ἐυρέα νότα θαλάσσης
id eft:
δίζεται χαλεπῆς κύρνε λύσιν πενίης .
Paupertatis enim dura terrag marig
Et Horatius:
Quarere Cyrne aliquod conuenit effugium.
Permarepauperiemfugiens , perfaxa,per ignes.
Toto pectore . XXVI
Cum fincerum & abfolutum amorem fignificamus,toto pectore dicimus, & toto animo : visu
Sengariu .Cic. De legibus lib. 1. Vbi illa fancta amicitia, fi non ipfe amicus per fe amatur toto pe
&tore, utdicitur. Citatur & apud Ariftotelem in Ethicis , idq; prouerbij loco: Toto animo , gati du .
Quanquam illud, Toto pectore,etiam ad ftudium diligentiamq; referri poteft. Vt facit M.Tullius lib.
Epift.familiarium 13.epiftola 1.De Scapulanis hortis toto pectore cogitemus. Idem lib.12. Hanc cogi
tationem toto pectore amplectare.Seneca epift.3.Diu cogita an tibi in amicitiam aliquis recipiendus,
fit:quumplacuerit fieri,toto illum pectore admitte. Cornelius Tacitus in dialogo De oratorib. Quæ
finceritas ac difciplina eò pertinebat, ut fincera & integra, & nullis prauitatibus detorta uniufcuiufq;
natura toto ftatim pectore arriperet arteis honeftas. Diuus Auguftinus,Totis,ut aiunt,uifceribus, a
L Toto corde,
licubi dixit,ueluti tropum uulgi confuetudine molliens.Hebræi dicunt,Toto corde.
Molli brachio ,Leui brachio. XXVII

His penè diuerfum eft,Molli brachio, & Leui brachio: cum in diligentem operam fignificamus . Ci Opera induli
cero epiftolarum ad Atticum lib. 2. Quod me quodammodo molli brachio de Pompeij familiaritate gens.
obiurgas,nolim ita exiftimes.Idem ad eundem libro 4. Confules, qui illud leui brachio egiffent, rem
adfenatum detulerunt.
Omni telorum genere oppugnare. XXVIII
-J.
Reperitur apud idoneos fcriptores, Omni telorum genere oppugnare : pro eo quod eft , modis o- Modis omnib.
mnibus infectari.Metaphora fumptauideri poteft ex illo uerficulo Homerico: rem tentare.
id eft:
ἔγχεϊτ᾽ ἄορίτε,μεγάλοισί τε χερμαδίοισιν.
Haftisg gladijs ,& faxisgrandibus urgent.
Cuifinitimum eft, Cafim ac punctim. Nam his duobus modis hoftem impetimus. Cafim & pun
XXIX dim.
Cominus atq; eminus.
Adeandem formam pertinet syyúlópowy : id eft, Cominus atq; eminus . Translatum & hoc à bel
lo,inquo nunc conferti pugnant gladijs ,nunc machinis procul tela in hoftem torquent.Id fi ad animi
restransferatur, fiet uenuftius . Cu hominib.ha nd pax ,cæterum cũ uitijs cominus atq; eminus pu
gnandum.Qui cominus pugnát,ovál máxtdabe dicüa tur:qui haftis , dogawara dicuntur. μάχεσθαι αυτάς
Omnem mouere lapidem. XXX Ale , &dia drogá .
των .
wara itu kive: id eft, Vnumquenque moue lapidem.hoc eft: Omnia experire, nihilq; intetatum re
linque.Quod adagium hoc pacto natum effe, pleriq; ferunt Xerxes Græcos bello adortus ,cú effet a
pudSalaminem fuperatus , ipfe quidem inde fe mouit,uerùm Mardoniú reliquit , qui fuo nomine bel
lum profequeretur. At cum hic quoque in Platæis parum profperè pugnaffet,fugatusque effet, fama
uulgo inualuit,Mardonium intra ambitum tentorij fui thefaurum ingente humo defoffum reliquiffe.
Hac fpe pellectus Polycrates Thebanus, eum agrum commercatus eft.Verùm ubi iam multum diuqs Polycrates
thefaurum quæfiffet, nec quicquá proficeret,Delphicum oraculum confuluit , qua ratione poffet eas Thebanus.
pecunias inuenire.Apollo refpondit his uerbis ,wara ibop nive : id eft,Vnumquenq; moue lapide.Id fi
imulatq; feciffet, multam auri uim reperiffe ferunt . Sunt qui metaphoram fumptam exiftiment ab his,
quicancros uenantur in littore. Nam hi plerunq; fub faxis latitant,que mouent qui cancros quærunt .
Effertur adagium etiam ad hunc modum, waira lavhow wor: id eft, Omné mouebo petram : hoc eft, o
mniapericlitabor.Euripides in Heraclidis : war oor : fentiens nihil non fieri . Plinius Iunior
in quadam epiftola: Ego iugulum ftatim uideo, hunc premo . Premit certè quod elegit, fed in eligédo
frequéter errat.Refpódi poffe fieri, ut genu effet, aut tibia,aut talus,ubi iugulu putaret . At ego, inquá,
quiiugulum perfpicere non poffum, omnia pertento , omnia experior, wara deniq; altop vw : id eft, o
mnem lapidem mouco . Diuus Bafilius ad nepotes :Ad quod ut uiaticum ' paremus, omnis lapis,ut di
cifolet,mouendus eft. Fortafsis huc allufit & Theocriticum illud in Bucoliaftis :
καὶ τὸν ἀπὸ γραμμᾶς κινᾶ λίθον.
DeGalatea lafciuiente, a omnia tentante, quo Polyphemu in fe prouocaret: id quod alibi retuli
w
mus.Scholiaftes admonet, prouerbio dici,fignificans idem ualere quod aura kánov oésy: id eft, omné Omnemfunem
mouerefunem. Addit,metaphoram fumptam à ludo quopiam : in quo qui poteft alia rationeuincere mouere.
cócertatorem ,mouet à linea lapidem, qui dicitur Rex.Nam quod adfert de ftatuafaxea, quam fua for
ma inouere pofsit Galatea, coactius eft, mea quidem fententia.
Omnemrudentem mouere. XXXI
wara lánya :id eft, omnem funem mouere . Aliunde ducta metaphora , fenfum eundem efficit.
Ariftophanes in Equitibus :
νεῷ δε σὲ παύτα δὴ κάλωνἐξιέναι,
Quorum uerfuum hic eft fenfus:
καὶ λῆμμα θέριον φορῶν,καὶ λόγες ἀφύκλες .
k 3 Nunc
 114 DES. ERASM ROT. ADAGI
I ORVM

Nunc teneceffe eft omnem rudentem expedire,

Et lemmaferre uehemens, ac rationes ineuitabiles.
Lucianus in Pfeudomante: wara lánwy ixívwp àµúvaða ßonóμlvo, id eſt: Atq; omnem mouebam funé, e
Diamet
hominem ulcifci cupiens . Apollonius in epiftola ad Euphratem : παύταφασὶ λεν τὸν ἔμπορομ κάλων σέαν.id
eft:Negociatorem aiut omnefunem mouere oportere.Vfurpauit & Plato in dialogo cui titulus Sify.
ac&t
phus: σκοπῶμεν ναδίᾳ, υπ ὀρφυῶς καὶ ἐν τὸ λεγόμενόν γε ταύτα μάλωμ ἐφίν ]σι , καὶ πάσαν φωνίῳἐφίγν]6 .ideft :Confidere .
aB tiger
mus itaq; per Iouem ,exactè omnem quod aiunt rudentem laxantes, & omnem uocem emittentes.Iu
incaut
lius Pollux lib.de uocabulis rerum primo:inicul wara aiαcáoαvers lánwp, nge axavilánois, id eſt: Nauiga
bamus omni moto rudente, & omnibus rudentibus. Ad eum modum fignificat difficilem nauigatio
nem,in quafint omnia tentanda. ?
Omnem iácére aleam . XXXII

Re uniuerfam Omnem iacere aleam , eft rem uniuerfam periclitari,fortuneq ; arbitrio committere. Siquidem alea,
periclitari.
fortunæ ludus eft magis quàm artis .Vnde prouerbiali figura fi quando ancipité rei euentum fignifi
camus,quafi non arbitrio iacientis, fed à fortuna pendentis,aleam iaci dicimus.Ita Terentius in Adel
phis, uitam hominum perinde dixit effe, quafi cum ludas tefferis, ut quod iactu non cecidit, id arte ut
corrigas.Lucianus in dialogo, cui titulus, ànóv wytronμýow ava¡¡¡fanúßor. id eft : Audebo tefferam
iâcere.Euripides in Rhefo:
χρὴδ᾽ ἐπ᾽ ἀξίοις πονῶν, Par eft labore dignaferrepramia,
ψυχὼ προβάλλοντ᾽ ἐν κύβοισι δαίμον .. , uitamfortis obijcit alea.
Quicung
cra
Ariftidesin Pericle : καὶ ἧςὑπῆς παύτων κύβωανεῤῥίπ ]εζο,σωμάτων, χρημάτων ,δόξης,ἡγεμονίας. id eft: Vna fuper o Gelli
mnibus alea iaciebatur,uita, pecunijs, fama, principatu.C.Cęfar ad Rubiconem, qui fluuius Italiam à
Gallia difterminat,paulifperfecum hæfitans, animoq; reputás, quàm arduam rem moliretur, poftea Es
quam oftento eft animus additus:Eamus,inquit, quo deorum oftenta, quo inimicorum iniquitas uo
SO10
cat: iacta efto alea. Plutarchus in Apophthegmatis ad hunc modum dixiffe refert: was a ppípów núß☺.id
eft: Omnis iacta fit alea. Ad quod alludens Lucanus:
Cadat aleafati, Alterutrum merfura caput.
Alea extrema. Plutarchus in uita Coriolani, extremam aleam in eundem fenfum ufurpaffe uidetur, xarop núßop
pvz . id eft: Velut extrema iacta alea.
OXPRT
Item Petronius Arbiter: Iudicefortuna cadatalea.
M.Tullius lib.De diuinat.2 .Non perfpicitis alea quandá ineffe hoftijs deligédis, præfertim quum res PAT
B
ipfa doceat.Quum enim triftifsima exta fine capite fuerint , quibus nihil uidetur effe dirius, proxima
hoftia litaturfæpe pulcherrimè.Hic Tullius aleam dixit, cafum . Prouerbium defumptum uidetur ex
Menandro. Nam Athenæus lib. 13. hæc citat illius carmina è comoedia quæ infcribitur Arrhephorus,
fiue Tibicina:

~ καταλιπὼν τὸν βίον .

* γαμᾶςἐαὶ νῦν ἔχεις, τῶν
id eft:
γεγάμηκα γδ' αὐτὸς, διὸ το τό σοι παραινῶ μὴ γαμεῖν .
Siquidemfapis, ne coniugem unquam duxeris.
proindefuadeo ne duxeris.
Duxiipfe , Huic alter refpondet :
id eft:
δεδογμένον τὸ πρᾶγμα,ανεῤῥίφθω κύβω .
Decretares eft, efto iacta hac alea.
Græci uerfus apud Athenæum nonnihil corrupti funt,fcribarum infcitia. Sed nullo negocio poffunt
reftitui,Sic enim fcriptos primùm arbitror:
ἐγαμᾶς ἀνῶν ἔχεις γε καταλιπὼν τῶν βίον .
γεγάμηκα γδ' αὐτὸς, διὸ τοσῶτον μὴ γαμειν, ναῶ σοι παραινῶ .
Vita humana Plato uitam humanam , tefte Plutarcho , fimilem effe dixit alearum ludo , in quo & iacere oporteat
ludo aleafimi accommoda, & ijs quæ ceciderunt, rectè uti. Quid cadat, id fortunæ in manu eft:diftribuere uerò re
&
tè,quæ fortè ceciderunt, id in nobis fitum eft . Quain collationem imitatus fuiffe uidetur Terentius
--5

lis.
in Adelphis.
Vela uentis permittere. XXXIII

Neque difsimili figura dixit Quintilianus in prefatione Inftitutionum oratoriarum : Permittamus

uela uentis, & oram foluentibus bene precemur.hoc eft:Aeditionis ancipitem euentum utcunque ca
S
det experiamur.Simillimum eft illud apud Senecam in Agamemnone:Fluctibus dedi ratem.hoc eft:
Rem fortunæ arbitrio commifi.Theognis :
id eft:
ἕνεκα νῶ φερόμεθα καθ᾽ εια λουκὰ βαλόντες .
Quare nuncferimur tendentes carbafa uentis.
warisi pot Venuftè Græcis wais popta dicitur, qui toto pectore fummoq; conatu rapitur ad aliquid. Ita Plu
, quis dici, tarchus in Catone feniore de Scipione:Hunc Cato reprehédebat, quòd largitione corrumperet. Sci
tur. pio refpondit,fibi non opus effe quæftore nimium diligenti,quum ipfe wancis ,id eft, plenis uelis ad
bellum raperetur.Ouidius:
Etquoniam magnoferor aquore,plenag uentis
Vela dedi.
Sub

44
44
 CHIL. PRIMÆ CENT VRIA IIII. 114
XXXIIII
Sub omnilapide fcorpius dormit.
id eft:
ὑπὸ παντὶ λίθῳ σκορπίουεὕδει
Subomnilapidefcorpius dormit. aut ( ut metri quoq ratio feruetur : eft enim anapæ
fticus dimeter)
Eftfublapidefcorpius omni.
Admonet adagium ,cauendú effe,ne quis apud captiofos, & calumniofos temerè loquatur : quicquid Nihil tutum.
enim attigerit,periculum effe ne mordeatur. Cóftat aut,fcorpios folere fub faxis cubitare: quæ fi quis
tollat incautius,fit ut ictus uulnus accipiat . Conueniet & in morofos, qui quiduis caufari folet : uel in
pigros, qui friuola quædam prætexentes,fuffugiunt laborem.Ariftophanes operasoais .
τω παρο ιμία ν δ᾽ ἐπαι νῶ Sermo mi uetusprobatur:
τω παλαιαν τὸ λίθω γδ παντί του Nam decetlapidefub omni
χρὴμὴ δάκῃ ῥήτωρ ἀθρῶν. id eft: Mordeatne rhetor, obferuare.
Nicandri commentator,hunc fenarium citat ex Captiuis Sophoclis :
ἐν παντὶ γάρ τεσκορπί φρερα λίθῳ. ideft:

Etenim hocfub omnilapidefcorpius excubat.

hoceft,nihil tutum, & omnia cauenda.
Afinus ad lyram. XXXV
gas:fubaudi,angoars : id eft,Afinus lýræ aufcultator.In eos , qui propterimperitiam nullo funt Indociles
iudicio,crafsisq; auribus.Hunc titulum prouerbialem M.Varro fatyræ fuæ cuidam indidit. Eiufdem intractabiles.
apud Gellium extanthæc uerba è fatyra, cui titulus,Teftamentum: Si quis mihi filius unus, pluresúe
in decem menfibus gignuntur: fi eruntovernipas, id eft, afini ad lyra, exhæredes funto, ovas pas, appellat
indociles bonarum artium, atq; intractabiles.Diuus Hieronymus ad Marcellam : Quos ego cum pof.
fem meo iure contemnere ( afino quippe lyrafuperfluè canit ) tamé ne nos fuperbiæ , ut facere folét,
arguant. Et idem aduerfus Vigilantiú: Quanquá ftultè facia, magiftro cunctoru magiftros quærere,&
cimodu imponere, qui loqui nefcit, & tacere non poteft. Verü eftillud apud Græcos prouerbiu , v
pasLucianus de his qui mercede feruiunt:riyaj navóp qaciaga ng vid eft: Quid enim comercij ,quod
dici folet,afino cu lyra?Idem aduerfus indoctum :an Τα
nógas anders , nivou Tàra,id eft: Sed afinus lyrá
audis,auriculas mouens.Vnde & hoc pacto effertur adagium: vrà ra xv . id eft : Afinus auriculas
mouens.Rurfum ad hunc modum: vo risteyt μboμ, Tàŵranive,id eft; Afino quidam narrabat fabula,
Batilleauriculas mouebat.In eos,qui cum nihil intelligant,tamen perinde quafi nihil nó intelligat, ita
nutibus alludunt,aut arrident dicentibus. Eft aut afino naturale,fubinde mouere auriculas : ueluti fi
gnificanti feiam intelligere,cum nihil etiam audierit.Aliquando referunt ad afinum non aufcultante
Iyram , fedipfum canere conantem.Lucianus:καὶ μάλισα ὁπόταν δη͵ καὶ ἀβρὸς εἶναι θέλῃ, ἔνΘ- αὐτολυρίζωμ φασί.id ὄνΘ ' αὐτολυρία
eft:Maximè fi quando canit,cupitq; feftiuus ac lepidus uideri, afinus,ut aiunt, ipfe lyra canens . Idem wy
ΤΟ ἢλόγο,ὄνουμιθαρίζειν πειρόμενου δρῶν.id eft : Iuxta hoc ipfum quod uulgo dicifolet,
in Pfeudologifta :τἔτο δὲ τὸ
afinum confpiciens cithara canere tentantem. Citatur & hic uerficulus:
id eft:
ὄνΘ λύρας ἤκεσε,καὶ σάλπιγγοὗς .
Afinus lyramaufcultauit , & porcus tubam.
Rectè torquebitur in eos, qui indecorè tentant artificium,cuius funt imperiti, & à quo naturâ abhor
rent .Feftiuiter inuertit adagium Stratonicus apud Athenæum libro Dipnofophiftaru 8. Erat Cleon
quifpiam,cui noineinditum boui:is cũ fcitè caneret uoce, cæterùm lyra no perinde uteretur , Strato.
nicus ubi canentem audiffet: Olim, inquit,afinus ad lyram dictus eft,nunc uerò bos ad lyram.

Sus tubam audiuit. XXXVI

Syy is id eft,Tubam fus audiuit.In eos quadrabit,qui res quidem egregias audiunt,uerùm
easneqsintelligunt, neq; mirantur:aut in eos,qui ijs quæ audiunt,neq; gaudent, neque commouen
tur.Equi tubarum clangore concitantur ad bellum : fuem abigat citius, quàm animet adpugnam.Ex
tat apud Suidam huiufmodifenarius:
id eft:
ὄν Θυλύραςἤκεε, καὶ σάλπιγγος .
Afinus lyram, fus auditftolidus tubam.
Nihil graculo cum fidibus . XXXVII
Nihilgraculo cum fidibus:id eft,Nihil ftolidis & imperitis cum bonis literis. Nam graculus auis eft in ftolidos.
ineptæmoleftæq; garrulitatis, atq; obftrepera,adeò ut à uoce quafonat,noinen inditum putent:auto
te Quintil.1.Inftitut. lib. Tum fui generis conuentus amat , quo mutuo garritu ftrepitus fiat odiofior.
Porrò cithara filentium poftulat,& aures attentas. A. Gellius Noct . Atticarum extrema lucubratione,
fanè quàm eleganter hoc adagium torquet in quofdam pinguiore ingenio homines, ftolidaq; loqua
citatepræditos,prophanos,auss,id eft, àmufarum facris alienos, qui politiores literas, elegantioréq; Contemptores
doctrinam uel ridere poffunt,uel etiam contemnere,intelligere nequaquam poffunt:quos ea demum linguarum &
juuant,que ipfifcilicet didicerunt, fordida , muta,indocta . Hi pari importunitate & alienæ doctrinæ artium.
obturbant, & fuam infcitiam pafsim uendicant & inculcant, neminem præfe non contemnentes.Hoc
igiturhominum genus Gellius à fuis commentarijs,quibus nihilfieri poteft neq; terfius, neq; erudi
tius,quafifufte quodam abigens:Vetus eft,inquit,adagium, Nihil graculo cum fidibus.
k 4- Nihil
 IIG DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
Nihil cum amaracino fui. XXXVIII A

Atq; ei continenter fimile quoddam fubnectit : Nihil cum amaracino fui.hoc eft : ftolidis uel opti
·
Amaracus. ma putent, difplicentq;. Amaracus herbæ genus , Siculorum lingua à Cynare Cyprij regis eiufdé no
minis filio dictum :quein hanc herbam conuerfum fuiffe , fabulis proditum eft . Cæterum Seruius in
primum Aeneidos, fcribit Amaracum pueru fuiffe regis unguétarium : qui cafu lapfus dum ferret un
Amaracina guenta,maioré confufione odoré creauit: unde & optima unguenta amaracina dici cœperint. húc po
ftea in herbá amaracu fuiffe conuerfum.Eadé dicitur &fanfucũ, & alijs atq; alijs nominibus : ut autor
algeria
eft Diofcorides in 3.libro, aitq; gratifsimi effe odoris,atq; totá odoratam . Plinius lib.13.cap.1.inter un
guenta nobilia & amaracini facit mentionem, refertq; quonda in Coo fuiffe laudatifsimú : poftea coż
dem in loco prælatum Melinu: deinde docet uarijs unguentis admifceri fanfucú, quemadmodum & Rod
Telino:quin etiá ex fimplicis amaraci fucco nobilifsimum unguentü confici . Idélib.21. cap.22.fcribit
in Cyprofanfucum laudatifsimum & odoratifsimum nafci , eiusq; uaria oftendit remedia:atq; ex eo

DREA
oleum quoq; fieri, quod amaracinum feu fanfucinum uocetur . Cum igitur huiufmodi fit amaracinů,
contra fue nihil immundius,nihil fordium amantius ( quamobrem dixit Vergilius :

57
Immundimeminêrefues. Præterea Flaccus:
Et: Lutulenta ruitfus:)
Velamica lutofus.
nihil profectò minus conuenit roftro fuillo, quàm deliciæ unguentari æ : quippe cui id demum dulce
olet,quod cœnum olet.Maximè quod inter unguenta , peculiari quadam naturæ proprietate amara
cinum inimicu eftfuillo generi, ita ut illis ueneni inftar fit: fi quidé credimus Lucretio, cuius in fexto
libro hi funt uerfus :

Denig, amaracinumfugitatfus, & timet omne

1
Vnguentum:namfetigerisfubus acre uenenum eft.
Suis contactus Suem olim Aegyptij beluá ufqueadeò fpurcă ducebat, ut fiquis uel tranfiens cótigiffet, cótinuò pro
& fubulci. peraret ad flume,fe pariter ac uefté abluturus . Subulcos etiâ indigenas adeò inuifos haberi, ut nec in
teplarecipiatur, nec ad matrimoniú aut affinitates admittatur:autor Herodotus lib.2. Ad hoc adagiu
allufiffe uidetur M.Tullius, cũ ait: Illi alabaftrus ungueti plena putet: id eft , optima p pefsimis difpli
cent.Simile quiddá dici poffet de ſcarabeo,cui unguentů pro ftercore eft, oletu pro unguento : id qd
uulgò quoq; dici folere,propemodu innuit Plutarchus in commentario, in quo Stoicorum dogmata 1413
AWN
cum poetarum dictis coinponit: λέγοντι οἱ καύθαροι τὸ μύρου ἀπολίπειν, τὰ ἢ δυσώδη διώκειν.id eft : Aiuntfcarabee
´os unguentum fugere,graueolentia fectari.
Quid cani & balneo? XXXIX
B
Tinowòp nuvi ng Banavéw ; id eft,Quid cómune cani cum balneo? Hoc equidé adagiu eo libétius refero,
Rodolphus quod mihi refricat,renouatq; memoria pariter ac defideriú Rodolphi Agricola Frifij, qué ego uiráto
Agricola. tius tú Germaniæ,tú Italiæ publico,fummoq; honore nomino:illius,quæ genuerit:huius,quæ literis
optimis inftituerit. Nihil enim unquá hoc cifalpinus orbis pduxit omnibus literarijs dotibus abfolu
tius,abfit inuidia dicto,Nulla erat honefta difciplina,in qua uir ille no poterat cũ fummis artificib.có - t
tendere: inter Græcos græcifsimus, inter Latinos latinifsimus.In carmine Maroné alterü dixiffes: in
oratione Politianú quenda lepôre referebat, maieftate fuperabat . Oratio uel extéporalis adeò pura,
adeò germana,ut noFrifiù quépiá, ſed urbis Romanæ uernaculü loqui cótenderes . Eloquétiæ tá ab
folutæ paré adiuxerat eruditione Philofophiæ myfteria omnia penetrauerat. Nulla pars mufices,quá
nóexactifsimè calleret. Extremo uitæ tépore ad literas Hebraicas,ac fcriptură diuina totú animũ ap
pulerat.Atq; hæc conáté fatorú inuidia uiru terris eripuit,nondú annos natũ quadraginta,ficut acci
pio.Extat paucula quedá illius moniméta, epiftolæ quæpiá, carmina jte uarij generis,Axiochus Plato
nis Latinus factus, Ifocrates ad Demonicũ uerfus. Tü una atq; altera oratio habita in publico ſchola
fticorú Ferrarienfiú cœtu:ná illic & didicit,& publice docuit.Latitabat apud nefcio quos,comentarij
dialectices:nuper in publicũ prodierüt,fed mutili . Verterat & Luciani Dialogos aliquot: fed , ut ipfe
erat gloriæ negligés, & pleriq; mortales re aliena fanè quàm indiligéter curare folent,nondú in lucem
emerferüt.Quáquá hæc ipfa quæ extát, tametfi ne ædita quidé abipfo, planè diuinitaté quandá homi 1
nis præ fe ferunt.Verùm ne uidear homo Germanus immodico patriæ ftudio cecutire,Hermolai Bar
bari Veneti,de eo epitaphium fubfcribam, elegantifsimum profecto,& de quo dubites,utro fit digni
us,ipfóne qui fcripfit, an hoc que eo exornauit.Eft autem huiufinodi:
Inuida clauferunt hoc marmorefata Rodolphum
Agricolam,Frifyfpemg , decus foli.
Scilicet hoc uiuo meruit Germania, laudis

QuicquidhabetLatium, Gracia quicquidhabet.

Quæfo quid noftro Rodolpho potuit amplius,aut omninò magnificétius contingere, quâm teftimo
niú tam fplendidum ,tam plenu:idq; redditŭ non uiuo,fed iam uita defunctorne quis ab amore magis
qàiudicio profectu caufari pofsit.deinde non à Germano,ne quid patrię cómunis ftudiú eleuet teſti
monij pondus.deniq; ab eo uiro , qui non folùm Italia fuá, uerumetiam omne feculú hoc noftrum il
luftrarit: cuius tanta eft apud omneis eruditos autoritas,ut impudentifsimum fit ab eo diffentire: tam
infignis in reftituendis literis utilitas, ut aut à literis omnib.alienifsimus , aut certè ingratifsimus ha
beatur, apud que Hermolai memoria no fit facrofan&ta. His itaq; tá plenis, tamq; abfolutis uiri laudi
bus, equidem fateor me peculiarius etiam atq; impenfius fauere , quod mihi adinodum adhuc puero
contigit,

ww
vw
 CHIL PRIME CENTVRIA IIIL 117

A contigit,uti præceptore, huius difcipulo Alexandro Hegio Vuefphalo, qui ludum aliquádo celebrem Alexander
oppidi Dauentrienfis moderabatur,in quo nos olim admodúpueri utriufq; linguæprima didicimus Hegius..
elementa:uir,ut paucis dica,præceptoris fui fimillimus:tam inculpatæ uitæ, quàm doctrinæ non tri
uialis: in quo unum illud uelMomus ipfe calumniari fortaffe potuiffet, quòd famæ plus æquo negli
gens,nulla pofteritatis haberet rationé. Proinde fiqua fcripfit,ita fcripfit,ut ré ludicrá, haud feria egif
fe uideatur.Quanquam uelfic fcripta,funt eiufinodi, ut eruditorú calculis immortalitate promerean
tur.Itaq; inhanc digrefsioné non temerè fum expatiatus:no quo gloriofè Germanię laudesiactarem ,
fedut grati difcipuli uicibus fungerer, & utriufq; memoriæ debitu officiu utcunq; perfoluere:propte
rea quodalteri,uelut filij debeam pietaté: alteri,tanquá nepotis charitaté. Nuncad adagiu , quod me návod .
quondam puellum,Græcanicæ linguæ rude adhuc, didiciffe memini ex epiftola quadá longe doctif
fimaRodolphimei:qua quidé ille fenatui Hantuerpienfi,fummatum fide , túfacundia fuadere cona
tur,utludoliterario præficiant aliquem ,qui bonas literas didicerit,nec, uti folét, infanti theologo, aut
phyfico id muneris comittant:qui cu fe quacunq; de re dicere poffe cófidat,ipfum dicere quid fit,igno
ret .Quidenim is faciet in ludo literario:Profecto,ut Græco diuerbio utar, id ipfum quod canis in bal
neo.Lucianus aduerfumn ineruditi : καὶ ὁρώντωμέκαςΘ ·οὐθὺς τὸ προχειρότατον ἐκεῖνο Επιφθέγγετο , τί κοινὸμ καινὶ καὶ
Baharid eft:Atq; unufquifq; confpicientium protinus illud uulgò tritifsimum in te iacit : Quid cani
cum balneo :Idem in Parafito : καὶ ἐμοίγε δοκεῖ ἐν συμποσίῳ φιλόσοφΘ τοϊϊτὸν Ἐξιν , οἷον ἐν βαλανέῳ κύων,ideft: Ac
mihimea quidem fentëtia , tale quiddam uidetur philofophus in cóuiuio, quale canis in balneo.Qua
drabitin eos,qui ad rem quampia prorfus funt inutiles, ita ut in balneo nullus eft omninò canú ulus.
Afinumfub freno currere doces. XL
Afinum fub freno currere doces:hoc eft,doces indocilem . Nam equus ad curfum idoneus, afinus Indocilem do
adequeftrem curfum inutilis. Horatius: cere.

Infelixoperam perdas, utfi quis afellum

Incampumdoceatparentem currerefreno.
Acron admonet prouerbialiter dictum de afino.Eft autem diuerfum illi,quod alibi retulimus, inop
dewidia : id eft,Equum in campum.
Alienam metis meffem. XLI
annépop àµus dopo: id eft,Alienam metis meffem.Duplex eft ufus huius adagij , quippe quod pariter
& ineos conuenit, qui commoditatibus aliena partis opera potiuntur : & in hos , qui negocium non
fuumparum diligenter curant.Ducta uetufto more, quo ruftici in demetenda fe
B getemutuam interfefe operam commodaba nt.Fità autem hominum
metaphora uicini
more, ut in fuopte quifque nego

cio longè fit attentior, quàm in alieno . Id quod eleganter admonet Apologus ille de cafsita: quem
non pigeret referre,nifi promptum effet cuilibet apud A. Gellium legere. Poteft & eò referri, quod a
liquoties fit,ut eiectis ijs qui fementem fecerunt, alij in eorum locum fuccedant,citraq; laborem alie
nis fruanturfudoribus.Vnde Maronis illud:
-En queis confeuimus agros?
Ariftophanes in Equitibus: zando a.id eft: Alienam metens meffem . Dictum eft in Cleo
nem:quiin rem paratam , multisq; laboribus à Demofthene prius labefactam ueniens,Pylo capta,glo
riam omnem uictoriæ in fetranftulit, Demoftheni præter inuidiam nihil relictum. Cui confine eft il
lud Homeri ex Odyffeæ libro primo:
ἐπὼ ἀλλότριον βίοτοννήποινον ἔδωσιν . id eft:
Wh
Quandoquidem impunè uictum comedunt alienum.
Eandem fententiam Ariftophanes
5 in eadem fabula fic extulit:
ἐγὼ δὲ πειπατῶν γ᾽ ἀπ' ἐργασηρίς Egoobambulans ab officina longius,
EVANTOS ÉTÉRY This XÚTgar úQeλóulw . id eft: Alio coquente, ollamparatamfuftuli.
Penelopes telam retexere. XLII
Penelopes telam retexere,eft inané operá fumere, & rurfum deftruere quod effeceris.Natú ex Ho- Operam inanā
mero, quilib.Odyffea 2.fingit Penelopen Vlyfsis uxorem, procos iam urgentes , hac conditione de- fumere.
lufiffe,ut tum fepromitteret nuptura,ubi telam quá habebat in manibus, abfoluiffet. Quam conditio
nem poftea quàm illi accepiffent,mulier aftuta, quod interdiu texuiffet,id noctu retexere cœpit:
ἔνθα καὶ ἠματίη μὲν ὑφαίνεσκεν μέγαν ἰσὸν,
ideft:
νύκτας δ᾽ ἀλλύεσκενἐπ δαΐδας παραθμο.
Illadiurna quidem ingentem contexere telam,
Verùm eadem admotisfoluebat nocte lucernis.
Vfurpat hoc adagium Plato in Phædone.Item Cicero Academ.quæft.lib.z . Quid quod eadé, inquit,
illa ars,quafiPenelopes telam retexens,tollit ad extremumfuperiora. Sentit autem de dialectica, quæ
ijfdem illis rationibus,quibus confirmauit aliquid,rurfum foluit ac deftruit,ut nihil iam actum uidea
tur.Seneca De beneficijs 5. Quid enim boni eft,nodos operofè foluere,quos ipfe ut folueres feceris?
Ariftides indefenfione quatuor oratorum : καὶ ἐκοἶδα ὅντιν ἰσὸνἀναλύοντες,ὅσον γαρ αὖ προκόψωσι σοφίας , τοσέτ
arragaupãri myánæ pgovāvis, id eft:Et telam nefcio quam retexentes . Quantum enim faciunt compendij
in fapientia,tantum rurfum difpendij,dum arrogantes euadunt. Hoc 7 quoniam alijs prouerbijs , qua
moxdicemus,fubnectit, indicat nimirum & hoc effeprouerbium.
Annofam
 1
118 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM

Annofam arborem tranfplantare. XLIII A

Dedifcere ea répaúdgvon μrraquzavay:id eft,Vetulam arborem tranfplantare.In eos dicitur,qui ferò, atq; exacta iam
quibus diu af ætate conantur dedifcere, quibus diu iuuenes affueuerint.Aut fimpliciter de ijs,que fruftra molimur.
fueueris. Neq; enim loco mouenda arbor,ubi iam altè fixerit radices,fed cum plantula adhuc eft. Nam ueteres
Arbores quan negabant arborem transferri oportere,uel minorem bima,uel maiore trima :tefte Plinio . Videtur au
do tranfplätan tem adagium ad quercum peculiarius pertinere,quæ omnium altifsimè radices agit : ut & and Al Aguès,
de. pardevor. Siue quòd hac arborem omnium primam arbitrátur fuiffe . Quapropter & Ioui facra arbor,
& fylua Dodona quernafuit:unde prima omnium oracula reddita creduntur. Elegáter ufus eft hoc
adagio Seneca lib.Epiftolarum 13.epiftola prima: Hæc,inquit,fi nimium triftia uidebuntur, uillæ im
putabis, in qua didici ab Ægialo diligentifsimo patrefamiliâs ( is enim nunc huius agri poffeffor eft)
quamuis uetus arbuftum poffe transferri. Hæc nobis fenibus difcere neceffarium eft , quorum nemo.
non oliuetum alteri ponit.
Harenam metiris . XLIIII
Conatus ina
àµμov μpäs:id eft,Harenæ modum quæris,fiue metiris.hoc eft,rem infiniti laboris atq; inexplicabi
nis.
lem inceptas.aut,fruftra conaris, quod nequeas efficere. Athenæus lib.6. Alexidem quenda adducit,
qui innuinera dixeritψαμμακόσια ,uelutæquátianumerumn harenarū.ὀνόμασε 5 χρώμενου ψαμμακοσίοις: id eft ,
nominibus utens harenaginta,ut Græcæ uocis figmentum imiter.Plato in Theæteto: hop avròpKÍNH 4
FA
Bep ÿ·oi Al Janáarus Kryóubor xóts. id eft:Magis illum later, quàm maris,ut dicitur,harenæ,
Vndas numeras . XLV
Kúμara μpās: id eft,Vndas numeras.Eundem cum proximo fenfum habet.Vergilius utranq; parce
miam eleganter attigit libro Georgicôn 2.
Quem fifcire uelit, Libyci uelit aquoris idem
Difcere quàmmulta zephyro turbentur harena.
Aut ubi nauigÿjs uiolentior incidit Eurus,
Theocritus in Charitibus:
Neffe quot Ioni ueniant ad littorafluctus.
ἀλλ᾽ ἴσαηδὸμόχθον ἐπ᾽ ἀόνι κύματα μετρῶν.
id eſt:
ὅσ ' ανεμου χέρσον τε μετὰ γλαυκᾶς ἀλὸς ὠθῶ.
Nang perindefiet quafifi numerare labores,
B
! Quot uenti èpelagotrudant adlittorafluctus.
Videri poteft ab Æfopico quodam apologo natum adagium, quem refert Lucianus in Sectis : Olim
quendam in maris littore fediffe, conantem fingulas undas pernumerare ! cumq; undás undistruden
tibus obrueretur,animoq; malè angeretur,quod eas numero complecti nó poffet,adiens callida uul
pes opportuno cófilio fic hominem fubleuauit: Quid angers,inquit, propterundas quæ prætereut.
Hinc numerare incipias oportet, illas miffas facias.
Surdo oppedere. XLVI
t
♫apà kwow àñonapadãy: id eft, Apud furdum crepitum ædere.dicitur ubi quid fruftra fit: aut ubi pecca
tur apud ftupidos,qui non queant fentire:fiue cum conuicijs incefsitur is,quiperinde negligit, quafi
non audiat.Refertur à Diogeniano & à Suida.
Aranearum telas texere. XLVII
Tà apáxvia úpáver:id eft,Aranearum telas texere.Eft in re friuola,nulliusq; frugis, infinitŭ atq; anxiú
capere laborem.Refertur prouerbij uice à diuo Bafilio in initio enarrationis Hexameron .Vnde & a
pudDiogenem Laertium in uita Zenonis, philofophus quidam rationes dialecticas, aranearú textis
1 fimiles effe dicebat: quæ cum operofum quiddam atq; exactum præfe ferant,tamen nugatorię fint at
que imbecilles.Et alius quifpiam leges cum aranearum textis comparabat, que cum à magnis auibus
facilè difcinderentur, mufcas duntaxat irretirent.
Laterem lauas. XLVIII
Inanis opera.
Feruntur huic confines aliquot apud Græcos paremiæ, quibus operam inanem fignificamus : ue
luti, waivdov wauves,id eft,Laterem lauas:id quod ufurpat Terentius in Phormione: Loquar´ne:Incen
dam. Taceam inftigem.Purgem me: Laterem lauem.Theocritus in Charitibus :
καὶ ὕδατινίζειν θολεραὶ ἰοείδεϊ πλίνθον . id eft:

Et nigram filicem lauiffe liquentibus undis.

Lapidem elixas. XLIX
Cuifimillimum eft, quod referturapud Ariftophanem in comœdia cui titulus opis: ías, id eft,
Lapidem decoquis : pro eo quod eftinaniterlaboras, ἀλλ᾿ ὅτ᾽ αὖαντιβολοίκτις,κάτω κύκλωναὖἔτω ,λίθου ἕψας ἔλες
w.id eft: Quin ubi quis obfecrauerit, demiffo fic capite: Lapidem decoquis,inquit . Neq; enim unquá
mollefcit lapis,quantumuis diutina coctione.Generaliter conueniet in quamuis inanem operá: fpe
ciatim in hominem durum, nulliusq; precibus mollefcentem.
Aethiopem lauas:Aethiopem dealbas. L

Eandem uim habent,ailiona euixes : id eft, Ethiopem lauas. &,alíona novnávas: id eft, Aethiopem de
albas . Lucianus in libro contra indoftum : καὶ κατὰ τω παροιμίαν , αιθίοπα σμήχειν ἐπιχειρῶ . id eft : Aciuxta
prouerbiu,Aethiopem lauare conor.Nam natiuus ille Aethiopu nigror , qué Plinius exuicini fideris.
uapore
 CHIL PRIMAE CENTVRIA IIII. 119

uapore putat accidere,nulla abluitur aqua,neqs ulla ratione candefcit.Hoc item peculiariter quadra
A
bit,cum res parum honefta uerborum fucis adornatur,aut cu laudatur illaudatus,aut docetur indoci
lis.Adagium ortum uideri poteft ab Æfopica fabula. Nam quidam mercatus Ethiopem, & exiftimás
cum colorem non natura,fed fuperioris domini negligentia accidiffe ,nihil non adhibuit corum ,qui
busueftes candefieri folent:adeoq; perpetuis lotionibus miferum diuexauit,ut illum in morbum im

pulerit,colore, qui fuerat, manente.

Arare littus. LI
ayandy app : id eft, Arare littus . Eft fterilem operam fumere . Aufonius ad Theonem :
αιγιαλόμ
Quidgeris extremispofitus telluris in oris,
Cultorharenarum uates, cui littus arandum?
Significás eú inaniter laborare.Huius peculiaris ufus erit, cũ officium impeditur in eu , à quo nihil fis •
fructus aliquádo persepturus:ueluti fi quis doceat vo nugas,aut beneficiú collocet in ingratú. Salfitas
enim facit,ut littorales oræ fermè fint fteriles : quod etiã prouerbio teftatum eft,anuugov yerovnua : id eft,
Salfuginofa uicinia,pro fterili.Eft aut adeò fterilis humor marinus,ut nec arbores ferat. Atq; huiufce
rei uarias adfert caufas Plutarchus in commentario De caufis naturalibus,primo ftatim problemate,

Harena mandas femina. LII

Juuop onéigus : id eft, Harena mandas femina:propterea quòd fteriles harenæ,maximè littorales,
necidoneæ ad fementem . Oenone Paridi apud Ouidium:
Quidfacis Oenone,quid harenafemina mandas?
Nonprofecturis littora bubus aras.
Atqui in noftra Brabatia funt agricolæ tá induftrij , qui fitientifsimas harenas cogat & triticum ferre.
LIII
In aquafementem facis.
duporges : id eft,In aqua fementem iacis . Theognis :
id eft:
ἶσον καὶ απάρειν πόντον ἁλὸς πολίῆς .
Par ut qui aquoreisfemina mandet aquis.
Loquitur de his , qui beneficium conferunt in ingratos atqs improbos homines : idq; perinde perire Beneficium in
dicit,quafi fementem facias in undis marinis. Ariftophanis interpres & hoc pacto effert prouerbium , ingratos con
naràdanáilus onégas : id eft,In mari fementem facis. ferre.
LIIII
In faxis feminas,
B Kara way onégas : id eft, In faxis fementem facis . Quò quidem allufiffe credi poteft allegoria Euan
gelica de femine,quod in petras inciderit. Nam hoc terrægenus ferè fterile eft:uel quia non poteft a . Matth. 13 .
ratro profcindi,uel quia quod fatum eft,non habet quò radices agat.
LV
Ignem diffecare.
derdwig faivay: id eft, Ignem diuerb erare. Ad hanc forma m pertin et, quanq uam hoc inter Pythag ori
caretulimus fymbola . Ariftides in communi defenfione quatuor Rhetorum : iangles apa cat andσous
τᾶιοπαροιμίαις ἐνεχόμενΘ ', εἰς τοῦς ξαίνωμ, καὶ λίθου ψων,καὶσπειρωμπὰς τέίδας; ideft: Non intelligebas afitteipfum plato reprehe
omnibus illis prouerbijs obnoxium effe: quod ignem diuerberares, quòd lapide elixares, quòd in fa- fus.
xis fementem faceres Taxat Platonem , qui apud Dionyfium tyrannum nullum omninò fecerit o

peræ precium . LVI

In aqua fcribis.
Kaf idarⒸyeápas, i is idag papas:id eft,In aqua fcribis.hoc eft,nihil agis. Lucianus in Tyranno :was Nihilagere.
ὦχάρων, καθ᾽ ὕδατός φασιν ἔδαγράφεις,παρὰ μικύλλε τινὰ ὀβολὸν προσδοκῶν ;id eft: Vtrum ludis Charon , an iam in
aqua (quod aiunt ) fcribis,qui quidem à Micyllo obolum aliquem expectes:Plato in Phædro : da
σπεδῇ αὐτὰἐμὕδατιγράψειμελάνι,σπόρων διὰ καλάμε; id eft : Num hæc ftudiofè in aqua fcribet nigra , feininans
calamo Extat huiufmodi fenarius inter fententias Græcas:
id eft: Iufiurádum a
ανδρῶν φαύλων ὅρκον ες ὕδωρ γράφε.
que infcribe
Hominumimproboruminfcribe iufiurandum aque. dum.
Idita deprauat Xenarchus in Pentathlo apud Athenæum libro decimo :
id eft:
ὅρκον δ᾽ ἐγὼ γυναικὸς ἐς ὕδωρ γράφω .
Item Catullust
Infcribo uinofi quaiuratfæmina.
Mulier cupido quoddicit amanti,
Inuento & rapidafèribere oportet aqua.
In harena ædificas . LVII
asfaunov oinodomas: id eft,In harena edificas . Ad quod Euangelica parabola uidetur alludere.Nócon Matth. 7.
fiftit,quodfuperharenam ftruxeris. Proinde rectè ufurpabitur,ubi quis negocium aggreditur inutile
futurum,utpote non rectè iactis antè fundamentis .
LVIII
Ventos colis .
aviussyys:id eft,Ventos colis. Colis autem dico,pro eo quod eft,agricolationem exerces. Refer
tur àZenodoto.dicitur in eos, qui è fuis laboribus nihil fructus reportant.
Ferrum
)/

120 DES. ERASMI ROT. ADAGIORV

M
Ferrum natare doces. LIX A

Zídupop whäp diddonas :Ferrum fluitare doces.De ijs, qui rem conantur, quæ repugnante natura , ne
quaquam fieri pofsit .
Cribro aquam haurire. LX
Koonivy Awg arna, paid eft, Cribro aquam haurit.Quod etiá in obliuiofos non inconcinnè dice
tur.Plautus in Pfeudolo:Non pluris refert,quàm fi imbrem in cribrum geras . Id aut olim inter aduva
Túrara habitum,uel illud eft argumento,quod inter prodigia refertur , Tuciam uirginem Veftalem, a
quam cribro tuliffe, anno ab urbe condita fexcentefimonono: tefte Plinio lib.28.cap.2 . Cuius memi
nit Dionyfius Halycarnaffæus lib.Romanarum antiquitatum fecundo . Sumptum à fabula Danaidû
puellarum:quas Plato fcripfit apud inferos hoc pœnæ genus pendere,ut afsiduè aquam in doliu per
tufum uafis item pertufis inferant.Alciphron in epiftola Galeni ad Cyrtonem : no to youlrop di Tözo ás Toile
Ravaïdāp ris àµpoprasinxiouly wides.id eſt: Ac iuxta prouerbiú, amphoras in Danaidum dolia infundimus.
Lucianus inTimone:woop in noqivsrepvxv . id eft:Tanquam è cophino perterebrato. Effertur & húc
ad modũ: às wiler ßnuévoyüdup airλés, id eft : In dolium pertufum aquam hauris. Plautus in Pfeudolo:
Inpertufum ingerimus dicta dolium : operam ludimus.

Apudfimum odorum uaporem fpargis. LXI

asnonpop dumas : id eft , In fimum aromatum odorem fpargis . Nam perit omnis fragrantia, fimiq; fœ
tore uincitur.Eft apud Suidam. Conueniet autem in hos, qui rem egregiam indignis adhibent. quod
genus eftillud:In lente unguentum .
Oleum & operam perdidi. LXII
Eódem pertinet & illud,quod eft apud Plautum in Panulo :Tum pol ego & oleum & operam per
didi.id eft,quicquid infumpfi,feu rei,feu laboris, id fruftra infumptum eft.Metaphora ducta eft à gla
Palaftrite o diatorum ac palæftritarum certaminibus: in quibus certaturi,unguentis quibufdam oleaceis perun
leofefe unge gebantur.Cicero in Epiftolis :Nam quid ego te athletas putem defiderare, qui gladiatores contépfe
bant.
ris:in quibus ipfe Pompeius profitetur,fe & oleum & operam perdidiffe. Quanquam poteft & ad lu
Lucubrantiu cubrantium lucernas referri: ficuti Cicero feciffe uidetur,fcribens ad Atticum lib.13. Ante lucem cum
lucerne . fcriberem contra Epicureos,de eodé oleo & opera exaraui nefcio quid ad te , & ante luce dedi.Idem
ad eundéalibi: Nó defleamus,ne & oleum & opera noftræ philologiæ perierit, fed cóferamus tráquil
lo animo. Quo quidé in loco plus habet gratiæ, quod ad rem animi träslatum fit. Ergo hîc oleum pro
fumptu pofitum eft.nam & fic effertur adagium.Plautus in Rudentibus:Et operam &fumptum per
dunt.Eodem pertinet etiam illud,quod coruus ille falutator fonare didicerat : Opera & impenfa pe- B
Decoruogar, rijt.Cuius fabulæ meminit Macrobius lib. Saturnalium 2. Eam , quoniá haudquaquá indigna memo
rulo Macrobij ratu uidetur,nó grauabor adfcribere:idq; ipfius uerbis. Sublimis,inquit, Actiaca uictoria reuerteba
narratio. tur Octauius. Occurrit ei inter gratulates coruú tenens, que inftituerat hoc dicere : Aue Cæfar uictor
Imperator.Miratus Cæfar officiofam aué,uiginti milibus nummûm emit . Socius opificis, ad qué ni
hil ex illa liberalitate peruenerat, affirmauerat Cæfari illü habere & aliú coruú: quéut afferre cogere
tur,rogauit. Allatus,uerba quæ didicerat, expreſsit:Aue uictor Imperator Antoni.Nihil exafperatus,
fatis duxit iubere illú diuidere donariú cum cótubernali. Salutatus fimiliter à pfittaco , emi iufsit eũ.
Idé miratus in pica, hác quoq; redemit. Exemplum futoré pauperéfolicitauit, ut coruú inftitueret ad *A
paréfalutationé: qui impendio exhauftus,fæpe ad aué non refpondente dicere folebat: Opera & im
penfa perijt.Aliquando tamé coruus cœpit dicere dictatá falutatione . Hac audita dú tráfit Auguſtus,
refpondit:Satis domi falutatorum taliú habeo . Superfuit coruo memoria,ut & illa quibus dominum
querêtéfolebat audire,fubtexeret: Opera & impela perijt. Ad quod Cefar rifit, emiq; aué iufsit,quah
ti nullá adhuc emerat. Hactenus Macrobij uerba reddidimus.Diuus Hieronymus adPammachiú,ui
detur huic adagio uelut alterú quoddá adagiu fubtexuiffe : Oleu perdit & impefas,qui bouem mittit
ad ceroma. Siquidé hoc ipfum,Boué ad ceroma mittere , prouerbiu fapit : pro eo quod eft,docere in
docilem :aut ad id muneris quempiá afcifcere, ad quod obeundum minimè fit idoneus , uidelicet in
Ceroma. genio repugnante.Nam ceroma diciturunguentum ,quo olim ungebátur athlete. id ex oleo certisq;
terrægeneribus conficiebatur.Porrò ad certamina bos inutilis eft.
Reti uentos uenaris, LXIII
Infrustralabo Dinrów aïruop Ingãs: id eft,Reti uētos captas. De fruftra laborátibus: aut qui ftultè fequütur ea,q nulla
rantes. fit affequendifpes:aut qui ré inane inaniter captát. Nam utre cótineri uétus poteft , reti nequaquam.

Tranquillum æthera remigas. LXIIII

aitosa vlusuovipéares : id eft,Aere tranquillo remigas.Apud Zenodotum refertur de incaffum laborá
tibus.perinde eft quafi dicas: Aerem diuerberas, remigantium more.
Mortuum flagellas . LXV
Nângòv pavíjas : id eſt,Mortuum flagellas. In eos, qui obiurgant illos , qui nihil prorfus obiurgatione
commoueantur: aut qui uita defunctos infectantur ac lacerant.
Ollam exornas. LXVI

Xúßay woninnas :id eft, Ollá exornas, fiue picturas.De ijs, qui in re uehementer abfurda fruftra conan
tur.Ineptus enim labor,ollæuaficótempto, & culinarijs ufibus deftinato,picturæ lenocinium adhibe
re.Cui fimillimum quiddam uulgò iactatur,Bracteis aureis inaurare iuglandium putamina.
Quum
 CHIL PRIMAE CENTVRIA IIIL 121

Ouum adglutinas . LXVII

hip nongas:id eft,Ouum glutino compingis.Refertur â Diogeniano.Ridicule laborat , qui fractum
ouiputamenglutinofarcire & coagmentare conetur.
Vtrem cædis. LXVIII
dondudopas:id eft,Vtrem cædis, aut utre excorias . Extat apud Ariftophanem in Nubibus . Ad quod
allufiffe uidetur Apuleius in Afino, cum ineminit de tribus utribus à fe percufsis ac uulneratis . Sum
ptumuel à Bacchi facris:uel ab ijs, qui percufsis utribus inanem mouent ftrepitum.
Vtrem uellis. LXIX
Huic fimillimum, ondy zinaarid eft,Vtrem uellis.uel quòd non fentiat,uel quòd pilis careat.
A& tum agere. LXX
Terentius in Phormione: Ohe actum,aiunt,ne agas,rd wax wgáfus. A'iudiciorum cófuetudine Actum agere.
fumptum,qua fas non eft iterú agere caufam,de qua iam fit pronunciatum.Plautus; Rem acta agis.id
eft:incaffum laboras.Q.Fabius apud T.Liuium Dec. 3.lib.8.Scio multis ueftrum uideri, patres cófcri
pti,rem actá hodierno die agi, & fruftra habiturum orationé, qui tanquã de integra re , de Africa pro
uincia fententia dixerit. M. Tullius libello De amicitia, indicat, dici folitum de negocio, quod præpo
fterè geritur.Sed cum multis,inquit, in rebus negligétia plectimur , tu maximè in amicis & deligédis
&colendis.Præpofteris enim utimur confilijs,& acta agimus : quod uetamur prouerbio.
Cotem alis. LXXI
andyle errifers: id eft, Cotem alis.Diciturin homines edaces, plurimiq: cibi : qui nihilo tamen habitio . In edaces.
resinde reddantur.Nam in cotis macilentia hodieq; uulgò iactatur adagiu, cú aiunt,Tá pingué quàm
cotem:macilentu quempiam effe fignificantes. Hermolaus Barbarus in epiftola quadá ad Picum , in
terpretatur hocprouerbiupro male collocare beneficium,unde non fit reditura gratia: ut affine fit il
li,quod alibi dicetur:Ale luporum catulos: quum ex beneficio redit mala gratia.
Hylam inclamas . LXXII
Gray upayafes: id eft,Hylam inclamas. De fruftra uociferantibus aut in genere , de nihil proficienti. Nihil profi
bus.Ab huiufmodi cafu natum adagium.Hylas Theodamantis filius, cum effet inter Argonautas for- cientes.
mofus adolefcens,adamatus eft ab Hercule.Is cum effet in Myfia,fortè aquatum egreffus, in fonte pe
rijt:unde & à Nymphis adamatus ac raptus fingitur . Ad hunc ueftigandum miffus eft Polyphemus,
quiingenti uociferatione nomen inclamabat Hyle , neq; quicquam tamen profecit. Atq; hinc ortum
prouerbium,Vergilius uidetur ad nautarum clamorem retuliffe, cum ait:
B His adiungit,Hylamnauta quofonte relictum
Clamaffent,ut littus Hyla, Hyla omnefonaret. Meminit huius & Theocrit, in Idyl , N.

τρὶςμὲν ὕλαν ἄϋσεν, ὅσον βαθὺς ἄρυσε λαιμὸς ·

id eft:
τρὶς δ᾽ αὖν ὁ παῖς ὑπάκεσεν ,δραία δεἵκετο φωνή .
Terquantopotuiffet Hylam clamore uocabat,
Mugitum intendens imo degutture uocis.
Terpuer audit, actenuis uox perculit aures.
Nihil obftat, quo minus ad facrorum confuetudinem referátur, quæ in Hylę rapti memoriam funt in
ftituta:in quibus Hyleæ nomen inclamabatur.Id fuerit uenuftius atq; concinnius,ubi quis rem abfen- Defiderium
tem fruftra defiderat,uel deplorans,uel optans.Vt fi quis ad inopiam redactus , optaret fibi centu ta- abfentium.
lenta, quæ quondam habuiffet.Ad hanc parcmiam refpexiffe uidetur Ariftophanes in Pluto:
ποθῶς τὸν ὦ παρόντα , καὶ μάτως καλῶς . id eft: Defideras abfentem, inaniter uocans.
DeMercurio dictum,placentas illas deplorante,quas in facris confueuerat aliquando edere.

Inaniter aquam confumis . LXXIII

annus avaríones volwp: id eft,Inaniter cófumis aquá. In eos quadrabit,qui fruftrafuadent. A ' prifco mo Fruftrafuade
re iudiciorum fumptum,in quibus ad clepfydre modum dicebatur. Æfchines contra Demofth.often tes.
dit,primam aquam infundi folere actoribus, alteram patronis,tertia iudicibus,ad pœnam conftituen Clepfydre.
dam,nifi primis fententijs reus fuiffet abfolutus.Et Demofth . Efchineprouocat, utuel in fua aqua, fi
pofsit,dicat,quòd decretum fuiffet ipfo unquá autore fcriptú,aasas pudari xát . Huc alludes
Lucianus ir pirma ouvray, in rhetorem quendam iocatur , qui apud barbaros in conuiuio di
ceret,non ad aque,fed ad amphora uinariæ modum.Idem in Bis accufato: návus yap zóye viŵ prop , id eft:
Nam illius fanè in præfentia fluit aqua. Videtur id fubindicare Plato in Theæteto , cum ait , quofdam
gos ungdu volwg,id eft,ad pufillum aquæ docere poffe quæ gefta fint.Ide in eodem : natinya yağ vdwp pror.
id eft:Vrget enim aqua fluens.quod oratoris fit,ad præfcriptas clepfydras dicere . Apuleius in Afino
aureo:Rurfum præconis amplo boatu citatus accufator quidam fenior exurgit, & ad dicendi fpaciu,
uafculo quodam in uicem colli graciliter fiftulato, ac per hoc guttatim defluo, infufa aqua, populu fic
adorat.Plinius iunior Falconi: Et qui iubere poffet tacere quemcunq;, huic filentium clepfydra indis
ci.Idem Arriano:Dixi horis penè quinq;. Nam uiginti clepfydris , quas fpeciofifsimas accepera , funt
additæquatuor, Quintilianus lib. 12. Et fiquid ipfe tibi fumas , probandum eft : & laboratam conge
ftamq; dierum ac noctium ftudio actionem ,aqua deficit.Marcus Tullius in calce fecundi libri Tufcu
lanarum quæftionum : Cras ergo ad clepfydram, fic enim dicimus. Idem De oratore lib. 3. de Pericle
1 loquens :
 122 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

loquens:Athunc,inquit,non clamator aliquis ad clepfydrá latrare docuerat,fed ( ut accepimus) Cla A enle

r
zomenius ille Anaxagoras,uirfummus in maximarum rerum fcientia. Philetas apud Athenæum lib. Canto
Z.Tooαūraconop o¡ ¿ýropes wgos üdap amor.id eft : Tantum,ut folent rhetores, ad aquam dixi.fuerat autem de beat.H
aqua fermo.Hinc captata eft allufionis gratia. Demades iocabatur in Demofth.vdgonbil , quòd cæteri
quidem ad aquam dicerent,Demofthenes ad aqua fcriberet . Philoftratus in Adriano fophifta , Ts àñò
dgas appellat fophiftas, qui ad aquam exercebantur.Porrò prifci lineis & umbris horas diftingue
natat
bant.P.Scipio Nafica primus reperit clepfydram , qua nubilo quoq; die & noctibus , horæ diftingue
promenlato
Clepfamme et rentur. Nunc pro cleplydris, clepfammis & auroμáros utuntur horologijs.
horologia.
In aere pifcari :Venari in mari. LXXIII
Eademlo
Eiufdem generis funt & illa, quæ Plautus ufurpat in Afinaria: In aere pifcari, & in mari uenari iacu
zapud
lo.Quadrabunt fimpliciter in eos, qui fruftra moliuntur à adúvara: aut qui præpoftere ibi quærunt ali
a odia
p
quid,ubi ne fperari quidem pofsit.Vt fi quis in magiftratib.uitam tranquillam, in uoluptatibus beatá, abora
in opibus felicem quærat.Itaq; Libanus feruus ab hero fuo Demæneto iuffus ut uxorem ipfius argen al's ready
to defraudaret,fignificans nulla ratione fieri poffe, ut à muliere tenacifsima quicquam auferretur: lu
50,
be,inquit,una me opera pifcari in aere,uenari autem iaculo in medio mari.
Aquam èpumice poftulas. LXXV
Superiori no admodum diuerfum , quod apud eundem poetam legitur , Aqua è pumice poftulare:
pro eo quod eft,fruftra ab alio petere, cuius ipfe à quo petas, maximè fit indigus . Nihil enim pumice
lapide ficcius, nihil fiticulofius.Perinde ac fi quis ab indoctifsimo doceri poftulet, ab inconfultifsimo
confilium expectet,ab egeno munus, ab inope præfidiú, deniq; ab auaro ac tenaci pecunia.Plaut. Nã
ru aquá è pumice nunc poftulas, qui ipfus fitiat. Pumex ( inquit idem ) non æquè eft aridus , atq; hic Super
r
fenex.Eft autem pumex lapis cauernofus, quo folent poliri codices : naturæ adeò ficcæ , ut fi in urceú
bullientem immiferis ,feruorem extinguat:non folùm ad tempus,fed in totum. Nec aliud in caufa pu
THE
tat effe Theophraftus, nifi quod uehementifsima ficcitate fpumam totam ad fe trahere nitatur. Memi
nit & de Chio quopia Eudemo, qui pumice acri cófperfo aceto,munire fefe confueuerit,ut poft fepti
mam ellebori potionem,nec balneis, nec uini potatione prouocaretur ad uomitum .
Nudo ueftimenta detrahere. LXXVI
Ad hanc fententiam pertinet hoc quoq;,quod ab eodem eft ufurpatum poeta: Nudo ueftiméta de
www
trahere:pro eo quod eft,ab eo fperare emolumentu, cui ne fit quidem quod auferri queat. Sic enim i B
TOO
dem Libanus in Afinaria Plautina admonitus ab hero , ut ab ipfo per fallaciam argentum abraderet,
quo filio emeretur amica: Maximas, inquit, nugas agis: Nudo detrahere ueftimenta me iubes . Addu
cit & D. Chryfoftomus prouerbium uulgò iactatum, quo dicebant: Nec à centum uiris unum nudum
fpoliari poffe. Apuleius Afinus libro primo fcripfit,Nudum nec àdecem palæſtritis poffe fpoliari.
Anthericum metere. LXXVII
Top aibenov depifar:id eft, Anthericum metere , dicebantur, qui labore inanem ac fterilem caperent.
Anthericus. Anthericus, herbæ genus,quod meti non pofsit, fed uelli manibus neceffe eft,uelut & linum . Antheri
ces uocantur fumma fpicarú faftigia, fiue atheres. Herodotus afphodeli caules antherices uocat, teſte
Suida:quos & tenaciores ait effe, quàm ut frangi queant. Atherici meminit & Plinius lib.21.cap.17.In
Græcorum commentarijs reperio promifcuè pofitum Antherices, & atherices.
Ex harena funiculum nectis . LXXVIII
in A tápur oxoriop watney: id eft, Ex harena funiculum nectere. Eftfruftra conari , quod nulla ratione "
poteft effici. Quid enim ftultius, q ex harena,quæ nullo modo cohærefcit,funé uelle nectere? Prouer
bium utrunq;, nempe tum hoc,tu quod proximè retulimus, ufurpat Ariſtides in communi defenfio
Vmbraticum ne quatuor oratori: καταδώντες α ες τὲς χαραμὲς ἐκεῖ τὰ θαυματὰ σοφίζοντες σκιᾷ τινὶλόγοςαἰασπῶντες, ἔφης ὦ σοφοκλῆς ,
Philofophora + ανδρικουθερίζοντες τὸ ἐκαὶ ψάμμε σχοινίομπλέκοντες ἐκ οἶδα ὅντιν᾽ ἱπὸν αναλύοντες. id eft : Vertin abdentes fefe in
Studium. feceffus quofdam , illic admirandam illam comminifcuntur fapientiam, umbra quadá attrahentes uer
ba, quemadmodum abs te dictum eft Sophocles, anthericum metentes , ex harena nectétes funiculu,
Irenæus ait,hæ &haud fcio quam retexentes telam . Significat his adagijs , umbraticum illud philofophorum ſtudiú
reticos exare- nihil omnino fructus adferre, Columel.in præfatione carminis De cultura hortorum :Nam etfi multa
na funiculos funt eius quafi membra, de quibus aliquid poffumus effari: tamen eadem tam exigua funt,ut, quod a
nectere, et non iunt Græci, ex incomprehenfibili paruitate harenæ funus effici no pofsit . Prouerbiu peculiariter ac
cohæretia iun, commodabitur ad ufus huiufmodi:fiquis conetur in cócordiá redigere , moribus logé difsimillimos,
gere, & inter quos nihil omninò cóuenit : aut fi quis orationé ex argumentis diffonis contexat , quafi Chi
mæram quandam fingens,& huiufmodi monftrum, cuiufmodi defcribit Horatius: Humano capite,e
quina ceruice,reliquis item membris ex uarijs animantium generibus ita collatis,
-Vt turpiter atrum Definat inpifcem,mulierformofafupernè.
Ab afino lanam . LXXIX
Cui finitimum eft & illud, vs wónas(ures: id eft, Afini lanas quæris. De ijs, qui ftultè quærunt ea qua
nufquam funt.Effertur adagium etiam ad hunc modum: wóna ,id eft: Afinilanæ.Ariſtophanes :
τίς ἐς τὸ λήθης πεδίον;τίς ἐς ὄνε πόκας ; id eft:

Afini quis ad lanas?quis in Lethesfolum?

Per Afini lanam ,res uanas fignificans, & quæ nufqua funt, Trimeter Græcis cóftat, fi tollas alterũ, zís.
Afinum
444
on
4
 CHIL. PRIME CENTVR
1 IA IIII. 123
Afinum ton des. LXXX
TO
Eundem fenfum habet, povop hágas :id eft, Afinum tondes . De his, qui rem abfurdam atq; inutilem
aggrediuntur:propterea quòd afinum neqs pectere pofsis propter uillos , neque tondere cum lanain
non habeat.Huius meminit Ariftophanes in Ranis.
Lupi alas quæris . LXXXI
Aúnu w76pà funās: id eft,Lupi alas quæris.De ijs, qui quærunt ea, quæ nufquam funt.Aut ubi quis uer- verbis perter,
bo duntaxat territat,alioqui re nunquam facturus quod minatur. Neq; enim fieri poteft, ut lupus ala- refacere.
tusinueniatur. Prouerbiumrecenfetur à Suida.
Quæ apud inferos . LXXXII 1
Eodem loco interpres admonet & huius adagij,tanquam eundem habentis fenfum, id eft, tài d.
Ea quæ apudinferos. Citatq; Ariftarchú autorem:idq; inde natuputat, quòd Cratinus finxerit quen
dam apud inferos funem torquentem:afinum autem arrodentem ea quæ ille iam torfiffet,atq; ita ina.
niter laborare qui torquebat . Quanquam illud , rads, generaliter ad omnia pertinet, quæ poetaru
fabulis traduntur, nulli creditanifi pueris:unde cum inania fomnijsq; fimilia fignificabimus, aptè di
cemus , Athenæus lib. Dipnofophiftarum 4. refert , Democritum fcripfiffe uolumen , cui ti
tulus fuerit , và wopirŵp in ads , prodigiofis, ut coniectandum eft, refertum fabulis : & hinc poteft uide
riductum prouerbium.
Contorquet piger funiculum. LXXXIII
Huicadeòfimile eft,ut idem uideri pofsit, quod de ocno ono, id eft, pigro afino refert Paufanias in v☺öv☺.
Phocicis,apudIonas,ut ait, celebratuin : ouváyes onvolw dwuzyya ,id eft: Torquet piger funiculum. Ipfius
uerba fuper hac re fubfcribam : μετὰ ἢ αὐτὲς αὐήςὄξι καθήμονΘ ',' ἐπιγράμμα ἢ ύκνουἐνα λέγει τα ανθρωπον , πεποίητο κα
πλέκων σχοινίου , παρέςηκε ή θέλια ὄνθ ' ἐπεσθίεσα τὸ πεπλεγμένου ἀεὶ σχοινίς, τέτον εἶναι τ ἔκνου , φίλοργόν φασιν ἀνθρωπον ,
γωαῖκα ἢ ἔχειν διαπανκραν , καὶ ὁπόσα συλλέξαπτο ἐργαζόμενΘ ', καὶ πολὺ αὐὕεδρου ὑπὸ ἐκάνες αδήλωτο , οἶδα καὶ καὶ ὑπὸἰώνων, ὁπό
πείθοιμ τινὰ πουέντα Ἐπὶ ἐδὶνὶ ἄνεσιν φέροντι, ὑπὸ τότε ἐρημένου , ὡς ὁ αὐτὴς ἔτε συνάγει ἔκνε τὼ θώμιγγα , ideft : Pofthos
uir quidam eft fedens, titulus indicat eum vor effe.Factus eft autem ad hunc modum,ut ipfe funicu
lumtorqueat,aftante afella, quæ quod tortum fuerit,afsiduè abrodat. Hunc Ocnum aiunt hominem
effe induftrium ,operiq; intentum ,fed uxorem habere fumptuofam ac prodigam , ut quicquid is fuo
labore corraferit, id mox abfumatur ab illa, Cognitum autem eft mihi , etiam ab Ionibus dici folere,fi
quemconfpexiffent in re quapiam elaborantem,quæ nihil adferret emolumenti: Hic homo funiculu
Ocni contorquet.Videtur argumentum picture fumptum ab occafione uocis, ancipitem obtinentis
B fignificatum . Siquidem saye de Bio ,aiunt Græci pro comparare uictum. Colligit autem , qui rem au oшáyantèr
get : difsipat, qui profundit . Atq; hoc quidem arguimentum apparet olim multorum artificum operi- sior.
bus fuiffe celebratum. Siquidem Plinius in hiftoria mundi , inter Socratis egregij pictoris argumen.
ta,comemorat & de afino fpartum arrbdéte: Et piger,inquit,qui appellatur ocnos,fpartum torquens,
quod afellus arrodit. Fertur idem picturæ genus & Delphis fuiffe, a Polygnoto Thafio dicatum. Quo
quidem negant defidem & ignauü fignificatú, quemadmodum exiftimat Varro, imò laboriofum ma
gis & induftrium:fed cui fit uxor prodi ga.Eoq; Paufanias ait,non marem afellum,fed fœminam ,in pi
Aurafuiffe.Idem argumentum, marmore cælatum , Romæ duobus uifitari locis,nempe in Capitolio
& inhortis Vaticanis, Hermolaus Barbarus teftis eft.Vfus eft hoc adagio & Propertius :
Dignior obliquofunem qui torqueatocno,
Aeternus tuampafcat afellefamem.
Verùm illud interim admirandum, cur Plinius eum fcripferit appellatum ocnum, id eft, pigrum , qui
funem torqueret,ac non magis afellum arrodentem.maximè cum Propertius non eum ocnon appel
let qui torqueat,fed illi torqueri funem:ut afinum intelligas citius, quàm torquétem . Meminit huius
adagij Plutarchus in commentario ποδὶ δὶ αὐθυμίας : ἀλλ᾿ ὥσπος ἐνἀδιο ζωγραφόμενο σχοινοπλόκΘ ' , ᾧτινι παρίκσιμ
ἐπιβοσκομένῳκαταναλίσκει τὸ πλεκόμενον ,ideft :Sedquemadmodum apud inferos depictus is qui funein tor
quet:cui adeft,qui depafcens abfumit id, quod tortum fuerit.

Littori loqueris. LXXXIIII

Aiyang nanjs:id eft, Littori loqueris.Refertur à Græcis adagiorum collectoribus. Dictum in eos, qui
fruftra uel fuadent,uel orant:perinde quafi furdo loquantur.Nam littora propter afsiduum fluctuum
fragorem furda dicuntur. Ouidius :
Surdior illefreto clamantem nomen Oreftis,
Traxit inornatis infuatectacomis.
Vento loqueris. LXXXV
Suidas addit & hoc, viμy diantys : id eft,Vento loqueris: pro eo quod eft, inaniter . Nam uentus 0
mniadifsipat,cogitq; euanefcere. Vnde & Auris difcerpta mandata dixit Vergilius , quæ abierant in
obliuionem.Plautus in Moftellaria:

Hicnefcit quidem nififænusfabulari uento.

Confimilifigura apud Athenæum legitur,y sgave naner:id eft, Cœlo ac terræ loqui. yingì spavữ
Mortuo uerba facit. LXXXVI λαλεῖν .
Hımgü ñíyvoa µúbos ás ös :id eft,Mortuo ad aurem fabulam narrans.Plautus : Mortuo uerba nunc facio .
1 2 Terentius :
 CHTENOL, MEN

124 DES. ERASMI ROT. ADAGIO R V M

Terentius :Verba fiunt mortuo.Rurfum Plautus : Nihilo pluris refert, quàm fi ad fepulchrum mortuo A
dicatiocum.Pertinet huc quod eft apud Aefchilum in Agamemnone:
- id eft:
ἔοικα θρίαν ζῶσα πρὸς τύμβον μάτωω .
Fruftra adfepulchrum uiuaploro mortui.
Veteresmor Natum adagium à ridicula confuetudine ueterum,uita defunctos ter uoce cientium: unde & concla
tuos ter uoce mati dicebantur:præterea in pompis funeralibus multa deplorantium erga mortuum . Quem morem
ciebant. irridet Lucianus in libello De luctu, quem nos Latinum fecimus.
Surdo canis, Surdo fabulam narras. LXXXVII
Eandem uim habet,nwow #das:id eſt, Surdo canis.Vergilius in Bucolicis:
Horatius:
Non canimusfurdis, refpondent omnia fylue.
Narrareputaret afello Fabellafurdo. Terentius in Heautontimorumeno:

Naille haudfcit,quàm mihi nuncfurdonarretfabulam.

Item T. Liuius de bello Macedonico lib. 1o. Quæ uereor ne uanis auribus cecinerint . Afchylus in
ἑπτὰ περὶ θήβας:
ἥκεσας ἢ ἐκ ἤκεσας; ἢ κωφῇ λέγω ; id eft:

An audifti, an non audifti?numfurdo loquor? Allufit huc Ouidius Amorú lib. 3.

Quidiuuat, adfurdas
ficantet Phemius aures?
Quid miferum Thamyrampicta tabella iuuat?
Ortum uidetur à ridiculo cafu: quo fæpe fit,ut hofpes incidat in furdum, quem percontetur multa,ri
JIO
dentibus ijs qui furdum nouerunt.
Fruftra canis. LXXXVIII

annes des id eft, Fruftra canis.pos nguli Vannes:id eft,In uanum cantas.De ijs, qui fruftra fuadent. A
Cătores ingra cantoribus ductum, qui cum ingrati funt auditoribus, inaniter canunt, cum â nemine audiantur : aut
tiauditoribus. qui canunt fuo fumptu,nihil auferentes præmij . Nam cantilenam Græci prouerbiali metaphora fre.
Cantilena pro quenter appellant orationem.Inde eft illud in Euripidis Hecuba : ga rin.id eft: Veniet aliqua can
fermone tilena.Et,Eandem cantilenam canis: &, Ad aures occinere : &, wap tín® plry§áµw☺: id eft, pręter can
tum fonans.Vfurpauit adagium hoc,ac fimul expofuit Lycophron poeta:
το γδ ψαλάξεις εις κανὸν νευρᾶςκτύπον , Itag, ciebis irritosfidiumfonos, B
ἄσιτα κᾀδώρητα φορμίζων μέλη . ideft : Ieiuna& indonatapulfans carmina.
Interpres addit, prouerbium ad hunc etiam efferri modum : Eis ngròp ngóns Tas Xopdas . id eft : Fruftra pul
fas chordas. Sumptum autem à citharœedis, qui fic canunt, ut nihil accipiant muneris , & domi cibum
capiant : hoc eft , fuo fumptu, fuoq; uictu, quemadmodum ait Plautus, alijs cantent. Nifi cui uidebi
AW
tur ad apologum Æfopi referendum , de tibicine fruftra pifces inuitante cantilenis . Nam audierat
Arionis fabulam.

Lapidi loqueris . LXXXIX

Lapis pro ftu , Aily dany : Lapidi loqueris.Eundem fenfum habet.Et apud Terentium in drop. Lapis pro ftupido
pido. brutoq; homine ponitur aliquoties . Non infcitum eft quod refert Laertius . Cuidam interroganti,
quânam in re melior effet euafurus filius fi erudiretur.Si nihil aliud, inquit Ariftippus , certè in thea
tro non fedebit lapis fuper lapidem .
Parietiloqueris . XC •
Figòs ròy zoixop nanās: id eft,Parieti loqueris.Et hoc quoq; refertur à Græcis collectoribus .Effertur &
ad hunc modum, à reí×8 λanā‚µ : id eſt,Per parietem loqui. Dici confueuit , ubi quis rei quippiam face
1
ret uehementer abfurdæ.Fortafsis ab amantibus fumptum,qui ad fores ac feneftras , aut etiam parie
8
Tacituro lo tes amicarum perinde loquuntur nonnunquam, quafi fenfus aliquis illis adfit . Plautus in Truculens
qui. to ufurpat pro eo quòd eft tacituro loqui: Ego,inquit, ero paries,loquere tu .
Nugas agere. XCI
Latinis perinde atq; Græcis tritum adagium,Nugas agere:pro eo quod eft , rem friuolam ac nihili
Socrates nuga facere,feu fruftra conari.angon anges,Atticis familiare:id eft,Nugas nugaris.Ariftoph.in Nebulis,Socra
rum antistes. tem fubtilium nugarum antiftitem uocat , quafi friuolarum argutiarum autorem : currλrafordzwp Nýgwp
ἱδροῦ λῆςΘ-μακρὸς dixitGalenus libroποδὶ διωάμεων φυσικῶν Ζ.λῆρΘ ·ἐν μακρός έτιν ἅπασατ πόρων ὑπόθεσιςεις φυσι
nl vysav . id eft : Magnæ igitur nugæ funt omnis pororum fuppofitio ad uim naturalem . Iucundius
fit, quum refertur ad perfonam:uelut apud Athenæum lib.6. of won quo ,λpolu, id eft: Porrò poe
ûnäs,deliras, tas nugas effe prædicat. Dicunt & s,id eft, deliras ac defipis : quod eft translatum ab aniculis, que
pofteaquá etatis uitio coeperint defipifcere,futiles quafdă nugas blaterare folent. Aufonius ad Paulü:
Phabus iubet uerum loqui.

Etfi Pieriaspatitur lirareforores,

Nufquam ipfe torquet aulaca.
In quibus uerfibus obfcurior eft allufio , ac propè dixerim inepta . Nam homo bilinguis pariter ad u
trunq; fermonem , & duplicem nominis fignificatum refpexit . Siquidem auge , Græcis nugas fignifi
Lire. cat: & lira feu porca, Latinis uocantur fulci. Nam agricolæ primùm profcindút, deinde comminuunt
Lirare. glebas, poftremò lírant . Proinde fubtexuit , nunquam ipfe torquet haa . Olim enim agricolatores
delirare

2
79
 CHIL. PRIMÆ
E CENT V RIA IIII. 125
A delirare dicebantur, qui à recto fulcorum ordine deflecterent . Inde tráfumptu ad eos , qui defipifcut. Delirare.
In cœlum iacularis. XCII
istòp ògavòp Togoúas: id eft, In cœlum fagittam torques. Eft apud Zenodotum ac Suidam , de ijs qui fru Laceffere eos

ftra laborant : aut qui audent eos laceffere , quos non poffunt lædere, nihil enim ferire poteft, qui in qui lædere
cœlum torquet,nifi quòd diuos uidetur petere. At non rarò fit , utiaculum in ipfum mittentem reci . poffunt.
dat.Extat huiufmodi quædam fententia in prouerbijs etiam Hebræorum , nempe apud Ecclefiafticu
cap.27. Qui in altum mittit lapidem,fuper caput eius cadet, & plaga dolofa dolofi diuidet uulnera: &
quifoueam fodit,incidet in eam : & qui ftatuit lapidem proximo fuo, offendetur in eo : & qui laque
umalij ponit,peribit in illo.
Delphinum cauda ligas. XCIII
Angiva węès zòp šçãor das : id eft, Delphinum cauda alligas . In eos qui quippiam incaffum conantur:
propterea quòd delphinus cauda fit lubrica,nec ea parte teneri queat : aut quòd cauda fit ualida , cu
ius agitatione fertur & naues aliquando fubuertere,uthac parte fit inuictus. Quadrabit & in eos , qui
cauia quempiam aggrediuntur, qua nequaquam pofsit fuperari.
Cauda tenes anguillam. XCIIII
àn gas livsxe xes: id eft, Cauda tenes anguillam . In eos aptè dicetur, quibus res eft cũ hominib.
lubrica fide, perfidisq , aut qui rem fugitiuam atq; incertam aliquá habent, quam tueri diu nó pofsint.
Folio ficulno tenes anguillam. XCV
Huic diuerfum eft illud, Spírivkyxta : id eft, Folio ficulno anguillam.fubaudiendum , tenes . Vbi
quis alioqui fugax & lubricus,arctiore nodo tenetur, quàm pofsit elabi.Nam fifci folium fcabrum eft,
utcuinomen etiam inditum ab afperitate fcripferit Plutarchus : atq; ob id ad retinendam anguillam
naturàlubricam,uel maximè idoneum.
Medius teneris. XCVI
Huic fententiæ confine eft illud apud Ariftophanem in Ranis : v . id eft : Nunc medius
teneris . De eo qui fic tenetur, ut extricare fefe nulla ratione pofsit . Translatum à palæftritis atque
athletis : quifiquem medium corripuerint, facilè uincunt . Sunt autem uerba Aeaci ad Bacchum:
a . id eft : At nunc medius tenere . Eódem pertinet illud apud Terentium : Sublimem
medium arriperem.
Delphinum natare doces. XCVII

B Arqiva výyrða dudáonas: id eft, Delphinum natare doces . In eos competit, qui monere quempiá co. Docere do
nantur in eare,in qua cum fit ipfe exercitatifsimus,nihil eget doctore.Ná Delphinus in natando per- ctos.
nicifsimiimpetus eft,ita ut non modò fuperet omne natatilium genus uelocitate,uerumetiam terre
ftrium animantium : ut autor Elianus lib. 12. Quin & naues tranfilit , feqs contento fpiritu , teli in
morem eiaculatur.
Aquilam uolare doces . XCVIII
àrd ïnada Aidonas : id eft, Aquilam uolare doces . Diuerfa metaphora fententiam eandem decla
rat.Quod enim Delphini inter pifces, id Aquila inter uolucres . Quibus id etiam commune , quòd u
terque wad pages effe narratur. Allufiffe uidetur huc Gregorius in epiftola quadam ad Eudoxum rhe
torem : τὰς πολλὲς ἐα χαίρειν ,. καὶ εἶναι κολοιὲς π ]ῆσιν ἀετὸς δοκιμάζοντας: Sineualere uulgus , fine effe graculos,
quiuolatum aquilarum probent.
In eodem hæfitas luto. XCIX
Terentius in Phormione: In eodem hæfitas luto.In eos competit, qui fic implicantur negocio cui
quam ,ut fe nequeant extricare. A' uiatoribus translatum: qui fimulatq; in lutu inciderint, cum alteru
pedem conantur educere,altero altius immerguntur.Rurfum,ut hunc extrahant , alter quem eduxe.
rant,denuò eftinfigendus.Eódem alludens Horatius:
Nequicquam, inquit, cano cupiens euellereplantam.
Huicfimile eft:In eodemhæfitare ueftigio . Quint. Curtius lib. 4. Tertium diem metu exangues , iam In eodem uesti
armisfuis oneratos in eodem ueftigio hærere. gio hæfitare.
In aqua hæret. C
Vfurpaturhuicnon difsimile prouerbium à M. Tullio lib. Officiorum 3. Dicit ille quidem multa Paru fecu con
multis locis,fed aqua hæret,ut aiunt. Significat autem Epicurum parum fecum in difputando confta- ftantes.
re,feq; ipfum inuoluere: dum ea quæ dicit alibi,pugnant cum ijs quæ dixit alibi, atq; ita quafi fluctua
re,neq; infolido confiftere, Id quod euenire folet ijs , qui cũ aberrant à uero , uerborum fucis rem in.
uoluunt.Translatum apparet uel à fluitantibus, qui uado deftituti,huc atque illuc iactantur : quoque
magisfe commouent,hoc maiore periculo laborant. Aut certè ab oratorum clepfydra, de qua memis
nimus alibi : ut eum in aqua hærere dicamus , qui fefe deftillata iam aqua , tamen è caufa non poteft
expedire. Cice.ad Q. fratrem lib. 2. Quod idibus & poftridie fuerat dictum de agro Campano actum
iri,non eft actum . In hac caufamihi aquahæret. Incertum , utrum fignificet eam actionem integram
fibi relinqui, an caufam effe inextricabilem . Huc referendum illud , quod paulo fuperius ex Quinti
liano citauimus:Et laboratam, congeftamq; dierum ac noctium labore actionem , aqua de
ficit.Nec abhorrent ea quæ poft dicemus in prouerbio,
Hæret in uado.

13 CHILIADIS
 126

CHILIADIS PRIMAE CENTVRIA V.

Multa cadunt inter calicem fupremaq; labra.

τὸ μέλλον ἄφαδ
Vlpitius Apollinaris grammaticus apud Aulú Gellium in Noctibus Atticis lib. 13.capite 17.duo
vès, ut ait Aris
notat, Latinum: quorum eadem
ftot. tia, Græcus eft uerficulus, inquit, hexameter wapidus:
id eft:
Πολλὰ μεταξὺ πέλει κύλικο καὶ χάλε ἄκρο .
Multa cadunt inter calicemfupremag , labra.
Contingetiafu Quo monemur,nihil tam certum fperari,neq; quicquam tam effe uicinum, quod non repentinus ali
turafunt incer quis cafus queat interuertere.Adeoq; non effe tutum uenturis fidere,ut uix etiam illa fint certa , quæ
ta. manibus tenemus .Originem adagij quidam ad huiufmodi fabulá referunt Ancæus Neptuni & Alty
palea Phoenicis filius,cum uitem fereret,grauiterq; miniftris inftaret , urgeretq;: quidá operis tædio h
commotus in herum, negauit futurum ut exea uite herus unquam uinu guftaret .Poft ubi uitis pro
ueniffet feliciter,atq; uuæ maturuiffent,herus exultans ac geftiens,feruum eundé accerfit, atq; ut fibi
uinum infundat,iubet.Deinde iam calicem admoturus ori,feruo quæ dixiffet, redegit in memoriam ,
quafi uanam exprobrans diuinationem .At ille fententiam hanc hero refpondit: Inter calicem ac fum
ma labia,multa poffe interuenire. Seruili fententiæ fauit euentus.Nam inter loquendum priufquam
ille uinum hauriret,alter quidam minifter ingreffus, nunciat uinetum ab apro quopiam immani uafta
ri. Quibus auditis Ancæus depofito poculo,protinus in aprum fertur,à quo inter uenandum percuf
fus interijt.Vfurpauit hoc adagij Lycophron in Iambicis,
ἐγὼ δὲ τλήμωνσκὺ κακῷ μαθὼν ἔπΘ , Miferaft ego meo dicta cognofcens malo,
ὡς πολλὰ χείλους καὶ δεπαςραίων ποτῶν Vtplurimainterpoculum ac labrumfolet
μέσῳ κυλίνδει μοῖρα παμμήτων βροτῶν . id eft: Vertiffefatum,res agens mortalium.
Interpres citat Ariftot.aut orem , qui & ipfe de Ancæi fabula meminerit: in qua illud uariat Ance̟o ui
tem inftituenti,uate m accerfitum quempiam prædixiffe,non futurum unquam ,ut ex ea uinum guſta
ret:& expreffo in calice uino,uatem irrififfe tanquam odiary.Reliqua conueniunt cum ijs, quæ ex
aliorum retulimus commentarijs. Feftus Pompeius ab augure quopiam uicino, qui fortè præterierit,
prædictum indicat.Lycophron aut aliò detorfit, nempe ad Agapenorem patrem, & Ancæum A& toris
&Eurythemiftidis filium,& ad aprü Calydoniu. Dionyfius apud Zenodotum , mauult parœmniam ad
Antinoum referre , de quo meminit Homerus in Odyff. 22. Is Antinous eratunus ex procis Penelo- B
pes:cui poculum tenenti,iamq; bibere paranti,Vlyffes iugulum telo transfixit. Atq; ita manibus ela
pfo poculo,concidit atq; interijt.Sed non ab re fuerit,Homericum carmen adfcribere:
ἦ,καὶ ἐπ᾽ αὖτινόῳ ἐθεώετο πικρὸν ὀϊςόν.
ἤτοι ὁ καλὸν ἄλεισον αναιρήσεως ἔμελλε,

χρύσεον ἄμφωτον, καὶδὴμετὰ χερσὶν ἐνώμα ,

ὄφραπίοι οἴνοιο, φόνΘ δὲ οἱ ἐκ ἐνὶ θυμῷ V₁
μέμβλετο( τις κ' οἴοιτο μετ' ανδράσι δαιτυμόνεσι,
μενον ἐπὶ πλεόνεσσι,καὶἀμαλὰ καρτερὸςἄη,
οιτέυξεινθάνατόν τεκακὸν ἐκῆραμέλαιναν; )
τὸν δ᾽ ὀδυσεὺς καλαιμὸν ὀπισχόμενον βάλω ἰῷ ,
αντικρὺ δ᾽ ἁπαλοῖο δι᾽ αὐχένΘ- ἤλυθ᾽ ἀκοκὴ .

ἐκλίνθη δ᾽ἑτέρωσε,ο έπος δέοἱ ἔκπεσε χειρὸς

βλημένη · αὐτίκα δ᾽ αὐλὸς αὐὰ ῥῖνας παχὺς ἦλθαν
id eft:
αίματο ανδρομέδιο .
Telum hacfatus,in Antinoum contorfit amarum.
Atpulchram is pateram iamiam tollebat, utring
,
Auritam, atg
, auro nitidam, iamiamý
, manu illam
Admotabat uti biberet:neg,pectore cadem
Voluebatpauido ( quis enimfore crederet unquam
Vnus ut in tanto conuiuarum agmine, quanquam
Viribus anteeat, mortemfibi nigra ,fata
Moliretur? ) at huiciugulum confixit Vlyffes
Tollenti calicem,iaculumpenetrauit acutum
Et contrà è ceruicibus exit area cupis.
Voluitur in latus ille, calixfimul excidit icto
E manibus:mox inde cruor de naribus ingens Emicat.

Nec alienum arbitror hoc loco meminiffe , quod Iulio Cæfari uelut exprobranti uaticinij uanitatem,
refponfum eft:Veniffe calendas Martias,non etiam præteriſſe.
Inter

2
72
 CHIL. PRIME CENTVRIA V 127
Inter os & offam . II
Latinum efthuiufmodi:Inter os & offam . Quod à cibis fumendis fumptum eft,quemadmodú Græ
canicum illud àpotu. Nam olim Romani uictitabant offis: ut teftis eft Valerius Max .Itaque perinde
ualet,Inter os & offam : quafi dicas , inter os & cibum . Porrò prouerbium refertur apud Gellium ex
orationequadain Catonis,de ædilibus uitio creatis,his quidem uerbis : Nunc ita aiunt, in fegetib. &
inherbisbonafrumenta effe . Nolite ibi nimiam fpem habere . Sæpe audiui, inter os & offam multa
interuenire poffe.Verùm inter offam atque herbam,ibi uerò longum interuallum eft. Feftus ita refert
Inter manu
adagium:Inter manum & mentum .
II I mentum .
( Ita fugias ne præter cafam.
Extat apud Terentium in Phormione cum primis uenuftum adagium: Ita fugias ne præter cafam . Fuga uitioru.

quoquidemadmonemur,ne fic aliquod uitium fugiamus, ut in aliud maius incauti deuoluamur.No

ftrapte culpafacimus,inquit,ut malos expediat effe, dum dici nimium nos bonos ftudemus &beni
guos.Itafugias,ne præter cafam, quod aiunt. Verba funt Demiphonis fenis, femet accufantis , quod
dumauarifamam plus fatis cupidè ftuderet effugere,ftulti reprehenfionem incurriffet. Donatus ada
gij metaphoram hunc ad modumenarrat(fi modò commentum hoc Donati uidetur effe:) Ita fugito,
netuam calam prætermittas, quæ fit tibi tutifsimum exceptaculum . Aut, ita fugias,ne præter cafam ,
ubicuftodiri magis & prehendi fur, & muletari uerberibus poteft.Aut uerbum erat,inquit,furem exá
gitantis,& interea prouidentis , ne ante cafam tranfeat, ne in prætereundo etiam inde aliquid rapiat.
Hancueluti diuinationem,incerta ac uaria coniectatium quis ferret, nifi uideremus & iuris interpre
tibus,& Græcorum adagiorum enarratoribus hunc eundem effe morem ? Primum interpretamentű
mihi magis arridet. Quidam enim calore fugiendi, etiam ea prætercurrunt,ubi cómodè poterant qui
efcere.Quod unica uoce Græci wapagpauocant:id eft,perpera præterire ac pręteruehi, ab eo, quod παραφο επαν

amplectendum erat,aberrantem.Opinor ad hoc adagium refpexiffe Lucianum in Nigrino, cú fcribit:

καὶ τὸἢ ἐν τοις βαγῳδίαις καὶ κωμῳδίαις λεγόμενον , ἔδια καὶ παραθύραν βιαζόμενο.id eft : Et hoc quod in tragœdijs 8
comœdijs dicitur:Iam & præter cafamincitati.
Euitata Charybdi in Scyllam incidi, IIII

τω χάρυβδιν ἐκφυγὼντῇ σκύλλῃ περιέπεσον.

Iambici funt dimetri anipaña,quos cafus 'ne effuderit, an ars finxerit,incertum. Horum hic eft fenfus: Malafugietes,
Euitata Charybdi in Scyllam incidi.hoceft: dú uito grauius malum,in alterum diuerfum incidi. Sum- fed frustra.
ptum adagium ab Homerica fabula, quæ narrat Vlyffem, dum metu Charybdis propius ad Scyllá na
Scylla
B uemadmouet,fex è comitum fuorum numero perdidiffe. Quidam aiunt,Scyllam Nifi Megarenfiú re
gisfuiffe filiam,quæ propter aureum crinem ademptum patri, in monftrum hoc marinum cóuerfa fitt
utmeminitPaufanias in Corinthiacis. Cui uidetur affentiri Vergilius in Bucolicis, cum ait:
Quidloquar, aut Scyllam Nifi, quamfamafecuta eft
Candidafuccinctam latrantibus inguina monftris,
Ahtimidos nautas canibus laceraffe marinis?
Seruius indicat, Scyllam Phorci & Crateidis nymphæ filiam .Hanc cum ainaret Glaucus, Circe, quæ
illius amoretenebatur, quòd eum in Scyllam propenfiorem effe uideret, fontem in quo nympha laua
reconfueuerat,magicis uenenis infecit . In quem cum illa defcédiffet, pubetenus in uarias mutata eſt
formas.Nam id Circæ peculiare,in ferarum figuram homines uertere. Horrens itaq; fuam deformita
tem,fefe in mare præcipitem dedit,acfabulæ præbuit argumentum.De rei ueritate, diuerfa eft fcripto
ru opinio. Salluftius putat effe faxum in mari prominens , quod procul uifentib, muliebrem formam
imitetur:in quod illifi fluctus,quoniam & luporum eiulatum & canum latratú uidenturimitari,finxe
runtillá à pube huiufmodi feris fuccincta effe.In Græcoru comentarijs inuenio,triremem fuiffe qua- Piraticafcylla.
dam miræpernicitatis, cui nomen fuerit inditú Scyllæ,waya rò nunova : quod hac graffantes pirata ma
reTyrrhenum ac Siculum infeftarent,reliquasq; naues quotquot præteriffent, difpoliarent: atq; hinc
natam fabulam.De Charybde uerò narrant poetarum fabulæ,hác fœminam fuiffe uoracifsimam: que Charybdis.
quòd Herculis boues rapuiffet,à Ioue fulmine icta,in mare præcipitata eft, & in huiufmodi uerfa mo Hac defcripfit
ftrum,quod adhuc priftinam feruat natura. Abforbet enim uniuerfa : quæq; abforbuerit,ea circa Tau- eleganter Thu
rominitanum egerit littus: ut Salluftius eft autor. Vnde tãquam prouerbio fcortum uorax, & auidita cyd. §vyysagūs
tisnunquam fatiatæ, Charybdim appellat Horatius: વી.
Ah mifer Quanta laboras in Charybdi, Dignepuermelioreflamma.
Seruius ait,Scyllam in Italia effe, Charybdim in Sicilia.Vergil .Aen.lib.3.tranfitum hunc inter duo pe
ticula anguftuin eleganter defcribit:

Hac loca, inquiens, uiquondam uasta conuulfa ruina,

( Tantum aui longinqua ualet mutare uetustas)
Dißiluiffeferunt, cum protinus utraque tellus
Vnaforet,uenit mediouipontus , & undis
Hefperium Siculo latus abfcidit, aruag & urbes
Littore diductas, angufto interluit aftu.
Dextrum Scylla latus,lauum implacata.Charybdis
4 obfidet.

DEPANNAA
 128 DE S. ERAS. ROT. A )DA GIOR V M
A n
obfidet. Et idem alibi: Krato
Niteneantcurfus. 300
Interutrang, uiam lethi difcrimineparuo,
Homerus in Odyffea . periculum utrunque multis uerbis defcribit : facitque Circen admonentem BLDCpu
Vlyffem,ut ad Scyllampotius inflectat curfum , quàm ad Charybdim : propterea quòd præftet fexè
Minuspericuli focijs defiderari , quàm pariter omnes interire : declarans nimirum plus difcriminis effe in Charyb stign
in Scylla quàm di, quàm in Scylla: The
in Charybdi. μὴ συγεκάθι τύχης ὅτε ῥοιβολήσειςν· Abo
qu
ἐγάρ και ῥύσαιτό σ᾽ ὑπ᾽ ἐκκακῶ ἐδ᾽ ἐνοσίχθων .
ἀλλὰ μάλα σκύλλης σκοπέλῳ πετλημένΘ ὦκα
νῆα παρεξ ἐλάαν , ἐπειὴ πολὺ φέρτερον ἐπι
id eft: toco
ἓξἑτάρες ἐν νηὶ ποθήμεναι, ἢ ἅμα παντας.
KONTU
Abfit ut illictumfueris, cumfaucibus undas
Illa reforbuerit:neque enim èdifcrimine tanto
Ipfe ueleripiat Neptunus.uerùmage Scylle
fcopulo,celeriprateruehe curfu.
Vicinus
Quandoquidemcomitesfexmultòperderepræftat,
Quàm utfemelexitium quotquotfunt, auferat omneis.
E'duobus ma Adagio trifariam uti licebit:uel cum admonebimus,fiquando in eas rerum anguftias deuentum fue
lis quodnam e rit,ut citra difpendium difcedi no queat,è duobus malis,id quod leuius eft, eligamus, uidelicet Vlyf
ligendum. fis exemplo: & magis in eam uergamus parte, ubi minus fit iactura. Quod genus, fi quis pariter & de
falute & depecunia periclitaretur,malit propior effe pecuniæ,quàm uitę periculo: propterea quòd fa 1
cultatum iactura utcüq; farciri poteft,uita femel amiffa nunquâ reftituitur. Vel cú oftendemus nego
ciú anceps &periculofum, in quo fumma moderatione fit opus,ut in neutrá pecces parte. Hic iam no
habebitur ratio,utru maius fit periculu:uerùm hoc tantùm intelligitur,ingens utrobiq; difcrimeſub
effe. Prioris exemplum fuerit:Memento longè fatius effe in difpendij Scyllá incidere, quàm in ualetu
dinis Charybdim.Præftabilius eft in rei pecuniarię iacturam, uelut in Scyllam incurrere,quàm in in
0
famiæ Charybdim incidere.Pofterioris hoc: Curandum ut ita populo ftudeas , ne principis offendas
animu.Cautè circumfpecteq; rem gerito,memor tibi inter Scylla & Charybdim effe curfum.Tertius
fuerit modus,fi inuertas,hoc pacto:Dum parum eruditus uideri times , in arrogantis opinionem in B
currifti:hoc eft planè quod dicitur,dum Scyllam uitas, in Charybdim incidifti. Celebratur apud Lati
nos hicuerficulus, quocunq; natus autore, nam in præfentia non occurrit:
Incidit in Scyllam,cupiens uitare Charybdim.
Fumum fugiens,in ignem incidi.
id eft:
κάπνον γε φεύγων ὡς τὸ πῦρ περιέπεσον .
Dumuitofumum,flammam inipfamdécidi.
Malum maius. Senarius eft prouerbialis , fuperiori fententiæ finitimus. Lucian. in Necyomantia : tatagleyjiµœvròpo
airó qarı zò wüp'en & házs Biafdu.id eft: Ignoraueram autem, quòd iuxta prouerbium exfumo in ipfum
་
ignem compellerer.Vtitur & Plato lib . De repub. 8. cum ait populum , dum recufat ingenuis feruire,
quafi uitato fumo in flammam incurrere, uidelicet, ut feruis etiam feruire cogatur . Huc allufit Hora
tius, cum ait in Sermonibus:
J -Nam fruftra uitium uitaueris
illud,
- Et in Arte poetica:
Site alioprauum detorferis.
In uitium ducit culpafuga,ficaret arte.
Plutarchus περί δυσωπίας ; τῇ δὲ Μυσωπία συμβέβηκαν ἀτεχνῶς φευγέσῃ μάπνου ἀδοξίας,ἐς πῦρ εμβάλλαν αυτίω , ideft :
Ineptæ autem uerecundiæ illud haud dubiè accidit, ut fumum fugiens infamię,in ignem conijciatſe
fe. id eft,in aliud maius.
Latum unguem:ac fimiles hyperbola prouerbiales. VI

Tranfuerfum digitum autunguem difcedere,frequenter eft apud Cicerone:pro eo quod eft, quàm
minimo fpacio.Fit autem feftiuior metaphora, quoties his uerbis perfectam imitationem ,ac plenum
undequaque cofenfum fignificamus:ut Academicarum quæftionum lib.2 . Ab hac regula mihi non li
cet tranfuerfum, ut aiunt,unguem difcedere.Ibidem: Vbi enim aut Xenocratem fequitur, cuius libri
funt de ratione loquendi, multi & multum probati: aut ipfum Ariftotelem, quo profectò nihil eft acu
tius,nihil politius ? A Chryfippo pedem nunquam.Loquitur de Antiocho, qui reliquis contemptis,
Chryfippum per omnia fequeretur . Rurfus Academicarum quæft. lib. z . Quibus concefsis digitum
progredi non poffunt, Idem ad Atticum: Mihi certifsimum eft,ab honeftifsima fententia digitum nú
(
quam.Rurfus ad eundem lib.13 . Curandum eft,atque hoc in omni uita,fua quenq;, à noftra confcien
tia tranfuerfum unguem non oportet difcedere.Idem in Epiftolis familiaribus:Vrge igitur tranfuer
fum unguem, quod aiunt, à ftylo. Sunt illa quidem minus figurata, fed tamen prouerbialia, quæ loqui
tur Plautinus Euclio in Aulularia: Si tu hercle ex iftoc loco digitum tranfuerfum , aut unguem latuin
excefferis.Et Cicero in Verrem: Digitum non diſcedebant. Idem ad Atticum libro 13. epiftola primas
Pedem
ˇˇ
ˇˇ
Mˇ
4.

SIM
 CHIL PRIME CENTVRIA V 129.

A Pedem adhuc è uilla egrefsi non fumus,ita magnos & afsiduos imbres habebamus.Idem Academica
rum quæftionumlib.2.Non quæro ex his illa initia Mathematicorum, quibus non concefsis, digitum
progredi non poffunt . Atq; hunc imitatur diuus Hieronymus : Et Apoftolice uoluntatis fequentes
ueftigia,ne puncto quidem,utdicitur, atq; ungue tranfuerfo, ab illius fententijs recedamus, Metapho
ra partim fumpta uidetur ab ijs, qui tabulam aut faxum , autfimile quippiam digitis latis metiuntur,
quoties exquifitè rei modus fpectatur (nam reliqua cubitis metiri folemus . minima menfurarum,la
tus digitus eft )partim à iugerum menforibus, qui ftadijs,pafsibus,& ut minima méfura ,pedibus,fo
lifpacium metiuntur. Vulgò etiam nunc dicunt , Culmum latum , fimili figura : pro eo quod eft , ne Culmi latum.
tantulum quidem.
Pedemubi ponat,non habet. VII
1 Vnde & illa prouerbialis hyperbole ducta uidetur,apud Cicerone frequens : Pedem ubi ponat,nó
habet.pro eo quod eft, ne tantillú quidem agri pofsidet.Lib.Epift.ad Attic.13. Ariobarzanis filius Ro
má uenit:uult, opinor,regnum aliquod emere à Cefare. Nam quomodo nunc eft,pedem ubi ponat,in
fuo nonhabet.Idem Philippicarum fecunda: Quid erat in terris,ubi in tuo pede poneres: Rurfum li.
7.adAttic Pedem in Italia uideo nullú effe,qui non in iftius poteftate fit.Item lib De finibus 4. Quid
enim fapientia pedem ubi poneret,non habebat,fublatis officijs omnib. Conueniet autem in homi
nem infignitè tenuem atq; inopem, cui ne ueftigium quidem pedis fit in agrorum poffefsionib. Apud Fund
us quem
eundem eftiocus infundum, quem pofsis mittere funda.
VIII funda mittere
Iterum eundem ad lapidem offendere.
id eft: poßis.
δὶς πρὸς τὸν αὐτὸν αἰσχρὸν εἰσκρέειν λίθον.
Iterum ad eundem turpè lapidem impingere.
Senarius elegans ac prouerbialis, refertur à Zenodoto in collectaneis adagiorum. Cic.Epift.fam.lib.
10.Culpa enim illa, bis ad eundé,uulgari reprehenfa prouerbio eft.Ouid.lib.Triftium 2 . Bis ad eunde.
1
Atnunctantameo comes eft infania morbo,
Saxamemor refere rurfus ad ictapedem.
Vlurpatur ab Aufonio in Epiftola quadam:Etenim, inquit,popofcifti tu,ut tua epiftola ad eundem la
pidem bis offenderes : ego autem quæcunq; fortuna effet,femel erubefcerem. Eft aut, Bis ad eundem
lapidem offendere,iterum eadem in re peccare. Nam primus error uel Græco adagio,ueniam mere
tur:iteranti culpam uenia dari non folet.Inter Græcanicas fententias celebratur & hæc:
B id eft:
δὶς ἐξαμαρτεν ταὐτὸν οὐκ ανδρὸς σφ8 .
Sapientis haud eft, bis in eodem labier.
Extat & Græcum
‫رد‬ epigramma,incertum cuius:

ἄτις ἅπαξ γήμας,πάλι δεύτερα λέκτρα διώκει, Secüde nuptio

ναυηγός πλώει δις βυθὸν ἀργαλέων. id eft:
Altera connubium experto cui ducituruxor,
Hicfractarepetit aquorafaua rate.
Fertur & Publianus Mimus, non alienus ab hac forma:
Improbè Neptunum accufat,qui iterum naufragiumfacit.
At Scipio fapienti ne femel quidem errare permittit,ut dicat, l :id eft, Non putâram.
Eâdem oberrare chorda. IX
Horatius in Arte poetica,fententiam haud difsimilem, difsimili metaphora extulit:
-Et citharœdus,inquiens , Ridetur, chorda quifemper oberrat eadem.
A`cantoribus ducta translatio eft , quibus uehementer foedum fit , in ijfdem fidibus fæpius peccare.
In cos igitur concinnè dicetur , qui uel in fimili re crebrius peccant , uel culpam eandem iterum at
que iterum committunt . Primus enim lapfus uel cafui datur , uel imprudentiæ: iteratus ftulticiæ tri
buitur,aut infcitiæ.
Non tam ouo ouum fimile. X

Extant apud autores aliquot fimilitudinis adagia , quorum de numero eft: Non tam ouum ouo fi Adagia fimilis
mile:de rebus indifcretæ fimilitudinis.Cic. Academic.quæft.lib.2. Vidésne,ut in prouerbio fit, ouorú tudinis.
inter fe fimilitudo.Tamen hoc accepimus,Deli fuiffe complureis faluis rebus illis , qui gallinas alere
queftus caufa folerent.li cum ouum infpexerant,quæ id gallina peperiffet, dicere folebant.Neq; id eft
contra nos.Nam nobis fatis,oua internofcere . Idem prouerbium refertur & à Fabio Quintiliano . V
furpatur& à Seneca in libello, quem in Claudium imperatorem lufit.
Non tam lac lacti fimile. XI
Idem pollet, & à Plauto ufurpatur in Amphit. Neq; lacte lacti magis eft fimile , q ille ego fimilis eft
mei.Dicitur à Sofia de Mercurio, qui huius affumpferat figura.Ide in Milit. Tá fimile a lacte lacti eft.
Non tam aqua fimilis aquæ. XII
Eandem uim obtinet,quod ufurpat Plaut, in Menechmis: Nec aqua aquæ,neclacte lacti, crede mi
hi,ufquam fimilius, quàm hic tui eft,tuq; huius. Ad hanc formam & illud ex eadem fcena:Tam confi --
milis eft,quàm poteft fpeculum tuum. Rurfus in Milite : Nam è fummo puteo fimilior nunquam po
teft aqua aquæ fumi.
Quàni
 *COVERMON

130 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

thatfsor
Quàm apes apum fimiles. XIII A Jeftab
i
b l i s t
His M.Tullius illud etiam adiungit in Academicis quæft. Vt fimiliafunt, & oua ouorum ,& apes a sta
pum.Vbi iocatur in Democriti mundos,ufquequaque fimiles inter fefe. Simili forma dicunt : Quàm
Quàm ouis eft quis eft oui fimilis . f
per
ouifimilis.
Acanthia cicada . XIIII C t
a n
Indocti & dz
anabis 7 : id eft, Acanthia cicada.In indoctos atq; infantes, aut mufices ignaros torqueri prouer voldem
mufi .
bio folitum. Autor eft Stephan.Byzantius, iuxta oppidum Aetoliæ Acanthum cicadas,alibi uocales,
Cicada non uo mutas effe:atq; hinc ortum adagium, cuius autorem citat Simonidem. Plin. Naturalis hiftoriæ lib. 1 . 45
cap.27.fcribit in agro Rhegino cicadas omnes filere,ultra flume in Locris canere. Idem teftaturPau
cales.
fanias libro rerum Eliacarum 2.Strabo libro Geographiæ 6. refert Rheginum agrum à Locrenfi diri
mi fluuio,cuinomen Alex. Cicadas autem ,quæ in Locrenfi uerfantur ripa,fonantius ftridere,cum in
Rhegino fint muta.Huius rei hanc effe caufam coniectat , quòd Rheginorü regio cũ fit umbrofa atq;
opaca, cicadarum pelliculas humore torpefaciat: eafdéin agro Locréfi, quòd fit aprica ,folis arefactas Starpro
æftu,ftridorem aptius emittere.Auget aut miraculum Rheginenfiú cicadarum, etiá fabulosè celebra
ta uocalitas uicinarum.Nam idem Strabo Timęũ citat autorem , quonda in Pythiorum certamine Eu
nomum Locrenfem, & Rheginenfem Ariftonem,in canendi certamen ueniffe. Ariftonem Apollinem
inuocaffe Delphicum,ut fibi canenti foret auxilio, quòd à Delphis Rheginenfes olim effent profecti.
Eunomus refpondit, Rheginenfibus ne certandú quidé omninò de mufica , apud quos cicada uoca
lifsimum animal uoce careret. Vtrifq; certantib.cũ in Eunomi cithara, una inter canendu chorda fran
geretur,cicada fuperuolans aftitit,ac uoce alioqui defutura,fuo cantu fuppleuit.Atq; ita uictor decla
ratus,ftatuam cithareedi pofuit, cu cicada citharæ infi dente.Huiufmodi fermè tradit Strabo,
Eâdem penfari trutina. XV
Eâdem penfari trutina :id eft, eâdem lege.Horatius in Sermonibus:
Idem in Epiftolis:
-Hac lege in trutinaponetur eadem.
-Romanipenfantur eadem Scriptores trutina.
Conuenit cum illa Iureconfultorum regula : Pâtere legem, quam ipfe tuleris. Sine ut eo pacto tecum s
agatur,quo tu cum alijs egeris. Perfius: 56
-Exameng improbum inilla. Caftiges trutina.
low ratu . Huic fimillimum , Ad eandem exigere regulam,low sau , id eft, æquali trutina, fiue lance.Plutarch.ann CADA
lance omnibus addita mali
1 ἰσῳ σαθμῷπᾶσιμ κ} κακίαποῥιθεμένη μολυβδὶς ὥσε δίκτυον κατέσπαση ,ideft : Sed æqua B
tia ceu plumbum rete detraxit.
Zonam perdidit. XVI
Nummis cd=
Zonam perdidit . Caftrenfe prouerbium in axpµáros , id eft , eos qui nihil habent nummorum . A
rentes. Græca quadam fabula tractum Acron admonet : Porphyrion à militum confuetudine , qui quic
quid habent, in zona fecum portant . Cuiufmodi fanè hominem perquàm uenuftè deſcribit Luci

2
lius, citante Nonio :
Cuineq iumentum eft,necferuus, nec comes ullus,
Bulgam , & quicquid habet nummorum,fecum habet omne:
Cum bulga canat,dormit, lauat.omnis in una
Spes hominis bulga,hac deuincta eft cætera uita.
Bulga. Nam Bulgamappellat Lucilius folliculum , fiue crumenam , &facculum de brachio propendentem .
Sic enim & Horatius:
Sufpenfilauo tabulas, loculos , lacerto.
Tametfi Feftus Bulgam Gallicum uocabulum autumat.Cófimili modo Gracchus loquitur apud Gel
lium : Cùm Roma profectus fum , zonas quas plenas argenti extuli , eas ex prouincia inaneis retuli,
Horat. in Epiftolis :
Ibit eò quò uis, qui zonam perdidit.
Plautus in Pœnulo :Tu qui zona non habes, quî in hanc ueniftis urbem aut quid quæritis? In quibus
Plauti uerbis duplex eft allufio, & ad ueftem Panorum more difcinctam, & ad pecuniam quæin zona
geftatur, citra quam in urbe fumptuofa non fat comodè uiuitur . Pefcennius Niger apud Spartianum
uetuit,ne milites zonam fecum deferrent in bellü:fed fi quid haberet pecuniæ , publice comendarét,
recepturi poftpreliú : fimul & ipfis luxuriei materia eripies,& hofti prędá, fi quid aduerfi eueniffet.Eft
apud Lampridiŭ in Alexádro:Miles nó timet,nifi ueftitus, calceatus, armatus, & habés aliqd in zona.
Cocta numerabimus exta. XVII
Ex euentu col Cocta numerabimus exta.Diomedes grammaticus,ubi prouerbiu definit, hoc exempli uice fubie
ligere aliquid. cit.Cuius hunc adfcribit effe fenfum: Exeuentu fciemus.Huic confinis color ille comicus : Res indi
cabit. Nam ,ut ait Ouidius,
αὐτὸ δείξει , Exitus actaprobat.-- Et apud Græcos, arò défe:id eft, ipfa res indicabit.
Multanouit uulpes,uerùm echinus unum magnum . XVIII
id eft:
πολλ᾽ οἶδ᾽ἀλώπηξ,
ἀλλ᾽ ἐχῖν ἓν μέγα .
Ars multa uulpi,aft una echino maxima.
Zenodotus
ぐ
ぐぐ
ぐぐ
くぐ
て
てく
 CHIL PRIME CENT VRIA7 V. 131
In astutos.
A Zenodotus huncfenarium ex Archilocho citat.Dicitur in aftutos,& uarijs confutos dolis.Vel potius
ubi fignificabimus, quofdam unica aftutia plus efficere,quàm alios diuerfis technis.Nam uulpes mul
tijugis dolis fe tuetur aduerfus uenatores,& tamen haud raro capitur.Echinus,quem opinor herina
ceum effe (nam hoc loco de terreftri, non de pifce fit mentio) unica duntaxat arte tutus eft aduerfus
canum morfus . Siquidem fpinis fuis femet inuoluit in pila fpeciem , ut nulla ex parte morfu prendi Herinacij natu
queat . Citantur apud eundem Zenodotum huiufmodi quidam uerfus ex Ione Chio , tragico poeta: ra.
quos eofdem ex eodem citat in Sermonibus conuiuialib.Athenæus è tragoedia, cui titulus Phoenicia:
ἀλλ᾽ ἔν γε χέρσῳτὰς λέον ] νεσα , Leonis artesinfolofanèprobo,
καὶ τὰς ἐχίνε μᾶλλον ὀϊζυρὰς τέχνας , At magis echinicomprobo miferos dolos,
ὃς ἐντ' αἢ ἄλλων θηρίων ὀσμὼ μάθη , Qui fimul odorem beluarumfenferit,
τρόφυλα ἄμφ᾽ ἄκανθαν ἁλίξας δέμας Se contrahit fpinisoperto corpore,
κεῖται δακῶν τε καὶ θίγεν ἀμήχαν G. id eft: Tutus iacens, morfug, tactug omnium.
Refertur prouerbiu,ac fimul ad carmen alludit Plutarchus in comentario, cui titulus, aéropa jawy pros
uropa, xopodia i dandaria:id eft,utra animantia prudentiora,terreftria an marina.Eius uerba fubfcriba :
τή χαρσαίων ἐγίνωνἡ μὲν ὑπὲρ αὐτ' ἄμμα καὶφυλακή το αροιμίαν πεποίηκε,
προστάσεις γὰρ αὐλί,ὥς φασιν ,οἷον
πολλ᾽ οἶδ᾽ ἀλώπηξ , ἀλλ᾽ ἐχῖνΘἓν μέγα .
τρόφιλο ἄμφ᾽ ἄκανθαν ἡλίξας δέμας,
id eft:
κεῖται τίγόν τε καὶ διακᾶν ἀμήχαν
Jam uerò terreftrium echinorum in tuenda feruadaq; incolumitate fua , folertia prouerbio locüfecit :
Arsuariauulpi, aft unaechino maxima.
Siquidem quum illa aggreditur, quemadmodum aiunt:
Flexibile fpinis corpus obuoluensfuis,
Tutusiacet,fic ut nec ore tangier
Vlla queat ratione, nec morderier.
Plutarchus,aut quifquis eft eius operis autor,uerfib.intermifcuit fua quædam uerba:ne quis id erro
renoftro factú fufpicetur.Sed omnium copiofifsimè huius animantis ingenium & aftutiam defcribit
Plin.lib.8.cap.37.Præparant,inquit, & herinacei cibos, ac uolutati fupra iacentia poma , affixa fpinis,
unum non amplius ore tenentes portant in cauas arbores. lidem mutationem aquilonis in auftrum,
B condentes fe in cubile,præfagiunt.Vbi uerò fenfêre uenantem ,contracto ore,pedibus ac omni parte
inferiore,qua rarain & innocuam habent lanuginem, conuoluuntur in formam pile: ne quid compre
hendipofsit præteraculeos.In defperatione uerò urinam exfe reddüt tabificam tergori fuo , fpinisq;
noxiam.Reliqua qui cupiet cognofcere, è loco quem indicauimus petat.Hæc ad prouerbij fenfum po
tifsimùm attinebant Celebre eft & pifcis echini ingenium, qui fæuitiam maris præfagiens, correptis Echini pifcis
lapillis operit fefe ut mobilitatem ftabiliat pondere,ne nimia uolutatione atterat fpinas: quod afpicie ingenium.
tes nautæ,pluribus mox ancoris nauigia infrenant. Autor Plinius lib. 9. cap. 31. Vulpem aut uerfipel- Vulpes.
lem effe,uarijs inftructam artibus, cùm alij complures apologi,tum ille peculiariter indicat,qui refer
turà Plutarcho in Moralibus Cum aliquando pardus uulpempræ fe contemneret,quòd ipfe pellem
haberet omnigenis colorum maculis uariegatam ,refpódit uulpes, fibi id decoris in animo effe, quod
illi effet in cute. Neq; uerò paulo fatius effe,ingenio præditum effe uafro, quàm cute uerficolore.Græ
cifolertem,ac uarijs armatum dolis,wonopgeva uocant, & wonthou :Latini uafrum & uerfipelle. Nar wohóppor nged
ποικιλομήτισα
ratur & alius quidam apologus,ab hoc prouerbio non multum abludens . Cum aliquando uulpes in
colloquio, quod illi erat cum fele,iactaret fibi uarias effe technas, adeò ut uel peram haberet dolis re
fertam felis aut refponderet,fibi unicam duntaxat artem effe, cui fideret,fiquid exifteret difcriminis.
interconfabulandum repentè canum accurrentium tumultus auditur . ibi feles in arborem altifsima
fubfilijt,cum uulpes interim à canum agmine cincta capitur.Innuit fabula,præftabilius effe nonnun
quam unicum habere confiliùm , modo id fit uerum & efficax , quàm plures dolos, confiliaq; friuola.
Velutifi quis pauper multijugis artibus folicitaret animum puellæ: diues autem unum hoc haberet,
quod eft apud Ouidium , Quantum libet accipe: rectè dixeris :
πολλ᾽οἶδ᾽ ἀλώπηξ , ἀλλ᾽ ἐχῖνΘἓν μέγα .
Simulare cupreffum . XIX
Horatius in Arte poetica: -Etfortaffe cupreffum
fimulare.quid hoc,fifractis enatat expes
Scis
Nauibus, aredato?
Acronprouerbium effe admonet, ortum ab imperito quopiam pictore, qui pręter cupreffum nihil no
ueratpingere.A quo cu naufragus quidam petiffet, ut uultum fuum exprimeret, ac naufragium futi
depingeret,interrogauit ille num ex cupreffo uellet aliquid adijci . Res ea primùm in iocum , deinde
etiam in adagionem abijt.Concinnè ufurpabitur in eos , qui quod didicerunt , id ubiq; intepeftiuiter
inculcant,cum ad rem nihil attineat.
Flamma fumo eft proxima. XX
ApudPlautum extatin Curculione:Flamma fumo eftproxima . Comonet adagium, periculum ma
turèfugiendum effe:quiq malum euitare cupiat,ei uitandam prius occafionem.Vt qui corrumpi no- Mali occafio
lit,ab uitanda.
 DES. ERASMI ROT. ADAGIO R V M
132

lit,ab improborum abftineat confuetudine : qui cum puella cubare nolit, ne det ofculum . Nam & il . A
lud protinus addit poeta: Fumo comburi nihil poteft, flamma poteft.Fumus enim indicium eft flam pi:d0e1
d
Mad
mæ mox erupturæ.
Ad reftim res redijt. XXI T
Summa rerum 202
Terentius in Phormione : Opera tua ad reftim mihi quidéres redijt planifsimè. Hoc adagio fum adulat
deſperatio. marerum defperatio fignificatur.Nam in hac folent quidá amentes ad laqueum cófugere . Iuuenalis: cibi
Ferrepotes dominamfaluis tot reftibus ullam? Nindri
Eodem pertinet etiam illud: Sufpendio deligenda arbor. debatc
Paupertas fapientiam fortita eft. XXII gitant
wgvía derliv oopíav kraxs: id eft,Paupertas fapientiam fortita eft. Zenodotus citat ex Euripide . Alij tri
Inopia artium buunt Ariftoni . Ignaua eft opulentia, uerùm inopia multaru artium repertrix eft : id quod ipfa iactat
C
repertrix. apud Ariftophanem in Pluto,artium omnium inuentionem fibi uendicans.Vergilius:
adh
Labor omnia uincit
Ouidius:
Improbus, & duris urgens in rebus egestas .
Perfius: CUTEA
Ingenium malafæpe mouent.
Venter. 23010
Paupertas. Magifter artis, ingenig , largitor
waka
Circumferturhic quoq; uerficulus apud Græcos:
id eft:
πολλῶν ὁ λιμὸς γίγνεται διδάσκαλο .
Magiftra multorum improba exiftitfames. for
Xenophonαγίαν appellauitσοφίαναὐθοδίδακ ]ου.ἅγὰρ ἐκείνα τοῖς λόγοις πάθει, αὔτε τοῖς ἔργοις αναγκάζει:hoc eft,fapi
entiam , quæ citra doctorem contingit . etenim quod hæc perfuadet oratione, ad hoc illa re ipfa com
pellit.Theocritus in Pifcatoribus:
ἅπανία διέφαντε μόνα τὰς τέχνας ἐγείρε bro
αὐτὰ τῶ μόχθοιο διδάσκαλ id eft:
1 An
Vnicapaupertas Diophantes fufcitat artes,
D
Ipfa laborandi doctrix , ftudij magiftra.
Curaurei fecu Huc fpectat & illud, quòd Iupiter aureifeculi tam paratam rerum copiam fubmouit:
liopesfubmo Vtuarias ufus meditando extunderet arteis. Item Mimus ille non inelegans:
uerit lupiter. B
Hominem experirimultapaupertas iubet.
Poteft & illuc referri prouerbiu, quod uidemus accidere,nefcio quomodo, ut penes Midas &impro.
bos homines fit opulentia , doctiq; probiq; ferè tenui fint fortuna . Qua quidem de re extat duo pros
Paupertas cur blemata, Ariftotelis titulo: quorum altero rogat , quifiat , utpaupertas apud probos uiros plerunque
P
apud bonos uerfetur.Redditq; huiufce rei uarias caufas,fiue quòd improbi perfas nefasq; malunt parare diuitias,
uerfetur. quàm cum paupertate contubernium diutinum habere: proinde fugit illos, quibus uideaturmaximo
rum flagitiorum occafio futura,ad illos deflectit , quos exiftimat fefe rectè modefteqs ufuros . Siue,
quòd inops & uirium & confilij, (quippe fœmina)plus auxilij fibi futurum fperat apud wonudángvas aïe
Apas (uthabet prouerbium.) Siue, quod cum ipfa fit mala,malos uitat: ne fi wig wug,id eft, malum ac
Curimprobi cefferit malo,iam fiat intolerabile atque immedicabile. In altero rogat, quid in caufafit, ut opes à ma
ferè opulen lis ferè pofsideantur,non item à bonis.An quia cæcæ funt,inquit,& ob id errant in delectu Hęc quo.
tifint. niam poeticen ac fophifticen fapiunt,magis quâm philofophum,præfertimferium,uix mihi fit uerifi
mile,ab Ariftotele fuiffe profecta. Quod autem dixit de cæcis diuitijs, id fumptum eft potifsimùm ex
Plutus cur Ariftophanis Pluto. Quo in loco Plutus qui Deus eft diuitiarum ,rogatus,unde cæcitatis malum ob
cæcus. tigiffet,refpondit ad hunc modum :

ὁ ζεύςμε ταῦτ᾽ ἔδρασεν ανθρώποις φθονῶν.

ἐγὼ γδ ὢν μειράκιον, ἠπώλησ᾽ ὅτι
ὡς τὰς δικαίες καὶ σοφὲς καὶ κοσμίως
μόνεςβαδιοίμῳ ὁδ᾽ ἐμ᾿ ἐποίησαν τυφλὸν,
ἵνα μὴ λαγιγνώσκοιμι τέτων μηδένα .
ὕτως ἐκῖν Ουγοῖσιχρηςοῖσι φθονα . id eft:

Hoc me malo mulitauit ipfe lupiter,

Rebus uidelicet inuidens mortalium.

Nam olimpuerminabaridfore, ut adprobos,

Doctos, modeftos, tantùm adirem. at luppiter
Oculos in hocademit, ut ne quempiam
Horum liceret iam mihi dignofcere.

Adeò bone illefrugis inuidet uiris.

Hunc locum imitatus Lucianus in Timone,confimilia quædam de Pluto narrat: quem non cæcu mo
do facit,uerumetiam claudum:cæcum quidem femper, attum demum claudicantem , quoties ad bo
nos uiros mittitur,aliàs pedibus pernicifsimis.
Olla
 CHIL. PRIME CENTVRIA V. 133
Olle amicitia. XXIII
puspinia: Olle amicitia.In amicos iftos uulgares quadrabit, quos patina, non beneuolentia con- Amici uulga=
ciliat.De cuiufmodi Iuuenalis: res.
Teputat illefuecaptum nidore culina: Necmale coniectat. -
Hos arcanæ literæ,menfæ amicos nominant.Plutarchus item in libello cui titulus , Quo pacto di- Amici menfe.
gnofcas adulatorê ab amico:id genus homines, as a pattas, uulgò dici folitos narrat : quòd
uentriculi cibique caufa diligant,non ex animo: quique tum præfto funt , quoties audiunt , karàxagès
dug. Nam Ariftophanes grammaticus apud Athenæum libro nono , tradit lotionem manuum , quæ κατά χειρός .
præcedebat cœnam,uocari karàxagès : à coenavifada.In eofdem,ni fallor, dictum eft illud à Menádro vila .
comico,citante Athenæo :

οἱδὲνχειρῶν λαβόντες Ειμένεσι φίλαγοι. ideft :

Manibus utdata eft aqua, herent tunc amici maximè.
Effertur ad hunc modum paræmia,fa xúpa,fi pía:id eft,Feruet olla,uiuit amicitia.

Antiquiora diphthera loqueris. XXIIII

apxaórópa dipasnanäs: id eft,Antiquiora diphthera loqueris.In eos quadrat,qui nugas narrant:aut Prifcas nugas
de rebus nimiú prifcis & iampride obfoletis.Nam diphthera res quædam erat , exprifcis illis fabula- repetere.
mentis relicta.Siquidem aiunt,diphtheram pellem fuiffe eius capræ, quę Iouem lactârit:in qua credi- Diphthera.
7 tum eft antiquitus, illum omnia fcribere quæ fierent. Vnde quæ nec in hiftoricorum literis extarent;
necinhominum memoria feruarentur, ea uelut ex Iouis diphthera petita dicebantur. Quin fubinde
apud Ariftophanem , x ,wana ,id eft, prifca atque antiqua,pro nugamentis leges :quod antiquitas axa.
ferè fabulofifsimafit , opinor: & apainos, pro eo quod eft deliranter ac ftultè. Simili modo uocamus wand.
legovina,uetera & obfoleta, defitaq; .Sic apud Athenæum lib.7.quifpiam,Arrianus opinor: zara orria lego legovina.
Indirap ,id eft: Ifthæc Saturnia funt ô amice cibaria.Poetæ fingunt Saturnum regno pulfum, &
huius loco regnare Iouem .
Auribus lupum teneo. XXV
Extat apudTerentiu in Phormione: Antiphoni adolefceti uxor erat domi, qua nec eijcere poterat
(uelquia non libebat, quòd in eam deperiret:uel quòd integrum non erat,cum effet iudicum fenten
tijsaddicta:)neque rurfum retinere quibat, propterpatris uiolentiam . Et cum à patruele felix dice
retur,utqui domi pofsideret id quod amabat:Imò,inquit, quod aiunt,auribus teneo lupum .Nam ne
que quomodo amittam à me,inuenio : neque uti retineam, fcio . Moxque leno quafi referens parce
B miam,aitfibi idem ufuuenire in Phædria: quem neque retinere poterat, qui nihil numerabat: neq; re

pellere,quod effet improbè blandus, ac monteis aureos polliceretur. Donatus Græcam parcmiam
Græcis adfcribit uerbis : τῶν ὤτων ἔχω τὸυλύκου,ἔτ᾽ ἔχειν ἔτ᾽ ἀφεῖναι δώαμαι. id eft : Auribus lupum teneo, neq;
retinere,neque amittere poffum.Suetonius in Tiberio:Cunctandi caufa erat metus undiq; imminen
tium difcriminum,ut fæpe lupumtenere fe auribus diceret.Plutarchus in Præceptis ciuilibus :nóno
pasiprap kiparar. id eft: Aiunt lupum nópoffe teneri auribus :cum homines hacparte maximè ducă Homines per
tur,nimirum perfuafione.Dicitur in eos, qui eiufmodi negocio inuoluuntur, quod neque relinquere fuafione ducu´
fit integrum,neq; tolerari pofsit.Videtur ab euentu quopiam natum,ut alia pleraque.Aut inde certè, tur.
quòd ut lepus auribus, quippe prælongis,comodifsimè tenetur: ita lupus, quòd aures habet pro cor
porebreuiores,teneri ijs non poteft,neq; rurfum citra fummum periculum è manibus dimitti , belua
tam mordax.Cæcilius apud A. Gellium lib.15.cap.9.candem fententiam,fed citra metaphoram extu
lit.Nam hifunt,inquit,amici pefsimi,fronte hilaro, corde trifti: quos neq; ut apprehendas , neq; ut a
mittas,fcias.Huc allufit Theognis, etiamfi alienius:
Εργαλέωςμοι θυμὸς ἔχει πεισῆςφιλότητ
1 id eft :
οὔτε γδ᾽ ἐχθαίρειν, οὔτε φιλεῖν διώαμαι.
Pectora noftratui quàm mirè amor afficit: utquem
Non odiffe queam f ,ednec amare queam. Vnde illud uidetur effictum!
Nectecum poffum uiuere, necfine te.
Refertur & à M.Varrone pro exemplo adagionis :Auribus lupum teneo.
Neceffarium malum. XXVI
Huic finitimum eft illud, avaynar xandp :id eft,Neceffarium malum :de ijs quos neq; reijcere pofsis, De ijs quos
quòd quibufdam in rebus opus fit eorum opera: neque commodè ferre,quod uiri fint improbi. Natú nec reijcere,
uidetur ex Hybreæ cuiufdam apophthegmate,de quo meminit Strabo lib. 14. Cum haberet Euthy- nec commode
damus tyrannicum quiddam,multis alioqui nominibus utilis ciuitati,ita ut cum uitijs uirtutes paria
facere uiderentur: Hybreas orator in oratione quadam fic de illo locutus eft: Malum es , inquit , ciui . ferrè poßis.
tatis neceffarium.Nam nec tecum uiuere poffumus , nec fine te.Alexander item Seuerus Imperator , Rationales ma
rationales, quos tollère decreuerat,pofteaquam perpendiffet eos citra Reip. incommodum tolli no lum neceffari
poffe,neceffarium malum appellabat. Huiufinodi fuit & P.Cornelius Ruffinus,furax quidem & im- um.
pendiò auarus,fed idem egregius Imperator : à quo Fabritius Lufcinus compilari maluit,quàm fub
haftauenire:quemadmodum refert Gellius lib. 4. & Cicero De oratore libr.2 . Torqueri poterit & in
uxores,cum quibus incommodè uiuitur:fed'abfq; his Refp. omninò confiftere non poteft. Poteft &
in adrem
 DES. ERAS. ROT. ADAGIORVM
134

ad rem accommodari. Veluti fi quis dicat,pharmacon,rem quidem moleftam,neceffariam tamen .Eu A

ripides in Orefte:
,
ανιαρὸνὢνκλῆμ᾽,ανα γκαῖον δ᾽ ὅμως . ideft : Molefta cum fit res, neceffaria tamen.
Agri quomo. Non abhorret ab hac forma,quod Plinius fcribit, oraculo proditum fuiffe, lib.18.cap.6. Quo'nam igi
do colendi. tur,inquit,modo utilifsimè colunturagri:Ex oraculo fcilicet,malis bonis.Hocuelut ænigmate figni
ficatum eft,agros quàm minimo poteft impendio colendos effe,

Non abfq; Thefeo. XXVII

Res alieno dll-· in aïs Sudews: id eft,Haud abfq; Thefeo: cum fignificamus,rem alieno auxilio confici: aut cum figni.
lac
xilio confecta, ficamus rerum omnium cómunionem ac focietatem. Nam Zenodotus fcribit, Thefeum permultis ui
ris fortifsimis in certaminibus auxilio fuiffe: quippe qui & Meleagro adfuit in conficiendo apro Ca
lydonio,auxiliatus & Pirithoo pugnanti cum Centauris,item Herculi cum Amazonibus belligeran KELA
ti.Fabula de apro fic habet Oeneus Meleagri pater,cum de primitijs anni prouentus dijs libans , Ar
temide pręteriffet, illa irata aprú immane in agros Calydonios immifit, omnia populanté: ad qué cófi
ciendu Oeneus præftantifsimü quenq; exciuit,præmijs ad id propofitis.Inter multos certauit & Mes
leager, qui & beluá cófecit, fed accerfito ad auxiliu Thefeo. Reliquü fabulæ nihil ad prouerbij fenfum
attinet.De Pirithoo fic fertur Pirithous Hippodamiæ procus, Centauros, quòd effent fponfe cogna
ti,conuiuio accipit. Qui fimulatq; mero incaluiffent,fponfæ uim adferre cœperút.coorta pugna, The
WA
feus Pirithoo auxiliü ferens,cóplureis centauros trucidauit. De Hercule fic narrát Cum Euryftheus
Herculi iniunxiffet, ut Hippolyte Amazonum reginæ baltheu adimeret: atq; ille pacta facturus , effet
profectus,Iuno femper illi infefta, induta formam Amazonis,famam pafsim difsipauit, aduentare ho
fpitem,uel uerius hoftem,qui uiolata regina baltheum, quem geftabat infigne regni, per uim eriperet.
Quod ubi auditú effet,Amazones in Hercule parant arma.Hercules ratus hæc no errore,fed dolo ge
ri,Hippolyta occifa baltheum abftulit.Deinde quo magis ulcifceretur Amazonas , bello cas adortus
•
eft,& opprefsit:fed Thefei adiutus opera.Refertur hoc adagiu & à Plutarcho in eius uita: fignificatq;
Thefeum,ficuti dictú eft, multis auxilio fuiffe,tamen ex plerifque certaminibus nullum retuliffe præ NA
mium:atq; huius rei citat autorem Herodotum. Allufit ad prouerbium Ariftides in oratione ad The
banos de auxilijs :καὶ ὅτε τοίνω ὁραηλῇ φίληἐδέκσε,θασοὺς αὐτὸν ἀθώναζε ἀγαγὼναὐκ]ᾶται ,ideft :Cumque fand &
ipfi Herculi opus effet amico ,Thefeus illum Athenas dedu& tum refduet refocillatque. Proinde quo
ties facinus aliquod alieno nomine celebratur, alterius tamen opera potifsimùm peractum , ueluti fi
quislibrumfuo nomine publicet,in quo fit doctioris alicuius adiutus opera, concinnè notabitur hoc
adagio: sùn avso duośws;id eft, Non abfque Thefeo.Autfi quis dicat, nullam fortunam fibi iucundam ef. B
fepoffe aïov dusins.
Sphæra perpræcipitium. XXVIII
Eiufmodi prouerbium refertur ab Euftathio in Iliados Homeri librum fecundum, opaga karàngα
is: id eft,Globus per decliue.fubaudiendum, uoluitur aut mittitur. Perinde eft quafi dicas , currenté
incitare.Nam ſphæra uel fuapte fponte facilè per locum decliuem deuoluitur. Nec malè quadrabit in
cos, qui uitægenus aliquod nactifunt,ad quod uidentur effe naturâ propenfi: ut conueniat cum illo,
Top Top às wrdion:id eft,Equum in planiciem.
XXIX
Magis mutus quàm pifces..
aqwvórop ixfúwr: id eft,Magis mutus ipfis pifcibus. Prouerbialis metaphora de uehementer infan
tibus atq; infacundis.Conueniet &in hominem immodica taciturnitatis . Horatius in Odis :
123
o`mutis quog ,pifcibus Donaturacygni,filibeat,fonum.
Muti pifces ca Pifces enim nullam ædunt uocem , exceptis perpaucis, inter quos canis marinus. Lucianus aduerfus
nibus marinis indoctum: µännov j 7 ¡xlúwy àqwvóróp☞ ã‚id eſt:Ïmo uerò magis es mutus quàm pifces. Rurfus in Gallo:
demptis. woni àquvóricoμmixtav. id eft: Multo magis ero mutus quàm pifces . Vnde Plutarchus in Sympo
Cur Pythago fiacis exiftimat, Pythagoricos à pifcibus abftinuiffe,quòd hos quafifuæ difciplinæ domefticos agno
fcerent,propterxía ,id eft,filentium: quod inter animantium genera pifcibus eft proprium . Nam
rici ab efu piz cæteroru fua quibufq; uox eft.Aues permultæ canoræ funt: quæda & humanú fermoné referüt. Atqi
fcium abftinus adeò terreftrium quoq; máticora apud Egyptios, fi Plinio credimus.Solis pifcib.nulla uox.Caufam
erint.
adfert Ariftoteles, quod his neq; pulmo fit,neq; arteria,neq; guttur.Etiáfi fint nönulli, qui fonitú qué
xsuvdia pifcis dá ac ftridoré ædút :quorú de numero funt delphinus,lyra, chromis,uoca, (quehinc dictum apparet,
um.
quod uoce ædat:Mercurio facrũ, pdidit Athenæus lib.8.) pecten .Verùm eu fonú nó naturalib.orga
nis uocis ædi putat: fed uel attritu branchiarú,uel ab interioribus,que funt circa uentre.Plutarchus e
idūs. xiftimat Græcis ix hinc appellari, quòd uoce habeat cópreffam.Et Lucianus in Halcyone: para yap
Aù váyı hæð údar Airwa , id eft: Námuta fanè quæ in aquis degunt. Athenæus libro Dipnofoph . 8.
citatautore Mnafcam Patrenfem, qui prodiderit,in Clitorio amne Arcadia pifces effe uocales. Item
Philoftephanú, qui fcripferit in fluuio Aorno, qui Pheneú urbé interfluit, pifcib.dictis pœcilis uocéef
fe fermè qualis eft turdorü.Tametfi Ariftoteles adimit omnib.pifcib.uoce: excepto fcaphro, & porco
ano . fluuiatili.Veteres aut queuis pifcé uocabátinna, quod uoce adere nópoffet: fiqdé eft ágya ,
over. id eft,cohiberi,& uox.Vnde apud Theocriture ,pro pifcari .Addit Athenæus, Pythagoricos
à cæteris animantib. no prorfus abftinere,fed quibufdá ex his uefci: quædã etiam facrificare,folos pis
ſces non guſtare, quafi facros, ob ixtuvdías quam Pythagoras docuit.
Turture
***
*
 Pakykagyl &Photogr

CHIL PRIMÆ CENTVRIA V. $35

Turture loquacior. XXX

A
puyév hanísß :id eft, Turture loquacior. In garrulos & impendio loquaculos homines dici foli. In garrulos.
tu.Sumptametaphora ab auis natura,quæ non ore tantùm, fed etiam poftica corporis parte clamare
fertur:obid opinor, quòd uocem ædens, etiá illam mouereuideatur. Citatur apud Zenodotu ex Plo
tio Menandri.Ælianus lib.12.cap.ro.meminit huius prouerbij,deq; aue utraq; corporis parte loqua
⚫ci.Theocritus in Syracufanis,mulieres quafdam loquaculas,turtures appellat:
τρυγόνες ὀκναισεῦντιπλακασδσαι ἅπαντα
Rana Seriphia. XXXI
Bábay in opígs:id eſt, Rana Seriphia.In homines mutos, & canendi dicendiq, prorfus imperitos di tn dicendi im
cebatur.Inde natum,quòd Seriphiæ ranæ in Scyrum deportatæ non ædebant uocem.In hunc modú peritos.
collectanea Græcoruprouerbiorum decerpta é libris Didymi, Tarrhæi, & aliorum . Totidem uerbis
Suidas.Etsapax opiquos:id eft,Rana Seriphia.Proditum enim eft,in Seripho infula ranas mutas ha
beri.Meminit huiufce rei Plinius lib.8.cap. 58. Cyrenis, inquit , tutæ fuêre ranæ: illatis è continente
uocalibus,durat genus earu.Multæ funt etiamnum in Seripho infula. Eædem aliò translatæ canunt.
quod accidere & in lacu Theffalia Sicendo tradunt, Quanquam in uulgatis exemplaribus cicadarú
Seriphiarum mentio fit, non ranarum :fed germanam lectionem Hermolaus ex fide ueterum codicu
reftituit.Seriphus autem una eſt inſularum, quas Græci onogádas uocant.Non uidentur autem fatis cỡ
uenireuerba Plinij cum Græcorum commentarijs.Nam hic ait mutas effe in Seripho, illi negantuo- Seriphus.
cemædere deportatas in Scyrum : quafi in Seripho uocales, in Scyro obmutefceret.Verùm attentius
intuentirem,nihil eft abfurdi.Seriphus ranas habebat mutas. Eas ut rem prodiofam deportabant in
Scyrum:quas cum Scyrij mirarentur effe mutas, præter ingenium ranarum indigenarum , dicebant,
Bapax in opips.Eauox abijt in prouerbium. C
Alij fementem faciunt, alij metent. XXXII
ärnu pomágsory,ännor d'àµícov??: id eft, Alij quidem fementem faciunt,alij uerò metét.Quod citra me
taphoram etiamad hunc modum efferunt: ännor lápop, ännor vauro. ideft: Alij laborarunt , alij percepe
runt emolumentum.His fimillimum eft illud Fabij dictum apud Liuium libro ab urbe condita deci.
mo:Quam arborem conferuiffet ,fub ea legere alium fructum ,id indignum effe dicere.Huc alludit He
fiodus,cum fcribit in Theogonia de Fucis:
id eft :
ἀλλότριον κάματον σφετέρω ἐς γαςέρ᾽ ἀμῶνται.
B Atque metunt uentrem inproprium fudorem alienum. Theognis item :
id eft:
οὔτε δ'αν προκαμὼν,ἄλλῳ κάματον μεταδοίης.
Antè tibi exhauftos alij netrade labores.
Confimili figura dictum eft à Diocletiano nondú Cæfare: Ego apros occido , fed alter fruitur pulpa.
mento.Refertur aut in illius uita ad bác fermè fententiá: Cu Diocletianus apud Tungros in Gallia,in Diocletianus
minorib.adhuc locis militans, in caupona quadá moraretur,& cu Druiade quadá muliere familiarem Imp.
confuetudine haberet,illaq; parfimonia hominis incufaret,ioco,non feriò refpondiffe fertur, tü fe fo
reliberalem,cum imperator fuerit.Ad hoc illa:Noli,inquit,iocari Diocletiane : planè imperator eris,
fimul acaprum occideris. Quam quidem mulieris uocê ominis arripiens uice , ftudiofè fectari cœpit
apros inuenatu:haud intelligens uidelicet ominis enigma,quod euentus poftea explicauit, Ná Nu
merianus imperator,factione Arrij Apri foceri fui interemptus fuerat. Qua re prodita, milites Diocle
tianumuindicem creant, & Auguftu confalutant.Ille itaq; pro concione, quo Druiadis dictum exple
ret,Aprum manufua confodit,addens Maronianum illud:
Aenea magni dextra cadis. otoka.dabad
Cæteram interea dum adhuc priuatus ille multos apros confeciffet, nec affulgeret ufquam imperij
fpes,dicerefolitum ferunt: Ego quidem apros occîdo,uerùm alter fruitur pulpamento.
Aliena iacis. XXXIII
Ennéßiæ Banner:id eft,Aliena iacis. Quoties res paru ex animi fentétia cadit. Traslatú ab ijs qui ludűt
alea,quib.iacientibus interdu ea cadunt, quæ minimè funt ad uictoria accómodata. Proinde fi quan.
dofruſtratur nos fpes,rectè dicemur,anna Banney.Adagium refertur à Diogeniano.
Aliam quercum excute. XXXIII
Warlu diguï Baravıft: id eft, Aliá quercú excute.In eos conuenit, qui fine fine petunt aliquid: aut qui có tn eos qui per
tinenterab eodémutuú poftulat. Hos hoc adagio licebit ablegare,ut nobis omifsis,aliorü aures fuis petuò exigut.
precibus follicitét. Parœmiá hinc natáputat,quod olim mortales glandib.uictitabát,Cereris ufu nő
düreperto.Has qui quercubus excufsis colligebat, mercede ad id coducti,balanistas, id eft, glandium Balanište.
collectores,fiue gládiarios appellabát. Qui fi quádo circüfpicerent,fi que glandes etiamdum in arbo
rereliquæ effent,prætereuntes per iocum acclamabát : Alia quercú excute. Eam uocem uulgus arres
ptam uertit inprouerbium.Non inconcinnè accommodabitur adnegocium relinquendum , ex quo
iamnihilemolumenti poteft capi:aut mutandum amicum, qui iam utilis effe defijt:aut præceptorem
mutandum,unde nihil eftquod amplius difcas.
Nuces relinquere. XXXV
Nucesrelinquere , eft omifsis ftudijs ac nugis puerilib. ad grauiora magisq; feria couerti . Perfius: Pueriliaftudia
m 2 Etnu negligere.
 M20

136 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

A
·Et nucibusfacimus quacung
, relictis, Cum fapimuspatruos.--
Nuptiarum ce Translata metaphora,uel à uetufta nuptiarum ceremonia, in quibus iponfus uxorem ducens nuces
remonia in nu fpargebat,utpote iam pueritiæ renuncians.Ita Catullus in carmine nuptiali :
Concubine nuces da.
thedeyja
cibus fpargen Dapuerproperè nuces: Vergilius in Bucol.eclog.8.
dis. Sparge marite nuces. -i
Quanquam Plinius libro 15.capite 22. caufas alias adfert, quam ob rem naces in nuptialibus ceremo
skDep
nijs confueuerint antiquitùs adhiberi. Sed præftat ipfius referre uerba :Nuces , inquit, iuglandes, quá
Delegi
quam & ipfæ nuptialiu Fefcenninorú comites,multú pineis minores uniuerfitate, eædemq; portione
cutcom
ampliores nucleo.Necno &honor his naturæ peculiaris,gemino protectis operiméto, puluinati pri .
mú calycis, mox lignei putaminis. Quæ caufa eas nuptijs fecit religiofas, tot modis foetu munito : q Sermagi
za,dec
eft uerifimilius,quàm quia cadédo tripudiú fonu'ue faciát.Feftus item indicat,in nuptijs à pueris nu
boma
ces fpargi folitas, ut nouæ nuptæ intranti domu noui mariti,fauftú effet aufpiciu. Addit Seruius,pue
ros catamitos, cú à turpi feruitio recederét,folitos nuces fpargere:fignificantes fe pofthac omnia pue alança
rilia fpernere.Vel hinc igitur,uel certè àpueroru lufibus,qui nucibus peraguntur, ductum prouerbiũ
112
uideri poteft.Nam talis ac nucibus olim lufitaffe pueros,uel Horatius teftis,cum ait: HEM
-Tetalos Aule nucesý
Proinde ad hanc prouerbij formam pertinebunt & reliquæ illæ figuræ : Nunquam à nucibus recede
re,Redire ad nuces,Nuces abijcere,Nuces intermittere, Nucibus indulgere , Nuces repetere : atque
id genus alia, babe
XXXVI damd
Bis pueri fenes .
Prouectiores kre
dis widow oi povrob:id eft,Bis pueri fenes. Vna eft ex illis prouerbialib, infcriptionib. fatyraru Var
dawatli
puerilibus in ronis. Quadrabit in eos, qui prouectiore cum fint ætate,tamen puerilibus quibufdam ftudijs intem .
Cate
tenti ftudijs. peftiuiter atq; indecorè detinentur.Aut in fenes ætatis uitio defipifcentes, tanquam iterum in pueri 1
tiam reuolutos.Seneca:No,inquit,bis pueri fumus, ut uulgò dicitur,fed femper : uerùm hoc intereft, pota

quòdinaiora nos ludimus . Plato libr.Derepublica I. δ μόνον ἄρ᾽ ὡςἔοικεν ὁ γύρων δὸς ταις γίγνοιτ'αν,ἀλλὰ καὶ ὁ
Serm
duates, id eft: Non folùm igitur fenex, ut uidetur, bis erit puer,fed ipfe etiam temulentus, Ariftopha it#
nes in Nubibus: S
C
φήσης νομίζεται σὺ παιδὸς στο τέργον εἶναι
ἐγὼ δέγ ' αυτώποιμ᾽ οὐ ,ὡςδὶς παιδες οἱ γέροντες . id efti
B bio
Pueriinquies tibi uiderifacinus illud effe
Refpondero ipfe contrà , fenes bis effepupos. Sophocles inPeleo:
πηλέα τ αἰάκον οἰκερὸς μόνη EgoPeleum Aeacofatum,pueri inuicem,
γεροναγωγῶ κἀναπαιδεύω πάλιν . Senempuellamoderor atg tempero.
πάλιν γδ αὖθιςπῶς, ὁ γηράσκων ανής . . . Nam iterumpuerquifquisfenefcit, redditur.
Theopompus:dis widow oi yopovrob iptų rÿ nóyw . id eft: Pueros bis effe fenes,recte dicitur.Plato : ag´‚úsko
κι οίς γύροντ'ανταῖςγδρων.id eft :Similis uidetur bis feni puerfenex.Antiphon :, οδοντοβοφίᾳ προσέοικεπαιδιο
Bopia.id eft: Senem nutrire,perinde eft quafi nutrices puerum.Lucianus in dialogo, cui titulus, ra wgós
tue.
Κρόνομ ;οὕτω γαρ αὺ τὰ παροιμίαν ἐπαλυθούσαιμι, ἡφησι παλίμπαδας τὰς γίνοντας γίγνεσθαι . id eft :Sic enim fiet ut
ST
rúuideatur adagium,quo dici folet , fenes rurfum repuerafcer e. Huc pertinet quod libro De lingua
Pupus. Latina tertio fcribit Varro,identidem in Atellanis haberi pupum fenem, quod Ofci fuapte lingua uo
cet cafnar. Nam ueteres pupum,puerum uocabant. Neq; uerò prouerbium ideo tantum effe dictum ,
quòd fenes ætatis culpa defipifcant : uerumetiam quod omnibus modis in fenibus iam uelut exacta
uita initium recurrere uideatur:quemadmodú ſcitè dixit Ariftoteles in problemate quodam , in quo
Senes quomo quærit, quo'nam pacto fint accipienda , quæ priora dicuntur ac pofteriora. Primùm enim redit al
do repuera borfimul & raritas capillitij, quorum utrumque pueris familiare: deinde balbuties, uelut altera infan

fcant. tia.Præterea gingiua exarmata dentibus,aut certè perpaucis & eis uacillantibus inftructa: quod & i
pfum cum infantibus comune. Quinetiam fenibus omne corpus ad puerilem decrefcit modum:con
fimilis uirium imbecillitas.Iam uerò cibi quoq; confimiles utriq; congruunt ætati.Poftremò morum
ineptia,leuitas animi : & hoc ipfum, nihil fapere, in fenfibus infantiam quandam referre uidetur. Au
Ingenij uigor tor eft enim in Politicis Ariftoteles, poft annos duodequinquaginta ingenij uigore euanefcere.Qua
quando incipi propter Euripides in Bacchis ait:

at euanefcere. τὸ γῆρας ὑμῶν ἀισορῶ νῦν οὐκ ἔχον. ideft : Veftram ubifenecta uideo mentis indigam.
tentur, quafi fimiles iam ad fimilium amorem propenfi.
Vnde fit,utfenes pueris mirè dele&
Sexagenarios de ponte deijcere. XXXVII
Senes remoue
Sexagenarios de ponte deijcere, eft natu maiores , perinde quafi deliros , & ad omne uitæ munus
re ab admini inutiles, in ocium reijcere, atq; ab omni functione negociarum relegare. Inde natum , quod olim fexa
ftratione re genarijs ferendorum fuffragiorú ius non erat , ætate uelut à publicis munijs dimiffa . Vel quod olim
rum. iuuentus Romana, quo fola ferret fuffragia,fenes inualidos de pótibus præcipites dederit. Na de pó
te fuffragia ferri iam coeperat,atq; ea fentétia magis probatur Sifinnio Capitoni apud Feftu Pompeiu,
quàm uulgata illa, qua putát poſt urbé à Gallis liberată , ob cibatus inopiafexagenarios in Tyberim
de ponte deijci cœptos.Varro libro De uita patrum fecundo, honeftam caufam religiofamq; patefa
cit:cum in quintum gradum peruenerant, atq; habebant quinquaginta annos , tudeniq; erant publis
cis ne
 CHIL PRIME CENTVRÍA V. 137
cis negocijs liberi,atq; expediti, & ociofi. Ideo in prouerbium quidam putant ueniffe, Sexagenarios
deponte deijci oportere: quod fuffragium no ferant,quod per pontem ferebatur. Nonius Marcellus :
Sexagenarios per pontem mittendos,malè dici popularitas intellexit. Macrobius Saturnalium libro
1
1.Adimere uis doctis uiris,in uerborum comitijsius fuffragandi , ac tanquam fèxagenarios maiores
deponte deijcere Ouidius in Faftis :
Parsputat, ut iuuenesferrentfuffragiafoli,
Pontibus infirmosprecipitaffefenes.
Vnde & Depofitani dicuntur fenes,iam uelut emeriti, & à ciuilibus negocijs in ocium remiſsi, Plato Depontanies
libro Delegibus 6.loquens de magiftratu vousqvñá ,id eft, legibus feruandis prefectorum,non ads emeriti.
mittit ad eummagiftratum geredum minorem annis quinquaginta,nec finitin eo perfeuerare maio.
rem feptuaginta:ut fi quinquagenarius magiftratum inierit, uiginti annos eum adminiftret : fin fexa.
1 genarius,deceduntaxat.Licebit autem uti prouerbio,uel in odium ætatis, tanquam ad nihil iam uti
lis,& abomniuitæ munere relegandę:uel fimpliciter in eos, qui propter ætatis imbecillitaté fude iam
donati funt,acfolitorum munerum uacationem acceperunt.
Crambe bis pofita,mors. XXXVIII
dishgauße Sævar☺: id eſt, Crambe bis mors eft. Plinius libro 2ó. cap. 9. inter brafsicæ fpecies , tertio Crambeſpecia
loco refert & cramben. Diofcorides libro z . crambes tres fpecies facit. Quarum prima , præterquam es braßica.
quod aliàs ad multa remedia efficax eft, etiam ebrietatis & crapule incommoda tollit,fi crudam edas
ante cœnam ex aceto,ut indicauit M. Cato. Ariftoteles in caufa putat effe, quòd cum ipfa fit frigida, &
fuccum habeat dulcem ac difcutientem , fit ut uinofos humores in aluum detrahat , tenues humores
in ueficam delabantur,ipfa in uentriculo remanens,corpus refrigeret.Atq; ita humoribus utrinq; de
ductis,&refrigerato corpore ceffare crapulam.Ineft autem peculiaris quædamuis crambæ obfiften- Crambe uing
diuino: utfi in uineto feratur,uinum proueniat dilutius.Proinde apud Egyptios & Sybaritas folen- obfistit.
neerat,ante omnia fumere cramben cocta:quibufdá mos erat, ex amethystino uafculo crambes feiné
antecópotationé capere, quo citra periculú ebrietatis indulgere uino poffent.Huiufmodi ferè Athe
næus lib.i.addens illud,prifcis cramben ac raphanú pro eodem habita. VndeTheophraftus prodidit,
uitem etiamnum uiua raphani odore fugere. Verùm ut ad prouerbiu redeamus , Suidas fcribit illam
antiquitùs in conuiuijs adhiberi folere : uerùm recoctá adeò naufeam afferre, ut Græcis in faftidij p- Crambe reco
uerbiú abierit.Quoties enim rem iterü atq; iterú repetitam non fine moleftia fignificabant, dicebat, eta naufea paz
dis paußzdavarid eft,Bis crambe mors:hoc eft, gauß diorgle, crambe recocta. Ad hoc adagij Poli- rit.
tianus arbitratur allufiffe Iuuenalem, cum fcribit in Satyra feptima :
B Declamaredoces , oferreapectora Vectis
Cumperimitfauos claßis numerofatyrannos.
Nam quacunquefedens modò legerat, haceademftans
Proferet, atque eadem cantabit uerfibusijfdem. ‫لے‬
Occidit miferos crambe repetita magiftros.
Cramben repetitamappellat declamationem,maximo cum tædio iterum atq; iterum audiendam.Fi
nitimum eft illi,quod alio cómemorauimus loco,¿ Aids bed : id eft, Iouis filius Corinthus . Contra
tiumilli, dis ngù pis vò lænòp :id eft,Bis & ter quod eftpulchrum . Quod enim per fe præclarum,id uel de
cies repetitum,ut inquit Horatius, placere folet: quod ineptum, id primo guftu comendatione noui
tatis utcunqs toleratur: cæterùm iteratum ,haud iam ferendum faftidium adfert. Et tamen erat prifcis
admodum celebris hæc herba,adeòut nec religione careret, & obhoc as uocata.Per eandem iura
remos erat,præfertim apud Iones,va ungaußl : ut hinc quoq; faſtidij prouerbium ortum uideri
pofsit.autorAthenæus libro Dipnofophiftarum nono.
Ne Hercules quidem aduerfus duos. XXXIX
und' špannÿs wgès Avo:id eft, Ne Hercules quidem aduerfus duos,hoc eft: Nemo ufq; adeò uiribus ex- Cedere multia
cellit,ut unus pluribus par effe pofsit. Neq; indecorum eft, cedere multitudini. Erit autéfuauiorme- tudini .
taphora,fi fignificabimus,neminé, quantumuis eruditu , aduerfus duos in difputando fufficere : aut,
eundemhominepluribus negocijs fuftinendis non effe fimul parem:aut,no poffe refifti precib. duo
rú,rem eandempetentium.Poterit & aliam in formá uerti prouerbiu,ad hunc modum : Si negant uel
Herculem aduerfus duos effe parem, qui'ná ego tam imbecillis aduerfus duos Hercules ftabor Quar
quam obiterhuius ufum prouerbij,in operis huius ueftibulo paucis oftendimus.Plato libro De legi
bug11. ὀρθὸν καὶδώ,πάλαι τίἀρωμένου,ὡς πρὸς δύο μάχεσθαι τἀναντία,χαλεπὸν , μαθάπερ ἐν τοῖς νόσοις πολλοῖς τεἄλλοισι,id
eft: Verum eft illud etiam olim prouerbio celebratum , arduum effe aduerfum duo, eaque contraria
pugnare, quemadmodum in morbis , alijs que compluribus . Significat nobis effe geminam pu ·
gnam,tum aduerfus diuitias , tum aduerfus egeftatem.Idem in Phædone ufurpauit : ubi Socrati per
locum hortanti,ut Cebetem ac Symmiam confutet argumentatione,refpondet Phædon:anne wpòs dúa
id
'spændűsAprvær oids or va id eft:At uerò contra duos ne Hercules quidem dicitur fuffeciffe.Eodem al
lufit Catullus in Carmine nuptiali, cum ait !
-Noli pugnare duobus.
Hæcfententiatametfi non ijfdem uerbis, aliquoties legitur apud Homerum,utin Odyff..
χαλεπὸν γδ᾽ ἐρυκακέειν ἕνα πολλούς . id eft:

Difficile acdurum est, unum compefcere multos.

Tele

RAYONS, VACARE
 SPACETESSUP

128 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

Telemachus italoquitur de fe,ac procis. Item Iliados .
αινείαςδ᾽ ἐα μεινε θεός περ ἐὼνπολεμικὴς, Haudfetit Acneas, alioquiftrenuus armis,

ὡς εἶδον δύο φῶτε παρ᾽ ἀλλήλοισι μένοντε. .1. Coexit fimulatg, duos confiftere iuntos.
Occafionem adagij uariè narrant. Quidá aiunt,Molionidas adortos aliquando Herculem ex in fidijs:
20X1
atq; illú hominü multitudine territum,nó auſum cotrà refiftere, fed fuga faluti cófuluiffe : idq; in dul
Cicer
Herculis cer- gi fermone abijffe. Vero propius eft,quod refert Suidas , Herculem coltituto certamine Olympiaco,
SMGE
tamina. fretum uiribus fuis,primùm aufum certare cum duobus, & utrofq; confeciffe. Hos aiunt fuifle Crea
ton & Eurytum,Neptuno patre & Moliona matre prognatos . Deinde proxima Olympiade confimili
modo congreffum fuiffe cum duobus quibufdam : atque abhis fuiffe fuperatum. Quanquam funt ,
qui hos exiftiment fuiffe Læum & Pherandrum : fed qui uicerint Herculem , non qui uicti difcef
ferint. At Plato in Euthydemo longè diuerfam ab his hiftoriam adducit : puta Herculem cum hydra
diem
pariter & cancro quodam immani,qui è mari emerferat, congreffum, inferiorem difcefsiffe , atque ob
And
id Iolai nepotis auxiliú imploraffe. Sed non grauabor ipfius uerba fubfcribere. In eo igitur , quem di
EDITC
xi dialogo,Socrates cum duobus fratribus fophiftis,& ut funt illi, contumeliofis difputans , quaficu f
duobus monftris unus congreffus, cum illi probro obijceret Dionyfodorus quod fugeret,neq; ad in
terrogata refponderet,ad hunc modi refpondit: κότωςγὰρ ἔπου ἐγώ , ὅτων γὰρ ἐμι καὶ ἑτοὺςὑμῶν·ὥστε πολλοῦ
δέωμὲ κ δύο φούγερ, πολὺ γὰρ του ἐμὲφαυλότορ Θ · ἐρακλέος, ὃς ἐχοἶδετε ἐν τῇ τε ὕδρᾳ διαμάχεθαι ( σοφιτρίᾳἔσῃ, καὶ διὰ τὰ
σοφίαν αὐτάσῃ ἐ μίας κεφαλὼἀπό]μαθάν λόγο,πολλὰς αὐτὶ μιᾶς) καὶ καρκίνῳ ἑτοδῳ τινὶ σοφισῇ, ἐκ θαλάττης ἀφιγμένῳ , νέω airs
σί μοι δοκῶν,μαζαπεπλευκότι,ὃς ἐπειδὴ αὐτὸν ἐλύπει,ὅπως ἐκτεπ' ἀρισσῥᾷ λέγων καὶ διάκνων , ἰόλαον ἀδελφιδίου βοηθόνες of
πεκαλέσατο δαὶ αὐτῷ ἱκανῶςἐβοήθησαν.ὁδ᾽ἐμὸς ἰόπως παροκλῆς ἐν ἔλθοι, πλέον αν θάτερον ποιήσεις . id eft : Non iniuria $30
inquá fugio.Nam cũ alterutri fim impar, cur non fugiam ambos: Equidé Hercule multo fum imbecil .
lior,qui tamepugnare pariter non ualuit, & aduerfum hydrá ſophiſticá , (cui propter fapientiá pro u
no fermonis capite amputato multa repullulabát) & aduerfum cancru ſophiſtá quenda è mari profe
&tum,& nuper,ut arbitror, aduectu.A' quo cũ Hercules ad finiſtrá angeretur,uerbisq; acriter morde
retur,nepotis fui Iolai auxiliú implorauit:qui abundè illi fuccurrit.Meus aut Iolaus Patroclus fiuene
A
rit,magis alterá certaminis partefuftineret. Mordaci uidelicet allegoria , Socrates è fratrib. fophiftis
alterum hydram,alterum cancrum nominat:fe,Herculem: Ctefippum, Iolaum .
Vnus uir, nullus uir. XL
Vnus nihil e
ås avÿg,sdás œÿÿç: id eft, Vnus quidem uir,nullus eft.Senfus eft, nihil egregium præftari poffe ab uno
gregiè pre- homine,omni auxilio deftituto.Huc pertinet quod ait Euripides in Heraclidis:mas yap xaçòs àðçùs má➡
Stat. x.id eft: Nam folitariæ manus inualida pugna eft. Item illud eiufdem : és avÿç i waid' ¡çã. id eft : Viru
nus haud uidet omuia.Poterit ad uarios ufus deflecti prouerbium, uel ad infuauem uitam, finon adfit B
conuictor amicus : uel ad iudicium haudquaquam uni committendum : uel ad ftudium literarum,
quod citra focium , & eiufdem , ut aiunt, æmulum Mufæ , plane friget : uel ad quoduis deniq; pera
gendum negocium, quod citra alterius adminiculum commodè confici non queat. Adagij mentio
nem facit Zenodotus. "
Afinus inter fimias. XLI
Stolidus inter vip widos: id eft, Afinus inter fimias.Vbi quis incidit in homines nafutos , & contumeliofos, i
pfe ftolidus, à quibus impunè rideatur.Extat apud Aulum Gellium libro fecundo,cap.23.apud quem
nafutos.
Menander comicus in fabula,cui titulus Plotium, maritum de uxoris iniuria querentem inducit his
uerbis: viy widhnois 7017ò Reyóuwop, ösi dire, id eft : Afinus inter fimias , uulgò quod aiunt,fanè iftud.
Conftatautem fimiam animal effe petulantifsimum, adeò ut non uereatur etiam leonem per lafciui
Noctua inter am agitare, natibus illius affixa. Quin & hodie uulgò fimile quiddam dicunt : Noctua inter cornices.
cornices. ubi ftupidior aliquis in homines petulantes ac dicaces incidit. Nihil autem uetat, quo minus genera
liter ufurpetur,ubi quis in negocium incidit uehementer moleftum , aut infortunium aliquod , unde
fe non queat extricare.
Afinus inter apes. XLII
diy maisus: id eft, Afinus inter apes. Confimilem habet cum proximo fenfum : dici folitum , ubi
quis infeliciter incidit in homines improbos atq; importunos. Metaphora per fe liquet. Quanquam
adagium ab euentu quopiam natum uideri poteft. Meminit Suidas.
Afinus in unguento. XLIII

viy múgy : ideft, Afinus in unguento. Cum deliciæ adhibentur ijs, quos haudquaquam decent,ne
que qui ueluti norunt illis , uel delectantur. Nam afinus culmos ac fænum mauult quam aurum , uek
unguentum, quo etiam offenditur. Locus fuerit huic adagio , fi quando indoctus aliquis in optimos
incidat autores, quos ob infcitiam aut negligat,aut etiam deprauet. Siue cùm amuſo cuipiam cum e
ruditifsimis uiris uiuere contigerit, quorum tamen confuetudine neq; frui nouerit, neq; omninò gau
deat.Refertur à Diogeniano prouerbium.
Neq; cœlum neq; terram attingit. XLIII
Øûrepüs öer ¿çavë å¤fera : id eft,Neq; cœlum neq; terram attingit. De re uehementer abfurda atqs alie.
na, quæq; nulla uicinitate pertineat ad id de quo agitur. Lucianus in Pfeudomante:0× ‰ µixenoμès éætμ
4ç‚özı yüs,çæœı ,ör ögavs anμives . id eft: Octo mihi mifit oracula,fed quæ neq; cœlum, ut aiunt, neq; ter
ram attingerent. Ariftides in Cimone leuiter alludens ad prouerbium , indicat metaphoram fumptá
ab ijs, qui in medio pendent aere, utrinq; liberi.
Nihil
 CHIL. PRIMAE CENTYRIA V. 139
A Nihilad ucrfum. is XLV
lippiinid eft,Nihil ad carmen. De ijs qui longè difcrepant ab ijs, quæ propofitafunt. Transla- Longè difcrea
tum uidetur à fcena,ubi hiftrio faltatu geftuq;, carminis genus repræfentat. Et haud fcio an alius fue- pantes.
ritquirecitaret uerfus,alius qui gefticularetur. Apparet enim unum aliquem fuiffe recitatorem , cuius
eftilla uoxin calce Comoediaru : Calliopius recenfui. Nec alioqui uideo quorfum pertineat, quod ad
monet Cicero, ab hiftrione deligi fabulam, ad quam natura fit appofitus. quod in prologo Comœdiæ
Terentianæ, quiprologum dicit , queritur clamofas fabulas ad fe deferri , minus laboriofas ad alios:
Quòd fifaltatio parum refpondiffet ad numeros carminis,aiebant : dygsta . Lucianus in Philo.
pleude:sdip apòsin xürá,parıp,¿de negi Tórap gól . id eft:Ifta nihil ad carmen, ut dici folet, neq; enim de
ijsinterrogabam. Quiin choreis non refponderet ad numerum faltationis,eum angóTATON appellabant: dugók :
isq angora dicebatur. Andreas Alciatus, hoc feculo non modò iuris Cæfarei, uerumetiam omniú ftu. Alciati de pro
diorum decus,nec minus fufpiciendus ob rarum quenda ingenij candorem , quàm ob exactam omniu uerbio , d
liberalium difciplinarum peritiam,libro Difpun&tionum fuarum 2. cófentit quidé mihi in fenfa ufuq gos ,fens
prouerbij.cæterùm de origine nonnihil diffentit : mauultq; ab oraculis effe natum, quæ quodam car- tentia..
minereddebantur,præfertim heroico, cuius inuentor fuerit Pythius Apollo. Græcis autem dici- .
tur, quòdexovrαc và gáymara Tois xenoμois : id eft,quod res oraculis refpondeant. Hanc enim etymologiam
adfertEuftathius in principio Iliados Homerica: unde probabilius effe iudicat Alciatus nofter,quo
ties euenirent quæ promifsis aut propofito non quadrarent, dici folitum :idyagos r . Vfus eft eo Vl
pianus inPandectis lib.II. tit.de interrogatorijs actionibus , cap. 12. Quòd autem ait prætor, omninò
nonrefpondiffe, pofteriores fic acceperunt , ut omninò non refpondiffe uideatur qui ad interrogata
nonrefpondit,id eft,sposi.Suidas indicat nonnunquam ufurpari, di pisi , pro temerè ac de
nihilo,fiue abs re. Adducithos uerfus ex poeta, nefcio quo:
δὲν πρὸςἔπ ἔτως ανοήτες ἐκβαλῶ ,
πρὶν ἐκπύθωμαι ποῦ τὸ πρᾶγμ᾽ ὅπως ἔχει; id efti
Adeo netemerè & infcienter efferam,
Priusatq, remomnem utfefe habet cognouero ?
Prior uerfus Græcus conftabit, fi legas pro Tws, Tws. Vfurpauit idem Ariftophanes in Concionatri
cibus:quemlocum retulimus prouerbio, Extra cantionem .
Nihil ad fides. XLVI
w
d's T xopoli : id eft,Nihil ad chordam. In eos quorum uita uehementer eft inequalis, quorumúe Mores ab orda
B mores ab oratione difsident . Lucianus De faltatione : καὶμηδέν,ὥςφασι, πρὸςτὼ χοραμὺ ἔτφαγὰρ ὁπὲς ἑτορα tione difiden
puluisaya.id eft: Nihil ad chordam ,ut dici folet: nam alia pes,alia loquitur rythmus.Idem in Mere. tes.
tricijs:nged överð ægòs alw meðágav i nis.id eft: Et quòd pes probè refponderet ad citharam. Plutarchus in có.
mentario De uerecundia : καίτοι καὶ διὰ των ποδὸς πρὸς τὼ λύρανἀμετρίαν,ὡς πλάτωμ έλεγε , καὶ πόλεις πόλονι καὶ φίλοι
φίλοις διαφερόμενοι, έσχατα δρῶσί τε καὶ πάσχεσιν , ἀλλὰ διὰ τὰ περὶ τὰ νόμιμα καὶ δίκαιαπλημμέλειαν.id eft :Haudqua
quamobid,quod pes à lyra diffentiat,ficut ait Plato, ciuitates cum ciuitatibus ,amici cum amicis con
fli&tantes,extrema tum faciunt, tum patiuntur : fed quòd circa leges atq; æquitatem peccetur. Locus
aute,quem citat Plutarchus, eft in lib. De legib.7. anodidóvτas gooxogda rà gleyμara Tois qbryμadi. Tiropo
φωνίαν καὶ ποικιλία τῆςλύρας,ἄλλα καὶμέλη τῶν χορδῶν ἰσῶν , ἄλλα τὼ μελῳδίαν συνθέντΘ ,† ποιητῆ ,‫ ܝ‬καὶ τὰλοιπά.id eft :
Reddentes uoces cum lyre fono concordes. Porrò uocis difcrepantiam diuerfitatemq; quoties alios.
modos ædunt chordæ,alios is qui cantilenam compofuit,& cætera.Videtur ad hoc prouerbium allu
fiffe diuus Auguftinus in epiftola quadam ad Licentium :Aut fi ego canto,inquit,tu auté ad aliam uo
cemfaltas,necfic quidem ine poenitet. Habet enim fuam hilaritatem ipfa cantatio , etiam cum ad eam
membranon mouet,cui plena charitatis modulatione cantatur,
Formica camèlus.. XLVII
Múgunfindunnid eft,Formica camelus.De uehementerinæqualibus,& modò minimis,modò ma in uehementer
ximis: quodporinde fit, quafi repentè camelus in formicam uertatur, Lucianus in prima epiftola Sa- inæquales.
turnalium : sxout, úgung i náμen , is ragouia qnoi,id eft: Nam ut nunc uiuitur à nobis,formica ca
melus,quemadmodum prouerbio dicitur. Loquitur de opibus inæqualiter inter mortales diftribu
tis,uthuicplurimum fuperfit,huic multum defit. Neq; intempeftiuè dicetur in eos, qui fibi non con
ftant,in utranq;partem immodici. Quod genus hominum defcribit Euripides in Troadibus :
Με τις δ᾽ ὧδε
ὧδε πυδᾶς ἄλλοτ᾽ ὡς ἄλλες τρύπες;
de id eft:
Παμισεῖςδὲλίαν, καὶ φιλᾶς ὃν αν τύχῃ.
Quiditamodò hos,modò in hofce mores tranfilis ?
Odifti acerbè, amas , nimium quemlibet.
Osfublinere. XLVIII
Osfublínere,pro eo quod eft, dare uerba, & arte quadam illudere , reperitur aliquoties apud auto: Dare uerba.
tes.Nonius Marcellus tractum putat à ridiculo quodam lufus genere,quo dormientibus ora pingun.
tur.Plautus in Aulularia:Fidei cenfebam maximam fidem effe . Ea fubleuit os mihi pefsimè. Idé alibi:
Os mihiprobè fúblitum eft. Idem in Epidico : Ego fi adlegaffem aliquem,ad hoc negociu minus ho
minem quàm doctum ,minusq; ad rem callidu, os fúblitum effet.M.Varro in myfterijs apud Nonium:
Es defraudaffe cauponem,bona luto obliuiffe,cuportitores era induxére.Sophocles in Antigone:
m 4 ὁρῶσι
 140 DES. ERAS. ROT. ADAGIO RVM

ὁρῶσι χ᾽ οἵδε,σοί δ᾽ ἐπίλλυσι ςόμα . ideft: Vident & hi, fublinunt.

fedos tibi
Vergilius item in carmine Bucolico,pueros inducit per lufum , Sileni faciem morifucco oblinentes :
-lamý uidenti Sanguineisfrontem moris & temporapingit.
Ille dolum ridens: Quò uincula nectitis? inquit.
Dáre uerba. XLIX
Fallere. Date uerba,pafsim obuium eft apud omnes autores: pro eo quod eft,fallere.Perfius quarta Satyra:
ganduman Terentius:
Vtmauis,dauerba, & decipe neruos.
Cui uerbadare difficilè eft. Ouidius: Verbadat omnis amans. M

Idem eleganter tranftulit ad fallendas animi curas:

Detineoftudijs animum ,
falloý
, labores:
Experiorcuris & dare uerbameis.
Sedtum frequentiora,tum expofitiora funt exempla, quàm ut operæprecium fit ea perfequi. Tantům
illud admonuerim, nonnihil ueneris acceffurum prouerbio,filongius à fimplici detorqueatur oratio
ne:uidelicet ad fraudem impofturam'ue,quæ uel citra uerborum fucos peragitur. Quod genus fuerit,
fi quis dicat,Mundum hunc dare uerba fuis cultoribus: & , Alcimifticam, quamuocat artem,dare uer
ba fui ftudiofis.&,Eum fibijpfidare uerba,qui fibi pollicetur haudquaquam fperanda.
Addere manum. .L
Ineosquiludis Illud inufitatius quod eft apud Plautum in Perfa: Addere manum :pro eo quod eft,ludibrio habere.
brioaliosha Translatú opinor ab ijs, qui manu ad aurem porrecta motaq; , quempiam irrident. Plautina uerba funt
bent.
hæc: Quid ais,crux,ſtimulorum tritor: Quomodo me hodie uerfafti? ut me in tricas coniecifti: Quo
modo de Perfa manus mihi addita eft? Item in Pœnulo: Quo pacto auareVeneri pulchrè adij manů.
Rurfum in eadem fcena:Ego faxo pofthac dij deæq; cæteri cótentiores magis erunt atq; auidi minus,
cum fcibunt, Veneri ut addiderit leno manum.Idem in Aulularia : Ita illis impuris omnibus adij ma
num . Iterum in Cafsina : Satin' lepidè addita nobis manus merito ? Quanquam uarièfcriptum inue
nio,nunc adij,nunc addita. Mihi uidetur rectius legi,addidi:ut accipiamusfumptam metaphoram ab
irridentium ,ut dixi,gefta.cuius meminit Perfius:
Necmanus auriculas imitata eft mobilis albas.
Circumtondere comam. LI *A
Tirginágap ròs #hondpur:id eft,Circumtondere coma, Græcis in prouerbio eft, pro eo quod eft,ludibrio P
B
habere.Nam id lufus gratia fieri folet ftupidis, ut eis non fentientibus cæfaries circumtondeatur. Lu
cianus in Mifanthropo : inálne saronáµos ærginagóµkv © va” a . id eft : Sedebas cũ tibi cæfaries ab illis
circumtonderetur.Vfurpat idem in Pfeudomante.
Fucum facere. LII

Fucum facere,pro eo quod eft,impoſturam facere, & artificioſa difsimulatione defudere: frequens
eft apud bonos autores. Terentius in Eunucho: Per alienas tegulas ueniffe clanculum, fucum factum
mulieri. Quo loco,factum, fupinum eft,nó participium . Quintus frater ad Ciceronem:Si eum qui tibi
promiferit,fucum,ut dicitur,facere uelle fenferis, ut te id audiffe & fcire difsimules.Nam fucus herbæ
Fucus,pun genus, quam Græci güno uocant , tingendis lanis utile. Vnde fimpliciter Fucum pro colore , reperire
Fucare. licet:& Fucare,pro colorare. Horatius in Odis : T
-Stercorefucatus crocodili.
Maximè ficolorem non natiuum aut genuinum,fed artificiofum, ac uelut adulterinum fignificemus.
utidem Horatius :

-Nec amiffos colores Lanarefertmedicatafuco.

Proinde medicamentum illud , quo cuti fuperinducto mulierculæ uitia formæ difsimulant , quafiqs
Fucus. perfonam affumunt, fucum uocant. Plautus: Vitia corporis fuco occulunt. Vt autem Fucus eft color
Perfona. arte additus :ita Perfona facies eft non uera,fed appofititia. Vnde eleganter dictum à Seneca: Vt pers
fonam malit quàm faciem:id eft, uideri malit quàm effe.Lucretius item libro tertio:
Nam uera uoces tum demumpectore ab imo
Eliciuntur,& eripiturperfona, manet res.
Cornelius Tacitus in Dialogo De oratoribus:Itanec præceptor deerat, optimus quidem & electifsi
Perfonati. mus, qui faciem eloquentiæ,non imaginépræftaret. Itaq; Perfonatos dicimus, qui aliud præ fe ferunt
Offucie, quàm fint. Quin & Offucias uocant,inania quædam rerum fimulachra, quæ ueluti præftigijs quibuf
granijap. dam,oculis intuentium imponunt.Græci fimplici uerbo gania uocant: & pyramidy, huiufmodi im
paniqués. pofturam, givana,fuci artificem. Qui fcripfit etymologicam Græcum,autor infincerus & impurus, uo.
cem deductam exiftimat aga lilla,quæ Græcis coma dicitur appofititia. Latini galericulum ap
pellant. Quin & colorem pro faco ufurpauit Iulianus,citante Vlpiano libro Pandect. 14. tit. Ad fena
tufconful.Maced.cap.9. Sed Iulianus,inquit,adijcit,fi color quæfitus fit,ut filiusfamilias qui mutuam
pecuniam accepturus erat,fideiuberet. Quin &rhetores , probabilem rationé quam ad defenfionem
commenti funt,colorem appellant.Iuuenalis:
Dic aliquem nobis,dic Quintiliane colorem.
Ethærente fummo rhetore,uxor deprehenfa impudentifsimo colore fe tuetur:
Con

KEJ Židanten kanssa

-
 CHIL. PRIME CENTVRIA V. İşİ

A -Conuenerat olim, Vtfaceres tu quoduelles, nec non egopoffem Indulgeremihi.

Album calculum addere:& fimiles figuræ. LIH
Aquel Yugou podaru : id eft, Album calculum addere:pro approbare,fubinde legimus apud doctos.
Indefumptum,quòd antiquitus mifsis in urnam calculis,ita ferebantur à iudicibus fententię, ut albis Iudicum cal
abfoluerent,nigris damnarent. Qui fi fortè fortuna fuiffent æquales, tamé liberabaturreus, eiusq; rei culi.
caufam Ariftoteles copiofifsimè reddit in Problematibus. De calculorü more meminit Ouidius Me
tamorph.libro 15.
Mos erat antiquis,niueis atris, lapillis,
Hisdamnare reos,illis abfoluere culpa.
Tunc quogfic lata eftfententia triftis, & omnis
Calculus immitem dimittitur ater in urnam .
Que fimul effudit numerandos uerfalapillos,
Omnibusè nigro color eft mutatus in album.
Pliniusiuniorin epiftola quadam : Nam quo magis intendam limam tuam,confitebor & ipfum me,&
contubernales,ab æditione nó abhorrere:fi modo tu fortaffe errori noftro album calculum adieceris.
id eft,finoftrum hunc errorem tuo iudicio comprobâris. Lucianus in apologia: szy magigyw bus ,Fiv
navuku wapà oỡ ngi waúgu moi xa.id eft:Haud paruo æftimans,fi mihi contingat,album abs te plenumq
7
fuffragium auferre. Plato libro De legibus 2.8 μl gov.id eft: Haud pofuerim hunc calcu
lum.Huc adfcribendum quod Alcibiades,nolens fefe iudicum permittere fentêtijs,ait: Ne matri qui
dem confidere uelle,fed etiam hanc in eiufmodi periculo fufpectam habiturum , ne nigrum calculum
pro albo fubijceret. Ariftides in Pericle, fimplici uerbo dixit,epife ,pro comprobare: camq; uocem gífa .
tanquam Platonicam ufurpat.
Creta notare:Carbone notare. LIIII
Adhanc formam pertinet & illa: Creta notare,pro eo quod eft approbare: & Carbone notare, quod Approbare
eftdamnare.propterea quòd Pythagoras aiebat id, quod effet colore candido,ad boni naturam perti . uel damnare,
nere:quod atro,mali.Vnde & felicia alba dicimus,infames nigros.M.Tullius in actione pro Cecinna,
de tefte Sexto Clodio Phormione: Nec minus niger,inquit,nec minus confidens, quàm ille Terentia
nus Phorinio.Et Horatius:
Idem in Sermonibus:
Hic niger eft,hunc tu Romance caueto.
B -Sani,an creta, an carbone notandi. Quem imitatus Perfius,ait in quinta Satyrat

Quag fequendaforent, & que uitanda uicißim,

Rurfum Horatius in Odis:
Illa prius creta, mox haccarbone notafti.
Creffaneu careat pulchra dies nota.
Candidum calculum Creffam notam appellat,qua ueteres dies fortunatos fignare confueuerunt.Ta Creſſa nota.
metfifunt quihoc loco pro Creffa , legunt Threffa : quod hic mos fuiffe perhibetur Thracibus . Ad hác
formam pertinet etiain illud , Vnione fignare: quod fæpius apud autores eft,pro eo quod eft, inter fe
licia profperaqs numerare.Ductum à ueterum fuperftitione,qui unumquemq; anni diem,mifsis toti- Vnione fignas
deminurnam,aut (ut apud Scythas) in pharetram, calculis fignabant:quem arbitrabátur profperum re.
abijffe,candido calculo,aut creta : quem egregiè felicem ,unione : contrà, quem inaufpicatum , nigro
lapillo notabant.Perfius :
Hunc Macrine diem numera meliore lapillo.
Huiusfuperftitionis meminit Plinius libro 7.cap.40. Vana,inquies,mortalitas, & ad circumfcriben
damfeipfam ingeniofa,coputat more Thraciæ gentis: quæ calculos colore diftinétos , pro experimen
to cuiufq; diei in urna condit,acfupremo die feparatos dinumerat , atq; ita deunoquoq; pronunciat.
Quid quod ifte calculi candore illo laudatus dies origine mali habuit: Hactenus Plinius. Plutarchus
in uita Periclis,biftoriam refert ab his non abhorrentem, quam fortafsis no ab re fuerit hic ipfius uer
bis adfcribere : ὀκτὼ μέρη διελὼν τὸ ποῦ πλῆθΘ ', ἐπικλήρο,καὶ τῷ λαβόντι τὸν λαϊκὸν κύαμου σὐωχεῖσθαι καὶ σχολάζειν παρεχε ,
τῶν ἄλλων μαχομένωνδιὸ και φασιτὲς ἐμσυπαθείαις τισιγενομένες,λουκὼ ἡμέραν ἐκείνίω ,ἀπὸ τέ λευκόκυάμο, προσαγορεύειν.Τα
eft:Vniuerfam multitudiné partitus in octo partes,fortibus utebatur: & cui contigiffet alba faba,huic
cæteris pugnantibus permittebat in cóuiuijs atq; ocio agere. quapropter etiam aiunt eos , quibus res
aliquefuauiterfuccedut,eum diem album uocare, nimirum ab alba faba. Ad hanc uiciniam pertinet,
quod quæ præcipuafunt,ea melioris notæ effe dicimus:ueluti quum M.Tullius alicui falutem dici iu Melior nota.
betde notameliore. Triftem notá dixit Liuius Decad.1.lib.4. Pofthumius nulla trifti nota eft infigni
tus.id eft,nulla crudelitatis infamia afperfus.
Calculum reducere. LV

Calculum reducere,eft mutare factü, cuius te poeniteat : aut,uertere confiliu rei no fatis commodè Mutarefactu
inftitutæ.Nonius citat Ciceronem in Hortenfio: Itaq; tibi cócedo, quod in duodecim fcrupis olim,ut aut confilium.
calculum reducas, fi te alicuius dati poeniteat.Translatum apparet, aut à ratiocinantibus,aut quod eft
ueropropius,à ludo laterunculario. In fumma,prouerbij fpecié habent,quæcunq; à calculis fingútur
metaphora. ut,Ad calculos uocare: pro eo quod eft,ratione inire & æftimare. M. Tullius dialogo De Metaphora à
amicitia:Hoc quidé eft nimis exiguè & exiliter ad calculos uocare amicitiam, ut par fit ratio datoru & calculis ducte.
acce .
 142 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

tis
acceptorum. Valerius Maximus libro 4.cap.de liberalitate: Si ad calculos reuocetur,paruum,utpote A arenota
feptem iugeribus, & hoc in Pupinia abditis redactum: fin animo prærogatis, omni pecunia maius. Et, Borem
Ad calculos reuerti, eft redire ad rationem,ac refpectum,cófiliumq;. Cicero ad Atticum : Quare nunc Incognon
faltem ad illos calculos reuertamur, quos tum abiecimus: ut non folùm gloriofis confilijs utamur,fed Talias
etiam paulo falubrioribus. Et in epiftolis Plinianis, Mouere calculos :pro eo quod eft , proponere ra bases
tiones . Et, Ponere,inquit,in utraq; parte calculos:id eft,utrinq; rationes expendere. Et, Hic calculus barom
accedat:id eft,hoc momenti adiungatur. Neq; quicquam prohibet eâdem ratione dici, Decedere cal roballet
culum: &,Detrahere calculum.
AbroadA
LVI
Damnare.
• præfigere. mefceban
Theta præfigere,pro damnare. Perfius:
10054b
Etpotis es uitio nigrumpræfigeretheta. sosape
Aufonius in pædagogum ligutitorem,carmine Choliambico: arkery
Mifelledoctor,& tibifit obfcæno, Tuuma nomenthetafectilisfignet. zproda
Suntqui hoc ad figurá Græcanicæ literæ referant,quod ea cordis humani transfixi fpeciem quodam
modo reprefentet.Nam nefcio an debeamus Ifidoro credere, qui primo Etymologiarum libro fcribit, Vanden
Cafi, fal itamilitari morefolere fieri,ut cæfio,falui T fignarentur. Certè de hoc figno T,fit métio etiam in Apo
place
MyTo calypfi, quæ beati Ioannis euangeliftæ nomine legitur. Sed uero fimilius , quod fcribit Afconius Pe
Sortes in iudi dianus, olim in iudicijs fortes,quæ mittebantur in urnam, triplicem notá habere folere : ac quidem, It
cijs. damnationis fuiffe fymbolum: T,abfolutionis : A,ampliationis,id eft, quoties fignificabant fibi parum
etno
adhuc liquere,ac denuò caufam agi oportere.
parte
LVII stade
Stellis fignare: Obelo notare.
ärpois oxpašdaı, ÿ äspois rágræ: id eſt , Stellis notare. Euftathius in quintű Odyſſeæ librum , admo ଗୃହତ
net dictum de his, qui longam ac defertam uiam peragunt , adeò ut neceffum habeant regionú fitum,
ftellarum obferuatione fignare. Ductam autem effe metaphoram à nauigantibus : qui quum eoufque
prouecti funt àterra, ut iam cœlum undiq;, & undiq; pontus , ftellarum indicio curfum moderari fo

SL1RET
lent,maximè Cynofuræ & Helices, teſte Arato ip gaivoμivors;

5
οἱτω μὲν , κανόσεραν ἐπίκλησιν καλέεσι, πολλὴ φαινομένη ἑλίκη πρώτης ἀπὸ νυκτὸς ·

DEB
τω δ᾽ ἑτέρω ,ἑλίκίω . ἑλίκῃ γεμὲν ανδρες ἀχαιοί ἡ δ᾽ἑτέρη,ὀλίγημὲν,ἀτὰρ ναύτησιν ἀρείων.
εἶν ἁλὶ τεκμαίρονταιἵνα χρὴ νῆας ἀγινῶν. μειοτέρη γὰρ πᾶσα περιστρέφεται τροφάλιγγι,
τῇδ᾽ ἄρα φοίνικες πίσωοι περόωσι θάλασσα . τῇ καὶ σιδόνιοι ἐθιώτατα ναυτίλλονται .
·
ἀλλ᾽ ἡμὲν,καθαρὴ καὶ ἐπι φράζαθαι ἑτοίμη,
Quorum carminum interpretationem adfcribam ex Germanici Cæfaris interpretatione:
Hic louis altrices Helice, Cynofuragfulgent.
Dat Grays Helice curfus maioribus aftris,
Phænicas Cynofura regit :
fed candida tota,
Et liquido fplendore Helice, nitet haudprius ulla,
Cumfol Oceanofulgentia condidit ora,
Stella micat cælofeptem qua Crefiaflammis.
Certior eft Cynofura tamenfulcantibus aquor,
Quippe breuistotamfidofe cardineuertit,
Sidoniamg ratem nunquamfpectatafefellit.
Et Aratum imitatus Ouidius, libro de Triftibus quarto:

Magna, minorýfera:quarum regis altera Graias, Altera Sidonias, utrag,ficca rateis.

Idem indicat Vergilius in quinto,de Palinuro loquens :
Taliadicta dabat, clauumg
, affixus, & hærens,
Idem alibi:
Nunquamamittebat, oculos fubaftra tenebat.
Cuncta notat tacito labentiafidera cœlo.
Confimiliter Homerus cùm aliâs, tum Odyffeæ libro quinto:
αὐτὰρ ὁ πηδαλίῳ ἰθεύετο τεχνηέντως Ille quidenauim arte regens, clauo aßidet hæres,
ἥμενον, ἐδέ οἱ ὕπνῶ ἐπὶ βλεφάροισιν ἔπιπε , Tecfinitillapfo torpefcereluminafomno ,
πληϊάδαςἐσορῶντι, καὶ ὀψὲ δύοντα βοώτω · Pleiadas,ferog
, recondentem ora Booten
äväμaçav now aλéxo , Sufpectans: urfamý, alio cognomineplauftrum,
ἥτ᾽ αὐτῷ τρέφεται καί τ' ὠρίωνα δοκεύει, Quafixa ufg locofe circumflectit eodem,
οἴη δ᾽ ἄμμορός ἐπὶ λοετρῶνὠκεανοῖο . ideft: Etnunquam Oceani liquidis afpergitur undis.
Argos'ouμa Vnde ärpois one lidòp uidétur ij , qui notulis quibufdá & coniecturis arte deprehenfis , rem alio
DasTipido . qui perueftigatu difficilem inquirunt,aut affequuntur : aut qui fignis quibufdam multo antè colligût
quidfit euenturu. Poftea deflexum eft , utftellas prænotare dicatur, qui quippiam uelut animaduer
tendú infigniunt. Cui diuerfum f , id eft,ueru prænotato quafiiugulare ac damnare.Translatú ab
Ariftarcho, qui Homeri carmina in corpus redegit,atq; in libros digefsit: uerfus nothos,hoc eft adulte
rinos
 CHIL. PRIMAE CENTVRIA V. 143
A rinos & fubdititios, qui non uiderentur fapere uenam illam Homericam ,dinois,id eft,minutis uera Afterifcis
bus prænotatis damnans : contrà,qui uiderentur infignes acgenuini,argins,id eft,ftellulis illuftrás. Obelifri.
Quem moremfequutus eft & Origenes , & diuus Hieronymus in literis diuinis . Quin hoc ipfum Ari
ftarchi cognomen inprouerbium abijt,quòd is eum damnandi notulis probandiq; morem excogitá- Ariftarchus.
tit.M. Tullius Attico :Totum húc locum, quem in ariftocratia ego uariè meis orationibus,quarum tu
Ariftarchus es,foleo pingere,de flamma , de ferro (nofti illas anker) ualde grauiter pertexuit. Atticú
uocatfuarum orationú Ariftarchum,id eft, cenforein & emendatorem :quòd illi mos fuerit,fi quæ pa
rum probaffet in fcriptis Ciceronis ,ea ceris rubris notare. Quod quidem alibi declarat idem M.Tul
lius,libro ad Atticum 16. Quæ mihi florentia uifa funt tuo iudicio . Cerulas enim tuas miniatulas illas
extimefcebam.Idem ad Dolobellam:Profert alter, opinor, duobus uerficulis expenfum :alter Ariftar
chus hos B.Ego tanquam criticus antiquus iudicaturus fum.Item M.Varro de lingua Latina Ari- Grammatici
ftarchos appellat,criticos grammaticos , qui de libris iudicant.Et Horatius : Fiet Ariftarchus ,id eft,ca- critici.
ftigator & expenfor alieni fcripti.Et diuus Hieronymus fubinde quempiam fui téporis Ariftarchum
uocat,quòd arbitrio fuo alia damnaret,alia probaret . LVIII
Notare ungui:& fimilia .
Ad eandem formam pertinét hæc quoq;: Notare ungui.quòd foleat ungui fignum apponi,ubi quid
parum placet.Horatius dixit,Tranfuerfo calamo fignum apponrre :pro eo quod eft,damnare. In eun
dem fenfum , Cenforia uirgula legitur identidem apud diuum Hieronymum,pro cattigádi notandiq; Cenforia uira
autoritate. Ité apud Quintilianum libro Inftitutionum 1. Qua quidéita funtfeuerè ufi ueteres gram gula.
matici,ut non uerfus modò cenforia quadam uirgula notare, & c. A cenforibus Romanis traductum :
quorú partes erant notare,fiquid in moribus ciuitatis dignum emendatione iudicaffent, ac muletam
dicere.Eodem pertinent Spongia, lima ,cœlum: quæ in emendationis prouerbium abierunt.Spongia Spongia,
deletur,quod non placet : lima detrahitur atq, expolitur, quod redundat, quodq; incultum eft : cœlo Lind.
deformatur item,ac fingitur id , quod eit rudius. Proinde in fpongiam incubuiffe dixit Auguftus Aia. Cœlum .
cem fuum,quem deleuerat .Et Elimata, dicuntur expolita.Et Sculpturam orationis ,cultum dicunt,
LIX
Stylum uertere.
Stylum uertere, eft mutare quod fcripferis .Horatius in Sermonibus :
-
Sapeftylum uertas.
Antiquitus in tabeilis ceratis fcriptitabat ftylo graphiario: cuius altera parte,nimirü acuta, per æquor Veterumfcri
cereum ducta literas exarabant,altera latiore, rurfum obliterabant quod exaraffent. Hieronymus ad ptura.
Buerfus Ruffinum : Quamdiu non renuebam laudationem tuam, fequebaris ut magiftrum , fratrem &
collegam uocabas, & catholicum in omnibus fatebaris.Poftquam uerò non agnoui laudes tuas, & me
indignum tanti'uiri pręconio iudicaui ,uertis ftylum, & omnia laudata prius,uituperas ,de eodem ore
& dulceproferens,& amarum . Hieronymus imitatus eft Ciceronem, qui Verrinarum actionu 4. fcri
bitin huncmodum : Timuit aliquando, & commotus eft: uertit fylum in tabulis fuis : quo facto cau
fam omnem euertit fuam, Inuenitur & Stylum infigere,&ftylo appetere: pro eo quod eft,fcriptis in Stylum infiger
re.
fectari atq; inuehi,
LX
Omne tulit pun& tum:Omnium calculis .
Omnetulit pun&tum,& Cun&torum calculis , legimus pro eo quod eft , omnium fententia & com
probatione. Quorum prius translatum eft à confuetudine comitierum , ubi tabella circumferri con
fueuit,in qua puncto appofito fignificabant , cui candidatorum fuffragarétur. Pofterius à iudiciorum Vtilitas uos

fortibus,de quibus paulo fuperius meminimus .Horat. luptas in orae

tione.
Omne tulitpunctum ,qui mifcuit utile dulci.
Namquiiucunda modò fcribunt,ijs duntaxat placent, quiuoluptatem appetunt: contrà qui utilia,ab
ijs tantum probantur,quibus utilitas quæritur. At qui uoluptatem cum utilitate coniunxit, is omniú
fuffragio laudabitur. Idem in Epiftolis :
Quis , nifi Callimachus ?—
Difcedo Alcauspuncto illius ille meo quis ?
Item in epigrammate Choliambico, quod refertur â Porphyrione:
" Ciconiarum Rufus ifte conditor,
Hic eft duobus elegantior Plancis. Suffragiorumpuncta non tulitfeptem.
Ariftides in Themistocle: now yūpinaliwww.id eft : Qui eft communis Græcorum calculus : dixit pro
co quod erat,totius Græciæ confenfus. Cicero libro Tufculanarum quæft.2.Quæ flamma eft, per quá
noncucurrerunt, qui hæc olim punctis fingulis colligebant ? Agitautem de magiftratibus, qui fingu.
lorum ciuium fuffragijs mandabantur. Apuleius Afini fuilibro 6. Certè calculo cunctorum , utcunq;
mors eifuerat deftinata,id eft,omnium fuffragijs fententijsq;.
LXI
Cumani ferò fapiunt.
¿ varei vor : id eft,Serò fapiunt Cumani. Id adagium refertur à Strabone Geographiæ li
bro13. putatás eos uulgò malè audiffe,tanquam ftupidos atq; infulfos : obhanc caufam, quod ducen
tis annis portus uectigalia exegerint , hocnomine,ut urbem ædificarent : quæ dare tamen non defie.
runt ,cum iamurbs effet extructa. Adijcit & aliam fabulam : Cumanos publica pecunia mutuò acce.
pta,porticus conftruxiffe : deinde cum pecuniam eam ad diem præfcriptum non reddidiffent , à des
ambulatione fuiffe prohibitos. Aliquanto pòft cum ingens effet pluuia, creditores ludibrij caufa
pra
 144 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

præconem mififfe , qui publicaret edictum ,uti Cumani porticus fubirent. Atq; ita uoce præconis ad 1 A
monitos fubijffe: inde natum adagium , Serò fapere Cuinanos, qui no nifi moniti fenferint defugien
dam effe pluuiam.Notat & Stephanus , Cumam ac Lesbium malè uulgo audiffe,ftupiditatis nomine.
For
Prouerbium autem non fentit de Cuma Italiæ , fed Aeolidis : quæ eadem dicta fuiffet Amazonium &
h
Phriconitis,aut(ut Herodotus libro primo) Phriconis . Simillimum illi : Serò fapiunt Phryges . Nihil
asia
enim uetat, quo minus dicatur & in illos,qui non nifi fuo malo docti parent rectè monentibus. 2
LXII

雪
Mala attrahens ad fefe,ut Cæcias nubes.

常
錢
ASTMPLE
滷
Suorum malo Kan'rq” avròpinnup w5% nainías viq : id eft, Sic mala fibijpfi, ut Cæcias nubem attrahens.Verſus eft fena
rum litium rius,prouerbio celebratus in eos , qui fibijpfis litium ac negociorum materiam pariunt , accerfuntq;.
autores. 1 Ducta fimilitudine ab eius uenti natura, cui nomen Cacias : quem Plinius media inter aquilonem &
exortum regione flare fcribit , & unum contra aliorum feptentrionalium uentorum naturam , nubes

LIS
Deuentis, non pellere,fed attrahere. Quin ipfius adfcribam uerba: Ventorum, inquit, etiá frigidifsimi funt, quos
à Septentrione diximus fpirare.Vicinus his Corus, Hi & reliquos compefcut,& imbres abigunt. Hu
midi Aufter & Aphricus , & præcipuè Aufter Italiæ. Narrant & in Ponto Cæciam in fe trahere nubes.
Hactenus Plinius . Ariftoteles libro De mundo,putat Cæciam circa ortus æftiuos flare : additq; hunc
à nonnullis eundem haberi cum illo,quem alij gaoníay nominant, flatq; proximus Argeftæ. Quid au ph
tem in caufa fit, ut hic uentus nubes non more reliquorum à fepropellat , fed ad fe uocet , Ariftoteles
in Meteorologicis conatur oftendere. Vel quòd alius,inquit,uentus reflet aduerfus eodem tempore:
uel quod hic èfublimi coeli parte fpirans, puta Orientali,nó tranfuerfus per terram feratur, fed recur
uata linea,propter reflexum,unde exortus eft, eò recurrit.Atq; ita fit,ut nubes ad fefe cogat. Vnde ide
in libro De mundo, Cæciam inter eos uentos numerat,qui avanάufivo ,id eft, refupinati flatus uocan
tur.In Problematis autem fectione 26.duas huiufce rei caufas reddit. Alteram hac effe putat,quod eo
dem tempore reflet alius uentus, Cæciæ contrarius. Altera non diffonat ab ijs, quæ retuli:nempe Ca
ciam fpirare ab eminentiore cœli regione, nimiru ab ea quæ uergit ad Orientem:hancautem effe ædi
tiorem quàm occiduam,colligit ex magnitudine & altitudine maris Occidentalis.itaq; fieri, ut Cæci
as occiduam regionem aduerfus inuadens, nubes cótrahat, easq; fuo in fe reflexu ad fe trahat. Huius
rei mentionem facit & Plutarchus in uita Sertorij ,fcribens hunc ducem , animaduerfa Cæciæ natura,
qui tum fortè flabat, Cacitanos , aut (ut Græci codices habent) Characitanos hoftes ad deditionem 201
Sertorijftra
coegiffe ad hunc modum Eregionè fpeluncarum, in quibus illi fe continebant , obiecit aggeres cine
tagema.
ricios. Quibus incurfatione equitum cócitatis, Cæcias tantum pulueris in fauces fpeluncarum deue.
xit,ut cum ferre non poffent, fefe Sertorio in manus darent. Refertur adagium ab Aulo Gellio , lib. 2.
B
cap.zz.idq; ex Ariftotele. Refertur & à Theophrafto, libro De natura uentorum . Sed ab hoc, atq; item
ab Ariftotele refertur , ut uideatur etiam in bonam partem dici poffe. Ait enim :tax iq' ÚTÒP TÒN ARSTON,
wonopi nanías viqx.id eft : Attrahens ad fefe diuitias , ut Cæcias nubes. Plutarchus in commentario , cui
titulus , Quo pacto quis pofsit ab inimicis iuuari:ὡς γὰρ ὁ κακίας τὰνέφη,ὅπως καὶ ὁ φαῦλΘ · βίῳ ἐφ᾿ αὐτὸν ἑλκατὰς
Rodogias.id eft: Quemadinodu enim Cæcias nubes,itidem improba uita,probra ad fefe attrahit. Vfur
pat idem in bonam partem in Præceptis politicis. Vnde de re quauis dici poffe uidetur in utramlibet
partem. ut : Hic ad fefe eruditorum hominum gregem attrahit, perinde ut Cæcias nubes . Hic undiq;
pecunias attrahit ad fefe, quemadmodum Cæcias nubes. Hunc omnes bonæ felicitates non aliter fe
quuntur, quàm Cæciam nubes. Nufquam abfunt iurgia,ubicunq; hic adeft: neq; enim fecus ad fefe li
tes attrahit, quâm Cæcias nubes. Cófimiliter ad rem referri poteft: Res eft tumultuofa ambitio: quip
peinuidiam,fimultatem,profufionem ,atq; idgenus alia incommoda non aliter attrahit ad fefe, quain
Cacias nubes.Modeftia cunctorum hominü beneuolentiam allicit ad fefe, itidem ut Cæcias nubes.
Oleum in auricula ferre. LXIII
Oleum in auricula ferre, eft apud Martialem. Quo loco mihi no fatisfacit interpres Domitius Cal
derious,uir alioqui probè doctus. Nam poeta taxare uideturhominem rigida fupinaq; aure: id quod
etiam Græci notant, æv s'exwv‚¤ùτi 78 avw tò šs éxww : id eſt , ſfublimem & fupinam aurem habens . Carmen
Martialis eft huiufmodi :

Narratur quidam bellè dixiffe Marulle:

Quiteferre oleum dixit in auricula.
Aures aqua Porrò ut in Problematibus fcripfit Ariftoteles ,aures aqua infula offenduntur, oleo non item . Quin fi
infufa offen fortè aqua in aurem inciderit, oleo infufo medemur , dum lubrica facta aure , aqua defluit. Proinde &
duntur , non urinatores oleum auribus inftillare confueuerunt,quo minus aqua lædantur.Hinc itaq; uidetur natú
autem oleo. adagium :nempe à geftu eorum, quibus eft aliquid liquoris infufum: quod ne effluat, aurem fupinant,
quafi auerfantes ac faftidientes audire. Neq; tamen negauerim poffe referri ad affentatores , qui uelut
oleum in auré inftillant, dú iucunda loquutur magis quàm falutaria. Cui diuerfum eft illud Perfianu:
Auriculas teneras mordaci radere uero.
Matt.25.
Huc igitur pertinebit & illud Euangelicum , de uenditoribus olei. Verùm cui placet hic fenfus po
fterior, In auriculam , accufandi cafu legat oportet. Quod quoniam & prouerbij fpeciem præ fe gerit,
& uulgò ia& tatum Martialis indicat, non exiftimaui prætereundum .
Quid fi cœlum ruat ? LXIIII
Inanis metus. Tíà spavos iuzhou ;id eft : Quid ficœlum ruat? Ironia prouerbialis in eos, qui tutifsimis etiam in rebus
ridiculè tímét. Hoc unde manârit, Ariftoteles indicat libro y μtrà Tà quoinà 5.ſcribes prifcis illis & ru
dibus

"

Contact uke
 CHIL. PRIME CENTVRIA V. 145

A dibus mortalibus perfuafum fuiffe, cœlü hoc,quod uidebant imminere , Atlanticis humeris fuftineri.
Quòd fiillefefubduxiffet , fore ut è fublimi in terram decideret. Idq; non folùm poetarum figmentis
fuiffeproditum,uerumetiam à phyficis nonnullis adfirmatum. Plutarchus in libello De facie quæ ap
paretin orbe lunæ,citat Phenacem quendam , qui metuerit ne luna decideret in terra , quiq; commi.
feratus fit uicem eorum qui lunæ forent fubiecti , cuiufmodi funt Ethiopes ac Taprobani , fi tantum
pondus in eos rueret:idem ueritus de terra cœloq , nificolumnis Atlanticis fulcirentur. Theognis:
ἕν μοι ἔπειτα πέσοι μέγας ἐρανὸς ἐυρὺς ὕπερθεν Deinde meo naftus capiti illabatur Olympus
xáλxe , ailęwπwv
χάλκεΘ ,ανθρώπων δεμα dûμa παλαιγενέων.
maλayevév. id eft: Ferreus, antiquiquodmetuêreuiri.
Terentius i trop Tungsuiv : Quid fi redeo ad illos , qui aiunt : Quid finunc coelum ruat? Allufit hue
Horatius in Odis:
Sifractusillabatur orbis, Impauidumferient ruina.
Vmbramfuam metuere . LXV
Thù air oxiap poßda : id eft,Suam ipfius umbram metuere,dicuntur, qui pueriiiter trepidant, ubini
hil omninò fitpericuli. Translatum uel ab his,qui fortè confpecta corporis fui umbra, fubitò expaue
fcunt:uel à melancholicis quibufdam, qui (autore Ariftotele) propter oculorum imbecillos fpiritus, Melancholici
inaereproximo ueluti fuam quandam imaginem contemplantes, arbitrantur fefe fuos uidere manes. meticulofi.
Socrates in Phædone Platonis : Tu uerò tuam , quemadmodum dici folet , metuens umbram. id eft,
tibijpfi diffifus . Qu.ad Ciceronem de confulatu petendo: Alter uerò, quo, dij boni,fplendore eſt: Pri
mum nobilitate eâdem qua Catilina. Num maiore? Non :fed uirtute. Quamobrem , qui manium um
bram fuam metuit,hunc negliges quidem . Quanquam is locus non uno modo erat deprauatus in co
dicibus. Plutarchus Sympofiacorum problematum decade feptima : 7ò τὸ µìu rūs σxias avaivóurv☺ dvoua ngl
dvozópáírwy,ánutãs oxiày déße goßäda.id eft: Qui umbræ nomen refugiat ac moleftè ferat,is uerè umbram
uidebiturformidare. Agitautem de umbris ita uocatis,qui nó ipfi uocati à conuiuatore, fed uocatum
fequentes adeunt conuiuium .
Velmufcas metuit præteruolitantes . LXVI
Prouerbialis effe uidetur hyperbole, quam'refert Ariftoteles feptimo De repub. libro : annà dióra
pip màs mapanvroμívas µýar.id eft : Qui mufcas,inquiens, etiam præteruolitantes metuat. id eft, quamuis
friuola de caufa. Idem fimilem quandam commemorat in Moralium 7. loquens de ijs, qui ufqueaded
naturà funt timidi,ut etiam fiforex obftrepat, protinus expauefcant.
Funem abrumpere nimiumtendendo . LXVII
B
àzeppayhorrau ravópkvoy rò narudio : id eft , Abrumpetur tenfus funiculus . In eos dici folitú, qui dum ex- Nimij in re
trema experiuntur,alienant à fe eos cum quibus agunt,& uniuerfæ rei iacturam faciunt, dum plus fa qualibet.
tis attenti funtad lucrum. Lucianus in dialogo quodam,matremlenam facit obiurgante filiam, quod
amatorem in conuiuio nimis peruicaciter contempferit: periculum autem effe,ne præter modu exa.
cerbatus atq; iritatus iuuenis amorem pariter & commodum aliò conuertat, nga, inquit , µỳ narà Tlis
wagoníap àñopphjwuhv wavv révrodi ti nanwdiop. id eft : Acuide, ne iuxta prouerbium , abrumpamus dum ni.
mium tendimus funiculum . Pindarus apud Plutarchum : Kúovti Tò Tŵp Avopógwr oxpivion urgiuvāv, id eft:
Atq;intolerabilium curarum funiculum foluenti. Quanquam hoc ab adagio nonnihil eft diuerfum,
magisq;congruitcum illo,quod eft apud Senecam in Epiftolis ad Lucilium , de explicáda catena ne. Catena negoa
gociorum,atq; adeò abrumpenda, fi nequeat explicari. Prouerbiú generaliter trahi poterit ad quem. ciorum.
libet conatum immodicum , & ob id in malú aliquod erumpentem . Huic finitimum eft illud Hebræo
rum,haudquaquam infcitè, neq; inuenuftè dictum prouerbium : Qui nimium emungit fortiter, elicit
fanguinem.Nec abhorret Mimus ille Publianus :
Furorfit lafa fæpiuspatientia.
Atq; alter huic confimilis, eiufdem,opinor,etiamfi Senecæ nomine fertur:
Bonus animus lefus ,grauius multò irafcitur.
In matcllam immeiere. LXVIII
Elsalusàµída ivspáv: id eft, In matellam immeiere. Cum fordidè tractantur , aut ad munus aliquod pa. Sordidosfora
rum honeftum adhibentur ij,qui non indigni uideantur, utpote ipfi fordidi atq; inhonefti ,quafiqi ad dide tractare.
contumelias ferendas fafti Lucianus de mercede feruientibus: ἐδὲν ἦν ἔτ᾽αὐτοὶ δεινὸν πάσχειςναὖ ἔτ᾽ ἐκεῖνοι
ißgıràì donâçı,ob rlis àµída, paoly,irogõrris. id eſt : Itaq; nechi quicquam indignum aut acerbum patiantur,
neq;illi eos contumelijs afficere uideantur,fi, quod aiunt, in matellam immingant.Siquidem ad hunc
ufum quafi nafcitur matella. Ex aduerfo Martialis Baffum quendam ioco taxat, qui in aureum uas in
cacaret,cùmuitro biberet:

Ventrisonus mifero (nec tepudet) excipis auro Baffe:bibis uitro, carius ergo cacas.
Rifus Ionicus. LXIX
Terus iuvinis:id eft,rifus Ionicus. In molles & uoluptarios dicitur. Nam Ionum mollicies , perinde ut Molles & u9/

Sybaritarum faftus, in prouerbium abijt: quòd alteri Græcorum, alteri barbarorum effent luxuriofif- luptuarij.
fimi.Athenæus lib.Dipnofophift.iz.de luxu Ionum locutus, ait éxtare parcmiam auream,que mores
eiusgentis teftificetur : hanc (ut opinor) intelligens. Idem lib.14 . docet,faltationis genus olim fuiffe tonica falta,
lafciuum ac petulans, quod Ionicum diceretur. Valerius Maximus libro rerum memorabilium 2.pro . tio.
diditIonas primos unguenti coronarumq; in conuiuio dandarum, & fecundæ menfe confuetudiné,
haud
T
M
146 DES . ERASMI ROT. ADAGIORV

haud parua luxuriæ iritamenta, reperiffe. Maximus Tyrius in differtatione, cui titulus, Quis fit philo. A
fophiæ finis : Crotoniates,inquit, Olympicum oleaftrum adamat, Spartiates armaturam,uenationes
Cretenfis,luxum Sybarites, Ion choros.Hinc Horatius in Odis:
P
Motus docerigaudet Ionicos Matura uirgo.
iwins. lafciuas faltationes, & parum decoras gefticulationes fignificans. Vnde & apud Ariſtophanem invins,
pro eo quod eft, ßgs, id eft,molliter ac delicate.
Rifus Megaricus. - LXX
reaus uryapınòstid eft,Rifus Megáricus:in eos dicendum, qui parum tempeftiuè iocantur,quiq;, quod
uetat Quintilianus , malunt aliquoties amicum quàm dictum perdere. Aut quorum artes iam in con
temptum abierunt,fuccefsione maiorum artificum obfcurate.Neq; malè quadrabit in fenes, qui æta 10
te aliena,lufus quofdam indecoros,ac uoluptateis iuueniles turpiter cófectantur. Nam Ionica como.
dia uiguit ad tempus: deinde in contemptum uenit, irrifa ab Athenienfibus. De rifu intempeftiuo ce
lebratur & hic fenarius:

Γέλως ἄκαιρῷ ἐνβροτοῖςδεινὸνκακόν. ideft; Non inlocoriderepergraue eft malum.

Rifus Chius . LXXI
réaus xi :id eft,Rifus Chius : de molli lafciuoq; lufu. Quandoquidem & Chiorum mores taxauit ue
tus comœdia.Adagium commemoratur à Diogeniano.
Quicquid in buccam uenerit. LXXII
Liberè dicta. Quicquid in buccam uenerit. Quoties liberè quofpiam ac tutò loqui fignificamus,incircumfpectè,
& quicquid fortè fortunà in animum inciderit. Quemadmodum apud fidos amiculos facere folemus,
apud quos impunè quiduis nugamur atq; effutimus.M . Tullius ad Atticũ, lib.14.Aut fi nihil erit, quod
in buccam uenerit, fcribes. Idem libro 12. Quid cũ coràm fumus, & garrimus quicquid in buccam ue
nit?Rectè torquebitur & in eos, quitemerè atq; inconfideratè loquutur,perinde quafi fermo illis non
in pectore nafcatur,fed in faucibus.
Quicquid in linguam uenerit. LXXIII
Huic planè germanum eft illud , quod ufurpat Lucianus in libello De ratione confcribendi hifto.
rial ;ἐπινοδυπεςἢ καὶ ἀναπλάτζοντες ὅτζίκενἐπ 'ἀκαιρίαν γλῶτζάρφασιμ ἔλθῃ.ideft:Cóminifcentes affingentesq ; quise
quid uerbi temerè in linguam, ut aiunt, uenerit. Plato dictum hoc libro De repub. 8. citat ex Eefchy
loTragico poeta .Vfurpauit &Athenæus lib. Dipnoſophiſt.5. xarà yàp ròp ůwóvja xointliv ,örlingoia” ànagíap
yawrap tady. id eft:Iuxta poetá qui dixit , Quicquid temerè in linguam uenerit. Hoc uelut interpretans
Ifocrates in orationePanathenaica :μαιΘ ·αὺ εἶναι δόξαιμι τοῖς ἐκῆ καὶ φορτικῶς καὶ χύσω ὅτι αὖ ὑπέλθῃ λέγεσι.id eft : B
Similis uidebor ijs qui temerè & arroganter ac futiliter quicquid in mentem uenerit,loquuntur.
Momo fatisfacere : & fimilia. LXXIIII
Tã μúuy apionap: id eft,Momo fatisfacere.Prouerbialis eft hyperbole. Hefiodus in Theogonia & Mo
"A
Momus Deus mi cuiufdam meminit, quem ait , Nocte matre, Somno patre progenitü. Huic deo mos eft,ipfum qui.
poeticus. dem nihil operis ædere, fed aliorum deorum opera curiofis oculis cótemplari , & fi quid eft omiffum,
aut perperam factum,id fumma cum libertate carpere. Nam μwu Græcè reprehenfioné fonat,Ariſto
teles De partibus animalium libro 3.meminit huius, qui naturam incufarit, quòd bobus cornua in ca
pite,ac non in armis potius addiderit,uidelicet quo uehementius pofsint ferire. Ad quod allufiffe ui
deturLucianus, cum in fecundo Verarum narrationú libro, fcribit fe uidiffe boues quofdam , quibus
cornua ineffent,non in fronte quemadmodum reliquis ,fed fub oculis. Idq; ita uifum effe Momo . Hu
ius idem Lucianus cùm alijs compluribus locis meminit , tum in Dialogo de hærefibus , huiufmodi
quandam de eo fabulam refert Mineruam , Neptunum , & Vulcanú de principatu artificij inter fe con
tendiffe. Et ut quifq; artis fuæ præcipuum aliquod fpecimen æderet , Neptunum taurum quenda fin.
Momus quid xiffe, Mineruam domum excogitaffe, Vulcanum hominem compofuiffe.Momus delectus arbiter cer
infabrica hos taminis, & artis expenfor. Ille infpecto uniufcuiufq; opere,præter alia que in reliquorum operibus re
minis repre prehendit, illud potifsimùm in hominis opificio notauit, quod artifex non in pectore feneftras auto
henderit. ftiola quædam addidiffet, quo perfpici poffet quid in corde latêret, quod illi fpecuofum alioqui , mul
tisq; recefsibus finuofum finxiffet. Cuius fabulæ mentioné facit & Plato.Philoftratus in epiſtola qua
dam aduxorem,de Momo fcribit in hanc fermè fentétiam : Hunc in Venere nihil alioqui quod repre
henderet,inueniffe, nifiquòd fandalium illius calumniabatur, ut ftridulú, nimisq; loquax , ac ftrepitu
moleftum. Quòd fi Venus citra fandalium inceſsiffet,ita ut emerfit à mari, tota nuda, nullam omninò
anfam carpendi Momus inueniffet. Qui quidem deus tametfi non perinde gratus eft atq; cæteri, pro
pterea quòd pauci ueram reprehenfionem libenter admittant : tamen haudfcio an ullus alius è maxi
mapoeticorum deorum turba fit utilior. Quanquam nunc noftri loues, exclufo Momo, folam Euter
pen audiant,blanda falutaribus anteponentes. Hic igitur Momus uarias adagiorum formas fuppedi
tat. Vel cum Plato de Repub.li.6.fcribit, philofophiæ ftudium effe eiufmodi,ut ne à Momo quidépof
fit reprehédi. Vel cum Venus Lucianica iam itura in iudicium,negat fe dubitaturam , etiam fi Momus
ipfe iudicaturus effet. Vel cum Cicero fcribit ad Atticum , lib. 5. Quod me maximè hortaris , & quòd
pluris eft,quàm omnia, in quo laboras , ut etiam Ligurino Momo fatisfaciam:moriarfi quicquam fieri
poterit elegantius. Ergo prouerbij fpeciem habebut omnes id genus formula: Haud dubitem tecum
uel Momo iudice decertare.Inculpatior eft eius uiri uita, quàm ut uel Momus ipfe pofsit carpere.Hác
faciemne Momus quidem pofsit reprehendere. Nec Momum iudicem recularim. Hæc uel Momo
ipfi

He
 CHIL. PRIME CENTVRIA V. 147

A ipfifatisfaciant.Et fi quæ fingi poffunt confimiles.Ad hanc formam pertinet illud Ouidianum de for
maAdonidis:
Laudaretfaciem liuorquog
Breuiter,omnes id genus hyperbole prouerbij faciem obtinent:ueluti Terentianum illud: Ipfa Salus Prouerbiales
fi cupiat,feruare domuhanc non pofsit. De familia deplorata. Item de loco uehementer munito:Hanc hyperbole.
arcemne Mars quidem ipfe expugnarit. De homine præfracto ac pertinaci : Huius animum ne Vertu .
mnus quidem ipfeuerterit. De fœmina fupra modú uirofa : Huius fœminæ libidinem ne Priapus qui
dem ipfe fatiârit: De re neutiquam probabili : Iſtud ne Pitho quidem ipfa perfuaferit. De re tacitu dif
ficili: Hoc ne Harpocrates quidem ipfe aut Angerona continere queat.In tanto rerum ftrepitu ne So
mnus quidem ipfe fomnum ceperit. De homine præter modú fufpicaci & diffidenti: Ifte ne Fidei qui
dem ipfifidem habeat. Hic uel Argum fallat: de ueheméter aftuto. Hic miferior eft, quàm ut ei uelipfa
inuidere pofsit inuidentia. Verùm de his loquendi formulis admonuimus in operis huius initio.
Cœlo ac terræ loqui. LXXV
Qui fruftra uociferantur, cœlo ac terræ loquidicuntur. Sic enim folent, qui diffidunt hominü præ.
fidijs,exclamare:O` cœlum,ô terra.Theognetus apud Athenæum libro 3.ac rurfus libro 15.
· πεφιλοσόφηκας , γῇκαὶ ὐρανῷ λαλῶν , Terra loquens cælog philofophatus es,
οἷς ἐδέν ἐτιν ἐπιμελὲς τῶνσῶν λόγων . ideft : Sed hifce nulla eft curafermonis tui.
Confine eft illi,quod alibi retulimus : Vento loqueris.
In portu impingere. LXXVI
Eftapud Quintilianum in Inftitutionibus , In portu impingere :pro eo quod eft,ftatim in ipfo ope- In extremo pec
ris ingreffu peccare. Vfurpatur & à diuo Hieronymo in apologia fecunda aduerfus Ruffinum :Statim cantes,
deportu egrediens,nauim impegi. Idem ad Pammachium : Egredientes de portu ftatim impegimus.
Sumptum à nauigantibus , qui magno cum dedecore prius quàm portu exierint, nauim illidunt. In
diuerfum fenfum inflexit Papyrius Fabianus, referente Seneca in controuerfijs : Nauim in portu mer
gis.defene qui luxuriari cœperat aliena ætate.Aptèdicetur in omnes, qui negocio iam propemodum
cum laude confecto, in extremo degenerant.Idem eft apud Græcos , vingoongéep: id eft, In portu
impingere.Nilus quidamn Græcus autorita refert:μὺ ἐπαρο,μά πως τὸ ναυάγιον ἐν τῷ λιμένι γίνεται.id eft:Ne ef
feraris animo,ne fortè naufragium tibi fiat in portu.
In limine deficere,aut offendere. LXXVII

B Huic proximum fit illud: In limine offendere,aut deficere. Translatum ab ijs,qui domum egreffuri, in principio
ftatim in limine pedem offendunt, prius quàm quicquam occeperint agere. Vergil. peccantes.
-Curindecoresin limineprimo Deficimus ?
Id eft,ftatim,ac uix dú iníto bello. Duriuſculè dixit Qu . Curtius lib.6. In ipfo limine uictoriæ ftamus .
proeo quod eft,proxima eft uictoria. Huic cótrarium eft, quod in Epiftolis ad Lucilium fcribit Sene.
ca:In fummo deficit cliuo. Ducta'translatione ab ijs, qui conſcenſo propemodum monte , tum delaf
fantur,cum proximi funt cacumini .
· Cantherius in porta. LXXVIII
Confine eft fuperioribus: Cantherius in porta . Natum à Sulpitio Galba quodam, cui cum prouin
ciam exituro, cantherius in porta cecidiffet : Rideo,inquit,te cantheri in porta , cum tam longum iter
fis iturus , iam laffum effe te ,cum uix dum fis ingreffus. Quod dictum in prouerbium abijt. Refertur
adagium à Fefto Pompeio in dictione , Ridiculus :atq; is indicat conuenire , cum quis in principio rei
uix inchoate deficit animo. Quid autem fit cantherius,dilucidè exponit , nempe equus exectis teftis Cantherius.
bus:uthoc differat cantherius ab equo, quo maialis à uerre,capus à gallo,ueruex ab ariete.
Citra puluerem, LXXIX

novi, id eft,Citra puluerem,Græci dicunt contingere , quo quis facilè , citraq; negocium potitur. Facilè partde
Translatum uel ab Aphe, id eft,à pulueris cotactu,quo fefpargebat , in palæftrico certamine congref.
furus :uel certè à puluere, quo noindecore fordidari fcripfit Horatius eos, qui certat Olympia, qui'ue
bellum gerunt. Plinius libro 35.Alcimachus Dioxippum, qui pancratio olympiæ citra pulueris tactu,
quoduocant axoviri,uicit. Aulus Gellius lib.5. Ouandi, inquit, caufa eft , cùm deditione repentè facta,
fine puluere,ut dici folet, incruentaq; uictoria obuenit. Horatius in Epiſtolis:
Quis circumpagos& circum compitapugnax
Magna coronari contemnat olympia, cuifpes,
Cuifit conditio dulcissfinepuluere,palma ?
Inuenitur &avidgwri,id eft, citra fudorem :& avouari,id eft,citra fanguinem. ἀναρωτές
Deferta caufa. LXXX vapari:
Apóμndin :id eſt, Deſerta caufa,cum nemo repugnat. Translatum à iudicijs,ubi nonnunquam altera
pars cedens tradit caufam aduerfario, Itaq; deferta caufa uincere , eftuincere nullo contrà pugnante,
Lucianus in loue tragado : és 71 ríánno, ÿ & púuns ngarap brwdi§ouwid eft : Itaq; quid aliud uidebimur fe.
ciffe,quam deferta caufa uiciffe : Idéin Toxaride:καὶ τοσαύταςπόλεις ἐρήμῳ ὑπὸ σεελῶναι.ideft: Totésciui
tates,nullo defendente, abs te capi. Vfurpat & Socrates in apologia apud Platonem:öphulw natüyogövres
monoyouívs ¿dgods,id eft: Deferta caufa, nullo defendente accufantes.Iureconfulti compofita uoce pos
Ainiauocant.Ita Paulus Pandect. lib.4. tit. de minoribus, cap. & fi fine doló : Item & in eremodicijs ei fiodiniš:
# 2 fubue.
 148 • DES. ERASMI ROT. RV
ADAGIOR VA
M

fubuenitur. Conftat autem, omnis ætatis hominibus reftitutionem eremodicij præftari debere , fi do . A
ceant fe ex iufta caufa abfuiffe . Rurfum libro 46.tit.iudicatum folui , cap.quum quærebatur : Siinter .
pofita iudicatum folui ftipulatione, quis reum non defenderet,poftea ex eremodicio fententiam effet
paffus,an ob rem iudicatam claufula committatur, &c. Rurfum in Codice libro 3. tit. de iudicijs , cap.
properandum : Sin autem reus abfuerit, & fimilis eius procefferit requifitio ,quemadmodum proper
fona actoris ediximus , etiam abfente reo eremo dicium contrahatur.Hæc Iuftinianus. Eft igitur ß«««
dinio ,quum altera parte abfente fertur fententia.
LXXXI 40
Citra arationem , citraq; fementem.
Suafponte co Quæ citra noftram operam cafunobis eueniunt , aga na výpora contingere dicunt Græci . Lu
tingentia. cianus in Parafito : ὅτι δὴ μόνο- κατὰ τὸν σοφὸν ὅμηρον ἔτε φυτεύει χρυσὶ φυτὸν , ἔτεαροῖ,ἀλλὰ τὰ ἔσπαρτα , καὶ τὰ αὐύρετα
TaÚTαVEμETα , id eft : Quod uidelicet unus iuxta egregium illum Homerum , nec manibus plantat , nec.
arat,uerùm citra fementem,citra arandi laborem fruitur omnibus. Idem in Rhetorum didafcalo:gold's
donoga ng aùúgora quiawara.id eft: Tibi porrò citra feminandi arandiq; laboré proueniát omnia.id eft,
citraftudiu. Natum apparet adagium à fabula infularum fortunatarum, de quibus Horatius in Odis: 3
Reddit ubi Cererem tellus inarataquotannis,

Etimputatafloret ufguinea.

B-1
Sumptum eft aut, opinor,ex Homero, qui Odyſſex libro 9. Cyclopum terram defcribit ad húc modű:

3
-
κυκλώπων δ᾽ ἐς γαιαν ὑπερφιάλων ἀθεμίτων,
ἑκόμεθ ', οΐῥα θεοῖσι πεποιθότες ἀθανάτοισιν,
ἔτε φυτεύεσι χερσὶ φυτὸν,ἔτ᾽ ἀρόωσιν·
ἀλλὰ τὰ γ᾽ ἄσπαρτα καὶ ανήροτα παντα φύονται ,
πυροὶ καὶ κριθαὶ, δ᾽ ἄμπελοι, οτε φέρεσιν ,
οἶνονἐριςάφυλον, καὶ σφῖν διὸς ὄμβρου ἀέξει.
id eft:

312
Venimus interram, quam magnanimi Cyclopes

NB
#
Et legum expertes habitant, hi numinefreti
Diuum,nec manibus terræplantariafigunt,
Vomere necfegetem profcindunt.quin ea cuncta,
Nullafemente,& nullo naſcuntur aratu -20
Ordea ,
frumentum,plenis onerata racemis B
Vineta, & largis hac Iuppiter imbribus auget.
Dormienti rete trahit. LXXXII
Fortunati.
Eldova núgros diga: id eft, Dormienti rete capit. In eos, quibus citra conatum obtingut ea quæ cupiut.
Natum exeuentu,quòd aliquando acciderit, ut dormientibus pifcatoribus pifces fortè retibus inuo
Timotheus fe luti caperentur. Quidam ad Timotheum Imperatorem Athenienfium referunt, cui quòd multa felici
lix.
ter obtingerent,magis commoditate fortunæ, quàm ipfius opera, x ,id eft,felicis cognomen indi
tum . In huius inuidiam pingebant nonnulli Fortunam ad rete cogentem urbes,illo iuxtà dormiente.
Quos illefic elufit, autore Plutarcho,ut diceret: Si huiufmodi urbes capio dormiens, quid me facturú
arbitramini fiuigilâro? Huc allufit Terentius, cu ait in Adelphis : Quid credebas dormieti hæc tibi có
fecturos deos . Et illa fine tua opera in cubiculú iri deductú domu ? No difsimili forma dictú eft apud
T.Liuium libro ab urbe códita 7.Vnicum belli ducé,qui nihil agenti fibi de cœlo deuolaturam in finữ
uictoriam cenfet. M. Tullius in Verrem actione ultima: Sed non idémihi licet quod ijs, qui nobili ge 2
nere nati funt,quibus omnia populi Romani beneficia dormientibus deferütur. Quin & hodie uulgò
dicitur in id genus homines: Fortunatior eft,quàm fapientior. Et Eupolis comicus apud Athenæum :
1
ὦ πόλις πόλις , ὡς εὐτυχὴς & μᾶλλονἢ καλῶς φρονᾶς. id eft:
o ciuitas, ô ciuitas, Vt tu quidem esfelix magis quàmprouida.
Congruunt quæ dicentur in prouerbio: Athenienfium inconfulta temeritas.
Cum mula pepererit. LXXXIII
Nunquam fu Adagium peruetuftum , Cum mula pepererit:quoties fignificamus,aliquid nunquam futurum , aut
tura. adeò rarò folere accidere, ut improbum ac ftultum uideatur fperare. Ortum uideri poteft ex eo quod
•
refert Herodotus in Thalia Cum Babyloniorum urbs.obfideretur à Dario, quidam Babylonius cons
uicijs infectans Darium,atq; exercitum : Quid, inquit, ifthic defidetis Perfe ? Quin potius abfceditis,
tunc expugnaturinos,tatav jµíovot Truwor: id eft, cum mulæ pepererint : uidelicet ratus id nullo unquam
tempore futuru,propterea quòd naturà fteriles funt mulæ. Atpaulo poft euenit,ut Zopyro mula que
piam pareret:quo quidé oftento in fpem capienda Babylonis erectus eft,ac cepit.Huic fimile quidda
refertur à Suetonio in uita Galbæ Cæfaris Huius auo procuranti fulgur, cum aquila de manibus exta
rapuiffet, & in frugiferá quercú cótuliffet,fummú,fed ferum imperiú portendi familiæ, refponfum eft.
Atq; ille irridens : Sanè,inquit, cũ mula pepererit. Quod ome ita arripuit Galba,ut eum poftea res no
uas molienté, nihil æquè confirmârit ac mulæ partus, cæterisq; ut obfcænum oftentú horrëtibus , fo
Mularumfte lus pro lætifsimo acciperet , memor facrificij dictiq; auiti. Plin, lib. 8. cap. 44. de mularum fterilitate
rilitas. fcribit hunc in modú: Obferuatũ eſt è duobus diuerfis generibus nata,tertij generis fieri,& neutri pas
rentum effe fimilia, Eaq; ipfa, quæ ita nata funt,no gignere in omni animaliugenere,idcirco mulas no
pârere.

+
 CHIL PRIMAE CENTVRIA V. 149

A parere.Huius rei caufam adfert Alexáder Aphrodiſeus, quòd femina natura & habitu diuerfa, fi com
mifceantur,tertium quiddam ab utroq; diuerfum conficiunt, uimq; fimplicium prorfus amittunt: ue
luti fi mifceas album nigro,abolitis utrifq; coloribus, redditur fufcus ab utroq; diuerfus, quem Græci
λουκέραιο .
Apa appellant. Sed multo exactius de his Ariftoteles lib. De generatione animalium z.cap.6. re
fellens Democriti & Empedoclis rationes. Quanquam proditum eftin annalibus Romanorum , mu
las peperiffe fæpe,uerùm id prodigij loco habitum :ut eodem in loco, quem modò citaui , teftatur Pli
nius.Theophraftus uulgo parere in Cappadocia tradit. Ariftoteles lib.De natura animalium i.cap.6.
traditmulas coire ac gignere in Syria fupra Phoenice: fed effe id animal ibi fui generis, etiamfi fimile.
Ad Græcas calendas: LXXXIIIi

Huic affinem habet fenfum, Ad Græcas calendas, pro nunquam:propterea quòd Græci nó habent
calendas,more Latinorú,fed vulías,id eft, nouilunia. Atq; ad lunæ recurfus Græci foluebant ufuras. Vfuras quani
Vnde Strepfiades in Nubibus Ariftophanis, optat fibi incantatricem quampiam, que carminibus fuis do Græcifol
efficiat,ne quando luna exoriatur:fic enim fore,ut no reddat ufuras : quandoquidem trapezitæ ad lü uere folitifint:
nas,mutuam dant pecuniam,& lunis ufuræ crefcunt. Huc itaq; refpexit Auguftus, cũ diceret ad Græ
cas calendas foluturos, quos nunquam reddituros mutuum fignificabat. De quo in ipfius uita fcribit
Tranquillus ad huc modum: Quotidiano fermone quædam frequentius & notabiliter ufurpaffe eum
literæipfius autoypaço oftentant:in quibus identidem, cum aliquos nunquá foluturos fignificare uult,
adcalendas Græcas foluturos ait.Huic fimile eft, quod núc inter eruditos iactatur, Anno magno Pla.
tonis:quem exiftimant nunquam futurum .
Aceffailuna. LXXXV
Antara oral :id eft, Aceffæi luna. Dictum in comperendinatores,qui nouam fubinde caufam com- in perendina
minifcuntur,quo negocium proferant:à nautæ cuiufdam moribus ortum , cui Aceffæo fuerit nomen. tores.
Is cum effet ignauus , ita prorogare confueuit nauigationem , ut fe diceret lunam magis opportunam
expectare. Nam Græci,præcipueq; ex his Lacedæmonij ,quicquid effent rerum aufpicaturi , fuperfti Lune obferi
tiofè lunam obferuabant. Id quod tacitè notat Euripides, cum in Iphigenia in Aulide refpondet Aga uatio,
memnon,tum nupturam filiam , ubi lunæ dexter circulus aduenerit. uidelicet de plena luna fentiens.
Lucian.in libello de Aftrologia,palàm refert, Lycurgum legem inftituiffe Lacedæmonijs, ne prælium
inirent ante plenilunium . In eam fuperftitionem iocatur Ariftoph.7 voral : id eft, plenilunio . ferò zavorλývý.
autnunquam futurum fignificás. Etenim cum Datis & Artaphernes ductores regis Perfarum , in Ma
rathonem irrupiffent, plenilunium obferuabant , ut tum exirent in prælium. Ergo prius quàm illi ve
nirent,Athenienfes bellum aggrefsi funt.Hiftoriæ meminit Herodotus lib.6.Inde quafi prouerbio de
B cunctantibus, & quauis occafione rem proferentibus, dicitur, avtal : id eft , plenilunio. Adagiú

refertur à Diogeniano.De lunis Laconicis & alibi nonnihil nobis dicetur.

LXXXVI
Vbi per Harma fulgurârit.
inberdi aguar asgázle:id
મ eft, Vbi per Harma fulgurat. De ijs quæ nimis cunctanter ac ferò , aut ad
modumrarò fiunt: aut cum nimis anxiè ac fuperftitiofè captatur rei gerendæ opportunitas. Strabo
lib.Geographie 9.unde natum fit adagium, indicat , fcribens uicum quempiam effe defertum atq; in
frequentem apud Mycaletum Boeotia,feu Mycaleffum Tanagræi iuris, qué harma,id eft , currum no- Harma Boos
minant. Rurfum alterum ab hoc diuerfum , eiufdem tamen nominis in Attica : quæ quidem tribus ex tie.
Atticæ populo , Tanagræ fimilis : atq; ob hanc fimilitudinem,nominis quoq; cómunionem fortitum .
Cæterum harma Bootie fic uocatum , quòd Amphiarao excuffo currus inanis in eum locum delatus
fit,ubi nunc facellum eius'extat. Alij ferunt, Adrafto fugiente,currum eius eo loco confractum fuiffe,
ipfum Arionis opera feruatum. hinc natam parcmiam : nóre di aguarⒸ àrçán74.id eft , Vbi per harma
fulgurat: uidelicet Pythicis uatibus fulgur aliquod certum, quod ex eo loco ueniret , obferuantibus,
eoq; uifo facra Delphos mittentibus. Obferuabant auté ad menfes treis, fingulis menfibus treis dies,
noctesq; totidem : idq; e Iouis fulguralis foco, qui eft in muro inter Pythium & Olympium. Hæc fer
mèStrabo. Vfum adagij Plutarch.palàm indicat in Sympofiacis : iyag,inquiens, oravius vai di aguarO,
ὥςφασιμ, ὀξιῶντες, αναγκάζονται τὸν ὁπωσὲν ἐπιτήδειον ἢ γνώριμου καταγράφει . id eft : Etenim qui raro & per harmma ,
ut aiunt, conuiuium exhibent, hi coguntur utcunq; accommodum ac notum defcribere.Itaq; de raris
& incertis dici folitum uidetur. Poterit & per iocum accommodari ad ea, quæ nunquam euétura cre
damus:quemadmodum aiunt, Ad Græcas calendas.
Lydius lapis, fiue Heraclius lapis. LXXXVII
Ailipannda, níl nudi:id eft, Heraclius, fiue Lydius lapis . In eos dicitur,qui uehementer acri exa- in eos qui funt
toq; iudicio funt. Refertur à Theophrafto lib. De natura lapidum. Ait enim lapidem quendam effe, acri iudicio.
quiLydius feu Heraclius dicatur, qui attritu aurum atqs argentum, cuiufmodi fit,arguat. Hunc quidá Lydius,ßávan
Magnetemputant,uelut Herculanum , qui ferrum ad fefetrahit : unde nomen etiam additum idagíty. v☺.
fedexTheophrafti uerbis fatis liquet,Bacano fignificari,quem Latini uocant indicem, in quem Battus
illepaftor apud Ouid.transfiguratus eft, manente nimirum etiamnum in lapide prodendi ftudio. Nec
Heracliumuocatum ab Hercule , fed ab Heraclea Lydia ciuitate. De hoc meminit Plin. lib.z3 . cap. 8.
his quidem uerbis: Auri argentiq; mentionem comitatur lapis, quem coticulam appellant, quondam Coticula:
nonfolitus inueniri,nifi in flumine Tmolo (ut autor eft Theophraftus ) nunc uero pafsim : quem alij
Heracleum,alij Lydium uocant. Sunt autem modici, quaternas uncias longitudinis,binasq; latitudi
nisnon excedentes. lis coticulis periti , cam è uena lima rapuerint experimentum , protinus dicunt,
n 3 quantum
 150 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

quantum auri ficin ea, quantum argenti uel æris , fcrupulari differentia , mirabili ratione non fallente. A
Huc allufit Theocritus in Aita :
λυδίῃ ἶσον ἔχειν πέτζη ςόμα . id eft:
VtLydolapidipar os habeam.
Nimirum quo in uarijs ofculis optimè iudicaret, cuius effent:fic enim ineptiunt amantes . Scholiaftes
putat hos lapides apud Lydos inueniri , & hinc prouerbium ortum. Et ne dubites quin de indice lo.
quatur,fequitur:
χρυσὸν ὁποίη id eft:
τεύθονται μὴ φαῦλον ἐτήτυμον ἀργυράμοιδοι.
Cuius ab affectu explorat menfarius aurum Sit neprobum.
Adagium accommodari poteft uel ad perfonam , uel ad rem. Ad perfonam hoc pacto : Tu fcriptorum
meorum optimus iudex,planeq;, quod dici folet, gannéa níl☺. Ité hoc modo : In penfitandis æftiman
disq; ingenijs emunétifsimæ naris,ac prorfum Lydius, ut aiunt , lapis. Ad rem transferturhoc pacto:
Adolefcentium ingenialibertas aperit:uiris commiffum imperium ,Lydius, quod aiunt, lapis eft.
Amuffis alba. LXXXVIII
Citra delectă. Asadus:id eft,Alba amufsi:hoc eft,nullo delectu,ac citra difcrimen. Aulus Gell.in Noctibus At
ticis :Nanq; illi omnes,& eorümaximè Græci, multa & uaria lectitantes,in quas res cunq; inciderant,
alba,ut dicitur,linea fine cura difcriminis,folam copiam fectati cóuertebant. Plutarchus in commen
tario ,ποδὲ οιαδολεσχίας:ἔσιμὲν ἐν ἀτεχνῶς καὶ λουκὴ σάθμῳ πρὸς τὰς λόγος ἐδόλεσχω . id eft : Eft igitur plane alba linea
erga fermones garrulus, propterea quòd nullo delectu quauis de re quiduis nugetur. Effertur & ex
prefsius adagium ânónullis:avil nový rádux, id eft: In albo lapide alba linea. Diciturq; uel in eos,
qui nullofunt iudicio :juel in ftupidos: uel in eos, qui incertis probant aut fignificant incerta. Sopho
cles in Cidalione apud Suidam:
τοῖς μὲν λόγοις τοῖς σοῖσιν καὶ τεκμαίρομαι, Nihilo mihiplus indicatfermo tuus,
ἐμᾶλλον ἢ λουκῷ λίθῳ λευκήςάθμη. ideft: Quàm lapide in albofignat alba linea.
Citatur à Nonio Marcello Lucilius lib.30. ( fed corruptè,ut opinor: quod genus funtpleraq; illius )
14
Etamabat omneis. Nam difcrimen non facit, neq; fignificat linea alba. Vfurpatur & à Platone in dia
logo, cui titulus , Charmides : ubi Socrates ait , fe erga formofos adolefcentes perinde effe , ut albam
amufsim in albo lapide : propterea quòd neq; difcerneret fatis inter formas , & omnes ex æquo ama
Rubrica ret.Solet enim funiculus ille minio óblini, quo difcrimen faciat.unde & rubricam uocauit Perfius:

Acfi oculo rubricam dirigat uno.

Eadem per eadem. LXXXIX B
Avrà di airp:id eft, Eadem per eadé. Refertur in collectaneis Diogeniani, de his, qui femper eadem
inculcant, aut eadem afsiduè faciunt. Non difsimile illi, quod alio reddidimus loco, diès négere :id eſt,
Iouis Corinthus. Poteft & in eos torqueri, qui res nugaces nugaciter tractát: ueluti fi quis in autorem
indoctum indo & tos fcribat commentarios, aut in obfcænum obfcœnos.
Adamuffim. XC
Diligentiæ ex Frequens eft apud autores , Ad amufsim , examufsim , examuffatim, amuffatim:pro eo quod eft, ex
quifita pros quifita diligentia, atq, exactifsima cura. Gellius lib.1.cap. 4. Ad hæc omnia fcripta antiquiora tam cu
uerbiales uo= riofè fpectabat, aut uirtutes penfabat , aut uitia rimabatur , ut iudicium factü effe ad amuſsim diceres.
ces. Et Amufsitata, pro examinatis apud Nonium. Translatum à fabris lapidarijs , aut lignarijs , qui funi
culo illo regulari , operis æqualitatem explorant. Quanquam Feftus in dictione Examufsim teftatur,
Amufsim quibufdam effe non lineam , neq; regulam , fed ferramentum quo fabri in poliendo utantur.
7
Perfius de poeta abfoluta carmina componente, quod modò citauimus:
-Scit tendere uerfum, Nonfecus, inquit, acfioculo rubricam dirigat uno.
Item in carmine de uiro bono, quod Vergilio tribuunt:
Ne quidhiet,ne quidprotuberet angulus, aquis Partibus ut coeant, nequiddeliret amußis.
Vfurpat idem Bafilius adnepotes, cum iubet unamquanq; difciplinam ad finem felicitatis referre,pe
rinde quafi lapides,iuxta Doricum prouerbium,ad amufsim dirigetes. Natum uideri poteft apudHo
merum Odyffea.cum loquitur de Vlyffe nauem fibi fabricante:
id eft:
ξέσσε δ᾽ ἐπιταμένως,καὶ ἐπὶς ἀθμίω ἴθεε .
Expolijt multa arte , fuper induxit amußim. Rurfus Iliados..

ἀλλ᾿ ὥς τε σάθμη δόρυ νήϊον ἐξιθεύει

τέκτον© · ἐν παλάμησι δαίμονΘ-,ὅς ῥα τε πάσης
εὖ εἰδῇ σοφίης αποθημοσιεύῃσινἀθμώης . id eft:
Materiam uelutinaualem exaquat amußis,

Ductafabridoctidigitis, qui calleat artem

Quacung eft,teneatg
, probè, monitrice Minerua. Eft apud eunde & alijs aliquot locis.
Adunguem .
XCI
Adunguem , eundem habetfenfum. A'marmorarijs fumpta metaphora , qui fuperinducto ungui
commiffuras explorant marmorum.Horatius:
-Fonteius ad unguem Factus homo, id eft, abfolutus . Idem in Arte:
-Carmen

✔
w.
ww
 MCHIL. PRIME CENTVRIA V. 191

Carmenreprehendite , quod non

Multadies,& multa litura coercuit, atque
Perfectum decies non caftigault ad unguem ? Vergilius 2.Georgicôn libros
- Necfecius omnis in unguem
Perfius:
Arboribuspofitisfecto uia limite quadret.
-Vtper leue feueros Effundat iunctura ungues.
Macrobius Saturnalium lib.1.Nec quifquam alius tam futilis poffet effe iudicij , qui Romani anni fic
adunguem,ut aiunt, emendatum ordinem non probaret.Ad confimilem modum Gręci quod exactű
fit,& impenfius accuratu,deóver uocant. Plutarch.de præceptis bonæ ualetudinis : ou anebis ogó. diovoxes.
Apa ng dióvvy neyorsun dira.id eft:ltaq; uehementer exacta, quæ ad unguem obferuata dicitur uictus
fatio . 8 ξονυχίζειν , pro ἀκριβῶς ἐξετάζειν . Quam uocem ufurpat & Athenæus lib.3 . ἐξονύχεις και παύτα τὰ προσπίο ἐξονυχίζει να
*Jorra Tois ou Meaneyouevos Tas anaidas. id eft:Porrò ad,unguem exploras omnia , quæ congruunt ijs , qui
cum fpinis difputant.
Incudi reddere . XCII

Eleganter Horat.incudi reddere dixit,pto eo quod eft,refingere acmutare,corrigereq::

Et malè tornatos incudireddere uerfus.
Confimiliforma dicüt Recoquere. Quintilianus lib.12.Sed præcipuè tame Apollonio Moloni, quem Recoquere.
Romæ quoq; audierat, Rhodi rurfus reformandum ,ac uelut recoquendum dedit.Item Horatius :
-Recoctus Scriba exquinqueuiro .
XCIII
Lesbia regula.
Lesbia regula,dicitur quoties præpofterè , non ad rationem factum ,fed ratio ad factü accomoda.
tur.Et cú lex morib.applicatur,no mores ad legé emendantur:aut quoties princeps fe populi morib.
accomodat:cucontrà conueniat plebé ad principis arbitriú uitá inftituere , fi modò princeps ipfe ad
honefti regula ac fcopu refpiciat.Huius adagij mentione facit Ariftoteles 5.Moraliü.lib . ‡ yap àogísa àó
αισθκαὶ ὁ Κανὼν ὥσπερ καὶ αλλοβίας οἰκοδομῆς ὁ μολύβδιΘ κανὼν πρὸς γὰρ τὸ σχῆμα λίθο μετακινᾶτ}, καὶ καὶ μένει ὁ Κανών .
id eft:Siquidem infinitæ rei infinita item regula,quemadmodum plumbea Lesbiæ ædificationis res
gula:ad lapidis enim figuram tranfmouetur, neq; manet regula.
XCIIII
Indignus qui illi matellam porrigat.
19 Hyperb ole puerbia lis eft,de uehem éter inequa libus,ac ne ulla quidé ex parte cóferé dis.Ma rtialis : Vehemeter in.
B Difpereamfitu Pyladipraftare matellam aquales.
1
Dignus es, autporcospafcere Pirithoi.
Nam fordidifsimú obfequiù eft,micturienti matula exhibere: quo qui fit indignus , is uidelicet ni
mio inferior uidetur.Vnde diuus Hieronymus in epift. ad Nepotianu, inter fordida captatorú mini
fteria hoc quoq; cómemorat:Ipfi,inquit, apponunt matula,obfident lectu.Plutarch.in apophthegma
tis Laconicis refert,puerü quenda Spartanú ab Antigono captu acuenditü , parüiffe quidem empto
riin omnib.quænóeffent indecora ingenuis. Gæterùm iuffus adferre matula , detrectauit obfequiu,
addens:Non feruia. Surgente domino, puer: Senties,inquit, qué emeris. fimulq; confcenfo tecto fefe
præcipité dedit.Extat & hodie uulgò tritifsimus fermo: Indignus eft, qui illi calceos detrahat. Quod
adagiuufurpatü eft in literis Euangelicis à Ioanne Baptifta. Quinetiam negant eodem die nominan Matt.3 .
dos,quos admodum inæquales uolunt uideri.
XCV
Scopæ diffolutæ: Scopas diffoluere.
Homines nihili,nulliusq; prorfum cófilij , Cic.fcopas diffolutas nominat, fcribens ad Attic. epifto. Homines nihi
larú lib.6.his quidem uerbis: Cæfarê uidi Minturnis ad VIII.calendas Februarias manè,cum abfur. li.
difsimis mandatis,no ad homines,fed fcopas diffolutas,ut id ipfum ille mihi uideatur irridendi caufa
feciffe.Ide in Oratore perfecto,agens cótra eos qui numeros orationis cotemnunt,fcopas diffoluere
dixit:pro eo quod eft,reprorfus inutilé efficere.Nam fcope colligatæ, & fpecié uidentur habere qua
lemcüq;,& ad uerrendú pauimentü funt accómodatæ.Porrò fi diffolueris,nihil inutilius , nihil inele .
gantius.Tulliana uerba funt hæc : Sed fi quos magis delectant foluta , fequátur ca fanè : modò fi quis
Phidiæ clypeu diffoluerit,collocationis uniuerfam fpecié fuftulerit, non fingulorü operu uenuftaté:
utinThucydide orbe modò orationis defidero, ornamêta cóparent.Ifti aut cu diffoluunt orationem ,
in qua nec res,nec uerbú ullú eft,nifi abiectum :non clypeum,fed ut in prouerbio eft (etfi humilius di
tum eft,tamen confimile eft) fcopas,ut ita dicam, mihi uidentur diffoluere.
&
XCVI
Apertis tibijs...
Apertis tibijs :id eft, clariore uoce.Translatú à tibicinibus, qui quædá obturatis tibiaru foramini
bus,quafiq; prefsiore fono canút, quædã apertis tibijs,acriore fonitu.Quintilianus Inftitut.lib . 11. Illa
uerò iam penè apertis,ut aiunt,tibijs: qui quocunq; inciderunt,ueterem confuetudinem fori , &pri.
ftinum morem iudiciorum requirunt.Venuftior erit metaphora , fi quis dicatur apertis tibijs inuehi
in quempiam:id eft,non clanculum obtrectare,fed palàm infectari , lacerareq; conuicijs.aut, apertis ti
bijs laudes cuiufpiam celebrare :id eft,palàm & magnifice.Fortafsis in hanc fententiam pertinet fena.
rius ille Græcus quem citat Tullius in Epiftolarum ad Atticum lib.2.ex poeta nefcio quo: Cn, quidé,
inquiens,nofter,planè iam quid cogitet nefcio:
n 4 φυσά
 152 DES. ERASMI a ADAGIORVM,
ROT.

φυσᾷ ἡδὺσμικροῖσι αὐλίσκοις ἔλ . id eft : Neg, enim minutis iam ille pirat tibijs . Ả
Videtur innuere,Pompeium ingentia promittere per legem agrariam , & rem maximam moliri. Athe
næus libro 4. refert tibiarum genus, quas Anacreon unos appellat, cæteris minores, fonoque minus
claro:quodipfum indicat cognomen .
Quid opus erat longis canere tibijs? XCVII
Inanis opera. Dion lib 1.huiufmodi quoddam adagium refert:zi ya ME dapangois ainois aiλap; id eſt: Quorfum atti
nebat me longis tibijs canere:Idq; aiunt conuenire in eos, qui fumpfiffent inanem operam , aut fum
ptum . Ductum ab Othone, qui poft cælum Galbam fecerat facrum , in quo exta inaufpicatos exitus
portendebant. Itaq; pœnitens fumptus & operæfruftra infumptæ,fertur ita dixiffe: ri de pançois av
nois aina ; quæ uerba deinde in uulgi fabulam abierunt. Olim in facris, longis tibijs cani folitü eft : qui
mos pofteafublatus,autore Plutarch.Meminithuius & Suetonius in uita Othonis : Poftridie quoq;,
inquit,in augurando tempeftate orta, grauiter prolapfum, identide obmurmuraffe: riyaponges mançois
anois;id eft:Quid mihi cum longis tibijs: Quo quidem loco demiror quid commouerit quendam , nó
obfcuri nominis interpretem,ut reiectis Suetonij uerbis uelut adulterinis, Dionis fupponenda puta
ret:quafi uerò nephas fit autoribus eandem fententiam diuerfis explicare formis , aut quafi non ele
gantius etiam dixerit Suetonius quàm Dion.
Vtina mihi contingant ea, quæ funt inter Corinthu & Sicyonem. XCVIII
Euftathius enarrans Iliad.fecundum lib.ait hunc uerfum olim prouerbio fuiffe celebratum:
5/
η μοὶ τὰ μεταξὺ κορίνθες καὶ σικυῶνΘ. id eft:

Sit mihiquod Sicyonem interiacet atg, Corinthum.

Id inde uenit in adagium, quòd urbs utraq; effet opulentifsima, agriq; longè feracifsimi interiacérét.
Ariftophanes in Auibus, indicat ex oraculo natum :
ἀλλ᾽ ἦταν οἰκήσωσι λύκοι πολιοί τε κορῶνας
ἐν ταυτῷ τὸ μεταξὺ κορίνθου καὶ σικυῶν id eft :
Cornixcanalupusa, ubi eâdemfede morantes
QuodfpaciumSicyonem dirimit atque Corinthum.
Interpres adfcribit Efopo confulenti de parandis opibus,ita refponfum fuiffe :
ἀπὸ μέσον κτήσαιο κορίνθου καὶ σικυῶν id eft :

Si teneas quodagri Sicyonem, interý , Corinthum eft.

Refertur & à Zenodoto,atq; item Athenço lib. Dipnofophiftarum 5. Conueniet,ubi quis optat ingen B
tia.Poterit & per iocum torqueri in eum ,qui quod affequi non poteft , id uotis tamen quafi fomniat.
Simili figura dictum eft illud Theocriti in Ergatinis .
αἴθεμοι ἦσαν ὅσα κροῖσον πόκα φαντὶ πεπάπα• id eft:

Que Cræfum tenuiffeferunt, utinam illa mihifint.

Deum effe,Deum facere. XCIX
Digni laude Hyperbolæ funt prouerbiales de fingulari laude dignis. M. Tullius in Oratoris fui libro 2. In que
fingulari. tu mihi,inquit,Deus effe uideris.id eft,fingularis ac fummus.Terentius in Adelphis: Deu te facio. id
eft,fummis laudib.effero.Inde natü, quòd prifci mortales, fi qué ob egregias, ac minimè uulgares uir
Apotheofes tutes fufpiciebant, eum Deu,ac Dijs genitu aiebant.Id quod euenit Alexádro Magno , Scipioni Afri
Ethnice, cano, Octauio Augufto, cúq; his alijs cópluribus. Cui quidé rei Ariftoteles adftipulatur Moraliú lib.
8.Hanc,inquiens, uirtutem,heroicam, uelut homine maiorem , & diuinitati proximam uocant. Hinc
& Homerus Priamum de Hectore loquentem facit ad hunc modum Iliados .
-¿oε εQXES Neriam bominisfanè mortalis filius ille
Mà
ανδρός γε θνητὶ παῖς ἔμμεναι, ἀλλὰ θεοῖσ. 1. .i. Efe uidebatur, feddiuo feminenatus.
Porrò Laconibus , ut idem teftatur , peculiaris hic erat mos', ut cum uehementer quempiam admira
rentur, diuum uirum appellarent.Idem commemorat Socrates apud Platonem in Menone: ngòvinánw
νοῦ·ὅταν τινὰ ἐγκωμιάζεσιν ἀγαθὸναὔδρα ,δῶν ,φασίν,αὐὴς ἦτΘ.ideft:EtLacones quoties laudant aliqué uirum
day ina . bonú, Diuinus,inquiunt, uir hic. Inde illa apud Homerufolennia: de@ ina☺ ng droudés, id eft: Deo fimi
droads. lis,& diuina fpecie.nglioni fa.id eft: Deo par,& admodú diuinus . Cótrà, infigni improbitate
iod . uiros,beluas appellamus :idq; etiá uulgò tritifsimú eft. Diuus Hieronymus ad Aurelium Auguftinu
Jadt . fcribens,per ironiam torfit in quofdam,no contentos comuni hominú iudicio, fed noua quædá defi
derantes,deos illos appellans.Quintilianus Inftitutionum lib.1.hominem omnibus numeris cófum
matum uulgò mortalem Deum dici folitum indicat. Nam fapientes,inquit,formantes eum, qui fit fu
turus confummatus undiqs, &, ut dicunt, mortalis quidam Deus, non modò cognitione cœleftiuuel
mortalium putant inftituendum, & c.
In cœlo effe. C
Felicißimi. Cui cofine eft, In cœlo effe:pro eo quod eft,fupra modu fortunatú effe ac gloriofum. M. Tullius ad
Atticuin lib.2.Bibulus in cœlo eft,nec quare fcio:fed ita laudatur, quafi unus homo nobis cunctando
reftituat rem.Idem alibi ad eundé: Si uerò quæ de me pacta funt,ea nóferuátur, in coelo fum . Rurfum
alibi: Nihil enim conoinosugavvenfóvois in cœlo effe.Huc allufit Horatius, cum ait:
Dijs mifcentfuperis.— id eft :
beatum
 CHIL PRIME CENTVRIA VÍ. 153

A beatum me & celebrem reddunt. Et Theocritus in Hodaporis :

---ὲς ἐρανὸν ὕμμιν ἀλεῦμαι. ideft : -In cælum uobisfaliam.
Exaduerfò,qui repentè decidunt à fumma felicitate, dicuntur Ex aftris decidiffe . M. Tullius ad Atti Ex aftris cade
-cum lib.z.de Pompeio loquens : O'fpectaculum uni Craffo iocundum ,cæteris non item .Ná quia de- tes.
ciderat ex aftris,lapfus potius quàm progreffus uidebatur.Sed expende lector , an hoc dictum magis
pertineat ad illud quod alibi retulimus :Tertius è cœlo cecidit Cato.Huic formæ cognatum eft,In co in cœlum effer
lum laudibus ferre:pro eo quod eft,fummopere laudare.T.Liuius Decadis primæ libr. 2. Manat tota re laudibus.
urbe rumor:Fabios ad coelum laudibus ferunt.

CHILIAD I.S PRIMAE CENTVRIA SEXTA

İ
Sape etiam eft holitor ualde opportuna locutus.
Vlus Gellius in Noctibus fuis libro 2.capite 6. teftatur hunc uerficulum olim prouerbio fuiffe
celebratum:
Ace
id eft :
πολλάκι καὶ κήπως 5 ανὴς μάλα καίριον εἶπον.
Sape etiam est holitor ualde opportuna locutus.
Quo quidem admonemur, non effe faftidiendam falutarem fententia , propter autoris humilitatem : Sententia boa
nam fieri nonnunquá, ut aliquis infimæ fortis ac notæ uir, aut minimè doctus , dicat quiddam haud- napropter at
quaquam afpernandu etiam fummis uiris.Huic refpondet illud Cæcilianum apud Ciceronem in Tu- torem humi
fculanis quæftionibus: Sæpe eft etiam fub pallio fordido fapientia . Neq; diffonat Plautinum illud in lem non cote
Captiui duo:Vt fumina fæpe ingenia in occulto latent. Porrò quod ad Græcum attinet adagium , le mnenda.
torem admonendum putaui,hunc quidem ad modú in omnibus, quos adhuc uiderim, Gellianis co
&
dicibus inueniri fcriptu.Verùm ficuti recordor, aliquando fcrupulu iniecit mihi, ac mendum fubeffe
monuit Paulus Bombafius Bononienfis ,inter bonarú literarü profeffores eius ciuitatis ut multò do Paulus Boma
ctifsimus,ita longè primi nominis: idq; iure optimo, quippe qui primus ibi Græcas pariter ac Latinas bafius.
literas pari facultate publicè priuatimq; docere cœperit:uir alioqui naris emunctifsimæ,acerrimique
iudicij.Mihi uerò tu propter egregia acmultijugam eruditionem, tum ob incredibilem quandam mo
rum fuauitatem ita coniunctus,ut haud fciam,an cum ullo mortalium unquam mihifuerit uel arctior
necessitudo,uel confuetudo iucundior.Hunc igitur in literarijs illis noftris confabulationibus ali
quádo dixiffe memini, nequaquam placere fibi dictionem illá kýawg , in Gelliano prouerbio : planeq;
B fuppofititiam & adulterinam uideri:fufpicari uerò fefe, ut pleraq; funt apud eum autorem deprauata,
pro ugès,nefcio quem holitorem, illud wwgor fubmififfe. At tum quidem,quanquam & admodú ueri
fimile uideretur, & plurimum apud me ualeret hominis tam eruditi iudicium,tamen haud etiamfum
aufus, in tanto exemplarium confenfu folus diffentire. Verùm dum furfum ac deorfum in Græcis au.
toribus oberro,fortè fortunà in collectaneis quibufdam,nullum quidem autoris titulum præferenti
bus,fed eiufmodi tamen,ut aut Stobæi, aut certè ex hoc decerpta uiderentur , huiufmodi carmen in
uenio citatum ex Æfchyli tragoedia, cui titulus, Phryges :
id eft:
πολλάκι τοι καὶ μωρὸς αὐὴςκατακαίριον εἶπε.
Sapeetiam ftultusfuit opportuna locutus.
Proindeprorfum in Bombafij mei pedibus eo fententiam , atque omnibus eruditis eundum cenfeo,
utungds legaturpro húzog☺ : maximè , quòd eadem fententia totidem uerbis etiam uulgò nunc dici
tur,A' uiro ftulto nonnunquam fapiens dictum proficifci . Refpondet autem ad illam ,quam fuperius
exEuripide citauimus:
>
'— Namftultaftultus loquitur.
μωρὰ γδ μωρὸς λέγα . ideft :
Etenim hoc tametfi uerè dictum eft , tamen fit nonnunquam , ut fatuus uel cafu , uel imprudens ali
quid egregiè dicat,& ad rem uehementer accommodatum.Id quod accidere fæpenumerò uidemus.
Quid enim potuit uel ab homine falfifsimo dici accommodatius , quàm quod narrat Suetonius die
tum à quodam, qui mente parum conftabat,in Pompeium & Iulium Cæfarem : Salue rex , falue re
gina cum Pompeius regni affectati laboraret inuidia , Cæfarem rnmor effet, Nicomedi regi uxo
ris uice fuiffe.
Copiæ cornu. II
duandúas xpar:id eft, Copia cornu. Cum affatim omnia fupereffe fignificamus , copiæ cornu dici. Copiareru bo
mus.Translatum à peruetufta fabula, quæ uariè narratur apud autores. Quidam ad hunc modú nar narum.
rant Rhea Iouem enixa,metu patris infantem in Creta occuluit,nutriendû à duabus nymphis , Adra
ftea & Ida, Meliffei filiabus.He nutricauerunt illum capræ cuiufdam lacte, cuius nomen fuerit Amal
thea:eam capram Iupiter iam adultus in fidera retulit,uocaturq; à Græcis agavía : id eft, capra cœle
ftis.Huius alterum cornu nymphis nutricibus dedit, uidelicet officij præmium :hanc adijciens facul
tatem,ut quicquid optaffent,id illis ex eo cornu largiter fuppullularet.Ouidius Faftorum libro 5.pau
lo diuerfius fabulam narrat hoc pacto:
Nais Amalthea, Cretea nobilis Ida, Cornibus aeris, atq, infua terga recuruis,
Diciturinfyluisocculuiffe Iouem. Vbere,quod nutrixpoffet habere Iouis.
Hicfuit hædorummaterformofa duorum, Lacdabat illa deo ,fedfregit in arbore cornú,
InterDictaos confpiciendagreges, Truncag dimidiapartedecoris erat.
Suftulit
 154 DES. ERAS. ROT. ADAGIO RVM

A
Sustulit hoc nymphe, cinxitý
, decentibus herbis,
Etplenum pomis, ad louis oratulit.
Ille ubi res cœlitenuit ,folio ,paterno
Sedit, & inuicto nil Ioue maius erat:
Sidera
1 nutricem,nutricisfertile cornu
Fecit, quoddomina nunc quoque nomen habet.
Cornu laboru Legimus & Herculem Aetolis donaffe copiæ cornu,propter coercitum cornu fluminis Acheloi: qua
duriciem figni reregionem illam antea fterile,fertilifsima reddidit:cornu nimirü laború duriciem fignificáte, frugib.
feracitaté. Hunc igitur titulum Phocion quidá Peripateticus libro fuo indidit, ut teftatur Aulus Gel
ficat.
lius.Plinius item oftendit,Græcos aliquot hanc infcriptionem nimis arrogantem fuis commentarijs
impofuiffe,tanquam nihil in eis nó cótineretur, & quiduis inde peti atq; accipi pofsit.Lucian.de mer
cede feruientibus:ngitças àµandúas kopas, ni àurages ògríðwy ydna. id eft : Et habebis copiæ cornu , & lac
gallinaceu emulgebis.Philoftratus Dioneſophiſtá appellat duanbáas kopas, uelut omni genere uirtutu
expolitú.Plautinus quidam feruus,epiftolam quandá copiæ cornu uocat, quòd plurimú ex ea como
dorum capi poffet.Aulus Gellius lib.14.cap. 6. Et fimul dat mihilibrum grandi uolumine , doctrinis
omnigenis,ut ipfe dicebat, præfcatentem . Accipio cupidus & lubens,tanquam fi copiæ cornu nactus
effem.Apud Athenæum Philoxenus fecundam menfam uarijs cupedijs inftructam, copiæ cornu uo
cat. Citatur à Suida carmen huiufmodi :
id eft:
ἔνθ᾽ ἵνα μοι βίῳ ἐπὶν ἀμαλθείας κέρας αιγὸς .
Capra ubi Amaltheapræbet mihipabula cornu.
wiggavia. Carmen eft heroicum.Effertur adagium hoc quoq; pacto, aïf gavía:id eft,capra cœleftis .Comœdia ue
tus notat Polyagrum quendam ,uxorem ad quæftum proftituentem : quam cœleftem capram uocat,
obimmenfum quæftum ,ut teftatur Plutarchus in commentario.De audiendis poetis: dauw woniα
y savion diyα wasropógovpiguu.id eft: Fortunatus Polyager(id eft,multoru agrorum poffeffor) cœlefte
capram opes adferentem alens.Idem alibi aduerfus Stoicos: Twinlaß amandesav. id eft : Arqui
Stoica acceperit Amaltheam.irridens paradoxa Stoicorú, qui fuo fapiêti tribuunt uniuerfa , diuitias,
libertatem,regnum .Horatius in Odis:
Beatapleno Copiacornu.
it
Lac gallinaceum .
ögvilup yanatid eft, Gallinarum lac, eundé habet fenfum.Dicitur enim in opulentos, & quib. quiduis B
Inuentu rara. rerúfuppeditat. Aut de raris inuentu, atq; ob id preciofis:ut fit hyperbole, fignificás nihil omninò de
effe.Plin.in præfatione hiftoriæ müdi, irridens Græcorú deliciofas quafdam & magnificas infcripti
ones:Cerion,inquit,infcripfere, quod uolebant intelligi fauu:alij kopas àµandéas,quod copię cornu, ue
lut lactis gallinacei fperare pofsis in uolumine hauftum.Ariſtophanes in Veſpis:
ἐγὼ γδ δ᾽ αὖ ὀρνίθων γάλα Ë
αὐτὶ τοῦ βίου λάβοιμ ' αν, οὗ με νεῶ ἀποσερεις. id eft :

Non lac herclegallinaceum

Haccepro uita capiam, quam mi adimis inprafentia.
Euftathius in quartum Odyflex,citat hoc adagium ex Anaxagoræ fabula, cui titulus,« ¿.Rurfum Ari
tophanes comicus in fabula, cui titulus," :
. ώσομεν ὑμῖν βίον , ἀρθώξω ,νεότηζα , γέλωτα ,
αὐτοῖς , παιδί, παίδων παισὶν χορὲς,θαλίας, γάλα τ᾽ ὀρνίθων ,
ὥς τι παρέσαι ὑμῖν νοπιᾶν
ως ὑπὸ τ' ἀγαθῶν . ideft :
πλυθυγίειαν, εὐδαιμονίαν ,
Dabimus uobis ipfis,filijs,filiorum filijs, opulentiam bonæ ualetudinis, felicitatem, facultates , pacé,
iuuentam,rifum,choros,fetta,lac gallinarum ,ut fitis præ bonorum copia laboraturi. Strabo Geogra
Samiorum de phiæ lib.14.narrat de Samiorum agris , quòd effent omnium rerum ampliter feraces , illud uulgo ia
&tatum effe,quòd lac etiam ferrent gallinaceum.Idem teftaturhoc adagium apud Menandrum comi
grifertiles.
cum inueniri.Athenæus libro Dipnofophiftarum 9.ex media comœdiæ fcriptore quopiam Mnefi
macho,fenarios hos adducit :

—καὶ τὸ λεγόμενον , -Et quod diciturprouerbio,

απανιώτερον πάρεσιν ὀρνίθων γάλα , Lacfuppetit, res rara,gallinaceum , ac
καλῶς . i. Plumisreuulfisphafianus adprobè.
ἐφασιανὸςΣποτελλμέν
Rurfum lib.9.adducit ex Numenio :
ἡ δ᾽ ὅπερ ὄρνιθς καλέει γάλα . ideft : Atg quodgallinedicitur lac.
Idem libro tertio indicat,quibufdam lac gallinaceum effe, album oui.
Non omnibus dormio. IIII

In eosquinon Nó omnib dormire dicütur,qui nó omnib.inferuiut, neq; per omnia gerüt more. Translatú putátà
omnibus fers maritis quibufdá nimis obfequentibus, qui uxores fuas adulteris fcientes prodüt, fomnű interim in
uiunt. terpocula fimulantes, ut adultero quod libet liceat. Quod genus obfequij notans Iuuenalis :
-Doctus,inquit,fpectare lacunar, Doctus & adcalicem uigilantiftertere nafo.
Plutar
 CHIL. PRIME CENTVRIA VI 195
A Plutarchus in libro,cui titulum fecit,,fabulam fuper hac re non illepida narrat Cu Galba quif
piam conuiuio Mecœnatem accepiffet, fentiretq; iam è nutibus hominé inflammatú in uxorem fuá,
fenfim demifit caput, perinde quafi dormiret.At cũ interea famulus quifpia ad menfam accedens, ui
nú clàm tolleret,ibi iam uigil & oculatus : Infelix,inquit,an nefciebas me foli Mecœnati dormire.Me.
minit huius adagij, & ad hunc quem dixi modum exponit Feftus Pomp.citans ex Lucilio:tractum o.
ftendens à Capio quodá,qui Pararencho dictus fit,quòd fimularet dormiétem , quo impunitius eius
uxormocharetur.Idem indicat huius rei meminiffe Lucilium.Vfurpat & M.Tullius lib.familiarium
Epiftolarum 7.Olim, Non omnibus dormio :fed ego, mi Galle,non omnibus feruic . Videtur indicare Non omnibus
Cicero alterum,puta, Non omnibus dormio, uetus fuiffe: alterum,nempe, Non omnibus feruio , no- feruio.
uum.Vtrunque certè prouerbiale: fed prius illud pertinet ad concefsione iuris,hoc pofterius ad ob.
fequiumimpendendum.Idem Tullius epiftolarum ad Attic.lib.13.Eft bellum aliquem odiffe libéter,
&quemamodum dicitur,non omnibus feruire.Qui quidem locus,ut hoc obiter adinoneam, mihi no
•
uideturcarere mendo. Fortaffe fcriptum erat : Et quemadmodum non omnibus dormire , ita non o
mnibusferuire.Quin & hæc ipfauox, Seruire,non uacat metaphora, cum dicimus : Seruire fcenę,fer- Seruire.
uire tempori, feruire uitijs, feruire ingenio uxoris,feruire populo,feruire commodis priuatis:pro eo
quodeft,nihil non facere quo fatisfacias.
Sardi uenales . V
apdaid eft,Sardi tenales.In eo libello,cui titulus eft, De uiris illuftribus, qué alij Plinio, no
nulli Suetonio tribuunt, utriufq; reclamante ftylo,huiufmodi quoddam adagium refertur: Sardi ue Negocium in
nales,de negocio infinite prolixitatis atq; inexplicabili.Idq; hinc effe ortum tradunt , quod Tiberius extricabile.
Sempronius Gracchus, cum altero confulatu Sardiniam domuiffet,tantum ex ea captiuorum addu.
xit,utlonga uenditione res in prouerbium abierit.Plutarchus in Problematis Romanorum , aliá ad
fert caufam:nimirum olim inoleuiffe morem apud Romanos folennem,ut qui ludos aderent in Ca
pitolio,Sardos uenales pronunciarent,prodiretq; puer quifpiam , per ludibrium monili cinctus, quá
bullam uocant. Eum morem hinc ortum putat, quòd Veientes Hetrufcorum populi,multum tempo
ris cumRomulo bellum gefsiffent,quodq; horum urbem poftremam Romulus expugnaffet. Etiamfi
T.Liuius libro narrat,uictos quidem à Romulo Veientes, fed tamen uictorem ab urbe munita abfti
nuiffe.Vnde & regem ipfum, & cum hoc captiuos quàm plurimos Romam deductos, uenales pronu.
ciauit.Porrò cum Lydi ab initio fuerint Hetrufci,quemadmodum teftatur & Herodotus lib. 1.Lydo. Hetrufci cur
fum autem caput erat Sardis: inde factum, ut Hetrufcos Sardorum nomine pronúciârit uenales . Re. Sardidicti
B ferteadem Plutarchus in uita Romuli, licet aliquanto diuerfius. Debellatis Veijs captus eft illorum funt.
dux:qui cum effet prouectæ ætatis , uifus eftrem imprudentius gefsiffe quàm pro ætate. Vnde mos
inoleuit , ut quoties Romani ob partam uictoriam immolarent uictimam , fenem purpura indutum
per forum in Capitolium inducerent , bullaque ad collum appéfa, quod tum erat puerorum infigne,
præco Sardianos uenales pronunciaret . Hetruriæ caput Veij funt , & Hetrufci Sardianorum coloni
putantur. Vfus eft hoc adagio M.Tullius libro Epiftolarum familiarium feptimo, ad Gallum : Habes,
inquit,Sardos uenales, alium alio nequiorem.Sentit Cicero de contemptis & improbis, & (ni fallor)
patria quoque Sardis .Nam itafcribit paulo ante hunc locum:Id ego in lucris pono , non ferre homi
nem peftilentiorem patria fua.
Dafypus carnes defiderat. VI
Darinis vaid eft,Dafypus carnes defiderat.Dicitur in eos, qui ea requirunt ab alijs, quæ i.
pfisaffatim funt domi. Eft enim dafypus de genere leporum. Lepus autem, ut autor eft Plinius lib.8. Lepus.
cap.55.animal eft innocuum , efculentum & fœcundum, omnium prædæ nafcens . Solus pręter dafypo
dem fuperftat, aliud educás,aliud in utero pilis ueftitum, aliudimpluine, aliud inchoato gerês par
tu. Dictus eft autem dafypus,à pedibus hirfutis ac uillofis.
VII
Tute lepus es, & pulpamentum quæris,
Sunt qui exiftiment cu proximo idem effe, quod legitur in Eunuch. Terentiana : Tute lepus es, & in molles.
pulpamentum quæris. Dictum eft autem à milite gloriofo in adolefcenté Rhodiu, qui ſcorto fuo allu
debat,ipfe ea ætate, qua fcorti uicibus fungi poffet.Donatus allegoriam uarijs modis exponit,indicás
prouerbiú hoc in molles cóuenire:propterea quòd lepus à pofteriore parte, hoc eft,à lumbis & cluni
bus pulpamentu de fe præbeat,eaq; corporis parte lautifsimus fit:uel quòd eu canes, amatorú inftar,
fequantur:uel quòd lepus à Phyficis dicatur incerti fexus,modò mas , modò fœmina. Quæ comenta
mihifrigidiorauidentur: ac ut fimplicius, ita uerius effe puto , ad Græcam parcemiam referre, dacúnst
dvue.Flauius Vopifcus in Numeriano imperatore,fcribit adagium Terentianu, Liuij effe An
dronici uetuftifsimi Romanorum comici.
Pari iugo. VIII
Pariiugo dixit Plin.in Epift.pro eo quod eft,pari ftudio, pariq; conatu. Quadrabit in eos ,qui nego
cium commune certatim ac fimili contentione agunt. Translatum à bubus , idem plauftrum æquali
iugo trahentibus.Plinij uerba funt hæc :Habet quidem gloria,in ftudijs præfertim , quiddamn avv
wy:nobis tamen nullum certamen,nulla contentio, cum uterq; pari iugo non pro fe, fed prò caula nis
teretur. Theocritus in Aita:
ἀλλήλες δ᾽ ἐφίλησαν ἴσῳ ζυγῶ . ideft : Parig iugofefe inuicem amabant.
Deamoremutuo & æquali, qué Græci uocant iepper.Huic finitima funt,quæferibit diuus Hierony Amortepper
mus
 156 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

mus ad Auguftinu: Rome dicuntur effe quàm plurimi, qui pofsint & audeant tecũ congredi, & in di- A
fputatione fanctarum fcripturarum iugum ex æquo ducere. Extat & Græcis prouerbium:
id eft :
ἐγώ τε καὶ σὺ ταὐτὸν ἕλκομαν ζυγὸν.
Idem egog tug , ducimusfimul iugum . Quod fuo referemus loco.
Vno fafce complecti. IX
Vno fafce complecti,legitur apud eundem Plinium:pro eo quod eft,eâde opera, & cóiunctim age
re,non feparatim . Verebamur,inquit,ne nos dies, ne nox, ne latera deficerent, fi tot crimina, tot reos
uno uelut fafce complecteremur.Translatum eft ab ijs, qui res multas fimul colligant, quo cómodius
συλλάβουν
unnel . geftari queant.Id Græci dicunt vaxial : id eft,comprehenfim.
Salem & menfam ne prætercas. X
áña ngàiþáπjæv uù wapaßávap :id eft, Salem & menfam ne prætereas.Ne negligas amiculorum confue
tudinem:aut,Ne uioles amicitiæ iura. Nam his rebus olim conciliabátur amici :& familiares antiqui
tus mutua interfefe conuiuia actitabant. Quemadmodum teftatur etiam Diogenes Laertius in uita
Pythagora.Etaftipulatur Theocritus in Hyla:
οἱ μίαν ἄμφω ἑταῖροι ἀὰδαίνω τράπεζαν . id eft:
-
Qui admenfamfempereandem Canabant ambo fidi nimirum ut amici.
Loquens de Hercule ac Telamone.Tum Euripidis Hecuba , Polymneftoris exaggerans facinus, ho
fpitalis etiam menfæ facit mentionem :
κοινῆς τραπέζης πολλάκις τυχὼν ἐμοί. ideft : Menfa receptusfæpe communi mihi.
Quin & Eldræ lib.i.cap.4.ita legimus: Nos ergo memores falis quod in palatio comedimus , quia læ
fiones regis uidere nephas ducimus,&c.Inde eft, quod (ut docet apud eundu Laertiú Alexáder in co
Pythagoras mentarijs Pythagoricis ) Pythagoras uctabat fragi pane,uidelicet ne diffecaretur quod amicos copu
panem frangi laret.Ide cenfuit fale potifsimùm in mêfa apponendu,quòd æquitatis ac iufticię nos admoneat,ut qd
noluit. & feruet,tucaturq; quicquid occupârit, & ex liquidifsimis rebus aqua mariq; fiat. Origenes aduerfus
Celfum lib.z.Pariú quempia iambographu adducit, qui Lycomantem infectatus fit,quod fale acmen
fam effetprætergreffus.Idq; detorquet ad Iuda Chrifti proditore.Idé in Mattheu fic loquitur de Iuda:
Neq; falis eiufde,neq; menfæ,neq; panis comunicati memor eft factus. Atq; haud fcio an Chriftus i
pfe,religionis noftre princeps,huc alluferit, ut illi confiliü fuiffe uidetur in rebus multò uulgatifsimis 1.
DIY
altifsima myfteria fua recondere,præfcius fore ut hoc fymbolum à Iudæis irrifum gentes amplectere
Foedusfanctif- tur. Certè apud Macedones patrio ritu fœdus, quod fanctifsimú uellent haberi, fic inibant , ut panem
B
fimu apud Ma gladio diuifum uterq; libaret.Autor Q.Curtius lib.8.
ced. Baceli fimilis . XI.
inrλ Banýλw, Bánnaos : id eft,Bacelo fimilis, & Bacelus es.In cinados ac parŭ uiros dictú,aut in ma
Bacelus. gnos quidé corpore, fed animo ftupidos.Tractü à forma moribusq; Baceli cuiufda.Ait Suidas, Bace.
lú ppriè fignificare eu, qui fit exectus : eoq; in molles dici, quòd hoc morbo potifsimùm laboret illud S
hominú genus. Antiphanes in Caribus,Bacelum quempiam taxat apud Athenæum lib.4.
Jaka An Bacelum non uides,
ἐχὁρᾶςὀρχόμενον,
Fxego & Bannλov, &daique ; id eft : Manibus fuisficfaltitantem, necpudet ?
Meminit huius Suetonius in uita Augufti, fcribens eum peculiari uocabulo , Bacelum pro ftulto af
fiduè folitum dicere.quanquam in uulgatis codicibus Baceolus fcriptum eft. Hermolaus exiftimat
&apud Quintilianum rectè pro Bagoa , Bacelum legi poffe. Verba Fabij funt hæc : At uerò ftatua
rum artifices,pictoresque clarifsimi, cum corpora fpeciofifsima pingendo fingendo ue effingere cu
perent, nunquam tamen in hunc inciderunt errorem, ut Bagoam,aut Megabylum aliquem in exem
Bagoas. plum operis affumerent fibi. Verùm equidem non uideo, cur Fabiana fcriptura mutanda fit: cum ßa
ywar barbara lingua fignificet eunuchum. quo nomine Lucianus philofophum quendam inducit, qui
uultu corporisque figura eunuchum præ fe ferret. Quin & Ouidius De amoribus,feruum puellæ cu N
ftodem Bagoum appellat:
Quempenes eftdominamferuandi cura Bagoc.
Batalus. XII
Demosthenes Báran &: id eft,Batalus es.Olim in effœminatos per contumeliam dicebatur. Plutarchus oftédit,
Batalus Ar id cognominis Demoftheni puero inditum fuiffe, & ab inimicis probro obiectum. Porrò cognomi
gas dictus. nis huius idem uarias adfert rationes:uel quòd Batalus quifpiam fuerit tibicen , mollis & effœmina
Batalus. tus, qui muliebribus fandalijs primus omnium in fcenam prodierit,ac muficam,ut ita dixerim,euirâ
rit:uel quodpoetæ cuidam obfcœno nomen fuerit Batalo: uel quod apud Atticos Batalus appellata
fit ea pars corporis,quæ uerecundè nominari non poteft. Meminit huius rei Libanius. Idem nempe
Demofthenes iam puecta ætate, fimili cótumelia dictus eft Argas:fiue quòd hoc nomine fuerit quife
piam malarum autor legum :fiue quòd, ut exiftimat Suidas, ferpentis genus fit Argas.Dicuntité Grę
kararifıda, ci Bazarifa,pro eo quod eft,turpiter atq; effœminatè uiuere.
Bene plauftrum perculit. XIII
Rufticorúprouerbiu eft,Bene plauftrü perculit.Apparet dici folitú in eos , qui quempiá impellűt,
quò fuaptefpóte iam propendebat.Translatú à plauftris onuftis, que quòexoneretur,folét euerti.Fic
aut id cómodius in eaparte,in quapropter folú decliuius inclinant.Donatus indicauit hoc adagium,
exponens

>

>

T*r+ *y 25714
 CHIL PRIMAE CENTVRIA VE 157
A exponens in Eunucho hæc Parmenonis uerba: Perculeris iam tu me: Ab hacfententia non abhorret
Plautinum illud in Curculione: Qui monet, quafi adiuuat. Verba funt lenonis, qui libentius fit muta
turus fidem,admonitus à trapezita, quod tamen uel citra monitore erat facturus. Idem eleganter ex
prefsit Sophocles apud Plutarchum in uita Artaxerxis : imp
Fe
ταχεία πιθὼ ~ κακῶνὁδοιπο
Προπορεί id eft:

Rerum malarumfacilis est perfuafio. Pleriqs ad deteriora procliues funt.

In Care periculum . mbn XIII
\p kapi Tòp nívduwoy: id eft,In Care periculum :fubaudi,facito.hoc eft,in homine,autre uiliore,fac peri Periculofa ex
culofam experientiam,in qua,fiparum feliciter cefferit, non multum fit difpendij capienduminica peričtia in qui
dagio Carum mores fecêre locum . Hic populus eft,ut autor eft Mela Poponius, incertæ originis:ut bus faciedafit.
Apol
quos alij autóxtovas, id eft, indigenas,nonnulli Pelafgos, alij Curetes exiftiment, gens ufqueaded armo Cares.
rum pugnæque amans , ut aliena etiam bella mercede conducti foliti fint agere. Vnde Theocritus in
Encomio Ptolemæi, E
φιλοπολέμοίς τε καρέασι, dixit. id eſt: Bellandig auidis Caribus.
Item Herodotus in Euterpe,oftendit Cares barbaro feruiliq; fuiffe ingenio, & ad quiduis malorum fe
rendum paratos,mercede propófita.Id quod indicat & Ariſtophanes in Auibus: àǹ dönós égi ngù lắp. id
eft:Quòd fiferuus eft & Car. Strab. lib. Geographie 14, narrat Cares tota quondam erraffe Græcia,
pafsimq; ftipendijs meruiffe. Cæterùm in rebus bellicis ufqueadeò præcelluiffe, ut pafsim apud poe
tas arma bellica Carica nominentur : quemadmodum Anacreon Caricam loricam , Alcæus Caricam Carica arma.
criſtam dixit:ad quam alludit Ariftophanes in Auibus.Suidas fcribit, Cares primos mortalium mer.
cede militaffe,ut qui uitam fuam uilem haberent. Hos igitur qui conduxerant,primos in acie colloca
reconfueuerant,ut primos hoftium impetus fuo exciperent periculo : aut ubi fortuna belli difficilli
mauideretur,illic obijciebantur.Perfæ fua lingua kapdanas appellabant, qui rapto uiuebant . Caru lau- dans
dem his temporibus æmulari uidentur Eluetij, gens bello nata,fimplex alioqui,ac minimè malum ho Eluetij.
minum genus:planeq; dignum,ut equidem fentio, quod hac quoq; nota uacaret, & in literis, & in cæ
teris honeftis ftudijs egregiè ualiturum ,fi relictis bellis huc animum appellerent.Vfurpathoc adagiú
Socrates apud Platonem in Euthydemo, iubens in fe potius fieri periculum transformationis , uelut
inhomuncione Care: quem fi perdas,non admodum grauis fit iactura: àjvµäs oi vra poßäðr,åræop in kapi
ἐμέμα έσω ὁ κίνδιωΘ , ὡς ἐγὼἐπειδὴ καὶ πρεσβύτες ἐμὲπαρακινδώού εν ἕτοιμο ,καὶ παραδίδωμι ἐμαυτὸν Διονυσοδώρῳ τέτῳ ,
ὥσπερτῇ μελείᾳ τῇ κόλχῳ , ἀπολλύτωμὲ καὶἐν μὲν βέλετο ἑψέτω , εδ ' ὅ ,τιβέλετ}
τότο ποιέτω μόνου,χρησὸν ἀποφμάτω.1.Quod fi
B timetis uos iuuenes,in me tanquam in Care fiat periculum. Nam & ipfe quádoquidem fenex fum,pa
ratus fum fubire periculum,meq; ipfum trado buic Dionyfodoro,quafiMedex Colchicę.Perdat me:
&, fiuelit,in lebete coquat me.Sin minus, quicquid uoluerit, id faciat: tantùm ut me reddat probum.
Idem in Lachete huc refpexit,cum ait: Cogitandum effe ijs, qui primùm docere incipiut, & artis fuæ Profefforiquid
periculum cum magno iuuenum periculo faciunt , non Carem quempiam mercenarium, fed ciuium cogitãdum.
liberos in difcrimen adduci.Et hunc imitatus Ariftides in oratione Panathenaica : rap , non ip
vistarup obμari ràs wápas woso , id eft: In Care uerò,non in fuis ipforum corporibus facientes pericu
lum.Vfus eft eodem M.Tullius in actione pro L.Flacco: Quid, inquit, de tota Caria?nónne hoc13000ueftra
uoce uulgatum eft: Si quid cum periculo experiri uelis, in Caria potifsimùm effe faciendum ? Quem
quidem locum apparet effe uitiatum:neque uerear deierare, in Care legédum effe,non in Caria.Huic
diuerfum eftillud: Aureo pifcari hamo.quod alibi reddemus.
In dolio figularem artem difcere. XV
Item illud, wiw li nopanév μavbaver: id eft, In dolio figulariam artem difcere . De ijs, qui protinus Artificij expes
maximis in rebus artificij fui capiunt experimentum,cum paulatim à minutis ad fumma proficifci co rimentum ca
ueniat.Neq; enim figulus ftatim à dolio, id eft,uafe maximo artem aufpicatur ,fed à pufillis quibufdá pere.
uafculis,in quibus non fit graue difpendium , fi quid fecus accidat . In hanc fermè fententiam ufurpat
Plato in Lachete:σκοπᾶν χρὴ μὴ δὲ ἐν τῷ μαρὶ ἡμῖν ὁ κίν ΑμΘ κινδιωσύντ ), ἀλλ᾽ ἐν τοῖς ξέσατε καὶ ἐν τοῖς 7 φίλωμπαισὶ,καὶ
ἀτεχνῶς τὸ λεγόμενου κατὰ τὰπαροιμίαν ἡμῖν σωβαινῃ ἐν τίθῳ ἡ κεραμέα ,ideft : Confiderare oportet,nehoc peri
culum nobis fiat,non in Care,fed in filijs,fimul atq; amicorum liberis: ac planè contingat, quod pro
uerbio dicitur,in dolio figulina.Dicæarchus ad aliam fententiam torquet prouerbium , ut admoneat
unumquenq; artificem in fuis negocijs exerceri oportere , uelut aurigam in ducendis currib. naucle- Quifq; arteſiz
rum in gubernanda naui,medicú in curandis morbis.Tanquam abfurdum fit, figulum in aurigatione bi notam exer
uerfari,re uidelicet aliena,ac non magis in dolio.Atq; ita huc pertinebit illa fententia: ceat.
fe exerceat.
Quam quifg, nouit artem,in hac
Et Horatianum illud in Epiftolis:
|| Nauim agere ignarus nauis timet,abrotanum agro
pola Non audet nifiqui didicit dare:quod medicorum est,
Promittunt medici, tractantfabriliafabri.
Scribimusindocti,doctig poematapaßim.
Sicpropemodúufurpat Gregorius theologus in Apologia De fuga : us royalovey annus exagas, giv indocti Theo,
αὐτὲςἱκανῶς παιδιουθείναι,καὶἐμπίθῳ τῷ κεραμείαν τὸδὲλεγόμενον, ἐν τοῖς ἢ ἄλλων ψυχαῖς ἐκμελετοῦ τὸ σύσέβειαν ,λίαν ἐμοὶ φάι logi.
VAT?dvońzwp. id eft:Itaq; alios uelle docere, prius quam ipfi fatis edocti fint,& in dolio, quod aiút,figuli.
nam,in aliorum animis meditari pietatem,mihi quidem uidetur hominum infigniter defipientium.
Ne fu
 M
ERASM
I IORV
DES. ROT. ADAG
158
Ne futor ultra crepidam. XVI

De alienapro Huicfinitimum eft illud,Ne futor ultra crepida: id eft, Ne quis de his iudicare conetur, quæfint ab
ipfius arte,profefsioneq; aliena. Quod quidê adagium natum eft ab Apelle , nobilifsimo pictore . De
feßione non te
quo Plin.lib.35.cap.10.fcribit in hunc modum Idem perfecta opera proponebat in pergula tranfeun
merè pronun
ciandum. tibus,atq; poft ipfamtabulam latens,uitia quæ notarentur,aufcultabat,uulgum diligentiorem iudice
quàm fe præferens : feruntq; à futore effe reprehenfum, quòd in crepidis una intus pauciores feciffet
anfas.Eodépoftero die fuperbè ob emendationem priftinæ admonitionis cauillante circa crus,indi

三
gnatumprofpexiffe, denunciantem ne fupra crepidam futor iudicaret: Quod & ipfum in prouerbiam

算
$ uenit.Hactenus Plin.Huic fimillimum eft, quodrefert Athenæus Stratonicus citharœdus fabro fecu
Vltramalleum de mufica contendenti: Non fentis, inquit, te ultra malleum loqui? Eódem pertiner, quod huius ne
loqui. pos in epiftolis fcripfit: De artificio non rectè iudicare quenquam , nifi & ipfum artificem. Quodq; pri
mo Moralium lib.dixit Ariftoteles, Earum rerum unumquenq; iudicem effe idoneum,quarum fit eru
ditus.Et quod idem fcripfit lib. 2. Naturalium , Cæcum difputare de coloribus . Quæ uerba iam inter
noftri temporis fcholiafticos in prouerbium abierunt , quoties quifpiam de rebus ignotis difputat.
Ad eandem fententiam referédum , quod ait Fabius Pictor apud Quintilianum , Felices futuras artes,
fi foli artifices de ijs iudicarent.
Dij facientes adiuuant. XVII

Industrijs Deй Varro libro De re ruftica primo : Et quoniam ,ut aiunt, dij facientes adiuuát,prius inuocabo deos.
opitulatorem Significat,diuinam opem non ceffantibus ,fed induftrijs ,& pro fua uirili conantibus , auxilio effe fole
adeſſe, re.Huc arbitror referendum illud Homericum carmen , quod iam uelut in prouerbium abijt:
τηλέμαχ᾽ ἄλλα μὲν αὐτὸς ἐνὶ φρεσὶ σῇσι νοήσας ,
ἄλλα ἢ καὶ δαίμων ποθήσεται · id eft:

Hacpartim ipfe tuoperpendespectore tecum,

D
Partim aliquisdiuum tibifuggeret:
Id M.Tullius ufurpauit lib.Epiftolarum ad Attic.9.Omnia uobis imparatis agenda . Sed tamen
id eft:
ἄλλα μὲν αὐτὸς , ἄλλα ἢ καὶ δαίμων ποθήσεται
Partim ipfeinuenies,partimforsfuggeret ipfa.
XVIII
Cum Minerua manum quoquemoue. ‫ردم‬
Huic finitimum eft, ouv¨ àðlwã ngi xäga níve: id eſt, Auxiliante Minerua manum interim moue . Monet
adagium,ne fiducia diuinæ opis induftriam remittamus. Conuenit peculiariter in mulieres, quæ lani
ficium exercent,fauente quidem atq; inuocata Minerua : fed nihilo fegnius interim operi infiftentes.
Sunt qui putent ab agafone quopiam natum:cuius afinus cùm luto infixus hæreret , deberetq; illi fuc
currere, ociofus Herculem implorabat. Huic refpondiffe deum, uti interim manum admoueret afino
laboranti,atque ita demum numen adfuturum.Alij diuerfam huic fabulam adferunt; puta, quendam
cum effet decertaturus ,Mineruam confuluiffe,num futurum effet ut uictor difcederet.Refpöfum eft,
fore.Verùm cum ille ingreffus in theatrum ,in certamine manibus ftaret ociofis,percuffum ab aduer
fario uictum fuiffe. Ad hoc adagium pertinet elegantifsimum illud carmen,quod ex Agathonis trago
dia citat Ariftoteles,libro Moralium Eudemiorum 5.
id eſt:

121
Fortuna cum

£a
τέχνη τύχίω ἔτερξε,καὶ τύχη τέχνίῳ .
arte. Fortunam ut ars,fortuna ita artem amat inuicem.
Citaturà Suida fenarius hic in eandem fententiam :
αὐτός τι να δρῶν, εἶτα τὸς θεὸς κάλει. id eft:

Facinterim aliquid ipfe, dein deos uoca.

Noftro Marte. XIX
Quoties nullis auxilijs adiuti,noftropte ingenio, proprijsq; uiribus rem peragimus, noftro Marte
peragere dicimur.Aut etiam cum noftro periculo res geritur.M.Tullius libro Officiorum 3. Hanc igi
tur partem relictam explebimus, nullis adminiculis , fed,ut dicitur, Marte noftro.Hactenus ille.Idem
Philippica 2. de Deiotaro loquens :Rex enim ipfe fua fponte, nullis commentarijs Cæfaris, fimulatq;
audiuit eius interitum,fuo Marte res fuas recuperauit. Cod.libro 2. tit.ne liceat potentioribus ,capite
1. Diuinè admodum conftituit diuus Claudius confultifsimus princeps , parens nofter , ut iactura
caufæ afficerentur hi,qui fibi potentiorum patrocinium aduocaffent: ut hoc propofito metu,iudicia
riæ lites potius fuo Marte decurrerent, quam potentiorum domorum opibus niterentur . Rurfus li
bro 3. titul.de iudicijs,cap.11. Illo proculdubio obferuando , ut fi neq; per alterutram litigantium par
tem,nec periudices fteterit , quo minus lis fuo Marte decurrat , fed per patronos caufaru licentia de
tur iudici.Translatum uidetur ab Imperatoribus . qui fuis ipforum aufpicijs & copijs bellum fuftinét:
Meiscopijs. fiquidem Plautus etiam,Meis copijs, dixit:pro,Meo Marte. Sapiunt prouerbiu etiam illa,Vario Mar
te,dubio Marte,iniquo Marte.Huic adagio penè diuerfum eft illud quod alibi retulimus, ao norws:
id eft, Non abfque Theſeo .
XX
Nequicquam fapit, qui fibi non fapit.
Sententia uel hodie uulgò frequentifsimè iactata,Fruftra fapere,qui fibi-nó fapiat. Plato in Hippia
sibifapere, maiore;καὶ πολλοῖς ,inquiens σιωδικά͵ὅτι τὸνσοφὸν,αὐτὸν αὐτῷ μάλισαδεσοφόν εἶναι ,id eft : Idem itidemsple
rifq;ui

J
5
4
5
w
w
w
 CHIL PRIMÆ CENTVRIA VI 159
A rifque uidetur,quod oportet eum qui fapiat,ipfum fibi maximè fapientem effe. Vfurpat & Cicero in
epiftola quadam ad Trebatium, oftendens ex tragoedia Medea fumptam: Et quando, inquiens, cœpi
agereMedeam,illud femper memento:
Quifibiipfefapiensprodeffe nequit, nequicquam fapit.
Eftautem uerfus trochaicus.Idem Epiftolarum familiarium lib.13. ad Cæfarem Imperatorem : Itaque
ab Homeri magniloquentia confero me ad uera præcepta veids:
μισῶ σοφισί , ὅς τις ἐχαὑτῷ σοφός .
Quem uerfum fenex Præcilius laudat egregiè . Idem lib. De diuinatione 1. citat ex Ennio in diuinos:
Qui fibi ipfimet non fapiunt,alteri monftrant uiam . Quibus diuitias pollicentur,ab his drachmas ipfi
petunt,Citatur à Luciano in Apologia:
id eft:
μισῶ σοφιςίω ,ὅς τιςἐχ αὑτῷ σοφός. NOR
Sapientem enim odi,quifibiipfi nonfapit.
Eundem Alexander torfit in Callifthenem , qui fe moribus eorum quibufcum uiuebat,non accommo
daret,fed præ fe ferebat,nihil eorum quæ illic gerebantur,fibi placere.Eaq; libertas optimo uiro attu
lit exitium , cum Anaxarchus philofophus omnium adulatorum abiectifsimus , haberetur in precio.
Eam fententiam fic ad ungue feruant huius tepeftatis homines, ut hominis uocabulo uideatur indi
gnus,qui nó quauis ratione fuis confulere cómodis nouerit.Huius generis eft illud apud Suetoniu:
Afpicefelicemfibi, non tibi, Romule Syllam.
Cantherium in foffa. XXI
Cantheri um in foffa:rufti cum prou erbi um ,fed tamen è re militari natum . Hoc licebit uti , quoties
quis ad id negocij trahitur,in quo'nequaquá ualeat;aut ubi res uehementer erit impedita,periculofa
ue.Refertur à T.Liuio , decadis 3.lib.3.Narrat aut , cum Fabius Capua obfideret fecúdo bello Punico ,
Iubellium Tauream inter equites Campanos nobilifsimum ,è Romanorum exercitu quéuis ad fingu
lare certamen euocaffe, aufumq; prodire Claudium Afellium.Deinde ubi diutius uterq; alteruin libe
rocampo elufiffet, Campanus in cauam uiam defcendere iufsit: alioqui equorum , non equitum fore
certamen.Eò cum Romanus ,re quàm uerbis ferocior, exteplò defcendiffet, rurfum elufit Taurea fer
mone,qui poftea in rufticum uerfus eft prouerbium : Minimè fcis, inquiens , catherium in foffa Quá
quam exLiuianis uerbis parum liquet adagij fenfus , tamen coniecturis facilè deprehenditur.Pugnat
autem cum illo,quod alibi dicemus : inner as widio , id eft: Equũ in planiciem . Etenim quemadmodú
plurimum ualet equus in planicie, ita minimé ualet in foffa.
B Tantali talenta. XXII
TánavraTavráns:id eft, Tantali talenta.De immenfis opibus. Nam Tantalus Phryx ob luculentas di- Opes magna.
uitias in fabulam hominum uenit , ita ut fingatur & apud inferos fimile quiddam pati , cuiufmodi fo
lentinter congeftas opes tenaces ifti diuites .Horatius:
Tantalus à labrisfitiensfugientia captat
Fabulanarratur.
Pocula. quidrides? mutato nomine dete
Oftendit,allegoriam figmenti ad diuites fordidos pertinere .Vfurpatur adagium à Platone in Euthy
phrone. Suidas ait effe & apud Epicharmü, & apud Anacreontem . Effertur & ad hunc modum, cum
uenufta quadam uocum allufione :ráhavα Tatár Tanavila , id eft : Tantali talenta talentizat : hoc eft,
librat & accumulat . Porrò Tantalum prædiuitem fuiffe, teftatur uel illud extragoedia carmen apud
Plutarchum, libro De exilio:
id eft:
απάρω δ᾽ ἀρέραςδώδεχ᾽ ἡμέρων ὁδὸν .
Viam dierum duodecim fero iugera.
Idem alibi,ingentes diuitias , wasopránou appellat:id eft, opes Tantalicas. Antiphanes apud Athe
næum libro 6.
οἷον ποτ᾽ ἔοχε καὶ θρίβων ὁ ταντάλε ,
id eft:
μαλακὸν ταλαντοις ἐκταλαντωθες ανὴς.
Qualemolim habebat & Thribon,qui molliter
Exutus eft ipfis talentis Tantali.
XXIII
Pelopis talenta.
Confimili figura Theocritus in Idyllio.dixit Pelopis talenta:
· μήμοι γον πέλωπο ,μή μοι χρύσια τάλαντα Non Pelopismihi fint agrigs, aurig talenta :
ἔχη ἔχειν,μηδε πρόςθέων ανέμων . ideft : Necuentos celeres anteuolaffepede.
Porròtalentum apud Atticos, maximapecunię fumma erat.Talentum minus ualebat libras fexágin- Talentum ma=

ta,talentum magnum octoginta .Vnde illud in Phormione: gnu er minus.

Et Ariftophanes :
Siquis daret talentummagnum.Imò malum.
, tius
At egofanè Opun
ἀλλ᾽ ἐγώ γ ' ἐπέντι
‫ار‬ Nolim effe ,
f i quis det talentum mîaureum.
οὐκαἲ γενοίμίω ἐπὶ ταλαντῳ χρυσίς . ideft :
Id eft:Nolim effe lufcus uel quantalibet pecunia .
Midæ diuitiæ. XXIIII
midewṛör☺vou uids wärid eft, Midę opes, & Mida locupletior:in prouerbiu abierút, propter
immenfas
$308
 160 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM

immenfas eius regis opes,quæ fabulis quoqs cóplurib.fecêre locum, Statius in Surrentino Pollijs
Viue Midagazis, & Lydo ditior auro.
Midas. Fuit hic Midas Phrygiæ tyrannus, cui iuxta poetarum figmenta, conceffum à dijs eft, ut propter Bac
chum hofpitio acceptü,quod uellet optaret,accepturus quicquid optaffet . Optauit ut quicquid cor
pore contigiffet,protinus in aurum uerteretur.Hiftoricorum literis proditum eft,huic puero dormie
ti formicas in os grana tritici cógefsiffe:refpondiffe augures , omniúmortalium illu ditifsimú futurú,
atq; ita eueniffe.Huic Plinius primum attribuit locum inter infigniter diuites,lib.33.
Non omninò temere eft, quod uulgò dictitant. XXV
Apud Ariftotelem ufurpatur prouerbij yice, & apud eruditos iamolim in prouerbium abijt nobi
Fama. lis illa Hefiodi fententia ( navrobdo ,quemadmodum ait Ariftides in defenfione Periclis) que di
cit non ufquequaq; irritum effe folere, quicquid rumore populi iactatum fuerit, Ea eftin operis uolu
mine fecundo, cui titulus, Opera & dies:
-δεινὼἢ βροτῶν ὑπαλεύει φήμω .
φήμη γάρ τε κακὴ πέλεται, κέφη μὲν ἀεραι
ῥᾷα μάλ᾽ ἀργαλέη ἢ φέρειν,χαλεπὴ δ᾽ἀποθέσει
φήμηδ᾽ἔτιςπάμπαν ἀπόλλυται ἥντινα πολλοὶ

0755
id eft:
λαοὶ φημίζεσι,θεὸς νύτις ἐςὶ καὶ αὐτή .
Rumores hominum cures uitare moleftos.

