Informazioni su questo libro

Si tratta della copia digitale di un libro che per generazioni è stato conservata negli scaffali di una biblioteca prima di essere digitalizzato da Google
nell’ambito del progetto volto a rendere disponibili online i libri di tutto il mondo.
Ha sopravvissuto abbastanza per non essere più protetto dai diritti di copyright e diventare di pubblico dominio. Un libro di pubblico dominio è
un libro che non è mai stato protetto dal copyright o i cui termini legali di copyright sono scaduti. La classificazione di un libro come di pubblico
dominio può variare da paese a paese. I libri di pubblico dominio sono l’anello di congiunzione con il passato, rappresentano un patrimonio storico,
culturale e di conoscenza spesso difficile da scoprire.
Commenti, note e altre annotazioni a margine presenti nel volume originale compariranno in questo file, come testimonianza del lungo viaggio
percorso dal libro, dall’editore originale alla biblioteca, per giungere fino a te.

Linee guide per l’utilizzo

Google è orgoglioso di essere il partner delle biblioteche per digitalizzare i materiali di pubblico dominio e renderli universalmente disponibili.
I libri di pubblico dominio appartengono al pubblico e noi ne siamo solamente i custodi. Tuttavia questo lavoro è oneroso, pertanto, per poter
continuare ad offrire questo servizio abbiamo preso alcune iniziative per impedire l’utilizzo illecito da parte di soggetti commerciali, compresa
l’imposizione di restrizioni sull’invio di query automatizzate.
Inoltre ti chiediamo di:

+ Non fare un uso commerciale di questi file Abbiamo concepito Google Ricerca Libri per l’uso da parte dei singoli utenti privati e ti chiediamo
di utilizzare questi file per uso personale e non a fini commerciali.
+ Non inviare query automatizzate Non inviare a Google query automatizzate di alcun tipo. Se stai effettuando delle ricerche nel campo della
traduzione automatica, del riconoscimento ottico dei caratteri (OCR) o in altri campi dove necessiti di utilizzare grandi quantità di testo, ti
invitiamo a contattarci. Incoraggiamo l’uso dei materiali di pubblico dominio per questi scopi e potremmo esserti di aiuto.
+ Conserva la filigrana La "filigrana" (watermark) di Google che compare in ciascun file è essenziale per informare gli utenti su questo progetto
e aiutarli a trovare materiali aggiuntivi tramite Google Ricerca Libri. Non rimuoverla.
+ Fanne un uso legale Indipendentemente dall’utilizzo che ne farai, ricordati che è tua responsabilità accertati di farne un uso legale. Non
dare per scontato che, poiché un libro è di pubblico dominio per gli utenti degli Stati Uniti, sia di pubblico dominio anche per gli utenti di
altri paesi. I criteri che stabiliscono se un libro è protetto da copyright variano da Paese a Paese e non possiamo offrire indicazioni se un
determinato uso del libro è consentito. Non dare per scontato che poiché un libro compare in Google Ricerca Libri ciò significhi che può
essere utilizzato in qualsiasi modo e in qualsiasi Paese del mondo. Le sanzioni per le violazioni del copyright possono essere molto severe.

Informazioni su Google Ricerca Libri

La missione di Google è organizzare le informazioni a livello mondiale e renderle universalmente accessibili e fruibili. Google Ricerca Libri aiuta
i lettori a scoprire i libri di tutto il mondo e consente ad autori ed editori di raggiungere un pubblico più ampio. Puoi effettuare una ricerca sul Web
nell’intero testo di questo libro da http://books.google.com
 1

с 706d
 S
)
1
1
1
1
!
i
 1

о
ke 1

)
 ail
M2X

IOANNIS GRAMMATICI
COGNOMENTO PHILOPONI
Hã T. LIBRI DVO DE VIGINT I 73 .
Aduerſus totidem Procli ſucceſſoris rationes
DE MVNDI AETERNITATE,
Ad Octauum Phyſicorum Ariſtotelis
Librum attinentes :
GASPARE MARCELLO MONTAGNENSI
PHILOSOPHO PATAVINO
INTERPRETE .

Cum eorum omnium , quæ notatione digna funt,indice copiofißimo.

RI S
N E B
TE FV LG

ET
: IN

S
Nequis hunc uſquamalius fue ditionis locorum impunelibrumimprimat,
alibi'ue impreſſum uendat,o Pontificis Maximi, « Veneti
Senatus illustrißimi Decreto cautum est.

VenetiisapudHieronymum Scotum , 1

I
S 1
juza obi
 (
Y
VO :
T
COG Iii
 IN DE X
INDEX CAPITVM IOANNIS actum ducat. Cap. s. fo . non necefle & tempusfemper eſſe, quod :
Giamuiatici contra Proclum. Quod neg ex primæ potentia uniuerſum æternitas femper eft. Cap. s. fo.17
uerum eft. Сар .. 6 . fo.8 ) Procli ſucceſſoris Racio Sexca . fo 18
Otentiam unam , & fim . Quod contingit & ipſam queeſt in ipſisna Quod aperte in rationibus de mundi gene
plicem Deicé,infioitāg ) turam. Cap. 7. fo :8 rationc à Platonc dieta deprauant, & ad
eius a &tionem demon : Procli ſucceſſoris ratio quarta. : 13 :. fo.8. id , quod ipſis uiderur, ut detorquent :
ſtrat. Cap . 2 . fol. 1 Explanatio duorum In quarta argumenta . Сар.. * J. fo.18
Redditur ratio , cur ab æ- tione ſyllogiſmorum . Cap. 1. ' .fo 8 Expofitio apparatus argumentationis o & )
terno deus , quanuis fit Solutionis Quarte Rationis. fo.9 ħi neceflarium erat nullum ucritati cum
bonus , mundum non Quod fæpnis & præter ea, quæ ipſi proba . Hlorum decrimentum ex rerum natura ,
condidit . , Cap . 3 • fo i tur contra uos in euerfioné ueritatis fal- fed Placonicis motum ſuppofitionibus.
Mundum non effe æternum neinfinitū in . ) lacias conſuunt. Cap. 2. fo.9 Cap. 2. fo.18 )
troducatur actu,& pertranfea ,probatur quod
quia effectus quogid naturæ teſt,ut cum
non agens prius poftea agés
omni ex habit adtio
no u
& quod Præd
æden non
nem
i& io ordinis rationis , ac diſpenſati
nis. s .
o-,
fo.18 :
Cap . 3.
mouetneg mutaturprorſus.Cap.3. fo.9 Quod falla , & abfurda Platonis ratio , quæ
caufa efle ſimul'non posſit obiectiones
quoc adduci , quibusoppofitum huius Quod Dei actio non eftmotus& quę aétio aſferit pulchre conftitutum & q bene fe 2
probare . Cap . 4: fo.2 imperfecta & quæ perfecta.Cap. 4. fo.9 habet,foluere uelle,praui& ut confti
Negaccorporis umbram effc effe&tum , neß Quod non agentis ſed patientis imperfecta ) tutionis cauſa mundibonitasDei eft,ita
cum corporc fimul eſſe;probat.Cap s.f.2 ? actio ,& in temporisproductione in nuli eadem & folutionis eft caufa.ca.4. fo.18
Negat comparationem luminis ad folé eé la re qui mouet,alterationem fuftinet,qà . Quod fi quidem Deusmundidiſolutionis
eam , quæ eft Dei ad mundū . Cap.o. fo.3 prius non mouet , poftea autem mo . uirtutem habet, ut & ipfis placet , & diſ.
Oftendit in quo comparatio luminis ad ſo uct. Cap. So fo.9 foluet prorſus ipſum , ſi uero non diffol,
lem,& Dei admundum uerainueniatur Teſtimonia ad idêex Ariſtotele.Cap.6.f.10 . uet uel uirtutem nó habet diffolutionis )
& in quo falla,& agenté cauſam antece- Ex dictis Ariſtotelis de potêtia & ačtu p ab mundi , ob id autem ipſum neg colliga .
dere exiftentia effečtů ,necnon declarat habitus actionis aggresfio neg alteratio tionis,uel imperfe &tus erit, fecundum co
efle Procliteftimonio lumen quog cæle nis,ncg motionis . Cap. 7. fo.io. rum argumentationes ,uirtutem folā dil . :)
ſte corruptioniobnoxium .Cap.7 . fo.3 Quod non ignorantia Proclus ,ſed ſponto folutionis habés fincactióe.Cap.s. fo.19
Declarat ſipiilcudinem luminis ad folem , uc inexpertes falleret eiuſmodifallaciarū . Quod fi quid opulchre conſtitutum eſt,
cum ea ,quæ eft Dei,& múdı,falfam efle, necne forma. Cap. 8. fo.11 foluere uelle praui,habet uero diffoluen
e qua falſa probalirate mundi çternitaté.» Dubitatio & folutio, quod non tollimus g di mundum virtutem Deus mala facien ,
probare nitebatur. Cap . 8. f0.3 femper deus uno ſit ſtatu, ſemper quidē di , & ut malus euadat uirtutem habe
Procli fuccefforis ratio fecunda. fo.4 fecundum habitum opificem effc medij bit. Cap. 6. fo.19
Quod ex duabus fuppofitiombus ſecunda ſupponentes nó ab æterno effecifle mun Orationis Platonice enarratio quod fecun )
Proch confiftit argumentatio, quarú al-. dum , in quo & idem in dco habitus, & dum tempus generabilem uulc effe mun
tera quidem Platonica,quæ ad æternum actio & quod non fimul cu rerú notione dum & compendiofa eius ſententiæ mes
exemplar factum eſſe aferit mundú, alce dei,& res effenecefíe eft.Cap. 9. fo.is moratio . Cap. 7. fo.20
ra,quâ ipfe Proclus, quauis non fit Plato Quod non,quia Deus aliquando ide uult, Quotupliciter taurus Porphyrius Proclus
nis, uclutPlatonicam fuppofuit , niundi aliquando nolit,alteratio eft, & q omni- Platonis expoſitores generabile dici al
exemplar in hoc effe habere , quod fit no non ſunt Dei differentes uoluntates, ferunt & quali ipforum quiſg ſignifica.
exemplar. Cap. 1. fo.it fed una hac fimplex & femper eodem per cu à Platonemundum dici ſupponatur.
Şecundæ Procli rationis ſolucio . Giſtens ftaru, quia uolunt effc ſemper bo. Cap . 8. fo.21
Quod Ariftotelis, & Plato in idearum ſup . num in his que communione ſunt bona Priori generabilis fignificantia confutaca
pofitione aperte diffentiāt,Platone ideas (pectatur mutabilitas . Cap. 1o. fo.12 quod fierinequit ut mundus ita genera
rerum decernente ,quarú Ariſtoteles ſup- Ambiguitatis expofitio ac reprehenfio ,qua bilis dicatur ut in generabilium exiſtens
poſitionem demolitur. Cap. 2. fo.4 dicir,pfi non ſemper eratmundus,prius genere quauisgenitus nö fit.ca.g. fo.22 |
Quod etfi aliquis ueram ideis fuppofitio- q fieret. potentia Deus erat opifex & ideo quod mundu à Placone dici generabilem
nem ,eſſe adiniſerit. Cap . 8. fos imperfectus, in quog omnis fubftantia inquit Porphyrius ut intelligentia com
Quod id fi eft quo quidem erat effe mundi ipſa a ſeipfa fine habitudine ſecundú uir policum quauis fecundum tempus non
ideæ Cap. 4. fois tutes naturales quam in ipſa ſpectantur ſit compoſitus & quibusrationibus hoc *
Quod fi & non fubftantias eſſe aliqs ideas perfectionem habent non ſecundú uirtu raciocinatur. Cap. 10 . to.22
fupponeret ,fed rationes effectrices qbus tes emanantes a potentijs in alios actio . Quod minime conſueta & græcis & comum
res facte ſunt,neg ita neceffe eft fimulcú nes . Cap. II . fo.12 ni uſui propofita generabilis fignifican
rationibus effectricibus effe & effectus, ' Quod non mó uniuerſalium , fed admodú tia, & p maximum crimen imponunt, o
coram potius res,dequibus habcntur, et particularium Deus eſt opifex.ca.13.fo.13 uocibus ſit ufus æquiuocis , & qfiita di
funt rationes, ipſepræcedant neceffe eft Quod maleficius item Proclus in ratióibus catur generabilis mundus nihilominus :
in quo quod & ufg ad indiuidua dei effi deprehenditur. Cap. 15 . fo.14 ipfiinitium effe cribụunt.Cap. 11. f0.23.3
cientia & notio pertendit.Cap. s. fo.6 Quod & fecúdum communes notiones & Quod ab aliquo principio incepiffemun
Procli ſucceſſoris ratio tertia. fo.6 ſecundum Philofophum Plotinum ipſe dum dictum a Placonefieri, nequit ut in 4
Solucio Rationis Tertiæ . fo.7 à leipſo perfectus eit opifex Deus nihil eo telligatur ſecundum unum ex principijs, A
Quod pene uocis equabilitatem potentie , efficiens,poftea aſſumens imperfectio , dico quidem materiam ,formam ,inftru
& ačtus in his fallaciam Proclus nexu . nem co & omnia ianı præcognitive Dea mentum ,caulam effectiuam ,exemplare,
it. Cap. 1. fo.7 præſentia adGint etiamnum quçnondu finalem . Cap . 12 . fo.13
Expofitio differentium ſignificatorú actus in lucem edita ſunt. Cap. 17. fo.rs Quod in hisPlato temporis principium di- )
& potentie. Cap. 2. fo.7 Procli fucceſſoris Ratio Quinta. fo.1) xit. Cap.13. fo.24
Quod cauſam ſecüdum habitum ,quę qui. Solutio Quinte Rationis, fo.is) Quod non eratfolertiæ Platonis quęrere fi
demeſt primaactusſignificatio,non ne . Quod cauillatorieProclusneq di tor fen compoſitus eft mundus ex materia , &
ceſſarium eſt omnino & effectum ſecun. centiam ſed dictionum imbecillitatem forma , autfimplex & qipſe Porphyrius
dum actum (equi,unde accidic ſempleo continet. Cap. I. fo.15 ex uerbis Placonis exagitatus fuam , &
cundum habitum eſſedeum opificem , Quod non omnino aliquando temporis propriam generabilis fignificationé re
non autem mundú ſemp cē.Cap.3. fo.7 aduerbiú de quo utie predicetur ſectio. darguit. Cap. 14. fo.24 )
Quod ex fecunda potentia quæ eft fecundu nem temporis declaret. Cap. 2. fo.us Quod Proclus mundum à Platonegenera.
habitum , quæ quidem & primuseſt actº Quod negreliqua aduerbia téporalia par. bilem dici aferit,ut dum gignitur cé ha
in (ecundum actum proficifcens non in ſim temporis prorſus declaratiua exi - beat , & ut ſecundum caulam generabi.
diget aliquo alio , o ab habitu in actum ſtunt Cap. 3. fo.16 . lem . Сар.. 15. fo.24
ipfum ducat. Cap. 4. to.7 Quod & fi dicamus erat aliquando,cunon Quod Plato mundum ,dum fit, effe habete
Enarratio dictionum Procli & carú often . erat tempus , & erit aliquando cum non fupponit , initium generationi huic dat,
fa,quia indizocte fumit potétiq & actus erit, iftud erat, & aliquando aci ſubiecti & irem ,principium fecundum tempus
fignificantiam ,ftruxit fallaciam , in quo naturani afſumentes non ieftionis tem- alierit, & non aliud. Cap. 16. fo.25
quia a &tu ſecundum habitú Deus eft opi poris declaracum intelligimusleirero Quod & Porphyriusnonmodo ut compoul
fex nec neceffario ſecum fimul efle non oitatis quandam exiſtenu di d'aro fitum , generabilem efe mundum dicià
æterno mundum inducit , nec alio indi. crat aut eric tempus. Cap. 4 . : Platoneafferit,fed ut a deo factum , &
gebit opifice , qui ab habitu iplum ad Quod & figçernitas teaspor't ' * alij & ad alias generabilis ſignificationes
of

tranſeant,argumentum eſt,eosfententiæ
Platonis.uim afferre. Cap. 17, fo.as
Quod fierinequitut Plato quærat ſi mun. : Quod propolīta argumentatio negotium
dus eſtgenerabilis ſecundum cauſam in
quibus inquit,uerum erat ſemper gene . '
rationis initium habens nullum , & in fi .
milibus. Cap. 18. fo.26
Quod fieri nequitutPlato intelligitur'gene. -
rabile dicere fecundum cauſam , ingcnc.
rabile aucem ſecundum tempus , & non
INDEX
Expoſitio apparatusſeptime argumenta - ita mouet corruptibilia corpora , uel feo ,
tionis. Сар. 1. fo .;6 cundum naturam in rectum , uel contra
naturam propter utrung generabile erit
non exhibeat . Icd ex Platonica fuppofia & corruptibile non ppetuu.cap 16. fo.4 %
tióecóftituta ſic idemóftrabili . ca 2.f.37 Quod ut aliquis ab eis fictum ppetuú cor
Quod ſi in hoc anima ſubſtantiam habet pus moueri fupponeret, non poffet mo.
uc motus initium fit,fieri non poteſt, ut uere corruptibile, negipſum , neg intra
feorſum à corpore eiusſubſiſtat ſubſtan exiftens,neg in toto , neg in parte in quo
tia. Cap. 3 . fo.32 neg corpus per corpus ingredi continge
Quod fi quidem feparabilem ab omni cor re,neg coeleſtium , neg quæ ſubter luna,
>

Cocundú cauſam ingenerabile. ca,19. f.27 poreefle animæ lubftantiam confeffum neg altera in alçeris. Cap. 17. fo.42
Quod ipſe Plato māifeſtisfime diſtinxit do fit fieri nequit,ut in hoc ipſa ſuam ſitam Quod neg contingit alterum ab his ,quçin
étrinam generationis mundi ſecundum habeat ſubſtantiam ,quia initium motio rectum autcirculo feruntur, corporibus
tempus, & eam quæ eft generationis fe . nis eft& quòd & ipfe Proclus non nelci. uulgatum apud ipſos perpetuo pondere
cundum cauſani. Cap. - 20. fo.az uit, quod fecundum aliud quidem , effe ab anima corpus. Cap. 18. fo.43
Quod taurus prauc dum nos de uniuerſo habet anima, & fubftantiam , fecundum Quod fieri non poteft ut ipfum fi quidem
quonam pacto fermonem habituriItu. aliud uero motionis eſt initiú.ca.4.fo.37 eft perpetuum , ut de corporú natura fit
um an
demums fi genitnctiu & ingenerabi
am aut
le li.
atiuam
Quod fieri nequit ut perpetuæ ſint animæ ; quæ motu recto ciuntur. Cap.19. fo.43
tera difiu , dubit actiones corporis mocriees & ob id neg Quod nog ex his , quæ in orbem ciuntur,
coniunctionem in atranſtulit, fi & inge- perpetuo banc mouere corpus cótingit, corporibus ideft cæleftibus,ut fit , fieri
nerabile eſt dicens, & q negſempergene nex perpetuú aliquod corpus ipfam lem poteſt. Cap. 20. fo.43
rabile. Сар. 22 . fo.28 per attigit. Cap. S. f0.38 Quod neg mixtum effe contingitillud cor
Quod non quatenus cæleftia in continuo Quod nullus corporis motus negmutatio pus,nec ex his quę fecundúrectum ,neb
motuſunt mundum eſſe gencrabilem af ingenerabilis eft & incorruptibilis, & po ex his quæ circulo feruntur compoſicú,
ferit Plato . Cap. 23. fo.29 pter hoc , neg corpus aliquod eft perpe. neg in fortunam elicis moueri fecundú
Quod nó de ſubſtantia animæ Placo in Ti. tuo motum ab anima, & liingenerabilis naturam ,ut aſſerunt aliqui, & quòd non
mæo generationem prædicare fecit , fed ſit anima,ut Platoni placet. Ca.6. fo.; 8 eft omnino corpus ſecundù naturāmo
mutuam babitudinem , & qualem motio » Quod non circularis motionis principium tu in elicis modū motú. Cap.21. fo.44
nam quặab animainfica Corporacle- aferit Plato perle mobile,in quo qd necß Proclı ſucceſſoris Ratio Octaua. fo.46
ſtia habent per animæ genituram docu . ullum infra lunam animal naturacircu. Quod ex his, quæ Proclo placent & id cum
ic,in quo narracio Platonis breuis anime lo latum mouet corpus q non ab electio alıbi,cum hic cofeſſum utfalſum demon
genituræ . . ) Cap . 24 . fo.29 ne , ied fecundum conatum animarum ftraturomne , quod corrumpitur ex ali .
Quod neceffario Plato quia ſubaſpectum motus corporum animatorum ſecundu quo alienoextrinſecus occurrente core
ac tactum uenit mundus uel fimpliciter locum gignitur, Cap. 7. fo.38 rumpitur , & quod natura corruptibilis
fub fenfum & fecundum tempus genera. Quod & fi concedaturanima eſſe ſecundu eft mundus , quis extra ipſum nihil ex.
bilem ipſum eſſe ratione cóclufc.in quo Platoneni ingenerabilis , & omnis initiu tat . Сар.. I. fo.46
quia & ſecundum partes & ſecundum to } motionisnulla ,ſimul ac anima eft, ne. Quod & ficoncedereturuerum effe,omne,
quod gignitur ex aliquo gigni qd prius
ta ipfa clemenca generabilia funt, & cor cesſitas eft, una cauſa cacorpus efle per-
ruptibilia , & ex ipfis conſtitutus mun . petuum . Cap. 8 . fo.39 alienum eft ,& præterea extra mundum
dus. Cap. 25. .. " .fo.30 Quod & fi quatenus uiuificat corpora ani- nihil effe,new alieni , nihil uetat mundu
QuodPlato quæ femperſunt generationé ma ſecundum hoc motus elle principiū effe factú , & quod fatuaipſa ſuppoſitio
non habere dicens nullam ab ipſis gene ? a Placone dicatur , nec ita ſequitur eum , dicens , quod fiquidem factus eſt mun.
racione aut cam quæ temporiseft folam qui dicit animam ingenerabilem efle, & dus , uel aliquidcius,uel alienum & ex.
remouet . Cap. 26. fo.30 mundu generabilem fupponi in quo ad tra. Cap. 2 . fo.47
Teſtes citantur philofophi Platonem uelle habitum contramuta
ſecīdum babitum corporum uita quies Quod & fi contingat Platoni
mundum generabilem eſſeſecundú tem > potius eſtą motus. Cap. 9. fo.39 contraria prę x
nin priuatione,at
pus,& non utinfuppofitione factum eé Quod non anima quæ rationis capax eft, cipit dicens, quod fi quidem factus est
dicerc,neg qadú fic eê habeat.ca.27. f.31 Ted irrationalis omnis corporeæ uitæ & mundus ex inordinato ſecundum Placo ,
Ariſtotelis ex primo de Calo libro . fo.32 motus eft caufa quæ ratione fungitur,fo nem ſecundum Dei voluntatem rurſus
Alexandri Aphrodiſiei uerbaex commen- lum ordinem conſtituit, & irrationalem ipſum permutatione in inordinatum re.
carijs , in ca quæ'recitauimus expoſito . affectionú motum componit,unde non grediid eftin propriam priuationem de
rijs. fo.32 neceſſe ſimul ac principiū , & cauſa eiuſ. inceps factus eft. Cap. 4. fo.48
Ariſtotelis uerba quæ deinceps propoſicis modi motus,dico quidem eú qui eſt ſe . Procliſucrefforis Ratio Nona. fo. 48
inbærent. fo32 cúdum rationem protinus,& quodmo. Quod non eft Philofophi,neg Platonipla
Alexandri expofitio. to.52 uetur elle. Cap. 10. fo.39 cet,Platoné uerirati pponi.Cap ... fo.48
Ariſtotelis
propofuit.
ex codem poft pauca corúquæ
fo.32
Quod non,ſi anima ponatur ,moueri ab Quod in quaplurimis fuis,de rebusnatura
ipſa corpus induecur, ſed eius ablacione conſtantibus,decretis a ueritate aberra
Alexandri Expoſitio. fo.32 auferi corpus ajatú utajatú ſecundú uias uit Plato . Cap. 2. fo.48
Ariſtotelis ex codem . fo.33
quæ ratione incedunt, necnon ſecundü Quod & in fuis decretis non raro aueritate
Alexandri. fo.33 ea quæ Platoniplacent. Cap.11. fo.40 lapſus eſt,in qbus demonſtratio quod
Ariſtotelis ex octauo naturalis auſcultatio Quod & fi ipfo eê inuoluntas ie uitæ & mo corrumpercaliquos quos peperere , ac
nis . fo : 33 rus anima corporibus fit cauſa, neg ita coes effemulieres lege fancit.cap.3. fo.49
Quod naturaſolubilem & generabilé Plaas fimulacque eſt anima, & quod ab ipfa Quod
mouef,corpus elle neceſſe eſt. ca.12. f.40
non theologorum ,fed poeticarum
fabellarum confuetudinem fequens Deu
co eſſe dicens mundum conſequenter &
factum efle ipſum enüciauit, & qetim. Quod & in ipſo Phædro quemadmodum - effe mundum Plato dixit,in quo qa athe ,
materiale fecundum fuæ naturæ ratio. & in Timæo aperte quictem haberc allc. nienſium populum uerebatur,non quæ
nem , & non aduentitiam ab altero , & ap- rit,& motióis & uitæ onine corpus Plato ipſe probabat, diſſeruit. Cap . 4. fo.so
paratam habet immortalitatem ſecundu nihil corruptibiliū ingñabile.ca.13.f.40 Quod ex quibus ſuppoſitionibusquas ipli
Platoné ingenerabile fequif.ca.28. fo.34 Quod ſuppoſitio Græcorum de perpetuo dant,a nobis demonftratur fieri no por
Quod quibus abig morbo & fenio efle die corporc fabella incredibilis eft, quòd & ſe ut mundus fit deus in quo quod non
cit mundum Plato ,his ipſis manifeſte de ſplendidum uocant quôd primoafferút eft immutabile,quòdfecundú partesmu,
- monftrat non ſecundum naturam eiur. racionales animas aduenire , & primum tatur. Cap . s. fo.SI
- modi ipfum effe putat, & q etfi nihil fic mouere , & perhoccorruptibilia mouec Quoniam fi quidem demoſtratum eſt elle
extra mundum , ipſum corrumpere ua corpora,in quo quôd fieri nequit,ut nio aliquam corruptionis múdi cauſam nc
leat,nihilminuscorruptibilis eſt, quia bile manensperpetuum ſecundum locú celle quidem ſecundum ſuppofitiones
propria finituseft uirtute, & quòd hæc corp ' naturali aliqua uirtutc mouere cor Procli aliqd ex quo & genitus.Cap.7.f.st
eadem & Proclus in alijs plane confeſ. ruptibile corpus utlapis Herculeusfera Ambiguitas quodnihil ex co , q penitus nó
ſus eſt. Cap. 23. fo.3 + rum . Сар.. 14 . fo.41 eſt, gignicótingit,ac propter hoc necef
Procli ex ratione, quæ inſcripta eſt conſidc Quod fieri nequit,utperpetuum corpus cir ſe elle & mundu effe ingnabile.Cap.8.f.s2
ratio eorum , quæ aduerſus Platonis Ti. culo motum ,ita ſecundum rectum cor, Quod non necefſe quemadmodum parti•
mæum ab Ariſtotele ediferca ſunt. fo.36 ruptibile moucat. Cap . 15 . fo.41 cularium ſingulum a natura efficitur ma
Procli ſucceſſorisratio ſeptima. fo.36 Quod fi fecundum rectum , illud motum teriam ex rebus quæ funt accipiente , ita
Strona,vellen IN D I X
Deum fiquidem mundum , qui priusnó
2 ,« elconta bet,potius Platonicam refellit,atqß redar. neg ita neceßarium erat .mundum effe
generabile ene erat,effecit,ex fubiecto aliquo ipfum ef. guitſuppofitione, Сар. 7. fo.61 perpetuum . Cap. S. fo.72
0.2238.80.94 fecille contra uniuerſum ex eo q non eft Procli fuccefforis Ratio Vndecima. fo.62. Quodfalfum eft quæ non femperſunt,uel
ppetuú cor. una cum cius forma & ſubiectum a deo Quo pacto Pythagorici, & Placóici ac Stoici propter materiam , uel propter efficiente
on poffetmo . produci neceffarium . Cap. 9. fo.52 demateria opinati funt,in quo & mate. cauſam , uel propter utrung ſolum non -
Quod qui per ſimilem uniuerli generatio- Fia nunquā elt nuda formis . Cap.1. f72 ſemper eflcſéd poſſunt has,ob alias con
arte ip quo nem dicut particulariū generacioni prę. Quibus rationibus probāt , una eft,& ca- tingit caufas non ſemper aliquid efle , in
di continge exiſtere mundi effcctiua eiuscauſam ne. dem omnibus naturalibus ſubiecta ma quo q & materiam aptam & ad opuspar
ter luna, ceffario concedunt, quemadmodum & teria & g informis eft ipfa & immuta - ratā ante gñationé neceffe effe. Ca.6. f.72
-. fo.42 particularium præefle caufam ,uel fino bilis. Сар.. 2. fo.62 Procli succefforis Ratio Decimatertia . £.73
Equçin eadem uniuerli generationem ſequütur, Quod quibus rationibus demonſtratur, Vt in Procemio q cum fibiProclus,cú Pla .
oribus quæ generationem partium particularú eft una communis omnium materia iſl foni cótradicicafferes alterius a quatuor, i
ondere quæ generanturex his quæ ſunt,uniuer , dem ipfis demonftratur & non eft diuul clementis effe fubftantiæ Platoncmcee
f0.43 fum fi quidem factum eſt ex his quæ nó gata incorporea , & informis materia, ſed lum exiftimare Сар. 1. fo.73 : 6
eidem funt,necefle eft fieri. Cap. 10. fo.se abf& qualitate corpus , area abipfis di Quod ut animal,motumoueri coelum cira..
rahit Quod nullum corum quę gignuntur exco, citur ,iftud eft ultimum fubie &tu & pri- culari Platouult ,nó a natura , fed ab ani :)
0.43 geſt gigniturin quo q omnium cóftan mamateria, Сар. 3. fo.62 ma hac ipfifactamotione,& inomni« :
tur , tiam exmateria,& forma quęgignuntur Quod fieri non ut accidencia fintcorporú bus animalibus ab anima ipfis , ut ani. )
ieri ac corrumpuntur,non materiæeft gene elementa quare ex ipfis , & materia ſunt malibus non fecundum naturam dacus
2.43 ratio non utriuſq ,fed folum forma , & q compoſita corpora. Cap. s. fo.64 & tributusmotus ,& quòd nog figura
cor omnes materiales formæ corrupte non Quod neg ompis qualitas, ne $ quanticas animalium differencia,ncg motus ex dif
materia efficiuntur,ncqucin aliud quid accidens eft , fedfubftantialis quantitas ferentibus, & negʻcxipſis elementis com ' i
nes & qualitas, & quodin corporibus per ſo pofita elle corücorpora dicere noscom . 1
ico, abeunt fubiectum ,negin fimpliciora re
du foluütur,ncq in uniuerfam quandāideā fubfiftés, & fimpliciter fubftantia inter pellit. Сар. 2. fo.73
eon reuertuntur,neg in alterā mutanturſpee minata trifariam dimenfio omniú fubie Quod exipfis,quænaturæ quadrant,rebus
10
ciem ,neg per ſe ſubliftunt,neg in id qut Etum ultimum . Cap. 6. 10.64 concesſit Proclusnulla necesſitate celú
-4+
potentia rurſusredeunt,ſed in penitus Quod nihil impedit fubiectum effe, uel ma in rcctum moueri, & fi ſecundum Platos
non eſt corrupta abolentur,&ex co pe ceriam crina dimenſio , & fi non fit in. nem plurimocóftet igne,fed fiue ab ani;
um nitus non gñationé ſubeunt. Cap.... Es3 formis , & quod nihil contingit in rebus ma circulo aliquis iplum moueri dixerie
ion Defenſio q materiales formæ non generan penitus efle informæ , neg ipſam quum fiue ut corpus inanimca natura ſecun-',
ali . tur,negcorrumpuntur, fed abf@ genera ſupponunt materiam incorporea , fiqui. dum rationem circulo mouetur,cû consi
tione & corruptione, aut ſunt, aut non dein omnino in numero rerum erat, & q fert natura elementorum . Cap.3. fo 74 .
cor
bilis funt. Сар.. 12 . fo.s6 trina dimeſio fimplicisfima é.Ca.7. 1.65 Quod & fibiipfi aduerſatur Proclus, & co e
ex .
Quod & fi concederetur uerum effe fine ge Expoſitio apparatus propofitæ argumenta circulo inouetur alterius aſſerens ccelu
neratione,& corruptione,aut effe,aut no tionis, & nónullis in problemateadmiſ. effe fubftantiæ . Cap. 4 . fo.74
346 effe materiales formas,iſtud idé dernon . ſis nihil ueritati afficiunt, nónulla uero Quod fieri nequeat,utcælum in rectúmoe
ane,
rius
ftratio eft huius & mundum fi quidem reprehédere propoſuimus. Cap.9. fo.68 ueatur, & fi fecundum Platonem pluria ??
lum genitus eft ,ex his, quenon ſunt,genitum Argumenta plura qeſſe nequit'ut materia mo copfter igne. Cap. s. fo.74
ndū effe,nó exhis,q funt, & qmateria,fiqui. Tiquidem gignereturex materiagignat, Ruod nulla necesſitas eſt propter hoc lo
fitio
de facta eft , & ipfam ex his, quiæ nó ſunt, fiue aliquam materiam aliquis,fiuefim- 3
lum ,quia circulo fertur eſſe alterā ab ele
mun-
ta ta effe neceſario , & propter hæc , & P plicitermateriam uoluerit. Cap.io.f.68 métorü natura cælefte corpus.Ca.6. .78
& ex . ex utrifa ,utex hic inferat omne,& gignit Quod & fi omnia ,quægignuntur,ur gene- Quod ex principijs Platonis, & ex quibus
fo.47 CX®co q penitus non eft gigni. Ca.iz f.56 rentur,materia indigent, ob id quidem Proclus tradiditgenerabile eſſe & incor.
muta
Quod non verueſtmaterialesformasabſo ipſum neceſſe eſt , ſiquidem materia gi- ruptibile, Cap. 7. to.75 )
na pre
generatione fubfiftere. Cap.14. fo.56 gneretur ipfam non indigere materia ,ut Quod falfum quòd quæ generantur, core
Quod nó quia formarum abſolutio in na generetur. Сар.. II . fo.69 rumpunturno effemundipartesin quo
us eft
Placo , tempore eft,ideo formarum
Cap. IS.
collenda ge . Quod non,quia in particularium genera-
rione & corruptione immutabile manec
quod partis parsneceſſe ut & totius pars
Gic.
rurſus neratio . fo.57; Cap. 8. wifo.rs
Quod cum in his quæ arte efficiuntur,cum ſubiectum iam materia ,iam propter hoc Quod in contradictionem Proclus ubiq
amre . quæ a natura conſtant ſolius formæ eft, neceffe, & fimpliciter ipfam ingenerabi. incidir,quç quouis generantur , & cor,
em de & non materiæ generatio.Cap. 16. fo.si lem,& incorruptibilé effe. Cap.12. f0.70 rumpuntur modo no effe afferens mun .
fo.48 Quod neg eſt compoſiti generacio,ſed for. Quod negæternam efle materiam , & ini. 1 di partes,fed effectus in quoquod & Pla
fo 48 mæ propriæ ,per accidens uero & com. cio uacanté aliquo loco Plato diçit, neg to elementorú partes generabiles, & coro
i pla poſiti. Cap. i7. fo.s8 fiid dixiffet,rationi conſentaneum erat, ruptibiles , & totiusmundi particulas
fo.48 Procli ſucceſſoris Ratio decima. fo.s8 Ppter hoc& ei imponere mundú ipfum effe afferit. Cap. 9. fo.75
atura Quod decimam argumentationem ex dua exiſtimaſſe æternum . Cap. 13. fo.70 Quod fipartes generabiles ſunt& corrupti
perra . bus falſis propofitionibus Proclus,com Quod & in alijs aperte pugnantia Plato ſup biles,& totum generabilem efle & corru
fo.48 pofuit duos fyllogiſmos ex duabus con . poſuit.quorum eft hoc & terram immu . pribilem necete eft, & propter hoc & ele
ritate nectens propoſitionibus.Cap.i. fo.58 tabilem effe dicere, & compofita corpo- mentorú tota & totâ mundu gñabilé eé
aodß Quod falſum elementa quæ ſunt in natura ra ex quatuor elſe conſtituta elementis & corruptibile neceffe eft. Cap.io. to.76
ce , ac li loco immutabilia eſſe in quo & qui to hæc eademque ut fine fimul uera fie - Velut repetendo rurfus , quoniam falfum ,
fo.49 tius ſecundum naturam locus is & per ri nequit. Сар.. 14 . fo.70 quæ quouis generantur & corrumpun
arum artis eft ſecundum naturam . Cap.2. É.se Quod non mundum perpetuum effe fecun tur modo non effe mundi partes, & ele .
s Deu Quod in proprio & naturali loco elementa dum Platonem,& materiam neceflc, red mentorum partes & cotius mundi effe
athe manentia ſecüdum omnem mutationis contrarium & materiam ,quia mundus, partcs , Cap . 11. to.72
quæ formam mutantur. Cap. 3. fo.59 initium ipfius effe habere.Cap.is. fo.7t Quod ipla animalia , & plantæ ac reliqua
fo.so Quod non quia non uidetur totum ſecun, Prodi ſucceſſoris Ratio Duodecima. fo.71 copofita corpora partes funt totius mun
sipli dum totum ipfum mutatû ,nec elemen . Rationis Duodecime Solutio. fo.71 di cum facundum rationem tum fecun
pola torum nullü,neo totus mūdus, id often Quod falſum , omnc , quòd gignitur mace . dum Platonem . Сар.. 12. f0.77
non fio huius,& omnino immutabilem effe ria indigere. Сар.. I. fo.71 Ex Timæo Platonis ,quod uniuerfus mun
smu , mundü & incorruptibilem contrarium Quod funtaliqua& eorum ,quæ gignútur dus ex quatuor & ſolis conftitutus cor
fo.si magis particularum corruptio & genera femper,etiam fecundú ipſos,materia in. poribus , cælum uero ex ignc & maxi.
elle tio huius,& eorum mundum ciurde effe diget,in quo item þ non omne, o gigni. me, Cap. 13. fo.78
nco naturæ demonftratio eſt. Cap. 4. f.60 f0.71 Quod non neceffaria in primo de fublimi.
tur,maceria indiget. Cap, 2 .
nes Neo quia nulla mutationis fpecie coelum Quod nem quæaliquando gignuntur,ma. " bus Ariſtotelis argumentatio, qua cole
7.f.st mutatur niſi ea quæ eft fecundum locu teria prorſus indigent. Cap. 3. fo.72 ftia nó effe igné pbare nitit. Cap.14. 6.78
is nó probatio eftconiecturalis incorruptibi. Quod pro corollaria,non omne,efficit, Verba rauri Platonici & Porphyrij & Procli
neceſ iem effe mundum. Cap. s. fo.60 ex co , q eft,effici. Cap. 4. fo.za & Plotini ex quatuor , & colis elementis
-3.f.52 Quodfriuolum eft quæ circulo mouentur Quod & liuerum erat,quæ aliquãdo funt, mundum conftare platonem uelle ,ac
parti ob hoc,qa in orbémouent, nesmoueri & non ſemper,uel quia materia minime ſcium quinti apud Ariſtotelé uocari cor
urma incçpiffe ,neq a motu geturů.Cap.6.f.61. apta fit non effe femper ,uelquia efficiés poris ex quo ille aſſerit eé cælū.ca.is.£.79
te , ita Quod reliqua rationis parsnihil negotij ha non ſaus facultatis habet ad agendum , Quod eidem in qualitatibuscalidicate aio ,
t
 I N D E X
& frigiditate, & reliquis gbus apud nos spis auctoris Deum in quo quod & fin . ex hoc quod effectus, aliquando quidé
elementa formantur , &cælum factum gulariū cognitioné habet De?. ca.4 7.86 funt interdū no ſunt.Cap. 2. fo.92
afferit Plato . Cap. in 16. ...fo.80.2 Quod neo poſtinordinationum, factuor. Similis acbreuisin Decimaquinta di&torú
Quod nó cótingit ingt Plato alterú a qua- dinatum ,nec ante inordinarum delines ratione repetitio , quod mundus ſeruat
tuor elemétis corpusſimplex.Ca.17. 180 & nulla ex hoc necesſitas abſp principio fecundum Platonéadęternum ſui exem
Ruibus rationibus Plato cum ſint quing . effe, & fine ordinatum,ut Proclus cóclu . plar fimilitudinem quis efle initium ha. )
Tolida, & fimplicia corpora cubus pyra-? dit, & de quali a nobis ſermo habeatur ? beat mūdus,& quod Plato corruptibile
mis octaedrum & dodecaedrum ,& ico . ) inordinato . Cap. s. ' fo 88 efe propria naturæ ratione,& tempus, &
faedrum quatuor elementis quatuortria: Quod non Recte Proclus ut in ſuppofitio. mundum uolens naturalem admodum
buit dodecaedrum uniuerſo mundo , & oi ! ne ſumens duas effe Deivoluntates,hāc ipfis effe initium dedit. Cap. 3. fo.92
quod new.ex hoc quintam effe nouiſſe: : quidem ut fit ordinatum , hanc uero ut :- Quod ipfi Platoni poces emitiic contrarias
ſubftantiam non apparet.Cap.18. fo.80 ) non fic inordipatum eam quæ vule non Proclus in quibus inquit,neg cum Deus
Procli Succefforis Ro Decimaquarta.fo.81: effe inordinatum altera afferit praftan , codemmodo fe habcat ,mundum dicio
Sententiæ decimæquattæ Argumentatio . tiorem, & Deo magis propria ; etia quod Plato alias aliter ſe habere. Cap.4. fo.93
nis explanatio. Cap. 11. f0.82:1 ) fiquid omnino partiri oportet uoluntas. Quod fibiipfi pugnantia fuppofuit Pro -
Quod non omne quod diciturà Platone) quæ uult eſſe ordinatuni alcera pręſtan , chus. Cap . So fo.93.2
Proclus recte accepic inordinate ,& Huer tior, & quòd
& Placo non duas , fed am « Quod& rerumnaturæ eiuſmodi ſuppoſia
&tuancermouerimateriam ; & Porphyrij bás unam eſſe uult. Cap. 6. fo.88 ; tio pugnat, Сар.. 6 . fo.94
in hunclocum expofitio,& quod neque: Prodi SuccefforisRoDecimaſeptima.fo.88 Quod ex quibus & Plato, & Proclus con
ita concluditur fecundum Platoné inge, Quod propofita ſextadecimaargumératio ceffere,Deus ut ſic mundus fieri nequit,
nerabilem effemundum . Capaz fo 82 eandem cum fexta , & quæ ad illā huius ) & quod poetarum conſuetudiné fequés
Procli Succefforis Ratio Decimaqnta. fo.83 differentia, & quæ in utrifa ratiocinatio. Plaio mundú Deu noiauit. Cap.7.fo.94
Decimaquintæ rationis fententia expli - num deductio . > ' ; Сар. 10.89 Quod frequéter Plato poeticas abfellas fue
catio folio.83 Quod & in fexta, & hæcuna confutata eft implicut doctrinæ , ut rationibus non
Quod nonrectead eternum mundiexem-, argumentatio ,& breuis eorú.quæ inilla ut fabulis propterquaſdam neſcio cau
plar fimilitudinem fumpfit Produs , & dicta ſunt repetitio , quod incorruptı . las uſus eſt. Сар.. 8 . fo.94
quomodo fecundum Platonemmúdus: bilem ſecundum naturam ,& non 'rediui Quod.co quod femper incurſu fit mundus:
æterno exemplari cft fimilis,fuijpfe eile: uā, & aduentitia habente incorruptibili Deum nominatuelle dicens Plato equo
initio'minime uacanş. Cap. 2. f0.83 : tarē ſequitur ingenerabile. Cap.2 . fo 89 ee dijs intelligibilibus non uniuoce Deú
Quod fi non inconſiderace: adfimilitudi. Quod quantum attinet ad Platonis uerba, ipſum appellat,ex quo concludi mundū.
nemquam mundus ad exemplar habet ) oportebat magis,eo qd a flacone mun , fecundum tempus generabilem effe uel
occurremus no omnino exemplarimun dus dicitur general siis,non incorruptia Je ,& non modo ſecundum cauſam ,intel
dum fimile effe contingit, & quo ad eius:1 * lem ratione concludere ,vel quia ip !um ligibiles uero Deos fecundumi terpus ſo
fieripoteft,oportet ſimulachrūcē éxem , dicit non corrunfi,non genitú efle :0. ? juin , & non fecundum cauſam ingenera . )
plari fimile & rerú quxq.fimilis, quoad ferre ac concludeie. Cap. 3. fo 89 viles. , Cap. 9. fo.95
effepoteft,Deo effedicitur. Cap.3. fo.8410 Quod fibiipfi Plato socorsfic,& qmne ge. Quod Plato de Dios poetarum fabulasma
Proclisucceſſoris Ratio Decimalexia . 84 Derabile corruptibilesule dicens & niun ximiorum malorum hominibus cauſas
Quod non idem eft,femper uelle aliqd Deú dum genstum effe & non corrupi, & qdo effe putans Athenienfes cimens nó fpon
& Tempereffe illud idem uelle, & quod f1, non omne incorruptabile ingenerabi'.
fo.9 te in eaſdem deuoluitur quo modo &
& femper uultDeus generabilia , & eflen- lc eft, Cap . : 4. 0 mundum Deum dixitnon ingenerabile
tir ; & bono participare,non quidéçque Galenus adducit teftis ex libro de demon. effe exiſtimans. Сар. IO . fo.95
euinia,fed u lingudū aprum natum eſt , ftratione quod non omne incorruptibia ? Quodnon quemadmodum in dialogo de
evetlenua tu bono participare.Ca.i. £85 lè prorfus,& ingenerabileeffe neceffe eft regno fecundum fuppofitionem in inor
Quodquæ alibi ab ipfodicta recte de Deo & quod & Plaio huius haberur ſenren : dinatū mutatur ordinatum ,ita & in Ti- ')
Proclus de imparcibili Dei cognitiones tiæ . Cap. So fo.go mæo per fuppofitionem ex inordinato
& effectione per ea ,quęnic dicta ſunt ad Quod & in his que deinceps requütur,neo inquit ordinem factum , & quomo opor )
contencionem fuftulsa> Capa :43. fo 86 jectenere quæ fuppofitionem fequütur tetintelligere ex inordinato ordinati ge
Qaod & fi in ſuppoſitione concederetalias Platonis Proclus ratiocinat, Gap G. fo so nerationem , & quod aliqui opinionem
uoluntatuoi Dei,hanc quidé prioré,haco ProdiSucceſſoris Rodno de uigelima. f.gr hanc Platonis ad Empedoclis opinioné
ex
uero poſterioré nulla hoc uidetur ne. Quod in his eadem dilene eiſdem utés ar- trahunt. Сар .. JI . - fo.96
cesſitas fub tempore facere Dei uoluocar gumedis ghusvā in quarta & nona ,& de- Epilogus totius bbri,& prædictio Cox , quę
tes, & quòd quatum in Prodi cauillatio- cima quinta racione ulus eſt. Cap.s. f.91 deinceps fequuntur. Cap . 12. fo.96 )
ne,& ſi perpetuum effenundum cócede Breuis memoratio edrun quæ dulieruit in
remus,necedcprorſus fub,tempore effe, quaira & decimalexia ratione,qui nullus FINIS.
& intelle &tigas oés fubftantias , & ipfum motuş, uel alteratio in Deo intelligitur
w 197! , ! (113 )
1

.ir

‫ ܀‬- ، ;: . | .‫ܢ ܕ ܢ‬ 1

Pelin V
9,3??: 03 ,
‫و دهه‬
9719 ibaun, prosia
1

i.

any s'y
11'1101

51..Did..is .
 SANCTISSIMO , ATQVE SAPIENT ISSIMO
IVLIO TERTIO PONTIFICI MAXIMO.
GASPAR MARCELLVS MONTAGNANENSIS , PHILOSOPHVS
Patauinus diu bene fæliciteras agere dicit.

VM ca ,quæ a viris quibusmeæineuntis adoleſcētietēpore,Iuli ſanctiſsimePótifex,pces.

ptoribusvſus,qdDci dono acceptú referrefoleo,doctiſsimisacceperá, & quarúeſt auétor
natura,ererú ſpeculationes,quasviri Philoſophi,ideftvenatores,interfteſ& naturæpoſter
rispdidere,repetere,nememoria effluerent,inftituiſſem in Procli,quæ funt duodeuiginti,
demundi æternitaterónes incidifortetú,cumte no minus vitæ integritatis,acfummępbi.
tatis,& Sanctiſimorú moru,quafummæprudentiæ e incóparabilis doctrinæ virum ad
mortalium oiumſummú egDiispximú admodú,ímortalibus locú diuio fauoreadueétúeſe Chriſtiana rejp
mirabilipfuſaletitia maxíoplauſu cóprobauit.Opinionē.n.quâde tuisSúmis ampliſsimisq;virtutibus, quæ te
imortalitaticófecrarevalēt,quanótemerecôcepcrat tuafuma cófirmataprudētia,meridiana(vtdf)luce cla
rius díaduertit.nā id ptinus,poſtoß Súmusrenúciatus,ato declaratus es Pótifex,vrbs Romaa plurimismaxi,
miſgve tigalibus,quç quotannis pēdebat,libera fenfit,mox fuosciues,quospartiúfurorexpulerat,fibiptere
fitutos cúbonis,tubonoribus amplioribus auctosmaxío gaudio cóſpexit.Deide cuncta Italia armor ſtrepitu ,
quiiāperoēseiusangulosexaudiebatur,côquieuifſe,bellig,incēdiúqdcúftarüpuinciaru pulcherrimãcóflagra
receperat,armis,quç Italiæ ceruicibus iā iminere videbaturtuę habenis prudentiæfereemilitumanibus erer
ptis,marteq; coercito reſtinétú vidit,nā rei,quâfalutisnofter au&tor,cuiusnúc vicē refers tātopereterrā deſe
rens ſuiscómēdauit,optime iaétis pte Iulibone Pótifexfundamentis fpem dediſtiinito cocilio gă teChriſtianis
principibus pollicitú eſſedí,vieg prauçherefis bois emēdarentur,et ad ſanāfideidoctrinā redirēt,ita,vtpiæ
religionis noftræſanctiſsima dogmata nixadñipacein hoíum animisfirmius cóſolidarētur,o fidei termini lô
giuspueberêtur.vt.n.arboresplacido,eo ſereno cælo amplioresfpeciofiorefq;depromütfructus,itamortales,
cú optimusprincepsdiſcordiarú pcellaseg ſeditionúfluctus,ac tépeftatesSedauerit,amouerit,placidoocio trans
quilla pacefruētes,virtutis,ad quâ honeſtißime exercenda
naſcitur boíes,ampliora edütexépla,& pulchrio
ra-qă cu incredibiliceleritate a tuaprudētia e Sapientiafaétúvidimus,nóniſidiuino conſilioad habenas chri
Stiani imperii moderadas admotu iudicamus.Non aliter,ato folcú ab oceano caput exerit pulfisab aere ter
nebris lúx ſegratißimamortalibus oftédit,vtteſummúmaximúq;Potificērenunciatú audiuimus belli terro,
ribuspulſisdulcißimú ociú @ tranqlliffima pax Sequuta eſt, quappetuo tuiPótificatustpe,& in futurülõgete
tua ppagaturuſapiêtia mortalesSperāt,pinde es que maxíe alútur,et augêtur pace,artiúſtudia, & diſciplías
rũcultus amplior,& virtutú víum maiusícrcmētājā pietatēin Deuníam efficiútampliorē,certo expectatur.
Quãobré adte ſapiētiſsimePótifex chřianiprícipeslegatos mittut,vtſuá tue in ſumúpótificēdeclaratióisgra
tulationé referāt,eo exponāt.idētidēiferiorisordinis hoisyychřianokep Se 959,@rötugſajpôt,faceredebét,
pcipue qlfarú ftudia exercent,qbus finehis vixviuere licet,fua,quoadualeāt,letitia Seferētestibi,tanğ nous
diuino numiniſuç idiciúgratulatióismunus aliqdmitterc, aliiigitur alia. Ego aút tuæ beatitudini nihilmelius
aptiuſq;cöucnirearbitror,eo qd'tuisfumis ampliſsimiſq;virtutibus,qæternā tuebeatitudismemoriā ſpodent,
pofsit rñdere,quâduodeuigitiProclidemúdieternitateróne, totidēgz loānisGrāmaticiaduerſus eafdē epichi
rematu librosgræcoſermone cófectos,quos initio tuifæliciſſimipõtificatusin latinú cepcrā verterefermonê
ex quo quátap tuopõtificatu exultē lætitia itelligeres,fi vires æftimetur meæ ,tağz amplißimú,atq;fpeciofiſi
múmunus dare:qppeexmultis acpeneífinitis,qhñturinpħia,qônibus iprimis illa,qdtu doétiffime priceps mi.
nime ignoras, eſtdemúdiæternitate ,cúpdifficilis,tú magnopenobilisſempiudicata eſt.ná vniuerſum fuoco
plexu rescæteras,a ſui ſuntptes,ſe tú nobiliorestú ignobiliores cótinet,qbus nó explicatis,cúmutuo fe refpi,
ciát totú & ptes,qſtiode múdiæternitate brine explicari,abfoluiq;nó valct.Etſi cú toti tum inter ſecalia
aliæ ptes nexu mutuoiúgantur,tñ nominimú refert,quarē súpſeristračtādá, o Speculādāsno.n.equererú in
nobisoíum notio oblectationē gignit,fedvt quęgres nobilior,ita notio maiorē excitat voluptaté.itafit,vt res
nobilcs,& ignobilesſibi mutuo aliqd recôpēſant,acrepedát,vtfcíæ viliú, & abie &tarú rerü iucúda rñdeat pr
ftátiúoblectatio,qppequisrerú altíſimarú,acoccultiſsimarü notitiaiucúdiſsimaanimú cóplet voluptate,cótra,
viliú vtſcía exploratior,ita minima aiuspfundit'iucúditate.itacúſtudia lfarúdíorü paftusfit.eo Semp ſuauiſ
fimus habitus,lôge aút,vtſapiêtiæ pceres pdút,maior rerúanatura cõſtitutarúcóſideratio,e contéplatio crit,
multúēt fuauitatis,fide nature crit auctore addet;& quátú a natura iperfectióc ciufdē códitorabeft, tātú in
 eiusſpeculatiõe de voluptatis addit'dulcedie,Hicaütplurima,e varia deprimo rerüartificeſpeculatio,& in
dagatio eiufdē nobis maieſtatē,ac eminētiãdeclarās erectiores,elatioreſq;nos reddat,neceſſeeſt,acp nibili cæte
ra putarecópellathæc tā arcana,e tá abdita finealiquo numinisfauorelřismādare velle,nõmõarrogatis,ſed
furētiseſt:ſequês ergo nőpoetas mõ,qcú ſuorú poematúinitiis,tü quouisloci,velmedio ope, cum eis res difficilis
occurrit,acinenodabilis,opē expoſcút diuinā,ſed @ Platonisſapíę antiftitis imitāsmorē,qi Timão niſi divío
accerſito numieſe posſelõgiuspuebi magnope deſpat fauorétui numís iuoco.quê nãaliúaccerfere debeoiniſi
illius,cuius bonus pclarißimarúvirtutú odoreiga eiusqué no mô,qpñtē nouerāt,fedétillos,q nuq viderat at dul
cē quadāſúa í Deú pietatishauſerāt aurājad Juivenerationé nois maxie cópulit.nā difficillimāilla büanitatis,
e grauitatisfocietatēją te pricipibusgratú,e ífimis venerabilēreddebat,prudétia admirabili iúxeras.ptereo
iuftitia,etírebus ad religionē fpeétatibuspridėtiá,ac amplitudinéanimi,reliquoſq; regiarúvirtutú comitatus
a quoadin iferiori vixiſti dignitatisgradu,iúctæ nexuíte admirado elucebāt.pinde teſummiordísprícipes ob
raras,etſingulares,quas obiter recēſui,tuiai dotésſufpiciétes,acvenerates inexcelfifsimá mortaliú oium fedē 1
collocarút:fed qdagoquaſimearú viriú neſcius í tuas súígreſſus laudes-idē,numibide tuisfumis,amplifsimiſe
virtutibüs diſſererecupiēti eueniré fentio,gdei,qvadúígreſſusē,acciderecótingit,dúpaulatim ſenſiõpcedit;
prius inpfundúpelagiſe demerſucēnoſentit,quá folofubtracto plapſupedú až obruat .dü.n.metuarüpaui.
dú excellétißimarúlaudú videri magnope
ſtudco,no aiaducrto &pfatióis terminos,quâ neceſſe fit,pferrilona
gius,eo meä inopē,acpaupereofonēvirtutú tuarúígētiú póderemaxie deprimi.Vtinã earúpco dignus eē poſa
Sem ,et,vtmateria éampla ,deą di &turus eſſem ,ita ca vérboſs copia,et ſniak .ſuppeteretgrauitas, vttatarú lau
des virtutú dignopconio exornare,atq;illuſtrare valerē.tñquouis mõ,ſime id appetiſc,quis aſeq nó valea.id
ení eêt arrogātis,et nimiúdeSe pmittêtis pmeferā,no minimú meiaí tuę ſetítatisquâ mortales adorare decet,
cultú,ct venerationē cēpalāfaciā.tuo ergo numić fultuslabores meos,ideft Proclü ſucceſſore,etIo.Gramaticú
Romana līgua donatosíſtudioſorumánusfidēteremittā,quorúrónes,cúno ſemel,etaccurate legiſſem , ac in
earúitelligētia oblcEtationë nõmodicã offendiſſem ,āpliore fore,acduplicari quoquo pactosperās,ſtalios eiuſ,
dēpticipes fácerevoluptatis.bona.n.cõione meliorē fortiunt ſtatú,fed ceterorú conditio,qua mea lögepotior,
egy melior eěví-proculınıab oí labore,atq; moleſtia iucúda pfruēť rerúaltiſsimarü notiõé,mihi autneſcio quo
nápacto gđétcæteris,q hoć vertēdiégræcoílátinúmunerefungunt,cuenirecősentaneúé,dú í latinūzgracú
vertoſermonēlaboripceptiõis,pmištaoblettátiòſubamarior reddit.cúigitiboniſempeē viri exiſtimatüfit bo
norú,qpenesſebåbet cæterosminime inėšptes cē velle.proidehac ductusopione illis,qgræcarú nefcii ſuntlía
rú,meorú laború ſolosfructus,ideft iucúditatēfolaipertiri volui,q cú ſeabiúcta oímoleſtia, ſolamihicúnul
lofuitcóis,no modica pfuſioblectatiöefeiuuare äraducrcát tibi,i cuius ſetişimú etmihiiucúdiſfimú nomēlati
ne Ioánes,et Proclus,quore vnus a labore cognomētu ſortitus,alter pip pitiá,etiterptatióis ſublimitatē,aſidi,
ſciplię Platóiceberes ſucceſſor vocat ,ſuas de múdigternitate explicarétrônes,feci,tibiiquáp quêíretatapfe
Etu ſehfe nequaqSpredúcognoſcēt,ímēſas,acimortales bēbút;et agētgřasvítuoitaq; doctiſime,átą;Súſime
Iulinoíc,ta mortalibusgrato,iquo,et nõ í alio qſıditíonumie acqefcerepoſſú,ac debeo,vigilię,etlabores meii 1

ftudiofors manus pdibút,qſi doctotuę ſctitatis iudicio pbatifuerit,a ceteris nöpoterút nõpbari.tali.n.ihac di
gniſsima,ac nobilißima de múdigtnitate,materiaíceßi via ;et laboraui,an affecutusſim neſcio ,idtuú,aut tuiſe,
miliúri.doctiſsimor boium iudiciú erit, vtalii eğ ,atq; ego dićtioné gręcá,mcāítelligātíterſtationé.i.vt fitpla
na alio nó ídigēsiterpte,q& pleriſq;,qñiñiú diſerti videri volútſecusaccidere cófueuit:iam tøs eēt,vtreceptui
Canerē nenimis tua fetitate áudácter,actemere abuti viderer,niſiêă,curcapte iano nihil Io.Grāmaticus có
tra Platonis Rēp:diſſerit,aplißimo,étilluſtriſsimo virò lo.Cornelio,maxío ſenatoriVenetoplurimis de caur
ſisdicare voluiſſe;no ignorare mallē sat illa maxia,ac lõgépcipua hí exqdang iniſesfúmūpotificatú de tua
pſtāti doctria,etrarismorib°,etpclarareligiõe,dúcócilioperas tridetino ab epotaruiſinofuoclariſsimofilio,
q tuarúemulatióe virtutúfideiarcánápcipiédi Gällia prexit,ccrtiorfactus,temaxío cultu,et ſúmaveneratióe
Pſeſbátınúc itē ab Aloyſio magno Cypricomēdatore,etMarco Antonio clarißimis etilluſtriſſimis filiis , qcú
teordò oíum ,qí vniuer ſoſützgrauiſsimusílocú demortuifuffeceratpõtificis,pñtes inire ſumú Pótificatú vide
rút; vir grauißimus,et oíum ornatiſſimus edoctus tė ąſaterreſtre numécolit,et adorat,tue itaq;Scitatimunus
mcú acceptu,etgratú magisforecxiſtimaui,ſinoistuicultores.i.grauiſsimos,et locupletiſsimos tuarú apliſsima
rú,et excellētiſsimaru virtutú illuſtratores tuęfetitatinõ ignotos cé vellē,pinde veneraripmeferé.vtergo de
eare dicēdiją nullis coercet finib?,fině fácia,qsnā rogo,de tua prudētia ſapiêtia,e religiõe diſſerēs,fevną ad
finé ptinereſporet.chim deipřis filiú níęfalutiscertiſsimú auctorē,cuius gra te pricipémaximu,et fúmúpóti
ficē nimio pfuſusgaudioliberter cóſpicio,magnope oro,vt cogitatiões ita regat tuas,vt et vitá löggua,et fælicē
te ducere chřianigaudeat,hgreticiaút merore cöficiátur,atq3 tabeſcāt. Dixi 06w dofa
 Contra Procluin
Potentiam vnam ,& fimplicem Dei eſſe infinitamq; eius actionem demonſtrı.
I quidéedita, & quæ edentur infinita ſunt,Deus,utauthæ. gnitione,
affequatur,niſi infinita eius notio fit,fierihaudquaquápot,usrtute enitermina
ta utſuperinfinita fierinequit.quãobrem neqomnia ,quæin lucem iam pfecta
ſunt,neq;quæ proficiſcentur,cognoſcet Deus:quippe ficognoſcet ,uelgeneratio
nis & corruptionisexpersnoneritmūdus,utquæiampducta ſunt,&quæolim
producentur infinita non fint,uelquæ ſuntpotétia Deus non cognoſcit terminata.fi ueroid
non terminata,res molitur potétia.cum itaq;ad duasiam dictasfuppofitiones, quarum una
deipotentiam ſimplicem taleatqzunam ,hacą finita,deú opera patrareaſſerit, & altera deú
muſtis præditum ſupponiteſſe potentiis,quarum nullaeſtinfinita,in incómoda,& abhorré ,
daadmodum conſequuta funt,quorum unumeſtſubtempore,& nonæternumeſle deū,alte
rumautem ,eiopuseſſe alio,fibiquipermanentiam ſuppeditat æternam ,atqzillum , idem im
plicabitincómodum.praterea neq;eorum ,quæiam orta funt,neqeorum , quæ oriétur deū
cognitionem habere,ligeneratione, &corruptione (utipficenfent) carere mundum nó ne,
gemus,nulla nempe ex hisueraſuppoſitioerit.pterea tresadhuc ſuppoſitiones funtreliquæ,
quarum prima ſideienim unaeſt potentia,omniainfinitadeusoperatur,acefficituirtute,fi
uecreare,Inueprouidere,fiue cognoſcere,ſiuequiduisaliud dicatur.alteraeſt, quod plurimis
deusprædituseſt potentiis, &quæq; infinita tertia eſt.plurimeſunteius potétie,quarú par
tim infinite,partimfiniteſunt.Siigituraliquæ finiteſunt,nónulleqzinfinite,ratio forte niteľ
fuo peculiari,ac proprio iurecarens.Scimus enim auctoritatis,ac facultatis erit, huic dei uir,
tutiinfinitatem tribuerem illam eiuſdem circūſcriptam terminis claudere,diuinum náqzerit
partimæternum ,partim ſub tempore,acipſa deipotentia temporis effectrix,ſubtépore erit,
finon infinita, quo pacto quæ ſunt perpetuo, &fempcontinebit,qua enim quis utią poten
tia aliquid molitur, & efficit,hac omnino effectumcontinebit:tertiaigitur quod abhorreat.
ſuppoſitio,&haudquaq conſtare poflit,oftenſum eſt.ex duabus igitur reliquis,ueraellealte
rarelinquitur,dico quidem ,autquaplurimaseſſedei potentias,& fingula quãqz infinita, aut
quod ,& potiusuerum eft:& propterabſolutamdei ſimplicitatem comunes, quasdedeoha
bemus,notiones coſequés.unā,& fimplicé,atqzinfiniteoém deiactionéeéfacultatis.
Redditur ratio,cur ab æterno deus,puisſit bonus,mundum non condidit. Cap. III.
X ut

tute.fieffectrix dei uirtus terminatautſit,effe non poteft,infinita neceſſario erit, eatenus

infinitam dico,quatenusnon ſolum producereperpetuo queat,quippiam enim aliudqd no
ítainfinitum lit,utnondeficiataliquádo non nihildeeſſe coſtat fierinequaſ poteſt. Etut ſic
dixerim ſecüdum fingulumnunc ſingularum effectio,molitioq; rerum ,uerbigratia folis,ani
mæ cæliab infinitaprorſus emanatpotentia.argumento utiq; huius,preter ea ,quæ diſſerui,
mus,elle poterit,tum temporis puncto,tum unacum notioneomnia moliri deum.Hocenim
ut dé deo credamus:cómunesomnesdocent nos notioes.unde abaliquoex noftris, qui diuis
na tractarunt,aſfertum eſt.ipſedixit,& facta ſunt.abalio quoq; dictum eſt.intellexit,& edita
ſunt,intellexit,& conſtítutaſunt.molitornáą ,& ipfiustemporis effectornon profecto,utefs
ficiatur res,dilationetemporis,ac productioneindiget,fatis efle,ad ſubſtantie cunétarúcons
ftitutionem rerum ,folam deiintellectionem ipfæut fiant:uelle curnon infinitæ deúellepo
tentiæ oftenfio .&demonſtratio eſt prorſusambiguitate uacans,hacquidem infinita faculta
te,utres maximas,itaminimas molitur,& efficit.lienim omnia,utetiam Proclo uidetur: con
ftituit unauirtute,nãqin ratione, quam de decem ,contraprouidétiam dubitationibus edi.
dit,inquit.ſingularem puidentie cognitioneminipfoimpartibiliomniumelle diſcretorum ,
&cuiuſqzmaxime indiuiduorum ,acadmodum uniuerfalium & ut conſtituit,inquit,ſingus
lum ſecúdum unum ,ſic ſingulum perunum cognoſcit.fiigitur fecúdum unum cuncta coſti
tuit,nonunapartita ,ac diuiſa,neqzcum his,quæabipſo gignüturæquata potétia, diſcrepat
AА
 De coelo & mundiæter.
ueroquæ facta ſunt,cum alia præſtantiora,nõnulla uilioraabiectioraqz funt infinita,ut ofté
ſum eſt,uirtutecuncta conſtituit.una itaq , &eademres tummaximas,tum minimas infini.
ta fecit uirtute,cum fitdemöſtratum haud fieripofle,ut opificisdei uirtus terminiscircúſcri,
batur,& ipſam infinitam eſſe,neceſſe eſſe,demoſtratumeft.Non igitur uerum ,neqz oblolam
effectiuamcauſam ,neq;propter ambas efficiétem ſcilicet,& rem factam ,neq;plures,quam
ſunt,neqz meliores potioreſue fieripoſſe res.namą adhasſebať ſuppones,effectrice deiuir,
tutem coerceriterminis,qd quidem uelutrem abhorrétem ,&quod nequaqeſle poſſit:often
ſum eſt,unam igiturfuppofitionum reliquam eſleueram relinquitur ſolā,quæ afferit gene,
rabilium naturam in cauſa eſſe,utneqz plures,neqz meliores,pſtantioreſueres fieripoflint.fi
uero quiſpiam ambas eſſecócefferit cauſas,efficientem animo, & rem factam curneæ plura,
neqmeliora effici poſlint,obunam ,atqzeadem cauſam ,cur resgigni non poflit,ab eandéin
quam cauſam neqzefficiété efficeremoliriueomninoneceſſarium eſt.poffe.fiergo quiſpiam
cauſam aſſignarit,quãobrem ,neqplura,quáfacta ſint,neq preſtantiora eſſe non poflint,cú
inomnibus effectrixdeipotentia,quéadmodum demonſtratumeft,infinita fit,hanc & ano
bis huius accipiat,abæterno,quâuis ſemperbonus,necno,nonaliquando moliensdeus,mūr
dum conſtituinequifle,& quânosdehiscauſam admodum naturaléaſſignareualemus,hæc
eſtinfinitum nullo prorſusmodopartim inauſcultatione naturali,partim in tractatioe, qua
habuitin libris de cælo.Ariſtoteles longo ſermone actuſubſiſtere poſſedemöftrauit, infini,
tum uero nunc dico uelinmagnitudineextenſionem ,uelnumeri productionem potentia.n .
infinitum omniscum ueceſſitas in his,quæ natura æterna ſunt,effedeclarat,tum omnes con
fonauoce conſentiunt.cum ueromagnitudine,uelnumero actuinfinitum fecundum natura
fubfiſterenon poſſit,rerum numerumterminatum el cneceffariúprorſusexiſtit.Hocitaco
ſtituto. quæſtio,quaqueritur,deridenda,cur plura noſubfiftat.quoenim plura,quã ſınt,fub
fiſtere quis ſuppoſuerit,cumactu in infinitum pgreſſioeſſe nequeat,eo minusinambiguitas 1

te, & hæſtatioeefſenopoffumus, fic neceſſario numerum rerum terminatūeſſecogitur.præ,

ftantiora item qua,ea,quæ ſunt,nöſunt facta,ob id, quodopifici,quæ abipſo pducta, emas .
narūtſubiiciprorſusoportet,quoigiturpſtantiora,acmeliora,quâfunt,quifqſubſiſtere pos
fuerit,eomagisipſaa dei potentia,fupra quaintelligipoteſt,deficiūt, ac nihilominuseadem
hæſitatio manet.Quareæquegeneratorum qualitaté,uere numerum circūſcriptameéopors
tet.Siigitur,quáobrem neq; plura,neqzpotiora pteriam conſtitutorum naturam , generata,
acaditaſunt,cauſa nonuacat,&hocnihil uel dei potentiā,uelbonitatem minuit,coſequens !

ter & nos cum mūdumgenerationenon uacare afferamus,pductorumnaturam, non opifi

cis imbecillitaté,neq3 quod ſemperipſumbonaefficere nollit,caulabimur,utenim nec plu
ra,uel infinita creata,aceffecta funt,eoquia actu ſubſiſtereinfinitūnon poſſit:ita quoqzani
mo mūdum abæterno una cum deo exiſtere non poſſe,ne item idem infinitum actu ſubſis
ſtere demus,acinfinitum poſle trāſgrediefficiamus.Sienim mundusæternus eſt,neceſſa
rium quidem prorſuseritnumerumex ſuperioribusantecellionibusuſqzadnúc, in muns
dogeneratorum hominum dico,uelplātarum ,uel reliquarum ſingulecuiufqz ſpeciei indis
uiduorum actu infinitum eſſe factum.Sināq numerum editorum hominum ,uel plātaru,
uel aliorum indiuiduorum determinatum fuppofuerit aliquis,qñ ſingulum quodą ipſo.
rum terminatoin temporeeffe poffedit:&omne tempusterminiscócludi necellarium.na
conſtitutum exterminatis terminum eſt:qñſimundus generationecaret , & tempus genis
tum infinitum actu eſt,neceflequidemetiam indiuidua, quæ tépore infinito ædita lunt:
actu ſecúdum numerum infinita eſle.quáobrem ſinon eſtmundiortus,numerum actu in
finitum ſubſiſtere,ae accidiſſe contingit.quod uero infinitūactu nullopacto ſubſiſtere có
tingat,neq; fimul ſubſiſtens,neq; per luccellionem in altero quidé pgredientes opere,ope
nixidiuina abſolutius,acperfectius demoſtrabimus ,cum omnesambiguitates,quæ múa
duni æternum ellecogereuidentur:redarguerimus & uos quod reliquum eft cótra eaſdé,
argumentorummachinas,quasmoliennur,adducemus,ipſumo non elleæternum conuin
cemus ipſius quoạ Ariſtotelis dictionemhocipfum cóprobantemin medium afferemus,
Dico
 Contra Procluin 2

Dico uero fieri non pofle,utpactoaliquoinfinitum actuſubliſtar. ibiq; hocplanum fieri

poſſereor ,qua enim cauſa collectim ,acuna infinitum eſſenon poteſt,hac eadem neq ;per
fucceffionemactuprogreſſio infinita eſſeualet:Si naqz prorſusfieripoterat,ut infinitúſuc
ceſſiue ſubſiſtés in actum pfectum eſſet,qua utiæ ratione una ipſum ſecúdum actum ſubs
fiftereampliusprohiberi poſſet. Longe
enim magisinfinitum per ſucceſſione,quam colle
Ctim ſunul dici fubfiftere,effe non poffe uidetur, & tāqua ſiperunitatein aliam poſtaliam
numeratum in generationem actu ducatur.collectimenim ſubſiſtés forte,perunitatéipm
tranſcendi,qualinumeraripoflit,non neceſſe erit.quod ueroſucceſſiue fit,& aliaſemp poſt
aliamunitate, ſubſiſtente,quaſiactu infinite,quâuiscollectim fane,& unanon ſubſtiterint
geniteſint unitates,co quia partim ipſius infiniti corrupte ſint,partim ucro extant,infiniti
tamen facta tranſgreſlioeſt,quodhaud quaq fieri poteſt,quaſinumeratum per unitaté in
finitumpertranfeat , quâuiseternus fit, iplenumerans.infinitum enim tranſirinaturanon
poteſt,alioquin non eſſetinfinitum.Siigiturinfiniti tranſgreſſiofieri nequit,fecúdum auté
ſingulum indiuiduum pficifcensgenerisſucceſſio perinfinitaindiuiduaufqz adhæc,quæ
1
nuncextant, pertinuit,pertranſibile igiturinfinitum factum eſt.quodquidem eſſenon po
teſt.non itaqzinfinitus antecedétium indiuiduorum numerus.non.n.utio generis fuccellio
uſqz ad noſtrum quéąprogreſſa eſt.infinitum.n.utpertranſeateſſe non poteſt. ac ſimūdus
principio careat,annorumuſqzad Socratisætatem numerus,fiita contingerit,infinitus fa
&tuserit,cui uero ſia Socratis temporead noſtram uſqzætatem ,anni,quiiam Auxerc:applis
centur,erit,quod haud fieri poteſt,infinito maiusaliquod.Et hominum ,qui iam cditi funt
numerusinfinitus,necnon equorum numerusgeneratorum infinitus itaqz infinitum dupli
cabis,hisá,fiaddas&canumnumerumifinitum triplicabis,& aliorú ſingulo adiectò mul
tiplicabitur.quod quidem inter ea,quæ maxime eſſe non poſſunt:cenſendumeſt . Nocnim
maius eſſe infinito cótingit,ut&multiplicationemnon negemus.fiigitur,cum mundusges
nerationeuacare concedať:hæc,quæ abhorrent contingereeft nccelle,&alia plura,utalias
demonſtrabimus,fierinon poteſt,utortu & principatum careat mūdus.alioquin infinitum
tranſcendipoterit,acactu ſubſiſtésnecnon ut infinitum creſcere núquam dcfinat,eft necef,
ſe, & ipfum feipſo maiuseffectumquieſcetnunq, &fepius,nedicam infinite , infinitum erit,
quaergo obcauſam plura noneffecitdeus,obeâdemnegabæterno crcauitmundum ,fiue
toab æterno ut factus ſit,fieriminime poterat,planum igiturquodomnis tollitur ambigui
tas,quãobrem non ſubſtitit prius.Quátaenim cogitationeinantecedentiaprocedemus,tan
mentisintelligentiam promouet dei ſubſiſtentia principatucarens.ps
to magis ad ulteriora
indenihilominuseadem derelinquitur quæftio,curnon prius.Siquis contentiofa rationis
xusnon infinitum cauſam exiſtimabit,cur non pluraſuntædita,quâmagnopere naturalem
effecaufam neceſſe eſt,ſedabſoluteitadicat,non modo infinitagigni no potuiſſe,ſed neque
pluraomninoquá ſunt,quægeneratafunt,tantum natura,ſuſcipientenumerum , quâtus, &
factus eſt,huiuscaufamaflignarenullapoterit.Sienim totædita funt,quid, ut fic dixerim ,
uetatalie due,uel tres inmundo fpecies ſubſiſtant.Si enim homines aſinum cquæadmittens
tes mulumgeneraremachinati ſunt,& in uolatilibus plurimas cómiſcere.fpecies,quomodo
a rationenon abhorret;diceredeum talia naturaliaconitituere animalia nequiuifle, naturas
lia dico ,utfecúdum ſimilitudinem eius,quod deerat,nihil eſſet,quod homines adhorum ges
nerationem diuerſa iungeretur animalia.ſed non ſecus in his acin reliquis naturalem feruas
ui ſucceſſionem oportebat,curenim fierinon poterat,utdeus,cum eiuſinodi animalia uia ,ac
ingeniofubſiſtant humano:ipfe feminales fucceffionisipſorum naturaliteriaceret rationes
quippein aliis,utinquit Ariſtoteles,ſucceſſionisperpetuitatem ſeruare uolensrelicto modo
continuam faciens generationem uniuerſumcopleuit deus,quid igitur impedimentierat,&
eiuſmodi animalibus dico ſtudiis,acinduſtriahominum editis ſucceſſionis naturalem inſes
rere rationem : ſinonidconcefferimus,nihil tamen eſt incómodi,eadem quin nos utamur res
{poſione,ideo abæterno mundum no conſtitiſſe,utactuinfinitum minime ſubliſtat,acinfis
nito ſitquippiammaius,&multiplicatum ,acpertranſibilefiat infinitum.Hæcenim in eorú
A ii
 De Coelo & inundiæter .
numero ,quæminimeeffepoffuntziudicanda funt.dictaigitur&caufa,quãobrem deusſem ,
per,quãuis bonus,nonabæterno mundumfabrefecit.
Mundum non effe æternum ne infinitum introducatur aftu,epertranfeat , probatur,quia effe
Etus quoque id naturæ eft,vtcum cauſa eſſefimul non poſſitobieétiones quoq; ad
duci,quibus oppoſitum huius probare. Cap IIII .
C ſecusfideus bonus, bonouero de nullo unqua oritur inuidia ,utſapiensinquit Plato,
A & ob hoc omnia,uteffent,in lucem protulit,curnullum generabilium ſibiin oibusidem
conſtituit,fecum ut & ſubſtantia , & potentie comunionem haberet.Aut enim ualens, efficere
noluit,conſequens,eo quod criminoſum eſt,blafphemie ohnoxiū,filentio traſigam ,non.n.
inuidiam euadet.aut omninoquia no potuit,noluitquoqz.fed hoc dei imbecillitatem arguit,
naqz fieri no poterat,generabilium aliquod,utcum ingenita, & ſui effectrice cauſa idé ellet,
ita namq;iple feipfum deusutiq; cffeciſſet,ut ingenerabilegenerabileellecotigiffet.Siquidé
ingenerabilisilla ſubſtantia naturaeſt,rurſusuero gigneretur iterum fi quid eorum quæor:
ta funt,eiuſdem cum ipſocſſet fubftantiæ.Siigitur,quia nihileorum ,quæ facta ſunt,cumefe
fectoreidem eſie poteſt,neq; quin deusſit bonus,tollitur,neqz nolle fibiipfiomnia efficerefi,
miliaintroducit,neqz imbecillitasaliqua acimpotétia ipſicoheret,neqz nos igitur æternum
non eſſemūdum ſtatuentesæternadeum poliabimusbonitate,neqzimbecillitatem effectric
cis eius cauſabimur potentie,ſed quiamūdunelle ſemper nequiuiſle,propter ipſameius,qů
generaturnaturam ſuppoluimus,quiaactu conſtare infinitum ,uel uttranſcendipoſſet,fieri
nequibat.Et quia id ,quod fit,non idnaturæ cft,ut ſimul, & una cum efficiente ſitæternum.ſi
quidem & eflè, &fubſtantiam effectiue a deo accepit rnundus,nihil cumeo in ſubſtantiacô
municās,quonāmodofieri poterat,utabæterno ipfe una cum deo exiſteret: quodenim ſem
pereſt,quo pacto ineſſe proferetur.Siin omnibus ſubſtantia,potentia,& actu,efficiente des
{picacior eſteffectus,prorſusneceſſarioconſequetur,& fecüdum ipſam ,utabiectior ſit, ſub ,
ftantiam.nullamigitur uidemusneq naturalem ,neq; artificialem generationem ,in quanon
cauſa exiſtêtia effectum antecedat.quas enim nobis,uruna cum deo æternum exiſteredecla
rent mundum ,ſinilitudinesadducunt demonſtrantes,ut putant,effectusquoſdam cum ſuis
caufisfimulcóſiſtere,nullam haberead id,quod perueſtigamus,cómunionem uidemus. Sol
enimiuquiunt exiſtensluminis cauſa eiiplum ſuum eſſeefficit, &non ſolelumen,neqz fol lu
mineprior poſteriorueeft.Et corporū,quæ in lumineſunt,umbra,quxabipfis editurcorpo
ribus,ſemperunacum corporibushoceſt ſua exiſtit caufa.
Négat corporis vmbram eſſe effectum ,neq; cum corpore ſimul eſſe ,probat. Cap. v.
Gouero ,
Ecurratioaliqua,quepreteritumbram nihilaliudelle,quáluminis priuationem .priuatio
uero ,utpauloante oſtendimus,perſe noneſt.quomodo igiturmente quiſpiam pditus a cor,
pore,quod in lumine,id quod per ſe non eſt,utacauſa manare dixerit.quod nõeſtenim ,non
gignitur,quippeeius,quodeft,generatio eſt.nonenim ,quia luminis priuatio ,umbra , & uoc
care tenebre,nomine indicanturiam ppterhoc,& exiſtétiam quadam ,ac fpeciem ipfam fu
ſpicadumeft.Etenim aſpectus priuatio,nomine,uocatacæcitas ſignificatur,etiam pedibus,
qui læluseſt & motu , qui per pedesefficitur,ita priuatuseſt,claudus uocať. & nemo qdem
cæcitatem ,uel claudicationem fpeciem quadam efle,& exiſtentiam habere enuntiarit.Non
igitur luininis priuationem ,ſiuetenebre,ſiueumbra uocetur fpeciem elle cenſendum . idue
ro,quodnos perueftigamus erat,firerumaliqua eft,quæ efle,& fubftantiâeffectiue accipiés
abalio,co a quofluxit,non ſit pofterior.Vmbra uero eſtluminis priuatio, quæ no per feex
tat,ſimile igitur eſt umbræ corpus dicere effectiuam eſſe cauſamperindeac eius, quod non
eft,mortem.utigitur quod noneſt,nonexiſtentiam efle quadam led folâ eius,quod eft pri,
uationem mentepercipimus,itaumbram luminis priuationem elle ſolam , acnon ſubliſten ,
tiam quādam ſpecie conformatam a corporibusg effectam perfuafuna habemus.Quonkers
go pacto
 Contra Proclum 3
gopacto quisluminiscorruptionem pptercorporum oppoſitionemfactam ,fimilemeéges
nerationis,acſubſiſtentiæ ,quæ a deo eft, mundiaccipiet,planum quidem prorſus&hochis,
qui in diſciplinis excellunt,quodin uniuerſum ,uerumnon exiſtit,cum corpus in lumineexi
ſtit protinus& umbram cóſequi.ſienim cötingerit,ut ſupra noſtri corporisuerticem ſolexi
ftat,quéadmodum his,quiequinoctium,& ulo adeſtiuam conuerſionem habitât accidere
aliquádo contingit,planum tunccorporaſubiectafecúdumterræcontinuitatem ſe tangétia
nihilhabereopaci,ut nulla parsacris intermedia ſit,in qua perinde,atq;lumen,umbra,acte
nebreſubliſtere natura ualeant.in quo enim ,quemadmodum & Ariſtoteles inlibris de ani
ma teſtis eſt,lumé ſubſiſtit,inhoc& tenebre.unde&aliquátoopus eſt temporeuſg eo ,dum
a uertice abſcedit,fol,locum in obliquum umbre præbeat,in quem radii nô immittuntur:ać
terra ſane ſemperiactu radiorum umbra uacāseſt , ex illis paulatim mittit,umbram ,ex quo
ſolis abſceſlioradiorum cæpit.quare& rerum fi perſeumbraaliqua eſſet,non itaeius, quod
queritur , ſimilitudoaccipi poterat.non enim omnino una cum corpore, quod in lumine
exiſtit, & umbra conſiſtit,
Negat comparationem luminis ad folem eſſe cam ,quç eſtDei ad mundum . Cap. VI.

lumen exiſtens ſubſtátia eſt,formam largiri,& ſolis naturam explere nemini

dubium.cuiuſqueuero quod quideratelle, & ſubftãtia ,formaeſt.nihil uero effectiua ſuiip,
fiuscauſa eſt.noitaqz ſol propriiauctor eſt luminis:cum peripſum formā,aceé habeat.qua
obré,fialiqs & múdú ſubam opificisexplere dixerit,non negabimus,no ſecusaclumé,qd in
ipſo ſole exiſtit,ad folem ſe habeat,mūdum ad deum ſe habere.ita múdiopifexnóerit deus,
quoniam neq ſolipſius luminis, quodfue ſubſtātiæ formam largitur,auctoreſt. ſiquidé ner
que ipſe ſeipſum ſoleffecit.fiuero aliena,& externaadiuina ſubitátia,omnia abipfa cúctorú
effectrice manarūt.nbergo,utin ſole lumé adipın ſolé,itaad ſuimolitore,fehérmundus.
Oſtendit in quo comparatio luminis ad Solem ,& Dei ad mundum vera inueniatur ein quo
falſa,e agentem caufam antecedere exiſtentia effectum ,necnon declarat eſe Proclite :
ſtimonio lumen quoquecæleſte corruptioni obnoxium . Cap . VII.
Vſhumin aere lumen nő ſemperidem permanet,corruptibileenimeſſe omnes fatetur ipſi
Fresenim ſuccedút tenebre nun enimidem ſemper perſeuerat ſed perinde acmotus,& tem ;
pus,dumgignitur,unde illuminans ſimulacabierit,perindeſtatim &inaereſumé in id,qd
non eſt,ſecedit,atq;dum non exiſtit,qnod mouetur,necf motio eſt,neq tempus.quãobrénes
que illud uerum ,cuiusgratia de lumine,& ſole ſimilitudinem ſumpſere utſit aliquidabalte
ro factum ,non poſterius faciunt.ſienim non idem manet lumen,fcilicet ſemper téporismos
mentoproductum in aerelumé antecedat illuminans,eſtnecefle,aliud enim alias,atq; aliud
continuo perinde uta fonteaqua,ab illumināte fluit lumen.Deusuero unum ,utinquitPla
to unigenam múdum conſtituit,quarequid ,quod inacre,utiq; ſitlumé,plurimum enim de
eiusexiftétia dubitatur,fiue actusilluminantis,fiueformaſiue affectio aeris,quoniã no idé,
acad numerum unum ſemp,fed alias aliud ,atq; aliud,aliquam qdemellegenerationem mos
métaneam ,quænon ita temporis productionemexpoſcit,quéadmodum natura in tāto,fita
contingat,tempore,hominem gignit:effepfecto poterit demoſtratio,exſole in aere luminis
generatio,quæ fimilem reddit,ac effingit ſubitam adeo rerum ſubfiftétiam unacum intelles
ctione facta.coeternum eſſe factum faciéti no amplius fane capi ſimilitudo poteſt, quoniam
cum fitilluminásunum :aliud alias,& aliudadnumerum gigniturlumé,quod autinaerelu
men corruptibilialiud, &aliudad numerum ,tum ipfarerum euidétia fidem facit,tum in ras
tione delumineProclus planedocuit,ita enim inquit.fiuero hoc quidem materiale,hoc uero
abla materialumé,fecúdumilluminátium ignis,& folisdifferentia.quodmateriacaret, quo
pactocorrumpitur?materiale uero quomodopenetrās permaterialiapermeat:nó enim ma
gistotusaer nobis illuſtratusa fole uidetur,quă a lumine,quodabigne in noſtra regione ma
 De coelo & mundiæter.
natzat qui& nebula ſubtercurréte ſolemabalteroabſciſumeſtlumē,neqzeſtomnino.hæcq.
dem Proclus.animaduerte quod non utdubiumcorrumpilumépoſuit,fedhocexploratum
capiensexhocambigit,quomodo,fiquidem lumen ,qd'aſolefuit.ïmateriale corrumpitur,
acnebula ſubtercurréte ſolem ,noneftomnino in alio,iterüpaucisinterpofitis,ipſeinqt.quos
modo enim ,quodin cælo,luminu,qd'in aere eſt continuum eſſe poterit,hocenim corruptis
bile,illud autem no,acex ſuo hoc pendens nititurprincipio,hocueroabſciſum ,ſi continge
rit,& aliquádo non eft,in corruptibiliuero non cotinuum corruptibile,duo enim talia & ipe
ciedifferétia ſunt,quodquidem in aerelumen corruptibile,aperte&Proclus docuit,qd'ue
re,ut in aere lumenita ingloborum cæleſtium fuſione corrüpitur,&non eſt,ut Proclus alle
rit,incorruptibile,ex his,quæ in aſtronomia demonſtrata ſunt:planum eé puto. ſienim um
bræ ,quæa terra,piramistangit lunarisglobi parté, & hanc pretergreditur,utdefectusplane
probant,dum tota luna in terræ umbre piramidemâncidit,manifeſtum quidem omnino qd
& inglobis fulumcæleſtibus lumen corruptibile eft.Si enim circúambiens piramis aliam ,
atqz aliam lunarisglobipartem occupat,neqz in hac ſolislumengigni ſinit,unde& lune ob
ſcurationem ,&defectionefiericlare contingit,qd& illic fulum lumécorruptibile,no,utins
quit Proclus incorruptibile eft.Si.n.eadem uniuerſumeſtſubftãtia cælum ,corruptibile ues
ro quod in uno,&in altero fuſun globo lumen demoſtratum eſt.Item & lunæ lumé, qd'afo
leaccipit,gignitur,manifeſte &corrüpitur,ſubitoquidem in lunæ defectibus cæterisueroté
poribuspaulatim , manifeſtum quidé&quod in toto corruptibileerit cælo,licet,quia ſupes
rioribus globisſemper qd'illuminat eſtplens,cum nihil ad ipſosumbram traſmittat:unum
acidem fempercótinuitate uideatur lumen ,quéadmodum fi& ignis corpora femp prope ia ,
centia calefaceret illuſtraret ,uidereturobalterationis continuitatem alterationi pón obno
xia eſſe in aere ex igne edita caliditas,uel lumen .
Declaratſimilitudinem luminis adfolem ,cum ca,quæ eft Dei, & mundi,falfam effe,e qua
falja probalitate mundi æternitatemprobare nitcbatur. Cap. VIII,
quisnon corrüpi,quod in aere,luiněſeduna cum illuminate circúuchi dixerit,ma
SIIuero
xime quidé nó ueraeiuſmodi exiſtimatio.quoniâ & dum nebula ſubtercurritſolé,omne,
quodintra eſt,opacatum eſt,lumine,qd in aerepriuserat corrupto.at qui ſolisabſcellio nul
la facta eſt,quare & dum abſcedit,non circüuehitſecumlume,fed fiaquibus recefferit locis,
corruptumeft,aliud ueroin his,ad quosſolaccidit,locis,lumégignit.Siueroomnino&ali
quis una cũ ſole,quod in aere,uehilumen coceflerit,planum qd'ab illuminante ſepararine .
quibit,fiuero hoc,formautiq ,uel affectioipfius illuminantis.Etenim & Platoni uidetur fors
mamelle illuminātislumen ,hoc cum perfuafum fuerit,adhuclógeabeo,qd querimus:pcul
fimilitudo cadit:ſolnaquelutab ipſo formam nactus iure inſeparabile habetlumen,alubie
Ctis näqz forme inſeparabiles.effectusuero,opificis ſubſtātie formam non largiūtur.noitaq;
ſol luminisauctor.nullum.n.fubiectum eius auctor forme,& caula,qui in iplo efficitforma.
fed & pprieaffectionis,ac accidentis,nullum habétium.f.affectionem ,& accidens, cauſa eſt
efficiens,idem ueroutiq;aliquis & cũPlotino dixerit lumen elle illuminatis actionéin aliap
gredientem ,Quãdoquidem preſente inquit,agente,adeſtactio,aiſcedéteuero una abiit,fi.n.
in acre lumen ſolisactio eſt,fiueeius ſubamexplet,ſiue nonfiquidem ſubſtātieexpletiuā ſit,
una femp cumſoleneceſſarioeſt ,quæınſubſtantias explere,iplas deſeruntnunq.mūdus ues
ro opificis fubftãtiam nõexplet,nó igitur perindeaddeummūdus,ac ad ſolem ſumen ,pſpe
ctum habet.fiuero luminisactio nõellet ſolis cöpletiua,continget fecúdum notioné, noneé
eadem ,qd' fieri nequit.Si.n.exiſtunt perſpicua ,uel fimpliciter luminisreceptiua,hæc,dūno
abeſt ſol·lumine qui illuſtrétur ,haud fieri pot.Si.n.cuinadeſt ſol, luminis no replerent ſplés
dore,neqzſoleſt.Item ſiin aerelumen eft Iolisactio ,ipfam ſubſtātiæ ſolis expletiuam ellene,
celleeft.Si uero affectioaeris lumeneſt,quæ mihioibus, quæ habentur de lumine,notionib °
uerior efle uidetur,alteratio utiq pípicui,uel fimpliciter luſceptiui eſt,ſic.n.& Arift.in libro
fecúdo deanima declarauit,Oration ,ita habetur- luméuero eſt huiusactioperfpicui,quag
 Contra Procluin 4

ſpicuum ,potétiaueroinquibusideft,& tenebre,luméuerouelutperſpicuicolor eft,cum ſit

actu perſpicuúabigne,ueleiuſmodi,qualecorpusqd'fuperiuseſt.Etenim hisid exiſtitunu,
acidem.qdigitur perſpicuú,&quodlumé dictumeſt.hæcquidem delumine Arif, manife
ſteformam quâdam ,acperfectionempſpicuilumenelleaffirmasSiigiturinaere pļpicuú
eſt,atqin aqua,ac fimilibus,planõeſteiuſmodicorporibus lunē afferre alteratione.hocue
rocum ita fe habeat,hocqdem utagat,hocuero ut patiatur,fiutriq utrūą aptū,idoneumą
extiterit, cu ſipatq; plentia fuerint,agés,& patiés,noadmirádúeft,ptinus fialterấagat& als
terū patiatur.qm aeri,qpotétia caliduseſt,ignisadherés in ipfo alterationéiprimit,& actu
calidumefficit:ſiuero cúdigrediturilluminans,aboletur& factü in aere lumé,non alienum
eſt.Etenimcú & ignisrecedit,impila in aerecaliditas ceffat,uerű luminis feſtinantior corru ..
ptio,& æquetemporispuncto,aceiufdemgeneratio.fiigitur folper alterationé perfpicuum
tráfmutat,deusautéiplasſubſtātias in lucem pducit,ageneratione,& ipfiusſubſtantic pro
ductione alteratio diuerſaeſt.uel demoſtrent in generatione fimplicihoceftinea ,quæ ſuba,
rum ,una cum cauſaeffectūſimulexiſtere,uel& deūrerum molitoré nöeſſecöcedat,neqip
farum ſubſtätias cöſtituere,fed fimulæternas ſolúalterare,haudalitercaufam unacú effectu
hacexreæternā demoſtrabunt.Si.n.alias,aliaatq alia in aere,acin his,quælumérecipiūt,af
fectio eſt,ne unum eftinipfis ad numerum pductum lumé,quádoquidem utdemonſtras,
tum eſt,& Proclusita ſentit,corruptibileeſtnõunum ergo,& idé lumě unacũſoleſimulexi.
ftit,quéadmodum neącum igneuna,aceadem manésexipſo in aereedita caliditas,fiqdem
ſolunus, &ignis unus,in aere ueroluméæque,atę caliditas,aliud,item atqaliud fit.cử hæc
perdemóftrationem oſtéla ſint,planú nullamſilitudinem lumē,& folé habere,qua,abæter,
nouna cum opifice cauſaeffectusſimulexiſtere poſſint,demoſtretur.Procedetigituripſisex
falla fimilitudine probabilitas,uel igiturexeffectibus quépiam unacum ſuoopifici, & ipm
exiſtere demonſtrent,uel fiomnia edita gignentibus, fiue arte,fiue natura coſtiterint,ſunt tés.
pore poſteriora,hacde cauſa mūdum æque cum deo nöeſſe æternum neceſſe elle.
>
Procliſucceſſoris ratio ſecunda.
Ecunda,ſeſtmundiexemplar æternū,& ideſtquod quid erat effe,ipſiexemplarieſſe,&
noperaccidens,fed perfehacpditus facultateeſt,ipſoeffe,exéplar exiſtens,qñ æternum
eft,effe utiq;perpetuo,eſtnimirum exéplar: fiuero exemplari,iploelle perpetuitas adeſt,eft
profecto& fimulacrúneceſſario femp. Ad fimulacrum.n.exemplar.Siuero ſimulacrúnon
erat,cumnöerat neqeritcum non erit ſimulacrū,ut no & exemplar,uelnoneratexemplar,
cumnonexiſtebat ſimulacrū ,uel non ſimulacri dicitur exemplar.corum não,quæmutuo re
ferütur,reliquum nõeſt,cum alterú nó fit, fiigiturexemplarperpetuo exemplareſt,mūdus,
quiexemplaris,quod perpetuoeſt,ſimulacrumeft,femperelt.
Quodex duabusſuppoſitionibusſecunda Procliconfiftit argumentatio, quarum altera quidem Plas
tonica, quæ ad æternum
exemplar factumesſe aßerit mundumaltéra,quam ipſe Pro,
clus,quáuis nonfit Platonis,velut Platonicamfuppofuit,mudi exemplar
in hoc eſſe habere,qdfit exemplar. Cap . I.
Secundæ Procli rationisfolutio.
! Latone ideas rerum ,acexéplaria ſupponéte,quæ faber effectorýmundicontéplans,mű
dum , &quæin ſeomnia ſuo continetcomplexu,uelutaquibufdá archetipisſimulacraef
ficiat,atqidmūdiexemplaræternumeffe enuntiante,hoc Platonico Proclus pnūtiato utés
ipſe,inſuper altera adiecitſuppónem ,idearum fubſtātiam cóſtare,eo quodexemplaria ſint,
quodnunqPlato dicere uidetur,ex his duabus fuppónibus,neceſſemūdum ſempiternú elle
intulit.eorum certe,quæ ad aliqd fimulacrum ,&
exemplar,quæuero adaliqduiciſlim fepe
rimunt,atqzcöſtituut, fiigitur eſt,inquit,æternum mūdiexemplar,& hoceft quodquid erat
elſeipfi,&fuba,exemplarieſſe,&nõperaliudeius eſteſle,per aliud exemplareſſe.Exemplar
uero fimulacrieſtexemplar,neceſſe eſt & ſimulacrū ,cuiuseftexemplar, ideſt múdum femp
 De coelo & mundiæter.
eſſe.Si.n.ſimulacrumnóſemperexiſtit,neozexéplareritæternum.ſıiğituralterum palameſt
Platonéallerere mundi exéplaræternúelle,& reliquũneceſſariocócedit ſimulacrú exéplaris
æternimundum ſempiternum eſſe.fecundaigitur ex Procliargumétatiöib'eiuſmodieſt.
Quod Ariſtotelis,Plato in idearumfuppoſitioneapertediffentiant,Platone ideasrerum des
cernente,quarum Ariſtotelesſuppoſitionem demolitur. Cap. II.
Portetueroforte nos derebusmagis,& nóabſolutedePlatonisſuppoſitionibus oratio
O nem habétes,non prius huic pedem cöferétes rationi occurrere,qua ,quæ iterfe de ideis
Philofophidiſſerunt,differétia diffoluátur.Quis.n.ignorat quantainhocapud eos,quicori,
pheiſunt Philoſophorú:pugna acdiſcordia fit.pallim.n.in ſuis comentariis,quotiesoppors
tunveſt,difcipulus Platonis Ariſtotelesſupponem pceptorispuiribus redarguit,pcipue ue
roin ſciétiadiuinamaius Alphauocatūconcludit,de ipſisopinionécarpés,in quolibro Plaz
tonis de rebus Philoſophia enarrans, Socratis inquitdoctrinePlatonéobtéperantem in opis
nioné deideis incidere dictio uerohoc pactolegitur.Poftuero pdictas Platonis acceſſit tra
ctatio in plurimis qdem has ſequens partē uero & propria pter Italicorum philofophiam ha
bés,a iuuene.n.primum qdem Cratiloamicitia ulus, &Heraclitiopinionibus aſſuetusquaſi
omnia quæ ſub ſenſum cadút,fempfluerent,ac ſciétiadeipfisnõextaret,& quidem & poſte;
riushoc pacto ſuſpicatuseſt,cũSocrates circa moralia uerfaretur, de tota uero natura nihil.
inhiscumuniuerfale ğreret,& primusde diffónibuscóftitueret illorum fniam
proptereiuſmodiſuſpicatus eſtquaſi de alteris hoc factú, & nõſénſum mouétiū amplexatus.
alicuius ſem
per.Fieri.n.nequit,utſenſum mouétium ,quæ in traſmutatione ſemp ſunt alicuiuscóis defir
nitio fit,hocpactoeiuſmodi rerúideas nücupauitſenſum ,mouétia uero pterhác,& dehis di.
ciomnia.ſecúdum.n.participatione plurina ideisuniuoca cé.Manifeſteigiturex his Ariſto,
telem allerétem audiuimus,qd' Socrates primus uix,quæ dediffónibushabetur : coſtituéde
operam nauas, & cõionem , quæ in his,quæ ſenſum mouét,reperitur:indagás ,ac diffiniens.fo
quid eſtſimplr ſciétia,uelin ſingulis ſciétiis quid in comunicoſidereturaſtronomia,ficótin
gerit,acgeometria,atq; reliqs,& quid honcſtú ſimpkr, & iuſtū, & æquein omnibus eiuſmodi
Socratis Plato amplectésdiſciplinam ,opinione adductus eſtSocraté de quibuſdā alteris,&
aſenſum mouétibus ſeparatis oronem habuiſſe,& nó deipfis fenfumciétibus, & quæin ipſis
funt,cõitatibus.Heraclitu.n.ſequens inqt,opinionem ,nulliuscſſemouétiumſenſum definir
tionem ,qñ neqzſciétia ,arbitratuseſt,eoqd' omnia in fluxu,acmutationeelſe habeãt, & mo
uétiumſenſum nullū,ſtatum ac terminūhabere.Hincigiturin Timæoquæ iquit gignunt,
& intereunt, & oſaſenſum mouétia uerenüğexiſtentia,opinioneuero cú ſenſu rõnecarente,
&nó ſcientiacomphenſibilia.quãobrem coiumdefinitioncsdeqbuſdamfeparabilibus pter
ſenſum mouétia coſtituere Socrates arbitratus,ideaseſle has ſenſum mouétium ,acexemplas
riaappellauit,quorú participatione illisuniuoce,quæſenſummouét,elle nücupata,Animal
enim atqz aialis idea,& ipm quod ſentimus,dicitur aïal.parirõnehomo,& honeſtú, & iuſtú,
atq reliqua,exquibus inſpicere maximelicet Ariſtotelé cótraPlatonénon aduerfus eos , qui
male Platonéaccipiunt,inftare,utiuniqrūnónulli fabulaci funt Philoſophcrúuerétesdiſen
fionem aduerfus certe,quæ habetur de Platone,opiniones,cotradictionem conſtituunt.Si.n.
nöaduerſus Platonis de ideis decretū,pugnauitAriſtoteles,fed coscarpit,qui perpera Plato
nem ;uraiūt intelligūt.priműquidem ipm hocante determinaredebebat,&no Impir, ac in
diſtincte deideis redarguere opinioné,ut certe indictionibus,quas adduximus,noSocrate,
comunitates,quæ in ſenlum cientibus ſunt,definiétem ,fed Platoné,Socratein nó recte inteli
ligétein rephendit.inucnire pfectoquispoſſetipm , & ubiq ppriisrônibushac doctrinæ ro
ne& uiaincedétem.In naturalibus igitur tractationibusde initiis ex quibusres coſtant;mias
ioribus naturæ indagatoribus cótradicens,nó elle principia, & eleméta reruinſuſtulit. at an
tiquorūde initiis reteilens ſuppones,ita ſuam de his opinioné nos docuit.& in libris, quos ins
ſcripſitdeanitna,cos,quinobenedeanima ſenſere,carpensno in uniuerſumaiamclle fedeo
mo,utilli opinati ſunt,elle deleuit:parimodo inrônibusdeincremento,& generatione,& tér
pore ,
 Contra Procluin s
pore,ac
loco,atqz reliquis oibus,falſasprimum de ſingulo quoq;opiniones pertinens,ita eas,
quas ipfepbabat,ueraseſſe ſupponit.Oportebatigiť & inratione,quadeideishabuit. ſiqui
dem ipfas,ut Platoniuidetur,eſle ſuſpicatuseſt,nô deipſisinuniuerſum ſuppónētollere, fed
docere quo quidé pacto falſe Platonisquidã doctrinâ accipiunt.Etiāquo pacto de ipfisue
raexiſtimatio fit,qd quidé minime fecille apparet,atcötraredargutionibus,acinſuperubiq;
forte de ipſisnotionern carpens.cauillos adiecit.Species.n.inquitualeãt,móſtraenim ſunt in
primo dicit dedemoſtrationelibro,hoceftfolumuoces, &uerborúſtrepitus rerū ſignifican
tiapriuate.Item in alpha maiori diuinetractationis inaneselic ratiócs& poeticas tráslatives
deipfisorationes enūtiauit, fed &inhis,quæpcedunt demoribus tractatione:idétidé prius,
in redargutionem ipfarúdeſcenſurus obuenerationéquapceptorem plequebatur,cauſam
expoſuit,pdicens dehis contraipſam indagationeelle,eo quod fitcótra uirum amicũ Plato
nem ,curcótradictionemmoliri cogatur:fed & fiinquitamicus Plato,atpiūmagispferre in
honore ueritatem.atquiæquú inquitPhilofophosnomodo aliorum ſuppónes pro ueritatis
tutela,fed & pprias unumquéqz refellere,niſiueritaticocordes quadrareinueniantur.oratio
uerohocpactohabetur:Vniuerſaleuero forte meliusconſiderare,acdubitare quopactodi,
citur, &obuiātesqueſtioni facte,eoqd'uiri amiciſpeciesintroducunt,uideturforte utiq;me
liuseſſe,&protueda ueritate oportere, &ppriatollere pfertim cum ſint philoſophi,amici.n .
ambo cumfint,ueritaté tamen pponere piú magiseſt,ac iple Proclusin multisaliis locis Phi
lofophorum diſcordiâ egregie deideisſupponemueritatis amore perſuaſus,confeſſus eſt. In
róneigitur,quá inſcripſit,coſideratio Ariſtoteliscötradictionum aduerſus Platonis Timäú,
hac in primocapite ad uerbum inquit.Ariſtoteles uero & ipmexéplaris nomen moleſte fert,
ipm translatitiumafferens,ac multo magisaduerſus decretum pugnat, qdſimpliciterideas
introducit,& maximeaduerſusipm animal,utinſcientia diuina fcripfit,ac periclitatur nihil
æqueuirille in refellendoea,qua Platoniplacuit,ac idearum ſuppónem ,nonmodoinlogi
cisſpeciesmoſtra uocans,fed & inethicis cótraipm bonum pugnās,necnon innaturalib ?,ut
inhis,quoscöfcripſit degeneratione,& corruptionelibris,ac multomagisin ſcientia diuina
generationesadiplasideasreferendasminime iudicāstāq de principiistractās,& logasidea
rum accuſationes,& in primis,& mediis,acpoftremis tractationis illius intédens, & in dialo :
gisclara prumpit uoce,non poflehuic decreto affentiri,quis iplum aliquisambitioſe; & con
tentioſe cotradicere putet.ita & Proclus philoſophoredillenſionem clara uoce falſuseſt, pos
tius uero exAriſtotelis uerbis demoſtrauit,equibusnimiam eorumaliquis,quinitūturmas
gnopereinhocAriſtotelé,&Platonemcócordes demoſtrare, impudentiâadmirari poterit.
Curergonöerit ſupuacaneum nos argumento ex fuppone ſumpto,quætātāapud coriphæ
os philoſophorumhabeatambiguitatemmoliricotradictionemcófequenter.n.poſteriores
illis, fue ſečteprincipes fecuti ſunt.uerūtamen,utnoeuadereredargutiões uideamur,pſertim
cum & Platoni demundi generatione fauerepfeſli ſumusde ideis opinionieiuscöcedentes,
reliquum eſt,utuideamusan recte Proclusaccipit qd ideft, quod quid erateſſe ideis, exem ,
plaria eſſe.Si.n.hoc falſoacceptum rephédi poſſet,noampliusex idearum fupponemundú
abæterno proprio ſubſtitiffe exemplariProclus concludere ualebit,neq; Platoné,quia ideas
fuppofuit,& mūdīæternūcéexiſtimaseé ,initiú uerohincnobis redargutionú tale oboriať .
Quod egſi aliquis veram de ideisſuppoſitionem eſſe admiſerit,non pterea, Buis illudeft verum ,vt
Proclus cenſet,in hoc ipſas esſentiam habcre, quodſint exemplaria ,Platone ip,
fas efle ſubſtantias afferente. Cap. III.