Fama malum eft, oritur,furgitýfacillima: uerùm

Difficile bancperferre,graue eftfedarecoortam.
Nam non ulla quidemprorfumperit irritafama, •
1
Perpopulos quacung, uolat, quianumen & ipfaest.
Poteftbifaria accipi fententia:nimirum aut non planè falfum uideri , quod plurimis eft in ore, quodq;
populi confenfus approbat: aut non prorfus aboleri poffe rumorem , etiam falfum , qui iam in uulgus
tara, dimanârit.Proinde admonet,ut folicitè caueamus, ne uel falfò per temeritatem in fabulam uulgi uc
nire contingat.Quod aut famam deam dixit, cum Homero fenfit,qui compluribus locis ara fuam in
ducit, fic enim deam ipfam appellat. Et hunc æmulatus Vergil.in 4. Aeneid.
Hacpaßim deafada uirum diffudit in ora. B
Domum cum facis,ne relinquas impolitam. XXVI
Cum nulla huius poetæ fententia non cefferit in prouerbium , tamen equidem eas libentius recen
fuerim,quæ,propter enigmatis inuolucrum,propius accedut ad fpeciem prouerbialem : quod genus
eft illa ex eodem, quem modò citaui,libro:
μηδὲ δόμον ποιῶνανεπίξεςον καταλείπειν ,
id eft
μή τοι ἐφεζομένη κρώζῃ λακέρυζα κορώνη .
Neuedomumfabricans,linquas mutilamý , rudemý,
Nefors infideat cornicans garrula cornix.
Proculus interpres admonet locum hunc bifariam accipi. Quibufdá uideri,monere poetam,uti quif
que domiciliu ante hyemein abfoluendum curet: ne tum nó habeat, quo depellat frigoris moleſtiam.
Cornixhyemis Hyemem enim cornicis indicatam fymbolo, uidelicet auis hyberne.Porrò cùm femper aliàs,tum ma
fymbolum ximè menfib, hybernis in pin , oing dusid eft,Eft grata domus,domus optima: quemadmodum
in prouerbio eft. Alij putant fignificatum, ædificium femel inftitutum,nó oportere femiperfectum re
linquere,ne uulgo rifui fis: & qui præterierint,obloquantur, carpantq; leuitatem tuam , qui quod ce
peris,non abfoluas. Quandoquidem hunc obloquendi more uulgo peculiarem effe , uel Euangelica
notantparabola.Eam autem obtrectantium petulantiam per cornice uoluit indicare poeta , nempe
gf . auem garrulam & obftreperam :ut hinc etiam uerbum prouerbiale ductum fit , play. At ipfi Proculo
magis probatur, ut laboris accipiamus,unicuiq; negocio, quod femel inftituerimus, finem idoneum
imponendum,ut nihil omninò defideretur, & abiq; connitendu adperfectionem.Id quo longius auo
cabitur à fimplici fermone,hoc uenuftius fiet, & magis prouerbiale . Veluti fi quis adhortetur aliqué,
ne literarum ftudium deferat, fed laudabiliter inftitutis fummam imponat manum, ne uulgò ludibrio
fit, quod à bene cœptis deftiterit,Hefiodium hoc obijciens:
μηδὲδόμον ποιῶν, ανεπίξεσιν καταλεπον, μήτοι ἐφεζομένη κρώζῃ λακέρυζα κορώνη .
Ne à chytropode cibum nondum facrificatum rapias. XXVII

Enigmaticum eft & illud,quod eo loco continenter fequitur:

Cibum quomo
μήδ᾽ ἀπὸ χυτροπόδων ανεπιῤῥέκλων ανελόντα Néueà chytropodefublatam protinusefcam
do fumere or id eft:
ἔχειν,μηδὲ λόεσθαι · Antefacrum, neg lotus edas.
porteat. Indicat & M. Tullius, irreligiofum fuiffe , cibum è patella edere . Scribit enim ad hunc modum, libro
Definibus 2. Atqui reperiemus afotos primùm ita non religiofos,ut edant de patella: deinde ita mor
tem non timentes, ut illud in ore habeant ex Hymnide:
feptimum orco fpondeo.
Mihifex menfesfatisfunt uita ,
Vitellius no, Eft aut uerfus trochaicus.Suetonius in Vitellio prodit,cum illum adeò no profundæ modò,ueruetiá
rax. intempeftiuæ
 VI. 161
CHIL. PRIME CENT VRIA

A intempeftiuæ fuiffe gulæ,ut ne infacrificio quidem unquam ,aut ullo itinere temperarit , quin inter al
taria ibidem ftatim uifcus & farra è foco penè rapta manderet, circaq; uiarum popinas fumantia obfo
nia,uelpridiana ,atq; femefa. Quantum ad fimplice attinet fenfum ,docet,ne ritu pecudum ad cibu ca
piendum irruamus,fed ita demum edamus ,fi prius inde primitias dijs immolauerimus .Antiquitûs es
nim,ut autor eftin Sympofiacis Plutarchus , inter res facras habebatur & menfa quotidiana : proinde
cibum fumpturi ,dijs confecrabantras anapxas,hoc eft,primitias : ac deinde non indecore neq; tumul
tuanter,fedreligione quadá ad conuiuium accedebant lotis manibus ,non aliter quàm ad facrum epu
lum.Qui mos & hodie durat apud bene moratos Chriftianos . Sed prouerbialius fiet, fi intelligamus ,
nó effe fpoliados ,nec inhumanius expilandos miniftros aut feruos noftros , uerum & illis aliqua pe
cuniæportionem relinquendam , quo uiuat.Fortafsis quadrauerit & in hos, qui præpropera auiditate
cómodum auferre ftudent,prius quàm oporteat: & quodammodo meffem facere, prius quàm matu
ruit feges:ueluti fi quis legatum autpromiffum ftatim eueftigiò flagitet , cu ciuilius fit in dies aliquot
filere:autfi quis modo nactus imperium ,protinus incipiat populu exactionib.fpoliare :autfiquis fpo
fampuellam non expectata ætate, nec expectatis nuptiarum ceremonijs properet amplecti . Sumptu
eftà ritu facrorum ,in quibus olim epulabantur. Huc pertinet & illud, quod alibi retulimus ex Athe
ἀπὸ τηναύδο
næo,li . 9. τnya : id eft,à patella frixoria . Lib.6.refert hunc fenarium ex Pherecrate :
ἀπὸ τηγανε τ᾽ ἔφασκε ἀφύας φαγῶν . ideft : Se uefci apuisdixit èfartagine.
Quidam pro lopade zyavoudixêre,quod Iones yaver.Hinc uox compofita zornyavif . Ita Phrynichus añoτnyavijap.
apud Athenæum lib.6.dù dàoтyavífer a vé.id eft:Iucundú eft à fartagine tollere fine fymbo
lis.id eft,fi nihil fit foluendum ,& fi id liceat immuni.Rurfus aliàs apud hunc ipfum ex Archeſtrato ,
papasa Banions : id eft,Rapiens à ueru.De muliere, que facra nondum immolata deuorare dicta fit.A
80
pud eundem lib.6. Anaxandrides :
Pictoris operapulchra, tabulapenfili
~ ζωγράφων μὲν ἡ καλὴ χειρεργία ,
Spectantur, acfpectatafunt miraculo :at
πίναξι κρεμαμένηθαυμάζεται
ἐν τοῖς Rapiuntur hac'è lopadepulchrè , acprotinus
αὕτη ἢ σεμνῶς ἐκ λοπάδιο ἁρπάζεται ,
Redduntur ipfa euanida èfartagine.
ἀπὸξ ταγμύς τ᾽ ἐυθέως ἀφανίζ εται . ideft :
i ad
Ingenere poterit accom modar quemuis , qui negocium irreuerenter, & illotis, ut aiunt, pedibus

aggreditur. XXVIII
Hæc potior.
Plutarc hus in Proble matibu s Græcanicis prouerbium quoddam refert ad hunc modum : xò zív
ἐῤῥέθε τὸπ κροιμιῶδου, αὕτη κυρία ; δίνωμὁ ταραντῖνΘ ·σρατηγῶν ,αὐὴρ καὶὢνἀγαθὸς ἐμτοῖς πολεμικοῖς , ἀποχειροτονησαύτων αὐτῇ αὕτη μυρία .
B τιναγνώμίω 7 πολιτ ,ὡς ὁ κῆρυξ αὐῇπε τὼ νικῶσαν ,αὐτὸς αὐατώνας τῷ δεξιαν, ὥστε,επεκρεατων , ὅτως γὰρ ὁθεόφραςΘσόρηκε.
προσιτόρηκε ἢ καὶ ὁ ἀπολλόδωρΘ ' ἐμ ῥυτίνῳ,* Κήρυκο , αὗται πλέος , ἐπόντες ἀλλ᾽ αὗται,φαύαι βελτίες . καὶ ἐπικυριῶσαι τώτε
autóvar xagorovíav . Horum uerborum hic fermè fenfus:Vnde fluxit illud, quod prouerbij uice dicitur,
Hęc uictrix: Dino Tarentinus , ductor exercitus , uir adprimè fortis , reiq; bellicæ fane quàm peritus ,
cain concione dixiffet fententiam , eaq; ciuium fuffragijs effet reiecta: deinde præco pronúciaret ſen
tentiam,quæ uinceret,fublata dextra: Hæc,inquit,potior. Nam huc ad modum retulit Theophraftus.
Cæterum Apollodorus in Rhytino illud adiunxit ,cú pręcofrefpondiffet, Athæ fententiæ numero plu
res funt:Dinonéprotinus fubieciffe, Sed hæmeliores . Atq; ita pauciorú fententiam fuiffe promulga
tam.Quibus exuerbis cõijcere licet, ita uulgò dici folere,fi qn fignificaretur confiliú aliquod effe præ
ftátius &códucibilius ,etiáfiplurib.fecus uideretur: aut ubi qui numero pauciores effent,facultate p
póderaret .Quod genus fuerit,ut ré exéplis demóftré : Maxima pars hominú uoluptate lucrisq; felici
tatemmetitur,perpauci uirtuté amplectútur .Caue ne quid te moueat multitudinis exemplu, HYap
Legacy.Ité:Nemo penè eftin toto principis famulitio , qui tibi nó bene uelit:fed unus tibi refragatur,
quitantum ubiq; ualet,ut in ipfum ferè principem agat tyrannum . Quare fi res è fuffragijs penderet,
uiceras:fed an lvgia.Porphyrion leuiter, ceu digito prouerbium indicat, exponefis eum locum in Ho

ratianis Epodis:
Eamus omnis execrata ciuitas, Autpars indocili melior grege.
Quáquá deprauatè,ficut opinor,legitur in multis exemplarib.xippivo vína . Caftigatè legetur, ni fallor,
Lappówyvína: hoc eft,præftantiorum uictoria . Nam Oda cócionalis eft,acfugá decerni iubet,cómunib. happóvwy vina.
omnium fuffragijs. Quod fi fieri no queat,ut id quod eft optimu ,multitudini probetur:falte uincat ea
fententia que fit potior, etiamfi pauciorib.fuffulta fuffragijs .Ad id faciunt,quæ Plato fcripfitli . Dele. De fuffragijs
gib.1.pulcherrimü effe uictorię genus, cu turba cedit potiorib. & in decernedo magis fpectatur pon- plurib, aut me
dusfuffragiorum ,quàm numerus .Verba Platonis ex eo qué dixi libro, funt hæc : ivóxócais µìpjap oi à‚ Îioribus.
V μενονδι· νικῶσι τὸ πλῆθΘ · καὶ τὰς χώρες, ὀρθῶς αὖ αὕτη κρέτζων τε αὐτὶ λέγοιθ' καὶ πόλις, ἐπαινοιτό τε αν δικαιότατα τῇ τοιαύτῃ νίκη
zivavtíopjöns Tavavtia.id eft: Quibufcunq; fiquidé in ciuitatib.meliores qui funt, ij uincunt multitudiné
acdeteriores :ibi refpub.feipfa fuperior rectè dicetur, & huius uictoriæ nomine meritifsimò laudabi
tur:fecus autem,ubi fecus accidit. Eodem refpexit Plinius , cum queritur in epiftolis , numerari fenté
tias,non expendi.Huc pertinet Liuianum etiam illud:Maiorpars uicit meliorem . Indicat idé Home

rus Iliados lib.I.

quandofuperant iamdeteriora.
-ἐπὰ
Neq; uerò τὰ χερείονα
prętereundu hocνικᾷ . quod de Zenone philofopho memorat Diogenes Laertius.
loco, Zenon
cu uideret Theophraftum magnifieri,laudariq; quod plures haberet auditores,ad hunc refpódit mo
dumi
3
 162 DE S. ERASMI ROT. ADAGIO R V M

dum : inávs jû xopòs mé?wµ‚¿ vµòs jovµqwvóróp☺.id eft:Maior quidem eft illius chorus, at meus melius cófo- A
Ja
nans.Itaq; locus fuerit adagio, fiue cũ negabimus fpectandu, quàm multis placeamus , fed quàm bo
nis:fiue cum fuadebimus, id fequi oportere,nó quod plurimis placeat , fed quòd per fe fit optimũ fa
Etu, etiá fipaucifsimorú calculis approbetur:fiue cú dicemus,unius aut alterius ftudiú pluris eſtiman
du, qui uel opib.uel gratia,uel autoritate præpolleat, quàm multitudinis beneuolentiain,quæ nume
ro tatum fuperior fit, reliquis omnib.inferior . Quemadmodú apud Plautú quifpia contemnere fe di Spi
cit minutos illos deos,modò loué unum fibi propitium habeat . Nec abfurde trahetur in ufum , quo
ties una uis plus poteft reliquis omnibus,ut fi quis dicat: Hęc caufa plurib. probatur, plurib , fulcitur
rationibus, nititur equo, dictatur à legib.uerùm altera nvgía. Sic enim uolo, fic iubeo . Ñá omnia cedăr
neceffe eft,quoties rex huiufmodi promit oraculum , quale profert apud Homeru Agamemnon:
ἐδέκὲ μὴ δώησιν,ἐγὼ δέκεν αὐτὸς ἕλωμαι . id eft:

Ipfe equidem eripiam ,fi traderefortègrauentur.

De cuiufmodi Lucian.in Captiuo: dínarov in tÿ xagi vibrμivww. id eft: Qui ius in manu reponut, quiq;
ius in manupofuerunt.Pyrrhu è liberis quidá adolefcés admodú, interrogabat cui'na effet relicturus
regnu.Is refpodit, sa , inquit, lágan Europa . id eft : Quicunq; ueftrum acutioré habet gla
diu.Id dictu Plutarchus in eius uita no arbitratur multú abeffe ab illa tragica execratione:
id eft:
θηκῷ σιδήρῳδῶμα Διαδοχαντὲς ἀδελφές.
Vices habenda. -
Fratres acuto diuidantferro domus
In hos igitur qui ui rem gerunt, & quibus, ut Ennius ait,ferro geritur res,el quibus ius eft in armis, & q
live ,nugía, bus leges inter arma filent,per ironiá rectè torquebitur: aura ngarap, you aτn nugía. Ná Græcis nú non
folùm dominüfignificat,uerum etiam eum,qui præualet autoritate. Et Suidas indicat concionem il
lis nugia dici,in qua foliti fint creari magiftratus. Ariftophanes in Acharnenfibus nugíav innoían appel
lat,in qua inúgou à fupiouara: id eft,uincebát fuffragia. Nonnunquam ad rem refertur , ut apud Euripi
dem in Iphigenia Aulidenfi:
id eft:
ἐμὸς, ἐχὁ8δεμύθο κυριώτερΘυλέγον.
Plus ualere noftra debet, quàm huius hic oratio.
Significat enim feruus, quanqua effet conditione inferior Menelao,tamen hoc fe potiorem effe,quòd
iuftiorem haberet caufam . Non abhorret hinc quod M.Tullius dixit in Pifonem : Sed omitto ut fit fa
&us uterque noftrum.fit fanè fors domina campi.
Delius natator. XXIX
Aún nonvμßHTýs:Delius natator.Olim uulgò dicebatur admodú natádi peritus, quiq; poffet in fut
ma natare aqua. Natu adagiu,aut certè factü illuftrius ex Socratis apophthegmate . Cu enim huic Eu
Socratis de He ripides librú obtuliffet Heracliti,cui cognome additu onorev , propter affectata fcriptoru obfcuritatê:
racliti libro in rogaretq; cuiufmodiuideretur,refpödiffe fertur hoc pacto : à vina, yvvāra vīµaiz ›ỳ à µù oшvünæ aħlù de
dicium.
Λίδδεῖταικολυμβῆςἐς τὸμὲ ἀποπνιγῶναι ἐν αὐτῷ ideft :Quæ quidé intellexi,præclara:arbitroraut & ea que no
intellexi:quáquá natatore Delio opus,ut ne qs in eo pfocetur.Hęc Socrates, alludes fimul & ad puer
biú,& ad Heracliti fenfus nimiú abftrufos ac pfundos:ut nifi natator infignitè peritus cótigiffet, peri
culú effet,ne lector in eo libro fuffocaretur, mergereturq;. Laertius in Heraclito refert hoc dictum ad
Crateté quendam ,qui primus Heracliti librú de natura Græcis inuexerit , & hoc elogio comendârit.
Dicendo dicere difcunt. XXX
1 inthiye Tò niyep wopifer : id eft, Dicendo confequimur ut dicamus . Syrianus Hermogenis interpres,
Dicendiexerci Euagora fophiftam taxat, qui dicendi facultatem non putârit ratione, fed ufu duntaxat cóftare,fieriq;
tium. ut dicêdo cófequeremur dicendi facultaté, afis , inquit, haja i oveperliv napouiav¸rò niyap in ‡ nijau wo
pifa.id eft:Exiftimantis iuxta uulgare prouerbium, dicendi facultaté dicendo contingere . Vfurpa
uit & M.Tullius lib.1.De oratore: In quo,inquit,fallit eos, quòd audierunt, dicendo homines ut dicăt
efficere folere.Verùm etiam illud dicitur, peruerfè dicere,homines peruerfè dicendo facillimè confe
qui.Plin.lib.Epift.6.Video etiam multos paruo ingenio, literis nullis, ut bene agerent, agendo confe
quutos.Latius aut patet adagium,nempe ad cuiufuis rei peritiam, quam potifsimùm ufus fuppeditat,
optimus rerú omnium magifter. Proinde prouerbiales erunt omnes id genus : Fabricando fabricam
diſces, canendo muficam , militando militarem artem,fcribendo difces fcribere.

Multi boniq;. XXXI

ronno hayabol:Multi boniq;.Prouerbiali figura dicebatur olim.Traslatum à ritu facrorum, in quibus
facrificus rem diuinam facturus dicebat:rís de ; id eft , Quis hic ? Deinde qui aderant , refpondebat:
in facris tonnellayabol.id eft:Multi & boni. Atq; hæc partim ominis caufa dicebantur : oportebat enim in facris
ovgнμäv. aqua ,hoc eft,bene ominata dicere :partim,ut fi qs effet fibi cófcius admifsi piaculi, difcederet à my
fterijs. Plutarch.in Synpofiacis :ἐπεὶ μάρτυρες γε τῷ πλάτωνι τοολλοί τ' αγαθοί τε παρεισιν. id eft: Quandoquidein
Platoni teftes adfunt multiq; boniq;. Sed de hoc antè meminimus . Quo quidem allufit & Ariftides in
Pericle : ἀλλ᾿ ὥς γ᾽ αὖ ἧς 7 καλῶν κἀγαθῶν,ανεπίφθονον αὐτῷ καὶ καθαραὺ τὶ μαρτυρίαν απέδωκε . id eft : Verum uelutu
nus è numero honeftorum ac bonorum, citra inuidiam, ac purum illi reddidit teftimoniú . Quin etiã
Homericum illud iam prouerbij uice receptum eft, ús riyasi: magnusq; bonusq;. Eft fubinde & a
pud Ariſtophanem . Prouerbium igitur locum habuerit, quoties aut teftes,aut iudices, aut cóuictores
fignificamus idoneos, ac neutiquam reijciendos .
Heroum

OR TER

27 A
 CHIL. PRIMAE CENTVRIA VI 163

Heroumfilij noxæ.. XXXII

AJ
Avdpāp úpúup Tuva zýμæтæ: id eft,Virorum heroum filij noxe . Veteribus illud obferuatum fuit, præ- Patribus præ
ftantium uirorum filios multum à progenitorum moribus abfuiffe . Vnde & Demofthenes dixit : ftantibus , nati

ἁμαρμένηενφαύλοςἀποβαίνειν ὑὸς, ideft: A' uirisegregijs,perindequafifato quodaid maliquida fta

τὲς
ἀγαθῶν αὐδρῶν,ὥσπου
accidat,improbos proficifci filios . Quæ quidê Demofthenis fentétia refertur ab Ariftide in Cimone. lij.
Interpres,quifquis is fuit,homo nec indiligens,nec indoctus,hoc loco prouerbium citat, quod modò
retulimus.Manet & hodie uulgatus iocus, Ex fapientifsimis patrib.ftultifsimos propagari liberos.Eu
ripides in Heraclidis,generaliter hanc fententiam ad omnes mortales retulit:
ἕνα γδ' ἐν πολλοῖς ἴσως Vnumforfan interplurimos
εὕροιςαὐὅς τιςἐςὶ μὴ χειρων πατρός . id eft : Inueneris,quipatre non fit nequior.
Aftipulatur huic fententiæ locis aliquot Homerus,nominatim Odyffea .
παῦροι γάρ τοι παιδες ὁμοῖοι πατρὶ πέλονται,
id eft:
οἱ πλέονεςκακίες,παῦροι δέ τε πατρὸς ἀρε
Aequat rarapatremfoboles , fedplurimi ab illis
Degenerant,paucifuperantprobitateparentem.
Declamat hoc argumentum Elius Spartianus in Seuero Cæfare,multis exemplis declarans , ita ferè
ufuueniffe,utuiri,feu uirtute,feu literis,feu fortunæ indulgentia infignes , aut nullos omninò liberos
habuerint, aut tales reliquerint,ut magis ex ufu rerú humanaru fuerit,illos abfq; liberis decedere .
XXXIII
Nunquam ex málo patre bonus filius .
Mali patres
Euripides hac fententia prouerbio celebre fuiffe teftatur , ex malo patre no pgigni bonos liberos.
φεῦφεῦ ,παλαιὸςανΘρὡς καλῶς ἔχει, Heu heu, ut illuddictitant rectè, probu malo rumfi
liorum.
ἐκαὶγένοιτο χρηςὸς ἐκ κακῶ πατρός. id eft: Patre abimprobo, nonpoffe nafcifilium.
Aftipulatur huic dicto prouerbium illud : kanï nógan✪kandp wop, id eft: Mali corui malum ouum . Item

illudTheognidis :
id eft:
ἔτι γδ᾽ἐκ σκύλλης ῥόδα φύεται.
Non etenim exfquillis rofanafcitur. Atq; id genus alia, quæ fuis referentur locis.
XXXIIII
Alio relinquente fluctu, alius excepit.
Ariftides in Themmiftocle : Θεμισοκλέα δὲ τὰ δισύτορα ἀεὶ ν ο
જેલે7 προτέρω μείζοναἐξεδέχετ καὶ τὸ δὲ παροιμίας αὐτῷ πόρι . Maloruin fibi
εσένα τὸ καὶ γαρ έλιπεν αὐτὸνκῦμα τὸ δι᾽ ἐγκατελάμβανγν , ἕως διεξῆλθε διὰ τρικυμίων νικῶν ,id eft :Themiftoclem pofte- fuccedentiume
B riora femper maiora prioribus excipiebant ,atq; illud, quod prouerbio dicitur,illi accidit.Nam hæc il. feries.
lum reliquit unda,illa uerò excepit , donec pertricymias uictor euafiffet . Videtur autem uerfus fuiffe
prouerbialis ,quem Ariftides ad ufum fuæ fententiæ nonnihil detorferit.Legetur integrè ad hunc mo
dumirò A µªénıær nõua¸róf synazenáµbavy.id eft:Hæc me reliquit unda, at illa corripit. Sumpta metaphora
à periculofè nauigantibus,qui femper poft unius impulfum fluctus, alium expectant , fuccedentibus
inuicem procellis.Atq; etiam numerant undarum infultus, periclitantes nautæ.Nam decimam quáq;
maximè formidant,quam ueteres decumaná appellabant . Græci grauifsimas illas procellas , guias Decumand :
uocant.Nec inconcinnè deflectetur ad incurfus malorum , cum ( ut ferè fit ) calamitas calamitati fucs plavín.

cedit,iuxtaprouerbialem illum uerficulum :

Fortunaobeffe nulli contenta eftfemel.
XXXV
Duobus pedibus fugere. ifti des aica : n
indvoip wedoip harapoyar:id eft,Duobus pedibus confuger e.Ar in oratione Pana then
μὼ αὐτὸ τῦτοπρῶτο ν,τὸ παύτα ς τὰς ἐν χρέᾳ βοηθεί ας καταφ εύγει ν ἐπὶ τῷ πόλιν , ὥσπερἐκ δυοῖν ποδοϊ μος ἀληθῶ ς , καὶ μηδεμίαν
7 ἄλλων πόλεων ὁρᾶν,μέγα καὶ φανερὸν σύμβολον όξι, καὶ πύλης ἄμεινον ,προέχειν σὐθὺςἐξ ἀρχῆς,ideft : Atqui primum illud
ipfum,quod quibufcunq; opus effet auxilio,ad hanc confugerent ciuitaté , planè tanquã duobus pe
dibus , neq; ullam aliam reliquarum ciuitatum refpicerent, magnum & euidens argumentum eft , ac }
monimentum columna præftantius , eam protinus ab initi præc o ellu iffe . Is qui fchol ijs quib ufda m
haudquaquá contenendis hunc autoré illuftrauit,admonet prouerbiu ductú ab ijs, qui feftinant cur
fu: ut non difsimile uideatur illi, uporopaus xpau :id eft , Ambabus manibus . quo prouerbio fedulitate
celeritatemq; peragendi negocij fignificamus.Vel ànauigátibus :perinde quafi dicas, duobus clauis
Nam gubernaculum nauis pedem appellant,quòd eo nauis,cum huc atq; illuc uertitur, uelut ingredi Pes nauis gu
uideatur.Itaq; confine fuerit illi,quod alibi diximus, em duci pup, ut alterutrum fenfum accipiamus , bernaculum.
autfummo ftudio ,fummaq; celeritate illos ad urbem confugere folitos,aut tutifsimum illic omnium
receptaculum fuiffe.Quanquam Ariftophanes po ,ad celeritatis fignificationem retulit, cum ait:
id eft:
ανεπλόμεθ᾽ ἐκ τῆς πατρίδς ἀμφοῖν ποδοῖν .
, deuolauimuspede.
E patria utrog
Interpres admonet à nauibus fumptum ,fecundo uento currentibus : fenfum autem effe hunc,fumma
ui,fummoq; conatu . XXXVI
Quis aberret à ianua?
Tisa dipas audere ; id eft : Quis aberretà ianua:Dici folitum ,ubi quis penitùs aberrat à uero, totoq ; In aberrantes
fallitur iudicio. Vfurpatur ab Ariftotele Trà Tà quoixà,libro 2. ipfa ftatim in frote:& in omnibus qui- àuero .
dem exemplaribus, quæ mihi uidere cótigit , Jugarper fcriptú reperio. Præterea ianua uertit Argyro
0 4 pylus,

n
 164 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
Ka
pylus,nec malus interpres, nec philofophus cuiquam afpernandus . Ad hæc Auerrois, cuius núc prę- A
cipua in philofophiæ fcholis autoritas,hunc enarrans locü,palàm declarat fefe de ianua fenfiffe . De 의회
niq; in commentarijs Alexandri Aphrodifei, confimili modo digas inuenio . Quòd fiquo modo fas ef E
fet,à tot exemplaribus,à tantis autoribus diffentire, mihi quidem magis probabilis lectio uideatur, fi h
Dugas legatur per , non per v. Quòd autem Jugas irrepfit , mirandum non eft. Primùm, quòd perfacilis
erat lapfus unius literulæ deprauatione,haud fcio, an fortuita, maximè cum in ſono nihil fermè fît di
fcriminis.Deinde metaphoræ ratio magis obuia,magisq; ad manum fita , fieri potuit, ut doctis etiam A
philofophis impofuerit. Quippe quibus fabula non perinde nota fuerit, ut comunis illa fimilitudo de Hel
domus ingreffu,deq primis cognitionis principijs. Poftremò de codicum inter fe cofenfu nequaquá
mirandauidebitur, ijs qui funt uel mediocriter in penfitandis conferendisq; codicibus exercitati. Fir
enim fæpenumero,ut unius archetypi mendum,modò ueri fucum aliquem præ fe ferat, in uniuerfam
deinde ueluti pofteritatem librorum propagetur,
καὶ παῖδας παίδων καίτοι μετόπισθε γένωνται.
Neq; uerò hæc dixerim ,quòd hac de re, fi quis fortè diuerfum fentiat, digladiari uelim , uel quod hoc CPC
fit ab noftro inftituto alienum,uel quôd no ignoré quàm lubrica, plenaq; difcriminis res fit , in tantis
autoribus quicquá immutare.Tantum coniecturas, quibus adducor,in medium adferá. Quæ fi cui ui
debunturidoneæ,noftræfubfcribet opinioni; fin minus , ueteré fententiá hoc iam obtinebit libētius,
quòd etiá in dubium uocata,uicerit.Primum igituromniú mihi fcrupulu haud mediocre iniecit uetu
ftifsimus fimul & emendatifsimus codex orationu Ariftidis rhetoris, in quo non folùm légas inuenio
fcriptum,uerumetiá indicată fabulam antiquifsima, pariter & autore,unde prouerbium hoc Ariftore
licum,ni fallor,demanârit.Igitur Ariftidis in oratione,cui titulus, Pericles, uerba funt hęc: snip WHẮN TIDA
* αντιπάλωμ έλιμένας φίλωμ παρούσας ἄγεις καὶ πέπονθας ταυτὸν τῷ πινδαρδ πωλεῖ, ὃς αι θύρας Μίκμαρτε, καὶ τὸν συρυτίωνα φίλε
TaTop ÖVTK KUTŵ wgordiplage, id eft:Itaq; prius quàm diuerfariorum quempiam ceperis,unú ex amicis ue
natu nactus adducis. Atq; idem accidit tibi, quod apud Pindarum Peleo, qui aberrans à fera, quam pe
tebat, Eurytionem , quem fibi charifsimum habebat, interemit. Adftipulantur hoc loco fcholia, quæ
extant in hunc autoré:nullo quidé certo titulo,ueruntamen,ficuti res indicat, hominis nec indiligen
tis, nec indocti.Proinde non grauabor & huius adfcribere uerba,fi quis fortè fortunà requifiturus eft
μέμνων ,inquit ,εμὕμνοιςπίνδαρΘ ,ὅτε τὸν οὐρυτίωνα τὸν ἴρος ἄκτορΘ παιδια, ἕνα ὄνταν αργοναυτ , σωθηρεύοντα ἄκων ἀπές
έτεινε πολούς. φίλου 5 λέγει , ἐπειδὴ συγγενὴς τότεμν πηλοὺς γὰρ πρὸ θετίδιο , θυγατόρα ἄκτορΘ- τὼ πολύμηλον ειχε γιναικα,
ἄκτως πατὴρ ἐρν, ὃς παιδία ἔσχε τὸν σὐρυτίωνα . id eft : Meminit in hymnnis Pindarus, quemnadinodun Eurytioné
Iri,cui pater Actor,filium,exArgonautis unum , fecum uenantem imprudens occiderit Peleus . Ami
cum autem uocat, quòd huic effet affinis. Nam Peleus ante Thetidem , Polymelum habuerat uxorem B
Actoris filia.Porrò Actor Iri pater erat,cui filius Eurytion. Proinde non difsimile ueri uidetur, exPin
daro profectum adagium,quod tacito,ficuti ferè facit,autoris nomine ufurpauit Ariftoteles: ut intelli
gamus illum gas dianagri ,qui non folùm feram ea parte non ferit, quam deftinarat,uerùm toto aba
errat captu,ne attingens quidem quod appetebat.Iam uerò neq; poftularim, ut quifquam hęc probet:
Phyfica fa nifi uidebuntur cũ Ariftotelis fententia uel ad amufsim ,ut aiunt, cögruere. Differit enim eo loco phi
cilis & diffici lofophus de rerú naturalium cognitione, quæ fit eadé & facilis & difficilis. Facilitatis illud argumen
tis.
túadducit,quòd ea nemini nó aliqua exparte cótigit: difficultatis, quòd exactè nulli. Neminé aut fuif
fe,qui nihil omninò ueritatis in rerú cognitione naturalium attigerit, id prouerbio ueluti fulcit: is a
inquiens, dipas auapror; Tanquã fingulorum exactam tenerefcientia,perinde fit, quafifi quacunq; par.
tem deftinaris, eam citra erroré ferias: rurfum ubiq; labi , fit ueluti à toto corpore aberrare , & in aliud
longè diuerfum ceu telum deflecti coniecturá . Verùm quo curiofo etiam lectori , ac duonéry fiat fatis,
ipfius Ariftotelis, ex eo quem dixi libro,uerba ſubſcribam : ÿ wd änuléas brwpía,Tà æ xaλræ¿‚TĒŸ¿adía, o«►
μεῖον ἢ τὸ μύτε ἀξίως μηδένα διασαι τυχεῖν αὐθις μύτετο αὕτως ἀποτυγχαύειν, ἀλλ᾿ ἕκασου λέγειμτι ποὶδὶ φύσεως , καὶ καθ' ένα
μποέμ , ἢ μικρὸν ἐπιβάλλειναὐτῇ ,ἐκ παύτων και σιωαθροιζομένων γίνεσθαι τι μέγεθΘ , ὥς τ' ἔποδ᾽ ἔοικεν έχειν ,καθάπου τυγχάνομεν πεις
ῥοιμιαζόμενοι, τίς αὖ θύρας ἁμαρτοι ; ταύτη καὶ εὐκ ῥᾳδία , τὸ ἢ ὅλου τ 'έχειν καὶμούθ μὴ δύνασαι, δηλοῖ τὸ χαλεπὸν αὐὶ , ideft :
Veritatis confideratio partim difficilis eft,partim facilis. Huius rei illud argumentum eft , quòd neq;
quifquam illam fit affecutus pro rei dignitate, neque rurfum omnino fruftratus fit aliquis: fed cum u
nufquifq; aliquid de natura differat,fit ut unufquifq; perfe nihil,autpaulum adferat ad illam momen
ti:uerum exomnibus in unum collectis aliqua magnitudo confletur. Itaq; fi res ad eum uidetur habe
remodum, quemadmodum prouerbio dicimus : Quis non attigerit oftium hoc quidem nomine faci
lis fuerit.Cæterùm habere totum,partem autem non poffe, difficultatem illius declarat . In his philo
fophi uerbis non uideo quis locus fit ianuæ.Verùm illa fimilitudo principiorum & oftij prębuit, ni fal
aprave Ä lor, erroris anfam.Quinpotius, naprave gas Ariftoteles fentit eum , qui nulla ex parte cófequitur
Dugas. quodpetit:id quod mox rox uocat, quafi confufim,ac generatim habere:cui contrarium OP
Toonop Exe . Ex facit,uelut exactè tenere,& non folùm feram utcunqs,fed hanc aut illam beluæ partem , quá maxi
dipex . mè uelis,attingere.Tametfi in hunc locum interpres tam multos adfertfenfus,ut nullum idoneuper
cepiffe uideatur.Idem admonet etiam lectionem aliam alijs placere. Quod quoties fit, mihi protinus
fuboriturfufpicio, mendum aliquod fubeffe.Alioqui arass & tanulás quid eft, Simplex ueritatis
oratio, quemadmodum uerè dixit Euripides.Iam uerò mihi telum illud reftat potifsimuin, Alexander
Aphrodifeus:qui præterquam, quòd tota eius oratio noftræ fententiæ palàm fuffragatur, nominatim
etiá admonet,prouerbij metaphora à fagittarijs effe ducta, quorú nemo folet à lato aberrare fcopo,ni
mirú cuiufmodi eft tota belua,cũ ab exili fcopo nónüquá aberret. Sed pftiterit & huius uerba eatenus
fubfcribere,

, "
 CHIL. PRIME CENT VRIA VI. 165

A fubfcribere,quatenus ad prouerbij pertinent explanationem : donado ,di ròs wonnés ve Emßánn‹æðas

W
λέγειντορὶἀναλλασὶ μηδένααὐτῶν παύτη διαμαρταύειν ,διάκνυσθαι τὸκατὰ φύσιν ἡμῖν εἶναι, τώ δε γὼπραγματείαν, διὰ 55 με
Λίγα ματ' αξίαν ἀρηκέναι περὶ αὐτὶτὸ μέγεθΘ ' αὐτὶ ἐνδέκνυσθαι καὶ γὼ χαλεπότητά , καὶ ὅτι μὲ χρὴπάριγον ποιεῖσθαι τώ ζώσης
σιμαύξη,έχονται με γαρ αὐτὶ χρὴ ,ὅτι ὑμῖν ὅξὶ κατὰ φύσιν ,μὲ παρδόγως 5,ὅτι ὅὶ χαλεπήπροτρέπει δι᾽ αὖ ἡμᾶς οἱ ὧν Ερνκε, καὶ Ἐπὶ
3 τὸ μύτι Καταφρονεῖν αὐξὶ ὡς ῥᾳδίαςταύτη,μύτεἀπογινώσκειν,ὡς ταύτη χαλεπῶς , ὥσε ἀποδέοικεν ἔχειν μαθάπερ τυγχάνουν τις α
ροιμιαζόμενοι, τίς εἲ θύρας ἁμάρτοι ; ὅτι τὸ τ αὐτας τὸ ὑγιὲς ἀρηκέναι τὰς περὶ αὐξὶ λέγοντας σημεῖου αὖ ἔκ , *ῥᾳδίαν αὐτίὼ εἶναι,
ἔδειξετῇπαροιμίᾳ προσχισάμιν τῇ τίς αἲ θύρας ἁμάρτοι ; κ λέγεται καὶ ἐπὶ ἢ εὐκόλων καὶ μηδὲν χαλεπὸν καὶ δυσάρετον ἐχόντων .
ἄρεται δὲ ἀπὸ - τοξοῦ , † ἐπὶ σκοπὸντοξευόντων ἔτοι γὰρ αὐ καὶ σγιὸς ὁ προκειμλνΘ · ᾗσκοπὸς, καὶ ῥᾳδίας αὐτ τυγχαύεσιμ ' αν δὲ κλα
τῆς,ὁ χαλεπὸν τὸ τότετυγχαύειμ · διὸ καὶ παύτες τυγχαύεσιν ,ῥᾴδιου τέτο. ideft : Videtur autem mihi quod permulti
tentant de ea differere, neque quifquam illorum omni ex parte fallitur, hoc argumento demonftrare,
tractationem hanc nobis naturalem effe.At rurfum quod nemo pro dignitate, pleneq; de illa fit locu
tus:exhoc & amplitudinem illius & difficultatem argui poffe . Simulq; illud admonere , non oporte
reobiter autindiligenterueftigationem illius peragere : imò fe & tanda quidé effe , propterea quòd ad
cam natura propenfi uideamur:at rurfum non obfcitanter, eo quòd fit difficilis . Atq; his uerbis adhor
tatur nos,ut eam neque contemnamus,tanquam omninò facilem: neque rurfum per defperationem
ab ea deterreamur, tanquam admodum difficili . Itaque fi perinde uidetur habere quemadmodú pro
uerbio dicimus, quis non attigerit ianuam quod omnes aliquid rectè dixerint, quicunque de ea funt
locuti, id facilitatem illius arguere , adhibito prouerbio demonftrat , nempe illo , Quis non attingat.
oftium .Quod quidem ufurpari cófueuit, de rebus factuprocliuibus, in quibus omnino nihil infit uel
difficile uel arduum . Sumptum eftautem à fagittarijs,adfcopum propofitum iaculantibus.Siquidem
ij,fifcopus fuerit minutus, facilè fit ut fallant, neque feriant:fin autem amplus , haud difficilè feriunt.
Hactenus Alexandri uerba retulimus : è quibus fatis abundè arbitor liquere,dipas legendum, non dứ
par.Quanquam totum hoc quicquid eft,eruditorum iudicio relinquimus .Etenim fi quis erit, cui ia
nua illaimpendio placebit , habiturus eft , quo fuffragium fuum non omninò abfurde tueri pofsit.
Haud enim fcio an & antiquitùs fieri foleat,quod hodie nönullis in locis uidemus,ut aggeres, qui fco
pum fuftinent,à lateribus atque item à tergo muris defendantur,fupernè imminente tecto, ut ingref
fus ille,qui patet, ianuæ fpeciem habere uideatur.Porrò uehementer imperitus fit oportet, qui non fo
lùm non attingat fcopum aut aggerem,uerumetiain ab ipfo aberret ingreffu , quem difficilè no fit uel
cuiuis attingere.Mihi tamen uero propius uidetur, ut ad Pindaricam fabulam referatur adagium . Sed
fuperhoc,quemadmodum dixi, docti pronunciabunt . Nos commentatoris officio functi , fat habui
B mus,quod apud autores inuenerimus, quodq; nobis uideatur,id expendendum in medium propone
re.Affine uidetur huic prouerbio,quod apud Platone legitur in Phædro: avelas wavròsýμáguns . id eft:
Lyfias prorfum aberrauit.Allufit huc leuiter Lucianus in Timone,cú ait:Iouis fulmen, quod in Ana
xagoram philofophum torferat,fallente manu,ab ipfo quidem aberraffe, cæterùm in Caftoris ac Pol
lucis templum fuiffe detortum.Nec abhorrent ab hac forma , Toto aberrare cœlo : &, Tota aberrare
uia . quæ retulimus aliàs .
Salfuginofa uicinia . XXXVII
upduyesév : id eft, Salfuginofa uicinia . De fterili, agrefti,atque inhumana uicinia dicebatur. Ari- Viciniafalfa
ftides in Themiftoclesa Tò yaróvnµa ánμvgòn, üs paw . id eft: Sit falfa, ut aiunt, uicinia.Interpres adfcripfit
adagium ex Alcmane Lyrico poeta fumptum . Plato lib. De legibus 4. and yr μù vows, änµvgòv nœì wovn
popyarovua, id eft:Haud fanè uerè,falfuginofa, malaq; uicinia.Transferri poteft uel ad negocium mul
ti quidem laboris,at parum frugiferum: uel ad uicinos moleftos . Traductum ab agris mari finitimis,
qui plerunq; folent ad culturam inhabiles effe.Proinde Vergilius etiam terram falfam, ut minimè fe
racem damnat.Ad hæc uidemus homines & ipfos littorales ferè cæteris inhumaniores, tanquam im
manitatis nonnihil ex immanifsimo contrahant elemento.
Ad fractam canis. XXXVIII
por ippyÿades: id eft, Ad fractam canis. fubaudi,uel chordam , uel citharam . Suidas often dit dici
folitum de ijs,qui fruftra laborant . Antiquis mos erat ad citharam canere : in quafiqua chorda rupta
fit,ad eam fruftra uocem accommodes, cum illa non refpondeat. Fabulam de cicada , fractæ fidis uice
fupplente,diximus alibi. Quanquam non infcitè accommodabitur,ubi non refpondetur officijs alicu
ius,autubi quis fuadet obftinato, aut orat inexorabilem .
Vtre territas.
donÿ ÿ donių popμonútræða : id eft,Vtre terrere,fiue terreri.Dici folitum , quoties inanem formidiné aut
concipit aliquis,aut incutit.Sumptum ab ijs, qui uaforum inanium ftrepitu pauefaciunt pueros , aut
alioqui formidolofos, uel potius qui uaforum huiufmodi fonitupropellut aues : ut indicat in Auibus'
Ariftophanes. Extat apud Diogenianum :atq; huic finitimum putat, on parifa . Hefychius unica di
stione pronunciat, donopnaugifer,pro inani metu . Putat idé ualere, ex gay : id eft,Vmbra territas, negravpífar.
XL
Leonem larua terres.
ors
Mopueruni inpobūs tòp Xtorra: id eft, Laruis terres leone m. Apud eunde m refertu r . Conue niet de mi. Inanesmine.
nis inanibus ,ac terriculis deridendis. Quanquam ,ut inquit Plinius, hoc tale tamq;fæuum animal,ro
tarum orbes circumacti, curruss inanes, & gallinaceorum criftæ cantusq; etiá magis terrent,fed ma
ximè ignes.Quod,ni fallor memoria, reperi apud autorem quempiam, leonem etiam laruis & appofi
titijsuultibus offendi. Adagium ufurpat Seneca lib.z.
Princi.
 166 DES. ERAS. RO T. ADAGIO RV M

Principatus Scyrius . XLI A

Regnü tenue. Agxi onupia: id eft,Imperium Scyrium.De frigido tenuiq; regno.Scyrus infula,quam olim incoluêre
Pelafgi & Cares, petricofa & infrugifera, necullius bonæ rei ferax. Suidas addit , quofdá referre pro
uerbium ad Thefeum : qui cum inuafiffet ditioné Lycomedis', atq; huius uxorem follicitaffet ad ftu
prum , præcipitatus fit: unde uidetur fæuum imperium dictum principatus Scyrius . Legimus & de
faxis Scyronijs, quod an ad hoc prouerbium pertineat, nefcio.luxta priorem interpretationem ada
gium eleganter accommodabitur ad munus aliquod,unde præter inanem titulum,& moleftam admi
niftrandi curam nihil emolumenti capitur.autor Zenodotus.
PoftLesbium cantorem . XLII
Merà obop Aóp: id eft, Poft Lesbium cantorem . Hoc adagio fignificabant aliquem non primas , fed
fecundas tenere parteis . Finitimum illi : wpòs i wapurvovir.id eft: Nihil ad Parmenonis fuem .
Lacedæmonicum prouerbium,hac natum occafione, quemadmodum narrat Suidas Cum Lacedæ
moniorum res feditionibus tumultuarentur, confultum oraculum iufsit,uti Lesbium cantoreaccer
Terpander, ferent.Accerfitus itaq; Terpander Lesbius, nimirü Antiffæus, & ad Lacedæmonios miffus. Is canen
do fic illoruanimos deliniuit,ut feditioné omné fedaret, redactis in concordia ciuibus . Qua ex re fa
&
tum eft,ut Lacedæmonij Lesbijs cantoribus primas in arte mufica partes tribuerent, & fi qué alium
canentem audiffent,protinus dicerent: ißo dv.id eft:Poft Lesbium muficum . Zenodotus p
uerbium hoc citat ex Cratini fabula,cui titulus Chiron .Meminit huius adagij Plutarchus in comen
tario que infcripfit wop¡7 id ‡ Jár ßgadrws Trμwpoμivwv.quanqua mihi quidem ftylus non redolet Plutar
chum.Nihil auté uetuerit,quo minus prouerbium etiam ad rem deflectatur : ueluti , fi quis affirmans
quærendam eruditionem,fed poft paratam pecuniam, dicat :μroßo do .
Callippides . XLIII
Infruftra Kannaídas olim prouerbio dicebatur , qui in moliendis negocijs, cu multa fe facturum minaretur,
conantes, nihil tamen conficeret:aut, quemadmodum aitTerentius,qui fedulò mouens fefe, nihil promoueret.
M.Tullius ad Atticum , lib.13. Quod ad me de Varronefcribis,fcis me antea orationes , aut aliquid id
genus folitum fcribere,ut Varronem nufquam poffem intexere . Poftea autem quàm hæc cœpi panono
yuropa, Varro mihi denunciauerat magnam fane & grauem googvn . Biennium præterijt , cum ille
Lanniawides afsiduo curfu nullum cubitum procefferit . Quibus uerbis Cicero notat M. Varronis tar
ditatem,qui cum magnas quafdam fpes oftenderet,re nihil unquam abfolueret. Suetonius Tranquil
lus in Tiberio: Ad extremum uota pro itu ac reditu fuo fufcipi paffus eft,ut uulgò iam periocum Cal
lippides uocaretur:qué curfitare , ac ne cubiti quidem menfuram progredi,prouerbio Græco notatu B
eft.Hactenus Tráquillus. Parum autem liquet, utrum omnis prouerbij ratio fita fit in Callippidis co
gnomine,quod à pulchritudine equorum eft dictum : an aliud quoddam fuerit prouerbium , quod in
Callippidefit dictum : quemadmodum ex Suetonij uerbis coiecturafumi poffe uidetur.Deinde quis
hic fuerit Callippides,cuius tardam celeritatem notârit adagium,non fatis perfpicuum eft:nifi quòd
haud difsimile ueri uidetur,accipiédum effe de Callippide tragoediarúhiftrione: cuius meminit Plu
tarchus in apophthegmatis Laconicis,his quidem uerbis: Tès ännus iga davμálovras, idónes unde pivwoney.
μάι ποτεμαλλιππίδης,ὁ τραγῳδοποιῶν ὑποκριτὴς,ὄνομα καὶ δόξαν ἔχων ἐν τοῖςἝλλησι, καὶ σπεδαζόμενΘ
" ' ὑπὸπαύτωμ , πρῶτον
Καὶ ἀπλώθησαν αὐτῷ , καὶ προσῆπεν, ἔπειτα σοβαρῶς ἐς τὰς συμπαρόντας ἐμβαλὼν ἑαυτὸν ἐπεδάκνυτο, νομίζων ἐκεῖνον αξεσάιτινος
φιλοφρονήσεως, τέλη ἢἐπην,ἐκ᾿ἐπιγινώσκες μὲ ὦ βασιλοῦ,ἐκ ἔκεσας ὅς τις ἐμίς ὁ ἀγησίλαθ ' ἀποβλέψας ἐςαὐτὸν ,ἀλλ' ἐ τύ ἑακ ματ
λιππίδας,ὁ Λακαλίκτας ; ἔτω 5 λακεδαιμόνιοι τὲς μίμοςκαλέσι.Quorum uerborum hæc ferme fententia eft :Qua
rú rerum admiratione reliquos teneri uidebat, eas ipfe ne cognofcere quidem uidebatur . Euenit alie
quádo,ut Callippides tragoediarum hiftrio,multi nominis atq; opinionis inter Græcos, &ab omnib.
in precio habitus,primùm illi fieret obuius, ac falutaret: deinde arrogantius inter reliquos regis affe
ctatores admifceret fefe,oftétaretq;, ratus futurum ut ille prior aliquid comitatis inciperet exhibere.
Tandem cum diceret etiam: Non agnofcis me rex, nec qui fim audifti ? Agefilaus cotemplatus homi
nem: An'non tu es,inquit, Callippides ille dicelicta:Nam fic appellat Lacedæmonij mimos. Hæc Plu
dénnλop. tarchus.dáno autem apud Græcos fimulachrum, ac repræfentationem,imitamenq; fignificat: ut au
Mimi unde tor eftEudemus.Vnde Lacedæmonij mimi uocabulum duxiffe uidentur,quod ipfum etiam and alu
dicti. hows,hoc eft,ab imitatione dictum eft nobis. Licet igitur conijcere, Callippidem hunc , aut quifquis
is fuit , ita gefticulationibus uti folere , utcum mira agilitate moueri uideretur, à loco tamen non di
fcederet. Meminit huius nominis etiam in Nebulis Ariſtophanes, indicans eam uocem anò inawy effe
deductam .
Balneator. XLIIII

In curiofos. Banavdus : id eft,Balneator,fiue balnei caupo. Id nominis uulgato conuicio dicebatur in hominem
Balneatores et alienarum rerum plus fatis curiofum: propterea quod huiufmodi genus hominum , quoniam in ocio
tonfores curio uiuit,neq ; fuis negocijs deftinetur,aliena curare cófueuit. Quéadmodú ille Damafippus Horatianus,
Aliena negociacurans, Excuffusproprijs.
fi.
Cuiufmodi funt & Tonfores. Vnde idem Horatius:
-Opinor
Omnibus & lippis notum & tonforibus effe.
Plato libro De Republicar.uidetur ufurpare inuerbofos, Quanquam germana inter ſe uitia funt, cu
riofitas & garrulitas,tefte uel Horatio:
Percunctatoremfugito, quiagarrulus idem eft. Meminit adagij Diogenianus.
Bacche

1
***
 CHIL PRIME CENTVRIA VI 167
in
A plat Bacchæ more: XLV
Banyspoop:id eft, Bacchæ more . De tetricis ac taciturnis dictitari folitum , quòd effent huiufmodi
Menades ille,Bacchico afflate furore.Autor idé Diogenianus. At luuenalis retulit ad uită intéperáté :
Qui Curiosfimulant, & Bacchanalia uiuunt.
XLVI
A laffo rixa quæritur.
Seneca De ira libro 3.prouerbium huiufmodi refert: A' laffo rixa quæritur.aut, Laffus rixam quæ
rit.Quod in quem fenfum antiquitùs fuerit ufurpatum,non fatis liquet. Quòd fi coniecturas fequi li- In morofos.
cet, apparet dictum in quofdam morofiores, & adrixandum procliuiores :non quòd offendantur , fed
quòd alioqui animo malè affecti funt:ut funt difficiles ac fubmorofi , quibus fortuna aduerfa eft . Sed
ipfius Senecæ uerba fubfcribá,ex quibus prouerbij fenfus hic,ut opinor, colligi poterit: Ideo quibus Cibusfumedus
ftomachus fufpectus eft, proceffuri ad res agendas maioris negocij,bilem cibo temperent, qua maxi- proceffuris ad
mèmouetfatigatio:fiue quia calorem inedia cópellit, & nocet fanguini, curfumq; eius uenis laboran res gerendas.
tibusfiftit:fiue quia corpus attenuatum & infirmum, incumbit animo . Certè ob eandem caufam irá
cundiores funt,ualetudine aut çtate fefsi.Fames quoq; & fitis , ex eifdem caufis uitanda eft.Exafperat
enim &incendit animos .Vetus dictú eft, A' laffo rixam quæri .Aequè autem & ab efuriente , & ab o
mni homine, quem aliqua res urit .Nam ut hulcera ad leuem tactum, deinde etiam ad fufpicionem ta
ctus condolefcunt : ita animus affectus , minimis offenditur:adeò, ut quofdain falutatio , epiftola, ora
tio,&interrogatio ad litem euocent. Nufquam fine querela, ægra tanguntur . Hactenus Seneca . Huc
pertinet quodfcribit Plin.li.22.cap.24 . Sic & in lafsitudine proniores effe ad iracundiam & infiti.
XLVII
Gladiatorin harena confilium capit.
Gladiator in harena confilium capit. Admonet ,è re nata mutandum aliquando confilium , & tem
pori,quod aiunt,feruiédú.Refertur & hoc ab Annæo Senecalib.Epift.ad Lucil.3.Iá intelligis , inquit,
educendum effe te ex iftis occupationibus fpeciofis & malis . Sed quomodo confequi pofsis, quæris.
Quædamnon nifi à præfente monftrantur . Non poteft medicus per cpiftolas , cibiaut balnei tempus.
eligere.Vena tangenda eft. Vetus prouerbium eft: Gladiatore in harena capere cófilium . Aliquid ad
uerfarij uultus,aliquid manus mota,aliquid ipfa inclinatio corporis ,intuentem monet. Quidfieri ſo
leat,quid oporteat,in uniuerfum & mandari poteft,& fcribi .Tale confiliú nó tătùm abſentibus ,fed e
tia pofteris datur.Illud aut quádo fieri debeat,aut quemadmodú, ex longinquo nemo fuadebit. Cum
rebus ipfis deliberandum eft.Hactenus ille.Cæfar comentario belli Gallici 5. Quod plerunq ; his acci E' re nata con
dere confueuit ,qui in ipfo negocio confilium capere cogütur. Dicimus &, E' re nata confiliú capere.
XLVIII filium capere.
Inelegantior Libethrijs .
B Aμsobreßopior : id eft,Indoctior Libethrijs .Prouerbialis hyperbole,quadrans in hominem ad. In idiotam.
modum idiotá, & ab omni Mufaru comercio prorfus alienum . A'gentis huius agrefti imperitia fum
ptum eftprouerbium .Tradunt enim Libethrios , mufices ac poetices , breuiter omnium elegantioru Libethrij.
difciplinarum ftolidifsimos contemptores fuiffe , adeo, ut apud hos quidam occifum Orpheum exi
ftiment:quorum de numero Zenodotus eft,qui Libethrios gentem Perficæ fcribit fuiffe. Seruius Li-'
bethrum fontem quêpiá effe credidit ,unde Vergil.in Meliboo Mufas Libethridas cognominârit.Pli Libethra fons.
nius lib.4.mentionem facit Libethræ föntis: que conftituit in Magnefia, quæ Theffaliæ regioni adiun
gitur.Solinus Libethrú uocat,genere mafculino . Strabo item libro Geographię 9.Libethri meminit:
Hoc in loco,inquit,cófecrata eft Mufis ædes, fonsq; caballinus , & Libethridú fpelunca nympharum .
Qua ex refufpicari licet, eos qui & Helicona & Pieriam & Libethrum & Pimpliá eifdé Mufis cófecra
runt,Thraces extitiffe.Pieres autem uocabantur, quibus extinctis loca hęc Macedones núc pofsidet. Pieres.
Domefticum thefaurum calumniari. XLIX
Top cinco duraugdy diaßánnes :id eft,Domefticú thefaurum calumniaris ,fiue traducis : hoc eft , tua ipfius Sua ipfius car
carpis lacerasq . Simillimú illi, quod alibi retulimus ,Horatiano :Vineta propria cædere. Ariftides rhe pere.
torin Pericle:τὸν οἶκοι θησαυρὸν διαβάλλοιμεν αὖ,ὦ ταῦτα διασύροιμεν . id eft : Domeftici thefaurum infimulabi .
mus,fi quidé iftis obtrectabimus .Nullus autfanæ métis, quæ domi recódita habet, traducit ac repre>
hendit:fed fuis quifq; fauet,alienis inuidet. Conueniet & in illos, qui fua ipforum arcana non celant.
L
Qualis uir,talis oratio .
Annæus Seneca in epiftolis , quas fcripfit ad Lucilium lib. 20. Apud Græcos ,inquit,in prouerbium Vita orda
cefsit:Talis homini bus m
fuit oratio, qualis uita. Græcu id prouerbiu extat apud Ariftide , in fecunda tio.
Rhetorices aduerfus Platonemdefenfione :ἐκ ἀποσατεῖ καὶ καὶπαροιμία τέτων ,ᾗ λέγεσα , οἷςὁ όπε ,τοῦτον εἶναι καὶ
TopMóyop ngei wánıp
W Tò Topo Tws,id eft: Non diffonat autem ab ijs adagium, quo dicut, Cuiufmodi funt
mores,eiufmodi & orationem effè.ac rurfum , Qualis fit oratio,tales ité effe mores. Ad eandé facit fen
tentia,quod inter Solonis apophthegmata comemorat Diogenes Laertius : Top óyou whop va ‡'spywu.
id eft:Orationem factorum effe fimulachrum.Perfius 5. Satyra, fententiam hac allegoria texit, cũ ait:

Pulfu dignofcere cautus,

Quidfolidum crepet, & pilta tectoria linguæ.
Nimirum innuens , haud aliter animumhominis ex oratione fpectari, quàm uafa dignofcuntur crepi>
tu,quem redduntdigito pulfata. Idem in Satyra 3.
·Sonat uitiumpercuffa,malignè Refpondet, uiridinon coattafidelia limo.
Idq; prouerbij no folùm locum habet,cum improbumaut probum uirumarguit oratio, uerumetiam E' ftylo de in
cum exftylo perpendimus ingenium cuiufq;, omnéq; mentis habitu ex ipfa dictionis ratione cojecta genio pronun
inus, ciare.
 168 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
mus.Etenim tumidi, ftylus turgidus: abiecti,humilis ,exanguis: afperi,fcaber:amaruléti,triftis ac ma- A
ledicus:delicijs affluentis,picturatus ac diffolutus. Breuiter omne uitæ fimulachrü, omnis animi uis,
in oratione perinde ut in fpeculo repræfentatur , ac uel intima pectoris , arcanis quibufdam ueftigijs SWGAISRA !
deprehenduntur.Itaq; Seneca Mecoenatis delicias ac molliciem ex ipfa hominis dictione colligi fcri
bit.Huc pertinet, quod Socrates apud Platonem iubet loqui Charmidem ut eum uideat:nimirum ho somfo
Animus ex o minem ex oratione æftimaturus.Idem in Gorgia negat fe noffe Archileum Perdicæ filium, quòd nun molten
quam cum eo uenerit in colloquium . At uulgo prædicant fe noffe hominem quem uiderint tantum : asfu
ratione perfpi quum animus hominis non perfpiciatur,nifi ex oratione.
citur.
ἡψελλὴ ἐπιλέυει LI
faniwa : id eft, Balba non credit.Iocus prouerbialis, ubi quis fua mala conatur difsimulare, bon
quæ præfe fert,etiam cum difsimulat . Veluti fi quis neget fe blæfum effe : idq; ipfum non pofsit , nifi tq
blæfe dicere.Dictum eft enim ave,pro sve : propterea quòd qui linguæ uitio laborant, in literis
Themi
Alcibiadis lab duabus,figma & rho potifsimùm laborant . Refertur à Suida . Notatus eft & Alcibiadis labdacifmus, 1
dacifmus. qui pro litera, folitus fitpronunciare:non linguæ uitio,ficut arbitror , fed magis ob delicias . Apud Bon
Ariftophanem in Vefpis,ubi quifpiam pro dwg diwa , proq; nógan☞ niñan☺ dixiſſet, inãs déwhop ; aliumez
paalw xóranⒸixe,alter fubijcit :
id eft:
ὀρθῶς γε τετ᾽ ἀλκιβιάδης ἐτραύλισεν .
Rectè Alcibiades hac quidem ebalbutÿjt.
Noftris ipforum alis capimur. LII
Quifibiocca
Teis aÚTŵp w]ópoïs åñionéurba :id eft,Noftris ipforum pennis capimur.Ariftoph.in Auibus:
fionem malo
ταυτὶ μὲν ἐκάσμεθα ,καὶ τὸν αἰσχύλον ,
1 rumfubmini
" τάδ᾽ ἐχ ὑπ᾽ ἄλλων, ἀλλὰ τοῖς αὑτῶν στεροῖς . Vid eft:
ftrant.
Atg, hicquidem coniecimus, iuxta Aeſchylum,
Hec non ab alijs,imòpennisproprijs.
Afchylus autem,ut admonet interpres,in fabula,cui titulus Myrmidones, hoc prouerbium appellat
Außugindu: quòd exapologo Libyco ductum fit.Fertur autem apologus huiufmodi, aquilam ictam fagit
ta,cum infpexiffet iaculum ad imaginem pennarum effictum, imitatumq;, dixiffe :
τάδ᾽ ἐχὑπ᾽ ἄλλων,ἀλλὰ τοῖς αὑτῶν πλερος ἁλισκόμεθα . id eft:
Hacnon ab alijs,imò pennisproprijs Capimur. B
Vfus efthoc Athenæus lib.II. καὶ ταῦτα ἐχὑπ᾽ ἄλλων,ἀλλὰ τοῖς σαυτᾶ πζοροῖς κατὰ τὸν θαυμάσιομ αἰσχύλου ἁλίσκῳ . id
eft:Idq; non ab alijs,fed tuis ipfius alis caperis, ut egregius ille dixit Æfchylus . Conuenit in eos , qui
ipfipræbent occafionem fui mali:ut Chremes Terentianus , cum feruum hortatur,ut.
technam aliquam in Menedemum intendat,à quo mox ipfe deluditur dolis.
Bonafortuna:fiue,Boni genij . LIII
ayats d'áμov : id eft, Boni genij,uel bonæfortune.fubaudi,nomine. Sermo eft bene ominantis in re
Hocbenefit. quapiam aggrediunda, quemadmodum & illud Perfianum: Hoc bene fit.Itaq; feftiuius erit, cú ad io
cum trahetur de eo, qui rem incoeptat,leuem quidem illam, fed perinde laborans quafi effet maxima.
1 Velutfifordidus quifpiam tandem uini cadum relineret,aut caſeum diu feruatum aliquando propo

Calix ayală dá neret ayals damov .Zenodotus & item Ariftophanis interpres oftendit, prouerbium hinc effe natum,
quod olim peracto cóuiuio,fublataq; méfa,meracũ inferri cófueuit.Isq; calix ayat dáμov , id eft, boni
Mov&.
genij appellatur.Huius comenti autore citat Theopompú interpres Ariftophanis in Vefpis . Nec di
uerfum eft quod adfert ex Apollodoro : cui fententiæ fuffragari uidetur Ariftophanes in Equitibus:
id eft:
μὰ δί᾽, ἀλλ᾽ ἄκραγον οἶνον ἀγαθῶ δαίμονα
Nonper Iouem, uerum bonigeni merum. Ite m in Vefpis :
,
id eft:
μηδέποτε πίοιμ᾽ ἀκράτεμιθὸν ἀγαθῶ δαίμον
Idem in codem:
Nemerum unquam bibere deturpremiumgenij boni.
id eft:
καὶ απᾶσιν ἀγαθῶὁ αίμον
Acboni libatogenij nomine. Paulò diuerfius in Pace:
id eft:
νῶ δὲ ἡμῖνἁρπάσαι πάρεσιν ἀγαθῶ δαίμον
Nambonigeny licet nunc raperenobis nomine.
Quanquam Athenæus libro Dipnofophiftarum II.palàm demonftrat , à lotione qua cœnati uteban
tur,calicem inferri folere, qui dicebatur ayals d'uovo .Qui fanè mos hodieq; durat Germanis.Id pocu
MATalgo . lum oftendit dictum rainbow,quod à lotis manibus adferretur : qui mos & hodic religiofè feruatur
apud Britannos.Antiphanes in Lampade:
'δαίμον ὁ ἀγαθῶ μετανιπτρον ἐντραγῶν :
Bonidei metaniptron deuorare. Rurfus idem:

ἀλλὰ μὲ δαίμον Ο ' ἀγαθῶ μετανιπτρον .

Hunc calicem quifquis accepiffet,præbibebat alteri cuipiam,ut idem autor indicat . Erat autem mos
apud ueteres,ut propinantes, aut bibituri, deum quempiam ,aut hominem ominis caufa præfarentur,
cumq, gignendi caufa proferebant . Quemadmodum apud Lucianum in Lapithis Alcidamus Cyni
cus,fponfa Herculis nomine propinat. Idem Horatius:
Daluna
 CHIL. PRIME CENTVRIA VI
169
A Dalunaproperènoua, Danoctis media, dapuer auguris.
Alijsmagis placet hinc ductum adagium , quod antiquitùs primus calix ayals duor fit appellatus:
eaq; uoce bene ominari foleant, obBacchum,ceu uernaculum acdomefticum deu .Quinetiam men- Dies ayat das
fiscuiufq; diem à primo proximum,ayals duor appellitabant antiquitùs . Fertur & apudThebanos ovos.
facellum fuiffe ayals Adv . Deniq; eft & infula quædam huius nominis in mari Indico, quemadmno- Infula ayabi
dum oftendit Stephanus.Plutarchus Conuiualium quæftiuncularum decade tertia , demonftrat an. damov .
tiquitus fuiffe morem ,ut non guftarent uinu,nifiprius libaffent alicui deo, quo potus illius ceu phar
maci,fibi innoxius effet & falutaris. Atq; Athenis quidem undecimo menfis die immolabant uini pri
mitias:cumq; diem Pithoeniam appellabant.Aft apudBotos feptimo méfis ineuntis die , facris per ποθοινία .
actis bono dæmoni,guftabant ab exorto Zephyro : quod is uentus præcipuè fufcitet moueatq; uinú,
adeo,ut quod illum effugerit,uideatur iam duraturum.Menfis autem uocabatur agrarie Ariftides Menfis wgoras
in Themistocle uidetur ad hoc allufiffe prouerbium, cum ait : anna habis ois si air ayat damor.id gi
eft:Verùm conftitit Græcis boni genij uice.Quanquam hoc magis referendum ad id, quod alibi dixi
mus:Bonus genius , & malus genius .
Adaquam malus. LIIII
Aapkanos: id eft,Ad aquá malus.In infimæ fortis homines olim dicebatur, ac fordidifsimis quæ . Reich.
ftibus addictos,propterea quòd antiquitùs infames habebantur,multoq; omniü contemptifsimi, qui
litigantibus aquam fubminiftrare confueuerunt. Ná aliàs admonuimus, ueteres ad clepfydrarúmen am
furam in iudicijs dicere folitos. Infundebatur & certantibus per clepfydras aqua. Eam aquam tenues
quidam,acnullius frugis homines infundebant, difpenfabantq . Porrò qui hoc minifterio fungeban.
tur,Athenis habebantur reiecti,rei pariter ac bonę famæ indigi:non aliter quàm Romanis legibus no scenicis,
tanturfcenici, & aliorum publicorum certaminum minifteria quædam.Eft aliud huic confine,sana' is
dag.id eft,Auferin aquam:id eft,in malam rem.
Phocenfium execratio.
5.V
Qwip apa: id eft,Phocenfium execratio. De iureiurando multis uinculis aftricto.Nam olim in fœde ufiurandum:
ribus quo minus uiolarentur,adhibebant non folùm promiffa,dextras,& facrificium , uerùm execra
tiones in caputeius, quicunq; non ftaret, pactis:id quod ex Euripide licuit colligere , cuius hi uerfus
inIphigenia Aulidenfi:
ὅρκεςσκάψαι,δεξίας τε συμβαλῶν
μνηςῆραςἀλλήλοισι,καὶ δ᾽ ἐμπύρων
B
ασόνοιαςκαθῆναι,κᾀπαράσιος τάδε .
Eorum uerfuum fententiam nos olim fic uertimus:

Vt coirent iureiurandoproci,
Atg interipfos iungerentdextras, adhac
Adolenda diuum ponerent arisfacra:
Acfemetipfi aftringerent, diris adid
Caputobligantes execrationibus.
Prouerbium auté, ut ad id redeam ,ab huiufmodi profectum eft cafu Phocenfes Ioniæ populus, olim Phocenfes cur
communi populi confilio patrium folum reliquerunt , adacti deuotionibus atq; execrationibus qui- patriumfolum
bufdam,ne quifquá ufquá de repetenda patria cogitaret.Itaq; iuxta Dianæ oraculum, Ariftarcha du- reliquerint.
ce,Galliam Narbonenfem adierunt, ibiq; ciuitatéflorentifsimam,Mafsiliam códiderunt. Cuius hifto
riæmentionem faciunt,Herodotus libro 1.Strabo 4.Meminit & Horatius libro Epodon :
Fortè quid expediat communiter, aut meliorpars
Malis carerequeritis laboribus.
Nullafit hacpotiorfententia, Phocæorum
Velutprofugit execrata ciuitas,
Agros, atg larespatrios,habitandag phana,
Aprisreliquit & rapacibus lupis.
Deinde qui fuerit eiufmodi ritus execrationis ,aperit: Ritus execra
Sediuremus in hac,fimulimisfaxarenarint tionis.
Vadis leuata, ne redirefit nephas.
Neuconuerfa domumpigeat darelintea, quando
Padus Matinalauerit cacumina:

Inmarefeu celfusprocurrerit Apenninus,

Nouag, monstraiunxerit libidine
Mirusamor,iuuet ut tigresfubfidere ceruis,
Adulteretur & columba miluio:

flauos timeant armenta leones,

Credulanec
Amety,falfa leuishircus aquora.
Hec
 170 DES. ERA S. ROT. ADAGIO RV M carld

Hac & quæ poterunt reditus abfcindere dulces, saida

Eamus omnis execrata ciuitas. Sura

gwnaux. Stephanus punda urbem Ioniæfacit: cuius denominatiuum was, iuxta Herodotum, þwnærvs : ¿
¿
paxis, alteram eiufdem nominis in Mycala Caria.Eft aut & panis Bootiæ regio, iuxta Parnaffum : à quo de Am
nominatiuú gunās ngpaninoí. Hoc idcirco uifum eft mihi admonere , quod quidam affinitate nominum ciesfa
labi uidentur.Siquidem à Phocæis fiue Phocæenfibus Ioniæ ductum eft hoc prouerbium: àPhocicis ITCO
b'Th
Bootiæ natum eft, quod alibi referemus,Phocenfium, feu Phocidenfium defperatio.Prouerbium re
ferturà Zenodoto.
Sybaritica oratio. LVI $52.90
Zußaetinol noyor : id eft, Sybaritici fermones . Helychius narrat no quempiam , Sybaritam opinor,
Oratio nitida. fummo ftudio incubuiffe,ut orationis quoq; genus haberet lautú & opiparu:hinciocu prouerbialem SITE
ortú,ut oratio nitidior & accuratior,Sybaritica diceretur.De luxu Sybaritarú in apparandis cóuiuijs,
dictum eft in prouerbio, Sybaritica menfa.Sic & Afiaticum dicendi genus uenit in prouerbium.Fite.
nim ferè , ut qualis uita,talis fit oratio. Congruet & in orationem arrogantem atq; ampullofam. Nam 1
& faftus nomine notati funt Sybarite per plateas.
A linea incipere. LVII
and ypaµµÿs xa :id eft,A'linea incipere: dicuntur,qui ab ipfo rei exordio fumunt initiú. Ariftides
fophifta in Theiniftocle : Εξέτασις πρώτη αὕτη θεμισοκλέος καὶκρίσις,ἐντεῦθεν ὅρα τὸν αὔδρα ,ἀπὸγραμμῶς αρξάμλνΘ . id
eft: Hoc primuThemiftoclis fpecime,ac probatio.Hinc uirú fpectato,a linea exorfus. Is qui in húc au
toré addidit fcholia,putat hoc prouerbiû finitimũ illi, ag' isías ajfául : id eft, A' lare exorfus.Mihi ma
Carcers. gis uidetur cognatú illis,quæ diximus alibi: A' capite, à carceribus . Sic enim uocabát , unde primùm
Oppidum, emittebantur equi:quod ipfum & oppidúuocatur, autore Fefto. Sumpta eftaut metaphora ab his,qui
curfu certát in ftadijs.Na ijs linea quædã ducitur,ad quá ex æquo ftent, donec currêdi fignú accipiat:
ut oftédit Ariſtophanis interpres in eo que mox citabimus loco, Tertullianus libro aduerfum Marcio
nem 1.Age igitur ad lineas,rurfus ad gradum.Ad lineas dixit: pro eo quod eft,ab integro.
A carceribus. ELVIII
ànòßanbídlwv; id eſt, A'repagulis , fiue carceribus . Eandem habetfententiain cum eo quod proximè
retulimus, Ariftophanes inVefpis:
καὶ μίὺ εὐθύς γ᾽ ἀπὸ βαλβίδων περὶ τῆς ἀρχῆς ἀποδείξω . id eft:

Atquiprotinus à carceribus, defonte rei referabo. id eft, aπ ἀρχῆςεὐθέως.

àgxîs e¿Ðéws.
B
Interpres oftendit,ut modò dixi, metaphora mutuò fumptá à ftadijs, in quibus carceres erant repagu
Barbids. la quadá,unde curfus initiu erat, quæ Græci Banbidas feu aprengias appellant:iuxta has linea tendeba
Meta. tur,cui infiftebant curfuri.Vnde frequentes illæ apud Latinos etiam fcriptores formula; A'carcerib.
ad metam,à meta ad carceres. Quæ quidem exempla citauimus alibi.
Noua hirundo . LIX
Initium ueris. Nia xsardid eft,Noua hirundo. Suidas hoc adagium citat ex Auibus Ariftophanis , fallente ,ficut

opinor,memoria.Nam extat apud hunc poetam in Equitibus ,his uerfibus :

ἐξηπάτων γδ τὲςμαγειρες, ὀπὶ λέγων γιαυτὶ ·
σκέψαθε παιδες ἐχὁρᾶθ᾽,ὥρα χελιδὼν.
id eft:
οδ᾽ ἔβλεπον,κἀγὼν τοσύτῳ τῶν κρεῶν ἔκλεπτον .
Etenim coquos egofefelli f
,atus hac ad illos:
Spectatepueri, non uidetis uer, nouaecce hirundo:
İllituentur, interim autemfuftuli ipfe carnes.
Interpres admonet prouerbiali figura dictum, ac perinde ualere,quafi dicas initium ueris : propterea
quòdid temporis appareat hæc auis. Quemadmodum & Horatius:
-
Zephyris & hirundineprima. Suidas ait dici folere, quoties uerba daretur alicui.
Sumptum à ioco puerili.Nam hi data opera,nouă hirundinem adfimulantes uidere fefe, oftendunt a
lijs:deinde contemplantibus illis & intentis, interim quod uolütfurripiunt.Theognis apud Athenęũ
libro 8.declarat Rhodijs folenne fuiffe, quotanis publicis uotis inuitare hirundinem fub tépus uernu,
χελιδονίζειν . quodilli χελιδονίζειν appellabant,acclamantes in hunc modun : ἦλθεἦλθε χελιδὼν ,καλὰςὥρας ἄγεσα ,, καὶκαλές
vars.id eft:Veni ueni hirundo,pulchra tempora adducens , ac pulchros annos . Proinde quadrabit
in eos ,qui falfa ſpe quapiam iniecta fallunt ac nocent.
Iouis & regis cerebrum. LX
Cibusfuauis. Aidsyniparo : id eft,Iouis cerebrum: Bows iynipano :id eft, Regis cerebrum. De cibo uehemen
ter opiparo ac fuaui: aut de molliter delicateq; uiuétibus. Clearchus apud Zenodotúfcribit, opiparas
epulas apud Perfas,Iouis ac regis cerebrü appellari. Athenæus li.12.docet, Sardanapalü ijs, quolupta
te aliquá effent cóméti,Iouis ac regis cerebrü apponere folitu,cibú opinor exquifitu.Ideli.14.Iouis ce
rebru inter fecundæ menfæ delicias annumerat. Apud Apuleium prima Apologia citatur Ennius:
Quidfcarumpræterij, cerebrum louispenèfupremi.
Neftoris adpatriam hic capitur, magnus bonusý.
Ephippus apud Athenæum ,dès sympano ,id eft,louis cerebrum,inter fecundæ menfæ lautitias come
morat,

1
 CHIL. PRIMÆ CENTVR I A VI 171
A morat.Idem cibum prælautuin viragalo uocat, id eft,nectaris florem . Atq; alibi uinum , appodítus víntapos dvbos.
yana,id eft,Veneris lac,ab Ariftophane nominatum docet . Rurfum alio in locofuaues cibos , lixivus Venerislac.
fgwaza,id eft,Helenæ cibos, dictos indicat.
Non mouenda moues. LXI
anivara väst id eft, Non mouenda moues. Quadrabit aut in eos,qui moliunturadarov aliquid : aut
quires facras uiolant: aut quipacta mutát: fiue qui conuicijs inceffunt eos,quibus ob autoritatem de
betur reuerentia. Zenodotus inde natuputat, quod fas nofit mouere, neq; aras,neq; fepulchra, neque Que non fit
facella,quibus reuerétia quædã ac religio debetur . Plutarchus in comentario De dæmonio Socratis, fas mouere.
fcribit hac uoce æditá cuídá euocanti manes amici defuncti : Tàaniverα μý Kivip . Idễ in Tт ufurpat
in eú,qui receptam de dijs opinioné cóuellere uidebatur.Meminit huius Plato lib. De legib.8 . profe
rens lege,quá louis terminalis appellat,ne quis uicini ciuis, aut hofpitis,limites agrorum moueat: ne
quisitem urbis aut regionis pomeria moueat:malitqs quifq; faxum ingens mouere, quàm exiguú la
pidem,fcedere iureqs iurando fixum.vuíoas, inquit, ra anívna vp àñalso av , id eft:Exiftimans hoc
effe uerè quod dicitur,non mouenda mouere.Idem lib.De legib.11, wonnois yaj dù neyóulvop rỗ tò µÝ XIVÊN
Taanivsta.ideft:Inter multa illud rectè fanè dicitur: Ne moueris non mouenda.Meminit & eiufdem o
peris libro3.Et in epigrainmate quodam ita legitur:
ἀκινήτων ἅπλεται ἐδ᾽ ἀΐδης . id eft:
Immotahaudtangit ne Libitina quidem. Sophocles in Antigone:
ὄρσεις μὲ τ᾿ ἀκίνητα Δὰ φρονῶν φράσαι. id eft:

Coegerismenonmouendaprologui. Idem in Oedipo Colonco:

ἀλλ' ἐγδ' αἰδοῦν ἡδὺ τ᾽ ἀκίνητ᾽ ἔπη. id eft:

Neg, enimfuaue eft, uerba in auras eloqui, Qua fit nephas mouere.
Plutarchus in libello De aufcultando: buμia nivoa xopdas as anvis, id eft: Cupiditas chordas moués
non mouendas. Idem ποδὶει ἀδολεσχίας :
κινᾶσα χορδὰς τὰς ἀκινήτως φρονῶν . id eft:
Fides mouens minimè mouendas mentium.
Eleganter huc allufit oraculum quod extat in Eratone Herodoti:
κινήσω καὶ δῆλον, ἀκίνητόν περ ἐᾶσαν . id eft:

Et Delum, quamuisfit adhucimmota, mouebo.

B Simul enim refpexit ad fabulam,fiue mauis hiftoriam, Delon antea fluitantem, pofteafixam in gratiá
Apollinis. Vnde Maro:

Immotamá , colidedit & contemnereuentos.

Neq; mel, neq; apes. LXII
Minaras:id eft,Neq; mel,neq; apes.In eos dici folitum,qui recufant incommodum ferre,
1
quodfitcum comodo quopiam coniunctu.Veluti fiquis apes, quòd fint aculeatę, nolit perpeti,is nec
melle quidé,quod optat, fruetur. Res enim mortaliú ita téperauerunt fuperi,ut femper incómoditas tncommoditas
comes fit commoditatum . Tryphon grammaticus in figuris hoc exemplum adfertparcemiæ , citatq; comes comodi
exSappho poetria Lesbia: tatis.
id eft: Neg, mihi mel,neq, apis.
μήτ' ἐμοὶμέλι,μήτε μέλιττα .
CelebraturMimus ad hanc faciens fententiam:

Ferasquodladit, utquodprodeft ,perferas. 473

Eodempertinet illud Plautinum :Fortiter malú qui patitur,pòft potitur bonum.Idé obfcurius quidé,
fedtamen eleganterinnuit Homerus,ut opinor,perherba moly, cui radicem nigram, florem lacteum Moly.
attribuit:radicis nigra fymbolo laboris moleftiam fignificans , qua peruenitur ad animi tranquillita
tem, uirtutis abfolutæ præmium.,
HOX RED } Tufsis pro crepitu .. LXIII
Bifariwods:Tufsis pro crepitu. Dici folitu,quoties aliquis perplexus,aliud pro alio fimulat. Velu
ti fi quis in adultera domo deprehenfus,fingeret fe quippiá mercatúueniffe.Translatú ab ijs,qui cre
pita clara tufsi difsimulát. qd genus homines etiá hoc tépore no rarò magno cú rifu deprehendütur.
Cornicibus uiuacior.... LXIIII
Vaig vas nepavas Beßennus :id eft , Cornicib uiuacior . De uehementer annofis , prouerbialis hyperbole. Annofi.
Abauiseius prodigiofauiuacitate fumpta, de qua ita fcribit Plutarchus in cómétario , qui infcribitur,
plinarypersngiw ,citans Hefiodu,fub perfona Naidis ætates animaliú uarias fic cóplectentem:
ἐννέατοι ζώει γενεὰς λακέρυζα κορώνη Animalia
τον ἀνδρῶνἡβώντων·ἔλαφο δέτε τετρακόρων uinacia.
(
τρᾶς δ᾽ ἐλάφες ὁκόραξγηράσκεται. αὐτὰρ ὁ φοίνιξ
ἐννέα τὰς κόρακας. δέκαδ᾽ ἡμᾶς τὰςφοίνικας,
id eft:
νύμφαιἐϋπλόκαμοι,κεραὶ ὁμὸς αιγιόχοιο.
Ter triafecla hominis tranfmittitgarrula cornix:
Quatuoratperagit cornicis tempora ceruus.
Ceruinam

1
 peryou

L
182 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
IVANS
stern
Ceruinam atatem ater.
Farm&
Coruinos annos nouies agit Indica Phænix.
foboles Iouis alma tonantis,
Atquicrifpicoma ,
Egredimur deciesphoeniciafeculanymphe.
Hos uerfus Hefiodios interpretatus uidetur quidam,quifquis fuit,extat autem carmen inter reliquas
Pu
Maronis appendices, eftq; huiufmodi:
Stac
Ter binos,deciesg nouemfuperexit in annos
Tuftafenefcentum quos implet uita uirorum.
jispo
Hos nouiesfuperat uiuendo garrula cornix.
Et quateregreditur cornicisfecula ceruus.
Alipedem ceruum ter uincit coruus.at illum NOET
Multiplicat nouiesphanix reparabilis ales.
Quem uosperpetuo decies prauertitis auo
Nymphe Hamadryades, quarum longißima uita est.
Hi cohibentfines uiuaciafata animantum,
Caterafecreti nouit Deus arbiter aui.
Hos uerfus ideo pariter libuit fubfcribere,ut mihi fæpius extemporè,id quod erit neceffe uertéti,ue
nia detur,fi quádo uidebor non omnia ufquequaq; ad amufsim reddere:cuin his apparuerit, quantú
fibi permiferit antiquitas in traducendis poetarum carminibus . Eandem hác Hefiodi fententia oppi
do quam cómode,breuiterq; reddit Plinius:Hefiodus, inquiens, cornici nouem noftras attribuit æta
tes: quadruplú eius ceruis:id triplicatú cornis. Etiam fi nónullis autorib, hæc fabulofa uidetur . Inter
quos Ariftot. arbitratur,homine nullú aliud animal effe uiuacius, excepto uno elepháto. Martialis:
Et cornicibus omnibusfupereft. De anu nimium uiuace. Ité Horatius in Odis:

Seruatura diu,parem Cornicis uetula temporibus Lycen.

Eodem pertinet quòd philofophus ille moriens,cornicibus inuidiffe legitur longæuitate, qua natura
negaffethomini.Synefius in epiftola quada:εικός ὅτι κορώνης ἐνιαυτὸς αρξαι παρ'ὑμῖν τὸν δικαιότατον,ideft:C3
fentaneum eft iuftifsimum principem , cornicis annis imperaturum effe.
Tithoni fenecta. LXV B
Tithoni uiude Tavs yapas :id eft, Tithoni fene&ta.Fabula tradunt,Tithonu adamatum ab aurora in cœlu fublatum
citas. fuiffe,atq; illius fucco perfufum, ad tanta perueniffe fenectuté,ut tande optauerit, ut in cicadá uertere
tur.Lucianus in quodá dialogo : dvojno yov. id eft: Atq; ultra Tithonú uiuebat fenex. Hu- `
ius Tithoni perfonam inducit Arifto Chius in libro De fenectute, propter uiuacitatis miraculum , ut
teftatur in Catone M. Cicero . Suidas adagium refert huncin modum: karayngásais zilwvõ Balúzópoy.id
eft: Senefcas Tithono profundius .. 2078.
Neftorea fenecta. LXVI
Itidem certè apud Latinos Neftoris anni in prouerbium abierunt,cui treis ætates attribuit Home
rus in Odyffeæ tertio:
τρὶς γδδή μιν φασὶν ανάξας γένε ανδρῶν . id eft:

illumiam exegiffe hominum triafeculafama eft.

Idem affirmat in primo Iliados. Et luuenalis:
Atgfuos iamdextracomputat annos.
Jeta tertiam ætatem indicans Breuiter prouerbij faciem habebit,quicquid ab ijs fumetur, qui infigni uiua
Prouerbiales citate fuerunt.ut, Phoeniceuiuacior: qué Heliodus fcribit,nouem corui ætates uiuere: &, Ceruo uiua
hyperbole de cior, coruo uiuacior: &, Tirefia uiuacior:quem tragoedia fingit fex ętates hominum uixiffe. & ,Seribus
uiuacibus. niuacior:quos Græcis hiftorijs proditú eft,trecentos annos uiuere. Quod genus exempla fiquis defi
deret,legat Lucianum de Maorobijs,id eft,longæuis, & Plinij 7.libri caput 48.
Vltra penfum uiuit. LXVII
Lepidú eft quod ait Lucianus in Philopfeude: yap to panton Brot, id eft: Iã enim ultra fufum
uiuit.hoc eft,uiuit ultra fatalé dié. Alluſum ad Parcárû fufos, quibus æuú mortaliú euolui fabulantur
Periodus uite. poetæ. Quin & Theologi metam uitæ fatalém, periodum appellant, quam prætercurrere nulli fas fit.
Facilè cum ualemus,recta confilia ægrotis damus. LXVIIF
Cofulere alijs, In AndriaTerentiana ab adolefcente non adinodu cordato,cordatifsima fimul & elegatifsimafen
non fibi. tentia profertur: Facilè cú ualemus,recta cófilia ægrotis damus.Tufi hic fis, aliter fentias . Ea nata ui
Quidfacilli, detur ab oraculo Thaletis philofophi. Nam is,ut autor eftLaertius, interrogatus quid'nam effet diffi
mü & difficil, cillimu?refpondit, yvvard :id eft,noffe feipfum.quid facillimusrefpódit, Age : ibi : id eft, altes
limum. ri confilium dare. Comicus autem translationis gratiam admifcuit.Euripides in Alceſtide :
id eſt:
μὴνεῶ ὑπέρβαιν ,ἀλλ᾽ ἐνφισίμωςφέρε .
Ne nimius hic dolor efto ,
fed modicèferas.
Verbafunt Herculis, Admetum confolantts fuper uxoris morte.At ille :
id eft:
ῥᾷονπαραινειν,ἢ παθόντα καρτερῶν.
Facilius
 CHIL PRIMAE CENTVRIA VI 173

A Facilius eft monere, quàm fitum in malis Animo imperare.

Fertur & huic fimilis fententia prouerbialis:
ἅπαντες ἐσμὲν εἰς τὸ νεθετῶν σοφοὶ
id eft:
αὐτὶ δ᾽ ἁμαρτάνοντες, γινώσκομεν .
In admonendofapimus omnes: uerùm ubi
Peccamus ipfi, non uidemus propria.
Ducta eft fententia à cómunibus hominú moribus. Omnes enim ægrotantib, rectè præcipiunt , quid ?
1
fugiendú,quid agendú: & obiurgat nonnunquá,quod falutis caufa no obtéperent bene monentibus.
Ipfis pofteaquá in morbú inciderint , no fuccurrunt illa præclara monita , fed alijs ite monitoribus &
obiurgatoribus eft opus. Porrò cupiditas omnis animi morbus eft,quo uelut excæcatus , autnoper
fpicit,aut fi perfpicit,fequi no poteft ea quæ funt ad faluté neceffaria. Ná Phædria Terétianus, prudés
&fciens inflámam manu mittit,& uiuus,uidensq; perit.Ité Horatius fugienda fequitur, fugiens quæ
profore credit.Perfpicit auarus aliquando, quàm prodigiofa res fit ambitio. Contrà, ambitiofus auari
morbum péruidet, & uterq; alteri in alieno malo rectè confulit, neuter in fuo fapit.
Quæ fupranos,nihil ad nos. LXIX
zà ŵwig iµās, šdìp we̟ò̟s ÿuar:id eft, Quæ fupra nos,nihil ad nos. Dictú Socraticũ , deterrés à curiofa ue. Curiofa per
ftigatione rerú cœleftium & arcanoru naturæ . Refertur prouerbij uice à Lactantio libro 3. capite zo. ueftigatio co
Exhis,inquit,unu eligam, quod ab omnibus fit probatum . Celebre hoc prouerbium Socrates habuit: leftium rerum.
Quodfupranos,nihil ad nos. Torqueri poteft & in illos , qui de negocijs principum , aut Theologiæ
myfterijs temerè loquuntur. Vertere licebit & in contrarium , Quæ infra nos; nihil ad nos:ubi fignifi
camus res leuiufculas, quàm ut nobis curæ effe debeant.
Notum lippis ac tonforibus. LXX
Quæ iam in ora uulgi abierunt, omnibus tonforib.ac lippis pota dicuntur:propterea quòd olim in Peruulgate
tonftrinarú confefsibus omnes rumores narrari confueuerunt.Quod indicat Ariftophanes in Pluto: res.
καί τοιλόγΘ γ' ω ,νὴ τὸν ἠρακλέα ,πολὺς Herclèprofectòfermo erat uidelicet,
ἐπὶ τοῖσι κερέοισι τῶν καθημένων , In officinis defidentiumfrequens
ὡς ἐξαπίνης ανὴς γεγένηται πλέσιος. ideft: Tonforis, hominem repentè diuitem
Factum effe. Etapud Terentium Antipho,in tonſtrina de puella cognofcit. Ité Horatius
detonftrina: -Gaudent ubi uertice rafo
B
Idem in Sermonibus:
Garrulafecurinarrarepericula nauta. Opinor,
Omnibus & lippis notum & tonforibus effe.
Vbi prouerbiu explicuit,fignificans ré uulgo iactatá. Ná lippi in tonforum officinis defident, expeten
tes remediú oculorü. De tonforü garrulitate , cóplura lectu digna recenfet Plutarchus in libello, qué
fcripfit De futili loquacitate. Quorú unú illud referre no pigebit. Cum aliquando, inquit, in tonftrina
fermo effet de Dionyfio, dicereturq; tyrannide illius adamantina effe, & inexpugnabile: rides tonfor,
Hæccine, inquit, loqui nos de Dionyfio , in cuius iugulo ego fubinde teneo nouaculá. Quod dictum
fimulatq; Dionyfius refciffet,tonforé in crucefuftulit:atq; ita, quod ait Plinius,uoces per iugulu redié
rein autore.Vt aut tonforú genus ufqueadeò loquax fit,id exiftimat effe in caufa, quod in eorú offici
nasloquacifsimi quiq; cóueniat defideantq;, quorú afsiduo cóuictu garrulitatis morbo inficiuntur &
συμπός
ipfi.Quas obres Theophraftus, ut ide teftis eft Plutarchus, à nga duva ovundaia (id eft,fine uino cópo dva ovurés
tatióes) appellauit,quòd illie loquacitate ceu temuléti reddatur homines. Simili infamia laborát bala ora ranga.
neatores,quòd illic quoq; defideant ociofi, garriétes quidlibet. Quin hinc factü eft,ut ueteres ærarias
officinas ex dixerint , ut indicauit Ioánes grammaticus : quòd hybernis frigorib . huc fefe turba te
nuium teporis gratia conferre confueuerit, ibiq; defidés ociofis fabulis tépus fallere . Hæc loca uelut
ignauis apta,Hefiodus iubetuitare agricolam :
id eft:
πὰρ δ᾽ ἴθι χάλκειον θῶκον καὶ ἐπαλέα λέγω , ὥρῃ χειμερίῃ.
Menfibushybernisualeatferrariafedes, Acnuga tepida.
Optat ephippia bos piger, optat arare caballus . LXXI
Oppidò quàm eleganter extulit Horatius:
Optat ephippiabospiger, optat arare caballus.
Vitium illud fignificans humanis ingenijs infitü, ut femper alienă forté magis miretur, fuá contenant Sortis alienė
acfaftidiát: optet inexperta, experta damnét. Siquidem ephippia uocatur,quas uulgò fellas equeftres defiderium.
appellant,additas in hoc,ut commodiùs fedeat eques. Veteres bubus arabat, non equis . Videtur effe
fumpta allegoria ex apologo quopiam. Citra metaphoram dixit Terentius : Noftri nofmet pænitet.
Fertiliorfeges eft alieno in aruo. LXXII
Ouidius mutauit metaphoram, eundem explicans fenfum :
Fertiliorfeges est alienofemperinaruo:
Vicinum pecusgrandius uber habet. Perfius fatyra fexta :

-Securus & angulus ille, Viciniquiapinguior.

In eandem fententiam celebratur & Mimus,unus,ut opinor,ex illis Publij ab Aulo Gellio laudatis :
P 3 Aliena
 174 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM
Et Horatius:
Aliena nobis, noftraplus alijsplacent.
ter
Quifit Mecœnas, ut nemo quamfibifortem
Seu ratio dederit,feufors obiecerit, illa
Contentus uiuat, laudet diuerfafequentes?
Fæcem bibat, qui uinum bibit. LXXIII
Haud dubium quin prouerbialiter dixerit Ariftophanes in Pluto,fæcem epotádam eidem , qui ui
num prius ebiberit:id eft,qui fruitus fit optimis, eundem boni confulere debere deteriores: 3902
ὅμως δ᾽ ἐπειδὴ καὶ τὸν οἶνον ἠξίες At ubi haudgrauatus bibere uinữ es ,faxitë Doc
τσίνειν, συνεκποτέον ἐςὶν τω τρύγα . id eft : Tibi nunc eidem eft ebibendafcilicet.
減肥
Verba Chremyli de muliere, quæ quondam uernans ac florens ætate placuerat , tum anus faftidieba
tur à iuuene. L
DIST
Crofo, Craffo ditior. LXXIIII

In opulentos. Apud Græcos opulentia Cræfi Lydorum regis in prouerbiu abijt, præfertim nobilitata dicto So
lonis.ApudRomanos ite M.Crafsi,cui cognomentum etiá diuitis additú eft. Hic negabat diuité effe,
nifi qui reditu annuo legionem tueri poffet.In agris fuis feftertium uicies mille poffedit. Commemo
rantur& alij nonnulli apud Plinium libro 33.cap.10.& item 3.qui immodicas opes poffederunt:atq; in
Ariftotelis di his eft Ariftoteles,fanctus ille philofophus, ac noftratium Theologorum penèdeus, cuius heredes in
uitie. auctione feptuaginta patinas uenum produxiffe leguntur.Verùm non itidem in uulgi ceffère fermo.
nem.Proinde nihil attinet hoc loco referre. Feftiuior erit adagij figura , fi numerum etiam commute
mus,ut diuus Hieronymus: Crafos licet fpires, & Darios,literæ marfupium non fequuntur. Horati
Arabugaze. us & Arabum gazas dixit, pro cumulatifsimis opibus,non fine fpecie prouerbiali: ' quemadmodum &
Perficos apparatus,pro nimis exquifitis ac fumptuofis.
Pactoli opes . LXXV
Top wantwas wastop: id eft, Pactoli diuitias,pro fummis opibus alicubi dixit Philoftratus . Eſt auté Pá
Fluuij aureis &
tolus Lydiæ fluuius,ex monte Tmolo profluens,aureis fcatens harenis,unde & xevooppóas à poetis co
harenis fca- gnominatus. Cuiufmodi narratur & Tagus in Hiberia,& Ganges in India, & Hebrus in Thracia, Pli
tentes. nius addit Padum in Italia:negatq; ullum effe auru abfolutius , quàm id quod in fluuijs reperitur , ut
pote curfu ipfo trituq; perpolitum. Horatius in Epodis:
Sispecore & multa diues tellure licebit,
Iuuenalis: B
Tibig Pactolusfluat.
-Tanti tibi nonfit opaci Omnis harena Tagi, quod in mare uoluitur aurum.
Has hyperbolas in uarios ufus accommodare licebit.Veluti fi quis dicat: Hos tantos fumptus fuftine
re nemo queat , ne fi Pactolus quidem illi domi fluat . Huius hominis cupiditatem ne Tagus quidem
ipfe pofsit explere.Nihil mediocre fperabat, fed totos Pactolos ac Tagos animo conceperat.aut : Pa
tolos pollicebatur.id eft, diuitias effertifsimas.
Iro,Codro pauperior. LXXVI
Ouidius:
Inpauperes. Contrà,Iri & Codri paupertas prouerbio locum fecit.
De Codro Iuuenalis :
Irus eritfubitò,qui modò Crafus erat.
Tota domus Codro rheda componitur una.
Irus. Defromentionem facit Homerus Odyffea fcribitq; eum publicum fuiffe mendicum apud Ithacen
fes,corpore fpecieq; prægrandi,à matre dictum Arnæum, à iuuenibus Irum fuiffenominatum , quòd
iret nuncius,quò ufus effet.Cum hoc commiffus Vlyffes, cum haberetur & ipfe pro médico, eijcit ho
Hecale. minem. Quin & Hecale paupertate nobilis eft . huius meminit Plautus in Ciftellaria : Si quidem eris
utuolo,nunquam Hecale fies.Meminit & Ouidius :
Cur nemo est Hecalem, nulla eft, que ceperit Irum?
Nempe quòd alter egens , alterapauper erat.
His formulis quot modis uti liceat,in operis ingreffu fatis oftendimus .
Myforumpoftremus. LXXVII
Myfi contěpti. Muotoxar : id eft , Myforum extremus . Strabo Geographiæ libro 12. refert Myforum populum
olimfuerunt. ufqueadeò contemptum fuiffe,ut prouerbio locum fecerit. Id ufurpat M.Tullius in oratione pro Lu
cio Flacco:Quid,inquit, porrò in Græco fermone tam tritum atq; celebratum eft, quâm fiquis defpis
catui ducitur, ut Myforum ultimus effe dicatur.Idem ad Quintum fratrem : Nifime fortè Paconij ne
fcio cuius hominis, ne Græci quidem,at Myfi aut Phrygis potius querelis moueri putas . nimiru gen
tis eius contemptum declarans . Summum itaque defpectum & infimam humilitatem hoc adagio fi
gnificabimus .
Myforum ultimus nauigat. LXXVIII
toxarⒸ μvowy wrap: id eft,Myforü poftremus nauigare,prouerbiali ioco dicebatur, qui fruftra labora
ret.Origo prouerbij,ficuti fit in plerifq; ,nó uno narratur modo. Quidá tradunt olim Gręcis peftilen
tia laborantibus, oraculo refponfum effe,ut ad ultimum Myforum nauigarent.Ac primùm quidéam
bigebant, quid fibi uellet oraculum.Tandé diu circumacti repererunt Holidé in extremis Myforü ef
fe fitá, atq; eò demigrandü effe,monuiffe numen,Alij fcribunt, Telepho , poft interemptos auúculos,
confulenti
 CHIL. PRIME CENTVRIA VI 175

A confulenti Pythium , quò gentium fibi demigrandum foret (nam antiquitûs mos erat,homicidis folu
uertere) refponfum,uti ad extremam Myforum regionem fefe conferret:ueniffeq; in Teuthrania, que
Myfiæ extrema pars,atq; eius loci principatum obtinuiffe. Sunt qui dicant,hunc non ob cędem auun
culorum fugiffe,fed uti matrem quæreret, quam in Teuthrania tádem inuenerit . Prouerbium autem
dictitatum,ubi dura quapiam impetrarentur, factuq; difficilia.
Tangere hulcus . LXXIX
KIvan Diyap to an id eft,Mouere feu tangere hulcus,eft mouere dolorem,eiusq, rei facere mentio . Dolorisfenfus.
nem ,quæ nos magnopere urat.Terentius : Quid minus neceffe fuit, quâm hoc hulcus tangere ? Quo
locoDonatus admonet fubeffe prouerbium. Octauius Auguftus,ut autor eft Tranquillus, filiarú lu
liarú,& neptis infamem uitá,morte ipfa grauius tulit:nec eas aliter appellare confueuit, q treis uomi
cas,aut tria carcinomata fua: nimirü quòd earu no fine magno dolore fuo recordaretur.Hac metapho
ram M.Tullius oppidò quàm eleganter exprefsit in Clodiu, qui populú fame iam exaſperatű, cocio .
nibus infuperfeditiofis in rabié agebat:Vttu,inquit,in hoc hulcere tanquá unguis exifteres . Plutar
chus De adulatione: ngupis jays nivoavrino.id eft: Arcani fermonis cum mouiffet hulcus.
Refricare cicatricem . LXXX
Cum dolor temporum fpacio iam mitior renouatur, Refricari cicatrix dicitur.Not um,unde ducta Dolor renoua
metaphora:nempe à corporali uulnere,quod iam coijt cicatrice obductu . Quæ fi frictu denuò aperia tus.
tur,recrudefcituulneris priftini dolor. Cicer.ad Attic. Appij uulnera non refrico.Idem in Rullum : Ne Y
autrefricare obductam reip.cicatricem uiderer. Idem refricare dolorem dixit lib.De'oratore fecúdo.
Dicimus & Refricare memoriam , & Suffricare memoriam : pro eo quod eft, leuiter renouare: fed in Refricare alis
malam ferè partem . quid.
Odorari, acfimiles aliquot metaphore. LXXXI
Translationes quæ ducuntur à corporis fenfibus, quoniam uelut ad manum funt, & quafide pro- Metaphore à
ximo fumuntur, omnes fermè prouerbiales funt : quemadmodum admonuimus in operis huius ini- corporisfenfi
tio.uelut Odorari,pro refcifcere, & fagaciter deprehenfum, atq; animaduerfum cognofcere. Odor, p bus ducte.
fufpicione ac rumore.Cicero: Eft nonnullus odor dictature. Olfacere,apud Terentium in Adelphis,
pro deprehendere.Subolere apud eundem,profufpectum effe. Obolere, pro moleftum effe , aut effe
in fufpicione. Vnde & Nafuti dicuntur, & Emunctæ naris , & Muccofis naribus . Deniq; nafus ipfe in
prouerbium abijt,pro iudicio. Horatius:
-Non quia nullus Illis nafus erat.
B EtPutent,quæ difplicent.Hucpertinent &illa : Olet mendacium,Redolent Atticifmum ,Olent lucer
nam.ItidemGuftum rei uocamus,ueluti primam illam experientiam & deguftationem, quafiq; fpeci Gustus rei
men.Cicero ad Atticum:Hominem deguftes.Idem ad eundem: Et Latinus ille tuus Atticifmus ex in
teruallo réguftandus.Vnde & Saliuam prima dicimus primú illú guftü, quém pueri tanquá à nutrici- Saliua prima.
bus imbibimus.Et Palato fatisfacere dicitur, quod animo placet. Et Deuorare dicimur , curem alio- Deuorare.
qui acerbain,ueluti citra fenfum perferimus:translatione fumpta ab his, qui amara catapotia,tanqua
inuito palatofolent abforbere.Vnde aliquoties apud Ciceronem & Fabiu: Deuorare tædium , abfor
beremoleftiam. Affinia fúnt illa: Sapiunt arrogantiam ,Refipiunt iuuenile quiddam. Concoquere ite;
pro uincere moleftiam . Naufeare, cum tędio audire. Euomere, dicere, quod dolor non finebat retice
re.Et,Expuere miferiam ex animo.Confputare,pro laceffere maledictis . Defpuere , pro cótemnere .
Stomachari,pro indignari . A uifu item multæ ducuntur metaphora: ut, Oculis ferre, pro uehemen- Oculisferre.
ter amare,curæq; habere.In oculis effe. Obuerfari oculis , pro eo quod eft recordari, & in memoria co
gitationeq; effe.Refpicere,curam agere, & ratione habere.Profpicere,in pofterú cófulere . Defpicere,
faftidire.Sufpicere, mirari ,Conniuere, pro data opera difsimulare.Cæcutire, hallucinari, pro falli iudi
cio.Verùmhæc longius perfequi,nec huius eft inftituti, & infiniti fuerit operis . Quare quáquam ifti
ufmodiuidentur adprouerbioru cognationem pertinere,tamen ea minutius exactiusq; conquirere,
non eftfentétia:maximè quòd iam hanc prouinciafibi fumpfit Richardus Pacæus,natione Britanus,
cuius & fæpius libet meminiffe, iuuenis, ut nihil interim dică de morib.prorfum tali dignus ingenio,
Græcæpariter ac Latinę literatura cu primis eruditus, tum haud mediocriter exercitatus in euolue
dis omnijuge profefsionis autorib.deinde oculatifsimus in annotadis ijs, que lectorú uulgus illotis,
utaiunt,pedibus prętereunt: deniq; iudicij nequaquá iuuenilis ,fed excufsi exactiq.Hic,inquá, felici
busMufaru aufpicijs opus animo cócepit,iam opinor etiá præ manib.habet,magno, ni fallor, ufui fu
turum politioris literature ftudiofis:in quo quicquid eft apud utriufq; linguæ fcriptores infigniu me
taphorarum,quicquid feftiuiter acfcitè dictorum,quicquid huiufmodigemmaruin ac delitiarum ora
tionis,inunum uolumen concinnare deftinat.
Mihi ifthic nec feritur,nec metitur. LXXXII
Plautusin Epidico,fanè quam elegans adagiu ufurpauit:Mihi,inquiens,ifthic nec feritur, nec me. Aliena.
titur.id eft:Ifta res nihil ad mepertinet,ut quæ neq; meo fiatpericulo, neq; einolumento. Metaphora
notifsima eft.Etenim qui fementem facit,is fuo impendio fuoq; periculo facit: qui metit, compendiu
accipit,&in tuto eft.Diuerfum efthuic quod eft apud Plautum in Mercatore:Tibi aras,tibi occas, tia
biferis,tibi eidem metis.
Abipfo Lare. LXXXIII
¿p' iglas apxr:id eft,A` Lare incipethec eft,à domefticis ac familiarib.initiă fumito , Rectè dicetur in Cura de dome
PA magiftratus fticis.
 176 DES. ERASMI ROT, ADAGIORVM

magiftratus,& alienæuitæ cenfores:quorum officium eft, ut in primis fuos fuorumq; uitam corrigát. A
isia, Namiriau Græci uocant,quem nos Larem ac Veftamuocamus. Ariftophanes oggi :
id eft: குடிம்
ἐκ , ἀλλ᾽ ἵνα
ἀφ᾽ ἑξίας ἀρχόμενᾧ ἐπιτρίψω τινὰ . casipl
300
Non, uerùm ut aliquem exorfus à Lare, obteram.
Ductum àuetufto ritu facrorum,in quibus primitia Larib.immolabantur.Ariftocritus, citante inter
prete,fabellam huiufmodi refert Cum deuictis Titanibus Iupiter imperio potitus effet, Veftæ permi Hemd
fit optionem,ut quicquid uellet,eligeret è regni partibus. Illa primùm uirginitatem popofcit : deinde
facrorum omnium, quæ dijs immolarent homines, primitias.Inde abijffe in cófuetudinem,ut in omni
captul
facroprimæ partes Lari tribuerentur. Vfus efthoc adagio Plato in Eutyphrone : Baníμl avisongatob,
ἀλλ᾿ ὀῤῥοδῶ μὲ τεναντίον γένετο,ἀτεχνῶς γὰρ ἀφ᾽ἐσίας δοκεῖ μοι άρχεσθαι μακυργεῖν πίὼπόλιν,σὲ ἐπιχειρῶν ἀδικῶν , ideft ; E.
quidem cupiam ,uerùm uereor ne res in diuerfum exeat.Nam mihi quidem lædendæ Reip.ab ipfo La
pt.co
refacere uidetur initium, cùm te tentat lædere. Plutarchus in libello de Polyphilia: groñozoß àp
isías 10
apjáulvor.id eſt:Primùm igitur uelut à Lare exorfi.Totidem fermè uerbis utitur in cómétario , wi
7 vò & lús Beadews Fiμogs vor.Vfurpat & in libello, quefcripfit aduerfus Herodotu. Ariftides in Pericle:
ὃ δ᾽ ἀφ ' ἑσίας ἀρξάμινΘ αιαὐτὸς αὐτ, τὸσύμμεδομ ρετο, πρὸ δπλέονΘ ,ideft : At ille à fuo ipfius exorfus Lare , ma
luit æqualitatem fequi,quàm reliquos antecellere.Interpres admonet, dici folitu de ijs ,qui ab ipſo ſta
tím initio uel boni funt,uel mali. q. d. ab ipfis incunabulis : quòd Lar ſtatim nafcentes excipiat.
Propria uineta cædere . LXXXII
Qui fibimeti Huic affine eft illud Horatianum : Vtuineta egomet cædam mea.— id eft:

pfis obfunt. Vtà me ipfo incipiam, & poetas ipfe poeta carpam ac lacere. Translatú uideri poteft uel ab amputan
tibus uineam,uel ab ijs,qui per iniuriam nouellas uites lædunt.Horatius in Epiftolis:
Multa quidem nobisfacimus malafæpepoeta,
Vtuineta egomet cadam mea.
Aedibus in noftris quæ praua,aut recta geruntur. LXXXV
Aulus Gellius fcribit hunc Homericum uerficulum , qui eft Odyffea d. prouerbij uice Diogeni fem
per in orefuiffe:
id eft:
ὅτι τοι ἐν μεγάροισι κακόν τ᾽ ἀγαθόν τε τέτυκται.
Aedibus in noftris quepraua, aut rectagerantur.
Socrates quo Quod alij tribuunt Socrati:Diocles adfcribit Diogeni , ut refert Laertius, Socrates aut hoc dicto de. B
Ethicen comen hortatus à ftudio rerum naturalium ac fupernaturalium , item à difciplinis mathematicis , reuocabat
dauerit. ad curam moralis philofophiæ, quòd hæc tractat ca quæ propriè ad nos pertinent.Plutarchus in com
mentarioDeferuandabonaualetudine,prouerbij uice ufurpauit: & μᾶλλον αὑτὸν οἶντ} προσήκεινγεωμείας καὶ
διαλεκτικῆς καὶ μυσικῆς ὁρᾶσθαι μεταποιόμενον , ἢ ζητῶν καὶ μανθαύειν βολόμενου ,
id eft:
ὅτι τι ἐν μεγάροισι κακόν τ᾽ ἀγαθόν τε τέτυκται.
Si magis officij fui putat effe,ut in geometrie , dialecticæ , muficæq; ftudio uerfari uideatur , quàm ut
inquirat,cupiatq; cognofcere,
Aedibusinproprijs, quæpraua aut recta gerantur.
Quo uerfu monemur,ut ea potifsimùm, quæ ad nofipfos pertinent , curemus, externa atq; aliena ne
Ollus.
inquiramus.Quo'uitio feftiuiter Martialis Ollum quendam notat , qui malorum alienorum erat ob.
feruator curiofifsimus,& taxator acerrimus : cum ipfe uxoré haberet adulterá , filiam uiro maturam ,
deberetq; etiamnum pro togula.Diogenes Cynicus, cui carmen hoc, ut modò dixi,femper in ore có
fueuit effe,grammaticos nimis ridiculè facere aiebat,qui tanto ftudio Vlyfsis mala inquirerent, fua i
gnoraret. Huc referri poteft & illud apud Homeru penè folenne: habetur enim , Iliad, Odyſſ. «.9.&g.
id eft:
ἀλλ᾽ ἐς οἶκον ἰᾶσα τὰ σαυτ ἔργα κόμιζε.
Quin in tecta abiens, tua propria munia cura.
Polypragmo Plutarchus wou payol definit popálev annopip nanp:id eft,Curiofitatem,ftudium aliena mala co
gnofcendi. Atq; idhominum genus lamijs fimiles ait, quæ domi oculos reconditos habent , forâs e
fyne.
greffuræ reponunt:atque ita fit, ut domi cęcutiant, foris fint oculatifsimæ . In huiufmodi præpoftere
oculatos eleganter torferis illud Sophoclis de fenibus dictum :
id eft:
πόῤῥοθε λεύσων, ἐγγύθεν ἢ πᾶς τυφλός .
Proculuidens,fed cominusuidens nihil.
Nam id fenibus accidit, ut proptus admota non cernát,longius femota uideant: atq; huius rei caufam
reddit Plutarchus Conuiuialium quæftionum prima decade.
In fe defcendere. LXXXVI
In fe defcendere,eft fua ipfius uitia quempiam infpicere . Translatum uel à fodinis , uel à cellis: in
quas qui defcendunt, quid illic repofitum reconditumq; fit,noffe poffunt . Allufum eft autem adfpe
cus illos & finus humani cordis,quibus Momus feneftram adhiberi uoluit. Perfius:

Vt nemoinfefe tentat defcendere, nemo: Sedpracedentifpectatur mantica tergo.

Tecum habita. LXXXVIL
Proximum Homerico carmini uidetur & illud eiufdem Perfij :
Tecum habita, ut noris quàmfit tibi curtafupellex.
id eft
 CHIL PRIME CENTVRIA VI. 177
A
id eft:Domituæuiuito,ut intelligas, quâm tenuis fit tua fortuna.Translatum ab ijs,qui in principum
familijsagunt,& utuulgò fit,ex alienis opibus perinde quafi fuis intumefcunt: quibus fi domi uiuen
dum fit,uix falinum habeátquod apponant.Tecum igitur habita:id eft , tuapte fupellectile te metire,
actuis ipfius malis bonis ue te ipfum expende.Haudfcio an huc pertineat quod fcribit M. Tullius in Secum uiuere.
Catone maiore: Secum,ut dicitur,uiuere.
Meffe tenus propria uiue. LXXXVIII
Idem diuerfa explicuit metaphora Perfius fatyra fexta:
id eft:
Meffetenuspropria uiue. →→→
Sumptumfacito pro modo facultatum tuarum. Ab agricolis traductuin, qui fumptus annuis agrorú Sumptus facul
prouentibus metiuntur. Neq; enim res confiftere poteft, cú quæftum fuperat fumptus , quemadmo- tatum modulo
dum ait Plautus. Oftentatorem diuitiarum elegante uerbo Alexis apud Athenæum lib.6.xanafova refpondeant.
dixit:eodem uerbo declarans faftum cum paupertate coniunctum. Nunc mundus hoc hominügene wwxanajwv.
replenus eft,quiplus quàm tyrannicum faltum cum paupertatis profefsione coniungunt .
Tuo te pede metire. LXXXIX
201
Adeandem fententiam pertinet illud Horatianum :
Metirife quengfuo modulo acpede, uerum eft.
Lucianusin libello ,cui titulus,υποδ 7 εικόνων ἀλλὰ διακρίνῃς καὶ παραμένει τῷ οἰκέῳ μέλῳ ἱκάτοδον ,ideft:Verum οἰκείομέλο
dijudices dimetiarisq; propria utrunq; menfura. Nimirum hoc eft quod dixit Horatius, fuo modulo,
dinéw us : & tanquam interpres fui adiecit, ac pede. Pindarus item:
χρὴ ἢ καθ᾽ αὑτὸν αἰὰ παντὸς ὁρᾷν μέτρον . id eft:
Oportetautem iuxtafuam quenque conditionem uniufcuiufque rei fpectare modum. Et Ariftopha
nes in Auibus:

ἐκ αναμετρήσας σαυτὸν ἀπιὼν ἀλλαχῆ . id eft:

Non ipfe teremetieris hinc loci Aliòprofectus.
Monet adagium,ne quis fe dilatet ultra conditionem fuam , néue feipfum ex affentatorum laudibus, Aestimandifes
autuulgi opinione,aut fortunæ fauore,uerùm proprijs acueris dotibus, animiq; uirtutibus æftimet.
ipfum ratio.
Translatum ab ijs, qui corporis humani modum,pedum numero æftimant. Porrò iufta cuiufq; homi
nis méfura,feptem ipfius pedib.conftat, fi quid pictorib. & ftatuarijs credimus . Eodem pertinet illud
Martialis:
B Quifua metiturpondera ferrepoteft.
,
Non uidemus mantica, quod in tergo eft. XC
68 Catullus Scazonte
in : Sednon uidemus mantica quodin tergo eft. id eft:
Nonuidemus noftra ipforum uitia, cum aliena curiofis oculis perfpiciamus . Prouerbium natum eft Aliena, nỗ pro
exApologo quopiam Aefopico,qui fertur huiufinodi apud Stobęum : down on do wugas nasov bude priamala fen
ρεμετ καὶ ἔμπροσθεν,το δι'ἔπιθα ,καὶ ὡς καὶ τὸ ἔμπροσθεν ἀποτιθέναι τὰ ἢ ἄλλων ἁμαρτήματα ,ἐς ἢ τὼ ἔπιπα ,τὰ ἑαυτ . Quoru
tire.
uerborum hæcfermè fententia:Finxit Aefopus fingulos mortales binas habere manticas,hoc eft,pe
ras:alteram ante pectus,alteram à fcapulis tergoq; propendentem.Sed in priorem,inquit, aliena uitia
immittimus,in pofteriorem noftra. Perfius:
Vt nemoinfefe tentat defcendere, nemo:
Horatius:
Sedprecedentifpectaturmantica tergo.
Refpicere ignoto difcetpendentia tergo.
Diuus Hieronymus:Sed illa eftuera inter amicos reprehenfio,fi noftra opera non uidentes, aliorum,
juxtaPerfium,manticam confideremus.
Feftucam ex alterius oculo eijcere. XCI
Hanchumani ingenij cæcam giraria non folùm poetarum literæ , uerumetiam Euangelicæ (neq;
enimgrauabunturin hunc citari ordinem) notarunt, cum aiunt quofdam effe , qui feftucam uideant
inoculo fratris,in fuo trabem non uident.id eft, aliorum uel minimis uitijs offenduntur,fuis & maxi
mis blandiuntur.Sic enim habet Matthæus : Tí de Brixes Tò kapp☺ip sw ¿planu@ + ddings os, Thi3ip Twow 8qbans Matth.7.
μῷ δοκὸνἐςκατανοῖς,καὶ πῶς ἐδεῖς τῷ ἀδελφῷ σέ , ἄφοι · ἐκβάλῳ τὸ καρφος ἐκεῖ ὀφθαλμέ σε κεὶ ἰδὲ ἡ δοκὸς ἐν τῷ ὀφθαλμῷ σε . id eft :
Quid autem uides feftucam in oculo fratris tui,trabem uerò quæ in oculo tuo eft,non intelligis? Aut
quomodo dices fratri tuo: Sine , eijciam feftucam ex oculo tuo: & ecce trabes in oculo tuo?' Sic enim
ad uerbum Græcareddita fonant. Diuus Hieronymus : Quiper trabem ,inquit, oculi fui, feftucam al
terius nitatur eruere.Hoc hominum genus Horatius eleganter notat:
Cum tua, inquiens, peruideas oculis mala lippus inunétis,
Curin amicorum uitijs tam cernis acutum,
Quàm aut aquila, autferpens Epidaurius? — Idem alibit
AbQuine tuberibusproprijs offendat amicum,
Poftulat,ignofcat uerrucis illius aquum eft.
Quod ipfumprouerbij fpeciem euidentem ante fe gerit.Tubera, maiora uitia dixit :uerrucas,minora, Tubera.
quæ alibinguos appellauit. Verruca.
Intra tuam pelliculam te contine. XCI
Intratuampelliculá te cótine.Porphyrióprouerbit effe admonet, quo uetamur obliti fortis noftre, Ne quid ultra
maiora uires.
 178 DE S. ERASMI ROT. ADAGIO RV M

maiora conari,quàm pro noftra facultate . Idq; inde fumptu putat, quod olim ductores in pellib.hoc A
eft,pelliceis tentorijs dormitarent.Mihi uidetur rectius referri ad afinum illum Cumanum , quem A
pologi fabulantur adaptaffe fibi leonis exuuium , atq; ita fefe ad tempus pro leone gefsiffe : uerùm cá
rem illi magno fuiffe malo,cú agnitus, &magno omnium rifu,aliena appofititiaq; exutus pelle, fulti camfe
Cleon byrfopo bus ad necem cæderetur.Neq; abfurde quis ad Cleonem Athenienfem referat, qui ex byrfopola, hoc
14. eft,coriario creatus exercitus ductor,fortuna fauente uictoriam reportauit, capta Pylo,fuam ipfius ci sinteri
uitatem furtofpoliauit , atq; ad eum modum ad fummas opes euectus eft: tandem per alium eiectus, ham
maleqs acceptus, pœnas dedit,quòd nó in propria pelle quieffet.Hic inducitur in Ariſtophanis come misuite
dia, cui titulus Equites:neqs no alijs locis fubinde mordetur ab eodepoeta, Huc nimirum uidetural
lufiffe Plautus, cú militem gloriofum & iactabundum fingit elephantino corio circumtectu, non fuo: sidaro
Horatius:
fiue quòd ftolidum fignificaret,fiue quòd maiora,quàm pro facultate loquentem.
Etmerito,quoniam in propria nonpelle quieffem.
Martialis infutorem quendam, qui Cleonis exemplo , prius ad fummas euectus dinitias , ut uentie
rant,itauclum in altum fuftulit : deinde adpriftinam rurfus inopiam largitionibusfuis redactus eft,
ut nihiliam effet nifi cerdo: ri

Lufifti,inquit,fatis est:fed te, mihi crede, memento

Intra pelliculam cerdo tenere tuam.
Item Senecain Epiftolis:Sapientem undiq; fubmouent, & intra cutem fuam cogunt . Id citra meta
phoram fic extulit Ouidius:

123
Credemihi,bene qui latuit, bene uixit: &intra
Fortunam debet quifq, manerefuam.
Allufithuc & Lucianus in Imaginibus : ini pávou tài 7 væopów . id eft: Non iam manentin his que
adfunt.de his quifortunæ fuccefsib.elati,fuę conditionis non fatis meminerunt. Deniq; mihi non ab
Maryas. furdum uidetur,fi prouerbium referatur ad Marfyæ excoriati fabulam : qui quoniamparum memor
fuæ conditionis,aufus eft cum Apolline certare,fua pelle exutus eft.
Pennas nido maiores extendere. XCIII

Rem augere. Eftapud Horatium in Epiftolis, non dubium quin prouerbialis metaphora: Pennas nido maiores
extendere.pro eo quod eft,rem,fortunamqs, quam mediocrem aut tenuem à maiorib. acceperis, au
&tiorem reddere. Quod quidem, fi uirtute fiat,fumma laus eft, tantum abeft ut uitio dandúexiftimē.
Me, inquit, libertino natumpatre, & in tenuire,
B
Maiorespennas nido extendiffe loqueris,
Vt quantumgeneri demas,uirtutibus addas.
Translatú ab auiú pullis,qui fic gradeſcunt,fubnaſcentib.plumis, ut materno nido capi nópofsint.

In tuum ipfius finum infpuc. XCIIII

Hac noftra tempeftate multis regionibus hoc circumferturadagium . Iubent enim hominem alie
na uitia taxantem,in fuum ipfius finum infpuere: tanquam admonentes, ut domefticorum malorum
recordatione definat arrogantius infectari uitam alienam . Idem antiquis fieri folere , colligi utcunq;
poteftex uerbis Plinianis, qui lib.28.cap.4.fcribit huncin modum : Veniam quoq; à deis , fpei alicu
Torporemfpu ius audacioris petimus, in finum fpuendo.Idem in eodem capite fcribit ex autoritate Salpa, torpore ト
to fedare. fedari quocunqs membro inftupente,fi quis in finum expuat.Quorum utrunq; non prorfus abhorret
à noftro uulgato prouerbio.Siquidem qui carpit aliena, fpe quadam improba peccat,quafi fperetfibi
nihil fimile à quoquam opprobrari poffe, cu nemo fit, qui nó aliquo uitio teneatur . Etqui proprij ma
· li, quafi fui ipfius fenfu caret,ceu torpore quodam tenetur.Seneca lib.De beneficijs 7.Fortaffe uitium
de quo quereris,fi te diligenter excufferis,in finu inuenies.Lucianus in apologia De mercede feruié
tibus :καὶ ὅτι δκ & ς – Κόλπουα ]ύσας πρότοδον αξίες Κατηγορᾶν . id eft:Quodq; non prius in tui ipfius fint infpue »
ris , quàmn accufare coeperis.Idem in Votis : ὑπομαζας γιῶ ἀδείμαντε, καὶ δι “ Κόλπου ἐπτύεις ,καὶ εἶσθα ὅτις ματς
Kangas.locatur quifpiamin amicum , quòd ranquam oblitus fui, opes immenfas imaginaretur , neq; in
finum fpueret,utagnofceret, quis'nam effet. Idem indicat Theocritus Ecloga fexta . Nam Polyphe
mus cum paulo arrogantius fuam formam extuliffet:
ὡς μὴ βασκανθῶ ἢ τρὶς ὡς ἐμὸν ἔπλυσα κόλπον. ταῦτα γδ ' α γραιά με πολυπαρὶς ἐξεδίδαξαν .
Quorúcarminu hęc fermè fententia eft: Ne quid me lædat inuidia,néue noceat faſcinatio,terin men
infpui finu.nam idme Cotyttaris anus docuit. Scholiaftes addit, eum morem fua etiamnum ætate du
raffe mulierculis,ut abominantes inuidiam,in finum expuant.Refert & Callimachi uerfum:
δαίμων, τί κόλποισιν ἐπιπλύεσι γυναίκες ; id eft:

O`fortuna,finum mulierquur confpuit omnis?

Huc fortaffe pertinet quod ait Lucianus in Necyomatia: pis a węòsrò wpóownop anomjóras, id eft:Pofter
quàm termihi defpuiffet in faciem.Nec alienum hinc eft,quod in fecunda Satyra fcripfit Perfius:
Frontemý , atg uda tabella
O Infamidigito, & luftralibus antèfaliuis Expiat. 80407

Efimili fuperftitione profectum eft,quod indicat Athenæus lib.i.prifcos ad depellendamala folitos

ter abftergeri, Refert uerficulum hunc Cyrenæi:
રોડની
Chr

CHIL PRIME CÉNTVRIA VI 179

τὶς δ᾽ ἀπομαξαμένοισι θεοὶ διδόασιν ἄμεινον. id eft:

Ter uerò absterfis,melius bona numina donant.
Nofce teipfum . XCV
Adeam fententiam pertinent tria illa, inter omnia fapientum apophthegmata uel maximè celebra Cognitiofuoru
ta,adeò ut (quemadmodum in Charmide teftatur Plato) pro foribus templi Delphici ab Amphictyo maloru̸ & bo
nibus infcripta,ueluti digna Deo uiferentur: Quorum primum eft, yvde oturdy,Nofce teipfum. In quo norum.
modeftiamediocritatisq; cómendatio eft ,ne nobis uel maiora,uel etiam indignafequamur. Ná hinc
omnis uitæpeftis oritur,quod fibi quifq; blanditur, & quantum alijs præter æquum detrahit, tantum
fibiphilautiæuitia præter meritum ttibuit.M.Tullius ad Qu.fratrem lib.3.Et illud yvorov,noli pu
taread arrogantiam minuendam folùm effe dictum,uerumetiam ut bona noftra norimus , Ferturhic
quoq;fenarius inter fententias prouerbiales:
τὸ γνῶθι σεαυτὸν πανταχῆ πχρήσιμον . id eft:
Vbig,confert, utteipfum noueris.
Citatur à Nonio Marcello Satyra quædam Varronis hoc titulo,yvotary. Ouidius de arte amandit
-Fama celebrataperorbem
Iuuenalis:
Litera,cognofciquefibi queng iubet.
-E cœlo defcendit par orautov.
Ouidius hanc fententiam ad Pythagoram autorem refert . Platonicus Socrates ab Apolline profecta
arbitratur . Plato in Phædro· 8 δώαμαιπω,τὸ κατὰ δελφικὸν ἐπίγραμμα,γνῶναι ἐμαυτὸν . id eft : Nondum poffum
meipfum,iuxta Delphicam infcriptionem, cognofcere. Sunt qui ex Homero tanquam Oceano, hanc
quoq; mutuòfumptam exiftiment:apud quem Hector, cum in reliquos omneis impetum faceret , ta
1 menAiacem utfe præftantiorem declinauit . Sic enim ait poeta:
αἴαντΘ δ᾽ ἀλέεινε μάχλω τελαμωνιάδαο id eft:

Congreffum Aiacisfugit Telamone creati.

Diogenes Thaleti tribuit. Apud hunc Antifthenes Phemonog adfcribit, cæterùm Chilone ufurpaffe .
Thales autemrogatus;τίόξι δύσκολου; ἔφκ, τὸ ἑαυτὸνγνῶναι τίσύκολου ἄλλῳ ὑποτίθεσθαι, id eft : Quid eft difficileg
refpondit,Seipfum noffe.Quid facile. Alterum admonere . Macrobius primo in Scipionis fomnium Crafo quale
commentario tradit,cuidam Delphicum oraculum confulenti , quonam itinere poffet ad felicitatem oraculu reddis
B peruenire refponfum ad hunc modú: Si teipfum cognoueris.Id autem oraculum redditum fuit Cro tum.
fo, ut autor eftXenopho in Pædia Cyri.Citatur à Gnomologis Græcis hic ex Antiphane fenarius:
& θνητὸς ε βέλτιςε, θνητὰ καὶ φρόνει . id eft:

Præclarè,fi mortalis es, mortaliafac cogites.

Eandem fententiam fic extulit Pindarus: vara Ovarois wine, id eft: Mortalia mortales decent . Demo
naxinterrogatus quando cœpiffet philofophari: Pofteaquam, inquit, cæpi noffe meipfum , Socrates
quòd Apollinis oraculo folus effet fapiens iudicatus .quum Græcia tot haberet fophos, fic interpreta
tur:quod cæteros profitentes fe fcire quod nefciebant, hoc nomine uinceret, quòdfciret fe nihil fciret
&hocunum fefcire profitebatur. Cæterùm hanc Socratis modeftiam uicit Anaxarchus, qui prædica
bat feneid quidem feire, quod nihil fciret. Apud Menandrum Comicum quifpiam corrigithoc omni
buslaudatifsimum dictum :
κατὰ πολλ᾽ αὐ ἐπὶν, ὦ καλῶς ἀρημένον Multis modis dictum uidetur perperam,
τὸ γνῶθισαυτὸν χρησιμώτερον γὰρ Cognofce teipfum magis enim in refuerat hoc,
τὸ γνῶθι τὲς ἄλλες . id eft:
Cognofce cateros.
Ne quid nimis. XCVI
Alterum diuerfis uerbis eandem fermè (ententiam complectitur , und you : id eft, Ne quid nimis. Omne nimium
quamquidem tanquam uulgò celebratam , Terent .in Andria etiam Sofiæ libertini perfonæ tribuit, uitiofum
Diogenes Laertius Pythagoræ adfcribit. Ariftoteles 3 Rhetoricorum lib.ad Biantem autorem refert,
tractans deiuuenum immoderatis affectibus,quos ait ubiq; nimia uehementia peccare: nam & ama
re nimium,pariter & odiffe nimium. Senes non ité,fed ut ipfius Ariftotelis utar uerbis , nalà Thi pia ]
ὑποθύκλω ,καὶ φιλᾶσιμὡς μισήσον ]6ι,καὶ μισῖσιμὡς φιλίσον76.i.luxta Biâtis admonitioné, & amant tanqua ofuri , &
oderunttanquá amaturi. Sunt qui Thaleti tribuat. Sunt qui Soloni,tefte Laertio. Plato quodá loco ex
Euripide citat. Neq; defunt,qui ad Homeru ueluti fontem referant:cuius hi uerfus funt in Odyſſeæ
νεμεσσῶμαιἢ καὶἄλλῳ
ανδρὶξενοδόκῳ ,ὃςκ᾿ ἔξοχα μὲν φιλέησιν·
id efti
ἔξοχα δ᾽ ἐχθαίρησιν, ἀμένω δ᾽ οἴσιμαπαντα
-Mihi nequaquam is placet hofpes,
Quiualdepraterý modumfimul odit, amatý:
Idem in Iliados яi
Sedputo rectius effe ut fint mediocria cuncta.
τυδείδη , μήτ'ἄρμε μάλ ' ανεε, μήτ᾽ ἔτι νάκει. id eft:

Ne nimis aut laudes Tytida, aut uituperes me.

Equidem ad Hefiodum referre malim: cuius illud eft in opere,cui titulus, pya ng impai
μέτρα
 189 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

id eft:
μέτρα φιλάσεθαι , καιρὸς δ ' ἐπὶ πᾶσινἄρις
Menfuramferua,modus in re est optimus omni. ICL
Euripides cùm alijs aliquot locis,tum in Hippolyto coronato:
Sang
ἔτω τὸ λίαν γ᾽ ἧστον ἐπαινω Sic equidem minus approbo, quicquid Fract
id eft:
Εμηδὲν ἄγαν . Eft uehemens,quàm quod uulgus ait, pai,r
Ne quidnimium. padic

Pindarus apud Plutarchum: opoln undep aydvezivnoav wpiarus. id eft: Sapientes hoc uerbú , Ne
quid nimis,præter modum laudarunt. Sophocles in Electra:
id eft:
μηθ᾽ οἷς ἐχθαίρεις υπεράχθεο ,μή τ᾽ ἐπιλάθε , damsto
Ne nimium prater modum te torqueat ille colati
Quem odifti,fed nec neglexeris immemor hoftem. 01
COCO
Modus opti Plautus in Panulo:Modus omnib.in rebus ,foror, eft optimus.Eodé pertinet Homericü illud Iliad...
musin rebus
war wv μièv
παύτων μὲν nóg ésì
ἐπὶ ng giós
καὶὕπνε καὶ φιλότητος,, Cunctarum rerüfaties contingit, amoris
omnibus.
Satietasrerü. μολπῆς τε γλυκέρῆς καὶἀμύμονGὀρχηθμοῖο.. Etfomni,& blādacitharaschoreag decentis.
İd imitatus uidetur Pindarus in Nemeis:
id eſt:
κόρον δ᾽ ἔχει καὶμέλι, καὶ τὰ τέρπν᾽ οὔθ᾽ ἀφροδίσια .
Satietatem habet & mel & iucundiflores uenerei.
Plin.lib.i.Perniciofifsimum autem & in omni quidem uita,quod nimium.Horatius:
Eft modusinrebus ,funt certi denig,fines,
Rurfus idem:
Quos ultra, citrag nequit confiftere rectum.
Virtus eft medium uitiorum utring, redactum. Phocylides:
τσαντων μέτρον ἄριστον . id eft: Omnium modus optimus.
Et Alpheus in Epigrammate: id eft:
τὸ μηδὲν γὰρἄγαν,ἄγαν μὲ τέρπο.
Hoc, Ne quid nimium, nimisplacet mî.
Quintilianusfcripfit,modum inpronunciatione regnare, quemadmodum in cæteris omnib. Deniq;
Plutarchus in Camillo docet, pietatem effe mediam inter contemptum numinum & fuperftitionem:
ÿÿ œòñáßã悵œì tò µnde ayav, desor.id eft: Pietas autem, &, quod aiunt,Ne quid nimis, optimum eft . Nihil
autem eftrerum omnium,in quo nonpeccari queat nimietate,præter amorem Dei.quod alijs uerbis
fatetur & Ariftoteles,pro Deo fupponens fapientiam.Huc pertinet quod ex pocta quopiam refert A- B
thenæus lib.i.de laudibus uini:

πάσας δ᾽ ἐκ κραδίας, ανίας ανδρῶν ἀλαπάζει

πινόμονΘ- κατὰ μέτρον · ὑπὲρ μέτρον ἢ χερείων . id eft:

Atqui omnes hominumpellit depectore curas

Si modicè biberis:fin abfq modo, nociturum eft.
Sponde,noxa præftò eft. XCVII
Defideiuffori iyya, waja A are: id eft, Sponde,fed noxapræftò eft . Quæ quidem omnia Socrates apud Platonem
bus. putat ad eandem fententiam pertinere. Nam qui pro altero fideiubet,id pollicetur , quod non fit in i
pfo fitum prættare,nempe fidem alienam. Sed primum illud Apollini tribuit, reliqua duo à mortalib.
adiecta credit.Plin.lib.7.cap.32.cuncta pariter adfcribit Chiloni,fed ita ut oraculorum uice fuerint ha
bita:Rurfus,inquiens,mortales oraculorum focietatem dedêre Chiloni Lacedemonio, tria præcepta
eius Delphis confecrando aureis literis, quæ funthæc:Noffe fe quenq;: & ,Nihil nimium cupere:Co
Spondere. mitemq; æris alieni, atq; litis effe miferia. Explicuit Plinius, quid fit fpondere . Fideiubemus enim pro
Fideiubere, co cui creditur pecunia: & fæpe fit,ut fideiuffor cogatur creditori numerare pecunia. Fideiubemus &
apud iudices,de fiftendo reo : atq; illo fallente plectuntur uades . Ethoc dictum ad Homerum autoré
referunt:cuius hoc eft carmen Odyſ. 0.
δειλαίτοι δειλῶν γε καὶ ἐγγύας ἐγγυάσθαι .
Cherfias apud Plutarchum in conuiuio Platonis refert ad fabulam Homerică de Ate : quæ quòd ad
fuerit Iouis fponfioni de natiuitate Herculis , ab eo præcipitata eft in terrain . Citantur ac laudantur
hæctria apophthegmata à Plutarcho,in libello de futili loquacitate.
Nouit quid album,quid nigrum. XCVIII
Oïde tò novudu ngei Tò pínav: id eft,Nouit quid album ,quid nigru.Duplice in fententiá accipi poteft. Aut
nouit difcrimen recti, prauiq;, aut nouit id, quod nemo uel indoctus ignorat. Nam euidentius eſt albi
nigriqs difcrimen,quàm ut quifquam non uideat.Ariftophanes in Equitibus:
ναῶ ἀρίγνωτον γὰρ ἐδες ὅτις ἐκ ἐπίςαται ,
id eft:
ὅσις ἢ τὸ λευκὸν οἶδεν ,ἢ τὸν ὄρθιον νόμον.
Nunc Arignotum lyriften nullus eft qui nefciat,
Qui album nouerit, rectósue nouerit modos.
Colores natue Interpres oftendit,exponitq; prouerbium.Videtur effe tractum à prifcis illis mortalibus, qui duos tá
rales. tùm naturales colores nouerant,album & nigrum,tefte Pompeio.
Albus
1
 CHIL. PRIME CENTVRIA VII. 181

A Albus an ater fis, nefcio. XCIX

Albus an ater fis, nefcio.Solet dici de homine uehementer ignoto. Cice. Philippica fecuda : Mene
monifiamicus fecit hæredem ,ut cum illo cómodo,fi quod erat, animi quidá dolor iungeretur. Te is,
quem nunquá uidifti, L.Rubrius Cafsinas fecit hæredem. Et quidem uide quàm te amârit is , qui al
bus,atérue fueris ignorans,fratris filiú pręterijt.Quintilianus in 11. Oratoriaru inftitutionum lib.Ne
gat,inquit,fe magnifacere aliquis poetarum,utrum Cæfar fit albus, an ater homo. Catullum , opinor,
digito indicans, cuius in Cæfarem hoc extat carmen :
Nilnimiumftudeo Cafar tibi uelleplacere,
Necfcire utrumfis albus, an ater homo.
Apuleius in apologia Magiæ: Etiam libenter te nuper ufq;,albus an ater effes,ignorabam : adhuc her.
cle non fatis noui.Diuus Hieronymus aduerfus Heluidium: Quis te, oro, ante hanc blafphemiam no
uerat:Quis dupondio fupputabat: Confecutus es, quod uolebas . Nobilis es factus in fcelere . Ego i
ple, qui contra te fcribo, cum in eâdem urbe tecum confiftam , qua balbutis & erubefcis , albus , ut a
iunt,an ater fis,nefcio.Horatius in extrema epiſtola:
-Vultu mutabilis, albus & ater.
Quoloco Porphyrion admonet prouerbiali figura dictum,albus & ater:pro eo quod eft,bonus &ma
lus:&Horatium album , aut ad libéralém ,aut lætum reddidiffe : atrum , ad fordidum & ærumnofum .
Hucfeftiuiter allufit Mateon apud Athenæum lib.4.de fepia loquens:
ἡ μόνη ἰχθὺςἐᾶσα ,τὸ λευκὸν καὶ μέλαν οἶδε . id eft:
Qua quumfitpifcis , fola album nouit & atrum.
Eft enim fepia colore albo,fed fuccumhabet atrum,quem fpargit in metu ne deprehendatur.
Non nouit natos . C
Simillima huic figura eft, Natunon noui :pro eo quod eft,prorfus ac modis omnib. ignoro.M.Tul- Natu non nos
lius libro familiarium epiftolarum 9.ad Papyrium :Na mihi fcio iam à regibus ultimis allatas effe lites uiße.
ras,quibus mihi gratias agunt, quod fe meafententia reges appellauerim : quos ego non modò reges
appellatos, fed omninò natos nefciebam . Simillimum eft illi,quod eft apud Ariftophanem in Vefpis:
rida far de.id eft: Qui mene uiuum quidem nouiffet. id eft, nullam omninò mei rationem ha
buiffet. Item Theocritus in Pharmaceutria :
ideft :
B οὐδ᾽ ἔγνω πότερον τεθνάκαμαν ἢ ζοοὶ ἐμὲς .
Non etenim illud utrumfim uiua, an mortua nouit.
Ineandé fententia ufurpauit Plautus in Euclione: Non magis me refpicias,quàm fi natus nunquá fié:
CHILIADIS PRIMAE CENTVRIA VII.

Odi meniorem compotorem. Í

You µváµova övµzótlw : id eft,Odi memore cópotore.In eos qui , que inter amicos & inter pocula in eos qui ami
Ma dicüturliberius,foràs eliminant.Lucianus in Lapithis,ex poeta quopiá citat. Martialis : corum queli
μισῶ μνάμονα συμπόταν Procille. bet dicta effu
locatur enim poeta in Procillum quempiam , qui inter pocula iuffus poftridie conatum uenire,uenit tiunt.
ferio:perinde quafi,quæ interuina dicuntur,pondus habere debeant.Huius prouerbij meminit Plu
tarchus in Sympofiacprimo ftatimproblemate:ubi quærit,num conueniat in conuiuijs philofopha
ri.Putatautem dictum aduerfus eos, qui præter modum inftant & urgent in conuiuijs, ad bibendum
impellentes,exigentesq; præfcriptumpoculi modum.Solent enim nonulli, non admodum auidi bi.
bendi fic effugere, ut interiectis fermonibus conuiuas in obliuionem auocet: deinde fi quis fortè me
morexigat,mentiuntur iam ebibiffe fefe. Dores aut in Sicilia áðurs; id eft , conuiuiorum , ſeumen
furaru præfectos,Mnamonas appellát: quos Latini modiperatores uocant,tefte Nonio , quod biben. Modiperato «
di modúimperent.Vnde prouerbiu quadrare uidebitur in eos , qui modú in conuiuio præfcriptum , res.
nimium exactè requirant.Alijs magis uidetur,ut prouerbiu admoneat visi , hoc eft, obliuione o
mniü,quæ inconuiuijs uel fiunt uel dicuntur.Id enim teftatu effe & maiorum fabulis , qui Baccho fi .
mul&ferulam & obliuionem confecrarint: nimirü hoc innuentes,non oportere meminiffe,fi quid in
conuiuio peccatum fit: aut certè leuem admodum ac puerilem reprehenfionem fufficere. Nam ferula
pueros cædi folitos,uel luuenalis indicat :
Etnos ergo manumferulafubduximus. -
Idem Plutarchus aliàs eodem in opere narrat,Lacedæmonijs hunc fuiffe morë,ut fi que amicũ autho
fpitem in domu acciperent,oftenfis foribus dicerent: póy.id eſt: Hac non egreditur fer
mo.Damnat authanc confuetudine,propterea quòd fentiat in conuiuijs fermonibus utendũ nó ine .
ptis,fed eruditis ac frugiferis, quos efferri fit honeftum & códucibile. Refert idem in uita Lycurgi, ex
cuius inftitutione qui natu maximus erat,ftabat ad oftium, & ad conuiuium ingredientibus dicebat,
oftéfis foribus:dia rówµ {§œ Áóy¦š× ìææógóÚr.id eft :Per hafce nullus fermo progreditur foras. Horatius
hoc quoq; interiucundi conuiuij commoditates commemorat:
-Nefidos inter amicos Sit quidictaforas eliminet.
Hucpertinet ille Græcoruin fenarius :
q JON
 182 DES. ERAS. ROT. ADAGIO RVM

της γωαικὸς ὅρκον εις οἶνον γράφω . ideft : Infcribo uinofiqua iuratfæmina. A WeroLib
innuens,irrita effe folere quæcunq; in copotationib.effutiuntur.Alluditur aút ad prouerbiú, quod ali intercith
biretulimus , és üdwg rgágw :id eft,In aqua fcribo :de re euanida . Huc adfcribendú, quòd, quemadmodú
cammall
in Sympofiacis teftatur Plutarchus ,ueteres Bacchu obliuionis filiú finxerant : idq; per iocu inuertit
apud hunc quifpiam ,dicens patrem potius obliuionis appellandum fuiffe quàm filium : quod uinum, Liquisqua
print th
præfertim immodicum ,uel ante fenectam adimat homini memoriam .
Aicome
Duabus federe fellis.
It
In eos quiutri Duabus federe fellis ,eft incertarum effe partium , & ancipiti fide , ambabus fatisfacere uelle. Quo
queparti ftu uerbo nouè cópofito , annogórannoyHomerus appellat Martem: id eft, nunc his,nunc illis partibus fa
uentem.Macrobius in Saturnalibus cœnis : Laberius mimus in fenatum à Cæfare lectus, cum à Cice P
dent.
rone ad confeffum non reciperetur, dicente, Reciperem te nifi anguftè ſederemus :nimis mordaciter catme
refpondit,Atqui folebas duabus fellis federe:obijciens tanto uiro lubricum fidei.Sed id quod Cicero
dixit, Nifi anguftè federemus , fcomma erat in Cæfarem, qui in fenatum pafsim tam multos admitte Reptar
CUBA!
bat,ut eos quatuordecim gradus capere non poffent.Hactenus Macrobius . Eft autem omnium con
fenfu turpifsimum, cum utraq; parte colludere . At Solon legem tulit, qua punirenturhi, qui in ciuita keoma
tis tumultu,neutri partium adhæfiſſent. Film
Duos parietes de eadem dealbare fidelia. CO
HI
Eadem opera Huic finitimum uidetur illud: Duos parietes de eadem dealbare fidelia.pro eo quod eft, eadem re
duo præftare, duplicem inire gratia, eademq; opera duos pariter demereri.M. Curius ad Ciceroné : Sed amice ma
gne,noli hanc epiftola Artico oftendere. Sine eum errare,& putare me uirü bonú effe, nec folere duos Joakim
parietes de eade fidelia dealbare. Volebat enim Curius pariter & Attico & Ciceroni uideri fummus,
C
ac de le uno fructu quidem Ciceronis, mancipium aut Attici facere, Tractum uidetur ab his , qui pari
Aprz
etibus opus albarium fuperinducunt. Legitur & huiufmodi Græcú adagium apud Suidã:dúo réxos àné
Vtro;q claudi Longa
pes. id eft:Duos linis parietes. In eos qui in factionibus, utrifq; partibus blandiuntur.Ad hanc claffem
care pede. pertinet illud Hebræi uatis, Vtroq; claudicare pede. item illud Euangelicum , Duobus feruire domi
Matt.6. nis.Rurfum illud ex Apocalypfi, de ijs qui neq; calidi funt, neq; frigidi .
Vnica filia duos parare generos.
INI
His fimile quidda etiã nunc uulgò dicunt, dignum uidelicet,quod uel unum inter antiquitatis ada
GALN
gia connumeretur: Vnica filia geminos uis parare generos. ubi quis idem beneficium duobus fimul
pollicetur:aut pro eodem officio, quod alteri præftiterit, à duobus gratiam repofcit.

Nefcis quid ferus uefper uehat. y B

Nefcis quidferus uefper uebat.
ExMenippeisVarronis fatyris citatur hic titulus, tum ab A. Gellio, tum à Macrobio: neq; dubitandü,
Curafuturi.
quinprouerbialis,ficut funt & alij pleriq;. Quo falubriter admonemur, ne prefentium fucceffuú pro
fperitate fublati, futuri curam abijciamus.Neq; ulla de re fecuri fimus,prius quàm exitum uiderimus .
Idem hodie quoq; uulgo dicunt,Diem nondum ad uefperá decurriffe: cũ fignificant , diuerfum exitá
poffe accidere. Apparet Maronem ad parcemiam allufifle, cum ait primo Georgicorum libro :
Denique quidferus uefper uebat.
agens de prognofticis occafus. Poteft referri & ad illá Solonis fententiá: ¿gazin☞ jançỡ bú.id eſt: Spe
cta finem longe uitæ. Titus Liuius Decadis 5. lib . 5. In fecundis rebus nihil in quenquam fuperbè ac
uiolenter confulere decet, nec præfenti cedere fortunæ, quum quid uefper ferat,incertum fit. Huc al
lufit Philippus rex apud eundein Decadis 4.lib.9.quum Theffalis refpondens minacem claufuláad
iecit,Nondum omnium dierum folem occidiffe.

Multi thyrfigeri,pauci Bacchi. VI

πολλοί τοι ναρθηκοφόροι, παῦροι δέ τε βάκχοι . id eft :
Plureis thyrfigeros,paucos est cernere Bacchos.
Pauci uera uir Carmen hexametrum prouerbio Græcis celebratum: quo fignificatú eft, compluribus mortaliúad
tuteinfignes. effe uirtutis infignia,aut etiam famam, qui tamen uera uirtute uacent .Vt non omnes uerè theologi,
qui pileum theologicum gerunt, qui'ue hoc nomine funt donati. Non omnes poetæ, qui fe eo titulo
circumferunt. Non omnes monachi, qui cucullo onerantur Non omnes Chriftiani, qui ceremonijs
agunt Chriftianum . Non omnes generofi, qui torquem geftant auream , Non omnes uirgines , quæ
pafsis funt capillis , Non omnes reges, qui diademate infigniuntur. Non omnes epifcopi, qui mitram
gerunt bicornem,aut pedú argenteum. Non omnes fummi pontifices,qui uocantur fanctifsimi,quiq
Philofopha triplici corona infigniuntur. Non omnes imperatores,qui in uexillis oftentant aquilam . Neq; wwyw
ftroru quoru- gogia,aut wrogogía, quemadmodum loquitur Plutarchus, philofophú facit:hoc eft , geftata barba, aut
dam wwywrogo geftatum pallium. Translatum à ceremonijs Bacchanaliu,in quib.thyrfos,id eft, haftas quafda uiteas
fía no pivo, quatiebant afflati furore. Vfurpatur à Platone in Dialogo , cui titulus Phædon . Allufit huc eleganter
Plutarchusin libello quem fcripfit aduerfus Colotatn : ς τῶν ἑτάρωναρις δημο ·ὁ αἰγιοὺς εἶπα γὰρ τὸναὔδρα ,
gogía.
τῶν ἐκαὶἀκαδημίας,δ ναρθηκοφόρου,ἀλλὰ ἐμφανίσατου ὀργιὰς ἰὼ πλάτωνΘ -.ideft : Quidamn amicus Ariftodemnus Æ.
giéfis :ná hominé nofti, Academicorú nó thyrfigerú, fed ardétifsimúmyfté Platonis.vanco appel
lat,nomine & cultu dútaxat Academicu,nó re. Scitü eft & illud Herodis Attici in palliatũ, crinitú, bar
ba ad pubem ufq; porrecta : Video barbam & pallium, philofophum nondum uideo.
*தச
Non
 CHIL. PRIMAE CENTVRIA VIL 184
VII
A M.Varrolib.DereNon omnes
ruftica quifententiam
2.eandem habent citharam,funt citharodi.
extulit diuerfa metaphora:Sed no omnes, inquit,

quihabent citharam ,funt citharœedi.Huc adfcribendum uidetur,quod lepidè fcripfit Seneca, quenda
perfonam malle,quàm faciem. Faciem uocat,ubi quis talis uidetur , qualis eft perfonam , cum præfe
fertaliquis quod non eft.Poteft & ad auaros torqueri, fineges cos diuites,qui pofsident opes,fed qui
rectè norintuti.Vti non eft citharœdus,quifquis tenet citharam,fed qui cithara rectè nouerit uti. No
is rex,cui contigit amplum imperium,fed quifciat adminiftrare.
Plures thriobolos, paucos eft cernere uates. VIII
πολλοὶθριοβόλοι,παῦροι δέτε μούλιες ανδρες. id eft :
Plures thriobolos , paucos eft cernere uates.
Simile carmen eft fuperiori , eodem modo Græcis celebratum . Philochorus apud Zenodotum au
tor eft,olim tres nymphas Apollinis nutrices,Parnaffum incoluiffe,quæ Thriæ dicerentur: unde po- Thrie.
ftea receptum fit,ut calculi fortesque diuinorum Thriæ uocarentur.Vnde thrioboli, qui thrias in ur
nam diuinam iaciunt. Sunt qui affirment,rationem diuinandi perfortes , à Minerua fuiffe repertam.
quæcum magis floreret,quàm oracula Delphica,mendax & uana reddita eft:idq; opera Iouis , Apol
lini gratum facere cupientis.Deinde ubi rurfum mortales Delphicafrequentarent oracula , Pythiam
adhunc modum dixiffe:

πολλοί θριοβόλοι,παῦροι δέ τε μούμιες ανδρες .

Multi qui boues ftimulent,pauci aratores.. IX
Confimilem babet fententiam & hic uerfus:
moì Byxér) , magai dé Tε jūs apotñges. .i. Qui tauruſtimulent multi,fedrarus arator.
Multipræ feferut quodnó funt.Siquidé antiquitùs arabant bubus, ut antè dictú eft: eos extimulabat
prælonga arundine,authaftili cufpide quapiam acuminato. Qui mos & hodie durat apud Italos.
Simia in purpura. X
widun☺ wy wòggýga:id eſt, Simia purpurata. In uarios ufus poteft adhiberi parcemia:nempe uelinhos, Dignitas inde
qui tametfi magnifico cultu fint ornati , tamen cuiufmodi fint , ex ipfo uultu moribusque cognofci- cord.
tur:uel in hos,quibus dignitas indecora additur:uel quoties rei per fe fœdæ, afcititia peregrinaq; or.
namenta indecenter admouentur.Quid enim tam ridiculum,quàm fimia ueftita purpurea uefte ? Ate
queid tamen norarò fieri uidemus apud iftos qui fimias habent in delicijs,ut quam maximè poffunt,
adhumanum morem ornent ac ueftiant, aliquoties & purpura, quo parum attétos,aut imperitos fal
Blant proque homine falutetur fimia,aut fi deprehenfus fuerit fucus, res magis fit ridicula. Quàm mul
tos id genus fimios uidere eft in Principum aulis: quibus fi purpuram , fi torquem , fi gemmas detra Simij in aulis
has,meros cerdones deprehendes.Lepidius erit fi longius trásferatur:uelut in eos qui barba pallioģi Principum.
fimulant fanctimoniam.Tales Auguftinus alicubi non ineleganter amiculo philofophos appellat. Et
Ammianus lib.14.Antigonum quendam amictu tenus philofophumappellat.DeBarbæ tenus fapi. Amiculo phis
entibus,anteà nobis dictum eft. lofophi.
Simia fimia eft, etiam fi aurea geftet infignia. XI
widun☺ i wi9nn☺¸nàyxpúora'xy oúµßona: id eft, Simia fimià fuerit,etiá fiaurea geftet infignia . Superiori Nõ mutat in◄
refpondet,admonés fortunæ ornamenta non mutare hominis ingeniu. Citatur adagiu à Luciano in
genium orna
oratione cótra ineruditu.Nată uidetur à fimijs illis Ægyptijs, faltationem humanam imitantibus, Lu
húc modü Rex quidá Egyptius fimias aliquot inftituit, ut faltandi rationé tusfortune.
cianus refert apologu in huc
perdifcerét.Vt enim nullü animal ad figurá hominis propius accedit,ita nec aliud actus humanos aut Aegyptie f
melius aut libentius imitatur. Arté itaq; faltandi protinus edocte faltare coeperunt,infignibus indu. mie.
tæ purpuris,ac perfonate.Multoq; iam tempore maioré in modú placebat fpectaculú,donec è (pecta
toribus facetus quifpiam,nuces,quas clanculú in finu geſtabat,in mediu abiecit. Ibi fimiæ, fimulatq;
nuces uidiffent,oblitæ choreæ, id effe cœperunt quod antè fuerat , ac repentè è faltatricibus in fimias
redierunt.Contritisq; perfonis, dilaceratis ueftibus,pro nucibus inter fe depugnabant, non fine ma
ximo fpectatorú rifu.Narratur apologus non abfimilis de fele, quamVenus belle adornatam in pedif
fequarum ordinem afciuerat,ac fatis aptè iydini : donec mure è cauo quopiam in medium procur
rente,declarauit fefe nihil aliud effe quàm felem .
Afinus apud Cumanos. XII
wapa uudis: id eft, Afinns apud Cumanos. Competit in eos,qui cum fint inepti ridiculique,ta. Nouitas in pre
menapudignotos ipfa nouitate habentur in precio.Aut in eos , quibus honos aliquis præter meritu dio habita
additus à fortuna,tumorem & infolentiam,ita utferè fit,conciliat.id quod eleganter notat Demofthe
nes Olynthiacarum orationi prima: τὸ γαρσὺ πράττειν παρὰ γὼἀξίαν,ἀφορμὴν κακῶςφρονεῖν τοῖς αὐούτοις γίνετ
id eft:Felicitas enim & rerum fucceffus,qui contigerit immerenti,ftultis uefaniæ caufam præbere fo.
let.Cuicongruit illud ex Aeschylo citatum :
ἦ βαρὺ φόρημ ' ανθρωπῶν εὐτυχῶν ἄφρων. id eft :

Grauepondus amens, rebus utensprofperis.

Narrauimus alibi fabulam de afino fugitiuo, qui apud Cumanos fe gefsit pro leone.
Ira omnium tardifsimè fenefcit. XIII
¿Duudskoyatop yngdon« : id eft, Ira poftremü fenefcit, Huic diuerfum illud Ariftotelis apophthegma, Memoriama
9 2 qui, lefactorum,
 184 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

qui,autore Laertio,rogatus quæ res quàm ocyfsimè confenefceret? Refpondit, Beneficiü. M.Tullius A
Als
utrunq;complexus: Cui placet,inquit, obliuifcitur:cui dolet,meminit . Nam uulgò mortales iniuriæ
tenacifsimè meminiffe folent,benefactorum quàm facillimè obliuifci. Græcum adagium uidetur ex
Sophoclefumptum, cuius in Oedipo Colonéo hæc funt uerba: alecq
θυμᾶ ἡ ἐδὲν γῆρας ἐτινἄλλο,πλὺ Senecta nulla obtingit iracundia Ple
θανεῖν θανόνων ἐδὲν ἄλγἅπλεξ . 1. Nifimors :fepultos nullus attingit dolor.. porde
Fabula de Ate Hoc idem innuit Homerus lepidifsimo fanè figmento de Litis & Ate.Hanc deam facit, quæ noxas ac radiqui
Litis. Vitid
turbas foleat immittere rebus mortalium:atq; ipfam quidem acribus oculis ac præuelocibus effe pe
dibus.Cæterùm poft eam multo interuallo confequi Litas deas, quæ quod Ate turbauerit,farcire mo
liantur. Has & ftrabis oculis fingit, & pedibus claudis:illud nimirum innuens , offenfas effe citas , re de

ཎg
conciliationes effe tardas :propterea quòd iniuriæ diu meminiffe folent homines, Carmen ipfum Ho 10

ཝཱཔཉྩ
meri fubfcribam ex Iliadis libro 9.

མྷིྛ
καὶ γάρ τε λιτοί εἰσὶ διὸς κοῦραι μεγάλοιο,
χωλαί τε , ῥυσταί τε, παραβλῶπές τ' ὀφθαλμώ ,
αρά τε καὶμετόπισθενἄτης ἀλέγουσι κιοῦσαι . lenis
ἡ δ᾽ ἄτη , θεναρήτε ,καὶ δρτίπιο ,ἕνεκα πάσας for

πολλὸν ὑπεκ προθέσει , φθάνει δέ τε πᾶσαν έτσ' αξαν,

βλάπλους ανθρώπους· αἱ δ᾽ ἐξακέονται ὀπίσω .
ὃς μέν τ' αιδέσεται κούρας διὸς ἆστον ἰώσας ,
τόν δε μέγ᾽ ὤνησαν, καὶ τ᾿ ἔκλυον εὐξαμένοιο .
ὃς δέ καὶ αἰμύηται,καί τε σερεῶς Σποέπη ,
λίσσονται δ᾽ ἄρα τα γε δία χρονίωνακιοῦσαι,
τῷ δ᾽ ἄτω ἅμ᾽ ἔπεπαι, ἵνα βλαφθὰς Σποτίσῃ .
Quorum uerfuum non indolem neq; gratiam ,fed fententiam utcunq, reddemus Latinis auribus:
Nam Litas etiamgenuit Saturnius ingens,
Rugofas ,pedibus claudis , ac lumine lafas,
Qua Ates à tergo ueniunt , medeantur ut illi.
Ipfa Ate,pedibusg ualens, & roborepraftans,
Proindegradu celeri longèpræuertitur , omneis
20
Occupat, & terrasprior aduenit illaper omneis,
Mortales ladens : uerùm hapost tergafequuntur,

Sartura quicquidcommouerit illa malorum.

At uerò natas loue qui reueretur, & audit,
Se fimulac adiêre , huic commoda plurima grata
Conciliant,huius , uicißim uota receptant.
Reijcit atfi quisprafractè & pernegat illis,
Tunc adito louepatre, precantur , ut ilicetAte
Huic adfit, pœnasg,fuo det denique damno.
Eiufdé Ares fit mentio Iliad..ubi Iupiter imputans huic deæ,quòd à Iunone'deceptus effet,illam ca
pillis arreptam in terras præcipité dedit,interdicens ne unquâ rediret in cœlitu cotuberniú. Hoc Ho
merifigmentú quidá exiftimant effe finitimu ei,quod de Lucifero cœlis deturbato credut Chriftiani,
Si uultur es, cadauer expecta . XIIII
De heredipen Captatores teftamentorum & hæredipetæ,uulgata metaphora uultures appellátur, quòd fenibus
tis. orbis,ceu cadaueribus,inhient Nam huic aui proprium,cadaueribus tantùm uiuere. Vnde & natura
Vulturis natu tantăilli fagacitatis addidit,autore Plinio,ut biduo aut triduo præuolet illuc,ubi cadauera fint futu
TA. ra: eoq ,ut refert uerè Magnus ille Bafilius,ingenti agmine folet comitari caftra militum. Hoc minus
nocens,quàm fint homines ifti diuitú funeribus imminentes,quod neq; fruges attingit, neq; ullúani
mal,quantumuis imbelle, occidit,aut infectatur:tantùm cadauera, uel corüquæ fpontè interierunt,
uel ab alijs relicta funt,depafcitur.In quib.tamen abftinet à fui generis,id eft,auiú cadaueribus . Qué
admodum & Plutarchus docet in problematis rerúantiquarü:ne quid interim adferá ex Ægyptiorú
opinione, qui dicunt uultures omnes effe fœminas,nec aliter ex euro concipere, quàm è zephyro gra
nidæ fiüt arbores.Vnde nimirü eft,hanc aué innocentifsima apud homines tam malè audire.Proinde
Miluij & uul- qui diuites audent aut accufare,aut ueneno tollere è medio, miluij uocátur: qui uerò duntaxat obſe
tures. quijs & adulationibus aucupantur,ut mifceantur teftamento,uultures prouerbio dicuntur. Seneca
lib.Epift.15.epiftola 96.Si uultur es, cadauer expecta. Martial.lib.6.
Amifit pater unicum Silanus. Heu crudele nephas, malegParce,
Ceffas mitteremunera Oppiane? Cuius uulturis hocerit cadauer?
nyunts. Diogenianus in collectaneis meminit huius adagij , fed alia figura: af yvais , id eft, uulturű ritu. Ad
monet aüt dictü de ijs , qui uel ob hæreditatis,uel alterius alicuius amolumenti fpê infidiatur cuipiá.

Coruum
1

CHIL. PRIME CENTVRIA VIL 185

Coruum delufit hiantem . XV
Haud difsimili figura dictum eft ab Horatio,in eum qui captatorem fuum árte fruſtratus ferat; +
Captator de
-Coruum delufit hiantem. lufus.
(Nam hec quoque auis cadaueribas imminet.)
-Plerung , inquit, recoctus Scriba ex quinqueuiro coruum delufit hiantem.
Loquitur de Corano,qui Nafice focero,fpe teftamenti per dolu oftentata,moriens,nihil præter plø.
rare reliquit.Videtur aut hoc adagiu effictum, & imitatu ad illud Græcorũ, aún☺ éxavgv : id eft, Lupus
hiat.Vtitidem dicere liceat,Lupum delufit hiantem : & hópafixaww, id eft,Coruus inhiabat.
Cornicari . XVI
Quin & Græci prouerbio kgáfa , dicunt, pro eo quod eft,inhiare prædæ,aut ineptè garrire.Arifto- gájave.
phanes in Pluto:
σὺ μὲνοἶδ᾽ ὁ κρώζες ,ὡς ἐμῶ τὶ κεκλοφότος Quidcrocitesfcio, nempefi quicquam rei
ζητῆςμεταλαβείν. id eft: Furto inuolarim, ut hinc tibipartemferas.
Interpres admonet effe prouerbiu in eos,qui cornicú more fruftra cornicantur. Sunt aut uerba Chre
mylifenis:qui ait fe ignorare,quid fibi uellet Blepfidemus,furfum ac deorfum uertens orationem, dű
ftudet furti confefsionem elicere,nimirum ut confcius in prædæ partemueniret.Perfius fatyra 5.
Nefcio quidtecumgraue cornicaris ineptè.
Vfus eft & diuus Hieronymus in epiftola ad Rufticum monachum.
In uino ueritas. XVII
poi anexid eft, In uino ueritas,pafsim apud autores ufurpatum adagium:fignificans,ebrietate Ebrietas oper
animi fucum tollere, & quicquid in pectore conditum eft,in apertu proferre.Vnde diuinæ literæ ue- taretegit.
tantuinum dari regibus: quod ibi nullum fit arcanum,ubi regnet ebrietas.Plin.lib.14.cap.22. fcripfit,
uinum ufqueadeò mentis arcana prodere, ut mortifera etiam inter pocula loquantur homines , & ne
periugulum quidem redituras uoces contineant :uulgoq,,inquit,ueritas attributa uino eft.Celebra
tur & Perfae cuiufdam apophthegma, qui negauit tormentis opus effe ad exquirendum uerum : uino
enim rectius elici.quod approbans Horatius in Odis :
Tu lene, inquit,tormentum ingenio admoues
Plerung, duro,tufapientium Curas,& arcanum iocofo
Confilium retegis Lyao. Idem in Arte poetica:
Reges dicuntur multis urgere culullis,
Ettorquere mero , quemperfpexiffe laborent,
Anfit amicitia dignus. Rurfum alibi:
Quidnon ebrietas defignat ? operta recludit.
Effertur & ad hunc modum apud Athençü lib.z.parœmia, iv☺ngù ànétua: id eft,Vinú &ueritas: Quod
largius poti nótátum effutiûtfua arcana,uerumetia audacius in alios loquuntur. Apud Plutarchú in
uita Artaxerxis,Sparamixas Mithridati per uinú quiddá infolentius eloquuto: pdóv© ÿšdás ŵ µdudá
τα,ἐπεὶ δέ φασιν ἄλλωδε, οἶνον καὶ ἀλήθειανεἶναι ideft : Nulla quidé inuidia eft o Mithridates , cæterum quádo
Gręci dicút,uinu & ueritaté effe, &c. Celebratur à Græcis hæc quoq; fentétia puerbialis: kapi
Frúpov , mayawarus & duor.id eft:Quod in corde fobrij,id in lingua ebrij . Theognis :
1
ἐν πυρὶμὲνχρυσόν τε,καὶ ἄργυρον ἴδριες ανδρες
γινώσκουσ' ανδρὸς δ᾽ οἶν ἔδειξε νόον. id eft :

Aurumaus argentumfabris dignofcitur igni:

Vinum hominisprodens arguit ingenium.
Athenæus hunc fenarium citat ex Euripide :

κάθεπρὸν δὲ εἶδες χαλκός ἐς οἶν Θυϋνε. Ι. Forma are lucet,uinaproduntpectora.

Apudeundem Ephippus :
οἴνω σε πλῆθος πολλ᾽ αναγκάζ λαλῶν · Vis multa uini, multa tecogit loquis
ἐκῶν μεθύοντάς φασιτ᾿ ἀληθῆ λέγιν... Loquiproindeuera dicunt ebrios.
Atidēlib.io.refert Anacharfidis dictü,in fovdās défa võis urdúroryíyvovrs:id eft,quòd fallæ opiniones ac
.
cidút temulétis .Ac mox narrat quiddá haud infeftiuú Quidá è cóuiuis dixerat Anacharfidi :Vxorem
duxifti admodú deformé. At ille : Prorfus, inquit,idé mihi uidetur. Sed heus puer, porrige poculú me
racius,ut illa faciá formofam .Nó folùm igitur amáti,ueruetiá ebrio za nana nanaiga : quemadmo
duinquitTheocritus.Atqui uerú quipoteft dicere, qui labitur rerü iudicio . Sed ueritas nofemperre. Veritas alias
fpódet médacio,ueru interdúfimulationi.Poteft aut fieri , ut ex animo loquatur , qui tamé falfum di médacio, aliàs
cat:&uerúdicat,qui nó uerè loquatur. Poftremò puerbiũnófentit de infana temulétia, quæ facit, ut
fimulationi re
quefixa funt, uideatur ambulare: & que fimplicia,uideátur multiplicia:fed de moderata , que dyfopiá
acfuci excutit.Alcibiades in Sympofio Platonis ;τὸ δ' ἐντεῦθεν ἐκ οΰ μῃ ἠκέσατε λέγον] οςἐ μὴπρῶτου κ, τὸ λεγόμε fpondet.
vor,oiv©avsv or wáidœp,sý urjà xácdwp liv annbús.id eſt: Quę uerò núc fequutur, nóprius audietis, puerbiũ
illud recéfuerim :Vinú & cú pueritia,& fine pueritia,ueridicú eft. Quib.exuerbis liquet,ide de pueri.
tia qd' de uino, puerbio iactatú fuiffe.Durat & hodie uulgò tale puerbiu,nó audiri uerú, nifi à tribus Veritatem qui
9 3 homi. fateantur.

PROGRAČNÍ ཨ ི ཏཾཨུཏྟཾ , ཡཱསུཧི ཏཧཱི ཏཾ,ཡཾ མས ཨུ དུགས ད ག ད ག

 186 DES. ERASMI ROT. ADÁGIOR V M

hominú generibus,pueris, ebrijs,& infanis . Huc adfcribendu arbitror uerficulú illum prouerbialem: A
ἡ γλῶσσ᾽ ἁμαρτάνεσα τ᾿ἀληθῆ λέγο. ideft : Verumfoletprolapfalingua dicere.
Nam uerum effe creditur, quod exciderit imprudenti, quandoquidem id demum uacat fictionis fufpi
cione.Ex huiufmodi lapfu colliguntur & omina certioris fidei :
SapeNeoptolemipro nomine nomen Orestis
Exit, & errorem uocis ut omen amo.
Deniq;M.Tullius in Topicis, inter ea quæ certam faciunt fidem , commemorat pueritiam, fomnum,
imprudentiam, uinolentiam, infaniam .
Bos in lingua. XVIII
Munerafilenz
Bös'em yawr7us: id eft,Bos in lingua.In eos qui nó audetlibere,quod fentiát, dicere.Translatã uel à ro
tium imponut bore animátis , quafi linguá opprimés,nó finat eá eloqui :uel hinc, quòd Athenienfiú nomiſma quon
quibufdam. dá bouis obtinuit figură.Ité apud Romanos Seruius rex,ouiú ac boum effigie primus fignauit es, au
tore Plinio,lib.18.cap.3.Ide teftatur Plutarchus in Problematib.reru prifcarú, quòd prifcis omnis ferè TOSC
Pecunia unde poffefsio erat in gregib. & armétis.Vnde & à pecorib.dictá pecunia uolut. Itaq; qui muletę pendende
dicta.
metu deterriti reticeret, aut qui pecunia corrupti loqui nó auderet, bouế in lingua dicebátur habere.
At Iulius Pollux nono de rerü uocabulis libro, puerbiu hoc exponés, his ferme cofentanea comemo
rat,addes ipfum nomifma boué uulgò uocari folere.Proinde in Deliacis fpectaculis,fi cui munus dan
du erat, pręcone pnüciare folitu:Tot boues illi dabútur.Boué aút ualuiffe duab.drachmis Atticis :un
de fuiffe qui crederét,hoc nomiſma Deliorü fuiffe propriũ, nō Athenienfiũ . Addit itē in Draconis le 15
gib.extare mentioné,wopi ‡ àzorivgu drnaboo :id eft, De pendédis dece bubus : id eft, nummis decé.Neq;
defuiffe,qui fenferint, Homerum quoq; de nomifmate locutum, non de animante, cum ait:
χρύσεα χαλκείων ἑκατόμβοι ἐννεαβοίων.
Verùm hanc opinioné alio in loco refellit Iulius Pollux , oftendens illa fuiffe cómutationé rerú citra
nummos. Qui fcripfit fcholia in Homeru, lib. 2.tradit boue apud prifcos in honore fuiffe , quú multis
de caufis,tum præcipuè quod Apollini facrú fit animal.Itaq; in altera parte nomifmatis infculpebant
bouem, in altera faciem regiam. Adagium autem effert ad hunc modum :ßös yλwary Bißunge.id eft : Bos
in lingua incedit.admonens id dici folitum,ubi quis pecuniæ caufa taceret. Theognis:
βᾶς μοι ἐπὶ γλώσσ id eft: In lingua mihi bos.
Philoftratus in uita Apollonij:γλῶτ]αύ τε ὡς πρῶτο ανθρώπωνσωέσχε βὲν ἐπὶ αὐτῇ σιωπῆς σὑρὼν δόγμα . id eft:Lin
guam primus hominum coercuit,bouem in illa filentij inueniens decretum, De Pythagora loquitur, B
filentij autore.IteminScopeliano fophifta : καὶ καὶ χρὴ θαυμάζειν ε πεπειλημένοι τὼ γλῶτζαύ τινοί · καὶ βὲν ἀφωνίας ἐπ᾿
ali Beßavoid eft: Neq; mirandum eft, fi quidam linguam habentes uinétam , boue filentij eam oc
cupante.Extat apud Aeschylum in Agamemnone:
τὰ δ᾽ •ἄλλα σιγῶ ,βᾶς ἐπὶ γλώτης μέγας BéСnxcv. id eft :

Taceo cætera,linguam occupauit bos quidam 'Ingens.

Argentanginam patitur. Xix
a
apyvgdyxlw wáoxa :id eft,Argentangin patitur. Superiori finitimu eft,natú ex hiſtoria , quá refert Au
lus Gellius in Noctibus Atticis, atq; itePlutarchus in uita Demofthenis . Ea efthuiufmodi Quũ ad
uerfus Milefiorú legatos , qui auxilij petédi caufa Athenas uenerat ,acriter in cócione dixiffet Demo
fthenes, obfifteretq;, quo minus impetraturi poftulata uideretur, caufa in diem pofteru reiecta,legati
Demofthene ipfum adierút,magnaq; pecunię fumma,ne cótra fe diceret, redemerunt.Poftridie, quú
res denuò foretageda , Demofthenes multa lana collo circúuoluto in concione prodijt , fingens fefe
ouwdyxlu ,id eft,anginam pati.Eáq; rem impedimento effe, quo minus exmore diceret. Tum e populo
vayx . quifpia,cui fimulatio fubolebat, exclamabat, eu no váyxlw ,ſed agyvgayxlu pati. Eft aut fynanche, mor
apy páry". bigenus, qué uulgus medicorü deprauatè ſquinantia appellat . Hunc Areteus Cappadox libro primo
cómemorat inter morbos acutos, oftendens bifariam appellari :uel Lundyx , quod id mali canibus fit
familiare :uel awayxle ,quòd fpiritum coartet ac præfocet.
Equus me portat, alit rex. XX
ἵππ μὲφέρε,βασιλεὺς μὲ τρέφει. ideft : Merex alit, ac meportat equus.
Commode is Refertur inter Græcorum adagia : atq; addunt hinc natum Iuuenis quidam fub rege Philippo ftipen
wens. dia faciebat.Is cum admoneretur ut mifsionem peteret, fefeq; à militia abdicaret , negauit fe facturu,
his quidem uerbis:
ἵππ μὲ φέρς,βασιλεὺςμὲ τρέφε . · ideft : Equusmeportat,rex me alit.
Significans fe cómodifsimè uiuere,ut qui & pedibus alienis ingrederetur, & aliena pecunia pafcere
tur.Huc allufit Horatius,cum in Epiftolis fub Ariftippi perfona fic ait:
-Rectius hoc,& Splendidus multo eft, equus ut meportet,alatrex.
Quo quidem in loco Acron huius admonet prouerbij,cuius etiam meminit Diogenianus . Apparet
è tragoedia quapiam afcitum.Eft enim carmen anapæfticum dimetrum.
> Etiam corchorus inter olera. XXI
ng kógxop☺in naxavos:id eft,Etiam corchorus inter olera. Dici folitú in homines nullius precij , qui
alex . tamen in numero aliquo ftudeant haberi . Nam 4gxg , oleris genus eft uilifsimi, quod Plinius lib. 21.
in ca
 CHIL. PRIME CENTVRIA VIL 187

A in catalogo olerum recenfet.Idem alibi commemorat inter herbas fponte nafcentes . Scribit aute, cor
chorum , Alexandrini cibi herbam effe conuolutis folijs , ad fimilitudinem mori , multis remedijs ati
uelcocta uel cruda pofsint edf : uerùm ob amaritudiné prouerbio effe infamem. Suider olera, que
lem.Meminit prouerbij Theophraftus,libro De plantis 7.cap.7. corchorum referens inter olera,quæ
& Helychius
autoresfunt,nónullis piſcem exiftimari corchorum contemptifsimum,nulliusq; precij : qualis fit hip
purus, Ariftoph.in Veſpis : xið hlaµw rõ nogxégs. id eft : Deinde corchorum attigimus . Nec hic tacuit in
terpres deprouerbio .
Graculus inter Mufas. XXII
Cui nó difsimile uidetur, oñords pros μévaus: id eft, Graculus inter Mufas.Indoctus inter'doctifsimos,
infantifsimus inter eloquentifsimos . Re&tè dicetur & in homines , oftentatione fallæ doctrinæ fefe ia
&titantes,& uiris eruditis impudenter obftrepentes. Eft enim graculus, auis minimè canora, fed taine
odiofègarrula atq; obftrepera. Confine eft his quod in Bucolicis ait Vergilius :
-Sedargutos interftrepere anferolores.
Cygnos canoros effe,fic omnium poetarum literis eft decantatum, ut nihil fit celebratius: etiam fi ne
minicontigit huc audire cantum. Nec defunt philofophi, qui huiufce rei rationem quoq; reddere co
nentur.Ælianus addit,eos non canere,nifi flante Fauonio. Vnde fertur etiam prouerbiu, únor aquar
ideft , Cygnea cantio . Contrà, anferes molefto quodam ftridore obganniunt, Proinde cum indoctus
inter eruditos garrit,in tempore ufurpabitur adagium: Anfer inter olores .
In lente unguentum . xxifi
Tip's panÿ uübop:id eft,In lenticula fabulam:fubaudi, narras.Vbi quis mentionem inducit uilis cuiu In hominem
fpiam &nihili hominis , alijs de uiris egregijs uerba facientibus. Ad hunc quidem modum legitur in aut rem intem
omnibus uulgatis exemplaribus,apud A. Gellium lib.13.cap.27. Verùm placet Hermolai caftigationi peftiuè produ
fubfcribere,qui locum hunc ita reftituit, ut legat, i pani úgov : id eft , In lente unguentum . Quadrat &
tam.
autem inhominem aut in rem quampiam, quæ neutiquam in tempore adhibeatur ijs,quibus minimè
congruit. Veluti fi philofophum iuuenum lafciuientium conuiuio mifceas: aut inter pocula de rebus
grauibus ac theologicis incipias difputare. Quemadmodum uidelicet lenticule uili legumini, ineptè
quis admifcueritunguentum. Siquidem , autore Diofcoride , & oculorum aciem heberat, ftomacho
grauis,inteftinis noxia,neruis, pulmoni, & capiti inimica, gignit turbulenta infomnia. Dicetur etiam ,
ubi plura interfe difsimilia confundentur. Verba Frontonis apud Gellium funthæc: Videte tamen,
ne exiftimetis femper , atq; in omni loco mortales multos , pro multis hominibus effe dicendum : ne
B
planè fiat Græcüillud de Varronis fatyra prouerbium, qani uúgor: id eft, In lente unguentum. Idem
ufurpauitM.Tullius libro ad Atticum 1.Legati,inquit, cum autoritate mitterentur, qui adirent Galliæ
ciuitates,darentq; operam ne eæ cum Eluetijs fe iungerent. Legati funt , Q. Metellus Creticus , & L.
Flaccus,rò ' ™ paxi μúgo , Lentulus Clodiæ filius Tametfi hic quoq; locus eodem mendo laborat, quo
Gellianus ille. Citatur autem adagium ab Ariftotele, in lib. De fenfu & fenfili; aandis yag özoß cvgínídle ans
σκώπτωντράτες, ὅταν φακὼἔψεται,μὴ Ἐπι χεῖρ μύρου . id eft : Ná uerumneft,quod ait Stratis Euripidem taxans ,ubi
lenticula coquitur,non oportere unguentum infundere. quo fanè loco, quæ portenta habeant noftri
uulgati codices,nihil attinet hic commemorare.Citat & Athenæus lib . Dipnofoph.4.
παραινέσαι σφῶιννβέλομαι σοφόν
id eft:
ὅταν φακλὼ ἔψητε μη' πιχῶν μύρον.
Vos admonere callidum quiddam uolo:
Vbilens coquitur, unguenta ne qua infundite.
ExPhoenifsis Stratidis Comici poeta. Citat & ex Sopatri Necya : ¡dands idvards að'Em zḥ panï úúgop mágrgt,
Japon buid eft:Ithacenfis Vlyffes in lente unguentum adeft, aude anime. Adducit & Clearchum pro
uerbiorum collectorem, qui hoc quoq; recenfuerit prouerbij titulo,rò ip qani uúgov.addens extare apud
Varronem , complureisq; Latinorum ufos eo prouerbio , quibus incognitum tamen fit, unde Varro
defumpferit eum iambicum .Huc mihi uidetur Ariftophanes allufiffe ,cum aitip aglin;
και μύρον ἐπιχῆς. id eft:
καπιφυτεύσεις ἑρπυλλον αἴνω
Prætereaferesferpyllumfurfum, Etunguentum infundes.
Porrò unguentum intelligo oleum odoratum , ac uelut unguentarium . Alioqui plebeium oleum ad Vnguentum,
mifcerelenti,nihil
~ prodigiofum. Athenæus lib.z.citat hunc trimetrum ex Eupolide: pro oleo odos
ὄψῳ πονηρῷ πολυτελῶς ἡρτυμένῳ . ideft: Conditum opiparè uile malumg, opfonium. rato.
Eftautem apud fcriptores hoc legumen cum primis celebre,quemadmodum bulbus, cepe,& allium :
nonnullietiam encomium lentis fcripfere . Quædá perfe pulchrafunt,que tamen fibi non congruunt.
Elegantis igitureft,fcire quid cui conueniet. Diocles philofophus habitus eft yogay.Hic cuidam in
terroganti , Vterpifcis effetmelior,congrus an labrax,nobis dictus lupus : Alter,inquit, elixus , alter
affus.Sic Flaccus de poeta, Bello malus,utilis urbi . Quoties munus delegatur minus accómodo, aptè
dixeris,iv panñ múgov. Adijcietur &hoc : Apud autores dictionem hanc comperio uariè fcriptam , nunc pani.
acute,pan nunc circumflexè,qanli : quod cum tam crebrò occurrat,uix infcitia cafu' ue factum uideri
poteft.Vnde conijcio ,qanli dictam ex contractione pro ganiay. Nam panías legimus apud Athenæum .
Idem or dictam admonet, pro torria . Hæc igitur quibus placet origo , malunt dicere panë: quibus aort
magis placet forma communis, origine neglecta fcripferunt «« & qanli.
4 4 Anulus

ABKHOSLAS
 188 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

Anulus aureus in naribus fuis . XXIII A

Reipræclare Huic penè cognatú eft illud quod extat in prouerbijs Hebræorum : Anulus aureus in naribus fuis.
abufus. Sic enim habetur Prouerb.ca.ti. Circulus aureus in naribus fuis,mulier pulchra & fatua.ubi res quæ
piam perfe præclara,illic adhibetur , ubi minimè addecet. Vt fiftulto contingant opes , fatuæ forma,
genus ignauo, eloquentia uiro improbo, magiftratus imperito . His enim rebus non modò nó ornan
tur,uerumetiam magis ridiculi fiunt. Olim auté anulis quibufdam aureis in auriculas infertis , ornari
fefe credebant, maximè barbari.Inferitur & fuillis naribus anulus æreus, quo minus noceant agris ro
ftri fuffofsione, quæ peculiaris eft huic animanti : quapropter & agricolationem monftraffe creditur.
Quòdfianulum aureum roftro fuillo inferas , res fit oppidò quàm ridenda. Celebratur apud Græcos
Menandri uerficulus,ab hac fententia non admodum abhorrens :
id eft:
χρησὸν ὅταν ἔπῃ λόγον .
μισῶ πονηρὸν,
Odi improbum, qui uerbaproloquitur proba.
Huc pertinet illud,quod memorat in Noctibus A. Gellius : Cú quifpiam improbatæ famæ uir fenten
tiam dixiffet Reip.conducibilem,iufferunt eandem ab alio quopia integro,bonoq; uiro pronunciari,
atq; illius nomine decerni:quod abfurdum exiftimarent,à malo uiro bonum confiliú, aut bonam fen
tentiam proficifci.His adiungendum eft illud Antiphanis apud Athenæum libro 6.
σαπρὸν σίλυρον ἀργυρᾶς πίναξἔχων. ideft: Putremfilurum quadra habens argentea.
Quidam Silurum exiftimant eum effe, quem nunc uulgò Sturionem dicimus, pifcem multo omnium
laudatifsimum.

In eburna uagina plumbeus gladius . XXV

Huic confine eft illud,ip ingatívų neatų to Monúßeliver fig : id eft , In eburna uagina plumbeus gladius.
natum exDiogenis Cynici apophthegmate. Nam cum adolefcens quifpiam , infigni forma , fœdum
quiddam atq; obfcænum dixiffet:Ex eburna,inquit,uagina plumbeum gladium educis.
Omnia octo . XXVI
navText : id eft, Omnia octo. Cum nihil deeffe fignificamus , aut cum multa inter fe fimilia uidétur.
Stefichorife Parcemiam hinc natam exiftimát Stefichorus poeta in oppido Catana fplendidè fepultus fertur, mo.
pulchrum . numento diligenti quadam ratione ex omnibus octonis cóftructo , octo columnis , octo gradibus , an.
gulis octo.Atq; hinc prouerbium increbuiffe davon.Meminit huius & Iulius Pollux in nono, agens
de lufu taxillorum : quem ait numeris conftare, in quibus fit unus qui Stefichorius appelletur,nimirú
octo: idq; cognominis fumptum effe ab eius monuméto. Sunt qui dicant,eum qui Corinthios in uná B
ciuitatem coegit, ciues uniuerfos in octo tribus diftribuiffe : átq; hinc ortuin uulgi fermone, Neq; de .
Dijofto. funt quifcribant,idq; Euandro,ut citant, autore, octo deos effe , qui rerum imperent fummæ : ignem,
aquam,terram,cœlum , lunain,folem , inithram ,noctem . Mithram autem Perfæ, eundem cum fole exi
Species octo ftimant. Rurfum alij dicunt, octo fuiffe certaminum fpecies in Olympijs , atq; inde ductum adagium:
certaminum . Omnia octo. Quòd finobis quoq; conceditur in ænigmate diuinare , no abfurde natum uideri poteft
à fabula, quam narrat Plutarch.in commentario de Dæmonio Socratis : Delijs ac cæteris Græcis ora,
culo refponfum fuiffe apud Aegyptios,ita demum malorum finem fore,fi aram, quæ in Delo erat, du
plaffent.Qui cum non intellexiffent, quid fibi uellet oraculum, ridiculè duplatis fingulis aræ lateribus
imprudentes folidum octuplum effecerunt,ob infcitiam proportionis ,quælongitudine duplum red.
dit. Cæterùm hac in re confultus Plato,geometriæ cum primis peritus, refpódit deum Græcis impe
Heliogabali ritiam exprobraffe :monere, ut geometrie darent operá. Delectatu apparet hoc prouerbio Heliogaba
conuiue. lum Imperatore : cui moré húc fuiffe fcribit Ælius Lampridius, ut fimul ad cœna uocaret octo caluos,
octo lufcos, octo podagrofos, octo furdos, octo nigros, octo prælongos , & octo prepingues & obefos.
Omnia idem puluis. XXVII
Þaýraµía nóvis :id eſt, Omnia idem puluis . De indiſcreta fimilitudine.Lucianus :ànnd wavou píæ iuîp névis
qariid eft : Quin nobis omnia idem , quod aiunt,puluis. Alludens ad defun& torum cineres, inter quos
nihil apparet difcriminis. Confine illi , quod alio demonſtrabimus loco , Eiufdem farinæ. Siquidem
Pollen.
antiqui farinam pollinem uocabant.
Currus bouem trahit. XXVIII
Præpoftere aμaşa Top Bap inaver : id eft , Currus bouem ducit, de re quæpræpoftere geritur. Veluti fijuxor præ
falta. fcribat marito,fi difcipulus reprehendat præceptorem, fi populus imperet principi , fi ratio pareat af
fectui.Lucianus in Terpfione: rûs ¤agoulas i âua§a✈ Böp wennánıs ingoßa,id eft: Nunc id euenit, quod
uulgò dici folet: Plauftrum fæpenumerò bouem ipfum aufert. Translata metaphora à plauftris , per
decliue retrò labentibus,unaq; fecum bouem auferentibus,
Ab equis ad afinos. XXIX
Conditionum
aq' fanwy in' ovxs: id eft , Ab equis ad afinos. Vbi quis à ftudijs honeſtioribus ad parum honefta defle.
uite permutae atit:ueluti fiquis è રે philofopho cantor, è theologo grammaticus,è mercatore caupo,ex œconomo co
tio. quus,è fabro fieret hiftrio. Quadrabit ité, ubi quis è conditione lautiore ad abiectiora deuenerit.Pro
τὸ
copius fophifta in epift. quapiam : rò deasyóurvop,àq' ïwwwp ra” Vvos uzaßißúnaukr, id eft : Iuxta prouerbium,
ab equis ad alinos tranfiuimus.
Ab afinis ad boues tranfcendere. XXX
Huic diuerfum eft illud Plautinum , Ab afinis ad boues tranfcendere:pro eo quod eft,ex humiliore
condi
 CHIL. PRIME CENTVRIA VIL

Aconditione ad ditiorumpartes tranfire. Sic enim apud Plautú in Aulularia,Euclio , cuius pauperculi
diues quidam expetebat affinitatem: Venit hoc mihi in mentem Megadore, te effe hominem diuitem ,
factiofum,me item effe homine pauperum pauperrimum. Nunc fifiliam locafsim meam tibi , inmen..
tem uenit,te bouem effe , & me effe afellum . Vbi tecum coniunctus fiem , ubi onus nequeam portare
pariter,iaceam ego afinus in luto,tu me bos haud magis refpicias , natus quàm fi nunquam fiem. Ette
utar iniquiore,& meus me ordo irrideat,neutrobi habeam ftabile ftabulum,fi quid diuortij fuat.Afini
memordicus fcindant,boues incurfent cornibus. Hoc magnum periculum eft, me ab afinis ad boues
tranfcendere. Hactenus Plautus. Videtur allegoria ex apologo quopiam mutuò fumpta , qui mihi in
præfentianon fuccurrit.
Ab afino delapfus . XXX G
a vs Tap: id eft, Ab afino delapfus. In eos dicitur,qui inconfultè quippiam agunt, & imperite : Agentes ins
autineos,qui à prefentibus commodis, quibus ob infcitiam uti nefciunt, excidunt.Eft autem in Græ confultè.
cis uerbis faceta allufio ad finitimam orationem ,mutato accentu, v , id eft, à mente delapfus , tan
quam uecors & métis impotens. Vtiturhoc adagio Plato lib. De legibus ; 3.dap gaver eμoryt dióväop innov
ἐλέγου ἱκάσοτεαναλαμβανεμ,καὶ μὲ καθάπερ ἀχάλινου κεκτημένου τὸσόμα,βίᾳ ὑπὸἐλόγο φερόμενου κατὰ τω παροιμίαν , από
may.id eft: Mihi fanè uidetur fermo uelut equus undiquaq; reftringendus,ne tanquam os ha
bens effrene,impetu abreptus, iuxta prouerbium , ab afino tanquam à mente éxcidat.Vtitur item Plu
tarchus in Gryllo.Rurfum Ariftophanes in Nubibus:
κακῶς γὰρ ὄντως εἶχες, ὡς γέ μοι δοκᾶς . Mali, ut uidetur, accidit tibiquippiam.
ἵππος γ᾽ ἐλαύνων ἐχέπεσον νὴ τὰς θεός . Itaper deos , equos agens, mifer excidi.
τί δῆταληρες,ὥσπερ ἀπ᾿ ὄνεἐκπεσών ; id eft: Quid hac ita, ut delapfus afino blatteras?
Primus uerfus dicitur à Strepfiade Daniftam irridente , quod pecuniam filiofuo mutuò datam repe.
tat.Alter eft Danifta,iuuenem tacita illufione notantis, qui ftudio alendorum equorum pecunia cam
abfumpferat. Tertius rurfum Strepfiadis , dicentis illum delirare , perinde quafi non ab equis , fed ab
afino decidiffet: hoc eft and v ,id eft, à mente. Quandoquidem & Latinis Mente delapfi dicuntur, qui Mente delapfi.
mente exciderunt. Suetonius in Augufto: Rectorem quoq; folitus apponere ætate paruis,aut mente
lapfis. Quidam huicquoq; prouerbio huiufmodi affingunt fabulam Duo quidam, cum in defertis lo
cis afinum quempiam fortè fortunà nacti effent,contendere inter fefe cœperunt , uter eum ,uti fuum ,
domumabduceret : nam utriq; pariter à fortuna uidebatur obiectus. Hac interim de re illis inuicé al
tercantibus,afinus fefe fubduxit,ac neuter eopotitus eft.Atq; hinc prouerbiu natum autumant. Mihi
B magis placet, in adagio captatam fuiffe allufionem , de qua diximus : maximè quòd animaduertam,
grammaticis id ftudio fuiffe , ut omnibus adagijs fabulam aliquam ,authiftoriam , uel commentitiam
adiungerent. Vt auté Suetonius dixit mente lapfos,ita Vlpianus titulo De magiftratibus conuenien
dis,facultatibus lapfos dixit, qui redacti effent ad inopiam. Facultatibus
Telluris onus. XXXI lapfi.
Türßápid eft,Terræ onus.Dehomine uehementer inutili,qui nihil aliud quàm terram fuo ponde. Inutilis homo.
re grauet.Refertur inter adagia Græcanica,natu ex Homero:apud quem Achilles Iliados.hoc pacto
Joquitur,indignè ferens ocium,& quòd non ineatprælium cum reliquis copijs:
id eft:
ἀλλ᾽ ἦμαι παρὰ νηυσὶν ἐτώσιον ἄχθῳ ἀφέρης .
Nauibus aßideo telluris inutilepondus. Rurfum in Odyffea .
οἷον μέν τινα τῦτον ἔχεις ἐπίμασον ἀλήτω ,
σιτε καὶ οἴνε κεχρημένον , ἐδέ τι ἔργων
id eft:
ἔμπαιον,ἔτε βίης,ἄλλ᾽ αὕτως ἄχθῳ ἀρέρης;
Quem tandem nobis erronem adducis edacem,
Enectungfame, uinig &panis egenum,
Artibus edoctum nullis, neg, uiribus ullis
Pollentem, ac tantùm telluris inutile pondus ?
Vtitur eo Plato in Theæteto : olovran yap anśaµ‚ötı & Nüçoi àøíp,yüs naws äxl«.id eſt: Exiftimant enim fe no ha
beripro augis & iuutilibus terræ oneribus. Nec illepidú,nec prorfus,ni fallor , gordióvvron eft , quod
memoratAthenæus lib.8. Stratonicus quidam citharœdus Corinthi peregrinabatur.Hunc cum ani- Dicterium in
cula quædam fixis oculis intueretur,idq; diu,tandem : Quid, inquit, tibi per deos uis mater , aut quid Stratonicum
meficcontinenter intueris ? Demiror,inquit illa , fi matris uterus te decem menfes ferre potuit , cum
ciuitas angatur, unum duntaxat diem te portans. In tales quadraret epitaphium , quod Timocreontis
Rhodij poeta,cæterùm uoracis ac bibacis fepulchro infcriptum indicat Athenæus lib.ro. Timocreontis
πολλὰ πιὼν καὶ πολλὰφαγὼν,καὶ πολλὰ κακ᾿ ἐπῶν epitaphium .
id
' eft:
ἀνθρώπες,κεῖμαι τιμοκρέων ῥόδια .
Multumedi,multumg , bibi,malaplurima dixi in
Mortales,iaceo hic Timocreon Rhodius.
Arabius tibicen. XXXII
ágáße avants:id eft, Arabius tibicen :aut.ágáßäyy :id eft,Arabius nuncius.In eos dici folitum , Cantorum uis
qui à femelcœptis nunquá defiftunt. Quod uitij Flaccus cátoribus peculiare effe fcripfit, utiufsi can- tium.
tare,
 190 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

tare,nunquam adducantur utincipiant: fi iniufsi coeperint,nunquam definant.Citatur ex Menandro: A

«páßiov ägæ iyàªurnívunæ año : Arabiam ego hercle tibiam excitaui. Meminit adagij Iul . Pollux , cap. Delo .
quacibus,adhunc modum: apáß auñés.id eft : Arabia tibia. Citatur & Cantharus in Medea : nagudiy CU
Buyágato apáßrop, id eft : Citharœdum excitauit Arabium . Celebratur Græcis & hic uerficulus de tibi
07.10
cine Arabio:

δραχμῆς μὲν αὐλῇ , τετάρων δὲ παύεται. ideft : Drachma canit,fedquatuor copefcitur. OTO
Tibijs canere quòd paululo precio prouocaretur ad canendum, non nifi magna mercede defifteret. Adagium hinc
ingenui olim natum exiftimant, quod olim tibijs canendi artem nó difcebant ingenui,tanquam fordidam, fed hanc
non difcebant, fola mancipia exercebant, que plerunq; ex Arabia producebantur.Deinde ingenuis ufqsadeò placere
cœpit,ut indoctus haberetur,quifquis huius effet rudis : donec Alcibiades tibias abijceret, oris defor
mitate confpecta ad fpeculum.Conueniet & in eos, qui laborant morbo,quem Gręci uocant anpavto
**Pavronoyía, noyíæp:id eft, qui dicendi finem facere nefciunt.In quos extat illud Sophoclis :
ἀνὴς γὰρὅτις ἥδεται λέγειν ἀὲ , ,gaudet continenterproloqui,
Quicung
λέληθεν αὐτὸν τοῖς ξεᾶσιν ὢν βαρὺς . . ideft: Is fegrauem effe, quotquot adfunt, non uidet.
Artem quæuis alit terra. XXXIII
Eruditio aut To ríxop ñãoa yăia rgipe:id eft, Artem quæuis alit regio. Prouerbialis fententia , qua fignificatum eft,
artificium cer- certifsimum uiaticum effe eruditionem aut artificium aliquod. Nam hæc neq; eripi poffunt à latroni
tißimum uiati, bus, & quocunq; terrarum abeas,te comitantur,nihil adferentia farcina.Suetonius fcribit,aliquando
cum. Neroni predictum à mathematicis,fore ut imperio deftitueretur:unde uocem illam Neronis celeber 17
rimam extitiſſe , 7ò rixviop wãoa ym̃a zfiger : quo maiore uenia meditaretur citharædicam artem , principi
Neronisper, gratam ,priuato neceffariam.Itaq; cum intelligeret fibi pereundum, illud identidem dictitabat: Qualis
euntis dictum, artifex pereo. uelut indignum effet,qui tantus effet muficus,ut ubiuis gentium uiuere poffet,nunc fa
meadmortem adigi.Nec enim affentior hoc loco interpretum fententiæ,qui locum apud Suetonium
hunc fecus enarrant. Idem nullo conuicio magis offenfus eft, quàm quòd quidam illum malum citha
rædum appellaffet. Idem euenit Dionyfio Syracufano tyranno , qui imperio exutus Corinthi ludum
aperuit,ac pueros literas & muficam docuit. Apparet autem fenarium effe, quem citat Suetonius , fed
paucarum fyllabarum commutatione deprauatum,fortafsis fic reftituetur:
τὸ τέχνίον γε πᾶσα γαῖα ἐκτρέφει.
Fertur inter Græcorum fententias huiufmodi fenarius,ab hoc prouerbio non admodum difsidens :
λιμὼ ἀτυχίας ἐπὶανθρώποις τέχνη . ideft: Ars ipfa inopiaportus eftmortalibus.
B
hoc eft:Vnicum confugium in egeftate ars eft.Vnde qui fapiunt, etiam fi fuppetat abundè res familia
ris,tamen liberos fuos opificium aliquod difcere cogunt : quo,fi cótingat,ut fortuna auferat opes,aut
in exilium ire iubeantur,fit quo fibi uictum parent. At nunc pleriq;, quibus domi nihil eft , in diuitum
familijs confenefcunt : unde fi pellantur,aut mendicandum fit,aut tollendu quod non pofuerút, con
Suacuiq; ars tra Platonis legem. Qui fcripfit Cornu copiæ Latinum,citat fimillimum huic prouerbiú, opinor,uul
pro uiatico go iactatum: Sua cuiq; ars pro uiatico eft. Honeftifsimum fanè uiaticum,modò ars fit honefta. Cæte
eft. rùm nunc pafsim obambulant, quibus nulla eft ars , fed condonationes ac difpenfationes , ut uocant,
emptas ac reuendendas,pro uiatico circumferunt.

Non eras in hoc albo. XXXIIII

Album iudi= Non eras in hoc albo : hoc eft, Non eras in hoc numero. Translatum ab albata tabula, in qua quon
Eum. dam fcribebantur nomina iudicum. Plinius in præfatione hiftoriarum mundi: Cum hác operam con
dicerem, non eras in hoc albo.id eft:non eras in eorum numero, quos hæc lecturos credebam. Erat &
Album prætoris, in quo leges & formulæ defcribebantur. Pandectarum lib.1.tit.de edendo, ex Vlpia
no cum quoq; edere Labeo ait, qui producat aduerfarium fuum ad album , & demonftret quid dicta
turus fit. Atq; hoc fanè loco Aduerfarium non declarat eum quicum lis eft,fed tabulas extempore no
tatas memoriæ gratia.In quem fenfum M. Tullius ufus eft in oratione pro Rofcio, idq ; non femel.An
dreas Alciatus exiftimat legendum , Aduerfaria:non,aduerfarium : libro Difpunctionum tertio. Item
fecundo eiufdem operis libro,titulo primo, multa fit mentio de albo . Quintilianus lib. Inftitutionum
II. Quorum alij fe ad album & rubricas tranftulerunt. uidelicet leguleios & formularios irridens, qui
non exlibris Iurifprudentium,fed ex albo prætoris, iuris fcientiam difcerent, T. Liuius Decadis 1.lib.
9. Ciuile ius repofitum in penetralibus pontificum euulgauit, faftosq; circa forum in albo propoſuit,
ut quando lege agi poffet,fciretur. Apuleius metamorphofeos libro 6.meminit albi. Siquidem louem
adlocuturum deos, ita facit exordiri: Dei confcripti mufarum albo. Quibus in uerbis mihi fubeffe ui
detur obfcura quidem, fed faceta allufio fcriptoris ad deos à poetis confictos : quafi ij demum in deo
rum numero fint,quos illic Mufæ, quibus affiati fcribunt poetæ, conftituerint.

Oleo tranquillior, XXXV

Oleo tranquillior: hyperbole prouerbialis,in homines minimè iracúdos, leniq; ingenio præditos,
a liquoris natura fumpta, quo nihil magis tacitum , magisq; lene. Plautus in Poenulo : Ita hanc canem
Oleinatura. faciam tibi oleo tranquilliorem. Eft auté ufqueadeò tranquilla olei natura, ut mare quoq;, rem omniú
fæuifsimam,tranquillet:atq; ob id urinantes ajunt oleum orefpargere, quod mitiget elementi naturá
afperam , lucemq; deportet. Autor eft Plinius lib.2 . Idem confirmat Plutarchus : & curita fiat , ratio
nem reddit in libello De caufis naturalibus.Rurfus in conuiuialium quæftiuncularum Decade ſexta,
caufam
 Elopem

↑ CHIL. PRIME CENTVRIA VII. 191

A caufam adferés curHomerus inter tot liquores, oleum duntaxat appellarit go , id eft,humidum , fiue
liquidum, oftendit oleo nihil ineffe afperuin , fed undiq; lene effe , & obid maximè reddere imagines
morefpeculoruin. Præterea nec motum aut percuffum ftrepit, quemadmodum humores reliqui , nec
luctatuncum igni ,fed tacitè pafcit. Deniq; non eft alius liquor qui tam latè diffundatur , cu inungitur
corpori,autferius ficcefcat,aut æquè molliat ac leniat. Vtiturhoc adagio & Plato in Theateto de fcié
tia, placida ingenia , quæ leniter ac tranquillè ad difciplinas & difputationes accedunt , oleo molliter
Auenti comparans : ὁ δὲ ὅτω λέως dτε καὶ ἀπαιτῶς καὶ αὐυσίμως ὀρχεται ἐπὶ τὰςμαθήσεις καὶ ζητήσεις μετὰ πολλῆς αἱ πραύτη .
19 θαυμάσαι “α τηλικέτου ὄντα , ὅτω ταῦτα διαπράτζεσαι. id eft : At hic adeò leniter
τῷ,οἷον ἐλαιο ῥεῦμα ἀψοφιτὶ ῥέοντΘ ', ὥςε
accircumfpectè, fimulq; expedite ingreditur ad difciplinas quæftionesq;, multa cum manfuetudine,
olei in morem, citra ftrepitum fluentis,ut admireris tantus cum fit,hæc ad eum moduin agere.
Auricula infima mollior. XXXVI
Huic fimillimum,quod M.Tullius ufurpat in epiftolis ad Q.fratrem libro 2. Tu,inquiens, quemad
modum me cenfes oportere effe in Rep. & in noftris inimicitijs , ita & effe, & fore auricula infima fcito
molliorem.Ammianus libro 19. In alijs nimiu feuerus, in hoc titulo,ima, quod aiunt,auricula mollior:
Translata metaphora ab ea auriculæ parte, qua non eft aliud in humano corpore mollius , aut flexibi
lius,lentiusqut quæ nec offe rigeat,neq; cartilagine durefcat, neq; neruis intendatur,
Apio mollior, aut mitior. XXXVII
anis radioApio mitior.Simili figura dictum eft à Theocrito:
καὶ θῆμαὶ ἀπίοιο πεπαίτες id eft: Et iam certè apio manfuetior
Eft autem apius Græcis raphanus, aut pyri genus. , Ápius.
Spongia mollior. XXXVIII
Eiufdem eftgeneris, ozoyyiās μaranwrop id eft,Spongia mollior. Sic enim affentator quifpiam lo
quiturapud Comicũ quempiam,citante Plutarcho in comentario De difcrimine adulatoris & amici:
ἐμὲ νικόμαχε πρὸς τὸν σρατιώτων τάξατε, Nicomache me ifti militi opponas uelim,
A
ἂν μὴ ποιήσω πέπονα ,μάςίγων ὅλον. Nifipepona loris,quantus eft, effecero,
ἂνμὴ ποιήσω ο μαλακώτερον Nififpongia illi molliorem qualibet
τὸ πρόσωπον, ideft: Reddidero uultum.
-
Adeundem modum dicebant,Pepone mollior. Theopompus apud Athenæum libro z.uanawropa* wi. Pepone mol
B Tový cinús Moiyiyor.id eft : Molliora mihi pepone & cucumere factafunt. Ad hac formá pertinet, quod lior.
idem citat ex Epicharmo : @partywy anaxrid eft:Mitior equidé malua.quòd ea herba uim habeat
leniendi. Ité,Cinado mollior, Plautus in Aulularia : Ita fuftibus fum mollior magis, quàm ullus-cina
dus.Nam prifci faltatores & pantomimos cinados uocabant, quôd cum gefticulatione canerent. Si
militer Catullus:
Cinade Thallimollior cuniculi capillis.
Felicibus funt & trimestres liberi. XXXIX
τοῖς εὐτυχῶσι καὶ τρίμμα παιδία . id eft: Felicibusfunt & trimeftres liberi.

Senarius prouerbialis in principum ac diuitum felicitatem, quibus per adulationem omnia laudi uer
tuntur,quiq; fibi nihil non licere putant: adeo ut quod in homine plebeio perinde ut fummum fcelus
damnatur, in illis uirtutis titulo celebretur. Vnde nata fit parcemia , Suetonius Tranquillus declarat,
Claudij Cæfaris uitam his uerbis exordiens : Patrem Claudij Cæfaris Drufum , olim Decimum , mox
Neronemprænomine, Liuia cùm Augufto grauida nupfiffet, intra menfem tertium peperit: fuitq; fu
fpicio exuitrico per adulterij confuetudinem procreatum. Statim certè uulgatus eft uerfus :
τοῖς εὐτυχῶσι καὶ τζίμῳα παιδία . ideft : Potentibusfunt menfium & partus trium.
Nam menfe feptimo, decimo,& undecimo, legitimifunt partus : quarto & octauo, neq; uitales ferè, & Legitimi par
perquàm rari:menfe tertio,nulli partus editi leguntur.Autor Plinius lib.7.cap.5. tus quibus me
Aurem uellere . XL fibus edifo
Aurem uellere , ueteres dicebant admonere : à prifco ritu fumpta figura , quo in ius ducturi quem leant.
piam aurem uellicabant , atteftantes eum , quem quafi teftem meminiffe uolebant. Inde Horatianum Admonition
illud in Sermonibus : nes,
-Et licet atteftari:ego uerò Oppono auriculam.
Siquidem utfrons antiquitus erat facra Genio , ueluti fcribit'in Maronis Silenum Seruius , ut digiti Frons Genio
Minerna, genua Mifericordiæ : ita auris Memoriæ deæ , quam Græci uocant: Vergi . facra.
lius in Sileno:

Cum canerem reges,& pralia, Cynthius aurem

Vellit,& admonuitpaftorem: Tityrepingues
Pafcere oportet oues, diductum dicere carmen.
Quod imitatus Calphurnius in Bucolicis :
-Vellit namfæpius aurem Inuidapaupertas, & dicit: Vilia cura:
Nonnihil decoris adiuxit prouerbio Calphurnius,quod ad rem tranftulit. Quanqua poteft paupertas
hocloco pro dea accipi . Seneca lib. De beneficijs 4. Nec tanquam munus dabo ,fed uerba mea redi
mam,
 Than
LANGEVEE

192 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

mam , & aurem mihi peruellam , damno caftigabo promittentis temeritatem . Rurfus libro 2. Loquar A
mecum ,& mihi aurem perueilam . hoc eft : Ero mihijpfi monitor , ne fimiliter peccem. Vtitur in hunc
modum & alijs aliquot locis, ut in epiftola quada : Sit ergo aliquis cuftos , & aures fubinde peruellat, JE
abigatqs rumores,& reclamet populis laudantibus.
AlterHercules. XLI
in laboriofos Prouerbialis hyperbole, niganaus:id eft,Hic alter Hercules.De uiro præftrenuo, ac laborum
&ftrenuos ult
tolerantifsimo. Extat hoc titulo fabula quæpiam ex Menippeis Terentij Varronis , mirum ni prouer
uiros. biali . Ariftoteles libro Moralium Eudemiorum 7.ὁ γὰρ φίλΘ βέλεταιεἶναι,ὥσποὺ ἡ παροιμία φησὶν,ἄλλῳ ·ὑρακλῆς
ännid eft : Nain amicus cupit effe,ficuti prouerbio dicitur, alter Hercules , alterhic. Plutarchus
fcribit id cognominis uulgò Thefeo attributum , quod multa fortiter patraret exêplo Herculis. Laer NM
Cleanthes Her tius in pitis philofophorum oftendit & Cleanthem philofophum,alteru Herculem uulgò dictú fuiffe:
cules gav quod effet omnium laborum patientifsimus , adeò ut noctu hauriendo è puteo aquam , uictum diur.
arusdictus.
num pararet, unde & opras dictus pro Cleanthe : & nihilo tamê fegnius egregiam operam interdiu a
nauaret philofophiæ. Clearchus apud Zenodotum aliam fabulam adfert, unde hoc fit natú adagium.
Ait enim Briareum, qui & ipfe Hercules dictus eft , profectú Delphos , fublatis inde thefauris aliquot
acmonumentis,ex ijs quæ eo in loco feruabantur, iuxta ueterem quandam confuetudinem , ad colu
mnas,quas Herculis cognominant,fefe contuliffe,atq; itidem illis,quæ illic erant, fuiffe potitum . De
inde Tyrium Herculem ueniffe Delphos ,ut oraculum confuleret : deumq; refpondiffe, r☺änn☺úça
was :id eft , Hic alter Hercules. atqs oraculum in adagionem abijffe. Nec defunt qui huius dicti originé
Titormus referant ad Titormum quendam buffequam , qui multis exemplis Milonem fuperarit. Is fe profitens
fuperatum,fublatis in cœlum manibus dixit:ŵjo , zörp úgauλlŵ úµìpkropopronagas; O`Iupiter, num húc
nobis Herculem alterum genuifti? Huc pertinet illud Theocriti in Paftoribus :
id eft:
Φαντίνινἡρακλῆα βίω καὶ κάρτος ἐρίσδεν .
Viribus Alcide hunc certare & robore dicunt. Subijcitq; paftor:
id eft:
κῆμ᾿ ἔφαθ᾽ ἁ μάτης πολυδεύκεςἦμεν ἀλάνω .
Mequog Pollucem materpræcellere dixit.
Erat enim hic excellés in pugilum certamine. Et Græculus adulator apud Iuuenalem , diuitem imbe
cillum Herculi æquat, Antæum procul à tellure tenenti. Macrobius lib. Saturnalium 3. fcribit in hunc
modú: Salios autem Herculi propter ubertatem doctrinæ altioris afsignat, quia is deus, & apud Pon
tifices idem qui & Mars habetur. Et fanè ita Menippea Varronis affirmat , quæ infcribitur , TO B
gantis quia cum de Hercule multa loqueretur, eundé effe cum Marte probauit. Apud Latinos quoq;
Ruticello cuidam prodigiofis uiribus, Herculis nomen attributum.Is mulum fuum tollebat,ut fcribit
Hippocrates M. Varro, citante Plinio lib.7. At Hippocrati medico, quòd peftilentiam ab Illyrijs uenientem prædi.
àrrfínanⒸ. xiffet, dimifsis ad auxiliandum circa urbes difcipulis , Græcia ob meritum eofdem decreuit honores
Hercules et Ca quos Herculi : nam & is greginan habitus eft. Autor idem Plinius eodem lib. Quin nomen hoc Her
tones et Achile culis uidetur uulgari fermone ad omnes uiros egregiè fortes transferri folere, non aliter quam Cato
les. nis ad graues & fapientes. Nam Varro quadragintatres Hercules enumerat: additq;,hoc nomine ho
noratos fuiffe omnes, qui fortiter quippiam egiffent. Teftatur & Macrobius in Saturnalibus , hoc no
minis compluribus fuiffe commune, & ante Amphitryonis priuignum. Sic & Achilles appellabantur
infigni fortitudine duces:quorum de numero fuit Lucius Siccius Dentatus, ob ingentem fortitudiné
Achilles Ro Romanus Achilles appellatus, quòd centum & uiginti prælijs cum hofte pugnaffet , nec ullam habe
manus. ret cicatricem auerfam .Autor A. Gellius libro 2.cap.11. Deniq; rationem aut argumentum Achilleum
uocant,quòd fit infuperabile & infolubile.

Bipedum nequiffimus. XLII

Bipedum nequifsimus,de homine uehementerimprobato, quiq, uel pecudes nequitia fuperet.Di

Regulus Oras &tum eft in Regulum quendam oratorem, quem Plinius in epiftolis fubinde fuis pingit coloribus, ubi
tor. & adagium hoc refertur: fed ante hunc Cicero torferat in Clodium ,in oratione pro domo fua : Hoctu
profcriptore,hoc confiliario,hoc miniftro,omnium nobipedum folùm , fed etiam quadrupedum im
purifsimo Remp.perdidifti . Confimili figura Alexander imperator apud Ælium Lampridium:Nuper
certè patres meminiftis,cum ille omnium nofolùm bipedum , fed etiam quadrupedum fpurcifsimus,
Antonini nomen præferret : Heliogabalum fignificans , imperatorum unum omnium effœminatifsi
mum,& quem optimo iure Romanum Sardanapalum pofsis dicere.Addit autem in hoc fermone, no
minis generalitas gratam quandam & nouam gao : quemadmodum & Nullum animal , pro nullo
homine uulgò dicimus.
Adamantinus. XLIII
Inexorabilis et david eft, Adamantinus :pro eo quod eft,inexorabilis , aut infatigabilis .Huic prouerbio in
infatigabilis. cred ibilis huius lapidis duricies locum fecit: de qua Plinius lib.37.fcribit ad hunc modum : Incudibus
Adamatisdus adamantes deprehendütur, ita refpuentes ictum ,ut ferrum utrinq; diffultet,incudesq ; etiam ipfæ dif
ricia. filiant.Quippe duritia inenarrabilis eft, fimulq; ignium uictrix natura , & nunquam incalefcens . Vnde
f & nomen indomita uis , Græca interpretatione accepit. Hactenus Plinius . Vnde quicquid inuictum
atq; inexpugnabile , id adamantinum uocamus . Hefiodus :
id eft:
ἀλλ᾽ ἀδάμαντῶ ἔχει κρατερόφρονα θυμὸν .
Darus

1
 CHIL. PRIME CENTVRIA VII. 193

A Durus at his animusfolido ex adamante creatus. Theocritus in Amaryllide :

καὶ κέμ᾽ ἴσως ποτέδῃ,ἐπε σὐκ ἀδαμαντίνα ἐντί. id.eft:

Mequog,refpiciet, neg , enim eftadamantinaforfan.

Eodempertinet quod Homerus Vulcanum fingit,adamatinis uinculis irretientem Venerem & Mar
tem :quòd Maro portas & columnas inferorum ex adamante fabricatus eft. Socrates in Gorgia Pla
tonis rationes adamantinas uocat:id eft, inexpugnabiles. Rurfus lib.de Rep.10. daμavíos exer dixit, Rationes ada
profirmitertenere:adanavτions de dù Thu Tαurlu ófar sourα,as ads iva , id eft : Oportet nimirum adaman mantine.
tine fententiam hanc obtinentem ad inferos proficifci. Plutarchus in uita Dionis: in Trs gooïa ngà ve- àdaμavlivws
μομένα κατὰ μικρὸν ἢ περὶ τὸ μεράκιον ἄνεσις,τὰς ἀδαμαντίνες δσιμὲςἐκεῖνος, οἷς ὁ προ -βύτδΘ διονύσις έφη δεδεμένῳ ἀπο έχειμο
mæûp tlw µovagzíæµzdítu§t xy dúpbagy . id eft : Ex hoc autem progreffa ac paulatim ferpens circa adoleſcen
tem remifsio , adamantina illa uincula , quibus fenior Dionyfius dixerat fe relicturum aftrictam mo
narchiam,foluit ac perdidit. Horatius in Odis:..
Quis Martem tunica tectum adamantina. Item alibi:
-Sifigit adamantinos Summisuerticibus dura neceßitas Clauos.RS
Itidem Auguftinus aduerfus Manichæum : Sed cum oftendere cœpero certas neceffarias rationes,
quæ illas propofitiones adamantinis , ut dicitur , catenis innexæ confequuntur. Deniq; fcriptoribus
aliquotpropter infatigatam ftudij tolerantiam,adamantini cognomen inditum:ut Didymo gramma Adamătini qui
tico, & Origeni theologo. In confimile fenfum ufurpat Pindarus in Ifthmijs encomio quinto,laudans dam dicti.
Lamponem quendam inter fortes fortifsimum,qualis eft Naxia cos inter reliquas:
Φαίης κένιν ανδρ᾽ ἐν ἀθληταῖσιν ἔμμεν
id eft:
εναξίαν πέτραις ἐν ἄλλοις · χαλκοδάμαν τὶ ἀκόναν.
Diceres fanè eum uirum inter athletas effe Naxiam,in cæteris faxis ferriq; domitricem cofem.Plinius Naxium mars
lib.36.cap.7.meminit Naxij marmoris, quod diu fuit in precio : & hinc cotes dictas Naxias, quæ in in- mor.
fula Cypro nafcerétur. Eftauté Naxus , una Cycladum,haud procul à Paro, cuius marmora celebran
turob candorem . Pindari interpres ponit Naxum hanc in Creta: quid fequutus,incertum.Plinius po
nit Naxum oppidú in Sicilia. Stephanus indicat,hoc nomen (ut pleraq; funt) compluribus locis effe
cómune. Addit, Cretica cotem appellatá Naxiam,quæ cade dicta fit vagas. Subindicat aut hoc prouer
biummagis pertinere ad dijudicandu & prodendu quod fallebat,quàm ad robur: quemadmodú antè
de Lydio lapide diximus.Vnde confiderandu, an in Plinio pro Cypro,legendum fit Creta,aut Naxo.
Ferreus, Aheneus . XLIIII
B Simili figura , ferrea atq; ahenea dicuntur, quæ folida firmaqs fignificamus . Vergilius :
Defolidis &
Ferrea uox.--
Non mihificentumlinguefint, orag centum , firmis, prouers
Quo quidem in loco uidetur exprefsiffe illud Homericum ex fecundo Iliados libro : biales metaz

ἐδ᾽ ἄ μοι δέκα μὲν γλῶσσαι, δέκα δὲ ςόματ᾽ εἶεν , phore,

ideft:
Φωνὴ δ᾽ἄῤῥηκτΘ ,χαλκῶν δέ μοι ἔτος ἐνείη .
Non mihififint oradecem, totidem quog , lingue,
Vox infracta,animus mihi
fimul areus adfit. Horatius in prima epiftola:

-Hic murus abencus efto.

dedecreto animi non conuellendo . Homerus Iliados x
id eft:
ἦγὰρ σοί γε σιδήρε ἔνδοθι θυμὸς .
Idem Odyffeæi .
Ferreanimirum tibi mens inpectore claufa eft.
id eft:
ἐδέ μοι αὐτῇ θυμὸς ἐνὶ σήθεσσι σιδήρεG , ἀλλ᾽ ἐλεήμων .
1
-Neg enim mihifcilicet ipfi Ferreus eft animusfubpectore,fed miferefcens.
Et Iliados odprov iv avgos:id eft,Ferream incendij uim ,dixit:
id eft:
ἐν δὲ πυρὸς μέν — ἧκε σιδήρεον.
Ferrea uerò ignis uenit inpracordia uirtus.
Paulò diuerfius eft,quod Cicero Attilium ferreum fcriptorem uocat, pro duro atq; imperito. Nam in Scriptorfer
artibus dura dicuntur, quæ parum funt artificiofa: contrà mollia,quæ fumma arte perfecta. Verba M. reus.
Tullij lib.De finib.t.funt hæc:Electram tamen malè conuerfam Attilij mihi legendam putem . De quo
Licinius,ferreum fcriptorem : uerùm opinor fcriptorem, ut tamen legendus fit. Eundem in libris De
diuinatioue, durifsimum & malum poetam uocat.
Cornea fibra. XLV
Neq; difsimili figuradixit Perfius:
-
-Neg , enim mihi corneafibra.
Nam cornua & durifsima funt, & fenfu carent, quemadmodú &ungues . Quanquam poteft & a corno
arbore corneum dici, cuius lignum durifsimum effe conftat.Perfij carmenin prima ſatyra fic habet:
Non ego cumfcribo,fi
fortè quidaptius exit,
Quando hac rara auis eft:fi quid tamen aptius exit,
Laudari metuam neq enim mihi cornea fibra eft.
Vnde quicarent humanis affectibus, robur,adamanté, filicem,ferru,cornu in pectore geftare dicútur.
Aiacis

ANDARDİN OLARA
 194 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM

Aiacis rifus. -XLVIA

Rifuslacry Alauta yaws:id eft , Aiacinus rifus.In eos , qui temerè ac uecorditer rident. Id quod appofitè dice.
mas præcedes, turin homines mortiferis uoluptatibus gaudentes,breui perituros: aut qui malefactis gaudent, mox
pœnas daturi. Cuiufinodi rifum eleganter defcribit Homerus in Odyff.v.
T
μνηςῆρσι δὲ πάλλας ἀθμών

ἄσβεσον γέλονὦρσε,παρέπλαγξεν νόημα ·

οἱ δ᾽ ἤδη γναθμοῖσι γελοίων ἀλλοτρίοισιν . ka
αἱμοφόρυκτα δὲ δὴ κρέα ἤσθιον· ὅσε δ᾽ ἄρα σφέων Cra
id eft:
δακρυόφιν πίμπλαντο , γόον καὶ ὠΐεγο θυμός.
Deindeprocis rifumcommouit diua Minerua
Haudcompefcendum , mentem excußit:at illi
Protinus attoniti malis rifêre alienis .
Manduntinterea tabentesfanguine carnes.
Lumina complentur lachrymis, mens anxia mæret.
Aiacis dolor Adagium natum eft exhiftoria Aiacis. Is adeò grauiter tuliffe legitur Vlyffem fibi prælatum in capef
infania. fenda fuccefsione armoruin Achillis,ut præ dolore in infaniam uerfus fit: itaq; gladio diftricto in gre
gem pecorum infilijt, exiftimans fefe Græcorum copias cædere. Tum duos quofdam maximos fues à
trabe fufpenfos flagris cecidit, arbitrans hos effe Agamemnonem atq; Vlyffem : quorú alteri ut iudici, "M
alteri ut uictori potifsimùm erat iratus. His igitur fuibus plurimo cũ rifu infultauit , addens conuicial
quæcunq; fuggerebat fplédida bilis . Deinde pofteaquam refipuiffet,partim pudore, partim metu fibi
mortem cófciuit. Nec intempeftiuiter torquebitur in eos, quibus rifus oboritur nulla de caufa : quem
uulgò dicunt aut infaniæ,aut ftulticia argumentum effe.Atteftatur & fenarius ille prouerbialis:
γελᾷ δ᾽ ὁμωρὸς ,κἄντι μὴ γελοῖον id eft: Riderfatuus, ut nullarifus caufafit.
Canis uindictam . XLVII
In eos quidant Kawès dinlw : id eſt, Canis uindi &tam . Macedonicum adagium in eos, qui pręter expectationem pœnas
dantijs, quos aliquádo læferunt. Natum ab Euripidis tragici poetæ interitu .In Macedonia uicus qui
poenasiniuria
fpiam eft, qui Thracum dicitur , propterea quod olim a Thracibus fit inhabitatus. Hic cum canis qui
afe affectis.
dam Archelai regis aberraffet,Thraces de more fuo mactatum facrificarunt, ac deuorarunt. Quod ubi
comperiffet Archelaus, talentum eis muletam dicit. Verùm cum illi foluendo non effent, Euripidem
B
Euripidis inte fubornarunt, qui regem exoraret ut fibi muletam remitteret : ita ut fecit. Poftea uerò cum Euripides
ritus. in fylua quadam folus effet, & Archelaus à uenatu reuerteretur, canes Euripidem cinctum difcerpfe
runt, deuoraruntq;. Exiftimatum eft autem,eos canes ex eo prognatos fuiffe cane , quem Thraces fa
crificarant.Hinc adagium apud Macedonas increbuit, Canis uindictam :fubaudiendum,paffus eft, aut
aliud commodius. Valerius Maximus libro 9.capite de morte non uulgari , refert Euripidem cum ab
Archelao rege Macedonum cœnæ adhibitus fuiffet, domum à conuiuio repetentem , à canibus fuiffe
difcerptum. Eos canes ab æmulo quopiam immiffos fuiffe, confirmat A. Gellius Noctium Atticarum
Euripidis - libro 15.cap.20.Suidas addit, hos æmulos fuiffe Arridæum Macedonem , & Crateuam Theffalum poe
muli. tam,quos Euripidis gloria urebat. Hi finxerunt eum à regijs canibus dilaceratum fuiffe. Sunt qui nar
rent,eum non à canibus , fed à mulieribus fuiffe dilaniatum , cùmintempefta nocte Craterum adole
fcentem peteret,Archelai amafium.Teftatur enim & Gellius,Euripidem coy , id eft, mulierum ofo
rem fuiffe. Sed quod ad fuperiorem attinet opinionem , fabulam nó ufq; quaq; difsimilem narrat Plu
tarchus in dialogo De comparatione terreftrium animantium & marinorum : Pyrrhus, inquit,rex iter
faciens canem reperit,corpus hominis interfecti feruantem : cumq; cognouiffet eum tertiu iam diem
impaftum manere, nec à cadauere diuelli,iufsit extinctum fepeliri,canem fecum adducédum curauit:
Homicide per Paucis poft diebus militum delectus eft actus, omnesq; regem fedétem præteribant. Aderat & canis,
indicium ca= quietus interim,donec domini interfectores prætereuntes confpicatus eft : in hos protinus iratus, cu
num quomodo clamore irruit,ac fæpius allatrauit,fubinde refpectans Pyrrhum: adeo ut non folùm ipfi Pyrrho,fed &
deprebenfi. omnibus qui aderant,fufpicio nafceretur:Proinde cum & aliæ nonnullæ coniecturæ, ita ut fit,accede
rent aliunde,duo comprehenfifunt, & facinus confefsi,fupplicio funt affecti. Addit , & Hefiodi inter
fectores,ab ipfius cane proditos,fuppliciu dediffe. Subijcit his, quod fua memoria dicit accidiffe:Qui
dam irrupit in Efculapij templum,fublatis aureis & argenteis aliquot monumentis , clàm & ignotus,
ut putabat,aufugit.At canis templi cuftos, cui nomen Capparus (nam indignus qui periret avavvµ☺)
cuin uideret neminem ædituorum fua uoce commoueri,fugientem facrilegum eft infequutus, ac pri
mùm quidemfaxis petitus,haud tamé difcedebat.Exorto die non accedebat propius,fed procul ocu
lis obferuans fectabatur,nec cibum obiectum capiebat. Rurfum iuxta dormientem cubabat & ipfe, &
abeuntem ad confimilem modum infequebatur: quòd fi qui uiatores fuiffent obuij , ijs cauda adblan
diebatur, in illum unum latrabat ac fæuiebat.Hęc cum ab alijs alij didiciffent, fimulq; & canis & homi
nis figuram cognouiffent,facrilegum apprehenderunt , & ad fupplicium duxerunt , cane præcedente
hilari iá ac geftiente, quòd maleficú effet uenatus. Vnde ei cani de publico paftus decretus eft , eiusqi
rei cura facerdotibus mandata. Verùm ut ad prouerbium redeamus, apparet aptè dici poffe & in hüc
fenfum ,quoties autor illati mali difsimulatur , ueluti cú ueneno tollitur inimicus , & fpargitur in ual
gum rumor,illum febri periffe : aut cu princeps immifsis in ædes alicuius fatellitibus omnia diripit,&
fama
 CHIL. PRIME CENTVRIA VIL 195

A famadifsipatur,à latronibus fuiffe fpoliatas :aut cum tyrannus fubuertit eum cui malè uult,deinde fa
Ai inuidia cöferturin magiftratus,tanquam illo infcio fecerint. Videtur hinc fluxiffe,quod hodie paf
fim apud Germanos dictitant,ubi quid accidit incommodi certi, incerto autore , quodq; nemini pof
fis imputare,Id canis accidiffe morfu.
In tuo regno. XLVIII
Quod cuiufq; priuatum eft,regnum eius dicitur. Inde & Melibœus Vergilianus:
Poft aliquot mearegnauidens mirabor ariftas.
Scuola apud Ciceronem in Oratore : Id nifi in tuo regno effemus,non tuliffemus. id eft, in tua uilla.
Nam Craffo loquitur in Tufculano,quæ uilla tum erat Crafsi . Quinetiam uulgò iactatur adagiu , Sue Quifq; domi
quenq; domi regem effe: quod tamen ab ipfa ufq; antiquitate manaffe uidetur. Quandoquidem apud fuerex eft.
Homerum Odyffeæ a.uerficulus hic extat :
αὐτὰρ ἐγὼν οἴκοιο οὔναξ ἔσομ᾿ἡμετέροιο. id eft : Aedibus in noftris ego regem gefferofanè.
In tuo luco & fano eft fitum . XLIX
In tuo luco & fano, legitur apud Plautum : pro eo quod eft,in tua poteftate,tuo arbitrio , tua tutela,
tua manu. Translatum à fanis & lucis, numinibus dicatis. Nonnihil diuerfum eft quod ait M. Tullius,
in oratione pro Aulo Cecinna : In meis caftris præfidijsq; uerfaris. id eft : Mecum facis,& pro me pu- in meis caftris
guantquæ dicis, ·præfidijsq;
Intra fuas præfepes. İ
Similifigura dicit Plautus in Calsina : Scit,fi id impetret, futurum quod amat intra præfepeis fuas.
pro eo quod eft,certum ac paratum. Nam quod intra fepta noftra claufum fit, id tutò certoq; pofside
mus. Dictum eft auté in fenem dantem operam ,ut ancilla quam amabat,uillico fuo nuberet: hoc qui
dem confilio,ut infciente uxore, cum libéret , ea ruri potiretur. Idem in Rudentibus : Ad herum arbi
trum uocat me hic intra præfepes meas.
In æremeo eft. LI
Quem nobis officijs obftri &
tum fignificamus , ita ut iam totus certoq; nofter fit, eum in ære noftro Officijs obftri,
dicimus effe. Nam antiquitus omnis pecunia ærea erat, auri ufu nondüreperto in feriendis nomifina- ctus,
tis.Memini legere apud Cicerone libro Epiftolarum familiarium 13. Et mehercle femper fic in animo
habui,tein ære meo effe ,propter Lamiæ noftri coniunctionem , & fingularem necefsitudinem. Item
libro 15. Marcum Fabium quod mihi amicum tua commendatione das , nullum in eo facio quæftum .
Multi enim anni funt, quum ille in ære meo eft, & à me diligitur..
1 B A' teneris unguiculis. LII
dnò tüp dzaaāv ovúxwv: id eft,A`teneris unguiculis .,p eo quod eft,à prima pueritia.Translatu à catulis,
quorüunguiculi nondü duruerüt.M.Tullius: A' teneris, ut Græci dicút,unguiculis. Flaccus in Odis :
-Et inceftos amores Detenero meditatur ungui. ‫یہ‬
Plutarchusin libello De puerorum inftitutione : ὡς αὖἔνδοθενκαὶ τὸ δὲ λεγόμενου ὺξὀνύχων ἀγαπῶσι τὰ τέκνα . id
eft:Vt intrinfecus, & quod dicitur , ab unguiculis ament liberos. hoc eft , à prima ftatim infantia. De
matribus loquitur,quæ fuis uberibus lactant fœtus fuos.
Ab incunabulis. LIII
Eundem habetfenfum,Ab incunabulis: id eft,à primis uitærudimentis, Plautus in Pfeudolo : Sed
hic feruus Caryfto huc qui aduenit , quid fapit ufq; à cunabulis ? Item Titus Liuius : Ab incunabulis
imbutum odio tribunorum.M. Tullius oratoris incunabula uocat primam illam à fundamentis infti
tutionem.Et Vergilius :
-Gentis cunabula noftra.
Aurelius lib.Pandectarum 1.tit. de officio præfectiprætorio : His cunabulis præfectorú autoritas ini
tiata intantum meruit augeri,ut appellari à præfectis prætorio non pofsit. Ariftoteles in Ethicis lib.z.
dicit,in verí ,in vw : quorum pofterius citat ex Platone. Eft aute is locus apud Platonem lib. De legi- in vziwy.
bus IO.νῶ ἐμ πειθόμενοι τοῖς μύθοις ὃς ἐκ νέων παιδων ἔτι ἐμφάλαξιτρεφόμενοι, τροφῶντε ἔκουομ καὶ μετόβων , & c . id eft : Nunc εκνέωμ .
uerò credentes fabulis, quas à pueris quú adhuc lacte aleremur, à nutricibus ac matribus audiuimus.
Similiter & Crepundia,pro prima ætate accipiuntur. Crepundia.
Cum lacte nutricis. LIIII
Cognatú eft his quæ fuperius retulimus, ab incunabulis , è teneris unguiculis. Cicero Tufc. quæft.
lib.3. Nunc autem fimul atq; æditi in lucem & fufcepti fumus , in omni continuo prauitate , & infum .
maopinionum peruerfitate uerfamur,ut penè cum lacte nutricis errorem fuxiffe uideamur.
Ante uictoriam encomium canis. LV
TigòAlvínus rò vynúμop ḍdas:id eft, Ante uictoriam encomium canis. In eum,qui præproperè gloriatur, Gloriaripræ
renondum confecta. Ná apud Græcos,qui rem ftrenuè gefsiffent in bello, oratione quapiam aut car properè.
minelaudabantur: quæ laudatio propriè encomium dicitur.Extat enim Theocriti carmen in laudem
Ptolemæi,cui titulus, Encomium: & Luciani , Demofthenis encomium. Apud Romanos, ouationes,
fupplicationes,triumphi,pręmia uirtutis erant:unde liceat dicere,Antequam uiceris,triumphum pa
ras.Plato in Lyfide: @gip vypinaneva ,xoras ve nỳḍdas às ravròn rynwμrov.id eft : Priufquam uiceris, & facis & ca
nis deteipfo encomium. No abludit hinc, quod ait Plato in Theæteto : pavourda ayrvvös ànentgyóv☺dínlui
agi vonnnivα, àæondýœœours àñò Fréys ¿dap.id eft: Videbimur galli ignaui more priufquá uicerimus,à fer
r z mone
 196 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

mone defilientes catere. Siquidé hic mos animanti cantu uictorem fe teftari.Huc pertinet illudquod A
Finis rerü fpe alibi retulimus ex Solonis autoritate: pa rin ang Bis. Tü illud Pindari in Ifthmijs :isip d'àgaúnαTúxas
Aandus .
nj µagvæúívwvægių tin☺ ängop inida.ideſt: Eft autem incerta fortuna etiam pugnantiu,priufquam ad fum
mum finem perueniatur.
Omnes attrahens ut magnes lapis. LVI
Πάντας γ᾽ ὑφέλκων , οἷαμαγνῆτις λίθΘ . id eft:
Cuncta attrahens haud aliter ac magnes lapis.
Hoc carmen Suidas citat ex Pifide. Videturprouerbiale.Metaphora ducta à natura lapidis,ferrum ad
fe trahentis, & attractum tenentis : quem quidam eundem putant cum eo , quem Heracleum uocant:
cuius alibi métionem fecimus in prouerbio , Lydius lapis. Hoc miraculi Plinius uerbis attollit lib.36.
cap.16.ad hunc modum: Quid lapidis rigore pigrius? Ecce fenfus manusq; tribuit illi . Quid ferri duri
illa rerum omniú
Siderites. tia pugnacius? Sed cedit,& patitur mores, trahiturq; à Magnete lapide : domitrixq;
materia, ad inane nefcio quid currit, atq; ut propius uenit, afsiftit, teneturq;, & complexu hæret: Side
Heracleon. riten obhoc alio nomine appellant: quidam Heracleon. Magnes appellatus eftab inuentore,ut autor
eft Nicander,in India repertus. Hactenus Plinij uerba reddidimus.Inter multas Magnetis fpecies Ae
thiopicum commemorat, attractu ufq; adeò efficaci, ut non ferrum modò , uerumetiam alterum Ma
Hematites. gnetem ad fe trahat.Eoq; tantus huius lapidis honos,ut argéto expendi foleat. Commemorat & Hæ.
matiten non perinde in attrahendo ferro uiolentum , fed alio infignem miraculo. Siquidem ut eft co
lore fanguineo (nam hinc etiam uocabulum ) ita fi teratur,fanguinem reddit.Huius igitur lapidis tam
prodigiofa uis prouerbio locum fecit. Citat Suidas Euripidem ex Oenco:
ὡς τε μαγνητις λίθο
τ δόξαν ἕλκει, καὶ μεθίτησιν πάλιν . id eft:

Sicuti Magnes lapis

Mentemtrahit,transfertý , rurfum ac demouet. Confine eft illi, quod alibi diximus :
id eft:
ἐφ ' ἑαυτὸν ἕλκων, ὥς τε καικίας νέφω .
Adfe attrahens, ut Cacias nubes trahit.
In fyluam ligna ferre. LVII
In fyluain ligna ferre,eft aliquem ijs-rebus augere uelle , quibus ipfe maximè abundet. Horatius in
Sermonibus:
B
Atg ego cum Græcosfacerem natus mare citra
Verficulos, uetuitme tali uoce Quirinus
Poft mediam noctem uifus, cuminfomniauera:
Infyluam non lignaferas infanius, acfi
Gracorum malis magnas implere cateruas.
In mare aqua. Eadem ratione dicimus, In mare deferre aquam : quorum utrunq; nos in epigrammate quodam con
iunximus:
Largirinumeros tibi Petre,hoc eft, Sylua ligna,uago mari addere undas.
Vtrunq; congruit cum eo,quod alio retulimus loco, Vlulas Athenas.
Lumen foli mutuas . LVIII
zò qūs ÿníw Aavíjas: id eft,Lumen foli mutuum das. Cum docemus doctifsimu m , monemus uehemen
terprudentem:aut cum conamur exponere,quæ perfe funt clarifsima: aut fermone celebrare, quęfua
fponte fat illuftria funt. Sol enim fons omnis luminis putatur,qui lucem mutuare folet, no mutuo ac
cipere.Referturin ijs collectaneis, quæ Plutarchi titulo circumferuntur. Eftfimile quiddam apud Fa
bium, de ijs qui per fe clara conantur illuftrare, eos perinde facere , quafi fi quis ftudeat clarifsimo foli
mortale lumen inferre.
Fontes ipfi fitiunt. LIX
Fontes ipfifitiunt. Ironia prouerbialis in eos, qui petunt ab alijs quod ipfis affatim abundet domi.
Cicero ad Q.fratrem: Tibi quod rogas, quoniam ipfi fontes iam fitiunt, fi quid habebo fpacij,fcribam.
Significat fratrem magis abundare uerfibus,quos tamé à fe petat , perinde quaficarminum indigens.
Idem ad Atticum libro 12. Non ad diywowy xplŵlw , ſed ad »girl cum ueniffe , ut fcribis , in tantis præfer
tim anguftijs.
LX
Ipfa olera olla legit.
Ipfa olera olla legit: in cos quadrabit, qui fuum ipforum uitium in aliud quippiam reijciunt:aut qui
fic ad fcelus aliquod quafifacti funt,ut non pofsint non peccare. Catullus in Cæfarem :
Mentula machatur, machatur mentula certè.

Hoc eft quod dicunt, ipfa olera olla legit.

Nam olla coquendis oleribus nata eft : uel quod abfurdifsimú fit,fi quis dicat olla legere olera quæ
non coquet,nifi fi quis immiferit. Non igitur olla in caufa eft,fed qui inijcit mala olera. Nó eft admodu
huic difsimile, quod ex Homero ceu prouerbiale citat Tertullianus : Ipfum ferrum uirum attrahit.Id à
nobis alio dictum eft loco, in prouerbio, Tollenda mali occafio.item,Ipfa olla lenticulam attigit.
Oedipi
w
w.
ww
 CHIL. PRIME CENTVRIA VII. 197
Å ixi
Oedipi imprecatio .
Oldindapa: id eft, Oedipi imprecatio . Detragicis & ingentibus malis . Qui Græca colligunt ada Tragica mala.
gia , citant ex Æfchylo huiufmodi fabulain Eteocles & Polynices , de more patri ex unoquoq; facro
partem anteriorem mittebant. Cum autem aliquando per imprudentiam atq; incogitantiam,coxam ,
hoceft,pofteriorem partem mififfent, ille exiftimans id non obliuione, neq; imprudentia , fed contu
meliæ caufa factum,imprecationibus diris eos eft execratus. Alij narrant, Oedipum , fimulatq; cogno
uiffetfe parricidam effe , tum autem cum matre confuetudinem habuiffe , fuis ipfius manibus oculos
fibi erüiffe.Que res ubi eius loci incolis cognita eft,Oedipum expulerunt urbe.Ille in exilium abiens,
filios,quod patrem in calamitate non defenderent, execrationibus deuouit. Quæ quidem neutiquam
irritæ fuerunt:nam iuuenes mutua cæde extincti funt: mater fibimortem confciuit: Oedipus ipfe ful
mineictus interijt.Cuiufmodi aute fuerint huiufmodi imprecationes,Diogenes Cynicus apud Laer
tium propemodum indicat, qui per iocum dicere folitus erat , fibi ras payings pas id eft , Tragicas exe- Tragica ima
trationes occurrifle. Effe enith fine domb,fine ciuitate,priuatum patria,pauperem, palantem , uitam precationes.
in diem agentem. Sophocles in Tyranno, fingit Oedipum (ignarum etiamnum de quo Phoebus dixit
fet exigendo,tanquam qui ciuitaté fuis fceleribus polluerer) multa dira in eum , hoc eft , in fe precan
tem.Euripides in Phoenifsis:
ἀρὰς ἀρᾶται παισὶν ανοσιωτάτας . id eft: Dirißimas preces precatur liberis..
Verba locafta de Oedipo.Idem in Oedipo Colonéo,fic Oedipum imprecatem facit Polynici , ut frà .
terna manu occideretur,uicifsimq; occideret:
—τὰς δὲ συλλαβὼν ἀρὰς τὸ κοῖλον ἀργΘ-, ἀλλὰ συγγενᾷ χερὶ
}
ἃς σοι καλῦμαι ,μήτε γῆς ἐμφυλίε θανᾶν,κτανενθ᾽ὑφ᾽ ὅπερἐξελήλασαι.
δορὶ κρατῆσαι, μήτενοςῆσαι ποτέ τριαῦτ᾽ἀρῶμαι,καὶκαλῶ τε ταρτάρε
συγνᾶ πατρῷον ἔρεβΘ .
& reliqua quæfequuntur. id eft:
Hactefequantur agmine imprecamina, Perimaris, ac uicifsim eum dedas neci
Tibiqua imprecor, utinéue uitalifolo Quite expulit,fratrem.Ifta uobis imprecor,
Potiare bello, néue ad Argospoftea Teftorý patritrifte numen tartari.
Redireliceat:imòfraterna manu
Horatius hoc genus imprecationis diras uocat in Odis : Dire deprecá
B tiones.
Diris agam uos:diradeprecatio Nulla expiatur uictima.
Huiufmodi autem parétum in liberos deuotiones effa formidandas, Homerus quoq; teftatur Iliados Parentum in
cum Phoenix narrat fe paternis execrationibus obnoxium fuiffe,idq; contigiffe quod illi fuerant im. liberos deuo=
precatæ.Carmen Homeri fic habet: tiones.

μή ποτε γύνασιν οἷσιν ἐφέσθησαι φίλοντὸν

ideft:
ἐξ ἐμέθεν γεγοῶτα · θεοὶ δ᾽ ἐτέλειον ἀπάρας .
Oratneingenibusproles aliquandofederet
Exmenatafuis:dig audiuêreprecantem .
Efficimus pro noftris opibus monia. LXII
Efficimus pro noftris opibus moenia . Quadrat in tenui fortuna, paruisq; facultatibus homines,qui
tamen ipfi quoq; pro rei modulo uiuuntlaute. Plautus in Sticho :Quibus diuitiæ funt domi, fcaphijs,
& cantharis batrochis bibunt. Nos noftro Samiolo poterio.tamen uiuimus nos,tamen efficimus pro
opibusnoftra moenia Hactenus Plautus .Itidem uulgò dicitur hodieq; : Pufillæ auiculæ pufillos nidu: Pufille auicu
los conftruunt. læ pufillos ni=
exftruunt.
Omnium rerum uiciffitudo eft. LXIII dos
Terentius in Eunucho : Omnium rerum uicifsitudo eft. Quæ fententia fignificat , in rebus morta. Rerum humai
lium nihil effe perpetuum , nihil ftabile , fed omnia uelut æftuario quodamfluxu refluxuq; decedere narum uicißi
atq; accedere.Atq; his uicibus fortunæ, ab alijs ad alios transferuntur imperia, opes, gloria,uoluptas, tudo,
eruditio:deniq; quicquid eft,aut accommodorumaut incommodorum . Sophocles in Oedipo Colo
neohas rerum humanarum uices eleganter defcribit :
—μόνοις καὶ γίγνεται καὶ πνεῦμα ταὐτὸν, ἔποτ᾽ ἔτ᾽ ἐν ανδράσιν
θεοῖσι γῆρας,ἐδὲ κατθανῶν ποτέ. Φίλοις βέβηκεν, ἔτε πρὸς πόλιν πόλει.
τάδ᾽ ἄλλα συγχῆπαύθ᾽ ὁ παγκρατὴςχρόνΘ .
τοῖς μὲν γὰρ ἤδη, τοῖς δ᾽ ἐνὑφέρω χρόνῳ
φθίνειμὲν ἰσχὺς γῆς , φθίνει δὲ σώματα . τὰ τερπνὰ πικρὰ γίγνεται,καὖθις φίλα :
θνήσκα δὲ πίεις,βλαςαία δ᾽ ἀπιςία.
Quorumcarminum fententiam utcunq ; reddemus :
-Solis deis Nunquamfenecta molefta, nec mors accidit:

Atreliqua mifcet cuncta tempus impotens :

Terreper hoc uis atg robur interit,
Simula noftri corporisperit uigor.
Moriturfides,perfidiapullulat inuicem:
ř 3 Nec

silankaVla
 O
198 DES. ERAS. ROT. ADAGI RVM

Necanimusidem, nec eademfragrantia A

Haudunquam amico durat erga amiculum,
Nec ciuitati in ciuitatempermanet.
Siquidem hisftatim , illis poftpufillum temporis,
tucundaquefuerant, amara ac triſtia, &
Homerus item Iliados ?
Ingrata dudumgratafiunt inuicem.
νίκη δ᾽ ἐπαμείβεται ανδρας . id eft:
C Item Iliados .
Nunchis nunc illis contingit uincere.
ξωὸς ἐνυάλιΘ ,και τον κτανέοντα κατέκτα .
Communis Mars, ing uicemperimitperimentem.
Duo touis do Neq; uerò prætereundum hoc loco bellifsimum eiufdé poetæ figmentú de duobus dolijs , ex quibus
lia, équibus Iupiter uariè mifcet res mortaliú. Carmé extat in Iliados ultimo libro, quod nó ab re fuerit adfcribere:
miſcet Iupiter
δοιοὶ γάρ τε πάθοι κατακείαται ἐν διὸς ἔδε
resmortaliu
δώρων οἷα δίδωσι,κακῶν,ἕτερΘ δὲ ἐάων.
ᾧ μὲν καμμίξας δώη ζεὺς τερπικέραυνΘ ,
id eft:
ἄλλοτεμέν τε κακῷ ὅγεκύρεται,ἄλλοτε δ᾽ ἐλῷ .
Dolia nang louis duoftant in limine,plena
Muneribus qua isdonat:in hocmalafunt, bona in illo.
Hinc mifcens difpenfat acutofulmine gaudens,
Nunc mala diftribuens ac triftia, nunc bona rurfum.
lupiter quid Tractum uidetur adagium ab Aefopi refponfo. Is enim rogatus, autore Laertio , quid ageret Iupiter?
agat. refpódit, à μi và Taxavoi, ràǹ ranavà vfi.id eft:Deprimit excelfa,& tollit humilia. Euripides in Ione:
τὰ θνητὰ τοιαῦτα ,ἐδὲν ἐν ταυτῷ μένει. id eft: -Eiufmodimortalium
Suntres, utin eodem nihilduretftatu. Euripides in Icetidibus :
id eft:
ὁ γὰρ θεὸς παντ' ανατρέφει πάλιν .
Fortuna cuncta uerfat in contrarium. Theognis in fententijs:

ζεὺς γάρ τοι τὸτάλαντον ἐπιῤῥέπει ἄλλοτε ἄλλῳ ,

id eft: B
ἄλλοτε μὲν πλυτᾶν,ἄλλοτε δ᾽ ἐδὲν ἔχειν.
Nunc etenimhuic libram inclinat, nunc Iuppiter illi,
Vt modòfis diues, nil modopoßideas.
In quibus uerfibus Theognis, ut illud obiter indicem,allufit ad locum Homericum in Iliados.ubi Iu
piter aureis lancibus expendit Troianorum ac Græcorum fata. Fertur in eandem fententiam huiuf.
modiuerficulus:
τὰ θνητὰ πάντα μεταβολὰς πολλὰςἔχει. id eft:

Varias uices, res obtinent mortalium.

Celebratur & hoc dictum ,núnλrà aiguava:id eft , Circulus res mortalium : ut fubaudias,funt : quod
circumagantur,& uelut in orbem recurrant, fortuna uerfante rotam.Item Pindarus in Therone:
ῥοαὶδ᾽
poas ἄλλοτε ἄλλαι εὐθυμιοῦν τε μετὰ καὶ πόνων ἐς οὔδρας ἔβαν .
Quorum carminü fenfus eft:Iucunda ac triftia, æltus in morem,uicifsim accidere mortalibus. Home
rus locis aliquot appellat irparnía víxlw: id eſt,Victoriam alternatim nunc his nunc illis obtingentem.
Iucunda uiciffitudo rerum. LXIII
Iucunda reru Meraßoný zavrwpyaunid eft,Iucunda rerum omniú uicifsitudo. Sententia prouerbialis, cùm alijs paf
uiciẞitudo. fim autoribus ufurpata, tum uerò ab Ariftotele, z. Rhetoricarum præceptionú lib.xai zò μrsaßánnep ýdi•
ἐς φύσιν γὰρ γίνεται μεταβάλλειν . τὸ αὐτὸ ἀεὶ ὑποβολὼ ποιεῖ οἱκαθεσώσης ἔξεως. ὅθεν ἔρηται , μεταβολὴ παύτων γλυκύ . id eft :
Varietas quoq; uicifsitudoq; iucunda.Fit enim iuxta naturam tranfmutatio. Quod auté femper idem
ftati perpetuiq; habitus,parit fatietatem.Vnde illud di&
tum eft: Vicifsitudo rerum omnium iucunda.
Vfurpaturab eodem libro Moraliú Eudemiorum 7. Sumptum apparet ex Euripidis Orefte , MiraBond
#aiz yuxu id eft,Mutatio iucunda rerum eft omnium. Eodem allufit Vergilius in Bucolicis:
Alternis dicetis, amant alterna Camæna.
[
Fertur & Mimus quidam in hanc fententiam non illepidus:
Item alterhuic confimilis:
Niliucundum,nifiquodcommendat uarietas.
Bonarum rerum confuetudopeßima eft.
Faftidium re, Ea rerum natura,eiufmodi fenfus humani faftidium, ut nihil effe pofsit tam fuaue, quod non abeat in
rum bonarum. naufeam , fipaulo diutius utare : nihil tam egregium , quod idem diu placere pofsit. Vnde & illud
Iuuenalis:

-Voluptates commendat rariorufus.

Varietas autem tantam in omni reuim habet , ut commendatione nouitatis interdum & pefsimapro
1 optimis placeant.
Inuitis
 CHIL. PRIME CENTVRIA VIL 199
Inuitis canibus uenari. LXV
Inuitis canibus uenari. Hoc adagio fignificatü eft,non fat feliciter fuccedere, quod à nolentib. ex. Vti opera eos
torquetur.Neq; eorum officio utendum , qui non ex animo operam fuam nobis commodant. Apud rum qui inui=
Plautum in Sticho Panegyris patri interminans, ne fe fuáq; fororem inuitas uiris collocet : Stulticia ti operam Co
eft,inquit,pater,uenatum ducere inuitas canes.Addités fententiam , qua metaphoram explicat : Ho- modant.
ftis eft uxor, inuita quæ ad uirum nuptum datur.
Inuitos boues plauftro inducere. LXVI
Simile dictum etiam hodie perfeuerat uulgo celebratú, Incómodum effe, bubus inuitis plauftrum
ducere,aut inuitis equis plauftrum agere.Videtur autem ex Theognide fumptum:
μή μ ' ἀκέοντα βίῃ κεντῶν ὑφ᾽ ἅμαξαν ἔλαυνε. id eft :
Inuitum ne mefcutica,ftimulis ,fubactum
Viftudeas unquam ducendo inducereplauftro.
Velocem tardus affequitur. LXVII
luxe To Beadus nuv: id eft,Affequitur celerem tardus.In eum cópetet, qui uiribus imbecillior , arte Arte potentio
atq; ingenio uincit potentiorem. Natum adagium ex Odyffee.ubi lepidifsima narratur fabula, que rem uincere.
admodúVulcanus claudus,cum fufpectam haberet uxorem Venerem, quòd furtim cum Marte con Fabula de Mar
grederetur,necuiresfuppeteret, quibus adulterü deprehenderet,ad artes atq; ingeniú confugit. Le. te , Venere er
tum fuum adamatinis atq; inuifibilib.catenulis circumuinxit:quod ubi feciffet, foras abire le fimu Vulcano.
lat.Deinde cum in arctifsimis effent cóplexibus, Mars & Venus uinculis illis hocmagis irretiti , quo
magis fe circumagerent,ecce tibi repentè redit Vulcanus, & prodente fole, deos omnes adhibet, de
prehenfi adulterij teftes.Quo loco Homerus:
και ειχανει τοι βραδὺς ὠκε
ὡςκαὶ νεῶ ἥφαις
Θὺ ἐὼνβραδὺς ἧλον ἄργα ,
ὠκύζατόνπερ ἐόντα θεῶν,οἱ ὄλυμπον ἔχουσι,
χωλὸς ἐὼν τέχνῃσι, τὸ καὶ μοιχάηςὶ ὀφέλλα . id eft:

Nonnunquam affequiturtardus celeremý , citumý

Sicutinunc Vulcanus, ut eft ueftigiatardus,
Mauortem cepit,quipernicißimus unus
Cunctorum quicunque tenentfupera aftra deorum.
B Etquanquam eft clauduspede, rem tamen arteperegit.
Proinde etiamdebetpænas deprenfus adulter.
Eodépertinet apologus de uulpe & coruo,præda eandé curfu petentibus, quá uulpes celeritate im- Apologus de
par,ingenio fibi uindicauit. Ité de cancro, curfu cú uulpe certate. Ité de corydo auicula, uolatu certa- uulpe & cor
te cu aquila.Accidit huiufmodi quiddá & in pifcibus,ut qui tardifsimi fint, arte capiat uelocifsimos. uo.
Quorú denumero eft raia, quæ abdens fefe locis harenofis , aut limofis,capillamétis illis fuis porre. Pifcium quo
&tis pifces allicit,allectosq; ad os ufq; pertrahit. Ite torpedo abfcódit fefein harena,limo'ue: acpifces rundam indu
fortè incidétes torpore afficit,atq; ita depafcitur. Qua quidé arte uenatur etiá hominé, Occultat fefe
ftria.
&paftinaca,Græcis trigonis dicta:fed diuerfa ratione.Atq; ita fit, ut cú fint ipfæ fegnes, tamé aliquan
do capiátur,mugilé habentes in aluo.Autor eft Ariftoteles libro De naturis animaliú nono. Plinius
lib.9.teftatur, mugilib.præcipuam effe uelocitatem,ut aliorum pifcium uim timentes,tranfuerfa na
uigia fuperiactent Theognis adagium retulit ad hunc modum :
~
καὶβραδὺς εὔβουλος ελων Ταχι ανδραδιώκων. ideft :
Callidus actardus celerem infectandoprehendit.
Aquilam teftudo uincit. LXVIII
Abhoc non difcrepat illud quod refert Diogenes Laertius in uita Menedemi philofophi , ex A
chæi poetæ fatyra,cui titulus Omphale:
ἡλίσκετ᾽ ἄραγε καὶ πρὸςἀπενῶν Ταχὺς, Capta eftprofectò celer ab imbecillibus,
καὶ πρὸςχελώνηςἀεὸς ἐνβραχῷ χρόνῳ . .Ι. Et aquilatemporein breui à teftudine.
Hos fenarios aitufurpare folitum Menedemum in eos, qui fecum in ciuilibus honoribus contende
rent.Accipi poteft per ironiam, aut fimpliciter, ubi quis potentiorem arte uincit, & quod uiribus no
poteft,afsiduitate conficit.
Intempeftiua beneuolentia nihil à fimultate differt. LXIX
Senarius eft Græcis prouerbij uice celebratus : Officium inte
j
દ
ἄκαιρῷ · εὔνοι ἐδὲνἐχθρᾶςΔαφέρφ. 1 .. Parodio importuna beneuolentia. peſtiuè præſti
Suidas in dictione anag , narrat hoc uerfu Hippolytum refpondifle Phædræ nouercæ , dicenti fe il tum .
lius amore captam effe. Quadrabit in eos, qui du officiofi ftudent effe , non habita temporis ratione,
nocent,aut molefti funt fedulitate.Veluti qui non apto tempore obiurgát amicum : aut qui immodi.
cis & intempeftiuis laudibus conciliant homini inuidia: aut qui pecuniam fuppeditant adoleſcenti,
qua fiat deterior. Fertur & alter huic confimilis :
φίλΘ μὲ βλάπλων ἐδὲν ἐχθρῶ Διαφέρει... Cũ nocet amicus, nihil ab hofte diſcrepat.
Hucrefpexit Horatius in Epiftolis :
4 Nil
 200 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM
Nilmoror officium, quod me grauat. Rurfum alibi :
A
Sedulitas autem, quemftultè diligit, urget.
Itidé Seneca libro De beneficijs 2. Sæpe,inquit,nihil intereft inter amicorú munera, & hoftium uotà:
Quicquid illi accidere optant,in id horu tempeftiua indulgentia impellit atq; inftruit. Quid autétur.
pius, quàm quod euenit frequétifsimè, ut nihil interfit inter odiú & beneficiu ? In his Senecæ uerbis,
prouota, quod nos ex uetuftis exéplaribus repofuimus,uulgati codices habebat , acta. Id admonédú
erat,ne quis ignarus ut mendu tollat , qd in multis antehac ufuuenit. Huc pertinet illud Ennianu , o
Benefacta ma
ptimo iure laudatú à Cicerone lib.2 . De officijs Benefacta malè locata, malè facta arbitror. Prouerbio
lè locata.
accedet nonnihil gratiæ,fi paulo longius deflectatur:ueluti fi dicas, Nullos ęque nocere bonis literis,
atq; hos qui fedulò quidem, at parum felicitertractant eas.aut,Neminem magis officere famæ, quàm
ineptum præconem.aut,Secundam fortunam nocentiorem effe aduerfa.
Nofce tempus . LXX
Temporis & Noueris tempus . Celebratur in primis inter VII. Sapientum apophthegmata: ac,
yvwdi nagop :id eft,
=
opportunita ut alia pleraq;,pluribus autoribus afcribitur,à nullo non ufurpatum.Hefiodus :
tis habenda ra
μέτραφυλάσσεται καιρός δ᾽ ἐπὶ πᾶσινἄρις ( id eft:
tio.
Obferuato modum.nam rebus in omnibus illud
abro
Optimum erit, fi quis tempusfpectauerit aptum. Huc allufit Theocritus Idyllio x. reff
ἀλλὰ τὰ μὲν θέρει , το δεγίγνεται ἐν χειμῶν.. id eft :
pco
Verùm alia estiuo, atque hyberno temporefiunt. ··
Quin & Ifocrates ad Demonicum fcribit ,Iniucundum in omni te effe , quicquid intempeftiuum fit.
Adeò cunctis in negocijs plurimum habet momenti, temporis & opportunitatis obferuatio. Idé ad
monent Græcorum fententiæ:

ὡς μέγα τὸ μικρόν ἐσιν ἐν καιρῷ δοθέν . id eft :

Velmaxima estpufillares loco data. Rurfus alia:
καλὸν τὸ καιροῦ παντὸς εἰδέναι μέτρον . id eft:
Res bella cuncti noffe temporis modum. :
Præterea Pindarus in Pytijs:
ὁ δὲ καιρὸς ὁμοίως παντὸς ἔχει κορυφαί. id eft :

Tempuspariterinomni refaftigium obtinet. Item illud Horatij:

Dulce eft defipere in loco. B
Tantam uim habet opportunitas, ut ex honefto inhoneftum , ex damno lucrum , ex uoluptate moles
ftiam , ex beneficio maleficium faciat, & contrà: breuiterq; rerum omnium naturam permutet ..Hæcin
aggrediundo conficiendoq; negocio præcipuum habet momentum :ut non fine caufa ueteres uidea
laugos Deus tur eam diuinitate donaffe.tametfi apud Græcos mas eft hic deus,appellaturq; laugos.Eius fimulachru
mas, quali fi adhunc modum fingebat antiquitas Volubili rotæ pennatis infiftens pedibus, uertigine quàm cita
mulachro effi tifsima femet in orbem circumagit,priore capitis parte capillis hirfuta,pofteriore glabra: ut illa facilè
&us olim. prehendi queat,hac nequaqua.Vnde dictum eft, Occafionem arripere. Ad quod eruditè fimul & ele

SES.
ganterallufit quifquis is fuit, qui uerficulum hunc confcripfit:
Fronte capillata,poft hæc Occafio calua.
Pofidippi car Sed libet & Pofidippifuper hac re carmen adfcribere: quod quambrem Politianus omittendum exi
men de occa. ftimârit,admiror.Eft autem huiufmodi:.

fione. τις πόθεν πλάσης ; σικυώνι (G- . οὔνομαδὴ τίς;

λύσιππΘ .σὺδὲ τίς; καιρὸς ὁ πανδαμάτωρ

τύπε δ᾽ ἐπ᾿ ἄκρα βέβηκας ; ἀὰ τροχάω . τίδὲ Ταρσοὺς
ποστὶν ἔχεις διφυες ; ἵπλαμ μέμι

χειρὶ δὲ δεξιτέρῃ τίφέρεις ξυρὸν ανδράσι δειγμα

ὡς ἀκμῆς πάσης ὀξύτερου τελέθω .
ἡ δεκόμη, τί κατ' ὄψιν ; παντιάσανλαβέθαι
νὴ δία τ' ἐξόπιθεν πεὸς ή φαλακρὰ πέλει;
τὸν ἠδ᾽ ἅπαξ πλωοῖσι παρατρέξαντά με ποσὶν,
οὔ τις ἔθ᾽ ἱμείρωνδράξεται ἐξόπιθεν.
τοῖον όὁ τεχνίτης με
μὲ διέπλασεν ἕνεκεν ὑμέων ,
ξείνε, καὶ ἐν προθύροις θῆκε διδασκαλίζω .
Quos uerfus nos ita uertimus,nó quo.cú archetypo Gręco certaremus,fed crafsiore (ficuti folemus)
Minerua,planeq; extempore :quod uel tacete me,carme ipfum indicauerit,uidelicet ut intelligi dun
taxat pofsint abhis qui Græcè nefciunt:
Quepatria artifici ? Sicyon. quo nomine ?nomen
Lyfippodictum est.ipfe quis es ? loquere.
Illa ego cuncta domans Occafio. cur age pinnis
, ac rotor aßiduè.
Infistis ? uoluorý
Cur
 CHIL. PRIME CENTVRIA VILT 201
Curgemina inpedibusgeftas talaria ? dicam,
Hucilluc uolucrem me leuis aura rapit.
Quid dextrafibiuult inferta nouacula ?fignumhod
Quòdquauis aciefim mage acuta, docet.
Tectacapillitiofacies quidnam admonet ? illud,
Quifg, uti me,quoties offeror , arripiat.
Curautemcapitisparspofticariacaluet ?
Quemfemel alatis præterypedibus,
isquanquam uolet inde cito me prendere curfu,
Haud liceat,fimul ac uertero tergauiro.
Hacitaque , idg
, tua mefinxit imagine causa
Hofpes ,
fcalptoris ingeniofa manus,
Spectandam domus hicprima infronte locauit:
Scilicet ut cunctos &moneam&doceam.
Non ab re fuerit & Aufonianum epigramma ſubſcribere : quod , ut admonet Politianus , è Græco ui
detur effictum ,quanquam cum alijs nonnullis diuerfum,tum illo potifsimùm nomine , quod hîc ad
diturpœnitentia comes.Carmen fic habet :
Cuius opus ? Phidie, quifignum Pallados, eius Aufonij de Oc
cafione and
, Iouemfecit,tertiapalma egofum,
Quig
grammatif=
Sum dea, que rara, &paucis Occafio nota.
mus.
Quidrotula infiftis ? stare loco nequeo.
Quidtalaria habes ? uolucrisfum. Mercurius que
Fortunarefolet, trado ego cum uolui.
Crine tegisfaciem ? cognofci nolo.Sed heus tu
Occipiticaluo es? ne tenearfugiens.
Que tibiiuncta comes?dicat tibi.Dicrogo,quæfis ? Metancea,
Sumdea, cuinomen nec Cicero ipfe dedit.
B
, exigopanas.
Sum dea,quafacti,nonfattig
Nempe utpoeniteat,fic Metanæa uocor.
Tumodo dic,quid agat tecum?Si quando uolaui,
Hacmanet,hanc retinent quos ego praterij.
Tu quog, dumrogitas , dumpercontando moraris,
Elapfam dices metibi de manibus.
Olet lucernam. LXXI

Top ofa.i.Lucerná olet.De re meditata , multoq; ftudio elucubrata.Inde ductu, quòd ftudiofi Res probè me
ad lucerna uigilantes foleát elaborare, fi qd accuratius uelint excudere. Iactatum olim in Demofthe ditata.
né,illius ivdvμýμara ròy λúxvoy axófar .i. Enthymemata lucerná olere : quòd omnia de fcripto diceret , ac
Demofthenes
premeditatus domi. Vnde & illud de eodé celebratur elogiu, quòd plus olei quini confumpferit. E
rat enim abftemius & idgonórns:atq; extrema etiã fene &ta ad lucernulá illam fuam exercebatur. plus oleiquàm
ophan is this na LX XI I uini Gabfum=
Arift & Clean lucer .
Aristophanis & Cleáthis lucerna , ppter infigné ſtudij diligêtiã in puerbiu abijt:ut is ad Ariftopha pfit.
nis aut Cleáthis lucerná dicatur lucubrare, qui fummo ftudio,exquifitaq ; cura, fingula péfitat . Varro Studij diligen
lib.de lingua Latina 1. Quod nó folú ad Ariftophanis lucerná , fed etiá ad Cleãthis lucubré, nolui præ- tia.
terire,qui poetarú modò uerba, ut fignificat, expediút . Opinor aut adagiü fentire de Ariftophane gra Epicteti lucer
matico.Neq;fama caruit etiá Epicteti lucernula ,quæ poft illius morte magno ære redempta eft. Cęte nula.
rùm quod ait Iuuenalis , Hacego non credam Venufina digna lucerna ?
magis pertinet ad inueftigationem , quàm ad lucubrationem .
LXXIII
Deplauftro loqui.
Libertas ueteris comodię eoufq; pgreffa eft, ut nó folú ciuiú primates , ueruetiá deos nominatim Comœdiæ ue
taxaret.id qd ' apparet exAriftophane, q in Pluto loué, Mercuriu, Efculapiü,reliquosq; deos omneis teris licentia.
cótumeliofè tractat.Bacchu ité in Ranis , non admodú honorificè. Quoniá aút apud prifcos illos hu
iufmodi fabulæ in plauftris agebatur,à iuuenibus, ore fęce côllito, ne poffent agnofci, qui magna lice
tia in obuiu quéq; dicteria iaciebát: inde natu adagiū,és áµáfus hanév : id eft, Tanquá è plauftro loqui:
de his quipalàm acliberè cóuiciantur.id notat Ariftophanes in Nebulis,dicés : not ones, worbons ä
Top ofPryoddeuovo što , id eft: No me ludes, nec mi facies ea que trygodęmones ifti . Nifi malumus hęc re
ferre ad cófuetudiné, que pofteriorib.etiá feculis durauit apud Atheniéfes. Na in fefto, qd ' Lenæuap Lenæum fex
pellát,mos eratpoetas inter fe cócertare fcriptis carminib.ad rifum cócitan du accomodatis, que fede ftum.
tes in plauftris pnuciabát, inuicê fibi cóuicia dicétes.Sunt qui ad Eleufinia facra, que magna uocátur,
referüt:in quibus mulieres curru uchebátur, atq; interim du ueherétur , ex more mutuis couicijs fefe
laceffe
 202 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
A
laceffebant.Lucianus in Ioue tragœdo: ὡς δαιμόνων ἐδιανὸςφάλεται, ἀλλ᾽ ἐξ αμάξης παῤῥησιάζεται,καὶ
μάρτλει ἑξάνης , ὅς' αμο , ὅτε καὶ οὐκί. id eft :

Vt nulli deorum parcit,uerùm è plauftro liberè loquitur ,

Corripiensfimulinfontem ,pariterý , nocentem.
Obijcit & Demofthenes Efchini, quòd in fe ueluti deplauftro dicenda & no dicenda protuliffet. Vn
de hoc ipfum ,ueteris comœdiæ licentia,prouerbij quiddá fapit. Diuus Hieronymus ad Rufticú mo
nachum:Ego enim neminem nominabo, nec ueteris comœdiæ licentia certas perfonas eligam atque

1 perftringam .Allufit huc, opinor,Ariftophanes in Equitibus:

οἴμοι,σὺ δ᾽ ἐδὲν ἐξ ἁμαξεργῆ λέγεις . ideft: Heu mihi, nihiltu loqueris è plauftrario.
auafogyo . Siquidem duagogyo uocantur plauftrorum fabri.
Plauftra conuicijs onufta. LXXIIII

Eodem allufit Lucianus , cum ait inEunucho :καὶ ὅλας αμάξας βλασφημιῶν κατεσκέδασαν ἀλλήλων.id eft : Et
folida plauftra conuicijs onuſta inter fe effundebant. Loquitur de duobus philofophis, inter fefe con
tumeliofè altercantibus. Significat autem os tantum conuiciorum , quantum plauftro pofsit
uchi.Quæ quidem ipfa figura ad prouerbij naturam pertinet, cum dicemus: Plauftra promifsis onu
aμağa, fta,& naues pollicitis onuftas : pro maximis amplifsimisq; promifsis.Nam & auaga, id eft, Plauftra
lia,Græci uocant magnifica,faftuofaq; à plauftris ducto nomine. Alexis apud Athenæum lib.9.detor
fit in bonam partem:wapienne liv Pána ,āтα wopią pup yaði áμágas.id eft :Appofita méfa eft, ac dein cir
cumtulit rerum bonarum plauftra.
Tollat te, qui non nouit. LXXV
Illuforib. quid Tollat te,qui nó nouit. Si cuius dolos iam nóignotos effe nobis fignificabimus, neq; pofthacpoffe
refpondědum. ab illo falli,cocinnè dicemus :Tollat te, qui nó nouit.Refertur à Quintiliano libr. 6. Simile eft,inquit,
quod dicitur apoia, & prouerbia opportune aptata:ut de homine in aqua lapfo,ut alleuaretur roga.
ti:Tollat te, qui nó nouit.Hæc Fabij uerba alioqui fubobfcura,uelut interpretatur Horatius in Epiſto
Planusfcurra. lis,agés de fcurra Plano, qui fponte fuafæpe cadens,tanquá crure fracto,miferandis uocib.prætereu
tes implorabat, ut humo tolleretur.Peregrinus aut quifpia, ac doli ignarus, fi quando alleuaturus ac
cefsiffet,à fcurra ludibrio habebatur.Verùm ubi iam illius fimulatio plerifq; innotuiffet, isq; aliquan
do crure uerè fracto tolli precaretur:nemo fubuenit, omnibus Planum folitos agere ludos arbitranti,
Quid lucri fa bus. Nimirum euenerat homini,quod Ariftotelem dixiffe ferunt.qui rogatus, quid'nam lucri facerét
ciant menda= mendaces? Hoc, inquit, ut nec uera dicentibus habeatur fides. Verfus Horatij funt hi :
ces. B
Necfemelirrifustriuijs attollere curat
Fracto crure Planum, licet illiplurima manet
Lachryma, perfanctum dicat iuratus Ofirim,
Credite, non ludo, crudeles tollite claudum.
Quareperegrinum, uicinia rauca reclamat.
Porrò uocem hanc Planus, A. Gellius lib.16.cap.7.cómemorat interuerba inufitata, quib. ufus fit Mi
mus Laberius: aitq; fignificare fycophantam .Quanquam eodem nomine ufus eft M.Tullius, eodem
whay . fignificatu, in oratione quá dixit pro Cluentio. Eft autem dictio Græca was : fignificatq; tum erro
nem,tum impoftorem .Poteft & hoc pacto efferri adagium : Quære hofpitem,aut quære peregrinum:
quemadmodum extulit Flaccus. Conueniet & in eos,à quibus aliquando fumus delufi, eaq; experié.
tia facti cautiores,minusq; creduli. Simile eft illud Iuuenalis :
▬▬▬▬▬
Circuit,&fatuos non inuenit.
Nam fatui facilè decipiuntur. Nec abludit hinc Græcum illud, αis an§: id eft , Non iterum uul
pes.fubaudi, decipitur.
Oppedere:&,Oppedere contra tonitrua. LXXVI
Oppedere prouerbialiter,pro reclamare & contemnere reperimus ufurpatum.Horatius in Sermo
nibus :Vin' tu curtis Iudæis oppedere?Ariftophanes in Pluto:
Rurfum in eadem alibi :
καὶ τὸ πενίας ανταποπερδεῖν .
καὶ πενίας καταπερδειν . ideft : Atpaupertati oppedere trifti.
Quòd iam diuites facti paupertatem negligere poffent. Idem in Nubibus :

καὶ βούλομαι αυταποπερον πρὸς τὰς βροντὰς. id eft :

Volog ipfum oppedere contra cœli tonitru.
Verba funt Strepfiadis adorantis nubes, & contemnentis tonitrua Iouis.Interpres addit, natú exar
tificio quodam in fcena repræfentari folito,lapillis ex amphora in uas quoddam æneum precipitatis,
atq; ita tonitruiftrepitum imitantibus: ut hoc fituelut obftrepere tonitruis. Equidem opinor allufum
PoppyBandi ad ueterum poppyffandi confuetudinem. Antiquitùs enim cum fulguraret, poppyfmatibus obftrepe
mos. bant:id remedio fore rati,ne quid læderet fulgur.Ariftophanes in Vefpis : ka asgafw , wennússon , id eft:
Quòd fifulguraro, poppyffant.Vnde quidam per iocum, ueluti perperam imitantes aliorum poppy!
mata, crepitum uentris ædebant. Cyclops apud Euripidem in eiufdem nominis tragoedia, louis toni
truum contemnens,loquitur hoc pacto:
εἶτ᾽ ὀκπιὼν γάλακτος ἀμφορέα , πέπλον κρέω ,διὸς βροντοῦσιν εἰς ἔριν κλυπών. ideft :
vbi

}
 CHIL. PRIMAE CENTVRIA VII. 201

A Vbilactis epotauero amphoram,peplum Quatio, Iouis expari tonitribus obftrepens.

In antro Trophonij uaticinatus eft. LXXVII

i popuvís μravo ); id eft , In Trophonij antro uaticinatus eft. De homine uehementer trifti,tetri- in tetricos ho
coq propterea quod olim creditum eft eum ,qui in Trophonij fpecum defcendiffet, poftea nunquá mines.
ridere.Ariftophanes in Nubibus:
ὡς δέδοικ᾽ ἐγὼ ἔσω καταβαίνων ὥσπερ ἐς τροφωνία . ideft :
Vt uidelicet horrui, Haudaliter, acfubiens fpecum Trophony.
Porrò hiftoria de Trophonio uariè narraturà Græcis. Quidam aiunt hunc Trophoniú in fecandis fa- De Trophon
xisfummum artificem fuiffe,fanumq; fubterraneu extruxiffe in Lebadia Bootiæ regione: quod Tro- niofabula.
phonij uulgò cognominatu eft,nimirum ab artifice.Dein qui fcifcitaretur oracula , in aditu fpecus fè.
dere folitos, nudos:atq; inde flatu quodam abripi fub terram. Geftare autem fecum placentas qual
dam,quas lemuribus & ferpentibus occurrentibus obijcerent. Deinde percepto oraculo , rurfus per
alium hiatum in fummá terram reftitui. Alij narrant hoc pacto Agamedes Stymphali , quæ eft.Arca
diæ pars,rexerat:is uxorem duxit Epicaften,cuius filius erat Trophonius.Ií eius tempeftatis morta
les omneis artificio fuperabant, ac Delphicum tempļu extruendum receperant, atq; in Helide ærariú
quoddam condiderant Augeæ, ubi aurum fuum reconderet:qui poftea foluta lapidis cuiufdam com
miffura,quam in hoc ipfum reliquerant, noctu ingrefsi,pecuniam furari cófueuerunt , focio Gercyo
ne Agamedis germano,atq; Epicaftæ filio.Quæ res cú uehementer perplexam haberet Augeam, for.
tè fortuna accidit, ut Dædalus Minoem fugiens, ad eu diuerteret. Hunc exorauit Augeas, ut arte qua
piá fures hos inueftigaret.At Dedalus laqueos quofdă fummo artificio conftituit, quibus Agamedes
captus eft.Id confpiciens Trophonius,non effe effugium, capite Agamedis amputato,ne poffet agno
fci quis effet,unà cum Gercyone Orchomenon aufugit. Hos cum Augeas, autore Dædalo perfeque
retur & illic, aufugerunt: alter,nempe Gercyon, Athenas (ut teftatur Callimachus) in Arcadiam : alter
uerò in Lebadiam Bootie regionem .Vbi parato fibi domicilio fubterraneo , per omnem uitam per
feuerabat. Quo defuncto ,uulgò creditum eft,illic certa reddi oracula: ac Trophonio, perinde ut deo,
factificari cœptum.Quidam aiunt Agamedem & Trophonium , Dædali opera fuffuratos aufugiffe, &
Trophonio fugienti terrá hiatu diductam,uiuumq; abforbuiffe circa Lebadia. Aliquot poft annis, cu
Baotipeftilentia laborarent, confultum oraculum refpondit , Trophonij manib, honorem habendu
effe. Atilli cum effent ignari,ubi nam terrarum illius effet monumentum ,apum indicio repererut Na
B ubi eas confpicerent, è cauo quodam fubfcatentes,coniectarunt eum effe locum.Quare uifum eft ali
quem in id antrum demittere,qui rem exploraret. Quidam igitur ingreffus, duos dracones obuiosha :
buit:quibus obiectis offis mellitis,illæfus euafit. Vnde & mos inoleuit,ut antrum Trophonij fubituri
placentas aliquot fecum deferant. Prius quàm autem fubirent , certis diebus ceremonijs præfcriptis
Juftrabantur, purè interim agentes: deinde ftola facra ornati defcendebant, haftas manu geftantes, ut
aiunt nonnulli, quo uim ferpentium depellerent.M. Tullius Tufculanarum quæftionum libr.1 tradis
Trophonium & Agamedem exædificato templo Apollini Delphico, uenerantes deu, laboris fui mer
cedem petiffe,nihil quidem certi,fed quod effet optimú homini: quibus Apollo fe id daturum often
dit,poft diem ab illo tertium. qui ut illuxit, mortui funt reperti.Recentiores ita tradunt, Trophonium.
uirum quempiam fuiffe fupra modum gloriæ famelicum,Empedocliqs fimillimum , extructoque fibi
fubterraneo domicilio oracula reddidiffe: deinde ubi ille fame interiffet , genium quendam in id im
migraffe,atque oracula reddere perrexiffe:poft,fuperftitione mortalium plureis in id antrum demi
fiffe fefe,ac dies complureis fuiffe commoratos .Quæ quidem Trophonij fabula mihi adeò uidetur fi
milis ei quæ de Patricij antro, quod eft in Hibernia,fertur,ut altera ex altera nata credi pofsit.Tametfi Patricij antrū
non defunt etiam hodiepermulti qui defcendant:fed prius triduano enecti ieiunio ,ne capite fano io- in Hibernia.
grediantur.Qui defcenderunt,aiunt fibi ridendi libidinem in omni uita ademptam ,Plutarchus in có
mentario Dedæmonio Socratis, narrat Timarchu quenda in Trophonij fpecũ ingreffum , pofteaquá
illinc rediffet,prodigiofa dictu narraffe fibi uifa, non abhorrentia ab ijs, que Beda & alij nónulli Chri~
ftiani fcriptores de inferis prodiderüt.Meminit & Cicero li . De natura deoru 3, huius Trophonij.Me
minit Herodotus in primo. Sed plurimade hoc nugamento nugatur apud Philoftratum Apollonius,
uirmeo iudicio dignus, qui non alia de re philofophari debuerit. Ridet locis aliquot Trophoniú húc
Lucianus,ada mantinus omnium fuperftitionum infectator: per cuius antrú & Menippus fe iocatur
ab inferis rediffe.Huius antri mentionem facit Euripides in Ione:
τι θέασισμ᾽ ἐκτροφωνίου φέρεις; id eft :

Quodex Trophony refers oraculum? Item in eadem:

σηκὲς δ᾽ ἐντρέφεις τροφωνίς . ideft : Templa adis Trophony.

Que nos de Trophonij antro retulimus,partim ex Ariftophanis interprete , partim ex Zenodoto fu
mus mutuati.
Excubiarum caufa canens. LXXVIII
pfougas day:id eft,Excubiarum gratia canens. Dicebatur olim in hominem uigilantem ac diligen, vigilum cana
tem. inde ductum, quod qui excubias agunt , canere confueuerunt : ueluti uigiliarum tædium can tus.
tu folentur, uel ne interim obdormifcant. Sic ait Strepfiades in Nubibus Ariftophanis , malè acce
ptus in fchola Socratis :
Pešda
 SEJARAH YON) kadmubare

204 DES. ERAS . ROT. ADAGIO RVM

Caßinummig ,casus, color, A

φρεδα τα χρήματα , φρέδη
χροιὰ ,
Φρύδηψυχή, φρέδη δ᾽ ἐμβας, Caffa eft anima,caffafolea.
Hisg malis accedit & illud,
καὶπρὸς τέτοις εμ κακοῖς,
Φρερᾶς ᾄδων ὀλίγε φρέδο γεύμαι . Dum canto uigil,penè interij.
ggid☺. Effertur autem bifariam paromia :gpogās ☀dwv,naì ggogos dwr. Alluditur ad hanc uocem gid© , quæ fi,
gnificat caffum & inanem.
Sale emptum mancipium. LXXIX
ánívoron aidgáwodov:id eft,Sale emptu mancipiu.In barbarum quempiá ac uilem homuncionem olim
dicebatur. Na negociatores olimSITE in mediterranea falé importantes , mácipia reportabant à barbaris .
Et Thraciæ genti peculiaris erat mos,mancipia fale commutare. Vnde Comicus quidam:
id eft:
πρὰξ εὐγλυὺς εἶ πρὸς ἁλὸς ἠγορασμέν
Generofus es Thrax,fale redemptusfcilicet.
Huiufmodi fermè referuntur à Zenodoto .
Salis onus unde uenerat,illuc abijt. LXXX
"
ἁλῶν ἢφόρτΘ ἔνθεν ἦλθεν,ἔνθ᾽ ἔβη . id eft : Salabit illuc, unde demanauerat.

Parta non tus Senarius prouerbialis in eos, qui parta tueri nequeunt..: aut in eos , quibus malè parta malè difpere.
eri. unt.Natum adagium ab euentu. Negociator quidam nauem onuftam fale uehebat :nautis dormitan
tibus,influxu aquæ marinæ fentina uehementer adau&ta, & falem uniuerfum foluit ac corrupit, & na
urem ipfam demerfit : itaque quod ex aqua marina natum fuerat (nam hinc concrefcit fal) in eandem
denu8liquefactum eft. 1312
Salem uchens dormis. LXXXI'

Fertur & his uerbis adagium ex eodem euentu natum , has ayop kafoúdas: id eft, Salem portans dor
mis.Quadrabit in eum,qui in re periculofa focorditer atq; indiligenter agit: propterea quòd fal influ
xu fentinæ facilè corrumpitur.
Malè parta,malè dilabuntur. LXXXII
Refpödetfuperiori fentêtię, quod eft in fecúda Ciceronis Philippica: Sed ut eft, inquit, apud poetá
nefcio qué, Malè parta ,malè dilabuntur. Quod aute de autore dubitat Tullius , eft apud Plautum in
Panulo : Male partum, malè difperit. Feftus Pompeius ex Neuio citat : Malè parta , malè dilabútur.
Qui fe non habet, Samum habere poftulat. LXXXIII

Imperium in ὃς αὐτὸς αὑτὸν οὐκ ἔχε, άμον θέλει . ideft : Quifemetipfum non habet, Samum cupit. B
In eos conuenit,qui impudenter quippiam poftulant : aut qui minora curant, maiorum negligentes .
alios affectan
Natum ex hiftoria quapiam, cuius meminit Plutarchus in apophthegmatis Laconicis . Athenienfes
tes præpofte
rẻ. urbe uictori tradita poftularunt,ut Samum duntaxat fibi relinqueret . Atqs is refpondit ad hunc mo
dum : Cum ueftri non fitis , alios habere poftulatis.Atq; hinc ducta parœmia :
‫ات‬
ὁς αὐτὸς αὑτ οὐκ ἔχε, σάμον θέλη. ideft : Quifemetipfum non habet, Samumpetit.
Dion fophifta in libello wὶ ἀπισεν ,eleganter accommodat in alium fenfum ;ὸς αὐτὸςαὐτὸν ἐ φιλε ,πῶςἄλ
hopgra; id eft: Qui fibijpfe non eft amicus, quomodo alteri eft amicus? Quadrabit & in eos, qui impe
rium affectant in alios,quum ipfi fibi nequeant imperare.
Occultæmufices nullus refpectus . LXXXIII
Animi dotes Occultæmufices nullus refpectus, Græcis quonda celebratu adagiu.cuius fenfus eft, quáuis egre
non prolata. gias ingenij dotes,fi non proferas, perinde effe quafi non habeas. Quo uidetur allufiffe Perfius cú ait:
Sciretuum nihil eft, nifi tefcire hocfciat alter.
Extat & in Hebræorum prouerbijs, nempe Ecclefiaftici cap.zo. fimile quiddam : Sapientiæ recondi
tæ, & thefauri abftrufi nullam effe utilitatem.Hoc noftrum refertur à Suetonio in uita Neronis impe
ratoris, quem fcribit imperatoriæ dignitatis oblitum ufqueadeò mufices ftudiofum fuiffe , ut non mo
dò nihil omitteret eoruin quægeneris eius artifices,uel conferuandæ uel augendæ uocis gratia facti
tarent,uerumetiam in fcenam prodire concupiuerit : fubinde inter familiares Græcum prouerbium
iactans , Occultæ muficæ nullum effe refpectum .Vfurpat idem Aulus Gellius,lib . Noctium 13.cap.ul
timo :Nofti,inquit, magifter uerbum illud fcilicet uetus : Egregiam muficam quæ fit abfcondita , eam
effe nulli rei. Vfurpatur à Luciano in Harinonide : diy yarn àñoppure paringi àgavssauroinus, id eft:
Nulla enim utilitas occultæ, quemadmodum prouerbio dicunt, & abftrufæ mufices.Allufit huc haud
dubiè Ouidius, cum ait:

Tulicet & Thamyram fuperes, atque Orphea cantu,

Non erit ignotagratia magna lyra.
Suntaut nonnulli mortales,qui uel natiuo quodá ingenij uitio, uel data etiá opera que fciút difsimu
lant, & alijs grauantur impertire. His illud nonnunquá euenire folet, ut pro indoctis negligantur. His
adfcribendú,quòd Gręci tugady wastov appellant,id eft, cæcas diuitias,reconditas opes & abftrufas.Ad
hunc modú uocat Plutarch.cópluribus locis, atq; item Lucianus . Hoc dictum Plutarchus in uita Ly,
curgi teftatur uulgò apud Lacedæmonios fuiffe iactatum,quòd illic Plutus feruaretur inhonoratus,
no aliter quàm imago picta inanimis & immobilis.Sic enim Lycurgus inftituerat rempublicam,ut di
uitiæ nec ufui cuiquam effe poffent,nec ornamento. 1
Ficul
 CHIL PRIME CENTVRIA > VIL 205
A Ficulnus. LXXXV
Lignum ficulnum ut fragile, atq; ad omnia fermè inutile,prouerbijs aliquot locum fecit . Na de Virficulnus.
Ivor, id eft,uirum ficulnum appellant mollem atq; inutilem.utTheocritus in Ergatinis :
-
· μὴ περιών τις ἔποι,ούκινοι ανδρες, ἀπώλετο χ᾽ ἦτον ὁ μισθὸς, ideft :
Nequisprateriensdicat:Ficulni hominesfunt, Atg , hacdeperÿt merces.
Scholiaftes admonet prouerbium ductu à ligno ficus, inutili,fragili & inualido:unde dictum & ficul
numprefidium,pro inutili.Apud Ariftophanem in Fucis quidam interrogat, id eft: Cuius Prefidiumfia
ligni tu:Refpondetur, ovnfus:id eft,ficulni. Quo loco monet interpres , ex ficulno ligno fumú exiftere culnum.
acerrimum ac moleftifsimum .Apud eundem in Pluto fycophanta minatur,fi quem nactus effetfuæ
fortis uirumficulnum,ulturum iniuriam :
ἐαὶ ἢ σύζυγον λάβω τινὰ ,καὶ σύκινον . id eſt:
Siquempiamnancifcar eiufdem iugi Virum atq ficulnum.
Rurfus ad eundem in eademfabula:

καὶ σύκινοντὸν ἰσχυρὸν τ8τον θεὸν,

ἐγὼ ποιήσω τήμερον δέναι δίκτω . id eft:
Ficulnum ego bercle, acprapotentem iftumdeum
Compuleropanas hoc die dependere.
Ficulnum deum appellans imbecillum ac nullarum uirium, Huc allufit Horatius , cum Priapum italo
quentem facit:
Olim truncus eram ficulnus, inutile lignum. Acpaulopòft:
-Pepedi Diffifa nateficus.
Ficulnam mentem dixit Lucianus ἔν τῷπρὸς τὸν ἀπαιδιώντομο
Mens ficulna.
χωλὼ μὲνἔχων καὶ συκίνω γνώμίω . id eft:
Claudamhabens ac ficulnammentem.
Eodem refpexit Alexander Pfeudomantis, libros Epicuri lignis exurens ficulnis , nullius precij phi
lofophum fignificans.Et exíva magia, id eft, ficulnum auxilium,pro inualido atqueinutili. Ariftopha
nes in Lyfiftrata:
st S
ὃς μ α ἡμῖν συκίνη πικερία . id eft:
B
Ficulna nobis qui erat opitulatio.
Etounin naxaga,id eft, Ficulna machæra: pro calumnia.Et univa vas,id eft,Ficulna nauis:pro uili,mini- URÍVN.
miqs precij nauicula. Quin apud Naxios Bacchum, quem ßaxxia dicút,uiteum effingunt: alterum qué
Manixion appellant,ficulnuin . Nam ficus illi ya uocant.Exiftimant aut Bacchú non uini tantùm ,fed
ficuum autoré.Sic fermè Athenæus lib.3.Diuerfafigura dixitTheocritus in Aita, xú á aðd :id
eft,aurei quondam uiri,Item, Præfidiú fácrum: &, Anchora facra: &,Robur adamantinum.
Lupi illum priores uiderunt. LXXXVI
Lupi illum priores uiderunt.In raucum dicitur, & cui uox repêtè fit adempta . Feftiuius dicetur in In raucos
eosquimetualicuius obticefcunt,alioqui feroces. Vergil.in Ecloga, cui titulus Mœris : obmutefcentes,
-Voxquog Marim Iamfugit ipfa:lupiMarim uidêrepriores.
Seruiusadmonet,phyficos autores effe,ineffe cam uim fupis , ut fi quem homine priores uiderint , ei Lupisque uis
uocem adimant.Neqs defuntphilofophi,qui huiufce rei caufam reddere conantur.Socrates apud Pla infit.
tonem libro De republica 1.rem ad allegoriam uertit, dicens Thrafymachu fibi uocê adempturü fuif
fe,nifortèfortuna prior illú confpexiffet: i , inquit, nos Beznáylw, sy wgooßriawp dúróp spoßśulu, náspon
donŵzà µù wgórópop iwgánev abròµ‚ÿ rxãv© iµi,äçav© aï zgvíða. Theocritus in Idillio §.
καὶ φθεγξῇ , λύκον εἶδες . id eft:

Aedere non poterisuocem, lupus esttibi uifus.

Illud interim obferuatione dignum,Theocritum uertiffe fententiam , cum negat eum proloqui poffe,
non qui à lupo fit uifus,fed qui lupum uiderit . Sed allufit duntaxat ad prouerbium Theocritus , cum
fignificaretriualein confpectum , cuius nomen erat Lupus.
Quæcunq; in fomnio uidentur. LXXXVII
Sara ip dvágy Baizes:id eft, Quæcunq; perfomniumuides.De uotis immodicis dicitur. Nam quicquid vota immodis
optaris, idfomniare contigit quibuslibet : ficuti Micyllus ille Lucianicus diuité fe ac præpotentefo- Cod
mniat.ApudTheocritú pifcator fomniat aureu pifcem.Et infimæ fortis homines,nonnunquam regi.
narum coniugium fomniant.Paftor quidam apud Theocritum in Ecloga nona:
ἔχω δέτοι ὅσ᾽ ἐν ὀνάρῳ
id eft:
φαίνονται, πολλὰς μὲνὄϊς, πολλὰς ἢ χιμαιρας.
Poßideoquacung,folentfub nocteuideri
Infomnis, uim magnam ouium,multasý , capellas.
Interpres admonet,proferri húc in modum: arepdvég piger, id eft:Ferre quicquid in fomnio uidetur.
Citat & uerfum Homericum:
id eft:
ἐδ᾽ ἔμοι τόσοι δοίη, ὅσα ψεύδονται ὄνειροι.
$ Net
>
 206 DE S. ERASMI ROT. ADAGIO RV M

Necmihifitantum dederis quàm multafopitis Somnia uanaferunt.-—-- Delon

Eft autem apud hunc poetam Iliados primo, fed paulo aliter:
id eft:
8 δ᾽ ἄμοι τόσαδοίη ,ὅσα ψάμαθός τε κονίς τε.
Nec mihifitantum dederis quantum extat barena ac Pulueris.
Videtur huc allufiffe M.Tullius in Saluftium:Vnde tu, qui modò ne paternam quidem domum redi
mere potueris ,repentè tanquam fomnio beatus,hortos preciofifsimos ,uillam Tiburti, & Cæfaris re

liquas poffefsiones paraueris ,

Bona Porfenæ . LXXXVIII
Bona Porfenæ dicebantur,quæuelut ab hoftibus erepta paruo ueneunt. Eam appellationé Liuius.
ab urbe condita 2.fcribit ad fuam ufq; ætatem duraffe : putatq; inde natam , quòd in bello foleant bo
na Porfenæ uenire Rome, eaq; cófuetudo unà cum titulo perfeuerarit & in pace: quod alioqui is mos
hoftiliter bona uendendi non congruat tam pacatæ regis profectioni.quod fi minus probatur, exifti.
mat eam confuetudinem à mitiori principio fuiffe natam. Illud arbitratur uero proximü, quòd Porfe
Porfena. na difcedens ab Ianiculo ex fœderis lege, caftra opulenta, conuecto ex propinquis ac fertilibus Hetru sadne
riæ aruis comeatu,Romanis dono dedit,inopi tum urbe ab longinqua obfidione.Ea deinde ne popu Co
lo immiffo diriperentur,hoftiliter ueniffe, bonaq ; Porfenæ appellata: gratiam muneris magis fignifi
cante titulo,quàm auctionem fortunæ regiæ . Fortaffe non ineptè dicetur in res quæ dono cuiufpia, 200
autfortunæ commoditate, citra noftrá operam contingunt. Nam Liuius non indicat ufum adagij . ado

Leonina focietas. LXXXIX

ma
Amicitia inter Leoninafocietas eft,cum omne commodum ad unum aliquem redit, reliquis ui fraudatis : qualis
humiles etpre fermè folet effe cum regibus, aut præpotentib.plebeiæ fortis hominibus.Extat in Pádectis, in quibus
potentes. exVlpiano refert Arifto, Cafsium refpondiffe, focietatem talem coiri non poffe , ut alterlucrum tan
tùm,alter damnum fentiret: & hanc focietatem leoninam folitum appellare. Cæterùm Cafsianam ap
pellationem,haud dubium prouerbialem, ex Aefopi Græci apologo natá apparet, qui talis circumfer
tur Leo,afinus & uulpes focietatem inierát,ut quod uenatu cepiffent,id in comune partirétur.Prędá
ubi erát nacti,leo iubet ut afinus partiatur.Ille, ut eft ftolidus, in treis equas portiones diftribuit. Qua
gratia moxindignatus leo, quod cæteris æquaretur,afinu adortus dilaniat . Reftabat uulpes, ea de in
tegro partiri iubet:illa totam fermè prædam leoni attribuit, fibi uix paucula quædá feruas.Leo copro
bata diftributione, rogat quis ná illam arte partiendi docuiffet. Et uulpes: Calamitas, inquit,afini.
Ex tripode. XC
B
De ueris & Tapírodid eft,Extripode dicta.Dici folitum de ijs , quæ uehementer uera atq; indubitata ui
indubitatis. deri uolumus.Effertur uariè adagium,as in pinodo:id eft,Tanquam ex tripode dicta:ráds in píxodo, id
eft,Hæc extripode dicta.id eft, certifsima, perinde quafi ex Apollinis oraculo profecta . M. Tullius in
epiftola quadam ad Brutum:Hæc ex oraculo Apollinis Pythij edita tibi puta . Translatum à tripode,
De tripode Py
uel Delphica, uel Pythia. Nam hęc duo oracula quondam fummam fidem apud mortales obtinuerút.
thia uel Del
De Pythio teftatur Strabo libro Geographiæ 9.fuiffe quondam celebratifsimum, idq; liquere thefau
phica.
ris ingentibus inibi conftructis,in quos facræ conferrentur pecunię, tum operibus præftantifsimorú
artificum: deinde ludis Pythijs illic celebratis, deniq; innumerabilibus oraculis, quæ mandata literis
extarent. Tripodem ita defcribit: Autores, inquit, certi memorant , diuinum ipfum domicilium , pro
fundam & curuam effe fpeluncam.non admodum lato patentem ore.Atq; hinc auram reddi,facro ef
flante numine. Excelfum autem oftio imminere tripodem: quem fimul atq; Pythia uates infcenderit,
haufto diuinationis fpiritu,refponfa ædere,partim metro,partim oratione libera. Comicus : Non A
pollinis magis uerum atque hoc refponfum eft.Plato lib. De legib. 12. Ne fi Pythius quidem affirma 1
uerit.Quinillæ quoq; figuræ prouerbiu refipiunt: Quicquid dixerit, oraculum uideri uult. Quicquid
dixerit,legem effe uult.Stoicorum diyuara, id eft , decreta. Et quod apud Plinium de medicis ait Ca
to: Et hoc puta uatem dixiffe. id eft: Exiftima uerum fore quod dixi . Ipfe Plinius alibi : Vtinamq; fala
fum hoc,&non à uate dictum, quàm plurimi iudicent.Et Plutarchus in commentario De dignofcen
do adulatorem ab amnico : ούτ' ακέσας ὅτι αὖἔπῃ,χρησμὸν ἐληφέναι φήσας, καὶ γνώμίω , ἄπασιν . id eft : Cum is audito
quicquid dictum fuerit,ita difcedit, ut exiftimet fe oraculum accepiffe,non fententiam . Cæterùm ab
his nonnihil diuerfa funt, quæ Atheneus fecundo Dipnofophiftarum libro cómemorat:népe in Bac
chi certaminibus præmium fuiffe tripodem : atq; ob id qui uera dicerent, uulgò tripode loqui dictos.
Tripus. Tripodem autem fuiffe lebetem tribus fultum pedibus.Huius duo erant genera: alteru Apollinis, ob
ueritatem oraculorum: alterum Bacchi, in quo uinum mifcebatur,quòd ebrij uera loquantur.quem
admodum dictú eft in prouerbio, In uino ueritas . Simili figura dixit Galenus lib. wopiquonãy Auváμrop
ὥσπερ ἐξ ἀδύτο. primo,uelut ex adyto :ἀπεφώατο γὰρ ὁ λύκω ·ἔτΘ ',ὥσπερἐξ ἀδύτε τινὸς χρυσμὸν ἀποφθεγγόμονΘ , περίττωμαδενφρῶν
Spiews avairo spor.id eft:Pronunciabat enim lupus ifte , perinde quafi ex adyto quopiam redderet ora
culum,quod fuperfluum eft ex nutrimento renum,id effe urinam .
Folium Sibyllæ. XCI

Folium Sibyllæ apud Latinos eandem uim obtinet . Iuuenalis :

id eft, rem indubitatam .
Credite me uobisfolium recitare Sibylle.
Ariſtophanes in Pace:
id eft:
ἐ μετέχω τέτων,ὦ γδ ταῦτ᾽ εἶπε σίβυλλα .
Haud
 CHIL. PRIMAE CENTVRIA VIL 207
A Haud equidem agnofco, neg, enim canit iſta Sibylla.
Ductum adagium à Cumana Sibylla,cuius oracula cuin primis celebrantur. Huic aut inos erat,utte. Cumana Si
ftatur M.Varro,in palmarum folijs oracula fcribere.Quod fecutus Vergil.in 3. Aeneid . bylla.
Infanam uatem afpicies, qua rupefub imá
Fatacanit,folijsg notas & nominamandat.
Quacung, infolijs defcripfit carmina uirgo,
Digerit in numerum, atg , antrofeclufa relinquit.
Illa manent immota locis, neg, ab ordine cedunt, Item in fexto:
Folijs ne tantùm carmina manda,
Neturbata uolent rapidis ludibria uentis.
Frateruiro adfit. XCII
àdingos aidpi wapan: id eft,Frater uiro adfit. De fido auxilio dici folitum,propterea quòd in rebus peri Auxiliumfidu.
culofis uix unquam frater folet fratri deeffe.Apud Platonem 2.De republica lib.Adimantus Glauco
nis aduerfus Socratem difputantis partes accipiens : Nondum ,inquit, Socrates fatis hac de re differe
tum.Curita?Nempe quia id nondum eft dictum , quod maximè dictum oportuit. Tum Socrates : šµ
zònıyóµkvov,ädrapòs æidgi wapan, id eft: Igitur frater adefto uiro, ut habet prouerbium :quare tu, fi quid hic
prætermifit,adiuua. Idem ex Homero fumptum adagium teftatur in Protagora , ubi Socrates Prodi
cum aduocans, ut Simonidem eiufdem ciuitatis hominem à Protagora calumnia tueatur : Videor e
quidem,inquit,aduocare te, quemadmodum ait Homerus, Scamandrum ab Achille obfeffum Simo.
entem aduocaffe:
φίλε κασίγνητε, θένΘ ανέρΘ ἀμφότεροι περ χῶμον. id eft: v3
Frater amice,hominis parite r compef cere uires
Ambo huiusftudeamus.
Eft autem is locus in Iliad . 9. Rurfum Iliados x. fimiliter Hector iam impar Achilli Deiphobum fra
trem inuocat, uti feratfuppetias. Pallas enim illi apparuerat Deiphobi fpecie , ac deceptus Hector,
fruftra inclamat:

δηΐφοβον δ᾽ ἐκάλα λουκασσίδαμακραὶἀΰσας. id eft:

Deiphobumfratrem intento clamore uocabat.
B A'quocum deftitueretur, die fatale adeffe intellexit. Plutarchus in uita Cæfaris refert, Caſcam Cęſa
reretinente gladium,fratris-auxiliú ad hunc modú imploraffe,idq; uerbis Græcis: ading soda.
Ne temerè Abydum . XCIII
Mỳ ànÿ Tli äßvdop: id eft, Ne temerè Abydum : fubaudiendum, nauiges. Ne quod graue periculum fu
fcipias fine caufa idonea.Veluti fiquis admoneat,ne fe facilè conijciat aliquis in aula principis, quòd
cares non omnibus feliciter cedat:aut ne cópotationib . temulentis admifceat fefe,quod ferè non có
tingat abire fine malo: aut ne poetarum attingat literas, quòd animos complurium foleant corrumpe
te.Athenæus lib.12.narrat, Alcibiadem pofteaquam à tutoribus accepiffet fuas facultates,Abydu Hel
lefponti nauigaffe,atq; illic luxu delicijsq; fuiffe corruptum,ut non difsimile fit illi :Non cuiuis homi
ni cótingit adire Corinthum.Malè audiebat Abydena gens, quòd calumniatrix effet : ut intelligas ea Abydend gens
gratia non effe tutú illic uerfari,Meminit adagij Stephanus & Suidas. Stephanus fic effert adagiu:& µ calumniatrix.
àn ăßudop waτāp.id eft: Sine temerè quidem Abydum calcare.id eft,ne quis cofidenter illam ingredia
tur.indicat ufurpari de temerarijs, addens hoc iaci folitu in cos qui Abydum infula Mileti incolebát.
Cómonftratum eft olim mihi quoddam oppidulum in Picardia, quod negant ullú hofpitem potuiſſe
tranfire,non aliquo notatum fcommate.
Vna hirundo non facit uer. XCIIII
Míα kap & wo : id eft,Vnica hirundo non efficit uer.hoc eft, unus dies non fat eft ad parandam Simplicius in
uirtutem aut eruditionem.aut non unú aliquod benefactum, benedictumue fufficit ad hoc,ut uiri bo Epictetum: Mia
ni,aut boni oratoris cognomepromerearis plurimis enim uirtutib.ea res conftat.autut certualiquid xadov , ŵs pu
cognofcas, nófatis eft unica coiectura. Quòd fipermulte coueniant,tum deniq; probabilis fuerit coie au wapuía,
&tura. Siquidem fieri poteft,ut una quæpiam hirundo cafu maturius appareat.Sumptum ab hirundi- kap & wie : e za
nis natura,quæ ueris eft nuncia: nam hyeme deuolat. Vnde Horatius: καὶ μία χρήσις ,
-Zephyris & hirundineprima. ἢ) Αύο τ᾽ ὑπὸ χρυ
Deprimo uere fentiens.Ariftoteles lib . Moralium r. τὸ γὰρ ἔαρ ἔτε μία χελιδὼνποιοῖ,ἔτι μία ημέρα . id eft : Ver σίππο ῥηθέντωμ
enim nec una hirundo facit, nec unus dies.Et beatum eodem modo felicemue nec unus dies, nec bre
ue efficit tempus. Ariftophanes in Auibus:
δεπαι ἢ ἔοικεν οὐκ ὀλίγων χελιδόνων . id eft:
Multa uidetur opus habere hirundine.
Interpres indicat allufum ad prouerbium quod modò retulimus: ía yenidŵp vap & woj. Huic affine uide
tur illud Sophocleon in Antigona :
πόλις γδ οὐκἔθ᾽ ἥτις ἀνδρὸς ἐπ᾽ ἑνός . id eft:

Namg, unius quæfit uiri, haud eft ciuitas.

Etenim quéadmodú una hirúdo nó facit uer,ita necunus homo facit ciuitaté,necunus numus diuité.
$ 2 Damihi
 208 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM
ph
cro
Da mihi mutuum teftimonium . XCV A
te
Mutuælaudes.
Davaoóp μor paprugía : id eft,Da mihi mutuum teftimonium.hoc eft,Da mihi tuum teftimonium , rece pS ture
pturus itidem meum,fi quando defiderabis. In eos rectè iaciendum , qui fe mutua talione laudant act
dog
prædicant:aut qui mutuo ſtudio fibi inuicé fuffragantur: aut qui ad gratiam teftificantur, neglecta re
ligione.M.Tullius pro L.Flacco, repudians eleuansq; Græcorum teftium fidem: Veruntame, inquit,
Noner
hoc dico de toto genere Græcorum. Trib uo uel literas, do multarum artium diſciplinam :non adimo
parti
fermonis lepôre,ingeniorum acumen, dicendi copiam . Deinde fi qua fibi alia fumunt , non repugno. itme
Teftimoniorum religionem & fidem nunquá ifta natio coluit: totiusq; huiufce rei quæ fit uis, quæ au DOMG!
toritas, quod pondus, ignorant.Vnde illud eft:Da mihi teftimonium mutuum ? Non Gallorum , non
Xmoc
Hifpanorumputatur . Totum iftud Græcorum eft, ut etiam qui Græcè nefciunt , hoc quibus uerbis
A Græcis dicifoleat,fciant. Qui bus ex uerbis M.Tullij fatis liquet, adagium hoc ætate illa multo fuif
fetritifsimum.
Mutuum muli ſcabunt. XCVI
Mutuum muli ſcabunt. Vbi improbi atq; illaudati fe uicifsim mirantur ac prædicant . Translatum
â mulis,qui ficuti reliqua iumenta,fefe inuicem dentibus fcabere folent. Citatur hic titulus Mutuum
•ced
muli fcabunt,à Nonio Marcello inter reliquos Menippearum titulos M. Varronis,mirum ni prouer.
bialis.Aufonius in altera præfatione monofyllaborum: Sed ut quod per adagione cœpimus , prouer -400.
bio finiamus,Mutuò muli fcabunt.Meminit huius & Varro lib. de lingua Latina 3. Quáquam is locus UKC
tor
eftfœdifsimè deprauatus,non temporum modò culpa , uerumetiam imprefforum iftorum uulgariú:
Mem,C
quibus hocunicè propofitum uidetur , ut omnes bonos libros radicitùs extinguant . Sic aut legitur:
3105
Amica Philoptorus, eius qui fenex puerum dicit pulfum, puellam pulfam . Sic fiet mutuam mulinam."
le
Arbitrorlegendum,mutuum muli :ut fubaudiatur,fcabunt. Symmachus in epiftola quadam:Mutuű,
Ereba
inquit,fcabere mulos: cui prouerbio ne uidear effe confinis,præconium uirtutum tuarum, preffo den
1 te reftringo.Non uidetur aut adagium rectè accipi poffe,nifi mala in parte:ueluti fi indoctú indoctus, doc
deformédeformis, improbum improbus,uicifsim laudaret.Cuiufmodi fabula memorat Horatius de
duobus fratribus, qui fe mutuum fcabebant, ac mutuo officio alterü alter uicifsim efferebant laudib.
Frater, inquit, erat Rome, confulti rhetor, ut alter PA
Alteriusfermone meros audiret honores,
G
Gracchus ut hic illiforet,hic ut Mutius illi. B
Idem poetas indoctos notans, qui tamen inuicem fe recitantes audiebant, aclaudabant:
Difcedo Alcauspunctò illius,ille meo quis? Quis, nifi Callimachus?
Tradunt operas mutuas. XCVII
Mutuas operas Huic confine eft Terentianum illud ex Phormione:Tradunt operas mutuas. De adolefcentibus, q
tradere. fe uicifsim in peccatis defenderet.Translatú uidetur ab agricolis uicinis, qui mutuam interfefe opera
cómodare folent.Aut ab artificibus, qui mutua nonnunquam utuntur opera: maximè fabri ærarij .
Senes mutuum fricant. XCVIII
Hucpertinet & iocus ille in prouerbiu uerfus, de fenib. mutuo fe fricantibus . Narrat autem fabu
lam Aelius Spartianus in Adriani imperatoris uita:Is Adrianus in balneo ueteranum quempiam,fer
uuli penuria,fefe marmoribus affricantem confpicatus , eum & feruulis aliquot & fumptibus dona
uit.Quod reliqui ueterani feliciter cefsiffe uidentes , cœperunt & ipfi complures fub oculis imperato
ris fefe marmoribus affricare , ut hoc modo principis elicerent benignitatem . Atille euocatis feni
bus,iufsit ut alius alium uicifsim defricarent,atque ita pueris nihil opus fore . Is iocus poftea in uulgi
fabulam cefsit. Celebratur & Scipionis Aemiliani apophthegma , Iumenta quòd manibus carent , a
lieno egere frictu. Quo fignificatum eft, eos qui res egregias gerere non poffunt, egere præcone, quo
famam fibi comparent.
Fricantem refrica. XCIX
Officium offie rap guovra avrifúer : id eft, Scalpentem uicifsim fcalpe. Refertur in Diogeniani collectaneis.Par eft,de
cio pefandum. merente bene, bene mereri, & officium officio penfare. Suidas ab afinis metaphoram translatam ex
iftimat, inuicem morficantibus : & in utranque partem dici poffe,qui fe mutuis officijs adiuuant, aut
qui fe mutuis contumelijs afficiunt.In quam fententiam celebratur & Mimus ille non illepidus , Se
neca titulo,fed falfo:
Ab altero expectes, alteriquodfeceris.
Ariftides in communi defenfione quatuor oratori : τὸν ξύοντα δ' αντιξύειν , καὶ τοῖς ὄνοις ἡ παροιμία δήπε δίδωσι,
πόδικλέας καὶ κομ τοῖς λέγειμᾶλλον,καὶ τοῖς ὄνοις ἐκάζεινφαιον αὺ ὁμερίδια.id eft:Scalpentem inuicem fcalpere ,etiam ar
finis uidelicet tribuit prouerbium . Porrò Periclem cum leonibus magis, quàm cum afinis effe confe
Manus manu rendum dixerint Homerici . Huc pertinet illud,xeg xga víja: id eft, Manus inanum lauat, Quod citat in
lauat. Axiocho Plato : διὰ παντὸς καὶ ἔθω · ἔξὶν αὐτῷ φρονεμ τὸ ἐπιχάρμενομε 1
id eft:
ὁ ἢ χεὶρ τω χεῖρα νίζει,δός τικαὶ λάβε τι
Semper illi mos erat in animo uoluere illud Epicharmi dictum :
Abluit manum manus, da aliquid,& aliquidaccipe.
Quanquá Aldina æditio pro provar, habet pwvar: id eft, in ore habere. & melius trochaicus tetrameter
Græcus conftabit,fi pro ñáß , legas náußavín , Quod idem alio loco citauimus, fed aliter,mendofum
exemplar
 CHIL. PRIME CENTVRIA VIII. 209

A exemplarfecuti:cum Græcus Plato nondum effet ad manu, quem confulere poffemus . Cuius rei ui
fum eft cómonefacere lectorem , ne quis hoc nomine mihi calumniam ftruat, quod temerè Platonis
fcripturam inuerterim . Quantum aut ad fententiam pertinet, nihil omninò refert , vife legas, an kvife:
quandoquidemut manus manui mutuum præftat officium lauando, itidem & fcalpendo.
Ferrum ferro acuitur. › с
Non erat confilium, in hunc ordinem admifcere prouerbia Theol ogoru m : no quòd ea conte mná,
fed partim quòd hoc honoris habendum iudicarim facris literis,partim quòd passim in manibus fint.
Vnutamen illud, quoniamfic adamufsim ad ifta quadrat, non pigebit adfcribere.Id eft in Prouerbijs
Salomonis,cap.27.Ferrum ferro exacuitur, & homo exacuit faciem amici fui. Hebrei pronunciant ad
huncmodum,(fiquidem eft aliquid,adagium in fuapte audire langua,) ‫ֶל‬by
‫בַרְזֶל בְּבַרְז‬
CHILIADIS PRIMAE CENTVRIA VIII.

Aequalem uxorem quære.

(lv haràoavspinæ: id eft, Aequalem tibi uxorem ducito. Adagium admonet, ne quis cupiditate aut vxor qualisfit
ambitione alle ctus, fe potentiorem ducat uxorem: nam eiufmodi fermè connubia inaufpicatò cuiqs ducenda.
Tcedere.Plutarch.in libello de liberis educandis, parentes admonet, ut eiufmodi liberis fuis uxo
res defpondeant,que non fint multo uel ditiores, uel potentiores.Prudêter enim dici prouerbio, Tuę
fortis uxorem ducito . Celebratur & hoc inter fapientum apophthegmata, atq; à nonnullis Pittaco af
ſcribitur, páµes in 7ôµolwp: id eft,Vxorem ducito ex æqualibus . Nam fi duxeris ex potentioribus te pro
gnatam,dominos tibi parabis,no affines . Diogenes Laertius in uitis philofophorú huiufmodi quid
damn commemorat, quod quidem affirmat & Callimacho non ineleganti epigrammate celebratú effe
Adolefcens quidam Atarnetes , Pittacon confuluit, utra fibi è duabus ducenda effet uxor . Nam duæ Pittacus Atar
offerebantur:altera par opibus ac genere : altera utroq; fuperior . At ille fublato fcipione quo niteba- nite qui refpo
tur,admonuit,uti pergeret ad triuia ciuitatis, quo pueri lufus caufa cóueniunt: eos cófuleret, & quod derit de uxore
illi dediffent cófilij, id fequeretur. Pueri exprouerbiali cantione refponderunt, Aequale uxore effe du ducenda.
cendam.Itaq; adolefcens altera præterita, duxit æquale.Idé Dioni fuadet Callimachus.Hæc aut fente
tiahocimpenfius placuit Pittaco, quòd ipfe nobilioré fe duxerat , Draconis fororem , cuius imperiu
faftidiaq; moleftifsimè legitur tuliffe:ut hoc dictum non in tempore,fed fuo malo uideatur reperiffe.
Extatautem epigramma (tametfi illici ,non dy legitur, mendofè opinor) id eft huiufmodi:

ξεν( ἀπαρνάτης τὶς ανάρετο πιτακὸν ἔτω ,

B τὸν μιτυλαιον παῖδα τὸν ὑῤῥαδίς ,

ἄλλα γέρον, οποιός με καλᾶ γάμωἡ μία μὲν δὴ ,
νύμφη , καὶ πλύτῳ καὶ γενεῇ κατ᾽ ἐμὲ·
ἡ δ᾽ ἑτέρη,προβέβηκε.τί λώϊον ;ἐδ᾽ ἄγε μοι σα
βέλσον ποτέρω ἐς ὑμέναιον ἄγω .
εἶπον.ὁἢ σκιπίωνα γεροντικὸν ὅπλον ἀείρας,
ἥνιο εκεινοί σοι ποῦν ἐρέωσιν ἔπ ·
οἱ δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὸ πληγῇσι θοὰς βέμβηκας ἔχοντες
ἔτρεφον ἐυρείη παῖδες ἐνὶ τριόδῳ .
κάνων ἔρχεό, φησι,μετ᾽ ἴχνια .χ᾽ ὁ μὲν ἐπέση (
πλησίον ,οἱδ᾽ ἔλεγον, των κα σαυτὸν ἔλα .
ταῦτ᾽ ἀΐων ὁ ξενΘ ἐφάσατο μάζον Θ οἴκε
δράξεται, παίδων κλήδονι σιωθέμεν
των δ᾽ ὀλίγωὡςκεν © · ἐς οἶκον ἐπήγετο νύμφων
ὕτω καὶ σὺ οίων των κξσαυτὸν ἔλα .
Quos uerfus, quoniam Ambrofius Camaldulenfis , Diogenis interpres, non omninò infeliciter Lati

nosfecit,haudgrauabor adfcribere :
Hofpes Atarnites rogauit Pittacon olim,
1 SicMitylenaon,Hyrradiogfatum:
Magnefenex,gemine cupiunt mihi nubere:quarum
Etgenereata, opibus conuenit una mihi:

Alterapræcellit.quidpræftat, confule, dicg {

Vtraexhispotiusfit capienda mihi?
Hicbaculum tollens,fic, telafenilia,dixit:
Confilium pueri,quodpetis, expedient,
Queis celer ingyrum iactatus uerbere turbo
Aßiduo,latis uertitur in triuijs.
I,fequere illorum monitus.fic
fatur. at ille
fumeparem.
Scitatur:referunt,Tutibi
$ .3 Qua
 "TANGAMJP Nag

O
210 DES. ERAS. ROT. ADAGI RV M
Bendhal
A s
Que poftquam audiuit,monitis puerilibus harens, gcoa

A magnis hofpes abftinuit thalamis:

Naci
Atgparemparuas latus traduxit in ades:
E
Sie Dion aqualem , fi fapis , ipfe cape. Jaras:
Eftautem allegoria à turbine puerili, qui flagellis circumagitur.Agebat enim quifque pro fuis uiribus
Fel
turbinefibi congruentem . Deianira apud Ouidium ad fuum fexum tranftulit prouerbium: pro
Quàm malè inequales ueniunt ad aratra iuuenci, SanC
Tam iuueni magno coniuge nupta minor. aten
Non honor eft ,
fed onus ,fpecies lafuraferentes: spad
Si quauoles aptè nubere, nubepari.
Plutarchus De liberis educandis,roya liv kajà cavròp knap,cogòv. id eft: Sapientis eft, uxorem fibi parem Eden
congruamq; ducere . Huc adfcribendum putaui carmen illud ex Thefinophoriazufis , Ariftophanis LE
titulo infcripta: Adam
id eft: Staca
δέσποινα γδ' γέροντι νυμφίῳ γυνή .
Reginafiquidem mulier eft fponfofeni.
Idem admonet uerfus ille Euripideus in Rhefo: Adha
id eft: Me
οὐκ ἐξέμαυξ μειζόνων γαμῶν θέλω .
lib
Nolim expotentioribus me coniugem . tres
Neq; ueròfolùm id fpectari cóueniet,ut par fit uxor generis claritate, aut modo rei familiaris , uerùm
ut ætas non admodum difcrepet, ut forma, ut uitæ genus. Poteft & longius trahi , nimirum ad nego

呼啦,
cium fufcipiendum, cui fis conficiendo par &idoneus. Item ad uitæ genus aptum, & ad amicum tuis
accommodum moribus.
Ne my quidem facere audet. II
Qui metu non auderent hifcere , ij quondam negabantur my facere audere . Refertur adagium â
Muffare. Varrone,libro De lingua Latina 3.Putat enim ille, Muffare uerbum deductum à myliteræ uocabulo, AN
quafi fa :propterea quòd muti non amplius fonare queant, quàm my.Eftenim ea litera maximè o
mnium muta,præfertim in fine, mirè os contrahens & occludens . Verba Varronis funt hæc : A quo
idem dicit quod minimũ eft, neq; (ut aiunt) facere audent.Videtur effe carmen Ennianum.ná húc
ú . paulo fuperius citauerat: Dicit, quod minimu eft,neq; (ut aiunt) my facere audent.Eft aut Græcis - B
fw,tum fugo,tum narib.uocem reddo . Ariftophanes v obmopociæjścais:
τί μύζεις; πούντα πεποίηται καλῶς .
Quum enim Mnefilochus dixiffet, μũ, id eft, mu mu,Euripides refpondet:

龇
Quidmußitas?peractafunt cuncta optimè.
Mutire. Etapud Latinos Mutire, ac muffare, eft tacitè ferre, & quafi uocem abforbere.Terentius :

Mußitanda iniuria adolefcentium. Vergilius: Muffat rex ipfe Latinus.

呷
Apud Ariftophanem in Equitibus , duo priuatim apud fe quefturi quædam de uitijs ciuitatis,femari
hunc concinunt:
μὺ μῦ μὲ μῦ μὲ μῦμὺ μῦ μὲ μῦ μὲ μῦ .
Ex quo licet conijcere,hanc effe uocem loqui formidantium ,
III
Ne gry quidem.
Mnd₁ ygʊ qliyy‹7m: id eft, Ne gry quidem loquitur.Hyperbole item prouerbialis apud Græcos: pro eo
you,
quod eft, ne tantulum quidem.Nam Gry,minimú quiddam fignificat:aut fordes unguium, rem uide
1
licet uilifsimam :aut uocem fuillam, quam ædere folent ij , qui grauantur fermone refpondere: aut no
mifinaminutifsimum .Ariftophanes in Pluto:
-Meg, uifubigit fimul,
και με προσβιάζεται ,
παν Atq interim rogatus, hacquidfibi uelint,
Ny TAUT amnioμÉVɣ to magáπav sÿjú.i.
Prorfum nihil refpondet, ac ne gry quidem.
agújay. Hinc & uerbum dedu &
tum ygújav. Idem in eadem fabula:
id eft:
γρύζειν ἢ καὶ τολμᾶτον ὦ καθάρματε;
Grunnire uerò audetis etiamperditi?
Philoftratus in uita Apollonij : sdaus ipfiyat , dxb yufauid eft:Haudquaqua loquutus eft, neq; ad
duci potuit ut uel hifceret,Huius uocis ufus admodum frequens eft apud Ariftophanem .
Pili non facio . IIIL
EftLatinis hæc familiaris hyperbole: Non facio pili, Ne pilo quidem melior: cum minimum quid
dam momenti ſignificant. Catullus :
Non faciuntpili cohortem .
Cicero ad fratrem:Ego enim ne pilo quidem minus te amabo.Ide: Interea Cappadocia,ne pilum qui
dem.Tametfi in uulgatis exemplaribus pileum hoc loco fcriptum eft. Quod quidem adagiu etiam his
Piliuilitas. temporibus nulli no eft in ore.Pili uilitas etiá Græcis in prouerbio fuit.Vnde afès, id eft,dignus
pilo:in hominem nihili. Quo durior erit translatio,hoc uenuftior, ná,Pili no facio, pter hypbole nihil
pene
 CHIL. PRIME CENTVRIA VIIL 211
A penè habetfiguræ. At,Ne pilo quidé doctior , Ne pilo quidé iniucúdior, Ne pilo quidé honoratior, atq;
id genus orationes ,quoniá paulo longius recedunt à fimplici fermone,plufculum accipiunt gratiæ.
V
Nauci non facio .
Nauci effe,& Nauci facere,pro eo quod eft, nihil effe & nihili facere,fæpicu lè apud Plaut um repe- Nauci effe aut
rietur. Quid aut nauci fignificet,feruus quidam Plautinus, cùm ea uoce effet ufus, tamé fcire fe negat. facere.
Plautus:Qui homo timidus erit in rebus dubijs, nauci non erit. Grammatici quidá , inter quos Pom- Nauci.
peius Feftus,aiuht nauci fignificare nucis putamen, aut oleæ nucleum, aut eam membranulam , quæ
uifitur inmedio nucis iuglandis interfita: deniq; rei cuiufuis putamen, quod Græci piua, nauci uo pilux,
catum exiſtimát. Quidá à uoce Græca deducunt vans,quod declarat pelle caprina . Sunt & aliæ de nau
ci fententiæ:quas qui uolet cognofcere, legat Feftum in dictione Nacca.Nauci nó habeo, dixit Enni .

us apud M.Tulliú lib.De diuinatione 1.Non habet deniq; nauci Marfum augurem .
Flocci non facio : aut,Flocci facio. VI
Eadem ratione dictú eft, Flocci faceré: &, Ne flocci quidé facere: pro eo quod eft,ne tantuli quidem
facere.Eft autem floccus,particula lanæ, quæ inutilis à uellere diuellitur atq; euolat , aut certè fimile Floccus.
quiddam nullius momenti.Exempla pafsim apud autores obuia funt,ut non uideatur opereprecium
hocinculcare loco.
VII
Huius non facio.
Adhanc formă pertinet illud Terentianú ex Adelphis: Huius quicquá nó faciá. Donatus admonet
effe danindy,demonftrantis aut floccũ,aut ftipula,aut fummum digitum ,aut huiufmodi quippiá. Athe
næus libro 12. prodidit, Sardanapali ftatuá ipfius monumêto impofitá,hoc geftu digitorum, ut fignifi
caretres humanas omneis prorfus effe contemnendas, ac ne digituli quidem crepitu dignas.
VIII
Vitiofa nucenon emam .
o
Apud Plautum eft in Milite:Vitá tuá uitiofa nuce nó emá. pro eo quod eft,ne minim quidé. Et uul
gò dicimus,Caffa nuce non emerim: &,Putamine nucis non emerim . Ariftophanes in Pace:
ἐκ αν πριαίμίω ἐδ' ανιχᾶδις μιᾶς. ideft : Non emerim nec unicaquidem nuce.
Confimile his,quod legitur apud eundé Plautum , citante Fefto: Non ego iftud uerbum emplitétitiuil Titiuillitium
litio. Ná hoc uerbo Latinos nihili ré fignificare folitos, quéadmodú & Græci dicüt, winné. rurfum Bu- winsond,
Butubata
tubata,qua uoce ufus eft Neuius ,pro nugatorijs , autore Fefto.
IX
Ne teruncium quidem infumpfit.
Eftaliquoties apud Cicerone hyperbole teruncij , quod apparet effe genus minutifsimi nümiſma
B tis, ad Atticú: Atq; etiá fpero, toto animo imperij noftri, teruciam fumptus in prouincia nullum fore.
Plautus in Captiui duo: Neq; ridiculos iam terunci faciunt: quemadmodü Græci dicunt ßónov,pro ýmßémiov.
re uilifsima. Varro teruncium à tribus uncijs dictum putat.
Homo trioboli. X
simo,planeq; : â num·
s o
Itidem Plautu in Poenul homin em triobo li dixit,pro nequif nullius precij
mo minutifsimo.Cófimili figura dixit Ariftophanes in Vefpis,pro uilibus uerfibus prxovina.Gre
gorius in epift. de uili contemptoq; dixit, uännor avgánodoporízwp Bora äiop.id eft:Imò potius mancipi
um paucis obolis dignum.Dicuntur & triobolares. Triobolares.
Homo trefsis . XI
Confimili modo Perfius treffem agafonem appellat, contemptifsimum homuncionem.Idem : Treßis homo:
Etcentum Græcos curto centuffe licetur.
id eft,minimo.Treffem autem dixit nouè ,quafi tribus afsibus æftimandum .Afsis auté erat æreinum- Aẞis.
muli genus.Perfianum carmen fic habet in quinta ſatyra:
- Heu fteriles ueri, quibus una quiritem
Vertigofacit:hicDama est, non treßis agafo.
Confine Hieronymianum illud : Quis te dupondio fupputabat. Iuftinianus in præfatione Pande&ta Dupondij.
rum,noluit adolefcentes legum ftudiofos,ueteri non minus ridiculo quàm friuolo cognomine, nun
cupari dupondios,fed Iuftinianos nouo.
XII
Dignus pilo.
apex :id eft, Pilo digni,dicuntur Græcis,nulla bona re digni, quòd pilo nihil contemptius, Ari.

ſtophanes in Ranis :
ἐπώποτ᾽
53 ἦλθον δεῦρ ἐθέλω τεθνηκέναι,
id eft:
ἢ κλεψα τῶν σῶν ἄξιόν τι καὶ τριχός.
Siquando ueni huc, emorifanè nolo, aut
Siquidtuorumfuftuli, dignumpilo.
Adagium commemoratur à Diogeniano.
XIII
Necuno dignus .
৹èdì µóvs, xì ো☺íves: id eft,Ne uno quidé dignus: &,Vno dignus: de uilifsimo.Traslata metapha
ra a iactu talorú,in quo uevas,id eft,unionis numerus , infimus erat. Demú ubiq; in rationibus numero vas.
rúminimum quiddam eftunio,ac ne numerus quidem ,ut autumát philofophi.Ex aduerfo , qué multi
precij fignificát,húc wonné Tivòs ä§ion, id eft, multa re dignú, trita figura Græci dicunt : & warròs §ion, id 䧹© Të wars !
eft,quauis re dignum :& è diuerfo daíys aftov, id eft,paulo dignum , quem contemnunt . Gregarium aut s dnúyo,
$ 4 elt,as
 212 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
eft, ac plebeium,unius duntaxat hominis uice fupputari. Proinde Homerus Iliados .cum medici di A
gnitatem explicare uult,ait: Fa
id eft:
ἰητρὸς γδ' ανὴς πολλῶν αὐτάξιῶν ἄλλων .
་་་
Vnus homo medicus multis æquandus honore est.
Ad quod refpexit Plato lib. De legib.5. &is yap Evòs, I wonnŵp air . id eft : Nam hic quidem pro
uno,ille pro pluribus alijs æftimandus eft.Adhác formá pertinet & illæ rhetorü figuræ,cũ aiunt :Vnú
aliqué fibi pro theatro effe: &, Vnius cuiufpiă iudiciú pluris fe facere,q infinitæ multitudinis.
Dignus obelifco . XHI
à§ı☺ößaríons : id eft , Dignus obelifco , dignus quouis honore . Summis enim uiris eiufmodi colu
mnæ acpyramides erigebatur,magnificis infcriptæ titulis,aut ingentes colofsi: fic enim ſtupidi prin ala
cipes olim fingi gaudebant.Tametfi prouerbium ancipitem habet fententia: propterea quòd Ariftar
chus obelifcis iugulare fit folitus, quæ parum probaret.Meminit huius præter alios Suidas.
Aureus in Olympia ftato. XV
In premiofum Quem fummo præmio dignum Græci fignificant, ei dicere folent: Aureus in Olympia ftatuêre.Lu
mo dignum. cianus in Pfeudologifta:xguess paciu invμzía sáb.id eft:Aureus,ut aiut,in Olympia ftato.quòd is ho
nos id ætatis præcipuus haberetur,loco tam celebri, ſtatuam inter illuftreis uiros habere . Huc alluft
Vergilius,cum ait:
Sifaturagregemfuppleuerit, aureus esto.
Plato in Phædro :ὑπισχύσμαι χρυσίῶν ἐκόνα ἰσομέβατου εςδελφὸς αὐαθήσειν . ideft :Polliceor me ftatuam auream
tibi æqualé Delphiscollocaturi.Ibidépaulo poft : παρὰ κυψελιδῶν ανάθημα σφυρήλατ© · ἐν ὀλυμπίᾳ σάθετε, id
eft:Inter ftatuarú Cypfelidarũ monimêta in Olympia fabrefactus ftato.Interpres fortafsis xvar ,
Cypfelus Rex legit,aut certè fomniauit:ut qui uerterit aureum.Porrò Corinthi dicuntur Cypfelide, à Cypfelo , qui
Corinthi.
pulfis Bacchidis è Corintho,ibide imperio eft potitus, fummas q; coegit diuitias: cuius rei argumen
tum ,inquit Strabo , тò invμxiáoip aváðuµa uvfíno, qugýnatⒸ xgvošs avdgiàs avµrýrðus . Allufit huc & Philoſtra
tus in Apollonij uita: ngi sepavwosoí or invµníg. id eft: Et coronabunt te in Olympia. Non difsimili figura
dixit Perfius,fatyra fecunda:
Pracipuifunto,fitý, illis aureabarba.
Quibufdam enim fignis aurea barba confueuit addi.
Quauis re dignus. XVI

183
af words: id eft, Quauis re dignus.Refertur ab omnibus Græcoruadagiorú collectoribus.Vti
tur Plato in Sophifta : καὶ τοῖς καὶ δοκᾶσιν εἶναι ἢ μηδενὸς τίμιοι,τοῖς ἢ ἄξις . * παντὸς . id eft : Alijs uidentur nullare B
digni , alijs rurfus quantauis . Similiter dixit Terentius , Hominem quantiuis precij . Quanquam hu
ius adagionis modò eft facta mentio.
Dignus Argiuo clypeo. XVII
à§ı© ã‚‹
à iµ åøyer àonído: id eft,Dignus es Argiuo clypeo.De generofo , ac maiorem in modum uene
rando:inde fumptu, quòd olim apud Argiuos ex more pueri incorrupti puriq;, clypeos quofdam ge
ftantes,pompas agebant.Isq; honos erat illi ætati, prifco quodam inftituto decretus.
Dignum propter quod uadimonium deferatur. XVIII
Res magni Vbi rem maximi mométi uolemus fignificare, quæq; uel quantouis difpédio debeat expeti , digná
momenti. effe dicemus,cuius gratia uadimoniú deferatur.Nã qui uadati funt,nó nififummo fuo periculo abeffe
poffunt.Plinius fecundus præfatione Naturalis hiftoriæ:Infcriptiones, inquit, propter quas uadimo
niú deferi pofsit.hoc eft,quaru gratia omnia fint pofthabenda,uel maximè feria.Seneca deBeneficijs
libro 4.Vadimoniú promittimus,tamé deferitur. No in omnes datur actio. Deferente uis maior excu
fat.Hæc Senecæ uerba declarant,uehementer urges effe oportere , quod excufet uadimonij promiſsi
defertorem. Horatius:
Et cafu iamrefpondere uadato Debebat.
Ridet improbum garrulú,qui maluerit periclitari de caufa, quàm à nugis difcedere. Cófimilis eft for
Pro arisma, Quafi pro aris focisq; dimicare: quum de re charaferiaq; certame eft.Nec difsimili fchemate dixit
focis. Celfus,lib.Pand.6.tit.de rei uindicatione : Laribus fepulchrisq; auitis carere. Finge, inquit, pauperé,
qui fi reddere id cogatur, laribus fepulchrisq; auitis carendum habeat: fufficit tibi permitti tollere ex
his rebus quæ pofsis, dum ita ne deterior fit fundus, quàm fi initiò non foret ædificatum.
In utramuis dormire aurem. XIX
In fecuros de In utramuis dormire auré,eft animo ociofo,fecuro, uacuoq; effe.Teretius in Heauton. Ademptŭ ti
rebusfuis. biia faxo omné metu,in auré utrauis ociofè ut dormias.Vtitur eo &Bafilius in epiftola quadá,fed ma
lam in partem ,ita ut fupinam fecuritatem intelligi uelit.Menander in Plotio apud Gellium :
ἐπ ' ἀμφοτέραν,ἵν᾽ ἐπίκλης , μέλλει καθευδήσειν . id eft:

In aurem utrang
,,quandoquidemdotata eft, cubet. Sic enim uertit nefcio quis.
In dexteram aurem . XX
Eodé fenfu dixit Plinius,In dextera auré.Ita enim fcribit Romano fuo: Nihil quòd in dexterá auré,
Dormientes fiducia mei dormias,no impunè ceffatur.id eft,quòd fis fecurus. Sic enim admonent medici,ut in pri
quomodo cu mo fomno, q profundifsimus effe cófueuit, in auré dexterá incubamus: cu experrecti redormire cupi
bare debeant. mus,in finiftram.Porrò qui leui fomno uult uti, in neutram incumbit auré, quo facilius expergefiat.
Porrectis
 CHIL. PRIMÆ CENT VRIA VIII. 213
ソ XXI
Porrectis dormire pedibus.
Huic affine eft illud, rotávavtaTw wóds kaloúday :id eft,Porrectis pedibus dormire.Lucianus Demer
cede feruiétibus : TÿTo dý Tò al Bûxüs àñorúvavra rw wódıક xaloúday, id eft:Iamq; tandem, quod optari folet,
obtigit,utporrectis pedibus dormias.Ad eandem figuram pertinet, quod in Ariftophanis Pluto dixit
Mercurius, abßáð vaxaqua:id eft, Sublatis pedibus requiefco, & fupinus per ocium. Et Supinitaté, Supinitas.
negligentiam ,incogitantiamq; fignificamus . Et conferere manus,in Hebreorum prouerbijs, in igna
uum:Paulùm dormies,paululum dormitabis,paululum conferes manus,ut dormias.

Nafo fufpendere. XXII

Nafofufpendere,eft uafrè ac fubdolè irridere. Plinius lib. 1.cap.32.docet à fug ætatis hominibus na In uafrè irri,
fum fubdolæ irrifioni fuiffe dicatú.Ná apud ueteres autores nihil huiufinodi legitur.Verba Plinij fub dentes.
fcribá:Et altiorhomini tátu (qué noui mores fubdolæ irrifioi dicauêre) nafus.Horatius in Sermonib.
Nafofufpendis adunco. Idem alibi:

·Balatrofufpendens omnia nafo. Perfius de Horatio, qui uafrè tecteq; rideat;

Idem alibi:
Callidus exterfopopulumfufpendere nafo.
Difce,fed ira cadat nafo, rugofag fanna.
Vnde Nafuti uocantur, qui doctè norint alios irridere. Martialis:
Idem: Nafuti.
, datumeft habere nafum.
Non cuicung
Etpuerinafumrhinocerotis habent. Idem rurfum :
Perfius:
Nafutusfis ufg , licet,fis denig nafus.
Rides, ait, & nimis uncis
Naribus indulges.
Græci fimplici efferunt uerbo, uvugifa , vt₁uvn=npíjap :id eft, irridere,uicifsim irridere: ànè ‡ µvuzÿç☺ , id MUKTHeijar,
eft,nafo. Cafsius ad Ciceronem,libro Epiftolarum familiarium 15. Quosq; ubi ridiculo aut fcommati
co dicterio læferis, uelint ruftice gladio anтupía , id eft,uicifsim nafo fufpendere.
Dignus quicum in tenebris mices. XXIII
Quicertifsima effet fide, eum dignum dicebant, quicum in tenebris micaretur. Cicero lib. Officio. In fpectate fir
rum 3.Hoc nónne eft turpe, dubitare philofophos, quæ ne ruftici quidem dubitant, à quibus natú eft, dei hominem.
B id quod tritum eft uetuftate prouerbium. Cum enim fidem alicuius,bonitatemq; laudant,dignum ef
A fe dicunt,quicum in tenebris mices. Idem De finibus libro 2. Cur iufticia laudatur , an uerum eft tritu
uetuftate prouerbium, quicum in tenebris mices?Eftautem micare,lufus genus quoddam , quod ad- Micare.
hucapudItalos durat,ut repentè porrectis digitis, certantium uterq; numerum diuinet. Huius Cice
romentionéfacit, lib.De diuinatione 2. Quid eft enim fors ? Idem propemodum quod micare , quod
talos iacere, quod tefferas.M. Varro : Micandum erit cum Græco,utrum egoillius numerum , an ille
meum fequatur.Nemefianus in carmine Bucolico;
-Digitos iactare micantes.
Meminit diuus Auguftinus lib.de Trinitate 8.cap.5.Nam id,inquit, ubi uolumus, facilè habemus , ut
alia omittam,uel micando digitis tribus.Porrò quicum micas in tenebris, ei liberum eft , fi uelit falle
re.Proinde,Dignus quicum in tenebris mices, dicitur, qui fit ufq; adeò certa fide , ut nec fi tutò pofsit,
uelit quempiam mendacio fallere.Habent Græci fimile quiddam :Dignus hic eft, cui uel iniurato fide
habeas: avigaμ way § . id eft: Hic uir dignus, cui credas etiam iniurato. Cui diuerfum,
Neiurato quidem illi crediderim.
Ex Iouis tabulis teftis . XXIIII
Anèsd'Twp & Tus: id eft,Ex Iouis tabulis teftis. Apud Græcos dicebatur, pro certo & indubitabi- Testis certus.
litefte.Lucianus in libello De mercede feruientibus; ἔτις επῃ μοιχὸν ἢπαιδισίας μὼ τῦτο ἐκεῖνο ἐκῶ διὸς δέλτωμ
1
aprus.id eft:Si quis te adulterum,aut pæderaften dixerit,is protinus, iuxta id quod dici folet , exIo.
uis tabulis teftis. Allufum eft , ni fallor , ad diphtheram , in qua Iupiter omnia mortalium acta deſcri
bere fingitur à poetis .
Atticus teftis. XXV
Arlinds aprus:id eft,Atticus teftis, legitur in collectaneis Diogeniani,pro probatifsimo atq; incorru
ptifsimo tefte.Quod fi quis per ironiam torqueat in teftem uanum, non inconcinnè dixerit.
Attica fides . XXVI
And wisis: id eft,Attica fides,legitur apud eundem , de minimè uanis , minimeq; periuris.inde na
tum,quod apud Atticos templum effet Fidei deæ conftructum . Cuius meminit etiam Plautus in Au . Fideifanum
lularia .Velleius Paterculus meminit his quidem uerbis: Si quis hoc rebellandi tépus , quo Athene à apud Atticos.
Sylla capta funt,imputat Athenienfibus, nimirü ueri uetuftatisq; ignarus eft. Adeò enim certa Athe
nienfium in Romanos fides fuit,ut femper, & in omni re, quicquid fincera fide gereretur , id Romani
Attica fidefieriprædicarent.Quintilianus lib.12.cap.De genere dicendi,fcribit hunc in modu : Quos
ego exiftimo,fi quod in his finibus uberius inuenerint folam ,fertilioremúe fegetem , negaturos Atti
cam effe,quod plus quàm acceperit feminis reddat, quiahanc eius terræ fidem Menander eludit . Ex
his colligimus, Atticam fidem dictam,quòd nec detraherent pactis ,nec adderent . Talis erat & foli fi- Fides agrorü.
des non admodum feracis,quum agrorum fides laudetur , fi cum fœnore reddant quod creditum eſt.
Græca
 214 DES. ERASMI ROT. ADAGIORV
M
Græcafide. XXVII A

Enalwing wive: id eft,Græca fide:reperitur pro certa item fide.Fortafsis idem cum proximo:nifi malu .
inus per ironiam accipere.Aufonius ad Paulum : Gracis
Nobifcum inuenies narcvória , veles
filibet uti
Idem de Philone uillico fuo: tore
Non Pana, fed Gracafide..
oble
Mutuatur ad Græcamfidem.
diap
Plautus Græcá fidé dixit,ubi no uerbis, neq; ftipulatióibus,fed præfente pecunia res agitur.Sic enim
apud eúloquitur Clareta lena in Afinaria: Dié, aquã,ſolé,luná, nocte,hæc argeto nó emo: Cetera que
Ocala
uolumus uti, Græca mercamur fide.id eft,numerata pecunia. Euripides in Iphigenia Taurica:
id eft: haber
πισὸν ἑλλὰς οἶδεν ἐδὲν .
Almari
Gracia nequaquam nouitfidem. Hocfanè nomine ea natio pefsimè audijt olim.
,ос
Punica fides. XXVII io.
in perfidos. Panorum perfidia in prouerbium abijt, quod ea gens peculiariter periurij uanitatisque notata fit, Bac
quemadmodum abundè teftatur T.Liuius.cuius hæcuerba funt libro 2.de bello Punico : Quæ Puni
Annibalis ca religione feruata eft fides ab Hannibale.Idem belli Punici fecundi lib.1.Has tantas uiri uirtutes in
titia. gentia uitia æquabant,humana crudelitas,perfidia plus quàm Punica, nihil ueri, nihil fancti , nullius Fauru
dei metus,nullum iufiurandum , nulla religio. His colori1bus Sic
7 depingit Annibalem. Subindicatide Q.
Curtius,in Tyrijs Pœnorú auxilio deftitutis.Rurfum Maximus apud Iuliu Capitolinú: Afri,inquiés, CUCICE
fide Punicam præftiterunt. & quod modò citauimus ex Aufonio, Pœna fide. Saluftius in Iugurthino: rep
Cóperio Bachumagis Punica fide quam ob ea quæ prædicabat, fimul Romanos & Numida fpe pacis Heatur
detinuiffe. Plautus : Nemo me Poenus Punior.alludes ad moru pfidia . Poni fœdifragi femper habiti.
Idé in Pœnulo :Et is oés linguas fcit,fed difsimulat fciens fe fcire.Poenus planè eft, quid uerbis opu'fte
Altera manu fert lapidem,altera panem oftentat. XXIX
dic
In obtrectato
Qui coràm blandiuntur,clâm obtrectantes,palàm amicos agunt, clanculú nocent: aut qui hic pros can
res blädientes funt,illic lædunt,falfam beneficijs fpem oftentant,ut nacti occafioné funditùs perdant: ij dicuntur al
coràm :
tera manu portare lapidem,altera panem oftentare.Translatum ab ijs, qui canes oftentato pane pelli
ciunt:deinde accédentibus faxum illidunt.Euclio Plautinus in Aulul.
Nuncpetit cum pollicetur, aurum inhiat, ut deuoret.
B
Altera manufert lapidem,panem oftentat altera.
Diuus Hieronymus ad Rufinum : Hæc apud te amicè potius expoftulare uolui , quàm lacefsitus pu bus
blicè defquire:ut animaduertas me reconciliatas amicitias purè colere, & non iuxta Plautină ſenten
520
tiam,altera manu lapidem tenere, panem offerre altera.Eódem eleganter allufit , fcribens ad eundem
Rufinum: An tibi ideo panem non damus, quia hereticorum cerebro lapidem illidimus? Simile quid
dam habet Gregorius theologus in epiftola ad Eufebium epifcopum Cæfarienfem ; privòs æð
δρὸς τῇ καὶ 7 χειρῶρ καταψήχοι τὼκεφαλι ,τῇ δὲτο ονοι τω παρεαν ideft :Perinde quafi quis eiufdem uiri alterata
nu foabat caput, altera malam feriat.
Ex eodem ore calidum & frigidum efflare. XXX
In bilingues.
EN'T AUTSÓμATⒸ Tò dópuòu ngì rò Luxçòn Báyes : id eft, Eodé ex ore calidu ac frigidum proferre . Bilingues,
& qui eundem modò laudant, modò uituperant, ex eodem ore calidum ac frigidum fpirare dicuntur.
De Satyro & Natum ex Apologo quopiam Aniani fabulatoris . Satyrus quidam cum uehementer algeret, hyberno
homine apolo gelu fupra modum feuiente,à ruftico quodam inductus eft in hofpitium.Admiratus autem cur homo
gus. inflaret in manus ori admotas,rogauit cur ita faceretris refpondit,ut frigidas manus halitus tepore ca
lefaceret.Deinde ubi extructo foco,appofita menfa,in pultem feruidam rurfum inflaret,magis etiam
admiratus,fcifcitatus eft,quidhoc fibi uellet:Vt pultem, inquit,nimium feruentem halitu refrigerem .
Tum Satyrus furgens à menfa: Quid ego audio:inquit. Tún eodem ex ore pariter & calidum & frigi
du efflas:Valebis.neq; enim mihi ratio eft,cü eiufmodi homine comune habere hofpitiu . At huiufce
rei,quá Satyrus admirabatur, caufam reddit Ariftot.in Problematis fectione 34.problemate 7. idq; i
deo fieri putat, quòd qui uehementius efflat,is no moueat uniuerfum aere, fed ore contractiore paulu
lum uenti expiret,ut calor ab ore profectus, à reliquo aere, quem ob impetum plurimum mouet, con
tinuò euanefcat, atq; in frigus abeat.Id quod fecus fit in eo, qui faucib.apertis uniuerfum aerem exha
Iac.3 . lat.Efthuic confine quiddam in epiftola Iacobi apoftoli,nam huius nomine legitur:infasatosBeve
Ex eodem ore yun ng wingov.id eft : Ex eodem ore emanat dulce & amaru.Huc adfcribi poterit, quod refert fecundo
amarudul
1 libro Plinius,plus quàm prodigiofum,fontem effe quendam in Dodona, qui cum fit frigidifsimus , &
ce. faces fi quis ardentes immergat, extinguat: fi extinctæ admoueantur,accendit . Quæ omnia torquere
Fons Dodo licebit in rhetores, qui eadem norunt laudare & uituperare, eleuare atq; attollere.Item in iureconful
hæus. tos,q caufam eandénúc tuentur,nuc impugnant.Ad eu fenfum detorfit Plutarchus, quòd Circe eade
uirga mente adimit,ac reddit:pecudes facit, & homines. Extat apud Græcos hic fenarius puerbialis
τὸν αὐτὸν αἰνῖν καὶψέγειν, ανδρὸς κακῶ . id eft:

Laudare eundem, carpereg , uiri eft mali.

Efa . 5. Et Hebreus uates,nempe Efaias,malè ominatur ijs, qui dicunt bonum malú, malum bonu: dulce ama
Mayadis. rum ,& amaru dulce.Athenæus libro 4.docet effe fiftulæ genus,à Græcis dicitur dyads ,fiue wanmoud
Jadis,quod idem & grauem & acutam uocem reddit. Vnde uerfum adducit ex Alexandride:
μάγαδιν
 CHIL PRIME CENT VRIA VIII 215

id eft:
A μάγαδιν λαλήσω ,μικρὸν ἅμα σοι καὶ μέγαν .
Grande acpufillum magadeproloquarfimul.
Id Græcis diciturmayadifap,fonare fimul duas uoces, grauem & acutam ,die wap,ut uocant muſici.A- mayadíjap,
riftoteles fectionis 19.problemate iuxta Græcos codices decimooctauo , iuxta Theodori uerfionem
17.utitur eo uerbo mayadilar , quærens quur hæcfola harmonia quam dixi , fonetur magade . Rurfus
in problemate 39.iuxta Græcos codices: azadîfsorZiprā dia wao ovupwvíg, id eft: Magadiffant in con

centu diapafon. XXXI

Oculatæmanus.
Oculatas manus dixit Plautus, quæ promiffa uelint exhiberi re,non oratione promitti . Nam ocu. In promißis
los habere,quibus uideant exhibita: aures non habere, quibus audiant pollicitationes . Ita lena queda re,non uerba
in Afinaria, adolefcenti montes aureos pollicenti , cum illa nihil commoueretur promifsis : Semper, fpectantes.
inquit,oculatæ noftræ funt manus,credunt quod uident.In eadem erat fententia leno ille Terétianus
Sannio:Nunquam,inquit,ego adeò aftutus fui, quin quicquid poffem,mallem auferre in prefentia po
tius.Huc allufit Chærea in Eunucho: Fac nunc promiffa ut appareant.
Caca dies : &, Oculata dies. XXXII
Plautus item cæcan diem & oculatam,pro die qua non numeratur præfens pecunia, & qua nume
ratur.Sic enim leno quidam loquitur in Pfeudolo: Eme die cæca hercle oleum , id uédito oculata die:
iam hercule uel ducentæ fieri poffunt præfentes minæ.hoc eft: Eme non præfente pecunia, fed in diế
pacta:reuende pecunia præfente .Vocant & Iurifcófulti cæca die, & cæca teftimonia, quæ fcripto per- Caca teftimos
hibentur abfentibus.Nam cæca funt non tantùm que non uident,fed quæ non uidentur & abfunt. nia.

Lentifcum mandere. XXXIII

Exivoudiapayar : id eft, Lentifcum mandere ,uel arrodere : Græco prouerbio dicuntur ij,qui nimio co
mendi corporis ftudio fuperfluunt : nam ex lentifco dentifriciú fieri confueuit . Is eft puluifculus qui- Dentifricium.
dam,candidandis dentibus comparatus. Fiebant & dentiſcalpia ex lentifco :hoc eft , cufpides quædã Dentifcalpi .
purgandis dentibus accommode Martialis in Apophoretis:
Lentifcum melius ,fedfi tibifrondea cupis
Defuerit,dentespenna leuarepoteft.
Quin & Diofcorides lib.1.indicat,lentifci fuccum ex aqua deco &tæ figere uacillantes dentes,fi eo col- Vacillates den
luantur:tum & cufpides hinc factas fi affricentur , utiles effe dentibus abftergendis.Huiufinodi igitur tes quomodo
quibus dentifcalpium femper in ore eft, lentifcum arrodere dicuntur, & axvory , id eft, Lentifci arro fint cofirmãdi.
B fores appellantur.Ná dentiu cura, olim ut delicatis probro dabatur : & Apuleio inter reliqua crimina
obiectüeft,quòd dentifriciü paraffet.Rectè trasferetur adagiu & ad reliquú totius corporis cultum.

XXXIIII
Vnico digitulo fcalpit caput.
Molles atq; effœminati , uno digito caput fcalpere dicuntur : nimirum folliciti ne comam ftudiofè Inmolles
delicatos.
compofitam perturbent.Id primùm dictum putant à Caluo poeta in Pompeium : hinc in omnes parũ
uiros translatum.Iuuenalis fatyra nona:
Quidigitofcalpunt uno caput.
molles & impudicos ex geftu notans. Porrò geftum eum antiquitùs impudicitiæ habitum argumen
tum,teftatur in epiſtolis Seneca:Rerum , inquiens , omnium ,fi obferuentur, indiciafunt. Et argumen
tum morum exminimis quoq; licet capere.Impudicum , & inceffus oftendit, & manus mota, & unum
interdum refponfum , & relatus ad caput digitus , & flexus oculorum . Improbum interdum riſus, infas

num uultus,habitusq; demonftrat .

XXXV
Summo digito caput fcalpere.
Ti duga danrónw ri urgarlinvap: id eft, Summo digito caput fcalpere.Idem eft cum proximo.Lucianus
in Rhetorum præceptore, delicijs effœminatum hominem defcribit his uerbis : p TÉTOIS Jæαúcogóp TIVα,
καὶ πάγκαλομ αΰδρα διάσισαλουμένου τὸ βάδισμα.Ἐπικεκλασμένου – αὐχένα , γυναικεῖον τὸ βλέμμα , μελαχρὸν τὸ φώνημα ,μύρου
ἀποπνέοντα ,τῷΔακτύλῳ ἄκρῳ τὸ κεφαλλὺ κνώμενον . id eft : Inter hæc autem uirum quendam egregie fapientem
atq; infigni forma,lubrico inceffu,fracta ceruice ,muliebri afpectu ,uoce mellita, olentem unguenta, ca

putfummo digito fcalpentem . XXXVI

Phryx plagis emendatur.
Phryxplagis emendatur. In barbaros,feruiliq; ingenio homin es e,
dicitur, qui non pudor neq; mo. Inferuili inge,
nitis,feduerberibus redduntur meliores : cum contrà generofus animus, ut ait Seneca , rectius duca. nio homines.
tur quàm trahatur. Cicero pro L.Flacco in teftes Afiaticos : Afia ueftra conftat ex Phrygia, Myfia, Ca
ria,Lydia .Vtrum igitur noftrum, an ueftrum eft hoc prouerbium ?Phrygem plagis fieri folere melio.
rem.Adagium ita refertur apud Suidam uerfu trochaico :
id eft:
Φρὺξανὴς πληγὰς ἀμενων καὶ Δακονέτερ
Verberatus Phryx,melior & obfequens erit magis.
Oftendit Athenæus, è Phrygia mitti folere mancipia laudatifsima,
id eft:
ανδράποδ᾽ ἐκ Φρυγίας, ἀπὸ δ᾽ δρκαδίας ὀπικέρες.
Mancipiaex Phrygia, fed abArcadia auxiliares.
Nihil
 216 DES. ERA S. ROT. ADAGIO RV M

Nihil facri es. XXXVII Á

A

¿rgòv Græci obdwrið at id eft,Nihil es facri.Sermo contemnentis,prouerbialiter. Siquidem Græci quic Appar
quiduocet, quid præclarum ac uehementer conducibile uideri uellent,id facrum appellabant:utiv ßaný, Sacra
res confilium : & iopai wow ,id eft, Sacram ciuitatem dixit Ariftides , tanquam omnium tutatricem : & 3 )&
Method
quod alio citauimus loco, nugar,id eft, Sacram ancora.Plutarchus in uita Pelopida, Sacri præ osdar
fidij mentionem facit.Theocritus in Hodaporis:
id eft: quie
ἀλλ᾽ ४५
ἦν αἴχα λῆς ἔριφονθέμον, ἔντι μὲν ἐδὲν Xiegòv.
Q alig
Hadum igitur,fiuis, age iamdeponito, quanquam Nilfacri eft. Adquaqu
Verbafunt contemnentis pignus. Qui prouerbij tradunt originem,aiunt Herculem confpecta Adoni sodoratam
dis imagine contempfiffe his uerbis:sly iò à.id eft:Nil es facri feu quòd exiftimaret,ijs duntaxat ha stericun
bendum effe diuinitatis honorem,qui de genere mortalium effent benemeriti: fiue quòd fures, qui in
eius templü aufugiffent, non effent in tuto propter loci religioné , quemadmodum in aliorum deorú
facellis .Nunc accomodatur ad quauis rem defpicatui habită . Ab hac interpretatione non diſcrepant Sinecor
quæ refert Theocriti ſcholiaftes,huius commenti autorem citans Cleandrum.
ot
Nihilfanum. XXXVIII
adipoyis. Summam morum corruptionem, & nullum honeſti reſpectű his uerbis Gręci fignificat, wys:id
eft,Nihilfanú. Exempla pafsim in comœdijs tragedijsq; Græcorü funt obuia.Ariftophanes in Pluto:
alte
πευσόμενοςἀχρὴ μεταβάλλοντα τὰς τρόπες Scitatum anexpediret,ut in contrarium
oram
εἶναι πανέργον,
ἄδικον, ὑγιὲς μηδὲν, Verfo inftitutopriftinisg, moribus,
obliga
ὡς τῷ βίῳ τῦτ᾽ αὐτὸ νομίσας ξυμφέρειν.id eft : Iniquus effetfubdolus,fani nihil,
Ratus ifta uita commodis conducere. MATAAS
Andromache in fui nominis tragoedia apud Euripidem ita defcribit Spartanorum mores: ccalm
ὦ πᾶσιν ανθρώποισιν ἔχθις οι βροτῶν, Heus omnium mortalium inuifißimi, asi
Teta
απάρτης ἔνοικοι, όλια βελευτήρια , Spartam incolentes f
,raudulenticonfili,
ande
ψευδῶνανακτες,μηχανόῤῥαφοικακῶν, Mendaciorumprincipes, & opifices ges
ἑλικτα ,κ᾽ ἐδὲνὑγιές id eft, Tectimalorum tortiles ,
faninihil.
Gra
Ariftophanes i drugasos ( fi modò non fallit titulus ) de fœminis:
τὰς οἰνοπότιδας, τὰς προδότιδας, τὰς λάλες , Vinibibaces,proditrices ,garrulas,
τὰς καὶδὲν ὑγιὲς τὰς μέγ' ανδράσιν κακόν. id eft: Nihilýfanum, maximum uiris malum. B
Vbiplanè prouerbialiter dixit dyys,pro perditifsimis. M. Tullius ad Atticum libro 15. Quid quæ
Cris
ristid sys. Id uelut interpretans in epiftola quæpræcefsit ab hac tertia: Quid quæris:nihil finceri.
Dionis gry. XXXIX
rodinvypu: id eft,Dionis gry.Rectè dicetur,aut ubi quempiam magno animo contemnimus,ac ne
Con
refponfo quidem dignü habemus :aut cú rem nihili fignificamus.Nam de gry, alio diximus loco. Ada
A
gium ortum ex euentu.Dion Alexandrinus natione, præcipuam in philofophia laudem eft conſecu
Dionmaledi tus.Huic erat frater luctator,nomine Topfius.Itaq; cum quidam ex eius concertatoribus Dioné pro.
co no refpont bris incefferet,fanda atq; infanda in eum euomens,multa interim turba ad conuicium, ut fit, affluen
dit. te,ipfe ne uerbo quidé refpondit maledictis,uidelicet philofophiæ dogmatum memor. Cæterùm ubi
iam intra ædiumfuarum ueftibulum effet ( nam conuiciatoreoufq; fuerat profecutus ) nihil iracun
diæ præ fe ferens,hoc tantùm refpondit, id eft, Ne gry quidem.Iuuenis autem animi impotens,
laqueo fe præfocauir. Ea res in uulgi fabulam abijt.
Cacus cæco dux. XL
Matth. 7: tupnòs rupaÿ ¿dnyós : id eft, Cæcus cæco dux. Adagi
um Euangelicis quoq; literis celebratum , quò lu
bentiu etiam refero l i ,q u i i
oties ndoctus ndoctu docere,inconfu i c
s .Vti cebit m ltus mprudenti onfili
um dare conabi . A l a d p r M.Tull lib.De finibus ultimo : C. autem Drufi domu
tur lufit ouerbi
um i us m
comple conful
ri toribus folitam accepimus ,cum quorum res effet,ipfi non uidebant , cæcum adhibe
Drufus iureco bant ducem
.Hæ Cicero . Drufus enim iureconfulti , alijs profpic a , c
iebat nimo quum orporis
fultus oculis ca oculis nihil cernc eret. Cui confine eft Horatian ilflusdi:mus
um ad Scouam .
Horatius
ptus. Cacus iter ostendit.
chand
Cecus utifi monftret iter, tamen afpice.
Quod quidem Porphyrion perinde dictú autumat, quafi dicas : Sus Mineruam . Præpofterè enim res
geritur,cum cæcus uidentibus iter commonftrare conatur. Apud Ariftophanem in Pluto, Carion fer
uus ftomachatur in herum,quòd ipfe uidens,Plutum oculis captum fequeretur:
ὅς τις ἀκολυθεί κατόπιν ανθρώπε τυφλῆ ,
τἐναντίον δρῶν , ἢ προσῆκ᾿ αὐτῷ ποιεν .
οἱ γδβλέποντεςτοῖς τυφλοῖς ἡγόμεθα ,
id eft:
ἔτω δ᾽ ἀκολυθε , κἀμὲ προσβιάζεται.
Luminibus ut qui captum & orbumhomunculum
Sequatur à tergo,hoc agensprapoftere.
Nam quiuidemus,ducimus cacos:at hie
Sequitur
 CHIL PRIMÆ CENT VRIA VIII. 217

fimula, cogit eademfacere me.

Sequitur,
Cacafpeculatio. XLI
7
Anaeroa : id eft, Ceca fpeculatio : copofita Græcis eft dictio, and hap, quod eft, uidere ( inde ads anxoHOWIŷ.
cæcus) & nona ,id eft, infpicere . Ita Suidas exHomero citans . Etymologus addit alias coniecturas,
ex Methodio citans idem dictum. Suidas prouerbialem dictionem admonet, quoties aut conniuent,
quibus datum eft negocium :aut ipfi nihil uident, quibus obferuandi partes funt delegatæ. Translatu
abijs,qui è fpeculis fublimibus diligenter circüfpectant undiq;, & quod uiderint, alijs renunciant.Ho
merus aliquoties hoc habet, anaooonil ax . quod Etymologus citat exMethodio.pro eo quod eft,
haudquaquam cæcutienter fpeculatus eft.Vti conueniet,quoties fignificabimus aliquem rem fagaci
terodoratum,ac deprehendiffe.Tanquam fi dicas, epifcopos ad cætera fupinos ac cæcutiêtes,fi quid
extiterit unde fperetur quæftus nonnihil, ibi ¿xanæooxomili éxa . Aut contrà, fi quis erat falfus,aut hallu
cinatus,ταύτῃ καὶ ἀλαοσκοπιὼἔχου .
Sine cortice nabis. XLII
Sine cortice nare dicuntur, qui iam per ætatem non egent cuftode moru : aut qui eò doctrinæ pro- Exercitati qui
cefferunt,ut iam præceptorum opera non habeant opus.Horatius : non opus ha
Simul ac durauerit atas bent magiftro.
Membra animumý , tuum, nabisfine cortice.— id eft:
Citra cuftodem ac pædagogum ipfe te reges ac moderaberis.Acron prouerbij admonet:putatq; me
taphorammutuò fumptam à iuuenibus:qui cu primitùs natare difcunt, corticibus aut fuberibus uen
trifubligatis natant : deinde exercitatiores , citra huiufinodi adminicula natare incipiunt. Plautus in
Aulularia: Quafi pueris qui nare difcunt,fcyrpeainduitur ratis, Qui laborent minus, facilius ut nent,
&moueant manus.Eft aut Græcis pandufiue pian ( nam uariè fcribunt, ) quod Latini uertunt fuber padu.
(fic enim uertit Theodorus ) cortex arboris femper fluitans, & ob id aptus nauibus præfertim anco- piano,
ralibus ( indicat enim ancoræ locum, ut à nautis caueatur ) & pifcantium tragulis :fuftinet enim fum
mosretiumfunes.utilis & cadorum obturamentis: poftremò & fœminaru calceatui menfibus hyber
nis.unde ioco prouerbiali apud Græcos, cortices arború dicútur.nunc no pudet uiros æftiuis menfi
bus tali uti calceatu.Meminit Plinius libro 16.cap.8.Lucianus in Veris narratióibus narrat pinadodas,
unde Græci pove dicunt fupernatare . Et puis,loca quæ paululo terræ tegunt faxa.
Vtpoffumus, quando ut uolumus non licet. XLIII
id eft: Temporifer
ζῶμεν δ' ἐκ ὡς θέλομεν, ἀλλ᾿ ὡς δυνάμεθα .
uiendum.
B Non utilibet,fed uti licet ,
fic uiuimus.
Senarius prouerbialis , quo monemur , tempori ac necefsitati feruiendum effe . Terentiana Myfis in
Andria rogata, quá Athenis uitam agerent, uerecundè feni meretricium quæftum confitens : Vt qui.
mus,aiunt:quando ut uolumus, non licet. Cæcilius in Plotio apud Donatum : Viuas ut pofsis , quan
donon quis ut uelis.Item Plato in Hippia maiore : τοιαῦτα ὦ ἱππία τὰἡ μέτδρά στιν , ἐχοἷα βέλεταιτις ( φασὶναν
Ogwπorinášτe waporμrajóµlver ) ann' oix dúvara.id eft:Eiufinodi funt Hippia res noftræ,non quales quis opta
ret (ficuti prouerbio dicitur ufq; quaq; ) fed quales effe poffunt . Allufit eodem & in Cratylo : daws a
duvíμela @godzoves. id eft:Præfati,utcunq; potuerimus.Sic enim modeftiæ gratia præfantur, qui nego
cium aliquodfufcipiunt.Huc pertinent & illæ Græcorum fententiæ:
id eft:
βελόμεθα πλετῶν πάντες , ἀλλ᾽ ἐ δωάμεθα .
Et:
Omnes cupimus,at non licet ditefcere.
id eft:
πάντεςκαλῶς ζῶ θέλομεν, ἀλλ᾿ καὶ δμάμεθα .
Beneuiuere omnes uolumus, at nonpoffumus.
Nemini fua fortuna fatisfacit , & aliud uotis deftinat : quod tamen haud fcio an quifquam unquam fit
affecutus.Vfus erit,ubi ſignificabimus noftra nobis parum placere, uerùm facultaté deeffe,nó animu;
uidelicet fortuna effe parum commodam, aut uitam non fatis integram, aut epiftolá nó fatis eruditá,
Athenienfium inconfulta temeritas. XLIIII

úðluden v dvoßería : id eft , Athenienfium inconfulta temeritas. Quadrat in eos, quibus malè cóful- In eos quibus
ta uertunt bene.Nam id olim uulgò tributum eft Athenienfibus,quod ipfiquidem focorditer conful- bene cedut ma
tarent,parumq; profpicerent,uerum Minerua ciuitatis præfes,illorü malè inftituta, bene uertere con- lè confulta.
fueuit.Simile eft huic, quod hodieq; uulgò dicunt: Eft fortunatior quàm prudentior . de quopiam no Fortunatior
fuapte induftria,fed fortunæ commoditate, fucceffu ferum utente.Eupolis apud Suidam & Athenæu quàm pru=
libro 10.in Athenienfium mores:
dentior.
απ οἰνόπλας πρὸ τῆ ,
ὃς δ᾽ ἐκ ου ελεθ᾽ ἐδ᾽ οὖν
νεὶςρατηγὲς λεύσομεν.ὦ πόλις πόλις
id eft:
ὡς εὐτυχὴς εἶμᾶλλον,ἢ καλῶς φρονῶς .
Quos antehac necprafici conuiuio
Quifquam tuliffet, nunc uidemus fcilicet
Belliduces.ô ciuitas,ô ciuitas
Fortuna ut esfeliciore, quàmfapis.
Porrò Athenienfium incogitantiam notat & Ariftophanès hoc uerfu in Nubibus:
φασί
 ZAPRT ge

218 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

φασί δ' ουσβολίαν τῇδε τῇ πόλει προσεῖναι. id eft:

Laua confiliaferunt huic adeffe ciuitati.

Neptunus A Quo loco interpres adfcribit fabulam huiufmodi Cum Neptunus à Minerua uictus, non poffet Atti geo
At
thenienfibus caregione potiri,iratus immifit illis duoßania ,id eft,læua ftultaq; confilia: hoc deinde uitium Atheni
deoboniarim enfibus exer, hoc eft,uernaculum fuiffe.Idq; Minerua non mutaffe:cæterùm quod illi malè ftatuif.
mifit. fent, illa in bonos exitus uertebat. Allufit huc idem Ariftophanes in Vefpis:
id eft: Tand
γλαξγδ ἡμῶν πρὶν μάχει τὸν σρατὸν διέτας .
Vlula noftras antepugnamperuolârat copias.
Eodem mihi leuiter allufiffe uidetur Demofthenes, cum ait in Olynthiaca prima, in ipfa ftatim frote:
ἀλλὰ καὶ ἀὶ ὑμετέρας τύχας ὑπολαμβαύω , πολλὰ τ δεόντων ἐκ παραχρῆμαἐνίοις αὺ ἐπελθεῖν ἀπᾶν. id eft : Sed & ueftræ
fortunæ arbitror,nonnullis extemporè uenire in mêté,ut dicat ea quæ ad ré pertinét.Verùm hoc uitij Poton
manifeftius exprobrat illis in alia quadam oratione,dicens,alios homines folere confultare prius , ac V
deinde rem aggredi: contrà Athenienfes poft rem factam tum confultare. Theognis: adan
πολλοί τοιχρῶνται δειλαῖς φρεσὶ, δαίμονι δ᾽ ἐλῷ ,
id eft:
οἷς τὸ κακὸν δοκέον γίγνεται ες ἀγαθόν. From
fednumina dextra,
Multis leua quidem mens eft , PC
Queis bene uertit &idquod temerè inftituunt. Ariftophanes in Cócionatricibus: COCO
Eftfermo quidam ductus à maioribus, sidic
λόγου τέχρι τὶς ἐπὶ τῶν γηραιτέρων,
ὅσ' ον ανόητα καὶ μωρά βολουσώμεθα , Fatua licetftatuamus ac uecordia, S10
ἅπαντ᾽ ἐπὶ τὸ βέλτιον ἡμῖν ξυμφέρειν . ideft: In melius attamen omnia nobis cedere.
Medium carmen Græcum carebit uitio,fi tollatur coniunctio , quáquam æditio Aldina habebat . Et
Romana for apud Liuium fubinde nominatur fortuna Romana . Nec abhorret hinc quod alibi retulimus : ûdover
núpTaipa.id eft:Dormienti réte tollit. Cald
tuna.
Vbi non fis qui fueris, non eft cur uelis uiuere. XLV
Fortune muta Cicero in epiftola quadam lib.7.Familiarium , fententiá huiufmodi ueteris prouerbij citat : Vetus
L
eft,inquiens, Vbi non fis qui fueris, non effe cur uelis uiuere.Sumptum eft à comuni mortalium affe
te pudor.
tu, qui nihil minus tolerandum putant,quàm ut inter eos neglecti, aut etiá notati uiuant; apud quos
&
aliquando cúfplendore atq; autoritate fint uerfati:adeò ut exilium ubiuis præoptent potius, aut etiá B
è uita decedere,quâm mutatæ fortunæ pudorem perpeti. Id quod notauit Euripides in Hecuba, quá
ita facitloquente,ut dicat fibi pudoré in caufa effe, quo minus obtueatur Polymneftoré . Pudere enim
in tam calamitofo rerum ftatu, confpici ab eo cui aliquando uifa fit florens.Idem in Alceftide:

τί μοι ζω δῆτακύδιον,φίλοι,
id eft:
κακῶςκλύοντι, καὶ κακῶς πεπραγότι;
Pofthac amici,cur mihifit uiuere
Cordi,malè audienti, & affecto male?

BE
ea
#
Ad eandem facit fententiam,quod apud Sophoclem ait Aiax:
χρήζειν βίε ,
αἰσχρὸν δ' ανδρα τῇμακρός
id eft:
κακοῖσιν ὅς τις μηδὲν ἐξαλλάσσεται .
Eft turpe,uitam prorogare longius,
Quifquis malis nilexplicatfefefuis. Item paulo poft in eadem tragœdia:

ἀλλ᾽ ἢท καλῶς ζῶ , ἢ καλῶς τεθνηκέναι,

id eft: E
τὸν εὐγενῆ χρή .
Verùm aut decorè uiuere ingenuum uirum
Decet, aut decorè oppetere mortem. Fertur hic quoq; fenarius:
id eft:
ζῶ αἰσχρὸν οἷς ζῶ ἐφθόνησεν ἡ τύχη.
Fortuna quibus inuidit afpera uiuere,
Hos indecorum ac turpe uelle uiuere.
Polyxena cur Sedpropius ad Ciceronis fententiá accedit locus ille apud Euripide in Hecuba, ubi Polyxena ratioci
uitam non o natur,fibi no effe caufam cur optaret uiuere,quòd omnib. ornamêtis priftinæ fortunę iá effet fpoliata:
ส
ptauerit. τὶγάρμε δῶ ζῶ ; πατὴς μὲν Κὦ ἄναξ
φρυγῶνἁπαντων · τῷτό μοι πρῶτον βίδ .
ἔπειτ᾽ ἐθρέφθω ἐλπίδων γακῶν ὑπὸ
id eft:
βασιλεῦσι νύμφη .
Quenang
, uitacaufa iamfuperest mihi?
Vt cuipaterrexomniumfuerit Phrygum:
Etenim rudis mi lucis hoc initium.

Deinfpes in amplas educabar, regibus Defponfa.

Et reliqua quæ fequuntur.Sunt enim longiora quàm ut hic putem effe percenfenda ..
Premere
 CHIL PRIME CENTVRIA VIII. 219
A Premere pollicem, Conuertere pollicem . XLVI

Antiquitus in pollice fauoris erat ftudijq; fignificatio . Qui faueret,pollicem premebat : qui minus in pollice fauo
faueret,pollicem conuertebat.Qui geftus in prouerbium abierunt,ut iam premere pollicem dicatur, risfignum.
qui quoquo pacto fauet:conuertere,qui malè uult, Plinius lib.17.cap.2 . Pollices, cum faueamus , pre
mere etiam prouerbio iubemur.Iuuenalis :
•Conuerfopollice ualgi,
Quemlibet occiduntpopulariter.
?
Horatius Vtroq; pollice dixit,profummo fauore,
Confentirefuisftudijs qui crediderit te,
Fautor utrog, tuum laudabitpollice ludum.
Porphyrion enarrat hunc ad modum: Vtroq; pollice, id eft,utraq; manu,ouvindoxins:fynecdoche à par
te totum.An qui uehementius laudat, manus iungens,iungit pollicem cum proximo? Acron hoc pa
to:Vtroq pollice ouvindoxins, manu utrâque,fublataq; pariter, ac fæpius mota.hic enim geſtus ualde
laudantium eft. Sanè utrunq;, ficut ex ijs conijci licet,prouerbij origo fuit.
1 XLVII
Faciem perfricare, Frontis perfricte.
Frons habita eft antiquitus pudori facra : & facies item. id quod & prouerbio teftatum eft , quo di- Frons pudori ›
cunt,Pudorem effe in oculis.Inde Frontem aut faciem prouerbio perfricuiffe dicuntur, qui pudorem facra.
omnem dedidicerunt, uelut abfterfo manu à uultu pudore. Translatum apparet à geftu quorundam,
qui dicturi facturite quippiam apud ignotos, manu faciem perfricant: id quod rufticani cuiufdam pu
doris indicium eft, quem coneris peruincere.Hunc geftum Quintilianus notat inter uitia pronuncia- Pronunciatio =
tionis,libro II.Vitiofa enim , inquiens,funt illa,intueri lacunaria, perfricare faciem , & quafi improbam nis uitia.
facere.Plutarchus fcribit,hunc geftum peculiarem fuiffe M. Tullio, ut dicturus, læua faciem demulce
ret.Alioqui non inficias it ipfe Cicero,initio dicendi trepidantioré fuiffe fefe, Fabius libro 9.citat hæc
ex Caluo: Perfrica frontem, & dic te digniorem qui prætor fieres, quàm Catonem . Significat id effe di
&tu uehementer improbum.Plinius in præfatione naturæ hiftoriarumn :Perfricui facie,nec tamen pro
feci,quando alia uia ingens occurris.M.Tullius Tufcul.quæft.lib.z.in eundem fenfum dixit, Perfrica- Os perfricare.
re os: Quid tergiuerfamur Epicure:nec fatemur eam nos dicere uoluptatem,quam tu idem, quum os
perfricuifti,foles dicere:Seneca libro 5.epiftola 40. Perfrices frontem oportet , &ipfe te non audias.
Huc pertinent etiam illa, quòd Effrontes appellamus inuerecundos.Et:Qua fronte audebis hæc face Effrontes.
re:Quod enim Horatius dixit,
B pag
·Clament periffe pudorem
Cunctipenè patres.— id Perfius imitatus,

Exclamet,inquit,Melicertaperiffe Frontem de rebus.

Item illa :Quo ore obiurgabis filium :Et, Os impudens, os durum, os ferreum: cum impudentiam in
dicamus. Ouidius::
Non tibiplus cordis,fedminus oris adest.
Non plus audes aut fapis,fed minus pudet.M.Tullius in Verrem: Os hominis, infignemq; impuden
tiam cognofcite.Idem in Philippica V.Sed illud os, illam impuritatem. Idem pro C. Rabirio Pofthu
mo: Quodhabentos,quam audaciam.Rurfus in Oratore : Quod tamen os eft illius patroni, qui ad eas
caufas fine ulla fcientia iuris audet accedere. In Philippica XI.Audiffet furétis introitum Dolabellæ,
uocem impuram, atq; os illud infame.Martialis libro 9..
Santonica medicata dedit mihipocula uirga,
Os hominis:mulfum me rogat Hippocrates.
" κιωώπης .
Homericus Achilles Agamemnonemnuwal appellat:id eft, canino afpectu, & apud eundem :
id eft:
——κανὸςὄμματ᾽ ἔχων , κραδίω δ᾽ ἐλάφοιο .
1
Canishabens oculos, cor cerui:
impudentiam fignificans cum timiditate coniun&tam . Deniq; haud fcio an huc pertineat , quod apud
Athenæum in Dipnofophiftis adducitur è Cyrenæo poeta:
id eft:
τρὶς δ᾽ ἀπομαξαμένοισι θεοὶ διδόασιν ἄμεινον .
Porrò ter abfterfis diui donant meliora.
Subindicat, ni fallor,impudentius id poftulare, ut quæ fint acta in conuiuio, narret.

Frontem exporrigere,Frontem contrahere. XLVIII

Frontem explicare, cum hilarefcimus: contrahere, cum ringimur,hoc eft, ubi quid moleftum eft,di
cimur.Plinius in lib.11. Frons & alijs,fed homini tantum trifticiæ,hilaritatis, clementiæ,feueritatis in- Frons affectuu
dex.Terentius: Exporrige frontem. Horatius in Odis : quorundam
Idem alibi: index ;
Sollicitam explicuêrefrontem.
―――
Demefupercilio nubem.
Exporrecta fronte,hilariter . Porrectiore fronte mecum loquaris oportet , apud Plautum . Obducta
fronte,corrugata fronte, contracta fronte, caperata fronte.Plautus : Caperat frós feueritudine . Quod
quidem à caprinis cornibus translatum uolunt.Et,Nubila frons,ferena frons, explicita frons.
t 2 Attollere
 Dois

220 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

Attollere fupercilium,Ponere fupercilium. XLIX

Supercilia. Plinius,Supercilia,inquit,homini & pariter & alternè mobilia. Et in his pars animi . Negamus , an
nuimus. Hæc maximè indicant faftus. Superbia aliubi conceptaculum,fed hic fedem habet : in corde
nafcitur,huc fubit,hic pendet.Nihil altius fimul abruptiusq; inuenit in corpore,ubi folitaria effet. Ha
&
tenus ille Inde prouerbio,Attolli fupercilium , dicimus, arrogantiam fignificantes : adduci fuperci Társ
lium ,faftidium indicantes, Citat & Suidas, avαoxŵvots rás òqgûs, ngi ràs yvádas quoñvres: id eft, Cótractis fu caSem
hareggvaa . percilijs & inflatis buccis . Quod Græci unico uerbo dicunt natoqgvada . Lucianus à perfona ad rem

1 tranftulit, fermonem arrogantem ac fuperciliofum appellans Larogows noyos . Poni dicitur fuperci abas
Superciliofi, lium , cũ à faftu receditur.Et faftuofos homines, fuperciliofos nominamus. Deniq; fimpliciteripfum walne:
Supercilium,pro faftu atque arrogantia ponitur.Philofophorum fupercilium quis ferat.Porrò quod arking
Plinius ait , fupercilijs annuere nos,atque tenuere , Homerum fecutus eft , apud quem uerfus hic alia
quz
quoties legitur: &0
id eft:
εἶ καὶ κυανέησιν ἐπ᾽ ὄφρυσι νεῦσε κρονίων. sgratia
Id æmulatus Maro:
Sic ait,aty,fupercilijspater annuit atris. pole
Sic ait, & totum nutu tremefecit Olympum . 1. Steph
Conniuere. L Os
Conniuere. Prouerbiali metaphora conniuere dicuntur, qui prudentes culpam,quam intelligunt, indulgentia
tamen ac ftudio difsimulant , quafiq; non uident id quod uident , quemadmodum uulgò loquuntur.
ut:Parentes ad leuiora quædam liberorum uitia conniuent. &:Natura ad quædam adolefcentiæ uitia Tris&
quafi conniuet. &:Maritis ad quædam uxorum errata cóniuendum , &: Corrupti iudices, in caufà con chigu
Hallucinari, niuent. Hallucinamur imprudentes: cæcutimus nolentes: conniuemus data opera . Exempla crebra Ornam
Cæcutire. funt in actionibus Ciceronis . Eft autem conniuere, fubinde claudere oculos : quemadmodum faciüt
jj,qui propter imbecillitatem uifus non ferunt lumen folis: at ij facilè falluntur.Contrà, qui arguis imoçõ–
,id eft, qui fixis afpiciunt oculis, hos nihil poteftfuffugere. Quod nos conniuere dicimus , Græci uo
trefo
σκαρδαμυκτί" . canttumn σκαρδαμυκτῶν, tum ἐλλοπᾶν βλέψον δι᾿ ἐμὲ ἀσκαρδάμυκτος, ideft : Afpice in meinconniuenter ,autni
a . hil conniuens.Quod nos hallucinari,illi wapaßaine :quod nos cæcutire,illi außavrlar. Que quidem o guatos
capto
wap . muia,fi transferantur ad res animi,pertinebunt ad prouerbiorum rationem.
αμβλυώτζειμα
Bibe elleborum. LI
B
Ariftophanes in Vefpis, tantopo :id eft, Bibe elleborum . Quo dicto fignificat infanire quempiá.
wil uerò dixit,non wive: quod,ut admonet interpres,hoc ad fimplicem potum referunt grammatici,il. sho
Boe . lud ad potionem pharmacorum.Idem oftendit & uerbum hinc effe fictum , arßogiãn ng inaeßopíjar , pro
aaßogie . infanire .Quiq; parum animo conftant,inaßop -dam : id eft,Elleboro opus habere, dicuntur . Atq; ijde old
apud Latinos etiam autores elleborum edere, & elleboro fefe purgare, prouerbio iubentur : propte
rea quòd antiquitùs plurimus ufus fuerit huius herbæ , ad leuanda mentis & capitis uitia . Plinius li
Elleborifpe- broNaturalis hiftoriæ 25.cap.5.ellebori duo facit genera,ficut & Diofcorides libro 4.cádidum ,quod
cies. Italia ueratrum album appellat: & nigrum , quod alij uocant entomon ( etiam fi in Diofcoride atomo 24
legimus.) Alij polyrrhizon:pleriq; Melampodion uocant,ab inuentore Melampode uate , uel ejufdé
nominis paftore , quòd is animaduertiffet co purgari capras : deinde dato eorum lacte fanauit Proti

9.6
das furêtes.Sed Aulus Gellius Plinium fecutus ait, coloris difcerniculum non in femine , neq; in uir
gultis,fed in radice apparere. Candido uomitiones cientur, eoq; ftomachum & uentrem fuperiorem
purgat.Nigro aluus inferior diluitur: utriufq; periculofa fumptio,fed albi ut præftantior, ita periculo
fior.Quod ipfum tamen adeò uulgatum effe cœpit, ut pleriq; ftudiorum gratia , ad peruidenda acrius
Carneades elle quæ commentabantur, fæpius fumptitauerint . Nominatim autem Carneades Academicus , fcriptu
boro albo u rus aduerfum Stoici Zenonis libros, candido elleboro fuperiora corporis purgare folitus legitur: ne
humoribus, ad domicilia ufq; animi redundaret , & inftantiam , uigo
fus,cum aduer quid ex corruptis in ftomacho
remq; mentis labefaceret . Nigri uerò religiofum etiam ufum fuiffe teftatur Plinius . Siquidem hoc &
fusZenoněfcri
beret. domos fuffiebant, purgabantq;, afpergentes & fefe, & pecora. Tum folenni cum precatione collige
batur &fuperftitiofius , ut meminit etiam Theophraftus . Primùm enim gladio circüfcribebatur: de
inde qui fuccifurus erat, exortum folis fpectabat, precabaturq; ut id fibi liceret dijs concedentibus fa
cere. Óbferuabat & aquila uolatum:quæ fi propius aduolaffet,moriturum eo anno qui fucciderat,au
gurium erat.Ex Plinio igitur colligere licet,utrumq; genus,tum candidú, túnigrum, cùm ad alia com
plura mala,tum aduerfus melácholiam remedium efficax habere. Vnde & prouerbium natum , quod
tamen uariè effertur.Plautus in Menæchmis : Non poteft hæc res trium iugerum elleboro obtinerier.
Demofthenes Efchinem in actione monet,ut fefe purget elleboro. Lucianus in Dialogo Menippiac
Tantali:angῶς ὦ ταύταλε, καὶ ὡς ἀληθῶς πότε δεῖσθαι δοκῆς ἀκρατῆγε ἐλλεβόρο να δία.id eft:Defipis Tantale , & ut uerd
dicam , elleboro poto tibi eft opus, eoq; fanè meraco. Et apud eundem Rhadamanthus, in fecundo Ve
rarum narrationum libro,ita pronunciat,ut Aiax traditum ab Hippocrate elleboru bibat,prius quàm
in heroum confortium recipiatur:alludens ad eius infaniam . Ibidem legitur, non licuiffe Chryfippo
in beatorum infulam immigrare,nifi quartum iam fumpto elleboro . Nimiru illuc alluditur , quòd tes
in uita bibiffe memoratur:ut teftatur etiam Petronius in carmine quodam.Horatius:
Expulit elleboro morbum bilemý 1 Ouidius in epift.Pontic lib.4.
, meraco. is
1,bibe, dixiffem ,purgantespectorafuccos,
Quicquid
 CHIL PRIME CENTVRIA VIII. 221

Perfius :
A Quicquid&intota nafcitur Anticyra.
infanúfignificans .Aufonius ad Theone:
-Anticyras meliorforberemeracas.
Elleborumg bibas Sami Lucumonis acumen.
LII
Nauiget Anticyras..
Provoup às avтmúgas: id eft,Nauiget Anticyras.Horatius eleganter nouauit adagij quafi faciem , cum In infanos
melächolicos.
ait in Sermonibus:
Nauiget Anticyras.—
Quibus uerbis Stoicum infanum fignificat, quiq; mentis morbo laboraret, effetq; fapientis indignus
nomine:cum nemo fapiens nifi fanus . Dictum eft autem eadem figura , qua Græci dicunt, whobocas às
Marunía : id eft,Nauiges Maffyliam . Strabo lib. Geographiæ 9.duas Anticyras commonftrat: & in alte Anticyre due.
ra,quæ fit poft Criffam oppidum,elleborum nafci: in altera eiufdem nominis, quæ fit ad finum Malia .
cum & Oetam montem, optimè temperari.atq; in eam quàm plurimis è regionibus adnauigari fanita
tis gratia, Paufanias in ultimo libro fcripfit,fupra Anticyrá montes effe magnopere petricofos : inhis
copiofè prouenire elleborum:nigro purgari aluum, albo uomituin cieri,ac fuperiora corporis purga
ri. Stephanus addit , Anticyrenfem quempiam fuiffe , qui Herculem elleboro dato liberârit infania.
Horatius:
Sitribus Anticyris caput infanabile nunquam
TonforiLicino commiferit.
Treis Anticyras dixit,pro uniuerfo elleboro : fignificans deploratam & immedicabilem infaniam . Si
milifigura , quos indicant effe parum integræ mentis , & hodie iubent deportari Chelam . Ad hanc
formam pertinent illa, Tonforis eget:aut, Curatore eft opus. Horatius : Tonforis eget.

Nectonforeputas nec curatoris egere.

Tutores enim dabantur pupillis, curatores mente captis. Sic & Columella lib. 1.cap.3.fcribit, Catone Tutores.
dicere folitum ,cum qui agrum incoleret,nec falubri cœlo,nec fertilem , uelut commotæ mentis ad a- Curatores.
gnatos acgentiles effe deducendum. Varro lib.De re ruftica 1.cap.2. Qui falubré locum negligit, men.
te captus eft,atq; ad agnatos & gentiles deducendus. Cicero lib.z. De inuentione: Si furiofus exiftet,
agnatorum gentiliumq; in eo pecuniaq; eius poteftas efto.Nam duodecim tabulæ furiofis ius adimut
adminiftrandi res fuas,& ad gentiles agnatosq; transferunt: quemadmodum legimus libro Inftitutio
num primo,tit.de curatoribus,& Pandectarũ lib.27. tit.ult.de curatore furiofi.Rurfum eiuſdem ope
ris lib.i.tit.18.de officio præfidis. Et apud Ciceronem lib. 3. Tufculanarum quæft . Qui itafit affectus ,
B eum dominum effe rerum fuarum, uetant XII . tabulæ. Verba XII . tabularum funt hæc : Prodigo &
furiofo bonorum fuorum adminiſtratio interdicta efto , & in curatione agnatorum funto.
Strychnum bibit. LIII
Expóxvove : id eft, Strychnum bibit: in infanos ité competit, à ftrychni herbæ natura: quæ uel gu- Strychnus in
ftata,ftatim infaniam parit. Diofcorides in quarto , quatuor ftrychni genera facit: è quibus poftremű, fanos reddit.
Mavindy uocat,id eft, infanum.Plinius lib.21.cap.31.cum duo ſtrychni genera falutaria demóftraffet:Ter
tio,inquit,foliafunt ocymi, minimè diligenter demonftranda.Remedia enim, non uenena tractamus:
quippe infaniam facit,paruo quoq; fucco. Quáquam & Græci autores in iocum uertêre. Drachmæ e•
nim pondere lufum pudoris gigni dixerunt,fpecies uarias, imaginesq; confpicuas obuerfari demon
ftrantes.Duplicatuin hunc modum ,legitimam infaniam facere: quicquid uerò adijciatur ponderi, re .
præfentari mortem.Hoc eftuenenum , quod innocentifsimi autores fimpliciter Dorycnion appella
uêre ab eo,quòd hoc cufpides in prælijs tingerentur, pafsim nafcête. Diofcorides fcribit, Strychni ra
dicem cum uino potam , menfura <uifa quedam, ac ludibria non iniucunda párere: duplicato modo
fumptain,ftuporem triduanum inducere: quadruplicato potam,adimere uitam : remedio effe,fi mul
tum ac largiter biberis ac reuomueris.Vnde mihi magis uidetur congruere in pass, & fibi placétes, Sibÿjpfis uel
&( utFlaccus inquit ) fibi pulchros.Nam Theophraltus tradit, qui ftrychnum ederint,fibi uideri pul placentes,uel
cherrimos. Cuiufmodi multos homines uidemus,qui fibi nulla in re difplicere poffunt, perinde quafi difplicentes.
ftrychno uictitent.Eft diuerfum infaniæ genus, quo quidá fibi difplicent in omnibus : fed alterum uul
gatius eft, & immedicabilius.Neq ; uerò hoc ego recefuiffem in hoc opere(ne uidelicet adagia nó col
ligi àme,fed nafci quis calumniaretur ) nifi quòd Plinius dicens, Græcos in iocum uertiffe,fatis indi
caret,herbæ huius naturam in prouerbium abijffe.
Ede nafturtium. LIIII
taðir nápaμov : id eſt,Ede nafturtium .In focordem , ignauum ,hebetem,ftupidú , olim dicebatur: pro- In ignauum &
pterea quòd huic efficaciam ineffe credant,erucæ cótrariam:uim enim uigoremq; animi fufcitare, ue- uecordem.
nerem coercere:quum illa ediuerfò uenerem acuat , uim mentis hebetet . unde & nomen apud Græ .
cos habere uidetur náphanos , quafi cor domans.Plinius lib.19.cap.8.Nafturtium, inquit, nomen acce- najdaµop.
pit à narium tormento.Et inde uigoris fignificatio,prouerbio id uocabulum ufurpauit, ueluti torpo
rem excitantis . Græcis à corde nomen habet.Diofcorides tradit , nafturtio uim effe fimilem eruca &
finapi,quod attinet ad acrimoniam in nares erumpentem.Cæterùm quod ait, nafturtio ftimulari ue
nerem,diffentit à Plinio Ariftophanes i bogaœœs:
id eft:
ἐχθὲς ἔφαγον κάρδαμα.τί καρδαμίζεις ;
Idem in Vefpis:
Ediberi nafturtia. Quid nafturtiaris?
t 3 οξυθύμων
 LOGO"NAME

222 DE S. ERASMI ROT. ADAGIO RV M

cafionit
id eft:
ὀξυθύμων καὶ δικαίων καὶ βλεπόντων κάρδαμα . gaico
Acriumac iuftorum, &oculis qui exhibent nafturtia. Lu enty
m
Porcum immola. LV interfe
Neq; prætereundum exiftimo, quod Plautus in Menæchmis ,porcum fincerum & facrum immola . citatu
re iubet eum, quem mente captum fignificat: Adolefcens, quibus hic precijs porci uæneunt facres,fin SISqu
Piaculum , ceri, nummu unú en à me accipe. Iube te piari de mea pecunia : ná ego quidé infanú effe te certò fcio.
Opinor quod ueterú ufu,qui cuiufpiam irati numinis intemperijs ageretur,hoc piaculo fe foleat pur
gare.Idem paulo poft in eadé fabula: Ná tu quidem hercle certò non fanus fatis Menæchme , qui nüc
ipfus maledicas tibi.Iube,fifapias,perculum afferri tibi. Horatius in Sermonibus :
Expenta
-Immolet aquis Hicporcum laribus:
apar
Loquitur de eo, qui iam ab infania refipuiffe uideretur.
Multa Syrorum olera. LVI
Varor&F
In magica ar Bónnà cúpuy náxava: id eft,Multa Syrorum olera.Dicetur aut in magicæ artis peritos, & herbis malefi
sophiafr
tis peritos. cis eam exercentes :aut in eos,qui rebus uilibus abundant.Fortafsis rectè dicetur & in eos , qui in re
bus non multæ frugis,nimium infumut operæ: quippe no in agris exercendis , fed in hortis colendis
occupati, quæplus adferát uoluptatis quàm emolumenti. Prouerbiu refertur à Plinio,libro 20.cap.5. abig
Staphylinum. ubi cómemoratis uarijs remedijs herbæ ftaphylini,quá eandé & paftinacam erratica uocat, hęc fubne elenio
adia
tit: Syria inhortis operofifsima.inde quoq; prouerbiu eft Græcis:Multa Syroru olera. Simillima fta
iteri
phylino herba ferit, quá alij gigidion uocant.Hactenus Plinius.Vt aut exiftiméparcemia in maleficos
quadrare poffe,illa me coiectura cómouet,quod paulo antè Orpheum citauerat autore,ftaphylino a sali,co
matorium ineffe. Neq; Syrorum mores uulgò nota caruiffe,uel adagium illud teftatur: oigoi gòs rès qui,

BA
vinas.id eft: Syri contra Phoenices.Atq; in hoc prouerbio miferetur noftri Cælius Rhodiginus, qui tam pen
infignitertorqueamur:neq; quicquam tamen ipfe fubleuat. nomin
stocau
Melle litus gladius. LVII
201
Perniciofa Melle litus gladius:in perniciofam adulationem dici folitum. Diuus Hieronymus ad Aurelium Au
adulatio, guftinu:Nonnulli familiares mei, & uafa Chrifti, quorú Hierofolymis & in fanctis locis permagna co
pia eft,fuggerebant, no fimplici animo à te factum, fed laude atq; rumufculos & gloriola populi requi
rente,ut de nobis crefceres, ut multi cognofcerent, te prouocare , metimere:te fcribere ut doctú , me
tacere ut imperitum: &tandem reperiffe qui garrulitati meæ modüimponeret. Ego autem, ut fimpli
citer fatear, dignationi tuæ primùm idcirco refpondere nolui , quia tuam liquidò epiftola non crede
B
bam,&,ut uulgi de quibufdam prouerbiú eft,melle litum gladiu. Si locus hic mendo uacat , Hierony
mus Auguftini epiftola melle litú gladiu appellat:propterea quòd pariter & reprehéfionem haberet,
quafi gladium quo iugularet, & blandimenta, quib.reprehenfionis afperitaté difsimularet.Porrò pro
uerbiu, Auguftinus refpondens,palàm explicat,uidelicet deprecans atq; abominans infidiofum blan
Mella uenena diloquiu.Plinius lib.zi.tradit, Heracleain Ponto, ab ijfdem apibus aliquando mella reddi, perniciofif
ta. fimum habentia uenenum . Quæ qui ederint, abijciunt fe humi,refrigerium quærentes.ná fudore dif
fluunt.Id quur fiat, pabulum in caufa eft.Ea eft herba alba, quá ægolethron appellant. Allufum eft au
HE tem ad more barbaricu, qui folent tela uenenis tingere , quo uulnus effet immedicabile : præfentiſsi
Oleum incedi, mum malum erat oleum incendiarium,quod illitum telo, ficubi hæfiffet in corpore , tenaciter crema
bat : incendium aqua iniecta iritabatur , folo puluere infperfo confopiri poterat , Autor Marcelli .
arium.
nus lib. 23.
Lethale mulfum. LVII 0
Scorta Savdors Savdorov uníngazop:id eft, Lethale mulfum , eandem cũ fuperiori habet fententiam .Diogenes,formo
opurninpalon. faſcorta, davάomov urníngarov ,id eft, Lethiferuin mulfum,appellare confueuit. tametfi nihiluetabit, & in 1
affentationem ,in foedas uoluptates torquere :breuiter, quicquid ita iucundum eft, ut idé fit pernicio .
fum.Legimus & Mellitum uenenum , apud Pliniu. Et idem Diogenes oratione ad gratiam compara
tam ,auriumq; pruritum , uzív yx , id eft,Melleam præfocationem appellabat : quod affentatio
ne quide delectaret , cæterùm mendacio ftrangularet admittente . Quod uidelicet illi Hieronymiano
fimillimú eft , adeò ut fuboleat médú fubeffe exemplaribus, & pro gladio, laqueum legi debere . Quis
enim folet gladiu oblinire melle? Ad hanc formam attinet,quod refert Irenæus lib.3.cap.19 . Lacte gy
pfum malè mifceri.præfens enim uenenum habet gypfum : & additum lacti,fallit.
Linum lino nectis. LIX
Aívou nívw ouvánjas:id eft,Linum lino connectis. Huius adagij duplicé apud Græcos interpretes fen
fum inuenio.quorú alter eft: Infirmis infirma copulas,friuola friuolis.alter:Eade noijfdé rationib.fa
cis aut dicis . Ctefippus in Platonis Euthydemo:Haud tu quidé linu,uti prouerbio dicitur,lino conne
&tis,fipatertuus,pater eft omniu. Eft aut ironia in fophiftam , qui friuolis argutijs id fibi collegiffe ui
debatur . Ariftoteles in 3. libro quomnis angodoros , difputans de infinito , ubi Parmenidis fententiam
præfert fententiæ Melifsi. Meliffus enim ipfum infinitum totum dixerat . At Parmenides totum dixit
effe finitum,à medio æquè diftans.Fieri enim,inquit, non poteft,ut infinitum cum toto atque uniuer
fo,perinde atq; cum lino linum nectatur.Ipfa philofophi uerba fubfcribá,fi quis fortè requiret;diò Béλ
ποῦ οἰκτέον παρμενίδίω μελίων ἀρκέναι . ὁ καὶ τὸἄπειρον ὅλου φυσὶν,ὃ ἢ τὸ ὅλον το επιδραύθαι ,. μεσόθεν ἰσοπαλές. και γαρ λίνου λίνῳ ἐξι
1 owánjay,Tÿ äzavti ngi în rò nego , Suidas hoc adagiu ex Stratidis citat Politia.Proculus ite in difcutiédis
quæftioni
 CHIL. PRIMÆ CENT VRIA VIIL 223

A quæftionibus, quæ exoriuntur ex dictis Platonis , quodam in loco fic utitur,ut uideatur conuenire in
eum,qui copulet inter fe pugnantia , often dens quemadmodú Plato de Homero diuerfa pugnantiaq;
dixerit: γαρλίνου λίνῳ συνάπτειν ἐπὶ τὸ ταῦτα ἀλλήλοις συμπλέκαμ ; ideft:An'non enim linum lino conedere eft ,
ifta interfe copulare.Huic affine eftquod apud Athenæum lib.6.ex Thebano poeta, Pindaro (ni fal
lor) citatur: woTinonap art fúnop wapafunw.id eft:Adglutinans ceu lignum ligno.Prior enim dixerat de pa
rafitis:is qui hoc dicit,fermonem fufcipit de adulatoribus,fuperiori congruentem .
LX
Senefco, femper multa addifcens. Prudentia lon
id eft:
γηράσκω δ᾽ ἀεὶ πολλὰ διδασκόμενα .
go ufuparatur
Difcenti aßiduè multa,fenecta uenit.
Hicpentameter ex elegijs Solonis in prouerbium abijt: fignificat aut, ufu uitæ, multaq; rerum expe
rientia parari prudentiam. Conuenit cum ea, quæ citatur apud Gellium , fententia:
Vfusmegenuit ,peperit mater memoria.
Citatur à Platone libro de Repub.7.Rurfum in Dialogo De philofophia, quærens quifpiam , num phi
lofophia fit worvalía : Quid aliud, inquit, eft philofophari, quàm id facere,quod dixit Solon: Dixit àŭt:

Difcenti aßiduè multa,fenecta uenit.

At mihi quidem uidetur femper aliquid difcendum ei, qui in Philofophum fit euafurus ,fiue iunior fit,
fiue fenior,utquam plurima difcat in uita, Citat & in Lachete. Seneca in epiftola quadam ad Luciliú:
Tam diu difcendum eft,quàm diu nefcias: & (fi prouerbio credimus ) quàm diu uiuas. Citatur femel Quàm diu di
atq iterú apud M. Tullium in Catone maiore. Quinetiam Terentianus ille Demea, Solonis fententiá fcendum.
retulit,cum ait:Nunquam ita quifquam bene fubducta ratione ad uitam fuit, quin res, ætas, ufus fem
per aliquid apportet noui: Aliquid moneat,ut illa, quæ credas fcire,nefcias: & quæ tibi putâris prima,
in experiendo repudies.Alludit huc cuiufcunq; eftuerficulus ille,neq; infcitus , neq; inelegans , Sene
cæ nomine celebratus.equidem è Publianis mimis unum effe fufpicor hac adductus coiectura, quòd
inhocnumero quofdam reperio , qui nominatim ab Aulo Gellio fub Publij titulo referuntur . Sena
rius autem hic eft:
Difcipulus eftpriorispofterior dies.
Vita doliaris . LXI
2nd wríb : id eft,Vita dolij, prouerbio dicitur uita frugalis , parca, & ab omni ftrepitu atq; ambitione vita frugalis.
femota . Breuiter talis , quale Diogenes nobilis ille Cynicus Athenis egiffe legitur, unico contentus
pallio,baculo,quo canes abigeret, dolio de palo fufpenfo pro domicilio libenter utens , crudis herbis
B &aquafimplici uictitans,pane excauato pro catino, manu caua poculi uice folitus uti: idque à puero
quodam didiciffe fe prædicabat,quem fortè ad eum modum aquam haurientem uiderat . Porrò ut in
dolio habitaret, inde fibi dicebat in mente ueniffe, quòd cochleas contemplatus , nullú aliud æquè có
modum domicilium iudicaffet,unde proreperet ad folem , & ubi fe conderet à uentis atq; æftu. Pote
rittorqueri & in eos, qui nimium fordidè,nimisq; durè atq; immundè uiuunt.Hos ita depingit Eubu
lus comicus apud Athenæum lib.z.fórodób, xaμasvvádob, argiolor: id eft, Illotis pedibus,humicuban
tes,in aere domicilium habentes.Idem lib.4.de Pythagoricis , ex Antiphane:
Inedia ,fordesfuntferendæpaululum,
ἔδει ὑπομεῖναι μικρὸν,ἀσιτίαν,ῥύπον,
ῥίγω ,σιωπ ,συγνότητ᾽ 2ἀλυσίαν . id eft: Silentium,trifticia,frigoris rigor,
Simulferendum corpus expers balnei.
Adhanc formam torqueri poterit Hamaxobioru (ea gens eft Sarmatia) appellatio : ut Hamaxobij di Hamaxobij.
cantur,qui dure fordideq; uiuant. Nomen hinc inditum genti , quòd ijs plauftra ædium uice fint.
LXII
In diem uiuere, Extempore uiuere.
In diemuiuere , eftpræfentib.rebus contentum uiuere atque exparato,minimè follicitum de futuris. Præfentibus re
Quæ uita Græcis dicitur has ßio: & habuμepéßios, qui ad eum uiuut modum . Theocritus in Idyl. v. bus contenti.
id eft: Καθημερόβιοι ,
οἱ θνατοὶ πελόμεθα , τὸ δ ' αὔριον οὐκ εὐορῶμες .
Ariftophanes in Equitibus:
Mortalesfumus,haudfunt nobis craftinacura.
id eft:
κριτὰς ποριῶ σοι,καὶ βίων καθ᾿ ἡμέραν.
Egoaffatimtibifuppeditauero ordeum &
Victum diurnum.— Homerus Odyff.4.
id eft:
νήπιοι,ἀγροιῶται, ἐφημέρια Φρονέοντες .
Pergus :
Agreftes , ftolidi,tantum diurnafcientes.
Atque ex tempore uiuis.
id eft,citrafollicitudinem futurorum.Vnde & Extépore dicere,id eft,citra præmeditationem.M.Tul Ex tempore ui
lius Philippica 5.fimili forma dixit, In horam uiuere : Quæ non faciebat Hannibal, qui multa ad ufum uere uel dicere
referuabat,hæc ij, qui in horam uiuerent, non modò de fortunis & de bonis ciuium, fed ne quidé de ù
tilitatefua cogitauerunt. Nec abludit ab hac fpecie,quod fcribit Horatius in Arte poetica:
-Et mutatur in horas.
hoceft,fubinde.Hanc uitam, ceu felicifsimam omnium,probauit Chriftus,ut quam & ipfe femperfe- Matth. 7.
cutus fit,& Apoftolis fequendam propofuerit. At dictu mirum, quàm hodie non probetur , etiam his
qui plus quàm Chriftiani poftulant uideri.
t 4 • Vita
.
 224 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RV M
Vita macerata. LXIII A
Bí☺µrμanayuivo:id eft,Vita macerata , feu permollita . De molliter uiuentibus , quibus exfacili o
Vocans,
mniafuppetunt. Refertur à Diogeniano,Zenodoto, & Suida . Translatum arbitror à leguminib, aut
psAc
falfamétis maceratis,iamq; ad efum accómodatioribus: aut à tritico iam molito, pifto ac fubacto. Cui
Bios anabadus. diuerfum eft, si anavons:id eft, Vita fpinofa
LXIIII Toller
Ipfa dies quandoq; parens, quandoq; nouerca.
Dierumobfer Verfus eft Hefiodi in lib.De obferuatione dierum aufpicatorum atque inaufpicatorum : qui dein
uatio.
de in prouerbium abijt,longo hominum æuo probatus, ut apud Gellium refert Phauorinus philofo
phus.is efthuiufmodi:
id eft:
ἄλλοτε μητριὴ πέλει ἡμέρη , ἄλλοτε μήτης.
Ipfa dies quandogparens ,quandog, nouerca eft.
Eo uerfufignificatum eft,non omni die bene effe poffe,fed ifto bene, atq; alio malè . Inde translatum,
Natura mater quòd matres bene uolunt liberis,nouerca oderunt priuignos.Proinde Plinius dubitare fe dicit, utrü
ne fit, an uerò natura fæpius nouerca fit,an mater,ut quæ totuenena,tor item remedia progignat.
nouerca. LXV
Nunc pluit, & claro nunc Iuppiter æthere fulget.
Diuerfa imetaphora rem eandem explicuit Theocritus in Batto: len
W id eft:
χ᾿ ὡ ζεὺς ἄλλοκα μὲν πέλει αἴθριο , ἄλλοκα δ᾽ ὕε . scrita
Nuncpluit, &claro nunc Iuppiter athere lucet. tac
id eft:Aliquando res aduerfæ funt, aliquando fecundæ : quemadmodum cœlum nuncferenum eft & Pom
Non femperi placidum , nunc turbidum actempeftuofum .Huic affinis eft allegoria Pindarica, è Pythijs hymnis :nó
dem uentiflät. femper eofdem flare uentos,fed nunchos,nunc alios :
ἄλλοτ᾽ ἀλλοῖαιπνοαὶ ὑψιπετῶν ανέμων . id eft: ced
Aliàs alÿflatus, fublimiter uolantium uentorum.
Idem in Ifthmnijs ,hymno 4. annors d' anneï©šç& waíras aùlpways inaíoswp inaúva.id eft: Sed aliàs alius uen fab
tus omnes adflans agit.
Plus aloes quàm mellis habet. LXVI Qui
Plus aloes quâm mellis habet. Prouerbialis metaphora, perinde declarans ac fi dicas,plus moleftię
Aloe. quàm uoluptatis.Nam aloe frutex quidam eft, odore graui, guftu amarifsimo: cuius meminit Diofco
Vita humana rides lib.3.Plautus in Amphitryone:Ita cuiq; comparatum eft in ætate hominum,ita dijs placitum,uo
quo cöparata. luptati ut moeror comes confequatur:Quin incommodi plus maliq; adfit, boni fi obtigit quid. Apud B
eundem alicubi legitur, uitam hominis plus aloes quàm mellis habere. Et Iuuenalis de uxore:
Plus aloes, quàm mellis habet.
Apuleius citra metaphoram fic extulitin Floridis : Sed uerum uerbum eft profecto, quod aiunt,nihil
quicquá tam profperè diuinitùs hominibus datum , quin & tamen admixtum fit aliquid difficultatis.
Rerum tristiu Has rerum humanarum uices,ac triftiü lætorumq; mixturam,Homerus Iliados ult.lib.per quàm ele.
& latarum mi ganter indicauit,figmento duorum doliorum, quæ fcribit in louis limine fita effe: quorum alterum fit
xtio . plenum triftibus,alterum lætis.Ex quibus ille mortalium fortunas temperans,

B
id eft:
ἄλλοτε μέν τε κακῷ ὅγε κύρεται, ἄλλοτε δ᾽ ἐπλῷ .
Nunc latis uitam mifcet, nunc triftibus idem.
Quemadmodum & fuperius indicauimus. Verùm admodum malignè temperat Iupiter Homericus,
nimioplus admifcens malorum, quàm bonorum : ut fi fuam quifq; fortunam ad calculos uocet,mini
mafit futura ratio eorum , quæ nobis ex animi fententia euenerunt . id quod elegáter dictum eft à Pin
daro in Pythijshymnis:ἓν γαρ παρἐπλὸμπήματα σιδύο λαιονταιβροτοῖς αθαύατοι,ideft:Adunum enim bonum
duo pariter incommoda diftribuunt mortalibus immortales. Plin.lib.27.fententiam inuertit, cum ait:
Nihil effe tam malum in rerum natura, cui non boni quippiam fit adiunctum .Quandoquidem cõper
tum eft, etiá aconito, quo non aliud uenenum nocentius,ineffe remedium , cùm ad alia,tum ad oculo
rum uitia.Ad eundem modum Euripides, citante Plutarcho:
οὐκ αν γένοιτο χωρὶς ἐπλὰ καὶ κακὰ , Bonafeparare non licet malis,fed eft
id eft: Mixtura quedam .
ἀλλ᾽ ἐπί τις σύγκρασις.
Naues onuftæ conuicijs . LXVII
Adfimili figura dixit Homerus Iliad.v. conuicia,quorum onus, nauis centiremis nó queat portare:
cuiufmodi Lucianus dixerat,"λas dµáƒœs Bræopuµiõv,ut antè dictum eft. Carmen Homeri fic habet:
ἔπ γδ᾽ ἀμφοτέροισιν ὀνείδεα μυθήσεσθαι
‫ الل‬νοῦς ἑκατόνζυγος ἄχθος ἄροις. id eft:
πολλὰ μάλλ᾽ ἐδ᾽‫ه‬αν
Probrorumfupereft ambobus copiafumma,
Quorumonus haudportet centum ratis incita remis.
Affine &illi,quod alio dicetur loco:
id eft:
ὃς ἐκαὶ αἴρωτ᾽ ἐδ᾽ ἑκατὸν αἰγύπτιοι.
Quos tollere nec centum queant Aegyptÿ.
Hermippus apud Athenæum libro 1.defcribens, quidà quaque regione foleat importari , uerficulum
huncioco adinifcet:

καὶ παρὰ
 CHIL. PRIME CENTVRIA VIIL
225
καὶ παρὰ περδίκες ψεύδη ,νηυσὶν που πολλαῖς. id eft:
Atg à Perdica ratibus mendacia multis.
Notans, ni fallor, Lycioram mores.Nam Perdicia pars eft ac portus Lycia.Lycias fortes notat & Ver Perdicia.
gilius Aeneidos quarto,ueluti uanas.
Tollere cornua .
LXVIII
Tollere cornua, pro eo quod eft, animo efferri, nunc quoq; uulgòtritifsimú eft. Horat. de Baccho: Cornud tolle,
Et addis cornua pauperi. Ouidius item de ebrietate : re.
Tunc ueniunt rifus, tuncpauper cornuafumit.
Translatum à pecoribus, quæ cornibus oppofitis minantur. 1
Horatius in Epodis :
Nang in malos acerrimus, Parata tollo cornua.
Tollcre criftas,
LXIX
Tollere critas . Diuerfa metaphora,fenfus idem.Iuuenalis :
Cristas erigere
-Quid apertius?& tamen illi Surgebant crista. id eft, fibi placebat.
Translatum ab auibus criftatis,in quibus crifte erectiores alacritatis atq; animorum indicia funt : ni
fi ad militum criſtas referre malumus.quo fanè hominú genere nihil nec infolentius , nec ftolidius . In
hancfententiam Ariftophanes in Pace dixit, Detrahere criftas : nµptès népos àpŝne , id eft, Quæ no
bis criftas detraxit.uidelicet reddita pace. Contrà, Submittere fafces dicuntur, qui de iure fuo conce- Fafces fubmit,
dunt,ac legitimam poteftatem ultrò ad priuatam mediocritatem demittunt . Plinius libro 7. cap. 30. tere.
Cn.Pompeius confecto Mithridatico bello , intraturus Pofidonij profefsione fapientiæ clari domum ,
fores percuti de more à lictore uetuit , & fafces lietorios ianuæ fubmifit, is cui fe oriens occidensque
fubmiferat. M. Tullius in Bruto : Cum enim in maximis caufis uerfatus effes , & cum tibi ætas noftra
iam cederet,fafcesque fubmitteret. Et apud T.Liuium in fecundo ab urbe condita Publicola fubmif
fis fafcibus in concionem afcendit.Tropus addit gratiam dicto : uelut fi dicas , Philofophiam Theolo
giæ fubmittere fafces.
Animus in pedes decidit . LXX
Qui uehementer confternantur atq; expauefcunt, ijs animus in pedes decidere dicitur . Quin ho
dieuulgò audimus :Totus animus mihi erat in genibus.pro eo quod eft: Vehementer eram exanima
tus. Homerus Iliados ,
B τάρβησαν,πᾶσιν ἢ παραὶ ποσὶ κάππεσε θυμὸς . id eft:
-Pauor ingruit ingens Omnibus, ing ,pedes animus mox décidit imos.
Vefpa cicadæ obftrepens . LXXI
σφήξ βομβῶν τέλιγο εναντίον. S Scilicet obftrepitans arguta uefpa cicada.
Apud Theocritum eft in Hodeporis . Nam his uerbis contemnit quidam paftor paltorem ,à quo pro
uocatur. Quadra bit in eum, qui certat longè impar cum fuperiore . Aut qui negocium facefsit longe
fe præftantioribus. Quod genus eft illud: Catulus leonem allatrans.
Pica cum lufcinia certat, Epopa cum cygnis.
LXXII
Confimilem habent fententiam, quæ leguntur apud eundem in eadem Ecloga :
8 θεμιτὸν λάκων πότ' ἀηδόνα κίσσας ἐρίσδων ,
ἐδ᾽ ἔποπαςκύκνοισ - id eft:
Haudfas eft Lacon,philomenam utprouocet unquam
Pica,necargutis epopa obftrepat improba cygnis.
/
Pilos pro lana. LXXIII
pixas air pínu: id eft, Pilos pro lana . Prouerbialiter apparent dicta etiam illa apud eundem
in Hodaporis,de re uehementer inæquali, aut de negocio fupra modum abfurdo: poetam

τις τρίχας αντ᾽ ἐρίων ἐποκίξατο; τις ἢ παρεύσας

αγὸς πρωτόκοιο κακαὶ κια βέλετ᾽ ἀμέλγον ; id eft:
Quis uice lanarumfetas detondeat unquam?
Quiscapraproprimipara uilem uelit amens Emulgere canem?~~ urus ha
Capra pilos habet potius quam lanam , ouis lanigera eft.Hæc dicuntur in paftoré, qui certat
duin opponebat agno.
Tibiam tube comparas.
LXXIIII
anòp cánæıyyı ovyxgívas : id eft,Tibiam tube comparas.Refertur à Diogeniano. Conuenit in res fupra
modumimpares: propterea quòd exilem uocem ædat fiſtula, tuba prægrandem .
Cicada apem comparas .
Terjıyıtlio penıtlav ovyngivas :id eſt, Cicaḍe comparas apem . Nam cicada cùm maior, tum cano LXXV
ra: cùm
apisfieno modò minuto corp ufculo, uerumetiá penè muta. Lucianus in Rhetorum doctore, prouer
bium utrunq ; attingit: τοσ5τον ὑποῤφωνόν]α εὑρήσεις, ὁπόσον καὶ σάλπιγξ τὰςαὐτὸς, καὶ οἱ τέτζιγοῦ τὰς μελίττας. id eft: Inue
nies tanto uoce fuperiorem, quanto tuba fuperat tibias, apes cicada.
Teftudinem Pegafo comparas.
LXXVI
Xınúvlw wxydow ovyngivas : id eft, Teftudinem Pegafo comparas. De rebus nequaquá inter fefe con fe.

rendis.
 "Vandalozoną.

RVM
226 DES. ERASMI ROT. ADAGIO
4ndel
rendis.Pegafus equus erat uolucer,fi fabulis credimus: teftudine nihil tardius . Vergilius in Tityro a- A t
Pegafus. Fan
liquot difsimilitudinis formulas congefsit: te i
d r
Sic canibus catulos fimilesficmatribus hados
ficparuis componere magnafolebam.
Noram ,
Verùm hæc tantum alias inter caput extulit urbes,
Quantum lentafolent inter uiburna cupreẞi. Pho
LXXVII
Aliter catuli longè olent, aliter fues. eCo
Apud Plautum legitur in Epidico fordidior quidem metaphora , fed tamen ad rem fignificandam
Homines unde apta:Aliter catuli longè olent, aliter fues. Quo dicto fignificatum eft,non uefte dignofci hominem ab
dignofcatur. homine,uerùm ineffe natiuum quiddam,genuinum ac proprium in unoquoq;, quod in ipfo uultu o Er
culisque eluceat: quo liberum àferuo, generofum à ruftico, probum ab improbo facilè difcernas.At
Copy

que hic efthominis ueluti peculiaris quidam odor, quo deprehenditur , fi quis modò fit fagaci nare. andfu
Huc allufit Martialis libro 6. dota
Cum benefe tutamperfraudes milleputauit,
Omnia cumfecit, Thaida Thais olet.
Huc pertinet etiam illud cuiufdam apud Fabium: Ne faciem quidem liberi hominis habet. Quod cum
à quodam effet dictum deformi fpecie ,retorfit aduerfarius, affirmans rectè dictum, eum non effe libe
rum,cui non fit facies liberalis .
Horato
Vtfementemfeceris, ita & metes . LXXVIII

Premium fax Elegantifsima metaphora dixit Cicero:Vt fementem feceris, ita & metes.id eft, reportabis premiu
is refpõdens. tuis factis dignum. Plautus in Epidico : Sed ut acerbü eft , pro benefactis cum malam meffem metas. B
id eft,cum pro beneficio maleficium reportes. Et apud Platonem : Quá hic meffem facturus eft:'Haud
M
Pfal.126. fanè bonam . Hæc metaphora cómunis eft etiam facris literis: Qui feminant in lachrymis,in exultatio
Gal.5. ne metent.Et diuus Paulus :Qui feminat in carne,de carne metet corruptionem: qui feminat in ſpiri
tu,de fpiritu metet uitam æternam . Et: Si uobis feminauimus fpiritualia , magnum fiueftra carnalia
.
Cail
metamus.Huc refpicit illud Euripidis in Hecuba:
ὑμεῖς ἢ ἔχηθ᾽ ὅμοια τοῖς βελεύμασιν . id eft: Habeatis at uos inftituto congrua.
BSOLE
Lanos nanop. Deniq; illud pene folenne eft apud Græcos poetas,kans kandv. Ariſtoph,in Equitib.
ἐ ἢ μεσικλὼ ἐπίζαμε
id eſt:
πλ γραμμάτων, καὶ ταῦτα μὲν κακῶς κακά . B
-Neque muficam doctusfcio,
Sed literas tantùm, atque eas malas male.
Illud item frequés :ando' daw nanws handy.id eft:Te malumperdam malè.Interpres admonet figuræ pro E
uerbialis:qua de re dictum eft in huius operis ueftibulo.Rurfum Euripides in Hecuba: C
id eft: 1.
τὸν μὲν κακὸν κακόν τι πάσχειν, τὸνἢ χρησὸν ἐυτυχειν .
Idem in eadem fabula:
Bonisbene euenire , fedmalis malè.
-ἀλλ᾽ ἐπὶ τὰ μὴ καλὰ Quin ubi qua non decent "
πράσσειν ἐτόλμας ,τλῆθι καὶ τὰ μὴ φίλα . id eft: Haudueritus espatrare , fer que no libent.
Perquàm feftiuum eft, quod de Diogene refert Laertius . Super cœnam quidam illi obijciebant offa,
uelut cani,quòd Cynicus effet.eam contumeliam ille fic penfauit Accefsit propius, & iuxta illos ftás
mingebat,uicifsim illis canem ages. Sed propius huc pertinet, quod idem refert in Zenone, quiferuu
infurto deprehenfum cedebat.feruus interim clamabat, in fatis fuiffe ut furaretur. At Zeno: Illud etiá
ut cedereris. Seruus quoniam audierat herum difputantein de necefsitate fatorũ , eam prætexuit fuo
commiffo:fed fcitè retorfit philofophus.
Carica mufa. LXXIX

Cantio rustica hanusa :id eft,Carica mufa.lagina anμara: id eft, Carica cantiones. De lugubri aut ruftica,atque
indocta,feu molefta cantione dici folitum. Quadrabit in poetam aut oratorem indoctum.Antiquitus
lugubris.
de trifti ftridulaq; & inamona cantione dicebatur: propterea quòd, ut tradit Athenæus lib.Dipnofo
Cares in luctu phiftôn 4.Cares itidem ut Phoenices in luctu tibijs uti folent , magnitudine palmi , lugubre quiddam
& ftridulum fonantibus . Eas autem tibias Phoenicum lingua , gringos uocari : quod ijs in Adonidis
tibijs utebatur . luctu foleant uti.Porrò Adonidem ygiyle ,id eft,Gringen appellant .Hinc ijfdem uerbum yyyedi .His
γιγγάνω .
confinia tradit Iulius Pollux lib.4.nifi quòd ibiyiyga inuenio fcriptum . Caricam muficam notat A
riftophanes in Ranis :
id eft:
σκολιῶν μελίτες καὶ καρικῶν αὐλημάτων.
Obliqua Meliti,& Caricorum carmina, Modosg, tibiarum.
Eadem hægna aruara ueteres ononia,id eft, obliqua uocabant: uel à tibiarum fpecie , uel ab obliquo in
conuiuijs canendi ordine, de quo meminerimus in prouerbio, Ad myrtum canere . Meminit & Plato
apud Athenæum in Laconibus:
id eft:
αὐλὲς δ᾽ ἔχεσά τις κορίσκα καρικὸν μέλο μελίζεται
Modulabitur.
Calamos habens puella, Caricum melos
Plato quoq; philofophus libro De legibus 7. mentione facit Caricæ mufæ, quá interpretatur dív
wolle,

9
 CHIL PRIMAE GENTVRIA VIIL 227
Al,id eft,Lugubrem cantionem . Hefychius indicat inde ductum, quòd ad pompas funebres coduci
a tam & inamœna
foleant è Caria fœminæ,quæ lamentantiu perfonam agerent. Itaq; orationem indo&
rectè dixeris hægulv μsoav. In quam conuenit illud Sopatri apud Athenæum lib.4.
id eft:
πηκὴςδὲμέση γαυριῶσα βαρβάρα.
Pectis camana iactitansfe barbara.
Pectis autem organi genus eft,duabus chordis inftructu.Idem Athenæus dubitat,an Caria fit eadem wells.
dicta Phoenice Nam Phoenices fiftulas fiue calamos yyyess appellant,uocabulo (ut uidetur) à ftridore
foni efficto. Cum his confentiunt quæ Plato fcribit lib.De legib.quem modò citabam 7. nor pa d'es
ποιύτων οἴκζων γίγνεσθαι τὰς πολίταςἐπηκόος, ὁπόταν ἡμέραι μὴ καθαρά τινοῦ ,ἀλλ᾽ ἀποφράδιο- ὦσι, τόθ᾽ ἕκερ δέον αν τὰ μᾶλλον χρ
T τελευτήσαντας μισθόμενοι μαρικῇ τινι μέσω προπέμπεσι τὰς τελευτήσαντας, δεσ .
ρός τινας έξωθεν μεμισθωμένοςᾠδες, οἷομπολίτες
ideft:Et fiquando oportet ciues iftiufmodi lugubrium auditores fieri,quum dies fuerint nó puri, fed
nefafti, tum magis conueniet uenire choros aliquos muficos aliunde conductos , quemadmodum hi
qui adfunera conduci folent, Carica quadam mufa,deducunt uita defunctos. Carum barbariem in di
cendo taxat Homerus fecundo Iliados libro:
id eft:
νάκης αὖ καρῶν ἡγήσατο βαρβαροφώνων .
Naftes ducebat Cares, queis barbara uox eft.
Vnde & populari dicto Græcis hagßáfa , fiue hapßaifa , aut haeßavifar, dicuntur,quibus barbarus eft & a καρβάζει μο
greftis fermo.Et M.Tullius apud Quintilianum in capite de pronüciatione dicit, illos ex Lycia & Ca
ria oratores in epilogis bene canere:nimirum reprehendens illorum pronunciationem . Strabo libro
Geographiæ 14.oftendit Cares occafione frequenter fuiffe mixtos Græcis, & tamen barbarè craffeq;
fonuiffe linguam Græcorum. quod idem euenit Græcis in lingua Romana , & nobis in lingua Britan Lingue uitia.
nica.Hoc uitiú Strabo waxvsouiav,nanosoniav, &ßægbagpozoµías uocat.De cantionib. Carú & Phrygú memi
nit & M.Tullius in Bruto.Erat & faltationis genus tumultuofum ac militare,unde nonnunquam fau
cij difcedebant (nam ab armatis peragebatur:) quod Iulius Pollux libro 4.kağındy appellat.
Attica mufa. LXXX
Cui diuerfum, oa: id eft, Attica mufa :pro uenufta,lepidaq; oratione.Nam inter dicendi gene Attică dicendi
ralaudaturin primis Atticum . Diogenes Laertius & Plutarchus in uita Platonis, fcribit id cognomi
genus.
nis uulgò tributum fuiffe Xenophonti, ut Attica mufa uocaretur:propter admirabilem quandam ho
minis in dicendo uenuftatem.Vnde & Atticam eloquentiam, & Atticum lepôrem appellant: quemad Xenophon At
modum indicauimus alibi . Sed ad hominem accommodatum, erit uenuftius, præfertim fi accedat iro tica mufa di
Etus.
B nia:ueluti fi inelegantem aliquem , & ab omnibus literis & gratijs alienifsimum , Atticam mufam uo
ces.Nam amufi uocantur omnes huiufmodi.
Eodem bibere poculo. LXXXI
Eodem bibere poculo, eft ijfdem affici incommodis,malisq; communibus obnoxium effe.Plautus Communio ma
in Cafsina: Vt fenex eodem hoc poculo quo bibi biberet. Translatum uel à bibendi certaminibus, uel lorum.
ab ijs, qui metuunt uenena.Idem hodieq; noftrati uulgo tritifsimum manet.Etenim fi quando minan
tur,feparem gratiam relaturos,aiunt fe de eodem porre&turos poculo.Taxat Martialis quendam , qui
4
conuiuis uinum dilutum & acerbum apponebat , cum ipfe de exquifitifsimo biberet : qui mos & ho
dieplerifq; diuitibus.atq; hinc prouerbium natum uideri poteft. Fit autem interdum,ut qui imprude
tes poculum acerbum guftarint,ftudeant & alios illicere, ut ex eodem bibant . Eft aliquoties & in di Pocu
lum pro
uinis literis mentio de calice Babylonis , cum fignificatur aliqua calamitas irroganda , Denique Do
calamitate .
minus nofterin Euangelio rogat filios Zebedei,num poffent de codem poculo bibere , unde ipfe de
Eodem baptifa
ftinârat bibere:addens alterum fimile prouerbiale,De eodem baptifmo . Nec enim dubium eft, quin
utrunq;fuerit uulgarifermone celebratum . Paulò diuerfius eft , quod ait Ariftophanes in Equitibus: mo baptizari .
id eft:
ἔποτ' ἐκ ταξι μεθ᾿ ἡμῶν πίεται ποτηρίε .
Taxat fellatorem.
Ille nobifcum haud eodempotat unquampoculo.
In planiciem equum . LXXXII
1cum
οὐ πεδίου τὸν ipiplad niciem equum . Quoties quis ad id prouocatur,in quo plurimum ualer,
wdiop zou In ,
eft
quoq uelmaximè gaudet .Equus in campo,tanquam in fua eft harena. Apud Lucianum in Captiuo,
cum ipfeiudices poftularet, Plato refpondet :rszonávo as weAiop rap top. id eft: Hocipfum,quod dici fo
letequum in planiciem.uidelicet hominem Rhetoricum fignificans , & in agendis caufis exercitatum .
Platoin Theæteto :ἱππέαςες πεδίου προκαλῶς,σωκράτῳ ἐςλόγος ,id eft:Equites in planiciem prouocas ,Socra
tem addifputandum . Tametfiquidam codices, xx habent hoc loco : non, innia, Synefius in epifto
12 quadá ; ἐπ ' αὐτὸ δι τότο παρακαλῶ , ἵππουὡς πεδίου ,τῦτοδὲ τὸ ἢ λόγο ,προβέπεινἡγόμλνΘ .,ideft:Ad hoc ipfum cer.
tè prouoco,equum in planiciem ,iuxta id quod dicitur, adhortari me putans . Translatú uidetur à mi
litia.Nam quoties res eft pediti cum equite, pedes fugit campeftria,fectaturq; loca impeditiora .
Acanthida uincit cornix. LXXXIII
Acanthidem fuperat cornix. Calphurnius Bucolicus poeta, ecloga 6.
Aftyle credibile eft ,
fi uincat acanthida cornix,
Vocalemfuperet fiturpis aedona bubo.
Acanthis enim uocalis eft auis, & in primis canora. Cornix obftrepera quidê , fed minimè catiora.A- Acanthis.
canthidem Theodorus nunc fpinum uertit,nunc ligurinum : quin & aedona Græcè dixit. Sic autem Co
rnix
pronunciandum , utaefaciant duas fyllabas . Nam Græcis and lufciniam fignificat . Plinius Græsa
uoce

C
 VERITABU ALABANE,

228 DE S. ERASMI RO T. ADAGIO RVM

uoce dicit acanthidem ,quafi dicas fpinulam , eo quòd in fpinis uiuat: eoq; afinos habent inuifos, quòd Aï
Patie
hoc animalfpinæ florem deuoret. Eft autem auium miniina , tantæ fœcunditatis , ut pariat duodena.
Autor Plin.lib.io.capitibus 63. & 74. Forato

Prius teftudo leporem præuerterit. LXXXIII

Πρώτο μου χελώνα παραδραμέτη δασύποδα :id eft ,Prius teftudo leporem curfu præterierit.De re neutiquam
Inceffus testue
dineus. uerifimili.Teftudine nihil tardius. Vnde & teftudineum inceffum dicimus : & apud Ciceronem in li
bris De diuinatione, quifpiam teftudinem,tardigradam,& domiporta uocat. Lepus aut celeritate pre
cellit.Meminithuius adagij Diogenianus.Huius generis funt illa apud Theocritum in Thyrfide:
ναῷ ἴα μὲν φορέοιτε βάρι, φορέοιτεδ᾽ἄκανθαι, rad
6: Sastra

客
ἃ ἢ καλὰ νάρκιαΘ ἐπ ' ἀρκεύθοισι κομάσαι.

書
事
·
παντα δ᾽ ἔναλλα γένοιντο καὶ ὁ πίτυς ὄχνας ἐνείκαι, $!!

δάφνις ἐπε θνάσκει καὶ τὼς κυύας ὤλαφο έλκοι,

id eft:
καξ ὀρέων τρὶ σκῶπὲς ἀηδόσι γαρύσαιντο .
Nuncuiolast
rubi,producite fpina,
Juniperus comet narcisiflore decenti:

홀로
Omnia uertantur:portet pyramitiapinus,
Poftquam obijt Daphnis trahat & iam cerua moloffos,
kca
Montibusinfummisphilomene noctua cantet. colet
Cancros leporicomparas . LXXXV
in dißimiles. Kapuíves daovodi ovyngíves:id eft, Cacros lepori comparas : de fupra modum difsimilibus. Etenim ut
leporum celeritas,ita & cancrorum tarditas nota eft. Simillimum eftilli,quod proximè retulimus, Re
fertur & hoc apud eundem . Suidas addit,kapnív☺ nayŵp dipa:id eft, Cancer leporem capiet: de abfurdis,
quæq; fieri nullo modo poffunt.
Terræ filius . LXXXVI
Homines obfcu Olim homines obfcuro ignotoq; genere prognati , terræ filij dicebantur : propterea quòd terrafit
ring dygvané omnium communis parens.uel quòd iuxta quorundam etiam hiftorias, primitùs mortales è terra na
ANTOI fcebantur.Tertullianus in Apologetico aduerfus gentes : Nam & terræ filios uulgus uocat , quorum
genus incertum eft. Apud Athenæum lib. 10.legitur vès avle̟wn☺: id eſt, è terra genitus homo.M.Tul
lius ad Atticum lib.1.Et huic terræ filio,nefcio cui, committere epiftolam tantis de rebus non audebá.
B
Idem ad Trebatium libro familiarium epiftolarum 7.Gn. Octauius tuus familiaris fummo genere na
tus , terræ filius. Perfius:
-Praftò eft mihi Manius hæres,
Progenies terra.quere ex me quis mihi quartus
Sitpater:haudpromptè, dicam tamen: adde etiam unum,
― Iuuenalis:
Vnum etiam,terra eft iamfilius.
Vndefit, ut malimfraterculus effegigantum.
Gigantes è ter ad prouerbium palàm alludens . Nam gigantes è terra progenitos poetæ fabulantur. Huc pertinet,
ra prognati. quod apud Euripidem Ion Xuthum percontatur:
id eft:
γῆς ἄρ᾽ ἐκπέφυκα μητρός ;
Numfatus tellure matre? Atque ille refpondet:
πέδιον τίκτ , τέκνα . id eft:
Nonparitnatosfolum.
rxoves. Apud Paufaniam , Strabonem, atq; alios id genus autores,legimus populos quofdam aurixtovas appel
latos,qui non adeò referant originemfuam , quemadmodum pleriq; faciunt,uerùm ex ipfo folo nati
Nouihomines. uideri uelint : quorum de numero funt Athenienfes . Qui fibi nobilitatem uirtute peperiffent , nullis
maiorum imaginibus illuftres,noui homines dicebantur.Porrò ignoti, & fubitò apparentes, incertu
qua regione profecti , Cœli filij uocabantur, quafi è cœlo demifsi . Inducitur & in Mofaicis literis Mel
Spavoreras chifedech nárwp n arwg fine patre,fine matre. Neque difsimili ratione gavotes, id eft,de cœlo lapfi
dicebantur. Iuuenalis:
Tertius è cælo cecidit Cato.
Quanqua hoc magis conuenit in homines eximia uirtute. Plutarchus in inuectiua,quá fcripfit aduer.
fus Herodotum , de naui quadam,unde fubitò uox eft ædita Adimanto: ninus &T☺ li ws roingv spavonijus.
id eft:Nauis autem illa erat,ut uidetur, è cœlo delapfa . Atq; hic fermonis color fumptus eft è trago
dijs,in quibus machinis quibufdam fic repentè oftendebantur perfonæ populo, ut è cœlo ueniffe ui
deriuellent. Apud Romanos Noui homines dicebantur, qui maioribus obfcuris nati, fuis uirtutibus
innotuiffent:quod M.Tullius ab inimicis probro obiectum ,ipfe gloriæ fibi uertit.
Ex quercubus ac faxis nati. LXXXVII

Huic finitimum eft illud Homericum : E ' quercu , è faxis prognatus . quod quadrabit uel in homi
nem obfcuro genere,uel in eum, qui fit agrefti atque effero ingenio, moribusq; immanibus . Inde du
tum adagium, quòd antiquitùs in cauis quercubus,tectorum uice uictitarent homines, atque hinc è
&
quercubus nati fingebantur. Inde illud:
-Et
 CHIL. PRIME CENTVRIA VIIL 225

Α Et duro robore natos.

Præterea creditum eft faxis à Deucalione Pyrrhaq; proiectis, mortalium genus abfumptum diluuio,
inftauratum fuiffe. Homerus in Odyff.7.
οὐ ηδ' ἀπὸ δρυός ἐστι παλαιφάτου , οὐδ᾽ ἀπὸ πέτρης . id eft :
Nam nequefatidica quercufatus es, nequefaxo.
Idimitatus Pallada in epigrammate:
οὐ γδ am
ἀπὸ δρυὸςεἶ, οὐδ᾽ ἀπὸ πέτρηςφασί. ideft :
Neque té,quodaiunt, quercus aut lapis adidit.
Allufit ad id feftiuiter Platolib.deRepubl.8, οἷς ἐκδρυόςποθεν,ἢ ἐκπέρας τὰς πολιτειὰς γίγνεσθαι ,ἀλλ᾽ ἐχὶἐκ τῶν
bdõprūpip täis wónroips id eft:An exiftimas è quercu quacunq;, aut rupe,refpublicas nafci, ac non potius
exmoribus eorum , qui in republica uerfantur ?In crudeles & immites conuenit illud Theocriticum
in Epolo de Cupidine:
ἦρα λεαίνας μασδὸνἐθήλαζε,δρυμῷ τέμιν ἔτρεφε μάτης . ideft:
-Scilicet ille leana
Vberafuxit, & in nemore huncgenitrixferapauit.
Deorum cibus. LXXXVIII
StapBog :id eft,Deorum cibus.De prælautis epulis dicebatur, propterea quòd Homerus fingit de- Epulæ præ
os nectare atq; ambrofia uictitare,nec ob id unquam fenefcere.Tranquillus in Nerone: Parricidia,in- lauta.
quit,& cædes à Claudio exorfus eft.Cuius necis etfi non autor,at confcius fuit: neq; difsimulauit,ut
quiboletos,in quo cibi genere uenenum is acceperat,quafi deorum cibum,prouerbio Græco collau
dare fit folitus.Horatius in epiftolis :
O noctes, canag, deum.
Ariftophanes in Ranis, manapun ovoxías: regum aulica conuiuia fignificans.
Tertius Cato. LXXXIX
Tertius Cato,prouerbialis eft ironia. In uiros impendiò tetricos, atque alienæ uitæ cenfores .Nam in tetriccum.
duorum Catonum , fenioris, cui nomen Cenforio,& minoris , cui nomen Vticenfi , grauitas pariter
atqueintegritas,uulgò celebratifsima quondam fuit:adeo ut è coelo demifsi dicerentur, ut bellum cũ
uitijs gererent.Iuuenalis :
Habeat iam Romapudorem, Tertius è cælo cecidit Cato.
B
Sapientum octauus . XC
Huic per omnia fimillimum eft illud Horatianum in Sermonibus :Sapientum octauus.in eum , qui in eos quiſe ſa
fibi multum tribuat in fapientia. Numerantur enim apud Græcos feptem fapientes , eorumque apo pientes eße pu
phthegmata oraculorum uice celebrantur,etiamfi de nominibus magna inter fcriptores uarietas eft. tant.
Denumero certè conftat inter omnes.unde per ironiam fapientum octauum dicebant , dignum qui
feptemillis adderetur. Horatius:
Hac mihi Stertiniusfapientum octauus. Item Aufonius:

Sapiens fupra Graciafeptem uiros Octauus acceßitfophos.

Bis dat, qui citò dat. XCI

Memini,ni fallor,apud Seneca alicubi legere :Bis dat,qui citò dat.Idem lib.De beneficijs 2.Ingratú Beneficium të
eftbeneficium,quod diu inter manus dantis hælit.Quæ fententia monet,haud cunctanter,haud gra ,
pestiuum.
uatimopitulandum amicis, cum opus eft, fed ultrò non expectatis precibus deferédum officium. In
ter epigrammata Græca fertur & hoc diftichon,nomine titulos Luciani ;
ὠκεαι χάριτες γλυκερώτεραι, ενὼ δὲ βραδιν
πᾶσα χάρις κανεὴ , μὴδὲλέγοιτο χάρις .
Idcarmen Latinè non poteftcómodè uerti , propterea quòd lepos & argutia epigrammatis fitin hac
uocexes:quæ Græcis aliquando beneficium fignificat, aliquando gratiam, qua cómendatur aliquid,
aliquando deam ipfam, Citatur apud Aufonium fententia Græca:
ἁχάρις ἁβραδύπους,ἄχαρις χάρις.---
Eft autem initium carminis Heroici, ex epigrammate quopiain . Tardum beneficium , ingratum eſt.
Eamille fic uertit :

Gratia que tarda est,ingrata est:gratia nang

,
Rurfum aliter uertit idem :
Cumfieriproperat ,gratiagrata magis.
Sibene quidfacias ,facias cito:nam citofactum
Gratum erit,ingratumgratia tardafacit.
Vnde & Hector apud Euripidem in Rhefo, contemnit ac damnat auxilium ferò delatum amicis :
μισῶ φίλοισιν ὕφερον βοηδρομεν . ideft : Odiequidem amicisferiusfuccurrere.
Extat &Mimus non inuenuftus in hanc eandem fententiain :
Item alterhuic adfimilis:
Bis eftgratum,quodopus est, ultrò fi offeras.
Beneficium inopi bis dat, quidat celeriter.
K Honos
 230 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
grubspi d
Honos alit artes. XCII A olmani
t
Id quod eft apud Marcum Tulliú, Honos alit artes:uidetur effe fumptum ex Ariftophanis Pluto: Hallen
C
milton
ἔτε γδ ὁ μισθὸς,ἐδὲν ἐς᾽ ἔθ᾽ ἡ τέχνη , .1. Neg pramiu ullum eft, ars nec ipfa ite uiget.
Artes alit ho. Colligit enim non effe confentaneum ,Athenis ullos effe bonos medicos, cùm medicis nulla fint prę.
tor. mia.Diogenianus autem hoc inter adagia commemorat.Huc allufit Martialis cum ait:
Sint Mecanates, non deerunt Flacce Marones: Sanch
Vergiliumg tibi ueltuarura dabunt. meri
Honor uirtu- Et Ariftoteles fcribit, honorem effe præmium uirtutis. Ac prifcorum leges non folùm comminaban &
tis premium. turpœnam maleficis,fed & præmijs &honoribus inuitabant ad rectè agédum. Pindarus in Ifthmijs, Tamaco
bymno nono ,tanquam uulgo celebrem fententiam citat: έσι δέ τις λόγΘ ' ανθρώπων, τετελουμένου δελὸν μὴ χαρ tonica
Haya kanufa.id eft:Eftautem dictum quoddam inter homines celebre , Bonum peractum non effe
Matt.. in terra dccultandum filentio . Huc pertinet Euangelica parabola , non effe lucernam occultandam sberat
ſub modiuin. In hoc autem prædicanda funt rectè facta uirorum illuftrium, ut cæteris præluceant ad guzi
capeffendam uirtutem. aptille
Vel cæco appareat. XCIII
Nolo
Prouerbialis hyberbole frequens apud autores , Vel cæco appareat : de re uehementer perſpicua.
Ariftophanes in Pluto: 1200
~
Quifcis eße?fcilicet uelcacus hoc dalleco
τῷ δι κρίνεις;δηλονότἢ
~ καὶ τυφλῷ
wwraι Noxes to. id eft : Videat. ១៣ខ
Eluta
Eufebius aduerfus Hieroclem : anna yap ngi tuqni quci dön , id eſt: Quinetiam uel cæco perfpicuu aiunt
pra
effe.Plato lib.de Repub.8.ngi Tughÿ ye düñop, Tßáv.id eft: Sanè & cæco perfpicuú eft tranfmutari.I.
dem in Sophifta:πῶς γαρἐφάινετ), καὶτὸ λεγόμονομ διὼ ἔτο ,καὶ τυφλῷ ; ideft :Qui fieri poteft,uthocno appare.
at,quemadmodum prouerbio dicitur, uel cæco:Sumptum uideri poteft ex 8.lib.Odyff.Homerica:
aksad
καί κ᾿ ἀλαός γι ξὯνε λακρίνετὸ σῆμα . id eft : 1.

Hanc etiam cæcus metam difcerneret hofpes.

Quintil.lib.12.Nam quis ignorat,quin illud longè fit honeftifsimum, & liberalibus difciplinis , & illo 2C3C
quem exigimus animo dignifsimum, non uendere operam, nec eleuare tanti beneficij autoritatem:
cum pleraque hoc ipfo pofsint uideri uilia, quòd precium habent, Cæcis hoc , ut aiunt , fatis eft. Ne
que quifquam,qui fufficientia fibi (modica autem hæc funt) pofsidebit , hunc quæftum fine crimine B
fordium fecerit.In his uerbis Fabij ,uox quæpiam deeffe uidetur, ut legas : Cæcis hoc aiunt, fatis per.
fpicuum eft. Allufit ad hoc adagium Antigonus rex unoculus , cùm allato inftrumento prægrandi M1
bus fcripto literis, Tauti jî naì Tughŵ dÿna : id eft , Hæc quidem uel cæco perfpicua funt, inquit . Recen
fuit Plutarch, Tp ovunooianwy Decade 2. Apud Titum Liuium libro belli Macedon . 2. quum Phancas
Philippum uiolentius in Etolos dicentem interfatus dixiffet, Rem in uerbis non uerti,aut bello uin
cendum, aut parendum melioribus: Philippus refpondit , Apparet id quidem etiam cæco: iocatus in
ualetudinem oculorum Phancæ.
Multis ictibus deijcitur quercus . XCIIII
πολλοῖσι πληγοῖς δοῦς περὰ δαμάζει... Multisrigida quercus domatur ictibus.
Senarius hic extat in Diogeniani collectaneis ,de re factu quidem ardua, que tamen aſsidua induſtria
peruincatur.Huic non difsimile uidetur Hefiodum illud: 0

ἀγάρ καντὸσμικρὸν ἐπὶ σμικρὸν καταθεο,

καὶ θαμὰ τοῦτ᾽ ἐρόφοις ,τάχα καν μέγα καί τι γλύοιτο. id eft:

Sipaulumpaulo adycies ,facies , ita crebrò,

Mox magnum quiddam tibi conficietur & ingens.
Induftria aßie Id quod non tantùm ad lucri natura pertinet, quod ex minutifsimis fepè maximú conflatur, uerume
dun. tiam ad induſtriam afsiduam: quæ fi uehemens non fit,tamen fiperpetua atq; indefatigata fuerit , res
difficillimas quoq; facilè conficit: quemadmodum unicus ictus nihil adferre momenti uidetur ad de
jjciendum molem querni roboris,uerùm ea crebris ictibus facilè profternitur.

Cauda pilos equine paulatim uellere, XCV

Caudepilos equine paulatim uellit, qui quod uirib. atque impetu fieri nequit , id tempore atque
afsiduitate conficit.Horatius in Epiftolis :
Vtorpermiffo, caudag, pilos ut equine
Paulatim uello, demo unum,demo etiam unum,

Dum cadat elufus ratione ruentis acerui,

Qui redit adfastos, & uirtutem eftimat annis.
Ingenium plus Natú è facto quodã ducis Šertorij, cuius rei meminit Plutarchus in eius uita . Hic enim cùm fuis co
poffe quàm ui pijs, ex barbara turba conflatis, rationibus perfuadere nó poffet, in re militari plus habere momenti
res. confiliú, quàm uires temerarias,pofteaquam illi parum feliciter pugnaffent, duos proponit equos :al
terúmacilentü atq; inualidum,alteru uegetű, cauda pilofa.Atq; inualido illi iuuene adhibet pregran
di corpore, & admirádis uiribus : cótra uegeto illi pufillú & imbecillum admouet homuncionem.Hic
fingulos
 CHIL. PRIME CENTVRIA VIII. 221
Afingulos pilos paulatim uellens,breui fpacio totam depilauit caudam . Iuuenis ediuerfò cauda omné
fimul manibus utrifq; cóprehenfam,ui atqs impetu conatureuellere. Qui cu fruftra fudaret, rifui fuit.
circumftantibus.Sub hæc affurgens Sertorius,cuius corffilio iuffuq, hec fuerant acta:Videtis,inquit,
commilitones,quanto plus pofsit ingenium quàm uires.
Virum improbum uel mus mordeat. XCVI
ગ
—κἂν μᾶς δάκοι ανδρα πονηρόν. ideft : Scelerofum mordeat & mus.
Hemiftichiú heroicu.quo fignificatú eft,quacunq; ratione uindictam no deeffe malis , fed eos aliquo improbos da
pacto meritas dare poenas.Cópetit & in eos,qui de re quantúuis friuola rixá mouent,feq; læfos que- re panas fcele
runtur,& offenfos fimulant,ne quiddent.Id quod nuper cuidá accidit apud Britannos, medico, mihi rum .
utpatria cómuni,ita & amicitia coniunctifsimo.libet enim obiter hanc fabulá inferere Ciué quendá
Londonienfem ,uirú egregiè nummatü, & habitú adprimè probu , arte curaq; fua liberârat, non fine Ingratus erga
Medicum.
fuo ipfius periculo.Nam is peftilentifsima febre tenebatur. Et,ut fit in periculis , medico montes au
reos fuerat pollicitus,fi non grauaretur fibi,in tanto uitæ difcrimine, dexter adeffe, obteftatus & ami
citia,quæ illi cú eo intercedebat.Quid multis perfuafit & iuueni, & Germano. Adfuit : nihil no fecit.
Reuixit ille.Vbi uerecundè de pecunia medicus admonuiffet, elufit nugator, negás de mercede quic
quá addubitandú, cæterum arcæ númariæ clauem penes uxorem effe. Et nofti , inquit, mulierü inges
niú.Nolo fentiat tantá pecuniæ fummá à me datam .Deinde poft dies aliquot hominé obuium fortè
factú,iam nitidum,& nulla morbi ueſtigia præ fe ferenté, appellauit, & nondú datæ mercedis admo
nuit.Ille conftanter affeuerare,pecunia fuo iuffu ab uxore numeratá effe.Medicus negare factum.Hic
uide quá anfam bonus ille uir arripuerit.cu fortè medicus eum Latinè numero fingulari appellafſet,
ibiuelut atroci lacefsitus iniuria:Vah, inquit,homo Germanus tuiffas Anglum ? moxq; uelut impos
animi,præ iracundia caput mouens, diraq; minitans,fubduxit fefe. Atq; ad eu modu honeftus ille ci
ais elufit,dignus profectò que fua peftis repetat. Rifimus quidé fabula,nec tame fine dolore, propter
indignè fruftratú amicu,nec fine táinfignis ingratitudinis admiratione . Referüt gratiá leones in pe
riculis adiuti,meminerut officij dracones :homo homini, amicus amico fic merito,pro mercede, quæ
nullafatis digna rependi poterat,ludibrium reponit.Atq; hæc in facti deteftationem diximus, nó gen
tis odium.Nec enim par eft,exhoc uno nebulone Britannos omneis æftimari . Refertur adagiu inter
Græca epigrammata :
id eft :
φασὶ παροιμιακῶς, κἂν μᾶς δάκοι ανδρα πονηρόν .
B Vulgò aiunt, uelmurem etiam mordere fceleftum.
Atis quifquis eft(nam incertus autor) inuertit prouerbium,dicens bonos uiros uel à mure morderi,
malis ne draconem quidem audere dentes admoliri.hoc eft, infontib. pafsim noceri,propterea quòd
ijimpune lædi poffe uideantur,utpote non relaturi iniuriam .
Vel capra mordeat nocentem. Xcvit
κἂναξδάκῃ ανδρα πονηρὸν . ideft : Mordebit uel capra nocentem.
Ita reperitur in collectaneis Diogeniani. Senfus nihil difcrepat à proximo. Na capra minimè alioqui
mordaxeft,nifiquòd improbis omnia funt infefta. Suidas indicat orthographiá : cũenim ad corpus
refertur,hoc eft,cum fignificat hominem afflictum ac miferum, uult primam acui, óvng : unde &πo- πόνης .
vipusiau dicuntur,quibus res funt aduerfæ . & Ariftophanes in Pluto:
πονήρες γ᾽ εἶπας ἡμῖν ξυμμάχες . ideft : Auxilia nobis miferafanèpradicas.
Cumad animum,ultimam acui, wongès, id eft,improbus : & wovngos,improbe.Nam cum dicimus , woungs wovägds.
hóμμar , nd wornpop vdwg, quod hominis eft,ad rem inanimam transferimus:quemadmodum frigus fce
leratum, & fallaces diuitias dicimus.
Litem mouebit,fi uel afinus canemmomorderit. XCVIII
CelebraturGræcis & hic fenarius prouerbialis :
δίκτω ὑφέξι κἂν ὄνΘδάκηκα Litem mouebit, fiuel afinus mordeat canem. inlitigiofos
Quadrabitin eos,qui de re quátumuis exigua litem fufcitant. Natu uidetur ab euentu quopiá, Extat
aútapudIurecófultos actio ex lege, Si quadrupes damnú dederit.Refertur à Zenodoto & Suida :quá
quam apud utrumq; fcriptum eft, mangois pro ingois :quorum hoc mihi uidetur fenfus expofcere.

Litem parit lis,noxa item noxam parit. XCIX

.i. Litemparit lis,noxa item noxamparit.
δίκη δίκτῳ ἔκτε,καὶ βλάβω βλάβη.
Senarius in rixofos & litium auidos dici folitus,quibus lis ex lite, alia ex alia nafcitur: negocium feri
turexnegocio, iniuria propagat iniuriam . Extat apud Suidam,
Bonus dux bonum reddit comitem. C
¿ kanūs ǎywu, juworā dò kanūs ir : id eft, Qui bonum ducem præftat, is bonum reddit comité. In prin- Qualis dux,td
cipe fitum eft,ut fit bene morata ciuitas,fimodò ipfe bonus fit imperator.In epifcopo pofitum,ut pia lismiles.
efficiat plebem ,fi tamen ipfe piam & integram agat uitam.Prudes & incorruptus magiftratus, & pro
bos & integros reddit ciues.Bonus paterfamilias domum efficit bene inftitutam . Doctus ac diligens
præceptor eruditum reddit difcipulum. Frugi maritus uxorem in fuos trahitmores. Vnde quifquis
præfectus eft negocio, debet in primis operam dare ,utipfe fuo fungatur officio , prius quàm ab alijs
C officium exigat.At nunc uideas nonnullos principes, qui legum obferuationem exigant à populo, cu
47 2 ipfi

But Jackk 1.After

 232 DES. ERAS. ROT. ADAGIO RVM
in
ordic
ipfi uiuat prorfus aider,uelut omnibus foluti legibus:à magiftratibus & officiali integritate requirat, A l l
Antia
cuipfi palàm uendant,aut ad gratia mandent officia.Nonnullos uideas epifcopos, quia grege fuo re
kretgoo
ligioné & pietaté exigat,cu ipfiprocul abfint ab omni pietate. Sumpta eft metaphora à militia, in qua
lolitas.co
ferè qualifcúq; fuerit dux, eiufmodi folet effe miles. Refertur in Grecorum collectaneis, fed adioworop.
ip lan's en
Extat aut apud Plutarchum,autorem minimè uulgarem, in uita Lycurgi : ann' i wadapxía náð ena pírp özt
ÅpxovrⒸ“rµz01āpaj i nanws dywp,rò kanõsræ ,id eft: Vt populus dicto fit audiens,hoc difcit à principe.Ná
qui bonum præbet ducem,is facit utalij bene fequantur. adol
id ant
er
CHILIADIS PRIMAE CENTVRIA NONA.
miope
I careDi
Amyclas perdidit filentium .
Dio
1 As àpúnnas dæúhrow éy : id eft. Amyclas perdidit filentiu. Quibufdá eruditis (in quib. eft autor o ங்கம
TH peris haudquaquá afpernandi, quod infcribitur Copiæ cornu) placet hoc adprouerbioru ordi Ho
népertinere:neq; aos ab illorum fentétia magnopere difsidemus. Confentaneu enim eft , rem
uulgari ioco fuiffe iactatam.Innuit autem adagium Vergilius Aeneidos lib.10.cum ait:
epa
-Fuluumg Camertem, Magnanimo Volfcentefatum, ditißimus agri ite
Quifuit Aufonidum,& tacitis regnauit Amyclis Triadle
Amycleisfile uidelicet epitheto notum eius euentum indicans.Eum Seruius interpres enarrat hunc in modu Cú gpgr
tium obfuit. apud Amycleos fubinde nunciaretur hoftium aduentus, idq; falfò , & ob eam rem ciuitas frequenter quin
inani terrore quaffaretur,lata lege cautum eft, ne quis unquam hoftis nunciaret aduétum. Atqui pòft
euenit,ut uerè iam adueniret hoftes . Quod cũ nemo nüciaret, propter legis interdictu, ciuitas de im
GAG
prouifo capta eft. Qui cafus,ut apparet,populari ioco dedit occafionem, ut dicerent Amyclas filentio
sparte
perijffe,ficui fua taciturnitas fuiffet incommodo. Citat idem Lucillium : Mihi neceffe eft loqui. Nam

FEBRERAE
rob
Amycle. fcio Amyclas tacédo perijffe.Accipiendæ funt aut hoc loco Amyclę, nó ut fit una è centú illis urbibus
Laconiæ, qua Lacedæmonis filius condidit: fed oppidu quoddam fitú inter Caieta & Terracina, con
ditum ab ijs Laconibus, qui comites Caftoris & Pollucis fuerunt,eique nomen indidêre, quo Laco
nicas illas Amyclas referret.Seruius exiftimat Laconas Pythagorice difcipline fuiffe fequaces. Quo www
niam autem interdixiffe creditus eft Pythagoras capnogayian , hoc comméto, quod diceret humanas a
nimas inanimantium corpora demigrare, & ob eá rem prohibuiffe ne quod animal occideretur (qué.
admodum atteftatur & Iuuenalis:
Pythagorico Acunctis animalibus abftinuit qui, Tanquam homine:
rum dogmatu nefas effe ducebantferpentes,qui ex uicinis paludibus nafcebantur , occidere. Quoru tanta increuit B
obferuatio ob multitudo,ut ciuitaté eam deleuerint, tefte etiam Plinio, Poteft igitur & hinc ortu uideri uulgare di
fuit quibufdä, tum, Amyclas filentio perijffe :quòd Pythagorici dogmatis obferuatio pernicie illis attulerit: quorú
primü eft,ixtavia, id eft,filentium, quod in quinquennium indicebat ijs , qui fuæ Philofophiæ uellent 20
initiari,ficuti declarat Aulus Gellius. Porro quod ait Seruius,Lacones Pythagorice fuiffe factionis,
nórecordor apud alium autorem legiffe me:nifi quod Plutarchus in Sympofiacis tradit , Tyrrhenos
huius philofophi decretis ufqueadeò fuiffe addictos,ut etiam ea quæ ille fymbolis illis præcepit, ridi
cula fuperftitione foliti fint obferuare. Aut igitur ex his erant Amyclçi, aut eiufdem inftituti fe&
tato
res.Meminit de Amyclarum filentio Silius Italicus :

#.
.7
B
-Quasi , euertêrefilentia Amycla.
Meminit & Catullus (nifi fallit infcriptio carminis) de Vere, quod nuper nobis Aldus Manutius no
fter exhibuit,in antiquifsima quadam Galliæ bibliotheca repertum :
Sic Amyclas dum tacebant,perdiditfilentium.
Prouerbium ad uarios ufus accommodare licebit : ueluti fi ubi quis pecuniam creditam perdidiffet,
quòd non appellaffet debitorem , aut iure præfcriptionis (ut uocant) excidiffet à poffefsione , Amy
clarum filentium appellet:aut fiquis audacius agens caufam fuam,iuffusq; tacere, refpondeat: às aμú
λυσωπία , κλας ὦ σιγὴ ἀπώλεσαν.Hoc inutile filentium Greci uocant Αυσωπίαν ,atque huic diuerfum uitium αδολεσχίαν .
adanoxia. De utroq; extant Plutarchi præcepta.
Timidior es profpiciente. II
In meticulo daróróp☺à+ wapanóñ70v7 :id eft, Formidolofior es eo qui profpectat.Dicitur in hominem fupramo
fos. dum pauidum.Id ortum aiunt ex huiufmodi fabula Quidam paturà timidus , audita Herculis fama,
abdiderat fe præ metu in fpecum quenda: deinde cũ aliquádo profpectaret , & Hercule fortè fortuna
prætereunteuidiffet, immodico metu exanimatus eft, ac protinus diriguit in faxum uerfus:quod ad.
huc uifiturfpecie uiri,uelut à fpecu profpicientis.Vnde wapaxún7ovra, faxum illud uocant. Suidas au
tor.Meminit &Zenodotus, quemadmodum & mox fequentis.
Timidior Pifandro . III

J dandrop wavaidps :id eft,Timidior Pifandro. Dicebatur olim & hoc in immodicè formidolofos.A
junt aút Pifandru fuiffe quempiá prodigiofa timiditate, adeò ut anxius effet, ne fuá ipfius animă alicu
vmbram fua bi uideret, quæ fe uiuum reliquiffet, Idem uidetur effe cum illo Ciceronis, Vmbram fuam metuere.
metuere. Diomedea neceffitas. [
TH [
Acoµýdes☞ aváynn:id eft,Diomedea necefsitas . De ijs, qui ui adacti,non fpontè quid faciunt. Vlurpa
turà Platone lib.de Republica 6.doµndáa nxyouívn æváynn WOIÂY AUTĄ WAITα à að štujinœuvãzı, id eft : Diome
dea
 CHIL. PRIME CENTVRIA IX. 233
A
dea,ut dicitur, necefsitas eft,facere omnia quæcunq; ifti probarint . Quidá originem adagij referüt ad
Thraciú illú Diomede,qui folitus fertur hofpites fuos copellere ; ut cu filiab. fuis deformifsimis rem Diomedis e
haberêt:quo facto,eofde interimebat.Vnde fabula fpargit,Diomedis equas homines pabuli uice efi .
tare folitas :uidelicet filias à uiris agitatas;equas appellans : Et fane in hunc fenfum interpretatur Ari. qu .
ftophanis enarrator in Concionatricibus,ubi uerfus hic habetur:
καὶ ταῦτ᾽ ἀνάγκη μοὔσι · διομήδειάγε .
Quærit adolefcens,num qua fit necefsitas fibi fectari anum.Refpondit illa, effe, & quidé Diomedea.
Alijreferunt ad Diomedem duce Græcorü,huiufmodi cómentu adferentes Cú Diomedes &Vlyffes Diomedes Ho
cómuni operafublato Palladio,rediret noctu, Vlyffes quo facti gloriá in fe unü transferret, deftinabat mericus.
Diomede præcedente,ac Palladium fecúportante. Itaq; cu enfem in caput illius àtergo ui

braffet,Diomedes,animaduerfa ad lumen lunæ gladijumbra,fubtraxit fe plagæ : correptuq; Vlyffem,

uinctis manibus præcedere compulit,gladio lato fubinde cædens illius tergum. Hinc Diomedea ne
cefsitas.Huiufmodi ferè Suidas ac Zenodotus.
Ad priftina præfepia. V

às apás párvasid eft,Ad priftina præfepia.In eos dicebatur, qui è uita quapiam lautiore excuſsi , ad Ad tenuitatem
priftina tenuitatérediguntur.Aut contrà de ijs , qui reftituutur in priftina fortuna unde exciderant: priftinam re
aut qui ad folitum contubernium fefe recipiunt.Translatum ab animantibus,quib. nota familiarias dati.
præfepia gratifsimafolent effe. Vfurpauit & Plautus in Curculione : Tormento non retineri potuit
ferreo,quin reciperet fe huc efum ad præfepim fuain.
Alia uita,alia diæta. VI

dan Bí ,dann díaura: id eft,Aliauita,alia uiuedi ratio.In eos quadrabit,qui comutatain melius for vite & fortu
tunapariter & uitærationemoresq; cómutant.Translatu ab ijs, qui lautius incipiunt uiuere , ubi res næ commutas
lautior obtigit.Huc allufit Ariftophanes in Pluto,cum ait: tio,
emile wrot, con él noe Paxy. Dein diuitemfactu, nihil iam lens iuuat.
weddar δαονί
ias αςἅπαντ
aдara α κατήσθ
xathic ιεν .. .i. Atpauper antehac deuorabat qualibet.
Deiuuene, iam anum amicam faftidiente,pofteaquam defijffet egere.Allufit huc Horatius :
Non eadem eft atas , non mens.
Permedium anulum traharis oportet. VII
dià dansuris dä or innvda :id eft, Peranulú trahendus es. In eú quadrabit , qui fit uehementer exte- in gracilem:
1 B nuato graciliq; corpore,feu morbo,feu cura,feu ftudio,feu qua alia re. Ariftophanes in Pluto:
Δὰ δακτυλίω μὲν ὧν ἔμεγ᾽ αν διελκύσαις. .1 . Itag profectòper anulum me traxeris.
7.
1 Verba funt anus , uolentis fe uideri ufqueadeò maceratam atq; exhaufta dolore , ut per anulum trahi
at poffet.Equidem opinor adagium effe fumptum à lufu , quo ouum aceto maceratum peranulum tra
hitur.Cuius rei meminit Plin.lib.10.cap.60.Magicum erat , aliquid per anulú traijcere. Nam cerebru
capræ peranulum aureum traiectum), prius quam lac daretur infantibus , inftillabatur contra comi
tiales,cæterosq; infantium morbos :ueluti teftatur idem lib.28.cap.10 .
Anus bacchatur. virt

ypaus Baxxova : id eft, Anus bacchatur.In eos dici folitu, qui pręter ætaté indecorè lafciuiut.Ná Baccha
naliülicétia iuuéculis utcüq; permittitur,aniculis certè fœdifsima eft. Quandoquide infaniæ fpecies
eft,autuetulam amare, aut potare,aut choros ducere, aut reliquis puellaribus lufibus indulgere.
Anus hirciffans . ix
gaus kanga: id eft,Anus hirciffans.De anu adhuc intempeftiua libidine prurienti, & ( ut ait Plau
Tet, tus)catulliente.Ariftophanes in Pluto :
ny. ἀλλ᾽ ἐπίζοντα ξαὸς καπρώσης τ ' ἀφόλια κατεσίν. ideft :
¿μú -Verum nouerat Anus capriffantis uorare uiatica.
iv Deiuuene,cui anus libidinofa omnia fuppeditabat , quo uicifsim ab illo uoluptatem auferret. Nota
efthircorum libido,odorq;,qui & fubantes confequitur.
II Flere ad nouercæ tumulum.
=

X
mo wpòs tòp µntgyös ráqop Aangúay:id eft, Ad nouercæ tumulum lachrymari: eft fimulare geftu dolore, cùm Doloremfimu
ma, regaudeas.Neq; enim confentaneum eft,priuignum moleftè ferre nouercæmortem: nihilo fecius ta lare,
Upl men officij caufa nonnunquam ad tumulum illachrymat.quod idem de diuitis hæredibus non incó
ad cinnè dicetur,in quos extat Publianus ille mimus,cumprimis elegans:
Sau
Haredisfletus,fubperfona rifus eft.
Čelerius elephanti pariunt. XI
[II
Suntquibus hoc quoque inter adagia uidetur adnumerandum , quod fcriptum eft apud Plinium In cunctato .
5.A.
誠

Secundum in præfatione hiftoriæ mundi : Nam de grammaticis , inquit , femper expectaui parturiri res.
lica aduerfuslibellos meos , quos de grammatica edidi:& fubinde abortus fecêre iam decem annis , cum
TC. celerius etiam elephanti pariant. Hactenus Plin.Itaq; cunctationem immodicam, & quorundam ni
Ell mis lenta molimina,his uerbis licebit fignificare.Porrò de elephantorú partu Plautus in Sticho: Au
arra diui fæpe hoc uulgo dicier,folere elephantum grauidam perpetuos decem effe annos.Huic aftipula
mc turPlinius lib.8. Decem annis geftare in utero uulgus exiftimat. Etiamfi Ariftoteles biennio parere
dea, 3 putats
 7

234 DES ERASMI ROT. ADAGIORVM

xalet
putat,nec fæpius quàm femel fingulos gignere . Theophraftus refert, arborem quandam Indicam nó A airpl
Parturire, ferre apte centum annos.Latinis Parturire dicuntur, qui moliuntur,animoq; deftinant aliquid . Pro
precisa
inde licebit adagium etiam in hanc uertere formam :Quando tandem paries , obfecro , quod tot iam pen
annos parturis,ut nec elephanti diutius ?

A'mortuo tributum exigere. XII atfax

In audros per dwò vengõ gogonoyāp : id eft, A ' mortuo tributum exigere, dicebantur, qui per fas nefas que diuitias un qual
fas nefas decunq; congerunt.Citat Ariftoteles lib.Rhetoricorú 2.kap and vings pops..id eft: Vel à defuncto uecti tuck
corradētes o= gal aufert.oftendens dici folitum in eos, qui turpiter undecunque lucrum aucuparentur è rebus mi
nutis ac fordidis,ueluti Vefpafianus è lotio:aut è turpibus,uelut è lenocinio, quæftuq; corporis : aut stopad
pes.
cum à quibuslibet extorquetur, ab amicis,à tenuibus, à mendicis, poftremò uel à mortuis. Probro da plebi
tum eft Romanis principibus, quòd fuffofsis Corinthiorum monumentis , æra Corinthia fuftulerút, SOF
vengonogívdia. ipfo etiam uocabulo rei turpitudinem exprobrante. Nam ad eum fublata modum , vengonogívdia dicta plus
póp . funt. Attici pógo uocant emolumentum, fiue uectigal, quod ex re quapiam fertur, etiam pecuniarum, пара
gogonoyo . Qui prædas huiufmodi colligunt, gogoayss appellant , inuifum omnibus hominum genus , & optimo 100
Fonus. iure inuifum.Deductum eft autem pig , a uerbo gay , quod eft ferre , à quo Latinis quoque dictum woch:
foenus:qua uoce ueteres non utebantur,nifi de prouentu terræ , quæ ueluti gratifsima debitrix, pro NU
fingulis granis aliquoties centena reddidit.Siquidem præter naturam eft (quemadmodum in Politi
cis fcripfit Ariftotel .) ut pecunia pecuniam pariat. At hodie res adeò recepta eft apud Chriftianos, ut
contemptis agricolis, quo non aliud hominum genus uel innocentius, uel magis neceffarium reipu
blicæ,fœneratores propemodü inter Ecclefiæ columina habeantur: cum ufuram prifci quoque mor
tales illi damnarint, ethnicorum etiam leges moderentur & coerceant, Hebræorum prorfus interdi

SPIS
cant,fanctorum pontificum decreta deteftentur,ac modis omnibus infe & tentur . Non quod peculia
De fœnerato- riter infenfus fim fœneratoribus : quorum artem uideo probè defendi poffe , nifi Patrum autoritas o
ribus.
lim cam damnaffet.Prefertim fi refpicias ad horum temporum mores, citius fœneratorem probârim,
quàm fordidum hoc negociatorum genus, qui technis ,médacijs,impofturis,fucis, undecunq; uená
tur lucellum,hic coementes, ut ibi pluris duplo uendant, aut monopolijs expilantes miferam plebé:
&tamen hos nihil aliud agentes in uita, penè folos honeftos ducimus . Opinor hoc prouerbium , aut
idem,aut certè uehementer cognatum effe illi , quod alibi retulimus : FLOTTE
$
αἰτᾶ γε καὶτὸς ανδρίαντας ἄλφιζα . ideft :

-
Ipfisfarinaspofcit àftatuis quog.

Y
Periocu enim pro uectigalifarinas pofuit,quod ad cibu referátur omnia, & defun&tis figna poneban B
tur,memoriæ caufa.Proinde qui uectigal hinc quoq; corradit,is à mortuis extorquere uidetur.Apud
ueteres aut magna fuit fepulturæ religio, & fepulchroru immunitas. Núc cò procefsit habedi rabies,
utnihil fit ufquá in rerú natura,neq; facrú, neq; prophanu, unde nó aliquid fœnoris extundatur.Idq
Tyrannorum nó folùm à principibus ,ueruetiá à facerdotibus . Olim fub tyranis etiá,fed rudib.adhuc, & nódu fatis
exactiones. qd effet tyrannis, intelligétibus, uel hæc omniú erant cómunia, maria ,flumina ,uiæ publicæ,feræ.Nüc

=.A
optimates quidá quafi foli fint homines,uel dij potius,omnia fibi uindicát . Cogitur miferrimus nat

a
ta uelcu periculo curfum flectere, & ad infolentifsimi prædonis arbitriú quiduis & facere, & pati: ceu
parú fit infelici, cũ fluctibus & uentis rem habere, nifi tales quoq; tepeftates accefferint, Occurrit por
1
tus,aliquid extorquetur:tranfeundus pons eft,dandú eft.Traijciendum flumen , fentis principú ius :
eft tibi farcinula,rediméda eft à facrilegis illis: & qd his eft multo crudelius, miferrimæ plebis genius
fraudatur, & toties decimis ac uectigalibus arroduntur pauperum alimenta. Non eft fas ex agris tuis
conuehere frumentum ,nifi decimatum. Non molis, non pinfis,nifi rurfus arrofum.Vina non impor
tantur,nifi fæpius decimata. Non recondis in cellam, nifi dimidium,aut certè quadranté totius precij
feces Harpyis illis fceleratifsimis. Apud quofdá ex ceruifia, quam uocant, plus quàm dimidium fepo
niturprincipi.Non mactas pecudé, nifi numeres exactoribus: non reuendis equum ,tuo emptum ere,
nifi penderis aliquid. Vidi cum agerem rure Bononienfi, Iulio iam eius urbis ditione potito, extremę
paupertatis agricolas, quibus uniuerfæ facultates in duobus bubus erant (nam horum labore totam
·
familiam fuftinebant) pro fingulis fingulos ducatos dependere. Sunt apud quos liberum non eft co
ire legitimum matrimoniú,nifi uectigal foluerit. Sed quid ego fingula percenfere coner?uincit omné
eloquentiam iftorum rapacitas.Nihil eft rerum , unde non aliquid exprimant emolumenti. Nec mo.
dus eft, nec finis :quotidie nouas exigendi uias excogitant: & quicquid femel inuafit per occafionem
temporis,id mordicus retinent.Hæc perfe fatis odiofa, dum per infolentes miniftros odiofius exer
centur, non mediocrem inuidiam conciliant principibus : fed fefe nihil indignum exiftimát,unde col
ligatur emolumentum : hoc eft,unde fames accrefcat tenuibus,& procerum,uel prædonum magis,
xuries alatur.Neque defunt, qui è nocentum facinoribus haud mediocrem faciant quæftum, legibus
ceu retibus utentes.Iam quis eftmagiftratus, quod officium, que præfectura, quæ non ematur apud

Principum fi complureis : Denique cuinhæc tam multanon pofsint explere uerè pertufum dolium, hoc eft, prin
cipum fifcum,bellum prætexitur, colludunt duces, populus infelix ad medullas ufque exugitur: per
fcus , dolium
inde quafi principatus nihil aliud fit, quàm ingens negociatio. Quanquam autem foedum eft , Chri
pertufum . ftianos principes in hifce rebus inhumaniores uideri , quàm ulli fuerint ethnici tyranni : tamen ali
Sacerdotu dua quanto minus execrandum hoc, quàm quod apud facerdotes quoque, quibus oportebat omnem pe
ricia. cuniam effe uilifsimam , & quorum erat,fuas dates gratis acceptas gratis item communicare,nihil no
uenale
 CHIL PRIME CENTVRIA IX
. 235
J
Auenale eft, nihil immune. Quas non tragoedias mouent pro fuis illis decimis , quàm odiofè diuexant
miferam plebeculam ? Non datur baptifmus,hoc eft, non licet fieri Chriftianum,nifi numeres.atq; his
præclaris aufpicijs foreis ingrederis Ecclefiæ. Non comprobant matrimonium ,nifi numeres :non au
diuntpænitentium commiffa , nifi fperent præmium . Sacrificant conducti . Non pfallunt gratis , nón
orant gratis,non imponuntmanum gratis. Vix procul mota many benedicunt, nifi dederis. Non con
fecrant faxum,aut calicem , nifi data mercede. Quin & illud uerè pontificium munus docendi popu
lum, quæftu uitiatum eft.Deniq; non impertiunt corpus Chrifti , nifi numeres. Vt ne dicam intérim ,
quantamefsis colligatur ex litibus, ex difpenfationibus (fic enim uocant) ex condonationibus (quas
uulgus appellat indulgentias ) è conferendis facerdotijs , confirmandis epifcopis & abbatibus. Sed Sepulchra pre
quid apud iftos gratuitum fit, apud quos emitur & fepultura , etiam in alieno folo Apud Ethnicos mi- cio empta.
feræ plebi ftabat commune fepulchrum ; erat ubi gratis quos uelles fepelires . Apud Chriſtianos néc
mortuis operiri terra licet,nifi à facerdote tantulum fpacij conduxeris: & pro precij modo dabitur lo
cus amplus ac magnificus, Si plurimum numerâris, in templo proximè fummum altare licebit putre
fcere:fin parcè dederis ,inter plebeios fub dio complueris. Turpe,fiprecium acciperent oblatuin: nüc
iusfuum uocant, &dictu mirum , quanta exigant improbitate. Barbarus ille & gentilis Hebron of. Gen. 23 .
fertAbrahæ ignoto hofpiti gratuitum fepulchri munus, & uix adduci precibus poteft , ut oblatam ac
cipiat pecuniam:& facerdotes fepulturæ ius uendimus in alieno ? Vel potius quod publicú eft,id ceu
priuatum ære locamus . Atq ; huiufmodi meffem nulli metunt auidius , quàm hi, qui nihil ferunt popu .
lo,fed toti fibi uiuunt , aut certè principi. Alij cantionem illam nobis occinunt : Dignus eft operarius Matt.10.
mercede. perinde quafi nihil interfit inter epifcopú & conductú militem, aut fofforem . Seruiles ope .
ræpræmio penfantur. Principum & facerdotu munus fublimius eft, quàm ut mercede fit æftimandu.
Larus parturit. XIII
Kip dive id eft , Cepphus parturit.Antiquitùs dicebatur in eos, qui pollicerentur ingentia,nihil In eos qui ma
dignumpromifsis exhiberent. Aiunt cepphum ,fiue cemphum , auiculam effe ftupido ingenio , unde iora uiribus
& inprouerbium ftoliditatis abijt: quam nonnulli larum appellant : alij (quorum eft Theodorus Ga- pollicentur.
za) fulicam uertunt : eam uiuerefpuma marina,plumis ac pennis effe copiofis , corpore pufillo : cum
parturit,uociferari. Hinc natum prouerbium,Larus parturit : ubi quis magna præ fefert, pufilla præ
ftiturus. Hæc fermè fcribit interpres Ariftophanis, in comœdiam Pacem . Hefychius tradit, effe auem
leuifsimam circa mare uerfantem , que facilè uento moueatur: eoq; hominem inconftantem ac leuem , xi#q©.
cepphon dici. Plinius lib.8.cap.19. meminit cephi quadrupedis , quod Pompeius ex Aegypto depor.
tatum Romanis oftenderit : cuius pedes pofteriores humanis pedibus , priores manibus erat fimiles.
B Idnegat poftea Romæuifum.Verùm id quidem nihil ad prouerbium .
Parturiunt montes,nafcetur ridiculus mus. XIIII
id eft:
ὤδινενἦρῶ ,εἶτα μεῦ ἀπέκτεκεν.
Monsparturibat,deinde muremprodidit.
Senarius prouerbialis, dici folitus in homines gloriofos & oftétatores, qui magnificis promifsis, tum tn oftentato
uultus ueftitusq; autoritate miram de fe mouet expectationem : uerùm ubi ad rem uentum eft,meras res.
nugas adferüt. Vtitur hoc adagio Lucianus in libello, cui titulus, Quemadmodum oporteat hiftorias
confcribere:dicit enim fic reclamari à uulgo in Cupidinem , Herculis aut Titanis perfonam affumen
tem: dig . Athenæus in Dipnofophiftis,lib.14. refert, quòd Tachas rex Aegyptiorum huiufmodi
fcommate tetigerit Agefilaum Lacedæmoniorum regem , cum ad eum ueniffet, fuppetias illi laturus
in bello: dwy ffùs d'époßéto¸tò d'étrngv miñ.id eft: Parturijt mons,Iupiter autem metuit, at ille peperit
murem.Erat autem Agefilaus pufillo corpore . Porrò dicto offenfus, refpondit :pavooμá our worry news.
id eft:Atqui aliquando tibi uidebor leo. Poft euenit,ut exorta feditione apud Aegyptios,cum Agefi
laus non adeffet regi,coactus fit ad Perfas fugere.Porrò Græcis uidetur effe carme anapaæfticum. Vti
tur & Horatius in Arte poetica:
Quiddignum tantoferet hicpromiffor hiatu?
Parturient montes, nafcetur ridiculus mus.
Porphyrion ex Aefopi apologo quopiam natum exiftimat.is fertur eiufinodi Cum olim quidam ru- Apologus de
des atqs agreftes homines uiderentin monte terram intumefcere, moueriq;, cocurrunt undiq; ad tam monte partu
horrendum fpectaculum, expectantes ut terra nouum aliquod ac magnum portentum ederet,monte riente.
nimirum parturiente, foreq; ut Titanes rurfum érumperent,bellum cum dijs redintegraturi.Tandem
ubi multum diuq; fufpenfis attonitisq; animis expectaffent, mus prorepfit è terra, moxq; rifus omniú
ingens exortus.
Aureos montes polliceri. XV
Xpvo vyvä : id eft,Aureos polliceri montes .Prouerbialis hyperbole de ijs, qui immenfa pro
mittunt,fpesq; amplifsimas oftentant : à Perfarum arrogantia ducta, qui propter auri uenas , montes
aureosiactabant.Plaut.in Sticho : Neq; ille fibi mereat Perfarum montes , qui effe aurei perhibentur.
Atq; idem in Milite,in eandem fententiam dixit argenti montes : Tum argenti montes, no maffas ha
bet.Terentius in Phormione: Is fenem per epiftolam pellexit , modò non montes auri pollicens . quo
quidem loco illud obiter admonendú arbitror , quod opinoruulgus interpretum latere , Modò non , Modo non.
dictú pro eo quod eft apud Græcos, vid eft, tantum non:id perinde ualet,quafi dicas propemo
dum.Nam tantum no, Græcanico more reperies,tum apud Liuium,tum apud Suetonium, neqi femel
U 4 apud
 236 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

apud Valerium Maximum. Apuleius in prima actione Apologiæ fuæ: Qui fieft auaricia egenus , &ad A an
Werthali
omne lucrum inexplebilis , nec montibus auri fatiabitur. Diuus Hieronymus in Ruffinum : Vt cuin
enco
montes auri pollicitus fueris , ne fcorteum quidem nummum de thefauris tuis proferas, Ariftopha !!
07
nes ἐμαχαρνεύσι:
id eft:
κἄχεζεν ὀκτὼ μίῶας ἐπὶχρυσῶν ὄρων .
Menfes & octocacauit in auri montibus.
adal
Cacauit,dixit pro defedit,lafciuia comodię ueteris.Phoenix Colophonius apud Athenæum lib.12.de 11
ὅσις εἶχε χρυσία πόντου . id eft , Mare pofsidens MET
Nino rege prædiuite loquens, ex monte fecit mare, ait:
auri. Paulò diuerfius dixit Saluftius in Catilinario: Maria montesqs polliceri cœpit. Ad eundem mo CRES30
dum Perfius:

Magnospromittere montes. (
Bech
uthyperbolemagnitudinis fit non in aureis,fed fimpliciter in ipfis montibus.
Ambabus manibus haurire. XVI
In conatufum avträv àµgorpaus:id eft,Haurire ambabus:fubaudi,manibus. De ijs dici confueuit, qui fummo cona.
mum.
tu quippiam agunt.Itidem Ariftophanes in Equitibus:
id eft:
κἀμφοῖν χερσὶν μυτιλλᾶται τῶν δημοσίων.
Vtrag,manu bona difpergens publicafugit. *
Huic confine eft illud Homericum ex Iliados ".
TA
id eft:
ἐπὶ δεξιὰ , οἶδ᾽ ἐπ ' ἀριστερὰ νωμῆσαι βῶν.
Nouiequidem clypeum dextra, lauag,mouere.
aμgoin dogs. Inuenitur & illud, augin dugu : id eft,Ambabus manibus largiens:id eft,affatim & prodigè, aut etiá
MEVO ,
perbenignd . Plato in Sophifta : καὶ τὸ λεγόμενου ὁ τῇ ἑτοραλεπτέον ,ἐκᾶνἀμφοῖν χρή ideft :Et quod dici folet,ne
quaquain altera prendendum manu , quin magis ambabus. Nonnihil ab hac formarecedere uidetur,
quod fcriptum eft apud Ariftidem in Cimone,qui citat hunc locum exhymno poetæ cuiufpiam : iya
δ ' ἔσφυγρασία ὑπ᾽ αὐτῶν πληγείσ᾽ ἀμφοτόραις χερσί,κράτει πολέμο . id eft : Grauiter autem gemuit Afia , ab illis per
cuffa ambabus manibus,robore belli. Vicinius illud quod eft apud eundem in oratione Panathenai
ca : δὴ ἀμφοτόρᾳ τῇ χειρὶ παρί , ἄγων τὸς μέχρι τῆςἀτζικῆςἔλλωνας ὁμὲ καὶ βαρβάρος.id eft : Atille utraq: aderat manu,
ducens ufq; ad Atticam Græcos fimul ac barbaros. Quanquam hoc loco poteft etiam citra figuram
dictum accipi,ut intelligamus uel de terreftribus pariter ac maritimis copijs , uel de barbaris ac Græ
Manus mili
cis.Quandoquidem & militum manum dicimus,ut apudVergilium: B
tum. -Iuuenum manus emicat ardens.
junvie xagi. De Plena manu dictum eft aliàs, quod Græci dicuntiuvi xapi: quafi dicas, diuite manu.unde & Cere
rem i cognominant, quemadmodum nos Almam , quòd affatim alat : & aviop dag , quòd co
piofè nutriat.
Vno ore. XVII
Deconfenfu. Vno ore,pro fummo confenfu,pafsim apud autores obuium eft. Terétius : Vno ore omnes omnia
bona dicere.M.Tullius in fermone De amicitia: Vna eft enim amicitia in rebus humanis,de cuius uti
litate omnes uno ore confentiunt. Seneca Epiftolarumlib.i.epiftola 82. In tanta iudiciorum diuerfi
tate,referendam bene merentibus gratiam,omnes uno tibi (quod aiunt) ore affirmabunt.Ariſtopha
nes in Equitibus:
id eft: Oreuniuerficlamitant unofimul.
οἱδὲ ἐξ ἑνὸς σόματΘ ἅπαντες ἀνέκραγον.
Plato lib.De legibus 1. de qui, ivòs sóμar , Tavras ovuqwrap.id eft: Vna uoce, & ex eodé ore omneis
concinere . Idem lib. De repub . 2. παύτεςγὰρ ἐξ ἑνὸς σόματῳ ·ὑμνᾶσιν,ὡς καλὸν μὲν ἡ σωφροσύνη τε εἰ δίκαιοσύνη , id
eft: Omnes enim uno ore prædicant, quòd honefta res fit & modeftia & iufticia.
Aquilam noctua comparas. XVIII
In dißimiles. drop yauni evyngives:id eft, Aquilam noctuæ comparas.Martialis in Scazonte:
Aquilas fimilesfacerenoctuis quaris.
Aquila uifus acerrimi,adeo ut donagdauvres , id eft, non conniuens aduerfus folem intueatur. Et funt
qui tradanthanc auem hoc experimento probare, degeneres ' ne fint pulli,an genuini . Contrà noctua,
folis lumen modis omnibus refugit. Pindarus quodam loco graculos cum aquila confert.
XIX
Congregare cum leonibus uulpes.
Congregare cum leonibus uulpes, eft res impares difsimiles q; permifcere.Martialis:
Quidcongregare cum leonibus uulpes ?
Vulpes dolis nititur,leo uiribus fidit. Quanquam utrunq; cóiunxit Pindarus, indicans uirum fortem
leonem oportere præftare in exhauriendis certaminum laboribus , uulpem in confilijs. Sic enim in
Ifthmijs fcribit: τόλμα γὰρ ἐοικὼς θυμὸμ ἐριβρεμεταῦ θηραῦλεόντων ἐμπόνῳ μᾶτιμ δ' αλώπηξ, id eft : Animo fimilisfre
mentibus leonibus in ferendis laboribus, confilio uerò uulpes.
Aquila in nubibus. XX
fed quam
In eos quifuo duris iris: id eft, Aquila in nubibus pleriq; interpretantur de re magna quidem illa ,

ingradu pra non facilè affequaris:alij de ijs, qui longè reliquis præcellunt.Ariftophanes in Equitibus:
cellunt. ὥσπερ ἥδομαι ὡς ἐν νεφέλησιν ἀετὸς γενήσομαι , ideft:
Gauder
1 CHIL. PRIMAE CENTVRIA 1X.
237
A Gaudeo iftoc nomine, Quòd aquilafiam in nubibus uidelicet.
Verba funt populi Athenienfis, promittentis fibi futurum,ut orbi uniuerfo imperet.Et paulo inferius
in eâdem comœdia,tanquam oraculum pronunciatur:
αἰετὸς ὡς γίγνει,καὶ πάσης γῆς βασιλεύεις . id eft:

Quippe aquila es,terreg omnem dominaris in orbem.

Dicuntur & hæc de populo Athenienfi:nifi fortè placet allufio, ad fpes huius principatus inanes,Ruf
fum in Auibus:
αἰετὸς ἐν νεφέλῃσι γενήσεαι. id eft: Aquila in nubibusfies,
Interpres admonet, alludere poetam ad oraculum ,quondam Athenienfibus redditum , quo prædica.
batur futurum , ut Athenienfes tanto interuallo reliquas urbes fuperarent , quanto aquila in nubibus
reliquis auibus effet fublimior.Pindarus item in Nemeis (quem locu modò attigimus ) fe uocat aqui
lam,Bacchylidem æmulum graculum, uidelicet quòd illum immenfo uinceret interuallo:
αἰετὸςὠκὺς ἐν πετανοῖς
δαφοινὸν ἄχραν ποσ
ὃς ἔλαβεν αἶψα τηλόθεν μεταμαινόμεν κράγεται δὲ κολοιοὶ ταπεινὰ νέμονται .
Quorum carminum hæc eftfententia : Aquila pernix inter uolucres , quæ repentè aduolans eminus,
corripuit cruentam prædam:loquaces autem graculi humi pafcuntur.
Volantiafectari, XXI
Huicaffine eft,quodufurpat Ariftoteles 3.Tūp μrrà TA
Tà quoina libro, τà werάuha deúnap:id eft, Volátia fe- De imperue
Atari.loquituraut de ueheméter obfcuris, & que difficillimú fit perueftigare .Cui nó difsimile eftillud: ftigabilibus.
Eft aliquidquò tendis,& in quoddirigis arcum?
Anpaßim coruosfequeris, teftag, lutog ?
Deijs,qui nullum certum uitæfcopum fibi proponunt , fed extempore uiuunt , ad quamuis occafio
iuunt ,
nem mutabiles.

' Ibyci grues . XXII

iónsy avoid eft,Ibyci grues, Gręcis in prouerbium abierunt:quod dici confueuit, quotiens fce- Infceleratos,
leribus nouo quodam & improuifo cafu proditis,fcelefti pœnas dant ijs, quos læferút.Id ex huiufino- pœnas meritas
di quodam euentu natum memorant Ibycus poeta quidam, cú in latrones incidiffet iam occidendus, dantes.
grues fortè fuperuolantes obteftatus eft. Aliquanto poft tempore,cú ijdem latronesin foro federent,
fufurrabantin aurem: ¡ßóns indinos ága.id eft:Ad
B rurfumq; grues fuperuolarent,periocum inter fe
funtIbyci ultores. Eum fermonem afsidentes in fufpicionem rapuerunt, maximè defiderato iam pri
dem Ibyco. Rogati quid'nam fibi uellet ea oratio,hæfitanter atq; inconftanter refponderunt:fubiecti
tormentis facinus confefsifunt. Atq; ita uelut gruum indicio poenas Ibyco dederunt , ac potius fuo
ipforum indicio, ut dicitur,perierunt. Huiufmodi fermè Plutarchus in commentario De futili loqua
citate.Meminit huius adagij Aufonius in Monofyllabis :
lbycus utperit, uindexfuit altiuolans grus.
Extat fuperhac re Græcum epigramma, titulo Antipatri,quod non grauabimur adfcribere :
ἰβύκεληϊταί σεκατέκτανον, ἐκ ποτὲ νήσο τῶν δὲ διὰ κλαγγὼ τίσατο σᾷο φόνον
βαντεςἐρημαίω ἄπιβον ΐονα, σισυφίζω κατὰ γαϊαν.ἰὼ φιλοκερδέα φύλα
πολλ᾽ ἐπιβωσάμενον γεραίων νέφω αγοι ἵκοντο ληϊσέων, τι θεῶν καὶ πεφόβηθε χολὸν;
μάρτυρες, ἄλγοςον ὀλλυμένῳ θάνατον. ἐδὲ γὰρ ὁ προπάροιθε κτανὼν αἴγις Θ ·ἀοιδὸν
δεμάτω ἰάχησας, ἐπὶ ποινήτις ἐριννὺς ὄμμα μελαμπέπλων ἔκφυγεν εὐμενίδων .
Vertiffem &hos uerfus meo more,ni commodùm Petrus Ægidius Antuerpienfis,hofpes meus, imò Petrus Aegis
Pylades meus,& fi quid hoc quoq; ufquam eft amicius, iam Latinos feciffet , ac (mea quidem fenten- dius.
tia) feliciter. Eos adfcribam , fimul & hoc laboris haud illibenter effugiens , & incomparabilis amici
mentionem cupidè arripiens.

Quondam addefertum uenientes Ibyce littus,

Vitampradones eripuêre tibi,
Sapegruumnubem imploranti, quæ tibi teftes
Aduenêrenecis quum morerêretua.
Attamenhaudfruftra:fiquidem clangore uolucrum
Sifyphio cadem eft Eumenis ultafolo.
Latronumgenus heu cupidum lucri atg, rapina,
Curuos nequaquam terruit ira deum ?
Quando nec Aegisthus, uatem qui occiderat olim,
Atrarum occurfusfugerat Eumenidum.
Meminithuius poetæ Marcus Tullius lib. Tufculanarum quæftionum 4.cuius poema maximè lafci .
uumfuiffeteftatur.

Veriora ijs,quæ apud Sagram acciderunt. XXIII

aradisopa ro'modyga: id eft.Veriora ijs, que apud Sagram acciderút.Di &
tu olim in incredulos,quiq; In incredulos.
non
 ORVM
138 DES. ERASMI ROT. ADAGI
Ecoto
non nifi magno malo docti credut.Refertur à Strabone lib.Geographie 6.PoftLocros,inquit, Sagra A
siveco
fluuius labitur,in cuius ripa Caftoris & Pollucis aræ fitæfunt,ad quas decem Locrorú milia,unà cum
Rheginis,aduerfus Crotoniatas numero centies ac tricies mille, Marte'collato uictoriam reportarút.
DOD
Ex quo euentu natum eft in incredulos adagium,andisega Twp 'em cayga: id eft,Veriora ijs, quæ apud Sa
gram acciderunt. Addidêre pleriq;, quo die certamen initum eft,ijs qui in Olympijs erant , eum belli
euentum nunciatum fuiffe:tanta celeritate nunciatæ pugnæ ueritas comperta eft.Meminit buius pu
Iuftinus lib.zo.tametfi de numero occiforú à Strabone diffentit. Meminit & Euftathius in Boo. lanced
gnæ indo
tiam Homeri:additq; dici folitum de rebus, uerifsimis quidem illis,at nó creditis. Poftremò meminit
Zele
& M.Tullius De natura deorum 2. Nam de Sagra,inquit , Græcorum etiam eft uulgare prouerbium ,
qui quæ affirmant, certiora effe dicunt,quàm illa quæapud Sagram.
XXIIII
Rudem accipere, Rude donare.
Rudem accipere,pro dimitti à munere : Rude donare,pro dimittere: crebriter apud idoneos auto
res obuiafunt. Inde ducta metaphora , quod antiquitùs gladiatores , quibus permiffum erat à gladia.
torio munere ceffare , rude donati dicebantur. Ea ceffatio dabaturuirga , quam rudem appellabant:
Rudiari. unde hoc modo dimifsi, rudiarij uocátur. Proinde quicunq; à munere quouis in ocium reftituuntur,
uel ob ætatem,uel ob imbecillitatem,rudem accepiffe dicentur. Horatius in prima epiftola:
Spectatumfatis & donatum iamrude, quaris
Item Iuuenalis:
Mecenas, iterum me antiquo includere ludo.
-- Ouidius:
Ergofibi dabit ipfe rudem ,
fi noftra mouebunt Confilia.

Sic igitur tarda uires adimentefenecta,

Mequog ,donari iam rude tempus erat.
M. Tullius Philippicarum 2. Tam bonus gladiator rudem tam citò accepifti ? Lepidior erit metapho
ra,fi longulè traducatur: ueluti fi quis adhortetur quempiam,ut à ftudiorulaboribus abftineat,fibiq;
rudem impartiat : aut qui uitam aulicam reliquerit,eum aulicæ uitæ rudiarium appellemus. Huic fer
mè contrarium uidetur,quod ait Fabius, Acute eloquétiæ candidatus. quanquam equidem hoc loco
legendum arbitror, auitæ,pro acute: & bonarum literarum candidatis.Nam candidati propriè dicun
tur,qui magiftratum ambiunt.Quod fitransferatur aliò,tranfibit in prouerbij fpeciem.
Mali corui malum ouum. XXV
Improbiab in Kanï níçau☞ nanòp wò : id eft , Mali corui malum ouum.Aptè ufurpabitur, quoties â malo præceptore
probis ortum
4 difcipulus malus proficifcitur: ex improbo patre filius improbus : expatria illaudata uir illaudatus: B
ducentes. deniq; facinus fceleratum ab homine fcelefto. Metaphoram alij referunt ad naturam animantis , quæ
nec ipfa eft idonea cibis humanis, nec ouum parit ad quicquá utile. Sunt qui dicant fieri,ut coruorum
pulliparentes ipfos deuorent,fifortè non pafcant illos adfatietatem: & hinc ductu adagium. alij ma
Coraxrhetor lunt ad huiufmodi fabulam referre Corax quidam primus Syracufis,poftmortem Hieronis,inftituit
Tifias di artem rhetoricen mercede profiteri. Cum hoc adolefcens quidá Tifias hac lege pactus eft, ut tum de
fcipulus. mum mercedem perfolueret,ubi iam artem perdidiciffet. Dein ubi iam arte cognita, præmiú reddere
cunctaretur,Corax in ius difcipulú uocat. Ibi iuuenis huiufmodi dilemma proponit. Percótanti quis
effet artis finis,ubi Corax refpondiffet, perfuadere dicendo: Age,inquit,fiperfuadeo iudicibus,me ni
hil debere,non reddam,quiauici caufam :fin minus perfuadeo,nó reddam , quia non perdidici artem .
At CoraxTifiæ dilemma tanquam uitiofum & ausgegor,in difcipulum retorfit ad hunc modum : Imò,
inquit, fi perfuades, dabis, quia tenes artem,& debes ex pacto: fin minus, dabis,quia fentétijs iudicum
damnatus. Quod commentum tam uafrum,tamq; callidum ubi iudices audiffent, admirati uerfutiam
adolefcentis,fucclamarunt:nans nógan nanop wór. Sunt qui narrent hoc fucclamatum àcorona circum
ftantium, cum alter alteri litem intenderet.Huiufmodi fermè leguntur in Prolegomenis in Hermoge
Concertatiun nis rhetoricen . Ex hac fabula,ni fallor, efficta eft ea , quam narrat A. Gellius in Noctibus Atticis lib.5.
I
cula Protago- cap.1o. deProtagorafophifta, & huius difcipulo Euathlo : quæ tametfi longiufcula eft, & in promptu
ra Euathli. fta,tamen quòd omnium lepidifsima uideatur, non pigebit adfcribere. Gellius igitur oftenfo uitiofo
dilemmate, quod Antiftrephon uocant , propterea quod totidem uerbis pofsit in aduerfarium retor
queri:Quale eft,inquit,prouulgatum illud,quo Protagoram fophiftarum acerrimum ufum effe ferunt
aduerfus Euathlum difcipulumfuum. Lis nanq; inter eos , & controuerfia fuperpacta mercede hæc
fuit Euathlus adolefcens diues,eloquentiæ difcendæ,caufarumq; orandi cupiens fuit. is in difcipulu
Protagoræ fefe dedit, daturumq; promifit mercedem,grandempecuniam, quantam Protagoras peti
uerat:dimidiumq; eius dedit iam tunc ftatim prius quam difceret: pepigitqs ut reliquum dimidiu da
ret , quo primùm die caufam apud iudices oraffet & uiciffet. Poftea cum diutulè auditor affectatorq
Protagore fuiffet,& in ftudio quidem facundiæ abundè promouiffet,caufas tamen noreciperet,tem
pusq; iam longu tranfcurreret,& facere id uideretur,ne reliquum mercedis daret : capit confiliú Pro
tagoras ( ut tum exiftimabat) aftutum,petere inftituit ex pacto mercedem , litem cum Euathlo conte
ftatur. Et cum ad iudices conijciendæ cófiftendæq; caufæ gratia ueniffet , tum Protagoras fic exorfus
eft:Difce, inquit,ftultifsime adolefcens,utroq; id modo fore,uti reddas quod peto,fiue contra te pro
nunciatum erit,fiue pro te. Ná ficontra te lis data erit,merces mihi ex fentétia debebitur,quia ego ui
cero : fin uerò fecundú te iudicatu erit, merces mihi ex pacto debebitur, quia tu uiceris . Ad ea refpon
dit Euathlus: Potui, inquit,huic tuæ tam ancipiti captioni iffe obuiam,fiuerba ipfe no faceré,atq; alio
patrono uterer. Sed maius mihi in ifta uictoria proludiú eft,cum te non caufa tantùm,fed etiá in argu
mento
 >

CHIL. PRIME CENTVRIA IX. 239

A mento uinco.Difce igitur tu quoq; magifter fapientifsime,utroq; modo fieri,uti no reddam quod pe
tis,fiue contra me pronunciatum fuerit,fiue pro me. Nam fiiudices pro mea caufa fenferint , nihil tibi
exfententia debebitur, quia ego uicero: fin contra me pronunciauerint,nihil tibi ex pacto debeo, quia
ego non uicero. Tum iudices dubiofum hoc inexplicabileqs effe,quod utrinq; dicebatur,rati , ne fen
tentiafua utramcunqs in partem dicta effet,ipfa fefe refcinderet, rem iniudicatam reliquerunt, caufam
in diem longifsimum diftulerút.Hactenus Gellius. Quid autem? an non optimo iure ludices hoc fal
temfententiæ uice pronunciare debuerunt,nans égan nani wy:Narrat eandem fabulam L.Apuleius
inFloridorum libris,non dicam copiofius:neq; enim poteft copiofius referri, quàm à Gellio denarra
ta eft,fed tamen florulentius,& (ut ita dixerim) picturatius. Meminit Euathli Ariftophanes in Fucis,
atq; item in Acharnenfibus.
Ab impijs egreffa eft iniquitas . XXVI
Concinithuic Hebraicum illud ex libro Regum 1. cap. 24. quodDauid nominatim etiam pro ue. Improbi im
tufto prouerbio citat: Ab impijs egredietur iniquitas. Significat auté, ab improbis femper mali quip. probè agunt.
piamexoriri,à bonis nihil malorum proficifci. Proinde nihil effe, quur Saul metuat , ne à fe occidere
tur.Hocfacinus impium,non nifi ab impijs effe patrandum,fe manus fuas regia cęde non iniquinatu
run. Porrò prouerbium ,fi quem hoc quoq; iuuabit,Hebreo fermone pronunciatur ad hunc modum :
yer Quandoquidem habent hoc peculiare pleraq; prouerbia , ut in ca lingua fonari po
ftulent,inqua natafunt: quòd fi in alienum fermonem demigrarint , multum gratiæ decedat. Quem
admodumfunt & uina quædam,quæ recufent exportari,nec germanam faporis gratia obtineant , nifi
inhislocis,in quibus proueniunt.Idem propemodum dicitur apud Græcos uerfu prouerbiali:
γνώμης γὰρἐπλῆς ἔργα χρυσὲ γίγνεται. id eft : Probis ab animisfactapromanatproba. Mentis bone
Lemnium malum. bona opera,
XXVII
Aino Kandy:id eft, Lemnium malum , de malis immenfis ac miferandis . Hiftoria,unde natum ada . Mala mife
gium,uariè narratur:neq; magni refert, eam anxie perfequi. Herodotu in Eratone ,& prouerbi & hi. randa.
s j
ftoriæ meminit in hanc fermè fententiam :Pelafgi ex Attica per uim expulfi, Lemnon incoleba . Hu
nt
jasiniuriæ cum poenas de Atticis fumere cuperent, probeq; cognitos haberét dies feftos , ac ceremo
nias illorum , collocatis infidijs ,uxores Athenienfi abduxeru , cũ Mineruæ facra faceret in Brau
um nt
rone:hisq; in Lemnum nauigio afportatis , concubin
arum uice funt abufi . Cæterùm mulieres cu plu
rimos liberos parerent, omneis & Atticis moribus inftitueru , & Atticè loqui docuerun : ita factum
nt t
Beft,ut nec mifcere coniugia cum puellis Pelafgicis uellent , &fi quando Pelafgus quempiam pulfare
conaretur, omnéis conglobati Attici , huic fuppetias ferrent . Breuiter adeò inualefc
ebat pubes Atti .
ca,utplerifq ; in rebus priores tenere uideretur. quere uifum eft Pelafgis , ut filios ex Atticis mulieri
busfufceptos trucidaren . Idq; perfecerun ,occifis unà & matribus :deinde,fterilitate,orbitate, pefti
t t
lentia,reliquisq; plurimis adatti malis ,Delphicu oraculu confulue
m m runt, qua uia calamitatibus le
uaripoffent, Hinc igitur ait , per omnem Græciam increbuiff prouerb
e ium , ut ingentia miferandaqs
mala,Lemnia dicerentur.P ig hi n a
artiin itur nc atum dagium putat,partim illinc, quod aliquando Le
mniæ mulieres graueolent maritorú offenfæ ,eos uniuerfos fuftulerun ,auxilio Thoantis . Cuius rei
ia t
meminit & Euripides in Hecuba :
id eft:
καὶ λῆμνον ἄρδω ἀρσένων ἐξώκισαν .
Maresy Lemnofuftulêrefæmina Funditus.
Item Seneca in Agamemnone :
Et fcelere Lemnon nobilem .
Cicadam ala corripuifti. XXVIII
Tiliya 76 ouanngas: id eft,Cicadam ala corripuifti.Diciturin eos, qui quempiam prouocant mini. Prouocationes
mè ex ufufuo. Lucianus in Pfeudologifta, fcribit Archilochum poeta iambographum ,& ad malè di- perniciofa.
cendum egregiè inftru&tum,ad hunc modum refpondiffe cuidam,à quo fueratconuicio prouocatus :
Té rithya x6рs ouvanngar. Eftautem huius infecti mira quædam & prodigiofa loquacitas ,maximè effer
uefcente fole. Plinius negat ijs uocem effe ,fed ftridorem , cum tractu: eumásfonum emittit non alis,
quemadmodum mufcæ, apes , culices (nam ijs ftridor fimul cum uolatu definit : at cicada fi prefferis
alas,uehementius etiam perftrepit:) fed in pectore fubeffe ait duos fpecus , attrituq; membranæ mo- Cicada Hocae
bili accedentefpiritu ,per hos è uifceribus fonum ædi.Ergo quemadmodumfi cicadam naturà garru lis.
lam ala prehendas,clarius obftrepit: ita fi poetico hominipræbeas occafionem fimultatis , non modò
nontacebit,fed clarius obftrepet , & omnem bilem chartis illinet atris. Proinde Platone aiunt admo
nuiffe,ne quis hominem poetam fibi faceret inimicum.Et Horatius,
-Genus iritabile uatum, dixit.
J Tenedia bipennis. XXIX
3 Twide rimus:id eft, Tenedia fecuris. Cóueniet aut in eos, qui nimium feuerè iudicant ac puniunt: Infeueros, er
aut qui celeriter expediunt cótrouerfias, & litium ambiguitates. Inde translatum , quod olim rex Te- celeriter expe
nedi fecurim geftans , lites audire, confueuit : caufaq, iudicata, protinus eum qui feciffet iniuriam, dientes con
fecuri percutere:aut quòd Tenedius quidá rex legem tulit in adulteros, ut utriufq; corpus fecuri con- trouerfias.
CO cideretur:eiusq; legis exemplú etiam in filiú ædidit. Proinde in nomifmate iufsiffe infculpi , altera ex Lex Tenedia
J parte fecurim, altera duos uultus ex eadem ceruice prominentes. Cuius rei meminit & Stephanus in de adulteris.
0 urbium
 240 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

urbium catalogo. Plutarchus in commentario de Pythijs oraculis,oftédit fecurim typum atq; infigne A
fuiffe Tenediorum: idq; propter cancros , qui funt apud illos in loco qui dicitur Afterium . Verba Plu Fiber
For thine
tarchi, fi quis fortèrequiret, funthæc : ὥσπόρ ἀμέλα σελινόντιοί ποτε χρυσόμ σέλινον ἀναθῆναιλέγονται, καὶ τηέδιοι τὸν
πέλέμω , ἀπὸ τῶνκαρμένων τῶν γινομένων περὶ τὸ καλέμενον ἀφέριουπαρ᾿ αὐτοῖς μόνοι γὰρ ὡς ἔοικεν ἐν τῷ χελωνίῳ τύπου πελέκει
έχεσι. Lucianus in Philopfeude: τότ' ἐκεῖνο, καν γὰρ μοινομίσας, πελεκώ τινα κατὰψευσμάτων. id eft : Ratus enim mellett
iuxta illud , quod uulgo dici confueuit , fecurim quandam mihi ueniffe ad incidenda mendacia. Mihi encol
uidetur allufum ad Alexandri Magni factum, qui nodum infolubilem in Mida plauftro enfe diffecuit: Alcai
quemadmodum oftédimus alibi. Meminit & Paufanias in Phocicis: fed originem adagionis ad aliam astowie
fabulam refert. Scribit autem fecurim inter anathemata fuiffe,monumétum Pericliti, cuius paterEu.
thymachius Tenedius,qua de re uetufta ferretur fabula : Cycnon filium fuiffe Neptuni , ac regnaffe in
Colonis. Porrò Colonæ erant in terra Troiana , contra infulam cui nomen Leucophrys. Porrò cum
Cycnus haberet filiam nomine Hemetheam,ac filiú nomine Tennen ex Proclea, ea fuerat Clytij filia,
foror Caletoris, quem Homerus in Iliados.tradit interfectum ab Aiace, quòd is Caletor in Protefilai
nauim ignem inieciffet. Hæc igitur cum effet defuncta , huic fuccefsit Philonome Craugafi filia . quæ
cum adamaret Tennen,ac reiecta fuiffet, mentitur apud maritum , quod ipfa nolés ab eo fuerit de ftu
pro follicitata. Cycnus uxoris mendacio perfuafus , Tennen unà cum forore ciftæ inclufum abijcit in
mare. Cæterùm incolumes appulfifunt in infulam Leucophryn , cuipoft à Tenne nomen uerfum fit
Tenedos.Cycnus tandem ubi comperiffet fe deceptum,nauigat ad filium,fimul & agniturus errorem
fuum, & ueniam deprecaturus. Cum autem appuliffet Cycnus , & nauimab arbore quapiam aut faxo
religaffet,Tennes præ iracundia fecuri funes incidit. Vnde prouerbium dici cœptum de ijs, qui perti
naciternegarent aliquid : Hic eft qui Tenediafecuri hoc aut illud incidere poffet. Huic non difsimilis
hiftoria refertur in prouerbio:Tenedius homo.
Thefaurus carbones erant. XXX
ineos quifpe avigandi bnoavgès wiquey : id eft, Carbones thefaurus erat. In eos cópetit, qui fpe fua fruftrantur : quiq;
fua fruftratur: magnificis rebus expectatis , meras nugas reperiunt . Ex euentu quopiam natuuidetur, quo quifpiam
thefauri fpe fodiens , carbones defoffos inuenit. Eaq; res in rifum, uulgiq; fermonem abijt. Nam anti
Carbones de- quitùs carbones in terra defodi folent,ad indicandos agrorum terminos :propterea quòd (ut teftat 230
ur
foßi. in opere De ciuitate Dei diuus Auguftinus ) nulla res magis durabilis , magisq ; perpetua , quàm car.
bones fub terra defofsi.Lucianus in Zeuxide :τὸ δὲ κατὰ τῷ παροιμίαν αὐθρακοῦ · ἡμῶν ὁθησαυρὸς ἦσαν ,ideft :Ve
rùm ,iuxta prouerbiu,thefaurus nofter carbones erant, Rurfum in Philopfeude : rò yapaóys invo ,avēga
now jμiv i broavgòs arænvas.id eft : Proinde, iuxta id quod dici folet,tu nobis qui thefaurus credebaris , car. B
bones extitifti . Idem in Timone de auro inuéto:didia yp, mù alganas rúgw airypu.id eft: Vereor itaq;,
ne expergefactus carbones reperiam . Rurfum in Votis :nai augants Toι & Oncaugos isa,id eft : Ac thefaurus
tibi carbones fuerint . Alciphron in epiftola quadamn : ασπόδιΘ μοι παύτοι οἱθησαυροί γενήσονται; id eft : Non MOP
omhes thefauri mihi cinis erunt ?
Octa pedes. XXXI
ὀμτάποδες
Ouránodob id eft, Octapedes, Scythico prouerbio dicebantur,qui duos pofsideret boues, & currum
apud Scythas. unum. Lucianus in Scytha fiue Proxeno: nag aurois intanod angulo . ideft : Qui apud illos Octape

YAP
des uocátur. Dici poterit per iocum in hominem ,qui fibi locuples uideatur: uel in eum cui rufticanæ

217
funtopes. Inter opes enim rufticanas præcipuè recenfet Hefiodus, To Be apoga:id eft, Bouem arato
durároda ani rem.Addit prouerbio gratiam allufio ad fcorpium,polypu,fepiam & theutidem, octonis pedibus ani
mantia. mantia,& ob id Græcis dicta durároda.Scorpius etiam prouerbio locum fecit, Octapedem excitas . Si
# quidem hoc animal fub omni lapide dormire dicitur. Suidas nas fcribit peru,non per a.
Satius eft recurrere,quàm currere malè. XXXII
id eft:
πάλιν δρομῆσαι μᾶλλον ἢ δραμῶν κακῶς.
Satius recurrere, atq
, uti curras male.
Senarius prouerbio celebratus, cuius hic eft fenfus : Præftat mutare confilium in melius, quàm in ma
lè inftitutis pergere. Lucianicus afinus fententiam hanc fecum uoluebat , non admodum afininam :
#

ἔκρινα τῦτο δὲ τὸ τῷ λόγο,

id eft:
In maléinftis πάλιν δρομῆσαι μᾶλλονἢ δραμῶν κακῶς .
tutis non proa Vifum eft tandem, iuxta uulgi fermonem,
. .

grediendum. Potius recurrere,atq currereperperam.

Quin & hoc feculo uulgò dictitant, Non prorfus aberrare eum, qui medio è curfu recurrat:fignifican
tes probandos eos,qui maturè refipifcunt ab ftulticia.
Solus currens uicit. XXXIII
Món dewyngaranid eft, Solus currens uicit. De ijs qui uincunt,nemine contrà certante. Translatum
aftadijs. Nihil autem eft negocij uincere,fi nemo tecum certet. Concinnè dicetur in eos, qui fibi pla
cent,quafi pulchrè caufam fuam probarint, cum nullus adfit , qui contrà difputet. Lucianus in Imagi
nibus :ῥᾷσον δὲ οἶμαι τέτόὄξη, κατὰ τὼ παροιμίαν,μόνον θέοντα κρατᾶν.id eft : Haud eft difficile ,iuxta prouerbium ,
cum folus curras, uincere. Affine illi, quod aliàs recenfuimus, pul vay:id eft, Defertam caufam uin
cere.Nec alienum ab illo, anoviti vina : id eft, Citra puluerem uincere. Et,avidgari vinay:id eft, Citra fudo
rem uincere:quorum alibi meminimus.
Leonem
 CHIL PRIME CENTVRIA IX. 241

Leonem ex unguibus æftimare. XXXIIII

AnTüp ¡rixupKIPTαyvwonay:id eft, Ex unguibus æftimare leonem : eft ex una quapiam coniectura ne. Exund con
gocium uniuerfum perpendere, expaucis multa , exminimis maxima conijcere. Natum uidetur ada . iectura nego
giumà Phidiaftatuario, qui ( ficut narrat Lucianus in Hærefibus ) infpecto leonis duntaxat ungui, cium totu efti
quantus effet totus leo perpendit,totumq; ex indicio unguis effinxit. Plutarchus in commétario De mare.
defeftis oraculis ,uidetur ad Alcæum referre . Sic enimfcribit: κατ᾽ ἀλκαιον ἐξ ἔνυχῶ · τὸν λέονταγράφοντας, id
eft:Non Alcæi more leonem ex unguibus depingetes, hoc eft, ex re minima maxima colligentes, Phi
loftratus inuita Apollonij : vvxx gw.id eft: Qualem ex ungui iam effe uideo. Bafilius magnus
ad Maximum philofophum :ἐκόνες ὄντως τῶν ψυχῶν ἐσὶνοἱ λόγοι, κατεμάθομενἐν σὲ διὰ *γράμματο᾽,
ὅσον , φασίμ ,ἐ
drop oporra.id eft:Animi imago reuera eft oratio. Proinde cognouimus te ex literis,no aliter quàm
leonem,ut aiut,ex unguibus.Fit autem hoc mathematica ratione (ficuti docet Victruuius lib.3. ) ut ex Mathematica
membro uel minimo,totius corporis modus colligatur.Quemadmodum Pythagoras Herculani cor ratio,ex uno
porismenfuram exPifano ftadio, quod Hercules fuis pedibus fuerat metatus, ratiocinatus eft. Sic ex membro totu
unius arteriæ pulfu,medici de tota hominis ualetudine iudicant:fic ex coma, aut cingulo,aut oculorú corpus æfti
nutu,totamhominis uitam licet conijcere: fic ex unica epiftola doctrinam omnéæftimamus : ex uni- mandi.
corefponfo,totam hominis fapientiam perpendimus.
Cauda de uulpe teftatur. XXXV
inoßrorÿànbarns papropā:id eft , Cauda de uulpe teftificatur. In eos dici folitú, qui pufilla in re, cuiuf
modifint,declarát. Eft autem uulpi cauda pro corpore maior acpilofior, ut non fit facilè celare. Alio
quicanis uideri pofsit. Vnde quadrabit de exitu, declarante cuiufmodi fuerint reliqua. Quidam pri
mo aggreffuagni,in euentu uulpes comperiuntur.
E' fimbria de texto iudico . XXXVI
inFagacids to paruayvwow:id eft,E' fimbria textum omne cognofco. hoc eft, ex uno aliquo pufillo,
reliquorum facio coie&turam. Translatum à negociatoribus, qui infpecta texti margine,facilè de uai
uerfocuiufmodi fit iudicant.
De guftu cognofco. XXXVII
ixydμaryvona : id eft, Ex deguftatione iudico.hoc eft,ex minima experientia. Duftum item à ne
gociatoribus, qui guftuto duntaxat uino aut oleo,de reliquo moxpronüciant. Eft enim cuiufq; arbo
risfoetui fuus quidam (apor & indoles, & forma quoq; peculiaris : quæ quoties mutarenturin diuer
B fum,pro oftento habitum fuit:ut eleganter Theophraftus in hiftoria plantarum libro 2. cap.4. Vnde
Plinius:Ad eum,inquit, guftum tibi reliqua promitto. Seneca : Et guftum tibi dare uolui. Et degufta- Gustus.
tionem huiufmodi experientiam uocamus. Haud alienum fuerit huc affcribere , quod Irenæus refert Degustatio.
prouerbijnomine:Vt difcas mare falfum effe,nihil opus totum ebibere. Siquidem è paucis guttis de.
prehenderelicet, quale fit uniuerfum mare.
Aethiopem ex uultu iudico . XXXVIII
1
Tòpaibiona in NöfiⒸyevŵonw id eft,Ethiopem ex ipfo uultu cognofco.Præfert quifq; aliquo figno.ca Signa morum,
jufmodi fitmoribus.Præ fe fert enim Ethiops, nigrore uultus, intortis capillis,labris tumétibus,den
tiumcandore,patriam fuam. Nam ueftem mutare poteft Ethiops,faciem non poteft.

De fructu arborem cognofco. XXXIX

in ri napas vò divdporywvwon : id eft,E ' fœtu cognofco arborem:è factis hominem iudico.Que parcemia Exfactis de ho
etiamin Euangelicis literis extat, quemadmodum oftendimus in operis initio. Veftis fordida , rafus mine iudicare
licet.
uertex,ieiunium,oratio , frons tetrica , folia funt quæ fæpenumerò mentiuntur, quemadmodum illa
" ficus mentitaeft Chrifto: fed pro Chrifti gloria patienter tolerare infamiam, bene uelle maleuolis, nec Matt.7.
rependereiniuriam, fructus eft arboris bone. Hæc fi quis conftanter & alacriterpræftat, arguunt ani. Monachi
mumfincerum.Nam fimulatio nec diuturna poteft effe, nec fieri poteft, quin alicunde cedens naturæ,
prodat animi morbum.
In tenebris faltare. XL
Andropa : id eft, In tenebris faltare. Eft ré gerere clanculú,nullo tefte, nulloq; iudice. Trans . Clanculumt
latum abijs,qui choros ducunt, quos in tenebris nemo queat dijudicare, recte'ne , an fecus moueant agere.
pedes.Lucianus in Sectis: oxbow pacip igyofuda.id eft: In tenebris,ut aiunt,faltaremus. Quibus ex uer.
bisuideturadagium dici poffe etiá in illos,qui temerè,nulloq; iudicio, nulla certa ratione rem agunt.
Sentit enim Lucianus,nos philofophia deftitutos,tanquam in tenebris faltaturos,ut quicquid in ma
nusuenerit,id effe credamus quod quærebatur. Apparet huc tacitè allufiffe Platonem lib. de Repub.
8.iva μò onsravis dearrywurda guzov bezowurda.id eft : Ne tenebrofè differamus, prius definiamus. Nam qui
confufè difputat,uelut in tenebris faltat.
XLI
Areopagita.
apaonayirur:id eft , Areopagita. Detrifti feueroq; dicebatur, aut etiam de iudice uehementer incor. Areopagitas
rupto. Inuenitur & onvlewrótóp afeonazis:id eft, Triftior Areopagita. Athenis fumma erat Areopagi
tarum autoritas : hi erant iudices, qui de capitalibus caufis pronunciabant,tanta integritate, utnoctu
atqs in tenebris,non interdiu, neq; luci caufas cognofcerent : quo non dicentes, fed duntaxat quæ di
cerentur, fpectarent.Id ita effe teftatur Lucianus in Sectis. Allufit ad prouerbium Cicero ad Atticum
lib.z.Senatus eye, nihil conftantius,nil feuerius,nil fortius. Idem eiufdem operis lib.4. Ex quo
* intelle .
 242 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
TU
intellectum,treis ros apsorayiras, ambitum, comitia,interregnum,maieftatem, totam deniq; Rempubli. A 21
cam flocci non facere. CLE
·
Atticus afpectus. XLI TEA
Impudens os. andyBair :id eft,Atticus afpectus :perinde eft quafi dicas,os impudens. In eos dicebatur, qui uul
tu ipfo præ fe ferebant impudentiam , dicendiq; confidentiam, Nam hoc uitionotati funt Atticorum Bicke
mores.Ariftophanes in Nubibus: Shan
ἐπὶ τῷ προσώπε τ᾽ ἐςὶν ἀθικὸνβλέπ ideft:
Filler
Acuultu in ipfo afpectus Atticus eminet.
ெ
Sic enim loquitur Strepfiades defilio, Socratica è fchola redeunte,quem ex ipfafronte coijcit,malam
Tire
caufam agere poffe:quod nefcio quid Atticæ aftutiæ fimul atq; impudentiæ præferret. Quin & Achil
> Perpe
aver. les apud Homerum Agamemnonem appellat kuwa , obimpudentiam. tales & kuweßawwas dici adino.
net Helychius.
Lári facrificant. XLIII
Intenaces. évíg dúsow :id eft,Lari facrificant.In tenaces dicetur, qui de fuis nemini quicquam impartiunt : aut in
conuiuas edaces, qui nihil appofitis epulis mittunt amicis, neq; quicquam faciunt reliquum. Ná anti
quis religiofum erat, ex ijs quæ Laribus immolabantur, aliquid foras efferre. Huc allufit Ariftophanes
in Pluto : apud quem Carion Mercurio obfecráti, ut aliquid fibi de facrificio quod intus agebatur,im
pertiant:ana ,inquit, inpoga.id eft: Efferre nequaquam licet.Item in eademfabula mulieri uolentipro
foribus fpargere bellaria:

ἔνδον γε , inquit, παρὰ τῶν ἐπίαν, ὥσπερ νόμων,

ἐδὲν ἐκφέρειν πρεπῶδές ἐσιν ,ἀλλὰ ἀσφέρειν. id eft:

Intusprofecto, ut moris eft apud Larem,

Nam nefas efferrequicquam, inferrefeddecet magis.
Menfam ina Apud Romanos,autore Plutarcho,nefas erat menfam prorfus inanem tolli:uel quod innuerent, fem
tem tolli apud per aliquid referuandum in tempus pofterum:uel ut affuefcerent temperare cupiditati,à præfentibus
Rom. nefas abftinentes : uel uthoc pacto feruorum animos fibi conciliarent, cum quibus menfam aliquo pacto
srat communem habere uiderentur:uel quod religiofum haberetur,in facris quicquam uacuum confpici.
Porrò menfa facra quædam res eft. Cato lib. De re ruftica monet,ut uillica certis diebus .Lari facrificet
pro copia, addita foco corona. Huic diuerfum adagium fingi poterit, inár Júap:id eft,Hecatæ facrum
facere. Siquidem inhuius deæ facris,ij qui coenam inferebát,ipfi nihil inde guftabant,neq; quicquam B
M
auferebant præter tumultum & fumum ut inquit in Sympofiacis Plutarchus. Idem fieri confueuit, fi
quid inferebatur reliquis dijs,quos aergends appellant. Torquebitur in eos, qui alijs confulunt, non
fibi:alijs parant opes, ipfi non fruuntur.

Proteruiam fecit. XLIIII

Fatere pro Erat hoc religiofum in nónullis etiam alijs hoftijs, ne quid exfacris epulis relinqueretur:aut fiquid
teruiam. reliquum effet, id igni abfumeretur: quemadmodum Moyfes tradit de agno pafchali. Porrò id genus
Proteruid, facrificij , Romani proteruiam appellat.Vnde celebratur illud Catonis feftiuiter dictum in Albidium
quendam,qui patrimonium uniuerfum luxuabfumpferat , unis exceptis ædibus , quæincendio con
1
fagrarunt:Proteruiam ,inquit,fecit:propterea quòdea que comêffe non potuerit,quafi combufsiffet.

222.2.5 7
AutorMacrobius lib.Saturnaliú 2.Ad hoc facit quod apud Athenæum lib.8. Theocritus Chius Dio
cliti Gurgiti, qui deuorato pifce calido, dixit fe cœlum exufsiffe : Vnum, inquit , illud tibi fupereft , ut
mare ebibas : atq; ita tres res omnium maximas confeceris ,terram,mare,cœlum. At quoties fumptus
fuperat quæftum,nec morbus decedit iam in naturam uerfus, quid fupereft, nifi ut ad malas artes uer
Germanie pes tantfefe,quo luxui femper glifcenti fuppeditet pecunia ? Atq; hæc eft una non minima peftis Germa
ftis. niæ noftræ,præcipuè apud eos qui nobilitatis titulo gloriantur : quanquá funt in his, qui nobilitatem
fingunt,ut hæc faciant impunitius,qui fubornant à quibus uocentur Ionckeri,iactant arces paternas,
T
adduntplumam galero,pingunt clypeum,in quo dextra librans machæram diffecetelephantem :fub
fcribunt epiftolis fuis tres literas , Equ. Si quis fit natus uieulo quopiam , puta Ornithoplutus dicto
Ifocomo,non fe fcribit Ifocomenfem (nam id plebeium eft) fed Ornithoplutus ab Ifocomo.Atqstum
fibi ius effe putát indicere bellum cui uifum eft. Si legum feueritas coerceret talium iuuenum intem
perantiam,non effent tam multi quibus fupplicia uel infligere cogerentur , uel condonare. Per aleam
enim,chartas,fcorta, compotationes, & ociúuenitur ad æs alienum , mox ad rapinas & fycophantias.
Curriturin militiam,'redeunt cum præda , non ab hoftibus parta. His rudimentis exercitati , nullum
Leges fum, horrentfacinus . Apud ueteres erant leges fumptuariæ , atq; adeo Corinthi , quae ciuitasferat cæteris
ptuarie apud corruptior, tamé lex erat oppofita, fumptuofius quàm pro rei familiaris modo uiuentibus. Eam apud
Corinthios. Athenæum libro fexto Diphilus referthifce uerfibus:
τοι8το νόμιμόν ἐτι βέλτις᾽ ἐνθάδε ἐᾶν ἀπολαύειν τέτονἤδη το βίο .
κορινθίοις· ἵν αντιν᾿ ὀψωνῶντ᾽ ἀε ἐαὶ δ᾽ ὑπὲρ τῶν~ἐσίαν δαπανῶν τύχη ,
λαμπρῶς ὁρῶμεν, τ8τονανακρίνειν, πόθεν ἀπᾶπον αὐτῷ τῆγμὴ ποιεῖν ἔτι .

ζῃ,καὶ τί ποιῶν καν μὲνἐσίανἔχῃ, ὃς δ᾽ οὐνδὲ μὴ παθητ᾽ ἐπέβαλον ζημίαν .

ἧς αἱ πρόσοδοι λύεσι ταναλώματα , ἐαὶ δὲ μηδ᾽ ὁτιῶν ἔχωνζῇ πολυτελῶς ,
τῷ δημίου
 CHIL. PRIMAE CENTVRIA 1X.
43

τῶ δημίῳ παρέδωκαν αὐτὸν • ἡράκλεις . ἢ τῶν ποιέντων ταῦτο κοινωνῶν τισὶν ,

οὐκ ἐνδέχεται γὰρ ζῶ ανευ κακῶ τινὸς ἢ συκοφαντᾶν κατ' ἀγοραν, ἢ μαρτυρεῖν
τῷτον ,σωίης·ἀλλ᾿ αναγκαίως
A ἔχει
ἐψουδῇ ποιῶτον ἐκκαθαίρομεν γένος ideft:
ἢ λωποδυτῶννυκτὸς,ἢ τοιχωρυχεῖν,
Hoc legecautum eft hicapud Corinthios:

Siquempiam obfonarefemperfplendide
Videmus,hunc rogamus, unde uiuat ,&
300 facultates habet,
Quidfaciatoperis.fi
Vtreditusharumfoluere expenfas queat,
Perpetimurillum perfrui bonisfuis.
n
Siinfortèfumptusfuperat ea quepossidet,
Prohibemus huicnefaciat hoc inpofterum.
Nipareat,iamplectitur muletagraui:
Sinfumptuofè uiuit is quinilhabet,
Tradunt eum tortoribus.Proh Hercules.

Necenim licet uitam abfg, malo ullo degere

Talemfcias:fed eft neceffe aut noctibus
Abigerepradam,autfoderemuros adium,
Authacpatrantum iungier commercio,
Aut in foro agerefycophantam, autperfidum
Prabereteftem.Nos genus hoc mortalium
Eytimus hac exurbe, uelutpurgamina.
Athodie Germania in non obfcuris ciuitatibus ferthoc genus nepotes & ganeones : qui non folùm
nihilhabent, uerumetiam multis multa debent,neq; cuiquam illorum dicitur : Heus tu,unde fuppetit
restuoluxui? Quod fi fieret,fortaffe comperirent effe uerum quod fcripfit Diphilus.,
Huic funis nihil attraxit. XLV
AUTHμập μágu da korowid eft, Funis quidé ifte pifcium attraxit nihil. Senarius prouerbialis, quo Pruftra infum
B fignificabant operam fruftrafumptam, neq; exfententia eueniffe, quod quis conabatur. Translatum pta opera
.
abhamato funiculo pifcantibus, qui fæpe hamum retrahunt inanem.Natum uidetur ex fabula Arifto.
phanis,cui titulus duopografo , ubi legitur hicfenarius. Ad adagiuallufit idem in Vefpis : 4 sonα
.id eft:Atqui non attraxit.De eo qui tetenderat patri laqueum,ne quo exiret.
Sempertibi pendeat hamus. XLVI
Adfimili metaphora dixit Ouidius in'Amoribus: Omnis tentana
Cafus ubig, ualet,femper tibipendeat hamus: daoccafio.
id eft:
Quo minimè credisgurgitepifcis erit.
Semperexperienda fortuna, & omnis tentanda occafio.Simile illi,Omnem mouere lapidem.
Diues autiniquus eft,autiniqui hæres. XLVII
Diuus Hieronymus ad Hedibiam fcribit in hunc modum:Vnde & illauulgata fententia mihi uide. Dediuitibus,
tur effe uerifsima:Diues aut iniquus,aut iniqui heres. Quod fi uerum eft illud Hefiodium, Non omni
notemerèeffe, quicquid uulgo dicunt mortales : prouerbium hoc haud ofcitanter expendendum eft
ijs, qui fuis opibus ftultè fe iactant.Neq; enim ferè parantur ingentes opes fine fraude . Et aut ipfe pof
fefforeas per fas nefasq; congefsit,aut certè fuccefsit ei, qui has eaparauit uia.Plato lib. De legib.5. s
Tiddy úμip oplès,is in doip ofnausoidi ayaboi.id eft:Ita uerum eft,quod uulgo dicimus , admodum diui.
tes non effebonos. Circumfertur apud Græcos & hic uerficulus ex Menandri comodijs:
id eft:
ἐδεὶςἐπλέτησε ταχέως δίκαιΘυών.
Nunquam uiraquus, diues euafit citò.
Huc refpexit ille,qui Syllæ iactanti fefe, dixiffe legitur: Quomodo uir bonus effe potes,qui tantas pof
fideas opes,quum à patre nihil tibi fit relictum: Refert Plutarchus in illius uita.
? Herculanus nodus. XLVIII 1
ganap dua:id eft , Herculeus nodus , pro uinculo arctifsimo atq; indiffolubili legitur apud erudi
tos.Seneca ad Lucilium : Vnus tibi nodus, fed Herculeus reftat. Sic enim uocat fyllogifmum , qui aix
diffolui poffet. Quod in eos quadrabit , qui funt arctifsima necefsitudine copulati. Idq; unde fit natú,
Plutarchus propemodum indicat in Alexandri uita. Scribit enim Alexandrum Magnum,fubacto op. Alexader Mas
pido Gordio, Midę regia, uifere uoluiffe plauftrum illud celebre,mirando artificio ex corni libro con- gnus nodum
nexum.De quo talis fama apud barbaros increbuerat , quifquis eius nodos explicuiffet , ei totius or- Gordium dif
bis imperiumportendi fatis. Alexander enfe diffecuit. Ariftobulus fcribit eum facillimè diffoluiffe : foluit.
nempe adempto clauo quo temoni iugum annectitur. Allufit huc Aufonius,fcribens Paulino fuo:Ne
tu Alexandri Macedonis peruicaciam fupergreffus es , qui fatalis iugi lora quum foluere non poffet,
abfcidit,& Pythiæfpecu quod nefas erat patere,penetrauit.Rurfus ad eundem in carmine:
* Ocyus
 244 DES. ERASMI ROT. ADAGIOR
VM
valks you
Ocyus illa iugifatalisfoluere lora le
A scrbail
Pellaumpotuiffe ducem reor, abdita opertis Sutra
IS
Principis, & utrog, caput celantia nodo. FRIAD
Nodum autem eum, quem oftendit Hercules,religiofum ac facrum apud prifcos fuiffe , fatis liquet ex 7
ijs Plinij uerbis,quæfunt in hiftoria mundi, lib.28.cap.6 . Acuulnera nodo Herculis præligare , mirum
Mas
quantum ocyor medicina eft. Atq; etiam quotidiani cinctus tali nodo , uim quandá utilem habere di
Herculanus in cuntur. Feftus Pompeius oftendit antiquitùs fuiffe morem,ut noua nupta laneo cingulo præcingere CULE
cingulo nouæ tur,uincto nodo Herculis: quem uir ominis gratia foluebat in lecto, ut & ipfe felix effet in liberis fufci Pref
nuptenodus. piendis:nam Hercules feptuaginta liberos reliquit.Athençus lib.11.tradit Heracleotas Bootiæ gente
|uu
hoc infigni à cæteris diftinguf:ὅτι έπεσιν ἐπὶ τῶν ὤτῶν αὐτοῖς ὁλεγόμενος ἡράκλειΘ δεσμός.id eft,quod fuperaures
A
Trabali clauo. geftent uinculum, quod Herculanum dicitur.In cófimilem fenfum Marcus Tullius ufurpauit,Trabali
hom
clauo,actione in Verrem 7. Etut hoc beneficium, quemadmodum dicitur , trabali clauo figeret, cum
LaNa
confilio caufam Mamertinorum cognofcit.Meminit & Horatius clauorum Trabalium .
Fuêre quondam ftrenui Milefij. XLIX
&n degeneran
πάλαι πότ᾽ ἦσαν ἄλκιμοι μιλήσιοι. ideft: Fuêrequondamftrenui Milefi.
tes ab auita Hocfenario notabant eos, qui à priftina fortuna defluxiffent , aut à maiorum moribus degeneraffent.
wirtute.
Breuiter in omnes quadrabit, qui defierunt effe quod erant,facti deteriores.infenem:in pauperem fa 1
tum èdiuite : in priuatum, qui quandoq; regnauit: in obfcurum, qui aliquando floruerit. Origo pro.
&
uerbij uariè narratur à Græcis. Quidam aiüt,Milefios olim belli gloria præter cæteros floruiffe,adeò,
ut quofcunq; bello lacefferent,eos fuperarent. Proinde Polycrates Samiorum tyrannus, bellü quod
dam gefturus, cum in animo haberet Milefios focios ad eam rem accerfere , oraculum fuper eo nego
cio confuluit. Deus refpondit : Quondam fuêre ftrenui Milefij.Alij diuerfam adferunt fabulam, Cum
Cares bellum aduerfus quofdam molirentur , ftatuiffentq; eius gentis auxilijs uti, quæ tum effetinter
finitimos pollentifsima, quidam Milefios accerfendos cenfuerunt , alij cum Perfis res componendas.
Itaq; confultus hac de re Apollo, refpondit modò dictum fenarium. Difsipato per omnem Afiam ora
culo ,Milefij propemodum omnes in prælio cum Perfis collato, cæfifunt. Itaq; oraculum cumrifu in
prouerbium abijt.Rurfum alij fcribunt: Cares cum Dario belligerantes, iuxta uetus quoddam oracu
lum,quo monebantur,ut fortifsimos auxilio aduocaret, in Branchidas fuiffe profectos : atq; eius loci
deum cofuluiffe,num Milefiorum auxilijs oporteret uti.atq; eum refpondiffe : Quondam fortes fuiffe
Milefios fignificantem uidelicet, eos iam imbelles effe,& delicijs effœminatos. Verùm hoc commen
tum ex ipfa temporis ratione coarguit Zenodotus. Siquidem hunc fenariü legi apud Anacreontem,
quifloruit ætate Cyri Perfarum regis , à quo Darius fuerit tertius. Angelus itaq; Politianus maluit ad
Milefiorum mores in mollitiem uerfos referre : quemadmodum facit & Athenæus libro Dipnof. 12.
Vfurpathoc adagium femel atq; iterum Ariftophanes in Pluto:"
καὶ πρὸςἐπὶτέτοις εἶπεν ἀποπέμπων, ὅτι Acpraterhac renunciauit hoc quog,
πάλαι πότ᾽ ἦσαν ἄλκιμοι μιλύσιοι . id eft: Fuiffe quondamftrenuos Milefios.
Dicitur autem fub perfona adolefcétis , qui reuocatus ab anu , quá pauper aliquádo diuité emoluméti
gratia coluerat,tuc
+ diues effectus,eandé exhauftam faſtidit,Allufit eódem in Veſpis, iocans in ſenes:
ὦ πάλαι πότ᾽ ὄντες ὑμᾶς ἄλκιμοι μὲν ἐν χοροῖς ,
ἄλκιμοι δ᾽ ἐνμάχαισιν·
καὶ κατ' αὐτὸ δὴτῶν μόνον, οὔνδρεςμαχιμώτα
πρίν ποτ' Ι ,πρὶνταῦτα νεῷ
δ᾽ οἴχεταί γε ,κύκνε πολιώτεροι δή . id eft:
O`qui quondam fortes fuiftis in choreis,fortes in pugnis : & fecundú hoc deniq; tantumuirl pugna
連

cifsimi,prius olim fuerunt,prius ifta.nunc uerò perierunt, cygno magis cani iam.Ariftophanes in Ra
para a nis notat una guara, id eft,ftragulas Milefias , ut delicias effoeminatoru. Vfurpatur & à Synefio in
$10%
epiftola quadá ad Philofophon mulierem, fignificans fefe à priftina felicitate redactum ad calamitaté.
Fuimus Troes. L
In eosquipe juw ręño : id eſt,Fuimus Troes.Hic loquendi color in Grecanicis tragedijs adeò pafsim obuius eft,
riêre. uttanquam in adagium abierit,ubi periffe quempiam fignificant. Euripides in Hecuba: Kay yag l gori.
id eft:Et quondam ego fui.Sophocles in Electra:
κι ἀπωλόμω δύσκων, ἐδὲν εἶμ᾽ ἔτι. id eft:1
Miferandaperij,nullafumpofthacego.
Id imitatus Vergilius fecundo Aeneidos libro:
-Fuimus Troes ,fuit Ilium & ingens Gloria Teucrorum. Rurfum alibi:
Et campos ubi Troiafuit. extin&tam fignificans.
Eandem fententiam diuerfa metaphora extulit Ouidius libro De triftibus:
Nos quog,floruimus,fedflosfuit ille caducus:
Flammag deftipula noftra, breuis fuit.
Miferum uer Ad eandem figura pertinet & illud ex Terentiana fabula,cui titulus,irop Tengah Imò habui Chre
bum, habuiffe. me.tanquam perijffe fignificans. Item illud ex Rudentibus Plauti : Miferum ifthuc uerbum , & pefsi
mum eft,habuiffe. Præterea nobilis illa uox M, Tullij de coniuratis fupplicio affectis : Vixerunt. cum
occifos
 CHIL. PRIME CENTVRIA IX. 245

A occifos fignificaret.Hanc fermonis figuram ex antiquifsima illa Lacedæmonij chori cantilena putant
increbuiffe. Eius chori mentionem facit Plutarchus in libello , cui titulus : Quo pacto laudare fe qui- Lacedem.
fpiam citra inuidiam pofsit. Meminit & Diogenianus in Græcorum adagiorum collectaneis . Conita- xogíao.
batautem is chorus triplici ferie atq; orbe,fenum,puerorum, iuuenum.Senum hæc erat cantio:
ἄμμες πότ᾽ ἦμενἄλκιμοι νεανίαι . id eft:
Nosfuimusolimftrennuiiuuenculi. Deinde puerorum hæc erat:
id eft:
ἄμμες δέ γ' ἐσσόμεθα πολλῷ κάῤῥονες .
Poftremò iuuenum hæc erat:
Præftantiores nosfuturi olimfumus.
id eft:
ἄμμες δέ γ᾽ ἀμὲν· αἱ δὲ λῇς αὐγάσδεο .
Atnosfumus:uelexperire, fi uelis.
Hancchorum , quem propia uocant; inftituit apud Lacedæmonios Tyrtæus , iuxta triplex ætatu di.
fcrimen.Nam pueritia ingreffus eftuitæ, uirilis ætas progreffus, fenecta exitus,

Pyrauftæinteritus. LI

Tugass og id eft, Pyrauftæ interitus. In eos dicebatur , qui fibijpfis exitium accerfunt. Ait enim in eos qui fibi
Zenodotus , Pyrauftam infectum effe, quod lucernis aduolet, atq; ita exuftis alis cóncidat, pereatq ; ipfis exitium
Citat autem hunc ex Æfchylo fenarium: accerfunt.
δέδοικα μωρὸν κάρτα πυραύς μόρον. ideft: Pyraufta.
Magnopereftultum metuopyraufta exitum.
Tradit eadem de pyraufta Elianus De natura animantium libro 12. citans eundé ex Efchylo locum.
Meminitde pyrauita & Plinius libro 11.cap.36.Gignit,inquiens,aliqua & contrarium natura elemen
tum:: fiquidem in Cypri ærarijs fornacibus ex medio igni, maioris mufcæ magnitudine uolat penna
tum quadrupes:appellatur pyralis, à quibufdam pyraulta, (aut,ut nonnulli codices habent, pyrotus. )
Quandiueft in igne,uiuit: cum euafit longiore paulo uolatu , tunc emoritur. Cuiufmodi fermè tradi
dit Ariftoteles tertio lib. De animalibus,è niue uetuftiore uermem nafci,qui niue exemptus no uiuat.
ὠκύμορΘ '.
Eumnos uidimus in Alpibus. Quòd fi placet ad hoc referre adagium, conueniet & in eos , qui nuogoi
funt:id eft,qui celeriter intereunt. Nec inuenuftè deflecteretur in eos, qui nufquá uiuere poffunt, nifi
inpropriapatria:fi contingat agere peregrè, rebus omnibus offenduntur.
Poft feftum uenifti. LII
B Konas:id eft, Poft feftú uenifti . Refertur à Diogeniano. Dicitur in eos , qui negocio cui
piam egregio non interfuerunt : propterea quòd ferius, iam re peracta , accefferint. Socrat.in Gorgia
Platonis:anno neyouvor næróxip toptus nouwv , spauwid eft : Num, inquit, poft feftum, quemadmodum Poft Panathe
diciconfueuit,uenimus, acferius? Legitur & hoc pacto, avallwáp narónipid eft, Poft Panathena.lté, næs.
wuliusis popind :id eft, Poft Pythia ueniſti. Poft Pythia.
Merx ultronea putet. LIII
Merces ultroneæ putent: id eft, ingrata funt, quæ ultrò non petentibus offeruntur. Translatum ui vltrò oblate
deturà negociatoribus, qui merces à uenditore ultrò oblatas, fufpectas habere folent , quafi ftudeant res ingrata:
eas extrudere.Adagium refertur à diuo Hieronymo in quæftionibus Hebraicis : Tritum,inquit,pro
uerbium eft , ultroneas putere merces. Vnde & nos de induftria dicenda reticemus , ut auidius uelis
audire quætacitafunt.Vfurpat idem in epiftola ad Demetriadem uirginem .Ab hac fententia non ab
Juditillud Ouidianum ?

Quod uenitexfacili,faciles fegnes tenemus.

Quodfpesquod metu torfit ,habere iuuat.
V Quin uulgo etiamnum in ore eft, Vitrò delatum obfequium plerunq; ingratum effe .Cui tamen refra
gaturMimus ille non infulfus:

Bis eftgratum, quod opus eft,ultròfiofferas.

Illotis pedibus ingredi. LII
àvínſors norių avaßávap : id eft,Illotis pedibus ingredi. Eft confidenter atq; imperitè rem egregiam ag- Res egregias
gredi,tanquam profanè & irreueréter. Translatum à facrorum ceremonijs, in quibus omnia pura lo- imperitèags
taq ;iubebanturexhiberi. Lucianus inDemonaftis uita: μ ανίπτεις γε ποσὶ, τὸ ἢλόγο, πρὸς ταῦτα ἦξεν.id eft :
gredi.
Haudquaquam illotis,ut aiunt,pedibus ad ifta uenerat. hoc eft,neutiquam inexercitatus , neq; rudis:
Idem in Rhetorum præceptore notat eos , qui avios nooi ,id eft , nullis bonis difciplinis inftructi , ad
rhetoricuminiurius accedunt. Æneas fophiftain epiftola quadam :οἳ καὶ πολλοὶ,τὸ δὲ λεγόμενον, ανίπτοις ποσὶμ
Garand wor vois idpois, id eft : Pleriq; quidem illotis, quod aiunt , pedibus irrumpunt ad facra. A. Gellius in
Noctibus:Illotis,quod aiunt,pedibus & uerbis, reprehendit doctifsimi hominis oratione. Macrobius
Saturnalium lib.1.Illotis pedibus prętereunt. Deliteratoribus loquitur, qui reconditain illa in Vergi
liano poemate doctrinam negligunt. Huiufmodi Galenus lib. De uirtute fimplicium remediorum 7.
ἀμνήτεςuocat καὶ βεβώλυεν καὶ ἐδέν, inquit , ἴσωςθαυμασὸν εἶχε καὶ μυγκρίων βίβλοςἐτόλμησαμένιοι.Τ ἀμνίζων αναγινώσκεμ
ἀλλ᾽ ἔτ᾽ἐκάναςἔγραψαν οἱ γράψαντες τοῖς βεβήλους, ἔτ᾽ ἐγὼταῦτα τοῖς μή πω ποδὶ τὰ πρῶτα γεγυμνασμένοις.id eft : Acforta
fis haudquaquam mirum eft, fi & myfteriorum libros quidam facris non initiati funt aufi legere. At
eoslibros nec illi qui fcripferunt,fcripferunt prophanis,nec ego hæc fcribo ijs, qui nondum in primis
tudi
 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM

rud6imentis funt exercitati . In genere , fermonen omnem parum uerecundum , nimisq; procacem ac A idell
24 Bildir
"a
lententi
petulantem,illotum prouerbio uocant. LV
Illotis manibus . carmine
avíños xopoly id eft,Illotis manibus .A ' Diogeniano refertur,pro eo quod eft,irreuerenter atq ; impa Helen
rate. Translatum item à facrorum puritate . Hefiodus in Operis & diebus uetat, ne quis mane louili atar
In eos quifa auto er
p

cra irreueren betuinum poi avis id eft,inanibus illotis : prinscan

tertractant. οι
ινλαἴ
ς om.Q
μηδέ ποτ᾽ ἐξ ἡᾶς δι λάά
βελ θοπα οἶνον
ideft: carmi
χερσὶν ανέ πλο ισιν ,μηδ᾽ -Dam
Ne unquam manè Ioui uinum libaueris ardens
Aurelios
otis neni bus, neam diuû mprur erea ullté trelace
Ac ne Ill
uel amma m qui fpi g, ing rediat æt,aut fon i . xēgas avi , idem uetat : id eft, manibus illotis, V.
de xodus apud Home ru m e
crebra mentio . Ea uox perind fonat,quafi dicat manuum lotionem :à qua saders
- Can He
rem diuinam antiquitù aufpicabantur, atq; etiam conuiuium ,utpote rem facram . Gregorius cogno
s
mento Theolo gus ia
,in apolog De fuga fua in Pont um ,coniun git utrunq ;: avízlois xpoip,ô dù Kryeta , naš oesad
ÀKVÝTOIS KODI TOÏS ÄYIWTÁTIS ROUTES CHOYO . id eft : Illotis ,ut dici folet, manibus ,ac prophanis pedibus , ſe aders
met rebus facratifsimis ingerunt. Caius lib. Pandect . tit. de origine iuris : Si in foro,inquit, cauſas di
centibus nefas (ut ita dixerim ) uidetur effe,nulla prefatione facta ,iudici rem exponere: quanto magis
interpretationem promittentibus inconueniens erit, omifsis initijs , atq; origine non repetita , atq; il
lotis (ut ita dixerim ) manibus , protinus materiam interpretationis tractare ? Vtrunq; prouerbium
rectè ufurpabitur in eos,qui uel audacius , uel parum inftructi rebus his , quibus oportuit , negocium
inuadunt: ueluti fi quis principis munus capeffat,nulla neq; uirtute ,neq; fapientia, neq; rerú ufu præ.
ditus . Autfidiuinas literas interpretari conetur , Græcæ ,Latinæ, & Hebraicæ linguæ, deniq; & omnis
antiquitatis rudis & imperitus : fine quibus non ftultum modò , uerumetiam impium eft , Theologia
myfteria tractanda fufcipere. Quod tamen ,heu nefas , iam paſsim pleriq ; faciunt , qui frigidis aliquot
Vulgus To inftructi fyllogifmis , & puerilibus fophifmatis,deum immortalem,quid non audent:quid non præci
logorum. piunt : quid no decernunt ? Qui fi poffent cernere, quos rifus , uel potius quem dolorem moueant lin
guarum & antiquitatis peritis, que portenta proferant,in quàm pudendos errores fubinde prolaban
tur:nimirum puderet illos tantæ temeritatis ,& uel fenes ad prima literarum elementa redirent.Multi
rectè iudicant abfq; dialecticæ præceptis ,ut ne dicam fophifticis cauillis . Sapiebant mortales , & prius
quàm deus iftorum Ariftoteles nafceretur . Nullus unquam fentétiam alicuius intellexit, ignarus fer.
B
monis ,quo fententiam ille fuam explicuit . Proinde diuus Hieronymus , cum conftituiffet arcanas in
terpretari literas ,ne illotis ,ut aiunt ,pedibus rem tantam aggrederetur : quæfo , num fophifticis nugis
inftruxit ingenium ? Num Ariftotelicis decretis ? Num his etiam nugacioribus nugis ? Minimè . Quid
igitur Inættimabili fudore ,trium linguarum peritiam fibi comparauit . Quas qui ignorat,non Theo
logus eft,fed facræ Theologiæ uiolator.Ac uerè manibus pariter ac pedibus illotis,rem omnium ma
1
ximè ſacram non tractat ,fed prophanat , confpurcat,uiolat . LVI
4 Aquila fenecta .
ayugas:id eft,Aquile fenecta. In fenes dicebatur bibaces magis quàm edaces. Ná Plin.lib . 1o. cap.
Infenes bibar
3.refert, aquilas neq; fenio,neq; ægritudine oppetere,fed fame:in tantum fuperiore accrefcéte roftro,
ces.
utaperiri no queat . Eoq; aquilam tantùm in fenecta bibere,aut de præda fanguinem fugere : cumnul

PLAZE
Aquilafame læ ferè aues aduncis unguibus utantur potu ,præter tinnunculum , & miluum : quanquá hi quoq; per
perit. quàm rarò bibant. Autor Ariftoteles libro De natura animalium 8. Sed idem lib.9. narrans de aquila
roftro eadem fermè quæ Plinius,addit huic rei datam fabulam ,quæ fignificat hoc ideo accidere aqui
læ , quòd olim,cum homo effet , hofpiti fecit iniuriam. Terentius in Heautontimorumeno : Vifauerò
Bea
eft,quod dici folet , Aquila fenectus. Verba funt Syri, adulantis hero , quod pridie ftrenuè bibiffet in
conuiuio. Eft aute ueluti peculiaris fenibus bibacitas : fiue quod natura frigus ætatis,uini calore pen BAR
fare defiderat : fiue quòd uini hilaritas minuit fenectutis moleftiam . Vnde Plato quoq; cũ iuuenibus
De ufu uini, 20
in totum interdixerit ufum uini, uiris moderatum permiferit , fenibus largiores compotationes con
Platonis fen 1
cedit.Tu quur fenectus fit uinofior, caufam reddit etiam Alexáder Aphrodifeus in problemate quar
tentia.
to ab ultimo,quod ætas ingrauefcens minuat calorem , uinum auté humectet fimul & calfaciat . Vnde
Lacfenum. & uulgò lac fenuin dicitur.Fertur & prifci Catonis fæpe mero caluiffe uirtus, ut inquit Flaccus.
LVIE
Aquile fene& ta, corydi iuuenta .
ârzžyÿgas,nogúde vrótus:id eft,Aquila fenecta, corydi iuuenta . De uiuida uiridiq; fene &ta, quæ præftan
Senecta uiris
tior fit aliquorum iuuenta. Nam anus aquila præftat corydo auiculæ , etiam ætate integra . Citra alle
dis.
goriam extulit Euripides in Andromache:
id eft:
πολλῶν νέων γὰρ καν γέρωνἔυψυχῶ κρεατων.
Multis enim iuuenibus anteftatfenex, Cui mens adeft generofa.
LVI
Camelus uel fcabiofa complurium afinorum geftat onera.
Κάμηλος ·καὶψωριῶσα,πολλῶν ὄνωμ ανατίθεται φορτία : id eft ,‫ ܝ‬Camelus etiam fcabiofa ,complurium afinorum
tollit onera . De ijs ,qui ufqueadeò præcellunt quofdam,ut etiam fenes, aut alioquin ægroti , præftan
tiores tamen fint illis integris:aut de his,qui rebus parum profperis, tameplus ualent ob priftinæ for
tunæ reliquias, quàm alij rebus integris. Vfus eft Synefius.
Palino.
 EX

CHIL. PRIME CENTVRIA IX. 247

Palino diam canere. LIX
Tadap:id eft, Palinodiá canere, eft diuerfum ab his, quæ prius dixeris, dicere, atq; in contrarium
uerterefententiá. Translatú eft à Stefichori Lyrici poetæfacto:cuius meminit Plato in Phædro. Is cu Stefichori paa
Helena carmine uituperaffet, oculis orbatus eft :intelligens autem ( Achille, ficut fcribit Paufanias in linodia.
Laconicis, Helenæ iuffu nunciante) cæcitatis fuæ caufam,protinus palinodiam cecinit, Helenamque
prius uituperatam laudauit,itaq; uifum recepit. Húc Socrates iocatur fefe uelle imitari, & amoris ui
tuperati prius canere palinodiam,quàm orbetur oculis.Sonat autem Græcè waarwdía,quafi dicas re- wanadia
cantationem.Quo quidem uerbo Flaccus ufus eft in Odis, promittens palinodiam amicæ, quam con
tumeliofo carmine prouocârat:
- Dum mihi Fias recantatis amica Opprobris, animumý, reddas.
Diuus Aurelius Auguftinus ad Hieronymum:Quare arripe,obfecro te, ingenua & uerè Chriftianam
cucharitate feueritaté, ad illud opus corrigendum atq; emendandum, & palinodiá ( ut dicitur) cane.
Deinde alludens ad Stefichori fabulam :Incomparabiliter enim pulchrior eft,inquit, ueritas Chrifti
anorú,quain Helena Græcoru.Pro ifta enim fortius noftri martyres aduerfus hanc Zodoma, quàm ,p
illailliheroes aduerfus Troia dimicauerunt.Neq; ego hoc ideo dico,ut oculos cordis recipias (quos
ablitutamiferis) fed ut aduertas:quos cuhabeas fanos & uigiles, nefcio qua difsimulatione auertifti.
Ad quæ quide refpondens Hieronymus : Sed fimea cominus dicta reprehendas,inquit,& rationé fcri
ptorúexpetas: & quæ fcripferim, emedare copellas,& ad palinodia prouoces, & oculos mihi reddas,
inhoclæditur amicitia. Verùm de hac palinodia Auguftinus ipfe poftea propemodú palinodia canit,
fcribensHieronymo, fefe de Stefichoro ineptius quàm literatius addidiffe. Mihi uidetur & arrogan
tius ad uirum tanto doctiorem. Verùm hoc uenia dignum in Afro iuuene , & epifcopo. M. Tullius ad
Atticu:Expecta palinodiam diuiná. Vfurpauit hoc adagiu nominatim prouerbij uice Ioannes Chry
foftomus. Item Plato in epiftola ad Dionyfium tertia.
Vertere uela :Funem reducere . LX
Vertere uela, eft in diuerfum mutare fententiam ,uitaq; inftitutum . Horatius in Odis: viteinftitutu,
Vela dare, atg, iterare curfus Cogorrelictos. - autfententiams
-Nunc retrorfum
Translata metaphora à nauigantibus, qui curfus errorem uerfis uelis corrigunt Hanc Perfius in quin mutare.
ta Satyranonnihil nouans,Funem reducere dixit:pro eo quod eft, inftitutum mutare in diuerfum :

funemy, reduco.
Qua dederamfuprà repeto ,
LXI
B Veniaprimum experienti.
Guyуvwμx wwzorágw : id eft,Venia primùm experienti.Refertur à Diogeniano.Ignofcendú his,qui ru Rudibus quan
desnouo quopia in negocio incipiunt uerfari, fi quid per imperitiam peccarint. Chryfoftomus fenté do ignofcen
tiam extulitin homiliaquadam :καὶ τῷ καὶ ἐμ αρχῇ πεσόντε συγγινώσκομενἅπαντου,διὰ τὼ ἀπειρίαν.id eft: Et ei qui dim .
lapfus eftininitio,ueniam damus omnes, ob imperitiam . Fertar & hoc:avyyuwun TH WETON &μαpravov.id
eft:Venia primùm delinquenti. Pindarus in Hyinnis,ras dúo auxλanias qopexéves dixit, quòd iteratú faci
nusnon oporteat impunitum effe.Alibi retulimus,dis wgos auronnito . Celfus lib. Pandect . 1. tit. de le
gib.&fenat.Nam ada potius debet aptari ius, quæ & frequenter fiunt, & facilè, quàm ad ea quæ per
Taroeueniunt:quia quæ femelaut bis,ut ait Theophraftus,accidunt, contemnunt legislatores. Theo
phrafti Græcafic habent :τὰ γὰρἅπαξεὶδὶς παραβαίνεσι νομοθέτη ,
Euripus homo . LXII
darapur : id eft, Euripus homo. In inconftantes , ac moribus inæqualibus homines dicetur. In inconftan
Quadrabit &in fortunæ uices: quæ res mortalium, uelut æftu quodam furfumac deorfum iactar. ut tem.
rectè dixerit Plautus in Captiui duo : Dij nos , quafi pilas homines habent. A maris Euripi prodi
giofa quadáreciprocandi celeritate ducta metaphora. Eft autem Euripus , maris pars inter Aulidem Euripus.
Bootieportum, & Euboeam infulam:cuius meminit Strabo lib.9. &Plinius lib.2.Et quorundam ta
men,inquit,priuata natura eft,uelut Taurominitani Euripi fæpius , & in Euboea fepties die ac nocte
reciprocantis,tam rapida conuerfione, ut(quemadmodum autor eft Pomponius Mela) uentos ac e
tiamplena uentis nauigia fecum portet.Neq; dum huius tam ftupendæ rei caufa fatis idonea perue
ftigata eft à fcriptoribus.Etiam fiT.Liuius,fecundi belli Punici lib. 8. à uentis quibufdam illic flanti
bus,itarapi credit.Seneca in Hercule Oetæo:
Euripus undasflectit instabilis nagas,
Septemý rurfusflectit, & totidem refert,
Dum laffum Titan mergit Oceano iubar. Bootius item:

Exastuantis morefertur Euripi.

Cicero pro Plautio: Quod fretum, quem Euripum,tot motus, tantas,tam uarias habere creditis agi
tationes,comutationes,fluctus, quatas perturbationes , & quátos æftus habet ratio comitioru? Obij .
cit Efchines Demoftheni,quod fubinde comutata factione,Euripú ipfum incoltátia fua uiciffet, Vn
de Græci Euripifton,hominé incerta fide uocat. Gregorius Theologus in epiftola quadá ad Sophro- derisis.
nii equitum magiftrum :ὁρᾷς οἷα τὰὑμέτδρα,καὶ ὅπως κύκλΘ τίς 7 ανθρωπίνωμ ποιβέχει πραγμάτων , νιῶ καὶ τινι δὲς Rerumhumid
αὐθέντων καὶ ἀπανθέντων , καὶ ὅτι 7 σὺ πράτ]ειν ἑσῶταὑμῖν ὅτε δυσυχεῖν , δ δὴ λέγουσιν , ἀλλὰ τάχισα μετακινουμένου καὶ narum incont=
μεταπίπ ]οντΘ , ὡς αὔρας εἶναι μᾶλλοντις σύειν καὶ γράμμασι τοῖς μαθ᾽ ὕδατΘ ' ύ ανθρώπων συμμορίᾳideft : Vides que Stantia.
Et conditio rerum noftrarum,utque rota quedam negociorum humanorum curfu circumagatur , nuc
x 4 his
 DES. ERAS. ROT. ADAGIO RV M
.3 2 48nunc illis florentibus ac marcentibus ,dum neq; profperitas , neq; aduerfitas , ut aiunt , nobis con A
his
Viperaiswher
ftat,fed quàm ocyfsimè in diuerfum mutatur ac tranfilit ,ut auris ac literis aquæ infcriptis fidere lice
Laceousi
at citius, quàm humanę felicitati .His uerbis pulchrè depingit Euripum humanę conditionis. Inueni
MARTRAI
Tíxx dea©, tuṛ &ríx vid eft,Fortuna uolubilis.nihil enim hac inſtabilius , & vendiaina : quod cogitatio
proverbi
nunc huc, nunc illuc feratur. ikhrom
Endymionis fomnum dormis. LXIII
Qain
In ociofos & Avdvµínv©üzvoy kalodas:id eft,Endymionis fomnú dormis.In eos quadrabit, qui fefe immodico fo
materreac
fomnolentos. mno faginant: aut qui diuturno in ocio uerfantur,nec ullis fe negocijs exercent, fed mollem feriataq
Endymion, agunt uitam . Natu à fabula notifsima Endymionis: is erat puer adprimè formofus , ac Lunæ adama
தல்
tus. Cui quidem illa à patre Ioue precibus impetrauit, ut quicquid optaffet, id ferret. Optauit Endy.
Palace
mion,utperpetuu dormiret fomnú,adavaтngè àyýews μívwp: id eft, Immortalis perfeuerans , & expers
pres
fenij.Vfus eft hoc adagio Ariftoteles 10.Moralium libro, colligens,neq; ociú conuenire dijs,neq; rur
fus ullam aliam actioné illis digna uideri,præter contemplatione.Porrò quú conftet inter omnes , il
no
los uiuere,confentaneu eft eofdem & agere quippiá: Neq; enim , inquit, oportet eos Endymionis , ut
aiunt, dormire fomnú. Cicero libro de Finibus 5.differens id maximè nobis infitü à natura,ut agamus mis deb

aliquid:Itaq;,inquit,ne fi iucundifsimis quidem nos fomnijs ufuros putemus, Endymionis fomnum

nobis nolimus dari: idq; fi accidat,mortis inftar putemus.Idem Tufculanarú quæftionum lib.1.Quá
quam qui leuiorem faciunt,fomni fimillima uolüt effe. Quafi uerò quifquá ita nonaginta annos uelit
uiuere,ut cum fexaginta confecerit,reliquos dormiat.Ne fues quidem id uelint, non modò ipfe. En
dymion uerò,fi fabulam audire uolumus,nefcio quando in Latmio obdormiuit, qui eft mons Caria: 11

nondum,opinor, eft experre & tus .

LXIIII
Vltra Epimenidem dormis.
iwis & Emusvidlu bernoixo : id eft,Vltra Epimenidis fomnú dormifti.In eos dicetu qui perpetuũ agüt
r,
ocium.Hiftoria de Epimenide Cretenfi theologo extat in Noctibus Gellianis : extat & apud Dioge
Epimenides nem Laertium. Is ambulando feffus,in fpecum quendam fubierat , illic obdormiuit : nec experrectus
Cretefis quàm eft à fomno ante exactos annos XLVII.Meminit huius Plinius lib.7.cap.52.his uerbis : Magna qui
défabulofitate,quam equidé & in Gnofio Epimenide fimili modo accipio : puerú æftu & itinere fef
diu dormiue . fum ,in fpecu fepté & quinquaginta dormiffe annis: rerú faciem , mutationemq; mirátem,uelut pofte.
rit. ro experrectum die:hinc pari numero dierú, fenio ingruente,ut tamen in feptimu & quinquagefimú
centefimum uitæ duraret annum. Lucianus in Timone: twigzdy muvidlu yaj hrnoíunoai, id eſt: Nam
atq;
Epimenidis as ipfum etiam Epimenidem fomno uicifti. Si quid habet ueri Pythagoræ xois , confentaneu eſt,
nima infophi huius Epime nidis theolo gi anima in fophif ticos iftos Theol ogos demigr affe: qui tantum inanium ſo B
sticos Theolo mniorum inuexerunt in orbem , quàm multis uix fufficiat fomnus in ducentos continuatus annos.
LXV
Matura fatio fæpe decipit, fera femper mala eft.
gos demigraz Columella de re ruftica fcribit hunc in modu: Sed quú omnia in agricultura ftrenuè facienda funt, •
uit.
tum maximè fementis.Vetus eft agricolarum prouerbium: Maturam fationem fæpe decipere folere,
Præstat matu= feram nunquam, quin mala fit. Hactenus Columella . Admonet adagium , in omni negocio maturan
rare. dum effe:neq; paulo fatius effe,occupare tempus legitimum , quàm ferius aggredi . Veluti fi quis ad
moneat, ut puertenera adhuc ætate præceptoribus committatur erudiendus. Confultius enim antes
uertere, quàm prouectioribus annis tum demum incipere. 1
Fames Melia. LXVI
Melus. uds mari :id eft,Fames Melixa.De fame extrema, deq; rebus difficillimis . Eft enim Melus oppi
dúTheffaliæ, quod Nicias Athenienfiu dux obfedit,expugnauitq; non tam machinis bellicis , quàm
fame.Hæc fermè Suidas.Item effert hoc pacto: unni , fame Melia,Meminit huius hiftoriæ Thucy
dides in 5. Prouerbium eft apud Ariftophanem in Auibus:
τὲς δ᾽ αὖθεὺς ἀπολᾶτε λιμῷ μηλίῳ . .i.
1. Iterum deosfame enecatis Melia.
or
Saguntina fames. LXVII
Saguntina fames, confimili ratione in prouerbium uenit. Hiftoriæ meminerut T. Liuius, Valerius
Saguntum. Maximus, & M.Tullius in Philippicis. Eft autem Saguntum, Hifpaniaru oppidú,iuxta flume Hiberú,
focietate,fœdereq; coniunctú cum Romanis.Id longa Ponorú obfidione fameq; eò redactü eft, ut ci
ues extructo in foro igni,quicquid erat preciofarum rerum ,in eu coijcerent:ac poftremò, feq; fuosq;
liberos eódem præcipitarent, ne uenirent in hoftium manus.Aufonius : Iam iam Perufina, iam Sagun
tina fame Lucaniacum liberet. Græci uehementem & intolerandam famem , quæq; rezovuíav indu
Bécat, Béo appellant.& dicuntur, qui animo deficiunt,præfertim ob inedia. Ariftoteles fectio
Boria . nis 8.problemate 4.quærit, quur in frigore & hybernis menfibus homines magis Bay (nam hoc
uerbo utitur.) & quain Ariftoteles uocat Brian ,Theodorus uertit famem caninam .Mos erat olim a
pud Græcos, famem uirgis ex ædibus eijcere, dicentes : Bao , row wrótop ngè iyidav. id eft : Foràs fa
mem,intrò diuitias & fanitatem .
Famis campus . LXVIII

ps wrdio : id eft, Famis campus. In ciuitates dicitur,ingenti fame preffas. Eft aut locus quifpia hoc
nomine.Addunt, cum aliquando illic fumma fame laboraretur , apud Athenienfes oraculum admo
nuiffe,ut famem, loco defignato, certis piaculis placarent:illi defignarunt campum , qui eftpoft æra
rium.Atq; hinc eum locum,famis campum appellant.
Elephan
 CHIL. 3 PRIME CENTVRIA IX. 249
L
Elephantum ex mufca facis. LXIX
inipaura in uas maus:id eft,Elephantum ex mufca facis.id eft,res exiguas uerbis attollis atq; ampli
ficas.Lucianus inMufcæ encomnio πολλὰ δ᾽ ἔτι ἔχωνἀπᾶν, καταπαΰσω αλόγου,μὲ καὶ δόξω κατὰ τὰ παροιμίαν ,ἐλέ
gara in μýas worse. id eft:Multa adhuc cómemorare poffem,fed finé dicendi facia, ne uidear & ipfe iux
ta trituprouerbiu,ex mufca elephantum facere.Sumptum uideri poteft ex Homero , qui inter prælia
deorú & herou mufcæ improbitaté defcribit, cum hac inuictum & acrem bellatoré conferens Mene.
lau,Iliad.g. Quin & diuus Auguftinus libro contra Manichæos de duab. animabus , non dubitat mu
fcamconferre acpræferre foli,uelut animal inanimi.
Elephantus non capit murem . LXX

irígaspuò èxáníone:id eft,Elephantus non capit murem. Generofus & excelfus animus negligit pre
das uiles,ac lucella minuta.Vir egregiè doctus non infectatur minutulos iftos literatorú fimios. Ho
mopræpotés no offenditur iniuriolis tenuiú Id adagionis hac tempeftate nimis ridiculè ufurpatur à
philofophaftris iftis ac theologaftris,fi qf Latine Græcæ linguæ infcitia fœdifsimè labútur , quod
ferènufqua non faciút: Aquila,inquiunt,non capit mufcas.quafi uerò ifti fint æquila,cum fophifticas
illas nænias deblaterant:aut quafi linguarum cognitio non uel maxima pars fit eruditionis.
Aquila thripas afpiciens . LXXI
dnds Opínas épü :id eft, Aquila thripas afpiciés.De magnis , qui pufilla negligüt. Eft auicula quæ- Contemptus
piamminutifsima:quam aquilacu uideat ut eft oculatifsima, haud tamen dignatur perfequi , utpote humilium..
prædamunguibus fuis parum dignam . Ad hunc quidem modum inuenio in commentarijs Gręcorú:
uerùm haudfcio an mendofè. Nam thripas reperio uermiculi genus effe,
Depilo pendet, de filo pendet. LXXII/
id :id eft, De pilo pedet.De reuehementerpericulofa, Videtur natú ab hiftoria illa Dio Periculum.
nyfijtyranni,propter gladium depilo in caput impendentem.Ad quod allufit Perfius Satyra tertia:
Et magis auratispendens laquearibus enfis
Purpureasfubterceruices terruit.
Citaturhic uerficulns apud Macrobium lib.Saturnalium t.ex Ennianorum annalium lib. 3.
Hac noctu filo pendebit Hetruria tota.
ideft,uerfabiturin fummo difcrimine. Hoc dicto non eft aliud hodie uulgò tritius . Synefius in epifto
la
aquadam :and 75 paci míra rò flv igrÿða.id eft:Aiunt uitam de tenui pédére filo. Eodépertinet dictum
illud Laconicu,cuius meminit Plutarchus in apophthegmatis Laconicis. Ná cú quifpiá Lampen E
B ginctá efferret,tanquã longè ditifsimú,propterea quòd multa pofsideretnauigia, Lacon quida: wgo
oix ,ip , sidamovic in oxoviww gTuiv , id eft: Nihil,inquit,moror felicitaté de funiculis pendenté. Nimi
ruminnuens,nauticas opes incertas effe,ac fortune ludibrijs obnoxias.
Nil intra eft oleam, nil extrà eft in nuce duri. LXXIII
Eftuerfus prouerbialis apud Horatium in Epiftolis:dicendus in eos,qui ad infania ufqs impuden- In eos qui con
tes,non uerentur & confeffanegare, & manifefto falfapro certis affirmare: deniq; quiduis dicere , ne
feßanegant,
uiftiin difputando uideantur.Qualem Plato inducit fophifta Euthydemu , qui canem aiebatfuupa
tremeffe,& eundem patrem omnium:& omnes omnia fcire : atq; id genus portenta pertinaciter, ne
coargueretur,afeuerabat. Carmen Horatianum eft huiufmodi:
Nilintra eft oleam, nilextrà eftin nuce duri.
Nimirum interfanos conuenit,& nucem corticem habere durum,& baccam oleæ,lapillú intus durũ.
Proinde ludit opera, quifquis cú id genus hominib.difceptat,qui dicút luce tenebras, & tenebras lu
te:utait uates ille diuinus. Simile eft quod adfert Galenus De uirtute fimpliciu remediorú, li.2.quof
dáAnaxagoram autore citaffe, qui pronunciaffet niué non effe albam. Verba Galeni fic habet : v
ἐξ αὐτ , καὶ ταναξαγόραν ἐπικαλῦντημαρτυρα,περὶχρόνῳ ἀποφαάμενον,ὡς ἐκέκλσικό . Atq; iftoru nonnulli, etia Ana
xagoram teftem adducunt, qui de niue pronunciârit, quòd non fit alba.
Iupiter orbus . LXXIIII
Jos yorid eft,Iupiter orbus.ubi quis palam falfa affeuerat. Cóftat enim, loui quàm plurimos ef
fe liberos,utpote deo longè inulierofilsimo, falacifsimoq;: quinó una tantùm corporis parte gignat,
fed è femore Bacchum,è cerebro Palladem produxerit.
In mari aquam quæris. LXXV
Apdandar juräs &dug:id eft,In mari quæris aqua. Ibi quæris, perinde quafi difficilè inuentu , ubi nihil
aliud occurat. ueluti fi quis in moribus fceleftifsimi hominis unum aut alterum admiffum ueftiget,
cùmtota uita fitcontaminata:aut fi quis in fcriptorib.indoctis pauca captet quæ reprehédat, cùm ni
hiloccurrat non reprehendendum.Martialis, fi memini:
―
Permare,inquit,quarisaquam. Item Propertius Elegiarum lib...
-Nunctu Infanus medioflumine queris aquam.
Fluuius cum mari certas. LXXVI
wraudsdarat pifar: id eft,Fluuius cum mari certas.ubi minimi cum maximis certamen fufcipiunt.
Eftautem locus quifpiam (ut autor eft Suidas) in Leontide,cui nomen woranol,id eft,fluuij.Huius in werel
Cole rá ,quafi fluuiales dicütur. Hi notati funt,quòd quàm plurimos in fuá ciuitatem adfcriberet, worde
quos
 250 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
JuhaniPar
ques ea nonfatis cómodè caperet.Atq; hinc prouerbij iocus,quod cum fluuius effet,id eft,locus non A
admodum amplus,mare uideretur æmulari,cum omnes undecunq; in fefe reciperet. shi,qui
Balbus balbum rectius intelligit. LXXVII Ala
Balbu balbus Balbus balbum rectius intelligit:id eft, Barbarus barbari orationem.Ita enim naturà comparatum.
intelligit. eft,ut qui balbutit,hoc eft,parum expeditè loquitur,melius intelligatfermonem illius, qui & ipfe có
fimili modo balbutiat, quàm qui integre & articulate loquatur.Concinnè dicetur in eos , quib.indo
tis indoctamagis & notafunt,& placent.Diuus Hieronymus hoc adagio monachi cuiufdam ftulti keipf
ciam tangit,haud fcio feftiuius'ne,an acrius:Et idcirco,inquit,fe eruditum putat,quia louinianum fo
lus intelligit. Eft quippe prouerbium,Balbum melius balbi uerba cognofcere. Hæc ille. Porrò Ioui
nianiftylum,ut portentaofum & uehementer obfcurum , idem Hieronymus miris falibus deridetin
mob's
præfatione librorum,quibus illius coarguit errores.
Herbam dare. LXXVIII
Victorem d=
Herbam dare,pro eo quod eft,uictorem agnofcere,ac fe uictumfateri,pafsim obuium eft apud do
gnofcere. tos.Inde fumptu, quòd (ur eft autor Feftus Põpeius) id erat paftoralis uitæ indiciú : propterea quòd
& NAGE
antiquitùs curfu,aut alio quopia certamine, fuperati,herbam ex eodem ftatim loco decerptam ,aduer
Obfidionalis fario porrigebant,uictoria agnitæ fymbolu.Plinius lib.zz.cap.4 . loquens de corona obfidionali gra
corona: minea:Dabatur,inquit,uiridi è gramine,decerpto inde, ubi obfeffos feruaffet aliquis.Nãq; fummu a
pud antiquos fignüuictoriæ erat,herbá porrigere uictos :hoc eft, terra & altrice humo & humatione
etiá cedere.Quem morem,inquit,etiam nunc durare apud Germanos fcio.Idem lib. 8. cap. 5. de ele K
phante:Mirus namq; pudor eft,uictusq; uocemfugit uictoris,terram ac uerbenas porrigit. Feftiuius
autem erit adagium,fi ad literariam uictoriam transferatur.
Dare manus. LXXIX
Simili figura dixit Horatius,Dare manus:pro eo quod eft, fe uictum agnofcere. Nam qui fe uictori
dedunt ne interimantar,ultrò manus ad uincula offerunt.Horatius in Epodis:
Tam iam efficacido manusfcientia.
M.Tullius in fermone De amicitia:Ad extremum det manus,uinciq; fe patiatur.Id fi ad animi res de
flectatur, reddituruenuftius. Eft autem hominum genus, qui nunquam agnofcunt fe uictos in difpu SL24
Rixatores qui tando, etiam cum maximè fint deiecti.Quales depingit Galenus lib. wpi quen duvaμrwp 2. ànλ' ötav Tis
1
uicti reclamat . ανάσχωτῇ τοδιπλέκων τε καὶ μύπω κατὰ πεπτωκέναι συγχωρῶν , ὅμοιός ὅξη τοῖς ἰδιώταις7 τσαλαισῶν, οἳ καταβληθέντοι · ὑπὸ τῶν
παλαιςριτῶν , καὶ κατὰ δὲ γῆς ὕπτιοι Κάμενοι, τοσέτον δέυσι τὸ π ]ῶμα γνωρίζειμ , ὥσε καὶ κρατέσι 7 αὐχένων αὐτὲς τὶς Καταβάλ
Δοντας, ἐκ τῶντοῦ·ἀπαλλάτζεσθαι, κὰν τότῳ νικῷν ὑπολαμβαύεσι ,id eft :Verum ubi quis redargutus eft , nihilo feci . B
us cóplectitur tamé, nec agnofcens fe concidiffe,fimilis eft uulgarib. iftis palæftritis , qui deiecti à lu
1 &tatoribus ,& humi iacentes fupini,tantum abeft ut lapfum agnofcát, ut etiam ceruices eorum à qui
bus deiecti funtteneant, non finentes illos auelli, ac uel ita fe uiciffe arbitrantur.
Vt canis è Nilo . LXXX
Leuiter artem
Qui leuiter ac uelut obiter arté quampia, aut autorem deguftant , hi ceu canis é Nilo deguftare di
deguftantes. cétur.Id adagij natú eft ex apophthegmate, quodá,cuius meminit Macrobius Saturnaliû libr. 2. id eft
huiufmodi Poft fugá Mutinenfem, quærentibus quid ageret Antonius,quidá familiaris eius refpon
dit;Quod canis in Egypto,bibit & fugit.Nam in illis regionibus conftat canes raptu crocodilorü ex
territos,bibere, & fugere. Solinus ait,eos non nifi currentes lambitare,ne deprehendantur.
Haftam abijcere. LXXXI
Haftam abijcere, dixit M.Tallius in oratione pro Murena:pro eo quod eft,caufæ diffidere , & con.
tentionem relinquere.Translatú à militia.Defperat enim, quifquis arma in bello abijcit: & aut fugam
jfonid fpectat,aut morte expectat. Gręci fimplici uocabulo pifászidas uocát timidos, & in bello fugitiuos :ni.
mirüab clypei iactu. Id cognominis Demofthenes in prælio quodá emeruit : tam ignauus in bello, asde
stora
quàm in concionibus inuictus . Cleonymus apud Ariftophanem in Fucis,dodanoßris appellatur.Pla
to lib.De legibus 12. declarat pondo nomen multò probrofifsimum effe.
Harena cedere. 567
LXXXII
Confine efthis, Harena cedere:pro,defiftere à certamine, & uictoriam ultrò concedere. Translatu
I#G

apugna gladiatoria . Sic & Horatius :

JP

Iam Scytha laxo meditantur arcu Cedere campis.

3
7
#

In harenam defcendere. LXXXIII

In harenam defcendere,pro eo quod eft, certamen inire.A gladiatoria item harena translatum, de
qua Flaccus :

Nepopulum extrema toties exoret harena.

Quæ fiadrem animi transferantur , metaphoram habebunt prouerbialem. In exemplis referendis,
quoniam pafsim obuia funt , non arbitratus fum uel immorandum mihi , uel remorandum lecto
Med harena. rem . Meam harenam , dixit Plinius in epiftolis , pro mea functione. Ita enim fcribit Fabato : Ita
que Beticio Prifco , quantum plurimum potuero , præftabo : præfertim in harenamea , hoc eft,
pud centumuiros .
Auftrum perculí. LXXXIIII
Auftrum perculi :id eft, Operam lufi: eft apud Plautum in Epidico.Quo quidé adagio nó grauatus
eft uti

4
 CHIL. PRIME CENTVRIA IX. 251

A eftutiPaulus in epiftolis fuis.Aer enimuerberantis ictum, cedens eludit. Sumptum uideripoteft uel 1 Cor.9 . us on
abhis,qui exercentur ad artem gladiatoriam, enfem per aera uentilantes:uel ab hiftoria,cuius memis aga digwri
nit Aulus Gellius de gente quadam,quæ cum hocuento bellum gefsit.
De facie noffe. LXXXV
De facie noffe, eft leuiter cognitum habere,quafi quem femel atq; iterü uidetis duntaxat : non qui Defacie nos
cumfis familiariter uerfatus. Id fitransferatur ad res animi,fieruenuftius.M.Tullius in Pifonem: Ha- uiffe.
bet hocipfa uirtus,quam tu ne de facie quidem nofti, id eft, ne tenuiter quidem.
Ne umbram quidem eius nouit. LXXXVI
Similimú efthuic illud,quod ufurpat M.Tullius in epiftola ad Atticulib.8.O'hominé amentem &
miferu,qui ne umbrain quidéfhans uiderit.Plutarchus W wougar,Menandru citat, qui beatú dixe
rit eum,qui uel onia pias, id eft,amici umbrá habeat.Et apud Atheneum,parafitus quifpiam ,panes ra
cidos & atrosin conuiuiü illatos, oxide appellauit: quafimanes panum , non panes. Quanquam
adagium magis uidetur ductú ab antiqua pictura, quæ rem duntaxat umbris ruditer repræfentabat.
Etnota eft fpecus Platonica: in qua qui défident,rerum umbris oblectantur,
Nominc tantùm notus. LXXXVII .
Huic fimilimam eft illud Horatianum in Sermonibus: Vulgaris no
Accurrit quidam notus mihi nominetantùm . ticia.
Nahocquoq; prouerbio uulgus tenue quandá ac uulgare noticia fignificat. Atq; id etiam plus habe
bitueneris,fiad res animi traducatur:ut fi quis dicat,philofophiam alicui uix etiam nomine cognita.
4
Prima facie, prima fronte. LXXXV 11
Sapiunthæc quoq; prouerbium,maximè cú ad res incorporeas referuntur:Prima facie,prima fro. Primo obtie
te:pro eoquod eft,primo obtutu, & priufquam prefsius ac diligentius confideres, Fallit enim plerun tu.
queprimus ille afpectus, neq; rarò caligant oculi pudore quoda. Deinde iterum atq; iterü coteinplati
perfpicimus quæda, quæ nos antea fefellerant, & primüillud oculorü iudicium quafi recantamus.Hu
iusadagijfrequens eft ufus apud fcriptores Latinos,nominatim apud Quintilianum lib. 12. Papinia.
nuslib.12.tit.de códictione fine caufa : Ceffare códictio prima facie uidetur. Ité lib. 16. tit.ad fenatuf
conf.Velleianum :Cum prima facie quidem alienam ,reuera autem fuam obligationem fufcipiat. & a
lijsitem aliquot locis.Celfus lib.22.tit.de probationibus, cap.quingenta : Prima fronte æquius uide
tur,utpetitorprobet quod intendit, &c,
B Intus & in cute. LXXXIX
Intus & in cute notus, eft modis omnib.cognitus: pinde quafi dicas,foris atq; intus notus. Perfius : Cognitio cer
Adpopulumphaleras, ego teintus & in cutenoui. ta et perfecta.
ideft:Alijsfucúfacito, mihi planè notus es,neq; potes impofturá facere.Et Summam cutem,primam Summa cutis.
illamrei quafi frontem, acfpeciem uocamus. Aufonius in præfatione in periocha Homeri : Hæceius
Species apparet,fummam cutem primi operis intuenti.Et Horatius :
Introrfumturpis, fpeciofuspelledecora.
Domefticè notus. XC
Simili figuradixit Lucian.in Pfeudologia : avgi insvdópy, ngi vinobry or aners addr . id eft : Viro libe- ein nouiffe
ro, & qui te ex domeftico conuictu cognitü habeat.Id erit uenuftius , fi ad res ánimi traducatur : ut fi
quis dicat,arté rhetorica oinodge alicui nota . Eiufdem generis eft Plinianu illud , in Epiftola ad Atticú:
Clementem hunc ego in Syria cum adolefcentulus militarem,penitùs & domi infpexi.
Alimine falutare. XCI
Huicpenè diuerfum eft:A`limine falutare .Plurimü uenuftatis obtinebit & hoc , fi ad res incorpo
reas deflectatur.ueluti fi quis dicatur Theologiá à limine dútaxat falutaffe: qui uidelicet neque ualde
diuturna, neq; præcipuan operam impenderit , fed rudimenta modò deguftarit. Seneca epiftola 49.
Necegonego profpiciéda ifta,fed profpicienda tantum,& à limine falutanda.Agit de dialecticorú ar
gutijs,quas abunde fatis exiftimat leuirer. attigiffe.Translatum à uulgaribus iftis amicis, qui non ad
mittuntur inpenetralia,fed procul atq; à limine falutant,ac deinde difcedunt,

Primoribus labijs deguftare. XCII

Primoribus labijs deguftare,eft breuiter quippiá attingere.Ductú ab ijs , qui cibú aut potú tenui
terdeguftat, nihil inde in ftomachú tráfmittentes. Cicero pro Celio:Equidé multos & uidi in hac ci
uitate,& audiui,nó modò qui primorib.labijs deguftaffent genus hoc uitæ. Idem De natura deorum
1
lib.2.Isquum dixit fore fempiternu,hunc cenfes primis,ut dicitur,labijs deguftaffe phyfiologiamtid
eft,naturæ rationem.Quintilianus lib.12.Sed hoc tranfeo,de quo neminé, qui literas uel primis,ut a
iunt,labijs deguftarit, dubitaturu puto.Procopius fophifta in epiftola quadá: wful ,
τοσότο γούσασα πράγματΘ · ἄκρῳ δακζύλῳφασίν,ὦτα τὼ ἡδονὰ ἀφαιρέσεται, ideft :Rurfum inhanc ftoinachabari
fi cum tantamrem fummo,ut aiunt, digito deguftádam præbuiffet,deinde uoluptate fpoliaret. Qui
bus in uerbis illud noue dictum, quòd digito guftum tribuit:nifi hoc fenfit,qui leuiter deguftant, cos
rem deguftandam fummo digito admouere linguæ.
Summis labijs . XCIII
Summis labijs Græci paulo diuerfius ufurpant:nempe cu quis uerbis duntaxat fimulat quippiam , Summislabijs.
под

710
 252 DES. ERASMI ROT, ADAGIO RVM
putatis
nóautem ex animo facit. Lucianus in Apologia:ne àw' ängs xánus pinooógüp. id eft: Ac fummis labijs phi A
Sadam
lofophu agens.Item in Dialogis amatorijs : ings xénysļas ögurs exeid eft: Summis in labijs iufiuran
dum habentibus.De amatoribus loquitur, qui Venereu iurant iufiurandu,nó ex animo.Seneca lib.r.
Casciola
cap.ro.No à fummis labris ifta uenerüt,habenthæ uoces fundamentu. Ad eundé modum diuus Hie
ronymus in epiftola ad Rufticu monachú:Vt nóleui,inquit, citatos fermone, & (ut ita loquar) fum . talo
Aulicorüpole mis labijs hofpites inuitemus.Hic aulicis & ciuilib.quibufdá mos eft,polliceri omnia, fed uerbis illis
licita :
folennibus,quibus nemo uel tantulum commouetur, nifi egregiè ſtultus.
Extremis digitis attingere. XCIII
Angy Aantúry. Huic germanum eft,Extremis attingere digitis: pro eo quod eft,leuiter attingere.quod ita demum
adagium uidebitur,fi metaphora accefferit.M.Tullius in eo loco , quémodò citaui:Equidem multos
& uidi in hac ciuitate,& audiui,non modò qui primoribus labijs guſtaffent genus hoc uitæ, & extre
mis,ut dicitur,digitis attigiffent,fed qui tota adolefcentiam uoluptatibus dediffent, emerfiffe aliquá
do,&fe ad frugé bonam,ut dicitur,recepiffe .Græci fic efferunt, angu afada danzúry : id eft , Summo
cotingere digito . ItaBafilius in epiftolis : οἶδα καὶ αὐτὸς ἃ καὶ ἄκρῳδακτύλῳ Ἐγλυκυτάτε μέλιτος απαρ᾽ ὑμῖμενο
uλnoías axınavoάurba wprow.id eft: Noui & ipfe tametfi fummo digito, mel dulcifsimú ueftratis ecclefia
ängexagifim, guſtauimus anno fuperiore.Translatú uideri poteft à luctantibus.Nam Græci uocát ångoxagífrðar, col
luctari cum quopiam,citra reliqui corporis cógreffum,fed fummis duntaxat digitis. Lucianus in De
monactis uita: karà riv wapnia ,angw rỡ danríny áfáuh.id eft:Neq;fummis,ut aiunt,digitis attige
rat.Euripides hyperbolen citra metaphoram ufurpauit in Iphigenia Aulidenfi:
ἐχάψει σῆς θυγατρὸς ἀγαμέμνων αναξ , ἐδ᾽ εἰς ἄκραν χερα.
Haudfiliam continget Agamemnon tuam, Non uel manuprimore.
Dimidium plus toto. XCV
wop μov wavròs: id eft,Dimidium plus toto : ænigma prouerbiale , quo cömendatur aurea medio
critas.Refertur & exponitur à Platone lib.De legibus 3.dja in dyvohoavról rip ýcíodop öglózazanÉYOUTA,ÚS Í,
Cur dimidium μίσυ παντὸς πολλάκις όξι πλέον · ὁπόταν τὸ καὶ ὅλομλαμβαύειν, ζημιῶσιο ,τὸ δὲ ἥμισυ μέτριου , τότε τὸ μέτριομ τ ἀμέρα πλέον
interdum plus GyúCxTo ¿Kavop dp xágov , id eft:Non ne quod ignorauerint Heliodum rectifsimè dicente, dimidium fæ
totofit. penumero plus effe quàm totu:uidelicet cutotum accipere noxiú fuerit, dimidium aŭt moderatú,ibi
moderatu immoderato plus effè duxit , utpote quod fit deteriore melius. Ad eundé modu enarrant
Hefiodi interpretes :nimiru in toto fignificata effe neovigiau, in dimidio TwinTa. Siquidé qui dimi
dio cötétus eft,is in medio cófiftit:cotrà,quifquis ad totu ufq; pgreditur,is mediocritate prętergrel B
fus,ad extremuperueniat oportet.Meminit eiufdé adagij & lib.de Rep.5.Rurfus li.De legib.6. decla
rás in ciuitate præciput effe ,ut eximijs viriscomittaturmagiftratus:αρχὴ γαρ λέγεται καὶἥμισυ παντὸς ἐμπαῖς
καὶ τότε μαλῶς αρξασθαι ταύτοῦ ἐγκωμιάζομεν ἑκάποτε,τόδι᾽ ἐπί γε ὡςἐμοὶ φαίνεται πλέον καὶτὸ ἥμισυ . id eft :
παροιμίαιςὄργου,
Principium enim totius negocij dimidium dicitur in prouerbijs , ac bene cœpiffe ab omnibus ubiq;
laudi datur.Cæterùm hoc mihi fanè plusquâm dimidium uidetur. Plato allufit ad uocis amphibolo
giam:namax Græcis & principium rei, & magiftratufonat.Pittacus apud Laertiu,ubi fe fpontè ab
dicaffet magiftratu, agri fibi à Mytilenæis relicti dimidium refecuit,autore Soficrate, dicens, dimidiú
præftabilius effe toto Idem pecuniam à Creefo miffam recufauit, refpondens , fibi dimidio plus effe .
quàm uellet.Carmen extat apud Heliodum libro primo operis, cui titulus ya nguo , Scribit enim
adfratrem Perfam in hunc modum :

ἤδη μὲν γδ κλῆρον ἐδασσάμεθ᾽,ἄλλα τε πολλὰ

ἁρπάζων ἐχόρειμέγα ,κυδαίνων βασιλῆας
Δωροφάγες; οἱ τω δεδίκλῳ ἐθέλουσιδικάσαι
νήπιοι,ἐδ᾽ ἴσασιν,ὅσῳ πλέον ἥμισυ παντὸς ,
ἐδ᾽ ὅσον ἐν μαλάχῃ τε καὶ ἀσφοδέλῳ μέγ᾿ ὄνειας .
Quos uerfus utcunque uertimus ad hunc modum:

Iamýpatris nobis erat hercifcundafacultas,

Attu ultrafortem rapiebasplurima, reges
Doniuoros tibiconcilians,quifoluere litem hanc
Affectant.uerùm stulti nefcire uidentur
Dimidium quàm fit toto praftantius, & quàm
Magnafit utilitas malue, afphodelig uirentis.
ärgidin . Quid autem fit afphodelus, uidetur olim parum inter eruditos conftitiffe. Quandoquidem Gellius
lib.18.hanc quæftionem in ftudioforum conuiuijs propofitamfuiffe prædicat, tanquam de re paucis
cognita.Theodorus alicubi uertit albucum.Quod autem ad huius adagij pertinet enarrationem , ex
.8.2 5 72

multis Luciani locis colligere licet,afphodelum herbam effe plebeiam ac uilem:atq; hacuictitare ma
nes,apud quos nullus luxus, nulla fit ambitio . Quinetiam apud Theocritum Idyllio feptimo , afpho
delus inter rufticanas herbas commemoratur :
·
κνύσα τ' ἀσφοδέλῳ τε πολυγνάμπλῳ τε σελίνῳ .
Proinde poeta,regum aclocupletum immoderatos luxus taxat , illorü faftibus , popularium medio
critatem anteponens,Plutarchus item in conuiuio feptem fapientu,locúhunc Hefiodiu putat ad fru
galitatis
 CHIL PRIME CENT VRIA IX. 253

A galitatis admonitionem effe referendum. Suidas ex euentu natam parcemiam exiftimat , huiufmodi
quandam adferens fabulam Duo fratres erant, quorum alter moriens, fratri teftamento mandauit, &
filij quempupillum relinquebat tutelam, & facultatum illius procurationem. Atis cum effet eiufmo
di,cuiufmodi uulgo funt homines (nimirú ut plus apud eum ualeret lucrum , quàm pietas) pueri res
occupare conatur:idq; dum molitur, etiam fua perdidit.Deinde poftulati,utfui ratio haberetur , quo
poffet in locum meliorem reftitui, refponfum eftad hunc modum:
νήπι · οὐκ ἐνόησεν ὅσῳ πλέον ἥμισυ παντὸς, id eft:

Dimidium, quàmfit totopreftantius, iftud Haudnouitftultus.

Regum igitur eft, dimidium totius:totum auferre, tyrannicum . Itaq; prouerbium trifariam licebitu
furpare.Primum, cum mediocritatem illam uerè auream efferemus, citra quam nihil eft in rebus hu
manis nechoneftum, nec iucundum , nec laudatum : mediocritatem autem opportunitate metimur,
quemadmodum Hefiodum imitatus ait Pindarus:
id eft:
ἕπεται δ ' ἐν ἑκάσῳ μέτρον ,νοῆσαι ἢ καιρὸςἄρις
Adeftunicuiq, rei modus: ad eum cognofcendum optima opportunitas. Etenim pro loco quod aliàs
nimium eft,aliàs erit parum.Idem in Nemeis hymno ultimo:
κέρδων ἢ χρὴ μέτρον θηρεύεμον,
id eſt:
ἀπροσίκλων δ᾽ ἐρώτων ὀξύτεραι μανίαι.
In lucris autemoportet modumfectari:
Nam immenfarum rerum cupiditates, uehementiores habent infanias.
Alterautendi ratio fuerit,cum æqualitatem anteferemus, quam Pythagoras dixit amicitiæ tum paré
tem,tum altricem :contrà inæqualitatem, difcordiarum bellorumq; matrem . id quod eleganter extu
lit Euripides in Phoenifsis,
-κενο κάλλιον τέκνον ,
ἰσότητα τιμαν, ἣ φίλες ἀὰ φίλοις ,
πόλεις τε πόλεσι,ξυμμάχεςτε ξυμμάχοις
σωθεῖ τὸ γδ᾽ ἴσον, νόμιμον ανθρώποις ἔφυ .
τῷ πλέονι δ᾽ αἰεὶ πολέμιον καθίσαται
τὄλασσον, ἐχθρᾶς δ᾽ ἡμέρας κατάρχεται.
B καὶ δὲ μέτς ανθρώποισι καὶ μέρη σαθμῶν
ἰσότης ἔταξε,κἀριθμὸνδιώρισε,
νυκτὸς τ'ἀφεγγὲς βλέφαρον, ἡλίς τε φῶς
κύκλον.
ἶσον βαδίζειν τὸν ἐνϊαύσιον
κ᾿ ἐδέτερον αὐτοῖν φθόνον ἔχει νικώμενον,
id eft:
εἶθ᾽ ἅλι ( μὲν,νύξτε δελεύει βροτοῖς.
-Illudnatefuerit pulchrius,
Aequalitatemamplecti amicos hac enim
Glutinat amicisfemper, urbes urbibus,
Socios focijsnectit. etenim aqualitas
Cum legibus refpondet atque concinit.
At quod minusfit, cum hocquod eftplus,pralium
Vfque habet, & hinc difcordiarum exordia.
Siquidem modos cunctorum,& equilibria
Aequalitas mortalibuspræfcripfit, &
Prafinit numeros, & atranoctis, ac
Lucisdiurnafecuit hæc difcrimina,
Vt annum aquisuicibus exigantfimul
Orbem,necaltera alteri unquam inuiderit
Mortalibus. & reliqua.
Superata,deinde nox folg ,feruiunt
Tertia utendi ratio,fi quando deterrebimus ab inferenda injuria:fuadebimusq; fatius effe, iuxta Pla
tonisfententiam ,iniuriá in fefe admittere, quàm inferre alteri . Nam id fibi uelle prouerbium hoc, de
monftrat Plutarchus in commentario De audiendis poetis.Huc arbitror pertinere quod de Dario re
fertPlutarchus. Quum enim præfectos prouinciarum ad fefe accerfitos percontatus effet , núgrauia
effenttributa:atq; illi refpondiffent, effe inediocria:iufsit de fingulis dimidium pendi: iudicans effe fa
tius,dimidiuaccipere cu beneuolétia prouincialiú, quàm totü cum odio fuorú.Fortafsis & hodie pec
caturà nonnullis aduerfus hoc prouerbiu . Du enim Theologi quidam ac præfules nihil omnino uo
luntde fuis dogmatibus ac iure concedere,ueniunt in periculum ne perdant & illa quæ bono iure te
nebant.Mea fententia non femper afpernandum illud comici Syri confilium : Potius quàm uenias in
periculum,ferues ne an perdas totum,dimidium,fiue (ut legunt alij) diuiduum face.
y Serpentis

24 7

6
 254 DE S. ERA S. ROT. ADAGIO RV M
XCVI A
Serpentis oculus .
pis uua : id eft, Serpentis oculus . De his dici confueuit, qui acribus & intentis intuerentur ocu
lis . Ab animante fumpta metaphora . Sunt enim huic animanti oculi duriores ac perfpicaces . Vn Nor
de Flaccus: ••
COS
Cur in amicorum uitijs tam cernis acutum
Quàm aut aquila,autferpens Epidaurius? — Grace
Nemo moueto lineam . XCVII Jetz.qu
Mùníva ypauulu :id eft,Ne moue lineam. Pindaricorum hymnorum enarrator exponens eum locum : Acalin
ἔτω δ᾽ ἐλίδα λίβυς ἁρμόζων κόρα νυμφίουαὔδρα ,τοτὶ γραμμᾷ μὲν αὐταὺ σᾶσι, (loquitur autem de Anteo ,quiiuuenib .
defponfam filiam extrema ftatuerit linea,ut qui primus ad eam curfu perueniffet, is uxorem abduce
Lineameteret domum :) recenfet huiufmodi prouerbium, níve ypauul : id eft, Ne moueris lineam.Idq; transla
carcerum.
tum exiſtimat à more ueterum , qui metam ducta linea fignabant, in qua præmium propofitum erat,
quod auferretuitor.Ducebatur aut & altera linea pro carcerib.quemadmodum alibi diximus : unde
curfus erat initium.Igitur utraq; linea prouerbij miniftrauit occafionem,and ypauus;id eft, ab ipfo ini
Leges nonmu tio: &,μý nívaygauulw : id eft, Ne moueas meta. Significat autem, non effe mutandas leges, neq; prætereu
tande.
dos fines rerum præfcriptos.Huc peculiarius pertinet Theocriticum illud i Banoriagaus:
id eft: Atg, à lineola lapidem mouet. g
·· καὶ τὸν ἀπὸ γραμμᾶς κινεῖ λίθον.
Alludit ad flumen Galateæ,faxum aliquod ab extrema ripa fecum auferens. Eft & Sacra linea in teffe
rarum lufu: de qua dictum eft aliàs.
Eandem tundere incudem. XCVIII

Eandem incudem afsiduè tundere, eft indefatigabili afsiduitate in operis alicuius ftudio perfeue
rare.Metaphora ducta à fabris, crebris ictibus incudem ferientibus: atq; ita tandem aliquando ferri ri
gorem perpetuo labore uincentibus.M .Tullius lib. De oratore 2. Ego autem fi quem nunc planè ru
dem inftitui ad dicendum uelim,ijs potius tradam afsiduis,uno opere eandem incudem, die no&tuq;
tundentibus.Conueniet in grammatiftas ac literatores, quibus fine fine eadem funt inculcanda puc
ris, ut hæreant aliquando.
Lacerat lacertum Largi mordax Memmius. XCIX

Lacerat lacertum Largi mordax Memmius.

Hunc uerfum Craffus orato ufqueadeò uulgò iactatum ait, ut Tarracinæ pafsim in omnib, parietib.
infcriptus uiferetur.Fabula unde natum eft adagium,fic habet Memmius quidam Romanus cum age B
Deriualib.Mě ret Tarracina,mulierculam quandam deperibat,fed non citra riualem. Cum hoc igitur cum aliquan
mio Largo do rixa incidiffet, eò iracundię prouectus eft Memmius,ut Largij (nam id riuali nomen) brachiŭ mor
narratio. dicus arriperet.Ea res pofteaquam in popularem abijt iocum , faceti quidam & pinoyto fenarium húc
in omnibus eius urbis parietibus quinq; literis notarunt,depictis tribus LLL,& duobus MM . uide ne
licet ut aduenis percunctandi miniftrarent occafionem . Itaq; cum M. Craffus Tarracinam aliquádo
ueniffet,admiratus nouum literarum enigma,fenem quendam oppidanum percunctatus eft, quid'ná
fibi uellent eiufmodi literæ. Atq; is expofita fabula, uerficulum explicuit:
Lacerat lacertum Largi mordax Memmius.
Huius rei mentionem fecit M.Tullius libro De oratore 2.Tametfi L.Cæfar, qui hæc loquitur apud Ci
ceronem, exiftimat narrationem hanc totam in Memmium aduerfariú, dedita opera confictam fuiffe.
Cicada uocalior. C
In garruluaut kr₁y súp wvór p : id eft, Cicada uocalior.Dicebatur in hominem impendiò garrulum , aut admodú 2
Muficum. muficum :proptereaquòd hoc infectum rore duntaxat uiuens, cantu potifsimùm delectetur. Et quof.
dam ita Muficæ deditos , ut neglecto cibo perituri fuerint inedia , in cicadas à dijs mutatos , narrat a
7953

pud Platonem Socrates in Phædro.Et Theocritus in Daphnide:

S id eft:
τέλιγο ἐπεὶ τόγε φέρτερ ἄδεις.
Quippe canis melius quacung , cicada.
£

Apud Diogenem Laertium refertur Timonis carmen in Platonis eloquentiam:

τῶν παύτων δ᾽ ἡγεῖτο πλατύςατΘ , ἀλλ᾿ ἀγορητὴς
1

ἡδυεπὴς τέτλιξιν ἰσογράφο ,οἵ θ'ἑκαδήμε

id eft:
δένδρεα ἐφεζόμενοι ὄπα λειριόεσσαν ἱεῖσι.
Cunctos anteibat latißimus ille,fuauis
配
目

Orator, cuius non ceduntfcripta cicadis,

Quafuperarboribus refident lucis in opacis,
Ac mittuntuocem modulato gutture amœnam.
Eft autem allufio:quam Latinus interpres non poteft reddere,in wadrus , ad Platonem : & in inadéus,
B12

ar
ad illius Academiam . Allufum item ad carmen Homeri Iliados y , de fenibus , quiera nerest: was iñor : id
←

eft,Vocem floridam emittunt . Apud Athenæum lib. 6. parafitus quifpiam feipfum depingens , a«λāv,
inquit, id eft,garrulitate cicada fum.Et apud eundemlibro II.Theopompus
Jaid eft,Cicada ftridet.quod tamen illic uidetur boni
ominis caufa dici.
CHILIADIS

14.
 255
CHILIADIS PRIMAE CENTVRIA X:

αντιπελαργεν.

Ninapy , apud Græcos eft mutuam officij uicem rependere,maximè nutricandi,fouendique Mutuum nutri
eos,à quibus aliquando fueris enutritus aut inftitutus : ut fi liberi parentes ætate feffos uicif- cationis & in
A
fim alant,foueantq;:aut fi difcipulus præceptorem inuicem erudiat.A ciconię natura fumptu, stitutionis offi
quæ Græcè pelargus dicitur . Ea inter aues una pietatis fymbolum obtinet . Extat autem lex pietatis cium referre.
magiftra,quæ edicit, ut liberi parentes alant , autuinciantur . Ad id refpexiffe uidetur Homerus Ilia
dosA, cum ait: ἐκεύσι
id eft:
θρέπλα φίλοις ἀπέδωκε,μινυθάδα δέον αιών .
Necnutricandiofficiumgenitoribus unquam
Perfoluit charis,breue at illi contigit auum.
Eodem allufit Euripides in Orefte:
id eft:
καὶ μίὼ τίνοι γ᾽ αἲ τῇ τεθνηκίᾳ τροφάς .
Atquirependetmortuaalturauicem.
Hancitaq;legem , quam plerique etiam mortales negligunt,fola ciconia inter omnia animantium ge- Ciconia na
nera exprimit.Siquidem reliqua tantifper amant,agnofcuntq; parentes, dum egent illorum ad nutri- tura.
cationem opera:una ciconia parentes fenecta defectos, uicifsim alit, & uolandi impotentes humeris
geftat.Quorum pofterius laudatur in Aenea, cui inde Pij cognomen:alterum miris laudibus fertur in
puella,quæ matrem captiuam complureis dies fuis uberibus aluit.Hanc ob caufam (ut autor eft Sui- Symbolum fce
das)antiquitùs in regum fummo fceptro ciconia figura ponebatur,in imo hippopotamus:ut ipfo ge ptri regalis.
ftamine admonerentur, pietatem plurimi facere oportere, uiolentiam cohibere.Nam hippopotamus
animal efferum eft acuiolentum,atq; adeo impium: quippe quod interfecto patre , matrem init: tefte
Plutarcho in comentario,cui titulus,Vtra animantia fint prudentiora, terreftria, an aquatilia. Labo
1
rantinfamiaimpietatis & uiperæ, quòd perfracta matris aluo nafcátur.Item fcorpiones & aranei, qui
poftincubatus officium à fuis fœtibus interimuntur.Teftis Ariftot.lib. De natura animal.5. De cico- .
niarum pietate Plin.lib.io.cap.23. teftatur his uerbis: Çiconiæ nidos eofdem repetunt . Genitricife
nectam inuicem educant.Quin & diuus Bafilius ciconiarum nobis pietatis erga parentes exemplum
proponitEódé allufit Crates Cynicus,fcribens Hipparchię uxori de filio nato, cum pollicetur fibi cu
B ræ futurum,ut illum matri ciconiam pro cane remittat in fenecta .Canes enim uocantur Cynicæ fecte
philofophi. Significat igitur puerumfore pium, qui parentem iam decrepitam mutuò foueat.De cico
niarum pietate meminit &Ariftophanes in Auibus:
ἀλλ᾽ ἔτιν ἡμῖν τοῖσι ὄρνισιν νόμι Nobis quidemauibusperuetufta lex uiget,
παλαιὸςἐν τοῖς τ' πελαργῶν κύρβεσιν, Ciconiarum infcriptatabulis, utfimul
ἐπλὼ ὁ πατὴρ ὁ πελαργός ἐκπετησίμες Ciconiaparens educaueritfuos
παύτας ποιήσῃ τὰς πελαργιδες τρέφων, Ciconiadas, & iam uolucres euaferint,
darès vεotest mariga mλw reav. id eft: Pulli uicißim nutriantpatremfuum.
Vtitur eodem Plato in Alcibiade 1.Sed nemo profectò uenuftius, nemo felicius, quàm Angelus Poli
tianus in quodam epigrammate :
id eft:
—κἔτι γεθαῦμα ἄγενέοι των γραῶν αντιπελαργέομαν .
Sinos Latini olim Græcorum literis educati, nunc Græciam uelut anum atq; effoetam uicifsim fuas
doceamusliteras.Porrò huiufmodi officium , quod liberi uicifsim in parentes collocant, Græci uni
co uerbo dicunt, yngoẞoonäv, feu yngorpoqäv & ysponoμap. Extat in hanc fententiam huiufmodi fenarius: ακροβοσκειμ.
ἱκανῶςβιώσας γηροβοσκῶν τὰς γονᾶς . id eft: fenesparentes confouens. gorgoGaN.
Viuax eris,
Vno tenore. II γηροκομεν.
Tenorem,rei progreffum uocant.Vnde quæ fui fimilia, fibique ueluti perpetua quadam fuccedunt Tenor.
ferie,horum eundem effe tenorem dicimus.M.Tullius lib. De oratore perfecto: Isq; uno tenore, ut as
iunt,in dicendofluit.Loquitur de equabilitate dictionis,nulla uarietate reficientis auditorum aures.
Idem inlib.De claris Oratoribus : Vnus enim tonus eft orationis , & idem ftylus . Quo quidem loco
haudfcio,an pro tono,tenor legere præftiterit.
In quadrum redigere. fit
In quadrum redigere dixit M.Tullius in eodé libro, pro eo quod eft, in ordine aptaq; ftructura con In ordinem
cinnare.Sumptum ab ijs,qui arbores aut lapides mathematicis gnomonib. exæquant , ut undequaq; redigere.
congruant inter fefe:proinde quod conuenit, quadrare dicimus. Vergil. Georgicôn lib.3.
Indulge ordinibus, necfecius omnis in unguem
Arboribuspofitis ,fecta uia limite quadret.
Defæce haurire. IIII
M.Tullius in Catalogo illuftrium oratorum ,figura mirum ni prouerbiali dixit , De face haurire:
pro eo quod eft,fordida quæpiam ac plebeia,nimisq; humilia perfequi. Vfurpat hoc prouerbium At
ticus eo quo dixi libro in Ciceronem, qui tempus tereret in commemorandis oratoribus quibufdam
obfcuris, ac nullius pénè nominis. Mutuò fumptu à fordidis iftis, qui uinum unà cũ ipfafęce hauriút,
y z ne quid

?
 256 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

ne quid omninò reliquum faciant in dolio:unde & plebis infimam fæcem dicimus. fernoco
Bimilisexcit
In laqueum inducere .
In laqueum inducere: &, In caffes inducere: eft arte fic concludere quempiam, ut iam nullum fitA ef
Socratesdifpu fugium . Qui mos fuit Socrati Platonico , fuis illis rogatiunculis eò depellere fophiftas , ut negarent s
report in
tans in laqueu quæ prius affirmauerant: quæ negauerant, affirmarent: deniq; nihil non dicerét. Quintilianus lib. In phot
Jaxo
alios duxit.⚫ ftitutionum 5.Turbantur enim, & à patronis diuerfæ partis in laqueum inducuntur. Græci qui iam ca
Box , pti teneantur, ußgos uocant. Ouidius:

Decidit in caffespradapetita meos.