InDeaseorum
e ,quæ ſenſum mouent,fiueexemplaria ,uel ſubſtátias,uel noſubſtátias elle eſt
neceſſe ſiquidē,utPlatoni placet fubftátiæ fint,non.n.modofubftãtias,fed& primasipas
elle ſubſtátiasaſſerit,quádoquidem ipm animal,& totum pfectum animal mundi uocat exé
plar,& qd'uereeft,& femper & codem ſtatu,atqznódiſlimilr ſehabet,&fecus.fi çxeinplaris
Timulacrumperfeſubliſtes,ac fubftãtia eſt,logemagisipm exemplarſubſtatia,&per fe fubi
B
1
 De coelo & mundiæter.
filtetiserit,fiigiturfubftátiæfint ſpésplanūqd'in habitudine,quæadalterú,nóeſt opusea,
rum eſſentia,utſubſiſtāt,eſle habere,ſubſtātia.n.resquæda per le fubfiftés,acalio nullo indi
gaeſt.Siigitur quæ ſenſum mouent,ſubſtātie,& illarum ſimulacra ipſa perſeipſa ſubſtiterit,
noinhabitudine,quæeſtad aliudeffe habentia,minimeprime,quæfunt& femp eodemſta
tu, & fimilr ſe habent,in habitudine,quæ ad aliudeſt,eſlehabebunt.fiitaqzműdiexéplarſub
ftantia eſt,quare perfe, & noin habitudine, quæ ad aliud eſt eſſentiâ habet.Siuero noin has
bitudine,quæ referturad aliud eſſehabet,nõigiturideſtipſi,qd quid erat elle exéplarielle,
fiquidemexemplar,utipfeinquit Proclus,eorum eſt,quaad aliquid.Adſimulacrú.n.exem
plar,eorúuero,quæ ad aliquid,nulla ſubſtãtia.Item ficox quæ ad aliquid ,utProclo uidet,
idea ſunt,& ideſtipſisqdquiderat eſſe in habitudine elſe,quæ eoreft,quæ ſenſum mouét,
quor ſuntexemplaria,utdextroadſiniſtrú , &dominoadferuü,quæueroad aliqd funt,non
ſubſtātrix.Accidentia.n.quæ ſuntad aliquid,ſunt,quatenusadaliqd funt.non igitur ſubſtan
tiæ,ſedaccidentiaidex lunt, atiplaselleſubſtātiasſuppoſitum eſt,noigitur eorú,quæ adalie
quid,exemplar ueroex his, quæ ad aliquid.nõigitur id eſt qdquid erateſſe,mundi exem 1

plariexemplari effe,& ad ſimulacrum múdum ,eſlehabere.Præterea ſiideæ ſunteorú, quæ

adaliquid,quæ ueroadaliquid funt,pprianonhabere lubam,fed in aliis.ut in pdicamentis
demoſtratumeft,effe habent.aut.n.in fubftantia,utpater,& filius,& dominus,& feruus, ho
minis naqz ſubſtātiæ ,horum habitudoaccidit.aut in quáticate,utmultum ,et paucũ,maius et
minus,duplu,& dimidium.autinqualitate,ut albius,& dulcius,& fapientius,autin horúali,
quo,necellequidem , &ideas,fiquidé ex his,quæ ad aliquidſuntin altero aliquo ſubiecto ſub
filtere,nódiſſimili rõne& múdum.Et.n.ipfe eorum ,quæadaliqd ſunt,eſt.utnáqmūdiexés
plar ineo,qd'eſtexemplar,fubftãtiam habet.ita pfecto & exemplarisſimulacrú necefle mū
dum ,quatenusſimulacrūcſt,cile habere fimulacrúueroeorú,quæ ad aliquideſt,& mundus
igitur,fecúdum ipmelle,eorum ,quæadaliquiderit,iduero cum hoc pacto ſehabeat ideas,
&mundum no ſubſtätias,ſedaccidentiaelle necefleeſt,at ipfaseſſe ſubſtantias ſuppoſitū eſt,
etmūdusſubſtacia eſt, nóigitur eorum ,quæ adaliquid,ſunt.Ampliusquæ adaliquid funt,
adoppoſita reducûturnulla ueraſubſtátiaoppónem habet,nonigiturexhis,quæad aliquid
funt,lubftantiæſunt,ſpésuero ſubſtantiæ,non igitur ad aliquid ſpecies lunt.exéplar uero,ut
dictumeſt,ex his,quæad aliquid.ad ſimulacrum.n.exemplar,non igitur in hocformarú eé,
eſtexemplaria utfine,itaqzneceſſe,fiquidem ſuntſubſtātiæ,ſecundum aliudquid ipſisexiſte
reelle fecundum aliud ueroexemplaribus elle.
Quodfiid eſt quo quid erat eſſe mundi ideæ aliquam vtſitexemplar,nulla amplius relinquitur
neceſsitas,cumfitexemplar aternum ,ad quodfactus eſt mundus,emun,
dum femper effc. Cap. IIll.
uerononeo qd'exemplariaſunt,eſle,acſubliſtétiam ſpecieshabent,nóneceſſe,liſpecies
plarem eſſehoíem ,& mundumafleritPlato,&adordinem ,quiin hoc,uere ciuilem reſpicien
tem.ita ciuitatis res coſtanti ordineadminiſtrare:& qñnonin hoc cælicõſiſtitſubſtantia, ut
ciuilisſitexemplar fælicitatis,nóneceſle,ſiincæloordo coſiftat,protinus& huius eſle limu;
lacrum.Dico quidem ciuitatemfælicem ,fic pfecto & fiideæ æterneſunt,qmin hoc non eſt
ipſiseſſe,ut exéplaria ſint, ſiquidem ſubſtátiæ ſunt, & nó ad aliquid,noneceſſeomnino.Etha
rum ſimulacra,fenfum dicocientias ſempſubſtátiaseſſe.Necellarium.n.inhis conuerſo mo
dohabetur,exiſtente ſimulacro,neceffe elle & exemplar,noporro , & exemplar fit, non qua
exéplar,ſed quaſubftãtia,quoq;,& fimulacrueſſe neceffe.qñ &regie imaginisipleRex exé
plareſt,ſed no neceflefimul,ato Rexelt,& eius imaginem elle:qm fecundum aliud quid eſt
Regi,quatenusRex homocit,fecúdum aliudquid eile imaginisexemplari.Cum.n.utexem
plar,tuncprorſus &imago ſimul.perinde eft accum efficiturpater,omnino&filius una intel
ligitur.noquidem ſimulaçRexelt,ftatimimaginiseftexemplar.quéadmodum non,fimul,
atque 1
 Contra Procluin 6
atquealiquiseſt homo,continuoeft, &pater,&dominus,aut dexter,autquid eorum ,què res
feruntur ad aliquid .
Quodfi eg nonſubſtantias eſſe aliquis ideasſupponeret,ſedrationcs effe&trices quibus res falte funt,
neq; ita neceſſe eſt ſimulcum rationibuseffectricibus effce effectus,coram potiusres,
de quibus habentur,« ſuntrationes,ipſepcedant neceſſe eſt in quo quoding vfq;
ad indiuidua dei efficientia eg notio pertendit. Cap. v .
Aec quidem igitur, ſiſubſtantieelſeſupponāturideæ ,qd quidem Platoni minime pla:
cet.fiuerono ſubſtantias,ſed quaſdam motricis rõnes,acnotiõesiplaselleafferunt,quis
busopifexea ,quæ ſunt,coſtituit,quid.n.lane ſi ſubſtantienon eſſent,aliudeſſe poſſenti neas
ſicillaeuidens patet neceſſitas omninouteffectus una cum rônibuseffectricibus,quibusipli
abſoluuntur,pficiunturqueeffectusexiſtant.conuertédumnág eſſeordinem eſtneceſſariū.
Opera.n,cumſint,& rationes, quibushæceffectafunt,effe penitusneceſſarium eft.ratiõesps
fecto prorſusres nonfequuntur,qñ & nauis fabricatorem &ædiumædificatoremcontingit
nauisalicuius,autædium rônibuspræditum ,nodum fecundum ipfas agere.eiufmodināque
rationibus,eo qd'ipſeſintnotiones quædam eſſeconſtitit,iplas uero fequitur,cum peasopis
gignun
fex agit,utexemplaria fint.Siigiturnon protinus effectricesrónes,& quæ periplas
tur,opera fequuntur.nihil impedit,quin mundi eftectrices rónesſintæternæ, &mundus mi
nime fitperpetuus.quod uero unacum rationibus res,quarum ſunt rõnes,exiſtere nõneceſa
ſeeſſe,côtrarium potius rónes antecedere res,hincutiq diſcere poteris,futuri accuratapnos
tionem deum ſcirenemo unusutią negaret,& apud græcosubiq locorūuaticinia,& refpós
ſa căſtituta ſunt,ueram deipcognitionem prauoreſpodente dæmone,at profecto, & quæex
deo ,puidentia resomnesfrui,&non fortuitoperperampſpecta euenirecómunisoium con )
ſenſuseſt,quouismodo deibonitatem ,acpotentiam ,quãuerbisexplicarenon ualemus, co
gnoſcétium.nondiſſidereinhis a nobis et Proclusimo cadé,in ratione, quadedecem aduer
ſus puidentiam ediditambiguitatibus, differereuidetur.in illa nãq; hæcdiſſerit.prouidētis
quidem ,utdictumeſt,fecúdum unum,&bonú determinata,& cumborúantemeté exiſtat.
Mens.n.appetitbonum.eteniresomnes,& nómétembonum ,neceſſe & pcognitiuam cogni
tionem intellectiuaeminétiorem efle, & fic pfecto prouidentiaſuaunitate oia cognoſcere,q
tenusomnia reddit bona,quæ intellectu ſunt pdita& non uiuétia,ac ea,quæ ſunt, & quæ no
ſuntoibustribuensunum ,qd ſugm repreſenter unitatem .& paulo poſé.Súmatim igitur dis
cehtesoium illudunum pductiuum ,oium conſeruatium efleaſſerimus,omniſubſtantia ueż
riorem habensſubſtātiam ,& omni cognitione illuſtriorem ,nódiuiſumcognoſcibilibusneq
inipſis motum.Horum.n.animalis,& intellectiuacognitio habet pprietates.quádoquidem
mensomnis una,acmnlta eſt,tum eſleipſo,tum intelligendo.& anima omnismotioexiſcit,
accummotione intelligit,illud uero in unitate manēsin mobile ſimul, & impartibili, ac mo
doomnia eodécognoſcit,& non hoïem modo,& folem ,& omneqd'uiseiuſmodi, ſed ſingula
rium qdlibet.Nihil.n.fugitilludunum,liceteſſe,autcognoſceredixeris.&paucis interpoſis
tis.Sic & ſingularis puidentiecognitioin ipſoimpartibili,oium eſt,quæ diſcreta funt, cognis
tioindiuiduorum cuiufq & uniuerfalium admodum ,acutſingulum cöſtituitfecúdum unu,
ita & ſingulum fecúdum unum cognoſcit.qñquidem primacunctor cauſa , quæ ab oibus
appetibilis eſt, iduero eſt bonum ,& unum.Hoc:n:ſolo primum deſignāt.Siquidé deillooms
ninoquippiamaffirmareopuseft.&ipfarerum pducit indiuidua,& cognofcit,& adomnia
fuam ptendit puidentiam.plane Proclum audiuimusdicenté.Et Plotinus philoſophus inli
bro de intelligibilibus,feu de bono,de effectrice,& pcognitrice dei potentia nõdiffimilia ita
diſſerens dixit.at uero ſioportet ſingulāactionem nóimperfectaelle,new phas dei aliud qd
pútare,qua uniuerſum omneoport
,& etin quouiseiusoia exiſtere,oportetigiturqd etſem
pereſt elle eſtperindeneceſſarium ,& futurum ,utia plenseſle neæ pofterius quidem qd in
illo,fed illudiamille plenis,in alio poſteriusfit.Siigituriam futurumadeſt,necelle ficadeſſe,
B " ii
 De coelo & mundiæter.
ut pintellectum in poſterius,hocuero eſt,uttuncindigeatnullo,id eſt nihil deſit, omnia igit
iamerāt,& femper erant,& ficerant,utdicere liceac,poſteriushoc ppter hoc, extenſum.n .&
uelutexplicatum poteſt demoſtrare hoc,poft hoc.fimul uero omneexiſtés,unum hoc,ideſt
inſeipſohabens & unú:& caufam .Plotinusigitur nómodo quæ ſunt,fed quæ ſunt fntura ia
adeſiedeopcognitione, & quæ nódum ſunt,utplentiadeo adſunt.Quippemodnm ,quo, fu ,
turorum ſingulumerit,& quibusrõnibusgignetur,nouit,& genitorúunúquodąquibusras
tionibus fecúdum ſingulam cuiuſq; uitæ electionema puidentia,quæ fallinequit,conſequés
tia habebit.Omnia.n.inquit Plotinus iamerant, & femperāt.hæc.n.dictioiam declarathoc
prius,quágignantur,plentia adeſſe deo,pofterius futura,& ut hanc dictionem iãquiſpiã ali
cuius initiinohabereſignificātiam putetintulit-&
fempererāt,& ficinquit erat,utdicere po
ſterius hoc uero ppter hoc,hoceft,quorum caufas generationispoſtſubſiſtétiam nos intelli
gimus.Quod forte ppter rationisactionem ſolumaialium ,quæ hicſunt,manibus utitur ho
mo,inſtrumenta rõniopifice manus fabricante.id igiť nospoſtą manusfacte ſuntcognouis
mus.Hocuero ppter hoc,femperin cognitionedeiante coſtitit. &non modo in uniuerſisſpe
ciebus,fed &inhis quæunicuiq priuatim accidunteadem ró.Exponens ergo feipm intulit,
extélum.n.inquit,ac uelutexplicatūdemoſtrare poteſt,hocpofthoc,hoceſtin generatiöem
deductum ,qdforte poſtelementore complexumcompactio, & alteratio fit,deide formatio,
poſtea animatio,& pariinomnibusrõne,Timulueroexiſtésinquit omnehoc,hoc uero eſtin
feipſo caufam habés, ſimuluero inquitprohoc,in dei pcognitionc.Impartibiłr.n.in illa cun
ctorumrationespſentesadſunt,hæcergodepcognitione,acpræuidentideipotentia,cum ex
notionibus,tum exphiloſophis, quor mentionem fecimus,demoſtrataſunt,quinimo, &quo
nāmodo defatonotio habeat differentesnãq; dehochabenturopiniões omnes fututorum
effecomphenſımcauſas ſubunum a principio tépus ualenteshæc antepſignificare,uel &p
ficereagræcorpueris creditum eſt.His igitur nobisante conceſſisfecúdum utraqz opinios
nem neceſſitasomnis,quæ de puidentiacīt,aio & quæ de futurorum faro , rationesöcognos
ſci,acpexiſtere,hocuero cum lic ſe habeat,nemini dubium ,quin res una cum rônibus eorü,
quæ pducunturin lucem pergenerationem ,&cauſisexiſtere,fitneceſſe cotra uero , cuncta,
quæ pergenerationem ædútur rationes,ex his, quæ demoſtrauimus pcedere,cft neceſſariu,
quáobrem & fi rerum ideæ,& exemplaria notione quædã opificis,ac rationesſunt,quib °mú
dum pduxit, abæterno,una cum cognitione dei,quâ demúdohabet,mundúipſum prorſus
una exiſterenon eſtneceſſe,neqz igitur ratio ulla Platonem ,quia múdiexemplar, æternuelle
afferit, & mūdū ſempeé ſupponerecogit.demíatū.n.nõeé in hocideiseé,utfintexéplaria.
Procliſucceſſoris ratio tertia .
Ertia. ſiopifex alicuiuséopifex,ſiueactu opifex eritſemp,fiuepotétia aliquãdonoſem
T per operans.ſiquidem actuopifex,ſempopifex,& opificium lempactueritopificiū. Cú
enim caulà inquit Ariſtoteles actu ſit,pariratione & effectus actuerit,liædificator,ædes,ſifa
nañs,qd' conualeſcit.Et PlatoinPhilebo quodagens,alicuius,quod fit,agens eft.at nõgene!
rabilisagens,neqz factieffectiuum.Si ueroeffectusnõactu,neq;effector actuerit,finó actu ,
potentia erit factiuum ,anteqagat,omneuero qd potentia exiſtens,inquitipſe,de actu exiſté
te ,qd'eſt, idq potentiaeſt, fit actu.potentia calidum ab actu calido,& frigidum , & album ,
& nigrum.Eritigituropifexpotétia exiſtenspriusalio quodā actuopifice & hunc efficiente
actu opificem ,quipotētiaprius,quádoquidem illeſempactu cauſa,utisſtopifex& hicpro
pter dignitatem priorem ,quæ aflerit,cum actu cauſa fit,& effectusactueſt,quãobrem opifi
ciú fempereft.Siuero & illepotentia aliquádocauſa,utefficiateffectorem agere,rurſusipſe
alioindigebit,ut efficiatipmāctu agere,utopifexagat,ppter fecúdum ploquium ,qd'allerit,
potentia omneindigere aliquo actu,ut actu fiat.Etitem eadem in hoc ratio. & uelin infinitú
aſcendemus aliamante aliam , querétes cauſam eiusprofite,quæ eſt potentia,caụſæ , ut actu
ſit,uel deueniemus,utcócedamusaliquam ſempactuelle caulam ,hoc uero cöceflo,fequitur,
& ſempactueffectus effe, & múdum ſemper efle factum ,ſiquidem &opificem ſempopificé
propter
 t r l u i
C o n Pr oc
7
s propter duas demonſtratum eſtdignitates,unaquidem ,quéadmodum fehabeteor ,quæad
aliquid,alterum ,ita & reliquú habere,ſiquidem potentia,potentia,fiueroactu,actu:alteram
uero quodpotentia exiſtit,mutaturinalterumactu ,abaliquoquod actuexiſtit,quidem po
tentia prius,actu uero poſterius.
Solutio.Rationis Tcrtia .
Quod penevocis equabilitatem potentie,@ 'altusin hisfallaciâProclus nexuit. Cap. I.
Aptiola philoſophiargumentatioeſtat qui oportebat eú ,qui decusphiloſophiæ ,acmo
deſtiamlaudibuseffert,&addialectices ſubtilitatis ſumum acceſſit.ac de tantis ſpeculas
turrebus,non ſicequiuocationibusnos.quéadmodumcauillatores pueros,fallere ,fed inues
ritatis tutelamincūbere,equiuocasuoces. .potétiam , & actum indifferétes partiri ſignificās
tias, pcipereq in utra potentie ſignificatione,alterum expoſitisabipfo ploquiis cocellum fit,
in utra item actus,alterú ,deinde ſingulum ſignificatori eorum ,quæ depotétia,& actuinefs
fectore ſuppoſitum , & quæ fequüturſingulam quãq;fupponem contemplari. Nos igiturp.
poſitumhabentes unum ueritatis.Soinuétionem acdialecticasregulas fequétes,priushæcno
mina potentia,& actusindifferentesdiuidamusſignificatus,deindefic.quonāmodo ueritas
in pnunciatisaphiloſopho poſitisinſit intelligimus.Tertiūconflauitargumétú,ppter eos, >

partes.fieri nequit,quin plurib'notio potētiæ ,&actus tradať.

quieiuſmodirõnum ſuntex
Expoſitio differentium ſignificatorum ačtuse potentie. Cap. II. i

Otentiam igitur & actum bifariâaccipi,cum accurateAriſtoteles docuit,tum omnes no

Pdiffiteri,nõeſtignorãdum.unonāq modo potentia id,qd'naturalem ad aliquid agendu
quâdamhabetaptitudiné,utpuerum potétia allerimus grāmaticumeſle.Apta.n.natura, ut
congruotemporegrāmatices imbuaturſpeculationibus.Hæcigiturunaeius,qd'inpotentia
eſt,lignificatio,quæ&prima potétia uocatur,quæaptitudo quædaeſt.cumuero quis grams
maticaliumſpeculationum habitu pditus fuerit,iplarum quidemin anima fcientiam habet,
cum ſein ipſis minimeexerceat,neqzin harū ſpeculationemingreditur,aut forte edés , autin
aliismétem exercens,autnolés isquidé & potentia dicitureſſegramaticus,at ſecus,acprior,
ille.n.ſpeculationum habitu carebat,folum ,quiaaptā idoneamąnaturānactus erat, potétia
grāmaticuseffedicebatur.uocaturuero&eiuſmodi ſignificatio,fecüdapotentia,& fecundú
habitumpotentia.Hæcautemipfa fecúda,&potentia lecüdumhabitum uocata,& actuspri
mus núcupatur:Vt.n.ad primapotentia ſignificationé,quæeft fecúdumnaturalemaptitus
dinem ,quâ habens,eo qd ,ut ſpeculationes recipiat,aptenatus,potentia grāmaticus dicebas
tur,an quiiam ſpeculationúhabitumaffequutus fit,utiqz actugrāmaticus, quiaiam actu ha
bitumpoffedit,fed qneſtaliquis,& alter actus,quo iam grāmaticusin ſpeculationisactú p
rumpit autalterum docens,autleipm exercens,urad hunciam actudicitur,qd quidem die
xi,qui ſpeculationumhabet folúhabitumpotentia eſſe grāmaticus potentiam uero dico.ſes
cúdum ſignificationem fecundā.idem igitur ſicqui habitūſpeculationum grāmaticarum ſo
fum habet nooperansſecundum ipm cum potétia,cumactu grāmaticus dicit,potencia qui
demutadactum refertur ſecundum ,quo docés ſpeculationes tractat.actu uero, ut primam
reſpicit aptitudinem ,quanondum ſpeculationum habitumacquiſierat uelutaliquandoadi
piſci ualenspotentiadicebatur eſſegrammaticus.
Quodcaufamſecundum habitum ,quęquidem eſtprima altus ſignificatio,nonneceſſarium eſt omnino
e effectumſecundum aétumſequi,vnde acciditſemperſecundum habitum effe deum
opificē,non autemmundum ſemperesse. Сар.. НІ..
Isita conſtitutis , & eo, quod eſt in potétia , necnon eo ,quod inactu ,bifariam dicto , & ſe
te potentiæ ſignificatione in idemcum prima actus coſpirante ,& pnuntiatorūpri
Hlaicunda
mum ,quod afferit,cum actucauſa ſıt,parirõne,& actueffectus eritinſolafecundaactuſigni
 De cælo & mundiæter .
uocatur.l.potentiæfignificantia,cumpræcer
ficantia uerum eſt,noninpriori,quæ & fecúda orædes
ptoriam docet, & eū,quidocetur,eſſe neceſſeeſt, & fiædificat extruit,necefle & ædes
effe,in priori ueroactus ſignificatione dignitas ueritatéminimecótinet.fieri.n.poteſt utædi
ficatorhabitum ædificandihabeat,quâuis nonædificet.Etisquidoctrinæ habitų præditus
eſt,nó doceat,quãobrem cum cauſaactu fit,dico uero cum habitum heatædificator,uelpce,
ptor effectus prorſusnon erit,hoceſt domus,uelis,qui docetur,poterãquidemcerte &prtā
tiſſimosphilofophoseadem nobisfere aduerbum diſſereres,adducere,necnoalios,ac Alexa
drumAriſtorelisexpoſitorem in comentariis,quosedidit in ſcientiam demonſtratiuam ,cum
uero rõ perſpicua fit,calisnuncmillos façiā.primaqdé dignitashoc pactouera dephēdiť.
Quod exfecundapotentiaquæ cftfecúdum habitum ,quæ quidem & primuseſt actus inſecun,
dum actú pficiſcensnon indiget aliquo alio,q, ab habitu in actúipm ducat. Cap.IIll.
Ecundum pnuntiatum dicens:quod in potentia,cum in actum reducit,neceſſe omnino
SECHabaliquo altero ,qd'actu tale fic, quale ipſum eſt potentiamutari,& in actuen promoueri
in priori ſolum potentia locum habet.Puer.n.potentia grāmaticusabeo ,quiactueſtgrāma
ticusmutatur,utactu ſitgrāmaticus, &aqua,cumpotentiacalida ſit, mutaturab igne forte,
wel fimpliciter ab aliquoactu calido, & fitactn calida,noitemineo quodeftin potentiaſecúr
da ſignificatione hæc dignitasuera reperitur,quãdoquidem qui ſpeculationūhabitu grāmas
ticalium pditus eſt, & hac dictus potentiagrāmaticus,cum exhac potentia in fecúdumuoca
tum actum mutatur,quoiamſpeculationes aggrediturnõabaltero.quiactu grāmaticus ſit,
1
mutatur,ſed ipfea feipfoimediateex noagere ad agédummutatur,& in omnibus ratio eadé
Hisigitur clare,accurateſanobisdiiudicatis,ad ppofitum accedamusin primoq ipfa phis
loſophi uerba referamus. 3

Enarratio diétionumProcli eg carum oſtenſio,quia indiſtincteSumitpotentiæ & aétusfignificantia, }

ftruxit fallaciam ,in quo quia altufecúdum habitum Deus eſt opifex ncc neceſſario feca
i
ſimul eſſe non æterno mundum inducit,nec alio indigebit opifice,qui ab ba
bitu ipſum ad a &tum ducat. Cap. V.
I fecúdum actum inquit effector ſemper effector,& effectusſemp actuerit effectus.cum
eniminquitAriſtoteles,caufa fit actu erit& effectus ſic actu uidequomodo non prius de
finitqualiactus ſignificatione ſupponit effectorem actueſſeeffectore,ſed ſimplr,ac indiſtin
cte actu cauſam alterit,effectum ,quiactueft,fequi,ut dignitas,quæin aliquoſignificatu eo .
rum,quæactu ſunt,ueraeſt,in uniuerſum deeo,qd' actu eſſe dicitur,pdicetur:qd'falſumeſſe
demóftrauimus,cum in ſolaſignificationeactusfecúdalocum habeat.Siigiturnosdeufem
per fecúdum habitummolitorem ,effectorem actu ſupponimus,quæquidem eſt ſignifica
tioactusprima,quæitemneceſſitas,cum deushocmodo actusſit ,fempopifex,& mudū eſſe
ſemper.hocuero captioſe machinatuseſt Philoſophus,ut nobismūdum fempiternum ellene
gātibus,ftatim in uniuerſum , & deum ſempopificemeſſe demoliatur,cum cóceffum uero ſit
priulğoperetur,nulloactus mododeum elle opificé,cófequenter ipm potentia effe opificem
fecúdumprimum potétie ſignificatum inferat.Audiigiturqualia intulit.fiuero effectusingr
actunon lit,neqz actueriteffector.Cóſideraitem quomodopmiſcue actu utatur.nóadiicies
qualiactus fignificationepoſita dignitasuera dephendatur.Planum qd in ſecunda actus ſis
gnificationeuera eſſe dephenditur,nequaqinprima,nihil.n.uctat,ædescum actu non exí
ftant,quinædificator actu,quieſt ſecúdum habitum fitædificator equidem & ſi domum no
ædificet.babitum habet.nodiſſimiliter &medicusquâuis nonmedeatur,neq uero domum
extruere pot actu,neqmederi,niſi prorſus& qd'ædificatur,& cuimedetur extiterit.quodue
ro uerum ſit,equiuocatione fallerelatagétemnon priusdifferéteseius,qd inpotentia;atque
actu,diſtinxiffe ſignificationes,ut,quéadmodum alterui cum nos nonſempmūdum elledie
camus,nullopacto deum actu opificem efle inferat,anteğmúdum crearit led potentia fecú .
 Contra Procluin 8

dum primam potentiæfignificationemex his,quæintulit,laterenópot.Si.n.inquit noactu

prius,quâ efficiat,potentiaeritefficiens,acmoliens,omneueroqd aliquid potétia exiſtēsab
C

eo,quod actueſt,qd eft,id potentia,fitactu.potétia calidum abeo,qd'actu calidum ,& frigi

dum ,&album , & nigrum.Erit igitur& opifexactu opifex,potétia prius exiſtens, aliquo alio
actu opifice,& húcactu opificem ,quieratprius potétia,conſtituente.Aduerte igiturqd'affer
ruimus,quo pacto deum actu eſſemopificem perimés,eo qd'actu noſit mundus,ftatim intus
litipſum potétia fecúdum primam potétie ſignificationem uelutomnieorum ,quæ dicuntur
actu,ſignificationefublata,alioigituropus eſtopifice,qui&hunc,qui prius erat potétia,actu
opificem ,coſtituat,qd quidem non ei,quihabitum habet,ſed quiſolam aptitudinemcueni.
re demoſtrauimus.atqui& fiactu no ſubſiſtatmundus,non ptinus& opificem eſſe ſecüdum
primam potētie ſignificationemopificem infertur.Cötingit.n.utafferui,& eum ,qui habitú
habet,hoceſt ſecúdum primam actus ſignificationé,inferri,fed Philoſophuscauillatorie fecú
dumpriorem potentie lignificationem intulit.Dico quidéindigereeo,qd'actu tale,quale ip
ſum potentia eſt,ut in actu feratur.ipſe ſimplracindiſtincteeum ,qui potentiam ſequi afferit,
deinceps fecúdum qd fequitur,longas conluitnugas opificem opificiaggregans,& primam
ſtultam fuppónem ,deinceps quæſubſequúturconcludens.fed,që nemoetiam quorum uis
modomente pditusſit,fecúdum priorem potētixſignificationem ante deumopificem ,quá
moliretur,efficeretý aſſereret.hoc initio ſtolido ſublato,omnis rõcinationú Philoſophiteſtu
ra aranearum ducatur.Habitu.n.priusdeus,quâ efficiat,opifex exiſtensnon altero, per qué
in actum migret,indigebit,neq; quia hicactu opifex eſt,iam ppter hoc,& mundusunacúeo
perpetuitatem habere iuducitur.Non.n.omnino,fiædificatorfecúdumhabitúexiſtit, & dos
muserit,neqzcum exhabitu ædificatoradmouetadopus,alio aliquo,quiactu ſitædificator,
quipmadactum deducat indigebit.Quod uero cauillatorium , & graueadmodú fit,his,qui
mentepditiſunt,iuxta equiuocationem fallaciam nectere abunde& Ariſtoteles in libro ,qui
eſt de interptatione,planum fecit,inter turbationé eiuſmodifallentiū orationum formamuu
cans.Dico.n.inquit,opponi ea, quæ eft eiuſdeni de eodem noequiuoce, & alia,quæ contra ca
uillatorias definiuimusimportunitates.Quomodo.n.non perturbatio reuera ſupflua,oratios
nes ille,quæ res prætereuntes,diſieruntpenes orationem ,ac nomina refellere ſatagunt,&ini
non puduit Proclum .
his multum fuifle,ipſum non
Quod neq; exprimapotentia in vniuerſum verum eft,id,qdpotentia eftomnino indigerc alio aliquo
aétu,q, id fit,q,ipſum potentia vt ducatur in altum ,fedfumpliciter actuali
quo non quidem eiusmodipenitus. Cap. VI .
Onindignum eſt,utconſideremus quomodo,& inipſadignitatisacceptione idoneasſi
biipficauillationum occaſionesPhiloſophus captar ut.n.multasopificum nugasaggre
gare poflit,eo:quieſt in potétia,opificeindigente,aliquo alioactu opifice,ut& huncactuopi
ficem faciat.Item & illo eo,qd priuspotentia fit,& iplopotētia exiſtete,acindigetetertio ali
quo,quiactu exiſtatopifex,& hoc item alio & ita in infinitumabſurdūdeducitafferés quod
potentiaeſt,altero aliquo,quod actuexiſtat,fibiopus elle,utipm in actum traducat. tale in,
quit,eſſeoportere qd inactu,qualipotétia.uelutfiquidpoteſtatecalidúſit,&perfectiuüei”,
quodpoteſtatecalidum ,actuelſecalidü.Hocuero in nõnullisuerumexiſtic,cum.n.qui poté
tia grāmaticus eſt,quiactu eſtgrāmaticus,isgrāmaticum actu coſtituit:& ignis,quiactucali
dus eſt,aquam , quæ potétiacalida eſt,tranſmutat,acefficit,ut actu fit calida non inoibus hac
ratiouerahabetur,fedoportetquidé actu aliquo fortafle,ut id qd potentiaeſtin propriâ du
catactionem ,nonquidem oino qd'actueft,neceſſeeſt eiuſmodiactu eſſe,qualepotentiaeſt
quodab ipfo in actum reducitur.Ligna.n.potentia nauis,faciunt,actu naué no lunt actu na
uis,ſed qui eſtactu nauisfabricator.no.n.rõnes nauisefféctrices,quæin nauisſtructorerepe
riuntur,ia & nauesactu ſunt.Item qd potentia dulce,autamarú,autrubrum non oinoabeo,
quodactudulce,autamarú,autrubrum actuefficituraqua.n.qua plante irrigātur poteſtate
 De coelo &mundiæter.
{inguláhabetqualitate,inquãtranſmutat,plantiscõiúcta.noquidéactuqddulce,aut ama
rū,autrubrúexństrālmutat aquā,utfitactu talis, ſedrõnesinnaturaactuopifices,& potétia
durúa frigido fitactu durú ,cum frigidum nõactu durum,ſed frigidú ſit.Quãobrem , & hic,
ut aſſeruimus utlocum nāciſcereturopificesopificibusaggregādi eiuſmodi dignitatiaddi
tionem annexuit.dico quidem oportere, quodactueft, quod quidem id ,quodpotétia eſt,du
cit in actum ,eiuſmodi actuelle,cuiuſmodipotentiaillud eſt.
Quod contingit e ipſam que eſt in ipſos naturam a ſua,quã ad aliquid habet,aptitudinem in babitum ,
per fe,& altum ducien non eligere aliquo extrinfecus perficiente. Cap. VII.
Aud ſcio ,an quodoino potentiam ,acaptitudinem ad aliquid habet,altero indigebit, ut
utex potentia priorimutetur,duenag uie inſcientiam proficiſcenti ſecundú Platonem diſci
plina,&inuentio ut in Alcibiade.Planum igitur,qui aliquam primum inuenit arté,auttotā,
auteiuspartes ,ut qui primum inuenit lignorū ſecādorum artem prius,quâ inueniret,eūpos
tentia ſecúdum priorem potétix ſignificationem extitille ſectorem actupoſtea ſectorem non
abaltero aliquo,quiactu lit ſector,factum eſſe,fed ipm aſeipfoex potencia pductum in actū.
quidutig diceresdecatulonupernato,qui.n.potétiaeſt,ut aſpectú habeatuellatratusedat,
nonab altero aliquo,quiactu ſit,ut actuuideat,uel latret,ducitur.ſed ipſea ſuaabſoluitur nas
tura,niſi quiſpiam inprimo quidem uniuerfalem mérem mutandipotétia métem in actum,
caufam effe dixerit,in altero naturam uniuerfalem ,fed & fihoc cocellerimus,no fane dixerit
aliquis uniuerialemmétem actu ſectricem ,uelædificatricem ,uel aliqd eiuſmodielle,neq; na
turam uniuerfalem actu aſpectum habere,uellatratū,ſed ſimplractü.ne in fermone multus
ſim ,de uniuerſaquero méte.Curnónullaquæ potentiaſunt inactum ducit aliqua uero non ,
de uniuerſa auté natura fieſtomnino,& in quo eſſe habet.non.n.eft unum aliquodmūdip
ter ſingularia uniuerſale corpus.quãobrem neqz natura uniuerſalis,uniuerſale enim ut cen,
ſet Ariſtoteles, aut nihil eft ,aut pofteriusfactum , &in noſtra effe habens notione,niſiali,
quis uniuerfalem afferueritnaturam conſpirationem , & conſonantiam ,qua mutuam mūs
dipartes continuationem habent,
Procli ſucceſſoris ratio quarta
Varta.omne quod abimmobile fit cauſa ſecundum fubſiſtentiam immobile eft ,fi
enim agensimmobile eſt immutabileeſt.fiuero imutabile,ipfoeſſe, agit non migrás
ex eo, quod agit in id , quod non agit. neque ex eo , quod non agitin id quod agit. Mi,
gransenimmutationem ſubibit iplam , quæ exaltero in alterum tranſitio eſt.fi autem non
erit mutationis expers,profectono eſtimmobile.ſiquidergo imobileeſt. uel nunquã agit,
autſempagit,utne,quod aliquádo agit,moueatur,quãobrem ,fialicuius cauſa aliqua eſtim
mobilis,núquânon cauſaexiſtens,nec aliquádo eſt profecto eſt ſemper cauſa,fiueroid,pers
petuieſtcauſa.Siergo cauſauniuerſiimobiliseſt,ut non,mota,perfectionisexpersprius fit,
poſterius perfecta.omnis nāq motusactuseſt impfectus,& ut no,mota , tempore indigeat,
tempus pducens,neceſſe omne,qd'abimobilifit caufa,perpetuum effe.quare,fiquis,qui in
uniuerficauſam pium ſeeſſe exiſtimat,illā folum dicat elle perpetuam ,hunc uero mundum
negāseſle perpetuumillam no perpetuam ,acimobilem ,fed mobilemelle demonſtrat,mota
uero,ac non imobilem eſleafferens,nó perfectam ſemp, fed aliquádo,& nócarereimpfectios
nemdicit,eoqd' omnis motus actus impfectus,acindigusdeteriore,dico quidem tépore,pro
pteripm moueri,aliquando uero afferens imperfectum , & perfectum nó ſemper,acdeterio,
reindigum ,impium femagnopere demonſtrat.Siquisigiturin cauſamuniuerfifuam oftede
repietatemputans illam ſolamdicat eſſe perpetuam ,egregie ipſiuseſt.
Explanatio duorum in quarta argumentationeSyllogiſmorum,& q,penes minorempropoſitionemqua
in ambabus cómunis eſt propoſitionibusfalaciam Proclus annexuit. Cap. I.
Solutionis
 Contra Procluin 9
Solutionis Quarte Rationis.
Voin quartaargumentationea Philoſopho fyllogiſmicõſtructiſunt, & in utrisés com
D.Warning
munisminorexiſtitppoſitio,quæ & ſola fallaexiftens erroris cauſam conflauit.uno.n.
admiſſo abſurdo,ſexcenta,ut fequatur eſtneceſſe.dignum exiſtimo,utipfasimprimis philo
ſophi ratiocinationesexponamus,deindeitaad falſæ ppoſitioniscófutationem accedamus,
aio quidem minoris.não hac falſitatisconiunctaProclimagni frauscótra ueritatem
folueť.
ex fyllogiſmisunuseiuſmodieft ex nõ agere,inquit,adagédum trāſcédés mutationé fubiit,
omne uero,qd'mutatur,mouet.Omnis.n.quæ in reexiſtitmutatio,autmotioquædãeſt,aut
non ſinemotione,omnisueromotus actus eſtimpfectus,utabAriſtoteledemonſtratumeſt,
uelut dealbatio.non.n.nigrūefficitur,neq quodfit album ,albūeſt.dealbatio.n.ex nigro uia
in album eſt.Siigiturmotuseſtactusimperfectus,nőimperfectus uero deus eft,nõigiť
mo:
uetur,fueronomouetur,neqzmutatur,finomutatur,neqexnoageread agendú tranſcen
det.eiuſmodi.n,inquit.mutatio,& motus.alter,quieſtreliquusſyllogiſmus,eiuſmodihabe
t,
huius maiorem traſmutans ppoſitionem inalterumabſurdū ,rõneminfert.prius.n.inqt,no
agens poſterius ueroagésmutatur, qdmutatur,mouetur,motum temporeindiget. Siigitur
deus temporisauctoreft,noigiturexnon agere adagendum migrat,uttéporis,cuius auctor
eſt,minimeindigus fuit,ex quibus fideus perfectus,& prorſusimobilis,ac imutabilis ,& no
indigés
tempore, utpote quitéporisauctor exiſtat,colligit,non agens prius,deinde agés,mo
uetur, & ppterhocimpfectus eſt,ac temporeindiget,uelnung aget,utin altero imobile,acis
mutabile habeat,figitur primúfalſum eſt,aſſero núquá agere,igiturſempagit,fiuerofemp,
múdúpducitſemp,&mūdusex neceſſitate é.Procliigiť rộcinationūdeductioeiuſmodi elt.
Quodfæpius efter ea ,quæ ipſi probatur contra uosin euerfionēucritatis fallacias cõſuüt. Ca. II.
Ihiuero ſubiit admiratio,quo pacto ſui nõinſcii erroris errantes,non raro ,& pter quæ
Ma bi n
abipf is recte demoſtrata ſunt redargutionem contra ueritatemparánt omniarteimpe
ritas, ratiocinationum calliditate falletes.quodın:motusomn
is,actuseſtimpfe ctus,acomnis
mutatio,autmotusquidā eſt,uel non abſqmotu,uerüeſt.quoduero exnon agere,uelſimpli
citerex nõ operari,poſtea actionem ,uelſimpliciter operationéiniésnullam motioné fubeat,
uelalterationé, forte non oportebatnospbare,fed quæab Ariſtotele dicútnr,deponere.qbus
in non paucis fuis libris demoſtrationisui nixus nos iddocuit, quibus côtradicere Proclú no
uereor ſed nealiorumopinionibus acquieſcere uideamur,nosex nobiſmet primum rationé
conſiderabimus,deinceps& Ariſtotelis teſtimonio ueritatem obſignabimus.
Quod non agens priuspoſtea agens &quod omnino ex habitu actionemedens nomouetur,nes
que mutatur prorſus. Cap. III,
Vod priusnõagitadagéduminquitmigrāsmutationem ,acmotūſubiit.illudimpris
misin hisſignificādum,neceſſariumnõneminiplanumexiſtere,non prius agété,pos
ſtea agétem ex fecüda potentia,quæeſt ſecúdum habitum ,quieftactus primus in actumps
ficiſci fecúdum ,utædificator.Si.n.nonædificansprius,pofteaædificabit,exædificatióishas
bitu in ædificationisactum pgredietur,expotétia enimquæprioreft,in habitūtranſitio, no
factio,fed perpelliopotius: & qd'in habituexpriori potétia migrat,potius patitur, quâagit.
ut puer,quipotétia grāmaticuseſt,poftõ grāmaticesartis habitum cóparuerit,a pceptore pa
titurpotius,ipfein alterum non agés.& eadem inoibus ratio.quãobrem ,fi priusnoagés.po
ſterius uero agensex fecúdapotentiain actum migratfecúdum ,eiuſmodi uero ex habitu pe
greſſum motuelleaſſerit Proclus.aperte igitur pgreffum inactúexhabitu,motum, ac muca
tionemeſſe oftédit.Siuero quod ex habituactionéaggrediturmouetur,neceſſitasomnis eſt
diſponemante actionem ,& operationé,motumeſle,autipfam effectioné,& actioné, aut aliâ
quadam ,quæ actionis,& noactionismedia ſpectatur diſpofitio.Nöenim aliapterhæcſunt.
ſednon diſpoſitioagétis,quæ effectioné, operationéý pcedit,fieripot, utmotusuocetur.hoc
C
 De coelo & mundiæter.
eſt,fecúdum quâ abfq;actione habitum habeatagédi.Immobilitas.n.non agédi potius,non
motio,ut&Proclo uidetur,fiquid.n.immobileinquit,eſt,autnúquáaget,tâquânõagereui
delicetimmobilitas& non motiofit.non ergo agendi habitus feorfum ab actionemotuseſt.
fed neq3,qd' ipſius agere, &nonageremedium eſt,utmotioquædam intelligatur,fieripot.ex
habitu.n.nontemporea actionis# tapparatio.Ineodem.n.eft non agendifinis,&agendi ini,
tium ,quádoquidé in uno atqz eodem temporispūcto,quo non ſcribit,ficontingerit, quieſcés
ſeadſcribendum appulit,&eodemmõin omnibus.Nullum igiturtépuseſtiplius non ages
re, &agere medium &omniscótradictionisuniuerſaleeſt.in học neqznonaget,ab ipſo.n.no
agere quieuit,neqzagetnodum enim agere inchoauit.in eodé igiturtépore,neq agetneqzno
aget,qd quidem fieri nequit.Contradictio.n,ſimulerituera,fiuero nullum tps non agédi &
agendimedium ,& oino habitus, & huius pgrediétisactionis,qñ neque altera aliqua media
diſpoſitioeſt.nullus igiturmotus,neq; omnino mutatio media crit.Omnis.n.mutatio in tem
pore,nullumuero tépusdemonſtratumeſt mediû ,quareneqzmutatio,neqz igitur anteactio
nem ,neqzin agendi &non agédi interſtitio,priusnon agés,poſterius uero agés,atą oino ex
habitu actionem aggreſſum mouericótingit.Relinquiturigituripfameffečtionéeltemotū,
fiuerohoc,ſempfecüdum ipſosaget deus,lempigitur,& mouetur:Siquid.n.immobileeft, in
quit,aut núqua aget,autſempaget,utneex hoc,qdaliquandoagit,moueatur. Si igitur ſemp
agit,actio uero motus,hæc.n.diuiſionis reliquaparticula eft fempigitur deus mouetur,mo
tus uero actusimpfectuseſt,& intempore,ſemper igiturfecúdum iplos in motu diuinum ,&
ob hocimpfectum&
tale.n.abipfo téporeindiget.in
dephenditurfalſum ,& inipſosigitur ipforú fapiésdićtum
ipſum delabitur.Siigitur egregie
neqz ante intorquet,
actioné,neq; in
nonagendi,&agedimedio interuallo motusaliquis ſpectatur,neq;ipſa actio dei,motuseſt,
nequaquâigiturdeumexhabituagédi inactionemaggreſſioné faciétem ,mouericotingit,at
quid dico deum ,ſedneqaliquem eorú ,quipræditiſunthabitu,fecüdum deinde ipfum opes
rătur,alterationem aliqua ac motum ſubirecotingit,ppter hoc ſolum qd ex habitu in actú
deſcendit.eædem.n.herones& inoibuscēlonāt,adhuc & pgrediētesplaniusdemřabimus.
Quod Deiactio non eftmotuses que altioimperfecta o quæ perfecta. Cap. IIII.
Ei factionem ,atqomnino actionem motum ſupponerephasnöeſſe,cú ſola ſua uoluta
DECO
te omnia pducat,& téporis,autalicuius diſtātie in ſubſtãtiarum pductionéminimein
digeat,neminiobfcurúarbitror.non.n.omnisactioſtatim ,& motuselt,actio.n.ut Ariſtotelį
uidetur,maioriseſt ambitus,duplicem.n,actionem pfectam.f.ac imperfecta eſſe aſſerit, im
perfectam
ueroactionemmotumeffe dicit.Eft.n.fecúdumipmmotusaprimopotentiemó
in habitum mutatio,ita.n.intertio phyſiceaufcultationis libro ipm definiuit,qđ motus eſt
actuspotentiaeius,qd'eſt,eiuſmodieſt,ipm uero actum effe dicit potentie actionem ,& pfe
ctionem ,ita.n.motuseſtactusimpfectus.Perfectum ueroactum eédicitlubituin abhabitu
nulla in ipfo alterationefacta piectum proiectusuerofubitusnon una cūmotu temporispy
grediens,fed téporispuncto editus,qualiseſtluminisab illuminateemanatio,fimul.niacillu
minās,utignis,autfolapparet,omne,qd'aptum idoneūq;eft,fubito,lumenreplet.eiuſmodi
eſtaſpectusactio,fimul,atą reſpeximusſenſumpellentia ſine téporecomphendimus, unde
neq lenſusin ſenſum feriétium comphéſione,moueriafferit Ariſtoteles,fed neqzmétis actio
motuseſt,ſubito, &abfqzinterualloaliquointelligibiletagit.Si igiturhorumactioabfq;tpe,
& propterhocperfecta,& nonmotus,quomododeiactionem motionédicere auderepñt??
Quod non agentis ſed patientisimperfecta a £ tio,eo in temporis pductione in nullare qui mouet, alteratio
nem ſuſtinct,quia priusnon mouet,poſtea autem mouet. Cap. v.
T quiAriſtoteles patiétiam potius,quáagentium impfectas actiones,ac factosin tems
APO poremotusuocãdosiudicauit mens:nıædificatiua in ædibusextruédis,aut pceptordo
cendonullam ipſialterationem ,autoino motum fuftinent,acceptus.n .eſtperfectusædifica:
tor ,ac
 Contra Procluin 10

tor;acpceptor,nonimpfectus,dum in doctrina ſe exertet,quidocetur.Si igiturtalis ſitpræce

ptor,deinde docet,ipfe nulla uel alterationé uel motum ſubiit.Siquidem ex doctrina indiſcis
pulum permotio factaeſt.ipſenãą ex non cognitioneincognitionéalterationé,acmutatio.
nem palluseſt.eodé modo& mens ædificatoris perfecta,deindemoués adædes extruendas,
nulla fuialteratione.Motus.n.circaid,qd' ædificatur,fpectatur eſie,aio quidemlapidesacliç
gna.hæc.n.fuſtinétalterationem ,nódíllimilis,&in oibus ratio.Atquihorum actio omnium
non abfqztempore alteratio,acmotuspatientis, & nonagentiseft.Nulla.n.diſpoſitio aliena,
necin mente ædificatrice ,neqz in ea,quæpdita doctrina eſt,dum docet,aut ædificat,facta eft,
Si.n.&corpusmouetur,fed utinſtrumétum ,& motio altera,non qua ſubiecta mouet.per los
cum enim eſt corporis motus.Deus uero ſuo ſolouelle cuncta producens nihil eſt,quod in
ſtrumentum , quo iuuetur, deſideret.
)

Teſtimonia ad idem ex Ariſtotele. Cap , VỊ.

tium r
ut,& aduerbūhis ipſis teſtisadducatu Ariſtoteles,in tertio igiť na
Eteoperep eſt,poftdiffinitioné
FUOrturalisauſcultationis motus,hæc infert,qd' uero hoceſtmotus,hincpla
num.cumnsædificabilequatenuseiuſmodiipm efle actu dicimus,ut ædificat,& hoceftædi
ficatio,ſimir uero &diſciplina,&curatio, &paulopoft.Contingit.n.ſingulum interdum ope
rari, nõnunquero,non ut ædificabile,& ædificabilisactus,quatenusædificabile ,ædificatio
erit,aut.n.hoceſtædificatio autactu domus,fedcū ſitdomus,noamplius ædificabile eſt ædi
ficaturuero ædificabile,neceſſeigiturædificationem actüeſſé,edificatiouero motus quidé,
& in aliiseadem cópetitratio motibus Planeigiturppterhæcædificationempfectionem nó
ædificatiui hoceſtædificatoris ſed ædificabilishoceft eius,qd ædificatur,ut funt bipedes,et
ligna,perfectioneelleafferit,idem inquit,& in diſciplina, & curatione,qñnon pceptoris,fed
diſcipulidiſciplina pfectioeft,neqzmedici,ſed egrotātiscuratio.hæcrõin omnemfe extédit
motum . &paulopoſta quadã demotu ambiguitate ſeexpediễsnon diſſimilia intulit.ita.n.in
quit,& qd dubitatur,planum ,qd'imobilimotuseſt.huius.n.eſtactusa inotiuoctactu moti
uo,non aliuseſt.Oportet.n.amborum eſſe actum.co.n.quod pofſit,motiuúeſt.mouésuero,
eo quod operetur,fed mobilis eſtactiuum.qd'uero inquit,per hæc,eius modieſt.qd ſuna
forte ædificatio fit,actus eſtcūædificantis,tum eius,qďædificatur,atcerteno in ædificante,
ſed in quoædificatio eft,motuseſt,rei.n.ædificabiliseſtabædificatefacta perfectio-idé & in
omnimotu.demoſtratumigiturex Ariſtotelis placitis,qd'actio non agentis,fed eiusquod fit
motus.quodigiturdii actio noneftmotus, &ipfiutiq;nô diffiterentur cum Ariſtotelisdictis,
tumexhis quæ nosdemonſtrauimuscommoti.ſienim operari,moueri eſt, femper in motu
diuinum eſſe neceſle ipſum ſupponi,ſemper enim ſecüdum ipſosoperatur.
Ex dictis Ariſtotelis depotentia@altu q,ab habitus actionis aggreſsioneque alterae
tionis, nequemotionis. Cap. VII.
Voduero ,ne @ qďpriusnonagens,poſteriusuero agés,atqz oinoexhabitudemigrās
Q in actum alterationem ſuſtinés,uelomnino motum quédâ fubiit,abūderatio demons
ſtrauit.Si.n.nullum noagendi, & agenditøsmedium eſſe,oftéfumeft,omnis ueroalteratio,
& omnis motusin tépore non igituropificem alterationé pati,eft neceffe,fempperfectúquis
dem operādi habitum habétem neqabæternomūdum pducentem.opereptium forte erit
quodin ppoſite rationis initio pollicitiſumus idipſum ,& Ariſtotelem in fecúdo deanimali
bro determinatem demoſtrare,& pauca quædá ilſius dictionis ſuperius adiecimus,ut & eius,
ad potentia,& actudicitur diuiſionem quānosinratione,quæ hâcpçeſlitadduxinius,& ip
fis Ariſtotelisuerbisimperitis præ oculisaltatumus,in ſecúdo igitur deanimaad uerbú hæc
diſferit.Diuidédumuero & depotentia,& deactu nunc.n.deipſisſimplrdifferamus.eſtqdé
enimita ſciens,quid utſi hoiem dixerimus,quod homo ſciétium , &habétiumſciétiam ,eltue
to ut iam diximus,ſciens,pditus grāmatica.uterquero horú ,non eodémodo ualens eſt, ſed
Jordaniend Cii
 De coelo & mundiæter .
idquidemqdgenus eiuſmodi,&materiahicueroqñ uolens, ſpeculariualens,niſıqd'exters
num uetüerit iã ueroactu ſpeculans,& pprie ſcienshoc A. amboigitur primipoté,
tia ſcientes,fed hicquidé per diſciplinam alterationé paſſus,acex contrariomultotiensmuta
tus habitu.Hicuero,eoqd ſenſum ,aut grāmaticam habet,noagere uero adagédum'alio mo
do,hæcAriſtoteles.egouero niſime in ſermonemultūforeuererer', ad id , qd propoſitü eft,
& ipſorum Ariſtotelis interýtum expofitiones adducerem nücpaucis dictionédeclarare eni
tar,ur planam rõnum talium imperitisſentétiam philoſophicoſtituam.Hæcigit de eius,qd
potentia,& actu eſt,diuifione fereex his,quæiamineo capite, qd'hocantecellit,diſſeruimus,
perſpicuaſunt:qñenim ſimpkr,acindiſcínctein fuperioribus rõnib?poſuimus,quopactopo
tentia,& actu Ariſtoteles uſus eſt.hoc.n.perſpicuum fecit dicens.Nunc.n.ſimpliciter de ipfis
dicamus,huius gratia uerbaeiuspoſuimus.diuiſionem horúfacit.Vnoigiturmodooém in
quit,hoiem potentia ſciétem uocari, &liſcientiæ nódum habitum habeat, utgrāmaticus, ſer
cúdo item modo potétiainquit,ſciétem dicit,quia iā ſcientiæ adeptuseſt habitum ,fed no filr
inquit uterq ,quos recenſuit,ſciétes ſunt,fed hic quidem prior,qñeiuſmodigenus exponés;
quod genus intelligat,intulit.& materia hoceſtißm ſcientiæ ſubiectum ,dico quidem ipfius
ſuſceptiuum ,quæqnidéhoiseſt natura in univerſum.n.potétia ſciens omnishodicitur,qñ ,
ut ſciétiam recipiatanatura aptitudinem habet,mentis.n. &ſcientie & eft, &dicitur hoſulcer
ptiuus.ato hoceft,qd priuspotentia uocatum eſt.qui uero habitūiam grāmatices ſuſcepit,
ita inquit,effe potétiaſciens dicitur,quaſiualeat,cúuoluerit,ſciencie,niſi qd'externum prohis
buerit,ſpeculationem aggredi.Præceptor.n.niſ ægritudo,autdiſcipulor penuria,autinepti
tudo impediat,docebit Similr & ædificatorædificabit.& in aliisno ſecus:& hæceſt potentiæ
ſecúda ſignificatio, quæ,& actus primusnücupatur.is igitur habitu præditus,cuin iā docet,
promensſpeculationes.hočnáſignificauit.cum dixit,hocuero.A.quafi diceret,hácuero ſpes
culationem.fitactuſciensſecúdouocato actu.itaigitureius qd'potétia,& actu eſt , diuiſioné
faciensAriſtoteles,qd'habitu fpeculationes habés,cumex hábitu actioneminchoaretid per
alterationénon ſuſtineret,deincepsintulit.amboigitur primiinquitporétia ſciétcs,fedhicq:
demperdiſciplina,alterationem paffus, & nóraro ex habitu mutatus contrario,primodictus
potéijamodo ſciens fit,inquit,actu ſciens,hoceſt ſciétiæ habitum ſuſcipitperdiſciplina alees
rationem paffus.Diſciplina.n.alteratioeſt quã.n.in eoquodalbum fit,dealbatio,rónemhas
bet,hancineo,quiin ſciammutatur,diſciplinaobtinet,fepius uero inquit talis,ex habitucon
trario in cótrarium mutaturhabitū.Addifcens.n.aut exignorantia perdiſciplina in cognitio
nem ,autexfalſa in ueram mutatur opinioné.falfum uero contrariüeſt.Hæcautemeſt,& ps
prie alteratio.alteratio:n:utiple in naturalidocuit Ariſtoteles,ex alteraſpecieeft in ipēm alte
rammutatio, corrupto,ex quomutatio,factouero in qd ,quéadmodum dealbatio , & calefas
ctio ,qui quidem fitalbus,in album ex nigro mutatur,qd quidem in fpemex ſpecie eſt,aboli
tionenigredinisædituralbum ,&calido eque,& frigido,in calidum corruptofrigido,&calis
do generatio eſt.mutatio autem in cognitionemexignorâtia atqzomnino in formãexpriua
tione generationipotius,quáalterationi perſimiliselt.ita primodictuspotétiæ modo inhas
bitumex potentia pficifcitur.Secúdusueroquomodohoceſtpditushabitu,utaſpectusnon
aſpiciens,autquiatenebrephibent,aut quia coniuet,autalia quæuiscauſaimpediésnullain
ſenſualterationefacta.fed arnoto impedienteſolum uidédiactionem paratam habet.No.n.
ex aliaforma in aliãeſt mutatus formā priusquidemaſpectunoagens,pofterius uero agés,
neqz exintegra priuationein forma:Senſus.n.habitum poſſidebat,quáuisperipm non age
ret:aliusigitur pterhæcinquit,modusabhabitu inactionem pgreflusitemiple paucisinters
pofitis ne oratio pducaturlongius,media omittaminquit:Speculans.n.fit habens ſciétiam ,
ad quidem autalteratio non eſt,in idem.n.incrementum ,& inactum.autgenusalterationis
alterum.quãobrem nõrectum eſtdicere,prudens cum prudétia agit,alterum fieri, quemads
modum ,neqædificans cũædificat.ecceclaroſermone inquit,qd'prudens,hoceft habitu fcis
entiæ pdituscum prudentiaagit,hoceſtcum ſciétiamaggreditur,non alter fit,neqz beneeft
eiuſmodi
 Contra Procluin II

eiuſmodinűcuparealterationem.non.n.quod in omnialteratione,acmotuaccidit,ex forma

factaeſtmutatio informā,fed folahabitus manifeſtatio.Hocigituripm probansAriſtoteles
addidithoc.in idem.n.incremétum ,& in perfectionem :quæ quidem eſtdemóftratio oém re
prehenſionem fugiensex habitu adactionemacceſlum noeffe alterationem . quádoquidem
alteratio ,ut affertůeft,ex alia forma in aliâformâ mutatioeſt,corruptoquidem priori, & fa:
cto poſteriori in actionem pgrellionem habensppriamnon in alterum ,fed in feipm auctio
nemefficiens manensidem ,lolúperactionem , dilucidā reddenshabitus enodationem ,non
igitur actionisaggreſſio alteratio eft,neą prſusmotus,autmutatio.Si ueroalicui inquit,gra
tử ſit.& huiuſmodi uocare alterationem ,eritutiq;genus hoc alterationis alterú equiuocum ,
neq; diuerſumabea,quæelt in qualitate,mutatione.utſi quis &coloré,quiinnocteeſt, quia
poftquâ tenebreabſcedere,cõſpectus eſt,noaſpectu comphenlusprius,alterum factuelle di
cat.fed de noibus ſermominime teiendus,ſed ſiuere rei mutatio aliqua ,& forma,circa fubie
ctum fitalteratio,cum ex habitu inactū ſeadmoueret,quod quidem demöſtratum eſtnoeé.
Siuero talealterationõelt perſpicuúomninoeſt,neqzmotum ,neqzmutationéeffe.motus.n.
tres ſpés habentur,autfecüdumlocum ,autfecüdum augumétum ,& decrementū,autalteras
tionem ,qd' uero nullo cæterorum motu,quodex eo quod nonagit,agendiactionem nomen
moueatur.quid oportet,&dicere.qñ neqaccreſcit,neq; decreſcit,neqz exloco in locũtráſıt,
nullo igiturmodo,quodex habitu in actionemdefcédit,mouetur.&intertioeiuſdem tracta
tus libro,necno aliis inlocisnon alia item ab Ariſtoteleaduerbumdeclarata ſunt, fed & quæ
nuncadiecimusetiam his,qui nonadmodum contentiofeagunt,fatisſint.
Quod non ignorantia Proclus ,fedfponte vt inexpertesfalleret eiufmodifale
laciarum necne forma. Cap. VIII.
Isigitur demôftratis,quomodo quiſpiam nonadmiratione capiatur,qd quidem inini
tiocorrectionis rõnummagni Proclidixi,itamanifeſte,& rebusipfisclamantibus,ac fe
renon nemineAriſtotelisdemoſtrationes approbāte,cum de differentibus eius,qd in poten
tia,atqzinactueſt, ſignificationibus,tumquodnullamalterationem uel motumſubiitis, qui
ab habitu in actionem proficiſcitur,nihilhorumphiloſophumoratióedeclaraſſe.atqui nes
mocuiuſmodi ſpeculationum ignorâtiamipſi tribuereaudeat.unumſibippoſitumeſtquo
uismodo rationibuscontranosinſtructoueritatēdepugnare,quaſıtalium imperitosaduer:
fusnos rationesftruenti,in rationequidemquæhancantecellit,iuxtaeius,qd'in potétia ,atqz
actueltæquiuocationem fallaciācontexuit:in hacautemdicereauſuseſt non priusagétem ,
pofteriusuero agentem ,hoceſtabhabituagendiactionemagendidepromété,motú,acmu
tationem hoceltalterationemfubiire.ut ita cócludat,uelmoueri,hoceftalterationem patidi
uinumneceffe fit.Velfhocfieri nequit,nulla.n.in deo,utdiuinaaſſerútuaticinia, mutatio,
autuerlionis umbra ,abæterno unacũdeo mundum conſiſtere.ſiigitur nóper motumab há
bituactionisfit profectio,contingitigitur,cum deus prorſus immobilis,ac immutabilis ma.
neat,& mundum interdum quidem eſſe,nõnunquãuerononeſſe.
Dubitatio @ſolutio,g& non tollimus quiſemper Deus vnofit ftatu,ſemper quidem fecúdum babitum
opificem eſſemedy
Supponentes non ab æterno effeciſſe mundum ,inquo q,idem in deo babitus,
ego actio @ g& non fimulcum rerum notione dei res esſe neceſſe eſt. Cap. IX.
Ed ipſuminquitdicerepriusnon agere,poſteriusueroagere,ideſtpriushaberefolum ha
bitum ,poſteriusuero unacum habitu,& actionem ,quin Deusprorſusimutabiles fit,de,
let.non.n.eodem fempfcatuerit,aliquádoquidem agens interdūueronoagens.maxime
demoadmirabilis fatisnobistum ratio demôftrauit,cumAriſtotelis teſtimonium firmauit in
nullogenerationi obnoxio,neduminDepex habitu inactumfecúdumpgrellum ,nec altes
rationem ,necmotionem elfe alteratio.n.alterūmagisefficitſubiectum ,habitumuerohabés
abſolutum ,acpfectum ,deinde operāsipfea feipfomagisalterfactus nóeſt Forte uero tuam
 De coelo & mundiæter.
perturbauitmentem ,potiusuero occaſionem deceptionescoſtruende dedit,quodnòsſciétia
rum præditi habitu ,cum actiones,quäex habitu pficifcütur,depromere uolumusinuniuer
fum indigeamus,&corporismotione,quæ inſtrumétisabſoluitur ,eoquia ex ipfa notionefor
la ppria conficerenequeamus opera.quãobrem diſponem aliquam habeamus alteră necef,
ſe eſt nonineo,qd' fungiturnotione,fcd in eo qd'inſtrumentūeſt,dico quided in corpore,&
hincuelut aliquam laruā puerisproponis,omnino oportere, & in Deo altera quadamfieridi
fpofitionem,fiprius non agés,poſterius agat,ſed liqdem Deuscũctorum ſemp perfectus eſt
effector,eo qdſempereffectuum non aliomodo rõnes habeat,& ſola cũcta faciatuoluntate ;
cum nulload coſtituendam rerum ſubſtātiam inſtruméto indigeat,nõalter ipſea feipfo agés,,
ac noagens euadet.Notiones.n.acrerum rationes perpetuoeodéperfeuerâtesſtatu ratasaç
minimeuarias habet,quibus & opifex eſt,noalteroex eo qd'agit,uel nõagit,facto .in uniuer
fum.n.non differrein Deo habitů, & actionem dicere nephas nõeſt.Idem ,n.ſuntambo,diffe
rentia ueroin eo, qd'particeps eſt,differétia fit.paulo uero fuperiusper quadāſilitudiné,qd!
dictum eft fumensmanifeſteexplanareenitar.Cum.n.bifariâ omnisſumatur ſciétia unoa
dem mo,cum in anime diſpone fpectetur,quáſpeculationem dicimus,ac notionem . Item cũ
extra depromitur,ut cum aliisnoſtrascómittemusnotiones,cumintelligendofolú, &fpecue
lando,ſcientias habemus,fecüdum habitūcas haberedicimur,cũueroanimecötemplationé,
uel per ſyllabas exteriuspnūtiamus,ut in ſcientiis,quæ rõnis funt,qua,&doctrinānuncupas
mus,ucl permanuũactionesextra educimus,utin actiuis,tuncfecúdum habitus opari dici,
mur,quéadmodum in ſcientiis,quærõneincedūtfiquisnoſtrasipfasper ſe animasa corpos
ribus ſeorſum nudasintelligeret,noſceretutiqipfasnullo ampliusinftrumétoindigere,utp,
prias adinuicemnotiones o téderent,fed nudis uiciſſim intellectibus occurrentes uelutnulla
ipfead ſeipm differentiam aliquâhabeat,qui ſecundum habitúſpeculatur,& quiin aliud ſe
cúdum illam notionem agit,diſponem uero alterā çirca aliud.fshabet quodilliusnotionecon
præhenſum eſt factā,ita&fecúdum ſpeculationesactiuasanimaabfq;inftrumétoaliquo lo
faipfa notione,fiualens,cúuoluerit,erit.fecúdum notiones,operapducere,nihilutiq;itemre
rum notio,atq;habitusdifferretabopatione per fe,atq;actione.qñigitur nullo in rerü ſubs
ſtantia coſtituenda Deoeſtopus inſtrumento,fed ipla fola notione,củ uoluerit,omnia conſti
tuit,& nihil magis,aut minus,eo qd'res ſint,aut nolint,notiones circa idem habet Deus,colec
quens utiązerithabitum ,&operationé in Deonihil differre,non ,qñ ſolanotione cuncta cos
didit,notiones uero , &cúctarum rerum rationes fempincócuflas ac firmas habet, iam pro
pter hoc,abæternores una cum Deinotionibus cöliitereeft necefle.Hoc enim & in ſecunda
a nobis oſtenſum eſt rõne,non.n.utin uite naturæ neceflitate fol ſimul acadeft,illuminat, &
ignis calefacit,ita&Deus naturæneceſſitate uolens,nolésézforaseffectuseffert,fupior.n ,om
nineceſſitatecũctorum cauſa eſt,unde nonomnino una cude aliquonotione, & cognitú eſle
necelle.ſcire.n. &quæ futura funt,& quænódumexiſtunt,Deunon differétur,utqd,&qua
les rurſuscum corporibus hâc uitam uiuétanime,& qualem ſingula quaqeligetuita,& quæ
cuiuſq3 electione a puidentia, quæ fallinefcit,colequuntur, & tempusfuturú iam pcognitio
neipſitemporiseffectori prensadeſt.ac cæleſtiú corporum future circúuolutioes,& qquoq
temporeadinuicemfuture erűthabitudines,alionaq tempore aliam inter fe fyderanaciſcus
tur habitudinem ,pcognitioneDeiuidelicet impartibilitercomphenſeſunt:quãdoquidé ho
rum ,quorú ſinemedioipſe effectoreſt,Deus,nefciusnon eft.Siigitur futurapriulõin lucem
funtædita,Deinotione comphenſa ſunt,futura uero nódum func,qñnoutiqfutura eſſent,
non igitur ſimulcuDei dealiquo notiõe,& ipmexiſtere,eftnecefle quãobrem accuratam&
omniex parte abſolutam pfectionem ,utdemoſtratum eſt,rerumeffectrices in Deorónes ha
bent.producit quidem ,atquecuicũque cum uoluerit,ſubſtantiam conſtituitDeus,uelle ſolo
cuncta producens.Vultuero,cum bonus ſit,his,quæ gignuntnr,fieriinuniuerſum bonum ,
quoadnatura corum capax eſt,naturaleauté his,quæ gignūtureſt,utcúpducéte æternano
int,utin primaoftéfum eftrationeniſi& hocíncesduuelle
nopūğuero nolle alterationé eć
 Contra Procluin I2
allerut, liuero id alteratioeft,feipſosDeúin alteratiôe fempelſeſupponenteslatet.
Quodnon ,quia Deus aliquando idem vult,aliquando nolit,alteratio eft, & q, omnino nofunt Dei differés
tes voluntates,fed vna ac fimplex @Jemp eodem perſiſtensſtatu ,quia volunt eſſefemp bonum in his quæ có
munione ſunt bona spectatur mutabilitas. Cap. X.
Trumne particulariú fingulum ,utSocratem æternumeſſe uult Deus,an no ?fedaliqn
V horum quéqzeſie, nonnúquâ non eſſeuult.at planumeſtparticulariaæterna eſſe nolle,
eſſent.n.utiqomninoæterna,fiquidénoluiſſet.igiturparticularium quodlibet interdū eſſe,
aliquandonõelle uult,ſiuero id in alteratione ſempuerfatur.ſinaqz hoc ipm aliquando eſſe
uelle interdum uero nolle,nó ſinealterationeeſt,Socratisuero,ficontingerit,aiam interdum
qdem in ipſiusSocratiscorporeeſſenolebat Deus,qñ neqSocrateseratæternus,aliqñ uero
uoluit,cum ipſam Socratis corporicolligauit,ac rurſusnoluit,cum eadema corporisuinculis
liberauit.uidelicet ſecüdumiplosalterationemſubiuiteffector,idem aliquãdouolens,nonūſ
uero nolens.eadératio & inoibus particularibus.Si igiturſemp, particularia aliaquidem gi
gruntur,aliauero corrüpunturfemp quædã quidem eſſe,nõnulla ueronôeſſeuult.id autem
mutatio fecúdum ipſos,atqz alteratio,ſempigiturfecúdum ipſos in alteratioe uerſabit Deus,
Non.n.afferuntiplagigninõuelle,neq;nongigninõuelle.côtradictio.n.fimulueraerit ,qd
fierinequit:atqzfecus ligigninõuulc,quomodogignūtur,fiuero nõuultnongigni, omnino
tráfpofitionefimplici equa eſtaffirmatione alioquin liipfa gignino
gigniuult,negatio.n.ex
luit,quomodo fecüdumPlatonisTimxúcæleſtibusiuflitadmortalium aialium effectioně
accedere atnó folum iuflit,uerum & adagédum ipſis facultatem pbuit.quinimo & fiadeffe ,
ctricem puidere ſpectatcauſam , puidentiaueroadid,qdconfertſpectās,uel animascorpo
ribus colligat,ueliplasacorporibus ſoluit.Planum aliquádo eplacere eascum corpótib'eé,
interdumueroacorporibusſeparariuelle.hocuero,utſapiétibus uidetur,alteratio eſt,ſemp
igitur ſecüdumipfas Deusin alterationeerit:Sihocueroārõne abhorrenseſt nõigitur aliqn
elle uelle interdūueroquideſſe nolle alteratioeſt.ſemp.n.bonūuult,potius ueroipleeft ipſa
bonitas,natura uerogenerabilium ,quoadei poffecöceſlumeft,boni indedefluxusparticeps
elt.fiigitur hocuellealiqd ,quod conferat,factúadufum eorú,quæ beneficio affecit,noalter
rationecirca diuinú operatur,effectricé auté fempeodémodouirtuté habetDeus,&ipfo fos
lotellecuncta ineffentiam pducit.Nulla igituralteratioex hoc,qd'agitaliquádo, nõnúquã
uero
ro nonagit,in eo intelligetur.Vult.n.bona femper.fueigituraliquidagit, ſiueno,id prors
fusbonum ita tamé factorem fingulocuiqpfectionemimprit,quoad generabiliūnatura cas
pax eſſe poteſt.una igiť,acfimplex Deiuolūtas,atqz lecundumeadem ,aceodé ſemp in ſtatu
fe habés,lempnãąbonūuult.in his uero quæ hacparticipât,mutatio,ac alteratiofpectatur,
quéadmodum uerbigrauna,acſimplexſolisuirtus, fiue illuminatemſiuecalefaciétemquis
núcupare uelit.neæ quæ,aliaparticipatequeparticipát,neqz ſingulúeadé ſimilr, fecus.n.no
etua,& aliterhó,aciplamens.quare&aſpectus& fanusin luminecótinuo uerſansalios,atos
isquiexlocislumine priuatisſubito ad locadelatus lumine ſplédétiahabet.noigitparticipá
tiú mutatio,& alteratio quadācircaagétéalterationénosfufpicaricogit.fi uero noelteratioi
ſubjiciťnõagés Deº,deideagés,nõigiť tợe,utagat,indigebit,ſimulatquult,cũctapducés.
Ambiguitatis expoſitio ac rephenfio, dicit,q,ſi non ſemperat mundus,prius B fieret.potētia Deus
erat opifexe ideo impfectus in quoq; oísſuốaipſa a ſeipſaſinebabitudineſecundum virtutes
naturales qua'm inipſa spectantur perfectionem habent nonfecúdum virtutes emas
nantes a potentiis in alias aétiones. Cap. XI,
Oc demonſtrato,illudquoq; per hæc folutum eſt,quod continue ad deceptionem ado;
Llefcétibusabipfisppoſitum ,qdniſieſſet ſempermūdus,priuspotentiaerat Deusopi:
fex,quâ mundusgeneraretur,omneueropotétia impfectum quãobrem& ante imperfectus
Deus,quâmūdnmconderet,tunc autéperfectus euaſitcumopusabſoluit:Omnen.qd'actu
 1 De coelo & mundiæter.
eſt,eo,qd potentia perfectiusefleafferunt,hocnáqipm&fapiésProclusnobis ſignificauit;
quibusafferit,utno,motum impfectumſitprius,perfectum uero
poſterius,atqz itěmotūuer
rodicens,&nó immobile,nonfemp dicit pfectum ,fed nõnunqua& impfectum inratióe,
,&
quæ infcripta eſtcoſideratio cötradictionum ,quasin Platonis TimæūcompoſuitAriſt. hæc
aduerbum diſſerit Proclus.cúexiſtat ſemper qd'agit,femper&qd editur ab eo ,qd'femper
agit,editur:aut.n.neq; Deus femp agit,autille idem ſempagit,uniuerſum auté non ſemp fir ,
uel ille ſempagit,& uniuerſum ſempgignitur,ſed ſiquidem no ſempagit Deus,potétia uide,
liceteritagés,& rurſusactus,& impfectusopifex,& indigenstépore:Siuero illeagitfemper,
uniuerſum auté fit aliquádo, qd fieri nequit.Cum.n -actu ſitagens,& quod fit,actu fit,ama
boigitur,femphocquidemfit,hocueroagit &quomodoinitiate,aliquádofapiétiſſimenula
Jam alterationem ſubiens,fueagit,fiue no utdemoſtratumeſt.quid.n.ipfe pceptor ſeipſop,
fectior docens, & nó docens euadit.aut ædificatorædificās,& nonædificas.conſidera autem
ſicronem.folcorpusquodda eftfplédidum ,acluminoſum.igiturſiquisnihil eorú, quæuits
tute ſolisluminoſi participāt,effefupponeret,utficæleſtia corpora pfpicuanõ eſſent,& aer,
ut luminisactione fruiualerét,imperfectusne loleſlet?noputo aliquem affirmaturú,non.n .
in habitudine,quæ extrinſeca eſt,ſubitātiarum cópletiuæ uirtutes.ita,n foluemus,Anaxago
raronem introducêtes,quinullius naturam eſledeterminata,ſed cuncta adinuicem in habia
tudine elle habere dixit,eiuſmodiueroopinioné pro uiribus Plato,& Ariſtoteles cófutarunt.
fiigitur ſingula ſubſtatia noinhabitudine adaliudeſſehabet,fed folutas,acin ſeipſasexpleti
uas acpfectiuasſuiuirtuteshabet.hinc liquet & folem pfectum ipmeffe fecúdú ppriam ſube
ſtantiam ,quáuis illuminatricisuirtutis eiusnullú,qd participarit,ellet.Igitur fi& inuenirés
tur participātia,nihilmagisipſeſeipſo fecúdum perfectiuasluasuirtutes,aliquid plushabes
bit,idem & in igniscalefactiuauirtute,fi.n.no fit aliquid,quod incalefcere poffit,nihilminus
fecúduw ſubftãtialem fuam rõnem ignispfectus eſt,atqitem exiſtente aliquo quod incales
fcat,nomagis ſeipſopfectior ipfe euader,qñnon utad aliquid,neqin igne caliditas,neqzin
ſoleluminola exiſoit uirtus expletiuæ.n.ato perfectiue ſubſtantiarú uirtutes,ſine quibusno
utiqz fubiectú conſeruariquiret,ipfe fecúdum ſeipſas ſim habitudinerebusinſunt.qñ & in p
fundo teſta pfectam colorisrõnem habet, & ſiifi nullus comphendat fenlus, fiuero in cors
poribushæc,quomodonouere blaſphemus,& pgregie impius,quinótantú caufæ rerumef
fectrici in eſſe concedens,neqz no,eiusnon fine habitudine lubltātialesuirtutés eſſe uolés,ut
enim natura,& per fe ignis calidus, & folluminofuscalefacit,acilluminat in habitudine,qua
externa reſpicit.ita quidem & Deusopifex quidem eſt ſempfecúdum habitum effectricú ras
tionum pfectum ,ut& ædificator & ſinóædificet.Creatuero,cum ia &ad externa ppriam p
mitactionem ,nó taméperfectionemab hac ſuſcipit.non.n.actionibus extrinſecus,fed uirtu
tibus fubftãtialibus quæqzresdeſignatur.Homo.n.ſecúdum habitum rónaliseft, & fecundú
hunchabet elle,noquiadifferat,& li.n.non differit,nihil minus rónaliseft. & nix frigida, quis
non refrigeret,quia quodrecipitfrigiditatem abeſt.idem &inomniactione. Si autem adhuc
contenderint non aliterDeum profectum eſſe allerentes,niſi ab æterno mūdum fabricatus
fuerit,modicum quid nobis interrogantibusrefpondeant.
Quod diuinum ,vipſum ſuiipſiusexpletiuum eſt nihil externoruminſuam pfeftioné indigens,& q, in
Sempiterna orificum rõnum non in efficientia perfectionem habet. Cap. XII.
es
,
D fufficiens,intaliorum capitamaledictio.fiueropotens,Lipfum libifatisjutnóindigum
fit,&perfectum , & eorum ,quæ extrinfecus, nulloindiget.extra.n.diuinā lubam prorſusoia
abipfa effective producta,uniuerfe habitudinisſubalis,quæ eiuseſt, aliena
conſtituta funt.p
fectus igiturDeus,& ipſequãuis nullum ſuorūoperum exiſtat aſeipſoperfectus, &aliter,p
fectio,& fufficientia diuinæſubæ uelibidé inipla
ex ipſaineſtomnino,nulla extrinſecuspos
tentiaindigens,uel alicūde unde perfectio fuppeditetur,ſiquidem aliūde,ſuppeditanş eo,cui
tuppeditant,
 Contra Procluin 13
fuppeditatur beatius,aclógeprias,atqualétius eſt.qm ,quomodoutiq dedit,qd'nõhabuit.
adigiturhoceft{quiduero aliudfecúdum ipſos,quáopera,& effectus,ſinequibus Deúpero
fectum nõelledicere nonhorrét.Si.n.Deusaliter perfectusnõexiſtat,niſi& effectus fint.efs
fectus ergo agentipfectionem impertiet.ita qdem linõexipla eiusſubſtácia, fed extrinfecus
Deoperfectioaccedit.Si uerocxtrinſecusnihil,hoc.n.manifeſtum ,&hisqbusutrūç deDeo
liquet,ex ipfa uero fubftátia acceditDeo fufficientia,ac pfectio,alioquin perfectus non eſſet,
nifi ſempuna adſit ipfiabipſo pducta.Parsigiturdiuinæfubftátiæ resomnes,&rerú poftre
ma materia.ſubſtātiarum.n.expletiue, partesearum ſunt.Si.n.perfectionem a ſua ſuba ineſle
Deo confeffuseft,nóaliterpfecto eſſetſecüdum græcasſuppõnesperfectusdeus,nifiperpe,
tuo mūduscumipſouna exiſtat.ſubarum uero expletiua,acperfectiua,ipfarü partes ſunt, ut
rõnalehominis,& noſtricorporismanus,pes,fubitantiæ igiturDeimúdusparserit, & quæ
fequütur,ipfiinferant.ita.n.& Deuseritcorpus,& quæcunq.corporibusadfunt, perpetietur,
& fecus,fiDeoperfectionoineſſet,nifiresæternouna cúeo fuerintpluſquáſuisoperibus tri
buitDeus,abipſis uiciſſimaccipiet.dans.n.ipſiseé,abeiſdem uiciſſim ,ut pfectusſit ,accipit.
Longe.n.præſtabiliusipſo ſimplicitereſſe,pfectumelle,quãobrem Deusnopprerſuam bor
nitatempducet res,in quoeſlenónulla funthacparticipātia, fedutiple ſinetriftitia, &ſufficie
enterdegeret, perfectioniscaufaminfe cófiftétemhabés.quenradmodum&nosfortepprie
conſtitutiois cauſaefficimusdomus,ueſtes, &eiuſmodi nõin eo,illa beneficio ut afficiamus,
fed eoqd noſtre præuidétes conſulamusquieti, ſapientesigiturlatuere ſeipſos,ex qbusDeo
perfectionéiniungereuolunt,perhæcipimperfectum pbantes,& ipm ſibi non fatiseſſe ad
perfectionem,ſed ad fubam ,his,quæ abipfo pducta funt,indigū.ſedad hæcforte aliquis diz
cer,minimenosres cóferreDeoadperfectionem afferimus,ſed actionem ,quæ cunctorüeffes
ctrix eſt,quæ in ſubſtatia Deiineſt,quãomnino reseſſeconſequitur,fed nihilminus &ppter
hæcinferetur abſurdum.Si.n.noſit res ædite,actio impfecta,actioneueroimpfecta exiſtės
te,Deusnoneſtperfectus,perfectio igiturper actionem mediáipſiex effectib'accedit.fedno
actiones,quæ inhabitudine,quæ exteriusſpectāt,ſunt,agentium pfectiue ſunt.o fapiêtiſſimi,
hoc.n.& Ariſtotelesnonafferit pceptorem & in uniuerfum aliquidopantem exactione, quæ
ad externa reſpicit,alteratióipati,qñ quod perficituraliquid patitur,atq; alterationé fubiir,
agens ueroaffectionem ,autalterationénullā ſultinet,utnon raro demóftrauimus.quãobré,
neqzcum docet,pficitur pceptor.Siuero docere perfeccihabituspceptorisperfectiuum non
eſt,neq agereigiturpfectiuumeffectorisſubſtātiæ
erit,ſed ipſafolaeffectrix uirtus, atq; habi
tus,utDei ellein habitudinead effectusnõexiſtar.Si.n.agere ſubſtātiæ diuinæ abſolutioné
imptiretperfectionem ,agereueroinhabitudine,quæadeffectuseſſehabet,opifex.n.opificio
rumopifexexiſtésoperatur.in habitudineigiturquæ ad opera refpicit,utpficiatur ,atq.ex.
pleatur,diuina habetſubſtätia.ita utiqad lubam his indigeret,quibus elle'dedit,quo utique
quid impiummagisdeDeoſuſpicari poffumus:ſı igitureiuſmodi de Deointelligere, autdif
ferere, illaomni referta impietate,id,ut dicerent,eosimpulere,niſiſemper ſit mundus Deus
priuseritimperfectus,quam gignatur mundus,perfectùsigitur Deus, quâuis eorum ,quz
ab ipfo producta ſunt, nihilextiterit.
Quod non mõ vniuerfalium ,fed admodú particularium Deus eft opifex. Cap. XIII.
Onſiderata uero, & hic dignúcenſeo.omniumDeum eſſecauſamaprimis uſqz adextre
ma
opinio,quæ unum rerú initiumafferit,crederecopellit.Circa.n.cũctorum regé om
nia,inquit Plato &illiusgratiacúcta, &ipfecüctorum bonore caufa.acitemipſe initium ins
quit,&finérerummedium Deu continere,neqmultorum principatus bonü unusprinceps
fit,ut Homero,atq Ariſtoteli uidetur.Si.n.nõnullaeorum ,quæ gignunturper qualdā cauſas
medias in lucéeduntur,atcerte planumeſtoium longemaximacauſam ſubliſtétie ipforum
primā eſſecauſam quæqmediiscaufis,utcauſe ſintuirtutem pbet,caufam ucro prima,quã,
proximācauſam ,elle magiscaulamex ipſis quidem pfpicuumeft rebus.Siquide ut dixi,& le
D
 De coelo &mundiæter.
cundiscaufis ,utfintcaufæuirtutéilla tribuit,nihiluerouetat & Ariftotelé hoc quidemipin
differétem in medium afferre.in octauo naturalisauſcultationis libroaflerit motum a moues
temoueri;&mouétem ,aut abſąmedio mouere,autp plura media,utſiquisbaculo moueat
ianuam ,hic.n.primummoués eſtanima,poſtremum uero baculus,animaeni manum mo!
uet,baculú uero manus, & ianuam baculus.Hæcigitur differés infert,quod illa mouere dici
mus,&poftremum.illud.n.mouetpoftremum ,fednon ppterhocprimú,ablqz uero primo
poftremum nomouebit,illud uero abfq;hoc,ut baculusnomouet,fihomono mouet, & pau
lo infra.Item inquit ipſe,planū.n.moueria mouente ſuperiore omne motúacmagis aprimo
mouétium , & ité paucis interiectis.Non.n.eritprimumoués,fiqdem utrūą mouebit utruq,
gun.primum eſtmouéscauſamagismouendi,ğcontiguum acpximum & mouebit magis.
Bifariam.n.mouereerathocquidemeo qd,ipſum ab alio motum ,hoc uero a feipfo. pxına
uero magis,longius moti principioquámedium.Manifeſte igiturper hæc ait,quáuis media
fintpluramouentia,motuscaulam primā longemagismotuscaulam quéadmodum in exệ.
plo,qd poſuit.anima.n.magisqua baculus,utianuamoueatur,caufaeft.& ppterhoc nóim
merito moto ppinquius efle inquit,remotius inoués ut anima ianuemagis,qua baculus, p.
pinquano locoſeduirtute,& caufamotus:qñigituranimaprimamotuseſtcauſa,ppiquio!
rem magis ianue aiam ,quâ baculuseſteffeafferit,qd' uero in motu aſſerit Ariſtoteles, hoc&
in omnicaufa ueruelleperſpicuum eſt.Et.n.lipceptorperaliquem reſpódentem docet,do,
cendicauſa magispceptoreſt,quâqui pceptorem interptans.Readem in generatione ratio.
Prima.n.generationiscaufa ,quâproximacauſa,caufamagiseſt.fin .& generatiois cauſapar
ter eſt,atcauſamagis.f.Deuseſt effectricem innatura uirtutem iaciens.et.n.fi opificem non
primācauſam elle uolụntItē cum prima fecúdum ipſos Deuscauſaeſt,effectoriut iple ſitef
fectorilleutiq; &cúctorum ſubliftētie maximacaulaeſt. Hisigitur ita demonſtratis,neceſię
eſtparticularium generationis primācauſam Deüelle,quãuismilliacauſarum decé luppo
nãtur,& in fecúdaipſiusProcli róneuerba adiecimus ex ratione,quæ dedecé contra puiden
tiam dubiis,in quibusmanifeſteopifica , & prouidétem Deiuirtutem uſqz ad extrema,& ad
modum ex qua ptinereProclusoftendit.inquit.n.ita ſummatim igiturdicétes cúctorum pe
ductiuum illud unữ,cúctorum cóſeruatium elledicimusomnisfubftátiæ uerioré fubfiftéria
& omni cognitioneilluſtrioremhabés,atq itemillud uero in uno manés intrālibile ſimul,ac
impartibile,& nodiuerſo cunctacognoſcitmodo , & nohominem ſolū ,atqz folé,& omne qd
eiuſmodi eft,ar &ſingulariumquéą.nullum.n.illudunū fugit, & ſi dicaseſſe,& cognoſcere,
& item ,ita & puidentie ſingulariscognitio in eodem impartibilioiumeſt diſgregatorcogni
tio,& maxime indiuiduorum ſinguli,& uniuerfalium maximecuiufq , & utlingulū lecudū
unum coſtituit,ita & fecüdum unum cognoſcit,ſingulum ad indiuidua maximeuſq;opifica
Dei pertinere uirtutem neceſſarium eſleex his omnibusperſpicuum eſt,
Quodquibus noftram de mundofuppofitionem in incómodumferre uidentem , affcrentesq,ſiquidemfa
Etus eft mundus, prius ßfieret,potentia erat, eius opifex,eg hac imperfectus his ipfis in maiorem abfurdita
tem ducunt, ſemper potentia eſſe Deum opificem etſemper imperfectusexiſtentemfuis conftituentes
ſups
poſitionibus. Cap. XIIII.
Voniam igiturDeus ,ut&particularia ,acindiuidua admodú,ſint,cauſa eſt, utSocras
Q tes & Plato,hicequus hæcplanta,reſpondeant nobis.utrumindiuiduorum omnium
actu femperDeuseffectoreft.an non.ſiquidem omnium actuefteffector,quo pactocuncta
non ſimul plentia ſunt,ſed hæcquidem corupta ſuntaliquaſubſiſtunt,nónulla futura ſunt.
futurorum igitur,fiquidem actueltopifex,quomodofutura plentia non ſunt:fiuero poteri,
tia,quodueropotentiafecüdumipſosimperfectum ſemperigiturfecúdum ipfosDeusimp
fectus.ſiquidem femperindiuiduorum partim quidemcorrumpútur,partim uero,infuturu
ſuntgeneranda.Etlifecüdum ſapiétem Proclum cum potentia mundusexiſtat, &huiusopi
fex potentia erit,ut in tertiarócitatusęſtargumétatione,& ppter hocaltero,ut huncinactio
nem
 Contra Procluin 14
nem perducat,opuseſt,& fiquidem fecundusactu ſit, &primumactuelle opificem eſt nes
ceſſe.Si uero potentia,& ſecundus potétia, & alioitem tertio indigere inquit,& hoc in infini,
tum , conſequésquidem omninofecúdum hanc ſuppónem ,aut cauſam indiuiduorum ,quæ
futurafunt,proximam potentia fore,aut & cauſam ppinquxcauſæpotétiaefle,& ita ad pri
namuſą.pgredientes &ipfam potentia dicerecopellemur:fi.n.primacauſa actueft,utfecú
da cauſa fit cauſa, & fecúda actu eritcaufafiuero hæc, & tertia ,ité cauſa actu erit cauſa & ita
ad extremam neqz caufatın.quéadmodum ſi& poftremapotentia eſt,utpotentia pater,& pri
ma ex neceſſitateerit.qmigitur ſempnõnulla futura ſuntindiuidua,homines dico,& plantas
& reliquorum quodą ,planum pximam generationis horūcauſanı potétia eſſe cauſam.quas
obrem & huiuscauſæ cauſa,potentia erit.& ita adprimā ufqz.omneuero potentia ,ut aſſerūt,
impfectum fempigitur fecúdum ipfoscauſapotétia,&impfectaeritprima.& fieorum ,quæ
per generationem iamin lucéædita funt,actu Deuseſtopifex,ſed futurog tamépotétia erit,
autigiturcocedere neceſſeeft,qd ſecundum habitum potentiaeſt,pfectum eſſe,autin uniuer
ſum Deusfuturorum fempimperfectusopifexerit,femp.n.futurorum potétiaeritopifexnó
modouero in particularium creatioe,ſeduniuerfaliúquoq; hocaccidere neceſſariü eſt.quo
rum Deus finemedioeſt opifex,cælum.n. & cunctas ſpés ut aſſeritPlato,ſine medio produs
xit:in Timæo igiturpoft hominisgenerationemad coeliincolasDeos, & intelligibiles,ac ſen
ſum manétes ſolem ſunãą & reliquoseiuſmodiquædādifferuit.Oratio uerofichabeť.quos
rum igituromnes,quicúqz immanifeſti uoluunturquiquatenus
& uolunt,apparentDei,ges
nerationé fortiti ſunt.ad ipſos,qui uniuerſumcondidithæcdiſſerit,DeiDeorü, quorūopere
ego parens effectorq fum .&paulopoft nuncigitur qd'dico demonſtrās pcipite,triareliqua
reſtắcmortalium genera,quæ a nobisgenerāda ſunt.quibusptermiſſiscæliabſolutio pfecta
nonerit.cuncta.n.complexu animaliumgeneranon cotinebit.Oportetuero utcótineat.ſiois
no perfectusfuturus ſit,permeuerofifiãt & cunctauitaparticipant, Diisequaripoſſunt, ut
igitur mortaligenerenturcóditione,&uniuerſum uere uniuerfum fit,uos ſuſcipite,ut illa gie
gnatis,uim meam imitamini,quain ueſtro meulum ortu meminiſtis.in quibus qui talescres
anturutcum Diis immortalibus cómuninominecenſeātur,diuini generisappellentur, om:
niumą animátiumteneat principatum uobis iure,& legepareāt.quorum uobisinitiűa me
traditur.Siigitur omnia,quæ in coelo,acprorſusæterna,utipfisuidetur abfqzmedio abopifi
ce pducuntur,utrum ſempeadem pducit Deus,anapductioe cum ſemel pduxiſſeteadem ,
quieſcit, reliquumuero cóſeruas,atacotinens.Siigitur quieuitapductione omnino,& orfus
fuerat.omne.n.quieſcens omnino neceſſeeſt,& inchoalle.Siuero lempagit hoc.n.ipfis uide:
tur,ut & Proclus in ſuperioribus non raro declarauit in tertio igituralleritcapite,qd' fiactu
opifex ſempopifex,&opificium ſempactu eritopificium.Etitem in eodem fequitur,& effes
ctuseſſeactu ſemp,& múdum ſempefle factum .& in quarto,& in quinto nonaliena diſſerit,
necnoineacuiusdudum meminimusrõne qua pro TimæoaduerſusAriſtotelem cõſcripſit,
aduerbum aſſerit Proclus,mūdum ſempfieri,& opificem ,& feciſſe ſemp, & facere,ita& mūs
dusſempefficitur, & factuseſt,& factus ſempefficitur.&paulopoft.quãobrem ſempmūdus
efficitur & ut illefecit femp,& facit,ita&müdusfactuseſt,& efficiturſemp,& cúfit factusé,
& genitus,femper gignitur.Siigiturhæcuera,admiror,quomodonon animaduertit,qd iple
ſuiscapietur pénis.Iı.n.& iam mūdum creauitDeus, &crea tnunc ,& ppter hocmundus, &
iam genituseſt,gigniturqznúc,atqz futuro gigneturtempore,eo qdnon,quéadmodum æter
na,fubitam plentemomnem habet fubſiſtētiamſedtempore interpollat ā,
neceſſeqdénunc,
qd fit,prius, quánuncextat,quatenusnücfit,prius potentia eſſe.Si.n.& prius actů erat,ſed
non quatenusnunceſt,ſeduttunc generabatur,tunc & erat, & actuexiſtebat.fin.utnuncfit,
& eft,prius,quā,nunc,exiſteret,& actu erat prius.nõutiqz fempgignereturmūdus,neqeius
eſſetemporis interuallis diſtingueretur,fed utæterna, fubitamhaberet exiſtenciā,atneqzipfi
Proclo eiuſmodieſle uideturmúdi ſubſiſtétia.Dicitigiturin rone,cuiusmétionem fecimus,
aduerbumhæc,ſi uero aliquãdo futurumuocatDeum mundum Timxus.forte.n.quibufdá
D ii
 De coelo & mundiæter.
hoc turbationem incuteret,nunqin temporisparteipfiortum tribuit.Aliquãdo.n.partem té
porisaliquamelſeanobisdicédum.ut igituromneintéporeexiſtensſueinfinito,liue finito,
ſempaliquádo erit.quátum.n.ipfiuseft,hocin aliquoeft tempore,no.n.totum ſimul,fed ja
eft eiusparsaliquaipseft.fiquidergo intpe quáuisininfinitumextendaturtps eftquidem
aliquádo,in infinitum gignitur,ſed non aliquádo inaliud femp trāſlatum , &erat aliquádo
Xeſtaliquádo,&aliquãdo erit, femp quidem iſtudaliquádoalterumeft,efttamē,in quoali
quádo eſt in temporisigitur parteſubſiſtentiam habens, & gignituraliquádo,& eſt aliquan
do,&erit aliquádo,quodueroinomnitempore, eft quidem ,aliquãdogignituruero fempgi
gniſempinuicem ,qd ſemper eſt.liigiturut & ipfiuidetur Proclo, quia in tempore mundus
eſt,ſempaliquádo eſt.qñquantum mundieftin ſubſiſtétia,hocin partetemporiseftaliqua,
quoniã non aliter fubſiſtittempus,quá fecúdumpartem ,& femperabalio aliquádoinaliud
traſferturaliquádo & erat quidem aliquando,& nunceſtaliquãdo.ita&erit aliquãdo future
ueroaliquãdo,quatenuserit aliquãdo nódum nuncactueſt.quoniáneqzfuturumaliquádo,
temporis parsnuncactuelt,elletenim futurumiáactu plens,neceſſequidem futurā aliqua.
domundi ſubſiſtétiam nuncpotentiaeſſe,igitur & caufà futuremūdiſubſiſtentie,nunc poté
cia eiuseſtcauſa.quéadmodum.n.quiamundusactu iam aliquãdoeſt,quin etiam potétia ſic
noaufert,quatenuserit aliquádo,eoquiacum tempore ſimul
ipfiusfubfiftétiapriuationé fu
fcipit,ita neqzſubſiſtentiemundi cauſa,quiaiam actu ipfacaufà fuit,quatenusiã ſubſtititquá
ſitpotétia,remouetur.quatenuseieritcauſa utrurſus ſit,ut.n.quod gigniturſehabet,ita &gi
gnetem ſehabereeftneceffe,atqz cötrautgignens,ita & quod gignitur,ut & ipfınõraro ante
differuitProclus.ſi n.quatenus eritaliquádomundus,nūcipliusactuDeuseft caufa ,cú ues
ro caufa,& efficiensactu fit,& effectus, & qfit actuerit Proclum in róne,qua paulo ante rece
fui,differétem audiuimus.&futura igitur aliquádo mundi ſubſiſtentia nuncactus erit.qua,
re & futurum tös,in quo futuraeritaliquádomundi exiſtencia,nuncactuerit.Futurum igiť
fubfiftitiam actu,quod quidem ,utdicatur,fierinequit.noigiturcontingit,quatenus erit ali
quãdomundus,nūcipſiusactueffectorem effeDeu.igiturliquatenus erit aliquádomūdus,
nuncnódum actu,fed potentiaeft, &cauſa igiturfutureexiſtentieeius,nuncquatenus gigne
tur,ipfiuspotétiacauſaeſt.qñ & temporisfuturi,potétianúc cauſa Deus eſt.fempuero erit
tempus,& ſemperitaliquandomundiexiſtétia,fempigitur&Deuspotétiaerit,& temporis,
&mundicaufa ut.n.ædificator,quiaiam ædificauit non remouetur,quinfit potétiafuturo
rum ædificiorum ædificatorſed quatenusædificauit,actu.ædificator eſt,quatenusuero ædi
ficabit,potétia.ita quidem & Deus,utmūdum,& tépusaliquádo condidit,ipſorum actu cau
la eſt,utueroaliquádoerit mundus,& tempus eritigituripſorumfemppotentia opifexDe”.
quo igiturdeterius,acimperfectius ſemper efle potétia,eoq potentia aliquando,eo magisin
maiorem inciditabſurditatem ipforum ſuppoſitio perpetue mūdi generationis,ppter aptā,
& idoneam atq ineuitabilem ipforumcontraueritatem argumentationem .
Quod maleficius item Proclusin rationibus deprchenditur. Cap . XV .