πα
Euripides in Hippolyto coronato:
κρεμασοῖς ἐν βρόχοις ἠρτημένη . id eft:

Penfilibus irretita caßibus. Ibidem paulo pòft:

id eft:
λῦσαι τ' ανασσαν ἐχ δπισσαςῶν βρόχων .
Heram è tenacibus expedire casibus.
Boeotica fus . VI
Boría is: id eft,Baotica fus.Vetuftifsimum adagium, olim in ftolidum & indoctum hominem iaci
folitum,ufurpatur à Pindaro in Olympiacis:
ἐπάτ᾽ ἀρχαῖον ὄνειδα αλαθέσι λόγοις φεύγομεν βοιωτίαν εἶ .
Admonet Aeream Chorodidafcalum ,ita curet canendum hymnum, ut uetus illud probrum ueris ra
1
tionib.liceat effugere, quod in amufos dici confueuerit, Borwriaus.Interpres originem prouerbij refert
Sar . adhunc modum Qui prifcis temporib.Boeotiam regione incolebant, s appellabantur, gens bar
bara & agreftis: proinde quidam deprauata uoce,pro vavras vas, id eft, fues appellabant. Idq; fcomma
cefsit in prouerbium,ut primùm in Boeotos diceretur:ab his in quofuis indoctos, inconditos , mori
busq; rufticanis homines torqueretur, Bouwría vs. Interpres citat eundem Pindarú ex Dithyrambis :
τῷ ὅτε σύας τὸ βοιώτιον ἔθν ἔλεγον . id eft:

Erat cum Baoticamgentemfues uocarent.

Citat & ex Cratino :αὗτοι δ᾽ ἐἰσὶ συβοιωτικὸν πεζοφόρον γένΘ αὐδρῶν . id eft :Ifti funtSybæoticum pedeftre ge
Bocotius ani, nus uirorum.dictione ridicula cópofita ex fue & boue. In comentarijs Græcorum inueni, Bori vis:
mus. id eft, Boeoticus animus, pro ftupido brutoq; .Plutarchus in comentario wopia capnopayías, indicat At B
1 ticos ftupidi,bardi,infulfi, deniq; & fuis cognomen indidiffe Boeotis,potifsimùm ob edacitatem . Cui
adftipulatur Athenæus lib.ro.referens hos uerfus ex Eubulo:
~
Booti comedo
πονεῖν μὲν ἄμμες καὶ φαγῶν μὲν ανδρικοὶ,
nes.
καὶκαρτερῆσαι τοῖς δ᾽ ἀθωωαίοις λέγον
id eft:
καὶμικρὰ φαγέμεν, τοὶ ἢ θηβαίοι μέγα .
Sumusadbibendum atq , aduorandumftrennui,
In his ualemus. Athenienfes dicere
J
Prompti,ederepauca, multa Thebanifolent.
In Græcis uerfib.apparet zo fcriptu, pro wives aut war: & prius,pro 2 : &zi,pro «i.Idem Eubulus
in Europa: κτίζε βοιωτῶν πόλιν n
id eſt:
ανδρῶν ἀρίτων ἐσθίειν δ᾽ ἡμέρας .
VrbemparauitilleBaotis uiris, 1
E
-
Rurfus ex Eubuli altera fabula:
Diemperomnem ingurgitareftrennuis.
id eſt: GO
ὕτω σφόδ᾽ ἔει τὲς τρόπος βοιώτιο .
Vfqueadeò mores obtinet Bæoticos.
Cognata uitia Idem approbat multis multorum autorum teftimonijs. Sunt autem interfe cognata uitia, wonupayía &
wonypayia ftoliditas.Atq; hinc Herculem Thebanum edacem faciút, fed eundem à literis alienifsimum , adeò ut
stoliditas. præceptorem fuum trucidârit.Fuit autem & hic Bootus,nimirum Thebis natus.Rurfum Plutarchus
##

De dæmonio Socratis :ανεγείρειν τὸ κατὰ βοιωτῶν ἀρχαιου ἐς μισολογίαν ἔνεδΘ . id eft : Refricare uetus illudad
uerfus Bootios de literarum odio probrum. Quanquam ipfe Plutarchus Baotus fuit,homo quiduis
BA

citius,quàm ftupidus . Deniq; quoniam conftat uel ob Romanum imperium latifsimè propagatum,
uel ob commercia negociatorum,uoces Germanice, Gallice,Britannicæq; linguæ fuiffe mixtas: fu
fpicor à Græcis ad nos dimanaffe, quòd hominem ftupidum,ac nullo mentis acumine præditum,uul
gò dicimus Bot,pro Boeoto.proprium enim huic linguæ, uoces quamuis multarum fyllabarum in u
2

nam fyllabam contrahere.

Impofsibilia captas. VII
Non tentanda àdúvaza Ongus:id eft, Quæ fieri non poffunt,uenaris.In eum, qui molitur,quod efficere non queat.Su
que efficere ptum ab aucupio feu uenatu prædarum,quas confequendi non fit facultas. Quod quidem inter ada
non poffumus. giones non recenfuiffem , nifi reperiffem in collectaneis Græcorum . Nam præter metaphoram Super,
nihil fapit prouerbij . Cæterùm pręceptú eft haud inutile. Siquide fi rectè præcipiunt Græci, non effe
tentandú de quo dubites:multo minus quod certum fit,te non affecuturum. Veluti fi quis animi tran
quillitaté opibus,aut uoluptatib,iftis uulgarib,fibi comparare conetur,aut uera eruditionem citra lin
guarum
 CHIL. PRIME CENTVRIA X.. 257

A guarum cognitione:hic avara Ong ,Pindarus in Nemeis : dxídup xaūvop ría☺, id eft : Inanis fpei
fterilis exitus.Idem in Pythijs hymno tertio:
id eſt:
χρὴ ἢ καθ᾽ αὑτὸν αἰεὶ παντὸς ὁρονμέτρον.
Videre modum.—
Oportetautem apudfefefempercuifg, rei
Interpres indicat hunc effe fenfum, ne quis tentet maiora fuis uiribus . Commemoratur inter Chilo
nis apophthegmata,non effe tentandum quod efficere non pofsis. Quædam enim confilia magnifica
funt,fed obhoc ipfum inutilia,quòd advaτα,
Cribro diuinarë. VIII
nooívy μava :id eft, Cribro diuinare, eft coniectura fagaci rem deprehédere : autftultè de rebus In diuinantes.
occultis diuinare.Lucianus in Pfeudomante : xonivy è nóys μavrovóμw . id eft: Cribro, quod aiunt, ua
ticinans.Meminit & Theocritus in Idyllio tertio:
id eft:
εἶπε καὶ ἀγροιὼ τ' ἀλαθέα κοσκινόμαντις.
Cribro uaticinans, uerum mihidixit Agræo.
Porrò genus hoc diuinandi fufpenfo cribro,in hodiernum ufq; tempus durat apud quofdam fuperfti
tiofos.Apud ueteres uaticinia peragebantur cribro, lauro, & tripode,
Hydram fecas. IX
ida river:id eft,Hydram fecas.Eft apud Platonem lib.De repub.4.dyvovtes, inquit,öti Tövsüdgav Incomodum i
.id eft:Ignari fe reuera tanquam hydram fecare . Eft autem hydram incidere, ita unum aliquod ta depellere, ut
incommodum tollere, ut in eius locum alia plura recipias . Adagium natum à fabula hydra Lernææ, plurafuccedat
quam alij centum fuiffe capitum aiunt,alij octo: è quibus unum erat immortale. Cuhoc monftro mul Hydra Ler
tum diuq;conflictatus eft Hercules,propterea quod uno reciſo capite, plura renafcerentur . Plutarch. ned.
in commentario De fortuna Alexandri:ΰραν τέμνωμ δέ τισιπολέμοις αναβλαςαύεσαν ideft : Hydram fecans
femperaliquibus bellis repullulantem.De Alexandro loquitur, cui uno bello confecto,fubinde aliud
atquealiudexoriebatur.Cyneas cognita Romanorum multitudine, identidé poft acceptam cladé co
piasinftaurantiú,dixit, Pyrrhúfibi uideri aduerfus Lernæam hydram pugnare. Hinc Horat. in Odis:
Non hydrafecto corporefirmior Vincidolentem creuit in Herculem.
Accommodari poterit ad eos, qui litibus inuoluuntur nunquam finiendis. Lis enim litem parit: & fę ❤
penumeropro una enecta,tres fubnafcuntur .Senec a a
quodam in loco fcribit, negoci fordid a, quę nos
auocant à ftudio fapientiæ,abrumpi poffe, explicari non poffe: quòd negocium ex negocio feratur, &
occupationi occupatio,uelut undâ fuccedat undę.
Ne feftuca quidem. X
B Ne ramenta quidem.
Neramenta quidem ditior, hyperbole prouerbialis, cùm aliàs aliquoties apud Plautu,tum in Rudé
tibus:Nunquam hercle hinc hodie raméta fies fortunatior.perinde quafi dicas,ftupa ditior, ita ut uul
goloquuntur.Simili figura dixit Ariftophanes in Lyfiftrata:
id eft:
ληπᾶσα μηδὲν ἐνθαδί, κινᾶσα μηδὲ κάρφω
Idem in Vefpis:
Nihilhiccum reliquerit,mouerit nefeftucam quidem.
id eft:
ὕπνε δ᾽ ὁρᾷ τ νυκτὸς ἐδὲ πασσάλω .
Noctu hauduidetfomni nepafpalam quidem.
Interpres ait,wanda
παστ fignificare minutifsimum quippiam . Quibufdam ea uox magnetem lapide de- wworánu.
clarat.Subnetit eodem in loco confimilem figuram:
id eft:
ἰ δ᾽ ἦν καταμύσι κᾶν ἄχνίω .
Quòdfiuelachnenflexeritfomno caput.
xvx uerò fignificat minutifsimum ac leuifsimum illud, quod è fpicis excufsis euolat . Qua uoce ufus äxv«.
eft& Homerus Iliados .
id eft:
ὡς δι' ανεμἄχνας φορέα ἱερὰς κατ' ἀλωάς.
Vt uento tenuesfacra area iactitat achnas.
Hebraicarum periti literarum affirmant , quam uocem Hieronymus uertit puluerem, fecutus Se- Pfal. 1.
ptuaginta,qui tranftulerunt xv , idem Hebræis fonare quod Græcis xv .
Sacrum fine fumo . XI
Aanvuoia :id eft, Sacrificium abfq; fumo:de nimium tenui conuiuio , & in quibus nihil cocti ob- Tenue conui
fonijapponitur.Translatum è pauperculorum facris,molas,thufculum,lac,aut corollas offerentium : uium.
cum dij nidorem illum expectent,unà cum fumo fubuolantem,iuxta Homerum.Lucianus in Amori.
bus:βυφάγος καὶ ὁ διάσμων ὦλυκῖνε, καὶ τοῖς ἀκάπνοις,ὡς φασι, 7 θυσιῶνἧκετα το πόμλνος ,ideft:Sanè per quàm edax deus
eft Luciane, quiq; fumi expertib. facris haudquaquam gaudeat. In eum fenfum ufus eft & Athenæus:
änava yapàà àçıdeibúouw.id eft:Nam poetæ femper facra fine fumo facrificamus.
Non eft cura Hippoclidi. XII
segovris innouλády: id eft,Non eft Hippoclidi curæ.fiue, ut carmen reddam , Non curat Hippoclides.
Eftenim uerfus iambicus dimeter catalecticus . Hoc adagio fignificabant fe quippiá negligere, neque
magnopere laborare. Natum autem eft ex hiftoria, quá pluribus uerbis narrat Herodotus in Eratone.
Vtaute in pauca cóferam, hic Hippoclides erat Tifandri filius, qui cu multis alijs iuuenib . Clifthenis
Sicyonij filia ambiebat. Verùm cu Clifthenes procos toto anno,pbaret,& Hippoclides in cóuiuio in-.
Y 3 decoram
 par

I ORVM
DES . ERASM ROT. ADAGI
258
Conne
decoram quandá faltatione ædidiffet, fublatis in altum pedib. pater offenfus inhonefto iuuenis lufu, A
ait : ὦ παίτισανδρο ἀπορχήσαίγε μαὼτὸν γάμου ,ideft :Fili Tifandri a nuptijstua faltatioe excidifti. At ille protis
nus refpódit, opovris izzonnády : id eft,Haud curat Hippoclides. Ea uox,ut teftatur Herodotus,in puer 110
biú abijt.Id dictú in ipfum retorquet Herodotu Plutarch.in libello qué aduerfus eum fcripfit: den o
καθάπου ἱπποκλάδας,ὁ τοῖς σκέλεσι χειρονομῶν ἐπὶ αὶ ῥαπέζης, ἀπῶν αὖ ἐξορχέμου Θ ·τὼ ἀληθέαν, κα φροντὶς ἱπποιλάδα ,ideft ;Vi
detur mihi uelut Hippoclides cruribus manuum uice in menfa gefticulans , poftquá à ueritate deful
tauit,dicere,Nó eft curæ Hippoclidi.Lucian.in apologia: inavdy a din porrò, & pouris inmonády, id eft: Milti
fuffecerit illud qd dicitur,Haud curat Hippoclides.Idé in Herculetni ixonádus & portiâ, id eft: Neq;
laborabit Hippoclides.Mentionem huius adagij facit & Euftathius in Iliados Homericæ primú libru
enígou por mína . fcribés . Allufit huc Ariſtophanes in Vefpis,fepius repetens illud, oníyou or μines.i. Leuiter mihi curę eft.
Canis in præfepi . XIII
In inuidos. nú z pázvy : id eft, Canis in prefepi.In eos dicitur, qui necipfi fruütur re quapiam , neq; reliquos
item finunt uti: ueluti fi quis egregios codices inclufos diligenter adferuet, quos nec ipfe unquá euol
1
uat,nec alijs euoluendi faciat copia.Quemadmodú canis in præfepinec ipfe uefcitur hordeo, & equú
vetat uefci.Lucianus aduerfus indoftu ; ἀλλὰ τὸ 71 κανὸςποιῶς,εὶἐν τῇ φάτνῃκατακειμένης,κ} ἔτε αὐτὴ ἢ κριθώμα
ŠT. Tŵ îñãY duvaμivw qayy pine.id eft:Verùm haud aliter facis, quàm canis illé in ftabulo cubans, qui cu
ipfe non edat hordeum, tamen haud finit equum qui poffet edere,id facere.Vtitur eodem in Timone.
Citatur apud Suida in prouerbio, έμπρὸς ἢ διόνυσον; fed tacito autoris nomine : τῇ φάτνῃ προσάγεις “ κώσ,
ngi wgos dióvvoop ayes dv.id eft: Ad præfepe ducis canem , nihil aut adducis ad Bacchu.hoc eft: Adfers,
Cordiste . quæ ad rem nihil attinent, ex his uerò quæ pertinebant ad caufam propofitam,nihil adfers. Simile gd
dam refert Athenæus lib.6.de gente quadam Galatarum , qui dicuntur Cordifta: abominantur auru,
nec important in fuam regionem.nihilo fecius tamen alios no definunt eofpoliare. Aiunt eam gente
effe reliquias Galatarum , qui fub duce Brenno fpoliarunt oraculum Delphicum, quos infecutus Ba
thanatus dux,inclementer tractauit.Hinc auri odium, cuius gratia tantum pafsi fint malorum , quod
tamen alijs indident.
Captantes capti fumus. XIIII
Circumuenti dépšvτób ýçýµrðæ : id eſt, Captantes capti fumus . Cum res prepofterè euenit, ut ipfi circuueniamur ab
impostores. ijs, quibus conabamur imponere.Id quod nó rarò folet ufuuenire, ut in eas incidamus pedicas , quas
alijs ftruxeramus.Sæpe fit, ut qui fimulat amorem , quo puella in amorem pelliciat , ipfe uerè incipiat
amare.Et qui dat operam, ut inuitatiunculis aliu conetur efficere temulentum , ipfe reddatur ebrius:.
& qui finitimum moliatur imperio depellere,ipfe fuum amittat imperium . Sic & Horatius : B
Grecia captaferum uictorem cepit.
Videtur eodem allufiffe Plato , cu ita fcribit in Theæteto : δοκῇ μοι ὦ σώκρατου· μάλιτα ἁλίσκεσθαιὁλόγῳ ἁλισκό
www.id eft: Mihi uidetur ó Socrates maximè capi ratio que captabat. Sophocles inOedipo Coloneo:
έχω μέχρ id eft:
γνῶθι δ᾽ ὡς ἔχωνἔχῃ,καί σ᾽ ἧλε θηρῶνθ᾽ ἡ τύχη .
Fortuna cepit.-
Scito quòd tenens teneris, teg
, captantem, inuicem
Plautus in Epidico:Iam cautor ipfe captus eft.Lucianus in meretricijs dialogis : ánana ó nanodáiµww
nai ouvánnµµaiwÿòs av , id eft: Et cepi inifer, & fimul ab illa captus fum . Translatum aut à bello, aut pi
fcatione,feu uenatu .
In uenatu perijt. XV
Feftiuius dixit Lucianus in Toxaride: autý re dñwnero to Playgas. id eft: Et ipfa uenatu perijt. hoc eft:
Venari uel du dum adulefcentem uenatur,ftudetq; irretire, etiam ipfa fefeperdidit.Quinetiam illa ipfa,Venari lau
cuparialiquid. dem,aucupari famam,prouerbiales funt metaphore:uelut, Expifcari, pro fcifcitari atq; exquirere.
In laqueos lupus . XVI
às wáyas ¿ pún☺: id eft,In laqueos lupus. Cum improbus quifpiam tandem in extremũ adducitur di
fcrimen. Etenim cum lupus animal fit infidiofifsimum , applauditur ab omnibus, fi quando contingat
illum irretiri,ac protinùs acclamant omnes :ès wayas ó aún.Refertur à Zenodoto.
Annofa uulpes haud capitur laqueo. XVII
γέρων ἀλώπηξἐχἁλίσκεται πάγῃ : id eft: Vulpes anus laqueis capi haud ullispoteft.

De callidis Senarius prouerbialis dicendus in eum , qui longa ætate multaq; rerü experientia callidior eft, quàm
uerfutis. ut arte dolisq; capi queat.
Vulpes haud corrumpitur muneribus. XVIII

dhúng & AwpoЛonā ); id eft,Vulpes non corrumpiturmuneribus . Suidas huius adagij Cratinum citat
autorem.De callidis ac uerfutis,quos haud facilè fit obiecto munufculo, aut affentatiuncula, pollici
Angodonav, tis´ue fallere. Larus enim , & aliæ quædã aues efca capiutur,uulpes non ite. Verbü aut dapodonär, fum
ptum eft à concionibus aut iudicijs,in quibus nonnulli pecunia corrupti dicunt fententiam .
Atticus in portum . XIX
ànòs às níva : id eft, Atticus in portum.In eos dicebatur,qui illic uirtutem oftentare folent,ubi tu.
tum eft,atq; ubi nihil opus.A'nautis Atticis fumptum, qui portum ingreffuri oftentandi fui gratia,ma
gnificè fefe gerebant:in ipfa re,hoc eft,in prælio nauali, non perinde ftrenui.
Beneficium ma Capra Scyria. XX
leficio corrum Alanugía, Capra Scyria Zenodotus huius prouerbij Chryfippi citat tu autorem tum interpretem.
pentes. Conuenit

P
 CHIL PRIME ད CENT VRIA X. 259

A Conuenit in eos,qui beneficium maleficio corrumpunt , aut qui uirtutes adiunctis uitijs contaminát
atq; obfcurant,quiue rectè inftituta no rectè finiút. Veluti capra Scyria, quòd fera fit, mulctrum quod
lacteimpleuerat,ipfa rurfus euertit: atq; hoc modo beneficiú quod dederat, eadé perdidit.Alij putant
diciin eos, unde plurimü emoluméti capitur : propterea quòd eius regionis capre maximá lactis uim
reddere dicantur.Id quod affirmat & Athenæus Dipnofophiftarum lib. 1. citans hoc Pindari carmen:
id eft:
σκυρίας δ᾽ ἐς ἄμελξιν γάλακτΘ αἶγες ἐξοχώτατοι.
Scyria uerò ad emulgendum lac capra præftantißime.
Sufpendio deligenda arbor. XXI
Inreuehementer indigna , neq; ullo pacto toleranda , ueteres arborem fufpendio deligendam effe
dicebant.Inde natum , quod olim in Theophraftum philofophum præcipuum meretricula quæ dam,
nomine Leontium , aufa fit fcribere . Plinius Secundus in præfatione Hiftoriarum naturæ: Ceu uerò
nefciam aduerfus Theophraftum , hominem in eloquentia tantum , ut nomen diuinum inde inuene
rit, fcripfiffe etiam fœminam,& prouerbium inde natum,fufpendio arborem eligenda . Hactenus Pli
aius,Finitimum huic eft illud apud Euripidem in Alceftide :
ἀξία καὶ σφαγᾶς τάδε Heus ifta cade dignafunt,
καὶπλεῖον, ἢ βρόχῳ δέρμ Velpotius, ut laqueogulam
id eft:
ἐρανίῳ πελάσαι. Prafocet aliquispendulo.
Plautus in Curculione: Mea præda illa eft, Proin tu te in laqueum duas.Iuuenalis :
Ferrepotes dominamfaluis totreftibus ullam.
·
EtapudPlautum, qui uitæ tædio tenebatur, optat nummum quo reftim emat. Quum hęcæderem an
no1525.fortè incidi in comentarios Cælij Rhodigini . Is dicit in huiufmodi explicatione cæcutire mul
tos,ac feiactat omnem difficultatem explicuiffe: cum nec ulla fit difficultas , & fi qua effet,nihil expli
centeaquæ commemorat de fufpendio crucis .Nec enim fontes fibi deligunt arborem ,fed aguntur in
crucem.Cæterùm qui cogitant de confcifcenda nece, folent alij aliud fufpendij genus eligere : ut ap
pareatillos hoc agere non impotentia mentis,fed certo deftinatoq; confilio.
Minerua felem. XXII
àbly op dinsgop:id eft, Minerua felem:fubaudiendum , comparas Cum multo inferiora cum præftan In impares.
tioribus comparantur, quòd leuicula quapiam in re conueniant . Quid enim habet Minerua dea cum
felecommune, præter glaucorem oculorum Nam is oculorum color Mineruæ tribuitur , qui & no
B tuis adeft, & felibus. Vnde apud Homerum etiam epitheton , pravnisable. Eft & hoc felibus comu.
necum noctuis, quòd & noctu cernunt,& pariter infidiantur muribus. Refertur apud Zenodotum &
Suidam.Etymologus indicat difcrimen orthographiæ, quo aspro gente ( eftenim Scythiæ , à pa- Enogo. .
ladibus dicta ) fcribitur per pro animante,per diphthongum , g , quafi dicas Torquicaudam , aut ^ g☺.
Trahicaudam.quod tamen apud autores uideo negligi.
Vorfuram foluere. XXIII
Vorfuram foluere dicitur, qui fic è præfentibus malis extricat fefe, ut alijs grauioribus impediatur. Soluere uorfu
Nam Donato,uorfuram facere,eft æs alienum alieno ære foluere ,aut minore fœnore maiorem acce- ram.
ptampecuniam occupare. Hinc ducta uoce,ut autor eft Feftus Pompeius, quod uertant creditoré. Te
rentius in Phormione :In eodem luto hæfitas,uorfuram foluis . præfens quod fuerat malu , in diem a
bijt,plage crefcunt. Cicero ad Atticum: Admirabilis abftinentia ex tuis præceptis, ut uerear, ne illud
quodtecum permutaui, uerfura mihi foluendum fit. In oratione pro L. Flacco : Negauit fefe omninò
ullam uerfurá feciffe Roma . Seneca De beneficijs lib.5. Domi ( quod aiunt ) uerfura fit, & uelut lufo
riumnomen ftatim tranfit.Idem lib.2.epiftola ultima : Vtut fe res habet , ab Epicuro uerfura facienda
eft,id eft,ab Epicuro fumendum eft mutuum, quo tibi fatisfaciá.Idem fimili tropo dixit libro 1.epifto
la 4.Sed utepiftolæ finem imponam, accipe quod hodierno die-mihi placuit , & hoc quoq; ex alienis
hortis fumptum eft. Lactantius lib.2.Inftitutionu ufus eft hoc prouerbio : Cúigitur, inquit , ortu rerú
tribuis naturæ, ac detrahis Deo ,in eodé hæfitans luto, uerfurá foluis . Explicuit eleganter hanc meta
phora Demofthenes in Olynthiaca r . έδοικα ὦ αδροιαθίωαίοι, μὲ τ αὐτὸν ὅπου,ὥσπερ οἱ δανειζόμενοι βαδίως ἐπὶ τοῖς
μεγάλοις τοκοῖς , μικρὸν σὺπορύσαντες χρόνου , ὕστρου καὶ τ' αρχαίωμ απέτισαμ · ὅτω καὶ ἐμεῖςαὖ ἐπὶ πολλῷ φανῶμεν ἐῤῥαθυμικός
τοῦ, καὶ ἅπαντα πρὸςἡδονιὼ ζητῶντες, πολλὰ καὶ χαλεπά,ὧν ἐκαὶβολόμεθα ύσδρου ἐς ανάγκίω ἔλθωμεν ποιῶν , καὶκινδιω σύσωμα
pii au T X. id eſt:Vereor Athenienfes, ne quemadmodum hi, qui contrahunt æs alienu , facilè
magnis ufuris,ad breue tépus diuites funt,paulo poft etiá à principalifumma excutiutur: itidé & nos,
fi diutius uideamur negligétes, cúctaq; ad uoluptatem quærétes, paulo poft in necefsitate ueniamus,
utnobis multa etiá acerba fint faciéda, quæ nequaquá uoluerimus, deq; hoc ipfo loco periclitemur.
Animam debet. XXIIII
The fuxk péna: id eft, Animam debet. Donatus prouerbium effe admonet , de eo qui immodico are Pœna eius qui
alieno teneatur,utplus quàm omneis facultates debeat, ac deniq; feipfum debeat.Terêt.in Phormio- foluendo non
ne: Quid fianimam debet . Erat enim antiquitus lex,ut qui foluendo non effet , is nexus addiceretur effet.
creditori,luiturus corpore, id eft opera, quod ære nó poffet. Extat apud Gellium lex XII . tabularum ,
quæiubebat diffecari corpus eius, qui multis creditoribus deberet,nec effet foluendæ rei.
Summumius,funima iniuria. XXV
Summum ius , fumma iniuria:hoc eft, Tum maximè difceditur ab æquitate , cum maximè fuper.
Y 4 ftitiofe
 260 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RV M
( Fireincruce
Iusfummum. ftitiofè hæretur legum literis.Id enim fummum ius appellant, cuin de uerbis iuris contenditur,neque A ODODO
fpectaturquid fenferit is qui fcripfit.Ná uoces ac literæ, quafi legú fumma cutis eft.Eam ineptiá quo kumsyas
rundam fuperftitioforum iuris interpretum , copiofè fimul & eleganter illudit M. Tullius in actione
pro Murena.Terent. Verum illud Chreme dicunt, ius fummü fæpe fumma malicia eft. M.Tullius Of. Mamanze
ficiorum libro 1.Ex quo illud,fummum ius, fumma iniuria,factum eft iam tritum fermone prouerbiu.
Columella primo rei rufticæ libro:Nec fanè eft uindicádum nobis, quicquid licet. Nam fummum ius chungin
antiqui fummam putabant crucem. Citatur & Celfus adolefcens lib.Pandect.45.tit.de uerborum ob
gunon
ligatione, cap.fi feruum Stichum: Qui fcripferit quæftionem effe de bono & æquo : in quo genere ple er
Fiprod
runq;fub autoritate iuris fcientiæ periculofè erratur.Itide Paulus lib.50.tit.de regulis iuris: In omni
Hicqu
bus quidem ,maximè tamen in iure æquitas fpectanda eft. Simili figura Seneca libro Deira primo di
scalea
Sumo animo. xit,fummo animo: Si intelligis non ex alto uenire nequitia, fed fumino, quod aiunt , animo inhærere.

Neignifer quidem reliquus eft factus. XXVI

πυρφόρος .

ཐབ
¿di wugpópiaúpln: id eft, Ne ignifer quidem fuperfuit. ubi fignificamus , omneis ad unum interijſſe,
adeò ut ne ei quidem fit parcitü,qui ignem præferat exercitui.Nam prifcis mos erat,ut uates acie prę.
cederet,lauro coronatus,ac facem geftans.Ab hoc belli uim abftinebant utrinq;: quod nefas duceret,
in uirum facrum ferrum ftringere . Proinde fi crudelem aliquam ftragem fignificare uoluiffent , ne
ignifero quidem parcitum aiebant , Meminit huius adagij Euftathius Iliados . enarrans hos Home
riuerfus:
ἐκ ἔτ᾽ ἔπειτ' οΐω ἐδ᾽ ἄγγελον ἀπονέεσθ ἄψοῤῥον ποτὶ ἄςυ .---- id eft:

Haudequidemfore credo, utifit rediturus ad urbem

Hincposthac aliquis uelnuncius.
Admonethoc quoq; figuram habere prouerbialem,¿dìäyyı^o iwiragla : id eft,Ne nuncius quidem re
lictus eft.quoties fignificamus, ad unum omnes extinctos, ut ne unus quidem effugerit qui rem geſta
renunciaret.Nam is uel dedita opera relinqui folet ab hofte.
Πανολεθρία . XXVII
Internicio.
Huic affine eft, wavon @gia : qua uoce fignificabant internicionem , & eiufmodi perniciem ut nihil a
πανολεθρία , mnino reliqui fieret.Thucydides in feptimo hiftoriæ fuæ lib . Κατὰ παύτα γαρπάντες νικηθέντες,καὶἐδὲν ολῖς
γομέμέλεν κακοπαθήσαντες , πανολεθρία δὺ τὸ λεγόμενον,καὶ τσεζός,καὶνῆες, καὶ δὲμ ότι ἐκ ἀπώλετο ,id eft:In omnibuso
mnino uicti, &nihil mediocre ulla in re pafsi,fed internicióe iam, quod dici folet, & pedites, & naue's, B
& deniq; nihil erat, quod non periret. Venuftius erit fi à bello, naufragio,incedio,ac fimilibus cafibus,
aliò detorqueatur. Veluti fi dicas , libidinem magnam quidem effe peftem Chriftianæ religionis, ue
rum auaritiam prorfus wavenelgias effe pietatis . Et Græcarum literarum imperitiam omnium bonarú
difciplinarum fuiffe wavonilgiau . Non difsimili forma Cicero in Pifonem , templum Caftoris appellat
buftum omnium legum ac religionum: quod ibi fuerit oppreffa legum autoritas , ac religionú cultus.
Thracium commentum . XXVIII
In eos quipa Spánea wapovpros: id eft,Thracium commentuin,fiue inuentum .Apud Zenodotum legitur, torquen
&ta fophiftice dum in eos,qui pacta eludunt callido uafroq; aliquo commento. Porrò unde id prouerbium natúfue
eludunt. rit,indicat Strabo libro Geographiæ 9.ex Ephoro autore . Thraces pactis cum Boeotijs aliquot dieru
inducijs, nihilo fegnius incurfiones agebant nocturno tempore.Hos cum propulfaffent Boeotij , atq
expoftularent,quod uiolaffent inducias:refponderunt Thraces,fe nihil præter pacta feciffe:pactose
nim effe de diebus,noctibus incurfaffe. His fermèfimilia refert Zenodotus, nempe Thraces conftitu
tis decem dierum inducijs,noctu imprefsionem feciffe in Bootios, iam negligentius agentes inducia
rum fiducia,atq; ex his nonnullos trucidaffe,aliquot uiuos abduxiffe:deinde expoftulantibus de uio
latis pactis Bootijs, refpondiffe, dies,non noctes,pacto contineri. Ea res prouerbio locum fecit , -
παρσύρεσις , naa
#apoúgross, κατα το
wapsúgros: id eft,Thracium inuentum . Eft enim propriè apoptos, excogitata cauillatio , quapactu modo
futela. eludimus: quas Plautus futelas uocat.Et Terentius: Ne quid fuo affuat capiti . Addunt enim extrapa
&tionem commenti quippiam, quo rem omnem fubuertunt.
Romanus fedendo uincit. XXIX
Arte,non uiri= Romanus fedendo uincit.Vetus prouerbium in eos qui tranquilli atq; ociofi,tamen quæ uolunt ef
9.75

bus re gerere. ficiunt:aut qui non uiribus, fed arte rem gerunt. Marcus Varrolib. De re ruftica 1.cap.2 .Vultis igitur
interea uetus prouerbium , quod eft,Romanus fedendo uincit, ufurpemus , dum ifte uenit . Ex hifto
ria Fabij cunctatoris natum arbitror, qui Hannibalem,iuueniliter exultantem fua patientia fregit : de
quo extat uerfus ille Ennianus:

Vnus qui nobis cunctando reftituit rem.

Citatur apud Ciceronem in Catone maiore.Vfurpatus eft diuinitùs à Marone lib. 6. Quanquam Li
uíus libro de bello Macedonico primo refert fimile quiddam de Sulpicio confule : Quibus,inquit,fi
undiq; circumuentus copijs foret, fedentem Romanum debellaturum credi potuerit. Meani
XXX n
Scopum attingere.
min
In eos quiuoto Tuyxauaonors:id eft, Scopum attingere.Eftuoti compotem fieri , aut coiectura rem ipfam affequi
ru euadut com Lucianus in Icaromenippongi su and onons navas . id eft: Tuaq; coniectura haud procul abeft à fcopo.
potes, &,dæoτvyxæíapronoñ5:
1 id eft,Non attingere fcopum : &, diaparaveonors:id eft, Aberrare à fcopo:atque
-5

id genus aliæ figuræ omnes prouerbium fapiunt.Hoc adagio feftiuiter ufus eft Diogenes in puerum ,
faxa
 CHIL. PRIME CENTVRIA V. 261

A faxain crucem iaculantem: Euge,inquit,cótinges tandé aliquando fcopum . Pindarus in Nemeis hy

mnonono: ánovrijwp axons yra ta , id eft ; Proximè iaculans ad fcopu mufaru. Idem hymno fexto:
iμa μlyα À¤Ò , Vτα NOS TUX.id eft: Spero quod magna pollicitus fcopum attinga . Dicitur & w one.
Baney: hoc eft,extra fcopum iaculari:ubi quis loquitur aliena ab eo quod agitur . Vfus eft Gregori
us Nazianzenus inMonodia.
Simia non capitur laqueo. XXXI
¿ wíðan☺òndñíoner) ßgóxœ:id eft, Simia non capiturlaqueo.In callidos tergiuerfatores dicifolitum , qui In callidos ter
coargui non queunt.Id olim dictum eft in Heraclidem, qui per imprudentiam perperá citârat ex Dio giuerfatores.
nyfio, quod erat apud Sophoclem.Miffum eft exemplar,utibi confpecto carmine agnofceret fuum er
rorem.Hic quoq; tergiuerfanti, nec lapfum agnofcenti,dicentiq; cafu fieri poffe , ut in diuerfis poetis
uerfus confentiant,fcripfit quifpiam , fimiam haud capi laqueo . Autor Diogenes Laertius . Carmen
Græcum fic habet:

γέρων πίθηκ © ἐκἁλίσκεται πάγῃ ,

id eft:
ἁλίσκεταιμὲν,μετὰ χρόνον δ᾽ ἁλίσκεται.
Laqueo uetuftusfimius nonprenditur:
Capitur quidem ille, capitur autemferius.
Largitio non habet fundum. XXXII
M.Tullius lib. Officiorum 2. Omnino, inquit, meminiffe debemus, id quod à noftris hominibus fæ Prodigalitas.
pifsimèufurpatum, iam in prouerbij confuetudinem uenit,largitionem fundum non habere. Quo di
tofignificabant,ftulta liberalitate quantaslibet opes exhauriri,uel effluere potius . Traslatum uide
tur àpertufo dolio Danaidum apud inferos. Quæ fundo carent, Græci uocant àla. Vnde Parrḥe vulva.
nius apud Athenæum libroII. απύθυνου φιάλίω dixit .
Inexplebile dolium. XXXII
wil :id eft, Inexplebile dolium. Varius eft huius adagionis ufus . Quádrat enim primùm às Doliu inexpla
rèsaddupayos:id eft,in glutones, edacesq;: congruentius autem in iftos bibacitate inexplebili , qui quo bile.
plusbiberint,hoc plus fitiunt, quemadmodum olim dictum eft de Parthis.Sic enim Feftus fenfiffe ui
detur,qui citat nefcio quem ( nam locus mutilus eft ) qui dolium pertufum dixerit , cum uentrem fi
gnificaret.quanquam naturâ quoq; ueter inexplebilis eft: quod quicquid per os infuderis, id alijs uijs
excernitur. Quadrabit & in obliuiofum, cui fi quid eruditionis infundas , protinus effluit, quiq; prius
Bobliuifcatur,quàm perdidicerit:cuiufmodi Strepfiadem facit Ariftophanes in Nebulis :
ὅς τις σκαλαθυρμάτι' ἄλα μικρὰ μανθαύων,
ταῦτ᾽ ἐπιλέλησαι πρὶν μαθῶν . id eft:

Huiufmodiminutulas qui argutias

Prius aty, didicit,dedidicerit immemor.
Sicpropemodum ufus eft Plaut.in Pfeudolo: In pertufum ingerimus dolium, operam ludimus, Com
petet etiam inhomines præter modú profufos, quemadmodum indicauit Ariftot.libro Oeconomico
rumn1.καὶγαρ τὸ κτῆσαι δυνατὸν χρὴ εἶναι καὶ φυλάτζειμ · ἐδὲ μὴ , ἐδὲνὄφελΘ ἢ κτᾶσαι τῷ γὰρ ἐθμῷαὐτλεῖν τ᾽ ἔπιν ό λεγόμες Oportet parar
T
wilμ.id eft: Siquidé oportet eiufmodi effe, q nôrit &parare & parata tueri. Alioqui nihil re, & parta
profuerit paraffe: propterea quòd hoc fit cribro haurire, quodq; prouerbio dicunt,pertufum dolium . tueri.
Cógruititem in auaros , quorú cupiditatibus nihil eft fatis : uerùm quo magis impleantur opibus hoc
magis inanes effe uidentur.Quod eleganter illo Solonis carmine teftatum eft apud Plutarchum in li
bello πολὶ φιλοπλοτείας ;
id eft:
πλέτε δ᾽ ἐδὲν τέρμα πεφασμένον ανθρώποισι.
Non estfixus opum finis mortalibus ullus.
Zenodotus &tartarum ipfum rectè accipi inexplebile dolium putat , quod tot milibus defunétorum Tartarus infa,
nunquam expleatur.Et fapiens ille Hebræus hunc inter infatiabilia nominat. Quadrabit & in eos, qui tiabilis.
malè ab alijs rapiunt, quæ malè item profundant in alios. Vfurpatur & de fruftra laborantibus, quem
admodum alio demonftratum eft loco :uelut apud Catullum :
Dolia uirgineis idem illerepleuerit urnis.
Adagium natum à notifsima fabula puellarum Danaidum : quæ ob fponfos necatos has pœnas apud
inferos dare dicuntur,ut fitulis perftillantibus aquam hauriant, atq; in dolium item pertufum infun
dant,graui nimirum , fed inutili labore. Cuius fabulæmentionem facit Horatius in Odis:
-Etinane lympha
Doliumfundopereuntis imo. Item Tibullus:

Et Danaiproles Veneris qua numinalafit,

In caualethaasdoliaportat aquas.
Meminithuius Lucianus in Timone.Et Ariftot.lib.Politicorü 6.Rurfus Lucianus in Hermotimo:
δὲγὰρκατὰ τὸ παροιμίαν τὸπρᾶγμα ἐξαν ]λάμενον,οι τὸἐμπόλιμ ,κ ὁτ δαναΐδων πίθος.i.Affluit.n . di exhauritur nego
ciulaborq;,& cotrà fit, atq; in Danaidu dolio.Vfurpauit & Plato cùm alijs aliquot locis, tú in Gorgia. In timidos ar
Cum adfit urfus, ueftigia quæris. XXX1111 dua negocia
ägrowagśons vàíxynjutās : id eft, Vrfipræfentis ueftigia quæris . De ijs dicitur , qui timiditate præfens defugientes.
negocium
 262 DE S. ERASMI RO T. ADAGIO R V M
me&
negocium declinant,atq; ad alias nugas dilabuntur. Translatú à formidolofis uenatoribus, qui fe dif. A
fimulant fenfiffe urfum,& ueftigia perfequi fingunt, quo abfint à periculo . Hoc genus homines Plato
de Repub.lib.5.fcripfit fimiles effe rois Aíois, & tès híbes dánve,7 ßanóv=wp èx ઼óµwa: id eft, catulis qui lapi
des mordent, cum eos qui iecerint,non aufint attingere. Ab hoc non eft alienum quod fcribit Plutar
chus in uita Luculli.Nain illú quú hortaretur Archelaus,ut reli& to hofte in Pontű traijceret (ſic enim
fore,ut protinus omnit reri potiretur:) ἐκ έφυ δαλότος εἶναιμιωκγῶν,ὥσε τὰ θηρία παρελθὼνἐδὶ κανὸς αὐτῷ φωλιὲς
Badijev.id eft:Negauit fe timidioré effe uenatoribus,ut præteritis feris, ad inania illarú luftra uellet ire.
Boni ad bonorum conuiuia ultrò accedunt. XXXV
id eft: andpe
αὐτόματοι δ᾽ ἀγαθοὶ ἀγαθῶν ἐπὶ δαΐτας ἴενται .
Spontè bonis mos est conuiuia adire bonorum.
Hexameter prouerbialis,tum ufurpandus,ubi uir bonus , fiducia uirtutis & amicitiæ , quæ generalis
inter omneis probos intercedit,ad fui fimilem accedit , non expectatis uulgaribus iftis inuitatiuncu
lis.Quidam natum putant ab Hercule: qui cum Ceti Trachenij domum inuocatus inuiferet,hunc uer
ficulum primus dixerit. Fertur & trimeter iambicus in eandem fententiam :
id eft:
ἀκληρὶ κωμάζεσιν ἐς φίλες φίλοι .
Conuiua amico amicus ultrò etiam uenit.
Tacitè notauit adagium Homerus in fecundo Iliados:
id eft:
αὐτόματΘ δὲ οἱ ἦλθε βολὼ ἀγαθὸς μονέλαβ
Illi uocalis Menelaus uenerat ultrò.
Scholiaftes indicat,hoc uerbo fuiffe fignificatam Menelai fortitudinem in bello. Exilis enim uox for
Bo midolofum arguit: & apud Gręcos interdum bellum declarat, quemadmodum & hodie apud Ger
manos. Zenodotus in collectaneis diuerfa fententia citat hoc adagium ex Eupolidis comœdia , cui
titulus Chryfogenes:
id eft:
αὐτόματοι δ᾽ ἀγαθοὶ δειλῶν ἐπὶ διῶτας ἴασιν .
Vltrò adeunt hominis timidi conuiuiafortes.
Idem ferinè fignificat Plato in Sympofio : ἵνα καὶ τῷ παροιμίαν διαφθάρωμεν μεταβαλόντοι , ὡς ἄρα καὶἀγαθῶν ἐπὶ
dāras iαow autóμato ayatoi,id eft: Vt & prouerbium perdamus,hunc ad modum inuertentes:Boni adbo
norum conuiuia ultò ueniunt. Sentire uidetur Plato , Homerum feciffe Menelaum deteriore adpræ
ftantioris accefsiffe conuiuium : quòd Agamemnon bello ualuerit, Menelaus fuerit imbellis. Citatur
hic locus & ab Athenæo lib. 4. Tametfi non hanc opinor Homeri mentem fuiffe , cum uirtutis ad . B
dat elogium:
—βολὼ ἀγαθὸς μονέλαβ id eft:
Voce bonus Menelaus.
& cum aliquot locis illum fortifsimè rem gerentem inducat, alicubi etiam apipins cognomento hone
ftet.Apud Athenæum lib.1.ex Cilatino, quidam qui inuocatus ad conuiuium accefferat , ita loquitur:
αγαθὸς αὐ πρὸς ἀγαθὸς αὔδραςἑπιασόμλνο·ἔεον κοινὰ γὰρ τὰν φίλων . id eft :Bonus enim ad bonos uiros conuiuatu
rus ueni.Nam res amicorum communes,
In puteo cum canibus pugnare. XXXVI

ip ograrı nvoi máɣrata : id eft , In puteo cum canibus pugnare.Dici folitum, ubi cuipiam negocium in .
cidit cum homine rixofo & contentiofo,à quo fe nequeat extricare . Effertur etiam hoc pacto,i ggiare
яшoμяxv, uoce compofita.
Mihijpfibalneum miniftrabo. XXXVII

Suis inferuire udvтw Banavoow : id eft,Ipfe mihi balneator ero.ubi quis fuis ipfius inferuit commodis, aut ubi quis,
commodis. non expectato alieno officio, ipfe fuum agit negocium.Ariftophan.in Pace:
,
ἀλλ᾽ ἀ ταῦτα δοκεῖ ,κἀγὼ μαυτῷ βαλανεύσω . } id eft:
Balneum & ipfe mihi,fihac uobisgrata,pararo.
Interpres admonet translatum à balneis,in quibus ceffante balneatore, ipfi qui lauant, aquam haurí
unt,atq; infundunt. Zenodotus putat & ad eos referri poffe, qui glandes in ignem iniectas coquunt.
Banavos Fortafsis haud abfurdè referetur ad glandium excuffores.Nam Græcis Banavos, balnearium cauponé
Bárav . fignificat:Bañav , glandem.Atq; hinc anceps prouerbij interpretatio .
XXXVIIL
Virfugiens haud moratur lyræ ftrepitum .
id eft:
ἀνὴρ δὲ φεύγων καὶ μένει λύρας κτυπὸν.
Huncquifugitftrepitus lyra haud morabitur.
Senarius prouerbialis in eos ,qui in rebus periculofis ac ferijs , properandi ftudio negligunt leuiora.
Nam qui fugit in bello,no putat fibi liberum ac uacuum,ut cantorem aliquem aufcultet. Idq; ad com
plures res accommodari poteft.Veluti fi dicas, non effe rebus friuolis ac uoluptarijs nugandum ,cum
hæc uita tot periculis fit obnoxia. In hac fententiam eleganter Seneca in epiftola quadam ad Luciliú:
Tranfcurramus,inquit,folertifsimas nugas,& ad illa, quæ nobis aliquam opem funt latura , propere
mus.Nemo qui obftetricem parturienti filiæ follicitus accerfit, edictum, & ludorú ordine perlegit.Ne
mo qui ad incendiu domus fuæ currit,tabula latrúculariaperfpicit, utfciat quo alligatus exeat calcu
Jus.At mehercule undiq; tibi omnia nunciantur, &incediu domus, &periculü liberorü, & obfidium
patriæ,

}
 263
CHIL. PRIME CENTVRIA X.
q um id
A patriæ,& bonorum direptio.Adijce his naufragium, motus ; terrar , & quicqu aliud timeri po
tus , rebus nihil aliud quàm animum oblectantibus uacas . Plutarchus in libello
teft. Interifta diftri &
quemfcripfit de a Delphico:
id eft:
ἐ ναῦβλα κωκυτοῖσιν, ὦ λύρα Φίλη .
ingrata naubla,ingrata lugenti lyra. Mufica in lu
Concinithuic dictum Ecclefiaftici : Muficain luctu,importuna narratio.
XXXIX du.
nu m di um bi oCaninum tu r prandium
iu m .
Ca ni pr an prou er dice ba abft em , & in quo nullum uinum bibere r : propte- In abstemios.
tu
rea quòd peculi ari ræ
natu propri et at e , canes à uino abhorrent.Id adagij refertur ab A. Gellio lib.No
& m
tiu Atti ca ru m 13.c ap .u lt im o , his quidem uerbis : Eius autem loci in quo id prouerbium eft , uerba
hæcfunt,nimirum ex M.Varronis Satyrarũ libro , qui dop qvoy,id eft, Aqua rigens infcribitur : No ui
des apud Maeſtheum fcribi ,tria genera effe uini ,nigrum , album , medium , quod uocant up , id eſt, Vini genera
giluum :nouum ,uetus ,medium . Et efficere nigru, uires : album, urinam : mediu, wiy ,id eft, concoctio- tria .
nem.Nouum refrigerare, uetus calfacere, medium uerò effe prandium caninum . Quid fignificet , in
quit Gellius ,prandium caninum ,rem leuicula diu & anxiè quæfiuimus . Prandium aut abftemium , in
quo nihil uini potatur,caninum dicitur: quoniam canis uino caret. Cum igitur medium uinum appel
laffet,quod neq; nouum ,neq; uetus effet: & plerunq; homines ita loquantur , ut omne uinum aut no .
uum effe dicant,aut uetus :nullam uim habere fignificauit, neq ; noui , neq ; ueteris , quod mediú effet .
Idcirco prouino non habendum , quia neq; refrigeraret, neq; calfaceret.Hactenus Gellius .Plutarchus
in Sympofiacis fcribit , Theophraftum ioco uocare folitum , oiva ovµñóσia тà urçäa : quemadmodum a
liâs admonuimus.
XL
Virfugiens, & denuò pugnabit.
id eft:
ἀνὴρ ὁ φεύγων καὶ πάλιν μαχήσεται.
Quifugerit,rurfum illepræliabitur.
Senariusprouerbialis ,quo monemur non protinus abijcere animum,fiquid parum feliciter fucceffe
rit.Namuictospoffe uincere . Proinde Homerus irpannia vinlu uocat : id eft, uicifsimm,nunc apud hos,
nuncapudillos pollentem.Apud eundem Iliad..Alexander fic loquitur Hectori:
id eft:
νίκη δ᾽ ἐπαμείβεται ανδρας .
·Alterna uiris uictoria cedit. Idem alibi Iliados y.

να μὲν γδ μενέλα ( ἐνίκησαν ξω ἀθανῃ ,

id eft:
κενον δ᾽ αὖθιςἐγώ .
Palladis auxilio nunc uictor abit Menelaus:

Illum egofedposthacpugnafuperdro uiciẞim.

Demoftheniprobro datum eftab inimicis, quod in eo prælio , quo Philippus Macedonum rex Athe- Demofthenes
nienfes apud Cheroneam uicit, clypeo abiecto fugiffet , eaq; gratia pifanis ignominiofo cognomine pics.
uocatus.Verùm idprobri Demofthenes,homo non admodum uerecundus,prouerbiali,notifsimoq;
uerficulo legitur eludere folitus :
ανὴρ ὁ φεύγων καὶ πάλιν μαχήσεται .
Huic confine eft illud Daui Terentiani:Hac non fuccefsit,alia aggrediendum eft uia. Vfurpat adagiu Hac non fuc
Tertullianus in libro De fuga in perfecutione : Sed omifsis, inquit,quidá diuinis exhortationibus, illu ceßit.
magis Græcum uerficulum fecularis fententiæ fibi adhibent: Qui fugiebat, rurfum præliabitur : ut &
rurfus forfitan fugiat.Et quando uincet,qui quum fugerit,uictus eft
XLI
Ex ftipula cognofcere.
in 7 nardusywvúona : id eft, Ex ftipula iudicare dicitur, quoties è ueftigijs quibufdam in fenecta reli. E' ueſtigijs qui
quis, coniecturam facinus, cuiufmodi quis fuerit in adolefcentia : translata metaphora ab fegetibus. bufdacoijcere.
Homerus in§. Odyffeæ: id eft:
ἀλλ᾽ ἔμπηςκαλάμω γε σ ' οΐομαι ὡς ὁρόωντα γινώσκειν .
Attamen infpectaftipula tefufpicor illud Conycere:
Vtitur hoc adagio Lucianus in Pfeudomante , que nos olim Latinú fecimus . Ariftoteles in Rhetori- kanáμu.
cis καλάμω ,fenečtá interpretatur : ὅταν γαρ ,inquit τὸγῆραςεπεκαλάμμο,ἐποίησε μάθησιν καὶ γνῶσιν διὰ γεροντος
Quyağàælæbenézes , id eft : Etenim cum fenectam dixit culmum , fenem oftendit, ac repræfentauit . Nam
utriq; defloruerunt. Ariftophanes in Vefpis non difsimili figura ufus eft:
id eft:
ἀλλὰ ἐκ τῶν λειψάνων δε τῶν δὲ ῥώμίω νεανικὼ ἔχειν.
Tuuenile oportet.
Verùm è reliquis robur horum colligi
Dicimus item,Ex fragmentis, ex ruina rem cuiufmodi fuerit, coniectare.
Eodem cubito . XLII
doriwwyer:id eft,Eodem cubito:hoc eft, eadem regula, eadem menfura.Vtitur hoc aliquoties Lucia- Eadem men
nus, cùm aliàs ,tum in libello De ratione confcribendæ hiftoriæ: ng daws zïxus rïs,ïì µißop àneßis.id eft:In fura.
fumma cubitus unus, atq; exacta regula. Ariſtophanes in Ranis :
καὶ γδ ταλαντῳμεσικὴ ςαθμήσεται Inlance enim librabiturpoetica,
~,
noy navóvas žolσva xes v. id eft: Proment, regulas, cubitos carminum.
Non
 264 DES. ERASMI ROT, ADAGIO
RVM
A
lifděnumeris Non difsimili figura dixit Cornelius Tacitus lib. De oratorib.in præfatione , quum ait, fe quæ à præ
Orationibus. ftantifsimis uiris acceperat, ijfdem numeris , ijfdemq; rationibus perfequi uelle. Plinius Epift. lib. 8.
Metaphore à dixit,Pari libra.Illud fortaffe wapopyoropov, at non inutile fuerit admonere,plerafq; metaphoras à menfu
měfuris ducta, ris ductas effe prouerbiales:ut, Penficulare rem,penfitare factum ,rependere beneficium , remetiri gra
prouerbiales. tiam ,librare negocium,expendere caufam,renumerare beneficium, æquilibrium officij, retaliare con
uicium :atq; id genus alias.
Monftrati digito . XLIII

Infignem effe. Aúnvvđau rÿ danrúnw : id eft,Monftrari digito,pro eo quod eft,infigné effe,hodie quoq; prouerbio uul
gari dictitant. Horatius in Odis:
Perfius:
Quod monftrordigito prætereuntium.
At pulchrum eftdigito monftrari,& dicier: Hic eft.
Lucianus in Harinonide : καὶ τὸ ἐπίσημον εἶναιἐμπλήθεσι,καὶ διέπνυπαιτῷ δακτύλῳ.id eft: In turba infignem effe ,
digitoq; demóftrari.Natum uideri poteft ab eo, quod in uita Diogenis narrat Laertius. Cum hofpites
Diogenes ho quidam Athenas adueniffent,ut Demofthenem , cuius famam acceperant domi, confpicerent,Dioge
fpitib.quomo- nes vdu μroop dántvñop intévæs,37☺ úµîvíqu öĢip é àblwáíwp Anµazwyòs, id eft: Medio porrecto digito: Hic eft uo
do monftrarit bis,inquit,ille Athenienfium concionator, Simul fignificans Demofthenem & gloriæ auidum, & mo
Demofthene. ribus contaminatis.
Ne altero quidem pede. XLIIII
Mude tòptzopou wóda : id eft, Ne alterü quidem pede difcedere.Lucianus in Harmonide . Idé in Sectis:
ἐφεπώποτε ἐξ αἰθιοπίας – ἕπόρουπόδια προελθὼν ideft:Qui ex Athiopia nunquam uel alterum promouerit pe
dem.Annumerandum illis,quæ retulimus alibi,Latum digitú, & latupedem, latú ungué : quibus uel
confenfus opinionú,uel ſtudij afsiduitas fignificatur, uelut illo, Nocte dieq; .qd aliter extulit T. Liui
us belli Macedonici primo: Alij in caftris fine ftationibus perfomnu uinumq; die noctibus æquabát.
Ex diametro oppofita. Diametro diſtant. XLV
Res pugnates. dapp :ideft,Ex diametro. De uehementer inter fe pugnantibus olim dicebatur : fumpta meta
phora à Geometris, apud quos perfectifsima oppofitio ex diametro eft.Lucianus in Tyranno; in diag
7ps yap ofBiogariv.id eft:Noftra enim & illorum uita, ex diametro, quemadmodú aiunt, inter fe diftant.
Athanafius in libro quodam de fynodoNicæna :οἱ κατὰ διάμετρον,ὡςἐπ᾽ἐπεν , αὐτίκαντι τῇ σαβελλίν γνώμῃ.id
eft: Qui iuxta diametrum, ut ita loquamur, aduerfantur Sabellij fententiæ. Bafilius in epiftola quadá B
A. ad Athanafium,kara diduo dixit. Diametrus enim eft recta linea, figuram, qua longifsimè patet , ex
æquo fecans:uelut diametrus orbis eft,quæ fic àfummo ad fummú tenditur circulú, ut per cếtru eat:
definitore Macrobio in fomniú Scipionis lib. z . Nec ab hoc diffentit Euclidis diffinitio.Latini lineam
hác,dimetienté uocát.Ná Gręcis diárßo wapàrò draµrßūr:i.à dimetiédo. Nominis caufam reddit Ari
ftoteles in pblematis, fectione 15.problem . 2. Cognatú eft illi, quod alio recêfuimus loco, dis dià wccup.
Audi quæ ex animo dicuntur. XLVI
Seria dicta. r' àxò uxpdías: id eft, Audi quæ dicuntur ex animo . Ná feria, quæq; citra difsimulatione dicuntur,
austrànd
ex animo dici dicútur: eaq; ex corde proficifci uulgus ait.Lucianus in Ioue Tragœdo : šušµ ånérer à droi,
zayranò napdías quoip.id eft:Itaq; audite dij ,nimirü ex animo dicenda,ficuti prouerbio dicitur. Ná adu
latorum &fimulantium oratio in faucibus nafcitur, nó in corde . Plutarchus in commentario quéin
fcripfit, Quo pacto quis pofsit affentatorem ab amico dignofcere, refert hos fenarios :
ἐμοὶ γδ' ἔτη πτωχὸς,ο δε βέλεται
πλωχῆ κακίων, ὅτις ὢν εὔνες ἐμοὶ
id eft:
φόβονπαρελθὼν τ᾽ ἀπὸ καρδίας ἐρεῖ.
Mendicus utinamfit mihi, uelfilibet
Mendicum & infra, qui mihi uolens bene
Timorepofito,poßit ex animo loqui.
Addit hoc haud facilè dici à diuitibus, ac principibus, quibus modis omnibus eftinuifa ueritas : neqs
quicquam ferunt aures delicatæ, nifi quod affentatione multa conditum fit , & adulationé fapiat . Ad
Corde amare, hancfiguram pertinet illud Plautinum , Corde amare.item illud: Perfequi corde, animo, & uiribus.u
trunq; eft in Captiui duo .Contrarium efthuic,A'fummis labris: pro eo quod eft,non ex animo. Sene
ca in Epift.ad Lucilium :Non à fummis labris ifta ueniunt.
Autbibat,aut abeat. XLVII

Tempori per Autbibat, aut abeat. Quo quidem adagio monemur, ut auttempori locoq; nos accommodemus,
fonisq; feruien aut ab hominum confuetudine nos fubducamus .Quemadmodum Cato feciffelegitur , qui cum non
dum ei qui in poffetfumere uultum Floralium licentiæ conuenientem , difcefsit à theatro . Natum eft à prifcis illis
ter homines 4 Græcorumfympofijs,hoc eft, compotationibus, in quibus mos erat,talis fortiri quempiam,qui con
gere uolet. uiuio quafipræfideret,ac decreta conuiuialia præfcriberet: quæ víuss,id eft,leges appellabat. De hifce
legibus Valerius Valentinus iocofo carmine cófcripfit, cui titulú fecit Tapulla, tefte Fefto Pompeio.
Porròpræfectum ,Badia,hoc eft, regem nominabant. Plutarchus voix uocat . Varro apud No
Modipera nium,Modiperatorem à Latinis uocatumfcribit: quafi modum imperantem,ne quis autplus fatis bi
tores. beret,aut parum. Athenæus lib.io.ex Eupolidis autoritate docet huic præfectos rei, ivón]as dictos:ab
alijs planus.Huius confuetudinis meminit & Horatius in Odis:
Nec

46
474
14
 CHIL. PRIME CENTYRIA X. 265
A
Necregna uinifartiêre talis.
Exlegibus iocofis hęc una fertur;Aut bibat, aut abeat. Comemoratur à Cicerone, libro Tufcul.queſt.
5. Mihi quidem , inquit , in uitaferuanda uidetur illa lex , quæ in Græcorum conuiuijs obtiner : Aut
bibat,inquit,aut abeat. Et rectè . Aut enim fruatur aliquis pariter cum alijs uoluptate potandi , ne fo
brius inuiolentiam uinolentorum incidat:aut difcedat.Sic iniurias fortunæ,quas ferre nequeas , de
fugiendo relinquas.Hactenus ille. Quidá fic efferunt: , id eft: Aut bibe,aut abi . Quanto ciui
lior hæclex,quam ea quam Empedocli in conuiuio præfcripfit conuiuij præfectus,ut aut biberet, aut
uinum in caput illius effunderetur. Eam rem tam indignè tulit Empedocles, ut poftridie coacto con
cilio & inuitatorem , cuius opera id erat factum , & fympofiarcham reum peregerit, damnádosq; curâ
rit.Refert Diogenes Laertius.At noftri Mnamones has quoq; leges magis Scythicas præfcribút : Aut
bibe,inquiunt,aut hunc cantharum quantus eft,in caputimpingam tuum.Itaq; nórarò fit ex compo
tatione monomachia .
Domi coniecturam facere. XLVIII

Olxobeyandfer:id eft,Domi coniectare.Quod no aliunde petitur,id domi fieri prouerbio dicitur.Plau Suopte experi
tus in Ciftellaria:Hác ego de me coniectura domi facio.hoc eft, meppte experiméto coperio. Seneca mento cogno=
de Beneficijs lib.5.Domi,quod aiunt, uerfura fit,& uelut luforium nomen ftatim tranfit. fcere.
Domi habet,domi nafcitur. XLIX
Adeandépertinet metaphora:Domi habere.Ná id domi dicimur habere,quod in nobis fitú eft, nec
neceffe eft ab alijs mutuò fumere. Translatum apparet ab ea cófuetudine foris rogandæ fupellectilis,
quam domi defideres.Teret.in Adelphis: Phy,domi habet,unde difcat.Tullius ad Varroné: Sed quid
egonunchæc ad te,cui domi talia nafcuntur.Idem Academicarum quæftionum lib. 2. Define quæfo
communibus locis,domi nobis ifta nafcuntur:id eft,hæc oratorum funtpropria. Proinde dixeris ele
ganter:Quid in rebus iftis felicitatem uenaris?domi habes, unde beatus effe queas. Regum eft , domi
confiliumhabere,non ab aliena pendêre fententia.
Confringere tefferam. L
ApudPlautum in Ciftellaria confregiffe tefferam dicitur ,'qui fibi reditum in domu aliquápræclu
fit.Siquidé cum amans dixiffet fe iureiurando aftrictu , ut lenæ filiam duceret , orans ne fe periurum
fieripateretur:illa refpondens,Abi, inquit, quærere, ubi tuo iurado fatis fit fubfidij. Hic apud nos iam
B Alcefimarche, cofregifti tefferam . Eft autem teffera, fymbolum hofpitale, quo prolato cognofceban- Teffera.
turhofpites,fiquando rediffent.
B Frigidam aquamfuffundere . LI
Frigidam aquamfuffundere,Plautus in Ciftellaria uidetur ufurpaffe pro eo quod eft,inftigare clan Clanculum
culum. Sic enim in ea fabula meretrix queritur de matronis, maritos fuos in meretricum odium quo- inftigare.
adpoffunt,inflammantibus: Ita noftro ordini palàm blandiuntur , clàm fi occafio ufquam eft , aquam
frigidam fubdole fuffundunt:Viris cum fuis prædicant nos folere, fuas pellices effe aiunt . Translatu
apparet ab ijs, qui certaminibus equeftribus aquá equis afpergebant, quo refocillati curreret acrius,
atq; hoc pacto ad curfum inftigabat. Cuius minifterij meminerunt etiam Pandecta iuris Cefarei lib.3.
tit.deijs,qui infamia notantur, ex Vlpiano,his quidem uerbis: Et generaliter ita omnes opinantur, &
utileuidetur,ut neq; Thymelici, neq; Xyftici,nec agitatores,nec qui aquá equis fpargut, cæteraq; co
rumminifteria, qui certaminibus facris deferuiút,ignominiofi habeantur.Hactenus Vlpianus . Id fie
bat,opinor,in Olympicis,aut fimilibus certaminibus, nonnunquam & ob hanc caufam , ne rotæ agi
tationeferuefcentes, flámam conciperent.Nifificui magis probatur,uttraductum putetur ab ijs , qui
ioci ludibrijúe caufa, clanculum aquam infundunt in conuiuij locu:aut ab his qui ludibrij caufa,aqua
confpergunt aliquem, qui balneatorum iocus eft. Vnde & Iulius Pollux lib. 7. docet πλώσαμ har interdum 'πλωση
whey.
afurpari pro conuiciari. Sic Ariftophanes in Pluto :πλικόμ μεποιῶν ἐμποσέτοις ανδράσιν. Queritur quifpiam
quòd contumeliæ caufa confperfus fit aqua, multis præfentibus. Sedprobabilius eft translatú ab offi
cinis ærarijs,ubi fabri fubinde frigidam in ignem afpergunt, quo ignis fituehementior.
Infenem ne quod collocâris beneficium. LII
roporreunde wore undep xeurop wair: id eft,Ne quid unquam beneficij collocâris in fenem .Refertur no
minatim prouerbij uice ab Ariftotele lib.Rhetoricoru 2.x ' ὅς τις συμβολεύει μὴ ποιῆσαι φίλου γδοντα , τέτῳ μας .
zugäń wapoiuía, un wor si de déporta.id eft: Qui confulit,ne quis cum fene ineat amicitiam,huic teftimo
nijloco eftprouerbium,Ne quando bene merearis de fene.Dicitur hodieq; uulgò, Neq; in fenem, ne
quein puerum collocandum effe beneficiú:propterea quòd alter non refert,alter non meminit.Extat
& huiufmodi quoddam apud Diogenianum adagium : worden y porras, unde yuvaina, und wudas, un Quib.non be
de núva Tivòs,und handy wannarlw.id eft: Ne quid beneficij colloces,neq; in fenes , neq; in muliere, neq; in nefaciendum.
puerum,neq; in canem cuiufpiam,neq; in garrulum remige,propterea quòd perire uideatur, quod in
eiufmodigenus hominum infumitur. Seneca de Beneficijs 3. Sicfit, utpræceptores eorumq; benefi
ciain
intercidant,quia totam pueritiam relinquimus : ficfit, ut in adolefcentiain noftrá collata pereant,
quia ipfa nunquam retractatur.
Stultus, qui patre cafo liberis pepercit. LIII
Superioriprotinus illud fubtexit, & quidé puerbij nomine, sýs aimeār,ür nj rès waróßas.
νήπιΘ ,ὃς πατέρα κτάνας,παῖδας καταλάποι.
Etquifuadeat occidere liberos, quorumpatrem occideris . huic atteftatur hoc prouerbium : Stultus
z qui
 266 DE S. ERASMI ROT. ADAGIO RV M

quipatre occifo liberos relinquat.Refert idem poftea inter fententias: Fatuus qui occifo patre liberis A
pepercit.Eft autem uerfus prouerbialis:
~ id eft: Namficuti
νήπις ὃς πατέρα κτάνας, ὲς ὑπολείπει .
opuseffer
Eft fatuus, quipatreperemptopignora linquit. En e inflitue
ig
Vfus eft &Herodotus in Clione :ὁμοίως γαρμοι νιῶ φαινομαι πεποιηκέναι, ὡς ἐτὶς πατέρα ἀποκτώνας – παιδίων αὐτο
aproba
Daro.id eft:Nam mihi nunc perinde feciffe uideor,ac fi quis occifo patre, liberis illius parcat. Hoc ada
quodS
gium ufurpaffe fcribitur Philippus Macedo, cum liberos etiam è medio tolleret, quorum parentes oc nontuli
ciderat.Aut enim oportebat primùm à parentibus occidendis abftinere, aut filios item fubmouere,pa
ternæ necis ultores aliquando futuros . Fertur uox memorabilis militum, qui Maximum imperatoré
T
Expeßimo ge trucidaruntuna cum filio : Expefsimo genere ne catulum quidem effe relinquendum . Huc pertiner
nerene catu Homericum illud ex Odyflexy. aimifen
lus relinquen id eft: andilsi
ὡς ἀγαθὸν παῖδακαταφθιμένοιο λιπές ανδρός
dus. Plur
Vt bene habet cafoprolemfupereffeparenti.
Απίσ
Erit ufus adagio,quoties admonebimus,aut non effe prouocandos homines: aut ita conficiendos,ne toda
in pofterum reliquiæ nos exerceant.
us, all
LIIII
Χρησολόγι
Xensoróyo dicebantur, atq; hodie quoq; uulgò dicuntür , qui probè loquuntur , & improbè faciunt.
del
Dictum autem peculiariter in Pertinacem imperatorem, quemadmodum in huius uita teftatur Iuli GA
TOY&
Rom.16, us Capitolinus.Paulus in epiftola ad Romanos,huiufmodi blandiloquentia , xgoría uocat , ni dià
Οιχρυσολογίας, καὶσὐλογίας ἐξαπατῶσιτὰςμαρδίας τ' ἀκάκων ideft: Qui per blandiloquentiam ac beneficentiam Ten
feducunt corda innocentium. effe
Pulchrè dixit: Belle narras. LV tim
Huc pertinere uidetur ironiæ illę puerbiales, pafsim in comodijs obuię: Dixti pulchrè,Bellè nar gene
ras,kansas: de re dictu ueheméter abfurda. Plato in Euthydemo nominatim pro prouerbio come. quod
morat.Verba Platonis funt:ro ya nduwvop,nanà dỳ xaita niyes. id eft:Etenim quod dici folet, omnia pul aftol

QUI
chra dicis.Item in Gorgia:änst du part µána xans nóys.id eſt: Audi iam ,ut aiunt,ualde pulchrum fermone. pro

JUU
Figuli opes. LVI
Resfragiles. Kopáus was :id eft, Fictiles diuitiæ. De rebus incertis, fragilibus, ac neutiquá duraturis . Quem

BM
admodum figulorú uafa facilè cóminuuntur quolibet cafu,Refertur adagium â Diogeniano. depre
Lepus dormiens . LVII B

DI
£
Dayws naloódwp:id eft, Lepus dormiens . Quadrat in eum, qui quod non facit, id facere fefe adfimulat: Stylusf

J
**
15
H*
~
artif

*
aut quod facit,id fe facere difsimulat. Qualem quidam arbitrantur fuiffe Vlyfsis fomnú, cum à Phæa

!
Leporespatě cibus in Ithacam infulam exponeretur , autore Plutarcho . Nam leporem patentibus genis dormire, datot
tib. genis dora cùm alij permulti tradunt autores , tum Plinius libro II. cap. 37. id quod etiam hominibus nonnullis don
miunt. crede
ait accidere, quos Gręci nogußarias appellant. Neq; perperam, opinor,dicetur & in timidos.Adagium
nogußarries, à multis autoribus refertur. Jamaic
Serò Iupiter diphtheram infpexit. LVIII riodall
In eos qui ferò Joùs uzrāde xgóviⒸ às ràs diplopas: id eft, Infpexit, etfi ferò, pellem Iupiter.Senarius prouerbialis in eos,
plectuntur. qui ferò quidem,fed aliquando tamen pro malefactis dant pœnas .Antiquitas enim credidit,Iouem o aqua
mnia in fua diphthera, hoc eft,pelle caprina fcribere: ac multa quidé pro tempore difsimulare,uerùm Culi
aliquando de improbis poenas fumere. Bellè quadrabit & in principes , qui diu difsimulata maleficia
tandem puniunt.
Autmortuus eft,aut docet literas. LIX
ἢ τέθνηκεν, ἢ διδάσκει γράμματα . id eft: Autperit,autprofectò literas docet.

Senarius prouerbialis, quo fignificabat olim, cuipiá omninò malè effe, tametfi parú liqueret, quid re
Meminit Plu rũ ageret.Is aut hac occafione uenit in uulgi fermonem,autore Zenodoto Athenienfes duce Nicia pa
tarchus in Ni rű feliciter aliquando pugnauerút aduerfus Siculos, permultis occifis plerifq; captiuis in Sicilia abdu
cie uita. &tis: q Siculorú filios literas docere coacti funt.Proinde pauci q fuga elapfiredierant Athenas, rogati
qd aut hic aut ille faceret in Sicilia, modò memorato uerficulo refpódebat, Aut pijt, aut docet literas.
Oportet teftudinis carnes aut edere,aut non edere. LX
"
In eos qui frigi id eft:
ἢδ χελώνης κρέαφαγεν, ἢ μὴ φαγεν .
dé ea tractant,
Testudinis carnem aut edas, aut non edas.
que mediocri
''སྶ ཏྟཾ, ནན།
tatem non ad= Trimeter prouerbialis, in eos, qui negociú fufceptu frigide ducút, neq; explicantes , neq; relinquetes. i
Sunt qui putet hoc dictú ab autore Terpfione profectu effe: quorú eft Athenæus libro 8. declarás hüc art dup
mittunt. ins
primü præcepiffe de gaftrologia:æditis regulis, per quas liqueret à quib. effet abftinendü,quibus con
Terpfionis
trà uefcendü:inter quas erat & hæc de teftudine, pay , ì µì payar. Addunt teftudinis carnefi modicè
yasporoyia. edatur, uentris tormina facere: rurfum fi copiofè,lenire. Cuiufmodi quiddá & de lactucis refert Plini
us.Perinde quafi dicas, Aut bellandu eft, aut no bellandũ : aut ftudendú, aut no ftudendü . Nápleræq;
res funt, quas fi facias acriter, plurimu conducüt: fin ignauiter, officiunt. uelut ea quæ mediocritatem
norecipiunt, quod genus eft mufica,poeticaq . Sunt rurfus quæda, quæ deguftaffe fit fatis. Quo de ge
nere putauit effe philofophiæ ftudiú Ennianus ille Neoptolemus , & Callicles Platonicus . Non ab
horret ab eo quod eft in Apocalypfi: Vtinam aut calidus effes,aut frigidus.
Bona
 CHIL PRIME CENTVRIA X. 267

Bonæleges ex malis moribus procreantur. LXI

Macrobius Saturnalium libro 3. Vetus uerbum eft,inquit: Leges bonæ exmalis moribus procrean Legum
tur.Nam ficuti medicorum pharmacis nihil opus foret, nifi morbis laboraretur : ita legibus ferundis aggu .
nihil opus effet, nifi perperam uiueretur.Vnde apud Eginetas olim pecuniaria poena mulctabatur is,
quilegis inftituendæ dediffet occafionem . Autor Ariftotel. lib. Rhetoricorum 2. Cornelius Tacitus
lib.15 .Vfu probatum eft, leges egregias exempla honefta apud bonos, exdelictis aliorum gigni . Huc
pertinet, quod Solon ἐρωτηθεὶς διὰ τίκατὰπατροκτόνο νόμου διέθηκε,διὰ τὸ σελπίσαι ἐπ :ideft, Rogatusqua ob De parricidis.
caufam non tuliffetlegem in parricidas: refpondit,quòd non fperaffet futurum parricidam.
Bos alienus fubindeforàs profpectat. LXII
Bösannéßirà wonna ifw Baize:id eft,Bos alienus fubinde foràs profpectat. De ijs, qui apud alienos nó
fatis ex animi fententia tractantur, eoq; fæpius fuos defiderant. Vnicuiq; domi, ac uelutin fuis præfe
pibusiucundifsima uita: peregrè permulta funt quæ lædant,plurima defunt . Allufiffe uidetur ad hoc
prouerbium Plutarchus in Sympofiacis decade octaua,problemate fecundo: aus Ariavτ μý naтapovije
71, und iEW BENTE'' WATάaoiy.id eft:Verum ne ipfos contemnatis, neue foràs profpiciatis.id eft: Ne aliun
depetatis,quod ab ipfis Platonis interpretibus fumi poteft.Proinde rectè dicetur: fwßainer, qui non EN Bay.
contentus fuis,aliunde pendet. Vfurpat & in libello, apr ni nanias.
Septimus bos. LXIII
Blou Brid eft, Septimus bos.Olim in ftupidos brutosq; dicebatur, unde celebratus fenarius:
id eft:
τὸν ἕβδομον βὲν ἡ σοφή παροιμία .
Venuftum adagiumfeptimum narrat bouem.
uerint,quifeptima lunam cornibus referret. Sunt qui malint hinc natum ,quodarina pinfere confue
Idhincortum effe tradunt,quod antiquitùs poft fextam luna bouis imaginem & farina pinfere confue
ueteres fex Dijs quæ ani
animantium genera mactari dijs foleant, ouis, fus, capra, bos, gallina , anfer : pauperes non habentes malia mactari
uiuuanimal quod immolarent, bouis fimulacrum è farina fingere confueuerunt.is quoniam fenfu ui folita.
taq:careret,in ftoliditatis abijt prouerbium , Citatur apud Suidam Euripides in Erechtheo, & Ache
usinIride,qui prouerbium hoc ufurpauerint,tametfi uerfùs illorum non refert.
Summis naribus olfacere. LXIIII
Tangypvi oppvra :id eft,Summa nare olfacere .pro eo quod eft, leui experimento , coniecturaqs
qualicunq; deprehendere.Extat apud Lucianum in loue redarguto.
Si meus ille ftylus fuiffet. LXV
B Simeus ftylus fuiffet, dixit M.Tullius in fecunda Philippica: pro eo quod eft,fi hoc negocij meo ar
bitrio,meoq; artificio commiffum fuiffet. Translata metaphora à fabularum autoribus, quorú ftylo &
calamo fabula tota conficitur. Verba Ciceronis hæc funt: Sed unam rem uereor ne non probes . Si e
nimfuiffem, nonfolùm regem, fed regnum etiam de Rep.fuftuliffem. Et fimeus ille ftylus fuiffet,ut di
citur, mihi crede non folum unum actum , fed totam fabulam confeciffem. Porrò ftylus eft cufpis illa Stylus.
graphiaria, qua fcribimus in tabulis ceratis. Transfertur autem ad characterem & filum quoddam ora
tionis:ad quod allufit Cicero.
Indus elephantus haud curat culicem. LXVI
Inepiftolis quæ Phalaridis nomine feruntur, extathuiufmodi quoddá adagiu:nvaziigas ivdos sú Contemptus le
syid eft: Culice haud curat elephantus Indicus . Dictum eft autem ob fingularem duritiem cutis uižiniuriaru.
elephantine, qua fertur etiá iacula excutere: tantum abeft ut culicis morfu pofsit offendi.Adhiberi po
terit,quoties fignificabimus, excelfis animis leues & uulgares iniurias effe negligendas.
Lútum luto purgare. LXVII
and nabage : id eft, Lutum luto purgari,dicitur ubi res fordida fordibus tollitur. hoc eft,cum
fordes non tolluntur,fed aut mutantur,aut augentur etiá. Apollonius in epiftola quadá; áîñ´òðînévo
igroiss exeor, pù wan@ wendy nabiga . Loquitur de facerdotibus, qui deorum aras fanguine polluerent, e
amq; expiationem effe duceret.Huc pertinet Diogenis, ni fallor, dictü . Is ingreffus balneum fordidu:
Quihic,inquit,lauant,ubi lauant:indicant talibus balneis confpurcari corpora potius quàm purgari.
Idem accidit Alexandrinis, qui in urbibus alunt uim ibidum, in hunc ufum, quod ferpentes ac macel Ibides.
lorumfordes deuorent: uerùm fuis immundicijs omnia rurfus confpurcant.
Quocunq; pedes ferent. LXVIII
v av oiwodles gopwow :id eft, Quocüq; ferant pedes.pro eo quod eft, quouis. Quadrabit ubi nihil certú Incerticona
fpectatur,ad quod noftri dirigantur conatus.Lucianus in Hermotimo: Édi Toro di Tò ‡ néys wongcoup, evề tus.
dùiuäs si wódes poßwoiv vnão a.id eft: Neq; iuxta prouerbium , quocunq; nos pedes tulerint , illuc ibi
mus.Horatius in Epodis :
Rurfus in Odis:
Notus uocabitautproteruus Africus.
Ita & Theocritus in Hyla:
Ipedes quo terapiunt & aure.
id eft:
Σάπες ἄγον ἐχώρει.
8 Rurfus in Thalyfijs:
·
Ducebantquocung
1 pedes,ibant.
id eft:
πᾶ δῃ τὸμεσαμέριον πόδας ἕλκεις;
Quò tandemtequefopedes medio trahis aftu? EtVergilius:
Z Quò
 12YS (HOST MES CORREN

268 DES. ERASMI ROT. ADAGIOR VM

d
Acor Hond
A
Quò te Mæripedes?an quò uia ducit in urbem? PlainEp
Nec difsimili forma Plato lib.de Rep.3.ànn” ius aï¿ nóy© worıg wvoûµx dégu, zaúen irtop.id eft: Sed quocunq; himay
ratio ceu uentus tulerit,hac eundum eft. Traingo
Cyclopica uita. LXIX
ipkom,
Vitabarbara. Kundŵæ&& ßios:id eft, Cyclopica uita:pro uita uehementer effera ac barbara, quæ neq; legibus,neque indesalan
difciplina ciuili confter, neq; religione deorum gubernetur . Qualem defcribit Homerus Odyffea li saicin
bro 9.fub perfona Polyphemi:

UIZMELI
W ξεν , ἢ τηλόθεν ἀλήλυθας ,
νήπιΘ · ἧςὦ rebus
ὅς με θεὸς κέλεαι ἢ δειδέμεν, ἢ ἀλέα παρο arydis

ἐδ κύκλωπες διὸς αιγιόχε ἀλέγεσιν ,

id eft:
ἐδὲ θεῶνμακάρων .
Defipis, aut certe longinquis hofpes ab oris
Hic ades, ut qui me iubeas, curáue moueri,
, enim cyclopicaturba
Siuetimore deûm.neg
Eodem in libro:
Curamusfummumue Iouem , diuósue beatos.
τῶν δ᾽ἀνδρῶν πειρήσομαι, οἵτινές εισιν,
ἢ οἵ γ᾽ ὕβριςαί τε καὶἄγριοι ἐδὲ δίκαιοι,
7 ἐπὶ θεσής. id eft:
μὲ φιλόξενοι καί σφιννόΘ ·
Quodgenus boc hominum experiar iam,fint neferoces,
Agreftes, aquig rudes , an & hofpitij ius
Obferuent,animo reuerentes numina diuûm.
Homerum æmulatus Euripides, Cyclopem hoc pacto loquentem facit:
Atqui hofpes egofulmen Iouis non horreo, cubere
ζηνὸς δ᾽ ἐγὼ κεραυνὸνκ Φρίσσω ξένε,
Ed old on Céus és éµsxgearw v Jeós. id eft: Neg me Iouempræstantiorem habeo deum. maddcal
ἐδ᾽ ὅτι ζέυς ἐμᾶκρείσσων θεός.
Albana gens. Strabo lib. Geographiæ 11.fcribit,hoc uulgò dictum in Albanorum gentem, quòd Cyclopum agerent D
uitam :utpote neq; culture ftudiofi, & ad omnemuitæ cultum inertes & rudes.
LXX B
Longè lateq;.
Cum ingens difcrimen fignificant, longè lateq; diftare dicunt.Aulus Gellius: Sic exiftimo , nifi me kein
fcriptoris iftius, omnisq; antiquæ orationis amor atq; ueneratio , cæco effe iudicio facit , longè lateq; orbis
effe amplius,prolixius,fufius in fignificanda totius ciuitatis multitudine mortales, quàm homines di foccu
xiffe.Citantur in Pandectis hęc ex Vlpiano : Si ufus fundi fit relictus, minus utiq; effe quàm ufufruétú, Came
longè lateq; diftare nemo dubitat.Translatum uidetur ab agrorum menforibus. Commit
Similes habent labralactucas . LXXI
Similes habent labra lactucas.Vbi fimilia fimilibus côtingunt : ueluti præceptori para docto difci chu
Infimiles.
pulus indocilis:improbo populo magiftratus improbus : contumeliofo patrono cótumeliofus actor: adsid
uxori morofæ maritus morofus: breuiter , quoties.mala malis , digna dignis eueniunt. Natum adagiú
Lactuca ab afino,carduos pafcente.Eft autem lactuca, herba mollis ac tenera, quæ tamen nó admodú fit difsi diMa
HardD
Carduus. milis carduo, præfertim fylueftri.Itaq; quéadmodum carduus fpinofus eft, atq; maioré in modu afpe
ris folijs & caule, deniq; ipfo etiã flore: itidé & afini labris nihil durius ac petricofius, ut illis no alia la YOUTU

Etucamagis apta uideatur.Porrò carduos lactucarú uice etiá in conuiuijs à nónullis apponi folere,te
ftis eft Iulius Capitolinus in uita Pertinacis Imperatoris.Plinius ite lib.19.de carduis in huc modum :
randes may
Poterant uideri dicta omnia, que in precio funt,nifi reftaret res maximi queftus, no fine pudore dicen
da.Certú eft quippe, carduos apud Carthagine magna, Cordubamq; præcipuè , feftertium ſena milia
è paruis his reddere, quoniã portenta quoq; terraruin ganeã uertimus, etiá ea quæ refugiunt quadru
pedes cófciæ.Vfurpat, fimulq; interpretatur prouerbiu diuus Hieronymus,fcribens ad Chromatium Fale
mpe
in huc modu: Secundú illud quoq;, de quo feinel in uita Craffum ait rififfe Lucilius : Similé habent las
bra lactucá,afino carduos comedente:uidelicet ut perforatá nauim debilis gubernator regat, & cęcus
Craffus cæcos ducat in fouea, & talis fit rector,quales illi qui regütur.Hactenus ille.Fuit aut hic Craffus, auus
ainas . eius Crafsi , qui pugnás aduerfus Parthos interijt: cuius figna poftea retulit Auguftus . Numeratur is
inter eos qui'nunquá in uita rififfe feruntur:eaq; gratia ayinaro ,id eft,irrifibiles cognominati . Marcus icon
Tullius in actionibus , Craffum Licinium , autore Lucilio , femel duntaxat in uita rififfe teftatur. Pli arciDa
nius lib.Naturalis hiftoriæ 7.cap.19. Ferunt,inquit, Craffum auum Crafsi in Parthis interempti, nun
Estant
quam rififfe, ob id Agelaftú uocatú, ficuti nec fleffe multos.Diuus Hieronymus cótra Rufinú : Ego cer er
1 te ut homini feuerifsimo rifum moueam,ut imiteris aliquando Craffum ,quemfemel in uita rififfe fcri
bit Lucilius.Meminit & Macrobius libro Saturnalium fecundo.

LXXII Waaqu
al
Dignum patella operculum.
aquinll
Huic fimillimum eft illud,quod ab eodem Hieronymo refertur in epiftola ad Chromatium :Dignű Ace
Hronymide patella operculú. In mea enim ,inquit,patria rufticitas uernacula , Deus uenter eft,& in diem uiuitur: Exo
r
atomi g
patria indi & fan tior eft ille, qui ditior eft. Accefsit huic patella, iuxta tritu populi fermone prouerbiu, dignuo ct
perculú .Significat aut epifcopu,ad improbos populi mores accomodatum.Idem aduerfus Rufinum:
cium. Quòd
 CHIL PRIME CENT VRIA X. 269

A Quod libruEufebij pro Pamphili uerteres, quòd tuu quafi operculum uenenatæ patellæ imponeres.
Plato inHippia maiore,differens de pulchro ac decoro, quiddam habet non abhorrés ab hoc prouer
bio :πότδρουπρέπει, φήσει, όταν τις τὼχύζαν, αρτε ἐλέγομον τῶν καλῶ ἐν έτνος μαλῆμεσίὼ χρυσῇ τορείων καὶ συκίνῃ ; id eft :
Vtrum,inquiet,ubi quis ollam illam pulchra, de qua modò loquebamur , igni admouerit pulchris fa
bis plenam, decet illam aurea toryne,ac ficulna? Quod Græcè dictú eft, opin,Platonis interpres uer- rogwx.
tit tudeculam.Etymologus indicat, roglu uocem effe Atticis peculiarem, quæ illis fignificat .
Suidas ait inftrumentum effe,quo mouetur olla.
Siiuxta claudum habites,fubclaudicare difces . LXXIII
Plutarchus in libello Deliberiseducandis; αὖ χωλῷ παροικήσῃς, ὑποσπάζειν μαθήσμς,id eft : Si iuxta claudi vicinusma
habitaris,difces fubclaudicare. Pindari interpres extulit hunc in modum : lus.
~
id eft :
χωλῷ παροικῶς καν ἑνὶ σκάζεινμάθοις .
Claudo ueluni fipropinquus manferis,
Difces & ipfe claudicareprotinus.
Huc pertinet illud Hefiodiú, nobis alibi dictum: wÿμa hands yázwv, &c. Ea uerò rerú humanaru eft infe
licitas,quod facilius tranfiliunt uitia quàm bona. Et tame uerü quod addit Hefiodus: op hayat's μry
ὄνεια.Ita Pindarus in Nemeis hymno feptimo :ὐδὲ δἰσύετ} αὐδρὸς αὐὴρ, τί φάιμαν κι γάτων ἐμμον νόῳ φιλήσαντά για
tyäya̸rovi; xajµ¤ wαiτwp rænagov.id eft: Si uir uiro eget,quid dicemus uicinú effe uicino, animo cóftanti a-
micũ:Gaudiu omni re dignũ. Quanquam uideo nec lectioné, nec interpretationê huius loci conftare
Græcis.Quidam enim pro do , legunt you :referuntq; ad commodorú aut incómodorum commu
nicationem,quam homo capit ab homine, maximè à uicino.Et legendum uidetur yárov kuuw,ut refpó
deat participio paura.Interpres adducit & illud ex Hefiodo :
γείτονες ἄζωσοι ἔκιον, ζώσαν το δὲ πηοί. id eft :
Vicini incincti, cincti uenêrepropinqui.
Notü eftillud Themiftoclis,qui profcripto agro iufsit & hoc præconé addere reliquis dotibus, quòd Themistoclis
bonum haberet uicinú.Prouerbiu admonet, perniciofam improború hominum confuetudiné: pro. agri commen=
pterea quòd cùm corporis, tum maximè animi uitia contagio ferpunt in uicinum . Nafo: datio.
Dum fpectant oculi lafos, laduntur & ipfi:
Multag, corporibus tranfitione nocent.
Id Ariftoteles exiftimat potifsimùm ufuuenire in morbis oculorú, quòd ea corporis pars maximè fit Contagio &
, ad uicinu permanet. Poftremò in tranfitio quo
B mobilis.Ité inſcabie, quòd in fumma fit cute,& humore glutinofo
omnib.morbis,qui è fpiritu corrupto nafcütur,ut peftis, quòd fpiritus facilè ab alio in aliu traijciatur. modo noceat.
Deniq; eft occultus quidá naturæ confenfus: quo fit ut ofcitare incipiat qui uiderit ofcitantem , & mi
Curiat qui meienté cófpexerit.Autor eft Alexader Aphrodifeus.Et balbutire difcit , quifquis afsiduè
cúbalbo uiuit.Morú aut fcabiem affricat conuictor conuictori. Ariftoteles fectionis 6. problemat.4.
quærit,quare lippitudo,tabes, & fcabies, contagio migrent ad alios, nec idé accidat in omnibus mor
bis.Plutarchus in comentario De ratione dignofcendi uerum amicũ ab adulatore, fcribit tantam ha
bere uim afsidua confuetudine,ut imprudêtes etiam imitemuruitia eorum,quibufcüuiuimus. Qué- Platonicorum
admodúPlatonis familiares eius gibbu imitabantur: Ariftotelis amici, balbutié eiufdé exprimebant :
Ariftotelia
Alexandri Macedonum regis familiares, ceruicis inflexum , & uocis in dicendo afperitatem effinge
corum nanofk
bant.Plato De legib.z.eleganter indicat, quomodo fallat contagium :wóropov nòs, à ngì avaynãop ravròpÊ, λία . 0
ναι ὅπου ὅταν τις πονηροῖς ἔθεσι ξενὼν κακῶνανθρώπων,με μισῇ, χαίρε καὶ ἀποδεχόμενΘ .,μέγα δὲ ὡς ἐμπαιδιᾶς μοίρᾳ ,ὀνειρώττων
αὐτ τω μοχθηρίαν, τότε ὁμοιῆσθαι λύπς ανάγκη - χάροντα ὁποτόροις α χαρα . id eft : Verum probabile, an potiusne
ceffariühoc ipfum effe, quòd cú quis cú prauis hominüimproboru moribus conflictatur, no odit,fed
gaudetmagis approbans,quanquam ueluti per iocum reprehendit , fomnians fuam ipfius malitiam,
tuncprofectòneceffe eft utfimilis euadat gaudens utrifcunq; gaudeat.

Corrumpunt mores bonos colloquia praua. LXXIIII

Eodem pertinet ille Menádricus fenarius, quem diuus Paulus apoftolus haudquaquam grauatuŝ I.Cor.Is.
eftinprima ad Corinthios epiftola citare: De conuictu
φθάρεσιν ἤθη χρῆθ᾽ ὁμιλίαι κακαὶ . id eft: Y
confabula
Moresbonosconuictus inficit improbus. tionibus.
Tertullianus ad uxoreuertit Græcum carmen,fed libertate Latine comœdiæ: Conuictu,inquit, atq;
comerciaDeo digna fectare,memor illius uerficuli fanctificati per Apoftolum :
Bonos corrumpunt mores congreßus mali.
Confimilem huic fententiá refert Ariftoteles 9.Moralium lib. Celebratur & hic fenarius à Græcis :
κακοῖς ὁμιλῶν καὶ αὐτὸς ἐκβήσῃ κακὸς. id eft:

Malus ipfefies ,fimalis conuixeris.

Quanquam autem alienius ab hoc inftituto uidetur,huiufmodi conquirere,tamen non mihi tempe
ro,quin illud adfcribam ex Senecæ De iralib.3.finon magnoperè pertinens ad prouerbij declaratio
tionem, certè ad uitam inftituendam in primis conducibile. Sumuntur,inquit,à conuerfantibus mo.
res.Et ut quædam in contactis corpore uitia tranfiliunt , ita animus mala fua proximis tradit. Ebrio
fus cóuictores in amoreuini traxit.Impudicorú cœtus fortemq;, & fi liceat , uirú emollit. Auaritia in
2 3 proxi .
 DE S. ERASMI ROT. ADAGIO R V M
270
proximos uirus fuu tranftulit.Eade ediuerfò ratio uirtutum eft,ut omne quod fecu habent, mitigent. A
Abbocco
Nec tam ualetudini profuit utilis regio, & falubrius cœlu, quàm animis parũ firmis , in turba meliorú
(
uerfari. Quæ res quantü pofsit,intelliges, fi uideris,feras quoq; cóuictu noftro máſuefcere, nulliq; im
mani beſtiæuimfuá permanere,fi hominis contuberniú diu paffa eft. Hucufq: Senecæ uerba reddidi. Competitin
mus.Porròcùm omnis côtubernij cóflictatio, plurimü haber mométi ad corrigéda deprauadaq; mor ratoram
taliü ingenia,tú præcipuè ualet oratio : quæ quidé ex arcanis illis animi penetralibus deprompta ge latent
nuinam quanda & occultá uim, atq; ( ut Græcè dicá melius ) vigye fecum adfert, eamq; in auditoris pompeioin
animum ,in quem illabitur,transfundit,præfentaneu uenenú,fipeftilens fuerit:remediú efficax, fi falu Refer
taris.Proinde nullum adhuc apophthegma philofophoru memini legere , quod mihi uideatur cú illo Pezionales
foan. Coleti
conferendu, quod Ioánes Coletus meus,uir pariter & eruditus & incorruptus, fubinde dictitare con Falabe
dictum. fueuit:Tales nos effe, qualia funt quotidiana colloquia :tales euadere, qualia frequéter audimus . Iam
uerò quod de colloquio dictú eft, idem oportet & de ftudijs accipere. Qui uitá omne in Ethnicis con DIAL
terunt literis,gentiles euadunt: qui præter obfcoenos autores nil euoluat,moribus obfcœnis reddan 21
N
tur oportet.Etenim lectio colloquium quoddam effe uidetur. Da
Annus clibanum . LXXV
avvⒸnçíßávop: id eft, Annus clibanum.In eos olim dicebatur, qui nouç quippiam rei reperiffent,Nam
Annus Ae Annus quidá Ægyptius clybanorúufum,in quibus panes coquerêt,fertur excogitaffe. Siquidé priſci
gyptius. pulte polentaq; uictitabant, cocti panis ufum nefcientes.De ratione coquedi panis in furnis, permul
gator
apron/noía, ta Plinius lib.18. cap.11. & hinc rei uocabulü etiam inditũ . Nam Plautusin Aulularia artoptefiam uo
cat.Seneca in epiftola quadam ad Lucilium oftédit , antiquitùs panem manuum tractatione fubactu,
feruenti cinere teftaq; percoqui folere: deinde paulatim repertos furnos, & alia genera, quorú feruor
neßavins, feruiret arbitrio.Hic panis dicebatur neßavírns. Meminit huius adagij tum Suidas , tum Ariftophanis
interpres xavour . Quanquam exemplaria pleraq;, apwa habent:in uno duntaxat loco avv fcri
ptum reperi.quod mihi quidem magis arridet,ut uocabulum fit proprium.
Magiftratus uirum indicat. LXXVI
Imperia uiru àgxý zòp áúðga d'énvvory: id eft,Imperia demonftrant uirum . Dimeter iambicus prouerbio celebratus. Du
demonftrat. Quidá Pittaci Mitylenæi putant apophthegma. Sunt qui Soloni tribuant: quorú de numero Sopho
Porph
cles eft,ut ferunt . Ariftoteles quinto Moralium libro, Biantis nomine citauit . Item Theophraftus in
prouerbijs (quanquá ea non extant ) Bianti adfcribit.Hoc adijciédum putaui,ne quis cauilletur, fen Memin
tentiam effe,non prouerbium . Quanquá Plutarchus in uita Ciceronis oftendit,fuiffe prouerbio cele
gor
bratum difti ,loquens hunc in moduin : ὃ δὲ δοκεῖ μάλισα καὶ λέγετς ῥόπουαὐ πρὸς ἐπιδεικναι καὶ βασανίζειν , ὀξυσία
B mercat,
καὶ ἀρχὴ τοῦ πάθω ·κινῆσα ,καὶ πᾶσαν ἀποκαλύπζεσα κακίαν ,δημοσθένει μία ἐχ ὑπῆρχαν.id eft : Quodauté uidetur ac dici
C
tur,maximè mores hominis oftendere,atq; explorare,nimiru poteftas ac magiftratus, omnemouens
bent
affectum , & omnem aperiens malitiam, id Demoftheni quidem non adfuit.Sophocles in Antigone:
ἀμήχανον δὲ παντὸς ανδρὸς ἐκμαθῶν bias
ψυχμώ τεκαὶ φρόνημα ,καὶ γνώμίω ,πρὶν ον
id eft:
ἀρχαῖς τε καὶ νόμοισιν ἐντριβὴς φανῇ .
Fierihaudpotest,cuiufpiam utpernoueris con.Ar
roa
Animum atq, mentem,fiuefenfum,niprius
Imperia nactus gefferit ciuilia.
Senfus eft,in uita priuata uix fatis perfpici poffe mores & ingenium hominis . Verùm fi cömittas inr
perium,ut quod libeat, idem liceat, tum demu apparere quo fit animo.Eleganter inuertit Epaminon
das : cui cum Thebani per contumeliam magiftratum quempiáfordidú & contemptum mandaffent, TRICORSBO
non contempfit,fed ea cura gefsit,ut muneri prius cótemptifsimo dignitas & autoritas accederet, di STOLICAC
cens : μόνου5 αρχὺ τὸν αὔδραδιάκνυσιν, ἀλλὰ καὶ αρχώ ανδρ.id eft : Nonfolum magiftratus uirum oftendit , fed 1
bwer
magiftratum uir.Meminit Plutarchus in præceptis ciuilibus .
LXXVII Cumtertic
Idem Accij, quod Titij.
Extabat olim adagium apud M.Varrone in fatyra, cui titulus,Teftamentum ,referturq; apud A. Gel
liú in Noctibus Atticis, Idem Accij quod Titij : Quod fi quis, inquit, undecimo méfe xar devosialu na
nocer
tus eft,Accio idéquod Titio ius efto . Nimiru fignificans, eodem fibi iure futurum,filiú decimo men
fe natum,quo eum qui natus fit undecimo. Sumptum uidetur à Iurifconfultorum cõfuetudine , Titij
& Accij uocabulum pro quibuslibet duobus fubinde ufurpantium.
LXXVIII' istumi
Muta perfona .
rodicere
Kwpop wgównop : ideft,Muta perfona.Martialis in fexto Epigrammatum libro: 190 2
Comadi tresfunt,fed amat tua Paula Luperce 2. fermo
Quatuor, & nwQòv Paula nçóowmv amat.
18
Quadrabit in eos,qui in confeffu deliberantium , aut difputantium ,aut etiam in conuiuijs cæteris lo Rap
In comœdijs quentibus,foli tacent.Traductu apparet à lege comediarum,in quibus nó temerè plures tribus per
perfona. fonæ folent induci in eadem fcena.Quòd fi quando quarta accefferit, aut muta prorfus eft,aut perpau
799
ca loquitur.M.Tullius ad Atticú lib.13.Si Cotta &Varroné feciffein inter fe difputantes,ut à te proxi
Nuptia muta. mis literis admoneor,meũ wody węównon effet.Mutas nuptias dixit alicubi Pindarus, pro clancularijs,
& in quibus non decanteturhymenæus, ployyor yao.De doryphoremate dictum eft aliàs.
Caput
 CHIL. PRIME CENTVRIA X. 271

A LXXIX
Caput fine lingua.
Abhoc non admodum abludit ille Laberianus trimeter:
Caputfine lingua,pedaria eftfententia.
Competit in eos,qui in confultationib.aut difceptationibus ipfi quidem nihil habent quod dicát, ue
rum aliorum fententijs an nuunt. Nam pedarij fenatores dicebantur ij, qui in fenatu quidé ſedebant, Pedarij & A
uerùm fententiam non rogabantur,fed in aliorum fententias pedib.difcedebant. Vnde referente Fe- gipedes.
fto Pompeio in dictione Pedarius,à Lucilio dicti funt Agipedes, quòd pedum difcefsione dicerét ferf
tentiam.Refertur à Gellio Noct.Attic.lib.3.cap.18.Habet & Crocodilus caput fine lingua,fed dentib. Crocodyli
armatü:quales nuncuidemus multos, qui quum bene dicere nefciant,tamen mordent lethaliter.20 Ni-
00 fycophante.
lus procul abeft à nobis: fed hoc genus Crocodilis plena funt omnia.
LXXX
Corpus fine pectore.
Prouerbialifigura dixit Horatius in Epiftolis ad Albium :
Nontu corpus erasfinepectore:dij tibiformam,
" Item Ouidius in Heroinis:
Dy tibidiuitiasdederant, artem fruendi.
Hunccine tufperas hominemfinepectore,dotes
Poffefatisforme Tyndari noffe tua?
Perinde uerò dictum eft corpus fine pectore, quafi dicas,fine mente.Nam fapientia & ingenium in pe
Cordati.
&toreatq; in corde conftituunt. Vnde & Cordatos appellamus prudentes.Et Iuuenalis,tardum acſto
lidumfignificans:
-Cum leuainparte mamilla Nil falit Arcadico iuueni.
LXXXI
Cerite cera dignus.
Olim notari dignos atq; improbos, & nequam homines , Cerite cera dignos prouerbio uocabant: In nequam ho
mines.
nimirum ceritem ceram, infignem ignominiam appellantes ,Horatius :
Quiddeceat, quid non obliti, Cerite cera
Digni,remigium uitiofum Ithacenfis Vlysis.
Acron &Porphyrion huiufmodi tradunt originem adagij Romani Ceritib. bello fubactis eá dixére Ceritibus ius
códitionê, nefuffragij ius haberent, neleges ullas aut æderét, aut haberet. Eáq; ignominia in adagiu fuffragij adem
abijffe.Meminit de tabulis Ceritibus & Aulus Gellius lib.16.cap.13 . Primos aut municipes, inquit, fi . ptum.
ne fuffragij iure Cerites effe factos accipimus .Conceffumq; illis, ut ciuitatis Romanæ honorem qui
B demcaperent,fed negocijs tamé atq; onerib. uacarent, pro facris bello Gallico receptis cuftoditisq .
Hinctabule Cerites appellatæ,uerfa uice,in quas cenfores referri iubebant , quos notæ caufa fuffra- Tabule Ces
rites.
gijs priuabant.Confine uidetur illi, quod alibi diximus, Sutorium atramentum .
LXXXII
Dij laneos habent pedes.
Macrobius libro Saturnalium 1.cap.6.fcribit in hunc modum : Cur autem Saturnus ipfe in compe
dib. uifatur,Verrius Flaccus caufam fe ignorare dicit.Verùm mihi Apollodori lectio fuggerit: Satur
num Apollodorus alligari ait per annum laneo uinculo, & folui ad diem fibi feftum : id eft, menfe hoc
Decembri.Atq; inde prouerbiu dictum, Deos laneos pedes habere:fignificari uerò, decimo menfe fe- Saturni uincu,
men in utero animatu in uitam grandefcere: quod donec erumpat in lucem, mollib. naturæ uinculis la, & motus
detinetur.Hactenus Macrobius. Lucianus itein Cronofolone, Saturnú in compedib.fingi folere figni fphæræ eius.
0
ficat.Atqs huiusfigmenti rationem reddit in lib.de Aftrologia:nempe quòd orbis Saturni longifsime
ànobisfemotus fit: ob hoc in tartara coniectum finxêre, ex aeris profunditate fumpta occafione . De
inde quòd motus fit omnium tardifsimi,ut quafi ftare uideatur, compedibus alligatum finxerunt.Plu
tarchus in problematis fcribit,Tyrijs fuiffe morem, ut deorú ftatuis uincula inijceret . Aenigma pro- Leto gradu ad
uerbij indicat,deos ad fcelerum ultioné lentè quidé procedere,fed tamen aliquádo de malefactis pœ- fui uindictă die
nam fumere uel inopinatò. Sic interpretatur Porphyrio , demóftrans quod fcribit Horatius libro O. uina procedit
darum tertio,oda fecunda: ira, ut ait Vale
1 \ rius.
Rarò antecedentemfceleftum Deferuitpedepana claudo:
affine effe prouerbio , quo dicitur, deos iratos , pedes lanatos habere , quia nonnunquam tardè ue
niunt nocentibus. 13
Zenone moderatior. LXXXIII
zliwy ynparigipo : id eft,Zenone temperantior . Teftatur & Laertius in Zenonis uita philofophu Zenonis tem
hunc,tum in uictu,tum in uoluptatibus Veneris ufq;adeo patienté ac parcum fuiffe,ut crudis dunta- perantia.
xatuefceretur,ac pallio prætenui tegeretur. Vnde & Philemon in comoedia taxat hominem , qui poft
panem obfonij loco caricis uteretur, aquá uini loco biberet, ac difcipulos efuriem doceret . Hinc & in
uulgifermonem abijt, Zenone temperantior. Philemonis uerfus apud Diogenem ex fabula , cui titu
lus Philofophi,funthuiufmodi:
ὦἄργον ὄψον ἰχάδας, ἐπιπιᾶν ὕδωρ . Poftpanis efum, cariceum obfonium
φιλοσοφίανκαινὼ γδ' τοφιλοσοφε Aquam bibensperdurat indefimplicem.
πινᾶνδιδάσκει,καὶ μαθητὰς λαμβαύει. ideft : Nouum enimphilofophiæ celebrat hicgenus.
Docet efurire, ac difcipulos ita illicit.
Quanquamfunt qui uerfus hos Pofidippo tribuant,non Philemoni : uelutidem admonet Laertius.
Z 4 Sylofontis

1
 272 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM
SoundlikeTen
Sylofontis chlamys. LXXXIIIÀ Flans Aalto
5 ovncoŵv7Ⓒ xraµòs: id eft, Sylofontis chlamys.Refertur à Diogeniano,dici folitum in hos, qui ſe cultu
ueftituq; iactitant ac uenditant. Videtur haud abſurdè dici poffe & in eos, quibus munus exiguum in
tempore,magno cüfœnore redijt.Hiftoriæ quæ prouerbij dederit occafionem , meminit Herodotus a
Kravis. Froland
in Thalia:quaqua apud húc xavis legitur, nóxas.xλavis aút, ueftis militaris. Meminit & Strabo Geo ndi
Framida
graphiæ lib.14.Hiftoria fic habet Sylofon quidá cú fenfiffet Darium Hyftafpis filium , cu adhuc priua
Skenin
tus ageret,chlamyde quadam fua admodum bella impenfius fuiffe delectatú, ea ultrò dono mifit. Cu
ius tam tempeftiuæ liberalitatis memor Darius,cum iam rebus effet præfectus, totam & urbé & infu.
loster
lam Samiorum Sylofonti in manus tradidit,unius ueftis munus tam opulento regno cópenfans.Men
tionéfacit huius rei Valerius quoq; Maximus ,lib.Memorabiliú quinto, titulo De gratitudine . Porrò
Ferdous
quod alij chlamydem feu chlanydem uocant,hic amiculum appellat.id eft pallij genus.
LXXXV Frant Sat
Opera Sylofontis ampla regio.
In tyrannos. id eft: us,a
ἕκητι συλοσῶν] υ εὐρυχωρία .
PerSylofontem regiofacta eft amplior.
Senarius in prouerbium uerfus, quem refert Strabo lib. Geographiæ 14. Nam Sylofon munificentia
Darij,mortuo Polycrate, Samiorum adeptus tyrannidem , cum acerbius exerceret imperium , ita ut
ferè folent ij, qui ab humili fortuna repentè ad res amplas prouehuntur, & ob hanc cauſam infula de
fereretur ab incolis, prouerbio dici cœptum : sade
ἕκητισυλοσῶν εὐρυχωρία . id eft: 23ap
Spaciofa regio eft Sylofontisgratia.
IS
Conuenit in acerbè gerentem magiftratu,aut in principe malum , cuius uitio deferatur ab incolis re
11200
gio.Venuftius reddetur longiore deflexu:ueluti fi in hominem vel , qui domum aliquam compi
10
lârit,dicatur:aut in profufuin ac prodigum, cuius luxu loculi facti funt inanes.
Phalaridis imperium. LXXXVI
Panded apxi:id eft,Phalaridis principatus.Refertur inter Grecas parcemias. Re& tè diceturin eos,
qui crudelius exercent imperium,aut poteftatem fibi delegatam . Ortum adagium à Phalaride Agri
Phalaris Agrigentinorum tyrano,qué fua crudelitas nobilitauit.Inter multa aut crudelitatis exempla celebraturin
gentinorumty primis æneus ille taurus Perilli,fiue Perilai (nam fic appellat Lucianus) inuentum , quo fubiecto igni
rannus.
mortales uiui fic exurebantur, ut pro eiulatu humano mugitum æderent morientes. Eum taurú, exu
fto primùm in eodé artifice,Delphos mififfe legitur,ut Phœbo dicatus,in eius teplo reponeretur, mo
nimentú futurũ,fimul & artis exquifitifsimæ, & inuenti crudelifsimi , & pœnæ meritò in autorê retor
tæ.Verum Delphi munus, ut à tyranno miffum,repudiarunt.Hec fermè leguntur apud Lucianú.Simi B
φαλαρισμός . HAUL
li figura dictú legimus pahaerud , pro immani crudelitate.Cic. ad Att. lib.7.Nam iftú quidé, cuius qaña
eudytimes , omnia teterrimè facturum puto.Idem in actioné contra Pifonem : Quoniam,inquit, Pha
46.10
larim grammaticum habemus,id eft, qui perperam fcripta etiam capite punit.
Manliana imperia. LXXXVII
a loo
infeueros ori Vthoc proximu rectè congruit in hos,qui fæuiunt in eos in quos ius nacti funt: ita Manliana impe delande
gidos. ria confine illi prouerbium,probè torquebitur in eos, qui nimis rigida iuris obferuatione, humanita
tis & æquitatis obliuifcuntur.Hiftoria quæ prouerbio caufam dedit,narratur à Tito Liuio primæ de Stranic
cadis 8.lib.Extat & apud Valerium Maximu, aliosq; cóplures fcriptores.Et ad hunc fermèhabet mo
Manliusimpe, dum T.Manlius cũ conful bellu cum Latinis gereret, edictúq; effet, ne quis extra ordiné pugnaret,T.
riofus. Manlius confulis filius turmæ pręfectus, prouocatus à Genutio, fiue (ut Valerius) à Geminio Metio
Tufculanorú equitum prefecto, oblitus edicti confularis conflixit, & prouocatoré hafta cófodit. De
Caalsme
inde ubi comitante turina, ac uelut ouante fpolijs ornatus ad patrem tenderet , ille mox in confpectu
omnium,filium quôd extra ordinem pugnaffet,ad palú deligari, deinde uirgis ex more cędi, poftremò
fecuri feriri iufsit. Salubri quidéin pofterum exemplo, quemadmodum ait Liuius,fed in preſentiani
mium inuidiofo confuli. Siquidem,ut autor eft Valerius libro Memorabiliŭ 9.cap.De ira, cum uictor te&r G
Romá reuerteretur, nemo iuuenum obuiam ijt, in tantum totius iuuentutis odium uenerat . Hinc &
cognomen additum uulgò Imperiofo.Refert fiinile feueritatis exemplu Valerius Maximus, li.z. cap. axim
Posthumius de difciplina militari,de Pofthumio Tiburto, cuius filius fortifsimus adolefcés , quòd feliciter quidé,
Tiburtus. fediniuffu patris, cum hofte cómififfet,à patre fecuri percuffus eft . Quáquam Titus Liuius primę de Erw
cadis lib.4.maluit hoc de Manlio Torquato,quàm de Pofthumio credere: atq; in uarijs fcriptorú opi x0
nionibus hoc potifsimùm argumento fefe uti teftatur,quòd uulgato prouerbio Manliana imperiadi
po
&ta fint,non Pofthumiana, cu tamen Pofthumius ætate præcefferit Manlium . Quòd fi prior tam ſæui ardel
exempli fuiffet autor, occupaffet nimirum infignem titulú crudelitatis :præterea quòd Manlio cogno andel
t
men inditu effet Imperiofo,nó Pofthumio.Meminit & Seneca De beneficijs lib.3.de Manlio fiue Ma . icoo
nf
nilio quoda, qui relegatus à patre,reuerfus eum à moleftia litis intentate liberauit. Tectè ad prouer Litera
biú allufit M. Tullius,lib.De finibus 2. Vide ne ifta fint Manliana noftra aut maiora etiam , fi imperes aloco
quodfacere non pofsim.Fortaffe pro noftra, fcriptum erat iuffa. Stran
d

Complurium thriorum ego ftrepitum audiui. LXXXVIII

id eft: དེ་
πολλῶν ἐγὼ θρίων ψόφες ἀμήνα .
Cotěptus ina Triorum ego strepitum audij complurium.
nium minaru. Senarius eft prouerbialis, quo minas & inanem clamore nos cótemnere fignificamus.quemadmodú
Thais

ì
 CHIL. PRIME CENT VRÍA X. 273

A Thais illa Terentianafæuas & gloriofas Thrafonis minas pro nihilo ducit , magnum nebulonem ap
pellans.Ariftophanes in Vefpis:
id eft:
ὡς ἐγὼ πολλῶν ἀκέσας, οἶδα θρίων τὸν ψόφον .
Thria noui quidftrepant,utfæpius qui audiuerim.
Porrò thria à Græcis dicuntur ficulna folia : quæ cum incenduntur, minacé quendam ædunt ftrepitu,
&formidandu ijs, quibus antè non fit auditus, alioquin inanem & contemnendum.Nifi mauis legere
Ser:fic enim Græci uocant calculos, quos in urnam mittunt fortilegæ, cum diuinant, quemadmodú
admonuimus alibi.Solent huiufmodi diuinatrices aliquando è fortibus dira prædicere , quo ftultos
accredulos territent: cum fæpenumerò nihil eueniat eorum quæ minantur.
Ne inter apia quidem funt. LXXXIX
by vous ditid eft, Ne in apio quidem funt.pro eo quod eft,ne ingreffum quidem aut initium rei Apio olim con
attigerunt. Sumpta metaphora ab ijs, qui hortos ingrediuntur. Nam antiquitùs extremus ille horto ferebatur hor
rum ambitus, apio confere batur:quem qui nondum præteriffent, uelut in horti limine adhuc effe ui- toră ambitus.
debantur.Ariftophanes in Vefpis:
id eft:
ἐδὲμὲν γ᾽ ἐδ᾽ ἐν σελίνῳ τ᾽ ἐεὶν, 8ἢ ἐν πηγαίῳ
In apionondum eft uel ipfo,fednec in rutis adhuc.
hoceft,nec initium habet eorum,quæ funt futura. Interpres & aliam quandam hoc loco refert fenten
tiam,uolens adagium ad gymnicum agonem pertinere : ad quod qui præpararent infantes , ftatim ut
effent nati,in apio collocare confueuerunt. Itaq; perinde dictum uidetur, Nein apio quidem: quafi di
cas,nein primis quidem rudimentis. Rutam autem Comicus addidit rifus caufa,quod apium prælo
cutus fuerat,Porrò more apio coronandi,putant iam olim ab Hercule inductum , poft interfectü Ne
meeleoné:quod & Pindarus indicare uidetur alicubi. Nam in Nemeis hymno quarto dicit:ïva iu dyv
Rapuntónedárnor nggevbíois oivos.id eft:Vbi in certamine tumultuofi floruit Corinthiacis apijs . Significat,
quendam in certamine Neptuni Ifthmico coronatum fuiffe à Corinthijs.
Podex lotionem uincit. XC
spyivy : id eft, Podex lotionem uincit. Calliftratus apud Ariſtophanis interpretéadagiu in frustralabo
hocretulit ad eos, qui fefe in malum aliquod adigunt,propterea quòd ea corporis pars,etiá filauetur, rantes.
femetrurfum inquinat,ita ut ipfa fit in caufa, quo minus lauari pofsit. Quadrabit etiã,ubi quid fruſtra
fierifignificabimus:ueluti fi quis nocentem è carcere redimat, atq; ille mox iterato comiffo femet eor
B
dépræcipitet.Aut fi quos reconcilies, inox in priftinam relapfuros fimultaté, aut caftiges incorrigibi
leingeniu,quod genus eftmulieru. Conueniet & in illos, qui fuo ipfius uincut malo .Veluti fiquis mo
rum intractabilitate obtineat,ne pofthac obiurgetur à præceptore.Putant adagiuuideri fumptum ab Forioli
ijs potifsimùm,qui cita funt aluo:quos Nonius foriolos appellat. Ariftophanes in Vefpis: wwxosaopš
py.ideft:Podex peruincens loturam.Itidem & morbus dicituruincere artem, curâmue me.
dici,cú eftimmedicabilis. Ex ueterum monumentis deprehendes, fuiffe morépublicum, utpoft exo
neratam aluum adhiberetur eius partis lotio, quæ tamen fubinde erat repetenda. Martialis inter Iffe
catellæ laudes commemorat , quod poftdepofitum uentris onus rogaret lauari . Legimus & barba .
rum quendam feruitutis impatientem , ligno cui fpongia erat addita tergendo podici , in gulam ada.
&to fibi confciuiffe necem .
Confcientia mille teftes. XCI
Quintilianus Oratoriarum inftitutionum libro 5.hanc fententiam ut prouerbialem citat: Confcié Confcientia.
tia mille teftes .Senfus interprete non eget. Quis enim nefcit, confcientiam rem effe unam omniú effi
cacifsimam:adeò utnulla tormenta melius prodant maleficium , quàm confciétia : nullus carnifex (e .
uerius puniat,quàm hæc:Vnde & illud:
Heu quam difficilè eft crimen nonprodere uultu.
Extat & Græcanica fententia: ouédois nýta liv fuxlv. id eft: Confcientia uerberat animum . Iuuena
lis item : -Etfurdo uerbere cadit.
Hancfenfêre poetæ, cum de diris & ultricibus furijs fabulantur.
Myforum præda. XCII
Mona: id eft, Myforum præda.In eos olim dicebatur, qui impunè à quibuslibet læduntur ac diri Myfifinitimo=
piuntur. Ortum adagium à Myfis , quos aiunt quondam finitimorum incurfationibus malè uexatos rum incurfioni
fuiffe,quo tempore Telephus rex peregrè agebat. Vtitur hoc adagio Ariftoteles libro Rhetoric.1.tra- bus uexati.
Ctans de locis coniecturalibus :καὶ τὰς ὑπὸ πολλῶνἀδικιθέντας,καὶ μὲἐπεξελθόντας,ὡς ὄντας κατὰ τὰπαροιμίανμυσῶν
a.id eft:Eos item,inquit, qui è compluribus affecti iniuria,non curant de ulcifcendo. Nam ut trito
dicitur prouerbio,Myforum hi præda funt. hoc eft,pafsim ab omnibus inceffuntur, propterea quòd
ueteremferendo iniuriam, inuitant noua.Vfus eftDemofthenes aduerfus Aefchinem. Quo quidem
inlocofcioli deprauarunt pro Myforum ,miferorum, in translatione Leonardi Aretini . Citatur & ex
Stratidis Medea, & Iambis Simonidis .
XCIII
Vltra fepta tranfilire.
iwię rà obnaμuiva wndai : id eft, Septa tranfilire. Congruit uel in eos, qui rem quampiam nouam & in Septaträfilire.
credibilem defignant, longeq; fupra uulgarium hominumfacultatem :uel inhos,qui à re propofita di
grediütur:uel in illos, quipfcriptos fibi terminos, & poteftatis mädatę modú tráfeunt . Natu adagiŭ à
Phaylle
 ·
274 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
by
Phayllo quodam pentathlo Opuntio, ut quibufdam placet,Crotoniata, qui tum faltu,tum diſco mirũ A Cialiscocka
n a n t
in modum ualuiffelegitur.Hæc ferme Suidas.Extat & infcriptio ftatuæ illius huiufmodi: Lampo it
πέντ᾽ ἐπὶ πεντήκοντα πόδας πήδησε φάϋλλα , adasque
id eft: bancpec
δισκεύει δ᾽ ἑκατὸν, πέντ ' ἀπολειπομένων .
Bankgis acus
Quingfupraquinquagintapedesfalijt Phayllus: agileina
i
Difcum autemiacit centum, exceptis quing Silberat
Meminit huius adagij Plato in Cratyloing to và ronaµurva anta.id eft: Et ultra fepta falire. Refert & merger
Iulius Pollux libro De rerum uocabulis tertio. Lucianus in Somno : two raionaµurva ždu wadą , id eft: Rom
Vltrafepta iam tranfilit.De fomnio, cuius finis cú fit fomnus, iam etiam uigilanti duraret.Chryfofto quiedse
mus Homil.in 2. Cor.z.ronáuμara wapiß . id eft: Septa tranfcendit . de Paulo loquitur, qui cùm gratis 2,0 m
doceret Euangelium,plus præftitit quâm ab Apoftolis exigebatur . Cicero De oratore lib. r. Et quali TOCX
certarum artium forenfibus cancellis circumfcripta fcientiam. Idem in actionibus : Ab his cancellis, baba
quibus me circumfcripfi, declinauero.Locus enim is, in quo celebrabantur ludi forenfes, foſsis,can
cellis,aut alijs id genus feptis erat circumfcriptus.
Pfyricè facta. XCIII

Pfyra. Plyra,infula quæpiam eft,haud procul à Chio:cuius meminit & Homerus lib.Odyffeæ tertio,Pſy CUL
riam appellans :
startqu
ἢκαθύπερθε χίοιο νεοίμεθα παιπαλοέσσης
.
id eft:
νήσῃ ἐπὶ ψυρίης,αὐτῷ ἐπ᾿ ἀριτές᾽ ἔχοντες.
1 Certèfupra Chium redibamus afperam,iuxta infulam Pfyram ,ipfam Chium à finiftris habentes.Stra
bo Pfyra pronunciat pluratiuè, & neutrali genere.Meminit huius & Plin.lib.múdanę hiftor.5 Ea infu

물음
Pricefacta. la quoniam effet & perpufilla & ignobilis, in contemptus ac uilitatis prouerbiú abijt: ut quæ fordidè,

을
을
parumq; magnificè fierent, Pfyricè facta dicerentur.Hæc fermè Stephanus.Idé citat Cratinum :
Ψύρα τὸνδιόνυσονἄγοντες. id eft: In Pfyra Bacchum ducentes.
Eundem rurfus in Nemefa: 100
id eft:
ψύρα τε τω ασάρτων ἄγες . In Pfyra Spartam ducis.
Bos Cyprius. XCV T

In stolidum. Kúze☞ßss :id eft, Cyprius bos.In brutum ac ftolidum iaci folitu , propterea quòd Cyprij boues ma
gis bruti ferantur, quippe qui ftercore humano pafcantur.Refertur à Suida ac Diogeniano. Interpres B Wir
Ariftophanis in Plutum ,fcribit Boeotios boues onaropayos fuiffe: id eft, oletum edentes.Hoc autem no
Medici mine Ariftophanes medicos appellat, quòd in curandis ægrotis fordida quædam tractent, lotium aut
onalopázon. uentris excrementa contemplantes.Sed de Cyprijs bubus confentit Plinius libro 28.cap.ultimo,nar at
rans Cyprios boues hominum excrementa appetere, non paftus caufa , fed uthoc remedio tormini
bus medeantur.
Cyprio boui merendam . XCVI
Feftus Pompeius uerfum hunc Sotadicum citat ex Ennio:
-Cyprio boui merendam.
Oftenditq; conuenire,quoties conuiua fordidus & infipidus fordido atq; infipido accipitur cóuiuio.
Originem adagij refert eandem , quam nos modò cómemorauimus. Feftiuius erit, fi ad res animi de
flectatur : ut fi quis apud fpurcos fpurcè loquatur,apud indoctos indoctè. LATINA
Equum habet Seianum . XCVII
Fataliter in Equum habere Seianum,olim prouerbio dicebatur in calamitofum,& ad extremam inopiam reda
felicia. &
tum.Allegoria fumpta eft ab equo quodam fatali, cui à Cn . Seio domino nomen inditum eft Seiano.
305 GES
Is ex Diomedeis equis prognatus fuiffe creditus eft. Fuit infigni quidéfpecie , uerùm eiufmodi quo Comcale
dam fato,ut quifquis eius equi poffeffor effet,is cum omni domo ad internecionem ufq; deperiret.Id
quod Cn.Seius ipfe capitis damnatus,ac miferando affectus fupplicio: deinde & Dolabella bello in
terfectus:poft hunc Cafsius ab hoftibus occifus,deinceps Antonius deteftabili exitio perditus, pro
bauit.Hunc equum C.Baffus Argis fe uidiffe refert , haud credibili pulchritudine , uigoreq; & colore DE
exuperantifsimo,nempe puniceo.Hoc adagium & refert, & copiofius explicat Aulus Gellius,lib. No
&tiu Attic. 3.cap.9.Fieri poteft, ut hęc de equo fuperftitio manârit ab equo illo Durateo, cuius Odyſ. TE
9.meminit Homerus, qui fatale interitum attulit Troianis.Ad quod alludens Maro:
7
-Scandit, inquit ,fatalis machinamuros.
Ediuerfo quædam fataliter effe felicia credidit ueterum fuperftitio . Nam autor eftTrebellius Pollio
2WD

in lib.de triginta tyrannis,uulgò perfuafum fuiffe,res ijs feliciter cedere, qui Alexãdri magni imaginé,
auro argentôue expreffam geftitarent.Nechodie defunt, q gladios in bello fortunatos, & huiufmodi
quafda nugas pollicentur principibus. At magis mirandum , effe qui iftiufmodi impoftoribus credat.
Aurum habet Toloffanum. XCVIII
SS

Huic fimillimú eft illud:Aurum habet Toloffanum . In eum qui magnis ac fatalibus afficitur malis,
nouoq; ac miferando exitio perit.Refertur ab A. Gellio eodem loco, que modò citauimus , adhuc mo
dum.Eadem fententia eft illius quoq; ueteris prouerbij, quod ita dictum accipimus: Aurum habetTo
Toloffanum loffanum. Nam cum oppidum Toloffanum in terra Gallia, Q. Cepio conful diripuiffet, multumq; au
oppidum. riin eius oppidi teplis fuiffet, quifquis ex ea direptione auru attigit,mifero cruciabiliq; exitu perijt.In
plerifq

~
~~
ww
 CHIL. PRIME CENT VRIA X. 275

Aplerifq; codicibus Gellianis hactenus legebatur in terra Italia,fed medofè : quü Strabo & Iuftinus To
loffam ponantin Gallia.Meminit auri Toloffani M.Tullius lib. De natura deorum tertio : Cognofce,
inquit,alias queftiones auri Toloffani , coniurationis Iugurthine. Strabo lib.Geographiæ quarto,ad
monet hancpecuniam Toloffanam Delphicę pecuniæ partem fuiffe.Brennus enim Praufus natione , Tectofagi Bre
Tectofagis auxiliantibus Delphos incurfauerat:deinde (quemadmodum refert Iuftinus lib.22. ) cum no duce finum
Tectofagi fe in antiquam patriam Toloffam recepiffent, peftilentia laborare coeperunt, à qua non pri Delphicüfpos
us funtliberati, quàin arufpicum refponfis moniti,aurum argentumq; facrilegio quæfitu,in Toloffen liauerunt.
fem lacumergerent: quod omne magno pòft tépore Cepio Romanus cóful abftulit . Quod quidé facri
legium exitium attulit tum ipfiCepioni,tum illius copijs. Erant aut auri pondo CX.milia: argéntipó
do quinquies decies centum milia. Scribit enim Strabo, Toloffanos expriuatis fortunis auxiffe facrá
pecuniam ,ut magis Deum fibi reconciliarent . Narrantur & alia quædam hoc loco à Strabone de au
ro Toloffano ex Pofidonio : uerùm quoniá ad adagionis enarrationé no magnopere pertinere uide
bantur,fat habuimus locum indicaffe . Durat hodieq; apud uulgus hæc opinio, ut exiftiment omneis
miferèperire,quicunq; à facris rebus non abftinent manus uiolentas .
1 XCIX
Polypi caput.
Bonuodupan : id eft, Polypi caput.In hominem uarium, &in quo pariter & uitia quædam & uirtu in hominens
tesinuenias:cuiufmodi Catilinam defcribit Saluftius. Competit &in rem, ex quanóparuin commo- darat .
ditatis capere queas,fed quæ eadem nonnullis incommodis noceat.Allegoria ducta eft ab eius pifcis
capite,quod (ficuti teftatur Plutarchus in libello, cui titulus, Quomodo fint adolefcentibus audiendi
poetæ)efuquidemfuauifsimum & efculentum ,cæterùm fomnia parit triftia ac prodigiofa . Vnde hu
ius efum interdicebant ijs qui cuperent ex infomnijs præfcire futura, quemadmodum & fabarum : ut
Poetice poly.
teftis eft idem Plutarchus in Sympofiacis. Proinde poetice, polypi caput uocat:in qua ficuti funt per
multacognitu tum iucunda,tum frugifera,ita funt nonnulla,nifi caueas,peftilentia . Porrò ex huiuf- picapoterd
modirebusid quod ineft cómoditatis, conueniet excerpere: quod noxium, uitare : iuxta Simonidis Plutarchus.
doctrinam apiculas imitari, quæ præteritis reliquis, ad ea duntaxat aduolant, unde pofsint aliquid ad
mellificium idoneum excerpere,nec aliud colligüt, quàm quod fitufui futurum. Prouerbium integrè
refertur apud Plutarchum hoc pacto: id eft:
πολύποδα κεφαλῇ ἐνὶ μὲν κακὸν ἔνδε καὶ ἐθλὸν
Inpolypi capiteineft quidem malum, ineft &bonum.
ItidemTheognis in fententijs de uino prædicat :
id eft: Bonum ac malum es.
B ἐσθλὸς καὶ κακός ἐστι
Poffetad hanc formam torqueri fabula de hafta Achillis, quæ uulneris auxilium tulit,eadem quæ uul
nus inflixerat.
C
Aeftate penulam deteris.
r es e
ipdipes Tvæ nærapiß :id eft,Aeftat penul am ur
deteris. Refert à Zenod oto, Dioge niano , Sui- Rebus bonis
da.Rectè dicetur in eum qui res neceffarias temerè, nec in tépore profundit, aliquando futuras ufui, abuti intempee
fi feruentur.Id quod uulgò factitant adolefcentes , qui facultates patrias ftultè prodigunt in iuuenta, ftiuè.
quibus fuftinenda fuerat imbecillitas feneétæ. Neq; malè quadrabit in eos, qui corporis uires in uolu
ptatibus fruftra confumunt , quas in obeundis negocijs ferijs poftea funt defideraturi . Nam xava, xava,
fummaueftis eft: quæ pro tempore fumitur ad uentos,pluuiam,frigúsue depellendum , quafi Latinè
dicas penulam . Iuuenalis :
Et multoftillaret penula nimbo.
Quanquam &Latinilænæ uocabulo utuntur,pro eo quod Græci xava appellát.Nonius indicat ge. Lena.
nus ueftis militaris, quæfit omnium extima,ueluti chlamys,pallium, & penula. Apud Diogene Laer
tium tale quiddam obijcit Philemon comicus in Cratetem, quod æftate gereret pallium craffum, hye
melaceram tunicam:uidelicet quo difceret temperantiam ac tolerantiam .

DES ERASMI ROTERODAMI PRO

VERBIORVM CHILIADIS SECVNDAE CENTVRIA PRIMA ..

Feftina lentè . I

A Beads : id eft, Feftina lentè. Prouerbium hoc no inuenuftá ænigmatis fpecié Festina lente,
præ fe fert,propterea quòd conftat ex uerbis interfefe pugnantib. Ideoq; referen
dum eft ad eam formá,quam in operis huius initio demóftrauimus : nimirü eorú,
quæ perivauziwo ,id eft,cótrarietate efferuntur. Quod genus eft illud, duoddeμwo
damovía:id eft,infelix felicitas. Nec abfurdè mihi coiectaffe uideatur, fi quis effictu
exiftimet ex eo, quod eft apud Ariftophané in Equitib.orside Taxius: id eft,Prope
rapperè.ut allufor,quifqs is fuit, avαdianwow in ivariwow comutârit. Adhuc aut
figure colore atq; ad hanc allufionis facetiá,non mediocrê gratiá adiungit tam cómoda,táq; abfoluta
breuitas,que & ipfa uelut in gémis,itidé & in adagijs nefcio quo modo peculiariter decere mihi uide.
tur,& adprecij miraculú facere.Etenim fiuim ac fentétiá eftimes, quá hęc tá circuncifa uocú breuitas
infe complectitur, quam fit fœcunda, quàm grauis, quàm falutaris, quàm ad omnéuitæ rationem latè
patens,
 DE S. ERASMI ROT. ADAGIOR V M Fonte aplam
276
aidenta
patens,profectò facilè difcefferis in hanc fententiam,ut in tanto prouerbiorum numero non arbitre A
arabigails
ris ullum aliud effe perinde dignum , quod omnibus incidatur columnis: quod pro temploru omniú
exhibuit
foribus defcribatur, & quidem aureis notis:quod in principalium aularum ualuis depingatur: quod
lapariti
primatium infcalpatur anulis: quod regijs in fceptris exprimatur: deniq; quod omnib . ubiq; monu
permet
mentis repræfentetur,propagetur, celebretur: ut quod tantopere expediat femper cuiufq; obferuari ion
ci ampt
c l
animo,quo nufquam non occurrat oculis, nulli quidem mortalium,non maximo futurum ufui,præci
rdan

TLEH11477741AMAIJI
puè tamenprincipibus,& ijs, quibus,ut uerbis dicam Homericis,
id eft, atmoni
λαοίτ᾽ ἐπιτετράφαται καὶ τόσσαμέμηλε
1: fecalism
Commifi populi,ac tam multa negocia cure. Faventie
Quandoquidem àplebeia fortis hominibus,fiquid fortè fit uel prętermiffumfocordia, uel admiffum
andcoga
temeritate, quemadmodum iactura leuior,ita & incommodum quod acceptum eft,faciliore remedio at o
Principes Bea farcitur. At uerò principis uel unica ceffatio,femélue præcipitatum confiliu,deum immortalem, quas emiliaris
diwsonsidey tempeftates nonnunquam excitat , quantas rerum humanarum ruinas fecum trahit Rurfum fi adfit ab
opuseft. ToonoúdayBeadies,hoc eft,maturitas quædam aç moderatio,fimul exuigilantia lentitudineq; tempera COD
ta,utneq; pertemeritatem quicquam faciat poenitendum , neq;per focordiam quicquam prætereat, l
quod ad Reipub.cómodum pertinere uideatur:quefo te quid effe pofsit hoc imperio felicius,firmius, louis
ftabiliusq; quanquá hæcfelicitas haudquaquam ipfis imperij terminis circumfcribitur:quin undiq oPana
longe lateq; ad finitimos populos dimanat,nec ufquam æquè locum habet Hefiodium illud: 20
πῆμακακὸς γείτων,ὅσον τ᾽ ἀγαθὸς μέγ' ὄνειας .
Prouerbium Proinde fic equidem exiftimo,prouerbium hoc, fi quod aliud, optimo iure Body, id eft, regium ap
Bandy. pellari debere:non tantùm ob eam quam modò diximus caufam , uerumetiam quòd duobus his ui.
tijs ingenia principum ferè peculiariter uideantur effe confinia.Nam fortunæ fauor,rerum affluentia,
tam paratæ uoluptatum illecebræ:præterea protinus licere quicquid collubitum fuerit: deniq; pefti
lentifsimú illud affentatorum y , femperq; parati, quicquid quocüq; modo dictum factumue fuerit,
árrifus,applaufus,adgratulatio:hæc inquam,atq; id genus alia,non mirum,fi quibufdam focordiá có

##
73
##
cilient.Maximè fi his omnib.fomentis ætas iuuenta contigerit, & huius comes rerum imperitia.At e

1
!
diuerfo fit nonnunquam ,ut infitus ille principum ingenijs uigor , & impetus quidá ( ut ita dixerim)
leoninus , adauctus amplitudine fortunæ, excitatus rerum maximarü fuccefsib. inflammatus uel ira
cundia,uel ambitione,uel alijs huiufinodi cupiditatibus, extimulatus confilijs præferocibus,tráfuer
fos rapiat aliquoties, actum ipfos,tum omnem imperij molem in præcipitium auferat. Quanquam fi
quidem in alterutra partem peccandum fit,non paulo præftiterit,regem impendiò lentum effe,quàm P
Principes quo plus æquo præcipitem. Homerus Agamemnoni uitiofam quádam animi molliciem hoc eft, zò pads B
in utramq; par affixiffe uidetur:ut eius nullum egregium facinus adferatur,aut animofum , nifi cú ob ereptam Chry
Galer
tem peccent. feidem ftomachatur, & Achillem fua fpoliat Bryleide. Rurfum Achilli parumoderatos impetus , hoc
eft, ri oroday, attribuit:nifi fi cui tum oxiday Beads uidetur, cü in confilio diftri &
to gladio regem impe
titurus, à Pallade coercetur,admonitus ut intra conuicia duntaxat indignetur. Atqui hoc ipfum erat
appa
impotentis animi, in frequenti principum cófeffu,tot probris, tam manifeftis conuicijs in eum debac
rod
chari,penes quem rerum eratfumma.Achillem imitatus uidetur Alexander ille Magnus,ac plane ui
cit:quippe qué eoufq; præcipité egerit impetus animi,ut in amicifsimos etiam ferru deftrinxerit.Aga
memnone Sardanapalus eft æmulatus,fed ita æmulatus,ut logo præcefferit interuallo. Quin utriufq.
generis innumerabiles inuenire liceat, qui uel huius inertiam ,uel illius ferociam referant: perpaucos
Tempestiua ce aut reperias, qui prouerbium hoc fecuti,tempeftiuam celeritatem cum prudéti tarditate rectè mifcue
How
leritas cuprus rint:nifi quòdpro multis unus fufficit , Fabius ille Maximus , cui cognomen etiam additum Cun&a
denti tarditate tori.qui cùm fibi laudem peperit immortalem,tum Romano imperio cunctando reftituit rem , alioru
coniunéta. ducum inaufpicata celeritate iam ad extrema redactam.Itaq; non fine caufa uideo factu,ut hoc ozoude
Bpadiasin tantum arriferit duobus iinperatorib.Romanis, omnium facilè laudatifsimis , Octauio Au
gufto, &Tito Vefpafiano, quorum utriq; fingularis quædã aderatanimi magnitudo , cum incredibili
quadam lenitate,facilitateq; cóiuncta:ut cum amabili morum popularitate, omnium animos fibi de
uinxiffent,nihilo fecius tamen pari diligentia , fi quando res uirum poftularet , celeriter res maximas
confecerint.O&auius igiturhoc dicto tam impenfè delectatus eft, quemadmodum in Noctib.Atticis
libro 10.cap.1.narrat Aulus Gellius,& hunc fecutus Macrobius Saturnal.lib.6.ut non in fermonibus
modò quotidianis crebrius ufurparet,uerumetiam epiftolis fuis frequenter infereret : admonens his
duabus uocibus,ut ad rem agendam adhiheretur fimul & induftriæ celeritas , & diligentiæ tarditas.
Matura. Quod quidem Gellius Latinis exiftimat unico uerbo dici,Matura. Nam maturari,quod neq; præpros
perè fiat,neq; ferius quàm oporteat,fed ipfo in tempore . In huncfenfum ufurpaffe Maronem,cum ait
Aeneidos libro primo:.

Maturatefugam.
Quanquam omninò uoxhæc apud autores fignificat idem quod feftinare:fed ita feftinare,ne tempus
legitimum anteuertas. Siquidem feftinata rectè dixeris etiá præpropera, maturata non dixeris.Neqa
difsident ab his que Suetonius tradit in huius uita:Nihil,inquiens,minus in duce perfecto, quàinfe.
ftinationem,temeritatéq; conuenire arbitrabatur. Crebrò itaq; illa iactabat:
απεῦδεβραδέως· ἀσφαλὴς γάρ ἐς ἀμείνων ἢ θρασὺς τρατηγός .
Hæc fermè Suetonius.Eft autuerfus trochaicus tetrameter catalecticus expoeta quopiam, ut conij
cio,decerptus :cui Cæfar de fuo fubiecit, gays. Cuius hæc eftfentétia:Feftina lente . Nam qui tuto
citrag
 CHIL SECVNDE CENTVRIA I 277

Acitraq; lapfum rem gerit,melior eft,quàm audax & confidens.Tutiora funt enim, quæ lentis confilijs
prouidentur, quàm quæ calidis confilijs properantur. Iam uerò dictu idem Tito Vefpafiano placuif
fe,exantiquifsimis illius nomifmatis facilè colligitur: quoruin unum Aldus Manutius mihi fpectan
dum exhibuit argenteum,ueteris,planeq; Romanæ fcalpturæ, quod fibi dono miffumn aiebat à Petro
Bembo,patritio Veneto,iuuene cum inter primos erudito,tum omnis literariæ antiquitatis diligen
tifsimo perueftigatore. Nomifmatis character erat huiufmodi : altera ex parte faciem Titi Vefpafiani Symbolum T.

cum infcriptione præfert, ex altera ancoram,cuius medium ceu temonem , delphin obuolutus com . Vefpafiani.
plectitur.Id autem fymboli nihil aliud fibi uelle, quàm illud Augufti Cæfaris dictum, oroidi Bgadras,in
diciofunt monimenta literarum hieroglyphicarum. Sic enim uocantur ænigmaticæ fcalpturæ, quaru Hieroglyphi
prifcisfeculis multus fuit ufus potifsimum apud Ægyptios uates , ac theologos: qui nefas effe duce. ca fymbola.
bant,fapientię myfteria literis communibus uulgo prophano prodere,quemadmodum nos facimus:
fed fiquid cognitu dignum iudicaffent,id animantium rerumq; uariarum exprefsis figuris ita repræ
fentabant,ut non cuiuis ftatim promptum effet conijcere: uerùm fi cui fingularum rerum proprieta
tes,fipeculiaris cuiufq; animantis uis ac natura cognita,penitusq; perfpecta fuiffet , is demum colla
tiseorum fymbolorum coniecturis,ænigma fententie deprehendebat. Veluti cum Aegyptij Ofirim
fuum,quem eundem folem effe putant, fignificare uolunt, infcalpuntfceptrum,inque eo fpeciem ex
primunt oculi:nimirum innuentes hunc deum effe,regalique poteftate fublimem , cuncta defpicere:
quiafolem louis oculum appellat antiquitas. Huiufmodi fermè refertMacrobius libro Saturnalium
primo.Item annum hoc modo demonftrabant : Effingebant ferpentem ita circumuolutum , ut caus
damoreteneret infertam innuentes, annum femper ijfdem uicibus temporum reciprocátibus in fefe
recurrere. Vnde Seruius autumat apud Græcos infuocabulum attributum anno,atque huc refpe
xiffeMaronem,cum ait :
Atqueinfefuaper ueftigia uoluitur annus.
Etiamfi Horus Aegyptius, cuius extant duo fuper huiufmodi fymbolis libri , ferpentis fcalptura non Aegyptij cur
annum,fed euum repræfentari tradit: annum autem tum Ifidis , tum Phonicis imagine. Scripfit his circulofempi
derebus Plutarchus in commentario de Ofiride, & Chæremon apud Græcos,teftimonio Suide:cu ternu tempus.
iusexlibris excerpta fufpicor ea, quæ nos nuper confpeximus huius generis monimenta , in quibus exprefferint.
etiam hæc ineratpictura:Primo loco circulus,deinde ancora,quam mediam ( ut dixi) delphinus ob
torto corpore circumplectitur. Circulus,ut indicabat interpretamentum adfcriptum , quoniam nul,
lo finiturtermino, fempiternum innuit tempus:Ancora, quoniam nauim remoratur & alligat,fiftitq;,
B tarditatem indicat.Delphinus,quòd hoc nullum aliud animal celerius, aut impetu perniciore , uelo,

citatem exprimit: quæ fi fcitè connectas, efficient huiufmodi fententia, onsuds Beadiws: id eft, Semper adorod ßçæë
feftinalente. Porròhoc fcripturæ genus nó folùm dignitatis plurimum habet, uerumetiam uolupta dius.
tisnon parum,fiquis modo rerum,ut dixi ,proprietates penitùs perfpectas habuerit : id quod partim
contingit folerti contemplatione rerum, caufarumque naturalium ,partim liberalium cognitione di
fciplinarum .Veluti fi quis ex Ariftotelicis libris, quos de naturali auditu infcripfit, probè teneret ana Analogia mo=
logiam quandam effe & fimilitudinem inter magnitudinem,motum,ac tempus:nam horum trium u- tus , temporis
numquodq; pariter in eodem exiftunt.Siquidé ut tempus adhæret motui, ita motus adhæret magni magnitudi
tudini. Quod in magnitudine punctum,hoc momentuin tempore,impetus in motu (liceat enim in nis.
terim fic appellare, quod in motu minimum eft atq; indiuifibile.neq; enim de uocib.laborãdum, fi de
re conueniat.)Iam igitur fiin recta linea magnitudinem confideres, duo puncta reperies: quorum al
terumfit initium duntaxat, alterü finis tantùm:hoc eft,unde quafi fluit longitudo, & in quod definit.
In eademfimotum conftituas,duos item reperies impetus : alterum unde motus oritur,alteru in que
definit.Horum ea ratio eft,ut qui initium eft,tantùm eius motus initium fit:qui finis tantummodo fi.
nis.Motum tempus neceffariò comitatur.Eft enim huius ueluti regula:cuius naturam fi feparatim co
templere,duo uides momenta(liceat enim ita loqui) alterum temporis illius initium, alterum finem .
Rurfum autem,& in eadem linea confiderâris puncta magnitudinis , impetus motus , momentatem
poris,quæ media intercedunt inter initium & finem :uides horum uniufcuiufq; uelut ancipitem effe
naturam.Etenim ad initiuin relata,fines funt:ad finé,initia. Proinde ubi finita erit magnitudo , ibifi
mul &finitus motus, & tempus finitum fit oportet.Finita eft autem ea magnitudo, in quam tale com
petitinitium,ut idem finis effe non pofsit:talis inquam finis, ut in eundem non cadat ratio principij:
id quod euenit in omnibus figuris . excepta circulari,feu fphærica. Nam ut in hac nullum certum eft
punctum,quod propriè dici queat initium, nullum item quod ita fit finis , ut tantùm eam recipiat ap
pellationem:itanec momentum huiufmodi ullum eft,nec impetus. Vnde confequitur, ut ibi neq; fi
nitafit magnitudo,neq; motus finitus,neq; finitutempus.Rurfum ubi quodlibet magnitudinis pun
&tum,fimul & initium & finis effe poteft,ibi magnitudinem infinitam effe neceffe eft. Ad eandem ra
tionem,ubi quilibet impetus uel principium motus effepoteft,uel finis,illic motus uidetur infinitus.
Demum ubi quoduis momentum, fimul uel initium temporis effe poteft, uel finis,ibi tempus infini
tum oportet effe. Sed infinitum tempus, æternum uocamus,quod quidem æterno refpondet motui.
Motus æternus magnitudinem item æternam requirit. Hæc non poffunt competere, nifi in fphærica "
aut circularem magnitudinem.Vnde philofophi quidam æternitatem mundi collegerunt, quòd ani
maduerterent cœli uniuerfi,fiderumq; &fphæricam effe figuram , & motum item effe fphæricum.Por
ro nonfolùm in huiufmodi magnitudiné, circuli ratio quadrat, uerumetiam motus huic adhærés , cir
culus eftquida.Item tempus eum dimetiens motum,non refpuit appellationem circuli: quemadmo
A dum
T

‫ا‬
 TEFFETTUUNAZZLITFISTILLATELL
278 DES . ERASMI ROT. ADAGIORVM
ForTomden
at
dum teftatur etiam Ariftoteles quarto wpi Aquoinns ångodorus libro.Hæc igitur, atque id genus alia,qui A Stund po
exphilofophorum difciplinis perdidicerit,is facilè coniectabit, quam ob rem Egyptij circulo fempi.
ails,quep
Delphini natu ternum tempus exprimere uoluerint. Iam uerò Delphini uim, naturamq; paucis infpiciamus. Tra bide
rd. dunt autores,huncincredibili uelocitate,& admirabili impetu reliquum animantium genus logo in ad manimo
teruallo poft fe relinquere.Proinde Oppianus libr. De naturis pifcium fecundo, delphinos nop cum Cruereret

RI
quibuslibet auibus ,fed cum aquilis confert:
millorum
ὅστον δικέφοισιμετ' οἰωνοῖσιν οὔνακτες is literar
αἰετοί, ἢ θήρεσι μετ᾽ ὠμης ῇσι λέοντες , zatu,ue!
ὥστον αρισεύουσιν ἐν ἐρπυξῆροι δράκοντες · erascolla
γόστον καὶ δελφῖνες ἐν ἰχθύσιν ἡγεμονῆες . id eft : moralem

Quippe citas quantum interaues , infignis honore

Regali,reliquas aquilaprauertitur omneis,
Ing feris leo crudiuoris,fanig, dracones
Serpentum ingenere exuperant tantum impete delphin
Eximiusuincit regnantes aquorepifces. Confert & iaculo :
Σανβέλ ώσε θάλασαν indarray.- id eft :

Nangperaquoralatafagitta More uolant.

Denique confert etiam uento,uel turbini potius,ac procellæ uentorum :
ἄλλοτε μὲν βαθὺ κῦμα λατρέχει ἤΰτελαίλαψ id eft :
Altas aliquandoperundas Turbinis in morem difcurrit.
010
Plinius libro hiftoriæ mundi nono,cap.8.Ariftotelis fecutus fententia, haudquaquá ab his difcrepan
tia refert,uidelicet delphinum omnium animaliu pernicifsimum effe:neq; idfolùm inter maritimi ge

)
neris,uerumetia uolucri quauis ocyorem,quouis acriorem telo.Singularem autem huius uelocitaté
hoc potifsimùm argumento colligi, quòd cum os habeat longo difsitum interuallo à roftro , nempe
medio penè uentre, (que res in confectandis pifcibus non mediocrem illi moram adferat neceffe eft:
neq; enim nifi refupinus atq; conuerfus corripit :) tamen uix ullus eft pifcium, qui illius effugiat cele
ritatem. Nec ignorat ipfe hanc nature dotem,fed ueluti laudis,animi'ue caufa , certat aliquoties cum
nauigijs, plenis uelis euntibus.Eft enim præcipuè pinaigwa delphin , quin & waidopasti aiunt non
nulli:& ob id capitalis eft hoftis crocodili, quo non aliud animal infenfius homini. Itaq; non pauefcit
B
hominéut alienum ,uerùm obuiam nauigijs uenit:alludit exultans,certat etiá, & quamuis plena præ.
terit uela. Quin etiam in mugilum uenatu apud ftagnum Laternam magnificè declarat, quantum va
Jeat celeritate,quantú polleat ingenio, quantum denique bene uelit homini. Iam uerò quid dicam de
impetu uix credibili: Siquidem ubi fame concitatus, fugientem in uada ima perfecutus pifcem , diu
Siber
tius fpiritum continuit,non aliter quàm arcu emiffus ad refpirandum emicat: tantaq; ui exilit, uti ple
runq; uento turgentia uela nauium faltu tranfuolet. Quod igitur fymbolum magis coueniebat ad ex
zlege
primendum acrem illum & indomitum animi impetum , quam delphini ? Porrò ad fignificandam
and
xgularemera. tarditatem, cunctationemque, non malè quadrabat ignispifcis , quem Latini remoram uocant : ue
rùm quoniam huius figura parum cognobilis uidebatur ( nam præterquam quòd admodum pufil
Ancora cun= lus eft, nec ulla infigni nota difcernitur ) magis ad id placuit ancorafymbolum :quæ fiquando peri
tationisfpm culofe nauigatur ob uentos nimium fecundos , ibi curfum immoderatum nauis figit ac retinet. Ita
bolum. que dictum hoc, owaids beadins, ex ipfis ufque prifce philofophiæ myfterijs profectum apparet : unde
afcitum eft à duobus omnium laudatifsimis imperatoribus,ita ut alteri adagionis effet loco, alteri in
Aldi typogra fignium uice, utriufque moribus ingenioque mirè quadrans. Nunc uerò in Åldum Manutium Roma
phicum infi- num, ceu tertium hæredem deuenit:
gne Haud equidemfinemente reer ,finenumine diuúm. ap
Sprote
Nam huius eadem, quæ quondam Tito Vefpafiano placuerunt , celebrantur infignia , non motifsima
modo,uerumetiam gratifsima quibufcunque ubiuis terrarum bone literæ uel notæ funt , uel chara.
Neq; uerò fymbolum hoc tum illuftrius fuiffe crediderim , cum infcalptum Imperatorio nomifmati,
ચણ
negociatorum manibus terendum circumferretur, quàm nunc, cuubiq; gentium , uel ultra Chriftia Saxp
ni imperij terminos, unà cum omnigenis utriufq; linguæ uoluminibus propagatur,agnofcitur, tene
tur,celebratur ab omnibus, qui liberaliu ftudioru colunt facra: præfertim ijs, qui faftidita barbaraifta
Aldi ftudiu in pinguiq; doctrina, ad uerá atq; antiquá afpirant eruditioné:ad quá reftituendam uiris quafi natus , &
I
re literaria abipfis, ut itadixerim,fatis factus,fcalptusq; uidetur:tam ardentibus uotis unúhoc optat, tam infatis
prouehenda. gabili molitur ftudio,ufqueadeò nullú refugit laborem, ut literaria fupellex & integra, & fincera , pu
raq; bonis ingenijs reftituatur. Quá quidé ad ré quantú iam attulerit momenti,tametfi fatis, penè di
xerim,inuitis,res ipfa nimirum indicat. Quod fipulcherrimis,planeque regijs Aldi noftri uotis deus
aliquis,bonis literis amicus afpirauerit,& fi quem numina læua finant,intra paucos annos illud futus
rum polliceorftudiofis, ut quicquid eft bonorum autoru in quatuor linguis, Latina, Græca, Hebrai
ca,Chaldaica,tum autem in omni genere difciplinarum , id unius huius opera , & plenum habeant &
emendatum , nullamque iam literàriæ fupellectilis partem quifquam defideret. Quod fimul atque
contigerit,tum uerò palàm fiet, quantum adhuc bonorum codicum in abdito fit, uel retrufum ob ne.
gligentiam , uelfuppreffum quorundam ambitione , quibus hoc unum cordi eft, ut foli fapere uide
antur.

1
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA I 279

A antur.Tum denique cognitum erit,quàm prodigiofis mendis fcateant autores etiam bi , qui nunc fa
tis emendati putantur. Cuius rei ficui libebit,uelut ex deguftatione coniecturam facere,Plinianas e
piftolas,quæpropediem exAldina officina prodibunt in lucem, cum uulgatis exemplaribus cóferat: Pliniane epi .
quodq; ibi deprehenderit, idem in alijs expectet autoribus. Herculanum mehercule facinus, ac regio stola.
quodamanimo dignum,rem tam diuinam, quafi funditùs collapfam , orbi reftituere,latentia peruefti
gare,eruere retrufa, reuocare extincta,farcire mutila,emendare tot modis deprauata , præcipue uul
garium iftorum excuforum uitio: quibus unius etiam aureoli lucellum , antiquius eft, quam uel uni
uerfa res literaria.Adde ijs, quòd quantumlibet exaggeres eorum laudem, quirefpublicas fua uirtute
ueltuentur,uel etiam augent,in re certè prophana,tum anguftis circumfcripta fpacijs uerfantur. At
quiliteras collapfas uindicet, (nam id penè difficilius quàm genuiffe ) primùm rem facram molitur
& immortalem : tum non unius alicuius prouinciae, fed omnium ubique gentium , omnium feculo
rum negocium agit . Poftremo quondam principum hoc munus erat , inter quos præcipua Prole
mæi gloria. Quanquam huius bibliotheca domefticis & anguftis parietibus continebatur. Aldus
bibliothecam molitur, cuius non alia fepta fint quam ipfius orbis . In hanc digrefsiunculam non
abs remihiuideor expatiatus,nempe quo ftudiofihoc impenfius his infignijs & faueant, & delecten.
tur,pofteaquam cognouerint à tam inclytis autoribus fluxiffe:pręterea quid fibi uelint,intellexerint:
denique cum meminerint,quantum bonæ rei Delphinus ille polliceatur,fiquis modo deus pulcher
rimis conatibus dexter adfuerit. A diuerticulo repetetur fabula,fiprius expofuero querelam de typo Querela de
graphis quibufdam,pefsimè de re literaria merentibus.Non eft noua querimonia, nunquam tame iu .. Typographis
ftiorquàm hifce téporibus,quibus hæc mihi quarta, ni fallor,parabatur editio. Ea fuit anno 1525. Ve
quibufdam,li
netorumurbs multis quidem nominibus celeberrima, per Aldinam tamen officinam celebrior eft,
adeòutquicquid librorum ifthinc adfertur ad exteras nationes , ob ciuitatis tantùm titulum ilicò fit bris malis or
uendibilius.Atqui eius nominis lenocinio fordidi quidam typographi fic abutuntur, ut uix ab ulla ci bem replenti=
uitatenobis ueniant autores impudentius deprauati:nec ij fanè quilibet,fed omnium primi, uelut A- bus.
riftoteles,M. Tullius, & Quintilianus :ne quid querar de facris uoluminibus. Curatum eft legibus, ne
quis confuat calceum ,ne quis faciat fcrinium,nififuerit ab eius opificij fodalitio comprobatus: & tá
tosautores,quorum monumentis etiam religio debetur,emittüt in uulgus adeò literarum ignari , ut
nelegere quidem pofsint : adeò ignaui,ut nec relegere libeat quod excuditur : adeò fordidi, ut citius
patianturlexmilibus mendarum oppleri bonum librum, quàm paucis aureolis uelint conducere qui
prefit caftigationi.Nec ulli magnificentius pollicentur in titulis, quàm qui impudentifsimè deprauat
omnia.Exlegum autoritate datur redhibitio, fi quis pannum ut cocco tinctum uendiderit, fi depre
B hendaturin tinctura nihil additú cocci:quin mulcta afficitur, quifquis in huiufmodi mercibus fucum
fecit:& lucrofuo uel furto potius fruitur, qui eádem opera tothominum milibus imponit: Olim & in
defcribendis libris adhibebatur religio no minor,quàm nuc adhibeturin notarijs publicis ac iuratis ,
certèmaior debebatur:nec aliúde tam prodigiofa libroru confufio profecta eft, quàm quod obfcuris
quibuslibet & monachis imperitis,mox etiã mulierculis, citra delectu rei tam facræ tractatio comitte
batur.At quantulu eft mali,quod adfert fcriba negligens aut indoctus , ficóferas typographu ? Ethic
ofcitantleges publice.Punitur,qui uendit pannu apud Britannos tinctu,pro panno tincto apud Ve
netos:&audacia fua fruitur,qui meras cruces & ingenij tormina uendit pro bonis autoribus? Dices,
non eft uenditoris emptori præftare quoduis uitiú. Certè hîc debebat effe,fi titulus promittit exactá
diligentiam,& liberfcatetmendis,& funt errata quæ nec ab eruditis ftatim deprehenduntur. Iam ty
pographorum innumerabilis turba cófunditomnia, præfertim apud Germanos .Nó licet cuiuis pifto
reeffe:Typographia quæftus eft nulli mortaliŭ interdictus. Nec tutú eft quiduis pingere aut loqui : at
quáuis materia excudere fas eft.Vbi terraru non uolitant nouorum libelloru examina ? Quorü fifia Inuchitur in
guliadferrentaliquid fcitu dignum,tamen ipfa turba ftudijs uehementer officeret , uel ipfa fatietate:
quæ bonis in rebus eft multo perniciofifsima,uel hocipfo,quòd his uelut illecebris animi hominum eos,quinegle
natura aplicori, & nouarum rerum auidi, feuocetur à lectione ueterum fcriptorum, quibus nihil me.
liusproferripoteft etiamfi non inficior,à neotericis aliquid inueniri poffe quod illos fugerit. Existe. numétis , neo
re poteft,uerbi caufa, qui doceat aliquid quod latuerit Ariftotelem : nullú tamen arbitror exorituru, tericorum tan
qui philofophiæ corpus tradat abfolutius, quàm ille tradidit. Sic erit fortafsis , qui in literis facris ui- tum fcripta les
deat quædam, quæ fefellerint Chryfoftomum aut Hieronymum : at non arbitror fore , qui in fumma gunt.
præftet, quod illi præftiterunt. Nunc illis propemodum antiquatis , omnibus omniúnænijs terimus
horas:negliguntur interim honeftæ difciplinæ cúfuis autoribus: collabitur autoritas Senatuú, Con
ciliorum,Scholarum,Jureconfultorum ac Theologorum.Quòd fi res pergat quà cœpit, futurum eft
utfummarerum ad paucos redacta, barbarica quædam tyrannis fit apud nos, qualis eft apud Turcas.
Vnius autpaucorum libidini patebunt omnia,nec eruntpolitiæ ciuilis ulla ueftigia, fed militari uios
lentiagubernabuntur uniuerfa . Iacebunt omnes honefte difciplinæ, lexuna uigebit: Sic uulté ou
parag.Religionis antiftites aut nullo erunt in precio:aut fi quid habebunt opum dignitatis ue, id to
tum feruiet ijs, quorum non iudicio,fed nutu ac renutu temperabuntur omnia. Quanto melius con.
fulereturrebus humanis,fiquemadmodum in elementis mundi alia ab alijs fic temperantur,ut æter
nofœdere confiftant omnia:fic in republica fua cuique legitima maneretautoritas ,populo tribuere
turquod æquum eft,fenatui ac magiftratui tantum concederetur , quantum eruditio , leges & æqui.
tas pateretur, epifcopis ac facerdotib. fuus maneret honos: nec monachis negaretur quod debetur.
Horum omnium concors difcordia,& eodem tendens uarietas, longè fidelius feruaret Reipublicæ
A z ftatum ,
 J
280 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
Findentof
ftatum , quàm nunc , dum quifque ad fe rapere conatur omnia. Ne familia quidem poteft confiftere, A aquello
nifi maritus functionis partem cedat uxori , ni difcrimen fit inter liberos & feruos , & nifi ferui quo. Sikatnot
que nonpro iumentis habeantur,fed pro hominibus: poftremò nifi difcrimen fit inter feruum & fer. Saberill
uum:ut qui liberaliter feruiunt, habeantur indulgentius, ac præmium officiorum expectent liberta hone
tem.Dicet hic aliquis :Heus diuinator, quid hæc ad typographos ? Quia nonnullam mali partem inue
Malilibri. hithorum impunita licentia.Implent müdum libellis, non iam dicam nugalibus, quales ego forfitan
fcribo:fed ineptis,indoctis,maledicis, famofis, rabiofis, impijs ac feditiofis: & horú turba facit, ut fru SOGICBOL
giferis etiá libellis fuus pereat fructus .Prouolant quidá abfq; titulis,aut titulis ( quod eft fceleratius) Bluesel
fictis.Deprehenfi refpondent:Detur unde alam familiam, definam tales libellos excudere. Aliquáto Stora
meliore fronte refpondeat fur,impoftor aut leno : Da qui uiuam , & definam his artibus uti. nifi fortè
leuius crimen eft, clàm minuere rem alienam, quàm palàm eripere famam alienam : aut fine ui ad que mor
ftum abuti tuo alieno'ue corpore , quàm uitam alterius ac famam uita quoque chariorem impetere. Anregu
Remedium. Sed querele iam dudum fatis. Indicandum eft remedium. Mitigabitur hoc malum , fi principibus ac
magiftratibus curæ fuerit , ut quantum fieri poteft, excludantur ociofi , quos potifsimum bella mer ent
cenaria nobis propignunt: deinde fi improbis,quos nec ratio nec pudor cohibet, leges oftendant fu. NURS
ftem paratum ,ni fe uerterint ad meliora: deinde conantibus ea, quæ faciunt ad publicam utilitatem,
fi uiribus deftituantur,fuccurrant præmia , uel à principibus uel ab epifcopis & abbatibus , uel ex æ
rario publico. Nam à negociatoribus, qui fe plerique Mammonæ dedicarunt, fortafsis improbum fit I
tale officium exigere. Qui extructo altari fepulchro ue, qui fufpenfatabula aut ftatua pofita, fibi pro
mittunt nomen apud pofteros , quanto uiuaciorem famam hac uiafibi pararent ? Exmultis unum
exemplum proferam. Vix alius in enarrandis facris uoluminibus dexterius uerfatus eft, quàm diuus
Loan. Chryfo- Ioannes Chryfoftomus : nec alius fcriptor magis accommodus his , qui fe parant ad munus concio
PNY
ftomilaus. nandi. Et fcripfitplurima, quorum bonam partem habemus, utcunque uerfam : fed plerifque depra
uatis,nonnullis etiam admixtis, quæ nihil habent Chryfoftomi. Quanta uerò lux accederet facris ftu

! AVE I
dijs, fi tantus doctor totus haberetur Græcus & emendatus : aut certè fic haberemus eum loquen.. TW

FFICE
PILET
tem Latinè , quemadmodum loquitur Græcè. Non hîc commemorabo, quot modis pereantmagna.
20
tibus pecuniæ, quantum abfumant alea, fcorta , compotationes, profectiones non neceffariæ, pom,

INA
pæ, bella quæfita, ambitio , colax , morio, ludio: faltem ex his quæ turpiter pereunt , aliquam porti
onem décidant uel utilitati publicæ , uelfuæ gloriæ , uel utrique. Aldo hæc molienti quis non fauit

S
eruditorum ? Quis non fuggefsit aliquid , quod illum laboribus tantis imparem fubleuaret ? Quo
ties ad illum ab Hungaris ac Polonis miffafunt ultrò uetufta exemplaria , non fine honorario mune- B
re, ut ea iufta cura publicaret orbi ? Quod Aldus moliebatur apud Italos ( nam ipfe concefsit in fas
Ioannes Fro ta, quanquam gratiofi nominis titulo adhuc commendatur officina ) hoc Ioannes Frobenius moli
benius. tur apud Cifalpinos , non minore ftudio quàm Aldus , nec prorfus infeliciter , fed (quod negari non
poteft ) impari lucro. Si caufam requiras, ex multis hanc unam effe puto , quod non eft idem inge
niorum candor apud nos , qui eft apud Italos , fanè quod ad rem attinet literariam . nec enim uere
orprædicare, quodfum expertus. Cum apud Italos æderem Prouerbiorum opus , homo Batauus, /
quotquot illic aderant eruditi , ultrò fuppeditabant autores nondum per typographos euulgatos,
quos mihi fufpicabantur ufui futuros : Aldus nihil habebat in thefauro fuo , quod non communica
ret. Idem fecit Ioannes Lafcaris , Baptifta Egnatius , Marcus Mufurus , Frater Vrbanus . Quorun
dam officium fenfi, quos nec de facie nec de nomine noueram. Venetiam nihil mecum apportabam,
præterconfufam & indigeftam operis futuri materiam : idque ex euulgatis duntaxat autoribus. Ma
gna mea temeritate fimul utrique fumus aggrefsi : ego fcribere , Aldus excudere. Summa negocij in
tra menfes plus minus nouem confecta eft, & interim mihi cum calculo malo nondum noto res e
rat. Hic mihi cogita, quanta pars utilitatis abfutura fuerit , nifi docti libros manu defcriptos fuppe
Quoslibros ditaffent. In his erant , opera Platonis Græca , Piutarchi uitæ , eiufdem Moralia, cquæ fub finem o ballo

eruditi quidä, peris mei coepta funt excudi , Athenæi Dipnofophifte , Aphthonius , Hermogenes cum commen
tarijs , Ariftotelis rhetorica cum fcholijs Gregorij Nazianzéni , Ariftides totus cum fcholijs , com
Erafmo Pro
mentarioli in Hefiodum ac Theocritum , Euftathius in totum Homerum , Paufanias , Pindarus cum
serbiorum edi accuratis commentarijs , Prouerbiorum collectio titulo Plutarchi , rurfus alia titulo Apoftolij , cu Siteple
tionem molič= ius libri nobis copiam fecit Hieronymus Alexander.Erant & alia minuta , quæ uel non fuccurrunt,
ti,Venetijsfup uel non attinet referre. Horum nihil adhuc fuerat typis euulgatum, Nunc uicifsim accipe cando 2247
Futa
peditauerint. rem amici cuiufdam Cifalpini , quem in præcipuis habebam, nec habere defij : quandoquidem ami
cimores noffe oportet , non odiffe . Cum adornarem editionem Venetam , fortè uideram apud il
Jum Suidam , cuius margines habebant paremias annotatas. Opus erat ingens , & erant euoluenda
plurima. Cupiens igitur hoc laboris lucrifacere, rogaui faceret eius uoluminis copiam uel ad ho
ras paucas , dum puer notulas in meum codicem tranfcriberet. Iterum atque iterum roganti perne
gauit. Cum nullum obteftationis genus non admouiffem , nec exorarem, rogabam num ipfe habe
# 3399

ret in animo ædere prouerbia , me ceffurum perlubenter hoc opus felicius tractaturo. Deierabar
hæc
nihil effe tale. Quid igitur , inquam , te mouet ? Tandem ueluti tormentis adactus , faffus eft ,
jam euulgari , per quæ docti hactenus fuiffentuulgò mirandi . Hinc illæ lacryina . Latitant in cola
legijs ac monafterijs Germanorum , Gallorum & Anglorum peruetufti codices : quos , exce
ptis paucis , adeò non communicant ultrò , utrogati uel celent , uel pernegent , uel iniquo precio
uendant
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA I 281
uendantufum decuplo æftimatorum codicum. Tandem pulchrè feruatos uel caries tineeq; corrum
A
punt,uel fures auferunt. Magnates autem adeò non adiuuant fua benignitate rem literariam , ut exi
timent nullam pecuniam perire perditius, quàm quæ intales ufus cófumitur :neq; quicquam omni
nòplacet illis,unde non uectigal aliquod tollitur.Quòd fi pari cadore principes Cifalpini profeque
renturhonefta ftudiacum Italis,Frobeniani ferpentes non tantùm abeffent ab opibus delphinis Al
dini.Ille lente feftinans non minus auri fibi peperit,quàm nominis,utroque dignus: Frobenius dum
baculum femper erectum gerit, non aliò fpectans quàm ad publicam utilitatem,dú à columbina fim
plicitate non recedit,dum ferpentum prudentiam magis exprimit infignijs fuis quàm factis,fama po
tius diues eftquàm re.Sed digrefsionum iam modus efto:nunc ad adagionis enarrationem noftra fe- naved☺,
fe referat oratio.Trifariam uti licebit prouerbio:primùm fi quando admonebimus,diutius deliberan Prius quàm a
dum, prius quàm aggrediare negocium :pofteaquam ftatueris,tum uelociter peragendum: ut ad cor liquid peraga
fultandimoram pertineat ancora , ad conficiendi celeritatem delphinus. Huc pertinet Saluftianum tur,deliberanz
A
illud:Antequam incipias, confulto:ubi confulueris,maturè facto opus eft. Quam fententiam Arifto. dum.
teles recenfet 6.Moralium libro,tanquam uulgò iactatam: Aiunt,inquiens , de quibus iam deliberâ
ris,ea celeriter effe peragenda: cunctanter autem cófultandum. Cuius autorem Biantem fuiffe tefta
turLaertius,qui folitusfit adinonere : βραδέως εγχειρῶν τοῖςπραττομένοις, δ᾽ αὖ ἔλκ , βεβαίως τυρῶντα διαμένειν.id
eft:Cunctanter aggrediendum negocium, uerùm in fufcepto conftanter perfeuerandum . Nec admo
dumabludit hinc Mimus ille,Publianus opinor;
Diu apparandum eft bellum, ut uincas celerius. Item ille:
Deliberare utilia, mora tutißima est.
Addeijsprouerbiu illud: Bane .i. In nocte cófiliú. Præterea Sophocleú illud in Oedipo týráno:
φρονεῖν γδ οἱ ταχῆς , οὐκ ἀσφαλῶς , id eft :

Periculofa eft præproperaprudentia.

Addendum his illud Platonis,quod alibi citauimus:Qui plus fatis feftinat initio ,ferius ad finem per
uenit.Paulò diuerfius eft,fed tamen ad hanc referendu formam,quod ait Quintilianus:Præcox illud
ingeniorumgenus non temerè peruenire ad frugem. Et quod uulgò dicunt ; Qui pueri adhuc, & ue.
lutantetempus fapiunt, eos in fenectute ftultos euadere. Quod Actius approbare uidetur, qui apud
Gellium ait,fibi in iuuenilib.ingenijs itidem ut in pomis immaturis placere acerbitate : nam hec de
mummaturefcere (porro maturitas tempeftiuam adfertfuauitatem ) reliqua ante tempus putrefcere,
Alterufurpandi modus fuerit, cum admonebimus adfectus animi, rationis uelut habenis reprimen- Affectus ratio
dos effe.Siquidem Plato animum hominis in treis partitus parteis,rationem , iracundiam , concupi- ne reprimědi.
B
fcentiam,inhoc philofophiæ fummam fitam effe putat,fi affectus pareant rationi non aliter quàm re
gi:cui quidem ob id ipfum fedem in cerebro,uelut in arce datam exiftimat. Peripatetici , quorum fi
gniferAriftoteles,affectus qui funt animorum impetus quidam , ceu ftimulos quofdamn natura datos
exiftimant,quibus ad uirtutis ufum excitemur:quanquá reclamantibus Stoicis, & nominatim Senes
cainlibris quos ad Neronem fcripfit De ira . Putant enim affectus huiufmodi non modò nihil condu
cere ad uirtuté,uerumetia officere: quanquá ne ifti quidé inficias eunt,in animo fapientis illius quem
imaginátur,relinqui primos impetus,anteuertere folitos rationi , quos funditùs extirpare no queas:
uerum ij,ne confequatur affenfio,protinus à ratione reijciuntur.Hoc innuit Homerus, cum Iliadost.
Pallas à tergo adftat Achilli,iamq; manum admouentem gladio, coercet.Igitur uiolentos illos animi
motus,delphinum rectè dixeris : ancoram , moderatricem fapientiam.Seneca fcripfit, nulli rei prodef.
fe morain,nifi iracundiæ. Imò quicquid impenfè cupimus,aut odimus , ibi falutaris eft mora. Plutar
chus in Apophthegmatis Romanoru narrat Athenodorú philofophum, cú ob fenium impetraffetab
Octauio Augufto ueniam redeundi domum , admonuiffe illum,ut ne quid iratus diceret , faceret' ue,
prius quàm uigintiquatuor Græcorú literasapnd fenominatim recenfuiffet. Quo audito refpondit,
fibi illo adhucopus effe, quo difceret & tacendi artem: atq; hoc pretextu totum annum homine apud
fedetinuit.Huc fpectat etiam Terentianum illud :
Vide ne nimium calidum hocfit modò.
Suntautem quædam ingenia, quibus calcaribus eft opus : funt , quibus freno. Proinde rectè ueteres
illià delphino ancoram complecti uoluerunt:quod oporteat alterŭ altero temperari, & utrunq; cum
altero coniungi:quo uidelicet eiufmodi quidam animi habitus exiftat, qualem Plato cóflari putat ex
mufica,gymnafticaq , fi pariter exerceantur. Tertia utendi ratio fuerit,cú admonebimus,in omni ne- Preceps ede
gociouitandam præcipitem celeritatem:quod uitij quibufdam ingenijs peculiariter infitú eft,ut illis ritas uitanda.
in omnire quantulacunq; mora longauideatur.Huiufmodi feftinationis comites effe folent error &
pœnitentia,iuxta uerficulum illum apud Græcos celebrem:
προπέτια πολλοῖς ἐξὶν αἰτία κακῶν . id eft :
Multismalorum eft caufaprecipitantia.
His occinenda nobile illud Catonis dictú: Sat cito, fi fat bene.cuius mentione fecit diuus Hieron.fcri
bés ad Pamachiú in hæc uerba: Scitú eft illud quoq; Catonis : Sat citò ,fi fat bene.qd nos quonda adu
lefcétuli,cu àperfecto oratore in præfatiuncula diceretur, rifimus. Meminiffe te puto erroris mutui,
cú omneAthençüfcholafticorúuocib.cófonabat: Sat citò,fifat bene.Hactenus Hieronymus.Quadra
bit & in illos, qui præproperè faina affectant, maluntq; paratam ac magnam , quàm folida & perpetua.
Solentenim præcocia fubitò flaccefcere. Quod autem paulatim accrefcit, durabile eft. Horatius :
A 3 Crefcit
 282 DES. ERASMI ROT. ADAGIO
RVM
Fama Marcelli
Crefcit occulto uelut arbor auo Baiefir
Et Pindarus in Nemneis hymno 8.αὔξιτ } δ ' αρετὰ χλωροις ἐδύσαις ὡς ὅτε δένδρον αἴσει, σοφοῖς αὐδρῶν εἰδοθεῖσα ἐνδι a
Conc
náois Trægòs vygòp aidiga.id eft:Augefcit aut uirtus , ueluti cu arbor uirenti rore furgit, fapientes inter ui
GHA
ros fublata iuftosq; , ad liquidú æthera. In fumma quicúq; uel focordia peccant , uel immoderato im
petu,ijs illud Octauij Cæfaris,ond Bradius,fimul fymbolum illud olim Titi Vefpafiani , núc Aldinu, acp
oportebit in memoriam reuocare,ut delphini atq; ancora meminerint.
Pedetentim . II
liarà wodds Bagi , Græcis prouerbio dicitur,quod Latini reddiderunt,pedetentim: ubi quis no pręci Laros,g
Senfim aggre
aPoio
pitanter atq; incófideratè,fed fenfim atq; cúctanter aggreditur negociú, atq; arte regerit magis quàm
di & confice
impetu. Translatú ab his qui cautim,ac prætentantes per glacie,locum'ue lubricu ingrediútur. Teré
re negocium , tius in Phormione:Dij bene uertant quod agas,pedetentim tamé. Quintilianus : At fiquod fecundo Donat

loco diximus, nefciet actor, quid propofiti teftis attulerit, paulatim, & (ut dicitur) pedetentim expe
rietur.Alexis comoediarum fcriptoriam extremefenectutis, quum lento inceffu inambulans rogare
tur à quodam ,quid ageret?kara wodès ßácıp,inquit, àxobvhon.id eft: Pedetentim morior. M. Tullius De 2
officijs lib.1. Sin minus,fenfim erit pedetentimq; faciédum.Idem in oratione pro P.Quintio :Viri bo BA
ni quum palàm fraudentur,quum experiundi poteftas non eft,timidè tamen & pedetentim iftuc de
fcendunt, ui ac necefsitate coacti, inuiti, multis uadimonijs defertis, fæpe illufi ac deftituti . Et in Ver
rinis actione 2. Quæ tamen à me pedetentim cauteq; dicentur.
Placidè bos. III

Citra tumultu àßimas ßõs : id eſt,Lente bos :fubaudiédú,incedit, aut fimile quippiam. Congruet in illos, qui placide
rem conficere, ac paulatim,citraq; tumultum,fedtamen afsiduitate rem conficiüt.Equorú laus eft uelocitas . Boues
noualent celeritate, fed uiribus : & afsiduitate pollét, nó impetu . Proinde pugna ftataria, uel leonibus
formidandú animal , & ad exhauriédos ingentes labores appofitü.Eó de pertinet illud:Bos laffus for
tius figit pede.In facris precibus, tradit Plutarchus in cómentario de Ofiride & Ifide, mulieres Helgas
publicis ac folennibus uotis ad hunc modum folitas Bacchum inuocare, utaccederet Boy wodi: id eft,
Bubulo pede:fiue quod huic animanti, cum fit uiribus immenfis præditum , deinde táta corporis mo
le,tamen peculiare uideatur molliter, quafiq; pedetentim ingredi, nulloq; ftrepitu :uel quòd bouis po
des arua calcatu reddunt meliora, quum reliquorum animantium noceant.
wwI
IIII
Tacito pede .
Huic fimilimu eft,quod indicauit,quifquis is fuit, certè haudquaqua indiligés fcriptor, qui Rhetori B
Bodyw wodi. că Ariftotelis exponit, ouxe aodi:id eft,Tacito pede,feu léto pede: cu cautim ac pedetentim ad réacce
dimus.Apud Latinos aliquáto fecius ufurpatur,Tacito pede,pro furtim ac clanculü.ut apud Ouidiú:
Id imitatus Columella in carmine :
Tempora labuntur, tacitis , fenefcimus annis .
Tacito nam temporagreſſu Diffugiunt, nullog,fono conuertitur annus.
V

33439 A ZJ POET
Cumini fector.
Impendiò parcus ac fordidus ,olim prouerbio vμvengigs ,id eft, Cumini fe & tor dicebatur. Teftis eſt
Κυμινοπρίσης. Ariftoteles libro Moralium 4.7Twp Angi invμivongigas ngi was Tor.id eft : Ex hoc genere cuminife

tor,& quifquis eiufmodi.Meminit & Theocritus Idylliox.

&
↑
κάλλιον ᾧ πιμελητὰ φιλάργυρε τὼς φακὸς ἐψᾶν,
> id eft :
μὴ πιτάμῃς των χεῖρα καταπρίων τὸ κύμινον.
Lenticulam coquere,pastor tibipraftat auare,
Nefodias digitos,cupiensfecuißecuminum.
Scholiaftes non difsimulat uulgò fic dici folitos,homines præter modum frugales ac parcos.Item A སི་ཧཱུྃ ༔

lexis in Philocalo apud Athenæum libro octauo :

κυμινοπρίτης ὁ τρόπο 2 εεί σε πάλαι. id eft :
ευ οἶδ᾽ ὅτι
·ἀλλ᾽ εὖ
-Caterùm nouiprobè Cyminoprifte olim esse iam mores tibi.
Cuminum. Eft autem cuminum per fe quidem exilis herba,tum præcipuè genus Ethiopicum, quod Hippocra
tes (autore Plinio) regium appellat, quod olim ferebatur à maleprecantib.autore Plutarcho : atq; ita Tel
felicius prouenire creditu eft.Quo magis quadrat in hos huiufmodi conuiciu, qui ob parfimoniama S
lè audiunt.Idem Plutarchus Conuiuialiú quæftionú decade fecunda , fignificat hominé uehementer
parcu, cuminum appellari folere. Siquidem loquens de ijs dicterijs , quæ citra dolorem dici poffunt:
Velut,inquit,fi quis hominem fplendidum ac benignum , cimbicon appellet ,aut cuminum .Eft autem CO
niußinop. Lípßinor Græcis apicula ,feu parfimonia , Suida interprete.Hefychius legit cimbion, addens dicifolitú
núμß . in parcos: ßo autem dici fundum ollæ fictilis. Ariftoteles libro que modo citaui, ait, homines per
#

Beußi§. parcos kúpßinas uulgo dici folitos.Iulius Pollux,ßßinas: opinor quòd per domu obambulent femper
ößohováras, murmurantes. Nam si trochus eft,quo ludunt pueri.Apud eundem mulier impendiò fordida d
òßonogatāp. negátus,uir ößonosárus dicitur, quafi minutifsima quæq; ad ftateram expendens : unde & ßenerata .Eufta Col
thius autem indicat, eofdem & moníubinas & nvvoniußinas dici :putatq; uocem dictam ab auro adulte
rino.Hefychius addit eofdem uocari hapdauoyaugus , quòd aliquid defculpant è nafturtio ob parfimo
niam.Nec defunt qui eofdem vígss & livinas fiue xvigas (nam utrumq ; fcriptum reperio) uocant.eft au
tem cnips, animalculum culici non difsimile.
Ficos

Baga
 CHIL SECVNDE CENTVRIA L 283
Ficos diuidere. VI4
A
Huic affine eft quod refert Martialis lib.Epigram.5.cuxa ugía . id eft,Ficos diuidere, unde licebit &
cognomen fingere ovnengiss.Martialis carmen eft hujufmodi : συκοπρίσης,

Quadringentafecat,quidicit ovxa pées .

fordidú ac parcum fignificans, etiáfi ditifsimü. Captatus aut eft iocus ex uocis amphibologia fectoris .
Myconius caluus. VII

Mundu parangde:id eft,Myconius caluus. Strabo lib. Geographie 10.refert uulgò Myconios caluos
dici folitos,quod in ea infula uitium hoc quafigentilitium fit, atq; omnibus ferme commune.Idemn af
firmat Plinius libro 11 cap.37. Meminit & Stephanus. Eft autem Myconus, una Cycladum infularum.
Quanquam Herodotus in quarto fcribit , in Scythia quoq; gentem effe ab ipfo natali caluam. Admo
net & Donatus grammaticus, Hecyram interpretans Terentianam ,prouerbio dictum, Caluus Myco-
nius,citatq; Lucilij teftimonium: Myconi omnis calua iuuêtus. Tuetur autem Terentium , qui à non
nullis hocloco imperitiæ nomine reprehenderetur, quòd cum Apollodorus caluum dixerit , ipfe cri
fpummutauerit: putatq; poetam non infcitia, fed facetius etiam per ironiam dixiffe crifpum, quàm fi
caluum dixiffet.Quod quidem etiam ipfum prouerbiu refipit de raris inuentu:ueluti fiquis Scytham
dicateruditum,Italum bellacem, negociatorem integrum ,militem pium, aut Poenum fidum. Erit au
tem elegantius adagium,fi caluos homines , raroq; capillitio , fimpliciter Myconios appellemus : pe- Myconij.
rindeut fiquis faftuofum Sybaritam nominet, negociatorem Phoenicem . Notati funt olim & alio no .
mineMyconij,quod ob tenuitatem alienas coenas captarent: proinde qui inuocati ad conuiuium ue.
nirent,Myconij more uenire dicebantur. Inuehitur enim in Periclem Archilochus apud Athenæum
in primi librifragmentis,ὡς ἄκλητοῦ ἐπασαζαίωντα ἐς τὰ συμπόσια μυκονίων δίκα : uelutqui inuocatusingereret
fe ad conuiuiaMyconiorum more.
Cùm aqua fauces ftrangulet. VIII
Ariftoteles Moralium libro 7.citat huiufmodi quoddam adagium : ¿ de angaris kvox Tỹ xapoia,vv i ça,
μὲν,ὅταν τὸ ὕδωρ τὸν φάρυγγαπνίγῃ,τίδῶ ἔτι πίνων :ideft : Intemperans autein obnoxius eft prouerbio , quodi
cimus: Cum aquafauces ftrangulet, quid iam opus eftbibere ? Refert idem in eundé ufum libro Mo.
ralium Eudemiorum 6. difputans de eo , qui prudens intemperantiæ uitio noxia fequitur , haudqua
quam ignorans,quid fit optimum : hunc autem longè infanabiliorem effe eo, qui fallus opinione non
expetéda expetit.Vfurpauit & Galenus alicubi: orap Toudup aviy , Tippoquoouw,id eft : Quum aqua præ
focat,quid infuperforbebimus Fortafsis Galenus fcripferat, popooh : Quadrat in eos, qui in ab
B furdifsimafententia pertinaciter manent,uel manifefta negantes,quibus cum fruftra difceptes. Con
atenim, faucibus fiti arentibus aquam effe remédio , ac foluere præfocationem. Confine illi , quod
ali bi diximus:
Nilintra eft oleam, nil extrà eft in nuce duri.
Dimidio uitæ nihil differunt felices ab infelicibus . IX
Ariftoteles Moraliumlibro I. ὁ δ᾽ ἀγαθὸς καὶ κακὸς ἥμισα διάδηλΘ καθ᾽ ὕπνου , ὅθεν φασὶν καὶὲν διαφέρειν τὸ ἥμισυ * Quandofli
Bío Tès didánovas Top äλww.id eft:Porrò probus atq; improbus nequaquá in fomno dignofcuntur. Vnde ces ab infelici
natum eft, ut dicant : Felices nihil à reliquis diftare dimidio uitæ. Ide refert libro Eudemiorum 2. red- bus non diffè
dens hanc caufain, quòd dormientes nihil agant.Ex actionibus autem nafcitur felicitas aut infelicitas rant.
hominis. Proinde non infcitè dixit Arifton apud Plutarchum in commentario De contentione ignis
& aquæ ; ὀλίγο χρόνο το βίο τοῖς ανθρώποις δεδομένο ,ὕπνΘ 'οἷον τελώνης τὸ ἥμισυ ἀφαιρᾷ τότε ideft: Cum exiguum uitæ
tempus datum fithominibus ,fomnus uelut publicanus dimidium eius aufert. Plato lib. De legib. 7.
καθούλωμγὰρ ἐδεὶς ἐδιανὸςἄξιΘ ,ἐδὲν μᾶλλον τῇμὲ ζώντΘ -.id eft : Nullus enim dormiens alicuius eft precij,nihi
lomagis quàm is, qui uiuus non eft. Prouerbium confolatur parum fortunatos , diuitumq; ac poten .
tium infolentiam retundit.Somnus enim adimit nobis noftri fenfum :unde fit,ut neq; miferis molefta
fit fua calamitas,neq; fortunatis iucunda felicitas . Præterea felicitas,iuxta philofophos,fita eft in actu
rationis,per habitum uirtutis :fomnus autem quies eft animi, bonis pariter ac malis communis.
In eâdem es naui. X
1 M.Tullius Epiftolarum familiarium libro 2.ad Curionem : Etfi ubicunq; es,ut fcripfi ad te antea,in In communi
eadem es naui : tamen quòd abes,gratulor. In eadem es naui dixit, pro eo quod eft, in communi peri- periculo.
culo.Siquidem ad eos qui eodem uehuntur nauigio,periculum naufragij communiter pertinet: neq;
magnopere refert,in prorafint,an in puppi,an carina , cũ nihilo magis abfint à difcrimine. Idem alibi:
Hoc miror enim,querorq; ,quenquam hominem ita peffundare alterum uelle, utetia nauim perforet,
in qua ipfe nauiget:hoc eft,ut remp.euertat, cú qua fit etiam ipfi pereundum.Ariftophanes in Vefpis:
περὶτῆς πόλεως γάρ ἐςισκάφες ὅλε . ideft: Deciuitate eft, naue de totaputa.
Eftautemfamiliare poetis,à nauibus ad rempublicam fimilitudinem mutuari.
Qui arat oliuetum . XI
Columella De re ruftica lib. 6.parcemiam huiufmodi refert: Quinetiam,inquit, compluribus inter
pofitis annis oliuetum putandum eft. Nam ueteris prouerbij meminiffe cóuenit: Eum qui aret oliue
tum,rogare fructuin: qui ftercoret,exorare : qui cædat,cogere. Allufit huc Vergilius primo Gergicôn: Voto potitur
Exercetý frequens tellurem, atq, imperat aruis. qui curam exe
Huicadagio locus fuerit,ubi fignificabimus fieri no poffe,quin uoto potiatur is,qui curam extremam tremam impen
A 4
impen. derit.
 284 DES. ER ASMI ROT. ADAGIORVM
Hilal'sabila
r
impenderit.Vulgaris enim diligétia quafi rogat,mediocris impetrat, extrema cogit.Allufio fit ad eos, A -Comme
qui à principibus improbo ftudio officioq; fic impetrant,utnoprecibus , fed ui uideanturimpetraffe. Mo i
r a l
Mi
Laudatur,atqs imitandus proponitur in Euangelicis etiam literis flagitator importunus.
Difficilia quæ pulchra. XII
copa
Pulchra funt Avonona ra nana:id eft , Ardua quæ pulchra. Extat apud Platonem in Hippia maiore in calce dialogi: filis,que
ardua. τὼ γὰρ παροιμίαν ὅτι ποτε λέγει τὸ, χαλεπὰ τὰκαλὰ δοκῶ μοι ειδέναι. id eft : Nam quod aitprouerbium ,difficiliaeffe witho
"
quæ pulchra funt,uideor mihi intelligere. Et in Cratylo, circa initium : anda apoiµía , őrı xanrnà và kaná illud
.id eft:Vetus prouerbium eft, difficilia effe quæ funt egregia. Citatur alicubi à Luciano: item à Plu
tarcho,in libello De liberis inftituendis,prouerbij nomine. Quidam prodiderüt, Pittacum ubi ſemet
abdicaffet imperio, dixiffe : xanræòpi@aòpuuwa , id eft : Difficilè bonú effe.Porrò Solonem Pittaci mol
liciem atq; ignauiam taxantem,dixiffe :xanirà và xanà, id eft : Difficilia quæ honefta, utriufq; dictum in
prouerbium abijffe. Vfurpauit Plato libro de Rep.4. ίσως γὰρὦ σώκρατες τὸλεγόμλνομ άληθες,ὅτι χαλεπὰ τὰ καλὰ. Up
id eft:Fortafsis enim uerum eft ô Socrates quod dici folet, difficilia effe/quæ pulchra funt. Vfus eft co in/o
dem lib.Politiæ 2 παύτες γὰρ ἐξ ἑνὸςσόματΘ 'ὑμνέσι,ὡς καλὸν ἢ μὲμ σωφροσιών τε καὶ δικαιοσίίωκ ,χαλεπὸν μέμ τοι καὶ ἐπίπονου ,
1 id eft : Omnes enim uno ore canunt, Honeftam quidem rem effe temperantiam ac iufticiam,ſed diffi
par
cilem tamen ac laboriofam .Vtitur eiufdem operis lib.6.ac 7. & alijs compluribus locis. Sunt qui hinc
Pittacus cur arbitrentur natam paræmiam Periander Corinthius , initiò populariter ac moderatè gerebat impe
rium , poftea uerfis moribus tyrannicè agere cœpit. Id fimulatq; cognitum effet Pittaco Mytileneo,
Magiftratum diffifum de fui ipfius animi conftantia , magiftratum depofuiffe , relictoq; imperio in exilium abijfle.
depofuerit. Percontantibus deinde quibufdam, qua gratia fugiffet imperium , refpondiffe , quod admodum effet
arduum,probum effe, propter mutatum Periandrum : quibus auditis , Solonem addidiffe fuum apo xm
phthegma , xantxa ra xand. Huc fpectat illud quoq; quod meminit Plutarchus in commentario pidu 12
Plato quomo ownías, Platonem, cum Heliconem quendam Dionyfio datis literis commendaffet,fcribens illú uirum
do Heliconem probum ac modeftum ,adfcripfiffe in calce epiftolç :γράφω δέσοι ταῦτα περὶανθρώπε,ζών φύσα συμεταβόλs.id eft: 1
commendaue, Hæc autem tibi fcribo de homine, uidelicet animante naturà mutabili. Nec abfurdè quis referat ad ce

#LTIISEJ
rit. leberrimam illam Hefiodi fententiam : AG

τω μέν τοι κακότητα καὶ ἐλαδόν ἐσιν ἑλέθαι

ῥηϊδίως· ὀλίγη μὲν ὁδὸς ,μάλα δ᾽ ἔγγυθιναία . 1
44
τῆς οὐἀρετῆς ἱδρῶτα θεοὶ προπάροιθεν ἔθηκαν
ἀθάνατοι,μακρός τε καὶ ὄρθιομ έφ' αὐτῷ

καὶτρηχὺς τὸ πρῶτον ἐπλώ δὶ ἐς ἄκρονἴκηαι,

$800. id eft:
ῥηϊδίη δ᾽ ἤπιτα πέλα χαλεπή περ
Omninò uitiumfacilè eft contingere cuiuis.
Eft uia adid breuis,& uicinainfede moratur.
Contrà,uirtutemfudoribus undig, diui
Præfepfere, & longus ad hancper ardua callis,
Afper & eftprimum:fedubi alta cacumina uictor
Contigeris,iam fitfacilis, licet ardua dudum.
Neq; quicquam eft tritius eo, quod dixit Ariftoteles lib . Moralium Nicomachiorum 2. wygł vò xanımáre.
Bon dài ngà tíxv¤ sý ajr7 , id eft:Et ars & uirtus circa id uerfatur quod eft difficilius.Eodem pertinet,
Litera Pythagore difcriminefecta bicorni.
Matt.7. EtEuangelicum illud de uia arcta, quæ ducit ad uitam.Item de duplici uia apud inferos, quarum alte
ra ducit ad campos Elyfios , altera ad malam rem . Diximus alibi de Litis &Ate : quæ fabula declarat, ‫שוט‬
multo difficilius effe bene facere, quàm male:farcire concordiam, quàm rumpere Eam fentétiam Pin
darus extulit in Pythijs hymno quinto:ῥάδιον μὲν πόλιμ σάσαι καὶ φαυροτέροις ἀλλ᾽ ἐπὶ χώραςαὐθὲς ἔσται, δυσπαλὲς δὲ
zim
γίνεταιἐξἀπίνας,ἐ μὴ θεὸςἀγεμόνια κυβουνατὴρ γένεται.id eft :Facilè eft ciuitatemcommouere,etiam malis.Ca.
terùm in locum priftinum ilico reponere, difficilè fanè eft, ni deus principibus gubernator contingat.
14

Retulimus alibi,quòd in feditione etiam Androclides abiectifsimus belli ducem agat.Et nos hac æta
6
-

te uidimus , perquos quanti tumultus excitati fint. Celebratur elegans Lacedæmonij dictum : apud
quem cum quidam laudibus ueherent Philippum, quod ciuitatem opulentifsimam euertiffet: Atqui,
inquit, non poffet talem condere, Huiufmodi uoces infcribi deberent principum animis : qui cum ne
minimam quidem urbeculam extruant, dij fibi uidentur, quod urbes & agros perdant.
Colophonia ferocitas. XIII

Konoguvaa vßgs: id eft, Colophonia ferocitas.In infolentes, qui ferociter defpiciunt & affligunt humi
7.8

lioris fortunæ homines:autin eos,quibus fua ferocitas exitiam attulit, Sumptum ab arrogatia fuper
biaq; eius gentis.Refertur à Diogeniano in adagionum collectaneis. Theognis :
id eft:
ὕβρις καὶ μάγνητας ἀπώλεσε καὶ κολοφῶνα .
BEB

Perdidit & Colophonaferox mens & Magnetes.

De gentis huius ferocia nonnihil dictum eft nobis in prouerbio, Colophonium fuffragium.
Nemini fidas,nifi cum quo prius modium falis abfumpferis. XIII

Vulgò apud noftrates circumferturadagium,haud fidendum effe cuipiam,nifi cum quo prius mo
dium

1
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA I 285

A diu falis abfumpferis.Significant autéhominis ingeniu non poffe perfpici,nifi diuturno coul@tu,lon- Ingenium ho
goq; commercio. Apparetprouerbium hoc ab antiquitate profectum effe. Quandoquidem Ariftote- minis long
Tes lib . Moraliumn 8.fimile quiddam refert his quideinuerbis : ἐτι προσδεῖται χρόνῳ καὶσυνηθείας,κατὰ τώπα, conuidiu per
ῥοιμίανγὰρ ἐκ ἔξὶνἐδῆσαιἀλλήλες,πρὶν λεγομένοςἅλαςσυναναλῶσαι, ideft:Præterea auté fpacio temporis & con . fpici
fuetudine opus eft. Siquidem iuxta prouerbium fieri non poteft, ut nos mutuò pernofcamus , ante.
quam falis,quem dicunt , modium pariter abfumpferimus. Idem Moralium Eudemiorum lib. 7. duda
παροιμίαν ἐλήλυςν ὁμέδιμνΘ-τῶν ἁλῶν . ideft : Quapropter in prouerbium abijt falis inodius . Eodem in lis
brorefert illud quoq; expoeta quopiam hemiftichium,ni fallor:
C id eft:.
8 δ᾽ οὔου χρόνε φίλ
Non eft amicus abfq, temporis mora. Addit exTheognide:

ἐ γὰραν ειδείης ανδρὸς νόον δὲ γυναικὸς,

id eft:
πρὶν πειραθείης ὥσπερ υποζυγία .
Haudnoffe ingenium' ueuiri licet aut muliebre,
Vtnec iumenti, ni experiareprius.
Notathanc parcemiam & Plutarchus in commentario zi pinadiaqias,his quidem uerbis:rs Ayag anno
τρίχα,ὡς ἔλεγεθεόφρασΘ ', ὁ φιλόντὰ δῶκρίνειν,ἀλλὰ κρίναντα φιλῶν, ὅτε ἡ φύσις ἡγεμονίαν τῇ κρίσει πρὸς συνοίαν δίδωσιν, ἐπέ
αναμένει “θρυλλόμενου7 ἁλῶν μέδιμνον , ἀλλὰ συγγεγένηκε τὼ αρχὺ τῆς φιλίας , ἐνταῦθα δῶ μὲ πικρὲς εἶναι μυδὲ ἀκριβεῖς τῶν
μμásás.id eft : Alienos enim, quemadmodum ait Theophraftus, non oportet amantem iu.
dicare,fedamare pofteaquam iudicaris.Siquidem ubi natura ipfa dux eft ad beneuolentia præcedens
iudicium,neq; expectans illum uulgò celebratum falis modium,quippe que amicitiæ feminarium in
feuerit,ibinon oportet acerbos & exquifitos effe delictorum expenfores.Meminit huius parcemiæ &
M. Tulliusin fermone De amicitia : Verum illud eft quod uulgò dicitur : Multos modios falis fimul
edendoseffe,ut amicitiæ munus expletum fit. Huc pertinet illud quoq; Sophoclis in Oedipo:
χρόνΘ- δίκαιον ανδρα δείκνυσιν μόνΘ ,
id eft:
κακὸν δὲκ ἐν ἐν ἡμέρᾳ γνοίης μόνη .
Mora temporisprobum arguit tantùm uirum,
At improbum uelunico agnofcasdie. Huc pertinet etiam ille fenarius prouerbialis:
ἤθες δὲ βάσανός ἐςιν ανθρώποις χρόνο . id eft:

Notamorum & index tempus eft mortalibus. Idem admonet illudEpicharmi:

B
νῆφε καὶ μέμνησο ἀπιςᾶν . * ideft: W

Sobriusfis, ac memineris nemini confidere.

Verfus integerrefertur apud Cic. lib. Epift. ad Atticum r . Atq; ita tamen nouis amicitijs implicati fu
mus,utcrebrò mihi uafer ille Siculus infufurret Epicharmi cantilenam illam fuam,
νᾶφε καὶ μέμνασ᾽ ἀπισῶν ταῦτα νεῦρα τῶν φρενῶν.
Sicenim carmen Trochaicum è ueftigijs codicum reftituimus , ne quis temerè deprauet. Nam quod
νᾶσιdixitpro νῦσι, δὲ μέμνασο pro μέμνησο ,Διαλέκτο proprietas eft . Cicero in libello Depetitione confula
tus : Quamobrem Epicharmion illud teneto,neruos atq; artus effe fapientiæ, non temerè credere.
Item illud Euripidis in Helena:
σώφρον © δ᾽ ἀπιςίας Prudentediffidentia

ἐκ ἔσινἐδὲνχρησιμώτερονβροτοῖς. ideft: Haud alia resutilior eft mortalibus.

Inuenio citatum mutilatim tad hunc modum:
id eft:
ἁλῶν μέδιμνον ἀποφαγών. Modiumfalispoftquam ederis.
Quo quidem licebituti,fi dicas:Vide quid agas, qui tua arcana credas ifti,nondum dawy μédiuvor åñoga
yup. Aut fic : Tum demum ifti fidas, dap udvou drogaywp .Eft autem iambicus dimeter, ex poeta quo
piam,ficuti conijcio,fumptus.

Leporem non edit. XV

Antiquitus fuperftitiofè creditü eft, efu leporinepulpæ conciliariformá.Vnde extat iocus Martia- Efus leporina
is in Gelliam lib.5.quæ miffo lepore addebat ex uulgata opinione ad muneris commendationem: pulpe.
Formofusfeptem Marcediebus eris.
Idpoeta in ipfam torquens, quæ deformis effet:
Si menonfallis, inquit,fi uerumlux meadicis,
Ediftinunquam Gellia tu leporem.
Plinius lib.28.c
3.cap.9. fcribit leporem in cibis fumptu gratiam corporis in feptem dies cóferuare . Lam
pridius fcribit,poetam quenda in Alexandru Seuerum , quod quotidie uefceretur leporina, ita lufiffe: Poete in Ale
Pulchrum quòduides effe noftrum regem, Venatusfacit &lepus comefus, xandrum Se
uerum Imp.
Quem Syrumfua detulitpropago, Ex quo continuum capit leporem.
Primum carmen uitiatum eft.Hos uerfus quum quidam ex amicis ad Alexandrum detuliffet, refpon- Phalecium epi
diffe fertur in hanc fententiam fatis Chriftiane, (nam hoc illi ab inimicis obiectum eft,quod Mofen & gramma.
Chriftum quendam haberet in larario:)
Pulchrum
 286 DES. ERAS. ROT. ADAGIO RVM
sig
Pulchrumquòdputas effe ueftrum regem Tantùm tu comedas uelim lepufclos: A

Vulgari miferande defabella, Vtfias animimalis repulfis STA

SAIT
Pulcher,neinuideas liuore mentis. railar
Siuerum putas effe , non irafcor. immedimit.Ma
Siuides lector parum obferuatas metri leges,memineris Imperatorem fcripfiffe: cuius eft prefcribere
ww leges , non parêre . Eft autem & pifcis lepus appellatus , qui uenenum habet &
Lepus pifcis fi
venenatus. prudens ederit.In Indico mari etiam contactu necathominem,autore Plinio:lenta tabe cofumit.Ma
lum hac deprehenditur nota, quòd pifcem olent, qui ederint. Huic homo uicifsim peftilens eft, cuius
contactu protinus emoritur. Hoc cibis admixto , multos fuftulit Domitianus : eodem Titum fratrem
fuftuliffe creditur, ut autor eft Philoftratus in Apollonij uita. Proinde in hos qui cótabeſcunt,nec ulla
Edit marinum medicorum ope poffunt reftitui,dici poterit: Edit leporem marinum.
leporem. Plena manu. XVI

Plena manu,pro eo quod eft, ampliter,copiofè,prolixè , minimeq; maligne. Translatum ab ijs , qui Esgo
non minutim & parcè ,fed plena manu largiuntur. Cicero ad Atticum lib.2. At hercle alter familiaris
tuus Horatius, quàm plena manu, quàm ornate noftras laudes in aftra fuftulit. Seneca in Declamatio
nibus : Liberaliter hodie,& plena manu faciam . Idem in ludicro quod fcripfit in Claudium Cæfarem:
AtLachefis,quæ & ipfa homini formofifsimo faueret, fecit illud plena manu,& Neroni multos annos
donat.Fit lepidius, quo magis ad animi res transfertur.
Sineriuale diligere. XVII
Diligere,que Sine riuale diligere dicuntur,qui ftultè mirantur, quod nemo alius concupifcat. Veluti fimia catu
16
nemo non ad, los fuos & miratur, & amplectitur : & indocti poetæ fuas nugas foli diligunt. Sumpta eftallegoria ab
fpernetur. amantibus, quibus eft amica deformis,& quam alius nemo uelit.Extat adagium in Epiftolis Aufonia
nis.M. Tullius ad Atticum libro 6. Huius nebulonis oratione fiBrutus moueri poteft,licebit eum fo
lus ames ,me æmulu non habebis.Item lib.ad Qu.fratrem 3.O`dij, quàm ineptus, quàm fe ipfe amans,
fine riuali.Horatius in arte poetica:
Nullum ultràuerbum aut operamfumebat inanem;
Quinfine riuali teg & tuafolus amares.
Pedibus trahere. XVIII

Pedibus trahere, eft rem pro fuo arbitratu uerfare.M.Tullius ad Atticum lib.4.Non recordor unde
ceciderim ,fed unde furrexerim.Fratrem meum & te fi habeo, per me pedibus ifta trahuntur.Idem lib.
B
7.Epiftolarum familiarium : Ná de iudicijs quòd quereris ,multo laboro minus , trahuntur per me pe
dibus omnes rei. Apud T. Liuium tertiæ decad. lib.4 . Andronodorum parantem cedere principatu, 1
Demarata uxor admonuit uocis quam Dionyfius ufurpare folebat : Nó equo infidentem,fed pedibus

EB
tum debere relinquere tyrannidem : quod facili momento effet, quo quis uellet die cedere poffef
, tra&
Cedere poffef
2007
fionem magne fionem magnæ fortune:facere,& parare eam, difficile atq; arduum effe. Ex his uerbis liquet, eos pedi
bus trahi , qui planè uicti,funt in poteftate uictoris . Metaphora ducta uideri poteft, uel à Vulcano illo

27
fortune.

B
A
Homerico, quem Iupiter ut longè uiribus præftantior , pedibus tractum è cœlo deiecit , quemadmo
dum teftatur ille:
ῥίψε ποδὸς τεταγὼν ἀπὸ βηλ θεσπεσίοιο . id eft:

Protractumpedibusfupero deiecit Olympo.

uel ab eiufdem Hectore,cui uictor Achilles libro Iliados 22.
ἀμφοτέρωνμετόπισθε ποδῶν τέτρωε τένοντε
ἐς σφυρὸν ἐκπλέρνης,βοέας δ᾽ ἐξῆπλεν ἱμαντας ,
id eft:
δ᾽ ἔδησε , κάρη δ᾽ ἕλκεσθαι ἔασεν.
ἐκδίφροιο Com
Quàpoft ambopedes calcaneus imus adhæret
Talo, transfodit neruos, ac bubulalora
Inferüit,corpus de currudeligat alto,
227

Pendulum at interea trahitur caput.

82

Trahitur ad eundem modum & Cacus apud Maronem lib.8.ab Hercule uictore:
.

-Pedibusg informe cadauer Protrahitur.

Iuuenalis Satyra quinta:

Ducêrisplanta uelut ictus ab Hercule Cacus,

-
Etponêreforàs,fi quidtentaueris unquam Hifcere.
Naribus trahere. XIX

Alieno duci Tūspivòs taurada :id eft , Nare trahi,eft citra iudicium,alieno arbitratu quouis adduci .Metaphora mu
arbitratu. tuòfumpta à bubalis animantibus , qui anulo in fummam narem inferto circumducuntur , non aliter
quàm equi freno, Quanquam & equislignum aut ferrum dentatum in nares inferitur, aut etiá in mor
Poftomis. fum,ad cohibendam eorum ferociam.Id inftrumentum Poftomin appellatum indicat Nonius. Lucia
nus in Dialogo quodam Iunonis & Iouis : σε μὲν καὶ παύυ ἑτός γε θεσπότης ἐεὶ , καὶ ἄγει σὶ καὶ φόρα οιξινόςφασιν έλκων.
id eft :Ifte quidem modis omnibus tibi dominatur , ducitq; te, & circumagit, ipfa , quod dici folet,
nare trahens. Idem in Hærefibus ;” èdip nunúoa oi Alpivès "inniæðaı vg” indywp. id eft : Nihil obftiterit, quo
minus
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA I. 287

Aminus à quibufuis nare traharis. Obtorto collo trahi dicuntur , qui uolentes nolentes ad aliquid adi
guntur.Philoftratus in Heliodoro,pro eodem dixiffe uidetur, Mento trahere : dana zaghyay auro às à Mento tra
dinagógia,änovтáτr nỳ Töyyés aww.id eft : Sed adduxit illum ad tribunalia, & nolentem & mento trahens. here.
Id translatum eft ab equis,quos equifones inferiore labro trahunt,donec imponant frenum.
Barbarus ex triuio. XX
Bapßap in Tpróds: id eft, Barbarus ex triuio. In hominem dicebatur extreme humilitatis, ac prorfum
nullius precij : perinde quafi dicas, extremum ac uilem feruulum alicunde è triuijs emptum , non do.
no datum ,aut domi natum.Lucianus in eum,à quo fuerat Prometheus appellatus : of in Triódo Bapßapós
saga ungou id eft: Qualis penè barbarus quifpiam è triuio. Quanquam quidam hoc locolegunt non
barbarus,fed Bogßopingido : ideft , Coenum è triuio. quæ lectio fola probada eft,mea quidem fenten- Bégßop
tia:propterea quòd eo loco de luto fiat mentio,non de barbaro quopiam. Item Plato lib.de Rep.7. spido.
Tÿ Tip Bopßópw Bapßaging Tv.id eft : Acreuera in cœno quopiam barbarico. Loquitur de anima demerfa
tenebris ignorantiæ.
Rara auís. XXI
Rara auis,prouerbio dicebatur res quæuis noua, & inuentu perrara, Perfius: Resrarde
-Sifortè quid aptius exit,
Quandohacrara auis eft.— Iuuenalis:
Rara auis in terris, nigrog fimillima cycno. Idem:

-Coruo quoq ,rarior albo.

Quin &Phoenicis raritas in prouerbium abijt. Ducta allegoria ab auibus peregrinis & inufitatis,cque
nonnunquamcafu in noftram regionem deuolát , uel miraculi gratia deportantur. Vnde illud fæpius
iteratum apud Ariftophanem:
τίς ἐσιν ὄρνις & ποσί ; id eft:
Que efthæcauis? De hofpite & ignoto.
Succifiua opera. XXII
Succifiuis operis fieri dicitur,quod horis quibufdam quafi furtiuis agitur, ubi iam ordinarijs acle- Operafucci
gitimisofficijs perfuncti fumus. Metaphora traducta à mercenarijs autferuis, qui præter pactas ope- fiua.
ras quasdebent,extra iuftas illas horas nonnihil etiam operátur fibi,quod cedat in peculium. M. Tul
lius lib.Deoratore 2. Quæ ego ferò, quæ curfim arripui, quæfuccifiuis operis,ut aiut,ifte à puerofum
B moftudio ,fummis doctoribus. Idem Philippica 2. Et tamen omni genere monumentorum meorum
perfeciffe operis fuccifiuis,ut meæ uigiliæ meæq; literæ, & iuuêtuti utilitatis, & nomini Romano lau
dis aliquid adferrent. Idem libro De legibus 1. Succifiua quædam tempora incurrunt, quæ ego perire.
nonpatior:ut fiqui dies ad rufticandum dati fint,ad eorü numerum accommodentur quæ fcribimus.
Plinius in præfatione hiftoriæ mundi : Et occupati officijs,fuccifiuis temporibus ifta curamus : id eft,
nocturnis.Itaq; quod obiter atq; aliud agentes curamus,id operæfuccifiuæ tribuitur.Græci fimili pe
ne figura you appellant.Agathon apud Athenæum :
τὸ μὲν πάρεργον ἔργον ὡς ποιέμεθα , τὸ δ᾽ ἔργον ὡς πάρεργον ἐκπονέμεθα .
Quorum carminum, quandoquidem uerti commodè non poffunt,hæc eftfententia: Quod obiter fa
ciundum erat , ei principalem operam impendimus : quod principalis eft operæ , id obiter curamus.
Legimus etiamids appyor, quod à propofito fit paulo alienius : & raps,quod nos fere,obiter aut is idő xágig,
negligenteruertimus. Diuus Hieronymus in epiftola quadam : Cum hoc furtiuis,ut aiunt, operis ad you.
lucernulam uelox notarij manus me dictante fignaret.Furtiuas uocat, quod illi fuccifiuas. παρέργως ,
Compreffis manibus. XXIII
Comprefsis federe manibus, dicitur in ociofos , & nibil aliud quàm fua fata deplorantes . Titus Li
vius aburbe condita lib.7. Quur ueteranus dux fortifsimus bello, comprefsis , quod aiunt , manibus
fedeas.Extat & in Hebræorum prouerbijs: Paululum cóferes manus:inignauum,figura fumpta à ge
fu follicitorum quidem,fed inertium tamen.
Ioca feriaq;. XXIIII

Quoties omnianoftra cum aliquo communicamus, cum co ioca feriaq; conferre dicimur. M. Tul- locaferidas
lius lib. De finibus bonorum 2. At quicum ioca feriaq;,ut dicitur, quicum arcana , quicum occulta o conferre.
mnia Tecum optimè , deinde etiam cum mediocri amico. Donatus in Adelphos , huiufmodi fermè
figuras omneis quæ conftant ex contrarijs , prouerbiales exiftimat. Quod genus funt:Fanda infanda: varjiwoes.
quo iure quaq; iniuria : facta atq; infecta: digna atq; indigna:fasq; nefasq; : clamq; palamqs : terraqs ma
rignoctesq; diesq::iuuenesq; fenesq;:neq; in minimo neq; in maximo: neq; deos neq; homines ue
retur:uocatus atq; inuocatus:re falua & perdita: atq; alia huius generis innumerabilia, de quibus me
minimus &initio operis.
Ea tela texitur. XXV
Prouerbialis allegoria , Ea tela texitur:pro eo quod eft, eiufmodi negociú in manibus eft , & res in
ceptanturtales. Translatio fumpta à textoribus telam inftituentibus. M. Tullius in extremo De ora
torelib. Quanquam ea tela texitur, & ea incitatur in ciuitate ratio uiuendi , ac pofteritati oftenditur,
uteorum ciuiuin,quos noftri patres non tulerunt , fimiles habere cupiamus. Plautus dixit , Exordiri
telam:
 1

288 DES. ERASMI ROT. DAGIO

ADAGIORVM

Telam exora telam:pro,incipere negocium :Exorfaeft hæc tela'non omninò pefsimè mihi.Affine eft illi quod alibi A
diri. dicemus,Exordiri telam.
Multas amicitias filentium diremit. XXVI Card

Monnas qenias ångooryopic diavoço: id eft, Multas amicitias filentium diremit.Admonet adagium,afsiduo LOVE
conuictu,ac frequentibus alloquijs necefsitudines ali,intermifsione & abfentia diffolui.Meminit hu Gefelix
ius Ariftoteles libro Moralium 8. ἐσὺ δὲ χρόνια · ἡ ἀπεσίαγίνεται, καὶ λ φιλίας δοκῇ ἡ ἀπυσία λίθωποιῶν·ὅθεν ἔρηται, Antenlo
mornas di pinias angoonyogía diavory.id eft: Quòd fi diuturna fuerit abfentia,uidetur & necefsitudinis obli. From
uionem adferre:unde dictum eft illud,Multas amicitias filentium diremit.Verfus,ut refertur in colle Ecare
taneis,diminutus eftuna fyllaba.Ab Ariftotele citatur integer Heroicus:
Plurimum amicitiasfoluêrefilentia ruptas.
Jepraat
Apud Athenæum libro 5.citantur ex anonymo poeta uerfus hi: arferen
ἐχρὴ συμποσίοισιφίλες ἀπέχεσθαιἑταίρες ailed
ληρὸν , ανάμνησις δὲ πέλει χαρκάτη αὕτη . id eft:
seradi
resihos
Nondiu amicorum menfis decet abftinuiffe, |
Quippe animimemoris res hacrenouatio bella eft. Vernis
Ham
Alphij dictum Figuratius , atq; ob idipfum elegantius eft illud Alphij fœneratoris dictum apud Columellam : Bona
S2
debonis nomi nomina nonnunquam imala fieri,finunquam interpelles . Ille Nomina,lureconfultorum more , debi.
nibus. tores uocat:& Interpellare,fubinde creditum repofcere. Vox auté Græca,dagoonyogía, non ita commo
stica
angoonyogía, dè reddi Latinè poteft:neq; enim fimpliciter fignificat filentium,fed illud filentium, cum quis non ap
pellat ac falutat amicum. de
MA
Ad pileum uocare. XXVII

ETTETJE
Ad libertatem
Adpileum uocare,pro eo quod eft,ad libertatem inuitare,aut promifsis ingentibus feditione com
Kocare. mouere,prouerbiali figura dixit Macrobius lib.Saturnalium 1.Dicet aliquis,nunc me daminos de fa Jadr
ftigio fuo deijcere , & quodammodo ad pileumferuos uocare. Atq; hæc quoq; uerba fublegit à Sene. "
ca, qui epiftola 47.fcribitin hunc modu: Dicat nunc meuocare ad pileum feruos, & dominos de fafti
gio fuo deijcere. Liuius lib. 14. Poftero die ferui ad pileum uocati , & carcere uinéti emifsi , confufaq;

PE
Seruorum ma omnis multitudo Hippocratem atq; Epicidem creant prætores. Metaphora ducta à ueterum confue
numißio.

COFFE
tudine, quaferui cum ftatum mutarent, ac manu mitteretur, capite rafo pileum accipiebant. Vnde eft

CATEY
in Amphitryone Plautina,fub perfona Sofie ferui libertate optantis : Quod ille faciat Iuppiter,ut ego
hodie rafo capite caluus capia pileum. Huc pertinet quod Plutarchus refert in Apophthegmatis Sci- B

ZU
pionis,qui non prius fuftinuit agere cum Carthaginenfibus de pace,quàm L.Terentium, quem capti
uum habebant,ad fefe reducerent.Terentius autem Scipionem triumphantem fubfequutus eft pilea
tus, ueluti libertus.Item quod ibidé refertur de T. Quintio, quem in triumpho fubfequuti funt pileati
omnes Romani , quos in bello captos , & apud Græcos feruientes , drachmis quingentis redemptos
ipfidono dederant. Cuius meminit T. Liuius lib.4. de bello Macedonico. Martialis Epigrammatum
fecundo ad Olum:
Totispileafarcinis redemi.
hoc eft,rebus omnibus relictis contemptisq;, peperi mihi libertatem. Etenim qui poteft nihil habere,
is nulli feruire cogitur,eiq; liberum eftfuo more uiuere.Atq; ideofubijcit:
Seruumfipotes Olenon habere,
Etregem potes Ole non habere. Perfius:

-Hancnobispilea donant.
Suetonius in Tiberio: Seruisq; ad pileum fruftra uocatis, in Siciliam profugit.Idem in Nerone: Obijt
trigefimofecundo ætatis anno, die quo quondam Octauiam interemerat:tantumq; gaudium publicè
præbuit,ut plebs pileata tota urbe difcurreret, nimirum hoc indicio additam fibi libertate fignificans.
Seruius in Aeneidos octauum, refert Feroniam feruorum deam haberi,in cuius templo capite rafofo altora
Pileum uirtu liti fint pileum accipere. Videtur autem pileum prifcis infigne fuiffe uirtutis fpectate:ut hinc fluxerit
tis infigne. mos,ut qui magiftri doctorisés titulo decorantur,pileum accipiant.A. Gellius Noctium Atticarum 7.
cap.4.fcribit,feruos eos uenire folitos pileatos, quorünomine uenditornihil præftaret. Eius rei Cæ
lius Sabinus iureconfultus hanc fuiffe caufam fcribit, quòd eiufmodi conditionis mancipia infignia
effe in uendendo deberent,ut emptores errare & capi non poffent,neq; lex uendundi operienda effet,
ed oculis iamperciperent,quod'nam effet mancipiorum genus.
Eiufdem mufæ æmulus. XXVIII
2J

ὁμότεχνοι . p
3

Eiufdem artis aut difciplinæ ftudiofi , eiufdem mufæ æmuli dicuntur. Vfurpatur apud A. Gellium
7
7

prouerbij uice.Græci duress appellant eiufdem artis opifices.

Lolio uictitant. XXIX

Enigmate prouerbiali lolio uictitare dicuntur lufciofi& cæcutientes , quos Græci , tefte Nonio,
Myopes uocát.Plaut.in Milite: Mirum eft lolio uictitare te tam uili tritico.Quid iam ? Quia luſciofus.
Verbero, ædepoltu quidem cæcus , haud lufciofus. Lolium autem Plinius interfrugum peftes com
Frugum pe memorat,unà cum carduis ac tribulis.Vergil.in Bucolicis :
ftes. Infelixlolium & fteriles dominantur auenæ. Item Georgicôn lib.I.
Mox

1
 CHIL SECVNDE CENTYRIA I. 289

Mox & frumentis labor additus, ut mala culmos

Effet rubigo,fegnisg, horreret in aruis
fubit afperafylua,
Carduus, intereuntfegetes,
Lappay tribulig interý nitentia culta
Infelixlolium & fteriles dominantur auena.
Ineftautem lolio peculiare quoddam malum , utoculis caliginem inducat. id quod indicat Ouidius
lib.Faftorum 1.cum ait:
Et careant lolis oculos uitiantibus agri. Hinc nimirum iocus prouerbialis.
XXX
Intus canere. Afpendius citharoedus.
Qui priuati commodi impendio ftudiofi effent,ac ferè quicquid rerum agerent, id omne ad dome- Sua tantum lúë
fticam referrent utilitate, ij prouerbio intus canere,ijdem apud Græcos bags ,id eft, Alpen cra quærentes.
dij cithariftæ dicebantur.M. Tullius in Verrem actione tertia : Atq; etiam Afpendium cithariftam , de
quofæpeaudiftis (id quod eft Græcis in prouerbio) quem omnia intus canere dicebant ,fuftulit , &
intimis ædibus fuis pofuit , ut etiam illum ipfum artificio fuo fuperaffe uideatur. Facetifsimè taxauit
Cicero Verris rapacitatem,qui intus canentem in intimis ædibus collocârit: hoc eft, plus quàm intus
cecinerit.Idem in Rullum aduerfus legem agrariam: Atq; hoc carmen hic tribunus plebis, non uobis,
fed fibi intus canit. Nam oftendit Tullius in ea oratione, legem tametfipopularis uideretur , haud ta
menpopuli , fed decemuirûm utilitati repertá. Porro de Afpendio citharedo, Afconius Pedianus ad Afpendius ci
hanc fermè fententiam enarrat Vulgares citharœdi cum canunt, utriufq; manus funguntur officio,ita tharaedus.
utdextraplectrum teneant, id quod foris canere appellant: finiftra digitis chordas carpant, quod qui
demintus canere uocant. Difficile autem uifum eft, quod Afpendius citharœdus faciebat, qui nequa.
quam utraq;uteretur manu,fed omnia,id eft, totam cantioné intus , & finiftra tantùm manu comple
&teretur:atq;ita tacita leuiq; modulatione finiftra contactis chordis, cantilena peragebatur,ut uox ad
citharaedum duntaxat, aut proximè afsiftentem perueniret. Hinc fluxiffe prouerbium, ut furacés ho
mines Afpendij cithariftæ Græcis uulgò diceretur: quòd ut hi carminis, ita illi furtorum effent occul
tatores.Fatetur Afconius , adagionem etiam in illos aptè dici , qui multum inteftinis fuis commodis
confulunt,præterhoneftatem . Neq; difcrepat interpretamentum , quod adfert Zenodotus ex Zeno.
neMyndio in adagiorú collectaneis . Porrò Afpendus Pamphylie ciuitas eft,autore Stephano : unde Afpendus.
Afpendij dicebantur, apud quos citharcedi hoc artificio præcelluiffe uidentur. Ad hoc prouerbiu ap
B paret allufiffe Plinium lib.28.cap.5.cum ait: Verum id remedijs cecinit,non epulis .
In lapicidinas. XXXI
Eis arouias id eft, In lapicidinas. Simillimú eft illis, ganas, bli panagiar:cũ fignificamus quem
piam èmedio tollendum , & in rem malam aliquò auferendum . Natum à Philoxeno poeta dithyram
bico: qui cum Dionyfij tyranni poemata non probaret,utpote indocta , in lapicidinas ab eo detrufus Philoxenus à
eft :deinde reuocatus illinc amicorum precibus , ubi denuò Dionyfiumfua carmina pronunciantem Dionyfio cur
audiffet,furrexit : & rogatus à Dionyfio, quid effet rei:refpondit,fatius ac potius effe in lapicidinis ui- malèhabitus:
tam degere, quàm illius audire poemata. M. Tullius in Epiftolis ad Attic.lib.4. Philoxeni animu pro
bat,quimalueritin carcerem reduci, quàm affentari tyrano. Lucian.in libello, cui titulus,De mercede
feruientibus : σύ δ' ἐν ἐαὶ μὲἐπαινῆς, οι τὰς λιθοτομίαςδιονυσίς σὐθὺς ἀφίζεideft : Quodnitu laudes , protinus in
Dionyfij lapicidinas relegaberis. Plautus in Captiui duo : Inde ibis porro in latomias lapidarias. Hoc
nomine carcererat infignis, qué Dionyfius extruxerat. Plutarchus libro 2. De fortuna & uirtute Ale
xandri ; οἷΘ · [ ανάπαλινδιονύσιθ᾽ ὁ τὸν ποικτὼ φιλόξενου ἐς τὰς λατομίας ἐμβάλλων,ὅτι τὼ τραγῳδίαν αὐτ διορθῶσαι κελεύς
bùs,sidusà¤apxüs önlu uexgenogwvid piypady.id eft: Qualis rurfus erat ille Dionyfius, qui Philoxenum
poetam in latomias cóiecit, quòd ipfius tragoediam emendare iuffus , ab ipfo ftatim initio ufq; ad finé
difpunxit.M.Tullius in Verrem actione 7.Latumias Syracufanas omnes audiftis,pleriq; noftis. Opus
eft ingens,magnificum, regum ac tyrannorum, totum eft è faxo,in mirandam altitudinem depreffum ,
&multorum operis penitus excifum. Item in eadem : Carcer ille qui eft à crudelifsimo tyranno Dio
nyfio factus Syracufis, quæ latumię uocantur, in iftius imperio domicilium Romanoru fuit.Vt quifq;
iftius animú aut oculos offenderat, in Latumias ftatim conijciebatur. Idem in eundem actione tertia :
L. Suetius homo omnibus ornamentis præditus, qui iuratus apud uos dixit, multos ciues Romanos
in Latumijs iftius crudelifsimè per uim morte effe multatos, &c. Huius carceris meminit & T. Liuius
belli Punici fecundi libro 6.
Equi fenecta. XXXII
Types:id eft,Equi fenecta. Prouerbium in eos dici folitum, qui præclaris rebus geftis in iuuenta, Equifenectas
pofteaquam confenuerint, ad fordidas curas femerabijciunt. Allegoria fumpta à generofis equis, qui
fenio facti fegnes,in piftrinum,aut carrum, aut aliud idgenus opus detruduntur: olim in precio habi
ti, dum uiribus integris effent. Plutarch.in libello,cui titulus, An feni fit adminiftranda Refpub. sav
τάπασιν δόξει τῦτο δὲ τὸκαλόμενον, ἵππο γῆρας ἐπάγεται μίαγνοςαναγκάζοντε ;ideft: An nonplanè uidebitur equi
fenectam, quemadmodum uulgò uocant, accerfere,nemine compellente Cum hoc conuenit Ennia
num illud,quod refertur à Cicerone in Catone Maiore:
Sicutfortis equusfpacio quifortèfupremo
Vicit Olympia,nuncfenio confectus quiefcit.
Si tibi

4
 290 DES. ERAS. ROT. ADAGIORVM

XXXIII A arab
Si tibi amicum,necmihi inimicum.
robita
Plato in Theçteto :ἀλλ᾽ ὦ ὅτως ὦ θεόδωρε σοι φίλον , ἐδ᾽ ἐμοὶ ἐχθρὸν, φασίμ οἱπαροιμιαζόμενοι,id eft:Si iftud tibi ami socuuta
cum Theodore, nec mihi eft inimicum : quemadmodum prouerbio dicunt. hoc eft : Si tibi res placet,
mihi non difplicet. Captata eft autem in figura uocum pugnantia, deinde rugíßonor pins jixes, quorú
utrunq; è perfonis ad res detorquetur: quanquam ad perfonas relata funt ufitatiora. Vfus erit,quoties 20
alienæ obfequimur uoluntati. Bon
Rana gyrina fapientior. XXXIIII dic
In garrulos.Platoin Theæreto : ὅτι ἡμᾶς καὶ αὐτὸν ὥσπόρ θεὸμέθαυμάζομεν ἐπὶ σοφίᾳ · δ ' αρα ἐτύγχανεν ὢν ες φρόνησιν έν βελτίων Exopte
Barga yugins. id eft : Nos illum tanquam deum ob fapientiam admirabamur. At ille nihilò magis ante.
Rategyrine cellebat prudentia, quàm rana gyrina. Sumptum eft adagium ab informi partu ranarum,quem Græci 200
quomodo pa yugives uocant, à figura corporis in gyrum orbiculati, quo fit ut mira celeritate fe quò uelint, uoluant, Sard
riant. ASSE
uerfentq::quemadmodum teftatur quifquis is fuit,qui fcripfit Etymologicon Græcarum dictionum.
Meminitgyrinorum & Hefychius. Suidas etiam Ariftophanis adducit teftimonium : siapua
οἷον πατέρες βοόωσι γυρίνων . id eft: Cot
Z
Quemadmodumpatres clamantgyrinorum.
Nec ab his abhorrent,que tradit Plin.lib.9.cap.51.Rana, inquit,fuperueniunt, prioribus pedibus alas
fœminæmare apprehendéte, pofterioribus clunes. Pariunt minimas carnes nigras, quas gyrinos uo
cant,oculisjtantùm & cauda infignes:mox pedes figurantur,cauda findente fe in pofteriores.Mirüq;,
Go
femeftri uita refoluuntur in limum nullo cernente,& rurfus uernis aquis renafcütur, quæ fuêre natæ,
perinde occulta ratione , cùm omnibus annis id eueniat. Hactenus Plinij uerba recenfuimus. Memi
nit & Aratus:
id eft:
αὐτόθεν ἐξ ὕδατος πατέρες βοόωσι γυρίνων.
Indegyrinorum clamantperftagnaparentes.
Porròcum ranæ tribuitur loquacitas, quæ ftoliditatis folet effe comes , minimum mentis ineffe opor
tet gyrinis:quos uix deprehendas animal effe,nifimouerentur. Vt autem hunc locum diligentius ex
penderem,Hieronymus Aleander,uir non tantùm literis clarus,mihiq; uetere necefsitudine iun&tus,
in caufa fuit:ille rurfus,quodindicauit, Coelio Calcagnino tráfcribit. Nos neutrú uoluimus fua laude,
fraudatú effe.Neq; enim unquá tam iuueniliter fuimus affecti,ut nobis placuerit cornicula Efopica.
In puteo conftrictus. XXXV
Plato in Theætero :τίγὰρ χρήσῃ ἀφύκτῳἐρωτήματι, τὸ λεγόμενου , ἐν φρέατι συσχόμενΘ ,id eft:Cur enimutarisin- B
E
explicabili quæftione, in puteo, quemadmodum aiunt, cóftri&tus ? Quadrabit in eos, qui in anguftias

即景
eas redacti funt, ut extricare fefe nullo modo pofsint. No admodum abludit ab illo : ip pgiati nuvoμaɣāp.

宜
id eft:In puteo cum cane pugnare.Item illo: Canterium in foffa.
In eafdem anfas uenifti. XXXVI
Plato in Phædro:περὶ τότο μὲν ὦφίλεἐς τὰςὁμοίας λαβὼς ἐλήλυθα . ideft : Quantum ad iftam rem pertinet,

BE
amice,in eafdem anfas uenifti.id eft : nihilominus teneris , nec potes effugere quin dicas . Item Arifti
des in communi quatuor oratorum defenfione : ὡς ἦχον αὖ πάλιμ ὁ καλλικλῆς ἐς αὐτὰς λαβὰς ἐπανελθεῖν . id eft ;

S
A
Itaq; Callicli erat in eafdem anfas recidendu. Quadrat in eum qui fic irretitus eft , ut quocunq; fe uer
tat, teneatur,nec explicare fefe pofsit. Huic fimillimum eft, quod fcribit Lucianus in Hermotimo : id
μνΘ- γὰρἐκπεφευγέναι, ἐς τὸν αὐτὸν κύρτον ἐμπέπτωκα . id eft : Namn arbitratus effugiffe te ,in eandénaffam inci
difti.Item illud quod alibi dicetur,xxny mapinnap.
Quipoffim ab hoc epulo abeffe ? XXXVII
1
Resexpeten? Plato in Phædro: ŵs yag cïós vr čílu ToLaútus doívus ànexa ;id eft: Quipofsim ab hoc epulo abftinere? Do
da. re uehementer fuaui atq; expetenda,quod genus eft feftum aliquod conuiuium . Allufum, opinor, ad 1
cam fabulam, qua tradunt Dianam iracundè tuliffe, quòd cum reliqui dij adhibiti effent ab Oeneo ad
facrum epulum, fola fuiffetpræterita,folaq; domi federit,fecum ftomachans,quòd nihil ex illo nidore PA
CF
6-3

fentiret. Qua de re meminit Lucianus in Lapithis: item in libello De facrificijs,

Dulcis cubitus. XXXVIII
Abominan
Taunus dynap:id eft, Dulcis cubitus. Abominantis eft fermo:aut cum aliud dicimus,aliud fentientes.
tis,
Plato in Phaedro :γλυκὺς ἀγκὼρὦ φαιδρι λέληθεσε,ὅτι ἀπὸ τὸ μακρῇ ἀγκῶνΘ · τῷ κατὰ μῆλον ἐκλύθη, καὶ πρὸς ἀγκῶνι λανθαύε
# 52 53

σε ὅτι οἱ μέγιτον φρονόντες 7 πολιτικῶν ,μάλιτα ὁρῶσι λογογραφίας καὶ καταλήψεως συγγραμμάτων : id eft : Num Phædrefu
gerat te,quod dulcis cubitus à longo illo,qui in Nilo eft,cubito dictus effet ? Quin etiam præter cubi
tum illud fugit te, quòd qui rerum ciuilium funt peritifsimi,confcribendarum orationum, ac pofteris
Ancon. relinquendarum funt cupientifsimi. Hactenus Plato.Ancon autem Nili pars eft,in qua nauigates plu
6525

rimum &fudant & periclitantur. Vnde prouerbio dicebaturnar sigmondy, yaunds wynwu : id eft , Dulcis
apnya puve, cubitus : quafi deprecantes eius loci difcrimina. Id autem perinde ualet, quafidicas : qua quva.id eft:
Bona uerba,aut bene ominata loquere.Sunt qui è Comico Platone natum exiftiment.is in fabula,cui
titulus, Phaon,fenem facit amantem tibicinam , atq; hæc loquentem : xevoïp avádeμa , w тołowrμoìoragva
popois rgóñois &gavnus aynur. id eft : O`aureu amiculum:ô meis deliciofis moribus gratus cubitus. Suidas
fcribit Anconem Carthaginenfibus uocari domicilium obfcurum ac profundum , in quod conijci fo
lent,fiquibus indignaretur tyrannus. Prætereafumma montium iuga , Ancones uocari . Deniq; præ
ter alia gurgitem ac tumorem fluminis circa ripas,propter anfractum & amnis repercuffum , Ancone
dici

T
7
2
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA L 291

A dici,à cubiti figura, ni fallor,ducta fimilitudine : quòd quibufdá locis ripa excurrat, promineatq; fpe
cie cubitali.Vnde & oppidis ac locis aliquot Anconis inditum eft uocabulum, ut Anconi Picentino
rum ciuitati,tefte Stephano.Item Ouid.lib.Transform.ultimo :
-Etfpifi littoris Ancon. ut quidam legunt. Valerius Argonauticôn lib.4.
Quidmemoremquas Iris aquas, quas torqueat Ancon?
Vnde non abfurde, xar' avriqgaow quis acceperit, ficut placet Zenodoto . Nam alij putant per exclama
tionem dictum .Athenæus libro Dipnofophiftarum 12. oftendit Anconem locú quempiam fuiffe Sar
dis,uoluptatum minifterijs paratum : in quo popinæ,fcorta , atq; aliæ id genus delicia. Dulcis igitur
Ancon,obblandimenta uoluptatum : fed in eo complures naufragium faciebant. Idem indicat, Poly.
cratemapud Samios mulieres aliquot uoluptatum architectrices inftituiffe , ad exemplum Anconis
dulcis Sardorum:eumq; locum Laura dictú fuiffe,fiue Samiorum flores.Idem addit, Omphalen eius
gentis reginam ,per uim uirgines dominorum cum eorum feruis inclufiffe ad ftuprum , ne fola habe.
returimpudica.Lydos autem eum locum in quofœminæconftuprabantur,ya ayxwva dixiffe,fcele
ris atrocitatem uerbo mitigates. Vocem autem dictam putat ab eo quod illic gerebatur. Etymologus dynup.
indicat ayxova dici locum ofsibus durum , apa rotaras pa, id eft, ab adducenda manu, uelut yu
,id eft,frangédo:fiue ab ayyer, id eft,à præfocado. Hefychius adijcit, & muroru flexus yxas uocari,
Breuiter,quicquid in cubitifpeciem inflectitur, y dicitur, quemadmodü funt & cithara ancones.
Bos ad præfepe . XXXIX
Bis parvy: id eft, Bos ad præfepe.In emeritos dici confueuit, quiq; iam ob ætatem ocio,uitæq; mol
lioriindulgent. Effertur & ad huncmodum, Bispani : ideft, Bos in ftabulo. Congruit & in eos , qui Bos inftabulo.
nullishoneftis negocijs exercentur,fed turpi ocio atq; abdomini feruiunt. Philoftratus in Caffandra:
ana'y maganiors syyuvdios , Bis em qarvy.id eft: Verùm inter adulefcentulos ac mulieres,bos ad præfepe. De
Agamemnone loquitur, uoluptariam agente uitam. IEffertur item ad hunc modum : Braníw joßwy:
id eft:Bos inftabulo fenex.Rurfum hoc modo:ßis així nábx.id eft: Bos in ftabulo defides . De ijs qui
molliter&in ocio uiuunt.Atheneus lib.8.refert quiddam non illepidum, nec alienum ab hoc prouer
bio. Cantorquidam imperitus, quum Stratonicum excepiffet cóuiuio, inter pocula oftentabat illi ar Stratonicus in
tem. Quum autem effet fplendidum acmagnificum conuiuium,ac Stratonicus eo fruftraretur,nóha conuiuio quos
bens alterum quicum fermocinaretur, cófregit poculum, ac popofcit maius : nultosq; cyathos quum modofe geffes
accepiffet,foliq; calicem oftendiffet,affatim bibens obdormijt, cetera fortune committens.quum au- rit.
temfortè comeffabundi quidam fuperueniffent cantori, ex notis, Stratonicus ilicò factus eft fobrius:
Bliquum audiffent,quòd fempermultum uini bibens fuiffet inebriatus, compendio refpondit: Infidia
torenim & fceleratus ille cantor , tanquam bouem ad præfepe , data coena,occidit. Quod in Athenæi
uerbislegimus yanada , opinor legendum pannu . Congruet & in illos, qui in fuum aluntur exi
tium:quemadmodum ij qui feuoluptatibus mundi explent,orco quid aliud quàm uictimæ nutrian.
tur,ueluti bos ad præfepe ?
Ne genu quidem flexo . XL
ἐπὶγόνυ κάμψας : id eft , Ne genu quidein fexo. Philoftratus in Antæo : καὶ καὶ γόνοφασὶκάμψας ἀποδύεται
psTop Top. id eft : Acne genu quidem curuato aduerfus Antæum exuitur. Idem in Herode : rauda,
ia
ox yovu náufwuw.id eft: Hic, inquit,genu flectamus. Dictú eft autem ponins, pro eo quod eft, ne tan
tulum quidem.Etenim qui iam incipit ad quietem componere fefe,primùm genuflectit.Itaq; perinde
ualet,so you náufas : quafi dicas , citra refpirationem , fine omni intermifsione. Sumptum apparet ex
Efchyli Prometheo, ubi Vulcanus fic loquitur:
ἀνθ' ὧν ἀπερπῆ τώδε φρερήσεις πέτραν .
id eft:
ὀρθοςάδωω ἄϋπνΘ-, κάμψων γόνυ .
Ideopetramferuabis hanc inamabilem,
Infomnis aftans, necgenu unquamflexeris.
Nifimauis effe mutuatum ex Homerica Iliad..ubi de Hectore fic loquitur Menelaus :
φημίμιν ἀσπασίως γόνυ κάμψειν, οἴκε φύγησι δήίε ότι πολέμοιο .- id eft:
-
Fugerit è bello.
Ille lubens genua flectet,puto ,
fi modò trifti
Quòproperas,num ad ephebum ? XLI
Philoftratus in uita Apollonij:ὅτι κιλίκιΘλόγΘ ',ποῖ τρέχεις; ἢ ἐπὶ τὸν ἔφηβον ἐπ᾿ ἐκάνῳ τε ἐλέγετο, καὶ παροιμιώδη
Tulx ,id eft:Ac Cilicibus celebratum dictum,Quò curris? num ad ephebum de illo quoq; fereba
tur,adagijq; uim obtinebat. Parum liquet , quid fibi uoluerit Cilicum illud adagium : nifi fortè fum
ptum eft ab Apollinis oraculo, ad quod undiq; feftinabatur: fingebatur aute imberbis Apollo, quem
admodum & Bacchus .

Etpuero perfpicuum eft. XLII

Kemudi do : id eft,Et puero perfpicuum.De re fupramodum perfpicua,confeffaqs.Vtitur & Plato Res omnibus
quodam in loco,quem antè commonftrauimus : & Philoftratus in uita Apolonij. Eft in epiftolis Ba cognita.
filij : 7570 sy diyvgi.id eft : Hoc & puero notú. Finitimum illi, quod alibi retulimustiỳ të tuga dihop:
ideft:Vel cæco perfpicuum .
Ne in Melampygum incidas. XLIII
Mù rÿ urnaµæóyw æípirúxoes: id eft ,Ne in Melampygum incidas . In lafciuos & iniuriofos homines qua in lafciuos &
B 2 drat. improbos.

"

T
 #

DE S. ERASMI ROT. ADAGIORVM

192

drat.Eft autem comminantis,ne quando incidant in eum , qui malefactorum poenas de eis fumat. Vti Farbls i
turhoc adagio Philoftratus in Apollonij uita,lib.2. Tite lows li to urnauxys var. id eft: Et hoc fortaf
fis erat in melampyguin incidere. Ariftophanes in Lyfiftrata:
Tancali
καὶ μυρωνίδης γὰρ μ τραχὺς ἐντεῦθεν, Et Myronides enim erat hirfutus illinc,
id eft: fact,ded
μελάμπυγός τεοῖς ἐχθροῖς ἅπασιν. Melampygus hoftibus omnibus. isnon
μιλάμπυγΘ .
Háμry . Melampygum dixit, quafi uindicem, ultoremq;. Porrò Melampygus Græcis fignificat eum , qui nigro
fitpodice.quo quidem cognomento notatus eft Hercules, quod eam corporis partem, non Lydorum
more uulfam ,neq; candidam, quemadmodum effeminati folet , fed nigris pilis hirfutam ac fyluofam SHANGT
mlm pr
haberet.Nam Gręci quemadmodum molles & imbelles,fra& tosq; delicijs,wuyágyas no novontys appel
lant : itidem ediuerfo fortes ac ftrenuos suyos uocare confueuerunt,ut autor eft Lycophronis in Platoi
terpres.Idem oftendit parcemiam ad húc quoq; modum efferri:ἔπω μελαμπύγῳ
haμúy τετύχηκας,id
Túxas.id eft: Nondum .
in Melampygum incidifti.Prouerbium exhuiufmodi quadam hiftoria natum exiftimat, quam partim LA

PATHFELFEFEFCHLEPAPAPI
Melampygi ex Suida, partim ex Gregorij Nazianzeni enarrationibus adfcribemus.Olim duo quidá fratres erant, perta
fratres. omni genere maleficiorum pafsim in omnes debacchantes : unde & ex morum atrocitate nominare. storle
pererunt. Nam alter Paffalus dictus eft , alter Achemon:fiue (ut alicubi legitur) Achmon . Hos mater akote
nomine Semnonis,ubi uideret atrocia facinora pafsim patrantes, iufsit cauere, ne quando in Melam S
:
pygum inciderent. Euenit deinde,ut Hercules aliquando fub arbore quadam dormiret, armis in ean
dem reclinatis.Accefferunt Cercopes fiue Perperi fratres (utrunq; enim fcriptum inuenitur) & Her. 1.
culem dormientem ipfius armis aggredi tentarút. Ille protinus fenfit infidias , & correptos ac uinctos
de claua à tergo fufpendit leporum ritu , atq; ad eum modum geftabat. Illi pendentes capitibus deor
fum demifsis , cum Herculis pofticum nigris pilis horridum atq; hifpidum uiderent , materni moniti
memores,fuperhac re interfefe confabulantur. Quod fimulac audiffet Hercules , hoc cognomine de
lectatus ,& in rifum effufus, eos uinculis folutos dimifit. Notat hanc hiftoriam Plutarch . in libello De
difcrimine amici & adulatoris, cum ait Herculem Cercopibus fuiffe delectatum.Meminit & Herodo
tus in 7.de loco,dicto lapide Melampygo,& Cercopum fede. Quo fanè loco lapfus eft infigniter Lau
rentius Valla:quòd fabulam hanc aut nefciret,aut certè non meminerit.Plutarchus in libello De pue
rorum educatione refert & hoc inter Pythagorica ænigmata: your Twp navigww.id eft: Non guftan
da quæ nigrafunt cauda. Atq; hunc in modum interpretatur, abftinendum à conuictumortaliú atro
rum & improborum : quanquam hoc à prouerbio diuerfum .
Noctuinum ouum. XLIIII
B
NoЯue ouum Travnao wap:id eft, Noctuinu ouum. Refertur à Nicolao Perotto in Copiæ cornu prouerbij loco, nec
infanti exhibi, explicatur tamen. Fortafsis antiquitùs abftemium, & à uino abhorrente hoc adagio fignificabant .Phi
tumfacitab loftratus enim in uita Apollonij, lib. 3. de ouo noctuæ rem oppido quàm prodigiofam refert . Itaq; fa
ftemium. tius eftipfius referre uerba :τώ γλαῦκα ,inquit ,χρὺ ἔπι φυλάττειν ὁ νεοτ ]εύει, καὶ τὰ ὠς σπάσαντα δῆναι μασᾶσαι τῷ βρέ
φει,συμμετρῶςἔψαντας. ὦ γὰρ βρώσεται τι τέτων πρὶν εἶναιγεύσασθαι,μίσῃ · πρὸς τὸν οἶνον αὐτῷ ἐμφύσεται , καὶ σωφρονίσατα δια G
Mátra , id eft: Obferuandum ubi loci niduletur noctua, deinde oua fubducere oportebit , eaq; medio
criter cocta infanti mandéda dare. Quòd fi quid ex his ederit , prius quàm deguftârit uinum, inferetur
illi uini odium ,adeò ut in omnem uitam quam maximè fobrius fit futurus . Elianus libro De naturis
animantium primo , fabulam refert paulo magis etiam quàm hæc eft , anilem. Eam quoq; præftiterit
ipfius autoris recenfere uerbis : οἱ πελαργοί κυμαινομένας αὐτῶν τὰ ὠὰ νυκτερίδας ἀμώνονται παόν σοφῶς,αἱ καὶ προσαψά .
εἶναι αὐεμίαῖα ἐργάζονται καὶ ἄγονα αὐτὰ δεῖν τὸ ἐπὶ τέτοιςφάρμακον , ἐκεῖνό Ἐπι πλαταία φύλλα Ἐπιφέρεσι τοιςκαλιᾶς,αἱνυκτερ
ρίδες,ὅτ' αν αὐτοῖς γειτνειάσωσι, ναρκῶσι ,καὶγίνονται λυπᾶν ἀδύναται, ideft : Ciconiæ noctuas oua fuaperdere foli
tas arcent miro ingenio.Nam hæ cótactu reddunt eafubuentanea,fteriliaq;. Remedium igitur aduer.
fus hæcillud adhibent : Platani frondes in nidum conuehunt, quas noctuæ pofteaquam contigerint,
torpefcunt , ita ut iam nocere non queant. Hactenus Elianus. Sunt qui negent noctuinum ouum in.
neniri . Prouerbium itaq; quadrabit uel in hominem nihili ,nulliusq; frugis , iuxta fabulamétum Ælia.
ni:uel in rem raram inuentu,iuxta horum fententiam .

Amazonum cantilena. XLV

anafov oua:id eft, Amazonum cantilena: in delicatos ac lafciuos,& paru uiros.Philoftrat.in Apol
lonij uita, lib.4 μειράκιον τῶν ἀβρῶν ἔτωςἀσελγες νομιζόμενον, ὡς γενέσθαι ποτὲ καὶ τῶν ἀμαξόνων ᾆσμα.id eft : Adulefcens
de numero mollium ufq;adeo lafciuus habitus , ut aliquando Amazonum quoq; fuerit cantio. Quid Sonfer
autem fibi uelit , Amazonum cantio, fateor mihi nondú fatis compertum apud idoneos autores. Nifi
fi cui placet,ut accipiamus,Amazones ludibrijcaufa in molles uiros cátilenas folere celebrare. Quod Frog
fi fas fit mutare fcripturam,mihi nequaquam difpliceat,ut pro malévy, majovina legamus . Sic enim ap
pellantlancis genus prægrande, quo cibi inferuntur in cóuiuium . Mos autem erat antiquitus, ut epu
la lautiores tibicine præcedente inferrentur,ut accipenfer. Horatius in extrema Satyra:
Mazonomopueri magno difcerptaferentes Membragruis.
Verùm hoc interim meum efto fomnium, donec ab eruditis certius aliquid proferetur . Quod fanè de
fperandum non eft, indies in lucem emergentibus nouis autoribus. Quum hæc iam quartum effent
edita,prodijt opus Cælij Rhodigini : qui tradit, fibi uideri prouerbium hoc non de foninis Amazo Tax
ila
ཙ

num, fed in genere de tenuibus dici. Hoc commentum cum fit infigniter frigidum , quanto ipfe uere
cundius, qui me profeffus fum nefcire quod nefciebam ?
Tantali
 CHIL SECVNDE CENTVRIA I. 293

Tantali horti, XLVI

Tarán noid eft , Tantali horti.De bonis, quibus tamen frui non liceat: aut de ijs, quæ uideantur Defictitijs re
aliquid effe,cum nihil fint. Philoftratus in uita Apollonij,lib. 4. 785.
Tos zavráns ég nýs deres övers in doí. id bus.
eft:Tantali hortos uidetis,inquit, effe cum nófint. Nota eft fabula de Tantalo apud inferos ad aquam
ftante,deq; pomis in caput imminentibus: cum fitiens interim atq; efuriens neutra pofsit contingere.
Dehis nonnulla retulimus prius in prouerbio, Adonidis horti.
Res facra confultor. XLVII
Zúμßorisovxgua: id eft, Cófultor res facra. Zenodotus ex Epicharmo refert. Senfus eft adagionis, Confultor bo
plurimum utilitatis adferre bene confulentem:aut,religiofè pureq; dandum confilium ijs, quibus eft nus.
opus. Plato in Theage: ἀλλὰμὲν δὴ ὦ δημόδοκε, καὶ λέγεται γε σύμβολου ἱδρὸν χρῶμαείναι id eft :Quin illud etiá di.
citur Demodoce, confultorem rem effe facram. Idem in epiftola ad Perdiccam : dina de pingi vanli
mipad§ußenliveyourlu guußsnova.id eft: quum eft autem,ut & hofpitale & facrum,ut dicitur, confi
lium impertiam . Suidas indicat dictú,ubi deliberatur de rebus periculofis : ut fimile uideatur illi,Sa..
cramancoram iâcere.Effertur & ad hunc modum: pop cußony.id eft : Res facra confilium. Extat inter ipop ovμßs.
Græcas fententias hic fenarius: 2.
id eft : Res eft profectòfacra confultatio.
ἱερὸν ἀληθῶν ἐτὶνἡ συμβολία .
Ante myfteria difcedere.. XLVIII ༣
ànikva ægò zwv μvsugíwp: id eft, Ante myfteria difcedere: eftre nodum abfoluta fubducere fefe. Sumpta Renon abfo
metaphora à facris,in quibus prophani iubebantur abire, cum iam effent peragenda myfteria: initiati lutafefubdu
manebant,nec fas erat nifi peractis ritibus abire. Plato in Menone: & or goes exeyes, avagnaóv Goài17 cere.
καὶ πρὸἢμυσηρίων,ἀλλ᾽ ἐ ποιμέναις τεκαὶ μυηθείας.ideft :Nifi quemadmodū heri dicebas , tibi fuerat antemy
fteriadifcedendum :uerùm fi & permaneas, & myfteriorum particeps fias . & cætera quæ fequuntur.
Ex uno multa facere. XLIX
fivès : id eft , Ex uno multa facere, prouerbio dicebantur , qui rem quampiam minutim
fecabant.Quadrabit in eos,qui idem alijs atq; alijs modis uariant:ut non iam unum,fed plura uidean
tur.PlatoinMenone :καὶπαθεπολλὰ ποιῶν ἐκ τ ἑνὸς , ὅπου φασὶ τὸς συντρίβοντάς τι ἑκάσοτε οἱ σκώπζοντες. id eft : Acpar
ceexuno plura facere , quo dicto taxant eos , qui rem quampiam undecunq; comminuunt. Narratur
apudTitum Liuium belli Macedonici lib. 5. non illepida fabula de caupone quodam , qui fuis unius
carnes tam uario coctas apparatu proponebat,ut dux Romanus admiratus,rogaret,unde nam media
3 B brumafuppeteret tanta uenatus copia. Tum arridens caupo, cófeffus eft,eas omneis ciborumLfpecies
exuno fue domeftico cófectas fuiffe.Neq; fecus ifti faciunt, inquit,qui commemorandis uarijs & hor
rendis nominibus uos territant, cum hæc omnia una gens fit.
Iouis Corinthus. L
didsnépvid eft , Iouis filius Corinthus. In eos dici folitum, qui femper eadem aut dicunt , aut fa- In eos qui de
ciunt.Pindarusin Nemeis hymno 7.ταῦτα και τρίς τετράκις τ᾽ἀμπολῶν, ἀπορία τελέθει τέκνοισιν ἅτε μαψυλάκας οδικό . ifdem eadem
Negat fe uelle iterum atq; iterum eadem iterare:perinde quafi pueris nugas narraret dus négive : dicunt.
Nam adunanas eum fignificat, qui fruftra nugas effutit. Interpres hoc loco fabulam adfert, adprouer
biumhoc,meo quidem animo,non multum pertinentem ,tamen adfcribam . Aletes,inquit , confuluit
Diodonæum oraculum, quod tum Iouis erat, num Corinthiorum imperio potiri poffet. Refponfum
eft,tum illum potiturum, cum quifpiam illi glebam daret,aut ruder,idq; die multaru coronarum : nam
idaddidit. Itaq; Corinthum profectus , pané ab ruftico quopiam petijt. is glebam porrexit. Senfit ille
iam perfectum oraculum, animumq; ad capeffendu imperium adiecit. Parentabatur eo die Manibus:
camq; ob caufam, cum pleraq; ciuitas in monumentis abeffet, accedes , reperit Creontis filias iam pa
cifcentes deimperio. Harum natu minimæperfuadet , fi uelit adiutare, fe fimul atq; principatum effet
confecutus, illam ducturú uxorem. Illa imperij cupiditate prodit ciuitatem , ac portis apertis Aletem
admittit. Is itaq; uictor, Iouis Corinthum eam appellat, quod ex Iouis oraculo cotigiffet. Deinde fub
texit aliam fabulam, cum aliorum interpretamento ferè conuenientem. Ea eft huiufmodi Olim Me
garenfes Corinthijs erant uectigales. Cæterùm cum illorum imperium infolentius grauatim ferrent,
acdefectionem pararent,miffus eft legatus Corinthioru nomine.qui apud plebem Mégarenfem cùm
alia multa ferociter dixit , tum illud indignabundus ac uociferans intonuit : av§rtai ö diòs nógirl☺,id
0
eft:Non feret Iouis filius Corinthus.Id ubi fæpius iteraret, concitatus populus ,fucclamare cœpit:Fe
riferiIouis Corinthum. fimulq; legatum expulerunt. Erat autem Corinthus hic Corinthiorum rex,
Ioue prognatus:tametfiPaufanias in Corinthiacis negat fe apud autores ferios reperiffe, Corinthum
Iouisfuiffe filium:fed uulgus duntaxat Corinthiorum ita prædicare . Vfurpat adagium Plutarchus in
commentario ,quéinfcripfitaduerfus Stoicos : πολὺς ἦν ὁ διδεκόρινθΘ-Ἐπὶτὸν λόγου αὐτῶνἀφιᾶται· τὼ γὰρ ἀπος
πολιτροπλὺἵνα μὴ σκώπτειν δοκῇς,έασον. ideft:Multus igitur Iouis Corinthus ad orationem illorum admittis
tur.Nam piftilli circumuolutionem,ne mordere uidearis, ommitte.Ariftophanes in Ranis:
τοτὶ τί ὢ πρᾶγμα , Quid aliud hac erat res,
ἀλλ᾽ ἡ διὸςκόρινθῶ ἐν τοῖς ερώμασι; id eft : Nifi louis Corinthus in ipfisftragulis?
Verba funt miniftri, Bacchi Troia notantis, qui dixerat:
αἴροις αναὖθις αὖγε τὰ τρώματα id eft:
FY
fib 3 Het
 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
294
Idem in Concionatricibus : A
Hacrurfus iterum tolle minifterftromata. akpalli
Vbi denuò confiderantibus , Iouis baC
ὅτι δὴ ανασκοπημέναις ἐφαίνετο
id eft: Apparuit Corinthus.— gotoge
ὁ διὸς κόρινθ
Philoftratus in Antipatro Sophifta :ὠθέντων αὶ αὐτὸν τῶν συγγγνῶμ οι τὸν γάμου ,καὶΔιὸςκόρινθον ἡγεμένων – αὐτίκα , bisver

MINIM
Tpo.id eft : Impellentibus autem illum cognatis ad nuptias, & louis Corinthum exiftimantibus Anti மம்
louis Corin patrum, Quanquam hic Louis Corinthum ufurpaffe uidetur , pro homine magnopere felici . Vfurpat
thus, profez hoc adagium & Socrates apud Platonem in Euthydemo : annarexvŵs,tò negóµlor ,ó diòs nóşıb☺ yiyvrtai. iḍ
Ais
lici. eft: Sed prorfus id quod dici folet , Iouis Corinthus fit. Conuenit cum illo, quod alibi retulimus ,
ngaus id eft,Bis crambe. Neq; folùm uti licebit, cum eadem iteru m atq; iteru m dicunt ur:uerumetia m
cum in eodem negocio nimium afsidue perfiftitur.Veluti fi quis cibum femper eundem appon at:aut
fi quis femper ftudijs literarijs incumbat : aut afsiduè uenetur, ut hinc iam oboriatur ex afsiduitate fa
tietas,rectè dicemus: ¿ diòs népivé . Moleftum eft enim , quicquid perpetuum : uel Pindaro tefte in Ne
meis : ἀλλὰ γὰς ανάπαυσις ἐμπαντὶ γλυκεῖα ἔργῳ . κόρον δὲ ἔχει καὶ μέληκαὶ τὰ τέρπν᾽ αὔθ᾽ ἀφροδίσια . id eft : Verumenim .
uerò intermifsio in omni negocio iucunda. Accipiút autem fatietatem & cantilenæ & amoni flofculi
Venerei.In nonnullis exemplaribus pro uia ,fcriptum erat in , Sic in epigrammate :
ποῦ τὸ περιτὸν ἄκαιρον ἐπὶ λόγΘ ἐπὶ παλαιὸς r
J τὸ πλέον ἐςὶχολή . id eft:
ὡς καὶ τῷμέλιτΘ

Ta
Infuaue eft, quicquidnimium eft. Namdicitur, olim
Melquog,fiimmodica eft copia,bilis erit.
Illud admonitu non inutile duxerim , prouerbium bifariam accipi poffe ( nam & hoc oftendit inter
pres Pindari:) uel cum eadem iterantur fæpius,uel cum ij, qui initio magnificè loquutur, minanturgs
ferociter,poftea timide fugiunt: id quod euenit legatis Corinthiorum.qui cum fæpius illud intonuif
fent in concione : δικαίως εγνάξει ὁ διὸςκόρινθΘ ', ὦ μὲ λάβοιτο δίκας παὶ ὑμῶν . id eft : Merito fufpirabit IouisCo
rinthus,nifi pœnas fumpferit de uobis: poftea cum ad manus effet uentum,ignauiter aufugerunt.Nec
illud prætereundum,adagionem accómodari poffe,tum ad rem ,tum ad perfonam.Ad remhoc pacto:
Iam millies audiui,non poffum diutius ferre rop diès néptop.Ad perfonas:ut fi quis hominem eadé fem
per inculcantem op duos nógvtop appellet.Indicat & hoc interpres Pindari.
Teftulæ tranfmutatio. LI F
Rerum com= ispáns soph :id eft,Teftulæ conuerfio. De rebus repentè in diuerfum commutatis. Lucianus in

...
mutatio. Apologiaπορία ἐπὶ μισῷ συνόντωμ:ἔπειτὰ πάντωμ εκλαθόμνῃ ἐτράκε φασὶ μεταπεσόντΘ , ἑκὼν ἑαυτὸν φόβωμ εις Αγλίας B
örw xopıqavÿ sỳ πópiknræ7or evÿne.id eft : Deinde oblitus omnium, teſtula, ut aiunt,tranſmutata , uolens ipfe
femet in feruitutem ufqueadeò manifeftariam & infignem coniecit.Incertum, utrum fumpta fit meta

3
Oftracinda. phora a ludi genere quodam,quem oftracinda Græci uocant (hunc innuit Plato in amatorijs, nempe
in Phædro : φυγὰς dy ,inquit, γίγνεται ἐκτότων,καὶ ἀποτομικὼς ὑπ᾽ ανάγκης ὁ πρὶν ἐβαθὺς ὀπράκι μεταπεσόντΘ-ζεταιφυγ
μεταβαλώμ . αναγκάζεται διώκων ἀγανακτῶν καὶ ἐπιθεάζωμ,ideft: Tandem profugus fit ab his : 8 dum neceffarid Tall
priuatus eft is, qui prius erat amator,teftula in diuerfum uerfa , fuga fe proripit immutatus. At ille co lodi
Oftracifmus. giturinfequi, indignans, deosq; obteftans:) an ab Oftracifmo, fuffragiorum genere quoda , quodper nor
calculos ac fabas ferebatur: in hoc repertum,ut per id ciues,qui uel opibus immodicis,uel nobilitate,"
1
uel gloria,uelalia quauis infigni uirtute multitudinis inuidiam in fe prouocaffent,in exilium decenne
relegarentur. Hoc pacto fuit eiectus & Ariftides : non aliam ob caufam , nifi quòd moleftum effet po
Plutarch.rin
pulo, iufti cognomen illi uulgo tributum . Ferebatur autem oftraciſmus ad hunc modum Oftraci , id
marsavia
eft,teftulæ uiritim in comitijs dabantur. In eis, quem quifq; uellet urbe cedere , literis infcriptis indi
Marigno osga
Ta Top cabat:hos deinde omneis,in fori locum quendam cancellis circumfeptum, deportabant. Porrò magi
apisádlw. ftratus,quibus hoc datum erat negocij , primú uniuerfos recenfebant : qui nifi plures fex milibus fuif
fent,nihil conficiebatur.Deinde femotis uniufcuiufq; calculis,is qui pluribus calculis damnatus erat, Starbo
ad decennium in exiliú ire iubebatur:ita tamé,ut illi liberum interim effet,fructus fuos accipere.Erat
itaq; oftracifmus non improbitatis caftigatio, fed uulgaribus animis infitæ inuidię placatio.Antiqua kat
apaifo
tus eft autem hic oftracifmus, eiecto per hunc Hyperbolo quopiam , homine contempto atq, humili. infDe
Huiufmodi fermè referuntur à Plutarcho in uita Ariftidis. Ab hoc igitur oftracifmo, quoniam magna SPINA
uulgi licétia ac temeritate peragebatur , ac repentè præftantifsimi cuiufq; ciuis fortuna commutabat,
Oftracoru lu non abfurdè uideri poteft ductu adagium.De lufu oftracorum,Iulius Pollux,in hac ferè modú tradit.
US

fus. Pueri ducta in medio linea, duas in partes ſeſe diſtribuebant : quarü altera intra oftracum ,altera extra
dicebatur.Deinde mittente quopiam ad lineam tefta, utrius partis fuperior extitiffet aliquis,húc infe
quebantur,qui illi adhærebant,reliquis in fugă conuerfis.Cæterùm èfugientibus qui comprehenfus SalSell
effet, is confidebat,
noct afinus
ur dictus : teftaq; proiecta dicebat, Nox dies. Ná interior teftæ pars pice fublita
erat,quæ
erat,quæ nocti refpondebat. Hoc
ad lufuauté lufus
s genu genus
s refe rre,appellabatu ritur
quú ita loqu opispopé:id
isgáns: 757o dù ŵs'kongy , Teftæ
eftön ösgány acóuerfio.
špió SaraCand
De
τροφή,ἀλλὰ ψυχῆς πόδιαγωγής ἐκνυκτομινῆς τινὸςἡμέρας ὡς ἀληθινὸς ὄντω · ἰσσας ἐπαiodor . id eft : Ittucfane ut uidetur
nófuerit teftæ cóuerfio,fed métis circúductio , ex nocturno quodá die ad eis qd uerè eftafcétum en
tis.Agit de philofophia, quæ à falfis bonorú fimulacris educit animú ad uerorum bonorú cognitioné.
LII
Decrepitafes Alterum pedem in cymba Charontis habere.
necta homi Extremæ,decrepitæq; fene&tæ homines, etiá hodie uulgò dicútur alterum pedem in fepulchro ha aud
bera
nes.
 CHIL SECVNDE CENTVRIA I. 295

A bere.Nechine abhorrent,quæ fcribit Lucianus in Apologia: wgr autó̟ de An vê aianų yÿÿóµwov,nài μovovsxi
Tiropop wóda ip vŵ wogduá xura id eft: Qui iam fit Aeaco ipfiuicinus, quiq; iam tantùm non alteru pede
incymba Charontis habeat.Idé in Sectis: ropop wóda qacip Top ww .id eft: Et alteru pede, ut a Fedem alterü
iunt,in tumulo habés.Pomponius libro Pandectaru 40.tit.de fideicómif, libert. cap.apud Iulianum , in tumulo has
dixithis uerbis:Ego difcendi cupiditate,quam folam uiuendi rationé optimam ,in octauu & feptua bens.
gefimü annú ætatis duxi, memorfum huius fententiæ, quam dixiffe fertur Iulianus :Eth alterú pedem
in fepulchro haberem,adhuc addifcere quedam uelle.Haud fcio an huc pertineat quod Lucianus fcri
bitin Votis: ory dvikopo widaixe.id eft: Qui quidé iam alterú pedem habeatin naui.Plutarchus
r
incommentariolo De pueroru inftitutione,notat,fenes uulgato conuicio uocari folere ugovoñéges nè legovanúgor.
opodinovas:quod iam ætate defiperét,& foffe cófines effent,magisq; buftuariæ larue, quàm homines. egodnovol
Plautus Acherontiú fené dixit:Terentius Silicerniú.Et capulare,dixit nefcio quis. Gręci TuußoyopovTas Tumboyoportet .
W
uocát,autorib,Helychio & Suida, ac wins, extremæ ætatis homines:illos, quod tumulo funt proxi- rumenei.
mi:hos,quod breui mittédi fint ad inferos :waga , quod eft mittere, & palus :quod qui mo
riuntur,crederenturper Stygiam paludem tranfmitti ad inferos.
Cauam Arabiam ferere. LIII
Ti hoínlw apaßilu oxúgar:id eft, Cauam Arabiam ferere.pro fruftra fudare,aut in reperdifficili, nec ad
modú frugifera opera fumere.Lucianus in Apologias in apaßilw owage enxagap . id eft: Vt cauá
Arab ferere aggrediatur. Significat autem paluftre Arabiæ partem,neutiquam idonea fementi .Plu
tarchus Tποδίααδολεσχίας ἢ ἡ γὰρ πρὸς τὰς ἀσίας σὐκαζαφόρων άγονων εἶναι τὸ στόμαλέγεσιμο ἀπολέσχωμ ὁ λόγΘ ' ατε .
aisng naps .id eft:Aiunt enim fterilem effe fationem humilium Afiæ regionu: at loquaculorú ipfa
oratioinutilis eft atq; infrugifera.
Lynceo perfpicacior. LIII
Lynceiperfpicacitas in prouerbiu abijt. Plinius naturalis hiftoriæ libr.2.cap 17. Nouifsima,inquit, Lyncei perſpi
luná,primaq; eadé die uel nocte, nullo alio figno, quàm in ariete cófpici: id quodpaucis mortaliü con cacitas.
tigit.Etindefabula cernendi Lynceo. Sunt qui tradunt,Lynceu primú reperiffe fodinas metallorum,
æris,argenti,auri. Ethinc uulgò natam fabulam , quod ea quoq; uideret , quæ fub terra forent.Teltis
Lycophronis interpres.Meminit huius & Plato in epiftola quadam.Ariftophanes in Pluto:
βλέπον τ' Σποδείξω σ᾽ ὀξύτερον ᾧ λυγκέως. id eft :
Faxout uideas uelLynceo ipfo acutius.
Lucianus in Hermotimo: tuynia iμip dieopnas, ngi öpäs vàrdop s'roin diàspus, id eft : Tu uerò
B nobisipfo etiá Lynceo perfpicacior es: qui ficuti uidetur, per pectus ipfum, quæfunt intus cernis.Idé
in Icaromenippo :πῶς νῶ μαθάπῳλυγηούς τις ἄφνω γιγνόμενες ἅπαντα διαγινώσκας ; id eft : Quinúc repétè quafi
Lynceus quidam effectus, cuncta difcernis?Horatius in prima epiftola ad Mecoenatem :
Nonpoßisoculoquantum contendereLynceus,
Non tamen idcirco contemnas lippus inungi.
Marcus Tullius M. Varroni: Quis eft tá Lynceus, qui in tantis tenebris nihil offendat,nufquam incur
at Apollonius in Argonauticis fcribit hunc Lynceum ufqueadeò fuiffe perfpicacem , ut etiam terrá
ipfam oculori aciepenetraret,quæq; apud inferos fierent,peruideret.
λυγκεὺςδὲ καὶ ὀξυτάτοις ἐκέκαςο
ὄμμασιν , ὦ ἔτεόν γε πέλει κλέΘ- ανέρα κανον t
id eft :
ῥηϊδίως και νέρθε και χθονὸς αὐγάζεσαι .
At miro uifuspollebat acumineLynceus,
Simodò uera eftfama, uirum quepredicat illum ,
Perfacilè infpexiffefubaltis condita terris,
Plutarchus in comentario, qué infcripfit aduerfus Stoicos,teftatur,fama fuiffe de Lynceo, quod faxa
quoq; & arbores oculoru acie penetraret.Paufanias in Corinthiacis tradit Lynceú Danaò uita defun
&to,regnifuccefsioné fufcepiffe. Pindarus in Nemeis hymno decimo, meminit Lyncei, qui ex Tayge
to monte uiderit Caftoré & Polluce fub quercus trunco latitantem , & horú alterú iaculo uulneraffe.
Pindariinterpres citat hiftoriam rerum Cypriarum,Ariftarchum & Didymum,

Quod in animo fobrij,id eftin lingua ebrij. LV

KS : id elt, Quod in corde fobrij , id eftin lingua ébrij.Pro Ebrij effatiunt
Tip Thapdia & vigor , Cialis urbo
uerbialis fentétia, quá refert in collectaneis Diogenianus. Vfurpat Plutarchus , idq; prouerbij nomi
ne,inlibello cui titulus , pladonroxias.Nec prætereundu illudoticu: oive οἶνε hariv bora.
κατιόντῳ · Ἐπιπλόυσιν έπια. ea quæ fobrij
cohibet,quo minus effutiat filentio fepe *
ideft:Subfidete uino,fupernatant uerba. Na fobrios aut metus autpudor cohibet, quo minus effutiát
ca que fatius putarintfupprefsiffe.At uinú & pudoré difcutit, & timore abigit. Vnde fit, ut temulenti liunt.
fæpenumerò non cötineant uoces per iugula redituras.Pindarus in Nemeis: Japania wapà nguтūga qw
yi.id eft: Audax juxta craterem uox fit.fiue quòd uinum adfert confidentiam : fiue quòd in con
uiuiotutum eft,magnificè loqui:fiue quòd qui uicit,meritàcitraq; periculum laudatur.
Virgultea fcaphula Aegæum tranfimittere . LVI
pinde daya dianova : id eft, Virgulto Egeum tranfmittere. In eos dicitur, qui rem fupra mo- Rem arduam
dumarduam leui opera conficere tentant Lucianus in Seftis: ἐπὶ ῥίπος, ὡς ἡ παροιμίαουδίν * αιγαιου Ιόνιου opera lcui con
B 4 diannonficere.
 M
MI IORV
296 ™ DES. ERAS ROT. ADAG

dixanov hovräs.id eft:Virgulto, quemadmodum prouerbio dicitur, Egæum aut Ioniummare tráf- A
mittere cupientes . Citatur hic fenarius à Suida .Extat autem apud Ariftophanem in Pace:
: ispalis
κέρδος ἑκητικἂν ἐπὶῥιπὸς πλέοι. ideft : Caufa lucelli nauiget & in uimine. Sunoffic
pif. Taxat Simonide,tanquá lucri cupidiorem,quòd ad quæftum fcriptitarit carmina.Porrò i uimen eft
flexibile,autramus falignus,wayz iz : uidelicet quod inflectatur ob lentitudinem. Citatur & hio :
σὺν τῷ θεῷ πλῶν,κἂν ἐπὶ ῥιπὸς πλέοι. id eft :

Quifquisfecundo nauigarlt numine, Is uelfaligno nauigarit uimine.

Extat & hic inter fententias prouerbiales,citatus item ab Ariftophanis interprete:
θεῷ θέλοντκνἐπὶ ῥιπὸς πλέοις. id eft : Deofauente nauiges uel uimine.
Phoenice uiuacior, LVII Reg
Enter
in uiuacemi. Luciánus in Sectis: qoivin 7 Bawy.id eft:Ni phoenicis annos uixeris. De phoenicis uiuacitate di
empla
ximus alibi .Cuius etiam raritas prouerbio fecit locum, Phoenice rarior : quale eft illud , Coruo quoq;
rariór albo. Negant enim phoenicem effe nifi unicam,fi qua fides fcriptoribus. fab
Cum plurimum laborauimus, eodem in ftatu fumus. LVIII
In frustra la Lucianus in Sectis ar resapornia surves wornauxload is id eft: Ac iuxta prouerbiu cu TRU
borantes. multúlaborauerimus,itidem ut antea fumus . De fruftra laborantibus.Quod euenitijs , qui poft diu
turnum ftudium nihilo reperiuntur eruditiores,poft longam negociationem nihilo ditiorés. LE
Aquam in mortario tundere. .LIX 27
ὕδωρ ὑπόβῳ πολύτζαν :ideft, Aqua piftillo tundere. Lucianusin Seftis : ὥσπόρ ἔτὶς 66 δημου ὕδωρ ἐγχέας ὑποί
aidag wh770 , id eft:Tanquam fi quis aquam in mortarium infufam ferreo piftillo tundat. Quadratin
eos qui laborant inaniter:fiquidem aquam fi quis uel ætatem contundat , nihil aliud erit quàm aqua.
Lucianus in eodem opere :ἐκ ἐπὼς ὅτι αὖἀποβάλη φασὶ τὸς ὤμος πλύτζων, ὕδωρ ὁμοίως τὸ ὕδωρ μένει,id eft :Ignarus ,
quod etiam fihumeros, ut aiunt,uerberando decutias, tamen aqua manet aqua. Suidas ad huc effert 1
modum : avarones Tès785 μss dwg wiary,émoins dwg uiver. id eft : Verfas fcapulas aquam pinfens , aqua ta
men æquè aqua inanet. Quantumuis doceas ovopaigas, quantumlibet admoneas ftupidum , fui fimi
lis effe pergit.
Gnomon & regula. LX
Gnomon.
Quod eft in re quapiam precipuum, & ad quod unum reliqua omnia conferuntur, regulam & gno
monem prouerbiouocabant.Lucianus in Harmonide :ὅτιτὸ κεφάλαιον αρελλάπάσης,ὁ γνώμων φασὶ καὶ ὁὀρθὸς B 010
Lavwy 7 TOTWs.id eit: Quod eftcaput omnis uirtutis,gnomon, ut aiunt, & recta regula. Idem in Scytha:
ἑτός σοι ἑλλλυικὸς Κανὼν ideft:Hic tibi Græcanicaregulä.Item in Sectis: τστον κανόνα καὶ σάθμων ἀκριβῆ τοιέτων . even
id eft:Hanc regulam & amufsim certifsimam rerum eiufinodi. Porrò ad regulam exæquant fabriſtru 14
he
&turam.lidem utuntur & gnominibus. Conftat autem gnomon è duabus lineis rectis, quas utrinq; di clie
metiens diffecto quadrangulo conftituit.
LXI
Caput.
Caput. Eiufdem formæ eft, cum præcipuam negocij partem aut autorem rei,caput uocamus.Terentius in
urganmu . Adelphis Te effe huic rei caput. Exépla tum apud Græcos fcriptores,tu apud Latinos pafsim obuia
Arx. funt.Eundem in modum & Arcem dicimus rei cuiufpiam.Ariftoteles in præfatione Rhetoricorú ad
· ἀκρόπολις Alexandru: s angówonis i owengias.id eft :Quoniá incolumitatis arx eft. Povravis apud Athenæum lib.10. Read
UKPÓTONIS. παύτων δεινῶνμὲ βόπολιν εἶναι τοἶνον id eft,Vinumomnium maloruin metropolim effe dixit. Hinc oririte 01334
mulétiam,hinc infaniam,hinc debacchationes . Plato De legibus lib.i. qánaop dywandans your liv og 35:05
Pogl.id eft:Caput eruditionis cenfemus rectam educationem.Plautus in Afinaria: Ego caput hu
Caput. icargentofui hodie reperiundo, ego pes fui. Quin nec caput nec pes fermonis apparet. Idemin Ca REDUCE
Pes, ptiuis: Quod neqs pes ufquam , neq; caput appareat. Aliterufurpant capitis uocabulum,cum indicát
rem non fingulatim explicari,fed in fumma proponi.Sic Efchines aduerfus Timarchu: spandıy
.id eft: Vtin fumma dicá.Idem in oratione pi wapangroßáas , eodé fenfu dixit: dia panawy.id
S

eft :Perfingula.Itidem Demofthenes in orationem i7 έμ χερρονήσῳ ἐνμεφαλαίῳ ἢ ἃ λέγωφράσας,ματαβῶναι βέλο

Ma.id eft:Vbi in fumma de quib.loquor, dixero,uolo defcendere.Rurfus in oratione contra Zenothe ངས་
ORCORVPTT
min :τὸ καὶ ἦν πρᾶγμα ὑπὲρ ὁ τίω ψῆφονοἴσετε,ὡςἀπᾶν ἐμ μεφαλαίῳ ,τοῦτόν ἐπideft :Itaq : negocium quidem de quo
feretis fuffragia, ut in fumma dixerimus, fic habet.
Somnium . LXII

Rem futile,inane & nihili,fomniú prouerbio dicimus.Terentius in Adelphis:De argento fomniú.

VW
το Κέμια ὀνά- Lucianus in Harmonide :παύτα ἐκεῖνατο λυέμια ὀνείρατάφασι,καὶ ἐπῶν σκιά.id eft : Omnia illa fubuentaneafo
φατα . innia,ficut aiunt, & uerborum umbra.Idé in dialogo Nirei & Therfitæ & Menippi : òvágará μoyas.is
Somnia mihi narras. Plato lib. de Rep.7.8T væαp jμing vμi i wénes oinour , ann' in vvap.id eft: Atq; ita uerè
nobis ac uobis ciuitas habitabitur,noautfomniú, ldem in Theæteto: drag avti övágat , id eft: Au
di iam fomniúpro fomnio ,friuolá rationépro friuola. Et Syrus feruus in Adel.herú fuum fomniú uo
cat,præ Demea:Tu quantus quantus es, nihil nififapientia es: ille futilis, fomniú, Plautus in Captiui
duo:Hic uigilans fomniat.Plato lib. De legib.3.fomnia dixit,pro tenuibus ueftigijs . Quum enim nar
raffet Darium non fuiffe regis filiú , fed eruditione rectaq; inftitutione fic ad regnü perueniffe ,ut ipfe
in diuifioneprincipatus feptimam modò portioné obtineret: n vui , inquit, quinçà èvágata ninanais
id eft:Cuius rei nunc quoq; exigua reftant fomnia.
Ne in
 :(
CHIL. SECVNDE CENTVRIAL 197
Ne in tonftrinis quidem. LXII
Lucianus in libello,cui titulus,Quomodo conſcribenda fit Hiſtoria: še rò alyouwos dý TSTO Eni kspawp TEA
Tuæтaµudonoyśvτap ànboas.id eft:Qui nec in tonftrinis, quod dici folet, talia fabulantes audierit.quod in
4
tonforü officinis fere ociofidefideant, & fuam quifq; fabulam adferat in medium.unde Flaccus :
-Gaudent ubi uertice rafo
Garrulafecurinarrarepericulanauta. Item alibi:
10 :
Opinor Omnibus & lippisnotum & tonforibus effe.
Calus alibi meminimus.
Nunquid & Saul inter Prophetas ? LXIIII
Libro Regum 1.capite decimo refertur huiufmodi prouerbium ideft: Nunquid Saul inter Pro
& Saul inter Prophetas Natú à Saule,quicum in Prophetaru cætu incidiffet, fubitò & ipfe diuino fu
phetas.
rorecorreptus,uaticinari cœpit.Id admirates qui Saulem antea cognouerat, inter fe dictitabat : Quid
1
accidit Sauli,nŭ & Saul inter Prophetas . Ea uox deinde uerfa eft Hebreis in prouerbiu de re noua &
inopinata,fubitans. Eftaut apud illos iambicus dimeter. Gregorius Nazianzenus in Apologia De fu
ga fua in Pótüfic ufurpat, ut quadrare uideatur,ubi pmifcue quilibet fibi magnifica aliquá fonctione
ufurpant,ueluthifce teporibus nemo non tractat facras literas :ævri ‡,inquit, àveu dudanjès dró, ngi wavowp
προφητευόντων, ὥσε εἶναι καὶ σαὲλ ἐμπροφήταις,κατὰ τὼ παλκαὶ ἱσορίαν εἰς παροιμίαν.id eft : Dum pro eo quod debe
renteffedociles Dei, prophetant omnes, adeò, ut & Saul fit inter Prophetas,iuxta prifcam hiftoria ac
prouerbium.Finitimum illi: ngi kdgxog☺wp naxavois, nœì tòip qanỹ μúgov.id eſt: Corchorus inter olera : &, In
lenteunguentum :fiue, Lenti admixtum unguentum .
In foribus urceum . LXV
dugnis livigía :id eft, In foribus aqualem. Nam hoc uerbo ufus eft Plautus. Ariftoteles libr. Rhes
toricorum Ι.το τέλΘ ἀγαθὸν ὅδεν ταῦτα ἔρητη,
καδδέκον εὐχωλίὼ πριάμῳ મધ્યે, αἰσχρόν τοι δηρόν τεμένειν.
ngiiwaponia'ÿ 7ò,6m dógxus Tli vdgiav. id eft, Finis autem bonus.unde illa dicta funt :
Et laudem Priamo .——— Præterea:
Turpèdiu manfiße.
Iam uerò prouerbiu etiam illud: Vrceu iuxta fores Interpres quifpiam (nam librum avwvvo fuppedi
târateruditifsimus amicus nofter Baptifta Egnatius ) ait fignificari rem contemptam ac uilem.Negli
güturenim que pafsim funt obuia, quæq; facilè quibuslibet contingunt.Itaq; urceum in foribus po
Batúnemo ftudet tollere :procliue enim .Verùm uniones in ferinijs recóditos magis expetunt. Plutar
chus wolwonuginías ait , rubum ultrò hærentem negligi ac præteriri, uineam , oleasq; expeti: recenfens Rubus ultro
hanc fententiam : άγαρ αἱρετέου παύτωμ τὸ ῥᾳδίως ἀλισκόμενον. id eft :Non efttollendi quod adinodi facile c5
hærens.
fequilicet.Ité in Epiftolis Seneca:Multi aperta tráfeunt, códita & abftrufa rimantur. Furê fignata fol.
licitant.Vile uidetur, quicquid patet.aperta effractarius præterit.Hos mores habet populus,hos im
peritifsimus quifq;,in fecreta irrumpere cupit. Porrò prouerbiŭ imperfectú ac mutilú uidetur.Quàn
doquidé Ariftoteles ad eum modú pleraqs refert,tanquá alioqui per fe fatis nota.Apparet effe hemifti
chiumiambici trimetri , à Comico quopiam mutuo fumptum.
Haudquaquam difficilè, Athenienfem Athenis laudare. LXVI
Ariftoteles lib.Rhetor.1,won yapongárns intyg , xanıæè aðlássi aðlívasive.id eft : Quemadmo. Athenis Athe
dam enim dixit Socrates,haud difficilè eft,Atheniéfes Athenis laudare. Citat idé, eodem in opere de nienfem lauda
procemijs agés ,Haudquaquá effe difficile, Athenienfes laudare apud Athenienfes, uerùm apud Lace refacile.
dæmonios id fore difficilè. Extat aut in Menexeno Platonis, idq; in adagionis locú cefsit. Dictü elt au
tem,propter encomia,orationesq; panegyricas, quæAthenis ex more exhibebantur ijs , qui fortiter
oppetijffent in bello: in quibus quoniam plurimadicebantur in laudé populi Athenienfis,pronis aus
ribusaudiebantur, propterea quod fuis quifq; laudibus fauet.
Exigua res eft ipfa iufticia. LXVII
Ariftoteles lib.Rhetorices I did this indicoule qaci,uing vid eft :Vnde etiam aiut, ipfam iufticia, Justicia cu opi
exiguum quiddam effe . Quo prouerbio fignificabant, non multum afferre momenti,fi probus fis, nifi nioneconiun
talis etiam habearis: & opinionem longè plus ualere, quam rem ipfam . At quáto melius fchylus in a
tragœdia, cui titulus, inlàm ßus, de Amphiarao
, :
οὐδ' δοκεῖνἄρις ,ἀλλ᾽ εἶναι θέλει,
βαθεῖαναὔλακα λὰ φρονὸς καρπέμενο . ideft :
Neg enim uideri, at effe uir cupit optimus,
Mentisprofundefegeteperfruens bona.
Rectius Socrates,admonens,ut talis quifq; fit, qualis haberi uelit.Modeftius Euripides in Orefte, p
bans opinionem,ubi res ipfa non adeft,tanquam optimo proximam :
κρεατον ἢ τὸ δοκᾶν κἂν ἀληθείας ἀπῇι .i. Res ipfa ut abfit, optima eft opinio.
Itidem Terentius in Adelphis : Si tibi iftuc re ipfa non dolet,ar fimulare certè eft hominis.
Occafione duntaxat opus improbitati. LXVIII
Ariftoteles libr. Rhetor . 2. καὶ πρὸς ४० ὃς ἔχεσιπρόφασιν, καὶπρογόνων,ἢ αὐτῶν , ἢ φίλων , ἢ τσοιήσαύτωνκαλῶς,καὶ μελησαι , innocendi cum
σων, ὦ αὐτοὺς , ἢ προγόνους , ἢὧνκάδονται, ὥσπερ γαρ παροιμία , προφάσεως γίνεται μόνοᾳ ἡ πονηρία .id eft : Aut aduerfus pidos,
quos
 I ORVM
298 DES. ERASM ROT. ADAGI

quos occafionem habent,fiue progenitorum nomine, fiue fuo ipforum,fiue amicorum ,fiue eorum, à A masisb
quibus beneficio fuerunt affecti, aut curæ habiti, uel ipfi,uel maiores ipforum , uel eorum pro quibus adencia
folliciti funt.Quemadmodum enim prouerbio dicitur , Occaſione duntaxat opus eft malitiæ.Qua
drabit in nocendi cupidos, qui ne temerè læfiffe uideantur, caufas prætexunt. Celebratur hic mimus vijaniza
Publij,ni fallor,in hanc fententiam :
prapo
Malefacerequi uult, nufquam non caufam inuenit. Arito
Circumfertur&hodieuulgo apud noftrates adagium non ufquequaquefpernendum : Facilè fuftem na
inuenerit, qui cupit cædere canem. Eodem fpectat Terentianum illud : Fingit caufas , ne det fedulò, aduen
Item illud Martialis :
reti
Irafcitantùmfelices noftis amici, do,
Non quiaficmerui,fed iuuat hocfacere. Stading
Fortafsis huc allufit & Euripides, cum fic aitin Iphigenia Aulidenfi:
δπὶ ‫ے‬βραχείας Occafione tantùm opusfueritleui, pens
‫ہ‬ • προφάσεως ἔδει μόνον,
ἐφ᾽ ἧςσ᾽ ἐγὼ καὶ παῖδεςαἱ λελεμμέναι , mihifuperfunt liberi,
Vt & ipfa quig
Gim
δεξόμεθα δέξιν , και σεδέξαςχρεών. .1. Terurfus accipiamus iftunc admodum,
Quote accipipar eft.
Citant & hunc fenarium ex Menandro:

μικρὰ πρόφασις ἐπι 8 πράξαι κακῶς. .i. udprauè agendumparuafatis occafio eft.
Vel à mortuo tributum auferre . LXIX

In lucri cupi- lap and vings ope:id eft,Etiam à mortuo tollit. In hominem undecunq; per fas nefasq; lucrum capta wtr
dum. tem.Ariftoteles lib.Rhetor.3.tractans de ijs, quæ pudenda habeantur: o , inquit, www , EdvEŃTap® Ör
δον καὶ αὶ παροιμία ,τὸ καὶ ἀπὸ νεκρόφόδειν · ἀπὸαἰσχροκοβολίας yap.ideft: Veluti fi quis exigat à pauperibus,fiue de
functis :unde etiam illud ortum eft adagium, Etiam à defuncto tollere:propterea quòd id à turpi lucri
cupiditate proficifcitur.Finitimum eft illi:
αἰτῶ γε καὶ τὰς ανδρίανας ἄλφιζα . 1. Ipfis uelà statuisfarinaspoftulat.
CAN
Natuin à tyrannis, qui & à fepulchris,aut defunctorum ftatuis , uectigal colligunt. Legitur in epiftola
quadam ad Cratetem Diogenis: καὶ τὸςαὐδρίαντας τὰς ἐν τῇ ἀγορᾷ προσιὼν αἴτε τὰ ἄλφιτα . id eft: Adi & ftatuas
wh
quæ in foro funt,atq; abhis cibum pofcito..
Pudor in oculis. LXX

Pudorex afpe 127 oglanuoîs û aidus: id eft,In oculis pudor.Horú nos pudet, quę in propatulo funt. Afpectus enim uel B
Яu.
incutit,uel renouat etiam pudorem. Vnde fit,ut pueri cum pudefcut, oculos tegant. Et apud Platoné
Socrates dicturus de amore, ob pudorem oculos tegit,nimirum huc alludens.Hinc & poetæ Cupidi
Epiſtola no ez nem, quod fitimprobifsimus, cæcum fingunt. Eodem pertinet illud Ciceronis, Epiftolam non erube
rubefcit. ' fcere.Videmus etiam eos, qui oculis capti funt,à uerecudia plurimum abeffe. Hucfpectauit Ouidius
cuin ait, noctem,utpote cæcam ,pudore uacare: i
300
Nox,inquit,& amor, uinumý ,nihilmoderabilefuadent:
1
Illapudoreuacat,Liber, amorý , metu.
Refertur adagium ab Ariftotele, libr. Rhetoric.2 . ng raw dodanu ngi rà ip qavã‚¿dw ngà'ê wapornía,rò ip de
• gdanµois Avau aidw, id eft:Et ea quæ funt oculis expofita, quæq; in propatulo funt. Vnde & illud prouer ་་ ་
bjo dicunt,Pudorem in oculis effe. Citatur & apud Atheneum lib.13.Idem in Problematis caufam in
quirés,quamobré pudefactis rubefcat aures, iratis oculi,huius adagij teftimoniú citat: ¿ ,inquit,
ἀἰδὼςἐμὀφθαλμοῖς κατάψυξίς τις μετὰφόβο, ὥς τε εικότως ἀπολείπει τὲς ὀφθαλμές, χωριζόμενονα ὡς δεκτικώτατου φοβετς τόπου .
πολύτιμα δὲν τοῖς ἄκροις 7ὤτων·ὁγὰρ ἄλλῃ ὡςώθης ὀργιζομένοις ἐπανδέχετ } τὸ θερμὸν μάλισα καὶ γίνετεφαυδρὸν ἐν τοῖς ὀφθαλ
pois da Tiiv xglav šoav novel.id eft: An propterea, quòd pudor in oculis frigus quoddá adducit unà cum
metu, atq; obid meritò calor deftituit oculos:Is uerò demigrans inde ferturad locufui maximè capa
SZE
ce.Eft aut huiufmodi fumma pars auriú :ná reliqua pars eft offea.Rurfum iratis calor fuffunditur: idq;
Ago
potifsimum apparet in oculis,propter albicantem illorum colorem.Refertur hic uerfus ex Euripide:
αἰδὼς ἐν ὀφθαλμοῖς γίνεται τέκνον . id eft :
Ging
Meagnata in oculis nafciturhominumpudor. Ariftophanes in Veſpis :
ἀλλὰ τέτοις γε οὐκ ἔνι ἐδ᾽ ἐν ὀφθαλμοῖσινεἰδὼς † παλαιῶν ἐμβάδων . ideft :
Cæterùm iftis haudineft, Calciamentiuetufti, nec uelin oculis pudor.
A
Huc referri poteft & illud,quod Ariftoteles lib.Rhetor.1 . ex Sapphone citat: 23.00
αἰδὼςκέν σε οὐκ εἶχεν ὄμμαζα . ideft: · Non effet tibipudor in oculis. Sit
Hinc & illæ figuræ : Quo ore, qua fronte audebis obiugare filium?Et illud apud Ciceronem in epifto
JA

φαινοπροσω lis ad Atticum : Nec enim conquifitores pavonporn audent. Quin & hodie uulgò dicunt: Non aude
F
G
J
G

περ. bis faciem oftendere. Apud Euripidem in Iphigenia Aulidenfi,Menelaus iubet Agamemnoni, ut ſeſe 3000
afpiciat,uidelicet quo facti pudeat :
βλέψον εις ἡμᾶς, ἵν᾿ ἀρχὰς τ λόγων ταύτας λάβω .. id eft:
palasian
Afpice in nos recta , ut hoc capiam loquendi exordium.. Is refpondet:
μῶναζέσας, οὐκ ανακαλύψω βλέφαρον ἀτρέως γεγὼς; id eft:
Num

3p Slatina
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA 1. 299
Num uerebor lumina in te tollere, Atreofatus ?
AFortafsis hucadfcribendum erat, quod apud Homerum Achilles Agamemnonem huwa uocat , ob
impudentiam,uelut oculis caninis & inuerecundis.
Conciliant homines mala. LXXI
owdyes ròs midpwaos hand: id eft, Conciliant homines mala. Sententia prouerbialis , quæ declarat id, Comunida mas
quod uulgò fit,ex hoftibus nonnunquam amicos fieri , propter malum aliquod incidens utrifque co la cociliant ho
mane.Ariftoteles libro Rhetoricorum Ι.ἐδὶρ γαρκωλύει ἐνίοτε ταὐτὸ συμφόδειν τοῖς ἐναντίοις.ὅθεν λέγεται,ὡς τὰ μα mines.
καὶ συνάγει τές ανθρώπες,ὅτ' αὖκα ταὐτὸ βλαβερὸνἀμφοιμ.ideft:Nihil enim uerat, quo minus idem conducatame
bobus aduerfarijs.Vnde dicitur illud, Conciliari homines malis,quoties idem utrifq; noxium fuerit.
Defyncretismo diximus alibi.Quin huc quoq; poteft deflecti prouerbium,ut dicamus, indoctú faue
reindocto,infantem infanti, nepotem nepoti . Neq; enim bonarú modò rerum fimilitudo cóglutinat
necefsitudinem,uerumetia ex malis communibus fæpenumerò mutua nafcitur beneuolentia. Amát
ferè interfe,qui fimul fecêre naufragium,qui militarunt una, qui fimul capti fuerunt ab hofte : deniq;
quicorporis aut animi morbis ijfdem laborant.
Ama tanquam ofurus, oderis tanquam amaturus. LXXII
dāqıráp voxop michσovтa,micropinora : id eft, Sic amandum tanquam fis ofurus ,fic oportet o- Quomodo alij
diffe tanquam fis amaturus .Hác Biantis fententiam Ariftoteles in libris Rhetoricorü fatis indicat in amandi aut os
prouerbium abijffe , cum ita fcribit : ὅτι ἐ οε , ὥσπος φασι,φιλᾶμ ὡς μισήσοντα , ἀλλὰ μᾶλλον μισῶν ὡς φιλόδοντα.id eft : dio habendis
Noneftamandum quafi fis ofurus, quemadmodú aiunt, fed ita exercendú odiuin ,tanquã fis aliquan
do amaturus .Ac paulo inferius : da qinäe, 3x ŵoñóßqœœ‚µ‚ànn” ŵs dè çıxsaovta.ideft: Oportet amare no qué
admodum aiunt, fed tanquam femper amaturum. Commonftrat enim illic philofophus , quo pacto
refellende corrigendæq; fintfententiæ uulgò receptæ, atq; inculcatæ.M.Tullius in fermone Deami
citia,fcribit Scipioni ufqueadeò non placuiffe dictum hoc Biantis nomine celebratum, ut negaret uls
lamuoceminimiciorem amicitiæ reperiri potuiffe,quàm eius qui dixiffet, ita amare oportere, ut fi a
liquandoeffet ofurus :nec uerò fe adduci poffe,ut hoc, quemadmodum putaretur,à Biante dictum ef
fe crederet,qui fapiens habitus effetunus è feptem:fed impuri cuiufdam, aut ambitiofi, aut omnia ad
fuampotentiam reuocantis effe fententiam. Quo'na enim modo, inquit, quifquá amicus eius effe po.
terit,cuius fe putabit inimicú effe poffe:quin etiá neceffe erit cupere & optare, ut quàm fepifsimè pec
cet amicus,quo plures det fibi tanquã anfas ad reprehendendu.Rurfum aut rectè factis, commodisq;
amicorúneceffe erit angi, dolere, inuidere. Quare hoc quidem præceptum , cuiufcunq; eft, ad tollen
dam amicitia ualet.Illud potius præcipiendü fuit,ut eam diligentia adhiberemus in amicitijs paran
B dis,ut ne quádo amare inciperemus eu que aliquádo odiffe poffemus, Hactenus Cicero. Refertur ab
I codemAriftotele paulo fuperius,ac repetitur libro Moralium Eudemiorum 7.hic fenarius :
ἐδὼςἐρατὴς,ὅς τις οὐκἀὰ φιλῶ. ideft : Non eft amicus hic,qui amare definit.
Quiemoluméti caufa amat,potitus eo quod cócupifcebat,amare defijt. At bonorú amicitia quoniam
uirtutinititur, immortalis eft. Extat aut hic uerfus apud Euripide in Troadibus. Diogenes Laertius
mutilú adagiu refert:ipaonı qıλãy ŵs µiohoovras, rèsyad whéros kvai lanés.id eft:Iubebat amare táquá ofuros ,
plurimos enim effe malos.Huc adfcribendus Mimus ille Publianus, qui eft apud Aulum Gellium :
Itaamicum habeas,poffe utfieri inimicumputes.
Etalius eiufdem ,ut opinor,fed Senecæ titulo :
Ita crede amico, nefit inimico locus.
Sophocles item in Aiace maftigophoro :
ἐγὼ δ᾽ ὀπίσαμαι γδ' αρτίως , ὅτι At ipfe didicinuper, ut fi quandofim
ὅτ᾽ ἐχθρὸς ἥμίω , ἐς τόσον δ᾽ ἐχθραντέ Inimicus ulli,bunc oderim hactenus, uelut
ὡς ἐ φιλήσων αὖθις·ἔς τε τ φίλον Aliquãdo amicũ habiturus : erga amicũ item
τεσῦθ᾽ ὑπεργῶν ὠφελῶνβελήσομαι, Officiafic exerceam, ut qui nonfiet
ὡς αὐὲν μονῶντα , τοῖς πολλοῖσι γδ Semperfuturus amicus.etenimplurimis
βροῦ
ßpoïἄπιςός
ãmsós¨ÉD ἑταιρείας
Érygéias λιμώ.
rule . id eft: Sodalitatisportus esttutusparum.
Atticus aducra, LXXIII

sapon : id eft, Atticus aduena. In uiolentos & feroces uicinos dicebatur. Duris apud Zeno. In uicinos fe
dotuait ex Atticorü moribus natu, quòd olim finitimos è fedibus fuis exigere confueuerint. Crates roces.
rasinde manaffe putat,quod Atheniéfes, qui Samú mifsi fuerat , indigenas expulerint . Notatur ada
ένιαι 7 παροιμιῶν καὶ γνῶμαιἐἰσὶν ,οἷου μαρτυρίαι,ἀτζικὸς παροικω . ideft:
giü ab Ariftotelelib.Rhetoric.3.έτι, inquit,
Adhæcnónulla prouerbia funt & fententiæ,tanquá teftimonia , ut Atticus aduena. Proinde proprie
quadrabitin eos, qui ita nuperin munus aliquod afciti funt, ut fuperiores eijciant.
Purpura iuxta purpuram dijudicanda. LXXIIII
iwogyúga wapà riv wogqúgav dianería: id eft, Purpura ad purpura dijudicáda eft. Certifsimú iudiciú ex ludiciu ex col
collatione nafcitur.Vnde emptores mercaturi purpura,ne fallantur , alterá adhibet purpuram. Lice- tatione.
bit uti,quoties negabimus infantiá, aut infcitia indoctorum plenè deprehendi,nifi cum eloquentium
&eruditorum fcriptis conferantur. Etenim fi uel Saluftium conferas cum Cicerone, iam uelut obmu
tefcitille,alioqui per fe difertifsimus.Refertur adagium à Phoebammone fophifta in commétario De
figuris rhetoricis, Meminit & Ifocrates in oratione Panathenaica : ἀλλ᾿ ὥσπερ τω πορφύραν καὶ τὸν χρυσὸ
dingsuir
 300 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM'

dewpðufy nges doniµájouw iropa wapadanvvovrob, id eft : Sed quemadmodum purpuram & aurum confidera . A
Purpure col mus ac probamus,purpuram cum purpura conferentes. Haud arbitror prorfus angdiovoo fore,fi de Virg
latio. conferêda purpura locum huc afcripfero ex Aureliano Flauij Vopifci.Meminiftis, inquit, fuiffe in te. fer
plo Iouis Opt.Max. Capitolini palliu breue purpureu, laneftre:ad quod cũ matronæ atq; ipfe Aure. TUTO
lianus iungeret purpuras fuas, cineris fpecie decolorari uidebantur ceterę,diuini cóparatione fulgo m
ris.Hoc munus rex Perfarum ab Indis interioribus fumptum,Aureliano dediffe perhibetur , fcribés: isaddo
Sumepurpuram qualis apud nos eft.Nam poftea diligentifsimè & Aurelianus & Probus,& proximè gyd
Diocletianus mifsis diligentifsimis confectoribus, requifiuerunt tale genus purpuræ, nec tamen in
uenire potuerunt.Dicitur enim fandix Indica talem purpuram facere,fi curetur. Allufit huc Quinti typest
lianus lib.12.cap.De generibus dicendi, agens de dictione, Quæ, quod mediocris eft, per fe habet ad mom
mirationem,fed admotis ijs quæ funt eximia, definit effe admirationi. Habet, inquit, admirationem: JOS
ଦ୍ବ
neque immerito. nam ne illud quidem facilè eft : fed euanefcunt hæc atque moriuntur , comparatio C
3 ne meliorum :ut lana tincta fuco, citra purpuras placet: at fi contuleris, etiam lacernæ confpectu me
Kaga
lioris obruatur, ut Ouidius ait.
Gu
Saturniæ lema. LXXV
Incæcutientes.
Loving id eft, Saturnia lemæ.In cæcutientes ac ftupidos dicitur : præfertim in eos , qui ætatis
Aua. uitio defipifcunt.Eft enim lema, humorin oculis concretus , unde lippitudo nafcitur. Deriuatur au
rem and how,id eft,uideo, & negatiua particula: quòd eiufmodi lachrymæ craffæ oculos occupan
tes uifui officiant.Ariftophanes in Pluto:
5
ω id eft :
ἀλλ᾽ ὦ χρονικαῖς γνώμαιςὄντωςλημῶντες τὰς φρένας ἄμφω .
Saturninis animis uerè lippitisfenfibus ambo.
ax . Gnomis dixit, pro lemis :unde au Græcis lippio,cæcutioq; fignificat.Porrò Saturniæ dicütur,quafi
Lpóv . feniles ac ueteres :propterea quòd give,id eft, Saturnus podagrofus ac fenex à poetis fingitur, & tem
axa,
αρχαία , porum deus: quafixov.apxaa uerò,id eft,prifca & antiqua,Græci nonnunquam ftulta uocant.Plato
in Euthydemo : xwv qλväpās, nœì apxœóràdiovre.id eft: Nugaris, ac ftultior es quàm decet.Et gevins
rópa,uwgóτpa: & ligóvss, nugas ac deliramenta. Timotheus apud Athenæum libro 3. ifos Barinover, tò
wanaion d' liv legóvⒸ dixww.id eft:Iuuenis regnat lupiter, olim autem principatum tenebat Saturnus. A
riftophanes in Vetpis :
τὸν νῦν ..- id eft :
καὶ τὰς τραγῳδές φησιν Σποδείξειν κρόνες
Sefetragados mente Saturnos ait › Moxredditurum.
Idem in Nebulis : B
≈
καὶ πῶς ὦ μωρὲ σὺ καὶ κρονίων ὄζων καὶ βεκκεσέλωε ; id eft :
Etquomodo oftulte & Saturnalia olens, & lunaris?
Dionyfodorus in Euthydemo Platonis,Socratem Saturnuin uocat,bardum ac ftupidumfentiens :
Tws, inquit,& kgóvo:id eft,Adeò es Saturnus.Allufit huc Lucian.in Timone: gì àµßhvwïjas we̟òs và yie
vola.id eft:Cæcutis ac lippis ad ea quæ patrantur. Atque inibi paulo inferius : nu har dníyop ligóvop or ů.
δεῶνγγυναιότατεἀποφάνυσι,παρωσάμενοι καιτιμῆς.id eft:Etpaulatim Saturnum te 6 deorum præclarifsime red
Ugovoruga , dunt, depellentes ab honore.Plutarchus ætate defipientes oftendit uulgò povongss appellatos fuiffe:
id eft, Saturni more delirantes:uidelicet propter aniles fabulas, quæ de hoc deo feruntur.Eas refert i 13
De Saturnofa dem Plutarchus in commentario De facie apparenti in orbe lunæ : Saturnum in infula quapiam for.
tunata,profundo in antro dormire , faxa complexum aurea. Cæterùm hunc fomnum illi accidere ex
bula.
uinculis in eum ufum arte confectis à loue. Aues autem quæ in fcopuli cacumine uerfantur, adferre Tisy:
illi ambrofiam,uniuerfamq; infula mira fragrantia cópleri, è rupe,uelut è fonte fcatente: adeffe dæmo
nes, qui Saturnú obferuent & inferuiant. Hos olim cum illo amicitia cóiunctos fuiffe, cùm dijs atq; ho
minib.imperaret,multaq; de futuris rerú euentib.ex fe prædicere. Sed maxima , maximisq; de rebus
fic efferunt,ut Saturni fomnia uideatur. Ná quicquid cogitârit Iupiter in animo, id fomniare Saturnu.
Huiufmodi quædã nugamenta de Saturno cómemorantur in hoc, quo dixi libello. Iam illud eruditi
島管

lectoris iudicio relinquo,nunquid ad hoc adagiu pertineat, quod Pythagorici ovußonins mare , Satur
食
尋

ni lachryma appellant:ut teftatur idem autor, commentario de Ifide & Ofiride. Siquidem eft aqua ma
rina non falfafolùm & amara,fed crafsior & impurior reliquis.
Cucurbitas lippis. LXXVI

kononúvrais neµãp : id eft, Lippire cucurbitas. Ad ſuperiorem adagij formam pertinet. Ariſtophanes
in Nubibus:
>
νῶ γέτοι ἤδη καθορᾶς αὐτὰς, ἀμὴλημᾶς κολοκιώταις . id eft :

At nuncipfasplanè cernis, nififors lippis colocyntis.

Lononúvras Græci uocant , quas nos cucurbitas. Verba funt Socratis, oftendentis nubes . hoc eft : Nifi
wed planè nihil uides, & tantas habes in oculis lemas,quantæ funt cucurbitæ.
Ollas lippire. LXXVII
2-52

Sasana : Ollas lippire. Prouerbialis hyperbole,proximę fimillima. Lucianus aduerfus inerudi

tú, & multos coemente libros:xas,inquit, id eft: Ollas lippientes.lachrymas indicás ollis e
quales.Hocadagiu utrunq; quoties ad animum refertur,fit elegantius & iucundius :ueluti fi quis hor
minem crafsi iudicij ,ac uehementer cæcutientis, & turpiter errantis dicat lippire non lemis,fed ollis .
Odium

VELZORGEN SPORK BE
 CHIL SECVNDE CENT VRIA I 301

Odium agrefte . LXXVIII

ΜίσΘ· ἀγρικὸν :id eft, O diu agrefte , Atrox odium ueteres fic appellabant ,propterea quòdrufticiple odium atrox .
runq; μισανθρωποι funt, & c acerbius atq ; implacabilius oderunt.Lucianus contra indolu :μισο ἢ ἄγριομφα
σιμπαρὰπαύτωνἔχεις ἐπί τῇ βδελυρίᾳ id eit:Laboras aut agrefti, ficuti dicitur, oinnium odio , propter info Ciuilitas.
lentiam. Vnde & ciuilitaté appellamus morum comitatem ,humanitatemq.Et apud Iureconfultos ci
uilis actio difcernitur à criminali . Denique Græci quicquid barbarum , immane aut crudele uolunt
intelligi,id ἄγριου uocant . ἄγριομ .
Megarenfes neq ; tertij , neq ; quarti . LXXIX
Μεγαρᾶς ἔτε βίτοιἔτι τέταρτο :ideft,Megarenfes neq ; tertij, neq ; quarti . Dicebatur olim in hoininesfu
pramodú ignauos & contemptos,nulloq; honore dignos.Natum adagiu ex oraculo quoda.Id quidá,
inter quos Stephanus,Mneas & Ion Aeginéfibus ,alijMegarenfibus redditú exiftimant . Narratitaq ;
Mneas,cum Aeginenfes in Achaia debellaffent Etolos, ac decima pentecontorú cepiffent (ea eft na ·
uis remigum quinquaginta) hanc Apollini Pythio uictoria monimentum dedicarunt.Rogabantque
deum,quinam effentGræcorum præftantifsini, arbitrantes futurum , ut ob eam uictoriam ipfispri
malaus ab Apolline tribueretur. Oraculum hunc ad moduin refpondit :
Oraculum de
ἵππον θεσσαλικὼ ,λακεδαιμονίζω τε γωαῖκα ·
Gracia pro
1
οὔνδρας δ᾽ οἳ πίνεσιν ὕδωρ καλῆς αρεθέσης. uincialibus .
ἀλλ᾽ ἔτι καὶ το ἐσὶνἀμείνονες,οἵτε μεσηγὺ
πρωθυναίοι καὶ αρκαδίης πολυμήλε ,
αρχεῖοι λινοθώρηκες κέντρα πολέμοιο.
ὑμᾶς δ᾽ αἰγιέες, ἔτε τζίτι ἔτε τέταρτοι,
id eft :
ἣ δυωδέκατοι, ἔτ᾽ ἐν λόγῳ, ἔτ᾽ ἐν δριθμῷ .
Theffala equapraftat reliquis, mulierg, Lacana.
Porrò uiripotant quipulchrafluenta Arethuse.
Hos quog præterea, media gens incola uincit
Tirynthi, Arcadiag bibentibus inclyta albis,
Argiuiftimulibellorum,armisg, potentes.
At uos Aegini,neque tertius accipit ordo,
1 B
Necquartus, neg, biffenus, neg, denig
, ueftri
Vllaufquamratio efi ,nufquam numerusue,locusue.
Qui fcripfit commentariolos in Theocritum , refert hoc epigramma paulo diuerfius , nimirum ad
huncmodum :

γάλης μὲν πάσης τὸ πελασγικὸνἄργῳ ἄμεινον, τρωωθευναίεσι, καὶδεκαδίης πολυμήλε ;

ἵπποι θρηΐκιας,λακεδαιμόνιοι τε γυναικες , λογον λινοθώρικεςκέντρα πολέμοιο .
ανδρες δ᾽ οἱ πίνεσιν ὕδωρ καλῆς διεθέσης. ὑμᾶςδ᾽ ὦμεγαρεῖς ἔτε τρίτοι, ἔτε τέταρτοι,
επ ἔτε δυωδέκατι, ἔτ' εν λόγῳ ,ἔτ᾽ ἐν αριθμῷ .
ἀλλ᾽ ἔτι καὶ τ δ᾽ ἐσὶν ἀμείνονες , οἵτε μεσηγὺ
Callimachus item in epigrammatis ad Megarenfes retulit prouerbium :
ga
δ ταλαίνης —Sedueluti Megarenfibus accidit olim ,
νύμφης, ὡς μεγαρέων, ὦ λόγος, δ᾽ αριθμός.i. Nymphainfelicis,non locus,aut ratio.
Item Theocritus in Catellæ amore :

ἄμμες δ᾽ ἔτε λόγω τινὸςἄξιοιἐδ᾿ ἀριθμητὶ,

id eft :
δύσανοι μεγαρῆες, ἀτιμοτάτῃ ἐνὶμοίρᾳ .
Noftrinecratio eft, numero nequeponimur ullo,
Extremafortisueluti quondam Megarenfes.
Eft & inter amantes ordo,quum hic primus eft apud amicam, ille fecundus, alius tertius aut quartus.
Quemadmodum & in teftamentis eftprimus, fecundus &tertiushæres . Effertur etiam hac forma
prouerbium : μεγαρέων ἄξιοι μερίδιο ,id eft: Megarenfium parte , feu loco digni. Huc fpectat &Homeri
cuinillud Iliados β.
ἔτε ποτ᾽ ἐν πολέμῳἐναρίθμιθ ,ἔτ᾽ ἐνὶ βελῇ . id eft :

Nufquam in confilis ,nufquam numeratur in armis.

Refertur ex Euripide:

δειλοὶ ἡ ἄνδρες ἐκ ἔχεσιν ἐν μάχῃ

Han c

id eft :
δριθμὸν, ἀλλ᾽ ἄπεσι κἂν περῶσ᾽ ὅμως .
G

Formidolofi nullum habent inpralio

Numerum ,fedabfunt, licet ibiadfint maximè .
Hanc figuram & Latini uidentur exprimere .M.Tullius:Neminem effe puto , qui modo in aliquonu
mero fit. hoc eft, qui fit alicuius momenti,alicuius precij.Idé Philip.3.Bombalio quidam pater,hoino
nullo numero ,nihil illo contemptius.Plutarchus in Sympofiacis : 7 ἢ ἐμῶν πολίζον ὥσπου μεγαρων ἐδείς λόγος.
C ideft
 302 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

id eft: Atqui meorum ciuium,ueluti Megarenfium, nulla ratio.Idem aliàs in eodem opere: * dauoner. A
Agatho
zéws,iq¤‚¿dúnwp,worop aiyiroop i pijaprop,ağılμs dry.id eft Atqui Democriticarum ,inquit, imaginŭ, E deducta
perinde ut Megarenfium aut Aeginenfium, nullus numerus, neq; refpectus.Equidem arbitror & Ari. oraliran
tophanem huc leuiter allufiffe, cum fcribit in Acharnenfibus: i
Megarefes nul popular
lo prorfus nu
ὡςχρὴ μεγαρέας μήτ᾽ ἐν γῇ μήτ᾽ ἐν ἀγορᾷ , Addit
id eft:
mero& loco. μήτ' ἀνθαλάτῃ ,μήτ' ἐν ἠπείρῳμένειν. simporta
Megarenfibus nefasmanere effetneg em&
Interra alicubi, necforo, nec in mari, , continente.
Neg
Siquidem excludens Megarenfes quatuor locis,nimirum ad illud refpexit, rerérepro , Quanquam in
uerfibus opinornon abeffe mendum,uidelicet in ry : nifi fortè quarto loco fibi permittit fpon dequ
dæum,quemadmodum permittit anapæftum.Mihi fubolet huc & M.Tullium allufiffe, cum in Bruto z ll
e
fuo fic loquitur:Duobus igitur fummis Craffo & Antonio, L.Philippus proximè accedebat, fed lon X
go interuallo,tamé próximus.Itaq; eum , etfi nemo intercedebat qui fe illi ante ferret , neq; fecundüũ tñ
neq; tertium dixeriin . Nec enim in quadrigis eum fecundum numerauerim ,aut tertium, qui uix è car
cerib.exierit,cu palmam iam primus acceperit: nec in oratorib, qui tantùm abfit à primo , uix ut eodé
curriculo effe uideatur. Simili forma M.Tullius in Academicis lib.z.dixit quintę clafsis Democritum :
Quinte uelpri Quis, inquit,hunc philofophum non anteponat Cleanthi, Chryfippo,reliquisq; inferioris ætatis, qui T
me uel nullæ mihi cü illo cóparati,quinte clafsis uidentur:id eft,poftremi ordinis . Ediuerfo prime clafsis dicútur,
claßis homo. qui cæteris præferuntur: & nulla claffe,qui prorfus cótempti. Translatum à clafsibus,in quas Seruius
Vltimæ fortis. Tullius rex diuifit populum Romanum pro cenfus modo . Florus epitome 49. dixit Vltimæ fortis ho
minem,uehementer obfcurum . Andrifcus,inquit, ultimæ fortis homo, Perfei regis fe filiú ferens , &c. །
沙
Ité epitome 19.C.Glauciam dixit ultimæ fortis homine. Hoc fiet lepidius, fi transferatur ad animi res:
ueluti fi dicas.ultimæ fortis ingenium:aut orationé cũ aliorú fcriptis uix conferenda , extreme clafsis
Prima autpo orationem. Ad hanc pertinet formam,quum dicunt hominem primæ notæ,poftremæ notæ . & M.Tul
ftremæ notæ. lius , faluté appellat de meliore nota,falutationé accuratam. Adperfonam accomodauit Catullus :
-Et quifquis de meliorenota.
Idtranslatum uidetur à negociatorib.qui uino aut panno notam affigunt, indicante mercis precium. 熱20
Lepus pro carnibus. LXXX (
A
In periclitates. Aayos wi7upp: id eft, Lepus de carnibus :fubaudi,periclitatur.In eos dicitur, qui ob aliquá fui uti B
Lepores cur litatem in difcrimen uocantur.Nam leporem non infectamur, quòd noceat,fed quòd pulpamentũ ha
"
infectentur. beat.Eft enim animal & efculentum, & timidum , atq; inerme , ut natura hominum efcis leporem ge
nuiffe uideatur.Rheginenfes aut uulgò lepores dicti funt, utpote pauidi ac formidolofi . Effertur etiá

OBHLIECLI
ad hunc modum adagium : ays ingrop Sixe. id eft: Lepus pro carnibus currit . De ijs qui magno
fuo periculo, aut capitis etiam difcrimine, atq; ob id acriter decertant . Träslata metaphora à uenatu,

TICELLI
in quolepus quoniam intelligitfefe ad necem peti,pernicifsimo curfu fugit, adeò, ut nó rarò deficiat,
110

THESE
medioq; in curfu exanimetur. Qua de re Plutarchus in comentario De terreftrium & marinorum ani
mantiúprudentia,narrat quiddam haudquaquá indignum quod hoc inferatur loco: i rès dxcinodas Coral

****
διώκοντος , καὶ καὶ αὐτοὶ κτάνωσι͵ ἥδοντς διασπῶντοι καὶ τὸ αἷμα μαλάτ]υσιπροθύμως. ἐαὶ ἢ ἀπογνὲς ἑαυτὸν ὁλαγὼς ἐγίνετ} πολι
λάμες,ὅσον έχει τονσύμαζε , αναλώσας εις τ δρόμου ἐκλίπωτο νεκρὸνκαταλαβόντοι,ἐχ ἄπ ]οντ] τὸ παράπαν , ἀλλ᾽ἴσαυτῇ, τὰς ἐρὰς
nivõvrób,ŵs š ugrõp xapıp ännà vínus ngèì piñovenías àywvfóμlvo , id eft: Porrò canes cum leporem infequuntur,fi
quidem occiderintipfi ,gaudent dilacerare, atq; alacres fanguine fefe contaminant oblinuntqs.Quòd
filepus defperans de fefe,quemadmodú acciditfæpenumerò, quicquid habet halitus, id omne quàm
intentifsimo curfu confumpferit,atq; ita defecerit , canes exanimem repertum omninò non attingut,
uerùm confiftunt mouentes caudam,perinde quafi non carnium gratia decertarint, fed magis de ui
&toria contenderint. Charon apud Ariftophanem in Ranis:
ἀμὴ νεναυμάχηκε τω περὶ τ κρεῶν . id eft:
δῆλον ἐκ ἄγω
Seruum haud ueho, nauale nipèregerit infero
Certamen, acpro carnibuspugnauerit.
Adfcribithoc loco Ariftophanis interpres, apud Arginufam,feruos non pro pecunia, aut alio quouis
præmio,fed pro uita dimicare folere. Idem in Vefpis:
ποιήσω διακεν των καρδίαν καὶ τὸν οὶ ψυχῆς δρόμου id eft:
δραμεν.
Effecero, ut cor mordeas, curfum, curraspro capite acuita.
Idem in eadem fabula: λαγὼν ἢ λάμπαδα ἔδραμες ; id eft:

Leporem cucurrifti,an'ne lampademmagis?

Plutarchus inDialogo ,queinfcripfit aduerfus Epicurumm :παπαὶ ἔπου έγωγε γελάσας , ἐς τω γασίρα2 τοῖς αὐδρος
σιν έοικαςἐνακεσαι, καὶ πολίτ κρεῶν ἐπάξειν. ideft :Papæ ,inquam ridens, in uentremipfum uiris infultufa
&turus uideris, & ad curfum qui pro carnib. dicitur, adacturus. Significat aut cum Epicureos in fum
mum difcrimen adducturu, quòd aduerfus uoluptatis affertores propofuiffet,nec iucundè uiui poffe
fecundum Epicurum. Sufpicor allufum ad prifcas hiftorias , quæ referunt aliquoties bellum natú in
terpopulos ob direptas è facrificijs carnes.Ita Pindarus in Nemeis:
id eft:
ἵνα κρεῶν νὶν ὑπὲρ μάχας ἔλασεν,
Vbiprocarnibuspugnasgeßit. "
Carpathius

!
 CHIL PRIMÆ CENT VRIA I 303
Carpathius leporem. LXXXI
ὁμαρπάθιο τὸν λαγών:id eft ,Carpathius leporem .Dicebatur in eos , qui fibi rem noxiam accerferent. Remnoxiamt
Hinc deductum adagium,quòd cum in Carpathiorum infula lepores non effent, illi curarunt impor- perfequi.
tandos alicunde.Verùm ubi eius animantis magna uis increuiffet, ut eftmira foecunditas , fruges in
fulæpopulari cœperunt . Refert & interpretatur parcemia Iulius Pollux , quinto de rerum uocabulis
libro. Addit nec in Ithacenfium infula nafci lepores,nec in Sicilia fuiffe,priufquam Anaxilas Rheginé
fis eos importaffet:unde uidtor in Olympiacis ,Rheginienfium nomifmati currum infcalpfit & leporé .
Refert itein δc interpretatur Ariftoteles lib.Rhetoric.3 .
LXXXII
Γρύζειν.
Γρύζειν, prouerbio dicunthifcerefeu mutire Sunt qui putent,γρύζεινeffe,uocem fuilla ædere,deducta γρύζει .
ἀπὸ7 ypὺ :de quo meminimus alibi. Vnde &Grylli nomeneffictum apud Plutarchum , & Grunij Coro
cotteporcelli,cuius meminit diuus Hieronymus.Ariftophanes in Pluto :
γρύζειν ἢ καὶ τὸ γελμᾶτον ὦ καθάρματε; id eft :
Audetis & mutirefceleratifimi? Idem in eadem fabula:

ἀλλὰ φθείρες καὶ μὴ γρύζης. id eft :

Imòpereas, néue quidbifcas.

Similifigura Terentius dixit in Adelphis: Quid gánis:Et in Phormione: Quod illi ad auré obganiat.
Nullum animal,quod animal. LXXXIII
Prouerbialis uidetur 8c illa figura,Nulli animal, & quod animal . Ariftoph.in Pluto :
πονία γάρἐσιν ὦ πόνης , ἧς ἐδαμε
id eft:
ἐδὲν πέφυκε ζῶονἐξολέσερον.
Inopia nanque eft heu mifer,quafcilicet
idem ἐμ νεφέλαιο
Haud aliudufquam eft animal exitialius.
τέτο δ᾽ ἐπ᾽ ὁλόκουτο θηρίον ; id eft :

Vfuraatipfaquifo, quénambeluaeft?
M.Tullius ad Atticum:Terentij ueftigium nullum agnoui,Metagenes certè perijt . Fecit iter per pofs
fefsionem,in qua animalreliquum nullum eft . Nec abludit ab hac figura Plinianum illud:Regulus bi
pedum nequifsimus.
Ne mufca quidem . . LXXXIIII
B
Huic affinis eft & illa prouerbialis hyperbole, Ne mufca quidem : qua maximamhominum folitu- Ne mufca quis
diné fignificamus. Plautus in Truculento: Quas tu mulieres mihi narras?Vbi mufca nulla fæmina eft dem.
in ædibus. Huc allufit Vibius Crifpus orator delectationi natus,ut ait Fabius:
Cuius erantmores,qualis facundia,
quemadmodum fcripfit Iuuenalis.cum rogatus, ecquis effet cum Cæfare in conclaui? refpondit, Ne
mufcá quidé intus effe. Ancipiti ioco Domitiani cófuetudinem notans,cui mos erat quotidie fibi fe- Secretum ho
cretumhorariü captare:nec interim aliud ferè agebat,nifi quòd mufcas captas ftylo configeret. rarjum .
Communis Mercurius. LXXXV
Κοινὸς ὁ ἑρμῶς: id eft, Communis Mercurius.Lucianus in Votis:ἐκῖν τὸ προχειρότατον τέτο,κοινὸς ἑρμῆς φασί, καὶ
ἧς μέσουκατατίθει φέρων τὸν πλᾶτον . id eft: Itaq ; quod pafsimin ore eft omnnibus, communis , ut aiut, Mercurius,
opesq; in mediii allatas depone.Plutarchus in libello, cui titulus ,ὅτιμάλιτα τοῖς ἐξγεμόσιδεῖ τὸν φιλόσοφου δια
λέγεσθαι: ἀλλ᾽ἀμοσίᾳ καὶ ἀπειροκαλίῳτὸν κοινὸν ἑρμί ἐμπόλαιον καὶ ἐμμισθου γενέσθαι . id eft:Sedimperitia & inelegan
tia communem Mercurium, cauponatorem & quæftuofum factum effe. Quidam hinc natam parce
miam arbitrantur, quòd Mercurius, ut eftfurtorum autor ac repertor, primus oftendit, quæ furto par Mercurius fur
tafint,ea inmedium communiter oportere deponere.Alij malunt huc referre, quòd Mercurius fit ora toru fermo
tionis autor,per quaininterhomines omne commerciigenus conftat:unde & medius interfuperos nis auctor.
atq ; inferos a poetis fingitur,pariter fuperis deorum gratus & imis : quòdfermo aniniinterpres,fum
mos cuminfimis, reges cum plebe conciliet.Extat fuperhac re fabella nó illepida Ariftidis in z. libro,
quem aduerfus Platone confcripfit,in defenfionem Rhetorices. Ea hoc magis libuit adfcribere, quòd Aristidis fabu
is autor hauquaqua adhuc uulgo notus eft ,νεωσί γαρ ανθρώπων γεγονότων καὶ τ᾿ἄλλουζώων , θόρυβΘ-πολὺς μὖ κατὰ [ade Rhetoria
τὼ γιν καὶ ταραχές.ἔτι γαρ αὐτοῖςσφινεἶχον ,ὅτι χρύσοντι 53 γὰρ [ὦδολὲν τὸ συνάγου ,ἀλλ᾽ οἱ μάζεςτὲς ἐλάτζος ἦγονἔτι τοῖς ἄλλοις CA.
ζώοις ἦχοναὐταρκῶν πᾶσι γαρ παύτωμ ἀπελέποντο, ἄλλο ἄλλον τάχει καὶ π ]ωνῶν ἀπαύτων,ὅπου ἐν ὅμωρῶ ἔφη τὸς πυγμαίος πάς
σχειμὑπὸν γεράνων, πᾶσι τοῖς τότε ὑπὸπαύτων συνέβαινεῖ ἀλκίμωνὀρνίθων.κατ' ἰσχεῷ αὐτοδῤῥῳκαὶτὸ λεόντων ,καὶτ κάπρων ,
καὶ πολλῶν ἄλλων ἦσαν, ὥς᾽ ἀπόλλυζο σιγῇ καὶ μὲ τῇ γε κατασκευῇτε σώματΘ ', ὦμόνωμ ~κοράκων,ἢ τὰ καὶ τ κοχλιῶν ἀπελε
ποντο,δολεὶς αὐτ' ὑπάρχων αὐταρκίας.φθειρομένο ἢ ὅτως * γένος, καὶ κατὰ μικρὸν ὑποῤῥέοντες, κατεδὼνὁ προμηθοὺς δεπώς ου φι
λαύθρωπο ,ανέρχετεπρόσβευτής υπό 7ανθρώπων,χ ὑπὸ 7ανθρώπωνπεμφθεὶς, ἐδὲ γαρ πρέσβας ὧνπώποτ' ἀλέναι, ἀλλ' αὐτὸς
ἀφ'ἑαυτ,5 ζοὺς ἔτε προμηθέως ἀγωσθεὶς δίκαια λέγον]Θ ', καὶ ἅμα καθ᾿ ἑαυτὸν ἐλυφὼς λογισμὸν – πράγμαζς , τ αυτ πάσιων έρμα
κελούς ῥητορικοὺἔχοντα ἐλθεν ειςανθρώπος ὁ καὶ ἐν προμεθοὺς καθάπης ἐπίσης ἀπωσε τάς τι αἰσθήσεις καὶ τ᾿ ἄλλα μέλη σώματο
αχ έτως ἐκέλουςν ,ὥσπου θεωρικό διάδοσιν διελῶν ,ἵνα τὸαὐτοῦ·ῥητορικῆς ἐφεξῆς μετέχοιςν,ὥσπερ δφθαλμῶν ,χειρῶν καὶ πολλῶν , ἀλλ
Επιλεξάμενον τὲς αφίσες καὶ γενναιοτάτες καὶ τὰς φύσειςἐῤῥωμένεςάτες, τέτοις ἐγχειρίσαι τὸ δῶρον , ἵναἐμὲσφάς τε αὐτὸς τὰςἄλ
λας σώζειν ἔχοιςν.ἀφικομένηςκαὶοὶ ῥητορικῆς ὡς ανθρώπες , ὅπως ἐκ θεῶνἢ διήθησαν μὲν οἱ αὔθρωποι τ μετὰ 7 θυρίων δίαιταν χαλές
πλὺ ἐκφυγῆν, ἐπαύσαντο ἢ ἐχθροὶ παύτοῦ· ἔντοι· ἀλλήλοις ἐν κύκλῳ , κοινωνίας καὶ εὗρου αρχιώ ,καταβαύτοι- ἢ ἐκ τ δρῶν , ἄλλοι κατ᾽ ἄλ
δε μέρῃτῆς οἰκομένης ἐπλησίασαν ,τόγε πρῶτονὕπαιθροι,μετὰ καὶ τῦτο ἔθε λόγονικήσαντες ,πόλιμ τε κατεσκευάσαντοκαὶ διεκρίθης
C 2 σαν,έχο

J
 DES. ERASMI ROT. ADA GIORVM
ADAGI OR VM
304

σαν,ἐχὥσπο πρότόρομὡς ἔτυχεν , ἀλλ᾽ ἐς τι σωτάξειςΚοινωνιῶν, καὶ τὰς πόλεων ἡγεμόνας νόμος ἔθεντο , καὶ ἄρχοντας καὶ πολι. Α
τείαν ἐνόμισαν · καὶ θεοῖς χαριτήρια ανήγαγον πρώτας ἀπαρχὰς ποιησάμενοιτὰς ἀπὸ 7λόγων, οἷς ἔτι καὶ υἱῶ χάιρειν μάλισὰ τὸς θεὸς
‫اماس‬
λόγοςαἱρῶ ,ὅτι καὶ γνωρίσαι πρῶτον αὐτοῖς τὸς θεὸς ὑπῆρξαν ἐντοῦθεν . ἔτως αὔθρωπο · ἔρθα μέγας ἐξ ἀσθενὲς καὶ σαθρ5 καταρχάς, καὶ sideriumi
πρόπονκαταφρονόμλνΘ ,ὡςδὲμ πρᾶγμα , Κύριός στιν ὺς ἐκείνο τοῖς ἐν τῇ γῇ τέτοὅτι βέλετ } χρῆσθαι,πρόβλημα ποιησάμινθ αὐτ Theocri
Perturbatiore ἄλλο φυλακ ]αρίςτὸν λόγον,καὶὁ μῦθο· ἡμῖν ταύτίω ἐχέτω τω τελευτώ . Que fiquis Latinè inalit, fenfum utcunq red
rum humanae demus, In initio cum recens effent homines nati,magnus inter hos ac reliqua animantia tumultus e.
rum, Rhetori- rat,perturbatioq; fuper terram ,propterea quòd non poffentinuicem uti fefe. Nec enim ulla res inter
cesbeneficiofo cedebat, queillos conciliaret:uerùm qui potentiores erant, opprimebant inferiores. Neq; fatis erant salesad
pita idonei,ut reliquis animantibus refifterent . Omnibus enim illis omni exparte inferiores erant, aliaq Heredoli
in re abalijs uincebantur:ueluti ab uniuerfo genere uolucrum celeritate . Vnde factum eft, ut quod bipau
ait Homerus Pygmeis accidere à gruibus,id tum temporis pafsim à robuftioribus auibus paterentur podera
mortales.Rurfum quantum ad uires attinebat, longè fuperabantur, & à leonibus, & ab apris, & alijs i idele
tem compluribus . Atq; hunc in modum filentio peribant .Iam uerò quo ad munitionem ornatumq; dolo
corporis,non coruis modo,uerumetiam cochleis cedebant: neq; cuiquá ex ipfo fuppetebat, quod ad defer
OUIDE
tuendam uitam erat opus.Itaq; cum ad eum modum interiret hominum genus, ac paulatim dilabere
tur,Prometheus, ut femper eft hominum ftudiofus, orator afcendit in cœlum ,mortalium nomine :no chinn
ille quidem miffus ab eis (neq; enim dum id temporis legatos ullos erat cernere) fed ipfe ultroneus
1
abijt.At Iupiter partim in gratiam Promethei,maximè qui iufta poftulare uideretur : partim negocio
apud fefe confiderato,filium fuum Mercurium iubet ad homines defcendere , Rhetoricen fecum ad
ducentem. Edixit aut ut eam mortalib. impertiret, non quemadmodum Prometheus omnibus exa
quo,fenfus,reliquaqs corporis membra,perinde quafitheatralem pecuniam difpertiens,ut omnes ex
æquo Rhetorices effent participes,non aliter,quàm oculorum,manuum acpedum:fed ut præftantif.
fimos quofq; ingenioq; generofifsimo & indole pollentifsima præditos deligeret, atq; ijs demu mu
nus hoc impertiret,ut pariter &fuam ipforum & aliorum incolumitatem tueri poffent.Porrò poftea
quam Rhetorica iam ad mortales perueniffet, cùm negocium , quod habebant cum beluis moleftifsi
mum,licebat effugere,tum uerò defierunt undequaq, inter fefe fimultatem exercere, reperto comer.
ciorum initio.Digrefsiq; de montib.alij in aliam orbis partem iungebátur, principiò quidem fub dio.
uiuentes:poft autem ubi uerbis inter fe communicaffent, & ciuitatem condiderunt, ac diftributi funt:
non, quemadmodum antea,temerè,uerum in ordines plebis ac belli duces,fanctisq; legib.tum princi
pes,tum Reip.ftatum inftituerunt.Dijs munera cœperunt offerre,primitias aufpicantes ab oratione.
Quib.nunc quoq; uel maximè gaudere deos confentaneum eft. Quandoquidem hac contigit, ut pri
mum effe deos cognofceremus. Hinc deinceps ita creuit homo, ut qui initiò debilis fuerat atq; inuali . D
dus,poftea in altu tolleretur: quiq; antea pro nihilo habitus , ac defpectus erat , deinceps factus efto
mnium quæ funt in terra,dominus, cui quib. uti libéret , ius effet, non alio propugnaculo fibi parato
quàm oratione.Atq; hic nobis fit fabulæ finis. Hactenus Ariftides. Extat, fi fatis cómemini,fabella no
difsimilis apud Platonem in Protagora. isloc
Ale luporum catulos. LXXXVI C
In eos quibene Theocritus in Hodeporis :
faciutingratis! id eft:
θρέψαι καὶ λυκιδείς, θρέψαι κύας ὡς τὸ φάγοντι.
Pafcecanes qui telanient, catulosý luporum.
Prouerbium eft,tefte interprete, in eos, qui leduntur ab ijs, de quibus bene meriti fint,aut in ingratos.

7777
additille dictum Socratis,lants wow gains :Malis faciens bene, nutri lupos. Nam plerunq; folet
id ufuuenire illis,qui catulos luporum enutriunt. Extatfuper hac re non inelegans Epigramma,quan
quam incerto autore,de oue lupi catulum alente fuis uberibus:
D
D
F
τὸν λύκον ἐξιδίων μάζων τρέφω , ἐκ ἐθέλεσα ,
ἀλλὰ μ ' αναγκάζει ποιμένᾧ ἀφροσιώη .
αὐξηθεὶς δ᾽ ὑπ᾽ ἐμῶ κατ᾽ ἐμῶ πάλι θήριονἔται.
id eft:
ἡχάρις ἀλλάξαι τῷ φύσιν καὶ διύαται . 26
LEAF

Lacto lupum uberibusproprijs non fpontè,fedhorfum zqued

Me demens adigitpaftor ut idfaciam.
Inmerurfus eritfera poftquam creuerit ex me.
9
8
9
7
B
5
1

Natura haudunquam uertitur officijs.

Adeonapro- De canibus aut fumptum eft ex Acteonis fabula , à fuis ipfius canibus dilacerati . Nam & hoc indicat
prijs canibus enarratores Theo ti.Ex quibus facilè liquet,quod'nam fitillud prouerbium antiquum ,cuius memi
laniatus. nit M.Varro in libris Dere ruftica,tractans de canib.alendis.Diligenter,inquit, ut habeant cibaria,,p
uidendum.Fames enim hos ad querendum cibum ducit,fi non dabitur: & à pecore abducet,fi no prę
bebitur. Nifi,ut quidam putant , & illuc peruenerint, ut prouerbium attollant antiquum, uel etiam ut
aperiant de Acteone , atque in dominum adferant dentes . Idem in Phoebo , citante Nonio : Crede
mihi, plures dominos comedere ferui, quàm canes. Quafi id Acteon occupaffet, & ipfe prius fuos co
nediffet , & cætera . Huc ufque Varronis relata . Cæterùm legimus & leones & dracones nutricijs
fuis gratiam officij retuliffe . Verùm nulla eft fera tam ingrata, quæ fit cum hominibus ingratitudi
ne conferenda .
E dolio
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA I. 305
E' dolio hauris. LXXXVII
in wibs autney: id eft, E dolio haurire, dicebatur olim qui abundaret rebus optatis. Eft enim dolium Copia rerum.
uas uinarium ingens,unde largiter haurire licet:neque facilè fentitur detrimentum, uidelicet in tanta
copia,Theocritus pyarivaus :
ἐκ πίθω αθλῶς δῆλον, ἐγὼ δ᾽ ἔχω ἐχ ἅλις ξα id eft.

Doliaplenafluunttibi, fedmihi uixfat aceti eft.

Scholiaftes admonet, prouerbium dici folitum de ijs, quibus adeffet benigna rerum copia . Diuitum
eft habere dolia,pauperes uapam bibunt è lagenis . Nam uini uis quo copiofior eft, hoc fuauior effe co
fueuit:ubi paulum eftliquoris ,celerius uapeloit.Admonet & Heliodus , dimidiato dolio parcendum
effe,quòd fera fitinfundo parfimonia. Huic fimillimu eft, quod fubinde occurrit apud Chryfoftomu, 1
xy :id eft,è fontibus: quoties uberem paratamq; rerum copiam fignificat.M. Tullius in Bruto, di- anywu. J
citeos è dolio potare,qui uinum adhuc feruens bibunt: quòd uinum expreffum primùm dolijs exci
pitur:ubi deferbuerit aliquantulum,conditur in uafa.Ipfius uerba præftat afcribere :Vt fi quis, inquit,
1 phalerno uino delectetur,fed eo nec ita nouo, ut proximis confulibus natum uelit: nec rurfus ita ue
-
tere,ut Opimium aut Anicium confulem quærat. Atqui eæ notæ funt optimæ . Credo, fed nimia ue
tuftas nó habet eam quá quærimus fuauitaté,nec eft iam fanè tolerabilis. Num igitur qui hoc fentiat,
fiis potare uelit,de dolio fibi hauriendu putet ? Minimè, fed quandam fequatur ætatem . Sic ego iftis
cenfuerim, & noua quafi de mufto & lacu feruidá orationé fugienda,nec illam preclaram Thucydidis
nimisueterem tanquam Anicianam,notam perfequendam . Hactenus M. Tullius. Nec arbitror alienu
abhacforma,quod Athenæus lib.11.ex Hipponate citat,in winass wives :id elt, è mulctro bibere, Scazo winaus iverp
tes Hipponatei fic habent:
ἐκ πελλίδ6 πίνοντες,४
ὦ δ Τ αὐτοῖς
id eft:
κύλιξ· ὁ ποῖς γδ᾽ἐμμεσὼν,κατήραξε.
Mulitro bibentes, nam calix eis deerat:

Quippe hunc minifterfortèfregerat lapfus.

Vnà cum ipfo caniftro. LXXXVIII

ar av : ideft,Vnà cum ipfo caniftro. Quadrat in eos, qui rem intemperanter profundunt, deuo . In intemperan
rantq;& abliguriunt.Mos enim erat antiquis, ut teftatur Didymus,ut cœnæ caniftris inferrentur. Ci tés.
taturapud Zenodotum Plato:
1
B id eft:
ανήρπακας ἁπαξάπαντ' αὐτῷ κανῷ .
Ipfo caniftrocunctarapuistifimul.
Prius locufta bouem pariet. LXXXIX

Prius locufta bouepariet, wopi aduvárs. M. Varro De lingua Latina libro 3. refert ex Ennio uerfum
hunc: Luce boues.
Atquepriuspariet locuftalucam bouem.
NamLucas antiqui boues appellabant elephantos, quòd in Lucania primùm à Rom.uifi fint.
Pertenebras, quæ apud quercum. XC
pidu nid eft, Per tenebras,quæ apud quercum : de ingenti ac fatali calamitate dicebatur. Fatalis calda
Zenodotus Ariftotelem citat autorem ,in politia Samiorum,Prienenfium plurimos à Milefijs occifos mitas.
fuiffe iuxta locum , cui nomen Quercus.Vnde receptum,ut Prienenfiú mulieres, eius calamitatis me
mores,per tenebras, quæ circa quercú effent,iurarent.Huius hiftoriæ fimul & adagij meminit & Plu
tarchus in Problematis ad hanc fermè fententiam Cum bellum effet inter Prienenfes & Samios, ini
tiò mediocribus damnis inuicé fefe afficiebant: deinde iufto prælio cómiffo , mille Samij à Prienefib.
occififunt.Septimo poft anno congrefsi cum Milefijs,primos quofque ciuium, ac nobilifsimos fimul
unoprælio amiferunt. Quo tempore Bias ille fapiens Samum à Prienenfibus orator miffus , egregiá
laudem adeptus eft.Poft eam itaq; calamitatem atrocem ac miferanda, Prienenfium fœminæ per tene
bras
quecirca quercum erant, obteftari ac deierare cœperunt, quòd liberos,parentes,maritos,charif
fima quæq;pignora eo loco perdidiffent.
4 Concupiuit affam farinam . XCI

garodan puid eft, Cócupiuit affam farinam. In eum dicebatur, qui domefticam tenuitatem per- In lautiorem,
tæfus, apud alios lautiorem uitam quæfiffet.Dictum eft autem in Platone, qui relictis Athenis , ter in quàm fit dome
Siciliam ad Dionyfium nauigauit,quò fortunam fuam redderet lautiorem , quemadmodum interpre stica , uită, quæ
tanturæmuli. Nam hanc profefsioné probro illi datam fuiffe,teftatur etiam Ariftides in oratione, qua rentes.
tuetur oratores quatuor, aduerfus Platonis calumniam Et Diogenes, autore Laertio, cu animaduer- Plato in Sicilia
tiffetPlatonem in opiparo quodam conuiuio, à reliquis temperantem cibis, & oleis duntaxat utente , ter profectus .
taxauithominis ríocopos às omnia wnovcas + Téτw xapi , vuowapanesμvo p
in donaves; id eft: Quidhomo fapiens, cum ob huiufinodi menfas in Siciliam nauigâris, nunc appofi .
tis non frueris:Ad quod ita Platonem refpondiffe narrat : vrès des didyqvob nänä và wonna wgès iħdias ng rà
Tara yul , id eft:Per deos Diogenes,& illic plerunque oleis , atq; id genus cibis utebar . Ad quod
rurfum Diogenes:τί ἦν έδει πλῶν εἰς συρακέσας;καὶ τότε ετζικὴ διἔφορονἐλαίας;ideft :Quorfum igitur attinebat Sy
racufasnauigare? Num id temporis Attica non ferebat oleas?Theocritus in Cynifcis :
id eft:
ἤρατο μὲν τῶν Θυ ἐμὶν δοκῇ , ὀπλῶ ἀλεύρω .
C 3 Nam
 OR
306 DES. ERASM
I ROT.. ADAGI V M
" amphund
Nam puto & hic affa correptus amorefarina.
Farina affa. Porrò farinam affam, nouam & lautiorem uictus rationem uocat : propterea quòd prifcos illos pulte
duntaxat uictitaffe legimus, uidelicet clibano coquendi panis ufu nondum reperto . Vnde & Annus
Fetanqu
ille Aegyptius, qui primus panarium clibanum excogitauit, in prouerbij iocum abijt,tanquam qui rë Da
nouam effet commentus, quemadmodum alibi retulimus. De delicijs coquendi panis, multa recen
fet Plinius lib.18.cap.11 .
Battologia,Laconifmus. XCII
βατζολογία . inepto poeta, qui hymnos quofdam co
Baryonoyía,Græcis multiloquium uocatur:à Batto quopiam
Baroney . fcripfit prolixos,in quibus eadem crebrius iterabantur. Hinc uox etiam conficta, Baranya : quæ qui ,
dem adeò uulgò fuit ufurpata,ut ea Matthæus apoftolus fit ufus. Sic enim apud hunc loquitur Chri. abus
ftus: oooxutros Junμù Bartoλoyyone,wonop oirovinai id eft: Orantes aut,ne battologiffetis , more gentilium.
Maouds. Ediuerfò naxavoués,id eft, Laconifmus,in breuiloquentiæ fignificationem abijt: quo modo ufurpatur
MMEN

aliquoties apud M.Tullium in Epiftolis. Local:

Batti filphium. XCIII 14
Barongo : id eft, Batti filphium, Græci nouum & rarum quempiam honorem prouerbio uocant.
Ariftophanes in Pluto:
και ο αν οδοίης γέ μοι Necfimihidonaueris

τὸν πλῶτον αὐτὸν, καὶ τὸ βάτε σίλφιον . id eft: Ipfumg Plutum,ipfumy Battifilphium.
Negat fe fycophanta quieturum, etiamfi præmium quantumuis magnum detur. Idem in Equitibus:
-τὸν καῦλον οἶσθ᾽ ἐκεῖνον
id eft:
ξσιλφίς τὸν ἄξιον γενόμενον ; οἶδα μέντοι.
Neftineftipitem illum
Qui dignushabitusfilphio eft?notus quidem eft mihi ille.
Baltus Cyrene Interpres diuerfam originem adagionis adfcribit. Battus à Thera iuxta Cretá infula, profectus, oracu
condidit. lo monitus Apollinis, uel (ut alij tradunt) domeſtica pulfus feditione, Cyrenen condidit, Cui cũ Afri
JU
inp . beneficij memores fummum honorem habere ftuderent,donarunt illi filphium herbam apud illos o
mnium pulcherrimam :fimulq; nomifina ferientes, in cuius altera parte regia facies erat infcalpta , al
tera filphium, quo fuerat à ciuitate donatus . Cuius rei meminit & Ariftoteles in Republica Cyreneo
rum.Sed fufius narrat Herodotus in Melpomene, addens, apud Libyas regem Battú appellari & hoc
nomine cópellatum ab oraculo,fignificante fore regem . Sunt qui dicunt imaginem fuiffe datam: funt B

IDASZ
rurfum, qui anulum ,in quo ciuitas erat expreffa,regi filphium deferens. Porrò Silphium inter herbas

FAAJ
tæ (ea gens quædam eft Africa ) Delphisfis,& caulis , & fuccus preciofifsim fit. Vnde Ampelio

BAI
primam gloriá & us

JAJ
caule fufpenderunt, ut autor eft
drides . Hæc fermè adfert in Plutum :nec difsident quæ Suidas memorat.At idé in Equites fcribit, fil

7
Z
9
phiufrutice effe inamæni odoris, rurfus iuxta alios amœni, & ad medicamenta utilem : cuius ufum pri
mus inueniffe creditur Ariftæus Apollinis & Cyrenæ filius, qui & mellis inueniffe traditur.Illud quid
fibi uelit,nefcio. Ariſtophanes interpres ait,in altera nomiſmatis parte infculptá ßaoméav,id eft, regnú
feuregiam ,fi transferas tonu: pro eo Zenodotus legit Ammoné.fic enim habet: vquíoμar , úði jî da
76px äµµwva,Em7 dar pr oingrop krúzwoav. id eft: Nomifmatis altera parte Ammoné,in altera filphiŭ expref
ferant.Ammonem,ut arbitror, fentiens Ioue regnorum largitoré,fi quidem Homero credimus.Huius
Batti meminit & Pindarus in Pythijs :xgñøgv oinsšūpa ßá¬jov napropógs nißvàs, id eſt:Refpódit habitatori Bat
to frugiferæ Africæ.Eruditi quidam putant filphium laferpitij genus effe.
FEKS
Ne malorum memineris. XCIII
Iniuriaru obli My μvoianos:id eft, Ne malorum memoriam refrices. Thrafybulus , ubi ciuitatem Athenienfium
ulo. triginta tyrannorum fæuitia liberaffet, plebifcitum interpofuit, ne qua præteritarum rerú mentio fie
Thrafybuliple ret.Quam malorum obliuionem Athenienfes ausias uocant.autor Valerius Maximus lib.4.Rerum
邊
bajcicum de 1 memorabiliú,titulo De animi moderatione.Meminit & M.Tullius in prima Philippica, his quidé uer
auvesig. bis:In quo teplo quantu in me fuit,ieci fundameta pacis, Athenienfiüq; reuocaui uetus exemplu. Grę
cũ etiam uerbúufurpaui, quod tu in fedandis difcordijs ufurpauerat ciuitas illa , atq ; omné memoria
difcordiarum, obliuione fempiterna defendam cenfui. Ariftophanes in Pluto :
μὴ μνησικακήσῃς ἐσὺ φυλὼ κατέλαβες . id eft:

Mala ne actarefrices, Phylaficapta eft tibi.

Interpres inter alia tale quoddam commentum adfcribit Thrafybulus occupato loco quodá , cui no
/

men Phyla,triginta tyrannos fuftulit: poft ubi arrogantius quiddam dixiffet, audiſſe,mù uvnomanÿoai: id
eft,Ne malorum memoriam reuoces . idque dictum in prouerbium abijffe . Probus Aemilius refert,
polt exactos tyranos Thrafybulú bác tuliffe lege,ne quis de preteritis actis accufaretur aut muletare
tur. ea lex dicta eft obliuionis.Idefocios uolétes cótra lege fæuire in eos, cú quibus reditu erat in gra
tiam ,publicè cohibuit, & legem latam confirmauit. Huic pro tantis meritis præmij loco data eft coro
z
ž
j
z
.

na ex duabus uirgulis oleaginis; & hoc ciuili honore uir prudens contentus fuit . Admonet adagium,
non effe refricandam commemoratione præteritorum malorum memoriam . Sunt autem apud Ari
Mvnoinanйp. ftophanem uerba Mercurij ad Carionem feruum, Plato lib.De legib.4.9ędowyaj,šti uvroinanap Berbuk
viy, id eſt: Dicam certè, non autem quòd uelim præteritorum malorum memoriam uobis refricare.
Sumptum
 CHIL SE CYNDÆ CENT VRIA I 307
Sumptum uidetur ex Homero, apud quem aliquoties hic uerfus, nempe lliados ...
ἀλλὰ τὰ μὲν προτετύχθαιἐάσομεν ἀχνύμενοί περ . id eft:
Verùm hac acta quidem, mastilicet irefinamus.
Hunc tanquam prouerbialem fubinde ufurpat Tullius ad Atticum fcribens.Eodem fpectat & illud e
lufdem Odyffea .
—ET &Nάπεgп Bébantai
id eft:
δεινὸν, ἄφας τὸ φέροιον αναρπάξασαι ἄελλαι.
S Si dictum est uerbum durius ullum,

Idproculabripiant uentiper inaneprocelle.

Plutarchus περί20φιλαδελφίας: δὲ ἐν ἀμνησίᾳ τῶἡμοζαν ἐκείνίω τίθεσθαι . ideft : Oportet eum diem obliuioni
tradere.Erit hic ufus prouerbij,fi iuxta uulpinú illud confiliú,admonebimus aliquem,ne præteritorú
malorum memoria femet affligat:quandoquidé quod factum eft, infectum fieri non poteft, Lucianus
in Caucafo:3 ·δὲ τὸ αὔριον ταμιεύεσθαι τὸμῖσ Θ ·καὶ μνησικακεῖν καὶ ἔωλόν τινα μνήμίω διαφυλάτζειν , ἄπαγε ἔτε θεοῖς πρέπον
*Ti daus Barninóp.id eft: Cæterùm in pofterü dié reponere odiú, & maloru meminiffe,ac pridianá quan.
damnmemoriam referuare, apage, neq; dijs dignuin,neq; alioqui regale.
Mentam belli tempore neq; ferito,neq; edito. XCV
Μίνθω ἐν πολέμῳ μήτ' ἔπιε μήτε φύτευε . id eft:

Mentam nec comedas, necplantes tempore belli.

Ariftoteles problematum fectione uigefima,ftatim initio refert hoc adagiu, caufam ueftigans unde di
&
tumhocinora uulgi peruenerit.Arbitraturautem effe caufam , quòd menta corpori frigus adducat:
eiusreiargumentu effe, quòd femen genitale minuat:frigus.aut aduerfari fortitudini atq; audaciæ:fi- Mentafemě ge
cut oftenditfectionis decimæquartæ ultimo problemate, cú ait eos, qui natura fint frigida,formidolo nitale minuit.
fiores effe:contrà qui calida,audaces. Poteft & in eú fenfum deflecti parcemia, ut admoneat , ne quid
alienotemporefiat quod officiat, quemadmodum menta bellum inituris eft inutilis.
Ad coruos. XCVI
Bán népanas:id eft, Abi ad coruos : perinde ualet quafi dicas, Abi in malam rem , atq; in exitium . A. Abominatis et
riftophanes i pinas: auerfantis
id eft: 40.
βάλλ᾽ ἐςκόρακας τίς ἐπ᾽ ὁ κόψας τω θύραν;
Rurfum in Pluto :
Apage adcoruos: quis estquipepulit oftium?
B id eft: An'non adcoruos? Iterum in eadem fabula:
ἐκἐς κόρακας ;
id eft:
ἐῤῥ' ἐς κόρακας θᾷτον ἀφ᾿ ἡμῶν.
Ocyus hinc ad coruos abeas.
Reperiturapud hunc poetam & alijs plerifq; locis. Plutarchus in commentario, que fcripfit aduerfus
Herodotum , taxat eum, quod [fagora ad Cares,uelut ad coruos relegârit: id eft, quod eum Care fece
rit Eleganter dictum eft à Diogene Cynico: ngârlopāva & nóganas àæralép, ÿ'öb nónanas.id eft : Satius eft ad
" coruos deuenire, quàm ad adulatores.quod hi & uiuos, & bonos etiam uiros deuorarent. Zenodotus Locus in Thef
fcribit,in Theffalia locum effe quendam ,cui nomen indirú Coruis, in quénocentes præcipites daban falia à coruis
tur:atq;huius adagij Menandrum etiá meminiffe . Quofdá autem origincm adagionis ad huiufmodi nomě habës.
quandam hiftoriam referre Bootijs quondam Arnam incolentibus oraculo prædictum eft, futurum
ut è finibus expellerentur,fimulatq; corai albi apparuiffent. Euenit deinde,ut adolefcétes aliquot per
lafciuiam ac temulentiam coruos, quos ceperant,gypfo oblitos, rurfum emitteret. Quos ubi uidiffent
uolantes Bootij ,recordantes oraculum , arbitrati adeffe tempus , quo forent fuis è fedibus eijciendi,
fummoperè perturbati funt. Cæterùm adolefcentes territi &ipfi tumultu, profugerunt, ac locú quen
dam fibi mercati funt, cui nomen Coracon, id eft, coruorum . Contigit aliquanto pòft , ut Foles eie
tisBootijs,Arnam occuparent. Apud quos hic deinde mos receptus , ut maleficos relegarent in eu
locum, cuí nomen erat Corui. Ariſtophanis interpres paulo diuerfius hanc recenfet hiftoria : nempe
Boeotijs aliquando à Thracibus fubuerfis ac profligatis ,refpondiffe deum, ut ibi fedem figerent, ubi
coruos albos confpexiffent . confpexiffe autem in Theffalia iuxta finum Pagæaticum circumuolátes
coruos quofdáfolifacros ,quos pueri per lufum gypfatos dimiferant. Boeotij uerò rati iam perfectum
oraculi fymbolum , inibi fedem conftituerunt . Sunt qui parcmiam ad coruorum uolatum referant,
quòd in defertis ferè locis uolitare confueuerint. Vt prouerbium conueniat cum illo, In extremas fo
litudines publicitùs deportandum. Euripides in Hecuba:
ἐχ ὅσον τάχε Non hunccefolitarias
νήσωνἐρήμων αὐτὸν ἐκβαλᾶτέ ποι; ideft: Quantum potest aliquò auferetis in infulas?
Stratonicus citharœdus apud Athenæum libro 8.detorquet in cantorem quédam . Is quum ei nefcio
quidmoleftus effet:fant, inquit, & népanas.deprauata per iocum uoce fane,proBanne.
Mitte in aquam. XCVII
Bandag:id eft, Mitte in aquam hoc eft, Aufer è medio. Dicitur uel in hominem,uel in rem exitio In exitio di
dignam Tractum à fupplicio quorundam, qui in profluentem aur mare præcipitabantur . Quæ pœna gnum.
peculiaris erat parricidis apud Romanos.Vnde philofophus in Timonco iubet aurum abijci in mare,
quod aliquando feciffe legitur Crates ille Thebanus.Horatius :
Velnos in marepròximum
C 4 Gemmas
 L
I O
A SM T A GI
308 DE S. ER RO . AD R V M
A inalemt
Gemmas &lapides, aurum & inutile
Summi materiam mali nela

Mittamus,fcelerumfi benepænitet. Collins

Mihi non abfurdum uidetur,fi referatur ad aquam clepfydrarum difpenfanda, utintelligas in ius tra em,inqu
hendum : &ad prouerbium quod alio diximus loco, up dugo woungès ,id eft, Sub aquam malus.Effertur Ga
adagium etiam hoc pacto,ßann sineo :id eft, Abi in perniciem . zoera
In beatam . XCVIII
Bánn" às panagíap: id eft, Aufer te in beatam. Quibufdam placet dictum ,xar puiv: pro eo quod eft, habeb
Managia. in ré malá.Fingut enim3 apud inferos locú effe quenda, cui nomemanagía . Ariftophanes in Equitibus:
id eft:
ἅπαγ᾽ ἐς μακαρίαν ἐκ ποδῶν . adirande
Auferte hincproculin Macariam.
Ad confimilem fermè modum Athenæus Dypnofophiftaru lib.1.às μanagíap rò noтgop : id eft , In beatam
Macaria Her balneum. Deuouet enim balneum,unde malè fuerat affectus.Plato in Hippia maiore :ßanne às panagíap
Top pwov.id eft: Aufer in beatam hominem.Alij fabulam huiufmodi allegant. Narrant Macariá Her
culis filia.
culis filiam fuiffe, de qua prædictum erat oraculo,ut fe ultrò morti obijceret:fic enim Athenas fore li
beras ab incurfione Euryfthei,fi quis Heraclidarum fe fpontè offerret ad necem. Itaq; Hercule defun
&to, cum Euryftheus illius liberos infectaretur,atq; illi ad Mifericordiæ aram confugiffent,Athenien
fes recufantes eos in hoftiú manus tradere, cuEuryftheo bellü fufceperunt. Porrò ædito oraculo, fu
turum ut Athenienfes ab Euryfthei incurfatione liberarentur ,fiquis è liberis Herculis femet inferis
deuoueret,Macaria fefefpontaneæ morti obtulit. Quo facto cógrefsi cũ hoftibus Athenienfes uicto
riam reportarunt, cùm alijs quàm plurimis interfectis, tu Euryftheo ipfo,ab Hylo,fiue lolao Herculis
filio perempto,cuius caput amputatú ad Alcmená detulit.Illa defuncti oculos effodit. Cæterùm Athe

PERKSTITITEZE
nienfes Macariæ tumulufloribus & coronis decorates, dicebat:ßáan' às panagiay. id eft: Mitte in Maca
riam.Hinc igitur ortum adagium. Primùm de his ferebatur, qui fefe per uirtute in periculú fpontè de
mitteret:deinde de quouis piaculo dici cœptu. Paufanias refert,Macaria effe paludem in Marathone,
in qua magna uis Perfarum perierit,ignoratione uiarum in ipfam prolapfa: qua ex re natum uideri po
teft prouerbium.Huc allufit Stratonicus citharœdus apud Athenæu libro 8.qui iratus difcipulo Ma
cedoni,quòd nihil rectè faceret,as Mandovia , inquit: exMacaria faciens Macedoniam: fimul alludens 5200
ad illudprouerbium,Domi, non hîc Milefia .
Alabandafortunatifsima. XCIX

福
B
Alabanda. áñáßævda naçã ÙTvxsár : id eft, Alabanda Carufortunatifsima. Stephanus in commentario de urbi

SPIS
bus,tradit Alabanda Cariæ ciuitate effe, condita à Care,à cuius filio nomen fortita fit. Siquide is poft
Ala .
qua in equeftri prælio ftrenuè nauaffet opera,Alabandus eft dictus.Cares enim fua lingua Ala uocant
Banda . equu,Banda uictoria.Eamq; uocê ait Romanis etiá in ufu fuiffe,ut bandă uictoria dicerent.Equidem
Banderus. opinorhinc Germanis durare uocem eam, qua præpotentem & antiquæ nobilitatis principem,Ban

derum uocant:ut qui uictor olim hoc honoris uirtute bellica fibi pepererit. Addit ex Philoxeni in O
dyffeam Homeri comentarijs,folocifmi genus effe,quod Alabandiacu uocetur: ueluti fi quis u pros
ponat, aut apud nos no pro ne,aut quòd put.Quádoquidé Homerus quoq; Caras Bapßappuves appel inc
lat.Iuuenalis in tertia Satyra, Alabandá recenfet inter urbes barbaricis delicijs ac luxu perditas: ‫لى ورد‬
Hic alta Sicyone, asthic Amydone relicta,
Hic Andro, ille Samo, hic Trallibus aut Alabandis.
Stephanus admonet, olim Alabandam inter Cariæ ciuitates opulentifsima ac florentifsima fuiffe , ut
prouerbio quoq; locú fecerit,quod modò retulimus. Quadrabit igitur, ubi uolemus intelligi fortuná Cata
ampla,& uitæ genus uoluptarium, quanquam à literis & uirtutis ftudio alienu.Veluti fi dicataulicus
aut negociator quifpia:Alij fe in literis macerét,alij cúpaupertate philofophentur, anáßava nagy sirv abour
Xsár .Itaq; confine fueritilli,quod alio dictú eft loco: dá Kód.id eft:Felix Corinthus.Poterit
mort
& per irrifionem ufurpari:ueluti fi ioceris in quempiam parum egregiü, qui tamen in gente uehemea
ter barbara craffaq; præcellere uideatur, andßauda nagu , & c.
Rubo arefacto præfractior. C
Homo morum àyναμп]óтαṛⒸ BÁTⒸ a :id eft,Rigidifsimus rubus aridus.aut, ayaμaro Barraus: id eft,Rigidior ari
fuorum. do rubo.Prouerbialis eft cóparatio, in difficile atq; inexorabile,ac præfractu, & fuorum, ut uulgo uo Men
u
aufenago , cant,morum hominem .Quod genus homines Græci uocant ass: id eft, fuo quodam inftituto ui
uentes,expertesq; fenfus communis.Refertur adagium à Suida fimul & à Zenodoto. Ductum admo pal
net à rubo, qui fimulatq; exaruit,rumpi poteft,inflecti nequaquam .Vnde & in fenes accommodatius
dicetur, ætatis uitio difficiliores.

CHILIA DIS SECVNDAE CENTVRIA II.

7890

Triftis fcytale. I

Nunciu triste. xvvμtun onvrán :id eft, Triftis fcytale. De re trifti feriaq; dicebatur,aut de núcio, qui dolorem ad
ferret .Meminit huius Ariftophanes in Lyfiftrata . Refertur à Diogeniano . Quin Ariftopha
A
nes grammaticus librum confcripfit wopia onvránus axvuus , citaturque ab Athenæo libro Di
pnofophiftarum tertio . Plutarchus in conuiuio feptem fapientum: raition iniragiu sip atTIS
ἄλλο,
 CHIL. PRIME CENTVRIA II 309
Aarro , with axvourulu onvránle woody : id eft : Ethiopis mandatum iftud , quid aliud appelles quam
feytalem triftem:M. Tullius ad Atticum:Habes fcytalam Laconicam. Quod quidem uidetur non ab
furde,uel ad epiftolam perbreuem , uel ad obfcuram, & arcanis de rebus confcriptam,uel ad folicitam
ac triftia nunciantem ac mandantem accommodari poffe. Quid fit autem Scytale Laconica, docet Au ScytaleLas
lus Gellius Noctium Atticarum libro 17.cap.9.Sed ipfius uerba præftiterit adfcribere: Lacedæmonij conica.
autem,inquit, ueteres, cum difsimulare & occultare literas, publicè ad imperatores fuos miffas uole .
bant,ne fi ab hoftibus exceptæ forent, confilia fua nofcerétur, epiftolas id genus facta mittebant Sur
culi duo erant teretes, oblongi,pari craffamento, eiufdemq; longitudinis, derafi atqs ornati confimili
ter.Vnus imperatori in bellum proficifcenti dabatur . Alterum domi magiftratus cum iure, atq; cum
figno habebant. Quando ufus uenerat literarum fecretiorum , circum cum furculum lorum modice
tenuitatis,longum autem quantum rei fatis erat,complicabant,uolumine rotundo, ac fimplici , ita ut
oræ adiun& tæ undiq; & cohærentes lori quod plicabatur coirét. Literas deinde in eo loro per tráfuer
fas iuncturarum oras, uerfibus ab imo ad fummum proficifcentibus, infcribebant. Id lorum literis ita
perfcriptis reuolutum exfurculo,imperatori commenti illius confcio mittebant.reuolutio autem lo
ri literas truncas atq; inutilas reddebat , mébraq; earum & apices in parteis diuerfifsimas fpargebat.
Propterea fiid lorum in manibus hoftiú inciderat, nihil quicquá coniectari ex eo loro quibat. Sed ubi
ille,ad que erat miffum , acceperat,furculo cópari,qué habebat capto, ad finem perinde ut debere fieri
fciebat,circumplicabat,atq; literę per ambitum eunde furculi coalefcentes ,rurfum coibant, integrãq; σκυτάλη ,
&incorruptam epiftolam & facilem legi præftabat.Hoc genus epiftolæ Lacedæmonij onvránle , id eft,
loricatumfurculum appellant. Hactenus A. Gellius.Meminithuiufce rei Plutarchus in Lyfandro : cui
Pharmabazus rexfuppofititia fcytala impofuit.Suidas eadé fermè refert, quæ Gellius de fcytala. Stra
bo Geographiæ lib.i.hyperbolá hác quoq; cómemorat:Ager anguftior eft,q fcytala Laconica.
Hirundinum mufea. II
Xudów us :id eft,Hirundinum mufea.Ariftophanes in Ranis: In garrulos.
ἐπιφυλλίδες ταῦτ᾽ ἐει καὶ σωμύλματα ,
χελιδόνωνμεσα,λωβηταὶ τέχνης. id eft:

Sunt iftafolia,& ftulta blateramina,.

Mufea hirundinum, artis acfubuerfio.
Interpres admonet,prouerbium effe in impendio loquaces,& obftreperos. Hirundines enim inepto
garritu plus tædij auditorib.adferre, quàm uoluptatis . Eft enim hæc auis minimè canora, fed molefto
B quodá ftridore.Vnde apud Pythagoricos loquacitatis fymbolum effe meruit , cum uetant ne quis hi
rundinem fub eodem habeat tecto . Aptè dicetur in poetas indoctos , oratores loquaces magis quàm
eloquentes,autin cœtum hominum ineptè loquacium .
Lufcinia nugis infidentes. III
In eruditos fol
àdévoréexus iynalýμva : id eft,Lufcinia nugis infidentes.Proximum illud ad imperitos,& tamegar
licitè nugas tra
tuloscóuenit: hoc ad eruditos, qui tamen iminodicè fuo ftudio delectentur. Quod genus funt poetæ
&antes.
potifsimum .Plaut.in Bacchid.ad puella tranftulit:Metuo,inquit, ne lufciniola defuerit cantio . Quan
quamin Græco prouerbio iocofa deprauatio uidetur ineffe, ut pro éxuais,dictum fit aiexas. Sumptum
eftaut ab incredibili canendi tú ftudio, tuarte, quæ huic auiculæ tribuitur. Siquidé, ut narrat Plin.lib.
10.cap.29 diebus ac noctibus quindecim continuis citra intermifsioné canit, defante fe frondiúger- Lufcinia quam
亡
mine.Multis nominibus admiratione digna auis. Primùm tantauoxin táparuo corpufculo, tá perti- diu fine inter
nax fpiritus:deinde in una perfecta muficæ fcientia. Modulatus æditur fonus: & nunc continuo fpiri- mißione can
tu trahiturin longum,nuncuariatur inflexo, nunc diftinguitur concifo , copulatur intorto, promitti tent.
tur,reuocatur, infufcatur ex inopinato ( interdú & fecú ipfa murmurat) plenus, grauis, acutus, creber,
extentus,ubi uifum eft,uibrás,fummus,medius,imus.Breuiter,omnia tam paruulis in faucibus, quæ
tot exquifitis tibiarum tormentis ars hominum excogitauit. Acne quis dubitet artis effe , plures fin
gulis funt cantus,& no idem omnibus,fed fuus cuiq;.Certant inter fe,palamq; animofa contentio eft.
Victa morte finit fæpe uitam, fpiritu prius deficiente quàm cantu.Meditantur aliæ iuniores , uerfusq;
quos imitentur,accipiunt. Audit difcipula intentione magna, & reddit, uicibusq; reticet.Intelligitur.
emendatæ correctio, & in docente quædam reprehenfio.Hæc & alia nonnulla de lufciniatú canture
fertPlinius,quo diximus loco.
Afinus portans myfteria.. IIII
vdywy mugýpia : id eft,Afinus partans myfteria.In eum dicebatur, qui præter dignitatem in mune. In eum qui ma
te quopiam uerfabatur. Veluti, fi quis ignarus literarum , bibliothecæ præfectus effet . Ariftophanes gnifico mune
inRanis:
re, præterdi
νὴ τὸν δ ' ἐγώ γ᾽ ἐνὄνΘ · ἄγωνμυσήρια gnitate fungi,
id efti tur.
ἀπὰρ καὶ καθέξω ταῦτα τὸνπλείω χρόνον.
ItaperIouemfum afinus uchens myfteria:
$
Verùmifta non iamfustinebo diutius..
Interpres affirmat inde natu adagiu, quòd olim quibus ad peragenda facra Eleufinia opus erat , afing
impofita deportabantur. Quadrabit & in eos, quorum opera alijs duntaxat eft ufui, cu ad ipfos preter
moleftiamnihil interim redeat . Veluti fi quis cibos alijs geftet, quib. ipfi no liceat uefci. Huc allufiffe
uideturApuleius, cü fe fingit afinu, Cerere deam circumferente. Suidas adfcribit Dæmone ad lapidé
molarem
 310 DES. ERA S. ROT. ADA GIORVM

molarem referre, quem Græci appellant:propterea quòd in facris,molis frumentarijs coronas im A

ponere confueuerint.Itaqs torquebitur eleganter in eos, quibus immerentibus honos habetur.Velu yu
ti cum indoctis doctoris titulus,pileum & anulus,aliaq; id genus infignia tribuuntur. 0.
Iterum tranquillitatem uideo . V
E ' malis emer โค
Autis ayanla p :id eft,Rurfum denuò tranquillitate afpicio . Ariftophanis interpres prouerbiù effe
gentes. N
fcribit,quo nos fignificamus è malis emergere,fortuna in melius comutata.A nauigátibus ducta me
taphora,quibus coquiefcente procella, grata folet effe tranquillitas.Ariftophanes in Ranis; BensinPy
quid
ἕξεςι δ᾽ ὥσπερ ἡγέλοχῶν ἡμῖν λέγειν,
id eft:
ἐκκυμάτων γδ' αὖθις αὖγαλω ὁρῶ .
Vt Hegelochus nobis itemfas dicere, sehmusprom
a prop
Tranquillumabundis rurfus iterum confpicor. Comm
Hegelochus, Hegelochus erat hiftrio quifpiam tragoediarum,ne quéuoxignota remoretur.Notat autem obiter A Rani
Poeta quomo riftophanes,Euripidis Tronoyías, apud quem hic uerfus eft in Orefte : alis au yarli dg . quam eandem
dofe inuiceir, irrifit etiam Stratis.Quanquam uidetur & allufio fubeffe in Græcanicis uerbis yanliga : id eft , felem
Ex
riferint. uideo:&,yaga : id eft,tranquilla uideo . Atqui uicifsim Euripides apud eum comicum fchylum
1 ho
taxat, qui idem dixerit,in hifce uerfibus:
dic
δὶς σαυτὸν ἡμῖν εἶπεν ὁ σοφὸς αἰσχύλω .
Aanb
ἥκωδες γιῶ φησὶ,καὶ κατέρχομαι. pols
νὴ τὸν δί᾽,ὥσπερ ἄτις ἔποι γείτονι, :
id eft:
χρῆσον σὺμάκτραν,ἐδὲ βέλει,κάρδοπον.
Sapiens bis idem eft nobis locutus Aeschylus. 1203L
Adterramenim, inquit, uenio & accedo.uelut
SiperIouem,uicino ita quis dicatfuo:
Maitram aut caniftrum,filibet, mihi commoda. Pindarus in Ifthmijs :
J
ἀλλὰ νῶ μοι γαιά χθ εὐδίαν ὄππασιν ἐκ χειμῶν ». ideft:
Sednunc Neptunus mihi tranquillitatemprabuit ex tempeftate.
In tranquillo eft. VI
Adhanc formam pertinet Terétianum illud exEunucho: Tum autem Phædriæ meofratri gaudeo B Vie
effe amorem in tranquillo.item illud: Quite in fcopulum è tranquillo auferat . & quod alibi diximus:
Ego in portu nauigo.item illud:In terra funt. Eâdem autem loquutionis fpecie dicimus , Intranquil
lo: qua dicimus,In tuto, in procliui. H
Septennis cum fit,nondum ædidit dentes. VII
da
larrys op idévτas iniquo :id eft,Cum fit feptem natus annos,nondum tamen dentes produxit . Ari **
ftophanis interpres admonet,prouerbio dici folere.Mihi quadrare uidetur in eum, qui natu grandis,
tamen adhuc quafi puerü agit:aut qui diu commoratus alicubi, nihil adhuc autoritatis aut honoris fit
affecutus.Metaphora mutuòfumpta uidetur ab infantibus, quibus circiter annum ætatis feptimu, o
mnes dentes foleant enafci.Ariftophanes in Ranis:
σκώψωμεν δεχίδημον, Taxemus Archidemum, pte
ὃς ἐπλέτης ὢν,ἐκ ἔφυσε φράτορας. ideft : Septennis hic nondum tribules adidit.
Vbipoeta captans iocandi occafionem , pro idévras , ppáropas mutauit . Taxat enim obiter Archidemu
521027
quempiam , qui more Athenienfium neglexerat : apud quos hofpes fepte annos in ea uerfatus ciuita
te,in ciuium numerum adfcriptus,iam uelut in cognationem acius illorum afcifcebatur.
De pulchro ligno uel ftrangulare. VIII
Calamitas cum
àñò nañé guns nap à¤áy§αada :id eft,De pulchro ligno etiam ftrangulari cóuenit. Admonet paræmia,ca
honestate con lamitaté tolerabilioré effe,fi cum honeftate fuerit coniuncta, & dedecore uacauerit.Veluti, fiuirgoui
写真

iuncta.
tietur à generofo ac prædiuite amante.Ariftophanes in Ranis ad prouerbium alludens:
各

૬ keyšv & Ěue

ἦν τικαὶ πάρχητε, πάσχειν τοῖς σοφοῖς δοκήσετε. id eft:

Dignofiquidèligno rei
95

Perferetis ,
ferre cordatis uidebimini uiris.
G
J
#
J
D
G
F
C

Quafiminus miferum fit fufpendium , fi ex arbore pendeat infigni . Circunfertur huic fimillimu pro
gup
Si demergedus uerbium etiam die apud noftrates: Si demergedus fim,in aqua pura me demergam. hoc eft,fi pere can
fim ,&c. undum eft,honefta morte perire fatius:aut fi peccandu , honeftiore peccandu titulo . Poteft referri &
ad eos,qui uincuntur quidem , fed à uictore tam infigni :ut honeftius & optabilius uideatur fic uinci,
quàm alios quofdam uiciffe.Vnde eft Vergilianum illud:
Aenea magni dextra cadis.
Et apud Ouidium,Aiax pudendum fibi putat cum Vlyffe uel certaffe,etiam fi uictor difcefferit.
Mecum certaf Mecum, inquit,certaffeferetur.
fe feretur. Item apud Homerum Iliados p.ad hunc modum loquiturAchilles:
ὥς μ᾽ ὄφελ᾽ ἕκτωρ κτῆναι ὃς ἐνθάδε τέτραφ᾽ ἄρις
 CHIL. PRIME CENTVRIA IL
311
~
τῷ κἀγαθὸς μὲν ἔπεφνἀγαθὸνδέκων ἐξανάριξε .
id eftt
νδέμε λευγαλέῳ θανάτῳ ἥμαρτο ἁλῶναι.
O`fi menecet,huc qui egitfortißimus Hector,
Tumgnauusgnaui uictus uirtute perirem.
Nunc mefata uolunt obfcura morteperire.
Pindarus in Pythijs hymno tertio,non difsimili fenfu dixit, andy wa: id eft,pulchra noxa . de Ixione and wμa.
loquitur,qui deceptus imagine Iunonis, fibi parauit exitium.
Non Chius,fed Cius. IX
Didymus prouerbium fubeffe putat in his Ariftophanis uerbis: & i ,and i . id eft : Non Chius,
fed Cius : propter uulgato fcommate notatam gentis inconftantiam ac uolubilitatem , pro temporis
ratione commutantis inftitutum,ac idem ad fortunæ commoditatem accommodantis.Ariftophanis
carmina è Ranis funt hæc, in Theramenem :
πέπλωκεν ἔξω τῶνκακῶν,ἐχίΘ ,ἀλλὰ κίῳ . id eft: Theramenes
Euolauit è malis,haud Chius , fed Cius. colburnus.
Quanquam hoc loco Ariftarchus, Cous legit,non Cius. Theramenes enim Cous fuiffe dicitur.Fortaf
fis allufumad id, quòd is Theramenes fuerit Prodici Coi difcipulus. Huius mentionem facit & Lucia
nusinAmorib.stywyr av sięáµlw, àxoß lives duvaru, yeviada expauíívus inävo ó nófogv☺.id eft:Itaq; & ipfe quo
que, fifieripofsit, optârim Theramenes fieri ille cothurnus . Nififortè allufum eft ad uocum affinita
tem,cúres lógè difcrepet.Ná Chij malè audiebát ob mores effoeminatos, cu Cij nec tibicinas, nec me
retrices reciperent in ciuitatein:ut indicat Athenæus libro 13.Itaq; qui paulo antè nugator,mox uelu
ti aliusfumatuultum tetricum ,in hunc rectè dicitur: xi ,annan.Ariftarchus qui legit Cous, uide
turadtaxillorum lufum fpectaffe: in quo iactus qui Cous dicitur, habebat fex, Chius unum duntaxat.
Itaq; Cous felicior erat iactus . Quo dicto indicat Theramenem nunquá infeliciter cófuluiffe . Eupo
lis quilegit Cius,putat Theramené afcitú in Ciorum ciuitaté, quum natus effet Cous. Didymus tame
effertprouerbium, & xi , anna ni : ut mutatio nominis indicet hominis uerfatile ingenium ac tempori
feruiens,femper ad potiorem partem fefe accommodantis.Huiufmodi fermè referuntur in commen
tarijs eius fabulæ.Porrò de cothurno diximus alibi.
Extra oleas. X
Arròs rūp iamūn popíra :id eft,Extra oleas fertur.ubi quis terminos præfcriptos tranfgreditur,aut alic Terminos tra
na,necadrempertinentia facit, dicitúe. Ariftophanes in Ranis: filire.
B ἐκτὸς οἴσα τῶν ἐλαιῶν. id eft:
μὴ σὲ ὁ θυμὸς ἁρπάσας
Ira nete concitum rapiat extra oliuas.
•
Interpres adagium hinc natum ait Stadia in quibus currendi certamina peragebantur, oleis per fe.
riem pofitis, utrinq; fepiebantur,quas præterire non licebat: proinde qui præterijffet oleas, extra fta
dium currere uidebatur.

Coronam quidem geftans, cæterùm fiti perditus. XI

Erigavon is exar,dify de donas :id eft, Coroná quidem geftans, cæterùm fiti perditus.In temulentú & in lurconem .
Jurconeaptè torquebitur,quiq; obligurita re redactus lit ad inopiam.Ariftophanes in Equitibus:
ὥσπερ Κοννᾶς, ςέφανον μὲν ἔχων αὖον ,δίψῃ δ᾽ ἀπολωλώς. id eft:

Quemadmodum Connas coronamquidem geftans aridam,uerùmfitiperditus.

Taxat autem Cratinum comicum, tanquam ebriofum ac delirantem.Effertur adagium & ad hunc mo
dumapud Diogenianum :
id eft:
δελφὸς αὐτὴς ςέφανον μὲν ἔχων, δίψῃ δ᾽ ἀπολωλώς.
VirDelphus cumportetferta, fiti examinatur.
Natum eft à moribus Conne cuiufdam, Is primùm erat tibicen uinofus , atq; in conuiuijs afsidue co. Connas.
ronatus potabat. nam prifcis mos erat,in compotationibus coronas geftare . Deinde è tibicine factus
eft Olympionices,atq; in Olympijs fæpe uictor corona tulit:unde Cratinus eu oustavo uocat . Ali
oqui pauperrimus,neq; tatillo ditior factus fuis uictorijs. Nihil enim habuiffe fertur,præter oleaftrü .
Aphya in ignem. XI
Apua wig:id eft,Aphya ad ignem.Prouerbium in ea,quæ celeriter intereunt,aut abfumuntur , fiue
quæ facilè acftatim conficiuntur.Nam Aphya pifcis genus candidum,molle ac tenerum, quod adino . Aqua
tum igni protinus decoquitur. Vnde meretrices aliquot aphyas dictas,indicat Athenæus lib.3 . quod
effent candide,graciles, & oculis pregrandibus. Talis enim apua.Frigitur autem in oleo feruenti:un
defertur &illud apud Græcos, qui quid eft,Aphyaruhonor.oleu:ac protinus ut contigerunt
oleú feruens,iá decoctæ funt,adeò ut ilicò cú oleo ftridat,ftatimq; percoctæ tollantur è patella. Hunc
pifcé Suidas fcribit etiá pov,id eft,fpuma appellari,propter candore, & yy , cóplura cómemorans
eius genera. Athenæus libro 7. quibufdá & aggul dici, nimiru àfpuma,& obid Veneri facrü, quòd ea
poetaru fabulæ gignant è fpuma maris.Idé eorú quæ fuprà diximus Clearchú adducit autore,addens
&adhunc modu efferri parcemia: d wug aqua.id eft: Aphya uidit igné . Quafiuidiffe modò fufficiat ad
decoctionem.Itaq; fi puella iam nubilis ftatim fponfo uifo incalefcat, conueniet:ads up aqúa, Non dif
fimile ei quod alibi recenfuimus, no swidio :id eft,Equum in planiciem.
Boliti
 O
DES. ERASMI ROT. ADAGI RV M
312
Boliti pœnam . XIII A pumpi
βόλιτ Borizsdinku : id eft, Boliti poenam,dicunt,ubi quis de re friuola nihiliq; plectitur. Bolitus aut Græcis aliger
C
fignificatftercus quoduis, fed propriè bubulu.Porrò Solon legem tulit , quæ pœnam minabatur etiá
ijs,qui bubulum ftercus furto fuftuliffent.Huc allufit Ariftophanes in Equitibus:
id eft:
τοῖς βολίτοιςἡθόμεν
Bubulisftercoribus uictus. Fre
Bonßrop. Hefychius putat Græcis idem BBTON & Bénito :nifi quòdprius illud Ionú fit peculiare. Idé indicat E.
tymologus.Sic aut appellari bouis excrementa,quod liquidiora fint quàm cæterorum animantiu. Ci Beralam
Boxers nadie tat aut & Hipponactem,qui Boris acyle , dixerit foeminam,opinor, extremè cótemptam .& Bonitivo , மக்காடு
yviτK.
uelut è bubulo ftercore conflatum . Cynulcus apud Athenæum libro 13, à bonítivopexwp dázópenOnido.
id eft : Sed è bubulo ftercore conflatum habens alterum crus .In Phryfiorum agris uidere eft domos
bolitinis parietibus ,in alijs bubulum ftercus ad ignis materiam ficcari. Quin & hodie noftrates, quem
infigniter contemnunt,Boro appellant.
Haudquaquam arcet oftium. XIII
Hofpitales. worixe dupa : id eft ,Haud unquam arcetoftium . Interpres Ariftophanis parœmiam admonet
effe de ijs , qui impendio funthofpitales, quorum fores femper patentes neminem excludut. Sumptű
aitexEupolidis comedia, cui titulus pino.Eleganter accommodabitur uel ad credulum, qui quoduis
mendacium admittat auribus:uel in mulierem nulli negantem .
Semper aliquis in Cydonis domo. XV
Cydon Corin
à Tis :id eft: Semper aliquis in Cydonis domo. Cydon Corinthius quifpiam erat,adeò in
thius.
fignis hofpitalitate, ut etiam prouerbio locú fecerit.Refertur à Suida pariter & à Zenodoto,neq; non
ab Ariftophanis interprete. Hæc cũnon careant gratia, quoties fimpliciteraccommodantur ad homi A
nes proves,tamen plufculum habebunt ueneris , fi ad animum deflectantur : uelutifiquis admoneat
pium hominem,ne finat animum fuum quibuslibet cogitationibus patére.
Summis unguibus ingredi. XVI
* ängwv òvúxwr: id eft, Summis ungulis.Metaphora prouerbialis in eos,qui auidius aufcultant . Nam
ij folent femet in fummos pedes erigere,ngang vux Badifwy:id eft, Summis ingrediés pedum un
guibus : in faftuofos . Refertur adagium ab Ariftophanis interprete i axyrova , putatq; huc allufiffe
poetam ,cum ait:
id eft:
εὐθὺ λὰ τὲς σεφάνεςἐπ᾿ ἄκρων τῶν πυγιδίωνἐκάθησθε. B
id eft: 4900
Summis natibus mox refidetis, animos addente corona.
Efferimini, uobisq; placetis. 3405
XVII 22353
Haud impunè uindemiam facies.
Fa0,00
inuesBuyoas:id eft,Haud impunè uindemiam facies.In eos competet,qui nullo feruante, impu
nè decerpunt uuas.Ariftophanes in Vefpis:
id eft:
ἀλλ᾽ ἐκ ἐρήμας ᾤεθ᾽ ὅτω ῥᾳδίως τρυγήσειν .
At ne existimetis uos adeòfacilè atq
, impunè uindemiamfacturos.
ip . Nam puas Græci fieri dicunt,quod fit nullo prohibente,nulloq; obfiftente.Confine eft illi,quod alio
referemus loco:

CONTACTS
id eft:
γλυκεῖ ὀπῶραφύλακ ἐκλελοιπότ .
Est dulcepomum, uerùm ubi custos abest.
Solent enim uitibus & pomarijs adhiberi cuftodes, præfertim autumno ,cum iam maturi fœtus furé
inuitant.Itidem dicunt pul xarnyoga , ni ophulu díxlu ypages , & pulu vinaï, & pulu ngivay narangivar
quemadmodum indicauimus alibi.
Mens eft in tergoribus . XVIII Propt
ves in EN TOTS ONÚTCO :id eft,Animus eft in tergoribus.de follicitis dictitari folitum , quiq; malum ali conden
Infollicitos.
quod imminens timere uidentur.Ariftophanes in comoedia,cui titulus Pax:
ἡμάρτομενταῦτ᾽ ἀλλὰ συγγνώμίω ἔχει
id eft:
ὁνᾶς γδ ἡμῶν ἰῶ τότ᾽ ἐν τοῖς σκύτεσιν.
Peccauimusquidem ista,
fed ueniam dabis.
Tum nang nosteranimus in coris erat.
Metaphora fumpta eft , uel à loris , quibus cæduntur ferui ( nam hæcè bubulis tergoribus fecantura
uroid
unde Plautinuin ænigma:Vbi uiuos homines mortui incurfant boues:) uel à clypeis, qui bubulo co e
rio folent obduci. Proinde congruet uel in eos, qui flagra metuunt:uel in hos,quos belli impendentis qual
Animus eft in metus habet follicitos . Non difsimile Terentianum illud ex Eunucho : Iamdudum animus eft in pa
patinis. tinis.Item illud Ariftophanicum in Vefpis, de homine litium auido:
5-9

ὁ νῆςπέταται νύκτα περὶ των κλεψύδραν. id eft:

At uolat animus nocte circa clepfydram. stom

Breuiter, quacunq; in re fumus intenti,in ea dicimur effe.
Σκύτη βλέπει . XIX
ETHBaine: id eft, ut uerbo uerbum reddam, Tergora tuetur . Confine proximo , quo fignificabant 20
quempiam
 7

CHIL. SECVNDE CENTVRIA II. 313

A quempiam præ fe ferentemuultu,quod mali quippiam inftare fufpicaretur , idq; cóiecturis aliquibus
colligeret:ueluti fi quis confpectis boum tergoribus bellum futurum colligeret, quòd his integantur
clypei.Citatur Adagium ex Eupolidis fabula, cui tit.Chryfogenes:
ἀτεχνῶς μὲν ἦν τὸ λεγόμενον σκύτη βλέπει, id eft:
Planè quod aiunt obtuetur tergora.
Fortaffe nec illud abfurdum fuerit, hinc natum prouerbium dicere , quòd in clypeis barbaricæ quæ Facies horren
piam & horrendæ facies depingi fculpiúe folent barbarorum, aut Cyclopum,aut beluarum etiá :ut eá de in clypeis.
ob caufam qui truculento effent uultu, ex Bainap dicerentur. Athenæus lib.13. wond or owopovýσavr ,
dedagavonÚTH Birey.id eft: Qui nihilo te fecit emendatiorem, tantúq; docuit toruú obtueri .Sentit e
nim,difcipuluà philofopho nihil aliud didiciffe,quam fuperciliú & uultus truculentiam. Quanquam
hoc adagium in fua duntaxatlingua gratiam habere poteft.Ariftophanes in Vefpis:
ἐγώ σε τήμερονβλέπανσκύτη ποιήσω . id eft:

Egohoc quidemfaxo die, tetergora obtueri.

Cochleare crefcet. XX
Aoidug aufer: id eft, Cochleare crefcet . Chryfippus apud Zenodotum & Ariftophanis interpreté ait, In homuncioz
hancparcemiam dici folere in pufillos homunciones,per ironiam.Nam cochleare &pufillü eft,& con nes.
tortum,Ariftophanes in Equitibus:;
id eft:
σκέυηδύο χρήσιμα διοῖδυξ δε πορεύη .
Duo utilia uafa , cochleare & toryna. Eft autem Toryna, qua mouetur olla. πορτίων ,
Connæ calculus. 1 XXI
Kivus fipo:id eft, Connæ calculus:in hominem,aut rénihili,nulliusq; momenti. Prouerbium mana
uità Conna quopiá citharoedo,fiue ( ut quidá uolunt ) lyrifta, exeorú numero, qui citra uocê organo Connas lyria
canebant.Sunt qui dicut, Conná fuiffe quenda extremæ fortis homine, qui deuorato patrimonio pau fta.
perrimus fuerit.Calliftratus apud Ariftophanis interpreté ad huc modú effert parcemiam,novvs Ogíep: id
eft,Connæficulnum folium, quod eo lufitare fit folitus. Ariftophanes in Fucis:
id eft:
σὲ μὲν ἡγῆνται κόννε ψῆφον .
Te quidem Connefuffragium exiftimant. hoc eft,nihili ducunt.
Vnicum arbuftum haud alit duos erithacos. XXII
Mix λóxux & rgrpa dúorabános: id eft, Idem arbuftum non alit duos erithacos . Zenodotus autor eft, hoc
B adagio notatos illos, qui ex rebus minutis feftinant ditefcere . Mihi uidetur non intempeftiuiter dici in eos quibus
poffe in eos,quibus parum cóuenit,nec in eodé munere cócorditer uerfari queunt. Eft autem Eritha- in eodem mu
cus,auis quædamfolitaria, ut eodé in faltu non temerè nifi uná inuenias. Hanc Theodorus Gaza núc neremalé con
Syluiam,nunc rubeculá interpretatur. Thomas magifter ait à quibufdá teie uocari , ab alijs igiunov, à uenit.
"
plerifq; gian.Ariftophanes eleganter ad hoc allufit adagium in Vefpis: igilano.
γ γδ αποτε
id eft:
τρέφειν δύαιτ' αν μία λόχμη κλέπλαδύω
Non enimfieripotest,
Fures utunquamfaltus alat unus duos.
Non omninò difsimile eit huic quod dixiffe fertur Alexander Magnus : Mundú nó capere duos foles. Mundus no ca
Pedibus ingredior:natare enim non didici. XXIII pit duos foles.
id eft:
πεζῇ βαδίζω · νᾶν δ' ἐκ ολίταμαι.
Ambulopedes:nandi imperitusfcilicet.
Prouerbialis fenarius,in eum ,qui maiorum rerum imperitus minutioribus negocijs fefe exercet .Aut
quipropterimperitiampriuatus & humilis uiuit:aut qui fefe neceffariò confert ad aliud genus,quan
doquidem ad illud aut illud nequaquam eft idoneus:ueluti fi quis negociator fiat,ad literas indocilis .
Referturhuicadfimilis uerfus:
id eft,
πεζῇ βαδίζων, ἐκ ἐπίςαμαι σκάπαν.
Fodere imperitus, pedibus ambulo meis.
Apud Ariftophanem in Auibus fycophanta fimiliter excufatfuam profeſsionem :
τι γδ πάθω ,σκάπλειν ἐκ ἐπίσαμαι . id eft:

Quidquefo facerem, quando fodere nefcio.

Hucuidetur referendum & Euangelicum illud : Fodere non ualeo, onánja úvaμm . Fofsionem enim Fodere.
pro quauis opera mercenaria pofuit.Ariftophanes in Vefpis: Luc. 6.
id eft:
σύγγνωθι·κιθαρίζειν δ' ἐκ ἐπίταται.
Ignofce:neg, enim canere doctus eft cheli.
Nimirum alludens ad uulgatum adagium . perinde quafi dicat: Reliquarum imperitus artium ,furto
tantùm remparat.Item in Equitibus :
id eft: Nemuficamquidemfcio.
ἐδὲμεσικ ὀπίς αμαι.
Malé concilia
Vna domus non alit duos canes. XXIIII
ásdinⒸ&AúvaTau reipap Tès duo nuvas: id eft, Eadem domus non bene canes alit duos . Prouerbio iactatis propter ide
D &tusfena lucrum.

1
 ぐ 314 DES. ERA S. ROT. ADAGIO RVM

AR 骨科
20%-lant
tus fenarius in eos,inter quos parum conuenit propter idem lucrum,quod communiter expetut . Sic A
idem regnum non fert duos tyrannos . Eadem refpublica non fert duos expilatores . Idé munus non
fert duos ambitiofos,quorú uterq; conetur tenere primas. Refertur ab Ariftophanis interprete.
Vallus uitem decepit. XXV
Vallus.
Xáρα Tш äμяор Bжάet : id eft , Vallus uitem decepit . Vbi quifpiam ab eo fallitur aut læditur , à
quo pendebat,cuiusq; fidei nitebatur.Traductum à uallis, quibus alligatæ fulciuntur uites.Fit autem impidos&
CoatsDriel
interdum,ut illi radicibus actis,ramis acfrondibus fuis uitem ftrangulent, aut proftrati palmitem fe
cum trahant.Ariftophanes in Vefpis:
id eft: OsPio
εἶτα νεῶ ἐξηπάτησεν ἡ χάραξτω ἄμπελον;
· Ita ne circumuenit ipfe uineampalusfuam? ↓
XXVI
Trepidat in morem galli cuiufpiam.
Inpauidum. Pithara ws Tis axeurwg:id eft,Trepidat tanquam gallus gallinaceus.In malè affectum & commotum, aut ratus
liare , etiampauitantem, opportunè dicetur. enim Græcis fugitare fignificat, atq; expauefcere:pecu. Jak
liariter autem de auibus dicitur. Ariftophanes in Vefpis:
id eft:
πλήσσει φρενιχα ὥσπερ ἀλέκτως .
Candy
Galli in morem Phrynichus horret.
205G
Phrynichus. Fuithic Phrynichus Melanthæ filius, Athenienfis tragoediarum fcriptor,quem Athenienfes mille dra
chmis muletarunt, quod Milefiorum excidium tragoedia complexus effet.Quod quidem ego non ad
fcripturus eram inter adagia, nifi commentarius Ariftophanis hoc nominatim prouerbij loco retulif
fet.Meminithuius & Plutarch.in Alcibiade: qui cum antea fuiffet ferox & infolens, ex Socratis fami
liaritate, cuius fingularem integritatem fufpiciebat , cœpit effe manfuetus ac modeftus . Citat autem
? hunc fenarium èpoeta quopiam : 1
id eft:
ἔπληξ᾽ ἀλέκτως ὡς κλίνας πλερὸν
with
Pauidus refugit, moregallinacei,
END
Quum uictus alas illefummittitfuas.
Meminithuius &in uita Pelopida.Certamen autem gallorum apud ueteres folenniter ac publicitus
exhibebatur. Cæterùm quanquam animal naturà pugnax eft , tamen gallus ubi fefentit imparemin
conflictu,mirè deiectus acfupplex profugit, rifum præbens fpectatoribus.
Non magis parcemus quàm lupis. XXVII Flo10
B
3paoburbæµännov »núxwp: id eft, Haud magis parcemus ac lapis .Ariftophanis interpres prouerbialem
Lexde lupis figuram effe admonet,inde natam , quòd antiquitùs lex ad interficiendos lupos etiá præmio inuitabat . alan
interficiedis. apud Atticos.Etenim qui lupi catulü interemiffet,huic talentum: qui adultum occidiffet, duo talenta

SPEILTALEL
Aúna , dabantur.Vnde & Apollinem,auno ng Avonτóvon cognominarunt.Ariftophanes in Auibus: Xo
φασόμεθα γάρ τι τῶνδε μᾶλλον ἢ λύκων; id eft:

Quid enim his magisparcemus, atg, ipfis lupis?

Nifi fiqua uidit auis. XXVIII papr
a spus: id eft,Nifi fiqua uidit auis, Hyperbole prouerbialis de re uehementer occulta . A STEREOS
riftophanes in Auibus: Co
id eft:
ἐφες εἶδεν τὸν θησαυρὸν τὸν ἐμὸν , πλὺ ἔτις ον ὄρνις. }
Nemomeum uidit thefaurum, nififorfanfi qua auis ufquam.
Suidas etiam hunc uerficulum citat ex Ariftophane:
id eft:
ἐδες με θεωρεῖ πολὺ ὁ παριπλάμεν 6 ὄρνις .
Nemo mecontuetur, nifipræteruolans auis.
2000020
Perdicis crura. XXIX
Perdix caupo. dinonin :id eft, Perdicis tibia.Perdix caupo quifpia erat claudus,ab Ariftophape locis aliquot
notatus:unde & in prouerbiu abijt.Cuius mentionem fecit Ariftophanes grammaticus in prouerbijs
orationis folutæ, Dicebatur in crura gracilia diftortaq; .Refertur à Suida, wdine was: id eft, Perdicis
pes.In loripedes quadrat. Citatur hoc carmen apud Athenæum in primi libri fragmentis:
ἔγχε πιᾶν μοι καὶ τὸ πέρδικαΘυσκέλου. ‫סמנרה‬
ἀμίδα δότω τὶς , ἢ πλακῶντα τὶς δότω . id eft:
Gra
Infunde bibere & crura Perdicis mihi.
Matulam det aliquis, autplacentamporrigat.
S‫ܕ‬
ichert
Verum hauduidetur hoc ad prouerbium admodum facere. ‫ܫ‬ta
Tolle calcar. XXX
In ultionis cu cer waÿngor dμurbelow:id eft,Tolle calcarultorium.Extat adagium in Ariftophanis Auibus:
αρε πλήκτρον , ἀ μάχη . id eft: Tolle calcar fi pugnas. xanth
pidum.
In eum dici folitum , qui iam ultionem parat.Mutuò fumpta metaphora a gallis pugnam inituris , qui
bus ferrei ftimuli quidam alligari folent, quo fe tueantur inter certandum: quanquá autore Ariftotele
35

libro De animalibus 2. cap.iz.natura calcar addidit ex auium genere ijs, quæ ob corporis mole fint ad
uolatum minus idonea : cuiufmodi funt galli, Id confirmat Plinius lib.1o. Et regnum , inquit, in qua
cunqs
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA II. 315

A cunq; funt domo exercent:dimicatione pariturhoc quoq; inter ipfos,uelut ideo tela adnata cruribus
fuis intelligentes:nec finis,fæpe commorientibus.
Minus habes mentis, quàm Dithyramborum poeta. XXXI
Διθυραμβοποιῶν νῦν ἔχεις ἐλάτονα . id eft:
Dithyrambici
Minus fapisfcriptoribus Dithyrambicis.
In ftupidos ac furiofos torquetur. Adagium annotatur ab Ariftophanis interprete in Auibus,fumptü poeta.
apoetis Dithyrambicis, quiBaccho afflati furebant.unde & Horatius:
Autinfanithomo, aut uerfusfacit.
In Odis,Pindari grandiloquentiam attollens :
Seu,inquit,peraudaces noua dithyrambos
Verba deuoluit,numeris fertur Legefolutis.
Philoftratus in Sophiftis immoderatam in dicendo uehementiam ac granditatem aliquoties appellat
τὸ διθυραμβώδες: eosg ; dicit ἐκβακχούειν καὶ ὑποβακχεύειν . τὸ διθυραμβῶν .
Cercyræa fcutica. XXXII dis.
Kopvp más :id eft, Cercyræuin flagrum . De re fuperuacaneo cultu exornata . Quadrabit & in ea,
quibus ornatus additur neutiquá decorus aut congruus. Cercyræis quoniá crebris feditionibus agita
bantur,mos erat geftare flagra ingentia, anfis eburneis exornata. Quidam aiunt, ea duplicia fuiffe.Ita
quein prouerbium abierunt.Autor interpres Ariftophanis in Aues . Lycurgus rhetor quú ob immo
dicamlinguæ libertatem è concione eijceretur, exclamauit: nopnugaia μásig, ws won nay àgía . id
eft:O'Cercyræa fcutica, quàm multa uales talenta.Notans populum inutilem, magno tamen alendú.
RefertPlutarchus in uita decem rhetorum .
Larus . XXXIII
Kiapo : id eft, Cepphus larus.In garrulum acuecordé dicebatur, præcipuè qui cuiufuis rei cu Garrulus &
piditate deceptus capitur:ab auis ingenio ductu, quá fpuma marina gaudere tradunt. Capitur autem uecors.
adhuncmodum Obijcitur fpuma primùm longiore interuallo . Deinde propius propiusq;. Poftre
momanibus geftantes exhibent. Larus itaqs cibi auiditate captus coprehenditur . Ariftophan. utitur
in Pluto.Interpres admonet cognomen effe prouerbiale. Rurfumin Nebulis Cleone larú uocat, quòd
furtis acrapinis inhiaret. Lucianus in libello De mercede feruientibus: avrov zagananioas dafjūvēmɣás
pardypa à Finas , nalános é rágonop wopixar up todintap.id eft: Sumpta uerò fiducia,uenatu aggredere, fi ui
detur,lari in more, totam efcam ore deuorans.Athenæus lib . Dipnofophiftaru 10. indicat aue-hác Her
B culi attributain à prifcis, quod & ille fuerit addapa , atq; itide spayou effe uocatam. Olim præcipuus addsgáz☺.
gurgitum luxus erat inpifcib.id quod omnium libri teftantur,quicunq; uel apud Latinos fcripferunt pay .
dehocgenere ( quo magis mirum eft, hodie religionis caufa uulgus pifcibus uefci. ) Proinde cógru
et & in obfonatores, quod Larus auis pifcium fit appetens.
Cepphus parturit. XXXIIII

Kip dive:id eft,Larus parturit.Dicebatur in eos, qui pollicerentur ingentia, deinde nihil promif- In pollicitato
fisdignum præftarent.Eft enim larus auis, multaplumarum copia circumtecta, cæterùm carnibus exi res.
guis:pariens autem uociferatur.Recenfetur adagium ab Ariftophanis interprete , in comœdia cui ti
tulus,Pax. Confine eft illi:
Parturiunt montes, nafcetur ridiculus mus.
Canis feftinans cæcos parit catulos. XXXV
KÚ OSÚASTα TUPAÀ Tinta:id eft, Canis feftinans cæcos parit catulos.In eos iaciebatur, qui nimio fe- Infestinantes
ftinandiftudio rem parum abfolutam ædunt:ut fi quis operis paru elimati præcipitet æditione . Hinc nimium.
natum,quòd canis quia celerius pariat, catulos cæcos uelut adhuc immaturos ædit.Ariftot. lib. De ge
neratione animaliu 4.demonftrat, id potifsimùm euenire in animantibus , quæ multifidis funt pedi
bus,&numerofum alunt fœtum:ut uulpes, urfa,leæna, canis,lupa. Nam hæc omnia cæcos pariunt ca
tulos:quædam etiá informés adhuc ædunt.In caufa putat, quod cú corporis humor non fufficiat alen
do tam numerofo fœtui, natura partum imperfectum potius educit . Galenus item libro quem confcri
pfit De feinine: τὰς 5 κύνας ἤδη που καὶ ἡ παροιμία φησὶν τυφλὰ τίκταν ὑπὸ σποδῆs.id eft : Canes uero etiam prouer.
bio iactatum eft, ob feftinationem cęca párere.quanquam canú catulos Galenus mauult imperfectos
dici quàm cæcos,quum talpæpropriè cæcæ dicantur.Animantia quæ fœtus ædunt cæcos,añaóτona Ɑơ dñaérona.
cantur Græcis,quafi Latinè dicas cæcipara, Alludit ad paremiam Ariſtophanes in Pace:
id eft:
ἡκώδων ἀκαλανθὶς ἐπαγομένη τυφλὰ τίκτα .
Cacaparitproperato acalanthis tinnula nixu.
Etinterim Græci gramatici dubitant, quid fit Acalanthis:alij putant nomen infignis canis, deductum ananárbis.
wapà rò anandy day:id eft, quòd placidè currat. Sunt rurfus qui fufpicentur auem effe.nwdwy autem tintina
bulum eft,quo in ædibus magnatum , & hodie in collegijs , conuocantur familiares ad officium . Alij
fufpicantur dictum aapà rò andang : id eft, à blandiendo: quòd notis adbladiens canis , allatrat hofpites,
Sicdiuinant Ariftophanis interpres, Etymologus, & Suidas.
In canis podicem infpicere. XXX VI
Ariftophanes ἐν ἐκκλησιαζόσας
id eft:
τότῳ μὲν εἶπον πυγμὺ ὁρᾷν .
D 2 Canis
 VM
MI OR
S T A GI
DES. E RA RO . AD
316

Canis quidem hunc infpicere iussi podicem.

A saddgm
Interpres admonet uulgò dici folere in cæcutientes,adfcribens & hunc trochaicum: fadikdp
ἐς καὸς συγκὺ ὁρᾶς καὶ τριῶν ἀλωπέκων . id eft: alinur
piátoro
In canis defpicerepodicem , triumg
, uulpium. Finis
Allufit eodem & in Acharnenfibus:
ertCamp
τοῖς ὀςίνοις φυσῆτε τὸν πρωκτὸν κενὸς .
torum
Obfcœnius eft, quàm ut uertere libeat .Has profectò nugas pigeret adfcribere, ni propofitum effet o. l
pocpi
peri fufceptoper omnia fatisfacere,καὶ τὸ ἔλαχου σπαρτίω κοσμεν . mo de ra
XXXVII
Tentantes ad Troiam peruenerunt Græci. sabi
Tentando ar=
Theocritus in Syracufijs,tentando atque experiendo quátumlibet etiam ardua perfici, figura pro Foramqu
dua perficiun uerbiali fignificans: salelapi
tur.
ἐς τροίζω ,inquit,πειρώμενοιἦλθον ἀχαιοί. Palas&
id eft: de
καλλίςα παίδων περᾳ θεώ παντα τελεῖται . Fre
Tentando ad Troiam uenêre Pelafgi. QUE

Cuneta,puellarum pulcherrima,perficit ufus. idea

Deum fequere. XXXVIII
Catal
Plutarchus in libello De audiendo, refert hoc adagium, quod & interfeptem Græciæfapientu ora
9. cula celebratur, id eft,Sequere deum.Putat hunc effe fenfum: Obtempera rationi.Quafi cuique
debeat oraculum effe,quicquid in pectore dictauerit ratio. Vnde & Vergilius dixit:
--- Cui uerfus ille Græcis celebratus adftipulatur:
An cuig deusfua dira cupido.
id eft: L
ὁνᾶςγδ ἡμῖν ἐςὶν ἐν ἑκάστῳ θεός.
Ineft enimfuus cuig, animus, deus. Et Menanderapud Plutarchum:
Mens numen id eft:
ὁνᾶς γδ ἡμῶν ὁ Θεὸς.
quoddä est. Nam nofter animus numen est.
Et confimilia quædam apud Lucanum dicit Cato Vticenfis . Sumptum uidetur ex Homerica Iliadis rc
libro 1.ubi Achilles Palladi obtemperans hæc dicit:
id eft:
ὅσκε θεοῖς δπιπάθηται,μάλα τ᾽ ἔκλυον αὐτῇ .
Qui disparuerit,proni huius uota receptant. CONT
Apud eundem efthoc hemiftichium non uno loco pofitum : B
καὶ τὶς θεὸς ὑγε καὶ τὶς θεὸς ἡγεμόνευε. id eft:
μόνους SOU
Quin & diuum aliquis ductorfuit.
Plato in Critone :έα τοἶνω ,ὦ κρίτων,καὶ πράτζωμεν ταύτῃ ,ἐπειδὴ ταύτῃ ὁ θεὸς ὑφηγείτ᾽.id eft: Sine igitur ,ο Crito , δε
hoc pacto agamus, quandoquidem hac nos ducit deus. Cicero lib.De finibus 3.cómemorat inter pre

RET
cepta ueteru fapientu,quæ cóftat prouerbioru uice celebrata: Quæq; funt,inquit,uetera præcepta fa
pientum ,qui iubent tempori parére,& fequi deum, & fe nofcere, & nihil nimis.

Lingua quò uadis? XXXIX

Lingua. Γλώσσαποῖπορσύῃ ; πόλιμ ὀρθώσεσα καὶ πάλιν ανασρέψεσα :id eft ,Lingua quò uadis:Ereftum ciuitatem ,eandé
denuò fubuerfura.Refertur à Suida, Zenodoto,Diogeniano. Docetlinguam plurimum utilitatis ad L
ferre mortalibus,& eandem rurfum plurimam adferre perniciem,tametfi membrum corporis fit per
quàm exiguum .Proinde diuus Iacobus apoftolus eam clauo nauis adfimilem facit: quæ cum pars fit ‫ןואאק‬
minima,tamen totam nauem aut feruat, aut euertit. Bias, referente Plutarcho in libello De audiendo,
rurfum in alio De loquacitate , Amafidi Ægyptiorum tyranno iubenti , ut fibi quod effet in uictimæ,
Calitat
quam ad illum miferat,carnibus & optimum & pefsimum, mitteret,linguam refectam mifit: innuens
Mors uita huius ufum effe præcipuum, fiue prodeffe cupias,fiue nocere . Nec infcitè dictum eft à Solomone ca
in manibus lin pite 18. Mors & uita in manibus linguæ.
gue. Baro
Ollas oftentare. XL
FOC
Remfordidam xúas emdánvvada : id eft, Ollas oftentare, eft rem perfe ridiculam ac fordidam ,perinde ut maximam
ostentare , & efferre.Plutarch.in libello De aufcultando,taxans fophiftas, quibus mos erat adéus,id eft,infames ma
bif
efferreut ma terias uerborum fucis exornare,cuuomitum,febrim,Bufiridem,atq ; id genus alia laudant , vi) Día, lemon
ximam. inquit, xirgas Endenvor.id eft: Ac per Iouem ollas oftentantes . Non quod prorfus improbandum fit,
fi quis uel exercédi , uel laxandi ingenij gratia , ludat nonnunquam in huiufmodi argumentis : modò
iocus fit eruditus, & cum uoluptate mifceat nonnihil utilitatis . Quandoquidem ridentem dicere ue
ru, quid uetat.Imò fit,ut citra offenfam & gratius irrepat in animos mortalium ueritas, huiufmodi le
31

nocinijs cómendata: adeò, ut Aulus Gellius non dubitet ridiculas Æfopi fabellas tetricis illis & è cœ 22.08
7

lo delapfis Stoicorum dogmatis anteponere. Lufit & ipfe Plutarchus in Gryllo, feftiuiter fanè, fed ita
J

tamen, ut philofophum iocari,non fcurram ,pofsis agnofcere. Lufimus & nos ante complureis annos
mapiasryní μwglas rynwuor,cui non plus feptem dierum operam impendimus, idq nullis librorum adminiculis ad
MION, iuti.Nam noftra farcina nondum aduecta tum erat. Hoc quicquid eft libelli , uideo candidis ingenijs,
& ijs qui bonis literis funt initiati, magnopere probari : qui præteriocandi feftiuitatem affirmant illic
effe non pauca, quæ ad corrigendos hominum mores magis conferant,quàm Ariftot. Ethica, aut Po
litica
 2
CHIL. SECVNDE CENTVRIA II. 317

A litica dogmata,qui paganus plus quàm paganicè hifce de rebus præcepit . Et tamen audio nonnullos
offendi,fed paucos:atq; hos eiufmodi ut nihil probent,nifi barbarum;infulfum, & ab omnibus Mufis
alienifsimum.Ipfi Iuuenalem legut,alioquin acerrimi poetarum hoftes,quo principum , facerdotum ,
negociatorum ,ac præcipuê mulierum uitia in concionibus fuis infectentur: quæ fæpius ita depingut,
utobfcœnitatem doceant.Ego , cum argumentum fufceptum ab hoc non abhorreret , & ubiq; tantus
patêret campus , neq; mordeo quempiam nominatim , nifi fortè meipfum: & odiofam illam fcelerum
acuitiorum Camarina nufquam moues, ridicula quæ dá magis quàm fœda paucis attingo . Sed taxas ,
inquiunt, epifcopos,taxas theologos, taxas principes.Primum non animaduertunt, quam hocipfum
faciá moderate,minimeq; odiofè.Deinde no meminerunt illius regulæ, quá toties inculcat dinus Hie Generalis uiti
ronymus,ubi generalis de uitijs difputatio eft,ibi nullius perfonæ effe iniuriam , neq; carboné notari oru reprehen
quenquam quafimalus fit,fedomnes admoneri, ne fint mali:nifi fortè illud contendant, omneis prin fio.
cipes effe fapientes, omnes theologos abfolutos : omnes epifcopos &pontifices effe tales quales fue
runt Paulus & Martinus: uniuerfos monachos ac facerdotes, Antonios effe & Hieronymos. Denique
nó perpenduntid quod in dialogis eft potifsimü,perfonæ decorú: & Erafmú imaginantur loqui, non
Moriam . Quafiuerò fiquis Ethnicú cú Chriftiano loquenté faciat , nefas fit Ethnicum quicquam di
cere,quod abhorreat à doctrina Chriftiana . Poftremò cum tyranni quoq; cum à inorionibus quiduis
audiunt,rideant,parumq; ciuile putent,ullis offendi difterijs, mirum eft iftos,nefcio quos, ab ipfa Mo
ria nihil omnino poffe audire: quafi quicquid de uitijs utcunq; fuerit dictum, id prorfum ad ipfos per
tineat.Sed hac de re iam amplius fatis.Ad ollas redire preftat.Ergo prouerbium affine fuerit illi,quod
alibi dictum eft,xuzgay woninñas: id eft, Ollam uariegas.

Puer glaciem. XLI

W
wasuponno : id eft,Puer glaciem . Dicebatur in eos,qui cum retinere quippiam non pofsint, nolut
tamen amittere. Veluti fi quis magiftratu recufet deponere, cui gerendo fit impar: aut à munere nolit
abfolui,quod tueri tamé non pofsit. Cópetet & in eos, qui fpontè nolint à fe amouere, quod tamen ali
quanto poft fit elapfurú. Vt cũ opes urgemus,premimusq;, mox nihilominus nos relicturas : aut cum
rénoxiam urgemus, nec uolumus amittere quod lædit.Refertur à Zenodoto, Suida, Diogeniano.Me
minitPlutarchus, & explicat lib. De futili loquacitate. Sumptum uidetur è Sophocle, qui amoré com
paratpueris,qui glaciem confpectam arripiunt manibus,ac delectantur: fed ea mox liquefcente , nec
facilè poffunt abijcere lubricam maffam,nec retinere noxiam.Itidem amor nec excuti poteft ob uolu
ptatem adiun&tam,nec retineri ob moleftias admixtas uoluptatibus maiores.
I B Vnum ad unum . XLII
ἐμπρὸς ἕνα
vwgs gow ,inquit Lucianus : id eft,Vnum ad unu:nimirum figuram prouerbialem effe fignificás,
cum exactius fingula fingulis componantur. Theocritus in Paftore:
ἕν ποθ᾽ ἕν . id eft,fi libet ad uerbum reddi :
--ἐμὶν δέ τυ βοκολιάσ
-Tu uerò mihipafcito boues Vnum adunum.
Sicenim quidam eruditi legunt.Plato lib.De legibus 5. da waira aŭdga, in weds in TTO angida . Reddetur
&hocaduerbum: Oportet aut omnem,unum ad unum,ad hoc feftinare.hoc eft,pro fe quéq; .Idem in
libro 6. ip' iwapix.Vtitur & lib.i.planè prouerbiali figura, pos.rurfum libro 4.ad ivès tp.Trásla
tum uideri poteft à prælio,quoties acriter res geritur, fingulis aduerfus fingulos dimicátibus . Nifi ma
Jumus ad Laconicü illud apophthegma referre .Narrat enim Plutarchus in libello De futili loquacita
te,Lacedemonios aliquando unum legatum ad Demetriú regem mififfe. Cumq; ftomacharetur tyran
nus,uociferareturq; :Vnú,inquiens, adme Lacedæmonij.legatu nihil attonitu refpondiffe : Vnum ad
unfi.Nec abfurdè dixeris,à mathematicis mutuò fumptum, quorú eft hæc loquendi figura peculiaris,
gost :id eft,Vnum ad unum ,fic enim proportionem conftare dicunt , quam uocant parilitatis fiue Proportio a
æqualitatis. qualitatis.
In nocte confilium. XLIII
i verißrai: id eft, In nocte confiliu. Admonet adagiu,nó effe præcipitandu cofiliú,neq; ftatim ad pri Confilium non
mosanimi impetus quippiá agendum . Nox aut propter folitudine ac filentiu,uel maximè ad confide precipitandu.
randu,confultandumq; de rebus grauibus eft idonea.Præterea fæpenumerò fit, ut fomnus fedata cu
piditate priftina fententiá uertat . Vnde etiã uulgò dicitur ab idiotis noftratibus , Super hac re indor- Super hac re
miá: ubi fignificant fe per ociú deliberaturos.Porrò præceps confiliú inaufpicatü effe folere, & uulga indormiam.
to fermone dicitur, & eleganter admonuit Sophocles apud Plutarchum,libello De garrulitate:
id eft:
ἐγάρτι βυλῆς ταυτὸ καὶδρόμο τέλο
Curfus enim haud eft finis idem & confili.
Siquidem in curfu uincit , qui celerrimus fit : in confultando contatio tutior eft , periculofa celeritas.
Plutarchus in Sympofiacis, decade feptima,problemate nono, citat Platone, qui fcripferit, apud Lace
dæmonios ( ni fallor ) fuiffe vukropivo unaoyou: id eft, Nocturnum conuentum grauifsimorú , ad quem νυκτερινός
vunropivòs oúns
difficillime caufæ reijciebantur . Addit apud ueteres nocten oppóvle fuiffe uocatam , wapà tò sû ge̟oven, hoy☺.
â benefapiendo .
Vbi quis dolet,ibidem &manum habet. XLIIII
id eft: Que cordi
ὅπε τὶς ἀλγῇ ,κεσε καὶ των χερ᾽ ἔχει.
funt curqi,
Vbidolet quis, ibi & manumfrequens habet.
Ꭰ ; Senarius ea tractat.
 VM
I I OR
S A SM T AG
318 DE . ER RO . AD

Senarius prouerbialis,que refert Plutarch.lib. De futili loquacitate . Natum eft dictum â naturali ho- A Goodcarm
er
garand
minum cófuetudine,qua fit, ut ei corporis parti quæ dolet,frequenter manus admoueamus . Tempe
ftiuiter utemur,cum fignificabimus quempiam ea tractare, deq; ijs libenter uerba facere , quæ mouét po
animum.Stobæus idem refert ad hunc modum : princeps
t
maban.A
ὅπε τὶς ἀλγῇ ,κᾶσε ὲ τὸν νῦν ἔχει. id eft:
tares.
Vbi quis dolet, illic & mentem habet.
opolit
Allufiffe uidetur ad prouerbium Cicero Epiftolarum ad Atticum lib. 3. Sed non faciam , ut aut tuum
animum angam querelis, aut meis uulneribus fæpius manú affera.Item Plautus in Pería : Quafi lippo
Brother
Linguam ubi oculo me meus herus utitur,manum abftinere haud quit tamen.Plutarch, huc torquet , ubi quid fiue
2
quifq; habeat. dolet fiue delectat, ibi quifq; linguam habet. Sic
Laudibus arguitur uini uinofus Homerus.
Et Pindarus taxatur ut pay , quòd multus in laudando auro . Ná hoc pacto ftatim aufpicatur O antesdi
Iympia : ἄριστον καὶ ὕδωρ ,ὁ ἢ χρυσὸς, αἰθόμενου πῦς ἅτε διαπρεπαι νυκτὶ μεγαλος έξοχα πλέτο id eft :Optimaquidem a
qua , cæterùm aurum , uelut ardens ignis eminet noctu , magnificas fupra opes . Rurfum in Ifthmijs jamfim
hymno 3, μyævü vóµïoar xevody džigaño wopwoop änawy.id eft: Et multipotens iudicarunt aurum homi salt
nes eximium in cæteris .

Plus apud Campanos unguenti, quàm apud cæteros olei fit. XLV ¿
Campania fer Plinius Naturalis hiftoriæ lib. 18.cap.11.In Campania tamé, inquit, laudatifsimus campus eft. Mon S
tilitar.
tibus fubiacet nimbofis,totis quidem 40.mil.paff.planicie . Gratia terræ eius, ut protinus foli natura
1
dicatur,puluerea fumma, inferior bibula, & pumicis fiftulás uice. Montium quoq; culpa in bonum ce 1.1
dit. Crebros enim imbres percolat atq; tranfmittit. Nec diluit, aut madore uoluit, propter facilitatem 77p
culture.Eadem acceptum humorem nullis fontibus reddit,fed temperat, & concoquens , intra fe ui
ce fucci continet. Seritur toto anno , panico femel,bis farre . Et tamen uere fegetes quæ interquieuê 17
re, fundunt rofam , odoratiorem fatiua. Adeò terra non ceffat parere . Vnde uulgò dictum , Plus apud
Campanos unguenti, quàm apud cæteros olei fieri . Quantum autem uniuerfas terras capus circum
campanus antecedit, tantum ipfum pars eius quæ Laboriæ uocatur, quem Philegræum Græci appel
lant.Hactenus Plinius.Si cui placebit adagium ad allegoriam trahere, poterit accommodari uel in re
gionem,uel in hominem adeò cæteris antecellentem ,ut apud hunc maior fit exquifitarum rerum co
pia,quam apud alios mediocrium, aut uulgarium. } B
Ne uia quidem eâdem cum illo uultingredi. XLVI
Hoftes infen Mud's Tliv airli ödòn Badifay:id eft, Ne uia quidem eâdem ingredi dicuntur, qui extremo difsident odio,
fißimi. adeo ut non folùm menfa tectoúe communi non fuftineant uti, fed ne uia quidem cómuni uelint am
bulare.Vnde & uulgata dicunt ironia :Vfqueadeò illum amat,ut fifortè fortuna fuerit obuius , in alia
Thing
deflectat uiam . Plutarch.in commentario πολίφιλαδελφίας τῷ καὶ ἀδελφῷ μηδὲ τῷ αὐτῷ ὁδὸν οἰόμονΘ δὲν βασιλίζει α
id eft: Cum fratre uerò ne uia quidem eâdem fibi putans ingrediendum effe.Huic congruit prouerbia
lis ille uerficulus: gar
~
id eft: mentit
κακῷ σε ανδρὶ μηδ᾽ ὅλως ὁδοιπόρε . dispos
Virofcelefto ne uiafueris comes.
Extra cantionem . XLVII
SEA
Ad rem non Papà ò id eft, Extra cantum agi, diciúe dicunt,quod ad rem non pertinet. Etiamfiprouerbioin allota
faciens. alienam transfufo linguam , perit genuina illa gratia. Siquidé wapa uin perinde fonat, quafi dicas , pa
wagapin . rum concinnè, parum aptè, parum decorê. Nam quod in mufica eft , id in uita decorum . Lucia abom
nus in Eunucho: ip' ŵp ditis isdrawn toapà minori plry§áuwvo ,• id eft: Et apud quos uereretur aliquis præ
ter cantum quippiam dicere.id eft,quod à re effet alienius. Imitatus eft hanc figuram ex Platone , qui aliz
in
lib.De legibus 3.fcribit ad hunc modum: wapà in μoíyr1 aï donūs pfryçada.id eſt: Præter cantilenam mi
hi difturus fuiffe uideris.Etin Critia :παρὰ μέλις · ἢ ἔτι ποορὶ αὐτῶνἄκοντες ἔπομον,δίκλω τώ πρέπεσαν᾿ ἐπιτιθέναι . id
Sende
eft: Quòd fi quid extra cantionem imprudentes de ipfis fumus loquuti, congruam poenam exiget. Ari
wapaxopdap. ftophanes in Concionatricibus, eleganter unico uerbo dixit,wagaxesday : pro eo quod eft, abfona, nec
ad rem facientia loqui: maid
Attentè cauens, beraid
- προσέχων όπως
μηδὲν παραχορδῇς, ὧν δεσ᾽ ἀποδείξαι. i. Vt ne quid alienum loquare & abfonum chor
Ab his tibi quæfuntprobanda . ical
Ariftotel.lib.Rheoricorum 3.notat à poetis quibufdam dictum , xedo ni vp in , cantionem diflo
nam,nec fidibus refpondentem. Aptètorquebitur in eos, qui fecus uiuunt quàm docent.Finitimü eft abor
t
huic,quod alibi retulimus , gs :Nihil ad uerbum,feu Nihil ad carmen, Quo quidem Ariſtopha art
nes inα ,, noue utitur pro temerè:
ἐγδ τὸν ἐμὸν ἱδρῶτα καὶ φειδωλίαν 23
ง 9
ἐδὲν πρὸς ἔπακ ανοήτως ἐκβαλῶ . id eft:
123
Neg enim meofudore quodparauerim 7
Meag parfimonia,temerè ac nihil

Adreprofudero, dwgès in , Scholia exponŭt: os izvxs,ivinæ undqvès : id eft, tèmerè, & abſq;
caufa.Pofterior uerfus Grecus nó cóftat fuis pedib, Reftituetur fi legamus òdip7eægèsíæos nàvob7ws inbanã.
Quod
 CHIL SECVNDE CENTVRIA II. ~ 49

T A Quod carmen équidem duxi fatius,uel alieniore citare loco, quàm eo ftudiofum fraudare lectore.Na Iniqui petenti
Simonidi quid
tum, ut uidetur,ab apophthegmate Themiftoclis , qui Simonidi poetæ petéti quiddam à fe parum æ
quum ,refpondit ad hunc modum:Neq; tu bonus effes poeta, fi præter cantum caneres: neq; ego bo. refponderit
nusprinceps ,fipræter leges iudicem.Sumptum eft ab antiquis cantoribus, quiuocem ad lyram acco Themistocles.
modabant.Aut certè à concentu uocalium muficorum: ubifi quis diffonat ab harmonia , grauiter of
fendit aures. Lucianus Bayúvia uocat, quæ ad caufam non pertinent.M. Tullius i wapya, quæ aliena Bayva.
ârepropofita. ¿de wappyα.

Ígnis,mare,mulier,tria mala . XLVIII

Circumfertur apud Græcos &hic trimeter prouerbialis :
id eft:
πῦρκαὶ θάλασσα καὶ γεωὴ,κακὰ τρία .
Ignis.
Ignis fretumg & mulier,hec malatria.
Mare.
Nam incendio nihil formidabilius,mare item periculofifsimum eft.Vnde & Efchylus in Perfis:
id eft: Maris haud uincitur unda.
¡ ἄμαχον κῦμα θαλάσσης.
Hisautem fimillimum quiddá effemulierem, fentit parcemia. Porrò mulierem omnem effe malá,per. Mulier.
quàm uenuftè fignificauit Lacon quidam . qui cum uxoré duxiffet perpufilla, dicebat: E'malis,quod
minimum effet,eligendum. Fatetur & apud Euripidem Medea,feminarum genus effe malum:
id eft:
ἀλλ᾽ ἐσμὲν οἷον ἐσμὲν, ἐκ ἐρῶκακὸν, γωαῖκες .
Sumusquidem qualesfumus nosfamine,
: Neque enim male aufim dicere.
Euripides apud Planudem in uita Aefopi,inter omnia mala principatum tribuit mulieri:
πολλαὶ μὲν ὀργοὶ κυμάτων θαλασσίων, Furore multofauit iratum mare,
πολλαὶ ἢ ποταμῶν, καὶ πυρὸς θέρμες πνοαί.. Pronig fluui, & ignis acrisimpetus.
δεινὸν ἢ πενία , δεινὰ δ᾽ἄλλα μυρία · Inopia acerba, acerba alia quàmplurima:
wilw ÿdev äτw Navòv, ws yun xaxn . id eft: Sed nilita acerbum & noxium, ut mulier mala.
XLIX
Falces poftulabam.
Nussdas id eft,Falces poftulabam.In eos,qui refpondet id, quod ad rem nihil attinet . Plutarchus Non refponde
in commentario, piadonioxías, admonet, ut qui uelit accuratè refpondere, mentem rogantis diligen- tes ad rogatu.
terperdifcat:ne illud fiat, quod prouerbio dici confueuit, as dairy . Eft autem fenarius prouerbialis
apud Suidam & Zenodotum:
id eft:
ἄμας ἀπώτων ,οἵδ᾽ ἀπηρνῶντο σκάφας.
Falcespetebam, at hi ligones denegant.
Videturhinc natum, quòd agricola cuipiam à uicino falcem commodato petenti, negauerit ille fibi li
gonem effe domi.Theocriti fcholiaftes in Paftorib. annotauit, Atticis & dici,quod cómunis Græco .
rum lingua uocatdíxennar, fiue onanalu :id eft,ligonem . Quòd fi ondon, idem fignificat quod naras,ridi
culum erit in refponfo, perinde ac fi quis petenti gladium neget fe habere enfem . Sunt qui fentiát, x
plu effepoculi genus aut uafis caui.
Alba auis. L
Aspus:id eft,Alba auis: pro re noua atq; aufpicata dixit M.Tullius in Epift.familiarib. lib. 7. Cu Aufpicata.
enim falutationi nos dedimus amicorum, quæ fit hoc etiam frequentius quàm folebat, quod quafi al
bam auem uidentur bene fentientem ciuem uidere , abdo me in bibliothecam . Quadrabit & in rem
admodum raram & inufitatam,quòd aues perpaucæ fint hoc colore.Ita Iuuenalis :
Coruo quog rarior albo.
De albagallinæ filio, dictum eft alibi.
LI
In alieno choro pedem ponere.
T
spännopíwxopų wóda rideda , id eft:In alieno choro pedem ponere:eft fefe mifcere negocijsalienis, & a . In polypras
liorumfibi uendicare partes.Plutarchus 15 in commentario, quem infcripfit,Quo pacto feipfum aliquis gmonicos.
citra inuidia laudare pofsit :τὸν καὶγὰρ ἐν ἀλλοβίῳ χορῷ πόδια τίθενπορίουγου
]α καὶπαροιμία καὶ γελοῖονἀποδέκνυσι. id eft :
Eum quidem qui alieno choro pedem imponit,curiofum ac ridiculum effe,prouerbium declarat. Ide
in Sympofiacis ;ἐγὼ ἢκάπος ἐν ἀλλοίῳ χορῷ πόδια τεθεὶς ἶπον .id eft:Egouero tametfi pedem inalienum infe
renschoru dicebam.hoc eft,refpondens de re,quæ ad philofophi profefsioné non pertinebat.Affinis
eft huic adagio metaphora perquàm elegans,neq; difcrepans à fpecie prouerbiali, qua ufus eft Arifti
des in Miltiade: al papatuve, we xogs ráfour : id eft: Porrò Miltiadem , qui eft apud Marathone,
quachori parte collocabimus. Interpres addit metaphoram fumptá à choris Dionyfiacis. Certè con
ftatmutuofumptum à choreis ac faltationib. Quibus fiquis ignotus admifceat fefe , derideatur, atq;
exfibileturilico Plato in Euthydemo : τώ δεσοφίαν πῆ χορδ τάξομεν, ἐν τοῖς ἀγαθοῖς, ἢπῶςλέγεις,id eft: Hanc fapie
tiam in quo choro ftatuemus,inter bona, aut quid cenfes?
Ne magna loquaris. LII
Moyna iys: id eft, Ne grádia loquaris.refertur à Diogeniano. Admonet téperandu effe à magnilo Abstinědum à
quentia,iactantiaq , qua nihil omnium intolerabilius. Dictum eft aut propter Nemefim deá, que gran iactantia, pro
diloquentiamhuiufmodi non finit impunitam. M. Tullius Epiftolarum ad Attic.lib.4.epift.8. pter Nemefin.
μήπω μέγ ' ἄπης, πρὶν τέλος αντιάσας id eft:
D
Nequan
 SMI GIO
320 DES. ERA ROT. ADA RVM
Ariftophanes in Ranis :
N
3 e quando iactes, nipriusperfeceris.
id eft: Simpan
ὦ δαιμόνι ανδρῶν,μὴμεγάλα λίαν λέγε .
copian
Mirandeuir, nemagna nimium dixeris.
SHOU,S QU
His uerbis Bacchus reprimit Euripidem , per arrogantiam femet anteponentem Aefchylo. Sopho.
cles in Aiace flagellifero:
Calam
μηδὲνμέγ᾽ἄπῃς,ἐχὁρᾷς ἵν᾽ εἶκακῶ ; id eft:
game
Ne magnaloquere:non uides quo infis malo? Theocritus in Cyclope : OB DUM
-μηδὲνμέγα μυθεῦ. ideft -Ne quidfublime loquaris. Theognis:
μή ποτε κύρι᾽ ἀγορᾷθαιἔπ μέγα · οἶδέν
δεις
ανθρώπων,, ὅτι νὺξ χ᾿ ἡμέρα ανδρὶ τελε . id eft:

Verbum Cyrne caue magnum ne dixeris unquam.

Nefcis quid nam homini nóxue diésue ferat.
Plato inPhædone ;μὴ μεγαλέγε,μύτες ὑμῶν βασκανίαπεριδέψῃ τὸν λόγου τὸνμέλλοντα λέγεσθαι. id eft : Neloquare
grandia,ne qua nobis inuidia futura orationem interturbet . Antiquitas enim finxit deam Nemeſim,
iactantiæ ultricem.Ita Pindarus in Ifthmijshymno quarto: ἀλλ᾽ὅμωςκαύχημα κατάβρεχε σιγᾷ . ζοὺς τάδε καὶ τὰ
vius, id eft: Attamen gloriationem obnubila filentio.Iupiterhæc & illa partitur. Eft enim unica placă
dæ inuidiæ ratio, fi quod accidit boni, ad autorem deum referatur . Idem in Nemeis hymno decimo: "

一旦
451 † ngù nóç☞avle̟úñŵv Bapus avriáca.id eſt:Eft autem graue,in hominum inuidiam incidere. Eft enim inui

一篇
員:
dum mortalium ingenium, nec ulla re citius faturatur,quàm audiendis laudib. alienis. Idem eiuſdem
operis hymno quinto :aidrojua uiya inap.Huc allufiffe uidetur Vergil.lib.10.
h
Dixerat ille aliquid magnum:
jyaogova . Inuenitur fæpius & niya perä , pro eo quod eft infolente atq; elatu effe . Sophocles in Oedipo tyrano:
φρονῶν δὲ ὡς γωὴ μέγα . id eft: Sentireenim altum utfæmina.
Extat & fenarius prouerbialis:
id eft:
ὅτ᾽ εὐτυχῶς μάλιςα ,μὴ μέγα φρόνε .
Ne quidtume, cum resfecunda maximè.
μέγα πνίων. Εt,μέγαπνέω :idett,Magnum fpirare. Euripides in Bacchis : ESHO
id eft: KIDAK
κἂν πνέωνἔλθῃμέγα Quamuismagnumfpirans uenias.
Elegáter Horatius huiufmodi gradiloquêtia, Ampullas & fefquipedalia uerba uocat in Arte poetica: B 30
1

ILEI
Projcitampullas & fefquipedalia uerba.
Baysaya . Terentius in Militem gloriofum:Et magnifica uerba.Legimus & Sayinüshtyer : id eft,Loqui tragicè.&,

LI
inpazylijap. inwaywdife : pro eo quod eft, magnificis uerbis efferre. Horat.in Epift.
Et fpirat tragicumfatis, &feliciter audet.
Tametfi nonme fugit,poctam hoc loco fimpliciter dixiffe,fpirat tragicum.
Exercitatio poteft omnia. LIII
Diligentia Meniru rævra dúvært: id eft, Cura omnia poteft.Laertius hanc fententiam Periádro tribuit,qui Ifthmú
exercitatio etiam tentârit perfodere : fignificat autem,nihil effe tam arduum , quod diligentia curaq; non efficia
quatupre tur.Vergilius in Georgicis:
- -Labor omnia uincit credi
ftent. Improbus, & duris urgens in rebus egestas.
Extat apud Græcos prouerbialis fententia: Oroirayalà rois wóvors wwnsv ?. id eft: Dij bona laboribus uen
dunt.Huc allufit Horatius:
Perrupit Acheronta Herculeus labor.
Ji சலால்
Sophocles in Electra πόνε τοι χωρὶς ἐδὲν εὐτυχῶ . id eft:
200
Citra laborem nil bene eft. lecas
Fertur & uerfus Menandri : -πάντα τὰ ζητήμονα
id eft:
δείσαι μερίμνης φασὶν οἱ σοφώτεροι .
Quacung , notis expetuntur,prædicant
Egere curis ,quivalentprudentia. Simplicius Antiphanes:
id eft: Cicla
τῆς ὀπιμελείας ταύταδλλα γίγνεται .
Domat atgfubigit cuncta, diligentia.
1A
2A

Quanquam autem in præfentia non eft neq; propofiti ,neq; operis huius, quicquid ad huiufmodi fen
3
2
8
9
7

tentias facit ,in unum conuerrere : tamen haud grauabor, quandoquidem cafus obtulit, adfcribere uer
ba Senecæ ex libro De ira 2.Atq ; nihil eft, inquit,tam difficile & arduum ,quod non humana mens uin
cat,& in familiaritatem perducat afsidua meditatio.Nulliq; funt tă feri,fuiq ; iuris affectus ,ut nó diſci aiks
plina perdomentur . Quodcunq; imperauit animus , obtinuit.Quidá nunquá ridere confueti funt . Vi
no quidam,alij Venere,quidá omni humore interdixêre corporibus . Alius contétus breui fomno , ui Ente
n
giliá indefatigabilem extendit.Didicerunt tenuifsimis & aduerfis funib . currere , & ingentia uixq; hu
manis toleranda uiribus ,onera portare , & in immenſam altitudinem mergi , ac fine ulla refpirandi ui .
ceperpeti maria.Mille funt alia,in quibus pertinacia impedimentum omne tranfcendit , oftenditque
nihil effe difficile, cuius fibi ipfa mens patientiam indixerit .
Quid

1
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA IL 321

Quid primum, aut ultimum. LIIII

Tígoría :id eft,Quid primum aut ultimum?Figura prouerbialis, qua utimur quoties aut re
rum copiam tantam fignificamus,ut hæfitemus unde potifsimùm exordiamur:aut cum perplexi du
bitamus,quid primùm agere debeamus.Lucian.in libello, cui titulus De mercede feruientibus : tí
σοιπρῶτον,ὦ φιλότης,ἔτεΰσατόν φασι καταλέξω τέτων ἃ πάσχειν καὶ ποιῶν ανάγκη τὰς ἐπὶ μισῷ συνόντας ;ideft : Quid'nam ti
biprimum amice, aut quid poftremum,ut dici folet, comemorem , exhis quæ & pati & facere cogun
turijqui mercede feruiunt.Porrò Lucian.defumpfit ex Odyffea lib.9.in quo Vlyffes ad hunc loqui
turmodum: T
id eft:
Τί πρῶτον , τι δ᾽ ἔποτα , τί δ᾽ ὑφάτιονκαταλέξω ;
Quidprimum,quid mox, & que tandem ultima dicam? Iuuenalis:

Quote circumagis? queprima aut ultimaponas.

Eiufdem characteris
≈ eftillud Euripidis in Iunone infaniente:
ὦ μοι τίν᾽ ὑμῶν πρῶτον,ἢ ἢ τίν᾽ ὕφατον
id eft:
πρὸς σέρνα θῶμαι;
Quem ueftrum ohe, quempectori admoueam meo
Primum ultimúmue.
Dente Theonino rodi. LV
Theonino dente rodi dicuntur, qui conuicijs lacerantur . Sumptum àTheone poeta quodá rabio
fæ loquacitatis, petulantifsimæq; maledicentiæ.unde & Aufonius in carmine hendecafyllabo , poetă
quempiamindoctum & mordacem Theonem appellat:
Necpofthac metues , ubig , dictum :
Hic eft ille Theonpoetafalfus,
Bonorummala carminum Lauerna. Horatius in Epiftolis:

Dente Theonino qui circumroditur.is

Neque difsimili figura eft ufus in epiftola ad Iulium Florum :
-Hic delectatur iambis, Ille Bionaisfermonibus.
Acron admonet,Bionem philofophum fuiffe , qui mordacifsimis dialogis lacerauit poetas , ficut nec Bion.
Homero parceret . Porphyrion autumat , Ariftophanis comici patrem fuiffe. Zoili quoq; mordacitas Zoilus.
B propemodum in prouerbio eft: fed ut inuidum intelligas magis quàm oblatratorem. Horatius hoc ui Succus loligi
tium,alicubifuccum loliginis uocat, & falem nigrum: quòd cum morfu addat & famæ maculam. nis.
Hipponacteum præconium. LVI
Hipponateum præconium, pro infami nota dixit M.Tullius,nimirum prouerbiali fchemate, in e
piftolis familiaribus de Tigellio quodam ita fcribens: Eumq; addictum iam tum puto effe, Calui Lici
nij Hipponacteo præconio.Nam Hipponax poeta fuit iambographus, amarulentus, ac nota morda- Hipponax.
citatis, qui (autore Dionyfio Halicarnaffeo ) trimetru Archilochiu de induftria in Scazonte infregit,
cum inimicos lacerare uellet, quo uidelicet feriret fortius.Hic Bupalu & Anthermon, quod ab his de
formifpecie pictus effet, uerfib. iambicis infectatus legitur.Erat aut Hipponacti notabilis in uultu fo
ditas,quamobrem quidam imaginem eius propofuêre in ridentium circulis:quorú aliquotfuis carmi
nibus creditur ad laqueum compuliffe. Negat id effe uerum Plin.lib.36.cap.5.
Archilochia edicta. LVII
Adagionis faciem habet & illud, quod Cicero fcribit ad Atticum , lib.2.Itaq; Archilochia in illum e
dicta Bibuli,populo ita funt iucunda, ut eum locum in quo proponuntur,prę multitudine eoruin qui
legunt,tráfire nequeamus. Archilochia edicta cótumeliofa uocat ac uirulenta.Archilochi poetæ mor Archilochus.
dacitas uulgò celebratifsima fuit.Is Lycamben focerum,à quo fuerat repudiatus,huiusq; filiam adeò
uirulentis uerfibus infectatus eft, ut uterq; fe laqueo præfocauerit.
Archilochi patria LVIII
axinox wapis:id eft, Archilochi patria. Diogenianus teftatur hoc dici folere de mordacib. ac maledi
cis.Videas enim populos nonnullos naturà dicaces:cuiufmodi fuiffe feruntur Siculi.
Genuino mordere. LIX
Qui clanculum obtrectant,lacerantq; quempiam,eum genuino mordere dicuntur. Perfius:
so
Et genuinumfregit inillis.
Lucilium fentiens poetam Satyricum.Item diuus Hieronymus: Pofsim refpondere, fi uelim : pofsim
genuinum læfus infigere . Dentes aut genuini funt omnium reconditifsimi , ac propemodum operti Genuini detes.
gingiua.Serò emergunt homini: nempe circiter annum uigefimú : multis & octogefimo , ut autor eft
Plin.lib.i.cap.37.Et ob id haud ab re,liuoris atq; obtrectationis morbo dicati . Poteft non abfurdère
ferri & ad uiperæ denticulos illos, quibus eam uenenum infundere putant.Plinius eodem , quod mo
do citauimus capire: Nam hi quoq; funt uiperæ fub gena fiftulofi. Poteft & ad canes referri,qui poftre
mis dentib.offa duriora circumrodunt.Omnis aut obtrectatio morfus dicitur.Vnde Ariftophanes io
catur,in anulo non ineffe remedium aduerfus fycophante morfum. Diogenes apud Laertium roga. Morfus.
tus,cuius nam animantis morfus effet perniciofifsimus: Ex feris, inquit, obtrectatoris : ex cicuribus,
adulatoris. Hoc uenenum Horatius loliginis fuccum appellat.
Aureo

し
 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RV M
322
archus
Aureo pifcari hamo. LX A
Lucelli cauffa Fea,calm
Aureo pifcari hamo dicuntur, qui mediocris com modi cupi ditate peri culum adeu nt , ut max ima
shunma
magnam face rum rerum faciant iacturam . Commemoratur inter facetè dicta Octauij Cæfaris à Suetonio.Fit enim
re iacturam. ormax
nonnunquam,ut pifcis hamum etiam ipfum fecum auferat.Porrò metaphoræ plereqi à pifcatione du
cis,co
Metaphore & tæ,prouerbij uice funt ufurpatæ . Sicut Expifcari apud Terent.pro eo quod eft , diligéter elicere atqs
argo
prouerbiales exquirere,Vorare hamum , apud Plautum .
à pifcatione apud Nafonem. Breathinge
Semper tibipendeat hamus.
ducta.
Quòd fiquis pugnet, Augufti dictum nó effe prouerbium, certè prouerbiale eft,nec indignum, quod
in huc ordinem adlegatur.Poteftfieri ut quibufdam etiam hoc libuerit,aureo hamo pifcari . Siquidé,
autore Suetonio,Nero Cæfar reti aurato,funibus purpura coccoq; nexis, pifcari folitus eft . Proinde
quoties fic ambimus quippiá,utfi potiamur optatis, mediocre fit emolumétum:fin fallat fpes,damnu Sept
MON
Alcumista. ingens:aptè dicemur aureo pifcari hamo.Id quod frequenter ufuuenit ijs, qui fcrutantur abditas ter
ræ uenas,fed frequentius qui uulgò dicuntur Alcumifta. de quibus apud Athenæum lib . 6. uenuftè
dixit Phalereus Demetrius :ὅτι πολλάκις καταναλώσαντο τὰ φανδρὰ ἀπήλωμ ένεκα , ἃ καὶ ἔμελλον δν ἔλαβον , ἃ ἡ ἔχον sterSei
dnißanov, id eft:Quòd frequenter certis confumptis incertorum gratia, quæ fe capturos fperabant non Pinta
ceperunt,quæ uerò habebant abiecerunt.
Sapientia uino obumbratur. LXI
Vinum à ieiu
Plinius hiftoriæ mundi lib.23.cap.1. Vinum ieiunos bibere nouitio inuento inutilifsimum eft. Cu 2500
nis haustum, ras,uigoremq; animi impedit,ad procinctü tendentib.fomno accomodatú,ac fecuritatibus : iamq ; du
dum hoc fuit,quod Homerica illa Helena ante cibuminiftrauit . Sic quoq; in prouerbium cefsit : Sa P
pientiam uino obumbrari. Hactenus Plinius.Porrò quod Plinius citat, eft Odyffee quarto.In prouer
bijs item Ecclefiafticis duo referuntur, que fapientem etiam dementent,uinum, & mulieres.
Homines frugi omnia rectè faciunt. LXII
M.Tullius lib.Tufculan.quæftion.4.Frugalitatis nomen tanquam ad caput referre uolumus , quòd F
nifi eo nomine uirtutes continerentur,nunquáillud tam peruulgatum effet, ut iam prouer bij locum 02
obtineret:Homines frugi,omnia rectè facere. Hactenus Cicero.Docet adagium, quofdam improbos
homines certis in rebus nonnunquam effe ufui,ac præclarè fe gerere:uerùm ubiq; ac perpetuò prefta
re uirum integrum atq; inculpatum ,id eius demum effe uidetur, qui naturà uereq: fit probus. Alludit
adhancfententiam Euripides in Hecuba, cum ait:
Ceterùm in mortalibus
-ανθρώποις δ᾽ἀεὶ,
ὁμὲν πονηρὸς ,ἐδὲν ἄλλο πλὸ κακὸς · B
Quifquis malus, nil aliud effe quàm malus:
ὁ δ᾽ ἐθλὸς , ἐθλὸς , ἐδὲσυμφορᾶςὑπο

SEBE
Frugi ufg frugi eft. non enim ingeniumgrauis
φύσινδιέφθι ,ἀλλὰ χρησός ἐς ἀε. ideft : Fortuna uitiat,fedprobusfemper manet.
Item in Iphigenia in Aulide :
ἐλὸν σαφὲς ἀεί . id eft:
-ὁ δ᾽ ὀρθὸς ,
At quiprobus, Ispalàm estfemperprobus.

DJ
J
Ariftoteles libro Moraliuin 7.τό ,τε γὰρ ἀγαθὸνἅπλου,τὸ ἢ κακὸνπολύμορφον καὶ ἀγαθὸς τῆς ὅμοιΘ·ἀεὶ καὶ 8 μεταβάλλει

T
B
0
S&
¤œ 7òjl☺• ¡ ¿ qaïn☺ ngi i äppwp &dep roingvrov ny iones.id eft: Siquidem quod bonum , idem fimplex : con
trà quod malum,id uarium eft.Et qui bonus, is femperfui fimilis, neq; unquam commutat mores. At
quifquis improbus & ftultus,haudquaquam idem effe uidetur mane & uefperi. Huic mirè concinitil
lud literarum arcanarum: Stultus ut luna mutatur,fapiens permanet ut fol.
Fallacia alia aliam trudit. LXIII
Sutele techna Terentius in Andria:Fallacia alia aliá trudit. Donatus admonet , prouerbiali figura dictú. Sumptu
rum.
à cófuetudine conantiu fallere,ac dolos dolis cófarcinantiú,ne deprehédátur.Vnde Cófutis dolis di
donos pave . xit Plautus.Et Sutelas appellat huiufinodi technas.Et dés gáva ,apud Homerú: id eft,dolos texere .
Sera in fundo parfimonia. LXIIII

Parfimonia. Prouerbialis fententia apud Senecam in prima epiftola: Sera in fundo parfimonia.digna profectò,
quæ omni fcrinio,omni cado, omni cellæ penuariæ infcribatur.Admonet,in tempore parcendum re
bus neceffarijs:neq; imitandum profuforum uulgus,qui tum deniq; incipiunt parcere, pofteaqua ui
derint minimum fupereffe.Erit elegátior fententia,fitraducatur ad res animi:ueluti fiquis admoneat
iuuenes,ne finant optimos illos annos inaniter effluere,ne illis eueniat quod plerifq; folet euenire,ut
iam natugrandes animum ad res honeftas applicent: & cum perpufillum uitæ fuperfit , tum tempori
parcere incipiant.feram enim in fundo parfimoniam effe.Prouerbium fumptum apparet ex Hefiodo,
cuius hi funtuerfus in opere, cui titulus, Opera & dies:
δεχομένῳ ἢ πόθες καὶ λήγοντοςχαρέσα παι
μεσσόθιφείδεται δελὴ δ᾽ ἐπὶ πυθμένι φειδώ . id eft:
Plenaubidolis
iampropè inania nini,
Tumfatiare fedin mediofacparcior efto.
Abfurdumfiquidem & grauein imoparcerefundo.
Allufit huc Perfius Satyra 2. -Donec deceptus & exfpes,
Nequicquamfundofufpiret nummus in imo.
Plutarchus
 CHIL. SECVNDE CENT VRIA II. 323
Vinum quado
A Plutarchus in Sympofiacis Decadis 7. problemate 3. indicat poetam admonuiffe tum effe bibendum
bibendum.
uinum,cum eft optimum.Vinum autem in medio faluberrimum optimumq; effe potu , quemadmo
dum fumma pars olei potifsimùm laudatur,mellis infima. Primùm, quod uini uis calor eft : is autem
uidetur maximè colligi circamedium :proinde id optimum effe feruare. Deinde uini pars inferior,ui
cina fecis, corrumpitur:fumma pars ab aere proximo læditur. Nam aerem inimicum effe uino, uel il
lud fatis arguit, quòd dolio pleno uinum minus uapefcit, quàm femipleno . Tum quòd terra defoffa,
ut aer attingere non pofsit,quam diutifsimè uigorem fuum conferuant . Theocritus ite in Charitib.
—κονεᾶςἐπὶ πυθμένι χηλῶς . id eft:
-Vacuafundo capfa: fcrinium inane fignificans .
Sybaritica menfa. LXV
Evßaginipáfa: id eft,Sybaritica menfa. De conuiuio dicebatur nimium apparato . Natum à gen- Sybaris.
tis eius moribus . Eft enim Sybaris , oppidum uicinum Crotoni,ut teftis eft Herodotus libro 5. Ste
phanus indicatpoftea Thurion appellatum. Vnde Sybarite dicti, gens in architectura uoluptatú ope Sybarite.
rofifsima:Suida tefte,luxu delicijsq; adeò notabilis, ut quicquid effoeminatum , quicquid molle, quic
quid accurata atq; ambitiofa luxuria paratum effet,id uulgò Sybariticum diceretur. Vnde Ouid.in li
bro Triftium 2.fcribens ad Auguftum :
Nec quicompofuit nuper Sybaritida,fugit.
Sybaritida uocat opus Hemitheonis cuiufdam cinædi Sybaritæ, de generibus uoluptatum & obfco
narum deliciarum.Item Martialis lib.12.
Qui certant, inquit, Sybariticis libellis.
Philo Hebræus in uita Moyfi, Sybariticas nequitias uocat lafciua poemata . Maximus Tyrius in differ
tione tertia de uoluptatibus, Sybariticas faltationes cómemorat. Ariftoteles lib.Moralium Eudemio
rum1. Smyndiridem quoq; Sybaritam comparem Sardanapalo inter uoluptarios nominauit.Suidas
fabulas aniles,aut parum pudicas, Sybariticas appellatas fcribit . Idem refert Sybaritas inftituiffe, ut
equiad tibiæcantuin faltare condifcerent: & luxuriofos, Sybaritas appellatos : & Sybariffare, Sybari. Sybariffare.
tarum ritu delicijs indulgere dictum . Adftipulatur & Quintilianus lib.3.Frugalitas , inquiens, apud Sy
baritas forfan odio foret.Plutarchus in conuiuio feptem fapientum,tradit apud Sybaritas hunc fuif
femorem, utmulieres ab ufque anno priore ad conuiuium uocarentur, quo fe per ocium auro ueſti
busq; poffent exornare. Hæc atq; huiufmodi fermè referuntur ab Angelo Politiano Miſcellaneorum
cap.15.Cæterùm conuiuium Sybariticum depingit, ac miffus Sybaritici meminit Aelius Lampridius
B B inHeliogabali uita , Imperatoris luxu perditifsimi , adeò ut nomenfinuenerit , uulgò dictus Apicius.
Sed Lampridij uerba fubfcribam : Semper, inquit, fanè aut inter flores fedit, aut inter odores precios Heliogabalus
fos.Amabat fibi precia maiora dici earum rerú, quæ menfæ parabantur, orexin in conuiuio hanc effe couiuia Sybar
afferens.Sexcentorum ftrutionum capita,una coena multis exhibuit ad edenda cerebella . Exhibuit ritica celebra
aliquando &tale conuiuium, ut haberet uiginti & duo fercula ingentium epulafum : fed per fingula uit.
lauarentur, & mulieribus uterentur, & ipfe& amici cum iureiurando, quòd efficerent uoluptatem.Ce
lebrauit item tale conuiuium,ut apud amicos fingulos finguli miffus appararentur : & cum alter mas
neret in Capitolio,alter in Palatio, alter in Cælio, alter trans Tyberim, & ut quifque manfiffet, tamen
perordinem in eorum domibus fingula fercula ederentur, ireturq; ad omnium domos. Sic unum có
uiuium uix toto die finitum eft,cum & lauarentper fingula fercula, & mulieribus uterentur. Sybariti
cum miffum femper habuit ex oleo & garo: quem quo anno Sybarite repererunt,perierunt.De Syba
ritarum tum luxu,tum interitu,permulta commemorat & Athenæus in Dipnofophiftis , quum alibi,
tum lib.12.in quibus & illud: Sybaritas nullam artem recipere in fuam ciuitatem,quæ fine ftrepitu nó
poteft exerceri,ueluti fabrorum ærariorum, aut lignariorú, ac fimilium:ne quid fit quod dormientib,
obftrepat: Ob eandem caufam gallum gallinaceum fas non eft in ciuitate ali . Alia pręterea deliciară
argumenta refert illic, fi cui uacat legere.Ariftophanes i plin, vbagife dixit,pro co quod eft, opiparè sapien.
ac genialiter uiuere.
ἤδη δ᾽ ἐξέσαι τόθ᾽ ὑμῖν , ἐπᾶσαι, κοπλαβίζειν ,
id eft:
πλᾶν, μένειν, κινᾶν, καθεύδειν, συβαρίζειν
ἐς πανηγύρεις θεωρεῖν ,
Iam uerò licebit uobis nauigare,manere,mouere,dormire,in feftis fpectare, conuiuio accipi, cottabo Alcinoimenfa.
ludere,Sybariffare. Gregorius Theologus ad Bafilium fimili tropo menfam luxu redundantem , Al
cinoi dixit: ἐχι ὡς λωτοφάγε πγνίαν, ἀλλ᾿ ὡς ἀλκινός φάπεζαν . id eft : Non ad lotophagorumn inopiam , fed Alci
noi menfam.
Sybaritica calamitas. LXVI
Eußapilin ouupoga:id eft, Sybaritica clades. Stephanus tanquam prouerbium notauit.Porrò quemad Oraculum Sy
modum Sybarite perierint, idem narrat in hunc modum. Oraculum huiufmodi acceperant; baritis datum.
εὔδαιμον συβαρίτα ,πανεύδαιμον,σὺ μὲν αἰεὶ
ἐντιλίῃσι θεῶν τιμῶν γένῳ αἰὲν ἐόντων.
‫اد‬
εὖτ' αν ὴ πρότερον θνητὸν θάοιο σεβίζῃ,
id eft:
τωνίκα σοι πόλεμός τε καὶ ἐμφύλιοςάσις ἥξει.
Felix omninòfelix Sybaritafuturus,
Dum
 324 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM

Dum rebus latis uenerabere numina diuúm. SOA

akaff
Atfimul atq, illis mortalis homo anteferetur, parer
Tum ueniet bellumg, tibi atque domeftica turba. Pagilsin
Euenit deinde, ut Sybarita quifpiam feruum loris cæderet in agro : qui cum ad numinis aram confu abou
giffet,nihilominus perfequente domino cædebatur.Quòd ubi uidit fibi nihil profuiffe numinis reue materia
rentiam,protinus ad monimentum patris herilis confugit: atq; ibi demum religione cómotus herus, Bacondig
deftitit à cædendo.Itaq; iuxta dei refpófum, à Crotoniatis euerfifunt Sybarite. Ælius Lampridius in alegna
Miffus Sybari uita Heliogabali,fcribit eos eodem anno perijffe,quo miffum exoleo & garo reperiffent : qué ob id Sy
ticus.
bariticum uocabant,ut modò diximus . Cæterum de Sybaritarú luxu,deq; calamitate, permulta retu
say
lit Athenæus lib.12.fi cui hæc non fatisfaciunt. Quadrabit adagium in eos , qui negle&
tu deorum , aut
dep
ob intemperantem luxumfubuertuntur.
tempor
Sybarite per plateas. LXVII pasque
lamp
Infaftuofe ince Sußapír)die waardas:id eft, Sybarite per plateas:contra faftuofius ingredientes per uiam, fefeq; uelut
dentes. oftentantes . Sumptum adagium à faftu luxuq; Sybaritarum . Aphricanus in oratione quæ Ceftis in
fcribitur: Sed enim,inquit, Sybarite faftu præturgidi.Venuftius erit, fi paulo lógius detorqueatur: ue
luti fide homine infolentius fe gerente , aut arrogantius de fe loquente , aut de ftylo phaleratiore di
cas: außagiens dia haréas. Cognatum eft illi, quod alio dictum eft loco , sonayirus. Refertur adagium à A
ONDO
Suida atque Zenodoto.
Syracufana menfa . LXVIII ·
Menfa opipa Evpansoia pártja:id eft Syracufana menfa, prælauta atq; opipara dicebatur , Syracufani enim ut erát
ra. olim opibus florentifsimi,ita uoluptatib.ac delicijs addictifsimi Lucianus in dialogo Simili ac Poly
trati: páfa ,inquit, ras y oía.id eft: Ac menfæ Siculis lautiores. Athenæus libro 12. deaßónter
d'é ào tù pupĩ ngù di omrŵn Pátra, id eft: Celebres funt ob delicias & Siculorum menfæ.Addit ex Cle
archi autoritate,Siculos dicere,apud fe mare quoq; dulce effe, quòd gaudeant edulijs quæ mare por
rigit.Meminit Siculæ menfæ Diogenes in epiftola quadam ad Ariftippum : item Ariftides in Pericle:
Luxus Syracu deniq; Strabo lib.6. & hæc aliaq; plura comemorat.Plutarchus in uita Niciæ ex Diphilo refert: waxis,
fanorum. wvbvrovμrves skati omam ,id eft:Pinguis & abdomine Siculo ftercoratus fiue faginatus. Quod miror qua D

福
量
re Latinus interpres uertendum putârit,delibutus: quum & fignificet ftercus bubulum , utilifsimü
B
agrorum lætamen.Plato in epiftola quadam ad propinquos Dionis , negat fibi felicem illam uitam , in
Siculis Italicisq; menfis ac reliquis uoluptatibus fitam , unquam placuiffe . De Syracufanorum luxu
meminit & Ariftoteles in Politia eius gentis, addens Dionyfium minorem nonnunquam ad nonages
fimum ufq; diem ebrium, perfeueraffe: atq; ob eam rem cecutientibus ac uitiofis oculis fuiffe Narrat

5555 275 347

Theophraftus apud Athenæum , amicos illius & compotores in conuiuijs adfimulare folitos , non ui
dovvednénanis dere fefe uel cibos uel calices appofitos: uidelicet ad eum modum adulantes regi cæcutienti. unde d
10
νυσιοκόλακο funt appellati Apudeundem Ariftophanes ἐνδαιταλοῦσιν :
४ ' ἐμάθετε ταῦτα ἐμῶ πέμποντο , ut
ἀλλ᾽ἐδ
‫ܕ‬
ἀλλὰ μᾶλλον πίνειν, ἔπετ᾽ ἄδαν κακῶς,
id eft:
συρακεσίων τράπεζαν συβαρίτιδας τ' ευωχίας .
Atqui hacquidem me duce non didiciftis,
Verum biberepotius, deinde malè canere,
Syracufanorum menfam Sybariticaý
, conuiuia.
Item Plato deRep .3. συρακεσίαν ἢὦ φίλε, βάπεζαν καὶ σικελικὺ ποικιλίαν ὄψεὡςἔοικας ἐκαινῆς .id eft: Syracufaná
amice menfam , & Siculam in obfonijs uarietatem non uideris approbare, Athenæus lib.14.citat Cra
電影

tinum, qui prælautam culinam ac ~

bene fumantem ac fuauiter olentem defcribens,ita loquitur:
οἰκε τις ὡς ἔοικεν ἐν τῷ χάσματι
id eft:
λιβανωτοπώλης, ἣ μάγες σικελικὸς .
量

Habitare mihoc uidetur aliquis in fpecu,

Quithura odora uendit, aut Siculus coquus.
Apud eundem mox Antiphanes quoque laudat Siculos coquos,ut arte códiendi præftantes . Verùm
his temporibus Siculi frugalitatem Hifpanicam & Italicam fic imitantur , ut propemodum fuperent,
huiusq; prouerbij gloriam planè perdiderunt.Quanquam Athenæus in Dipnofophiftis,inter opipa
Italicæ menfa . ras menfas etiam Italicas recenfet.At his fanè temporibus prifcam illam frugalitatis laudem fibi uen
dicarunt: quemadmodum & Græci ad priftinam illam temulentiæ gloriam poftliminio redierunt.
1985

Vnde Fauftus Andrelinus Foroliuienfis, poeta non folùm laureatus,uerumetiam regius,atque etiam
Faustus Andre 10
(fi dijs placet) regineus,uetus congerro meus, qui plus quàm triginta iam annos in celeberrima Par 201
linus.
rifiorum Academia poeticen docet,in carmine quod de pauimento Parrifienfi infcripfit , adagionem
S

in Anglos deriuauit:
Menfa ,inquiens,Britannaplacet.—
4.8

Ethaud fcio unde natum fit hoc uulgatifsimum apud Gallos prouerbium,ut cum hominem uehemé
ter cibo diftentum uelint intelligi, dicant:Tam fatur eft quàm Anglus . Verùm ijdem ut illis attribuút
πολυφαγίαν,ita nobis πολυποσίαν adfcribunt .
Spithama
 CHIL SECVNDE CENTVRIA II 325
LXIX
Spithamauitæ.
Ida Birid eft, Spithama uitæ:hoc eft, modus uitæ perpufillus . Prouerbialis eft figura , mutuo
1
fumpta à rerum utenforibus: apud quos Spithama feu palmus,digitos duodecim cótinet, quantü fer- wilau .
melongifsimo digitorú porrectu complecti licet.Quin bodie quoq; pufillú homunculú, palmum aut
pugillum hominis appellát idiotæ noftrates. Translatu à fabris, qui quatuor digitis coniunctis meti
unturmateriam: eam menfuram appellant palæftam.Interdú diducta manu à fummo pollicis, ufq; ad
fummuin digiti medij,quam uocant σπιθαμ.Ρfal.37.ἰδὲ παλαισὰς ἔθε τὰς ἔμδρας με :breuifsimum uit fpa
cium defignans.Refertur adagium à Diogeniano.
Temporis pun& tum . LXX
yuxs:id eft,Punctum temporis. Simili figura dixit Terentius :Tum temporis ad hoc punctú mi
hieft.id eft,fpaciu breuifsimú.M.Tullius Philippica 2. Attende paulifper, cogitationéq; fobrij homi
nis adtemporis punctum fufcipe. Idem 8. Opus oftendebat munitionemq; legatis : ne punctu quidé
temporis quum legati adeffent, oppugnatio refpirauit. Apud Mathematicos enim punctu indiuifibi.
lis quædam pars eft lineæ : cuius (ut inquit Euclides ) pars nulla eft. Plutarchus De pueris inftituédis
Typoswas Bi.id eft:Temporis punctum eft omnis uita.
Noua Hymetia,falerna uetera: LXXI
I Macrobius lib.Saturnaliú 7.Cur Difari mel & uinú diuerfis ætatibus habentur optima?Mel,quod
recentifsimum:uinu, quod uetuftifsimü.Vnde eft & illud prouerbiu, quo utunturgulones : Mulfum
quodprobe temperes , mifcendú eft nouo Hymetio,falerno uetulo. Quod adagiu non uideo ubi no
bis pofsitufui effe: fed tame adfcripfimus, ne nihil omnino de popinis mutuati uideremur.Nifi fortè
placeat eòtorqueri , ut dicamus,è diuerfis rebus quædam optimè conflari.
1 Qui multa rapuerit, pauca fuffragatoribus dederit,faluus erit. LXXII
Aelius Lampridius in uita Alexandri Seueri:Idem,inquit, addebat fententiam de furibus notam; De furibus
&Græcaquidem .quæ Latinè hoc fignificat: Qui multa rapuerit,pauca fuffragatorib. dederit ; faluus peculatori
erit.Quæ Græcè talis eft : bus.
ideft:
ὁ πολλὰ κλέψας, ὀλίγα δες, ἐκφεύξεται ,
Quimulta tollit,pauca dat,feruabitur.
Admonet adagiu (id quod noftris quoq; temporibus uulgo factitant fures no omninò ftupidi) no ni
fi magnis prædis inijcienda manu:ut fuperfit quo iudicem, fi fortè fit opus , corrúpant atq; exoculét.
B Cæterum qui parua tollunt, deprelienfi pendent,utpote quibus nihil fit quod impertiant præfectis:
;
In fimpulo. LXXIII

M.Tullius lib.De legib.3.agens de lcge tabellaria,hoc eft,de iure ferendoru per tabellam fuffragio
rum:Etauus quidem nofter,inquit,fingulari uirtute in hoc municipio quoad uixit, reftitit M. Grati
dio,cuius in matrimonio forore,auia noftra habebat,ferenti legé tabellaria, Excitabat enim fluctus in
fimpulo,ut dicitur, Gratidius,quos poftfilius eius Marius in Aegeo excitauit mari.Hactenus Cicero.
Quátúigitur cóiectura cófequi licet, in fimpulo fieridicebát, quod uel clanculú,uel in re minuta atq;
humilifieret.Eft.n. fimpulu, autore Fefto,uas paruu,no difsimile cyatho: unde mulieres diuinis reb. Simpulum,
deditæ, fimpulatrices uocetur. M.Varro fcribit,uas effe minutim fundés,in cuius locü fuccefferit epi Simpulatri
chyfis,unde ueteres res minutas,nulliusq; precij,fimpularias appellabat. Plin . lib. 35.cap.iz.In facris ces.
quidé etiá inter has opes,nó myrrhinis cryftallinis'ue,fed fictilibus prolibatur fimpulis innocentius.
Atteftatur &M. Varro, cú apud Noniú Marcellú ait,deos ipfos uili fimpulo inuitari . Item Apuleius:
In hodiernu,inquit, populus Romanus dijs immortalib.fimpulo & catino fictili facrificat. Sunt quip Sympuuiun
Sympulo,legant Sympuuium,cuius meminit Iuuenalis fatyra fexta ;
NGA
Aut quis. Sympuuiumridere Numa, nigrum , catinum ,
Aut Vaticanofragiles de montepatellas Aufus erat?
M. Tullius in Paradoxis : Quid autem Numa Pompilius:minus ne gratas dijs immortalib. capedines
acfictiles urnulas fuiffe quain Deliacas pateras arbitramur? Polemon apud Athenæu lib.11.tradit, ad
ipfius etiamnum ætatem Græcos quofdá bibere folitos ex fictilibus: uelut Argiuos in publicis conui
uiuijs,ac Lacedæmonios in feftis, aut epinicijs, aut nuptijs uirginu. Proinde non abfurdum mihi ui
detur,fi quis exiftimet fumptam allegoriam à puerorum lufu, quo folentper fiftulam angultam in fim
pulum inflantes, quafi fluctus quofdam & aquæ ftrepitum excitare.
1 Proteo mutabilior. LXXIIII

wwwswom :id eft, Proteo mutabilior:in uafrum & uerfippellem cópetit. Lucianus in facri. in uerfipellë:
ficijs, Iouem ou au wewins appellat, quod fe fubinde in alias atq; alias formas transfiguraret.
Plato in Ione :ἀλλ'ἀτεχνῶςὥστε ὁ πρωτοὺς παντοδαπός γίγνῃ , τρεφόμλνΘ ' ανω καὶ κάτω ideft : Sed prorfus Protei
inmorem,in omnem fpeciem uerteris,furfum ac deorfum teipfum diftorquens, Horatius in eos , qui
facilè uertunt fententiam :
Quo teneamuultus mutantem Proteanodo? Item alibi:

Effugiet tamen hacfceleratus uincula Proteus.

Protea uocat tergiuerfante,& quem Græci uocant durgugaro :id eft, deprehenfu difficilem.Porrò fabu Proteus
la Protel notiorem arbitror,quàm ut hic fit recenfenda.Extat apud Homeru Odyffea 4. & apud Ma- Jurgapa :
E ronem C
 M
MI IORV
326 DES. ERAS ROT. ADAG
antiosta
Vertumno in ronem quarto item Georgicôn.Simili figura diceretur & Vertumno incóftantior.Nam hicdeus in o. A Stertimen
conftantior. mnigenam fpeciem fefeuariat:unde & nomen reperit apud Latinos. Horatius: Scarface
-Vertumnis, quotquotfunt, natus iniquis. rysid
Huius meminit Ouidius, defcribens quemadmodú amans Pomonadeá, alias fubinde formas affum . ecedens,
Empufa muta pferit.Et, raßenro bons:॥ id eft.Empufa mutabilior. Cuius mentioné fecit Lucianus in commé erfere
bilior.
tario De faltationibus : idas τ ' αὖ ἐν αὐτὲς πρὸς τὸν αὐτὸν καιρὸν ὠκέωςδιαλλατζόμενος,καὶ αυτ μιμημένος πρωτα εκα
ζειμς χρὴ καὶτῷ ἐμπησαν τὼοι μυρίας μορφὰς μεταβαλλομένω ,id eft : Videbis igituripfos codéin tépore fubito
aidelb
in alia transfigurari fpeciem,atq; ipfum referre Proteu.Quin & Empufæ exemplum cóferre oportet,
quice
quæ fefe in innumerabiles uertit formas.Meminit huius Ariftoph.in Ranis:
donu
καὶ μίωὁρῶ νὴ τὸν δία θηρίον μέγα .
Micropri
ποῖόν τι; δεινὸν παντίδαπον γῆν γίγνεται . utmen
τότε μὲν βῆς,νὶ~
δ᾽ ὀρεὺς, τότε δ᾽ αὖ γενὴ shomines
has
ὡραιοτάτη τιςπῶ ἐπὶ φέρ᾽ ἐπ᾿ αὐτῷὶ ἴω . gracile
ἀλλ᾽ ἔκ ἔτ᾽ αὖ γιή ειν,ἀλλ᾽ ἤδη κύων . ging vuitar
ἔμπεσα τοίνυν γ᾽ ἐπί ideft ;
SpasinT
At maximamprofectò uideo beluam. ""
sayou!
Qualem?Nouam,que in cunctafubitò uertitur,
adi
Modò bos, modo autem mula, rurfumfæmina
Pulcherrima. Age ubi eft?rectà ad illam iamferor. du
At rurfus haud eft mulier, imò iam canis. Empufa proinde eft. AEDICO
Interpres adfcribit, Empufam (pectrum quoddá effe,quod ab Hecate foleat emitti uidendú miferis &
calamitofis.Id fubinde confueuit alijs atq; alijs formis exhibere fefe.Quidá exiftimát meridianis ho Er
ris apparere folitú ijs, qui parétant manibus.Quod quidé haud fcio an rectè pofsit referri ad id quod pe
Pfal.91. extat in Pfalmis Hebræoru: unwangi daμovis μroxußers,id eft :Ab occurfu & demonio meridi O
ano.Sunt qui hác ipfam Hecaten affirment effe. Narrant aut uno uideri pede: unde & nomé inditúpu de
tantura , iové vinoda,Demofthenes ait Aefchinis matré,cui ipfe Leucothoæ nomémutaffet, appel, :
latam fuiffe Empufam: co quòd quæftus gratia quiduis &faceret, & pateretur,
LXXV EXCO
Amicus magis neceffarius, quàm ignis & aqua.
ACO
Officia amico avaynaór © mugis nỳ dari gin : id eft,Amicus magis neceffarius quàm ignis & aqua. Hyperbole
L
rum neceßa prouerbialis , admonés neminem effetam diuitem aut potentem , quinopus habeat amicorú officijs . MUDA
ria. Quemadmodü enim citra ignem & aquam nó conftat hominum uita , ita nec fine confuetudine arq; B
opera familiariu:quos ob id ipfum Latini neceffarios uocant,ut amicitiam necefsitudinem .Innuit as
300
Neceſſarij. dagium, duo quædam maxima commoda colligi ex amicitia: uoluptatem , & ufum . Nihil enim eft ne
ata
que iucundius igni , neq; utilius aqua . Quamobrem fcripfit Horatius :
Nil ego contulerim iucundofanus amico. Item Euripides apud Plutarchum:
εις ὄμματ' εὔνε φωτὸς ἐμβλέψαι γλυκύ . . . . Dulce eft tueri hominis amici lumina.
Recenfetur adagiu à Plutarcho,commentario quem infcripfit, Quo pacto fit dignofcédus affentator ter
Tolerabilius ab amico: dinge niger),wvgòs ngei üdari qín☺avayuαór , id eft: Quapropter dicunt etiam , amicũ
a
igni quoq; & aqua magis neceffarium effe. Extat & apud Ariftotelem in Moralibus,& apud Cicerone
fine pecunijs, ,pet
in Lelio.Hodieque uulgus indoctum habet in ore,quod eft uerifsimum : Tolerabilius uiui fine pecu
do
quàmfine ami nijs, quàm fine ainicis. です。
cisuiuitur. cone
Lupus circum puteum chorum agit. LXXVI
Lupus faltans nun wir prap xogos :id eft, Lupus circú puteu chorum agit. In eos dicetur, qui fumpta inanitero Que
circa puteum. pera,fpe fua fruftrantur. Aiunt enim lupo morem effe,ut fi quando fitiat,nec tutò fe pofsit demittere,
circúputeum oberret, fruftra inhians aquæ, quá non pofsit contingere. Sunt qui parcemia inde ducta Dealers
exiftimet,quod aliquádo ueniat ufu, ut lupus pecudé aliquá, aut hominé infectetur : qui poftea quàm ppiesa
fe in puteu quempiam altiorem metu demiferit,obambulat ille,uelutiq; faltantium in modum in or
bem circumagitur,prædæ cupiditate, qua tamen potiri non queat.Plutarchus in commentario, cui ti
tulus, Quomodo pofsit adulator ab amnico dignofci : ᾧ χρώμενοι προσαπολλύεσιν αὐτὲς,τὼ περὶ τὸ φρέαρ όρχησιν
Texas opxor.id eft: Qua qui utuntur,feipfos quoq; in perniciem adducunt,reuera faltationem illam Telios&
circum puteum faltantes.Loquitur autem de dicacitate intemperanti & uirulenta, qua fit,ut illis quie Fadogai
quam utilitatis adferamus, in quos dicimus, & nobis ipfis maximum malum conciliemus.Refertur a
dagium à Zenodoto,Suida, Diogeniano.
Lydius currus. LXXVII
audio aguaid eft, Lydius currus.Hoc fcommate notabantur,qui in certamine quopiam longè cæte
ris effent inferiores : &, wapà núdiop agua dias :id eft,Iuxta Lydium currum curris . Plutarchus, in libello mone
t
Site
qué infcripfit , De dignofcendo affentatore ab amico : -; Κρέτζονα δέμαι καὶδέδοικεν , ὃ μὲ δία παρὰ λύδιου αμα ma
wejos oixvovwy,anna wapa xevod igov.id eft: Cæterùm fuperiorem metuit acueretur, non hercle ad currum
Lydium pedes ingrediens ,fed ad aurú purum.Refertur adagium à Diogeniano . Quidam ad Pelope
Lydum referunt, qui fuo curru uicerit Oenomau focerum : in quibus eft Gregorius Nazianzenus , fic
ufurpans,ut dicat fe tanto effe inferiorem eximijs Bafilij uirtutibus , quantü pedes abetta Lydio cur.
ru.Effertur &ad hunc,ut dixi,modum parcemia:wapa hidup agua Step, id eft:Præter Lydiuin curru cur
rere,
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA II 327

1 Arere,autiuxtaLydium currum.ut pedes intelligatur certare cum Lydio curru uelocifsimo: quod qui
dem certamen nimis iniquè cóparatum uideatur.Achilles apud Euripide in Iphigenia Aulidenfi, pe
deftri curfu certat cum quadriga, & uincit. Plutarchus in uita Nicia è Pindaro allegat: ya ua dia, in.
quit,παρὰ λύδιου ἅρμαπεζὸς οἰχνούων,ὥς φησι πίνδαρΘ.ideft:Non enim per Iouem iuxta Lydiumcurrum pe
des incedens,ut inquit Pindarus.Herodotus lib.i.tradit, olim Lydios præ cæteris equitatu ualuiffe;
necaliterferè nifi ex equis pugnare.
Cinclus. LXXVIII

Liyano,id eft, Cincli,rufticano prouerbio dicebantur prætermodum pauperes, quibus neq; domus kiynoi,
effet,neq;quicquam quod fuum poffent dicere.Qualé Catullus defcribit Furium , cui neq; uillula fu
erit,neq;domus,neq; arca. Cinclus enim auis quædam eft imbecillis, atq; inualida,ita ut non pofsiti
pfa fibiproprium nidum parare:proinde oua nidis fupponit alienis.Vnde & ruftici uerterunt in ada 1
gionem,ut mendicos & errones Cinclos uocent.AutorAelianus lib.De naturis animantiu 12. Quod
genus hoinines Græci ausias uocant:hoc eft, expertes penatium . Suidas tradit Cinclu auem effe ma
ritimam,gracilem ,nulloq; ferme corpore, cui peculiare fit clunium pennas fubinde mouere : unde &
nomen additum recozuyida, nimirum ab agitatione caudæ. Eam prouerbio feciffe locum , quo Menari
der fitufus in Thaide :
πτωχότερο εἶλεβηρίδα ἐκιγκάλε.. Mendiciorleberideatg
, cincalo:
Hincynia dici,pro eo quod eft, commoueri, & obftrepere. İyunífar: "
Quæ fub alis fiunt. LXXIX
μs was:id eft, Facta fubalaria prouerbiali figura dixiffe uidetur Plutarch, in comentario Subalariafa
quod infcribitur,Quo pacto fit dignofcendus adulator ab amico: , inquiens, i onds anάous amona- As.
riple jurais vad μánns fái ngoáisés . id eft: Ad laboré & res honeftas fegnis,in his reb. que fub
ala fiunt,nihil recufat. De adulatore loquitur, ad honefta officia tum pigro,tum inutili, ad uoluptua
riaminifteria prompto:uidelicet ad fcortum cu fide adducendu,ad cóparanda opfonia , ad inftruen,
dumconuiuium . Equidem opinor, ob id adulationi fub alis fedem datam effe,quòd hæ corporis par. Sedes adulati
|
tes titillationem præcipua fentiant:fiue ob cutis tenuitatem:fiue quòd infolitus nobis earum conta onisfub alá.
1
ctuspartium:fiue quòd is locus uenulas habeat, quibus frictu calefactis , eiufmodi nafcatur delecta.
tio.Ariftoteles fectione 35 problemate 2.indicat fub alis potifsimùm , ac fubpedum ueftigijs fieri ti
tillationem :coniectans in caufa effe,uel quod ibi cutis fit mollior,uel quòd contactus fit infolens. q&
idem ufuuenit in auribus. Quid autem aliud eft adulatio, quàm aurium pruritus quidam , & gargari
Bzatio:Vnde Lucianus in dialogo quodam Charontis,Menippi & Mercurij.philofophum quempiam
omnibus exuens uitijs :ἓν ἔτι τὸ βαρύτατον ὑπὸ μάληςέχει τίὦ μένιππε;Κολακίαν ὦ ὁρμῆ ;πολλὰ ἐν τῷ βίῳ χρησιμούσασαν
a .id eft:Vnum quiddam adhuc fub alis geftat, quod eft omnium grauifsimum . Quid nam Menip
1 per Adulationem Mercuri, quæ illi plurimum attulit emolumenti in uita.nifi fi quis malit dans, i
ta dictum,ut alibi Lucianus dixit, kinas,fub finu:fignificans eum Veneris ufum,qui non uacat turs
pitudine.Nam ofcula, quæque fupra finum fiunt,utcunq; cum honeftate poffunt cohærere:cæterùm
infra finum , diy yies.
Simul forbere & flare, difficilè. LXXX
Tranio feruus apud Plautú in Moftellaria, obiurgatus eft ab hero, quod no maturius rediffet : cum
illefealiubi fuiffe diceret, nec fimul apud herú effe potuiffe, & illud quod iuffus fuerat,peragere: Si uo
les,inquit,uerbú hoc cogitare,fimul flare forbereqi,haud factu facile eft. Commnodè utemur hoc ada
gio,fi quádo fignificabimus, negocia quæpia id genus effe, ut pariter ab ijfdé tractari no queant. Velu
ti fi quisconeturfimul & literis & uoluptatib.uacare:fimul amoribus & parfimoniæ indulgere : fimul
uxoriftudijsq; fatisfacere:fimul & poeticis & theologicis ftudijs operá dare : fimul & mudo feruire &
Chrifto.Quéadmodú fieri nó poteft, ut quis eodé in tépore forbeat,haufto fpiritu: & flet, emiffo hali
tu.Affine uideturhuic adagio dictuillud Euangelicũ: Nemo poteft duob.dominis feruire: nemo po- Matt, 6.
teft Deo feruire & Mámone.Ité illud Phocionis ad Antipatru: s dúvaod non pin xçña, ny hónani. id eft:
Non potes me fimul & adulatore uti, & amico. Ad hæc fenarius ille, qui falfo Senecæ infcribitur:
Amare & fapere, uix deo conceditur.
Quodque ait Terentium imitatus Horatius:
-Nihiloplus explicet, acfi Infanireparetcerta ratione, modog.
M.Tullius Philippica 11.Duas tamen res magnas præfertim, non modò agere uno tempore, fed ne co
gitando quidem explicare quifquam poteft.

Manum admouenti fortuna eft imploranda. LXXXI

τα χερὰ πολφέροντα δε ταν τύχανἐπικαλῶν. id eft :
Manum admouentifortuna inuocanda est.
Admonet adagiu, ita fidendu effe diuino auxilio, ut nihilo fegnius, quantú in nobis eft,etiá ipfinoftra Ad fidutiä era
adnitamur induftria: alioqui no audituros fuperos, inertiú ac defidioforu uota. Quemadmodú elega
ga Deum,acce
terfcripfit Alexander Hegius,primus pueritiæ meæ doctor haudquaquam pœnitendus :
dere oportet
Solas iure Deuspreces, Aut infeftiorocio,
industriams
Quonemo magis impiger, Auerfaturinertium.
Plutarchus in Apophthegmatis Lacedæmonicis ,refert apud cam gentem deos deasq; omneis hafta
E 2 tos fins
 VM
MI OR
S T A GI
328 DES. ERA RO . AD
mione isqu
tos fingi folere:Venerem etiam ipfam armis indutam , tanquam ne illi quidem ocium agant,fed belli. A losretorqu
cis ftudijs exerceantur.Addunt, inquit, & prouerbium : diplodan
ταὶ χεῖρα πολυφέροντα ταὶ τύχαν καλάν . id eft:
Manumadmouentifunt uocanda numina. Efchylus apud Stobaum: H
φιλᾶ δὲ τῷκάμνοντι συασεύδειν θεός . id eft: R
Huicqui laborat,numen adeffe affolet. ashic
In eandemn fententia Pindarus in Nemeis:πρὸς ἄκρον αρετᾶς ἦλθον οὔτε πόνωνἐγούσαντο,σὼ θες τύχη.id eft : Ad Refertu
fummum uirtutis apicem peruenerunt, qui guftarunt labores,non autem fine Dei fortuna. Proinde He
nec ita fidendum induftriæ, ut diuinam opem negligamus:nec ita rurfum pendendum ab illa , ut no dietar
ftrum prætermittamus officium. Allufiffe uidetur huc Aefchylus in Perfis : spinar
ἐγὼ δέπε , Δὰμακρῦχρόνου τὰ δ᾽ ηὔχουν ἐκτελόυτήσαι θεός quecia
ἀλλ᾽ ὅταν απεύδῃ τιςαὐτὸς, ὁ θεὸς σάπλεται. id eft : almitatic
-Plurimo iam tempore à deis

FELFLESTHIF
Optaueram hac utdextra conficerent mihi.at Ma
Vbi uigilas ipfe, dij quog admouent manum. Refertur ex eodem :
φιλε δὲ τῷ κάμνοντι συασεύδεινθεός. .i. Adeffegaudetfedlaboranti Deus. C
Nonnulli,quorum eft Suidas, adagionis originem ad apologum referunt. Rufticus quidam quú plau
ftrum hæreret in lama, ociofus inuocabat Herculem . At ille aftans:Admoue, inquit, manum rotæ , ac

LETHIT
ftimula boues,itaq; Deum inuoca:
ระ
των χεῖρα προσφέροντα τὸν θεὸν καλῶν. HomeT
Quam quifq; nôrit artem,in hacfe exerceat. LXXXII
FACE
Que cuiq; tra M.Tullius Tufculanarú quæftionu lib.1.Sed hic quidé quamuis eruditus fit,ficut eft,hæc magiftro
Aanda fint. concedat Ariftoteli, canere ipfe doceat.Bene enim illo prouerbio Græcorum præcipitur:

E
Quam quifque norit artem, in hacfe exerceat.
Hactenus Cicero. Eft autem fenarius iambicus, admonens,ut quarum rerum fumus periti, in his dun
taxat difputandis tractandisq; uerfemur:quarú uerò fumus rudes, eas doctioribus concedamus, neq;
profefsionem alienam nobis uindicemus,neq; in meffem alienam mittamus falcem,ne'ue futores ul R
tra crepidă iudicemus.Apud A. Gelliú Plato ex Euripide citat,fed in fenfum nonnihil diuerfum à Ci .
ceroniano:népe fuo quenq; uitæ inftituto ftudioq; impéfè delectari, quòd in eo fe laudé aliquá affecu
turum cófidat. Accidit,inquit,illis illud Euripidis: Qua in re clarus quifq; eft,ad eam properat, & diei
B
partem illi plurima impertit,in qua ipfe fe exuperet: contrà, in qua ftupidior ac nihili fit , inde effugit,
eamq; contemnit.Porrò uerfus quem Latinè refert M.Tullius, eft apud Ariftophanem in fabula, cui
titulus, gün.is eft eiufmodi:
id eft :
ἔρδοι τὶς ἢἑκας ειδείη τέχνίω .
Quam quifque nouit artem, inhacfe exercitet. Impore
Quo quidé loco interpres admonet inter puerbia celebrari.Vfurpauit Stratonicus citharœdus apud
Athenæu lib.8. qui mufico cuipia, qui prius fuerat holitor,de harmonia cum ipfo difputati refpódit:
ἔρδοι τίςΚὣ ἕναςΘ ἀδένη τέχνω .
Quanquá in æditione Aldina legitur dor,pro do.Ad hoc prouerbiu allufit Horatius ita fcribens:
Nauem agere, ignarus nauis timet:abrotanum agro
Non audet,nifi qui didicit, dare. Quodmedicorum eft,

TREPE
Promittunt medici:tractantfabriliafabri.
FLEE
Scribimusindocti,doctig poëmatapassim. Idem in epiftola ad Villicum :
BEC
LED

Quamfcit uterq, lubens cenfebo exerceat artem.

IZ

Huc pertinet illud Pindaricu , quod refert Plutarchus in commentario quem fcripfit , wibdvuías:
ὑφ ' ἅρμασιν ἵππο ,ἐμ δ ' αφόβῳβές, παρά ναῦν δι' ἰθώνει τάχιτα δέλφες Κάπρῳ ἢ βολεύοντιφόνου,μία διεῖ πλάθυμομ ξουρῶν.id d&co
eft:Equus in quadrigis,in aratro bos. Nauem ocyfsimè præuertitur delphinus:apro cædem molienti tain
inueniendus eft canis laboru patiés . Videlicet fignificat, unumquenq; adhibendú ad id quo ualet.A
thenæus lib.8.cu Ptolemæus cum Stratonico citharoedo cótentiofius difputaret de cithariftica: Top
Aliud eft fce quip bacinov onümlgov, kropovz wxpo.id eft: Aliud eft, inquit,rex fceptrú,aliud plectrú.Et apud Pliniu
ptrũ, aliudple lib.35.cap.10.Apelles Alexandro Magno in officina multa imperitè differenti de pictura, comiter fua
Arum. fit filentium:admonens illum rideri à pueris qui colores terebant.
Dedi malum,& accepi. LXXXIII
Malu pro mas Dedi malú, & accepi.Beticú adagiu eft, quo licebit uti,quoties eiufmodi permutatio uidebitur fa
loredditum . &ta,ut malú pro malo fit redditü, & par parirelatu :ueluti fiquis improbu generum dediffet , ac nurum
item improbá recepiffet . Recenfetur & explicatur à Plinio iuniore in Epiftolis. Cęcilius, inquit , Claf
ficus,homo fœdus , & apertè malus ,proconfulatu in ea parte non minus uiolenter quàm fordidè gef
ferat,eodé anno, quo in Africa Marius Prifcus.Erat autem Prifcus ex Betica , ex Africa Clafsicus.inde
ditu Beticorum ( ut plerunq; dolor etiam uenuftos facit ) non illepidum ferebatur : Dedi malum , &
accepi . Congruet & in eos, qui liberos fuos committunt malis præceptoribus , & recipiunt eos pa
iores quam tradiderant. Rurfum in eos , qui laceffunt illos,unde grauius læduntur : quod ufuuenire
traduct
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA IL 329
A tradunt ijs qui in Aegypto uenantur onagros. Nam animal lacefsitú frequenter calcitrando lapides Onagrorum
miffos retorquet in iaculantes tanto impetu,ut pectora infequentiú penetrent,aut caput fractis ofsi- uenatio.
bus difplodant. Vnde & inftrumento bellico nomen inditum, autor Ammianus lib.23.
Carpet citius aliquis, quàm imitabitur. LXXXIIII
μωμήσεται τις μᾶλλον ἢ μιμήσηται . id eft:
Res artis abfo
Reprehendet aliquis citius, atque imitabitur. luta.
Senarius hic Apollodori pictoris operibus infcribi cófueuit, qui primus umbrarum imitationem in
uenit.Refertur ad hunc modum:
μωμήσεται τις θάσσον ἢ μιμήσεται.
Aptè dicetur de re quapia artis abfolutæ,atq; inimitabili. Porrò res egregias multo procliuius eft car
pere, quàm æmulari.Cæterùm eft elegans wgorovouacía in duab. uocibus Græcanicis, horra & μmýr
quæ cùm fono minimè diftent,tamé res declarant longè diuerfifsimas. Huc allufit Plinius libr.37.
cap..Imitati multi, æquauitnemo. Theognis in eandem fententiam:
μωμεῦνται ολέ με πολλοὶ ὁμῶςκακοὶἠδὲκαὶ ἐπλοὶ
μιμεῖσθαι δ᾽ ἐδεις τ' ἀσόφων διύαται . id eft :
Carpuntmeplures docti indoctig : imitari
Nos indoctorum degregé nemo ualer.
In foribus adeffe. LXXXV
1
wopiràs dugas:id eft, In foribus adeffe:dicitur allegoria puerbiali, quod inftat,iamq; in proximo eft.
Plutarchus:woge i dugas ivro.id eft: Cum febris in foribus adeft. Sic & orbis opifex in arcanis lite
ris ad Cain fratricidam : Sin malè egeris,ftatim in foribus peccatum tuum aderit. Gen.4
ἄλλαβλάκωνλέγε,ἄλλα 5Alia λάκωνLacon, alia afinus illius portat. LXXXVI
Θ 'ἔνΘ φui deff e
quidem Lacondicit , alia Laconis afinus portat. Oratio à factis
Efferturapud quofda & ad hunc modu parcemia:annenwv, änna j n'oúnwv☺, öv qope, id eft: Alia Leu dißidens.
con,aliaLeuconis afinus portat.In eos dicebatur, quorú oratio diffentiret à factis. Natú aiunt ab hu
iufmodiquodam euentu Agricola quifpiam , nomine Leucon,folitus eft utres melle plenos ftoreis Leucon agri
obuoluere.Rogatus aut ab exactoribus uectigalium, quid'nam portaret , ordeum fe portare refpon- cold.
debat:uidelicet quo minus pecuniæ perfolueret. Sed cum eueniffet aliquando, ut lapfus in terram a
B finus onus effudiffet, accurrerunt exactores,in reponendis farcinis auxilio futuri.Verùm ubi interim
cognouiffent,mel in utribus effe,non ordeum,Leuconem obtorto collo abduxerunt,tanquam quife
debito uectigali fraudaffet.Atq; illud ridentes addiderüt:Alia Leucon,alia portat afinus . Nam in no
nullis codicibus,Dicit, non additur:atq; ita mea fententia dictü feftiuius redditur. Ea uox poftea uer
fa eft in adagionem Refertur à Zenodoto, & à Diogeniano.
Corpore effugere. LXXXVII
Corpore effugere, eft periculú iam imminés, ac penè premens, arte quadá declinare.Translatum à Periculum ară
gladiatoribus,ictu modico corporis flexu fallétibus. M. Tullius in Catilina inuectione prima : Quot te declinare.
ego tuas petitiones ita coiectas,ut uitari poffe no uidérétur,parua quadá declinatione, & (ut aiut)cor
pore effugi:Hactenus Cicero.Itaq; quoties aliqué difcrimine quàm minimo à periculo abfuiffe figni
ficabimus,corpore declinatu malu dicemus.Minus enim periclitantur, qui manib.aut alio quopiam
obiectu defendütur:uerùm qui nudi telis obiecti, nihil habent quo fe tueantur,nifi cómodo corporis
deflexu, ij demum in extremo periculo uerfari uidentur.Pene diuerfa figura dixit Catullus:
Contra nos tela ista tua euitamus amictu. Ámictu euitda
id eft:Facilè depellimus,nonfecus quàm mufcarum infultus . re.
De alieno ludis corio. LXXXVIII

De alieno corio ludere, prouerbio dicuntur, qui fecurius agut,fed aliéno periculo . Sumpta allego- De corio aliez
ria uel à coriarijs,uel ab apologo quopia,uel à feruis, qui fi quid peccatum fit,tergo dant poenas. Apu no ludis.
leiusin Afino aureo lib.7 . Quod fi quo modo cæteri latrones perfenferint,non rurfus recurres ad afi
num,& rurfum exitium mihi parabis.Reuera ludis de alieno corio.Verba funt afini, puellam accufan
tis:quod cum prius illius culpa fuiffet in difcrimen adductus in fuga , nunc denuò committat, ut fit
rurfumfugiendum,idque fuo potifsimùm periculo.Allufum eft autem ad afini corium, quod mortu
is detrahitur. Eft fimile quiddam & apud Plautum : De meo tergo degitur coriumid eft : Res ineo fit De meo tergo
periculo.Neque difsimile quod refert Feftus, Profcapulis :id eft,pro periculo plagarum. Non admo- Profcapulis:
dum abludit ab hac forma, quod Seneca iocatur in Declamationibus : Cicero patri de corio Ceftij fa
tisfecit. Nam is Ceftius erat ex eorum numero, qui contemnebant Ciceronis ingenium . hic cum for
te accumberet in eodem conuiuio cum Cicerone M.Tullij filio, qui tum Afiam obtinebat, & fubmo
nente quopiam è famulis, cognitum effet, eum effe Ceftium, cuius iudicio nihilfciret M.Tullius:ilico
fublatus è conuiuio, iuffus eft flagris cædi. Circumferturapud noftratium uulgus non abfimile huic
prouerbium ,Ex alieno tergore lata fecari lora. Quo quidem fignificant,unumquenq; minus effe par Ex alieno tera
cum in alieno quam in fuo.Tertullianus in libello De pallio,fecus aliquanto ufurpauit : Hoc foli cha gore lata lord
mæleonti datum, quod uulgò diftum eft, de fuo corio ludere. Sentit chameleontem pro fuo arbitrio fecari:
uertere colorem cutis:
É In her
72=

3
DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
339
In herba effe. LXXXIX A
-
Spes immatu= Vbi fpem immaturam indicamus , ac longius adhuc abeffe ut confequaris , in herba effe dicimus.
r4. alichin
Sumpta metaphora à fegetibus,teneris adhuc & herbefcentibus,de quibus nihil adhuc certi fibi pof
easte
fit agricola polliceri:propterea quòd plurimi cafus folent incidere,qui nó finant cultorem optato po . n
tiri. Verùm ubi iam demeffam fegetem inhorrea conuexit, tum demum utcunq; tutum eft bene pe Bagge
inte ll
rare .Ouidius in epiftola Helenes ad Paridem :
Sednimiumproperas, & adhuc tua meẞis in herba eft:
Hecmorafituotoforfan amicatuo. Perfius infatyrafexta: Disen

Emole, quid metuis?occa, & feges altera in herba est. Barbec

cibid
Cornelius Tacitus in dialogo De oratoribus,In herba, dixit:pro eo quod eft , momentaneum moxq;
Fert
periturum,quia ante tempus decerptú. Agit illic de plaufu, qui datur poetis recitatibus fua carmina:
Omnis, inquit,illa laus intra una aut alteru diê, uelut in herba uel flore præcerpta , ad nullam certa & Fry
folidă peruenitfrugem, nec aut amicitiam inde refert, aut clientelam , aut manfurum in animo cuiuf Solam
quam beneficium ,fed clamorem uagum & uoces inanes & gaudium uolucre. Tulko
In alieno foro litigare. XC 00m
In re cui non
Prouerbiu refipit hec quoq; figura,in alieno foro litigare: pro eo quod eft, in re noua, cuiq; nondu
affueueris uer affueueris, uerfari. Habent enim diuerfa fora diuerfas litium formulas, uariasq; tractandaru caufarum
fari. rationes:quarũ qui rudis fit,is tanquam hofpes in peregrina regione multa defideret neceffe eft.Mar Jet
tialisin præfatione libri 12.Accipe ergo rationem, in qua hoc maximum & primum eft, quòd ciuitatis
aures quibus affueueram, quæro,& uideor mihi in alieno foro litigare.
In feditione uel Androclides belli ducem agit. XCI

ἐν δὲ διχοστασίῃ καὶ ἀνδροκλείδης πολεμαρχεί . id eft :

Seditione ortadux eft etiam Androclides. dr

Carmen heroicum prouerbio celebratum,in homines contemptos &humiles, qui per occafioné ali
quam incidentem, dignitatem fortiuntur.Quemadmodü in rerú tumultu nonnunquá infimi quidam
pro tempore regnant.Detorqueri poteft ad malos principes, qui rebus pacatis minus ualent in Rep.
atq; ob id aliquoties data opera rerü motus excitant arte tyrannica,quo commodius fuo arbitratupo
Theologi eri pulú compilent.Aut in theologos quofdá, eo nomine indignos, qui difsidiú actumultus concitant in
Viv
ftici.

T
plebe Chriftiana :quo nimirü hac occafione celebres reddantur, maluntq; publico omniú malo nobi

3.S
litari,quàm inglorij uiuere.Refertur à Suida,Diogeniano, atq; item à Plutarcho in uita Nicię,&apud

3
eundem in commentario wpiginadingías, Effertur etiam ad hunc modum :
2 B
id eft :
ἐν δὲ διχοσασίῃ καὶ πάγκακῶ ἔμμορε τιμῆς .
Rebusturbatis uelpessimus eft in honore. UL
Citat idem in comparatione Lylandri & Sylle: nifi quòd illic Aldina æditio mendofè habet, wayan@,
pro wayxxx . Rurfum effertur hoc pacto : Pr
157127
ἐν δ᾽ ἀμηχανίῃ καὶκαρκῖν ἔμμορε τιμῆς. id eft :
Fert rebus defperatis & cancerhonorem.
Adhanc fententiam pertinet & illud, Græcis prouerbij uice celebratum: ន
καιρῶ τυχὼν δὲ πτωχὸςἰσχύειμέγα . i. Mendicus etiam plurimum in locopoteft.
Inter indoctos etiam corydus fonat. XCII

7-
JE
In eruditu fefe pausoos ngà nógud☺ qiyye??: id eft,Inter amufos etiam corydus fonat.Quadrabit in quofdá, qui apud font

X
Z
A
I
iactatem apud idiotas audent fefe uelut eruditos uenditare,inter doctos alioqui prorfus elingues. id quod citra me
idiotas. taphoram eleganter extulit Euripides in Hippolyto coronato : SirSim
Femri
—οἱ γδ᾽ ἐν σοφοῖς n
ร Apuderuditosquinihil ualent, apud
φαύλοι,παρ᾿ ὄχλῳ μεσικώτεροιλέγιν..i Plebem imperitampræminentfacundia.
Légudo. Corydus uilifsimú auiculę genus,minimeq; canoru, ftrepit tamen utcunq; inter aues mutas, apud lu
fciniam canens ferri nequaquam poffet. Huc adfcribendum arbitror, quod (ut refert Athenæus libr. ETUS
6.)non illepidè dixit Philoxenus parafitus,cognomento Pternocopis, in alterú paralitu nomine Co
rydum.quum enim incidiffet fermo, quòdturdi magno emerentur, præfente Corydo, de quo rumor
erat obfcœni obfequij : Atego, inquit, memini Corydú obolo fuiffe æftimatu. Parafitis aut folent indi
nomina contemptus . Quanquam hic Corydus narratur in dictis fuiffe lepidus. Corydum auem mini
inè canoram effe, teftatur & Græcum epigramma, licet ädunov:
ગ
ἀκύκνῳ διύαται κόρυδο παραπλήσιον δειν ,
.
2

τολμῶν δ ' ἐρίσαι σκῶπεςἀηδονίσιν,

ἀκόκκυξ τέλιγΘ ἐρει λιγυρώτερου εἶναι · B
ἶσα ποιεῖν καὶ ἐγὼ παλλαδίῳ δμύαμαι . id eft :
Sicorydus cygnum queat equiparare canendo, B
Noctua concertetfiphilomela tibi,
AB

Coccyxfiiacterfe noce anteire cicadam :

Tunc ego Palladioparpotero effe meo.
Quæ
•
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA IL
331
Quæuis terra patria. XCIII
-Πᾶσα γῆ , πατρίς. id eft: ‫من‬
Quauis terra,patria.
Hemiftichium eft oraculi, quondam redditi Meleo Pelafgo , de uictoria confulenti : cuius meminit & Vir fapiens
Mnafeas,tefteZenodoto, & Dionyfius Chalcidenfis. Admonet adagium, uirum fapiétem ac bonum, ubiq;felix.
ubicunq;gentiú uixerit,felicem effe. Vnde & Socrates interrogatus, culatis effet: koondu, id eft,mun
danum fe effe refpondit.Idem innuit Ariftophanes in Pluto, cum ait:
πατρὶς γὰρ ἐπὶ πᾶσ᾽ ἵν᾽ αν πράτῃ τις εὖ . id eft,
illic enim patria eft, ubi tibifit bene.
Dicütur hæc à Mercurio, cupiente uel cœlo relicto, in Chremyli iam diuitis afcifci familiam: ufq;aded
credebatibi demum effe patriam homini, ubicunq; feliciter ageret:illic exilium,ubi parum commodè
uiueret.Fertur hic quoq; uerficulus prouerbialis :
ῖς γὰρ καλῶς πράσσεσι πᾶσα γῆ πατρίς . id eft:
Solum omnepatria profperèqui cung, agit.
Cicero Tufculanarum quæftionumlib.5.fignificat effe dictum Teucri ex tragoedia quapiam : Itaq; ad
omnemrationem Teucri uox accommodari poteft:Patria eft,ubicunq; eft bene.
Odium Vatinianum . XCIIII
Odium Vatinianum ,pro capitali,ac uehementer acerbo. Vatinius, in quem acerrimè M. Tullius in Odium capis
uectus eft,in tantum odium populi Romani peruenerat,iam detectis iHius flagitijs, ut in prouerbium , tale.
cefferit,Odium Vatinianum. Catullus: Vatinius.
-Munere ifto Odiffem te odio Vatiniano.)
Odium nouercale. } XCV
Confimilifigura legimus,Odium nouercale: propterea quod nouercis omnibus innatum fit fatale Nouercarum
quoddam & irreconciliabile odium in priuignos.id quod eleganter indicat epigramma Græcú, quod odium in pria
haudgrauabor adfcribere.Fertur autem titulo Callimachi, necillo quidem indignum autore:
uignos.
δήλωμητριῆς μικρού λίθον ἔτεφε κερο ,
ὡς βίον ἠλλάχθαι , καὶ τρόπον οἰόμενΘ .
ἡ δὲ τάφῳ κλιθᾶσα κατέκτανε παιδια πεσέσα
οφεύγετε μητζῆς καὶ τάφον οἱ πρόγονοι .
affecuturos,tamen quo poffent intel
B Quorum carminum elegantiam cum haud nefciremus nos non
ligi,utcunq; uertimus:
Exiguolapidipuer additferta nouerca,
Mutaffe ut uitam,fic ratus ingenium.
1 me Atpuerum extinguit tumulo hac illapfa.nouerca
Priuigni exanimem uel tumulumfugite.
Euripides in Alceftide:
"
ἐχθρὰ γὰρ ἐπιᾶσα μητριὰ τέκνοις Hoftisnouerca eft antenatis liberis,
τοῖς πρόσθ᾽,ἐχίδνης ἐδὲν ἠπιοτέρα . id eft:
Nibilog mitiornocente uipera.
Perdidifti uinum infufa aqua. XCVI
ἀπώλεσας τὸν οἶνον ἐπιχέας ὕδωρ . id eft: Viniliquoremperdidifti infufa aqua. Benefacta mas
Verbafunt Polyphemi ex tragoedia Ariftij , cui titulus Cyclops,tefte Chameleote in Satyris. Sic enim lefactis fubuer
increpat Vlyffem,uinum aqua temperantem .Antiquitùs merum bibebant,non fine noxa:donec Sta- tere.
philius Sirrheni filius, oftendiffet uinum aqua diluere. Nam huius hoc inuentum,tefte Plinio libro 7. Quis primus
Dicetur in eos ,qui in initio quædam rectè faciút : deinde quamuis leui de caufa,benefacta malefactis uinum aqua
fubuertunt.Vlpianus apud Athenæum ,in eum qui Baanis dixerat,pro xow , idq; barbare:
ἐκγῆςσυβάρας ὄνομα πριάμεν , ἀπώλεσας τὸνοἶνον,ἐπιχέαςὕδωρ, ideft: Tu uerò nobis ex terra fubulca uocabuli diluere cœpe
rit.
mercatus,perdidifti uinum infufa aqua. Cyclops enim, ut barbarus ac temulentus (talem inducit etiá
Homerus) fic exiftimat , uinum aqua corrumpi : cum ediuerfò fapientum iudicio reddatur melius ac
falubrius .Vnde & Plato admonet , ut Bacchum temulentum deum Nymphis fobrijs deabus tempe
Bacchus Nym
remus.Idem docet epigramma Græcum Meleagri: id eft huinfmodi: phis temperan
αινύμφαι τὸν βάκχον, ὅτ' ἐκ πυρὸς ἥλαθ᾽ ὁ κέρα dus.

νίψαν, ὑπὲρ τέφρηςἄρτι κυλιόμενον .

τὄνηκα στὸ νύμφαις βρόμιΘφίλΘ ,ἢν δένιν ἄργης
id eft:
μίσγεσθαι,δέξη πῦρ ἔτι καιόμενον.
Bacchus ut èflammispuer exiliffet, in undis
Tinxerunt Nymphafordidum adhuc cinere.
Hinciunctus Nymphis eft Bacchusgratus.at ignem
Ardentem capies,hunc nifi mifcueris.
Quanquam uinumlargius dilutum illud habet noxe,quod in pofterum diem grauius dolet caput qui
biberit,qfimeru bibiffet. Ariftoteles id effe putatin caufa,quod uinu perfe crafsius, accefsione aquæ
E 4 factum

I
 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
332
factum fubtilius,citius penetrat angufta capitis foramina,meri noxam , cuius adhuc multam uim ob. A
tinet, eodem tranfmittens: præterea concoctu difficilius eft.
XCVII Then2
Abiecit haftam. Rhipfafpis . と
iams
In defperantes Haftam abijcere dicitur utiq; prouerbiali figura , qui caufæ fuæ diffifus , abijcit animum , ac definit
laend
acfugientes. contrà conari. Cicero pro L.Murena: Vides'ne tu illú triftem demiffum: Iacet, diffidit, abiecit haftam .
pildomides. Græcis item prouerbiali conuicio dicuntur prydonido , ignaui ac timidi , quiq; in acie locum deferunt, entaraq
Palmedi
ac clypeum abijciunt. quo probro notatus eft Demofthenes.Lucianus in Ioue Tragoedo: nós içi
dm ymo
anoppifwy i donida, id eit : Ac planè uidetur fcutum abiecturus. Vfq;adeò uerò probrofum habebatur 4117
antiquitus clypeu abijcere,ut Lacedæmonij Archilochum è finibus fuis iufferint excedere, quòd fcri หมาย
Casaliquan
pfiffet,fatius effe clypeum abijcere , quàm interire , tefte Plutarcho in Apophthegmatis Laconicis.Id
Archilochi diftichon refertur ab Ariftophane in fabula, cui titulus, gl.eftq; huiufmodi:
A
ἄσπιδι μὲν σαίων τὶς ἀγάλλεται, ἣν παρὰθάμνῳ allit dia
id eft:
ἐντὸς ἀμώμητον κάλλιπον οὐκ ἐθέλων. Compton
Scuto aliquis gaudet Saiorum, ego quod benepulchrum CORNSAT
505185
Deferüinolens inter opaca rubi.
Saij. Interprés admonet, Saios effe Thraciæ populos, aduerfus quos bellans Archilochus , fugerit abiecto
clypeo.Cuius exemplum poftea fecutus eft Demofthenes,ad dicendú quàm pugnandum inftructior. Cabos&
Notatur apud Ariftophanem & Cleonymus hoc nomine.ut in Velpis: States
ἀπέβαλε τω ἀσπίδα . id eft: Abiecit clypeum. ani
Infameshabi. Quin & Ifocrates in oratione quam fcripfit de Pace , declarat infames olim habitos , qui uel ordinem O
ti,qui ordinem deferuiffent,uel clypeum abieciffent. Idem indicat Efchines aduerfus Timarchum,quod qui nó fuif FORE
deer ffent, fet in bello,aut qui haftam abieciffet, ei non licebat in concione quicquam agere. Poftremò Ariftote 2009
les libro Muralium 5. inter ea quæ lexuetat , commemorat τὸ μὴ λιπῶν τὼ τάξιν μπλέφεύγειν , μηδὲῥίπαν τὰ CE
uel clypeum
dana id eft, non deferere ordinein, non fugere, non abijcere arma. Et aliquanto poft , agens de iniuftis,
abieciffent. qui tamen to dici non poffunt, quod nihil capiant inde lucri,exempli loco ponit rss pilavras doxi
dasdia denias id eft, qui ob metum & ignauiam clypeos abiecerunt. Tale quiddam,opinor, lubindicat
KODO
Horatius
J in Lyricis, cum ait:
Tecum Philippos & celeremfugam Senfi, relicta non beneparmula.
Qu.Curtius lib.3.Tuin cæteri difsipantur metu, & quà cuiq; patebat ad fugam uia, erumpunt,armaia
cientes,quæ paulo antè ad tutelam corporum fumpferant: adeò pauor etiam auxilia formidabat. Eft menhid
B
Abiectis ar aliquoties apud Iulium Cæfarem , abiectis armis. Sed quo longius receditur à fimplici fermone , hoc sere a
maior eft adagij gratia: ueluti fi quis eum qui non reluctatur turpia fuggerenti dæmoni,fed ftatim ob. Balleri
mis.
fequitur,appellet rhipfafpidem . Huius prouerbij facta nobis eft antea mentio. cocu
Mentiunturmulta cantores. XCVIII
Honna sudova dodo : id eft,Multa mentiuntur cantores. In eos quadrabit, qui adgratiam loquuntur, Alibre
Ad gratiam
& auribus blandiuntur.Inde ductum , quòd cantores hoc modo fpectantes , ut delectent ac placeant,
loquentes.
pleraq; canunt in laudem auditorum falfa.Nihil enim ueritate grauius,nihil affentatione fuauius.Ari DABOE
ftoteles lib.τῶνμετὰ τὰ φυσικὰ μ. ἀλλὰ κατὰ τὼ παροιμίαν , πολλὰ ψεύδονται ἀοιδοί. id eft : Sed iuxta prouerbium, Mare
Multa mentiuntur poetæ. Eft autem,ni me fallit memoria, hemiftichium Homericum , de citharædis
folitis in conuiuio canere. Athoc dictum quofdam ufq;adeò mouet , ut prorfus ab omnibus omnium
ใหม่
poetarum fcriptis abftineant,non minima portione eruditionis.
Acciffare. XCIX Termos
Tates.
annífap. annifap:id eft,Acciffare, Gręco prouerbio dicebantur, qui cum maximè cuperet accipere quippiam,
tamen fictè recufabant: qui mos hodie quoq; multis durat.Scribunt Acco mulierem fuiffe quampiam Bixar
notæ ftulticiæ, quæ folita fit ad fpeculum cum imagine fua,perinde atq; cum alia muliere confabulari:
ut hinc uulgò, quæ ftultius aut ineptius aliquid agerent,acciffare dicerentur, & Accus nomine com
pellarentur. Apparet illud etiam moribus huius mulieris adfuiffe , ut recufaret , quæ tamen cupiebat:
Scy
annoués. unde & Accifmus ficta huiufmodi recufatio dicatur. M. Tullius ad Atticum lib. Epiftolarum 2. Hoc,
opinor,certi fumus,periffe omnia: quid enim annfóurda tam diu? id eft, quid difsimulamus ? Lucianus
în libello De mercede feruiétibus: annión nay.napà os d' yw,id eft:At ille acciffans, Aufer,inquit.
象鼻

ego'ne abs ter Idé in Amoribus:waτa dù opinion annoud.id eft: Omni fublato accifmo,id eft,tergiuer.
凟
影

fatione.Rurfus in eodem fermone : wonùs dié μerà tŵp avdçãµ ànnioµòs.id eft : Multus autem uiris adeft ac
cifmus. Item Philemon apud Athenæum lib. 13. nis d és annouòs, sde röp . id eft : Nec ullus eft Acci
fimus,aut nugatio. Plutarchus indicat, Acco & Alphito mulieres fuiffe,per quas foeminę deterrét pue
Acco Al bior
ros à peccando.Vfurpat hanc uocem & Plato in Gorgia : ann' ànnífy & manninnas,
phito. C
Scytha acciffans afinum.
arand
änniów onions Top Övo :id eft, Acciflans Scytha afinum. Aduerfus eos qui uerbis auerfantur, quod re
cupiunt.Id ad huiufmodi fabulam referunt Quidam cófpecto afini cadauere, Scythæ cuidam, qui for
JIZ

benc
tè aderat, dixit : En quod cones. Ille primùm afpernatus atq; abominatus, poftea tame apparauit, cœ
Scytha afini nauitqs . Ita ferme Suidas & Zenodotus. Helychius fecus effert : onibus verop dura.id eft: Scytha alininú
num conuiuiu, conuiuium .utfubaudias , repperit : fi tamen hic locus apud Hefychium mendo uacat. Nam mutilum
effe conftat: & fortafsis vor, dictum eft pro utili:fic tamen ut allufum fit ad afinum.
CHI.

7
 335

A CHILIADIS SECVNDAE CENTVRIA III.

Aut quinq; bibe,aut treis, aut ne quatuor.

Thenæus libro 10. de bibacitate difputás fcribit adagium huiufmodi uulgò fuiffe celebratum : Vini diluendi
ÜZ HÍV̵‚Üτgíæ ÿ µÙ Álaga, id eft : Aut quinq; bibe, aut tria, aut ne quatuor. Præfcribit modum modus.
A
diluendi uini. Hæcautem temperatura maximè placebat antiquis , ut quinq; uini eyathis duo
adderenturaquæ,aut duobus unus. Huius rei teftem citat Iouem poetam, qui fcripferit,uatem quen
1
dam Palamedi prædixiffe Græcos nauigaturos , qui treis cyathos ad unum biberent. Item Nicocha
} rem inAmymnone: xe v dvs.id eft : Salae quinq; & duobus. Præterea Amypfiam : y ddiovuo
Tão úµìp àμi évre sỳ dúo. id eft : Ego autem Bacchus omnibus uobis quinq; & duo . Verum hac de re co.
piofius aliquanto Plutarchus, ป ovunia Decade tertia , teftans conuiuialibus cantiunculis cele
bratum fuiffe: vrtive , τgía,ÿ μù raraga:ne quis temerè Plauti uerba cómutet,nam apud hunc quoq;
referuntur. Atq; in hanc rem iocatur Arifton, quemadmodum in muficahemiolij proportio fympho.
niam reddit diapente, dupla fymphoniam efficit, quæ dicitur diateffaron , at eam quæ uocatur diatel
faron,fymphoniam effe præter cæteras hebetem & obfcuram, & epitrito conftare : itidem & in biben .
diharmonijs treis effe fymphonias uini ad aquam ,diapente,dagi , & diateffaron Ná Diapente fym
phoniam ex hemiolio conftitui , fi tres aquæ cyathi duobus uini cyathis admifceantur. Quòd fi duo
bus admifceas duos, dupli proportione exiftere : diateffaron harmoniam fore , fi uni uini cyatho treis
aqua cyathos addideris. Atqs hic effe epitritum, quæ proportio pertineat ad treis magiftratus in Pry.
taneofapientes acfobrios : aut ad dialecticos, cùm adductis fupercilijs de fuis anxijs argutijs difputat.
Iam fidubs uni admifceas , tonum nafci maximè turbulentum , & ut appellat ipfe,angolwgana , chordas
mouentemnon mouendas mentium : propterea quòd per huc nec omninò fobrios effe licet,nec ftul
ticiam mero immergere. Quod fi duo tribus addideris , harmoniam exiftere omnium maximè mufi
cam ,utquæ fomnos inuitet , tranquillitatem ac fummam quietem inducat. His ita per iocum dictis,
adiecitPlutarchi pater,prifcos Ioui duas addidiffe nutrices , Iten & Adraftiam : Iunoni unam, nempe
Eubeam :Apollini duas, Alethiam & Corythalam : Baccho uerò plures , quòd hunc deum oporteat
pluribus nympharum menfuris manfuefactum ac domitum, moderatiorem ac mitiorem reddere. Si
gnificat autem, uinum multa aqua diluendum. Meminit huius adagij Plautus in Sticho ,feruos com
potantes inducens: Sed interim Stratege nofter, cur hic ceffat cantharus ? Vide quot cyathos hos bi
bimus.Tot quot digiti funt tibi in manu . Cantio eft Græca:
καὶ πέντε πῖνε, καὶ τρία πῖνε ,ἢ μὴ τέταρα .
B Quanquam hic Plauti iocus nó caret fufpicione mendi. Quod autem prohibet Græca cantio,ne qua,
tuor biberet, ad ueterum fuperftitionem pertinet , qua creditum eft , impares numeros ad omnia effi
caciores effe:id quod Plinius intelligi putat in febribus, dierum obferuatione. Porrò de quaternione
uitato in poculis,idem lib.28.cap.6.fcribit ad hunc modum : Numerum quoq; quaternarium Demo
critus condito uolumine, & quare quaterni cyathi,fextarijúe non effent potandi.Huc nimirum allufit
Horatius libro Odarum 3.

Dalune properè noue.

Danoctis media,dapuer auguris
Murena.tribus aut nouem,

Mifcenturcyathispocula commodis.
Qui Mufas amatimpares,
Ternos ter cyathos attonituspetet
피 Vates.treisprohibetfupra,
Rixarum metuens tangere Gratia,
ர் Nudis iunctafororibus. Item Aufonius:
Ter bibe,ueltoties ternos,fic myftica lex eft. id eft:
10
Auttreis cyathos,ad numerum Gratiarum:aut nouem,ad numerum Mufarum.
14 1x
Siculus mare. it
it
Zinnordánarap: id eft, Siculus mare. fubaudi,profpectat. De his qui denuò follicitantur ad fubeun
dum periculum. Natum aiunt à Siculo quodam,qui cum ficos naui portás,naufragium feciffet, ac de
indefedens in littore, mare placidum ac tranquillum uideret, uelut inuitans ad iterandum nauigatio
nem ,dixiffe fertur: oid
' i bines,ona binas, id eft: Noui quid uelis,ficos uis. Recenfetur ab omnibus ferme
prouerbiorum Græcorum collectoribus.
Ficum cupit. III
Exop at : id eft,Ficum petit.In eum dicebatur, qui commoditati s alicuius gratia blandiebatur .Inde In blandien
natum tradunt, quod olim Athenienfes agricolis blandiri foleant , ut ab illis ficos præcoquos accipe- tem.
rent,bene ominantes ac precantes , ut in annum fequentem fici feliciter prouenirent. Ruftici uerò
pofteaquam fenferunt ciuium blandiloquentiam eo fpectare,ut ficos acciperent, in prouerbium uer.
terunt,ut commodi fpe adulantem,ficos petere dicerent.Ariftophanes in Vefpis:
σὺ δὲ να οῦκά μ᾽ αὐτῆς. id eft: Tu uerò nuncficos à mepetis.

Longum
 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
334
ateli
Longum ualere iuffit. IIII A
FREEPUS
Renuciarerei, Μακρὰν χαραν ppáðas
Mangápxágup φράδας .rais vrauda Tus : id eft , Honoribus qui hic funt,longum ualere iufsis. Eafigura
uel ualedicere. quoties ad rem,non ad hominem refertur , haud dubiè prouerbialis eft. Rem igitur à qua nos abdica
Bebya
mus, ei renunciare dicimur, ac longum ualere iubere. Sumpta metaphora ab ijs, qui difcedunt diutius Vad
abfuturi,feu nunquam redituri. Eft fæpicalè apud Lucianum, & item apud alios.M. Tullius in epifto TITL
lis ad Atticum lib.8. At ille nonnaxagep z nan dicens,contulit fe Brundufium.Incertum utrum de phi lumeni
lofopho quopiam loquatur,qui cum folitus effetmulta præclara de honefto loqui,quod in ipfo fitum Bapt
effet,poftea ueluti renuncians philofophiæ,fibi cófuluerit:an de Pompeio , qui Cefarem fugitin Græ.
busip
ciam,incolumitatis rationem habens potius quàm dignitatis.Item Hippolytus apud Euripidem:
id eft: tosB
τ σἰὼ δὲ Κύπριν πολλ᾽ ἐγὼ χαίρειν λέγω
PREDIC
Veneritua multum ualere renúncio.
Sepha
Vfurpat Lucianus in Ioue tragœdo . Idem in apologia ὑπὲρ τῆ ἐν τῇπροσαγορεύσει πλάσματΘ ,interpretatur 50.03
μακρὰν χάρειν . prouerbium his quidem uerbis:τὸ γῆν μακρὰνχαιραν,τὸμηκέτι φροντιῶν δηλοῖ ideft: Hocdiftum Longumua .
lere,declarat nobis non amplius curæ futurum . M. Tullius Epiftolarum familiarium libro 15. pro u
Remittere nu ngap yages,dixit, Nuncium remittere: Virtuti, inquit, nuncium remififti, delinitus illecebris uoluptatis.
小腿
cium . Eâdem forma dicimur Repudiare , aut renunciare , aut nuncium mittere ijs quæ fpreta relinquimus:
metaphora fumpta à folenni more diuortij . quo qui diuertebat , dicere folet : Tua tibi habe. Sic enim n
Con
Caius libro 24.titulo 2.de diuortijs & repudijs, cap. Diuortium .In repudijs autem,id eft, in renuncia
tionibus comprobata funt hæc uerba,Tuas res tibi habeto:item hęcuerba,Tuas res tibi agito.His igi
tur uerbis peragebatur diuortium in matrimonio. In fponfalibus autem, inquit , difcutiendis , placuit
renunciationem interuenire oportere.In.qua rehæcuerba probata funt: Conditione tua non utar.Ita
Alcmena apud Plautum : Valeas,tibi habeas res tuas,reddas meas. Huc alludes Cicero in Antonium: K
Frugi factus eft,inquit: illam fuas res fibi habere iufsit. Apud iureconfultos frequens eft, Nunciumit.
tere.quod fitpariter in matrimonijs atq; in fponfalibus,licet diuerfa uerborum formula, quemadmo. F
dum diximus. De rebus animi fiet iucundius:ueluti fi qui dicitur ab aulica uita, alióue ftudio recede and
re, de eo fic loquamur: Aulam fuas fibi res habere iufsit, philologiæ fuas res fibi habere iufsit.
Ficus ficus,ligonem ligonem uocat. V
拉
Veritatis orda τὰ σῦκα σῦμα ,τὼ σκάφω σκάφω λέγων . id eft:

tio. Ficusg ficus, ac ligonem nominans Ligonem. "CO

Senarius ècomœdijs Ariftophanis in adagionem traductus.Quadrat in eum, qui fimplici & rufticana B SATY

林培
utens ueritate , rem ut eftnarrat,nullis uerborum ambagibus ac phaleris obuoluens. Sunt enimapud
Rhetores figurę quædã ,quibus fitut turpia honeftè,afpera molliter,fuperba modeftè ,mordacia blan
dè dicantur. At qui crafsiore funt Minerua,rudius ac planius eloquutur,fuo quicq; nomine fignantes. 11
Lucianus in Ioue tragodo :ἐγὼ γὰρ ὡςὁκωμικὸς ἔφη,ἄγροικόςἄμι,τὼ σκάφω σκάφίω λέγων ,ideft:Nam ego ,quemn "
Nor
admodum ait Comicus , rufticanusfum , & ligonem ligonemappello. Rurfum in præceptis hiftoriæ
confcribendæ, uult fcriptorem liberum & incorruptum effe, qui rem , ut eft gefta , narrans , ficus ficus Slipe
appellet,ligonein ligonem . Inuenitur ad hunc quoq ;modum :τὰ σύκα σύκα λέγω,καὶ τῷ κάρδοπομ κάρδοπος . Etrip
id eft: Ficus ficus uoco,panarium panarium.Ariftophanes in Nebulis:
ἐκαὶ ἀποδοίξω ἐδ᾽ ὀβολὸν αὖ ἐδενὶ ,
Ego nec obolumcuipiamperfoluerim, 2007
ὅς τις καλέστε κάρδοπον τω καρδόπω . ideft: Quicardopu tantum uocarit cardopam. Accel
aagden . Cardopus arca panaria. Cæterùm poeta facit Socratem nugantem,qui contendat , nó effe dicendum
Seguint
nagdono , quemadmodum dicebat Cleonymus,fed nagdónlw : woop nanas, inquit, wowsgárlw.
7 Domefticus teftis. VI

De feipfis te Oino byv é μágrus:id eft, Domefticus teftis. Vbi quis ipfe fefe laudat,quafi domi teftem habeat,nó aliun
a

ftificantes. de adductum .Huic autem teftium generi quàm minima fides haberi folet, ac legibus ceu fufpecti reij
"N
ciuntur,Paulus Pandectaru libro 2.titulo de teftibus, capite penultimo: Teftes quos accufator de do Byem
moproduxerit, interrogari non placuit. Rurfum Codic. lib.4 . eodem titulo : Etiam iure ciuili dome ‫مت‬
ftici teftimonij fides improbatur. Lucianus in Ioue tragœdo : üye, inolviμágrus qaoív.id eft: Euge, domo
adductus teftis , ut dicifolet. Huc allufiffe uidetur Seneca ad Lucilium , cum fcribit in hunc modum : F402
Expecta me pufillum , & de domo fiet remuneratio, nifi quis malitillic Dono legere. Sunt Græci fcri
ptores, qui dicant hoc adagium conuenire in eos, qui prius mentiti, poftea uerum confitentur: ueluti
adacti confcientia, quæ pectoris teftis eft. Sic Plutarchus oinolgy ngio ,uocat animi iudicium , quod
In clamatores, non corrumpitur. Nec hinc multum abhorret quod eft apud M. Tullium De oratore libro 2. Tertium army
uerò illud, clamare contrà quàm deceat & quàm pofsit,hominis eft: ut tu Catule de quodam clamato ‫סתו‬
." ‫מ‬
re dixifti, ftulticiæ fuæ quàm plurimos teftes domeftico præconio colligentis. Domefticum præco.
nium appellauit, quòd ipfe fuam ftulticiam traduceret. Ide in eius libri principio : Quos tum ut pueri
refutare domefticis teftibus,patre & C.Aculeone ppinquo noftro & L. Cicerone patruo folebamus.
Hic fimpliciter domefticos teftes appellat,propinqua cognatione iunctos . Nihil auté magis domefti
cum effe poteft,quàm fua cuiq; cófcientia.Idé M.Tullius Cicero libro Epift.famil.2.ad Cælium, epift.
5
3
5

cuius initiú,Raras tuas : Mea uerò officia ei no defuiffe,tu es teftis: quoniã inely mágus,ut opinor,ac
cidit Phania. Nam ita legendu fufpicor ; tametfinónulli lacunam expleuerant his uocibus, nos µág
Tus. nifi fortè pro nwnds, magis placet, oinands. Idem in oratione pro L. Flacco : Neq; in toto Emonen
fium

}
 CHIL SECVNDE TVRIA
CENTVRIA HIL 335

A fum teftimonio,fiue hic confictum eft (ut apparet) fiue miffum domo eft (ut dicitur) commouebor.
Terentius: Ego hanc domi conie& turam facio.
Boeoticum ingenium. VII
Baotij apud antiquos malè audierunt uulgò,ftoliditatis nomine, quemadmodum fuperius often- Bootij quo no
fum eft.Vnde quicquid infulfum effet ac ftultum, id Boeoticum dicebant. Lucianus in Ioue tragado: mine male au
Hypoinop TOTO ganas ngei devis BoNTindy. id eft : Iftud quod dixifti,prorfus agrefte eft, & uehementer Booti . dicrint.
cum.Inuenitur & Bowinds väs: id eft,Boeoticum ingeniú,pro ftupido acftolido. Horatius in Epiftolis : Boeoticum in
Bæotum in craffo iurares aere natum.. genium.
Plutarchus ipfe Bootus cùm alijs aliquot locis , tum in commentario de carnium efu , fcribit ab Atti
cisnotatos Bœotos,tanquam brutos & ftupidos, ac pingues:idq; propter edacitatem, quemadmodú
alibi meminimus: quod eagens magis ftuduit exercêdis corporibus, quàm animis excolendis. Vnde
tefte Stephano,quidam putauerunt nome regioni inditum. Idem citat Ephorum, quiferipferit Athe
nienfes reinauticæfuiffe ftudiofos,Theffalos equeftris ,Baotos corporum exercitamétis, Cyrenæos
J curribus ualuiffe, Lacedæmonios circa leges fuiffe diligentes.
Boeotica cantilena. VIJI
Both vid eft, Baotica cantio dicebatur,fiquibus rerum initia tranquilla ac profperafuiffent, Cantio Boo
pofteriora turbulenta ac triftia. Vnde Sophocles fcripfit: tica.
id eft: Vbi quiscecineritcant ionem Baoticam.
ὅτ᾽ οὔ τις ἄδῃ τὸν βοιώτιον νόμον .
1 Natum exhiftoria. nain Boeotij primùm liberam ac pacatam agebant uitam , deinde mortuo Laio in
uarias calamitates inciderunt: ut illorum cantilena à læto initio in luctum defijffe uideatur. Citatur à
Zenodoto Ariftophanes in Acharnenfibus ufurpare uidetur pro cantione rudi atq; indocta:
δεξίθενἀσῆλθ᾽ἀσόμενΘβοιώτιον. ideft : Dexitheus intrat, qui canet Baoticum.

Boeotica ænigmata. IX
5 Baia diviuara;id eft, Boeotica ænigmata, dicebantur obliquè atq; obfcurè dicta, quæq; perdifficilè
percipipoffent. Sumptum à fabula Sphingis, monftri Thebani, Ea propofuit Oedipo ænigma huiuf. Sphinx, mon
modi : páros, dínas, áp ginas. id eft : Quadrupes, bipes, ac rurfum tripes. Id Oedipus interpretatus ftrum Theba
efthominem effe, qui puer manibus quoq; pedum uice nititur : deinde confirmato gradu duobus pe- num.
dibus fe fuftinet,donec ætas decrepita baculum, ceu tertium pedem addat. Extat epigramma, Sphin
gis ænigma complectens, ad hunc modum :
B
ἐπὶ δίπεν ἐπὶ γῆς καὶ τέτραπον,ἐ μία φωνὴ ,
καὶ τρίπον. ἀλλάσσει δὲ φυλὼ μόνον, ὥστ᾽ ἐπὶ γαια
ἑρπετὰ κινεται, ανάτ' αἰθέρᾳ καὶ κατὰ πόντον .
ἀλλ᾽ ὁπόταν πλείςοισιν ἐπαγόμενον ποσὶ βαίνῃ ,
id eft:
ἔνθα τάχου γύρισιν ἀφαυρότατον πέλα αὐτῇ ,
Eft bipes in terris & quadrupes,haudeadem uox,
Ettripes.immutatfpeciem hoc ex omnibus unum,
Quecung, in terris reptant, uolat athera circum,
Perg,mare.aft ubiiam pedibus compluribus auctum
Acceleratgreffum, uietis tum maxima membris
Segnites ac torpor adeft, minimum uigoris.
Heliodus itaq; in 2. Georg.libro, uetulum ac fenio iam incuruum,tripedem hominem appellat: Homo tripes,
—-τότε δὴ τρίποδι βροτῷ ἶσοι. id cft: Tunc iam tripedi mortalifimiles

Bouem in faucibus portat. X

Βὖν ἐπὶ γνάθοις φέρει : id eft, Infaucibusportat bouem.
In edacem olim dicebatur,ut indicát Zenodotus & Suidas. Natum,uti conijcio,uel à Theagene athle In edacem..
ta Thafio , uel à Milone Crotoniata : quorum alter bouem folidum folus comedit, tefte etiam Græco
epigrammate, tum autore Pofidippo apud Athenæum : alter (ut narrat apud eundé Theodorus Hie
ropolites) in olympijs taurum quadrimum humerisfuftulit,ac ftadij fpacio geftauit , eumq; eodé die
folus comedit.Cuius rei meminit & Aulus Gellius in Noctibus Atticis.
Mic Boeotis uaticinare. XI.
BowTois avromo : id eft , Boeotis uaticinare. Abominantis eft fermo , perinde ut dicimus , Hoftibus
ifta uaticinare .
-Capiti canetalia demens Dardonio Et:

Hoftium uxores ,puerig cacos

Sentiantmotus orientis auftri,& Aequoris nigri Et
Hoftibus eueniant conuiuia talia noftris.
Aptius autem dicetur in eum qui triftia uaticinatur , fi quando precabimur , ut ea in ipfius caput recr
dant.Zenodotus ab euentu natum fcribit, Heraclidem allegans autorem: Olim,inquit, cú Thebani de
bellieuentu cófulerent oraculum,uates quæ tum Dodone refponfitabat,aiteos fore uictores,fi quid'
impiè
 336 DES. ERAS. ROT. ADAGIORVM

impiè patraffent.Itaq; confultorum quidam arreptam Myrtilam (nam id mulieris fatidicæ nomen) in A
Berthe
lebetem aqua calida feruentem,qui fortè inibi aderat,inijcit. Sunt qui
narrêt,Bombum diuinú quen. &Ach
dam Thebanis de belli fucceffu fcifcitantibus,refpondiffe futuru,ut quamplurimos uincerent,fi prius
procom
quempiam è ducibus immolaffent. At illos Bombum ipfam interemptum immolaffe. atque hinc or
Endoto&
tum prouerbium. indi
Árietem emittit. XII
admoc
In rixe cupis
apva poßanne:id eft, Arietem obijcit.In rixæ pugnæq; cupidum dicebatur. Antiquitus enim bellum ashing
dos.
fufcepturi facialem mittebant, qui arietem adductum in hoftium fines immitteret : hoc fignificans speran
pacto,ciuitatem & agros illorum hoftibus compafcuos fore.Autor Diogenianus.
Argenti fontes. XIII
&
apyús gliva naso :id eft,Argenti fontes loquuntur.Hoc adagio notabantur ij, qui ftolidè quidé atq; carqa
HODZ
indoctè, fed arroganter tamen & confidenter loquerentur , opibus uidelicet fuis freti. Vulgus enim
diuitum dulci,ut ait Horatius,fortuna ebrium,hoc quoq; putatfuis diuitijs deberi, ut quicquid dixe.
qu
rint,id protinus uelut eruditum omnes fufcipiant &approbent.Quod notans Flaccus,inquit: poll
Mea (contendere noli) ay
Item alibi: stal
Stulticiampatiuntur opes.
Et quicquid uolet,hoc ueluti uirtuteparatum, S
co
Sperauitmagnalaudi fore.
V YOU
Huc pertinet & mimus ille neutiquam inuenuftus:
Fortuna quem nimiumfouet , ftultumfacit.
Item illud ex Antiphane apud Stobæum :
ὁ δὲ πλῆτος ἡμᾶς , καθάπερ ἰατρὸς κακὸς ,
id eft:
τυφλὲς βλέποντας παραλαβὼν παντας ποιεί
Öpes enim nos,ficuti medicus malus,
WT
Vbireceperint,reddunt uidentes ilicò cæcos. ↓
In eandem fententiam Menander in feipfum lugente:
id eft:
τυφλὸς ὁ πλᾶτος , καὶ τυφλὲς ἐμβλέπονταςὡς αὐτὸν δείκνυσιν .
Rurfum illud eiufdem: 201
Caca diuitia,atq, eos quifeintuentur, cacos reddunt.
ὑπερηφανον πε γίγνεται λίαν τρυφή , Nimis infolens tum redditurlafciuia, B
ὅτε πλῶτος ἐξώκειλε τὸν κεκτημένον Quoties opes quipoßidet, moresrepens
~
‫ رہا‬τὸ πρόσθεν τῷ . id eft:
εις ἕτερον ἦθῶν, οὐκ ἐν ᾧ Mutatinalienospriftinis contrarios. Nox
Diximus aliás, Fonu habet in cornu . Felicitatis comes effe folet ferocia. Pindarus in Ifthmijs hymno
tertio : Στις αὐδρῶν σὐτυχάσας,ἢ σμὺ σὺδόξοιςαέθλοις, ἢσθένειπλέτε κατέχει φασινιανῆ κόρου ,ἄξετε σὐλογίαις ἀγῶν μεμῖχθαι.
id eft: Si quis uirfortunatus fuit,uel in gloriofis certaminibus ,uel in opulentia obtinet, ut aiunt , ma
gnificam faturitatem, dignus qui laudibus ciuium admifceatur. Quadrabit in eos quoq; ,quorum ora
tiopropter opum fiduciam plus fatis libera atq; audax uidebitur. Nam quemadmodum paupertas ti mol
miditatem adfert,itidem opulentia appucía ,id eft,loquendi confidentiam adducere foler. 354
Terram pro terra. XIIII
prox
thi mo yus inana , Prouerbialis eftfigura inhominem exulem, erronem , & incertis uagantem fedi ang
bus.Ariftophanes in Acharnenfibus : ‫لله‬
id eft: Reinte
κἂν διώκειν γλῶ πρὸ γῆς.
Item alibi:
Terram ante terramperfequi.
id eft: Arafa
ἐγὼ δὲ φεύγων γιῶ πρὸ γῆς φοβέμενΘ .
Solum at egofugiens prafolo trepidus metu.
Lucianus in Pfeudomáte:anada yg sinavia.id eft: Sed oportebat ad terra pro terra uehi.Apud To
Solum uerter Latinos Solü uertere dicútur, qui exilij caufa migrant aliò.Alciphron in epiftola : avasara inor yliv xpd
re. yus gorgoua mannov.id eft:Demigrans quolibet fugia potius, terra terra cómutans.M. Tullius in epiftolis 2000
ad Atticu,libro 14.Hæc & alia ferre nó poffum:itaq; y gyis cogito.fignificat fe de fugiédo cogitare.
Ne ad aures quidem fcalpendas ocium eft. 201 XV
Prouerbialis eft hyberpole. Cum ne minimum quidé ocij fupereffe fignificamus , dicimus nec tan
tillum uacui temporis effe, quod ad fcalpendas aures fit fatis.Lucianus in bis accufato:id oop výc
2
.

ris,paoi,oxon dywp.id eft:Ac ne tantifper ociofus,ut aurem,ficut aiunt,fcalpere uacet.

Citius in naui cadens à ligno excideret. XVI

De copia rea Θᾶτζον αὔ τις ἐμ πλοίῳ πεσὼν διαμάρτοι ξύλα id eft: Citius alicui in nauigio cadenti lignum defuerit. Hyper Erge
n
rum. bole prouerbialis,qua tantam ubiq; copiam fignificamus, ut quocunq; te uertas, occurrat quod quæ. Banjarn
ris.Etenim cumnauis ipfa undiq; fit lignea,non poteftno in lignum incidere,quifquis in ea cadit.Lu
cianusin bisaccufato :ὥςτικατὰ τὰ παροιμίαν , θάτζουαν τις ἐμπλοίῳπεσὼνδιαμάρτοι ξύλα ,καὶ ἔνθ' αὖ ἀπίσῃ ὁ ὀφθαλμὸς
anegger pinsrips.id eft : Itaq; iuxta prouerbium citius fiet,ut in nauilapfus,non incidat in lignum, quàm
ut quocunqs afpexerit oculus , philofophum defideret. Taxat Lucianus philofophorum turbam tan
tam,ut omnia ubiq; plena uideantur, nec liceat effugere.
Epi
 T

CHIL SECVNDE CENTVRIA IIL 337

Epifcythizare. XVII
mobifa , Lacedæmoniorum adagio dicitur, pro eo quod eft,uinum merum intemperatiùs bibe- indigeni.
re. Et Achæus in Ethone Satyrico audinia ,fiue ( ut in quibufdam exemplaribus legitur) ovisi xiāp
dixit:pro eo quod eft, ngaroniap, hoc eft, meracius bibere. Athenæus libro 10. Dipnofophiftarum , ex
Herodoto & Chamæleonte autoribus refert Cleomenem regem Spartanum cum Scythis agentem
confuetudinem , & illorumangaroñorías, id eft , meripotationem imitantem in infaniam uerfum fuiffe,
quemadmodum interpretantur Spartani. Locus eft apud Herodotum lib. 6. cui titulum fecit Erato:
addens hinc natum apud eofdem Spartanos,uulgare dictum, ut fi quando uelint(wpiropo nives,hoc eft,
intemperantiùs bibere, dicant,emonbios, hoc eft ,Minimum infundito aquæ : pro eo quod dicendum
erat,iixoow, id eft, Infunde aquam Apud eundem libro it.Hieronymus Rhodius docet,onvica dictum envlícm;
proudio & Athenæus dubitat, num à Scythis Scyphus,id eft poculi genus,habeat nomen , ut oxu
B dictum fit quafi núdo : nam uocemfic immutatam oftendit apud autores extare. Quin & illud addit,
Lacedæmonios quú fentirent barbaros Afiaticos omnia dolis agere,uice Thimbronis eò legaffe Der
cyllidam,quòd is nihil haberet finceritatis Laconicæ,fed ingenium fubdolum ac ferum , exiftimantes
huicnonpoffe dari uerba : quem obid okulop appellarunt Lacedæmonij, quafi onigo . Scythæ autem &
Thraces angaroora uocantur, id eft , meribibi : unde plerunq; conuiuia illorum fanguinolenta funt & angatoniran,
tumultuofa. Apud eundem Anacreon,ni fallor, angazonocías , ouvint now appellat : quod Callimachus
uerbo compofito dixitfwgonorap. Atq; utina hic mos plus quàm barbaricus intra Scytharum ac Thra
cum fines conftitiffet , nec ad nos ufq; dimanaffet. Non enim folùm bibimus intemperanter , uerum
etiam cogimus alios ad bibendum, & recufantem ferro adorimur, quum inhumanius penè fit cogere
adbibendum qui non fitiat,quàm fitientem fubmouere à potu : quemadmodum elegâter apud Athe
næumlibro1o.dixit Sophocles:
τὸ πρὸς βίαν πίνειν
id eft:
ἶσον κακὸν πέφυκε τῷ διψαν βίᾳ .
Cogi adbibendum non minusgraue eft malum,
Quàmfi quis acrem perpeti cogatfitim.
Commodè deflectas licebit ad cuiufuis rei intemperantem & immodicum ufum .
Vinum caret clauo. XVIII
Athenæus eodem libro de potationibus differens,huiufmodi prouerbium eleganter uulgò dici fo. Ebrietas nihil
lerefcribit, rop ofvo xp andária: id eft, Vinum nó habere clauum. propterea quòd ebrietas nihil con- moderatèagit.
B fultè,neq; moderatè uel dicit uel facit. Obruitur enim ratio, quæ claui uice fobrios moderaturac gu
bernat.Hucpertinet Ouidianum illud:
Nox& amor,uinumg nihil moderabilefuadent:
Illapudore uacat,Liber Amorý metu.
Nonillepidum eft quod apud Athenæum lib.11. refert Xenophon , apud Perfas fuiffe uetitum , ne apo
!
didasinferrent in cóuiuium. id apparet fuiffe uafculi genus,quo uinum è cratere miniftri effunderent
in cyathum. id factum eft, ne fupra modum bibentes & animi & corporis uiribus deftitueretur. & ad
dit eum morem adhuc apud illos feruari : nec enim inferri prochoidas , fed nihilò fecius tantum illos
bibere,ὥσε αὐτὶ τῇ ἐσφόδειν αὐτοὶἐκφέρονται,ἐπειδὰν μηκέτι δύνωνταιὀρχόμενοιαξίεναι: id eft , pro eoquòdnoninfe
I
runturprochoides,ipfi efferuntur, pofteaquam non amplius poffunt exire faltantes. Itaq; uinolentia
nullisminus ignofcenda eft quàm qui Reipublice clauum moderantur, hoc eft, regibus & magiftra
tibus.Et diuinæ literæ uetant uinum dari regibus. Nec uinum nec fomnus conuenit afsidentibus cla
uo:fed interdum nulli magis indulgentuino fomnoq;.
Vinum fenem etiam uel nolentem,faltare compellit. XIX
Acrurfus ibidem hoc item carmen prouerbio iactatum fcribit:
id eft:
οἶν 5 αἴῳγε γέροντα καὶ οὐκ ἐθέλοντα χορεύειν .
Vinafenem, utnolit, cogunt ductarechoreas.
Admonet nihil effe tam ineptum, neq; tam alienum, ad quod noincitet ebrietas. Subijcit & aliud car
men non difsimilis fententiæ:
id eft:
οἶνΘ καὶ φρονέοντας ἐς ἀφροσιώξω αναβάλλει.
Infanirefacitfanos quoq , copiauini.
Idem libro 4.Dipnofophift.adducitprouerbium ex Eripho quodam comediarum fcriptores
λόγΘ γάρ ἐςἀρχαῖς , ἐκακῶς ἔχων, Rectè uetuftodiciturprouerbio,
οἶνον λέγεσι τὰς γέροντας ὦ πάτες Quòd uinafenibusperfuadent ôpater,
πειθεν χορεύειν καὶ θέλοντας . id eft: Vtiuelintnolint, choreas ductitent.
‫܀‬
Huc pertinetillud Platonis lib. Delegib. r. * μόνον ἄρ ὡς ἔοικε ὁ γδρωνδὶς παῖς γίγνοιτ' αν, ἀλλὰ καὶὁ μεθυθες ideft :
Itaq; utuidetur,non folùm fenex fuerit bis puer,uerumetiam temulentus. Item Horatius:
QuodmeLucana iuuenemcommendet amica.
Ranis uinum præminiftras. XX
Bargaxos oivoxos:id eft,Ranis uinú infundis. In eum dicebatur qui id miniftraret, quo nihil effet opus
}
eicui exhiberetur : ueluti fi quis apud indoctos multa dephilofophia differat. Ranis enim nihil opus
P vino,

1
 RVM
DES. ERASMI ROT. ADAGIO
338
| ២.៩០០០០
uino,aquapaluftri magis gaudentibus . Explicatur adagium à Zenodoto, Suida, Diogeniano. Phere- A microne
crates apud Athenæum in Coriano : ipp niganas Barpáxos oivoxoap or da.id eft : Abi in malam rem , ranist
ofortem
pocillari te oportuit. Obiurgat enim pincernam, quòd quatuoruini cyathis duos infuderit aquæ.Vn. atorofaor
delicet conijcere,prouerbium in bos quoq; cóuenire, qui uinum immodica diluunt aqua, ita ut aquá, Seneca
non uinum bibere uideantur,ranarum ritu.
Quamdi
Ouo prognatus eodem . XXI
Parentibus if Fortafsis fimpliciter dictum eft ab Horatio:
dem nati. -Ouoprognatus eodem.
กับ
Quandoquidem ad fabulam refpicit Ledæ, quæ grauida ex loue in cygnum conuerfo , ouum peperit, ры
дала
unde gemini prognati Caftor & Pollux,Id ouum Paufanias in Laconicis refert,oftendi apud Lacedæ
moniosfufpenfum tænijs à teftudine templi. Verùm fi quis hoc dictum deflectat ad ijfdem natos pa
pakidsr
rentibus,aut ab eodem eruditos præceptore: aut ita confimilibus ingenijs , ut eodem ouo nati uideri amorib

LAI
pofsint,nihil æquè fuerit prouerbiale.ueluti fi dicas: Vultus, ingenium , mores,facta, ac prorfus omnia
adibi
fichuic cum hoc conueniunt,ut iures eodem prognatos ouo. Ariftoteles libro de generatione anima
Suidan
lium 5. oftendit id iuxta naturam fieri,ut ex eodem ouo duo pulli nafcantur : & quidem perfecti, fi ui
telli membrana dirimantur. lidem fi cohæreant & confundantur,foetum ædi monftrofum. εν πήρα

LTIK
Luvat,
IQ0.8
De curru delapfus. XXII
220s fo

TI
*Femakwμir . magwui id eft, De curru delapfus. In hodiernum quoq; uulgò durat adagiu , in eum qui oblitus "

E
propofiti alio fe transfert : aut qui in fententia labafcit, ut de curru delapfus dicatur , quemadmodum COO
Ab afino dela- Ab afino delapfus.Ariftophanes in Ranis: ter

SCHH
ITRI
EFEM
ἐξαμαξωμένη φρ . id eft: Animus àcurru decidens. Sec
plus.
hoc eft, aberrans ab inftituto . Natum apparet à fabula Phaethontis , quem ferunt curru excuffum. Si
quidem animus uelut auriga corporis eft , & corpus ceu uehiculum. Eft & apud Platonem de anima
bus è cœlo delapfis, quòd curribus fuis effent excuffæ .

.
Numerus. XXIII
Numerus. Homines nullius bonæ rei, numerus prouerbio dicuntur, etiam idiotis horum temporum. Arifto
phanes in Nebulis :
—ὄντες λίθοι , Horatius:
ἀριθμὸς, πρόβατ᾽ ἄλλως,νενασμένοι ἀμφορᾶς. ader
Nos numerusfumus, &fruges confumere nati.
B
Translatúuideri poteft à calculis,ad nihil aliud utilibus , nifi ad numeru. Anacharfis , Plutarcho tefte,
taxauit Atheniéfes,q numis ad rationé dútaxat uteretur. Quanqua mihi magis arridet,ut ita numerus
dicatur, quemadmodú dicut troop & apógus: &, ás tün zoha :id eft, Vnus è plebe. Ita Flaccus 1.Serm.
-Sumpaulo infirmior, unus Multorum . infac
en
etiam Græcam exprimens figuram . Et Seneca lib.1 . epiftola 10. Ifte homo non eft unus è populo. In
Turba. fignes nominantur.Qui nihil habent infigne,turba funt, & numerantur tantùm . Vnde Flaccus:
Nos numerusfumus.- My Et Vergilius : -Cadit &fine nomine uulgus. wp
Bod
Summis uti uelis. XXIIII
Conatus ma angors xga Tois isíos:id eft , Summis uti uelis. Prouerbiali metaphora dicuntur, qui maximo conatu
ximus. adnituntur atq; incumbunt : aut qui omnem captant occafionem. Mutuò fumptuin à nautis , quibus
mos eft uelum in altum tollere, quo currant celerius. Ariftophanes in Ranis:
id eft:
ἄκροισιχρώμενΘ τοῖς ἱστοισιν. Vtensfupremis carbafis.
Pindarus in Nemeis hymno quinto : dído qwvèv ,avà d ' isía râvop ngòs (vyòp nagyaois . id eft : Da uocem , fur
fum autem tende uel ad fummum antennæ iugum. Vrcuiqs res funt fecundæ aut aduerfæ , ita uelum
in altum tollitur.

Summum cape, & medium habebis . XXV

ἄκρον λάβε, καὶ μέσον ἕξεις. id eft: Summa cape, & mediopotieris.

In obfcura Hemiftichium carminis Heroici .Vbi quid obfcurius & perplexius dictum fignificabant, admonentes
dicts. rem attentius expendendam , hoc prouerbio confueuerunt uti. Zenodotus hinc natum tradit Egi
som
netis patria pulfis,de querenda fede confulentibus oraculum,refponfum eft hoc ænigmate: angopadßt, Sanda
oopas. atq; illos, cacumine quodam montis occupato , circa medium incoluiffe. Poteft & in hanc
accommodari fententiam , ut admoneamur ad res fummas & egregias eniti : fic enim futurum , ut ad port
mediocritatem perueniamus. Summum animo deftinandum , ut faltem modicis potiamur. Fit enim
plerunq; nefcio quo modo, ut exitus citra fpem & fcopum præftitutum confiftant . At hodie theologi Facedici
quidam Ariftotelici docent,quatenus liceat admittere diuitias, quatenus ludere aleam , quatenus bel
ligerari , quatenus ulcifci : cum longè fatius effet diuitiarum belliq; & uoluptatum ftudium modis a
展覽

Onc
mnibus deteftari.Ita fieri poterat, ut hoc moderatius fequeremur. Nuc dum mediocribus fumus con
tenti,longè infra mediocritatem dilabimur.
XXVI
Aniquum petendum, ut æquum feras.
Huic affine quod recéfet Quintilianus Inftitutionum oratoriarum libro 4. Nec omninò fine ratio
ne eft,quod uulgò dicitur,Iniquum petendu,ut æquum feras. A negociatoribus ductú uideri poteft,
qui callidè merces longè minoris licentur, & multo pluris indicant quam pro dignitate, quo precium
faltem
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA IIL 339
4 A faltem æquum accipiant. Non fugit hæc fententia Syrum illum Terentianum in Adelphis , cum San
utlenofortem folidam pércupidè & rogans etiam accipiat.Iactatur & uulgòueratq;hac arte efficit,
nionem lenonem altu tractás,poftulat ut puellam Efchino, dimidio precij tradat: atq; hac arte efficit,
Qui
annititur ut auream quadrigam fibi comparet , unam certè rotam affequetur. Equidem arbitror huc
allufiffe Senecam lib. De beneficijs 7. Quæ,inquit, ideo petimus ultra módum,ut ad uerfum fuum re
deant.Quum dicimus,Meminiffe non debet:hoc uolumus intelligi, Prædicare non debet,nec iactare;
necgrauis effe.Pulchrè Seneca depinxit naturam hyperboles.
Ad ambas ufq; aures. XXVII
Mix Tüp auparida :id eft , Vfq; ad aures ambas impleri dicuntur, qui fupra modum ingurgitantfefe: in bibones:
Sumpta metaphora à uafculis, ad anfas ufq; impletis.Extat apud Suidam .
Seruilis capillus. XXVIII
aidganedúds retxa Gaidanvap:id eft, Seruilem capillum præ fe ferre dicütur,qui agreftibus & inelegan
tibusfuntmoribus: Inde ductum ,quòd Athenis ferui manumittendi capitis pilos deradebant. Plato
fcribit in Alcibiade, quofdam feruiles pilos in animo geftare : indoctos & ftupidos fignificans. Citan
tur apud Suidamn hæc ex autore nefcio quo πολλῶν συνειλεγμένων αὐδρῶν ἐπὶ τὰ πάθη κατεσαλμένου , ἀλλ᾽ ἔτιτῶ
aidpanodd rpixapacip Gaidenvvvwp.id eft : Multis collectis uiris,neq; compofitis affectibus,fed qui fer
I uilem,ut aiunt, capillum adhuc præ fe ferrent. Plinius libro ii. cap. 37.rem prodigiofam tradit , homi- Quofdam hir
nesquofdam hirfuto corde nafci. Pliniana uerba funt hæc: Hirto corde gigni quofdam homines pro- futo corde nas
dunt,nec alios fortiores effe induftria: ficut Ariftomenem Meffenium ,qui trecentos occidit Lacedæ. fci.
monios,ipfeconuulneratus & captus, femel per cauernam latomiarum euafit, anguftos uulpium adi
tusfecutus : iterum captus fopitis cuftodibus fomno , ad ignem aduolutus lora cum corpore exufsit.
tertiò capto,Lacedæmonij corpus diffecuêre caufa uidendi,hirfutumq; correpertum eft.
Amyris infanit. XXIX
pups draid eft, Infanit Amyris. Allegoria prouerbialis , qua rectè utemur , ubi quis fub infaniæ infanire cum
prætexturebus fuis confulit. Aut ubi quis folus periculum profpiciens, in tépore fibi cauet, creditus ratione.
interim uulgò defipere ; deinde rerum euentus docet illum unum fapuiffe. Vt hec fit uox uelut oppro
brantis focordiam ijs , qui fibi non profpexerint maturè : neq; fapere cœperint , nifi accepto uulnere.
Zenodotus ab hiftoria natum ait huiufmodi Cum Sybarite floreret opibus, quendá Delphos eman- Oráculum de
darunt,qui de rerum fuarúfucceffu fcifcitaretur oraculum. Refponfum eft, euertendam Sybaritarum Sybaritarum
B fortunam, ubi plus honoris habere cœpiffent hominibus quàm dijs. Euenitdeinde utferuus à domi interitu.
nouapulans, cum nequicquam ad deorum aras confugiffet,poft ad heri monumentum cofugiens , li
beraretur à plagis, ut alibi dictum eft. Quod fimulatq; confpexiffet Amyris, collectisrebus fuis, in Pe
loponnefum demigrauit, reliquis interim Sybaritis hominem uelut infanum ridentibus. Poftea idem,
ob fictam infaniam miraculo fuit, & prouerbio locum fecit. Citatur ab Euftathio in fecundo Iliados li
bro:citatur auté ex Paufania rhetorico dictionario. Addit quofdam Thamyrim hunc appellare, quof
dam Amyrim,abiecto thita . Solet autem more hominum euenire, ut uati tum demum habeaturfides,
aclaudetur ,pofteaquam ipfis iam premimur malis. Proinde Caffandra in tragoedia quapiam loquitur
adhunc modum , citante Plutarcho:
καὶ πρὸς παθόν]ων , κἂν κακοῖσι κειμένων
id eft:
σοφὴ κέκλημαι, πρὶν παθῶν δὲ μαίνομαι.
Sapiens dicor,his malum quifentiunt:
Porrò antequam illudfentiant, infanio.
Sophocles, Laudiceni. XXX
Qui ad oftentationem dicebant aut recitabant , uulgato cóuicio Sophocles &Laudiceni diceban- in oftentatos
tur:adagium natu,ut apparet, ætate Plinij minoris cuius uerba paulo altius repetemus, quo planius res.
prouerbij fentétiam intelligere liceat.Nam in epiftola quadam adolefcentium quorundam ridiculam
in agendis caufis arrogantiam & ambitionem taxans,fic ait : At hercule ante memoria meam (ita ma
ioresnatu folent dicere) ne nobilifsimis quidem adolefcentibus locus erat, nifialiquo confulari pro
ducente. Tanta ueneratione pulcherrimum munus colebatur. Nunc refractis pudoris & reuerentiæ
clauftris omnia patent omnibus : nec inducuntur,fed irrumpunt. Sequütur auditores actoribus fimi
les, conducti & redempti mancipes. Conuenitur à conductis & redemptis in media bafilica , ubitam
palàmfportulæ quàm in triclinio dantur. Ex iudicio in iudicium pari mercede tranfitur. Inde iam no
inurbane, oponnes and cogès nanada , uocantur.lifdem Latinum nomen impofitum eft, Laudiceni. Ha- oponas:
&tenus Plinius.Vtroq; uerbo notátur, qui facundi dici malebant, & uideri quàm effe. Sophocles enim
Græcè dicitur and 1s cogos nie. At illi dedita opera,perperam interpretabantur and ropes narāda : id
eft, ab eo quòd fapientes uocarentur. In hoc igitur eft allufio feftiua ad poetæ tragici nomen : in Lau
diceni uocabulo,ad gentis nomen alluditur.
Quotferuos habemus, totidem habemus hoftes. XXXI
Macrobius in cœnis Saturnalibus : Vnde putas arrogantifsimum illud manaffe prouerbium quod Pro amicis qui
iactatur,Totidem nobis hoftes effe, quot feruos ? Non habemus illos hoftes,fed facimus. Meminit & non fint ha
Seneca epiftola 47. cuius uerba fublegiffe uidetur Macrobius, ut eft omniu autorum uerè fucus. Âd- bendi.
monetadagium ,ne quid fidamus illis, néue ex animo nobis amicos arbitremur, qui nos metucolunt.
F 2 Admo.

1
 DE S. ERASMI ROT. ADAGIORVM
340

Admonet idem Plato libro De legibus 6. propterea quòd feruorum animus nequaqua integer fit,fed A
inforo
mentis dimidium ijs ademerit Iupiter,Homero tefte, quos feruituti fecit obnoxios.Verus auté amor, Plautus
libertatis eft alumnus. Odit uerò quifquis metuit. Vnde genuinum quoddam odium infitum uidetur
&ciba
feruis in dominos. Quadrabit & in principes,tyrannide in fuos exercentes, Verba Platonis funt hæc: T
ἐγὰρ ὑγιὲς καὶδὲν ψυχῆς δέλης, ὁ δὲ γὰρ ἐδὲπις ούσιν αὐτοῖςτὸν νῦν κεκτημένον. ὁδὲ σοφώτατΘ ·τῶν ποιητῶν φησὶν ,
ἥμισυ γάρ τενός ἀπαμείρεται εὐρύοπα ζεὺς
id eft: dapud
ἀνδρῶν ὃς οὐ δὴ κατὰ
( δόλιον ἦμαρ ἕλῃσι.
BOPATIC
Nihil enim integrum neq; fanum habet animus feruilis. Nam nihil oportet credere his , hominem qui
fapiat.Siquidem poeta doctifsimus ait: witter
Dimidio mentis depriuat Iuppiterillos, Sameell
Seruilis quofcung uirofors ceperit unquam.
Ad hunc modum referuntur à Platone. Cæterùm aliter habétur apud Homerum Odyffeæg.nimirum

道道
hunc in modum :

들음
dro

梟
을
讀
響
局
· μισυ γὰρ τ᾽ ἀρετῆς ἀπαίνυται εὐρύοπα ζεὺς
ἀνέρω ,εὖτ᾽ οὔ μιν κατὰ δόλιον ἦμαρ έλῃσι. todia
Afinius Capito apud Feftum Pompeium (nam is quoq; prouerbij facit mentionem) exiftimathomi. ELCOME
num errore perperam fuiffe pronunciatum:propterea quòd uerifimilius fit, fic,effe dictü initio , Quot
Mancipia. hoftes,totferui.quodcapti uictiq; ad feruitutem adducebantur:unde etiam dicta mancipia.

Vocatus atq; non uocatus Deus aderit. XXXII

Oraculum olim Lacedæmonijs redditumn abijt in prouerbium :καλόμενός τεκ κλητΘ-θεὸς παρέσαι. id eft:
Vocatus & inuocatus Deus aderit.Vfus erit, ubi quid fignificabimus etiá nó accerfitu, neq; curatu,ta
mé euenturu,uelimus nolimus:puta feneétá,morté, malefactorú pœna. Horatius huc allufit in Odis:
Necfatelles Orci Genus coercet , hicleuarefunctum
Callidum Promethea Pauperem laboribus,

Reuexit,auro captus.hicfuperbum , non uocatus audit.

Vocatus atg
Tantalum, atg , Tantali
Fortafsis refpexit huc & Teren.in Eunucho : Vtuocato mihi atq; inuocato fit locus femper.
Influit quod exhauritur. XXXIII

knippā Tò i§avrnśuwop: id eft, Adfluit quod exhauritur. Vbi quis fruftra fumit operá in re quapiam. Lu B
cianus in Sectis :ἐπιῤῥᾷ κατὰ τὼ παροιμίαν τὸ πρᾶγμαἐξαντλέμενον, οι· τὸ ἄμπαλιν ἢ τῶν Δαναΐδων πίθΘ.id eft : Influit,
EX
juxta prouerbium,negocium dum exhauritur,ac diuerfum quiddam accidit atq; in Danaidum dolio. 2101
De philofophiæ ftudio loquitur, in quo quantumlibet opera fumpferis , nunquam tamen deeft quod
te laboribus exerceat,& laborlaborem ferit: & iuxta Sophoclem,
id eft: Labore laboremfert labor, opta
πόνΘ πόνῳ πόνον φέρει :
O
< recenfet huiufmodi:}
Zenodotus carmen prouerbiale
ἄλλω μὲνἐξωτλῶμεν, ἡ δ᾽ ἐπεισρέει . id eft:
Exhaufimus quidem illam , at influit altera.
Sumptum à nautis,naui pertufa fruftra fentinam exhaurientibus , tantum humoris accipientibus fil lerz
furis,quantum ab illis educ itur. Videtur ad hanc parcemiam allufiffe Plato lib. De legibus 7. Tip onÝ
an,or app :id eft: Quid igiturmultum augmentum, cum affluat? Quem fanè locum adducit Athe isal
næuslibro Dipnolophilton 5.κατὰ γὰρ αὐτὸνδὲ τὸν πλάτωνα ἐπιῤῥεῖ δὴ ὄχλΘ- μοι τούτων γοργόνων . id eft : Siquide archi
iuxta ipfum iam Platonem affluit mihi turba talium Gorgonum. Seneca libro De ira 2. Nunquid ille Coord
cuius nauigium multam undiq; laxatis compagibus aquam trahit,nautis ipfiq; nauigio irafcitur? Oc sapida
currit potius, & aliam excludit uim,deinde aliam egerit , manifefta foramina præcludit , latentibus & atbi
ex occulto fentinam ducentibus, labore continuo refiftit:nec ideo intermittit , quia quantum exhau arcoc
ftum eft,fubnafcitur, Apud Athenæum libro 4. quum in conuiuio poft lentem rurfus aliter cocta lens rotate
apponeretur,quidam alludens ad prouerbium ait:
id eft: pe
καὶ τω μὲν ἐξωτλῶμεν φακώ , ἡ δ᾽ ἐπεισρέει.
Exhauferamus lentem, at influit altera. Ham
Non difsidet ab illo :τ5 πρώη] ε περιγενομένο . m
Tibicinis uitam uiuis. XXXIIII
In aliena quas Froverd
Aur Bíovfÿs:id eft,Tibicinis uitam uiuis. In eum iaciebatur, qui lautè quidé, fed alieno uiueret fum
dra laute ui ptu. Tibicines enim quoniam in facris olim adhibebantur,adeffe folet&in cœnis illis pontificalibus, -
uentes. idq; immunes. De hoc hominum genere, ni fallor,fentit Ariftoteles,quærés in problematis,quamob.:
rem rexuíz dovolani, id eft, artifices bacchanales , uix unquam bonæ frugis effe confueuerint. Reddit
RSS

autem triplicem rationem.Siue quòd neceffarijs artibus magnam uitæ partem occupati,nó dant ope
ram philofophiæ præceptis:fiue quòd afsidue in delicijs ac uoluptatibus uitam agunt: fiue quòd ege
ftas etiam ipfa ad uitia propellit, Problema refertur à Gellio, lib. Noctium Atticarum 20. De tibicini .
bus, qui RomaTibur fecefferant,narrat T.Liuius primæ decadis lib.9.Pofteaquá perpelli nequibant,
inquit,confilio haud abhorrente ab ingenijs hominum, eos aggrediuntur. Die fefto alij alios, perfpe
ciem celebrandarum cantu epularum inuitant : & uino, cuius auidum fermè genus eft , oneratos fo
y piunt,
 CHIL SECVNDE CENTVRIA III 34i
A piunt,atq;inplau ftra fomno uictos conijciunt, ac Romam deportant. Nec prius fenfere , quàm plau.
Itris in foro relictis , plenos crapulæ lux eos reliquit . Refertur à Diogenia & Suida . Mufice uiuere, Muficè uiue
no
dixit Plautus :pro eo quod eft , uoluptua & ociofam agere uitain . Huc refpexit Terentiu : Vide re.
riam s
ocium & cibus quid faciat alienus. Al apud Athenæ in Commor :
Item exis um ientib
us
ὕτω τί τ᾽ ἀλλότρὶ ἐσθίειν, ἐπὶ γλυκὺ . id eft,
Vfgadeòdulce eft,deuorare non tua.
Etilludapud eundem,Theopompi:
εὐριπίδες τ᾽ ἄρισον καὶ κακῶςἔχον ,
τἀλλότρια δειπνᾶν τὸν καλῶς εὐδαίμονα . id eft:

Sanè eleganterdixit hoc Euripides,

Felicem eum effe, aliena qui ufg, cœnitet.
Scytharum oratio. XXXV
Scytharum feritas,apud Græcos in prouerbium cefsit,ut quicquid agrefte , quicquid barbarum ac
fæuum intelligi uellent,id Scythicum appellarent. Eft apud Lucianum cum alijs aliquot locis, tum in
ineretricio dialogo Chelidonij & Drofæ : τὰ μὲν ἄλλα καὶἀπὸ σκυθῶν ῥῆσις.id eft:Reliqua quidem Scytharumn
oratio.fentitin calce literarum fuiffe quiddam mitius dictum , reliqua nihil præ fe ferre humanitatis.
Quidam inde natum exiftimant, quòd Scythe Dario regi nihil aliud refponderint, quàm deu,id eft,
utploraret:quæ quidem ipfa etiam uox in prouerbium abijt,ut plorare iubeamus, quos cótemnimus.
Elianus in Epiftolis: σω σοὶ τοίνω καὶ ἀπὸσκυθῶν λεγομένη ἀπόκρισις,αὕτη ἐγὼμαινομαι καὶφρονῶ, καὶ μισῶ τὸ τ' ανθρώπων γε
t
.ideft:Itaq; Scytharum, ficuti uocant,refponfum hoc tibi fit:Ego infanio &fapio, & odi mortalium
1
genus. Diogenes Laertius in Vitis Philofophorum putat hoc prouerbium natum effe ab Anacharfi- Anacharfis.
S
dis afperitate. Nam is Scytha natus inter celebres philofophos habitus eft Athenis. Sed uero proxi
mum eftquod refert Athenæus lib.12 . Scythas olim opibus ac delicijs floretes in tantam ueniffe fero
ciam,ut quofcunq; populos adiffent,fummas nares uiris amputarent,horum mulieres Thracum uxo
ribuscorporafubulis pungerent, deniq; cunctis fub illorum dominatu lachrymofa fuerit feruitus , ut
in potteros deriuatum fitprouerbium , ἀπὸ σκυθῶν ῥῶσις,id eft ;Scythica iufsio fiue præfcriptio :8ε αποσκυ , ἀποσκυθίσαι.
fi dicaturferro cæfariem amputare : quod præter Athenæum indicat & Stephanus. Deniq; onbewil
II &onolewards pro toruo ,trifti , auftero ac truculento , ab eius gentis moribus dictum uidetur : & onas
irafci,quodea gens fit fupra modum iracunda.
M XXXVI
B Accipit & glebam erro.
—δέχεται καὶ βῶλον ἀλήτης . id eft: Accipit & glebam erro.
Hemiftichium carminis heroici dici folitum in eos , qui nihil grauantur aut afpernantur : fed quic- De ijs qui nihil
quiddatur,quantumlibet pufillum , id boni confulunt. Neq; intempeftiuè dicetur etiam in illos , qui afpernantur.
rerum inopia laborantes, quiduis undecunq; libenter accipiunt , donec ad fortunam commodiorem
emergant. Origine adagionis ad huiufinodi cafum referüt Aletes quidá Corintho pulfus, adhortante Aletes Corina
oraculo tentauit,fi poffe tin patria redire. Atq; interim ruftico cuipiá factus obuius, cibú mendicauit. thius.
Ille,ludibrij opinor caufa, glebá ex agro fublatá porrexit. Aletes eá tãquá felix omé accipiés, effat? eft:
δέχεται καὶ βῶλον ἀλήτης .
Huius Aletæ mentionem facit & in Corinthiacis Paufanias. Plutarch, in Problematibus haud omni
nò difsimilem hiftoriam recenfet, unde prouerbium ortum uideri queat. Enianes, inquit , poft fedes
iamfæpius aliunde aliò tranfmutatas,tandem in agrum Inacho uicinum defcenderunt, quem id tem
poris Inachienfes & Achæi obtinebant. Oraculum autem proditum erat ,fiin agrum eos recepiffent,
futurumut ueteres incolæ pellerentur:noui uerò,fiquid à uolentibus accepiffent , agrum retinerent.
10
Temo quidam igitur inter Enianes uir folers & cautus , fumpta pera, mendici habitu ad Inachienfes
accefsit. Ibi cum per rifum & contumeliá rex mendicanti cibum, cefpitem dediffet,in peram coniecit.
1 acuelut eo contentus , ftatim è confpectu fe fubduxit:nec præterea quicquam rogauit. Seniores tum
reinouitate,tum oraculi recordatione fubmoniti,rege adito cenfent hominem neutiquam effe negli
gendum,nec è manibus omittendum. Quod ubi fenfiffet ille,fuga fibi cófuluit, uotaq; protinusheca
tombe,&Apolline inuocato,furtim abijt. Poftea cógrefsi prælio,Enianes pulfis Achæis & Inachien
fibus,illorum agros occupauerunt.Hæc fermè Plutarchus.Itaq; competet in illos quoqs , qui magnum
quiddam molientes, quiduis & patiuntur & faciunt,ut uoti fui compotes aliquando fiant.
I Stentore clamofior. XXXvit
I Prouerbialis hyperbole, Stentore clamofior.Iuuenalis :
-VtStentorauincerepoßit . Stentor:
Sumptu à fabula Stentoris : qui meminit Homerus Iliados eiq; ferreá,hoc eft, inuicta attribuit uocé:
σέντρα εσαμένη μεγαλήτορι χαλκεοφώνῳ .
# id eft:
ὃς τόσον αὐδήσας,χ᾿ ὅσον ἄλλοι πεντήκοντα .
+
Stentoris infpecie ualidi, cuiferrea uox,qui
Græci moves appellant.
1 Quinquaginta alios aquans clamore,fonog
D In orbem circumiens. XXXVIII
1. Lucian.in Hermotimo, si úy openly:id eft, Omnes in circulo obiens, dixit : mirú ni pro
F 3 uerbialt
 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
342
uerbiali figura, que durat etiam in hodiernum apud uulgus illiteratum:pro eoquod eft,ufq; ad unum A
Ambire. omneis,nemine præterito.Vnde & Latinis dictü eft,Ambire,quòd fingulos prenfarent: & Obire pro
Obireprouin uincia, quod qui fufcipit adminiftrationé, nufquá non adeffe oporteat .Lepidius erit fiaccommodetur
ciam . . adres animi:ueluti fi dicas,In confultando,wairap xúnhw commoda atqs incómoda circumfpicienda .

Optimum aliena infania frui. XXXIX

Ex aliorum Optimum aliena infania frui. Plinius Secundus Naturalis hiftorię lib.18.cap.5.nominatim prouer Pastorid
bij loco citat: Eôdem,inquiens,pertinet, quòd agricolam uendacem oportere effe dixit, fundú in ado
erratiscan
lefcentia conferendum fine cunctatione , ædificandum non nifi confito agro , tunc quoq; cunctanter.
tior.
Optimum eft,ut uulgò dixére, aliena infania frui: fed ita,ut uillarú tutela non fit oneri. Hactenus Plin.
Idem totidem uerbis refertur à Plinio iuniore in epiftolis, de Reguli ftulticia loquente , hominis ridi
qa
culè ambitiofi, fed tamen ad excitanda ftudia non inidonei. Admonet adagium , ut ex aliorum erratis
ipficautiores efficiamur, & alienis periculis reddamur prudentiores : & aliorum defipientia nobis fa
piendi præbeat occafionem. Vulgo iactatus uerfus eft in eandem fententiam :
Felix,quemfaciunt alienapericula cautum .
Cicero in epiltola quadá, bellum effe fcripfit , ex aliorú erratis fuam uitá in melius inftituere. Plautus
ite:Feliciter fapit, qui alieno periculo fapit.Extat & huiufmodi quidá mimus,Publianus,uti conijcio;
Ex uitio alteriusfapiens emendatfuum.
Et Demea Terentianus iubet ex alijs exemplum capere. Poteft & in hunc accipi fenfum, ut is dicatur
aliena frui infania, qui alienis fruitur malis , ipfe in tuto confiftens. Nulla enim uoluptas minoris con
ftat,neq; ulla folet effe iucundior.Sumptum uideri poteft prouerbium ex Sophoclis tragedia , cuiti
tulus,Aiax flagellifer. Apud quem , Aiace per infaniam gloriante,quòd hoftes fuftuliffet, cum fæuiffet
in pecudes,Pallas Vlyffem ad hoc fpectaculum inuitat his uerbis:
id eft:
ἐκῶν γέλωςὕδις ἐς ἐχθρες γελᾷν . Ridere de hofte,rifus eft fuauißimus.

Ingens telum neceffitas. XL

Res ineuitabis Ingens telum necefsitas. De re ineuitabili. Liuius primæ decadis lib. 4. Necefsitate , quæ ultimum
lis. ac maximum telum eft,fuperiores eftis.M.Tullius lib.De amicitia: Nec uerò negligenda eft fama, nec
mediocre telum ad res gerendas exiftimare oportet beneuolentiam ciuium.Vtitur eodé adagio quo
dam in loco Plinius auunculus.Eft aliquoties apud Liuium : Huic rei aliud inuenietur telum. & :Eam
rem hoc telo maximè parabant, ut pro confilio,rationeq; acuia gerendi negocij capi uideatur: fortaf
fis fumpta metaphora à uenantibus , quitelo appetunt, quod capere uolunt. Vnde & Certa dicentur B
tela,confilia quæ nunquam fallunt.

Aduerfum neceffitatem ne dij quidem refiftunt. XLI

åváynų šár broi μáxovra : id eft , Necefsitati ne dij quidem refiftunt. Hæcfententia Simonidi tribuitur:

52.
Fatum Stoich.
fumpta eft ex Homero. Refertur duobus locis à Platone, libris De legib.7. & 5. dan tong Top bròp agrop

G
1t
παροιμιασάμινΘ ' εις ταύτ' ἀποβλέψαςἐπᾶν,ὡς ἐδὲ θεὸς αὐάγκῃ μήποτε φανῇμαχόμενΘ .ideft: Sed apparet eum qui pri.
mùm admifcuit deum prouerbio , hæc fpectaffe quum dicit , quòd ne deus quidemunquam uifus eft 201
cum fato pugnare. Idemn in conuiuio : πολλὰ δὲκαὶδεινὰ τοῖς θεοῖς ἐγίγνετο,ὡς λέγεται, διὰ τὰνδι ανάγκης βασιλείαν,
id eft: Multa uerò & acerba dijs acciderunt,ut dicitur, ob necefsitatis regnum. Item lib. De legibus 5.
fcribit: avayalu drès très Biafrada.id eft: Ne deos quidem cogere poffe necefsitatem.T.Liuius : Parea.
tur necefsitati, quam ne dij quidem fuperant.Palladius :Necefsitas ferijs caret. Euripides in Helena:

λόγῳ γάρ ἐσιν οὐκ ἐμὸς, σοφῶν δ᾽ ἔπΘ ,

δεινῆς ανάγκης ἐδὲνἰσχύειν πλέον. id eft: 27.
70#
S
$
8

Nang illudeftfapientum dictum, haud meum ,

Nihilneceßitate dirafortius. Extat apud Græcos uerfus prouerbialis:
ὑπὸ τῆς ανάγκ ης αι
παντα δελῶντ τάχα . id eft:
Euripides in Hecuba:
Inferuitutem cuncta agit neceßitas .
id eft:
σερὰ γὰρ ανάγκη .
Horatius:
Rigidanang , neceßitas.
-Sifigit adamantinos
Summis uerticibus diraneceßitas Clauos
Neceßitas m
Poete Necefsitate deam faciunt, Parcarum matrem: quæ & ipfæ incluctibiles atq; inexorabiles uo
cantur.Hanc necefsitatem philofophi Fatum appellant,quæ eft æterna rerum feries,neceffariò cohæ
2-892

Dea.
rentium:cui ueluti cedens Iupiter apud Maronem:
Fata, inquit,uiam inuenient.
Ettragicus quidam apud Senecam :
Ducunt uolentemfata, nolentem trahunt.
XLII
Squillas à fepulchro uellas.
In parum fane Zxirras ànd oúparⒸzínray:id eft, Squillas à fepulchro uellere iubebantur, qui parum fanæ mentis effe
métishomines, uiderentur.Hac enimherba malum hoc expiabatur antiquitùs.Theocritus inBucolicis:
σκίλλας
777

Jestry
 CHIL SECVNDE CENTVRIA IIE 343

σκίλλας ἰὼν γραίας ἀπὸ σώματΘ αὐτίκα τίλλοις . id eft:

1,fquillas ab anus quàmprimùmuellefepulchro.

Innuit,illum quod in certamine canendi fuperatus fit, adeò iracundè ferre, ut periculü fit,ne uertatur
ininfaniam.Et alter fimile quiddam refert:
} id eft : -- Κυκλάμινου
ἐνθὼν τὸν κυκλάμινον ὄρυσένιν ἐς τὸν ἀλέντα .
I. Hinc aliensfluuio infodias cyclaminon Halenti.
M Diofcorides lib.z.demonftrat, Cyclaminon Romanis dici rapum ,efficacem detrahedo è capite phle
gmati.Atq; inter cætera eius remedia hoc quoqs commemorat,fuccuillius melli admixtum inferi na
0. ribus,ac lanam hoc imbutam digito imponi,ad purgandam capitis pituitam . Huius radicem diffectá
L reponi,afferuariqs, non fecus ac fquilla. Deniqs contufam, & inpaftillos redactam,ualere aduerfus ue
neficia:quæ Græci philtra uocant. purens
Iucundi acti labores. XLIII
Iucundi acti labores.M.Tu llius lib.De finibus bonorú & malorum 2.Quid fi etiam iucunda memo Memoria an
riapræteritoru malorucut prouerbia nonnulla ueriora fint , quàm ueftra dogmata : uulgò enim dici- teactorum la=
=

tur,Iucundi acti labores.Ex ipfa hominü natura fumptu adagiu:eft enim hoc infitum omnibus,ut iu
cunda cuiq;fit anteactorú malorü aut periculorú fecura recordatio, cómemoratioq;,præfertim infi. borum & ma
lorum.
gnium fataliú,& quæ cum turpitudine coniuncta nó fint:ueluti bellorü,naufragiorum , atq; id genus
difcriminum.Vnde dictum eft ab Horatio :
2
a

-Gaudent ubi uertice rafo Garrulafecuri narrarepericula nauta.

Hoc prouerbium ortum ab Homero ceu fonte, à diuerfis deinde fcriptoribus uariè eft ufurpatu. Ex
tatautemapud hunc Odyflex lib. 15.
νῶϊ δ᾽ ἐνὶ κλισίῃ πίνοντέ τε δαινυμένῳ τε;
κύδεσιν ἀλλήλων τερπώμεθα λουγαλέοισιν
3 μνωομένω .με γάρ τε καὶ ἄλγεσι τέρπεται αὐὴς ,
ὅς τις δὴμάλα πολλὰ πάθῃ,καὶ πολλ᾽ ἐπαλήθῃ . id efti

Atnos infcamnis uefcentes atque bibentes,

10 Triftibus internos recreemuspectorafatis,
Commemorando.etenim fit, utipòftgaudeat actis,
Afpera quifquis multatulit,per multa uagatus.
B Citatur & locus hic, & prouerbium ab Ariftotele Rhetoric.lib.1. ubi commemorat, quæ cuiq; natura
ueliucunda fint,uel molefta.Vergilius Homerum æmulatus :
LI Forfan & hec olim meminiffeiuuabit. Item in tragedijs Seneca:
Quodfuitdurumpati, meminiffe dulce est.
Circumfertur Græcis & huiufinodi trimeterprouerbialis :
ὡς ἡδὺ τοῖς σοφοῖσι μεμνῆς πόνων. .i. Memoriadulcis iamperacti olim mali.
d
Cicero uidetur indicare fumptum ex Euripide: Nec malè, inquit, Euripides.concludam fipotero La
tinè.Græcum enim hunc uerfum noftis omnes :

Suauis eft laborum præteritorum memoria.

Conftatuerfus,fi pro fuauis,legas fuaue:nifi malis prifcorum more elidere s.aut quod eft cómodifsi
mum,omittere uerbum Eft:nifi mauis fubijcere poft Laborum .

Aulœdus fit, qui citharoedus effe non poffit. XLIIII

M.Tullius in oratione pro Murena cóparationefaciés iureconfultoru & oratoru: Itaq; mihi pleriqs
uidentur,inquit,initiò hoc multò maluiffe: pòft cũ id affequi non potuiffent , ifthuc potifsimùmfunt
delapfi.Vtaiuntin Græcis artificibus eos aulce dos effe,qui cithareedi fieri no potuerint:fic nónullos
uidemus,qui oratores euadere nopotuerut,eos ad iuris ftudiú deuenire. Hactenus Cicero.Rectè di
ceturin eos, qui malut in multò inferiore ordine alicuius haberi mométi , quàm inter excellétes negli
gi.Quemadmodü Iulius Cæfar maluit in frigido oppidulo primus effe,quàm Romæ fecúdus.Nec ma
le quadrabit in eos,qui defperatione meliorü ad humiliora fefe conferunt. Citatur idem adagium in
Decretis ex Auguftino,in monachos malos,ad clericorum gregem defcifcentes.
Colophonem addidit. XLV
+ konopvæìíd : id eft, Colophonem addidit. Dici cófueuit,cú fumma manus rei cuipiam imponi
tur:aut cu accedit id, fine quo negociú cófici non poteft. Origine adagionis indicat Strabo libr.Geo
graphiæ fuæ 14.fcribens Colophonios olim cùm naualibus copijs abundaffe,tum equeftribus ufque
adeò præcelluiffe,ut ubicüq; gentium bellum gereretur quod confici non poffet,Colophoniorum e. Colophonij e
quitum auxilio profligaretur. Atq; inde uulgò natumprouerbium, onoga ini : id eft , Colophoné quites.
addidit, Refertur à Diogeniano prouerbium. Indicauit & Feftus Pompeius , fcribens colophonem
dici folere, cum aliquid finitimum fignificaretur. tametfi locum eum arbitror non uacare mendo . In
eum fenfum ufus eft Plato De legibus fecundo : Επι τοίνω αι μέθης χρέᾳ -Κολοφῶνα πρῶτον ἐπιθῶμεν ideft: Ita
que de ufu temulentiæ primum colophonem imponamus. etiamfi apud Platonem legimus xpér
præcefsit enii de chorea W
mentio . Aé inox : τῷ·ὦξένοι ἡμῖν , ὦ ξωφοκεῖ , κολοφῶν Ἐπὶ τῷ ποὺ εἶνε λόγῳ ῥηθέν
LAPA
F 4 TI Ágús
 344 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
Set
Tagúw.id eft : Hic nobis hofpites,fiuobis idem uidetur, colophon fermoni de uino habito dictus e A
alinen
fto.Idé in epiftola ad Dionyfium tertia : - μολοφῶνα ὦ θαυμάσιε τοις υποσχέσεσιν ἁπάσαις νεανικώτατον ἐπέθηκας.id
eft : Colophonéuir præclare,pollicitis omnib. maximè iuuenilé impofuifti. Rurfus in Theateto: log

ἐπὶ τέτοις τὸνμολοφῶνα αναγκάζω προσβιάζων τὼ χρυσώνσειραν ideft :Etadhæc adigo colophone,ui copellens au
ream illam catenam . Sentit enim Socrates,Homerum per aurea cathena fignificaffe folem, cuius mo
tu feruantur omnia,protinus interitura,fi fteterit.Præcipuum igitur argumentum, quo probet quie.
te corrumpi uniuerfa ,motu feruari,appellat Colophone.Item Ariftides in Themistocle: kavrauda kono
pays.id eft:Atq; hîc orationis fumma. Plutarchus in libello De mufica,tametfi ftylus propè clami
tat illius non effe :τότος τὸς είχες ἀγαθὲ διδάσκαλε μολοφῶνα “ ποδὶδιμυσικῆςλόγων πεποίημαι,ideft :Hosuerfus bo
nepræceptor Colophonem eorú,quæ de mufica difputata funt,feci. Idem in libello De prudétia ani
Κορυφές mantium dixit,koguqluv: ivà
kogupliv i róy E
'mdes iaurÿ wavour.id eft: Vt autem ratio fibi faftigium impo
Ho
nens finem faciat. Gregorius Theologus in libello de fuga fua : apaizò ex còp konoqvæ & nóys.id
eft:Iam enim uenio ad ipfum fermonis Colophoné. Sunt qui admoneant , prouerbiu ufurpari de ex
tremis malis. Ad eu modú ufus uidetur Chryfoft. in epiftola ad Innocentiu Romæ epifcopum. Hefy
chius admonet,Colophoné interdú dici graculum: quôd,ut opinor, fummis ædium faftigijs auis ea
foleat imponi,uelut admonens iuxta cornicem Hefiodiam, ut homines fibi componant nidos :neque
Apicem impo enim femper fore æftatem.Latinis item dictum eft, Apicem imponere.M. Tullius in Catone maiore:
nere. Apexautem fenectutis eft autoritas.Reliqua pete à prouerbio, quod alibi retulimus , Colophonium
fuffragium.Coronidem addere, diximus alibi.
Nullum ocium feruis. XLVI
axon desid eft, Non eft ocium feruis.Refertur ab Ariftotele lib. Politicorum 7.Sumptum à fer
uorú conditione, quib.heri nullú cócedunt ociú:imòpaulo plus etiá imponunt operæ,quàm illi prę
ftare pofsint:ut quàm funt in dimenfo parci,tam fint in operarupenfis liberales. Dicetur in eos , qui
bus propter obnoxiam minifterijs fordidioribus conditionem,non uacat honeftis difciplinis operá
dare.Nam artes liberales hinc dicuntur,quòd ijs ingenui incumberet : utpote quibus & ocium & res
fuppetebat.Accómodabiturhaudquaquam infcitè & in improbos, quorum ingenium ita uitijs occu
patur,ut non pofsint egregias arteis perdifcere. Nihil enim occupatius feruitute. Nulla autemferui
tus grauior,quàm fi quis uitijs feruiat.maximè cum is plurimos habeat dominos, cosq; plurimü inter
fe difsidentes : & ob id neutiqua eadem imperantes.Etenim fi quando fegnities iubet in medios dor
mire dies,auaritia contrà iubet,prima luce adeffe in portu:cum tenacitas indicit parfimoniam , amor
iubet profundere.Solus itaq; fapiens & liber eft, & in ocio uiuit. B

Titanas imploras. XLVII ۱۱

MUL
TiTavas kanas :id eft,Titanas inuocas. Vbi quis fuis diffifus uiribus,alienu implorat auxiliú. Sumptu

Cebu
Titanesloui
à Gigantú fabula,in qua Iupiter fuo timés Olympo, Titanas in auxiliu accerfiuit.Id qd ' puerbiali quo
opem tulerut. que metaphora Latini ueteres Quiritari dicebat, autore Nonio Marcello. Tractú à more Romanorũ,
Quiritari. qui ui opprefsi Quirites inuocabát.Sic enim appellant ciues Romanos.Refertur adagiu à Diogenia

H
B
Z
A
&
no.Lepidior fiet allegoria, fi longius à fimplici figura recedat.Veluti fiquis theologus nó potens fe di
uinis tueri literis,ad philofophorum rationes fefe transferat, ravas kan .
Homo bulla. XLVIII
Vita humana
wougonvi avgur : id eft,Homo bulla. Prouerbiu hoc admonet,humana uita nihil effe fragilius, ni
fragilis. hil fugacius,nihil inanius.Eft enim bulla,tumor ille inanis, qui uifitur in aquis, momento temporis e
nafcens fimul & euanefcens. M.Terentius Varro in præfatione, quam fcripfit in libros De agricultu
ra:Cogitans,inquit, effe properandum : quod fi,ut dicitur, homo eft bulla, eo magis & fenex.Annus e
nim octogefimus admonetme,ut farcinas colliga, antequá proficifcar è uita. Lucianus item in Cha..
ronte,uitas hominú bullis huiufmodi fimiles facit : quaru aliæ fimulatq; natæ funt,protinus euane
9 J

fcut,aliæ paulo diutius durant, omnes breuifsimis quibufdá interuallis,alię fuccedüt alijs . Neq; quic.
quá profectò potuit excogitari, quod melius reprefentaret, quàm nihil fit hęc uita noftra. Primú quan
to difcrimine prodimus in lucérdeinde quàm deftituta, quátis obnoxia periculis infantia? Quàmfu
Vigorhumani gaxadolefcétia,q pręceps iuueta:Ariftoteles in libris Polit.itéq; Rhet. lib.3. uigoré humani corporis
corporis quan traditia euanefcere anno fermè trigefimoquinto : animi,undequinquagefimo. Hippocrates extremá
do euanefcat. hominis ætateterminat quadragefimonono.Iá fipueritia & fenecta deducas de ratióe qui, quefo quá.
FID

tulú eft hoc, qd' relinquetur.Et hoc ipfum tátis circumfcriptü anguftijs , fexcenta morborum genera CO
quotidie infeftat: nec pauciores impetunt cafus, ruinæ, uenena,naufragia, bellu, terræmotus, lapfus,
B

fulmen, & quid no? Alius acini granu glutiés prefocatus eft. Eft quê potus culacte pilus ftrangularit.
Neq; defuit,cuiftiria gelu durata delapfa tecto,fubitu attulerit exitium. Et hoc eft animal illud, quod
tátos molitur tumultus, cuiusq; cupiditatib.orbis hic anguftus eft. Nec mihi temperare poffum, quin
hoc loco Plinij uerba adfcribá ex lib.7.uite fragile breuitaté fcitè depingentis :Incertú ac fragile nimi
rüeft hoc munus nature,quicquid datur nobis:malignu uerò & breue,in ijs etiá quib. largifsimè con
tingit, uniuerfum utiq; æui tempus intuentibus. Quid quod æftimatione nocturnæ quietis dimidio
quifq; fpacio uitæfue uiuit:pars equa morti fimilis exigitur,aut poene,nificótingit quies.necreputá
turinfantiæ anni,qui fenfu caret:nec fenectæ in poena uiuacis: tot periculorú genera , tot morbi, tot
metus,tot curæ,toties inuocata morte, ut nullü frequentius fituotu. Natura uerò nihil hominib, bre
nitate uitæ præftitit melius.Hebefcut fenfus, mébra retorquetur, premoritur uifus, auditus, inceffus:
dentes

•
 1
CHIL SECVNDE CENTVRIA III. 345
dentes etiam ac ciborum inftrumenta . Et tamen uitæ hoc tempus annumeratur. Ad bullarum fimi
litudinemaccedit nobilis illa Homeri comparatio de caducis arborum folijs. Sic enim Glaucus apud
huncloquitur Iliados 6.
οἴηπερ φύλλων λυεὴ, τρίτη δὲ καὶ ἀνδρῶν.
J
น φύλλα τὰ μὲν τ' αὔνεμ( χαμάδις χέει, ἄλλα δὲ θ' ὕλη
τηλεθόωσα φύει,ἔαρ δ᾽ ἐπιγίγνεται ὥρη. ideft :
Tale quidemgenus eft hominum, quale eftfoliorum:
bo Quorum hacuentus bumifundit, rurfum illa uirefcens
Profertfylua,fimul ueris iam afflauerit aura.
÷

Hoc carmine Pyrrhonem Academicum peculiariter delectatum fuiffe , teftatur Diogenes Laertius.
Rurfus Homerus Iliados g.
ex 三葉

—οὶ φύλλοισιν ἐοικότες , ἄλλοτε μέντε

ζαφλεγέες τελέθεσιν, αρούρης καρπὸν ἔδοντες,
ἄλλοτε δ᾽ αὖ φθινύθουσιν ἀκήριοι..
-
id eſt :
10%
Frondibus arboreisfimiles , nunc uberefætu
S

Exuperant,latig, fatis uefcuntur agrorum,

Nuncrurfum intereunt , euanefcunt,
ý caduci.
VI Idem alio rurfum loco quopiam :
οὐδὲν ἀκιδνότερον γαῖα τρέφει ανθρώποιο . id eft :
q Nilhomine enutrit tellus infirmius alma.
3.
E

Menanderapud Plutarchum in libello confolatorio ad Apollonium:

Te τὸ ἢκεφάλαιον † λόγων, ανθρωπος εἶ, Caputatgfumma orationis hac: Homo es;
2 1.

§ μεταβολ θα τον τρὸς ὕψω καὶ πάλιν Quo non aliud eft animal ufquã, quod modo
ταπφνότητα ζῶον ἐδὲν λαμβάνει . Surgat,modòcadat, citius atq crebrius
ite
καὶ μάλα δικαίως· ἀσθενέστατον ηδον Aciurefanè quippe debilißimum
mo Quod μegions oinovoμenay ngáyμaow . I. Cumfit, negocia adminiftrat maxima.
Euripides apud eundem :
B ὁ δ᾽ ὄλέον, ὦ βέβαι( , ἀλλ᾽ ἐφήμερο , Necftabilis eft felicitas ,
Sed in diem durans, & unicus dies
καὶἡμέρα μία τὰ μὲν καθᾶλων ὕψόθεν ,
P id eft : Et hæc abalto traxit, hac &fuftulit
τάδ᾽ ne
ἦρ᾽ανω
Abimo in altum .
‫ו‬
Quo quidem in loco Demetrius Phalereus poetam alioqui laudatum ob elegantiain taxaffe legitur,
noniußa uiav, id eft,unum diem,fed soul govs, id eft, temporis punctum dicere debuerit. Pindarus
uicit etiam Homericam fimilitudinem : ut qui hominem non frondes, fed umbræ fomniú upcârit.Lo ausvap.
cus eftin Pythijs hymno 8.xduopoti zis: Tirs; onãs drag avdewa , id eft: Diurni. Quid autem aliquis?
" Quid autem nullusVmbre fomnium homo.Nihil inanius umbra .Videtur enim effe,cum nihil fit. At
hac quoq; repperit quiddam inanius, nimirum umbræ fomnium . Vt nemo pofsit dicere , Hic eft alia
quis neque rurfum , Hic eft nullus: quod tam fubita fit rerum humanarum immutatio , ut qui uidetur
aliquid effe,moxfit nullus: & qui uidetur periffe,mox fit aliquis .Æfchylus apud Stobæum, umbræ fu
mi fimilem facit hominis uitam :

τὸ γδ βρότειον ασέρμ᾿ ἐφήμερα φρονῶ ·

μὲ καὶ πισὸν ἐδὲν μᾶλλον ἢ καπνᾶ σκιά . id eft:

Caduca moliturgenus mortalium.

Neque certares eft ulla,nec tuta haud magis Atque umbrafumi.
ris Sophocles item in Aiace:
ανθρωπος ἐσι πνεῦμα καὶ σκιὰ μόνον .. Nilaliudacumbra atg flatus eft homo.
Pindarusin Neineis hymnno 11. ἀδέτες Υλβού ἔχων, μορφᾷ παραμούσετεἄλλων ἐντ᾽ ἀθλοισιναρις σύων ἐπέδειξαν βίαν ,
δνατὰ μεμνάθωπορισέλλων μέλι, καὶ τελευταὺ ἀπαύτων γᾶν ἐπισσόμενο ideft:Siquis autem opes pofsidens, for
ma præcellat cæteris, & in certaminibus fortiterfe gerens oftendit robur , meminerit quod membra,
circumfert mortalia , quòd finem omnium terram aditurus eft. Hanc fententiam infcribi conuenie. Principum ina
bataulis,poculis, auleis, & infignibus principum,potius quàm illa gloriofa, Qui uolet:&, Adhuc lon fignibus qua
gius:aliaquehuius generis. Nil autemuenuftius illa comparatione, rofarum repentè nafcentium , fe- fintinfcriben
nefcentium ,& intereuntium, cum hominum uita. Carmen extat titulo Maronis , quod etiam fi Ver da
gilianam uenam non admodum refipit, tamen ita fcatet gratijs, leporibusq;, ut ab autore non folùm
eruditifsimo, uerumetiam feftiuifsimo, quifquis is fuit,profectum appareat.Huc pertinet, quod poe
j tæfingunt,mortales omneis à Parcarum filis pendere,quibus infectis protinus décidant.Atque alios
quidem à candidis, alios à pullis fufpendi filis.Rurfum alios in fublime fublatos pendere , alios terræ
uicinos. Omnium tamen hanc eandem effe fortem , ut fimulatque inexorabilis Atropos pollice fi·
des
5 lum fecuerit, ilicò décidat is qui pende .N e c ul lü ef fe d i f c r i men ,ni fi q '
d m a i o r e t u m u l t u
bat
 O
346 DES. ERAS . ROT. ADAGI RVM

Fatoru lufus. qui pendebat altius. Rides, & hos lufus effe,iocosq; poeticos exiftimas Lufus quidem,fed fæuus ille, A
nimiumq; procax fatorum lufus:quem utinam in gregarios & inutiles homines duntaxat exercerent
(in quos conuenit Homericum illud, C
-ετώσιον ἄχθς αρέρης :
ac non etiam uiros coelefti præditos ingenio, tum autem principes optimos ante diem è medio tolle
rent.A quibus non folùm non abftinent hanc ludendi licentiam , uerumetiam his quafi dedita opera
uidentur infidiari:nimirü ambitiofa quadam inuidentia,ut hoc ipfum fibi licere declarent, palamque
faciant, omnem mortalem, quicunq; is fuerit, ex æquo bullam effe.Quanta rei literariæ iactura nuper
Paulus Cande mors immatura terris eripuit Paulú Canalem, patriciú Venetum , iuuenem quidé illú uixdum annos
lis. natum uigintiquinq;, fed,Deum immortale, quàm felici ingenio, quàm acri iudicio, quàm ubere facu H
dia,quanta linguaru , quanta difciplinarum omniú fcientia præditum:Nihil fua referre putauit inexo
rabile fatum, quod tantu adferret difpendium bonis literis, quibus ille iam fuccurrere non inftrenuè
banc
cœperat:quod tam graue defiderium excitaret literaru cultoribus,quòd tantos fructus, tantas ftudi
dedi
Philippus Ma oforú fpes repentè incideret.Iam uerò Philippi principis mei tam immaturum interitum, equidénec Sareasof
ximiliani I. memorare poffum ob acerbifsimú illius defideriú, neq; rurfus quandoquidem locus admonuit, præ
terire fas eft,propter fingularem etiam illius in me benignitatem.Hunc unum fortuna, principum o
Imp.F.
mnium,quos unquam fol uidit, optimum,maximum, ornatifsimum terris oftendit:fed , heu facinus,
oftendit tantùm,ac protinus fubduxit. Nam quæ namfunt uel naturæ dotes,uel ornamenta fortunę,
quid diuinitùs à fuperis dari poteft mortalibus, quod in illo nó fuerit & eximiu, & cumulatifsimum?
Primùm quàm heroica corporis proceritas, quanta formæ tum dignitas, tum gratia?quis oculorú ui
gor: Quam felix indoles,quæ firmitas membrorü, quod robur, qui ftatus,quæ habitudo : Nam de na
talium fpledore, quid attinet dicere.In quib.tot reges,tot imperatores,tot heroas inuenies,ut ne fin
gi quidépofsit quicquá illuftrius,amplius, luculentius. Accedebat ad hæc arcana uis quęda diuinitùs
infita,qua fiebat,ut non fecus ac magnes quidá,regum, gentiú,fuorum , externoru,breuiter omnium .
mortalium animos in fui raperet amorem :adeo ut non folùm confpectus, congreffusq;, fed uel audi.
tum modò Philippi nomen,nefcio quomodo miram quandam excitaret beneuolentia. Qua quidem
re quid poteftfummo principi contingere felicius? Augebat fatalem hac amabilitaté fingularis quæ.
dam morum comitas, dexteritasq;. Itaq; regum ac nationum omniú tam mirus in hoc amando con
fenfus erat,ut etiá qui paulo antè bello conflictabantur,iam pofitis armis,pari ftudio ad ornandú Phi
lippum incumberent.Adeò pacis, concordiæ,gratiarum,ac gaudiorum plena erant omnia , ubicunq;
terraru affulfiffet iHe.Quem ueterum ducem ,quem triumphum non contemnat is, qui fpectârit,quá B
tum ueræ beneuolentiæ , quantum ftudiorum , quantum ornamentorum duabus illis in Hifpaniam
profectionibus certatim contulerunt tot reges,tot proceres,tot nationes, Gallia, Sabaudia,Hifpania,
Germania,Britannia.Multum ornamenti fibi putabat adiungi,quifquis in Philippu ornamenti quip
piá contuliffet. Quibus de rebus nofter extat Panegyricus. Adiunge ad hæc uxoris fœcunditatem , li
beros omneis incolumes, patrem (ut infinita decora uerbo complectar) Maximilianum : adde tot re
ges adfinitatis etiam uinculis adglutinatos.Adde imperij magnitudinem,in qua natus:adde regnilu
culentiam,in quod afcitus:adde paternæ maieftatis fuccefsionem :adde tantarum rerum fpes, que ta
li indoli,talibus fatis,talibus debebantur moribus , certas, fiquid omninò certü effe fuperi uoluiffent
in rebus mortalium . Quæ iam contigerant,erant maxima : atq; hoc maiora, quòd nó quemadmodum
plerifq;,ui,fanguine, & alienis calamitatibus accreuerant.Vix enim aliter ingentia pofsidentur impe
ria.Nihil erat in tot felicitatis Philippi noftri calculis cruentum,nihil cum ullius dolore iactura'ue có
iunctü.Quæ uerò impendebat,fic impendebant, nó ut inuafurus ea uideretur, fed ut recufare non li
ceret.Tot,inquam , dotes,tot ornamenta,tot gentium ftudia, tot regum optata tam iufta , tam piapa
tris amantifsimi uota,tot patriæ gaudia,tam amplas fpes , tantam orbis expectationem repentè pro
perata mors interfecuit:nimisque crudeli docuit exemplo,neminem effe mortalem ufqueadeò cœli
tibus uicinum, quin bulla fit.Sed iam dudum tempus eft, ut his omifsis ad inftitutum negocium re
currat oratio,ne quis meritò calumniari pofsit, nos in medijs adagijs declamare . Quanquam uideo
Plinium in huiufmodi locos caufauoluptatis frequenter digredi.Me dolor à propofito nonnihil tráf
uerfum egit, non illectauit amoenitas.

Optimum , non nafci. XLIX

Venuftifsima, & omniú literis celebratam fententiam ufurpat Plinius Secüdus in præfatione fepti
Optimum,non
milibri,ubi collectis innumerabilibus,tum natiuitatis noftræ periculis,tum uitæ incommodis, ita có
nafci. cludit:Itaq; multi extitêre,qui non nafci, optimú cenferent,aut quam ocyfsimè aboleri.Hanc Tullius
à Sileno profectain fcribit, qua libro De confolatione fic extulit,tefte Lactantio : Non nafci, longè o
ptimu,nec in hos fcopulos incidere uitæ:proximum auté, fi natus fis,quamprimùm mori, & tanquam
ex incendio effugere uiolentiam fortune. Citat idem Lactantius duos hos fenarios Græcos , quos
Athenæus libro Dipnofophiftarum 3.oftendit effe Alexidis comici:
τὸ μὴ γλυέσθαι μὲν κράτιςόν ἐς ἀὰ
ἐποὺ λύηται όυ , ὡς τάχις᾽ εἶναι τέλου , id eft:
Haudunquam in aurasprodiffepotißimum eft:
Aboleri ubi
fis natus ilicò proximum eft. Adducit & Theognidem :
d'exclus
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA IIE
347
A δεχτὼ μὲν μὴ φιαι ἐπιχθονίοισιν ἄριςον ;
μηδ᾽ ἐσιδῶν αὐγὰς ὀξέΘ ἡελίου ·
φώτα δ᾽ ὅπως ᾤκις πύλας ἀΐδαο περῆσαι. ideft :
Ton nafciomnino, primum eft mortalibus,atque
Haud unquamfolis cernere trifte iubar:
Verùm ubifis natus, quamprimùm inuiferemanes.
Citatur & ex Euripide:
ἐγὼ τὸμὲν δὴ πανταχοῦ θρυλλούμενον
κράτισονεἶναί φημι, μὴ φαι βροτῷ. ideft :
Quod ubique celebre est, dictum ego uerumputo ,
Homini effe prorfus optimum ,non nafcier. Succinithuic Menander:
ὃν οἱ θεοὶ φιλᾶσιν Σποθνήσκει νέα
Quem diligunt dij, iuuenis ille tollitur.
Extat in hanc fententiam epigramina Pofidippi , fiue (quemadmodum alijs placet ) Cratetis Cyni.
ci, & huic ediuerfò refpondens,Metrodori. Quæquonia elegantifsima funt , non grauaboradfcribe
re.Cratetis eft huiufmodi :
ποίζω τις βιότοιο τάμοι τρίβον ; ἐν ἀγορῇ μὲν
Vite humane
νήκεα, καὶχαλεπαὶ πρήξιες. ἐν δὲ δόμοις
fabula.
Φροντίδες. ἐν δ᾽ἀγροῖςκαμάτων ἅλις. ἐν δὲ θαλάσση
τάρβω . ἐπὶ ξάνης, ὺ μὲν ἔχεις τι,δέ .
Κὺ δι᾿ ἀπορῇς,ανιηρόν. ἔχειςγάμον ; οὐκ ἀμέριμν
J. ἔστεαιοὐ γαμέεις ; ζῆςἔτ᾽ ἐρημότερον.
τέκνα , πόνοιπύρωσις, ἄπαις βίΘ . αἱ νεότητες
ἄφρονες αἱ πολιαὶ δ᾽ ἔμπαλιν ἀδρανέες.
Π Κὼ ἄρα τοῖν δϋοῖν ἑνὸς αἵρεσιςἢ τὸ γυέπαι
μηδέποτ ', ἢ τὸ θανᾶν αὐτίκα τικτόμενον .
ποτ᾽,
Idnos extemporè fic utcunque uertimus:
Quodnam iterhumane cupias infistere uita ?
Quoquoteuertas,omnia plenamalis.
B Litigis caufis forumftrepit ufque moleftis.
Perpetuacruciatfollicitudo domi.
S Enecat afsiduis rus trifte laboribus:undas
Etfreta fi fulces ,mille periclapremunt .
Viuenti peregrc, fires tibi fuppetit amplas
Cuneta mifer metues , nec bene tutus ages.
Rurfum fiuacua pendebunt are crumena,
Vt durum ac miferum eft hofpitem egere uirum.
Coniugium fequeris ? quanta hic tecurafequetur?
Defolatuseris,fine
fi coniuge eris .
Sitollisfobolem, multo educenda labore est.
Non tolles ? orbi lumineuita uacat .
Si iuuenisfueris, uaga & inconfulta iuuenta eft.
Viribus effeta eft canafenectafuis.
Ergo quid reliquum eft , quafo,nifi fanusut optes ,
Alterutrum: aut nunquam triftibus èfinibus
Materniprodiffeuteri : aut ubiprotinus illinc
Exieris, Stygias abdier inlatebras? Metrodori fic habet,huic diuerfum :
παντοίξω βιόγιο τάμοις τρίβον.ἂν ἀγορῇ μὲν
Vita humana
κύδεα καὶ πινυτα πρήξιες· ἐν δὲδόμοις
elogium .
7 ἄμπαυμ᾽. ἐν ἀγροῖς, φύσιΘ- χάρις ·ἐνδὲ θαλάσσι
κέρδιον. ὀπὶ ξείνης , Κὢ μὲν ἔχεις τι, κλέω .
δι' άπορης,μόνο οἶδας. ἔχεις γάμον , οἶκον ἄρες
ἔσσεται. α γαμέεις , ζῆς ἔτ᾽ ἐλαφρότερ
τέκνα , πόθω · ἄφροντις ἄπαις βίς . αἱ νεότητες
ῥωμαλία : · πολιαὶδ᾽ἔμπαλιν εὐσεβέες.
οὐκ ἄρα τῶν δισσῶν ἑνὸς αἵρεσις· ἢ τί λυέπαι
μηδέποτ', ἢ τὸ θανεῖν , παύτα δ' ἐπλὰ βίου ,
Quodipfum etiam ad hunc modum uertimus:

21140
 RVM
348 DES. ERASMI ROT. ADAGIO

Quamlibet imò uiamuita ingrediare licebit,

perbo
Vndique blanditurplurima commoditas.
fo
Conciofiplacet, atqueforum , hinc uberrimafame yamlo
Materia,hincingens gloria colligitur. propte
Hicbenetractandisprudentia callida rebus il20
Exeritur:rurfum uitaquieta domi eft. cincida
Rurapetis? uario illic oblectamine mentem
Naturafacies pafcet amana tuam.
por
Dulcia pradiues lucrafuppeditauerit aquor.
Siperegrè uiuis,resg, tibifupereft,
Multus honos comitatur. habes nihil? ergopudoris
Eft minus:ipfe tibiconfcius unus eris.
Vxor ducta tibi eft ? domus optimaproindefutura eft.
Non ducta eft? curis exoneratus ages.
Sitibidulcepatris cognomenpignoranata
Donant, & quodames, unde & ameris, erit.
Orbus ages? orbiestfinefollicitudine uita,
Quampatribusfobolis ferre aliturafolet.

KESEHA
, iuuenta,;
Vt constant uiridi, roburg, uigorg
Commendatpietas ficfua caniciem.
Niligituruideo caufa, cur alterutrumoptes,
Autnafci nunquam, aut interiffe statim.
Quandoquidem humana que tandem estportio uite
Non optanda bonis atque adamandafuis? CO
Extat in hancfententiam & Aufonij carmen non inelegans, in quo collectis omnibus huius uitæ ma
lis, concludit ad hunc modum :
14
Ergo Optima Graiorumfententia:quippe homini, aiunt, B

PALTR
Non nafci effe bonum, aut natum citò morte perire.
4100
Thraces,natos In hac opinione uidentur & Thraces fuiffe, quibus mos erat in luce æditos lachrymis profequi,mor
lacrymis , de tuos conuiuijs & tripudijs. Huius rei meminit Quintilianus Inftitutionum oratoriarum libr.5. Item

functos gau . Plinius & Valerius Maximus,Herodotus in quinto hiftoriæ fuæ libro, à quo hæc fabula profectaeft,
ait Traufos gentem effe Thracibus finitimam, quæ cæterà quidem cum Thracum moribus cócordet,
dio profeque
unum illud habeat peculiare, quod ædito infante propinqui circumfidentes cum ploratu commemo
bantur.
rent,quantum calamitatum illi fit perferendu,uitam ingreffo: cótra defunctü homine cu lufu letitiaq;
efferát,recenfentes quàm multis malis fubductus fit.Plutarchus De audiendis poetis è tragico quo
piam hos fenarios refert,quos Ariftides in Themiftocle Euripidis effe docet:
τ φωτα θρίαν εἰςὅσ᾽ ἔρχεται κακὰ , Plorare natum, ut maximaingreffum mala,
τ δ᾽ αὖθανόντακαὶ πόνων πεπαυμένον At mortuum, uitag fubductum malis

χαίροντας εὐφημῶντας ἐκπέμπὸν δόμων. .i . Efferrelatosgratulantesg,adibus. ZIJ J J J #

Senferunt ueteres, uitam humanam per fe miferam & calamitofam effe.Proinde Homerus pafsim,de
ass ßgorès, id eft,miferos mortales appellat.Et hunc æmulatus Maro:
Optima quaquedies miferis mortalibus aui Primafugit. A
Menander apud Stobæum,fufficere putat ad calamitofi nomen,uthomo fis: adgwnⒸ inavù wgógaois às
τὸδυτυχεν. Homerus: relo
3.000
ὡς δ' ἐπεκλώσαν το θεοὶ δειλοῖσι βροτοῖσι ζώειν ἀχνυμένες .-- id eft :
Sic etenimftatuere dei mortalibus agris, pspanh
Vt uiuant curis diftricti.
Idem Iliados g.