O nuperrecenluimus.não quoferaturoratio,dico,utopifex ſemper potentiaeſſeoftédas

tur,minime neſcius,& ficallidaorationisarteoccultarenitātur,nihiluero minusita abiplap
ſpicuecomphenſuseſtueritate.dicés.n.qdomnein temporeeſt fiueinfinito,fiuefinito,fem
perlaliquādoeſt, quãobrem ,quátum eius in tempore eft aliquo,ideſtnõ ſimultotumefttem
pus.Pars.n.poftpartem fuccelliue,& item ,quod fiquidintemporeeft,quáuisin infinitú p.
tendaturtempus,aliquádo eſt, & quod ſemper abalio aliquádo,in aliud tranſmutaturaliqn ,
& erat aliquádo,& aliquádo eft,ato aliquádoerit,& qd lempalterú ,aliquandocſt,tñ in quo
eſtaliquando.Cum hæc diſſeruiffet,atqz quod dixi, fentiens,qd'neceſle eſtfecúdum eius ſup
poſitionescauſamfuturi aliquãdo,quatenusaliquádoerit,potentia,nunceffe caufam ,no.n.
actu.fiquidemfieri nequit,futurum ,quatenuserit,nuncutactu ſit.hococculcreualcasaddie
dit,
 Contra Procluin IS
dit,quodeſtquidem aliquádo,fituero in infinitum,fed nonaliquádo.& item.hoc quidéigiť
intemporisparteſubſiſtentiâhabens,acaliquádogignitur,& e{taliquãdo,hocueroinomni
temporeeſtquidem aliquãdo,ſempuero gignitur,utſempgigni,dicendo,& nonaliquando,
caueat,potentia dicereelle,eius,quod gignitur,factoremutarbitratus eſt,& hoc fiquidé ſem
perincontinua,atqminime interruptagenerationemūduscóftitit,ac dumgignitur, eſſe ha
ber.ſinó aliquando gignitur,fed femp,nonaliquádoerit, fedfemp,elſe.n.iplius,dumfit, ſubs
fiftentiam habet,ſi uero,quiaintempore ſubliſtit mūdus,acminime ſubitãomnem ,utæters
nam ,ſuācoſiſtentem exiftentiâ habet.quãobrem totum tösnon utæternitas,ſimulfubſiſtir,
ppterhocfempin hocaliquãdoeſtmundus,& non eratnon aliquãdo,& eft aliquádo,ne
noneritaliquãdo,abalio aliquádoinaliudaliquandoſemppermeans,ipſuusueroeffealiud,
quágigninoneſt neceſſe.igiturquéadmodum erataliquando,&eft aliquando,neq;nonerit
aliquádo,ita & genitum aliquádo,neqznon gignialiquando,atq futurum ,utgignaturaliqñ,
nonenimſecus elle,qua,dum fit,participat.Siigiturgigni,autnõaliud eſt,quam ipfius elle
aut caufaefle
gignieſt,ut eć ipſiusfehabet,ita haberi,& gigninecefleeft.Siquidem idem fit
propterhoc,fiuero caufa,qñuidetur & iplís,quéadmodum effectushabetſe,ita& cãm has
bere,atq.contraut cauſa,ſic & effectus.quãobrem fialiquandoeſtmundus,& neceſſario gis
gnituraliquãdo,atqz leorſuma generatione ipm perſe diceremūdum aliquãdo futurum fo.
reſi nonabfq.opifice cauſa,erit necelle,& futuri cauſam ,quatenuserit,núcfecúdumpprias
corum ſuppolitionespotentiaeſle.Siigiturſemp futurum forehabetmundus,quia & tépus,
&caulam lemp futuri,quatenuserit,potentiaclic,eſtneceſſe.quãobrem&feorfuma dicédo
futurum ,utgignaturmūdus, in idem abhorrésoratiodetrudetur incómodum , dico quidem
femperopificem potentia effe Deum ,atqz imperfectum ſemper,pptereorum ineuitabilesar
gumentationes,neq;calliditateadumbrareabhorrétemppriarum fuppofitionum incómos
ditatem Proclus ualuit.

Quodetſecúdum cómuncs notiones eoſecúdumphiloſophum Plotinum ipſe aſeipſoperfectus eſt opi

: fexDeus nihil eo q, efficiens,poſtea aßumcnsimperfectionem co q, omniaiampræcognitione Deo præfentia
adfint etiam num quæ nondum in lucem edita funt. Cap. XVII.
ligitur fecúdumpiasdeDeonotiõesipleſuiipfiusDeusabfolutioeſt,nullo, quodabipſo
nem quicquá recipit neqideo,quodhæcnoſint,ipfefeipfo eritimperfectior,qd'auctore
Plo
tino, & quænódumſunt,utresDeoplentesfunt,adiecimusigituripfi & priusdeciſionemex
ratione,quade intelligibilibus,ueldebonohabuit,cuius,&nuncreminiſcamur,dignumcen
ſeo.deopifica.n.in illis Deipotentiadifferenshæcinquit:atquidem,fioportet ſinguláactios
nemnon impfectamelle,nequerophasDeiquod uis aliudquidputare,quâtotum ,& omne
oportetinquouiseorumquæ ipfius cuncta ineffe,oportetigitur& iſtud lempelle,oportet&
futurumiam plenseſle,noquidem pofteriusin illo,fed iam illicplens,poſterius in aliudgi
gnitur.Siigiturfuturumiam plenseſt,neceſfeitaadeſſe,utanteintellectum in poſterius,hoc
uero eſt,utnihiltūcindigeat,hocueroeſt,utnihil deſit,omniaigituriamerāt,& femperat,&
itaerant,utdicatur,poſteriushocppterhoc.Extenſum quidem.n.& tãquã explicatū,habet
hoc,utdemóftretur poſt hoc.tamen uero omnehochocueroeft.& in ipſo caufam habens.fi
igiturphiloſophoPlotinoauctorefuturum , &qdnondumfactumiam Deo plenseſt,& nie
hilapudipm poſterius,fedpofterius futurumiam plensDeoeft,ac ſempadelt,& itaadeſt,ut
inpoſteriuspcognitum , &ppterhoc ſingula Deiactio perfectaeft,utýnotiõecapiens,quæ
poſterius forefuturaſunt.ut
Deiactionihil deficiat,nulloq,indiget.cum qd'priusfuturum ,
poſteriusiam pducit.Sihæcuera,neceſſe quidem hæccócedereipſos,& fiabaliquo pricipio
mundusſubliſterit.quare planum ,& priulquácóftiteritmundus,
Deo plentem fuiffe,utante
cognituspoſterius,& ppter hocpfecta opifica Deiactio nihilpofteriuseéapudDeum ,qñ
poſteriusfuturú,iam ipſiplenspræcognitioneeſt:&nullopoſteriusindigere,utinmundips
 De coelo & mundiæter.
ductionem accipiat,hisigitur,& apud ipfosfecüdum comunesde Deonotiones,quaſıcófels
fis,quomodo nö ſuntadmodum impudétes ,& utipſiputant pulchra placita defendentes,qd
fimúdusæternus non fit,prius,qua ipſe gignatur,huius opifexcrit imperfectus,& cum crea
ret tépore indigeret,atq; noexpers alterationis erit.ipſeigitur ſuiipfius in omnibus cöplemér
tumexiſtensDeus,nihiladexternahabitudinis in perfectioné conferétis fuamcapiet,
Proclifuccefforis Ratio Quinta.
An negatiöe ad -
Vinta adhæc,fiunacum cælo tempuseft,& cælūeſt,cum tempus nõ ſit,neqz tépus,fi
dita legědū ſic Q
non exiſtatcælum.tempusuero nöerat,quandonõerat,neq erit,quando nõerit.fi.n.
o non cælum erat,cum nöerat tempus,ut uidetur,quádonon erattempustempuserat aliquando.n.exñs,
cft.confidera. i eoquod aliquãdo non fit,dicitur eſſe aliquádo,neq ſempexiſtens,ncqnúqua,utrorúquere
medium.ubiuero ſit aliquando,tempuseſt,&fierit,quádononerit tempus cadensabeſſeali
quando in nõelle aliquando,cum noſit tempus,tuncerittempus,cum tépusnõerit,aliquan
do.n.adtempusſpectat.ſiigiturne@ erat,cum tépusnon erat,neqerit cum tempus nóerit,
in utrifą.n.aliquando,cum tépusnonſit,eritexiſtenstépus ſignificansfemp igitur eſttem
pus.Huic.n.aliquádo autidopponetur,authocnúqua ,fedhocnúquáhaudquaſ fieri pot,
naqomnino tempus eſt.ſemperigiturefttempus,una uerocútempore cælum ,& cumcoes
lo tempus cælináą motusmenſuraeft,utuite ipſius animalisæternitas:quod & ipſum tem ,
puseſſe ſemperdemoſtrat.ut neæternitas,autnulliusfitexemplar,cūæternitas ſit ſinon exis
ftat tempus,autneqipfapollit ſempermanere,quodeſt.exnõellein eſſe,aut innon effe ,ex
effe tranſiens exemplar.& cælum ſemper eft uttempus,unacum téporeeditú ,&necp prius,
neqpofteriustemporeortnm ,fedomnitempore utinquitille,factúexiſtés,atqzfuturum .
Solutio Quinte Rationis.
Quodcauillatorie Proclus neq; dictorum ſententiam ſed dictionum imbecillitaté cótinct. Cap. I.
Alde&hæc argumentatio cauillatoria exiſtit.non.n.ad id, quod per orationem ſignifis
VAcatur,fedad dictionem oppoſitionem habet.Si.n.erat inquit,quandonó erattempus,&
erit,quando nõerit:erat aliquãdo,quandotempusnõerat, & erit aliquãdo,cum nõerit.aliqn
inquitdeclaratiuum téporiseſt: & ubierataliquando tempuseft.igiturtempuserat,cum nó
erat tépus,& erittempus,cumtpsnonerit.Hæcquidé Philoſophusnimirum minimeneſcius
diétionesexprimerepurasnotionesnoomnino poſſe,quid igitur,ſinosaccuratam ipſusdie
ctionis librationéadmodum euitantes,nodicamus,quod erataliquádocum tépus non erat,
neqzquoderit aliquando,cũnon erit,ſed ſimplrita,quodnõeſt tempus,ſed initium , & finem
effe habet.Siuero hæcafferentibusnobiscolligeret Philoſophusqd'nonſemper exiſtens, eo
quianõſemperſit,neqnúquáneceſſe aliquando eſle,& aliquandononefle,utdictionisaliga
apprehéfio fiat concedatur,& nobisſuam cauillationéimitantibusmodicúquippiamoratio
ne ludere.Recte.n.ſapientiHomero uidetur,quale quiſpiam dixerit uerbum non obtemper
rare,utigitur ſapiens audacter dictum eiuseuitetur.
Quodnonomninoaliquando temporisaduerbiumdequo vtiq; dicetur fectionētpis declaret. Cap. II.
Voniam.n.temporispartim quidem pteriit,partim uero futurumeſt.utrum futurum
an
huic.n.aliquando aut ſemp,aut non aliquádo opponuntur,ſuisnáqutar uerbis.Si igie utrūs
,
que falſum.futurum.n.neqzſempereſt,neq; nô aliquãdo.qñ non utiq futurú amplius erat,
omnino aliquado eflenecelleeſt.liigitur aliquãdo temporiseftdeclaratiuum ,& futurūtem
pus,tempuseſt,erit igitur tépuscumerittempus.qd igitur tempus,in quofutur, tempus,ut
cras erit,& itemeademdeillo ambiguitas, & illud.n.autaliquandoerit,aut lemp,aut nonali,
quando.Cumuero falfumfit qd ſemper,& non aliquãdo fit,aliquando.n.portionem aliquá
declarattemporis,aliquádoigiturerit aliquãdo,tempusuero aliquando,atąillud tempusin
 Contra Procluin 16

tempore erit,&hocin infinitum.ſedutexiſtimo,ludétibuspueris,qui ueritaté ,&dictorufen

tentiasnegliguntdumſyllabarúgarrulitati inhærent,& oratioisplationéartificioſeadornāt,
dictióescõuellūt,nõuiris qigenio polléteiuſmodirocinationūnuel cauillationú poti? forma
accómodabitur.intellectu.n.dictorum cõiectarioportet & ſitenuitas dictionisad accurata
ſignificatorum declarationem minimeperueniat.utigiturhic aliquãdofore,dicentesfuturú
tempus ut cras,non tempus introducimus aliqd,eo quia dicimus aliquando quãuis ſignifi,
cātiætemporalisdeclaratiuum ſit aliquádo,fed folum perid,no ſemper elle futurum declara
mus.ita quidem ,& fiquis dixeritaliquádonon eſſe tépus,aut aliquádononfore, no tempus,
per aliquãdo,alterum ſignificat,in quo non erat,aut nõerit tempus,fed folum neq ſempeſle,
nec non aliquádo,aliquandoſignificat.medium.n.uere eritaliquando huius ſemp, & huius
non aliquando.fi.n.cum dicimus aliquádo non eſſe tempus aliquádo temporis eēdeclara
tiuum ,planűquod , &cum dicimuseſſe aliquando,futuram temporis ſectionem , tépusaliqñ
ſignificat.huius.n.aliquandonóeſſe ,affirmatioeſt,aliquádoeſle.quodigitur affirmandoalis
quando ſignificat,hoc & in negando ſignificare eſt neceſſe.fiigitur,cúdicituraliquando eć,
& nó ſemperfuturű,uidelicet craſtinādiem ,ipſum per fe aliquando nullúpprium indicatté,
pus,neqigitur,cum dicitur,aliquádo noneſetempus,ppriicuiuſdam declaratiuú aliquan,
dotecuporiseſt,ut.n.inparticula temporis,utdiei craſtini,aliquando futuri,noſemptempus
ſignificat aliquando,ita & in uniuerſo tempore,fidicaturaliquando eſſe,aut noeé,& no ſem
pertempus per aliquãdo neceſſarioindicat,ſedfecúdum utráq;,aliud nihil,quanõelle ſems
pertempus,dequopdicatur aliquando, ſignificatur.quomodo igiturnon decet uirum Philo
lophumueritatiſoleinhereregloriātem ,non rõnis ſentétiam perpendendo,inſilire dictionis
bus,quoniam non ſecusſignificaricötingit,quæinitium ,atqfinem ipſiuseſſehabent,quam
temporalibus eiuſmodiaduerbiis.
2
Quod neq; reliqua aduerbia temporalia paßim temporisprorſusdeclaratiua exiſtant. Cap. III.
Vod uerononinuniuerſum ſimul acaduerbioaliquoutimur téporali,protinus &tés
a. pusintelligaturhincperſpicuum exiſtit.Si.n.aliquis itadixerit,quádo quod mouetur
moueri deſit;tunc quieſcereincipit,igiturquiita dicit,qñ quando,& túc temporis aduerbiis
uſuseſt,quando, &tunc,ftatim , &tempus declarauit.at fierinon pot.in uno.n. & eodem nức
quodmouetur moueri deſtit,& quieſcereincipit,neqz.n.finismotus, neq;quietisinitiü in tem
poreeft.in tempore.n.autquieſcere neceſſe eſt,autmoueri,qd'aptum eſt.ſupponiťuero ner
quemotus,neq quies,fed motionis finis,quietisinitium.noigitur temporis hicquãdo,& túc
declaratiuafunt,led téporisfinemmanifeſtāt.quomotus fiebat,& initium item temporis,in
quo quieuerit.quarein univerſum temporisaduerbia,ubiaſſumpta ſunt,tempusno ſtatim fi
gnificant.quidigiturimpedit.& in ppoſito,fiquidem dicereturquod eritaliquádo , cum no
erit tempus aliquandonon tempus,fed téporis finem ,fecundú quemeſſe tempusdefinet,no
tare , &fi dicereturaliquandofačtuelle tempus,non abæternocte,tunciterütemporis initiú
declarare,& primúlignum , ſeunúc,quoefleinchoauit.hocquidemmodo, neqzerat, auterit,
inquo dictum utiqfit,omnino téporisſignificatiuafunt,uerbú quidemeft,declaratiuum exi
ſtentiæ eft.ipſum uero fequitur,& temporisdeclaratio,utſingulum quodą uerbüaliudquid
ſignificās ſequitur,qd & temporisſectionem declarat,non qdempropterhoc,& tépus prſus
declarabit.dequo utigerat,aut eritdicatur.ft.n.aliquis ita diceret quod,& priuſquam hoies,
automnes,autaliquiDeucognoſcerent erat Deus.HicigitureratpdicansdeDeo, tépus, aut
temporisaliquid,autfinem ,autinitiú ſignificat ,qd' fierinequit.no.n.in tempore diuinum
eſt.Hicigitureratuerbum foliusDeiexiftétiædeclaratiuumeft.fi.n.omninotéporisdeclaras
tiuumellet,erat,pterititemporis declaratiuum eſt,pteritum ueronöeſt.Cum igitur Plato de
Deo dicat bonus erat,bono uero nullade nullo unğoboriturinuidia, Deum quidem fecúdú
fapiétem Proclum in tempore,& quidem pterito,elleconſtituit, & ppterhoc autnó amplius
refle,aut nonbonum ,aut unacumtéporisſectionediſcūctum ,nequnitam , &ppetuâexiſtecto
 De coelo & mundiæter.
tiamhabétem ,dequo.n.erat pdicetur,dehoceft,non prædicatur,dicens.n.Socrateserat, uis
delicet,acfinuncnon exiſtat.Fieri.n.haudpoteſt ut ita ſimplrſolum dicatur,cælum erat.cſt
enim & núc.ut ſiquishomo bonusexiſtat,fierinequit,ut deipfoideterminatedicatur,bonus
erat,ſedqd bonus eft,decoquiamplius non bonus,atin prauitatémutatus,dixeritaliqs, bo
nus erat,quafinunc bonusamplius noexiſtat.& ſidiciturdehis, quæ eſſe cum temporis exté
ſionehabent.& adhuc ſubſiſtunt,utdecælo,quoderat, & eſt.etenim erat cælum ,& nūceſt.at
quatenuserat,nunc uidelicet nõeſt.eſſe.n.ipfiusin tempore pterito,nuncnoneſtitaenim .
teritumplenseſlet.quarequatenuserat dealiquopdicatur fecúdum abſurdum illam exiſtés
tiam ,noneſt núc.Siigiturde DeodicensPlato bonumerat,diuinū,in tempore
elle non coſti
tuit.neqipmuna cum temporis ſectionibus diuellit.non igiturerat,tempus,dequoutiq di
catur,declarat.& fecus necelfeeſtipſos,aut cócedere eſſequædamintelligibilia, & diuina ces
loeminétiora,& a corporum habitudineabſoluta,ac libera, & adhucmagis Deum ipm pris
mamintelligibiliū,& fimpliciteromnium cauſam ,&principiū,autnulla eflealleruntintellis
gibiliaa corporūcómertio,achabitudine diſcreta.Siquidé igiturnullaefletres,neqipla pri.
ma ſubſtātia,cuius ellenon refereturad corpora,a corporib ſeorſum nócerte elle quiret.cor
poribusnãq;fublatis, & quæ ad eahabitudinéhabét,aboleri neceſſe eſt.ita ueroadipforum
effe corpora conferét,& cauſe quodämodo,utilla ſubſiſtāt,erút.ſed Ghocabſurdum necelle
igitur fubftantias intelligibiles & ablqzcöparationefecúdum pſtantiam ,cunctorum cauſam
Deúomnihabitudine, quæ ad corpora &mūdum ,eminétius,ſublimiusueclle habere.enim
uero & qd tempus nihilaliudeft,quamotuscorporum numerus,aut & ſimplr dixerim ,circa
corpora ellehabet: & hocomnibus uidetur:anni.n.&méſes,dies,ac noctes,quæ téporis adā
partesſunt,nonptercorporaellepollunt.Si ueronumerusmotuseſttépus,tertiú uideliceta
corporibusſortitū ordinem.omnis.n.motusnaturaliscorporúeftmotus,tépus uero motus
eſt menſura.aut ſimplr motionis quippiā.abſtracta igiturabhabitudine corpora maioriam
bitus interuallo, &abhabitudine,quæ ad tempusrefert,aliena funt,ga corporibus tertium
eſt.liigiturhocuerú ,contingit uero deintelligibilibus,& deDeo dicerenos,qd eratDeus,et
prius,quâhoc,authocfiat, & hoc plena eſtnon ſolumcomunishoiumcoluetudo,fed & om ,
nis fapiétium uſus.Eft.n.quádo aliter,nosutdicamus,fieri non pot,propter fuppofitarum re
rum declarationem.Non igitur erat,quouismodo, &de quo dictumeft,tempusomnino ins
troducet,qñ& dicimus qd erattempus, & hictamé temporisnõelt declaratiuum ,erat.fic.n.
duoutiqz ſimulerüt tempora ipm uero tempus,de quo eratpdicamus,& ipfum erat,qd'ab
furdumeſt.atq tria fimulerüt tempora,fiita quis dixerit,qd erattépusquádoSocrateserat,
duobuserat,finguloq ſeparatimtēporaliter intellecto:ſed ridiculü puto,fiunicuiq eiuſmo
diapparuerit, Intelligere.n.quiſpiam ,& quatuorin codé téporapoliet,& quinquetoties crap
inuna oratióis dictione allumens.Siigitur manifeſte in dictisexéplis eratfolius lubiectorű
ſubſiſtentie declaratiuú eſt,nullius uero téporis.no igiturerat,de quoutiq dicatur,oinotem ,
pus declarabit.nõalio modo,neqerituerbum ,de quo dicatur,omninoipm per fe temporis
lectionemfuturum ſignificat. & propter hocaientibusnobis,fi ita cótingerit,quoderit,quas
do nonerit tépus,ipfiuero erit in tempustráfferentes inferüt,quod erit tëpus,quandonöerit
tempus,fialiquis ita enuntiás.dixerit,qd quemadmodumerat tempus,& eſt núctempus,ita
& erit tempus deindeſiquishac ſapientiuia incedens,eritin tempustrálferens inferret uider
licet qderittøs,quádo nóerit tempus.Si.n.uerūqd'erit eps.erituero téporeú.eritigiť týs á
non erittempus,& quæ horum téporum differentia futūriaio, & huius quádoerit,& deillo
uero tempore,in quoerit tempus,nihilminuseadem dicere côtingit.& itaininfinitumpgres
diemurtemporatéporumquerentes,ſed fierinon pót fimul,&fecúdum idem ,duout lintté,
pora,ne&infinitacocedamus.feorfum.ſi nonalterú alterius parsellet, &abipfocótincretur.
ut ſiquis plentem eſſedixeritméfem quéuis,& decimumeiuldem diem.no hoc fignificataf
firmatio
allerens,qd erit tempus,ſedſimpliciter qd non nuncdeſinit tépus,fed & rurſuscrit.
Siigiturſecúdumargumentationé Procliaffirmationem ,quæ allerit tempuserit,abſurdū ſes
cutum
 Contra Procluin 17
cutum eſt.hoc'uero erat,temporiseſſe tempus,auteſſein téporetempus,falſaigitipſa,negas
tio uerohuiusuera.Siquidemcontradictionisuel affirmationem ,uelnegationéueram eênes
ceſſe eſt.liigitur falla eſtaffirmatio,quæ aſſerit,erit tépus,quátumad Procli argumétationé
ſpectat,huiusnegatio uera,nöerit igitur tépus.quãobrem in cótrarium ex hac admirabili di.
fciplinaſibioratio circúacta eſt.Qñautem cotingitquædā,& ita enuntiare,qd'erit tøs,qua 1

quippia.Rurfus & hiceritin tempus tras

do forte pluuiaerit,uel alterűeorú,quæ gignūtur,
ducto,nonmodo primo erit.l.fed & altero fiomnino temporis declaratiuumeſt,erit.& am .
plius,&quãdo temporisaduerbio.quomodono deridendumeritaſfertum,quodą intelligi
nequit,quater tempus nobis deincepsuoceenūtiantibus.& inaliaeiufmodiexcéta abfurda
perexéplaomninoPhiloſophiargumétationem inferre licet.Siigiturinhiserat,auteritipm
perſe,tempusno declarat, ſed cum diciturtempuserit,folam futuram temporis ſignificatexi
fétiamcum aero diciturintéporeerit,quádopluuia erit.primúquidem itemerit téporisexi
ftentiam ,fecúdum uero pluuie.Nõigiturſiquiſpiam afferuerit,erit,quádononerittempus,
erit,temporisdeclaratiuum accipiemus,ſedqd quædameritcöſtitucio,in quatépusnon crit,
nó folú ueroerat,auteritdeclaratiue téporisſunt ſectiones,hæcquidem pteriti illa uero futu
ri,fed & eſtipm plentem temporis fectionem ſignificat,quæ quidem tum pterite, tum future
contra diuiditur & nocerte,cum dicimus,qd'Deuseſt,temporalisaliquamlectionemeſſein ,
telligimus,fed folam æternáDeiexiftétiam.no.n.dictionum imbecillitatiresuna,utextenu.
entur,eft neceffe,fedquâtum conducitcx ipſis in intellectorum ſignificātiam ſumétes,fiquid
Quéadmodum igitur in omni,
proprium naturereiintellecteſimuloſtenditur, id reicimus.
busdictisexemplistemporisaduerbia.nonita in orationeaffumütur,utquouismodoipfap
fe proaliquo tempore intelligātur,& fi ſecúdum coſequens una temporis particule oftéduns
tur,fed autexiſtétiamaliquam ,aut temporis cuiuſdam finem ,autinitium utexéplis ante aſs
fumptis demoſtrauimus,declarant.ita neq,fidiceretur aliquádo non eſſe tépus,autaliquan
do no futurum ,cogemur ppter temporisaduerbium aliquádo autante tempustépuselle di
cere ,aut poft tempus,ſed cum dicimusaliquãdonon eſletempus,initium dicere& huiusno
æternum efle, declaratiuum aſſerimus,aliquãdo uero non fore,huius deliturum & minime fi
ne uacaturumellem ,& nihilmihimoleſtiarum rationoaffert,fiuecellabit tempus,fiue non ,
fed intantum exdictis ſitdemonſtratum ,nihilneceſſarii habere,potiusuero propoſită Pros
cli argumentationemin incommodumincidere.
Quod eg ſi dicamus erataliquádo,cum non erat tempus,egerit aliquando cumnon erityiſtud crat, &ali
quando ad ſubiectinaturam aſſumentes nonſectionis temporis declaratiuum intelligimus,fed
æternitatts quádam exiftétiam in qua non erat ,aut erit tempus. Cap. Illi.
Icet uero &itain re propoſita dicere.fiut cælimotus tempuseſtméfura,ita& æternitas,
Lui
ut & Proclus hicaſterit æternorum exiſtétiæ.menlura.n.eft cæli motustépus,ut&æter
nitasipſiusanimalis uitæfiigicuræternitas uitæipfius animalis uidelicetæternorú méfura,
prorſusneceffeeft æternitatem pūctum nocfleunum ,ſed latitudinem aliquam ,acextéfioné
quadam ,utita dixerim ,cumeffe æternog fimulextélam ,non ut tépus ſectionibus diuiſam ,
differentibusannisaio, &méſibus diebus,acnoctibus,fed quéadmodum ,fiquis in intelligé
tia cælum ſiſteret firmaretue,& folis lationem nõamplius diuerſetemporis fectiones intelli
gerétur,tamé ſimilium quædam partium extéfio,una cūmundiexiſtentia uelociter currens.
ita quidem & in æternislicetdicere, qd ſinoneft temporeædiſtantie latio aliqua in hoc ,elle
ipſorum ,æternitatem metiéte,fedomnino extenſio quædá uniformiseadem libiipficumips
forumeſſe una intelligitur.Non.n.eſt impartibilealiquod ſignū,utdixi,æternicas,neq æter,
nainaliquopúcto ſolum ſubſiſtunt unde&Proclus, &ante illum Platóæternitaté dixitmés
furam elleuitææternorum.inquit.n.cum cælotempusgenitumeſt.ut una& foluta fimul&
ſoluantur,fialiquádo aliqua ipforum fiatſolutio,utipfi,quoadeius fieri poteft.per quam fi
millimumſit.Exemplar.n.omni inæternitateeſt.hxcomni tempore perfeueras eft,quare fi
E
 De coelo & mundiæter.
omni in æternitate mūdi exemplar eſſe aſſerit Plato, & uitæ æternorum měſuram eſſe,uide,
licetnõunum quédam æternitatem pūctum eſle arbitratur.omne.n.non pūctum ,neqzmens
furam impartibilis,fed unam quadam acæqualem uitæ æternorum nulla differétia côciſam
extéfionem ,fed confiftétem ſemper eadem ,& perſeuerantem ipſam ſibiipfi impermutabilé.
cum hocitaſe habet.cum dicimus,erat,quádonon erat tépus,& erit,quandonon erit.erat, &
erit,non temporaliterintelligimus.fed& quéadmodum& cum dicimuseratDeus, & prius,
quáipſum homines cognoſcerent,ac tempuserat, & Deuseſt,atqztempuseſt. aut cum Plato
dicit bonus erat,nôtemporeas ob,erat,& eft.fectiones intelligimus.ſed ad ſubiecti naturam
hæc aduerbiatemporisæternitatiseſfe declaratiua aſſerimus.aut & ipſiusnudærerum exifté ?

tiæ ,qñ ſecusloqui nosnequimus, quâcum aliqua temporea oſtenſione.ita, quáuis dicamus
erat,quádo non erattempus,& erit,quádo non erit.erat,& erit,no temporis quippiam intelli
gimus,fed æternitatisexiftétiæſignificatiua eſſe afferimus.Erat.n.æternitas , quãuistempus
non eſſet, &æternitas erit,quádotempus nõerit,quáuis aliquádo in hoc ducataliquis, utqd
erat aliquãdo,quandonõerat tempus.&aliquando erit,quádo tempus non erit.& rurſus ali
quandoinæternitate audiemus,qd'eſtaliquaæternitatisexiſtentia uelextenſio,autquomo
donúcuparequis uoluerit,in quo tempusnõerat,& item æternitas erit,quádo tépus nó erit.
non.n.ut dixi,orationistenuitatemſed ea,quæ dicútur,eum ,quiingenioualet,mentepfpice
re oportet.quéadmodum.n .& in Deinotione,noftra animi diſcurſio,utipfumcótemplet les
orſum abimaginatione nóſatisuirium habet,fed & utinquit Plato,imaginatio notionibus,
quas de Deo habemus,figurasnobis inſerit,& deipſo molem ,acmagnitudinéintelligereſus
ſpicās.enimuero ſeorſumatépore,quætempusfupereminét,intelligerenoualemus,neq;ob
noſtre ſpeculationis tenuitatem ,iam resita elleeſtneceſſe,fed animiiudicio incidés de Deo,
&de incorporeis notionibusincómodum repellimus.ita quidem lógemagis & in rerü inter
pretationem nodictionum infirmati métem adhibere oportet,ſinon in uniuerſum notiones
noſtras pure,incorruptiue,autres interptari dictiones ualent,etexofone,et non dicentis ſen
tentia redargutionem cóficere.Pluribus.n.oratio demoſtrauit,quod in uniuerſum dictioni,
bus temporeis nó una,et tempus oftenditur.quare,utcomphendens dicam ,una cũ cæloges
nitum tempus.rectecum Platoni,tum ueritatiuidetur.cæleſtis.n.mēſura motionis tempus
eft,tempusuero principio carerenequaq dicere Platonemdemoſtrare poteritaliquis.fedep
pria pena probare Proclus aggreſſuseſt:tépusuero initiühabere ,cumnos in aliis demoſtra.
uimus,tum Plato aperte cucælo ipſum genitum eſſe dixit,etante,quácælum fieret,nonelle.
genitum uero cælum eſſeinquit aprincipio aliquoortum ſumés utdiſcipulus Platonis Aris
Hoteles in ſermoneauſcultationis naturalisoctauo pceptoris opinioniatteſtatuseſt.ita.n.dir
ferit,ſed quidem de tépore uno excepto una meteornneseſſe uidéturingenerabile enim eſle
dicút,& propter hocDemocritusdemonſtrat fierinonpotuilleut omnia genitaeſſent.Pla
toueroipſum generat ſolas:Vna.n.ipfum cum cælo factum elle,genitūuerocælumeſſeaſſe
rit,hæcquidépluribus in rationeſexta demonſtrabütur,etin prima demoſtratū eſt,fieri no
poſſe,utmūdiſubſiſtentia uacet initio.utrum uero eſſe cæperit,ſeu tempus,ſeumūdus,etcó
mune principium ipfiuseſſe habereeit neceſſarium.qd uero,etſiquis hoc conceflerit, & ins
terimoccultumeſle,fiuemūdus,ettempuseſſe initiúhabet,fiue nö. Philofophiquidem argu
métatio,qua tempusſineprincipio efle,ac carerefineprobare putatcauillatorespotius,quá
Philoſophosdicere ſatis ratio declarauit.
Quod egfiæternitas temporisexemplar fit,non neceſſe ega tempusſemper esſe,quod æter
nitasſemper eſto Cap. v.
Iuero æternitatem temporisexemplar elſe afferit,& propter hoc , & tépus ſempeſſe opor ,
tet,ut& æternitasſemper ſit,exemplar incomuni in ſecundaPhilofophi argumentatióe,
in quadeexemplaribusfermo habituseſt,eiuſmodi redarguimus.Si.n.quemadmodumiſm
animal mundiexemplareſt,ita &quæipſiusanimalisuitam metitur æternitas temporis,qd
mundi
 Contra Procluin
mundimetiturexiſtentiam exéplareſt,demonſtratumueroipfum animal,nõ in hoc ellehas
bere,ut mundi ſitexemplar,necigiturmenſuraipſiusanimalisuitæ æternitas in hocelle has
bet,uttemporis exemplar fit.Si.n.utæternitas adipſum animal,ita & tempusad mūdum ha
bet uiciſſimigiturutipſum animal ad mūdum ,ita & æternitasad tempusle habebit.demon
ſtrauimus ueroin illisnon neceſſeeſſe fiipfum animal,& omninomundi exemplarfit, & mú
dumeſſe.non igitur,fiæternitasſit,prorſus &tempus eſſe eſtneceſſarium .
Procliſucceſſoris Ratio Sexta.
Exta.an mundi faber folus foluere mūdum pollic.inſolubilis.n.eſtuſquequaq, inquit ,
terquá,abeo,quicolligauit:etenim ubiq ei,quinonuinculumneſcit,& folutionéeius,ad
colligauit,ſcireconuenit.adfciérem uero folutionem,foluere ſpectat, faber uero mundúutiq
nondiſſoluet,ipfe.n.eſt,quidicit,quod bene coſtructum eft,& beneſehabens, foluere uelle,
praui,prauusuero is,quiiure bonuseft,fierino poteſt.utdiſſoluaturmundus haud fieri po
alio:quoniã folusfaber foluereipſumualet,neqabeo , qui fabricatus
teſt.noenim abaliquo
eſt.quoniã quod bene coſtructum eſt,uelle ſoluere praui.uel igitur non bene coſtituit,& opti
mus fabernon eſt.aut bene conſtituit,neqzniſiprauus factus foluet,quodfieri non pot.quare
non folubileuniuerſum.quareincorruptibile.fiuero incorruptibileomni,quodgenitum eſt,
corruptio ineſt ,inquit Socrates dixit priori Timæi rationem non ipfe dicens,fed mufasdices
reinquiens & nimirum nócontinuo I imæus mularum placitum ſuperfluum lulpicatus eſt,
& aliquod genusincorruptibilepoſuit.Si igitur hoc uerum qdnon corruptioniobnoxiúeft,
hocingenitumeſſe,mundus uero corruptionis experseſt,hacde cauſa ingenitus.quare fema
piternus,fiingenitus eſt, &incorruptibilismundus.
Quod aperte in rationibus de mundi gencratione a Platone dicta deprauant ,& ad id ,quod
ipſos videtur,vtdetorquent. Cap . I.
Vnquámúdum modo aliquoelle ingenerabilēPlatone enuntiáteimmo contra potius,
.
N ubig clariſſimauocegenitum effe,acgenerabilem clamante ,nonex partegenitūcſſe, ex
parte ueronon genitumfedfimplicitereſlegenitum
, abſqz determinationealiqua probante,e
domo redargutionem afferétes, qui ueritat pbabilefemper anteferunt,acadmodúerga mú
diæternitatem amatorie ſehabentcuncta ſupra,acinfra,miſcent ad ſuas opiniones,Platonis
dicta trahentes.atquiprotinus ipfauariamultipliciq uerborum pompa ab his,quiualentin,
geino,dephendunturPlatonisdictis uim inferre.ſimplex.n, fabula ueritatis inquit, uariis,ac
multiplicibus noindigetinterptationibus.ipfaenim opportunitatem pſtat.ratio uero iniqua
morbola prauitatereferta, fapientibusindigetmedicamétis.Sienim fecúdum tempusmuns
dum effe ingenerabile,hoceſtnullumexiſtētie initiumhabuiffe uere Platoni uidebatur, unű
igitur teſtimoniú ex eius comentariis qd'id planeaffirmet,ipſos afferre oportebat.nücuero
id efficere nequeunt,plurimaueroin dicendocalliditare nobisilludentes dicat,quiapud Pla
tonem mūdum genitum audimus,ut genitumnoneſſe intelligamus,perfuadere nituntur, &
cum is uirgenerationis initium cælum habuiſſe,prius,quâfieret,dicat,non exiſtens,neqzinie
tium generationishabere,audiamus,nequealiquando non eſſe,ſedſempiterna cũ fabroexis
Itentiam habere.

Expoſitio apparatus argumentationis q, ey ſe neceſſarium crat nullum veritati cum illorum detrimens
.... tum ex rerumnatura,fed Platonicismotum ſuppoſitionibus. Cap. II.
Xhacigiťnộtione,fextaa Proclo conſtituta eſt argumentatio.priusuero nobis,& in hac
ſuit,utpbaretPlatonemcenſuiſſe mûdum elleæternumhacuſus argumétatione uidetur.fu
mens.n.mūdum incorruptibilemelle,Platonisfentétiamefle,& ingenerabile eſſe,infert.fi.ne
E ii
 De coelo & mundiæter.
omne,quodgeneratur,corruptioniobnoxiumeft,ex neceflitate,utipſein Phædroinquit Pla
to,omnino fecüdum conuerfionem cum contradictioriecófequenseſt.ſinon aliquodcorrum
pipoteſt hocnonelle genitum.Siigiturapertemúdum incorruptibilemelleafferitPlato,&
ingenerabilemeffeprorſusperſpicuumeft.itaigiturex pofterioribus,cum ppofita ratio,pri
maprobet,quodmūdum non fubirecorruptionem Platonismenseſt,ingenerabilem elle fer
cúdumipſum inducit.oportebat igiturforte ex hoc rem argumentatione fraudatā redargués
tesnihilhabere.Sienim & hæcitahabétur,& Platoni utafferunt.mundum efle ingenerabile
apparuit,nihil iuxta hocueritatisrationoxerecipiebat.non.n.ex rebus redargutio,neq;uero
Platonisextimationem & resſequieſt neceſſe.ſed quoniam ubiqueueritati iniuriam affectæ
auxilium præſtare honeſtum ,ac equum puto.porro quatenusuiresmihi ſuppetere ualeant,
eum ,qui calumniis Platonem circúuenit,refellam ,ac reprehendam .
Prædictio ordinis rationis,'ac difpenfationis. Cap. 111.
Lienum a rationenon exiſtimo,fiprius rationes,quibusmūdumcorruptumnoiriPla
A to probauit,ſiue quid neceſſarii contineant,fiuenonperpédere.hæc.n.fola laborioſain
propoſitoeſtargumentatio.Dico quidem hanc,bonum non exiſtereopificem ,fi bene conſtie
tutum ſoluatmůdum.fiquidem quod recte conſtitutum ,& beneſehabens foluere uelle,pra.
ui,utueroprauusopifex euadat,haud quaqfieripoteft.alterum uero ſequens eſſet, Platonis
fentétiain indagarefeu mundiſubliſtétiam ſine principio eſſe uult,ſuiipſum principiono ca
rereconceditprius,quãgigneretur,non conſiſtétem .& ad hæc tertiú demonſtraregenitum
elke,acincorruptibilemmudum Platonem fupponétem in nullofuppoſitiones ſibiipſis pu.
gnantesſuppoſuiſſe.necnócorruptum irimúdum,quo Plato afferitmodo,huius&ipfumin
generabilem eſſe ſuſpicari Platonem demonſtratiuumeft,quod quidé in his Proclusintulit.
primum igiturpropoſitorum indagantesPlatonisdictionem ,quæ ita habetur anteponere
profecto neceſſarium eſt.
Quodfalfa,eyabfurdaPlatonis ratio, que aſſerit pulchre conſtitutumey q, benéſebabet fol
uere velle,prauieq, vt conftitutionis cauſa mundi bonitas Dei eft, ita eadem e
Solutionis eſt caufa. Сар. III ,
EiDeorum ,quorum operum egoparens effectorſum ą ,quæ per mefacta,hæc indillo
lubiliame inuito.quáqomne colligatū ſolui poteftfedhaud quaquâ bonieſt,róne uin
ctum uelle diffoluere.hæcquidem Plato.ſi igitur inquit Proclus,utuere bonú prauum fiat
effenon poteſtmundusdiffoluinequit.new.n.abaliquo alio,quoniãfolusfaberfoluete pot
neqafabro,quoniãpulchreconſtitutum diffoluere uelle,prauicft.autigiturnon pulchrecó
ftituit,&fabernon optimus autpulchreconſtituit,& non diſſoluit,niſiprauus factus,qd qui
dem fierinequit.quareindiſſolubileuniuerfum ,quare incorruptibile uniuerſum igiturpul.
chre conſtitutumelle ſenſus teſtimonium redderepoteſt. necnon diuinus ſermo, & nouitdis
cens,Deuscuncta ,quæ patrauit,& uiditomnia ualde bona, & bene conſtitutorum artificem
optimum elle,& uere bonum fieri non poſſe,utprauusefficiatur,inſitæ naturaliter mortalis
bus cunctæ de Deo notionesclamant.Cumhæcita habeantur,rationis neceſſitatem , qua rae
tione cóſtitutum ,& optimeſehabétemdiſfoluereuelle,nóbonielleallerit, inſpicerenequeo,
noſtra igitur corpora,& animaliumoium ,atąpiantarum pulchreconſtituta eſte nullus difti
teri poterit.cumanimalium atą plantarum nihilinſtrumentorum ,uariiabundent uel defis
ciantapparatusſed ſingula quæq;luum fufficienter particulauſum abſoluat,ac omnes into
cius falutem coſpirant,fedopificem uelleparticularúquáq,diffolui,& earumexiſtentiâæters
nam nonelle,nosinquartapriusdemóftrauimus ratióe.Siigiturparticularum ſinguláquáče
æternam eſſe uolebat, eſſentutią prorfusæternæ.neceſſe.n.omnino opificú aut uellelingus
la animalia corruptibilia eſſe,autnolle.Siigiturnollefalfum eft:fienim ipfa corruptibiliaed
nollit,omnninoutiqindiſſolubiliapfeueraffent.opificé igituriplacorruptibiliaexuelté
, uert
eft.G
 Contra Proclumn 19
eft.fiuero Deusparticularia corruptibilia eſſeuult,beneautem coſtituta ſunt.Vultigiturbes
neconſtitutaiterum diffolui,igitur,utſapientibusuidetur,autnon benecoſtituta ſunt: quod
quidem abfurdum ,autfipukhre,&fidillolui bene coſtituta ipſorum opifex uoluerit,prauus
fat,necefleeft.fiquidemutaſſerunt, benecoſtitutum ,& bene habés foluere uelle praui.nihil
minus eadem demonſtrari poteritabſurditas,& finon in primo fecundumipſos opifice.acin
Diiscæleſtibus fi rationem in ipfisquiſpiam exerceret ,quibus primuspræcepitopifex ,utad
animalium mortalium fabricam ſe conuerterent.Neceſſeenim , & illosgenerationem , &cor ,
ruptionem efficientes autnonbene concine componere,aut prauosfieri ea,quæ benecons
ſtructa ſunt,diffoluentes,non.n.renniſfebonum ,malum cft.ita.n.neq müdus quem ſenlups
{picimusbene fe haberet,intelligibiliquamaxime,bonitatecedés.hoc.n.dixiut nequifpiam ,
quiain particularibus bonum animalibusa mundo uniuerforemiſſum eſt,nó bene compos
ſita elle diceret.quod& fimediis cauſiscoeleſtibus fortes,autaliis quibuſdam ,autmortalibus
animalibusgeneratio,& corruptio fit.attamen primusopifex ipforum potiorcauſa,qua pro
ximeefficientes,caufa& in quarte rationiscapite decimatertiademöftrauimus.ipfe enim eft,
qui & confequentibuscauſisut ſintcauſe,facultatem præbet:igiturprimusopifexcorruptios
nis,& generacionis rerum corruptibilium maximeutigerit caufa,aut& non bene compoſis
torum eritopifex,aut fiquidem bene conſtructaſunt ſingula quæqanimalia,ut ipſa animas
lium indicat diſpenſatio,Deum neceſſe eſt,quicorruptionis ipſorum prima,&potiſſima cau
fa elt,in prauitatem mutari.utigitur benecunctæ particule recte conſtructæfunt,& ipfasdiſ
bonusprauus fierihaud poteſt,eademquidératione,&fi uniuerfummun
foluiDeus uult,&
dum benecompoſitum diſſoluere uoluiſſet Deus,non ppter hoc, &bonum fierimalum nex
ceſſeeſt.quaenim bonitatea principio uniuerſum compofuit,non alia quidem omnino ipm
diffoluiuellet.quoniá&liramcómodebenepz compoſitam ,poſtquãului,in quem compoſi
taeſt, fuitcomponentihanc rurſusqui bene compoſuit,diſſoluet,neą ullus,modométepræ
ditus ſit diceretuellediffoluereliram benecöpoſitampraui elle,& muſicus,cú prius prauus
factus ſit,ita cócétum benecompoſitum diffoluet,fedomninoperſpicuuméfle futo, & prius
benecompoſuifle,&compoſitumiterum bencdiſſoluiffe.multoigiturmagisuerebonus,&a
principio perbonitatem műdum conſtituit, & ipſum iterum ,fiuoluerit,dilloluet,caufani ité
diffolutionis habebit bonitatem ,quáuisrationobisfit diſſolutionisocculta.noenim quorum
cauſas
neſcimus,plurimorúenimforte ueroomnium rationesnoslatét,hæc omnino,aut fru
ftra, aut in prauo fieri putādum puerorúenimexiſtimoelle&eis,quæſenfummouentinhis
antium ,fiinſpectumdiffoluatur pulchrum ,iam ppter hoc eam ,quidiſſoluit, prauum putas
utią forte dixerit,& ille,quiamore pulchritudinislunæ uictus,&optimāltupir
re.Hocenim
dus admirás partium ipſiusmoderationem ,necnoncolorembonum ,necunam ,quæin eius
animoediſcipliniseſtphiloſophicæ cótemplatus,nec quæ inſuntin caprouidécierationis at
tingens,qualiapatiputo,& eos,quiinfolam apparenté uniuerſipulchritudinemanimum di
rigentes,in optimas puidétiæ
rationespſpicerenequeüt,quasproſalute,& pfectione fubftás
tiarum ,quæ inuniuerfo reperiunturrationefungentium Deusexcogitauit.
QuodfiquidemDeusmundidiffolutionisvirtutemhabet, vt eo ipfisplacet,eo diffoluetprorſus
ipſum ſivero non diſſoluetvel virtutem nonhabet diſſolutionis mundi, ob idautem
ipſum neq; colligationis, vel imperfectus erit,fecundum corum argumêr
tationes,virtutēſolam diſſolutionis habêsfineactione. Cap. v.
Ggrediendumuero & aliter propoſitum nobis.indiſſolubilis enim abaliis inquitpræc.
A terquãacolligante,& huicProclus dat manus.ubiq enim inquitnon ignorantiseſt uin
culū, & diſſolutionem eius, quod colligauit,fcire,fciétis uero diſſolutionem ,eſt diffoluere,fi
igitur&hæcPlatoniet Proclo uidentur folufqopifex múdum diffoluereualet, nec diſlol,
uet ſemperigiturpoffe diffoluere,ipfo folo polfe non actu continebit.quãobrem &imperfes
Ctus.Siquidem omne,ut fapientibusuidetur,quodpotentia,imperfectum ,addiq etiâpoffet
 De coelo & mundiæter.
diſſoluédifacultatem fruſtra habere,fiquidem temporeinfinito,utaſferút,ipfam habet, neq
in actum unquá ipſam deducet,at qui nihileft in æternus (ut inquit Ariſtoteles) ſolum pos
tentia,fruſtra cnimerit núquam in actum deductum.aut igiturmundum diffoluere nonua
letopifex,atqzita neqopificidiſſolubiliseritmundus,nequeeius diſſolutioné opifexcogno
uerit,fierienim nequit,ut diſſolutionein cognoſcat,diffoluerenonuolés. diſſolutionem uero
neſciens,ac non potens dilloluere.neqzuinculum ſciet,nequeuniuerſum colligandi facultaté
habebit.Verum.n.hoceiuſdem eſleuinculum cognoſcere,& folutionem & colligarepotétis,
longequidem facilius& diſſoluerepoſſe,autſimundumdiffoluere ualet, quoniã colligauit,
núquauero diffoluet,femperhac decaula imperfectuserit,& fruſtra actúnon diſſoluens, ſo
lamdiffoluendipotentiam retinens.aut ſiquidem hæcſecúdum ipſorum diſciplinas abſurs
da,mundum uerodiffoluere poteſt,Deus,& prorſus diffoluet.
Quod ſiquid q,pulchre conſtitutum eſt.foluerevellepraui.habet vero diſſoluendi mundum virtutem
Deus malafaciendi,&vt malus cuadat virtutem habebit. Cap VỊ.
Ade quidem ſiuis & ad colophonem abſurditatis,in quem nosiſta grauis ratio dicés.be
Vniſiq prauusfactus diffoluet,malum igiturmūdum diſſoluere,ficnim nomalum diffoluere,
necompoſitumfoluereuelle prauieffe,inducit.Sienim diſſolueremundúopifex poteſt;
non utiq prauitatem ſubieritdiffoluens,Siuero diſſoluere malum,foluendi ueromundú po
tenseſt Deus,potétiam igiturut prauus fiat,habetDeus,quoniam & malum perpetrandi.fi
quidem igiturmalum eſtdiffoluere,potétiam uero diffoluendihabet,igitur&malum perpe
trandi,& fubeundæprauitatispotétiam Deus habet. & quia hac notioneimpia deteriusexco
gitari poteft?fiigitur fieri nonpoteſt ut bonitas in malum uertatur.Siquidemmundi diſſolu
tiomalum ,neq;Deusmundum diſſoluendi habebitpotentiam.fiuero non ualet diffoluere;
neq;poterit colligare nequemúdum colligauit.Recteenim & ipſisuideturubiq; cognoſcen
tis uinculum ,& diffolutionem cius,quod colligauit,non ignorare.Siigitur vinculü non igno
rans nouit,& diffolutionem ,ignoransigiturfolutionemuinculum quoq;ignorabit,fiigitur
uniuerſum uinculisarctauitDeus,& ligamétum eius, quod colligauit,no ignorauit,& ipfius
ſolutionem cognofcet,ac uniuerfum dilloluere poterit.fiueromúdum Deus,quoniam &uin
culisaftrinxit,diſfoluerepoteft,folutionem uero,no ignorantiseſt ſoluere,non igiturmalum
mundi diffolutio.Nullaenimin Deo mali potentia.malienim potétiam habens,malusutiq;
euadere poteft.atutlumen in tenebras mutari nequit,ita &bonitas in prauitatem . ſi uero no
malummudi ſolutio,beneuero munduscompoſituseſt, non igitur bene compoſitum ,& be
nehabétem quatenusad compofitionem fpectar,foluere uelle,prauieſt.nõutiq;mundúdili
ſolués Deus,prauitatem ſubirepoterit.non conténéda hæcſpcculatio,quis comunesde Deo
notionesſequésmagis,demundonaturaliterdiſſeruit?nosne,qui & mundūconſtitutum eé,
etiãitem a Dei bonitate ſolutum iri ſupponétes,an qui Deúmmūdum foluere pofle a comu;
nibusnotionibusdicereagitati, non utiq ſoluturum'ne prauus fieret,addentes?quodquidé
aliud nihildemonſtratūelt,quámalumperpetrare, &prauitatem fubire dicereDeum poſſe:
1 præterea ueroidomnis eſſetnegantis deitatem impietatis.nemoprofecto negaret.caulasue
ro internitionis mūdimaxime naturales in aliis Deo fauéte adducemus núcuero folú Procli
dubitationes ſoluerenobispropoſitum fuit.ad hæc uſqzobiectiones,quasnos aduerfusPro
cli caput fextum multo labore cofecimus,finem ſortiâtur.hincuero ſupereſt,utad alterúora
tionisabinitio inſtitutæ propoſitorútranſgreſſus,utprius pollicitus ſum , demoſtrare cniter
ftatimi Platonem ab iis,quiei opinionem demūdiæternitate imponunt, calūniis circúuenis
ri,& prolixiorem effundere orationemcogar.ipfeqzPlatonis fentétiamex eius fermone con
ſtituere ſtudens, & quiipfum perperam exponūt redarguere enites,fialicuiigitur,cui ut hæc
legat,euenerit,ficcure,& horum deincepsaccurate cognitionisfermonem percurrat, fiuero
cuinon grauis prolixiorde opinione Platonisadpropoſitumproblema fermo ſolis fumptis
erebus demonſtrationibusincubueritad capita ,quæ fequuntur tranſeat.
 Contra Procluin 20

OratiònisPlatonicc enarratio quod ſecundum tempus generabilem vult eſſe munduming comi
pendiofa eiusfententiæ memoratio. Cap. VII.

rum
tores,in primiſqiple Ariſtoteles uno conſenſu Platonem mundum fecundutempus alle
reregenerabilem elleenūtiarunt,hoceſt ſubſiſtentiæ ,cum priusnon fuiffet,initiumfumpliſ
1
fe.ſed ante,quam aliorum teſtimonia,quæ nobis,quædemúdigenitura,Platoniuidentma
nifeſte declarant,adducamipſa prius Platonis uerba inmedium afferredignum cenſeo,qui
bus mundum generabilem elle.& initio aliquo editum oftendit.Deinde& rationes perpéde
re eorum ,quiitaperſpicue quæ a Platone dicta ſunt ad id,quodipſisuidentur,ui extorquer
renituntur.demundiigiturgeneratione,acnatura docere Platoniin Timæo omne propoſi
tumeft.audi uero quomodoipſe inſtitutum ppoſitum inillis determinat,inquit enim ita ui
ſum eſtnobis Timæum ,tāquâ nobisaftrorum cognitionemaxime præſtet, &in uniuer ſinas
ture cognitionem maximeincubuerit.primum amundigeneratione exordium differédo ſu ,
mere,in hominis ueronaturam poſtremo deſinere.Item poftpauca hæc infert. ſed o Socra
teshoc quidem oés,quimodica particeps ſunt temperantia,inomniconatu, & paruare Deú
ſemperinuocãt,nos uero de uniuerſoorationem habituros,ſuegenitum eft,fiue ingenitum .
ſinon omninoimmutemur,necelle Deos, &Deasinuocantesoptare omnia,quæ illorum mé
tiadmodum accepta ſint,deindeutnobis ipficonftemus.quod igiturinhisPlatoni propoſi.
tum manifeſteipfe dixit, quodde mundi generationedicere,deindeutnealiquis ipmprom
ptea demonſtrationeqſeorſum mundumgenitum eſſe accipereuideatur,rurſusoratione aſ.
lumenshoc problema inſtituit.&inquit,propofitum eſſe deuniuerſo docere,hoceft de mūs
do.utrum genituseſt,an ingenerabilis,rerum diuiſionem faciés.Harumenim partim quidé
ſemperefle,ac ingenerabiles,partim uerogenerabiles,acgenitas.confert enimhocipfiante
allumptumin comphenſionéquæſiti.oratio uero,quæ ſequitur itain uerbis,quæpoluimus,
habetur.Et hæc quantumad Deosattinet,ficoratum ſit.fiquodadnos ſpectatpoſcédum , ut
facillimeuos quidem addiſcatis,ego uero ut intelligam maxime,quo adméte ualeam .qua de
re tractare tranſigam.eftigituriuxta meam opinionem primum partiendumhæc, qd femp
exiſtensnullo generatumortum ,& quid uero quod gignitur,neqzeſt,unquā,illudquidem in
telligentia cum ratione comphenſibile,femper fecúdum eademexiſtens,hocuerorurlus opi
nioneconſenſu,qui ratione uacat,opinabile genitum ,& abolitum reuera non aliquandoexi
ſtés,uniuerſum uero,quodgeneratur,acaulaaliqua gignineceſſeeſt.line enim cauſa fierinó
poteſt.ut uniuerſum generationem habeat.exdictis cómodum cóſideratu eft,quomodoPlas
to omne quod intellectione comphenſibile,hocingenerabileelleafferit ſemper ſecüdum ea,
dem , &eodem modo habens.Opinabile uero.omne,atq;fenfum mouens,eiuſmodi uero func
omnia corpora,& quæ in corporibus eſſehabent.Hacenim ſola ſenſui fubiiciuntur,gigni,&
aboleri afferit,reuera non aliquandoeſſe.omnisenim corporeanatura in mutatione,atq;alte
ratione ſpectaturnúquâ in eodemmanés,fed quaſi perpetuo per repletionemeius quod de
fitreſarciés,perſpicuuseftigitur Plato protinusexipla rerum diuiſione,& priuſquâ aliquid
demundodifferat,mundum generabilemeſſe exiſtimans.in duoenim hæcgenerabilia,atqz
ingenerabilia,respartituseſt,quarum generationinon obnoxie intelligibiles,quæ uero gene
rationi ſubfternuntur,opinabiles,atqzlenlum mouenteseſſeaflerit.Si igiťomnemundicor,
poratum eſt,ſenſum mouens.exploratumeſtnõin numero ingenerabilium ,fedeorum , quæ
generantur,atq intereunt,uerealiquandononſunt,ipfumelle Platonem uelle.utenimpar
ticularium ſingulum.uthoc animal,authæc planta,quia perpetuo,utficdixerim ,alteratione
anatura,quæipla gubernat,ac regitreſarcita texitur.ita &cælum ac uniuerſum mūdum, ex
eiſdem elementis,ex quibus&particularia conſtituta ſuntconexionem habere putans Plato
&ſiimmortalem ipſum eſſe ſupponit,atrediuiuam ſibi immortalitatem aſſeritaccedere opi,
ficispotentiaperpetuo ipſam texente.quia omniscorporea natura inmutatione,& alteratio ,
neomnino ſubliftit,Hæcquidempaulopoftdemonſtrabuntur,ſedforte nõdum ſiue mudo
 De coelo & mundiæter.
initiumtribuitPlato, fiueno,ex dictisplanumfactum eſt.ipſeenimProclusin ſermonequé
inſcripſit,conſideratio contradictorum ab AriſtoteleeontraPlatonis Timæum Platonis, los
cum propoſitum exponens.quodeſt quidem ſecúdum Platonem unifariam diciafſerit æter
num enim ,& fuper tempus ſignificare.quod uero fit, bifariam dici,aut enim qd femper fit,
aut quod aliquando.& quodaliquandofit,fingulare,atqueparticulare eſſe quod femperfit,
totorum ſingulum ,atqzuniuerfum mundum.intelligibilia enim ſemper eſſe,mundum uero
fieri ſemper.SiueigiturPlatoni uideturin æterna generationemūdum eſſe,nullum ,ut inquit
Proclus,fumpſille generationis & exiſtentiæ initium.fiueipfi& effe, &generatiöis principiū
tribuit.Platonisuerba inmedium adducens,dignum exiſtimo utconſiderentur.dicens enim
eos,quideuniuerſoorationem habituri ſunt ſigenitum eſt,aut ingenitum.recte ſe habere pri
uſquâ docuerit,indicansquæ resgenerationis expertes,quæ uero hanteſſentia priuent quas
fihoc conducat,ut uideatur cuius eorum ,quæ recenſuit,nature fitmúdus,cumhæcdiſleruit.
conſequenterad mundi ſpeculationem ſetranſfert.utrumgenituseſt,aningenerabilis, quod
quidem&aprincipio quærere propoſuit.hæcenim inquit.Omneigiturcælum , ſiue múdus
Luequo aliouocabulo gaudet,hoca nobisnücupatusſit.Conſideradum igiturdeipſoin pris
mis,quodquidem fupponitur,inuniuerfumde omniquæſtione in principiooportetconfide
rare,fernper neerat nullo generatus ortu,an abaliquo principio ſumensexordium . quando
quidem cernitur,& tangitur,& eſt undiqzcorporatus.omnia uero eiuſmodi ſenſum mouétia
opinionecomphélibilia,ſenſu genita,ac generabilia apparuere.rurſusuerogenitoab aliqua
cauſa,ut gignereturneceſſitatem habuiſſe.factorem igitur,& patrem uniuerfi inuenire opus,
& cum inuenerit,utadomnesdicatur, fierinó poteft.Plato igiturita clara uoce hoc primum
oportere demundo quærereallerens,quodquidem& de uniuerfo in principiooportet ſpecu
lari allerens,fiue ſemper eft nullocditus ortu,ſiueab aliquo principio ut eſſet,exordium cas
piens genitum eſt,genitum eſle &aprincipioaliquo inchoaſte indicauit.Si enim aſpectúeft,
inquit,& tactum inouens,corpuſqzhabens,eiuſmodiomnia genita,& generabilia apparent.
necelleigitur & ipſumgenerabilemabaliquoprincipio cum inchoallet,genitüeſſe.quãobré,
&cum dixit,quid uero quod fit quidem ,non aliquando ueroexiſtens,ſenſum mouens.genes
rationem non ſineprincipio uocat.Siigitur &genituseſt mundus, & initium habuit,planum
quod neqzingenerabilis.neq principio carensfecúdum Platonem.rurfusipſe igiť Plato pau
cis interpoliusinquit,Diesenim , &noctes,& méſes,acannosprius,quágeneraretur cælum ,
non exiitétes,tunc ſimulconſiſtente illo,ipſorum generationemexcogitat. Hæc uero omnia
.
temporispartes, & erat,& erit temporisgenite ſpecies,quasin æternam fubftantiamdeferen
tes non recte,erramus.Dicimusenim quoderat,eft,& erit huic uero fecúdum ueramrationé
conuenitſolumeſt.quod ſemperimmobiliter fe habet,neqzantiquus,neqzrecentius ficricon
uenit.&paucis interiectis.Dehisigiturutiq;fortein præſentiarum ,ut accuratiusdiſſerat,cór
modum nonerit.tempusigitur unacumcælogenitum eſt.utſimul genita,ſimulqz foluantur
lidiflolutio aliqua aliquando fiat, & fecúdumexemplaræternæ naturæ ,utquâfieri poteſt,ut
fibi ſimillimus.exemplarenim per omneæuum erit,quod rurlusomni tempore perfeuerans
genitum ,& exiſtens, &futurumexquaratione,actaliDeiſententiam adtemporisgeneratio ,
nem ,utgignaturtempus,fol, &lunaatąaliaquinqueaſtra planetæ uocata,in determinatio
nem ,&obieruationemnumerorumtemporis genita ſunt.Hæcquidem Plato.atego nullam
orationem ita clare ſentētiam Platonisexponétem conſtituereputo,utiple ſeipſumdeclaras
uitdies nāque inquit,& noctes,atqz menles, &annos,quæ temporis ſunt partes,nõelleprius,
qcælum generaretur,merito.meniuraenimeſt tempuscælimotus.fiuerohocconſtitutioné
cieliexiftentia præcedit.quomodoutiqzcælum ,& tempusſineprincipioeſſent.Ité rurſus di
cendo temporis,& huiuspartium generationemuna cumcæli conſtitutione Deum fabricas
tumelle,principiialicuius & primeipforum exiftentiæ declaratiuum eſt.Quomodoenim ab
æterne lubſiſtens,& femper ſubſiſtens,abopificeuna cum cælo conſtituto conditum elle die
ceretur.priuſquâ fieretnonexiſtens,quodnoneftenimpriusquafieret,priuspropriaexiftéo
tiahabet
 Contra Proclum 2I

tia habet,ut ita dixerim inexiſtentiam.atqui hæcaccuratiusſciens Plato in quibusprius ali

quando, & eiuſmodiaduerbiis tempusindicãtibus'uti oportet,protinus eos,quihæc tempus
indicantiaaduerbia in diuinam naturam ferunt,erat,aio auterit,& filia, quibuscognata ſunt
prius,& aliquandodamnat,atqzrephendit.ſolumenimeſt inquit deDeo dicendumeft.mo;
Taicum illud manifeſte dicens.Ego enim ſum , qui ſum adprophetam reſpondens Deus enú
tiauit,fiigitur abæterno initium luielle non habentia aDeoproduciputauit Plato, quomo
do ipfe crimine, quoalios,qui erat ,auterit in Deum referuntdamnabatdamnatus una conci
dit:Sienimabæternocælum ,& tempus producit Deus.cælum quidem ,& tempusab æter
noproducuntur.fiuerohocnon erat,quando non producebantur.quomodo inquit prius,q
cælum gigneretur,tempusnon fuiffe.liuero prius,q gigneretur,& priulē efficerethocDeo,
illud uero cælo quadrat.quandoenimefficit efficiens,tuncfit,quod gignitur,utipfe inqt Pro
clus,idem & in aliquando.fiigitur & ſemper erat tempus, & tempus indicātium uſum aduers
biorum accuratuni Plato nonignorat,& iimul nunc de iſtorumaccurato ufu docuit,no utiq
unqua prius, gignareturcælum dicereauſuseffet,neqziduna cum cælo coſtituto ipforum
generationem Deum molitum effe,fimundifubfiftentiam carereprincipioarbitrabať.Túc
enim primum producens mūdumante quidem hoc no produxit,& fi prius,quá gigneretur
cælum ,& tempusnon erant,& efficiens prius, hæcgenitagignerentur,ipla non efficiebat:
non utipquod quidem dixi,hæc Platodixiflet.liquidem abæternoipla Deú producerepus
tabat.utenimefle Dei,quiſemper uno eademqz ſtatueſtnon erat,auterit,ſed lolumeſt,reci,
pit.ita & æterna mundiproductio prius,aut tunc non ſuſcipiút.atquidem hæcdemundiges
nitura ita Plato protulit:non igiturabæterno iplum produci exiſtimant.Siquis ueroallerue
ritdicendo Deum priusnon producere,pofterius uero producere Dei mutationem , & motu
prædicari.quodquidem nequerü,neq;Platoniuidetur,ad ea quæin quarta diſſeruimusra
tione transferat,in illaenimtalis cómodam ſolutionem fortitaeſtambiguitas.at quidé & tés
puscum cælogenitum eſt,ut una cum ſit genita ſimul,& foluantur:ſi aliquandoſolutio alis
quaipſorum fiat,quem eorum ,qui non prorſus contentiofi ſunt,non perſuaderet:non enim
dixit,tempusigituruna cum cælo gignitur,fed cum cælo genitumeft.ut ipforum primūcó
fiftentiæinitiū ,& hoc fignificare his,quæ intulit uelle demonſtrauit.una genita fimul, & ſol,
uantur,genitum enim , & elle initium habens,quantum ad ſuam ſpectat naturam.utcorrum ,
patur lequitur,omne enim genitum in Phædro ipfedixit Plato corruptioni eſle obnoxium ,
quemadmodum igitur & id ,qd ſubſiſtentiæ initiò non habuit,omnino per ſe,ut finecareat,
conſequitur,elleenim exordium non habens, núquam cellabit,mundusautem fecúdum Pla
tonem initium habuit, et prorſus quantum naturæ rationiconuenit,finem habebit,quoniam
mundo uteſſet,initium tribuit Plato,nonabfq; ratione,quodrationem naturæ conſequitur,
conceflit,quáuismeliorique ſuæ ſit nexus naturæ uinculo Deiuoluntate incorruptibilem ip
fum manere ſuppoſuit.
Quotupliciter taurus PorphyriusProclus Platonis expoſitores generabile dici aſſerunt eoquali ipſo.
rum quifq;ſignificatu a Platonemundum dicifupponatur. Cap. VIII.

SEEd
M quiomniaadid,qnod ipſisuiſum eſt,extorquere meditatiſunt,neque utſua fententia
a ueritatenondiſſideret,quicqpenſ habuere,decens,finonrecte ipſisin hocPlatonem dif
ſeruiſſeuiſum fuit,ueniam petentesillud admodumuulgatum ſibiipfis concinere,amicú q
dem Platonemamicioremueroueritatem.quod quidem & Platonis diſcipulus ipſe Ariſtote
les nonnullią alii fecerunt.Hiueropárum amicum cognoſcentesac minimam ueritatiscura
habentes omnem funemiuxtaprouerbium iam dictum mouent, ſuum errorem uiri auctos
ritate defendi appetentes.nonnulli,qui ante Platonem expoſuere,quorum e numeroPlatos
nicus taurus, & Porphyriusphenix,quos Proclus ſequitur.hi múdumgenerabilem quidem
dici a Platone confitentur,non ita uero generabilem quaſiabaliquo ſuieſleexordium initio
kimat,fedalterogenerationismodo:multifariam enim generabiledici,afferút,ut uero,neF ipſi
 De mundiæternitate
quæillorum funt,uerbisnoſtris differamus,nihilq:generabilis ſignificatorum relinquamus,
inmedium Platonici tauri uerba adducemus.is enimuirquâplurimasgenerabilis fignifica
tiasnouit.In comentariisigitur in Timæumaduerbūhæcedillerit.cum quæſitum ellet, fife.
cúdum Platonem aningenerabilisſitmundus,differentes dehocPhiloſophi tulereſentétias,
Ariſtotelesquidem aſſerit Timæum mūdum dicere eſſe generabilem ,Tiinäo afferente genie
tumeſle.etenim de uniuerſoquod generabile ſiteiuscircúfertur comentarium ,forte uerotan
1
lequid dicere Platonis Timæusgenerabilem aſſeritmundum ,at quiTheophraſtus in libro
de placitis naturalibusmúdumfecúdum Platonem generabilemeſſeaſſerit,&ita obiectiões
facit,fimuluerooftendit forte declarationisgratiaiplum ſupponeregenerabilem efle,& non
nulli fecüdum Platonem eſſe generabilem ,partim uero ingenerabile effe cenſere, quoniã uer
rogenerabilemeſſe aſſerentes,preteralia multa, &dictionis,qua ortum habereafferit, métios
nemfecere.ſubaſpectum enim ,ato tactumcadit.diſtinguendum quot generabile intelligit
modis. & ita nonignorabimus Platoné generabilemelleafferere,non hac ſignificatione,qua
generbilia, quæ ab aliquotemporis initio coſiſtunt,aſferimus.Hocenim eſt,quodmultos fals
lit.cumuoxgenerabilis dicitur,inhuncdefertur ſignificatum .dicitur igitur generabile etiá
ſinon ortum ſit,quodin eodem cum generabilibusgenere conſiſtit.itadicimus aſpectabile,
quodnonſub aſpectum uenit,neqalpiciturneqalpicieturunqua,& non in alio,quam quæ
aſpectummouent conſiſtit genere,utſi in medio terræ puncto eſſet corpus aliquod , dicitur
generabile, &notione compoſitum ,quáuisnon fitcompoſitum ,utmediacompoſitaex nece,
& ypate,quãuisenim non ſitcompoſita,in ipſaenim ad alteramalteriusinſpiciturpotétia.no
diſlimile ueroin floribus, &amimalibus.in mundoigitur compoſitio&mixtio animaduerti,
tur,quatenus& abipſo auferentes,acſequeſtrantes qualitates in primum ſubiectum reſolue,
reualemus.mundusgenerabilisdicitur,quatenusin generationeſemper conſiſtit,quaſipro ,
teusin omnisſeuertens formas, & mundi igitur terra,& quæad lunam uſqzinceſſanter,uiciſs
ſim mutantur,quæ uero ſupra lunam fubiecto fereeadempaucam ſortitamutationem ,mu .
tanturenim fecúdum formam ,uelut faltator,cum ſubiectounus fit,in quaplurimas formas
mutatur ſecúdum uariam manuum geſtiuilationem ,& cæleſtia igiturmutantur,aciuxta pla
netarum motus ad inerrātes, & horumadplanetas ipforum habitudines gignuntur differen
tes.dicituruerogenerabilis,quia & effe ipfialiundeeft, &a deo ,ppter quem creatuseſt.itaet
fecúdum quos mundusæternusſtatim luna generabile afolelume hauſit,at qui aliquod nó
fuittempus,quoabipfononhauſerit lumen fecúdum igiturhasſignificationes ſiquisfecun,
dumPlatonem múdum generabilemdicereuoluerit, dicat,quatenus uero tempusaliquodfi
gnificatur,&cum prius
non effet,
poſteriusedituseſt.nonitem ,declarat uero & ipfequomo
leipſum intelligi uult.cúdicat nullo generatus ortu,quatenusabaliquoeditus principioeſt.
hæcenim dictio,nullo,& itemhæc,aliquo,declarant,nolleprincipium temporisaccipi,utdi
cimusephorum principiú habuiſſehiſtoriæanteHerculis adinferosdeſcéfum ,hi ueroaliud
principium ſecüdum opificem afferunt.eſtenim principium , & opifex & exemplar,& mater
ria,fedipfa non utiqueproprie principium dici poteft. Item non dixit-& corpuseſt, ſed &
corpus habens ,oftendens ,uteiuſmodi, naturæ corporeæ eft,cuiuselleeſt,dumfficietur,
generabilemdicipoſſe.hæcigitur taurus,tertio uero & quarto ſignificatu,& Procluscon
lentit. ita enim &ipſe inquit Platonem mundum diceregenerabilem non,ut,quiafuieſte
initium fortituseſt,ſedutelle,dum gignitur,habet,& amplius generabilem ,ut a Deo editū,
& non quia ſibi,utſit,cauſa exiſtat.quod profecto eft fecúdum cauſam generabile eſſe. Et
Porphyrius preter has,quastaurus recenſuit ſignificantias,nõnullas generabilis addidit,ins
quitenimgenerabile dici,& quod generationisrationem habet,&finuquágenitumfit,uelut
nomina,& fyllabæ,eo quiain elementa reſoluuntur,acex elemétis componátur: & ut deſcri
ptiones,utrectilinea figura rationein trigonos partitur,& ex trigoniscomponitur. planum
quidem hoc cum compofitoex materia, &formainidem concurrere.generabile enim ita,ut
non exiſtensſimplex,fedexmateria,& forma compoſitumnon alia ratione,quam figuræ ge
nerabiles,
 Contra Proclum 22

us nerabiles,dicitur.quoenimambobusaliquaſimplicioraante intelliguntur ,ex quibuscoma

ca poſicioipforum ſpectatur, & in quæ reſolutio,hæcgenerabilia dicuntur,contra fignificantiâ
fen omnino fimplicium ,& nullamhabentiumcompoſitionis notionem.quare ambo,utunú acs
cipiendum , & huius fortenulla mentio ſignificationisabalio Comentatore factaeſt ,&inquit
Porphyriusgenerabile dici,&quod pergenerationem ,& quia gignat elle.accipit,utdomus,
&nauis, &planta, &animal,quo ſignificatu coruſcationem , &plauſum , & quæcung repen
te conſiſtunt,&ceffant,generabilia eſſenegamus.Omnia enim talia,utinqtAriſtoteles,abla
generatione efleaccipiunt,&fine corruptionein non eſſe mutantur.planumneminem fecus
dumhoc,mūdumeſſegenerabilem ſupponere,utper generationem effehabeat, fimulenim
intellectionecunctaDeus in ſubſtantiam produxit,quarehacſignificantia inPlatonicæſene
tentiæ indagationemopus nõeſt.in omnibus inquit Porphyriusgenerabiledici, & quodom
nibus notum ,& familiärea tempore elle initium ſummens,priusnon exiſtensqua ſignifica
tione inquita Platone generabilem non dicimundum.quarereliquæquatuorrelinquútur ſis
gnificantiæ,dicoquidemquod generabilium exiſtensgenere,quâuisgenitum non fit, & qd,
ut compoſitumex materia,& formagenerabilecuiPorphyriusmagnopere affentitur,& qd,
dum editur,effe habet:& fecüdumcauſam generabile.iuſtum igiturputo horum quodą ag
grediente perſcrutari,ſifieripoteſt,ut Platonis ſententiæconſentiant.Hisenim omnibus cos
futatis,fupereſturaPlatonemūdusſecüdum tépusipſisetiâinuitiselle dicat generabilis.
Priori generabilis ſignificantia confutata quodfieri nequit vtmüdus ita generabilisdicatur vt
in generabilium exiftensgenerequáuisgenitus nonfit. Cap. IX.
YEnerabilisigiturprima ſuppoſitio,dico qnidem ingenerabilisgenereeſſe ,&figenitū no
mihi uidetur quædam effe eque,acfi quis aliquid
in corporum genereeédi
xerit,quáuiscorpusnon fit, &in genere ſubſtantiaaliquid eſſe,& fi ſubſtantia non fit,quodis
cto nihilmagis ridiculumdici poteſt.genera enim uniuoce de his,quæ ſubipfis funt,prædie
3 cantur ,ut igiturhomoingenere animaliumanimaleft, & lapis in genere corporum c,orpus.
ita quod in genereaſpectabiliumeſt,afpectabile efle,& in generegenerabiliū generabile eſſe
neceſſeeſt.Siuero in uniuerſum contingit aliquid,quodnon genitumeſtquidem actu, inger
nerabilium genereeſſe,utaſſerunt,mundum.contingit igitur fecúdum conuerſionem cũcos
trapoſitione,& quod noneſt ingenerabilium genere,genitumeffe,fedquod non eſt in genes
rabilium genere,ingenerabileprorſusexiſtic.eſt igituraliquodingenerabilegenitum . liigiť
hæc haud quão fieri poffunt,fimulenim idem fecúdum idemoppofitaerunt.igitur & aliqd,
quod eſtnon genitum in generabiliumgenere eſſe non poteſt.hocnáąillud ſequebatur.at
aliter,adidem incómodum rationem adducerelicet.Si enim generabile ingenerabili contra .
partituseſtPlato ,quærens ſiuein numero generabilium ,fiue ingenerabilium mundus, gene
rabilem eſſe conceſſit,itainquit generabile eſſe,ut philoſophis uidetur,tãquãingenerabiliú
genere fit, &figenitus nó fit,& ingenerabile igitur declarat.eodem in genere ingenerabilium
exiſtere,& finoningenerabilefit,idemigitur & ingenerabileerit,qa in genere igenerabilium
eſt, &item non ingenerabile,eoquia genitumeft.contradictio igitur de eodem fecundúidem
fimuluera reperietur,fed hæcriſu potius quam ut contradicamus,dignaexiſtimo.etenicor,
pus quodinterræ centroeſt,inaſpectabilium genere exiſtens ſecüdum naturam aſpectabile
prorſus erit.quãuisenim nuquãaſpectui pateat,non uidetur,non quia,utuideret ,nonaptū
lit.ſedquia ſoſida obducta ſunt corpora,noſtraenim uiſioperea quæno funt perſpicua,cora
porapenetrarenon ualet.quoniam ſiobductaremouerenturnodiſfimiliter reliquis aſpecta
bilibus omnibus uideretur.&fi quis ſecúdum fabulam lincis oculos poflideret,facile,& ins
fraterrāſplendor penetraret.uideret utiæ ,& corpora,quæ in terræ centro iacent. quarefimú
dus & eftfecúdum actum ,&ingenerabiliumgenere eſt,ipſum prorſus& genitumeſſe neceſ
ſe eſt.quáuisinitium generationiseiusa nobiscomphenſum nonfit,non quia ipfe natura ſit
ingenerabilis.itaenimin genere ingenerabilium ,& non generabiliumextitiffet;fedquia folú
F ii
 De mundiæternitate
noſtra cognitiopreſentia comphendit.& ſecus aſpectabilenõ eſſe poſſidet,ut aſpectabile ſit,
eo quoduideatur,fed quiaaptum eſt,ut uideatur aſpici enim in habitudine,quâ habet ad aſ:
picientem ,ipfi contingit.ita quidem ,quáuis aliquandoafpici aſpectabiliumaliquidnoncon
tingerit,quiain uniuerficentro continetur,nihiſminus nõamittet,quin ſit aſpectabile.no.n.
quianonaptum ſit uideri,nonuidetur,fedob ea, quæobducta ſunt corpora,unde protinus,
quæimpediunt,remoueantur,&afpiciens præfens ſit,afpiceretur.quãobrem aſpectabile
demaliquid elle contingit,nãquam lubaſpectumuenille.no enim idemeſt elle aſpectabile,
& afpici.generabile uero eſſe aliquid,quod non aliquandogenitum ,ne @ generādum ,fierinó
poteſt.nonenim ſolum ineo quod gigniaptum eſt ſed in uniuerſum quod,aut genitum eſt,
autgignetur,generabileeſle poſſidet,ut ſit generabile.ipſienim uia in eſte generatioeſt, fieri
non poteſt,quod non aliquandogenitum ,neque nuncgenitum ,nequeut generetur aliquans
do,naturam poſſideat,aut ſit,autdicaturgenerabile,necefleigitur fecúdum quam ſignifican
tiam munduseſſe diciturgenerabilis,fecüdum hancprorſus & ipſum genitumeſſe.fieri enim
nonpoteſt, utgenerabile ſit.quatenusgenerabileeſt nõutgenitum ſit, nequegigni, neque fu
turum utgignatur.quoniam nec in uniuerſumerit generabile.Siigitur quatenusmūdusger
nerabilis,noneſtgenitus,neceffe prorſus,neque nuncgigni,neque gignendum eſſe.no enim
núcquidem ita interdum uero fecus mundus eſfehabuit. Quare li generatusnon eſt,quas
tenus generabilis,nequeomnino generabitur.Siuero neque generatus eſt,nequegenerabis
tur,neque generabilis eſt.quawobrem haud eſſe poteſt, aliquod generabile,ut fit, quate,
nus generabile,non genitumeſſe.in omnibus igiturhisdićtis uiderelicetPlatonem múdum
non generabilem ſimpliciter eſſeafferere,fed paſſim genitum eſſedeipſo pdicari, partim qui
dem dicensnosde uniuerſo orationem habere,partimuero habituros figenituseſt , autinges
nitum .& itemutrūerat ſemper generationisinitio carens,an ortuseſtgenitureabaliquoprin
cipioortum habens.afpectabilisenim ac ſubtactum cadés,& unde quaą corporatus, atque
item tempusigiturcum cælo geniteſt.ut
um ſinulorta una diſſoluátur,atqzubiqz ita,ſi uero
genitum eſleiplum manikeſte Plato aſſerit,& nõ ſimplicitergenerabilem elle folum , quomo
afferentes generabilemquidem ipſum eſſe,quia ingenerabiliumgenereſit,neq genitum ali
quando,non protinushomini contradicunt,præterea,& in abſurditatem c detrudát,ſup
poſitionem ,ut demöſtrauimus,primaigitur generabilisſignificatiaahan nobisitacöfutata ſit.
Quod mundum a Platone dici generabilem inquit Porphyrius vt intelligentia compoſitum Žuis fer
cundum tempus nonſit compoſitus de quibus rationibus hocratiocinatur. Cap. X.
Ecundaueroerat compoſiti intelligentia,& fi fecúdum tempus compoſitum nöfit.omnia
Seceniinm corporaexmateria,&formacompoſita,non fecundumtempus informam materiæ
ingrellucompofita funt.núquam enim uiderelicet, ueliueniri a formisexpoliata materiam ,
neo materiales formasperſea materia feorfum fubfiftétes ora. notioneſimpcom
ſci,hacenim ſolair ſubiectum ,& formam refoluuntur corp,ſedſola scognos
licepon
rurſuſqz
exhis ütur.
ita igitur& mundum quatenus intelligentia inea ,ex quibus componitur,reſoluere ualemus,
dico quidem primum ſubiectum ,& adherentesipliqualitates,generabilem eſſe dici afferüt,
& huicmaximegenerabilis ſignificationi Porphyrius aſſentiriuidetur,dicit igitur in ſecúdo
in Timæum cómétario ad uerbum hæc, dicétes quidem ingenerabilem fecúdum tempus eć
mundum ,aliteruero dicere generabilem eſſe,neceſſario generabilisſignificationis numeran
tes ,quâ adducit probationem huius genitumeſſe,cui e ſignificatisipla quadrare,cenfent,ins
ſpicere.fiquidemenim genitumeſſe non demonſtrauit,quomodo de mundogenitum eſlep,
dicatum eſt,perſpicuum non erat.Siuero huius demonſtrationem inducit, cuiex ſignificatis
generabilis demonſtratio quadret, planum fecúdum illum ,múdumab eo dici generabilem ,
cuiuero non accommodatur illam prætermittiperfpicuumeſt:nonenim in tantā Platomés
tis alienationem deuenit,utſine ratiocinationis conexione,& quæconcluſionem probāt,lūs
meret.hæcdifferés Porphyrius,& antepoſitas generabilis recéfens ſignificatiões,aſferit,mū
dum ,
 Contra Procluin 23
dum ,quatenusexmateria , & forma componituraPlatonegenerabilem dici. Porphyrii uers
ba hæc funt.aio igitur fecúdum quodanobis propriedenominatumhoceſt compoſitum ex
1
materia, & forma,generabile demonſtratum eſt.ad cuiusquidem demonſtrationem ,& ante
aſſumpta pronuntiata proprieipfum ante ſumpſille demóftrauimus.priuseiuſmodi demon
ftrationem ſignificationi conſonam eſle docentes.Si enim quidalpectabile,ac ſubtactum ca
corpuſque habens,hoctrifariam dimenfum cum renitentia tunuroſumnon eſt ſims
denseſt
plex,fedexmateria, &formacompoſitum.hæcPorphyrius.
Quod minime conſueta e græcise cómuni vſui propoſita generabilisſignificantia,& q, maximum
crimen imponunt,q, vocibus ſit vfusa quiuocis,& q,fi ita dicatur gencrabilismundusnibilo,
minus ipſi initium eſſe tribuunt. Cap. XI.
Icet uero imprimis aduerſus omnes diſſerere aliarum ,per quæ ipſe ſignificantur,rerű, no
Lmina,confuetasabüciendo núcupationes,aliisimponere,rebus,plurimæ effelibertatis,ac
licentiæ ,oportebat enim ipſos,fiquidem hoceratuerum ,demonſtrare in quibus dialogis Pla
to hanc uocem generabilemanifeſte pro hac compoſitum ſumpſit,ſed neqz uſushominūcos
munisnominareuolensaliquod hac uocecompoſitum effe,pro compoſito,in hanc generabi
le unqua tranſtulit,conſuetudo enim noignara generabilealiud ,& aliud copofitum fignifi
care,fedneqabaliquo alioantiquorum ,quátum fcireualui,autabaliquo ſcriptore huius fi;
despræſtaripoteſt,ficópoſitum ingenerabile aliquistranſmutauit. Ariſto.n.in libro primo Nonihil deg.
derari uí, cum
decælo generabilis & ingenerabilis recéfensſignificationes,nūquã ex materia, & forma co dicitingenera
poſitumgenerabile eſſe dicideterminauit.ſsingenerabile ſimplex, & incopofitum ,ut in aliisbilelimpics.
quæ ſunthuiusuiriperſcrutātes demonſtrabimus.quomodoigiturnoabſurdú ita facilecon
fuetum trasferrenominumuſumadminimetritum , &cum Platoni,tum reliquis hominib
inſuetum.Præterea nõ mediocre crimenPlatoni impingunt,quia priusgenerabilis ſignifica
tiones'nódiſtinxit,deinde utde quali ſignificatiõe fermonem haberet,determinaret,liqdem
non familiarem multis ſignificationem generabilis,fedaliquãexternam ,& incóluetáallum
pſit.eiuſmodi.n. &prius captioſum admodum eſte demonftrauimus,niſi&hæcaliqs omnia
deſpicienscocederet ipfis pter aliasſignificantias,generabile,& exmateria, &forma,compo
fitumelle,ſignificare.planumquidem in quibusabinitio ppoſitum ſibi problema determia
nans,cum dixit,deuniuerſo colideraturum.an genitum eſt,an ſi & ingenitum eſt,nihilaliud
dixit,quá indagaturum utrum ſimplexmūduseft,an ex materia,&forma compoſitus.Si.n:
in hisgenerabileapudPlatonem cópoſitum declarat,in uniuerſum & ingenerabile incópoſi
tum declarabit,& cumrurſusidem problema ppofuit,fempnemundus nullo generatus ors
tu,anabaliquoprincipio originem habés,genituseſt.hocquidemquærebatquod quidé, &
abinitio determinauitſimplexneeſt mūdus,an exmateria,& formacopoſitus,quare & hoc,
erat ſemper pro ſimpliciaccipietur,obnimiam nominum traſmutādorum libertatem ,quod
enim in principio dixitppoſitaſibiquæſtione.ſigenituseſt mūdus,an & ingenerabilis,hoc
enim pgrediensquærebat inquiens utrum erat ſemp,an genituseſt,loco ingenerabilis, ſem
perelle allumens.Siigiturgenerabile côpoſitumdeclarat,& ppter hoc igenerabile id,quod
incópoſitú,ac ſimplex neceſſario ſignificat, loco uero ingenerabilisſempereſſeaſſumplit Pla
to,femper igitur elleapudipfumincópofitumſignificat,& qualistantinominūabulusapud
Platonem neceſſitas eſt decenserat,compendiole,& ppriis ſuam interpretātem dictionibus
fentétiam dicere,utrummūdus ſimplex,an exmateria,& forma copoſitus eſt.Quis.n.homi.
num ,aliquandoloco ſimplicis,& copoſiti
in ,ſempereſſe aſſumplitſed&hoc nobis traſferen
tibusſempereſſein côpoſitum , &ſimplexconcedatur,& gigni,incomponi,utnouisnomi,
num uiſum eſtnoméclatoribus,erit omneſimulaſſertum eiuſmodi.utrum ſimplexeſt muns
duscópofitionisinitiumhabensnullum ,ancomponiturab alio principio ortum trahés,fed
neqitaocculere ueritatem ualuere.Si n.de ſolohoc,fiue fimplexeſt múdus,fiue compofitus
Platoni quæſtioerat.quidipſi uult ppoſitum ,hocgenerationis initium nullum habės, &ité
 De mundiæternitate
curhuicgenitumeſt,hocabaliquoprincipionaſcens,annexuit.fuffecerat.n.folú dicere,utrữ
eratſemper,angenitus eſt.quibusigitur quærit,ſiue ſemperexiſtens,hoceft,fimplex exiſtés
nullum generationis,hoceft fecúdum ipfoscompoſitionisprincipiú habet,ſiuegenituseſt,
hoceft cópoſitusaprincipioaliquo initium ſumés.&genitumeć decernit,inquit.n.genitus
eſt,uidelicet ab aliquoprincipiooriginemhabés.copolitumeffeafferitmūdum . Vniuerſum
enim hoc quæfiuitſigenituseſtaprincipio aliquo incipiens,& abaliquo principio incipiens
tem genitum eſſeiudicauit.quarecopolítionem múdiíncepiſſe Plato confeſſuseſt,qd quidé
eſtelle ipfius, & exiftétia:ut.n.in copoſitisex materia& forma dictúeft,fola intellectiõeſima
pliciacópoſitispferuntur.non.n.prius materiamfeparatim , &formaconſtituitopifex,poſte
tiushæccópofuit,fed una cum ſimplicibus,& ex ipſiscópoſituminlucem pduxit.eorum.n.
quæ ad aliquid materia,& forma,& alterā abaltera ſeparari nequit.Siigitur mūdiaſſeriscos
poſitionem incepiſſe.unauerocumcompoſitiõeſimplicia,&quæexhis cöpoſita ineéDeus
produxit.principium igitur compoſitionimunditribuensPlato initium ,& eſlepbet.non.n.
aliud compoſitio eſt, ato mundieſle,fedſimuleſt,&compoſituseſt.
Quod ab aliquo principioincepiſe mundumdictuma Platone fieri,nequit vt intelligatur ſecundum
vnum ex principiis,dicoquidcm matcriam formam , inſtrumentum , caufam effectiuam ,
exemplarcm ,finalem . Cap. XII.
lueroquishic principium & incepiſſenon temporaliterintellexerit,temporaleuero dico
Sp rc h
principium ,ut noraro dictum eſt,nonin temporis parte factum tépore peunte,fed cum
tempore principium eſſe,cum prius nõextiterit,accipere,neceſſe certe pro principio cauſam
intelligere.Si.n.& aliaprincipii eſſetſignificatio,nihil nobisadplentem conferetſpeculatio
nem.quarelaborare lupfluum ,cum fecúdum Platoné uniuſcuiuſqz rei,quægignitur,fex ſint
cauſæ materia,forma,exemplar,efficiens,inſtrumétum ,& finis.domus.n.caufaefficiés ædis
ficatorexemplaruero ratio,quæ in ipfo reperit,qua domú ædificauit.materia, lapides,&lis
gna,forma,ipla figurainſtrumétum uero,regula,perpédiculum ,& ſculpellum ,&eiuſmodi
reliqua,finisuſus,ppterquemfacta eſt,ut ab imbribus,&æftibusſepiendo nostueat ,nullo
iſtorummodorumfieri poſſe puto,utinhisprincipiúintelligatur.utrum.n.inquit erat ſemp
generationisprincipiumhabésnullumutſequaturgfempeſtnullúhabere generationis ini,
tium ,dicens femperat,intulit generationisprincipiú habens nullum generationeigitur loco
cópoſitionis,& femper elle,loco ſimplicis,& incopoliti fumpto,atą princípionotemporisin
tellecto,ſed autpro efficiétecauſa,aut pro forma,autreliquarum aliqua,contingetomne fim
plex,& incopofitumnullum copoſitihabereprincipiú.principia uero cópoſitiſex iam dicta.
Nullum igitur ſimplex,neqz formā,neqexemplarneq finem ,neqz efficiétem cauſam habe
bit.ſolumigitur efficiés eorum ,quæ ſenſum mouet Deus,& in ſolishisformæ ſpectant.nul
la igitur rõnalisanima,neq3forma eſt,neqexéplar habebit,neqefficienté cauſam ,neqz finé
reliquarum intelligibilium aliqua.Item rurſus lì principiū ſignificatpenesſe dictarūaliquá,
quiduult declarās,in quibusinquit.Angenitus eltabaliquo principio cú inchoallet,curſin,
gulariter dixit ab aliquo principio.Si.n.cauſascompofitiperprincipium declarare uolebat,
hæplures ſunt,& in múdo, & fecúdum Platonem excepta inftrumétalinumerate,inſtrumea
to.n.ad ſubſtátiam rei alicuius creandāDeus no indiget.Cur in eo quod fempereſt,nóprin
cipiisnumero plurali uſus,nullum dicésq fempereftgenerationishabere principiu, in reg
gignitur,fingulariterprincipiumaffirmauit.&hoccum hac indeterminata particula aliquis
an genitusdicés.a principio aliquocú inchoaſſet,decens eratutpluraliterabaliquibus prin
cipiis diceret,cum inchoaffet,fiquidem ,utPlatoni uidetur,compoſitorūplures caufæ ,& pris
cipia,quæ&diximus,quádoquidem ridiculüeſtgenitum eſſe,locohuiuscópoſitumeſteacci
piętem quærere,ficópoſitumabaliquibusfimplicibuscomponitur,fimile-n.utfiquisquære
ret,ficópofitumnonſimplex eſt,ſed cópoſitum quid&rurſus, &hæcpticula,cum inchoallet
declarat.Si.n.nontemporaleinhiscuminchoallet,relinquitur,ut& iplahæc particula loco
 Contra Procluin 24
huiuscompoſitum eſſe ſumatur,utaPlatoneeiuſmodidictumfit,ancöpoſitus eſt abaliquo
principio compoſitus.Omnia.n.magis,mihi uidetur dicereeliget,quâ limplicem ,& ueram
Platonis ſentétiam amplexarentur,fed nullum compofitum ex aliquo coponitur,fedexalig
bus,quomodo igitur inquitaprincipio aliquo cum inchoaſlet,hoceft compoſitusſit.Siuero
quis principium hic folum effectiuum intelligere uoluerit,plarum qd',& cumdixit eratſem
per generationis principium habés nullum ,uerum principium effectiuumintelligemus.lté
nullum habere effectiuum principiū Plato,utcoſequensadea,quæ femper funt,folaquæ ſen
ſum mouet,afferitacauſaeffectiuagenita eſſe intelligibilium ueronullů,quareſenſum mo
uétium ſolum opifex Deus.cuncta uero intelligibilia principia,utcaufa carent,equorum pu
mero noſtra exiſtitanima.ſiigiturhæcabſurda,noigitura principio aliquo inchoaſſe, ſecun
dum aliquá ſexcauſarum accepit.Quareatéporemúdumeſſe incepiſſe uult Plato, fi.n.Pors
phyrio recte uiſumeſt,nullusadeofatuusextitit,utaffirmaretplatonem aſſumptionib fyllo
giſtica conexionecarentibus uſum elle,logequidemmagismente captus effet,quieiuſmodi
ſuppoſitiones accipereexiſtimans Platonem ,ut fexcéta,ipfaspartim quidem riſudigna fes
quãtur,partimueroomni abſurditate ſordidiora,ipropriis & æquiuocis allerens dictionib '
fine harum diſtinctione,inpropriasſignificationesulumelle& dictionūconſuetam ſignifi,
cātiam neglexiſſe, de aliis ſignificatisaGræcis ignoratisdictiões protuliffe.In hæc.n.admi
rabiles eiusſuppoſitionesPlatonemadduxere,non igitur generabile ex materia ,& forma có
pofitum declarat,neq generationis in his principium aliudPlato,quam ſecüdum tempusin
telligerepoteft.
Ouodin bis Plato temporis principium dixit. Сар.. XIII .
Voduero principiinomen in hisper Platonéprincipium temporisſignificat, diſcere
O utiæ poteris,& ex his, quæabipfo alibi dubitanterdemūdi conſtitutione dicta ſunt,in
fexto igiturde legibus aduerbúhæc differit.Bene.n.tātum oportet,utomnisuiritelligat hos
minumgenerationem ,an omninoprincipium nullumſumplit,neq;aliquádo eius erit finis,
ſederat lemp,& eftomnino,& erit,an ſicæpitquæinitii magnitudo,aqua orta eſt,ambiguú
quantoprofecto tempore fuerit, & inepinomide, ipſe decunctis,quæin cælo funthæcdiller
rit.extimare uero oportetomnia,quæin cælo ſuntaialium genera,qd ualde oportet diuinú
genusaſtrorumortūeſſe dicerecorpusqdem ſortitum pulcherrimum aiam & beatiſſima,&
optimam.duarūueroeius parcarumalteraoportet opinioni feretradedam ,aut.n.fineinteri
tu,& imortaleipſorum ſingulūelle,&diuinum prorſuseſleneceſſeeſt,aut lógæuamuita ha.
bereſufficiétem unicuiq; uitæ ,quaamplius nihilo indigeat.Siigiturin hisquaſiambiens die
xit duarum parcarūalteram dehominum generationeopinarioportet,& de omnibus, quæ
in cælo,quodaut omnino nullum generationisinitium lumpſerint, & propterhoc,nec finé
habebunt,ſed erant ſemper,& erint,autquæ principiamagnitudo, qua edita funt,& ambis
guum ,temporis,quantum ,editum longæuam uitamcæleftibushabétibus,quodquidem in
hisquaſiambiguum proponens inſolubile dimiſit,eoquod demundigeneratioe in libris de
legibus,propolitum ipfinequaquameratnaturales texere rationes.hocipſumrurſus inin ,
quifitionem in Timæoproponens,aneratſempermundusnullo ortus principio,angenitus
elta principio aliquo cum inchoallet,genitum eſſemundum ,& generationis habere initiú
cenſuit, nemini quidem dubium in libris de legibus de principio dubitaſſe,& deeodem
in Timæo rurſusambigensuniuerli generationem confirmauit.Si uero inlibris delegibus
aperteſi temporis initium habent,autquæcunquecæleſtia,aut hominú generatio,& in Ti.
mæoabaliquo temporisprincípiomundum cumincepiſſet genitum elleenuntiauit,tempo
ris ueroprincipium mundum habereafferens Plato,non ut Porphyriouidetur,formaratios
cinationisnon feruata ratiocinari,paulopoftdemonſtrabitur.
Quod non eratſolertia Platonis quærereſicopoſituseftmüdus ex materia,ex forma,autſimplex ege
q ipſe Porphyriusexverbis Platonis exagitatus fuam ,eipropriam generabi,
lis fignificationem redarguito Сар. XIIII.
 De mundiæternitate
Vomodo uero & digna folertiæ Platoniseſletſpeculatio,ita manifeſta,& cũctishomi
Q utcung naturalem deguſtāt ſpeculationem ,nota,ptereaomnibus, quian ,
nibus quiut
teiplum fuere,naturalibus cófelfa.omnecorpuseſubiecto, & formacompoſitum elle & ſide
hocquid utrūą horum eſt diſſenſerint,tãquam aliquanouam nobis ſoluturum dubitationé,
trepidare& deos,ac deas,ut ſint in inuétione adiutores,uocare,an mundusquædā res copos
fitaeft,ex materia. & forma compoſita,an,no ſedſimplex,uidelicet,& in cöpoſita?Curquafi
de uniuerſoğltionem mouet.Non.n.hocuniuerſiquatenus uniuerſum pprium pblemaeſt,
dico quidem mūdi.ſiex materia &forma coſtitutionem habet,ſed &cuiuſcunq,& particula
riscorporisgenerabilis,& corruptibilis.uerbi gratiaaquæ , & terræ.Hoc ueroeſſe uerú teſtis,
& ipfePorphyrius:etenim dicésmundum dicigenerabilem ut ex materia& forma compoſi
tum , pgrediens,& exponens hoc accipiensDeusquatumerataſpectabile noquietem agés,
mūdi creatio,
ſed errans,atq; fluctuās,& inordinatemotú inquithæcaduerbum ,nõeltidem
& corporis ſubſiſtentianeqz eadem corporis & mūdiſunt principia,fedutmúdus gignatur,
corporaelle, & unum eſſe oportet,ut uero corpora,materiam ,& Deúoportet efle,&oino qď
gignitur,aliud quidem ,utmateria ſit corporata,aliudut corpora coſtitutain ordiné redigāť .
Hæcuero ſemperqdem ſunt unum omnia,& nótempore diuiſa:ſed doctrina neceſſario diui
dit,ut doceat genitum impmiſtū.Corporis.n.principia poſitio,materia uero, & figuræ , quas
procedens oratio docebit:ex quibusadeo genitis corpora coſtituatur,mundiuero corpora jā
adeo creata, & Deus hæc in ordineredigens,& paulo poſt.Coiectura uero huiuscorporis, &
mūdi conſtitutionem ſecüdum Platonéaliamelle,& nuncnömateriam ,fed abſoluta ex mate
riacorporaaſſumere,illud gignatur,afpectabilia dicere effeaflumpta.Aſpectabilia uero, qd
utiq3 fuerint,quácorpora,materia uerofine forma,acin formis fecúdum ipſum ,utuix adulte
rinarationeintellecta, & pcedentem corporum generationé demoſtrareatqzhicmundicon
ſtitutionem demoſtrantem ,a mūdi generationeadgenerationé corporisreuertit fiigiť hæc,
Xuere,& Platoni placentinquitPorphyrius,quomò hæcprius,cum múdum elle dixitgenes
rabilem ,utexmateria,& forma cópoſitum ,nõanimaduertit,quodcópofitionis mūdi noma
teria & forma ſunt principia,ſedcorpora iã exmateria,& forma coſtituta, quorumcöpoſitio
& ordo mūdum conſtituit. Si uero materia & formaprincipiamūdinõſunt non igitur ſrens
Plato,fimundusgenituseft ,& eſſe principiūhabet,hoc querebat,ficompoſitus ex materia,&
forma coſtanseſt.Corporum.n.hæcnon mundigeneratio,ut& Porphyrius dixit,Plato uero
de mundi generatione indagationéppofuit,deinceps quoqzdecorporibusqſtionem tracta
turus,ipſeigitur Porphyriusex Platonis dictis exagitatus ſuccinctă ppofitægenerabilis ſup
poſitionis redargutionemtradiditnobis.fed hæcadinuicem cóparare,& repugnātiamuitare
neſciuit,aut cognouit quidem ,& latere,ficq: quoſcúąobuios fallere pucauit,fed neqz illud,eú
qui uegeta , & lanæ fitmentis,dicerearbitror,quod finon ita,a Platonegenerabile dicať, mú
dus fieripoſleutex materia, &formafitcoſtitutus,ppter ea,quæ núcdiſſeruimus,at certe ut
expluribus cóſtitutus corporibus.Non.n.corum elt,quioculos habét, & fenfupdici ſunt de
hoc querere,anunum aliqd corpus,&
fimplexeſtmúdus,an expluribusconftitutus.Nullus
enimambigitdehis, quæ qdem manifeſte lenſui utcapere poflit plentia funt,omnino igitur
fatui, &defipiétes,quicúqzin has ſuppoſitiones fatuas Platonécõpulere.at.n . & hâcabunde
fuppofitionem poſtq cófutauimus,ad reliquarum conſiderationem tranſeamus.
Quod Proclus mundum a Platone generabliem dici afferit, vt dum gignitur efſe babeat,
e vt fecundum caufam generabilem . Сар. XV .