οὐ μὲν ηδ' τί πε ἐςὶν ὀϊζυρώτερον ανδρός,

παύτων ὅστα τε γαιαν ἐπιπνείει τε καὶ ἑρπα . id eft :

Nil aquè miferum eft, ut homo, quacunque animantum

Vitales trahunt auras ,ferpunt,per arua.
Sophocles in Oedipo Colonæo:
μὴ φαι - ἅπαντα νικᾷ λόγον. ideft : Non nafciomnemfuperat rationem.
Eleganter & Menander apud Plutarchumlibello De animi tranquillitate:
ἄρ᾽ ἐςὶ συγγυές τιλύπη ἐβίω . ideft : Cognatafunt hacfibi,dolere ac uiuere.
quòd hominuuita,fuapte natura multis moleftijs fit obnoxia . Nec illepidè Plautus in Bacchidibus :
Vixiffe nimiofatius est, quàm uiuere.
Tanquam
 CHIL " SECVNDE CENT VRIA III. 349
A Tanquam in fpeculo:tanquam in tabula. L
Hyperbole prouerbiales funt & hæ , alá in
atópw ng crop yapÿ: id eft, Tanquam in fpeculo, De rebus per
tanquam in tabula .De re uehementer euidente, perfpicuaq..Terentius in Adelphis: Deniq; infpicere fpicuis.
tanquam infpeculum uitas omnium iubeo. Plato lib. De legib.10.si latónpos,id eft: Tanquam in fpe
culis.propterea quod inter multa, quæ rerum referunt imagines,uelut aqua, es politum ,gemmæ que
dam,nihil æquè perfpicuè reddit fimulachra, ut uitrum plumbo fublitum. Nam uitrum quidé ut raru Specula red
ac pellucidum maxime capax eft imaginum , uerùm acceptas non perinde continet ob pellucentiam: dunt imagines.
proinde fublitum plumbum , ob nigrorem aliquem naturæq; denfitatem fiftit impreffam imaginem ,
neq; dilabi finit.Euanefcunt enim fimulachra,non fecus atq; candele lumen in fole, quoties excipiú
turin corpore nimium tenui perfpicuoq;,uelut in aere,pura aqua, cryftallo,uitroq; no obfcurato cor
poris alicuius oppofitu.Rurfum in nimium denfis & obfcuris non hærent, uelut in filice,lignoue. Pro
inde natura,folertifsima rerum omnium architectrix, oculum animantium ad fpeculorum imaginem Oculi fabrica.
finxiffe uidetur:quippe parti pellucenti nigrorem quendam adiunxit à tergo , quo fublato , protinus
tollatur & uidendi facultas.Vnde fcitè dictum eft illud : Vt fpeculum oculus eft artis , ita oculum effe
naturæ fpeculum. Illud miraculo dignum , fpeculú non modò clarifsimè repræfentare fimulachra re
rumomnium,quæcunq; obiecta funt,uerumetiam interualla, colores, motus, breuiter res ipfas penè
dixerim euidentius quàm funt,hoc uno difcrimine, quòd aduerfa refert. Cuius caufa hec eft,quod fpe
cies quæ à corpore folido per aere manat ad fpeculi fuperficiem,
fimplex puraq; eft: unde fit, ut no a
lia fitauerfa,quàm aduerfa . Quibus de rebus acutifsimè multa differuit Ambrofius Leo Nolanus no
fterin quæftionibus fuis.Iam ars picturæ à rudibus initijs profecta, eò fubtilitatis excreuit, ut noocu
lishominú,fed etiá auib.impofuerit, effeceritq;, ut ueras res effe crederent, quæ coloribus erat fucata .
Salfitudo non ineft illi. LI
:id eft, Salfitas non ineft illi.In infacetos & fatuos ac ftupidos. Sal enim primu, ma- in infulfos.
ximeq;commune condimentum uidetur. Plin.lib.31. indicat, metaphoram effe fumptam ab ufu falis,
quod inomnib.cibis fit códimenti uice,& auiditaté inuitet.Ergo hercle, inquit, uitahumana fine fale
nequitdegere:adeo neceffarium elementum eft , ut tráfierit intellectus ad uoluptates animi quoque.
Sales.
Nam itafales appellantur:omnisq; uitæ lepos & fummahilaritas, laborumq; requies, non alio magis
1 uocabulo conftat.Atq; hinc infulfa oratio, quæ nihil habeat lepôris: & infulfus homo,morib.inelegan Infulfus.
tibus.Cótrà falfum dicterium, quod acrimonia quadá mordeat.Et fales uocant feftiuiter & argute di Salfus.
ta,nonfine illecebra quadam mordacitatis. Seneca non uult fales noftros dentatos effe. Quintilian.
Inftitut.lib.6.cap.de rifu : Salfum,inquit, in confuetudine pro ridiculo tantùm accipimus. Natura non
utiq; hoc eft,quanquam & ridicula oporteat effe falfa. Nain & Cicero,omne quodfalfum, ait effe Atti
corum,non quia fint maximè ad rifum compofiti. Et Catullus cum dicit,
Ite
Nullaintam magno eft corpore micafalis:
ach
no hocdicit,nihil in corpore eius effe ridiculu . Salfum igitur erit , quod no erit infulfum : uelut quod
de dam fimplexorationis condimentu, quod fentitur latente iudicio , & uelut palatum excitat, quod &
åtædio defendit orationem.Sanè tame,ut ille in cibis paulo liberalius afperfus,fitamé non fit immo
dicus , adfert aliquid propriæ uoluptatis : ita hi quoq; in dicendo habent quiddam quod nobis faciat
audiédi fitim Hactenus ille.Porrò Catulli carmen, quod Fabius citat , fic habet:
Quintiaformofa eft multis:mihi candida, longa,
Recta eft:hac & egofingula confiteor.
Totum illudformofa , nego:nam nulla uenuštas,
Nullain tammagno corpore micafalis.
Quo quidem in loco ftultifsimè carpit Fabium Catullianus interpres , quafipoetæ uerba parum per
penderit,cum ipfe dormitans Fabij uerba parum perpenderit.Negat enim Fabius falfum uocari, quic
quid ridiculum fit, etiá fiuulgò fic ufurparent indocti.Allufit ad hoc adagiu Terent.in Eunucho: Qui
haberentfalé,qui in te eft.fatuu milité &infipidum intelligi uolens . cui poftea fimili ironia, Atticam
tribuit eloquentiam.M. Tullius Philippica z.At etiam quodam loco facetus effe uoluifti. Quàm id, dij
boni,non decebat:in quo eft tua culpa nulla: aliquid enim falis ab uxore mima trahere potuifti . Sale
dixitfeftiuitatem.Refertur à Diogeniano & Zenodoto .
Acetum habet inpectore. LII
Huic germanum eft Plautinum illud in Bacchidibus: Nunc experiar, fit'ne acetum tibi cor acre in Acetum in pe
pectore. Legitur & aliàs apud hunc ipfum:Ecquid habet acetum in pectore:pro eo quod eft: Num fa- tore.
pitnum quid habet aftutia: Nam ut falfa,itidem & acida,palatum iuuant,acuuntq;, & iritant ftoma
chum.Horatius in Serm.acetum pro mordacitate dixit:
At Gracuspoftquam est Italoperfufus aceto,
www.d
Perfius exclamat.
Ethocipfum,Aceto perfundere,prouerbij fpeciemhabet, ficut & illud ex Sermonibus Horatianis: Aceto perfun
At idemquodfale multo Vrbem defricuit, chartalaudatureadem. dere.

S Solus fapit. LIII

Narrat Diogenes Laertius, Chryfippum philofophum ufqueaded fibi placuiffe, ut cófultus à quo- Chryfippi ara
dam,cuipotifsimum filium fuum philofophiæ præceptis inftituendum traderet, fibi committendum rogantia.
201 G refponderit.
 350 DE S. ERASMI ROT. ADA GIORVM

refponderit.Nam fi quem,inquit,aliu me præftantiorem arbitrarer, ipfe apudhunc philofophiæ daré A saquod

mad
operam.Vnde & illud Homericum de co uulgò iactatum fuiffe, quod folus faperet , reliqui uerò um
bræ ferrentur. Eft aut apud Homerum Odyffeex.de uate Tirefia,cui uni Proferpina dederit,ut etiam
uita defunctus~faperet,reliquas umbras uolitare, & eas quidem nihil aliud quàm umbras :
τῷ καὶ τεθνεῶτι νόον πήρε περσεφόνεια , Rece
id eft:
οἴῳ πεπνύσθαι, τρὶ ἢ σκιαὶἀΐσσεσιν .
Huicetiam extincto dederat Proferpina mentem,
Solusutifaperet, reliquis uolitantibus umbris.
lacia
Vfurpatur & à Platone, tanquam prouerbij loco . Vnde licet conijcere , carmen hoc Homeri unum
fuiffe ex ijs, quæ plurima Macrobius fcribit, adagionum inftar folere celebrari . Sic & Cato fenior de zipas
ScipioneIuniore pronunciauit, ut narrat Plutarchus in præceptis ciuilibus. ac rurfum in Apophthe
gmatis Romanorum :
id eft:
οἷυ πέπνηται , τοὶ ἢ σκιαὶ ἀΐσεσι.
Illefapitfolus, uolitant ali uelut umbre.
Aptè dicetur de ijs, qui tanto interuallo reliquos omneis poft fe relinquunt, ut illi nihil nifi umbræ p
his effe uideantur, planeq; quemadmodú Græci dicunt, pavaría: id eft, Nuge deliriaq .
Canem excoriatam excoriare. LIIII
Inanis opera.
Kuux dopey didapurvle : id eft,Canem excoriare excoriatam. Suidas ait,dici folere de ijs, qui iterum ea
patiuntur, quibus aliquando fuerunt afflicti , Ariftophanes in Lyfiftrata ( nam hanc quoque nomine
huiusinfcriptam inuenio:)
id eft:
τὸ Β'Φερεκράτε κεα δέρειν δεδαρμένων .
Iuxta Pherecratem detrahere cutem cani, Detracta cui iam eft.
Diogenianus ait,conuenire in eos, qui fruftra fumunt operam . Sunt qui putent magis conuenire, cum
quis affligit afflictum. Confine eft illi, quod alibi diximus, non dipas: id eft,Vtrem excorias.Quod ufur
pat Ariftophanes in Nebulis..
Perq; enfes,perq; ignem oportet irrumpere. LV

AREL
id eft:
λὰ καὶ μαχαιρῶν, καὶ πυρὸς ῥιπλῶν δέει.
Perg ignem eundum eft , & per enfes impetu.
Cum fignificamus quiduis periculi fubeundum.Ariftoph.in comoedia,cui titulus,Lyfiftrata:
id eft: B ‫العامة‬
κἂνμὲχρὴ Σἷα 8 πυρὸς ἐθέλῳ βαδίζειν .
-
Et fiper ignemfiet opus Tranfire cupio.
E ' flamma cis Et Terent.ait,parafitum no grauaturum, uel è flamma cibum petere. Calliæ adulatores taxauit come
bum petere. dia:drs wigs oidug ,3d xannis Apya uù gorza davor.id eft: Quòd non ignis , non ferrum ,neq; as prohi
buerit illos, quo minus uentit arent ad coena m . Hæc citat Plutarch.ex Eupolide.Refert eadem in libel
lo De difcrimine adulatoris & amici.Horatius item:

Permarepauperiemfugiens , perfaxa,per ignes,

• Impiger extremos currit mercator adIndos. atomi

M.Tullius Tufculanarú quæft.lib.2. Quæ flammaeft, per quá non cucurrerint, qui hæc olim punctis
fingulis colligebant:id eft: Quid non uel fecerunt,uel perpefsi funt?
Non impetam lingua. LVI
Malé ominan
in diywooμm; id eft, Non inceffam lingua . Figuræ nouitas in prouerbium abijffe uidetur, autore
tes. jazdam
Diogeniano,Ariftophanes in Lyfiftrata : 湯
T ἀθιῶν δ᾽ ἐκ πιγλωθήσομαι. id eft:
πεὶς
At lingua Athenas neutiquam inceffam mea.
my Helychius citat Aefchylum in Heraclidis. Græcis 'mywa WT , eft lingue conuicijs inceffere : quafi di
§Ä

cas, inlinguare: quemadmodum à uola dicimus inuolare. Propriè uerò pertinet ad malè ominantes.
6
£
Z
À
9
A
8
L
G
↑
9
5

Rapiuntur enim dicta in omen, uelut in augurium uenturi mali boni'ue.Vnde femper à maledictis té
perandum. Pindarus in Pythijs hymno quarto,inter cæteras uirtutes laudat & lingua à maledictis té
pérantem : pparifa kakav naarav gavas onès, id eft : Priuans malam linguá uoce dilucida . Interpres cia
tat in hanc fententiam carmen Hefiodi:
id eft:
μηδεκακῶν ἑτάρων,μὴ δ᾽ ἐθλῶν νικητῆρος ·
Haudfolitumfocis certare bonísue malísue.
Vti licebit, cum fignificabimus nos de re quapiam periculofa nolle uerba facere:ueluti,De rebus prin
cipum aut potentum sya .Verbü inde ductum,quòd qui temerè loquuntur, ayawar
a loqui dicuntur:ficut alibi monftrauimus.
Harena fine calce. LVII

Caligula indi Vt autor eft Suetonius , Caligulæ Cæfari ufqueadeò placebat ardor ac uis in dicendo , ut Senecæ
cium de Sene, oratione,fine calce arená fit folitus appellare, tanqua diffolutá ac neruis carente & ordine : quæ quo
cæ orationé. dammodo copages eft totius fermonis,fuo quicq; loco difpones . Quanqua aut Caligula multa parú
integræ mentis dedit argumenta , tamen in hoc iudicio minimú aberrauit àfcopo. Seneca fertur im
petu quo
 CHIL SECVNDE CENT VRIA III 351
A
petu quodam,minimè feruiens ordini.Hoc inter egregias uirtutes habet neui.Malè cohæret arena,ni
calcem admifceas.Confine illi quod alio dictum eft loco, Scope diffolutæ.
Lupus hiat. LVIII
Aixavy :id eft,Lupus hiat.dicebatur,fiquis re multum fperata, multumq; appetita fruftratus di In fpe fua frus
fcederet.Aiunt enim lupum prædæ inhiantem,rictu latè diducto accurrere; qua fi fruftretur, obambu stratos.
lare hiantem.Ariftophanes in Lyfiftrata:
οἷς πισὶν ἐδὲν , ἀμή περ λύκῳ κεχηνότι. id eft:
Queis nihil fidum ac tutum eft,inhianti nifi lupo.
Item Lucianus in Gallo: aries , már hún xarww wapa mangov.id eft:Ingrediebar itaq;, cu parum abfuif
fet ut lupus hians difcederemn.Dionyfius fophifta in epiftola quapiain :ἆρα μὴπέλεθα ἐμαυτὸεἰςπαροιμίαν ἐλα
lup, i yeyova nun xarà dia ngos ; id eft : Num infciens in prouerbium incidi , factusq; fum lupus fruſtra
hians:Apud Atheneum libro 14.citantur hæc ex Eubulo :
ἔπιγ᾽ ἔπιγε,μήποθ᾽ ὡς λύκῳχανών ,
καὶ τ δ᾽ ἁμαρτὼν,ὕτερον συχνὸν δραμῇς . id eft:
p Properatopropera, more ne lupino hians
Frustratushis,inpofterum curras diu.
II Porcellus Acarnanius . LIX
#
xorgion anapravi : id eft, Porcellus Acarnanius.In molle & amabilem,atq; in delicijs habitum dice Inmollem.
batur.Lucianus in Dialogis meretricijs: noiqari xapras, ni xorgien anagvai . id eft: Lenis mihi,ut
aiunt,Chereas, & porcellus Acarnanius. Allufum, opinor,ad porcellum, quem inducit Ariftophanes
paxaroop,fymbolum eorum membrorum ,quibus obfcœnæ uoluptates peraguntur.
Megaricum machinamentum . LX
Miya xa : id eft, Ars Megarenfis dicitur, cùm dolo & aftu res agitur, nó fincera fide. Olim enim Aftu rem age,
far
Megarenfes uulgo malè audiebant,tanquam fraudulenti ac ficti: quod aliud fentire foleant , aliud lo- re.
qui,utindicat Ariftophanis interpres. Citatur apud Suidam hic fenarius :
id eft:
ἀλλ᾽ ἐπὶ γάρ μοι μεγαρικά τις μαχανά .
Sedenim ars adeft mihi quapiam Megarenfium.
Eftautem apud Ariftophanem in fabula, cui titulus, axapves. Celebrantur Megaréfium uafcula fictilia.
B uide num hucfpectet prouerbium.Deinde conftat, Euclidem Socraticum fuiffe Megarenfem, qui fu Euclides
fcepitfcholam Megaricam.Hic fuit infignis machinarum artifex.Fieri poteftut hinc natum fit adagiu. uxaixo .
Adhæc eft ciuitas eiufdem nominis in Theffalia Pontica . & de Theffalico cómento dictum eft aliàs.
Sphinges Megaricas pòft referemus.
LXI
Seruus feruo præftat, dominus domino.
H id eft:
δόλου από δέλες, δεσσότηςπρὸδεασότε .
Seruog feruuspotior eft, herus , hero.
Senarius eft prouerbialis,admonens in eodem hominum genere non ftatim omnes æquales effe, ue. Non omnes e
rùm hominum habendam effe rationem,non tantum conditionis. ueluti generofus antecellit fuopte quales.
Ei genereplebeium.Verùm eft non mediocre difcrimen inter generofum & generofum, itidem inter ple
beium & plebeium,adeò ut quofdam plebeios nonnullis ingenuis anteponas. Ariftot.lib.Politic.I.T
‫لا‬ καὶ ἐντιμότερα ἔργα ,τὰ καὶ αναγκαιότητα καὶ κατὰ τω παροιμίαν ,
id eft:
TO δόλο από δέλο , δεατότης πρό δεασότε .
Quædam minifteria honoratiora, quædam autem magis neceffaria: & iuxta prouerbium ,
Herog, herusferuog feruus eftprior.
Dadali operá. LXII
Adnan wouala:id eft,Dædalea opera dicuntur, quæ nouo artificio fabricata funt , & admirando.
Hincnatum,quòd cum ueteres illi plafta formas animalium cæcas fingerent & immobiles,Dedalus Dadali was
infolito artificio primus & oculos induxit, & neruis quibufdam additis effecit,ut huc atq; illuc moue Hara.
rentur,adeò fcite, ut fpectantibus uiuere atq; ingredi uiderentur. Vnde ferunt quedam Dadali figna
uinciri pedibus,ne aufugiant.Huius rei meminit Plato in Menone , his quidem uerbis : Troisdadáns
ἀγάλμασιν καὶ προσέσχηκας ανῆν . ἴσως ἢἐπ᾽ ὅὶ παρ᾽ ὑμῖν πρὸς τί ἢ τέτο λέγεις ; ὅτι καὶ ταῦτα ἐαὺ καὶ μὴ δεδεμένα ᾖ, αποδιδράσκει
καὶ δραπετεύει· καὶ ἢδεδεμένα ,παραμένει τί ονολή ; Τ εκενε ποιημάτων λελυμένου καὶ ἐκτῆσαι καὶ πολλῶς τινΘ ' ἀξιόμ σσι τιμῆς ,
ὥσπερ δραπέτίω αὔθρωπον (ἐγαρ παραμένει) δεδεμένου5,πολλᾶ ἀξιομ.ideft:Quoniá non animaduertiftiDedalifi
gna,Fortafsis ne funt quidem apud uos.Quorfum ifthuc dicis : Quoniá illa quoq; ni reuincta fuerint,
id
difceduntatq; aufugiunt:fin uincta fint, confiftunt.Quid tum poftea: Si quod ex illius operibus folu
tumpofsideas,haudquaquam magno æftimandum,perinde quafi feruum pofsideas fugitiuum (neq;
enim apud temanet:) fin autem uinctum ,id magno æftimandum fit.Idem in Hippia maiore fic refert,
I quafi de prifcis & obfoletis dici foleat: & a viv wirxía o ßías avaßión, jrnwr aï ¿pħoi węès v‚µãs¹ñoñoß nỳ à dádæ
λόμφασιν,οἱ αὐδριαντοποιοὶναῶ ,ἐ γγνόμονΘ- τοιαῦτ᾽ ὄργάζοιτο,οἷα ζὦ ἀφ᾽ ὧν τὔνομα ἔσχέ, καταγέλασιν αὺ εἶναι, id eft: Si fane
nunc ôHippia Bias reuiuifcat,rifum apud uos tulerit: quemadmodum &horum temporum ftatuarij
de Dædalo narrant , finunc uiuens talia proferat opera, qualia erant illa unde famam ac nomen ade
ptus eft,deridiculum fore.Meminit & Ariftoteles libro Politicorum 1. de feruis loquens, quos aiti
G. 2 hil aliud
 LIS
RVM
DES. ERASMI ROT . ADAGIO
352
juxta a
Serui uiua in hil aliud effequam inftrumenta uiua. 4yap,inquit, διατο κασον 7 οργανωμ κελευθὲν καὶ προαιθανόμενο ત υ ἀποτελέμ Α
έργου, ὥστε τὰ δαιδάλο φασὶν,ἢ τὸς Εὐφαίσε τρίποδας (έςφασινὁποιητὴςαὐτομάτες θεομθύεσθαι ἀγῶνα ) ὅτως αἱ κδδεί.
ftrumëta funt. τὸαὐτ5 your
δες ἐκδόκιζον αὐτοὶ,καὶ τὰ πλῆμα ἐκιθαρισεν,καὶ αὺ ἔδει ἔτε τοῖς αρχιτέκτοισιν ὑπηρεῖ , ἔτε τοῖς δεσπόταις δόλων . id eft : Ete .
J
nim fifieri poffet,ut unumquodq; inftrumentum uel iuffum, uel per fe præfentiens, fuum opus pera
geret,quemadmodum aiunt Dædali ftatuas facere,& Vulcani tripodes (quos poeta fcribit ultrò in di
uinum certamen prodijffe) itidem & pectines per fe texerent, & plectra cithara caneret , haudquaquá
·
opus haberent,neq; architecti miniftris, neq; domini feruis.Locus qué citat Ariftoteles, eft apud Ho
kurpre
meru Iliados 6.Meininit idem De anima lib.i.refellens opinionem Democriti , cenfentis animam ita
Lopquei
mouere corpus, ut ipfaprius mota moueret.Ait enim Democritum tale quiddam adferre, quale fit a
Pr
pud Philippum comœdiarum fcriptorem . Is enim fcripfit à Dædalo ligneam Venerem fabricatam
fuiffe ,quæ inoueretur argétouiuo infufo.οἷον,inquit,δημόκριΘ-παραπλησίως λέγων φιλίππῳ τῷ κωμῳδιοδιδασκά
λῳ.φησὶ γαρ τὸν δαιδαλομ κινομένων ποιῆσαι πὺ ξυλίνωἀφροδίτίω ,εγχέαντα αργυρου χυτόμ.Proinde prouerbium adua
rios ufus poterit accommodari.Vel ubi res inufitata arte confectas fignificabimus. Nam Homerus ar
Adana. tificiofa Dædala uocat:
id eft: eliqu
—ὸς χερσὶν ἐπίζαςδαίδαλα παντα , τεύχειν.
Qui manibus noratfabricari Dadala cuncta.
Item Pindarus in Olympiacis:
id eft:
καὶ δεδαιδαλμένη ψεύδεσι ποικίλοις ἐξαπατῶντι μῦθοι.
Et arte conficta mendacijs uarijsfalluntfabule.
Et Vergilius Dædalam Circen uocat , quòd nouis & admirandis artibus homines uerteret in feras.
λογοδάιδαλοι.
Aoyoda ano . Quin & orationis poliendæ artifices hoydadáns: & opfoniorum peritos, fedadáns appellant Græci.
ὀψοδαιδαλοι . Vel cum inconftantiam & inftabilitatem cuiufpiam fignificabimus . Sic enim apud Platonem in Eu
dedadano
thyphrone, Socrates argumenta non confiftentia, Dædaleis operib.fimilia uideri dicit.Eutyphron au
tem refpondet, Socratem fibi pro Dædalo effe: quippe qui rationes fuas non finat cófiftere, rurfus co
arguens & euertens quod paulo antè uifus fit approbare. bac,k
LXIII
Furemq;fur cognofcit, & lupum lupus. stell
id eft: Herrio
Amor mutuus ἔγνω ἢ φῶς τε φῶρακαὶ λύκωλύκον.
improborum. Furema furcognouit,&lupum lupus.
Ariftoteles 7.libro Moralium Eudemiorum hunc quoq; fenarium citat inter adagia fimilitudinis . A ster
mant enim uulgò fe mutuò, qui fimilib.uitijs laborant,præcipuè fures . Et lupi latronum inftar colle balis
&ti graffantur.Videmus in quibufdam, ob arcanam ingeniorum cognationem protinus amorem na- B cap
fci:contrà aduerfus alios odium ob naturæ difsimilitudinem . Ad hanc fimilitudinem & difsimilitudi tel
nem Democritus referebat omnes omnium rerum caufas,adeò ut interrogatus de cane, femper eide Pared
lateri incubante, quamobrem id faceret:refponderit, rxa ti hópaµíde öμorop ÿ núv: id eft, quoniam habet Anom2
canis aliquid cum illo latere fimile.Id obiter narrat Ariftoteles lib.Magnorum moralium 2.inter pro
uerbialia fimilitudinis , irridens Democritum . Quid enim fimile habet later cum cane ? Nec tamen à
Democrito multum abfunt medici quidam , qui ad omnem percunctationem obijciunt nobis, neſcio
quam occultam rerum proprietatem .
Terra amat imbrem. LXIIII
id eft, Nam terragaudet imbre.
ἐρᾷ μὲν ὄμβρος γαρα : SUITY
Defiderium rei Vbi quis defiderat ea quæ fibi nouit effe accommoda conducibiliaq;. Citat hoc hemiftichium , ueluti Baluter
accommoda. prouerbiale ,Ariftoteles libro Moralium Eudemiorum 7. oftendens non folùm fimilitudinem conci
#good
liatricem effe amicitiæ,uelut inter fures,graculos & lupos:uerumetiam difsimilitudinem nönunquá
beneuolentiæ caufam exiftere : contrà,fimilitudinem odij .Nam terra cum fuapte natura fit ficca, amat |Bus,pe
addres
imbrem : & figulus odit figulum indoctus amat literatum , mulier uirum . Ibidem narrat ab Heraclito
reprehenfum poetam , qui fcripfit hoc carmen :
id eft: impt
ὡς ἔρις ἐκ τε θεῶν καὶ ανθρώπων ἀπόλοιτο .
prati
Lis utinamfublata,deo: homines relinquat. ta
STEN
LETTES
Athenæus libro decimotertio carmen ex Euripide citat: E
~ id eft:
ἐρᾷ μὲν ὄμβρε γοῦ᾽ ὅταν ξηρὸν πέδον . Evera
r
Tellus quidem imbrem amat,folum quum eſt aridum. 2705
Ariftoteles libro Moralium Nicomach . 8. citat eandé ex Euripide fententiam , fed perturbato metro:
συριπίδης μας φάσκωμε Kir

ἐρᾷν μὲν ὄμβρε γαϊαν ξηρανθείσαν ,

ἐρᾶν ἢ σεμνὸν ἐρανὸν πληρέμενον
id eft: Euripides quum ait,
ὄμβρε , πεσεν ὡς γαμαι .
Requir ere imbre m terra m, ubif iti aruit,
Diuum uicißim cælum ubi iam nubibus
Impletur, optat infolum delabier.
Hoc adfert ad confirmandam quorundam opinionem, qui dicebant fecus quàm haberent prouerbia,
67

difsimile à difsimili , contrariuin à contrario appeti . Terra enim frigida & ficca appetit imbrem , qui
iuxta
 <

CHIL SECVNDE CENTVRIA III, 353

A
iuxta aeris naturam unde uenit, eft calidus & humidus :ac imber uicifsim appetit terram .
Herculana balnea. LXV
Balnea feruč
épánna arpa:id eft, Herculana balnea.De impédiò feruentibus balneis dicebatur, quales legimus &
tia.
thermas Neronianas.Ariftophanes in Nebulis :
τοῦ ψυχρὰ δῆτα πώποτ᾽ ὧδες ἡράκλεια λυτρὰ ; id eft: /

Vbinamfrigida unquam uidifti Herculana balņea?

Interpres adfcribit, Ibycum autorem effe, Vulcanum muneris uice fubmififfe Herculi feruida balnea.
Atque inde omnia calida balnea,Herculana dici cœpta teftatur idem Athenæus lib.12.Porrò Ariftote
les in Problemat fectionis 24.probl.ultimo, oftendit huiufmodi balnea apud ueteres habita facra: p
pterea quòd ex fulphure ac fulmine,rebus naturafacris proueniant.Pifandrus autem tradit,Minerua
Herculi feffo calidum balneufuppeditaffe.Vnde mihi fit uerifimile,prouerbium rectè dici poffe , quo
ties ætate aut labore quopiam fatigatis minifterium paulo diligentius ad refocillandas uires adhibe>
tur.Nam Plato lib.De legib.6. povrina arpa, id eft, Senilia balnea,calida uocat,eaq; fenibus exhiberi iu vrinà ass
bet.Siquidem ueteres frigida lauabant, calida balnea ualetudinarijs duntaxat exhibebantur. At his tế 7p .
poribus aurigæ quoq; & nautæ lauant in thermis. Ac Germani maximam uitæ partem in hypocauftis
tranfigunt,pyrauftarum inftar.Pindarus quoq; Olymp.12.meminit horum balneorű: opµà vuugaïñ‹ßä
Bardfar,id eft Calida Nympharu balnea frequentas.fiue quòd in ea ciuitate locus effet, cui nomé Ca
lida balnea: fiue quòd ipfemore Herculis poftmulta certamina exhaufta íá refocillaretur calidis bal
neis,quas Nymphæ Herculi laboribus fatigato fubmififfe feruntur. Porrò corpus hominis magnope
re reuocari calidis balneis , declaratin Neineis Oda 4. ἐπεθομὸν ὕδωρ τόσον γε μάλθηκα τσύχειγῆα, ὅσον συλογία
pogryy ovde . id eft: Ne calida quidem aqua æquè mollit ac refocillat membra , quantum laudatio
citharæ aptata.
Aut ter fex, aut tres tefferæ. LXVI
¿pie ì þäsnúßor:id eſt,Autter fex, aut tres tefferæ. Siquando fignificabimus nos extrema periclita- Aus uinci dub
riuelle,& aut planè uincere,aut prorfum uinci, hoc adagio tempeftiuiter utemur. Sumptum eftà ues uincere nelle.
tufto tefferatum lufu:in quo qui nouem ieciffet , is modis omnibus fuperabat: qui tres , is longifsimè
aberat àuictoria. Nam antiquiores trib.tefferis uti confueuerant, non quemadmodum nunc duabus.
Tefferam autem etiam iactum ipfum appellant: qui nonnunquam plenus eft, interdum inanis.Itaque
iactus tertrium felicifsimus erat, trium inanis.Meminit huius adagionis Iulius Pollux, lib . De rerum
uocabulis nono. Porrò tefferas eafdem effe cum ijs quos Græci lußs appellant, teftis eft A. Gellius li. műßer,
1
B bro1.cap. 20. Húß enim , inquiens, eft figura ex omni latere quadrata . Quadrantales funt, inquit M.
Varro,tefteræ, quibus in alueolo luditur, ex quo ipfæ appellatæ núß . Zenodotus parœmiá hanc citat
exPherecratis fabula, cui titulus Myrmecãthropi: eft enim claufula carminis trochaici. Suidas & Ae .
fchylum adducit ex Agamemnone:
τὰ δεασοτῶν δ' εὖ πεσόντα θήσομαι,
id eft:
τρὶς ἐξ βαλᾶσαν ἐμῆς Φρυκτωρίας .
Nam res herorumfaxo ut optimè cadant,
Terfexubi Phryctoriæ iaciámmeæ.
Vfurpatumn efta Platone libro Delegibusultimo):: τί ἦν δε ποιητέον ἐχόντων τέτων ὅπωςὦ ξένε;τὸ λεγόμενου ὦ φίλοι
ἐμ κοινῷ καὶ μέσῳ ἔοικεν ἡμῖν κασαι, καὶ ὑπόῥκινδιωσύειν ㄠ
περὶ τῆς πολιτείαςἐθέλομον ξυμπάσης, καὶ τρὶς ἐξ, φασὶν , ἢ εῖς κύβος
Bánnovτas,waita workov, id eft:Itaque cum hoc in loco res fuerint, quid faciendum cenfes hofpes :Iuxta
id quod uulgò dicitur, amici , uifum eft nobis par effe , uti rem in publicum &in commune confera
mus,uelimusque de uniuerfa rep. fupremum fubire difcrimen, nihilque non facere , ita ut uel ter ſex,
uel tres talos iaciamus .
Quanta mus apud Pifam. LXVII
doxµüs ry wlasṛ: id eſt, Quanta mus apud Piſam : fubaudi, tulit, aut fimile quippiam.De ijs qui uincut,
&optatis potiuntur,fed non fine fummo negocio, neq; citra magnum incómodum fuum . Suidas na
tum ait ab athleta quodam, feu pugile Tarentino,qui in Olympiacis certaminibus apud Pifam femel Mus athleta.
duntaxat uictor difcefsit,idq; plurimis acceptis plagis.Plutarch. Sympofiacôn commentario quinto,
docet apud Pifam moveaxias,id eft, fingularia certamina celebrari folere, in quibus etiam ad cæde ufq;
affligebantur ij qui fuccubuiffent.
Mus picem guftans. LXVIII
Mūs apri wians youól :id eft,Mus nunc picem guftans. Quidam aiuntdici folere in eos, qui cum an- Experientia
tea fuerint audaculi & confidentes, poftea periculo deguftato , planè timidi uidentur . Nondum fatis que malè
liquet,utrum à mure in pice deprehenfo fit translata allegoria , ficuti placet Diogeniano : an ab illo, ceßit.
de quo meminit Herodotus 1.libro, in pice deprehenfo, atque ita poenas dante: an à pugile illo Taren
tino,de quo modo dictum eft, ut in wiary fit allufio ad nomen urbis , apud quam celebrantur certami
na. Theocritus in Idyllio §.
νεῶ ἢ πόθ᾽ ὡςμῦς , φαντὶ, θεώνυχε,γεύμεθα σίασης . id eft:

Nunctandemficuti mus , ut aiunt, Theonyche,guftauimuspicem.

Porrò fiue ad animal referas,fiue ad pugilem nomine Murem, eadem fermé manet adagij fignificatio ;
uidelicet experientiam malè cefsiffe . Siquidem mus imperitus, fi quando in picem inciderit, aut pe
G 3 rit, aut
 1

DES . ERA S. ROT. A D A G I OR V M

354
rit,aut uix eluctatur, ac deinde periculi memor timet contingere . Et pugil antè ferox & iactabundus , A
Nihil
fimulatq; certamen Olympiacum expertus eft,fenfitq; quanti conftiterit ea uictoria, deinceps abfti
Horm
nuit.Huc fpectat illud Horatianum :
Dulcis inexpertis culturapotentis amici,
·
Expertus metuit.
Itidem iuuenes bellorum imperiti, facilè bellum fufcipiunt. Senes experti quantum malorum agmen
fecum trahat bellum, reformidant. Quare non intempeftiuè diceturin eum, quem pœnitet experime
ti:aut qui rem parum feliciter tentatam, iterum aggredi refugit.Finitimu illis alibi dictis, Serò fapiunt
Potius mederi Phryges:&,Cumani ferò fapiunt: &, Pifcator ictus fapiet. Eft aut hęc una præcipua peftis uitę morta Tamparo
malo admiffo, lium,quòd non perinde difcimus cauere malum, atq; admiffo mederi . Queritur hoc Plato libro De le
T
ἐπὶτὸ μὲ πρᾷν τὰἄδικα επόμεθααἱπλεῖσοι,δράσακτοι·
ji incumbimus
καὶ ἐξακείσθαι πειρώμεθαid ef :Nohuc
quam illud car gib.1°.ἔκ
uere. plerique,ne committamus iniufta, fed ut pofteaquam fecerimus, medeamur. Atqui iuxta Plautú, Ni
cnic
miò fatius eft non admittere malum, quàm admiffo mederi.
LXIX
Delphicus gladius.
Aragandy figo:id eft,Delphicus gladius.De re dicebatur ad diuerfos ufus accommodabili. Quemad
modum ijfdem uafculis,& poculorum uice in conuiuijs, & clypeorum uice in bellis utebantur . Nam
Delphici gla- Delphicus gladius ad eum modum erat fabrefactus , ut eodemfimul & facras mactarent uictimas , &
dijufus. nocentes afficerent fupplicio.Meminit huius gladij, cùm Euripides in tragedijs,tum Ariftoteles Po
liticorum lib.i.differens,naturam non gignere fingula ad plures ufus,fed unumquodq ; ad fuum pecu
liarem propriumq ; finein : δὲν γὰρ ἡφύσις ποιᾷ τοῦτον,οἷον χαλκοτύποι μάχαιραν δελφικὼ πενιχρῶς,ἀλλ᾽ἐμπρὸς ἓν .id
eft: Neque enim natura tale quippiam facit, quemadmodum ærarij fabri gladium Delphicũ quafi per
inopiam,fed unumquodq; ad fingula.Meminit idem huius rei, lib. De partibus animalium 4.tractans
de linguis infectorum,quæ pluribus funguntur officijs ,fimul & tentantes cibum & attrahentes, & fpi
culi uice aduerfus iniurias defendentes: id quod negat facere natură, nifi coactam inopia, ut idem in T
ftrumentum ad ufus difsimiles accommodet : quandoquidem ad defendendum magis appofitum ui
deatur,quod fit acutifsimum : ad guftandum , quod fit fungofum . Vbi enim , inquit,licet duobus uti ad
duo opera,nec aliud impedit,nihil tale natura facere folet, quale per inopiam ars cuforia obelifco
lychnium ex ueru lucernaq; componit. Attamen fi id fieri non poteft, eodem ad plura opera abutitur.
mele
bonorúxvior. Vnde mihi uidetur eninoxxvio iucundius quadraturum prouerbio, quâm Delphicum gladium: nifi
raute
fortè hic ipfe Delphicus eft gladius.Item Euripides in Oreſte: B
id eft: radico
θανεῖν γδ' αὐτῷ μοῖρα δελφικῷ ξίφει .
Fatale enim illi eft, enfe Delphico mori.
Quadrabit igitur uel in pauperes, qui ob penuriam eandem ueftem , aut aliam rem quampiam ad ua Flerar
rios ufus accommodant : aut in uitiofum prooemium,& diuerfis caufis applicabile. Licebit & in feriu
empir
fenfum accommodare prouerbium:ut fiquis eruditionem Delphicum appellet gladiú, quòd in omni
Literarumbo= ætate, omni uitæ conditione fit ufui. Nam literæ iuuenibus funt neceffariæ, fenibus iucundæ: paupe
narumufus. ribus opes fuppeditant, opulentis adiungunt ornamentum :in rebus aduerfis folatio funt, in fecundis liter

gloriæ: claro natis genere fplendorem augent: obfcuro genere natis, claritatis initium conciliant.
LXX Quintil
Antequam incipias, confulto. Saufen
Antequam incipias, confulto:ubi confulueris , maturè facto opus eft. Hanc fentétiam Saluftianam
Ariftoteles ut prouerbialem refert libro Moralium Eudemiorum 5. & Nicomachioru 6. la φασιμπ ράτο
quoip wgáte
Saan
ταν καὶ δῶν ταχὺ τὰ δόξαντα ,βολεύεσθαι ἢ βραδέως .ideft nt
:Etaiu quidem matur e faciun da quæ decret a fint,cæ
Ricont
terùm lentè cun &tanterque deliberandum . Diogenes Laertius huius dicti autorem facit Bian
Maro
tem .In hanc fententiam copiofius diximus in prouerbio , osude Badews . Laudatur hoc nomine Da
tames apud Aemylium Probum , quòd ubi cogitaffet , facere audebat cogitata: folitus cogitare, pri
stal
ufquam conari.
LXXI
Margites.
Margiten pro ftupido dixit Lucianus in Hermotimo : dnn' cia mapyáty tivi diankyradar , id eft : Sed exi
Margites. ftimas te cum Margite quopiam loqui . Hunc ita defcribit Homerus , citante Ariftotele libro Mora
lium Nicomachiôn 6.
ob
τὸν δ᾽ ἔτ᾽ ἀρ σκαπλῆρα θεοί θέσαν, ἔδ ' αρότητα ,
id eft:
ἔτ᾽ ἄλλως τι σοφόν. heade
Hunc neg fofforem uoluerunt numina diuûm

Effe,nec agricolam , nec in ullapræterea re

Scitum aut egregium.—
Suidas docet,Margiten fuiffe quempiam ob infignem ftulticiam celebrem, qui non potuerit numera
re fupra quinq::fponfam ductain non aufus eft attingere, ueritus ne fe apud matrem incufaret. Quum
iam effet factus iuuenis, rogauit matrem , an ex eodem patre nata effet . Quanquam hæc alij tribuunt
Melitidi,alij Corobo : de quibus fuo dicetur loco. Satis apparet , uocem effe fictam à u & gyon, quòd
ad nullam actionem effet utilis . Erat autem Margites titulus operis , quod à quibufdam tribuebatur
Homero,id,ut uidetur, intercidit.Indicat hæc interpres Ariftophanis in Auibus . Cóuenit cú illo He
fiodio,Nulla in parte utilis, qui nec ipfe fapit, nec alijs obtemperat: &, Nullo in numero.
Quod

Exp
 AUTHEN 7 | Afun WV)Wajdy typ

CHIL SECVNDE CENT VRIA III. 355

A Quod factum eft,infectum fieri non poteft. LXXII

Nihil hac fententia uulgatius: Quod factu eft, infectum fieri non poteft . Extat apud Terentium in Facta non pof
Phormione.Ariftoteles libro Moralium Eudemiorum 5.rd yiyovòs šnivdixitαc mù yo , id eft:Fieri non funt infectafie
poteft,ut quod factum eft ,fit infectum.Mox citat carmen ex Agathonis tragoedia: ri.
σερίσκεται ,
μόνο γδ'αὐξ καὶ θεὸς15
ἀγένητα ποιεν, ὅστ᾽ οὐ πεπραγμένα . id eft:

Etenim illudunum ipfi negatum est & Deo,ute

Infectareddat,facta quafuerintfemel.
Vfurpatur in Epiftolis Ciceronis ad Atticum non femel uerfus ille Homericus, ex Iliados . & 7,
id eft:
ἀλλὰ τὰ μὲν προτετύχθας ἐάσομεν, ἀχνύμενοί περ.
Ifta molefta licetanteacta ualerefinamus.
Nec infcitum Phocylidis carmen:
μηδὲ παροιχομένοισι κακοῖς τρύχε τεὸνἦτος .
id eft:
ἐκ ἔτι γδ διύαται τὸ τετυγμένον εἶναι ἄτυκον .
Neue malis iampræteritis animum excruciaris.
Quodfemelestfactum ,fieri infectum haudqueat unquam.
Eandem fententiam habet Pindarus Olympiorum hymno fecundo:
τῶν δὲ τσεπραγμένων ἀπίησον ἐδ᾽ αὐ

ἐν δίκα τε καὶ παρὰ δίκαν , 竈 χρόνουὁ παύτων πατὴρ

διύατο θέμεν ἔργων τέλο . id eſt:
Eorum quæ facta funt,fiue iure, fiue præter ius,nihil ut fit infectum, nec tempus quidem efficere pof
fit opere perfecto.
Iufticia in fe uirtutem complectitur omnem . LXXIII
id eft:
ἐν δὲ δικαιοσιώῃ συλλήβδω πᾶσ᾽ ἀρετ᾽ ἐσὶν.
Iufticia infe uirtutem complectitur omnem. Iufticia uniuer
Ariftoteles cùm aliàs , tum libro Moralium Nicomachiorum 5. uerfum hunc ut prouerbialem refert. fális.
Extat autem in elegijs Theognidis . Chæremon bonorum omnium fummam prudêtiæ tribuit. Cuius
hic uerficulus citatur à Græcis:
B ὁ γδ' φρονῶν εὖ, παντα συλλαβὼν ἔχει . id eft:

Cuneta uniuerfim, quifapit rectè, obtinet.

Et Socrates putauit omnes uirtutes effe fcientiam . id Ariftoteles ita difcutit , ut fateatur effe uerum ,
nullam uirtutem effe abfq; prudentia:neget tamen omnem uirtutem effe prudentiam , quum fint ha
bitus diftincti. Sed Iufticia frequenter accipitur non pro fpecie,fed pro genere: quemadmodum & in
facrisliteris Iuftus dicitur, qui caret omni uitio.
Mendacem memorem effe oportet. LXXIIII
Quintilianus Inftitutionum oratoriarum libro 4.fententiam hanc prouerbij uice citat: Mendacem
memorem effe oportere.Item Apuleius in Apologia Magiæ fecunda: Sæpe, inquit, audiui, non de ni
hilo dici,Mendacem mnemorem effe oportere .Diuus Hieronymus : Oblitus úeteris prouerbij, Menda
ces memores effe oportere. Satis liquet adagij fenfus: nempe perdifficilè effe,ut qui mentitur, femper
fibi conftet , nifi fit fumma memoria . Eft autem fictarum rerum memoria non paulo difficilior quàm
ueraruin. Proinde plerunq; deprehenduntur hoc pacto mendaciorum architecti, dum obliti quæ pri
us dixerint,diuerfa à fuperioribus loquuntur.Sic deprehenditur apud Terentium Dauus : fic Pfyches
Apuleianæ commentum à fororibus fentitur.
Malus cum malo colliquefcit uoluptate. LXXV
κακὸς κακῷ γδ σωτέτηκεν ἡδονῇ . id eft:

Etenim improbo uir est uoluptati improbus.

Refertur ab Ariftotele inter fimilitudinis adagia , lib. Moralium Eudemiorum 7. Malus malo iucun
dus ob uitiorum commercium & focietatem. Iuuenalis item.
Magna inter molles concordia.
Ab eodeminMagnis Moralibus adducitur ex Euripide. Æfchines aduerfus Timarchum citat ex Eu.
ripidis Phenice eandem fententiam:
ὅσις δ᾽ ὁμιλῶν εδεται κακοῖς ανὴς ,
ἐκ πώποτ' ἠρώτησα,γινώσκων ὅτι
id efti
τοιῦτός ἐςιν οἷσπερ ἥδεται ξενών .
At cum malis quicung
, gaudet uiuere,
Nunquam rogaui:noui eum, quòdtalis est,
Cuiufmodifunt,queis amat conuiuere.
LXXVI
Amicitia ftabilium,felicitas temperantium. Amicitia&
Ariftoteles libro Moralium Eudemiorum 7. fententiam hanc uelut è medio fumptam refert,
ici- felicitas.
G 4 Am
 MI IO
356 DES. ERAS ROT, ADAG RVM
Amicitiam effe ſtabilium, & felicitatem eorum qui fua forte contenti funt.ögös niyer), örı ÿ quhiæ rŵpBrfáv A Ashade,
wv,wenóp i sidamovia arany.Amicitia uirtute, non pecunijs aut forma concilianda eft. Etenim fi rebus pumin
caducis concilietur, caduca fit & ipfa neceffe eft.Nihil autem in rebus humanis ftabile, præter uná uir
tutem,quæ fola fortunæ ludibrijs obnoxia nó eft . Deinde felicitas hominis nó eft in facultatibus fita, Snup
quæ cupiditatem animi non explent,fed iritant:uerùm in hoc , ut fuam quifq; fortunam boni cófulat.
Ariftoteles libro Rhetoricorum 2. pro exemplo fententiæ fimplicis ac dilucidæ , fi quis infpiciat, po
nithuncuerficulum :
id eft:
ἐδὼς ἐρασὴς ὅσις ἐκἀὰ φιλε .
Camicia
Haudquifquam amator est, ni amârit iugiter.
frantu
Huicaftipulaturillud Seneca:Amicitia quæ definere potuit,nunquam uera fuit.
Leonis catulum ne alas . boblend
LXXVII
rz
Potentia que Efchyli fententia prouerbialis refertur apud Ariftophanem in Ranis:
leges opprime
ἐχρὴ λέοντος σκύμνον ἐν πόλει τρέφειν, ESTOCCO
repoßit.
μάλιςα δὲ λέοντα μὴν πόλει τρέφειν ·
id eft:
Κο᾽ ἐκτραφῇ τις, τοῖς τρόποις ὑπηρετῶν .
Catulum ne alas leonis in republica,
Ac maximè ipfum ne leonem alas ibi:
Quòdfiquis alitus,obfequendum moribus:
• Referthunc locum Valerius Maximus lib.7.cap.De fapienter dictis
. Admonet ænigma , non effe fo
uendam potentiam, quæ leges poffet opprimere:quòdfi fortè talis quifpiam extiterit, non effe è Rep.
decertare cum illo , quem nequeas nifi magno Reipub. malo deuincere . Tyrannus aut ferendus eft,
autnon recipiendus.
Qui bene conijciet,hunc uatem. LXXVIII
Futuroru pra M.Tullius in opere De diuinatione lib.2.fcribit, Græcum uerficulum uulgo iactatum extare in hác
fcientia. fententiam:Qui bene conijciet,uatem húc perhibeto optimum. Citat autem eum uerficulum Plutar
chus inlibello Derefponfis Pythiæ : ὁ μὲν ἐκάζωνκαλῶς, ὃν αριςου μαύτιν αὐαγόρουκς και παροιμία ,ideft :Benecon
iectans, quem optimum uatem appellauit prouerbium. Quanquam hic in Plutarcho locus mutilus e.
rat & lacer: attamen colligi
‫כ‬ poteft carmen huiufmodi fuiſſe:
μαύτις γ᾽ἄριςΘ ,ὅτις ἀκάζει καλῶς. B
Atq; ita citat ex Euripide in libro De defectis oraculis. Citat & M. Tullius libro ad Atticũ 7.A' te , in
quit,expecto futura, aisy Huc allufit Theocritus in Pifcatoribus,fi modò Theocriti funt illa:.
202360U
TägisⒸ ~ 250m
4 νῆς. id eft: Nemo
ἐςὶν ὀνειροκρίτας , ὁ διδάσκαλός ἐςι παρ᾽ ᾧ
Somniaconiectat melius, quàm mente magiftra Qui regitur.
Admonet adagium,futurorum præfcientiam non è fortibus aut augurijs petendam effe,fed à pruden
tia.Siquidem qui prudentia fit præditus,is expræteritorum, præfentiumq; coniecturis facilè profpi
ciet quid fit euenturu . Proinde non iniurià fcripfit Ariftoteles libro Moralium Eudemiorum 7. ggové
20០៧
μωμκαὶ σοφῶν ταχίαμ εἶναι τὼ μαντικα καὶμόνον : id eft , Prudentium atq ; fapientium hominum celerem effe abole
diuinationem, & horum tantùm,Vtinam hanc diuinandi rationem amplecterentur principes , quoru
hodie bona pars à prognoftis & aftrologis pendet,hominum genere, ut nunc funt pleriq;, uano pari 12
ter ac feditiofo , & Reipub.peftilente .
Pannus lacer.

DBA
‫ ا‬LXXIX
Homofafti Hominem iam faftiditum & reiectum,jános wonvoxidis appellant Græci : id eft, pannum undiq; lace

ZA
J¤
CI
ditus.

J
rum.Sumpta metaphora à uefte longo ufu detrita, atq; ob id reiecta, cum noua fuerit in precio. Sic au

D
>
C
I
L
tem quidam amicis utuntur,uti ueftibus :dum ufui funt ac uigent, amplectuntur,curant, oftentant: fi.
mulatq; uel ætate defecti funt,uel alioquin utiles effe defierunt,negligunt ac reijciunt, Lucianus : axge
dis verò féys Tiro pánⓇ worvoxides pyacán , wor.ideft: Donec, ubi te iam iuxta id quod dici folet,pan
libr
num undiq; lacerum reddiderit, expulerit.I dem in eodem dialogo, népe De mercede feruientibus,fi
militudinéadfert de nouis calceis, qui tantifper in preciofunt, dum noui nitent : ijde ubi luto fordue
runt,in angulum abijciútur aliquo , atq; ibi nullo curante, fitu cimicibusq; opplentur . Solon eos qui
exercerentur ad Olympiaca certamina , primum dicebat effe fumptuofos , & ob id Reip.graues : ubi
uiciffent , ob faftum effe detrimento ciuitati :poftremò quum fenuiffent , iain prorfus effe inutiles. Ad Di
id exprimendum Laertius citat uerficulum Euripidis:
τρίβονες ἐκλιπόντες οἴχονται κρόκας . id eft:

Filisfolutis lacerapereuntpallia.
Metum inanem metuifti. LXXX
advis dio. äders dideas di☺: id eft,Inanem metuis metum. Vbi quis formidat in re tuta.Vergilius :
Omnia tuta timens. . ‫ܝ‬
Ineft autem in ipfa Græcanici dicti figura prouerbiale quiddam, propter avrilow . Velutinhis quoq ;
ädwga diga,drouds afrou , waptive àxxjbrv , výµçµ àïvµ¢ ‚ à , atq; id genus alijs : de quibus iá nó
μορμολύτζειν . feinei admonuiinus . Græci dicunt μορμολύτζεν . nati μορμολύκειονGræcis perfona eft , laruæ aut maloge
Moguonúngrop. nio fimilis , qua pueros territant quidam. Bafilius Athanafio : xody was lw , và Toιαūτa popμorúnaα
Ardoenws.

✔44
www
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA III. - 357

A dedounds, id eft: Sanè uehementer effem puer , fi talibus terriculamentis expauefcerem . Refertur ada
gium in collectaneis Plutarchi, fi modòtitulo eft habenda fides.
Sycophanta. LXXXI
r
Sunopaus, id eft,Sycophantæ cognomen,uulgò probri loco tribuebatur. Ariftophanes in Pluto:
id eft:
ὡς σοβαρὸςὦ δάματες ἐσελήλυθεν, ὁ συκοφαντης :
Vultu utfeuero ingreffus eft ô di boni
Hicfycophanta.-
Conuicium prouerbiale in calumniatores, & quamuis pufilla de caufa litem mouentes . Inde natum Caluniatores.
arbitrantur, quod olim apud Atticos fici effent in precio,multarenturq; ij, qui eas furto tollerent.Hos
qui obferuabant,aut deferebant, Sycophantæ uocari cœpti, ludibrij caufa. Quos eofdem pynnýμovas,
συκοβίες,συνερὸς,συνολόγος, φιλοσύκος,συκώδεις,καὶ συκόπαιδίας uocabant:ideft ,ut fententiam magis quàm uerba
reddá:De ficis calumniantes,ficis uiuêtes , ficorú cuftodes,ficos numerates, ficorú ftudiofos,ficofos,
ficis puerorum inftar gaudentes. Plutarchus in commentario De curiofitate oftendit , hoc cognomi
nishinc natum, quòd cùm lege cautum effet , ne quis Athenis ficos efferret, quidam obferuatos non
nullos,qui furtim exportabant, detulerunt.Hinc populari ioco fycophate uocati, pa to ona pávrðar: συκοφαύτης
ideft,quodfifcos proderent.Huius rei meminit & in uita Solonis . Feftus Pompeius oftendit, apud A- unde dicatur.
thenienfes pœnam capitis conftitutá ijs, qui ficos furto tollerent.Idem affirmat Athenæus lib. Dipno
fophiftarum 3.addens eum locum ubi primùm ficus reperta fuit,ipa ovn ,id eft,facrá ficum uocatam
ab Atticis. Eft autem fycophantarú genus, quòd non folùm defert dicta factaq; hominum , uerumetia
hominum fomnia , cuiufinodi delatoribus aurem patulá præbuit Conftantius , ut prodit Ammianus
lib 14.Præcipuè uerò indulfit Mercurio cuida, quiuulgò ob id Mercurius folenniorú eft dictus, quòd
fe fpeciefamiliaritatis conuiuijs admifceret, & fi quis nocturnu uifum effutiffet, deprauata narratione
adprincipedeferebat: adeo ut uix quifquá apud ignotos auderet fateri fe dormiffe , ac docti nonnulli
fortéfuam deplorarent, quod apud Atlanteos nati non effent,ubi negant uideri fomnia: quod fatetur
& Stephanus in dictione Athlantes. Obferuatores fomniorum Græci uocantovergoons inrerpretes de vapornooi.
νεροπόλος,[ ως ὀνειροκρίτας: qui terrentur ,ὀνειροπλήκτος .
Multis parafangis præcurrere. LXXXII
Monnois wapxodyyous woppaμav : id eft,Multis parafangis præcurrere, dicitur, qui longo interuallo præ
cedit,multisq; partibus fuperior eft .Eft apud Athenæum libro Dipnofophiftaru 3. wonnois waparayyas
Bυποδδραμόντες του σικελιώτίω Διονύσιον ,id eft : Multis parafangis fuperantes Siculum illum Dionyfium.Id
quo magis ad animi res transferetur,hoc erit uenuftius . Parafangam autem Perfæ triginta ftadiorum Parafanga.
fpacium uocat,ut locis aliquot indicat Herodotus.qua uoce ufus eft Lucianus in Icaromenippo : qué e
dialogum nos olim Latinitate donauimus.
Putre falfamentum amat origanum . LXXXIII
Clearchus apud Athenæum librotertio:
id eft:
σαπρὸς τάριχΘ των ὀρίγανον φιλε .
Putridafalfamenta amant origanum.
Origanum autem herba eft acri fucco, qualis & thymbra. Quin &hodie frugi patresfamiliâs carnibus Oreganum.
jam obolentibus addunt acetum origani loco, ne fentiatur putris odor. Aptè dicetur de re per fe paru
honefta,aut iucunda,atq; ob id exoticis condimentis & honeftamentis egente. Qui mos etiam hodie
fordidis,utpifcibusfupputribus ( ne quid offendat edetes putor)acida amifceant. Veritas per fe pla
cet,honeftaperfe decent.Falfa fucis,turpia phalaris indigent. hoc eft,putre falfamentum origano.
Voraciorpurpura. LXXXIIII

Athenæus lib.3.Dipnofophift.ex Apollodoro huiufmodi quoddam refert prouerbium , xvóropa rai Purpura.
quid eft,Edaciora purpuris.idq; ductum exiftimat,uel à tincta purpura, quæ omnia quibus ad
mota fuerit,uelut ad fefe rapit,fuoq; colore res uicinas inficit,additq; lucem :uel ab animante ipfo, qd'
quicquid nactum fuerit,retinet ac deuorat. Vtrunq; propemodú licet è Plinij uerbis colligere: Siqui
dem libro 9.cap.36.de colore fcribit in hunc modum : Sed purpuræ florem illum tingendis expetitum
ueftibus,in medijs habent faucibus.liquoris hic eft minimi in candida ùena . Vnde preciofus bibitur,
nigrantis rofæ colore fublucens:reliquum corpus fterile. Ac paulo pòft:Hinc ( aut,ut alij legüt,Huic)
falces fecuresq; Romanæ uiam faciunt . idemqs pro maieftate in pueritia eft : diftinguit ab equite cu
riam.Dijs aduocatur placandis , omnemq; uefte illuminat,in triumphali mifcetur auro . Quapropter
excufata & purpuræ fit infania. De uoracitate moxhæcfubijcit: Lingua purpuræ longitudine digita
li, qua pafcitur deuorando reliqua concilia . tanta duritia aculeo eft . Conueniet in edaces, aut in eos In edaces.
qui omnia infuum compendium uertunt . Fortaffe durius , fed non ineleganter accommodabitur ad
reges Anuoßips, aut aduocatos, qui purpurati omnia conuertunt in fifcum fuum, & quocunq; fe confe
runt,abraduntaliquid . Tale quiddam cogitaffe uidenturpoetæ , qui Midam finxerunt contactu cor
poris omniauertentem in aurum.
Tarichus affus eft fimulatq; uiderit ignem. LXXXV
id eft:
τάριχ᾽ ὀπλὸς εὐθὺς οὐν ἴδῃ τὸ πῦρ.
Tarichus affus mox ut ignem uiderit.
Athenæus libro 3. prouerbij loco citat. Eft autein Tarichus pifcis falfus, de quo nonulla in prouerbio,
Sinon
 с
M
I O RV
A SM T A GI
S ER RO AD
358 DE . .
Anilta
Si non affunt carnes . Opinor idé effe cum illo, ¿qua dad wüg, quod antè iam expofuimus in prouerbio, A
fs,be
Aphya in ignem.Eodem in loco refert & hunc uerfum ceu prouerbialem :
ἐκ αν πάθοι τάριχΘ ,ὧν περ ἄξιον. id eft:
Tarichus haud laturus eft, queis dignus est. Vergili
Non funtamici,amici qui degunt procul. LXXX VÍ
Amici abfen= id eft: rais
τηλῶ φίλοι ναίοντες ἐκ ἐσὶν φίλοι.
tes.
Haud eft amicus abfitfiprocul.
loma
Hanc paromiam recenfet Athenæus lib.Dipnofoph.4.eamq; omnium vbpwzoτárlw , id eft, inhuma.
nifsimam uocat:uidelicet quòd abfentium amicorum memoriam obliterare uideatur. Eft omninò ex
amicis, qui adfunt, uberior amicitiæ fructus , propter officia mutua, confuetudinemq; quotidianam .
Præterea uulgò fit, utfimulatq; è confpectu neceffariorum feiuncti fumus , nefcio quomodo obrepat
obliuio quædam familiarium :ut id iam omnibus in ore fit, Qui femotus fit ab oculis, eundé ab animo
quoq; femotum effe.Ariftoteles lib.Moralium Nicomachiorum 8.fatetur locorum feiunctionem non
dirimere quidem amicitiam , fed tamen officia interrumpere . Et quoniam uulgus amicitias utilitate
probat,fublatis officijs uelut alumnis amicitiæ, emoritur & amicitia. Proinde Hefiodus,uicinos porif
fimùm ad conuiuium uocandos effe monet,

·καλῶν, inquiens, ὅς τις σέθεν ἐγγύθι ναίει

Fatetur & Hebreoru prouerbia,potius effe, amicũ habere uicinu, quàm fratre qui procul abfit.Terétia
nus ite Chremes in ppinqua amicitiæ parte ponit uicinitaté. Nec abludit hinc Propertius libro 3.
Quantum oculis, animo tamproculibit amor.
Quanquam equidem non uideo, quamobrem Athenæo uideatur adagium hoc ufq; adeò ab humani
tate alienum.Quádoquidem,ut opinor,non tam docet quid nobis faciundú fit, quàm admonet , quid
uulgò factitetur . Quotum autem quenq; reperias amicum tam certum,qui fi abfis , non fui difsimilis
. 然
effe incipiat Proinde prouerbio hoc ueluti Delphico gladio utrolibet pacto utaris licebit : ut intelli
gas,aut non effe fidendu amicis, qui longo locoru interuallo feiuncti funt:aut non effe colendos ami
cos longinquè difsitos,unde non queas multum fentire cómoditatis , fed hos potius quibus præfens
præfentibus fruare.
Perfæpèfacra haud facrificata deuorat. LXXXVII
In uoraces. id eft:
ἄθυτα δ᾽ ἱερὰ πολλάκις κατευθία .
Perfæpèfacra haud immolata deuorat. B

Senarius eft apud Athenæu lib.4 . Simonidis in mulierem quandá malè morată, & auidá in conuiuijs.
ertun
Cócinnè dicetur in eos, qui uentris impulfu ftatim ad deuorandas epulas irrupunt,nó expectatis ce
rasin
remonijs & elegantiolis illis, quibus ciuiles utuntur inituri conuiuiu :puta , ut imprecationibus qui
105
bufdá pijs cófecretur cibus : deinde,de accubitus ordine urbana quædã adhibeatur cunctatio: præte
2014
tea,ne ftatim appofitis efcis ungues inijciamus. Neq; intempeftiuiter dicetur in eos, qui no expectata
METOS
iuris ratione hæreditate inuadut, & aliena per uim occupant. Ductú à uictimis , quas fas nó erat con
tingere, nifi myfterijs peractis.Et Plato uult etiá in cóuiuijs prælibari dijs : & menfam re facram exiſti
mauit antiquitas,tefte Plutarcho,unde fit, ut his etiá téporib. nefas putet,avín701s xopolv, id eft, Illotisma
nibus accedere.Licet huiufinodi ceremonias neglexerit Chriftus,p ijs que unicè ad ré noftra ptinêt.
Chius dominum emit. LXXXVIII
adem
Xi Aronózlw wvýcaro: id eft, Chius dominu mercatus eft.In eos quadrabit, qui fibijpfi malú accerfunt. ‫נטר‬
.
Vfus eft hoc adagio Eupolis in Amicis, Athenæo tefte,lib. Dipnofophiftarů 6.Natu ait inde, quòd cũ
Chij primi feruis mercenarijs inftituiffentuti , poftea fubacti à Mithridate Cappadoce , pprijs feruis

ZIPI
uincti funttraditi, ut in Colchorü regioné deportarentur: idq; illis aliquando euenturum , oraculum
prædixerat.Huius hiftorię autores citat Nicolaum Peripateticu,& Pofidoniu Stoicu.Nec Stephanus

API
Sigaw . tacuit,hanc gentem primum ufam famulis pars , quemadmodum Lacedæmonij utebátur, quos uo

79
TNS. cabāt was, id eft,captiuos: Sicyonij quos dicebant, nopunpopus, id eft, clauigeros,à claua: Itali Pelafgis:
A
E
2
1
£
3
Hopvvxgóp . Cretes quos appellant uwiras .Eft autem xi , clarifsima Ionum infula,habens eiufdem nominis ciui tado
Auwirns. tatem. Poffefsiuum circumflexè fcribitur xi . s
Anima & uita. LXXXIX
Zw ng ux :id eft,Anima & uita:de re fupra modum fuaui.Prouerbium natum in cubilibus, atq; in
de deductum in communemfermonem.Videtur autem peculiare fuiffe mulieribus.Iuuenalis :
Zwn ngù uxn, modòfub lodice relictis Vterisin turba.
Item Martialis Epigrammatum libro decimo in Læliam :
Zanox lafciuum congeris ufg
Propudor Herfilia ciuis & Aegeria.
Huc refpexit Iuuenalis quum ait: aby
Concumbunt Græcè.
Pecunia ani Hefiodus pecuniam ,animam mortalibus effe dicit:
ma hominis. id eft:
χρήματα γδ ψυχὴ πέλεται δειλοῖσι βροτοίσιο
Pecunia enim anima est miferis mortalibus.
Et Ari
 MCHIL SECVNDE CENTVRIA TIL. 459

A Et Ariftoteles pecunias uelut alteram hominis animam effe fcripfit . Nihil autem eft uita neqs iucu
dius, neque charius. root430

Qui amant, ipſi ſibi ſomnia fingunt.

Votisfuis
Vergilius in Pharmaceutrias 3
fomniafingunt? blandiri.
fibi
Credimus, an qui amant, ipfi
Seruius prouerbialiter admonet dictum à poeta. Nam quod quifq; fperat,facilè credit . Ettardé que
credita lædunt,credimus , ut ait Ouidius . Metus aut & fpes, ut eleganter & uerè fcripfit Lucianus in
Pfeudomante,diuinationé & auguria repererunt. Qui impenfè cupiunt,fuis uotis undecunq; bland
untur,& quiduis in omen optati euentus trahunt.Rurfum qui miferè metuunt, quauis exre folatium
formidinis aucupantur. Non ufquequaq; difcrepat ab hoc Terentianu illud: Mihino fit uerifimile. at
qui ipfis commentum placet.Non uidetur alienum ab hac forma Theocriticum illud:
id eft:
πᾶσα κύων ἄρτως μαντεύεται, ἰχθύα καὶ αγών.
Somnia cuncta canumpanes, egofomniopifcem.
Qui fuis uotis blandiuntur,ij Græcis dicuntur aurais overgonona :id eft, fibijpfis fua interpretari fomnia:
quòd omnia rapiunt in alimentum fpei fuæ.

Polypi. XCI

Polypi prouerbio dicebatur olim uel ftupidi ftolidiq;, uel rapaces, & uncis unguibus homines. Si- Polypus.
quidemob eam caufam polypo ftulticiain tribuunt,quod ad manum captantis ultrò mouetur: nec ali
ter capitur, nifi quòd nó cedat, autore Athenæo. Adfcribitur aut rapacitas tenacitasq;,quod quicquid
brachiorum flagellis nactus fuerit,fuctu trahat ac retineat. Plautus in Aulularia: Ego iftos noui poly
pos,qui ubi quicquid tetigerint,tenent. Nihil aut uetabit quo minus polypos appellemus eos,quife.
metin omnem habitum uertunt, omnibus affentantes. Quos eleganter notat Phocylides :
‫ܚ‬
και μηδ᾽ ἕτερον κένθῃς κραδίῃ νόον, ἄλλ᾽ ἀγορεύων ·
id eft:
και μήδ᾽ ὡς πετροφυὴς πολύπες ἐξ χῶραν ἀμείβε .
Pectore neue aliud celes, aliud , loquare:

Prog loco uariere,petris utipolypus harens.

Ionapud Athenæum librofeptimo:
videft:
ευγῶ μεταλλακτῆρα πολύπον χροὸς .
B
Odi colorefubinde uariopolypum.
Huc pertinet quod admonet Plautus , ut qui fapit, bonus fit bonis , malus malis . Hoc nomine laudat
Pindarus in Nemeis hymno 4.quendam: Mandanas pov tonois, pays wanvynótus ipd.id eft : Mollis
erga bonos, alper uerò infidiator erga moleftos aduerfarios . Non abludit hinc quod ibidem habetur
hynnoζὶἐμπαισὶ νέοισιπᾶις, ἐν δι᾽ αὐδράσιν αὐὴς · βίτου ἐνπαλαιοτόβοισιμόδος,ἕκασον εἷον ἔχομεν βρότου έθνΘ.id eft: In
terpueros teneros puer, inter uiros autem uir: tertia interfeniores pars, quodq; ut habemus mortale
genus.Laudat Pindarus hominem omnium moribus & ætatibus fefe attemperantem . Eodem titulo
Iaudat quempiamn in Pythijs hymno 8.τὺ γὰρ τὸμαλθακὸν έρξαι τε καὶ παθὲν ὁμῶς ἐπίσασαι, καιρῷ στὸ ἀδικεῖ. id eft:
Tuenim & humaniter agere nofti, & affectum fumere tempori congruétem . Rurfum eiufdem operis
hymno 4.nav yap is wacoi vio, iv Bonais W profus.id eft: Nam ille inter pueros iuuenis,in confilijs uerò fe
nex Idem operis hymnno 2. φίλου ἔκ φιλεῖν ποτὶ καὶ ἐχθρὸν ὅτι ἐχθρὸς ἐὼν λύκοιο δίκαν ὑπποθούσομαι, ideft: Amici con
tingatamare:cæterùm aduerfus inimicum tanquam inimicus,lupi more incurram,fiue infidiabor.

Nullus malus magnus pifcis. XCII

ἐδεςκακὸς μέγας ἰχθὺς, ideft:

Nullus malus magnuspifcis.
Enigmaprouerbiale , dici folitum in homines prægrandi quidem corpore , cæterum ingenio nullo,
Clearchus in commentario de prouerbijs apud Athenæum lib. 8. hinc ortum fcripfit Stratonicus ci
tharœdus cum Porpin uidiffet Rhodium citharaedum ingenti corporis mole , uerum arte non perin
de magnum ,percunftantibus quibufdam quis' nam is effet,hunc ad modum refpondit : ¿des, nands , μe
yas,ixus ancipiti dicto fignificans illum, nullum,id eft, nullius effe precij,malum & improbum,magnú
corpore,deniq; pifcem,quia mutus effet & infacundus, ac malè canorus. Theophraftus De rifu, fate.
turdictum quidem effe à Stratonico,fed non in Porpin,uerùm in Simylam hiftrionem , iyas, des, oa Stratonici
pos ,ixtus:id eft, Nullus, magnus,putris,pifcis.Sed elegantius quod retulit Clearchus, propter amphi- fcomma.
bologiam non inuenuftam . Ariftoteles in eodem mox loco apud Athenæumfuperhoc adagio fabu
lam huiufmodi refert, in Repub. Naxiorum. Apud Naxios , locupletes quidem pleriq; urbem habita
bant,cæteri uerò fparfi per uicos agebant.In quodam itaque uico, cui nomen Leftada, Telegoras ha- Telegoras
bitabatprædiues ac nobilis , multaqs apud plebem autoritatis . cui cùm alij complures honores ha Naxius.
bebantur,tum præcipuè muneribus quotidianis ciuium honorabatur:adeo ut qui uendebant, fi quis
minoris liceretur quàm uellent , dicere foliti fint ,fe malle dono dare Telegoræ , quàm tanti uendere.
Quidam igitur adolefcentes cum pifcem ingenté licitaretur, ac pifcator ex more diceret , fe malle Te
legoræ dono mittere, quàm tanti uendere: moleftè ferentes eadé audire toties , fimulata beneuolétia
ad Telegoram adduxerunt emptum pifcem, Quem cum ille libéter accepiffet, tum ipfum adorti funt,
tuin
 Jea

366 DE SERAS . ROT. A DA GIOR V M

Hocpert
rum filias iam nubiles conftuprarunt. Quod factum,indigneferentes Naxij , arreptis armis inuadere A
conati funt adofcentes:tantaq; hinc orta feditio,ut Lygdamis huius tumultus præfectus,poft arrepta
tyrannide patriam opprefferit. Hactenus Ariftoteles . At hæcnon uideo quid ad prouerbium faciant,
nifi duo faciamus prouerbia:quorum hoc pofterius fic efferatur, Citius Telegore donârim, quàm tan acrpres
ti uendam . Nam Athenæus indicat, Ariftotelem de prouerbio differuiffe. Videtur effe fenárius,fed in
uerfo dictionum ordine perturbatus.Conftabit,filegas :šdėsµíjas ¡xlùs nanós.

E` fquillanon nafcitur rofa. XCIII

Soboles paren Prouerbiali figura dixit Theognis : wit
tibus fimilis.
ἔτε γδ ἐκ σκίλ λης ῥόδαφύετ αι,ἔθ᾽ ὑάκι νθίζου
* δέποτ' ἐκ δέλης τέκνον ἐλευθέριον . id eft:

Non etenim èfquilla rofa nafcitur, aut hyacinthus:

Sedneg, abancilla filius ingenuus .
Admonet adagium , è probis parentibus nafci liberos probos , ex improbis improbos . Simili forma
dixit Horatius in Odis:
Except
Neg imbellemferoces
Progenerant aquila columbam .
Venuftius erit,fi ad indocti doctoris indoctú difcipulú referatur , ad improbi nutricij improbum alu
mnum.Pertinet adagiú ad illam claffem, ans nógan☞ nandy wòv : id eft,Mali corui malum ouum . Et:
ideft:
ἐκα γένοιοχρησὸς ἐκ κακῶ πατρός.
Prolem probam haudpaterprogignet improbus.
Eft autem Scilla herbæ genus,non difsimilis aloe: de qua multa Plinius diuerfis locis.
Non omnia poffumus omnes. XCIII
Non omnia poffumus oes, apud Vergiliú in Pharmaceutria . Prouerbialis fentétia , qua uix tritioré
alia reperies.Sumpta uidetur ex Homero,apud qué Iliados v. Polydamas fic alloquitur Hectorem :
ἀλλ᾽ὅπωςἅμα παντα δεήσεται αὐτὰς ἑλέος .
ἄλλῳ μὲν γδ ἔδωκε θεὸς πολεμήϊα ἔργα ,
ἄλλῳ δ᾽ ὀρχισμὺ ἑτέρῳ κιθαρίὼ καὶ ἀοιδί .
ἄλλῳδ᾽ ἐνσήθεσσι τίθει νόον εὐρύοπα Ζεὺς B
ἐσθλὸν δέτε πολλοὶ ἐπαυρίσκοντ ' ανθρωποι . id eft:

Haudquaquampoterisfortirier omniafolus:
cncret
Nang alijs diui bellopollere dederunt,
Huicfaltandi artem, uoce huic citharag
, canendi.
Rurfum aly infeuitfagaxinpectore magnus
luppiteringenium: at multis est utilis ille. Item Odyſſeæ .

ὅπως ἐπαίτεσσι θεοὶ χαρίεντα διδῶσι

ανδράσιν,ἔτε φυλὼ,
ἔτ᾽ ἂςφρένας, ἔτ᾽ ἀγορητ
ἄλλο μὲν γάρτ᾽ εἶδ´ ἀκιδνότερΘ-πέλει ανὴς ·
ἀλλὰ θεὸς μορφὼ ἔπεσιν σέφε . --- id eft:

HIJO
Non ita cæleftes tribuuntfua dona quibufuis,

FAGE
Seuformam ,fiueingenium, uiresúe loquendi.

19
Eft etenim informisfpecies cui contigit:atqui

$
#
7
#
Lingua dote deuspenfat diſpendiaforme. Rona
Euripides in Rhefo:
ἀλλ᾽ ४
ἐαὶ δ' ᾧ ὐτὸς πατ᾽ ἐπίςαςβροτῶν aimp
id eft:
πέφυκεν , ἄλλῳ δ᾽ ἄλλο πρόσκεται γέρας .
Vtcuncta norit, nemini mortalium
Datum est, at alia dos adest alij uiro.
Eodem pertinet quod fcribit Theognis :
παύροις ανθρώπων ορετὴ καὶ κάλλΘ όπηδ
id eft:
ὄλβιςυὸς τύτων ἀμφοτέρων ἔλαχεν .
FBSS

Suntpauci,quibusidem & uirtusfuppetit &ars:

Felix cuifimulhacfunt datafortedeum.
Titus Liuius libro 22. Non omnia eidem dij dederunt . Vincere fcis Hannibal, uictoria uti nefcis. Vi .
detur Liuius retuliffe illud ex Iliados y.
- ὐδ᾽ ἄρα πῶς Ι ,
id eft:
ἐν παντεσ᾽ ἔργοισι δαήμονα φῶτα γενέας.
-Haud illudcontigit unquam , ut Omnibus infactis callens appareatidem.
Huc
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA III. 361

A Hucpertinet & Pindaricum illud ex Nemeis :

id eft:
τέχναι δι᾽ ἑτέρων ἕτερα ..
Artes alijs alia.
Interpres oftendit, illud Atticis prouerbij loco dictum fuiffe:
id eſt:
ἄλλαι δ᾽ ἄλλων δπιτεχνήσιες .
Alia aliorum inuentiones. Item alibi:

φυᾷδ᾽ ἕναςΟλιαφέρομεν βιοταν λαχόντες,ὁ μὲν τοὺ, ταὺ δὲ ἄλλοι·

τυχῶν δ᾽ ἕν᾿ ἀδιύατον εὐδαιμονίαν ἅπασαν . id eft:

Natura differimus,uitam fortientes,hic hanc,illamalij:

Porròfieri nonpotest, ut omnisfelicitas uni contingat.
Idem Olympiorum hymno primo:
id eft:
ἐπ᾽ ἄλλοισι δ᾽ ἄλλοι μεγάλοι.
In alijs alij magnifunt.
Idem exprefsius Encomio octauo: ἄλλα δ᾽ ἔπ᾽ ἄλλων ἔβαν
ἀγαθῶν · πολλαὶδ᾽ ὁδοὶ σκ θεοῖς εὐπραγίας . id eft:.
Alia ad alium uenerunt bona : fed dijs fauentibus multæ funt uiæ felicitatis . Rurfus eiuſdem tituli
hymnonono:
ἐντὶ γδ ' ἄλλαι ὁδῶν ὁδοὶ περαίτερας,
id eſt:
μία δ᾽ ἅπαντας ἄμμε θρέψει μελέτα .
Suntenimaliæ uiæ alijs efficaciores, fed non omnes nos alet unum ftudium,
Multæ manus onus leuius reddunt. XCV
Vulgo circunfertur adagium, multis manibus onus reddi leuius . Quo fignificant etiam difficilia fa Auxiliatores.
cilè confici,fiquis no ipfe folus negocium aggrediatur,fed in plures adiutores & auxiliares partiatur.
Sumptum eft å tollendis oneribus . Videtur autem ea fententia ab ipfaufq; antiquitate in noftrá æta
temdemanaffe.Legimus enim apud Hefiodum in opere cui titulus, yang upa :
p id eft:
πλείον καὶ πλεόνων μελέτη .
Item Homerus Iliados μ
Pluspotest & plurium induftria.
id eft:
ἀλλ᾽ ἐπιμαρτᾶτον ·πλεόνων δέτι ἔργον ἄμενον .
B
Adfitis comites:multorum induſtria nang,
Pluspollet quàm paucorum.
Adhocrefpexit Euripides in Phoenifsis:
id eft:
' iga.
as Naing & wait
Rurfum in Heraclidis:
Virunus autem nemo cuncta difpicit.
id eft:
μιᾶς γδ χειρὸς ἀσθενὴς μάχη .
Inualidapugna est unicæ tantùm manus.
Eodempertinet quod alibi retulimus: &s avÿg èdès avÿg.id eſt: Vnus uir, nullus uir.
Proprij nominis obliuifci . XCVI

Prouerbialis hyperbole,proprij nominis obliuifci, in hominem fupra modum obliuiofum . Lucia- In obliuiofum.
nus in Toxaride: lop yöp TövoμA “" KAT© X7 Ganálaro& waßès.id eſt:Itaq; citius fieret, ut patris ſui nomen
obliuifceretur quifq;. Ouidius:
Nominis antè mei uenient obliuia nobis.
Vfurpatur & à diuo Hieronymo in epiftola quadá. Plinius libro hiftoriæmüdi feptimo,inter ademptę
memoriæ exempla commemorat & Coruinum Meffalam oratorem , qui nominis etiam proprij fue
rit oblitus : quuin id defunctis etiam agnofci creditum fit aliquandiu . Atq; hinc mos prifcis, priufqua
rogo imponerent cadauera,nomen proprium inclamandi.
Sine Cerere & Baccho friget Venus. XCVII
Terentius in Eunucho :Verbum hercle hoc uerum eft, Sine Cerere & Libero friget Venus. Dicun
tur hæc fub perfona Chremetis adolefcentis ruftici , qui fobrius oderat meretrices , pòft idem potus
non abhorret.Cibus enim & potus iritamenta funt libidinis.Eleganter autem Cererem pro uino,Ve
neremprolibidine dixit,continenter in figura perfiftens.Nam illud ipfum uerbum,Friget, metapho.
ramhabet:quamDonatus à picatione uaforum mutuò fumptam autumat, quòdfrigida pixnon adhę
reat.Frigida profectò nimiumq; affectata interpretatio: quod quidem tanti uiri pace dixerim,fi modò
illius eftinterpretamentum.Ardent amantes,& frigent quæ languent. Horatius:
Non enim posthac alia calebo Femin a .
Etfrigentinuxores mariti, qui non admodum amant . Diuus Hieronymus Terentianam fententiam
crafsiore Minerua explicans : Diftento uentre ( ait ) diftenduntur ea quæ uentri adhærent . fignificás
libidinem effe gaſtrimargiæ comitem. Peculiariter autem uinum iritat libidinem: ideoq; Paulinæ lite
ræuetant,ne uino inebriemur, quòd in eo fita fit libido, Euripides :
id eft:
οἴνε δὲ μὴ παρόντος ἐκ ἔςιν κύπρις .
H Abfente
 DE S. ERASMI ROT. ADAGI
362 . O R V M
azorco
Abfente uino, nulla tunc adest Venus.
hadak
In Græcorum collectaneis ita lego:
id eft: P
νεκρὸν ἀφροδίτη διονύσε δίχα καὶ δήμητρα .
Mortuares Venusfine Baccho & Cerere.
Cynicus apud Athenæum libro Dipnofophift. 6.refert eandem fententiam his ferè uerbis:
ἐν τῇ κενῇ γδ γαςρὶ καλῶν ἔρως
id eft:
ἐκέτι. πεινῶσιν γδ ἡ κύπεις πικρά . 1
Nam uentri inani non inestformarum amor.
Begrum
Amara Venus eft dira quos premitfames. Found
Acmoxfubijcit carmen Euripidis, quod ille mutuatus fit ab Achæo Satyrico:
rego
ἐν πλησμονῶντικύπρις, ἐν πεινῶντι δ᾽ id eft:
Kitum
Saturo Venus adest ,
famelico nequaquam adeft. spicar
Athenæus lib.Dipnofophift.i.diftichon adducit eandem complectens fententiam : ACTCO
ἐν πλησμονῇ γδ κύπρις, ἐν δὲ τοῖς κακῶς
πρόθεσιν ἐκ ἔνεσιν ἀφρωδίτη βροτοῖς . id eft:
Saturis Venus adest, cæterùm infelicibus
Miferis nulla adest Venus mortalibus. Qap

Apud huncipfum lib.10.Ariftophanes uinum,lac Veneris appellat, quòd alat libidinem :

1 id eft:
ἡδύς τε πίνειν οἶν— ,ἀφροδίτης γάλα .
Vinum bibentifuaue,lac Cypria dex.
Huc pertinet epigramma, quod fertur incerto autore:
ἔρωτα παύει λιμὸς ·ἡ δὲμὴ,χζόν .
ἐαὶ δὲ μὴ ταῦτα των φλόγασβέση ,
id eft:
θεραπεια σοὶ λοιπὸν ἠρτήθω βρόχων.
Fames amoremfedat:idfifit minus, ราย ก
Tempus medetur.fin nec ifta extinguere

27
Flammam queant, tum reftat utfunempares.
Idem intelligi uoluit Apuleius, cum Veneri ebriam cœnam affingit, cum interim efuriat Pfyche.Quan B

§
1
quam Ariftoteles indicat, immodicam uini potionem inutiles reddere ad coitum . Nam dilui uim fe
minalem: atq; ob eam caufam Alexandrum Magnum in Venerem parum fuiffe ftrenuum , quòd effet
uinofus.Idqs Theophraftum dixiffe narrat Athenæus.
Nauiges in Mafsiliam . XCVIII
Maßilienfes noveras às Tliv paoraniay . Scribit Athenæus libro 12. Mafsilienfes ufqueadeò delicijs effoeminatos o
luxuriofi. lim fuiffe, ut prouerbio dici confueuerit, noras às Tli paaraníay: id eft, Nauiges in Mafsiliam.No expli
cat quidem ille prouerbij fenfum,fed facilè conijcitur,in molles, & moribus cultuq; parum uirili, tor
queri debere.Plautus in Cafsina:Vbi tu es,qui colere mores Mafsilienfes poftulas.Tametfi, quod ait
Plautus,mihi potius referendum uidetur ad feueritatem uitæ: quemadmodum Plutarchus in uita A
gefilai docet, Spartanam difciplinam appellatam ,feueram,minimeq; delicijs indulgentem. Nam non
Maßilienfium alia gens laudatior quàm Mafsilienfium : fi Ciceroni credimus, fiq; uera memorat Valerius Maximus
feueritas.
libro 2.capite De inftitutis:multa commemorans de difciplina eius ciuitatis ,quæ nec mimos ullos in
fcenam admiferit, ne parum pudicis fabularum argumentis ciuium mores inficerentur,nec eos qui re

SEA
ligionis prætextu uitam inertem & ociofam fectaretur, intra portas receperit. Aliaq; id genus de Maf
filienfiuin feucritate referuntur apud autores:ut appareat, Athenæum non de Gallica Mafsilia, fed de

E
Libyca loqui,cuius meminit Vergilius 4. Eneidos libro:
Hic mihi Maffylagentis monftratafacerdos. BUTAP
Quo quidem exloco coniecturam facere licet,Maffylos maleficijs olim infames fuiffe,quemadmodú
ZXX

& Theffalos.Cæterùm quoniam apud Athenæum Maffalia eft, non Maffylia:fieri poteft ut nec fit Maf
filia quæ eft Galliæ Narbonenfis, nec Maffylia Maurorum , fed tertia quæpiam . Licet hanc nominum Exito
differentiam interdum confundát Græci fcriptores . Stephanus indicathoc nomine fuiffe ciuitatem
Ligufticæ, Phocenfium coloniam,autore Hecatæo: Timæum uerò illud addere , quum nauclerus ad
sont
Maßilia unde nauigaffet, uifo pifcatori proiecto in terram fune dixiffe : Alliga rudentem . Et hinc loco nomen indi e
tum Maffalia . uod enim Eolibus eft , quod alij dicunt Año , nuspifcator . ex µão igitur & dans di
ta.
di& &ta Mafsilia.

Nauiges Troezenem. XCIX

) Procesas paliva: id eft,Nauiges Trazenem.Euftathius enarrans fecundum Homericę Iliados librű,
ait dici folitum in eos,qui cùm mento imberbi effent, tamen appofiticijs pilis barbam uirilem menti
rentur.Addit inde natum , quòd Træezenis portus quifpiam uulgò celebratus fit, nomine Barba . Eft
autem alter Træzen in Mafsilia.
Attica bellaria. C
¤µμar' àï/ nà: id eft, Bellaria Attica : de lautitijs & cupedijs . Transferri poteft ad rem quamcunque,
maiorem
"
 CHIL SECVNDE CENTVRIA III , 363
A maiorem in modum fuauem ac iucundam.Plato Politiæ fuæ libro 3.yes i årŢinŵp wrµµáτwp ràs donéous
üva sinaléas.id eſt:Damnas & Attica bellaria, quæ uidentur ad lautitias pertinere.

CHILIA D'IS SECVNDAE CENTVRIA 1111 .

Nemo benemerito bouem immolauit,præter Pyrrhiam .

Ydás œvopyátyßöp kovory ann' ÿ¤uppías: id eft, Nemo boué immolauit benemerito,nifi Pyrrhias. Hoc De gratitudi
prouerbioquondam utebantur, fi quando quis extitiffet homo infigniter gratus , qui ne.
ciumacceptum ampliter repenfaret. Plutarchus in Quæftionibus Gręcanicis,unde fit natum
adagium enarrat ad hunc modum Nauis quædam piratica appulit ad infulam Ithacenfein,in qua for
tèfortuna fenex quidam eratunà cum cadis fictilibus plenis pice. Pyrrhias quidam Ithacenfis, ut opi
nor,negociator,fene dato precio redemit à piratis:non ob id quòd eo fibi foret opus, fed partim quòd
mifertum effet fenilis fortunæ, partim hominis oratione perfuafus . Einit autem unà cum fene cados
illos picarios:idq; autore fene.Deinde profectis piratis, quo Pyrrhiæ gratiam referret fenex, quòd no
ob lucri cupiditatem ,fed ob beneuolentiam fefe liberú feciffet, indicauit in cadis multa pecuniæ uim
pici admixtam, abditam effe.Qua reperta, cum Pyrrhias derepentè diues effet redditus,cùm magnifi
cè collaudauitfenis erga fe gratitudinem,tum eidem bouem immolauit officij præmium.Atq; hinc re
iamperuulgata natum prouerbium , de gratia prolixè relata . Veteres enim regale facrum & magnifi
cum, opiparumq; conuiuium via appellabant .Accommodabitur rectè prouerbium & in uulga . Babvoix.
tam mortalium ingratitudinem , adeò ut uix unum reperias , qui meminerit officij . Non abludit hinc
exemplum Euangelicum , quo è decem lepra Chriſti beneficio liberatis , unus duntaxat reuerfus eft Luc, 17.
quigratias egerit,
Fumi umbra. II
Kaav oxid:id eft,Fumi umbra.Prouerbiali hyperbole id dixit antiquitas , pro re quamlibet uili . So
phocles inAntigone:
τὰ δ᾽ ἄλλα καπνᾶ σκιᾶς ἐκ οὐ πριαίμίω . id eſt:

Reliquafumi umbra non emerim.

Cùm omnis umbrares quædam eft inanis , tum uerò fumi umbram penè dixeris umbram umbræ: Vmbra um,
Extat &hoc apud Ariftophanem. De hoc aliàs nonnihil attigimus. bre .
Viuum cadauer. Viuum fepulchrum. III
suboxⒸ vengós:id eft,Viuum cadauer. Prouerbiali figura dixit Sophocles in Antigone:
B · ἐκ τίθεμ᾽ ἐγὼ Hunc ego uiuere
ζξτον,ἀλλ᾽ ἔμψυχον ἡγῆμαι νεκρόν . i . Haudarbitror, uiuum at cadauer indico.
Refertur apud Athenæum libro 12.Euripides in Eolo apud Stobæum :
φεῦ φεῦ παλαιὸςαν ὡς καλῶς ἔχει , Senes.

γέροντεςἐδὲν ἐσμὲν ἄλλο πλὼ ὄχλῳ

1 καὶ χημ᾽, ὀνείρων δι᾿ ἕρπομενμιμήματα .

id eſt:
νᾶςδ᾽ ἐκ ένεσιν, οἰόμεθα δ᾽ εὖ φρονῶν .
Heus heus uetuftum ut rectè habetprouerbium,
Nilaliudatg turba nosfenesfumus,
Vmbrag,‫ ލ‬uerùmferpimus imitamina
Infomniorum:caterùm mens haudinest,
Quanquamuidemurfapere nobis adprobè.
In eos dicetur,qui fic uiuunt,ut nihil dignum uita agant.Lucianus fenem decrepitum čuluxén tiva zá
por,id eft,Viuum quoddam fepulchrum appellat. Huc pertinet etiam illud Mimi cuinfdam ( Laberij,
nifallor) apud Gellium ,
Similisfepulchris nilnifinomen retineo.
Exfronte perfpicere. IIII
Exfronte perfpicere dicimus , quod ftatim & uelut ipfo protinus occurfu percipimus . Sumptu ab
Phyfionomicis, qui fe profitentur ex oris lineamentis, reliquaq; corporis fpecie ingeniu hominis pof
fe deprehendere.M.Tullius ad Antonium:Non enim folùm ex oratione,fed etiam ex uultu,& oculis , Amor unde
&fronte,ut aiunt, meum erga te amorem perfpicere potuiffes. Id adagium etiam hodie uulgò tritifsi- perfpiciatur.
mum eft. Cicero ad Q.fratrem de petitione confulatus,frontem appellat animi ianuam : Cura,inquit,
ut aditus ad te diurni atq; nocturni pateant,neq; foribus folùm ædium tuarum , fed etiá uultu & fron
te,quæ eftanimi ianua. Quæ fi fignificat uoluntatem abdită effe ac retrufam, parui refert patére oftiű.
Hæc Cicero. Vnde & Vera fronte fieri dicútur, quæ fiunt ex animo. Interdum enim aliud frons loqui. Vera fronte
tur,aliud celat animus.Allufit huc Ariſtophanes in Equitibus : facta.
ἐπίδηλον ἡμῖν τοῖς προσώποισιν ποιῶν,
id eft:
ἢν τοῖς ἔπεςι χαίρωσι καὶ τοῖς πράγμασιν .
Nobis utipfisfrontibusfaciantpalàm,
Annoftradicta acfacta leti comprobent.
H 2 Speni
 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
364
VA

T
Spem precio emere. Sicul
1 Eftlucrum incertum, & in euentu fitum, certo affectare damno.Terentius in Adelphis : Egofpem
Spem emere
precio non emo . Hanc fententiam leno refert illi : Pecuniam in loco negligere , maximum interdum
precio. eft lucrum.Quadrabit potifsimùm in eos,qui fpe rerum adducti maximarum , principum fauoré mu
neribus obfequijsq; captant: certè ætatis ac temporis impendio, quo non alius fumptus charior . Ná
ij quid aliud quàm fpem precio emunt ? Figura mutuò fumpta uidetur à quodam emptionis genere, diac
, in quo confueuit alea rei , non res emi . Veluti fi quis retium iactum ematin pifcando , aut mitsilium Exag
prædam in uenatu,aut fi quid aliud eiufmodi. Qua de re multa fit mentio in Pandectis lib.18. titulo de Kalasf
contrahenda emptione: ueluti cum quis emit prouentum agri in annum proximum , aut partum ani , AC
mantis:fiue cum emitur captus pifcium autauium,aut etiam mifsilium, quam illi uocat aleam: in par 2200
tu tamen non tenetur emptor, fi nihil natum fuerit : nifi fortè hoc per ipfum actum eft, ne quid nafce A
0140
retur : in alea tenetur,quoniam fpes empta eft : tantum in mifsilibus euictio rei captæ perimit ex
1
empto actionem.
VI
Cœlum territat. KOPE
Prouerbialis hyperbole apud Vergilium in Æneide: T
-Et cælum territat armis.
Conuenit in minaces & feroces,Thrafonesq; magniloquos . Sumpta uidetur à bello Giganteo: que fa
bula notior,quàm ut hicfit repetenda . Confine huic illud Synefij in epiftola contra Andronicum : 7
srpanj Top spavoy Bapúarapxaça, id eft: Capite cœlum perrumpere conatur.
Subere leuior. VII
anxpór op : id eft , Subere leuior . Prouerbialis hyperbole in homines inconftantes & lubricafi
in leues.
de.Suberis enim lignum cauernofum , quod in aqua non fidit, uerumetiam retibus & natantibus alli
gatur,ne pofsint fidere.Horatius in Odis :
Quanquamfidere pulchrior
Ille est:tu lenior cortice, & improbo
Iracundior Adria.
Strabo lib. 1. inter hyperbolas prouerbiales hanc quoq; commemorat , Subere leuior umbra . Quan . T
quam hic locus apud Strabonem non caret fufpicione mendofitatis . Græca fic habent : inalánóð áví
τινδε τα σοβολαὶ ἐπὶ ὑποββολαῖς,ὡς καὶ τὸ κυφότδρου είναι φιλλῦ σκιὰν , δειλότδρου καὶ λαγὼς φρυγὸς , ἐλάττω α ἔχειν γίῶ + ἄγρου ἔπι
Fons danwnings. Hæc ita uertit Gregorius Typhernas, fiue Guarinus : Et ficut nonnulli fuper exceſsibus
exceffus funt, ut illud, Leuiorem fubere umbram : & illud,Formidolofiorem lepore Phrygem : & illud, B
Ager minorem tellurem habet quàm epiftola Laconica . Primùm umbram effe leuiorem fubere , non
eft infignis hyperbole , imò nulla potius eft.ut iam demus , Græcè rectè dici sporopop σniar . Vnde hîc
pro mar , legendum arbitror nas : ut fic dicta fit fuberis umbra , quemadmodum dicimus umbræ fo
innium.Item dendropov nayw opúya, id eft, timidioré lepore Phryge : quomodo legiffe uidetur interpres.
Nec abfurdum ,fi intelligamus Phrygium leporem, ueluti cæteris pauidiorem : quod ea gens imbellis
habebatur, & effœminata delicijs. Pindarus in Pythijs hymno fecundo metaphoram flexit ad laudem T
hominis:qui quanquam preffus calumnijs malorum,non deijcit tamen animum , fed fe fuapte natura
recipit in apertum : unde & piano abásou appellat: id eft,fuber quod tingi nequeat.Huc refpexit Hora
tius Epiftolarum lib.1.de Vlyffe loquens:
Dumfibidumfocijs reditumparat, afpera multa
Pertulit,aduerfis rerum immerfabilis undis.
Cubito emungere. VIII
Infordidos avizovasów : id eft , Cubito emungens . Prouerbialis ironia in hominem fordidi quæftus , &
homines. conditionis abiectæ. A falfamentarijs ducta, quibus mos eft narium mucum cubito abftergere: nimi

#9
rum manibus muria & falfugine oppletis. Bion philofophus apud Suidam ex Laertio : warùp piv liv

5.7.3.3
årrλsólóp¦¸™@ àуnïvæ àñoμværóμgv.id eſt: Meus pater erat libertinus, cubito emungens . Celebratur fcom
ma M.Tullij,tortum in quendam falfamentarij filium : cuius tacito autoris nomine meminit qui fcri
pfit rhetorice ad Herenniü, in fchematis fpecie,quæ dicitur fignificatio per confequentiam : Vt, inquit,
3

fi falfamentarij filio dicas : Quiefce tu, cuius pater fe cubito emungere folebat.
Hibere næniæ. IX

Nuga. Hiberas nænias diuus Hieron.nugas appellat, in præfatione quam præpofuit Moyfi Pentateucho:
Quod multi ignorantes,inquit, apocryphoru deliramenta fectantur, & Hiberas nænias libris authen
ticis præferunt.Idem in duodecim quæftionibus : Et Hiberas nænias Aegyptiaq; portenta fectari . O
Hiberima pinor Hiberas nænias dici , propter prodigiofas maleficiorum fabulas uulgò iactatas . Nam Hiberos
lefici. inaleficiorum infamialaboraffe,teftis eft in Odis Horatius. Nifi quis mauult ad flumen auriferum Ta
gum referre. Quanquam ipfe diuus Hieron. in epiftola aduerfus Vigilantium,fatis indicat de portêtis
ac monftris intelligendü,fcribens ad hunc modum : Et quia ad radices Pyrenæi habitas , uicinusq; es
Hiberiæ,Bafilidis antiquifsimi hæretici, & imperitæ fcientiæ incredibilia portenta perfequeris.Athe
næus infecundo tradit Hiberos, cum effent opulentifsimi, tamen ob parfimoniá femper ideonora foli
tos, &μovo , hoc eft, aquam bibere, & folos cibú capere: cæterùm ueftitu fuiffe fumptuofifsimo. Ci
tat hoc exAthenæo Stephanus . Sed pro ungañoyía,deprauatum eft unponezia.
Sicula
AA
MAAM
 CHIL SECVNDE CENT VRIA IIII, 365

Sicula nuga, Gerræ, Perfola nuga. X

Siculæ nugæ prouerbio dicuntur res leuicule.Aufonius in epiftola ad Syminachum :
Cogitans, inquit,non illud Catullianum,
Cuidono lepidum,nouum libellum: fed amargoteron & uerius,
Cui dono illepidum, & rudem libellum:
non diu quæfiui.Tu enim occurrifti,quem ego, fimihi poteftas fit, ex omnibus unu femper eligerem.
Mifi itaq; ad te friuola gerris Siculis uaniora. Porrò Siculorum dicacitas nota eft ueterum literis . Ná
Siculus fuit Epicharmus :ad cuius exemplar properare Plautus dictus eft Horatio . Plautus autein in
nugis ac iocis eft immodicus, nec rarò ineptus. Porrò gerras Gręci crates uimineas appellant. Ea uox Gerre.
pofteauulgò pro nugamentis rebusq; friuolis ufurpata eft, autore Fefto Pompeio , hac quidem occa
fione Athenienfes cú Syracufas obfiderent, & crebrò gerras pofcerent , irridentes Siculi Gerras cla
mitabant.Hinc in prouerbium cefsit. Vnde & familiares , quiq; interfe nugas omneis communicant, Congerrones,
Congerrones uocantur.Suidas neutro genereya refert,ut Perficam uocem:quæ quidem tum arma
declaret,tum quoduis defenfaculum.Etymologicon Græcum addit,apud Siculos naturam muliebre
gerron appellari: pa nanq; dici, commutatione literæ , quafi dippa.dosas autem apud Græcos pellem
fignificat : & gerra propriè defenfacula funt pellicea . Plautus in Poenulo : Scitum pertempus hoc iam
eft uerbú,fi uerbú uetus. Ná ifte blanditiæ mihi funt, quod dici folet , gerra germana. Aedepol lira,
lire.Germanas dixit, non Germanicas, abfit,fed meras ac ueras nugas. Quod autem Plautus uocat li
ræ,Græci dicuntaōpov , fiue angisuara . Vocem dictam putant à aýle , & piw :quod dictum fallens memori- ago .
am excidit. Quemadmodum & grúaper & gavagíær, dictam à paów, & piw :quod fuperfluant, exundentque pragov.
uerbis garruli.Apud hunc ipfum Plautum & Perfolas nugas legimus : opinor ob montes aureos , qui Perfolæ nuge.
apud Perfas effe perhibentur .

Quifemel fcurra, nunquam paterfamiliâs. XI

Qui femelfcurra,nunquam paterfamiliâs.Porphyrion enarrans Horatium,admonet fuiffe prouer.
bium. Senfus eft autem , eum quem femel depuduerit , quiq; contempta fama fcurram agere cœperit,
uixunquam ad bonam frugem redire. Scurra gaudet alieno cibo : paterfamiliâs parat unde domi ui
uat.M.Tullius in actione pro Publio Quintio:Memini,uetus eft,de fcurra multò facilius diuité quàm
patremfamiliâs fieri poffe.Fortuna crebrò largitur opes indignis:at bonam mentem dat nemini.

Aegroto dum anima eft,fpes eft. XII

B Aegroto dum anima eft,fpes eft. Sentétia prouerbialis , admones ne in afflictifsimis quidem rebus Spes.
abijciendam effefpem . M. Tullius ad Atticum: Vtegroto dum anima eft,fpes effe dicitur: fic ego quo
adPompeius in Italia fuit,fperare non deftiti. Sumptum uidetur adagium ex Theocriti Batto:
θαρσᾶν χρὴ φίλε βᾶτε ,τάχ᾽ αὔριον ἔσσετ᾽ ἄμεινον.
ἐλπίδες ἐν ζωοῖσι, ανέλπιςοι δὲ θανόντες .
χὼ ζεὺς ἄλλοκα μὲν πέλα ἄθρι , ἄλλοκα δ᾽ ὕει,
Hosuerfus quoniam non ineleganter uertit Philelphus,haud grauabor adſcribere:
Fidere Battedecet:melius crasforfan habebis.
Sperandum eft uiuis, non eft fpes ullafepultis.
Nuncpluit, & claro nunc Iuppiteratherefulget. Item Euripides in Troadibus :
* ταυτὸν W ὦ παιτῶ βλέπειν τὸ κατθανῶν.
τω id eft:
τὸ μὲν γδ' ἐδὲν ,τῷ
+ δ᾽ ἔνεισιν ἐλπίδες.
Non eft idem mignate uiuere ac mori.
Siquidem hocnihil,fpesfuntin illofcilicet.
Eodem pertinet fabula de Pandora pyxide,in cuius fummo labro fola fpes hæferit, reliquis omnibus
morbis euolantibus.
Ad uiuum refecare. XIII
M.Tullius lib.De amicitia,ad uiuú refecare,dixit pro eo quod eft, rem exactius quàm fat eft,ac mo Exactèrem
rofius excutere. Sed hoc,inquit,primùm fentio,nifi in bonis amicitiam effe nó poffe . Neq; id ad uiuú tractare.
refeco,utilli qui hæc fubtilius differunt. Mutuo fumpta metaphora à tonforibus , capillos aut ungues
refecantibus.Ná ij fæpenumerò molefti funt, dum nimium diligentes effe ftudent.Idé inlibris Defini
bus,dixit Prefsius agere, pro exactius & accuratius.Plautus in Bacchidib.fub perfona Chryfali :Ton- Preßius age
debo auro ufq; ad uiuam cutem. Ethoc ipfum Tondere,pro deludere, Græcis in prouerbio eft. re.

Hoftimentum eft opera pro pecunia. XIIII

Hoftimentú eft opera pro pecunia. Hoc adagiu admonet , nihil gratuitú effe debere , fed officit be
neficio penfandü.Hoftimentum auté, autore Pompeio Fefto,beneficij penfatio eft: à prifco uerbo ho Hoftimentu.
Hostire.
ftire & redoftire,quod eft paria referre.Ab eodem hoftem dici putat Nonius, quòd ex æqua caufa pu.
gnain fufcipiat. Sic lena apud Plautum in Afinaria adolefcenti refpondet, fua exprobranti beneficia: Hoftis.
Hoftimétum eft opera pro pecunia.hoc eft: Neuter habet quod imputet alteri . Tu mulierem amabas,
miffa eft:ego pecunia, dedifti.T.Liuius: Nunquam nec opera fine emolumento,nec emolumentü fer
uis fineimpenfa opera eft. At in amicorum officijs alia ratio eft:nec enim liberatur à debenda gratia,
H 3
qui

Betaw
 BYW203 WPA:

RY
SM I G IO
DES . ERA
T
RO . A DA M
366
A
qui gratiam retulit: nec permutatione officiorum fit,ut uenter alteri quicquam debeat . Confine illis,
Manus manum fricat:&, Scalpentem fcalpe.
XV
Vtranq; paginam facit.
Why
Plinius Hiftoriæ mundi libro 2. cap.7. defortuna loquens:Huic, inquit, omnia expenfa,huic omnia
Fortund. Probl
feruntur accepta, & in tota ratione mortalium, fola utranq; paginam facit . Prouerbij faciem habet il
id
lud,Vtranq; paginam facit:fumpta metaphora à codicillis rationalibus, duas habentibus paginas : al
Satom
teram quæ indicat quid fit datum ,alteram quæ quid acceptum fit oftendit.Itaq; in rebus humanis for
Liai
tuna utranq; facit paginam :id eft,fiue quid obtigit boni, ea laudatur, quafi dederit: fiue mali quid acci
Aral
dit,eadem incefsitur,ceu malorum autor.
XVI
Nec omnia,nec pafsim, nec ab omnibus.
In muneribus OUT‹ WαÚTα,ŠTE WαVTṆ, wxp was : id eft,Nec omnia, nec pafsim,nec ab omnibus. Admonet adagiu,

EFEL
que fpectada, in muneribus accipiendis non folùm uerecundiam adhibendam effe, uerumetiam delectum . Sunte

SEE
nim quædam,quæ neutiquam decorum fit accipere. Eft item locus, eft tempus quo pulchrum fit recu MA
fare munus oblatum . Sunt quidain,à quibus inhoneftum fit admittere donum.Laudat Horatius Tele
machum Homericum , qui equos ab Menelao oblatos recufarit . Hoc adagium citatur ab Vlpiano in
Pandectis lib. 1. tit . de officio proconfulis , ex epiftola diui Seueri & Antonini imperatorum . Verba
ipfa fubfcribam : Quantum,inquit,ad xenia pertinet , audi quid fentiamus . Græcum prouerbium eft,
S'TE Wαíтα,ŠTE Wαúτş,&T½ wapk wavτwv: id eft,Nec omnia, nec pafsim ,nec ab omnibus . Nam inhumanu, à ne
1
mine accipere:fed pafsim , uilifsimum eft: & omnia, auarifsimum.Hactenus illi. Græca uerba in omni
bus exemplaribus defiderabantur . Ea Politianus ex archetypis reftituit, ne quid hunc interim debita
fraudemus laude. Allufit huc Theocritus in Thionycho:

αιτέυμενΘ ἐκ ανανέυων ,
id eſt:
οἷαχρὴ βασιλῆ .αὐτῶν δὲ δὲ ἐκ ἐπὶ παντὶ.
Nonfolet ille negare rogatus
Principe digna,nec est de requacung, rogandum.
XVII
Tempus omnia reuelat.
Tepus omnia Tertullianus, quem diuus Cyprianus præceptorem fuum appellare confueuit, in Apologetico con
reuelat, tra Ethnicos:Bene aut,inquit,quòd omnia tépus reuelat, teftibus etiá ueftris prouerbijs atq; fenten
tijs.Aulus Gellius Noctium Atticarú lib.12. cap.ité 12. citat in hanc fententiam hos Sophoclis uerfus:
B
πρὸς ταῦτα κρύπιεμηδὲν, ὡς ἅπανθ᾽ ὁρῶν
id eft:
καὶ πάντ᾽ ἀκέων, πάντ' αναπλύσσειχρόνο
ob ifta ne quid occulas ,
fiquidem intuens

BEREKBY
Cuneta,audiensá , cunctaproferetdies.
Idem in Aiace flagellifero :

ἅπανθ᾽ ὁ μακρὸς κ ' ανάριθμο όνο id eft:

φύει τ᾽ ἄδηλά,καὶ φανέντα κρύπτεται .
Cunetapariter immenfus ordo temporum

5
Occulta prodit,& idemprodita occulit.
Veritas,tempo Eodem in loco Gellius admonet , quendam ueterum poetarum Veritatem temporis filiam uocaffe:
ris filia. quòd licet aliquando lateat,tamen temporis progreffu in lucem emergat. Ferturin eandem fententia
hic quoq; fenarius prouerbialis :
id eft:
ἄγε δὲ πρὸς φῶς των ἀλήθειανχρόνΘ .
At ueritatem tempus in lucem eruit.
Et alter huic adfimilis:
id eft:
πρὸς φῶςφέρει.
πάντ᾽ ανακαλύπλων ὁ χρόνΘ
Omniafub auras tempus aperiens refert.
Idem opinor fenfiffe Thalete, cum ait: xgóvop oopwrαtop ánavτwy ,avsvpíonav yağ rà waita, hoc eft : Tempus
omnium effe fapientifsimú,ut quod cun& ta reperiat,eruatqs .Nec aliud Pindarú in Olympiacis, cú ait:
id eft:
3.83

ἁμέραι δ᾽ ἐπίλοποι μάρτυρες σοφώτατοι.

Pofteridiesfapientißimi teftes.
Tempus omni, Idem alibi,tempus omnium parentem appellat, quòd nihil non fiat progreffu temporis:
id eft:
um parens. ἀποίητον ἐδ᾽ αὖχρόνῶὁ παντων πατὴρ δμύοιτο θέμεν ἔργων τέλου
Ne tempus quidem rerum omniumpater,poßitquodfactu est infectum reddere.
BES

Habet eandem fententiam Pindarus quum aliquot locis,tum Olympiade 10 .

ἀλάθειαν ἐτήτυμον
ὅτ' ἐξελέγχων μόνG
χρόνου , τὸ ἢ σαφανὲς ἰὼν πόρσω κατέφρασαν.
id eft:Etfolum tempus quod ueritatem certam prodit, quodq; latebat in obfcuro,progrediens enarra
uit. Huc allufiffe uidetur Vergilius in fexto:
Subigitgfateri
Que
 CHIL. SECVNDE CENT VRIA IIII. 367

Quequis apudfuperosfurto lætatus inani

Diftulit inferam commiffapiacula mortem.
Neque difcrepat Euangelicum dictum apud Matth.cap.10 . έν ὅτι κεκαλυμμένον ὃ ἐκ ἀποκαλυφθήσεται, καὶ και
valora.id eft: Nihil opertum ,quod non reuelabitur, & occultum,quod nó fcietur. Plutarchus
in Problematis caufam inquirit, cur antiquitùs operto capite res diuina Saturno fieri cófueuerit. At
queidfignificatum arbitratur, quòd ueritas plerunq; tecta ignorataq; fit, fed eadem aperitur tempo
7 re.Saturnus enim temporum autor ac deus fingitur. Nam gov Saturnus, xgéve tépus. Nec aliud fen
fit T.Liuius,cum ait lib.22.A ueritate laborare nimis ius fæpe aiunt , extingui nunquam , Seneca lib.
Déira 2.Dandum femper tempus eft: ueritatem enim dies aperit.
Alpha penulatorum. XVIII
Martialis epigrammatum libro fecundo:
Quem non lacernis Publius meus uincit,
Non ipfe Codrus, Alphapenulatorum.
Alphauocauitpræcipuum ,& quafi primatem, prouerbiali nimirum figura.Idem aliàs iocatur in qué Alpha.
dam offenfum , quod eum dixiffet Alpha, monetq;, ut huius iniuriæ talionem faciat , feq; uicifsim Be .
ta,fi uelit appellet. Translatum à notulis literarum, quibus Græci numeru indicant . Eofdem fignife
ros &antefignanos appellant,metaphora fumpta à militia. Quamobrem autem alpha inter literas pri
mum obtineat locum , Plutarchus non infcitè caufas reddit 7ovµzoorα×ŵp zgoßά Decade nona, Pro Alpha cur pri›
togenes grammaticus è fuo ludo caufam adducit , primùm uocales iure præferri confonantib. quòd mum locũ in
citra illarum adminiculum fonent: deinde uocales ancipites meritò præferri logis ac breuibus, quòd ter literas obti
utriufq; generis uim cóplectantur. Cæterùm inter ancipites rectè primú locum alpha tribui, quod in neat.
conficiendis fyllabis, iota &ypfilon fequatur alpha: uelut in eo xs . Alpha nunquam fequatur illas
duas,uteandem efficiant fyllabam , fed refilit, & proprium tuetur principatú . At Ammonius mox di
uerfam allegat caufam , Cadmum ob id alpha principen inter literas locum tribuiffe , quod Phoenicũ
lingua bos alpha uocetur:cui primum locum attribuendum putârit,non fecundú,aut tertium : quem
admodum fecit Hefiodus,
id eft:
οἶκον μὲν πρώτιζα , γωαϊκά τε,βῆντ᾽ ἀρετῆρα :
Primùm ades,deinde uxorem, inde bouem agricolantem.
Nam his præfidijs putat opus effe , fi quis cupiat famé ac paupertatem effugere . Rurfum Plutarchus
addithanc caufam fe à Lampria fuo didiciffe auo. Primam uocem naturalem & articulatam reddi per
B
B alpha,propterea quòd fpiritus qui eft in ore,potifsimùm formatur ac fingitur motu labiorum , quibus
diductis,primùm hic egreditur fonus mirè fimplex, & nullius indigens negocij,ut neq; linguæ requi
-
ratauxiliú,fed ea fubiacente per fpacium efferatur. Vnde & pueri nafcentes,primùm hanc eduntuo
cem.Hæc atq; huiufmodi quædam , eo quem oftendi loco, referuntur.Difputatur & apud Platone de
alphainter literas principaru . Quin & illa prouerbium fapiunt, Primas tenere,primas deferre fiue tri- Primas tenere,
buere: & ,Non pofteriores feram quæ metaphoræ funt à partibus hiftrionum in fabula, & apud Græ. ferre,deferre.
COSπρωτεύεσθαι: Sz, τὰ πρῶτα δέναι καὶ τὰ πρῶτα φέρειν . Quod afabularumactoribus fumptum apparet: inter πρωτεύεσθαι,
quos primas agunt,qui maximam fabulæ partem fuftinent : fecundas ac tertias, qui illis funt inferio
res . Quanquam & in caufarum aftionibus funt πρωτολογίας, δσυτδδολογία δε τριτολογία : quemadmodumn
funt wewraywvisai, dovropaywvisai & Hitαywvisas , quæ fi commodè transferuntur , fpecié habent prouerbij.
Saliuam imbibere. XIX
Diuus Hieronymus in Euangelia præloquens: Quis enim, inquit,doctus pariter, uel indoctus , cũ
in manus uolumen affumpferit, & à faliua quam femel imbibit, uiderit difcrepare quod lectitat, no fta Saliua.
tim erumpat in uocem? Eleganter profecto, prouerbialiq; figura dixit, Et à faliua , quá femel imbibit:
id eft,ab illo guftu quo puer imbutus eft. Sumpta metaphora ab infantibus, quibus præmanfum cibu
nutrices in os inferunt, non fine faliua. Cui cum affueuerint, nihil iam illis fapit,quod ab illius primæ
faliuæ guftu diuerfum fit:proinde modis omnibus curandum, ut optimis affuefcamus. Idem folet ac
cidere plerifq; noftrum,ut quicquid difsideat ab ijs quæ primis illis annis imbibimus, protinus difpli
ceat.Aiunt & canes eos amare, quorum faliuam guftarint.Verùm malim ad fuperiorem metaphoram
referri. Huc fpectare uidetur & Perfianum illud:
ing lutofixumpoßis tranfcendere nummum,
Necglutoforberefaliuam Mercurialem.
Quanquam magis arbitror referendum ad ficos Mercuriales, de quibus aliàs diximus :quos ioci cau
fa quidam faliua oblinebant,ut ludibrio effent qui tollerent: cum confimilem lufum præmiferit de nũ
moinfixoluto.Illud certè pertinet ad hoc prouerbium, quod eft apud eundem in fexta Satyra:
Nectenuemfolers turdorum noffefaliuam.
Saliuam, pro guftu dixit.
Quo femel eft imbuta. XX
Huic non difsimile eft Horatianum illud :
feruabit odorem
Quofemel eftimbuta recens ,
―
Teftadiu.
Proinde rectè monet Fabius,ut ftatim optima diſcátur:propterea quòd nihil heret tenacius, quàm id Optima statim
H 4 quod difceda.

3
 An on

PATLIFEL
RVM
SMI GIO
368 DES . ERA ROT, ADA

quod rudibus annis perceperimus.Et Ariftoteles libro Moralium Nicomachiorum 2. unpou n diagr. A
ji
ρε τὸ ὅπως ἢ ὅτωςσὐθὺς ἐκ νέων ἐθίζεσθαι,ἀλλὰ παμπολὺ μᾶλλον καὶ τὸ παν . id eft: Itaq; non parui refert, hocanillopa 2
to protinus à pueris confuefiamus,imò plurimum intereft,uel potius omne in eo momentu eftfitu.
& elac
Et Vergilianum illud mvua in Georgicis:
Adeò in teneris confuefcere multum eft. /tele

Augiæ ftabulum repurgare. XXI

‫ر‬
Res inquinata. Adyar Basaría: id eft, Augiæ bubile.Allegoria prouerbialis in hominé,aut in rem maiorem in modum
inquinatam.Lucianus inPfeudomante :καὶ τὸ αὐγάν βασασίαν, ἐ καὶ μὴ πᾶσαν , ἀλλ᾽ εἰς διαμίν γετὼ ἐμαυτε αυτο
hæðúpaða wapdooμa . id eft : Et Augie bubile ,fi non omne, at certè pro mea uirili conabor fubmouere.
inter
Oftendit autem huius ftabula tantum habuiffe congefti fimi , quátum ter mille boues pluribus annis
reddere potuerint.Huius mentionem facit & Paufanias in Eliacis, deq; bubus & fimo nonihil memi
nit.In Gręcis epigrammatis recenfetur inter Herculis labores Augiæ ftabulum repurgatum.Quin &
Seneca ludicro libello de morte Claudij Cæfaris ufurpat hoc prouerbium: In quos, inquit,fi incidif
fes,ualde fortis licet tibi uidearis, maluiffes cloacas Augiæ purgare,multò plus ego ftercoris exhaufi.
STA
Etiamfi prouerbium omiffum erat in exemplari, quod primùm fecutus eft Frobenius:id nos reſtitui
mus exexemplari, cuius nobis copiamfecit ex fua bibliotheca Collegium liberales artes profitentiú, #a!
in florétifsima Louanienfiú Academia.Neq; enim æquú arbitror imputari Vniuerfitati, quod pauco
rum feniculorúcófpiratione, tam odiofè repugnatú fit hîc bonis literis ac linguis . Gregorius Theolo
gus ad Bafiliú Magnum :πῶς,inquit ,παρέλθωτὸςἀκύποςκήποςἐκείνος καὶ ἀλαχαύος, καὶ τὸ αὐγίςκόπρου ἐκαὶ οἰκίας της
nabagoutvlu ; id eft: Quo præteream hortos illos incultos & holeribus uacuos,atq : Augiæ ftercus ex æ
dibus repurgatum?Sentit uitam luxu perditam in melius correctam .
Periculofum eft canem inteftina guſtaffe. XXII
id eft:
-χαλεπὸν χορίον κεα γεῦσαι.
Inteftina canemfemel adguftaffepericlum eft.
Illecebra quib. Prouerbiali allegoria dictum eft à Theocrito in Idyllio decimo. Admonet adagium , haud facilè tem
affueuitaliquis perare à peccando,qui femel illecebram illam ,uelut autoramétum uitiorum deguftârit. Quemadmo
dum quifemel fcortum attigerit, qui femel periurio fiue furto rem auxerit , qui femel aulicam uitá fit
expertus . Effertur & ad hunc modum apud Lucianum : sdk núwp o aúcar av aña§ onvropayev matów. id eft:
Neq; canis defiturus eft,qui femel corium edere didicerit.Theocriti Scholiaftes indicat,hoc prouer.
B
bium & hunc in modum efferri:xanrxòp µalšoa núwp onuтopayāv. id eſt : Periculofa res eft, canis quæ didiz
citarrodere coria.Horatius in Sermonibus fimili figura dixit:
Quafifemel uno
Defenegustarit, tecum partita lucellum,
Vt canis à corio nunquam abfterrebitur unito . L
Dubia cœna . XXIII
Canaopipara Dubiam cœnam,opiparam,uarijsque inftructam ferculis appellabant: idque prouerbium àparafi
tis repertum apparet. Phormio apud Terentium: Coena dubia apponitur. Quid ifthuc uerbi eft. Vbi
tu dubites quid fumas potifsimùm . Exponit parafitus uerbum fuum,alioqui anceps . Nam Dubium,
etiam periculofum fignificat: & Dubia coena pofsit intelligi, quæ non careat fufpicione ueneni.Hora
tius in Sermonibus:

Vides utpallidus omnis Cana defurgat dubia:

Etres parum tutas, appellamus dubias.
Canis circum inteſtina. XXIIII

252
Aulicorü uita. Kúw wap roos: id eft, Canis iuxta inteftina. Dicebatur , ubi quis res eas quarum effet cupientifsi
mus,propofitas confpiceret, quibus frui tamen non liceret. Canes enim oberrant circú inteſtina, de

TH
uoraturi nifi fuftem timerent. Suidas arbitratur accommodari poffe in res inutiles & infuaues : inte

D
A
G
3
ftina enim non facilè deglutiri à canibus,ac deuorata reuomi plerunq;.
Aurea compedes. XXV
Xgvo wida : id eft, Aureę compedes . Prouerbiali metaphora dicitur feruitus fplendida & amabi
lis,qualis eftferè aulicorum uita . Diogenes in epiftola quadam fcriptum reliquit , Ariftippum in au
la regia aureis teneri compedibus , ne poffet auolare. Seneca in dialogo quodam affectus & rationis:
Stulti eft, inquit, compedes fuas, quamuis aureas, amare. Loquitur de uxore formofa. Horatius item
de amica formofa:

-Tenet grata Compede uinctum.

Herculana fcabies. XXVI

Scabies fanta Spánra yuga: id eft,Herculana ſcabies:de fcabie iucuda, facileq; fanabili,interprete Suida: aut quæ
bilis. defideret Herculana, id eft, calida balnea . Narrant enim , Herculi laboribus illis ingentibus fatigato
Palladem ac Nymphas crebrò balnea feruentia fuppeditaffe. Vfum huius adagij non indicat , neque
Zenodotus,neque Suidas . Equidem opinor dici poffe uel in eos , qui multo ftudio alióue labore ua
letudinem offenderunt , ut quibus aliquo laxamento fit opus : uel in eos , qui blandis adulationibus
deliniti,ueluti iucunda quadam fcabie pruriunt.
Herculanus
 CHIL SECVNDE CENT VR IA IIII. 369
A Herculanus morbus. ノ XXVII
ipánna vir :id eft,Herculanus morbus. Hunc Dicæarchus apud Zenodotum eum exiftimat effe, Herculanus
quem alij facrum,alij comitialem appellant . Eft autem ex eorum numero , quibus nulla medicorum morbus.
ope fuccurri poteft:propterea quòd diuinitus immitti creditur, eoq; cognomen additum eft facro.A
puleius in prima defenfione, diuinum appellatum putat, quòd diuiná, id eft, rationale animi parté uio
let.Nafci,quoties caro in humorem craffum &fpumidū,inimico igni coliquefcit. Signa effe ,graue ca.
put,ceruicem torpentein , tempora pulfata, auris præcipuè dextrę tinnitu . Deprehendipotifsimtiin
incenfo lapide gagate, & rotæ figularis circum actu. In hunc aiunt Herculem incidiffe, uel propterim
menfos labores,uel immittente Iunone. Heraclitus arrogantiam facrum morbu uocauit :uel quòd id
malifummos plerunq; uiros confequi foleat, uel quòd fola mors remediu adferat. Herodotus in Tha
lia refert,Cambyfen huic obnoxium morbo quofdam fibi maximè familiares per infaniam occidiffe.
Hercule item liberos fuos interimente inducunt tragici poetæ.Herculanusappellatus uidetur, quòd
utille inuictus,ita hic nulla medicorum ope fuperabilis. Quanquá Ariftoteles in Problematis fectio
netrigefima, problemate iuxta Theodorum primo,putat Hercule uerè huic morbo obnoxium fuiffe:
atqueomneis adeò, qui uel ingenio, uel ftudio philofophiæ,uel in adminiftranda repub,uel in alijs ar
tibus excelluerunt,atræ bili obnoxios fuiffe. Equidem non uideo quamobrem hoc debeat inter ada-
gia referri, nifi facrum aut Herculanum morbum appellemus,tumorem animi, aut aliud aliquod uitiú
infanabile:quod genus eftin fenibus auaritia , in mulieribus loquacitas . Nam in omnibus ferè Græco
rum collectaneis uideo prouerbij titulo recenferi.
Io Paan. XXVIII
IoPean.Acclamatio prouerbialis , qua cófueuimus uti, re gnauiter& feliciter peracta.cui non diſsi βάλλ᾽ ὅτως ,
mileuidetur illud Homericum ,ßws : & apud Latinos, Macte uirtute. Atheneus ex Clearchi primo
deprouerbijs libro citat,is way , waai.id eft: le Pæon, ie Pæan. Nam utroq; modo fcriptú reperio. Na
tum hinc exiftimant Cum Latona ex Chalcide Eubœæ ciuitate Diana & Apollinem in Delphos trá
fportaret,euenit fortè fortunà, ut iuxta ſpecum , in quo Pytho latitare dictus eft, præteriret.Vbi uerò
jamprofiliens Pytho impetu ferretur in illos , Latona mulierum more territa , filij auxilium inclama
uithis uerbis,ixa :id eft, Iaculare fili . Ibi Apollo, qui tum fortè geftabat arcum , miffo telo Pythonem
interemit.Inde uox deflexa eft, ut diceretur,ix wap.Idq; cum ter iterari confueuerit in facris Apollini
factis,quidam arbitrantur primùm ortum effe carmen hexametrum heroicum & iambicum trimetru.
Etenim,fipronuncies primis productis fyllabis,
B ἴη παραν, ἴη παιαν, ἴη παρούν
hexametrum erit,meris conftans fpondeis.fin primis correptis,iambicum erit trimetru, puris iambis
abfolutum.Cuius rei meminit etiam Terentianus grammaticus.Item Iulius Pollux in quarto demo- Species cantus
ftrat,in Pythicis ludis quinq; fuiffe cantus fpecies.wéga repræfentari Apollinem, certaminis difpicien- in Pythicis lu
tem locuin :Κατακελουσμῷ ,prouocanten Pythonem :ἰαμβικῷ ,pugnanten :σπονδέῳ ,uincentem :καταχωρούσει, dis
ouantem.Hinc uulgò prouerbij uice receptum eft,ut re féliciter peracta, acclamemus, in wœas. Latini
uidentur , in W mega commutaffe. Ouidius in opere De arte amandi:
Dicite iopaan, & io bis dicite paan:
Decidit in caffesprædapetita meos.
Etin triumphis acclamabatur,Io triumphe. Horatius in Odis:
Nonfemeldicemus, io triumphe.
Nemo mortalium omnibus horis fapit. XXIX

Plinius libro 7. cap. De præftantia gentium : Si uerum facere iudicium uolumus, ac repudiata omni Nemo femper
fortunæ ambitione decernere, mortalium nemo eft felix. Abundè igitur atq; indulgenter fortuna de- fapit.
ciditcum eo, qui iure dici non infelix poteft. Quippe ut alia nó fint, certè ne laceffat fortuna metus eft.
Quo femel recepto, folida felicitas non eft. Quid, quod nemo mortalium omnib. horis fapit ? Vtináά;
falfumhoc,& non à uate dictum quáplurimiiudicent.Ex quibus Plinij uerbis conijcere licet, eam uo
cem,Neminem omnibus horis fapere, uelut oraculo proditam, in uulgi fermonem abijffe. Senfus uel
citrainterpretem liquet: nempe neminem effe,qui no aliqua parte uitæ defipiat ac peccet.Porrò ftulti
ciæ comes eft infelicitas. Aut certè fi quod incidit infortunium, id ftulticiæ folet imputari . Eódê perti
net,quodpaulo poft eodé in loco fubnectit:Alius de alio iudicat dies,fupremus de omnibus.Extat a
pud Ariftophanem in Ranis & huiufmodi fenarius, quem illic indicat Euripidis effe :
id eft:
ἐκ ἔτιν ὅτις παντ᾽ αὐὴρ εὐδαιμονες .
Hauduiuit ullus omnibusfelix modis.
Item Euripides in Supplicibus :
- ၁၊ ၆၉၁၇၁၄ ἐκ ἔειν ἐδὲν 2ατέλες εὐδαιμονῶν . id eft

Siquidem uniuerfis rebus in mortalium

, profperum eft.
Nilcontinenter &undecung
Ad eundem modum Horatius:

-Nil eft ab omni Parte beatum.

Simonides apud Stobæum : *:
id eft:
πάμπαν δ᾽ ἄμων ἔτις ἔδ᾽ἀκήρισ
Remo
 1 ADAGIO R V M
DES . ERASMI ROT.
370
A
Nemo uacatprorfum malo, neg
, crimine. oda
Sui cuiq; mores fingunt fortunam . XXX
for
Mores uită fin
Cornelius Nepos in uita Pomponij Attici: Itaque hic fecit,ut uerè dictú uideatur: Sui cuiq; mores
gunt. MAR
fingunt fortunam . Etpaulo poft in eodem opere : Suprà fignificauimus,fuos cuiq; mores plerunque
conciliare fortunam.E` medio uidetur fumpta fententia.Nam plerunq; uidemus mala malis euenire,
digna dignis : idq; uulgò dictitant,Malus malum reperit: &,««nõïs ßis kanà: id eſt, Malis ter mala . Atte
ftatur & uerficulus prouerbialis:
ἐπλῷ δ' ανδρὶ τ᾿ ἐλὰ καὶ διδοῖθεός. id eft:

Virobonofortunafuppeditat bona.
Item Menander, citante Plutarcho:
- id eft:
ὁ νᾶς γδἡμῶν ὁ θεός . Nobis enim animus eft deus.
Etapud eundem Heraclitus: ailway duw . id eft:Mores hominis deus fiue fortuna. Eodem perti
net quod Alcman fcripfit,fortunam effe fororem advogías, walös nyì wpoµnléas: id eft,Rectæ inftitutionis,
perfuafionis & prouidentia :ut refert Plutarchus in commentario De fortuna Romanorum.Plautus
in Trinummo: Sapiens ipfe fibi fingit fortunam . T. Liuius Decadis quartæ libro primo, de M. Portio
Catone ita prædicat: In hoc uiro tanta uis animi ingenijq; fuit, ut quocunq; loco natus effet , fortuna
fibi ipfe facturus uideretur.Pacatus in Panegyrico : Sua,inquit, cuiq; prudentia deus.Fulgétius in có
mentarijs Vergilianis citat ex Telefiaco Carneadis:Omnis fortuna in fenfu fapientis habitat. Opinor
idé effe quod adducit M.Tullius Paradoxo quinto, ex poeta nefcio quo. Tametfi locus is habetur mé
dofus, arbitror emendandũ ad hunc modú:Cui quidé etiá quæ uim habet maximá, fortuna ipfa ceḍit,
&ficut fapiens poeta dixit, Suis cuiq; morib.fingitur. Sentit enim fortunam fingi cuiq; fuis morib.
Infana laurus adeft. XXXI
Bebricis tumu Plinius libro 16.capite 45.iuxta quorundam diſtinctionem quarto:In eodem, inquit,tractu portus
lus. Amyci eft, Bebrice rege interfecto clarus. Eius tumulus à fupremo die lauro tegitur, quam infanã uo
cant:quoniam fi quid ex ea decerptum inferatur nauibus, iurgia fiant, donec abijciatur.Hactenus Pli
nius.Mibi non uifum eft abfurduhoc adagijs adnumerare: quandoquidé rés ufqueadeò uulgata fuit,
uthinc arbor cognomen inuenerit . Itaq; quadrabit in hominem rixarum autorem : ut funt nonnulli,
qui quocunq; fe uertunt,iurgia fufcitant.
Apologus Alcinoi . XXXII B
Alcinoi apolo añónoy druivós: id eft, Apologus Alcinoi.de longis & anilib. fabulamétis. Refertur à Diogeniano, &
gus. Julio Polluce lib. 6. Sumptum ex Homeri Odyffea,ubi Vlyffes in cóuiuio Alcinoi Phæacu regis, pro
digiofas ac deridiculas fabulas, & portentuofa mendacia cómemorat de Lotophagis,Leftrygonibus,
Circe,Cyclopibus,atq; id genus alijs plurimis miraculis: fretus uidelicet Phæacú infcitia barbarieq..
Plato deRepublica lib.10.ἀλλ᾽ και μέντοι σοι ν δ᾽ ἐγὼ ἀλκινός γὲἀπόλογου ὁρῶ,ἀλλὰ ἀλκίμῳ καὶ αὐδρὸς ἤρΘ- * αρμονία τὸγέ
waupuns, id eft:Haud tibi fum narraturus Alcinoi apologu, fed excellentifsimi uiri Eris Armenij ge

D GJ 1
nere Pamphyli.Narrat autem eo in loco fabulam , quæ cum Læftrygonum Cyclopumq; figmento fa
cilè certare pofsit. Scribit enim,cum híc inter multos cecidiffet in prælio, decimoq; poft die cadauera
ceforum tollerentur, reliquis putribus,huius unius cadauer integrum atq; incorruptum adhuc appa
ruiffe:domumas deportatum ut iuftis ceremonijs fepeliretur,die duodecimo, cum effet imponendus
rogo,reuixiffe,ac prodigiofa quædam narraffe, que diebus illis decem apud inferos tum iens, tum re
diens confpicatus effet.

Z
Andabatæ. XXXIII
Andabate.
Citatur apud Nonium Marcellum, cùm alijs locis aliquot, tum in uerbo Luſciofi,Varro in Andaba
tis.quem equidem auguror titulum fuiffe quempiam Satyrę prouerbialem: cuiufmodi funt alij quoq;
complures, nupas, povrodiAdonan , Nefcis quid ferus uefper uehat.M.Tullius inftar prouerbij ufur
pauit in epiftola quapiam ad Trebatium , libro 7.Epiftolarum familiarium : Quem ante,inquit, ne An
dabatam quidem defraudare poteramus.Et hunc æmulatus diuus Hieronymus aduerfus Heluidiú :
Ad hoc, inquit, probandum , congerit de Scripturis exempla quàm plurima, more Andabataru in te
nebris gladium uentilans. Idem contra Iouinianum : Periclitamur refponfionis uerecundia , & quafi
inter duos fcopulos, & quafdam necefsitatis & prudétiæ fymplegadas,hinc atq; inde uel pudoris, uel
caufæ naufragium fuftinemus. Si ad propofita refpondeamus,pudore fuffundimur: fipudor impetrâ
rit filentium, quafi de loco uidemur cedere, & aduerfario feriendi occafionem dare. Melius tamen eft
claufis, quod dicitur, oculis, Andabatarú more pugnare, quàm directa fpicula clypeo no repellere ue.
ritatis.Idem in fecunda contra Ruffinum Apologia: Aliud eft, fi claufis , quod dicitur, oculis mihi uo
lunt maledicere.Rurfum in eodem opere : Habetur dialogus apud Græcos Origenis & Candidi Va
lentinianæ hærefeos defenforis,in quo duos Andabatas digladiates inter fe fpectaffe me fateor, Huc,
1 opinor,refpexitin præfatione Efdræ: Aliud eft,fi claufis, quod dicitur,oculis mihi uolunt maledicere.
Hieronymus uidetur mutuatus à Tertulliano, qui lib.De carnis refurrectione: Si tam abruptè,inquit,
ut quidam uolunt, claufis, quod aiut, oculis fine diftinctione omne pafsim carné & fanguiné à regno
Claufis oculis. Dei extrufit. Hactenus ille .Claufis oculis dixit, p eo quod eft,fine delectu quéadmodü &Auguftinus
libro cótra epiftola Parmeniani: Quæ tande uis,nifi cæcitas & uanitas animi, cogit hominé claufis, ut
dicitur, oculis, tanquã in alterú iâcere : quod quú in eu iecerit, cótinuò redeat, euq ictu reciproco affli
gat,intacto co quem uulnerare uolüerat: Cæterùm fuerint ne populi ad eum modum foliti pugnare,
an gla.

15
 CHIL. SECVND AE CENTVRIA IIII. 371
A an gladiatorum genus , qui claufis oculis tenderent in aduerfarium, an potius lufus genus, ut prope
modum ex Senecalicet conijcere,nondum (ut ingenuè fatear) fatis compertum habeo. Certè uoxi
pla aitabázus,indicat fuiffe quofdam, qui fic hoftem aduerfum inuaferint . Tum Homerus Iliados.A
iacem ficpugnam ineuntem facit , quemadmodum leo pro catulis dimicans , claufis oculis infilit in
uenantium agmen :

ακας δ᾽ ἀμφὶ μενοιλάδῃ σάκο εὐρὺ καλύψας

ειςήκει , ὡς τίς τε λέων τοεὶ οἷσι τέκεσσι,
2
ᾧ ῥάτε νήπι ἄγοντι σε αντίσονται ἐν ὕλῃ
ἄνδρες ἐπακλῆρες . ὁδέτε θένεϊ βλεμεαίνων
ποῦ δέτ᾽ ἐπισκυύιον κάτω ἕλκεται, ὅστε καλύπτων .
id eft:
ὡς αἴας πεὶ πατρόκλῳ ἥρωϊ βεβήκει.
Aft Aiaxlato defenfans undigfcuto
Egregium iuuenem prognatumpatre Menatio,
Stabat uti leo depugnansfuapignora circum,
Cuicatulos deportanti uenit obuia turba.
Venantum infyluis, iaculis urgentibus: ille
Deductoprorfum ciliofua lumina uelat.
Siccingens heroa Patroclumprotegit Aiax.
Bafilius in epiftola quadamnon ineleganterdixit,νυκζομαχίαν ὥστε καὶ λοιπδ γνωρίζειν ἡμᾶς, τὸς ὁμόφρονας ,, καὶ μὴ , νυκζομαχία .
ὡς ἐμννηζομαχία μυολεμίαν φίλων καὶπολεμίων ἔχειν διάκρισιν. id eft : Vtin pofterun nouerinus eos qui nobifci
fentiunt,nec uelut in nocturna pugna nullum amicorum & inimicorum habeamus difcrimen . Conue
nietin eos,qui temerè nulloq; iudicio infectantur quippiam, aut repugnant alicui. Neq; pefsimè quas
draueritin eos,in cuiufmodi iocus extat Demonactis,autore Luciano:Hic mulget hircum,ille fuppo
nitcribru.cualter ineptè proponeret, alter refpõderet ad id quod propofitum erat,nihil facientia,
Caninafacundia. XXXIIII

Saluftius apud Nonium Marcellum,in dictione Rabula: Canina, ut ait Appius, facundia exerceba- In rixofos.
tur.Quod quidem Appij dictum apud eruditos fcriptores in adagionem cefsit in quofdam,qui tátům
admaledicendum eloquentiæ ftudium exerceret:à rixa canu,& oblatratu fumpto epitheto . Siquide
Br,literaquæ in rixado prima eft,canina uocatur. Diuus Hieronymus in epiftola ad Rufticu monachú:
Pomparúferculis procedunt in publicú, ut caninam exerceantfacudiam. Idé obtrectatores fuos fub
inde canes appellat. Sumptum à genere philofophorum, quos kuvinss appellant : fiue ob fordidam ui
tam,fiue quod obuios quofq; mordent: quum mendicato uiuant,more canum.
Ilienfis tragoedos conduxit. XXXV
o's payudes two :id eft,Ilienfis tragoedos conduxit . Vbi quis ultrò prouocat quempiam , unde
fua audiatprobra :ueluti fi Troiani accerfant hiftrionem , qui ipfis calamitates quas femel pertulêre,
denuo quafi renouet. Lucianus in Pfeudologifta :ἐπεὶ γὰρ κατὰ τὼ παροιμίαν ἰλιοὺς ὤμε βαγῳδὸς ἐμισθώσω ,id eft :
Pofteaquá enim iuxta prouerbium Ilienfis cum fis,tragœdos conduxifti.Idem alibi: rayin arx
νῶςπεπόνθαμον,βαγῳδόν τινα τόπον,ἐφ᾽ ὑμᾶςμικινόκαμον ἀσόμενου τὰς φρυγῶν συμφορὰς. id eft : Itaq, plane idein nobis
accidit quod Ilienfibus, ut qui iftum ceu tragoedum quempiam aduerfus nos excitauimus , qui Phry
gum cantet calamitates.
Tribus minis infumptis, duodecim imputat. XXXVI

Ironiaprouerbialis apud Ariftophanem in Pluto :

καὶμίώφίλω γ ' οΰ μοι δοκῆς νὴ τὸς θεὸς ,
id eft:
τζᾶς μνᾷς αναλώσεις γε λογίσαθαι δώδεκα .
At certè amicus utuideturperdeos,
Vtiprominis tribus imputes duodecim.
Quadrabitin eos,qui non nificompendij fui gratia colut amicos, & pro quamuis exiguo officio, mul
tum beneficiorum expectant.Vulgò item aiunt:Pileum donat, ut pallium recipiat.
Oculus dextermihi falit. XXXVII
Salitmihi oculus dexter.
ἄλλεται ὀφθαλμός με ὁ δεξιός . id eft:
Vbi fpes eft,uifuros nos lætum quippiam, & uehementer exoptandum. Ductum à muliercularum fu
perftitione, quæ ex membri pruritu diuinare folent,quid fit euenturum .Vnde illa apud Plautum non
femel obuia:Prurit mihi tergum,pruriunt dentes,pruriunt pugni: &, Vtrum dentes tibi pruriunt , an
malæ Theocritus in Amaryllide :
αὐτον id eft:
ἅλλεται ὀφθαλμός μου ὁ δεξιός.ἆράγ ' ἰδησῶ
En oculus dexterfalit mi:illámne uidebo?
Eft etiam apud Plautum, Supercilium falit. Hodieq; per iocum aiunt fibi dextratinniffe aurein , figni- Supercilium
ficantes alicubi fermonem de feabfentibus factum cum laude . Idq; Plinius teftatur uulgò quandoq; falit.
creditu fuiffe, ut qui laudaretur abfens, ei dextra tinniret auris: qui uituperaretur, finiftra . Lucian. in
Dialogismeretricijs ;ποὦπαρμένων ἐβόμβα τὰ ὦτα ὑμῖν ;αἰεὶ γαρ ἐμέμνετο καὶκεκτημένη μετά δακρύων,id eft :Niuobis
tinniebant
 372 DES . ERASMI ROT. ADAGIORVM

tinniebant aures Parmeno ? Nam hera afsiduè cum lachrymis ueftri meminerat.
Nebula in pariete. XXXVIII
Nebula picta.
Aufonius in epiftola quadá ad Gregorium filium, nebulas in pariete dixit, pro re nihili , fomnijsq;
fimillima:An nunquam,inquit,uidifti nebulam pictam in pariete:Carminis quod ei fubfcribitur epi 2.1
ftolę,lêma fignificat friuolum ac uanum .Nam nebula res eft inanior, quàm ut colorib. exprimi queat,
Ne fis patruus mihi . Sapere patruos. XXXIX C
Infeueros. Patruorum in nepotes,ceu peculiaris genuinaq; feueritas, prouerbio locum dedit.Horat.in Odis:
Metuentispatrua uerbera lingue.
Patruam linguam uocatfeuera & obiurgatrice.M.Tullius aduerfus Herenium : Fuit in hac caufa qui
dam patruus, cenfor,magifter. Obiurgauit M.Cœliú fic, ut neminem unquam parens . Horatius:
C
-Siue egoprauè, Seu rectè hoc uolui, nefispatruus mihi.
id eft,ne me caftiges. Ad hanc formam pertinet illud Perfianum :
Cumfapimuspatruos.— id eft:
Poftquam abiectis puerilib.nugamentis ,feueros mores induimus. Idem Horatiú æmularus, ut folet,
dixit: -Nefis mihi tutor. id eft,ne mihi præfcribas atq; imperes.
Saxum uoluere. XL
Inutilis labor.
Altop nunday: id eft, Saxum uoluere dicuntur, qui inexhaufto quopiam atque inutili labore fatigan
tur.Terentius in Eunucho : Satis diu iam hoc faxum uoluo . Donatus admonet,prouerbium fuiffe in
eos,qui inextricabili fudore,fed inutili affligerentur:tractumq; putat à notifsima Sifyphi fabula,faxũ
apud inferos furfum ac deorfum uoluentis . Aptè uerò ftolidum militem faxum uocat: cui ipfe fuerit
Sifyphus,uafer & callidus .
" XLI
Capere prouinciam. Tradere prouinciam.
Prouincia pro
Tradere prouinciam, figura prouerbiali dicuntur , qui negocium aliquod curandum committunt.
officio. Capiunt,fufcipiunt ue prouinciam, qui rei curandæ onus in fe recipiunt. Metaphora fumpta eſt à có
fuetudine Romanorum:apud quos qui magiftratum gerebant,prouincias alias alij fortiebantur.Exé
pla paſsim apud autores obuia funt. Terentius in Seipfum excruciante : Videlicet ille Cliniæ feruus,
tardiufculus eft: Idcirco huic noftro tradita eft prouincia . Idem in Phormione: O`Geta prouinciam
cepifti duram .Plautus in Ciſtellaria: Abi rus, abi directus in tuam prouinciam . Officium illi delega
tum,prouinciam uocat.
Corinthus & collibus furgit, & uallibus deprimitur. XLII 12
B
Corinthioru Strabo libro Geographie 8.fcribit, Corinthios opibus & artibus egregijs præcelluiffe, cæterùm re
regio, gionem illorum non admodum fuiffe feracem,quòd inæqualis effet,& afpera,ac petricofa. Eamq; ob
caufam fenarium huncprouerbio iactatum fuiffe:
id eft:
χόρινθοςὀφρύεται τι καὶ κοιλαίνεται.
Alibi tumet Corinthus, aliubi caua eft.

# 8-2 BB
Meminit &Euftathius in Boeotiam Homeri.Huiufinodi autem terræ genus non perinde fementi ido
neum eft,atq; capeftris.Id adagium ubi'nam pofsit effe ufui,non fatis uideo:nifi fi quis detorqueat ad
hominem intractabilem,afpero ingenio, &fibijpfi inæqualem , parumq; fecum conftantem . Cœlius
Rhodiginus etiam atque etiam contendit adhibendum effe prouerbium , ubi fignificabimus felicita

333
tem aliquo incommodo uitiatam,ut eft ferè rerum humanarum conditio . Quélibentius fequeremur
autorem,fi quod contendit &c affeuerat,uel unius autoritare probaffet.
Crotone falubrius. XLIII
Kgórwv&iyúsopop: id eft,Crotone falubrius. De re nequaquam noxia,fed undequaq; falutifera. Zeno
Croton, dotus ab animante fumptam parcemiam exiftimat. Eft enim Croto,mufce genus:Theodorus rediuú
uertit:Hermolaus mauult ricinum dici Latinè,placidum & innoxium , neq; fuctu, neq; alia quapia re
moleftum.Strabo lib . Geographiæ 6.tradit hinc ortum, quòd Crotoniatarum locus longè faluberri
mus olim fuerit iudicatus,uel hoc argumento, quòd breui temporis fpacio quàm plurimos produxe
‫سم‬ Athlete & rit,tum athletas, tum philofophos,hoc eft, corporibus pariter atq; animo præftantes uiros :inter athle
Philofophi qui tas præcipuum Milonem,inter philofophos Pythagoram. Idem eodem libro tradit,Myfcellum & Ar
daCrotoniate. chitam pariterDelphos adijffe,ut de urbe condenda confulerent oraculum : & alterutrum pollicente
deo,Architam opes delegiffe,Mifcellum loci falubritatem :illum itaq; Syracufas condidiffe,hunc Cro
tonem: quarum urbium altera cefsit in prouerbium opulentiæ, altera falubritatis. Allufit ad hoc pro
uerbium Pallada in epigrammate:
ἐκἀλόγως ἐν διζυθίοις διμύαμίντινα πάτω

εἶναι ἔφω · χθὲς γῆν δίζυθονἐνχρονίῳ

ἠπιάλῳ κάμνοντι τεταρταίω τοδῆρα ,
id eft:
καὶ γέγονον ταχέως οἷα κρότων ὑγιής .
Diuinum quiddam, uimg , admirabilem ineffe
Dizythijs, certè diximus haud temerè.

Nang here quemfebris longa & quartana tenebat,

Iam delaffatum conficiens miferè,
Dizython
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA IIII 373

A Dizython admoni:neque erat mora longa, Crotone,

Hocubifeciffem ,fanior illefuit.
Suidas mauult ad animalis fimilitudiné referri, quòd undique fui fimile fit,nec ullam habeat incifio
nem.Nam asinterdum integrum dicitur:ut,Integeruitæ , integer mentis: pro quo Græcis. Et úzás.
autem infecti genus, canibus ac bubus infeftum . Sufpicor effe,cuius fine nomine meminit Plinius li.
broil.cap.34 . Semper habet caput infixum fanguini:quumq; cibi exitum non habeat, nimia fatietate
dehifcit.Nunquam in iumentis gignitur,in bubus frequens,in canibus aliquando , in quibus omnia :
in ouibus & capris hoc folum. Verùm pro infecto Stephanus indicat ultima oportere acui,kgozio . He
fychius addit, Crotonem dici genus gummi Egyptij:cuius uarias medicinas indicat Plinius libr. 24.
cap.11.Quidam aiunt, & Sefamidem dici Crotonem : fortafsis eandem quam Plinius lib.25. cap. 5. ap
pellat Sefamoides,quod ait elleboro admifceri folitum,quo tutius fumeretur.id eft (ni fallor) ellebo
ri genus,quod Italiaueratrum appellat.Quoniam hæc herba non folùm corpus morbis aliàs immedi
cabilibus liberat,uerùm & animum purgat ab infania:non admodú difsimile ueri uidetur,hinc ductũ
prouerbium,Crotone falubrior.Sefami meminit & Diofcorides, Sefame Plinius.Libro 15.cap.7.me Sefamum.
iminit Sefami,quòd fit arboris genus, unde conficifolet oleum: quam alij uocant Cyci, uoce, ut uide
tur,Egyptia,alij Crotonem , alij Rhibim,alij Sifamum fylueftre. Ibidem indicat & ex caftaneis & ex
oriza fieri fimile genus olei.Rurfum lib.22.cap.25.meminit fefamæ,cuius in remedijs uarios ufus indi
cat.Cæterùm quid fit dizythum in epigrammate,nondum compertum habeo , nifi quod Plinius libr.
code circa finem, oftendit zythum effe potioné apud Egyptios repertam , ex frugibus : hinc difudoy dis difudon.
&tum uidetur,quafi dicas duplicem ceruifiam. Hacfibi medentur &hodie bibuli quidam .
Crotoniatarum poftremus, reliquorum primus eft. XLIIII
ligoraviar i koxarⒸ, wgwrdanwp aalwy : id eft,Crotoniataru poftremus, primus reliquoru Gręcorú. Crotoniataru
Strabolibro Geographiæ fuæ fexto,prouerbium hoc ait ortum ob infignem Crotoniatarum preftan præftantia in
tiam incertaminibus Græcanicis. Plurimos enim egregios athletas protulit ea ciuitas, adeò ut in uno certaminibus.
certamine Olympico,fepté uiri, qui reliquos uirtute præcefferant, omnes pariter fuerint Crotoniatę.
Huiusgentis præcipuum decus Milo,literis omniú celebratus, qui fepties cótinenter uicit Olympia .
Huncficonftitiffet, nullus è ueftigio poterat educere. Malum tenenti nemo digitú corrigebat. Dead
mirando,nec indigno uita interitu meminit Gellius.Adagioni locus erit,ubi genus aliquod tanto in.
teruallo præcedere dicemus,ut qui in hoc fituel infimus,in illo pofsitprimus uideri:ueluti fi quis di..
cat,in re militari uel ignauifsimü Græcorum præftantiorem effe fortifsimo Troianorum. Aut qui fit
B apud Italos infantifsimus , apud Gallos eloquétifsimum uideri poffe.Aut qui citharoedus fit deterri.
mus,eum auloedorum principem haberi poffe.
Ne decima quidem Syracufanorum pars. XLV

è di Tw dinár Fovganroiwwxe : id eft, Ne decimam quidem partem opum Syracufanarum pofsidet. Syracufanoru
Strabolib, Geographiæ 6,συρακέσας ἢ ἐπὶ τοσότουἐκπεσεῖν πλέτου,ὥστε καὶ αὐτὸςἐνπαροιμίᾳ διαδοθῆναι, λεγόντωνπρὸς opulentia .
τὰς ἄγανπολυτελᾶς,ὡς ἐκ αὖἐκγίνοιτο αὐτοῖς συρακοσίων δεκάτω.ideft : Syracufas ed diuitiaru perueniffe ,utin p .
uerbiú abierint. Siquidem de diuitibus, ac fplendidis ita dicere folent: Ne decimá quidem Syracufa
naru opupartem affequi poffent. Significabant autem aliorum opes, quátumuis amplas, nihil effe ad
Syracufanas diuitias.Nónihil ueneris accefferit prouerbio, fi paulo longius detorqueatur : ut fi quis
prælocutus, Cicerone longo interuallo reliquos omneis poft fe relinquere, dicat : Opulentam quidé
&uberem effe Quintiliani dictionem ,uerùm hanc uix effe riu ovgansoiwp denártw .

Maleam legens, quæ funt domi obliuifcere. XLVI

Strabo libro Geographiæ octauo,tradit Corinthiorum urbem in Ifthmo fitam , duos habuiffe por
tus:alterum Afiam uerfus,alteruin Italiam.Verùm quòd freti inftar non effet , non fine difcrimine cò
nauigari,uelut olim in mari Siculo,maximè præterMaleam , propter reflantes inde uentos . Vnde &
prouerbium celebratum fuiffe:
μαλέα δὲ κάμψας ὀπιλάθου τῶν οἴκαδε. id eft :
/
Maleam legens, quefunt domi obliuifcere.
EftautemMalea,promontorium Laconiæ, à Maleo Argiuorum rege dictum: quòd per quinque paf. Malea.
fuum milia in mari protenditur, autore Seruio in quintum Æneidos : in quo libro Vergilius uidetur
adparemiam allufiffe, cum ait:
---
Malea fequacibus undis. Item Statius feptimo Thebaidos libro:
- Et rauca circumfonat unda Malea.
Item inTiburtino ManlijVopifci:
Si Malex credenda ratis..
1 Significat & Homerus libro Odyffea 9.periculofam circa Maleam nauigationem fuiffe , fic Vlyffem
loquentem inducens:
καὶ νύκεν ἀσκηθὴς ἱκόμίω ἐς πατρίδα γαίαν
TE
ἀλλάμε κῦμα ρόθτε τοειγνάμπλονταμάλεια
id eft :
καὶ βορέης ἀπέωσε, παρέπλαξαν ἢ κυθήρων .
Forfitan & patrias rediffemfofpesin oras:
I. Sed
 1

374 DES. ERAS. ROT. ADAGIO RVM

Sedme dum Maleamprateruchor, undag,fluctus

Et Boreas illinc pulfum admouere Cytheris. Allufit huc Ouidius in Heroinis:
Aufus es ô nimium, nimium , oblite tuorum,
Thracia nocturno tangerecaftra dolo.
Obliti fuori. Nam fuorum obliti uidentur, qui fefe temerè periculis obijciunt. Quandoquidem una hæc præcipua
cauſa uulgus à fubeundis uitę periculis deterret, quòd meminerint effe, quibus fe faluo fit opus, ut ait
Flaccus: & quibus incolumes prodeffe tum debeant,tum pofsint, extin& ti grauem allaturi luctum . Vi
debimur non intempeftiuiter uti hac parcemia, fi quando difcrimen negocij fufcipiendi uolemus o
ftendere, aut non effe fufcipiendum,aut negligendam uitam .
Omnia fub unam Myconum. XLVII
μύκωνθα waid væò píav púnwvop:id eft,Omnia fub unam Myconum. Strabo Geographiæ fuæ libr. 10.únwv®° £
ὄξιμ ἐφ᾽ ᾧ μεθούνσι μεπαι 7 γιγαύτων τὲς ὑπάτες,ὑφ᾽ ἡρακλέοςματαλυθέντας,εφ᾽ ὧν ἡ παροιμία ,παύθ' ὑπὸ μίαν μύκωνον , ἐπὶ τ
ὑπὸ μίαν γραφὺἀγόντωμ τὰ δικρωμένα τῇ φύσεideft :Eft aut Myconus , in quafabulisproditi eft , pofitos effe
gigantes poftremos ab Hercule confectos :unde ductú eft illud prouerbiú, Omnia fub unam Myco
nu:in eos qui res naturà diuerfas eodé titulo cóplectuntur. Quibus ex uerbis magis colligitur ufus a
dagij,quàm ratio:tametfi coijcere licet, quoniáfumma gigantu & reliquiæ fub Mycono conderentur,
fub ea gigátes omneis iacere uulgò dictú , cũ fub alijs ite montibus fiti fuerint. Itaq; qui eodé in libro
gramatica pariter & theologica,ité dialectica, & iurifconfultorú literas tradat , in eû no incócinnè di
cetur: Omnia fub eandé Myconú.aut ubi diuerfa gefta, ab eo quod poftremo loco factú fit, æftimétur.
Eft autMyconus ex Cycladibus una,tefte Stephano, qui prouerbij quoq; facit mentione, in dictione
Myconus infu Myconus .At Zenodotus lógè diuerfam adfert fabula , quæ prouerbio dederit occafioné. Heleus, in
la. quit,filijs fuis Hegetori & Hippocli madarat,ut infulas illas in mari fparfas fubigeret.Deinde ubi He
getor multas effet aggreffus,Hippocles uná modò Myconu , uelletq; nihilominus reliquaru etiam o
mniú ex æquo particeps effe, confuluerunt fuperhac re oraculum , quæ nam infulæ Hippocli cede.
rent.Refpondit deus,mia unwv : id eft, Vna Myconus. Vfus efteleganter Plutarchus primo UURIGIN,
κῶν lib.μίαν μύκωνον ἀποφάνας τὸ συμπόσιον.id eft: Vnam Myconum faciens conuiuit.fignificas indiftinctos
adhuc conuiuas.Vnde & de indifcretis dictum apparet.

Lerij mali. XLVIII

De improbis. 101 kanoi: id eft, Lerij mali.In eos rectè dicetur, qui pariter omnes gentis uitio funt improbi. Leri
orum enim populus ob infignem morum improbitatem in prouerbiu abijt, autore Strabone lib.Geo
graphie 9.Citatq; Phocylidis, nefcio cuius uerba hæc : hanoi, ¿xôès d's wairob,wali waponnius, ngi B
waponλiosnia&. id eſt: Lerij mali, nó ut hic malus fit, ille nequaquá:uerùm omnes, excepto Patroclo. &
Leria infula. Patroclus eft Lerius. Leria infula eftuna ex Sporadibus contra littora Cariæ : quá Plinius Leron ap
pellat, quum alijs aliquot locis, tum lib. 5.cap.21. Quod hic dictum eſt in Lerios, Græca epigrammata
detorquent in Chios.Epigramma fic habet :
୧
καὶ τόδε δημοδόκε, χῖοικακοὶ, ἐχὁ μὲν, ὃς δ᾽ οὐ.
παύτες πολὺ προκλέως · καὶ προκλέης ἢ χ . id eft :
Hoc quoque Demodoci, Chius malus, haudquidem hic, hic non:

低阳城 TS
çA
Omnes abfg , Procle:Chius at ipfe Procles .
Apud Strabonem Gręcum fcriptura mendofa eft:quũ poxxius legendú fit, no waponins,Interpres ufus
Soul
eft codice caftigatiore:quin ipfa carminis ratio reijcit, wapouxiss. Ši addas, ì zóda duμodóns, plenű erit di
ftichon.Id reddetur uenuftius,fi ab homine ad rem deflexeris : ut fi dicas, Omnes prognoftę uani, uno
excepto Venantio, & tamé prognoftes eft Venátius.Impij funt milites omnes , uno excepto Langio,

Ã
§
& tamémiles eft Langius. Gręcorú prouerbiu imitatus eft Aufonius in Siluium quendam cognomé
tobonum, natione Brittonem: quæ natio & hodie apud Gallos uulgò malè audit.
Ad Phafim ufq; nauigauit.
XLIX
Phafis Euxini Autore Strabone libro Geographie undecimo , Phaſis eft Euxini finus , & extremæ nauigationis
finus. meta,uel tefte prouerbio:
εις φᾶσιν , ἔνθα ναυσὶν ἔσχατου δρόμου . id eft :
Ad Phafim ubifupremus curfus nauibus.
D.
-
G

Per Phafim Colchidem fignificauit, non flumen Phafim , necurbem eiufdem nominis ad flumen fitá.
- 287

Theocritus in Idyllio v.

πεζὸς δ᾽ ἐς κολχώς τε καὶ ἄξενον ἵκετο φᾶσιν . id eft :

Et Colchospedes, & te acceßit inhofpite Phafis.
Pindarus confimilifigura in Ifthmijs hymno β . ἀλλ᾽ἑποία ποτὶ καὶ φάσηθηλείαις,ἐν δὲ χειμῶνι πλέων νελε πρὸς ἃς
Tas.ideft: Sed tranfibat ad Phafim quidem menfibus æftiuis , hyeme uerò nauigans ad Nili ripas.id
eft,à Colchide in Aegyptum. Strabo enim putat Phafianos ab Aegyptijs oriundos : argumentum fu.
mens ex ufu lineorum, quorum tanta fit uis apud Phafianos, ut hinc exportentur etiam in alias regio
nes.Dicitur de ijs, qui longinquas orbis regiones peragrarint. Eft enim ipfa figura quafiprouerbialis
hyperbole.quo modo dixit & Iuuenalis :
Omnibus in terris quæfunt à Gadibus ufque

Auro
 CHILIADIS SECVNDE CENTVRIA HII
. 375

A Auroram & Gangem. Et Horatius in Odis:

Extremum Tanaim fi biberes Lyce. Et Vergilius in Bucolicis:
At nos hinc alijfitientes ibimus Afros:
Pars Scythiam & rapidum Creta ueniemus Oaxem.
Sumptum uidetur ab Iafonis fabula, Neque difsimile fuerit fchema , fi quis ad Herculis ufque colu
mnas dicatur nauigaffe, aut ufq; ad Britannos:quos autores extra mundi terminos ponunt, quòd O
ceano feparentur. Horatius in Odis lib. 3..
Vifampharetratos Gelonos,
Et Scythicum inuiolatus amnem. Idem eadem oda:
Vifam Britannos hofpitibusferas. Idem rurfum :
{ Et ultimos orbis Britannos.

- Myforum ac Phrygum termini difcreti funt. L

Strabo libro Geographiæ 12. regiones quafdam commemorat inter fefinitimas : puta Phryguin, Regiones que
Bithynorum, Myforum, Dolonum . Item qui iuxta Cyzicum accolunt, Mygdonum ac Troianorum: dam finitime.
Neminem autem inficias ire , quin unaquæq; fuis finibus fit circumfcripta. Verùm eos fines adamuf
fim dijudicare,id neutiquam facile. Porrò de Phrygijs ac Myfis prouerbium quoque uulgò iactatum
i. fuiffe uerfibus trimetris:

χωρὶς τὰ μυσῶν καὶ φρυγῶν ὁρίσματα . Suntfeparati Myfiorum termini,

τί διορίζειν χαλεπόν. id eft : Phrygumg fedfinire,perquàm eft arduum.
Huius reicaufam adducit, quòd hi populi non fatis ftabiliter tutati fint fuas fedes , fed fubinde aliun
de aliò depulfi,terminos incertos reddiderint.Plin.lib.5.MyGiá in Phrygia collocat . Plutarchus rois
ὑγιεινοῖς παραγγέλμασι; χωρὶς γὰρ ἔφη τὰ φιλοσόφων καὶ ἰαβῶν ,ὥσπόν τινῶν μυσῶν καὶ φρυγῶν ὁρίσματα.id eft : Separatam
enim aiebat effe philofophoru ac medicorú profefsioné, no aliter ac Myforú ac Phrygűfines. Manet
inhodiernu die pafsim id genus de finibus gentiü rixa, lóga ferie téporú omnia cófundete. Adagio li
OS cebituti,de rebus toto genere inter fefe difsidentibus:ueluti fi quis fentiés longe aliud fpectare philo
fophum,aliud oratorem, dicat:xwpis z von guy . Aut de hominibus inter quos nihil conuenit, ni
hilq;commune intercedit, ut apud Euripidem Achilles:
χωρὶς τ' ἀμὰ κἀγαμέμνονα id eft :
B
Separatafunt mea res à bonis Agamemnonis.
Quod index auro, id aurum homini. LI

Inter multas Chilonis fententias,hæc præcipuè placuit eruditis, autore Laertio: wives, antvous Opes indices
ያ ἐδοκgν έλεγχον , id eft : In faxeis coti
χρυσὸς ἐξετάζετε, διδὸς βάσανον φανδραὺ ἐνα χρυσῷ ανδρῶν ἀγαθῶν τε μακῶν τε νῆς
ta ingenij.
culis aurum exploratur, euidens præbens fpecime: in auro uerò proborupariter & improborum in
gehium deprehenditur. Stobæus carmen hoc citat ex Antiphane:
id eft:
πλοῦτο δὲ βάσανός ἐσιν ανθρώπου τζόπων .
Opes ut index,hominis ingenium arguunt.
Allufit huc Ariftides in Themniftocle : ἐντοῦθεν ὅρα τὸν αὔδρα ,ἀπὸ γραμμῆς αὐξάνονΘ ,, καὶ μίς μοι λόγῳ τὸνχρυσὸν ἀλ
na riw Bdeavor wgordywp onére id eft:Hinc uirum fpecta,à linea facto initio. Neque mihi ,quod dicitur, au
rum,fed ipfum admouens indicem confidera.
Caue Thoracem . LII
10 punare Top dúpana:id eft, Caue Thoracem. Strabo lib.Geographiæ 14.fcribit,fluuium effe nomine Le
0, theum,uicinum Libybus Hefperijs.huic imminere montem, cui nomen Thorax: in quo fama eft Da Thorax mons.
phitamgrammaticum cruci fuffixum fuiffe, quod maledico carmine reges incefsiuiffet: unde dictum
illud manârit in uulgus , ut dicerent, punar Top dugana : id eft , Caue à Thorace. Hoc uelut ænigmate
X

prouerbiali feftiuiter admonebimus , frenandam effe linguamine uoces petulanter emiffe, per iugu
lum aliquando redeant. Stephanus tantùm indicat Thoracem effe ciuitatem Aetoliæ, & item Magne
fiæ:de prouerbio filet.
Abderapulchra Teiorum colonia. LII
Strabo lib.Geographie 14.tradit,Teios cum Perfarum contumelias ferre no poffent , urbe relicta,
1 Abdera.
Abdera Thracum urbem demigraffe.Atq; hinc illud uulgatum fuiffe:
ἄβδηρα καλὴ Τηΐων αποικία . ideft : Abderapulchra Teium colonia.
Hoc ænigmate prouerbiali fignificamus , non deeffe quò confugiainus , fi quis præter modum pers
gat effe moleftus. Huc fortafsis allufit M. Tullius libro Epiftolarum ad Atticum feptimo: Quod impe
rium habeá,id eft aßen .Et libro quarto: Hic Abdera non tacente me.Dices:Tamen tu non quie
fcis:Ignofce, uixpoffum, Laudantur & ab Herodoto libro primo,Teij, quòd relicta patria libertatem
feruarint. Cuius rei meminit & Strabo libro 14. non filens obiter de prouerbio. quanquam Aldina
æditio illic deprauata eft,utin multis alijs locis.Ioachimus Vadianus meus, uir iuxtà candidus ac do toachimus Va
&tus, exiftimat conuenireprouerbium,ubi quis fortunam tenuem,fed cum libertate coniunctam an- dianus.
S
teponitamplis opibus,fed obnoxijs feruituti . Cuius fententiæ non refragor. Nam damnatus eft Ab.
deritarum aer,& item pafcua.
I 2 Magna
 RVM
SMI GIO
376 DES. ERA ROT. ADA
BadB
Magna ciuitas, magna folitudo. LIIII A
Bes
Vrbes maxim Strabo Geographiclib.16. Seleucia ad Tigrim ait Babylone maioré fuiffe,fed pleraq fui parte de (DOX
me,feddefers fertam,ac iure optimo de illa dici poffe,quod de Megalopoli Arcadia ciuitate dixit comicus quifpia:
id eft :
tæbonaexpar ἐρημία μεγάλ ' ἠςὶν ἡ μεγάλη πόλις. Bas
te. Est magnafolitudo, magnaciuitas. dera
Allufum eft ad nomen urbis,cuius meminit & Plinius in 4.Quadrabit in urbes, aut domos, agros, aut
hortos, aut aliud id genus quippiam, amplum quidem & fpaciofum,fed parum excultum,Aut in librú
ingentem quidem illum,uerùmimpolitum & illimatum. agect
Ad Scolon nec proficifcêris ipfe, nec alterum comitaberis. LV
Scolon uicus Strabo lib.Geographie 9.fcribit, Scolon uicum effe quempiam Afopiæ,fub monte Citherone,fe
Afopie. dem inamœnam,incultam,infrugiferam,afperam.Atq; hinc vulgò prouerbium manaffe:
ὡς σκῶλον μήτ᾽ αὐτὸς ἔμεν,μήτ᾽ ἄλλῳἔπεπαι id eft :

Necper teScolon ipfe,nec ulli alij comes ito.

Refert eadem totidem uerbis Euftathius in Boeotiam Homericá. Nam Scolon & Stephanus ponit in
370-1
. Baotia.Nomen exreuidetur inditu: non enim Græcis fpinæ genus eft. Quo prouerbio conueniet
uti,fi quando fignificabimus modis omnibus abftinendum à conuictu cuiufpiam,aut à loco ubi nihil
fit fperandum,quod uel ad uoluptatem faciat,uel ad emolumentum.
Ocnoe charadram. LVI
xapádgao aivox Tliv xapadpav: id eft, Oenoe torrentis alueum.Nam charadra Græcis fignificat eam terræ fiffurá,
quam aqua pluuia, aut torrens,nonnunquam terræmotus efficit.Zenodotus in collectaneis adagio.
rum ait,dici folitum in eos, qui fibiipfi malum accerferent.Hinc effe natam partemiam, quòd Oenoe .
uicus quidam fit Atticæ,quem qui incolebant, alueum quendam torrétis uicinum,fuis finibus inclu
ferunt.Deinde ingruente immodica ui aquarum, & obid corruptis agris , agricolationem perdidiffe.
Orno due. Strabo Geographiæ lib.8.duas Qenoas commemorat : alteram Eleutheris finitimam, alteram apud
Marathonem,de qua uulgo iactata paremia,oivin liv xapadpas : id eft, Oenoe charadram. Efferturada

- gium ad hunc quoque modum, oireet xapadpar : id eft, Oenæi charadram: ubi quippiam accerfitur
ad commoditatem,unde pernicies adfertur.Hefychius hoeprouerbium refert & explicat ex Demo
ne,prouerbiorum autore.Stephanus indicat Oenoem effe unam duarum ciuitatum, quas habet Ica
ria. Vnde dicuntur Oenæi.
Nihil adBacchum . LVII
Ad rem præ
sely wpòs divvoop : id eft, Nihil ad Bacchum. Vbi quis ea nugatur, quæ ad remprefentem nihil attinët.
fentem non fa Adagionis origo uaria traditur.Zenodotus ait , antiquitus in choris Dithyrambos in Bacchum cani
cientia folitos.Deinde poetas mutata cófuetudine,Aiaces, Centauros,atque id genus fabulas cœpiffe deſcri
bere.Proinde fpectatores per rifum acclamaffe :Nihil ad Bacchum.Quo conuició moniti, deinceps fa
tyros inducere cœperunt,ne dei prorfus obliti uiderentur.Strabo Geographiæfuælib.8.fcribit, euer
fa funditùs à Romanis propter uiolatos legatos, Corinthiorum urbe , milites in opera quoque nobi
lia,quibus ea ciuitas præter cæteras abundabat , ludibrijs infultaffe. Citatque teftem Polybium , qui
prædicetpræfentem uidiffe fefe, tabulas quafdam abiectas in folum , in quibus milites talis luferint.
Quarum una fuit ab Ariftide depicta. Argumentum erat Bacchus.Hinc,inquit, quidam aiunt manaf
fe,quodprouerbio dicitur, diy wgos divvy: id eft, Nihil ad Bacchum.Suidas refert Epigenem quen 10
dam Sicyonium tragoediam de Baccho confcripfiffe.quae cum indigna deo uideretur,quofdam è fpe

1.4
&tatoribus acclamaffe:Nihil ad Bacchum.Eamq; uocem in prouerbium abijffe. Verùm magis appro

A
B
7:
bat eorum fententiam,qui dicunt quondam poetas de Baccho fabularum argumenta cófueffe tracta
re,eaq; demu actitari folita.Deinde paulatim ad tragedias fcribendas conuerfos , alias fabulas & hi
ftoriasfcriptitaffe,prętermiffa Bacchi mêtione:fpectatores igitur acclamaffe, Nihil ad Bacchu.Eiusq
fermè fententię fuffragatoré citat Chameleonte.Huic opinioni aftruit Plutarchus in 1.lib.Sympofia
côn,oftendens ab Aeschylo & Phrynicho natá parcemiam, qui fabularu argumenta ad hiftorias & ca
lamitates deflexerint.At Theætetus apud eundem Suidam , in opere de prouerbio, fcribit Parrhafiú
pictorem,Bacchumfumama arte finxiffe.Itaque cum apud Corinthios pictoru inter ipfos de arte cer 自习
tamen ageretur, & complures Bacchum pictum proferret,quorum nullus ad Parrhafij Bacchuin ac
cederet,fucclamaffe populuin, Nihil ad Bacchum.Apud eudem , quidam cum Corcbum, Vlyffem il
lum uafrum & uerfipellem uocaffet, audijt : Canem adducis ad præfepe, & nihil adfers ad Bacchum .
Vtroq; prouerbio fignificatum eft,nimis inæqualem effe comparationem Corabi cu Vlyffe.Lucian.
in Baccho : ἀλλὰ τί προς τα Διόνυσον ἔτω · ὁδιόνυσΘ ἔποι τις αἲid eft :Sed dixeritquifpiamn ,Quidad Bacchum
hic Bacchus id eft: Quid ad rem propofitam pertinethæc de Bacchofabula .Itaque uidetur adagium
quadraturum,uel de re ab inftituto aliena,uel multò inferiore,uel contemnenda. Plutarchus in Syma
pofiacarum quæftionum prima , de ijs agens, qui anxios fyllogifmos , uelut cum quem evra U☺
cant,in poculis proponere folent: τίταῦτα,inquit,πρὸςτὸν διόνυσον; Idem inibi : πέμψω δὲ καὶ τὰ λοιπὰ ταχέως ,
αὐ ταῦτα λόξῃ μὲ παντελῶς ἄμεσαμηδὲἀπροσδιόνυσα είναι,ideft :Mittam autempropediem & reliqua,fi quidem
hæc quidem uidebuntur non ufquequaq; infcita,neq; nihil ad Bacchum pertinentia.Nouè quidé, fed
tamen oppido quàm eleganter dixit, goodratacitè alludens ad prouerbium . Significat autem, 810
angoedióvvek, angordióvoa,non afpernanda, & ad rempertinentia.Idem in eiufdem operis libro quarto: oi ding Twp
σαββάτων ἑορτῶν καὶ παντάπασινἀπροσελκυσού είναι, id eft:Arbitror autem nec fabbatorum feftumn , nihilpror
fusad
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA IIII. 377
A fusadBacchum pertinere.Athenæus libro undecimo : axgoodiovvors núcaś wgayfiaróvíµw☺. id eft : Solu
tiones nihil ad rem pertinentes moliens.tertiò,wajavna pas dixit, modos non refpondetes ad tibiam. wafura pr
Acmox angóτura kúpßana,hoc eft,cymbala non congruétia ad numeros faltationis. Sic enim uocat fer, dugóvää nú¿
βαλα .
mones intempeftiuos,aut nihil ad rem pertinentes.quos idem àµsoonayías uocat. De huius formę pro .
uerbijs dictum eft nobis aliàs :Nihil ad uerfum . Pindarus in Nemeis , wapa uenigxia , dixit : pro eo nyia.
quod erat,fecus quàm conuenit loqui: ady de tis aï öpã‚wapà pin xona . M. Tullius lib.ad Atticũ 16.
Sed nihil tam argoudóvvooy mihi primo uidebatur , quàm ad has literas, quib.ego à te confiliú petiera,
temihi illa refcribere.Tametfi quidá hoc loco pro drgordióvvõop, legunt åzgáódónnτov: hoc eft,inopinatů,
inexpectatu.Prouerbij fpecié habet quod eft apud eundé Ciceroné in Bruto: Sed domum redeamus .
Id uelut interpretans fubijcit, id eft, ad noftros reuertamur. Vtimur & hodie fermonis huius colore,
quoties fignificamus,nes à digrefsione ad id reuerti quod inſtitueramus,
Farcire centonës. LVIII

Periphanes in Epidico Plautina, militi iam pugnas fuas militari morë paranti narrare: Quin tu, ine
quit,alium quæras, cui cetones farcias.id eft, quem tu gloriofis mendacijs & confarcinatis fabulame
tis expleas. Solent enim homines gloriofi mendacium aliud ex alio connectere,nullum facientes ne
quefinem neque modum .Centones autem dicunturueftes è uarijs panniculis , ac diuerfis etiam in Centones.
terdum coloribus confarcinatæ. Iuuenalis:
Intrauit calidum ueteri centone lupanar.
Adharum fimilitudinem centonem uocant carminis genus, ex diuerfis carminibus & carminum fra
gmentis, hinc atque illinc accerfitis, contextum , quafique confutum : Græci evßavas appellant , ad-
ditalitera, quam abijciunt Latini, Extant adhuc ngonivur , quorum meminit & diuus Hierony
mus : &Virgiliocentones Probe mulieris : & Centon nuptialis Aufonij , qui legem etiam car
minis tradit.
Quod dedi, datum nollem . LIX
LenaMilenis in Ciftellaria Plautina: Inter nouá rem,inquit, uerbú ufurpabo uetus : Quod dedi,nó
datúuellem:quod reliquú eft, non dabo.Significat fe pœnitere,quòd puellæ fecerit copia, decæterò
non facturam .Vfus adagij fiet uenuftior, fi paulo longius à fimplici figura detorqueatur : ueluti fi quis
indicans fe fuperioris operæ, quá in poetices ftudium infumpferit,pœnitere , nec effe confilij diutius
in ea tempus terere, dicat: Quod dedi, datum nollem : quod reliquum eft,non dabo.
Crocodili lachrymæ. LX
Bonodáns dángvarid eft, Crocodili lachrymæ. De ijs qui fefe fimulant grauiter angi incómodo cuiuf- Luctumfimu
piam,cuiperniciem attulerint ipfi, cui'ue magnú aliquod malum moliantur,Sunt qui fcribant, Croco lantes.
dilum confpecto procul homine,lachrymas emittere, atq; eundem mox deuorare. Cuiufmodi prope
modum erantlachrymęBafsiani imperatoris,apud Ælium Spartianum.Lachrymabatur quoties aut
mentio fieret,aut imagines uideret Getæ fratris, quem occiderat. Alij narrant hanc effe crocodili na
turam,ut cu fame ſtimulatur, & infidias machinatur, os hauſta impleat aqua, quam effundit in femnita,
quanouit aut alia quæpiam animantia, aut homines aquatum uenturos:quo lapfos ob lubricum de
fcenfum ,neq; ualetes aufugere, corripiat, correptosq; deuoret.Deinde reliquo deuorato corpore, ca
put lachrymis effufis macerat, itaq; deuorat hoc quoq;. 14t
Bona etiam offapoft panem. LXI
—ἀγαθὴ καὶ μάζα μετ᾽ ἄρτον . id eft : ―― -Et
Et poft panes bona maza eft.
Hemiftichion carminis heroici.Zenodotus ait de ijs folere dici, qui penuria meliorum amplectuntur
deteriora.Nam maza quiddam eft pane cocto deterius, conflatu exlacte & farina, quo ruftici uice pa Maza.
nisuti confueuerunt. Siquidem nogo ,in delicijs olim fuiffe,aliàs demonftrauimus ex Theocri.
to.Prouerbij fpeciem habet quod eft apud Athenæum lib. 6.licet huic difsimile : wavõvri yap aidçi µáfæ
TIKINTópa xpvoÏTì hàniqæv¬☺.id eſt:Maza fiue offa efurienti homini charior & auro & ebore. Quo licebit
uti,cum indicabimus , rem ufu,non opinione æftimandam . Ex his quæ prodidit Athenæus de appa
ratuconuiuiorum,liquet mazam prius apponi folere, deinde panem . Verùm confumpto pane proba
tur &maza.Vt poffumus,quando ut uolumus non licet.Xenophon lib.6.wadías,facit quendam con
folantem milites, qui defecti pane, maza uefci cogebantur.Hoc cibo qui uictitant, dicütur äapirocrzän. Anpi700itän.
quemadmodum qui pane, prop. αρτοσιτῶν .

Sinon adfunt carnes, taricho contentos effe oportet. LXII

id eft :
α)μὴ παρῇ κρέα ,σερκτέον τῷ ταρίχῳ .
αὐ
1 Probandafalfamenta egenti carnium.
Sunt qui dicant, ex accipi pro pifce,fed uili putriq;, qui idem fit Aphya:fortafsis hic pro iure acci . ap
piendum tarichus.Nam quibus deeft obfonium , folent pane in ius immerfo uefci. In aphyas & tari
chos creber iocus eft in comœdijs. Senfus hic eft: Vbi non eft copia meliorú, boni confulere oportet
quæcunq; contingunt.Refertur à Diogeniano.
Agathonia cantio . LXIII
ayadúvanos : id eft, Agathonia cantio.Rectè dicetur de oratione blanda magis, quàm frugifera.
Agathontibicen quifpiam erat,cantilenarum fuauitate maiorem in modum aures deliniens.Nechu Agathon tibia
iusmores difsimiles mufice fuiffe perhibentur.Laborauit enim infamia molliciei. Autor & Suidas & tett.
I j Zenodo,
 378 DES. ERAS. ROT. ADAGIO RVM
SA
Zenodotus Haud fcio an hic fit idem ille Agathon, in tragicorum certamine uictor,in cuius epinicijs A Dion
Plato celebrat illud nobile conuiuium.Huius multis modis Ariftophanes in Thefmophorijs , carmi O
num molliciem deridet.
urba
Edax currus . LXIIII
In glutones & addugayon agua :id eft, Edax currus,in glutones & uoraces dicebatur, propterea quòd currus multú
Bar&
Horaces. abfumit unguinis fiue ceromatis :fiue quòd fumptuofa res fit, equos & currus alere.Vnde & comicus POUC
Ariftophanes in Nebulis iocatur in Strepfiadem, quem filius innogy, ad inopiam redegerat , multo Balt
Phago, are alieno contracto. Flauius Vopifcus indicat , Aureliano in delicijs fuiffe Phagonem quendam , SACO
qui uno die ad menfam Imperatoris ederit aprum integrum, centum panes, ueruecem & porcellum:
biberit autem infundibulo appofito plus orca. Sed de hoc hominum genere plura Athenæus in Di
pnofophiftis, apud quem libro 5.Socrates quum quendam uidiffet in conuiuio fefe intemperantius
ingurgitantem opfonio: O'uos qui adeftis,inquit,quidam ex uobis pane utitur ut opfonio, opfonio 1
ut pane.Venuftius reddetur, fi deflexeris ad animi uitium:ueluti fi dicas, huius aut illius principis a
micitiam immodica pecunia parari ac retineri, alique:aut, cupiditates inexplebiles effe , cum naturæ
ufus perpauca poftulet.
Sanguine flere. LXV
candy: id eft, Sanguine flere, prouerbialis hyperbole, fignificans nihil non fieri quo flectatur
aliquis . Sic enim antiquitus loquebantur : Haud flectes illum , ne fi fanguine quidem fleueris . Itidem
dipati sivap : id eft,Sanguine gemere. Durat hoc adagium in hodiernum etiam diem.Translatü uidetur .
à prodigijs, quibus interdum ftatuæ fanguineis guttis lachrymare uidentur.
Pardi mortem adfimulat. LXVI
Aftu pernicië daiarop wapdánews Twongivad : id eft, Pardi morté fimulat.Dicebatur, ubi quis aftu perniciem alicui mo
alicuimoliri. liretur :ueluti cum Brutus ftupidum ac dementem ageret , ut in pofterum imperio potiretur. Id ada
Apologus de gium ad quendam apologum referunt. In Maurufia fimiarum ingens copia. Pardalis autem animal eft
naturà fimijs infeftifsimum : quas tamen uiribus affequi non poteft, nimirum illis in fummas arbores
pardali e fi■
fubuolantibus.His itaq; dolis in eas utitur.Sternit fe fupinam fub ramis, ac porrectis cruribus emori
mijs.
fingitfefe.Gaudent eo fpectaculo fimiæ,confidentes in arbore.Deinde ubi iam mortuam arbitrátur,
unam aliquam emittunt exploraturam, num uerè mortuus fit hoftis.Illa cautim ac pedetentim acce
dens,ubi nullum uitæ uidet argumentum,pardale nimirum modis omnibus cadauer imitante, demű
audet etiá confcendere. Quod fimulatq; reliquæ fimiæ confpexerint,iam depofito omni metu defcé
dunt, & pardalim omnia ferentem circumfultant:poftremò cóculcant,infultantes ludibrij caufa , do B
nec pardalis fentiens illas iam faltando defatigatas, derepentè reuiuifcens, aliam dentibus , aliam un
guibus corripit, dilaniatq; ac deuorat.Hac equidem fabula, ne quid fuci faciá lectori, non reperi apud
idoneum autorem,fed in Græcis collectaneis cuiufdam Apoftolij Byzantij : cuius teftimonium quo
dam in loco Politianus etiam adfert,alioquin autoris non admodum grauis.
Mandare laqueum. LXVII
Infpretos. Mandare laqueum dicimur ijs, quos ufqueadeò negligi à nobis fignificamus, ut fiuel fufpendát fe
fe,nihil ad nos attineat. Iuuenalis de Democrito :
Cumfortuna ipfe minaci
Mandaret laqueum , mediumý , ostenderet unguem.
siμújay. Confine illi cum iubemus, iufe :id eft,plorare quempiam , &,uangà oiµw§a :id eft, clarè plorare:nqui undâ
ep,ngì µançà xágap: id eft,flere, & longum ualere.
Medium oftendere digitum. LXVIII
Medio item digito porrecto,fupremum contemptum fignificabant.Martialis lib.z.
-Et digitum porrigito medium.
Digitus impuz Nam hunc digitum Martialis impudicum uocat:
dicus. Oftenditdigitum,fedimpudicum. Perfius infamem :
Infami digito & luftralibus antè faliuis.
Huc arbitror pertinere,quod apud Laertiú Diogenes (ut alibi diximus) hofpitibus quibufdá Demo
fthene uidere cupiétibus, no indice digito, fed medio porrecto demonftrauit, parú uirú innuens & ef
foeminatum.Acpaulo poft eodem in loco,fatis indicat porrectione digiti medij quippiá obfcænu fi
gnificari,cum ait:Infanos haberi, qui medium porrigát digitum :qui indicem , no item, Itaq; eodem in
carmine duobus adagijs extremum contemptum indicauit Satyricus:
Mandaret laqueum, mediumg , oftenderet unguem.
Elegátius fiet utrúq; , fi lögius detorqueatur:Vt philofophicis preceptis laqueu mandes,tu tuo uiuito
more.Et Theologorú decretis negociatores mediú ungue oftendunt.id eft,planè cótemnūt, ridetq;.
Barbam uellere. LXIX
mmú
ròp wwywvx rínnap: id eft, Barbam uellere. Eft illud quoq; fumptum à geſtu, barbá uellere : quo fu
contemptum ac ludibrium fignificamus .Horatius Sermonum lib.1.
-Barbam tibi uellunt Lafciuipueri. Perfius :
Idcircoftolidamprabet tibi uellere barbam Iuppiter. Idem aliàs:
Si

SELENA
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA Iiit 379
Si Cynicobarbampetulans Noraria uellit.
Et Dionyfius Siculus non dubitauit Aefculapio barbam auream detrahere. Lucianus in Timone de
Ioue Olympio : κάθησοτὲςπλοκάμες περικειρόμενο.ideft:Defidebas dum tibi circumntonderetur cefaries,
Etbarbam uellit mortuo leoni, qui ferox eft in proftratum: quod aliàs attigimus.
Malis ferire. LXX
Bene id eft, Malis petere dicuntur, qui muneribus affequi ftudent quod optant , aut qui do- Muneru cor
nisprouocant ad amorem mutuum . Ducta eft allegoria à fabula Atalantæ , quam Hippomenes curfu ruptela.
fuperauit,fed arte,proiectis inter currendum malis aureis : in quibus fublegendis dum puella fubinde Atalanta fas
remoratur, pręcefsit, ac uicit iuuenis.Refertur adagium àDiogeniano. Plutarchus in Sympofiacis in- bula.
dicat olim fuiffe morem,utin eos qui femper uincerent, mala,rofas, nonnulli etiam mala Punica iace
rent. Vthinc quoq; uideri pofsit ortum adagium, ac dictitatum de ijs, qui magnopere mirátur ac pro
bant quempiam , aut etiam blandiuntur. Idem decade nona narrat , Anaxarchum cumab Alexandro
poftcoenam malis peteretur,furrexiffe, dixiffeq; hunc fenarium ex Orefte Euripidis:
βεβλήσεται τις θεῶν βροτησία χερί . id eft:

Ferietur aliquis mox deum humana manu.

Poteft & fimplicius accipi,malis petere, cum quis ad amandum facefsitur ac pronocatur : fic enim in
terpretatur Suidas . Vnde & illud apud Maronem :
Malome Galateapetit lafciuapuella. Et:
Aurea mala decem mifi, cras altera mittam. Et:

Ipfe ego cana legamtenera lanugine mala.

EtAcontius apud Ouidium Cydippa malum infcriptum in gremium mittit . Ariftophanes in Nebu
Jis: daw Bular mogvidio, id eft : A fcorto malo percuffus.Interpres adfcribit,malum amoris effe fym. Malum amóz
bolum :propterea quòd Veneri fit facrum. Vnde in certamine formarum , præmium malum erat au- ris fymbolum
reum:ides Veneri contigit.Theocritus in Cyclope:
ἤρατο δ᾽ ἔτι ῥόδοις,ἐ μάλοις, ἐδὲ κικίνοις, ἀλλ᾽ ὀλοαῖς μανίας. F id eft:
Non malis, non ille rofis, non ille cicinis,
- Idem in Hodeporis :
Sedfurys magepeftiferis adamabat.
βάλλει καὶ μάλοισι τὸν αὐπόλιν ὁκλεαρίζ
Olim munufcula malis conftabant.unde Horatius in Epiftolis :
B
Fruftis & pomis uiduas uenentur auaras,
Excipiantafenes,quos in uiuaria mittant.
Mare prius uitem tulerit. LXXI
ToarrayⒸ agórópov oira äuino :id eft, Mare prius uitem feret. De ijs quæ nullo pacto fieri pofsint.nam
falfitudo uitibus inimicifsima. Hinc opinor Homerus & Hefiodus identidem pontum uocant argúyrs
,quod illic nulla colligatur uindemia . Salfa terra ferè fterilis eft frugibus , fed uitibus inimicifsima.
Refertur apud Diogenianum .
Betizare,lachanizare. LXXII
Lachanizare uulgò dicebant pro languere,tefte Suetonio in uita Octauij Cæfaris : pro quo Augu. In infulfos.
ftus nouauit betizare. Quadrabit & in infulfos & infipidos. Catullus :
Item Martialis:
Languidiortenera cuipendens Sicula beta.
Vtfapiantfatuafabrorumprandia beta,
O quàmfæpepetet uinapiperý , coquus.
Eodem pertinet illud Diogenis Cynici dictum apud Laertium : quum adolefcentes quidam eum ca.
nem uocarent,feq; cauturos dicerent, ne ab illo morderétur, bono animo effe iufsit : cane enim haud
quaquam uefci betis,molliciem illorum notás. Bliteos appellant ftupidos . Eft saio herbæ genus:cui Bliteus.
nomen etiam àftupore faporis inditum putant, quafi ads : quæ uox barduin & ftupidú fignificat. Ari- Baiton.
tophanes in Auibus : us Brannos dianovas : Vt ſtupidè miniftras. Plautus in Truculento : Blitea & lutea
eft meretrix, nifi quæ fapitin uino , ad rem fuam. Laberius Mimographus apud Nonium Marcellum,
bipedem & bliteam beluam appellat infulfum & uecordem. Apud Menandru quoqs mariti uxoribus
exblito conuicium faciunt,bliteas eas nominátes.Ariftophanes in Nebulis: n or nanoi Britóμap. id eſt:
Teq; uocant bardum ac ftultum. Fieri poteft ut Gallica quoq; uox hinc manârit, qua nuncuulgò con.
temptifsimos, extremæq ; notæ homines compellant Blitéros,addita literula.
Promus magis quàm condus. LXXIII

in Sanè quàm elegans & prouerbialis Aafonij dimeter iambicus : Promusq; quàm condus magis.
quendam profufiorem , qui parta prodigere noffet, quærere aut quæfita feruare non noffet. Sum- Promi & con
pta metaphora à rei familiaris difpenfatoribus, maximeq; penuariæ, quos Græci rauias uocant : quo- di.
rum partes funt ad ufum familiæ promere,id eft,proferre quędam : alia condere, hoc eft,feponere.Iam
qui tantum promit, is ad inopiam uelis equisq; properat. Plautus in Truculeto , parcè promos appel
lat,fordidos ac tenaces, & qui fumptum libenter effugiunt.
Indulgere genio. LXXIIII
Prouerbiales funt & illæ figuræ, Defraudare geniú,pro eo quod eft,negare naturæ quod appetit: &
I 4 Indul
 380 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

Indulgere genio,pro eo quod eft,animo obfequi.Terentius in Phormione: Suum defraudás genium. A $500
Plautus in Truculeto: Sed iftos qui cum genijs fuis belligerant,parcè promi.fordidos & parcos figni 200
ficans.Idem in Aulularia:Egomet fraudaui meum genium.Contrà Perfius fatyra quinta:
Indulgegenio, carpamus dulcia.
Genialis dies. Vnde & Genialem appellant diem,lætu & uoluptuarium.Et Genialiter uiuere, pro molliter & lautè. · 7年
Curare cuticulam. LXXV
Cuticulam cu Huic confinis eft illa frequens apud poetas figura: Curare cuticulam.Ná qui uoluptati ftudent ma
rare. gis quàm famæ,unú hoc curant,ut cutis fumma niteat: eaq; gratia lautioribus epulis,balneis,unguen
tis,fomno,conuiuijs, alijsq; id genus delicijs utuntur.Horatius in Sermonibus:
Cate
-Ire domum, atg
Pelliculam curare iube.- Idem in Epiftolis :

Mepinguem,& nitidum,& bene curata cute uifes,

Perfius:
Cumridereuoles, Epicuri de grege porcum.
Et afsiduo curatacuticulafole.
Nodumin fcyrpo quæris. LXXVI
In anxium. Nodum in fcyrpo quæris, in anxium dicebatur,nimisq; diligentem, aut meticulofum, qui illic feru- .
pulum moueret,ubi nihil effet addubitandum. Hoc adagium refertur apud Plautum in Menæchmis,
& uerbis totidem apud Terentium iu Andria.Feftus ex Ennio citat:
Quaris &infcyrpo , foliti quoddicere, nodum:
Scyrpus. nominatim prouerbij titulo referens. Donato iunci fpecies eft fcyrpus, leuis atq; enodis. Quanquam
Scrupus. apud Gellium feyrpi dicuntur captiunculæ, argutiæq;. Nifi fortè quis malit legere, in fcrupo: quòd hi
lapilli leues fint,ac rotundi.
Delphinum fyluis appingit,fluctibus aprum. LXXVII

Horatius in Arte poetica, prouerbiali ſchemate dixit:

Delphinum fyluis appingit,fluctibus aprum .
indocti poetæftulticiam taxans, qui multa non fuo loco neq; tempeftiuiter defcribit:perinde quafi pi
&tor delphinum pifcem,iuxta Callimachi dictú, in neinoribus pingeret , rurfus aprum in undis . Con
fine illi, qanÿ rò μúgov : id eft,In lenticula unguentum .
Cancerleporem capit. LXXVIII
B
KapnivⒸ raywdy dipä:id eft,Cancer leporem capit. De re nequaquam uerifimili,dictuq; abfurda. uelut
fi quis dicat, ab indoctifsimo fuperari doctum.
Ne caprea contra leonem. LXXIX

Mù ægòs néovra dognàs:id eft , Ne caprea aduerfus leonem. hoc eft,ne longè inferior cum potentiore de
doguás, certes.Dorcas enim fylueftris eft capreolus. Refertur à Diogeniano. Suidas integrü refert fenarium:
id eft:
μὴ πρὸς λέοντα δορκὰςἅψωμαι μάχης.
Homerus Odyffeæ .
Ne cum leone capreapugnamfumpfero.
ἀνδράσι ἢ προτέραισιν ἐριζέμεν οὐκ ἐθελήσω . id eft:

Cumpotiore uiro nolim certamen inire.

Pellem caninam rodere. LXXX
Pellem caninam rodere,prouerbiali metaphora dixiffe uidetur Martialis : pro eo quod eft,hominé
maledicum & improbum cóuicijs infectari. Sic enim fcribit in obtrectatorem quenda & oblatratore:
Non deerunt tamen hac in urbeforfan,
Vnus uel duo, tres uc,quatuor'ue,
Pellem rodere qui uelint caninam.
Echino afperior. LXXXI
In intractabia xis reaxur ": id eft,Echino afperior: in hominem intractabilem & infuauibus moribus dicta, Me
lem .
taphora fumpta ab animante, cuius duplex eft genus: terreftre,fpinis obfitum: & maritimum,pinnata
undiq; teftudine,acfpinis obductum, quibus fe pedum uice uoluit, autore Plinio . Martialis:
Cortice depofito mollis echinus erit.
Ariftoteles lib. De generatione animantium quinto,tradit echinum ipfum quidem pufillum effe, ce
terùm fpinas habere & longas & acutas.Athenæus Dipnoſophiſtôn libro 3. fabellam haud infeftiuam
refert è Demetrio Scepfio : Laconem quempiam uocatum ad cœnam, appofitis echinis , cum ignora
ret quo pacto foleant edi, nec obferuaret quomodo cæteri conuiuæ his uefcerentur, corripuiffe quen
dam,& in os conieciffe unà cum ipfa tefta. Porrò cum inter dentes ftrideret echinus, & hominis os ci
bo mifere cruciaretur: O'fceleratum,inquit,edulium :neq ; nunc te omittam tibi mitis : nec te pofthac
unquam fumpfero.
Echinus partum differt. LXXXII
In cunctatores ixiv☺ tòp'tónop avaßánna :id eft, Echinus partum differt. De ijs dici fuetum , qui prorogarent quippiam
fibinoxios. fuo malo : ueluti qui creditam pecuniam comperendinant , tamen aliquando reddendam uel maiore
cum fœnore. Aiunt echinum terreftrem ftimulata aluo remorari partuin, deinde iam afperiore ac du
riore
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA FIIL $81

A riore facto fætu mora temporis,maiore cruciatu parere.Autor Suidas . Plinius lib.9.cap.25.tradit,pi
fcem qui dicitur echineis,fluxum grauidarum fiftere, & ufq; ad puerperium in utero cótinere fœtum .
Quanquam hocἄπροσοιόννσιν.
Prius duo echini amicitiam ineant. LXXXIII
πρὶν ἢ δύο ἐχῖνοι οιφιλίαν ἔλθος ,ὁ μὲν ἐκ πελάγος,ὁ δ᾽ ἐκχόρσε :id eft , Prius échini duo interintamicitiam ,alter
è mari,alter è terra. De ijs qui moribus ac ftudijs funtinter fe difcrepatiores, quàm ut fpes fit aliquan
do inter eos necessitudinem coituram.Venuftius erit ad rem deflexum. Male cóuenit Theologorum
fpinis cum bonis literis : citius echino marino cum terreftri conueniret. Nam,eft echinus marinus, de
quo multa Plinius &Ariftoteles.Eft &terreftris,quem alio nomine uocant erinaceum:illud commu
ne,quòd uterq; fpinofus eft,unde & uocabulum inditum.Refertur à Suida.

Non miffura cutem,nifi plena cruoris hirudo . LXXXIIII

Prouerbij fpeciem habet illud etiam Horatianumin Arte poetica: In nimiumfee
Non miffuracutem, nifiplena cruoris hirudo. dulos.
Quadrabit in homines nimium fedulos , & quibufuis in rebus immodicos. Cuiufmodi nonnullos ui
deas,quicum femel coeperint , nullum faciunt finem , donec defatigati defiftant : nec rationem ullam
habent alieni faftidij, fed fuo tantùm animo negocij modum metiuntur: haudquaquam memores ue
tuftifsimifermonis,admonentis utcum à lufu defiftamus, cum adhuc eft iucundus , ne uoluptate odij
moleftia confequuta contaminet.Nemo nefcit, hirudiné ubi femel hæferit corpori,nulla ratione poffe
reuelli,donec fuctu fanguinis expleta décidat. Quida appellant fanguifugam,Græci Bdianar fiueßdin- ßdannan
ap.Linguam habet bitulcam ac fiftulatam ,quam penitus infigit cuti. Meminit Plinius libro 1.cap.34.
atq;inibi de altero quodam animali,cui nomen non fit,quod femper infixo fanguini capite uiuat, do
necnimiafatietate dehifcat,& ipfi immoriens alimento, cum cibi non fit exitus.

Mea eft pila. LXXXV

Meaeftpila:id eft,Vici, & uoti fum compos:aut , Res mihi in manu eft, apud Plautum in Truculen- /
to.Sumptu à notifsimo pila ludo, cùm multis infequentibus, unus aliquis præftantior occupat.Con
fimilifigura dixit in Calsina: Sed fi nupc uult hera facere officium fuum,noftra omnis lis eft.id eft, ui
cimus. Traducta metaphora à iudicijs.
Abouo ufq; ad mala. LXXXVI
Abouo ufq; ad mala, prouerbiali figura dixit Horatius in Sermonibus fatyra tertia:pro eo quod eft,
abinitio conuiuij ufq; adfinem .
-Sicollibuiffet, inquit,ab oue
Vlg, admala citaret, iò Bacche, modòfumma
Voce,modò hacrefonat que chordisquatuor ima.
Antiquitùs enim coenam ab ouis aufpicabantur,malis finiebant. Erit uenuftius,fi lögius trahatur,Ab
ouo ufq; ad mala:id eft, toro colloquio, tota nauigatione,aut roto opere.Qui rem altius repetüt quàin
oportet,notantur illo uerfu Horatiano:
Necgemino bellum Troianumorditur ab ono.
Qui à primis initijs repetunt,in f ,id eft,à radicibus,& à ftirpibus imis exordiri dicuntur: qui ni. TN JIJÚN.
hilpprætermittunt, ordine narrant,& à capite ufq; ad calcem, quod alibi retulimus : Græcis aut dici
tur,& .
Virtutem & fapientiam uincunt teftudines. LXXXVII

Julius Polluxlibro 9.de rerum uocabulis,fcribit hoc carmen olim prouerbio celebratum fuiffe: Pecunia quana
ταὺ ἀρεταὶ,καὶ ταὶ σοφίαν νικαῦν χελῶναι. id eft:
tum poßit.
Et uirtus teftudinibus, &fapientiacedit.
Eftautem uelut ænigma, innuens pecuniam longe plus poffe,quàm aut uirtutem aut fapiétiam. Anti
quitus enim Peloponefiorum nomifma xar ,id eft,teftudo dicebatur,propter infcalptam in eo teftu
dinisfiguram, Teftem huius rei citat Eupolidem, qui in fabula, cui titulus, Captiui, ßend dixerit xanı •
www.ideft,obolum pulchræ teftudinis. Confimili figura dictum & illud,Multas noctuas fub tegulis
latitare:&,Bos in lingua: quæ fuis retulimus locis.
Sacra hæc non aliter conftant. LXXXVIII
Sacrahæc non aliter conftant.Hoc adagio licebit uti,fiquando fatebimur culpa,fed quæ rei locoúe Excufatio cul
conueniat: ueluti fi quis in balneis agat impudétius,aut rufticus in naui,aut in copotationibus ebrio pa.
rum intemperantius, aut inter mulierculas ineptius,aut inter aulicos difsimulantius , aut inter fophi
ftas loquacius, aut apud populum adulantius. Aufonius nuptialis Centonis excufans licentiam :Ete
nimfabula eft,inquit,de nuptijs,& uelit nolit,facra hæcaliter non conftant. Sumptu à facris,quæ cer
tis quibufdam ceremonijs peraguntur:de quibus fiquid demutes, piaculú admiffum putetur. Plutar
chus in comen De audiendis poetis :θυσίας μὲν γὰρ ἀχόρες καὶ ἀναύλος ἴσμον · ἐκ ίσμῖν ἢ ἄμυθον καὶ ἐξουδῆ ποίησιν .
id eft:Saera enim abfq; choris actibijs nouimus:non nouimus auté abfqs fabula ac mendacio poefim .
Sequituruer hyemem. LXXXIX
Sequituruerhyemem. Hoc adagio rerum uices fignificamus,neceffariò fibi fuccedétium:ut fi quis Rerum uices.
fuadens

135
 382 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

fuadés in rebus afflictis animu fulciendü fpe meliorü, dicat: Sequetur uer hyeme, id eft,triftibus fucce A
dent lætiora.Ita Pindarus Ifthmnioru hymno 4 ν δ' αὖ μετὰ χειμέριου ποικίλωνμίωῶν ζόφου, χθὼν ἅτε φοινικίοις lordesi
apódos.id eft: Nuc uerò rurfum poft hyberna multiplicium menfiú caliginem, terra ueluti purpu .
reis floret rofis.Aufonius in præfatione monofyllaború,nonnihil abufus eft prouerbio : Vt in uetere
te
uerbo eft: Sequitur uer hyemem.Iam fimilium nugarum fubtexo nequitiam ., oribus
Venereum iufiurandum . XC
Periuria amani ordi
¿pgodici©égnéšn¿uæoivu : id eft,Venereú iufiurandũ nó punitur.Senfus eft,amantiú iufiurandum
tium . irritum effe:neq; ad deos quicquam pertinere,tanquam iocofum. Et autore Nafone:
Coatesfit
2 "
Iuppiter ex altoperiuriaridet amantum, curren
Et iubet Aeoliosinfretaferre notos. Et Horatius :
Ridet hoc inquam Venus ipfa, rident i Tibullus:
Simplices nympha.
Periuria ridet amantum Iuppiter, & uentos irritaferre iubet. spopado
om10
Citatur hocadagium à Platone in Conuiuio : ὃα δεινότατον, ὥςγε λέγεσιν οἱ πολλοὶ , ὅτι καὶ ὀμνιώτι μόνῳ συγγνώμη
παρὰθεῶν, ἐκβαύτιν ὅρκωμ αφροδίσιον γὰρὅρκον, φασινεἶναι ἔτι καὶοἱθεοὶκαὶ οἱ ανθρωποι πᾶσαν ἐξεσίαν πεποιήκασι τῷ -
gov.id eft:Quodq; omniú maximum eft , ut fanè dicitur uulgò , uni etiam iuranti à dijs parata eft ue ries
nia,fi quæ iurauit non præftiterit. Venereum enim iufiurandum negant effe. adeò tum dij tum homi
nes nihil non permittunt amanti. In uerbis Platonis uidetur deeffe uocula, urovino . qcw avai suxoívi
μον.Meminit & Procopius in epiftola ad Epiphanium ultima :μαλῶς αρα ᾔδα τὸ 7 ὄρώντωνπάθε᾽ἡ παροιμία ,
μὲν ἐπιορκῶν ἐθέλωσι,συγγνώμίω αὐτοῖς ἐκ θεῶν ἐπαγγέλλετ3.id eft : Pulchrè nouit amantiú affectu prouerbia : etia Abo

食道
fi peierare uoluerint, uenia illis à dijs pollicetur. Plato in Philebo apud Athenæu lib.12 . sé

車
ταις ἡδοναις ταῖς ποδὶ ἀφροδίσια ,ἃδὲ μέγισα δοκέσιν εἶναι καὶ τὸ ἐπιορκῶν συγγνώμίω ἔληφεπαρὰ θεῶν , ὥσπόρ καθάπόρπά
dwp7ýdovŵp š noziomon knivwp.id eft: Ceterùm quéadmodú dicitur, etiá in uoluptatib.circa res uene
reas,quefanè uidetur effe precipue periuriu quoq; uenia donatur à dijs,perinde quafi uoluptates pu
erorum inftar fint, qui nondum rationis funt compotes.Refertur & illud ex Callimacho :
ὤμοσεν,ἀλλὰ λέγεσι θεατὲς ἐν ἔρωμ Iurauit, uerum uulga dicunt, in amore
ὅρκες μὴ διώειν ἔατ᾽ ἐς ἀθανάτων. .i. Quodiuras, aures non penetrare deûm.
Prior uerfus no caret medo.Deflecti poteft ad quoduis promiffum, cuius fides præftáda no uideatur.
Tanquam meum nomen:Tanquam digitos. , XCI

骨
Certa pro Prouerbiales hyperbolæfunt,Tanquam meum nomen: &,Tanquam meos digitos teneo:fi quan . B
pta noticia. do promptam, certamq; memoriam fignificare uolumus. Martialis:
Totis diebus Aferhac mihi narras:
" Iuuenalis: 1 เป
Et tenco melius ifta, quàm meum nomen.
G
Tanquam ungues digitos fuos.
Nihil magismeminimus quàm proprij nominis : unde &uita defunctos olim fuo nomine inclama
bát.Et Proprij nominis oblitum, dicimus prodigiofę obliuifcentiæ hominé. Antiquitùs in digitis có
putus peragebatur.Extat ea de re libellus Bedæ. Quin hodieq; numerandi imperitum & obliuiofum
periocú rogare folent,quot in manibus habeat digitos.Plutarchus in commêtario, cui titulum fecit,
Quo pacto quis intelligere pofsit fe pfeciffe,fcribit olim more fuiffe nomina digitoru edifcere, hisq; allar

ZU
inmetu tanquam remedio futuris uti ipfius uerba fubfcribá:οἱ καὶ γαρ ἐκμεμαθηκότα τὰ 7 ἰδίων ὀνόματα διακ
λων χρῶντς πρὸς τὰς φόβος αὐτοῖς ὡςἀλεξικάκοις,ἀδέμα ματαλέγοντος- ἕκασον, id eft : Quidam enim edifcunt fuori no
mina digitorum, eisq; contra pauores utuntur,tanquam ad depellenda mala remedium habeant,pau
latim fingulos recenfentes . Quæ uerò fint digitoru apud Græcos uocabula , Gellius in Noctibus At
ticis indicauit. Cælius Calcagninus, ut indicat Aleander, mauult intelligi de nominibus Dactylo
rum Idæorum , de quibus nonnihil attingemus in prouerbio, Celmis in ferro:licet in Plutarcho, idiop
legatur,non idáiwy.
Bonorum glomi. XCII
àyadŵp àyadídıs:id eft,Bonorum glomi : de opibus extructis, & affatim accumulatis. Sumpta meta
02
phora à glomere textorio, cui fila funt obuoluta,aut certè ligno illo textorio, cui filorum maxima uis
eft obuoluta:quod idem alio uocant.Prouerbij meminit Iulius Pollux libr. 7. cap.io.indicans apud
comicos effe frequentifsimü.Videtur aut allufum ad uoce in Agathide & Agathis : perinde ut Thucy
dides in Euripidis Epigramate Athenas linnad innáda uocat: id eft Gręcia Gręcia. Etia lib.5.tribuit ‫ن‬
hác fententia Pindaro. Et quemadmodú oxara toxar , id eft, poftrema poftremorum:itemkana nanɔ̃v,
id eft,mala malorum , dicunt Græci.quam quidem figuram Latini non agnofcunt.
Rem acu tetigifti. XCIII
Eft apud Plautu in Rudente,Re acu tetigifti :pro eo quod eft, réipfam diuinafti, nihil aberras.Me བད་
taphora fumpta uideri poteft à lufu quopiam,in quo diuinator,id quod alius notaffet,fumma acu tá
gebat :aut lineam, aut calculum, aut aliud quiddá fimile.Igitur acu tangere , perinde eft quafi dicas, i
pfifsimum punctum attingere. Nam minutifsima puncta denotantur acu.
Purgatis auribus . XCIII
Purgatis duri Purgatis auribus , pro attentis ac uacuis, prouerbium refipit. Plautus in Milite:
bus. Perpurgatis ambo damus tibi operam auribus. Horatius in Epiftolis :
Est
 10

CHIL. SECVNDE CENTVRIA IIII. 383

Perfius quinta Satyra:
A Eft mihipurgatam crebrò quiperfonet aurem.
Stoicushic aurem mordaci lotus aceto.
Nam fordes in auribus collectæ auditum hebetant, exemptæ reddunt acriorem.
Purior clauo. XC V
àyvóropandanís: id eft, Purior gubernaculo. Comparatio prouerbialis de re uehementer inculpata, De puris
aut moribus undequaq; integris & incōtaminatis. Clauus enim nauticus afsiduis fluctibus abluitur,
utnihil fordium pofsit hærere. Adagium refertur à Suida.
De calcaria in carbonariam. XCVI
Quoties fit ut à re propofita ad aliud quippiá longè diuerfum digrediamur, de calcaria in carbona
riam decurrere dicimur:fiue cum ex uno malo in aliud diuerfum incidimus. Tertullianus lib. De car
ne Chrifti:Igitur,inquit,de calcaria, quod dici folet,in carbonariam, à Marcione ad Apellem. Huic nó
difsimile eftillud Ciceronis in actione pro Murena: Refpondebo igitur Pofthumio primùm , qui ne
fcio quo pacto , mihi uidetur prætorius candidatus in confularem , quafi defultorius in quadrigarum
curriculum incurrere.
Datyli dies . XCVII
Aaróns said eft, Datyli dies. Vbi res feliciter fuccefferunt. Sumptum à Datylo quodam , qui apud
Athenienfes fummos eft honores confecutus .
Monftrum alere. XCVIII
Monftrum alitur, ubi quid occulti uitij latêre fignificamus : haud fcio an inde fumpta metaphora,
quòdmonftra ob pudorem clanculum aluntur & occultantur. Siquidé Pamphilus in Andria Teren
tiana ,quod prius repudiatus gener, rurfum ad affinitatem repeteretur , fufpicans aliquid effe uitij in
puellaquod celaretur: Repudiatus,inquit,repetor.Quamobre:nifi id eft,quod fufpicor,aliquid mon
trialunt.Eaquoniam nemini obtrudi poteft,itur ad me.
Non curat numerum lupus . XCIX
Prouerbium fapit Virgilianum illud in Bucolicis: Infuracém:
Hictantum Boree curamusfrigora, quantum
Autnumerum lupus, aut torrentiaflumina ripas.
Rectè dicetur in hominem impudenter furacem.Extat hodieq; uulgò iactatum adagium :Lupus non
ueretur etiam numeratas oues deuorare . Porrò fures paulo timidiores confueuerunt à rebus nume
B ratis abftinere manum, metu uidelicet, ne hoc indicio deprehendantur. Huic affinis iocus ille facetus
inferuum furacei ,cui nihil erat domi neq; claufum,neq; obfignatum .
Ipfis placet. C
aroisaprone: id eft, Ipfis placet. Vbi rem parúnobis probari,aut caufam nihil ad nos pertinere figni
ficamus.Terentius in Andria: Mihi non fit uerifimile. Atqui ipfis commentum placet.Non admodum
abludit ab illo, Suum cuiq; pulchrum: Suis quifq; confilijs,fuæq; fententiæ blanditur.Huc pertinet il
ludapud Homerum frequens: davr bus ,id eft: Placuit animo.Item illud apud comicos : Sic lubitum davrdvpß;
eftanimo meo.Et apud Vergilium :
-Dis aliter uifum.
Plato libro De legibus 3.retulithoc prouerbium .
CHILIADIS SECVNDAE CENTVRIA V.
Spartam nactus es,hanc orna.
• Naaxes onafтap,néoμe: id eft, Spartam quam nactus es,orna,fiue adminiftra. Admonet adagium, Prouincia gna
Hut quamcunq; prouinciam erimus fortè nacti , ei nos accommodemus , proq; huius dignitate uiter adminis
nos geramus.M.Tullius ad Atticum libro 4.epiftola 6.Reliquum eft: naprapax , ra nógués, ftrare.
Nonmehercle poffum. Et Philoxeno ignofco, qui reduci in carcerem maluit. Idem ad eundem lib. 1.
Eam caufam quam mihi dicis obtigiffe naprav, non modò nunquá deferá,fed etiamfi ab illa deferar, in

meapriftina fentétia permanebo. Quod à Cicerone refertur, carme eft anapafticu, è tragoedia quapia.
Spartanactus es, hác exorna. Theocriti Scholiaftes indicat allufum ad hoc prouerbiú in Hodoporis:
αὐτόθιμοιποτέρισδε,καὶ αὐτόθι βεκολιάσδε
id eft:
τασαυτῷ πατέων ἔχε τὰςδρύας.
Mecum ifthiccerta ,
fimulifthicpafcito tauros.
Etterram calcanspropriam, ne defere quercus.
Prouerbium igitur ad uarios ufus licebit accómodare:uel cum admonebimus , ut fuam quifqs perfo. Perfonam fua
nam quam fufcepit, cum decoro tueatur.Epifcopus es, ne fatrapam agas , fed epifcopum. Maritus es, cum decoroa
cura quæ mariti funt officia.Aulicus es,aulicum age.Iudex es,ne iam amicum autinimicum,fed iudi- gere.
cem agas. Principatus tibi cótigit, principis officio fungere.Priuatus es,ut priuatum te gere. Sic pro.
pemodum ufus eft Ariftophanes (nam huic infcribitur comoedia, cui titulus operáfsom .)
χρὴ δὲ ποιητών ανδραπρὸς τὰ δράμματα
id eft ;
ἃ δεῖ ποιῶν, πρὸς ταῦτα τὰς τρόπες ἔχειν .
Decetpoetam accommodari moribus,
Vtcunque adargumenta,quæ tractauerit.
Vel
 384 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM
gnomil
In omni fortu- Vel cum iubebimus unumquenq; fua forte contentum effe oportere , quæcunq; contigit. Quemad . A
lacol
nafapienter fe modum enim peritus gubernator in omni tempeftate bonü præftat nauclerum , ita uir fapiés in omni
base
gerere. fortuna fapienter fe gerit.Eft ampla res familiaris,fapienter adminiftra:nó eft, utere paupertatis com
modis. Contigit eruditio,utere ad bene uiuendum : non contigit, ne macereris, fufficit pietas ad con
fequendam falutem . Plutarchus in commentario pirüs iluuias, admonens ut fuam quifq; fortem bo saitas,c
· exc
niconfulational , inquit,tax , Túl néoue.id eft : Sparta tibi obtigit, hac exorna.In code libello mo
net hoc dictum à Solone proditum . Citatur äutem ex Euripide : Com
Opt
σπάρτων ἔλαχες ,κάνω κόσμοι, Spartam nactus es, hancceguberna, ande
τὰς δὲ μυκλύας ἡμεῖς ἰδίᾳ . id eft:
Sors eftpropriè noftra Mycena.

Videntur uerba effe Agamemnonis ad Menelaum. Quod confine eft illi Platonico: rò mapòp rõ tebrææ . id
aslau
eft: Quod præfens eft, bene difpone,fiue boni cófule. Nunc uulgus hominum magis incumbit augen
sels
dæ rei , quàm bene adminiftrandæ , contrà quàm rectè monet Socrates in Theæteto Platonis : ngāτop ID0122
γαρ πε σμικρὸνεὖ ἐπολὺ μὲ ἱκανῶς πυραῦαι ,id eft : Nam fatius eft,pufillum bene,quàm multum non ut oportet
Principupleos peragere. Hanc igitur fentétiam pafsim in principu aulis infculpi oportuit , napra inayob , raúrav nógμat
nexia. quorúuix ullum reperias, qui uerè cogitet quid fit principis agere perfonam , qui'ue fua ditione con
1 tentus,non conetur aliquid imperij fui finibus addere. Principis munus eft, modis omnibus reipubli
H
cæ commodis prouidere,publicam tueri libertatem: alere pacem, excludere quàm minimo fuorú exi
tio maleficia,dare operam utfanctos & integros habeat magiftratus. Cum igitur harum rerüfecurus,
ludit alea, faltat,ſcortatur, muficatur, uenatur, negociatur , breuiter alibi intentus eft totus : tum occi 慨
nendum eft adagium,σñαpræpλaxb, αúτav níque. Rurfum ubi neglecta que contigit ditione , foris agit,
alijs inhians imperijs,fuos in fummum adducit difcrimen,fuos exhaurit funditus , feq; pariter & uni.
uerfam fortunam aleæ belli fubijcit, ut unum aut alterum oppidulum adijciat ſuis finibus, tum fugge
Spartam ex rendum adagium : Spartam nactus es. Nihil principi pulchrius , quàm uthoc quicquid eft regni,quod
ornare.
fortuna dedit,fua fapientia,uirtute, diligentia, reddat ornatius . Contigit oppidulum, imitare Epami
nondam: facut frigidum illud oppidulum tua opera multo reddas celebrius ac locupletius. Contigit
fera & intractabilis natio : da operam , ut eam paulatim cicurem , & legibus obtemperantem reddas.
Contigit regnum parum fplendidum : noli uexare finitimos,fed hoc quod habes, citra alienum detri
mentum exorna. Vix unquá feliciter cefsit peregrinæ ditionis affectatio. Quafdam nationes ingeniū
aclinguæ fonus difcreuit, ut Germanos & Hifpanos : quofdam ipfa natura diduxit, ut infulares mari,
Italos mari fimul & Alpium molibus : nonnullis cafus fuos terminos dedit. Si quifq; quod nactus fit, B
nitatur ornare, nimirum ubiq; florebunt omnia : & inter amicos nempe Chriftianos , omnia erunt o
mnium communia. Nunc fæpenumerò fit, ut dum aliena labefactare nitimur,noftra funditùs fubuer
tamus : &,ut feliciter cedat res,tanto noftrorum ciuium fanguine, tantis fumptibus,tot per lis , tot
fudoribus,tot orbitatibus, tot deniq; nunquam enumerandis malis , emimus titulum nefcio qué ina
nem, & magni nominis fumum . Xerxes, Cyrus,Alexander Magnus, & uixiffent diutius , & ueriorem 100
gloriam effent confecuti , fi fuas ciuitates rectè adminiftrare , quàm alienas armis uexare maluiffent.
•
CarolusBur Carolus Burgundionum dux, huius proauus, fi uim ingenij qua pollebat , fi magnitudiné animi con

7AA
gundiæ dux. tuliffet ad fua locupletanda potius quàm ad expugnanda aliena : nec infelicem mortem oppetiffet in

37
BP
24

F
÷
bello , & inter laudatifsimos principes haberi poterat. Magna pars noftræ ditionis id temporis fatali

3
5
9
quadam pefte tenebatur. Stultifsima uidelicet, fed omnium perniciofifsima diffenfione , omnibus in
duas factiones diuifis : quarum alteri nomen erat ab hamo, alteri à pifce afello. Pugnabat ciuitas cum
ciuitate, uicus cum uico,domus cum domo:fæpe , quos idem lectus iungebat , factio diuerfa fegrega. N
bat: &fratrem à fratre,ruptis naturæ uinculis diftrahebat. Paſsim latrocinijs , iurgijs, qædibus, rapinis
feruebant omnia. Et interim bonus ille princeps, perinde quafi hæc nihil ad rem pertinerent , procul
Carolus rex
aliorum oppugnabat moenia. Carolus Galliarum rex,huius nominis octauus, peragrata Italia, reuer
Francorum.
fus eft ad fuos:fed tanto fuo fuorumq; malo acpericulo,ut poenituerit eius felicitatis . Deniq; funt qui
affirment, eum ad fenectutem peruenire potuiffe,fi Italiam Italis reliquiffet. Quid dicam de Philippo,
Philippus Bur huius Caroli patre ? Adijt Hifpanias,non Martis aleam experturus,fed accerfitus ad regni partem ca
gundiæ et Aus peffendam :pacata undiq; omnia. Et tamen hac tam felicem peregrinationem quàm fleuit patria,non
ftria princeps. ferendis exactionibus expilata. Ipfe magno uitæ periculo no femel laborauit: Francifcum Buslidium
archiepifcopum Byzontinum amifit,uirum modis omnibus incomparabilem .Sed tamen utcunq; re
dijt,non licuit ijs malis ita defungi. Denuò reliquit fuos , fæuifsima iactatus tempeftate delatus eftin
Angliam,tum temporis non admodú æquam noftratibus. Quid illic acciderit, quid paffus fuerit,quid
pollicitus, quo pacto dimiffus fit,non libet commemorare. Seruiuit necefsitati, fateor, & ignofco : fed
quid eratneceffe in eam uenire necefsitatem:Nec ijs admonitus malis, de repetenda patria cogitauit.
Hifpaniæ reuifende érant,ubi periret iuuenis ad res maximas natus , nifi ipfe fuam fibi inuidiffet feli
citatem.Atq; unius hominis mors fimul & patriam optimo principe, & Maximilianum unico orbauit
Ludouicusrex filio. Quid dicam de Chriftianifsimo Francorum rege Ludouico, eius nominis duodecimo ? Adortus.
Francie. eft Venetos, id temporis,ut uidebatur, inexpugnabiles : unico conflictu tot oppida reftituit Romano
pontifici Iulio,tot Imperatori Maximiliano,tor fibi recepit, Redijt rebus felicifsimè, ficuti uidebatur,
confectis. Verùm quantu malorum pelagus hinc exundauit in Gallos ? Qui fuo fanguine tot infignes
triumphos Iulio pepererant, eiufdem opera maiore fanguinis iactura , ex Italiæ finibus eiecti : parum
hoc, & quo non tandem ignominiæ ftigmate notati ? Quòd ni Iulium mors intercepiffet , uidiffemus
regnum
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA V. 385
A
A regnum illud totius orbis florentifsimum , funditùs euerfum. Quid autem de ferenifsimo Scotorum Iacobus rex
regeIacobo commemorem ?Is uir abfolutam felicitatem abfolutæ laudi adiunxerat, fi perpetuò fuis Scotie.
fe finibus continuiffet. Erat ea corporis fpecie, ut uel procul regem poffes agnofcere. Ingenij uis mira,
incredibilis rerum omniú cognitio, inuicta animi magnitudo , uerè regia pectoris fublimitas , fumma
comitas , effufifsima liberalitas. Deniq; nulla uirtus erat quæ magnum deceret principem , in qua ille
non fic excelleret,ut inimicorum quoq; fuffragio laudaretur. Contigerat uxor Margareta,ferenifsimi
Anglorum regis Henrici octaui foror: ea forma, ea prudentia , ea in maritum charitate , ut non aliam à
fuperis optare potuiffet.Regnum Scotia, quod multis & opibus & celebritate incolarum, & fplédore
fertur cedere: ficfuis uirtutibus illuftrárat,fic auxerat,fic ornârat , ut ueram egregij principis laudem
+
meruerit,fi intra hoc gloriæ fuæ ftadium cóftitiffet. Sed ô nunquam felicem regno,rarò principi,regis
difceffum:dum nimium amico in Gallorum regem animo, quo Britanniæ regem magnis rerum minis
Gallias impetentem auerteret, & adinfulæ fuæ defenfioné reuocaret,egreffus regni lui fines , Anglos
bello lacefsit.Quid multis. Fortiter quidem, fed infeliciter perijt, non tam fibi quàm regno . Perijt ad
hucæuo uigens. Diu Scotia tanto principe, diu Margareta tali marito,diu filius ( nam filium ex eafu
ftulerat) tali patre frui potuiffet,atq; ipfe uicifsim & his omnibus & fua gloria , nifi fibi uitam inuidif
fet. Cæfus eft unà cum fortifsimo patre filius, & filius eo patre dignifsimus Alexáder archiepifcopus; Alexander Íás
titulo diui Andreæ,iuuenis quidem uiginti fermè natus annos: in quo nullam confummati uiri laude cobi regis Scoa
defiderares.Mira formæ gratia,mira dignitas,heroica proceritas, ingenium placidifsimum quidem il- tiefilius.
Jud ,fed tamen ad cognitionem omniú difciplinarum acerrimum. Nam mihi fuit cum eo quondam in
urbe Senenfi domeftica confuetudo : quo tempore à nobis in rhetorum præceptis, Græcanicisq; lite
ris exercebatur. Deum immortalem quàm uelox,quàm felix,quam ad quiduis fequax ingeniu, quàm
multa fimul complecti poterat. Eodem tempore difcebat Iureconfultorum literas :nec eas adinodum
gratas,ob admixtam barbariem,& odiofam interpretum uerbofitatem . Audiebat dicendi precepta, & 1
præfcriptothemate declamabat, pariter & calamum exercés, & linguam. Difcebat Græcè, & quotidie
quodtraditu fuerat, ftato reddebat tempore. Horis pomeridianis, muficis operam dabat, monochor.
dijs,tibijs,teftudini. Modulabatur & uoce nonnunquam. Ne ipfum quidem conuiuij tempus ftudio
ruinuacabat fructu. Sacrificus perpetuò falutarem aliquem librum recitabat:puta decreta Pontificu,
autdiuum Hieronymum , aut Ambrofium : nec unquam recitantis uox interrumpebatur , nifi fi quid
alteruter doctoru,inter quos medius accumbebat,admonuiffet, autipfe parú affequens quod legeba.
tur,fcifcitatus effet aliquid.Rurfum à conuiuio fabulæ,fed breues,& hæ quoq; literis conditæ. Proin
B denullaomninò uitæ pars uacabat ftudio, nifi quæ rei diuinæ fomnoq; daretur. Ná etiáfi quid fuper
fuiffettemporis,quod tam uarijs ftudioru uicibus non fuppetebat : tamê fi quid fortè fupererat,id hi
ftoricorum lectioni dabat.Na hac cognitione præcipuè capiebatur.His itaq; rebus factú eft,ut adule
fcentulus uixdum decimumoctauum egreffus annu,tantum in omni literaru genere cofecutus fuerit,
quantum in quouis uiro iurè mireris. Nec illud in hoc ufuuenit,quod ferè folet in alijs,ut ad literas fe
lix,adbonos mores minus effet appofitus.Verecundi mores erant,fic tame ut miram agnofceres pru
dentiam. Animus fublimis, & à fordidis iftis affectibus procul femotus : fed ita, ut nihil adeffet feroci
tatis,nihilfaftidij.Nihil nó fentiebat, permulta difsimulabat: nec unquá ad iracundia poterat incitari.
Tanta erat naturæ lenitas,animiq; moderatio.Salibus impendio delectabatur,fed eruditis ac minimè
dentatis:hoc eft,nó nigro Momi,fed candido Mercurij fale tinctis . Si quid turbæ dominatu fuiffet in
ter famulos,mirú quanta dexteritate, quantoq; candore folitus fit componere. Deniqs religionis erat
& pietatis plurimú,fuperftitionis nihil.In fumma,nemo fuit dignior, qui ex rege, & ex illo rege nafce
retur.Vtinam auté in parentem pietas quàm fuit admirabilis,tam fuiffet & felix. Comitatus eft in bel
lum,neufquá patri deeffet. Quæfo quid tibi cú Mauorte, omniu poeticorum deorú ftupidifsimo , qui
Mufis,imo qui Chrifto eras initiatus? Quid ifti formæ, quid ifti ætati,quid naturę tam miti, quid inge
nio tam candido, cú taratantaris,bombardis, & ferro ? Deniq; quid erudito cú acie ? quid epifcopo cu
armis? Impofuit nimiru tibi immodica quædã in paretem pietas : dumq; nimiú fortiter amas patrem,
infeliciter
cum patre cæfus occubuifti. Tot naturæ dotes, tot uirtutes,tot eximias fpes , unica pugnæ
procella abforbuit.Perijt & noftrarú rerum nonnihil. Nempe quod in erudiédo te fumpfimus operæ,
quodqs mea partu induftria mihi in te uindico. At quantus felicitatis cumulus,nifi genius aliquis ma
lus regem huc impuliffet, ut regni fui limites egreffus , in alienis agris cum ferocifsima géte Marté ex
periri uellet. Vtiná quod præclarè cœperat,perficere maluiffet:hoc eft, ople linaxe, nooμay. Regibus
• proprius ac pulcherrimus laudu campus intra regni fines eft.In apum gente ceteræ quidé huc & illuc
uolatudiuagátur: folus rex,ut aculeo caret,ita pro portione corporis alas habet multo minores, ut ad
uolatú parum fit idoneus.Veteres ita Venerem fingebant, ut pedibus teftudiné premeret: id innuen
tes,matremfamiliâs ab ædibus nufquá oportere difcedere , quippe cuius omne officiú intra domefti .
cos parietes contineatur. Atqui multo magis ad rem pertinebat,principe hoc admoneri fymbolo: qui
fi quid peccat, nóunius familię,fed orbis totius malo peccat.An paru eft domi negociorú, ut foris fint
accerfenda ? Tanta eft ubiq; fcelerú fentina, tot facrilegia, tot latrocinia,tot opprefsiones,tot injuriæ,
tot contumeliæ,tot magiftratuü corruptela,tot leges aut à tyrannis inftitutæ,aut in tyrannidis mini
fteriú detorta:ut illa minutiora ne dicam,neglectas oppidorú uias,collabentes ædes facras,incuratas
fluminú ripas. His ita mederi,ut in remediu, quàm minimude fanguine tuorú impédas, ut Refpublica
beneficiú fentiat,nó fentiat impendiú, an'non egregium principis munus, & immortali laude dignu ?
Quòd ficupis omninò gloriæ tuæ pomeria ultra ditionis tuæ fines extendere, fac ut qui finitimi funt,
K magni

1
 386 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM
Betaridem
magnitudinem tuam benefactis,no malefactis experiantur. Exuris uillas, proteris fegetes, demoliris A
urbes,abigis pecora,trucidas homines, atq; ita deniq; te magnu declaras. bellum certamen , fi id cum Msiandas
latrone fulcepiffes . Hefiodus fcripfit, malum uicinum magnam effe noxam : contrà bonum,ingens effe carumlac
commodú.Hoc in te probent finitimi tui: fac ita te mirentur magnu, ut ament benignu. Verùm fatis iá
Penden
dolori noftro, fatis datum difcipuli memoriæ. Supereft ut ad prouerbiorum recenfionem redeamus.
II Zolasfo
Contigit & malis uenatio.
De improbo, campriae
Didoraingi nanotown äyga :id eft, Contigit & ignauis è uenatu præda.ubi quid feliciter obtigit immerêti,
stodipla
rum felicitate. quodq; fortunæ magis, quàm illius induftriæ fit acceptum ferendu. Allegoria fumpta à uenatu, in quo
biote
uelpræcipuè dominatur fortuna. Virtus minimum adfert momenti. At eruditio nemini contigit , ni
gr
labore parta. Regnum obuenit dormientibus , opes affluunt ceffantibus nonnunquam: honores acci sadelicet
dunt etiam fugitantibus : cæterùm quæ uerè bona funt , noftra induftria parentur oportet. Sufpicor BiProle
inde natum,quod olim mos fuerit, quod uenatu captum effet , omnibus impartiri , etiam immerenti
bus.Ita Theocritus in Pifcatoribus: gere,
id eft: sseredia
ὡς καὶ ταὶ ἄγραν τ᾽ὠνέρατα πάντα μερίζειν.
Sicutiuenatum partiri infomnia cuncta. do
Quemadmodum arcana non committimus nifi felectis amicis , ita omnia narramus quibuslibet. Pro ribus
uerbium refertur à Suida è Zenodoto . Si pro didora legas didoro,fiue didoro, erit initium carminis tro
chaici.Nam probabile eft, è poeta quopiam decerptum .
STCDan
Ire per extentum funem . III
Res difficilis. Prouerbiali figura dixit Horatius:
ado
Ireperextentumfunem.
pro eo quod eft , rem factu perquàm difficilem præftare , neq; uel tantillum aberrare. Sumptum à fu $2
nambulis,ut Acroni placet, qui non fine fumma arte, fummoq; ufu, per funé protenfum ingrediuntur.

道
Quæ res,ficuti cóijcere licet,prifcis ingéti miraculo fuit. Hodie nihil uulgatius.Horatij carmé hoceſt:

員
Illeperextentumfunem mihipoffe uidetur
Irepoeta, meum quipectus inaniter angit.
Annus eft. IIII
11.
Arbitror nemini dubium fore, quin illa quoq; inter prouerbiales hyperbolas referri debeat: Annus HOTE
eft,feculum eft:atq; id genus alia . Terentius in Seipfum excruciante: Etnofti mores mulierum : dum 5234
Iamdudum æta comuntur, dum moliuntur,annus eft. Idem alibi,Iamdudum ætatem:pro,admodum dudum. Plautus. 00
B
tem. in Afinaria: Etatem uelim feruire, Libanum qui conueniam modo. Et: Seculum eft, quòd nihil abste Er
redditur literarum . Proinde tempus prælongum, huiufmodi figuris fignificabimus.
20p
Dies adimit ægritudinem . V mer
Tempus lenit
Menedemus in igμv Terentiana nominatim adagij uice refert: Aut ego , inquiens, profectò
dolorem.
ingenio egregiè ad miferiam natus fum , aut illud falfum eft, quod uulgò audio dici , die adimere ægri.
tudinem hominibus.Eôdem fpectaffe uidetur Sophocles in Aiace flagellifero:
χρόνΘ γὰρ εὐμαρὴς θεός. id eft: oper
Tempus enimfacilis deus. SECTICI
uidelicet quod omnia leniat, molliatq;. Ouidius: ADVE
Quodmalèfers, affuefce f ,eres bene multa uetuftas Lenit. com
Euripides in Alcettide : xgóv manage di,id eft : Tempus dolorem leniet. Marcus Tullius libro Tufcul.
quæft.3. Quod ita effe dies declarat, quæ procedensita mitigat,ut ijfdem malis manentibus nó modò
leniatur ægritudo,fed in plerifq; tollatur. Idem Epiftolarum libro 5. Ná quod allatura eft diuturnitas, Real
id nos præcipere confilio prudentiaq; debemus . Citatur ex Iphiclo: ault
id eft:
λύπης δὲ πάσης ἐςὶνἰατρὸςχρόνΘ . one
Tempus moleftijs medetur omnibus. Euripides: པར་ ལ
μέλλοντ᾿ ἰατρὸς τῇ νόσῳ διδὲςχρόνον,
id eft:
ἰάσατ᾽ ἤδη μᾶλλον,ἢ τεμὼνχρόα .
Medicus dedit qui temporis morbo moram,
Isplus remedij,quàm cutis
fector dedit.
STE
Lucernam adhibes in meridie. VI
de
súxvopin uronußgia äntas id eft,Lucernam accendis in meridie.id eft,facis non fuo tempore:aut, expli
Diogenes ho cas quæ per fe funt clarifsima. Quorfum enim lucernis opus clarifsima luce? Natú uideri poteft à ridi S
minesquafi culo Diogenis facto, qui adhibita interdiu lucerna, rogatusq; quid'nam fibi uellet : refpondit,agnop S
uit. fur :id eft,Hominem quæro.quemadmodum teftaturDiogenes Laertius., Seneca libro de Beata uita, ใน
indicat hoc fieri folere per fuperftitionem, fiquando denunciabatur ira numinis: Cum, inquit,fiftrum
aliquis concutiens eximperio mentitur: quú aliquis fecandi lacertos fuos artifex, brachia atq; hume
ros fufpenfamanu cruentat : quum aliqua genibus per uiam repens ululat , laurumqs linteatus fenex
& medio lucernam die præferens, conclamat iratum aliquem deorum, concurritis & auditis.
Solilumen inferre. VII

Quintilianus Inftitutionum oratoriarum libro 5. tit. De ufu argumentorum, fimillima huic figuræ
dixit, eum foli lumen inferre , qui rem per fe euidentifsimam conaretur argumentationibus probare.
Videtur

7
94
47
 CHIL SECVNDE CENTVRIA V. 387

ris ! Videtur idein cum illo, quod alio retulimus loco: ní dá.id eft: Soli mutuare lumen.
W Zoili . VIII
Zoili audax quidem , fed parum felix mordacitas prouerbio locum fecit , ut uulgò Zoili uocentur, Zoilus mor
si alienarum laudum obtrectatores,& alienorum laborum reprehenfores. Martialis: dax.
S. Pendentem uolo Zoilum uidere.
II HicZoilus fophifta quifpiam fuit , hoc facinore potifsimùm nobilitatus , quòd Homerum poetarum
ett, omnium principem aufus eftlibris aliquot in eum fcriptis inceffere: unde dungous cognomen me
uo ruit.quod ipfam etiam abijt in prouerbium : fic enim appellari cœpti nobilium autorum caftigatores,
uelPlinio tefte in præfatione Hiftoriæ naturalis. Et Vergiliomaftiges: quorum de numero fuit Pero. Pero.
ci Zoilus igitur commentarios in Homerum compofitos Ptolemæo tyranno Egyptiorum obtulit , in
Cor gensuidelicet præmium à rege fperans. Verùm cum nihil mitteretur,penuria coactus, mifit qui pete
ati rent. Ibi Ptolemæus aitfe mirari , cum Homerus tot annos defunctus tot hominum millia pafceret,
Zoilum egere,Homero doctiorem. Deniq; per occafionem fupplicio affectus eft. Quanquam de mor
tis genere diuerfa tradunt autores.
Bona Cillicon . IX
Ayala nanny:id eft,Bona Cillicon.fubaudiendum , facit, aut habet.Conuenit, ubi quis malefactis ac
fœdis artibus fibi parauitopes . Huic adagio locum fecit Cillicon quidá, natione Milefius:qui prodita Cillicon Mile
Prienenfibus Milero patria,ampliter quidem,fed foedè ditatus eft.Is cum proditionem moliens roga- fus.
I returquid'nam effet facturus : refpondit, air ayada : id eft , Omnia bona. Vnde prouerbium effertur
etiam ad huc modum: wait ayala, sto kunawy.id eft: Omnia bona, uelut inquit Cillicon. Autores Sui
das&Zenodotus.Alludit huc & Ariftophanes i pl
ἐδὲν πονηρὸν,ἀλλ᾽ ὅπερ καὶ κιλλικών . · ideit:
Malinibil,uerum quod inquit Cillicon.
Interpres adijcit Cillicontis exitium . Prodita à Cilliconte infula Theagenes quidam Syrius comini
grárat Samum,atq; illiquendebat carnes. Ab hoc cu Cillicon carnes emere uellet,tradidit illi, ut quod
fupereffet,amputaret. At ille porrecta machæra manum hominis abfcidit: Ifta, inquiens, manu no pro
des alteram ciuitatem .
I Plumbeo iugulare gladio, x
S
1 Plumbeo iugulare gladio, eft futili leuiq; arguméto conuincere quempiam.M.Tullius ad Atticum: Gladius plun
B Cumillum plumbeo gladio iugulatum taméiri diceret. Idem in libris De finibus bonorum , frigidum beus.
argumentum,plumbeam appellatpugionem. Quemadmodú cooneratAurelius
usem Auguftinus libro aduerfus Iu
plumbeos pugiones. Demofthene s in oratione prima: Tr yag μayágw μaɣápas so
lianum 3. Et tamen, inquit, dialecticorum quafi iaculis oneratus acutis in certamen procedis , & iactas

is , id eft:Neq; enim coquo machæræ ullus eftufus quæn on fecat.

Leonem radere. Xi
Arra fugau:id eft , Leonem radere dicuntur,qui feroces & præpotentes arte tractant & illudut, ma- Potentes arte
gno fuo periculo. Vfurpauit hoc adagium Socrates apud Platonem libro de Repub.1. negás fe ufque- tractare,
adeò dementem effe,ut leonem aufit tondere,& Thrafymacho, homini præferoci illudere ofa yagai uẻ
ὅτω μανίαι, ὥσε ξυρῶν ἐπιχειρῶν λέοντα καὶ συκοφαντείν θρασύμαχου. Nam agni citrapericulum tondentur uellun .
turq ,leo nullo modo tractari uult. Ad hoc adagium allufiffe uidetur Martialis Epigrammatum libro
10.quum ait:
Barbamuellere mortuo leoni.
Quarefipudor eft, Ligella, noli
Vertitenim poeta in iocum,quafi tutum effet & ignauuin,leonem iam no fentientem uellere .Perleo
nem autem innuit pudenda muliebria,iam emortua fenio. Id Ariftides in Panathenaicis, ad Periclem
a Platonetaxatum refert: ὡς θ᾽ ὅρα μὴ λέοντα ξυρῶν ἐπιχειρῶμεν , ὦ θρασύμαχου συκοφαντεῖν ἐπιχειρῶντες , ἀλλὰ κωμῳδε
ginia, no Taūtadanías id eft : Itaq; uide ne leonem radere conemur , non Thrafymachum calumniari
uolentes,fed Periclem taxare,præfertim de timiditate.
Ne mihi Suffenus effem . XII
Nemihi Suffenus effem , ne mihi ipfiblandirer, ac ftultè meipfum admirarer. Suffenus erat poeta Suffenus:
longe ineptifsimus, in aliorum uitia dicax,ad fua cæcus.Itaq; prouerbium receptum,ut qui fibi inani.
terplacerent, Suffeni dicerentur. Catullus in epigrammate:
Idem infaceto eft infacetiorrure,
, idemunquam
Simulpoemata attigit:neg
Aequè eft beatus, acpoema cumfcribit:
Ibidem:
Tamgaudet infe, tamg fe ipfe miratur.
Quem non in aliqua re uidere Suffenum Poẞis.
Suffeni fimillimum Meuium facit Horatius,fuis ignofcétem uitijs,aliena mordacifsimè infectantem :
-Egomet miignofco, Meuius inquit.
Siculus omphaciffat. XIII

ends panife:id eft, Siculus omphaciffat. Omphaca Græci dicunt uuam acerbam & immaturam , panifes:
Andruss gaya id eft, quod crudi comedantur. Vnde dicebatur in eos, quilibidine furandi quantum .
K 2 libet
 S GIO
DES. ERA . ROT. ADA RVM
388
Dipac
libet uilia tollerent furto. Du&
tu à furacitate Siculorum . Nó perpera dicetur & in illos, qui ob immo. A bhac
dicam & præproperam auiditatem,quo pufillum lucelli faciat fibi , damnú ingens alijs inferunt. Sunt
feptim
qui credant quadrare poffe in eos,qui bellifsima quæq; fibi decerpunt: ut Syrus ille Terentianus. Ze.
gen
nodotus ait ex Epicharmo fumptum.Refertur & à Suida.
XIIII Dolgo
Anus fimia ferò quidem.
atur
πόρων πίθηκ᾽ἁλίσκεται μὲν , μετὰ χρόνομ δι' ἁλίσκεται : id eft , Anus fimia ferò quidem capitur , fed tamen afi
quando capitur. Vbi uerfutus aliquis , qui diu eluferit , tandem dat pœnas . Valebit ad exhortandum ,
ut quifq; ueris rationibus agat fi uelit effe tutus,ne fidat callidis quidem, fed inhoneſtis confilijs . Nul Ser
lum enim tam inftructum dolis, ut perpetuò fallat , fed tandem cafus aliquis in apertum profert difsi dant
inulatam malitiam.
br
Sccundo æftu. XV fibi
Succeffus. Karà jöv ægopwpār: id eft, Secundo æftu procedere. Prouerbialis & frequens apud autores metaphora. nie
Sumpta à nautis, quibus facilior curfus ,cum flumen, aut etiam maris æftus fecundus eft, Lucianus in Elb
Ioue tragado:raтi µÙY ÝCH NATà JÖN πeoxwe re dáμdi, id eft: Hæciam Damidi fecundo æftu fuccedunt. Ite Eroli
alibi:ràA änna nærà ¿šv poßiæ , id eft: Reliqua fecundo feruntur æftu . Quanquam hic paulo diuerfius eft
ufus.Momus enim deos incufat,quòd negligant res mortaliú, finentes eas ueluti prono flumine, quo TORUL
libet ferri.Proinde xarà pop popra dixit,temerè ferri, nullo moderante. Æfchylus in Perfis:
ὅτ' αν δ᾽ ὁ δαίμων εὐροῇ,πεποιθέναι FELD
τὸν αὐτὸν αἰε δαίμον᾽ ἐριῶν τύχης. id eft:

Fortuna ubifueritfecunda, credere

Foreitemfecundamfemper atg eodem modo.
Secundis uentis. XVI

S5142
figis paid eft, Secundo ferri uento. Refertur à Suida. Secundis uentis nauigare dicitur, cui res
exfententia fuccedunt. Græci uenuſtius,if ¿pías,tanquam à puppi. Libanius fophifta in declamatione
quadam :έτω γνώμης έχεσιμ ,ἐξ ἐρίας φιλᾶτὰ πράγματα φέρεθαι ideft : Qui ficanimo funt affetti, ijs folentres ex
fententia fuccedere. M. Tullius Epiftolarum ad Atticum libro 2. Quid fi etiam Cæfarem , cuius nunc
uenti ualde fecundi funt, reddo meliorem? Plautus in Bacchidibus : Pulchrè bæc confertur ratis.fen.

KIBEZ
tiens rem commodè procedere. Apud eundé Tranio,qui hero triennium abfente, genialiter interim ,
acfanè muficè uixerat unâ cum filio : tandem hero reuerfo, cum præter crucem nihil fperaret : Nunc,
inquit,uentus nauim deferit. Horatius in Sermonibus : B
Non agimur tumidis uelis aquilonefecundo,
Non tamen aduerfis atatem ducimus auftris.

t
D
Naufragium. Quin hocipfum Naufragium pro infortunio, prouerbij uim habet,ficut & Incendiu. Quandoquidem
Incendium. autem pleraq, Homeri prouerbiorum uice funtufurpata, quid uetat & illud inter adagia referri, quod
eft apud eum poetam perquàm frequens ?
id eft: -Ferens &uentus & aftus.
-Φέρων ανεμός τε καὶ ὕδωρ .
Quoties res ex omni parte feliciter procedit.Item illud crebrum apud eundem:
id eft:
τ δ᾽ αἴεμός τε κυβερνήτης τ᾽ ἴθιεν.
Aft illam uentusg gubernatorý regebat,
tum ad fortunæ fauorem accedit etiam induftria.Pindarus in Pythijs hymno primo:

ναυσιφορήτοις, ἐς πλοὸν ἀρχομένοις δ ' ανδράσι πρῶτα χάρις

πομπαῖον ἐλθεν ἦρον . id eft:

ja
JI
Nauticis uiris nauigationem apparantibus prima gratia eft,fi ueniat uentus profper ac fecundus.

S
J
XVII

s
Parni fcaphula.

j
zò zájvos õnæpídiop: id eft, Parni ſcaphula . Cóuenit in eos, qui ob res minutulas multum litium & que
relarum mouet. Sumptum à Parno quopiam, qui ob nauiculam ereptam,populo moleftifsimus fuiffe
legitur. Autor Diogenianus . Cum enim huius caufa frequéter ad populum deferretur, tandem in po
pularem iocum abijt,uelut illud:¿ diòs nógivd☺.
Ne puero gladium. XVIII

Poteftas impe Mixaudirli máycupap:id eft, Ne puero gladium : fubaudiendum, commiferis. Allegoria prouerbialis,
ritis non eft admonens non effe mandandam poteftatem uel adolefcentibus , uel imperitis ac ftultis : qua tum in
mandanda. fuam,tum aliorum perniciem fint abufuri. Ne iuueni commiferis adminiftrationem pecuniæ:ne pue
ro gladiun. Ne regnum impuberi: ne puero gladium . Ne ftulto concionandi apud populu partes de Win
legaris : ne puero gladium . Ne magiftratum mandâris ftultis:ne puero gladiú. Ne inerudito,parumąs
cordato commiferis epifcopi munus : µỳ zaidi vliv páxagay. Plutarchus in libella cui titulus,on njyuvāinas
κακὰς παιδιουτέον , citante Stobæo ( nam is libernondum emerfit in lucem :) μὲπαιδὶμάχαιραν ἡπαροιμίας
cip. żyù di qáího aï , mis xadi nnötop , mù dì aidgi àzadovoíay, ideft : Ne puero gladium , ait prouerbium . Ego
uerò dixerim : Ne puero diuitias , ne'ue uiro imperitiam. Significat pecuniam peftiferam adolefcen
tibus , uiro infcitiam. Idem in Problematis Sympofiacis : àù , dorry woop mois àrṛrμās uù duvanís
vors , àAógv ngì fiqỡ, àánná srataylù ngi oqagay. id eft : Sin minus dare oportet , ueluti pueris non ualenti
bus conquiefcere : non haftam aut enfem, fed crepitaculum aut fphæram. Vfurpauit & Athenæus
lib.

से
TABELE + V
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA V. 389

Alib.Dipnofophiftarum 5. in philofophum , cui commiffum effet imperium . Non ufqiquaqi diuerfum

eius nomi . Henricus VII.
eft ab hacforma , quod eleganter fimul & grauiter dictum eft ab Henrico Britanniæ rege ,
nis feptimo, uiro tum acri iudicio , tum Laconicis dictis mirè ualenti , cum theologum quempiam ex rex Anglia.
horum genere, quos Mendicantes uocant, cócionantem audiffet : isq; effreni lingua in principum ui
tam magna no libertate , fed infania debacchatus fuiffet (nam funt qui hac quoq; uia famá affectent:)
Videbatur,inquit,furiofimanibus commiffus gladius.
XIX
Lindij facrum .
Aivdio The voiap:id eft , Lindij facrum :fubaudi,faciut. Dicebaturin eos, qui inaufpicato rem diuinam
faciebant. Sumptum ab hiftoria , cuius meminit etiam Lactantius in Inftitutionibus Chriftianæ reli
gionis,libro 1. Hercules olim agricolæ cuidá Lindio duos boues peruim eripuit, & mactatis illis con- Fabula de Her
uiuium fibi parauit. Senex autem Herculi comedenti, cum multa in eum maledicta congereret,uolu- cule & Lindio
ptati pariter & rifui fit:ita ut Herculem dixiffe ferant,nullum unquam conuiuium fibi iucundius acci- fene.
diffe. Sed haud ab refuerit Lactantij uerba fubfcribere. Apud Lindum,inquit , quod eft oppidú Rho.
di,Herculis facra funt, quorum à cæteris longè diuerfus eft.ritus : fiquidem non quie, ut Græci1 uo. Sicra dúogn
cant,fed maledictis & execratione celebrantur. Eaq; pro uiolatis habet, fi quádo inter folenneis ritus a.
uelimprudenti alicui exciderit bonum uerbú. Cuius rei hæc ratio redditur, fi tamen ulla effe in rebus
uanifsimis poteft. Hercules cum eo delatus effet,famemq; pateretur,aratorem quendam afpexit ope
rantein,ab eoq; petere cœpit, ut fibi unü bouem uenderet. Enimuerò ille negauit fieri poffe: quia fpes
fua omnis colédæ terræ duobus illis iuuencis niteretur. Hercules folita uiolentia ufus,quia unú acci
pere non potuit,utrumq; fuftulit. At ille infelix, cum boues fuos mactari uideret, iniuriam fuam male
dictisultus eft: quod homini elegáti & urbano gratifsimum fuit. Nam dum comitibus fuis epulas ap
parat,dumq; alienos boues deuorat,illum fibi amarifsimè conuiciantem cum rifu & cachinnis audie
bat.Sedpoftquam Herculi diuinos honores, ob admirationem uirtutis deferri placuit à ciuibus, ei ara
pofita eft,quam de facto Baluyor, id eft , bouis iugum nominarunt: ad quam duo iuncti boues immola Ara Buy .
rentur,ficut illi quos abftulerat aratori, eumq; ipfum fibi cóftituit facerdotem: ac præcepit ijfdem ma
ledictis femperin celebrandis facrificijs uteretur, quòd negaretfe unquam epulatum iucüdius . Huc
ufq; Lactantiana reddidimus uerba. Zenodotus addit,hunc apud Lindios inoleuiffe morem,iubente
etiam oraculo , ut inter peragenda facra , conuicia quædam iactarentur, Meminit huius & Gregorius
Nazianzenus in Orationibus ftelieuticis. Adagium ad multos ufus accommodari poteft, uel ad rixo.
fumconuiuium,feu difputationem :uel ad rem quampiam, malis ominibus inftitutam.
B
XX
Megarenfium lachrymæ.
Miyagipdángua:id eft,Megarenfium lachrymæ, dicebantur uel fictæ, nec ex uero dolore profectę,uel Fictus dolor,
uiadacte. Diogenianus ad huiufmodi refert hiftoriam Bacchius quida Corinthus , Clytij Megaren
fium regis filiam uxorem duxerat. Ea defuncta Clytius complures uirgines & adolefcentes Corinthú
mifit:qui infuneralibus pompis puellam deplorarent,lachrymis utiq; fictis:
Vt quiconductiplorant infunere, dicunt
Contrà Iuuenalis:
Etfaciuntpropèplura dolentibus ex animo.
Ploraturlachrymisamiffapecunia ueris.
Suidas aliam adfert caufam. Apud Megarenfes enim permultam allij copiam effe : huius acrimonia
multis exprimi lachrymas uel inuitis. Proinde apud Ariftophanem , qui lachrymatur, allium olfacere Allium olface
periocum dicitur.Igitur fiad fimulatum dolorem accommodes,prouerbium affine fuerit illi: Flere ad
nouercætumulum.
Ventus neq; manere finit,neq; nauigare. XXI
dveμⒸše μiva rã‚ŠTexλapid eft,Vetus neq; manere finit,neq; nauigare. Philoctetes apud Æfchylum:
id eft:
ἔνθ᾽ ἔτε μίμνειν ανεμο, ὅτε πλᾶν ἐδ
Vbinec manere, nec ire uentus annuit.
Simillimum eft illi : Lupum auribus teneo . Vfus erit,ubi quis in eas rerum anguftias inciderit, ut nec
relinquere negocium fit integrum,nec abfoluendi fit facultas. Mutuo fumpta metaphora à fæuifsima
uentorum tempeftate, cùm nautis & periculofifsima eft nauigatio , neq; tutum tame ancoram iacere.
Q. Curtius lib.8.citra figuram extulit hoc pacto:Attonitisq; auribus ftupens agmé, nec progredi, nec
confidere audebat.Refertur à Diogeniano.
Vulpes non iterum capitur laqueo . XXII
ann' in aûtes ànwang wayaus: id eft , At non iterum uulpes laqueis:fubaudiendum ,capitur. Qui fapit,& dis Malum femel
APÓSTON AUTONAROONGUS Io ideft, non iterum ad eunde offendit lapidem. Stupidi eft hominis , in malum guftatumfua
guftatum iterum incidere. In Plutarchi collectaneis effertur húc ad modum:awę diaqvysoα nayas alis gientes.
anita.id eft: Vulpes quæ femel effugerit laqueos, non capitur iterum. Huic animanti naturà ineft
aftutia,quemadmodum leonibus audacia. Sic Pindarus in Ifthmijs hymno quarto :Tenua jap ènìy lvμěn
ὀβιβρεμέταμ θηρὰμ λεόντων ἐνπόνῳ μᾶτιμ δι' ἀλώπηξ:virum fortem ob robur leoni,ob prudentiamuulpicompa
rat . Confine eft illi quod alibi retulimus: Iterum ad eundem lapidem impingere.quod ufurpauit Gre
gorius Theologus in epiftola quadam ad Bofphorium : dὶςγὰρ πρὸς ἢ αὐτὸν λίθου προσπάσειν τοῖς αὐούτοις μόνοις
aponia didwory.id eft: Bis enim ad eundem lapidem impingere,folis ftultis concedit prouerbium.
K 3 Abydena
 390 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
2010

TENENT
Abydena illatio. XXIII A WheF
àßválwdy'tatqógu;: ; id eft, Abydena įllatio, fiue irruptio.Dici folitúm,ubi quis obftrepit ant conuiuar
tibus, aut aliud quippiam agentibus, & tumultu moleftiam adfert. Zenodotus ait extare prouerbium
apud Eudoxum in fabula , cui titulus Suppofititius. Atq; hinc effe natum , quod olim Abydenis mos
Abydeni ho fuerit,fi quem ciuem aut hofpitem acciperent couiuio,præterea infacris ac folennibus epulis, ut poft
fpites qualibus unguentum & coronas, infantes à nutricibus induceretur,circumferrenturq; fuauiandi .Vagientibus
exceperintcoz autem & clamantibus pueris , garrientibus item & obftrepentibus nutriculis , conuiuium tumultuo
uiuijs. fum &iniucundú reddebatur. Ergo cùm, amicis aliquot fuauiter colloquentibus , interueniet rabula
quifpiam & immodicè loquax,qui confabulationéfua loquacitate fitinamœnam redditurus ,re& tè di
cemus, aßuduvoy Empignux,Tametfi in quibufdá codicibus qua legi, id eft,acclamatio:uerùm ,ut opi
nor,mendofè:quandoquidé Athenæus lib.Dipnofophiftarü 14. mentioné facit huius adagij, demon
Angguμara, ftrans cóplurium autoru teftimonijs, gara dici bellaria,fiue fecundas menfas : ab inferendo,non

$3
ab acclamando.Quin & Stephanus pógua legit,non mqwvxμa. Itidé Zenodotus & Suidas . Solus He
fychius legit qvxua,indicas & hoc dici in eos qui hofpites calumniabantur. Cæterùm quod in non
nullis codicibus fcriptum uifitur aßudlwŵv, pro àßvdlwiv, minimum intereft ad fenfum. ROD
10
XXIIII
Mendici pera non impletur.
Mendicitas ina ♫awyš aūga i ripararmid eft,Mendici pera no impletur.Zenodotus ait ex Callimacho fumptum.Sen. 7
explebilis. fus per fe liquet, nempe inexplebilem effe mendicitatem . Nam quo plura dederis ijs qui animo funt
mendico,hoc plura petút. Deflecti poteft uel ad improbos, qui femper aliquid flagitant ab amicis : uel
in diuites, quibus nihil eftfatis :uel in principes duußges, quorum rapacitatem nullæ plebis expilatio
nes poffunt explere. Aptifsimè cógruet in illos, qui libidini ,cupiditati, ambitioni , reliquisq; id genus
affectibus addicti funt. Nam ijs illud euenit , ut quo intemperantius explent fefe , hoc magis magisq
Luc.15. fitiant, efuriantq;. Id quod innuit etiam Euangelica parabola de filio prodigo , cui ne filiquis quidem
contigit explere famem.
Laconicæ lunæ. XXV
Aanwvinàs oralívas: id eft, Laconicas lunas.fubaudiendu,caufaris, aut eiufmodi quippiam . De promif
Lacones plea fis aut pactis incertis atq; infirmis dicebatur. Nam (ut aiunt) Lacones,fi quádo pactum auxilium po
nilunio pugna fcerentur,lunas caufabantur, atq; hoc prætextu fuffugiebant : quod (ut teftatur Lucianus) legem tu
refolebant. Jiffer Lycurgus,ne prælium inirent,nifi plenilunio. In cæteris item negocijs aufpicádis,lunæ rationes
fuperftitiofius obferuabant: atq; hinc occafio prouerbij .Ad hoc,ni fallor,allufit M. Tullius in epiftola
quadam ad Atticum,cuius initium eft, Dionyfius uir optimus, lib.7. Ego, quoniá quarto non. Ian. có B
pitalitius dies,nolo eo die in Albanum uenire,moleftus familia. Veniam tertio nonarum . Igitur inde
adurbem prid.non. Tua talisquem in diem incurrat,nefcio:fed prorfus commoueri te incommodo
ualetudinis tuę nolo. Quanquam haud me clàm eft,hoc loco in uulgatis codicibus alwis fcriptum effe,
non alwis. Nonnulli as mutauerant : uerùm fenfus huc uocat, ut alwis, id eft, lunula legamus. Cum
enim fignificaffet , quos dies obferuaffet , aut delegiffet ipfe , ueluti fuperftitiofior , adiecit de Attico:
Tualunula in quem incidat diem, nefcio.ludens & in illius fuperftitionem : fed ita tamen,ut ualetudi
nis rationem haberi uelit ab Attico. Conuenit cum eo quod aliàs recenfuimus, Acceffailuna.
XXVI
Lucerna pinguior: &,Lecytho pinguior.
Inedaces &
AinapwrópⒸnúxv8,ninapropivis : id eft, Pinguior lucerna,pinguior lecytho. Videtur ironia prouer
macilentos.
bialis in eos qui cum fint edaces , nihilo tamen inde fiunt habitiores : quemadmodum lucerna pluri
mum abfumit olei , neq; tamen fit unquam faginatior. Fortafsis non abfurdè defle & teturin homines
craffo iudicio,aut luxui deditos, aut uoluptuarios.Refertur à Diogeniano.
XXVI
Ad menfuram aquam bibunt, citra menfuram offam comedentes.
Μέτρῳ μὲνὕδωρπίνοντες, ἀμετρίῃ 5 μάζαν ἔδοστs :ideft , Admenfuram bibentes aquam ,citra méfuram offam
edentes .Zenodotus fcribit hunc uerficulum oraculo proditú in Sybaritas,in uulgi fermonem abijſſe,
qui ob immoderatum luxum à Crotoniatis fubuerfifunt : quemadmodum alibi retulimus. Vnde po

BBB
terit accommodari,uel in eos qui ex fummis delicijs, opibusq; rediguntur ad extremam inopiam : uel
in eos qui præpofterè funt fordidi, parcifsimi in rebus minutifsimis,in magnis negligêtes: cuiufmodi F
#
D
plerofq; uideas mortales. Eft autem uerfus heroicus: qui tamen in omnibus,quos adhuc uiderim ,co
dicibus deprauatè legitur. Reftituetur autem hoc pacto:
μέτρῳ ὕδωρ πίνοντες ,ἀμέτρως μάζαν ἔδοντες .
Confimilis formæ eft illud Theocriti in Bucoliaftis:
id eft:
καὶ φεύγειφιλέοντα ,καὶ ἐ φιλέοντα διώκει.
Auerfum infequitur,rurfum auerfatur amantem.
XXVIII
In toga faltantis perfonam inducere.
Indecorum. Saltantis perfonam in toga inducere, eft quippiam facere neutiquam decorum : ueluti fi fenex, aut
f
theologus ineptiat: aut fi quis ferijs mifceat ludicra. Martialis in præfatione fecundi libri : Noli ergo
tibi uidetur,rem facere ridiculam, & in toga faltantis inducere perfonam. Toga ciuium erat Romano
rum , & honoris gratia fumebatur ab ijs, qui iam excefsiffent è pueritia , depofita prætexta , ipfo cultu
Toga uirilis. uirilem animü ac mores profitentibus : unde & uirilis toga dicebatur. Hinc illud Ciceronis in Philip.
Stola mulies Sumpfifti uirile togam, quam ftatim muliebrem ftolam reddidifti. Quin & pacis tempore geftabatur,
bris. quem
 CHIL SECVNDE CENTVRIA V. 391
A quemadmodum faguin in bello.Vnde M.Tullius in Philippicis fubinde iubet, depofitis togis faga fu- Sagumɩ
IIA
mere.Etidem :
20 Cedant arma toga. Item Lucanus de Pompeio:
ium
ings Pratulit arma toga ,fedpacem armatus amauit.
Inexploratus homo. XXIX
pok
bus Baraviravdew a :id eft,Inexplorat us homo,id eft,agar , yuvas , donius :id eft, inexpen
uo fus,inexpertus, non probatus. Suidas Elianum citát autorem in lib.De prouidentia, qui abacavion di
Sula xerit,dolore uacuum : eo quòd Græcis Baravifay fit etiam torquere. Subelt autem metaphora in aßa- Broavijes
di ans Bára enim coticula eft,qua folet aurum explorari,Latini uocant indicem. Extat Chilonis di BavarⒸ:
opi &tum:Id aurum effe homini,quodindex lapis eft auro.hoc eft,non aliter ingenium hominis auro fpe
1on. etari,quàm indicefpectatur aurum .
non Abronis uita. XXX
He Bev Bio: id eft, Abronis uita. De molliter ac deliciofè uiuentibus. Sumptum à moribus Abro
000 nis cuiufpiam notæ luxuriæ: quemadmodum apud nos Apicius & Efopus luxu nobilitati funt.Græ
ci quicquid delicatum ac molle,aßpoy & wavaßgoi appellant:unde podía ,lauti uictus & opipare ui- aßpov.
III titans.Refertur à Zenodoto. aßpodíaur
Sen. Ineft & formice & ferpho bilis. XXXI
fust ἔνεςι κἂν μύρμηκι καὶν σέρφῳ χολή... Formica ineftfua bilis, & ferphofüa. Nemo laceßes
:: Admonet adagiu,non effe contemnendú inimicu quempiam,nec ullú temerè laceffendum:quando- dus.
atio. quidem nullum animal tam minutum aut imbecillum , quod iratum non excandefcat ira. Quadrabit
enus &inhomunculos nullis præditos uiribus:tamen uindictam molientes,ira (ut folet) animos fuppedi
S tante.Serphus minutulum animal,non difsimile formicę. Brafidas, autore Plutarcho, cum manum in
dem caricas temerè mififfet,& à mure inibi fortè fortuna latente morderetur : Pape, inquit, ut nullum eft
animaltam pufillum,neq; tam inualidum, quod lacefsitum, non cupiat ulcifci fefe.
EXV Manu fingere. XXXII
mil. Manu fingere, eft arte curaq; formare. Metaphora fumpta ab ijs qui è cera fiue argilla fingunt ima- Fingeré ma
-po gines.Lucius Annæus Seneca in epiftolis : Quædam ingenia facilia & expedita: quædam manu , uta. nu.
ntu junt,faciendafunt.Idein lib.De beneficijs 6.Difcamus,inquit,beneficia fecure debere , & occafiones
Does reddendorum obferuare,non manu facere.Manu facere dixit, pro noftra opera accerfere. Itidem Pli
tola niuslib.18.Fateamur ergo culpam,ne his quidem quæ nafcuntur contenti , quando plura eorumge
coy Bneramanufiunt. Iuuenalis item in Satyra feptima:
nde Exigite ut morespueri ceupollice ducat, 1
Lodo Tibullus libro primot
Vtfiquis cera uultumfacit.
effe,
Cam Et manibus canasfingere uelle comas.
ico: loquitur detingente capillos arte. Perfius Satyra quinta :
adi. Artificemý, tuo ducitfub pollice uultum.
M.Tullius in Bruto, factum appellat elaboratum: Sed utintellectum eft,quantam uim haberet accu
VI rata & facta quodammodo oratio.Metaphora fumpta eft à plaftis ac fabris, qui rudi materiæ inducût
effigiem .Vnde & factum argentum dicitur:cui opponitur rude. Argentum fa
Jer.
*1
Locrenfe pactum . XXXIII dum.

Des Aong ob id eft, Locrenfium pactum.De fodifragis dictum, cuiufmodi quondam habiti Locré- Fœdifragi,
fes:quod foedereprodito, quod cum Peloponnefijs inierant, ad Heraclidarum partes defecerint. uel
(ut quibufdam placet) quod Siculos eluferint,non præftita fide.Hæcpropemodum Zenodotus.Re
'11 fertur ijfdem fermè uerbis ab Euftathio in Boeotiam Homeri.
Caffioticus nodus. XXXIIII
Te, Laariinop auua :id eft, Cafsioticus nodus. De moribus uafris ac uerfutis dici cófueuit. Cafsius mos Caßioticus no
eft,& eiufdé nominis ciuitas in Egypto,uicina Pelufio.Eigenti quafi genuinum ac gentilitiú eft, mi- dus.
ros quofdá nodos nectere.Huic affine, quod alio diximus loco, ganna dua:id eft,Herculeus nodus:
di quo artifsima atq; indiffolubilem amicitiam fignificamus.In caduceo Mercuriali duo funt ferpêtes,
mafculus &fœmina, qui medio corporum complexu nodum efficiunt Herculanú. Ab eo fupernę par
tes fic ad ofculum coeunt,ut flexu circulum efficiant: infernæ fimili flexu ad caducei capulum reuo
cantur,quaparte item caudæ coeunt utriufq;.Hanc imaginem caducei, adhuc uidere eft in nomifina
tibus antiquis.E' quibus opinor fymbolum fuum mutuatus eftIoannes Frobenius , typographorum Ioannis Frobe
huius ætatis diligentifsimus, & cui plurimum debent facrarum literarum candidati : nifi quod extra
circulum, quem ferpentes faciüt capitibus inter fe coeuntes,addita eft columba fceptro infidens. Húc nijfymbolum.
I noduMercurio confecrarunt Aegyptij, innuentes foedera non oportere unquam diffolui,uerùm plu.
rimu ualere debere: unde & Herculano cognome additu. Quanquá Galli,& haud fcio an etiain Aegy
ptij,non alium putant Herculem quàm Mercurium. Refertur apud Diogenianum ac Suidam, adagiu
de Cafsiotico nodo. Stephanus aliter effert,nimirum hocpacto,kaarina indiaid eft, Cafsiotica pal
lia.nifi fortè pro iária,fcriptum erat iuaria:id eft, lora.
XXXV
Bonus cantor,bonus cupediarius .
ayalieSánené,ayaddsfamosos:id eft,Bonus cantor,bonus cupediarius. In uituperium muficæ artis dia
K 4 &tum,
 392 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RVM

&
tum,quafi eiufdem fit hominis, aures delectare cantu, & palatum cupedijs.Archidamus Zeufippifi A
lius,cum quidam fibi commendaretur hoc nomine, quòd bonus effetcantor: At hic, inquit, apud nos
bonus cupediarius. Pin

Adamuffim applica lapidem, non ad lapidem amuffim. XXXVI yh

Plutarchus in commentariolo, cui titulus, Quo pacto quis intelligere pofsit ſe profeciffe , trochai Edis
cum hunc prouerbialem refert: Cijer
id eft : dar
πρὸς σάθμῃ πέτρον τίθεσθαι, μή τι πρὸς πέτρῳ τάθμω .
Lapis amußi eft applicandus, non amußis adpetram.
Vita ad leges Admonet,uita ad leges effe corrigendam,non contrà leges ad mores noftros trahendas effe:ut id fa HET
CLOS
corrigenda.ciamus, quod honeſtú fit : non id rectu exiftimemus, quod facimns.De Lesbia regula retulimus alibi.
XXXVII pa
Extrà quærere fefe.
Quomodo fe Prouerbiali fchemate dictum à Perfio, Satyra prima. guis
SCUASTO
metiri quifque Exameng improbum in illa
debeat. id eft :
Castiges trutina, nec te quafiueris extrà. OCCUL
Tuis te facultatibus metiaris, non populari opinione.Refpondet illi quod idem alibi dixit: Tecum ha
bita . Nam domi habemus quæ propriè noftra funt, nec aliunde petenda. Qui non eft contentus recti
fw Bairap. confcientia,fed famam fpectat, fw Bazan, id eft,foràs profpicere dicitur, Plutarchus in commentario,
qui infcribitur,Quemadmodum quis intelligere pofsit fe profeciffe: dinésıp kéw Brúñwn'eri,nxì wçòs dóĝav !!

Ba
inóμ.id eft:Palàm eft illum adhuc foràs profpicere , & opinione famaque duci.Huc pertinet illud
quoq; quod alibi retulimus :
ἀλλότριββᾶς πολλάκις ἔξω βλέπ .i. Extraneus bosfæpeprospectatfords.

nimirum domi multa defiderans . Porrò fapiens omnia fua bona fecum portat in feipfo , totus inftar
mundi teres atque rotundus.
Aliorum medicus,ipfe hulceribus fcates. XXXVIII
Aliena, nofua Plutarchus in commentario, cui titulus , Quo pacto quis ab inimico iuuari pofsit , hunc fenarium
mala inceffen extragoedia quapiam allegat:
tes. ἄλλωνἰατρὸς,αὐτὸς ἕλκεσι βρύων . .. Alijs medens, at ipfus hulceribusfcatens.
In eos torquendus eft,qui errata caftigant inceffuntq; aliena , intercut bus uitijs ipfi madentes. Illud
uulgò tritifsmum:Medice, tibi ipfi medicus efto. Gregorius in Apologia de fuga ſua :ÿ & waponias wóppw A
θεωμὸν ἄλλοιςία σύειν ἐπιχειρῶντου,αὐτοὶ βρύονται-έλκσι,id eft: Aut prouerbiumn proculeffugiamus,alijs mede
riparantes, ipfifcatentes ulceribus. Non difsimilem fententiam refert M. Tullius Philip. 12. Etenim B
qui multoru cuftodé fe profitetur, eum fapientes fui primùm capitis aiunt cuftode effe oportere. Xe
nophon in Conuiuio fimile quidda indicatuulgo iactatum in diuinatores : οἱ μαὐτιοῦλέγοντο δήπε,ἄλλοις καὶ
προαγορεύειν τὸ μέλλον ,ἑαυτοῖς καὶ μὲ προερᾶντὸ ἐπιὸν.ideft : Aiunt fanè diuinos alijs quidem prædicere futura ,
fibiipfis uerò non profpicere quod inſtat.
Tragicè loqui. XXXIX
Tragice lo Payınúropop hanap: id eft,Tragicè loqui . Eft uerbis uti magnificentioribus . Eft enim tragicorum cha

汽
qui. racterfublimis, amatqs tragoedia ampullas & fefquipedalia uerba . Menander apud Plutarchum in co
folatorio commentarioad Apollonium : & δ᾽ ἐπὶ τοῖςαὐτοῖς νόμοις , ἐφ᾽ οἷσπόρ ὑμᾶς ἔσπασας ἀδραςκοινὸν,ἵνα σι
Payınwropop rarw . id eft : Quòd fi ijfdé legibus, quibus & nos haufifti comunem aerem,ut tibi tragicè lo
quar.Vtitur & Plato libro De repub.3.Gregorius Theologus in epiſtola quadam : ann' in liv oïuar wgáïfor Seron
rapayınws, wavryvgíjap kwμmws. id eſt: Non licebat,opinor, cum ageres tragicè, feftum agere comice. Idé Тольк
о
in epiftola ad Bafilium : ya , ang ngi aprry,paywdiowyapμngor. id eft : O' terra & fol, aer & uirtus.
quáquam fufpicor pro ar ,fcriptum fuiffe dig: quemadmodum exag, fecerat avg. Nam qui primus alent
inpayudifay has epiftolas ædidit, adeò uidetur callere Græcè , ut uix legat. Eft fubinde apud Lucianum inBaydi
Je ,pro eo quod eft, magnificentius eloqui,& rem uerbis amplioré reddere: &pogtikās dañāy,pro,gran

尋
dius & faftuofius dicere.

荒
員
2450
Tragicum tueri. XL 漫步
Tragicum tu Baywdinov Baixa : id eft,Tragicum tueri. Nó diſsimili figura dixit Ariſtophanes in Pluto, wgview,id eft,
eri. paupertatem defcribens :

βλέπςγέτοιμανικόν κ καὶ τραγῳδικόν. 1. Tragicum tuetur,acfurialequippiam.

Quadrabit uel in faltuofos,uel in triftes ac luctuofos.
Lingua iurauit. XLI

Lingua iura Illud è tragoedia cefsit in prouerbiu, ar wow : id eft,Lingua iurauit.Vbi quis non præftat fidem
uit. promifsi :aut ubi non ex animo pollicetur. Eft apud Euripidem in Hippolyto coronato:
ἡ γλῶσ᾽ ὀμώμοχ᾽,ἡ ἢ φρὼ ανώμοτος . Iuratalingua eft, animus iniuratus est.
Hunc uerficulum incefsiuerunt Comicorum conuicia.Ariftophanes in Bacchis:
ἡ φρένα μὲν οὐκ ἐθέλουσανὀμόσαικαθ᾽ ἱερῶν,
γλῶταν δ᾽ ἐπιορκήσασαν ἰδίᾳ τῆς φρενός. id eft :

Autmentem qua nolitperfacraiurare,

Linguam autem iuratam feorfum ab animo. Item in Ranis taxans Euripidem :
1 ἡ γλῶτ
 CHIL SECVNDE CENTRIA # 193

A ἡ γλῶτ᾽ ὀμώμον , αἰσχύλον δ ' αιρήσομαι id eft:

Iurata lingua est, Aeschylum autempraferam.
Sic & Pindarus in Ifthmijs, encomio quinto, laudans quendam cordate uéracisq; linguæ, dicit:
γλῶσσα δι' οὐκ ἔξω φρονῶν . ideft : Linguauerò non extramentem.
Euripidis dictum citaturà Plat.in Theat, av añoúpíón öti ösip,overídaÓN TI§vußborтα ÿ ÿã7]x œÿíñ¢y#]© ÿ
pipiga , éÌ plù è avvey.id eft: Si refpóderis effe, eueniet nobis quiddam Euripideum , lingua nobis
eritirredarguta, cæterùm mens non erit irredarguta.
Heri & nudiuftertius . XLII
isnewpl :id eft, Heri & nudiuftertius .Prouerbialis hyperbole,tempus admodum nuper actuin
Ognificans.Plutarchus in commentario De cótentione ignis & aque: új wupde xeñou ,ixie, ao , nei gitu ,
iwòwpoundius,ßí☺wvgòs, èn aïov værⒸlv, id eft.Atqui ignis ufus heri,ac modo , quod aiunt , fub Prome,
theo,ignis uita, non citra aquam erat. Eft fubinde apud Lucianum , nominatim in libello De merce
deferuientibus.Item Plato Delegibus lib. 3. τὰ δ᾽ ἄλλα ἄλλοις πάμπολλα ,ὡςἔπω ·ἐπᾶν,χθὲς καὶ πρώμα γεγονότα
id eft: Quin & alia, quæ & alijs plurima,heri, ut ita loquar,ac nudiuftertius acciderant. Alibi legi , nee
tamen occurrit locus: xers ng well iau tuoas is.ideft: Qui heri & nudiuftertius fibi deos inftituit,
Platoin Alcibiade fecundo : οἶμαι δέ σε ἐκ ανήκοομ είναιενιά γε χθιζάτε καὶ πρωτζὰ γεγονημένα , id eft : Arbitror aute
tibinon inauditum effe, quædam & heri & nudiuftertius effe facta.
XLIII
Non pluet poft noctem, qua fus agreftis pepererit.
Plutarchus in comentario De caufis naturalibus, uerfum hunc ceu prouerbio iactatum citat:
μηκέτι νυκτὸς ὕαν, ᾗ καν τέκνῃ ἀγροτέρα σύς . id eft:

Noniam noctepluet, fus qua enitetur agreftis.

Suescicures fæpius pariunt,ac diuerfis temporibus :feræ non nifi femel,idq; ijfdem fermè diebus, ni
mirum ineunte æftate.Vnde negant fore pluuiam , pofteaquam fus agreftis pepererit : nimirum exa
&tis iam menfibus pluuijs. Per iocum ufurpari poterit, fi dicamus, res fore tranquilliores , pofteaquá
morofusac rixofus quifpiam animo fuo morem gefsit.
Cum dijs pugnare. XLIIII
Douay : id eft,Cum dijs pugnare dicuntur,qui uel naturæ repugnant, uel aduerfus fatalem necef θεομαχεία
fitatemreluctátur. Sumptum à Gigantu fabula.M.Tullius in dialogo De fenectute: Quid enim aliud,
Gigantum more bellare cum dijs,nifinaturæ repugnare:Euripides in Bacchis :
B καὶ καὶθεομαχύσω ,σῶν λόγων ποθὼς ὑπο.. Cedam deis,parens tuisfermonibus.
Fertur&huiufmodi fenarius inter fententias prouerbiales :
1
θεῷ μάχες διανόν ἐσι καὶ τύχη . .1 . Pugnarecum dijs, cum ,fortuna,graue est.
Celebratur & illud Homericum :
οὐκ ἔσιν πεὸς δαίμονα Φωτὶ μάχεσθαι. id eft:

Haudpugnarepotest hominum cum numine quifquam .

Id imitatus Pindarus :
zenÏ
' weds Jeòv còn ieie . ideft : Non conuenit cumDeo contendere.
Dorica mufa. XLV
wo :id eft, Dorica mufa.De munerum auidis. Ariftophanes in Equitibus iocatur in Cleone, Auidi munes
quòd nullam aliam muficam difcere potuerit quàm Doricam : uidelicet alludens ad notifsimas har rum.
moniarum fpecies, Doricam, Lydiam , Phrygiam, & Boeoticam . Ludit autem uerbo perperam depra
uato,dwpodonasi, pro dwesi , inquiens , & dúvara μæder, liv μs Awgodonasi, id eft: lfte difcere haud poteft,
præterquam dugodonngi. Eftautem Græcis dogodonada , muneribus corrumpi , ut in gratiam alicuius
Awpoden da
dicas fententiam. id quod Pythagoras appellat vássia : id eft, Fabas edere. Nam antiquitùs fa
bis fuffragia ferebantur. Itaque vuBoxins fabas edebant , qui quæftum ex ea re facerent . Sic enim
interpretatur is quifquis fuit, qui collegit hiftorias , quas Gregorius Nazianzenus attigit. Quan
quam exortus eft nuper, qui Pythagoræfabas uertit in oua , quòd infit animantis initium: va au
temdictum , quafi kuro . quem audiendum putarem, fi uel unum autorculum ueterem , uel argu.
mentum aliquod grauius allegaffet.Hefiodus item principes corruptè iudicantes, dugoßéges appellat:
ideft,doniuoros.

Nefupra pedem calceus. XLVI

pý vętwóda rò védeµa:id eft,Neultra pedem calceus.id eft,ne maiora uiribus fufcipias. aut,ne ma Maiora irik.
gnificentiuste geras quàm pro tua conditione.Lucianus in Imaginib.und ὑπὲρ τα πόδια ἔσω τὸ ὑπόδημα.id
eft:Neq;maiorpede fit calceus.Rurfum in proximè fequenti dialogo: Tara o pardo , ›y więìwé
da.id eft:Hæctibi uifa funt immodica, & quàm pro menfura pedis maiora.Rurfum in Gallo : las
you woddsid eft:Et haudquaquam iuxta pedis rationem.
Ne è quouis ligno Mercurius fiat. XLVII

binwardsguy iμs a yivorro : id eft,Non è quouis ligno Mercurius fingi poffet, id eft : No omniü in De ingenijs.
genia funtaccomodata difciplinis. Quidá enim,ut ait Fabius,rus ablegandi funt.Sumpta eft allegoria
à fabris,qui materia deligunt. Quandoquidem ad alias res alias materias cóuenire, copiofè demoftrat
Theophraftuslib.De plantis 5.Item Plinius lib.16.Quidam fuperftitiofius exquirút materiam , unde
numen
Arde
r
 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
394
konta
numen exculpant.Et quanqua Priapus ille deus facilis & craffus, haud grauatur ficulnus effe : non ta A
meidem liceat in Mercurio deo tamingeniofo, totq; prædito artibus.Tametfi mihi magis arridet, ut
Quipro
ad magicũ Mercurij fimulachrü referatur:quenon ex quauis materia , fed certo ligno ſcalpebát, alio
qui non futurú idoneu ad magicæ artis ufum . Vnde id quoq; inter reliqua magici criminis argumen
ta obiectú fuerat Apuleio, quod Mercurij figillú fcalpendum curaffet ligno buxi: quemadmodú often "
dit ipfe apologia Magia prima.Fortafsis buxus ad id potifsimùm deligebatur, uel quòd hominis pal.
lorepræ fe ferat,uel quod materies fit omniú maximè æterna. Nam & aduerfus ignem quoq; ferri ri
gorem obtinet,autore Plinio. Apuleius Apologia Magiæ prima, prouerbiú refert ad autorein Pytha
goram :Non enim,inquit, ex omni ligno,ut Pythagoras dicebat , debet Mercurius exfculpi. Finitimú
efthuic,quod eft apud Athenæum lib. 5. Incertum autem,utrum Democharis an Cratetis dictum : iz
θύμβρας ἐδεὶς αν διώαιτο κατασκεύασαι λίγχω, δὲ ἐκ σωκράτος σρατιώτίω ἄμεμπζον . id eft : Exthyanbra nemo queat /
Thymbra. conficere lanceam ,neq; è Socrate probum militem. Eft autem thymbra oleris genus, aut fruticis,non
difsimile thymo aut fatureie. Cuius meminit Plinius lib.19 . cap. 8.condimentis aptum : unde & June
Beogayo dicuntur Græcis,qui acribus delectantur.quod dicetur & in eos , quib.res funt afperæ.Rurfus
Athenæus in eodem lib , ἀλλ᾽ ἔτι ἐκ θύμβρας,έφη δημοχάρης ,λόγχη,ἔτε ἐκ τούτων λόγων αὐτὴρἀγαθὸς γίνετς. id eft : Sed
neq; è thymbra,quemadmodú inquit Demochares, lácea, neq; ex huiufmodi fermonib.uir bonus fit.

Non fum ex iftis heroibus. XLVIII

in àµìtótwp 7 ágúwp: id eft, Non fum de numero iftorum heroum. id eft : Non fum ex eorum numero, satalo
Genij. qui propenfiores funt ad lædendum quàm benemerendum . A' genijs fumptu, qui lacefsiti fæpe per
niciem adferunt,perraro iuuant. Vnde qui fe cómodú , non noxam allaturos effe pollicebantur , hoc
utebantur adagio.Zenodotus Menandrum citat ex Ephebis.
Noui Simonem , & Simon me. XLIX
oïda cipova ngù ciµwy rul: id eft, Noui Simonem,& me Simon.De ijs dicebatur qui pares effent. Zeno
Simon & Ni= dotus & Suidas fcribit duos fuiffe ductores , notæ utrunque improbitatis, Simonem & Niconem , Si
con. monem autem , quòd uitijs antecelleret, alterius famam obfcuraffe. Vnde prouerbio , Simonem unum
nominant.Tradunt hos duos Telchines fuiffe, qui inducta in terram aqua Stygia, Arnon ædificarint,
Teλxivo . Vocantur autem apud Græcos Telchines , mali genij , fiue homines fafcinatores & malefici. Strabo
lib 10.meminit Telchinum, aitque nouem fuiffe, qui è Rhodo Rheam fint comitati in Cretam . ataxīvas
autem dictos uolūt wayà rò diaysu, quod eft obfcurare fiue demulcere: quod homines illectos circum
τελγίνεια μ ueniant.Hinc & ziλxivaov, fiue rraxividio dicunt, quicquid infigniter eſt improbum : & raxáver,pro có B
tentiofè ac peruicaciter agere. Addit Etymologus, omnes Cretenfes Taxivas dici : & ipfam Cretam di
Etain axiora.Adagium ufurpat Chryfoftomus in Babyla: ŵ defiâs tenxiv☺.id eft: O`dextrain Telchinis.
Sic enim appellat nocentem dextram.
Ne nimium callidum hoc fit modò. L OpenTo

Terentius in Eunucho : Vide ne nimium callidum hoc fit modò. Donatus prouerbium effe demon
ftrat:quanquam anceps eft lectio.poteft enim utrunq; legi, & calidum & callidum:ut prius illud ad fe
ftinatum confilium, alterũ ad nimis aftutum referatur. Siquidem utraq; parum feliciter euenire ſolét,
uel quæ nimium calent,id eft, quæ præcipitantius inftituuntur, uel quæ nimium audacibus aguntur
dolis.Et ficut autore,apud Titum Liuium ,Fabio Maximo, temeritas nofolùm ftulta, uerumetiam in sin

felixplerunque eft:ita uerfutia nonnunquam ad fummum difcrimen adducit. Qui callidum legút, re แท
fpicere uidentur ad id quod paulo fuperius dixerat Chærea : Nunquam uidi melius confiliú dari. Qui
calidúlegunt perunicum 1(& mea quidem fententia rectius) Græcam figuram agnofcunt. Quoniam
Sopuòv. può ,illi tum fceleftum ,tum præceps & audax facinus uocant.Sic enim Penia in Pluto Ariſtophani
ca de fenibus,~qui rem nouam moliuntur,ut Pluto cæco reftituant oculos :
id eft :
ὦ θερμὸν ἔργον,κἀνόσιον, καὶ παράνομον .
Calidum ofacinus, & impium, & nefarium. Am
Interpres exponit dopμon, wapdogov, Tonungo , UnivTop : id eft,inauditum,audax & præceps, ac temerariú.
Item Sophocles in Antigone :
影
好
熱
θερμώπει ψυχροῖσι καρδίαν ἔχεις. id eſt :
wwwww
Infrigidis tibi mens calet negocijs.
Obiurgatur Antigone , quod nimium auidè cuperet fepelire fratrem. Et Plutarchus Sympofiacôn
Decade quinta , fignificat (wgóropov quibufdam fignificare zi puòp : ut Achilles apud Homerum iu
bens Patroclum mifcere jwgóropor , exegerit celeritatem minifterij . Quemadmodum nos quoque,
inquit , fæpenumero iubemus miniftris dópuózópop åñprædai Ndianovías : id eft, calidius ac celerius adi iro
n
re minifterium. 26
Ne gladium tollas mulier. LI

μὴ μάχαιραν αιρεθῆλυ . ideft: Ne macharam tolle mulier.

Hemiftichium eft carminis trochaici . Ne fufcipias negocij molem , cum nequeas auxiliari . Viro
rum enim eft
埕
區

2. ἀμαπα ποὶ πάτρης :

ut inquit Homerus.Poteft & in hunc trahi fenfum: Ne fpem oftédas , quam præftare nó pofsis .Ne mi
neris, aut ne laceffas inimicum, cum lacefsitum no queas profligare, Brutus notat Ciceronem , quòd
Anto

KOLÁMYGLYKF
 CHILIADIS 'SECVNDE CENTVRIA V. 395

A Antoniú cócionibus fuis iritaret,quem iritatu no potuerit coprimere:hoc eft, gladiú tolleret mulier.
Nec fibi nec alijs utilis. LII
Quiprorfus inutiles funt,& fruges cófumere nati,fchemate prouerbiali, nec fibi nec alijs utiles di- Inutilis.
cuntur.M. Tullius in libris Officiorú: Quamobrem,ut antè dixi,contemnútur ij , qui nec fibi,nec alijs
profunt,ut dicitur:in quib.nullus labor, nulla cura,nulla induftria eft.Sumptü eft ex nobili illo carmi
ne Hefiodi,ex opere quod infcribitur yang pas,quod fubinde citat Ariftoteles :
οὗτῷ μὲν πανάρις Gυ, ὃς αὐτῷ παύτα νοήσα Ordines homi
φρασσάμενΘ ,τάτ᾽ ἔπιζα καὶ ἐς τέλΘυ σινἀμένω · num.
ἐλὸς δ᾽ αὖ κἀκενΘ ,ὃς εὖ ἐπόντι πίθηται.
ὃς δέ κε μήθ᾽ αὑτῷνοέῃ,μήτ᾽ ἄλλου ἀκούων ,
ἐνθυμῷ βάλληται, δ᾽ αὖτ᾽ἀλλήϊ ανήρ. id eft :

Omnia quiperfefapiat, longe optimus ille eft,

Multo antè expendens que namfint optimafactu:
Is tamen & frugi eft, quiparet recta monenti.
At quinecperfefapiat, neque mente reponat
Ex alijs audita, uir undique inutilis hic eft.
Horum carminum fententiam T.Liuius fanè quàm eleganter & comodè reddidit: Sæpe ego , inquit,
audiui milites, eum primum effe uiru, qui ipfe confulat quid in rem fit. Secundum, eu qui bene moné.
ti obediat.Qui nec ipfe cófulere,nec alteri parére fcit, eu extremi ingenij effe.Huius generis haud pau
cosuideas mortales, qui cú ipfi ob métis inopia nequeant difpicere, quid facto fit opus, dictu tamen
mirum,quàm fint præfracti, quamq, non admittant alienum confilium: uidelicet afinum ilium Hora
tianum referentes, qui cum nec uiam noffet,nec duci paréret,in rupem præceps datus eft.Hefiodi car
en Zenon tefte Diogene, fic inuertit :
κενΘυ μὲνπανάρις (Θ ,ὃς εὖ ἐπόντι πίθηται .
ἐπλὸς δ᾽ αὖκακειν — ὃς αὐτὸς παύτα νοήσα id eft :
Optimus ille quidem, quiparet recta monenti.
Rurfus atille bonus, quiperfefe omnia nouit.
B Videlicet anteponens eum qui bene paréret, ei qui bene faperet. Huic enim intelligentiam duntaxat
adeffe,illi uerò etiam ufum & exercitationem.
Neq; compluitur,neq; fole aduritur. LHI
* Viæ , ÿæ : id eft,Neque compluitur, neq; fole aduritur De eo dici folitum, qui procul ab o- vita remota
mniincommoditate femotus,uitam ageret.Cui contrarium illud Horatianum : ab incommo
-Sudauit & alfit. dis.
Etpulueris,& folis, & coeleftis aquæ patiens latus .Negociatores, milites, athlete, naute, atq ; idgenus
bomines, foli ferendo, & imbribus tolerandis affuefcant oportet. Qui domi molliter uiuit, ab his ma
lis abeft.Quamobrem in hominem delicatum , & ad labores ferendos inhabilem quadrabit. Arifto
phanes in Ranis, Bacchi molliciem notans:
καὶ μήτε θερμίὼ,μήτ' ἄγαν ψυχραὺ φράσῃς. .. Nec aftuofam,nec nimis cedofrigida.
Refertur à Zenodoto prouerbium .
Simiarum pulcherrima deformis eft. LIIII
Twidhnwy siμeggóral dhoogpós id eft, Simiaru pulcherrima deformis . Rectè dicetur de his,quæ i
plo genere funt uitiofa,neq; prorfus conferenda cum uel extremis eorum quæ funt in honeftorum or
dine:ueluti fi quis dicat lenonem integerrimum effe periurum,aut honeftifsimú hiftrionem infamé,
autoptimum Meuij carmen malum effe. Citatur à Platone,& ad Heraclitum autorem refertur.
Quærens obfonium,ueftem perdidi. LV

jerzaj blos donátion àúresa : id eft, Obfoniú du quero, uefte perdidi .Vbi res pefsimè cadit: aut cu pu- Difpendium.
filla quædã captantes, maiora perdimus . Refertur à Suida, & ab alijs:nec indicant unde fit natü.Quan
quain
obfcuru no eft, ab euentu profectü effe, quo fur quifpiam,dum ftudet cibú tollere, comprehen
fus uixpallio quoq; reiecto, effugit. Allufit ad hoc prouerbium Ariftophanes:
αλλά τοῦ Τα ολὴ καὶ θοιμάτιον ἀπώλεσας. 1. ob hac tibi ueftis quog, perit infuper.
Citius elephantum fub ala celes. LVI
Lucianus in indo &tu :θάτζου αὖ πέντε ἐλέφανταςὑπὸ μάλης κρύψιας καὶ ἕνα κίναιδου .i . Citius quinqs elephátos fub
ala tegas,quàm unum cinædu. De ijs qui difsimulari nullo pacto poffunt , qui notis aliquib. prodant
animi morbum .Eft autem figura prouerbialis in hyperbole:cui cognatum illud apud M. Tullium ex
Ennio, lib. De oratore 2.Flamma à fapientefacilius in ore ardéte opprimi,quàm ut bona dicta teneat.
Felix Corinthus, at ego fim Teneates. LVII

εὐδαίμων γενκόρινθος, ἐγὼ δι᾽ ἄξω τενεάτης... Fortunata Corinthus, at ipfefie Teneates.
Teneauicus quidam haud procul à Corintho, nemorofus & amoenus. Porrò Corinthiorum opulen- Tenes.
tia infignis fuit.Strabo lib.8.fcribit,hunc uerfum oraculo proditúfuiffe cuidam Afiano,confulenti nú
præfta .

1
 46 1

RVM
396 DES. ERASMI ROT. ADAGIO
præftaret Corinthum demigrare. Vnde uidetur,ficut alia pleraque, in uulgi fermonem abijffe : atq; a. A
deò refertur in catalogo Græcanicorum adagiorum.Tempeftiuum fuerit hoc uti, quoties in conten
tione duorum , non inficiabimur alterum per fe præftantius,uerùm alterum magis arridere, placereq;
•Made animo noftro.Veluti fi quis dicat: Equidem fateor iuris fciétiam, & ad rem &ad famam comparanda
magis idoneam quàm fit poetica, uerùm
εὐδαίμων γε κόρινθο , ἐγὼ δ᾽ ἔξω τενεάτης .
Sit illud melius aut utilius, hoc animo meo gratius. Strabo admonet,à quibufdam pro rázs , perpe.
ram legi rytare. Nam Tegea ciuitas eft Arcadiæ.
Afinus in paleas. LVIII
vès ¿xuga:id eft, Afinus in paleas.fubaudiendum,incidit.Dici folitum , ubi cuipiam fortuna lau
tior præter fpe obtigerit, aut nactus fortè fuerit aliquis,quo uel præcipuè gaudeat: ueluti fi qué oftre
orú auidú uideas affatim uefcentem illis,nó importunè dixeris, as axuga:id eft,Afinus in paleas.In
fragmentis fecundi libri Dipnofophiftarum citatur hic fenarius ex Philemonis Comœdijs:
ὄν βαδίζεις εἰς ἄχυρα τραγημάτων. id eft:
Iam uadis afinus inpaleas tragematum.
Iucúdius erit fi longius trásferas:puta,fi quis cupiéter legat poeta, quo peculiariter delectetur.Cõue.
niet & in hunc ufui ,ubi quis infcitia rê cótaminat : ueluti fi barbarus & illiteratus bonu autoré malis
comentarijs inquinet. Quemadmodú Thomas ac Nicolaus fuis gloffematis, & Paffauantius æquè in
fulfis additionibus, eximiu opus De ciuitate Dei confpurcarut. Gaudet enim afinus uolutatione , &
omnia cófundit hac lafciuia. Quod indicat Apuleius quoq;, cũ horti areolas omnes uolutationib.cor
poris à fe turbatas ſcribit. Adagium ab euentu natum effe nemo non uidet.
Alia uoce pfittacus, alia coturnix loquitur. LIX
Prouerbiali fchemate dixit Martialis in clancularium quendam poetam , qui corniculam Eſopi
cam referens,fuos ineptos uerficulos nomine Martialis in uulgus fpargebat,ratus futurum , uttitulo
decepti lectores,Martialis effe crederent:
-Credis hoc Prifce, Voce ut loquatur pfittacus coturnicis.
Conueniet in muficos aut poetas longè difpari ſtylo,longeque difsimili facultate. Pfittacus inter a
ues proximè uoces humanas exprimit : coturnices pugnaces magis quàm loquaces . Vnde Ouidius
in Epitaphio pfittaci :
Ecce coturnices interfuapralia uiuunt.
Caluus comatus . LX
Caluus comatus apud eundem Martialem ,hauddubiè figura prouerbiali; B
Caluo turpius eft nihil comato. Rurfus idem:
Caluus cumfueris, eris comatus.
Afcititijs bo- Aptè dicetur in eu, qui ueris bonis nudus,afciticijs fe uenditat. Veluti fi quis indoctus aliena profuis
nis fefe uendi , æderer: aut fi quis difsimulet effe fe quod eft.ueluti fifenex affato galericulo , aut tinctis capillis affe
&tetuideri iuuenis: fi deformis, adhibito fuco uelit haberi formofa.
tantes.
Primùm Acgina pueros optimos alit. LXI

τὰ πρῶτ᾽ ἀρίζους παῖδας αιγιν᾽ ἐκτρέφει. id eft :

Aeginaprimitùs optimos pueros alit.

Initia meliora Dere quapiam , quæ melioribus initijs cœpta,paulatim ad deterius delabitur, ut pleraq; mortaliú fa
fine. ciunt.Exortum adagiu ob Achillem, Patroclú,Aiacem, Neoptolemú : quod hi uirtute præcelluerint,
cüeffent Aeginetæ . Concinit his Strabo lib.8.oftendens ex hac infula profectum Aeacũ cũ fua pofte
Aegina. ritate.Nam Stephanus infulæ nomen inditum putat ab Aegina Acaci matre. Eandem aliquando ma
ris imperium tenuiffe, quæ ne cum Athenienfibus quidem in nauali ad Salamine prælio de principa
tu certare dubitauerit,quú Perfæ Græciam inuaderent.Huius meminit etiam Homerus. Eft aút Cy
cladunobilifsima, quæ diu dicta fuit Oenone: ut indicat idem Strabo & Stephanus . Ob laborũ auté
Aegineta Myr tolerantiam & induftriam frugalitatemq;, dicti funt Aeginetæ Myrmidones: quü enim haberent ter
midones dicti. ram fupernè lapidofam,infernè frumentis idoneam,fodientes,in cauernis habitare uifi funt formica
rum more, & afportandis lapidibus quodá modo eius animantis induftriam reprefentare. Deinde la
bente morú integritate, malè cœperut audire Aegineta.id quod prouerbijs aliquot teftatú eft : quo
rum eft illud, Eginenfes neq; tertij neq; quarti:ut dictum eft in prouerbio de Megarenfibus. Non dif
fimile illi :Quondam fuerunt ftrenui Milefij .
Irrifibilis lapis . LXII
In tetricum. ayinasⒸwifa : id eft, Irrifibile faxu.De re uehemeter acerba triftiq;. Oftédebatur olim faxũ quoddá
in Attica,in quo ferebatur confediffe Ceres, cùm relicto cœlo, fuccefis facibus Proferpinam à Pluto
ne raptam quæreret.Porrò cũ Eleufiné perueniffet, ibi triftis in faxo quodá infedit. quod ob ea ipfam
caufam ayinasou appellabat. Autor Zenodotus.Quadrabit in feueros ac tetricos, quosq; uocant aytad
:quorum in numero Socratem ponit Plinius , Periclem Ariftides. Neq; perperam accómodabitur
ad rem magnopere moleftam .
Agamemnonis hoftia. LXIII

¿yaµíuvov☞ dvcía :id eft, Agamemnonis uictima. Quondam in duros & perfuafu difficiles dicebatur.
Inde

1
 CHIL SECVNDE CENTVRIA V. 397

! A Indenatum,quod Agamemnone rem diuina in Troia facturo, bos effugerit,uixq; multo negocio có- De ijs qui uel
prehenfus,reductus eft. Tantum Zenodotus.Quadrabit etiam in eos, qui nolentes & adacti quippiá inuiti, uel uole
agunt.Olimin facris fpectabatur,ut hoftia lenis acuolens adftaret. Quod fi refracto fune profugiffet, tes quippia a
infauftuin omen habebatur.Mihi uidetur & huc poffe referri,quòd Agamemno in Aulide filiam Iphi- gut,prouerbia
geniamfacrificauit,fed admodum inuitus.Recenfetur à Zenodoto.
Mactata hoftia lenior. LXIII
Mactata hoftia lenior,prouerbiali figura dixit Horatius in Odis:
Mactataueniet lenior hoftia.
Defpontaneis ac manfuetis. Sumptum eft à facrificijs,in quibus explorabatur hoftia ducto per fron. Mactare.
tem1cultro:idq; mactare uocabant.Vnde qui fpectata funt uirtute, eos mactos uirtute uocant. <
Exiguum malum, ingens bonum. LXV
Minpòp nandu, péy' àyaddr: id eft,Pufillum malum,ingens bonum.Admonet adagium,ex paululo incom Ex incomodo
modi,laboreq; exiguo,fumma maximaq; cómoda colligi . Refertur à Diogeniano.No difcrepat hinc magnu cõmo,
Mufonij fententia , quá commemorat Aulus Gellius lib.6.cap.Ι.αὔτι πράξῃςκαλὸν μεζὰπόνο,ὁ καὶ πόνΘ · οἴχετε, ἀμην.
τὸ ἢ καλὸν μένει. αντιποιήσῃςαἰσχρὸν μεθ᾿ἡδονῆς, τὸ καὶ ἡδὺ οἴχετε, τὸ ἢ αἰσχρὸν μένα . id eft : Si quid feceris honeftu cum Mufonij eo ca
labore,labor abit,honeftum manet.Si quid feceris turpe cum uoluptate, uoluptas abit, turpitudo ma tonis dicta.
net.Eandem fententiam Cato,minus quidem modulatè, minusq; rotundè,fed tamen fideliter extulit
ad hunc modum : Cogitate cum animis ueftris,fi quid per laborem rectè feceritis ,labor ille à uobis ci
tò recedet:benefactum à uobis, dum uiuetis,non abfcedet. Sed fi qua per uoluptatem nequiter feceri
tis,uoluptas citò abibit: nequiter factum illud apud uos femper manebit.
Attici Eleufinia. LXVI
All vivaid eft,Attici Eleufinia.fubaudiendum, haf arès: id eft, inter fefe. Duris apud Zeno
dotum aitparemiam ufurpari folitam,fi quando conueniffent inter fefe aliqui fecretò de re quapiam
arcana tractantes . Ducta metaphora à myfterijs facrorum Eleufiniorum , quæ in honorem Cereris Sacra Eleufis
agebanturapud Eleufim,fumma religione, myfticisq; ceremonijs,à quibus arcebantur prophani. Ca nia.
pitale aut erat, exhis myfterijs quicquá in uulgus efferre : cuiufmodi uidentur fuiffe apud Romanos
facraBone deæ:quá eandem C.Baffus apud Lactantium Fatuam appellatam tradidit.Nam hæc &no
&
tu &in operto fiebant, & exclufis maribus.
Hermionis uice. LXVII
avtiquiov : id eft,Hermionis uice. addendum exufu fententię uerbum , quod eam expleat: puta,fue
B
rotibi,aut mea domus,aut hæc urbs erit uobis,aut aliud fimile quippiam . Valet autem perinde quafi
dicas:Loco afyli tibi fuero,uel inftar aræ, quæ te tutum reddat . Eft Hermione teplum in Peloponefo, Hermione tem
1
facrum Cereri ac Proferpinæ:ad quod qui confugerint,tuti funt propter loci religionem.Zenodotus plum.
1 Ariftophanem citatin Babylonijs,qui huius adagij fecerit métionem.Effertur bifariam ea uox , go ,
καὶ ἐρμιόνα ;ut ἀπὸ ο κάλυκΘ- καλύων , autorStephanus.
Antronius afinus. LXVIII
vws vid eft,Antronius afinus, olim dicebatur, qui deformi prægrandiq; mole corporis effet,
cæterum ingenio ftupido bardoq;.Antron autem ciuitas erat Theffaliæ,nomen inde fortita,quòd ca- Antron.
uernis & fpecubus abundaret.Illic aiunt afinos infigni magnitudine quondam fuiffe, unde prouerbiu
increbuit .Autores Stephanus & Suidas.Attingit prouerbiu & Homeri Scholiaftes in Iliados s.Extat in craffos.
&hodie iocus uulgaris in homines magno corpore, quafi ij parum fapiant: quafiq; natura fic paria fa
ceregaudeat,ut quod corporis addiderit moli,detrahat ingenio.Traditur à nónullis, apud Antronios
ingentes reperiri molares lapides: quorum qui fubfternutur, obfegnitiem & quietem, vs uocat Grę
ci,Lapidem autem uocamus ftupidum & amentem .
Ventorum ftationes. LXIX
atuurráres :id eft,Ventorum ftationes. De rebus multo ufu obferuatis,perfpectisqs.Apparetparce Indigene no
mniamn integre fic effe pronunciandam : ανέμωμ τάσεις γινώσκεσιμ οἱ ἐγχώρια.id eft:Ventorumftationes norūt yut ventorum
indigenæ.Sunt enim plerifq; regionibus fui quidam uenti , quorum naturam optimè norunt incolæ ftationes.
regionis illis obnoxiæ: qualis eft Athenienfibus Scyron,paulum ab Argefte deflexus, reliquæ Gręcię
ignotus:Narbonenfi Gallię Circius, à turbine & uertigine fic appellatus :fiue Certius,ut uocat Cato,
uentus apud illos clarifsimus,nec ulli uiolentia inferior.Idem non modò in reliquis coeli partib.igno
tus,fed ne Viennam quidem eiufdem prouinciæ urbem attingens.At Aufter in Aegyptum non pene
trat,utautoreftapud Plinium Fabianus.Iapyx Apulis eft familiaris, & Atabulus Apulię certis monti
bus notus ac peftilens :unde & uocabulum inditu. Sunt &alij permulti cuiufq; regionis indigenæ, ut
apud Gellium teftatur Fauorinus. Ad hæc eftnonnullis alia alijs regionibus uis ac natura. Nam ut te
ftaturin Problematis Ariftoteles,Hellefpontias, qui idé Scyron uocatur, Atticæ terræ , infulisq; uici
nis imbré adfert: Aquilo Hellefponto ac Cyrena , Aufter Lesbo . Atq; hic cuapud alios fit tepidus &
pluuius, Africæ frigidus eft ac ferenus,ubi rurfus Aquilo pluuius : autore Plinio. Etefiæ quæ & ftatis
anni temporibus oriuntur, & certis horis diei fpirant & coquiefcunt, in Hifpania & Afia flant ab O.
riente,inPoto abAquilone,in reliquis mundi partibus à Meridie. Suidas hæc uerba refert,incertum
undefumpta :ἐγχώριοιγὰρ ἐ μόνοντὰς τ' ανέμων τάσεις κατὰ τὼ παροιμίαν, ἀλλὰ καὶ τὰ 7 ἐγχωρίων ανθρώπωμ ἤθη κάλλιτα γι
Vaso.hoc eft:Indigenæ enim no folùm uentorum ftationes, iuxta prouerbiu, uerumetia indigenaru
hominú mores pulcherrimè norunt. Licebit in hunc ufum trahere,ut dicas,fuæ cuiq; gentis ingeniu
L effe
 S R
398 DES. ERA . ROT. A DA GIO V M

油
effe cognitum ,fuos cuiq; familiares effe notifsimos, fuam cuiq; uxorem maximè effe cognitam,fuam A
cuiq; notam artem , in qua fit quàm diutifsimè uerfatus.
Venti campus . LXX

In inftabilem. aves widio :id eft,Venti campus.In hominem inftabilem ,leuem, & inconſtantem dicebatur . Refer
tur à Diogeniano.Nam in planicie uenti liberius huc atq; illuc diuagantur, nullo coerciti obftaculo.
airμwn , Et Homerus fubinde uana uocatiu . Et la dicuntur, quæ folida non funt , fed fubuentanea.
lwin, Denique inftabiles uentofos dicimus. Horatius:
Rome Tibur amo uentofus, Tibure Romam. İdem :
JEb
Non ego uentofa uenorfuffragiaplebis. 1
Poftremò domum undiq; perflabilem , non illepidè dixeris ap widíop , Pindarus Olympiorum hy
mno 2, uarias rerum humanarum uices eleganter expreſsit:
ῥοαὶ δ᾽ ἄλλοτ᾽ ἄλλας εὐθυμίῶν τε μετὰ καὶ
πόνων εις οὔνδρας ἔβαν. id eft:
Nunc alij,nunc alij fluxus , & cum tranquillitate & cũ laboribus in homines uenêre . Hoc translatum
uideri poteft & ab æftuarijs maris reciprocationibus . Cæterùm in Encomio feptimo fententiam cá A
dem extulit, metaphora fumpta à uentis, qui non femper fpirant ijdem .
ἄλλοτ᾽ ἄλλαι 2 αλύσοισιναὖραι. id eft:
ἐν μιᾷμοίρα χρόνε
Inuna parte temporis nunc hæ nunc aliæ difcurrunt auræ . Rurfus hymno 12. idem effert , metaphora
fumpta àtefferis:
πολλὰ δ᾽ ανθρώποις παρὰ γνώμαν ἔπεσαν , ἐντικύρσαντες ζάλαις ,
ἔμπαλιν μὲν τέρψις , οἱ δ᾽ ανιαρος ἐσλὸν βαθὺ πύμαΘυχρόνῳ .