TErtiagenerabiliserat ſignificatio,utingenerationeeſt mõduseſſe,poſſideat, quem qui

bro igitur antenominato,quicoſideratio inſcribitur cotradictorūab Ariſtotele aduerſus Pla
tonis Timæum ,Ariſtoteli,quimúdum ipfum æternūeſle ſupponit,ideoqz Platonem dánat,
quia ipfumatemporegenerabilem effe ftatuit,cótradicés,diximusuero quomodohoc,a tér
pore
 Contra Proclum 25
mi
my
pore,demundo dicitur,rónem quidem Ariſtotelis demundiæternitateadmittit. no equum
inquiteſt ipm Platonem carpere,non.n.genitum eſſe,apudiým ſigníficare,principium ha
bereipfiuselle,fed huius qdlemper fit,quæn.fupra tépus ſunt,& æterna totāſimultū lub
ſtantiamipforú ,tum potétiam & actionis perfectionem pñtem habere quero in tpe omne
non fimul plentem poſſidereuitam afferit.Siquid.n.intemporeeſt inquit, & ſi in infinitūex
tendatur tépus,eſtquidem aliquádo,quatum.n.eftipfius hoc in aliquo eſt tempore non.n.fi
multempusunitum eft,gignitur uero in infinitū,ſed nonaliquando,ita igitur generabile oé,
ut non tále exiſtit quale,p lempereſt,ſedutqd' omni temporegenitumfubfiftens uero ſem
per,aliquando ſecúdum temporispartem plentem , & ita rurſus generabile inqtomne,ur elle
libinolit caufa,fedabaltero fubfiftés.quæqdem generabilis ſignificatioeſtquarta,dico quis
dem ſecüdum cauſam ,generabile.ita quidein igitur & Proclusſecundum duas ultimas gene
rabilisſignificantiasPlatonemafferitdiceremundumeſſegenerabilem .
Quod Platomundum ,dum fit,eſe habere fupponit initium generationibuicdat,Q ,item principiu
ſecundum tempus afferit, & nonaliud. Cap. XVI.

Edomnia quidem ſenſum ſcientia,dum fiunt,ſubſiſtétiam habere Platonéponere,& ego

non diffitear,dicit igitur deomnibus ſenlummouétibus-rurſusuerocum ſenſu ratioe ua
cante opinabile factum ,& abolitum ,uere non aliquandoexiſtens,fed
hancgenerationemno
fineprincipioeſſe,atcum priusnon extiterit principium effe,fumpfifle ſupponit:aduerſus 9
obiecit Ariſtoteles,nõenim múdum dicere,dum fit,elie habere,iam ideft demoſtratio Platos
nem abaliquo principiohanc generationem dicere nóexorſam ,quoniam & particularia cús'
Cta dum fiunt,effeobtinét,fingulum ipforúelle principiumfortitūeſt,nālineprincipio mữ
digenerationem ellePlatonē arbitrariPlatonisuerba docebūt. Vtrum.n.inquit erat femper
nullo generationisortuana principio aliquo,cú inchoallet,genituseſt.uide.n.ipſiproblema
eſle.Sinullum habet generationis initium ,aut abaliquo principio,cum originéhabuiſſet,ge
nitus eſt.quare múdígenerationis principium quærit.Si.n.ſimpliciterperhocuerbum geni
tum eſt,dum fit,elle habere ſimplrſignificare uolebat,ita dicere latiserat,utrumerat.ſemper
extragenerationé,an ortus eit-magis uerocoſequenter ,eratutdiceret,erat,quá gigniť.nunc
uero inquitnullo generatus ortu,& rurſus an genitus eft;aprincipio aliquo ortu ,cum habu :
iffet.fempgenerationi principiumcopulās,quod.n.perpetuo fit,generatioisinitium nullum
habet.muncueroinqtmundum genitumelle a principio aliquoortúhabuiſle. Quoniã.n.ge
nitum effe forte quibuſdā uifum efthuius,inundumab opifice ſubſiſtere,declaratiuum efle,
abæterno uero tubliſtétiā ſumpſiſſe,qualiaæterna elle inqtPlato adeo effe capiétianõabali
quoprincipio,fed perpetua cxıſtétia.hanc quidem demundoexiſtimationem repellés huic
uerbogenituseſt,adiecita principioaliquo cuincepiffet.Ecceigiturquomodo aperte utrūq;
nos docuit.Dico quidem ingenerationemūdum elle habere,& hâcgenerationéeſſe initium
fumpfiffe,perhoc.n.genituseftcum a principio aliquo incepiſſetnogenerationis perpetuita
temled inchoationēdeclarauit.Rurfus huic,genituseſt,inducés,fubaſpectum.n.actactum
cadens,& undią corporatus,omnia uero eiuſmodiopinione coprehenſibiliacum ſenſu,quæ
fiunt,& generabiliaapparuere,ſenſum mouétium generationis cótinuitaté daclarauit.q & dū
fiunt,elle habét.quæ.n.inquitgenerātur,& generabiliaapparuere:quis hic rurfus huic , quæ
generáturaddiditgenerabiliano temere,ſed ueiterum declaretgignihocnóeſſeerebus,quæ
perpetuo funt, &principio uacāt,ſcd illaruelle rerum ,quæprincipiūhabét,utraq igitur, ut
dixi,fupponens,&cuiq;accomodatum reddidit tépus,principio quidéefle,genitumeffe, ge
nitus.n.inquit cúa principio aliquo incepillet.deinceps uero reliquü cötinuæ generationi, &
mutatione gigni,quæ.n.generátur,inquit,& generabilia apparuere.gigni.n.plentis extenſio
nis declaratiuúelt,qdquidem cótinuæmundigenerationi&alterationi congruit genitusue
roeſtabſolutum pteritum ſignificat,qd quidem primo initio , & ſubſiſtétiæmúdigeneratio.
nis cófonat.Plaro uero fiquis alius,rectinominum uſusnóignarus,&mirus artifexextitit,ni
G
 De mundiæternitate
hil unqua fruſtraabieciſfet,quid memanifeſta & omnibus nõignota probate obiter percure
rere oportet.fi quis uero quipromiſcuú noium ufum in Platonerephendat,genituseſt, loco
huius gignituracceperit.quidimpedit,&nos liberam ipforú facultatem imitātes, quægene,
1
rantur,loco huius,genita,acciperequomodo utiq& cógrueretcũa principioaliquo inehoal
fet.quod.n.ſemperfit, fierinequit,utab aliquoprincipiogigniincipiat.qduero&principiu
dicit,aquo mūdigenerationem inchoalle allerit,aut folumqd ſecudumſubliſtétiam , & tem
porale princípium.Non.n.materiam ,neqz formā,autaliudquodam in hisprincipium intel
ligere cötingit.quam.n «fentétiamhabet,dicere múdusgenituseſt,hoceft,cum fit eſſehabet;
a materia cum inchoaſſet,auta forma,autabaliorúaliquo quid.n.eft,mundum ,ſemper qui
fit amateria inchoaſſe dicere generationéfinon rurſusinchoaſſemutant,fed ficrurſus. li cos
poſituseſtmüdus quæreret,noncū fit,elle habere,hocueronos confutauimus,planum ité ex
hisquæ ſemper ſunt, &nó fiunt,hicfierinopolfe,utprincipium efficiéscauſa intelligat hæc
enim inquitgenerationisprincipiühabere nullum ,quareintelligibiliú nullum ſecüdumPla
tonemefficietem caufam haberecôtinget.quodquidem eſt falſum ,pterea &abfurdūsitaeni
non unumſed principiaplurima introducereneceſſeeſt,&tot quotintelligibilia:cũctorūue
rounumelle principium cõfellum eſt,curuero iterü ſiquidem hocquærebat, dico qdé ſich
gignitur munduseſtehabet,genituseſt,&nõgignitur,dixit. &curiténõdixitaprincipio ali
quo incipiens,fedcum incepillet.dicere.n.quod fitſempgeneratióis principia plentia habet,
å ſempertalefieri incipit,nöquidem incepit.Curuero & ſingulariter,& ideterminate dixit,
cum pluraeius,quod fit,elleprincipia,&determinata dictum fit.nihilenim aliud inhisprin
cipium intelligere contigit, quam efle ,& exiſtentia.ita igitur anobis &tertia ſignificatio
reprehenfa efl.
Quod eyPorphyrius non modo vt compoſitum ,generabilem eſſe mundum dicia Platone afferit,fed vt a
deo factum, & q, alii ad alias generabilisfignificationes tranſeant,argumentum eft, cos
Sententiæ Platonis vim afferre . Cap. XVII.
Vpereſt,ut dequarto generabilis ſpeculemur modo,qui quidemeftfecúdum caufamge
nerabilis,fi múdum Plato genitum eſſedicens,fecúdum cauſam folum genitú ,elſeafferit.
&huic.n.ut dixi,opinioni fauet Proclus,fic.n ,inquit omne apud Platonem dici generabile;
tquodnõeſt,qualeqd' ſempereſt,no ſolumuerolibiut ſitcaufa,fedab altero fubfiftés.ğre
ut

Xita aPlatone,quatenusnõlibiipfi,ut ſitmundus eſtcaula,fedadeofubfiftétiæ cauſam aſa

fumpfit,generabilemdicirecipitur.Porphyrius quoq & hæc ppriiſlimequatenuscompoſia
tuselt,generabilem dici müdum a Platoneafferéstamenſecüdum cauſam generabilemdici
progrediensaffirmat.Exponésigitur hoc.hancquidémaxime principecaulamaprudétib?
uiris,&quæ fequütur hæcinquit.Sed fihocmaximeprincipe mudiprincipio, & ita fieriing
cepit,utnócalu,neq fibiipfiperfectus,ſeda deopficifcens&afubftãtia generationé auſpia
catus,ſubſtatia uero Deibonitas, Deus ipfiusproprie erit principiū.at qui & cumambigeret,
utrum erat ſempgenerationis principium habésnullum anaprincipio aliquo orſus genitus
eſt, ita ambigétemitelligere oportet utrúcalu ita fubſiſtitſui effectorem nóhabés, an ab alio
genituseſt & elle ab alio principiú habet.primúigitur admiror quomodofieripoteſt,utipfe
Platodeipfomúdo,unaarqeade doctrina quærensanſeinperatnullogeneratusortu ,ange
nituseſt ab aliquo principiocũinchoaffet,fimul, & fi ſecunducaulamgenitus eſt,quærere. et
ficompoſituseſt, &ficum gignitur effehabet,& quaſcúq;alias generabilisſignificatiõesadii
ciunt.& arbitrorqdem itafacile ipſosad aliâ poftalias ſignificatiasaccederenominimā con
iecturameſſe ipſos Platonis dicta uioléterpercipere.Inuniuerſum.n.cumipſi fecīdum unā
ingenerabilis ſignificationéPlatoni conſentire nequeāt,qd'ipſis conducit,finguloquoq;loa
co accipiunt,fecúdofigenitumellemūdum ,non principiúellehabere declarat,ſed ſubliſten
tiam adeo habere,& noipfum luæ ſubſiſtentiæeſtecaulam ,oportebatqdem hocipfum palá
Platonemdicere,utrūex Deoſubliſticmundus,annó ?inmultiplicéuocisgenerabilis fignis
ficantiam
 Contra Proclum 26
ficātiameuitatem ,ut ſua intétionem ambiguảnon relinqueret, inpblematibus.n.autpropo
fitionibus ſinedeterminatione aliqua,& indifferentes fignificationes fine uocum diuiliõe,uo
cibusequiuocis fiutatur,uiro dialectico non mediocrepeccatum impingitur.
Quodfieri nequit vt Plato quæratſimundus eſtgencrabilisfecúdum cauſamin quibusinquit,uerumerat
femper generationis initiumhabens nullum , & in fimilibus. Cap. XVIII .
Voduero non cótingitinhoc,utrum eratſempnullogeneratus ortu,an genituseſt,fo
mundum apud Platoné ſignificateffectricem caufam habere,huicuerogenitūeſſenongenis
cé
túeé opfoluit,nos.n.inqt,oroné de uniuerſo habituros,figenituseſt,an generabiliseſt,& ité
utrum eratſempergenerationis principiūnullum habens,an genituseſt,planum &ipm non
genitum eſſe,utin pblematedictum ,oppoſitú genitoelle declarare,hoceſt, caufam eé nulla
effectricem haberetrasferétibus igiturnobisno genitumeſſe,in no habere cauſam ſui eć ef.
fectiuam genitú uero efle in cötrarium ,erit utiq;dictum eiuſmodi,nos uero ſermonê de uni
uerlo habiturosfiue ab aliquaeffectiua cauſa ſubliftit,fiueno.& item utrueratſempmundus
nullam ſubſiſtétiæopificemcauſam habés,anabaliquaeffectiua cauſain lucépductus fuit,
ſednonarbitrorPlatoné itadeopifice ancipitis dubiæg fentétiæ fuiſſe,utnômodo de muns
do,fed deuniuerſo protinus in principiooporterecöſiderare exiſtimaret,fiue a deo ſubſiſten
tiamhabet,fiueno,ſed caſu ſingulūquodqzexiftétiam habet.Cöſiderádum.n.inquit deipfo
hoc,qd &de uniuerfoin principio,ut conſiderétur,neceſſarium eſt.quæ.n.manifeſtafunt,in
problematis parteno inferuntur.Dialecticum.n.problemaeſſe negat.Ariſtoteles,an Dii ho
norādi ſunt.qui.n.hæc pponunt,puniendospotius & ratione inſtruendospræcipit.nunquid
dicamexiſtimare oportere deuniverſo , & quouis alio quærere ſiueabopifice ſubſiſtit,fiue ca
fu,& ababfqz efficiēte cauſa.Antiquus.n.quidāfermo& apud mortales patrius,utinquit Ari
ſtotelesinſermone demúdo,adeo cuncta&per Deúnobis coſtituta, &nullaeſt natura,quæ
per ſe ſufficiensfitabhuiustutela definita,quomodoutiq; quifpiamméte quauis præditus,
neqzcomunem de Deo extimationem ueritus,in parteponeret pblematis,ab opifice neDeo
rerum ſingula, quæq fubfiftétia pédeat,an ipſam earūſubfiftétiæ cauſa eſt: dequibus enim
copertum nöeſt,ſiueefle inchoauerint,fiueno,ut &denoſtraanima, &múdo, cæteriſqz aliis
arationePlatoexiſtimat,nõalienum ,anteambiguitates,quæ de ipſis quærútur,hócöriopor
tere,fiue eſſe initiumcæperint,fiue no,quod.n.&denoſtra anima,hocidem nouitapud mul
tos ambiguú,aperte in Timæo inquit:aiam ueronout nunc poſteriorem dicere aggredimur,
ita & Deus iunioré fabrefecit.Non.n.ſeniorem a iunioriimperium patere[effecillet.ſed quo
modonosplurimūfortune participes,& temereac ficloquimur&generatióe, & uirtuteprio
rem , &antiquioremcorpore aiam ,uelut dominam illiqd'obtéperat,imperatura,exhis quis
dem ,&tali modo coſtituit.quare nopaucos,quicorporisapparatunoftramaiam poſteriore
putant,nouitin quibusigiť ambiguueſt,ſueelle initiú habuerint;ſuenon in hiscætera alia
problemata in cótemplationedeeiſdemộſtionem pcederecenlet ſiue ſempererāt,& genera,
tionis,& eſle principiocarétia,ſiuecum prius nó fuerint,tum eſſe, tum generatióis principiū
nacta fint,quoniã igitur & múdum aliiabinfinito, &principiouacare nõnulliuero,cú prius
lumpfifleſuſpicãturnõiniuriaPlato hocaliisquædeipſo in aſtione funt,
non fuerit initium
ut ſpecularet,ptulit.Siuerodemundouniuerfo,ambiguum eſſe putat,ſiueexDeoſubſiſtat,
fiueno, cum totouero, & partiumunaquæq fimul inducitur:quâtomagisde intelligibilibus
hoc quiſpiāualeretutiq; fufpicari.Quareeritutiqz inhis Plato qrens,fiinuniuerſum rerüali
qua a deo genitaeſt,&lingulum quodą ipm fubfiftétiæ ſibicauſanõeſt,hocueroæqueeſt,
ac fiquæratur in uniuerſumne Deus opifex eſt,an eiuſmodifacultate penitus deſtitutus ſit,in
oibusuerorebusquæſtionedignumcēſens ſiex Deo ſubſiſtat,quærésutigerit,& ambigens
talis.an opifică Deus oinofit habens facultaté.Siigitur Platonotātam effectricis facultatis
Deiambiguitatemcótra Epicureorumimpietaté determiauit,utin ſingula quaq; rerú
G ii
quæs
 De mundiæternitate
rendum cenferet,Deusne earum exiſtétiæcauſa eſſet,annon.etanDeus omnino eſt opifex,
necne. noigitur ſigenituseſt, an & ingenitus eſtin pblematisparteſitum, ſecúdumcaulam
genitumeffe,aut nõellegenitum declarat. & fecus,quo nā utiq modoratione utiqz abhorrés
non erit,Deum in qſtionedemūdo collegam uocari uelutcunctorum caufam bonorū etiam
minimarúrerum ,ambigere,ac dubitare,liex Deouniuerſum ſubſiſtétiam fumpfit.apudPla
tonem.n.de mundo rõnes Timæus orſus eiuſmodiquædã inquit,ſedo Socrates hoc quidem
omnes ,qui prudétiæ parum ſuntparticipesin aggrellu omnisetiãparuæ rei femp Deum q
dem uocant,nos uero de uniuerſooronem habituros ſigenituseſt,an & ingenituseft,niſi pe:
nicuşimutemur,neceſſecum Deos & Deasinuocauerimus,optare oiafecúdummentem illis
quidem maximeaccipi,coſequenteruero nobis dicere quæ coſtent.Siigiť in inchoationeom
nium ,& reiminime Deú inuocariomnis eft,& modice prudétiæ participis,ipmuerohocad
Deum porrigere oportet,ac in oibus abipfo auxilium petere,cofitentiseſtomnium illius do
minationem ,& imperiú , & ut indeoibus & elle,& bene elle deueniat.quomodonon abhorret
a rõne ſimul,& fecúdum ipſiscótrariisadmodum Platonéinuolui inuocariDeum dicentem
in cóſiderationem uniuerſi,fiueexDeo fubfifcétiam ſumpſit,fiueno,ſed ipſe ſibi mundus ut
fit,cauſa extitit,nõdiſſimile.n.utfiquisdixiſſet,oportereuniuerſicauſam in uniuerſi ſpecula
tioné inuocari,ſiuecauſa uniuerſieſt, fiue nonnoigiturſigenitus eft,aut& ingenerabilis eſt
mūdusſecundum cauſam genitum eſſe,aut ingenerabiléellefecúdumPlatoneſignificat.Co
ſidera uero & ita fieri nopolle.eſt.n.inquitPlato,fecúdum meam opinioné primum diuidés
dum hæc,quid qd eſt ſempergenerationéuero non habés,& quidadſemper quidem fit,eft
uero nung,hocqdem notiõe cum ratione compheſibile,hocuero rurſus uidet'cum ſenſu ra
tioneuacăteopinabile,quoniâigiturcôtradiſtinguit fecúdumtempusgenerabile,&ingene
rabiliſefecundum tøs,fecundum cauſamuerogenerabile, ingenerabililecundum cām P. las
to uero ingenerabiligenerabilecotradiftinxit.primum.n.inquitdiuidédum hæc quid geſt
fempercarésgeneratione,&quid q femp fit,non aliquãdoueroeſt, &inquit qd' fenfum qui
demmouet omne generabile eſſe,intelligibile uero uniuerſum ingenerabile,necefle,fiqd fit;
hoc quidem utſecundum cauſamfieri allerit, & q non fit igiturfecundum cauſam ingeneras
biledicere.Omne uero intelligibile fecundum cauſam efle uult,nõgenerabile,nulliusigiť in
telligibilium ſecüdum ipſos Plato cauſam Deumeſſeſupponit:ſolum ergo ſenſum mouéciú
Deusopifexerit:ita uero nõutiqunumcũctorum erit principium ,fedfingulum intelligibi,
lium ſibiipfumexiſtétiæerit caufa.& erunt tot principia,quo & itelligibilia,cotemplatu igit
dignum in qd ex hacadmirabiliiploreſuppoſitioe incômodum philofophumducăt:fed mi
nimehæcPlatoniuidétur.ipfe.n.in epiftolaadDionyſium decunctogecauſainqt. Circaom
niumregem cuncta funt,& illius gratiacuncta, &illum cunctorum căm uocans & in quarto
de legib ". Deus qdé ut ſermo antiquus,principium ,& finem acrerum oium media hñs,recta
perficit fecúdum naturam circúiensantiquum uocans ſermoné,fiue Orphei,ille:n.inquit ius
piter primus genituseſt,iupiterpoftremus ociifulminatur,iupiter caput,iupitermedia,aios
uecuncta ædita,ſiue cómunem oium hoium deDeo in omnibns,ut caufa rerum oium exiſti
mationem.Ariſtoteles igitur,ut& paulo ante meminimus,in libroabipo demúdo inſcripto ,
antiquuw quédam ſermoncm ,& patrium apudomneshoies eſſe inquitomniaexDeo, &per
Deum nobis cóſtituta ellc,& nullam natura eſſe ipfam ſecüdum feipfam ſufficiente,derelicta
abeiuscöſeruatione,&item ipfe in labda eleméto libri metaphyſicesunumeſlecũctor prin
cipium ,& cauſam demonſtrās unam cum Homero ſníam comphendit dicens,multosprinci
peseſle,bonumnon eſt,unus ſtergo princeps.at quidoportet,uthisplura adducā teltimor
nia,cum hoc palam oibusclarum lit,cum &animæ mundi quæintelligibilis eſt,& oium ani
marum rõnepræditarum Deum in Timæo opificemintroduxit.non igit Plato intelligibilia
genita noneffe afferens,fecúdum caufam dicit noneſſe genita,fed fecundum tempus.liquidé
oium cauſam primorum ,medior:poftremorúDeumeile arbitratur.Siuero intelligibilia nó
genita efle,hisuero ſenſum mouentia opponens,hæcgenita efle confeſſuseſt. Van intelligi
bili
 Contra Procluin 27
bili ſenſum mouens,itaingenerabiligenerabileoppofuit.hicigiturſenſum mouentia fecun:
dum tempus ,& non ſecundum caulam genita elle dixit,breui enim progreſſus ,&deipſos
rum cauſa diſputabit effectrice.
Quodfieri nequit vt Plato intelligatur generabiledicerefecúdum caufam ,ingenerabile autem ſes
cundum tempus, e nonfecúdum caufam ingencrabile. Cap. XIX .
Iuero quisad hæc reſpodensdixerit genitum effe Platonéaſſerere,qd'fecúdúcauſamger
She
nitum eſt,qd'non ita gignitur,non ſecundum cauſam ,ſed ſecundum tépus ingenerabile,
inſcitiæ diſciplinæ diuiſiuæ maximepptereiuſmetdiſciplinæimperitiâ philofophum accus
fatin ſolo.n.fecundum cauſam generabili,& nó ſecundum tépus,& ingenerabilequoqz fecús
dum tépus cótinetur mundusigitur fecúdum ipſos ſolum ſecúdum cauſam ,cum ſit genera
bilis,fecúdum tempus ingenerabiliseſt,ſimifr & rationepræediteanimæ.cótinens uero nemo
eiqd'continetur,contradiſtinguet.Non.n.animalie regionerónale diuiſione ſubiit:rationa
lisenim particepshabitusaiatorum hæcquidemanimaliaeſſe alleret,hæcuero rationiscapa
cia inanimali nãąrationecapax comphenfum.non quidem rerum has quidem ſubſtantias
elle,hasuerocorpora.Rurſus.n.corpus ſubſtātiam complectitur,dicimusaialium partimg
dem terreſtria,partim uero aquatilia,in neutro nãąne uerum cótinet,& item rerum partim
ſubſtátiaseſſe,partim accidétia,non igiť ei,quodgenerationiscaufam habet,g ,quæ eſt inté
pore generatione caret,inpartediuiſionis oppoſitum erit,quapropter,ut dixi,in eo,qd'gene;
rationis cauſam habet,quod intpenon fubiitgenerationcm ,complectif.quod uero aut folus
fere,autprimus Plato accuratediſciplina inſpexitdiuiſiua,ideo ipſam laudibuseffert& phi
loſophize #pignov.i.ſummum faſtigiú uocatſuccenſetq malis coquis quipmembra carnes ma
teriæ fecant,quid oportetneplixaofoneuti, & quæ materiæ obſcuraniti p demoſtrationem
declarare,intelligibile &fenfummouése regione diuiſaelle, & geft,&qnon eſt in eadéora:
tione differuit eſt.n.inquitſecīdum mea opinioné diuidendum hæc quid q eſt ſempgenera
tione uacans,& quidq ſemper gignit exiſtensuero nunc,hocquidé notionecum rõnecom
préhenſibile,hoc rurſusopiniõe cú ſenſu rationisexpteopinabile:quarenõutią ingenerabi
lis, &ingenerabilis diuiſione Plato errauit.ei,qď ſolum caufægenerationem ſultinet,& tépos
risgenerationem nóſubiit,opponés,quod téporis generatioe caret,& non ſecúdum cauſam
ingenerabile.Vide igiťquomodo in his quoq; quæ fecum in oíbus pugnant,oppoſitionécoz
ftituit,ei.n.geſt,g noneſt,eiuero,quod femp,g núquãoppoſuit.quoniam quoq geſt,no
contradiuiſumei, penitusnõeſt,inquit.qın.ita noneſt.non ſimpliciter,utrū & quodexiſtit
geſtopponit,ſed q itaeſt,ut fempfecundum eadem , & fimifr ſe habet,& núğ inmutatione,
pugnanscótra diſtinctum opponit ipſi,non ,gmi
& alteratione ſpectat utrurfus ficei,geſt
nimeexiſtétiamhabet,qnoeſt,ſed quod nuquá fecundum eadem ,& eodépacto ſehabes,eo
gincontinua fpecteturalteratione.quéadmodum igiturinhis diſtinctionem in oibusrepus
gnantibus,&quæminimecöſiſtere ualent,fecit,ita quidem conſequéter & eiquod nõgigni;
tur,quodgeneraťopponens,oppoſitarumrerú minimeadinuicem cõſiſtentiú partitionefes
cit:eius.C.quodgignitur, & eius non gignitur.quareſigenerationecarés,non ,non gignit
fecüdum caufam afferit ſednullo ortum téporisinitio,neceffe prorſus,& huicoppoſitudice:
teqdgignit,hoceſteſle téporisinitium fumens,& ecótrario liqfit,generationem ,quæ caus
fæ dicitur,admittit,non téporis,allerit quoqnoortum id,qd non fecundum cauſam ortum
habet dicere.hocuero aduerfusimpietatem ,& falfum demóftrauimus.unam.n.cunctor elle
caulaminphiloſophia palſım Platocelebrat.Si igiťhoc falſum ,neceſfeigiť ſempergeſt,ge
nerationem ueronequaqua fubiens,fecundum tempus ingenerabile dicinon igiturhuicop
poſitum generabile,fecundum tempuseſſealleritgenerabile.
Quod ipſe Platomanifeſtiſime diſtinxit doctrinamgenerationis mundifecundum teme
pus , &eamqua eftgenerationis fecundum caufam . Cap. XX.
 De mundiæternitate
ne,Platonemin his fieri,autfactumelle,nequaquâ in generationefecüdum cauſam polus
ille,confirmare.ut.n.iam degenerationefecundutempus,&principiodiſſeruit,in quibusin :
quitedituseſt ſubaſpectumatątactumcadenscorporatulqz.quoniã nonnullosante ipſum
fuiſſe naturales,quiab aliquo quidem principio múdum genitum eſſe exiſtimarét,& nõærer
numeſſe,cognouit,omnes fere uno excepto,effectricéeiusignorātes cauſam ,ſolas ucro mate
riales cauſasreddentestáqua calu formæ efficiétiæ,ordoqzedatur,folum uero Anaxagoram
tağa ſomno experrectum ,utipfe inquit Plato,uniuerfométépponere& huic caufamtribue
re effectrice.ppterhociplePlatomúdum genitum eſſe,&initiumeſſerocinatus,habuiſſe pa
tinuscöſequenter & deeius effectrice caufa docuit,dicensrurſusuerogenito neceſſitaté in eě
abaliquacauſagenerationis afferimus,fieri.n.nequit,utquippiá ſinecaufa oriať.non,utin p
blemate hocpponens,fed taquâ confeſſiscöſequenterinherés,ratioecomphendés. ſimuleni
utconceſſumeft aliqd'generabile eſſe,ſtatim exhis ,quæ actu ſunt,huiusgenerationis effecti
ua aliqua caufa efle iduciť, aut natura oino,autarseorum ,quæ orta ſunt,cuiuſqz effectrix eſt
cauſa qdquidem oportebat & eos, qui anteifm de natura rocinatiſunt,ut femelmūdum ore
tumelle cóceſſere,protinusad eiuseffectricem cauſam recurrere.in hoc.n.& in ſecũdo de nas
turaliauſcultationelibro ipſosicrepat Ariſtoteles.dignum.n.inquit,utadmiremur,qd'nuliú
animal,nullāæplātam afortuna,neqz eſſe,neq fieri alferentes,fedoium in hisgenerator ,uel
naturam ,uel métem cauſam putātes,cæleſte corpus& eorum ,quæ apparétdiuiniſlima,calu
fieriaſſeruere, & pſertim cum in uniuerſoordinisnoſittraſgreſsionilocus, & nihil fortuito in
cæloedatur.propterhoc igiť&Plato mūdum cumgenerabileelle demoſtrauit &ex hoc ,&
eiuseffectricemrocinationecauſam collegit.Si uero,utſapjétibus uidetpueniensad effectri
ce cauſa docuit,in quibusalleruitmundüab aliquo principiocum inchoaſſet,ortum eſſe quo
rurſus facto,cúnihildehocaſſeruiſſet,addidit. Rurfus uero orto ab aliqua cauſa neceſlitaté
ineſſe,utgigneret.fieri.n.nequit,quippiam ,utabſą cauſagignatur. & hoc modo cóſiderare
noindecorum eſtfortūeſſe,abaliquoprincipio,cúinchoalletfecúdum caulam ortum eſſe,
hoceft, fuæexiſtentiæeffectricé habere cauſam ,declarauit,cúuero dixit ortuscft,intulit,rurs
ſusueroortoneceſſitatem inelle,utab aliquacauſagigneretur,afferimus.eritpfecto qd diffe
ritur eiuſmodi,rurſusuero ex cauſa aliquaorto necellitaté ineſleabaliqua cauſa,ut gignere
tur,aſferimus.Hocueroperindeeft,ac lidixiffet:qa cauſa fitacauſafit,quod qdem eſt ridic
culum ,fed qdem
& fuperius in quibusdixit,qlempeſt,generationénon ſubire,& qd, g fem
per gignitur exiſtésuero nãquã item generationenon quæper cauſam ,ſed quæintpe eft,fi
gnificareuult,quaſidicens eorum ,quæ funt,partim quidéelle,partim uero,uteſſentacgigne
rétur,abaliquo principio inchoarūt,perfpicuumitem Platoiple fecit, poftquã,n.quidtemp
eſt,quod generationecaret,necnon quidq;ſemperfit,exiſtés uero núquâdeterminauituelnt
de his,quæ aut ſempfunt,uel in tempore gignútur,doctrina tradidiffet.Statim item &eorú
quæfiunt,effectricemadiecit caufam dicens,omneuerorurſus,ggignitur,ab aliqua neceſſa
riogigni cauſa,fieri.n.haud poteſt,fine cauſaquippiáutgignať.pallim feparatim quide de
generatione ac feorfum de efficientedifferens caula,tãquã uidelicet gigni, effectricéapud ip
iumnullam ſignificetcauſam.quippe ſupuacaneum,paddit,foret,omne rurſus.g.fic abalie
qua neceſſe eſtfiericauſa.Si.n.dicensortuseſt,ſubaípectum.n.ac tactúcadens corpuſqzhaq
bens ortum eſſe,non ,utinitium ipſiuseſſe habere dixit,fed abaliquoeditumelleeftíciếte.cur
ampliusaddidit omnerurſus,quod fit, abaliqua neceſſeeſtfiericauſa.Rurſus enim non diſs
ſimiletáquam dixiſſet.omne uerogabaliquaeffectiua gigniturcaufa,ab effectiua cauſagi.
gnitur,quidem ridiculum eſt.non igitureditum eé apud ipfumpercaufam editum eé,
led ſuielle principium habere declarat.
Quod non fecundum ſuppoſitionem vt aſſerunt pietatis , aut dočtrine gratia vtgenitum mung
dumPlato docct,& q,quibushæc dicunt, deftruuntpriorcs,generabilis foc
gnificationes, Сар. XXI.
 Contra Procluin 28
Ed,utſapientes Platonis interptesadmiremur,dignum exiſtit,quopactocompluracom
&
phorum ſummo,quimūdum eſſe fecúdum tempusgenerabileſupponit,cótradicere uideas
tur,uelutdefeſlicontra ueritatis dephenſionem , &propriis obliti,itaquidem mundum dicia
Platonegenerabilem fatentur tãquãabaliquo,cum prius nonextiterit,principio ortum ,cær
terum in ſuppoſitionea philoſopho dici doctrinælucidiorisgratia afferunt,nöquidem rerú
ita ferente natura.dictusigiturPlatonisexpoſitor taurusin comentariis,quæin T'imæúcom
pofuit,hoc,nosdeuniuerſo ſermones habitaturos,figenitus eſtan igenituseſt,exponés,hæc
aduerbum diſſerit.fi& ingenituseſt & poeta.ſi& generepoſteriusfit-mundum uero ingenes
rabilem elle coniecturaeft,iquitigiťſermoneshaberi qd genitus fit.quáuisingenituseſt.ets
enim deingenerabilibus uelutgenerabilibusorationes doctrinæ ferunt gratia. & itempaus
cis ipfeinterpofitis,quæigit caufæ ,quibusmundus cumgenerabilis non lit,generabilefup
ponit.ambæ quidem hæphiloſophi.Hæc.n.ad pietatem puocat,hæcaütdilucidationisgras
tia fumptaeft.cognoſcens.n.multos folum caulam arbitrari tempore prioré.fecusuero,caus
ſam effeminimeputant.exhocuero periculum coſtituereipſosdeipſiuspuidentiæ elle, uo,
lensuero placitumcoſtituere hoc,múdum prouidétiaadminiſtrari.potentibus quidem & ſe 1

cusintelligere hocaliquátulum declarat,mundum in téporeminimegenerabilem.no conce

dentibusuerogenerabilemeſſe oftédit:& ipfos credereoptat,utfimul& de puidētia perfua
fionem recipiát,alterauero caula,g ea,quæ differuntur.dilucidioraeuadút,cumipfis,ut edi.
tis occurrimus.ita & deſcriptiones,quæ incompoſiteſuntcóponunt,utedita &circulum qui
dem ,quoniam ſimpliciorerat,definiuitEuclidesfiguram planam abuna contentā linca,ad
quamabuno eorü,quæ interiusſunt,pūctorecte incidentes interſeæquales ſunt.Spheráue
to demonſtrare uolens,utgenitū ſemicirculum definiuit,diametro quidem exiſtête,circúdu
Ctam uſqz eo,dumadeadempuncta redeat.Siuero iam exiſtentéuolebat,diffiniuiffet pfecto
figuramſolidam una ſuperficie corentam ,ad quam omnes apunetorūuno intrinfecus occur
rentes adinuicem ſuntæquales.Platoni uero doctrinægía moseſt,utgenita tradere.ita & in
libris derepublica genita inducitciuitatem ,ut inipfius pbatione,iuftitiæortuseuidétiorfier
ret.Theophraſtusuerodicens forte qd'declarationisgratia generabilé dixerit,utdeſcriptio
nesaſſequamur genitus.inquit:nifi fortegeneratio,& indeſcriptionibuspariternóhabeť.idé
uerodicitAriſtoteles.Afferit.n.illein deſcriptionibus quidem inprincipiofupponi cötraria
non licet.in müdiuerogenituracontraria ſuntfuppofita.utfiquismotum ,& ftatum , & ordic
né,& inordinationéfuppofuerit.exempla quidem ,quæ inoibusſint fimilianegrant, fedder
móftrentquod mundusgenitus fuppofitus coſpectiornon fit,qſıingenerabiledixiſſet.quos
modo uero&indeſcriptionibusſupponuntcontraria,quonā pactotriâgulum fimulftanté,
&motum quiſpiáſupponere poſſet.ingenerabilis igiť ſecundum ipfum eſtmundus,& nemi
ninegotium ſit,exatlantico, & politico generale eſte demonſtrarenitenti.eiuſmodi.n.in aliis
teſtimonioutipoteritadgenerabile efle in ipfo Timæo, & nihilminusfecüdumipfos ingene
rabiliseſtmūdus.quomodo uero ingenerabilis, & quasobcauſasipm generabilemeſſe dicit,
differuimusquatenus igitur generabilem ipmelle ſupponit, Dei uoluntate incorruptibilis
erit,quatenusueroingenerabilénouit,fuanaturaequeincorruptibilis erit,ac cũcta alia inger
nerabiliaincorruptibilia funt.ilte igiť hæc,& cum Porphyrius,tūeo poſterioresadhæculos
temporagenerabilemex ſuppone
fecúdútempus Clarionisdoctrinægiaapud Platonémú
dum diciallerunt.Nemouero mihicirca talium redargutiõesuerſanti nugacitatem tribuat,
quádoquidem ſidictorum ratio aliquapbabilis alicui uifa fuerit coſequensquidem & oino
noſtra redargutio.fiueroimprobādamſuppoſitionem aliquis arbitratusfuerit,no qui ſpica
metit,ſed quifemina proiecitcauſa prorſusmetēdiexiſtit,&q aliquisunusquid improbabi,
leeſleperlentit,alternóraro,utpbabile iudicat,oportetanobis demoſtrariueritaté abomni
uexatione liberam.Siigitur quãuis ingenerabilis eft, fecüdum tempusmūdum genitum eé,
utin ſuppoſitione,afferit Plato.quibus uiscauſishoc.fupponésquæambagum tătarum caus
 De mundiæternitate
faeft,utipfitot generabilisenumerét ſignificantias.fin.pietatis,autdoctrinægratiamúdíge
nerationisinitium Plato ſuppoſuit.no utiquerum extiterit,dictarum ulla ſignificationum
mundum abipfo dicigenerabilem.ita.n.pietatisintentio,&doctrinæmodusfereť.fimulení
fieri nequit,ut& illomodogenerabilisdicatmundus,& utprincipiūeſſehabensob pietaté,
aut doctrinæ modum.Si.n.generabilem eſſe dicere múdum fecundum cauſam aſſerit eế gex
nerabilem ,aut,ut cöpoſitumnonſecundum
,& tps.quomodo rurſus alleruntpietatis,autdo
ctrinæ gratia,ut ipmgenitum , &elleinitium accipiété fupponi.prima nãq; fuppoſitio ſecū
dam tollit aliter &Clarionis gratia doctrinæ utalterit,mudum ſecüdumtempus Platogene
rabilemelle fupponit,prorſus hocipfo ſignificauit ſecundum naturāquidem eſſenõgeneraa
bilem .Nosuero euidétiæ cauſa utgenitum ipm ſpectabimus,utne quæ in ſuppoſitioe dicũä
turut uera,quiseſſe dictarecipiat.fed quidem &arbitrari pietatis graPlatonemmūdo.qui in
generabilis eſt inítium generationistribuere,ut puidentiadeeoDei effecredať,fatuumada
modumeſt.primum qdem.n.paſlimhocapertedocet,mundi fabriceDeum coſtitués &cau
fas,quibus unumquodq; tale,auttale Deus codidit,exponens.quid igitur,uthoc doceret,fals
ſa opus eratfuppofitione,q & feparatim finehac docuit.deindecótinget ſecundú eorum ſup
poſitionem ipm in extremam hoies ducere impietatem.ſi.n.mundusæternus nõextiterit,ne
ceſſefecundumipfos,quâſubſiſtat mundus,priusneo perfectum ,neą bonumeſſeDeú,ſup
ponituero,utaiunt,Platoa principio aliquoortum eflemúdú,& quidē,utperfuadeat,optar
minime cauſas, quibushoc fecit,declarās.in impios igiturcos,quiipfifidempftant,opiniões
induxit.in dialogorum nullomúdum dicere elle ingenerabilem ſuſtinens.côtrariú uero paſa
ſim eius generationem claro fermone celebrans.at qui& animasratione fugentes prouiden
tia regiuolens aperte in Phædroipfas ingenerabiles elle exclamauit.nihil uerens,nehacuas
cue exiſtimarentur.
Quod taurus praue dum nos devniuerſo quonam pacto ſermonemhabituri ſtudemus figenitum an
e ingenerabile literam ñ diſiunctiuam ,aut dubitatiuam coniunétionem in ce tranſtu ,
lit, joer ingenerabile eft dicens,eo q, neq; femper generabile. Cap. XXII.

V Alde temerarium ,& itafaciledictiones transferre ,Platonis interps n'diſiunctiuam , aut

dubitatiuam coiunctionem poetico more in a coniunctiuam trăſponendamcenfet.pa
grediens ergo adiiciam &Alexadrum Ariſto.interpté eiuſmodi coniunctionistráſpoſitiones
redarguétemibidemą luce clarius quátum abhorreat,oftendam primum , qdemeniminlo
catione ppria Platonica poeticas tráſumptionesrecipere iter res magnopere abſurdasputā
dum eſt.cum pſertim raro,uel femel ferepoeta eiuſmodicoiunctionis,utilli,quipoete uerba
indagarunt,tranſumptione utat, fignificaruntaliterfi & indictioneppofita,trāſumptæ con
íunctionis uiolentiæcõeedaturlocus.non ampliusin ſequentibushoc fieripot.quemadmos
dumenim hic Plato diffiniensppoſitam ſibi intentionem generabilioppoluit ingenerabiles
conſideraturusde uniuerſoinquiens,figenituseſt,an & ingeniius,itadeinde reliquumia pro
blemahoc coſtruensinquit,femperat nónullo editusinitio.autortuseſt,ab aliquo principio
cuminchoallet.Siigiturhicaperte conſiderareinquitdemundo,fiue femp eft principiogess
Qerationiscarés,ſiue&genitus,abaliquo principiocũinchoallet.utrüqz inambignitate præs
ponens,& non huic ppoſitioni,mundumeſſe ingenerabileconſentit.longe quidem igitur, &
prius ubi in hiscoſiderationem pmulgauit,uelut deuniuerſo conſideraturus,figenitus,an &
ingenituseſt.nonhocan & ingenituseſt,huius locofi &igenitus eſt,accepit,fed
pprie cõiữa
ctio iacetutin dubitationeagenerabili ingenerabilediſiungens,utalterú folum ,non utraq,
ụt tauro uidet in mundo ſupponatur:aliter fialiquis fecúdum aliquamex ſignificationibus
atauro pofitis,hancdictionem genituseſtrecipiat,& fecúdum quidemeiuſdem fignificatio
nisnegationemhæc dictio nogenitüelle,utrecipiatur,eftneceffe.qdenim affirmatio altruit
hoç negatio tollit,Allumenţibus igiturhac dictionem genitum elle in hâc fecundum cauſam
ellegenitum ,necelle,& hac nongenitum ,idem.n -ingenitum huic nõgenitum ,inhâcſecune:
dum
 Contra Proclum 29
dum cauſam nõgenitumaffumere.eritutiq igiť eiuſmodi,galleritur.nosuerouerbade uni
uerſo facturos,figenituseſt fecúdum cauſam ,an & ingenerabilis ſecundúcaufam eſt,idem &
in cæteris ſignificationibus ficöpoſitum eſt,annon copoficum eſt.fi dum generat,eſſehabet,
aut & nonhabet,dum generať elle-quoqutiqz ridiculum magisfieri pot:iimul inconſidera
te dictionem uirtrālpoluitnon dearticulās.ſiin toto traditioerit conformis, & in his,qa Pla
tone poſtea dicta ſunt,in eadem abſurditatem differunf.& qcunghoc,an & ingenitus eſt,in
hoc,an & femp genituseft,transferentes.Rurſus.n .& iſtiquæ no lunt,adiiciút ingenitus eſt,
ſemper genitus eft,facientes.& ipſos latuit ppter huiuſmodiadditionem fe ueritaci fauere, &
his,quæ appetuntcótraria conſtituere.Si.n.hocPlato ppofuit,utrum genitū eſt uniuerfum ,
an&femp genitum eſt,necefleut huicgenitum efle,fempgenitumelle,ut opponat, propter
hoc genitumellea téporegenitum efle,& non fempeffelignificare. quoniam igiturpblema
hocinſequentibus diſcutiens Platogenitum eſſe müdum iudicauit,genitus.n.inquitſubalpe
ctumatą tactumcadens, &quæ fequuntur.fempgenitumeſſea mundonegallepfpicuñeit,
etiamnum ex his,quibusuerbis eiusuim afferreauliſunt:
Quod non quatenus cæleftiaincontinuo motu ſunt mundum eſſe generabi,
lem afferit Plato. Сар.. XXIII .

Ltra eas,quasgenerabiles recenſuimusſignificationes,&hâcnónulliptulere,afferüt.n.

generabileaPlatonedici omne,quatenusin æternaexiſtitmotiõe.undegenitum ipſum
dixit inquit,& abolitum reuera nūquã elle cæleſtium ucro nullúin eodé ungpermaner ,ad
hocuero breuioccurrit,in primis.nofermoPlatonisnon decæleſtib'eſt ſolis felde uniuer
ſo mundo.uniuerſum ueroquãdiu utiqeſt,aut non moueť totum ,uttotü ,neqzomnino mu.
tatur,fed in eodé manet.Quare Platogigni,loco moueri nonaccepit,fecundo cæleftia iniuna
gieffemotione fenſui patet.in huiuscomphéfione nulloalioquãoculisopuseſt. Quomodo
igiturrem ridiculá non ſuſtinuitPlato.quaſi archana docturusnos, & quæanemine anteip,
ſum percepta,aut demoſtrataſunt,dcos,& deas in conſiderationé de uniuerſo allerens inuos
cari oportere,fiue loco cæleſtia moueatur,fiue imobilia funt, & tāta fuiteius iſcitia utneſciret
quæ ſenſus comphenſionecognita funt,omnidemoſtratione euidétioremhabentia pluaſios
nemin pblematisponantur parte,quis.n.mente pditus inquireret.Siignis cöburit,autfice ,
ruſaalba eſt.quare
noitamundum ellegenerabilem aſſeruit Plato.igitur omnespoſtą repre
hendimusgenerabilis ſuppoſitiones,una,quæ eſt reliqua colueta,& omnibusfamiliaris dico
quideſtgenerationem qua temporisdicitur,&Platoneplanegenerabilem elle,& genitūelle
mundum enuntiante,neceſſario relinquituripfum a Platone fecundum tempusgenerabilem
dici, hoceſtelle initium habuiffe,ita enim non femel hoc ſecundum tempus de mundo ins
telligere diximus.
Quod non de ſubſtantia animę Plato in Timæo generationem prædicare fecit, fed mutuam bar
bitudinem , & qualem motionem quâ ab animainſita corpora cæleftia habentper anime
genituram docuit , in quo narratio Platonis breuis animæ geniture.
Сар. XXIIII,

Voniam uero,utualidum quid, & hocadfidé huiusaſtruendá,nõdicia Platone,múa

Qdum fecúdum tempusgenerabilem efle,pponunt,ſedutin fuppofitione hoc, & anis
mamin Timxogenitā fupponi in Phedro ueromanifeſteingenerabiléenuntiari , a róne no
abhorrere puto,lipaucis & hocmédacium ſuum perelegās diluatar. nemini igitur dubium
aiam ,quærationiseſt particeps,quin ſubſtātiamintellectualem aſſequutafit,& hac de cauſa
acorpore ſubſtātiam habere feparabilé,cum quidem habitudinem ,quâad corpushabet,reci
pit,potentia mens eſt,elfeuero,& aiam diciex habitudine,quareſpicit corpus,ipfiaccedit.ex
eo enim qdperflat,&uiuificat caput,animanúcupata eſt:cum ueroacorporeſequeſtratafue
rit,autfecúdum habitum ,aut ſimulanaturæuinculo ſeiugata,intelligibiliter tamé opcrabie
H
 De mundiæternitate
coniectu fimplici naturā rerum tágens iam actu mens tūc,& eft,& dicitur.quáobremaliaras
tioneeſtipſianimæ elle,acmenti,illud quidemeſtin habitudine,quâ adcorpuspcliuem ha
bet hocuero abſq habitudine,&ut diffoluta a corpore ipfa fecúdum ſeiplamexiſtit.quemad
modum.1.idem & gubernatoreſt,&homo, fed hocquidem per ſe,illudueroad nauigiū refer
tur his ita conſtitutis.fiquidéquatenusmenseft,& abiecta corporis inclinatione,& habitudi
neanima generationeeius Timæus pdidit,nonabnuemus ipm dicere aiam ipfam ut in lup
poſitionegenitãeſſe.quoniã ingenerabiléipſam in Phcdroeliepnunciauit,fiuero quatenus
anima eſt,qualéeiushabetad corpusinclinationé in Timæo docet:qua ita autalio moadors
nat,ac mouet cæleſtia corpora.qualisampliusneceſſitaseft,ut in Timæo ex fuppone iplam
eſſe genitam afferat:fiqdem &uniuerſo múdo eſſe initium ,utdemöſtrauimus,tribuit Plato.
nõergo,cum múdicorpusexordium habuit,tunc& animainclinationé adipm ſumplit: q1
&noſtram aiamincorporegigniaflerētesno quidemde eiusſubſtātia generationé elleptc,
runt,ſed deeius in corporehabitudie,quæ téporisinitium recipit.qd uero quæ in Timæo de
animægenitura aſſeruntur,nihil aliud,quácæleſtiū motum ,& eorūdem adinuicē habitudi,
nem pdunt,quamabanima ſiqdem ut Platoniuidetur,animata ſunt, habuere licetex ipla
Timæi dictione huius rei fidem facere , in illisenim inquit Plato, quod Deus ſubſtantiam
media ſumens eius, quæ indiuidua eft & ſemper uniuerſa , & ſui ſimilis,& eius, quæ cor,
poribus diuidua gignitur & infup peſſeteiuſdemnaturæ , &qalteriuscúhæcmifcuiſletex
tenditac rectam conſtituit,deindehancarmonicisrônibus in longitudine duplicem diffidés
partituseſt,deindein formáliteræ X adinuicemduascopulās rectas interfit,& earum inter
fefinescõiungensduosconſtituit circulos,hunc quidemexteriorę,hunc uero interiorem ads
inuicem ſeinduobus punctiscõiunctos,deindeexteriorem circulumad dextera,ad læuā ue
ro interiorem mouit, & uocauitinquitexterioris circulationéeiuſdem ,iterioris uero alterius,
& exteriorem quidem circulúindiuiduú dimiſit,interiorem uerofextiespartitus ſeptē inæq;
les dupli,& tripliinterualloadinuicem fcexcedentes circulos coſtituit,& tres quidem motus
uelocitate equoscópofuit,quatuor uero adiuicem,& tribus motu inæqualeshis ita in Timæo
a Platone de animæ genitura difertis,quem tāta in ueritatis iudicio cæpitiſcitia,ut no exipla
nuda oratione globorum cæleſtiúmotum ,& habitudinem , qua interichabet,quâ ex ſuper
uentuanimæ in ipſisaccedereexiſtimat,in hisa Platone tradicofiteatur,quoniá & in cæteris
animalibus motus expartiúcorporis adminiſtratione,adinuicé habitudoab inſidéte iniplis
anima fuperuenit,quæ ergo effectui ppter caufam accidūt in caulam ,Pythagoricorumenig
matum modo Platoretulit.Lut& nonraro fitire,autexurire animá dicimus,quia adigétiæ ab
anima ſenſus corporiaccedit,in ipfam referentesaiam.De hisigituraccuratam inquiſitionē,
cui gratumeft.& acomentariis,quorum quidémétionem fecimus,priusdiſcere licet, etenim
ipſiquáuis æternumafferütmundum ,& animæexlupponePlatonem generationetradere,
taméin his circulum exterioré inerrátem accipiunt globum interiorem uero errantium glos
bos,quemſexties partiésſeptemerrātium circulos coſtituit,nõnulliuero exteriorem æquino
Ctialem audiunt circulū,interiorem uero circulúobliquú ,quos nónulliin formaliteræ & ad
inuicem ſecātegin duobus fignis libra,& arieteinter fe tāgunt:etenim inerrāsſub eūdem cú
æquinoctiali eſtaxem ,& circa huiusuertices uoluitur,errates uero circa ſigniferi polos.horú
circulorum inquitPlato exteriorem quidem ,hoceftinerrátemad dextrā,interiorem uero uir
deliceterrates,ad ſiniſtram mouetDeus.dextrâ quidem oriés,ſiniſtramuero occidens,home
rica coſuetudine nuncupās.inquitigit ille,ſiuead dextram eantadaurora,& folem fiue ad fi
niſtram ad obſcura caliginem ,inerrans.n.aborttuad occaſum.cộtrauero ferüturerrātes.uo
cat uero exteriorem motionemeiuſdé,quia uniuſmodi inerrātes mouétur.Equali.n-tempo
ris ſpatio inerrantia coficiuntmotum ,& eundem femp circūeunt circulum ,ex eiſdem femp ſi
gnis ortum ,& in eadệitidemſigna occaſum coſtituentia.motum uero interiore,hoc eſterran
cium alterius,ob ſcilicet motionis errátium alteritatem , appellauit.no.n.horum motus equa
li téporeabſoluitur,neq; cuiuſą idem.nepnunum ,& eundem unuſquiſqzambitcirculum ,
neg
 Contra Proclum , 30
nem in eiſdem ſemppunctis ipfiortum ,& occalumcóficiūt.ſepten uerocirculorum interioa
rumtres quidem partes interle ſunt uelocitate,dicens uero Solis & Veneris & Mercurii cirs
culos.iſtienim errátium pari uelocitatis curſu abſoluútur totúqzpannú fuú luſtrantorbem :
reliquos autem quatuor,&cum his cum inter ſeceleritate pares aſſerint, hoc eſt Saturni , &
Martis,& louis & Lunæ uocatosglobos.Saturni.n.ſtella 30.fereannisſuum ambitcirculú,
louis uero prope per duodecim ,item uero Martis annis duobusLuna uero per menſem.non
igitur ex animægenitura Platoni negotium cóflent nos perſuadere nitétes, 9 ingenerabilem
exiſtimat eſſe mudum ,eius generationem perſupponem nobisinterptantes.atqui ſi hocuer
erat,cur non,quéadmodumaiam manifeſte in aliisingenerabilem elle autumat, ita & múdú
nobis in aliquo ſuocomentario ingenerabilem dicereauſuseſt:atcontragenerabilemelſeips
fum , & genitum efle,& naturaipſum conſtare paflim clamauit.
Quod neceſſario Plato quiaſub aſpectum ac tałtuu venit mundus velfimpliciter ſubſenſum ergo
ſecundum tempus generabilem ipſum esſe ratione conclufit.in quo quia eg fecundú partesago
ſcăm tota ipſa elementa gencrabiliafunt, & corruptibilia,& ex ipſis con,
ftitutus mundus. Cap. XXV .
Ed quoniam aſſeritPorphyrius,Platonisdemonſtrationes,quæmundum declarât eége
nitumgenerationemeius nöeſſein tempore pbare,exquo rationecolligitnóſecüdum té
pus ipſum afferere Platonemgenitum efle noalienum a ratione puto,fihocipſum conſiderer
mus,ipfam Porphyrii dictionem prius adducétes.ita.n.habetur.infpiciamusigiturqualē de
mundo fignificatorum pdicari Plato alleruit,& quale interrogauit,& cui merito cögruit, & q
dem id ,quod in temporegenerationem declarat,ſit aſſuinés,cóſideretur,femper neerat,nug
in tempore genitus,an ab aliquo principio editus inchoauit.a quo principiotemporis geni
tum effe,quibusdemoſtrationibusinferatpferaturquales igiťiple.ſubalpectumatą tactú
ueniens inquit,& corpus habés,omnia ueroeiuſmodiſenſum mouétia funt,opinione comps
henſibilia,ſenſugenita,& generabilia apparuerunthor uero quidmagis ridiculum fit, quæ
enim cöſequentiæ neceſſitas, fi aſpectabilis,ac tactilis,atq corpulétus,a temporis initiogeni:
tum eſſemaxima neceſſitas, & omnimaior demoſtrationeefficacia,etenitu o admirâdemūs
dum ,quatenus cöpoſituseſt.gencrabilemeffe Platonem ſupponere aſſerens & huiusdemon
ftrationem adducere,aſpectabilemefle,actactilem pditumącorporeenúcians unde,dic mi
hirõnis neceſſitatemcóprobas: qualisenim neceflitas,omneaſpectabile,protinus eſſe &cõi
poſitum ,autoinoſenſumcui fupra omnem rónem fidempſtaredebeamus,teſtem adducis,
fed& nosomneaſpectabile generabileeſſenõdiffitemur,fednon ,quoniamcöpoſitum ,afpes
ctabile effe,fequit,& omnealpectabileſecúdum Platonem ,& generabile,iam ppter hocpro
compoſito generabile Platonem accepiffeeſt neceſſe.quoniá & trinadimélioalpectabile,oé
& tactile,& corpushabere neceſſario fequit ,& magnitudinefinitutn efle, & figuratum pror
fus,autcerta,autinordinata figura, & cótinuum efle,non ppterhocquilõexiſtimaret phorū
aliquogenerabilePlatonem intelligere.Quid.n.cogitgenerabilepro cöpofitomagisaccipes
re,quâpro terminato continuo,autfigurato,autaliquo alio,qd'omni neceſſario ineſt corpos
ri.Simifr enim ad ſenſum mouet,cöpoſitum ſequitur,& reliquorumq & q3, & fierinon polle,
mūdum procompoſitoeſie generabilem dicia Platone pauloantedemôftrauimus.aſpectabi
leefle,aut ſimpliciterſenſum mouens,nófolum cópofitum ,fed & in tépore generabile prora
ſusſequi,&nos ab ipſa euidentia perſuaſum Platonécredidiſſe aſſerimus.ex quatuorenieleç
mentis mūdum uniuerſum cóftarePlato palam oſtendit,& hociple Porphyrius cöfirmat,ut
in tertiodecimo Proclicapite cumad id loci peruenerimus demoſtrabimus, oia uero eleméta
omnibus ſuis partibus generabilia , &corruptibilia eē,ſenſu ipfo,his,quioculisnóſunt capti,
patet,qua enim quis partem acceperit aquæ ,autignis,autterræ ,aut aeris hæc
demonſtratio
omnino in aliqno téporegenita eft,& elleprincipium habuit,fiuero cüctæ aquæ partesinté
pore genite ſunt, totum uero nihileft aliud,quâpartes omnes, & totum igitur intempore alis
quoexiſtétiam fumpſit,utinterdum alia ad numerum fintelemétorum tota ,elemétorum.a.
Hii
 De mundiæternitate
adinuicem mutatio ppter mundi permanentiam facta,obeius,quod defecit, reparationem ,
eadem uidetur feruare ad numerum elemétorum integritatem.corrupta.n.aqua in aere for,
te trālmutata,rurſusuero corruptus aer , & in aqua tranſmutatus,aquæ reſiduum compleuit,
&inoibuseadem ratio.fed quemadmodum nauisfabricator aliquis interdum aliam nauista
bulam pfractam mutans,tempore totam mutauit naué,atqz aliam exalia fecúdum numerú
totam conftruxit.ita quidé & in elemétorum integritatem cótingit,parte.n.aliqua femp cors
rupta,altera uero eiuslocogenita,longo téporis interuallototam elemétorum molem mutas
ricontingit.fiigiťnon eademelementaadnumerummanétintegra,quod uero idem non ſe,
cúdum numerum manés eſle in temporecepit, & corrumpit,planum ſimulcum partibus,&
ipſa ſecúdum tempuselementa tota generabiliaaccorruptibilia eſſe,fiueronon elementorú
conſtitutionis initium nouimus,nóproinde neqzipſa,elle principium habere rationi conſen
taneum putādum eſt.ipforum.n.per partes nunc corruptio,& generatio, &ipſaexiftétiæini,
tíum capere non minimam pſtant perſuaſionem ,ſed quidem & cuncta,quæ exelemétiscona
ſtant,in temporegignunt,accorrumpunt,qualiafuntplantæ ,&animalia,metallaq , ac reli
qua corpora omnia.igiturfiomne corpusaſpectabile,ac tactile,aut ſimpliciter quod fenſum
mouét,autelemétumeſt,autex elemétis,hæcuero generabilia fecúdum tempus demonſtras
tum eſt,omne igit corpusſenſummoučsfecúdumtempus eſtgenerabile.Siigiturcælumex
ipfiselemétis conſtansfecúdumPlatonem corpuseſtaſpectabile,atqz tactile,cælum igitfe
cúdum tempusgenerabileerit.Ex manifeſtis.n.imanifeſta perſpicuafuntconſtituta.eadé de
caula, & fecúdum Platonem corruptionem ,quátum ad naturæ ſpectat rationem fubiturum
eſt.alíter uero totaelemétorum mole temporis initium ſempcapeſcente interdúqzaliisadnu
merum æditis,ex his cóſtitutum cælum neq principium ung ipſius elle habuiſle,neq finé
habiturum ,neq mutationealiquam habere,& alterationem pati in ſubſtátia ,a ratióeabhors
rere,utiq apparuerit,ex hacigiturneceſſitate aſpectabilefecúdum tempus generabilePlato
ſequi afferuit,& ppter hoc mundum ,quiaſpectabilisexiſtit,generabilem eſleratione conclu
fit:poterit utiq; &perinductionem hocipm iterum Plato accipere,fi.n.hoc ſenſum mouens,
ut animal,autaqua,autignis generabile in tépore eſt.& item aliud, & aliud,atq; cũctæ elemé
tares particulæ ,atq;totaharummoles.aſpectabileigituromne generabile.alpectabilis uero
eſt,& mundus ipſeigiturenitutiæfecúdum tempus generabilis,& fecus.Sideinonftrauimus
nullum intellectorum generabilis modorum Platonemaccepiſſe.Generationé.n.afíerit quæ
ſecúdum tempus.omneueronogenitum ,hoceſtnoſecundum tépus genitum , notione cũra
tionecomphenſibile definiuit:Sequiturigiturfecúdum conuerfionemcúcótrapoſitione,oé
non intelligibile,téporisgenerationéhabere.omne uero non intelligibile ſenſummoués,atą
tactile eſt,omneigit ſenſummoués,ac tactile,intemporegenerabile eſt.igiturquæſuam pri
mam ſuppónem deinceps cöſequunturPlatorationecollegit.Omne.n.nogenitum ſecüdum
tempus,incelligibile effe afferés,conſequéternonintelligibileomne,ſed ſenſum mouetfer
cúdum tempusaſſeriteſſegenerabile.autigiť priora aliquisredarguat,dico quidem qdeius,
quod fempeſt temporisgenerationem nõluſtulit,fed aliam quadam ,quod nos pluribus des
móftrauimus,aut ſiilla rephenſionem euadant.Sifecundum tépusingenerabile, intelligibi.
leelle afferit,feģturprorſus omne nointelligibile,fed quod ſenſummouet in tempore genes
rabileeſſe necellario igitur &non fineratiocinatione exeo, g ſenſummouet,mundum & tér
porisinitium habere Plato concluſit.
Quod Plato queſemper ſunt generationem non habere dicens nullam ab ipſis generatione aut eam
quæ temporis eſt folam remouet. Cap. XXVI.
Vod uero ſemper eſt generationecarere dicentePlatone,nullam aliam ,quam quæ té
Q
non hincaliquisaddifcerepoterit.nullidubiumarbitrorelle q lempereſtan aPlatoneuo
ceturprorſusimutabile,eoqauniuſmodi,&eodemfitfemp ſtatu, g enimimutatione,&
teratione
al
 Contra Procluin 31
teratione ſpectaturnunquãelle,quodeſtaſſerit,quod.n.mutat,neqz ho: eſtamplius,exquo
mutatur,neqillud rurſus,in quodmutatur.ſialiquod igituriniugicontinuaq mutatióeexis
ſtere conſpectum fit,hocnūquaerit,quodeſt.fituero femper,hocueroapud Platonem ſigni,
ficareg fempeſt & ipfe quidem planedefiniésipfum dixit,intellectione.n.inquit.cum ratióe
comphenfibile ſempfecúdumeadem ,& eodem modofehabés. Planum uero eſt,& ex qbus,
quodgignitur,nüquãeſſe,quodeſt,afferit.quid.n.inquit,quodfit,eſtuerenúqua. ſi igiť qď
fit,hoceftquod inmutationceſt,nun eſt,quod eſt.quodeſtigiť ſemper,hoc prorſusimmu
tabileeſt,eiusigitur,quod ſempeſt,interptatioeft,generationecarens,quemadmodum eius,
quod fit,quodeſtnunq.hoc igiturcum ita fehabeat modo,qualem generationem ab eo qd
ſempereſt Plato remouet,qrendum.ego quidem eam ,quæ temporiseſt,alfero. téporisenim
fecúdumquoduisinitio carens,hoc prorſuseſtimutabile.&cótra,ſiquid temporis, fecúdum
quoduiseorum ,quæcirca ipm ſpectantur initionon caret.hocnöeſt prorſus imutabile.qua
tennsenim principium habuit,eatenusexco,qd'non eſt,in id,quodelt,mutatumeſt. Quare
quodpenitusimutabileeſt,temporiscarereprincipiooportet.mutatio.n.omnis,&.in tempo
refit,& a temporeinitium cæpit.quare téporis principio priuatum ,& abomni tutú mutatio
neelt.Hæcigituradinuicemicouertūtur,&fiquid prorſuseſtimutabile,hoc & omnitempo,
risprincipio eſt ſuperius, & principioomni priuatum téporis uſquequaq eſt imutabile.me,
rito igiturquod ſempeſt,hoceſt quod omnino imutabileeſt temporisaſferit generationeca
rere, liuero quis qd generationecaret,locohuius,qdcompoſitionem non habetintelligeret,
dicat qua rationem habet,etiam qui interrogat quidqd fempereſt,hoceft ,qd ſecundum cas
dem ,& eodé eſt ſe habés modo,utinferatqd compoſitionemno habet.Si.n .& decem milies
quiscoceſſerit qd ſempereſt,hoceft,quoduniuſmodi&ſui ſimile, ſimplex effe,& incompoſi
tum ſednonomne ſimplex,& incöpoſitum ſemperuniuſmodi& noſui diſſimileerit. ſimpli,
cia.n.ſuntprimacorporumelemétadicomateriam ,& formā.non.n.in infinitum cópofitore
reſolutio progredit,fed reſoluentesinfimplicia prorſus deſinereeſtneceſſe.neqzutiq;aliquís
dixeritſimplicia hæc eſſe rerumenumero,quæ femper ſecundum eadem , & eodem mó fé ha
bent.Formæn.materiales,& inid ,quod nõeſt,refoluuntur,& ex eo, qd'noneſt,item ,ut pau,
lopofteriusdemoſtrabimus,ſubliſtutmateria uero alias interdum recipit,& abiicitformas,
non igiture numero eorum ,quæ ſempſuntuniuſmodi & ſui ſimilia ſunt materia,& forma,ğs
uis ſimplicia exiſtant.fiuero & æterneſint,quodfieri nequit,formæmateriales ſaltem eo,qd
interdum in alio fiunt ſubiecto,ut&materia alias aliquádo recipitformas.nóſempereodem
modo, & fecúdum eadé ſehabebunt.quéadmodumneqanima nfasat quidem & coloresſim
plicesſunt,nóſempertaméeodem modo,& ineifdem coſiſtunt.fiigiturutequiuales,acidem
ſignificans qd ſempereſt, & quod generationi nonſubditur, Plato accæpit.liquid.n.omnino
generationecarenseſt nõæquepoteſtſimplex,& incompoſitum ,atqz idqdſempereſt.no.n.
Iimplex omneeſt,qd fempereſt,neq prorſus ſimplex ſequit ſempereſt.non conuertitur ue
roadipm ,quemadmodumad id,qd generationiseftexpers ſempereſle.no igitur generatio
ne carens,locohuius,quod cópofitionem nóhabet,Plato accipit,neq generationem fecundú
cauſam declarare,abundeprius declarauimus.quoniāno corummodo,quæ ſenſummouét,
ſed & intelligibilium dium primam eſſe aſſeritPlato cauſam.rerum.n.oiumunacauſa,atque
principium.Siigiturqd' ſempereft,generationecaret,quæfecúdumcauſam ,omnia uero in
telligibilia,&generatione abſoluta fempeſſeaſſerit,non oium erit prima cauſa, & nõunum ,
ledpluraprincipia.quod quidem abſurdum.noigiturgenerationem fecundumcauſam rerú
tollit.qd'ueroneqineo,qd'fit,eſſehabet,per hoc,quod generatióe caret,fignificat,planum
exhis,nódixitnog gignit,fed generatióe carens.quæ:n luntiniugigeneratione,& mutatios
ne virouve non generationemhabétia.quid.n.afferitquod fit,exiſtésueronunq.&aliterno,
fiquid a temporefui elle initium coepit,hocoinoingeneratione,& iugi mutationeeſſehabet,
utfphæræartificialis,autcirculi cétrum.hoc.n.fuielle initium habuit.quádiu utiq; erit cena
trumimobile,acimmutabilc,quatenuseiuſmodieſt,prorſuseſt.Item triãguliſcientia ,quod
3! De mundiæternitate
tres angulosduobusrectisequos habet,eſle inanima initium ſūmit,ut in Platonisänima niſi
inea ſubrepſerit obliuio,fempuniuſmodieſt nulla mutarionis forma,mutata,&ipfeparticu
laris trjágulusut ligneus,autin tabula deſcriptus tres duobus rectis angulosequos habens,
initium quidéeffehabuit.eiuſmodi quãdiueft,nequt triãguluseſtmutatus,neqz uttresdua
busrectisequos habet.Quareneqtriangulusin generationeeſſehabet.uel tresanguli duob ?
rectisparesdumcoſpiciunturextant,& in quaplurimisaliisidem demoſtrari pot,non itaque
eſſe initium habésomne,prorfus & in cotinua generatione,& mutatione effehabet.Sıqdem ſe
mel quid téporis initio caret,id,& omnimutationeſupiuseſt,ut pauloante demóftrauimus.
cum hæc ita fe habeat,fiquod ſemper eſt generationem nöhabere dicens Plato.qageneratio
nem aufertomnem abeo
alterationem & mutationeauferre uult.cotingitquid,dumfiteéno
habet,neqz in continua eſſe alteratione principiūſuieſlehabere & fine,& hocpactonõelle in
alterabile,eiuſmodi nõeſteorum quæ fempfunt,neqzeorum quæ uniuſmodi,& fuifilia ſunt
non itaqeiuſmodi generationé,dico quidem qd dum fitefle habet,eorúquæ fempſuntPla
to negauit.Siigitur quodfempeſt non haberegenerationédicens Plato nihil aliorūgeneratio
nis ſignificationúabſtulit,relinquiťgeneratione quæ téporis eſtabeonegare ğ quidem des
moſtrare ppofuimus,ut.n.notionem mutationisabæternis quæ omne ambitgeft,oēmaufe
ret téporisabipfis initiú abſtulit.Mutationem ,n.oémanimaduertimus& intépore facta, &
ab aliquo incipientem tépore.quod igiturextra omnetéporisprincipiumeft,& extraeſt tem
pusomne:qd'uero extra tépus omne,& omni priuatüeltmutationeomnis.n.in tépore mu
tatio eſt.ſiergo qd femper eft,intelligibile,& æternum generationis expers eſt.quod uero ſen
fum mouet,& nõexiſtit aliquando,neqzæternú,generabileeft.Hæc uero fibiipfis repugnant,
ſenſummouéti intelligibile,& æternonõæternum &ei,quod fempeſt,quod núquãexiſtit,&
eiquodita generabile eft,idqd ſimiliteringenerabile intelligibileuero,& æternūgeneratioa
ne,quæ eſt fecúdumtempus,caret.quodigiť ſenſum mouet,& nõæternumtéporisſubiit gea
nerationem.Oppoſitis.n quatenusiſtiulmodiſingulum eſt,utin diſſerendi arte demoſtratū
eft,oppoſitainſunt,utnigredinicógregare,albo dilgregare,fi dominoimperare,feruo fubiici
imperio,fiaſpectushabituseſt uidere,priuationisnó uidere.fiualitudini ſecúdum naturam
abfqz impediméto agere,non ualere,noſineimpediméto actiones pficere naturales.dixiuero
quatenusſingulú iſtiuſmodieſt,utoppoſitaexiſtétiafummamus.Öppoſita.n.ut quæ adali,
quid,dominus,& feruus,fed horum quiſq;,&reſpirat,& fenfuprædituseſt,nout feruus, neqs
ut dominus,ſeduthomines ſunt,utuero dominus eftipfiineſtíperare,pariter& ſeruo, ut res
gaturimperio,uttaliseft,&albedini,& nigrediniineſt,utſint qualitates,colores,fed no utop
pofitæ funt,quatenus uero oppoſita diſgregare,& cógregare,limiếr ſipatriamare, filio amari
paterenim ,&filiuscontrarianonſunt:fedinter ea,quæ ad aliquid cenſent.Quareipfos con
trariano ſequentur,fed quæad aliquid.opponuntur uero ut cótraria,amare,& odere,ut uero
ad aliqd,amare,&amari.Quarefipatremamare,filiūamari ſeqtur.æque&inreliquis.itaigi
tur ſiimutabili, & ſempfecúdum eadem , &eodé modo ſe habenti,ac intelligibili,mutabile,&
núquam eodémodofehabens,arqqd fenfummouet,opponit,imutabileuero,quatenusim
mutabile eſt,temporiscaretprincipio,mutabile igitur,quatenus tale eſt, temporis principio
non uacans erit.

Teſtes citantur philofophi Platonem velle mundum generabilem efe fecundum tempus,& non vt
in ſuppoſitionc factum esſe dicere , neq; quia dum fic effe habeat. Cap. XXVII .
Voniam igitur ratio fatisdemoſtrauit Platonem uelle múdum fecúdum tépuseſſe ge
nitum ,hoceſt principium ipſiuseſſe habere ,cum priusnõexiſteret,quágenerareť.tés
puspfectoeſlet,& philoſophorumaſciſcere teſtimonia.Plutarchum qdem ,& Ătticum ,quos
omnes fatéturmanifeſte affererePlatonem arbitrari mūdum ſecüdum tempuseſſe generabi
ſem ,omittā.qui&côtrariaſentiétibus reſiſtuntziã uero & longashorum deciſiones noſtrip .
ceptores inſuisrelinquere Comentariis,e quorūnumero eft,&cæſarie eccleſie ppoſitus Euſe
 Contra Procluin 32
1
bius.undehosqdemego nuncomittā.Platonis uero auditoré rationiteſtem coſtituam .Quis
enim Platonis opinionis teſtis,cuimagis fidempſcandam dignúcenſemus,quãAriſtoteles,q
uigintifertur annos Platonishaufiffe doctrinā.folertia ueroeos oés, quiætate apud Græcos
ipſum pceſſere,longe ſuperauit.a Platone tātoperedilectus fertur,utludimens abipſo núcu
paretur.Huius uerouerbaadducens una&expoſitorios eorūdécómétarios,AlexãdriAphro
diſiei referam.cuiusteſtimonio perſpicua redetur Ariſtotelisſententia,quia dictio uiri natus
raobliqua,ac cótorta eſt,obiter in id,quodproponitur,alterafferturteſtis.
Ariſtotelis ex primo de Cælo libro,
Iſce determinatis dicamusdeinceps utrum ingenerabilis,an generabilis, & incorruptibi
lis,an corruptibilis priuscæterorum opinionibusrecitatis,paucis uerointerpoſitis.Oés
itaqz factum elleafferunt,fed factumquidam perpetuum quidam corruptibilemperinde,ut
quoduisaliud natura conſtitutum.quidam uiciſlim interdum hoc,interdum alio modo feſe
habere corruptionem fubeuntem ,idqhoc ſemper perſeueraremodo,ut EmpedoclesAgrigé
tinus, &Heraclitus Epheſius.
Alexandri Aphrodiſiei verba ex comentariis ,in ea que recitauimus expoſitoriis:
Vndum itaq genitumeſſeomnescú Theologos tum naturalesaſſerit,inter ſecoſentis
Mrei
re,in his uero,quæ ſequütur.diſſidere:Hi.n.quigenitumelleallerunt,perpetuum ipm
elleaffirmarút.Orpheus enim , &Heſiodns,& Theologor: plurimiin hac fuere opinione,&
poft hosPlato.nönulliuero quifactum eſſe afferunt,& caducum eſſeſimuloftendunt,perins
deacquorūdamaliorum ſingulum ,omnia.n.gigni,& corrūpi,conſpiciútur.Alii uero ipſum
uiciffimgigni, &interire afferunt, & qbuſdam rurſuscircuitibusgigni,&item corrūpi,acid
perpetuo fieri,& femp,ut Empedocles, &Heraclitus,& Stoicos inhacextitiſſe aſſeritopinios
ne.&poftpauca.qui uero generabile alleruntipm ,ac corruptibile,perindeacquoduisconſis
ſtétium aliud,utDemocritus.vt.n.aliorum quodągignit lecúdum ipſum ac corrumpiť ,ita
& mundorum quiſqueinfinitorum .
Ariſtotelis verba quæ deinceps propoſitis inherent.
Giturfactumquidem efle,perpetuum tamé elleafferere,ex hiseſt,quænequeunteſſe.não
I-folaponenda ſunt,quæ inmultis,aut in omnibus eſſe uidemus dehoc autem cótrariumac
cidit.omnia enim quægignuntur, &corruptionem ſubire uidentur.
Alexandri expoſitio.
yVmopiniones,quaseorum ,quiætate ipſum anteceſſere,demūdohabuere,expoſuit,&
Column
quærens quidabipfisrecte,autperperam dictum eſt.primü aduerluseos,quiipmgene
rabileeſle,ac
incorruptibilecoſtituunt,differit in quibus,ucdixi,Theologi,& Plato ponunt,
quorum & primú opinionem poſuit,& Platoné.n.huiusextitille opinionis, &non utPlatoni
corumaliquiallerur,mundum ,quifecüdumipmeſtgenerabilis,dicigenerabilem ,eo qd dú
gigniturelle poſſideatexipfis,quæin Timæoa Platone dicunt uerbiscognoſcereugio ali
quispoterit.ita.n.generabile ut iſti uoluntmúdum abipfo dici,quiagignit,&abolet.nung
uero genitus itaq;eaquæ ſunt,partiés inquit,quidqd ſempereſtgenerationeuerocarens,&
quidqd fit,exiſtens ueronung.demudo uero nongigni,ledgenitum elleutiť,& abinitio
rere pponit,non ſigignitur,fed ligenitus eſt,an ingenerabiliseſt,no.n.quærere coſtituitſigi
gnitur,fedligenituseit,aningenerabiliseſt.nõnulinaq funt,qui nitūcur, niin si trāſcribere,
ac legere,ſigenituseſt,li&ingenerabiliseſt.pterqua.n.quod abſurdumeft,quæ itanoſeha
bent,trāſcribereamplius &intelligi nequit,&nequaq quodabipfis dicit,his,quæ deinceps
dicütur,quadrare pot.dicit.n.parum
pgreſſus ipſumrurlus determinansproblemaſempne
eratnulloortusinitio,an genituseſt,ab aliquo principiocüinchoallet.hoc.n.ab aliquoprin
 De mundi æternitate
cipio inchoaſſe,noampliusfi & ingenerabilis eſt,trāſcribentibus locum tribuit.pponensues
rodehoc quærere,deincepsgenitum eſſe demonſtrat.planumabaliquoprincipio inchoaffe.
Hocn.erat ppoſitum ,quod non aliudaliqd' profecto principium ,quáfecundūrpseft.eteni
fiquod gignit,nõdum genitum eſt genitum planūquod nondum genitum ,genitú ueroeſte
múdum allerit.nonigiturq gignitfecúdum ipſum utgenitus.n.generari cumincæpiſſet,fi
nem iāgenerationis fumpfit.eteniſiita dixitmūdum generabilem ,utcum gigniťefle, habe
re recipiatipſum oportebat,aceūdem corruptionem fubire.etenim quod ita fit,utgigni,fic &
corrūpi fimul tributum fit.ipm uero dicens generabiléelle,non amplius & ipmincorruptibi
lem elle concedet,quomodo.n.ipm diciabiplo incorruptibilem afferüt: Siquidem.n.ita di.
cerent,nonco g corrumpit effehabere forteutiq talis incorruptibilem ipmeſſe afferens, ut
auferat in corruptioneellehabere,nõutiqgigni ipfum illeampliusdiceret.eiuſmodi.n.cors
ruptionitalis generatio conectitur.fiueroipm fecúdum tempus incorruptibilé diceret,p{pi.
cuum utią , & generabili fecúdūrpsuſuseſt.ita.n.incorruptibili,ficgenerabile opponines
ceſſeeſt.Ampliusperimere uolensadcorruptibileappareat ſequi generabile,ipm elle icors
ruptibileaſſerit.fi uero fecúdum tpsdicit ipſumeſſe incorruptibilé,hocutio ſequens genera.
biſe ſumit.fed nongenerabile qd dum generat elſe habeat,fed genitūatéporisprincipio ſes
quiturhocmodomūdum ſecúdum ipm genitum eſſeperſpicuumeſt.ſedißm quadam icor
ruptionis caufam quærere,qd Platofacit,nonnegātiseſtipmatemporis initio dicere genitú
efle.Si.n.erat ingenerabilis,in ſeipfo utiqz incorruptionis caufam atq principiūhabuiflet.fiq
dem iple ingenerabile ſuanaturaincorruptibile eſſe fatet ,gaúttãquanon ſua natura mun
dus exiſtat incorruptibilis,Deiuolütateeius opponit incorruptioně,fed & demundo pdicaa
ri fæpius eſt,indicium ipmdicereno ita genitum effe,ut dumgenerať effe habeat.Si.n.ans
tequâ genituseſtnõerat genusuero eſt huiusgenitūeſie ipfinodeco,q dum generať eé ha .
beatpdicatur,fedneqzilludcoſequenteradPlatonis opinionedicit.dilucidationis gratia ge
nerationé eius fupponiutmagis qualis eſt natura per iimulatāgenerationé nobiscognituris.
Nó enim protinusincipiéstãquã dehoc pcipuequæſiturus,pbiema hocppofuit,cum dimi
fiffet declarare,cuiusgratiaipm genitum elleafferat,cú ſit ingenerabilis,fed perindeatqz in li
bris derepublica,quiain ſermonede iuſtitia côferet,deciuitatis,&reipublice coſtitutioné no
nihil oratio,de his differens,ante,cuius gra diſſereret,dixit,ita de múdo pfecto feciſſett
Ariſtotelis ex eodem poſt pauca eorum quæ propofuit.
Vbſidium auté,quod quidá eorum ,quidicunt mūdum incorruptibilem qdemeſſe attas
Swelling
men factum eſle fibiiplísenituntferre,minime uerűexiſtit.inquiunt.n.& leperindeutg
deſignationes deſcribūt,de generatione dixiſſe,nõquia aliquádo ortuseſt müdus,fed doctri:
negratiam ,quia diſcétes magis cognoſcunt,fiut deſignationé, factü uiderint,hoc autem non
idemeſt.ut dicimus in deſignationum effectione omnibuspoſitiseffe fimul acciditidē,in ho
rum auté demoſtrationibusnõidem ,fed qd' fierinequitaccidit,ea não quæ prius,& poſtes
rius ſumunt ſubcontraria ſunt,ex inordinatis.n.afferunt ordinataelle orta,ſimnul uero inor
dinatumidé,& ordinatum haud fieripot«fed generationemeſſe,quæ fecernat,& tempus ne
ceſſe eſt.deſignationibus uero nihileft temporeſeparatum .
Alexandri Expoſitio:
Sfetutiæ hoc q diſſerit aduerſus nõnullos qui a Platone manarút,ut illisabſurdum intu
quoddam Platonis dicto ,& fuoexhibétibusac negãtibus,ita dicere ipi genitüeſſe mundú ,
uta temporis principio ,ac aliquádo non extitiſlemúdum ,ſeddoctrinæ gratia addiſcentiü , &
oftenfionis fubftátiæ ,acnaturæcius, quéadmodum.n.afferuntipm ci lubftátia refolonéfa
cere, & fiortus eſt,quo pfectoeſt ortus modo uelut mathematici cfficiunt in deſignationib ”,
nāq in illis, ex ſexallerens plato nõdicere cubum cóftare tetragonis,& tefolués,ac demoſtras
ex his
 Contra Proclum 33
es
exhisquo pacto ipſicóftitutio ineſt,nonquia ortus,aut cöpoſitus aliquãdo ſit,dicit,ſed quos
niamexhis ipſiellegenerationis ſuppoſitione demoſtrat,quoniã quidem ,fi ortus eết,ex his
profectoiſtomodo factuseét,nonalio modo,& demūdodiciaſſerunt.non.n.quia factus ſit,
fed quiaex his ipſieſteſſe,ſi factuseſſet,perinde,utipfiafferüt,ex ipſis eſſetfactus ipfos quis
dem nõrecteinquit.qd dictum eſt interptari.non.n.quihæc differunt perexéplar,euadunt
quinabſurditas ofonem cöſequatur.nulla eſt ſimilitudo,mathematicus.n.cubumex ſex alles
renscóſtare quadrāgulis, & eiusgenerationem ,e quibusipſeortum eſſe dicit, aut triãgulúex
tribus rectis,hæc lumit,quæ inſuntej,qd'exipſisgignidictum eſt.&in ipſo ſunt,fed no ſepa
rata,compoſitaſunt.& id reſolutioplane demoſtrat.Nāgzin eleméta,non quæ ſeparata ſunt,
ſedquæ inſunt, fit reſolutio.neqipſisopus eſt,aliquautfiatmutatio,fi exeiseffici debeat quo
náązmodo ex hisquæ ipſiinſunt,æditus eſt.Sidicuntqd'ortus eſt.omnianaqz ſimulexiſtétia
mathematicus ſummus alteraex alteris,quæ inſuntipſis,nitiť fimul ſtantia demoſtrare, non
enim eſtcubusquadrāgulorumcorruptiuus,qui perillorúmutationem factus,inſuntigitur
ipfi,nequtipliquadrãguli neceſſarium ,& antecubicoſtitutionem conſiſtant.Šimuligiť in,
funt,& in ipfo,utdiximus inſant,adſuppoſitionemnáq & non ueritaté generationé fumens
ex talibus fumit,quorūnon eſt corruptiuum id,qd'exipfisgenitum eſſe diciť .unde quæ ſu
mimus in alicuius generationé,fierinequit,utnonlubeãt mutationem ,& conferuent lexip
ſisefficiat aliquid,fedipſorum mutationefit,qdeffeexipfisdiciť.Hicuero genituseft,neqz
ampliusiſtiuſinodiad fuppónem fumpta generatioeſt.Talis.n.corum ,quæ ueregeneratur,
eſt generatio,& itaquæ natura fiunt,generant.N3.n.mathematicusad fuppónem amplius
gigni ſumpfit.fiextalibus ipfa gigniſuppoſuit,quæneceſſe erat mutationélůbeúdoipfa,aut
fecúdum qualitatem ,autfecúdum ordinem ,quædãcoſtituere. Demoſtrata.n.ad fuppónem
fieri noea,equibus ortus eſt,ſuppofita ſunt.uidenť uero,fed his exiſtétibus,acinſidétibus in
his, quæ demonſtrata ſuntex ipſis genitum eſſe,ſolā ſecüdum rónem ,additam habet cópofi,
tionem.talenãą ,&pertaliareſolutio.in his,quæ uere generant non ita fe habet.noenim ſis
mulfanguis menſtruus,&fætusneq fumul laterú,ac lapidū inordinatio,& ex ipſisdomus.
Ex eiuſmodiuero mūdum generant,nãq;ex mutationein ordinationis corporuminordinas
tam motionem mūdum generásex hocipm eſTegenitum aſſerit.quodcum fit utſit mūdus,
haud fieri pot.inordinatio nāqzordinationi cotraria, & inordinationétolli,Giordinatio eſt fus
tura.oportet-mutatione igitur ,& generatione uera eſtopus, ſiomnino aliquisin ordinatios
nemeſſe poluerit.náqz inordinationem pergenerationé,& mutationem in ordiné referri eſt
neceſſe.nõitauero in deſignationibus fefehabet,ſed inſidétibus,equibusipſorum generatios
nem ſupponüt,nihileorum ,quæ in ipſis ſunt,mouétes ipforumgenerationédemoſtrant.co.
uero ipſosnon recte dicere,nequtaſſerunt æque,utmathematici reſolutione uti,ſed
iectura
generationéfubfcribere,ex quibusafferuntmundūgenitumelle,hæcutſinthaudfieri poteſt
ipſoexiſtente,ſed tépore pelledebere ,utin oibus euenit,quægignunt, quæ.n.uiciſlim fecor
rumpunt,&,uteidem ad luppónem inſınt,fieri haud quaquam pót.quãobrem mathematici
ueridicunt ſímilia,quiafferuntnondeſignationum dicere generationem ,ſed declaratiois,ac
doctrinægratiaſuppoſitioneuti.nõenimex cótrariis, neqex ſeparatisprorſus generatio,ip
ſisideo & fimul inſunt.Hisuero,quægigni,& genita eſte dicunt & quæ ,equib genita ſunt,
ideo & in id,qd'ellenon pot,dicunt figurarumeſſe generationem.fedno quidé, &ad ea,quæ
ſupponunt,ipfiut eſſenon poffit,cótingit.quodhisquigenerant múdum ,& ad ſuppoſitioné
elleacciderenon pot.ſimulenim inordinatio, & ipſorum ordinatio,utfit,haud fieri pot.qua.
repeſſeſecüdum ipſosmúdi inordinationemneceſſe eſt ſiquidemerat,cum.n.erat ipſa,uteſ
letmūdus,fierinequibat.Pergenerationem igiť uere apudipſosmūduseſſehabuit.&atem
poris principio,& mutatione aliqua,ac corruptione,non.n.hæcmundo ineffe,neqzſimulipſi
inelle qualia,e quibus ipmgenitumeffeafferút:eſfet.n.ita genitum reſolutio.in talibus enim
quæ ſimulelle poſſunt,reſolutio.fedfieri non pot,utſimulinſint ipfi,quæ ſimul inſunt,& mu
tant mundi generationis & ſubſtātiæ caufæ,ſiuero múdocorporum inordinatio,exquages
 De mundiæternitate 1

nerant ipm , non inſit, neqz ſimul infit, ſed pexciterit,& ipforum mutatione mudi generatio,
fed non æquein mathematicis uerautiq generatio eſſet dicta,neqzreſolutio, qualis in mathe 1

maticis,ex eiufmodi.n.alicuiusgenerationé fieri ſupponés,quibusnomutatis, qd ſuppoſitú

eft,exipſisut fiat,fierinequaqpót.is generationein ueram nonad rõnem uſqz accipit.
Ariſtotelis ex eodem .
Onnulli.n.ſunt,qbuscontingereuideť,& corrumpi aliquid,cum ingenerabile fit. &ge
A
N nitumeſſeuelutiin Timæo incorruptibile perſeuerare ibienimcælum genitumeſſeal
ferit,reliquoautem tempore femperfore.
Alexandri.