Vbi cerui abijciunt cornua. LXXI

Cerui cornua " os di inapoi rà nígata àæoßáansow :id eft, Vbi cerui cornua abijciunt . Hoc adagio fignificabant uelut -
abijciunt. vyμatinis, quempiam in negocio difficili uerfari.Siquidem cerui cornua depofituri fecedunt in loca a
fpera atq:inacceffa. Conueniet & in eos, qui à cómuni hominum conuictu fubducunt fefe,Timonem
illum Athenienfem, ob id ipfum magno appellatum,imitátes . Quadrabit item , ubi locum ueheme
ter abditum abftrufumq; fignificabimus.Poftremò quod innuemus nufquam inueniri , illic effe dice
mus,ubi cerui cornua abijciunt:ut quemadmodum Ad Græcas calendas, de tempore: itide hoc, delo B
co dicatur. Veluti fi quis dicat ad hunc modum:Vbi geftum eft illud præclarum facinus, quod iactas
Illic opinor, aiinapoi zà nigara ànoßánnow . Plin.lib.8.cap.32. de ceruis cornua mütantib . ſcribit in hüc
modum:Cornua mares habent,foliq; animalium omnibus annis, ftato ueris tempore amittunt. Ideo
fub ipfam diem quàm maximè inuia petunt.Latent amifsis, uelut inermes, fed & ipfibono fuo inuide
tes.Dextrum cornu negant inueniri, ceu medicamento aliquo præditu . Idq; mirabilius fatendu eſt,
cum & in uiuarijs mutent omnibus annis : defodi ab ijs putat.Hactenus ille.Meminit huiufce prouer
bij & Ariftoteles lib.De natura animantium 9.cuius uerba non pigebit adfcribere : äppler av yrver?
παχὺς, γίνετε καὶ σφόδραπίων,οπώρης.ἔσας ἐπαμὲ ποιεῖ ἑαυτὸν φανδρὸν ἀλλ᾽ ἐκτοπίζει,ὡς διὰ τὼ παχύτητα συάλωτΘ ὤν , ἀποβάλο
λασι καὶ καὶ τὰ κόβατα ἐν τόποις χαλεποῖς καὶ δυσεξουρέτοις.ὅθεν καὶ ἡ παροιμία γέγονγν, δ αἱ ἔλοφοι τὰ κέρατα ἀποβάλλυσι , ὥσπε
γὰρ ὅπλαἀποβεβληκῷαι,φυλάτ]ονται ὁρᾶσαι, λέγεται ἢ ὡς τὸ αἰισοδὸνκέρας,δολάσπω ἑώρακαν · ἀποκρύπτειν γὰρ αὐτὸ , ὡς ἔχον τιν
papuanúar, id eft: Pręterea mas pofteaquam pinguerit, pinguefcit autem admodum ,idq; autumno, ne
quaquam fefe confpiciendum præbet:uerûm fecedit è medio, quippe qui propter corpulentiam , tum
facilè capi pofsit. Ad hæc abijciunt & cornua locis afperis,inuentuq; difficillimis. Vnde prouerbium
etiam natum eft, Vbi cerui abijciunt cornua . Nam ut iam armis fuis exuti , cauent ne confpiciantur.
Aiunt finiftrum cornu à nemine adhuc uifum effe.Abdere enim illud ceruos,tanquam remedium ali
quod in fe habeat. Quanquam Plutarchus in commentario De Pythijs oraculis oratione profa reddi
tis,oftendit hoc oraculum æditum fuiffe de Procle tyranno,ut illi fugere ac migrare liceret eò,ubi cer
ui cornu abijciunt:fignificante deo ut defoderetur,& è medio prorfus tolleretur. Idem meminit ada
gij Sympofiacôn decade 7. problemate 2 .
Verberare lapidem. LXXII
Planefium meretrix apud Plautu, amatorem admonens,ne feruum , qui iam ad plagas obduruerat
occallueratq; ,pulfet, manui potius quàm illi nociturus :Noli, inquit, amabo uerberare lapidem, ne læ
das manum. Aptè dicetur , ubi quis obiurgat incaftigabilem , aut docet indocilem, autinanem ope
ram fumit in re quacunque .
Inefcare homines. LXXIII

inefcare homi Prouerbiali metaphora dixit Terentius in Adelphis : Abi,nunquam rem facies. Nefcis inefcare ho
mines Sannio.Ducta eft ab ijs, qui præfixo æri cibo pifces illiciunt. Appofitè uerò dictum eft lenoni,
nes.
cuius artis eft,primùm huiufmodi uelut efcis illectare iuuenes, ut poftea totos deuoret. Et efcam per
Voluptas efca translationem appellant illecebrá illam quæ trahit in fraude. Vnde Plato, quemadmodum in Catone
malorum. maiore teftatur Cicero, dovla disapuanov,hoc eft, uoluptatem malorum efcam dicit: quòd ea uide
Anafe . licet homines capiantur,ut hamo pifces. Græci fimplici uerbo metaphoram efferunt, diáfa , zò diría
Ongovaid eft, efca captare.Ariftophanes in Equitibus , Cleoni obijcienti , quòd facilè populum fibi
cóciliaffetbláditijs,refpodet Alantopola : καὶ σὺ γὰρ αὐτὸς πολὺ μικροτέρου τέτων δεκάτισινἑλου :recriminans,
quòd ipfe abiectius bládiendo populu inefcaffet.Accedet nó paru gratię,fi deflectatur in bonapartê,
tum
 CHIL. SECVND AE CENTVRIA V. 399
1.
A tum ad res animi:ueluti fiquis dicat , puerorum animos gloriæ quibufdam illecebris aut blandimen
tis ad amoreftudiorum inefcandos,principum ingenia laudibus ad amorem uirtutis inefcanda.
Vorare hamum . LXXIIII
Neq; minus elegans illud in Curculione:Meus eft,hamuuorat.De lenone, cui fraus intendebatur,
epiftolam qua decipiendus erat, lecturiente . Lucianus : narazí rò aynuspop . Item apud Horatium in
Epiftolis:
Occultum uifus decurrerepifcis adhamum.
Idem Plautus in Bacchidibus eandem fententiam fimili extulit metaphora : Nunc ab tráfenna hic tur
dus lumbricum petit. Alteru à pifcantibus,alterum ab aucupio ductum eft. Nos item in epigrammate
quodam ad hanc parcemiam fic allufimus:
Nonftultiufqueadeòfumusfuturi, ut Velferòfapiemus, & nocentem
Guftatum toties uoremus hamum, Tandemcarpere definemus efcam.
Vncoplusfemelarefauciati.
Vulcanus tibi uaticinatus eft, LXXV
• aplás.
àplás o nánuugo: id eft, Vulcanus tibi uaticinatus eft.Refertur à Suida. Sufpicordictu , ubi quis cre
deretfe rem habere certam,uelut ex oraculo auditam.gas apud Memphiticos Vulcanus dicitur: un
de literulæ accefsione aptas,uelut saxus asaxvs.
Cantilenam eandem canis. LXXVI M

Tòavrò des doua: id eft, Cantilenam eandem canis.De eo qui moleftus eft,fæpius eadem inculcans. Eadem odiofè
Nihilenim odiofius, quàm quod femper idem eft. Dorio leno in Phormione Terentiana: Cantilenam repetentes.
candem canis. &: Mirabar fiquid adferres noui. Familiare poetis eft , nuncium, cantilenam appella
re,Euripides in Ione:
id eft:
τις ἥδε μέσα ,χ᾿ ὁ φόβου τίνων το Ελ;
idem in Hecuba:
Que cantio hec,quibusue de rebus metus?
id eft:
ἥξει τὶ μέλω γοερὸν γοεραῖς.
Aliqua accedetcantiotriftis triftibus.
Sumptum eftà cantoribus, qui fi quando diutius eandem occinant cantionem, tædium adferunt au
3 ribus.Proinde periti fubinde uariant carminis genus, quo fatietatem deuitent.
Caligare infole. LXXVII
B Apud Quintilianum legitur, ut eleganter, ita & prouerbialiter dictu, Caligare in fole: pro eo quod Caligare info
eft,in re clarifsima cæcutire:idque folet accidere uitiofis oculis , qui nihil uident in luce quàm maxi- le.
mèperfpicua:uidelicet fenfum debilem obruente uifplendoris.Idem euenit noctuis & lufciofis . Ná
ijs lumenpro tenebris eft. Non inuenuftè torquebiturin iftos , qui uelut obfcurum caufantur, quic
quid eruditum fuerit : quibus tenebricofa eft uel Ciceronis oratio . noctem enim in oculis circunfe
runt. Quemadmodum apud Senecam Portius dicebat, quendam fpinas in pedibus habere:cü fe per Spinas in pedi
fpinas ingredi quereretur,uidelicet ingenij uitium in argumétum conferens:At pedes, inquit,tui fpi- bus habet.
nas habent,non locus.Itidem ifti noctem qua fe prædicant offendi in bonis autoribus , in oculis fecú
adferunt,non in libris reperiunt.
Bos aduerfus feipfum puluerem mouet. LXXVIII
BBs ip' ixorÿ noviär?: id eft,Bos aduerfus feipfum pulueré mouet,fiue feftinat. Vbi quis ad fuum ipfius
malum uolens lubensq; ducitur.Nam boues ut funt manfueti, facilè fe præbent uinciendos,neq; gra
uatim obtemperant iugo.novi enim Græcis fignificat feftinandi ftudio ciere puluerem . Quidam ac- Lover.
commodant in eos, qui prudentes ac fcientes femet in præuifum periculum inijciunt,bouis in more,
quifibi patiturinijci uincula, quibus ad cædem ducatur. Refertur à Zenodoto.
Tragicus rex. LXXIX
Tpayinds Barinovstid eft, Tragicus rex, dici poteft uel faftuofus acturgidus , uel qui nomine duntaxat
rexfit,cæterùm uiribus parum polleat:quemadmodum Gallico prouerbio chartaceum regem appel
lantrop Topdroge, ceu titulo regem uerius quàm opibus aut ditione.Dionyfius Pheræum , quòd dece
menfes potitus imperio mox uita decefferit,Bayinds Barata, dixit. Nam in tragedijs tantifper durat im
perium,dum fabula peragatur . tum depofita perfona, qui paulo antè fuerat Agamemnon , aut etiam
Jupiter,trefsis homuncio difcedit domum.

Contra retiarium ferula. LXXX

Martialis in epiftolari quadam præfatione:Denique uideas, an te delectet contra retiarium ferula.
id eft: An id faciendum tibi putes, quod nemo non damnet atq; exibilet. Domitius Calderinus intere
pres admonetfubeffe prouerbium, dici folitum in eos, qui infirmo præfidio contra maximè inftructu
pugnarent.Quanquam idem paulo poft aliò dilabitur,nempe huc , gladiatores olim fi minus placuif
fent,ferula cælos eijci folere.Huic finitimum eft illud Gellianum lib.Noctium 1.cap.2.An'non contra
iftum baculum moueas:heus homo, quid mecum tibi? Itaq; ferulam aut baculum mouere cotra qué
piam,eft refragari,& infolentius repellere fententiam.Eft autem ferula ligni genus,quo quonda pue
ricædebantur, atq; item milites, fi quid contra difciplinam facere uiderentur . Opinoridem factitare
folerein ludis gladiatorijs huiufinodi certaminibus præfectos.
L 2 Mulier

7
 400 DE S. ERASMI RO T. ADAGIO RV M
A
Mulier imperator, & mulier miles . LXXXI
Negocium i id eft:
γωὴ σρατηγῇ , καὶ γωή στρατεύεται.
gnauis comiẞu
Etfæmina dux eft, fœmina aquè miles eft.
Senarius eft prouerbialis,quoties totum negocium ignauis commiffum eft,quumq; & ij qui pręfunt,
&ij quiparent, pariter funt formidolofi . Apud Athenæum lib. 3. citatur Alexis in fabula, cui titulus
yuvainosgaría. Natura fœminam in hoc finxit,non ut imperét , fed ut pareat, uel Græco uerficulo tefte:
id eft:
γυναικὶ δ᾽ ἀρχῶν ἐ δίδωσιν ἡ φύσις.
Natura non dedit imperarefœminis.
Gen.3 . Etenim quod in homine ratio & affectus,id in uita uir & mulier:ac iuxta Moyfen , demiurgus ille fœ
minam uiro fubiecit.Tametfi Plato non omninò arcer mulierum genus ab adminiftranda Republ . fi
qua modò reperiatur idonea.Tacitè uidetur huc allufiffe Aefchines contra Timarchum :xarıda yap dis
Μίαν πλυσίαν καὶ ἐκ σύνομεμένα , ἧς ἡγεμὼν μὲν ἰἶ γωὴμέγα φρονὅσα καὶ νῦν ἐκέχισα . Quum uidiffet domum opulen
tam,maleq; gubernatam , cuius dux erat mulier fuperba & excors. Iucundior erit fententia, quoties ló
gius deflectetur: ueluti fi quis autorem, ac præcipuum Peripatetica philofophiæ ducem,appellet Tar
taretum.Ita Vergilius :
-Tanti dux fæminafacti.
Etin actis Apoftolicis Paulus dux uerbi dicitur . Sic Galenus alicubi Ariftotelem appellats aóys wari
pa:quod ab ipfo profecta effet fententia.
Trutina iuftius . LXXXII
Trutina iusti Ainguórópop gæxaúns : id eft,Iuftius trutina . Doricum prouerbium de ijs , qui infigni incorruptaq; funt
us. æquitate.Dores enim rural , id eft Trutinam, saxale ,uocant.Eft autem id libræ genus , quo uel mi
saxax. nutifsimú ponderis momentum fentitur, dignofciturq;. Latini quoq; exactam æqualitatem Aequili
Aequilibrium. brium appellant.Vnde & Aequa lance fieri dicitur,quod pari iure fit,citra perfonarum refpectum . Ita
Modeftinus Pandect.lib.42.titulo De re iudicata. Quod & in perfona mulieris æqua lance feruari, æ
quitatis fuggerit ratio.Item Iuftinianus Cod.5.titulo De naturalibus liberis. Quapropter fancimus in
huiufinodi cafibus omneis liberos fiue antè dotalia inftruméta ædita funt, fiue poftea , una eadéq; lan
ce trutinari. Adfimili figura dixit Nicarchus in Epigrammate :
id eft:
γέγονον δι᾽ ὀρθότερ( κανόνα
Rectior eftfactus regula quàm ullafiet.
Sterilior agrippo . LXXXII
I
-
B
De pauperib . anapaóróp☺ åygíaær: id eft, Sterilior agrippo.Laconicum adagium eft, de ijs qui extremæ funt pauper
ygina . tatis,neq; quicquam facultatum pofsident. Quadrat & in ignauos, nulliusq; induftriæ homines. La
cones oleam fylueftrem agrippum uocant.Tantum Zenodotus & Suidas.
Iouis fuffragium. LXXXIIII
Suffragiumfa Dis füç : id eft, Iouis fuffragium dicebatur facrum & inuiolatum .Vnde fententia eius cuius fit ue
crum. lut irrefragabilis autoritas,Iouis fuffragium rectè dixeris . Aut per ironia , ubi quis arrogantius de re.
quapiam pronunciat,fuamq; opinionem pro lege atq; oraculo poftulat accipi , fubijcietur , Ads g .
Aiunt enim locum, in quo Neptunus & Minerua iudiciú peregerunt, utrius nomine aufpicijsq; ciui
tas Athenienfiú inftitueretur,louis fuffragiu appellatú fuiffe. Suidas Cratinum citat ex Archilochijs:
ἔνθα διὸς μεγάλε θῶν πεστοί τε καλῶνται . id eft:

Magni ubi dicuntur tali , fedes tonantis.

Nam & talis olim ferebantur fuffragia, nimirum à fortientibus.
In neruum ire. LXXXV
1 In neruй ire. In neruum ire,Donatus, aut quifquis is fuit interpres Phormionis Terentianæ,demóftrat effe pro
uerbium pro eo quod eft,decipere, Sumptam à fagittarijs metaphoram , quibus illud euenit interdú,
ut dum nimium tendunt arcum,rumpant, aut fibi neruum aliqué fatigent:ut confine fit illi, de quo di
&
tum eft alias:anopoulv Tò naλwdios wαív Tavoro . Dictum eft autem,In neruum ibit: pro eo quod eft, In
uincula ibit. Antiquitùs enim qui foluendo non effent,uincti tradebantur creditoribus , donec opera
compenfarent creditam fummam.Veretur enim adulefcens amans,ubi eum in locú traheretur Phor
mio,ut aut puellam domum ducere cogeretur ex pacto , aut certè pecuniam acceptam renumerare:
ni faciat,uinciendus, & iuxta leges corpore luiturus,quod ære nó poffet,fibi magis confulturú illú, ut
Conijcere in uel prodat omne commentum ,uel uerè mulierem abducat.Porrò Conijcere in neruum , & eximere e
neruum . neruo:pro eo quod eft, ob æs alienu uintos abducere . Sed uerba Terentij fubfcribá : At enim no du
cet,noui. Cæterùm cum argentum repetent, noftra caufa fcilicet in neruum potius ibit.

Ipfe femet canit. LXXXVI

Præcones fud autos AUTON aura: id eft,Ipfe fuimet tibice eft.hoc eft,ipfè cuiufmodi fit, fatis ipfis declarat .Tibicines
rum laudum. enim olim laudes fortium uirorum decantabant . Proinde qui rectè geftis fibi fatis magnam gloriam
cóparat, quorfum huic neceffum eft conducere buccinatore laudum fuaru?Adagium in utralibet par
tem poterit applicari bona uel malam : Nihil huic opus tibicine,qui fuis egregiè geftis fatilluftris eft.
aut:Nihil opus huius uitam infectari ,fatis per fe foedam atq; infamé. Cóueniet & in illos, qui femeti
pfos laudant,qui mos eft gallis gallinaceis, etiam quum è છે pugna fe proripuerint. Plato in Theæteto,
φαινόμεθα
 CHIL SECVNDE CENT VRIA V. 401

Δ φαινόμεθά μοι ἀλεκβυόνΘ · ἀγορᾶςδίκω,πρὶν αγνικηκέναι ἀποπκλύσαυτοι· ἀπὸ ἢ λόγο ᾄδα . id eft: Videmur mihi ignaui
galliin morem,quum ante uictoriam à fermone refilierimus, canere,
Ipfe dixit. LXXXVII
aurds ipa:id eft,Ipfe dixit.Quoties tantam effe cuiufpiam autoritatem fignificamus,ut ea uel citra ra arripa,
1,
US tionem ad quiduis credendum fufficiat. ut, In arcanis literis fatis eft,ards gain reliquis non item.Ada Pythagoricu.
C: gium autem à Pythagora natum: qui quo plus uenerationis & autoritatis fibi fuisq; cóciliaret , in dif
fertationibus dicere folitus eft,ards pa: id eft,Ipfe dixit.perinde quafinonfua referret,fed ab oraculo
quopiam accepta. Ea uox deinde in uulgarem abijt fermonem . Huiufmodi fermè Suidas . Diogenes
Laertius indicat hoc dictum à Pythagora Zacynthio manaffe . Quanquá M. Tullius libro De natura
deorü 1.fecus rem narrat.Non enim,inquit,tam autores in difputando,quàm rationis momenta que- Rationes poti
·ឃុំ

&
renda funt.Quinetiam obeft plerunq; ijs qui difcere uolunt, autoritas eorum, qui fe docere profiten- us quàm aucto
‫دا‬ tur.Definunt enim fuum iudicium adhibere: id habent ratum, quod ab eo quem probant,iudicatum ritatem docen
uident.Nec uerò probare foleo id quod de Pythagoricis accepimus:quos ferunt, fi quid affirmarent tium ,fequedas
ló
in difputando,quum ex his quæreretur, quare ita effet: refpondere folitos, Ipfe dixit.Ipfe autem , erat effe.
ar
Pythagoras. Tantum opinio præiudicata poterat, ut etiam fine ratione ualeret autoritas. Quintilian.
in Inftitutionibus: Nam & inuiti iudices, inquit, audiunt præfumentem parteis fuas : nec hoc oratori
" contingere inter aduerfarios, quod Pythagoræ inter difcipulos contigit, poteft : Ipfe dixit . Sed iftud
En magisminúsue uitiofum eft,pro perfonis dicentium Allufit horfum & Ariftophanes i vigint
φέρε, τίς γδ ἔτΘ , οὐπὶ τκρεμάθρας αἰὴς;
I αὐτός . τις αὐτός; σωκράτης τις σωκράτης;
nt
19᾽ αὐτὸς ἀναφόησον αὐτόν μοι μέγα .
αὐτὸς μὲν ἦν σὺ κάλεσον , ἐ γάρ μοισχολή. id eft:
i
a Dic age quis eft ifte cremathra infidens homo?
Ipfe eft.quis ipfe?Socrates.quis Socrates?
10 Ab ipfius ipfum uoce magna mihi uoca.
1
Quin ipfe magis accerfe, non mi eft ocium.
Quodautem dixit, nguapas (ut hoc obiter indicem ) rifus caufa nouatum eft: cum Socratem intel pulpa.
ligiuellet,animo fufpenfo nubes fufpicientem. Nam cremathra uafculum eft penfile,in quo obfonio
rum reliquiæ confueuerunt reponi.Dicitur autem bifariam,fimpliciter aliquoties,fed frequétius per
B ironiam:ueluti fi quis Ariftotelem, ceu oraculum citanti dicat,arèspa,rationem dicti flagitans, neq.
contentus fimplici fcriptoris autoritate. Conueniet etiam, quoties fententiæ uel inuidiam, uel defen
fionem à nobis ad ipfum autorem reijcimus. Iuuenalis:
Melius Horatius:
Sic uolo ,
fic iubeo,fitpro rationeuoluntas.
I Nullius addictus iurare in uerba magiftri.
Illud admonendum uidetur,ards ip , in hac parcemia perinde ualere, quafidicas , Dominus dixit: ut Dominus dixit
7 Pythagoras ab Aegyptiorum uatibus uideatur didiciffe figuram hanc Prophetis familiarem . Arifto
1 phanesin Ranis:
id eft:
Φράσον τῆς ὀρχηςρίσιν, ὅτι αὐτὸς ἐκσέρχομαι .
Dicfaltatricibus, meipfum aduenire.
hoceft,herum :quod is quodammodo &famulis mifsis aduenire uideatur.Item in Prophetis arcanis:
Ecceipfeadfum.id eft,Dominus & autor. Huc pertinent quæ nobis antea dicta funt prouerbio, Infi
xoaculeo.Sic Auguftinus alicubi recenfens opinionem Manichæi, ni fallor: Hæc,inquit,Manichæus Dicere& abi
dixit,atq; abijt:notans illú, quòd fat haberet dixiffe, quum docendum effet quod dixerat. Galenus ite re.
lib , ποίφυσικῶν δυνάμεων Ι. ταῦτακαὶ τὰ τοιαῦτα ἐπὼν ,ὀξαίφνης ἀπ ]άιτῳ καὶ σαφῆ ςόματι τελουτῶν ἀποπεδάσας ἀπῄει μαζα
λιπὼνἡμᾶς,ὡς μιαὶ πιθανῇς τινὸς αὐτιλογίας σὐπορῶσαι διωαμένος. id eft : Hæc & his fimilia loquutus , repente ore
nihilcunctante quafi labi non poffet,uerbis apertis abfoluit fermone, moxq; proripiens fefe abijt,no
bisita relictis,quafi nihil omninò reperire poffemus,quod uel probabiliter contradiceremus.
Teipfum non alens,canes alis. LXXXVIII

Top& Biowy luwas pipes: id eft, Cum temetipfum non alas canes alis.In eu dicebatur, qui cu perino Superba pau
pia fibiquæ funt ad uitam neceffaria,fuppeditare non poffet, conaretur aut equos,aut famulos habe- pertas.
re domi. Appofitè dicetur aduerfus iftos , quibus cum ob rei familiaris anguftiam uixfuppetat quo
uitamfuftineant,tamen per ambitionem conanturfaftu ueftium,reliquoq; ftrepitu potentes & opu
lentos imitari.Breuiter conueniet in omnes, qui quæ ad uoluptatem aut fplédorem pertinent , curát,
neglectis his quæ magis funt neceffaria.Porrò neceffarijs prima debetur cura, dignitati pofterior:ue.
lutifiquis in eruditione comparanda laboret,uitæ fecurus de qua periclitetur.
Terræinteftina. LXXXIX

ras ropa: id eft,Terræ inteftina. Dicebantur uilia,nulliusq; precij. Saxa uerò terræ uifcera dicútur. Terra uifcera.
Referturà Diogeniano.Terre enim inteftina funt faxa: & lapides appellamus homines inutiles. Simi
le illi: id eft:
ἐτώσιον ἄχθες δόξης Telluris inutilepondus.

Tenedius tibicen. XC
Tydis: id eft, Tenedius tibicen , dicebatur teftis falfus & calumniator . hinc natum , quòd
L 3 Philonome
 PETERAET
I ORVM
402 DES. ERASM ROT. ADAGI
denta
Philonome tibicinem fuum fubornauit, qui teftaretur apud Cygnum, ipfam à Tenne de ſtuprofuiffe A
thi
interpellatam , ac ui etiam tentatam . Hæc fermè Stephanus in catalogo urbium . De Tenedo fæpe
iam dictum eft alibi. shan

Cyrbes malorum. XCI

Kúpßes nanop:id eft, Cyrbes malorum. De uehementerimprobis, & omni facinorum genere contami
Lúpßar. natis. Apud Athenienfes tabulæ quædam erant quadra, in quibus leges defcriptæ proponebantur,
fwv . præterea uariæ delinquentium pœnæ. Has illi núgßes appellant, apud Lucianum fav dicuntur . Non
Plutarch in So difsimile eft illi quod alibi retulimus, inas nanp:id eft, Ilias malorum. Simili figura apud Athenæum li
lone. bro 9.dixit Antiphanes opinoriκαὶ ταῦτα μέν μοι κακῶν παροψίδια.id eft: Et hicmalori mihi catinus exti
tit.Solent enim in eodem difco uaria eduliorum genera apponi,fed quæ uoluptatem adferát. quo gra
tior eft tropus, deflectens in contrarium, quafi dicas, Ilias bonorum.
Aries nutricationis mercedem perfoluit. XCII

Keòs Popña àzízwow: id eft,Aries alituram rependit. Citatur ex Menandro, Quadrat,ubi quis pro bene
factis maleficium reponit.Allegoria fumpta eft ab eo, quòd aries cornibus impetat, aut uas in quo pa
bulum apponitur,ipfosq; quorum opera nutritus eft, aut etiam nutritur, cornibus incefsit . Effertur

-.
R
4
Arietisminifte & ad hunc modum prouerbium, nes danovía : id eft, Arietis minifterium : pro officio collato in ingratú,
rium. qui beneficium iniuria penfet.Huic affine quod eft apud Ariftophanem in Veſpis, xapag liv dop:id
eft,Vallus uitem .
A'Dorio ad Phrygium . XCIII
Diæte uite
àxò dwgis empgúyrop: id eft, A'Dorio ad Phrygium uenire dicebatur, qui à uita temperatiore ad luxú
permutatio. fefe conuertiffet: aut qui à fortuna mediocri fe contuliffet ad maiorem uitæ ftrepitum . Sumpta meta
phora à notifsimis illis ueterum harmoniarum generibus, in quibus Dorium moderatius : quemad
Harmoniarum modum indicat Suidas, referens hæc uerba ex autore nefcio quo : Poplingwaтo urßíav , nœì älgve
genera.. που ,ἔτι καταργῆσαν διὰ πγνίαν ,ἔτε διὰ πλῦτον βλακούεσαν , ἀλλὰ μέσω καὶμυσικώ ,τὸν δώριομ όπου οι τύχες ἀληθῶς ἑρμοσα
vl . id eft:Victum autem fortitus erat moderatum, deliciarum expertem , neq; fordidú ac moleftum
ob inopiam,neq; ob diuitias diffolutum , fed medium quendam ac modulatum , uerè ad Dorium for
tunæ modum attéperatu.Refert & alium locum,fuppreffo autoris nomine, ni fallor: & qava goyyúkwp
λογάρια ,αὐτὸς ἢ τὰς θέσεις τῶν νοημάτων ἐς μέσον τιθέμλνΘ- μόνον,και γλώτες – τόνου ὑπὸ εὶ διαλέξεως ἐς ἐπιτροφμὺ μέθαρμό
oxu , and Awgir qacir guy . Quæ tametfi difficile eft aptè uertere , fi nefcias quid præcedat aut fequa
tur:tamen apponam diuinationem meam ,donec locus occurrerit . Non uidebor hominum rotunde
loquentiúuerbula, fed ipfos fenfus in medium adferens, tantùm non ipfius linguæ ronum â diſputa
B
tione ad attentionem adaptauero. quanquam apud Suidam legitur óvo &.Ex his uerbis apparet, Do
rium modum fuiffe delicatiorem , Phrygiufeueriorem. Apuleius Floridorum lib.1.palàm indicat,Do
ricam muficam à Phrygia lóge diuerfifsimam fuiffe: quandoquidem hæc ad religioné inflamabat ani
Antigenides ti mos,illa ad bellum inflammabat.Apuleij uerba fic habent:Tibicen quidá fuit Antigenidas, omnis uo
bicen. culæ melleus modulator,& idé omnimodis peritus modificator,feu tu uelles Aeolió fimplex , feu A
fiú uariú,feu Lydiu querulum,feu Phrygiü religiofum, feu Dorium bellicofum. Hactenus Apuleius :
cui fi credimus,no potefteffe teperatus modus Dorius, qui ad bellu accendit : nifi fortè ituris in præ
liú moderatius canebant tibiæ, quòd illic plus ualeat fibi præfens animus,quàm furore percitus. Ve
rûm an in Apuleij uerbis,pro Acolion legendum fit Aetolicum fiue Aetoliü, &prò Afiū, Ìaſsiŭ fiue la
ftiu,ab lade fiue iasi (ut Ionicu intelligas modú) doctis expendendú relinquo . Quanquã his nofatis
cogruunt quæ refert Lucian.in Harmonide : καὶ ἑκάσης ἁρμονίας διαφυλάτζειν τὸἴδιον,οι φρυγες τὸ ἔνθεον ,οιλυδίας
ToBanxindu, Awgís To oruvòn,? iwvinis tò præqugdv. id eft:Vniufcuiufq; harmoniæ feruare proprietate, Phry
Fotbo giæ diuinú impetu (quod Apul.uertit religiofum ) Lydia bacchanale furorem,fiue licentiam ,Dorice
feueritate,Ionicæ iucunditate (quod Apuleius uidetur tranftuliffe uariü. ) Contrà Dion in comenta
rijs de regno refert , Alexadrum Magnum ad bellu accendi folere Timotheo mufico Dorium inciné
te.Athenæus lib.14.Doricæ harmoniæ tribuit rd aidgādes,nai vò µryanongexès, rò ¿podpdv: id eft,feueritaté,
Mufices vigo maieftaté ac uehementiam :ut quæ neq; diffoluta fit,neq; hilaris,fed triftis,minimeq; uaria.Iam his re
yaar centior Boetius in præfatione libri De mufica, oftendit hanc artem ad mouendos affectus præcipua
habere uim,proq; ratione modorum,alios atq; alios animi motus uel excitare uel fedare. Addit Pytha
goram incétione modi Phrygij incitatum adolefcenté patria barbaru , quippe Taurominitanu, uino
temulentü,ira furenté,quum iam ædibus amicæ, quæ riualem admiferat, ignem admouere tetaret, ti
bicina iuffa fpondeos fuccinere, ad fobriá mente reuocaffe. Boetius refert,iuuené Phrygio modo fuif
fe incitatum, ac mutato modo ad fe rediffe: nec exprimit in qué modum fit mutatus Phrygius . M.Tul
lius, quéillic citat Boetius,neutrius meminit modi : tantùm ait fpondeorú incentione fuiffe fedatum
adolefcentem . Si Timotheus Dorio modo concitabat Alexandrum ad bellum , & hic adolefcens ad
expugnandam domu Phrygio fuit accenfus , apparet modos hos non multú inter fe difcrepare . Lu
Furor facer. cianus Phrygio tribuit roo , id eft,furore,fed facrum duntaxat.Huius aut furoris Plato tria facit ge
133 nera:unu, quod poetis immittat Mufe: alterü, quod uatib.immittit Apollo :tertium,quod amátib.Cu
pido. Habet aut & Bacchus & Mars furore fuu . Itaq; iuuenis ille triplici furore correptus infaniebat,
Bacchi, Cupidinis & Martis . Pyrrhichios aut ad pręliú acuere,aliàs docuimus: unde illud, wvppixk bré
Tay, de trucibus & cómotis. Pyrrhichio aut contrarius eft fpondeus.Quod ni Boetius dixiffet mutatú
modum probabile effe poterat, eundé modum Phrygium & incitare pyrrhichijs, & fedare fpondeis.
Et haud fcio an Boetius, quum ait immutatum modum, fentiat non mutatas harmonias , fed uocum
celebritatem.
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA V. 403

A celeritatem.Videtur locus prouerbio , quum ad diuerfa tranfitur : ueluti fiquis de Rhetorum præce
ptis fermonem exorfus ad Theologicam materiam digrediatur. Equidem arbitror ueteres de generi
bus harmoniarum diuerfa tradidiffe, quòd ipfa mutatis gentium moribus pariter fint immutata . Pri
fcorum enim Afianorum laudata eftfeueritas,priufquam luxu effoeminarentur.Idem ufuuenit Laco
nibus,in quibus funt Dores.Hinc illa mixturarum nomina, oder, fono , puronidiop. Atheneus
hypodorium modum putat eundé effe cum olio, cui tribuit tumorem acfaftum , & fubmolle quid
da. Quidam mufices ftudiofi affirmant difficillimum effe tranfitumà Dorio ad Phrygium . Oftédimus.
& aliàs,Phrygium melos, non appellatum ,& in funebribus nenijs adhiberi folitum.Quòd fiDorius
cantus Phrygio diuerfus eft,utpote qui ad belli cupiditatem inflammet, confentaneum eftillum pyr
Thichijs conftitiffe:quandoquidem fpondeo cótrarius eft pyrrhichius . Verùm de his harmoniaru ge
neribus permulta Plato in libris De rep.Rurfus in Lachete docet hanc effe uerè Doricam cantionem,
&Græcam harmoniam , non Phrygiam : neque Ionicam , neque Lydiam , fi uita concordet cum ora- Græca har
tione bona . Nonnulla Plutarchus in libro de Mufica , Nos quantum ad percipiendum adagij fenfum monia.
fat eft,attigimus.
A carcere. XCIIII
andBanßid :id eft,A' carcere,fiue repagulo.id eft, ab ipfo rei principio. Sumptum à certaminibus e- Carceres.
queftribus,ubi curfus initium eft à carceribus,id eft repagulis :finis meta. Itaq; cum exorfum negocij Meta.
fignificamus,Ab ipfis carceribus dicimus :quum finem ,Ad metá ufq;. Veluti fi quis dicatfoedum effe,
fi quisartifexab ipfo ftatim carcere peccet:aut neminétá ignauu , qui no and Banßido ftrenuus effe ui
deatur.Extat apud Ariftophanem.Confine quod alibi pofitum eft, and gauus: id eft, A ' linea,
A' cœlo ad terrani. XCV
and pass ixgrys: id eft,A ' coelo ad terram . Prouerbialis figura,perinde ualens quafi dicas : Quacun
que dere,ab extremo initio ufq; adfupremufine. Sic apud Plautu in Perfa licitatori rogáti, nu expuel
la quadáfcitari liceret:ueditor quátú uellet percōtari,permittés: A ' cœlo, inquit,ad terrá, quod lubet.
Mores amici noueris, non oderis. XCVI
Porphyrion in Horatium,hunc uerfum prouerbialem admonet fuiffe: Mores amici
Mores amici noueris, non oderis. nouiffe .
Eumnos interGræcas fententias repertum reftituimus. Eft enim huiufmodit
φίλε τρόπες γίνωσκε,μισήσῃς δέμή .
B Admonet,in amicorum moribus quædam uitia difsimulanda,fic ut intelligantur quidé,fed tamen to
lerentur:ne feuerior & oculatior in obferuandis amici malis,fubuertas amicitiam . Atq; id præcepti lo
cum habebit in leuioribus morbis,non in his quæ ad famam , aut ingens periculum pertinent amico
rum.Nonnoffe amici uitia,eft hominis parum deligentis quos diligat: odiffe,parum ciuilis. Nofcenda
funt,utaut corrigas,aut certè minuas:at non fic,ut ob ea uidearis amicum odiffe. Siquidem nulli futu
ruseftamicus,qui nihil uitiorum in amico ferre pofsit.
Bithus contra Bacchiumi. XCVII

Bithus & Bacchius nobile par gladiatorum fuit,quorum mentionem Suetonius quoq; fecit, pares Bithus
arte,pares audacia.Proinde quoties duo æqualiter improbi contendunt inter fefe, ita ut neuter alteri Bacchius.
welitconcedere,no intepeftiuiter dicemus,Bacchiu cum Bitho cómiffum. Horatius in Sermonibus :
- Vtinon

Compofitus melius cum Bitho Bacchius:

Rupili Perfija ,pare inter ipfos improbitaté & maledicentia fignificans . Quicquid infigniter impro
bum eft,& ad omnem cótentioneparatum, gladiatorium appellamus : Gladiatoria corporis firmitas, Gladiatoriil.
gladiatoria audacia,gladiatorijs animis ad me affectant uiam.Marcus Tullius in Philippicis, Antonij
fratrem aliquoties Mirmillonem appellat, ut in Philippica fexta : Etiam ne ab hoc Mirmillone Afiati
co,fenatus mandata,legatorum uerba audientur?
Efernius cum Pacidiano. XCVIII
Simile fuerit illud ex Lucilio : Efernius cú Pacidiano copofitus . Erant &hi gladiatores per omnia Efernius
pares,longeq; omniú nobilifsimi.M.Tullius in lib.De optimo oratorum genere: A'me aut,quo maxi Pacidianus.
mis minima conferam, gladiatorum par nobilifsimü inducitur. Efchines tanquá Efernius, ut ait Lu
cilius,non fpurcus homo,fed doctus & acer,cú Pacidiano hoc cóponitur, optimus longè poft homi
nes natos.Eiufmodi fermè fpectaculü nobis exhibuerunt, nófine magna omnium uoluptate, fuperio
bus hifce diebus Londini apud Britannos duo theologi : quorum alter erat magnus ille Standicius, Difputatio
Francifcanoru quos Conuentuales uocat in ea infula nogu , homo mirè uocalis, Scotifta ftrenuus, Theologoru
animointrepido:tú ijs lateribus,eaq; corporis firmitate,ut uel triarius miles,uel gladiator effe poffet, duóru, Lon
nitheologus effet.Alter Italus, ex eorú fodalitio , quos uulgus fratres Seruitas appellat: ob id ( ut ac dini habita
cipio ) quod licet fint fcarabeis nigriores,tame uni uirgini Mariæ feruiant,neq; cum Chrifto, neq; cú
quopia alioqui diuorú quicqua habeant comercij .Verùm hic ut fortafsis eruditioné no inferior erat,
ita gladiatorijs illis dotibus löge impar, ut ego quidé fentio. Is ubi fefe ex more fub quadragefima fa
crá in Britanniá recepiffet, quo declararet fefe non omninò lufiffe operá, quam Theologicis literis an
nosia aliquot impenderat Lutetiæ,cóclufiones ( ut uocat) aliquot pponere cœpit inter eruditos di
fputandas:quaru pleræq; ad negociatores pertinebant, excepta prima, que ad diui Frácifci cótumelia
L 4 uidebatur
404 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
A da
uidebatur pertinere.Ea habebat hanc fermè fententiam: Peccare fratres Minores fi pecuniam accipi .
ant,fiue ipfi, fiue peralios : & ex confequenti peccare, qui illis pecuniam darent , quòd quifquis mini.
ftraret occafionem peccandi, peccaret ipfe quoq;. Atq; ut hoc auderet homo peregrinus,hæc perpu Por
lit occafio.Diuerfabatur hic Seruita apud Auguftinianos, qui fe uocat Eremitas, avriga opinor. 200
Ii Londini non mediocrem quæftum faciunt ex negociatoribus,præfertim Italis, & ob id inuifi Mino
ritis. Standicius igitur quo quæftum illum ad fuos auerteret,in concione monuit populum , etiam at
que etiam uiderent quibus confiterentur. Nam duobus tantùm ordinibus à Pontifice datum ius au
diendi peccata quorumlibet, nimirum Minoritis & lacobitis . Hęc quoniam ad famem uocare uidere
tur reliquos ordines, inito confilio fubörnarunt Seruitam , qui ta capitalem iniuriá thêmatijs ulcifee BASIN

片
retur,quòd lingue Britannicę rudis loqui populo nó poffet. Affiguntur igitur omnibus templis & an

謎
gulis cóclufiones,de quibus dicere cœperam .Huius rumor paulatim,ut fit,fparfus, cum ad Stañdicia
nas aures perueniffet,ibi uir pius excelliq; animi,fe dignas iras animo cócipit. Minatur dira: & omni TAST
no res ad magna aliquá tragoedia fpectare uidebatur,ni deus aliquis xvs interueniffet.Intellige
bat enim uir fapiens, read Saguntiná famé fpectare, fi eiufmodi propofitio uel audita fuiffet publice.
Et inter ipfos is fanctifsimus habetur, quifquis nummoru quàm plurimú pofsidet. Quid multa: Coa
&tus eft Seruita adire hominem,quo fe purgaret, & illius placaret animü. Ibat homo grauatè. Territa
bant enim hofpitem complures, quòd dictitarent Standicium hominem effe uirulentum , clamofum,

ན་ན་
,
bilis immodice:tum apud promifcuam plebem,puta nauiculatores, aurigas, & calcearios, ueteramen
tarios,fullones, aliosq; id genus proceres , effe aliquid:deinde tanto animi robore , ut unus aduerfus
uniuerfam Britannorum ecclefiam , immunitatis caufam fortifsimè ſuſtinuerit, ob id facerdotibus &
epifcopis omnibus inuifus,ac bonæ plebis parti, quæ clericis bene uult . Vecoràm uentum eft, Serui
ta,quoniam non Theologiam modo,uerumetiam Rhetoricen attigerat,hoc exordio aggreffus homi
nem fibi conciliare :Egregie pater, inquit, haud fanè uolens huc uenio , quòd audiam à plerifq; te effe
impotenter iracundum, & fi quibufdam credendum eft, etiam furiofum . Atque hactenus μaña víxv¤S
captata beneuolentia, rem paucis fubiecit: Attamen inquit,quoniam hi patres id tantopere à me con
tenderunt,adfum auditurus fi quid uelis . Hic alter protinus magnis conuicijs debacchari in hominé,
conclufionem effe fcandalofam , offenfiuam piarum aurium ,hærefim fapientem , irreuerétialem in ſe
raphicum ordinem diui Francifci;ipfum mox pœnas daturum ,ni eam recantet. Contrà Seruita, ut for
tem uirum decuit, refpondit ſe diſputandam propofuiffe,non recantandam . Ad tam impiam uocé ſu
pra modum commotus Standicius, iubet hominem pauliſper operiri, ac ſeſe proripit intro. Seruita ne
hic quidem obtemperans tanto uiro, cœperat iam abire. At ille mox accitis fatellitibus aliquot fuis cu‫די‬
cullatis ( habet enim permultos, nec minus robuftos, nec minus audaces regijs ) abeuntem affequu- B
tus,correptum pedibus ceu Cacum quempiä introrfum trahit: ibi Seruita deftitutus , & extrema me
tuens,quod in deploratis-rebus fieri folet,lefum implorat: Iefum,Iefum, quanta poteft uoce identide
exclamans . Nufquam erat lefus inter Francifcanos , fed trahebatur interim mifer: uerùm è uicino ad
Iefu nomen exciti quidam opifices cementarij, cum faxis & inftrumentis fuis accurrebant, & hominé
è fatellitum illorum manibus eripuerunt.Atq; hic fuit illius fabulæ primus actus . Proximus auté ma
gnis utrinq; conuicijs actus eft,utriufq; partis ducibus paſsim quiritantibus apud fuam factioné.Ser
uita uotiuam etiam tabellam Iefu feruatori fufpendiffe dicitur, arguméto coloribus expreffo, & affcri
pto epigrammate.Iam fabula citò populum peruagata, ad Cardinalis etiam aures, qui eius regni præ
fes ac iudex eft, penetrârat.Is ut eft feftiuo ingenio,ratus fpectaculum haud iniucúdum, ambos apud
fe fifti iubet.Accufat Stan dicius fortiter.Seruita gnauiter defendit , Cardinalis pronunciat, quando.
quidem fcholaftica difputabilisq; effet propofitio , uti mox à pafcha Iouis die publicè difputarentin
æde diui Pauli,id eft templum eius infulæ celeberrimum . Neutra pars pugnam detrectat . Adornant
fefe duces,apparant fefe milites : affiguntur ualuis,compitis ac palis omnibus, conclufiones : concur
ritur & è longinquo ad hoc fpectaculi.Diuerfa hominum ftudia,fed omnium equa expectatio.Ne lon
gum faciam :aderat dies pugnæ deftinatus,doctis atq; indoctis differta omnia.Et ecce quorundam o
perà factum eft,ut à rege per Cardinalem interdictum exiret,ne quid ageretur.Ibi Standicius, quo glo
riam eam in fe deriuaret,dimifsis aliquot è fuis ,fpargit per omnem populum, Seruitam fupplicem fi
bi ad genua accidiffe: deprecatumq , ne difputatio procederet . Iamq; id plerifq; perfuafum erat, cu al
ter hofpes Anglicè nefciret: nifi nefcio quis Deus Seruitæ in mentem mififfet quiddam . Is.enim con
•
fcenfa fuggeftu,fic multitudinem eft allocutus: Doctifsimi doctores , uosq; cæteri præftantifsimi ui
ri: erat hodie futura difputatio,fed reuerendifsimus Cardinalis ob iuftas caufas iufsit fuperfedere, ne
quid fruftra expectetis . Minores ubi uident tantam gloriæ prædam fibi è manibus eripi , adoriuntur
hominem , etiam in medio templo dilaniaturi : ni prouidens Cardinalis illi cuftodes aliquot fuæ fami
liæ notos adiunxiffet . Minores igitur quod illic folùm licebat , motis capitibus multa procul minati,
rurfus ad Cardinalem , magnis clamoribus Seruitam accufant : qui contra regium interdictum aufus
fit apud populum teftari , fe paratum ad defendendam conclufionem tam impiam . Iubetur utraque
pars adeffe.Standicius præter fatellites fuos ,etiam puerum cucullatum adduxerat , iam tum Scotif
fantem .Tanti refert à teneris rectè inftitui. Eum , dum per diuerfa atria ad Cardinalis adytum pene
trat, oftentat magnatibus aulicis. Náille plerifq; notus eft magis quàm charus . Affirmat fore , ut puer
ille Seruită conficiat,proteratq;. Ventú eft,agit Standicius, ut puer cú illo cómittatur. At negat Cardi
nalis decorú, fi cú homine graduato,ut uocat,puer cómitteretur . Ná Seruita Theologiæ bacalaureus
erat:currens an fedens, formatus an mox formandus, incertu . Obiectus eft igitur Minorita quifpia,
fed
1

CHIL. SECVNDE CENT VRIA V. 405

A
fed Italus Italo,ut cornix cornici configeret oculos . Docti aliquot & proceres arrectis auribus circú
ftant.Ibi Minorita porrecto brachio : Tun',inquit,ais peccare Minores,fi tractent pecuniam? Aio.Ne
gas Pontificem poffe indulgere,ut liceat: Haud nego. At nobis indulfit. Credo. Licet igitur . Haud re
pugno.Mentitur igitur tua conclufio.Hoc telum fic elufit Seruita: Mea,inquit, conclufio de Minori
bus pronunciat.Illis non licet.Imo, inquit alter, bulla Pontificia nos Minores uocat. Vocat, ait Serui
ta,fed addit, Conuentuales. Sic enim Minores Conuentuales Minores funt,ut homo mortuus eft ho
mno.Hic cum obmutuiffet Minorita ( non enim expectârat eam folutionem ) Cardinalis admiratus
dialecticum acumen , arrifit non infuauiter . Standicius ubi uidet primam coitionem parum feliciter
procefsiffe,ipfe prodit in harenam,ac uultu minaci, & intento brachio:Aio , inquit,te excommunica
tum.Et mox neganti: Eft nobis, inquit, bulla Pontificia, quæ excommunicat omnes,qui dicere aufint,
fratresMinores Conuentuales apud Anglos peccare , fi recipiant pecuniam. tu uidifti bullam , & af
firmas: ergo es excommunicatus.Hic planè iam tußgox tenebatur Seruita, nifi elapfus effet, ut dice
ret bullam loqui de Minoribus Conuentualibus, qui Minores non effent:fuam cóclufionem loqui de
Minoribus abfolutè. Cardinalis, qui animi gratia magis quàm feriò hæc ageret, fic utrumq; dimifit, ut
nondum fatis liqueret,uter effet uir fortior.Seruita Lutetiam repetijt,triumphum illic acturus . Stan,
diciani contrà apud fuos iactitant,illum à puero fuperatum, ficut nihil haberet quod hifceret.Conclu
fio manet Oxoniæ Cantabrigiæq; in fcholis Theologicis difputanda. Hoc fpectaculi quoniam nobis
uehementer iucundum fuit,uolui tibi optime Lector eam uoluptatem communicare, ut hac amceni
tate lectionis tædium leuares.
Bis feptem plagis polypus contufus. XCIX
Δὶς ἑλλὰ πληγάς πολύπες πιλέμενο . id eft:

Plagis adactuspolypus quatuordecim.

Dici folitum,ubi quis multo tandem malo fit emendatior . Quemadmodum accidit indomitis adole
fcentibus, qui plurimorum experientia malorum tandem cicurantur. Conueniet & in eos, qui durio
re ingenio præditi,non nifigrauibus fupplicijs corrigütur. Aiunt polypum pifcem captuin , diu mul
tumq;tundi cædiq; folere, quo mitior fiat, & ad efum accommodatior. Autor Zenodotus.
Mopfo Nifa datur. с
Schemaprouerbiale uidetur & illud apud Vergilium in Pharmaceutria: Mopfo Nifa
Mopfo Nifa datur. datur.
Cum
B præter omnium fpem res præclara contingit cuipiam prorfus indigno,ut nihil iá non poffe fpe
rariuel à quouis appareat:

Mopfo Nifa datur:quid nonfperemus amantes?

Eftautem emphafis in nominibus.Nam Mopfum dicens, intelligit infimum , abiectifsimumq; pafto
rem:Nifam,puellam infigni forma. Non abludit hinc illud Sophoclis in Aiace flagellifero:
ἐκές᾽ ἄελπον ἐδὲν . id eft:

Nihil est,quodhaudfperare liceat.

In eandem fententiam Linus apud Stobæum:
ἐλπα θηρὴ πάντ᾽ ἐπεὶ ἐκἔς᾽ ἐδὲν ἄελπλον .
ῥάλα παντα θεῷ τελέσαι, καὶ αὐτώνγον ἐδέν . id eft:

Speres cuncta, nihil quod non contingerepoßit.

Omniafunt magnisfactu procliuia diuis.
CHILIADIS SECVNDAE CENTVRIA VI.

Quid nifi uictis dolor? I

¶1dano à rois vgvnniuívors oduvn ; id eft: Quid aliud quàm uictis dolor:Vfurpádum,ubi palàm fit in con Contumelia
Ttumelia quippiá . Sumptu à dicto Brenni, palàm illudentis Romanos in appendedo auro, quod manifesta.
ftipulatus fuerat ab illis,defperantibus auxiliú, ut è Romanis finibus abduceret Gallorum exer
citi.Sed ipfius Plutarchi uerba libiti eft fubfcribere : ὦτα δόξαν τοῖς κρατίσοις , συνηλθεν εςλόγος βρέννῳ καὶ σὺν Brennus
πικίῳτῷ χιλιάρχῳ ῥωμάτων,ὡμολογήθη, τὸς καὶ χιλίας λίτρας χρυσία καταβάλλειν , τὸς
LAV ἢ λαβόντας ἐκαὶ πόλεως καὶ λιχώρας αὐτίκα Gallorunt
ετ
ἀπελθῶν. Ἐπὶ τέτοις γενομένων ὅρκων,καὶ 5 χρυσίς κομισθέντος , τ εκέλτων ποδὶ σαθμὸν ἀγνωμονέντων , κρύφα τὸ πρῶτον , α dux.
φανδβῶς ἀφελκόντων καὶ διασρεφόντων τὰ ῥοπτὶ , ἐγανάκτου ῥωμαῖοι πρὸςαὐτὲς ὁ καὶ βρέννΘ οἷον ἐφυβρίζων,καὶκαταγελῶν ἀποδυ
σάμλνΘ- τὼ μάχαιραν ἅμα καὶ τ ζωτήρα προσέθηκε τοῖς σαθμοῖς, πιθανομένο α σολπικές τίτέτο ;τίγαρ ἄλλο επεν, καὶ τοῖς νενικι
μúrvorsòdin ; To de apoisides nóg yeyove.id eft: Itaq; cu placuiffet, uti principes in colloquium ueni
rent Brennus & Sulpicius Romanorum ductor,conuenit ut Romani mille libras auri dependeret : hi
fimulatq; accepiffent aurum,ex urbe atq; ex agris difcederent. Super his cum iufiurandum intercefsif
fet,iamq; aurum effet adductu, Galliq; pactæ fidei immemores initio furtim , moxpalàm deprimeret,
detorquerentq; lancé, Romanorú aduerfus illos coorta eft indignatio. Atuerò Brennus tanquã per lu
dibrium irridendi caufa enfem unà cú baltheo exutu lancibus appofuit.Porrò Sulpicio roganti, quid
hoc effet rei: Quid enimaliud,inquit,nifi uictis dolor?Atq; id dictú iam in prouerbiú abijt.Cuius me
minitFeftus Popeius, illud addés: Cú Camillus Brennú infidijs circumuentú cócideret, & ille quere.
retur contra fœdus fieri,retorfit in eum fuá uocem : Væh uictis . Sic etenim Feftus effert prouerbium. Va uictis.
Vndepalàm eft,dolorem,non opprobriú in Plutarcho uertendu fuiffe.Lapus interpres aut lapfus eft,
aut
 M
MI IORV
406 DES. ERAS ROT. ADAG

aut ufus eft exemplari,in quo fcriptú erat, pro dun, ved Huc allufiffe uidetur Plautinus Ballio : Væ A
m
uictis.cum uictus uel iniquis conditionibus parére cogitur. Et,ni fallor, Vergilius in Moride:
Nuncuicti triftes, quoniamfors omnia uerfat,
Hos illi, quodnec bene uertat,mittimus hædos.
Nonius Marcellus in dictione Ceftus, citat titulum fatyræ Varronianæ,Væ uictis. bat
ETOTCA
Aquam bibens nihil boni parias. II
Poetæ paus id eft: cabi
ὕδωρ ϋ πίνων ,χρησὸν ἐδὲν αν τέκης.
EXOO
peres.
Aquambibens ,probum & utileparies nihil. BPY
Huius autorem ferunt Demetrium Halicarnaffeum :cuius fenfus eft,â poetis nihil pręclarú, aut pofte
ritate dignú aut uenuftú pficifci,fi biberint aquá:hoc eft,fi pauperes fuerint, & tenui uictu.Horatius:
Nullaplacere diu,nequiuere carminapoffunt,
Item Iuuenalis:
Quefcribuntur aquapotoribus:
Quòdfi Vergiliopuer, & tolerabile defit
"
Hofpitium, caderent omnes à crinibus hydri:
Idem :
Surda nihilgemeret graue buccina.
Satur est cum dicit Horatius, Ohe.
Demetrij Halicarnaffei diſtichon huiufmodi citatur à Zenodoto, etiam fi in epigramatis refertur Ni
cerati titulo:

χαριέν τι φέρει, ταχὺςἵππΘ ἀοιδῶν ,

οἶνθυπο
ὕδωρ δὲ πίνωνχρησὸνἐδὲν οὖν τίκης.
Quanquam apud Athenæum fecus refertur uerfus prior:
id eft:
οἶνΘ τι χαρίεντι πέλει μέγας ἵππ ἀοιδῷ .
Sanè magnus equus lepidofunt uina poeta.
Iidem uerfus referuntur ab Athenæo, 2.Dipnofophiftarum libro, ex epigrammate quoda , quod qui
dam fcripferat in Cratinum, qui frequéter in comœdijs taxatur utuinofus. Quin &Horatius eloquen
tiam uino tribuit:
Facundicalices quem nonfecêredifertum? Martialis:

Poffum nilegofobrius: bibenti

Succurrunt mihi quindecimpoeta.
Ariftoteles libro De naturis animantium 8. Pfittacum loquaciorem fieri putat,fi uinum biberit.
Digna canis pabulo. III
à§ía y núwp7ße̟wμær☺:id eft, Digna canis pabulo : Fermè perinde ualet ac fi dicas : Dignus operarius
mercede fua.Et:Vix quifquam eft tam inutilis minifter , quin fi non amplo falario, certè uictu dignus
effe uideatur.Refertur à Suida. Quadrabit in hominem non ufquequaq; reijciendum atque inutilem:
aut in hominem affentatorem , & ob id idoneum qui uerfetur in principum aulis : ubi nullo in precio.

7
funt,qui nefciant adulari.
Canis dignafede. IIII
Honos imme= à§ía í núwp þgóvr: id eſt, Canis digna fede.Cum nouus honos obtigit cuipiam immerenti.Sumptum ui
renti oblatus. detur à Melitæis canibus , quibus nonnullæ mulierculæ maiorem habent honorem quàm ipfis mari
tis . Nifi mauis referre ad Anubim Ægyptiorum deum . Porrò conftat, canibus à dominis tantum ho
noris habitum,ut defunctis etiam monumenta ftatuerint.Refertur à Diogeniano .
1
Siuinum poftulet,pugnos illi dato.
Pro bonis id eft:
· αν οἶνον αὕτῃ , κονδύλες αὐτῷ οίδε .
mala.
Siuinapofcat ille ,pugnos porrige.
Vbi pro bonis rebus expectatis,diuerfa accipiuntur. Sumptus eft hic fenarius è tragœdia quapia , de
Cyclope & Vlyffe.Eftautem notifsima fabula, quemadmodum apud Homerum Vlyffes Polyphemo
Cyclopi uinum petenti fubinde porrigit, quo fimulatq; iá temulentus fopitusq; iacéret, palo præufto
oculum illi perterebrauit.Putant metaphoram à pueris ductam , qui petentes non petenda , nonnun
quam colaphos recipiunt.Terentius in Phormione: Pugnos in uentrem ingere . Pugnos plagas ipfas
uocat,itidem ut Græci ovdunes, Adagium refertur à Suida.
Pro percafcorpium . VI
Perca. avria puns onopíop :id eft,Pro percafcorpium.Vbi quis optima captans,pefsima capit.Nam perca pi
fcis eft uel maximè laudatus,cuius identidem meminit Athenæus,gulonum delicias recenfens. Scor
pius lethalis eft: quanquam eft & pifcis huius nominis,contêpti faporis, de quo magis fentire uidetur
adagium.Simili figura dixit Lycophron:
id eft:
ὁ δ᾽ αὐτὶ πιπᾶς σκορπίον λαιμῷ σπάσας .
Atfcorpium ille glutienspipus uice. Eft enim pipo auis genus.
VII
Pro beneficentia Agamemnonem ulti funt Achiui.
Mala gratia ἀντ᾽ εὐεργεσίας ἀγαμέμνονα τῖσαν ἀχαιοί. id eft:
pro beneficijs . Prome
 CHIL SECVNDE CENTVRIA VL 407
1 A Pro meritis malè tractarunt Agamemnona Gray.
Quidam adhunc efferunt modum:
ἀντ᾽ εὐεργεσίας ἀγαμέμνονα δῆσιν ἀχαιοί. id eft:

Probenefactis uinxerunt Agamemnona Gray.

Dicebatur in ingratos , qui pro fummo beneficio fummum remetiunturmaleficium . Agamemnon e
nim tot exhauftis laboribus in expugnanda Troia pro dignitate Græciæ , domum reuerfus, uefte in
explicabili inuolutus,interfectus eftà Clytemneftra, auxiliante giftho adultero.Annotatú eft , hoc
ferè accidere uiris de repub.bene meritis, ut pro benefactis pefsimam gratia tulerint à populo. Pinda
rus in Pythijs hymno 4. φαντὶἢ ἐμμεν τἔτο αὐιαρότατον ,καλὰ γινώσκοντ' ανάγκα εκτὸς ἔχειν πόλα ,ideft : fiuntauté
hoc effe moleftifsimum, qui nôrit honefta necefsitate foris habere pedem . hoc eft, non frui bonis , cu
ipfebenemeritus fit de alijs,fed pro bene factis malè audire.
Cane Tellenis cantilenas . VIII
Dicaces&
dedirà riaal :id eft, Cane cantiones Tellenis.Quidá dici putant de dicacibus,mordacibusq; : qui
mordaces.
dam de ineptè loquaculis.Nam Tellenem hunc,tibicinem quendam fuiffe , poeta item carminum in
eptifsimorum . Alij tradunt,hunc iocos quofdam uerfibus lepidifsimis defcripfiffe, non fine multo fa
lefcommatum . Meminit huius Tellenis Diarchus Meffenius apud Zenodotum . Item Plutarchus in
Apophthegmatis.
Azanæa mala. IX
afava nana: id eft, Azança mala. Dici folitum,ubi quis in re perdifficili & infrugifera plurimü fume
ret laboris.Aut ubi res effet cuipiam cum homine difficili,morofo,intractabili, tenaci . Tradunt Aza- Azaneare
næamregionem quampiam effe Arcadia, fterilem, & culturæ inhabilem : in qua coloni multo fudore gio.
parum fructus referunt . Hæc fermè traduntur à Græcarum parcemiarum collectoribus . Cæterùm
Stephanus de nominibus urbium , ueluti fontem aperit nobis huius adagij . Siquidem is complu
res refert Azanias. Vnam quæ fit Arcadiæ pars: in hacfontemquempiam effe, cuius aquam qui guftâ.
rit,huncufqueadeò à uino abhorrere,ut nec odorem ferat.Alteram Mafsiliæ, tertiam Phrygiæ : cuius
mentionem fecerit etiam Strabo lib. Geographiæ 12.De hac Hermogenes, citáte Stephano, huiufmo
di quandá narrat fabulam Cum illic frequentes effentuillæ rufticorum, orta ob fterilitatem agrorum
fame,collecti paftores rem diuinam fecerunt, fertilitatem à dijs petentes.Cæterùm cum dij non audi
rentillorumuota,perduraretq; agrorum fterilitas , Euphorbus è paftoribus quidam nouum facrificij
genusexcogitauit.Immolauit enim vyf , quod Phrygum lingua fonat, uulpem & echinu . Hac
B hoftia placatis dijs, agros feraces effe coepiffe: quod ubi finitimis paftoribus effet cognitum , Euphor
bofacerdotium & imperium detulerunt:poft loci nomen commutatum eft, proq; AzaniaBaraysvuo
catum,quod perinde fonat Prygio fermone, quafi Græcè dicas,ixvanna, Latine Echinouulpem . Hu
iufmodiferme Stephanus: ex quibus coniectari licet, ex ea fabula natam paromiam .
Capra nondum peperit,hoedus autem luditin tectis. X
id eft:
· Αἰξἔπω τέγκεν,ἔριφο η οπὶ δώματα παίζει .
Nondum enixa capra, at iamludit in adibus hædus.
Quipoftrema perfectaq; iam aggrediuntur,præteritis ijs quæ præcefsiffe oportuit: aut qui gloriátur,
iam affecutos fefe, cuius ne fundamenta quidem funt iacta:aut qui rem agunt præpofterè. Prius eft e
nimpeperiffe,quàm ut hoedus ludat in tectis.Refertur à Zenodoto.
Reperit deus nocentem. XI
EupsOrds Topdrop: id eft,Reperit deus nocentem . Cum tandem ultio contingit improbis , quafi diuis
nitùs immiffa. Theocritus in Idyllio decimo:
id eft:
εὗρε θεὸς τὸν ἀλιτζὸν, ἔχεις πάλαι ὧν ἐπεθύμεις .
Inuenit deusimpium,habes que olim cupiebas.
Theocriti Scholiaftes indicat,prouerbium & alia forma folitum efferri: ge beds drop. Simile eft Họ , p : Jinđ
mericum illud Iliados d. TION.
.
ἤπερ γάρ τε καὶ αὐτικ ὀλύμπι ἐκ ἐτέλεσσεν,
id eft:
ἐκ τε καὶ ὀψὲ τελε , σιτε μεγάλῳ ἀπέτισσαν .
Quanquametenim nonpunit Iuppiter ilicòfontem,
Vindicta di
Atfaciet tandem,& luerintfuacriminamagno. uina.
Huc pertinet illud Sophocleum :
‫ܪ‬
ὅτ᾽ οὖν δὲ τὶς θεῶν
id efti
βλάπλῃ , δμύαιτ' αν ἐδὲν ἰσχύων φυγῆν.
Vbi quis deorumlaferit,
Nemo queatfuffugere quamlibetpotens.
Aftipulatur autem fenarius ille prouerbialis:
id eft:
θεῖ δὲ πληγὼ ἐκ ύπερπηδα βροτός.
Pindarus item in Pythijs :
Plagam deorum nullus hominumfuffugit.
θεὸς ὁ καὶ πλερόεντ᾽ αἰετὸν κίχε, καὶ θαλασσαῖον παραμείβεται
δελφίνα ,
 SMI R
408 DE S. ERA ROT. A DA GIO V M

id eft:
δελφῖνα ,καὶ ὑψιφρόνων τιν᾽ ἔκαμψε βροτῶν .
Deus & alatam aquilam affequitur, & marinum præuertitur delphinum , & elatorum quempiam de.
prefsit mortalium. Aftipulaturhuicfententiæ & in Olympijs :
id eft:
ἐδὲ θεὸν αὐής τις ἔλπεταί τι λαθέμενἔρδων,ἁμαρτάνει.
Quòd fideum homo quifpiam fperat falfurum fe, cum agit aliquid, errat.
Ignauis femper feriæ funt. XII
Feriari. Qui uacant ocio,feriari dicuntur:& ociofi,feriati: & ocium ,feriæ.quæ metaphorę tanquam in pro
Feriati. uerbium receptæ funt.Theocritus in Bucolicis:
Ferie. ---- ἀέργοις ἀὲν ἑορτά . id eft: Semperferia inertibus.
Nam ferijs etiam ethnici à prophanis negocijs abftinebant. Qui fugitantlaborem, optant dies feftos,
quo liceat ociari,uentriq; & uoluptatibus indulgere . Siquidem antiquitùs in hoc dabantur agricolis
Diesfefti. feriati dies aliquot, utlufu reficerent lafsitudinem .Admifcuerunt autem religionem , quo moderatio
res effent lufus.At hodie Chriftianorum uulgus ferijs olim ad pietatis ufum inftitutis, in compotatio
nes,in fcorta, in aleas, in rixas, in pugnas , abutitur : nec ullo temporeplus committitur flagitiorum,
quàm quo maximè conueniebat à flagitijs abeffe.Nec unquam magis imitamur ethnicos, quàm cum
præcipuè Chriftianos oportebat agere . Cumq; palàm fit, rem iuuandæ religioni repertam in religio
nis perniciem uergere : tamen haud fcio quo confilio Pontifices quotidie ferias addunt ferijs : cum
potius conueniat prudentes imitari medicos,qui pro ratione morborum mutant remedia,tantum il
lud ceufcopum fpectantes,ut bonæ ualetudini conferant.Proinde cum uideant rem olim pro tempo
rum illorum ratione falubriter inftitutam, núc mutatis Chriftianorum moribus , peftem effe pietatis
quæ tandem religio eft, conftitutionem eodem mutare confilio, quo ueteres illi conftituerunt? Quod
de feftis diebus dico, de multis alijs fentiendum eft:non quòd damnandas exiftimem Chriftianorum
ferias,fed quòd in immenfum nolim crefcere: & paucas eas quas inftituit prifcoru autoritas,ad id con
uerti cupiam,ad quod repertæfunt.Nam uerè Chriftianis omnis dies feftus eft:malis uerò, quæ maxi
maturba eft,fefti dies minus fefti funt quàm prophani. Sed utad prouerbiu reuertamur, aptè accom
Solo nomine modabitur in eos, qui nunquam non caufantur aliquid, quo fint in ocio : ueluti quibus infuaues funt
Studiofi quo, literæ,nunc excufant ualetudinem,nunc occupationes rei domefticæ:nonnunquam obftat rigor bye
modo fint affe mis,aliàs æftatis feruor,interdum autumni periculofum cœlum:demum auocat à libris, ueris ameni
Ai. tas moxfugitura. Pranfi negant effe rem habendam cum libris,antequam concoxerit ftomachus. Im
pranfis obftrepitfames,quo minus libeat.Luci dicunt ignauum effe,domi defidere: cæterum ad lucer B
nam uigilare, oculis inimicum. Si fuppetit res domeftica, quorfum opus,inquiunt,literis?'Si deeft,ne
gantpauperépoffe philofophari Iuuenis negat,æui flore curis fenilibus abfumedum. Prouectior ait,
ualetudini parcendum.
Catulæ dominas imitantes. XIII
Tas dronoivas de núors μva : id eft , Dominas imitantes catellæ . Vbi ferui dominorum ferociam re
præfentant,aut difcipuli præceptoris refipiunt arrogantiam,aut miniftri principum faftum.Breuiter,
quoties ij quifubfunt, eorum exprimunt mores, fubquorú imperio degunt . Vnde & illud Iuuenalis:
Maxima quag , domusferuis estplenafuperbis.
Videas autem &Melitaas, opulentarum mulierú delicias, faftum ,lafciuiam ,totamq; 1 fermè morúima
ginem reddere.Vfurpatur hoc adagiu à Platone , lib. de Repub. 8. asya dúoob T narà stiv waçap
οἷάτος αἱδέσποιναι γίγνονταιτεδὴ καὶ ἵπποι καὶ ὄνοι παύτ᾽ ἐλαυθόρως καὶ σεμνῶς ἐθισμένοι πορεύεσθαι κατὰ τὰς ὁδες , ἐμβάλλουν
Tes Tập dìÀ àæAVTŴVTI,CÀís.id eft: Palàm enim tum catellæ, iuxta prouerbium,tales , quales funt do
mine.Tuin & equi & afini tales redduntur, qui affuefacti fuerint admodum liberè, faftuofeq; peruias
ingredi:femperincurfantes in obuium,ni cedat.

Tantali pœnæ . XIII

Deijs qui bo Taván Tμpía : id eft, Tantali fupplicia , de ijs dicendum , quibus adfunt quidem bona , uerùm his
nis præfenti frui negatum eft.A' fabula Tantali fumptum ,quem poetæ fingunt , apud inferos afsiftere flumini fiti
busnon fruun entem: quòd fiquando admouerit fe potaturus, repentè aquam labris contactam refugere . Tum capi
tur. ti imminere arborem pomis onuftam , fed eam fubitò porrigenti manum aliò fubducere fefe : atq; ita
miferum præfente copia, inopia difcruciari.Id olim in diuites parcos & fordidos dici uulgò folere, te
ftis eft Horatius in Sermonibus:
Tantalus à labrisfitiensfugientia captat,
Pocula.quidrides?mutato nomine dete
Fabulanarratur:congeftis undig,faccis
Indormis inhians, & tanquamparcerefacris
Idem in O'dis:
Cogeris, autpictis tanquam gaudere tabellis.
Magnasinter opes inops.
Gregorius Nazianzenus in epiftola ad Bafiliú eleganter detorquet ad huius mundi delicias, quæ nun
quá explentanmi:τα τάλαι, inquit,τινὲς καὶ κατάκριτοι διψῶντες ἐν ὕδασι, τὼ ἐλιαντὼ ἐκείνω καὶ ἄτροφόμ πανδαισίαν.
id eft: Tantalij & execrabiles fitientes in aquis,miferandam illam &nihil alimoniæ conferentem pan
waudacia. defiam.wavdariap autem Græci uocant conuiuium,ex omni genere deliciarum apparatum .
Viro
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA VI 409
Viro feni maxillæ baculus. XV
id eft:
ἀνδρὸς γέροντΘ αἱ γνάθοι βακτηρία .
Maxillafenibusfcipionis est uice.
Dicifolitum de ijs, qui ob defectas ætate uires,lautiore pariter & copiofiore uictu coguntur uti : quo
quod fenecta deterit, utcunq; farciant cibo.Manet & in hodiernum fenile uerbum: Ego me dentibus Dentibusfe
meisfuftento.Eftautem uelut ænigmaticum,reliquos ingredi pedibus,fenes dentibus.Etenim quod fuftentantes.
decefsit natiuo corporis fucco,id cibi ac potus adminiculo farciédum . Videmus illud euenire uulgò,
pofteaquam deftituit fenes edacitas illa,uitæ finem imminere.
μὴ λόγεςαὖτ᾽ἀλλ, uerba pro farina. XVI
id eft: Beneficiu uer,
bis,nonre dan
Neuerbaprofarinis. · tes.
Aduerfus eos iaciebatur,qui beneficium uerbis,non re dabant . Qui ferè magnatum mos eft, uti fuos
fplendidis promifsis alant .Bene autem admonet in Pandectis Pomponius iureconfultus peculium
re,non uerbis augendum effe. Quadrabit item in eos, qui beneficium pollicitis repedunt:aut qui con
folantur oratione, cùm auxilio fit opus.Veteres quicquid ad uictum pertineret, pra uocabant.Appa ngite.
ret ècomœdia quapiam fumptum:eft enim hemiftichium carminis lambici trimetri.De prouerbio A
riftophanico, pès rà ängera, dictum eft aliàs.
Ancoras tollere. XVII
Nonnullam prouerbij faciem habet,quod eft apud M. Varroné in opere De re ruftica, capite extre
mo:Ancoras tollere:pro eo quod eft, moliri difceffum.quod genus & illud:Talaria nectere. Hæc funt Talaria pecte
huius uerba:Interea redit ad nos Pauo. Et fiuultis, inquit, ancoras tollere, latis tabulis fortitio fit tri re.
buum.hoceft,fiuultis omiffa difputatione hinc abire. Quanquam hic alluditur ad ambiguam tabula
rum fignificationem,quę tum nauticæ funt,tuforenfes, quibus fuffragia ferebantur. Huic fimile Quin
Oramfoluere.
tilianicum illud, Oram foluere,nam ita pleriq; legunt.
άμεσοι. XVIII
Inelegantes & indoctos Gręci uocantauss: hoc eft,à Mufis alienos, Antiquitùs enim nihil eruditum
habebatur fine mufica. Vnde apud Comicos, qui literas fe didiciffe negant, aiunt fe non didiciffe mu
ficam .Quintilianus libro 1.capite De mufice laudibus:Deniqs, inquit,in prouerbium ufq; Græcorum
celebratum eft,indo& tos à Mufis atq; à Gratijs abeffe.Plato lib.De repub. 8. iwaμsoórpor dixit impro . A Mufis &
biorem,& rufticius inuerecundum.Et Ariftoteles lib.Rhetoricorum 2. ei om grès an audios Gratis alieni.
B was oxaw μronTopor Xiyar,id eft: Quemadmodum aiunt poetæ, indoctos apud multitudinem elegantius
dicere.Hominé infigniter eleganté Tarop dicimus : deniq; quicquideft moderatu cópofitüq;, INITIATO.
oydicüt Græci . Et Athenæus dusooyías, appellat ineruditas parüq; tepeftiuas fabulas . Efchines ademμsoon.
uerfus Timarchum :καὶ γὰρ πρὸς τοῖςἄλλοις κακοῖς ἄμεσός τιςἔτΘ ·καὶἀπαιδι ουτε ανθρωπός σπιν . id eft : Namn& præ. ἀμεσολογία ,
5) à mufis, & ineruditus efthomo. Ariftophanes in Equitibus:
teraliamala,alienus
ἀλλ᾽ ὦ γαθ᾽ ἐδὲ μεσικὼ ἐπίσαμαι. id eft:

Imò necipfam muficam noui ôbone.

Homines ab humanitate politioribusq; literis alienos iubebant Gratijs &Mufis facrificare:quemad
modum Plato Xenocratem fubinde monere folitus eft,ut Gratijs litaret.Apud Athenæu libro 4.qui- Gratijs litare.
dam Cynico inhumanitatem exprobrás ait: ἐχὥσπερ σὺ μωικέ , ὁ μηδέποτε ταις χάρισιν, ἀλλ᾽ ἐδὲ τοιςμέσαιςθύσας.
id eft:Non quemadmodum tu Cynice, qui nunquam Gratijs ac ne Mufis quidem facrificâris.Apud e
undem libro 13. citatur ex parodo quopiam:
id eft:
ὃς ἐδίδαξαν ἀριστερὰ γράμματα μέσαι .
Literalas Mufa quos edocuêrefiniftras.
Videturin peruerfè doctum aut maledicum congruere. Siquidem ibidem Ephippus in quendam di
Lit:inagíso mi sonar, This yara pogas.id eft: Sinifterlinguam in ore geftas . nifi fortè legendum cenfes Linguam in le
rasp , id eft,in leuam partem. Qui cuncta interpretatur in leuam partem, omifsis bonis,in leua par ua partegesta
te geftat lingua.Vnde & Siniftras fufpiciones,& Siniftras interpretatiões dicimus. Celebratur & Phi re.
lofophicuiufdam dictu, ipfum philofophiæ præcepta tradere dextra , auditores aut accipere finiftra.
Plutarchus in uita Romuli,quem uult intelligi nec indoctú, nec inhumanum, dicit nec Mufis carere,
nec Gratijs: di oúnnas énapxidóvir uxoup Sexægítup endrès avg.id eft: Sextius Sylla Carthaginen
fis,neq,Mufarum neq; Gratiarum expers.
Vitilitigator. XIX
Vitilitigatores M. Cato uocabat, litium auidos, & alienorum operum calumniatores . Eaq; uox ob Vitilitigator.
nouitatem doctis in adagionem abijt, quemadmodum & Homeromaftiges & Vergiliomaftiges . Pli
nius inpræfatione Hiftoriæ mundi: Ergo fecuri,etiam contra uitilitigatores: quos Cato eleganter ex
uitijs & litigatorib.cópofuit.quid enim illi aliud qlitigat,aut lité querút:exequemur reliqua ppofiti.
Vino uendibili fufpenfa hedera nihil opus. XX
3
Vino uédibili fufpéfa hedera nihil opus.id eft: Vera uirtus nó eget alienis præconijs.aut : Res præ Res præclara
clare perfe placet,neq; defiderat exoticá cómendationé.Sumptu apparet à cauponu more, quiuina feipfas comen
rijs tabernis fignü hederaceum folent prætendere.Ita Plautus idem in Poenulo : Inuendibili mercio dant.
portet ultro emptorem adducere,proba merx facilè emptorem reperit, Horatius:
M vbi
 410 DES. ERAS ROT ADA
MI GIO
RVM
-Vbilargius aquo Radkogtv
Laudat, ueñales qui uult extrudere merces.
Canere ad myrtum... pie XXI
In conuiuijs de pès uppivl : id eft, Ad myrtum canere,prouerbio iubebaturimperitus literarum, & infacúdus,
cantus. quiq; nó poffet apud eruditos loqui.Hinc fumpta metaphora, quod apud ueteres moseffet, ut in con
uiuijs finguli fuam cantionem canerent:quòd fi quis cithara accipere recufaffet, utpote mufices igna
rus,is per iocum accepto ramo laureo feu myrteo, cogebatur ad eum canere. Porrò prifcis huc canen
di fuiffe morem,teftatur & Fabius libro Inftitutionur.Vnde, inquiens, etiam ille mos , utin conuiuijs
poft cœnam,circumferretur lyra: cuius cum fe imperitü Themistocles cófeffus effet, ut uerbis Cicero The
nis utar,habitus eft indoctior . Sed ueterum quoq; Romanorum epulis fides actibias adhibere moris 1
fuit.Plutarchus 1. Sympofiacôn libro fcribit, olim fuiffe morê, ut in conuiuio primùm uoce communi
deum canerent waviours, ut ait: deinde myrteum ramum unicuiq; tradi folere , quem arapnop uocatu
exiftimat,quòd is qui eum accepiffet, caneret.Poft lyra circumlata,qui peritus artis fuiffet, ea accipie
bat, canebatq; fonum chordarum aduocem attemperans . Recufantibus aut mufices imperitis , nond
carmen dicebatur, quod non effet uulgare,neq; cuiuis facile.Alij dicunt myrtum no folere ordine cir
cumduci ,fed à fponda ad fpondam transferri,ut pofteaquam ceciniffet is qui in prima fponda primus
fedebat, ei traderet, qui in fecundo lecto primus accumberet,hic rurfum tertij lecti primo: deinde rur .
fum primi lecti fecundus ,fecundo loco in fecunda accumbenti fponfa traderet: eumq; admodum per
omneis iret.Hæc fermè Plutarchus .
Admeti nænia. XXII
Oratio lugu adus in id eft,Admeti nænia. De trifti lugubriq; cantione . Accommodari poterit ad oratione
bris.
querulam ac miferabilem .Accipitur enim cantilenæ genus , quodexod uocant: de quo multa Iulius
Pollux. Di &tum eft autem obliquum , uel à tibiarum figuris , uel quòdin conuiuijs ( quemadmodum
modò diximus ) obliquo ordine à lecto in lectum flecterentur canendi uices . Quidam huiufmodi
cantiones faciles & illaboratas intelligunt :nimirum quales oportet effe , quæ inter pocula canuntur,
& extempore. Verùm de ijs deq; fuperiore prouerbio, qui uolet copiofius edoceri , legat Ariftopha
Admetus rex nis interprete, in eo quem mox indicabimus loco. Adagium adhuiufmodi fabulam referunt • Adme
Pheræorum. tus rex fuit Pheræorum, cuius armenta pauiffe fingitur Apollo mercede conductus , cum ex Olympo
depulfus,humana fpecie exularet apud mortales.Exilij caufam hanc adferunt Efculapius Apollinis
filius Chirone præceptore medica artem perdidicerat: deinde fanguine qui ex Gorgonis fluxerat ue
nis,à Pallade accepto, perhunc plurimos reftituitfanitati. Porrò fanguine qui è finiftris defluxerat ue B
nis,ad perniciem hominum utebatur:qui è dextris, ad falutem . Quin fabulis uulgatum eft, illu etiam
uita defunctos quofdam in uitam reuocaffe.Quare ne pro deo haberetur apudmortales, cum id uide
returpræftare quod deorum eftproprium , Iupiter illú fulmine percufsit . Obid indignatus Apollo,
Cyclopes qui Ioui fulmen illud fuerant fabricati,peremit. Quá rem indignè ferens Iupiter, Apolliné
deftinarat è cœlo ad inferos præcipité dare : fed Latonæ interuentus precesq; mitiorepœnam impe
trarunt. Itaq; cœlo interdictú eft,iuffusq; folum uertere,damnatus ut annú apud hominem mortalem
mercede feruiret.Igitur ad Admetum profectus Apollo,regis armenta ( ficuti dictú eft ) pafcebat: &
ut erat artifex, effecit ut omnes uaccæ gemellos parerent. Cumq; apud Admetum perquàm humani
ter effet habitus,ut patrono gratia officij referret,à Parcis impetrauit,ut cu in illaru fufis Admeti fata
lis dies uolueretur,liceret hac lege morté effugere: fi qué aliú reperiffet, qui uoles illius uice morté op
petere uellet,fuiq; capitis difpédio illius uitá redimere. Ergo cu adeffet dies ille fatalis, neq; quifquam
inueniretur,qui-mortis uicarius effe uellet,patre etiá ac matre recufantibus, una Alceftis uxor maritf
uita fua carioré habuit. Qua defun&ta ftridulæ quædá & lugubres næniæ decátabantur afsidue apud
Adinetu: donec mota Proferpina,remifit Alceftidé:aut ( ut quidá dicunt ) donec Hercules expugna
to Orco,hanc adfuperos reduxit. MeminitW pins etiam Euripides in Alceftide :
διατὰ δ᾽ τώ μέλη κλύειν. id eft:

At cantiones duplices audire erat. Notat etiam Ariftophanes in Vefpis :

ἄδει κλέωνΘλαβόμεν@ ςδεξιᾶς
ἀδμήτε λόγον,ὦ ταῖρε μαθὼντες ἀγαθὲς φίλα ,
τέτῳ τί λέξειςσκολιὸν id eft:
Dosn
Canit Cleonis apprehenfa dextra,
Verbum Admeti doctus, Amice diligitoprobos.
Huic quidobliquum loqueris? Mifcet iambicis anapaftica.
Interpres citat hos uerficulos ex fabula Ciconijs: 01
20 MOCAS ὁ μὲν εἶδεν ἀδμήτε λόγον πρὸςμυῤῥίνω ; Il sob * 2
/ 20id
ὁ δ᾽ αὐτὸν ἠνάγκαζεν ἁρμοίς μέλω . id eft: qoo.dizow 2703182
Atg is quidem canebat Admeti modos GAN
Babytz Hid: .
Admyrtum,at alter adegit Harmody melos
BCABO . 9.33 sula
Vt caneret. 1:1
14327
Congerit & alia quædam non indigna cognitu, quæ licebit inde petere.
20 181300
Bellum
 CHIL SECVNDA CENT VRIA VIC 411

Bellum haudquaquam lachrymofumus XXIII

adangus wónu :id eft,Bellum lachrymis carens:ubi uictoria contigit citrà cædem & fanguinem: aut victoria citra
[ ubi quis è periculofo quopiam negocio fic extricauit fefe,ut nullo fuo malo difcefferit :fiue cum rixo- cædem.
fi uerbis interfe digladiantur,nec eft quicquam periculi,ne ueniatur ad manus : aut ubi certamen agi
tureiufmodi, utneutri parti quicquam accidat incomodi : uelut in conflictatione literaria , in qua ui
Atus difcedit eruditior,uictor amicior. Natum aiunt è uetufto quodá oraculo Dodonæo, quo refpon
fum Lacedæmonijs aduerfus Arcadás pugnaturis , adangu worror orada : id eft,Bellum fine lachrymis
futurum.Deinde contigiffe illis uictoriam,nemine prorfus interfecto . Nos item incruentam uictoria incruenta uis
uocamus, quúnulla cæde contigituictoria: & apud Græcos , vari vinap: id eft, Citra fanguinem uin- ctoria.
cere.Plutarchus in Commentario de fortuna Romanoru, danpuw vinlw appellat cam, quá Paulus Emy aiuti.
lius de Perfa reportauit.Effertur prouerbium etiam ad huc modum: avdiuatop or poop.id eft : Incru
i entumftatuit trophæum.Celebratur inter Pittaci oracula illud quoq;: dap ras vínas avov auαTⒸ WOLD ;
Oportere uictorias citra fanguinem fieri.Autor Laertius.Nec abhorret hinc illud quod in Grecorum
commentarijsreperio πόλεμός τις ασίδηρῳ αὐὰ τὰΕλλάδα κεκίνηται ideft:Bellum quoddamabfq;ferro mo
tum eft in Græcia.Significat autem bellum , quod orationé,non armis peragitur . Namiddemum ui- Bellu, quod or
ris fapientibus dignumn.Alioqui ferro congredi,ferarum eft & gladiatorum: quos equidem infra fera- ratione pera
rum genus pono.Et tamen nemo crediturus erat,nificerneremus oculis,quantopere hæc bellandi ra gitur.
1 tio placeat principibus Chriftianis . Pugnatur machinis, quales nulla unquam ethnicorum feritas,aut
ulla barbaries excogitauit. Quin eft apud Germanos populus, cuius hæc præcipua gloria, quàm plu
rimos mortales ferro trucidaffe : quod cùm perfe immane eft , tum hoc etiam fœdius , quòd hoc faci
untmercede conducti:ueluti carnifex quifpiam ad lanienam precio emptus .Atque hæc tum magis e
runtprouerbialia,fi longius transferantur: utputa,ad litem forenfem , contentionem, aut aliud id ge
nus certamen,
Flet uictus, uictor interijt. XXIIII
Κλαίει ὁνικηθὼς ὁ ενικήσας ἀπόλωλεν. id eft:

Quiuicit,perit:plorant quifuccubuêre.
Quoties utraq; pars magno fuo malo difcedit:ita ut plerüq; in bellis folet accidere: item in litibus fo
renfibus,in contentionibus.Nam Hefiodus duas facit Eridas: quarum altera peftifera fit mortalibus, Due Erides.
altera frugifera. In priore certaminis genere, qui uicerit,difcedit improbior,uictus fit infelicior.In po
1 fteriore quifuperior euaferit, difcedit clarior:qui fuperatus fuerit, difcedit feipfo melior . Traduthoc
natum à Sibyllæ Erythrææ uaticinio, quod ædidit de pugna apud Cheronæam cómiffa . Nam illic A
B thenienfes cum Thebanis uicti perierunt.Philippus uictor protinus à Paufania fublatus eft.Meminit
huius Georgius Gemiftus in Hellanicis. Quanquam idem olim ufuuenit Troianis & Græcis,poft in
fanifsimum bellum,pro mala muliercula tot annos geftum.Nam Troia funditùs euerfa eft, Græci ui
&tores autinreditu perierunt, aut domi reperêre perniciem.
Timidi nunquam ftatuerunt trophæum. XXV

ἀλλ᾽ οἱ γὰρ ἀθυμῶντες ανδρες, ἔποτε In eos, qui à re

τρόπαιον ἐςής αυτο. id eſt:
rum magnaru
At enim trophæum nobile haudunquam uiri adminiftratio
Statuerepauidi. ne,metu abfter
Suidas ex Eupolide citat.Vfurpatur à Platone in Critia : ἀλλὰ γὰρἀθυμῶντεςαὐδρο ·ἔπῳ βόπαιον έσωσαν . Aptà rentur .
dicetur in eos , qui per animi focordiá inertiamq; nihil egregiú,nihil arduum audent aggredi: aut qui
periculi metu à magnis abftinent negocijs , cum infignis gloria non nifi magnis periculis contingat.
Neq; triumphum egit quifquam qui non fit aufus Martis euentum experiri . Eft fimile quiddam apud
Hebræum illú concionatore, non facere fementem,qui fuperftitiofius obferuet uentum: & qui confi
deretnubes,hunc haudunquammetere.τκρῶν αὐμου καὶ σπορεῖ, καὶ βλέπων ἐμνεφέλαις ὃ θερίσει. Profertur & illud
in timidos è Sophocle:wara yapTo poßrive topi.id eft: Formidolofo ftrepunt omnia.
Vnà cum ipfis manipulis. XXVI
Abras dunas:id eft, Cum ipfis manipulis. Cum omniafunditùs pereunt,hoc eft, cum ne gluma qui
dem fitreliquum. Prouerbium à rufticis natum uidetur. Refertur à Suida.
Ne Aefopum quidem triuifti. XXVII
Oùd down wænas: id eft,Ne Aefopum quidem triuifti : de uehementerftupidis & imperitis.Re- In indoctum.
ferturà Suida.Extat autem apud Ariftophanem in Auibus:
ἀμαθὴς γὰρ ἔφης ,κἐπολυπράγμων, Indoctus enim es, neg fatfolers,
8 δ᾽ αἴσωπον πεπάτηκας . id eft: Neg, triuiftifaltem Aefopum.
Nam antiquitus Aefopi fabellas etiam uulgus idiotarum tenebat. Has igitur qui non legiffet,nihil ſci
re uidebatur.Erat autem natione Phryx, feruus Xanthi, liber factus eft ab Idmone caco .Plato come
diarú ſcriptor,fingit illum reuixiffe. Ab hoc omneis fabellæ in quibus inducuntur animalia bruta, ow Fabula aiowne
TORONTO dicuntur:quemadmodum in quibus homines, Sybariticæ,fiue Sybaritides diminutiuè. ποικτοί,
XXVIII
Vulpes bouem agit.
dhwan§tòp ßäp inœúva : id eft,Vulpes boué ducit . Cum res abfurdé geritur ( nihil enim uulpi cum agri
colatione:) ueluti fi quis poeta de rebus facris concionetur: aut leno tractetrempublicam . Licebit &
l M 2 ad eum
 $412 DE S. ERASMI ROT.
ROT. ADAGIO RVM

adeum torquere, qui non ex animo , fed aliò fpectans , fingit fefe quippiam uelle facere . Extat & hoc A
apud Suidam. W
Non ineft remedium aduerfus fycophantæ morfum. XXIX
id eft: LDE
Sycophantaru ἀλλ᾽ ἐκ ἔνες , συκοφαίτε δήγματα
morfus.
Aduerfus ictum fycophante non inest.
fubaudiendum,gápμano : id eft,remedium. Di&tum eft in calumniam , cuius morfus non folùm perni
ciofifsimus eft,uerumetiam ineuitabilis, quòd clancularius plerüq;. Olim remedia quædá anulis in
·
effe creditum eft:ueluti aduerfus ferpentium morfus,aut morbum aliquem, aut fafcinationem . Efta
pud Ariftophanem in Pluto, apud quem iactanti anulum magicum , in quo remedium effet aduerfus
dovl
omne malorum genus,refpondetur:
ἀλλ᾽ ἐκ ἔνεςιν συκοφαντες δήγματα .
Quod imitatus uidetur apud Athenæum lib.3.Ariftophanes: εaväça
τρέφῃ με πεὶ των γαςές ,ἢ τὸν ὄμφαλον,
id eft:
παρὰ φερτάτε δακτύλιῳ ἐτίμοι δραχμῆς.
Quòdfi mihi aluum torferit,
Aut umbilicum, est anulus drachmamihi
A Phertato emptus.
Indoctior Philonide. XXX
Philonides aidsrop prwvído : id eft,Indoctior Philonide.Hic Melitenfis erat prægrádi corpore , cæterùm in
Melitenfis. fulfus & indoctus. Notatur aliquoties apud Ariftophanem, ut mulierofus, & in parafitos profufus.
Apage hofpitem in tempeftate. XXXI
ǎnayı Ékvop iv xauwvr: id eft,Apage hofpitem in tempeftate.Dici folitum,ubi quis importunius adueni
ret. Nam moleftia adferunt hofpites,fi quádo in rebus aduerfis & afflictis fuperueniunt: quádo fami
liares magis adeffe cóuenit,ægrimonia lenitores . Si peregrini fuperueniant , ad calamitatis moleftia
accedit pudor,interdú maxima malorü pars.Rectè accomodabitur,fiquádo petitur quippiá à princi
pe,negocijs parú lætis occupato. Admonet ide adagium, ne quis externus domefticis aliorum malis
admifceatfefe. Simile quiddam s Euripides in Alceftide :
dixit ἄρα τὸν ξένον · .
xari ov
-Ana a Diyμev id eft:
συγῶ
An' non mihi iureoptimo B
Inuifus hofpes,quiin malis aduenerit?
Verba ferui ad Herculem aduenientem, domo Admeti iam occupata luctu.Rurfus in eadem fabula:
id eft:
λυπεμένοις ὀχληρὸς ἐμόλοι ξένο
Moleftus hofpes tristibusfi aduenerit.
Dentem dente rodere. XXXII
Dentem dente rodere dicitur, qui carpit eum qui neq; lædi queat, neq; fentiat: aut qui mordet, pari
mordacitate præditum quempiam.Martialis lib.i3.in obtrectatorem quendam :
- Quiddentem dente iuuabit
Verberare la
Rodere?carne opus est, fifatur effe uelis. Simile illi: Noli uerberare lapidem,
pidem. Iouem lapidem iurare. XXXIII
Sanctè deieran Iouem lapidem iurare, dicuntur qui fan&tè & religiofè deierant. M. Tullius Epiſtolarum familiarú
tes. 7.ad Trebatium: Quomodo autem tibi placebit,Iouem lapidem iurare, cum fcias iratum effe loué ne
mini poffe:Sumptum à prifco feriendi fœderis ritu, quod à patre patrato manu tenente lapidem con
ceptis uerbis peragebatur, quemadmodum defcribit T. Liuius & Macrobius . Vtebantur & Arabes la
pide in feriendis foederibus, quéadmodum refert Herodotus in tertio.Adagium uariè poterit ufurpa
ri: Ego tibi fuper hac re non dubité,uel Ioue lapidé iurare, id eft, quantúuis fancte . Huic iniurato fide
habere malim, quàm tibi Ioué lapidé, ut aiunt,iuranti.Ioué lapide iurabat, nihil iftiufmodi cogitatum
fuiffe.id eft,magnopere affeuerabat.A. Gellius in noctib . ufurpauit ad huc modu:Ioue lapide, inquit,
quod fanctifsimú iufiurandu eft habitu, paratus fum ego iurare, Vergiliu hoc nunquã fcripfiffe . Apu
leius in fermone De deo Socratis : Quid igitur iurabo per Iouem lapidé , Romano uetuftifsimo ritu
Equidé arbitror huc pertinet, quod ex Auguftino citatur in Decretis, eos teneri periurio, qui iurarint
perlapidé,nec præftiterint quod iurarunt.etiamfi illic fcriptú eft, Super lapidem: ex librarij , ni fallor,
deprauatione . Indicat aut illic hoc iufiurandum effe fanctü ei cui iuratur:hoc eft , fi Chriftianus iuret
pagano, cui hoc iufiurandum erat fanctifsimum . Quid hic attinet referre, quæ gloffographi, & hos fe
cuti theologi,commenti funt de hoc lapide, tam abfurda,ut uix lapides talia dicturi fint? Mihi fatis eft
Per caput iu- indicaffe,legat qui uelit. Veteres per caput illius,quem charifsimum habebant,iurabant:Romani per
rare.
genium principis : Socrates per canem & anfere : Zeno Citienfis per capparim:pleriq; per brafsicam,
vai mà thi ngáμble ( quod multis exemplis è ueterum poematibus repetitis docet Athenæus lib. 9. ) co
quod huic diuinatoria quædam uis infit, eoq; & facram habitam tradit.
Cimmeria tenebra. XXXIIII
Tenebræ Cim/ J
merie. Multam obfcuritatem, aut animi caliginem, Cimmerias tenebras appellant. Lactátius Inſtitutionú
diuinarum
 harmony

CHIL. SECVNDE CENTVRIA VI.

413
A diuinarum lib.4.O' cæcum pectus, & mentem Cimmerijs,ut aiunt,tenebris atriorem.Et huc uelut æ
mulatus diuus Hieron.ut Lactantianæ admirator eloquentiæ:Rogo, inquit, quæ tanta eft cæcitas , &
Cimmerijs,ficut aiunt,tenebris inuoluta: Natú adagium à Cimmeriæ regionis prodigiofa obfcurita- Cimmeria
te.De qua Strabo lib.Geographiæ primo,fcribit in hunc modum : nguli ng niμpranov Bóoogov old ,rès regio.
κιμμερίεςεδὼς , ἐδήπε τὸ καὶ ὄνομα τ κιμμερίωνεδὼς,αὐτὸς δὲ ἀγνοῶν οἳ κατ' αὐτὸν καὶ μικρὸν πρὸ αὐτῷ μέχρις Ἰωνίας ἐπέδραμον
τὼ γ᾽ ἐκ βοσπόροπᾶσαν αινίτζετ γῆν καὶ τὸ κλίμα εαὶ χώρας αὐτῶνζοφῶδες ,καὶ ὥς φησιν ,
περὶ καὶ νεφέλῃ κεκαλυμένοι, ἐδέ ποτ' αὐτὲς
ἡέλι φαέθων ἐπιλάμπεται . ἀλλ᾽ ἐπὶ νὺξ ὀλοὴ τέταται. id eft:
QuinBofphorum quoq; Cimmerium cognouit, ut qui Cimmerios non ignorârit . Neq; enim uideli
cet cum Cimmeriorum nomen cognitum habuerit,ipfos ignorauit, qui téporibus illius,uel paulo an
te illius ætatem à Bofphoro ad Ioniam ufq; terram omnem percurfarint. Itaq; quónam in climate fita
fitillorum regio, uelut innuit, cum eam caliginofam facit: &,ut ipfius utar uerbis,
Vmbris ac nebulis tectam ,fiquidem igneus illos
Haud unquam irradiat Phebus: nox atrafed illis Ingruit aßiduè.
Porrò locus qué Strabo citauit,quáquá uerbis aliquot diuarias à poeta, eft apud Homerű Odyffeę 11.
ἠδ᾽ ἐς πείραθ᾽ ἵκανε βαθυῤῥός ὠκεανοῖο .
ἔνθα δὲ κιμμερίωνανδρῶν δῇμός τε πόλις τε
πέρι Ενεφέλῃκεκαλυμένοι, ἐδέ ποτ᾽ αὐτὲς
ἡέλι φαέθων ὀπιδέρκεται ἀκτίνεσσιν ,
ἔθ᾽ ὅποτ᾽ οὐ ςεχῃσι πρὸς ἐρανὸν ἀτερόεντα ,
ἔθ' ὅτ'αν ἂψ ἐπὶ γαῖαν ἀπ ' ἐρανόθεν προτράπηται,
ἀλλ᾽ ἐπὶ νὺξ ὀλοὴ τέταται δηλοῖσι βροτοῖσι , id eft:

Aft ille Oceaniperuenitfummaprofundi.

Illicfuntpopulig & mania Cimmeriorum,
Nubibus & caca affiduè caligine tecta.
Illos haudunquam radijsfolafpicit ardens,
Necquando aftriferum currupetit arduus axem,
Necrurfum adterras magno deuectusolympo,
Sednox incumbit miferis mortalibus atra.
Cimmeriorum mentionem facit etiam M. Tullius libro Academicarum quæftionum 4. Et Cimme
rijs quidem, quibus afpectum folis,fiue deus aliquis,fiue natura ademerat, fiue eius loci quem incole
bantfitus,ignes tamen aderant,quorum illis uti lumine licebat.Ifti auté,quos tu probas,&c. Et in hac
regione Nafo poeta Somno deo regiam ædificauit,libro Transformationum II. Somni regia
Estprope Cimmerios longofpelunca receffu, apud Cimme
Mons cauus, ignaui domus & penetralia Somni, rios.
Quònunquam radijs oriens , mediusúe, cadensue,
Phabus adirepoteft :nebula caligine mixta
Exhalantur humo, dubiag , crepufcula lucis.
Apud Græcos cóftanter per duplex m fcriptum inuenio: tametfi refragatur etymologia, quam adfert
Euftathius , autumas nupiss dictos, quafi agi naives.Sed uero propius eft, uurpiss uocatos, qua- muurgi
fixeurpis : quanquam hic quoque m fimplex. unde dicti.
Fruftra Herculi. XXXV
ngan :Fruftra Herculi.fubaudi,calumniam ftruxeris . De his dici confueuit, qui fic omnia fua
negocia gerunt,ut nemo queataut audeat calumniari.Nam Herculi mos erat res alienas ui abducere,
nondolo.Conueniet aut in uehementerlaudatum,probatumq;,aut in præpotentem, quem infimula
retutum non fit.M. Cato cenforius plus quadragies in ius uocatus fuiffe memoratur, femper iudicu
abfolutus fententijs. Hunc Cæfar in Anticatonibus infimulauit auaritiæ . Id Plutarchus perinde fcri
bit effe,quafifiquis Herculem infimulet ignauia . Nihil enim minus in Herculem quadrat,quàm hoc
criminis.Suntqui putent congruere, cuin aliquis omnia facit impunè, necà quoqua accufatnr. Qué.
admodum Hercules impunè res alienas confueuit abigere.

Ne in neruum erumpat. XXXVI

Terentius in Phormione : Verùm hoc fæpe Phormio uereor , ne ifta fortitudo in neruum erumpat Audacia te
deniq.Quadrat in temeraria inconfideratãq; audaciam, quæ plerunq; infelix effe folet , & in maximu meraria.
malum aliquando adducere.Donatus interpres à fagittarijs fumpta metaphora exiftimat: qui du ner -
uum arcualemadducunt immodicè,rumpunt nonnunquam :idq; non finefuo periculo.
Ipfa fenectus morbus eft. XXXVII
Terentius in Phormiõe: Ipfa fenectus morbus eft.Prouerbiali figura dictu uidetur.Ná in fenibus ut Senectus mor
abfitmorbus,ipfafenecta perfemala ualetudo eft.Vnde illud frequens apud Homerum, xandygas: bus eft.
id eft,Moleftafenectus . Iliados 9.
M 3 onde

V
 DE S. ERASMI ROT. ADAGIO RV M
414
id eft:
σὴ δὲ βίη λέλυται,χαλεπὸν δέ τι γῆρας ὀπάζει . "
Viribus effatum,iam tepremit afprafenectus. Et apud Vergilium:
Subeunt morbi triftis fenectus. Horatius in Arte poetica:

Multaferunt anni uenientes commodafecum,

Multarecedentes adimunt. Iuuenalis :

Circumfilit agminefacto
Morborum omnegenus : Nos item in carmine de Senectutis incommodis:
Senecta morbus ingens
Teterrimaporrò
Nullis arceriúepotest, pelliúe medelis,
Quin derepentè oborta
Hebetet.
Corporis epotetfuccos, animig , uigorem
Idem teftatur fenarius ille prouerbialis :
id eft:
φόβε τὸ γῆρας·γὰρ ἔρχεταιμόνον.
Item :
Metuefenectam:non enimfola aduenit.
id eft:
χαλεπὸν τὸ γῆρας ἐςὶν ανθρώποις βάρος .
Pergrauefenectus est onus mortalibus. Citatur exAntiphane:

σφόδρ᾽ ἐσὶν ἡμῶν ὁ βίβ οἴνῳ προσφερὴς ·

id eft:
TO
ὅταν εἶ τὸ λοιπὸν μικρὸν, όξω γίνεται .
Est uita uino noftra quàm fimillima:
Item ex eodem:
Vbipaululumreftat,in acetum uertitur.
τὸ γῆρας ὥσπερ βωμός ἐπὶ τῶν κακῶν ,
id eft:
παντ' ἐς ἰδῶνἐς τῶν καταπεφευγότα .
Quadam est malorum arafenectus omnium,
Rurfus ex eodem:
Adeò uidere est cuncta adhanc recurrere.

πρὸς γὰρ τὸ γῆρας ὥσπερ ἐργασήριον ,

id eft:
ἅπαντα τ ' ανθρώπιναπροσφοιτᾷ κακὰ .
Miferam adfenectam, ut ad officinam quampiam B

Mala uniuerfa confluunt mortalium.

Huc allufit anus Plautina, quæ tarditatem inceffus excufans, ait ſe graue pondus geftare: Tantum , in
quit,hoc oneris,quod fero . Quid oneris ? Annos feptuaginta & quatuor . Item M. Tullius in Catone
maiore: Quæ plerifq; fenib.fic odiofa eft , ut onus fe Etna grauius dicant fuftinere . Ariftoteles 5. De
Morbusna animalibus lib.fenectutem appellat voor quoin : id eft,Morbum naturalem : quemadmodú & morbus
turalis. fenectus eft aduentitia : propterea quòd nonnulli morbi idé efficiant in homine , quod fenectus : & ſe
nectus fimilia gignat, qualia morbi . Seneca morbü infanabile appellat.Donatus adfcribit uerba Apol
lodori ex Græca comoedia: roygas sin avrò véonμa , id eft: Ipfa fenectus morbus eft.
Adraftia Nemefis, Rhamnufia Nemefis. XXXVIII
Nemefis. ádpárea viμrois : id eft, Adraftia Nemefis.fu baudi endum , adeft,aut aderit, aut eiufm odi quippiam . Li
uel qui To
cebit uti uel in eos, quibus ob infolétiam arrogantiamq; fortunæ commutationem minamur,
à rebus florentibus ad calamitofam fortunam redacti funt. Hanc quidem Nemefim deam effe putant,
adgárea, infolentiæ & arrogantiæ uindicem, quęq; fpes immoderatas & uetet & puniat.adparea dicta and fast
pitinë μopís vœì daous, quòd nemo nocens meritam poenam ufquam effugerit: etiam fi quando ferius af
fequitur. Lucianus in Meretricijs dialogis : ἔπι τίςθεὸςκαὶ ἀδράσεια , καὶ τὰ τοιαῦτα ὁρᾷ , ideft : Eat dea quæpiamn
Adraftia,uidetq; ifta. Euripides in Rhefo:
id eft:
ἀδράσεια μὲν ὁδὸς παῖς, ἔργοις ςομάτων φθόνον.
Idem in eadem fabula:
Adraftia, Iouisfilia, arceas dictorum inuidiam .
id eft:
στὰ δ᾽ἀδρας είᾳ λέγων .
Idem teftantur etiam Epigrammata:
Volente uerò dixerim hoc Adraftia.
~
भἡ νέμεσις προλέγει τῷ πήχεϊ τῷ τεχαλίνῳ ,
id eft:
μήτ᾽ ἄμετζόντι ποιῶν,μήτ᾽ ἀχάλινα λέγειν.
Innuit hoc Nemefis cubitofrenog,gerendis
Item aliud:
Sit modus in rebus, dictag frenum habeant.
ἡνέμεσις πῆχωκατέχω.τίν — ἕνεκα ; λέξεις.
id eft:
πᾶσιν ἀπαγγέλλω ,μηδὲν ὑπὲρ τὸ μέτρον .
Contineo Nemefis cubitum. Que caufa?requires.
Nam cunctis iubeo rebus adeffe modum.
Strabo lib.Geographiæ 13. Adraftiam dictam tradit,non ab aufugiendo, fed ab Adrafto rege , qui pri
mus huic templum conftituerit: idq; Antimachi poetæ uerfibus confirmat:
sidé
.
CHIL. SECVNDE CENT VRI A VI 415

ἔτι δέ τις νέμεσις μεγάλη θεὸς, ἣ τάδε πούτα

πρὸς μακάρων ἔλαχαν . βωμὸν ἢ οἱ ἄσατο πρῶτ
ἄδρηςΘ ., ποταμοῖο παραὶ ῥόδν αἰσήποιο.
id eft:
ἔνθα τε τίμηται τε καὶ ἀδρήςενα καλᾶται.
Eft quadam Nemefis dea magna, cui omnia quadam has
Sunt dataforte deum. Aft huicprimus condidit aram
facratafluenta.
Adraftusiuxta Aefopi
Atque inibicoliturg, tenet Adraftia nomen.
Huius oppidi meminit Plinius libro 5.capite 32.his uerbis: Parium colonia, quam Homerus Adraftiá
appellauit.Adraftiæ deæ mentionem facit & Plato in Phædro . Ammianus lib. 14. Hæc & huiufmodi
innumerabilia ultrix facinorum impiorum ,bonorumq; premiatrix aliquando operatur Adraftia, atq;
utinam femper:quam uocabulo duplici etiam Nemefim appellamus. Hanc aiunt exopinione ueterú Nemefis omnia
theologorum lunæ fuperpofitam , generali potentia præfidere fatis , omnia terrena defpectantem, ut obferuans.
reginam &arbitram rerum omnium:quæ præcipuè faftui infenfa , nunc erectas mentiu ceruices op
primit & eneruat, nunc bonos ab imofufcitans ad bene uiuendum extollit . Huic antiquitas addidit
pennas,celeritatis fymbolum: dedit gubernaculum & rotam , fignificans illamper omnia difcurrente
fingula moderari.Idem libro 22.Ideo intolerabilem, humanorum fpectatrix Adraftia, aurem,quod di
citur,uellens,monens ut caftigatius uiueret, &c.Zenodotus originem adagionis ad huiufmodi fabu
lam refert,quam equidem no admodum fanè lubens,adfcribam tamen,ne lectorem auidum hac frau
daffe uidear. Eteocles & Polynices poft interitum Oedipi patris de regno Thebanorum hac lege pa
&
ti funt,utimperium alternis annis adminiftrarent . At Eteocles ( nam huic forte primus obtigerat
annus) exacto tempore recufauit fratri uices regni tradere.Itaque Polynices repulfus, in Adrafti di
tionem Argos profugit, no&tuq; appulit. Hic quum fortè Tydeum effet nactus , qui ob cædem perpe
tratam è Calydone profugerat, cum eodem prelium conferuit:inter quos clamore tumultuq; coorto,
interuenitAdraftus, & pugnantes diremit.Atq; ibi fimul recordatus oraculi cuiufdam, quo monitus
fuerat,utapro & leoni filias fuas in matrimonium collocaret,utrumq; fibi generum afciuit.Habebant
enim in clypeis, alter apri, alter leonis figura:pollicitusq; eft fe utrúq; reftituturu in patria.Cumq; pri
mum Polynicis nomine Thebas fuiffet adortus,cæfis Argiuorum optimatibus , Adraftus folus effu
git,Interfectorum cadauera cum Thebani infepulta abijcerent, neq; fepultura dignarentur,liberi cæ
B forum ad aram Mifericordiæ confugientes, parentum cadauera repofcebant.Athenienfibus exercitu
admouentibus Thebani cadauera reddiderunt . Quo tempore & Euadne Capanei uxor femet in ro
gum abijciens,unà cum uiri cadauere combufta eft.Poft id temporis filij Argiuorum, qui perierat ad
Thebas,nullam unquam reportarunt uictoriam,fuis partam aufpicijs : fed ftipêdiarij pro externis mi
litabant.Diogenianus parcemiam effert ad hunc modum: vos apa rédasBavet,id eft: Neinefis ad pe
des adeft. Galenus denique libro De ufu partium humani corporis 6. novova ngu dāfa ròvļidçatias
dr ŠAásinqsv§ärm dobuòn. id eft : Meminiffe ac declarare quod A draftiæ legem nullus effugiet . Acpaulo
inferius : vvojoas ofμm Top Padgarías up .id eft : Haud cogitans opinor Adraftiæ legem . Minitatur
medicis,qui falfapro ueris docent.Eadem appellatur Rhamnufia, à Rhamnunte Atticæ loco cogno. Rhamnusia.
minata: ubi (quemadmodum oftendit Zenodotus) huic deæ ftatua eft, folidolapide, decem cubito
rummagnitudine,Phidiæ opus.Fingebatur autem olim Veneris fpecie: quamobrem & malum arbo
rem dextra tenebat, ut autor eft Eudemus . Hoc adagium quanquam feparauit Zenodotus , mihi ta
menuifum eftcum fuperiore coniungere , quum nibil interfit præter commutatam cognominis uo
cem . Plinius libro 28. capite 2. Quur &fafcinationibus adoratione peculiari occurrimus ? alij Græ
cam Nemefim inuocantes : cuius ob id Romæ fimulachrum in Capitolio eft, quamuis Latinum no
men non fit.
Rifus fyncrufius . XXXIX
Γέλωςσυγκράσις.Rifum effufiorem ,Græci συγκρίσιμ uocant , quòdhominemt quafiat : quemn eundem συγκρέσιον
quidam exiftimant Sardonium effe.Putant aut, & rectè putant , hunc rifum graui uiro ueheméter in
decorü effe, propterea quòd uideatur ab animo impotente proficifci . Siquidé ut turpe eft uiro graui
muliebri more eiulare,fi quid doleat:ita gaudio immoderato in cachinnú effundi , parum decorü eft.
Similifigura Philoftratus in Sophiftis aliquoties dixit, what yλas: id eft, latè diductoά; ore ridere.
Rofam quæ præterierit,ne quæras iterum . XL
id eft:
ῥόδον παρελθὼν μηκέτι ζήτει πάλιν.
Nequare rurfum præteritamfemel rofam.
Netemaceres defiderio rerum ,quæ reuocari reftituiq; non queunt: uelut exacte iuuentæ, formæ, ui
rium ,fortunæ . Nam ut nihil eft rofa gratius , ita nihil ininus diuturnum . In eundem fenfum dixit in
Odis Horatius:

Mittefectari rofa
rofa quolocorum Seramoretur:
quo
Habent enim rofæ fuum tempus , fed perbreue . At exquifitius delicati , etiam alieno tempore rofam
quærunt.Vnde quadrabit & in eos, qui iam fugo uoluptates feftantur: uelut fi nucibus ludat uir, aut
amet potitétue fenex.
M 4 Rofam
 Copper SEELINE .

416 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

Bante
Rofam cum anemona confers. XLI A
fyl
Rofa & anes pódop airμwvyovyngívas:id eft,Rofam cum anemona cofers :ubi quis uehemeter imparia inter fe copo inar
mona.
nit.Rofa prifcis in precio fuit. Anemona papaueris genus , cuius flos fpecie quidem rofam imitatur, Neo
cæterùm nulla odori's gratia.Pafsim nafcitur in agris, cum olim rofæ fummus fit habitus honos.

Rofas loqui. XLII Jadei

pódaµ'épunas: id eſt,Rofas mihi locutus es,id eft,uerba gratifsima, & rofaru inftar amabilia . Suidas
exAriftophane citat, apud quem eftir vipinas.Sic & Plautus in Poenulo : Obfecro hercle, ut multa lo
quitur. Huic affine Perfianum illud :
Non nunc è tumulo, non nunc è manibus iftis,
Nafcentur uiola. Ac rurfum :

Quicquid calcauerit hic, rofafiat.

Lapides loqui. Cui planè diuerfum eft illud ex Aulularia Plauti , Lapides loqueris . quòd illi dicta quafi cerebrum
excuterent.
Rhodij facrificium . XLIII
pódior liv voia : id eft,Rhodienfes facrificiu. ubi res iurgijs & uerbis malè ominatis peragitur. Refer

CAFESIFTCFUKKATETEENEYE
tur à Diogeniano.Idem eftcum eo quod paulo fuperius retulimus, ivdu voía : id eft,Lindij ſacrű. O
Londinum.
Nam Lindus ciuitas in Rhodo eft,tefte Stephano : à qua deductum uideri pofsit Londinum apud Bri I
tannos; quá urbé Stephanus Lindoniú uocat, citatq; Martianú autore. Siquidé utraq; infula eft , Rho
dus & Britannia.ac uetus eius gentis lingua, quæ nunc Vualica dicitur, fatis indicat, eam aut profecta
â Græcis,aut certè mixtam fuiffe. Ne mores quidem admodum difsident à Græcanicis.
Rhodiorum oraculum. XLIII
Superstitio. podíwy Xenoµòs: id eft,Rhodienfium oraculum. Vbi quis de re minuta nimium crebrò , nimiumq; dili
genter fcifcitatur.Etenim Rhodienfes Lindię Mineruæ facrificantes, dies aliquot apud aram deæ có

紅酒
uiuiaprorogabant,atq; inibi perpetuò manebant. Quumq; illis mos non effet , matulam in facrificiu
inferre, ac fuper hac re deum confuluiffent,atque ut inferrent, refpödiffet: illi rurfus ambigere cœpe
runt,utrum æream ,an teftaceam inferre deberent: ac denuò fuper hoc adeuntibus oraculum indigna
tus deus, neutram refpondit.Refertur à Diogeniano.
Rufticanum oratorem ne contempferis. XLV

Rusticus oras aygoíns μù narapgóves púτogo: id eft,Rufticanum ne contempferis rhetore. Admonet adagium ,ne quem B
tor. ob imperitiam,infantiamue faftidiamus:neq; fpectemus à quo, quóue pacto dicatur,fed quid. Quiua 0
lent eloquentia,non perinde curandum eft, quid minentur , aut polliceantur. At penes quos ruftica
na ueritas eft, fi quid uel incultè dixerint , haudquaquam oportebit negligere . Siquidem huiufmodi
plus folent efficere quàm loqui.Autor Diogenianus.
Rus ciuitas . XLVI 201

aygos és; id eft, Rus ciuitas. Vbi quis in urbe neglectis legibus,ui, proq; fua libidine rem gerit. In

SE
ciuitatibus enim legibus ex tæquo uiuitur,in agris licentius agitur.Epicharmus apud Diogenianum:
àygóp vliv wóney worés , id eft: E ciuitate rus facis . Quadrabit etiam in ciuitatem , in qua legum non ma
gnus habetur refpectus. Huc allufit Seneca in ludicro libello, quem lufit in Claudium Imperatorem :
Vos mera mapalia feciftis,uolo feruetis difciplinam curiæ,
Cicernus Bacchus. XLVII
Res cotempta. ¿g‹ßívé dióvvo : id eft, Cicernus Bacchus.De re uehementer contempta. Sumptum adagium à po
tu ex leguminibus confecto , qui uinum imitatur . Veteres autem diuerfis rationibus uinum effinge mod
Zythus, " bant:quarum nonnullas commemorat Plinius lib.14.cap.16 . Idem lib.22 . cap. 25. meminit de Zytho
Celia. Aegyptiorum , Celia Hifpanorum, Ceruifia Gallorum . Erat id potus genus ex leguminibus coctum :
Ceruifia . quod inopia uini repertum eft in his regionibus, quæ uitem non ferunt . Hinc natum uideri poteft &
illud quod alibi retulimus , adagium , degos divvoo : id eft, Nihil ad Bacchum : ut id dixerit quifpiam, con
guftata ceruifia . Porrò contemptam faftiditamq; fuiffe ceruifiam ijs, qui eatenus affueuerat uino, ucl
Epigramma teftatur,quod Iuliano Imperatori tribuunt . id eft huiufmodi :
τις πόθεν εἰς διόνυσε; μὰ γδ τὸν ἀληθέα βάκχον ,
,
ἔσ᾽ ἐπιγινώσκω ,τὸν διὸς οἶδα μόνον.
κᾶνΘυνέκταρ ἔδωδε,σὺ ἢ τζάγε.ἡρά σε κεληοὶ Patin
G
τῇ πονίῃ βοτρύων τεύξαν ἀπ ' ἀσαχύων.
τῷ σὲ χρὴ καλέειν, δημήτριον , καὶ διόνυσον ,
τυρογενῆ μᾶλλον,καὶ βρόμον, ἐ βρόμιον. id eft:

Bacche quis? unde uenis? uerum tibi deiero Bacchum,

Tehaud noui, tantùm eft cognitus ille Iouis.
Is nectar redolet,bircum tu.dic age num te
Efpicisfinxit Gallia uitis inops?
Non igitur Bacchum te dixero,fed Cerealem,
Etfrumentigenam, nec Bromium, imò Bromum.
Eft au

VBagon
 CHIL. SECVNDAE CENTVRIA VI 417
1 A Eftautembromos hordei genus quoddam: fed à Theophrafto lib. Deplantis 8.inter eaponitur quæ spiu®.
penè fylueftria funt & immitia . Plinius potifsimúufum eius generis putat, quod illius fpuma cutem
foeminarum in facie nutrit. Nam quod adpotum ipfum attinet,inquit,præftat ad uini tranfire mentio
nem.Neq; uerò repugnarim,fi cui magis libeatad ritum facrorum Bacchi referre prouerbium,in qui.
bus imitamina meinbri obfcœni uirilis capitibus ac fœmoribus obligabant,atq; ita faltabant in hono
rem dei.Eas figuras Græci Phallos uocant: unde & apud Terentianum grammaticu cognomen Phal
lici carminis . Qui ferebant,panaogopa & iúpanno dicebantur.Etiáfi Athenæus lib.14.indicat alios fuiffe
Ithyphallos,alios Phallophoros :illos gefsiffe perfona hominis temuleti,hos fine perfona fuiffe: quan
quá & alijs rebus differebant .Verùm hæc nihil ad prouerbium . Alludit huc Ariftophanes in Achar
nenfibus:
σφῶιν δ᾽ ἐςὶν ὀρθὸς ἑκτέ
ὁ φαλλὸς ἐξόπισθεν δ κανηφόρες,
id eft: C
ἐγὼ δ ' ἀκολυθῶν , ἄσομαι τὸ φαλλικόν .
Vobis quidem rectus tenendus phallus eft,
Eumfequendo qui caniftrum baiulat:
Poft uos ego canam cantionemphallicam.
Effingebatur aut olim hoc membru è ligno ficulno,quod molliciei dedicauit antiquitas :unde & Ho
ratius eodé è ligno fuum Priapum exfcalpfit.Seruius exiftimat Maronem ite Georgicorü lib.2 . de ijs
phallis fenfiffe,quum facra Bacchi defcribens de penfilibus ofcillis facit mentionem :
ofcilla ex altafufpendit molliapinu.
Ea fcribit è floribus concinnari folere,ad imaginé obfcoeni uirorum membri,ac per intercolumnia fu
fpendi,quo qui in ea incidiffent,rifum mouerent.Hinc igitur Baccho cognomen Erebinthi:qué eun
demfimilide caufaMorychum appellarunt, uidelicet facilitate numinis contemptum inuitante.
Ne quære mollia, ne tibi contingant dura. XLVIII
Mỳvàμaranà μoro,μù ràbanaspatxus. id eft: Ne quære mollia, ne dura feras.Refertur à Phurnuto in opere
Denatura deorum, capite de Mufis, & ita refertur tanquá uulgò iactatum. Congruit in eos, qui dum
nimis improbè ac morofè petunt quæ uolunt, offenfis ijs à quibus petunt , accipiunt ea quæ nolunts
autin eos qui dum præter modum captant yoluptatem, incidunt in moleftiam...
Ne Execeftides quidemuiam inuenerit.. XLIX

ed' dunstidas av suporti sitäav dóp.id eft: Ne Execeftides quidem rectam uiam inuenerit.De negocio Res perplexa.
perplexo atq; inexplicabili. Execeftides quidam uulgò malè audijt, quòd immodicus effetin peregri
B nationib. ut omneis uias quàm maximè cognitas haberet.Idé taxatur ab Ariftophane in Auibus:
id eft:
ἀΰλός ἐπὶκαὶ κὰς, ὥσσες ἐξηκεσίδης. 1
Quòdfiferuus eft & Car,quemadmodum Execeftides.
Rurfum in eiufdem fabulæ initio :
id eft:
ἐδ᾽ αὐ μὰ δία γ᾽ ἐντεῦθεν ἐξηκεςίδης.
NonperIouem hinc uel ipfe uiam Execeftides.
fubaudiendum,inuenerit.Vnde dici coeptun de his qui tota aberraffent uia, aut qui difficili inexplica
biliq negocio diftringerentur.
Hermonium officium. L
puxapis : id eft, Hermoniú beneficium. Quoties aliquis ftudet officij caufa uideri facere , quod
alioqui coactus facit: non quo comodet cuipiam,fed quòd non liceatfecus agere. Hanc paremiam ad
huiufmodi referunt fabulam Gens quædam Pelafgica, quæ Lemnum incolebat, nauibus tráfmifit in Raptus Attita
Bæbronem,uel (ut Herodotus ) Brauronem Atticæ regionem , atq; ex ea mulieres raptas abduxerüt. rum mulierü.
Poftubipeftilentia laborarent, oraculo iufsi funt Athenienfibus fatisfacere:atq; ita futurum,ut pefti
lentialiberarentur.Athenienfes rogati quo pacto placari uellent, denunciarunt ut Lemno decederet.
Hancconditionécú audiffent Pelafgi,periocum refponderunt id facturos fefe,fi quis Borea uento u
nius diei nauigatione domo profectus Lemnum tranfmitteret.Euenit deinde,ut cum Darius in Thrá
cia agens,omnia undiq; fubigeret,Miltiades dux Athenienfium è Cherronefo foluens,Lemnú aggre
deretur, Pelafgis denuncians fe Borea uniusq; diei curfu adeffe domo profectu.nam Cherronefum
tenebat,atq; illic habitabat.Itaq; Hermon Pelafgorum princeps Lemno cefsit. Idé; cu Darij metu'co
pulfus faceret, adfimulabattñ fe uolente cedere, quo gratu faceret Athenienfib.Huiufmodi fermè co
periin Græcorum collectaneis. Aemilius Probus in Miltiade aliquanto diuerfius rem narrat . Qutim
Athenienfes decreuiffent coloniam mittere in Cherfonefum , quæ tum à Thracibus tenebatur , con-
fultus Apollo quem fibi ducem fumerent ad expellendos Thraces , iufsit ut Miltiadem afcifcerent.Is
Lemnum aggreffus,poftulauit, ut fe fpontè dederent Athenienfibus . Lemnij per iocürefponderunt,
feidtum facturos, cum ille domo nauib.proficifcens uento Aquilone ueniffet Lemnum .Nam hic ue
tus aduerfus eftAthenis pficifcétib.Lemnú. Miltiades ne illic tépus tereret, Cherfonefum profectus
eft. Ea capta,rebusq; illic ex animi fentétia ordinatis,redijt Lemnú, & expacto poftulauit infula Nam
fe uetoBorea domo profectu ueniffe, quod in Cherfonefo domu habeat: decreuerat enim illic mane
re.Itaq; q Lemnú tenebat, cefsêre metu. Simplicius quidé Páphilus ille Terétianus,negas liberi homi
nis officiú effe,cũ nihil mereatur, poftulare id fibi gratię apponi. Atqui in principum aulis, atq; adeo
pafsim in omni mortaliu coetu,Hermonü iftiufmodiplena funt omnia : qui cum maximè beneficium
dare
 ル S

418 DES. ERA S. ROT. ADAGIO RV M

A 2000
dare uidentur,tum maximè cómodis feruiunt fuis. Prouerbij meminit & Suidas & Hefychius.
Ex harena funiculum ne& tis. LI que
Non cohæren OCLA
Bäμus oxowíop wxinas: id eft,Ex arena funem nectis . In ftultè fruftraq; conátem quippiam dicebatur:
Remen
tia iungere. aut ubi quis ea connectere laboret, quæ nequaquam cohæreant . Appofitè dicetur in orationem , aut
dict
fyllogifmum malè cohærentem. Vt affine fit illis, Arena fine calce : &, Diffolutæ fcope . In hanc ferè
fententiam ufurpauit Irenæus libro 1. Veluti faciunt qui colligunt Homerocentones. In fumma qua.
drabit in quiduis adúvarop ng äronop : ut pertineat & ad illam formam , Laterem lauas : & , Aethio
pem dealbas.
LII
Halcedonia funt apud forum.
Quod dixit in Cafsina Plautus,Halcedonia funt circa forum , prouerbij fpeciem gerit. Significatur

།
hac uocetranquillitas & filentium.Idem in Poenulo :Nifi mihi illam tam tranquillam facis, quàin ma

སྤོཏི
re eft olim, cum ibi halcedo pullos educat fuos , Extat etiam in Græcorum commentarijs huiufmodi
prouerbium, voviridas jupas ayas : id eft,Halcyonios agis dies : de tranquillam & ociofam agentibus
uitam . Ariftophanes in Auibus:
1#
id eft: NRL
ἁλκυονίδας τ᾽ ἤγεθ᾽ ἡμέρας ἀπ .
Atque halcyonios duxit afiduè dies.
Halcyon. Ab aue quadam marina ductum adagium, quæ Græcis Halcyon dicitur, Latinis halcedo; ut autor eft
M.Varro lib.De lingua Latina 3.ne quis Plautinum uerbum deprauatum effe putet , Fabula de Ceyce
& Halcyone eft apud Ouidium. de aue fic refert Plinius libro 1o.capite 32. Halcyon paulo amplior eft
paffere,colere cyaneo exparte maiore,tantum purpureis & candidis admixtis pennis, collo gracili &
Halcyonides
procero.Ea fœtificatbruma: qui dies Halcyonides uocantur. Neque apparentnifi mari tranquillo ,ma
dies.
ximè Siculo.Faciunt autem feptem ante brumam diebus nidos , & totidem fequentibus pariunt . Hi
dies & nautis funt noti.Nam in his tempeftatem non metuunt.Nidificant autmedioin mari. Nidi pi
læ figura,paulu eminenti ore perquàm angufto,grandium fpongiarum fimilitudine,ex fpinis aculea
tis compacti,tanta duricie,ut ferro incidi nequeant. Franguntur ictu ualido,ut fpuma arida maris.Ha
&tenus Plinius.Lucianus de tráquillitate Halcyonidum dierum teftatur in dialogo , cui titulus ávú .
Vergilius inter prognoftica futuræ tempeftatis hoc quoq ; refert:
Non tepidumadfolempennas in littorepandunt
C
Dilecta Thetidi Halcyones.
Meminit harum &Theocritus Idyllio feptimo:
B
κ᾿ ἁλκυόνες πορεσεῦν τὰ κύματα , τότε θάλασσαν,
τόντε νότον,τόν τ' εὖρον,ὃς ἔσχατα φυκία κινᾶ.
ἁλκυόνες γλαυκος νηρηΐσιταί τε μάλιςα ...
id eft:
ὀρνίθων ἐφίλαθεν, ὅσαις τέ περ ἐξ ἁλὸς ἄγρα .
Halcyones , undas fternunt, pelagus , Notumý ht
Atque Eurum extremam motantemflatibus algam.. Sidel
Halcyones quas inter aues Nereides omneis 200
Venantur. Jaro
Vnicè amantglauca, quæcung, ex æquorepaftum
ondal
Empedoclis fimultas. LIII

Empedocles. unonis xpa: id eft, Empedoclis fimultas, dicebatur pertinax & irreconciabilis.Empedoclem e
nim aiuntijs fuiffe moribus,ut afsidue fimultate cum aliquibus fufciperet, easq; pertinacifsimè exer
ceret.Quadrabit etiam,ubi quis leui de caufa ex amico fit inimicus . Refertur à Diogeniano . Suidas
20p
exLyfia citathecuerba:ὤμω δι᾽ ἔγωγε τοιαύτῃ φιλίᾳσυνηρμώσθαι,ὥσε μήδ᾽ αὖ τὼ ἐμπεδοκλέας ἔχθραν ἐμπεδιὼν ἡμῖνες 3241a0
via . id eft:Ego fanè putabam nos eiufmodi necefsitudine copulatos effe, ut ne Empedoclis quidem Falken
i
fimultas nobis pofsit obftare. Referendum ad illud quod alio dictum eft loco , Odium Vatinianum :
&,Odium nouercale .
art
Pluris eft oculatus teftis unus, quàm auriti decem. LIIII
200
Teftes auriti Plautus in Truculento: Pluris eft oculatus teftis unus, quàm auriti decé.hoc eft: Lóge maior eft ha
weloculati. benda fides referentibus ea quæ uiderint oculis , quàm ijs qui narrant ab alijs audita . Idem innuunt
poeta, duas apud inferos infomniorum fingentes portás : alteram eburnam ,per quam falfa infomnia
ueniant adfuperos : alteram corneam , per quam uera . Vergilius Aeneidos fexto Homerum imita
tus, ex Odyffea7.
$70

Suntgeminafomniporta:quarum alterafertur ad
Cornea,quauerisfacilis datur exitus umbris:
FGB

Altera candentiperfecta nitens elephanto.

Sedfalfa adcælum hac mittunt infomnia manes.
His ubitum natum Anchifes, unag, Sibyllam
Profequiturdictis,
portag
, emittit eburna.
Seruius interpretatur, per corneam portam,oculos intelligendos,quôd colore fint corneo:per ebur
neam ,dentes,nimirum offeos & candidos. Per cornea egredi ueras umbras , quòd ea demu certa fint
quæ
 A

A CHIL SECVNDA CENT VRIA VL 419

A
A quæ confpicimus oculis:per eburnam falfas,quòd uana plerunq : foleant effe que fama percipiuntur.
ItaqueAeneas per eburnam portam dimiffus,fignificat pro falfis habenda,quæcunq; de inferis narra
ritpoeta.Adagij meminit & Apuleius lib.1.Floridorum,narrans quemadmodü Socrates prouerbium
inuerterit: Pluris eft auritus teftis,quàm oculati decem. Nam cum confpexiffetadolefcente decorum,
fed diutilè tacentein:Vt te uideam,inquit, aliquid eloquere. Senfit itaq; Socrates, auriú iudicium cer
tius effequàm oculorum :quod oculis non nifi corporis formam contueamur, ex oratione mentis ha
bitum deprehendamus. Iuftinianus Inftitutionú lib.3.de gradibus cognationum, Oculatam fidem ap Oculata fides.
pellat,quum res fubijcitur oculis.Vnde Cacam diem appellant, cum non protinus exhibetur pactu: Caca uel ocula
oculatam,quum præfente pecunia res agitur. ta dies.
whee
Vulpi efurienti fomnus obrepit. L V
Devõσæv àλwarna ŸÃvid eft,Efurienti uulpi fomnus obrepit.Vbi quis inopia cibi dormit.Ná Somnus loco
nónullis pauperib.fomnus loco paftus,teftante uerficulo illo prouerbij inftar celebrato: Poig pastus.
id eft: 717 mathem
ὑπνΘ ἢ πᾶναν τωνκακέσχατον δαμανα
Somnus domatfamem malorumpeßimum.
Paupere aut uulpe appellat, quòd callida fit inopia, & multarum repertrix artiu: iuxta illudquod ali
biretulimus, wia loopía inaxs: ideft, Paupertas fapientiam fortita eft.Neq; perperam dicetur & inil
los qui difsimulant, conniuentq; ad quedam , ut per occafionem aliquid commodi ferant. Siquidéual
pes urgente fame fomnú adfimulat,utallectas aues capiat,deuoretq;. Fit authoc phyfica quadam ra
tione,ut famem ac fitim extinguat fomnus.Adagium recenfuit Diogenianus.
Ad deorum aures peruenit LVI.
as pra algid eft, Ad deorum aures peruenit.Vbi facinus aliquod clanculum patratu, refcifcitur @góvota.
ab ijsquipoffunt uel remunerari rectè factum, uelpunire fecus admiffum. Sic enim imaginantur poe
tæ,quæ rectè, fecúsue gerátur in terris, ea per Mercuriu explorata referri Ioui. Is deinde cocilio deo-"
rum conuocato,de pæna ftatuit.Eft illud etiam nunc folenne in principu & pontificum literis:Adno
ftrasauresperuenit.Paulò diuerfius paftor ille Vergilianus:
Et quoties, & que nobis Galatea locuta eft,
Partem aliquam uenti diuum referatis ad aures.
De rebus egregijs, quas q; deorum auribus dignas iudices. Itidem Horatius:
-Et Iouis auribus ifta, Seruas.

Admirabiles in nectendis machinis Aegyptij . LVII

id eft: Res perplexes
δεινοὶ πλέκειν τὰς μηχανὰς αἰγύπτιοι .
Nectuntftupendas machinas Aegypti.
Deuerfutis, & (ut ait Plautus) confutis dolis dictitatum . Torqueri poteft & in perplexas fophiftaru
argutias,ac fyllogifmorum inexplicabiles labyrinthos: aut in fycophantas ac delatores , qui uera fal
fis permifcendo nectunt calumnias . Ammianus 14. refert, Paulo cuidam qui plurimos admirandis
technis deferebat apud Conftantium,uulgò cognomen inditum cathena:quòd in complicandis de
lationib.nodos necteret infolubiles. Celebrabantur olim Aegyptiorum opera ex uarijs lignorum fru
ftulis miro quodam artificio connexa, quorum eft & Herculanus nodus. Adagium hoc cognatum eft
illi,quod alibi retulimus, kaartwormou dupa:id eft,Cafsioticus nodus. Cafsium enim in Aegypto eft, ques
admodum paulo fuperius oftendimus.
Acefei & Heliconis opera. LVIII
anos nuga: id eft,Acefei & Heliconis opera. Que fingulari artificio confecta uiderentur, Artificum or
ficantiquitùs appellabantur. Locumprouerbio fecerunt duo quidam celebrate artis artifices , Ace- pera.
feus natione Patarenfis,& Helicon Caryftius. Hi primi contexuiffe dicuntur peplum Palladis Polia
dis.Id enim cognomen Mineruæ,quæ in arce Athenienfium colebatur. 17
Acefias medicatus eft. LIX
antoías iácato: id eft,Acefias medicatus eft. Dici folitú de re quæ femper uergeret in deterius, quoq;
magisaccuraretur,hoc peius haberet.Occafionem adagio dedit Acefias quidam,medicus imperitus Acefias medi
& ftupidus:qui du cuida pedum dolore laboranti mederiftudet,auxit dolore. Vnde Ariſtoph. Cus.
ἀκεσίας ,inquit ,τὸν πρωκτὸν ἰάσατο. a disunt
Quod ea pars,quantumuis cures,tamen per fe femper inquinetur.Autor Diogenianus. giusyidis
Agamemnonij putei. LX
ayautuvóvaagrata: id eft, Agamemnonij putei . De nouis & admirandis operibus dicebatur Aiunt
enim Agamemnonem & circa Aulidem , & pafsim in omni Græcia puteos effodiffe , neper æftum a
quarum inopia laborari poffet.Autor Zenodotus, Po člani
Bands Defera comedifti. 5LXI
aypis Bißpanas:id eft, De fera comedifti. Dicebatur olim ofcitanti.Nam uulgò creditum, carnem feri
nam comefam crebras ofcitationes excitare.Venuftius erit,fi commodè transferatur ad fupinos, ofci
tabundos & negligentes. 625
Ruris fons.. LXII ... ‫ال‬
ys way : id eft, Ruris fons.Denimiu laboriofis, & perpetuo operi afsidentib.Cuiufmodi fingit Me
nedemum
 R
ERAS
MI GIO
420 DES. ROT. ADA V M

nedemum Terentius. Cóueniet ité & de negocio laboriofo, cuiq; nunquá exhaufti fatis eft . Nam hoc A
ipfum uerbu way , hyperbolen habet copiæ nó tátum apud Græcos,uerumetia apud Latinos. ALEL
Aefopicus fanguis. LXIII

Airineop dua:id eft, Aefopicus fanguis.Delphi Aefopum quendam nihil commeritum interemerút: eac
eamq; ob caufam iratum numé dira illis uaticinabatur. Sunt qui putent huc Aefopum effe, cuius no Cure,&
De interitu
mineferuntur apologi.Traduntq; huiufmodi quædam fuper illius interitu, tametfi fabulis quàm uc mas
Acfopi.
ropropiora.Cum Delphos profectus gentis illius iram in fe conuicijs & contumeliofis apologis có
citaffet,Delphi facra phiala in huius peram clanculum impofita, Phocidem confecuti , cóprehenfum
facrilegij damnârunt, obteftantemq;, ac dira imprecantem præcipitârunt. Moxoborta peftilentia, có
fultum oraculum,admonuit ut Aefopi manes placarentur.Itaq; Delphi monumentum Aefopo cófti
tuerunt.Cæterùm Græciæ principes & eruditi,fimulatq; cognouiffent indignam Aefopi morté, Elo
picufanguineulti funt,fublatis ijs qui fuerant mortis autores . Vnde dici folitum, aut ubi quis præter
meritum acerba pateretur, aut ubi propter læfam innocentiam irati fuperi poená immittere uideren
tur.Meminit huius hiftoriæ Plutarchus in comentario, cui titulus pidasBadung vv. Nē.
pe Aefopu multa auri uim accepiffe à Craefo,uti Delphis fplendidè facrificaret, & Delphorum fingu
lis quatuor minas diftribueret.Verùm cum incidiffet illi nefcio quid difsidij cu Delphis, facrum qui.
défecit:cæterum pecuniam quam acceperat diftribuenda, Sardis mifit, Delphos indignos iudicás co
beneficio. Quamobré irati,facrilegij condemnatum præcipitârunt è rupe, quá Hiampeiá uocant . Eo
facto deus indicauit,terræ fterilitaté, & morborum prodigioforum uim inftare . Proinde territi Del
phi,in publicis Græciæ conuentibus afsiduè perpræconem clamabant , fi quis effet qui poenas Aefo
pinomine de fe uellet fumere. Tandé tertia generatione Samius Idmo aduenit , nihil adfinis Aefopo,
fed nepos eorum qui Aefopum Sami emerant :huic cum poenas quafda dediffent , malis leuati funt.
Indicat eodem in loco Plutarchus dici folere,quoties ferò pœna datur.
Manum ferulæ fubduximus. LXIIII
Manumferule Etnos manum ferulæ fubduximus : id eft,nos quoq; literas didicimus , & præceptorum opera fu
fubducere.
mus ufi.Nam antiquitùs literatores difcipulorum manus ferula cædebant . Eft autem ferula fruticis
7 genus,quo no aliud leuius:ut indicat Plin.lib.13.cap.22. Græcis va dicitur, utilis ad fulciendos ua
cillates ætatefenes.Vnde & Baccho Silenoq; facer, ut uino titubantes fulciat , nec oneret tamen. Eft
enim ligno durifsimo foris,licet intus lignum non habeat.Hac exceptum ignem cœlefté poetę fingut
Sceptra pada Prometheum deportaffe in terras.Poftremò hinc fiunt fceptra pædagogorum , ut Martialis appellat,
! gogorum. quo terreantmagis quàm lædant. Notauit id eleganter Columella in carmine: B
‫ܩ‬ Etibidem:
Necmanibus miteisferulas.
Ferula minaces Plantantur.

Vnde Manum ferulæ fubduxiffe dicuntur, qui defierunt in ludo literario uerfari,neq; iam pueri docé
di,fed utcunq; docti funt.Iuuenalis in prima Satyra.
Et nos ergo manumferulafubduximus, & nos Confilium dedimus Sylla.
Hieronymus Subduximus accipere uidetur,pro eo quod eft Subiecimus,fuppofuimus.Sic enim fcri
bit ad Domnionem :Et nos didicimus literas,& nos fæpe manum ferulæfubduximus. Nifi fortè Ma
num ferulæfubducere pueri dicuntur,cùm metu plage fubtrahunt manum . Eftfimilis apud Græcos
fermonis color.Citatur apud Athenæum lib.13 .Timocles :
-dav den ἀγωνιᾶσαι, καὶ ῥαπτπτῶαι γε,καὶ
id eft:
πληγὰς λαβῶν ἁπαλαῖσι χερσὶν ἡδύγε.
Opus effe adhuc Trepidare, & alapis cadi, & in teneras manus
Recipereplagas, res profectòfuauis eft.
Aetnæus cantharus. LXV
Airva navlap : id eft, Aetnæus fcarabeus .De magnis & fœdis.Ariftoph.in Pace:
ἐκ οἶδ᾽ ὅποι εισήγαγ᾽ αἰτναιον μέγιςον καύθαρον .
Aetnæum aut dixit, quafiprægrande : uel quòd in Aetna uarij maximiq; fcarabei fint:uel Aetnçus di
Scarabeus. xit,tanquâ inftar Aetnæ montis maximus.Porrò fearabeus infecti genus, quod è ftercore ut nafcitur,
ita pafcitur.Fabulis quoqs antè proditú eft,Aetnam unum é Gigantib.præcipuum complexam fuiffe,
ac feruaffe ne ct reliquisperiretfulmine.Vnde de illud : ἔτι πῦρδραύιον ἐπ᾿ αὐτὸνἦλθον, ὅτι ἀίτνα παίζειαὐτὸν id
eft:Nec ignis cœleftis illum attigit,nec Aetna illum premit. Autor Diogenianus.
Ex tua officina. LXVI.
Officina no Nihil iam hac figura tritius,Ex tua officina, ex aliena officina. Ex noftra officina depromi dicútur, quę
ftra, aliena, à nobis inuenta,noftroq; ingenio perfecta funt: ex aliena, quibus abalio mutuo fumptis utimur utno
C. ftris.Nå officina locus ubi opifices fuas exercent artes. Sumpta metaphora ab ijs, qui aliena operain
fuis uendunt tabernis.Hoc quo longius traducetur ad res animi, hoc fuerit lepidius : ut, Hoc confilij
quis non intelligat è tua prodiffe officina:Totum hoc negocij tuæ fuit officina.
20mion Extra chorum faltare. LXVII
Limites cho Auror xops dexa : id eft, Extra chorum faltare dicitur, qui dicit aut facit à re quam propofuit alienum
rearum. aliquid.Etenim qui choros agunt, certis limitibus, certisq; numeris adftricti mouentur , ut liberú nó
fit quò libet cuagari.Quòd fiquis difcrepet à lege chori,ridiculus habeatur.
Exordiri
 CHILIADIS SECVNDE CENTVRIA VI 421
ad
Exordiri telam : LXVIII
Pleræq;metaphoræ quæ ducútur à textrina, prouerbij faciepræ feferunt.Plautus in Bacchidibus : Tela.
Exorfa hæc tela eftno malè omnino mihi.Ide in Pfeudolo:Neqs nunc quid faciam fcio :Neq; exordiri Exordiri
unde occipias,habeas : Neq; ad detexunda telá certos terminos.M.Tullius lib. De oratore dixit, Per
pertexere te
texere,&perficere.Pertexe modò,inquit, Antoni quod exorfus es. Rem enim quam arte cófilioq; in
Lam.
ftituimus,Exordiri dicimur.Et Reteximus quæ denuò refingimus.Item illud ad Herennium : Ego te
iam detexam ab exordio.id eft,ab initio uitæ explicabo qualis fis.Cognatú illi quod alio comemora
uimus loco,Ea tela texitur.sova sai,Pollux citat ex Græcis autoribus; εύμονα τῆσαι.
In caducum parietem inclinare. LXIX
Prouerbiali figura,In caducum parietem inclinare diciinur,cú nitimur,confidimusq; rei parum fir
mæ:ducta metaphora ab ædificijs. Hadrianus imperator de Commodo adoptato , & imperij fuccef
fione deftinato, dictitare cofueuit:In caducum parietem inclinamus, & perdidimus quatermillies fe
ftertium,quodpopulo & militibus pro adoptione Commodi dedimus. Caducum autem pariete uo- Caducus pari
cabat,quod effet ualetudinarius, & rebus gerendis inhabilis effe uideretur.Item qui fenis prefidio ni es.
titur,quiformafuperbit,qui in caducis fortunæ bonis uitæpræfidia collocat , rectè dicetur , in cadu
cum inclinare parietem .Huic proximum eft illud Maronis:
In te omnis domusinclinata recumbit.
Scipioni arundineo inniti. LXX
Adeandem forma pertinet,quod apud Hebræos in prouerbio fuiffe uidetur, Arundineo inniti ba- Arundineus
culo:de eo quifpes fuas figit in his,qui no folùm nopoffunt effe prefidio,uerumetiá noceant deftitu- fcipio.
to.Siquidé arundineus fcipio no modò no fuftinet innitente,uerumetia manupenetrat , ac uulnerat.
In libri Regu quarti, cap.i8. & item apud prophetá Efaia, cap.36.ac rurfum apud Ezechielem, cap. 29:
Acgyptus &Aegypti rex baculus arundineus dicitur, cuius fiducia bellum fufcipiebatur: & futurum
prædicitur,ut is confractus non folùm non fulciat innitentem, uerumetiam manú illius perterebret.
Nonadmodum abludit ab illo quod alibi retulimus ,Ficulnum auxilium . Ficulnum du
Homo bombylius. LXXI xilium.
Boußun dugu :id eft,Bombylius homo, dicitur uerbofus,inultiq; ftrepitus,cęterùm inutilis.Bó- Bombylius.
bylius Græcis, apis autuefpæ genus, à fonitu,ficuti uidetur, appellatum:ingens,fed ad mellificiú inu
tile:fauos fibi nectit è luto. Eft & ingens apis ac mufca, quam à ftrepitu fic dixerunt.Hefychius addit,
B Boußunidas Græcis dici bullas, quas nafci uidemus ex aqua,quæ mox euanefcut. Item bombylion dici Boußunid βομβυλίδου ..
poculigenus, quod paulatim extillante potu fonitu reddit in modú animantis,de quo dictú eft: quan
quá &huic à bombo uocabulu. Apud Suidá quidam tibicine,pro bombylio,ßeßario dixit, addita li
tera a,wapà rò xunois Boußäv. Quin & M.Tullius Philippica 3.meminit cuiufda Bambalionis, hominis ni. Bambalio.
hili,& impeditæ linguæ.Bambalio,inquit, quidá pater, homo nullo numero. Nihil illo contemptius,
qui propter hæfitantia linguæ ftuporeq; cordis, cognomen ex cótumelia traxerit. Hefychius ait Græ
cisBoubana effe labijs tremere. Náid accidere folet hoc uitiolinguæ laborantibus, quemadmodú &fri Bonßanap.
gorehorrentibus. Quanquam aut hæc uox uarijs modis defcribitur, tamen eadem eft origo,nimirum
afono titubanterloquentium,aut uehementer algentium,Adagium refertur apud Zenodotum.
Buthus obambulat. LXXII
Bidpigora :id eft,Buthus oberrat.De leuibus ac ftolidis dicebatur. A'moribus Buthi cuiufdam
athlete,qui uicerat in Pythijs ludis.Huius meminit Cratinus xegori,tefte Zenodoto.Meminit & He
fychius,indicans & Ariftotelé alicubi de huius uictoria meminiffe.Fieri poteft, ut huic id nominis in. Comedo.
ditu fuerit ab edacitate, quòd folidos boues uorare foleat. Ná cognominatus eft & Hercules Badoivas:
quòd aliquando efuriens quendam è bubus Theodamátis, quibus ille terram profcindebat, abductu
occidit,ac uorauit.Vnde uidetur dici poffe in edaces,hoc eft,sgáyos.
Bunas iudex eft. LXXIII
Bivasdinda :id eft, Bunas iudicat. ( In nónullis codicib.fcriptü eft Bahías,non Bévas: fed deprauatè, ni
fallor.)Vbilis in longum profertur, nec unquá explicatur. Qui mos nuc eftperditifsimus aduocatis Comperendia
noftri temporis,utfubinde nouam reperiant caufam producedæ litis, quo plus nummorú extorque: nationes liti
antà litigatoribus.Paroemia nata à Buna quodá Athenienfi . Cum effet cótrouerfiainter Calydonios um.
&Eleos,utriq; rem ad arbitrium Bunæ detulerunt. Conuenerat autem,ut à manibus temperaret, do
necille de negocio pronunciaffet.Quod ubi fenfiffetBunas, de induftria audiebat quidem utraq; par
tem,cæterùmperfictas occafiones rem in longum diftulit,nec unquam de lite uoluit pronüciare. Au
torMnafeas apud Zenodotum .
Bos fub iugum. LXXIIII
Best foydu:id eft,Bos fub iugum:ubi quis afsidue laborat, aut ubi fe quis laboriofo inuoluit nego
cio.Ductum à bubus agricolis. Quin & hic eritlocus utendi , cum negabimus aliquem ad id trahen
dum negocij,ad quod adminiftrádum parum fit idoneus,fed eum qui fit aptus: quòd bos iugo duce
do natus uideatur,non item canis,aut ceruus. Proinde confine fuerit illi quod alio pofitum eft loco,
Bos clitellas.Recenfet Zenodotus .
Tenui filo . LXXV
Tenuifilo,pro ftylo fubtiliori,minusq; grandiloqua oratione.Nam Rhetores treis faciút orationis
N
χαρακτή
 1 422 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
kn,quz
Orationis cha xapanligas, grande,tenue,& mediocre :fumpta metaphora â nentibus, aut certè à textoribus . Horatius: A rzos.De
racteres. -Tenuideductapoematafilo. Coccifum
Aufonius in oratione, qua Gratiano Imperatori de confulatu gratias agit:Tenuiori,inquit,filo,ut di Aotea
citur,deducta libauerim. Cui diuerfum erit, Craffo filo, crafsiore filo.ueluti fi dicas,Barbaros craffo fi obtalic
lo tractare rem theologicam.M.Tullius lib.De oratore fecundo dixit,Vberiore filo,pro copiofius: & Ginod
in Senectute, Aliud filum orationis, pro alio dicendi genere.
kupre
Tenui uena, Diuite uena,Tenui canale. LXXVI
Vend Rem eandem alia reddunt metaphora, cú aiunt:Paupere uena, benigna uena , diuite uena. Venam
autem appellant indolem, & uim genuinam ingenij :träslatione ducta uel à fontibus, quorum alij an し
guftiore uena manant,alij tanta,ut flumen ingens efficiant:uel à metallis,quorum etiam uenæ nóge
itag
nere tantùm,fed & copia differunt. Simillimum his eft, quod ait Quintilianus libr.11.Pleniore tamen
lobat
bęc canali fluunt,Vos Albani tumuli atq; luci.
otio
ὑπερμαζαν . LXXVII
mája. Máfa Græcis genus eft cibi è fimila tritici, quod (ut apparet) in delicijs erat :unde uulgari ioco dice accept
ora
bant, puafu,pro opiparè,fplendideq; uiuere :fiue ob egregias mazas,fiue quòd aliquid his etiá lau
media . tius fumerent.Eam uoce Iul.Pollux lib.7.indicat fuiffe ueterum,pro qua recentiores dixerint keuran: capte
EKCU
àiumentis ductum, quibus hordeu placentæ funt.Illud mirum, cú hoc uerbú proferat ex Aeschylo &
Sophocle,cur recentiorü effe dicat: nifi fortè apud recétiores cœpit ufitatius effe quàm ipuafar.Eu
plous ad Thalafferote: apuafas urulwas answ yap or hordógs yuvainis pav.id eft: Aut luxu diffluis , autinfa serop
2000
Marvalap. nis:nam audio te captum amore mulieris maledice. Confimili forma dicebant Maz/váfa , à mattya ci 11
230C
bi genere:quod Athenæus lib.14.recenfet inter fecundæ menfæ delicias.
Necpropius ferire. LXXVIII A
A propofito dinlay Bárnap:id eft, Ne propius quidé ferire dicuntur, qui procul abfunt à fcopo, multoq; interual
aberrantes. lo aberrant à re propofita. Sumptum eft ab imperitis fagittarijs: cuiufmodi cum Diogenes ille Cyni
cus confpexiffet,proximè fcopu confedit: rogatus quid fibi uellet, Ne me feriat,inquit:innuens quid.
uis illum tacturum potius quàmfcopu. Ergo qui nimiú aberrant à figno , id inrap Bárnap dicebantur.
perinde ualet quafi dicas, dipoop:id eft,Nihil fimile.and ouons dixit Homerus. Vfurpauit hoc adagiu
Plato libr. de Repub . 9. καὶ ταῦτα δὲταύτα ,πρὸς τύραννου πονηρίᾳ τε καὶ ἀθλιότητι πόλεωςπαραβαλλόμενα , τὸ λεγόμενον p
id injapbánna.id eft: Hæc quidem fanè omnia ad tyrannú collata,malitia miferiaq; ciuitatis haudqua C
quam accedunt ad fcopum,ut prouerbio dici folet. Suidas admonet, è linguæ proprietate dictú pro- B
uerbium, uelut & illud quod proximè fequitur. Huc allufiffe uidetur Lucianus in Dialogo quem in
fcripfit,ὑπὲρ7 εικόνων με ἶναι ἢ τηλικότων αξίαν,μετὰ ἐγγύς ideft : Neq ; enimeffe me tantislaudibus dignam ,
ne propè quidem.Item Ariftides in Miltiade: nrara, di iyyus.id eft:Multum abeft, ut hæc ita fe ha

E
K
beant.Adagium hoc referendum in gregem illorum quæ commemorauimus alibi , digas duaртavar?
&,Toto errare cœlo: &,Tota errare uia.
ad
Diolygium malum. LXXIX CSOF
diwayopkandy:id eft,Ingens malum : ipfa loquendi figura prouerbialis eft. Vtitur hoc adagio Plato | itio
in Theæteto: & manga ng dewny pavapia.id eft:Haud longa quidem ac diolygia nugacitas.Apud Sui 42200
dam referuntur hæc ex autore quopiam ,Damafcio opinor: girara dewrúy gruapia dóğaçu àvai,nei die tinat
κάπως, κατὰ γραῶν ὕθλουλεγόμενον ,ἀλλὰ πόα μεγίσο φλωάgn . id eft : Non ne hæc uel maxiinanuganentaui
debuntur?Sanè uidebuntur, & quidem merito. Non iuxta deliramenta , quæ uocant anicularum, fed
ប
ultra maximas nugas.Chryfoftomus aduerfus Iudæos oratione prima ait, za nyo dhonú§avob : id Camil
eft,clarè iubilantes,ut uox procul queat exaudiri. Loquitur de paftoribus , uifo lupo inter fe uocife TILL
Aany rantibus .Vocis originem bifariam indicant.danuyor , quafi dions ior,quòd clamor nufquam non pene
tret: & diwavyo , quafi donavor: id eft, perdens & exitium adferens . Dicitur autem prouerbium de eo,
I
L

qui malo quopiam ingenti ac diuturno tenetur. AD

Eadem tibi & Pythia & Delia O
LXXX
Summa veru. pro
sabrá cor ngè wúcha.ngi dunia: id eft,Hæc tibi & Pythia & Delia . Quoties fupremum aliquod opus figni
ficamus. Perinde quafi dicas: Hæcfumma omnium quæ gefturus es in uita. Citatur adagium ex Me
nandro. Natum aiunt ab oraculo quodam , reddito Polycrati Samiorum tyranno. Nam is poftea
quam Rheneam infulam cepiffet, eamque confecraffet Apollini , conftitutis apud Delum ludis pul
cherrimis, Delphos mifit confulturos, utrum oporteret eos ludos Delios an Pythios appellare. Re
fpondit oraculum, Tará og úα ng daha: futurum innuens, ut propediem excederet è uita: idque
/29
euenit.Itaq; res in prouerbiu uerfa. Cæterùm fi fcribas Taura,uertes, cadem: fi raza,uertes, hæc.Neq Atne
enim ad fenfum magni refert.
Claue findere ligna, & fecuri fores aperire. LXXXI
τῇ Κλαδὶτὰ ξύλα σχίζειν ,τῇ ἢ ἀξίνῃ τὼ θύραν ανοίγειν παρᾷs: ideft , Claui ligna findere, fecuri uerò fores aperi Fehlin
re conaris.cures præpofterè geritur:ueluti fiquis liberos metu ftudeatemédare,feruos beneficijs fi
bi adiungere:aut fi quis apud imperitos philofophicis rationib.agat,apud eruditos clamore & impro
bitate uincere conetur.Refertur à Plutarcho, libello cui titulus,wiaxter.

Bellerophontes literas. LXXXII

TR уgáμμara: id eft, Bellerophontes literas. Subaudiendum uerbum aliquod accómodú
Bannópopórus тà
fententia,Adfert,aut aliud aliquod Locus erit huicprouerbio, cu quis literas uelut commendaticias
perfert,
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA VI. 423

Aperfert,quæ contra ipfum fint defcriptæ. Vulgò literas Vriæ uocant. Neq; difsimilis eft hiftoria apud vrie literė.
Hebræos.De Bellerophonteis literis huiufmodi fabulá commemorant Græci Bellerophontes pro- Fabula de Bel
pter occifum Bellerum Argos exilio mutans,in Tirynthé peruenit,Protiq; regis hofpitio eft ufus.In. lerophonte.
terim Antea regis uxor,adolefcentis amore correpta, coepit illius animum ad ftupru follicitare , & fui
copia obtulit.Ille ubi flagitium recufaffet, uidelicet hofpitij religione permotus, illa prior occupans,
uerfoq;in odium amore muliebri, Bellerophontem apud maritum occultè defert,tanquam ab illo fu
iffetde ftupro interpellata. Quod ubi perfuafiffet, quoad poterat regis animum in perniciem iuuenis
inftigabat,femperad aurem occinens illud Homéricum :
+ ‫ܕ‬
τεθναίης ὦ προῖτ᾽ ἢ κάκανε βελλεροφόντω . id eft:
Aut morere Præte,aut interfice Bellerophontem.
Prætus itaq;uerè regio ingenio, & ut Homeri utar uerbo, nunquis,uelut officij caufa Bellerophon
tem ad lobaten hofpitem mittit, additis literis, uelut in illius cómendationefcriptis. In his mandabat
Iobatæ,ut iuuenem quoquo pacto tolleret è medio.Bellerophon (ut eftminimè fufpicax innocétia)
literas acceptas reddit, ut fuerant obfignatas.Quas ubi perlegiffet lobates, quò Præto gereret more,
aggredituradolefcenté honefto titulo perimere. Nam hic fermè malorum principum mos. Animúin
uenisfuapte fponte ferocem,ad periclitandas uires,gloriamq; parandam inflammat.Ac primùm per
fuadet,ut cum Chimera congrediatur.Id erat monftrum triforme,
Prima leo ,poftremadraco ,media ipfa Chimera. id eft,Caprina fpecie.
Hac Bellerophotes equo infidés alato,telo cofixit, cófecitq; .Poft alijs atq; alijs periculis obiecit iuue
né:àquib.omnib.quuille uictor rediret, rex & uires admiratus, & ex euêtu coiectans innocentia, lite
ras Prætioftédit,generu afciuit,ac moriés eidé imperijfuccefsione tradidit. Itaq; quifquis imprudés
autnüciat,aut facit quippiá,quo fe pdit,in eu rectè dicetur, Beanopogóvens za gaara : aut quicunq; fub
officij prætextu læditur. Adagiu recenfetur à Zenodoto.Plautus in Bacchidibus : Tace,nullus homo
dicit,he tabellæ te arguüt :Quas tu attulifti hæ te uinciri iubet:Aha Bellerophonté iam tuus me fecit
filius.Egomet tabellas detuli,ut uincirer:fine. Effertur adagiu in huc etiá modu,Branopogórskarà oar:
ideft, Bellerophotes aduerfus feipfum.Lucianus in Apologia7 ἐπὶμισῷ συνόντων κατὰ σαυτ ὁ βελλόδοφόντης
Hypapus ToBißniou.id eft: Qui Bellerophotes librú aduerfus teipfum fcripferis. Simili cómento rex Phar
nabazus impofuit Lyfandro.Refert Plutarchus in ipfius uita.
Coeno puramaquam turbans,nunquam inuenies potum. LXXXIII
βορβόρῳ ὕδωρ λαμπρὸν μιαίνων, ἔποθ᾽ εὑρήσις πότον. id eft : Contaminare
B Si lympidamperrexeris pulcra.
Cano aquamfpurcare, nunquamquodbibas inueneris.
Carmen eftTrochaicum , quod nos hemittichio, & carmine eiufdé generis exprefsimus.Dici folitum
ubi quis ea quæfunt per fe pulcherrima, contaminat, admixtis ijs quæfunt turpifsima. Veluti fi quis
poeticæ admifceat obfcoenitaté,fuo utiq; uitio.Ná ars per le fincera.Aut fiquis theologicá eruditioné
hæreticis opinionib.deprauet,autfpurcitia fermonis inquinet , aut pphanis contaminet literis : aut
amicitia principis crebris offenfis iritet.Conueniet in hos quoq;, quib.hæc uita grauis eft, idq; ipforu
culpa:quod animi uitio, quæ per fe molefta non funt,moleftiam adferre uideantur. Quod fi adfit més
aftultis affectibus immunis, quicquid acciderit, uoluptati futurum eft.
Charetis pollicitationes. LXXXIIIt
pros oxiest id eft,Charetis pollicitationes. Dici folitum , ubi quis facilè ac benignè promit
tit,iuxtaillud Nafonis :
Promittasfacito: quidenim promittere ladit?
Pollicitisdiuesquilibet effepoteft.
Natum adagium à Charete quodam Athenienfiú duce, qui quiduis cuiuis pollicebatur,at non prefta Chares.
batitem quod receperat. Hunc Charetem nunc fermè reges & pontifices imitatur, dum omnibus o
mnia promittunt, neqs recufant quicquam,ut faltem fpe lætos à fe dimittant : atq; ultrò etiam inuitát
utrogentur,fpe uidelicet illectantes. Narrant & de Vefpafiano filio , quum adinoneretur ne tam faci
lis effet ad pollicendum, quòd longè plura promitteret quàm præftare poffet, refpódit : Non oportes
re quenquam ab Imperatoris confpectu triftê difcedere. Adagium refertur à Suida: nec dubito quin
fumptum fit ex Ariftophane.
Cefcon habitas . LXXXV
leno oinas: id eft,Cefcum habitas.In ftupidum & bardum dicebatur. Cefcos Pamphylia ciuitas, cu Cefcos urbs
jus ciues ob uecordia ftulticiaqs uulgò malè audiebant, Iuxta Cefcú urbe fluuius erat , cui nome as Pamphylia.
id eft,amens.Quanquá Suidas, qui & ipfe prouerbij meminit, Cefcú ponit in Cilicia, non in Pamphy .
lia.Vnde & uulgari fermone iactatü eft: is léonvoy s'ixsoa.id eft: Cefcus ciuitas métis inops . Qua
drabit & in coetu,aut cóciliabulú hominú ftultoru. Conuenit cu eo quod aliàs oftendimus , Boeotica
fus.Adagium recenfet Zenodotus.Illud obiter admonendú , locú hunc in Suida deprauatum haberi
in dictione lon : & pro sono xa ,legendum effe honor inap.
Circulum abfoluere. LXXXVI :
Top kúnnop woenap :id eft, Circulú abfoluere, eft rem omnib,numeris omnibusq; partib.perfecta red
dere.Vnde &kunñété dicta, quæ difciplinaru omniú uelut orbé abfoluerit , & iyun wádéa, Me. Lunnenades,
N 2 taphora
 424 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
ialpro
taphora fumpta uidetur à mathematicis, apud quos circularis figura perfectifsima abfolutifsimaq; iu Madans
dicatur. Vnde illud non fine caufa laudatum carmen de fapiente: dedema
-Mundi instar habens, teres atque rotundus, aisdiffic
alia
Externe ne quid labisper leuiafidat. at
Confine illud,wavri podu :id eft, Omni numero.Ita Fabius in præfatione libri 8. Quàm ut per omneis Actu
arle
numeros, & penitùs cognofcere,ad fummam fcientiæ neceffarium eft, ita incipientibus fimplicius ac
breuius tradi magis conuenit. Quod à muficis dictum uidetur. mo
Calidam ueruti partem. LXXXVII antie
Cate
zò dopuòp & dßers: id eft, Calidá ueruti partem. Subaudiendu, arripuit, aut fimile quippiá. ubi quis per arb
imperitiam negocij ea parte rem aggreditur, qua minimè tutú fuerat aggredi. Aut ubi quis ob infcitia
pro melioribus eligit peiora.Zenodotus ait huius adagij meminiffe Sophoclem. Sumpta metaphora
abrie
ab ijs,qui per imprudentiam, eam ueruti partem manu prehendunt quæ calet: deinde offenfi reijciut,
& alteram partem apprehendunt.Non ufquequaq; difsimile huic,anious wanyes véop dive oloa : id eft, Pifcator
ictus fapiet.quod alio loco retulimus. vero

Titanicus afpectus. LXXXVIII spro

Titanicum.
Tita#wdob{ßntrap: id eft, Titanicum tueri:hoc eft,uultu Titanico obtueri. Titanicũ autem toruum uo
cant, ac tetricum, ac cuiufmodi fuiffe feruntur ueteres illi Titanes. Lucianus in Timone: i×ṛızάo«s yöp`t
re•
πώγωνα,καὶ τὰς ἀφοῦςανατώνας,καὶ βρενθυόμενός τι πρὸς αὐτ ὄρχετ ? τιτανῶδ6- βλέπων.id eft :Itaq ; promiffa barba ,
ductisq; fupercilijs , fecum murmurans nefcio quid, accedit Titanico uultu afpiciens. Idem in Icaro
menippo : Jos maña goßſpüs dgvuúte ng titavŵdo às s'édùy.id eft :At Iupiter admodum terribiliter, acri
terq;,& Titanico me intuens uultu.
Thraces foedera nefciunt. LXXXIX

Spānot ignia šušníça#7 :id eft,Thraces foedera non norunt. Apud Thraces euenit , ut natu maximus
quidam iaculo per pectus adacto interierit.Vnde Ionibus & Acolibus ueluti per ænigma dici cœptü,
Thracum mo- Spänd guia siis : quòd natu gradibus honos magis debeatur apud hos qui legibus uiuunt. Porrò 11
Yes. Thracum barbariem & immanitatem perfidiamq; fatis arguit interemptus à Polymneſtore Polydo

FAZE
rus,hofpitij iure uiolato.Et Euripides in Hecuba : rus
τάχ᾽ ἦν παρ᾽ ὑμῖν ῥάδιον ξενοκτονῶν· Iugulareforfitan hoſpitem uobis leue eft:
ἡμῖν δέγ᾽ αἰσχρὸν τοῖσιν Ἕλλησιν τόδε . ideft : Nobis Achiuis iftud oppidò eft graue.
Thunniffare. XC
Suvife Græci transferunt pro ftimulare pungereq :uel quodhic pifcis,quo fit palato gratior, pun- B

ILEKTS
Thunni, gi foleat:uel quod ipfe pifcis adurat, pungatq; contactu.Plinius libr.9.capite 15.rem auditu noua me
morat de thynno.Ait in mari animalculú effe perquàm exiguum , aranei magnitudine,fcorpionis effi
gie:id fe delphino, & ei qui gladius uocatur, crebrò delphini magnitudiné excedeti , fub pinna affigit
aculeo,tantoq; infeftat dolore, ut in naues fæpenumero exiliant. Athenæus lib.Dipnoſophiſtarum 7.

£
lo
prodidit,thunnorum generi, quos Athenienfes thynnidas appellant,fubter uentrem pinnam affixam

STAFF
effe,quæ uocetur athera. Addit pifci nomen inditu, wapa o due , quòd impetu feratur, præfertim cũ œ pers
ftro concitus agitur, id quod illi accidit circa folftitiú æſtiuú . Id eft animalculum in capite fpecie fcor

COPT
pij, magnitudine drachmæ. Quo malo fic exagitantur, ut ex aquis fubfiliant, non minus altè quàm del
phini,Atq; huius rei tefté adducit Ariftotele. Lucianus in Ioue Tragoedo : äñayt, duvvñdób rò ìvbýµnua ŵ wớ
cadop rỳ komidi waxv.id eft: Apage thunnicum enthymema Neptune , & fupra modum pingue. Rurſum

:
in eodem Dialogo ad idem uerbum alludens : & ' àµà šīs vμîµ à¤ozrlúvvisa.id eft: Si mea uobis ita expu
&tafunt.Adagium recenfetur à Diogeniano.
Citius ufura currit quàm Heraclitus. XCI
Vſura. Jäïſop i rón☺úganadow wPiriw píxs.id éft: Citius ufura quàm Heraclitus celerrimus currit . Admonet a
dagiũ,abſtinendũ à mutua pecunia, quæ credatur ad ufurá. Ná opinione celerius recurrere die ufura
riu.Sumptu prouerbiu ab Heraclito quodá, celeritate currendi præter cæteros eximio atq ; excellen .
ti.luxta Doricam dialeçton diftumeft, ᾑρακλάτω δεπδρινέω,pro ὑρακλάτο πορινες. Videtur carné fuiffetro
chaicum tetrametrum catalecton,paucis fyllabis deprauatis.
Celerius quàm Butes. XCII

Järlor » Bérus:id eft, Celerius quàm Butes.Hoc adagio fignificabant aliquid quàm primùm abfolui,
compendioά; explicari.Quemadmodum folent ij qui paucis uerbis, & ijs trunce pronunciatis , lon
gam fententiam fignificant.Aiunt hinc fuiffe natum Athenis inter picturas Stoę porticus, depictus e
rat Butes quidam , atq; ita pictus,ut fumma capitis pars cum oculis duntaxat uideretur : uidelicet ut
fpectator imaginaretur reliquum corpus tegi montis obiectu,in quo ingrediebatur.In eius igitur pi
facilè per 200
Atura quoniam non multú operæ fumpferat pictor, prouerbio iactari confueuit de his quæ
ficiuntur. Autor Zenodotus.
Lydus oftium claufit. XCIII
Infuraces aut audòs Tliv dúgav rungor: id eft, Lydus oftiú claufit. De furacibus dicebatur, quòd Lydi nó difcederét, nifi
obfcanos. re quapiam fublata. Quòd fipermittitur nobis diuinare (cur autem nópermittatur in re tam uetufta,
cũnecautor extet,nec interpres ) malim accipere de ijs, qui rem quampia obfcoena aggreffuri , fugitát
arbitros,abduntq; fefe, propter Lydos molliciei notatos.Vnde & Plautus Lydúuolfum appellat.Al
Jufit
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA VI 425

! A lufitadprouerbiu,atq; utina aperuiffet etiá , Plutarchus in comentario que fcripfit aduerfus Colotá:
ἐμοὶ; δοκῇ , καθάπο ὁ λυδὸς ἐφ᾽ αὐτ ανοίγειν ἐ θύρανμίαν,ἀλλὰ ταῖς πλάσαις 7 ἀποριῶν, καὶ μεγίσαις περιβάλλεινὴ ἐπίκουρον .
ideft :At mihi uidetur, quéadmodú Lydus aduerfus feipfum,no ună aperire ianua;fed plurimis ac ma
ximis difficultatib.Epicuru inuoluere. Nifi ficui magis placet , ut hic Plutarchi locus referatur ad il
lud,qd'aliàs dicetur,Vito Lydo negociu non erat,Hefychius meminit prouerbij,fed nihil addés prę
terhęcuerba: pons :de ftultè furacibus.Verùm hic prodidit nobis deprauatam in alijs libris
fcripturá,legendüq; notat,fed iniyot:id eft,mouit,fiue tentauit. Fures enim imperiti dum nó fine
ftrepitu mouét oftiú, fefe produnt fæpius.ya enim Gręcis,autore Suida,polyfemon eft.Sonate . Lynnifer.
T nim,canover,Hoxe , wop, Liväp : id eft,mouere, obdere peffulum,ftrepitum facere;attingere . Hæc
eft autempræcipua furum ars,ut fiue ingrediantur, fiue egrediatur, abfq; fonitu moueant oftium.Ex
hisiam arbitror effe perfpicuum, quid fentiat Plutarchus .
Lydus in meridie. XCIIII
0
volèsi monuspía : id eft,Lydus in meridie.In hominem infatiatæ, aut etiam intepeftiuæ libidinis di
Aitabatur,Narrant Lydos adeò libidine perditos fuiffe,ut non tantùm noctu uacarent uoluptati Ve
nereæ,uerumetiam ipfo meridie lafciuirent,manibus foedum opus peragentes:unde audiáfu dicunt via
Græci,pro Lydorum moreuitam agere.De gentis huius luxu delicijsq ,multa comemorat Athençus
lib.12.Meminimus alibi,nimiru in prouerbio, Sybaritica menfa, de cóuiuio Sybaritico , in quo & Ve
nusadmifcetur.Porrò nullum eft tempus magis alienu à coitu, quàm uel meridiei , ob æftuanté ſolé:
uelconuiuij,propter fpiritus circa ftomachum & concoctionem occupatos.
Caprarius in æftu . XCV
by :id eft, Caprarius in æftu . Confimilem habet fenfum , uidelicet intempeftiuæ libi
dinis.Nam his horis caprarij, dum feductis gregibus in umbra latitant,lafciuire foliti fcribuntur. Ze
nodotus utrunque refert adagium,& item Suidas.Poterit ad quamuis uoluptatem accommodari, nó
intempore,adhibitam.
Lydus cauponatur. XCVI
audiskauneid eft,Lydus cauponatur.In effœminatos & uoluptatibus addictos iaciebatur.Exhu Lydi effomis
iufmodi natum hiftoria tradunt Cyrus rex deuictis Lydis imperauit ex confilio Cræfi,ut cauponiam nati.
•
exercerent,neque tractarent arma, fed uefte ad terram ufque demiffa uterentur, quæ olim molliciem
indicabat:utadeum modum ueluti in fœminas transformati , ad rebellionem fierent inutiles. Hero
dotuslib.i.tradit, Lydos primos omnium caupones & inftitores extitiffe, Hefychius tradit,ab his in
Buentafpectacula,& hinc Romanos dixiffe ludos.kare Græcis propriè dici,qui uendunt efculen. Overp,
ta.Prouerbium fapiunt & illa quæ refert Suidas, audiáfw feu audífw : pro eo quod eft , Lydorun more
uino.Refertur à Suida.
Lydorum carycæ. XCVII
audū kagúnas: ideft, Lydorum carycas,antiquitus appellabant quicquid effet opiparum, & uarijs co
ditum cupedijs. Nam caryca cibi genus Lydij, ex multijugis lautitijs & fanguine confectu. Athenæus Caryca.
Dipnofophiftarum lib.12.tradit, carycaru apparatu primùm repertum à Lydis. Effertur adagiu inte
gre adhucmoduravoŵp kapinas,μý masíyw Vips.id eft: Nec Lydorú carycas,nec fagrorú ftrepitus .
Subaudiendu,uolo,aut fimile quippiäid eft,nec blandimenta uolo, nec conuicia,nec nimium bláda ,
nec rurfum afperanimium.de quo plura dicentur aliàs.
Lupinum potum. XCVIII
nuno wordy : id eft, Lupinŭ potú dicebát, ubi quis uoluptatefuo periculo capitis emeret. Narrát du
os erupiffe fontes facros Apollini, quorum alter uino fcateret,altermelle:ad quos cú aues aduolarét,
arcu feriebátur. Porrò Apollo fuper cætera cognomina dictus eft & Lucius:fiue à luce quá aperit,fiue Apollo Luz
alupis interfectis. Autores Zenodotus & Suidas,admonentes penultima effe circüflectendam. Nam cius.
Aún prima acuta,gymnafiú eft Athenis: quod quidam â Pififtrato,quidam à Pericle conftructum pu axes.
tant.Atq; hinc ortum prouerbium,confine illi,Vt canis è Nilo.
Lupi decas. XCIX
únsdinàs id eft,Lupi decas.Dictú apparet in eos,ad quos inhonefti lucripars aliqua tametfi pufil . Lucri pars.
la rediret:autin eos qui largitionib. effent corrupti,alios' ue corruperent.Nå Athenis in foro ubi cau
fæ agebatur,Lycus quidá genius fcalptus ftabat,lupina fpecie.Apud hanc ftatua fycophantæ pecunia
corruptiuerfari cófueuerüt,uelut apud deu quempiá fui queftus præfide, eiq, in dies fingulos triobo
lusfecabatur:autore Zenodoto.quanquá attigit & Hefychius . Suidas addit, Sycophátas fuiffe decem
numero,uelutiVdecem uiros referentes.Meminit huius Ariftophanes in Vefpis:
θ᾽ ἡρῶον ἄ πως ἐκκομίσας τὸ ξλύκε... Siqua fimulachrum efferrepofies Lyci.
Erat hoc quæftusgenus apud ueteres inuififsimú, eorú qui in ius uocabant, ut ex damnato dicta mul
Sectores.
ta portionem aliquam præmij loco ferrent.Vnde & Sectores dicti funt,& quadruplatores.
Verba importat Hermodorus . C Quadruplaa
λόγες δ' ἐρμόδωρG ἐμπορεύετ .i. SuntHermodori uerba mercimonium . tores.
In eum dicebatur, qui præter uerba nihil adferret. Quemadmodum Laches in Hecyra Terentiana Pá
philum filium rogat, num unam duntaxat fententiam fecum è Lemno reportaffet.Aut in eos qui uer.
bauenduntpecunia: quod in poetas,aduocatos, fumi uenditores,atq; in id genus homines rectè dici
N 3
poterit.
 CARRAROWA

M
I IORV
426 DES. ERASM ROT. ADAG
poterit. Natu ab Hermodoro quodá Platonis auditore, qui comentarios ab illo cófcriptos , in Sicilia A docere
deportare cófueuerit,atq; inibi ueditare. Vnde Siculi,ut funt dicaces, re in puerbiú uerterût, dicêtes, perede
Hermodoru p mercibus importare uerba. Cæterùm fophiftæ & philofophi lucubrationes fuas, zsí hunci
appellát.Allufit haud dubiè huc M. Tullius lib.Epift.ad Atticu 13.Dic mihi,placet ne tibi primú æde. diputa
re iniuffu meo? Hoc ne Hermodorus quidé faciebat,is q Platonis libros folitus eft diuulgare , ex quo rpente
abygrow ¿quódwp☺.Porrò licet Cicero mutilum adduxerit prouerbium,tamen fi addas iμrogovrræ , cólta Calmtom
bit Græcus fenarius. Hinc & xoyśμnogo dictus , qui præter uerba nihil adfert. lib.6.E
CHILIADIS SECVNDAE CENTVRIA VII . mola)a
Pomarius Hercules. I stor,o
Hercules Po . ideant
Higannis : id eft, Pomarius Hercules .Per contemptum dicebatur in eum, qui nomen quidé
marius. magnificũ gereret, cæterùm opibus nullis, nuliaq; potentia polles . Ab euentu natum. Narrat opter
M
Suidas, cum ruftici quida Herculi boué effent immolaturi,isq; rupto fune profugiffet, nec ef
fet quod facrificaretur,malum arreptum fuppofitis quatuor ramis crurum uice, deinde additis alteris
duobus ceu cornuum loco,bouem utcunque funt imitati : idq; ridiculum fimulachrum pro uictima Tax
facrificauerunt Herculi.Iulius Pollux lib.De uocabulis rerúprimo,fabulá aliquanto fecus narrat,né shem
pead hunc modu Solenne eft,inquit, apud Bootos, Herculi malis rem diuinam facere. Cumque iam rei
adeffet dei feftum,& immolandæ uictimæ tempus urgeret (porrò hoftia erat aries ) quú ea ferius ad ben
duceretur,propterea quòd Afopus fluuius ita fubitò creuiffet , ut tranfiri non poffet , pueri qui iuxta
amet,
aram ludebant,facrificij ritum nihilominus peregerunt. Pulchro, cuipiam malo quatuor ftipulas ui
ce pedum addiderüt,rurfum alias duas cornuum loco ,imaginantes fefe ad eum modum arietem im ‫ملة‬
molare.Creditum eft Herculem hac uictima magnopere delectatum: proinde manfiſſe apud Theba Cab
nos hunc morem,ut malis facrificaretur Herculi. Cognomen hinc additum deo,ut égenλüs μúawy, id eft,
Hercules malorum uocaretur.
Verecundia inutilis uiro egenti.' II
Pudor inuti αἰδὼς δ᾽ οὐκ ἀγαθὴ κεχρημένῳ ανδρὶ παρεῖναι.
lis urgěte ne- Ita legitur apud Homerum Odyffeag. Citatur à Platone in Lachete. Ac mox:

ceßitate. αἰδὼδ᾽ οὐκ ἀγαπώ φῂς ἔμμεναι ανδρὶπαράκλη Apud Hefiodum item:
་
id eft :
αἰδὼς δ᾽ οὐκ ἀγαθὴ κεχρημένῳ ανδρὶ κομίζει.
Verum hominipudor haudquaquam conducit egeno.
Is uerfus in prouerbiu abijt.Admonet aut abijciendú pudoré, quoties urget necefsitas. Eft enim ue- B
g
recúdia cùm ad multa uehementer inutilis, tum maximè quú res poftulat, ut omnia nobis fint facien
da:uelut inutilis pudor eft, qui deterret à difcendo quod turpe eft nefcire. Et,ut ait Flaccus,
-Incurata maluspudor ulcera celat. Idem alibi:
GID
Pudor, inquit, te malus urget. Brut
Eodem allufit Euripides in Iphigenia in Aulide: MOTO
id eft: 1
ὅμως δ᾽ ὅσον γε διατὸν ,αἰδεῖσθαι χρέων. Dyd
Veruntamenpudere oportet eatenus, Quoadlicet. Ma
Homerus Iliados w.fcribit uerecundia feuง reuerentiam plurimú prodeffe , & eadem officere plurimü: afisuc
-85'oi aidas γίγνεται τ' ανδρας μέγα δίνεται ἤδ᾽ ἀνίνησιν { id eft: col
Necpudor est illi,qui uel ladit uehementer, Velmultumprodest homini.
Etuidere eft nonnullos hoc inutili pudore præditos, qui corporis incommoda celare malunt , quàm Sproue
amicorum ope tolli: quo ingenio fuiffe legitur Apelles , cui & morbum & inopiam difsimulanti can
didus amicus furtim fub ceruicale pondus auri fubmifit.Sed eorum multo maxima turba eft, qui ani ByLett
plalci
mi morbos & egeftatem inutili pudore difsimulant.Atqui his ferè accidit, ut pòftinalo in apertum e o
rumpente,tum miferius,tum fruftra erubefcant. 2005TO
Ventrem mihi obijcis, III
Commemorantur & uerfus in Græcanicorum adagiorum collectaneis : spella
anto
γατέρα μοι προφέρεις κάλλισον ὄνειος άπαντων. n
id eft : po
ἡ πλήρης μὲνἐλαφροτέραςκανεὴ δὲ βαρεα .
Ventrem miobiectas,quo probrum haudpulchrius ullum .
Plenus is eft leuior,grauis idem ubipendet indnis. Prope
r
Lánnesooves Equidem ubi prouerbium fit non uideo, nifi in hoc,karniso ved : quod apud Græcos prouerbij ui
எது. porfo
ce uidetur ufurpatum .Euripides in Iphigenia Aulidenfi:
καλόν γε μοι τ᾿ ὄνειδ[ ο ἐξωνάδισας . 1. Mihi opprobraftiprobrum honestufcilicet.
L

Aut in ea parte uelut ænigmatica : Leuis cum plenus eft,grauis quú inanis. Nam reliqua uafcula quo FitE.fo
C
pleniora funt, hoc funt grauiora : quo magis inania , hoc leuiora . Contrà uenter quo diftentior cibo, eniab
hoc leuior eft,propter auctos excitatosq; paftu fpiritus. Si
Turpe filere. IIII
Rosin
Turpe filen dioxgo wrap: id eft, Turpe filere.Hoc licebit uti, quoties quis alterius exéplo extimulatur ad ftudiu, Gelio
tium. autnegociu aliquod fufcipiendum, Aut natuin,aut certè ufurpatum ab Ariftotele: qui quum Ifocra
tes rhetoricen doceret, æmulatione cómotus,cœpit & ipfe pomeridianis illis fuis opazos dicédi ar
tem do.
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA VII.
427
A tem docere, dicens illud: alexedy or ansvrirongares.id eft: Turpe filere loquente Ifocrate.M.Tullius
in opere de Oratore , oftendit è tragoedia quapiam mutuaffe Ariftotelem , paucis immutatis . Scribit
enim hunc in modum : Ariftoteles quum florere Ifocratem nobilitate difcipulorum uideret, quod ipfe
fuas difputationes à caufis forenfibus & ciuilibus ad inanem fermonis elegantiam tranftuliffet, muta
uit repentè totam propè formam difciplinæ fuæ, uerfumq; quendam de Philocteta paulo fecus dixit.
Ille enim turpe fibi ait effe tacere cum barbaris: hic autem, quum Ifocratem pateretur dicere. Ad Atti
cumlib.6. Ego,nifi Bibulus (qui dum unus hofpes in Syria fuit, pedem porta non plus extulit quàm
domofua) admiraretur de triumpho , æquo animo effem: nunc uerò aixop owrap. Hoc nunc quidam
abutuntur,nihil exiftimantes turpius quàm filere, ne apud homines illiteratos parú eruditi, parüq; di
ferti uideantur . Vndeapud Lucianúpræceptum illud ἀπαιδιούτο ῥύτορΘ ,μεδέποτε σιωπᾶν :id eft , Ne unqua
file.propterea quòd apud imperitos is demum infans & imperitus habeatur, qui nó perpetuò garriat
L Munerum animus optimus.
V
—Ξενίων δέτε θυμὸςἄρις ( id eft:
Verùmin muneribus res præftantißima mens eft.
Græcis hemiftichium heroicum prouerbiale : quo fignificatur, in amicorum muneribus non effe fpe- Munera coma
tandum rei miffæ precium,fed mittentis potius animum: ut Xerxes ille aquam manibus hauftam , à mendat ani
rufticolibenter accepit.Et Chriftus uidue nummulos omnibus diuitum muneribusprætulit.Et qui mus.
dam monet, exiguuin munus à tenui miffum amico , perinde ut maximum boni confulere . Plinius in
Luc.21
præfatione,diuerfa extulit metaphora: Verùm & dijs lacte ruftici,multæq; gentes fupplicant:& mola
tantumfalfa litant, qui non habent thura. Quin tritifsimumhodie eft, ut qui munus aliquod offerant,
animum iubeant fpectari, non rem.Refertur adagium à Phurnuto in opere de Natura deorum .
Nefcit capitis & inguinis difcrimen. VI
Quieò impudentiæ uel cæcitatispotius deuenerunt,ut nullum prorfus faciant difcrimen inter ho
neftum acturpe,hinefcire dicuntur, quid interfit inter caput & inguen. Inter honefta corporis mem
bra caput primum obtinet locum , ac proinde rectè nudatur : quæ uerò fub uentre funt , ut inhonefta
teguntur.Iuuenalis de muliere temulenta:
-Quidenim Venus ebriacurat ?
Inguinis & capitis quafint difcrimina nefcit.
Prouerbialifigura dictum uidetur.
B Multitudo imperatorum Cariam perdidit. VII
πολλοί τρατηγοίκωρίαν ἀπώλεσαν. id eft: Multi duces deperdidêre Cariam.
Admonet fenarius, nihil effe perniciofius licentia multitudinis , dum nulli paretur, fed pro fua quifq; monarxía.
πολυαρχίας
libidine rem gerit. Hanc Græci uocant avapiau,malum penè tyrannide peius, qua nihil poteft effe pe- avaрxía.
jus. Parautem malum eft nonvafxía, cum eo quod dicitur avaxia. Idem docet Homericum illud Iliados
libro2.quodipfum in prouerbium abijt.
id eft:
οὐκ ἀγαθὸν πολυκοιρανίη , ἧς κοίραν Θἔσω .
Multosimperitare malum eft:rexunicus efto.
Nam his uerbis Vlyffes milites tumultuantes, in quibus erat & TherGites , cópefcit. Eum Homeri uer
ficulum ufurpauit Dion,quum uideret Heraclidem moliri factionem.Autor Emilius Probus. Natum
adagium à Caribus quondam florentifsimis,poftea per ciuiles feditiones eo redactis, ut etiam in uili
tatis prouerbium abierint:quemadmodum alio docuimus loco.
Mus albus. VIII
Mus hounds , id eft, Mus albus, apud Suidam :uus nanos, id eft, mus malus,apud Diogenianum. In homi. Infalacem.
nem lafciuum & libidinis immodice dicebatur.Nam mures domeftici falacifsimi funt, præfertim albi.
Elianus miram effe murum falacitatem, autorum teftimonijs docet , libro 12.cap.10. Atq; inter multa
illudaddit, Epicratem in fabula quapiam quum mulierem fignificare uellet prodigiofæ libidinis, uvw
via appellaffe : citatq; prouerbium ,as novads,ex Philemonis comoedia. Vnde receptum uidetur,ut in . puwvíce,
ter amatoria blandimenta, quemadmodum pafferculi , columbulæ, & id genus aliorum, itidem & mu
ris cognomentum ufurpetur. Martialis:
ina as
Nam cum me murem, cum me a lum dic .
Facies tua computat annos. IX
Prouerbiali nimirum fchemate dictum à Iuuenale in uetulam, iam gagor quidem , & ad Veneris lu. Infuger lafcis
fusprorfum intempeftiuam,fed quæ uerborum nequitijs puellam etiamdam ageret: uientem.
-Facies tua computat annos.
hoc eft,frontis ruge, numerum annorum tuorum præferunt, quanquam libido nondum in te confe
nuit. Congruit huc apologus de crocodilo : cui iactanti maiorum fuorum claritatem, & primas in cer
tamninibuspartes,uulpes ad hunc modum refpondit : ἀλλὰ κἂν μὲ σὺ λέγῃς, ἀλλ᾽ ὑπὸ φορματός γε φάνῃ , ὡς ἐκ π
a yao.id eft : Quin et tu non dixeris, tamen ipfa pelle præ te fers , quòd multos iam
annos in certaminibus fis uerfatus.Habet enim hoc animal cutem, ceulaminis quibufdam durifsimis
aduerfus omnes ictus armatam.Martialis in quendam qui affectabat etiam uideri puer:
In te (inquit) reclamatfedtua barba:uires.
N 4 Phoenice
 M
RV
SM I G IO
428 DES. ERA ROT . ADA

Phoenice rarior. XA igaile

Deinuenturas eredi
PoívinⒸ saavurop : id eft , Phoenice rarior. De rebus aut etiam hominibus inuentu perquâm raris.
ris. nicia
Narum adagium à fabula phoenicis auis, de qua fcribit Plin.lib.10.cap . 2. Et ante omnes nobilem Ara
bus
Phanix. biæphoenicem ,haud fcio an fabulofè,unum in toto orbe,nec uifum magnopere. Aquila narratur ma
formá
gnitudine,auri fulgore circa colla, cæterà purpureus, cæruleam rofeis cauda pennis diftinguentibus,
Cemete
criftis faciem, caputq; plumeo apice honeftante. Commemorantur hoc loco & alia quædam de pho .
VC
niceprodigiofa : quæ quoniam ad prouerbij fententiam nihil attinent, cui libebit inibi legenda relin
nere
quo.Ouidius in Transformationum lib.15.fab perfona Pythagoræ:
abo
Vna eft que reparet ,
feg
, ipfa refeminet ales,
200
Affyriphanica uocant: nec fruge, nec herbis,
Sedthurislachrymis &fucco uiuit amomi. creati
Hecubicung,fua compleuitfeculauita,
Ilicis in ramis tremulag cacuminepalma, item
Anten
DIS
Vnguibus & duro nidumfibi conftruit ore.
Quefimul&cafias & nardi lenis ariftas, 12,930

Quaffag
, cumfuluafubftrauit cinnama myrrha,
dem
Sefuperimponit,finitý
, in odoribus euum.
arti
Indeferunt totidemqui uiuere debeat annos, am
Corporedepatrioparuumphenica renafci.
Cum dedit huic atas uires, onerig ferendo eft,
Ponderibus nidi, ramos leuat arboris alte,

Fertýpius,cunas fuas,patriumý,fepulchrum.
Perg leues auras Hyperionis adepotitus,
Anteforesfacras Hyperionis ade reponit.
Extat de Phoenice carmen & Firmiani Lactantij non inconcinnum,per Mufas, neq; faſtidiendum . INC
XI bu
Non eft laudandus, ne in coena quidem.
In illaudatum.

III
žurææviláns èď ép xópidázvy :id eft, Non queas laudari,ne in paretalibus quidem. In hominem diceba

DJ
zópídawva. turuehementer illaudatum. Antiquis mos erat, præfertim Atticis, in cœnis funeralibus , quas Græci B

*
J
I
™
pideva uocant, encomijs , epicedijs & epitaphijs laudare uita defunctum , etiam fi parum meruiffet
in uita . Siquidem,ut inquit Ouidius : int
Pafcitur in uiuis liuor,poftfata quiefcit.
Vnde fit,ut uiuos nonnunquá merita laude fraudemus, mortuis etiam immeritam tribuamus. Feftus 心
Pompeius docet,antiquitùs folere conduci mulieres, quæ in funere non fine laudibus lamentarentur anuel
Prafica. uita defunctum,alijsq; lamentandi modúpræirent:unde & præficæ dictæ funt, quafi præfe& tæ: citatás 5na
Neuij teftimonium. Hæc quidem mehercle opinor præfica eft, quæ ficmortuum collaudat. Fortafsis
hinc ductum eft,quòd antiquitus mos fuiffe uidetur,ut in compotationibus aliquorum ,etiam uiuen
tium laudes dicerentur. Quemadmodum apud Platonem Alcibiades Socratis encomium refert , &
apud Plutarch. Alexandrum Magnum laudat Callifthenes. Eiufmodi uerò laudes no admodum fpe
ciofæ uidebantur, ut inter pocula decantatæ. Nec abfurdum arbitror , fi quis ad prifcorum confuetu .
dinem referat parcmiam, qua fieri folet,ut in conuiuijs citharœdus, aut deorum , aut infignium uiro cured
rum facta cantaret. Velut apud Homerum in omnibus fermè conuiuijs.Apud Vergilium item: alue
Bushati-Cithara crinitus Iopas Station

Perfonat aurata.
Tametfi hæ quoq; laudes plerunq; ad auditorum gratia fingebantur.Adagiu refertur â Diogeniano.
Pedibus in fententiam difcedere. XII Sir

Pedibus infen Quid fit pedibus in fententia difcedere,& quid pedaria fententia, fatis explicuit Aulus Gellius lib. imb
tentiam ire. 3.cap. 18. Idfitransferatur ad quamlibet alienæ fententiæ comprobationem , prouerbij formam acci. satof
piet. Veluti fiquis dicat: Non eftuiri prudentis, quicquid uxori libuerit,protinus in illius fententiam poria&
pedibus difcedere. aut : Par eft,ut affectus in rationis fententiam pedibus difcedat, non contrà. Ego
JJ * *IZI AF##g

ueròin tuam fententiam manibus pedibusqs, ac toto corpore difcedo. Translatum eft à ueteri cöfue
tudine, quæ feruari confueuit, quoties ingens erat turba fuffragia ferentium. Liuius decadis primæ,
Jib.7. Vbi fententiam meam uobis peregero, tum quibus eadem placebunt , in dextram partem taciti
tranfibitis.Quæ pars maior erit, eo ftabitur confilio.Et aliquanto pòft: Quibus hæc falutaria uidétur,
agitedum in dextram partem pedibus tranfite. Omnes tranfierunt,uadentemq; per intermiffa culto
dijs loca Decium fequuti funt. M. Tullius Philippica II. Dixit tamen fi quis eorum qui poft fe rogati
effent,grauiorem fententiam dixiffet, in eam fe iturum. Idem in epiſtola ad Lentulum : Perfpiciebant
00
enim in Hortenfij fententiam multis partibus plures ituros, quàm apertè Volcatio affentirentur. Ibi also
dem : Frequentes ierunt in alia omnia . Idem Planco : Frequens eum fenatus reliquit , & in alia omnia
Difceßio. difcefsit.Hæc ratio ferendorum fuffragiorum, Difcefsio dicebatur.Plinius nepos epiftol.lib.z. Adria
no:Sed quum fieret difcefsio, qui fellis curulibus aftiterant, in Cornuti fententiam ire cœperut. Tum
illi qui

r
DUL14

CHILIADIS SECVNDE CENTVRIA Vit 429

A illiquife college adnumerari patiebatur,in diuerfum tranfierút. Qui fentétias interrumpebat, Inter- Intercedere,
cedere dicebatur. T.Liuius lib.ab Vrbe códita 9.Quu omnes laudibus modò profequêtes uiru, in fen
tentiá eius pedibus irent,tentata paulifper intercelsio eft.Idé ab Vrbe códita 5.In quam fententiá quú
pedibus iretur, cæteri tribuni militú nihil cótradicere. Plin.maior lib.z.cap.7. nónihil nouauit fermo
nis forma : Sedere,inquiés,cœpitfentétia hæc ,pariterq; & eruditu uulgus & rude in eam curfu uadit.
Veheméter ac præcipitáter affentiri, dixit Curfu uadere in fententia: & Sedere dixit, pro placere. Nam Curfu.uadere
Flauius Vopifcus in uita Aureliani imperatoris,indicat & manuu porrectione fententiá aliená cópro- infententiam.
barifolere. Sic enim fcribit: Deinde alijs manus porrigétibus,alijs pedibus in fententia euntibus, ple
rifq;uerbo cófentientibus, conditü eftfenatufconfultu. Tale quidda fenfit & Salluftius in bello Cati
linario,quú ait,Sillanum poftea permotum C. Cæfaris oratione,pedibus in fententia Tiberij Neronis
iturum le dixiffe:cæteros uerbo , alios uariè Cæfari affenfiffe. Quintilianus dixit , Manibus pedibusq;
in fententiam difcedere.Porrò qui uultu quoq; ac geftu fignificant fe affentiri, toto corpore in fenten. Toto corpore,
tiam difcedere dicuntur, Suffragiorum genus quod porrectis manibus peragitur, Græci uocantxago- xagorovar.
Tovap&xepotovía:quam uocem ufurpant & facræ literæ. ut 2. Corinth. 8. xgorovales. Quinetiam Subfcri
berefententiæ,fubfcribere iudicio,fubfcribere uoluntati,fuffragari, refragari, atq; id genus aliæ meta
phora,quoties longulè trahuntur ab oratione fimplici,in prouerbij fpeciem paulatim abeunt.
Suftine & abftine. XIII
Epictetus Cynicæ fecte philofophus uniuerfa philofophorum dogmata, quæ ad humanæ uitę per. vix dis
tineant felicitatem , quæq; tot uoluminibus uix explicant cæteri , duobus uerbis abfolutè complexus
eft,quæ iam olim prouerbij uice celebrantur à doctis, digna profecto,quæ omnibus parietibus, omni
buscolumnis infcribantur, omnibus anulis infcalpantur. Ea funt huiufmodi:ays ni antys.id eft : Su
ftineautabftine. Quorum altero monemur, ut aduerfa fortiter toleremus: altero, ut ab illicitis tempe
remus uoluptatibus. Referunturin Noctibus Gellianis lib.17. cap. 19. Apud Athenæum referturhoc
carmen,tacito autoris nomine,

ἀγαθὸς αὐὴς
ฟ่ λέγοιτ' αν ὁ φέρων τἀγαθὰ ,
id eft:
ἀγαθὸς αὖ ἔνη καὶ ὁ φέρων καλῶς κακά.
Bona quifquis adfert, uir bonus uocabitur:
Bonuserit & ille,qui malapertulerit bene.
Naturam expellas furca,tamen ufq; recurrit. XIIII
B Cumuideam à Græcis quædam uelut obtorto, quod aiunt , collo in prouerbiorum aceruum trahi,
curego uerear eiufmodi recenfere,quæ præter adagij figuram ita uenuftè dicta funt, ut uenuftius dici
nonpofsint. Quod genus eft illud Horatij in Epiftolis:
Naturam expellasfurca,tamen ufg, recurret.
Senfus eft,haud facilè dedifci,quæ nobis natura penitùs indidit atq; infeuit. Quòd fiquando ui fit, ut Naturam ex
uel metu, uel pudore, uel alia quauis caufa perfonam alienam fumamus , facilè per occafioné redimus pellerefurca.
admores naturales. Velutqui metuunt peccare,non uirtutis amore,fed formidine fuftis , ij fimulatq;
tolliturfuftis,recurrunt ad mores priftinos . Et Terentius : Si fperat fore clàm,rurfus ad ingenium re
dit.Ducta eft metaphora à ramis, qui appofita furca torquentur aliò quàm natura pofuerat:qua fubla
ta,rurfum uergunt eodem quò prius. Pindarus in Olympijs hymno 11.eandem fententiam aliter extu
lit : τὸγὰρ ἐμφυὲς ἔτ᾽ αἴθων ἀλώπηξ , ἔτ᾽ ὀρίβρομαιλέοντεςδιαλλάξαιντο θ® ,ideft :Nam ingenium natiuamq;indo
lem, nec aftuta uulpes , neq; præualidi leones mutere quiuerint. Quantumuis enim cicures leonem ,
femperredit ad genuinam feritatem: neq; uulpes unquam obliuifcitur fraudulétiæ natiuæ,quantum
uismanfuefacta. Idem in eodem opere hymno 13.axor dingúfæ rò ovyygvis üt☺, id eft: Difficile eft occul
tarenatiuos mores.Item Horat.alibi:
-Tolle periclum, Iamuaga profiliet frenis natura remotis.
Nauis annofa haudquaquam nauigabit per mare. XV
Naïs aanmàxóνTop ¿yianure id eft, Nauis antiqua non nauigabit per mare, Congruit in eos,qui iam ob
ætatis imbecillitaté ad res arduas obeundas,fuftinendaq; pericula parum funtidonei , acprimùm ipfi
pereunt opprefsi negociorum magnitudine, & in difcrimen adducuntur quorum res agitur. Nota eft
allegoria.Refertur adagium à Diogeniano.
Ni pater effes. XVI
Earpa:Ni pater effes.Hoc uulgò dici confueuit, quoties honoris aut metus caufa conuicium Reticere cona
reticebant, & conijciendum relinquebant.Plenè fic effertur: uicium bono
લ id eft: ris caufa.
ἃμὴπατὴςἦσθ᾽, εἶπον αὐἲ σ᾽ οὐκ εὖ φρωνᾶν.
Nieffe spater,tefapere dicere m haudbene.
Eft autemuerfus hic in Antigone Sophoclis. Sunt enim Hæmonis uerba,Creontem patré obiurgan
tis,quod fponfam filij pararet occidere.Itaq; quoties fenis, aut potentis,aut alioqui uenerandi fenten
tiam nobishaudquaquam probari fignificabimus, cui tamen honoris caufa nolimus refragari , ueluti
fi quis opinionem Ariftotelicam apud Peripateticos rectè damnare uellet,loquetur ad hunc modum:
Hæchabetfententia grauifsimum autorem.Fortafsis enim phas non eft ab Ariftotele diffentire.Alio 1
qui, rari , hoc eft, nifi autoritati deferrem,habeo quo refellam. Quod fimutilum efferas,plufcu
lumetiam habebitgratiæ,Refertur à Diogeniano .
Magnum
 430 DES. ERAS. ROT. ADAGIORVM

Magnum os anni. XVII A

Os anni mas Pro
My Tóμa Tinaus: id eft,Magnum os anni. Dicebatur,quoties uberior rerum prouentus, aut uilior
gnum. dem
annona animos & loquendi libertatem adderet, alioqui timidioribus . Solét enim ruftici magnificen
tius loqui, largiusq; polliceri , fpe prouentus uberioris. Refertur à Suida. Non admodum difsidet ab
illo,Fonum habet in cornu.item illo,Argenti fontes loquuntur. 24
XVIII
Megarica fphinges.
Sphinges. Maydang opiyyat: id eft, Megaricæ fphinges. ita fcorta quædã uulgus olim appellabat : fiue quòd uul D
qind go molles fphicte apa to piyye dicuntur apud Græcos: fiue quod apud Megarenfes nutrix fphinxap. KATE
pelletur: fiue quòd Megarenfium mores improbi fictiq;, & populari cóuicio quondam notati fuerint, atan
Vnde Ariftophanes in Vefpis,rifum Megaricum,de quo dictum eft alibi,taxat: ON
id eft:
μή δ᾽ αὖ γέλωτα μεγαρόθεν κεκλασμένον.
Sedne Megaricosrurfus infractos iocos. 10
1
Suidas refert & hunc uerficulum , fed tacito,ut folet,autoris nomine:
(
ἀλλ᾽ ἔτιν ἡμῖν μεγαρική τις μηχανη . id eft: H
ITEM
Nobis adeft Megarica quadam machina. 1
R
Rifum feu iocum Megaricu, intelligit molliciem Megarenfium. Refertur in collectaneis Diogeniani.
Mellis medulla. XIX
Maruvadrid eft,Mellis medulla. De re maiorem in modú fuaui dicebatur. Vnde & Ennius apud
Suade medul M. Tullium,M. Cornelium Cethegum , Suademedullam appellat , ob fingularem fuauiloquentiam .
C
14. Nam quod optimum eft, id natura uidetur intimè recondidiffe. Vnde & illa pafsim obuia , In medul. A
lis:& ,Medullitus amare:non difsident à fimulachro prouerbiali.Huius eft formæ, ianddo innás.
Meliores nancifci aues. XX

ákavérap oiwvūp tuxāp: id eft,Meliores nancifci aues dicuntur, quibus poft res aduerfas fuccedunt pro
24
Auisales fperiora. Nam ut apud Latinos auis & ales interdum non animal , fedomenipfum & augurium figni
pro omine. ficat,itidem apud Græcos, ivòs & deus: quum sealès non eodem accipiatur modo, quemadmodum in
dicat Euftathius in primum Odyffeælibrum .Horatius in Odis :
Maladucisaui domum. Idem alibi:

8.
Maoni carminis alite. Homerus Iliados w.

£
.8g.
id eft:
-μηδέ μοι αὐτὴ ὄρνις ἐνὶ μεγάροισι κακὸς πέλευ.
Hifce mihinetufueris mala in adibus ales. Rurf um eiuf m operis M.
de B

ειςοἰωνὸςἄριςΘ ἀμφύασθαι περὶ πάτρης . id eft,

Optimum idaugurium eft,patriam uirtute tueri.

Superftitio de Laborauit autem hacfuperftitione antiquitas , utin magnis rebus aggrediundis auium occurfus ob JAS20
colle
auiuoccurfu. feruaret:neq; defuerunt qui eam uelut artem profiterentur.Atq; hinc apud Romanos augurum
gium.Iam penè explofa eft apud Chriftianos huius profefsionis fuperftitio,fed ita ut in eius locú fuc
cefferitmalum propè peftilentius,atq, adeò conduplicatum, nempe horú qui ex aftris futura pronun

71
ciant:& aliorum qui numinis afflatum mentientes, apud credulam & indoctam plebeculam prophetę

$
uolunt haberi.Atqui mirú eft,utrofq; inuenire quibus imponant.Imponunt enimnon uulgo tantùm,
uerumetiam ipfis regibus & orbis moderatoribus.
XXI
Aliud genus remi.
anno yiv wane:id eft , Aliud genus remi. Dicebatur olim, ubi quifpiam res nouas & antea non uifas Falki
ng
induceret:aut ubi quis uerfis moribus priftinis, nouú & inufitatum uitæ genus inftitueret, Hinc ortú
aiunt,quòd Hercules cum ad boues Erythræas nauigaret, leonis exuuio carbafi uice, claua mali loco,
prorudêtibus pharetræ loris,pro remo arcu, deniq; pro nauigio lebete fit ufus.Quod inufitatú profe
喜爱

to nauigádi genus cúuidiffent accolę, acclamabat:danoyivs.Refertur in Plutarchi collectaneis.

m
告

Clamofiorlauro ardente. XXII

BEZALA

Méjuva Boã dágunsxawgas naouives: id eft, Magis uociferatur quàm laurus uiridis incéfa: propterea quòd
laurus adhuc uirens in ignem cóiecta , maximos crepitus ædit. Vnde & in maleficijs amatorijs incen
di confueuit,tanquam amantium querimonias repræfentans.
DE

Daphnis memalus urit, ego hanc in Daphnide laurum.

Refertur à Diogeniano .
Nuncleguminum meffis. XXIII

Tempus. Nu dongíwy unrⒸ: id eft,Nunc leguminum mefsis.id eft, nunc tempeftiuum,hoc aut aliud agere.Ve
luti fi quis admoneatiuuenem,nunc adeffe tempus parandæ gloriæ,paranda eruditioni, paradis opi
bus idoneum,dicat : v dongi T , Sumptum à rufticis, qui tum maximè uigilant, nec finunt illud alic
tempus per ocium perire.Recenfetur à Diogeniano & Suida.
Nunc dij beati. XXIIII
De fortuna Nu broiudnap :id eft, Nunc dij beati. Vox erat uelut adgaudentis & adgratulantis , quoties nocenti
proborum bus fuppliciú meritis dignum cótigiffet : perinde quafi dijs & iucundú & honeftü fit, ut fcelerati dent
.

improborum. pœnas: cótrà probrofum ,fi uiris improbis res fecundæ fint,uidelicet iuxta fententia illá prouerbialé:
‫د‬

θε
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA VIL 431
A θεῷ δ᾽ ὄνειδητὲςκακὲς εὐδαιμονῶν, id eft:
Probrum eft deo,fi res malisfintprofpera.
Siquidem hinc alij collegerunt, nullos omninò deos effe.
Ordinem deferere. XXV
Aap Tag :id eft, Ordinem deferere dicitur, qui deeft officio fuo in re quapiam perageda. Ducta Ordinem des
allegoria ab ijs qui ftant in acie. Nam poena capitalis erat,qui locum ab imperatore datum deferüillet. ferere.
Vnde & Defertoris uocabulum apud militares homines ignominiofifsimum . Plato lib. De legib, iu
bet,rip aranıλanóra liv ggagay,id eft, qui excubias deferüiffet, in foro propalàm defcribi,infamiæ notæq;
caufa:tanquá is quòd in ipfo erat,rempublica omné prodiderit,loco relicto.Ariftophanes in Vefpis:
id eft:
φυλακὼ καταλύειν νυκτερινὼ διδάσκομαι
Defererenocturnam doceor cuftodiam.
Lucian . in libello Demercede feruiétibus ; χρὴ ἔμ σε ἐεὶ στῷ αὐτῷ ὁρᾶσθαι,καὶ μεθέποτεἀπολέσεσθαι,ἀλλ᾽ἔωθεν όξανά
παύτα παρέχειν σεαυὶ ὀφθησόμενον ἐν τῇθεραπεία ,καὶμὲ λιπᾶν τῷτάξιν,ideft:Neceffum eft itaq ,ut afsidue apudil .
lumconfpiciaris, neq; defis unquam ,quin diluculo furgas,teq; in famulitio confpiciendum exhibeas,
neq; deferas ordinem . Simpliciterufus eft Ifocrates in oratione De pace : ἀτιμάτολοι γίνονται τῶν τὰς τάξεις
handray ngà àozídas anoßannóvTwp. id eft : Magis infames fiunt ijs qui ordiné deferút, & clypeos abijciunt.
M.Tullius in Epiftolis ad Atticum, De præfidio decedere dixit.in Finibus bonorum, Deferere præf Decedere de
dium:in Catone,De ftatione decedere.nimiru uariè reddens, quod Græci dicunt, Ti rá .Apud prefidio,
Athenæum lib.1.Eubulus comicus refert hunc uerficulum ex Archilocho :
ἀσυμβόλε δείπνε γὰρ ὅτις ὑπερῷ , Ceffandocana quifquis immunideeft,
id eft:
τῦτον ταχέως νόμιζε καὶ τάξιν λιπεν. Hicidemin aciefacilè deferet locum.
EchinesinApologia obijcit Demoftheni, s irygapa oragís: id eft , quod illi dies effet dictus ob de
fertum ordinem :quem prfáonida probro dictum, aliàs commemorauimus.Atille eum qui diem ipfidi
xerat , ad extremum adegit diem , occifo eo Ariftarchi præfidio , quemadmodum ibidem criminatur
Efchines. Poftremò Latinis In fua claffe manere dicuntur, qui uon deferuntuitæ inftitutum: & Claf- In claffema
femfuam deferere, qui mutant. nere.
Ouium nullus ufus. XXVI
Ngeßárup ¿dip öpen©¸rav i xoμl à id eft, Ouium nulla utilitas, fi paftor abfit.Admonet adagium, avap
iarem effe omnium perniciofifsimam . Nihil rectè faciunt miniftri, nifi adfit herus.Inutiles difcipuli, avaxia.
B quoties abeft præceptor.Inutilis populus, nifi principis autoritate gubernetur.Apparet fenariu fuille,
Nampaucis fyllabis commutatis reftituetur hoc pacto:
id eft:
προβάτων γὰρ ἐδὲν ὄφελΘ , αν ποιμὺ ἀπῇ .
Namg, ufus ouium nullus, ubipaftor deeft.
Dehuius animátis ftulticia,quamq; fibi fit inutile,ni paftoris cura fuccurrat, lege quæ aliâs ex Arifto
telecitauimus in prouerbio, Ouium mores.
Periculum proræ felis. XXVII
Kivduwaggerais: id eft , Periculum fella prore. Quoties in re quapiam præcipuum periculum ,
caputq; negocij effe fignificamus.Na hoftes expugnaturi nauim,in proram primum affultum faciunt.
oints.
Selisautem fella eft, quæ in proris effe confueuit,fi Zenodoto credimus.
Impete peritum artis . XXVI II
Bana' às exovra Tiw nighμl :id eft, Iaculare in eum qui nouit artem. ubi quis couicium facit homini, qui
norit & ipfe retorquere conuicium : aut qui carpit uelutimperitum, qui non inferior fit in artis fcien
tia .Sumpta metaphora uidetur ab ijs, qui iaculo aut faxopetunt eum, qui calleat ictum uel declinare,
uel in iaculantem retorquere.
XXIX
Philippi gallus.
is exquid eft, Philippi gallus. Hoc dictari confueuit ubi quis de leui quopiam facinore,pe. In iactantem
rinde ut maximo fefe iactaret. Nå Alectryon dux quidam erat Philippi regis, quem Chares Athenien- fua facinora.
fis confecerit. Apparet autem Charetem hunc huius facti,nimiu crebrò , nimisq; infolenter apudpo.
pulum Athenienfem uerba facere folere,ut hinc uulgò fit ufurpatum.Recenfetur apud Zenodotum .

Parit puella, etiam fi malè adfit uiro. XXX

Tixra nógu,órap nanws aidginapay:id eft, Paritpuella,cum malè etiam adfuerit uiro. Dici conueniet,quo- De ijs quefa
ties res facilè conficitur exfententia, etiamfi negligéter & ignauiter geftafuerit. Veluti puella propter cilè conficiun
ætatis felicitatem facilè gerit uterum , etiamfi cum uiro non admodum uiro rem habuerit . Non item tur.
anus:imò bis uirum requirit ætas affe&ta mulieris. Ea res nec Auguftinum fugit theologum . Ná quæ.
ftionem,quòd Abraham, autore Paulo , Saræ effoetus, tamen ex Cethura fuftuliffe prolem legitur , fic
explicat,ut dicat, illum Sara anui effoetum fuiffe , Cethuræ puellæ fuiffe uirum. Egregium ingenium
etiam fub malo & indiligente præceptore bonas literas affequitur. Contrà , fi difcipulus fitov augas,
præceptor etiam optimus oleum perdit & operam .!
Pafetis femiobulus. XXXI
Tonárazoßéno :id eft,Pafetis femiobolus. De re noua ftupendaq;,& præftigijs fimillima. Veluti
eam orator efficit,ut eadem caufaprimùm optima,moxpefsimauideatur : res cade maxima, ftatimq
minima
 **@ {}}+

432 DES . ERASMI ROT. ADAGIORVM

hisf
minima appareat.Et cum fophiftæ demonftrant eundem & afinum effe,& hominem. Aut ubi quis af A
feuerat idfactum, quod citra magiam aliquam fieri non potuerit , licebit qwväp¸ædontⒸ ýμioßónion. Nec weg
intempeftiuiter dixeris, quum quidam ita dantmunus aliquod,ut idem mox arte quadam ad fe retra wasco
Pafes. hant.Tradunt Pafetem quendam præftigiarum & magiæ peritia primùm nomen meruiffe. Is incanta
mentis quibufdam efficiebat , ut repentè conuiuium omnibus inftructum partibus adeffe uideretur: mod
rurfum ubi libuiffet, omnia protinus euanefcebant. Emebat autem frequenter , preciumq; rei nume NIK
rabat:uerùm moxnummus non apuduenditorem,fed apud Pafetem reperiebatur. Huiufmodi ferme
tradit Suidas.
店
Paruus femper tuus pullus. XXXII
a
Mingòs àá ôcòs aïn®: id eft,Paruus femper tuus pullus.ubi quis ob ftaturæ breuitatem diu puer uideri utio
cupit. Conueniet & in hos, qui tametfi natu grandiores, tamen uerborum delicijs affectant uideri iu adit
uenculi : aut cum ob amorem cafcus cafcam puppamuocat, & ipfe uicifsim puppus audit : quod aliàs bg
indicauimus,Ariftophanis interpres admonet,apud Græcos quod cuiqi uehementer charum effet, id
pullum illius appellari folere.Blandimur autem uerbis diminutiuis: coq; in Equitibus quidam popu
lo blandiens,appellabat illum duídio ,id eft, popellum : eoq; mox audit , ws àñò µingòv svves autó̟ bwñovμα,
Tíæµ yéyévéά :id eſt, Vt è pufillis blandiciolis beneuolus illi factus es . Parua uocat bláda: atq; is uicifsim
audit ,κὶ σὺ γὰρ αὐτὸν πολὺ μικροτέροις τύτων δελεάσμασιν ἔλοι : quod ipfe multo abiectius adulatus effet populo . SAU
Phafelitarum facrificium . XXXIII
: id eft, Phafelitarum facrificium: tanquã uile, citraq; fanguinem, Sordidum ac tenuem
fumptum hoc adagio fignificabant. Tradunt enim apud Phafelitas Pamphylia gentem moris effe , ut
pifciculi falfi dijs facrificentur. Autor Zenodotus. Eudemus item fcribit , eos Capro deo falfamentis
rem diuinam facere : eiusq; rei teftem citat Callimachum.Finitimum eft illi, Sine fumo facrum.
Peius Babys tibia canit. XXXIIII 2
Exercitatio in Kántop Báßus avrätid eft , Peius Babys cantat. Hoc adagium iaci confueuit in eos, quorum exercitatio
peius uergens. femper uergit in peius. Quod genus funt oratores quidá, qui quo diutius dicunt,hoc dicut indoctius.
Babys. Referturautem ad huiufmodi fabulam Ferunt Babym fratrem fuiffe Marfyæ,qui nó ueritus eft ipfum
Apollinem ad canendi certame euocare. A'quo quum effet uictus, ab eodem fupinus de pinu fufpen
fus, excoriatus eft. Deinde cum Apollo pararet Babym quoq; perdere , intercefsit Pallas , admonens
hucufq;adeò infeliciter & indoctètibijs canere,ut omninò negligédus effe uideretur:nánov, inquiens,
Báßus auna.id eft: Deterius Babys tibijs canit.Quibus uerbis cómotus Apollo, Babyn adeò contempfit,
ut eum ne fupplicio quidem dignum exiftimaret,fed fuæ potius infcitiæ iudicaret relinquendú. Vfur. B
pabitur adagium & per comparationem,ut métione facta de præceptore indocto, fiquis de difcipulo "
percunctanti, hoc pacto refpondeat:nánior Báßus ainä. Neq; uerò repugnârim,fi quis hoc loco xúnior, ac
cipiat pro miferius: ut fit fententia, Babym infeliciorem effe,dum indoctè canens omnibus eft ridicu M
lus,quàm fi tolleretur è medio. Meminit huius adagionis Athenæus lib.14. oftendens dici folitum de
ijs, qui indies deterius canerent. Quanquam hic locus apud hunc autorem deprauatus eft in uulgatis
exemplaribus,ni fallor.Sic enim legimus, níwp Báßus auna: id eft,Et Cion aut Babys canit.Erroris an Pre
fam præbuit,quod paulo antè commemorans ineptos tibicines,quos Hipponax iambographus lace
raffet, nominauit Cionem , Codulum & Babyn. In collectaneis quæ nofter excudit Aldus, reperio,
Babys choru. Báßuxego :id eft,Babys chorum:pro indocta,parumq; modulata cantione: & fabulam affcriptam hu

JA
jufmodi Mæandro fluuio duo fuere filij , quorú Babys folitus eft unica tibia canere , Marfyas duabus METS

84
Phrygio more. Cum autéfuum uterq; chorum haberet, & Babys infcitè tractaret tibiam , frater eò in

#
folentiæ fublatus eft,ut Apollinem quoq; præfe contemneret : à quo cum effet excoriatus, iamq; Ba ada
byi fimilis pœna pararetur,Palladis interuentu exemptus eft fupplicio. Verùm equidem fufpicor fcri
pturam effe deprauatam,ac legendum effe,Të ßáßvxgov : ut idem fit cum eo quod modò retulimus. 7
XXXV
Cercopum cœtus.
ayoga nopuwwp :id eft, Cotus Cercopum, de conciliabulo, conuentuq; uerfutorum & improboru ho
Cercopes. minum dicebatur. Narrant enim, Cercopes quofdá in Ephefofuiffe,note fraudulentiæ uiros, qui fuis
考量

dolis conati fint ipfi Ioui imponere. Hos admonuerat mater,ne in Melampygum inciderent: id quod
euenit.Nam poft ab Hercule uincti funt,iuffu Omphales. Quidá aiunt, quofdam ob impofturas & ma
las artes, was, quafi caudatos,appellatos fuiffe apud Ephefios atq; Athenienfes : ut idem fit fenfus
huius adagionis, & illius cuius alibi meminimus,aun danas . Torquet hoc conuicium Æfchines in De
mofthenem ; ὅτι καὶ ἐν ᾧ ποθ᾽ ὁκούκων, ἢ τὸ καλέμλνομπαιπάλημα ,ἢ τὸ παλίμβολον , ἢ τὰ τοιαῦταῥήματα,ἐκ δεν πρότδρομο
'‫ד‬
vw Burlw T5TOμ daß ,„Tūs wάons nanonbéαs μeuálna, id eft: Aliquádo fuiffe cercopem,aut quod dicitur pæ
palema, aut palimbolum,antehac nefciebam.Nunc uerò nactus hunc omnis maliciæ expofitorem,di
xaxax. dici. Videntur & illa duo uerba,pæpalema & palimbolum,fuiffe iactata uulgò, Hefychius indicat a
á dictum hominem omnino naxía: id eft,uarium in malicia. dictum apparet à anaw, quod eft , mo
ueo : & fyllaba per conduplicationem adiecta eft ; cuius futurum a & a eft circumfpicere
acfcrutari, nihilq; non tentare.Rurfus auras,fubtilifsima pars frumenti cribro excufsi . Concufsione
fit utrumq;, fortitio & frumenti purgatio. Vnde ran fors , & ná farina . Proinde qui fe uertunt in o
mnia, pæpalematis fcommate notari uidentur. Simul allufum fufpicor ad uoces. Nam s puerum fo
waniμkov. nat, & rano uenor , fiue in retia duco. Idem exponit multis uerbis quid fit anißen nimirum homi
nem qui fibi minimè conftat, fed facilè in diuerfum reuoluitur. Sufpicor conuiciú fumptum ab inftru
in entis
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA VIL 433

A mentis fic arte cófectis, ut facilè recurrant in diuerfum:atq; hinc detortum in hominem lubricæ fidei.
Ceruinus uir. XXXVI
indge avg: id eft, Ceruinus uir, olim dicebatur forinidolofus & fugæ fidens magis quàm uiribus. Informidolo,
3 Ceruus enim animal curfu pernicifsimum : & in uenatu pedibus fibi quærit falutem . Vnde apud Ho. fum.
T merum Iliados 1. Achilles , ut uir fortis , Agamemnoni , uelut imbelli & ignauo conuicium facit ad
hunc modum :

οἰνοβαρὲς,κανὸς ὄμματ᾽ ἔχων, κραδίζω δ᾽ ἐλάφοιο.

Obijcit illi temulentiam,impudentiam in occupandis alioru præmijs,& cor ceruinum , quòd ad con
greffum timidus effet.Ariftoteles lib. De natura animantium 9.tradit,ceruo natiuam quandam ineffe
prudentiam,at quod uiribus tueri nó poteft,id efficiat ingenio : párere enim iuxta femitas, quo uide
licettutior fit à beluis,propter hominum frequentiam . Deinde pofteaquain peperit,inuolucrum fta.
tim exedit,ne deprehendatur : præterea hinulum ducens in ftabula, monftrat, ac confuefacit quò de
i! beat refugere,fi quod immineat periculum.id ait faxum effe abruptum.
1 Cercopiffare. XXXVII
J
Kwife :id eft , Cercopiffare dicuntur, uel qui lafciuiunt , aut qui adulantur. Metaphora ducta ab nopnaija .
animantibus,quæ mota cauda adblandiuntur: ut Chryfippo placet , Suida tefte. uel qui moleftifunt,
obturbantq; & obftrepunt: ut uox deflexa fit à Cercopibus illis Lydijs, quos Hercules,quòd fibi cum
Omphale cubanti, petulantius obturbarent, amicæ iuffu uinctos de claua fufpendit: quemadmodum
retulimus in adagio, Ne in Melampygum incidas.
Vale charum lumen. XXXVIII
Xap pinoypus:id eft , Vale gratum lumen. Hoc apparetuulgò dici folitum,quoties extingueretur lu
cerna.Referunt autem ad fabulam,non admodum caftam,fed docendi caufa referendam tamen . Nar
tantenimanuin quampiam ,cùm nudalibidinari pararet,extinxiffe lucernam , nerugæ litusq; corpo.
ris offenderet:& extinguentem dixiffe,xagi pinoy pws: id eft , Vale amicum lumen . Quæ quidê uerba fu
fpicorhocmagis in uulgi iocum abijffe , quòd ijfdem utantur in tragedijs , exituri è uita : uelut Poly
xenainHecuba Euripidis,Iphigenia in fui nominis fabula , Alceftis & Electra, aliæq; complures . Ta
metfiPlutarch. Conuiuialium quæftiuncularum decade 7.problemate 5.indicat dictum à quodá , qui
amicæ prodeunti in cófpectum , quum ipfe uino opinor cæcutiret :xgi, inquit ,pinoy gas . Poterit ad ua
rios ufus accommodari parcemia . Siue cum nos fignificamus licentius agere uelle. ( Nox autem tegit
omnededecus :& quoniam iuxta Nafonem, pudore uacat,accommoda uidetur inhoneftis ac flagitio .
·
B fisactionibus,quas eò Lucianus vunropivas appellat. Huc allufit Ariftophanes in Cocionatricibus , cum
mulierem uolentem deijcere aluum ,ita loquentem facit:
id eft:
ἢπανταχῆ τινυκτὶς ἐςὶν ἐν καλῷ ;
An uerè ubig , eft hoc honeftum noctibus ?)
Siuecum relinquimus amicum, aut rem interius adamatam. Siue cum innuimus mulierem iam mar
cidaforma , quæq; non pofsit nifi për tenebras adamari : xage pinoy qus. Aut cum fignificabimus nobis
periffe remlonge charifsimam . Siquidem diuus Ambrofius in homilijs quas confcripfit in Euange.
liumLucæ,refert ad huiufmodi fabulam Theotimo cuipiam , cùm graui morbo oculorum laboraret,
medici interminati fuerant,ne cuuxore rem haberet: fi faceret, prorfus cæcitatem imminere . Verum
islibidinis impatiens , non potuit fibi temperare , quin uxorem amplecteretur. Itaq; cum iam medio
Veneris calore ferueret, & in métem ueniffet medicorum interdictum,xage,inquit, ginou gas:id eft,Vale
amicum lumen. nimirum intelligens fe uoluptatem eam perbreuem oculorü difpendio emiffe. Simi
lis eftapud Martialem fabula de Phryge quodam lufco bibone : cui cum interdictum effet à medicis,
nebiberet uinum,alioqui nihil uifurum, protinus admotis poculis,
Valebis:oculoinquit.exitum requiris ?
Vinum Phryx,oculus bibit uenenum .
Veniat hofpes quifquis profuturus eft. XXXIX
-ΞένΘ ἔλθοι ὅσις ὀνήσει . id eft: -Veniatquiproderithofpes.

Theopompus , citante Zenodoto , fcribit hoc adagium ex Philippi regis apophthegmate profectum
effe. Nam is ubi Theffalorum ciuitatem fubuertiffet,& hofpites quos inibi reperit diuendiffet, perio
cum dicebat:

—ξέν ἔλθοι ὅεις ὀνήσει.

Videtur ex oraculo , aut poeta quopiam fumptu. Eftenim hemiftichium carminis heroici. Admonet
adagium, eorum demum aduentum effe gratum,qui commodi quippiam adferunt. Ouidius:
Ipfe licet uenias Mufis comitatus Homere,
Sinihilattuleris,ibis Homereforàs.
Obolum reperit Parnotes. XL
Boron vermapvítus:id eft , Reperit obolum Parnotes. Accommodari poterit ad illos , qui nouum ali- Premium ille
quod excogitarut præmium, quo illectent, Natum aiunt à Calliftrato Athenienfium reipublicæ prin- dans.
cipe,cui cognomeadditum Parnates. Is enim inftituit , ut in iudicijs & concionibus numuli quidam
diftribuerentur. Quain rem Comicorum infectatio uertit in prouerbium.
0. Aperta

1
 434 DES. ERAS. ROT. ADAGIORVM

XLI A ND,U
Aperte Mufarum ianuæ.
Docentes & ¿vewypávai µsoõp búgà : id eft,Aperte Mufarum ianuæ. Hoc adagio conueniet uti, quoties aliquem faci
difcentes. li,promptoq; ingenio fignificamus,& in percipiendis optimis difciplinis celerem , quafi Mufis fauen
Te
tibus,& haudgrauatim fuppeditantibus . Ediuerfò , qui tardiores funt , Claufis Mufaru ianuis difcere
dici poterunt. Aut fi quando dicemus , non oportere celare doctrinam Mufarum munus,fed candidè, aqu
AVEL
citraq; inuidiam impertire,tanquam lumen de lumine fuppeditantes.Refertur à Zenodoto .
Martis campus . XLII
tredíop:id eft,Martis campus. Suidas ex Alexádridis Pifandro citat. In eos torquebatur,qui mi.
litari confidentia præditi uiderentur, quiq; rem ui,non iudicio, gererent : nó doctis dictis,fed pugnis:
non ex iure manu confertum,fed improbis clamoribus. & quibus ius eft in armis:quos Hefiodus ele.
Kapedines, ganter compofita uoce xegodinas uocat.Cæterùm in quo quis ualet,id Græci campum illius uocant. 12
Argenteis haftis pugnare. XLIII
Munerum cor
ajyvérais nbyxais páxrðar: id eft , Argenteis haftis pugnare dicuntur, qui cum negocium alio pacto con
ruptela. fici nequit,muneribus & largitione perficiunt, Nihil autem tam arduum , quod pecunia non explice
tur. Quemadmodum eleganter dictum eſt à M. Tullio ,actione in Verrem 2. Nihil effe tam fanctum,
quod non uiolari: nihil tam munitum , quod non expugnari pecunia pofsit. Ortam aiunt parœmiam
ab oraculo quodam Apollinis Pychij , qui Philippo regi cófulenti , quo pacto poffet uictoria potiri,re
fponderit ad hunc modum:
id eft:
Αργυρέας λόγχαισιμάχε ,καὶ παντα νικήσεις .
Argenteispugna telis, atg, omnia uinces.
Videlicetinnuens,ut quofdá largitionibus ad proditioné follicitaret,atq; ita confecuturũ quæ uellet.
Archyta crepitaculum . XLIIII
In garrulum. xú hatay :id eft, Archytæ crepitaculum. In hominem uehementer garrulum & obftreperum ia
ciebatur. Archytas, crepitaculi genus æreu excogitauit, quod pueris lufitantibus daretur , ne quidin.
terim ex uafis domefticis contingerent: quemadmodum docet Ariftoteles 8.lib . Politicorum. Suidas
Archytas. indicat, Archytam fuiffe Pythagoricum , Empedoclis præceptorem. Quanquam huius nominis refè
runturaliquot, tamen confentaneum eft hunc Tarentinum philofophum eius organi fuiffe opificem,
utpote qui fertur in mechanicis mirè pręcelluiffe. Cuius & columbalignea celebratur,ita ratione ma
thematica librata,uti uolaret. Quanquam Diogenes Laertius in huius uita teftatur,huius nominis &
architectum fuiffe quendam, qui librum quoq; cófcripferit de machina. Columbæ meminit & A. Gel. B
lius lib.10.cap.12.ex autoritate Phauorini tribuens inuentú hoc Archytę philofopho.Sed utriufcunq;
fuitinuentum , confentaneum eft huiufmodi quoddam organum fuiffe , quod fuapte fponte fonaret.
Vnde non abfurdè torquebitur in eos , qui naturæ uitio , quouis loco , quauis de re , & apud quofuis,
quiduis garriunt:quos Græci adaos,durīgoræās, ànertoµvbus, &nonvμúdos appellant: Latini garrulos,locutu
leios,rabulas ,blaterones & linguaces.In quos Eupolis fcitè:
id eft:
λαλᾶνἄρις (Θ ,κᾄδωατώτατΘ λέγειν.
‫تی‬
Adgarriendumpracipuus & optimus,
Verùm adloquendum nemo minus idoneus.
Nec infcitè Epicharmus :
ἐ λέγειν δεινὸς, ἀλλὰ σιγαν ἀδιύατος . id eft:

Nihilualebat eloquendi uiribus,

Verùmfilendi habebat impotentiam.
Citeria. Habebatur fimile quiddam & apud Romanos, Citeriam appellabant. Erat ea effigies quædam arguta
& loquax, quæ ridiculi gratia in pompa uehi folita fit. Vnde M. Cato in M. Cecilium : Quid ergo dice
rem amplius, quem ego deniq; credo in pompa uectitatum iri, ludis pro Citeria , ac fpectatoribus fer
mocinaturum ? Ergo prouerbij fpeciem habebüt orationes huiufmodi, Citeria loquacior: & , Præ hoc
mutam dicas Citeriam : &,Vnus cum multis Citerijs certare pofsit.
Aratro iacularis. XLV

Res abfurda. apbrew dovrífap:id eft , Aratro iaculari dicuntur , qui quippiam incircumfpectè faciunt , baudprofpi
cientes quid fit in pofterum euenturum : aut, qui fuo magno incommodo conantur alterum lædere.
Quifquis enim iacto aratro petit alium, is quo morem gerat iræ,femet re neceffaria priuat, cuius ufum
paulo poft fit defideraturus.Recéfetur à Diogeniano. Tráslatú uideri poteft à belli téporibus , quibus
uomeres,marrę & farcula, reliquaq; agricolationis arma,in Martia diffingütur arma . Plutarchus in co
métario ia diluuias ufurpat, ueluti de re ueheméter abfurda : ¿di yag o rogoúep ajóręw Bundµw ©‚ rù rộp ßwits
ñayù xlwnystāp, dusvxus isiv,id eft : Neq;.n.is q uult aratro iaculari, & boue leporé uenari, eft infortunatus.
Atticus moriens porrigit manum. XLVI
àzlınòs vaixa rw xêça ngwobrúanwy: id eft , Atticus porrigit manum, etiam cum moritur. Huic adagiolo
cum fecit Athenienfiú in muneribus captandis,& aucupandis lucris infatiata cupiditas.Vnde & apud
Ariftoph.frequens iocus in rès dugodionEvras. Autor Diogenianus.
Argi collis. XLVI

dys apid eft, Argi collis . Vbi quis ingentibus malis effet implicitus . Poteft accommodariu elad
locup
 CHILIADIS SECVNDE CENTVRIA VIL 435

I A locum,uel ad negocium uarijs obnoxium calamitatibus. Natum aiunt à colle quodam , cui cognomé
ti. Argi,frequentibus homicidijs ac latrocinijs infami.
Afinus efuriens fuftem negligit. XLVIII ,
Navy pondas dura : id eft, Afinus efuriens fuftem negligit.In eos congruit, qui uentris cópendijue Ventris caufa
gratia quamuis contumeliam perferunt. Refert Ariftoteles in libro Moralium 3. rye soi voi ação negligere con=
av prevÕUTES TURJÓμsvoyag snapisava vous.id eft: Nam ifto pacto & afini quum efuriunt effent fortes: tumeliam.
quod licet uerberentur, non difcedunttamen à pabulo. Negans fortem effe cenfendum , qui quouis
pactotoleretincommoda . Alioquin afinos longè fortifsimas futuros, qui dum efariunt, nullis uerbe
ribus à pabulo dimoueri queunt. Apparet ex Homero fumptum , qui fanè quàm eleganter defcribit Afinina patien
afininam patientiain Iliados a. tia.
‫ܝ‬
ὡς δ᾽ ὅτ' ὄνυπαρ᾽ ἄρεραν ἰὼν ἐκιήσατο παῖδας
νωθὴς , ᾧ δὴ πολλὰ περὶῥόπαλ᾽ ἀμβὶς ἐάγη ,
10 κείρετ' εισελθὼν βαθὺ λήϊον, οἱ δέ τε παίδες
τύπλυσιν ῥοπάλοισι, βίῃ δέ` τε νηπίῃ αὐτῶν,
લે τ᾽ ἐκορέστατο φορβης. id eft:
σπυδῇ τ᾽ ἐξήλλασσαν ἐπε
Vt cumperfegetes ignauus tranfit afellus
Inuitispueris, cui multus tergora circum
Tam crepuitfuftis, neg
,fegnius illeprofundam
Ingrediturfegetem:puerifedfuftibus illum
Cadentesftudio, tandem acpuerilibus aruo
Viribus eijciunt, ubipaftu expleueritaluum.
Aut cucurbitæ florem,aut cucurbitam. XLIX
ngívov, nonorúvrl :ideft, Aut florem, aut cucurbitam . Id perinde ualet quafi dicas : Aut mortem , aut
uitam:autlucrum, aut damnum: aut uictoriam,aut contrà. Gręci cucurbitæ florem xgívov appellant. In- giv
certum autem,utrumn mox euanefcat, an cucurbitam fit pariturus. Proinde per florem , mortem , aut
fruftratam fpem fignificabant: per cucurbitam,uitalem. Diphilus apud Zenodotum : saròsilá
corypop braw xxpαoxe nononilungívov.id eft: Ipfe tibi fenex intra feptem dies exhibere uolo cucurbitam,
autcrinon. id eft : Poffum efficere, ut aut rectè ualeas , aut moriaris. Huic non difsimile eft illud quod
B apud Homerum Odyffea d.dicit fpectrum apparens Penelope dormienti:
47 id eft:
ζώε ὅγ᾽ n ἢ τέθνηκε,κακὸν δ᾽ ανεμώλια βάζειν .
Isfupereft, autinterit:nam uera loquendum eft.
Etquod ad huius imitationem Horatianus dixit Tirelias:
O'Laertiade,quicquiddicam, aut erit, aut non.
Nuda Gratia. L
aida yuvaid eft, Gratiæ nude. Admonet adagium,ut candidè ac benigniter impertiamus ami- Gratie nude.
cis:aut ne quid inter amicos fictum, autfucatum,uerùm nuda fimpliciaq; omnia . Nam poetæ tres fin
gunt Charitas, id eft, Gratias,humanitatis & beneuolentiæ præfides. Horatius in Odis:
Gratiacum Nymphis,geminis,fororibus audet
Ducerenuda choros. Idem alibi:
Etfolutis Gratia zonis.
Sunt quiparcemiam ad ingratos referat, quod ab ijs gratiæ ueluti defpolientur, dum femper auferunt
beneficij quippiam , nihil rependunt. Itaq; conueniet in illos , qui fua benignitate rediguntur ad ino
piam,largientes amicis quicquid nacti fuerint.
Crobyli iugum. LI
Kobus id eft, Crobyli iugum. De focietate duorum pari improbitate dici confueuit,ut de qui Improborum
focietas.
bus eft in Epigrammatis Martialis libro octauo:
Vxorpessima,pessimus maritus, Mirornon bene conuenire uobis.
Ductum prouerbium à Crobylo , lenone quodam omnium fceleftifsimo. Is duo fcorta domi alebat,
quorum lenocinijs quamplurimos adolefcentes in perniciem alliciebat, nec his contentus eofdé ille·
tosfurto compilabat. Vnde Crobyli iugum dictum : uel quòd digni uiderentur, qui tanquam pares
improbitate cum hoc copulari deberent:uel quòd iugum,id eft par fcortorum aleret domi.
Mylus omnia audiens . LII
Minozaur answp:id eft,Mylus omnia aufcultans.Dici folitum , ubi quis fe difsimularet audire,finge
retq; furditatem, cum omnia tamen auribus curiofis captaret aufcultaretq;. Tractum uideturà mola,
unde exploratores obferuare foleant quæ fierent ( nam úhov molamfanat Græcis ) aut Myli curiofi múnov.
cuiufpiam moribus.Zenodotus teftis eft,Cratinum hoc ufum adagio in Cleobulinis. Hefychius indi
cat,Mylonfuiffe poetam quempiam Comicum:præterea pifcis effe nomen,mullum opinorfentiens. Mylus poeta,
Ad hæc Græcis fignificare curuum, obliquum ac diftortum.Scribit enim duplician . De Carcini an .
ftrobilis dictum eft aliàs. Habet autem principes quidam & hoc fycophantarum genus, qui fe fingunt
furdos acmutos, quo magis andita referant.
0 Nos
 RVM
SMI GIO
436 DES. ERA ROT. ADA
6
Nos decem Rhodienfes,decem naues. LI A
I
épés dɩnæjód101,dina vÿjo : id eft, Nos decem Rhodienfes, decem naues. In eos torquendú, qui nimium
Solan
fuis tribuunt uiribus. Natum uidetur à dicto Thrafonis cuiufpiam,qui decemhomines , decem naui
bus oppofuerit. Nifi malumus ad Homericum illud referre: LUCO

τληπόλεμου δ ' ήρακλάδης ἠΰς τε μέγας τε

id eft:
ἐκ ῥόδεἐννέα νῆας ἄγεν ῥοδίων ἀγερώχων .
Tlepolemus Heraclides, magnus bonusg Ro
Terternas naues Rhodijspreftantibus aptas E Rhodo egit. 32
Obliquus curfus . LIIII
Resarteacta. &
Káµnı✪ Agóµ☺: id eſt , Obliquus curfus . Quoties res arte ac diſsimulanter agitur. Aut quoties aliud
præ nobisferentes aliò tendimus , & cuniculis atq; ambagibus quibufdam pergimus ad id quod affe
Rász10.
qui conamur. Sumptum adagium à genere quodam curfus,qui nu dictus eft, propterea quòd an C
fractibus certis ac flexibus perageretur : ut in alijs impetus & celeritas plurimum ualuerit , in hoc ars
& ratioplus habuerit momenti.Huiufmodi curfus genus defcribit Vergilius libro 5.
Ollidifcurrêrepares,atq, agminaterni
sprz
Diductisfoluerechoris, rurfusg, uocati
Conuertêre uias,infeſtag tela tulêre:
4
Inde alios ineunt curfus , alios recurfus. Ac paulo pòft:
Vtquondam CretaferturLabyrinthus in alta (
Parietibustextum cæcis iter, ancipitemý
Mille uijs habuiffe dolum, quafignafequendi
Falleret indeprehenfus & irremeabilis error.
Poteft à nauigantibus traductum uideri, cùm reffantibus uentis, tranfuerfum nauigant.
Ne lupiter quidem omnibus placet. LV
Nemo omni Theognis in Sententijs:

163
busfatisfacit. ἔθ᾽ ὕων παντας αὐδρύει ἔτ᾽ ἀπέχων .
καὶ δὲ γὰρ ὁ ζεὺς
-Neg, Iupiter ipfe, Siuepluat, feu non, unicuigplacet. ING
Hodieq; uulgo dicunt, neminem inueniri, qui fatisfaciat omnibus.Nam alijs alia probantur.Et:
Tres mihi conuiue ,
propè diſſentire uidentur,
Pofcentes uario multum diuerfapalato.
Pindarus in Olympiorum octauo:
τερπνὸν δ᾽ ἐν ανθρώποις ἴσον ἔσσεται ἐδέν . id eft,.

Interhomines nihilerit aquè iucundum.

ཕྱིསྐྱཐ OSLO
Matt.11. uidelicet quòd alios alia delectant, & fuum cuiq; pulchrum eft. Cui fimile eft illud Euangelicú, quod
in operis initio retulimus, cum de paremiæ dignitate loqueremur: inov iµì‚µ‚àù èn we̟xúœæðr* Oplwvoas Glent
µhvjµìµ‚¿ỳ ön 'inλæúcar , id eft: Cecinímus uobis, & non faltaſtis : lamentati fumus uobis, & non ploraſtis.
Non perfuadebis, ne fi perfuaferis quidem. LVI
id eft:
ἐγὰρπάσῃς, ἐδ' αν πάσης.
Haud etenimperfuaferis unquam, Necfi etiamperfuaferis iftud.
prouerbiali fchemate dictum ab Ariftophane.Eft autem hyperbole genus, qua fignificamus tanquam A
3
B
J
¿
⠀
§
AuαTŵraTÓP TI. Perinde quafi dicas : Non credam,etiamfi uidero.
Nouit hæc Pylaa & Tyttygias. LVII

οἶδέ τε πυλαια ταῦτα καὶ τυπυγίας . ideft: Hac & Pylea nouit & Tyttygias.
Opesper ne Hoc uelut ænigmate ueteres innuebant, opes malis artibus quæfitas. Tyttygias plagiarius quifpiam
fasconquifita. fuit,qui feruos & res alienas, quas furto fuftulerat , in Pylæa (is eft Arcadiæ locus) uenditare confue
uit,atq; hoc quæftu diues euafit.Autor Zenodotus.
Polycrates matrem pafcit. LVIII
Polycrates. Boλungárns µnrópa viμa:id eft : Polycrates matrem pafcit.Hoc adagium ex hiftoria petút,narrantes Po
lycratem Samiorum tyrannum,matres militum qui in bello interiffent, recenfuiffe , easq; locupletio
ribus ciuibus nutriendas tradidiffe,unamquamq; his commendantem uerbis: ßa dídwuan
id eft:Hanc tibi do matrem . Vfum prouerbij non adfcribit Zenodotus : proinde liberum eft unicuiqs
conijcere , cui fententiæ rectifsimè pofsit accommodari. Ego puto non incommodè poffe ufurpari,
quoties aliquis in commendandis amicis eft benignior, officiofiorq;. Autubi quis alieno fumptu de
quopiam bene mereri ftudet, ita ut alijs nummos impendentibus , ipfe præterofficiofa quædam uer Cibit
ba nihil infumat. Qui mos hodie quoq; uulgò principibus manet. Siquidem miniftros , annis iam ad
aloy
aulicum ufum inutiles,monafterijs, aut ciuium ditioribus alendos mandant.
Teipfam laudas. LIX

Seipfos Hau Zivs:id eft, Laudas teipfam. Hemiftichium iambicum,quod accinitur, ubi quis ſeſe laudat,
dantes. fuiqs tibicinem agit.Plenè fic effertur:
acurlie
 CHIL SECVNDE CENTVRIA VIL 437
1 id eft:
σατῶν ἐπαινῶςὥσπερ ἀτυδάμας για
Laudas teipfam mulier Aftydama in modum.
Aftydamas hiftrio quifpiam fuit Morfimi filius . Huic ftatua in theatro ponenda decreta fuerat , quod
in agendo Parthenæum fefe gnauiter ac fcitè gefsiffet. Itaq; titulum ipfe cófcripfit , in quo fuas laudes
complectebatur, eumq; in cócionem attulit,ut approbatus adderetur ftatuæ.Verùm fuffragijs populi
decretuin,ne moleftus ille titulus infcriberetur. Ea res primùm comœdie iocis agitata, poft in prouer
biú abijt: ita ut nunc quoq; non infacete uulgus dictitat, malignos effe uicinos illi,qui ipfe laudator fui
fuerit.Recêfetur à Zenodoto.Titulus qué Aftydamas ftatuæ fuę infcripfit, extat etiamnú apud Suidăt
εθ᾽ ἐγὼ ἐν κάνοις γενόμων, ἢ κενοι ἅμ᾽ ἡμῖν ,
οι γλώσσης τερπνῆς πρῶτα δοκ8σι φέρειν ·
ὣς ἐπ᾽ ἀληθείης ἐκρίθω ἀφεθὼςπαράμιλλ
νῶδὲ χρόνῳ παρέχεσ᾽ οἷς φθόν ἐχ ἕπεται .
Eosuerfus quoniam eleganter Latinos reddidit Conradus Goclenius, linguæ Latinæ publicus pro. Conradus Go=
feffor in Academia Louanienfi , iuuenis utriufq; linguæ ad unguem doctus , & in utroq; fcribendige. clenius.
nere mirificüs artifex, fiue profam orationem malis , fiue carmen , olim inter primos eruditionis pro
ceres præcipuas habiturus,non eft cur ego tentem aliter uertere.Latini uerfus Goclenij funt hi:
Vixiffent utinam mecum illi, aut inter ego illos,
Quospenes eft linguæfuauiloquentis honos:
Premiaprima equidem citra certamen haberem:
Nunc adimunt inquos nil habet inuidia.
Vfurpauit & Iulianus in epiftola quadam ad Bafilium : izýva yg suœvròp wöñóp àçudáµas.id eft : Laudaui
meipfum ut Aftydainas.
Syrbena chorus. ix
Supßusxogos:id eft, Syrbenæ chorus.De choreis incompofitis ac tumultuofis olim dictitatum . Nam Choreæ tu
upß quidam uocem exiftimant, qua fubulci erga fues utantur : unde & ougße pro tumultu abutuntur. muliuose.
Cæterùm Hefychius interpretatur,ougßa,uirà lopúßs, Idem mox addit, cúgß Græcis fonare thecam filtu úp
laré:unde συμβίωεὺςdicatur tibicen ,aut tumultuofus . Vfurpat Athenæuslib.15 . ἐπεὶ θόρυβΘ · κατεῖχε τὸ συμν Συρμ
xóoup,¿qx,tís¿T☺¿ ovgßlwáíwp xogós;id eſt : Cum conuiuium effet plenum tumultus : Quis,inquit , iſte ſyr
benæorum chorus: Sic enim conftanter refert hanc uocem Athenæus . Vfurpat idem pagina eiufdem
Blibriproxima:& aliquanto poft ex Clearcho docet, quis fit ouglas xogos, uidelicet in quo quifq; quod
fibiuifumfuerit canat, nec aufcultet quid præfcribat is qui choro prefidet, quiq; docet, quemadmodu
oportet canere. Vidimus olim Lutetiæ ludicrain agi comœdiolain,in qua plures concinebant, fed ita
temperatis harmonijs , ut omnia diſſonarent.Id erat curatú ab artifice muſices.nam imperitus non idé
poffet.Ducta uidetur metaphora a diffono illo porcorú grunnitu . Nó intépeftiuè dicetur in homines
inter fe difcordes & querulos : aut ubi offendet aures imperitorum cantorum fymphonia difcors.
Hefiodi fenecta. LXI
orderop yugas:id eft, Hefiodia fenecta.Longæua,uiuaxq; fic appellabatur. Fertur enim de Hefiodi ló- Longaua fes
neclus.
geuitate Pindari epigramma quoddam huiufmodi:
χαῖρε οὶςἡβήσας,καὶ δὶς τάφε αντιβολήσας

ἡσίοδ᾽, ανθρώποις μέτρον ἔχων σοφίης .

Quod autem ait,eum bis pubuiffe , fignificat (opinor) extremam fene&tam , quafi pueritiam referen
tem,iuxtaprouerbium quod alibi retulimus, dis rado oi yoporro , Porrò quòd bis fepultum , alludit (ni
fallor) ad hiftoriam,cuius meminit Plutarchus in Conuiuio feptem fapientum. Cum ob fufpicionem Hefiodi intês
interfectus effet in Locris,& cadauer eius abiectum in mare, delphinorum agmen illud exceptum , in ritus.
Rbium expofuit.Illic cum Locrenfes facrum ex more peragerent, & recens Hefiodi cadauer agnofce
rent,rebus omnibus omifsis, cædis autores ueftigarüt : eos cóprehenfos, uiuos in mare præcipitarut,
acdomos incenderüt.Hefiodü in Nemco fepelierut. Sed occultant fepulchrú propter Orchomenios :
quimoniti oraculo, conabatur uiri reliquias apud feferuare. Vnde cófentaneu eft,quemadmodú Ho
meri natiuitatépermultæ urbes fibi uendicant,ita Nemeos fimul & Orchomenios Hefiodi fepulchrű
fibiafferere.Nififepultum femel,accipere malumus,cu in mare proiectus effet.Proinde uideto lector,
nepro arßonas,legendü fit autowas : quod paternú admittit cafum, cüfignificat cófequi, aut nancifci.

Lotum guftauit. LXII

Arpayid eft , Lotum guftafti. de ijs dicebatur , qui diutius in peregrinis regionibus hærerent, Lotum guftas
ueluti obliti reditus. Neqs inconcinnè dixeris in eos, qui fimulatq; femel uoluptatem inhoneftam de. re.
guftarint,ad priftina ftudia reuocari non queunt. Sumptum à fabula Lotophagorum : de quibus me
minit Homerus Odyffealibro 9. narrans quemadmodü Vlyfsis focij , guftata apud Lotophagos po.
pulos herba loto,redire ad nauim noluerint, nifi uerberibus adacti:
-ἀλλά σφι δόσαν λωρίο πάσαθαι.
τῶν δ᾽ ὅτις λωγῖο φάγοι μελιηδέα καρπὸν ,
οὐκ ἔτ᾽ ἀπαγγείλαι πάλιν ἤθελεν, ἐδὲ νέεσθαι
03 am
 D
VM
MI I OR
S AS T AG
438 DE . ER RO . AD

e.§
ἀλλ᾿ αὐτῇ βέλοντο μετ' ανδράσι λωτοφάγοισι Å
id eft:
λωτὸν ἐρεπόμενοι, μενέ μεν ,νός8 τε λαθέθαι .
Verùm illis lotum deguftandam exhibuêre.
Afthorumquifqs lotiguftdrat amicum icer
Etfuauemfructum, neg nunciaprotinus illi
Vilaremittere cura, nec ipfe redireftudebat.
Verùm inibi cum Lotophagis remanere uolebant
Obliti reditus,capturigermina loti.
Lotusherba. Eft autem lotus (quam eandem celtim dici docet Diofcorides lib.1.) arbor,de qua Plinius lib.13.Tam SCIC
dulcis ibi cibus , ut nomen etiam genti terræq; dederit, nimis hofpitali , aduenarum obliuione patriæ.
Eſt& herba eiuſdem nominis gratifsima & ipfa palato, de qua permulta Theophraſtus lib. De plantis
4.cap.9.Reperimus & hoc prouerbium in collectaneis cuiufdam recentioris : quod quoniam uideba
turhaud illepidum ,non grauatus fum adfcribere.
Ex ore lupi. LXIII
z.Tim. ulti
inλúns sóuar : id eft, E` lupi rictu.ubi res quæpiam præterfpem recipitur, quæ ia planè perijffe uide. 1
mo :nip pus batur: ueluti cum pecunia erepta à prædonibus , aut rapaci tyranno , aliquo inopinato cafu recupera
Dupin séparer tur.Solent enim fic recepta effe gratiora.Sic Flaccus in Odis :
KROVT .
Vel hædus ereptus lupo .
Nota metaphora. Adagium refertur à Diogeniano. Natum uidetur ab Eſopica fabella , quæ narrat
gruem, cum ftipulata mercedem , os quod lupi gutturi inhæferat , immiffo capite eduxiffet , præmium
exigentem irrifam à lupo fuiffe : cum is diceret, abundè magnum effe præmium perfolutum, quòd ex
ore lupi caput incolume retuliffet.
Boni uiri lachrymabiles. LXIIII
id eft:
--- ἀγαθοὶ δ᾽ ἀριδάκρυες ανδρες .
At quifquisprobus , is multum lachrymabilis eft uir.
Lachrymare, De ijs dicebatur, qui facilè commouerentur ad mifericordiam , ac precibus flecterétur. Nam illachry.
mifericordie mare dicuntur, qui miferefcunt. Ouidius:
argumentum. -Quibus poßint illachrymaffefere.
Proinde Horatius Plutonem, quod nullis flectatur precibus, illachrymabilem appellat.
Nonfi trecenis, quotquot cunt dies,
Plutonatauris.
Amiceplaces illachrymabilem
Et Dido Vergiliana Aeneæ duriciem incufans :
Numfletu ingemuit noftro? num luminaflexit ?
Num lachrymas uictus dedit, aut miferatus amantem eft ?
Heraclitifle, Poteft & ad Heraclitum referri,res humanas perpetuo fletu profequi folitum. Contrà duros & inexo
tus.
rabiles, adamantinos,ferreos, & corneis fibris dicimus. Licebit & huc detorquere, quòd boni ferè cũ
paupertate rem habent,multaq; coguntur perpeti.Adagium recenfetur à Zenodoto.
Bocchyris. LXV
Bánxveis,feu ßónxveis: nam utrunq; reperio . Plutarchus in uita Demetrij ,Bocchorem uocat: indicans,
Boxxigeusngi- exactum iudicium,Bonxéges egiow appellari folere. Rex quidam fuit Ægyptiorum , adeò notæ & incor
σιδ.
ruptæ in iudicandis litibus iufticiæ , ut uulgò fiquem magnopere iuftum & integrum fignificare uel
lent, Bocchyrim appellarent : perinde quafi Rhadamanthum dicas, aut Minoem. Plutarchus in com
mentario De uitiofa taciturnitate teftatur,fabulam de hoc iactatam fuiffe, quòd cum effet naturà gra
uis & aufterus, Ifis illi afpidem immittere folita fit, quæ capiti circumuoluta,fupernè hominem inum
braret,ut oftento territus rectè iudicaret. Adagium refertur à Suida . Dici poteft & de ijs , qui non te
merè de re quapiam pronunciant. Negant enim hunc regem folere fententiam ferre,nifi de caufa iam
comperta, & certis argumentis deprehenfa: & tamen huius Bocchoris iudicium quoddam reprehen
Adoleſces Ae- fum fuit à meretrice Lamia. Adolefcens quidam in Ægypto deperibat amore Theonidis meretricu
gyptius quo læ.At illa pro nocte mercedem ingentem poftulabat.Interim euenit,ut adolefcens noctu fomniaretſe
modo abamo- rem habere cum Theonide. Ea uifo liberatus eft ab amore , defijtq; fcorto moleftus effe. Illa ubi factú
reliberatus. refciuit, appellat adolefcentem , petit pactam mercedem. Quum non conueniret,itum eft ad iudicem
Bocchorem.Is caufa cognita pronunciat, ut adolefcens tantum pecunię adferret in uafculo, quantum
illa poftulaffet, eamq; præfente ac infpectante Theonide ,huc illucq; manu tenens uolueret , & illa in
terin hæreret umbræ, quafi rectè fomnium umbra penfaretur.At hoc iudicium ut iniquum reprehen
dit Lamia meretrix : Per fomnium,inquit,adolefcés amore coitus liberatus eft: at umbra Theonidem
non liberauit amore pecuniæ.Hæc Plutarchus in uita Demetrij.
Camelus faltat. LXVI
In ineptos. Vbi quis indecore quippiá facere conatur, & inuita,ficut aiunt, Minerua , Camelum faltare dicebát .
Veluti fi quis naturà feuerus ac tetricus, affectet elegans ac feftiuus uideri, naturæ genioq; fuo uim fa
ciés.Diuus Hieronymus prouerbij nomine citat, torquetq; in Heluidiú : Rifimus , inquit, in te prouer
bium,

1
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA VII. 439

A bium,Camelum uidimus faltitantem.Taxat Hieronymus hominis ineptiam , qui cum à mufis effet a
lienifsimus,tamen difertus haberi uellet.
Canis in uincula. LXVII
hówp'tit dobμa: id eſt, Canis in uincula. Dicebatur, ubi quis feipfum in feruitute, aut in malú aliquod
inijceret.A canibus fumptum, ultrò fe præbentibus uinciendos cibi lenocinio. Autor Zenodotus.
Hefychius indicat in eandem fententiam dici,ßès doua :id eft,Bos in uincula. Bos in uincu
Chius ad Coum. LXVIII cula.
i
xipos no :id eft, Chius ad Coum.De comparatione uehementer inæquali dicebatur. Nam in lu lactus Chius
do taloru iactus, qui Chius dicebatur, unioni refpondebat, Cous fenioni. Quem Græci Chium dicút,
noscaneuocamus:& quem illi Coum fiue igirl ,nos fenionem . Porrò quemadmodum Cous inter fe- Cous.
lices iactus habebatur,ita Chius fuit inter infelices . Vnde Perfius :
-Quid dexterfenioferret
Scire erat in uotis, damnofa canicula quantum Raderet.
Videtur autem fenio perfe felix, infelix haberi folere, fi accederet canis. Sic enim Martialis :
Senio necnoftrum cum canequaffat ebur.
Quod fiuerü eft,adagiu conueniet non folùm in collationem rerü inæqualiú, uerumetia pugnantiu.
Velutfiquis conferat plebeium cum rege , Chius eft ad Cou: fi quis adolefcente cum fene, contrarie
tas eft,nonfolùm inæqualitas. Adagij meminerunt Zenodotus, Hefychius & Suidas : nifi quòd Sui
das pro ir, habetindo prow.Id utrú fcribæ culpa cómiffum fit,an interior tali pars & exterior intel
ligêda fit,doctis excutiendum relinquo.Fit autem interim allufio ad gentes , quarum utriufq; mores
non caruerunt nota,ſed præcipuè Chiorum.Ita fimile fuerit illi,kgýs wgòs & kgÿræ.
Optimum condimentum fames . LXIX
1
Optimum condimentum famés : inter apophthegmata Socratica celebratur. Irridebat hoc dicto Fames condi
JuxumAthenienfium , qui uarijs cupedijs & operofis condituris conarentur efficere, ut cibus faperet mentum opti
palato:cú id optimè præftet faines, condimentú ut optimum, ita & uilifsimú. Nihil enim fuauius edi, mun
.
quam quod editur ab efuriente. Manet hodieq; uulgò tritum prouerbium , famem efficere , ut crudæ
etiamfabæ faccarum fapiant.Antiphanes apud Stobæum :
.i. Præterfeipfam catera edulcatfames.
ἅπανθ᾽ ὁ λιμὸς γλυκέα πλὼ αὐξ ποιε . 1
Quodfames facit in cibo,idem fitisfacit in potu.Darius enim in fuga cum aquam turbidam bibiſſer;
& cadaueribus inquinatám , negauit fe unquam bibiffe iucundius,nimirum núquam fitiens biberat.
t B Eandem fententiain fic apud Athenæum libro quarto effert Xenophon : idav na najdana qayāṇ
πεινῶντι,ὑδὺ ἡ ὕδωρ αφυσάμλυον ἐκ ποταμέ διψῶντα πιāvideft:Dulce eftmazam & nafturtium edere efurienti ,
dulce eft fitienti aquam è fluuio hauftam bibere,lbidem refert quiddam non infeftiuum de Socrate,
qui frequenter ad multam uefperam ambulare confueuit ante ædes fuas,percontantibus quid illic a
geret:Obfonium,inquit, comparo in cœnam.De Dionyfio, cui faftidenti nigrum ius quod in Phidi
tijs apponebatur,coquus refpondit, non effe mirum ,cum deeffent condimenta:de paleftra, curfuque
antecoenafentiens:aliàs nobis dictú eft.Aut natu à Socrate prouerbium,aut ab illo ufurpatum quod
uulgò ferebatur.M.Tullius in lib.De finib.bonorú 2.Diceret id quod Socratem , qui uoluptaté nullo
loco numerat,audio dicenté, cibi condimentú effe famem, potionis fitim.Licebit nonnihil gratiæ ad
dereprouerbio, fi longius deflectatur: uelut ad literarum ftudium,quod eo dulcius eft,quo uehemen
tius fitianturliteræ,Et uoluptates cominen dat rarior ufus.
Phani oftium . LXX
pass dupa:id eft, Phani oftium.Id accinebatur,ubi quis fruftra feruaffet aliquid: ueluti fi cuius uxo
rem adulterio uitiari contingeret,quam tamen ille multa zelotypia feruaffet.Natum aiunt à Phano Phanus ufura
quodam ufurario:uel, ut alij dicunt, cæco: qui cum cellæ penuariæ oftium ita obftruxiffet,ut citra ftre rius.
pitum non quiret aperiri,tamen à miniftro apertum eft, fublatumque penu . Alij narrant, huic Phano
uxorem fuiffe parum fpectatæ fidei, quam quòd is haberet adulterij fufpecta, atrij fores fic occlufit, ut
nonnificúftridore fonituq; poffent aperiri.Verùm illa cum per tegulas reciperet adulterum , uicini
periocum dicebant: gas luga. x. Eaq; uox poftea cefsitin uulgi fermonem. Haud fcio an fitidem cũ eo,
quod refert Euftathius in Odyffea librumin ultimum ,pavís Júga: à Phania quodam , qui finxerit fibi mul
tam opumuim domi reconditam effe.
Aut Plato Philoniffat,aut Philo Platoniffat. LXXI
Diuus Hieronymus in Catalogo fcriptorú illuftrium , Philonem quoq; Iudæum recenfet , qui & elo philo Iudæus.
quentiam & omnem Gręcanicam eruditionem ita fit affecutus,tum Platonicam in dicendo inaiefta
tem ubertatemq; fic exprefferit,ut eum alterum Platonem appellet.Teftatur auté apud Græcos,uul.
go de illis dici folitu: whatwy pinovifa, pinoy whatwvifa,id eft: Aut Plato Philonem imitatur, aut Philo Pla
toné.Extat huius opus, in quo uitas illuftrium aliquot Hebræorum tractat , orfusab Abraha. Tractat
autem nontam ad hiftoriæ cognitioné, quàm ad inftitutionem reguláq; uiuendi :uidelicet omnia tra
hens ad morales allegorias,unde Theologis præcipuè legendus. Stylus tum candidus eft, tum ſubli
mis,acdiuinum quiddam præ fe ferens,qualis eft & Platonis.Gaudet fymbolis ac myfterijs numero
rum:quodipfum Pythagoræ Platoniq; familiare.Ad morum inftitutioné accomodat omnia :nec bac
parte difsidens à Platone. Perallegoriam torqueri poterit ad quofuis inter fefe uehementer fimiles.
0 4 Nam
 440 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

Nam hoc ipfum non fimpliciter,fed figuratè dictum,illud fat argumenti eft, quòd Philoné longè Pla A
tone conftat pofteriorem effe. Cæterum in malam partem fiet prouerbialius : ueluti fi quis dicat, Aut M
Cretiffat Africa, aut Afriffat Creta: aut Neroniſfabat Galba, aut Galbifſabat Nero . Huic figuræ cófine
Refpub.beata. uidetur illud Platonis, who ,ut ait Ariftides :Beatas fore refpublicas, oi Barinās ginecoghowcin, US2
»Bacinoúowowy ei ginóoogo.id eft: Si aut reges philofopharentur,aut regnarent philofophi.
Viro Lydo negocium non erat. LXXII
αὐδρὶ λυπῷ πράγματα ἐκὤν, ἀλλ᾿ αὐτὸς ἐξελθὼν ἐπρίατο :id eft,Viro Lydo negocium no erat, at ipfe fpraspro
fectus parauit.Dici folitum ,ubi quis impatiés ocij, ipfe fibi negocium ac turbam accerfit. Allufiffe ui-,
detur huc Plutarchus ,aduerfus Colotein : ἐμοὶδὲδοκg καθάπδ ὁ λυδὸςἐφ᾿ αὐτ ανοίγειῳ καὶ θύρανμίαν,ἀλλὰ ταῖς πλέ EQ
σας τ' ἀποριῶν καὶ μεγίσαις ποδιβάλλωμ τὸν ἐπέκερου.id eft :Mihi uero uidetur quemadmodi Lydus ille , in fei.
pfuin aperire non unam ianuam , fed maximis ac plurimis difficultatibus circumuallare Epicurum.
Sumptum à Crafo Lydorum rege, qui antea felix, rebusq; florentifsimis utens , Cyrum in fe prouo
cauit:à quo uictus,in maximas calamitates deuenit.Autor Zenodotus.
Ne unquam uirifenis. LXXIII Tex

·
2
ανδρὸς γέροντΘ μή ποτ' εις πυγίῳ ὁροῦν. id eft:
.1
炉
Tu neuiri unquam infpicitopodicemfenis.
Dic
id eft: Ne requiras illud à quoquá, quod ab eo præftari no pofsit. Veluti fi quis à philofopho requirat
eloquentia, ab oratore exactá colligédi rationé,à fene facilitate & feftiuitaté iuuenile. Metaphora fœ
dior eft, quàm utlibeat interpretari :fimul autem apertior, quàm ut opus fit.Refertur à Zenodoto .
Amaa Azefiam reperit. LXXIIII
àµăia i àfxoíæv μrünow: id eft, Amæa ad Azefiam accefsit.Dici confueuit de re diu multumq; quæfi»
Ceres Amæd. ta, defiderataq;, Didymus autor eft, apud Trozenios Cererem appellari Amæam :Proferpinam, Aze
fiam .Nota fabula de Proferpina à Plutone abducta ad capos Elyfios, & Cerere toto orbe querente fi
liam.Refertur à Plutarcho in Alexandrinenfium prouerbiorum collectaneis . its
Tanquam heros in clypeo excipere. LXXV
ἀλλ᾿ὥσπος ἥρως ἐν ἀσπίδι ξενίσαι σὲ βέλομαι;id eft ,Inò táqua heros in clypeo te uolo hofpitia accipere . Di
ci folitu,ubi quis fuis ipfius artibus aut benefactis fretus , de amicis bene mereri conaretur. Inde du TUE
&tu quod antiquitùs heroes afsiduè in armis agentes , uelut in clypeo diuerfabantur : & fi quid opus
fuiffet amicis , quod armis præftari poterat,id promptè præftabant, utpote fola uirtute diuites. Et a
pud Homerum,heroes tergoribus bubulis accipiuntur: & apud Maronem , Euander
B
Aeneam uillofipelle leonis Accipit.
Extergoribus autem integebantur clypei.
Iouisfandalium. LXXVI
Bir
dids oavdanov:ideft,Iouis crepida . Per ironiam dicebatur in eum,qui magni quippiá uideri uellet,
propter principis alicuius familiaritatem: ueluti fi quis infolens fit ac ferox, quòd regius fit coquus,
4
aut Imperatoris fatelles, aut Pótificius tonfor, appofitè dicetur,& diòs oavdanov.Nihil autem uetat, quo
minus & ad rem accommodetur:ut fi quis equum regium,aut ueftem miretur, quemadmodú uulgus
facere confueuit,non ob aliud,niſi quod regis fit. Suidas ex Eupolide citat.
Lux affulfit. LXXVII

Lux affulfit. Vbi meliorrerum fpes oftendi cœperit,lucem affulfiffe dicunt. Euripides in Oreſte :
ἧκε φῶς ἐμοῖς καὶ σοῖς κακοῖς. ideft : Meisá uenit lumen ac tuis malis.
De Menelao dictum, è cuius aduentu remedium aliquod malorum fuorum fperabant. M. Tullius in
Antonianarum prima: Lux quædam uidebatur oblata, non modò regno quod pertuleramus, fed etiá
regni timore fublato.Porrò lumen faufti ominis apud ueteres fuifle,teftis eft & M Varro libro Delin
Manediei. gua Latina 2.Putat enim mane diei inde dictum , quòd antiquitùs manum bonum uocabant. Ad cu
püs yaJóp, iufinodi religionem Græci quoq; cum lumen infertur,folet dicere : gus ayaddy.Nos item illata lucerna
faufta inuicem precamur, Lumen enim uitam interpretantur . Vnde:
-Inuifam abrumperelucem. &: -Tadet cali conuexa tueri.
Euripides in Iphigenia in Aulide:
τὸ φῶς τό δ᾽ ανθρώποισιν ἥδισον βλέπον. id eft:
Lucem tueri eft hominibus dulcißimum.
Brewap quidis Etapud Græcos Baie fimpliciter dicuntur, qui uiuunt. Ægyptij uitá lucerne fymbolo repræfenta
cantur. bant: quod nihil aliud exiftimarent effe uitam , quàm ignem humore uelut olei liquore nutritum.
Lupus aquilam fugit. LXXVIII
nún☺ årròp qoúya: id eft,Lupus aquilam fugit: ubi periculum imminens euitari non poteft. Aquilam
enim, alata cum fit, fruftra lupus fugit.Refertur à Diogeniano : meminit autem & Zenodotus . Nec in
dicantoriginem prouerbij.Nunquam enim audiui, aquilas moleftas effe lupis.
Lupus ante clamorem feftinat. LXXIX

nún☺ wgo alboūs oxsúda: id eft,Lupus ante clamorem feftinat. ubi quis admifsi confcius , ultrò timet
prius quàm accufetur. Siquidem lupus fimulatq; prædam rapuit, mox properat aufugere , ne coorto
rufticorum clamore ueniat in periculum.Autor Diogenianus,
Lupo

1
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA VIL 441
1 A LXXX
Lupo agnum eripere poftulant.
Leno quifpia in Poenulo Plautina: Lupo agnú eripere poftulant, nugas agunt. Vbi quis fruftra co
hatur præda recipere, cui femel manus iniecitrapax aliquis.Improbu enim uidetur,fperare futurũ, ut
7 lupus agnum femel arreptú amittat.Confine quod alibi diximus,in úr sópar :id eft, E ' lupi ore.
Viam qui nefcit ad mare, & c. LXXXI
Plautus in Poenulo :Viam qui nefcit, qua deueniat ad mare, eu oportet amnem quærere comité fi
1.
bi,id eft:Quirem cómodè conficere nequit,is quauis ratione cóficiat neceffe eft. Poteft & in húc ac
commodari fenfum :Qui per fe non fapit , alijs obtemperet qui plus fapere uideantur. Poteft item in
húc: Qui rectè uiuendi rationé ignorat, eos fibi proponat, quorú uita laudata eft.Fluuius etiamfilon
gis ambagibus,tamen aliquádo tandem ad mare deducit, quandoquidem illuc infunditur. Huic con
1
fine eft:Qui uiæ ignarus eft,uirgiferum adhibet. Cato Cenforius in eos , qui fubinde ambirent magi
3.
ftrati ,no infcite dicere folet,eos καθάπδ τὰς ἀρνοῦντας τὼ ὁδὸν ἀεὶ μετὰῥαβολόχων ζητῶν πορεύεσθαι, μὲ πλουμθῶσι
id eft, non aliter quàm uiæ ignaros femper uelle cum uirgiferis incedere ne errarent. Magiftratus es
! nim exmore lictor aut aliquis uirgam geftans præcedebat.
Volens nolente animo. LXXXII
in novíy dum : id eft, Volens inuito fanè animo . Hemiftichium Homericum Iliados libro quar- volēs nolens.
to. Dicendum , ubi quis fingit fe nolle quod cupit: aut contrà. Terentius non difsimili figura dixit
in Andria: Tu uoluntate coactus es tua. Nonnunquam de ambigente, animique incerto dicitur:uta
pud Euripidem in Hecuba :
ὁ δ᾽ ἐ θέλων τε καὶ θέλων . ideft : At is uolensa
, & non uolens.
Eft etiam in arcanis prouerbijs Hebræorum,Pigrum uelle & non uelle.
Vulturis umbra. LXXXIII
Yunds onid : id eft, Vultucis umbra. De nullius precij homine dicebatur. Refertur à Diogeniano.Mihi Hæredipetes
magis quadrare uidetur in hæredipetas, aut alioqui rapaces, inhiantes prædæ. Refpondet illi: Si uul
tur es,cadauer expecta.
Præfens abeft. " LXXXIIII
a od :id eft, Præfens peregrinatur.In eû dicendu, qui no animaduertit ea que dicütur, cogi Præfens abs
tatione alijs in reb.occupata.Vnde quos iubemus attétos effe,ijs ficloqui folemus, Hic eftote : &, Hoc fens.
agite:&,Adefte animis.Hodieq; uulgo dicut, cogitatione peregrinante, domi nó effe,fed foris . Teren
tius in Eunucho: Cũ ifto milite præfens abfens ut fies id eft, corpore quidem præfens , cæterùm ani
B mo femota. Contrà, qui amant, abfentes, præfentes funt: ueluti de Didone Vergiliusin quarto :
-Abfens abfentem auditý uidetý.
Theodoritus Cyrenenfis Therapeutices hb.1.ex Heraclito Ephefio adducit, eror ansσavrób kéquis roi
naoi,garis AUTOTO μapruge, waprovτas anava.id eft : Stolidi quum audierint, furdis funt adfimiles. Teftatur
prouerbium illos præfentes abeffe.Item Ariftophanes in Equitibus :
πρός τε τὸν λέγοντ᾽ ἀεὶ Tufemperinhias adloquentes, caterùm
κέχηνας, ὁνῆς δέ σε παρὼν Σποδημῶ . .i . Animusperegrè eft, mes, tuapræfens abest.
Vnà lauabor. LXXXV
wapan :id eft,Vnà lauabor.Dici cófueuit, ubi quis infinuat fe in focietatem alterius, autubi quis infinuantes fe
admittit aliqué infocietatem:uti qui pauperior eft,fumptu effugiat. Suidas ait, olim fuiffe morem, ut in focietatem .
diuites unà cũ pauperib. lauarent:ut quibus propria fupellex ftrigilu, fpongiaru, guttorũ, atq; id ge
nus rerum non effet, diuitu uterentur fupellectile. Citat idem Ariftophane ex Anagyro : anna waiτas
xgo wapansas,ngù rès onéyysiä.id eft: Verùm oportet omneis unà lauare, ac fpongias omittere. Tanquá
hoccomoditatis laturi fint tenues, fi cu diuitib.balneu ingrediantur, utfpongijs fuis parcant. Vnde
mihi uidetur, non inconcinnè dici poffe, ubi quis leuiculam aliquam commoditatem, quam citrafuú
incommodum præftat,perinde ut ingens beneficiumimputat. Veluti fi Cardinalis inanem titulu fa. Cardinaliufas
miliaritatis largiatur alicui, nihil ipfinociturú, qui concedit profuturũ nónihil ei, qui accipit,rectè di- miliares.
cetur,wapans .Quidam codex habet,wapadia,uelut unà mergor.
Pinus in morem . LXXXVI

wansBorov:id eft.Picea ritu.Vbi quis funditùs radicitusq; perit, itautnullo pacto reftitui pofsit,
piceæritu perditus dicitur.Nam piceam fuccifam negant fuppullulafcere.Meminit huius prouerbij
Staphylus,citante Diogeniano.meminit & Suidas.
Procridis telum . LXXXVII
wgined☺ànóvria: id eft, Procridis iacula. De ijs , qui ueluti certis telis , quicquid animo deftinant,
affequuntur. Sumptum à notifsima fabula,uel Ouidio narratore, libro Transformationum feptimo,
de Cephalo, qui certo iaculo emiffo , Procridem uxorem interemit, ratus feram effe. Huic diuerfum
eft illud Horatianum :

Nonfemperferiet,quodcunque minabitur arcus.

id eft,nonfemper affequêris quod cupis.
Promeri canes. LXXXVIII
u nb:id eft, Promeri canes.Dici folitu, ubi quis nouo cafu poenas daret ijs, quos aliquando Promerica
læfiffet. nes.
 TORRENTCONS

442 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

læfiffet.Promerus regius quidam minifter fuit.Is Euripide tragicú poeta , fupra modú exofum habe. A
bat,delatus ab eodé aliquádo nefcio quo nomine apud regé. Quare poftea canes quofdá feros in poe
tam foluit, à quib.ille deuoratus interijt.Proinde quoties potes quifpiam offenfus aliquos fubornat,
fubmittitq;, qui tibi negocium faceffant, tempeftiuè dixeris, pour lui . Conuenit cum illo , quod a
lio dictum eft loco, kos dílu :id eft, Canis uindictam. Recenfetur à Diogeniano.
Magiftratum gerens, audi & iuftè & iniuftè . LXXXIX
Principis.offi .i. Princeps iniqua & aquapariter audias. ster
ἄρχων ἄκε καὶ δικαίωςκαδίκως. 1.
cium.
Sumptum aiunt hoc adagium ex Solonis elegijs, etiam fi hic trimeter eftiambicus . Admonet , utqui
Ent
in tractandis Reipub.muneribus uerfatur,patientifsimis fit auribus, æquoque animo & bene & male
dom
audire confuefcat: neque facilè populi uel laudibus uel conuicijs à recto dimoueatur. Congruit huc
illud Sophocleum in Antigone:
ἀλλ᾿ ὃν πόλις ζήσδε, τόνδε χρὴ κλύειν Sedquem inftituerit ciuitas, & parua eum
καὶσμικρὰ καὶ δίκαια καὶ τἀναντία... Audire oportet,& aqua,& his contraria.
Poteft & ad hoc accomodari, quòd quidam Romanus imperator dixiffe legitur, In ciuitate libera,lin.
guas item liberas effe oportere. Neq; uerò mirum aut magnum ,fi principes permittant populo quæ
uelint dicere:cum ipfis liberu fit quæ uelint facere.Pręterea de principum factis uulgus uariè pronú.
ciare cófueuit,quod alius probat , alius damnat, Maiore aut animo oportet effe principem , quàm ut
huiufmodi uoces captandas aut obferuandas exiftimet:tantùm id fpectet, quod ex ufu fit reipublicæ,
Huc Alexandri dictum pertinet:cui cum quidam renuciaffet, effe qui de ipfo malè loqueretur: Regiũ
eft,inquit,malè audire,quum bene feceris.
Fulgur ex pelui. XC
Mina inanes.
aspary in wvíns: id eft,Fulgur ex pelui.De minis inanibus eorum, qui lædere non queát.Fulgor enim
qui fulguris imitatione quadam è uafculorum nitentium uibratione,aut ex aquis redditur, nocendi
uim nullam habet,pueros modo territar . Habentur & hodie fpecula quædam , quæ uibrata ad folem
fulgur imitantur:uerùm id fulmen non eft,quod montes ac maria percutiat, ut inquit Plinius..Parœ
miam recenfet Diogenianus. Ad quam allufit Auguftinus,aut fi quis eft alius autor,in libro De quin.
que hærefibus :Non nos hoftium turba , non bellantium reuocet forma, nó quafi uitrea fulgentia ter
réantarma.quanquam legendum opinor,Vitra.
Ex inanibus paleis. XCI C
àτaj in kadaρõp äxýçw repúynnas criou: id eft, Atqui è puris paleis trituram frumenti facis, id eft: Operá ་
fterilem &infrugiferam fumpfifti. Natum à rufticis adagium, cum malè enatis fegetibus , præter cul B
mos & páleas nihil adferunt in horrea.Recenfetur à Diogeniano.
Atrei oculi. XCII
àpíws iµµara: id eft, Atrei oculi . De toruo truculentoque afpectu dicebatur. His enim oculis in tra
gœdijs inducebatur Atreus , qui Thyeftæ fratri filios ipfius epulandos appofuit,propter uxorem ad.
ulterio uitiatam .
Mutus Hipparchion. XCIII
Inrepentè obz ur
aqwv☺ izzaxi : id eft, Mutus Hippa rchio n.Vbi quis repent è obmute fcit, cú maxim è uox illius ex
&atur, id quod non rarò confueuit quibufdam in cœtu dictur euenir
mutejcentem. pe t is e, ut fubitò uelut attonit is
o i
uoxfaucibus hæreat.Quod aiunt accidiffe Theophraft ,homin in circuli alioqu s in eloque ntitsi mo .
In huiufmodi cafu igitur fuerit huic adagio locus . Narrát olim apud Græcos , duos præcipuos fuiffe
citharados,Hipparchioné & Rufinu. Cũ aút in folennibus ludis, qui decimo quôq; anno apud Iulio
politas agebantur, effent inter fe decertaturi: contigit, ut Hipparchion theatri ftrepitu turbatus, obti
cuerit, eaq; res in uulgi iocum abijt. Autor Zenodotus.
Pecuniarum cupiditas Spartam capiet,præterea nihil. XCIIII
Pecunia expu id eft :
ἁ φιλοχρηματία απάρταν ἕλοι, ἄλλο ἢ ἐδέν.
gnat urbes. Prætereanihil..
Vnafames auri Spartam capiet , fubigetý,
De ijs qui fola pecunia poffunt expugnari,alioquin inuicti. Natú adagiu ab oraculo , quo refponfum
eft Alcameni & Theopompo Spartæ regibus: tum demum uincendos effe Lacedæmonios, cum aurű
& argentum inprecio coeperint habere.Refpondet apophthegmati Philippi Macedonú regis, quipu
tauit nullam arcem tam munitam effe, quin capi poffet,modò afino patéret acceffus onufto auro.Re.
fpondet & Danaes fabulę,à qua nulla cuftodia,auri infultum arcere potuit.Meminit M.Tullius in fe
cundo libro Officiorum , & Plutarchus in Laconicis.

Non decet principem folidam dormire noctem. XCV

Principum ui
Interpleraq: Homeri carmina, quæ quondam prouerbiorum uice celebrata fuiffe teftatur Macro
gilantia. bius, illud uel præcipuè annumerârim, quod eft in Iliados lib.2.
ἐχρὴ παννύχιον εὕδειν βυληφόρονανδρα id eft: 1

Hauddignum duce id eft, noctemdormireper omnem.

Admonet paramia uigilantia ac folicitudiné maximè cóuenire principibus : ut qui tanta negociorú
farcina fuftineat humeris .Vnde & Vergilius Enea fuŭ alijs dormientib, aut uoluptati indulgétibus,
aut uigilantem facit, aut certè excitat,fingitq; cogitabundum, fobrium,& de futuris agitanté animo:
Atpius

na
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA VIL 445

A Atpius Aeneas per noctemplurima uoluens. Etrurfum:

I Aeneapotes hocfubcafu ducerefomnos? Atq; iterum :
h -Vigilas ne deum gens Aenea? uigila.
Hulus rei præclarum exemplú præbuit Epaminondas ille dux Thebanus. Siquide cú Thebani ciues Epaminodas.
feftis quibufdam diebus folutius compotationibus indulgerent ,licentiusq; uoluptatibus frueretur,
I ille folus uigil ac fobrius arma luftrabat, & urbis obambulabat moenia.Rogatus cur id faceret, refpon
ditfe vúpa ng ayurvavöæws ÿ тois ännors jdú ng kabúder:id eft,fobrium effe fe, ac uigilare, quo reliquis
liceret temulentos effe ac dormire:quemadmodum refert Plutarchus in libello Aduerfus ducem im.
6 peritum.Porrò quæ modò retulimus ex Homero , dicuntur ad Agamemnónem fubperfona fomnija
Neftoris fpeciem imitantis .Integrum carmen fic habet:
εὕδεις ἀτρέὉ μὲ δαίφρον( ἱπποδάμοιος
ἐχρὴ παννύχιονεὕδειν βυληφόρον ανδρα ,
ᾧλαοίτ᾽ ὀπιτετράφαται , καὶ τόσσα μέμηλε . id eft

Belligeri, Atridaproles dormis'ne Agamemnon?

Perpetuam noctem dormirehaudprincipe dignum eft,
į
Cuipopulicommißi,& tantanegociacure.
Eundem cæteris dormientibus folum uigilantem facit Iliados *:
ἄλλοι μὲν παρὰ νηυσὶνἀριξῆες παναχαιῶν
εὗδον παννύχιοι,μαλακῷ δεδημένοι ὕπνῳ ,
ἀλλ᾿ οὐκ ἀπράδῳἀγαμέμνονα ποιμένα λαῶν
id eft:
ὕπνῶ ἔχε γλυκερὸς, πολλὰ φρεσὶν ὁρμαίνοντα
At reliqui Danaumproceres noctemufqueper omnem
Dormibant,placido correpti membrafopore
At non Atridem paftorem Agamemnonaplebis
Somnus habet dulcis uerfantempectore multa.
Confimilem ad modum Iouem uigilantém facit Iliados 2.
ἄλλοι μὲν ρὰθεοί τε, καὶ ανέρεςἱπποκορυφ Tureliquos omneis, dinos , uiros , tenebat
sudov warrugor día d
εὗδον ' con éxe
οὐκ ἔχε výduμos
νήδυμος vos,
ὕπνος , Pernoxfomnus.at infomnis Saturnius unus,
B Pectorefollicito uoluebat.
ἀλλ᾽ ὅγε μερμήριζε και φρένας. ideft :
Narrat Plutarchus in eodem comentario, quem modò citauimus , quiddá nec alienum ab hac parce . Rex Perficus
mia,nec indignü memoratu:nimirü regi Perfaru hunc fuiffe morem,ut femperunuquempiam habe- quomodo offi
retcubiculariu, cui hoc muneris erat mandatum,ut mane regium thalamum ingreffus, his uerbis illú cij admonitus
expergefaceret :ανάσα ὦ βασιλοῦ , καὶ φρόντιζεπραγμάτων,ὧμ σὲ φροντίζειν ὁμεσορομάσδης ἠθέλησεid eft :Surge rex, ac
fit quotidie.
negocia cura,quæ te Meforomafdes curare iufsit. Quod fi quis princeps eruditus fit ac prudens , huic
nihil opus fuerit eiufinodi cubiculario monitore:fed ipfa ratio femper in pectore tale quiddam info
nabit, pgóvref:: &, & xgù wavior .Plato 7.De legibus libro, multis modis uigilantiam commendat, maxi
mdin principe.Eius uerba fubfcribam :ἐγρηγορότου και αρχοντος ἐμπόλεσιν νύκτως,φοβοβοὶμὲν μακοῖς,πολεμίοις τε ἅμα
woniras.id eft:Principes qui noctu uigilant in ciuitatibus,malis funt formidabiles , ciuibus pariter
&hoftibus. Ac paulo fuperius eodem in loco ; kadodav yapidás v §¹ , id eft: Nullus enim dormi
ens,alicuius eftrei . Dormiuntautem qui ofcitanter agunt: quibus interduin fuccedit, fed rarò. Pro
in recte Pindarus Olymp.10 . ἄπονον δι᾽ ἔλαβον χαρμαπαῦτοι τινές,id eft:Gaudium citra laborem pauci quis
dam affequuti funt.

Capram portare non poffum, & imponitis bouen . XCVI

Plutarch.in commentario , cui titulus, pitu dap davírDai, end To A waporuíaskom grλoïop,
8 δεύομαι των αγα φέρειν, ἐπιτίθετέ μοι βῆν . id eft :

Tauro oneratis, cum nequeamportare capellam.

Vbiiquis quod leuius eft, recufat: & quod multo fit intolerabilius,imponi fibi poftulat. Veluti fi quis
impatientia paupertatis(nam ad id accommodat Plutarchus) ufuris inuoluat fefe, quod onus uix di
uitibus fit tolerabile.

Nunquam enim meos boues abegerunt,nec equos. XCVII

id eft : Nunquam me
κ δ πώποτ ' ἐμὰς βῆςἥλασαν,ἐδὲ μὲν ἵππες .
Non enim equos unquam mihifubduxêre,boues'ue. læferunt.
Prouerbiali figura uidetur olim ufurpatum, pro eo quod eft: Nunqua me læferunt, aut affecerut iniu
ria.cúnegamus nobis effe caufam, cur illú aut illum odiffe debeamus. Plutarchus in comentario De
uitanda ufura :s }ταῦτα μύ με οἴεσθελέγειν,πόλεμον ἐξγονοχότα πρὸς τὰς δανεισάς, κ γαρ πώποτ' ἐμες βῆςἔλασαν, ἐδ
ideft: Neq; uerò me exiftimetis hæc dicere, quod bellum mihi fit cum ufurarijs:
Nunquametenim uel equos mihifubduxêre, boués ue.
ideft:Nunquá quicquá mei abftulerunt.Id quo longius traducetur à fimplici fermone,hoc magis erit
prouerbiale.Sumptu eft aut ex Iliados Homericæ lib.i.ubi Achilles cötendens cu Agamemnone,ne
gat Gi.
 444 DES . ERASMI ROT . AD AGIORVM

gat fibi caufam effe, quamobrem cum Troianis bellum fufcipiat, nifi ut illi morem gerat
οὐ γδ᾽ ἐγὼ τζῴων ἕνεκ᾽ ἤλυθον αιχμητάων
δεῦρομαχησόμον( ἐπε οὔ , τι μοι αἴτιοί ἀσιν .
οὐγδ'πώποτ' ἐμὰς βοῦς ἤλασαν,ὔτε μὲν ἵππες ; To

ἐδέποτ' ἐν φθίῃ ἐριβώλακι βωλανάρη καρπὸν ἐδηλήσαντο.— ideft :

Haud ego Troiugenum huc accessi nomine, quo cum

His bellumgererem :neque enimfum lafus ab istis.
Nunquam etenim uel equos mihifubduxêre boues' ue:
Nec Phthies unquamfegetum uirum feracis Suntpopulati agros .

ΠΡ
Abigere peco Ductú eft aut ex antiqui feculi ritu, quo,cum uita mortalium adhuc effet paftoralis , prima belli caufa
ra ,belli caufa . érantabacta pecora :quemadmodi eleganter indicat Homerus Iliad.6.depingens Achillis clypeum :
τοῖσι δ᾽ ἔπετ᾽ ἀπανευθε δύο σκοποὶ ἕνατο λαῶν,
δέγμενοιὅπποτεμῆλα ἰδίαν el καὶ 20ἕλικας βοῦς.
οἱ δὲ τάχα προγλύοντο, δύο δ᾽ ἅμ᾽ ἕπον ονομῆες,
τερπόμενοι σύριγξι, δόλον δ᾽ οὔτι προνόησαν .
οἱμὲν τὰ προϊδόντεςἐπέδραμον ὦκα δ᾽ ἔπιζα
τάμνον δ᾽ ἀμφὶ βοῶν ἀγέλας καὶ πώεα καλὰ
Συνῶνὀΐων,κλεινον δ᾽ ἐπὶ μηλοβοτῆρας .
& reliqua quæfequuntur. Quos uerfus ne quis omninò contemptos queratur, ita uertimus: Cant
Dehincprocul his fpeculatores populi unus & alter
fifors uideant ouium ue boum'ue
Obferuant , y
Agmina.at hac confeftim adfunt, quæponèfequuntur
Pastores duo,demulcentes pectora cannis, ‫נק‬

Ignarifraudis:contrà illiexcompofito,mox
Accurrunt, armenta boum, niueosg , bidentum
Concidêregreges, cafispaftoribus ipfis.
Felix qui nihil debet. XCVIII B
1
Felix qui alie σὐδαιμων ὁμὴδὲν ὀφάλων :id eft ,Felix qui nihil debet . Sententia Græcis celebrata : quain facilè bis uerá
no are obftri= dicet,qui periculi fecerit ,quid fit ære alieno obftri &ta effe . Qui non fit expertus , is Plutarchi cómnen
atus non eft. tarium euoluatDe uitandis ufuris: quamq; fitiniferum debere , facilè cognofcet. Quid enim calami.
tofius quam toties erubefcere, toties perfricare faciem ,fugitare,latitare ,mentiri,difsimulare:núc fup PE21

plicemagere,nunc flagitare :palium appellari,uitari,notari digito :breuiter,nunquamtui iuriseffe Ná

hæc,cumq; his multa alia incommoda fecum adfert æs alienum . Extat in hanc fententiam epigram
ma Græcum huiufmodi , titulo Automedontis :
εὐδαίμων πρῶτον μὲν, ὁ μηδενὶ μηδὲν ὀφείλων.
είται δ ' ὁ μὴ γήμας · τὸ τρίτον, ὅς τις ἄπαις .
Κὼδὲμανες γήμῃ τις, ἔχει χάριν, ἣ κατορύξῃ
εὐθὺς
, των γαμετών, προῖκα λαβὼν μεγάλω .
ταῦτ᾽ εἰδὼς , σοφὸς ἴσι· μάτω δ᾽ ἐπίκουρον ἔασον ,
ποῦ τὸ κενὸν ζητῶν , καὶ τίνες αἱ μονάδες . ideft :

Qui nulli debet ,fortunatifimus ille eft .

Proximus huic calebs : tertius orbus erit.

Quòdfi quisdemens uxorem duxerit, illi

Hacita res demum commoda grataferet:
Eueniat
fifors , ut grandi dote recepta ,
Protinusuxorem deferat in tumulum.
Hac doctusfapies: Epicurum quærerefrustra,
Quafitinane finas,quasfient
M monades .
Plutarchus in libello ,cui titulus ,περὶ μὴδεν διανείζεσθαι,[cribit Perfis duo fuiffe peccata: primi debere ,
proximu mentiri. Na ea iudicabant cohærere, quòd qui funt obærati,fæpius cogantur mentiri.Quod
autem refert Plutarchus,eft apud Herodotum lib.1.
Ad digituli crepitum . XCIX
Qui arrogantius faftuofiusq; iubent quippiam, digituli crepitu fignificare dicütur. Diuus Hieron.
in epift.ad Rufticum monachum, ufurpauit in fuperciliofum quenda & faftidientem , qui dicturus, di
gituli crepitu filentium imperabat: deinde fimili faftu ,fingulasuoces,perinterualla promebat :utfin .
gultire crederes,non proloqui. Videtur autem hic geftus fuiffe dominorum, feruis humilius aliquod
ininifterium innuentium . Martialis lib.3.in Zoilum :
Digiti
 CHIL SECVNDE CENTVRIA VIII.
445
Digiti crepantisfigna nouit Eunuchus. Item in Diftichis:

Cumpofcorcrepitu digitorum, &uerna moratur,

O`quotiespellex culcitrafacta mea eft.
M. Tullius lib.Officiorum 3.Itaque fi uir bonus habeat hanc uim, ut fi digitis concrepuerit , pofsit in
1
locupletum teftamenta nomen eius irrepere , hac ui non utatur , nefi exploratum quidem habeat id Nutus & re
omninò neminem unquam fufpicaturum . Simile eft illud de nutu & renutu louis , quod ex Homero
citat Plinius in Epiftolis. Et Nutu dicuntur efficere, qui minimo negocio rem conficiunt: item, Ado
mnes nutus obfequi, qui promptè morigerantur.
Suem iritat. с
bydgiver: id eft,Suem iritat.In auidum rixarum dicebatur . Sus enim agreftis prouocatus rectà petit
cum,à quo prouocatus eft. Sic enim narrant uenandi periti, fi quis fuem lancea protenfa prouocârit,
etiamfi iam ille fequebatur alium quempiam,ilicò uertere curfum, & in prouocatorem tendere,ne cu
fpide quidemuitata.

CHILIADIS SECVNDAE CENTVRIA OCTAVA.”