TOnquia utraqz ibideſcripta fint, ingenerabilequidcũ exiſtat corruptumiri, & genitū,

N perpetuum pmanere,folum naqibifecúdum defcriptum eſt,ut & ipfe infert,mudu gi
dem factumeſſe,eſfe uero perpetuum ,ſed qd'hoc dictoeum quiid dicitillud fequať.nonal
terius eſtſentétiæ dicere.aliquod genitū non corruptum iri,& ingenerabile corruptioné fubi
turum.fecus & æque eú ,quidicit múdum genitum eſſe,non corruptūiri,atqz illum , qui inge
nerabilecũaliquod exiſtat,corrüpi ſequitur.inordination ,ex qua genituseitmūdusſecüdu
ipſosingenerabilisexiſtés in ordinem & mūdum tranſmutata,corrupta eſt.alterum.n.in Ti
mæo,q folum dictumeſt,ipfe quidinferens declarauit ,q dictum eſt.ibi enim ccelum inquit
factum eſſe,atcertereliquofemper fore tempore.
Ariſtotelis ex octauo naturalis auſcultationisa
Tuero de temporisæternitate oium ,uno excepto,cómunis uideteſſe fententia,ingene
A rabil e.n,eſſe dicunt,&
n.ing
ppterhoc Democritus,qdfierinópoflit,ut omnia genitafint,de
monſtrat-tempus, enerabile.Plato auté folus generat.una.n,ipluın cumcælo genitūcē,
cælum ueroafferit genitū.Ariſtoteles igit' hæc,& huiusmétem in Comentariis, quosinipm .
compoſuit Alexander,inueſtigauit. &priusin reſpofionibus,quas adduximustauri Platonis
ciex cómentariis, quos in Timæú confecitplurimos & alios Philoſophosita de Platoneexiſti
maſſe planum factúeſt.Forte operæpcium , fieadem iterúrepetamus.ita,n.differit taurus.cú
quæfitum ſit,fiPlatoniplacuit múdumeſſe ingenerabile de hocPhiloſophi magnopere diſ
fentiunt.Ariſtotelesigiťinquit Timæūdicere generabiléeſſemūdum allerente l'imæogeni
tumeſle,etenimeius comentarium de uniuerſo tãquãgenerabilifert,& Theophraſtus in eo,
quem copoſuit libro de naturaliúplacitis ſecüdum Platonem ingt,mundumelle generabile,
& ita obiectiones cõficit,iuxtauero oftenditforte declarationis caufa ipm fupponeregenera ,
bilem eſſe. &qdamalii.ita fecúdum Platonem generabiléeſle,nonulliuero ingenerabile intu
lere,ita didicimus,& hicmultosalios Philoſophos& Theophraſtú hæc dePlatone enūtialle.
atqui Theophraſtus.utinqt,nixus eſtdefendere,nunq declaratiois cauſaipm ellegenerabi
lem ſuppoſuille Platoné.fed deincepsitéipfe tauruseiuſmodi ſupponem perimétem addu
cit Theophraſtum ,itaq poſt pauca eorum ,quæ ppoſuimus,hæc differit.mos Platoni doctri
nægratia genita tradere,quãuisin libris deRepublicæditam inducitciuitaté,utin eiusappa
ratu,iuſtitiæ generatioefficiat clarior.Qd quidem Theophraſtus dicés forteutiq generabi
lem declarationis cauſa perinde dicit,ut& inqtin factis deſignationibus cöſequamur ,niſi for
te generatio no ſimiliter deſignationibusfe habet.iſtud idédicit Ariſto.inquit.n,& ille in der
ſignationibusin principio cótraria fupponilicet,in müdiuero generationeno item.ut fi quis
motum ,& ſtatū ,ordiné,& inordinationem fupponeret,itaqz mundi fubfiſtétiamnon uacare
principiononegare Platoné,fed ipſielle principiū tribuere tum abúdáterut puto, ratiotum
Philoſophorúde Platonis opinione teſtimonia his,quiprorſus contentioſ non ſunt, & poſtes
riorem ppria cupiditate nonducūtueritatem ,demonſtrarút.quæ qdemProclus in ea,cuius
fæpe
 Contra Proclum 34
he fæpememinimus,proTimæoaduerſusAriſtotelé rationeexhis,quæ Porphyrii ſunt,itétrão
น
fcribensponit,ex circuitibus demoſtrare nitens Platonemūdigenerationemabſqz principio
elleexiſtimaffe.quoniã mundi exéplar perpetuum elle afferit,& quia mundiſubliſtëtiæ inqe,
Dei bonitascaulàeſt.Bonus,n.inquit Plato erat,bono uero nulla unquadeulloaboritur iui
dia,ex quibusProcluscócludit,fimundiexéplar ſempereſt,& mundum exemplaris ſimula
crum ſempelle,&fiDeusablqzinuidiaſempeft,quoniam eſtſemp bonus,femp & mundum
eſſeneceſſariumeſle,aut ſiſempnoneſtmundus,potétia efle ,&huius fabrum & hac de cau
faimperfectum ,ac temporeindigentem :Hæc igitur&eiuſmodi,utiam copioſein fuperiori
bus inueſtigata muncomitto,perfpicuum enim his confutatis,neque exhis Platonem mun
dum arbitrari,elleperpetuumillatumiri.
Quod naturaſolubilem ego generabilem Plato eſſe dicens mundum confequenter &faftum eſſe
ipſum enuntiauit, eoq, eſt immaterialeſecundumfuæ naturæ rationem ,e non aduentitiam
øb altero, apparatam habet immortalitatemſecundnm Platonem inger
nerabileſequitur. Cap. XXVIII ,

Eliquum uerode ea,quæ diximus coſequéseſſet,utquæin principioppoſiticapitis nos

R polliciti ſumusconſiderare,niſiipſeſibiipfi Platocontrariam dicens dephendetur.ſieni
omni,quod factum eſt fecúdumipſum neceſſārio interitusineſt,hocuero cum oppoſitioefe
cundumcóuerfionem ,ſequit ,omnequod non corrüpituridnon eflefactum ,quomodofieri
poteſtutidem ,& fimulcorruptionisexpers, & ingenerabilemūduseſſe ſupponať ,ad hocau
temobuiatio cópendioſaeſt.Si.n.ſecúdumtempusingenerabile, &per naturam corruptiõis
expers eſt,ſiigiturcuinatura incorruptibilitas inſitanoneſt,id fecúdum tosnoneftingenera
bile,nómundo natura incorruptibilitatem ſuppoſuit Platocótra náturā
elle corruptibilé af
ſerit.omnenāqiunctum fieri poffe,utfoluatur,quatenusſolubile.ſiquidem.n.geniti eftis,in
quit.nequaqimortales fitis,neq diſſolubiles omnino,neq;diffoluemini,neqz mortis fatūgus
ftabitis.mea uoluntatemaius item uinculú,&firmum magis ſortiti,quáilla ,quibustū cugis
gnebamini,colligati.SiigiturinqtfecúdumPlatonémundusmortalis,ac diffolubilis exiſtit,
indiſſolubilem uero ipm opificisuoluntateindiſſolubilis inqtnon natura,ſedmea uoluntate
& ingencrabilis eſt ſecüdum tøs,ita ſibiipſi inoibus conſtare Platonem oſtenſum eſt, liquidé
naturāimmortalem putabatmúdum ,& indiſſolubiléa deo factum ,qualia;& intelligibilia eé
àſſerit,& ipm fecúdum tempuseſſeingenerabile ſupponicoſequebatur.ſinaturadiſſolubilis,
nihilautem eorú,quæ fecundum tps lunt ingenerabilia diſſolubile,nõitaq;fecundum tpseſt
ingenerabilis.namppter idipſum inquitPlato,quoniãmunduseſt generabilis,obid,& dillo 1

lubilemeſſe.quãobrem quæ ppriaprincipia cólequuntur,cocluſt.hoc indiſſolubiles qdem

noneſtis,neqprorſusmortales,nohoc dicit,utnõnulli fabulantur,qd'no eſtisfimplices, fed
intelligentiacontingitnosin ea,exquibuscópofiti eſtis reſoluere,& hac mortaleseftis,natura
folutionis,acinterituscapaci,exoppofitopſpicuum eſt noquidem inquit diffoluemini, neq;
mortisparcam ſentiétis,mea uolütatemaiusadhuc eſtís uinculum & firmius illis ſortiti,quá
illa,quibustum ,cum gignebamini colligati.fiigii ſolutionem ,acmorté ſecundum notionem
ſignificat, & ficipſoselle aſſeritmortales,&hoc,no foluemini igit,neqzdiem fati uidebitis,nó
utig hæc patiintellectiôeſignificarct,quod.n.affirmatioponit,hoc neceſſario tollitnegatio,
folutionem.n. &mortem ,quâipſis inelle ex ſuanatura dixit,hác rurſus Dei uolütate iplis nó
inelleenuntiauit. Siigiturex natura habet,utnotione,diſſolubiles,acmortales ſint,Deiitaq
uoluntatenotioneſolutionis,& interituserútexpertes.iſtiuſmodi igit,quod diſſeritur,eſtnố
eftis quidem intelligétia diſſolubiles,neqzmortales,neqz moriemin idem igiturtumdiftolus
bile intelligentia,tumeadem non diſſolubile. &contradictiofimulerituera,liigiť hocfatuú,
acdictuftultum , & in ſimplicianotione reſoluiplanumſolubiliaac mortalia no notione, fed
natura cæleſtia eſſeaſſerit,ſedquoniâ & Gieiuſmodifortica ſunt naturā,tamenPlatoni uidet
pļam ermanereperpétua indiſſolubilia,acimortalia nonuinculo naturali,ſed Deiuolüta,
I ii
 De mundiæternitate
te contenta,ppterhocinquit.non omnino efle indiſſolubilia , &mortisexpertia,fed mortalis
tatem induere,& diſſolutionéquátum ad ipſorum attinetnaturā,quoniã eiuſmodieft natu,
ra corporea,& omnegenitum diſſolubile elle,acmortale,quiaopificisuoluntas quouis natu ,
rali uinculo robuſtioreſt,imortalitatem ipfacoſequi,perpetuoipſisabopifice intellectā.per
inde.n.fiquisdomum ,autnaué continuo fabricās,& partescollifasreſarciens plurimú hanc
permaneretéporis caueret,ita& Deú inquit Plato rediuiuam ,mundoimortalitaté gratiscon
cedere.Audiigiťqualia dehocrurſus in dialogo deregnophilofophatuseſt. ita.n.inqt.uni,
uerſum.n,hocDeusipfealias regit,agitat,atącircúuoluit.tunc dimilit,cum circuitus ipſi jā
temporis accomodatimeſuram ac modumadepti ſunt,fponteite incontraria reflectitur ani
mal,&prudétiam ab eo,quiaprincipioipm concineconſtruxit accepit circuitusauté neceſ
ſario hac de caufa ipfi,innatiquãobcauſam ,quia fecúdum eadem & eodé modo feſe femper
habere, & idéeſſeſolisoium diuiniſſimis cögruit.corporis ueronatura non huius eſt ordinis.
qué uerocælum autmūdum noiauimus.plurium quidé,& beatorumagenerante particeps
factus,ſed cum corpore comunionem habet.unde fieri nequit,utin uniuerſum ipfe mutatio
nisſitexpers.ita igiť&in his Plato non diſſidetab illis,quæex Timãoexpoſuimus,inaltera
bileautė, & fempfecundum eadē,& eodem modo ſeſehabere,foli intelligibili,& diuinæaccó
modatum eſt ſubſtātiæ.naturā uero corpoream oém nõhuius afferitelle ordinis.unde& cor
poreammundiformâfieri non poſleoino,ut mutationis ſitexpers enuntiauit,fed tūconuers
Tiones,&mutationes uniuerſum ſuſtinere,cum cóuenientem iā temporis méfuram circuitus
fumpferit.&hoc rurſus ex facris lfisdecerpens,utrecte nónulliex noſtris indicarunt. Circū,
uoluere.n.cælum ,& rurſusaſcédere,cum ia conueniétem temporis méſuram circuitus cæpe
quoniã itē Plato audiés
rintquidaliudeſt,quáquaſiopertorium ,cælosuolui,ac mutari.ſed
hoc.morté.n.Deus non fecit,& hocinelle omniapoſledit,Immortalem putauit oportere per
manere uniuerſum :audiquomodo iterum in eodé de regno dialogo nonnatura immortalita
temmundo,fedaduétitiâabopificeaccedereafferuit.exoibus quidéhismundum ,neqz ijm
oportetdicereuertere ſeipm ſemp.neqzuniuerſumadeo uerti duplicibus,ac contrariiscircui
tibus,neqz ité duosdeos lībiipſis conluletesincontraria ipmuertere,fedqd nuper dictúeſt,
&folum reliquum aliasabalia diuinacauſa duci rurſus uită adeptam ,acimortalitatéabopi.
fice bparataſuſcipere,aliascum dimiſſus,recurrit.perſeiým talitempore oportere recurrere
miffum adeo,utmulta ambituum millia abſoluat.per hæcigiťmanifefte tağcælum fecundú
naturânon poſlideatimortalitatemppter uniuerfæcorporeænaturæ fluxibilitaté,item in
quit ipmacquirereuiuere,& abopificeimortalitatem inſtauratricéipſiaccederc.Si igiť cælű
elleanimal Plato exiſtimat,omniueroanimali efle, & ſubſtātia fecúdum formā uita quæ in
ipfo eſt,ſubſiſtit.itaq cælumelle,&fubftãtia in formappria habebit,hācaūtuitam.ité,& ité
adipiſcicælumaſſerit.& reſarcitricem ipſiabopificeimortalitaté accedere.noigiť natura in
diffolubilem &immortalem cæliſubſtantiam Plato eſſe putauit.itaq neqzeius fubfiftétia ſi
neprincipiofupponit.omne.n.quodprincipio caret,& fecundú naturamortalitatisno parti,
ceps ellenecefle eſt,& omne,qd'natura corruptionis nõeſtexpers,neceſſario generabile eſt.
Quod quibus abfq; morbo Senio eſſe dicit mundum Plato, bis ipſis manifeſte demonſtrat non
fecúdum naturam eiuſmodi ipſum esſe putat , eo q etſi nibilſit extra mundum , q
ipſum eorrumpere valeat ,nihilminus corruptibilis eft, quia propria
finitus eſt virtute, & q,hec eadē e Proclus in aliisplar
ne confeffus eft. Cap. XXIX.
uero inaliisPlato múdum fufficiétem , & minime indigum afferiteſſe abſaz morbo,ac ſe.
rumpētium quippiáfuftinété.non.n.eft corpus extra
lo externorum ,atqznoſtra coripora coram
mundum ,aquo utiq;eiuſmod quippi paci poflit:utſingulaquæqa cótinéte, neq perins
de,at
 Contra Procluin 35

D
de,atq;corporanoſtra,&particulariumunumqaqacontinéte diffoluit,& eius,qd'deeft,re
ſtaurationem per ea,quæ extrinſecusingrediuntrecipit,ita & cælū.nihil.n.extrinſecuseſt,
neqiým reſoluens, neqz alimento recreăs, ipm.n.fibiipliinquit Plato alimétū ſuiipfius tabé
pber.Alcerius.n.diminutio ,alimétű euaditalterius-aeris.n.ficótigeritcorruptio, autáſ ,aut
ignis generatione.& eodé modo in aliis,ficigiť « ,ut dictumeſt,externis minime egés eft : &
ita ſinemorbo, &abfqzſenio,utexterni nihilhabeat,aquopatiat,idnonideo eſt, qanatura
V fufficienseſt&imortalis.folam não ſubſtātiæintelligibiléſempuniuſmodi &ſuinódiſſimi
i lemeſſe afferuit.naturā autem corporea ab hocordine ellediuerfam ,eorũauté, quægignús
1
tur acintereunt,oémeſle,quæquere nunğexiſtūt.quomodoigiť rurſus,niſidictomo,tum
fufficiétem ,tum indigétiæ expertem ellediceret: quoniâ.n.in hâcſentétiam hæcdemundo
1 diſſerit,nihilmelius,quá nosaudire philofophiuerba.Hæc.n.in Timao diſſerit, ex his qdé,
atą eiuſmodi,&numero quatuor mundi corpuseffectú,per pportionécöfelliſunt,eaamici
tia ipfefecomplectit,atqzita apte coheret,utabaliis pter @ abeo, quicolligauit, diffolui nes
queat.quatuor qdem unum eoreſingulum müdiſumpfitcóftitutio,ex igne.n.omniaqua,&
1
aere,ac terraipm conſtituit,parté nullius aliqua,neq uirtutéextrinfecusrelinqués.hæccogi,
1
tans primum qdem uttotum ,qñ maximeanimalpfectum expartibuscóſtaret perfectis.ad
hæcuero,unu, tāſnon derelictis,ex quibusaliudeiuſmodigigni poſſet,ampliusuero,utſine
1
ſenio,acmorboeffet,intelligés,utuehemétercorpore calida& frigida,& cuncta,quæualidas
habétuires eſſent,quæ extrinſecuscircúſtāt, & incidunt,quærösfoluit, &morbos,& ſenectu
tem inducétiacorruptioné inducunt.hac de caufa,& cogitationetotum ex totis oibus perfes
ctum ,& abfq; fenio,& ſinemorboipm fabricauit Deuscauſasin his tresdixitPlato,qbºnul.
lumextracælumopifex relinquit,elemétum ,neæ parté,neq uirtuté, parté.n.corporis loco
dicens,utpartéaliquaignis,autaquæ ,aut reliquore corpore.náq partes corpora ſunt:uirtus
tem uero qualitates,quæ formā elemétis cóftituunt,caliditaté,aio & frigiditate, humiditaté,
ac ficcitatem ,grauitatem ,& lenitatem ,atqz reliquas.unam ,quidem ,utpfectus ſit mundus ex
totis totus,&perfectus ex elementis factus perfectus,alteram uero,ut unus ſit folus,mun
dus,nõut Democrito,&aliis uiſum eſt,plures,autinfiniti ſintmúdi.ſi.nmundus ſecúdú Pla
tonem eſtanimalexquatuor coſtitum elemétis.nullaautéextra mundumeleméti pars deres
lictaeſt,neqzigiťalterú,eleinétismūdum coſtituentibusinhocoibus comphéſis,mundum
elſe cótingit.tertiâuero,utabfqz morbofit,atqzfenio fentiatmūdus,cum nihil fueritextraipi
ſum ,aquopatiatur.utn.noſtra corporaimoderaterefrigerataa cótinente,& calefacta hume
ctata,acexiccata reliquasperpella fuerint affectiones,ab eis moderata delabiť temperies , p
inde ſeneſcunt,ac deſtruunt.ita inquit.Siextra cælum elementorú partes aliquæ ,aut uirtutes
relinquant,quæ extra,cælo occurrentesexdénimirúipfiobpropriæfacultatis efficacia,affe
ctiones inuliffent,quæ & noftrisacótinentecôtingunt corporibus.itaq ,uthis uniuerfum fos
lutum efletaffectionibus,oém inquitelemétorenaturam opifex intus concluſit,atqui ſiſene
çtutem ,ac ſolutioné cælumnaturaaptum ,utpateret,non eſſet,nequtiqſiuniuerfa elemen
tognatura,quæ extrinfecusexiſtit,eiappelleret,ab ipſis aliquádo quippiä,cú talia exifterét,
pateretur,cuiusnatura eiusnóeflet ſuſceptrix.Quid.n.utig ſubſtátiæmundironalesabeffis
caci corporepotentiapati poſſent.non igiť,quiaexpersalterationis ſit,non ſeneſcit,neg mor
bo cælum obnoxiú,& eiusfecúdumnaturaimmortalitaté fupponit.contrarium.n.qdquidé
dixi,ex his,quæ nuncdifferui,demoſtratur:qñnaturaſolubilismundus,qué& mortalitasco
ſequebatur,qñ &generabilis,qñ &corpuscuult.n.ipm perpetuo pmanere,ut nullaex attes
ctionibus,quæ corrumpere polſunt ſuſtineret.nihilextraipmeor ,quæipmcorrumpere na
ta ſunt,molitor dereliquit.qd' uero naturaindiſſolubile nõelt,a quouismoaliqñ diffolui por
ſet.non igiťin mundianima eiuſmodi quidapud Platonéfabercauit,fed hancexmedio om
nino adextremum cælúcomplicāsnihiliſtiuſmodi ſuſpicatuseſt.núſob cóplicationé, que
adeaeſt,quæcalefaciút, ac frigefaciunt,mutationéaliqua,&alterationéſuſtineret, intelligie
bili.n.ex.ſtit natura,quæeft fempuniuſmodi& ſui ſimilis,atqd demúdiaia dico,nem...nor
 De mundi æternitate
ſtras corporibus colligāsanimas, & imortali mortale inſerens,quideor,quæcorrumpere ua
lent,iplas,cauit.qñ & ipſasnaturæ imortalis aſſeriteſſe.nihiligit,quodnatura imortale,fie
ripot,utabelementis patiat.hæc.n.interſe ſola pati nata ſunt,quæ eiuſdéadinuicé materiæ
cómunionem habét,& natura,quæ ſimift afficipoffit,fortitafunt.quare &cælumniſi eiuſdé
materiæ ſitcum elemétis,náexipfis fecúdum Platonem conſtat,& cuncta elementor natura
exteriusipſiobuiaret.nihil utiqabipfisſuſtineret,nunc uero qñabhis,ex quibusconſtitutu
eſt,patinatumeſt,ut nihil pateret extraipminquiteffectoremnihil reliquiſſe.fed fi & nihil
exteriuseft:a quo patimūdum poflit,ſed qm Platonouitomne corpusa uirtute regi finita,&
nullum corpusuirtutiseé infinitæ.Díſcipulus Platonis Ariſtotelesin fine ſermonisoctauide
phyſico auditu demóftrauit,omne ueroqd'infinitæuirtutisnõeſt,ut peréne ſic fieri nequaq
poteft,& ppterhoc, &cælum &mūdum uniuerſum ,qui naturæ corporeæeft,& uirtuté ha
Þet finita,non utiqißm ſibiipfiut perpetuomaneat, quáuis nihil fiteor ,quæ ſunt exterius,
quod ipmlabefactare poffit,adiumentoeffepot.uirtutem.n.finitam ,qñ finitaeſt,fierialicó
imbecillem ,neceſſeeſt,uideťueroipſi,indiſſolubilis permanere múdus, cuius gratia ipfum
opificem ,quieiusuitā,& imortalitatemparat,ipſi pelle uoluit,utita pmaneremundus,ſemp
poſſit.Si.n,natura alterationiminimeobnoxium ,& imortalem Plato elleputaffet: qualéeſle
afſeritintelligibilium naturā.quornodo ité reparatricem elleimortalitatéeius.Hæceni repu
gnantia ſunt,autquomodo nihil extraipm relinquit.neabeopatiens ſeneſcat,acdeftruatur.
cum ueroipfi,& ineſſe aflerit,utindigêtia careat,noquianatura ſitſufficientis,fedeo qd'eok,
quæ exterius ſunt,nulloindigeat qd deficit,eiusadiectiôe repleat,ac reſarciat-audiigiť qua
lia,& de hacin Timæo diſlerit.leue dem omne extraipm accurate expoliuit,multor gtatia ,
oculis.n.noindigebat,afpectabile.n.extranihilrelinquerat,neq auditu,neq;.n.audibile, ſpi
ritusnõeratcircuſtans ſpirationeindigés,neqz rurſusopus aliquoeſſetinſtrumento, quo ali
métum inipm ſuſciperet,priusuero arefactum rurſus emitteret-Diſcedit.n.neq; accedit ipſi
deſideratum.no.n.erat.iplum.n.fibiipſialimétum ,ciuscorruptionem pbens,& oia in ipfo, &
afeipſopatiens, &agensextra arté genitus.exiſtimauit.n.ipm cumeſiet ſufficiés,qua aliis in
digens, meliusfore,igitnon indigüeſſe ipſi ineffe,neq natura ingtindigétiæ expers,fed quia
nullo externozindiget.non.n.perinde ut nfa corpora eius,quod deeſtrepletioné exterius,&
mūdus uniuerſus ſuſcipit,ſed iple a ſeipſopatitur ac in ſeipmagit parte uidelicetagete,parte
uero patiéte,& alteriuspartiscorruptio,alteriusalimétum ,& augmentum efficit,cuius uero
partescorruptionibus,ac alterationibus ſubſternunt,huius& totúeiſde ſubſternineceſſeeſt.
liquidé &totum ,quácũctæ partes,nihil eſt aliud.undereſarciéteipfum ,ac cöponente indi.
get.noigituraffectioneuacat,& nóindiguseſt mõdus.fed eor,quæ extriſecus funt; minime
indigens eſt.& abexternisafficinopot,quoniam nihilextrinſecuseſt.ipfe ueroaſeipſo patis
tur,actabeſcit,tale uero naturaaffici pót,& mortalitas eſt capax,nullü.n.core,quæ natura ps
ditaſuntimortali,ut quæróne participāt,neqzeorüdempartes pati aliquid,auttabefcerenas
tæſunt,qñ & impartibilis,acfimplicisnaturæ coſtatomne.ſialiquid qdem eſt fecundúnatu
ram imortale,itaq; fi nó natura imortaliseſtmūdus,fedaduétita& relárcitricem extrinfecus
imortalitatem ſuſcipit,natura intentioni obnoxius eft.fiuero fecundū Platonécaducusnatú
ra,rõnicoſentaneum eſt ipſieſleinitiūtribuere.&ita nihil Plato in his fibiipfi repugnás ſup
poluit,mundumgenerabiléeſle afferens,& naturamortalé immortalitatéqzipſicómunicatā,
&fupranaturā abeiusopificeaccedere.qd’ueroneqzProclumhæclatuere, fed&ipfeaccura
te quátum ad ppriā ſpectat naturā mūdum perpetuitatemnõhabere,nouit,eo qd uniuerfa
corpora naturaa uirtute contineturfinita ,femper uero elle extrinfecus aduentitium accedes
re nunc ueronos ultroneus fallit ſimpliciterfecundum Platonem mundumnon eſſe corru
ptioniobnoxium ſumens,acnondiſtinguenshocquomododicitPlato,exhoc ingenerabile
ſecundum tempus eſſe mundum arbitrari colligens,perfpicuúerit,fiex multis paucaeius ad
ducamusuerba.quoniam ſempeſt ſolumećalleritintelligibile,omneuero quod fenfummor
uet generationi,& corruptioni obnoxium ,conſiſtensuero nüquamreſpondens pro Platone
 Contra Procluin 36
Proclusultraaliaplurima,& hæcadiecit.
Proclı ex ratione, que inſcripta eſt conſideratio eorum , quæ aduerſus Platonis Tin
meum ab Ariſtotele ediſſertaſunt.

f
totummūdum ,quo uero pactono,& exquibusnobisipfeconcedit, ſic diſſerereoportet
nullum.n.inquit corpusfinitum potétiapditum eſſeinfinita,& hoc in naturalis aufcultatios
nisoctauo demóftrauit.Siigit finituseſt mundus,& hocipſe
demoſtrauit,ipm infinitā non
habere potentiâ neceſſariüeſt.ſed quidem æternitatemin rônibus prioribus infinitæ eſſe po,
tentiæ demöftrauimus.no igiť mundusinfinitanon pditus potentia ſubſiſtentiâ habet æter,
nam ,fiuero æterna caretſubliſtentia.eiuſmodi.n.æternitatisparticepseſt,pticeps uero æter,
nitatis potentia participatinfinita,mūdum nöeſſeſemp,eft neceſſe.femp.nefle,& ipfe æters
nitatis,inquit effe pprium abhoc.f.lempeſſe dicens,&æternitatem denoiationem ſumpſille.
ita demonſtrāsea,quæ Ariſtoteli uident,non eſſe eor ,quæ femp ſunt,mundú.Proclus deins
ceps fempfieriipſi extrinfecus,noex ppria ineſſe natura.ita.n:differit.non.n.qd quidem in
eo, quod fempelt,uerum ,hoc,& in eo qd fempfitinfinitâ ipſineſſe potétia,eo qd ſemp fiat,
perinde,atq illi quia fempeſt,fed hocefficientiineſt,ideo & iſtud femp fit,adeptú ſemp elle,
propter id,qd ſecundum ſubſiſtentiam ſempeft,& quatenusadipſum attinet, hoc fempcas
rens.quare definitio rei,quæ gignit , & mundoaccomodari pôt, & poftpauca.omneigit,qd
fit,ipfumquidem fecundum leipm omnino,&deftruit,ligatum uero,abeo,qdeſt, inco qd
fitmanens,totum hoc,id quod gignit,eft,quia abolitum nõeſt,qd'abeo ,quod eſt diuulfum
eſt.definitionem igiťipſum ſecundum ſeipm eorum ,quæ gignunt ,atqzintereunt,uelutſua
naturaeiuſmodiexiſtens,reciperedixit,ipfeinhis quæ deincepsſequunt.quoniâ,n,omne fi
nitum ,finitum uero potentia utdemóftrauit,non habetinfinita,mouensautem motum infi
nitumpotentia mouet infinita,perſpicuum eſtimobilemcauſam infinitæ uniuerſo motióis.
ipfam infinitá habere potentia,quare ſi rõneuniuerſumabilla ſecreueris,potentiæ nófit infi
nitæ ,in infinitum nomouebit,ſedamotuquietem aget.ſiiterum illi ipfam cóuixeris illa mo
tuscauſa erit infiniti,nullumquidem incómodum ele,coiúcta,notione ſcernere:ut quidexal
tero adſit alteri,uideamus.uidenteſpitelligamusquida ſuanaturamalihabet,quid uero ab
ordinationeadid,qd pſtantius eſt,& poſtpauca,inuniuerſum.n.quoniá & in his,itaperim
potentia corruptio ineſt,per potentiā ,ut incolumia maneant, longemagis in his,quæcorrus
ptioniobnoxia nóſunt,perpotentiauidelicet infinitā incorruptibilitasineſt, omnis nãą fi
nitacorruptionem ſubiit.Siigit ut& ipfiuideťProclo ,quia mundusinfinitænõ eſt potens
tiæ ,ipmnon ſempeffe,necefleelſe,fed fempelle,uel potiusfempgigni,abeoqd ſempeft,ad,
uentitium habet,quátum ad ipmattinet,lempelſe non habere,fed gigni,acinterire,& ppter
hoc ſiquisabiplo cauſam ,quæ eſt,cur in perpetuum generet,& fempmoueat eo ,quodipſe
uirtutem nó poffideat infinitā,amoueat,a motuferiabit. & ppter hocetiá eius elledemedio
tolletur,eoquia oisfinita corrumpiť uirtus.SiigithocPlatonemfenfiffecoſtat,&Procluscos
feſſuseſt,uidelicetmūdum natura eſſe corruptibilé,ipfiuero fupra natura imortalitatem in
eſſeabaliquapſtantioriſuppeditatam potentia.fiueromúdus,utindictarõne,demöftrauit
Proclus,naturacorruptibiliseſt, & hacdecaula neceſſario,& generabilis.perſpicuumhiceſt
philoſophũſpontenosfallere,modú,quomúdum Plato ait effeincorruptibiſem ,miffum fa
ciens.non.n.fiquidſupra eiusnaturá alicuiadfuerit,hocipm ppriæexiſtitnaturæ accogna
tum illud efficitei,a quoeiuſmodiipfiinſita eſt potentia.qñ & æther ſupramontium ſumita
tesextenlus,quiut Ariſtoteliuidet", unacum cæleſti circüfertur corpore,ſupraos ſuam natur
ramhocmoueťmotu,nihilominus & hiceſtexcorporibus,quæmotuferunt recto,neqzfuæ
naturæ deſignatiuú habebit motum,ut ppter hoc &ipfe cumcorporecæleſti eiuſdem dicat
elleformæ,fedneqanimas,quæ numineafflatæ ſunt, & ultranatura ſuam pfentia,pterita,at
que futuracognoſcunt, eo quod,adeoipſis ueniat potentia,a reliquisaliasanimabus diceres
 De mundi æternitate
museſſe ſubſtantias.iam uero& nõnulliapudGræcos,ut ipſi dicerent,corú,qui a deoducun
turacafflantur,egoauté dicerem.qui prauis tenentur dæmonibus, gladiisut ratio,ppria ſes
cantes corpora acignem pertraſeuntesnihileor ,quæcorpora ,ut dicunt,abigne,&ferropas
tinata ſunt,ſuſtinent.noquidem ppterhocalterius, & noncorporúnaturæ ipfa effe dicerét,
uel ppter hoc,utnon afficipoflit,&incorruptibilitatem adelle.ita igit,& fi ſecundum Plato
nemuniuerſoabaliquaſuperioripotétia,utnon ſolui poſſit,ſnppeditat,non iā hac de cauſa,
& naturæ eore,quæcorruptionisexpertia funt,& fempexiſtunt,erit.fed qñnatura corrupti.
bile eſt neceſſario & generabile erit,quæqdem in tertiodecimo capite dictæ rõnis ponit Pro..
clusaduerſumAriſtotelé, qui Platonem múdum naturaeſſecorruptibilé,Deiuero uoluntate
a corruptióeimunem effeafferétem rephendit.perſuadere nos Proclusnititur, tumex ppria
naturamúdum tú ex Dei uolútate incorruptibilitaté habereipm . & fibiipfi & Platoni,& ue
ritati,quia nihilmecogitdemonſtrante ,qdrepugnat,dicere ptermitto,uta fermone minime
neceſſariarepellatmoleſtia,neq.n.quia corpusomnepotétiapoſſidetfinitā,neqz quia finitā
corruptibilemeſſe neceſſeeſt.perpetuonóſufficereratiocoarguésnöeſt cumiſtiuſmodiigiť
mundusfitpotentiæ ,quatenusad ſuæ naturæ attinetuirtuté,hunceſſecorruptibilemnecelle
eft.Quare neceſſario & generabilem.ſiqdem omnecorruptibileneceſſario & generabile.con
tigit igitur,cum ſitgenerabilismūdus,&hacdecauſa ſolubilis,atqz mortalis,ab aliqua ſupes
riore,quam fecúdumnaturam eius,potentia aduentitiârefectricem imortalitatépberi,&no,
ganócorrūpit,hacdecá & ingenerabiliserit.qñnóluxnaturæ róneimortalitaté poſſidet.
Procliſucceſſoris ratioSeptima.
YEptima.ſiuniuerſi animaingenerabiliseſt,& incorruptibilis,mūdusetiá generatióis,ac
corruptionisexpers eſt.eius.n.perinde,atqomnisratio aiæeſt,ipm perfe mouens.ipfum
ueroomne perfemouens,principium ,atozfons motuseſt,ſiigitur perpetuaeſt uniuerfi aia,
uniuerfum ,qd' abipfamouetur,fempeffe oportet.motu nāązuniuerfi,qd'aut prius nó erat,
autpoſterius ipla ſemp motioniscum ſitprincipiú,& non pot,quin motusprincipium fit,cú
fecúdum ſubſtantiâ fitperſemobilis, & hacdecauſamotusprincipiū.at ingenerabilis qdem
anima,acincorruptibiliseſt,obidipſumquiaperfemobiliseſt.igitureſt &uniuerſum genes
rationis,& corruptionisexpers.Hincporro perſpicuumeft,& omnem animam corpori pri
mum acceſliſſeperpetuo, &id ſempermouere,quãuiscorporibus,quæ corruptioniobnoxia
ſunt,inſit,illa,perea,quæ abipfamouenturſemper,mouet.
Expoſitio apparatusSeptime argumentationis. Cap. I.
YVm Plato aiam in Phædroingenerabile,atqz icorruptibilé aſſerat,ac
per ſemobileeius
Cerita
veſle ſubſtātiam definiat,necnomotusprincipium perſe mobile eé coſtituat,hinc rurſus
ratiocinationéaggredit.utfiquidem hæcitafe habeat,& mūdum ingenerabiléeſſe,atqz cors
ruptionisexpertēeffeneceffe eft,autſiquidé ingenerabilis,acincorruptibilismūdusnoneſt,
nequniuerſiaiam ingenerabilem ,atq incorruptibiléeſleneceſſariú eſt,tāſ neceſſario aía,&
quod abipfamouet,corpusſeſimuluiciſſimconſtituat,atq una corrúpant.qñ.n.iquitipfo
elle & abfqelectioneplemobiliseſtanima,ac principiūmotus.ptereappetua,oportet&uni
uerſumppetuoabiplamoueri,aut ſinõuniuerſum abiplappetuo cuoueret ,eo quia ppetuus
non ſitmúdus,nequtiq ipſaeſfetppetua.ipſo.n.ee,motuseſt principiū.ſobrem niſippetuo
motuseếtprincipíum ,nopfectoeětæterna.fiuero ppetuo eſt principiummotus,necefle eé,
&corpus,qd' abipfa mouetperpetuo eé.quareinquit,fiingenerabilis,atqzincorruptibilis ſe
cundum Platoné eſt uniuerſiaia,& mundum eé ſecúdumipmingenerabilé ,atqzincorruptis
bilé neceſſariúeſt.deinde,qñ& noftræ animæfecúdum Platoné perſe mobilesſunt, &de his
a Platone maxime in Phoedro fermohabetur,eas per ſemobiles
eě, & motus principium pfe
mobile.corpora uero,quæ abipfismouent corruptibilia manifeſte,acgenerabilia dico qui,
dem nía.ſ.corpora ,ex rebusredargutioné Proclus euaderenitens,nólinum lino,uteſt in pro
uerbio,
 Contra Proclum 37
verbio,fed fabulæfabulānectit.Eo.n.qd'oportetſecundum ipmaiamrõnis participé,cúps
petuaſit,aliquod perpetuomouerecorpus.oéminquitaiam perpetuo primumaccesſiſſe cor
pori, &hoc ſemper mouere,quáuis in corporibus,quæcorruptionem fubeunt,exiſtat,per id
quequod perpetuum eſt,corruptibilia mouerepropoſitæigiturratiocinationis,potius uero
deceptionis iſtiuſmodi eſt apparatus. i

Quod propoſita argumentatio negotium non exhibeat ſ.ed ex Platonicaſuppoſitione con ,

ſtituta ſit indemonſtrabili. Cap. II.
obſcurūeē
arbitrorppoſitamargumétationé nullum exhiberenego .
E.Ttiumneminiquidem
negexin his,quæ comuniter cöceduntur,mundiæternitatisaffertio eſt.at certe ex
his,quæplatoni uidentur,ideo forte nosoportebat no admodú manusdare indemoſtrabilis
bus platonisinhærétes enūtiationibus.cum.n.dúo ſintamica inquit Platonis diſcipulus, piú
eſtpaſſim in honore pferre ueritatem ,licetuerePlatonis deaia opiniões ingenerabiléeémūs
dum ,acincorruptibilem ſeqrent,nonmultūde hoc fermonis abfumédum ,donecquæantes
cedunteuidétibus abaliquo demoſtrationibus pbarentur,nunq.n.egoperſemobileaiæ eſſe
ſubſtātiam ,& definitionem affirmaré,& niſippofitā intentione regreltūrusellem ipſa addus
cerem ,a Proclo,in comentariis in Phoedrum dicta,uttuerer,ſubſtätiamaiæeé perle mobile.
manifeſte,puto cófirmafſem nihilrecte, & neceffariirónem continere,fedhocadem miſſum
núc faciamus,Platonis placito cócedentes per ſe mobile definitioné eé,& ſubſtantiā aiæ ,nec,
nomousprincipiūſtatuenti eé perfe mobile,infpiciamus ex his,finecesſitasaliqua Platoné
ſequat eo quodaiamingenerabilem elleallerit,atq incorruptibilem ,&mūdum ingenerabi
Temelle,& incorruptibilem ponere, & qítota captiofærónis conſtitutio ex eo,qd'motus pris
cipium elle per le mobilea Platonedicit ,initiumfumpfit.hocqdem ipm quo pacto dilleras
tur,nonnegligendü,ſed ſpeculatum dignum ,& finecelle hâc fuppónem mūdiæternitaté ſe,
qui.Si enim demoſtratū fuerit,nullā elle necesſitatem ,ut quod priuspofitum eft , fecundum
fequatur,nihilprohibebit Platonem ſcilicet animam ingenerabilem effe , & per fe'mobile mo
juselleprincipium fupponere ,mundum uerogenerabilem .
Quod ſi in boc animafubftantiam habetvt motus initium fit,fierinon poteft, vt feorfum a cor ,
pore eiusfubfiftatſubſtantia. Cap. III.
Nimam igiťprincipium eé motus,aut idéeſt cum eéipfius,& ſubſtätia,utin hoc ellen
A tiamaiahabeat,quia principiūmotuseſt,aut fecúdum aliudeftipfieé,& fubſtātia ,aut
perſemobileaiæſubſtātiaeſt,aut qduisaliud,fecúdum aliuduero ipſiineſtprincipiūee mo
tus,quemadmodú &ædificatorielle,&fubſtácia,fecúdum aliud uero principiüelle, & cauſa
ædificationis ineſt, & pceptori ſecúdum aliud eſteſſe,fecúdum aliud,motiuum elle diſcipuli
ineſt,fiigitur aiæ idem eft,effeaiam ,& motusprincipiū, &ppter hoc proinde ſimulcüeéani
mæ,necelle prorſuseſt,& qd moueturabipla,effecorpus,cuius certemotusprincipium eſt.
principium.n.alicuius principium.qñnes corpus d'abanimamouet ,quatenuseſtabaią
motum ,feorfumab aia,quæ mouet,eſſe cotingit.Omne.n.motum ,ut in libris,quos de motu
ædidit,Ariſtoteles,demoſtrauit,amouentemouet.ſimuligituraia&motum abaia corpus,
quatenus abipla mouetur,autlunt,autnófunt,noigiturcodigitaiam abfqeo , qd'mouet ,cor
poreeffe.fi.n.huiuselt principiú motus,elleuero principiummotus,ſubſtātia eſtaiæ ,eſtues
ro aiæ ſubſtātia quatenus actueſtid,qd profecto eſtno potentia,motusigiť principium nó
potentia ſedactueltaja,principium ueromotus fierinequit,utſine eo,qd mouetur ſit fecun
dum actu.fieri igiturnon pot,utaia ſeorſumacorpore,qďmouetur,ab ipſa exiſtat.quare eé
1
animæ in habitudine,quæ ad corpusrefere ellecôtingit.fi.n.aliquisipfam per ſeipſam -ſeors
fuma corpore aiam ſubſiſtere cótingere, quæ eſtprincipiú motus,dixerit, planúqaiam quis
demeſſefecúdumactumnó negabit ipſam ueromotuseéprincipiú potentia ſupponit.Siue
roid ,elle, & ſubſtātiamfecúdum aliud,motusuero fecúdum aliud,principiúeritaia.Si.n.idé
K
 De mundiæternitate
eratanimæeſſe,& motus principio,alteroactuexiftéte& reliquumactuerit neceſſario.ſiues
roin eoeſſentiānó habetānima,utmotusfic principium nulla futura eritneceſſitas ei,quips
petuameſſeaſſeritaiam protinus & múdum eſſe ſupponatppetuum.ſi igiťin hoc fubſtāda
eſtaiæ,utmotus principium ſit,núſacorpore,qdmouetur,per ſeipſam leorfum ſubſtiterit,
quéadmodum.n.fieri non pót,utcorporuitamaterialis,a corpore fegregata ſubſiſtat,eoqda
in hocelle habet,utiņ corpore ſit uita & oinoeſſe non pot,ut aia,quæ ratione uacat,quæq ſe.
cundum Platoné, & per femobilis,& principiū motuseſt,qd& Proclusincomentariis, quos
in Phædrum ædidit,cófirmat,utacorpore ſeparata ſubſiſtat.eo quod ſubſtātia eiuseft, ut in
corporeuitalis fit,ac motiua.ita quidé & mundiaia,fiquidé in eo,ſubſtātia eiuseft,ut motus,
quieſtin corpore,principium ſit, fierinequit,utautacorporeſeparabilis ſubſiſtat,aut actios
nem aliquáa corporeoperet feparabilem.Si.n.ſubſtantia a corporeſeparata fubliſtereutig
nópoflit,longequidemmagis nequiteé,uteiusoperatiõesabfq;corpore eépoſſit.Hoc.n.re
cte ab Ariſtotele in libris, quos deaia ædidit,demoſtratum eſt .oibus coſtat,quod,fi ſubſtās
tia aliqua effeta corporefeparabilis,prorſus & actionéeiusa corporeſeparabiléeffe,feparata
naqlubftátia fruſtraerit, fiomni priuata fit active.fiactio aliquaeſſetleparabilis,a corpore
omnino&ſubſtatia,ex qua eiuſmodipficiſcituractio,a corpore ſeparabiliserit.no.n.eepot,
utactio ſubſtantia ſit nobilior eritueronobilior ſiquidé ſita corporeſeparabilis, & ſubſtātia
ſeparari nequeat.quæ uera exiſtentiaacorporibus feparabilem habét,his,quæ feparari non
poſſunt,pſtātiora effeomnes fatent.Siquidem igiťſubſtātia cauſa eſt,actio uero effectus.fies
riauténequit,ut cauſaeffecta nonobilior,pſtantiorązſit, & id quod effert,eo , quod effertur.
Haud igiturellepoteſt,ut ſubſtantia a corporeprorfus nonſit ſeparabilis,ſi abeoactioſepa,
raripoteſt.igitur neceſſe eſt,ſia corpore ſubſtantiaanimæ ſeparari nequit,& omnem animæ
actionem a corporeinſeparabilem elle,quodquidem euidenseſt mendacium .
Quodfiquidem ſeparabilem ab omni corpore effe animęſubftantiam confeſſum ſitfieri nequit, vt
in hoc ipſa fuam ſitam babeatſubſtantiam , quia initium motionis eſt et q; eipſe
Proclus non neſciuit, q,fecundum aliud quidem , eſe babet anima, os ſub
ftantiam fecundum aliud vero motionis eſt initium . Cap. Illi.
Idetur.n.cumadhuc in corporeexiſtútaix ,poſtqabhabitudine,quaadißm referútur,
V & affectione ſeipſasabſoluerint,feparabiles,acnullum ad corpuspfpectum habentes,
actionesagereintelligibiles.quales.n.particulainquit Ariſtoteles,autquomodo mens haber
bit,fingerenófacileeft.igit neceſſeeſt & aiæſubſtātiam ,exqua eiuſmodipficiſcitur acțio,ſe
parabilemeé,& abois corporishabitudine abſolutā,ut & Plato,&oés quiphiloſophorü præ
Itātiſſimi fuere,opinati ſunt.Hinc.n.& eiusimortalitatem ratione collegit Plotinusexipſius
actiõibus,quæſeparari poſſunt,demöſtrās& fubftãtia eius ſeparabilem effeneceffe efle ,atq;
hacdecauſa imortalem.fiuero feparari pot,& aboium comertio corporeabſoluta aiæ ſubſcă
tia,non ergo in hoc,utmotusprincipiú ſit,ellentiáſuahabet.hoc.n.nihilaliud eſt,ut demone
ſtrauimus,quâin habitudine ad corpuseffe,& exiftentiâhabereaiam.alioq abſurdú ,corp
quidem ,quatenuscorpuseſt,in nulla,quæfitad aiamhabitudine,ellehre.fiquidem & aiatis
corporibus fecúdum aliud,eſteſſe corporibus,fecúdum aliud,eſteſſe aiatis,nequrſintcorpo
ra habitudine,quæ eſtadaiam indigent,aiam ueroincorporea,&intellectuale,atą imorta
lem ſeorſumacorpore dicereſubſiſterenópoſſe,fiquidem ,quia motus principiū exiſtit,exi.
ftentiâ habet,hocaliudeſt nihil,quã aiæ ſubſtātiam intellectualem corporibus efficere deter
riorem ,neqz Proclus neſciuit.ſecüdum aliud quidem aiæefle , & ſubſcátiamfecúdú aliud mo
tuseſſe principiū ,& fiue cótempleť fiuecorpori uita tribuet,ſiuealia quadámotionchæcoia
non ſubſtātiam ,fedaiæ actionem eſſe,licetquidem cúexaliis,& multiseiuscomentariis per
fuadere,eritfatis & unâex comentariis,quos in Phædrúcoſcripſit,deciſionem apponere,pro
pofitā.n.de aia Platonisrõnemexponens hæc aduerbum diſſerit.ſcireoportet in Phædone
aiam elle imortalem per reminiſcentiā,necnoperſilitudinem diuinor , & quiaaliis uitā ſupe
peditat,
 Contra Proclum 38
5

PS
peditat,probare.hæcomniain animæ ſunt actione.quare in Phædoneex animæactionibus
a demóftratio deproniebat,hicueroex aiæ ſubſtátiademoſtrationem capit.Quätoigiturani.
mæfubſtatiaactioneſua perfectior,& bſtantior,tāto & hic deanimæ imortalitate,ea quæha
bet in Phædonemelior,&accuratior demoſtratioeſt.abanimæ.n.ſubſtätia , quæ quidé eſtp
lemotio demoſtratur,ſi igiť uitâ tribuere aliis.hoceft corporibus,ex qua actioois,& motus
aiatisoboriturcorporibus,actionem aſſeritaiæ non ſub ſubſtantia Proclus.ſubſtantiâ uerop
femotionem.ideo ſubſtátiá animæ, & motusipfam effecauſam & principium nõidé , fed fes
cúdum Platoné per ſe motioaiæeft ſubſtantia.eſſe uero motusprincipiumaiæfacultas qdá
eft,e
exqua uitalis,& corporemotiuaactio pdit.exhisigitur,quæ diſſeruimus,inhoc,nó cótin
gere,utmotusprincipium ſit,dicere animæfubftãtiam effedemonſtratumeft.quare neqzab
eo,quiingenerabilem effe,& incorruptibilem animæ ſubſtantiam , & mundum ingenerabi
lem eſſe,acincorruptibilem ſupponiinferetur.
Quod fierinequit vtperpetuefint anime actiones corporis motricesenob id neq; perpetuobanc mo,
uere corpus cótingit , neq;perpetuum aliquod ccrpus ipſam ſemper attigit. Cap. V.
Ylueroanimæ eſſe,acą ſubſtātia,fecúdum aliud,eſt,motuseſle principium ſecúdú aliud,
Shinactusprorſusaiæuirtuseſt,quamotus
e principiūeſt.perinde acpceptormotus,quiin dis
fcipulo gigniť principium exiſtit,non quatenushomo,eiuſmodimotus.principiúeſt. ita.n,
omnis homo ſimul, &homo & pceptor effet,fed fecúdumquadam cok ,quæ in eius ſubſtátia
fit,uirtuté,aut actionem.itaq cumhocſicſehabeat,atą demonſtratum ſit.aixuirtuté eé,aut
actionem ,penesquaprincipium motus eſt,fiquidem demoſtrare quispoſſct aiæuirtuté.Ita
tim cófequétem habereactioné,uidelicet omnesaiæactionesperpetuaseé,cócedemus, quas
tenus,& aia eſtprincipiummotus,perpetuo ipfam agere,hoceſt,corpusaliqdppetuo moue
re:Si uero aiæactiones,quæ cognoſcitiuæ & actiuæ lunt,non ſunt perpetuæ,fedexinſcitia in
cognitioné,& ecotrarioex cognitione in obliuioné, & ignorātiam , & exuitio in uirtutem ato
ex uirtute rurſusin uitium delabit,qualisamplius apparet neceſſitas ut facultasaiæ ,quæ agi
tatcorpora,perpetuoagat,itaq potētia aliquádo non actu motus principiuinerit,ut&potes
tia fciens no actu aliquãdoelt.ſecusnullidubium eſtquinaiæ actiones,quæ adipam flectus
tur,pterea & intellectuales,quæ ad diuinaducütabſqzcomparatione actiones eius,quæ circa
corpusuerſant ſuperexcedút,&tantú fortaſlis,quátum & corpusabaiaexcedić,porius uer,
ro quátum intelligibilia ,& mens,nedicam ,& Deum ijm qui incóparabiliexcellentianaturā
corporū ſuperexcellit.liqdem actiones aiæ intellectualesiplam Deo alligật,aliæ uero corpo
ribus.Siigitur actionesäiæ pſtantiores intellectualesaio,& quæfurſum ducunt,æternenon
funt,logemagisdeteriores,& quæadinferiora uergunt,ne ſuntæterne,fin.pltantiori qd' ip
ſtantiuseſt adeffe & nocontra , deteriori pſtantius,neceſie eſt æternum uerocorruptibilib .
ftantius.perſpicuum eſt, qd liactionibusintellectualibusæternitasnoadeſt,logequidéma.
gisanimæ actionibus,quæ corpus mouét, & illis inferioresſunt æternitasutiq non aderit,&
fecus.aixactionesintellectiuas fecúdum naturaeius eſſecücti fatent.Siquidem intelligibilis
eft,& mens,quæ corpora mouent cotraria roni, &eius perfectionein ſubitãtiaminime com ,
plent.non.n.quiacorpora mouet,fubftãtialis rationis pprietasdeſignatur.naturæ.n.magis,
&facultatis ratione uacātis,nonrõne pdite, & intellectiue fubftátiæ iftud eſt pprium . Si igić
rationales, &perfectiueaixnoſtreactionesnon pfecto eſlent æterne,longemagiscorporeæ ,
quæ quaſicontra naturā, & aliene,funt,non æterne.fi uero aixactiones,quæad corpus uers
guntnon æterne,neq igiturcorpusanimææternitatem attingere contingit.
Quod nullus corporis motus neq; mutatio ingenerabilis eft e incorruptibilis,& ppter boc,neq; cors
pus aligdeſtperpetuo motú abanima, ſiingenerabilisſitaía ,vt Platoni placet. Cap. VI.
Icetuero & adid,qd propoſuiinusargumétari.cũctæmotionescorporeæ ,uel fimplr
stationesgenere quatuorſunt,in fubftãtiaquidem generatio,& corruptio.in quãtitate icre
Кіі
 De mundiæternitate
mentum , & decremétum ,in qualitate alteratio,in locolatio.huiusquidem ,hæc inrectú ,qués
admodumelemétorum.naiſtog hæc quidemex eo ,quideorſum eſt,loco,ad eü ,qui ſurſum ,
hæcuero adeum ,quideorſum eſt,locum ,ex eo ,quiſurſumeſt,mouenť. circulatioaút utce,
leſtium.Siigituraia motus corpore eſt principium ,atą cauſa,& ppterhocſine uolütatis ipes
rio , & ipſoelle,perpetuomouet,& Proclouidet ,corpora.oianeceſſeeſtaiam perpetuo moue
recorpus iſtog motuumuno,autpluribus,aut oibus,igiť ſimouens ppetuo mouet,& quod
mouetperpetuomouet,motulą principio,atqz finecarens,ppetuuserit.cöſiderandumigit
fialiquis exmotibus,quosrecéſuimus,perpetuuseſt.nãoſinulluseétperpetuus,neqqdmo
perpetuomoueret,neq aiamouensperpetuomouebit,itaqz nulli dubiū,quingenera.
uetur,
tio, &corruptioois principio,acfinenőcareat ,qd.n.gignitur fineadepto,quæ eſt forma,qe
ſcit.ut domus generatio fundamétum principium habet,domusuero finé,figurā.æque & in
generationis initiumquidéeſtſeminismutatio,finis
his,quæ natura gignunt uero naturalis
formæ,ſicótigerit,humane abſolutio.ita &qdcorrumpiť in finé,quæ eſtpriuatio,& qd no
eſt,deſinit.& utpaucisabſolua,eſſenopot,ut generatio,& corruptioprincipio, & fine careat,
qdeft,tumab eoq 'noneſtfineallequuntur,ſigeneratioexeoqd'noeſt,in id,qd
tum abeo
eſt uiaexiſtit. & corruptio exeo qd eft,inid,quod nõelt pgreffio.eniuero nec quicq perpetuo
alterari cötingit.Eft.n .& ſtatus in rebus,& terminus,nequtHeraclitusputauit,cuncta inmo
tu ſunt.rurfus.n .&alteratio motus eſta duabus formis,ex qua.ſ.& inquam continet.utdeal
batioeſtex nigro inalbú progreſſio in qd' cum acceſlit,qd alterationem eſt paſſum ,& album
effectum deinceps in hoc coliſtit,fed & actu ſenſus ſenlaumalteratioquædameſt,qñfieri,ac
corrumpi natuseſt,perſpicuúelt.neq.n.iugiteruidemus,neqaudimus,aut aliquo alio ſenſu
ſentimus.cumfomnus aliudnihil fit,quálenſuúquies.eadé deaugmétatione & diminutione
affirmamus.Non.n.incremétum corpora fuſcipiuntinfinitum,fedmodüadepta naturalem
quieſcunt.quare & augmętationicótraria diminutiofinitaeſt.ſupereſt igitur demotibusgre
cúdumlocum ſunt,fpeculemur,fiiſtog aliquis ppetuusreperiał.quæ itaq;fecúdum lineam
recta mouetur,motus& initium ,& finé habét.& quieteutrinqılabeaquæ
a initium aio,p.
ceſſit, & abea quæ finé ſequutaeſt,copioſeabAriſtotelecôtineridemonſtratumeft.Si.n.mo
tus inmagnitudine,magnitudoinfinitanoeſt,neqz motus , quieſtſecundūrectum ,infinitus
erit, ſed nec quæ recto ferunt motu,continuo quiete no interpoſitaut reflectatur,cótingit.ut
quodelocoſuperioriad inferioré motumeſt,freciprocaret,& rurſusex inferiori loco ſupios
rempeteret,oino quies in cótrariorum erit meditullio motuum ,nãq;& hoc ab Ariſtotele der
möftratum eſt.de motu uero circulari,quo cæleſtia mouent corpora,neqzipmeſſe perpetuú
in cótradictionibus,quas de mundippetuitate aduerſusAriſtotelem cófcripfimus,Deo annu
ente pfectius demonſtrabit utipluribusnāçad hoc nobisopuseſt uerbis.Si ueroa nobis fa.
tis in primademoſtratumeſt róne,quéadmodü etiá, & pfectius ſeorſum demoſtrabit poſtą
exoíbus eas,quæuexarenospoflunt,repulerimus,ambiguitatibus,mundigeneratione ppe
tuam eſſe,fierinequire,neg motum ,quicirculofertur,ppetuum cótingereellepſpicuumeſto
itaq,fi nullus corporis
motusppetuuseft,neqcorpuserit inppetuümotú,neæaiappetuum
mouebit corpus itaqzPlatoneauctoremūdiaíameéppetuā,múdúaūtnõeéppetuũ cótigit.
Quod non circularis motionis principium aſſerit Plato perſe mobile,in quo q, neq;vllum infra
lunam animal natura circulo latum mouet corrus q non ab electione,fed fecundum
conatum animarum , motus corporum animatorum ſecundum lor
cum gignitur. Cap. VII.
n magnoperenuncratio de motu ,qui circulo fit,nos cogit,denoſtris nãq; aiabus fers
NoOnmonem in PhædroPlatohabés & harumimortalitatemdemoſtrare cupiens,aiæ ſube
ſtantiam ,diffiniuiteſſe pſe mobile.per le mobileuero corporúmotus principiūeffe.nullum
apud nos corpuscirculari motione motãeſlenemini dubiū exiſtit.cuncta nãązanimalia totú
extotopertraſeunt locum.corpore,quæ circuloferunt,nullum totüex totomutatlocum .oia
uero .
 Contra Procluin 39
ย uero circa lua centra quæ imobilia funtuoluunt,nullum igitur aialcorpus,quodmotusmor
ueaturcirculari,habet.noigiturPlatoaſſerens plemobile motus principiúelle,ipm circulas
♡
rismotuselle principiñallerit.naqomnis pfemobileaiæ definitionéelle afferit.aia uero no
omnis,corpus,qd' ferturcirculo mouet.nullum.n.core, quæ ſub luna ſunt,motu naturafert
circulari.no igitur Plato perſemobilemotus circularis
principiūelle afferit,aliter,Proclus ſis
ne electione inquit,ac iploeć,motusprincipiū, & caulam aiam eémotu uero localino abla
electione,&neqipfofoloeémouens corpora apparet aia,fedappetitu, & uolútate.Si.n.iipo
eſſe corpora fecúdum locummoueret,iugisutiqeétmotus & nunqineodé loco aiantiúcors
pora quieſcerét,fiquidéfacultatem ſemphabetaia motricé abſą electioneuiſuenaturæ mo
ueret.in uniuerſum ueronunc motusrectusex quiete incipit, & deſmit inquieté.non igiturin
uoluntarie,& ipfoelle,motu rectoaiacorpora mouet.fiueromotus rectus, fecundūlocú mo
tus exiſtit,appetitu,& aiæ electionegignitur,neq ipſoeé,inuoluntariecoſequeret.& fi quis
circulo motus,ab aia gigneretur,& ipm ſecúdumconatum ,& aiæimperium ,qñ motus,qui
circuloeſt,fecúdum locumeſt motus.quomonoeſt & a rationeabhorrens,aiarum ſingulam
quam corpus ſibi ſubiectum inclinatióe,acelectione localitermouere,aiam uerouniuerſi ſos
1 lamin modu naturæ rationisexpertismundi motusabfqelectioneprincipiū ,& caufameé,fi
ueroaiæimperio localis peragiturmotus,Proclusueroalteritnon electione,ſedipſoeéperiſe
mobileaiam motuselleprincip um.noigiturPlatoaiam effeafferitlocalis principiú motus,
fimotus,qui circulo fit,fecudum locũeſtmotus,ita exipſis,quæa Proclo dicta ſunt,demos
ftratumeſtPlatonénon circularis motus per ſe mobileprincipium eſſe aſſerere.ex aliis uero
motibus aliquéelle perpetuum nemoaflerit.noigitur per ſe mobile Plato motusæterni prin
cipium effe afferit.Quareneqſiuniuerſiaiæ noſtraru definitio aiarum quadraret,iam pros
pterhocneceſſeeſle,utaPlatonedicatur,eo quia animaingenerabilis,acicorruptibilisfit, &
quiabipfamouetur,mundum ingenerabilem elle,acincorruptibilem .
Quod eo ſiconcedatur anima ejſeſecúdum Platonem ingenerabilis, e omnis in itium motionis nulla,
fimul ac día eſt, neceſſitas eft, vna cauſa ea corpus esſe perpetuum . Cap. VIII .
Ed&fiper femobileoismotus,& eius,quieſtſecundum locú,principiãeſſeponamus,nes
que ita fimul cum aia, & corpus,qd abipfamouetureé necellitasaliquauidet.aiam nãą,
quæ motus principium eſt,ingenerabiléellePlatoallerit.principium.n.quátum meafert opi
nio,norecte ingenerabiléelle dicit.qñ &aiæ ,quæ ratione carent,motus corpore rationis ex
pertium& ipfefecúdum Platonem per ſemobiles ſunt,& hacde cauſaſingula quæą motus
principium exiſtit,minimetamé ingenerabilis,& motuslapidis,qui ſecundumnaturădeors
fum natura,qua'in ipſoeſt,caula & principiú,& quæinigne motus,quieft ad fuperius&nul
lius utiądicereauderet natura,quæin particularibuscorporibus reperitur,elle igenerabilé,
&ſiadmitteretur fecúdum Platonem aiam ingenerabiléelle,& principiú motus,nulla tamen
neceſſitas unacum principio,& ea,quor principium eſt,eč uidetur,qñ non in hoc,ut corpo
ris motus principiú lit,ut demoſtratumeft,fubftantiam aia habet.eteniædificatormotus les
cúdum domusædificationécauſaeſt,atoprincipium .& pceptormotus,qui dum diſcipulus
addiſcitineo eſt,ſed nõuna,cnmeſtædificator,autpceptor,protinus& domus,quæædificas
turaut diſcipulus,qui doceć eſt.qñnoin hoceſſehabent,cúædificator,& pceptor eſt, ut mo
tusprincipia ſint. &Deus prima eſt, &caula & principiú plentium oium ,ac futuroge,fed non
ſimulcumDeocúcta unā fuere,fiqdem &generabilia,& corruptibilia inuniuerſoelſecélens
tur.& gmaiusquidéeſt neceſſe oino& ipm motusgenerabilium & corruptibiliú corporum
principiumelleaiam atq cauſam.abaia.n.motusgignitur aialium liigitur&corporisgenes
rabilis,& cortuptibilis motusprincipiú eſtaía,fecüdumuero Platone generatióisexperseſt
anima,corpus uerohocminime ingenerabile.no itaqzneceſſario una uteſt principiū ,&caufa
motus corporis,& qd'moueturcorpuseſſe neceffe eft.Si.n.& cócederet corruptibile corpus
nonablamedio,feducinquit.Proclus,permediúppetuumabaſamoueri,neceſſe,autiplam
 De mundi æternitate
animam&motuscorporiscorruptibiliseé principium ipfos fupponere,autcorpusæternú,
aut utrum ,quale autéutiq;quis ſuppoſuerit,neceſſario principiú ,& caufam motus corporis
corruptibilis ſecúdum ipſos æternuellecócederet,ipm ueroqd'mouet,generabile,& corru
ptioniobnoxiū-nullaitaqneceſſitasſiprincipiñalicuius igenerabile fit,& ipm eéignabile.
Quod en fiquatenus viuificat corpora animafecúdum hoc motus effe principium a Platone dicatur,
nec itafequitur eum , qui dicit animam ingenerabilem elſeje múdum generabilem fupponiin
quo q,fecúdum habitum corporum vita quies potius eft B motus. Cap. IX.
Iuero quatenuscorporibus uita impertitaia,fecúdumid motus principium a Platone ips
fam diciaſſerunt hincfine deliberatione ſolum ,ut uita corpori largiať jeiusrequirit pfen
tia& hac de cauſa qd'abipfauita ſuſcipit,imppetuum prorſuseſſe oportere.primum qdem
dignum cóſideratu eſt,qualisquidéeſtuita,quâcorporibus impertitaia,deide uero ſi iltiuſ,
modiuitacontingit eſſe perpetua necefle quidéhoceſſe,uitā ,quæab aiacorporibus tribuis
tur,penes qd uiuentia corpora auitæ exptibusdiſtent.corpora uero ,quæuiuunt,eoqd fen
tiant,& alant",ac incremétum ſuſcipiát, & ſuinon diſſimiliagignunt,ampliuſą localimotu
quiabaixconatu acappetitu,pficiſcitur,anouiuentibus differunt.quarecorporea oisin his
comphenditur uita.hoß uero ſingulum ,autactu,autpotétia in uiuétibus ſpectat corporib ",
potentia ueroquæ eſt uidelicet fecúdumhabitú,quia eiuſmodiaiæ actionum nulla eſt perpe
tua,nó ſenſus,aio,non motus,quiſecúdum locum noincremétum ,nódiminutio,nô aliudeo
rum quæ recéfuimus,ex ipſa rerum euidétia,a nobis paulo antedemoſtratum eſt.quare non
eſt,ipfo elleſecúdum actum ,uitæ corporprincipiú ,&cauſaaia,fiuerouitæ ſecundü habitú
principium ,& caufamabæternoafleritanimam ,& hâcuna ipſoeffe tribuerecorporibus.pri
mumquidénullushabitus,necpotétia prorfusmotus eft.Si.n.fecundum actum fenſus,&in
cremétum ,motus,pfpicuumeſt,qd fecundum habitum , & oino ſecundum potétiam fenfus
utiq , & incremétiquieseét.non.n.in his,quæ recte ferunturmotu ,gigniť in motum ex mos
tu mutatio,fedex quiete in motum ,perindeac ex motu in quietē.noalia inreliquisrõeſt:non
ita corpore uita fecundum potétiāmotus eſt,ſedquies potius,quaremotusprincipium elle
dicens per fe mobile Plato,nõutiqz corpor uitá fecundum potétia motumalferit.igit eod
per ſemobile principium motuselle dicitPlato,perſe mobile ueroingenerabileeſie,ac incor
ruptibile,& mundum ingenerabilé &corruptibilé dicerenócoget liuita corporefecundum
habitum motusnõeſt,negipſor ſecundum actum uitalesmotusæterni ſunt.Quarequates
nusaia mouerecorpus ualet,noquatennsppetuo mouet,ipfam motus principiumeé allerit,
aliter.n.Platonis ſuppoſitio,ardemóftrauimus,rere naturæquadrarenópot.quare fioportet
Platonem conſentanea ratiocinari,femper quidem potentiadicere perfe mobile, non ſem
peractu motuseſſeprincipium .
Quod non anima qua rationis capax eft,fed irrationalis omnis corporcæ vitae motus eſt cau,
Ja que ratione fungitur,folum ordinem conſtituit , & irrationalem affectionum motum cor
ponit, vnde non neceffe fimul ac principium , & caufa eiuſmodi motus , dicoquidem
cum qui eſt ſecundum rationem protinus, & q, mouetur eſſe. Cap. X.

s cócederetcorporum uitam ,aut eſſe,autdici,utProclo placet,motum ſecundum habi

SlumIueroquis&
cum ,licet rationé,quæ fuperiuspofitaeft,repetétes,fimpliciter dicere,non oino
animam , quæ rõniseſt particeps,eiuſmodi uitā, quæ corporumeſt,neqz ſecundumhabitum ,
neq ſecundum actumcorporibus imptiri uideri.Si.n.ex ipfacorporibusaccedit,aut ſenſus,
autmotus,autalia earum , quæ in corporibusſpectatur,autfacultatum ,autactionum , quib?
corpora uiuere dicunt,nihilutiq;,quod nóſubſtātiæ ,quærõnis capax,particepseſt,uiueret.
nuncueroroneuacantia aialia,animæ ,quæ rõne fungitur,expertia funt,cuiuſcunq;uitæ die
cte ,& fecundum habitum ,& fecundumactumpricipātia apparét.plurima uero, & facilius,
& accuratius ſentiunt,& aliisanimæ pdica ſunt facultatibus.itag pipicuumeſt nõabanimage
 Contra Procluin 40
ſubſtantia,quæ rõnis capax eſt,eiuſmodiuitam corporibusaccedere,tátum uero ſolúabani
.
ma,quæ ratione pdita eſt,his,quæ ipſa participat,tribuitur,utuita rõneuacās abipla inryth
mum ,acordiné reddatur,& hoceftuita rõne imbuta,facultatum ,quæ affectionibusſubſter,
nuntaïæ rationisexpertis ſecundumrónemmotio ordinata. &quéadmodú inequorum ius
go, queni& Plato nfżanimæ imaginéaccepit,ut ſimplrquidé corpus moueaturegui incau
la ſunt,utueromotusarte ,& rythmo conficiatur,quipeſt,auriga.ita quidé&innobis,utnia
ſimpliciter uiuât corpora aiarationis expers cauſa extitit,ordinisqdem ,& cocinitatis motus
facultatuin affectionibusdeferuiétium ratio cauſa eſt.fiueroin ſingulisaialibusaia , quæro
niseſtcapax,nõabla medio corpori applicat,tāquacopula eiopuseſt,quærõne caret,facul
tate,quacorpusuitāauſpicatum eſt.utaiam recipiat róne pditā,idoneum ,aptuqefficiat,nee
cellequidem& ſiquæcæleſticorporerõnalis inſidet.aia longemagisnon,pſeiplam ſine me
diocoeleſtiinhærerecorpori,ſed facultate,aqua ratioabeſt,media uti perquacælefticorpos
rijabaia,quæ ratione fungit,fplendor accedat.corpora.n.ipſa fecundum fe,quæuitæ & fens
fusexpertia ſunt,finemedio abaia,quæ ratióis capaxeit,perinde ſplédoreilluſtrarinequeüt,
atænofteroculusabſq medioperſpicuo ſolisradiosfuſcipere non pot.hæcueroquæ& ipſis
Gracoge ſapiétibusnondiſplicét,dicimus.Siigitur aía,quæ róne caret,corporibusuitæ cauſa
eſtperſpicuú,fi &principiummotusſit per ſemobile,hoceſt anima,quærõnisparticeps, no
omnis motusiplameſſe principiú,fed folius ordinati motus,& a róne non alieni.qñ & inani
matore natura,motus, quieftin ipſispricipiūeſt.Siqdé natura,utAriſtoteli uideť motus, &
quietis principium eſtinigne.n.natura principiüeft,& cauſa,ut ignis furſum moueat ,quæ
eſtin aqua,ut deorſum ferať.nulliq ambiguumneſt.quin in anima abaia,quæronefungitur,
mouentur,fi qdem neqaíalium ,ea,quæ ratione carent.ut.n.auriga principiūeſt motuscurs
rusartificio facti, ſimilf uero & nauigiimotus gubernator,ſımpliciteraút horum motus caus
ſa eſt neuter,neq quia auriga eſt,aut gubernator ſimul&currum,aut nauéelle neceſſeeſt.co
tingitut fecúdum habitum ,utgubernator,& auriga ſit,nó tamé naué,autcurrumelle.itaqui
dem & aiam ,quæ rationis capaxeft,nocuiuſuismotus,fed eius, quirationicocinuseſt,princi
piữeſſe.nulla eritneceſſitas,utfimulcum aia ,quæ róne fungiť & corpus,gabea mouet ſit.
Quod non , ſi anima ponatur,moueri ab ipſa corpus inductur. ,ſed eius ablatione aufertur corpus
animatum vt animatumſecundum vias qua ratione incedunt, necnonfecundum ea que
Platoni placent. Cap. XI .
Contrario ,n.neceſſe eſt abolitione.n.aiæ & corpora quæ abea mouentur,abolené ,qñfi
aiam corpora exiſtāt,& aiaeſſeneceſſe eſt,ajam autemnóprorſus, &aiatum ſequitur.cú
enim perſuaſum eſtaiam eſſe îmortalem ,aiata gigni & corrumpi uidétur.ita igitur non ſiexi
ſtar anima,neceſſario & cælú ſimuleſſe in Phædroenuntiauit Plato;fed fimul eius abolitioe
protinus & ordinéquiexipfa inuniuerſum emanat,confundi,in dialogoergo quécitauimus
aduerbumhæc diſſerit,itamotusqdem per fe mouens,hocuero ut intereat,aut gignať , fieri
nequit,aut totum cælū,totáą terramin unuconcidétem ſtare ,neqz rurſus habere,undemos
ueant.Icire.n.oportet pſemobiledicerefierinopoſſe utneqz intereat,neq gignatur no ea
continget
quæ generationeper ſemobilis ſequunt,fed quæ interitu intulit.uniuerſum.n. cæ
lum , & totam in unú cócidétem terra ſtare,& núqua rurſus,undemoueantur habere.Hoc.n .
noper ſe mobiliscomitat generationé.cum.n.per femobilegigniť ,& hisquæ mouent rurs
ſusmotusinitium tribuit,undemotusauſpicātür ,fiqdem periret perſe mobile tãquãabolito
principio,neæ quæ abiploutſubſiſtant,habent undeniteremurquippiâ haberent,hoc uero
non mõex Platonica enútiatione,fed excöſequentia arõne non abhorrente,acexipſa rerum
natura perſpicuum extitit.Cum enim animam ,utdictumeſt,imortalem eſſe perſuaſum eſt,
neceſſe noneſt,quare non omninocum animæexiſtentia, &
& noſtracorpora elle imortalia
quod abipfa mouetur,corpusfimulexiſtere prorſus neceſſariumeft, & fineceſſario animari
corporis exñtia aia ſequit lequeť prſusſcăm diſiplinas,qróneincedút,cúoppone cöuerfio
 De mundi æternitate
nem nõaiæ exñtiá exñtia corporis,ſednõexñtia aiæ corporisnõexñtia afferétiitaq; aiamge
nerationi nõeſie obnoxium ,& múdum dicere ingenerabilem ,nulla eft neceſſitas.
Quod ego ſeipſo effe inuoluntarie vite pige motus anima corporibusfitcaufa, neg ita ſimul atque
eſt anima,eo q, ab ipſa mouetur, corpus effe neceſſe eſt. Cap. XII.
Voniam uero quaſialiquâ rõnineceſſitatem Proclus addere uolésipſoeſſe afferitani
mam abſqz electione principium & câm'e uitæ ,acmotuscorporū.age & hoc conſide
remus, &a nobisquãuis Plato non dicat.hoccócedatur ipfoelleronales aias abfas electione
uitæ,ac motuscorpor eſſe principia ,dico quidé ipfo efle non qd' inhoc,eſle, & ſubſtátia por
fideantaix ,utmotusprincipia ſint.hæc.n.iam rephenſaeſtſuppoſitio.núc uero anobis ſup ,
ponitur fecúdum aliud,aiameſſehabere,fecúdum aliud,motuseéprincipiú,fed perinde , ut,
fol nulladeliberatione,ſimulacapparet illuminat.& ignisuna cum adeſt,calefacit.Sinodes
fintuidelicetquæ caliditaté,& lumen ſuſcipere ualét.non.n.in hoc ignis,utcalefaciat, neque
fol,ut illuminet,ſubſtantiâ habét.cum uero ea ,quæ recipiunt,pſentia fuerint,abſqz delibera,
tione & ſolilluminat,acignis calefacit.non ſecus fupponať ,& quibusaia acceditrõnis partią
ceps ipſo eſſe fine deliberatione uită impertiri,ac motum.cum uero fe hoc ita habeat,quæ ne
cellitas.ſiaiaeſtingenerabilis,& abipla,corpus,qd'mouetur eſſe ingenerabile.eteni cum lus
men ut adeſt,unaperſpicui potétia eſt motiuum ,& non oino fimul cum eſt lume, omne,qd?
potentia pſpicuumeſt,illuminatur.fed perſpicuum qd ſubftit, & hoc no oé,fed quod habis
tudinisad id qd illuminat capax eſt,ſuper terram.n.cum folfertur , omnis aer aqua lub ters
rama terra ipſa obducta,ac tecta,habitudinéq;quæ eſt ad lume,non admittentia nulloalu ,
mine agitāturmotu,neqz ipmpotentia perſpicuumduciť in actum.atpfecto &colores ipſo
eſle,aſpectus nulla deliberatione ſunt motiui, &auditus ftrepitus, & alior unumquodqz ten
ſum ciētium ipſo eſſe alicuius motiuum eſt ſenſus,ſed nõſimulcum eſt color, ptinus & alpes
ctumabipfo moueri aliqué neceſſeeſt.nequna,cumeſt ſtrepitus auditūaſtrepitu mouerine
ceffarium eſt.nodiſſimilr,& in reliquis.qui.n.in pfundo,aut ſubterra abditi ſunt colores,eos
dem modo,&qui latét in tenebrisnatura aſpectuum motiui ſunt. & ipſoeſſeno cõlulto ab ip
fis mouenťaſpectus,attamen abeisnullus interim moueť aſpectus.non.n ,in hoc qd aſper
Ctusmoueat,utfint colores,habent,fed fubſiſtuntqdem ,aceſe habét,quatenus colores ſunt,
unde& finúquaaſpectui patuerint,nihilominuscoloresſunt:accidit ueroipfis ,quatenus als
pectus motiui ſuntoccurrētisipfis,& ad eaſde habitudiné ſuſcipientis,quã adagenspatiés ſu
fcipit.quéadmodum igiťagens prius,quãpſensfit patiens,potentia eft actiuum ,potétiâ ues
roaioquæ eſt ſecüdumhabitum.ita &coloresabſente aſpectupotentiahuius motiuifunt, &
ſtrepitus nullo delectu,aptiut pulfentauditum ,fiin locisdeſertis fiât,ubiqd ſenſus ſitpartia
ceps,abfit,potétia auditú ferirepoſſunt.&appetibile ipfoeſſe,appetitūmouere,aptū,ut ama
bilis pulchritudo,fed no ſimul,ut eſt appetibile,ab ipſo prorſusappetitus cieturmotus,fed cũ
ipſioccurrerit, & habitudinem ad ipm ſuſceperit.Siigit non omni,qd’alicuiusmotiuú ſir,
uisabſqz electione,& ipſoeſſe,moueat,prorſusunaadeſt,& qdabipfomoueriaptū eſt,ppes
ram igiť Proclus ſumens per ſemobilegenerationi, & corruptioni obnoxiūnóelle, & corpo
rum motusprincipium , & nõelectione,fed ipfo ellecorpog motiuum eé,hæc fequi aſſerit, &
múdum ingenerabilem eſſe,acicorruptibilem ,utex neceſſitate fimulaccauſa adeft, quémo
uet ,&quod ab ipſa moueri aptum eſt, cum ea , una ſit, quod quidem non eſſe uerum , ex
rebus ipſis demonſtrauimus .
Quod & in ipſo Phædro quemadmodum eo in Timæo aperte quietem habere aſſerit,egmotionis
e vitæ omne corpus Plato nihil corruptibilium ingenerabile. Cap. XIII .
Tipſe inPhædro Plato ſolum qd'per ſe mobile eftingenerabile ,ac incorruptibilc fequi
allerit.qd uero abaltero mobileeftomne ,cum a motu túauita quieſcere enūtiauit,dilies
rit in húc modum.aia omnis imortalis,qd'.n.ſemper mobile imortale.qd' uero aliud mouet,
abalo
 Co nt ra Pr oc lu m 41
ab aliomouet,pamotu quieſcita uita quieté agit,folum ueroper ſemoués,tanq minime fee
ipſum deſerensnunquam moueri cellar,ſed & aliis, quæ mouentur,& id motus origo,ac fons
eft,fi itaqz ſolūuere plemoués,tāqipm deſeri a ſeiponoqueat,núqua moueri ceſſar & hac de
cauſa imortale.rurſus omne,qd abaltero mouet,& motus, & uitæ quieté habet.nullum uero
corpus,utAriſtotelesdemonſtrauit,& ante Plato declarauit,eft perlemobile,ſedoéabaltero
mouet ,caelum uero& munduscorpusnõper ſe mobileeſt,ſed abaia,quæ per ſe mobilis eſt,
mouet,& dum ab ipſa mouet,alia mouet.itaqz mundus ſecúdum Platoné cum motus tū uis
tæ quieté habebit.&hæc,abeaquæin Timæodictaſunt.no diſſentiunt,quia generationé for
titi eſtis,indiſſolubilesquidénóeſtis,neq prorſusimortales.quieté uero uitæ habés,ingenes
rabiléeſſe nequit.Corruptibiliū.n.ingenerabilenullum ,quãuisnöcorrumpat, a pltantiori,
quáciusnatura fit,fuperatum potétia.qñ neqz ingenerabilecorruptionéfubirecótingit.Si.n.
elletaliquid qdcorrumpi poflit ingenerabile,& neceſſarioaliqdigenerabile corruptioniob
noxium erit.qd quidé eile non pot.noitaq; cælumeſſe ingenerabile Platonis ſentétiacſt.ań
neqpernaturāicorruptibile.no ícorruptibile auté, qinamotuquieſcens uiuereceffat.qa ng
eſt per ſemobile,& uitæ& motusquietem habet,fed quiamouetanalio,uidelicet aia.moues
reucroaliud uidelicet oia ,quæintraſunt,uñ&imortale ac idiſſolubile utperſeueretipſipas
ratam abopifice elle imortalitatisacceſlioncm ,qa utpluribusin ſexta oltétüm eſt róne nõex
fua natura eum conſequitur immortalitas.
Quodſuppoſitio Græcorum de pcrpetuo corporefabella incredibilis eft, qeſplendidumvocant,
s primoafferunt rationales animas aduenire, o primum mouere,& per hoc corruptibilia
mouct corpora, in quo &ficri nequit, vt mobil. manens perpetuumfecundum locum
corpus naturali aliqua virtute moucre corruptibile corpus vt lapis Herr .
culeus ferrum . Cap. XIII .
Edgặanimam ,eſſe per ſemobilem ,qd qdem inprincipio dixi,Proclus ſequi alleruitcor
Spus,qd mouetur abipſa cum ea unaæternum eſſe,ex rebusualidā patitur rephenſione,
1
quia corpora,quæ abaiabusmouent,cuncta generabiliaapparent,& corruptibilia ex his
confeffafunt,eaquæ neſcimus,pbare decenseft.dico quidé coqd corpora,quæab animab
1 mouent'cunctagigni,& corrumpi uidemus,hincrönem colligi,neqmundi corpusingenes
1
rabile, & incorruptibileeffe,ipſe demoſtrationis natură puertensex imanifeſtisconcludit no
1 manifeſta.abfq;.n.demöſtratioe,fimulacaia eſt,prorſus oportereaccipit,&corpus,quod ab
ipfa mouetur,efTe,qd' quidem neqabreruni euidétia,neqzex ratione certitudinem habet.ex
hocinquit pſpicuum elleoém anima perpetuo primúadueniſſe corpori, & hoc perpetuo mo
uere,& ſi in corporibus,quæ corruptioné admittunt inſit per æternum corruptibilia mouet
corpus.forte nullidubiumexiſtitliantecedésdepullum ſit,una & coſequensredargutiõe cos
futatum eſſe.Si.n.neceffe nóeſſe,unacumaixelfe, & corpus,qd'abipſa mouctur,eé , demon
ſtrauimus,pſpicuum eritnullaamplius rónem fore quæ perpetuo primum aias accedere cor
pori cogatoperæptium fortafle erit,& ipfam per fe fupponehanctimari,fiqdé nat urali cui
dam ,& neceffario cöſequentie hereat,oportere prorſusppetuum aliqd corpusab a nimabu
1 pendere,ac omnielle core coextéfum & huic primum acceflilleaias ac peripm corruptibilia
mouere corporahinc conſiderationis initiumauſpicãdum.bifaria corporaper locú mouens
1 turaut circulo,autfecúdum rectum.motus.n.quem elicis formā habere dicunt, no naturalis
eſt.nullum náq;eſtcorpus,qd'a natura in formāelicismotu ciatur.utpcedétes perſpicuum
eſſe demoſtrabimus.corpora igitur,quæ fecundum rectum mouent,cum pfpicuumfit,tú ſa
pientesquiæ Græcore generabilia eſſe accorruptibilia enuntiarunt.nullü.n.licetuidere cor,
pus,qd'recto fertur motu ,quin generationi oino,& corruptioni ſubiectü fit. Si itaq; corpus
eft aliquod ingenerabile,acincorruptibile,automni ex parte crit imobile,aut certe motu cies
tur circulari, hoc.n.cocelíum ſittademelleambiguu,ſicorporaquæcirculo ferunt,ingene
rabilia ſunt;ac incorruptibilia.cú itaq hac ita fe habcāt.liquidem alterúeſtcorpus, ut afſct
L
 De mundiæternitate
runtæternum ,cuiprimoaia acceſſit,per qd corruptibilia corpora moueat,motum & ipmſe
cúdumlocumcorruptibile corpus perindemouet,atq mula,quæ motacurtú mouet & mo
ta manus aliud quidmouet,aut ipmnaturali uirtute mouet corruptibilia corpora æque im
mobile fecúdum locum manés,atqz Herculeuslapis & fuccinūin loco quieſcétia
ille ferrum ,
hoc feſtucasmouet fiitag imobile-exiſtens uirtutemouet naturali,nõaliasmouebit, aliasnó
mouebit.ſed ſempmouebit.uſqzco,dũaderit,& habitudinécorpus,qd'abipfomouet adip ,
ſumhabuerit.eiufmodi.n.in corporibusuirtutes naturales actiue.etenimagnesfempferrufi
iuxta ſeadſit,ufqeo,dum in ipſo naturalisuirtusualida cóſeruatur, & fimilt ſuccinu feſtucas
attrahunt,& calidum femphumidum ad ſeptrahit, &frigidúcogit ſemper,códenſatę corpo
ta pxima.fiuero illud fempmouet,& corruptibilia corpora ſempmouebútur.ut.n.mouens
mouet,& ita,& qd'mouetur,mouerineceſſariüeſt.fed corruptibilia noſemper mouent cors
pora.Siitam corruptibilianonfemp mobilia ſuntcorpora ſed aliasqdem mouent, aliasues
roquieſcunt,pfpicuumeſtneqzillud fempmouere.Siigiťnonſempmouet,neq;uirtute natu
rali,etenifecus nõutiq aia per illud corpusmouebat,liquidénaturaliuirtute manésimobile
corruptibilia mouebat corpora.fedibidéilludcorruptibiliúcorporeprimamotiõiseratcaus
faut lapis Herculeus motus ferri,eſtcauſa prima, & nomotusabaia mouetur,ſi uero uirtute
nómouetnaturali,ſupereſtutipm abanima ſecúdum locum motum ita corruptibile moue
recorpus,quéadmodum mulusabaia motus currum ,autaliud quippiam mouet.fiuero mo
tum mouet,uel in rectum ,abaia motum ita mouet uel circulo,circuloillud mouericorpus, &
ita utſecundúrectum corruptibilemoueat,fieri nequit.Si.n.quia mouetur mouet in pulſu ui
delicet mouet&ui,quoduerocirculo mouetcirca ſúum cétrum imobile manésmouet,quas
renon totum ex totomutat locum ,quomodo igiťmouenstrasfert ipſumcorruptibilecorpus
totum fecúdum totum motu recto in locủex loco ſuo.n.motumouebitaliud moués,& abals
tero in alterum traducéslocum trāſiliendo locumex loco,itailludipm ſecum fimul trasfert.
equiitalocum mutātesſimulcurrum , &auriga mutare faciunt,ſed ſpecie,quamouens mo
tusmouet,eadem motummouet,itaq; cælum ppriomotu circúuoluens fe,fubiectú æthera
circulo,& ipm circúuehit.Motum.n.his,quæhic funt,alterationis& generationis,potétiama
gis,& talicors,quáadcælum habent,habitudinenófola reuolutioneſimpliciterpltat.ſol.n.
quibus pximus efficitur,hæccalefacit,&idétidem frigefacitdiſcedēs.nunc uero defolo,geſt
fecúdum locum ,motu fermonéhabemus,fedquidé & uentusſecundū rectum ,motusipſam
mouet naué,&mulus currum ſimilr:eadem.n.motus & ſpecies, & fimodus fit differens, dico
uero motus modú,quoniam mulus cruribus,rotis uero currus mouentur.
Quodfieri nequit, vt perpetuum corpus circulo motum , ita fecundum rectum corru ,
ptibilc moueat . Cap. XV.
Ed neqz rotarum ,ut quiſpiã exiſtimare poſſet,motusfecüdum ſpem differenseſt.rotarum
enimmotusuolutatio,non circulatioeſt, quodāmo. & ipfa uolutatiorectalatio eſt,ut ſi as
rotúdumlapidem inaliqd decliuelatum intelligeret,figura.n .modi differétismotus caula,
non ſpés motionisdifferéseſt.fi itaq; aliquis rotarumformâ mutaret, & moduslationis recte
unamutaretdeclarat &magnitudo,in qua uolutatio gignit,inrectum porrecta.quãobrem
quæ uoluunt,fecúdum rectitudinem mouentur.quare& uolutatiorecta eſt latio lolo motus
differens modo.quéadmodum &quæcruribus incedüt,folum ab his,quæ ſerpút, uel trahús
tur differuntmodo.taménullum eore,quæ natura circulo ferunt ,uolutantur,quare ficorru
ptibile corpusarectomoueť motu ,corruptibilemotu,utafferunt,incorruptibilisacingene,
rabiliscorporis mouet.itaqz fierinon põtilludcirculomotījutita corruptibilecorpus iecun
dum rectú moueat.qd'.n.circulomouetur,non totum ptranſit locum ,& qñnonfolum ſecũ
dumtotum ipm corruptibile mouetur corpus,fed & perpartes,utcum manum ſolā,aut digi
tum ,aut pedė,autcaput mouetaliquis.ſapiétesreſpodeantmihi,qualispartismotuseſt mos
dus.Si.n.xternum corpus,qd circulo fertur,fuoacpprio motu corruptibile totümouetcor,
pus,
 Contra Proclum 1

42
pus,quæmotus partisratio eft.Non.n.fecúdum eademcauſam totum , &parsmouetur,rõni
0
ueroconſentaneum efle uidet,& neceflarium ,quéadmodum totiuscircūſatio totum mouet
iuaquidē partem ſempiterni aliqua ,quæ mouet,aliqua corruptibilis mouere parté, ſed neqt
fieri,ut parsaliqua cok ,quix per ſecirculomouentatoto leorfum moueaf.undeigitur cors
ruptibilis corporismouenturpartes.fierináą non pot,ut totiusmotu,corruptibilis parsmos
ueatur.fi.n.totiusæterni motu táquapullumcorruptibile corpusmoueturcontinuum uero
eltiplum fibiipficorruptibile,necefleeft una illiusmotu corruptibile pulſum totum fecúdú
totum ipm moueri.Cur igiturcorruptibilis.corporis parsmouet ,cum ratio inconcufla mas
neat,dicere nequeunt.frigit necefleeftuttotumtoto ,ita &partem moueri.parsauté a parte,
utmoueat enumero eor eſt,quæelle nó poffunt,qñeorum quæ circulomouent parté alie
quam ,quieſcente toto perfe,circulo ferriminiine contigit,non itaquetotius circulatio totum
B corruptibilemouet.quãobrem eſſe non poteſt,ut illud,quodcirculofertur,corpuscorrupti
bile recto moueat motu .
Quod fifecúdum rectum ,illudmotum ita mouet corruptibilia corpora , velfecundú naturam inrer
?
Etum ,velcótra naturā ppter vtrúa generabilecriteg corruptibilenópcrpetuú. Cap. XVI.
} V
! ctum&illudmouet,autper naturā ipliineſtmotus,uelnon fecúdum naturā,ſiquidem ſe
cundum naturāipſi ineltmotus fecúdum rectum ,qñnullum ,qrecto ferť motu ingenerabi
3 leeft & incorruptibile,neqzillud ingenerabileerit,& incorruptiốile,fiueronon per naturare
1 Etusineſtmotus,aut fupra fuiipfiusnatura,autui,& contranatura directomouetur,ſuprana
turam quidé,ut rectusinſı motus,haudellepot.quia quæ quibuſda inſuntſupra natura ps
ftantioribus,quâipſa ſunt fecúdum naturāinfunt.liquidémotus,quicirculofit,fupra natus
ram corpori ineſtæthereo,fecúdum naturapltantioridicoquidé cæleſt ineſt,ppter hoceni
eiulmodi ſupranaturáquibuſdā inefle dicunt,eo quia ſubliātiis,quæillis eminètiores ſunt,
fecudum naturā inſunt.hacdecauſa &aias,quæatrantur numine,& futuri pcognitioné reci
piunt,aur in quorudam alior arcanorum fpeculatione uerfant,fupra naturāagere dicimus.
eo quia cruſmodi actionobilioreft,qua hois ficnaturalitaqz motusrectus corporibuscore
ruptibiliuin lecúdum natura ineſt,noutiqzilli,cuiprimoaiam fuperuenientem copularialle
funt,fupra natura corporiineſt.liqdem hocillud pitantiuselt,qñ & æternú corruptibili mę
lius acpltantiusexıſtic,illudueroæternūeſſe afferunt.fitaqzneqz fecüdum naturam ,neq fu
pranaturā,necelleprorfuseftcótranaturā,& inrectoferri motu.nullumuero corpus , quod
cótranaturam ,& uimouet,ingenerabile&corruptionisexperseſ.Oia.n.quæ in rectú moj
uentür r;corpora hoceſtparticularia ignéaio,& aqua, &alior, quodą, & quæcúqcötra natus
rain ,quéidmodumparticulariamouent.ignis.n.ui,& cotranaturā deorfum ,gleba uero,auf
- aqua torte,furfumferunt, &fimpliciter cunctaquæmotum cótra naturāſuſcipiút.gigni aç
corrumpicoſpiciunt.&iftiuſmodi ingenerabile nullumexiſtit acincorruptibiſe. quareneqz
illuc coipuscótra naturāſecúdumlinearectammotum generationis,& corruptionisexpers
corporibusprincipium corruptiõis ,&caufa exiltite
erit.iplahquæcontra nacuratendicuia
Ampliusuero&motuscóưanaturā caula.fiitaqalia,autrurfum corpusingenerabile indas
5 gauerint.q & quidem & hocmouebit,& ită deillo eademambigemus.& ita ininfinitu rõpro.
facilces auenecellarioaiam .corruptibiliabla medio adueniflecorpori,& hoccótinuomoues
re,dicoueroablo medio,nullo alioæternointerpoſitocorpore.náąinteraiam ,quæ rõniseſt
capax,& corpus natura,& uirtutesrationisexpers,quas& ipfasgenerabiles ,nosetiam conce
dunys medize ſunt: 14:09
Quod vt aliquis abriets fictum perpetuum corpus moueri ſupponeret,non poſſetmouerecorruptie !!
bod bile', neg,iffum neg intra-exiftens,neosin toto,neg inparte inquo,neq;corpuspercors
" pas ingrédl contingereneq; coeleſtium , neqs quæ ſubter lunam , neq; altera
in alteris, Cap. XVII.
L i
 De mundiæternitate
T fecus.ficorpus illud,quodabanimamouet,ingenerabile,accorruptione,ut fupponia
tur,minime noxiū ,fiue fecúdú rectum ,fiuecirculo aliquismoueriuoluerit, ita corrupti
bilia mouet corpora,omneuerocorpus fprio motu mouensalterum corpus,attigés ipmac
tangens mouet, &æternum ergo illud corruptibile tagensmouetipm neceſſeigit autextrin ,
fecus,autintusæternum corruptibile tangere,fed,fiquidem extraipm tangensmouebat,uti
que &extramotuseſſe cauſa uideret nuncueronullum extramouens ſentimus, cótra uero ,
neruos,qui corpusmouent,intus ellefatent,fedneqnoſtro corpori omniquaq aer extrinſes
cuscótinuuserit,fiquidé exterius alterúeritcorpusqd'mortalecorpustāgit,ac ipm moués,
ſed quidem &extrinſecusaliquocorpore,omniexpartenostāgente.hoc.n.fiericôtingit.utſi
quisurinatorquem totūobruiſlet aqua,emergeretillud a nobiseratfeparatum atq; extra no
benenostagenserat.no.n.contingitſimul & aquanostagere,& alterum aliqdcorpus, corpº
não percorpuspenetraret,qd fieri non poffe abomnibuscóceditur, &nos demonftrabimus
ita utnõaliud melius,neceſſeitaqautnatātesabſą medio,abaiamoueri,nõab illo corpore,
quod nosextrinfecustāgit, & mouet.hæcitaq ſuppoſitio,uteuidentiſlimaomittenda. ſiuero
extra generabilecorpus,qd'eftæternum ,tãgitipm.neceſſeeſt,auttotumpertotú æternūin ,
gredipercorruptibile,aut ſecüdum pa tes femutuotāgere,potiusuero fecundum extremita
tespartium tāgentium ,quéadmodum oia corpora,quæ ſe tãgunt, inuicé tãgere apta funt.to
tum itaq per totü,utingrediat,fierinequit.corpusnaqzingredi percorpns elle enumero eo
rum ,quæfierinopoffunt:a naturalibusdemôftratüeſt.ita.n.in paruoualemareclauſum tes
neret.Si.n.quiret,utduocyathi in eodé ingrederent ,netres,ac infiniti,quidnecaret métiens
te g maiuselt,minor,qnomne finitum finitoméfurat,totummarein cyatho utiqclaudico,
tingeret.frigiť & hocabſurdum ,aceſſenequit.haud ergo fieri pot,ut corporisingreflus ſit in
corpus, &nomagiscorpus per corpus,utingrediat ellenópoffit,ac peraliud fieripoffet:ſed
necquicqin aliud,ut ingrediatfieri pót,nificæleſtiacorporamutuo fe penetratia apparcāt,
modo mutuo fetangunt,unde& ftellæ ſeinuicem operiūt,tātumabeſt,ut inuicécorpora ſe
penetrant,ut nelupnorelucentiú corporelumen,utpcorpora,quæ ſubipfisfunt.lucentia,p
meare ualeat.quia aſtra minimepſpicuaſunt.fi.n ,ipoge corpora uiciffim Te penetrare aptaef.
fent,nó utiquiciffim ſe obſtruerent,pfertim cum lumé,qd'eſtinipfis,totam occupet pfundi
tatem.fi itaqlumen,utper ipſa tráfeat, fierinequit; & longemagisigit corpora ut leuiciſlim
permeant,elfeno pot.qñ & globilunæ mediecasſemprefolisiplendore illuminat lumen
ineius medioglobo pductum perintimameiuspfunditatem ingrediminimeualet,&ita re
liduum eiusglobidimidiú illuſtrare.cum igiť dierum quiqueeſtageaut fepté & parte ejus,
quæ ſolé reſpicit,illuſtrataquatangunt ſolisradii,poffunt &parte eiusilluminata,omne,qd
occurrit pépicuum illuſtrāce,reliquum eiuscorpusilluminarenequeunt.qa neqlumein eius
parte,quæ illuftrať pfundumeiusingrediualet.fsigiť ncqz lumenacutiſſimumac uàlida pe
netrandipditusui aſtroge corporaingrediualet,multocircuitu demöſtratum eſt,corpora les
ipfa uiciffim penetrareno polle.Si.n.corporauiciſſimſe recipereaptaeſſent,& lumen,qd'in
ipfisreperitcorpora utiq;ipſaingredi poflitfiquidéinſubiectisiplislumen ſubſtiçit. & cu
ius pfecto fit ſubiectum ,& illudeſleneceffeeft.uerofierinon pot utperiplalumentrâſeat,
longemagisnequeunt corpora.racionãqödictaoibus accómodabiť in paruiſlimonão , &
ut allerunt,miliigrano cæfimagnitudinem includicotinget.quãobrem finon contingitcæli
molem inminori eſte.ſ.in folis magnitudine,neq.coeleſtia itaqcorpora uicillim ſe penetraré
contingit.minimeigitpcipue peraliqd quælubtuslunāſunt corporecæleſtia tranſvét.mn
nullum eore;quæ infralunam funt,tranfirepalterum corpusualet.quanto craffiora,& terres
ftriamagisminus pmearipoſſunt.quare neqz illud ingenerabilecorpustotum ingredipcors
ruptibile totum corpuspoterit.infruftrafecariamkaneceſſeeſt,& mutuo feicidere,cum fint
in feipfisæque,ac quæmiſcenthumida.neutrum igitur cộtinuumerit,neqæternum ipm fie
biipfi,neqcorruptibile.Siitam hocfalfum eft,atq abſurdum,& totú corrupabilecorpuseft
fibiipli
 Contra Procluin 43
.
fibipſicótinuum ipm.fiquidem feedúum Hippocratécõſpiratiouna,cöfluxusunus, omnia
10 cótingiteécorruptibili utaqueutrag
confentiétia.non itaqz incorruptibile ſicin toto corpus
C
inpartesuiciſlım ſecenťminimas,atą linquétiacummiſcentcorpora.concedaťuero ſiquis
uolueriteſſe poſſe uttotum æternumptotum penetretcorruptibile corpus,qd'effenon poſs
fe demoſtrauimus.necelle itaqz & æternum figuracorruptibilis ſortiri uelutipla,quæinuale
humida funt,recipientisfigurâ tenent.quáobrem idem æternocũcorruptibili eritinftrumés
torum ad quid.ergo in aliisparticulisadpcreationem aptis, &reliqs uteréæternum ,& a ſua
igiť,quæeſt ipſınaturalis,decidet figura,ateiuſmodiarbitrorſuppónem cúctas ſuperarenu
gas.proinde ingenerabile,& incorruptibileuerſioné,quæ cótranaturā fit,utnon ſuſcipiat,ne
ceſleeſt.quoigit pactohoceffepoteritppetuum ,fi naturalemdeſerésfigurainea,quænatus
ræ aduerſantfuæſeceſſerit.Quare&fi cötingerit corpuspercorpusingredi,totū in fuppofis
tioneæternum corpus protum tráſıre corruptibile fierinon poſledemonſtratumeſt.linóton
tūæternum ptotum pmeare potuitcorruptibile.in aliquaeius particulamanferit,in quapris
mum mihireſpondeant.non.n.aliquisid hingere facile poterit.concedať uero,fuisin aliqua
particula utdixerim in cerebro ppetuum iacerecorpus:quomodoigiť & in hoceft,ppeneia
censimtāgit,an per totum pmeauit.quæqdem deuniuerſoambigerenos facere eadé& de
parte dubitare cógruumeſt.quomodo auté & peripm a&liasmouebit partes.& toto.n.ut di
étum eſt,quieſcétepartesmouebit.quomodo igit in cerebrocum ſubſiſtit pedisdigitum mo
uet,uel.n.obcôtinuitatem ,partismotionetotum pellet, &peculiaris partisnon ericmotio,uel
illa ſola quá& tangit,partémouebit,& fitotünomouebit,neqzreliquaz ullaparticularús i
Quod neq; contingit alterum ab his,quæ in rectum aut circulo feruntur , corporibus vulgatum apud
ipfos perpetuo pondere ab anima corpus. Cap. XVIII .
Rætereaillud corpus,autcum his, quæ in rectú ,aut cú his,quæ in orbem ferunt,ſubſtás
P tiæcómunionem habere,autabhis ipfis in ſubftãtiadiſſidereneceſſe eſt.fiquidé igiturin
ſubſtātiadiſtat,nobisulta quintūcorpus,&alteraquædãcorporisnatura fexta exponit :&
fiomnia corpora ppetuoabaiabusrationepditis ppetuo pendentia,eiuſdem ſunt,ſubſtātia
demoſtrentą hogelitintegritas,fiquidemparticulariaquæq;corpora ac ſimplicia ab aliqua
funt integritate diuulla urhæcglebaa terra, &hæcaquaa totaaqua,& alterãquãdam corpo
risintegritaté elementisquatuorcūccelonobiscognitis exceptis demonſtrarenequeüt.fiues
rofubftãtiænon eiuſdem interſeſunt,plurimascorporenaturas inuniuerfum fabuloſeintro
ducunt.hæigithogedifferentiæ ,fiqdemcorpusnaturaleomne iudicat ſenſibus,automnib”,
aut pluribus,autſolo tactu .&cæluqd generationis,corruptionis,utafferunt,experseſt,aſpe
Ĉtui utinquit Plato,actactui patet:ítafiomne fenfu corpusidicamus,nullam uero'illoge cor
porum plenlum habemusnotionem ,quo naturxipfor pprietaté,aut quáadreliqua diſcre
pantiahabent,iudicare ualent.Quãuis.n.fubftãtiam corporemensiudicar nontamen a fén
lu ſeparatim ,undedeficiéteſenlu & fcientiæ internitionéefféneceſſe inde demoſtratióe libris
demöftrauitAriſtoteles,itaqza natiuitateauditus iudicio priuatus,idem & cõcentuu ſcientia
exutuseſtæque,acquioculisa generatione eſt captusis a ſciétia,qux de coloribus habet,
decidit itaqz iiillogecorpore nunqullaperfenſum fuitcomphenfio,cúacorporibus,quæ con
fequitmortalitasnoſecreta ſed,ucaſſerunt,cóplicata &iplātāgentiaipſornullá eſſe ſcientia
necelleeſt.quo igit pactoejuſmodialiquam corpor ultraeaquæa nobiscognita ſunt corpo
ra,naturam altera demoſtrare quiſq ualer Sviplor cognitionemſenſunopoilidnt, neq; fci
entia;qtñ non ſenſu,quia corporum ſcientia nonabfqgigniturfenſu,non itaq ter quatuor,
& cælum ,quæ noftrănofugiunt cognitioné illa alteriuselfe naturæ contingitcorpora. Ciri

Quodfieri non poteft vt ipſum ſiquidem eft perpetuum , vt de corporum natura fitique . LOS
motu recto ciuntur. Capa XIX. 11:!!, Liep ??)

1
 De mundi æternitate
Yluero nőalia funt natura,aut eiuſdem funt cũquatuoroino,auta cæleſtiū naturanoalies
ex
eſſeneceſſarium eſt,ſi quidem corpusomne a tota quatuordiuulfummole , ſiue ſimplex,
fiue compoſitum fuerit,omnino corruptio ab eo fubeūda eft. ſingularium nāq perpetuú
nullum eft.quãobrem& illa generationi ac corruptioni obnoxia erunt,non itaq perpes
tuo ipſa ab animabus pendere contingit: Si igitur illa perpetua ſunt corpora ,utabelemen's
tórum natura non ſegregentur fieri nequit.
Quod neq; ex his , quç in orbcm ciuntur , corporibus ideſt cæleftibus, vt
fit,fieripoteſt. Cap. xx .
Iuero eademcumcoeleſtibus ſubſtantia ſunt,& itaipfa corruptibilitas conſequeť quoniá
SITE
ſuoipfo diuiſa ſunt toto,quoniam a Græcorumfiliis & tota elementorum moles perpe
tuaeſſe ſupponitur,tamen ab hisdiuulſe partes, & generationem & corruptionem intem
-pore ſortiuntur.proinde, & ſicælum ſit perpetuum, non utique ab hocdiuulfe partespers
petuopermanere poſſunt. ſecus ſi illa nonalteriuscum cæleſtibusſunt ſubſtantiæ ,circulai
ti uoluimotu perſpicuum eſt. eiuſmodi nãq;omnia cæleſtia ſunt corpora.Si uerohoc,nas
tura neceſſarioforma erunt rotunda. quæ enim rotunda non ſunt, utin orbem natura ferā
tur, fieri nequit.Si uero in corruptibilibus gignuntur rotunda corporibus, aut naturalem
figuram ſeruant penitus,aut non, fiquidem non feruant,in figuram ,prorſuscontra natura
lapſaſunt.quomodoigituradhuc perpetuum .nullunınâque corporum,quæferpetuaeſſe
putantur,dico cæleſtiumuſqueco , dum eſt, figuram mutat naturalem.ſivero feruat,quo,
niam ut corpus percorpus tranſcat fieri non poſle demonſtratum eſt,inanem prorſusrer
gionem neceſſe eſt circulari fingi figura, qui perpetuum illud ſuſcipiat corpus.fed apud
nosnulla corruptibiliscorporis eſt,quæcircularemadmittat locumregioinanis.fed neque
omnino in nobis aliquis prorſus elt inanis locus, ſolido corpore,carnibus,ficontingerit,aut
oſtibus, aut fanguine, aut quis non aere prorſus, aut lpiritu refertus eſt . quare corpus rur:
ſus, ut per corpus tranſeat,eſſe neceſſeeſt.& non alia decirculari motioneeſt ratio.fienim
corporum ,quæ in orbem ciuntur,illa funt,iugi prorſus, & non interrupta mouebunturcirs
culari motione. quæ enim circulo mouentur,omnia iſto modomouentur,itaq; demonſtrée
ſi aliquis intra nos circularisgigniturmotus, fiquidem in animalibus motus omnis fenfu
rectus fieripercipitur, uerbigratia cordis,autarteriarum :quippecompreſlio, & dilatatiore
eta latio eft& fpiritus animalis per perforatos ſuorum neruorum rectos latus mcatus ,&
ipfelinca mouetur recta.itaq undedemonſtrare poflunteffe apud nos corpus, quod cira
culoferatur:Si uero quod incorruptibileæternumeſt, in orbein moueri ceſſar,ab eo,quod
ſecúdum naturam ,corruit.quoigitur pactoæternum.amotu naque quietem agens,utin
Phaedro differétem Platoné audiuimus,uiueredeſit.idcirco ſiquodin corruptibili ſplédidy
eft,fecúdum naturam mouerideſinet,&uitacxuitur,ficuncta qua circuloniouentur corpo
sa,cum tota,tum parteseorum iugi & non intermila in orbem motione citantur.nő ita feha
betquod abiplisfictumeſt,corpus,fiquidem ,qui in orbem eſtmotu quieuit.non itaques
numero corporum , quæ in orbem uoluuntur,eft.quãobrem non æternum.Præterea & con
lideratu dignum exiftit,ficuiquecorporipeculiarem quendamnaturaconſtituitlocum ,tera
ræ quidem uniuerfimedium,fupra uero mediuìn aquæ,deinceps aerem ,poftillum ignem
locauit, extraomnia corpus,quodçirculo fertur,dicocæleite circúiecit. idemquecit & para
ti , quitotiattribuitur, fecundum naturamlocus, quippe locus totiusterræ ſecundum natus
ram ,& glebæfecundumnaturam eft.Dico quidem centrum , & propriustotius cælilocus,
hic,& partis ſecundumnaturam .& in cæteriseodem modocenfendum ,ſiitaque corpus,ut
aiunt,æternum ,cuiinquit Proclus primo omnesadheſiſle animas,eorum quæcireulo fes
runtur corporum , ideſt cæleſtium ,lubftantiæeft. neceſſe quidem & ipſiæque ſecundú na.
 Contra Procluin 44
3 turam efle locum ,atque toticælo ideſtcircúferentiam.igiturinlocis,quiterram ambiūtnúc
la anima commorante,& corruptibile hic regente corpus,neceſſe & perpetuum illud corpus,
quodhabitudinemadcorruptibileſuſcipit,nunc inlocis, quiterram circūeunt,contra natu
ram commorari. none illaaliquando corpora ad ſuum aſcendent totum ,idemque naturale
aſſequentur locum an non?fiquidem nunquã ſuæuniunturintegritati,neque naturalem lo.
cum adipiſcuntur, infinituminloco,quieft contra ſuam naturam ,morabuntur tempus,fed,
utquippiam contra naturam maneatinfinitum tempus, fierinequit;quia noneſſemelius,
quamcontra naturam eſſe ſemper, itaque illum aliquandoaſſequenturſitum ,aceadem cú
cæleſtibus regionem occupabunt.quãobrem &priuſquam hicin lucemanima progrederer
tur ,ac habitudinem ,quaad corruptibile prona ſpectatcorpus,ſuſciperet,illud prorſusperr
petuum erat corpus.& ut ſimpliciter dicatur , fianimæ iuxta propriam uitam ,differentem
aſſequentur ſortem , utquæ uitiofam uixerimtuitam in locos, qui ſubter terram ſunt,demi,
tantur, ita purgationem adepte e terrenis euolantes locis fugiunt, nonnulli itaqueillorum
qui de diuinisdifferunt, circulnm , qui lacteus nuncupatur,animarum ratione fugientium
quietem elle ,& ſedem enuntiarunt.itaqueſi hæcGræcorum filiis uidentur, perpetuo alio,
cuicorpori primum animainſeritur,& hoc abipſa perpetuo pendet,cum ipſâhincdeſcens
dit , &mortale indutura eſtcorpus e ſuperiori locoadterramuſquedirecto deſcendatpers
petuum illud corpus neceffeeft.ipfa quidem anima a corporeſeiuncta, & loco, &motu ſpo.
Tiata eſt.Nullum uerocorpus.quãuismortalitatis expers fit, e loco fine motu locum tranfie
re ualet, ex ſurſum motio,deorſum recta latio eſt.quare,& abſque habitudine craſli huiuſce
corporisipfum per ſe recto mouebitur motu.nullum uero eorum ,quæ motu'rectociuntur,
ut, & fuperiusdemonſtrauimusperpetuumeſt.
Quod neque mixtum effe contingit illud corpus,neque ex his que fecundum reétum ,nequeex
bis quæ circuloferuntur compoſitum , neque in fortunam elicis mouerifecundum
naturam , vt afferunt aliqui, eo q, non eft omnino corpus fecundum
naturam motu in elicismodum motum . Cap. XXI.
Anc rationemaliqui admodumfatue foluereconantur ipfum afferentesdeorſumeſus
periori , in elicismodum ,moueri loco.fi,ut putant,& ab eorum ,quæcirculo rotant,
& abelementorumipſum ſubſtantia eximunt.Siuero id hocmodo eft,quoniamipficorpo
ra, quæuoluuntur inorbem, perpetua, & quæ in rectum mouentur,corruptionielleobnos
xia exiſtimant,motus uero in morem elicisex recto, &circulari ut ſit mixtus, neceſſe eſt, fi
quidemfecundum naturam illi ineſt corpori infiguram mouerielicis experpetuo,& core
ruptibiliconftituto,nãq;iuxta elicis formā,ex recto,&circulari motũ cóſtatellecomixtum .
fi id fit, utriuſque quodammodo medium exiſtens,nec perpetuum , nec corruptibile erit.
perindeeft,æque acfi diceretur,neque corruptibile, neque non corruptibile,nec perpes
tuum , nec non perpetuum , acinuericate in contradictione conſenſus erit, uel eius partim
erit corruptibile, partim perpetuum ,& itarurſus totum non perpetuum ,cum unum com
ponentiumcorruptumfit,& totiuscontinuitatem ſoluerit.fedhæ longeambages,& ima.
ginationis fictio fabulofa.Nullumenimeſtcorpus,quodanaturaadelicismodum mouea,
tur.quæ enim omnia ſubluna funt,grauia,uelleuia exiſtunt,quæ furſum deorſum ,grauia,
quæ deorſum feruntur ſurſum leuia.cuncta uero cæleſtia,&tota & ſecundum partes,par,
tesuero dico ſolem , lunam ,ac reliqua perfectum luſtrantorbem.quod igitur præter hæc,
corpus, quod elicismodo fecundum naturam moueatur,demonſtrareualent f? ienim &ſo
lis motus, auterrantium aliquis elicem defcribere dicitur, nemini,quieiuſmodi confidera,
uerit, ambiguum relinquitur,nos,dum intelligentia noſtradifferentescæleſtium compo
nimusmotus,eiuſmodi figuram fingere.Cumenim errantium ,& omnium ,quæininerran,
ti globo circúaguntur incirculo æquinoctialimoto ,duplexſitmotus,unúquodque inoblia
 De mundi æternitate
quo , & fignifero uocato circulofuuin circúagit motum , utrofquenoſtraintelligentiacons
iūngens motus, diurnum aio folis cum uniuerſo circuitum , & eiufdem paulatimad partes
boreales ,aut auſtrales æquinoctialis, uide nelocoæquinoctialislegendum ſit ſigniferi oblis
quitatem imaginatione elicem finxit. cum ſingulum uidelicet cæleftium perfectú ambiat
circulum , &lialiquodex corporibus,quæ ſubter lunam funt , aut ob magnitudinis figu,
ram ,in quamotus efficitur,in modum elicis mouetur ,uelutin chocleis, quæ limaces uo ,
cantur , cótingit,aut& ſecus proprio nixu,itamoueretur,eiuſmodimotum horum corpo
rum naturalem eſſe nemo dicere auderet.Etenim buccina,&itidem purpura, & liquid iftie
uſmodialiud ſit animæ facultate , propter figuram ambientis teſte, non naturali corporis
conatu motum in elicis morem efficiunt.quemadmodumenim , fi cum in orbem formica
mouetur ,circulo ferriipſam ſecundum naturam aſſereret aliquis,neque cum animalia in
obliquum mouentur,corporum motum naturalem eſſe dicimus.grauia náque deorſum
a natura mouentur, figura uero , aut animæ impulſus, iſtiuſmodi motus cauſa exiſtit, ita
conſequenter, ſi magnitudinis figura ,in qua eſt motus,aut animæ conatus,aliquibus,ut
in elicis morem moueantur, caula exiſtit , iſtiuſmodicorporummotum naturalem eſſe'aſ,
ferimus. ideo nullum ſecundum naturam moueturforma clicis corpus.Neque illud igitur
; corpus deorſume ſuperiori loco delatum ſecundum naturam elicismodomoueripo
teft. ad huius fabuloficorporis abolitionem fexcenta alia adducere poſſem ,fed
hæc,quædiſſeruimus,facis ſint,& itidem demonſtratumeſt,fieri non pol
ſe,utperpetuum aliquod corpus abanima pendeat , ſiquidem neoz
ex his,quæin recto feruntur , neque ex his,quæ in orbem ro
tantur,corporibus,neqzex utriſqconflatu negalterius,
præterhæceſſe,naturæ poteft.inluper & Platonis
opinio de iſtiuſmodicorporibʼminime fuit.
quâuis igiť ſententia Platonis ſit mụn
di animam generationis & cor,
ruptionis expertem elle,
iam propterhoc , &
mundum in
generabilem ,ac incorruptibilem eſſe nulla cos
gitneceflitas.quoniam Platonis ſententia
eſtanimas noſtras ingenerabiles,ac
incorruptibiles eē,licetquæ
ab ipſis mouené cors
pora eé , initium
capiat ,acelle
definant,
*
 45
S
ILLVSTRISSIMO , ET AMPLISSIMO VIRO
Ioanni Cornelio Magni Georgii ſplendidiſsimiequitis, SapientiſsimiDiui
Märci Procuratoris filio ,Senatori maximo.
Gafpar Marcellus Montagnanenfis , PhiloſophusPatauinus bene agere dicit.
VM dolorem , vir IlluſtriſsimeIoannes Corneli non pedum modo,fed artuum omniú,
cum parsin tevllafere vno fit,quænon frequéti dolorum illifione vexetur,quá conſta
ter,acfortiterferas,mecum frequenticogitatione reuoluo, idenim metuorum modúexus
pcrantiumingens in memeoſq;omnes beneficiorum numerus nonfemelfacere compellit,
deſinoampliusmirari, cumlego Poſsidonium nobiliſsimum Philofophum,cum vchemen,
tibus torquerctur artuumdoloribusmaximo Imperatore Pompeioaudienteipſum inuitis
dolorumfacibus,deipſo,quânô effetmalum dolorediſeruiſſesilli.nicum vnotantúmodo dolorum genere cer
tamen erat acalta quadá fapientia præditus cum eiusmens valeret,corporis dolorem retunderc, ac aliquátu
fapientiæq; arcanareferare,acproderepoterat.Tu aute,quod ab adminiſtratione reip. adquam
Zum frágere,
regendam ,ores maximas tractadas cum te natura genuiſſet,mores paterniinſtruxiſſent, dolorum vis,e
magnitudine, acerba,& frequétia intolerabilisauertat, nó potesnon fummomentis mærorc confici , ita fitne
ea quidem in tepars,quæ dolorimederipoteft,cum ſanavalenſBeſt,mærore vacuafit,ca tamen excellisprus
dentia,vt amicis,& familiaribustuis,& iis,quitecolunt,e obfcruant maximc fuaauétoritate,quaplurimum
intua rep.vales núquá,cum eorum eg vite ,eg æſtimationispericulum agitur,etiá non pofcentibus, adeo tuis
Cayes,ceſſas auxiliumpræftarcoillos.n.tunc,cumtuosinbonorum ,vite® diſcrimine verſarivides,quos anatu
ra babes,igniculos,quippead resmaximasagitandas te naturafinxiſſe credendum ,adbenehoneſtep agendum
magnopere excitas.quodcumbuiuſcerei multos atg idoneos teſtes afferre poffem ,neremnotam ,acnimis vul
gatamignotamputare videar referre fuperſedebo,præfertim cum noftra domus,quápeßimi bomines nonfes
mel euertere tentarunt,quod efficiffent,nifi cognita equitate noſtra tuaauctoritate reſtitiſſes, acpene ab intes
ritunos vindicaſſes teſtimoniú vellocupletißimü facerc poſsit,itaqznoftrarum partiú eft omnesnosges noftrü
quiſaquaratióe, & quoad eiusfieripot,quoniá parparireferre,eo beneficiorum vicemreddercno valemus,
imortalibus abs te beneficiis affe tos.tuimemoria,e nominisppagationem æternitati,quátum poffumus,cos
mendarc.cæteriergo e familianoſtra tuis domusſuasinſignibus ornent, &illo modo,quoniá aliter nequeunt,
Juos nepotespro tot,ac tátis bencficiis quo adualuerint,amplißimage illuſtriſsimáCorncliorumfamilia com
luiſſe ,ato obſeruaſſe doceant.ita tui nominis diuturnitati,vtpoffunt,cóſolunt.Ego autem tuinominis memor
riam boium menti infixam diutiusmáfuram ,acomni ere ,&pictura perēniorem foreiudicaui,filiteris meis,
guales in me cúp ſuntilluftrarepromearum facultate viriúconarer.Cúgz cogitarem quonápactoanimi mei
inſtitutúabfolucrem ,& ab eare,quaſpóte tueamplitudinipromiſeram , tag abgre alieno me liberare poss
ſem.Ecce inmanus meas libellus aureus Ioánis Grámatici contramundigternitateaduerſus Proclüinfamie
lia Platonicaphiloſophúnonignobilcmvenit,quéadfanétißmú, es fapiétißimum Iuliumtertium Pótificem
maximúmittere decreui,&illius libelli eam partē,quænó nibil dePlatonis attigit rep.tibi dicariege , cum in
earep -quanc doctiqdēilli virimclioré vnöfingerepotuerint,interciuitatisprincipescenfearis;iurefubtuo
illuſtrißimo nominein ſtudioforúmanusprodire volui.núcintuas tuorág illuſtrißimorum virorúlaudes cua
gandi capusſemibipatentiſsimusoſtédit.Quippetuainſua Rep. familia clarißimos Senatores,Principeſa
prudentißimosſemper aluit.quod & fiilluſtrareproviribus ardeam,vires tamenmetiripprias debeoprefers
tim cumtuz ampliſsimefamiliegeſta adeofplendent,vtobfcurari verbispotius,quáilluſtrari cuiusö pofsint.
Antiqui.n.illi Scipiones,in quorúlaudibus celebrádisHiſtorici nobiliſsimideficereputantur,ab inferis cffent
excitandi,deindeDuces,Imperatores,Procuratores,ato Senatores,præcipueGeorgius vir maximus Pater
tuus,cuiusvirtuteinſula veneris fuæaddita Reip.ampliauit, acditauit imperium ,nccnon Catherineamite
Cypri,Hierufalem ,&minoris Armeniæ reginæ temperátia prudentiacaſtitas,præterea cætere eiuſdem rer
giæ virtutes
iuftitia,liberalitasin mediumproferendæ effent,poſtea lacobus
fraterfancti Marciſapientißi.
M
(musprocurator,deindeHicronymiamplißimi Senatorisfratrisſingularis prudentia prædicanddaPoftrema
ſanctiſsimispditi moribus,acfingulari religione Ecclefiæ Romanæ amplißis
Marcus,er Franciſcus fratres
miCardinales efferendieximiislaudibus effent,necprætercanduseffet Andreasi decúsillius'amplişimiordi,
nis,atqz ornamentum.de tenefileri quidem finepiaculo pessetincuiusfaudevirtutum nilliani fluuiusficca.
retur ingenii,Demoſtheniſzgraucsfententia,molliustanguidiusverefluerent.Prefecturacnim illatua,quá
nonduminitaprima adoleſcentia rhodigii prudentişime,acsplēdidißimeegifti,adduceretur,que cum inchoar
tęfuauißimosçtatis tueflores oſtendiſet,adulta,eperfectæfructus tuęreip.perfectißimosinfuturúprn
mittebat, quos neguſtaretfæua dolorúvis,quæ tua dfiduecrudeliteros depafcit, acábfumitmembra,vetuit,
at ca özuisin corporefæuiat,imperiús habcat,minimetamēmentis ftatum adireuna valuit.núžın,tuis ami
cis;familiaribus,acnominis tui caltoribus,cúrespoſceret,defuifti.Quippe nullusHolteeft angulus,in quo no
reperiantur,quiſenon æqueIoániCornelio,acdiis imortalibus deberefateantur.Deorum enimmunuspro,
prium ,acpeculiare eſthoíbusſalutêimpriri,atqz abeisvin propellere idnon abaltis audiuimus,fednos,nosin
gua absteideſtja tuafapientia prudētia auctoritate,quaes nulliin tuarep-fecüdus in extremoe honoris, e
vitæ diſcrimineiufteauditos effe palá pdicamus:nec,qamuneribusreip-minuspægritudinêfangipoſes;accir,
cominus,quâmaiores tui emolumēto, ornamentoVenetorú imperiofuiſtiināfilioseos reip-edidiſti;vt filias
tuas caftiffimas;&infignibus moribus ornatiſsimasomitta,quæVenetoru berounumerum ampliare poffunt,
vt de ſete;æque,ac maiores tuos benemeruiſſoiudicet quâprudentiam ,froccaftoobtuleritinrebus agêdis etiá
cum ſentidætatis,clariſmifilittuiMarcus Antonius,eg Franciſcus deſé ſuareip.promittuntequernires tam
magna,tam ardua eft,quá gerijeg adminiſtrari non poſſe abillisquis diffiderepoſsitrAloyſius magnus Gypri
cómendator;quibusvirtutibus, Diiimmortales,quosfplendore,quareligioneornatusincedat,dubitari pót c, á
Chriſti ſalutisnoftreauctoris incunabulaetiam num cum fumimowitædifcrimineviſere conatusſit.Curte
filentioGeorgi TeruiſineEcclefiæ doctiſsime epiſcopæ penepreteri ,qui theologiam quaſe tokoorbefugienir
tem perſequensdoétiffimamgalliam peragrafti:vtibitui nominis fplendorem öblitefcerecredens,proinde üb
occurſu eorúją tuapoffent intertubareſtudia,fecurus,totis(vtdi)velisin ultú diuinarubúañarúg rerü fci
entię pelagusingreſſus es,vt eadignitate quacsie ea familia,quaalia illüftriorin Italia nófacile repiripot,
dignus ab omnibus iudicareris: Federicus vero ,qui omnibus filiistuis natæ,nóvirtutum deſiderio adipiſcê
darum minor diu,noctuq;Paduæ inamgniſsimisphilofophie Ariſtotelicæ bortis fuauiffimos odorans flores,
dulcißimos expectanspoſtcadecerperefructus tresiampaulo amplius,velminusannuasdeambulationes con
fecit. His quaſi fulgcntißimisgemmis,atq;ſtellisfplendcntibustuam remp.adornaſti.Quiergo tuas amplißi
me IoánesCornelilaudes,quaſıdigito oſtendere,ne oratione illuſtrare ditam ,cupit,is tantorumberoum virtu
tibus equale feafferreingeniumpoſſe confideredebet,mearum ego nonignarusviriumeg detuis,quas ditē ,
dominucrem ,laudibus, & fipremęappetiſſe tuli,filere,quam differeremalui,ita finem principio iungens,me
moriam tuorum ,quenumcrum exceduntomnem , atq;modum , in memeoſqsbeneficiorum ,nullavný vetufta
teperituram nos admodú optare, bac amplitudinem tuam mei animiindicatione non ignorare volui .Proinde
certatim omnes nos, eg noſtrum quiſq; quantú poteſt, gratiam tue preſtantie referre appetimus. Quaobrem
noftrum aliiCorneliorú inſignibus fuasdomus exornantes diuturniorem acceptorum beneficiorú,egampli.
tudinitug non ingratam recordationefaceremoliuntur,aliiq; aliasgratioſianimi ineuntesrationes aliquaexc
parte, quoniá
plenißimenonpoffunt,at quispofſetiſatistibi humaniſsime loanncs Corneli, fibinungfatiffa,
ciunt, facere putant.Egoautê meis literulis tuum nomen eternitati conſecrari poſſe cxiſtimans,fırationum ,
quas Proclus demundi eternitate, quaſq; IoánesGrāmaticus contra eandem greco fermone fcriptaspoſtcris
relinqucrunt, amein latinum c greco fermonem verfas, &ad Sanctißimum ,et maximnm . Pontificem Iu ,
liumtertium dedicatas cam partem ,que non nibil de Platonis.diſſeritrep.fub tuo amplißimo nominc in ftu
dioſorummanus emiſiſſem , quareampliſsime,& illuftriſsimeIoannes mcum bocparuulummuunſculum ,ad!
meg erga amplitudinem tuamperpetueobferuantigvicem , acmei rarißimi cultus obſidis locum teneat,ca
bumanitate, vultufq; iucundißimabylaritate, quahis anteme annis, cum Domitucte falutatum veni ,exee
piſe nemini, excipias . Vale ingens tuereip.decus, atq;optimum bonorum perfugium.
τια δοξα.
 Contra Proclum 46
Procli ſucceſſoris Ratio Oétaud.
Craua.ſipe,qd corrúpitur,ex alienæ rei occurſu, & in aliqd'alienúcorrúpiť,ex
tra uniuerſum nihil elt,neqz alienú,fed totúex totis,& pfectúex pfectis coſtans,
cuncta cóplectić,non utiqqppiáabuniuerſo alienúelle,neqz inrema ſealia cor
rūpipót,uelabalieno effici.idcirco incorruptibileeſt.cadé decā & ingenerabile.
cénáągenerabile ex aliquo,qd'alienumeſt,gigniť priuszğreuniuerfo eſt aliquid alienu;id
ueroextra id,qd'gignitur.extraigiť uniuerfum eritaliqd,9 prius,q gignat uniuerfum, alie
nümabuniuerfo.fiuero id,pfecto eſſetaliquid ,ex quo generatum eſt,uniuerfo cötrarium ,at
cótrariauiciſlim {unt,acinuicem mutant, &duæuiæinteripa,quæduo ſunt,media exiſtūt,
utin Phædone pbatumeſt pluribuscontrarior alteroreliquumaflignet,& natura
minime
otio torpeat,itaqz inordinatum ,& ordinatum opponi pfpicuum eſt,ſed fiquidem uthabitus,
& priuatio,mutatueroa priuatione in habitum ,loge niagisabhabitu in priuationem firmu
tatio.illud.n.magis ex hiseft,quæeſſe nequeunt,quiapriuatio eft,in habitú priuatiöes trang
mutariminime poſſuntoſiigiť illud,qd utfieret longeminuseſſe poterat,factum eſt, multo
magis qd'heii põr,erit,& in inordinatum mutat quod ordinatúeft,acid fecúdumnatura &
deiuolütatemerit-agens.n.quodmagiselle non pot,efficit magisefficietid,qd eépot G hæc
contraria funt fecúdum cótrarioz legemigit & uniuerſum in cótrariumexquo factum eſt,
mutabiť ſeduniuerfumelle incorruptibile demonſtratum eſt,nonigiťin contrarium aliqd
mutabit:quareneqgeneratum eſt. pindeuniuerſum ppetuumeft.non.n.cum duo exiſtane
contraria,ex altero in alterumacceſlionemelle,exreliquo inalterumpgrellum nöeſſe cótin:
git.nes,cum fit habitus, &priuatio,expriuationeinhabitú pgreflionem eſſe,in priuationé
ueroexhabitu nonelle-in nullis.n.a priuationein habitum accelſus reperiť.in contrariis ue?
roreciprocatioeftquéadmodum in Phædone dicitSocratesQuelnõelt incorruptibile unia
uerfum ,autmultomagisingenerabileqincorruptibile,five inordinatum & ordinatum cons
traria ſunt,fiueordinatiinordinatum priuatio.
Quod exhis, que Proclo placent vid cum alibi, tum hicconfeſum,vt falfum demonſtratur omne, q,
corrumpitur ex aliquo alieno extrinfecus occurrentecorrumpitur, &q, natura corruptibi,
lis eſtmundus,quis extra ipſum nihil extat. Cap. I.
Edargutionesillæcenſentur
& ab
optime,quæ ex principiis,quæa ſeipſis certitudiné habét,
tionis caput & radicem ,quæaccipit,omne,qd corrumpit,ex alicuiusalienioccurſu extrinfer
cuscorrumpiť.ex quo,quia nihil neqzalienieſtultra uniuerſum collegitmūdi incorruptibi
litatem ,noalicũde,quã ex his,quæuera funt, & quæ Proclusa ueritate minime diffentiens pe
.
fiteľ ,redarguemus.hæc uero Procli recélebimus uerba,quæ ſexto capite addiditPlatone.n .
omne,qd fenſum mouet,genitumelle,& corruptum irienútiāte acadid Ariſtoteles,quafiue
tumnonſit,obiiciente quidécælum ,&totum mundū,qui& fifenſum
moueat,taméneq ge
nerationem neqzinteritú ſubire,Platonis Proclusadherens opinionicúaliis quapluribus, &
his,quæ Ariſtotelino diſplicent,hanc coſtituit:Fatetuero Ariſtoteles nullum corpusinfinitæ
elle potétiæ ,& uniuerſumafinita adminiſtraripotétia,ex quo concludit Proclus, omne cors
pus ppria naturætonegenerationis,acinteritusminime experseſſe.qñ potétiam finitâcors
ruptibilitatéſequinecefleeft.ita Proclusexrônequæ inſcribiť conſideratio eor ,quæ abAri,
ſtoteleadducunt aduerſus Platonis Timæűaduerbum ita diſſerit.iditaqz unú lumereopors
tet, ficæleſtecorpusfactüeſſenúcupare,pariter&totummūdum ſimili appellatione nomis
nare oportet.Curueron oporteat & ex his quibus manus dat,ita dicere nullúinquit corpus
finitu potentia pditüeſt infinita,& id in naturalis auſcultatioisuno demóftrauitlibro.ſiitag
mundusfinituseſt:etenim iddemöftrauitipſe,potétiam ipmnopoſſidereinfinitam necefle
eft,demoſtrauimusinprioribus lectionibusæternitatéuirtutiselleinfinite,no itaqz mūdus,
abel
quiinfinitānāpoſlideč potétiam ,ſubliſtétiam habetæternam.Si uero ſubliſtétia abeo
M. ii
 De mundiæternitate
æterna.eiuſmodi.n.æternitatis particeps,qduero hac participat,potétia participatinfinita,
fempnoneffemūdum neceſſe eſt.ſemp.n.elfe,& ipfe æternitatis ppriüeffeafferit,ab hacapo
pellationeæternitatéaccepiſſe differens.itademoſtrans Proclus penesea,quæabAriſtotelep
banť,abeorum numero,quæ fempſuntmúdum exceptum eſſe.deincepsdemoſtratſempi.
.

ternitatem aliūde,nõex ſua natura poſſidere.ita.n.differit,nõenim ,qd'in eo, qd'ſempeft,ues

rum ,id &ineo,qd fempfit æque ipli potétiam adeffe infinita,eo quod ſempfiat,utilſiobid,
&fempeſt ſedlaboranti hoc,pinde & id ſempfit,poſſidens lempelle,quiafecúdum fùbfiftés
tiam ſempeſt,& quatenus inipfoeſt,ipm fempminimehabés.Proindeeius,qd generať defi
niciopfecto&múdoconſentanea.paucisinterpofitis.Omneigit,quod gignit,ipmquidem
per ſeißm prorſus,& corruptioni addictüeſt.abcouero,qd' eft,ligatum ,dū gignić pmanés.
idtotum ,qd'gigniť quia nöeſtcorruptum ,qd'abeo,qd'eft,auulſum eſt.diffinitioné igit ip
ſum per ſe,qd fit,& interituiexpoſitumeft,comphendétem ,uteiuſmodiſua natura exiſtens,
prædixit,& itéin his,quæ deincepsiplediſſerit,qñuniuerſum finitū;finitūuero;utdernons
Itrauit,potentiæ non efleinfinitæ,motūueroagens infinitū,potentiamouet infinitaimobité
infinitæmotionisuniuerficaufam ipfaminfinitā poſſidere potétiam pfpicuúeſt.quãobrem ,
fi ratione,ab illa uniuerſumſegregaueris,qñpotentiænõeltinfinitæ ,non mouebitin infini
tum ,fedamotu quietem agéscellabit.ſirurſuseâ illi iúxeris,ppterillam mouebit,coniücta
ueroſegregata, utinſpiciamus,qd alteriexaltero accedat,acinſpicientesintelligemus quida
fua natura id,qd deteriusefthabet,quidy,abordinatione inid,qd'meliuseft,aro pltantius,
& poſt pauca.in uniuerſum.n.qñ &in quibusinteritus ob imbecillitate,inhis incolumitas,
obuirtutemineſt,lögemagisin incorruptibilibusobpotétiam uidelicetinfinitā incorrupti..
bilicas, finita.n.omniscorrumpit.Sita @ mūdum ,cum corpus ſit,quiainfinitæ nó eſtpartis
cepspotétiæ,quia ueropotétiafinita omne corruptibile eſt,utuero corrumpat,accellio im,
becillitatisert,imbecillis.niſinon infinita,obid inquá múdum deſtructúiri,& corrumpēdú
eſſe eſtnecelle,acnon ſempexiſtere.& idiplfuæ naturæ peculiareeſt.ipfiuero femp elle ex
eius quodeft,participationeaccedit,pinde acceſſusipfiimortalitatisaduentitius eſt cũ ita ſe
habeat, & Platoni,& Proclouideć.cur ampliuserit uerū,omne,qd corrumpié,ex aliquoex
trinfecusalienooccurſante corrumpi.fi.n.& nihil fitobuium ,accorrūpensmúdum ,ipmuer
ropotentiafinitum extenuás,eo quia finituseſt cauſa eſt corruptiouniuerſoaccidát.fi enim
noncorrumpiť mundus, &id aliquisipſiscócederet,noquia nihilextraipmalienumfit,non
corrumpiť,led quiaimortalitas ipfiabeo,qd fempeſt,influat.fiicaq recte Proclouideť nula
lumincómodum eſſe intelligétia cóiunctaſeparare,utquidex altero alteriadſit,inſpiciamus,
acuidentes intelligamus.id quidéabipfa natura qd' deterius eſt,poffideat,quidqacompara
tionead id,qdpſtantius eſt.notioneigiť ſegreget imortalitas,quæ abeo,quod ſempeft,mús
do inhæret:& ipfum ,qd ſempeſt, hancipiſuppeditans.hocitafehabente.ibecillicate nefuæ
uirtutismundus, quæ finita exiſtit,corrumpet annon.quiaextraipm nihil eſtalieni. fi quis
demfecúdum uerum extiterit,nõampliusefTe femp,abeo quod ſempeſt,ipſi aduentitiū ad
eft.Sitaq; quod fempeſt,notioneſegregatum ſit,nihilminus,quâtum in Proclifuppoficione
eſt,eo quia nihil habeatextrinfecus,quod corrumpat,mūdụsincorruptibiliseſt,cúo exiſtac
incorruptibilis ſempeſt:ampliusauté nequirtus finita corruptibiliserit,fiquidé uirtusmun
di finita taméincorruptibiliseſt,cum nihilextra ipm ſit.Si uero uirtutéfinitamcorruptibis
lem eſſeuerum eſt,reliquumneceffario falfum ,dicoquidémúdum ,quoalieni nihil extrinſe,
cusipſioccurrat,mortalitaténon cöſequí.Siquidé cumnihilextramūdum fit,ab ipfo,eo,qd
ſempeft,ſeparato,quo ſuāuirtutem finitam habeat,ipm corrumpi neceſſariüeſt. quãobrem
omnequod corrumpit,abaliquo extrinfecusoccurrentealieno corrumpi,minimeuerum.pa
terea,fimundus non corrumpit,quoniá nihileſt,qd ipſiextrinſecusobuiat alieni,totusex
to
tis,& pfectusex pfectis conftitutus,ac in fecunctacomplectens,uippriænaturæ ei adeſſein
corruptibilitatem pſpicuum exiſtit.quádoquidem in feipfo cuncta comphendés nullameas
rum ,quæ corrumpere ualét,extriſecuscaulagreliquit.cum itaqnihilipm corrumpere pola
fit,
 Contra Procluin 47
ſitnó utiq corrumpipoterit,quod corrüpinequit,quia nihileor eſt,quæcorrüpere ipm ua
leant,idnatura incorruptibile,quãobrem natura munduseſtincorruptibilis.Rurfus, fi mun
dus,quoniam corpuseſt,natura finitæ eſt potentiæ ,finita autépotentia corruptibiliseſt, erit
utiqmúdus fuanaturacorruptibilis,idem igiť,quoniáfinitæeſt uirtutis,pernaturam corru
ptibiliserit,& quia extrinfecusobuium ipſialieni nihileft qd'corrumpere poflit,pnaturaine
corruptibiliselt.fiitaqs contradictionéelleſimuluerā fierinequit,& mundumfinitæ eſſepos
tentia falſum noneſt,per naturam igit corruptibiliserit.Siautépernaturaeftcorruptibilis,
ipmeſſe fecúdum natura incorruptibiléerit minime uerū.incorruptibilisautē fecundúnatus
tam nimirúellet,fiomne qd corrumpit extrinſecusabaliquo incidéte alieno corrumpat,fi
itaqznöeſtincorruptibilispnaturā,neqeſtquippia extraipm ,cũcuncta.inſeipfo coplecta)
tur,eor ,quæ ipmcorrüpereualeant incorruptibilis,igiť abæternis,quæextrinſecus funt,no
corrumpet.nonitaquere,omne,qdcorrumpit,abaliquo,qd'excriſecusoccurrit alieno cor
rumpi.ampliusinnona totius tractatusargumétationeſtatimin principio Proclusinqt,oms
ne,qd corrumpiť ,a ſuocorrumpi uitio,qd'autéfinguli.eor , quæcorruptioniobnoxia ſunt,
uitium eét:anadea,quæ contra naturā funt,uniuſcuiuſq3deflexioppter inſitæ potétiæ natu
ralis,quæ finita eſt,imbecillitaté,qor não quæ funt,nullūaliqua ſuicorruptiuâuirtutépolli
detnaturalé.quádoquidé naturales uirtutes ſubiector funtcóſeruatiuæcúcta nãą appetūt
effe,ad ſubiecti faluté,& inipſonaturalispotétia incolumis pmanet.Siauté pinde dictum eſt
a ſuouitio,aca naturaliimbecillitatecorruptibile omne corrūpiť,contigit igiť mundú, quis
extrinſecusnihilalienioccurrat.a ſuocorrúpiuitio,hoceſtnaturali ibecillitate.nullius enim
eſtuitiiqd extra ipfumeft. & alienú.etenim quæ extrinſecusoccurrútaccorrúpunt,eo qa cô
tra naturam diſponunt corruptionisipfiscaufæexiſtűt,ſiuecotinentisimoderatio , fiuequæ
perosinferunt fiueq'uis aliud corruptionis cauſaefficiat.& fiexternog nullumacceſſerit
ipſa ſubiectinaturalis,accöſeruatrixuirtus.qñ finita eſtinppetuü fufficereminime ualet, ſu
biectumin corruptioné pficifcipmittit,una cum illo iteriit.ut gubernatorſubmerſa naui,
ſtarenon ualenspoſtqlaborauit,gubernacula amittit,notempeſtatecoactus,ſed quia ei uirs
tutisſatisnõeſt.quia uirestéporeeudefecere.hoc itaqzcöfutato, & Platonēmundum incorru
ptibiléeſſenonfecúdum naturam ,fedopificisuolūtate afferéte,natura autégenerationiacin
ternitioniaccómodatum affirmāte.nonutią mūdum fecúdum Platoné generationis exper?
temcolligi pót.non.n.id quodaduétitiam poflider incorruptibilitaté, ingenerabile ſequitur,
fedutinſexta ratione demonſtrauimus,id ,quod per naturam eſt incorruptibile.ſi itaque ras
tionenaturæ mundum cófequiturcorruptio, & generationis neceſſarioexpsminimeelt.
Quod &fi concederetur verum eſſe, omne, 9 gignitur ex aliquo gigniq, prius alienum eſt,en
præterea extra mundum nihilesſe, neq;alieni, nihil vetat mundum eſſefactum , eg 2
q fatuaipſa suppoſitio dicens , q ſiquidem factuseſt mundus,vel ali
quid eius, vel alienum og extra. Cap. II..
7

Edomneinquitgenerabileexaliquo, qdprius alienüerat,gignit,quare eſt pfecto aliqd

Duniuerſo alienum ,id uero
eſt,qd eft extrageneratum ,igiťextra uniuerfümerit aliqd,qd
prius,quáuniuerſum gignat,extra,abuniuerlofit alienum ,quâuisuerű elleconceſferimus,
omnegenerabileexaliquogigni,qdprius eratalienī,& eſlealiquiduníuerſi priuſqua editú
eſſet,extra,& alienum ,ex quo generatūeſt,id Platonis ſentétiæ ,quæ aſſeritnihilextra múdú
elle,aduerſat,ut tãquá pugnansabiiciétes,mūdum fecundumPlatoné non generari recipia
mus.cóftituto.n.iam mūdonihilefle extra inquitPlato,neq alienumid uero,quod concelli
mus,priuſquâmüdusin lucemedituseſſetabiploalienum effe,fiueforma pditum eſſet,fiue
informæac materiaqd' reliquum eſtmúdi,nonpterea abeo alienum ,autextracft,fiquidem
formisueſtitū fuiſſet,prioréabiiciens forma,pprium ſubiectum editomúdomateriapbens,
nóſecüdum ſubicctum reliquum mūdo coſtituto eſt alienum.materia.n .ppria,ex qua cé ha
bet,nulli eft aliena,neqz fecúdumpriorem forma,quæiam abolita eſt,ac in id qd nóeſt reſor
 1
De mundi æternitate
luta receſlit.uerbi gra.equusaliquiseneusſit & is conflatusefficialſtatua.igiturequi forma
alienaquidé rõne ſtatuecoſtituende fed poft cóflatus equusin ſtatua cóftitutus eft,cumeq
na figurain qd non eſt ſeceſſit,noampliusefletei,qd'editum eſt,quianoneſtaliena.fed neo
equimateriaasſtatue factaſubiectum ,ab ea alienaeſt,ſed elemétumpotius.itaigit,fi quid
priuseratformaadornatum ,ex quomutatomūdysfactuseſt,noutiq forma,quxcorrupta
eft,& effe defiit eſſe amúdo,quiſubſtitit,alienadiceret,quod.njānoeft,& nihileft.quomo,
doautaliquid extra,dicipoterit effe ,autalienum.extra.n.aliqd'exiſtens,autalienūabco,qd
eſt,pſpicuumeſt,& ipmeffe,quod extra eft, &alienum.Si uero informæſit , acmateria id, ex
quomundusfactuseſt,nomagisa mundo aliena,quæ pars eiusexiftit,quãelementum dices
ref.Plato uero nihil elleafferésextra uniuerfum ,neqalienum extra ipminquitnullumrelie
ctúcorpus,quo pacto &nõillic fatuum dicere,qd liexalieno aliquogigneret mundus, erit
aliquid extra uniuerſum antequniuerfus gigneret abuniuerfo alienum.amundo.n.quinos
dum eſt,quopacto utiq extra aliquideſſe dicipoflet,aut &alienī. quãobrem ne priufqua
mundusexiſteret fieripoterat,utuelextraipmeſſe aliquid,aut alienum diceret,alienú.n.ab
aliquo,quodeſt,eftalienum pariter edito múdo forma quæ ia abolita elle deſiit,amúdo,qui
nunceſt,alienā dicia rõneabhorrenseſt.nifiquiſpiã abeo qd'eft, id quod nõelt ut oppolitu;
& priuationem eiusqd'eſt,alienum aſſereretia forma.n.aliena priuatio.fed nõitaPlatonihil
elle extra uniuerſum aſſerit, ſed tãqua nullaextracuruú cæliambitum corpor: exiſtat natur
ra itaqzipm in Timæo audi platoné qualia de hocdixerit.Sicaduerbü.ex his quidem ,actalis
bus,&
numero quatuor mūdi corpuseditumellepportione fatent,ipſecócordi quadā ami
citia&charitatecomplectiť atqzitaapte coheret,acdiffoluinullo modoqueat,niſi abeodēa
quo eſtcolligatus,exquatuor quidemq& qunum ſumpfitmundicoſtitutio ex ignenāq3toto
aqua,aere terra ipm componens coſtituit,parté nullam neą potentiamalicuiusextra derelie
qués,quareapteextra univerſum aliqd nõelt,nullum elle corpus,aut corporis uirtutéextra
cælumdicit.quero nöeſtextra uniuerſum ,& abeo, eft,alienum eſſediceremédacium non
eft,imoneceſſariū Platonisſuppónibus
& minime repugnâsı pindedicensextrauniuerſum ,
nihil eſſe neceleméti partem ,nequirtuté isaformapriuationemalienānoneſſeno ſuſtulit;
acextra id,qd ſecüdumnatura formaindutüeft,non localiter no localiter uerodixi,quiaqď
non eſt,neqz intra eius,qdeftambitumneq localiter extraeſt,priuatio ueronon eft fed neqz
elementorum partes,acuirtutes ſunt mūdi priuatio.nullius naque pars,autnaturalis uirtus,
totius exiſtit priuatio Liewe

Quod non omne, qd'gignitur,ex contrario omnino gignitur. quare neg mundusfiquidem geni,
tus ex contrario penitus generatus eft. Cap. III.
Edne ,fiquéadmodum conceſſimus,erataliquid ante mundi generationem ,ex quo
dnquidé
e factuseſt,id
Semundus mundoeſſecótrarium ,erat neceſſe.cunctanão ,quæ gignunt ,exco
trario oino gigni falſum eſt.fiquidénon modo accidétium ,fed etiã fubſtantiarum generatio
eſt.Omneueroexcótrariogigni,qd gigniť ,ſubſtātiæ igituromnigenerabili cötrarium alis
quod erit,fednihil,utin pdicamentis demóftrauitAriſtoteles, ſubſtãtiæ eft cótrarium.quan
doqdemſubſtātiaper fefubfiftenseſt,eiuero,qd'per ſe ſubſiſtit,quatenus iſtiuſmodieſt nie
hileft cótrarium quid:n.homini,uthoeſt,contrarium eſt.qd cani,autequo,quid deniqficu,
autụiti,ac eiuſmodialiis.cotraria,n.eodé in ſubiecto per ſucceſſione fieri nata funt.utin cor
porealbum nigru calidum ,& frigidum ,inſubiectonulla ſubſtātiaeſt.ideo nullecótrariūali
quod eft fubftãtiæ ,non itaqſialiquagigneret ſubſtantia ,ex cótrariogignereť quatenusiſti
uſmodi, adiectüeſt.quia in ſubſtáciiscótrariaexiſtere contingit,ut in fanguine quidé calidu,
& humiduminoſeforte frigidum , & ficcum ,calidum quidë frigidocötrariú ,&humidū ſice
co.ſanguiniauté os non eſtcótrarium ſubſtátianãą utrūą ,ac cómunisutriązmateria.qda
hor ,non,utficcum eſt ſimplr,nequthumidum ,fed utoseft,&fanguisgigniť.fiitaq3 fubfta
tiarum quæq,utſubſtätia eft,actalis, &nó fecúdum accidens gigniť.hôn.generat,& utho!
 Contra Procluin 48
a moeſt & caro atcaroeſt.Hisuero,atæ eiuſmodiper ſecótrarium nullüeſt.noitaqzſubſtan,
siagenerabilis,utgenerat,excótrarioeiuseſtgeneratio:qd'Giforteeſt,inaccidétibus idcălpi
citur.gd.n.fit calidum nó aliquo alio;fed abſolute,quacalidum ,a frigido prorſusdiſcrepat.
Reademnõdiſfimilibus cæterisro,taménon cunctor generatioaccidétiumexcótrariiscon
ftat.non.n.ſpectat inuniuerſisaccidétibus cötrarietas.Triâgulus.n.uel circulus,ac reliquæ
figurægignunt,ſed earum generatio nöeſtexcótrario,in figuratum.n.figuræ noncótrariú,
led eius priuatio exiſtitæque,acinordinatumordinatipriuatio:Item dextrum aliqd fit non
excótrario,quæ-nadaliquid cótrariiscontradiſcriminataſuntſed fimptrexpriuatione.i.ex
non dextro.atveroex inſciente aliquis efficit ſciens,ſed,li quidem ex cótrariomutaret habis
tu ſcientisgeneratio,excótrario effet.Siautéex
fimplici ignorātia,ex priuatione uerbigratia
Galiquisaerem priusgraueeſſe exiſtimas dediſceret,& leuem exiſtimarec,excötrario ſciétiæ
generatioeſſet,ſinó cognoſcens,neqzſigrauis,neq fileuis,perdiſceret leuéeſſe,in formamex
priuatione generatio:quãobrem ,neqaccidétium generatioexcötrarioprorſusexiſtit.noitas
queex cótrario fit,quod fitomne.fiueronóexcótrariogignit ,quod gignit,omne ex inordi,
nato uero fecúdumPlatonem inordinem pergenerationem eſt adductum eſt,inordinatú au
tem priuatio, & non cótrarium ordinato fecundú Procli rõnem , & ordinatum ,utrurfusin ins
ordinatum reuertat nulla erit neceſſitas.quod quidé,neq3Plato,qui mūdum uult eſſe corrus
ptionisexptem ,opinariuidet:quádoquidem in Phçedone nquitPlato cótraria adinuicé fies
ti,&ininuicemrurſus reuerti.ut.n.ex frigido fit calidum ,itarurlusexcalidofrigidum , paris
ter &in cunctis cótrariis,neclaudicaretnaturaaltera cótrárioze folacorrūpens.Præterea no,
utex priuatione gigniť forma,ita inquit,formārurſus in priuationéreuerti.id.n.nequaq dia
cereapparetPlato,cótrauero omne,qd in ordinem adductumeſt,exinordinatogeneratūeé
aſferens;eiusauté,quod inordinem adductum eſt,in ordinatum priuatio eſt,incorruptibilé
elleinquitordinatum.i.mundum.non itaqz formamregrediin priuationéprſusafferit.editú
igit.múdumelle,& corruptionemipın non conſequiPlatonisplacitumeſt:
la contingatbabitum cořtramutari in priuationem,atPlatonicontraria precipitdicens, get
Quodoj 1

SITIOS,Hofe quidem factuseſt mundus ex inordinato fecúdum Platonem fecúdum Dei volun,
tatem rurſus ipſum permutatione in inordinatum regredi id eſt in
propriam priuationem deinceps factuseſt. Cap. IIII.
Edfiniquit Proclus inordinatum ordinatipriuatioeſt,apriuatione in habitum mutatur,
,
tionesin habitusnõnulleſuntimutabiles.fi itaqz illud,qd,utfieret,minus poterat,factúeſt.
longe magis poterat elle erit.& mutabit ordinatum in inordinatum ,& eritid cú fecúdum
naturam ,tum fecúdum deiuoluntate agens.n.id,qd'minus fieripoterat,agitquod eſſe pote
rit magis,magis'aget.Platonisitaq placitum elle,quoadrerum patitnatura ordinatummu
tari in inordinatumex uerbis ipſiusPlatonispſpicuum coſtituit.Ligatum nãozomne ſolubin
leeſſe uult,& qñquidéeſtisgeniti inquit,indiſſolubiles quidénoneſtis,nem prorſus imortas
les hocuero ,& deiuoluntatéelle genitum oino& corrumpi.no amplius Platoniconſentanea
differit.cótranāç Platonicus faber cæleſtia alloquitea,quæ mundoa natura cotingunt diſa
ferens,qm inquit,n.editieſtis indiſſolubiles quidénoeſtis neqoinoimortales,reliqua ,& ý
abeiusuoluntate ipfisaccedunt,adiecit.non.n.inquitdiffoluemini,neæmortisuimſentietis
meinuito maiúsampliusuinculú,& firiniusfortiti illis,quibustum ,cúgignebamini, colliga
tieſtis,Quare &Plato ſolonem ipfore,quoadnaturæpatiť coſequétia generationéfequifáſ
ſuseſt.ſciens auté dei uoluntatenaturaliquouisuinculo ualidioréelle,ex hacmundi imortas
litarem colligauit non.quia Deusnonpor,ideonóſolueremúdum dixit.qui& pnaturā ſolu
biliseſt;fed quia nõuult,undeeiuseſſeaduétitium ,& utinſupioribusoſtélum eſt,imortalita
tem afferitelle rediuigā curigiť Platonis interpres,acſucceſorPlaconi aduerfať. Plato.n.ex
inordinato afferitordinatum genitum eé,inordinatonúc,ụcdixi,ordinati priuationé ſignir
: .
 De mundi æternitate
ficâte,nocontrarium.ideo natura quidé elle ſolubiléordinatum nóquidem Deumamplius
uelle ordinatú in inordinatum cótramutari.Proclus uero inquit,qd fiquidem ex inordinato
ordinatū factumrurlusordinatum regredi in inordinatūcum natura tū Dei uoluntate pror
fus cöſequent bifariâ igiťPlatoniaduerfať ,quia inquitexinordinatonó factum cfleordina)
tum Platone palaiduociferātem ,& quod ſiquidéfactus eſt,Deirurſus,foreuoluntateut or
dinatum ininordinatucótramutet illoaduerbum rurſus nolleid Deú,afleréte,utexipfoPlá
tonis ſermonedemóftrauimus.quãobrem nos, qui & mūdumeditū elle,& ité corruptū irino
diffitemur, qñ factuseſt.una cum ueritate,& Platoneſuofuffragio nobis nódiſſidétem habe
mus,qd factuscorruptioné prſus ſubituruseſt,neq ,ut Platoniplacet,idiſſolubiliserit, aci:
mortalis,qui &fi naturaſit indiſſolubilisaduétitia imortalitate iplia Deiuoluntateaccedéte,
in his iploProclo utimurteſte.id&natura & non inuito Deoelle affirmāte,ſed neq; Platoin
hisa rectalapſusintelligétiaeft,nóquiaincorruptibiléellemúdum putet,ſed quia ipmeéin
corruptibilem oportere exiſtimās,noquia naturæ mundi potétiam infinita ipſi incorruptibi
litatiseſſe aſſeratcauſam ,ſedopificisuoluntaté.fi.n.cino aliquodcorpusinppetuum durare
debet,nó aliūde incorruptibilitatem híe cótingit,niſipotentia opificis,quæ ppetua ipfipma
nentiam pbeat,nullumq corpus eſt quoadnaturæ patiť ratio, quod ppetuitaté habeat,noeć
autem ordinato inordinatum cótrariū ,&hic planum eft.Siauté aliud nihildicit Platoordina
turn quâ mundum ,mundusauté ſubſtantia eſt,ſubſtātiæ autem generatio,ut demonftratum
eſt, non ex contrario.non itaque ordinatum , & inordinatum utcontraria, ſed ut forma, &
priuatio opponuntur.
Procli fuccefforis Ratio Nona,
Ona.omne,qd corrumpit ſuomet corrumpit uitio.non.n.a ppriobono,uelproprio,
Ni ne a
nequitio,
neqzbono,fed differenti.iſtiuſmodi.n.omneneqznocere,neq;iuuareyalet.õ
reneqz corrumpere,neæ feruare.Siitaqzcorrumperetuniuerfum ,luomet corrūpeť uitio.mu
dum aútipſeetle aſſeritfælicem Deū,& æqueomnes Deos,&ideo Deor genus omnelabis,
uitiiqz minime capaxeft,experſa mutationis.non itaq uniuerſum ,cuinihilineſtuitii,corrus
ptionem ſubibit áliquádo,qi , & ipm Deuseft.Si uero uniuerſum corruptionis expers,quia,
eo,quod corrumpereualet,caretneq generabileeſt,ex quonāq cuiq generatio ineſt,idcu.
iulqz corruptiuumeſt.ſuperatum.n.generationis cócauſa,ſupcranscorruptionis.quãobrein
fi quod ipm corrumperepollit,nihil eſt,exquoutiq;generari ualeat,nóhaber,fed certenihil
eſt quodipm corrumpat,fiquidénihil ipſiineſt uitii.quid.n.ipfum corrüpere poteritordina
tum aliud,pterq inordinatio,& formoſumniſideformitas.ipfa.n.formolo & ordinato uitiū.
(squidem igiť ineſtipſialiqd' uitium ,idem deformitasacinordinatio,in quadiſſoluet:fiaút
iplinullumineſt uitiú:nonerituniuerfiordinationiac decoriinordinatio aliqua,&deformi
tas repugnâsifiuero deformationem ,& inordinationé aduerfariâ non habebit,neq;ex defor
mitatealiqua,ac inordinatione factüeſt.fiquidé iſtiuſmodi no repugnat; id uerofi nihil ipfi
ineſtuitii,nihilitaq;ex quo pfectogignipoflit,habet,cum exquo gigni poflitquippianon
fit,nihilporro gigneretur,ex aliquonomine,quod gigniturdrii
gigni oportet,fieri
( .
utexnullo gie
gnatur,non poteſt.
Quod non eft Philofophi,neq;Platoni placet,Platonem veritati præponi. Cap. I.
Latone palamaſſerétemūdum ita genitum effe,& non fempeſſeutpluribusante demo
Place
ſtrauimus,prauitatis,acfraudulētizadmodum effectoré & artis prauecauillatorieminis
meexpertem puto,eüquinitat ,quæ ita lucide dicta ſuntexaliisPlatonis nõnullis fupponib?
refellere,Platonéą mudum nógenitum efle,fedingenitúexiſtimalle perſuadere.fi.n.falfum
nöerataliquāapudPlatonéueraextare ſuppónem alterãeiuſdemenútiationem refellerepe
bi uiri erat,& eius quiplurisueritatem facit,ex fuppónibus alteriaſſentiri,quæ nopperā ſe ha
bere uidet,reliquâaduerfam tãquâminime uerā miffam facere.non.n.uitiputoPhiloſophi,
nec
 Contra Procluin 49
ne® Platonisdecretis obfequentis( Socratiquidemparum tribuere, ueritatimultomagisSo
cratem differétem ipm inducéteDomne quisa Platonedictum ,id quaſiab Apollinedictum
uerum eſle putare,& ideo eor , quæ dicta ſunt a uiro,aliquaquænouera elleappareantquafi
non dicta ſint,rocinari niti,quid.n.miri uideri debet,cum fuerit, fueritho,Platoné a ueritate
nónunqua aberrare.quod.n.idnon raro paſſus eſt etiánum in ipſa naturalium rerū ſpeculas
tione.quid,n.de Deodicere oportet,demoſtrant quidem & aduerſusipm ,cum alior quorús
dam ,tum Ariſtotelis ſexcente inſtantix.non fortemalum ,& nonnullarum nos in præfentia
modo mentionem facere.
atura conſtantibus, decretis a veritate aberrauit Plato.
Quod in õplurimis fuis , de rebus natura Сар. ІІ..
Vi.n.aſtronomiæ diſciplina celebres habent ,medio maximeerrātium globo folé infi
Qxum herere demoſtrant,&idomnescófequenterapprobát.Platoin Timæo a luna ſer
cūdumeiaſſignatlocum , &quininhocipfeerraueritnemo eor ,quiin diſciplinis peritia ha
bent,nõnegabitsalitererroreſt,quia animas, quærõneuigent,fecüdumPythagoricox fabels
las,aiarum rationecarétiumcorporibusueſtiriautumat, & id cum plurimialii,tū & ipfe Pros
clusaperte in quarto & decimoronis,cujusfæpe meminimus capite, in quo pTimæo Ariſto
teli reſpódet,Platoniseſſe hác,&non aliâ pferensfentétiam ,&ut mihi uidef experiéti,nores
Čtefoluit inſtätiam ,contraid
decretū,Ariſtotelis.tertiusuirtutéattractiua incorporibuseſſe
negat,cumtamémediciquaſıpræoculisnoftriselle demoſtrent.quartus uuluam aial eć pu
tauitPlato,qd noneſſeuerum Galenusiniudicialifatisdemoſtrauit.quintus,&plātasſenſus
expertes nõelle,qd'Ariſtotelesnegat,neq;Platoniscultoresdemôftrare ualent.& nia propo
fitoextra euagaremur,dictorum ſingulum cum Procliaſſertionibusexponens ne dictu mo
leſtum ſit, non uerum elle demonſtraſſem .
Quod ego inſuis decretis non raro a veritatelapſus eſt, in quibus demonſtratio quodq;corrumpere
aliquos quos reperere, ac cómunes effe mulieres legeſancit. Сар. Пі ,
Tin deliberationibus quæ ad moresſpectant plurimaétalia uiri pfecto aliquis recens
ſere , , facie,
raro ab eog cóſentaneumeſt,aberrafleunius ferme,autad fummumduormétionem
mus.qúo.n.non aliquiseoreetiãquiparú ualentingenioinſtitutiones in rep.de nuptiis,eius,
& pueroreducationecoſtomacho non rephenderetur,ciuitatis.n.mares,acfæminas cuſto
des dumætateuigentpcreare ualentes bonosqdem bonis cótrarios uero cótrariismiſceriius
bet.ſed bonor quidemplemalerecenfet.prauor uero &fiquisbonog mâcusmutiluſue ge
nitus eſſet,inabolito celare,cum uero tos pcreationis cuſtodes tráſilierint, reliquú libereips
miſcericoncedit, & uiroscui uoluerint fæmine&item fæminas.pauca quædãcauens & ſene
ctutisepsin quo tēperatiorem agereuitā magisoportebat ad intéperantia quaſiſuæ ciuitatis
cuſtodes puocet,& qmoleſtiuseft,fihisfætus ur gigneret contingeret,maximoſtudio opes
ramdareiubet ne in ſucéexeat,fedin uulua uidelicet impfectumquibuſdā medicamentisuel
eiuſmodi neceſſitatibus corrupat.Quippe alitereſſenon pot,cum non pmittat noſtra utcura
fætus in lucem pdeat.fi uero aliqua quæuim inferre nixa elt,pepitexponere.acminime ales
te iubet aliud ſuis ciuibus nihil,q carillimorecædesagere exhortans & ne uirum calūniariui
deamur,utipfe in quinto de rep.ea quæ recéluimusinſtituat,audi,ita.n.aduerbü differit.S .
crates.innuptiis igiť & in filiorpcreationenonmediocriter rectum id fieriuidet.Glauco .
quo pacto.Socrates.oportet pfecto & conceſſimus optimosoptimisurplurimúcógredi.con
traauté deterrimos,& illor:plem alere.hok nequaqliarmétum excellentiſſimú ſic futur,&
hæc omnia,dum aguntlatere cæteros,nó principes debent,fimodocuſtodūarmétū ſine les
dicione futurú ſit.liqdem optimog filiosalere oportet, pellimoßi minime.planú ipfos utin ,
tereant,exponere uelle.qui.n.non alune,eos interireneceſſe eſt & poft pauca in eodé derep.
qumtoingo. Sociates.optimorequidé plem cenſeoaccipiédam & adouile afportadá ad nu .
N
 De mundi æternitate
trices.quæ feparatimialiquaciuitatis partemorat pellimor,filios & eos,quiex aliis fimutili
& manchialiquomébro in occulto ,& utdecet,abdent loco, fiquidé cuſtodum genus puram
purúfuturumfit.quid igiť uultmalor proclem in occulto,& abdito abſcódi,& quiex is
editiſunt,ſi fuerintmembroaliquo māchi ut pereāt,occultandi.qui.n ,non aluntur,&bon
funt in
ætate, ppetuoinabdito eſſeno ualent,geoscorrumpi uult,aptius,paulo pgreflusſuāexplica
uit ſentétiam.ingt.n.ita.Socrates.cumiä,puto , mulieres, &uiri ætatemgenerationi accómo's
datā,trállierint,pmittemuseos liberecuiuoluerint pterſ filiæ& matri & filiarū natis & ma.
tris maioribusmiſceri.&item mulieresoibus pterq filio acpatri,& hoge filiisatq maioribus
corūdem.cūhæcoiaiufferimus, uetabimus,nein lucemullusefferat fætus,ficótingerit.ſiąd
coegerit,itaponereuteiuſmodinulla fitnutritio ac quopacto fieripot,q quidé dixiaiaduers
tendum nefætus inlucem efferant,uel quibuſdā ueneficiis,aceiuſmodiin poſturisin uulua
corrumpentes uiolétia cohibentium ſupara fiexierint,ita ponereacnoalere ,quidaliud eft,
effe filior occiſoresadhortari.quanto piūmagiserat prſusphibere eos,qui itaerantaffectia
mulieris initu ,q uoluptati inſeruiétem Dei opus corrumpe.quot & ex prauis optimos fres
quenter uidemuseditos,& deterioresex optimis,acex ſenibus fortes & bonis pditos moribº
utadmodum ex hacoptima rep.hoium uitadeliciis fruatur cunctisbeſtiisadornata moribus
agreftioribus: q namaialtāimite & agreſte,auttamprauū atquiribusdefectum ,quinp ſua
prole mori,abipſa natura quæ docerinon pot,erudiať.itaq; audiquopactoHomerus natu,
ram ,cuiuſqz ſuæ prolisamorem docens,laudibusefferat.
Multiplici,uarioque ſuo medioque colore
Veſpæ & apesutqueaſpra tenent ſpylæa,uecellas,
Necuacuas linquunt ydes propriam ut tueantur
Hæ prolem ,aduerſos ulciſcunturquerepente et item
Sicauisut pullis defert in plumibusæſcam
Poſtquamaluit grandæisſubito malapertulit ipſis
Nóne animalia adeoparua naturæ uelDei potius obſequétia ordinipſua &ppria occube,
reprole magnope appetuntferinúnaturainſitú indicantia morćut ſeipſapſua plenibili pé
dant,atq; cotemnāt,an ne heroumerga locios ſuos declarans charitatem & amorem hismas
xime aſſimilauit Homerus.
Vtque leo in medio prolis ſtetit,actusin iram eſt,
In fýluam catulosducensuel robore frendens
Obuius ut cellit uenator,lumina claudit,
Atque ſupercilium totum trahit,haud fecus Aias
luxta Patrocli corpus fe oftendithonori.
Quomodo igit lexprſusabhorrensnõeſt,quæ eiuſmodinaturæ nfæmāſuetudinéexlenita
telua ad feritaté magistraducens,quæ tāta in calamitatibus eor,quinobis inuitisedunť, ps
ſefert crudelitatem plertimex bonis,qualénouincit impietaté.Hæcquidé nulli dubiū abhor
renda eſſe.coes etiá fæminasuelle elleexeius,quosiā citauimus,ſolis ſociscumulate probare
poſſumus.lıqdem in pariendiuigore bonos bonis,cótrariis cótrarios copulat,eos , qui gene
rādiepsegrelli ſunt,libere reliquum tps & ut uoluerint facultaté,niſicú his, quos excerpſit,
coeundicócedit,planú eos,quiprius prauis ſicótingerit iuſſu legis femiſcuerint, poſtea facul
ta a lege conceſla Timiſrcum bonis coire,a quibuspriusui legis arcebant,non unā amátſcảm
Euripidéin nuptiis incomunicabilé uiri beneuolétiam iniuuéta nágætate,neqzbonis,ut ad
miſcerent cúprauis fæminis licebat,neq uitiofis fæminis hoibus pbis.in ſenectute uerono
iduetabať ei.ergoquæaútprius cũbono,polteacum prauo,utparerat ſe miſcens, aut cótra
cóiter uidelicet his,quicoire uoluerint ppoſitüerat,ac prius quidem bonisſolisaut folis pras
uis poſterius uero nihilominusbonis ſimul& prauis. Præter
duis in rep.inſtitutüeſt.pfpicuum in rep.eius ppter coitus cómeanihil
unionédeuit & fæm
uiriams uid ua ini s uis
agere nó
licere, & poccupauit iam clara uoce ineodé de rep.quinto hāclegem ſtatuens appecomunes
uirog
 ContraProcluin so
uirore & mulieruw ciuilesuirtuteslege fanciens iu quanudasin palæſtra cum uirisnõmodo
iuuenes,fed& eas,quæ fenectă uitam agebat,fæminasexerceriinſtituit,necnócquæ utuiros
impare,acin uenationibus,&in belloinire ſimirpugnam ,qñ gpteroium exiſtimationem
decretainſtituebat.q legefieri poffet,acconducererõnecófirmauit.debebatftatim &legem
quacómuneseſſemulieresſtatuit ſtabilire,& hanccernebatprioriuiderieſſemagis inopinas
bilem ,quæ & uix ſuſciper audiqualia ante legem principia auſpicat.ita.n.dillerit Socrates.
So, hunc quidem eualimustáquapfundumpelagus demulierum lege differentes,utno oés
imergamur ſtatuentes,utoportetcomuniter ommacurare cuſtodesapudnostāuiros q mu
lieres.atoroadmodum fibi quadrat,q quæ differit,cum eſle poflunt,cum cóferuntGlaucoet
maximenõparuam tépeftatem uocald. So,haudmagnâelleallerens eum g fequiť , poftea
cognoueris.Glauco,obitquidéutcognoſcam inquitid. Şo. hâcquidem & cæteras priores,
hæcutegoputo,ſequiť lex. Glau. quænā .So.muliereshas uiror omnium omnes elle cos
munes,priuatim uero cumalionullahabitare. & item comunesfilios,neq; parétem ſuam plé
noffe,neq filium ſuum parétem . Glau. longe inquit minus illoidcredédurn,& ut fieri pof,
fit,ac'utilis ficuideas,utfecúde legialleratminusprimæ fidespſtanda fi fieri poffit,&utilis
Git.idnon eratpter eſtimationem oium acredulitateremotumfiunā ſingulo coire uolebat,&
non quæ apud omnes hoies rectaeſſeuideant,cómunesinuſumoibus fæminas pponebat,
rationisautem pſpicuitatem aiaduertere,fæminasinquit has uiroge horumoium omnes elle
comunes,priuatimuero alicuinulla nuptui dare,& in his,quæ poftea ſequunt, pluribus, cor
probat.ut non nominemodo,fed & opere hācamplecticomunionem oportet.Poft.n.idder
cretum ,inquit & uerbü.unaſequicũuoluptates,tumtriſtitia comunesalſerimus,& legiscom
munisutilitatemcum fæminismixtionisincodein de republica.Quintoexpoſuit.nihil.n.cu
iufquâ pprium eſſe in fua ciuitate inquituelle,id.nellecouellésciuitates.quéquá dicere hoc
meum & hoc tuú,& in ſuādomumalterāellefæminā & filios fuosgignere.unoitaq; decreto
inquitcomunioporteretriſtitia & uoluptatibus frui oés comunibus,ita.n.uidelicet& filiico
munesutiqnoiaripoflunt,non ita,utfacultatescomunes,& fæminæ ,id.n.cſlenó poteſt. ſed
ignorātequoq; ppterpmiſcuam fæminagmixtioné,quiſint ſui filiicomunes filios aſpiciết
omnes, &ppriasin ipſisuoluptates& triftitia ſıras habebūt.decipulalortium callidam.f.in .
ftituit non dehoc,qd' unamaccâdem ſingulo femp lorie cuemireiudicarit.qd quidem aliqui
legis uitium ueritifinxere,fed apte ultrahosquidem bonos bonas interdum aliâ idé, prauos
ueroprauasignorātes ſortiri.qd & ipfaPlatonis orone,quâ iam pcurrétes pofuimus,uidere
licet,id fortunæ opus,nõprincipiuin puidétia ciues exiltima escontra ipfos ſeditionemcos
citant,utpareſt,bonas prauioccupare appetentcs.fiuero eadem ppetuo cum eodé coire uos
lebat,ſemel quog unâ fortiétem , & hoc palam facto,quemadmodu; & nunc ſors tū ſuperflua
reliqua uiſa fuiffet.fed nequaqunam uniimpetui tradita apparet,& fecus.abhorrensuciq;,&
quæ adimplerinon pofliteiuſinodicalliditasuidecacin contrariúlegisuoluntatem circúfe
rens.ſicuiqz unā,ac eadem ,utaliquiallerunt,uni copulariuolebat.latereueroid ciues ftude,
bat,eo quia nihil ppriumpoſſidereuideret fortium calliditatéeandéſempeidem fortecótin
gere diligenter curabāt:id quippefieri nequibat,cũcadem ppetuo eodem coiret.non.n.coni
uentesiploscoireinſtituere:quare téporeprlus dephedebať fimul,& ridiculain fortib?prin
cipumcalúnia fiebat. & hoc quidem cognico in callum prſuslegisextiterat utilitas, in cotra.
fium potiusuertebať.nunc.n unāquauult,acfierinon poterat,quoqappetente & hanc,ut
haberepoſſitadmodum cupiēte ſponte,& nouilaborātium ſine feditione lint.cuiusgraciui.
tatescondune.Sueroputarethoc quidem aliquistáqua pmiſcuum clle mulierū coucrfatio,
nemtépore quifq; ut pter id, quod uidet,ac apparetclieplegem fancitum ,uiprincipúac do
lo,non electione ut decés eſt,congredit,quo pacto ngoialeditionerepleat, & ciuitaté & prin
cipesſeditionelaboraturosneceffe elle.liquidéno penitus ſine affectionefuos ciues elle Pla,
to lupponitiucundæ electionismeliores.fi.n.eiuſmod ipſoselle putauit nihil ipſi hoge fallas,
cia lortiueratopus,ac deceptionequibus ipſos inſcios elle uolebatut principuin iudicionu,
N ii
 De mundi æternitate
ptiæfierētutfortunæmunustalem fibi ſorteobtigiſſeputātescótraprincipes feditioněnócó
citarent,dequibus.n.ſeditionemmoueredebebat,qfemel obcómunem utilitatem uoluptaté
contéplere.igitaffectione mouent ,& uoluptatibusadherentes rurſuslateréttépore,fierino
poterat táquanoafortuna,ſed principú decreto.nõelectione,utpareſt,cü eadé quiſąscoeat,
quopactocoſentaneum rõninoneft feditionéaduerfus principescócitaturos, eos,quifacul
tate,quauoluptatibusſoluebant,&hanclege cócedente fepriuatoseſleuidebât,qdqdéfiea
dem fempeidemfortibuscötingere dixit,hocautem utlateretfierinequibat,quodąutilitas,
quæe legemanabat,in cótrarium ducebať,mediocriter demoſtratumeft.abhorret uero arom
ne &fiquiseidem cógreſſus,ipm fugiet utaliquis&id per ſortesPlatonem excogitaſſe conce
deret.Decretum.n.in eius aia uitiofillimum inherebit nullánâqin adulterio ineſſe turpitudi
nemexiſtimabit.&fæminagecóplexum infinitū.fin.interdum aliecógredi putar,& hâcopti
me reipublice exiſtimauerit legem eſſequid aliud ,quâqd diſſeruimus,ciuium quéſfufpica
rinecelle eſt.ſed nulli eſſedubiü puto,quin oishabeat actio turpisnoipm nudum úſum die
co,fed ppter modum ,quicótralegem cómittit ,& rõnisadid coſenſumcrimini datum eſt.no
enim ſimplrcumfæminacoire,fedfinõex lege uituperabile.uſum uero,quiex
lege,accótra
noneidem femp,fed iter
legem róne quidem diiudicamus.quiitaq; rationefibi pluaferitqd
dum alie congrediť.iſte adulteriiactionem cótralegemfecerit,quáuis cum ſua cógreſſus ſit.
ut.n.excontrario,fiquiſpia noctu alieneimplicari uxoriuoluerit,acputarit cum ppria igno,
rás cómiſcet,is uerusadulter eſt finõuſu ſed rationis coſenſu iuſteiudicat ,ideo non ablolus
te coitio,fed modus,& in rationis móconſenſusadulteriü efficit,unde rationehuiuſcemodi di
ſcernéte carentiaaialiarationisexpertia , & peccato , qdin hocpcoitumcómittit,abſoluta,ac
libera funt.id quidécófequens, &quod fempcongrediens,ignorasidtamé, & aliæ interdum
ſe miſceriputas,& idtãquãeſfeta legeplualum habet.isadulterium quaſibonüeffet,apudſe
ipm confirmauit,ac ppetrauit.quicúq igiťeiuſmodifictionibusPlatonem interprari nitun
tur pſpicuum eſtpudores ſuffuſos,hæcita fateriipm inſtituere.rem in comunecum oibusho
minibus turpemeſſe putātes acrimine ueroipſum uendicare nequeutesipſuitiofe legisſufs
fragiumcontraipfumferunt.hæc quidem tanta ſint,fexcenta autéſunt,& alia,in quibus Plas
tonemaueritatedemoſtrare poſſumus aberralle.ſedutampliorineutamur digreſſione,hæc,
quæ differuimus,non omnia,quædifferuitPlato,cum affequutüeſie,fidem uelabunde præs
ſtare ualent,
Quod non thelogorum ,fedpoeticarum fabellarum conſuetudinê ſequens Deú eſſe mundú Plato dixit,
in quoquia atheniéfium populúverebatur ,nôquæ ipſeprobabat, diſſcruit. Cap. IIII .

Q Vodigiť mirâdum ,fi &inhis,quænuncanobis in diſceptationem ppofita funt duæ

fecum pugnentſuppónes,utaliquis&ipfaspugnareconcedat,quarumaltera eſt,quæ
Deſde: Deumeſſeuniuerſum ,acipm genitum effe,& nó abæternoellefupponit,altera qdemconfe
ratur ſe quenterhře reliquauero noamplius.fed Proclus ueritatisſeelle pceptorem céfens,Deum eé
cuda[up mūdum,utuerum amplectens hincipm non genitum eſlecolligerenititur,atqui&quia&a
pofitio. Deomúduseſſedicit,concluderealiquidpofletipmnongenerabilem eſſe nopterea & illud
demonſtrarepăt,ipſum non genitumeffe,acno fempelle Platonem ſuppoſuille .
quãdo&id
GræcoreerrorisppriumDeore generationesſupponi,& Plato quidemfrequentiusrectas de
Deonotiones ſequi uidet ,poetarúautem deDeo & uulgimaledică abiiciés exiſtimationem ,
item nõnunquãquaſiconſuetudinem ,ac traditionespaternas,forte uero & Atheniéfium por
pulum ueritatis,ne fentétiam ,qua Socratem capitemuletarūt,contrale ferrent,adfabulasde
labiťraceadem cum aliisimpietatecomparat,&idinnopaucis locisaliquisratione pquires
inueniret,manifeſtiſſimetamé Platoipfe in epiſtola,quâad pdicam ſcripſit,pfpicuumfecit.
inquit.n.aduerbumhæc.fi uero aliquis audiens hæc dixerit Platoquidemutuidet ,quæ po
pulari adminiſtrationi conferút,ſcire ſimulat,licebatueropopulodicere,ac ipſioptima cõſu
Tere,núquáfurgensuerbafecit,adhæcreſpondeat Platonétardeinpatriafuille,acpopulum
inuenifle
 Contra Proclum SI
c inueniffe ia ſecundo,& abhisquiantefueruntcóplura,ac iniqua aduerſantia fueſniæaſſuetú
te
agere,inoibus utiqz iucúdiflima quéadmodüpatriipficoſuluiffet in periclitari fruſtra exiſti
maſlet,nihilautēamplius facturum.His itaqdecauſisPlatoaptiffimeteſtatū relinquitplus.
rima,quæ decebat,timore,filentio pteriſſe.ſiauté de reipubliceadminiſtratione aliquid ,core,
quæ Atheniēlibuspriusreceptafuerint,mouereuerituseſt,putāspraueſehře, quæ iplorerés
publicamconſtituút,quopactonon longemagis,fiquæ ad Deosnoiatos ſpectát aſpernares
tur,extremum fibi iminerepericulum arbitratuseſ ?idnāqipm & Socratimortiscaufa fuit,
at & quidem ut nonpaucisiamnoſtrisrecepta prætermitto,in tantum ipſorum recordatus,
ut demonſtrarem ,& hic Platonem fabularum errore irretitum mūdum Deum elle ex carmi
nibus Orpheiafferuiſſe. & hæc quidem ſatis,ad propofite autem argumétationis conſideras
tionem noſtra iam conuertatur oratio .

Quod ex quibus ſuppoſitionibusquasipſi dant,a nobis demonſtraturfierinon posſe vt mundusfit

Deus in quo quod non eft imutabile, qſecundum partes mutatur. Cap. V.
Mnegcorrumpiť,luometinquit uitiocorrumpiť.Deoreaiitemgenusomne ab omni
O
per uniuerfum cuinullūuitium ineſt,quapp & iplum Deuseft,fiDeore genus omneuitiine
quaſcapax eft,& mutationisexperseſt.itaq fieri non pot,ut fit imutabile,id nonpoterit pfe
cto Deuselle,qñomneſenſum mouens,& generationis,& abolitionis minimeexpersee alle
rit Plato,uere quidem nunqexiſtens,acpinde tum cælútum mūdum ſenſum mouere ptus
lit.ſolis.n,his,quæ diuinillima ſunt,qd'uniuſmodi& fui non ſint diſſimilia, accomodatú eé,
corpor autem naturam noneiuſdemelleordinis,fed in mutationepenituseé oſtendi,acipſe
Proclus,ut in his,quæ ante cognouimus, in hâcPlatonis lentétiam pedibus iuit,finitā eé mús
diuirtutemallerens.quãobrem nullumcorpuspotētiæparticepsinfinitæexiſtit. Finitāauté
uirtutemcorruptionem fubiturā elle.& idabeiusnaturamūdo ineſſe.iisita aperte concellis.
utrum rõni conlonum magiserat,eo qd'mundus Deus eſſe dř,ipſumminimeeſſe imutabilé,
acobid,neq genitum elle rationecolligere.ac fibiipfi,necnon Platoniacueritati pugnantia
dicere?an,quiamutabiliseſt,& obid natura corruptibilisnoninfinitæparticipéeſte uirtutis.
&Deum ipmelle,tãquãfalſum repelli?fiquideDeoxgenusomne,ut inquit,mutationiseſt
minime capax.ſedexiſtimooisutiæ quæ lecúdum neceffarium eſſe fateret,mundum aio nó
elle Deum primúautem falfumdicoiýmmutationiseſſecapacem non poſſenegare.Si.n.uni
uerſum Deuseſt,quideor ,quæ reliqua ſunt,eft, qd' Deus non ſit.in uniuerſo.n.partes com
prehédunt,totum.n.acuniuerfumaliud nihileſt,quâcunctarūadinuicéhabitudo,acinidé
concurſuspartium.hincitaq3in tátum Deigliam hoiescontumelia affecere,ut uſæ ad beſtio
las, &inaiaipfa, & ğinhoibusturpiſlimauitia diuinú,& pietaté,& nomen traheret ,ſoitaqz
munduscúfit corpus,in mutatione, acalteratione ſpectat,ac fierinopoteſt,ut expersſitiple
mutationis.Deoriautem genusmutationisnequaqcapax,mundus itaq ,utfitDeus,fierines
quit.Sedforte quiſpiaadhæcdixerit.& fimundipartes mutant totum tamé,ut totum mu,
tationemnon ſubire.ſemp.n.eodem pacto totum le habet in uniuerſiautem partibus muta .
tio,acalteratioconſpicie.leditaeorequæ ſunt,ufqeo,dúſunt,mutabiliaerunt.fed femelcun
cta imutabilia,nullum naqaial,quouſqutiqaial ſit,fecundum totum ipm mutatur,fed & fi
augeat,uel minuatur,aut calefiat,autexlocolocummutet utaial fit,minime deſiit, ſienim
fecundum totum ipm ,& utaial eſtmutat,& penituseſſe deſiit,mutationum.n.generatio, &
corruptio totius reiefficitmutationem.generatio nãązexeo,qd non eſt,in id,qd eft,progreſ,
fioeſt.corruptio autéinid,qd'minimeeſt,ex eo,quod eſt,reliquæ aútmutationes fecundum
aliquid eor ,quæ reicontingunt,fiunt:acciditauté,ut& res tota falua fit,aliquas totius partis
culascorrúpi,ac fieri,uelutcum partecarnisaliquacorrupta,alia eius loco naſcat ; aut cóciſo
ramoaliiitexpullulent.itaigit,& mundus ufq utiqeo,dum eſt,fecúdum totum ipm eſt im
mutabilis,náq ,ſifecúdumtotumipmmutet & corrumpiipm necefleeſt.nonigiturdemon
 De mundiæternitate
ftratuniuerfumeſle imutabile,eo qd'non fecundumtotum ipm nuncmutet ,ſed ſinulla eius
parsmutat ,quodminimeuer:exiſtit.cotrarium igiť nulla mundipars imutabilisprſusexis
Itit.cuncta nãq;aliaper oémmutationis fpem mutant.cælum tamenmutationé, quæ per lo
cumeft,fuftinet.nullaq; cæli parseſt,quæmutationem ,quæ eſt ſecundum locum ,lortita non
fit.quãobrem non erit uniuerſum imutabile,& fiquæ fecúduwalias mutationú ſpés mutan
tur, &corruptionis, & generationis oía receptiua,acomneigiť qď mutabile exiſtic,tum gene
rabile,tum corruptibileneceſſarioerit.etenim rõni minimecolonūelemétis ,exqbuseé poſti
det,generationem , &corruptionem ſubeuntibus, & quodexhis coſtat,generationem ,ac cora
ruptionem non ſubire.utin his,quæ antea tractauimus, accuratius demonftrauimus,fed ites
rumpropoſitamconſideremusargumentacionem .
Quod egy mundus mutationis quæ eft contra naturam ſuſceptiuus quehis quæ corrumpuntur ,
cur corrumpantur , cauſa exiſtit. Cap. VI.
Voniam omne ,qd corrumpit' a ſuocorrumpi vitio Proclusaſſerit,qd'uero cuiuſqz ſit
Q uitium ,nequaq dixit,qd' quideftijm ,cöſideratu dignum eſt,ex quo cuiq3ex his, quæ
ipſo participant,utcorrumpat contingit.Egoquidem nihilaliud cuiuſq3 eſſe uitiú exiftimo,
quãdilfellumcuiufqz inid,qd contra natură eſt,ut& in ratione,quæhácanteceſſit;métioné
fecimus.ipſeauté anulla uidelicetnaturali fituirtute.nihilnaq;eor, quæ funt ipm ſuiipfius
corruptiuumeſt,quinpotius cuiuſq;naturaeſt cuiufq;conferuatrix.itaq;ſiquidem potentiæ
impotentia opponit eiautem qd'eſt,id quod non eft ſingulo autem ,ut ſit naturalis potentia
cauſa exiſtit.& nõelle igiť cauſautiqz impotétia eſt,quia naturalis uisdebilis eſt necſubiectu
in perpetuum cótinereualet,ideo corrumpicótingit res.uirtutem autem infinitánodeficere,
fed finita neceſſarium eſt.quéadmodum certe & aurige uirtus,ſiue corporea,aliquis fueartis
ficialem dicere uoluerit,caufa falutis currusexiftit interitusautem eius infirmitas.itaq; fimú
dus,cum fit corpus,finite eſt uirtutis,tépore auté finita reddi imbecillem necelle eſt; facta au
tem imbecilli in id,qd eft cótranaturā,res plabi,quod uero contra naturaeft,cuiuſquitiú,&
corruptioniscaula eſt & mundusigiť,qua uirtuteeſtimbecilli,uitiū continebit,qdinid od
eſt contra naturā uia exiſtit:aut igiťdemonſtrentmúdum finite non eſſe uirtutis,autfinitam
uirtutem corruptionisexperté,aut ſihæcuera ſunt,& mūdum quatenuseſt ppriefiniteuirtu
tis,uitiiq; qd contranaturaeſt ſuſceptiuum necefleeft elle, & hac decaufa corruptioni ſubiis
ci acppter hocnequaq ingenerabiléeſſe.nollenãq;Deuipmcorrüpi,ncq róne demíareua,
lét.Argumétationibus cotra hāc inrõne ſexta cófutatis,& fiiderat uers,noiuxta hoc,natura
incorruptibileipſum efle inducebat,ſecundum naturam autem incorruptibilis non exiſtens,
ſed corruptibilis neceſſario & generabilis eſt.
Quoniã fiquidē demonſtratum eſt eſſe aliquam corruptionis mundi cauſam neceſſe quidem fecúdam
Suppoſitiones Procli aliquod ex quo eggenitus eft. Cap. VII.
Ed
luqu idem &quæ deincepsex ratione inſpiciamus,fiuero non corruptibile inquit uniuer
m , ,
id cuiqzcorruptiuum eſt.ſuperatum não generationiscauſa & ſuperas corruptionis.quareſi
nihil,qd ipm corrumpat,cft,nihilhabet :ex quoutiągeneret, & quæfequunt , demóftrauit
Proclus,quéadmodum putauit,ex co,quodmúdus fit Deus,ipmnihiluitii hře,acppter hoc
nihil,quod corrumpereualeat,obtinere,ex hociter ,quod neogenitusſitdemonſtrare niti
tur.eadé naqz inquit & generationis & corruptionis cauſa,fed luperata qdem generatióis cau
fa,ſuperansautécorruptionis.Siquidem igit uniuerſum inquitordinatum ,acornatū corrú
peret a nulloutiqzniſiabinordinatione,& in cocinitatecorrumperet, ordinato.n.ac ornatui
inordinatio & incöcinitas ipſa uitium eſt.frigiťnihil ineſtinquit mundo uitiū ,non utiqinor
dinationem acincocinitatem repugnátem hřet.qua ſuperāte corrumpi,uictaaútgigni uni
uerlum contingit, ſedqdem ſatisdemôftrauimus & mundúeius,quodeft contranacura ,elle
 Contra Proclum 52
lus
ſuſceptiuum ,quia eſtppria finitūuirtute,eiautcm ,qd'ordinatumeft,inordinatio,& cócinita
is ti in concinitas contra natura ineſt.habebit itaq & mūdus ſui cauſascorruptiuas,fed quæ cor
6 ruptionis cauſaeſt,hācinquit Proclus generationiseſſe cauſam.ideo & exquo utiq mundus
gignipoſſit,erit.mihiqdem nequaquaueruelleuidet,corruptionis concauſam , hắc penitus
1
concauſam & generationiselle,fed ut ne traſcendentesplixiores ſimus,hocqdem nobis præ
termittatur,fináq;& pronnntiatum uniuerſale uerum erat,cum demonſtratum fit ,& múdo
ineſſe quodeft contra naturam ,& corruptioniscaulam ,uidelicetfecüdum Procliſuppoſitio,
nem , & generationiseius concauſain elle.
Ambiguitas g&nihil ex eo, q penitusnon eft,gigni contingit, ac propter hoc neceſſe ese @mun,
dum eße ingenc
rabilem Сар.. VIII.