Seruatori tertius. I
TopTpítop rã owrñe: id eft, Tertium feruatori . Proculus Diodochus in comentario de tribus animi
partibus, iuxta Platonis diuifionem, deq; quatuor uirtutum generibus,ufurpauit adagium hoc,
his quidem uerbis : ἀλλὰ τέτωνδιαλυθέντων,καὶταὶ ψυχῆς μερῶν κατ᾽ ἐσίαν διακριθέν ]ων , τὸ βίτου τῷ σωτῆρι φασί,
id eft: His diffolutis, animiq; partibus iuxta fuam rationem diftin& tis , tertium feruatori , quod aiunt.
Sentit autem Proculus , abfolutis duobus reftare tertium : uidelicet , quo pacto quatuor uirtutes ad
treis illas animi partes pofsint referri.Proculus uidetur Platonem imitatus in Charmide: wán TOÍVUW,
lŵv d'żyw¸rò rgizop zŵ owrüg¡ Boxop & apxüs'émonrfwurda, id eſt : Rurfum igitur,inquam , tertium fofpitatori ue
lat ab initio confideremus.Eodem allufiffe uidetur,licet tectius, lib. De legibus 3. ¿ † Pír© owzję vµÏN Èze
σπαργῶσαν καὶ θυμομένω τὼ αρχώὺὁρῶν, οἷον ψάλλιον ἐνέβαλοναὐτῇ,τὼ ἐφόρωνδώαμιν .id eft : Porro tertius uobis
feruatoruidens principatum adhuc frementem & animofum, ceu pfallium iniecit illi Ephororu po
tentiam.Sentit Lacedemoniorum remp.tribus modis fuiffe temperatam,ne erumperet in tyrannidé.
Primùm addita altera familia, ex qua reges creari liceret.nam initio ex una tantùm phas erat.Deinde
nobilium ac principum potentiæ oppofita uigintiocto feniorum autoritas, quæ in grauifsimis nego
cijsregia par habebatur.Poftremò quinq; Ephororum magiftratus , cui rex parêre cogebatur . Hæc
aut omnia putat numinis prouidentia fuiffe procurata ad ciuitatis incolumitatem :eoq; dicit, Tertius
B
feruator.Sumptum eft adagium ex Ifthmiorum hymno fexto Pindari, apud quem de tertio Iouis fo
fpitatoris calice leginusad hunc modum :ἔκ καὶ τρίτου σωτῆρε πορσάνοντας ὀλυμπίῳ ἀγιναν κατασπένδων μελιφθόγε
yous dordões.fubaudi ngaruga. Quorum carminum hæc fermè mens eft: Optat Pindarus ut aliquando uin
cat Olympia Aeginenfis, quo contingat tertium mifcere calicem fofpitatori Ioui , non fine laudibus,
tum ipfius uictoris,tum Iouis Olympij . Craterem autem intelligit,aut fimpliciter eum qui fumitur in
conuiuijs uictorialibus : aut gag , id eft,Calicem cantionum.quemadmodum alibi:
id eft:
γλυκὺς κρατὴρ ἀγαφθέγκτων ἀοιδαν .
Dulcis calix uocalium cantionum.
Quo quidem loco Pindaricus interpres oftendit, antiquitùs fuiffe morem,ut in conuiuijs primus ca- Calices treis
lix mifceretur Ioui Olympio , fecundus heroibus , tertius Ioui feruatori . Teſtem huius rei citat So. facri.
phoclem ἐν ναυπλίῳ .
ζεῦ παυσίλυπέ τε καὶ ὁμός σωτηρία
id eft:
σπονδὴ τρίτεκρατῆρ
Curarum ademptor Iuppiter & tertij
Libatiofcyphifofpitatoris Iouis. Citat & Aeschylum in Epigonis:
λοιβὰςδιὸς μὲν πρῶτον ὡραίε γάμε
ἥραςτε· εἶτα των δευτέραν γε κράσιν
id eft:
ἥρωσι νέμω · εἶτα τζίγον διὸς ἦ σωτῆς Ὁ εὐκταίον λίβα .
Libationes primùm quidem Iouis tempeftiuarum nuptiarum , Iunonisq;: deinde fecundum poculu
heroibus tribuo:deinde tertio loco Iouis fofpitatoris optabilem ftillam . Addit autem hunc calice ow- Calix ourug
appellatum: quod hucufq; potatio citra ebrietatem,animiq; noxam confifteret: ultra quéfiquis nie .
progreffus effet,iam ad libidinem , intemperantiamq; res uergere uideretur: iuxta illud apud Apuleiú
Afclepiadis dictu, exiftimatis primú craterem pertinere ad fitim,fecundum ad uoluptate,tertiu ad e
brietate,quartú ad infaniam.Hunc aut eundem,dids our calicem appellant so :fiue quòd in húc
defineret bibendi modus:fiue quod hic numerus inter omnes abfolutifsimus effe putatur, ut cui ad
fit &initium, & medium,& finis : eoq; rebus diuinis potifsimùm accommodatur , & à Platone refer
turad animum ,utpote diuinum, & ob id ternione conftantem.Ne id quidé theologica ratione uacat,
quòdprimam & ultimam pateram Ioui dicarint,mediam femideis. Primùm enim heroib. medius lo
cus cópetebat:uel quòd iuxta Platonis fententiá mediæ códitionis effent interfummos illos deos, of Platonici core
Box ,ut inquit Homerus, quos Plato mêtes autumat effe nullis obnoxias corporib.& inter nos pora aerea de
corporib,oneratos,& ob id affectib.mortiq; obnoxios.Demonib.enim Platonici tribuút corpora, ta- monibus affin
metfi
P gunt.
 446 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
metfinon eiufmodi,qualia funt noftra, uerùm aerea: cuius opinionis fe fuiffe teftatur & diuus Aure A
lius Auguftinus, in libell.De natura demonú: & aliàs aliquoties. Vel quod iuxta poetarũ fabulas femi
dei cópofitæ mediæq; funt originis , ex altero parente deo,altero homine: uelut Hercules ex Alcmena Her
& loue, Caftor & Pollux ex Leda & Ioue. Porrò Ioue intelligüt menté illá fumma, omnia fimul cóple ANGE
&tente,ut idem & initiŭ & finis fit omnium :eamq; ob caufam ab hoc aufpicabátur potationé, & in eu
dem finiebant.Meminit louis fofpitatoris no femel Ariftophanes in Pluto,uelut hoc loco:
τὸν ἦν 2ὰ τὸν σωτῆρα καυτός μοι δοκῶ
id eft:
χαίρειν ἐάσας ἐνθάθ᾽ αὐτ' καταμένειν..
·
Mihi itaque uifumfofpitatorem Iouem ut
Valerefinam,atg, hocpermaneampofthac loco. op
Tradit interpres,templum Athenis fuiffe dids org : quem eundem quidam ie appellant. aur
wrp mentionem facit & Athenæus in Dipnofophiftis, lib.2.addens olim fuiffe morem, ut cibis ap No
pofitis moxuinum indilutum infunderetur: quo nimirum declararent, quanta uis effet boni dei . De
inde cum fuo quifq; arbitrio diluiffet,nomen Iouis Seruatoris præfabantur: innuétes, ita temperatu

E
Calix ayas uinum tuto citraq; noxam bibi.At idem lib.i.propemodum docet , & poft cœnam à lotis manib. in
dátov . ferri folere calicem louis Seruatoris, qui idem fuerit cum eo qui dictus eft ayals dáior : Diphilú ad ato
ducens autorem , qui fcripferit in Sapphone:
αρχίλοχε δέξαι τωδε τω μετανιπλοίδα , arins
id eft:
μες ὼ διὸς σωτῆρ Θἀγαθῆ δαίμονα
plor
Archilochefumito hanc tibi metaniptridem,
allof
Plenam Iouis Soteris optimi dei.
Vfus. Adagio licebit uti, cum fignificabimus nos ad id quod in negocio poftremum ac præcipuum eft, acce N
dere . Prius quàm finem faciam ,illud admonere libet,ex Pindari uerbis, eundem uideri louem Olym E
pium ac fofpitatorem . Plutarchus Conuiuialium quæftionum, decade 5.de tribus his calicibus loqui
tur,ni fallor:ἐέγαρ θεῷθύοντοι,πᾶσι τοῖς ἄλλοις θεοῖς,μάλισα καὶ στὸ ναοῖς καὶ βωμοῖς κατευχόμεθα · ἀλλὰ γιῶν κρατήρων
*
μιρναμένων,τοῖς καὶ ἀπὸ ᾧ πρώτησπένδομον, τοῖς ἢ ἀπὸ δουτούν, τοῖς καὶ ἀπὸ † Φλουτάιν .φθόνω γαρ έξωθεν χορδΐςατ?. id eft : SEN
Neque enim quum Deo rem-diuinam facimus,reliquis omnibus dijs, maximè cum templis & aris uo LS
ta facimus :fed trib.crateribus mixtis, alijs de primo libamus,alijs de fecúdo, alijs exultimo . Nam in
uidia ftat extra chorum diuinum.Meminit huius rei & decade 7.demonftrans, cum uni facrificabatur B
deo , omnibus fimul uota fieri, fed non nominatim .
Hyperi uertigo. II
8
Vertigo Hype propioni: id eft, Piftilli circumuolutio. Vbi quis femper idem agitat, neq; quicquam tamen expli
ri. cat.Plato Comicus, opinor,in Adonide, apud Zenodotum :
id eft:
εἶτα ἐχὑπέρε μοι πειτροπὴ γλυήσεται.
VI
Dehinc mihi uertigo piftilli haud erit.
Plutarchus aduerfus Stoicos,fignificans illorum rationes eôdem reuolui : wonus 3p å diòs ubevlⒸ Em ïòp
λόγου αὐτ ἀφιᾶτ3.τὼ γαρ ύπεροποδιβοπλὺ, ἵνα μὴ σκώπ ]εινδοκῇς,ἐασομ. id eft:Multus igitur Iouis Corinthus ad ra
tionem illorum admittitur.Nam piftilli circumuolutionem,ne ridere uidearis, omitte. Vnde uidetur
Principij pe folere dici, cum eadem fæpius iterantur non fine tædio. Dialectici peti principium aiunt, quoties có
titio, dem reuoluitur argumentatio.Hefychius interpretatur de his qui femper eadem aiunt, neq; quicquá
interim proficiunt.Huic itafinitimum eft,ut idem uideri pofsit, quod Plato recenfet in Theæteto:
VW
onutánns,ÿ¿æ'égo ÿör8Aý Xeyrza wopponi , id eft: Scytale quidem , aut piftilli, aut fi cuius alterius dicitur cir
cumuoluito.quú fermo in idem reuoluitur, quemadmodum illic Theatetus iubet affentiri recta opi
nioni, eum qui rectam habet opinionem . Scytalam interpres uertit, fcuticam : quum Plato loquatur
de loro quod furculo circumuoluitur.
Sus fub fuftem . III
bs i pózanov : id eft , Sus fub fuftem . Vbi quis fefe in præfens difcrimen ac perniciem præcipitat.
Nam fues apud quofdam fufte mactari mos eft.Refertur à Suida. Zenodotus indicat extare apud Di
nolochum .
Sibouem non pofsis, afinum agas. IIIE
Sis afinus que, à mù dúvaco Bšp¸éλavvrčvoid eft, Si nequeas bouem, afinum agito.id eft : Si non potes ut uis, utcunque
cunque afinum potes facito. Si fortuna fplendidior non contingit, eam fortem quæ contingit, boni confulas : fi quod
fors afpera fe optas non licet,id quod eft proximum, amplectere .Autore Suida .
cit. Siren amicum nunciat, apis hofpitem .
Beneominan id eft:
σφρὼ μὲν φίλονἀγγέλλα ,ξᾶνονἢ μέλισσα .
tes. Hofpitem apis, uerumfirenprædicit amicum.
Quoties complures eadem de re bene ominantur: aut ubi fuæ quifq; fpei blandiens, ex quamlibet le
Zapl . uibus argumentis diuinat futurum quod optat.Nam Siren hoc loco non una ex illis uirginib Home
ricis fignificat,uerùm infecti genus, api non difsimile .Autore Suida, Quanquam apud Hefychium és
g legitur,non egli .
Etiamfi lupi meminiffes. VI

à ngè núna ¾µvýæªys;id eft,Etiamfi lupi mentionem feciffes.fubaudiendú,interueniffet. Quoties pręter

expectationem
 CHIL SECVNDE CENTVRI A VIII. 447
Aure-A
asfemi A expectationem interuenit is de quo fuerat mentio:cognatum ei,quod alibi recenfuimus, Lupus in fa
cena bula.Idfrequenter accidit in comodijs ac tragedijs, arte curaq; fcriptoris, ut de quo fiutuerba, mox
cô l interueniat.Accómodari poterit ad rem :ueluti fiapud autorem protinus uel cafu occurrat,id de quo
incu uertebaturfermo.Adagiumn refert Zenodotus.Plato inPhædro :λέγετ} γδρ ὦφαιδρε δίκαιον εἶναι , καὶ τὸ λύκο
a . id eft:Aiunt igitur ô Phædre iuftum effe etiam quod de lupo dicitur narrare.
Similiorficu. VII
irons:id eft, Similior ficu . Periocum dicebatur,de ueheméter inter fe fimilibus . Ducta me- Similes.
taphora àficorum inter ipfas fimilitudine.Plutarchus aduerfus Stoicos : Javason sy wapádoĝon à μý pár
ταφάτῃ μύτε μελίτζεμελίτζα,μήτε πυρῷπυρὸς ἢ σύκῳ , τὸ ἦ λόγο ,σύκου, ἐμτῷ παντὶ χρόνῳ γέγονον ἀπαράλλακτον.id eft :Mira
&inopinabile, fi neq; palumbus palumbo,nec api apis , nec tritico triticum, aut fico, quod eft in pro
nt.
uerbio,ficus,femper adfimilis fuiffet. Confine eft ijs quæ retulimus alibi , Non tam ouum ouo fimile:
bisap &,Non lac lati magis eft fimile.
ci.De. Simul & da & accipe. VIII
perati
ib.in. duadído nj ráußavr:id eft, Simul da & accipe. Vbi res eft cum homine parum certa fide, cuinon fit tu
Lilúad tum quicquam credere,nifi ftatiin receperis quod fueris ftipulatus. Torquebitur ad eum qui non col
locat officium aut munus fuum, nifi iam certus de mutuo:nec fpem emit precio , quemadmodum ait
leno Terentianus . Ariftoteles hanc parcemiam uenuftius extulit lib. Moralium Nicomachiorum 8.
taxans amicos, quos mutua conciliat utilitas :& perinde,ut in forenfibus commercijs no dant benefi
cium ,feduendunt. καὶ πάμπαν ἀγοραία ἐκ χειρὸς εἰς χεῖρας καὶ ἐλευθεριωτέρα ἐς χρόνου . id eft: Altera quidem omni
nofordida & cauponaria compenfatio de manu in manum : altera magis ingenua ad tempus . Allufit
philofophusad Comicum illud, quod citatur ab interprete Pindari:
it, acce φοῖνιξ γδ᾽ εὐθὺς γίγνομαι , Phenix enim fio ilicò:
Olyn τῇ μὲν δίδωμι χειρί, τῇ λαμβαίω . ideft: Quippe altera manu do, & accipio altera.
loqui Phoenices notantur nimio cauponandi ftudio.Vnde & Pindaro dictum in Pythijs, hym . 2.
Larijų τὸ ἢ μὲν κατὰ φοίνισσαν ἐμπολαὶ μέλι.
ideft Phoenicum commutationem appellat, cum datur aliquid, & uicifsim accipitur. Porrò negociatorum Phænicum co
risuo genus nihil habet facrum,præter unu pecunię lucrum , cui fe totes ceudeo confecrârunt.Hoc pietate, mutatio.
amin. hoc amicitia, hoc honeftu, hoc fama, hoc diuina pariter & humana omnia metiuntur. Reliqüa huge.
batur Semperme tales hoftes infequantur. IX
id eft:
B ἀὰ ποιδοί με πόλεμοι διώκοιον. Contemptus
II
hostium.
Mebellafemper infequantur talia. 3
expli
Vbi quofpiam libeter odimus, ac fimultatem illorum contemnimus.Eft enim hominum genus , quos
periculofius fit demeruiffe,ut ait Seneca , quàm offendiffe : & quos magis expediat inimicos habere,
quàm amicos. Et quibufdam difplicuiffe, laudabile eft . Et funt cum quibus amicitia copulatum effe,
dedecori fit:fimultate di fsidere,pulchrum, Poteft accommodari & in eos, qui defcifcunt ab amicitia,
Batt fed ut inimici nihil queant nocere.Legitur & ad hunc modum:
adra id eft:
ἀεὶ τοι τοί με πολέμιοι διώκοιον.
detur
scó Mefemper hoftes infequantur hoc genus.
Anus eriphus . X
cquí
Taustapo:id eft,Anus hoedus.Apollodorus apud Zenodotum ait, anum quandáfuiffe, quæ dicta in ueneficam.
::A
cir fit Eripha, quod in uirginitate confenuiffet:perinde quafi eadé & anus effet per ætate, & puella, quòd
adhucinnupta. Sunt qui tradant locufta agrefté,à nonnullis mantin appellatam , in Sicilia ypaupepon
copi ·
atur appellari. Aiunt aut, quodcunq; animal afpexiffet,illi mali quippiam accidere.Proinde in muliere ue
neficam &fafcinatricem quadrare uidetur.Quod genus apud Horatium Canidia,
Anus faltat. XI
III
tat ygaus xopova:id eft,Anus faltat.In eum conuenit, qui indecorê quippiam facit:uelut, fifenex ludat nu
Di. cibus:aut theologus rhetoricis flofculis lafciuiat:aut princeps exemplo Neronis muficetur. Confine
eftilliquod fuprà retulimus: Camelus faltat. Horatius in anum intempeftiuælibidinis:
IL Te lanepropè nobilem Necflospurpureus rofe;
Tonfa Luceriam, non cithara decent, Necpoti uetulamfacetenus cadi.
ad ApudPlutarchum in uita Periclis legimus, Elpinicé quandam quum eum indecoris conuicijs palàm
incefferet,nihil aliud refponfituliffe quàm uerficulum illum ex Archilocho:
1 id eft:
ἐκαὶ μύροισι γραῶς ἐᾶσα ἠλέφει .
Vnguentoanus quumfis caueto inungier.
Quidautemfequutus Lapus uertit, Haud unguenti,uetula quum fis, oblita es:non fatis coniecto : nifi
fortè proἀλάφιο,legitελάθο,aut λύθεσ
Anus fubfultans multum excitat pulueris. XII
-id eft:
γρας ανακροτήσασα πολεὺ κονιορτὸν ἐγείρει . in muliere tur
Anus fubfultans, multumpuluerem excitat. bul entam.
In eosdicifolitum, qui ob rerum experientiam, multum negociorum aggrederentur. Videtur carmé
heroicum,fyllaba duntaxat deprauatum.
P 2 Anus
 T R
448 DES. ERA S. RO . A DA GIO V M

Anus uelutequus profundam habebis foffam. XIIIA

[paûs w5is ixaⒸ Tòp xapadgãtop rápopigas : id eft, Anus uelut equus, altè hiantem habebis ac nigrum fpe
cum fepulta.De ijs, qui penitùs abijciuntur, tanquam prorfus inutiles . Equi pofteaquam confenue .
rint in altos terrarum fpecus aliquo præcipitantur. Ita mulier olim amata, fimulatq ; defloruit forma,
faftiditur ab omnibus.Qualis eft apud Horatium Lyce.fimile illi:Equi fenectus.
Aphyarum honos. XIIII

aqua Tu : id eft, Aphyarum honos . Quoties humilibus exiguus quifpiam honos contingit . Nam
Aphya pifciculus eft uilis,cui coquendo nihil adhibetur præter oleum , quo frigitur.Vnde iactatum il
lud:ágúas Tiµù amoy. id eft:Aphyæ honos oleum .
I Curnon fufp endis te? XV
In famacu Tíšu àæúy§w¸Ïva láßṆoip pws yvy; id eft: Quin te fufpedis,ut apud Thebanos heros fias?Apud alios fum .
pidos. mus honos habebatur ijs,qui fibi mortem confciuiffent,præfertim pro falute patriæ: ut apud Atticos
Codropropatria non timido mori:apud Romanos Decijs,& Quinto Curtio, M. Catoni Vticéfi ,Bru
to, & alijs plerifqs: apud Thebanos aut nullus honos habebatur ijs, qui fibi uim attuliffent. Vnde pèr 20
ironiam dictum putant,ut Thebis femideus fias.Dici poffe uidetur in eos, qui famæ ducti cupiditate,
femetpericulis grauibus obijciunt.Refertur à Zenodoto.
Quid tibi Apollo cecinit? XVI
Tísot äxönnwp kırnidoping : id eft : Quid tibi Apollo cecinit cithara: hoc eft, quid tibi refpódit? Allufum
eft autem ad Apollinis citharam , quam illi tribuunt poetæ. Vfus eft hoc adagio Aefchylus in Aiace Lo
crenfi. Refertur à Zenodoto . Conueniet, ubi quis à principe redeuntem percun&tabitur, quid refpó
{1 tulerit: τί σοι απόλλων λεκιθάρικςν ;
Quid non fies, profectus Arbelas ? XVII

Tíçon, apßenas ; id eft:Quid non fies, Arbelas profectus . De eo dici folitú, qui peregrè pficifcés
Arbela. ingentia fibi pollicetur,fretus gentis ad quam demigrat infcitia,barbarieq;. Siquide Arbela Siciliæ ci
uitas,autore Stephan.cuius ciues malè audiebát olim, ut ftupidi, & quibus facilè imponeretur. Apud
hos igitur etiá côtéptus alibi, magnú aligd effe pofsit.Quáquá eft huius nominis ciuitas in Perfide,cu
ius meminit Strabo li.16.Et Qu . Curtio eft oppidú Mefopotamię, Darij copiarũ internicione nobile.
Bonus è pharetra dies. XVIII
Dies fortu àyalù in A qœpiīgas juga : id eft,Bonus è pharetra dies.De die fortunato dicebatur. Translatum à Scy
natus. tharum confuetudine, quibus, ut narrat Philarchus , mos erat,ut uefperi prius quàm dormirent, calcu
lum in pharetra immitterent: candidum , fi fortè is dies citra moleftiam abijffet: atrum, fi fecus.Demu B
ubi quis aita decederet,eius pharetram proferebant :in qua fi plures candidos calculos reperiffent,fe
lice pronunciabant: contrà, fi plures nigros Atq; hinc uitæ fumma æftimabant:unde prouerbio rece
ptum eft, ut dicerent,bonum diem è pharetra effe, fi quid ex animi fententia accidiffet.
Res Cannaca. XIX
Luctus grauis. Tà navváns: id eft, Res aut mala Cannacę. Bifariam hac utebantur paremia:uel de rebus ob uetufta
tem admirandis, uel de lamentis & cóplorationibus miferis ac lachrymofis . Canacas quifpiam Phry
gum rex, quemadmodum narrat Hermogenes in Phrygijs : qui cum præuidiffet euenturu diluuium,
conuocatis omnib.ad tepla deoru, multis lachrymis fupplicabat dijs, ut id malú auerterent.Vnde He
rodes iambographus inquit: ivarà avváns naaúow , id eft: Vt Cannace more plorem . Hæc referuntur a
Zenodoto.Plin.lib.36. Cannacum inter ftatuarios nobiles recenfet . Stephanus in dictione Iconium,
meminit adagij :nifi quòd Annacum appellat, non Cannacum, aut Cannaca: & de fabula nonnihil eua
riat.Ait enim ,Annacu quendam uixiffe fuper annos trecentos. Itaq; undiq; cófulta oracula , quoufq;
uicturus effet.Refponfum aut, mortuo Annaco peritura uniuerfa: quo defuncto,fuccefsiffe diluuium
Deucalionis . Cæterùm audito refponfo,magnopere luxiffe Phryges : atq; hinc de graui luctu ortum
prouerbiuin ,ἐπὶ αὐνακῆς μιλαύσειν .
Qui modus equitum. XX

Tis in iraw ; id eft: Qui modus equorum: Vbi quis nouam ac peregrinam induceret confuetudi
né:ueluti fi quis Italus Gallicis ueftib.uteretur. Dictü uidetur de hofpitibus nouo quadrigarum gene
re inuectis.Metagenes in Thurioperfis apud Suida : rís périxxww ; ws d
' ¡pxvt? Top BapßapinoNPÓTTON ŠTOL. id
eft: Quis equorum modus.Vt autem faltanthi more barbarico. Confinitatem habet cu illo, quod pau
lo fuperius recenfuimus : ano yévⒸ nwans.id eft: Aliud genus remi.
Chironium uulnus. XXI.
Malum imme= Xepáveropan :id eft, Chironiũ uulnus , immedicabile malum appellabant . Chiro in bello aduerfus
dicabile. Cétauros ictus ab Hercule,uulnus immedicabile accepit in pede : unde & perijt. Hinc natá parœmiá :
autor Zenodotus.Vergil.aut nofter (nã huic carmen inſcribitur ) Chironiã manữ medicam uocat :
Viuit pectorefub dolente uulnus,
Quod Chironia nec manus leuaret.
Chiron Achil. Ab hoc Chirone centauro fertur educatus Achilles .Vnde Plato Comicus Damonem, qui fub obten
lispedagogus, tu tradendæ mufices putabatur Periclem inftituiffe ad tyrannidem,taxat his uerfibus :
πρῶτον μὲν ἦν μοι λέξον αὐτοβολῶ , σὺ δὲ 1
id eft:.
ὥς φασιν ὁ χείρων ἐξέθρεψας το Εικλέα .
Primùm

し
 CHIL. SECVND AE CENTVRIA VIII. 449

Primùmquidem illud obfecrodicas mihi,

Tu quippe Chiron educaffe diceris Periclem.
Quem locum ita reddidit Lapus : Tu enim,ut aiunt, pefsimè Periclem educafti . Quin & in æditionë
Aldina geminum uitium eft.Primùm enim uerfus perperam diftinctus eft: deinde ut proxy, lega
mus xw , id eft, tuille Chiron, metri cogit ratio . Per tropum fiquidem appellat Damonem Chiro.
1 nem,quòd idfuerit Pericli, quod Chiron fuit Achilli : quem docuit quidem fidibus canere, fed ad Cen
tauricam ferociam eduxit. Hoc licet alieniore loco,uifum eft ftudiofis indicare,ne quis imprudens ad
eumimpingat lapidem .
Charontis ianuá. XXII
Xxpvelupa :id eft, Charontica ianua . De imminente capitis periculo, fiue de re magnopere trifti. Mors immines
Sicenim antiquitùs appellabatur una è carceris ianuis,per quam damnati iudicum fententijs ad fup
plicium educebantur.Referunt Zenodotus,Hefychius & Suidas. Charontis enim cymba fingunt ani
mas ad inferos deduci.Hinc Ariftophanes in Pluto: xa rò fúμßonov dídwor, id eſt: Dat fymbolu Cha
ron.fignificans illi imminere mortem .
Minxit in patrios cineres. XXIII
Qui intemperijs ageretur,cuiq; cuncta cederent infeliciter, in patrios cineres minxiffe dicebatur. Intemperijs
Antiquitus enim paterni fepulchri fumma fuit religio. Quod liquet ex Thamyridis fabula, quam alibi agitati.
retulimus.Proinde qui monumentum patris uiolaffet,huic ficut & parricidis, Erynnes furias ultrices,
immittebant,neq; quicquam profperè fuccedebat.Horatius in Arte poetica:
Necfatisapparet, cum uerfusfactitet, utrum
Minxerit inpatrios cineres, an trifte bidental
Mouerit inceftus. certèfurit.
Mafchalam tollere. XXIIII
Marxánku dégav: id eſt,Maſchalam tollere dicebatur, qui auidius biberet. Sumptum â geſtu bibonum, ' Auidè bibětes.
inter ebibendum cyathos,gulam ac mentum intendentium, & altius erigentium cubitos ,ne quidrefi
deatin cyatho liquoris.Idem appellant xwtwvífar.àñò rö nwtwv☺, quod eft poculi genus. Hefychius indi- katwiley.
cat,marxanla effe partem proræ,quæ contineat roppo , fiue antemonem : Antemonem aut uolunt effe aoɣánr.
ueli genus.Sunt qui dicant, maxário effe caniſtrum è palma contextum , quod uirga palmea mafchale
dicatur:nonnunquá & pro fune poni.Alij contendunt mafchalam effe machinam,qua farcinæ depo
3 B nunturin naues,aut eximuntur è nauibus. Hinc iocus in eos qui poculum tollut in altum, Hefychius
adfert & hunc trochaicum tetrametrum , citra nomenclaturam autoris :
id eft:
ὡς άνω τω μασχάλίω αἴρωμον ἐμπεπλωκότες.
Surfumin altum ut irruentes erigamus mafchalam.
Fortafsis huc allufit Stratonicus citharœdus apud Athenæum lib.8. qui notans fingulas Græciæ ciui
tates,ßvjaútioµ Ãñgvmaoxánlw Pl innádo: id eft, Byzantium dixit Gręcia maſchalam : quod illic opinor ſtré Byzantium .
nuè potaretur,fiue quòd effet emporium Græciæ. Eft enim Thraciæ ciuitas, eadem dicta Conftanti
nopolis.Adiúgit prouerbio gratiam allufio, quòd funt pocula nauigij fpecie,ueluti cymbia, nápia,Piý
pes,&alia nonnulla. Refertur à Zenodoto. Meminit & Iulius Pollux lib.6.cap.3. his quidé uerbis : j
* μεθυόντων ἔλεγον τὸ μασχάλλωἄραν, ὡς τῦτο ἐθΘ ' ὂν τοῖς ἐν μέθη. id eft :De ebrijsuerò dicebantmafchalam tolle.
re,tanquam is mos fit temulentis. Adducit & Homerici carminis teftimonium :
id eft:
χερας ανίσχοντες γέλῳἔκθανον.
Sublatis manibus rifu emori.
Exhis uidetur,non à tollendo poculo, fed à geftu gaudentium fuiffe dictum.Certè manet & hodie a
pud Germanos milites, ut dextra fublata læticiam indicent animi.
Magis ipfe Phryx. XXV
Mannopo pgg: id eft, Magis ipfe Phryx. Equidem conijcio dictitatum ,quoties eà magis probarentur,
non quæ ueriora fint,fed quæ adulantius dicta. Narrant Cræfum Lydorum regem aliquando percu- Cræfi questio
&tatumfeptem illos fapientes, cui 'nam primum felicitatis titulum tribuerent. At cum uariè refponde defelice.
retur,alijs dicentibus, feras indomitas fibi uideri felicifsimas, quod pro tuenda libertate mortem op
peterent:alijs ciconias, quòd citra legem, fuapte natura ius piumq; feruarent : Solone uerò negante,
quenquá appellandum felicem,prius quàm ex uita decefferit, afsittens Phrygius ille fabulator Aefo
pus:Táto,inquit,rex cæteros antecellis, quáto mare præftat fluuijs.Id ubi rex audiffet, refpondiffe fer
tur: anno dogo§. Ea uox in prouerbiu cefsit. Equidé haud fcio an ita legendů fit,uänner å øgv§.ut fit liben
ter agnofcentis eá laudem,& cum effet maxima, tamen aliquid etiam adiungi defiderantis . unde cum
quis apertè nobis adulatur,fuccinere licebit: μannop & ppù§. Referunt Suidas & Zenodotus.

Magis fibi placet, quàm Peleus in machara. XXVI

Miyaopovā µännop i wuños y μaxápa: id eft,Magis fibi placet, quàm Peleus fua machæra. In eum có
petit,qui prætermoduin re quapiam infolens eft,actumet. Aiunt autem hunc gladium à Vulcano fa . Peleigladius.
brefactum,à dijs dono datum fuiffe Peleo, uirtutis illius ac prudentiæ fymbolum . Quo quidem ille u .
tens &in prælijs & uenatibus, cófequebatur quicquid optabat. Zenodotus áit,huius mentionem fa
&
tam &apud Anacreontem, & apud Pindarum .
P 3 Generofus
 RVM
450 DES. ERASMI ROT. ADAGIO

Generofus es ex crumena. XXVII A

Nobilis ex cru
гsøvæ☞Ã in banavrís : id eft,Generofus es ex crumena . In eum iaciebatur , qui propter opulentiá ge
mena.
nerofus haberi uoluiffet, alioquin obfcurus & humilis.Pariunt enim nobilitatem & opes, nó antiquæ
folùm,iuxta Ariftotelem,uerumetiam undecunq; & quandocunq; parte . Solet autem hoc genus fe
rocius infolefcere, quàm qui maiorum imaginibus clari funt.
Liberorum amantior quàm Gello. XXVIII
rennw wardloginoropa: id eft, Puerorum amans Gello.Dici folitum uel in eos, qui morte præmatura pe
し
riffent:uel in eos, qui mira quidé charitate filios profequerentur, fed eofdem indulgétia delicijsq; cor
Gello.
rumperent.Aiunt Gello uirginem quampiam fuiffe, que puella adhuc uita decefferit.Huius fpectrum
oberrare Lesbijs creditum eft,ac pueros impetere.Vnde puerorum mortem, qui præmaturo fato pe
rirent,huic Gello imputabant. Citatur Sappho, quæ huius fabulæ meminerit .
Gleba aruum. XXIX
Büλ apspa: id eft, Gleba aruum. ubi quis exigua maximis apponit, credens fefe nonihil iuuare.Pro
inde legendum fufpicor,sa ega , aut apgaut fubaudias, gosi , aut auave, aut eiufmodi quippiá.
Nihil enim adfert momenti, fi gleba aruo adiungatur : quod perinde fit , ac fi quis aquam è lacu hau
ftam infundat mari.
Glauci ars. XXX
Glauci ars.
Trans réxo : id eft, Glauci ars.Huius parcemiæ duplex eft ufus. Conuenit enim uel in opus celeriter
abfolutum,uel in id quod eft arte fumma fummaq; cura elaboratum. Quidam ortu exiftimant à Glau
co quodam Samio, qui primus æris ferruminationem inuenerit .Alij à Libyco quodam , qui quatuor
cymbala quædam fabricatus dicitur, certis proportionibus ita inter fe refpondentia, ut primi fpifsitu
do Epitriti rationem haberet ad fecundum,ad tertium Hemiolíj , ad quartum dupli. Ea pulfata muſicá
quandam harmoniam reddebant. Autor Zenodotus.
Noctua Lauriotica. XXXI
Pecuniaru uis.
rannavering : id eft , Noctua Lauriotica . hoc uelut ænigmate pecuniarum uim fignificabant.
Laurios enim Atticæ regio eft,auri uenis frequens.Porrò nomifmatis aureis noctuarum figura infcal
pebatur,quemadmodum alio diximus loco . Interpres addit & tetradrachmis noctuam folere infcul
pi.Ariftophanes in Auibus:
γλαῦκες ὑμᾶς ἔποτ᾽ ἐπιλάψεσι λαυριωτικο ,
ἀλλ᾽ ἐνοικήσεσιν ἐνδὸν, ἔν τε τοῖς βαλαντίοις
εννεοπλεύσεσι id eft: B

Noctua nos non relinquent Lauriotica, fedha

Aedibusaderunt in ipfis, ing
, loculis nidulos Sibiparabunt.
Glaucus poto melle refurrexit. XXXII
Rediuiui. raaûn©wirwy pinı cös : id eft, Glaucus poto melle reuixit. Dici folitu, quoties aliquis uulgari rumo
re dictus mortuus, denuò prodit in publicum, & quafi rediuiuus apparet ijs, quibus perfuafum fuerat
eum uita defun&tu effe.Satis cóftat ab euentu natú : népe Glaucu quépiam præter omnium expecta
tioné,guftato mellito pharmaco reualuiffe .Eamq; rem in iocu popularé uerfam fuiffe. Quidam enar
rant in hunc modu: Glaucus quidam poto melle, ob bilem penè exanimatus eft.Ad huc multis accur
rentibus medicis, polyidos herba, quam draconem uocant, eum reftituit.
Generofior Codro. XXXIII
In eos qui fu oygvisp☺ kódes : id eft, Generofior Codro.Per ironiam rectè dicetur in iftos, qui maiorum fumofis
mofis imagini, imaginibus,& natalium antiquitate gloriantur. Codrus Melathi filius fuit.Melanthus à Neleo fextus.
bus gloriatur. à quo Neleo prognatus & Neftor.Hic igitur Melanthus, Meffene patria pulfus uenit Athenas : atque
Codrus. ibi cum Xantho Booto, qui tum Athenis imperabat,fingulari certamine congreffus,uictor difcefsit,
& Athenienfium imperium occupauit. Cui fuccefsit filius Codrus , fingulari in patria pietate præci
puè nobilis.Nã cùm Atticis bellum effet aduerfusDores, proditúq; effet oraculo, uictoria penes Athe
nienfem populum futuram , fi rex illorum ab hoftibus fuiffet occifus: Codrus patriæ gloriam fua inco
lumitate chariorem habens , ignota fpecie hoftem prouocauit, & interemptus eft .Reliquit aut filios
duos,Mentorem, qui patri defuncto fuccefsit in imperium , & Neleum , cuius aufpicijs colonia in Afiá
demigrauit.Hæc fermè Zenodotus.
Cadmea uictoria. XXXIII
Cadmea ui Kadus víns: id eft, Cadmea uictoria . Huius adagij uarium adducunt & fenfum & originem. Suntq
Atoria. • putent inutilem uictoriam Cadmeam uocatam ,propterca quòd Eteocles & Polynices Thebani , cum
de regni uicibus difceptarent,fingulari certamine congrefsi ,utriq; perierint. Cuiufmodi uictoriæ me
minit Herodotus lib.i.de Phocenfibus ages .Vel quòd Cadmei deuicerint quidé Argiuos cum Adra
fto militantes , fed fuo malo .Pofteris enim illorü pœnas abundè magnas dederut . Vel quòd Oedipus
foluto Sphingis enigmate, uictoria quidé à moftro magnificam reportauit, uerùm poft imprudés fuá
ipfius matrem duxit uxorem . Idq; fimulatq ; refciuit, oculos fibimet eruit . Itaq; illius quoq; uictoria

paru felix exitus fuit.Sunt qui huc referant Cum Cadmus literas à Phoenicib . acceptas , Græcis tra
dere uellet,Linu, quod is quoq; literas fuas proferret, interemit. Deinde ciues Cadmu exegerunt , ut
nec huic bono fuerit Linum fuperaffe . Plutarchus fubfcribit primæfententiæ . Nam ad hunc modum
fcribit
 CHIL. SECVNDE CENT VRI A VIII. 451
1
A fcribit in commentario πολίλι φιλαδελφίας : ἐγαρ ἑτοαμοἱπαλαιοὶκαδμείαν νίκίω , ἀλλὰ τὰ περὶ θήβας 7 ἀδελφῶν,
ὡς αἰσχίσω καὶκακίςἀν προσηγόρευσαν.id eft : Nó enim aliamn prifci Cadineam uistoriam , quam eam quæ fuit
fratrum apud Thebas,ut turpifsimam atq; miferrimam appellarunt . Idem wopi wadwy dywys , oftendit
Cadmeam appellari‫ام‬uictoria, quoties præftatuinci quàm uincere . Vfurpauit hoc adagium Plato lib.
Delegibus 1.παιδεία τα εν φόρεςκαὶνίκω,νίκη καὶ ἐνίοτε ἀπαιδουσίαμ • πολλοὶγὰρ ὑβρισότεροι διὰπολέμων νίκας γενόμενοι,μια
ρίων ἄλλων κακῶν δι᾽ ὕβρινἐνεπλήσθησαν,εἰα παιδία καὶ ἐδεπώποτε γέγονε καδμεία , νίκαι 5 ανθρώποις πολλοὶ δὲ τοιαῦτ } γεγώνας
Too.id eft:Proinde eruditio etiam uictoriam adfert: contrà uictoria nonnunquam imperitia : eo
quòd complures ob uictorias bello partas infolentiores facti, innumeris alijs malis propteruiolentia
repleti funt. At eruditio nunquam fuit Cadmea,uictoriæ uerò multæ profectò hominibus tales & fue
runt,& futuræ funt.Ariftides in Pericle: ws 7 nada vínku yaro vinhoap.id eft: Itaq; Cadmeam uictori
am reportaturum fefe exiftimabat. Quo quidem loco fcholium adfcriptumpræter alia illud admonet
3 abijs, quæ retuli, nonnihil diuerfum : Thebanos cæfis Argiuis, qui cum Polynice pugnarant, negaffe
fepulturam .Quainhumanitate exafperati Athenienfes,Thebanos oppugnatos deuicerunt, & confi
milem ad modum uetuerunt,ne cadauera cæforum darentur fepulturę.Nec prorfus diffonant ab his,
nec prorfum congruunt quæ fcribit Paufanias in Beoticis . Scribit autem in hanc fermè fententiam:
Commiffo apud Ifmenum prælio,in congreffu uicti funt Thebani, & compulfi in fugam , intra moenia
fefe receperunt, tanquam Peloponnefij oppugnationis effent ignari.Porrò quum illi magis ira quàin
arte irruerent,non pauci à Thebanis è muro iaculis funt interempti.Poftremò uicerunt & alios, in pa
lantes turbatosq; fata imprefsione,ita ut totus exercitus , excepto Adrafto, interiret . Neq; paruo ea
uiftoriaconftitit Thebanis ,καὶ ἀπὸἐκείνο,inquit,τὼ σκὺ ὀλέθρῳ κρατησαύτων ,καδμείαν ὀνομάζεσι νίκl .ideft: Ex
couictoriam coniunctam cum exitio eorum qui uicerunt, Cadmeam appellant. Sed undecunq; natu
eftadagium, Cadmeam uictoriam appellabant infelicem, etiä ipfis uictoribus. Cuiufmodi fuit & Gra
corum ,quorum nulli non magno conftitit capta Troia. Et medici Cadmeam uictoriam uocant, cũ ita
depellitur morbus,ut ægrotus interim in remedio pereat,fuccumbente natura.
Pecuniæ uir. XXXV
xgμaтa avg : id eft, Pecuniæ,uir. hoc eft, tanti quifq; fit,quantum pofsidet. Horatius: Pecuniæ uir.
Nilfatisest, inquit,quia tanti quantum habeas,fis.
Zenodotus ex Pindaro citat.Extat autem in Ifthmijs hymno fecundo,his quidem uerbis :
νιῷ δ᾽ ἐφίητι τ᾽ ὠργείς φυλάξαι
ῥῆμα τ᾿ ἀληθείας ἄγχιςα βανον ,
B χρήματα ,χρήματ᾽ ανήρ .
\ id eft: 7
ὃςφακτεανων θ᾽ ἅμα λαφθὰς καὶ φίλων.
Nunc fubit illud Argiui feruare dictum, ad ueritate proximê accedens,Pecuniæ, pecuniæ uir. Sic ait,
poffefsionibus fimul deftitutus & amicis.Interpres Pindari teftatur Chryfippum autorem in prouer
bijs,qui fcripferit effe Ariftodemi Spartani. Idem interpres uerfum quem paulo antè recenfuimus ex
Alcæo ,referthuncin modum :χρήματ' αὐτς, τςνιχρὸς οἱἐπεὶςπέλετ᾽ ἐσθλὸς, ἐδὲ τίμιθ '. Meininitapophthegina
tis & Laertius in uita Thaletis, addens apud Lacedæmonios effe percelebre.Alcæi idem teftantis hęc
uerba citantur apud Suidamn : ὡς γὰρ δύποτ᾽ἀρισόδιαμόνφασιμ ἐν σπαρτᾳ διἀπάλαμνου λόγομ ἐπῶν χρήματ᾽αὐτς,πενία
xeòst¿ðræor' inès,id eft: Sic enim olim aiunt Ariftodamum apud Spartanos uerbum non infcitu dixif
fe,pecuniæ uir,pauper autem nunquam probus . Quidam ad feptem illos fophos referre malunt . Ad
hancfententiam pertinent illi uerfus è comoedia quapiam :
τ' αργύριόν ἐσιν αἷμακαὶ ψυχὴ βροτοῖς .
ὅσις δὲ μὴ ἔχει τῶν ,μηδεκτήσας ,
id eft:
ἔτι μετὰ ζώντων τεθνηκὼς περιπατές .
Argentum & anima & fanguis est mortalibus.
Hocqui caret, necfibiparauitfedulò,
Vinos hic inter mortuus circumambulat.

Secundus uerfus Græcis conftabit,fitollas di: aut fi legas uxe, pro xe.Tertius conftabit,fi pro
* s ,legas vas. Celebratur & hic fenarius, non alienus ab hac fententia:
id eft:
βίβ βίε δεόμεν ἐκ ἔσιν βίω .
Vitahauduocanda est uita uictus indiga.
Proinde quemadmodum apud Græcos sío,itidem apud Latinos uita fignificat , & uitam morti con
trariam,& facultates quibus uitam fuftinemus.
Diues factus iam defijt gaudere lente. XXXVI
id eft:
ἔπειτα πλετῶν ἐκ ἔθ᾽ ἤδεται φακῶν .
Lenticula diuitiplacere defit.
Lens legumen,pauperum ac tenuium cibus eft: quæ faftiditur, fimulatq; lautior fortuna contigit. Vn
de prouerbium in eos,quibus ad uberiorem conditionem euectis, faftidio funtea , quæ prius inopes,
boni confulebant. Sumptum eft adagium ex Ariftophanis Pluto. Dicitur enim illic in adolefcentem:
qui quumpauperhaberet confuetudinem cum anu, nactus diuitias,cœpit illam faftidire.Non difsimi
le illiquod alibi recenfuimus, na Bi , nnu diarra.
P 4 Caluum
 MI GIO
452 DES. ERAS ROT. ADA RVM
1
Caluum uellis. XXXVII A
panangöy rinnas:id eſt, Caluum uellis.Vbi inanem operam fumit,aut ubi quis auferre conatur, quo ua

BE
cat is,à quo petitur. Veluti fi quis à paupere conetur extundere pecuniam,ab indocto literaturam . Si
millimum eft illi Plautino : Aquam è છે pumice poftulas.Rurfum illi, Nudo ueftimenta detrahere . Quin
hodie quoq; uulgus ubi fignificat nihil effe quod adimatur,uolam manus oftendens , iubet inde uelli
quippiam:quòd ea corporis pars nemini non fit calua.
Somnus abfit ab oculis. XXXVIII
Diligentia ~ id eft:
ὕπνῳ δ᾽ ἀπέσω γλυκύθυμῷ ὀμμάτων .
Oculis abefto leniens animumſopor.
Vbi quis rem aggreditur, quæ fumma diligentiam curaq; defideret . Quod genus, fiquis philofophiæ
capeffat ftudium. Sumptus eft aut hic fenarius ex Ariftophanis Nebulis , apud quem dicitur fub per
fona Socratis, adhortantis Strepfiadem, ut philofophiæ daturus operá, omnia tum faciat,tu patiatur,
Phoci conuiuium . XXXIX
wxs igavo: id eft,Phoci præmium,fiue conuiuium.Dictitari fuetum , ubi quis fuo malo cóuiuas ac
ciperet.Tametfi nihil uetat, quo minus longius etiam traducatur: nempe ad quofuis, qui lædunturab
Phocus. ijs,de quibus benemeriti fuerint . Aiunt Phoco cuipiam filiam fuiffe iam nuptijs maturam. Is procos
nam erant complures) conuocare folitus,præmia ftatuebat, & conditionibus fubinde nouis propo
fitis nuptias prorogabat.Quamobrem indignati iuuenes Phocum in conuiuio trucidarút. Autor Ze
nodotus.Etiamfi Plutarch.in Amatorijs narrationibus fabulam hanc diuerſè narrat.Euftathius în pri
Conuiuiori mum Odyffea,treis conuiuiorum fpecies facit: nazivle , quod ad fplendorem ac magnificentiá fit ap
fpecies. paratum:yo ,quod ipfum etiam fumptuofius effe confueuit: gavo , ad quod plurimi conueniunt, fed
fuo quifq; cibo fumptuq; .Ea conuiuandi ratio præcipuè probatur Hefiodo,propterea quòd cum plu
rimum habeat iucunditatis,minimü habet fumptus. Nam temperátius & editur & bibitur , ubi quifq;
de fuo edit ac bibit.Hefiodi carmen eft huiufmodi:

αν χοινᾶ πλείςητε χάρις δαπάνη τ᾽ ὀλιγίςη .

Porrò qui fplendidiores affectarent uideri, ij etiam gavo tum de fuo, tum lautius exhibebant. Home
rus has treis conuiuiorum fórmas fimul complectitur:
τίτλοδέσε χρεώ ,
5
ἀλαπίν ἠὲ γάμο ; ἐπεὶἐκἔρανΘυτά δεγ᾽ ἐςίν .
Antiquior quàm chaos & Saturnia tempora. XL B
Prifca obfo Xáss apxaérop :id eft,Antiquior quàm chaos .De re nimium prifca & obfoleta.Ibycus : norar) d'ip àn
leta.
λογίῳ χάει.id eft: Volatin alieno chao.Acrurfum :ὃ δὲ φλυαρῇ , καὶ μάτμῳἡμῶν λῆρου καταχει χάοςαρχαιότερον,καὶ
ngovíwp àzójovra.id eft:Hic autem nugatur, ac temerè nugas in nos infundit antiquiores quâm chaos, ac
Saturni tempora redolentes . Alludit adagiu ad chaos , ad quod poetæ deorú ac rerũ omnium originé
referunt. Ouidius opificium mundi hinc aufpicatur, quemadmodum & Hebræi. 1
Tanquam Argiuum clypeum abftulerit, ita gloriatur. XLI
w's live apper àoxída nalinio viv : id eft,Superbit tanquam Argiuum clypeum detraxerit.In faftuo
2. fos, & magnificentius fefe gerentes dicebatur.Aiunt apud Argtuos facrum quendam effe clypeu, cla
uis affixum, ut facilè detrahi non pofsit.Alij dicunt,apud eos ordinem , ac delectum iuuenum uiribus
antecellentium , ozila,id eft, clypeum appellari. Autor Zenodotus .
Tanquam conchylium difcerpere. XLII
wonop noyxúnlw dunjp : id eft,Tanquam concham dilacerare . De imbecillis & uiribus lõgè inferioribus
Coche quomo dicebatur .Nam illifæ folo rumpuntur conchę, quo cibus eximatur,aut incifo neruo quo fe contrahút
do aperiatur, ac diducunt, aperiuntur.Refertur apud Suidam .
7
Mutus magis quàm fcapha. XLIII
De ijs qui non EvoμTandgas:id eft,Magis elinguis quàm fcapha. De ijs dici confueuit, qui propter humilitate
audet hifcere. conditionis apud præftantiores non audent hifcere.Natum hinc aiunt, quòd olim inquilini, & hofpi
tes alienæ Reip.ludis popularibus, in pópa incedebant,nauim geftantes:unde quoties hofpitem,non
ciuem fignificabant, onaqonaqnggor appellare confueuerunt. Proinde uulgò fic minitabantur, wow
arusoμwTo Pop Onapus, id eft:Reddam tibi os occlufius fcapha.Etenim ijs qui in Rep. uiuunt non fua,mul
ta funt muſsitanda.Nam uti nó conuenit in aliena ciuitate curiofum effe, ita nec tutú eft liberioris effe
linguæ. Huius interpretamenti Suidas autore citat Theophraftú in opere De legibus . Equidé in ple
σωτ.
rifq; codicibus, our fcriptum reperio,non avropo. Quæ lectio fi cui magis arridebit, non re
luctabor:nempe ut metu contractum & humilem accipias.
Nudus tanquam exmatre. XLIIII

Pauperes. yuuuèsis in upos:id eft,Nudus ut ex matre.Prouerbialis hyperbole de uehementer paupere . Nudif

fimi enim nafcimur, ac ne pilis quidem tecti, nedum ueftibus : quod non item in cæteris animantibus
accidit. Hoc dictum & hodie uulgo noftrati eft in ore: Tam nudus quàm natus erat. Huic fimile quod
alibi referetur,Tanquam è naufragio.
XLV
Eft Pylus ante Pylum.
Plutarchus in libello, cui titulus, wiµù dãy dæváfrða ,teſtatur húc aerfum apud Meffenio's prouer
bio fuiffe celebratum :
+

856
(

J
 CHIL SECVNDE CENTVRIA VIII. 453
1
id eft :
ἔξι πύλου πρὸπύλοιο,πύλβυ γὲ μέν ἐςι καὶ ἄλλο .
OBL
S Est Pylus ante Pylum, fiquidem est Pylus alterafanè.
Dictum apparet , ubi quid alteripræfertur uelut antiquius & præftantius . Aut ubi aliquis iactat fèle,
quafi uelfolus fit,uel fummus: cureperiantur & alij, qui pofsint cu eo decertare. Pylus enim Meffenio Pylus Meſſe/
rum ciuitas,Neftore nobilis, ut affirmat quida . Hoc autem carmen Plutarchus hoc pacto cómutauit: niorum.
ἔςι τόκου πρὸ τόκοιο , τόκου γὲ μένἐς καὶἄλλο id eft:

Vfura ufuraprior, ufura alterafanè est.

In eos accommodari poteft,quibus alia ufura ex alia nafcitur.Vnde natú fit adagiu, Euftathius inter
pretans Homeri Boeotiam indicauit. Scribit enim iuxta eos, qui de populis confcripferunt , treis fuif
hiz
fe Pylos:unam Meffeniæ, alteram Triphylia,tertiam Arcadia: Triphyliacam obtinuiffe Neftore.Idem Pylitreis.
per.
Geographum teftem adducit , Strabonem opinor, qui treis item Pylos conftituerit in Peloponnefo.
tur
Tractatautem hac de re Strabo libr. Geographiæ 8. demonftrans fuiffe multas huius nominis urbes,
IX
quarum unaquæq; fibi uindicauerit Neftorem, ob uiri celebritatem . Quanquam idem poft autumnat,
Neftoris patriam fuiffe, exutraq; parte Alphei.Allufit ad adagiu Ariftophanes in Equitibus:
rab
ἀλλὰ τόδε φράσει , πρὸ πύλε πύλον ,ὧν σοι έφραζαν ,
Col id.eft:
ἔςι πύλῳ πρὸ πύλοιο. Τί τέτο λέγει πρὸ φίλοιο;
Hoc age dic, Pylus ante Pylum eft, quam tu mihi narras,
Eft Pylus ante Pylum.fibi quiduult ante Pylum iftuc?
Interpres adfcribit uerficulum, quem paulo antè citauimus è Plutarcho,proditum oraculo fuiffe.
IecitAchilles duas tefferas & quatuor. XLVI
βέβληκ᾽ ἀχιλλεὺς δύο κύβω Ετέσσαρα , id eft: Victores.
fecit. www.com
Duas Achilles,quatuorg tefferas
Huncuerfum Suidas ex Euripide citat. Quid autem fibi uelit adagiu, nullus explicat: nifiquod conie
&tarelicet,dictú fuiffe de ijs,qui omni re uincerent,propterea quod is tefferarum iactus felix effet.In
terpres Ariftophanis in Ranis Ariftarchú citat, quifcripferit huc fenariu Euripidis nomine circüferri
folitum:fedfalfò, quum fit adionor.Apud Ariftophane ufurpat Bacchus in Eschylum,uictorem Eu
ripidis: unde apparet, in fauftis acclamationibus huius effe ufum prouerbij.

E' tardigradis afifiis equus prodijt. XLVII I

B in Badvonir Novav inn proy :id eft, E'tardigradis afinis equus emerfit. Cum clarus euadit quifpiam
obfcuro genere natus , ut quoties ab indocto præceptore proficifcitur difcipulus eruditus . Poteft &
per ironiam proferri, & per negationem:ut,Nunquam ex afinis nafcetur equus. &,En tibi ex afinis e
quum.ideft,exinfimis parentibus arrogatem & ferocem . Huic contrarium eft quod alibi retulimus, Præftantiuui
Heroum filij noxe:quum exegregijs uiris prognati,non refpondent maiorum uirtutibus . Quemad
rorumfilij des
modum Socrates apud Platone in Alcibiade priore, docet ambos Periclis filios Paralú & Xanthippũ
generes.
fuiffe ftupidos , Cliniam euafiffe furiofum . Deniq; nullum illius operá factú fapientem,quum Zeno .
niscófuetudine multi fapientes euaferint.Idem tractat in Menone , comemorans & Ariftide, qui filiú
habuit Lyfimachu nullius rei:præterea Thucydide, cui duo fuerint filij, Melefias & Stephanus .Neu
terrefpondit uirtuti paterna.His addi poterat M.Tullius, qui filium reliquit illaudatum, & à patris uir
tutibus plurimùm degenerantem .
Epeo timidior. XLVII
ras danoid eft, Epeo timidior,de magnopere pauido dicebatur.Ab Epeo quopiam dictum , no In pauidos.
tæ timiditatis homine . Datu eft hoc cognominis Cratino comico, per allufionem fortafsis : quòd cũ
Denoidis tribus princeps effet,in eo munere timidius fe gereret.
Ephefiæ literæ. XLIX
pica paupara:id eft, Ephefiæ literæ.Dictum uidetur de ijs, qui mira felicitate,tanqua diuina uirgu- Ephefia lia
la,quicquid optarent, affequerentur. Aiunt enim Ephefijs notulas quafdam , & uoces magicas fuifle, tere.
quibus utentes in omni negocio uictores euaderét.Autor Diogenianus. Euftathius in Odyffeæ p. tra
dit his literis ufum Cræfum in rogo . Fuiffe autem uerba quædã obfcura,ænigmatibus fimillima,neu
tiquam cohærentia,defcripta in pedibus,zona,& corona Dianæ. Suidas addit huiufmodi fabulam In
OlympijsMilefium quempiam cum Ephefio palæftra cómiffum, nihil potuiffe in cóflictu, quòd is E
phefius in talo Ephefias haberet literas. Quod fimul ac animaduerfum effet, ademptis literis,Ephefiú
qui iam triginta defatigârat,fuccubuiffe.Hefychius indicat, fuiffe prifcas quafdam uoces pro facris ha
bitas,quibus impoftores deinde multas addiderint. Prifcas putat has fuiffe , ou, quod interpretatur
tenebras: xaтáxi , lumen: af, ipfe: dauvaus, fol: dov, uerum . Meminit harum &Anaxilas apud Athe
neum lib.12 . Commemoratis enim philofophi cuiufdam delicijs, ait: wgos Trois pouvragious pantoiorgos
pup probiaypauuara nana.id eft: Ad hæc, in confutilibus pelliculis geftans Ephefias literas pulchras. Nec
defunthodie,qui huiufmodi confitis uocibus imponant ftultis.Illudfatis apparet, librariorum incu
riacommiffum , quod quum Hefychius inter magicas uoces recenfeatripag, non meminit tamen, in
terpretans fingulas.
Eodemin ludo docti. L
Dodiin eo/
Eodem in ludo do ti dicebantur,fimilibus uitijs laborátes, & improbitate pares. Hoc dictum adeò
dem ludo.
uulgò

1
 454 DES. ERASMI ROT. ADAGIO RY M
septem
uulgò manet,ut nihil fit tritius.Terent.in Hecyra: In eodem omnes mihi uidentur ludodoctæ ad ma- A
Bamtent
litiam .Solent eniin fermè, qui cómunibus ufi funt præceptoribus, ingenio, moribusq; cóuenire.Qd
aút Terétius dixit in mulieres, omneis inter ipfas fimilib.effe moribus,idé Gręcus atteftatur fenarius:
Whydr
id eft:
γενὴ γυναικὸς πώποτ' ἐδὲν Διαφέρει . abantur.
Afæminanihilfæmina unquam difcrepat. ante
Innuit autem prouerbium,nullam inueniri bonam mulierem .
dipin
Tanquam in phiditijs. LI
Hely
wono inpeditions:id eft,Velut in phiditijs.ubi quid parcius, nimiumq; frugaliter actú fignificabimus. prioc
Lacedæmonij publica loca habebant, in quibus cibum caperent .In his accipiebant hofpites ac lega
tosfuos,fed apparatu perparco. Vnde & Græca uox ducta uidetur,à pédai, id eft, parcendo. Quan id
Φιλίτια
quam funt qui malunt pedía dicta quafi priza , quòd eiufmodi conuiuijs coiretur fodalitas . Vtranq tumà
Spartanoru. uocis etymologiam recenfet Plutarchus in uita Lycurgi.In priore abijcitur , è diphthongo, in pofte stabe
riorea,uertitur in d. Addit aut tertia etymologia, phiditia dicta quafi dizia, à fumendo cibo : quæ Græ
aviti ci,præfertim Athenienfes,uocant variri , Cretenfes andpia: quemadmodum ibidé indicat Plutarchus.
rado
adgia. Hoc genus conuiuiorum Lycurgus inftituit, ad excludendum luxum ac temulentiam. M.Tullius me
mmfe
minit Phiditiorum lib.Tufculanarum quæftionum 5. Quid,inquit, uictum Lacedæmoniorum in phi
治& E
ditijs,nónne uidemus.Vbi quum tyrannus coenauiffet Dionyfius,negauit fe iure illo nigro, quod cœ
næ caput erat, delectatum :tum is qui illa coxerat,Minimè mirum,inquit:condimenta enim defuerüt. 1
STEPTE
Quæ tandem ? inquit ille.Labor in uenatu,fudor, curfus ab Eurota,fames, fitis . His enim rebus Lace
Namante
dæmoniorum epulæ condiuntur . Quanquam hæc fabula ſecus narratur apud Plutarchum in Coro
iset a
nide, quam adiectam uidemus apophthegmatis Laconicis, de Lycurgi inftitutis. Erant apud Laceda
las,tum
Monis monios & aliæ conuiuiorum fpecies:quorum unum erat nonis,quod certis ciborum generibus inftrue
dinhop, batur:alterum nov, aliquanto fplendidius. Omnium frugalifsimum erat, quod agebatur in phiditijs. genesqu
Multa fuper his Athenæus lib.4. fi cui libebit cognofcere . Accommodari poterit & ad orationem : ut
fi quis neget fe contentü fimplici fermone,uelut in Laconicis phiditijs accipiatur,fed defiderare fplen
doris aliquid,& quod appetentiam iritet illecebra. algaifi
Equo fenefcenti minora cicela admouc. LII effe.P
Virium Laawyngdonovti rà µáova néneña ixíßanne: id eft, Equo fenefcéti minora cicela admoue . Admonet adagiū,
ætatis ratio. ubi uires per ætatem facifcunt , refpirationem ac refocillationem quandam à laboribus danda , & de
crefcente robore minuendos labores , augedam remifsionem.Ductu aiunt ab equis militaribus , qui
Tiinnio , bus fenefcentibus ,leuius ini admouebant.Eft aut pinay ceu rotula quædam , publica nota,que B
CanCa
igni candefacta , malis equorum imprimi confueuit . Zenodotus oftendit prouerbium extitiffe apud alio:
Čratetem comicum in Samijs . Videtur carmen heroicum ,fi tantùm legas ,xúnn'ixíßanni . Nā náurλa non
dum reperi apud ullum autorem ,pręterquam apud Zenodotum ,Trifippij meminit Hefychius. Vide
Contr
#nop. turautem ,xanthop aliquid effe,non difsimile trifippio .
Eretrienfium Rho . LIII
ansi
pew id eft, Eretrienfium Rho.ubi quis crebrius & afperius eam literam fonaret . Quo nomine
bus
nunc malè audiunt apud Gallos Picardi.Notantur item quibus Alcibiadis labdacifmus impédio pla
CASI
cebat.Ridetur Arrius à Catullo, quòd
Thraf
Chommoda dicebat ,
fiquando commoda uellet
Soleaf
Dicere, & hinfidias Arrius infidias.
adibi
Actum mirificè credebatfe effe locutum,
Cumquantumpoterat,dixerat hinfidias. SofaPl
Adagium refertur à Diogeniano.Meminit Plato in Cratylo: šp đạilà tò æúrò úµãs jis paµku onnugótus,igre ideft
rgias onnugore, id eft : Scis quod nos pro eodem dicimus ſclerotes ,id eft,durities,pro quo Eretrienfes
enit
σ
fcleroter.Ex quo liquet, Eretrienfes adamaffe hac literam , quá loco fuppofuerint: quum cótra Athe
nienfes, eam uerterint in ,ut dapo pro dapper. Quoniá ca litera dicitur impetus ac uehementiæ fignifi
cationem habere,uidetur &in homines præcipites acuiolentos congruere prouerbium.
Oeftro percitus. 1 LINI

2 Oisgy wapanλnyes : id eft, Oeftro percitus.id eft,ingenti animi cupiditate cómotus , ac uelut attonitus.
Oeftrum enim infecti genus, horrendo ftrepitu :unde & nomen inditú apud Græcos . Nam Latini, afi rabb
Oeftro con lum appellant.Hoc addito Iuno uaccam lò in furore egit . Vnde poetæ diuino correpti furore , œftro Gra
citi. conciti dicuntur. Eft apud Platonem, tametfi locus in præfentia nofuccurrit, opinor in Phædro . Vn
de & oisgonny dictione compofita, pro infano: & oiseau &oispuñari , pro infanire .
In magnis & uoluiffe fat eft. LV
24

In magnis & uoluiffe fat est.

Tibulliana hac fententia nihil celebratius.Eam Angelus Politianus non infcitè uertit Græcè: spofit

ἀρκεῖ δ᾽ ἐν μεγάλοις καὶ τὸ θέλημα μόνον.

Apuleius Floridorum lib. 4.Maiore fcilicer uoluntate quâm facultate. Eoq; propefius fortaffe laudan
dus eft, quòd omnibus bonis in rebus, conatus in laude, effectus in cafu eft.Ité M. Varro apud Gelliú
lib.1. capite 18. In quo non modò Lælij ingenium non reprehendo , fed induftriam laudo . Succeffum
enim fortuna , experientiam laus fequitur . Conuenit , ubi quis maiora uiribus conatus , tametfi rei
fufceptæ
 CHIL SECVND E
4714 CENT VRIA VIII 455

A fufceptæ magnitudini non facitfatis,tamen hoc ipfo nomine laudem promeretur, quòd rem pulcher
rimam tentauerit.
10 In holmo cubabo . LVI
vá : id eft, In holmo cubabo. Dicebatur ab ijs, qui fe quippiam diuinatione cognitü ire mi- Diuinantes.
nitabantur.Nam nuo quidá uatem interpretantur . Alij tripodes Apollinis holmos appellatos fuiffe,
.Tradit autem Ariftophanes grámaticus, citante Zenodoto, eos qui holmis indormiffent , repentè di
uinandi fpiritum concipere. Addit Apollinem obid vono cognominatum à Sophocle . Quanquam
LI
DUS apud Helychium pro mortario ponitur.Apud Athenæum lib.11.poculi genus eft, cornu adfimi
le:utper iocum torqueri pofsit & in bibones.
ga Eadem cera. LVII
pangiop:id eft, Idem fauus , dicebantur qui uno ore idem affirmarent , aut qui inter fe confpiraffent. Eadem cera.
DG
the Ductum à fauorum cellulis inter fe connexis. Siue quod cera tenax , fibiq; hærens : fiue quod olim in
ceratis tabellis fcribebant.unde & Horatius:
TR
-Ceralaudatur eadem.
‫ש‬
fiue quòd olim imagines è cera fingebantur,uaria quidem forma,nunc deorum, nunc regum , nuc ple
beiorum,fed hæc omnia erant cera. Refert Zenodotus. Non difsimile illi quod alio diximus loco,idé
_ce puluis:&,Eadem farina.
In quinq; iudicum genibus fitum eſt. LVIII
4. Tysvær nro : id eft, In quinq; fitum genibus iudicum: id eft, in alieno arbitrio res eft pofi Res in alieno
ta.Nam antiquitùs quinq; iudicibus datum eratnegocium , ut de comicorum fabulis pronunciarent: arbitrio poz
utteftis eft apud Zenodotum Epicharmus . Quanquam &apud Platonem quinq; iudicum fit métio, fita.
cum alias,tumn in libro De legibus II.ἐμπέντε δὲτ νομοφυλάκων τοῖς νεωτάτοις εἶναιτὼκρίσιν ,id eft: Vtiudicium
fit penes quinq; natu minimos.exnomophylacibus. Allufum eft autem ad illud Homero frequens:
ταῦτα θεῶν ἐν γένασι κεῖται. id eft:

In genibusfunt hacfita diuúm.

Cum fignificamus non effe noftræ facultatis , præftare rei exitum , uerùm hunc fuperis & fortunæ in
manu effe. Pindarus in Olympijs :
id eſt:
νεῦ δ᾽ ἔλπομαιμὲν, ἐν θεῷ γεμὰν τέλ .
B Nuncfpes quidem mihi, at indeofitus exitus.
Emunctæ naris. Muccofis naribus. LIX
Emun&tæ naris dicitur acri exactoq; iudicio, quafi purgatis manibus,muccoq; emunétis.Horatius
de Lucilio:
Emunita naris, durus componereuerfus.
Contrà, Obefæ naris dicunturftupidiores. Idem in Odis: Obefa naris.
Necfirmo iuueni, neg
, naris obefe ..
Lucianus in Alexandro Pfeudomante:rois de idioraus ng nogúns mesoîsliv jíva topásro.id eft: Indoctis auté,
& quibus nares opplete mucco,prodigiofum.Idem in Philopfeude: tuoiy , d' , waiv li píva noe
plus usos l . id eft:Mihi fanê,inqua, nifi plane nare fim oppleta mucco. Huc allufit Plato libro de Rep.
Lubi Thrafymachus Socrati ftuporé obijciés, optat illi nutricé, que muccu è narib, exprimat : dr .
nogvjúva æprogā, ỳ èn à¤оμú ,dróμvor av , id eft : Quoniam, inquit, te muccofum negligit, nec emungit,
cum eatibifit opus .
Fames & mora bilem in nafum conciunt. LX
Sofia Plautinus in Amphytrione:Vetus adagium eft, inquit, Fames & mora bilem in nafum conci- Famelicifacile
unt.id eft:Latrante ftomacho omnis mora bilem mouet.Quod autem dixit , bilem in nafum cóciunt, excandefcunt.
conuenitcum illo quod ait Theocritus in Thyrfide:
ἐν τί γε πικρὸς ,
id eft:
καὶοἱἀὰ δριμεῖα χολὰ ποτὶ ῥινὶ κάθηται.
Eft enim acerbus,
Atg illi
femperfedet in nare afpera bilis.
Ducta eftmetaphora ab animantibus, iram narium flatu fignificantibus . Vnde fabula de tauris igné
fpirantibus.Quin hominibus etiam nonnullis ex naribus indicium iracundiæ.Vnde & Corrugare na Corrugare
res dicuntur,quæ offendunt. Horatius : nares.
Nefordida mappa Corruget nares. Item Perfius in quinta fatyra:
Sedira cadat nafo, rugofag fanna.
Poteftid trahi latius:nempe ad quemlibet uehementius aliquid cupiente, cui omnis mora quantum.
uis pufilla,longifsima uidetur, atteftante Mimo:
Etiam celeritas in defiderio moraeft. Huc refpicit & Horatianum illud:
Vtnoxlonga quibus mentitur amica, diesg
Longa uidetur opus debentibus, utpiger annus
Pupillis,quos durapremit cuftodia matrum
Generofior
 VM
M I I OR
AS T AG
456 DES . ER RO . AD

LXI 1000
Generofior Sparta.
‫لا‬
inovbegwregonαptus: id eft,Generofior Sparta.Dicebatur excellenti animo,minimeq; timidus authu
milis.Spartanis enim olim indoles aderat generofa, & ingenium omnis impatiens feruitutis,acuelut
imperio natum:unde nec moenibus urbé cingebant, legibus ita iubentibus, abundè munitá arbitran
tes fortibus uiris.Fœdifsimum aut exiftimabant, quenquam è pugna redire, nifi uictorem.id quod e
pigrammate quoq; teftatum eft. Nec tyrannidem in fuam Remp.admittebant , fed æqua libertate pa
rebant legibus . Deniq; nihil humilioris operæ exercebant , fed agriculturam & artes fedentarias per
Helotas ( id eratferuorum genus ) peragebant.
at
Locrenfis bos. LXII
Aonends Bis: id eft,Locrenfis bos.De re uili,aut de munere leuiculo dici poteft. Quum aliquando Lo
crenfes publicum facrum facturi bouem defiderarent , compofito ex minutis lignis bouis fimulacro,
dijs rem diuinam fecerunt.Atq; hinc uulgus adagionem arripuit.
Ficulnus gladius. LXIII
sk
Zvníva paxaga, i. Ficulnus gladius . De friuola caufadici poteft, queqs minimo negocio queat refelli. ESCO
Sycophanta fi Dictus eft aut,ficulnus gladius fycopháta: quòd idé & mollis fit, & calúniator.Meminit & Helychius. M
culnus gladi Ficum Mercurio. LXIIII 10
245.
Sünon ig'igu : id eft, Ficú Mercurio.De prompto, & quibuslibet expofito beneficio dicebatur . Nam C
antiquitùs mos erat, ficubi ficus repertus fuiffet, eum ueluti Mercurio facrum fufpendere . Liberum lo
autem erat tollere ficum Mercuriale, cuicúq; libitu fuiffet: uel quòd is Deus furib.fauere creditus eft,
uel iuxta parœmiam illam,novès ipuūs, Communis Mercurius .Huc opinor allufiffe Perfium ,cum ait:
Ing lutofixumpoßis tranfcendere nummum,
Necglutoforberefaliuam Mercurialem. ut indicatum eft alibi.
Vtfici oculis incumbunt. LXV
Negocium ur wonóß và cũn” “tà rès òplanuès épv:id eft, Quemadmodum fici oculis innati. De ijs dicebatur, qui pertina
gentes. citer urgerent,premerentq; negocium aliquod . Sumpta fimilitudine â ficis, hoc eft,uitio quod oculis
adnafcitur,nec facilè poteft auelli oculo incolumi.Ariftophanes in Ranis:
sẽ ἐπὶ τοῖσιν ὀφθαλμοῖς ἔφυ . id eft:
ὥσπερ τὰ σῦν
Vtficus oculisimminens,ficille erat.
Accommodabitur haudquaquam ineptè & in hos, qui cu graues fint & intolerabiles,tamen auelli nó B
Principesqui- queunt, nifi magno malo.Quod genus utinam nulli effent, autunquá exifteret principes , & principu
dam, & eoru optimates: qui cùm auaricia fint inexplebiles,libidine corruptifsimi , crudelitate perniciofifsimi , ty
fatrape. rannide immanes, uerifsimi Reip.hoftes ac prædones, in publicam perniciem, non folùm armis & o
pibus inſtructi, uerumetiam nouis artibus, quas nec Dionyfius unquá,nec Phalaris reperit, tamen fic
adhærent, fic imminent, fic affixi funt populo, ut nec ferri pofsint,nec auelli .Vfq; adeo nullus eft fena
tus, nullus magiftratus,nulla religio,nulla Reipub. pars, in quá actis radicibus illi nó penetrârint,ceu
peftis peromneis corporis uenas fparfa . Siquidé animaduerterüt hoc homines tantùm ad nocendũ
oculati cordatiq; ,una hanc ancora fupereffe publice incolumitatis, fi ciuium & ciuitatú honeſta con
cordia,tyrannis potentium coerceatur. Hanc igitur in primis dirimere cura eft. Sentiunt in pace mini
mum fibi licere,cu res legibus & confilijs agitur,no dolis, aut armis . Proinde modis omnibus id agút,
ne populus publica pace gaudeat.Perfpiciunt præcipua Reip. felicitate in hoc fitam , fi principem has
beat integrum , cordatum,uigilantem :hoc eft,uere principe. Itaq; miro ftudio curant tutores , neun
quam uir fit princeps : adnituntur optimates ij qui publicis malis faginátur, ut uoluptatibus fit quàm
effeminatifsimus,ne quid eorum fciat quæ maximè decet fcire principem.Exuruntur uici, uaftantur
agri,diripiuntur templa,trucidantur immeriti ciues , facra prophanaq; mifcentur : dum princeps in
terim ociofus ludit aleá, dú faltitat, dú oblectat fe morionibus, du uenatur,dú amat,dúpotat. O'Bru
torum genus iam olim extinctum , ô fulmen Iouis aut cæcu, aut obtufum.Neq; dubiú eft,quin ifti prin
cipum corruptores, poenas Deo daturi fint, fed ferò nobis.Interim ferendi funt,ne tyrannidem excipi
Tyrannis tole at anarchia,malum penè perniciofius. Quod complurium Rerumpublicarum experimentis compro
rabilior rabatum eft,& nuper etiam agricolarum per Germaniam exortus tumultus nos docuit, aliquanto tole
εαρχία . rabiliorem effe principum inhumanitatem, quàm avagxia omnia confundentem. Siquidéfulmina ter
rent quidé omnes,at non ita multos feriunt.Cæterùm mare inundans nulli parcit , nihil non mifcens
Ordo Mendia acuoluens. At quod optimates impij funt Reipublicæ,id fortaffe funt Ecclefiæ, nónulli ex his ordini
cantium. bus,quos uulgus Mendicantes uocant. Pios non accufo,nec ordinem inceffo: malos noto, quæubiq
maxima turba eft. Hi fic fefe per omne Reipublicæ corpus fparferunt,ut nihil ufquam agatur fine illis.
Regnant in concionibus: quod peculiare munus Epifcoporum . Tyrannidem occuparunt in fcholis:
quod huic proximú munus . Perhos miniftrátur Ecclefiafticafacramenta , per hos facerdotes fumus.
Hi plus quàm céforia feueritate pronüciant de fidei profefsione: Hic Chriftianus eft, hicfemichriftia
nus,hic hereticus,hic fefquihereticus. In horú finus populus effundit occultos uitę actus, & fecretiſsi
mas animi cogitationes :nec his cotenti funt,nulla pangutur principufœdera, in quib.hi nó agant par
teis.Sine his nullú cótrahitur matrimoniú.In theatricis certaminibus, in publicis fordibus agonothe
tas agut:adeò nihil pudet.Deniq; necmori licet abfq; iftis. Nulla eft aula principu, in quam no irrepfe
rint.Ši quod impudes facinus deftinârunt principes, perhos exequutur. Si quid moliuntur Romani
pontifices,
 CHIL SECVNDE CENT VRIA VIII 457

pontifices,quod paulo fit alienius ab Apoftolica illa &prifca fanctimonia ; horum potifsimùm utun
tur minifterio. Veluti fi quod bellum , fi quis tumultus,fiqua exactio,fiqua condonatio paru pudens,
回忆 in hifce fabulis ifti primas agunt.Interim fimplici popello fpecie fanctitatis imponitur. Sacerdotes ad
tra hos collati,facerdotes non funt.Epifcopi horum fiducia in utramuis aurem dormiunt. Plebs deftitu
ode ta,pro unicis paftoribus gemino luporum genere difcerpitur,dú & præfules exercent tyrannidé: nec
cept hi tamen paftores funt,fed alia ratione prædones.Rurfus admoneo,necpios à menotari, nec ordiné.
spe Náquiinter eos funt incorruptifsimi , folent eadé que deploro, deplorare. Atq; apibus licet fuos fu
cos,ut aculeos carentes , quamuis furaces aliquádo depellere . Hot fucos omnibus crabronibus acu
leatiores,nec reges nec fummi pótifices queant à Republica profligare, nifi magna Chriftianæ religio
ol nis ruina:adeo fuas factiones comunierunt, adeò totu orbé arcib.acpopulis fuis occuparut, & indies
.
Cro nouosftruut nidos: hoc nimiru prætextu, quodfuperioru monafteriorú religio,cuius comendatione
primum exorta funt,perierit: quafi uerò &horú no paulo poft fit peritura finceritas , fi qua modò fin.
Ill ceritas. Ita fit ut orbis impijs & ociofis monachorum gregib.oneretur, & principes fraudenturpopu
Felli lo,& epifcopi grege, & populus paftore : Chriftianæ religionis puritas ac libertas , paulatim ad Iudai
cas ceremonias delabatur. Et quemadmodum difficile dictu fit,utrugrauior fit Reipublicæ malorum
hips
principu inter fe concordia, an difsidiú: quòd fiue belligerantur , magno populi malo id faciant : fiue
III
conciliantur,in publicum exitium confpirent:ita nefcias utrum inagis fit optandum,imò quo melius
dicam ,utrum magis deteftandü,iftorü'ne inter ipfos cófenfus, an feditio, quòd utraq; res publico fiat
malo. Opinorautem ficos hîc dici, rigidum tumore innafcentem genis oculorum.ea res cum mole
ftifsima fit,tamen non fine periculo tollitur: quod oculo immineat,parti uexationis & tractatus impa
tientifsimæ. Adagij mentionem facit Suidas.
Cum hafta, cum fcuto. LXVI
u deg , xí : id eft, Cum hafta, cum fcuto . Vbi quis omni conatu rem aggreditur. Ariftophae Omni conatu
31 nes ipdelux: rem aggredi.
1 σκὺ δορὶ, σκὼ ἀασίδι τε id eft:
Cum hafta, cumý fcuto. Item in Vefpis :
id eft:
ἐκδραμόντεςδερὶξω ,καὶ ἀσσίδης.
Expedita excurfione, cum fcuto &lancea.
Súpta metaphora à milite,armis omnib.inftructo.Ad fimilé ufum rectè torquebitur Homericú illud:
B id eft:
ἔγχεϊτ᾽ ἄορίτ᾽ ,μεγάλοισί τεχερμαδίοισιν .
Hastag &gladio , faxis, ingentibus inftant.
Quoties res omni ui geritur,
Virifenis aftaphis caluaria. LXVII
id eft:
ανδρὸς γέροντΘἀςαφὶς τὸ κρανίον.
Virifenis uelut uuapaſſa cranium.
Admonet adagium ,inualidum & flaccidum effe fenile corpus, exhaufto fucco,carnibusq; adefis. Lu. Senile corpus.
cianus in Tyranno de fenibus: ἐπεὶ ἀσαφίδα γεπαυτόςκαι εισίid eft: Quandoquidem iam omnes uuæ par
fæ funt.Rugofæ enim & flaccidæ funt uuæ paffe,propter fuccú fole decoctum.Vnde ueteres & Vuas
paffas uocabantfenes paffos, ob rugofitatem .Lucilius, citante Nonio:
Ragofipaßig fenes eadem omnia quarunt.
Poft folia cadunt arbores. LXVIII
Poftfolia cadent in te arbores. Quoties admonebimus, leuiores iniurias fi quis ferat, fequi atrocio Iniurias leuio
res.Veluti arborü decidua folia negligütur:uerú aliquádo fit, utipfæ arbores putres in caput fubiecti res atrociores
decidát.Plautus in Menæchmis : Folia aut cadüt: Núc fitriduu hoc hîc erimus , tú arbores in te cadet. quandoquefe
Ante tubam trepidas... LXIX quuntur.
Ante tubam trepidas:id eft,animo confternaris,priufquam appareat periculum.Ab ignauis militi
busfumptum,qui pauitant,priufquam bellicum canatur.Nam audita tuba,mirus quidam pauor folet
militum animos inceffere . Vergilius :
-Curantetubam tremor occupat artus?
Quifermofipaulo longius detorqueatur, in prouerbij fpeciem abibit.
Ameles angulus. LXX
autaus yuvia:id eft,Ameles angulus: id eft, neglectus angulus, dicebatur, qui fupinus & ofcitabudus
defideret,nihil bonarum reru tentans.Aiunt in Libya locum effe,qui duas yuvia, hoc eft,fecurus angu
lus uulgò dictus fit:ob id fortaffe, quòd neglectus & incultus iaceret. Comperio fcriptú & amaōs ywvía, duraōsguvía:
id eft,negligentis angulus.Recenfent Zenodotus & Hefychius.
Vitrares Callicratis. LXXI

ànangáros:id eft, Super fortunas Callicratis.De immenfis opibus dicebatur. Aiunt Caryftiu Calicrates
quempia fuiffe,nomine Callicrate,qui reliquos ciues opibus lõgè præftiterit. Vnde fi que magnope. Caryftius.
relocupletéintelligi uolebat, eu uel Caryftij Callicratis facultates uincere dicebat . Ariftoteles aut in
Athenienfiu Repub.citante Suida, tradit Callicraté quenda è iudicu ordine fuiffe,qui iudiciarias exa
&tiones fupra modum auxerit:atq; hinc natamparomiam de immodicis exactionibus.
е Vulcanium
 TERESA MINGIT

SMI T
458 DES. ERA RO . A D A G I OR V M

Vulcanium uinculum. LXXII 4

1076
Vincula inex ipásaⒸ dobµòs:id eft,Vulcanium uinculum . Vbi quis nodis inextricabilibus effet illigatus , Vulca
Creten

HME
tricabilia. nijs uinculis teneri dicebatur.Sumpta denominatione ab adamantinis illis uinculis, quibus apud Ho
merum Vulcanus Venerem & Martemfic irretiuit, ut quo magis fe conarentur explicare , hoc magis
înuoluerentur. Homerus Odyffeæ 8.

HAT
βῆῥ᾽ ἴμεν ἐς χαλκεῶνα , κακὰ φρεσὶ βυσσοδομεύων.

EFUT
Terenti
ἐν δ᾽ ἔθετ᾽ ἀκμοθέτῳ μέγαν ἄκμονα , κόπε δὲδεσμε
spalle!
ἀρρήκτες, ἀλύτες, ὄφ᾿ ἔμπεδον αὖθι μένοιςν.

. FTTI
roinde

EELF
αὐτὰρἐπειδὴτεῦξε δόλον κεχολωμένἄρει ,

ཆོས ཚོ
βῆρ μεν ἐς θάλαμον , ὅθι οἱ φίλα δέμνι ἔκειτο .
ἀμφὶ δ᾽ἂς ἑρμῖσιν χέε δέσματα κύκλῳ ἁπαντῃ .

R
#
E
πολλὰ δὲ καὶκαθύπερθε μελαθρόφινἐξεκέχυτο ,
αΰτ' δράχνια λεπτὰ , τὰ ἐ κέ τις ἐδὲ ἴδοιτο ,
ἐδὲ θεῶν μακάρων . id eft:
aplicac
Ille domumpetit,quàftatferraria fornax,
Secumimo intereapenitus malapectore uoluens.
At trunco impofitapragrandi incude ,fecabat
Vincula nulli uel rumpenda, uel effugienda,
In quibus implicitifimul aftrictig manerent.
Atpostquam infidias Marti indignatus, & artes
Abfoluiffet, adit conclaue, ubi dulce cubile
Stabat: &hinc illincfallacia uinculafulcris
Obligat, & fummofufpenditplurimatecto,
Miretenuia,fictelas ut araneorum,
Sic uti necpoßint oculis deprendier ullis,
Nonuel diuorum:
Adagium refertur â Suida .
Adfatietatem ufq;. LXXIII B
äpi nóps :id eft,Vfq; fatietatem: id eft,quantumlibet, aut ampliter. Quod ita demum prouerbium fue
rit,fi lögiufculè trasferatur:ut,In poeticis literis uerfatus fum axg nóg ; &, Illufit nobis äxgxópr . & Quin
aranigus. tilianus metaphoris gaudet axgings . Idem compofita uoce dicút, narands ,id eft, affatim . Iulius Pollux
wpa nógs. addit woßa nóes, id eft,ultra fatietate. Atq; ita uefcente indicat dici folere addugayon, &nábavov, à náß☺, qď
eft tritici menfura:quemadmodum Latini bibacem dicunt tricongium.Itidem dicunt axe xéns, id eft,
ufq; ad labiũ:fumpta à uafis metaphora . &,Vfq; ad ambas aures,de quo meminimus alibi. Iulius Pol
lux uas plenum appellat ¡ooxenis , fiuexes , redundans twoxenis: à labro uafis fumpta uoce . Refer
turà Zenodoto.
Votum munificum . LXXIIIE

Spes regias oùxùmyanódwe☺: id eſt,Votum munificum. Vbi quis animo fpes regias cócipit, iamq; uoto diues eft.
cocipietes. uyanódup Græcis dicitur, qui magna donat.Nihil autem uoto hominis liberalius. Largitur enim cui
ryanódwg . libet, quantumcunq; petit.Meminit huius Lucianus in Hærefibus.
Promißisdiues quilibet effepotest:
ait Ouidius.fed multo facilius eft, uotis effe liberalem ac diuitem .
Vtinam domi fim. LXXV
1
Oinoryr voll : id eft,Vtinam domi fim . Dici folitum,ubi quis optat è malis , quibus implicitus eft , e
mergere.Translatum uidetur ab ijs, qui in tempeftate periclitantur. Nam nune etiá ita uulgò loquun
tur qui periculofè nauigant,oinaryvoiulu.Refertur à Suida.
LXXVI
Vtinam malè quemadmodum inuenifti, eijcias.
id eft:
Εἴθε φαύλως ὥσπερ εὗρες, ἐκβάλοις των ἔνθεσιν .
Vtinamita ut male reperifti ius,& eijcias male.
hoc eft:Vtinam quemadmodum malè tibi peperifti fama,aut facultates, ita & malè perdas.iuxta Plau
tinum illud:Male partú, malè difperit. Suidas huc trochaicum, ut prouerbialem citat ex Ariftophane,
apud quem extat in Equitibus: diciturq; inibi in Cleonem reipublicæ depeculatorem.

Vltrò Deus fubijcit bona.. LXXVII

1
AUTOMÁTUS ¿ Dròs AvÍNGITà àyalá : id eft, Vltrò Deus fubijcit bona . Quoties res citra noftram operam feli
citer cadunt, quafi Deo quopiam accurante. Stobæus fenarium hunc adducit ex Plutis Cratini:
αὐτόματα τοῖσι θεὸς ανάη τὰ ἀγαθά . id eft: 1

Vltrò dona iftis ipfefuppeditat Deus.

De Dormientis reti dictum eft aliàs.
Ventres.
 1
CHIL SECVNDE
CVNDE CENTVRIA VIII. 459
Ventres. LXXVIII
rasp :id eft,Ventres. Dicebanturhomines edaces,uentriq; atq; abdomini feruiétes . Epimenides
Cretenfis,citante diuo Paulo in epiftola quam fcribit ad Titum :
id eft:
κρῆτεςἀεψεύσαι,κακὰ θηρία ,γαςέρες αργοί.
Item Lucilius:
Cretenfes uaniufq ,malafera, alui inertes.
Viuite lurcones, comedones, uiuite uentres.
Terentius in Phormione:Pugnos in uentrem ingere.Donatus oftendit, & ad totuin parafitum refer
ri poffe.Plutarchus in commentario,De difcrimine adulatoris & amici,putat hos uerfus iambicos,nó
proinde quadrare in cancrum,atq; in affentatorem & parafitum :
γαςὴς ὅλον τὸ σῶμα,πανταχῆ~ βλέπων Est uenter omne corpus, undig obtuens
ὀφθαλμὸς ,ἕρπα τοῖς ὀδᾶσι θηρίον. id eft: Oculusfuisg beftia reptat dentibus.
Ariftoteles libro Moralium 3.oftendithomines uetri gulæq; deditos appellari folere yasemajyos, quôd yassinagyon.
præter modum expleant uentrem cibo potuq . Conftat uocem effe compofitam à yasi uenter, & uap
infanus. Libet obiter commemorare ridiculum quiddam,quod per huius loci occafionem compe
ri. Qui Græcu Etymologicum nobis contexuit , negat à quoquam uel Grammaticorum uel Rhetorú
explicatum ,unde diftus fit gaftrimargus:uerùm id effe factum ab Ariftotele in opere De animalibus .
Equidemhactenus inhiabam larus,reconditum quiddam expectás . Margos,inquit, animal eft,quod
exputrefactióe nafcitur inter terram & aquá. Id quemadmodum è terra nafcitur, ita non definit uefci
terra,donec ea perterebrata emergat in auras. Quo fimul ut emerfit,moritur triduu, donec ueniat hu
mida nebula: qua madefactú animal reuiuifcit, nec dein amplius terra uefcitur . Atq; hinc qui ueteres
philofophos fequuti funt,homines impendio uoraces appellarunt aspudgys . lahoc fomnio quid in
eptius:Sed ille fomniú addit fomnio: Poffunt tamen,inquit,piè quæ dicta funt intelligi. Omnis enim
cupiditas è corruptione nafcitur.Ea pofteaquá nata eft,non definit edere cor cui ineft, donec per ha
bitum fcientiæ in apertum prodeat:ubi prodierit, moritur tribus animi potentijs . Et fic gratia fancti
fpiritus pernebulam eruditionis apparens,datftillas cognitionis, uiuificatq; non iuxta priorem uitá
cupiditatibus obnoxiam ,fed iuxta eam quæ ob uirtutem cum dijs habet familiaritaté. Hęc plus quâm
friuola,tamen recéfere uifum eft:quo lector intelligat, quantú fit illis rhapfodijs tribuendum : & quàm
finiftrèfaciant , qui nephas effe putant in dubium uocare , quicquid quacunq; occafione chartis illitū
repererint.Fuit hoc aliquando quorundam ftudium, ut non folùm poetarum fabulas ad Chriftianam Allegorie fa=
B allegoriam traherent,uerumetiam ipfi nouas fabulas cominifcerentur, quas allegoricè nobis expone bulofa.
rent:quafi ueritas nifi adhibito mendacio difci non pofsit. Hic autem cum fuerit Chriftianus , tamen
quoniam fui fomnij autorem uult uideri Ariftotelem , putat fe nobis pulchrè obleuiffe os , quod pro
deo deos dicit:fcilicet Ariftoteles folet animantiu naturas,ad mortalem accommodare fenfum: & il
le nouitquid fit fpiritus fanctus.Iulius Pollux libro De rerú uocabulis 6. admonet olim bibacem a wi☺.
id eft,dolium appellatú: & edacem, náßaco : quòd nas frumenti menfuram fignificaret,quafi lagená * ß«ci
dicas.Antiphanes apud Athenæumlib.tz.de obefo & bibaci: bong τἆγον ἐν

δι' οἰνοφλυγίαν καὶ πάχοςσώματα ,

ἀσκὸν καλᾶσι πάντες οἱ ὀπιχώριοι. id eft:
Hunc igitur ob
Bibacitatem & obefitatem corporis,
Vtremuocant,eiufcecultores loci.
Apudhunc ipfum alicubi cibo potuiq; dediti, unan dicuntur.Nec obfcurum eft illud, Lagenam pen- Júnanos.
dére,non hominem.
Vlyffeum commentum . LXXIX
iduare unxavi: id eft,Vlyffeum inuentum, callidum, aftutum & uafrum dicebatur . Vlyffem Home- Commentum
rus ubiq; uerfutum facit, ac difsimulantem fimulantemq;. Vnde eundem ftatim initio Odyflex , won uafrum.
Boneappellat. Vergilius item :
-Scelerumg inuentor Vlyffes.
Refertur apud Suidam . Plutarchus in Lyfandri uita declarat quid fit Vlyffeum commentum . Lyfan
drum Lacedæmonij miffa fcytala domum reuocârant.Is metuens accufationes Pharnabazi fatrapæ,
qui gratiofus erat Lacedæmonijs,dedit operam ut cum illo ueniretin colloquium, Ab eo multis pre
cibus impetrauit, ut fcriberet magiftratui,fe nullis ab ipfo læfum iniurijs . Pharnabazus cum Cretenfi I
quod aiunt Cretiffans , confcripfit epiftolam ex Lyfandri fententia , quam illi legendam tradidit : fed
clàm fcripferat aliam exfui animi fententia , figillo & infcriptione tam fimili , ut dignofci non quirent
altera ab alteris, eamq; tradit Lyfandro.Is nihil fufpicans,reddit:quam lectam ,cum illi commonftraf
fent Ephori,Lyfander intellexit, no folü Vlyffem uerfutum fuiffe . In hacfermè fententia Plutarchus.
Victitantfucco fuo . LXXX
Prouerbiali figura dictum eft in parafitos,Victitant fucco fuo:qui,fi quando coena contigit lautior, Succo fuo
ingurgitantfefe:rurfus ubi nulla arridet fpes coenatica, cogunturq; indoiro uiuere , fortiter ferunt ine- uiclitare.
diam,& in conuiuij fpem durant. Sumpta metaphora à cochleis , quæ peræftum intra teftam contra
&
tæ,utcunq; fucco fuo aluntur, donec acciderit pluuia. Plautus in Captiui duo:
Cum res, inquit, prolatafunt,cum rus homines eunt,
2 2 Simul
 460 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

Simulprolata resfunt noftris dentibus .

Eod
Quafi cum caletur, cochleæ in occulto latent,
080
Suofibifucco uiuunt, rosfinon cadit.
Itidemparafitirebusprolatis latent. Pla
In occulto miferi uictitantfuccofuo. catif
Viri infortunati procul amici . LXXXI Valer
Vulgariuamiz id eft:
ανδρὸς κακῶς πράσσοντο , ἐκποδὼν φίλοι. Legal
corum mores. Virifitiin malis, amicifunt procul.
Parœmia notat mores amicorum uulgarium , qui hirundinum ritu , pro ratione temporum aduolant Ver
acdeuolant.aduolant ubi res fecundæ , deuolant ingruente rerum tempeftate . Ariftides in oratione acro
Panathenaica nominatim adagij titulo ufurpauit :καὶ τω παροιμίαν ἐνήλλαξεν . ἐγὰρ ἐκποδὼν εἶναι κατέλεξε φίλο
κακῶςπράξαντΘ ,ἀλλὰ πολλὰς καὶ το πρόσθενδιαφόρων ἐπὶ ἀτυχήμασι φίλος πεποίηται. id eft : Ac prouerbium inuertit.
Declarauit enim haudquaquam effe procul amicos , eius cui res funt aduerfæ , uerumetiam multos, Conue
qui antè difsidebát, in rebus afflictis fibi reddidit amicos .In hac fentétiá extat & huiufmodi fenarius:
τῶν δυςυχόντων εὐτυχὴς ἐδες φίλΘ . • id eft:
re
Felix amicus nullusinfelicibus. Item alter huic fimilis:
id eft: SC
κρίνει φίλες ὁ καιρὸς, ὡςχρυσὸν τὸ πῦρ .
Vt ignis aurum, amicum ita tempus arguit.
Ad hanc fententiam palàm allufit Cicero libro Familiarium epiftolarum 9.Nam etfi non facilè dijudi Pla
"
catur amor uerus & fictus,nifi aliquod incidat eiufmodi tempus, ut quafi aurum igne, fic beneuolen. co
tiafidelis,periculo aliquo perfpici pofsit. Cætera funt figna communia. Horatius:
Vilis amicorum est annona, bonis ubi quid deest. rag
Paſsim habentur amici, qui petant: qui dent,perpauci.Pindarus item in eandem fententiam : abort

οἴξεται τιμὰ φίλων πατωμένῳ

id eft:
φωτὶ ταῦροι δι᾽ ἐν πόνῳ τις οὶβροτῶν.
Perit honos homini,amicis orbato: Trud
pat
Suntautempauci mortalesfidi rebus afflictis. 150
Vias nouit, quibus effugit Eucrates. LXXXIIB
In eum quifem oïde ràs idès äcnopiquyongárns : id eft, Nouit uias quibus effugit Eucrates. In eum quadrat , quifem crifo
perrimam per per aliquam inuenit rimam , ut inquit Plautus , per quam elabatur , ut officium fubterfugiat . Arifto
qua elabatur, phanes in Equitibus :
reperit. εὐλαβῆ δὲ μὴ κφύγησε καὶ γὰρ οἶδε τὰς ὁδὲς com
id eft:
ὥσπερ εὐκράτης ἔφαγεν τα κυριβίων .
Caueto ne te effugerit. nouit uias
Quibus Excrates effugeratperfurfures. Empre
Taxat autem obiter Eucratis mores: qui quum molitor effet, tamen Rempublicá adminiſtrârat. Quin

=
& in Auibus taxat Execeftidem quempiam, peregrinum & erroné, cui uiæ omnes notæ fuerint. Con
gruet in hominem aliquo prætextu fuffugientem,fi quando fides fit præftanda.
Viuit,incende ignem . LXXXIII
www
35, na wüg:id eft, Viuit, incende ignem . Vbi in negocij periculofi puncto feftinandum admonemus,
& occafionem arripiendam : ut cum reperta fcintillula properatur,ne pereat & illa . Simile illi, Nune
tuum ferrum in igni eft.Refertur apud Suidam . 12
Venter auribus caret. LXXXIIII
25
Venter caret yassxra :id eft, Venternon habet aures. Vbi de paftu agitur, non admittuntur honeftæ ratio
auribus. nes.Atteftatur huic fenarius ille prouerbij uice Græcis celebratus:
id eft:
λιμῷ γὰρ ἐδένἐςιν αὐταπᾶν ἔπ
Contrafamem etenim nulla contradictio est.
Celebratur à Plutarcho Gellioq; dictum illud Catonis, ex oratione quadam, qua diffuafit legem agra
riam .Eam fic exorfus eft,ut dicat, arduum effe ad uetrem uerba facere, qui careat auribus . Nec ineptè
accommodabitur in eos, qui uentris addicti uoluptatibus nihil admittunt quod uentri non fit amicũ.
Seneca lib.3.epift.21.Venter,inquit,præcepta non audit,pofcit,appellat. Non eft autem moleftus cre
ditor,paruo dimittitur :fi modò das illi quod debes, non quod potes.
Cum puluifculo . LXXXV

Vel cum puluifculo dicimus ,quoties omnia fic tolluntur, ut nihil fiat reliqui,ne puluis quidé . Me
taphora mutuo fumpta uidetur ab ijs, qui frumentum ab area conuerrunt, non fine puluere . Plautus
in Rudentibus: Conuerret hic iam me totum cum puluifculo.Idem in Truculento : Quo citius rem ab
Cuarugine. eo auferant cum puluifculo. Simili figura dixit Iuuenalis, Cum ærugine : pro eo quod eft, integrè, &
nulla parte diminutum :
Nuncfidepofitum non inficietur amicus,
Sireddat
 CHIL SECVNDE CENT VRIA VIII. 461

Sireddatueterem cum tota aruginefollem.

Eodem pertinet Euangelicum illud,quo iubentur etiam puluerem excutere Apoftoli :id eft, nemini- Matth.10.
mum quidem ab eis auferre fecum .
Valere pancraticè. LXXXVI
>
Plautus in Bacchidibus,Valere pancraticè dixit:pro eo quod eft,firma effe ualetudine. Na in Pan Pancratiftaru
cratiftis robur corporis potifsimùm fpectabatur . Pro eodem dixit, Valere athleticè, Valere publice, robur.
XI
Valere bafilice. Terentius item :Pugile effe aiunt.de puella robuftiore & habitiore.Græci Barinas pro
magnificè, prouerbiali figura dicut.Neq; is fermo uulgò no tritus eft, etiam hodiernis temporibus.
Foedum & manfiffe diu, uacuumq; rediffe. LXXXVII
Verfus hic Homericus ex fecundo Iliados libro,non dubiu quin annumerandus fit inter eos, quos Expectationi
Conc Macrobius fcribit in prouerbium abijffe: nonfatisfa=
pr id eft: cientes.
αἰσχρόν τοι δηρόν τεμένειν,κενεόν τε νέεσθ
ertit.
Turpe est & manfiffe diu, uacuumg , rediffe.
tos,
TIDS Conueniet,ubi quis longam de fe concitauit expectationem, cui poftea nó refpondeat. Veluti fi quis
ftudij caufa diu peregrinatus , domum redeatnihilo doctior: aut fi negociator poft diutinam abfen
;
tiam reuertatur,nihilo ditior:aut fiquis admodúlongæuus, nihil præclari gefferit in uita, quo feuixif
feteftaretur.M. Tullius prouerbij uice ufurpauit Epiftolarum ad Atticum lib. 6. epiftola cui initium,
Nunc quidem profecto.
Tragulam inijcere. LXXXVIII
温室

Plautus in Epidico: Tragulam in te inijcere adornant.id eft, dolum aliquem in te ftruunt . Etibidé: In dolum
Jen Nefcio quam abr icaint
fabricam einij
facit. cere ador
Sic autem , nefciotetrameter,
natuerfus
habet quamfabric amfacit.
trochaicus: ftruentes.

Vtraq;figura prouerbialis uidetur. Idem in Cafsina: Ego pol iftam iam aliquorfum tragulam decide
ro.Rurfus in Pfeudolo: At uolui inijcere tragulam in noftrum fenem . Huicfimillimum quod dixit in
Moſtellaria:Pilum iniecifti mihi.pilum enim hafte genus eft. Pilum.
Trium literarum homo. LXXXIX
Trium literarum homo , per ironiam dici poteft,in eum qui generofus & ingenuus uideri cupiat.
Indenatum quod olim ingenui, prænomen, nomen & adnomen , in literis aut infignibus fuis , tribus
B literis notare foleant.Vt pro Quinto Valerio Maximo, Q. V. M. Hincuulgi iocus, de trium literarum
≡

homine . Plautus in Aulularia iocum aliò detorfit , nempe in feruum furacem . Subijcit enim : Etiam
em
fur, trifurcifer.
Lo Trium dierum commeatum. XC
Trium dierum commeatus,cum inftare paupertas extrema fignificatur, Translatione ducta â mili
tum commeatu.Et apud Ariftophanem cum aliàs,tum in Acharnenfibus:
id eft:
καίμ᾽ἐπιτηρῶν σιπί᾽ ἡμερῶν τριῶν .
Mihig ut referuem commeatum tridui.
Interpres addit, antiquitùs in bellum ituris edici folere , ut fibi tridui non minus commeatum para
rent.Meminit & in Equitibus :
'

304 id eſt:
ἐγὼ ποριῶ καὶ τῦτον ἡμερῶν τριῶν .
Prabeo & iftum quodfat est in triduum.
11
Proinde Tridui commeatum dicemus minimas facultates, quæ uix ad tridui uictum fufficiant.Nó dif
15,
fimilifiguraTerentius in Seipfum excruciante, dixit Decem dierum familiam.
It
Tragoedias in nugis agere. XCI
Tragoedias in nugis agit, qui in re leuicula tumultum mouet, & ( utait Terentius ) magno conatu Tumultus in
magnas nugas dicit. M. Tullius De oratore lib.2 . Ne aut irrifione, aut odio digni putemur,fitragoedi- re leuicula.
as agamusin nugis.Vfurpat idem Fabius lib.6.cap.De peroratione:Nam in paruis, inquit, litibus has
tragoedias mouere, tale eft,quafi fiperfonam Herculis & cothurnos aptare infantibus uelis .Quin hoc
ipfum,Excitare tragoediam,fi alio quopiam deflectatur,prouerbium refipit.Vnde & Græcis inpaydi
Jer,&payinüs niya ,pro grauiter fiue acerbè loqui.
Tranfuerfum agere. XCII
Tranfuerfus agi dicitur, qui ui & impetu quodá ab inftituto deflectitur. Ita Laberius Mimus apud Tranfuerfum
Macrobium libro Saturnalium 2.curfum fortunæ tranfuerfum uocat. Hunc enim C. Cæfaris benigni- agi.
tas inuitauit,ut eques Romanus, & fenex prodiret in fcenam . In prologo igitur queritur ,præter anis
mifuifententiam eo Cæfaris autoritate fuiffe compulfum .
Necefsitas,inquit,cuius curfus tranfuerfum impetum
Volüerunt multi effugere,paucipotuerunt,
Quò medetrufitpene extremisfenfibus, & c.
Ita qui præceps ira fertur,Tranfuerfus rapi dicitur. Ductum apparet â nauigantibus, qui fecundo uen
to,recto curfu feruntur:flatu aduerfo, tranfuerfim aguntur.
Thrafybulo Dionyfium dicitis effe fimilem. XCIII
Inepta compa
Spwovßónų dievúcrop yár” va dorp: id eft, Dionyfiú Thrafibulo fimile effe dicitis. Dici folitu, ubi quis ea
a 3 componit, ratio.
 462 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
A
componit,quæ nimio interuallo inter fe differüt.Dionyfius enim inter peftilétifsimos tyranos cóme
moratur,Thrafybulus laudatus, qd' Reipublice ftudiofifsimus fuerit. Suptü eft è Pluto Ariftophanis.
Tributis potiora, XCIIII
Tà tän pógwp ngá77w : id eft,Tributis potiora, dicebatur,ubi quis ex malefactis & iniquitate cómodú in
ges reportaret.Refertur à Suida & Zenodoto prouerbij nomine, nec plurib.explicatur. Harpocratió
Exactores in dictionario rhetoricofcribit extitiffe in oratione Hyperidis aduerfus Athenogené . Inde natu opi
tributoru. nor,quòd qui principu nomine tributú exigut,ferè plus extorquet, q par eft.Et principes fic petüt, ur
ab inuitis rapiat, ni dent quod petitur . Cógruit huic illud Pindari ex Pythijs hymno 8. nodes degintaTop
y
'indvr© às rìsin dóuwy pops.id eft : Lucrum autem gratifsimum,fiquis ex uolentis ædibus ferat.
Tragica fimia. XCV
Tragicafimia. *payinds widen : id eft, Tragicafimia. Prouerbiali conuicio dicebatur,qui fungeretur honoribus , o
pibusq; polleret,alioquin indignus. Simiam appellant homuncionem, uix hominé,fed fimulachrum
hominis magis.Tragicam addunt,propter fortunæ ftrepitum, & perfonam additam.Demofthenes in
oratione pro Ctesiphonte,Efchinem tragicam fimiam appellat: quod quum effet nequifsimus.fplen
didis uerbis probum ciuem ageret.Cuius prouerbij meminit Philoftratus in Ariftide. Diuus Hiero
nymus in Epiftolis oftendit hoc fcoma iaci folere uulgò in Chriftianos,fed ab impijs, ethnicisq;: per

ZIE
inde quafi uultu habituq; fanctimonia præ fe ferrent, quum effentimprobi . Quanquam hic locus in

ES
EN
exemplaribus no eodem habetur modo,ficut admonuimus in fcholijs noftris : quibus uerè diuini ui.
ri lucubrationes, quo à pijs hominibus, fed mediocriter doctis,poffent inoffenfè legi, fummis uigilijs
emendatas illuftrauimus. Conuenit & in eos, qui barba pallioq; philofophos fe profitentur , cum ca
Barbapal tera cultui non refpondeant. Sic enim Plutarchus : rryaj genooógus w wywropegia nai beißwrogogia wožow ,ἔτε Šır
lium philofo ioianès cù vogonía , id eft; Neq ; enim alere barbam ,aut geftare uile pallium , philofophum facit:neq; line .
phum non fa is ueftiri, Ifiacos ,hoc eft,Ifidis facerdotes.
ciunt. Tineas pafcere. XCVI
Tineas pafcere dicuntur, quæ neglecta fitu pereunt.Ductum à ueftibus, aut libris diu reconditis &
intactis. Horatius in Epiftolis :
10120
Contrectatus ubi manibusfordefcere uulgi
Caperis,aut tineaspafces taciturnus inerteis,
Autfugies Vticam, aut unctus mitteris Ilerdam.
Titio ad ignem. XCVII
Adam wog: id eft,Titio ad igne.ubi quis applicatur ad res, ad quas naturà propenfus eft.Vt fimus B
dalierofus ad puellaru conuictú, fanguinis auidus ad militia, lucri fitiens ad mercatura. dánov enim Grę
ciuocantlignum femiuftulatú. Non admodú abludit ab illo, ès àµída rvopis: id eft , In matula immeiere.
Refertur à Suida & Zenodoto,
Tithymallus Laconicus . XCVIII
μαλλΘ .
πιθύ Telúµarλ& λanwvinòs:id eft,Tithymallus Laconicus. In lippientes, oculisq; cæcutientibus homines di
cebatur.Tithymallus,herbæ genus,apud Lacones repertum , lacteo fucco manans decerptum : unde
quidam dixêre lactariam :fingularis acrimoniæ,quo fub noctem oculos illinebant ad uifum acuendú.
201
Huius Diofcorides in quarto plureis fpecies facit, deq; oculorum remedio diligéter meminit.Adagiú
refertur apud Suidam, qui citat ex Ariftophane de Neoclide lippo : andpod" iμs Bífærra tilvμánny . id cft:

3653
Qui allium triuit fimul cum tithymallo.Carmen autem extat in Concionatricibus:

τί δὲ μ᾽ ἐχρι δρᾶν ;
σκόροδ᾽ ὁμῶ τρίψαντ' ὀπῷ 85
τιθύμαλλον ἐμβαλόντα ξ λακωνικῇ,
~
id eft:
σαυτῷ παραλήφειν τὰ βλέφαρα τ' ἑατέρας .
Simulcum opi liquore tereres allia,
Tithymallon infuper adderes Laconicum,
Et obungeres tibipalpebrasfub uefperam.
Vox dicta uidetur à mamma nutricis. fed apud alios per fimplex &fcriptam coperio: licet Suidas fcri
bit per geminum,nec indicat interim ufum prouerbij. Si cópetit in lippos, dicendum eft, Tithymallo
opus habet:aut, Tithymallum terit. Nam tradunt huic efficacem effe acrimoniam , ut quúfuccus eius
colligitur,cauendum fit ne contingat oculos : & quoties fumitur in ftomachum , deuorare neceffe eft
obuolutum,ne fauces radat.Huius fucco medentur oculorum pituitæ . Multa de his Plinius libro 26.
cap.8.Cornelius Celfus in quinto indicans eam herbam Latinis dici Lactucam marinam, uim ait ha
bere exedendi.
Tinctura Sardonica. XCIX
Color præcel Báμua capdavenév : id eft , Tin&tura Sardonica . De colore præcellenti dicebatur, præcipuè purpuræ.
lens. Periocum autem transfertur ad eum qui pudefit,aut qui ob plagas fanguine tingitur. Sardo, fiue ( ut
Sardon infula. Hefychius fcribit ) Sardon,infula ingens, oppofita Italiæ, in qua uariæ purpurarum tincturæ laudatif
fimeq;fiebant.Itidé &Tyrium murice, oftrüq; Sarranu,legimus apud Latinos. Ariſtophanes in Pace:
id eft:
ἣν ἐκεῖν · φησὶν εἶναι βάμμα σαρδινιακὸν .
Quam
 Q

CHIL. SECVND AE CENTVRIA IX. 463

Idem in Acharnenfibus:
Quam illepradicat coloris effe Sardiniaci.
id eft:
ἵνα μή σε βάψω βάμμα σαρδινιακὸν .
Ne te linam colore Sardin iaco .
Quàm curatteftudo mufcam . C
Toppines Toy Myop:id eft, Quàm curat teftudo mufcas.Suidas ex autore,nefcio quo, refert hęc uer
ba :τῷ καὶ ἀγαμέμνονι ο θορσίτε παῤῥασίας ἐτζου μελεν,ἢ χελών , μυῶν , τὸ δὶ παροιμίας.id eft : Agamemné aut minoris ·
faciebatTherfitæ maledicentia, quàm teftudo mufcas,quemadmodum prouerbio dicitur . Teftudini
nihil nocere poffunt inufcæ,propter tefta,qua munita eft.Confine illi quod alibi memorauimus,Non
curat culice elephantus.Lepidius erit ad res animi detortum,Animus uirtute ac philofophia muni
tus,nihil plus timet fortunæ incurfum,quàm teftudo mufcas.
CHILIADIS SECVNDAE CENTVRIA IX.

Stultior Morycho . f

•Spórop & opúxy: id eft, Stultior es Morycho.Siculum prouerbium,in eos qui ridiculè ftulté ue Aliena,nonfua
quippiam facerent.Mihi uidentur peculiariter obnoxij huic adagioni,qui domefticorum ne- curantes.
M
gociorum negligentes,foris agunt,aliena curantes. Quod genus inducitur Ollus apud Mar
tialé.Cuiufmodi funt & apud Plutarchum Lamiæ.Zenodotus tradit,apud Siculos Baccho cognomé uópvx☞.
effe Morycho:idq; inde datum, quòd in uindemijs,huius dei facies mufto ficisq; uirentib.óblinicon
fueuerit:quod utriufq; arboris inuentæ laudé Baccho tribuunt ueteres, ut teftis eft Atheneus lib.Di Calius Calcag.
pnofophiftaru 2.wapa TO To μopú To μon : id eft, à moryxæ, quod eftcontaminare : unde & Homerus, Antiq. Lect.li
guy dixerit, prov.Bacchus autéubiq; ridiculus, acparum cordatus inducitur à poe 7.cap. 15.
tis,utpote deus temulentus :uelut in Ranis Ariftophanis. ideoq; in huius facris ludicra quædam,tan- Bacchus ridicu
quam in eius contumeliam fiebant.Quin & cognomen additum contumeliæ caufa, sivta . Apud lus.
Siculos huius fimulachrum, no in templo, fed extra phanum fub dio pofitum erat, iuxta ingreffum fi
ue ueftibulum, confectu è lapide,cui nomen Pfella,arte Simmij cuiufdá Eupalami. Proinde uulgari io
co iactatú eft de illo , µapóróp¦ à μogúxx, ds rävdop àçès, éçu Poinías naturai. i. Stultior es Morycho , qui omif
fis his quæ funt intus,foris extra domum defidet. Zenodotus adagium citat ex epiftola quadam Pole
monis adDiophylum. Quanquam alienifsimum eft ab ingenio moribusq; meis , ueftigandis,aut infe Ridet Venere
&tandis aliorum erratis operam conterere:tamen non poffum hoc loco mihi temperare,quin ridendi tranfmarina.
B magis quàm infectandi caufa proferam cuiufdam apud Italos non infimi nominis, infcitiam 'ne dicá,
anfocordiam præfertim cum is lovliv ivduoas, tantum fibi fumat in literis , ut arrepta ueluti cenfo
riauirgula, non folùm de fcriptoribus cæteris magna pronunciet autoritate , uerumetiam Angelum
Politianum ,uirum modis omnibus & incomparabilem &inimitabilem, ceu præceptor quifpiam fla
gellet,atque emendet.Cui cum non pauca concedat homo candidus,tamen delicatæ illæ, & meris At
ticifinis affuetæ aures, tranfmarine Veneris fenfum in eodé defiderant, quòd sax uerterit,ne ini
tio quidem. Audiamus igitur in hoc Ariftarcho Venerem illam tranfmarinam , ac germanè Græcani
cam.Principio prouerbium hoc è uulgatifsimis Zenobij collectaneis enarrans, Polemonem perinde
citat,quafi locú ipfe legerit.Id quod fuo more facit,uidelicet ut in abftrufis,minimeqs uulgatis autori
bus uerfari uideatur.Deinde Græca, quæ modò retulimus indide, s ravdou ages, iw oinías nález , red
diditad hunc modum: Qui relinquens habitationem interiorem , extrà pofitam quærebat . Rurfum
quod habetur inijfdein colleftaneis:μίρυχ ·κ Διονύσῃ ἐπίθετον ἀπὸ ἢ τὸ πρόσωποναὐτῇ μολείνεσθαι, ἐπειδαὺ τρυχῶσι,
τῷ ἀπὸ ἢ βοτρύων γλεύκει,καὶ τοῖς χλωροῖς σύκοι :exprefsit hoc pafto :Morychus fanè epitheton eft Bacchi , ἀπὸ
&wplownop autëμorúvra :id eft, ab inquinando uidelicet propriam faciem . Inquinare nanque folet eam
Bacchus racemis, & uiridibus ficis . Deinde quod idem coaceruator etymologiam nominis reddens
fcripfit, moguga yap to mona ,fic interpretatus eft lepos Atticus noftri temporis : Moga, inquit, porrò idé
eft quod uona : hoc eft, ineptire, hoc eft defipere . Iam illud quanto eft, wavros neguxx μgoro , quod de
Bacchi ftatua reddidit :Græcafic habent:παρόσου έξω νεὼ πό τὸ ἄγαλμα αὐτῇ ἔσω παρὰ τὼ ἔσοδον ἐν ὑπάνθρω. Εafic
extulit tranfmarina Venus: Præterea dicitur à fimplicitate Bacchi , cuius fimulachrum in aperto fta
tuitur apud Hefiodum . Vide quot ueneres in uno, eoq ; perbreui capite prodidit hic uenuftus . Primu
Bacchus faftiditis penetralibus ædiumfuarum,peregrinas fectatur domos: deinde cu faxeus fit(fit e
nim de ftatua mentio)tamen ipfe fibi faciem racemis & ficis óblinit, quo uindemiatores delectet . Ad
hæc cum idem fignificent, & pohva , utrunq; declarat, ineptire & defipere:uerùm his duntaxat,
quiVenerem illam tranfmarinam ufquequaque percalluerint. Denique quod eft omnium uenuftifsi
mum,è ueftibulo (fiquidem autore Polluce, rod templi uocatur,quod & ponúncio dicitur)Hefiodu
fecit:hoc eft,è mutis faxis eloquentifsimum poetam. Et habet tamen hic talis artifex quibus fit admi
rationi,hoc eft,Similes habent labra lactucas: cum innumera fint in huius comentarijs, pari flore red
dita Græca, re pars, quod aiunt,ἔτιys duva,quæ uel ipfe faxeus Morychus rideat.Homo mehercle
fuauis,atq; adeo Moriæ beneficio felix qui tranfmarine Veneris fenfum requirat in alijs, ipfe comu
nicarens, & ut uidetur, marinæ quàm tranfmarine Veneri familiarior. Sed præftat, opinor, ut omifsis
iocis ad inftitutum negocium calamus recurrat. Locatur in Morychum & Ariftophanes in Vefpis,f
Bíov zgrvātop doopnógvx : id eft,Viuere uitam generofam, quemadmodú Morychus. At Suidas indicat,
huius nominis poetam quempiam fuiffe tragicum, cuius uita non caruerit luxus ac molliciei nota.Ci
tatq; hocin eum carmen Ariftophanis.Extat autem in Acharnenfibus:

2 4 ὦ φιλτάτη
1
 7

DE S. ERA S. ROT. ADAGIO RV M

464
A
ὦ φιλτάτη σὺ ,καὶ πάλαι ποθυμένη , Charissima acdefiderata iam diu
BIOI
ἦλθες, ποθεινὴ μὲν τζυγῳδικοῖς χοροῖς Optata ades facefublitis choris
id eft: Grata & Morycho.
φίλημορύχῳ ,
Quatuor obolis non æftimo. II
Aßis uel după Trap Bon va ofe:id eft,Quatuor obolorú effe putat. Simile illis quæ alibi retulimus , Afsis te no Ta
dij non facere. facio: &, Dupondij non facio: &,Teruncij non facio. Suidas hæc quoq; refert, fed tacito (qui frequés
illi ios ) autoris nomine,τὼ παῤῥησίαν τ σἰὼ οἶε τετζάρων εἶναι ὀβολῶν τὸ λεγόμενον , id eft : Tuam maledicentia
exiftimato quatuor effé obolorum, quemadmodum dicitur. Et Diobolare uocant Latini, quod uilif
aliga
fimum uideri uolunt.
Tenuem ne&tis. III -
All watnes:id eft, Tenuem nectis . De pauperibus dictum , quibus plerunq; tenuibus in rebus la slop
Spes tenuis. bor.Dicitur & is:id eft, Spes tenuis,pro exigua, & in povris: id eft, Tenuis cura, pro fubtili & galo
curiofa. & enlà §áves: id eft,Tenuiter diducis.In fordidos, quiq; uel minutifsimarum rerum habent ra
tionem.ducta metaphora à textoribus. gens
Terreftria balnea. IIII acic
Xtvarga : id eft, Terreftria,fiue inferorum balnea. Dictum uidetur (nam coiectandum eft) ubi qd
ferò iam adhibetur,nulli futurum ufui ei cui exhibetur . Veluti fi quis tum reo patrocinetur , poftquá
pronunciata fuerit irreuocabilis iudicum fententia . Mos olim fuit, defunctis ad fepulchrum balnea
quædam inferre. Cadauera itemfepulturæ danda,prius lauabantur.Vnde Ennius :
Tarquiny corpusbonafæmina lauit, & unxit.
Confperfio fex Fit & noftra tempeftate,fortafsis ex prifca relictum confuetudine, ut defunctorum monumentis aquá
pulcrorum. infpergant confecratam ,præfertim apud Germanos, huius rei pręter cæteros benignos .
Ter. V

Neillud quidem figura prouerbiali uacat , quòd Græci numeri additione rem amplificant , maxi arpat
Numerus mè ternionis: fortafsis quòd is apud prifcos & abfolutifsimus, & facer habetur , ut quicquid ter dictu Rando
facer. autfactum effet , id ratum & efficax haberetur, unde in magorum myfterijs adhiberi folitus . Vergi chandis
lius in Pharmaceutria: BVC
Terna tibi hæcprimùm triplici diuerfa colore LE
Licia circundo,terg hac altaria circum B gori
Effigiem duco.numero deus imparegaudet. YO
Etapud Theocritum in eiufdem tituli carmine:
id eft: Lepin
ἐς τρὶς ἀποσπένδω , καὶ τρὶς τάδε πότνια φωνῶ .
12.amita
Terlibo,ter & hacpronuncio myftica uerba.
allus!
Item in ceremonijs funebribus:
aponi
-Etfupremum ter uoce ciemus. ‫חב‬
Apud Euripidem in Hecuba præco ter iterato uerbo,filentium indicit:
id eft: epil
σιγᾶτ᾽ ἀχαιοὶ, σίγα πᾶς λαὸς , σιγαπώπα .
Silete Achini,populus omnisfitfilens Bring
Taciturnitatefilentiog Ariftophanes in Ranis: alfare
id eft:
τέτοισιν ἀποδῶ ,καὖθις ἀπουδῶ , καὖθις μάλλ᾽ ἀποδῶ . Sip
Iftis recufo, iterumg recufo, rurfum ualde recufo.
५
Pafsimq; legitur non folùm apud poetas, uerumetiam oratores, pis mapòs,pis harapar☺„ pis µanávo, Pis
Mays ,pis xi : id eft,Ter fceleftus, ter execrabilis, ter beatus,ter maximus, ter infelix. Quod Latini wila
duntaxat in carmine fant imitati. Vergilius: itar
Ouidius: stor
-O terý , quaterý , beati.
Omnia bis dices uerafuiffe mea.
Eft illud etiam nunc uulgo familiare, ut fi quid affeuerent uehementius,id ter repetant.Vt hinc etiam stin
adagiu ortuuideri pofsit. Strabo lib . Geographia 1.quod Homerus fcribit, Charybdim ter in die red
dere quod abforbuit,ter reforbere,quú conftet id no fieri nifi bis in die , excufat hac hyperbole , quafi bind
pís uehemětiä pis non fonet hîc numerú, fed uehementiá . Ad hanc fermonis formam pertinet quod eft apud Plato . 20
fignificans. nem lib.De repub.10.rapyατα avт opvтb , и aðævour? Pinjà à¤íxorra & öv . id eft: Et quú uident illorú
opera,non intelligunt ea tertio gradu abeffe à ueris . Agit de ijs qui è poetis fumunt rectè uiuendi ra
tionem, quum illi pro ueris tradunt phantafmata . Durat huius fermonis ueftigium & hodiernis die
bus in lingua Gallica, qui huius fyllaba adiectione è comparatiuo faciunt fuperlatiuum :nifi quòd in
SZ

uerfis literis,tre fonant pro ter.

A

VI
Theagenis pecuniæ.
Pauperes qui Otayevos xeúmata,τáï' dioxívs; id eft, Theagenis pecuniæ, quemadmodú Aefchinis . Iocus prouerbialis
diuites uideri in eos , qui pauperes cum effent , tamen diuites haberi uolebant . Hoc morbo notatus eft uterque, &
cupiunt. Theagenes & Aefchines.Vnde cognomen his additum, dias,à Sello quopiam ineptè ambitiofo : qui
cùm re effet perquàm tenui , tamen affectabat uideri locuples : unde qui hoc morbo laborabant,
συλλέξει
 CHIL. SECVNDE CENT VRIA IX. 465
ειμα
Anifay dicebantur. Finitimum ei quod alio dicetur loco, pavís fúga: id eft,Phaniæ ianua. Prouerbij me. συλλίζ
minit Ariftophanes in Auibus:
ἵνα καὶ τὰ θεαγένες , τὰ πολλὰ χρήματα , Vbifunt Theagenisplurimapecunia,
id eft: Et Aefchinis quidem uniuerfa .
τάτ᾽ αἰχίνε γ᾽ ἅπαντα .
Tantali lapis. VII
Tavráneopíop : id eft,Tantali lapidem,uocant imminens capiti periculum. Apud Suidam hæc refe . Tantalilapis.
runtur:ἐπειδὴ τὸν ταντάλιο λίθον αικεφαλῆςἀπετιναξάμεθα . id eft :Quandoquidem Tantali faxum capiti impen
dens excufsimus.Plato apudStobæum :80᾽ἐ τὸν λεγόμενου ταντάλο λίθον ἐπηρτημένου τές έχει• id eft: Nefi Tan
tali quidem, qué uocant lapide imminenté haberet aliquis. Sumptuà fabula Tantali, qué quidam fin "
gunt apud inferos, etiam hocfupplicij genus pati, utingens faxum fic immineat capiti,ut iamiam cafu
rumuideatur.Athenæus lib.Dipnofophiftarum 6.fabulæ originem refert hunc in modum Tantalus
uoluptatum auidus, cum in deorum cófortium admiffus impetraffet optionem petédi quicquid uel
let, à loue poftulauit,ut ad eum modu iugiter uiueret inter epulas,nihilhac re ducens felicius. At indi
gnatus Iupiterpromiffum preftitit,hominisq; optatis fatisfecit. Ceterùm ne frui poffet appofitis,faxu
ingens iamiam cafuro fimile fupra uertice fufpendit,cuius metu nólibeat quicquá attingere . Vergil.
Aeneid fuæ lib.6.commentum hoc ad Lapithas, Ikionem ac Pirithoum refert:
Quidmemorem Lapithas, Ixiona, Pirithoumý
Quosfuper atrafilex, iamiam lapfura, cadenti
Imminet aßimilis? lucentgenialibus altis
Aureafulcrathoris, epulag ante oraparatæ
Regificoluxu. Furiarum maxima iuxtà
Accubat , & manibus prohibet contingere menfas,
Exurgitý facem attollens, atg intonat ore.
- Vfurpat & PindarusinIithmijs hymno 7 ἐπδὴ τὸν ὑπὲρ κεφαλᾶς γε ταν ]άλε λίθου παρά τις έλεψαν ἄμμιθεός.id eft :
Quandoquidem lapidem Tantali imminentem capiti aliquis nobis admouit deus, Sentit aut metum
inftantis belli.Interpres citat ex Euripide:
κορυφῆς ὑπερτέλλοντα δειμαίνων πέτζον Saxumpauefcens uerticiquod imminet
ἀέρι ποτᾶται. id eft: Per aerem uolat.
Gregorius Nazianzenus in epiftola quadam ad Bafilium fratrem, uitam folicitam ac periculis expofi
B TUTÁRA© (ab.
tam ,ταντάλειου ζωίω appellat .
Surdior Toronæo portu. VIII
Kwpót Togwvás neve:id eft, Surdior Toronæo porta.Aiuntportum effe quendam Toronæ Thra Torone.
ciæ ciuitatis, qui longis & anguftis duobus excurfibus porrigitur in mare , ita ut in ipfo portus fecef
fu nullus fluctuum fragor audiatur.Vnde prouerbium in eos quinon audiunt. Quanquam alij Toro
nemponunt in Macedonia. Stephanus meminit etiam finus, cognomento Toronçi:à quo prouerbiu
ductum uideri pofsit.Nifi quòd Mare furdum uocatur,aut littus furdum ,inagno fragore refonans, ut Mare furdum,
obftrepitum undarum præterea nihil exaudire liceat.
Surdior turdo . IX
Kwqozonians.i.Surdior turdo . Zenodotus ex Eubuli Dionyfio citat . Adfcribit furditate huic aui
peculiare,cu fit loquacifsima,uel prouerbio tefte.Vnde concinnè diceturin eos, qui perpetuò blate
rantes ipfi non aufcultant quid uicifsim ab alijs dicatur:quod uitiú in multis licet deprehendere.
Effoeminatorum etiam oratio effœminata. X
id eft: Inertibus uiris iners oratio.
ἔνεσιν ἐν δειλοῖσι ανανδροι λόγοι. Inertiu oratio.
Vt quifque eft,ita & loquitur.Refertur à Zenodoto. Confine illi , quod alibi retulimus , Fatuus ftulta
loquitur.item illi: Qualis uir,talis oratio.Tametfi longè alium Drancen fecit Vergilius , linguaforté
bellatorem,re imbellem .
Stupidior Praxilla Adonide. XI
introß weagínnus ȧdando : id eft, Stultior Praxilla Adonide . In uehementer ftupidos.Polemon a
pud Zenodotum,tradit Praxillam fuiffe quampiam Sicyoniá poetriam, quæ in fuis cantionib.Adoni Praxilla poe
dem inducit ab inferis interrogatum quid apud fuperos pulcherrimum reliquerit,refpondere folem, tria
cucumeres,mala. Quod cú uehementer infulfum uideretur, cucumeres & mala cum fole componere,
prouerbio dici coeptum in homines nullius iudicij.
Simonidis cantilena. XII '
vío as: id eft, Simonidis cantilene.De uafris ac fubdolis dictum eft. Hunc tradunt primûm a Simonidis can
ftutiam & quæftum in artem induxiffe.Erant illi duo fcrinia, alterum gratiarum, alterum premiorum:
tilene.
quæ cum poft tempus aliquantum aperuiffet, gratiarum arculam femper offendebat inanem præmio
rum femper plenain.Hoc comento fignificans,fe nolle gratis donare carmina. Meminit huius rei Plu
tarch.in libello, piwonungayons. Vnde Ariftophanes apud Suidam: do wvido mins, id eft: Cane
Simonidis carmina.Meminit Ariftophanes in Auibus:
πρῶτον μὲν αὐτὸν τω λύραν λαβόντ᾽ ἐγὼ κελεύσα
είσαι
 VM
SM I G IOR
466 DES. ERA ROT. ADA

id eft:
ᾄσαι σιμωνίδε μέλ . TED
Primum quidem ipfi iufi, utfumpta lyrafonaret
1400

ETE
Simonideam cantionem.
Ad duofcrinia allufit Theocritus in Charitibus:
id eft:
ὀκνηραὶ ἢ πάλιν κενεᾶς ἐπὶ πυθμένι χηλῆ .
Squis
Rurfus ut ignaue uacuo intrafcriniafundo.
Si tibi machæra eft, & nobis urbina eft domi. XIII
Malu malo op
Plautus in Bacchidibus: Si tibi eſtmachæra, & nobis urbina eft domi.Quoties malú malo opponi
pofitum. tur.Ná machæra & urbina utrüq; teli genus eft. Sut aut apud Plautu Chryfali uerba, minas referétis,
&militis fæuitiáfæuis ité dictis retundentis.Placiades Fulgentius pro urbina,legit Veruina: & inter
Δέλν
pretatur teli genus oblongu. Simillimum eft illis, Par pari: & ,Malo nodo malus quærendus cuneus,
som
Semperagricola in nouum annum diues. XIIII
Spediuites, id eft:
ἀεὶ γεωργὸς εις νέωταπλέσι
agri
Agricolafemperdiues annum in proximum. 「 000
De ijs dictitatum , qui fpe futuri compendij diuites funt, ac fibimet expectatione rerum amplarũ blá Sherat
diuntur.Ductum à colonis,qui femper proximæ æftatis uberiorem prouentum fibi pollicentur, eaq; mobor
fpe iamfumptus nonnullos audent facere.
Salyc
Semper uirgines furiæ. XV arelT
Erinnyes. a wapivo avvist id eft, Semper uirgines furie.Prouerbium obfcurius deterret à peccado . Erinnyes સાચી
enim malefactorum ultrices corrupi non queunt, quo minus poenas fumant de ijs qui comeruerunt, Fouerb
atq; hac gratia dictæ uirgines. Suidas è Sophocle citat. Amelt
Senex bos non lugetur. XVI tant
EV
гopwyßès àæévORTⒸ dóμor:id eft,Bos fenex uacat luctu domefticorum.hoc eft, fenum mors, quòd tem pal
peftiua uideatur,non lugetur ab amicis. Quin & hodie fi quando nunciatur obitus hominis natu grá 420ma
dis:Nihil acerbum,inquiunt,haud perijt in cunabulis.Mortem iuuenum complorát ij quoq;, ad quos
nihil attinet.Talem mortem deprecatur Solon apud Ciceronem lib. De fenectute. Elogium aut Solo Zapley
nis,cuius meminit Tullius,fic habet: iceb
Mors præstan
tis uiri. μηδέμοιἄλλουςΕυθανατΘυμόλοι, ἀλλὰ φίλοισι affati
ποιήσαιμι πανὼν ἄλγεα καὶ ςοναχάς . id eft: chaqu
B "
info
Ne mihiillugubris ueniat mors,fedmihi charis
Ennius contrà: inlo.
Mærorempotius adferat & gemitus.
Faxit.-- puella
Nemo me lachrymis decoret, neg funerafletu
deni
Sed uterque rectè fenfit.Solon uult mori charus ac defiderandus fuis : Ennius non putat lugendam
mortem,quáconfequitur immortalitas. Refertur & hic uerfus in Menandro: IN
id eft:
πικρόν ἐσι χρῆμα γέρων ἐν οἰκίᾳ μένων . 33010
Molefta res eft,in domo manensfenex. inalcc
Serò uenifti, fed in colonum ito. XVII enfa
ὄψ᾽ ἦλθες , ἀλλὰ γ ' ες κολωνὸν ἴεσο . id eft: lep
Serus ades , aft colonon hinc te conferas. Mc
Iocus prouerbialis aduerfus eos, qui poft tempus aduenirent,aut qui mercede quippiam facerét.Por
Pentad
Colonus. rò Colonus eftterra æditior, in fpeciem tumuli feu collis. Huiufmodi duo erant Athenis : alter iuxta
Accar
Neptuni templum,in quem equites conueniebant: alter iuxtatemplum Vulcani , qui à foro feu mer
Colonete. Sillac
catu dictus eft ayop . Hinc colonetæ dicti, qui mercede conducerentur: quòd illic confifterent, qui
conductorem quærebant.Huiufinodi fermè Suidas.
Adpedem. XVIII
za
wópi wida. Tinóda:id eft,luxta pedem. Quod appofitum & uehementer accommodatum eft, id wiwida dice face
batur.Sumpta metaphora à calciamentis,probè ad pedis menfuram quadrantibus . Vnde celebratur
tir

& illud Pauli Aemylij apophthegma,nouum calceum oftendentis:Vos,inquit,uidetis bellum ac no

tŽ

uum effe calceum,uerum qua parte pedem torqueat meum,id ego demu fentio.fignificans Papyriam
uxorem non effe fuis accomodatam moribus. Suidas Platonem citat,poetam opinor:
ὡς ἐπί μοι τὸχρῆμα το πει πόδα id eft:

Vt hoc meo negocium quadrat pedi.

Sarpedonium litus. XIX
apandovia ant : id eft, Sarpedonium litus.De re turbulenta rectè dixeris,fiue de uehementer clamo
fis & obftreperis.Eft enim huiufmodi litus quoddam Thracie, Neptuno facrum, quod afsiduis flucti
bus tunditur.Eft & aliud eiufdem nominis in Cilicia.Rurfum aliud iuxta Oceanum,ubi Gorgonibus
fedes effe ferunt.
‫نیکی‬
‫ےےر‬ ‫کک‬

Seruilior Meffena. XX

De minimè Arnórop μvalúns.i.Seruilior Meffena De minimè liberis dicebatur,& alieno uiuétibus arbitrio.La
liberis . cedæmonij

"
 CHIL SECVNDE CENTVRIA IX
467
Acedæmonij Meffenios,quòd iterum atque iterum defciuiffent, in feruitutem redegerüt , eosq; durius
etiam quam reliquos feruos tractarunt,ne denuò res nouas moliri poffent. Hiftoria refertur à Paufa
niain Meffenicis, & à Iuftino lib.Epitomatum 3.
Seruus cum fis, comam garis. XXI
Asap noulxs:id eft,Seruus cufis, coma habes. De eo qui præter decorü quippiá faceret. Veluti
fi quis humili conditione patricioru cultuimitaretur.Apud Lacedæmonios enimingenui coma ale
bant.Adagium refertur quidem à Suida, cæterùm extat apud Ariftophanem in Auibus:
ἔπιτα δῆτα δῆλο ὢν κόμίω ἔχεις; id eft:
Ac deindeferuus cum fies,portas comam?
Seruorum ciuitas: XXX
Anupwas:id eft, Seruorum ciuitas.De coetu conuictuq; hominum improborum, furaciü,aut igno Cœtus impro
bilium dici poteft.Eft hocnomine ciuitas quæpiam in Libya,ut autor eft apud Suidam Ephorus in 5. borum.
apud Stephanum Hecatæus.In hanc fi quis feruus lapidem importaffet, côtinuò liber fiebat , etiam fi 1
peregrinus fuiffet.Eft & altera,cui nomen iodine,quod feruis dicata fit:in qua unum duntaxat inge
nuum uiuere tradunt. Eft rurfum in Creta, dendrones Xiniandp : id eft, Mille uiris habitata : ut autor eft δυλόπολις
Soficrates in prima narratione rerum Creticarum. Eft item alia iuxta Thraciam , wovupónonus :id eft, im- πονκρόπολις .
proborum ciuitas.In hanc Philippus collegiffe dicitur,uelut in fentinam infames ac morib.improba
tis,utfycophantas,falfos teftes,præuaricatores , & id genus alios ad numerum duum milium : ut au
toreft Theopompus, in rerum Philippicarum lib.13. Teftatur & Plutarchus in comentario De curiofi
tate.Eft & in Aegypto regio quædam densons appellata,tefte Olympianico.Plutarch.in Collectaneis De inuenti
prouerbiorum oftendit, dici folitum de raris inuentu, effertqs adhunc modum : in 491 den wéis, id eft: raris.
Non eftferuorum ciuitas. Non difsimile quod Plinius narrat de gente Heffenorum in Syria, ad quos
fugitantufquequaq; nocentes . Quę fola toto in orbe,fine ulla fœmina uiuit, omni Venere abdicata,
fociapalmarum:in diem ex ęquo conuenarum turba renafcitur,longè frequentantibus quos uita fef
fos admores eorum,fortunæ fluctus agitat.
Samiorum flores. XXIII
Zamia : id eft, Samiorum flores.Vbi quis extremam uoluptatem decerperet . Hoc autem nomi- Extrema uos
ne dicebatur locus quidam ,in quo mulieres cum uiris conuiuium agitabant, omniq; genere uolupta luptas.
B tum affatim explebant fefe.Quib.delicijs effeminati,pofteafubactifunt à Perfis,& in feruitutem acti
Stephanus admonet, Samum infulam olim aura appellatam fuiffe: nimirum à floribus . Eandem Samus olim
wapvía fuiffe uocatam:uidelicet à uirginibus.Refertur adagiu in Collectaneis, quæ Plutarchi ferun- Anthemufa
turtitulo.Meminit & Athenæus lib.12.ex Clearcho , demonftrans locum ita uocatum , ob uarias for dicta.
maş puellarum, quæ ueluti flores arridentes, ad libidinem inuitabant. Aptè quadrabit in ciuitaté, do
mum,deniq; hominem uoluptatibus perditè addictum .
Summaria indicatura. XXIIII
windyvo :id eft, Summaria indicatura. De rebus uilibus, magno tamen emptis. Quemadmodum
fitnonnunquam iu actionibus, cum non expenditur fingillatim uniufcuiufque rei precium,fed mul
ta fimul congefta pariter æftimantur. Græcis enim pond uirgulta dicuntur : & appellant fafcicu- po
lum,feufarcinam è diuerfis rebus colligatam, aut uarios colores fimul confufos.Fit autem fæpenume
ro, utemptorparum attentus in hoc emptionis genere circumueniatur . Adagium refertur á Dioge
niano.Meminit & Suidas.

Regia uaċċulà. XXV

BandyBody: id eft,Regia bucula,De prodigiofa fœcunditate ferebatur:riatum è miraculo rei ge
ftæ.Aetate Ptolemæi iunioris,uacca quædam eodé partu fex ædidit uitulos. Autor Diogenianus . Si. Vacca fex uir
mile illud luuenalis tulos éodě par
-Scrophafæcundior alba.
1
Pura à nuptijs . XXVI tuædidit
ayya :id eft,Rudis nuptiarum . Perironiam dicebatur in impudicam ,quòd citra nuptias fui co
piam faceret. Horatius:
Cruda marito.
Nuptiarum expers, & adhucproteruo
Rheginis timidior. XXVII
nyivas darir : id eft, Rheginis formidolofior , Xenarchus apud Zenodotum, Sophronis, qui de
menfibusfcripfit,filius,in gratiam Dionyfij tyranni taxauit Rheginéfes , ut ignauos in rebus bellicis,
animiq;pauidi:quemadmodum teftantur Græcorum adagiorum collectanea .
Inértium chorus. XXVIII
apyvrwwxpis:id eft, Feriatorum chorus De cœtu lafciuientium dicebatur . Ocium enim ad omnem
nequitiam impellit,precipuè iuuentá. Cófine eft illi quod aliàs dictum eft: Inertib.femper feriæ.
Rapina rerum Cinnari. XXIX
apnay vvas :id eft, Direptio bonorum Cinnari. Defacultatib. per tumultu direptis. Veluti cum
principes præter ius in alienas fortunas inijciunt manus. Timæus fcriptum reliquit, Cinnaru quem, Cinnarus leno.
piam fuiffe, patria Selinufium, arte lenonem, qui hoc queftu ad fummas opes peruenerit . Is quoad ui
uebat,pollicebatur fe facultates omnes Veneri confecraturu: cæterùm moriens, populo diripiendas
expofuit.Huicnon difsimile,quod alibi commemorauimus,Porfenæ bona..
Rhadaman
 * Wes

O
T A GI
468 DE S. E RA S. RO . AD RV M
> XXX A
Rhadamantheum iudicium.
padaµaibv& ligíoıs: id eft,Rhadamathi iudicium. De incorruptè iudicantibus.Rhadamanthus enim
Mortis ne manium iudex,neq; muneribus, neq; gratia deflectitur, quo minus feuerè iudicet. Accommodari po.
ceßitas. terit ad mortis necefsitatem,maximis pariter ac minimis ex æquo communem . Iuxta illud Aeſchyli
apud Ariftophanem in Ranis: N
id eft:
μόν βυθεῶν γδ θανατος δώρων ἐρᾷ .
Vna è deis Mors nulla captat munera. Item Horatius:

Pallida mors æquopulfatpedepauperum tabernas,

Item alibi:
Regumá turreis.
Nonfitrecentis, quotquot eunt dies,
Amice places illachrymabilem
Plutona tauris. Item Pindarus in Nemeis:
ἀλλὰ κοινὸν γδ' ἔρχεται κῦμ᾽ἀΐδας· πέσε δὲἀδόκητον
καὶ δοκέοντα . id eft:
Fluctus enim Orci cómuniter accidit: obruitq; tum opinantem,tum inopinum.hoc eft,& iuuenem &
fenem:aut,pariter & nobilem & obfcurum . Bifariam enim interpretantur àðónuzoy ngì doxkovτa.
Item in Olympiacis :
id eft: Rectis Rhadamanthi decretis.
βελαῖς ἐν ὀρθοῖςῥαδαμαίθυ
Item alibi demonftrans unú Rhadamanthum nec affentari cuipiam,nec quicquam ad gratiam facere:
ὃ ῥαδάμανθυς σὺல் πέπραγην,ὅτι φργνῶν ἔλαχε καρπὸν ἀμώμητου ,. ἐδ᾽ἀπάταισιθυμὸν τέρπετ ένδοθεν . id eft : Fortunatus
Rhadamanthus,qui fructum iudicij fortitus eft inculpatum , neq; impofturis intus in animo delecta
tur.Vfurpat & Plato lib.De legibus 12.
Rhadamanthi iufiurandum . XXXI
Rhadamanthi
padanalux : id eft,Rhadamanthi iufiurandum: dicebatur quod uerifsimum quidem effet, cæte
iufiurandum. rùm nullum deum afcifceret.Socrates per canem & anſere iurare confueuit,ne quem deorum citaret:
fiue quòd non crederet ullos effe deos,fiue quòd non arbitraretur effe boni uiri , deos fuorum nego
ciorum teſtes accerfere.Hoc autem iurifiurandi genus ad Rhadamáthum referebant.Notauit adagiu
Ariftides rhetor in Pericle,cum ait :ὥσπόρ αν ὦλέγες – ῥαδάμανθαι ἐθίζειν τές ανθρώπος ἐπιορκεμ , ᾧτοσότομποριῶ δύο
σεβείας καὶδικαιοσύνης,ὥς τε καὶ τελευτήσας τοῖς ἐκεῖσε ἀφικομένοις δικάζεινdona,ideft : Perinde quafi dicasRhada B
manthum mortales in confuetudinem adduxiffe peierandi, qui ufqueadeò pietate,iufticiaq; præcel
luerit,ut etiam uita defunctus ,ijs qui illuc appellunt, iudex effe credatur.Pythagorici per quaternio
pantus. nem iurare folent, quem gan appellant:
T id eft:
ἐμὰ τὸν ἀμετέρᾳ ψυχᾷ παραδόντα τέτζακλυ .
Nonper eum à quo anima eft datus ille quaternio noftra.
Exiftimant enim huncnumerum ufq;adeo ad animæ perfectionem pertinere,ut eum in arcanis uene
rentur.AutorMacrobius primo comentario in Somniú Scipionis . Pythagoras in Carminib. aureis,
Per caput in quaternionem facru animæ fonté uocat. Græci per caput alterius iurare cófueuerunt.Iuuenalis:
rare.
-Gracis nondum iurareparatis Percaput alterius.
Vergilius: Per caput hociuro.
Littore loquacior. XXXII
paxías nanigo: id eft, Littore loquacior. In rabulam & obftreperum dicebatur. Nam rhachia Græ
cis littus appellatur, præfertim fcopulis ac rupibus afperum , quod afsiduis tunditur fluctibus, nófine
paxia. fragore : unde & Græca uox ducta uidetur, axia quafi paxia. Nain ea uox ad omne quod afperum ac
ac fpinofum eft, deflectitur.
Præfentem fortunam boni confule. XXXIII
Tò wapòp or woits :id eft, Quod adeft, boni confule.ng rò wapdy vríbram :id eſt, Quod adeft, æqui boniq
facere oportet.Admonet adagium ,ne nos alienarum rerum cupiditate maceremus , fed quæcunq; có
tigit fors, eam uelut optimam amplectamur.Magna enim felicitatis pars,ut fua cuiq; fortuna placeat.
Plato in Gorgia : ὡςἔοικον ανάγκημοι ματὰ “ παλαιὸμ λόγου τὸ παρὸν σὖποιεῖν,καὶ τότοδέχεσθαι τὸ διδόμενου παρά σε id
eft:Neceffum eft mihi, ficut uidetur,iuxta uetus adagium, quod adeft,boni confulere, & hoc accipere
quod abs te datur. Cratinus in Pylæa :
ανδρας σοφὲς χρὴ τά γε παρὸν πρᾶγμ᾽ ὡς καλὸν
id eft:
@ εἰς δμύαμιν εὖ τίθεσθαι.
Sapientium eftuirorum, uti quod adeft boni,
Tanquam bonum fit, confulantpro uiribus.
Affine eft illi, quod alibi retulimus, naprlwinaxo , rauhu néous: id eft, Spartam es nactus, eam difpone.
Quod quidem carmen citat Stobæus exEuripidis tragœdia,cui titulus, id quod obiteradmo
nendum duximus.Nam adagium fuo dictum eft loco.

Qui omni inre,& in omni tempore. XXXIIII

In illaudatos. Aulus Gellius explicás uim μogís Topi ××5, ait húc fenariu antiquifsimú puerbij uice celebratü fuiffe:
Sed
 CHIL SECVNDE CENTVRIA IX. 469

Sedenim qui in omni re, atque in omni tempore

Omni laude uacat, is illaudatus est;
Isg omniumpeßimus deterrimus eft.
Admonet paromia , fere neminem effe tam deplorati ingenij, qui non aliquando dicat faciat ue quod
laudem promereatur.Refertur ijfde fermè uerbis à Macrobio lib.Saturnaliú 6.ex quo mihi uifus fum
deprehendiffe manifeftü errorem fcripturæ in Gelliano libro, per eruditú quempiam admiffum.Is e
nim non intelligens hos effe uerfus : Sed enim qui in omni re atq; in omni tempore, & c.fufpicatus eft
Græcum uerficulum omiffuin à librarijs,in eius locumfuppofuit hoc carmen:
πολλάκι καὶ κήπὼς ( ανης μαλὰ καίριον επον .
quú uerfus de quo fentit Gellius, fit Latinus quem mox fubijcit : Sed enim qui in omni , &c.Id liquet
exMacrobio, qui locü hunc ad uerbú penè fuffuratus eft in fuos comentarios.Porrò Gręcus uerficu
lus nihil facit ad explicandam uim hujus uocis Illaudatus,fed obiter admixtus eft: quafi probandum
effet quod dixerat, neminé effe tam efflictis moribus,quin faciat dicátue nonnunquam aliquid, quod Efflicti mores.
Jaudari queat.Quo quidem loco rurfus Efflictis deprauatu eft in Efferis : poteft enim illaudatus effe,
qui no fit efferis moribus.fed efflictos mores dixit perditos & corruptos.Sunt autem tres fenarij fen
+ tentiam abfoluentes,nifi quòd alicubi uidentur uitiati à fcribis;
Sedenim quiin omni re atquein omni tempore.
Hicprimus pulchrè conftat .Conftabit & alter,fi legatur;
Qui omni uacat laude, is uir illaudatus eft.
7
Nam dictiunculam Vir, etiam auriú fenfus in hoc uerfu uidetur requirere. Cóftabit &tertius,fi legas:
{
Isg, omnium estdeterrimusg acpeßimus.
Locus eft apud Gellium lib.z.cap.6.fiquis uolet conferre.
Quiè nuce nucleum effe uult, frangit nucem. XXXV
Qui commodum appetit, ne fugiat laborem.Qui quærit uoluptatem,prius experiatur fudorem,fi Commodi cau
ne quo non paratur uera uoluptas. Hanc fententiám Plautus figura fanè quàm prouerbiah extulit: fa laborferen
Qui è nuce,inquiens, nucleum effe uult, frangit nucem. Qui quærit animi pabulum in arcanis literis; dus.
fcrutetur fub allegoriæ inuolucro conditum myfterium . Sic enim ufurpauit alicubi diuus Hierony
mus.Nux enim foris tum dura eft,tum amara,intus fuauifsimum condit cibum . Huc referédum illud

B Homericum figmentum de Moly herba,quam ait radicem quidem habere nigram, fed florem lacteu; Moly herba.
Hanc ita defcribit Odyffea lib.io.
ῥίζῃμὲν μέλαν ἔσκε,γάλακα δὲ ἄκελον αἴθο
μῶλυ δέμιν καλέυσι θεοὶχαλεπὶν δέ τ᾽ ὀρύσσειν
ανδράσι γε θνητοῖσι θεοί δέ τε παύτα διύανται. id eft :

Atra quidemradixfuberat,fedlacteolusflos:
1 Moly uocantfuperi:mortalibus ardua res eft
Euulfiffe uiris: cælestes omniapoffunt. 1
Accommodari poteft cùmad omnem difciplinam , tum peculiariter ad grammaticam , quæ cum fit
pueris amara,fenibus iucunda eft. Quadrauerit & in uirtutis ftudium , cuius initium acerbum , pro
greffus facilis,finis iucundus.
Quis parentem laudabit,nifi infelices filij? XXXVI

τις πατέρ᾽ αἰνήσι' ἐμὴ κακοδαίμονα τέκνα ; id eft :

Quispatrem laudet, nifi proles laudis inanis?
Carinen uulgo iactatum de his qui maiorum fuorum facinora iactitant, nimirum nihil habentes , qd
Maiorum faci
de feipfis uerè prædicent: cuiufinodi Ponticum quempiam ridet Iuuenalis Sat. 8.
nora iactates.
-Sedte cenferi laude tuorum . Pontice noluerim ,
ficut nihilipfefuture
Laudis agas. Miferum eft aliena incumberefama.
Poteritin hanc quoq; torqueri fententiam : Improbi filij fic laudant parentes,dú illos ceu bonos defi
derat populus,quòdhos longe deteriores ferre nó pofsit. Id quod nonnunquá folet in principibus
ufuuenire:uidelicet, ut quem uiuu öderant, mortuu probent ac requirant,filij cóparatione bonu. Re
fert Se explicat hoc adagia Plutarchusin uita Arati παροιμίαν τινὰ παλαιοὺ ὦπολύκρατος λέσας μοὶ δοκεῖτὸ δύο
σφημον αὐτῷ ὁ φιλόσοφοχρύσιππΘ ,ἐχον έχει φόπον , ἀλλ᾽ ὡς αὐτὸς ὤετο βέλτιονεἶναι,διατίθεσθαι,
τις πατέρ᾽ αἰνήσφ᾽ ἐμὴ εὐδαίμονες φρί ;
διονυσόδωρΘ ὁ βουζίνα ἐξελέγχωναὐτῷ ;ανεκ ]ίθησε τὼ ἀληθινὸ ἔτως έχεσαν ,
τις πατέρ᾽ αἰνήσε᾽ ἀμὴκακοδαίμονες ὑοί; !
καί φησι τὸς ἀφ᾽ αὐτ δαγνὸςἀξίας ὄντας, υποδυμένος καὶ προγόνων τινῶν ἀρεταῖς,καὶπλεονάζοντας ἐν τοῖς ἐκάνων ἐπαινοις , ὑπὸ δ
aponias mouifa.id eft:Adagiu quoddam uetus ó Polycrates, Chryfippus philofophus (infamiam .
illius,utmihi uidetur, ueritus) non ut habet,fed ut ipfi uifum eft melius,propofuit:
Quispatrem laudarit,nififelicesfili ?
Cæterùm Dionyfodorus Træezenius redarguens illum,uerum prouerbium denuò exponit.Id habet
adhunc modum :
R Quis
 470 DES. ERAS. ROT. ADAGIORVM

A
Quispatremlaudet,nifiproles indiga laudis?
Aitq; eos qui fi fuis ipforum meritis æftimentur, nullius fint precij , cæterùm infinuantes ſeſe maior
fuorú quibufdam uirtutibus,atq; illorü laudibus fefe immodicè uenditantes,hoc prouerbio ad filen
tiú adigi.Hactenus Plutarchus.Vfurpauit in eundem fenfum M.Tullius in Epiftolis ad Atticum.
Nam iam illi non funt:at qui funt, mali. XXXVII
οἱ μὲν γδ οὐκ ἔτ᾽ἐσὶν, οἱ δ᾽ ὄντες κακοί. id eft :

Partim haudquidem iamfunt: at ij quifunt,mali.

Dici folitu,ubi quis requirit ea, quæ quondam quidem extiterunt,uerum temporum culpa perierút.
Veluti fiquis inter principes Codros,Camillos, Fabricios,Epaminondas, hac tépeftate requirat, aut
inter monachos,Paulú,Antoniú,Hieronymu,non intempeftiuiter hoc carmen occinas. Eit aút Ari
ftophanis in Ranis: in qua fabula Bacchus inducitur defcendens ad inferos,ut Euripide,aut bonú ali
quem poetam inueniret.Apud fuperos enim neminem reperiri,nifi malum .
Quærendæ facultates, deinde uirtus. XXXVIII
Virtus poftnữ difⓇm ßrorliv,aprīliỳ öтav & ß.id eft: Quærendus uictus :uirtus autem,ubi ui&us adfuerit.Refertur à
mos querěda. Diogeniano. Hoc prouerbium Horatius fic effert in Epiftolis:
O` ciues ciues,quærendapecuniaprimùm, Virtuspoftnummos.
Per ironiam autem dictum eft. Neq; enim hoc fentit Horatius,prius habendam effe rationem faculta
tum quàm morum.Sed irridet fententiam uulgò decantatam : quam his quoq; temporibus pleriq; pa
rentes liberis fuis feriò inculcant.
Qui apud inferos funt terniones. XXXIX
In abſtruſoru ràs ipads fianádas: id eft, Qui funt apud inferos terniones.Hoc adagio ridebatur ij, qui res abditas &
peruestigato- abftrufas, curiofa quadá diligétia ueftigarét.Nó abfurde torquebiturin eu,qui nimis anxiè uel fuper
res. ftitiofè magis arcanarú literarú myfteria rimatur , aut qui Homericas fabulas omneis inanib. allego
Terniones in rijs interpretari conetur, aut Platonicorú & Pythagorcorúnumeros explicare laboret. Aiunt ternio
nes apud inferos honoratos effe,ut Hecate facros:cui quidem ob id ipfum trigla piſcis ſacrificatur,&
fernales.
fimulachrum eiufdem in triuijs conftitui mos erat. Ad quod refpiciens Vergilius:
, Hecaten, tria uirginis ora Diana.
Tergeminamá
Neq; quantum lufciniæ dormiunt. XL
¿d doop andóvób carvísowy : id eft, Nec quátú lufciniæ dormiut.In eos cóuenit, qui fomni parcifsimi funt.
Lufciniæ minimú dormire feruntur,uel propter Ityn extinétu,uel ob timiditatem .Equidé magis ar. B
bitror dictum,quòd lufciniæ uernis menfibus,per omnem ferè noctem perpetuo cantu garriant.
Cuiufmodi portento me inuoluit fortuna. XLI
•
Negocium cu id eft :
οἵῳ μ᾽ ὁ δαίμων τέρατι συγκαθείρξεν .
homine rixo
Monftrocuifortuna me implicauit.
ſo. Trimeter eft Catalecticus.Dici cóueniet,ubi negociú incidit cú homine morofo,difficiliq; , cú quo nó
queas uiuere,nec à quo te pofsis extricare.Carmen fumptum ex tragedia Philoxeni poetę, apud que
Vlyffes inclufus in antro Cyclopis, hoc modo loquitur;
Referturà Zenodoto .
οἴῳ μὲ ὁ δαίμων τέρατι συγκαθῆρξεν .
Fixis oculi intueri. XLII
argis égaïtid eft, Defixis oculis obtueri. Si transferatur, prouerbialis erit figura : nempe pro eo qu
Preßius intue eft,attentius accuratiusque confiderare, fixius intueri , prefsius infpicere . Sumptum eft ab amanti
ri. bus,qui ftupentibus, nec ufquam dimotis oculis infpiciunt id quo delectantur. Adagium recenfetur
Auditor mon à Diogeniano. Plutarchus in commentario De audiendo : Bajus įsjaj i ångoαtès ngÙ Qogrinds ¿ wçòs wäp ä
Lestus. Tryu]©‚nœì ârgvùs,tò neÿólov.id eft: Grauis enim auditor ac moleftus , qui ad fingula ftupet, & defixis eft
oculis, ut dicitur.M.Tullius pro Lucio Flacco:Vt totam caufam quầm maximè intentis,ut aiunt, ocu
lis acerrimè contemplemini.
Puluerem oculis offundere. XLIII
Rem obfcura Pulueré ob oculos offundere dicitur, qui de induftria rem obfcurat, & aduerfario iudicium eripit.
TC. Traductum uidetur à militia . Sæpe fit enim , ut hoftis data opera puluerem cieat in hoftem. Hac arte
Sertorius Romanus Cacitanos (ut Græcus habet, Characitanos)quofdá uicit, autore Plutarcho:cu
jus rei mentionéfecimus in adagio de Cæcia nubes attrahente. Vtitur hoc prouerbio præter alios di
uus Hieronymus in Epiftolis.M.Tullius gloriatur fe in actione quadam iudicibus tenebras offudiffe.
Eft apud Plautum in Milite, fimile quiddam de glaucomate oculis oborto.
Pfecas aut ros. XLIIII
firmas. Janès & Agóo☺:id eft,Pfecas aut ros.In crebrius expuentes dictitabatur. fixàs enim afperfio illa, ac ue
lutirroratio uocatur, quoties minutifsimis guttulis irrigamur, ut pluuia rori fimillima. Primitùs au
tem per lufum dictum eft in Antimachu Lyricum poetam, quòd fubinde expuens eos , quibus cú lo
quebatur, confpergeret.Idem cognominis datum fuit & Olympico cuidam : quem nonnulli putant
tuliffe legem ,ne quem nominatim taxarent poetę:atq; ita factum, ut multo quam prius pauciores ac
cederent ad certamen, & qui prodibant,laudarent,non carpèrent. Vnde huiufmodi deliniméta , não
Plecades. appellata uidentur.Vocantur enim Plecades ancillæ, quæ delicatarum matronarú capillos medicato
fuco

2
 CHILIADIS SECVNDE CENTVRIA IX. 471

! A faco confpergunt.Adagium refertur à Diogeniano.M.Tullius in epiftolis ad Atticum, Cofputare di- Confputare.

i xitipro,conuicijs leuioribus afpergere:nimirum ad hoc alludens adagium .
Hæfitantia cantoris tufsis. XLV
Y
anogía Yaar Bug:id eft, Hæfitantia cantoris tufsis. Suidas adagium neotericum effe monet. Dictú ui
1 1 detur,quoties non fuppetit quod dicamus, idq; uelut aliud agentes difsimulamus : uelut apud Plato
nem Ariftophanes,ne diceret in conuiuio,fingultu fingit. Sumptuapparet à cantoribus: qui cum bæ
rentin cantione, tufsim fimulant,ut hac uideatur interrupta cantilena,non infcitia. Confine puto illi,
quod aliàs dictum eft:Tufsis pro crepitu.
Extritum ingenium . XLVI
παρεξκυλημένου νῦν ἔχων :ideft ,Mentéhabés euanidá . παρεξκυλημένουperinde fonat quafi dicas extibiata, παρεξεκλημέ
Ducta fiquidem eft metaphora à tibiarum linguis, quæ pofteaquam exciderint,inutilis eft tibia. νομο

Panagaa Diana. XLVII

iwavayda aprus :id eft, Panagæa Diana, dicebatur olim,peregrinationé impenfius amans, errabun
si dus,inftabilis,nulla certa fede confiftens.Siquidem Diana uagari dicitur apudpoetas, & pernemora
montesq; oberrare.Quin domiciliu etiam fubinde mutat,nunc apud fuperos agens, nunc apud infe
ros:ne fpecie quidem femper eadem,fed nunc pleno orbe,nunc mutila,nunc nulla .

Paftillos Rufillus olet, Gorgonius hircum. XLVIII

"
Parcemias fpeciem præ fe gerit illud Horatianum in Sermonibus: In dißimiles.
Pastillos Rufillus olet, Gorgonius hircum .
1
Dicendum uel in duos aliquos diuerfis laborantes uitijs,uel in eundem fui difsimilem, nempe modò
loquaciorem quàm fat fit, modò impendiò taciturnum, interdum pueriliter ineptum , interdum Ca.
tonefeuerioré,nonnunquam profufum,nonnunquam fordidum.Si quidem ut uitio dandum, fi quis
hircum oleat:ita adæque uituperandum,fi quis oleat unguenta.Nam paftilli,pilulæ funt unguétariæ. Pastilli.
Alterum fpurci eft, alterum mollis.
Claudus optimè uirum agit. XLIX
asaxands oiga:fiue, ut aliàs legitur, x : id eft, Optimè claudus uirum agit. Dici folitum,ubi quifpiá
fuá fortem,uel paru egregia, anteponit aliene,tametfipræftantiori.Ab Amazonu apophthegmate na
tum aiunt.Tradut more Amazonibus fuiffe quondá,ut pueros mafculos detorta tibia coxa ue clau
dos efficerent.Porrò cũ bellú effet illis aduerfus Scythas,atq; illi eas conarentur illicere ut ad fefe de
fcifcerent,dicentes futuru ut pofthac nó cũ claudis ac mutilis,fed cu integris uiris réhaberent, Antia
B niraAmazonu dux refpondit ad hunc modü: era xunds oiga.Vfurpauit Athenæus lib. 13. vows ya esa
xwadroipas. id eft:Vetè enim claudus optimè uirú agis. Theocritus pinoíple appellatuirum coitus aui
di:Hefychius pirogov dicit.Animaduerfum eft etiam illud noftris temporibus, plerüq; qui tibijs funt
mutilis,aut quopiam membro trunci, eos ad ufum Veneris reliquis magis idoneos effe: nimiru paria
faciente natura.De claudo quare fit falacior cæteris,caufam reddit Ariftotel.in Problematibus,fecti
onis ro.problem.26.quòd in hoc parum alimenti deorfum delabatur, ob crurum uitium , plus autem
fuperiora petat,& in femen uertatur.
Ogygia mala. L
ayya lana: id eft, Ogygia mala.Rectè dicentur uel ingentia, uel antiqua. nam utrunque Græcè fi
gnificat Ogygium.Alijmaluntad Ogygium,primum Thebane ciuitatis principem referre.Huius fi Ogygius.
fius Cadmus, ob filias fuas in uarias calamitates incidit. Quò refpiciunt qui Ogygia mala, pro atrocif
Ogygia uetua
fimis interpretantur.Huiufmodi ferme Suidas:nifiquod magis probat,ut Ogygia mala,uetufta dicá
fta.
tur.Cæterùm qui Ogygia uetera dicunt,illud fequuntur, quod olim Bootiorum ac Thebana regio,
Ogygia dicta fit.Quin & omnis Attica olim hoc habuit nominis, ficuti teftatur Stephanus. Eft & in
fula peruetufta dicta Ogygia, in quá Vlyffes naufragus emerfiffe fingitur ab Homero. Vnde uoxiam
obfoleta uelut in iocu prouerbialem abijt.Nec in figura fita eft huius prouerbij ratio , fed in nouitate
uocis:ut in operis huius initio monuimus. Confimili ratione,nec fine prouerbijfpecie, Gręci prifcos
acperuetuftos,wygidas &z wywiss appellat,à prifco quopiam deo, & multis iam feculis obfoleto. Huiuf
modi propemodum de Ogygijs Suidas & Stephanus.
Omnia chnaumata. LI
waraxúμara: id eft, Omnia chnaumata, dicebant olim, quoties omne negociü fignificabant. xv . xvαimata.
Hara enim Græci placentarum,atq; id genus ciborum fragmina uocant, Latini quoq; Reliquias belli,
&reliquias Danaum dicunt fimili figura. Refertur adagium à Zenodoto.

Sic eft ad pugnæpartes re peracta ueniendum . LII

Platoin Gorgia : πολέμε καὶ μάχης φασὶ χρῆναι, ὦ σώοκρατοι· ὅτω μεταλαγχαύειν.id eft : Ad belli pugnæque mus
nia Socrates fic aiunt accedere oportere.Iocus eratprouerbialis , ubi quis negocio peracto , tum de
mum adueniret, Quemadmodum ignaui milites folent, qui conflictu peracto,fublatoque metu,tum
denique folent adeffe, uel ad colligendam prædam, uel ad epinicia,id eft, epulum uictoriale celebran
dun. Nam uerbum illud rahayx , tarditatem fignificat, acferam muneris functionem . Socrates hayás
autem refpondens ,paroemiam explicat fimili paroemia : ἆρα τὸ λεγόμενου ματόπου ἑορδὶ ἥκομῖν καὶὑποροῦμεν, id var .
eft:Num poft feftum ,quod aiunt,uenimus, feroque adfumus : Sumptum uidetur à Rhefo Thracum
R 2 duce,

て
 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
472
duce,quentapud Euripidem obiurgat Hector, quòd ferius ad belli focietatein ueniffet , nimirum de- A
cimo demum anno:
id eft:
σύμμαχα μὲν ἐ , ξένου δὲ πρὸς τράπεζαν.
Socius baudquidem aduenis ,fed hofpes ad menfam. isq; refpondet:

μὲν ἦλθον , ἐν καιρῷ δ᾽ ὅμως.

ἀλλ᾽ὕφερον
κὐδὲν περαίνεις. id eft :
σὺ μὲνγδ ήδη δέκατον αιχμάζειςἔτΘ ,
Seròquidem,ast in tempore aduenio tamen.
Nam tu quidem iampralians decennium Nihil explicas.
Allufit huc,ni fallor, Diogenes. Quum enim quidam infcripfiffet ædibus fuis hunc titulum: Iouis fi.
lius Callinicus Hercules hic habitat,ne quid ingrediatur mali :Diogenes adiecit alia infcriptione,μTà
wónruop is ovμμaxja:id eft,Poft bellum auxilium. Significans ferò uocari Herculem depulforem malorú,
quum iam malus hofpes immigraffet in eas ædes.
Obfequium amicos, ueritas odium parit. LIII

De obfequio Obfequiumamicos, ueritas odiumparit.

&ueritate, Senarius eft prouerbialis apud Terentium in Andria , non admonens quid oporteat fieri , fed often. t
dens quid uulgò fiat. Vulgaris enim amicitia conftat obfequijs. Nam inuicem conniuere ad fami
liarium uitia,
Haores & iungit, iunctos & feruat amicos.
At inter ueros amicos, nihil eft ueritate iucũdius, modò abfit afperitas agreftis & incócinna grauisq;.
Porrò qui uulgò plurimis ftudet amicus effe,moribus alienis obfecundet, caueatq; iuxta Perfium :
Auriculas teneras mordaci radereuero.
Non probari uerò fententiam hanc poetæ,fatis indicat cum ait,Nanq; hoc tempore: id eft, his corru
ptis moribus.Eandem fententiam in Adelphis idem aliter extulit:Vt homo eft,inquiens,ita morége
ras.Donatus admonet prouerbialiter dictum.M.Tullius in fermone De amicitia : Sed nefcio quomo
do uerum eft, quod in Andria familiaris meus Terent. dixit:
obfequium amicos, ueritas odiumparit.
Molefta ueritas eft,fiquidem ex ea nafcitur odium, quod eft uenenum amicitiæ. Sed obfequium mul.
to moleftius,quod peccatis indulgens,præcipitem amicum ferri finit, Maxima autem culpa in eo eft,
qui ueritatem afpernatur,& in fraudem obfequio impellitur.Pindarus in Nemeis hymno 5. šrot áñaca
αδαίωμ φαύεσα πρόσωπον αλάθει᾽ἀξικὴς καὶ τὸ σιγοῦ πολλάκις δξὶ σοφώτατον ανθρώπων νοῦσαι. Sentit fimplicem ueri- B
tatem non femper ut eft proferendam, quòd damnofa fit:fed fapientis effe nonnunquam celare fuam
fententiam,in tempore prolaturus, quum fructus fpes oftenditur. Apud Athenæum lib. 5. citatur hic
trimeter ex Agathone:
ε μὲν φράσω τἀληθὲς ,όχι σ᾽ εὐφρανῶ . Si uera dicam,tibi uoluptatihaud ero:
εδ᾽ εὐφρανῶνο᾽, ἐπὶτἀληθὲς φράσω . .1 . Sifim uoluptati,haudtibi uera dixero.
LIIII
Obuijs ulnis.
Obuijs ulnis,eft apud Quintilianum :pro eo quod eft, auidè, fitienterq;. Translatum ab ijs, qui por
rectis ulnis properant in complexum eorum, quorum magno defiderio tenebantur, quosq; cupidif
Obuijs maniz fimè confpiciunt. Legimus & Obuijs manibus .Diuus Hieronymus ad Pammachium : Condifcipulu
bus. quondam,& fodalem & amicum, obujjs,ut aiunt, manibus excipio.Bafilius in præfatione dialogi,
f
poropaus xopoir,id eft, Ambabus manibus, eodem fenfu fcripfit. Hæc fi ad rem animi detorqueantur ,
guram prouerbialem habebunt:ut,Ego tuas literas obuijs ulnis excipiam.
Obliuionis campus. LV

aýdas wrdiop:id eft, Lethes campus. Dicetur uel de uehementer obliuiofis,uel de rebus comméticijs
Obliuiofi.
acfriuolis,quæ nufquam fint.Ariftophanes : rís às rò adus widio ; id eft : Quis in Lethes campu ? Vulgus
enim nugas effe credit, quæ de inferis tradunt poetæ. Et,ut Iuuenalis inquit,
-Stygio nigras ingurgite ranas, Necpueri credunt..
LVI
Omnia fapientibus facilia.
ἅπαντα τοῖς σοφοῖσιν εὔκολα . ideft: Facilia cunctafunt uirisfapientibus.
Nihil eft tam arduum ,quod prudenti confilio non facilè conficiatur.aut, Nihil tam acerbum, quod fa
piens non æquo animo facileque ferat, ratione cuncta leniente. Si addas uerbum , conſtat ſenarius,
gid anauta.Referturà Zenodoto .
LVII.
Omnia efculenta obfeffis.
id eft :
Fantes. ἅπαντα γάρ τιβρωτὰ πολιορκουμένοις.
Cinctis abhofte uefcafunt & qualibet.
Senarius prouerbialis : Cum urget necefsitas, nihil non facimus. Et uehementer famelicis nullus non
fuauis eftcibus.Natum ab urbium obfidionibus,in quibus nonnunquam & canes & feles, herbarum
radices,nonnunquam humana excrementa,inopia cibi deuorantur.
LVIII
Omnia fimilia .

Eadem morta Similia cuncta,Rhodopis ipfa etiam decens.

ἅπανθ᾽ ὅμοια,καὶ ῥοδῶπις ἡ καλή , Eadem
lium conditio.
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA IX. 473

A Eadem eft conditio mortalium: formofi pariter ac deformes fenefcunt, ac moriuntur. Rhodopis no
men eft puellæ cuiufpiam formæ celebris, cui nomen à rofeo afpectu uidetur inditum. De Rhodopë
meretricula,inulta Herodotus lib.2.nonnulla Plin.lib.36; cap.12 . Cum Græcum carmen habeat podi
mis,mirüm cur Iuuenalis corripuerit:
-Dum Rhodopes uda terit inguina barba. Refertur à Suidaprouerbij loco.
Totus echinus afper. LIX
únasixiv Baxisiid eft, Totus echinus afper.In morofos & iniucundis moribus quadrat.Echinus pi inmorofos,
fcis,& item erinacius undiq; fpinis obfeptus eft,ut nüſquá impunè poſsis attingere. Eft & hominum
huiufmodi genus,cum quibus nulla ratione pofsis agere citra litem.Ariftophanes in Pace :
10 ἐδέποτ ' αὖ θέσης λεον τὸν τραχιὺ ἐχῖνον . id eft :
Exfcabro in leuem nunquam uertetur echinus.
Omnia bonos uiros decent. LX
I
ἅπαντα τοῖς καλοῖσιν ανδράσιν πρέπει . id eft : Virtutis de

Bonosprobosg cunctaperdecent uiros. cus

'
Habet hoc improbitas,ut fi quis illaudatus,rectè faciat dicat'ue, tamé nefcio quo pacto no adfit deco
rum illud :cótrà ueram uirtuté decus quoddá comitatur,ut quicquid uir bonus agat, id decorú effe ui
deatur.Tametfi poteft & hic accipi fenfus, Cuneta formofos uiros decent: quòd formæ gratia cómen
dat & dicenté & canente,& quiduis agentem.Id erit uenuftius fi huc deflectas, ut dicas,In boná par
temaccipi,laudariq , quicquid dixerint fecerintq; gratiofi apud principes: adeò ut quod huic capita
le fitfuturum,illi laudem etiam pariat. Refertur à Diogeniano.
Omitte uatem . LXI

wafaid eft, Omitte uatem ,Vti cöuenier, quoties alicui parcendum admonebimus , quôd is
eximius fit, & immunis habendus à uulgari forte.Veluti fi quis poetæ, theologo , facerdoti diceret , os
portere parci . Antiquitus mos erat, ut augur coronatus ante aciem incederet : neqs fas erat,hunc telis
impetere,utpote uirum facrum.Poterit adagium etiam per ironiam ufurpari.
Oderint dum metuant. LXII
Oderint dum metuant.Tyrannica uox,fumpta è tragoedia, & à nemine fcriptorúno ufurpata: præ. Oderint dum

" cipuè M.Tullio familiaris.quam etiam in uulgi fermonem procefsiffe,fatis indicat Seneca lib. de Cle metuant.
mentia 2.fcribens multas uoces, inagnas, fed deteftabiles , in uitam humanam perueniffe , celebresq;
Buulgò fieri, ut illam: Oderint,dum metuant.Cui Gręcus,inquit, uerficulus fimilis eft, qui mortuo ter
rá mifcere ignibus iubet.Idem libro De ira 1. Nam aliquæ uoces ab iratis emittuntur , quæ magni ui
deantur animi, uerùm ignorantibus magnitudiné : qualis illa dira & abominanda , Oderint dum me.
tuant:Syllano fcias feculo fcriptam. Licebit adagium etiam per iocum ufurpare : ueluti fi quis erudi- '
tionefuperior, de clancularijs hoftibus, qui tamen ob metum hiſcere non audeant, dicat: Öderint dû
metuant. Conueniet & in diuites, qui dicunt illud Horatij :
T Populus mefibilat, at mihiplaudo
Item illud Iuuenalis:
Ipfe domi,fimulac nummos contemplor in arca.
‫ست‬
-Tunicam mihi malo lupini, Quàmfi metoto laudet uicinapago.

Odit cane peius & angue. LXIII

Prouerbiali figura dictum eft & illud ab Horatio, Ödium.
Alter Mileti textam canepeius & angue, Vitabit chlamydem.
Sentit autem,ut opinor, de cane rabiente. Quod fi longius etiam traducatur , magis erit prôtierbiale :
5. ut,Hic totus lucris addictus eft: literas,quas amauit aliquando ,nunc (quod aiunt) uitat cane peius &
angue.uel,Hic fe totum adulatoribus permittit : amicos , à quibus uerum audiat , uitat cane peius &
angue.Idem Horatius in Odis :
Cur oliuum Sanguine uiperino Cautius uitat.
Plautus item in Mercatore :
Nempe ruriuxor est tua, quamdudum dixeras Te odiffe aquè atg angues.
Stultior Corabo. LXIII

indiarop hogoíßr:id eft, Stultior Corabo.Prouerbialis hyperbole in ftupidos & uecordes . Corabi Corœbus.
&ulticia uulgi fabula celebrata eft, qui maris undas numerare fit conatus, cú nopotuerit ultra quinq;
profequifupputationem . Meminit huius Euftathius in decimum Odyffeg,& Lucianus in Amoribus.
Quanquam apud alios nepúßa lego pery. Adduntq; quidam, Corybum hunc Mygdonis Phrygis fuiſſe
filium, temporibus belli Troiani.Meminit & Vergilius Corobi cuiufdam:
-Iuuenisg Corabus Venerat infano Caffandra captus amore,
Etgener auxilium Priamo Phrygibusý,ferebat.
Quo quidem in loco Seruius indicat fumptum ex Euphorione: Hunc, inquit, Corœbum ftultum ins
ducit Euphorion, quem & Vergilius fequitur, dans ei,
Dolus an uirtus, quis in hofte requirat?
Quum fit turpifsima dolo quæfita uictoria.
Ri Stupa

1
 474 DES. ERASMI ROT. ADAGIO R V M
cuirt
Stupa feniculus . LXV A irrui
ep ptid eft, Stupa, fiue ftipulaceus feniculus. De uiribus effato fene . Simillimu illi quod atur
Effectusfenex. Varust yopório
alio diximus loco, Homo bulla. Sumptum à ligno,quod iam exaruit , exfuccügs redditü eft & marci. and
dum,in ftipulæ morem. Stupa dicitur quod è lino excutitur ficcum & inutile. is,di
Phormionis thori. LXVI

Strata fordi = Bádogoguiavos: id eft, Thori Phormionis. De ftratis fordidis ac frugalibus, minimeq; delicatis : qua Sy
·
d4. lia funt cubilia militaria, & quale fibi apud Homeru parat Vlyffes, ex arborum cógeftis frondibus , ac
attoo
Phormio. ramis humi ſubſtratis . Refertur à Suida. Phormio dux quifpiam militum fuit , in perferendis militiæ
incómodis notæ,ficut conijcio,patientię. Poterit & longius deflecti ad quamuis tractationem duríu .
fculam . Extat in Pace Ariftophanis: όλ
ειγάρ μοι γλύητ᾽ ἐδῶν ταύτων ἡμέραν ποτέ. πολλὰ γδ Κερχόμω quoad
44
MIS
πράγματά τε καὶ σιβάδας, ἃς ἔλαχε φορμίων .
OmO
id eft:Vtinam mihi contingat uidere hunc diem. Multas enim fuftinui tum moleftias , tum culcitras
quas fortitus eft Phormio. Verfus funt chorici : eoq; profa uertimus.
Stulticia eft,Iouem putare effe. LXVII Planto
fibi
uwgías, día vouifap övta TerInsToví: Infcitia eft, natum tot annos credere, effe ullum Iouem .In eum ac
commodari poteft, qui grandis natu dicit aut fentit abfurdum quippiam , cum propter ætatem nihil exp
oporteat iam ignorare. Non conuenit enim in natu grandes puerilis fuperftitio . Recenfetur à Suida.
Carmen eftE Ariftophanis in Nubibus :
Ecce ecce, Olympium Iouem: dementia eft pra
ἰδέας
1 γ᾽ ἰδὲ δι᾽ ὀλύμπιον δ μωρίας
置 Natum tot annos credere effe ullum Iouem. asco
día
τδία νομίζεινὄντα τηλικετονὶ. ideft : siner
Tuum tibi narro fomnium . LXVIII
Somnium ali= inbu
Tò còp dvap 001 dınysma : id eft,Tuum fomniú tibi narro.id eſt: Narro tibi quod ipfe me rectius nofti . A mean
enum referre. pud Suidam hæc referuntur ex autore quopia : àγαρ ἐγώ σοι νιῶ αὐτὶ γνωρίζω ,πέπονθα οι παροιμίας, τὸ σὸν ὄναρ σοι aliceti
Axysuw.ideft: Quòd fi te tibijpfi notum reddere coner, tum mihi acciderit id qd prouerbio dicitur, ciprou
ut tuum tibi fomnium narrem. Plato lib.De Repub.8.7ò iµóp y'"'équ'èuoi Niyasirap. id elt : Meum quidé, in atur
quit,mihi narras fomnium .Traductum uidetur ab his, qui dvergoménus, id eſt, ſomniorum interpretes có
fulunt.A quibus nonnulli hoc quoq; requirunt, ut quid fomniârint conijciant : quafi parum fit, fi in "
terpretentur.Ad eum modum ægroti quidá imprudentes à medicis expectant,ut uilo duntaxat lotio {z} }}
B olice
diuinent &fexum, & ætatem, & omnem morbi naturam,ubi & unde acciderit, quid fentiant : ac pro
eme,D
pemodum etiam quid in febri fomniârint.
arat
Sponfiuita. LXIX
op
Mollis uita. wvupis Bio:id eft, Sponfi uita,pro molli ac delicata. Confine illi, quod alibi relatum eft , Mufica uita. alam
Suidas fenarium hunc adducit, qui extat apud Ariftophanem in Auibus : ipfic
ὑμᾶςμὲν ἄρα γε ζῆτε νυμφίε βίον. Sponfi quidemprofectò uitam uiuitis. Sidefic
Propterea quòd proci frondibus & fertis coronari foleant, & delicatius nitidusq; colituel quòd mol kait
les uideantur, nuptijs inhiantes. Apud Athenæum libro octauo Stratonicus citharœdus Rhodios a Stret
mis levelwaiss ni uongói : id eft, Albos Cyreneos & procorum ciuitatem appellat. Nifi malumus ad
Homericos illos Penelopes fponfos referre, quibus nihil cordi erat præter conuiuia , citharam , cho. 3000
ream, talos, difcum,parafitos, atq; id genus alias uoluptates . Vnde Horatius homines luxui deditos, addam
Sponfi Pene fponfos Penelopes appellat. clin
Et fama fuit, & eras. LXX Endine
lopes.
ame!
ἡn μὲν κλέων, ἠἢ καὶ ἦρθα id eft: -Et dicebaris, erasg.
Hemiftichion prouerbiale, quoties facta refpondent opinioni. Suidas meminit è poeta quopiam.Eſt iph
enim fragmentum carminis heroici. bus

Innocuus alium afpiciam, meum habentem malum. LXXI

id eft :
ἐξαύτης λεύσω τἐμὸν κακὸνἄλλον ἔχοντα .
tor
Indemnis fpectabo alium mala noftraferentem. cept
Bains, hoc eft: ex aliorum malis ipfe rebus meis confulam.ars autem dixit, quafi gwärs: id eft,extra no
xam fitus,& illæfus. Simillimum illi Plautino:
7-837

Feliciterfapit,qui alienopericulofapit.
Simul & dictum & factum. LXXII
300
Factum cu di åu' ræ☺‚åµ Hyov :id eft, Simul dictú , fimul & factu.Vbi quis citra mora id re præftat, quod uerbis pol
tis coniun- licetur. Latini, Cum dicto, dicunt: pro eo quod eft,ftatim pofteaquam dixeris. Et Vergilius:
-
&tum. Et dicto citius tumida aquoraplacat.
Sumptum apparet ex Homero,apud quem eft hoc carmen :
αὐτικ᾽ ἔπιθ᾽ ἅμα μῦθῳ ἔξω , τετέλες ἢ ἔργον . id eft:

Mox fimul ac dictum estuerbum res ipfaperacta eft.

autoßoà. Ide Græcis dicitur unica uoce autobos, qda militari clamore translate uidetur, que nónunquá fundi.
hajà gáz , tur hoftis, priufquá ad manus fuerit uetu. Sic ufus Thucydides.Theopópus uius eit, p úæra úgár☺.1.ÚÌ
ac uif
 1

CHIL. SECVNDE CENTVRIA IX. 475

acuirtute,non ex infidijs. Quifquis enim infidias molitur hofti,filet: qui fidit uiribus fuis,cum clamo.
T
reirruit in hoftem. Quidam putat dictum à bubus, ut deductu uideatur ab arantibus: qui quum polli
vad centur fe eodem die , id eft , aliquid operis abfoluturos , dicere folent roßod : hoc eft , Priuf
arci quain difiungam boues. Transfertur ad cuiuslibet actionis celeritatem , ut perinde ualeat atque apa
·χρῆμα,αυτόθγν.
EVI Obijcere canibus agnos: LXXIII
qua Igoßánneup rois nuolý ajvæs: id eft , Obijcere canibus oues, dicebatur qui imbellem &litium imperitum,
s,ac calumniatoribus & exercitatis exponeret: quòd id animal omniú maxiinè fit imbelle.Refertur à Dio.
hia geniano.Hemiftichium eft heroicum, ex oraculo quopiam,ut conijcio, decerptum .
ru Nullius indigens Deus. LXXIIII

ausydays bros:id eft,Nullius egens Deus. Admonet parcemia,nullum effe mortalium tain abfolutum , Deus indigus
in quo non aliquid defideretur: unum effe Deum,undequaq; perfectnm . Dici poteft & in diuites,aut nullius.
plurimis præditos naturę pariter ac fortunæ commoditatibus, tanquam dei cuiufpiam fimiles :ut qui
cimu bus omnia fuppetant, quæcunq; uidentur ad perfectam felicitatem pertinere.
Nucleum amifi, reliquit pignori putamina. LXXV
[VI Plautus in Captiui duo: Nucleum amifi, reliquit pignori putamina. Verba funt Hegionis,ubi refci
mac uiffetfibi impofitum effe,& herú amiffum pro feruo,feruupro domino retentum . Is enim ex quo fru
obil &tus expectabatur, aufugerat, eo relicto ex quo nihil emolumenti poterat capi.Allegoria per fe liquet.
uida Nudomandas excubias. LXXVI

Tuve qurant Garatlas: id eft : Nudo cuftodiam mandas. Quoties negocij quippiam mandatur ei, cui
deeftpræftandi facultas, obeundæq; prouinciæ propter inopiam neutiquam idoneus eft. Neq; enim
nudus commodè potek excubias agere propter rigorem nocturni frigoris , neq; ad pugnam eft ido
neus inermis. Refertur à Zenodoto. Quo longius deflectetur, hoc erit prouerbialius . Iniungis ut ali
quidin hunc poetam fcribam,uerùm iuxta uetus prouerbium, your lo quanaulo Gráτlas . Neq; enim eft
ti.A
quomeum interim ocium alam.Hefychius nonnihil difsidet ab his, quæ à Suida Zenodotoq; tradun
Fryn
tur:licet is locus apud hunc deprauatus habeatur in æditione Aldina. Cæterùm conijcio fenfum núc
citur
effe,prouerbium dici folere, ubi quid mandatur his, quibus nihil opus eft : propterea quod uel iniufsi
cogantur id facere,nifi fallor,ob id quod nudis nihil eft quod egeat afferuatore.
esco
Nunc contingat feruari. LXXVII
fin
Jocio Nu vorrow : id eft, Nunc contingat feruari. Cum fignificafus nos fatis cauturos in pofterum,fi Vox indifcria
B modòliceatpræfens periculum effugere. Hoc modo Dauus in Andria : Pofthac incolumem fat fcio mine coftituti.
pro
foreme, nunc fi deuito hoc malum. Natum aiunt ex apologo quopiam. Aquila teftudinem unguibus

XIX rapuerat: cam parabat è fublimi deijcere, quo tefta rupta carnibus uefci poffet. In hoc itaq; difcrimine
teftudo optabat,ut in præfens incolumis effe poffet: de reliquo fibi curæ futurum, ne quando in fimile
aitz
periculum incideret.vu yevorro owl ,75 de nos aut μhoa , id eft : Núc liceat incolumem effe, de reliquo
•
mihiipfi curæ fuerit. Quidam apologum narrant ad hunc modum Teftudini quondam incefsiffe uo.
landidefiderium,aquilam oraffe ut fe doceret. Cumq; illa negaffet fieri poffe , quod natura refragare
mol tur,illa nibilominus inftabat. Itaq; parüit aquila, ac teftudinem in fublime uectam demifit ut uolatum
DS14 experiretur. Ea cum timeret infelicem euentum, optauit ut id temporis contingeret incolumem effe,
usal
να σωθείλω.Ita Diogenianus.Suidas hoc modo refert: να σωθείλω , ἵν᾽ ᾖ μοι δίδαημα τότοτο χρόνολοιπ5,id eft:Vri
cho Dam nunc incolumis euadam, ut hoc mihi documentum fit in reliquum tempus. Plinius facit tertium
lito quoddam aquilegenus, quam alij morphnon,nonnulli plancum & anatariam, Homerus percnon uo
IX cauit:lingua caret, eoq; muta,fed dentibus armata,nigerrima, prominentiore cauda . Huic ingeniu eft,
teftudines raptas frangere è fublimi iaciendo. Atq; hac forte ait Efchylum poetam interijffe , cu præ Aeschyli intes
dictum effet, eum ruina periturum : isq; quo caueret, eum diem fub dio perfeueraffet. Nam aquila de- ritus.
ceptafplendore capitis, caluitio renidentis ad folem, dum faxum effe putat,teftudinem illifit, utfractie
carnibus uefceretur.Autor Valerius Maximus libro 9.cap.12 .
Nunc bene nauigaui, cum naufragium feci. LXXVIII
XXI
Nææææ,öтe væváynna:id eft, Nunc bene nauigaui,pofteaquam naufragiufeci. Quoties id, quod
videtur incommodum,fortuna præter fpem uertit in bonum.Zenon Cittienfis , qui relictis prioribus
præceptoribus, Cratetis auditor effe coepit,naufragio eiectus dixiffe legitur : söy‹ 溹ã ÿ tú æpoorλæÚv8oä
ἐμᾶς
uas φpropía,id eft : Bene facitfortuna, cum nos ad Philofophiam admouet.Autor Suidas . Plutarchus
in libello De utilitate capienda ex inimico, meminithuius prouerbij.
Nunc in regionem ueni. LXXIX
Nu às xogar into :id eft , Nunc in regionem ueni. Ab ijs dictitari folitum , qui tandem fua fponte illuc
quòoportuit, perueniunt,cum diu non quiuerunt. Fit enim plerunq;,ut res diuquæfita non oecurrat,
pol
tandem uelut ultrò ueniat in mentem. Quidam fic efferunt, vès xúgap id eft , Nunc in regionem
uenifti.ubi quis eò uenit, quò fe uenturum negarat.
Nunc illa aduenit Datidis cantilena. LXXX
Νεῶ τότ᾽ ἐκεῖν' ἥκει τὸ δάπο Θυμέλω . id eft: Res leta
23

Nunc idquodaiunt, Datidis adeft cantio : feftiua.

Dicebatur ubiquid letum ac feftiuú accidiffet. Datis quifpiam erat Perfarum fatrapés , excellens in rei
bellica gloria.Is Græcè loqui cenatus,confueuit dicere, doma,ni opgavomat, ni xaigua . id eft:Delector,
R 4 gaudeo,
 M
MI IORV
476 DES. ERAS ROT, ADAG
tad
gaudeo, lætor.Ea cum fæpius ac malè Græcè pronúciaret, res in uulgi iocum abijt. Autor Suidas . Ex A
tat autem apud Ariftophanem in Pace: mu
να τῶτ᾽ ἐκεῖν ἥκει τὸ δάτο ο μέλω , Adeft,ut aiunt, cantilena Datidis, N
ὁ δεφόμενός ποτ᾽ εἶδε τῆς μεσημβρίας, Quod maftrupans is cecinit in meridie, extre
id eft: EDTU
ὡς ἥδομαι καὶ τέρπομαι καὶ χαίρομαι. Vtlator, ut delector,ut gaudeo.
Datifmus. Interpres addit , Datifinum ufurpari pro barbarifmo:eo quòd xágua dixerit pro xp ,fecutus uocum satera
confonantiam:quemadmodum apud nos ridetur, qui dixerit Corpus meus, & Domus tuus. Nam x santp
poud Græcis non dicitur.Miror autem cur interpres huic uelut affine fubiunxerit:
Extre
ἅμαςἀπῄτεν,οἱ δ᾽ ἀπηρνῶντο σκάφας . "
seradi
Ex quo coniectura fumi poteft,hoc prouerbium natú ex infcitia linguæ : quæ non rarò præbet huiuf
0
modi rifus materiam ,dũ Germani geſtiût loqui Gallicè,aut Galli Germanicè.Idé accidit in furdaſtris.
Ran
Non enim fpina. LXXXI
Coditio in me=
sagais
- yap navla :id eft,Non enim fpinæ. De conditione dicebatur in melius commutata, Sumpta meta
cito
lius mutata. phora à noualibus , quæ repurgatis fpinis frugifera incipiunt effe . Rectè quadrabit de negocio prius
smpta
infrugifero ac molefto,unde poftea capitur emolumentum. Quidam inde natú exiftimant, quòd anti
quitus ante repertam agricolationem,agri fpinis infrugiferis occupabantur, mortalesq; duram quan
ad
dam & agreftem agebant uitam. Deinde oftenfa rationc colendi terram , mitior uictus fuccefsit. Atq; QUOTE
hinc dici cœptum : Non enim fpinæ. Cócordat cum hoc interpretamento, quod alio diximus loco, de
puero geftante (pineas frondes & panes in nuptijs,ac dicête : quyop nanòp,rūgop nevov,id eft: Effugi malú,
nactusfum melius. Legitur & illud,si anavludus: id eft, Vitafpinofa,pro incommoda & infrugifera.
Nonftatuarleæna in machæra, LXXXII cockt
id eft: aras
8 ςήσομαι λέαινα ἐπὶ τυροκνήσιδω
apro
Non ego leanaftatuar in tyrocneftide. smas,
Prouerbium meretricium , cum negat fcortum fui copiam facturum fefe. Nam in capulis militarium dete
gladiorum elephantes acleones imponi folent. At hi procumbentes infcalpuntur: fiue ne lædant ma Gr
Tyrocneftis.
num utentis gladio,fiue ne defringanturfacilè, fi in pedes erecti fingerentur. Tyrocneftis,uox milita quo
ris uidetur, enfem fignificans. Poteft adagium & aduerecundiorem ufum detorqueri: ut fi quis negás
འས
fe peromniamorem gefturum, inferuiturumq; pro libidine , dicat : à sua raiva Em svgonvígido. Ada 120
gium recenfet Suidas.Extat autem apud Ariftophanem in Lyfiftrata.
&O
Ne contra bouem opta. LXXXIII B G
My naτà Bods xs:id eft,Ne contra bouem opta.Admonet adagium non effe uitam inftituendam iuxta
po
uotum animi , neq; quiduis fperandum à fuperis ,fed ut ea duntaxat fibi quifq; promittat , quæ pofsit vid
induftria confequi.Refertur in Collectaneis Diogeniani. Vnde fumpta metaphora,parum fiquet:nifi
situa
quod apparet ductam ab agricola, qui negligens adhibere bouis operam in colendis agris, optat ut ci
trafuum laborem proueniat feges. as,

Non noftrum onus, bos clitellas ? LXXXIIII

Quintilianus Inftitutionum oratoriarum libro 5. parœmiæ , quam ait effe ceu breuem apologum , Relle
hocadfert exemplum : Non noftrum onus, bos clitellas Satis conftat ex apologo fumptum : uerùm
quis fitis apologus , equidem nondum reperi.M.Tullius Epiftolarum ad Atticum libro quinto ,in epi
ftola cuius initium eft,Laodiceam ueni pridie calendas Sextiles : ùidetur ad hoc adagium alludere ,&
nobis uelut anfam coniectandi præbere. Inde,inquit,ire ad Taurum cogitabam, ut cum Maphragone
infa
collatis fignis , fi poffem de feruo tuo decidere . Clitella boui funt impofitæ. Illa'ner Non eft noftrum asue
onus,fed feremus : modò , fi me amas ,fit annus . At fi tu ad tempus , utfenatum totum excites . Mirificè Leader
follicitus fum, quòd iam diu ignota funt mihi omnia. Item in eadé epiftola paulo fuperius : Sed eft in
CE

credibile quàm me negocij tædeat, ne non habeat fatis magnum campum : ille tibi nó ignotus curfus
animi & induftriæ meæ,præclara opera ceffat. Quippe ius Laodicea me dicere, cum Romæ A.Plotius
dicat? Et cum exercitum nofter amicus habeat tantum, me nomé habere duarum legionum exilium ?
Deniq; hæc non defidero.Lucem , forum ,urbem ,domum, uos defidero. Sed feram ut potero ,fit modò
Recufatio muz
annuum . Si prorogatur,actum eft.Hactenus Tullius . Quibus quidem ex uerbis , quanqua fubobfcu
neris.
ris,&haud fcio an etiam mendofis, odorari licet , Non noftrum onus,bos clitellas , prouerbium fuiffe
recufantis munus aliquod ,ueluti parum accommodatum fibi ,Neq; enim boum eft,clitellis tergo im
pofitis onera geftare ,fed potius afinorum ac mulorum. Neq; dubitandum eft, quin Fabius ex hoc Ci
Raphael Re ceronis loco exemplum illud fit mutuatus . Raphael Regius , qui Fabium , additis fcholijs conatus eft
gius. emendare,fcripturam mutat ad hunc modum : Nos noftrum onus, uos clitellas :interpretans huc effe
fenfum ,neutram partem abfq; onere difceffuram .Mihi,fi phas eft quicquá immutare, fic potius legen 1
dum uidetur : Non noftrum onus,bos clitellas ? Vt fit uelut rem abfurdam ,feq; indignam abominan
tis,fiquis boui clitellas uelit imponere . Neq; difcrepat hoc cum fententia uerborum Tullianorü, quæ
modo retulimus . Ait enim eam prouinciam non fatis uel aptam ,uel dignam ingenio fuo : laturum ta
men utcunq;,modò ne fitlongior annua . Proinde prouerbium duplici forma poterit efferri : Boui cli
tellæ impofitæ funt.ubi mandatum eft negocium parum apto.Et,bos clitellas ? ut fubaudias ,ferat.ubi
quis deprecatur prouinciam, cui parú fit idoneus, aut quain fibi ducat indecoram . Illud obiter admo
nitum lectorem uelim , ne protinus radat aut diſpungat,fi quid in his quæ citamus ex autoribus, uide
rit ad
 CHIL SECVNDE CÉNTVRIA IX. 477

Es A ritad quorundam emendatione non refpondere.Non quòd profiteamur à mendis repurgatum, quic
quid huc adducimus,fed quòd labantur hi quoq; qui libros emendat : uelut hoc loco , quem modò re
tulimus ex Epiftolis,in æditione Aldina, quot uoces funt immutatę nefcio cuius opera,ne dicam cul
pa Nam Aldo nonlibet imputare,tum quia doctus eft, tum quia amicus. Primùm enim quis non ui
deatrectius effe, opera ceffet:quàm,opera ceffent ? Deinde quod fequitur, cui non perfpicuum fit, effe
uitiatum,tum diftinctione,tum uoce Exilium , mutata in Exulum ?Sic enim legit : Et eum exercitum
Com
nofter amicus habeat, tantum ménome habere duarum legionum exulum ? Cum Tullius tantum po
fueritpro magno, cui legiones exiles oppofuit,hoc eft, pufillas.Et aliquanto pòft: Vt cum Maphrago
7
.

ne,fignis collatis, fi poffem,de feruo tuo decernerem. Quid erat caufa,utpro Decidere fiue Decidere,
mutaretur Decernerem ? Quafinon fuerit illud multó uerbum elegantius. Etenim fi legas Decidere,
uiuf fubaudiendum eft uerbum ,Certarem, fiue Congrederer (cuiufmodi eclipfes familiarifsimæ funt Ci
Aris ceroni,præfertim in hoc opere) utlegas, Vt cum Maphragone collatis fignis:fubaudiasq;, congrede
XXI rer.Rurfum hoc quod fequitur, Clitella boui funt impofitæ.Illa'ne? Non noftrum onus. offenfus, nie.
netz fcio quis apofiopefi,Illa'ne ? mutauit , Illæ,non eft noftrum onus, Quod iterum ufuuenit in hoc quod
prin fubijcitur, At fitu ad tempus:fubaudi, adfueris. Mutauit enim , Adfis tu ad tempus , Latinitate quoqs
anti corrupta,nedum argutia fententiæ.Hæc inuitus & coactus admonui,ne qui (ut funtnonnulli) præci
U20 pites ad id,ob celebritatem Aldini nominis protinus damnent,aut radant, fi quid deprehenderint ab
Arg illius æditione difcrepare : nec ftatim priores abijciant codices, emédationibus huiufmodi freti. Pro
code uerbium ufurpauit & Ammianus libro 16.
ali Nota res mala, optima. LXXXV
11. Plautinum illud in Trinummo, prouerbiali fchemate dictú uidetur : Nota res mala, optima eft. Di. Mala notai
XII &tum eft autem fub perfona fenis,fuadere conatis amico, ne uxorem tametfi malam repudiaret , aliati
ducturus :propterea quòd plerunq; fit, ut qui commutat,primùm pro malo peius accipiat,'tum igno.
tum pro noto,poftremò infuetum pro familiari. Tantum enim ualet affuetudo , ut mala quibus affue
4
FIDM uerimus,optimauideantur: contrà quæ fint optima,propterinfolétiam pefsima uideantur. Adagium
20 itaq; deterret,ne temerè nouandis rebus ftudeamus,uitemusq; uitium illud, haud fcio an maximum ,
quod Græci girónavov appellant,id eft,nouarum rerum appetentiam : cui comes alterum ueluti germa. pinnavor 1
lic
num, quod afíxogov uocant, quod mox faftidiuntur paulo antè adamata. Conuenit cum Plautina fen- vinogop.
tentia, quod apud T.Liuium Pacuuius Calauius fuadens Campanis,ne fenatores mutare uellent, po
pulum iam re doctum dicere compulit, Notifsimum quodq; malum maximè tolerabile effe. Huc per
B tinet & Ouidianum illud:
I Lenit.
Quod malefers, affuefce,feres bene: multa uetuftas
UXI
Eodem pertinet & Mimus ille,nefcio cuius :
olsit
enie, Muliertumdemum eft bona, cumapertè eft mala.
Cognitum enim malum aut uitamus, aut nos ad id accommodantes ferimus.Item ille: Confueta uitia
ack
ferimus, non reprehendimus. Ariftoteles lib.Moralium Nicomachiorum 7.aà yàp zove ToSwop wonoß ng of
11 φυσικοὶ λόγοι μαρτυρέσι, τὸ ὁρᾶν καὶ τὸ ἀκέειν φάσκοντες εἶναι λυπηρὸν ἀλλ᾽ ἤδη συνήθεις δ μὲν ὥς φασιν .id eft: Semper enim
animal laborat ut audiat,uideatq;, quemadmodum teftatur & naturales fermones , dum fatentur qui.
UN dem effe moleftum ,fed iam affueuimus,ut aiunt.!
Inueni,non quod pueri in faba. LXXXVI
Strophylus feruus in Aulularia Plautina,jaula auri plenam à fene defoffam , furto fuftulerat , eamq;
ODE rem geftiens indicare hero : Reperi ,inquit. Et rogatus quid reperiffet : Non quod pueri clamitant, in
quit,in faba fe reperiffe. prouerbiali nimirum figura magnum quiddam reperiffe fe fignificás.Eft enim Midas uermi
midas uermiculus quida, qui fabis innafcitur:hunc fi quando nacti fint pueri,geftiunt atq; exclamant, culus.
perinde quafimagnum quiddam inuenerint.
Midas in tefferis confultor optimus. LXXXVII
Flas
Μίδας ὁ ἐν κύβοισιν εὐβολότατα . id eft:
jas
Midas qui in tefferis , confultor optimus.
ido Prouerbium à tefferarum ludo natu. Eft enim Midas, iactus uocabulü.Refertur à Suida prouerbij no- Midas iactus.
mine.Perpendat diligens & eruditus lector,nu sorarlegi oporteat,ut uerfus fitiábicus trimeter:
id eft:
음
을

Μίδας γὰρ ἐν κύβοισιν εὐβολώτατο

In tefferisiactus midasprofperrimus.
Accommodari poterit adagium adrem, quæ fortè fortunà bene cadit.
ell
Ni purges & molas,non comedes. LXXXVIII
de
1 id eft: victumindu
αὐ μὴ καθαρῇς καὶἀλέσῃς,ἐμὴ φάγης .
D id eft: Softriaparare
Nifi & repurges& molas, haudunquam edes.
2 Non continget tibi uictus, nifi tuam item induftriam adiunxeris. Ceres cum oftenderet ufum fruméti oportet.
Triptolemo,ita dixiffe fertur. Videtur effe fenarius è poeta quopiam ufurpatus,fed deprauatus : con.
j
ftabit fi legas, toys. Poteft transferri longius: Non proderit tibi ingenij felicitas , nifi exercueris . In
i
utilis erit principum fauor,nifi te gefferis ut oportet. Nihil conducet,quod doctum præceptorem na
tus es,ni uigilaueris.Refertur à Diogeniano.
" Nihil
 ANG DESERTUA

M
O RV
MI GI
S AS T A
478 DE . ER RO . AD

Nihil differs à Cherephonte. LXXXIX A

In macilentu. id eft :
ἐδὲν διοίσις χαιρεφῶντ@ τω φύσιν .
Nibil ore quicquam à Cherephonte difcrepas.
Cherephon. In macilentü pallidumq; dicebatur. Cherephon enim tragœdiarum fcriptor fuit. Is Heraclidarú res
profecutus eft. Quoniam aŭt nocturnis lucubrationib. erat maioré in modu extenuatus, cófectusq;,
uulgari ioco taxatus eft.Quin etiam noctuæ cognomen additum. Ariſtophanes in Nebulis:
ἐδὲνδιοίσας χαιρεφῶντ Θτῇφύσ id eft :
Allufitidem in Pluto:
Nihilfigura à Charephonte differes.
ἐδὲν διοίσοντ' αντικρὺς ~ ἡρακλειδῶν, ἐδ᾽ ὁτῶν τ παμφίλε . id eft :
Ne tantulum quidem Ab Heraclidis differentem Pamphili.
Pamphilus enim in Stoa depinxerat Heraclidas fupplices Athenienfihús, ad quos metu Euryſthei có
fugerant.Hos igitur uocat Heraclidas Pamphili.
XC •
Nihil ab elephante differs.
ixigarr☺ dagpas sdiy: id eft,Ab elephante differs nihil. In magnos &ftupidos dicebatur: etiáfi pri
mam ingenij laudem Plinius tribuit elephátis,fed inter bruta. Verùm corporis moles & formæ fœdi
ras adagio locum fecit.Refertur à Diogeniano . Videtur huc alludere Paleſtrio Plautinus, qui herum
fuum elephanti corio circumtectum ait,nec plus habere fapientiæ quàm lapidem.
Neintra ueftibulum quidem." XCI
èd'ivròs îugs: id eft,Ne intra ueſtibulum quidem. In tumidos , feroces & infolentes dici folitum , qui
procul omneis à fefe fubmouent.Lex erat Athenis , ut homicidio contaminati extra fepta facrorum
confifterent. Siquidem prima magnatum atria folent patére quibuslibet. Ad hunc morem adagium
uidetur alludere.
Neq; cum malis, neq; fine malis. XCII
De uxoribus.
Aristophanes apud
~ Suidam in Lyfiftrata:
κας ἐκεῖνο τ' ἔπω ὀρθῶςκα κακῶς ἀρημένον ,
id eft :
οὔτε σὺ πανολέθροισιν , οὔτ᾽ οὔδω πανολέθρων.
Istud haud malè,imò rectè proditum eftprouerbium,
Necfimulcumpeftibus, nec rurfus abfquepeftibus.
Deuxoribus dictum,cum quibus incommodè fanè uiuitur:fed nec citra has conftant familiæ. Simi B
le illi,quod eft in Epigrammatis:
Nec tecumpoffumuiuere, necfine te.
Et quod alibi retulimus, avayna hana. Citantur eodem loco uerfus & hi:
S
κακὸν γυναίκες , ἀλλ᾽ ὅμως ὦ δημόται
οὐκ ἔσιν εὑρῶν οἰκίαν αἴου κακοῦ . id eft :

Malumquidem uxor, attamen ciues,fine hoc

Nulli licetpárerefamiliammalo.
Notum eft illud Catonis,quòd cum uxoribus incommodè uiuitur,at fine illis omninò non uiuitur.
Ne in pelle quidem . XCIII
ovdi dopuarid eft, Ne in pelle quidem.Hyperbole prouerbialis 'de fupra modum tenuibus : uelut
s
ufqueadeònudis,ut ne pelle quidem propria tegantur. Commemoraturà Suida.
Ne tria quidem Stefichori noſti. XCIIII
In indoctum . örr Tá pía croixógy yivwones: id eft,Ne tria quidem Stefichori nofti.De uehementer indocto & imperi
to dici folitum.Adagium fumptu hinc exiftimat,quod pleraq; Stefichori poemata Epodica funt, que
Strophe. tribus conftant, o , g ,nd . Strophe, eft prima feries uarijs metrorum generibus incedes.
Antiftrophus. Antiftrophus,eft iteratus per eadem fermè genera recurfus.Epodus, eft diuerfi carminis accétio. His
Epodus. & alij tragici poetæ nonnunquam utuntur,potifsimùm in choris.
Nephalia ligna. XCV

ungária guna:id eft, Nephalia ligna.Dici poffe uidetur in abftemios, & ab omni uoluptate procul ali.
enos.Apud Athenienfes,nephalia ligna uocabantur,quæ neq; uitea effent,neq; ficulna, neq; myrtea,
Nephalia fonat,quafi dicas fobria.
Nephalium facrum . XCVI

Conuiuiù abª v«gári voia:id eft,Nephalium facrificiu. De conuiuio abftemio non ineptè dicetur: aut de conui
ſtemium. uio uehementer frugali,fobrioqs. Apud Athenienfes hoc genus facrificij exhibebatur Maemofynæ,
Aurore,Soli, Lunæ,Nymphis, Veneri, & Vraniæ. Nam in eo non libabatur uinum , fed aqua melle di
Ungda luta.Hæc fermè Suidas.Meminit & Iulius Pollux libro 6.cap.3.addens vxpanove idem effe quod vngá.
anganoben, ma Júap. Hoc facrificij genus doop dicebant: quemadmodum cætera in quibus uinum adhibebatur,
vágoda uocabant.Seleucus apud Athenæum libro 2.negat,apud ueteres fuiffe morem, ut uint copia,
aut aliud quidlibet deliciarum inferretur in facrificia. Quum enim facrificia deorum gratia peragere
Joiva . tur(unde & Joivas & darias, ac uidas appellabát :doíves, quòd deorum gratia uino uterentur:danias, quòd
Jania . deorum gratia uefcerentur, conuenirentque : Midas uerò, quòd , ut indicauit Ariſtoteles, à To Júar,
id eft,
1
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA X. 479
XIR! Aideft,poft facrificiú uino uterentur) nó cóueniebat illic uentris negociú agere, Ibide Epicharmus his
verbis notat mores collapfos: ἐκ θυσίας θοίνη ἐκαὶ θοίνηςπόσις ἐγίνετο, καὶπόσεΘ · κῶμος, ἐκκώμαδ'ἐγίνετο θυανία, εκ
dvábíašAínu,inj nazadínus arda , oganın nỳjuia.id eft:Ex facrificio èpulum,ex epulis facta eft potatio, ex
=rú re potationé comeffatio, ex comeffatione facta eftfubatio fiue ludus,ex fubatione feu ludo lis,ex conde
maatione copedes,fphacelus & muleta. Quanqua hic locus mihi no carét fufpicione mendæ.Videtur
Etus
enim deeffeparticula, in dinus naτadins. No difsidet ab illo quod alio pofuimus loco, Caninum prandiú.
Neglectis urenda filix innafcitur agris. XCVII
Horatius Satyra tertia: Cultura animi,
Neglectis urendafilix innafcitur agris.
Mira admonuit allegoria, animum honeftis excolendum difciplinis : alioqui futurum,ut inutili fylua
uitiorum occupetur. Filix enim herba inuifa agricolis , quæ totos agros occupare folet : nec facilè re.
theid purgatur,ubi femel occupauerit.
Nauphracton tueri. xcviit
NappaйlopBaixas. Nauphracton Græcè, clafsis eft ad bellu inftructa. Solent autem in triremibus ma
ápr gha quædamineffe foramina,oculorum inftar, per quæ remos inferunt. Vnde uelut ænigmaticè di
fœd tum,Clafsis more intueris: de his,qui latis ac prægrandibus,aut toruis & minacibus oculis quempia
herur
afpicerent.Ariftophanes ἐν ἀχαρνοῦσί
id eft:
πρὸς τῶν θεῶνανθρωπε ναύφρακτον βλέπεις .
XCI
Homoperdeos, quiddam obtuere clasicum.
am , qa
Fortafsis & hinc prouerbij iocus eft natus , quod Athenienfes aliquoties feliciter nauali pugna rem
Croru
gefferint: uelut apud Artemifium & Salamine:unde fublati animi. Vnde uidetur dictum in turgidos
Bagins & arrogantes.
Negocium ex ocio. XCIX
XCI
Πράγματ᾽ ἐξ ἀπραξίας. ideft : Ex ocio negocium . Ex ocio negoa
Hemiftichiu iambicu, ufurpandu ubi res pręter opinio ne euenit, & inde tumult us oborit ur, unde trá. cium.
quillitaté & ociúfpera bamus.Nam & illud multis ufuuen it, ut dum fectan tes ocium , fugiun t honeft a
induftriam ,incidant in turbas inexplicabiles .Autor Suidas . Nec indicat unde fit natum .
Nauis aut galerus . t с
TheTop . id eft,Nauis aut galerus.De re ancipiti. Quod genus fi quis de uoce incognita diceret,
Simi B Autpifcém fignificat, aut cucurbitá.Nec inuenuftè dicetur in eos,qui cultu, moribusq; diuerfam per
fonam præfe ferunt.Veluti fiquis pallio philofophico baltheum adderet militarem , aut cultu mona.
chum,moribus & lingua lenonem ageret. Fragmétum eft fenarij ex Auibus Ariftophanis,
ideft,Aut galerus, aut ratis.Sumptum ab hoc triremiu genere, quas hodieq; uulgo dicút galeas, uelu
ti dicas galeratas.He fic eratinftructæ,ut remos alaru uice porrigerent,mouerentq:: cæterum fummo
malo galerú,feu petafum inftar Mercurij præferrent. Ná Peloponnenfes air , id eft, galerum , appel
lantLulo, and xavor,à cane: quòd hoc genus pilei primùm è pellibus canu fieri cófueuit. Hinc iocus mili w
taris uidetur fuiffe natus in elatos & faftuofos,fupercilioq; arrogáti.Itidem Feftus Pompeius indicat
quafdam naues onerarias appellatas Corbitas,quòd in fuinmo malo pro figno, Corbem haberet.Que
ito bello erant paratæ, galeam habebant :at quæ ad celeritatem,petafum Mercurij fignum geftabant.
CC CHILIADIS SECVNDAE CENTVRIA X.
mela Mazam pinfuit I
~ à me piftam.
id eft: Alienæ indus
γεμεμαχὼς τωὶ ὑπ ' ἐμέ μεμαγμένω .
C MA strie laude fla
A me antèpistam mazam iftepinfuit.
mpen
Dehis dici folitum, qui fibi alienæ induftriæ laudem uindicant,& magnam gloriam alieno labore par bi uendicares
¡e,gat
tam,uerbis in fe tranfmouentiut Terentianus ait Gnatho.Maza cibi genus ex lacte & farina,fermepa
cedes
his inftar confectum . Paroemia refertur & ad húc modu:µáfap ipapávas liv say.id eft: Sub
0.Hi
EA

repta maza pinfueram.ubi quis alienis fruitur laboribus.Sumptum eft auté ex Equitibus Ariftopha
nis,quo loco carmen huiufmodi eft :
들를
주효

XC
T
월

απο τα και πρώτω γε με μάζαν μεμαχότῶ ἐν πύλῳ λακωνικά ;

등
3
을
2
1
'

ulati
yrtel πανεργότατά πως περιδραμὼν,ὑφαρπάσας
ἡμᾶς δ᾽ἀπελαύνει, id efti
αὐτὸς παρέθηκε τω ὑπ᾿ἐμε μεμαγμένων
C Cumá ipfepridempinfuerim mazamin Pylo
Laconicam, ifte accurrit aftutißimè,
you Raptamg moxappofuit, quam egopinfui: Atfubmouet nos.
ledi Demofthenes qui bello Peloponefiaco dux fuit Atheniéfiú,is, collega Nicia , Pylu urbé diuturna ob.
fidione in rerü omniü defperatione adduxit. Cui fuccefsit Cleon, è coriario imperator, qui alieno la
LIG borepartam gloriá in fe tráftulit,paucis poft dieb.Pylo capta. Queritur igitur in hac fabula Nicias ac
Demofthenes,de laude fibi prærepta per Cleonem.Ariftophanis hiftoria narratur adeò no modò ua
ere riè,uerumetiam prolixè, ut non libeat referre. Indicatum eft unde peti pofsit.
vod Naufon Naucrati. II
Nadrapvangára. id eft, Naufon Naucrati. Quoties aliqui fimilia inuicem refpondent. Veluti fi quis Naufon Nana
berus crati.

1
 RVM
ERAS
MI GIO
480 DES. ROT. ADA

herus falutatus herum refalutet : & nebulo compellatus, nebuloné uicifsim compellet. Naufon enim A
& Naucrates utrunq; à naue dicitur:perinde quafi dicas, nauta nautæ. Hefychius indicat uocem hanc
confictam à Cratino Naufon,àferuandis nauibus, & vauvиgáτнs, à vαïs & пgατay: Sermonis colorfumptus
eft ab epiftolis, ut indicat Suidas: perinde quafi dicas, Pompeius Pompilio falutem:aut, luuenis iuue
nem appello.Huius formefunt & illa,ayalŵµ àÿalídrs; &, λoúnwv hovno .Tale quiddam innuit,ni fal
lor,Ariftophanes in Equitibus, vaugavas y vœov : ut fubaudiatur,. Arbitror aute in prouer
bio vauva effe non hominis nomen ,fed ciuitatis, quemadmodum & Naucratis Egypti ciuitas eft.
Tolle tolle mazam quàm ocyffimè ſcarabeo . III
id eft:
αἰρ αρε μᾶζαν ὡς τάχισα κανθάρῳ .
Mazamfine moraponepone cantharo.
Hocuerficulo Ariftophanes exorditur apll , quem eruditi prouerbij loco referunt. Id ufurpare lice
bit,quoties fordidus cibus immundo conuiuę apponitur. Quidam miniftris panes furfuraceos adpo
nunt : furfur autem tritici purgamentum eft. Vnde perfurfuraceam mazam cibum aluo redditum in
nuit.Hinc enim ut nafcuntur, ita & aluntur canthari: quos Latini fcarabeos uocant. Aperit id cum ad
dit, dòs nãjav izópavi§ övídwy zrznaoμrvlw . id eſt : Mazam alteram da, è ftercore afini conditam.Porrò maza
confectio quædam erat ex farina & lacte, panem imitans. Simillimum eft illi , quod alio pofuimus lo
co,Cyprio boui merendam .
Non eft meum negocium, multum ualeat. iiii
Res nihil ad id eft:
οὐκ ἔς᾽ ἐμὸν τὸ πρᾶγμα , πολλὰχαιρέτω .
nosfpectans. Multum ualeat,haud eft meum negocium .

Quoties negabim, nos laborare de re q nihil ad nos ptineat.Refertur à Diogeniano . No difsimile illi :
Aedibus in noftris quepraua aut rectagerantur.
Item illud quod eft apud Ariftophanem in Equitibus, nógio àμ id eft,Alienam metens mef.
fem, quidam ad eandem accommodant fententiam : etiamfi Comicus fentit de eo , qui alienis fruitur.
laboribus. Propius huc pertinet quod fcribit Pindarus in Nemeis hymno 1. ro yag oikop xúļa navÏ ¡µõs
oilus azúµwp nagdia nido àµg annórgop.id eft : Quod enim propriu eft,premit unum quenq; pariter: cæ
terùm protinus cor noxa uacat circa dolorem alienum.
Abominandus fcarabeus. V
Muonnavlagis:id eft, Abominanda cantharis. De contemptifsimo uilifsimoq; homunculo dicebatur.
Cantharides. Cantharides uermiculi funt lethali ueneno . Quanquam hoc loco magis conuenit,ut fit diminutiuum B
à cantharo fcarabeo : quafi dicas fcarabeolus. In facris quoq; literis uermis abijt in prouerbium con
temptus.Quod genus eft illud in Pfalmis myfticis: Ego autem fum uermis, & non homo . Pro quo no
nulli uertuntfcarabeum.Ité illud Efaiæ: Noli timere uermis Iacob:interprete Hieronymo . Apud Sui
dam legitur uvolnavlapis:id eft,Muribus cantharis. quod quid fibi uelit,nefcio. fufpicormendu in fcri
pto effe. Si legamus uues ,fonat abominanda : five , fonat Myfiam cantharidem. Myfos auté olim fuiſſe
contemptui,docuimus aliàs.hoc commentum mihi maximè probatur.
Moleftum,fapientem apud ftultos loqui. Vi
id eft:
ἀργαλέον φρονέοντα παρ ἄφροσι πολλ᾽ ἀγορεύειν.
Diceremultagraue eftfapientem apud infipientes.
Nihil intractabilius homine ftulto, qui quicquid rectè dicitur,in diuerfam partem rapit.Proinde apud
huiufmodi aut filendum eft uiro cordato , aut oratio moribus illorum accommodanda. Recenfeturà
Diogeniano.Sed extat idem interfententias Theognidis.
Modio demetiar. VII
Cumulatum
Midíµv” àñoμrrgŵ : id eft, Modio demetiar. Prouerbialis hyperbole,ingens & cumulatum fperátis emo
emolumētum. lumentum.In magna fiquidem rerum exuberantia ,non heminis,neq; congijs, fed modio metimur.In
Bxlibroinnui tegrè fic reddit Suidas :
nwy Xenophon id eſt:
μεδίμνῳ ἀπομετρῶ παρὰ τῷ πατρὸς δργύριον.
tis B.
Modiopaternam metiarpecuniam.
Tametfifunt qui negent idem effe Latinis modium, & Græcis midvop.
Mens non ineft Centauris. VIII
In uecordes. Nës ènevi ngvraúgoror : id eft , Mens non ineft Centauris . In uæcordes & ftultos dicebatur , & qui cona
rentur quod effici nó poffet. Nota eft Centaurorum fabula. Adagium à Diogeniano refertur.Isq; con
uenire putat in contentiofos,& alieni appetentes: propterea quod Centauris exitium attulerit rerum
alienarum appetentia. Haud fcio an huc refpexerit Plato poeta,apud Athenæum libro 10.
ὑμῖν ~γὰρ ἐδες καθάπερ ἡ παροιμία ,
id eſt :
ἐν τῷ καπήλῳ νᾶς ἐνῶναι μοι δοκῇ .
Mens nulla uobisficut habetprouerbium,
Cauponiineft mens, ut quidem uifum eft mihi.
Mulieres ui Loquitur de mulieribus uinofis. Aristophanes in Equitibus: vās èxkvi zãis nóµæus,id eft : Mens no ineſt
nofe. comis.Comas dixit pro Centauris:alludens interim ad ftudium alendi equos, qui iubas habent.
Melle
 CHIL SECVNDE CENTVRIA X. 481
menin A IX
Melle temetipfum perungis.
han :
APRÁNITIOXUTÒPKUTANÁT]As id eft,In melle teipfum obuoluis, oblinisq;. hoc eft, molliterfuauiterq; uită
mptor
$ique agis:quafi paruin fit uefci melle,nifi totus fis melleus.Extat apud Diogenianum .
Mercuriusinfans : \ X
toifal
Touch puis àμúber id eft,Mercurius infans, elinguis,fiue indoctus. Ironia prouerbialis, ubi quis fingit fe Mercurius in
rudem eius artis, cuius eft callentifsimus.Mercurius enim eloquentiæ difciplinarumq; parens eft.No
elt. fans.
difsimulandum arbitror,in uulgatis exemplaribus haberi,igus auúnr : id eft , Mercurius prophanus,
Ill
&non initiatus. Quæ lectio fi cui magis probatur,ne mihi quidem admodü difplicet. Quis enim my
fteriorum peritior,quàm Mercurius interpres deorum, fuperis & inferis ex æquo communis : deniq;
Husayayosipfe,hoc eft, myfterijs præfectus ? Refpondet illi quod eft apud Ariftidein in Pericle, nps TÓN
relice Top:id eft, Cretenfis mare.
sadpe Mendicorum loculi femper inanes. xi
tumic
ya dengrai: id eft , Mendicantium facculi femper inanes. De petacibus dictum & infatiabili. Depetacibus.
Cumal bus:cognatum ei, quod alio redditum eft loco, π7wxï núƒœ š xíunnar : id eft, Mendici pera non impletur.
omaz Vtrunq; refert Suidas. quanquam saes pro peris non inuenio ; fed nádas inuenio pro uafis farinarijs.
musk tametfi &uentres interdum eo uerbo fignificantur ob molliciem .
Meliacum nauigium . XII
Toμò id eft, Meliacum nauigium . In futilem &rimarum,ut ait Terétius, plenum,hac atq;
illac perfluentem ,dictitatum uidetur. Parcmiam ad hiftoriam quampiam referunt. Ea fic habet Ari Ariftoteles
ftoteles quidam Meliacus deducendæ coloniæ præfectus , cum multi detre&antes nauigationem , ua- Meliacus.
ilch ria caufarentur,& alij dicerentuxores fuas aduerfa ualetudine teneri , alij naucis fuas perftillare , atq;
his prætextibus domni manerent : ille indignatus, imprecatus eft illis, ut nunquam haberent naues in
sme tegras, & femper fub uxoru imperio uiuerent. Vnde quadraturum uidetur, ubi quis caufas fingit, quo
fribita fuffugiat officium . Eft autem Melia Cariæ ciuitas, autore Stephano. Suidas indicat , & arboris genus
of effeMeliain,proferèns exemplum ex Auibus Ariſtophanis :
er.cz id eft:
ἑζόμεν@ μελίας ἐπὶ φυλλακόμε . In Melia refidensfrondofa .
Etfortalsis huius arboris materia inutilis eft ad fabricam nauigiorú . Verùm ut uera fit fabula de po
pulo Meliaco, certè allufum eft ad arborem.
Melanione caftior. XIII
ution B MinavíuvⒸowqgovisó☺ : id eft , Melanione caftior dicebatur , qui magnopere à mulierum congrefsi Melanion.
IT Con bus abhorreret. Aiunt Melanionem quendam odio mulierum,in folitudinem demigraffe : perq; auia
Quo montium & nemorum , cane , quo uno conuictore utebatur , feras infectari folitum , nec unquam do
udSa mum reuocari potuiſſe. Meminit adagij Ariftophanes in Lyfiftrata. Quanquam hec inter æditas non
info dum habetur : nos fcriptam legimus . Simili figura dicetur , Hippolyto caftior : nam & huic fimile ue
nandiftudium,fimile odium fœminārum .
Matris ut capra dicitur. XIII
Tÿs μntig& ws àięnanera: id eft , Matris ut capra dicitur. In fpuriosdictur
uidetur , quorum pater in . In fpurios.
certus eft, eaq; gratia à matre denominantur.Ductum ab hædis , qui in caprilibus à matre dignofcun
tur: nam à patribus haudquaquá pofsis . Poteft & in iocum uerti prouerbium : uelutfi quis per lufum
negetfe patrem agnofcere,matrem fcire, Al µxtgòs ŵs ài§ nanšu : id eft , Matris uelut capra uocor . Manet
leaps
feta etiam hodie uulgi iocus, quo dicunt, Sapientem effe filiú qui patrem fuum nôrit.Hoc ab Homero ma- ŝapiens filius
naffe uidetur, apud qué Odyffeat . Telemachus rogatus nú Vlyfsis effet filius , refpódet ad húc modu : qui patre no
VI μήτηςμὲν τ' ἐμέ φησι τεἔμμεναι αὐτὰρ ἔγωγε uit.
• id eft:
S me
e σκοἶδ᾽ ἐ γάρ τοι τὶς ἐὸν γόνον αὐτὸς ανέγνω .
Jo.r Effe quidem illius mater me ait:aftegofanè
Nefcio.nemofuumpatrem unquam nouerit ipfe.
Quafi locum in balneis . XV
Prouerbij fpeciem habet,quod eft apud Tertullianum libro aduerfus Marcionem tertio: Sed quia
prior eis uenit, & prior uirtutum documenta fignauit, idcirco quafi locum in balneis , ita fidem occu
vil pauit,pofteris quibufq; præripuit. Cóueniet uti,ubi non ex merito datur locus, fed ex uetuftate. Qui
quidem ordo feruatur & hodie inter Monachos & Canonicos, atq; item Theologos , nimirum ad ex
Con
¡COP cludendam contentionem de dignitate. Apud prifcos unufquifque ex annorum numero æftimaba
tur. Iuuenalis:
crum C
-Atg, uni cedit Homero Propter mille annos.
EtHoratius ftomachatur in eos,qui redeût ad faftos, & uirtutéæftimant annis,Non abhorret ab hoc,
qd hodie uulgò iactatur apud noftrates,fumptü ex lege molitoria: Qui prim uenerit, primus molet.
Milium torno fculpere. XVI
Tas nyxess amorogoúapid eft,Milij grana torno fculpere dicebantur, qui rem abfurdam moliuntur.Mi
lium enim minutius eft,quàm ut inde quicquam defcalpi pofsit.Suidas ad hunc modum effert parce
bet
miam :γελαιότερουἀπογάζι,τῶντὰς κέγχρος ἀποτορούσιν επιχειρόντων ideft : Magis ridicule facis ,quam ij qui mili
granula tornopolire conantur.
Elle S Magne
 482 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

Magnetum mala. XVII A

· Mayvýtwy naná: id eft,Magnetum mala. De malis ingentibus dictú uidetur, aut ijs que in autores fuos
récidunt. Cum Termerijs enim malis Magnetum mala coniunguntur,in his uerbis, quæ citra autoris
nomen referuntur apud Suidam ;κἂν τὰ μαγνήτωμκακὰ κἂν τὸ το μόριον,κἂμπᾶσαν ἁπλῶς ἐπιφθέγξωμαι τὼτραγῳ
Aiap.id eft:Nec fi Magnetum mala, nec fi Termerium, nec fi totam in fumma tragedia eloquar. Quan
quam in Suida legédum fufpicor,rà T purginp:id eft, mala Termeriorum. de quibus aliàs nobis dictum
eft. Sumptum apparet ab hiftoria , quæ de Magnetibus afflictis meminerit , in quæ feruntur incidiffe,
uiolato numine quopiam.Strabo Geographiæ lib.14. Magnetas commemorat olim opibus floretes,à
Treribus gente Cimerica funditùs fuiffe fublatos : anno deinde proximo à Milefijs locum fuiffe oc
cupatum :fubindicans prouerbium ex Archilocho fumptum effe,qui meminerit de Magnetum malis.
Complura mafculi canis cubilia. XVIII

in muliero, id eft:
-Πολλαὶ κενὸςἄρσεν (Θυ είναι
fum. -Sunt canis infinita cubicula mafcli.
Hemiſtichium heroicum prouerbiale. Rectè dicitur in hominem mulierofum , peculiariter eum qui
non contentus certo thoro , pafsim per aliena cubilia uolutari gaudeat. Nam hoc fibi permittunt hac
tempeftate mariti. Porrò fi quid humanum acciderit uxori , cœlum terræ commifcent , tam iniquè ſe
ueri in illas,quàm turpiter in fefe indulgentes.
Multa in bellis inania. XIX
Ρακόρ πανικός Hoanà ngvà võ woníur: id eft.Multa belli inania. De inani fufpicione, aut pauore fine caufa oborto, quem
Græci wavindyuocant. Parcemiam hinc manaffe putant, quòd huiufmodi panici terrores plerunq; fo .
lent in bellis accidere. Vel quòd Lacedæmonij fundis quibufdam & neruis crepitantibus uti confue
uerint,ad terrorem incutiendum hofti. Polybius apnd Suidam : Cum luna defectu paffa effet tempo
ribus Perfei Macedonum regis,uulgò rumor increbuit, regis interitum fignificari. Eaq; res pariter &
Romanis addidit animos, & Macedones confternauit.Deinde fubnectens adagium: ws, inquit, audis
"
EG TÒ KÓPIO PÓμSON, őtι wonnà ngvà võ woníus, id eft : Itaq; uerum eft, quod uulgò circumfertur, Multa effe ina
nia belli.M.Tullius Epiftolarum ad Atticum libro 5.Interim fcis effe quedam wavind, dici item ,twà ×yà
τοπολέμε,rumore aduentusnoftri. Plutarchus in cominétario περὶ τὸἀκέειν ὡς γὰρ πολέμε καὶἀκροάσεως πολλὰ
Bella conftant và ngáo.id eft: Vt enim belli,fic & auditionis multa inania funt. Refpexit huc Q.Curtius lib.3 . Fama
fama. bella ftare, & eum qui recedat , fugere credi. Ac rurfum libro 5. Ac fama maximum utiq; in bello mo
mentum . Item libro 8. Fama enim bella cóftant: & fæpe etiam quod falfò creditum eft,ueri uicem ob B.
tinuit.Sed apertius libro 7.Ea res,ficuti pleraq; belli uana & inania,Barbaros ad deditionem traxit.
Militauit cum Erafinade. XX

Erafinades. Asgarhynor urr' paowádr: id eft , Militauit cum Erafinade. Vulgo periocum dicebatur de his , quibus
res undiquaq; malè procederent.Erafinades dux quidam Arginuſam obfederat.Infeliciter autem pu
gnatum eft,ad internicionem extinctis cùm alijs quotquot refiftebant, inter quos erant Thrafyllus &
Pericles , tum ipfo duce. Huius Erafinadæ malis & illud accefsit, quòd accufatus eft , quòd pecunias
Hellefponticas furatus effet. Huiufmodi fermè Suidas.
XXI
Mulieri ne credas,ne mortuæ quidem.
Mulieri non id eft:
Γωαικὶ μὴ πίςδε μηδ'αν ἀποθανῇ .
fidendum. Nefidem habeas, nec emorientifæminæ.
Hyperbole prouerbialis . Vfqueadeò non eft fidendum mulieri , ut etiam fi morientem uideas , putes
fingere. De nouerca,quæ fepulta quoq; priuignum interemit, illapfa in pueri caput pyramide , memi
nimus aliàs.Refertur à Diogeniano.
Mulierum exitia. XXII
Mulieres cau Tuvana tailporid eft , Mulierum exitia. De his qui funditus ac miferabiliter pereunt. Mulieres enim
Ja malorum . omnium ferè calamitatum autores fuiffe uiris dicuntur. Teftis Pandora Hefiodia , teftis bellum Tro.
ianum,teftis Hercules à Deianira extinctus, teftis Danaidum fabula, teftis Lemniarum mulierum hi
ftoria,teftis Cleopatra, teftis Eua , prorfus infamis apud omneis Chriftianos . Quanquam hæc magis
conueniebat ftulticiæ uirorum adfcribere, qui tantum indulgeant mulierculis , ut uelut amétes amo
re,in quoduis malum fequantur : cum par fuerit,ut illis moderantibus mulier naturà ftultior,fimul &
imbecillior, minus defiperet.Quod enim animus eft corpori,id uirum oportebat effe mulieri. Verùm
quemadmodum uulgus fua uitia corpori imputat, cum ab animo proficifcantur, & ftulti principes in
fanifsimos bellorum tumultus imputant populo, quorum ipfi funt autores: ita uiri reijciunt in fœmi
nas,fiquid ipfi delirauerint.
Multa nôris oportet, quibus Deum fallas. XXIII
id eft: `
Deum no poss Πολλά κεν ἀδέης οἷς τὸν θεὸν ἐξαπατήσαις .
fefalli. Multafcienda,Deo quibus ipfi imponerepoßis.
Vbi quis fucum facere conatur ei,cui difficile fit dare uerba,propteraftutiam fingularem.Ab oraculo
natum adagium .Sententiam aliter extulit Pindarus in Pythijs,hymno 3.de Apolline loquens :fi
ἐχ᾽ ἄπεται· κλέπειν τέ μιμ καὶθεὸς,ὦ βροτὸς,ἔργοις ἔτε βολαίς,id eft ; Mendacijs no utitur.fallit autem illum ao Deus,
non homo, nec factis neq, confilijs.
Multi
 0
CHIL. SECVNDE CENTVRIA IX. 483.
Multi Mannij Aricia. 19 XXIIII
Mannius apudFeftum Pompeium, Diane Aricinæ lucu, qui & ipfe Aricinus dictus eft,confecraffe Mannius.
legitur. Exhoc Mannio Aricio,uiro laudatifsimo, quàm plurimi extiterüt uiri item clarifsimi , eodem
nomine:ut hinc natum prouerbium, Multos AricięMannios effe.Sed longè diffentit Afinius Capito,
exiftimans prouerbium conuenire in deformes. uerùm hic locus apud Feftum ita mendis corruptus
eft,ut nihil certi pofsit elici,præter hæc quæ retuli.
Murus aheneus. XXV
Murus aheneus apud Horatiu in Epiftolis,ufurpatur pro certo & immutabili animi decreto , fche . Abeneus muz
mate nimirum prouerbiali: rus.
-Hicmurus aheneus efto, Nil confcire fibi,nullapallefcere culpa.
Vegetius grauem armaturam murum ferreum exercitus appellat,ueluti folidú & inexpugnabile mu.
nimentum . Adfimili figura Pindarus Olympiacon 2. Hectorem appellat uxor, spaß níva: id eft , in
expugnabilem,immobilem columnam.
Multite oderunt,fi teipfum amas. XXVI
Multioderint fi temetipfe diligas. φιλαυτία .
Πολλοί σε τοι μισῶσινον σαυτὸν φιλῆς ideft :
Deterret à faftu prouerbium , & à philautia. Multis enim difpliceat oportet , qui fibi nimium placet.
Contrà modeftia, precipua fauoris & beneuolentiæ cóciliatrix. Suidas ait, Nymphas faftiditas à Nar. Modeftia,
tiffo hoc dixiffe quod modò retulimus.Concinit huic fenarius ille:
λίαν φιλῶν ἑαυτὸνἐχ έξεις φίλον , ideft: Nemo erit amicus, ipfefi te ames nimis.
Nulliminus funt appofiti ad mutuum amorem ac beneuolentiam,quàm quifefe uehementer amant.
Malorum panegyris. XXVII
Kanñ aavýуves:id eſt,Malorum panegyris. De malis agminatim ingruentibus,& inuicem fibi fucce
dentibus.Panegyris enim apud Græcos dicebatur folennis ille populi conuentus,ad ludos feftos ce- wavýyveis.
lebrandos: uoce hinc compofita, quod feftis diebus uniuerfi conuenirent.Pifides apud Suidam :
και παντες, ὥσπερ
, ἐνκακῶνπανηγύρει,
id eft:
ἄλλΘ κατ᾿ ἄλλω συμφοραὶ ἐδυσύχει.
Omneisfimulmalorum ut inpanegyre,
Alios tenebat aliud infortunium . Homerus Iliados ,
id eft:
— ὥς μοι δέχεται κακὸν ἐκκακῶ αἰὰ .
B
Triftiaperpetuò ut mihi triftibus excipiuntur.
Hipponax apud Athenæum libro 15.
ανδρῶν οἱ καὶνεῶ κίθι κακῶν κακὰ ῥαψωδᾶσι.
Claudicat carmen: fed rectà incedet, fi tollas na uel , & proxil legas na . Aufonius in carmine non
ineleganter appellat Catenatos labores, quòd moleftia moleftiam excipiat in uita mortalium . 4 . Catenati labo
XXVIII res.
Magis impius Hippomene.
dorßig innoμives : id eft, Magis impius quàm Hippomenes. Hic Athenienfium princeps filia à ciue
quopiam uitiatam, unà cum equo feroci conclufit in domicilio: nec huic nec illi cibú præbens. Equus
igitur fame in rabié actus,puellam adortus confecit: deinde perijt ipfe quoq;, pabuli uidelicet inopia:
poft hæc pater domü eft demolitüs,loco nomé inditu, Equi &puellæ.Recenfet adagiu Diogenianus.
Maniuoro uinculo. XXIX
Xepoßgri druid eft, Maniuoro uinculo. Sic quifpiam appellauit manicas ueftium Ponticarũ, quòd
manus offendant, atterantq; .Idem obijcitur Troianis apud Vergilium :
Et tunica manicas, & habent redimicula mitre. Recenfet Zenodotus.
Malum Hercules . XXX
Mino panaus:id eft,Malum Hercules.Dici conueniet,ubi quis munufcula,quantumuis pufilla, boni Munufcula.
confulit, Apollodorus apud Zenodotum fn libris De dijs prodidit, apud Athenienfes Herculi Alexi
caco,hoc eft,depulfori malorum ,peculiare quoddam uictime genus immolari folere.Cum enim eue
niffet aliquando,ut bos, quem erant mactaturi,profugiffet, malo arrepto , fubditisq; ceu crurum uice
quatuor ramis,additis item cornuum loco duobus,bouis imaginem quandam repræfentarüt : atq; id
ridiculum fimulacrum uice bouis immolarunt Herculi, quæ quidem res in uulgi fabulam abijt. Idem
eft cum eo , quod antè retulimus , ni ganλūs: id eft , Pomaceus Hercules. nifi quod unius uoculæ
commutatione nonnihil immutatus eft & ufus prouerbij. nam illud de contempto dicitur , hoc de
boni confulente .

Manum haberefub pallio. JI XXXI

:
Manum habere fub pallio dicuntur,qui languent ocio. Quintilianus lib. 12. damnat eos , qui nun- Languentes
quam commouentur inter agendum,femperqsmanum, quod aiunt, habent fub pallio. Quapropter, ocio.
inquit , mihi falli multum uidentur , qui folos effe Atticos credunt tenues & lucidos & fignificantes ,
fed quadam eloquentiæ frugalitate contentos, ac femper manu intra pallium continentes. Hactenus
Fabius.Sumptum eft à geftu rhetorum. Nam qui languent,manum occultat fub pallio: qui commoti
funt,proferunt: & agitatione manus brachija; pronunciabantur ea, quæ contentionis plufculum ha
berent. Subindicathoc & Æfchines in oratione contra Timarchum,de fobrietate prifcorum rhetorű
S 2 loquens?
 484 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

loquens : ὥσε ὃ νιὶ παύτες ἐν ἔθει πρώτζομεν, τὸ τω χεῖραέξω ἔχοντος λέγειν ,τότε τοτὶ θρασύ τι ἐδόκει εἶναι, καὶ σὺλαβέντο αὐτὸ Α
garav.id eft : Itaq; quod nunc omnes ex more facimus, ut inter dicendum manum extra pallium ha
beamus,tum temporis confidentiæ tribuebatur, ac uerebantur id facere.Addit, Salamine fpectari fta
tuam Solonis,manum intra pallium habentis.
In finu manum habere. XXXII
Intenaces.
Infinumanu habere, dixit Theocritus,tenaces & ad largiendu pigros .Sic enim ait in Charitibus:
-γενίκίωται δ᾽ ὑπὸ κερδέων,
πᾶς δ᾽ ὑπὸ κόλπε χεῖρας ἔχων, πόθεν αὔξεται ἀθρ äggvę id eft:
-Lucrig cupidine uictus
Ing finu unufquifq, manus habet, illud & unum20
Spectat, qua rationefibi auctapecunia crefcat.
Porrò quod ait Sceuola lib. Pandect. 22.tit. De probationibus, In finu meo habui:pro eo quod eft, In
poteftate mea clàm habui:magis pertinet ad illud quod alibi nobis dictum eft, In finu gaudere. Verba
Caij funt hæc:Titio centum do,lego, quæ mihi pertulit, quæ ideo ei non caui, quòd omnem fortunam
& fubftantiam,fi quam à matre fufceperat,in finu meo habui fine ulla cautione.
Præmanfum in os inferere. XXXIII
Præmanfum in M.Tullius in Oratore fuo,lib.2.prouerbij uice ufurpat, Præmanfum in os inferere:pro eo quod eft,
osinferere. rem in docendo nimis enucleatè,nimisq; fruftulatim tradere.Quod facere quidam affolent, qui uelut
ingenijs auditorum diffidant, ita nihil omittunt, inculcantes etiam minutifsimas nugas. Sumpta eft
figura ànutricibus, quæ pueris adhuc edentulis cibum præmanfum in os inferunt. Verba Tullij funt
hæc:Ego autem fi quem nunc planè rudem inftitui ad dicendú uelim,his potius tradam ,afsiduis uno
opere eandem incudem die noctuq; tundentibus, qui omneis tenuifsimas particulas, atq; omnia mi
nima manfa, ut aiunt nutrices , infantibus pueris in os inferant. Aulus Gellius Noctiú Atticarú lib.4.
cap.1.(etiam fi locus hic deprauatus eft.fic enim habet codices uulgati: Nam hoc quidem peruulgatu
eft,diffinitionem omné ex genere & differentia confiftere. ) Sed fi item præmandare, quod aiunt , po
Premandere. ftulas,faciam fanè id quoq; honoris tui gratia. Ego legendu arbitror: Sed fiidem me tibi pręmandere,
quod aiunt,poftulas.Præmandere dixit,pro eo quod eft, plus quàm crafsè explicare re alioqui nó dif
ficile,nifi fi quis planè fit puer.Hoc adagij manet etiá hodie,cú aiunt: An non fat,tibi datam occafioné
effe Numpoftulas, ut tibi præmandatur etiá ? No difsimile eft huic quod idé Cicero fcripfit ad Atti
cum: Sedhæc hactenus,ne uideari unga onodaja.etfi nunc quidé maxima mihi funt hæc. Et Græci
B
mingoroyan. Mingonoyau aiunt,pro eo quod eft, circa minutula quempiam anxium effe.
Mala proditio. XXXIIII
Proditio. Kanй gódoors id eft , Mala proditio. Vbi quis pactain mercedem non accipit, cum turpem præftiterit

conditionem.Natum ab hiftoria quapiam,quam tamen non indicant interpretes .Notum eft illud di
&tum: Proditionem laudo,proditorem non laudo. Quum igitur per fe res inhonefta fit proditio,tamé
nonnunquam utilis eft,& ei in cuius gratiam fit,& ei qui facit.Cæterùm ubi non fuccedit, aut ubi pro
ditorfraudaturfuo præmio,nani agódoris dicitur. Refertur à Diogeniano.
Mali thripes,mali ipes. XXXV
Dup lex u
mal . Kana tenis,nana inis:id eft , Mala quidem thripes, mala rurfum ipes. De duplici malo dici folitum,
ut non magni referat,utrum elegeris.Thrips enim Græcis uermiculus eft, quilignis innafcitur,mate
riasq; uitiat.Ips item cornibus & uitibus infeftus. Extat apud eundem Diogenianum .
Mali bibunt improbitatis fæcem. XXXVI
Pœna digna Κακοὶ πίνεσι πονηρίας τω ὀμίχλω . id eft: Malibibuntiniqu itatis turbidum.
meritis, Græcus uerficulus uidetur inuerfione dictionum deprauatus , quod nórarò nobis deprehenfum eft.
Conftabit hoc pacto:
πίνεσ᾽ ὀμίχλω τῆς πονηρίαςκακοὶ.fiue , οἱ κακοὶ πονηρίας.
Dici folitu,ubi poena maleficis digna meritis contigiffet. Translatum apparet ab ijs,qui uino limpido
epoto,tandé ad fæcé ufq; perueniút.Itaq; uoluptate ex malefactis percepta dolor fupplicij cófeqtur.
Lydio more. XXXVII
In ariolos. Audiw vw:id eft,Lydia lege,fiue Lydia cantione. Cóuenit quoties ariolatur aliquis, & augurijs diui
nationibusq; feruit. Hac enim fuperftitione Lydi laboraffe ferütur. Allufit ad harmoniæ genus quod
Lydium dicitur. Nam & magorúpreces, incantaméta uocantur & carmina. Meininit Diogenianus,&
item Helychius , putans ide effe audio vouw , ac fi dicas vow vine: quòd Lydi profecti funt à Myfis , &ipfi
diuinationibus deditifsimi. Addit alia caufam, quòd Lydi flammeis muliebribus foleat ornare capita:
unde quadrare uidetur in effoeminatos. Atqui fi nobis quoq; diuinare liceret , Lydi curribus & equi
tatu ualuiffe leguntur: ita ad viu idem erit cum eo qui apud Suidam dicitur agnár vén , fiue apa
MáTION Ma☺: ita dictu, quod primùm inuentüfit de Hectore, qui curru trahebatur,ut narrat Homerus.
Lydi mali,poft hos Aegyptij, &c. XXXVIII
Malorum com Λύδοι πονηροὶ, δεύτεροι δ᾽ αἰγύπτιοι, Lydi improbi,poft hosfecundi Aegyptij,
id eft:
paratio. τρίτοι δεπαύτων καρεςἐξωλέστερ Tertyg Caresperditißimi omnium.
Tempeftiuiter utemur,fiquando mali cú malis cóferentur, & collatus cu fceleratioribus , ita demum
minus
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA X. 485

A minus illaudatus aliquis uidetur. Velut apud Athenæum Antiphanes, cum iurnas feciffet omnium
fceleratifsimos,tamen excepit menfarios,his quoq; nocentiores, Diogenianus.
Lutum fanguine maceratum. XXXIX
Theodorus Gadareus Tiberij Cæfaris in arte rhetorica præceptor, perfpiciens in eo adhuc adole.
fcente fæuitiam quandam cum ingenij ftupore coniunctam, inter obiurgandum illum fubinde uoca
refolet, a ovμrougμivo : id eft, Lutum fanguine maceratum :luto tarditatem innuens,fanguine
crudelitaté. Autor Suetonius.Non omnino difsimile , quod fcurra quifpiam Athenis iecit in Syllam:
συκάμινόν ἐσθ᾽ ὁσύλλας, ἀλφίτῳ πεπασμένου.id eft :Morum eft Sylla ,farina variegatum .Quod enim Plutarchus
dixit vxdur ,interpres uertit morum . Notauit autem formam Syllæ , in cuius facie alioqui candida ,
fublucebat rubor non perpetuus,fed ueluti maculis infperfis.
Libera capræ ab aratro. XL
--ἐλεύθεραι αἶγες ἀρότρων. id eft: Immunes capra ab aratris. 1 Liberati à mos
Hemiftichium heroiei-carminis prouerbiale : dictum olim ab ijs, qui fe ab onere quopiam , aut mole. leſtia.
ftia liberatos glorientur. Veluti fi quis parafitus iactet felicitate fuam, quod ad reipublicæ munia non
uocetur,cum ad nullam honeftam functionem fit appofitus . Zenodotus autor.
Lis litem ferit. XLI
id eft: Litium cate
ἔρις δ᾽ ἔριν αντιφυτεύει . -At lisferitur de lite uicißim.
Hemiftichium eft heroicum. Refecanda iniuria eft,nó retalianda. Alioqui quis erit reciprocandi mali
finis,fi uicifsim contumeliacontumeliæ reddatur? Carmen extat interpræcepta Phocylidis:
παθὼμὲνγὰρ ὄνβας, ἔρις δ᾽ ἔριν αντιφυτεύει.
Germanum illi,quod alio commemorauimus loco:
δίκηδικτῳ ἔτικτε, καὶ βλάβω βλάβη . id eft:

Litemparitlis, noxa item noxamferit.

Lignum tortum haud unquam rectum . XLII
-Ξύλον ἀγκύλον,ἐδέποτ᾽ ὀρθόν . ideft: -Nunquam rectum tortile lignum.
Hemiftichium heroici carminis & hoc. Diftorta,prauaq; ingenia, uix unquam ad bonam frugem tra- Diſtorta in
ducuntur. Qui femel inueterauit in uitijs, rarò ficut ad bonam mentem redeat. Effertur ad hunc mo- genia,
dum: ròfúnov cnaµßòp,èd nor ogòv.id eft: Lignum prauum nunquam rectum. Vfurpauit Galenus lib. De
pulfuum differentia 4. ἐκείνοις μὲν δὲνἀποκρινόμενοι,πρὸς δὲ ἡμᾶςαὐτὲς λέγοντες τὸ τῇ κωμικό,ὡςἔτε σρεβλὸν ὀρθεται ξύ
B
Kop,Sory paid vor μTα ooo.id eft:Illis quidé nihil refpondentes, ceterùm apud nos ipfos dicen
tes illud ècomoedia, quòd nec tortum lignum fit rectum,nec arbor annofa fi transferatur, emittit fto
lones. Hic pro suas, excufum erat duas,pro y paúdevov, púævdgop. Id admonuiffe referebat, ne quis hanc
fcripturam corrumperet. Pofterius hoc prouerbium antè recenfuimus. Horatius metaphoram unde
ducta fit, oftendit:
Naturam, inquiens,expellasfurca, tamen ufq , recurrit.
Indicat enim ductam effe ab ijs , qui furca admota conantur arboris diſtortæ uitium emendare, Cons
firmat hoc & fententia prouerbialis :
id eft:
φύσιν πονηρον μεταβαλεν ἐ ράδιον.
Ingeniapraua uertere haudprocliuefit.
Lesbijs digna. XLIII

Adin ara :id eft, Lesbijs digna. De rebus irritis dicebatur, ob id,ut conijcio, quòd Lesbij ob uani? Lesbijuani.
tatem uulgò malè audiret.Fortafsis non malè quadrârit & in fordidos atq; impuros.Ná hæc etiá nota
quondaillis iniufta eft.Vnde abia dictum,pro eo quod eft,polluere & confpurcare.Ariftophanes: BIAN.
μέλλεσαν ἤδη λεσβιᾶν τὲς ξυμπότας . id eft:

Spurcabit aciampolluetconuiuium.
Lemnia manu. XLIIII
Axuria xaphid eſt, Lemnía manu, dictum eft pro eo quod eft, nefaria , impia, crudeli . Natum ab hiſto
ria prouerbium, quam aliàs retulimus in Lemnio malo.
Lepus apparens,infortunatum facit iter. XLV
id eft: Leporis oc
φανες ο λαγὼς δυςυχῶςποια τρίβες.
Inaufpicatum iterobuiusfacit lepus. curfus.
Vulgò creditú etiam his temporibus, occurfum leporis omen effe parum felix,iteringrefsis . Torque
ripoteft adinteruentum cuiufpiam, qui uideatur incommodum aliquod allaturus.Meminit Suidas.
} Limen fenecta. XLVI
régado:id eft , Seneca limen,antiquitùs appellabant, uelut extremű autumnum ætatis huma . Lime fenecta.
næ,cum iam appetit hyems decrepitæ fenectę. Sumptum eft ex Homero, apud quem id perquàm fre
quens eft:ut Iliados x
ὸν ῥὰ πατὴρ κρονίδης ἐπὶ γήρα ( εδῷ ,>
αἴσῃ ἐν δργαλέῃφθίσει. id eft:

QuemforsIuppiter ipfefenecta in limine diris

3

S Conficier
 app /5 A m

486 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM

Conficietfatis.- Idem Iliados.w.
id eft:
τηλίκς ὥσπερ ἐγὼν ὀλοῷ ἐπὶ γήρα G ἐδῶ .
Idem in Odyffea:
Fermè mea hac atate,fenecta in limine trifti.
id eft:
--ὸν κατέλειπεν ἰὼν ἐπὶ γήρα Θυδῶ .
Rurfum Odyffeæ .
Quemproficifcens illefenecta in limine liquit.
ἱκέραι
-xgy meg& &dovixeodas. id eft:

Atgfenecta attingere limen.

Vfurpatur & à Platone, tanqua poetici prouerbij uice.Rurfum apud Heliodum in Operis & diebus:
veixen.
vanán. id eft:
κακῷἐπὶγήρα .Ο ἐδῷ
ὅσκε γονῆα γέροντα C
Irritârit. art-com
Quig,fenecta in liminefeffum atateparentem
Lingua bellare. XLVI
Lingua bella raw onμíja :id eft : Lingua bellare dicuntur, qui magnificè conuiciantur, acminantur hofti , fed
TC. cum tutum eft.Sic enim Menelaus Græco) rum ignauiam incufat Iliados »,
id eft:
ὦ μοι ἀπωλητῆρες ἀχαΐδες οὐκ ἔτ᾽ ἀχαιοί .
Heu Graie,neg iam Gray, tantum minaces.
Allufit huc & Vergilius in Æneide :
—An tibi Mauors

Ventofa in lingua,pedibus fugacibus iftis Semper erit?

Hæc enimTurnus in Drancem lingua pollentem in cófilijs, alioquin imbellem. Idem Rutulos male
dicos facit:

O`uera Phrygia,neg, enim Phryges.—

Et tunica manicas & habent redimicula mitra.
Sic autem loquitur Hector apud eundem Homerum,Iliados
καί κεν ἐγὼν ἐπέασικαὶἀθανάτοισι μαχοίμω2
id eft:
ἔγγεϊ δ᾽ δργαλέον· ἐπεὴ πολὺ φέρτεροί ἀσιν .
Sanè ego ueldiuis poßim contendere lingua,
Pracellunt.
Verùm haftadurum: malto quia uiribus illi
Porròuera fortitudo neq; maledica eft,neq;minax.id quod innuit Homer.Iliad.lib.s
--- τὸν δ᾽ ἔτι προσέφη κορυθαίον έκτωρ,
id eft:
ἀλλὰ παρήϊξενλελιημέν
Huic nihilomninò refpondit belliger Hector,
Quin mage cominus infilijt.
Et eiufdem operis lib.z.fingit Græcos tacitos in prælium ire:
oid ἀρίσαν αιγῇ μένεα πνέοντες ἀχαιοὶ,
~ id eft:
ἀνθυμῷ μεμαῶτεςἀλεξέμεν ἀλλήλοισιν.
Aftibant taciti,uimfpirantes Danaide,
Atg animoprompti auxiliumfibiferre uicißim. Et Ariftophanes in Nebulis:
id eft:
πράτων,βελεύων,καὶ τῇ γλώσῃ πολεμίζων.
Pofcens, confultans, &linguapralia mifcens.
De his eleganter apud Liuium dictum lib.ab Vrbe cond. 7. In caftris feroces, in acie pauidi.Apuleius
Verbigerari. uerbo feftiuiter nouato, Verbigerari dixit,pro,uerbis digladiari.Et Hefychius indicat, aardidas di
tos, qui pro armis lingua uteretur. Hoc nomine fignari poffent,& qui afpidis uenenum in lingua cir
cumferunt . Heraclitus ad Hermodorum , ἐν τῶςγλώτταις έχετε τὰ ὅπλα ,απες δονκότες χρήματαid eft : Inlinguis
habetis arma,pofteaquam abftuliftis pecunias. Caufidicorum ac rhetorum eft, yawaraus onrµífar idì µás
xid eft,Linguis bellare atq; pugnare.
Larus hians. XLVII
Inhiantes pre Adgxxxvws: id eft , Larus hians. Dicebatur , ubi quis auidius inhiaret prædæ. Eft enim Larus auis
de. auida,uoraxq;: quam eandem Græci ningov appellant.Ariftophanes in Equitibus:
λάρΘ κεχηνὼς ἐπὶ πέτρας δημηγορῶν.
Quæ Latinè quidem commodè reddi no poffunt. Cleonem enim ob rapacitatem Larum uocat, quôd
quemadmodum auis in fcopulis obuerfatur,fiquid pifcium pofsit uenari,ita ille uerfaretur in Reipu
blicæ negocijs adminiftrandis,fuum interim agens negociú.Plutarchus apud Athenæum libro Con
uiuialium tertia:
'
τῆ δ᾽ ἀ᾽ ἐπ᾿ ἐδὸν ἰὼν , σχεδόθεν δὲ οἱ Κῶπαράσιτ visi
id eſt: xept
χαιρεφόων,πανῶν λάρῳ ὄρνιθι ἐοικώς.
At uerò adueniens in limine ftabat
Charephoonparafitus ei uicinus, aui non
Dissimilis uulgòdicta eft Larus, efurienti.
Apud
AA
 CHILIADIS SECVNDE CENTRIA X. 4Sun
Apud eundemlib.8. refertur hic trimeter :
ὀψοφάγες ὥτε τὲς λάρους εἶναι σύρους . idest :

Effe utilaros obfoniorum auidos Syros.

Larum Theodorus Gaza uertit Grauiam, cuius mentionem fàcit Plinius intermaritimas Halcyone
&Mergum, lib.io.capite 32.
Laconifmus. XLIX
Nanoviaudu, uelutiprouerbio breuiloquentia uocát: fiue quod Lacedæmonij factis magis quàm elo- Breuiloquen
quétia præcelluerüt,fiue quòd in Apophthegmatis præcipuè ualuerút. Horú aut præcipua gratia , ut tid.
75%
paucifsimis uerbis plurimü fentétia cóplectantur.Guiufmodi funt illa, na,id eft, Si: refponfum pro cnx.
C lixæ orationi legati. &,,folü totá occupans epiftola.& , tam ras: id eft, aut hunc , aut fuper hunc. 8x
M.Tullius aliquádo iocatur in Laconifmú Bruti. &aanavinus eyes, apud Græcos pro eo quod eft, pau
cis,& cópendio dicere. Etaannvijay, affectare breuiloquentiá. Gregorius theologus in epiftola:rdano, ranwrifap.
fed νίζειῳ καὶ τὸ ἐξὶν ὅπόρ οἴε ,ὀλίγαςσυλλαβὰςγράφειν,ἀλλὰ περὶ πλάτωνὀλίγας,ideft :Laconifarenon eft hoc quodar
bitraris,paucas fyllabas fcribere,fed de reb. plurimis paucas. Proinde Homerus quoq; Menelao ceu
Lacedæmonio argutam breuiloquentiam affingit:
παῦρα μὲν, ἀλλὰ μάλαλυγέως. Panca quidem,uerùm planè argutißima.—
Quin& frugalitas & integritas Lacedæmoniorum præ cæteris Græciæpartibus tanta fuit,ut qui ca- Laconicè uiz
ftigate cafteq; uiuerent, Laconicè uiuere dicerentur . Cimon quoties aliquid in Athenienfiü fuorum uere.
morib.reprehéderet,dicere folet:ananandaóvioíy Tosto . id eft:At nó tales Lacedæmonij . Itidem &
.
Mafsilienfiú probitas abijt in puerbiu, quod alibi retulimus.Sunt aut hæc inter fe cognata, pauca lo
ke qui,& probueffe uiru. Huc fpectabat Charillus , qui roganti quur Lycurgus tam paucas leges prodi
diffet:Quonia,inquit, pauciloquis nó eft opus multis legibus. notans obiter Athenienfes, quorum lo
quacitati nullæ leges fufficiebant. Celebratur & hoc dictú inter Thaletis fententias apud Laertiu. Pin
darus hymno Ifthmiorum 5. apyaw non aghorrás napẞgaxisas. id eft:Argiuorú more dicetur paucifsi
mis.Interpres admonet Ionum effe multiloquentiam. Cæterùm breuiloquentiam non tantùm effe fa tonum multi
miliarem Laconibus,uerumetiam Argiuis,citans illud ex Vlyffe furente Sophoclis:
loquenta.
μύθου γδ' ἀργολιςὶ σωτέμνειν βραχύς. .1. Arginapaucis multafert oratio.
Laertius ex autoritate Ariftagora Milefij refert , & Chiloni peculiarem fuiffe breuiloquentiam : un
degenus hoc dicendi Chilonium appellat. Huc pertinet uerficulus ille, úeluti prouerbialis apud A
thenæum relatus :
B id eft:
τὲς σωετὲς δ᾽ οὔτις πάστε τάχιςα λέγων εὖ .
Moxperfuadebis cordato,fibenedicas.
Late uiuens. L
adds Bions: id eft,Falle uiuens.Admonet adagium , in humili fortuna uitam effe felicioré ijs qui ob
add Boas, ad uerbum commodè non poteft reddi ,uerùm hanc habetfententiiffe fentiret . Nam
fcurè uiuunt, & à publicis negocijs ita femoti,ut cuuita decefsiffent,nemo illos uixiffe fentiret. Nam
quafi dicas : Nemo
tefentiat in uita fuiffe. De hoc adagio re&
tè dictum fit, nec ne, Plutarchus commentarium confcripfit,
fi modò non fallit infcriptio. Nam cum uerteremus,phrafis ipfa nonnihil reclamare titulo uidebatur.
Allufit ad id Horatius :

Necuixit male, quinatus moriens fefellit.

id eft,quem nemo fenfit,nec prodeuntem in hanc uitam,nec excedentem è uita. Allufit huc, ni fallor,
Ouidiusin libris Triftium :

Sal Crede mihi, bene qui latuit ,bene uixit:& intra

Fortunamdebet quifque manerefuam.
idi
Recenfetur apud Suidam prouerbij nomine.
cir
Labyrinthus. LI
guis
Aaßuevo ,id eft,Labyrinthum olim uocabant orationem,aut rem quempiam uehementer impedi Labyrinthus.
приво
tam &inextricabilem .Veluti fi quis philofophiæ ftudium Labyrinthum uocet, quod femel ingrefsis
nullus unquam fit exitus.Aut uoluptatis ftudium Labyrinthu uocet, quod aditus ad eam procliuis,
FIL
exitus difficillimus . Sumptum à Labyrintho Dædali, quod antrum fabulæ ponút in Creta,finuofum
auis
& inexplicabilibus ambagib.inextricabile, in quo feruabatur Minotaurus. Dictum putat Suidas wage
u dúpav raßay :id eft, quòd oftium non habeat:indicans & in garrulos ac nugaces competere, qui fer
monis nullum inueniunt exitum , fifemel garrire cœperint. Gregorius theologus in epiftola ad Eu
gol febium Cæfarienfem ,torquet in uerfipellein :ἐπειδὴ πρὸςαὔδρα ποιέμαι τὸςλόγος ὅτι ἀγαπῶντα τὸ ψουδῶ , καὶ τὸ
pu ἐμέτοδῳ φωρᾶσαι τσαύτιου ὀξύτατου μὲν ὅτι μάλιτα σοφοῖς πλέκεται καὶ ποικίλοις λαβυρίνθοιs.ideft: Quoniamci eo uiro
00 loquor,qui nonfolùm non amet mendacium, fed & qui in alio pofsit quàm ocyfsimè deprehendere,
Au

etiamfi uelfi callidis uarijsq; labyrinthis inuoluatur. Huic non difsimilis erat Meander. Id e- Meander.
rat picture run eftum ab exemplo Labyrinthorum, cuiufmodi uidemus &hodie in nonnullis pa
uimentis. Vuturudentius in carmine, cuius initium, Cultor Dei:
oilma
O` tortuofeferpens Fraudesg flexuofas,
Qui milleper Meandros, Agitas quieta corda. AR
Hinc & Meandro Lydiæ fluuio nomen, quòd flexuofus erret.
S 4
opd Labo
λ
 M
RV
S MI G IO
488 D ES . ERA ROT . ADA

Labore laboriofus. LII A

p
wóve woungos: id eft, Labore laboriofus. Ipfa figura hyperbolen habet laboris immodici . Refertur à
Ap
Suidaprouerbij titulo. Hac forma Theophilus apud Athenæum lib.13. dixit de infigniter formofa & rebant
procera,kanna kanus,μryída μryáñus,fexu opus: quafi dicas, forma formofam, magnitudine magnam , arte
perend
artificem, fiue fapientia fapientem. Similis tropus eft apud Hebræos,quoties uel exaggerant uel affe
goodun
uerant:Miferans miferabor, Laboraui laborans. Extat autem apud Ariftophanem in Lyfiftrata. Sub.
eft autem & iocus ob amphibologiam uocis. woungde enim Græcis ut laboriofum ac miſerum , ita fi
Homin
gnificat & malum aftutumq;.
LIII erbia
Laciada.
anada :id eft, Laciada, uulgatum conuicium in machos.Populus quifpiam eft Atticæ Laciada.
pinee
rum,tribus Oeneidis,apud quos ingens raphanorum copia. His autem utebantur in adulterio depre
Erot
henfos ludibrij caufa.Refertur apud Suidam .
Laborem ferere. LIII
woop onúgap: id eft, Laborem ferere,uulgò dicebantur, qui fruſtra laborarent, quafi nihil fructus è la
bore reportaturi,præter laborem ipfum.Autor Diogenianus. difsi
Labrax Milefius . LV locoE
1
Inftolidum a= náßpa§ uinýoi☺.i.Labrax Milefius.In ftolidú & auidu dicebatur. Labrax enim pifcis genus lato oris
uidumq;. rictu,unde efcá totam unà cum ære faucib. corripit, atq; ob id facilè capitur. Vnde apud Plautũ leno . Fhzad
ni Labracis nomé.Ariftoteles hüc annumerat inter eos, qui præda laniatuq; uiuunt.Lingua eft offea,
& affixa, cor triangulu.Ariftophanes apud Athenæu lib.7. labracem pifcium fapiêtifsimum appellat:
λάβραξ ὁ παντων ἰχθύων σοφώτατΘ .
Apud Miletum aut Afię ciuitatem prægrandes,& item plurimi labraces effe dicuntur,propter ſtagnú
influens in mare.Gaudet enim hic pifcis aqua dulci.Ariftophanes in Equitibus:
ἀλλ᾿ ἐλάβρακας καζαφαγὼν μιλησίες , •
καλονήσιας .. id eft : endep
Haud cum lupos uoraueris Milefios, Facies tumultum.
Nam quidam hunc pifcem effe putant,qui Latinè Lupus dicitur.
Lauares Peliam. LVI
Lauare Pelia nśoys & weníav: id eft, Laues Peliam.Dictũ apparet,ubi quis falutem pollicitus, adfert exitium :aut ubi
quis prodeffe conatus,ingens addit malum.Ductú à notifsima Peliæ fabula: quem dum filię à Medea
MAY
perfuafæ ftudent ad iuuentam reuocare,lebeti feruenti impofitum occiderunt. Fortafsis non intem
peftiuiter dicetur,ubi quis falfa fpe ductus,inanem fumit operam. Veluti fi quis arte, quam uocant Al B poida
Alcimica, cimicam, fretus,fibi promittat futurum,ut è ftanno fiat argentum, ex ære aurum. Refertur in adagio.
rum Collectaneis,quæ Plutarchi feruntur nomine. 10
LVII aduIL
Iterum atq; iterum ad Pythum uia.
Percun&
tato= αὖθις αὖ πύθω δ᾽ ὁδός . ideft : Iterum atq
, iterum Pythumuerfus uia. tmpo

res molefti. Dictu de ijs, qui molefti funt eadé de re iterü atq; iterü percunctando. Quemadmodú folét ignari uię,
quécúq; obuiú habuerint,de uia rogare. Porrò Pythus ciuitas Apollini facra, quę uifebatur à plerifq;.
Apparet ècomoedia fumptum.Eft enim hemiftichium iambicum: uerùm ex qua,non indicat Dioge
nianus,& mihi non fuccurrit.Finitímum illi,é diòs képvd&: id eſt,louis Corinthus. ami
Cum Delphis facrificauerit,ipfe carnes abfumit. LVIII Baby
Plutarchus 7.lib. vμia , hunc fenarium ueluti prouerbialem citat: umc
Tum
δελφοῖσι θύσας αὐτὸς ὀψωνᾶ κρέας... Carne ipfe Delphis immolata uefcitur.
am,q
Oftendit dicifolitum de ijs,qui uocatis conuiuis ipfi cibos appofitos deuorant , ut illis fpectare tan
tùm liceat,non uefci.In Delphicis enim facris , is qui immolârat uictimam , ea uefcebatur. Contràfie.
bat his facris, quæ Hecate inferebantur: ex quibus nihil redibat ad eum, qui offerebat,præterfumum
& tumultum.Quanquam & in diuerfum fenfum accipi poteft,ut intelligamus , Delphicum facerdo
tem nihil impertiri de uictima, ei qui uictimam dedit: ita fit aliquoties, ut edax conuiua , feu pluribus
adductis edacibus umbris, uelut harpyis, cœnam omnem deuoret , efuriente qui uocauit. Adagium intec
torqueri poteft etiam ad illos, qui beneficio, quod alij dediffe uidentur, ipfi fruuntur. Vt epifcopi no. om
Star
nulli nepotibus fuis facerdotia magnifica donant nonnunquam : fed ad pueros folus titulus redit, ad g
epifcopos prouentus.
ἰθμιάζειν . LIX

μιάζει ifay,olim dicebantur qui parú cómodè,paruq; falubriter uiuerent : propterea quòd Ifthmiorú
‫ܕ‬
ludorum tempus morbis effet obnoxium,ob ingentem hominum conuentu. Meminit Suidas & He FOS
fychius. Fortaffe non abfurdè dicetur in hos,qui fruftra conatur, propter Ifthmi perfofsionem à mul fu
tis infeliciter tentatam. Qua de re dictum eftnobis alibi copiofius .
LX pro
Ipfi curandum.
e
AUTŲ μrantrop,dan Tài Top oinor :id eft, Ipfi curandú eft,fed in domů. Zenodotus ait huius adagij mentio.
nem fieri apud Ariftophane in Agricolis,præterea apud Platonem grammaticu. Natum autem ab æ
dibus quibufdam maximis, quæ locabantur conducere uolentibus. Vnde conuenire uidetur ( fi qui
dem coniecturas fequi fas eft,ubi nihil adferunt quod fequaris Græci fcriptores) in eos , qui rebus a
lienis liberius utuntur: ut folent qui in conducto habitant.
Hyper
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA2 X. 489

Hyperberetaa. LXI
opera : id eft, Hyperberetæa,dicebantur olim admodum ferotina, quæq; uix tandem adueni
rent.Apud Macedones extremus anni menfis, per appellabatur. Vnde quæ in longum pro ipßprïã @
ferebantur, Hyperberetea dicebantur:perinde quafi apud Latinos dicas Decembria.Et operain, menfis.
coperendinatores. Suidas exiftimat eú effe menfem apud Macedones,qué nos Octobrem uocamus :
quod tum fera fitæftas, & quæ tum proueniunt,poft legitimum tempus prouenire uideantur.
Vlyffis remigium. LXII
Homines nequam & uoluptatibus addictos Horatius in Epiftolis Vlyfsis remigium appellauit, vlyẞis remiz
prouerbiali nimirum figura: gium.
Remigium uitiofum Ithacenfis Vlyfi.
Vtqui nec à Circes poculis temperârint, nec à Lothophagis auelli potuerint, nec à Solis bubus abfti
nuerint. Vnde Homerus Odyffeæ I.
αὐτ γδ σφετέρῃσιν ἀπασπαλίῃσιν ὅλον νήπιοι ..

Ipforumfiquidem uecordiaperdidit illos Amentes..

Non difsimili figura dixit,fponfos Penelopes, & Alcinoos, uoluptarios & uirtutis negligentes. Item Alcinoi & Pe
alio loco Phæacem appellat nitidum,& bene curata cute,
nelopes fpofi,
Ex
Vt poßimpinguis Phaaxg , reuerti.
DePhæacibus Homerus Odyffeæ lib.8.
αἰὰ δ᾽ ἡμῖν δαίς τε φίλη ,κιθαρίς τε, χοροί τε,
εματά τ᾽ ἐξημοιβὰ , λοετρά τε θερμὰκαὶ εὐναι. id eft :

Nos ueròfemper capiunt citharag, chorig,

Et uaria ueftes,& balnea calda,thorig.
Idem de procis Penelopes, Odyffeæ lib.1 .
τέτοισιν μὲν τοῦταμέλε,κίθαρις καὶ ἀοιδὴ
ῥεῖ᾽ ἐπὼ ἀλλότριον βίοτον νήποινον ἔδεσιν . id eft i

iftosfolicitant hac, concentus, citharag

Etfacile, ut qui alienafient impunè uorantes.
Zaleuci lex. LXIII
B Jarons vou.Zaleuci lex. De edicto mandatos plus fatis rigido,paruq; humano dicebatur.Zaleu. Leges durios
cus quidá Locréfib.ijs, qui uocatur Epizephyrij ,leges tulit acerbiores: quales ferütur & Draconis fu res.
iffe leges apud Athenienfes,uerè Draconis,ut ille dixit,no hominis. No difsimile illis , Manliana im
peria :&,Phalaridis imperiu.Meminit hiftoriæ Valerius Max,libr.6.cap. 5. Etenim quü filiús Zaleuci
fecundú ius ab eo conftitutum ob crimen adulterij utroq; oculo carere deberet, ac tota ciuitas in ho
norem pœnam adulefcenti remitteret, repugnauit aliquádiu : poftremò populi uictus precibus , fuo
prius,deinde filij oculo eruto,falua lege, fupplicij modum temperauit.
Zopyri talenta. LXIIII
fangs ránavra: id eft,Zopyri talenta. De præclaris factis, magnoque æftimandis .Hic Zopyrus Darij Zopyrus.
regis amicus erat,qui fibi nares & aures confcidit,& omne corpus flagris cruentauit: ut his argumen
tis Babylonijs fidem faceret,fe Dario malè uelle,à quo tam immaniter effet acceptus. Itaq; Babylo
nioram ciuitatem ingreffus, eam Dario prodidit. Vnde Darium dixiffe ferunt, fe unum Zopyrum in.
tegrum malle,quàm centum Babylonas.capere. Et oblato malogranato, tantum optauit fibi Zopy
Forum,quantuin ibi granorum ineffet:ut narrat Herodotus libr.3. Memiuit Plutarchus in apophthe
ginatis.Adagium recenfet Zenodotus.
Vnafcutica omneis impellit. LXV
—μία μάςιξ παύτας ἐλαύνει . ideft : -Vnafcutica incitat omneis.
Hemiftichiu heroicum de negocio dictú, quod facilè fieret,uidelicet à promptis omnibus , & fuapte
fponte currétibus.Fortafsis aptè dicetur & in hos, quos eadem caufaimpellit: puta eadem fpes lucri,
ftudium cómune,idem amor aut odiú. Sumptu ab aurigis. Autor Suidas. Vfurpat Plutarchus in uita
Lycurgi,fcribensurbem Lacedæmoniorum ἀπὸ σκυτάλης μιᾶς καὶ δίβωνΘ αρχισανοἱ ἑλλάδῳ · ἑκόσες καὶ βόλο .
Ms.id eft:Scytala ac fago imperantem Græciæ fpontaneæ uolentiq;.

Tanquam Chalcidica nobis peperit uxor. LXV.I

worß xanidiný terong ÿui yui:id eft,Tanquam Chalcidice peperit nobis uxor.De ea dicebatur, qua
liberos quàm plurimos peperiffet. Tradunt heroinam quampiam fuiffe,nomine Comben,cui cogno Combe Chal
men fuerit Chalcidi,quod prima arma ærea cofecerit. Ea uiro cóiuncta centú liberos enixa dicitur:fi cidica.
cutiproditú eft in Euboicis annalibus, & atteftatur Ariftus Salaminius. Quidá ad Chalcidé Euboe
ciuitatem referunt, quòd è Chalcidenfiú officinis ingens armorum æreorum & quadrigaru uis pro
diret.Stephanus enim ab officinis ærarijs urbi nomen additum putat. Vfurpare licebit, ubi fignifica
bimus, multum litium ,bellorum, aut curarum alicunde natum .
8 His Medus non infidiabitur. LXVII
Aquafe :id eft,Hæc Medus non obferuabit. Cum Xerxes exercituin Græciam traduce
re para

1
 490 DES. ERASMI ROT. ADAGIORVM
repararet,utautor eft apud Zenodotum Dicæarchus, Græci defperatis rebus facultates fuas abfum A កែបឧបា ត
pferunt,ne multum reliquum fieret , quod hoftis tolleret , ita dicentes : Hæc Medus non obferuabit. Aderatin
Eaq;uox in adagium abijt,ubi quis largius impenderet fua , ne uenirent in aliorum manus . Veluti fi turimp
quis pecunias fuas erogaret amicis, ut eas liberis turpiter abfumpturis fubducat , rectè dixerit : Taura bat,ma
µÿd☺è quλáfa . Autfi ciuis opulentus pecunias extruendis ædificijs abfumat, ne his infidietur auarus forore
princeps,& omnium fortunis imminens. 14 ac
It
In Orci culum incidas. LXVIII
sadreg
ads wpwny wpinions :id eft ,In Orci culum incidas.Sermo perniciem & extremu exitium imprecan alatoig
tis.Recenfetur à Diogeniano. Cognatum illis,bánn löganas,ßánn & µanagíav. acaqs
Inuitus Iupiternouit. LXIX sturZen
now is fusoid : id eft, Inuitus quidé Iupiter nouit.Vbi quis pollicetur quippiä, fed inuitus.In qui Republi
bufdam codicibus lego, nos jos oid :id eft, Inuitus tanqua Iupiter cognouit. Mihi uidetur & re tonish
&tè quadraturum,ubi ferius penas dantnocêtes:ut affine fit ei quod alibi referimus,fous hard xgóvi☺ aysda
as Tas dippas.Etenim qui ferò dat ,aut punit,grauatim id facere uidetur. dbitar
Excubias agere, aut ditari. LXX Virgul
Excubias age= Chrift
gpagān, wasrāp:id eft,Excubias oportet agere,aut diuitem effe. De ijs dicebatur , qui ampliter face
re. rentfumptus de alieno.Nam ut diuites, quibus ampla res domi eft, large profundunt : ita milites non ascanc
parcunt opibus alienis,fed prodigunt gnauiter, & fcelere parta perdunt fceleratius. Athenienfes ex ateg
cubijs agendis infulares magno ftipendio conducere folebant.Non difsimile illi :
ἵππῶ μὲφέρει,βασιλεὺς μὲ τρέφει . Equus meportat,alit rex.
Intra feptimam . LXXI
Suo tempore Tds iẞdóμns:id eft,Intra feptima.fubaudi luna.Ēdictú erat Athenis,ne ante feptimu diem menfis, es
omnia perage xercitu educerent.Rectè fortafsis utemurhoc adagio, quoties admonebimus,mature,fuoq; tempore
da. negociú aggrediendum.Meminit Zenodotus, Suidas & Hefychius :nec præterea quicquâ adfcribút. moneti
Vide num allufum fit ad id, quod alio retulimus loco, dou Bis:id eft,feptimus bos: & thisinfid
+ ἑβδομον βὲν ἡ σοφὴ παροιμία . ideft : Etfeptimum uenuftus adagio bouem: AIA
abe
quòd pueris fextum menfem egrefsis farinaceus bos fingi confueuerit: qui lunæ primùmapparentis
SAATE
cornua repræfentaret . ۱۱۰
LXXII HT &
În cotyla geftaris .
koruny popr.i.In cotyla portaris. Sufpicor dictú de ijs, qui arbitrio alieno, quò libitu effet,huc atq; il
luc duceretur.Autubi quis indulgentius foueretur. Tractú eft adagiu à genere lufus puerilis , qui di- B ginal
&us eft, korún . Huius meminit Iulius Pollux li.9.De rerü uocabulis. Erat aut huiufmodi Vnus quif hograp
pia reductas in tergu manus cóiugebat,ftringebatq;.Rurfum alterimpofitis in eas genib. tollebatur, OUS
tomai
fuis interim manib.oculos geftátis obtegés.Et ad huc geftatus modu, korúan portari dicebatur, quòd
fimu
korúan, manuũ cóplexu geftaretur.Ná korúns Græcis cum alia permulta , tum manus etiam cauam partem fi
gnificat.Hunclufum Iulius Pollux ait alijs item uocabulis appellari,uelutinaádav & vßrivdav.
In apes irruifti. LXXIII wri
batoisn
às prníïjas knwμaoas : id eft,In apes infilifti. Vbi quis præter opinionem in ingens agmen uelut exa
men malorum immergitur:quemadmodum euenire folet ijs , qui impudentes in apum nidum inci mco
indiai
dunt.Circumuolantibus & impetentibus undiq; illis, & fugientem etiam infequentibus , haud facilè
difcedit fine uulnere,quifquis inciderit.Solent autem iuuenes comeffabundi in conuiuium æqualiú
irruere,quemadmodum Alcibiades apud Platonem irruit in cóuiuium Agathonis. Et Syrus in Adel Chryf
phis de Demea,qui feproripit in conuiuium filij: Abijt, comeffatorem haud fanè commodum , præ isno
fertim Ctefiphoni. and
Orci galea. LXXIIII memi
effi
idnuÿ :id eft, Orci galea.Dicitari folitum in eos, qui femet arte quapiam occultarent. Parœmiá
Arte femeti osho
ad huiufmodi fabulamreferunt Acrifio de mafculis liberis tollendis oraculum confulenti refpófum
pfos occultan
eft, è Danae filia ipfius nafciturum filium,à quo occidendus effet : itaq; territus æreum thalamu fub
tes. បងគង
terraneum parauit, in quo filiam inclufam adferuabat,ne cumuiro quopiam rem habere poffet. Iupi
ter autem amore uirginis correptus in aurum transformauit fefe : atq; ita per impluuium in Danaes 0:00
Perfeus. gremium illapfus,eam grauidam fecit.Natus eft Perfeus.Quod fimulatq; refciffet pater, ipfam matré
unà cum infante, fcrinio inclufam,in mare præcipitem dedit. Porrò fcrinio forte fortuna ad Seriphú
infulam delato,Dictys fublatum ad fe Perfeum aluit.Polydectes aut,Dictys frater,qui Seriphijs impe 0Co
ritabat,Danaen amare cœpit.Verùm Perfeo iam adulto,no potuit ea potiri. Proinde couocatis ami
min
cis,& interhos Perfeo,ait fe uelle certamen edicere fuper Hippodamie Oenomai filiæ nuptijs. Per
feus aut exiftimas fi cú Gorgonis capite pugnaret,neminem poffe obfiftere, præter alia poftulauit e 200
quos:ductuq; Mercurij ac Palladis,peruenit ad Phorci filias,Memphedem,Ennyò & Dino . Has aiunt
ftatim natas anus fuiffe,tum unicum duntaxat oculum fuiffe tribus , unicu item dentem:his uicifsim
inter fe treis utebantur.Hæc cu Perfeus abftuliffet,repofcentibus illis,ait redditurú fefe,fi uiam com
moftraffent, quæ ad nymphas duceret.Eranthis nymphis alata talaria , & cibifis quæpiam: quam ar
culam feu peram putant fuiffe."Habebat & Plutonis galea :quam qui geftaret, is quofcunq; uoluiffet,
uidebat,ipfe nemini cófpicuus. His igitur inftructus Perfeus uolucer iam!ob talaria,ficuti diximus, ad
Gorgonas deuolauit.Erát aut Gorgones tres forores, Euryale, Sthenò,Medufa. Erát his capita,draco
num
 CHIL. SECVNDE CENTVRIA X. 491
A
A nufquamis obfita,pręterea dentes maximi,fuu inftar,ad hęc manus & ale, quib.per aera ferebantur.
Aderatinfuper ea uis ,ut obtuetes fefe,in faxa uerteret.Porrò fola Medufa è tribus mortalis erat Hác
igiturimpetit Perfeus . Et oculis defixis in clypeu æreum,per qué tamé ipfam Gorgonis imagine alpi
ciebat,manuporrigens, qua Pallas in Medulam dirigebat, caput Medufæ defecuit. Aduolates relique
duæforores,Perfeu quidé infequebatur, uerum cú illú ob galeain Plutonis uidere non quirent, retro
abiêre.Itaq; Perfeus reuerfus in Seriphu,Polydecten aggreffus eft,amicorú auxiliú imploranté. Qui
bus ad regia concurrentibus, Perfeus Gorgonis oftento capite, quotquot obtuerentur , in faxa uertit,
Sublato igitur Polyde&ta, & Dicty in fratris locú inftituto, Gorgonis caput Palladi dedit , galeá Mer
curio,cúq; hac pera ac talaria:ille rurfum nymphis reftituit.Reliquum fabulæ, quam longius profe
quiturZenodotus, quandoquidem ad enarrationem adagij nihil attinet, omitto. Vtitur hoc Plato lib:
de Republica 1o.dicens : Semper honefta propter fe fequi oportere , étiam fi quis Gygis anulum , uel
Plutonis habeatgaleam .Quibus ex uerbis colligitur,eandem effe huius prouerbij fententiam , & il
lius,yuys daxJunid eft,Gygis añulus. Vtrunq; enim à fimili fabula natum eft. Proinde rectè accom
modabitur&ad eos, qui rara quadam felicitate quicquid uolunt efficiunt. Cuius generis eft etiam il
lud,Virgula diuina. Vlus eft & Origenes lib.r.aduerfus Celfum hæreticu, declarans magis conuenif
fe ut Chriftus in Egyptum fugiens fubduceret fefe Herodis infaniæ, quàm fi fub Plutonis cafside la
titans eundem fefelliffet.Adagium manaffe uidetur exHomero,apud quem Iliados 5. Pallas fefe Or
cigalea tegit,ne uideretur à Marte :
τὸν μὲν ἄρης ἐνάριξεμια φόνου, αὐτὰρ ἀθλη
οι ἄϊδουκινέζω ,μή μινἴδοι ἔβριμ σἄρης. id eft :

Ille quidem cecidit iugulatus Marte cruenta:

Atfe Orcitexitgalea Tritonia Pallas,
Ne Mars hancuirtute infignis cernerepoffet.
Admonet interpres,prouerbio dici, duvaid vid eft,Induere Orci galeam,de homine qui oc
cultis infidijsnoceremolitur.Ariftophanes ἐν ἀχαρνοῦσιν :
λάβε δ᾽ ἐμῶ γ᾽ ἄνεκα παρ᾽ ἱερωνύμε , Meag,caufafumito ab Hieronymo,
σκοτοδασυπυκνότριχα τῶν ἄΐδεκακῶ , Orcigaleam hifpidam nigrantibuspilis,
εἶτ᾽ ἐξανοιγε μηχανὰς τὰς σισύφες . ideft : Dein explicato dolos artes Sifyphi.
Initium belli . LXXV
B xist id eft, Origo belli: ubi quis prior lacefsit iniuria feu conuicio. Sumptum uidetur ab hi
ftoriographis, quibus mos eft, primùm caufas exponere, quibus bellum coeptum fuerit. Huc allufit
Lucianus cum ait in Pfeudomante: ni kavrà Top denudídlu , dexαe o wósu ivdivde ÿdu. id eft : Et quemad
modum ait Thucydides,hinc iam bellum oritur.Vnde du lædere dicitur,qui nulla lacefsitus in aériµờ απόλεμο.
juriafimultatem exercet.
In fermento iacére. LXXVI
My id eft,In fermento jacére,dicebantur, qui animo effent ægno,quiq; iracúdia turgeret. Animo agro
Plautus in Mercatore: Vxor tua in fermento iacet.pro eo quod eft,intumefcit ira.Idé in Calsina: Nuc præditus.
infermento tota eft:ita turget mihi. Nota traslatio.Fermentü enim & acorehabet, & tumorem.Vnde
& in diuinis literis, Fermentum malitiæ rancorisq; fignificationem habet.
In eo ipfo ftas lapide, in quo præco prædicat. LXXVII
Chryfalus feruus in Bacchidibus Plauti,fené irridens, qué argento defraudabat : O'ftulte, inquit,
nefcis nuc uenire te. Atqui in eo adftas lapide, ubipræco prædicat. Quadrabit ubi quis præfens , ui
dens,audiens ,tamen deluditur. Nam uendi etiam hodie uulgò dicütur, quibus fit impoftura. Quòd Vendi.
aut meminitlapidis, id traductum eft à lapide quodam æditiore,quem Romæfuiffe cóplurium auto
ru teftimonio conftat, unde præcones in auctionibus res uenales nunciabant.Vnde M.Tullius uilif
fimos homunculos de lapide emptos appellat. De Colono dictum eft alibi.
Inûs dolores. LXXVIII
ivas : id eft ,Inus dolores. Inò Cadmi filia, ex Athamante duos peperitfilios , Learchum & Meli. Fabula de Ino.
certam,præterea filiam Eurycleam.Athamas autem uerfus in infaniam, reliquos liberos arcu percuf
fit,occiditq . Inò unà cum Melicerta fefe in mare abiecit. Et hanc quidem Megaras undis appulfam
Megarenfes multo cum honore exceperunt,iufta perfoluentes, Leucothoe nomine cómutato : illum
uerò Corinthum delatú, Corinthij fepelierunt, & in eius honore Ifthmios ludos inftituerunt : & no
mine item commutato uocantes Palæmonem.Hinc ortu adagium , ut intolerandum , & exanimanté
(ut ita dixerim ) dolorem fignificantes dicerent,ivesex . Nam Achos propriè dolor dicitur apud Græ- 4 .
cos,qui prorfus obftupefacit,fuiq; fenfum adimit homini.Melicrates Tyrius apud eundem Zenodo
tu, unde hec retuli,fabulam,quæ paramiæ dedit occafionem,narrat ad hunc modú Athamanti prius
fuerat uxor Nephele, ex qua duos fuftulit liberos,Hellem & Phrixum.Hac defuncta fecundam duxit
uxorem Inò. Ea ueluti nouerca tendens infidias Nepheles liberis, perfuafit indigenis mulieribus , ut
femina in terra iacienda prius frigerent, id eft,adurerent in fartagine . Ceterùm ubi res malè eueniffet,
neqs quicquam is annus produxit, Athamas in hac rerum anguftia Delphos mifit , qui confulerent o
raculum,Verùm Ino legatos muneribus corrupit,ut domum reuerfi dicerent , refpondiffe deum , ita
demum penuriam annone depellendam,fi Hellen & Phrixum occidiffent. Itaq; perfuafus Athamas
Phrixum
 492 DES. ERAS. ROT. ADAGIORVM
A ere.Nam
Phrixú & Hellen ad ara admouit immolaturus .Verùm dij miferti, aurei uelleris ariete uectos illos per
gastri
aera fuftulerüt. Et Helle quidé,cú fefe in arietis tergo no fatis teneret, delapfa eft in mare, quod ab ipfa
Hellefponticüappellatur: Phrixus aut in Colchica regioné incolumis delatus eft. Athamas ira deoru bijmer
in rabiem uerfus,Inûs liberos aggreffus eft, quemadmodum modò demonftrauimus. idorum,c
In omni fabula & Dadali execratio . LXXIX
Autores cala. wavripídy ni dadáns void eft,In omni fabula & Dadali execratio. Quadrat in autores atrociú
mitatum. facinorum ,aut ingentiú calamitatu, ut frequenter illorú incidat mentio, fed no fine deteftatione.Tra
dunt ab hac ortu fabula Pafiphae regina Crete,tauri amore capta,Dædalü exorauit,ut fibi uaccam li олит воз
gneam ad proximamueræ uaccæ fimulationem effingeret. In hac inclufa mulier , è tauro concepit, alopra
acMinotaurum monftrum abominandum peperit. Minos autem certis de caufis iratus , Athenienfi. drant,p
bus indixit,ut quotannis feptem uirgines,& totidem adolefcentulos mitterent Minotauro obijcien
dos.Horum omnium quoniam Dedalus caufam dediffe uideretur , in eum uulgò dira imprecaban,
tur:underes in prouerbium abijt.
Seulat
LXXX
In parte uel ignem prædetur aliquis. apudA
Partitiones re id eft : ide
ἐν τῷ μέρει τις καὶ τὸ πῦρ σκυλευσάτω .
rum . Pradetur aliquisper uices ignem quoque . item,
Suidas admonet dictum de ijs, qui parum æqua referunt in commune. Cum enim res communis có alemi
miffafuerit manibus unius aut paucorum , maxima pars penes eos hæret , qui diuidunt. Quid enim do,am
non prædetur, qui prædatur ignem: qui fic eftnaturà communis, ut ipfe nihilominus pofsideas , po beffer
fteaquam & alij fueris impartitus.Amicitia facit omnia communia : uerùm ubi uentum eft ad partiti asfit
σκυλομεταν tones.
onem,quifq; ftudet quodpoteft rapere. Haud fcio an fcribæ uitio proσκαλουέτω
nanovirw,
, deprauatum oxunovitwi
utpettineat ad ænigma Pythagoræ.
In nihil fapiendo iucundiffima uita. LXXXI SAT
Sophocles in Aiace maftigophoro,fub perfona Aiacis, qui iam ab infania refipuerat: boceft
Non fapere,iu ἐν τῷ φρονᾶν γδ μηδὲν, ἥδες Θυβίου. Suauißima hic eft uita.fifapias nihil. perefqt u
cundum . τὸμὴ φρονᾶνγδ,κάρτ' ανώδευον κακόν. .1. Namfapere nil,doloris expers eft malum
Hanc fententiam docti citant prouerbij loco. Confentaneum eft autem , uulgò iactatum fuiffe uel e Humife
ius argumento fabulæ, quam Horatius narrat de quodam Argiuo , qui felicius exiftimaret infanire, gens.H
quàm fapere & ringi :
Polme occidistis amici,
B
Nonferuaftis, ait, cuific extorta uoluptas,
Et demptusper uim mentis gratifimus error. quid
Huic concinit illud Ecclefiaftæ dictum : In multa fapientia,multa indignatio. &: Qui addit fcientiá, dostur
adijciet & laborem.Heraclides Ponticus apud Athenæum autor eft,Thrafylaum Axonenfem Pytho mine
dori filium,hoc infaniæ genere correptum fuiffe,ut exiftimaret naues omneis quæ in Piræum appel
lerent,fuas effe.Eas appellentes fumma cum uoluptate recipiebat : foluentes dimittebat, ac profe thicr
quebatur: infumma felix erat, perinde quafitantarum rerum dominus. Si quid periffet , non requi tPin
rebat: fi quid effet incolume, uehementer gaudebat, alijs iactitans fuam fortunam : donec Crito fra Saringa
ter è Sicilia reuerfus, correptum hominem traderet medico. Cæterùm is ad fe reuerfus , negauitun aplille
quam fuauius uixiffe fefe, quàm cùm eo mentis errore teneretur. Siquidem cum tantum adeffet uolu graco
ptatum ,nihil unquam fenfiffe moleftiæ.
LXXXII AF
Ignem palma.
ribus
wig wanay:id eft,Igne palma. Dici folitü,fiquando protinus aliquid intellectú effet à quopiam:ut fi
fcommate dicto,ftatim fentiat aliquis in fe dictú. Sumptu uidetur ab ijs ,qui per lufum ignem admo
uent manibus alienis, qui fubito fenfu excitati refilire folent, rifumq; mouere fpectantibus.
Sub cultro liquit. LXXXIII diuu
econ
Sub cultro lin Sub cultro linqui dicitur,qui in præfentaneo periculo deferitur.Sumpta metaphora à uictima, quç
iamiam ferienda fub cultro effe dicitur. Confine illis,Inter facrum & faxum , Inter malleum &incudé. al$w
quere. Horatius in Sermonibus : was
Fugit improbus, ac me Sub cultro liquit. good
Venu
Non admodum abiudit hinc Ariftophanicum illud ἐν ἀχαρνοῦσιν :
las20
id eft :
ὑπὲρ ἐπιζών θελήσω τω κεφαλὼ ἔχων λέγιν. STOO
Sumparatusuerbafacere, caput epixeno admouens.
iniglop. Eftautem iziglwow, truncus,in quo coqui fecat carnes.Eft in eadem fabula multus deinde iocus in izí bam
Elwop.Conuenit in eos,qui periculo capitis parati funt affirmare quippiam . Supp
Fores habet tritas,ut paftorum cafe. LXXXIIII esco
Inhofpitales. Hi Jóga expert woop a woíuvas:id eft, Oftiu habet tritu,ut funt cafe paftorü. Ironia prouerbia. Pacin
lisin homines inhofpitales, aditu difficiles,fibi uiuentes,femper occlufis foribus: quod paftores pro
cul ab hominum commercio femotos uixunquam quifquam interuifat. Meminit Diogenianus.
Apio opus eft. LXXXV
Morbus capi
otrivs där.i.Apio eft opus.Ita loquebátur, quoties morbu capitale innuebát, & uitę periculüimmi
talis. nere.
 CHIL SECVNDE CENT VRIA X. 493
785
A nere.Nam olim monumenta defunctorum apio coronabantur.Plutarchus in Sympofiacis : rès Em
ogañās võσšvτas déða 15 oraívs panty.id eft: Et quipericulofè ægrotant,ijs dicimus apio opus effe.Ide pro
uerbij meminit, & caufam addit in uita Timoleonis.Subeft autein adagio iocus, alludens ad coronas
uictorum, quæ ex apio fiebant,præfertim in ludis Ifthmijs,tefte Diphilo apud Athenæum lib.6.
πεὶ ΐ' σελίνων μαχόμεθ᾿ ὥσπερ ἰθμίοις . id eft:

Super apio certamus utfolet Ifthmijs.

Ialemo frigidior . LXXXVI
innius fuxgoropid eft, Ialemo frigidior.De cátione, oratione, argumento,ioco, aut eiufmodi re qua
piam fupra modufrigida,rectè dicetur. Quidá aiunt lalemon, lugentis uocem fuiffe.Na inuife Græ insuífey.
ci dicunt,pro cóplorare. Euripides in Troadibus Ialemon accipit,pro eiulatione &luctu:
οἱΟἰάλεμο ,οἷάτε πένθη , δακρύατ᾽ ἐκ δακρύων καταλάβεται
id eft:
ἡμετέροισι δόμοισι .
Qui eiulatus, quiq; luctus,lachrymæq; fuper lachrymas diftillantur in noftris ædibus . Et Ariftophas
nes apud Athenæum, grammaticus opinor,in dictionibus Atticis : ip yus , inquit, viva , i wivbrow
ia.ideft:In nuptijs Hymenæus , in luctu lalemus . Alij tradunt Ialemum Calliopes fuiffe filium, Ialemus.
infelicem,nulliusq; precijhominem, præfertim in cantu fupra modum frigidum : unde iarius wolle, id
eft,lalemi cantilenam , pro frigida dicunt ac miferabili . Martialis item iocans in oratorem quendam
frigidum,ait illum unum idoneum effe, qui thermas refrigeret Neronianas . Hefychius indicat & hoc
pacto efferri prouerbium ,ianus oinórop : ideft , lalemo miferabilior . Idem indicat lantuou dici , quòd
nullius fit precij , quemadmodum Latini Nænias appellant : quum eauox propriè fonet lugubres,
cantiones.
Humi hauris. LXXXVII
Xaμa ainas: id eft,Humi hauris. De inaniter laborante dicebatur. Nihil eft enim quod è folo hau
rias,hoc eft,ab imo putei fundo,fi is ficcus fit.Apparet dici poffe , quoties exhaufta copia,no multum
fupereft quod haurias. Zenodotus meminit.
Humi ferpere. LXXXVIII
Humiferpit oratio, quæ prefsiorhumiliorqs eft , quàm oportet, femper quafi iacens , nunquam af- Oratio humi
furgens. Horatius: ferpens.
C
Necfermones ego mallem
Idein inArte poetica:
B Repentesperhumum, quàm res componeregeftas.
Serpit humi tutus nimium, timidusg procella.
Quod quidem aut à nauigantibus träslatum eft,aut ab ijs, qui procumbentes in terram ita reptant, ne
erectos turbo uentorum auferat . Gregorius Nazianzenus in oratione contra Eunomianos , deflexit
adhomines, oftendens nó effe cuiuslibet,de rebus diuinis differere: &warròs syra rò węuyua suwvov, ni
Xadix.id eft: Non eft,cuiufuis, nec adeò uilis res, atq; humi gradientium . Quanquam nihil ue
tat,& hic res aut actiones intelligi uulgares humiles .Simillimum efthuic, autfortafsis idem , quod
habet Pindarus in Olympijs : 0 xp nóywu gáy . id eft:Haudquaquam fermones humi reptan
tes attingas.Item in Pythijs:xamaris d'açinin nippity . id eft : Humile uerò uerbum non effutiuit.
Sumpfiffe metaphoram uidetur ab auibus,haud procul à terra fubuolantib.quod idem Pindarus tri
buit graculis, nonood ranava vov . ut huic refpondeat, Aquila in nubibus.
Holerum appofitiones. LXXXIX
Airλaxaiw wojna : id eft, Holerum additamenta. De re nullius mométi. Sumptum uidetur uel ab
holeribus appofitis in menfa,uili nimirum cibo: uel auctarijs holerum, quæ nonnunquam emptores
fordidi actenues requirunt.Autor Diogenianus.
Fictilis homo. XC
Kopáµı ailewa : id eft, Homo fictilis.id eft,mollis,imbecillis,fragilis.Ductum à uafis teftaceis , quæ in fragilem ho
facilè comminuuntur.Finitimum illi,Homo bulla.In quibufdam codicib.lego , gaus algun in no minem.
nullis,xxxau abgwx.Quorum poftremum mihi magis arridet. Cerameus enim figulum fonat: cera
mos,uas fictile.Sic & Ficulnum hominem dicimus, ferreum , cereum , quernum , adamantinum. Con
trà quod eximium uideri uolumus,aureu dicimus. Inde illud poetis frequens,xovo podira :id eft,Au
reaVenus .&,7l dingorúнs xpvo gówno : &, xgoropunaras dinas: id eft,Iufticię uultus aureus: &, Iufticię
oculus aureus:ut ex Pindaro,ni fallor,refert Athenæus lib.12.Itidem hodie quoq; Aurea uerba, Gem
meosmores dicimus.M. Tullius Academicarum quæftionum lib.z.de libello loquens , quem Crator
fcripfit de luctu:Eft enim,inquit,non magnus:uerùm aureolus, & ut Tuberoni præcipit Panatius,ad
uerbum edifcendus libellus. Quicquid aut uile,hopeus fiue nopáuevo ,dicunt Græci.Ita Paulus homi- pánavou.
nes appellat uafa fictilia: ἔχομεν ἢ τὸν θησαυρὸν τέτομ ἐν σκεύεσιν ἐσρακίνοις. M. Tullius adtionein Verrem 6. Τα
illos cœpiffe prætori dicere, putaffe fe id quod audiffent, alicuius precij fcyphos effe Pamphili. Luteu
negocium effe,non dignum quod infuo argento Verres haberet. Et alicubi Luteum hominem appel
lat,contemptum,nulliusq; precij:interdumipfum Lutum.
Hipparchorum tabula. XCI
xivaid eft, Hipparchorum tabula.Dici conueniet, quoties haud impunè futurum fignifi
camus,fi quidpeccetur. A Syracufanis natú adagiu. Apud hos enim mos erat,ut Hipparchi, hoc eft,
T equitum
 494 DES. ERA S. ROT. ADAGIOR V M

equitum præfecti in tabellis defcriberent militum nomina, qui ordinem deferüiffent. Meminit Zeno, A Heperibic
inem1.
e
dotus.Hefychius indicat,apud Lacedæmonios Hipparchum dici, qui iuuenibus præfectus effet. Is in
Dechalia
tabula notabat eos, qui quippiam indecorè feciffent.
Heteromolia caufa. olataru
XCII
ἑτερομόλιθο ឯការ៣ខ
iropouóndinn: id eft, CaufaHeteromolia,dicitur apud Græcos, que ab altera duntaxat agitur parte,
S ut
heret.
nullo prefente qui contradicat.an Topon Monan:id eft,quòd alter duntaxat accedat. Simillimum il Rata.E
ligudis: id eft, Deferta caufa.Vfurpabitur non ineleganter, ubi quis damnat abfentem : ueluti cum
drpus
defunctoru libros carpimus,rectè irpouénou dinku quis dixerit. Apud Hefychium fic effertur, iropóμu
siplis
dins, an integra fcriptura,nefcio.
XCIII sysq
Harmodij cantilena.
acerD
aguodis uino: id eft, Harmodij cantio.De lugubribus ac triftib.dicebatur. Simillimũ illi , aduúr min☺: suxit,ce
id eft,Admeti melos.Ariftoph.cùm alijs aliquot locis,tum in fabula,cui titulus xapvés : idelic
id eft:
ἐϋ παρ᾿ ἐμοίποτε τὸν ἁρμόδιον ἄσεται. relado
Nec unquamapudmecarmen Harmodium canet. Acordc
Interpres indicat, cantilenægenus fuiffe, quod in compitis cani confueuerit in Harmodium & Arifto alor
gitonem, quòd hi Pififtratidarum tyranide fuftuliffent.Eius carminis hoc erat initium : pinarr águódu ,
BX០០
Tas.i.Charifsime Harmodi, haudquaquam mortuus es.Refertur à Suida ac Diogeniano . arime
Haud canit paternas cantiones. XCIIII tamu
In degenerem. warzwind an inn:id eft,Haud paternas canit cătilenas. De eo iactatum, qui à paternis morib.dege Bantu
neraret.Solent liberi maiorum fuorum cantiunculis, quas admodum pueri didicerút,delectari.Tere,
tius in Adelphis : Pol Aefchine,haud paternum iftuc dedifti . Fizelko
Non certatur de oleaftro. XCV
Eppotho
&quías & ayur:id eft, Hoc certamen nó eft de oleaftro. Quoties non de nugis,neq; de gloria aut corol Secillia
lis,fed de re feria ac pecunia ageretur. Siquidem in plerifq; certaminibus uictoriæ præmium erat olea pre"
gina,aut querna,aut alioqui frondea corona. Meminit Diogenianus. MIQUE
Hafta caduceum. XCVI
dópu nvgúnaop:id eft,Hafta caduceum.Dici folitum , quoties aliquis fimul & minaretur , & ad concor
diam inuitaret.Ex oraculo natum,quod huiufmodi fertur: tamp
id eft: B
ανδρὶ γεφυραίῳ φίλον οἶκο
Viro Gephyrao grata eft domus.
Gephyrai. Admoniti erant Gephyræi , ut fequentes Athenienfium exercitu , ubi illos defeffos confpicerent, ibi topha
manerent.Itaq; cú Athenienfes ab Eumolpo oppugnarentur, ad Tanagra iter inftituerüt: hac fpecie,
ut dux caduceum præferret,iuuentus armata à tergo confequeretur, ut fimul & pacem petere uidere.
tur, & ad bellu nihilo fegnius parati,fi quis lacefferet. Recenfet Suidas, & ineminit Polybius lib.hifto
riarum 4.Legatum,inquit,ad Bizantios Aridicen mifère , & cum eo Polemoclem cũ tribus triremib.
Scutopacepe uolentes,id quod eft in prouerbio,haftam fimul & caduceum Byzantijs mittere.Simillimum eft huic
tere. quod eleganter ufurpauit D.Hieronymus,Scuto pacem petere. win
Gallorum incufare uentres. XCVII amp
De edacibus. de noría : id eft, Gallorum incufare uentrem . De edacibus, ac luxu multum abfumé
ärenßvóvæµ µingræða
tibus facultatum . Huic enim animanti uenter mirificè calidus,ita ut omnia ftatim concoquat. Arifto
DE
phanes in Vefpis:
ἀλεκτρυόνΘ μ᾿ ἔφασκε κοιλίαν ἔχειν ·
id eft:
ταχὺ γδ καταπέψει ταργύριον.
Mihi dixerat uentrem effegallinacei:
Velociter enim concoquet hoc argentulum.
halali Hoc genus homines, Greci dicunt karania w soíavid eft,deuorare fubftantiam. id enim eft atrocius,
aixv. quàm larapayay.fummam autem profufionem ac celerrimam indicatuerbo apavifay: id eft,fic abfume
narapayap. re,ut nufquam appareat ueftigium . Vtiturhis omnibus , fed poftremo frequentifsimè Aefchines in
ἀφανίζειν . Timarchum ,παύτ ' ἐφανισεν .
Ardens ueftis. XCVIII Tall

Alles id eft,Ardens ueftis,fiue (quemadmodum in alijs legitur exemplaribus ) dilasi wings

id eft,Incenfus in uefte Zenodotns prodidit dici folitum de ijs, qui feditionem moueret,calumniasq;
ETO
fererent.Exiftimat autem adagium natum à uefte Nefsi Centauri fanguine infecta : quam à Deianira
Fabula de Nef miffam cum induiffet Hercules ,incenfus igni facro perijt . Porrò fabulam idé recenfet ad hanc fermè
fo Centauro. fententia Reliquis Cétauris expugnatis ac cófectis ab Hercule, Neffus unus omniúfuffugerat.Is per
uenit ad flumen Euenum: & in eius ripa uerfans , folitus eft adeuntes tráfmittere . Deinde euenit, ut
Hercules in Trachinem ad Ceycem , unà cum Deianira proficifceretur . Pofteaquam igitur ipfe iam
fluuium tranfmififfet,Neffo mandauit,ut Deianiram transferret. At is inter tranfuehendum , uim cœ
pit adferre mulieri .Quod fimul ac Hercules intellexiffet , uidelicet illa uociferante , Nefsi præcordia
iaculo perfodit. At is fentiens lethale uulnus,neq; fe poffe morté effugere, muliere accerfit: Si uis,in
quiens,tibi amatoriú efficacifsimü parare, quo pofsis Hercule inflämare in amorem tui , &fi quando
deperibit
 CHIL SECVNDE CENTVRIA X, 495

Adeperibit aliam,in tui cupidine reuocare,fac illum meo fanguine perungas.Atq; ea perfuafa,Nefsi fan
guinem è uulnere fluente apud fefe feruauit.Itaq; poftquá Trachiné adijffet,ac rurfum inde profectus
Oechaliam adortus ciuitatem cepiffet, reliqua populatus, lölen puellam captiuam fecum abduxit.Im
molaturus aut loui parenti uictimas ob res bene fortunatas, ad Deianira mittit, iubens ut fibi ueftem
aliquá magnificá mitteret.Illa certior facta de Ioles raptu, ueritaq; ne Hercules illam pluris quàm fefe
faceret,ut eft zelotypum mulierum genus,uefté Nefsi cruore tincta, imbutamq; mittit,philtru fe mit
tere rata. Hanc indutus Hercules , rem diuinam peregit. Cæterùm ubi calefacta uefte,uenenum excita
tucorpus grauiter adurere cœpiffet,auellere conatus eft:uerùm iá ita penitùs adhęferat,ut no fine car
nibus ipfis reuelli poffet. His itaq; malis difcruciatus Hercules, in Trachiné deducitur.Interim illa,co
gnitis ijs quæ acciderant , fufpendio fpotanéam morté fibi confciuit . At Hercules iufsit Hyllo (nam
hunc exDeianira fuftulerat natu iam grande) Iolen duceret uxorem .Quo facto, in monte Oeta rogu
extruxit, eumq; conſcendit.Porrò cùm illo iubente , nullus ex Herculis comitib, auderet igne fubde
re,uidelicet metu cótagij,paftor quidam fortè repertus, qui igne immitteret: atq; huic officij præmiu
fua tela dono dedit. Ardete iam rogo ferunt nubê non fine tonitru obfepfiffe Hercule, atq; ita fublatu
ad deorú confortium. Adagium referri nó abfurdè poterit & ad ueftem illa, quam Medea uenenis im
butá,lafonis nouæ nuptæ dono mifit: quidam exiftimant naphtha infectam fuiffe . Itaq; admotis un
diq; ex nuptiarum ritu tædis,fláma tranfilijt, pariter & puella & patrem auxiliari cupiente exufsit. Hu
ius rei mentionem facit Euripides in tragoedia, cui titulus Medea.Huiufmodi fabellas, ut fæpenume
rò teftatus fum,nifi uererer,ne parum eruditis uiderer incuria pręteriffe, cum in uulgatis collectaneis
habeantur,nequaquam affcripturus eram .
Senecta leonis præftantior hinnulorum iuuenta. XCIX
Τῆρας λέοντΘ κρεσον ἀκμαίων νεβρῶν: id eft,Leo fenex uigente potior hinnulo . Citatur apud Stobçumex Viri fortis fes
Hippothoonte poeta. Senectus uiri fortis ac ftrennui, præftatior eft iuuenta quorundam ignauorü & nectus.
imbecillium iuuenú. Venuftius fiet filongulè transferatur. Veluti fi quis ingenium docti fenis & exer
citati,preferat ingenio parum eruditi iuuenis .Dicetur nó ineptè & in fenectutem crudam,uiridemq;,
animiq; uiribus adhuc pollentem,in quam competet illud Euripidis exlone:
id eft:
τὸ ξ'ποδὸς μὲν βραδὺ , τὸ ἢ ν8 τιχύ .
Tardus quidem pes, animus eft üelox tamen.
Eodem pertinet illud eiufdem in Andromacha:
id eft:
πολλῶν νεῶν γδ , καν γέρων εὔψυχο κράσεων,κατά
B Gnauus fenex& iuuenibus compluribus Preftat.
Ariftophanes alicubi:
id eft:
ἐγὼ τἐμὸν νομίζω γῆρας εἶναι κρᾶλλον ἢ πολλῶν κικίνες νεανηῶν.
Meamfenectampræferendam exiftimo
Complurium comis adolefcentium .
Nudiorpaxillo. Ć
Tvuvórowarlans: id eft, Nudior paxillo . De extreme paupertatis homine dicebatur hæc hyperbo
le.Nam paxillis corticem quoq; detrahimus.

•
DES ERASMI ROTERODAMI PRO
VERBIORVM CHILIADIS TERTIAE CENTVRIA I.