Voniam rónem ,quæapudGræcos diuulgataeft,Proclus deiceps cómouit.cum.n.ins

ni

exaliquo fieri neceſleelt,utex nihilo quippiägignat,inquit,fierinequit age prius ratione

contendamus, utne indicta cauſa contra ipm decernamus,ita puiribus ueritati fauebimus.
qd'igiť uniuerſum ,quod fit,exaliquo, &conſtet, gignataliquis ucią ,qui ea,quæpgeneras
tionem in lucem educunt,inſpexerit,pluaderepoterit.hônãq ex menſtruo fanguine,ac fæer
mine edit,& ficusitéexgranodeorſum in terraiacto,ac aqua irrigāte,necnonex aereincraſs
fitiemredacto,aqua,caderareſcentegigniť ignis & in cæteris aliis,tumnaturalibus,tumarti
ficialibus codémo.Quare inquiūt,fi nihilerat,ex quo mūdus genituseſt,ante mundi genera
tioné,ipſeutgenituseét,fieripenitusnequibat.Siaüterat,autigenerabile penituserat,autger
nerabile,fediiqdeingenerabile,cur non itidēdemundoingenerabileſupponemus.Siqdéoir
no core,quæ mundi funt effeingenerabilequippia contingit.aio qdem idexquogenituseſt.
fi uero & illud generabileeft,ac rurſusexalio illud generabit,hæc pfectioin infinitu erit,ex
quo,fiqdem hæc fieri nequeunt,múdúgenerationieſteſubiectú fieri non poſleinferút.qua
obrem ingenerabiliserit.quibusitaqzrônibusconſentire aliquis poterit.omne , qd gignitur,
exaliquo,quoexiſtat gigniacnihilexeo,quod penitus noneſtgigni,& propterhocmundú
nequaquam generabilem elle.hæ ſunt rationes,quæ autem aliquisobuiansadea, quæ dicta
funt, dillerere poflet,hæc funt.
Quod non neceſsequemadmodumparticulariumfingulum a natura efficitur materiam ex rebus que
ſunt accipiente,ita Deumfiquidem mundum, qui prius non erat, effecit , exſubiecto aliquo
ipſum effeciſse contra vniucrſum ex eo q, non eft vna cum eius forma eſubier
Etum a deo produci neceſsarium , Сар. Іх,
Rimum quidéſi ſingularium cuiuſqSocratis,aio ,& Platonis, & huiusequi,achuiusaſ,
PRE& oium quæ hocmodogignunt,naturaeſt pxima generationis caula,totum aút,ac uni.
uerſuma deo abſą medioefficit ut& Plato aſſerit,quomododictu impiúnoneſt Deu,pdus
cereno poſle?Siqdem qdpriusnonerat ineſſe educeret,niſiutnatura particulariú qdlibet in
lucem etfert.ſi nãq & arsefficit,necnon natura quoq pducit,neqambarūſimilis eftectio,ars
quidem ,ut dixerim ,fabrilisnihil extrinſecus iplaconſtitués ſolalignogecompoſitionetabu
le,aut ianuefortepficitfigurā.naturaauté non ſolūtemperaturā,accompoſitionéoperať ele
mentor:,fed & iplas ſubſtātias,ac formas rerum ,quæpriusnon extiterāt,coſtituit,aio qdem
carnis formā,& oflis,uene,acnerui,necno reliquar aialis pticulare, ac in his uitalé altrice,ac
augmentatricé,ſenſitiuâ,acmotiua,& reliquasin taliqdemelementorſubſiſtentes compoſi
tione,ac téperiæ ,alterius temperatureeſſe demonſtrate.Præterca & plātageſexcétas ideas.co
loge,necnon humor ,atq metalloz uarias,multipliceſ@,ac infinitas differentias.Si itaq tátú
artemnatura fupeminet,quomodo non neceſſeeſt Deipductionemincomparabili excellen
tianaturæ opustraſcendere:igitfinatura formas nonexiftétespriusin luce edit,materiã ex
his,quæ ſunt,capiésac in eadem formasgenerās,qñ fieri nequit,niſi aliquod pexiſtat ſubie .
 De mundiæternitate
ctum ,ut effectrix eiusoſtendať uirtus,& aliquo,inquooperet, indiget fubiecto Sicądem &
in ſubiectoeſſe hñs,utab hoc ſeorſum ,neqelie,neqopariualens.neceſſeeſt;fsqdem& Deus
efficit, &ea,quæ funt,in lucéeducit,cius effectionem amplius opatione,neſcio ad,naturæ ha
bere,nihil utig hfetamplius,finonex eo,qd' penitusnon eſt,resin lucé pducereualeret, ſed
&fiusaction
iple perinde utnatura,acars,ſubiectoaliquoindigeret pexiſtente,in quo effectricé luiip ,
é demonſtraret, & nō tātum natura pſtaret, quátūipa arté ſuperät natura , ſiitag,
quod qdem dixi,ſinecomparatione natura Deus excedit,naturā auté ex his ,quæ funt fubie
ctum ,acmateriāſumens,folas formas in lucé depromens pducit,neceſſeeſtliqdem&Deus
aliquidex eo q noneſt,in lucéeffert,non folú eors,quæ efficiunt formas ſed & ipm , prius
non erat,ſubiectum pducere,uelnõerit natura ualentior,nulla itaqzneceſſitas,quemadmo
dum particularum unaquæqex his,quæſunt,efficitur,ita &uniuerſum ſi adeo gigneretur,
ex aliquo priusextet,gigni.
Quod qui per ſimilem vniuerſi generationem dicunt particularium generationi pexiſtere mundi effeéti,
ua cius caufam neceſſario concedunt ,quemadmodum e particularium peſſe cauſam , velſi no
eademvniuerſi generationemſequuntur, quæ generationcmpartium particularú que
generantur ex hisquefunt , vniuerfum ſi quidemfaétum eft ex his que non
funt ,neceſſe eſtfieri. Cap. X.
ex

quidem gignerec ,exeo, qd eſt,gįgni céſent,pfpicuum eft quæ in fingulis accidút,eadem

& inuniuerfoaccidere cenſere,ut uniuerſum non diffimiliter efficiat,quă partes,ex his com con
probāt.itaq ;qm mundi partes,uideliceteleméta,equibus eſſe poſſidet,corruptibilia funt,ac
nulla eſt elementipars,quæ non ſit genita, accorruptibilis,demonſtrauimusauté prius,ncqz
totas elementor moles adnumer, eafdem manere,ut ueropartes habent,ita & uniuerſum ha
bere neceſſariuin eſt.quátum exhis,quæ nunc diſſeruimus,coſtat& uniuerſum igiť genera
tioniserit, atqz.corruptionis particeps.Item qñparticularium quodą,qd' gignitur,ex aliquo
gignitur,quod eſt,hacdecaufa & uniuerſumex aliquoantegigni ſubiecto cenſent.itaq quos
niam ſingulor naturaeſtopifex,totius auté , & uniuerſi Deus,cuiq; auté fingulor natura opi
fex pexiſtit,& quæ pducta ſunttempore pducente natura poſteriora, & mundo igit , huius
opifex pexiſter & ſiexaliquo,quodeſt,quodminimegenerabile eſt,ipfum fecit.Quare una
abeterno cum Deo mundusminimeextiterit.quæ.n.lorseſtut innonnullis totiusgeneratio
generationi particulariūperſimilis eſſe cogat,in aliquibusminime.náqı ſippetuum eſſemū.
dum aſſerunt,tamé Deum eius elle opificem cócederepſpicuum eſt. Eftautem & particula,
rium opifex natura,rationiigiťcongruum eſt,eadem intotiusopificio,quæ in particularium
generationecontigit, ſequi.Siautem negāt totum partes ſequineq; quxpartibus contingunt,
hæc & toti contingere.non itaạne ,li partesoés gignuntex his, quæ ſunt, iam ppter hoc,
& totum , figenituelt,ex eoqd'eſt,&ipm genitumelleneceſſe eſt.Si.n.nonæque natura,ato
Deus opifex eſt,naturaaūtex his,quæfunt,opuscóficiet,ut.n.partium quæq;mouet ,& uni
uerſummouet,non utpartesmouent & uniuerſum ita mouet totum.náqz locú ex toto uni:
uerſummutat uniuerſumauté a toto non abiens loco circa pprium circúambit centrú , ut &
mouef tãqua naturale exiſtens corpus,ſiquidémotuseſt,& quietisinitiū natura.Rurſus eo ,
dem modo ſe hñs manet,qñ nulla eſt regio reliqua,inquá trăleattotú ſecundítotum ipm di
ſcellum , & neceflitasnullaeſt ſingula quoq motu,quo uniuerfum citat,moueri.neqz itéuni
uerſummotu ,quo unumdq ,moueri.ita qnidécoſequens eſtgenitum eſt,& partiú quelibet
genita eſt,eadem ambobus neceſlariūeſt generationéeſſe.ecôtrario,quâmotus,fe habet.uni
uerſum quidé,fiquidem genitum eſttotü,lecüdum totum ijm genitum eſt,utuniuerſerci ſit
generatio partesquafqzno ſcăm ſimilitudinem ,fedex rebusgigni,& iterūinidad'eftcorrus
ptasreſolui.& id haud iniuria,mundonão iam conſiſtente ,quia generatio ,ac corruptio uni
uerſo utilis exiſtit.uniuerſigenitisatqzcorruptibus partib ?fierinequibat,utquæ corrúpunĆ
inid ,
 Contra Procluin 53
18
LIS
inid,qdpenitusnoneſt,ſcảm totaipfa corrumpi,& nihilineodemmanere,ita.n.longo tem
a
pore,utaliusexaliomūdusgignat neceſſe crat,nodiſſimilenãą paſſus eſt,qd'nauisiabulis
pmutatis fuftinet ,& poftremotota mutata,atqzalia,&ſieadéfitcoſeruata forma.ſi itaqunū ,
aceūdem maneremúdum oportebat,& generationem ,ac corruptionem eſſeopuserat,fimul
utambo ſeruarent fieri non poterat.no partibus uiciſlim ſepmutātibus,& ita generatione, &
corruptionem efficiétibus,&'utacciditmūdum ad numerum eūdem ſcruãtibus.Siauté unis
uerſum gignitnulla eftneceflitasexeo ,qd'eſt.ipmgigni.ita.n.Dei opificium femipfectum
extitiffet,formāſolum ſeparabili ſubiecto ineſie pducens.ſed totum kám totumiýmfiqui,
dem uniuerſum gigneret,exco,qd'non eſt,ſublitere eſtneceſſariū ueligiť cxaliis quibuſda
rônibus,quæ fintneceſſariæ ,ac refellinon poſſint,mūdum genitum nõelle demonſtrent, fed
perpetuam ſubſiſtentiâ hre,uelſiquidem gignit nulla eſt neceſſitas,quiapartesquæliber ex
eo,qd'cft generant,ipfumexco,quodeft gignicontrarium potius totum ſedm totú ipmex
eo, quod noneſt,ſubfiftere,utuniuerſum uere,ut uniuerſum gigneretur,
Quod nullum corum quæ gignútur ex eo , q, eſt gignitur in quo q, omnium conftantiam exmateria,e
forma quæ gignütur, ac corrúpuntur, non materiæ eſt generatio nó vtriufq;, fed folumforma, e q,oēs
materialesforme corrupte non materia efficiútur,neq; in aliud quid abcunt fubicctü,neq;infimpliciora re
foluútur, neq; in vniuerſam quadam ideam rcucrtútur, neq; in alteram mutantur ſpeciem ,neg; per ſe ſubſor
ſtunt, neq; in id qd potentia rurſus redeunt,fed in q,penitus non eſt corrupta abolentur,eo ex eoq,peni,
tus non generationemfubeunt. Cap. XI.
Tſiconcefferimus omne qd fitex eo quodeft,fieri,nullá tamen,& uniuerſum , fiqdem
quæ fiunt,prorſusexhis, quæ ſunt fieri.cum omnia.n.quæ generátur, & æterna non ſunt,ex
materia &forma conſiſtāt.Præterea & generatio ex eo,qd'non eft,in id,qdeft , perinde mu
tatio eſt,atq corruptio exco,qd'noneſt,in id,qd eſt.utrum ſedm totum ipſum ,& fcdm mate
riam aio,& fcdm formá compoſitum gignit ,ideftex eo, quodnoeſt,in id, quodeft,mutatur.
idnáą generatioeft,annon: íecüdum ipm totum,fiquidéigiť quod gignit,fcam totum ip
fum ,ſčám materiādico,& formā gigniť uidelicet& qd'corrumpit,ſčim totumipm corrus
pitur.quare no modo formā,ſed materiāquoq gigni,accorrumpi neceffe eft,fedmateriā, ut
ipſis placet,necgigni,neqz corrumpi,& in his,quæ deincepsſequunt,Proclum id fatcnté aus
diemus,idem & Ariſtotelesin fine primilibriNaturalis Auſcultacicis differuit,nô itaqz ſcdm
totum ipm cópoſitum gignit,& aboletur.Quomodoigiť quæ de matcrishñtur in aliislocis,
in quibus huiusmétionem facitphilofophuscóliderabimus,fiue ucre prima uocata materia
incorporea eſt,fuenon ,fiue etiã inigencrabilisprorfus,acæterna eſt,ficnon,& fiquidé uerú
eſſe uideť hocinhis,quæ nunca natura gignunt,ac corrumpunt,ncca gigai,ncc corrumpi
cõmunererú ſubicctum.carnisnāq;,fiita ceciderit,corruptione formaquidécarnis corrupta
eſt,hocuero huic ſubiectü corpusminime inanet.n.trinadiméfionihil ppriæ naturæ ratice
paſſa eſt hæcnâq; eft corporisnaturas ſubſtácia trifariādiſtás.pariter,fiaqua corrumperet,
&ex hacgigneretaer,aque quidé corruptio,& aeris extititgeneratio,ambog autéfubiecta
iduerocii corpusqualitatisexpers,nulla,qua corpuseſt ſuſtinuitmutationé.& cade in oibi
reliquis racio.ljicza primūſubiectummateria aeqzin his quæ generantur,gignitur, neqz in
his,quæcorrumpune corruptioneperit:noitaq; fcdin totaipla compoſitacorrumpunt.mas
netnãocures corrupuntur,inateria imutabilis,neqzcorruptio ſcảm materiameſt.itaq; relin
quitur id,qu'corrumpitur,hoc eſt,ex co,qd'eit,in id,quodnoeſt,mutatur,formã elfe.huius
igiťeſt generatio hoceftexco,qd'noneft in id quodeſt,mutatio corpusnãq; utita dicā,pas
ni ſubiectü,cum no ficcaro,caro factüeſt.& ité corrupra carne carnisquidéforma in id,qd
non eſt,abſccllit,corpus auté nihil minus corpuseſt.non.n.rerú corruptio in rõ corpusprofi
ciſciturneq exnon corporibusgeneratio.quarc corpuspenitusimutabile manet,nó itaqz to
tiuseſt incópoſitis corruptio, & generatio,fed folius formæ.Si.n . &compoſitú generari di ,a
 De mundi æternitate
partede toto generatiodicit,forma não pprie ,quod generatur,eft.quéadmodum &fiuers
berari,aut ambulare,autinduere Socrates dicatur,non ſcam fetotum ,ſcăm aiam dico &cor
pus,dictorequodqz ſuſtinet, ſed ſcăm folum corpus,quéadmodum ecótrario,fi fapiés,autiu ,
ſtus dicatur elle,rurſusa parteaiæ ,de toto pdicatiofertur.quæ.n.parti cătingunt,pptercom
poſitionem de totopdicariconſueuimus.Siigiť hæcita fe habent generatio,& corruptio for
marum pprie eſt.fiquidem oésmateriales formæ æterne ſunt,dico quidé fingulasquafq in
quibus eſtcorruptio,& generatio.ficnihilexeo,qd' prorſusnoneftgigni,neqin id,qd'penia
tusnoneſt corrúpi.fiuero neq carnis forma,neq fanguinis,autoſlis,necp coloris,&figuræ,
neqcæterarummaterialiūformarūulla æterna eſt.Planum eſtharúſingulam antegignat,
propria naturæ rónenon eſſe,deinde in eſſedeductaexeo,qdnon eſt penitus inid,quod eſt,
mutataeſſe. &corrupta inid ,qd'noneſtpenitus,iterum pmutatāeſle.fi.n.albedo,q in cycno
reperitur,prius, quâedereturcycnus,nõextitit,neqzin numero rerumerat,ſed una cũ cycni
genitura primain eo habuit ſubliſtétiam.itaq & cycnocorrupto albedo nopermanet , fed in
id,qdnon eſt penitus, &mutata eftin uniuerſum dixerim materialiú formarum , ac figurarú
unaquæq,ut carnis,& oſſis& hic triangulus,& hiccirculus,necnonqualitatū fingula,calidi.
tas.l. &frigiditas,albedo& nigredo,& fimilia.Præterea& facultatesaiæ ratione uacātes,dico
quidem nutritiuá, & augumentatiua,generatiua,ſenſitiua,& appetitiua, &reliquas. ex itaq,
& eiuſmodi,qñquidem in ſubiectisellehabét corporibus,necelleeſt particularibus, in qui
bus ſubſiſtunt,corporibus corruptis:ipſasin materiārecurrere,& ut materia fieri,uelinaliud
quodammigrare ſubiectú ,& corpus,necno animare illud,acoino informamredigereuelut
Græcore filiiinanima,quæ rõne fungitur,fupponūt,uelin
aliquareſoluiſimpliciora, utfylla
bein lfas, & domusin lapides,& ligna,uel in ppriã quandáreueniré uniuerfitatem . quemad
modum utiqigneú ,quodin nobiseſt,in habitum diffolutú in totam ignis molem recurreret,
uelin alterâmutari formam ,utſinigredocorruptaforte albedo,autdulcedo,aut quippiam
aliud gigneret,autper feamateria feorfumæque,atqz itelligibilesformæ ſubſiſteret,uelfini,
hil horú fieripoffe demonſtrareť,
neque alterum iplarum reſolonismodú fingere licet. quá .
tumego cognoſcere ualeo,relinquit iplas fubiectocorpore corrupto , inid , qd penitusnon
eſt,reſolui.nullam ita ex materialibusformis,nec expotentiisaiæ rationecarétibus corru ,
ptam ,materia fierietiamipfiGræcore-fapientes nonegāt.nulla naqforma,necaiæ potentia,
effe, &fubftãtiamamateria fumit,neq ipla formasgenerat,neq in formarū natura uertitur
acperle formaefficit.formarum.n.minimegeneraciuaeſt.qmex deterioribus pſtantiorafie
rinocontingit.quo.n.pacto fieri pot,utmateria fenſuuacas & animacarés,ac penitus infors
mis ſenſus,& animæ,acoino formæeſſet cauſa.præſtantiora.n.deteriorgeneratiua, & caufæ
funt,nonecótrario pſtantiorum deteriora.materia náągratiahuius:formaautécuiusgratia
eſt, id autépaſſim ,qďcuiusgratia eft,eoqd gratia huius,pſtantiuseſt.ſed id cuiusgra natu ,
raprimúelt,eoquodaut gratia huius.Siue.n.ſcdm ſubſiſtètiam ſimul ſunt.fiuenonſunt.qm
interea,quæ ad aliquid funt,referútur.Sed igitur,ut cuius gratia intellectióe antecedat,neceſa
ſe eſt,ac ppterhocid,quod eſt gratia huius,apparatur formæ:n.gratia domus iã in itellectu
ante conceptæ,talem materiam pparamus,nonpotermateriamformā. quéadmodum cer
te,& pater&filiusin ea,quæ ſuntadaliquidreferütur.paternaturaprior.necnögenus, & ſpe
ciesin his,quæfuntad aliqd,exiftimātur at genusnatura prius.itaigitur,&id cuius gía,eo,
qd eſt gratia huius,natura priuseft.Si& ex his ſunt,quæ ſunt adaliqd.fiuero id ,qd cuius gra
tia eſt,natura primú.nonutiq; eius id,qd gratia huius cauſa eſt.natura.n.primeeffectuú cau
fæ funt.Quare ſimateria eftgratia huius,formaauté cuius gra,non igiturformarú gignitiua
eſt materia.generāsnão eius,quodgeneraturefficiens cauſaeſt.gra auté huius uteius,qd'cu
ius gra eſt,caufa fit, fierinon pot.fed neq in formasmateriâ uerticontingit,& uelut mutata il
las heri,neqitéformas,quæcorrupte ſuntmateriā fieri.fin.compoſitaexmateria,& forma
ſimpliciſſimis cöponunt,quo pactoampliusinmateriâ formareſoluetur.neğicorporum ele
métaamplius duomateria & formaerunt,fed unum folú materia,&nullain rebuscópofitio.
quomodo
 Contra Procluin 54
Flers quomodo materia oinoimutabilisin formænaturâmutari poſſet.non amplius.n.imutabili
or tatem retinet,li«n ,noidem materia ,& formamateria mutataefficit forma,non ampliusma.
1 teria pmanet.quod.n.in quippiä per ſemutatur,non adhuc id,quod erat,effe perfeuerat. in
71 aqua.n.forte, uel inignemutaturaer,ſed ptinuscómutationeaer eſſedeſit.& album auréut
album eſt,mutatum deliteſſe album ,ac pariterin cæterisoibus.ſiitaque materia in formam
mutatmateriaampliusnomanet.quarenonimutabiliserit.ita exmateria &formacópolis
tumc.it nullum ,ſed oíaabſqz materia ſimplicia erunt potiusauté neqzerit totū.materia. nul
lum.n.apparet ex informi materiamutationein alterú factum.Calidum.n.in frigidummus
tatur. &ite inalbumnigrum , &pariterinoibus.fiitaq; dicat:aliquis materiâ mutatā formas
fieri,& eſſeoino materiam auferet.no igitur formarum gignitiua materia eſt,neq;mutata ſta
tim forma fit.nihil igitur,neqz eore,quægenerantur,exmateria gignūtur,neqz eor ,quæcor,
rumpuntur ,in materia diffoluuntur,in quod.n.quippiāqd corrumpitur,reſoluit,ex hoc &
generationéhabuit,ſiigiturincorruptionererum formarnullamateria efficitur,neqz utiqz
ex materia generationé habet.fi.n,& materia potentia eé dicitur formx,ſednon qd ipfa has
foras efferat,ueltrālmutatur in formarum natura,imutabilis nāæ in his,quægenerant eſt.
fed quia aptaeſt,ut ipfarú exiftétiam in ſeipſa recipiat.quemadmodú.n.tabula in qua nihil
deſcriptum eſt,quatenusinqtAriſtotelespotentiaeſt,lia ,quæin ipſa fcribédæ ſunt,nó quia
ex ipſa naturalias pullulare efficiet.neæ quidemquiacharta,autcæra mutet,in literage ſubs
ſtátia.manet,etenicharta,& cæra imutabilis literisin ipfisgenitis, fed qa inipfislrarum ſub,
fiftétiam ſuſcipereualent.nequtiq aliquisdixeritqd'exeo ,quodeft charta,autcæraexiſten
tiam lfahabeant,ita quidé & materia potentiaelle formæ dicatur,non ppterhocex eo,quod
eſtmateria,rônicoſonumeft,formasdicere ſubſiſtere.fed fi quidé in eo qd'eſt,ſunt qñipfx
per ſeſeorſuma ſubiectoſubliſtereminimeapte ſint.manifeſtiusauténobis corruptio huius
demoſtrationem coſtituit.Si.n.abolitis literismateria formænonefficiunt,neqz ſubliſtentiâ
ex materia habuillepfpicuum eſt.in quod.n.corruptiofic,exhoc& generatione fieri neceſſe
eſt.ſedneqin alterum ſubiectúformarmaterialium ullam ,neqsaiæfacultates,dicoquidem
1 eas quæ rõnisexpertes ſunt,migrare cătingit.fi.n.fempe ſubiecto in ſubiectumaiæ faculta.
1 tesad numex eadem manétesmigrarent imortalesutiqeſſent, & ipſe pſeipſas ſubſiſtentes,
acut ſubliſterent,ſubiecto miniine indigerét.fieri.n.non poterat,utuerbigia.equiaiauna,&
eademadnumeremanens ex alio inaliud pmearet ſubiectumniſiipſa perle ſubliſtat, & im
į mortalis ſit.Quéadmodum certe &aiam nfam habétem ſubſiſtétiam a corporeſeparabilem
1 fupponunt,ex aliis in aliaptranſirecorpora.nullum.n.aliud quideore,quæin ſubiecto eéha
bent,poſſetutiqin ſubiectúe ſubiecto trāſire.forma.n.carnis ,quæ in Socrateeſt,non utiq
1 aliquádo Socratem deferés,in altero ad numer eadem gigneret,neq quæin cycno albedo,
autquæ in pomo rotüditasppriumderelinquens ſubiectu in alio aliquádo ad numerum ea
1 dem pmanentia diſcedent.id.n.core eſt,quæ perſeipſaſubſiſtunt,necnon & hñtiumexiſtens
tiamà ſubiectis ſeparabilem ,pprium.oportet.n.priusa ppro ſeparetur ſubiecto,deinde gi,
gnatur in alio.qd igiturniſicorruptum ,fepararia fubiecto aptumeft,quomodo utiq cóler
1
quodautem cóſeruato pprio fubiecto ſeparari non
uarum ,atqzidem manésſeparari poterit:
ualet,nõutiqzin altero aliquãdogigneret lubiecto.primum.n.utabeo,in quoeſt,feparetur,
oportet,deindegigniin alio.ut autématerialesformæappriis ſubiectis ſecernanturfieri no
pot.Quare non in numero cötingentium eſt,utiplaabalio fubiecto in aliud ſubiectú conce ,
dát,& liignisſuppoſitum aerem calefacit,noin lubiecto ignecaliditas eadé ad numerū & in
aerefit. Debebat.11., pprium differereſubiectu,dicoquidem igné.itanoamplius ignisexticic
calidus,aut nofimifrcaliduscaliditatequæin ipſo,autfarte elt,deferenteiſm ,& in fubiecto
aeregenita.quidigiť eſt,quodinigne caliditasin agédoefficiat,& calefacereaptaquæ iuxta
pofita lunt,alia in iubiecto aeregignit caliditaté,& ut in pceptore,acdiſcipulo eadéeſtſcđm
1pém coremplatio,non cademquidéadnumer&inpceptore efficiéseſtcauſa,illauero quæ
eit,in diſcipulo,effectus.ita &inigne caliditas noad numex eadem cũea,quæ aeris eſt,calis
O ii
 Demundi æternitate
ditáte,cuiuseffectrixcauſaeſt.noigitur cötingitmateriales formas in ſubiectum ex lubiecto
migrare,neqaptasperfe,utcõliſcant, neqæternas,fedgenerabiles, & corruptibiles,fed nex
inaliareſoluifimpliciorapoſſunt.qux.n.in ſimpliciorareſoluunt,compolitaefle neceſſariū
eſt.ex quibusigit fimplicioribusſenſitiua facultascóponitur,ex quibusaltrix,albedo,& dul
cedo,& filia.aliter&eadem item deillis manetambiguitas.aut.n.&illarurſus in ſimpliciora
refoluent,& reſolutionis pgreflusfineuacabit,aut fiquidem illaeleméta materialiū formag,
deterioraſuntipſis,neceffario & ppterhoc,& ipſacorruptibilia,corruptaq in ſimpliciorano
refoluentur.Curnóinipſis formisfimplicitatem fatemur,quæ autê quiſquam elementa fins
xerit albedinis,ex quibusutiqcóponeretur,aut dulcedo,autmolities,aut aliaqualitas? & oia
uidemus quæ in ſimpliciora reſoluútur,partibilia,& magnitudines.fácultates autéaix ,utin
librisdeaia Ariſtoteles demoſtrauit,impartibiles ſunt-noitaqz formarum refoloin fimplicio
ra fit.numigitur nócorruptis ſubiectismateriales formæ inquadam recurruntuniuerſitaté:
ſed neq;idcótingereuidet.Primum quidem.n .& amaioribusdemoſtratuineſt,non eflealis
quam aiarum uniuerſitatem ,ex qua perſequeſtrationé nfæ animægignantur.ita.n.non ime
partibilesipſas eſſecötingit,appria auulſasintegritate, quáautê quis fingere iraſcibilisunia
uerfitatemin qua iraſcibilis aiæpars in ppriam recurret.quáaltricis,autaugmétatricis , aut
alicuius aliage animæfacultatumneceffe eft,& facultricis aiæ uniuerfitatem altricé alere cors
pus aliqd ,& augmentatricem augere altrix náą facultas eiusg alitureſtaltrix:augmentas
trix eius qd'auget eſtaugmentatrix.Siigit eſtuniuerſitasaliquaaltricisfacultatis erit,& qd
abuniuerfitatealtricis facultatis,& augmétatricisalitur,& auget.Siigiturnullumerit ſubie
ctum ,quodaugeaturet datur,etipſas elleminime cötingit.cog.n.utdictum eſt,ſunt,quæ ad
aliquid.uiciſfim.n.eteſt,etalens,et qd alitur,etaugens,etquod augetur.Siuereſit.qñoéq
alitur etaugetur,corruptibileeſt,etilludcorpuserit corruptibile.in quod,itaqz rurlus facule
tatis altricis fubiectoeiuscorrupto uniuerſitas refoluetur: Tiaūtcorruptibilis uniuerſitas eft,
neceſſariocorruptibilis erit,etpars.quo utią pactoaliquis formæcarnisuniuerſitaté,uel of
fis,uelueneintelligere poterit,quâalbedinis,autnigredinis,aut dulcedinis,quæutiqzerit tri
anguli,aut cubi,autoinofiguræ uniuerſitas.Si.n.eftalbedinis uniuerſitas,eritali et albicor
porisuniuerfitas,et in fingulaquaq ſpecieeodémodo.demoſtrentigiť
nobisquæeftcorpos
risalbi,autnigri,aut dulcis,auttrianguli,autalicuiuseor: uniuerſitas.fi.n.eiuſmodi uniuers
fitatesfacte ſunt.ſiquidem albedo,et nigredoetreliqua,atq; fenfummouentia penitus funt
quomodoigiť a nulloſenſunullú eiuſmodi corpuscomphendit.at quicorporaa terra dico
quidétotum corpusalbū,autdulce,autcarneum ,autalior qđdam cótinéter ufqzad cælum
inerrans ſenſu ,ipla comphédimus.et quæ in altera ſunt partecælidimidia neceſſario.itaque
fabulaeſtinppriam uniuerſitatem
abolitisſubiectis materiales formas recurrerefupponi.
fupereft igić,utquæramus,ne uiciſſim naturalesformæinterfemutentutincirculú triágu
lus,etin amaritudinem cótraria dulcedo,et ſimplrin alteram aliquá formam ,ut in grauitaté,
atetid,ut fierino poſſit,nõdiffitent:nonfacultasaltrixcorrupto fieret,utiq; ficeciderit,iras
ſcibilis,neq oino canis corrupti aia fieripatuitaliquando equiaia.item contingit.n.de ſubie
ctoin ſubiectü formas migrare materiales,qd'effe non pót,demöſtratum eſt.quis.n.res mua
tuo fieri dicant aquam dico ex aere etex aqua rurſusaerem ,acexoíbusoia,noquia ipfefor
mæinterfemutent hæcaquæ.ſ.in hācaeris,ethæc panisinhâccarnis,fic rerum mutua mus
tatio fieri dř,ſed quia ſubiectum idé manensſubſtantiæ róne,et imutabile ſingule cuiufą per
ſucceſſioneformæ ſuſceptiuú.ut-nıæneus equusfieret,canisæneusequi materiæmutata figu
ra ,et illa edita.ſimul.n.atqaltera plenseſt,reliqua penitusabolet,fed ære eodéad numerú
manente et alternatim utráqz recipiétemformam.itaetin naturalibus rebusmutuo fitgene
ratio,ſubiectooium comuni,qd imutabile manere demonftratum eſt,alias aliam ,atą aliam
ſucceſſiueſuſcipienteformam.ſuccedentibusipſisuiciſſim.l.formisfecúdæ plentia, prioriin
id,qd non eſt,tranſmutata hocidem ,et Plato in Phædone nosclare docuit.Socratemnamos
introducitdiſſerentempartimquidēuiciſlim cótrariafieripolle,partim uero náſcótrarium
fieri
 Contra Proclum ssi
0
fieripoffe, quod cótrarium.fedſimulato contrarior.alterum acceſſerit,alterum ptinusabos
Teri.accedente.n.corporicalido,frigiditate repentecaliditasperit.hæcSocratein Phædone
differente,& ex auditoribusaliquo in cötradictionemipmcadere putāte.fiquidemiplecótra
12
ria aſſerituiciſſim generari, &rurſus non poffe cótrarium aliquádo fieri id,qd quidem cótra
rium.Socratesadambigéteminquit,ut recte dictameminerit.noquidem rõnum differentiâ
intellexit.Cum.n.diximusinquitcontrariamutuofieri,de poſlidétibuscontrariadiximus,id
eſt de comuni cótrariore ſubiecto.corpus.n.ficontigerit albumexiſtés,fitité nigrum ,corpus
igituralbuminnigrūmutari dicit,corpusideſt utriufąparticepsexalteromigrariinaltere,
ipfequidemcótrariaformæalbedo dico,& nigredo,núquâinquituiciffim generationem ,&
mutationem ſuſcipiunt.núquâ.n.albedoefficiťnigredo.ſedcum cótrariorealiqd' ſubiectoac
cefferit,alterum ,qd'inipfo ante perat,protinusperit:Quareinquit cótrariis cõmunicantia,&
ipfa cómuni noie contrarianücupata dicitur.n.album ,& albedo, &ipmcorpusdealbatū.iter
lefieridicimus,quæuero comunicant,ipſasdico contrariorformas,utipfanigredoatqz al
bedofunt,non ampliusmutuofieriafferimus,id.n.fieri non poſſedemoſtratumeſt.fed liqui
1 dem fiunt alternisuicibusfiunt.poſt.n.albediné ſubiecto aduenitnigredo,autecontrario, &
1 in oibuseodémodo.hocigiturPlato.perſpicuum autéeſt,qd'incontrariis pbauit, & inoibº
cótingere.Cum.n.uinuminfanguinem mutatū eſt,ſtatim uis
materialibus formisneceſſario
niforma abolitaeſt.pariter &ſipanisinos,autincarné mutatus fit,noipſapanisforma,caro
factaeſt,atquidemillainid,qdnoneſt,receſfit,in illiusauté fubiecto,carnis,aut ollis forma
genita eſt,& inoibusratio eadé.noita ,Suiciſſim res dicunt fieri,formæ ſunt,qmutuo mu
tationem ,&generationéſubeant,fediple quidé formæ uiciſlim fuccedunt,acin id qd'non eſt
abeunt.cómune quidéſubiectum ſucceſſive ſingulariscuiufąformæſuſceptiuumefficit ,fic
quidéatgeneratioabſą corruptionefiat,elle nequit.qñfierinopót,utſubiectu formis ípo
liatum fit,neq eſſe pot ut duæ ſimulformæſint in eodê.neqzité formaaliquafiat fialtera ali
quaformano corrupta,atæ abolita fit.fiigiťcorruptiscorporibus,neq inmateriâ formære
foluuntmateriales,neq in alterum aliqd migrantſubiectum ,neqzin ſimpliciora earü reſos
lutioefficie,neqinppriam redeuntuniuerfitatem ,nec in alterâ mutant formam ,ſed neque
ipfæper ſea corporibus feparabilé ſubſtatiam æque,atq intelligibiliahabent,inſeparabiles
enim corporibus & in ſubiectisipſis ſubſiſtētiam hñt,neqalter
modum pter huncmutatio
nisintelligerelicet.ſupereſtigiť omnes materialesformasabolitiscorporibus in id,qd penis
tusnonelt,abfcedere igiť exeo,qd'penitus noeſt generationemhabuerehisigiť rônib ,ats
quehuiuſmodia nobis debilitatusacfractus,& egregie pprieopinioni fuppetias
ferrenitens
eiuſmodiquandam rónemfinxitMateriales.n.inquit formæ,ut
carnisforma,uel album ,aut
figura,&talium quæ®,quéadmodumqd fitexpotentia taliactu tale efficit ita& qd'corrú
pitur,itemex eo,qd'actu ,in propria remeatpotétiam.ut.n.potentia album ,fitactu albū, ita
quidem & albumactu,poſtącorruptueſt,fitpotentiaitéalbum ,ĝrealbúcorruptum nopes
nitusin qd'noneſt,ſed in potétia albūreuerfumeft.& utpotétia ſtatua in actu ſtatuā,in pul
uerem redacta in potétiarecurriť ſtatua:rurfuseadem ,&inoibusratio.Siquidé exquo gene
ratio unicuiq ;iid & corruptio.Siita generatio mutatio eſtexeo,qd potétia,corruptio idé
tidem ex eo, qd'actu eſt,in id,quodpotentiamutatio.noita@ex eo qd noneſtgeneratio ,nes
queinid,quodnõeſt corruptio.eiuſmodiqdem ſunt,quæapudillú&nos huius rõnispba,
bilitatem redarguentes,ploquium quodãcomune cuiannuuntoés,ſumpſimus,qd'eſtaliud
quippia eſſe potentia aliquideſſe,& aliud,ipla illiuspotentia.pariter&ačtu aliquideé,aliud
eft,& alteruillius actus.potétia.n.agealbum ,ſubiectúeſtcorpusqualitatem albi in ſeipfum
ut ſuſcipiát,aptú,albi aút potétiaeltipſanuda procliuitas,ac apritudo,quâhoc quidem cor
pushñs,ut dealbetur,natum eſt,aliis üero utalba fiát,potentianõhñtibus ſimiff'actu quidé
corpus album eſtipmdealbatumcorpus.utlinum dealbatum.actus uero eſtalbifiue utAri
Itoteles inquit,endelechia ipla eſtalbiforma,quæ corporiſupuenit:eiuſmodi.n.actu id ,qd
indutum ,actudicituralbum.id& in reliquisoibus.Cum igiturcorpusactu album colorem
 De mundiæternitate
abiiciens,album potentia efficitur.albumipm quidem corpus,qd prius quidem eratactual
bum ,potentiacorpus factum eſſe albú dictu uerumeft,ipm quidem albiactum , & formam ,
qua corpusparticipăsactuelle album dicebat,non item dictum uer eft,quod corrupta,po
tentiaalbú factum eſt,cadem colorisalbi potentia.Corrupto.n.albo corporeaut pmanſıt,ip
fiusalbi actus& forma in ſubiecto,aut nopmanſit.Siquidemigiť albi actus.f.forma in potés
tia albo reſtitit,idem ſimul & actu, & potétia albú elle necefleeft.perinde ac fi dicat, &albu
& non albū.potentia.n.album ,nodumeſtalbum.Præterea & cótraria fimulcidé incrunt.po
tentia.n .& noactu album ,ſeparatūtamé nigrum ellenecellariú,aut medior quippiā.fi itaq;
aut,utcótrariaſimul fint, autcótradictionemelle ſimul uerā fierinon pot.utidem Simul sal
bum & noalbum uelalbum ſimul,&nigrū,fieriitaqz non pot,utin potentia alboalbi forma,
atqactus ſit.Siautem fieri nequiturin eo,qd potentia albulit albiactus.corrupto taqcor
pore albo forma,atqactus,quiin ipfo eft,albi,niſippetua fit,in id,quodpenitus nõelt;necef
ſarioabiit.Quare & ſiſubiectúex eo,quod potentia eſt, inid,qd'actumeſt mutatur.& ité ex
co,quodactueft,in id,quodpotentia,ipſe taméformamateriales corrupte in idquod peni
tus nõelt demigrāt, & propter hoc,& exeo ,quod penitus nöcft,earum opifexin lucem ipfas
educit.Conſiderādum autem & fic.fiq&dam ſit corpusalbú ,deindeabolita quæ inipfoelt,
albedine,efficit potentiaalbum.ité poſtea idem afiuefficitur album ,necelle quidem albedi
né,quæ in ipſo poſteriusgenitaeſt,nóeadem effe ad numer cum albedine,quæpriusinipfo
erat.quis ſpecie fit eadem ,æque utSocra.cum Platone ſpeciequidem idem ad numere non
idem & utmotus fphære,quiabeadé in idem ,quihodie eſt,agecum motu ,qui herifuit, idé
eft fcdm fpeciem ,ad numer ,non idem.unum.n. &idem ad numereconſeruet,opórtet,etnec
corrumpat ulqeo,dum ipmmanet,uelut Socratesnumeroidé eft ufq eo,dum manet,& fal
uatur.Siigit albedopriuscorrupta eſt,rurſuſqalterain codépducta albedo eft,planúad nus
merum differétem cum priori poſteriorem elle,qñid conceduntoés,& fierinequit, ut albes
do,quæpriusin hoc corpore,eadć adnumere ſitcumalbedine,quæ poſterius in eodem facta
eſt.igitur fieri non pot,utprius,quacorrupta fitalbedo,iter eadem rurſusgenereť,& ſi ſpes
cie eadem.Si uero fieri non pot,ut corrupta albedoampliuseadem ad numere , ut gignatur,
neqz potentiaigiťcorruptaindiuidua albedoampliuseſtini fubiectocorpore ad numere cas
dem.Siquidem quod potentia aliquideſt,& actufericótingititaqzfiutcorruptaalbedo eſe
non pot utampliuseademadnumerefficiatur.neq igiturpotentia erit in ſubiectocorpore.
fiautein potentia in ſubiecto nöeſt corpore,corrupta itaqzilla albedo,noin propria corrupta
eſt potentiā.fi.n.corrupta inpropriā regreſſaeſtpotétiam ,&rurſusutiq;gigni poffet. Siitaq
ampliuseademad numeralbedo generarinõualet,non igiťcorrupta in propriâ reuertitur
potenzia,ſed in id,quodoinononelt,regreſſa eft.pen.non in aliud quippia,iplam reuertiea,
dem contingit,antepuiamprotulimusdemöſtrationem.fiigiťhæcalbedocorrupta in id,qd
nullo pacto eſt,diſcellitinqăautem ,quippiâ corrumpiť ,ex hoc,& genitum ipm elle necelle
eft,& cótrario.ex quo,quidgignit,ex hoc& corrumpiť ex eo,qdnullomodoelt genitum eſt:
eadem in oibus,quægignunt,& corrumpunturmaterialibusformis quadrabit ratio,& hinc
igitur demöſtratum eft,oia, quæ gignútur exeo qdnullo modoeſt,gigni,& quæ corrúpútur,
inid,qdprorſusnoneſtreſoluifecusdicere materialesformas quæ corrúpuntur,inid quod
potentia eft,reſolui,æqueeſt,atq dicere ipfa ,quæ corrúpuntur in materiā reſolui.& illicpene
trare,ſiquidem materia potentia eſt.ſiautem quæ corrupútur,in ipſam ingreſſum hnt, & ex
ipfa quægignūtur,fubfiitentiam accipiunt.itaqex pſrantiorideteriorain lucem efferent,qd
quidem fierinon pöt.qd.n.ipfanonhabet,id pergenerationem inlucem pferre non pot,ut,
&ante diſſeruimus.acquid mihi prolixioriopuseſt orone,qd etapud ipfosGræcoseiuſmos
di coſtare demonſtrauimus.itaq; Proclus in quinta explanationú,quascófecit in Timæū, ras
tione,Platonisde formis materialibus doctrina declarās inquit.quod et qualitates,etformas
cũctas materia les ex eo,qd noneſt ſubliſtere dicit Plato,et in id,quod nõelt item diſſoluto có
pofito aboleri oratio ita habeť num quidem plat quodet formæ materiales,et no modo qii
 Contra Proclum 56
tatesingredientesnúcupateſunt acexuentes.hæ -n.ſuntintelligibiliūſimilitudines non qua.
MO
litates.Dignumigit eſt utinſpiciamus quo formahæchabeat.li.n.in naturam hřent ingreſs
fum ,abfurdum.aliquid.n.corequæ poft ipſaſunt,eta feipla naturafileſuſcipit,utſietinitels
ligibiledixeritaliquisa generatione abire,& qd'uis,fiuero in alia materiacontra ea, quæ ma
nifeſtaſunt,dicemus.non.n.igneextincto& in aerem uerſa materia uidemusaliá accéſam.Si
autem inſeipſis funteruntintelligibiles,& per feſubſiſtétes,atqimpartibiles.unde igiturtu,
mor,undediſtantia,undebellúde cómuniſucceſſione,non.n.quæ in ipſisſunt,deſubiecta fe
de cótendunt,non.n.aliquo indiget ſubiecto,fiuero,neqin natura neqin ſeipſis,neqz in ma
teria,fieri pot,uteiuſmodiformæfintpoft corruptionem ,cócedere inid, qd non eſt neceſſar
ríum exiſtit.non.n , totum hocmanet,materia ſempmanente ,fed formaſoluablqzgeneratióe
ſubſiſtens,& abf @ corruptioneabolita,itaqcum logica demonſtratione,tum Procliuerbis fi
។
demipfisexPlatonis opinione& euidétiam pltantibus,tum qualitates,túmaterialesformas
quodnoneſt,in elleeduci, & rurſus abolitasin id ,quodnon eſt,tranſire.non
omnes & exeo,
igiturfalfum hoc,nihil ex eo,quod penitusnõeſt,fieri,neq inqd'nõeſt prorſus corrūpi.
Defenſio q: materialesforme non generantur ,negs corrumpuntur ,fedabfq; generatione e corrur
1
ptionė, autſunt, aut nonfunt. Cap. XII.
Edformæ inquit,ne @ generant,neqcorrumpunt,fed & ablągeneratione ſubſiſtunt,et
ables corruptione rurlusabolenť.quéadmodum & in ratione,quadudum recenſuimus,
Proclum differentemaudiuimus, & aliquis hoc talicomprobarepoflet modo.Oisgeneratio
intemporeoinoſpectat,& motu:uthois generatio,opus.n.tanto agetempore ,ut aſal fabri,
cetur.Formæuero innon téporis puncto lubiectisſupueniunt.&iteinnontéporeapropriis
abſcedūtſubiectis.uerbigra
per filitudinem explicetur.domusformanoprius ſubliſtit,quá
extremaage fummitati impoſitaeſt tegula.ſın.hæcabfueritædificium domusdiffinitionem
fuſciperenon ualet.fi.n.domuseſt operimentum ex lapidibus,ac lignisabardoribus, ac plu
uiisnosdefendens,deficiéte tegula una,ab imbribus nosnótuetur.Cumitaqtegulauna ab,
eft,domui quaextruebat,nonſupuenitforma,nequltimaadditategulain non tpe fubiecte
domuidictaaduenit forma.idem quoqaccidit,& innaturalibus formis.fin.anteanaturapa
fcriptum ,ac cóftitutum tpsunum ,acfolum diem uelhoramanteqaial abſolutumpfectuos
fit,a uulua ſeparet fætus, quaſiabopifice naturanõabſolutusneceſſario corrumpiť ,g noab
folutaſit ſubiecto fætui aialisforma.Quappformæſubiectis temporismométoaccedunt,fi
uero & id,ablągeneratione.ois.n.in tépore generatio,æque& inid ,qd'nõeſtiplazmomen
taneaefficiť reſolutio.cum.n.inabſolutam diſcordiā, &diffonantiâ corpus peruenerit tépe.
ratum cum téporispúcto fecedit,acextinguit ſubiectihuiusforma,utin lucernæflamapau
latimmarceſcente,&adhucuigente flâna acſubito extincta.fiigit in non téporedeletur,&
abſą corruptione neceſſario.Qis.n.corruptio in téporeefficit,qñ & mutatioois.ſinegenera
tioneigiť formæ ſubſiſtunt.& abſą corruptioneabolent,qefficiť igiturafferunt, ſubiectum
eſt, &materia.efficituroperiidonea,&ad formæſuſceptionem apta.cumigiť fubiectúinté.
poreaptū effectum eſt,ſubito ipſiacceditforma.ſiitaq ſubiectum operi cômodum efficitur.
lubiečtūautem nõeo ,gnõelt,fedexeo,peſtefficiť.nihilergo exeo, qnõeſtgigniť.
Quod eſe concederetur verum eſſeſinegeneratione,e corruptione,aut effe,aut nõ eſſe materiales
formas, iftud idem demonftratio eft , huius e mundum fiquidem genitus eſt , exbis,
qua nonfunt,genitum effe,non ex his ‫ر‬, quæfunt , & q;materia , fiquis
dem facta eſt , ipfam ex his,quæ non funt,faétam eſſe neceſsa
rio ,& propter hæc, & q, ex vtrifq;, vt ex hic inferatur ,
omne, 9gignitur, ex eo gpenitus non eft ,
gigni. Cap. XIII.
Origiturquiſpiâ concederet,rõnum argumenta abipfo capiensin demöftrationem hu.
TOius,materiales formas fine generatione,& corruptione,auteſſe,aut nöeſle, priinuin auté
 De mundiæternitate
nos,& fihancquaſiueram rõnem ſuſceperimus,ex his nihilominus aliquis demoſtrare pof,
fet,uel mūdum non eſſegenitum ,uel liquidé genituseſt,ex eo qd eft,genitüeſſe,iuxta.n.hus
iusuerbifieri,comunem uocé ratioargumétum captioſa accepit. generationé.n.mundi ſola
nudam ex eo,qd'nóeſt ineſſe deductionem noiamus.quemadmodu & Plato in qbusinquit,
Vtrum erat femp,nullogeneratusortu,anabaliquo principiocũ inceperit,genitus eft, & nó
quaſi formationem eius,& in ſubam pgreffumin temporisdeductione.hac.n.generationis ſi
gnificationemūdum noclegenitum nónegamus.in pūctonāą temporis Dei efficientia, &
folum uellein cuiuſqzfubftãtiam cîtſatis.neigiturpenesnoiscomunitaté negociü nobis fas
ceſcant,ſed liquidénõnulla,& ipſiclfecocedunt,quæppetuanon ſunt,téporismomčtoincé
producunt,uelutcunctie formr,& harūex his,quæ funt,ſubſiſtentia noefficit,quid phibet
& uniuerfum ,ita ineſle pductum ,antequidéqua generaretur,nocxiſtensexnullo ſubiecto
in eledeductűnonigiť ſi hoc tnodo mudusgenitus elic diccret exco,qd'eſt,ipm genitum
elle,neceſſariū,e regione potiusexco,qd' noneft.f: quidem quæ ſinc tépore ſubliftunt, cūcta
excoqd'non eſt,in lucem educunt.in notéporeautem Dcú ,qui téporis opifex.cſt,,pducere
neceſſe cſt,oés itaqzmateriales formas in lucem ex.co.cdnoneſt,pducidemoſtratione logie
ca,&ipficoncorditernobis faterť.ma erialem autoele formaquæcæli,& quæ uniuerſi.Siq
dem mūdum eſtcorpus 1700negat.igitur igigneretideſ inon,pruusexificnsin lucé exco
quodnõeſt,ederetur,& iöm getum cffe necefic &nõexco,qd' eit & materia ſquidé gigne
retur,exco,qd'oino noneſt gigueret,& ficorrumperet ,idécidem in id qa' pct.stus non eſt,
reſoluereturin rône,in qua de marianobis Philolophus cionea bere lögåhabuit,undecir
ma demöſtrabitur.ibi pbatio: 23,cui volueriti, umunturaefcribecco,cacić lapeiteremus.
Siigitur& formain luccmexen gitnon eít,pfertur ,ut & ipficonften ateria itidem , ut
rö demonftrat,nihiluero aliud,pterhas co:npofitūcit,compostapoumno ir ppenum ,
fitotum ipm gignereturinc tecxco,qu'ıninineeſt, pduccicerowitzescorum qea gene
rãtur,quatenus generātur,ex co,qd' cit,gencrartur hicde cauſantslescarü rcrum ,quæ cor
ruptioni ſubicete ſunt,jn idqfçit acinidqd none;?,refoluitur-fingela.11.c"aq,quagenes
rantur,accorrumpunt,nonkdin utruq,airamé ſcám formáſolum gcncrātur&corrumpus
tur,unde ex materia fiunt,& in materiam rurfus refoluantur.
Quod non verum eft materialesforinas abſq; generationefubfiftere. Cap. XIIII .
On recteautem admifimus fonnas inſingulor gencrazione in temporis mométo abfq
N Ogeneratione ſubſiſtere,adopusautē foluar materiā iconcãeffici,& in formarum ſuſce;
ptioneaccomodatā,abfolutioncia en form. Einus in impartiblitéporis pūcto fublinereab
ipſisminime diſſidétesaffirmamus,cius deindlicnaus gencrationem maxime in uulua.no
fætus animatio,acformatio,nöquidciu nateriæ ,fed formægeneratio.remo ambigit,cú ade
huc fætusuulue annexuseſt,ipuluere ac fempitauitæpfečtain 1grediformā, ncqz mater
ria aialiseft,uita,fed forma,matcria auré ſubiecii, & aiatum corpus,& rón naturæ corporis
propria,inanime eft, &miniinerial,chocplanunexiſlit,igitur priuſquafætus abſolutusp
fectura ſit,quáuis adhucimpectusuitæ tamné particepscitaialis autem no materia, fed for,
ma uita cít,ipſa ucroin tempore,& gencrationcadj iectionem pgreditur,& in uulua piccta
euadit.non itaqz in non temporc forma,& íine generatiore ſubliftit,& focusProclus in hu,
ius libri róne undecimaiple inge,utartifices bence.dopus corodam nodum cxiſlétem trate
riam ,& audium abſumiť temporis in efficiendo materia dum pcidunt intanto téporis inter,
uallo aducnit forma.non.n.lapidesingt,prius,ſexpoliācur,& concincne ferræ domus ma
teria,fedcumhxchabuerint.tunc.n.inquit,utuereinateria efficiunt,tunc ter.poris momen
to forma prensadeſt.fi itaq uc chaca Procioafierunt,&materiābenead opus cómodāarti
fices efficiunt,in quãto autem in materiāefficiendo téporepincidunt,in táto eſtformæ acceſ,
ſio,non autem niſi in tépore,ut materia conſtituat, pincidunt.non itaq ;nifiin tépore inma,
teriam eft accellio formæ,& fino,niſiin tépore fubliſtit,per generationem in clic producić.
quéadmodú
 Contra Procluin 57
l
quéadmodum igiturinefficiendomateriāartifices pincidunt,ita,dum efficiunt formā,pin )
cidunt.eadem & his,quæ anaturainlucem p generationemedunt ratio quadrat.arsnãq;na
1
turæ eſtæmula.Præterea;ſıdomus forma.nõgeneratur,neq ædificatoripfam facit,fiautem
nó facitedium formá ædificator,noutiq ædificator ædificatoreſſet,neqznauis fabricator,na
1
uis fabricator eſſet,neqzutią domusfieri dici poteft,non nauisneq; ueltis,neq quicq aliud,
1
non.n.nauis materia nauis eſt,neqindumentiindumétū,neq domusdomus uthæc fieri di
cerentmateria hor adopus apta effecta.fiigitur materiáſolum adopusidoneāartificeseffi
ciunt,formaauté nauisabfq; generationetpis puncto accedit,neq;domus itaqz accedit, neæ
nauis,neos quippiã aliud,artifices no formæ,fedinateriæ effectores,&generatio non formæ,
1
ſed materiæ machinatrix noianda,& hoium non modo uulgariū,ſed cunctor: fapientiū ulus
1
auferendus.Vos.n.adcæleſtia,apudPlatoné opifex inquit,cóuertitead mortalium aialium
procreationem .&homohoiem inquithuiusdiſcipulus,generat.noitaqzhoiem oportetdices
#
regenitum efle,autgigni,ncq equum ,ncquité,ncq;ficum ,neq; quippiaaliud. Eoz.n.quod
libet,quæ ſunt,nó ſecudum materiacunctore comunēq ac lecundumformācft, & noiatur.ſi
igiť formæ nongeneratur,non oportet dicere,hoisgeneratio,non ficus,nó alicuius alterius.
non.n.hæc noiamateriæ ,quæ cómuniseft,declaratiua funt,fed forme,fcdmqua,alior qđq
1
obaliis diſtinguiť.fedputo hæc riſu potius excipienda,quácontradictione digna in rerum
não generatione forma paulatim fplendeſcere cernit ,& tempore ad pfectionem habere. ut
uidere licet, tum in oibus,quæ abarteformátur,tum inhis,quæa natura generant ,utin fæti
busaialis formâhñtibus,& aduicæ formá pfectiorem ſemp pficifcentibusdemfauimus.
Quod non quiaformarum abfolutio in non tempore eft, ideoformarútollenda generatio.Cap. XV .
ueroformæ perfectio in téporis momento ſubſiſtit,pinde neqzformasgigniaſſerút,nes
! Shu
lapides, & ligna no priusædium materia funt,ut in his quæ recenſuimusinqtProclus quape
poliantur,& concinent,ſedcum ppolita fuerinttum ,ut ueremateria facta ſunt,necnõ & for,
matpis momento iam plensadeſt.no igiťante formæacceffum ,pprie lapides,& ligna ſunt
ad domus effectionem materia.quare&pprie utſimtmateria ipſis accedit temporis puncto ,
cum & forma,eor.n.quæad aliquid,materia,& forma,& alterum ſine reliquo,utſit,fieri no
pot, & utalterumfe habet,ita& reliquumfe hře neceſſe eſt.cuncta.n.quæ ad aliquid eiuſmo
di ſunt,ideo fit utformæabſolutio fattpis puncto & materiæ, igiturpfectio,utmateria cſt,
cum & ueræeſtmateria,tpis moinento tubliſtit.Si itaq;quæ in non tpe propria aſſumunt ps
fectionem ,nongignit , &adopus accömodata,& ueremateria abſą tempore ſua, ut materiā
eſt,ſumit pfectionem ,ac uirtutem.cum & unacúipla eſt congreſſio formæ.nonitaqz materia
gignit.Siigiturneý materia,neq; forma generatur,quid,quodgenerationem ſubeat eritrelis
3 quum.non.n.iſtog medium eſt:ex materia nãą ,atq forma compoſita ſolūconſtant,ac nul
3 10,qd'ea componat medio indigent,quéadmodum & Ariſto.cenfet:itaqz in incidédo lapicie
da, & expoliendo lapides,ſineq formā domus efficit pptereor ſupponemneqz materiā ,ob
id ,quodnecellario lequiťe lupponeratioisiplozz.quid utiqerit reliquú quid facit,autquid
erit,qd'gignitur,autnihil efficereædificatoremcumexpolit lapidesdicunt.fiigiť efficit alis
quid lapidespoliens,atqz concinās,autædiummateriāefficere omnino neceſſarium ,aut foro
2 ma,& limateria efficietcum quátum abſumić temporis materia efficiendotāto ipſieſtaccele
fio formæ tpis interuallo.ideo & formaintpeaccedit,fiuero in tépore,& pergenerationénes
3
cellario,utiam differuimus.Non.n.utſublitteret ,cpeopuserat,niſi & generatione indigeret.
1
fioinohæcdiuidereoportet,materiægenerationem dico,& formæcum incidat,&poliar lapi
des, &ligna,& tum materia efficit,adopuscómodamefficiés.cũueroiácomponit, & hæcino
ter lecongruéteraccomodat,cum ppriedomusforma ſubliſtit,&in uniuerſum dicã. ſiquod
abfqepe iuam capitpfectionem no generaćomnisde medioauferet generatio.fi.n.qd fit,in
temporefic, &nonpriuspfectamallumitſubliſtétiá,quaaſlignatum generationifiniat tema
P
 De mundi æternitate
pus.non tempus uerotpis concluſio núciuxta illud,qd'fitfine tempore , quatenusfit,pfectio
nem ſumit.omne uero,ad ſuam abſqztempore fumit pfectionem ,utafferunt,non generatur.
ideonihil eore quæ generatione participāt,generatur.qreerebusgeneratio utiątolleretur.
Quod cum in his quæ arte efficiuntur, cum que a natura conſtant foliusformę eſt,e non ma,
terię generatio Сар. XVI .

ligitur hæcabſurda,non igiťabſą tpe ſuam capienspfectionemnon generať.neq ideo

quia temporis momento formare perfectio ſubiectis accedit,non formas fieri afferemus.
qd’uero non ſolum ppinquamateria ,fed & formæ,cum abopificibus tum a natura effician,
tur,hinc pſpicuum efficit.contingit eūdem lapidem ,fcdm unā & eadem figura perpolitum
agedixerim , quadratiformā,& utmateriāædium inquadrū figurari,& uteandé ad tribunal
autad ſedem cóficiendāfuturá idonea,fiigiť aliquis nout materiā domus lapidem in quadra
ti forma conſtituerit,ſed ſimplr ut tribunal,autlella efficiat.nulli dubium quin forma inhoc
erit,qd' rata ,aut hæcfiguracubica ,ut & formahoisin ſtatua materia aút ipſa lapidis natura .
igitur artifex lapidem poliés,& cubicam in ipfo figura efficiens,nomateriā,fed formaefficit.
Planumitaq ,qd& fiutmateria domus fieret,utpxima formanoutmateria , efficit eadem
figura.inmateriâ enim.f.lapidé artifex formāaliquam imponit,talisautéfiguracú factaeſt
contingit,qd'exambobus materiaeſt,cúdomus effecta eſt.quopacto ridiculum nõeſt,Itas,
tuarium cúin cæra formāaliquâ imprimit,aut aliâ quáuismateriá figurans,nó formam ,ſed
materiā ſtatue dicere ipm efficere.fin.figurā uiri ſimilem faciés ,materiā efficit.quæ auté eſt
ſtatuæ forma,nihil.n.aliudeſt ſtatua,quâmateria talis in uiri,ſicontingeret,figura formata.
non diſſimilisro & ingeneratione naturaliū oium.fufcipiens.n.natura femenprimúforte fan
guinem efficit,deinde cocrefcere facit,poſtea partiť incarniū, & offiú,& reliquarum partium
ſimilarium generationé poſtea , format deindeuitātribuit,poftremum ſenſum . id uero quid
aliud eſt,quâ paulatimformæaialis plentiæ ſubſiſtentia.no.n.quatenusaial,& quatenus ſen
!

ſusaialismateriaeſt,ut & ante diſſerui,quæquidemaiato conſtituto,adhucinmatricepaulas

tim accedunt.& fi.n.contingatalterius potentiaopus, & pfectionem alicuialteripotétiæ ma
teriā fieri, fed fingula quæq;tamépotentianõut materiā,ſed ut pprium efficitopus. Propofi
tum.n.eft cuiq; naturali potentią ppriâ lumenti materiā,hancornare& formaei imponere
cógruam.alimentü.n.in uētriculoinfuccum confectūnaturalis in iocinere inſerta potétiaca
piens alterat,in eo alterationem imprimit,hoc & in fanguinislubam tranſmutat,& ideſteiuś
opus,& pfectio fanguinis formā efficere,& aliud nihil,quarefifanguinis forma ſola naturai
lis,quæeft in iocinere,facultas intendit,& hâc efficit.iecurigiť nomateriæ ,fed formæ eſt opi
fexſed rurſusiocineris opusideft fanguine.uirtus ,quæeſt in ſingulaquaq; particula, utmas
teriam ppriâ accipiens in ſubiecti naturofli
a s, forte,autcarnis,aut aliarum partium alicuius
traſformat.ipſe igitur ſanguineutmateriā utuntur,quæ uero in iocinoreeſt uirtus hácmates
riã operaturutformā,&opus,& ipfa,qddixi,in ſanguinisformā,alimentū,quod in uentri,
culoin ſuccum redactú eſt,attrahés.qñ &ars quæ conficit panes,ut formā,& opus,pprium
panis formá conficit,contingitauté huius opusuirtuti,quæ eſtin uentriculo, alteratricisma.
teriam effici,& medicamentor naturæ opifices,naturæoperautppriā materiā fumentes lai
pides, & herbas, & reliqua.quæ quidé natura no utmateriā illis foret,efficit,fed ut propriam
formá,& opus,medicamentor inipſis formā,efficiunt. & ipſis hæc finiseſt.quæ quidem rur
co eria efficiunt,ac quid opus.exemplisoronem pferrein uniuerfum.n.arsois,
ſus medimat
& uirtus ois naturalis pducens aliquid,non ut materia,fed ut formam aliqua prorſus efficit.
fiqdem materiā aliquam capiens cu ars,tumnatura formam ipfialiquã imponit.Nullaauté
materia,quatenusmateriaeſt,in aliaaliqua ſubiectamateria lubſtitit.Primum.n.cuiqz ſubie
ctum ipla elt.propinqua.n.uocata materia age elementa, & humores,qui his in nío corpore
pportione reſpondent noppriemateria,fed utad aliquid materia,ut.n.ad corpora , quæex
ipſisfuturaſunt compoſita materiæ ſunt.hæcquidem ,li per ſe conſideremus,cópoſita ex ma
teria,
 Contra Procluin 58
5 teria, & forma ſunt.materia quidem ipfis trina diméfione,formaauté ignea,autaerea exiſtés
te.eodem pacto & in oibus.demoſtratū igitur oém opificemuirtutem formæ effectrice, & ſi
contingitalteriusopus,materiā alterius fieri.ſeorſum.niſi aliquis cómunem in toto aialinatu
ram coliderauerit.quæ cuiufqzpotentiæopa in unam intétionem.f.aialis ſaluté conducit, fed
in ſingulaquaq particula natura opifex noutmateriam ,ſed ut formā ſuum abfoluit munus,
fiigitur & ars, &natura oisformam aliqua,no materiamoperaf.Formæ autem oés,ut,& ipfi
concedunt,ex eo,qdnon eſt,in lucem pferuntur,& rurfusin id,qd'non eſt,diſſoluta cópofie
3 tione abolentur.nihil igitur eor quæ fiunt,exeo,qd'eſt,gignitur,neqzrurſusinid,quod eft,
corrumpitur,fed ex eo,quod nonelt, generatio,& corruptio,prorfuseorum quæcorrumpur
tur ,inid,quod non eſt reſolutioeſt.
Quod ne eſt compoſiti generatio,fed formæproprię,per accidensvero eo cópofiti. Cap. XVII,
Onnullihis ronibusſuccúbentes aſſeruntgenerationé non materiæ nonformæ ,fedex
utriſacompoſitieffe,& huiusquoqz corruptioné,fieri.n.afferuntex nocompoſito con
poſitum.si,n.id,quod generatur,efthomo,autbos autolea,autquippia ſimile, iſtor autem
quodq;exnon cópoſito compoſitú factum eſt,pſpicuum igitcompoſiti generationé eſſe.co
polica.n.funt,& aialia&plantæ ,&eore quodą,quæ generantur,compolita autéex ſubiecta
funtmateria, &rurſusinipſam poftremūręſoluútur.Quare& generatio ex eo,qd'eſt, & ité
inid,quodeſtcorruptio.qñutiqz quid & adhæc,quodmaximemanet,demonſtratū eſt.qa
non ſcăm totumipm compoſitúexeo,qd noneſt,in id quodeſtmutatur,quæ qdemeſt ges
neratio.ne zrurſus ſcămipſum totum ,ex eo,quod eft in id,qd'noneſt,quæ eftcorruptio,re:
foluitur,noutiqzut pprie compoſiti generatio.Si.n .& compoſitūgeneraridiceret ,aparte de
toto pdicatur,generatio,ut & hoiemapartecorpuseſt ambulare dicimus,fiueroquiſpiam
& compoſitigenerationéelleadmitteret,quia & fimplr cópofitioaliqua efficit,primúquidé
nonexeo,qd eſtſolo,quæ eſtmateria, fed,& exeo,qd'noneft,quæeſtformacópoſitügignis
tur,fiquideexmateria & formacompoſita conſtat.quareitem cúinid qd eſt,tuinid ,qd no
eſt corrúpuntur.curigiť dimidium abſcindétesexeo,qdeft,compoſitâ fieriafferunt,& ex
eo,quodnoneftfierinihil.fi.n.compoſicũ,utfactum accipiamus,exmateria& forma coſtitu
tum conſpicit.quor id,quodpcedit compoſitionem materia eſt,qd'uero nonantecedit coi
poſitionemforma eſt.Proinde&generatio partimexeo,qd'eſt,partim ex eo,qd non eſt. &
corruptio tum in id,qd eſt,tum in id,qd'noneſt.Secundo.liquodgenerat,neq;materia eſt,
quippe materia ſcămipm ingenerabiliseſt,etexpers interitus.neq formaqdé,quâablages
neratione et corruptione utallerút,aut elleid,autnon eſſe.cógregatio igitfolum eſt ſimplis
cium generatio, &item corruptio fecretio.ſubſtantiæauté nulla congregatio,uelutinfeminú
autlapidum ,auteiuſmodtalium cumulo noſubſtantiæcuiuſdācumulusexiſtétiaeſt, ſed ſo
lum ,fiitaeuenerit,granog frumenti copoſitio,&rónem Empedoclis uera eſſecontingit,natu
ram nulliuseſle allerentē ea.fed mixtionem acmutationémillibilium,fed in libris de genera
3 tione &corruptioneopinioné hancſatis Ariſtotelescófutauit.Siigiť non cópoſitiofolumges
neratio,neq ad gignitur,quatenuscompoſitúeft,folumgignitur.fiueronon folúcomponis
eſtgeneratio,fed eſtquædãin copofiti generatione,& ſubſtantiæ generatio.in uniuerſo auté
compoſitoʻnihilexceptis materia,& forına ſpeculat aliud,neceſſeeſt,autſubſtantiæ ,quæ eſt
forma,autſubſtancia ,quæeſtmateria,aut ſubſtātiæ ,quæ ex utriſq; cóftat , generationé eſſe,
fedmateria,neageneratneą corrumpit,ideomateriægenerationon eſt.proindeneşeius,
qd'ex utriſqeft.ita.n.materia rurſusgeneraret.Siquidemex ambabuscompoſitum aio ,fer
cúdum totum ipm ,hoceft,fecüdummateriá,&formamgigneretur,relinquit igit folius for
mægenerationemeſfc.Quare efficiť quidem congregatio quædā ſimplicium ,ac cópoſitio,lo
geautem prius, & fubftátiæ ,quæeſt forma eſtgeneratio.quia.n.hæc in materia gigniť,quod
per fe ſubliſtere minimeualet,& compoſitúgignicontingit,uelut ſiquiſpiá & inftatuæ gene
rationem ,cópoſiti eſſegenerationé affereret.Dicoquidemconſtitutiexære ,& eiufmodifors
P ii
 De mundi æternitate
ma.at öcipue talisformæ ,quæin æreeſtgenerationéeffe perſpicuüeſt.quia ipa formaperfe
ſine materia fubfiftere nequit.côtingit & cöpoſitum ,ut cöpoſitum fieri. Quare pprieforma:
rum generatio,& in his,quæ tumanatura,tum abarte facta ſunt.conſequêter,quia eiuſmodi
formæa materia minime ſeparabiles ſunt,fimul ſcămidem , & compofitú fiericótingit,igitur
primú non eſtcompoſiti generatio hisita per demoſtrationem coſtitutis, uidelicet quæ pro
priegenerant,funtmateriales formæ & hæ ,ut& ipſicócedunt,ex eo,qd'non eſt, ſubliftunt,
& rurſusin id, quodnon eſt,per corruptionem reſolutæ recurrút.itaq;licet& nobisaudacter
ipſiscõtradicendo affirmarenihilcori,quæ gignunt ,quatenuspprie gignuntur,ex eo,quod
eſt gigni,neqscore;quæ corrumpūtur,nihil,quatenuscorrúpuntur no id,quodeſtreſolutio
ſedex eo,qd oino noneft,generatio,& item corruptioin id ,qd'penitusnoneft;reſolutio.cui°
enim proprieeſt generatiohuius & corruptionéclle neceſſe eſt.proinde,fiformæ generatio,
huiusoino &corruptio utią erit.falfo igiturconfutato uulgatohocapud Græcos utipfidice
rent,proloquio.omne,qd fit,ex eo,quod eſtfieri eum uerú potius ſit hoc nihil,cor ,quæ ges
nerãtur,quatenus generantur'ex eo,quodeft,generati.proinde neq mundú,ſigenitus eft,ex
eo,qd'eſt, genitum eſſe neceſſarium eſt.ut quæ id ſequütur, táqua fierinon poflint cauentes
ingenerabilem ipſum aſſerere cogamus.
Procliſucceſſoris Ratio decima.
Ecima,ſingul um múdo elementor:exquibus ipſe conſtat in proprio exiſtensfoco aut
Dommanet,autcirculo rotatur eum inppriononeftloco,in illum pficiſci accelerās.fiitaq
uniuerfieleméra,autmanent,aut circulo uoluuntur,fiue in loco manet naturali,habétut ſuæ
naturæcóuenit,fiuecirculo mouentur,neqz initiumneq;finémotushabent.plánu q &uni
uerfum imutabileeſt,utpote his loca naturaliaoccupantibus,& hisa nulloexordio motis, ac
nunqiugideſituris motione,quãdoquidé quæ hicmutantcum in loco funt extraneo,& ex eo
in quo funt mota ſuum capefcerelocum pperāt fiitageleméra uniuerſi in ſuis ſuntſuum cá
peſcere locum pperant.ſiitaq elementa uniuerſi in ſuis ſunt locis,& nullum totum in alienú
fertur locũ,neq3 deferens pprium uim affert ei,qd' in ſuo eſt loco.univerſumimutabile ečne
celle eſtoibus ſemper ſcam naturā ſehabétibus totis,tum in eodémanétibus,tum motis,ideo
fi priufquâ conderetur uniuerfum ,in fuiserant fingula locis,autmanebát,aut circulo moue
bant.& itarurſus uniuerfumeratcóditum ,anteq cõderetur,neqornatusinitiūhabuit, peris
de prius uniuerſis,ac nunc fe habétibus,fiuero alienisoino erantin locis corpora, quæ mutas
tionis,cum duo principia,quor unumcótra naturam ,alterum ſcảm natura,&eoprius pocos
tra'naturam id qd [cdm naturam & pñtem cum cótranaturāexiſtit quaſi a natura diſcellus,
quæſinullopacto extraret,neq;ipmeffetcontra naturā.non.n.cótra artem eſt,niſiars ſit.qd
enim contra aliquidexiſtit,cum illudextatcótra quod eftpfecto eft.quare & fierātloci fecúr
dum naturamhæc cuminillis noninſit ambiguum eſt,an & loci naturales ſunt uetuſtiores,
infinito tpe,fiuero non ſuntalii proprii,pfecto neą alieni erant,in quibus erant,alienúnão
proprium pfpicit,fuera&tunc illa non in alieniserant,quosoccupabūt,locis.quéadınodů,
&quæ nuncnöinalienis ſunt,in quibus ſunt,locis æque & illa,atq3 quæ nunc ſcăm naturam
ſe habebant,quare ſemperit mundus,aliascũalia exiſtant ſcảm naturā his, quæ in ipfo, & có
tra naturam ,quatenusigiť mundus eſt,perpetuuseſt.taleuero in feipfoſolum.fiquidéigitur
non ſempeft,transfiguratum itaqzerit uniuerſum ,ſempuerouniuerſum .& utillud contra na
turam ad id,qd'nunceſtcóparatum.ita & quod nunc eſtcótra naturameſt ad illudrelatum
&in illo omnia in propriis,&in hoclocis,alias uero aliis & Empedocles fapienter fucceffiu
mundum fabricans niſiquod fæpiusille,nosautem bis.
Quod decimam argumentationem ex duabusfalfis propoſitionibus Proclus.compofuit duosfyl.
logiſmos ex duabus connectens propoſitionibus. Cap. I.
Nhac philoſophus duas ppoſtionesfalſas ſumpſit,ex quibus rurſus falſocõceſſo,qd'ipſe
propoluit,concluditur.quarúalteraeiuſmodi eft.quæ in locoinquitſunt naturali,qa
naturam
fcdm
 Contra Proclum 59
naturam affecta ſunt, imutabilia ſunt.quæ.n.mutantur,cũ in alienis locis exiſtunt, mutātur.
etenim noftra age mutanturcorpora,elementis,e quibus conſtant,in loco cótra naturamcon
tentis.inferius.n.in ignis, quiin nobiseſt cótra naturamexiſtés,ſurſum cietur,locú ,qui eſt ſi
bi naturalis coſequiappetens.utecotra terreſtredeorſum hinc oriť pugna, & compoſiti par
tiumdillidiú ,exquibus folonem copoſiti fiericutingit.cumeleméta copoliti in contraria fes
rant loca:hæc itaq una ſuppoſitio dicta falſa eſt.alterauero eſt,quæ circuloinquit,mouenť,
neqinitium ,neq finémotus habét,exquibusfuppónibus duabusduas connectitrocinatio
nes,quarú altera huiuſmodieft.Si ſingula inquit,quxqz mundo pars in loco eſt ſeđm natura,
quæ uero in loco ſunt naturali imobilia ſunt.igiturtuin müdi partes hinc ex quibus cópoſiz
tuseſtmundusimutabiliserit:altera.ſıquæcirculo inquit,mouentneq principiū,neqz finé
motus hñtcælum autem circulo wouetur,neqèrgomotus eius principium erit, neque ter
minus aliquis,decimaigitur:ſorationum philoſophi uana feretur:
Quod falſum clemcnta queſunt in naturali loca imutabiliaeſſein quo q; qui totiusſecundum na :
turamlocus is our per artis eft fecundum naturam. Cap. II.
Allum áutéeſſe hoc,nihil,quod in loco,quifibi naturalis eft,exiſtit,mutari,hinc pſpicua
FAeft,fi.n.cũcta,quæmutātur in alienoexiſtétia mutant loco,nihiligitur,qd'non in alieno
exiſtit loco,mutatur.f.n.conſequésfalfum ,& antecedésneceſſario.11.11.fallum eſt hoc,nihil,
quod noneſt in alienolocononmutaricontingit.igiť & quæ nonin alieno ſuntlocomutari.
igitur falſumidoia, quæmutant in alienolocoexiſtentia inutarifyitaq uerum eết id,omne
igiturqd'non inalienoeſt locoimutabileeſt,omneautéqd'no in alienoexiſtit loco,idin ſuo
& qui eſt ſibi naturalis,exiſtit loco.omneigiť quod inpprio,& fcdmnaturam conſiſtit loco,
imutabile eſt.Præterea& cuiustotumin locoſcdm naturam fit,huius& in totoexiſtentes par
tesin loco ſunt ſcăm naturam.idem.n.totius,etpartis locus eſt utetin his ,quæ ſupius tracta
uimus,demöſtratum eſt.omnesitaq; elementog partes,quæ ſuoinfunt toto,in loco conſiſten
tes naturali mutationiserūtexpertes.fed qdem & quæcúqznuncin locisfuntcontranaturam
parteselementore longo tépore omnesin loca concederenaturalia.nihil.n.ineo, quieftcótra
naturam loco tempore manet infinito,etcumadea peruenerint manet.non.n.priuſquaquie
ſcantin ſuis locis,ex his diſcedunt,et nunc elementor: igitur partes in eo, quieſt,contra natu :
ram loco,exiſtentes,pfectealiquando ineü, quieftnaturalis,imutabileserunt.Siigit et quæ
nunc ſuntelemétorepartes ineo,quinaturaliseſt,loco confiftétes,quia in eo,quinaturaliseſt,
funt loco,imutabilis ſunt,etquæ ſuntineo,quieft cótra naturam ,loco.cũ aliquando in eum
quieſt ſcảm naturam locũaccellerint imutabilia erunt,futurü ergoeritcum nihilerit trālmu
tans,cumauté nullum tranſmutaserit,oismutatio,etgeneratio abuniuerſo auferať . fi itaqz
hoc,uſqzquo munduserit,ois fierinonpót falſum igiť eftomne,qd'mutatur, in alieno loco
exiſtensmutari.ſiid falfum ,&infuo acnaturalieleméta conſiſtétia locomutaricótingit. nó
igitur,quia nunctura eleméta in ſuo ſuntnaturali loco,iain ppterhoc immutabilia & ipfa, &
múdumex ipfiscóſtitutum elle necefleeſt,quia &partes,quæ ſunt in toto,in naturali funtlo
co.id.n,inrõcinatione accepimus,planum exiſtereexactione,& hincaliquis cognoſcere pote
rit.Si.n.nullaparticula forte quæterramcoplet,in locoexiſtit naturalineæ totum , qd'ex ip
ſis conſtitutumin loco eric naturali.nihil.n.eſt.totum al ud,ac partes cūcte.ut.n.terra tota to
tum , & naturalé fuum occupat locum ,ita etpartium eius ſingula, quæ toti coniúctaeſt. parté
totius loci naturalroccupat. Quareſitotusterrælocus toti terræ naturalis eſt, et pars igitlo
ci,qua occupat terræ pars parti naturaliseft.fi.n.et non fecundum ſeipſam ,etuta totoauulfa
pars huncoccupat locu,accerte ut in toto cotenta partéaliquâ totius occupatloci,at curopor
tet manifeſta pbare,demonſtrare uolétem ſuo totipartestoti annexasfuum et naturalé locú
occupare,eteni in hisipfe Proclusidipfum :accuratecognoſcésad uerbumdiſſeruit.quæ hic
mutant in alieno ſunt loco ex his in quibusfuntmoti pprium capefcere feftinant, & in rectú
mouéturcum in pprionon ſunt locoinillumaccedere pperantia,etoinoin locoſunt,cũ ſint
 De mundiæternitate
corpora,et ſiqdem locusalicuicontra naturam eſtlóge prius eſt,hocetqui eſtei naturalis,die
grellio.n.a natura eſt queſt cotra natura , quæ niſiextat non utiq gcótranaturaeſler,qd'.n.co
tra q& uisexiſtit,fiillud exiſtat,profecto elt.Siigitur ſioia quæ ſcảm rectum ,mouent ,uelele,
mento v partes,uelexclementis coſtituta ſunt hæcautēin alieno ſunt loco,in alieno uero exi
ſtentia loco,ex ſuo, et naturali digrella loco,in alieno ſunt.Eft igitur et elemétor: partibuspro
piusaliquis,atqz naturalis locus.ité rurſus.ſiin alieno exiſtentia locoex alieno inſuum celeris
terconãtia proficiſcilocum ,fcdm rectummutantur.ignisquidé ſurſum ,terra auté deorſum ,
ſingulum auté ad ſuum totú properat.qd' igitur in ſuo toto exiſtit,in ſuonaturalieft loco,ea
busigiturProclus nobispmifit,utdiceremus,planú eſt,locum ,qtotiusaquæ eft, hunc & par
tiselle naturale ,et qui totiusignis,huncet partiseſſe naturalé,inqué,etpartes,pperant,cum
in loco no naturaliextiterint,locum auté totiuselemétipprium ,ac naturalē,hunc et partina
turalitercópetere demonſtratūeſt.redeūdum rurſusad ppoſitum.ſicótra natura eſtaggreſs
fioabeo,qd'eſt ſcđm naturam ,eteo,qdeſtcontra naturā,utetipſe Proclus in his diſſeruit,qd
ſcảmnaturam priuseſt.fi.n.non ſitquod eſt ſcđmnaturam ,& cótra naturam eſtelle nequit.
quod enim contra quoduis exiſtens,cum illud extiterit,contra quodeſt,elle profecto poteft.
partes igitur elementorum , quæcontra naturam in loco exiſtunt in co qui eſt ſecundum
naturam loco prius erant.Sienim in loconaturali prius non erant,neque quidemnunc in
eo, quieſt contra naturam funt.exiſtens enim in loco qui eſt contra eiusnaturain diſceſlum
abeoqui eſtſibinaturalis,ita in eum quieft cótranatura conceſſitəąre priuscrat inlococon
tra naturâğin naturali eſſet loco.fiueroin loco naturali exiſtés prius,núceſt in loco cötrana
turam ,no itaq; qđeſtinloco naturale,quiaqfuæcógruuseſtnaturæ mutationis eſt exps,ex
loco,náą mutatur naturali,in quo prius erar,in locum ,in quo núcelt,cótra naturam . noigiť
elementafcdm totum ,ob hocióm ,quia in loco ſunt fcdm natura,m nimcad mutatióis ſuſce
ptionem idonea eſleneceſſe eſt.igiť neq;omne,quodex ipſis conſtitutum eſt,inutationis ne
quaſ ſuſceptiuum eſt.qdquidem inhisex ſuppone Proclus falla colligereuifus eft.Sienim
partesuniuerſi ſcảm naturam imutabiliter non lehabeāt,nequtiqzuniuerſum eſſet fcdm na
turam imutabilem.cú.n.id,exquo cöponit aliquid mutabileexiſtit,& ipm mutabile erit nes
ceſſario,nõ.n.ſielemétaimutemur,qdex ipfis cóftat,fieri põt ut in imutabilitate perſeueret.
ſimuluero & per hæcrurſus demóftratum eſt,& in fuo toto exiſtétesſuum , & naturale habes
relocum.ſiqdem aſuodigreſle toto,inlocisqui nö ſuntnaturalesexiſtunt,qdautem eſt in lo
co non naturali,abeo, quinaturaliseſt,difceßit.qd igitur a ſuomigrauittoto,&abeo,qui na.
turaliseſt,locoabſceſlit.quãobrem qđeſtin ſuo toto, & in eo,qui fecundum naturam eſt,loco
eſt.idem igitur totius & partis naturaliseſt locus.
Quod in proprio e naturali loco clementa manentiafecundum omnem mutationis
formam mutantur. Cap. III.
uté forteqd rõnem
Siinquit pactoa,omne corrigentes Philofophum percunctari æquumcenſeo.quo
mutaturin alieno locoexiſtensmutatur,&hac decauſaelementa,
quænuncin naturali ſunt loco,tum ipſa,tum qdexipfis conſtat,imutabile elle mutationé ue
rum aſſerit,quæeſt ſcảm locum ,utnung quæ in loco naturaliexiſtunt,abhoc diſcedere,& in
eum ,qui ſibicötra naturam eſt,pficiſci,an ſcđm alterum mutationis genus,fortequæinſuo
exiſtunt loco,neq; alterationé,neqz accretionem ,neq; diminutioné,neqortum , neąinteritu
ſuſtinent.fiqduis reſponderit,cum ro,tuncipfa rerum euidétia eum refellet.Siquidėſcđm los
cum inquit,nõmutari,quæ in ſuis exiſtuntlocis,ut núquâex his inaliena tendant loca.ideni
quodāmodo & declarauit dicens.tum.n.in rectámouent,cum in ſuo loco non ſint in illúire
feſtinantia,& per oía, quæ deinceps demutatione,quæ eſt per locúdifferit,nullum erit ,qd'ex
ſuo loco mutet.igitur nunſ contra natura elementa mouebunt.id.n.contraeſt,atq3 cuidens
tia pbat.etcnim gleba ,& aquaui,et cótra naturam ſurſum ferunt,ſuum deferentia locum .&
ignis,ut ct fulmina,& coruſcationes ex locoſuperiorideorſum excuſſa ferunt.oinouero,fieſt
mutatio ,exloconon naturali,ineü qui naturalis eſt elementorelongepriusetmutationemg
 Contra Proclum 60

10
eſtex loco.quieſt naturalis,in eum ,quieſtcótra naturam ,eſſe neceſſeeſt,in alieno.n.exiſtens
loco,aut inhocerattépore infinito,autex altero loco, &ipfoalienoexiſtente in illum mutatū
eſt,autex ſuo,etnaturali,pter hæcnihilaliudeſt ,fedneqz inalieno loco infinitotépore aliqd
eſſecontingit,nunqauté in ſuo exiſtensloco.no elle nãq;melius, quâ infinito in loco q cotra
natura eſtelle tépore.optimumauté natura coniectat,etDeus cúcta bona uoluitelle quo ad
potuit,malum nullü.etfecus.incertum utiqeftquod adem ipfein hisaffirmat Proclus,fi&
naturaliserat ille,inquonung fuit,neq3 quidéexalienoloco rurſus in alienâ ,& fpém differé
One tem ,utmutaretur,fieripoterat.non.n.oinoexalieno loco in alienú eſt mutatio.elemétis nãq;
omnibus,his qdem grauibus hisauté leuibusduo,et locielementor naturales ſunt,náą gra
uium deorſum ,aut medium eſt naturalis locus,leuiumauté furſum ,autcircüferétia:ideo ois
elementore ſcđm locummutatio,autex loco ſurſum ,deorſum ,autex deorſum ,furſum effici.
tur.exdeorſum igiť lurſummutatio,leuiúquidem acris,& ignis ex alieno,et cótra natura los
coin ſuum ,etnaturalem eſtmutatio.Grauium auté terræ ,et aquæ ex ſuo et naturali in alienú
& contra naturalocum.ex ſurſum deorſumleuiñex ſuo in alienum grauiñecontrario . quare
oiselementore ſcăm locummutatio,autex ſua inalienú,autexalieno in ſuū,ex alienoin alies
num ,et ſpecie differenté,utfiatmotus,fierinequit.niſialiquisin obliquũ lapidé piecerit:ſed
non ex alio in alium ,et ſpecie differentem ,ſedexeodem in idem in latus motus fit:aliter ſi ex
alieno inalienúmutatio fieret,rurlusde illoex quo facta eſtmutatio ratiocadem erit,aut.n.té
pore infinito eratin ipſo,aut ex alio cótra naturā , &eodem in illú mutatum eſt.x id in infinis
tum ,aut ſi hæc fieri no poſſuntneceſſeoino quæ iunt in lococótra naturamex ſuo& naturas
li in illum alligando mutata elle.Quare non modo cótingi ,fed & neceſſe eſt cum ſit ex alies
no,in fuum mutatio,loco,loge prius&eam quæ eſt exſuo,inalienūjelle.etcum rónetum idu
ctionedemöſtratumeſt,necellariú eé,cum eleméta natura ſint mutabilia,mutationéexipo,
quiſcăm naturam loco,in locũcontranaturaipfa facere.quarenoiuxta id,quod aliud in fuo
manet loco,obhocnunqidemex ſuo loco difcedere cocedemus.SiigiturPhilofophusaſſerit,
quæinnaturalibusmanetlocis imutabilia eſleſcămlocumeſle afferit,utnun ex ſuoinalier
num abeant,ita ratione redarguimus.Si ueroſeđmaliudmutationisgenusimutabilia eſle,ģ
in loco manét naturali,etita falfitas euidenseſſet,neq nó & ſuppoſitio falſa;aqua.n ,in ſuo to
to manens calefacta & refrigerata,necnon alias qualitatú ſuſcipiés formasalterationé fubiit;
1 fed quidé & in halitum reloluta corrumpit ,& inaeremmutat.et in ſuo toto fitum cótrahés
marceſcens ſexcéta gignitaialium formas pariter&aer in loco coſiſtens naturali non mocai
lefactus,autrefrigeratus alterationem patit,fedetcorruptusdéſitatein aqua,raritateinigné
tranfic.necnoputredine affectuscóplures ex aere aialium abſoluitformas.quid deterra dices
ret,quæinpprio manens locoomnealterationis genus recepit,in decem mille plantarum &
metalloge formas tranſfert,ſedetabipla uaporationesfamoſefactecam ſcđm formā mutari
1 euidentesoftédunt.& fulgura,quidicunt lapides,furfum deorfumdelati,mutationes ignis
in loco naturaliindicia funt.et corpora exqtuorelementis cóſtátia,& in aquis,autinterra de
gentia corpora,dico qdem animalia, &plantas, &quæ ſubtus terram cúctaconſtitutametal
la, & quæcung generant in aquis inluo toto manentia , dico quidem terrâ autaquam.iſtorú
enim in his nominimacopiaelementa tota per ſe tota,alterationem ,augmétationemacdimi
nutioné fubire euidenterapparent,necnon generationem et corruptioné,in uniuerfum igit
falſum eſt,eleméta in natural mancntiæ loco imutabilia eſſe.ccótrario.n.etinſuis manécialo
cisomni mutationis generemutaridemonſtratum eft.fed ingtelemétor partes, & in natura !
bilibuscum coliſtuntlocismutari,iplaautem tota elementa,quādiu in lococoſiftunt natura ,
li,mutationéut fubeant,fieri nõpõr,nullam nāą mutationem ſcđm ſeipſa totaelementa pas
tiapparent.ſedqui hoc dillerit aliudnihil,quâid,qd'in initio petit,et qd in ambiguitaté poſi
tum ,utipliconcedat,ceſnet;nunc.n.fiuniuerfum eſt imutabile ,& perpetuum qrimus imų.
tabileaucemexelementis nullü,exquibustotūcoſtat,totum ſcăm totum ipmmutari.una.n.
cutn elementore mutationé,exquibuscomponit , &exipſis conftitutum ſímulmutari neceſi
 De mundiæternitate
fariumeſt.mundum demonſtrareperpetuum appetenti,unumq& qz elementor fcdm ſetotu
núquâa forma naturali diſcedere demoſtrareopus elt,pinde qui ſineróne,ac demonftratio,
necenſet in uniuerſum elementūnullum ipm exeo,qd naturaliterfehabeat,in id,qd fibi in
eſtcontra naturāmutari,ipm quod in ambiguitatepoſitum ,petit.ſieni in uniuerſum uerum
erateog.quæ funt,nullum totū ,ne totum aliqd ,autparté,quæ ineo,qd' ſueconuenit natus
tæ ,exiſtitfiue loco,fiueformadifcedere aliquádoab hac,ac inid,qdeftfibi contranaturāmu
tari,fortea rationenoabhorret,idem etdecora alementor: mole intelligere.Si ueroomnes ele
mentore partes etin naturalibuscoſtitutelocisomni mutationis genere mutantur,unde des
moſtrarepoffent,ettota elementa.idem atq ſue partes,no pati.cõtrarium.n.lorigeputo rôni
conſonumeſſemagis,acneceſſariū ſuſpicari.Si.n.nulla elemétipaiseſtimutabilis,quâ utiq
quisipſor:partem fumeret,hæcgenerabilis,& corruptibilis eft,& omni mutationis genereco
uerfa.quopactonon neceſſitatiseuidentia eft,& nó diſſimilia de ſinguloelemétotoro imellis
gere.qñ &inaliisomnibusuidemuspartibustotanon diflimifraffecta,ut.n.ajalis parsmus
tatur,cum auget,autcum minuit,autalterationem patit,autſcdm locum mouet ,necnöcfti
citur,atqz corrūpitur,itaettotum aial eadem ſuſtinet.Superius auté demonſtrauimus11eque
ad numerum eadem totaelementor molem perpetuo pmanere.quomodo no rõni cõlentas
ncum ,necnoneceſſarium totum non diſſimilia cum ſuis ſuſtinerepartibus.
Quod non quia non videtur totum ſcăm totum ipſum mutatum ,ncq; elementorum nullum , neg; to.
tus mundus , id oſtenſio huius , et omnino immutabilem eſſe mundume incorruptibilem có.
trarium magis particularum corruptio ag generatio huius , eorum mundum eiuſ.
dem eſe nature demonſtratio eſt. Cap . IIII .
On.n.fi nunc tota'ſcdm ſe tota elementa mutari minime uident,id huius demonſtratio
eſt,ipfam pnaturam prorſusimutabilia effe.Vnaquæq.n.res, & fiparuo tépore in nar
tura rerum pfiftat,quouſq utiqzfit,totamſcđam ſeipſam totam imutabilem eſle,necefle eft,
non modo fcdmißm totum ,fed & ſeđm ſuasprincipes partes,& totum continentesage dixes
rim ,homo eft.n.exrebus unum totú ſcăm totum ipm imutabilis eſt.fi.n.ſcăm totúipm mu
caretur, ptinus in id ,quod nõelt,laberet quidé & hæ aïalisprincipespartes ſcđm ſetotasim ,
mucabiles funt.ut cor,& iecur.pulmo,& caput,&fiquideiuſmodiquale.n.iſtore totú ipſum
mutat,autex ſe pprio digrediens loco,autex naturali prorſus ſymmetria,ſtatim & totivsaia
liscorruptioneminducit.quid igit fi aliquiseadem argumentatione utatur dicere uetat.fig.
dem hocaialneqz ſcđm totumipmtamen mutať,neq partesprincipales,quæ ipm cocinent
mutari uideť. &penitus igitureltimutabile,& incorruptibile,tum ipmtū partium ,quas res
cenſuimus quælibet.Non.n.uideturquãdiu eſtaial ſcăm dictor modum mutari,acpfpicuú
eſt,& ſiin animali pars quæq; ſcđm ſetotam quâdiu ſit animal,mutarinonaiaduertatur, fed
parciummutatio,& alteratio generatio,& corruptio nóminima huius demonſtratio eft, & to:
tum aliquádonon diflimilecum ſuispartibusperpeſſurum.ita igiť& in mundo quouſqzipe
dum eſtmundus,neq ipm ſcảm totum ijmmutari,neą principem eius parté aliqua neceſ
feeſt.corruptio nãq totius partis,etuniuerſineceſſariocorruptione efficit.náqex oium tem
peratura et conſonâtia mundus cöſtat, ſed & hic rurſus cuiufqz ſcảm partes eleméti mutatio,
generatio,& corruptio,etcuiuſą totiuselementicorruptionis,& cuiuſqcópoſitog múdi euis
denté demoſtrationem habent,hisquipenitusignari no funt ,ethisquiminime ſuam ueritati
præferunt eſtimationem .
Neq; quia nulla mutationisfpecie cælum mutatur niſi ea quæ eftfecúdum locum probatio eft conier
Eturalis incorruptibilem esſe mundum . Cap. V.
Ed
maid perturbare debeteos,quos iam demúdiperpetuitateopinio occupauit.accuratā.1.
de hoc inquiſitionéin his,quæ aduerſusAriſtotelem cófcribimus,fiDeus annuerit,faciemus.
nunc
 Contra Procluinea 61

nuncuerotācum dicemus.quodetinanimaliumcorporibas,partium maximeprincepscor,

ex quo uitæ gignitur ſpiritus, ettotiimpritarcorpori,lempinobileeſtmutatione,quæ eſt ſes
cúdumlocum ,alterationum ,ſcđm alias affectionesnon oium capaxeft,quádiu incolume po
manet,non.n.diuiſionem & maximeeam ,quæ in uentriculo fit,neqzinflamationum abſceſe
ſusſultinci,utmedicore filii docent ſed iſtogpriusfermequá quicqineoeiuſmodi conſiſtat,
corruptione ipm delçtur,atzunatotum corrumpitcorpus,& oportetparticulāpcipuecus
iusuitotum continet,donecutiq totum efle,etferuari opuseſt,ipfam utfieri pot in loco nat
turali et forma pmanere.uthoc totum continere poſſit,et particulas ité morboaffectasin id ,
quodipſisnaturacongruit, reducerequaliseſtetmundocoeleſtispars,cuiusmotu,oiaq itra
ipſumlunt corporaregit atq gubernat.rõniigitur conſentaneum ,etipm oium uniuerfipara
tium maxime egritudinisetſenectusuitiouacaré,quãdiuDeusuniuerſum faluum eſſe uulte
Sednon ppter hoc etnulliaffectionipenitusobnoxiumipmſcam naturam ,&incorruptibi
tem ſuſpicaritónumconſonum.falfum igiturelſe,cuncta,quæin loco manentnaturali imu
tabilia effe,ethacdecauſamundumomnem immutabilemetincorruptibilemelle,hactenus
a nobis demonſtratum ſit.
Quodfrisolum eſt que circulo mouentur ob boc, quia in orbem mouentur, neq;mouerijncas
piſe, neq; a motu quietúrum . Cab. VI.
Icere autein quæ circulo uoluútur,motus neqinitium ,neq finé habere, etid exiſtimas
equafiquādamcómunemſniam ablq demonftrationisfideneſcio ludétisne,an forio
agentis fit,neq.n.qñmotus,quicirculo fit,neq principiū,neqs finemcaperelicet,quiaubiq
circuliparticuleinter ſeconexefunt,id oſtenlio elt,motum ,quimorté fit,neqincepiſſe , neqz
defituruung,ſed infinitüeſſe.nam et circulusipfe,& fphæra ipſum aiocorpusita figuratum
principium corporeūnullum terminatū ,neq finem habet,quia ubiq ,utdixi,interfe horum
partes conexe,coniučtea ſunt tamen non funtmagnitudineinfinitæ.Si.n.eft circulus etma
1

1
ior,& minor,pariter etfphæra etcontigitoém circulum ,etfphæramarectilineacontinerifir
2
gura,planum fierinopoffe,utiextenſionecirculus,autſphæraſit infinita.neq.n.infinitoma
ius & minusreperitipõt.neo contineriinfinitucontingit.& ſimileeſt,quodinquit Ariſtotea
1
les cubitü infinitum dicere,& circulum infinitū.Figuræ.n.terminate,& comphenſeexplanas
1 tiuuseſt circulus,& fphæra.quéadmodum igić non eftprincipiú circuli capere,neq propter
2
hocmagnitudine circulú in infinitūprotundineceſſeeſt,ita neq,ſimotus circularisnon licet
determinatú undeorditur principium ſumere,quiaprincipio finisannexus eft,exhocexiſti
1
mare oportetmotum oinoneq inchoalle,ne deſiturumunſ.eteniſi ſphæráarte facta.uer
bigratiaaratimotamaliqsintelligeret,maximeqnon aiaduertiſſet,quandomoueri inchoafi
fet,utiq;neqz ipſiusmotusprincipiū,neq finem dicerepoſſit,nonideomotusipfeprincipio,
&fine uacat.quidigit admirabile,cum in cæleſtibus,tum oibus,quæcirculo ferunt , capere
non licere,undecoremotusinitiumauſpicatus ſit,ut fiita ceciderit,aboriente,autabalioalia
hac de cauſa nullacé,quæ
quo.indefit,ut dixi,qainterſe undequaqcoiuncte ſunt partes,&
primummotúinierit,fed unacunctas tum incipere,tūdeſinereeffe.quidem tpseſt aliquoda
quomotus principiú,exordium ſumpſit.Si.n.no eſſetuniuerſum ingenerabile,cum cæli efe
fectio,& creatioprincipiñadepta,initium ,uidelicet& huiusmotus nanciſceť,quãobrem & fi
corrumpeturuna cum cælicorruptione,& motú quieſcereneceſſe eſt.euidens auténeceſſitas
nullaeftmotum ,qui circulo fit,ppteridipfum quod circulo eſt,neqeſſealiquádo incepiſſe,
neos céllacurūelle fiueroAriſtotelisargumétis niſi,ſine principio,& abſąfine elle afferútcir
cularemmotū,uidebimus,fialiquaillarumrõnum necellariaexiſtitcumeo,Deofauentepe
uenerimus.neceſſitatis.n.núc,utillatractenusnihil cum eiuſmodiinſuis rationibus Philos
lophusnihil protendat.quæremusautem ,& ſinationesaliquæ funt,quibusfierinon poſſet,
utcircularismotusfitppetuus,demoſtremus, núc uero umſoluadargumétatióesProcli obie
ctionescöficere pponéces,fola,qadeiusrõnúabolitionéſpectát,pujnili parteadiecimus. -
e오
 De mundi æternitate
Quodreliqua rationis pars nihil negotii babet,potius Platonicam refellit,atqueredar ,
guitsuppoſitionem . Cap. VII,
Vculæ quæ in decima argumentationeueritatis luminitenebras fundűt, pbabiliter se
H darguimus,cum auté Plato,ex eo ,qd erat,& fluctuatermouebatur redactum in ordine
afferat,ac quaſimundifoliusordinis Deum cauſam eſſe fupponatin fuppónibus, quas deins
ceps Proclusedet,hanc,qd fieri non poflit,redarguere nititur,undediſquiſitionem dictorB
termittonulla ex ipfis ueritati noxa illata.ratiouera múdum ex eo,quod oinonoeſt genitum
effe fupponit.fiigit &aliquis exiſtimetrõni inherens,quæaProclo dicunt,aliudnihilquam
Platonis refelluntſuppotitionem & planum fit,nő,quia abſurdaſuppotitio,ideo neq iplam
a Platoneeſſe tactá colligetur.quid.n.phibeteodémodo & fuppotitioné antiquor,omnem
abſurda,qṁ procula ueritateabeſt,non poſita elleabantiquis hingi,ita cộtingetmentiriung
neminem ,cófutatum autécum ſitfalſum ratiocinate eor: redarguit,quod qmeſtfalſum , nec
oino quiipfum ſupponit,opinatuseſt.quæ autem deinceps ſequütur,omitto, illud autem for
lum ,ut contemplemur,a rationeforte non abhorrent.
Quod ego in bis alioquin non neceſſarisfallaciam cómittitProclus. Cap. VIII.
I enimante inquit,mundigenitura in lociselemétacrantalienis,fiquidemipſis naturale
loca alia competebant,quis ipfa,quæ in alieniserāt,tranſtulit.non.n.fuæ eratcorpora cau
fæ tranſlationis.quare ingiduo principia,unum eius,qd fcdm naturam ,alterü eius,qd cotra
naturam.igiturqm & nuncnõnulla exhis,quæ naturaliter ipſis competütin ea ,quæfuntcós
tra naturam ,mutātur loca,ut cum ignis deorſumitédit,autaqua furſum ,fuæ tranſlationis, cu
fit corporacaulæ nonfunt, &nücprincipia utfupponanturduo,necellarium eſt.unumqdé,
utcorporainid,qd cótra naturaelt,traducat,alterum uero poſitionis naturalisipſiseſſecau.
lam ,& reditionisexloco,quieftcontra eor naturam ,ad locú,quítiáturalitercögruithis,quze
a loco naturali declinarút ac ceciderunt,nulla aüt fonem hanc necellitatem cótinere mihiui
detur,quod.n.inaliis,qd fauenteDeodictumfit eius, quodſcảm natura,& eius,qd eftcótra
naturam ſuſceptiua demonſtrabimus,non quia auirtutibusoppoftisadoppofitaferuntựr,
fed qñadid,quod naturaleeſt a.naturali,& a.uerum potentia conſeruatiue,& huius priua
tione inid,qd eftcontra naturam in pcepslabunt.priuatio uero rebus euenit,eo quiaeft uit
tus terminata.qñ &auriga,& gubernatorfalutis & interitus ſubiector cauſæ ſunt,illequidé
hicautem nauis, lalutisquidé perfe,interitusauté peraccidens.artificũ.n.uirtus,quia
currus,
finita,imbecillis,ac debilis eſt, liquod cóſeruar,abſensfit,inoppoſita corruptioné tranſferri
contingit,quæ eranta potentia priusconſeruata.deincepsadhæc Proclusprobans eo,qd co
tra naturam ,id,g eftfcdm naturam priuseſt,hæcinfert,quare ſi & erant foci naturales,cum
hæc in illisnó lintambiguũ, filocainfinita uetuſtatepriora ſintnaturalia Proclusrepugnā.
tia contexuit.fuperius.n.dixerat.Siquidéaliaexiſtant icdm natura ipſis
quisipſamin aliená
traſpofuit.Ethocquaſiabſurdú ſequensinducens,alterúelle principium qd inaliena traſpo
nit,hic inquit.fierát lociſcđın naturam ,cum hæc in illisno ſint,incertúanloci naturales ſunt
uetuſtiores, téporeinfinito.fi igiturinfinitotéporein lociserantnó naturalibus,& núquain
naturalibus fuerunt,nó traducta ſunt.uidelicet ex eo,quod ſibi naturalitercópetit, ad id ,qd
fuæ aduerſatur naturæ ,quare caula,quæ trâfponeret.quo igitur pacto inquit alterum pringi,
pium eſleoportere traductionisabeo,qd'lbinaturaliter congruit,ad id,quod ſuæ naturæ.ca
pacto traſpolita funt.Si uerorurſus,quiafunt in lococontra natura
trarium ,cox,quæ nullo
neceſſariūeſleputatPhilolophus,quadam aliam eſſecauſamipfore tranſpoſitionisin locum
fuæ naturæ repugnátem.uidelicetex loconaturahin eum , qui eft fuæ naturæ cótrarius. fiue
totraſpoſita luntinlocanon ſibi naturacongruaerant.ſ.priusinlocisnaturalibus , anteqele
ſentcråſpoſita.igiturnoninfinito tépore inlocis fuænaturæ aduerſantibus erat.Quare nome
certum ,li ſcăm naturam ipfisilli erantloci,exquibus in loca hbinon naturaliamutatafunt,
inid.n.quod eftcontra naturâmutatioex eo,utdudum demonftrauimus,qď ſcam naturam
eft,
 Contra Procluin 62 1

eſt prorſusefficitur.igitcum ſintduo abſurda,alterum ſolū,fiquidem ſequi neceſſeeſt. non

ambo,utcócluſitPhiloſophus.uel,cūcī.cupinlociscontra naturam tépore infinito elemens
2
taexiſtat incertum ,fi& alia naturalia habet loca, & nonamplius duo principia,uel fiquidem
duo principia,hocquidem eius,qd'eft fcdm naturam ,hocuero eius,quodeft contra naturā,
non incertum ,fierantipfis altera loca ſecundum naturam .
Procliſucceſſoris Ratio Vndecima.
Ndecima,gratia uniuerſimateriâ elle aſſerit,generationisnãq; ſuſceptricem eſſe, cuius
V gratia materiæ eſſe,non aliudquideft,qua generatio,fiquidemigitur exnihilomateria, ;
fortuitogratiahuius utiq eſt.& quideditúeſt, fortuitohabetmateriā,nullumauté core, quæ
fortuna coſtant,neceſſariüeſt.quareneqeffectioné habere firmam ,atqzcerta afferemus.ſiue
roex aliqua cauſagia huius,& generationismateria,neceſſe uiciſſimiter fe hæcmateria,& ge
neratio habeant,etenigratiahuius,& cuiusgía uiciſſim interſereferunt.Siigiť materia ppes
tua, & quatenusmateria,gíahuiuseſtetgeneratio perpetuaetenim & hanccuius gía,quates
nusgeneratio eft,necefleeſt.ſimuligiť uiciſſim fempiterno téporeſuntmateria & generatio,
ut cuiusgra,&gratia huius.alicuius.n.eſtmateria,quæ in ipfaeft,forma:etenim aliqua ma
1 teria,tūcmatcriaeſt cum ſit& forma.quareartificesbenead opusidoneaefficiunt,quæ nos
o
dum materia eſt , & inquátum in effectionemateriæ inciduntintátum eſt formæ acceflio.no
enim lapidesformæ domusantemateria ,quá poliant ſicontingerit,&cômode,accócineap
poſitiſint,fed cum hâccocinitatem acceperint.cum igié,ut ueremateriaaffectiſunt,tunc te.
poris puncto iamforma pſtoadeſt.fiitaq; &fimplicitermateria oino omnisgenerationiseſt
materia, &eft potétia omnia & nihil eideeft, ut ſit materia,quéadmodum alicui.g fimplr.n.
,ubiqhuiuſmodi,& primūnullo,ut fit,quodeft,indigens, ſimulfunt, & cúcte in ipſa formæ.
pullo.n,indigés,utſit materia,utformashabeat,nullo indiget,quareabeo,a quoeſt,formas,
quarum materia eſt,habet.ingenerabilisuero eſt, & incorruptibilis,ut ne aliaindigeatmates
tia,materia fimpliciterexiftés.funtigiť & formæ in ipſaabæterno,& mūdus. materia.n.erat
ornatus, & non inornatus,& eratornatusgratia , & noninornatus.etenim aliqua materia non
priuationis,fed formægratia eſt.quare a quo mundimateria ,& munduseſt.
Quopalto Pythagorici, e Platonici ac Stoici de materia opinatiſunt, in quo q materia
1 nunquam eſt nudaformis. Сар. і.
Voniam hica Philoſophoratiode materia motaeſt, & ex hac perpetuum eſſe mun
Q dum ipſepbare nititur rationicógruumexiſtimo ante propoſiteargumétationis difce
ptationem ,parüquid digrediés cöſiderare,quæeſtoibusincômuni ſubiecta naturalibusma
teria,quod& ante,mefacturú,cú ad hoccaputacceſſiflempollicitus ſum.Plato igitur & ex
antiquis,qui maxime doctrinailluſtresfuerút,materiā eſſeincorporea,acinforméenútiarūt,
nonpauciuero ipfam quogæternā eſſe poſuerunta generationeomni& corruptione acmu
tatione prorſus imunem ,aclibera.huicquidem informi &incorporeæmateriæ quãtitatéaf
in
ſeruntprimú infertā,trinam dimeſionéefficere.quæ eſt qualitatis expers & ſimpliciter dicit
corpus huiusquidē ſimplicis corporisprimūdiſcrimen ellemagnü,& paruú fuppofuerunt,
ipmenim corpus perfe folistribus definitūdiméfionibus,molem eſſe quadam interminata,
parui uero & inagni differétia definiri.ut.n.animalisnatura aiato,& fenfitiuo definita,ipa
dem ppria naturæ rationea rationalis&irronalis differétia altera eſt.fieri qdénequit,ut ani
malablqz,ppiarum differentiarúaliquaſubliſtere ualeat.Genera.n.ipſa uniuerfalia pfemini
me ſubſiltunt,dico quidénaturalia,& quæ in multiseſle habét,fed cũ aliqua oino forma ſpe
ctantur.non.n.eſtaial iplum per ſe,quodaut rationisexpers,aut ratione carensoino noneſt.
ſednequero ipm animal quod rationecaret ſubſiſtereualet,quod nõoino ,autequus,autca.
nis,autreliquor quippiã elt.eadem& in omnibus ratio.etenim eorum ,quæadaliyuid,hæc
in
funt.Sienim ſublatúlitgenus, & fpeciesprorſusauferunt,ſublatiſq fpeciebus, &tolli unage
e ii
 De mundi æternitate
nus neceſſarium eſt.utigituranimal,fieri non pót,ut ſeparatim abaliquaſuarum differentia,
rumſubſiſtat :ita quidem & ſimplicis corporisnatura,tribusutdixi diméfionib'definit,ipfa
fcdm ſeipſa a magni,&praui differentia altera exiſtit.caautem ,ut ſine carum differentiarum
aliqua,cxiſtétiam habeat,haudquaqeſiepot.Huic quidem deincepscorpori qualitatis expti
ſuperucniensqualitas,elementor naturam abſoluit.Caliditate.n.ei,& ficcitate inſuper acces
détibusignis efficitur.caliditate,& humiditate,aer.humiditate& frigiditate,ağ.frigiditate,et
1 . ficcitate terra.eiuſmodiordine,inſuppoſitioneuidelicet intellectione,percepto innaturæ res
rum ,quéadmodum fe habeant ſpeculationem.núquã:n rationi colonumeſt,ſuſpicari,ſubie's
ctum a formis,autqualitatibusexutum ,ac nudúee.una.n.aDeo materia ueſtita formis pdu
citur.qualis pfecto eſt.materia.n.& formaad aliquid.Siquidéilla gratia huiushæcuero cui?
gratia:quéadmodum &in his Proclus differuit,quæ autéadaliquid uiciſſimſécóftituunt,ac
perimunt nõitaqza formismateriā ſeorſum elle,necabſą materiā formas eſſe cötingit.ex his
quidé elementis quatuorcögredientibus,acinterſe infertiscópoſita gignuntcorpora. Primā
igiturmateriá ,& fimplreſtemateriâafferuntincorpoream illā, &informé,deinde trinam di,
méfioné,& corpusqualitatisexpers, qd& ſcam poſt materiājaſſerút ſubiectú.tertio uero.et
proxiinū magiseleméta quatuor.hæc.n.non ſimplicitermater á,ſedadaliquid.adea.n.quæ
ex ipſis pergenerationem pficiſcunt.quoniã &ex hisconſtituta ad alia cóficiunt materia. ut
ſemen,& fanguis menftruusaialis materia.ita igitur Pythagorici, & Platonicinecnon nõnul
li Stoicor in materia diméſionem triná ellefuppofuerunt.de materia igitur ab his,qui maxi
me probātur,utbreuiter dixerim ,dictahæcſunt.
Quibus rationibus probant, q, vna eſte eadem omnibus naturalibus ſubiecta materia do g in
formis eſt ipſa e immutabilis, Сар . II ,
Sſeautem ipm idem unum aliquid, & cómune omnibus formis naturalibus ſubiectum ,
Eacio
acmateriam imutabilemqzipmeſſe,& incorporeú eiufmodirônibusconfirmant,omnia
corpora naturalia,tum eleméta,tūex hiscoſtituta mutuointer fe mutari ſpectamus, fieri aút
non poterat,utomniainter ſemutarentur,niſiunum , & ipfum imutabilemin his,quæ muta
tur,maneat,& formas icdim quas mutatio efficitur ſucceſſive ſingulam quáąz recipiat. Quod
autem dico exemplo planiusfaciā.ſitaliquaænea ſtatua,& equus ſiuis, & canis,& bos,& ſim
pliciter dixerim ,quæcunqex ære fieri poffunt.nulliquidé dubiü ,dictorum ,quin quodlibet
inoia reliqua mutaripoſſit.ſtatua.n.xneaabartifice utiq mutari poterit,traſformata i equú
æneum ,& cané& reliqua pariterautem&alior, fingulum incunčta reliquatrasformari pof
ſunt.non utiq; unqua inequum lignium ſtatua æneamutari poterit,autin aliud quippiam ,
non ſunt ſimilis materiæ ,ucin domum ,autinnauem ,autueltem.cuius gra,quia pdictisuna
aliqua æris materia ſubſternitur,ſtatuæ autemæneæ ,& domui,& naui nõité eadem ſubſtraa
ctamateria eſt.mutari utiqznáąpoterit:nauisin lectum ,& ianua,&in quæ ,ex lignis cóſtáto
& domus in theatrú,ficontingerit,& in ea,quæ exlapidibus cóftruunt,eo quod fubiectum ,
& inateria cómunis dictoroium manet imutabilis.ſecti quidem ficótingerit,& nauis ligna.
theatri uero,etdomuslapides,noamplius in ueſtem domú mutaricotingit.inateria enim do
mus, & ueſtis differéseſt.nullum igit'in aliquod alterūmutari poterit,niſiuna,& eadé utriſ
que ſubiiciaturmateria.Quéadmodum igiturhicin artificialibus qcuquniusmateriæ funt,
utex ære opera, quiauna, & cadem materiaipſis ſubiiciť æris,oia inter femutuo mutari polo
ſuntjære ipſo inillogmutatione in imutabilitate permanéte luæpprianaturæ rõne,quæuer
ro nonuniuſinodi ſunt materiæ ,mutuo inter fe mutarinon ualent,ita quidé, niſi una aliqua:
cunctis corporibusnaturalibusmateriafubiiciaturacimutabiliseadem permanés,aon ſane
corpora oia naturalia uiciſſim inter ſemutari poſſent.unam itaq & cómunem oium naturar
liuin corporemateriā eſſeneceſſeeſt.& quéadmodumipm æsper ſeuacás figura eſt nulla fi
gurarü,quas recepit,habet,quæ ſua compleat,acperficiatnaturā.ita certemateriá
& cómu
niter oibus naturalibus corporibus fubiecta ab oibº naturalibusformis,quarum ſuſceptrix
eft,
 Contra Proclum 63
cntia
pla
eft,alterameſſeneceſſeeſt.quodautemabomni forma eſtalterum ,idinforméelleeſtneceſſa
rium.quare&informēellecomunem oiummateriāex dictis demoſtratum eſt.Oportet auté
7 &imortalem ipfam eſſe,ut dictum eſt,utpoflint quæmutantcirca aliquod,qd idem manet,
‫ܪ‬ mutuaſubire mutationem.Si.n.nihil in corporemutua inter ſe mutatione imutabile omnino
> remāſita tranſmutante ſcăm totum ipm inid,quod nõeſt,corruptum.rerüaucē nulla in altes
ramquãpiam mutata eſt.rationis igitur,quibusunaquadā,& coem corporibus naturalibus
materiā ſubiici cófirmant, & hâcinforméelle,acimutabilem ,tales ſunt.
Quod quibusrationibusdemonſtratur,g, eftvna cómunis omniummateriaiiſdem ipſis demonſtratur &
non eſt diuulgata incorporea, & informis materia ,fed abfq; qualitate corpus,q,ätoice ab
ipſisdicitur,iſtud eft vltimum ſubiectum eg primamateria. Cap. III .
Orte utiq aliquishis ipſis rônibuscómotusprimam materiam incorporea,ac informem
FROM
non eſſe demonſtrare poſſet.inmutua.n.corporum mutatione trinadimenſioimutabilis
manensconſpiciť-aqua.n.in aeremmutata nõquatenuscorpuseſt,mutať.manet.n.trinadi
menſioaquæ ſubiecta,quatenuseiuſmodieſtimutabilis.& inaerémutataaqua.no.n.ex
trina dimeſionetrinam editam coſpicimus diméfionem ,neqz extrinadimeſionenon trifaria
dimenſum.non.n.corpus aliquádomutatum ,noncorpus factúeſt.neq rurſusqdpriusnon
corpus erat,factüeſtcorpus.Quare trinadimenſio,&oino corpus,quatenuscorpuseſt,imu
tabile eft.Siigitaliquis ex trinadiméfione,ideftex ſimplrcorpore inno trinam dimenſione,
ideſtinnóſimpliciter corpusmutationem aliquâdo fieri demoſtrare poſſet,cócederemus eé
aliquod,et trine dimenſioni ſubiectú,circa qd imutabile trine dimenſionis hoceſtcorporis,
qualitatis expertisin nõeiuſmodimutatiofit.etid planüeſtincorporeu elfe. ſubiectü.n.alie
cui,alterumeſt abeo,cui ſubiicit,utæsatalieftaliud,figura.igiť ettrinedimenſioni, hoceſt
corpori,quatenuscorpuseft,in corporeūſubiectúerit nócorpus.ſiuero neqex corpore alis
1
quádo in nõellealiqd corpus,mutatum eſt,neqexnon corpore corpuseditúeſt.nihil.n.uns
qua,quodnoefttrinadimėlio genitumeſttrinadimeſio.neqz rurſusquadrifariâ dimenſum
eſt,in nõelle trinam diméfionem mutatum eſt.ſed qd' trifariam dimélum ,& oino corpus,ſu
tenus corpuseſt,imutabilemanetimutuainter ſeelementor mutatione.quæamplius relin
quitur ratio demonſtrās trine dimenſioniincorporea aliquam materiáſubiici.ex mutatione
nãą corporequalitate pditorūoportere ipſis ſubiici aliquod imutabile,quodalterú fit ab ip
fis,demonſtratum eft.trinaigitur dimenſione ideftcorpore qualitate exuto,utcorpus eſt, no
mutato,ſedaut ſcăm quod finitum eſtſecundúmagnitudiné,autparuitaté,cum ſæpe corpos
rumfacta fitmutatio,quæ amplius neceſſitasſupereft,qua pfectoaliqs rocinari poſſit, hoc,
& trinediméſionialterumquid ſubiiciin corporeum ,& nonidem efle primuoium ſubiectu,
& ſimplrmateriam ,ut& Stoicirectecenſere.ſimpfr autem dico materiā,&fimplr corpusnó
uniuerſale&non,qualegenus&in natura ſola notione,ac róne contéplationiscóſtitutu. ſed
quodin ſubſtātiam , & pars iam copoſiti uidelicet elemétum factú,ppria quidératiôc, omni
priuatum qualitate,quarúſubindecalidüeſtipm
ſucceſſiueeſt ſuſceptiuú idigitdicoſimplicitercorpustri
busdefinitú diméfionib”,qñ neq ple,neq; frigidū,neq graue neqleue,neq
decerni rõnúeiuſmodialiquafecundúppriam ſuænaturærôné recipit,ut corpusgraueaut
corpuscalidumdicat.itaigituramepaflim fimplrcorpus intelligat.Siigitur eiuſmodicor,
puscorruptiselementis imutabilemanensuidemus,id effe uidet naturaliu ſubiectorequoq
primú, & prima materia.non.n.qñcorporum ,quæqualitatibusimbuta ſunt,quodo eſubie
éto, &forma conſtat,iam ppter hoc&corpusqd qualitate uacat,imbutis qualitate,quatenus
qualitatem hñt,& ſubiectum eſt compoſitúeſleefubiecto, & formaneceſſe eſt,neqzenim cor
pore,quæ ueſtitaqualitatibusſunt,ſingulú ,ạtenuscorpuseſt,eſubietoeft, & forma,ſed qua
tenustale corpuseſt, &qualitate indutucalidum ,ficontingerit,aut frigidum aut graue autle
ue.His.n.oibuscorpus qualitate imbutúſubiicitur.corpore igiturqualitatibus pdictog ſin
gulumeſte ſubiccto trinadiméſione,ideſt corporequalitateuacáte.formaautem ignisforte,
9
 De mundiæternitate
aut aeris,autcuiufdáalterius.utigitur forma nõexfubiecto,& forma cóponitur.itaneqz fim
plicitercorpus,qd'omnibus naturalibusformis ſubſterniť ,eſubiecto, &forma compofitum
erit.fedeftidem ſubiectum omnibus,& fimplex.
In contrarium defenfio, q, corpus qualitatis expers, q; d'orolov dicunt,non eft imutabile ut eiuſmodieſt,
eo q, ex paruo efficitur magnum ergo ex magno paruum, & huius redargutio q, non vt corpus
est mutatur,ſedfecúdum quantitatem ,in quo q, non idem magnum aliquod effe di,
cere vel paruú vel trifariam dimēſum eſſe,vel omnino corpus. Cap. IIII.

tione corpus,quatenuscorpuseſt mutationé,aut alterationem ſubſtinereideſt abeo qeſt

corpuscómoueri,id.n.eft quatenuscorpuscſt,mutari.qñnonnulli& corpus quatenus cer;
puseſtmutari ideſt trinam dimenſionem ,uteiuſmodieſt pbare nitunt utita prouiribus, &
corpori materiam quâdam ſubſterniincorporea demonſtrent,neceffariú puto&iſtorum ra
tiones exponétem ſpeculari.aſlerunt.n.eodemmanéte ſubiecto,neg acceſſione facta neque
detractioneex minoribus maioraeffici corpora, & rurſusexmaioribusin minorem contrahi
molé.cadi uidelicet,&utresmuſto pleni rupuntur,ſi cum pleni extiterint,nõexpirāt, muſto
nāqinſpiritum mutato, & habentemaiorem moléſpiritu,cum inipm muſti ſubſtantia cons
uerfaeſt,nequndeſpiritus inaerem depromac habeat,imoderatea multitudine ſpiritusex :
tenſiutres,& cadirumpūtur,quodquidécontingit, & in faccis admodú faliétibus,auteiuſmo
di quibufdáaliisfieri.no.n.fpiritus ſimpliciterruptioniscauſaeſt,neq utresinflati,cum finc
ſpiritupleni,rumpūtur,fedin maioremmolémulti mutatio.ampliuseuidentiorem utiq;ali
quisuidere poteritexminori corpore in maiusmutationem ,& fubipm ueniétem aſpectūrin
qucaquis uaporéemittétibus,pauca.n.abſumpta aquamultus quidéapparet editus uapor;
præterea & in ligniscöbuſtis-minima.n.lignorecombuſtioné ſubſtátia mutata plurimus, &
late ſe fundós fumuseuidenter apparet, &nobisedentibus nõ raro nonmodicus repéte circa
uentriculú apparettumor ,cum uerocibi diſſoluti fuerintin uaporem tanqin maioré mutati
molem ,ac maiore indigentes loco in uentriculo diſtenſione efficiūt,rurſus& ex maiori idétio
dem tumorem in minoré mutaturcorpora , cum in grauiora leuiora mutant.Plurimus.n.aer
condenſatus inminimā aquæ cadit magnitudinem :uteni paucaaqua in plurimú mutata co
fpicitur aerem ,ita neceſſe & magnam quadam aerismagnitudinem in ſeipm códenſati,& cõa.
lidétem in minorem aquæ mutari magnitudiné,ſineqaccedente additioeex paruo quidam
efficitur magnum ,nãq; rurſusablatione,ex magna paruum.uidet igitur & trinam dimenſion
nem oriri,ac interire,liauté id, & ipſimateriam incorporea ſubiici necefle eft,eo quodcücta,
quæ mutant in comuni, utdemoſtratum eſt,aliquo fubiecto mutanť.hæcigiťutiq diſſerere
aliquis poffet,in patrociniú huius& materiam trine dimenſioni incorporea ſubiici ,&ipſam
nôeſſe primam corpore materiam.atnos iam potétia & hanc diluimus ambiguitaté.diximus
enim magnú,&paruum primam eſſecorporis differentiam.quéadmodum igitur,neq grauí
in leuem muratio,neq; ex calidoin frigidū,corporisut corpuseſt,mutationem efficit-ita nec
cx paruoinmagnū,neq exmagno in paruu,corporis quatenuscorpus eſt generatio, &cors
ruptio eſt.qñ neqzex non corporecorpusaugmentatio efficit,fed natura corporis,utcorpus
eſtin imutabilitate perfeuerante folumquanto augmétum mutatio addit.eodem igiť modo
& ficorrupta aquagenerato aere in maioré attollitur molé ,quatenus quidé ex aqua aer ædis
tuseſt aquæ quidé corruptio eft,aeris uero generatio, quatenusueronon exin corporeo coro 1

puseffectúeft,neqzexcorporein corporeú,fed ratiocorporisabſoluta affectionib *,& libera

manfit,tum ante aquæcorruptioné,tuminipfa corruptione tūpoſtcorruptioné,neminidua
bium corpus,ut corpuseſt,neg corruptú,neqgenitum efle,fed fola mutatum quantitate,ex
paruomagnúeffectum.quéadmodum & ſcđmqualitatemexfrigido calidum,& exgrauiles
ue.Omnis.n.mutatioeſtabſceſſioeius,inquo fit.album.n.fifcdm quod album eſt,mutaret,
& eſſe album penitusaboleretur.& aial,fiſcdm quod animal eſtmutaretur,abeo,eſſeanimal

1
 Sim
Contra Proclum 64
recedit.& eadem in oibusratio.abſceſſioenim aliqua,resomnismutatioexiſtithuius,fecûdú
quod efficitur.igitur,fi& corpuseſtmutatum diſcederetab eo,quodeſteſlecorpus.quare&
ex paruo in magnúmutatio,autecótrarioexmagno inparuú,fi corpori,utcorpus eſt, mura
cio extitiffet,nonampliuseflet corpus exparuo magnum factum ,autexmagnoparuum, ſed
nulla mutatioex nócorpore corpusefficit,autex corpore noncorpus.nullam igitmutationé
in his,quæ mutant corporisſubſtantia,utcorpuselt,ſuſtinet.fienim corpusdefinitur triplis
cielle dimenſione,mutatuauté corpus,ut corpuseſt, trina utiq dimenſio quatenuseiuſmodi
eſtmutataeſt,noampliusigiť trina remanet dimenſio,fed aut omnes,autdimëſionű aliquas
corrumpit.Siigitur inomnimutationetrina dimėlio,quod idé dictum eft.corpus.eodémo,
do fe habensmanet.nulla m alterationem uteiuſmodieſt,fuſtinens,pfpicuum eſtoino immu
tabile elle paruiautem & magni mutatiopenescorporis quátitaté,mutatioeſt.utigitur & ex
calido infrigidum , &ex humido in ficcumautecötrario mutatio corporispenes qualitatem
eſt;utigit fecundú hæcmúcatioideſtfecúdum qualitatemn ,no ſimpliciter corporisquatenus
eiuſmodi eft,mutationéfacit.ita neqz ſedm magnum & paruúmutatio ſcămquãtitatem cor,
poris,ut corpuseſt,mutationem operat.extendit.n.folum ,aut contrahit corporis dimenfio ,
nes.nóquidem corruptionécorporis,ut corpus eſt,aut generationemefficit.et ſecus.magnū,
&paruumur taleeſt,atrina diméſioneeſtalterú:quod.n.non idemeſtmagno eſſealicui,aut
paruo, &trifariâ dimenſoeſſe hincplanúeft.magnum &paruú eor,quæadaliquid ſunt.ni
hilenimeftipm fecúdum ſeipmmagnum quid,autparuů,ſed adalterius cóparationemma
gnum quippiāeffe,& paruum dicit,undecótingitidem tummagnū tum paruúeéadaliud,
& aliudcöparatum .Fabam.n.ficontingerit magnam dicesadfinapicóparans, paruam uero
ad pomūsat &olympusmöns,utad imetum magnus,ut ad omnem terraparuus,& ipſa tere
2
ra,utad totú múdum parua eft,acfere nihil.Siquidéad uniuerfum puncti& centriinſtareſt.
2
trinaautédimenſio,ureiuſmodieft,eore, quæ ad aliquidminime eft,non.incóparatione ad
aliud,quætrifariamdiméfa ſuntcorpora,fed ipſa inſeipſaabſolute ſingula eft:Sigiťmagnű,
&paruumeox , quæadaliquidfunt.nullútrifartādimenfum ,ut huiulmodi,cor,quæadalis
quidſunt.nõ igituridemeftmagno eſſe,autparuo , & crifariâ dimenſo eſte nihil,qd nonellet
magnum ,tripliciterdiméſum extitiffet.Itemſiidéerat paruoefle,& trinedimeſioni.nihil,qd.
non paruüextitit,trifariam dimélum erat.fiigiturcótingit;& nõelle quippiä paruü , &tribus
diſtantiiseſſediméfum ,trinaigiť dimenſiour eiuſmodieft,a magno,&paruoaliaeſt.Præer
] tereamagnū &paruú,quátritariam diméfum latiuseft:etenim linea,etlupficies magna,aut
parua eſle dicit,quarumqdem ſuperficiesduabus conſtat diméfionibus lineain una dimen
Tionem reponitur.Siigitur inagnú ,etparuum in linea,et ſupficieexiſtit,nullú autétrifariadi.
menſum linea eſt,autluperficies,nullumigiť tribus cófcansdimenſionib°,uttaleeſt,magnú,
aut paruumeſt.Præterea ſimagnum ,& paruum diſcrepătinterfe,uteiuſmodieſtutruq ,nul
lumautéeiusmodo trifariâ diméfum ,anullo trino dimenſo,ut eiufmodi eſt,differt,noigitur
tripadimeſio ,ut eiuſmodieſt magno,& paruo,idéeſt.liigiturnulli idem eſt magno elle ,aut
paruo,& trinedimēſioni elle.nóigiťex paruo in magnummutatio,aut econtrario exmagno
in paruum ,trine dimélionis,uteiufmodi exiſtít,mutation efficit:nihil.n.neq mutatum neqz
minus effectú trina diméfio ,& corpusex magno,paruum factū,autecótrario. &priufqmuta
retur,&poſtīmutatum eſt.quare corpus,ut corpuseſt imutabile inmagni,& parui mutatio
nemanet.quemadmodum igitur& in ea,quæeſtin qualitate,alteratione,corporisratióe, qd
mutatur,nullam mutationemſuſtinet,utnon raro dictum eſt.
Quod fieri non vt accidentia fint corporum elementa. quare ex ipſis, Ø materia funtcom
poſita corporat Cap. V.
Orte rurſus, & id in dubitatione cadere poſſet,quiainter lepdicamenta decem ſunt ſegre
a fe
ro fubftantia eſt.ideo trina dimélio ipſaperfenóeſtcorpus.qñ quátumeſt,non ſubſtantia .

1
 De mundiæternitate
fiigitur corpus,utcorpuseſt,ſubſtantineſt;omneautécorpustrifariam dimenſumeft,& hac
trina informatur dimēſione,neceſleigitur eflealiqdorine dimenſioniſubiectú ,in quoqdcdi
tum eſt,corporis naturam abſoluit.copoſita igitur critcorporisnaturaex ſubiectamateria,et
extrinadimenſione,quæ hâc conformat.quare ututrúqcorporis ſit fubſtantia.nonigitcors
pus ſimplex eſt,& fundamentum oium.fed &huicaliqua ſubſterni materiaincorporea,fed
liqdem trina dimenſio,quiaquantitas eſt eſtacaidős,& inigneigit caliditas,& ficcitas,quia
qualitatesſunt,accidétia erunt.idétidem & inagua frigiditas,fiue grauitas,& leuitas in corpo
ribus & his filia.igiturquâtumad hancattinetrönem corporea pemſubſtantiâex materia et
accidétia.
accidentibuscöſtituicótinget.quareelementalubſtāțix corporéxeruntmateria,&
& qmelementa natura ſuntprima his,quæex ipſiscóſtituta funt,necno & fæpiusséporepri
mafunt.quéadmodumcerte ca,e quibusnoſtrum conſtatcorpus,tum tépore tum natura no
ſeroprimaſunt corpore,pindeſublatis clemétis,& noftrūdeleri cørpusnecefícele,noftsí,au
tem ,fideleaturcorpus,noneceſſario eft,elementafublata efle,ignējaquam ,aerem&terrám ,
igit & ſubſtantiæ corporeæ prima natura accidenţącrút.ideo deletisaccidétibus fubftantia
quoq; abolebiť ablatis.n.ex quibusquicquácoſtituitur,& ipm auferrineceſſariü,ſubſtantia
autemſublata,cótingereutigpoſletea,exquibus cöponitur,ideſtaccidentia elle.qd
quidem
fieri non ſane pot.cotrarium.n.abipla rerum nátura impullioésfatentur.qd'ſubſtantia deles
ta,quæ acciduntei,delené,qualiſubliſteie ſcarfumabea,cui acciderunt,nequeant.fiblata
auté accidentia ſubſtātiamnon tollüt.Siqdem accidés eſt,quod abfq; fubiecticorruptioneac
cedit,& recedit.elemétaautoino coplectiua alicuiuşabſq;illius corruptionenoadſunt;& aba
ſunt,exipſis.n.conſtant.noigituraccidentia corporex ſubſtátiæ funtcoplectiua,neğiomni
no ex ipſis cópletur,acabſoluit.Siueroaccidentia năſuntcorporiselemétanon igit ex ipfis.
& ex materia corpusſubſiſtit.fieri igiťnonpoffe,exaccidentibuscöponatur corpus,ſatispur
to ,exdictis demonſtratūelle.quid igituradambiguitatem dicemus,utnoomnequale aces
eltfedeſt & qualitas ſubſtätialis,differentiasigit utfationis capax,aut bipes,in quale dieſe
deſpeciebus,etindiuiduis pdican afferuimus.Vndein pdicamentis Ariſtoteles quia ſpecies,
& generadifferentus participāt,ipfacirca ſubſtáciam qualedeterminare dixit.no.n.calidītas
inignequalitasaliquaeſt,igniaccidés,fedſubſtantialiseiusetcöſtitutiuadifferentia,neg in
terra grauicas,neqquæ in aere,etaquahumiditas,ne quæ ,in.molle dulcedo,necə quæince
rufa ,autniue albedo,neæ quæ incæloeſt,globola figura accederét.n.hæc,& recederent, qd
fierinequit,abſą ſubiecticorreptione.neq;.n.notione finecaliditateeltitelligereigné;autnie
tein ſine albedine,aut cælum ſinefigura globofa,neg exaliis,quæenumerauimusquippia
utigiteſtqualitas ſubſcantialisnôlub qualitatem ,ſed ſubſubſtátiam ,ut ſubſtantialisdifferé
tia,reducta.ita quidemet quátum ſubſtantiale,et idmaximetrina dimeſio.hæcenim eftfola
ex his,quæ ſpectanturin corporibus,perfe fubſiſtens,ac fimplicitercorporisſubſtantia,quæ
quidem eſt molis quædã,trifariâ dimėlamagnitudine definita& paruitateinterminata.
Quod neq; omnis qualitas,neq; quantitas accidens eft,fed fubftantialis quantitas en qualitas, eo quod
in corporibus per fe fubfiftens,Quo fimpliciterſubſtantia interminata trifariam DINI
dimenſio omnium fubicctum vltimum. Cap. VI..
Viusautem trinedimēſionismagnum& paruum ,utdixi,prima differentia eſt.triú.n.
diméfion um in cátum ,ueltatum extenſione,& cótractióemagnum ,& paruumtrinedie
menſioni ſuperuenit,moléqz interminatam in terminationem , & finem ducit.Cótractio aút,
& dilatatio
corporis,ut corpuseſt,ideſt dictetrine dimélionis,new generationem ,neợ corru
ptionemefficiunt.magnum.n.& paruum in corporibusgignunt ,& abolenturideſtcorpora
dilatātur,& contrahuntur corpore,utcorpuseſt nihilpropriaróne patiéte.quare ſimpliciter
corporisſubſtātiaaliudnihileſt,quáinterminatatrina dimenſio,quæ magni& paruidifferé
tiafinitur;&ſubſtátiarum corporaliumdifferentiasſuſcipiens ſpecificas,particularescorpos
tum ſubſtantias perficit,aquæ,aio,ignis,folis,lunæ,& reliquor oium.cum hæcigiturſtrata
demos
 Contra Procluin 65
a hac
fcd
ſtrata ſint,planum eſttrinam diméfionem quãtitatem ,quæeſtaccidens,nó effe.Accideret.n.
Leorſum ſine corporis corruptione,& recederet,nuncuero abfqztrinadimenſionecorpus ins
128 telligere nequimus.ipſaigitcorporisſubſtātiaeft.Siigitur trina diméſio fimpliciter corporis
CONS
eſe ſubſtātia,& hæc folumimutabilis,ut demonſtratúeft,incorporemutatione permanet.nul
fed
laergo ratioeſt,quæ demoſtrat ipſi ſupponiin corporeamaterianeceffariú elle.quareid nas
turalium formarã oium eſt primum ſubiectum ,ex quo fane & ſubſtãtialibus copofitis quali
30
tatibus,corpora qualitatibusimbuta fiunt,ignis ,aqua,& reliqua.ut.n.quodratione caret,aut
q quod mortiobnoxiūeſtper ſe qdemnon fubſiſtunt,cóiuncta autem aialiideſtaiato, & fenfis
duo exiſtétiam ſumunt,dicoautéanimali non generi, ſedei,quod iam ſubſiſtit,quod & coms
poſiti efficitur pars.ita qdem &calidum ,aut leuem in igne,& quæcúqzignis ſubſtātiam com
plent.pariter & humidum et frigidum ,quæ quidé aquæ ,& terræ ,etaeris funtcoplectiue.des
Tignatiuehoge drixexñtes corporis,in ſimplicicorpore, jeſttrina diméfio,lubam capiút.
Quod nihil impeditſubiectum eße,vel materiam trina dimenſio, o ſinon ſit informis ,ead nihil
contingit in rebus penitus effe informę, neque ipſam quumfupponunt materiam in ,
corporcam ,ſiquidem omnino in numero rerum erat ,eo quod trina
dimenſiofimplicißima eft. Cap. VII.
Ed forte rurfus dicetaliquisprimammateria informéeſſe oportere,trinaaútdimenſioin
S formisnõeſt.fiquidéipla ſimplicis corporis forma eſt.fubiectüigitur corporibus natura
libus non eſſe informem cótinget fedformisforma ſubiectum eſſe.frigiťafferunt,materiā,et
primum ſubiectum informem effe oportere,noutiątrinadimenſio materiaeſt.aſleremusp
: tecto,&noshancdiluentesambiguitatemprimú quidem oportere prima materiâ informé
elle,petitionemeſſeno demoſtrationem.fienim inuniuerſum fieri nequibat,ut alteri forma
aliquod,quodforma inſignitūſit,fupponerétur,& ipſiuseſſe materiam ,cócedereeratneceffe
materiaformarum oium cómunem penituseſſe informem oportere.nuncaütgeneratio ois,
3 tumnaturalis,tum artificialisnon informem ,fed formaueſcita materiam in propria aſſumit
* opera.ligna.n.induta formisfabriliūualorummateriafiunt.pariteret æsærariæ fabrilis,fed
quidem etinnaturalibusaíalisdiſſimilaresparticule,fiue exhisconſtitutum corpus cum ſit,
forma inſignitú,materiam uitalium aiæfacultatum eſſe fatentur.& elementa materia ſunt ex
ipſis,coſtitutorum ,& humores,quihis proportioe reſpodentmateria noſtri corporis ſunt.et
iplatrina diméfio,etcorpus qualitatisexpets,etſinoprimãeſſemateriā,ſcđm uidelicet fubie
ctum eſſe,etproximam cüctis naturalibus formismateriam ,etipfinon negant.oportet.n.ali
quorummateria,quorum eſt materia iſtorum nulla haberefortnam.æsenim ſuæ ſubſtācize
ratione eorünullam formamhabet,quæ recipit.ethumores,quicarnis,etneruore ,et oflium ,
etreliquarũ animalisparticularūmateria funtnihilipfi,qd'hasformas perficiat,fuæ ſubſtās
siæ habét.et ficomnismateria utiqz informis núcuparipoffet,nullam earú,quasſuſcepit,for,
; mam habens.noquidem et forma prorſus priuatã omnieſleneceſſeeſt.Siquidem omnispro.
ximamateria,erulgad trinam diméfionem formam habet,utettrína dimélio, quatenus ab
omni formis,quibus ſubſterniť,alteraeſt,hactenuseritinformisetmateriaoium .non go
dem ,quoniã formaaliquaeſt,iamppter hocneæ primāmateriamipſameſſeneceſſe eſt.nl
hil.n.rerum oinoelleinforme contingit.ſienimoino rerum efteiuſmodi,neceſſe omninoeſſe
quâdam naturalem rónem iſtarum exiſtentie etfianobisexplicarinopoſſit.fienim rónē ha
beretnullam ,ſecundúquam ſubliſtic,eteſle habet,neqzin rerúeſlenumerocenferetur.rerum
enimquæą naturalēquâdam rónem habet,qua lubliſtit,fiaútid,rerum igiť nulla informis
çſt.cuiuſ@ .n.naturalis ratio,fcdmquaeft,cuiuſa forma,etſubſtantia eft,uiciſlim renieat,cu
iuſa forma,ſubſtantia perfectiua ratio quædaeſt naturalis fcảm quá,eſle poffidet.igitur et
materia,niſifruſtra eſtnomé,eſtres quædam naturalis,ſubſiſtens,rationem habebit, fecuns
dum quãuidelicet,fubfiftit ratio autemcuiufq fubſiſtentiæ formaeius,atqz ſubſtantia eft.&
materix igiť ratio,fecundú quáeft,
forma eius,atą ſubſtantiaeſt.non igiturmateria ,utpenis
R
 De mundi æternitate
tusinformis ſit, effepot.idem.n.hocefthuic,quéadmodum diximus,ipfamoinononeſſe,qd
enim nulla ipſiuscſleronem habet.id quodámodo a rebus oibuseximitur. quare non imper
diet trinam diméfionem primā elle materiā,quia ipſa imbutaeſt forma &non formis.cotra
rium.n ,ratio demoſtrauit,elle non poſſe utrerumoium aliquaoínoelletinformis,afferentes
autétrinam dimélionem formaimbutāeſſe,ipfam non cópoſitameſſe afferimus ,fed fimplie
cillimā.non enimeſubiecto,& formaconſtat,ſed ipſa fimplex quædãeſt moles in hocipfoeć
habens, & reliquisoibus ſubiecta,ſedneqz trifariâdiſtarecompoſitióisaliquanobis øbetnos
tionem.ſi.n.ex planis,utdicereuideť Plato,corpora,autoino exlineisconſrarent,no utiq; tri
na dimenſio ſimplex eſſet.fi idnequaqeſſe potdemonſtratum autem aliud trine dimenſioni
nihil ſubiici,ſedoiumipſa baſim &fundamentum elle-perſpicuumigiť ſimpliciſſimam eſſe,
&materiam oium a nulloellecópoſitam.cúiſta ita fehabeant,& trina dimenſiop ſe ſubliſtat.
nullaq;in ipſa mutatioſpectetur.nulla igitur eſt ratio,quæ pbarepoſſit materiam quandam
incorpoream naturalibusfubiici corporibus,ſed in eam naturalia,ut in poſtremum ſiueſub
iectum ,quis primum , fiuemateriam ipfam nuncupare uoluerit,nihilenim de nominibus
contendemus, reſoluineceſſarium eſt.
Plurima argumenta qdfierinon poteſt vt illa fabuloſaincorporea , e informis materia, qd quie
bus rationibus probatur incorporea materia iifdem ese probatur primumſubiectum
eng materia trina dimenſio in quo quo pacto interminata per ſe trina
dimenſio , o ſecüdum quid eſtimmutabile, &ſecundum quid
non eft immutabile Cap. VIII.
TOnmodo indemoſtrabilemtradentibus deincorporea materia ſuppoſitionem eſſe aio,
Narationibus,quibuseſleuidebatur,confutatis.at etiam incommoda ,compluraq abſur,
da & quæ fieri non poffunt,hanc fequi ſupponem ,quibusfaifacfledemonſtraf.fi.n.circa ma
teriam rerum mutatioincorporeamfieret,quæ potétia omniaeft,proindeqaptauna & ean
dem manétem inoém mutari formam.circa ipfam uidelicet&prima magni,& parui mutas
tio utiq; fiebat;quemadmodum certe & materiam ſupponentibus,necnoPlatoni , & reliquis
perſuaſum eft.Sienim magni,& paruipenes trinam diméfionem mutatiofieret,ipfam manes
re neceſſe eſt imutabilem ,& haceſte primum ſubiectū,ſeu materiam in qua naturaliareſola
uuntur,ultimam.ſi igitur nohancmateriamelle uolūt primam ,fed&huicmateriā ſupponi
incorpoream ,necefleeſt,et primamagni,& paruicircahanc fierimutationé.utrum igit idife
ferenseſtmateriæincorporeæ cuiuis fubiectæ corporiut inquátāuis magnitudinéăparua
& magnā'ipſamutetur,utquæuis materia,quâuismolem pollit ſuſcipere,annon indifferés:
fiigitur indifferens polletutiq;fubiecta aquæcyathi quátitate,materia incorporea mutariin
uniuerſam aerismolem .Similt etmateria uniuerſo aere ſubiecta in aquæ cyathum mutari
poſſet.ſienimindifferens ipfi,quia incorporeaeſt,etfacultate omnia,in quantauismagnitu ,
dinem mutari.curmagismateria ,aquæcyathiméſura,lubiecta in fextariūſicontingerit,mu
tareturaeris,quâin deciesdecem amplioré molem ,et in totam fimplraerismole.Si uero non
indifferéseſt cuiuis incorporeæmateriæ ,quãuis reciperemagnitudiné,quoniam neq huius
euidentia patrocinatur.interminatas enim magnitudinis uiciſlim mutatio corpore fit,atqui
unicuiq una,ac eadem ſubiecta materia,dico quidem prima,ipforum pronuntiata de mates
ria tollent,aliasin aliamaterianobis neceſſario ſupponentibus,ſienimnon alia materiaaliis,
differentiiscomphenſaſit,curnon quæuismateria quãuis ſuſcipereualeat magnitudiné.qu .
admodum enimquia non occupata eſtaformaaliqua,quæ ineanaturaliter inlita fit, ac inna
ta ſed propria rationeinformis fcdm naturam ,oém in feipfam formam recipere ualet, ita qui
demnecellario ,quoniãpropria rationecontenta nulla magnitudine,fedabłą mole incorpo
reaeſt,et cunctapotétia,inomnempfectopolletipſamutarimagnitudiné.itaqz materia ina
corporea aquæ ſubiecta,quæ ſitmoleunius cyathiin decies fortemillecyathos,aut intotam
aerismagnitudinemmutabitur,fedidfierinonpofleapparet.Sienim paucaaquamutatur
inmaioré
 Contra Procluin 66
mutatúr aerem ,fednoindeterminateinquátamuis,fed uſqzadaliquam terminatam magni
Per tudinem dilatatio rarefactioqz cuiulqz magnitudinisfit,fiigit incorporea exiſtens,& ſinema
gnitudinemateria, & potentiacuncta,aciniplamagni, &parui mutationefactainoém mu,
ធំ-2*

tari poſſit magnitudinem.non uero mutatur,no igitur incorporeaeſt,neqz magnitudinis ex .

pers.nõenim linea eſt,autſuperficies.no ſolum uero inoémmagnitudinem ,ſed neqz in oém
1
formammateriam oém conſpicimusmutatam.granoenim ficiſubiecta materia núquaeadé
manens humana,aut elephantis in ſerecipere ualeret formam.in primo náą naturalis audis
tudemoſtratuar eſt,no quâuismagnitudinem cuiuſq formæ efle capacem ,led receptricé cus
iufq formæ magnitudinem eſſe determinatami ſecúdummagis & minus.fieri nag nópot, ut
ficdixerim ,homo unius digiti quátitate edatur,neq ,utiſdem uſqzad lunam pertingat. & no
modo in animalibus,acplătis,quædiſſimilariaſunt,ideſſe uerum comperimus,fed & in his,
quæparteshabét ſimiliares,aqua.aio,igni,et aere,ac terra,atą.compoſitis,carneinquá, et fan
guine,etuenis,accæterisoibus.noneniminqua uismagnitudine,utſi contingerit,in ficigra
no carnisforma coſiſterepot,nequaquæ,autaliorum cuiuſdam.nóenim utmagnitudo in ifis
nitum ſecabiliseſt,ita & formæ in infinitum ,ſiſuamet ſubſtātianı incolumé haberdiuidi uas
lent.fed cum diuiſio magnitudinema natura,formæ tributam ,ac definitam tranſilierit, proti
nus & forma aboletur.etenim ſimultum in aquæ diuiſione proceſieris,in aerem uerſa ſectio.
nem puenit,cum aquæ ſubſtātiam fectio tranſgrella fit,ultramodum anatura inſtitutú,&in
reliquiseodem pacto.atqui ſiincorporeaerat,et ſinemagnitudine ficigrano ſubiecta mates
ria,&poteſtate omnia,quid prohibebat poſtficigrani formæ corruptionem ,ex eadem forte
fiericarnem ,authoiem ,aut aliud quoduis,fimulinforma, & magnitudinemformæ accomo
datam ipſa trālmutata,nullaadditiöefacta.Sienimet ex granoficigeneraturficus, fed prius
additione magnitudinis facta &materia additemagnitudini ſubiecta.ficigrano magnitudo
1 &materia additurex aqua irrigante ,&appoſita,acalente terra.pariter fiex paruo ſeminegi
gnitur,homo,fed fanguinem méftruum natura cötinés,huiusadditione alit,et factum inna
turalem perducitmolem ,ſubiectaſanguini menſtruoprima materia iunctaac addita mates
5 riæ feminis,quoda principio iactum eſt.quoniã igitur eadem manens,uelficigrani,uel femi
nisincorporea materia núquá profecto formam in ſeipſam reciperet,uel fici,uel hois.quéad
modum forteaquacyathi menſura nonfacta additioneaerefficitur,& paniscaro,uel uinum
ſanguis.planú quodnoquãuis formam ,uel quæuis materiaincorporea ſuſcipereualet. quia
neqzin quāuismagnitudineinquæuis muratur.Siigitur incorporeamanente et ſine magnitu
dinemateria,quæ cuiq;corpori ſubfternitur,cötingenserat materiam cuiuis magnitudini ſu
biectam qualibetmagnitudinem ,ac formam in feipfa fuſcipere,quia incorporea eſt,& infors
mispenitus,et cuncta eſtpoteſtateiduero factumnóuidemus.itaqz falfum ,rebusmateriāin
corpoream ,et informem lubiici.quoniãtrina diméfione.Siquidem ideſſet materia, et primú
neceſle,quoduisin quod
naturalium formarū ſubiectum ,utpriusoftendimus,non amplius
cúq.mutari,neqzmagnitudinem ,neqformam.magnitudonáą dilatarietcoartarinata eſt,
ſed determinatam cuiufqetcoartationem ,etdilatationéfieri neceſſariüeſt.magnitudiniseni
in magnitudinem mutatio efficitur,non in magnitudinénonmagnitudo.duabusigitur ma
gnitudinibus fubiectis,utdixerim aquæ ,hac quidé dimidia,hacuerodupla,& utraq rarefa
Čta,& inaeremmutata.hancquidé minoremin aerisminoré molem ,maiorem uero in maio ,
rem mutari neceſſariū. & qua rationemaquæ quæin aerem redacte ſunt inter ſe ſcăm magni
tudiné habent,hanc habere neceſſariumelt & aerismoles,quæ ex ipſisedite ſunt,alienú pros
fectoa rationenoneſt,nein quãuis formam quæuismagnitudo fatis'lınt,quia anatura pſcri
ptum eſtinquanta magnitudine ſingula quæq forma fubfiltar primúueroſubiectum eétri
fariam dimélum ,& rerum quæq ,aliqua terminata corporis trifariam dimenſi,magnitudine
antecomphenſameſt.ſienim ppria rationequod tripliciter dimenſum eſt, interminatū eſt,
atnotione ſolum ,acrationecontéplatricenon ſecúdum ſubſiſtentiam & actu etiam numin,
terminatum eſt.quéadmodum & ſimpliciteranimalpropriaratione aracionali, &irrationar
Rij
 De mundi æternitate
fialterumeſt.nonenim ſinehorum aliquo fubfiftit.omneenim animal,quod ſubſiſtit,uelras
tionis particeps,uelrationis expers.ſed neqzutinterminata eſt trinadimenſio,ucl qlitatisexs
pers,ſcdm idimutabilem ipſam eſſe aio,ſed ſolnm quatenus eſt moles trifariam diméfa.id.n .
folum in generatione,& interitu corporum ſubiectum conſpicimusimutabile,ut uero itermiz
natum ,uel qualitatis expers non imutabile.magnum.n.ex paruo,& contra paruú ex magno
gignitur, & omnem mutat qualitatem ,& interminatum dicoeſſequod trifariâ dinenfunieſt,
non utin quatam quisintelligere poſſet,magnitudinem mutari pot,terminatumenim totius
mundimagnitudo,& in natura,acutmaiorlit,effenon pot,fed quatenuseadein nata eſt exté
fa,ac coartata,autmaior fierideterminatum igitur uelad maximum ,& ad minimum trine di
menſioniscoartatio &extenſio.non.n.fi magnitudoininfinitum potentia partibiliseſtiāp.
pter hoc &in infinitum artari poteſt.quoniam.n.incraſliflimum condenſationeartata eſtui
delicet terram contractio deinceps conſiſtit,Si.n.in infinitum idem contrahi poſle aliquisdi
ceret,cuncta profecto terramagis,atq magiscondéſata in miliimolem reduci poffet.nücues
roid fierinequit.Sienim poſſet quáuiscontracta fit,atq in infinitum diuidi potétia poteſt ,ut
magnitudo,fedaliudquidelle uideturcontractio,&condenſatio,&alterumdiuiſio-quãobré
magnitudines potentia in infinitum partibiles ſunt,non autemin infinitum artariualét.qué.
admodumneqzin infinitum pferuntur.id enim utdicamusipſarerum euidétia nobisſubiis
cit.Oportet.n.arbitror,eum qui de rebus diſſerit ipſum rónes non componere a rebus dillidé
tes,ſedeuidentibus conueniétes,& congruentes rationes,de ipfis cófirmaremateriam igiťin
corpoream ,&impartibilemeſſe,adprorfusinformemſupponétes,& facultate cuncta ratio .
nemtradere nequeüt,cur tanto paniſubiectamateria in tātam ,& non ampliorem carnisma.
gnitudinemmutatur.pariter& aquæ cyathi menſura,materiaſubiectain tanta aeris,uel car
nis formam ſuſcipere ualet non & equiáutelephantis formam nullaadditione facta.incorpo
reum enim ,& impartibile,& cúcta facultate,fiquidem omnino corporisnaturam admittere
nata eſt, cur magnitudinisextrinſecusadditione opuseſt,utin tantam magnitudinem ,aut in
talemform im mutetur.qui uero trifariamdimenſum primam materiamn ellefupponunt, &
id uidelicet non informem ,necimpartibilem.ipfaenimeſt ſimplicis corporisforma, & pri
mamagnitudo,cauſas reddere ualent.curnonquoduisin quodcüqz fineadditione,uelin ma
gnitudinem ,uel formam mutatur,cumid quodtrifariam dimenfum eft,non finemagnitudi
ne,necimpartibilefit.fed partibile.totum uidelicetſuapartemaiuseft.Siuero id & cótractio
& dilatatio corporum,non in indefinitas,ſed utoſtenlnm eſt,in magnitudinesefficitur defi
nitas:neceſſe igiturmaiorem trine dimeſionispartem porrectam in maiorem mutarimagnis
tudinem , quâminorem .& quoniam unaquæqforma,ut innaturalidemonſtratum eſt,in ali
qua ſubſiſtitmagnitudineterminata,neceffenoninquãuisformam quãuis mutari magnitu
dinem ,quoniâ neq inmagnitudinem quãuis fine additione.fiita cum materia & ſubiectú
trifariamdimenſum fit,rationi cõfonum eſt corporum extéfionem & cötractionem nõ inğı
uis fierimagnitudinem materia ueroincorporea,& informi exiſtenti,fieripotin quãuisma.
gnitudinem ,quæuisut mutetur id uerofalfum eft,ac fierineqnit.igitur non & magnitudinis
contractio, & dilatatio circaaliquam materiam incorpoream ,& informem efficit. quare reb ?
2
materiamincorpoream ſupponi minime uerum eſt.Præterea ſi materia eſt incorporea,& res
orſum a magnitudine,eadem ,& oiumuna & nópluresmateriæ ,naturalia autem corpora in,
ter ſeſeparata ſunt,ut aqua abigne,& homoabhomine,abequo,& utabſolute dixerim ,cors
porum reliquorum oiumquodconſiſtit,quomodomateriaincorporea ſine magnitudine,
acunaindifferentia,acindiuiduapartitur.neceſſaria enim quod incorporeum ,& line magni
tudine eſt,impartibile eſſe.nonenim potin materiaæque ideuenire,quod &inqualitateicor
porea enimalbedo, & qualitas omnis,fed quiafecúdum ſe ſubſiſtere qualitasnequit, ſedećin
aliquautſubiecto,magnitudinehabet,ipfam unacũreceptricediftrahi magnitudine neceſ
ſeelt.materia uero non in magnitudineelle ſuum habet,nec omnino in alio fubfiſtit.ecótra ,
rio enim receptricem ,& fundamentum ipfam oium ſupponentes elleenuntiarunt,quomodo
igitur
 Contra Proclum 67
2x
igitur incorporeum & indiuiduum diuiditur,quisuero,& diuifionismodus.quæenim parti,
untur,aut ut in fpeciesgenus partitur,ut in equum , & hominé animal,aut utin indiuidua fpe
dos
cies,ut in Platonem ac Socratem homo.ſiquidem aliquis,& id nuncupare diuiſionem cenie
mis
ret.aututin partes totum ,ut inmanus,& pedes,& caput,atą reliquas particulas - ocrates ;uel
2
lignum denúpedumin decem partes,quarum ſingulaſingulocoſtetpede,aut ut uox æquo
1 ca indifférentes ſignificatus utuoxhæccanis in cæleſte & terreſtre atqz marinū.materiaitaqz
5
ut genus in ſpecies diuidatur,fierinequit.genera.n ,in ſpecies differétiispartiuntur ſpecificis.
materia oinoeſt penitusſcăm fupponétesipam iformiscąrecóftitutiua,uť diuiſijas carebit
differétia.& ideo materia,negutgenus in ſpés,diuideť.nequtiidiuidua ſpés:et.n.idiuidua
ſubeádé ſpém ductaquibuſda interfe differétiis ſecant.etenim abhoieho,& abequo equus
differunt.duoigiťindiuidua
igitur,fi&inindiuidua materiaſecatur,inter ſunt,& undequaqzindifferétia,elle,nonpot
,utinoibus eademſedifferétiisquibuſdāindiuidua,quæ .
ſubeadé
reducútur materiā,prorſus differunt.& ſecus numerus omnino & multitudo ablqz differétia
eſſenon pot.fiigituraliialia incorporea ſcảm numerum ſubiiciť materia.ſiquidéplura,&di
uiſainterſe ſuntmaterialia.pluresigiťnumero materiæicorporeæ . alia.n.ſubiecta Socrati,
& alia platoni, & huic ligno ,ac huicequo materia incorporea. Si uero numero materiæ incor
poreæplures.noigiturindifferétes:quomudoigiťmateria amplius,cuiuspartesquibuſdam
inter fe diſcrepatdifferentiis,informis.rurſus indiuidua,uteiuſmodi ſunt,ipartibilia ſunt. So
crates.n.nonerit Socrates,ſiſectuseffet.materia uerodiuiſaadhuceſt materia.ſecto.n.ligno,
&ipfiincorporea ſubiectamateriauna diuiditur.nihil minus in quauismanetſectione mate
ria.non itaq ,ut ſpés in indiuidua,partiturmateria,ſed nequt uox cómunisindifferétes par
tieturſignificatus,ut musmarinus,& terrægenitus.non.n.uox materiafolum cómunis elt,et
ſi materiauox cómuniserat.&itarurſus noinformisquacüqz parte eius ppriam quadam fis
了 gnificātiam , & naturam habéte ppriam.eiuſmodi.n.quæ nomine communicat,ſuntomnia.
Vox.n.canis cómunisatin cane terreſtrialiudquid ,alterú in marino,& aliud in cæleſti ſigni
ficat:quareoia,quæuoce comunicantſpecificisinter ſe ſegregant differétiis.igitur ſi& mates
teriaut uox cómunisindifferétes ſecta ſignificationes,necefleeius ſectiones ſpecificis inter ſe
2 differre differétiis.quãobrem nonamplius materia eſſetinformis.noigitur ut uox æquiuoca
indifferentes partitur ſignificationes.lupereftitaqzuttotum in partes,ipfam diuidi.ſed ſiqui
0 dem in diſſimilarespartita ſit,& ipfam & partium qualibetformainduineceſſe eſt.etenim to
V tum forma ueſtitur,ut homo,& hoiscorpus, & partium ipfius quælibet,ut cóftituatur neceſ,
B fe,caput,& pes & reliqua.fiyeroin ſimilares,quomodo rurſusicorporeum ,& impartibile dis
uiditur,fecus totius inpartesdiuiſiocorporiseft, & magnitudinis,liueſimilare ,uel totú , ſiue
1 diff'milare.incorporenm.11.& ſinemagnitudine impartibile.quareneą totum neq parté ha
bebit.ſitotum habebit,& partem materia.profecto & corpus, & magnitudoefletno ſinema.
1
gnitudine&incorporea.hac de caufa nec fineforma.no.n.magnitudo,uel corpusinformæ,
4 & id quidemabſurdúmagisnôn.folum impartibile partibile efficerecótingerit his,qui mac
teriamincorporea elle,& informem fupponūt,ſed impartibilibus,cur partiant cauſam dice
reeſſe impartibilem ſingula quæqformarum ppriarationeincorporea,acindiuifibilis exi,
1
ſtens,portainmateriam ,& ſubiectum acceſſitunacum hoc,ut nupdealbedine diſſeruimus,
1
diſtrahitur atą ſecatur.quãobrem & formis impartibilibus partitioniscauſa materia efficić.
iduero& ipſifatericenſent.quomodo igit fieripoteſt?fiquidémateriaimpartibiliseſt,utip
ſa inpartesdiuidatur&idiuiſibilib° formiscur diuidat cauſa eſt.& ſipatiens aliquid impare
tibile,partibile efficitur.formæuero ppria róneipartibiles cūſint inmateria efficiunt partibi
les huius,affectionis cauſa materia elt.Leffectiua affectionis huius diuiſióisaio materia caus
la.agens.n.potentiaaliqua,& forma agit,& hincplanum ,qd' trifariam dimenſum eſt primú
fubiectumoium ,atą materia,qd quidem natura partibileexiſtens,formis,quæ in ipfo ſubfi
ftunt,diuiſionis caula,& diſtantiæ efficitur.hinc& fpés in indiuidua ſecātur,non iplas fcdm
Lediuiſx,ſedunacumſubiecto partibili diuidunt.natura.n.incorporeum per ſe impartibile
 De mundiæternitate
eſt,ſed ſubiecto,ideſttrifariam diméſio,in quo& ſubſiſtitpartibilieft,& totoin partes ſimila 1

res ſectionem admittente,côtingit & formas,quæ in hocinſidét,quæ quidé unacúipfo extés

fa,quiain ipſo,quoddiméſum eſt,efficitur, &unaneceſſariocúipfo diuidi.fiuero quisdixes
rit materia priusquátitatem , & corpus factā,ita fane fieripartibilem.nihilminus & ita ambi
gimus.utrūipſa ne incorporea materia mutata, & efle incorporeadeſiit ſtatim corpus,&ma
gnitudo facta,an imutabilis, & incorporea manensformam corporis, cit magnitudine fufces
pit ſuſcipiens,ſicótingerit,carnisforma,nihilominusut magnitudoeſtimmutabilis, & eodem
ſe habens modo permanfit.&caroalba fala,autnigra nihilmagis,autnurus caro eſt,nihil
exalbedine,autnigredine,utcaroeſt,mutata.Siquidem incorporcamáſit,materia, &poftfor
mæ corporis ſuſceptioné adhuc ambiguitas manet,quopacto incorporeú,& in partibiledie
uidat ,necnon quomodo,cũ ſit impartibilis,ac incorporea his,quæ impartibilia fusi diuidā.
tur,caufa euadat.Siuero incorporeaeſte deſtitit,& ipm corpus& magnitudo facta,non ams
plius imutabiliseſſet.quare,neqzingenerabilis,&incorruptibilis.& fecus.ficũ ſitincorporea,
mutata eſt,& effecta corpus,necefle,fieffectaeſt corpus,autaliquádo ipfamactuefie icorpo
ream ,deindeeffectüeſſe corpus,autnúquâipfam factafuiffe actu incorporea.Siquidéigit
actu aliquádo eratincorporea,limutata factaeſt corpus,primū&corpus fierirurſus pollet
incorporeu.ſiquatenusnomanſit incorporea,corrupta eft,fi uero icorporeū corruptum eſt,
neceſſario eſt& factü.nullum.n.corruptibilium ingenerabile.fiuero id neceſſe,fed qd'mate
riæ ſubiectum eſſe,utprius demoſtrauimus,circa qd'aliquádoquidé incorporeū,aliquando
uero corpusmutat,& idomnino neqzcorpus,neq;incorporeüerit.Siqdem corpori &incors
poreoſubſterniťfed nihil corporis,& incorporei medium eſſe pút.quoniá neqz cötradictios
nis.incorporeü.n.oino & corpusnõeſt,fieriuero nequit,utidem ,neq fit corpus aliqd,neque
nõcorpus.id.n.contradictio penesnihil,neqz eor ,quæ ſunt,neqzeorú,quænó furat,euafiffe
contradictioné gloria ellepoterit,quare fierinon pot,utaliudquidincorporex ,fubiiciať ma
terix ,neqz.n.id græcis uidetur.igitur fieri nequit,cum materia aliquádoincorporeaactu exi
ſtat,a temporemutari,& effici corpus.fiuero nunquá materia eratactuincorporea.tempore
infinito potétiaeratincorporea fiuero potétia eſt incorporea,eſt infinito tempore actu cors
pus.potétia.n.incorporeum ,finoactu eſfetcorpus,neqz incorporeüerit,neq.corpus,id uero
Ferinopollenuperdemôftrauimus.Si quidem nóeſſe corpus & corpuselle cótradictioeft,
ut auté limuluera fit cótradictio,fierinequit.fi uero tempore ifinito materia actu eſt corpus,
fiquidé corpus,quacorpus eſt,imutabileexiſtit,demöftrare nequaqualent.anoinomateria
potentia exiſtés incorporea naturalibus ſubiiciat corporibus.náq;in rationis ppoſite initio
demoſtratum eſt,quodimutabile,fiexiſtit ac qualitate uacās.ideſtneqefficiturneą corrūs
pitur,ipm eſſe ultimunnaturaliū ſubiectum & prima materiam neceſſario.Siuero & ipm
corpus,qua corpus eſt,mutari afferent,neceſſe neqs,quatenusincorporea materia eſt ipſam
imutabilem elle.liquidem ppria naturæ rõneminimeincorporea manfit.neæ quatemuscor
puseffectacft.liquidé & corpusquacorpuseftmutatur.quarematerianullopacto eft,nec
erit imutabilis.11eqz.n.quod eſt natura,ideft inco :porea mâſitimmutabilis,neq3 quod facta
eſt,id uero eſtcorpus.fi qdem & ipm mutatur.fedfi,ut non raro diximus,primú ſubiectum
mutethaudfieri poteſt.noitaqztemporeinfinito materiápotétiaeſſeincorpoream cótingit.
d'uero fieri nequeat demóftratumeſt.quaremateriāeſſe incorpoream nullomācontingit.
Præterea ſiprima corpor materiaincorporea,&formæomnesincorporeæ ſunt.id.n.elle ue
rum ,& oésfatentur,quo pacto duorüincorporeorum ,& impartibiliumcópoſicio magnitu ..
dinem & corpusexambobuscoſtituit & fidecem millia impartibilia cópoſita,utpuncta,ma
gnitudinemnoefficiuntundeduor impartibilium materiæ ,aio,& formæcôpoſitione ,aliſ
magnitudo & corpusfactaeſt.fi ueroallerentpotétiaeſſecorpus,quáuis eétincorporea,ma
teria.ſi qdem femper potécia eſtcorpus,nunqerit actu corpus.fi
ueroactuincorporea.quod
enim potétiaaliquidexiſtés,quouſfolú fit potétia,iducactu fit,effe non põt,aqua.n.quas
diu ſolumpotentia calida ſit,actu calida nõeſt.fi itaqmateria potétiaſempcorpus eſt, ſemp
 Contra Proclum 68
actuerit incorporea.igiturambiguitas manet,quomodo incorporeoincorporeum compoſis
tum magnitudiné,&corpus efficiat.ſecusfi femper eſt potétiacorpus,núquá actu efficićcor
pus,potétiam ,quæ núqua in actum pfecta ſit, fruſtrahabebit, ſed neg æternor aliquod, ut
& Ariſtotelescenſet,potentia eſtſolūtépore infinito.in his.n.quæ generationi,á interituiob
noxiafunt,cótingitpotentia aliquid efle,quodnopficiſcatur in actum ,ante corruptioné præ
cedente potétiaabſolutioné& actum.Homo.n.omnes ſcientias ſuſcipere ualens,nooino reci
piet,corruptioneantecedéteactum ,&lignum ,qd potétia fedes,aut nauisnõomnino & actu
efficitur.inæterniseſſepoſle negatAriſtotelesaliquidtéporeinfinito ſolumpotétiaelſe.Frus
ſtra.n.potétiam habebunt,quæ núquâin actum deproniať.non itaq materia tempore infi.
nitopotentia corpusellecótingit.Si uero potentia exiſtenscorpus,uelaliquádofacta eſt actu
corpus,uel fempeſtactu corpus,rurfus eadéiterabiinus.fi.n.imutabileelletcorpus,qua cors
puseſt,demoſtrare non ualebuntmateriāincorporeamoino aliquando ſubiicicorporibus.fi
uero & corpusmutatur,nullo pacto eſtmateria imutabilis,nequrerat icorporea neqz utef,
fectaeſt corpus.fiueronoſitimutabilis,aliud quiderit,& ipſi ſubiectum ,& materiæ materia
intelligemus. & item deillaeiuſcemodiambigeremusambiguitates, & in ambiguúobſurdú
tenderet.fedneq mutariprimum naturaliūtūbiectü contingit,& abeo, qd eſt,diſcedere:nes
quealiudquid ipfiſupponi.non.n-amplius primúeſſetſubiectum.hincigiťmateriamnoco
tingere potétia elle corpus perſpicuum exiſtit,nuncuerodemonſtrauimus fieri non poſſe uc
qdquippiamnullopacto,eo
ipla incorporea fitpotentiaueſactu,prætereanec informis,eo
rum quæ lunt,formæ
expersellecôtingit.habens.n.nullameffentiæ rõnem ,huicqdoino na
eſt,ſimileelledemonftrauimus. elle uere eiuſq; ratio,formaeſt, & naturacuiufq.animal.n.
rõne fungens caducúq ratio eſt,eſſe,&formahois.exhis itaqomnibusplaneconſtat ,quod
nepenitusformæ expertem ,neqincorporeãeſſe primam materiâ contingit.Quarefabula
falla, & petitioindemoſtrabilisdemonſtrataeſt,ſuppoſitio,quæeſtde materiaincorporea,&
forma uacante,& ſidecemmillia Platonú &reliquusantiquorchorusopinioneın de ipſaex
poſuerunt.nulli.n.credere dignum céfemus,cui deerit ratioex demoſtracione ſumpta.ſinon,
tųeniminquit Plato teipm dicétemaudieris,aliidicentinúqua credes. Redargutiões igitur
informis materiæ ,& utuere nihil exiſtentis,eore,quæ ſunt.hinc nobis finem habeat. adulteri
nisuere, & minime ſubſiítétibusrônibusde ipſa apparétibus.fiueroipa demateria,ipforum
fuppoſitiofallademonſtrataeſt,& quæcoſtare nequeat,&quæigiturprincipiúhoclequunť
falſum principio cófutato,unaredarguútur. & hacde caufa forte ſuperfluumerat,omnino in
propoſitaaliquam afferre argumétacionem.manusigiturnos ſuppoſitionedemateria dátes
Tiue corpusiplamellequalitatis expers,ſiueincorporea uolueritinppofitæ undecimæ argu ,
mentationis difceptationénos côuertemus.eſtuerout cóprehendesdixerim eiuſmodi.
propoſiteargumentationis,enonnullisinproblemate admißis nibilverita,
Expoſitioapparatus
tiafficiút,nonnulla verorepbenderepropoſuimus. Сар. ІХ ,
Ateria inquit,non fortuna ſed aliqua excauſaeſſeconſtat,gratia huiuseſt,& id eft,ipfi
e
Melteſſe.generationisnãągratia eſt.igitur&generatio,cuiuscaufaeft ,gratiauerohuius,&
cuius gratiaeoxe,quæad aliquid,funt,quæ uero adaliqdſimul effe,& non eſſe poſlidét,aquo
itaq materia eft,abhoc & generatio eſt.etenim materia formæ eftmateria,& formamateriæ
eſt forma.quare ſimulacmateria eſt,protinus & generatioeft, &formæineadem ſunt.mate
ria enim noeft inornatus,&formarú priuationis gratia,ſedornatus, & formæeffectior,fiigie
materiaæque,ata generatioæterna neceſſario,&formæeffectio-ąre& müdusæternus,mas
teria uero æternamelſe hinc perſpicuúfit.Si.n.gigneretur ,ac corruperetur,alteramateria,ex
qua gigneret,& inquã corrupta reſolueretur,opuseſſet.idrurſus cótingereneceſſeeſt.ppter
id, quod in rationenona dictüeſt.omne quod gignitur ex aliquo gigni,& utquippiã exnihi,
lo oriatur, fierinequit.argumétatio uero Ariſtotelicaeſt.ipfe.n.in primoauſculcationisnatu,
calis libro idexplicauit,qd igiturpropofitumeiuſmodi. Nos uero aliisoibus manus dātes,
 De mundiæternitate
id unum ex dictisindagabimus.fireceffario gigni,&corrumpimateriam ipfam alteramate
ria indigere,fequatur.id.n.eft abſurdum ,qdſequiarparet.quono ſequi,demonſtrato ,ideft
nõnecelleelle, ſi materia gigneret,exmateria,& ipſam gigni.nihi l uerocrit,quod phibeat,re
liquum æternânon eſſe matcriam ,ſed generationis initium hre.cum igiť rationulla fıt,quæ
ipſam æternaeſleprobet.non pfecto pareſt,qaipfa pferua eft,credamus ſimul mūdi &ei?
forma extantibus.ex eo enim quodabiplomateriam eſſeperpetuam receptúeſt,mundi con
cluſit perpetuitatem .
Argumentaplura q, eſſe nequit vt materia,fiquidem gigneretur ex materia gignatur,fvuealiquamai
teriam aliquis,fiue fimplicitermateriam voluerit. Сар . х .
Rimum uerodignum eſt,ut ipſum ſciſcitemur ,quomodo onine inquit, quod fic, ut fiat,
teriaineius,quod fit,mutata ſubſtātiam ,acillud ipfum facta ſit,an indigeatid,quod fit,fubie
cto aliquo,utinillo fubfiftétiâ capiat,eo quod,iplum ſine ſubiecto minime fubliſtere queat:
quéadmodum litere ,cæra forte,utſubliſtát,indigent.no quodipſe litereexcære ſubſtantia fa
étæ ,fedliterisinipfa ,ut receptaculo aliquo,ſubſiſtétiāhabentibus.& ut figura ære uelmate
riaalia idiget,utfiat,nóquia xs ipſum figura factum ſit,fed in ipfo,qa figura ſubſiſtit,fiigit
id,quodpriusdiſſeruialiquis ſupponeret,id iam nosin rationisnone fine refellimus.& inde
licet,cui placuerit,horúdoctrinâaccuratahaurire.quodnon ſubiecta formis materiaipfa res
iam efficitur,fed folum ut& Proclusinhisa Platoneaccipiensdixit.formarúeſtſuſceptrix.et
enim æsimutabile perfeuerans figuras recipit, &cæra eor ,quæ ſcribuntur. & in naturalibus
oibus,quod trifariam diméſum aluanon dimotusnatura, &qua eiufmodieſt,nullam patiés
mutationem ,oium eſt naturalium formarumſuſceptaculum.fi.n.ineius, quod fit, mutatum
eſt ſubſtätiam.non ampliusſubiectüin ſuapliſtitnatura,exquo.n.aliquidmutat in illo no
ampliuseſt.Proinde & materiā,utmateria eſt,mutariſicótingit,nóamplius materia permão
ſit,itapfecto mutatiorerumuiciſlitudinaria demeret cũnihil imutabilemaneat ,utaccurra,
te in illis demoſtrauimus.Quare fieri nequit materia in eius,qd gignitur,fubftátiam,utmus
tetur.fiuero alterum neceſſarium eſſe afferent,omneqd gignituraliquo indigere ſubiecto, &
materia,quæ eiusſubſiſtétiamrecipiat.ut hacde caula neceſſariü euidensſit,& materiâ,liqui
dem gigneretur,alia indigeremateria.unde rõnisneceſſitatem approbent,nõuideo.Si.n.de ,
quode # icitur aliquo alioindigerereiuſmodi,quale ipſum eſt,utefficiatur,& materiā l,iquia
dem gigneretur,alia elle opusmateria cófequebatur.nunc ueroidcum fallum , tum eſſe non
pót,cumomnia quæ gignunt cópoſita exmateria & forma ſint,neceſſe,qdgignitur,uelfora
mameſſe,uelmateria,uelexutrifaz cõſtitutum.fiigituromne,quodefficit alteroidiget eiuſ,
modi,ut efficiatur,quale ipm eft,fiue forma eſſetid,quodefficitur ſednoindigebiteiuſmodi
forma,utgignatur.& hæcrurſus,ligigneretur,altera,fiuecompoſitum ,utefficiatalio, quale
ipmeſt indigebit compoſito,itidem & illud,fíefficeretur,alio.utigiturasgignatur,æreindi
gebit. & utefficiaturalbum albo, & graue graui indigebit,id ueroà rationeabhorrer,in infi
nitum.n.aſcédere neceſſariú eſt, & ita generationéauferre,fieri.n.nequit,utgeneratio perinfo
nita gradiatur,utin libris degenerationeabAriſtotele demoſtratum eft.& pterid quodaras
tioneabhorret,eſtetiánum contra ipfam rerúeuidétiam.Contra.n.omne quodefficit,ex no
tali efficitur,exnõære æs:ex non aqua,aqua.&ex non homine,homo,dico uero fcdm mates
rialem cauſam ,dehac.n.núca nobis habet oratio.Si.n . & homo hoiem generat.fed is quidé
eſt efficiens,hic uero effectus.nuncuero deefficiéte non ambigitur caula.quodcüqzenim effi
citur,ex efficiéti effici neceffe eft.fiueefficiensei,qdefficitur,effet fimile,ſiuediffimile.eteni ſi
ex frumento frumétum efficitur,ſed utex caufaefficit efficiéte.rónesenim eius,quod gignia
tur,effectrices in ſemine iacto,ut& in humano,acin reliquis ineſt.materiā uero irrigásaqua,
&terra adiacenspſtat.ut & uulua fanguinem méftruum.quapropter fi deficcret aqua,nonp
pter efficiens,fed quiamateriaindigeret,impfectus fructusederetur.Siigitur quodcúq; eftia
citur
 Contra Procluin 69
citur ſcắm cauſam materialem ,ex nõtali efficitur,utexnó hominehomo,exnóigne ignis,ex
non ſciente ſciens,ſeu cópofitum effet,qd fit,ſeu forma.nullumigiť exhis,quæ fiunt, ut effis
ciatur eiuſinodi,qualeipmeft,indigetalio,neqzigiturmateria prima,& fubiectúprimú, fig.
dem gigneretur,ut gignaturalia materia,acſubiectoindigebit.neq;enimqñ formæ,uteffi.
21
ciantur formæindigent materia , ppter id,&materia,fiquidem gigneretur,materia idigebit.
Formæ.n.tãqua perleſubſiſtere minime ualeant,iplemateria in qua ſubliſtât,ipfas recipié.
te cummateria ſuſceptrix ſit, &primum oium ſubiectü ,utfubfiftat,nó altero,qd recipiat in ,
diget.nõenim ſiformæ naturales,fiper ſe ſubſiſtere potuiſſent,indiguiſſentmateria, ut ſubſi
ſterent,ſed ſinemateriaeditæellent.quare nec materia,quænoexiſtés prius initiüeſſeſum ,
mit,altera materia ,ut fiat, & fubiecto indigebit.cúipla oium ſubiectú fitprimú,altero utſub
fiftat,nóindigésſubiecto.non.n.materiain ſubiecto,fed fubiectü.quéadmodü.n.hois,forte,
uelequi effigies,ut ſubliſtar ære idiget,as.n.utas efficiat noindigetære.ita cóſequentianes
ceffaria,& in generationenaturali.quæ.n.fi gignerent,hñteſſein ſubiecto,materia,&ſubies
cto,ut in illo gignant,indigent.tãquãperſeelle minime potétia,nonptereaſubiectü ipm,&
materia fubiecto aliquo,&materia indigebit.ita.n.non amplius
ſubiectumprofecto &mate
riaerat,ſed inſubiecto,&forma.Si uerooino&materia,ut efficiatur,aliquoidiget,formaom
ninoindigebit.ut.n.formamaterialisſine materíaeſſenõualet,neqmateria,quamateria eſt,
11
eſſeſineformapót,eo quodmateria,&forma,ut & Proclusafferit, inhis uicillimſereſpiciút,
quéadmodum igiť quod dextrūefficitur ſiniſtro,ut dextrūefficiatur,indiget,nô dextro,& fi
3
niſtrúnon ſiniſtro, fed dextro,utſiniſtrúefficiatur.& in oibus,quæ ad aliquidſunt, oppoſitū
5
indiget.itaqdemutmateria efficiatur materia, forma,nomateria idiges
at ſubliſtat,oppoſito
bit.qux.n.ad aliquid funt,imutua eſthabitudine habét.non materiāeſie lineformis,utmate
riaeft,cótingit.fruſtra.n.erit,neq finemateriaformas,feorfum.n.amateriap fe fubliſteremi
nimeualent.alcero itaqzalterumindigebit,&nóipſum eodé uelſimili.utigitdicere formas,
utefficiant,materia indigere, formasmaterialesæternaseſſeminimeinducit.initium.n.ee,et
finem habere palá conſpiciuntur.ita neq;quia materiaformisindiget,fiquidé generaret,ip:
!
famellepbatæternā.nullaigiturneceßlicasorta eſt, fiquidem materia generaret,u generet,
ipfam materiaindigere.cotrapotius fiqdemmateria generaret,fierinộpoſleutipla alterain
digeatmateria& fecus.fiutſimpfrmateria fehabet,& formaſimpkrfehabet.adaliquamates
ria ad aliquam formā:ſimpliciter ueromateria,fiqdem generaretur,utmateria eſt,alia indir
gebit,& aliquaigiť materia, fiqdem efficeretur,materia indigebit.Siigit ſcăm falfum demoni
Rretur,&quodminimeeſle queat.Dico quidéaliquamateriam ,quatenus gignitur materia,
indigere materia.fallumitaq &materiamſimplr,liqdem gigneret utmateriaeſt, utefficiat
materia indigeremateria.dico ueromateriam aliquả,quæ domusforte,uel nauis & in natus
ralibus Socratis,age,uelhuius plátæ.materiaaliquam gigni,& noelleingenerabilé, fedtunc
gigni,& eſle,cú & forma cuiusmateria eſt,eft,ipfe in hisapte Proclusaflerit.etenimateriaali
qua inquit,túceſt,cum ſit,& forma,quãobrem operiidonea artificesefficiunt.quænondum
exiſtitmateria,& quátum incidūt,ut efficiātmateriā,intācum acceditformå.nõenim lapides
priuſquã expoliant, &cocine accómodent formædomusmateria ſunt.ſedcum hæchabue
tint.cumigitur& ueræmateria generaćtunc pucto temporisformaiaplensadeſt. liigitali
quanõperpetuaeſtmateria,ſed gigniturmateria,aliqua ueromateria,quatenusgigniťmate
ria,utefficitur materia,indigetmareria,& huiusrurſus materia,neq fempeſt,ſedcú fit &ila
la cuiuseft materia.& ppterhocgenerabilis eft.& ut materia gignatur, &ipfa alia tertia indi
gebitmateria, & qñ rurſusipſa nõeſt perpetua,quoniâneq illa cuiuseftmateria , perpetua
eft.fed aliquádo gigniturmateria & ipla utgignaturmateriaidígebit quarta materia. & tur
fusquarta,cúnon femp fit,fed aliquádo editamateriaaliaindigebitquinta.&illaalia,&ini:
finitum.fiitagidperablurdu.nonigiťaliquamateria,quatenus gignitur,materia,indigebit
materia,utefficiat materia.ſi.n.aliquammateriā,utlapides expolitos utædium efficiał ma
teria,nó utunum ,etſimplraccipimus;fedutcópoſirum aliquodexſubiectoaliquo lapide,&
S
1
 De mundi æternitate
tali expolitione,noampliusutfactamateriâaccepimus.ſedutformæ,autcópoſitigeneratios
nem.ut fiquisſedem ſibiipſifacereuolésmateria
utés lapideiſto,ſedisimponetforma. Siue
routmateria domuslapidemexpolitū.& accómodatum ſpectabimus.noampliushuiushoc.
quidem erit ſubiectų,hocuero forma.nulla.n.materia,utmateria eſt,ex materia ,& forma có
ponitur.íta.n.utdemonſtrātes anticipauimus,in infinitūaſcédemus,ſed ut unūaliqd, &fim .
plexid totum accipit lapis expolitus & bene accomodatus.õremateriā domusefficiés ædifi
cator,utunumaliqd,& fimplex lapidé facitexpolitum.nosn.talislapidis figuraipſa fcdm ſe
ipfam ,ut ceciderit,cubica hæc materiaeſtdomus,fed neqzipla,ſine figura per ſe lapidisnatu
rainfigurata ſedutrūą ,utunum materia eſt domus.iduero ipm ,& Proclusin ppoſitisapers
te determinauit,dicens,no.n.lapides formæ domusmateria,anteğexpoliantur,ledcumhæc
neq lapides per ſe,abfqz expolitione,& cocinitatemateria domus,neq loge
habuerint.quare
magisiplaſcảm ſe figuia,qñ neq per ſe ſubliſtere ualet.Siigiť utrúą ,ut unūmateria eſt do
mus,ut& Proclusrectedixit,utruquero ,utefficiaturaliquonoindiget ſubiecto.igiť aliqua
materia,utefficiatmateria,nonindigetmateria.ois.n.generatio,utinnona demõltratum eſt
róne,formæalicuiuseſtgeneratio.qñ in illis differuimus,aliusabſolutio aceffectus aliuseffi
citurmateria,cum utmateriâalteriusutrūą aſſumimus,ſimuldico& ſubiectū, & formā, ut
unum , & fimplex factum ipm accipere neceſſe eſt.no.n.ſingularis materia ,ut uel domus,uel
& hois,& compoſitor oium ſimplicitereſtmateria,ut& uere ſimplicillimá, & incópoſitaip,
fameſleğramus.fed ad aliquid materia ,ad aliquid uero no materia,led cópofita odam resex
materia,& forma,ut in nonaaccurate rónedemoſtrauimus,ut ne iterumcaldé repetamus ra
tiones.Siigitur utcópoſitamaliqua rem materiaquadamcontéplabitur aliquis,nonamplius
utmateria ſpectabit,ſed utexmateria& forma coſticutum ,utlapidé,& talem iplius figura,fi
ueroutmateriādomus ſumpſerit,utunum , &fimplex taliter figuratú lapidem itelligere nes
ceſſe.non.n.infiguratus lapis,ut & Proclus dixit,materiaeſtdomus.utigitur lapides figurati
ſimplr non ſuntmateria,fed adaliquidmateria,ut ad forwa domus,exipforecoſtructioneca
ftitutam.ita &ad aliquid fimplices ſunt,dicoqdemad domum ,quæ ex ipſis,& eiuſmodicon
ſtituiturfigura.quareſi utrúqz dico lapides figurati,utunum aliqd',&fimplexexiſtút, mates
ria domus
ſunt,utruquero,utefficiatmateria,nonindiget.non igituraliquamateria,uteffis
ciatur indigetmateria,at quigenerabilisexiſtés.liigiť aliqua materia,fiquidé uteffećta ma ,
teria ſummeret ,non indigetaltera materia ,utueroaliquamateria adaliquâ particularem re
fertur formā,ita& fimplrmateria,ad formam fimplrlehabet.noigitur fi limpirmateria gie
greretur,ut materiaeſt,altera indigebit materia.planum igitur& hinc nihil elle neceffitatis,
Liquidem materiagigneretur,ex aliqua,quæexiſtat gigniipfam.quare nulla eritratio,quæp
batmateriam ingenerabilemelleoportere.cum ratio confutata fit ,quæin abſurditatemratio
nem ,quæ eſt,de eiusgenitura,adducereapparet.
Quod eg ſeomnia,quagignuntur, vtgenerentur,materia indigent, ob id quidem ipſum
neceffe eft,fiquidem materia gignerctur, ipſam non indigere materia, vt ges.
nerctur . Cap. xi.
uidemus factü ,quodad fui effectione,materia non fitopus.igit & mates
,
riamipsiſubiecta ,& primúformæ ipſiusſubiectú efficitur,fedquatenusforma ornatur ,& id
innona priusdemoſtrauimus ratione,& nóæquetotum ,& partégignineceffeeft. &qd'necef
fario,utmaneat unus,& idé mundus corruptio partium ,& generatio mutatione uiciſlim fas
étæ in cauſaſunt.formisqdem in id qd noneſt, corruptis,fubiecto eodépmanente, & mates
ria ,in his,quæmutant ,ur & uniuerſum unū,atqz idéfit.fiigitur generationúcnõuniuerſaliu
generatio exiſtens,fed particulariū non ſcảmmateriá ,fed icdm formas efficit.Siqdénúcneos
materiamcorrupi,necgigni uidemus.merito igiťquodefficiťmateria indiget, quaſiforma
[ cđm ſe ſubſiſtere nequeant.no amplius ſi& materia factaeſt
materiaidiguit.fiquidé& for
mæ ,
 Contra Procluin 70
mæ,non.n.rationicóſentaneūeſt,utformarum &materiæeâdem ſuſpicemurelſe generatio
nem ,qdin-in ſubiecto eſle habet materia indigebit ipſiusſuſceptrice,ad eius,qd efficit,ſubs
liſtentiá.ipm quidé fubiectü ſi fieret,nõalioindigebit fubiecto.no.n.amplius ſubiectu pfes
cto eſſet,fed in ſubiecto.non igit in his,quæ fimilia nó ſunt,fed potius oppofita perſimilépo
ſtulātgenerationé.Si.n.eorum quæ ad aliquidmateria, & forma ſunt.Siquidé hæcgratiahus
iuseſt,hæcuerocuius gra.quæ uero ad aliquid oppoſitor: ſunt,itaq & hor generationesops
poni neceſſe eſt.quoniã& frigidigeneratio,ei,quæ calidieſt,opponit.Siquidé hæc denſirudi
ne,hæcueroefficitur raritudine.& huiusſurſum motio illi,quæ deorſum.aſcenſio.n.eft,hæc
uero deſcélio,& inaliiseodémodo.ſi igiťoppoſito,ut intopicisdemonſtratum eſt,oppoſitú
ineſleneceſſe eſt.generationiuero formæ,ut efficiatutmateria indigeat ineſt,huicigiturop
poſitū materiæ generationi inerit,id uero eſtut materia efficiat,materia nóindigere.
Quod non, quia inparticularium generatione,cg corruptione imutabile manet fubie&tum
iammateria,iam propterhocneceſſe o ſimpliciter ipſam ingenerabilem ,
egy incorruptibilem eſſe. Cap. XII .
Vidigiturdicere ptermiſimus,& nospauloante,eâdem materiā,& imutabilemmane
Q re oportere,ſiueprima materia eſſetid ,qd' diméfum eſt trifariain,fuealiaqdam pter
id,informis.quodundequaq imutabile abeo generationé,& corruptionéexemi necelic eft.
ſed no ſemelimutabile ipliadeſſe cocellimus.nullam náæ,quæ idapprobet, rationem uides
mus,ſed inmutatione,quæ peruicesefficitur, particulariúneceſſeeffe diximuseore quæ uis
ciſſim mutātur,cómunem materiāinillor mutationeimutabilé perfeuerare.no quide ppter
hoc&prorſus ipſam imutabile eſſeneceſſeeſt.et.n.exære uelauro operibus inter ſe mutatis,
hisæs,uel aurúfubiectú in illor mutatione imutabilemanet,nihilſcam ſuæ ſubſtatiæ ratios
nem patiens, ſed taménec ingenerabilis hac decauſa,nec incorruptibilis.noigit , fiin muta.
tione'mūdi partiumquæ uiciſlim efficitſubiectum manetimutabile iam oinoingenerabile
ipm , & incorruptibile eſſe neceſſe eſt.ſed ſimūdieffectiorem initiú,elle;demoſtratueſtacces
pille,necelle & materia principium ipſius eſſehře,ac perpetuânon eſſe principiú uero ipſius
effe cũaccepit,ex nullo facta eſt,peunte ſubiecto.omne.n.qd fit,ideftomneprincipiū ipſius
effe fuméspriusnö cöliſtens.id.n.dico factum , & no ſolúquodperaliquāgeneratione,& tés
poreamdilationé exeo,quodnocft,in id,qd eſt,trālmutatum exeo,qd noneſt,quatenùsef
ficitur,ſubſiſtétiam aliumit , & ſubftãtiam , & utin nona oſtélum eſt róne,in id ,qd'noeſtrur,
fus corruptūreſoluitur.quare & materia ſiefficeretur,& initiū fuæeéntiæ caperet,exnullo
currenteefficereturfubiecto,ſed nequaq,anteğefficiatur,exiſtens,ex eo qdnoneſt,in id ,q«
eſtabeffectore ipſa deducitur.itaigie' ipfam për ſe ppoſitam diſcutiétes argumétationé nis
hil reperimusneceſſitatis,ut ſi materia gigneret,altera indigere materia,eoqd',quæ fiunt,ex
materia fiút,cótra potiusneceſſariumapparuit,quoniam ea, quæ fiuntquatenus formis ues
ftiuntur.ideſtinelfeęducta,materia indigent, conſequens,materiam ,fiquidé gigneretur , 116
indigere materia.
Quodncq; çternam eſſe matcriam , e initiovacantem aliquo loco Plato dicit,neq;
ſiid dixiſſet,rationi conſentaneum crat,propter hoceg ciimponcre
mundum ipſum exiſtimaſſeeternum . Cap. Xlli.
Voniam rurſusqd'ex his,quæ Platoni placét,ratioProclo pcedit,oftendat nobisali,
Q quis.ubi Plato itaclare materiāeſſe ſineprincipio & ppetualuppoſuit, nullo edita ois
tu.nequaqua.n.indialogis Platonéidaſferétem reperire licet,quádo& ſi manifeſte ita ppe
tuam ipſam eſſeluppoſuit ad quia materiaperpetua eſt,necellario,& mūdumæternú ceilla
tumeffet.nullus itaqz rõnenixus,puto,quiueritatipotius,quâ platoni tribuit,hinc ituiifiet &
mundúingenerabilem effe,& ppetuum Platonemuoluille.cú illeaperte ab aliquo principio
edituelle ipm , & nó ſemper elle,& priuſquagigneretur noelſe afterés fit.gd.n.li ſuppolitio
Sii
 De mundiæternitate
ciens cũidem ſempexiſtat, &neq; alias alius,uel igit,autadmundieffectionē,núcfatis uiriú
nonhabet.uel& nunc,et ante,etpoſtea.materia uero,autfemp,ut decorem ,& ornatūſuſcipe
ret,apta uniuſmodierat.quéadmodum & nūc,aut neqznúc cũ ſempuniuſmodiipfafit.et.n.
ipſa nullāpatituralterationéæque,utefficiensnullāmutationem ſuſcipit.Si itaq;univerſum
interdúexiſtens quidé nõnunquero nõexiſtens,uelquiaefficiés ſufficiensnoneftiſtiuſmo,
di eſt.uelquiamateria nonſemper operi idoneaeſt,nequero efficiensmūdum aliquädo, ut
efficiat uirium ſatishabet,nónungeum uiresdeſtituunt,neq materiaaliquádoidoneaaliqó
ueroadopusminimeapta,non profecto aliquando exiſtitinterdum nó exiſtit, ppetuo itaq
temporeefficiens efficit,& materiaexornatur&fulget mundi decor. sich Dia viri ..
Rationis Duodecime Solutio.' ::: ...

Edited
Quod falfum ,omne,q gignitur materia indigere." Cap. I.
Nrõne,quæ hancantecellit,demóftrauimus,noſi materiagigneretur,& quieffeinitium ſu
Immeret,ut
er efficeret materia indigere,non itaqomne,qdutinquit philofophus,efficit ,mas
teria indiget,fed eore;quægignūtur aliquaſunt,quæ efficiéteindigetfolo.fieri.n.nequit,utie
quitPlato,utquicqſinecaula gignat,& fecus.fineqz fortuna materiaeſt,ut& ipſeexiſtimat
neæ ,quia una eſtcunctor caula, &principium unú,ſinecaufa coſtitit, fedeft, & molitoripſis
materiæDeus, quia &totius mundi.parsueromateria uelelemétum múdi,uidelicet& mate
ria Deú habet molitoré lui.fiet no aliquádo,fed femp,id.n.tądem conceſſum ſit.efficiésenim
aliquid,& moliens,eius,qd gignitur,& omnino,& qd'efficitur effector eſt:ſi igit & materiá
Deusefficit,& oino a Deomateria gignitur.igitfiomnefimplrquod efficit materia indiget,
gignit uero & materia, &materiaindigebit:igitmateria zato illa, fia Deogignereť, materia
indigebitalia,ueligiťinaliquamateria coſiſtendúeft,quæ nonaDeo gignit,neq hæc fuief
fectaremDeúcaufamhabet,uel in infinitum pficiſcemurmateriæ materiá inquitétes.Siigi
turhæcabfurda,no igiťomne,quodefficitur,materiaindiget.no diffimilia & pfecto polies
mus & de anima,quæ rõneutitur,ac ſimilibusoibus dicere:nam & iſtor: Deusmolitor eft ,fi
& abæterno ipſa produxit.& nequidem ,&animarationiscapax,quæàDeo efficitur,cūlim
plex fit,& a materia libera,materia indigebit.
Quodfunt aliqua egcorum, qua gignuntur femper etiam fecúdum ipſos,materiaindiget. in quo
item q, non omne,q, gignitur,materia indiget. Сар. II,
Ed quæ fiút,inquit,non ſemplunt,fed aliquãdo,hæcaſferimus,utefficiant materia indi,
S gere.materia uero,&aia perpetua ſunt,& luieſte principiūa tempore non auſpicata funt.
primum qdem igit incompertūeſt.ut tātum nuncdicam ,fidictor utrūqznon efle fui initiú
cæpere.nulla.n.eſt ratio,quæ ,ea initio uacare,meſcirecopellat,& id.n.inaltera róne fatisdif
ſerendo diſcullimus,nulla naturam ,qualiseſt aianoſtra uitii fuſceptricē,poſſe ſubſiſtentiam
principio uacātemhře.& inprima oftéfumeft,rõne,utmundus principio uacet fierino poſo
Le.cum uero mūdus ſubſiſtentia ,quæ principio non uacet,habeat,neqzmateria abfq princia
pioelle contingit,cox.n.materia,& generatio, quæ ad aliquid ,& materiā,& mundi genera
tionem uiciſtim eſte neceſſe eſtut& ipſe in capite,qd'hocantecellit,Proclus recenſuit,in con
cellum ſit,utdixi,& materiá,&aium noſtrum ſineprincipio fubfiſtétiam hře.prorſusquidé
cumDeus ipforeexiſtatopifex,&effector,ipla uel aliquádo,uelfempefficit.omne.n.qd effi,
cit aliquid,uel idé ſemperefficit,uelaliquádo.qñipfa aliquãdo fierinolūt,ſemper uidelicet,
a Deo efficiunt :quid ergocauſæ eſt,utquæ aliquandogignunt,utgignanturmateriaindi,
geāt,quæ uero fempefficiunt non indigere materia.no.n.nudisiploge enuntiationibus fide
præſtabimusfi.n.omne,quod fit,materia indiget,utin hisProclusafferit,quéadmodum qd
aliquandoefficitur,materiaindigetaliquãdo.ita quidem & qd femper fic,materiaindigere
femproniconſentaneum.uel fi non id-noigituromne,qd'efficitur materia indiget.ſecus liſo
 Contra Proclum 7‫ܐ‬
lum materia indiget,múdum uero ipſi ſempgignialſerunt,& nbaliquádo,non indigebitma
teriamūdus,quiaDeo ſempefficit.itaq mundi generatio abſqzmateria.at qui,utcoreſnu
lum ,quæaliquádoefficiunt,dico qdemparticulariumex materia,& forma conſtituiť.ica q.
dem& totusmūdus, & totusexmateria,et forma componiť.et utaliqua materia ad formam
fehabet particularé,itaet ſimplrmateria ad totum ſe habet,&uniuerſum ,uel igiťmundus,q
femper efficiť materia non indigebit, fiqdem ſola,quæ aliquando cfficiunt,utefficiant,ma,
teriaindigent,qd'ueromateria noindiget,ſimplex,& uacansmateriaerit,quod quidéeſt fal
fum ,uel tiqdem gd ſemperefficitur ,cu materiale exiſtat,materia fempindiget.no igiťquæ
efficiuntaliquado,utefficiant,fola indigetmateria,fed nõnulla funt& eor, quæ fempefficis
untur materia indigentia.fiigit materia indigere omne,qdefficit ,uerumeft,duor alterúcão
cedere neceſſeeſt,uel Dcum materiæ cauſam ,& opificénon effe,& ita nonunúrerú eritprin
cipium ,ſed duoprincipio uacatia,et a nullo,utexiſtant,caufam
habétia,Deus & materia les
31
cúdum Manicheor nugas.uelſiquidé& materiæmolitoreſtDeus,neceffe& materia,quæ
efficit,utefficiat ,indigeremateria.liigitur hæc utraqabſurda, & neqz materiæ materiam eć
1
contingit,& cunctorum Deucaulamelle,cunctor unum eſſe principium uera teſtatur opi,
nio.igitur omne,quod efficitur,materia,ut efficiat,indigere,falfum exiſtit.
Quod neqzque aliquando gignuntur materiaprorfus indigent. Cap. III .
Ed quæ fempinquit,efficiuntur nonoinomateriaindigent.quæuero aliquádo efficiun
tur, & ſuieſte initium ſumunt,prorfusmateria indigent, fed iápoteſtate & id nos ſufficiés
terdiiudicauimus,in eas,quæ hanc pceſſit,ratione inilla.n.ſi aliquádo materia efficeret,ne
quaqmateriaindigeredemoſtrauimus.qa quænuncanatura efficiunt,ſcđm formamefficis
úntur,etformanoeftperfe fubliſtens,pinde materiaindigere eamerito,ut fubſiſtat. materia
uerooppoſitofe habetad formāmodo, oppoſitúautéſequit oppofitumdicoqdem materiæ
generationémateria no indigere,táąlubiecto,ut exiſtat,minimeindigeat.eoqdnaturalium
oíumipfafitſubiectum.quareqd'aliquando fit,prorſusmateria noindigebit: qñ & pxima
particularium aliquádomateria efficit,ut & in ratione,quæhácpcellit,& Proclus ipfedixit,
&pluribusin illa demóftrauimus. & fialiquidgigniťutmateria nonexmateriagignit,qua.
ipſosaDeo
reneq qdaliquandoefficit,prorfus,utefficiatmateria indiget,& fecus,fiſcdm
mundus ſempefficit,planum & nuncfieri.Si.n.nonnunc gignit,non ſempgignitur,fedalis
quado folum.igiť & mundimateria,uelaDeo ſempefficitur,uelaliquádo folum ,uel
núqua.
fed qñ fierinon poſſe,utaDeo nūğefficiatur,demoſtratumeft,fiqdem cunctorú
effector, &
opifexDeus, & rerum nihilipm ſibiipfi,ut fit,caufa eft.fed cuncta aboium cauſa ſubſiſtencia
habere.nequero aliquãdo;& atéporemateriam eſſe genitá concedent,ſemp fcilicet efficitur
materia,& nunc fcilicetefficitur.Siigitur ſemperefficiturmateria,& nuncefficiconſtat.ſieni
nunc nonefficiturefficitur
, tamen nonſemperefficitur,fedaliquando.quod enim aliquádo
hæc planta,& indiuiduorumquodlibet.
efficitur,non prorſus,& femperefficitur,ut Plato,&
quod uero efficiturſemper,&eſſentiamin temporehabet,& fempertemporeum &non per
petuum ,aliquãdofieri ſemper neceſſarium eſt.quodeniminomniefficiturtempore, prorſus
3 & tempore manifeſteefficituraliquo.idiplum &capitelectionis quarte decimo qnto demo,
ftrauimus.nuncigiturmateriaaDeoeffecta,autindiget,aut noindigetmateria.Siquidéigit
indiget, &illa alia indigebit,atqidinifinitu.fiueronoidiget,neqpefficiť aliqñ materiapr
ſusidiget,utefficiat.no raro uero diſſeruigeneratione dico ipfam nudārerú ineſſe pductios
nem ,&fubam ,&impartibili nunc recipiatſubſiſtentiam ,uelutperſpicuum téporismomens
to aloleilluſtratur,quáuisnontemporisindigeataſlidentia.utnauisforte, & quæedunt atą
naſcuntur .inaliqua tamen temporisextenſioneadeſſe progreſſum habent.
Quod pro corollaria, non omne, q, efficitur, ex eo , q eſt, effici. Cap. IIII .
Thinc planeeſſearbitror non omne,qd fit,ex eo,qd eftfieri.fi.n.femper mūdus,a Deo
EM
efficitur,& nuncefficit.Siquidéſemp,mūditempusexplicat,ſiquidemexco,qd'eft,núc
 De mundi æternitate
nemdemateria, qd'neceſſario cófequitnrPlatononcoſpexit non raro :n : quádoquidem bo
fuit,rerumueritatis notione
aberrauit,utin rône,quæanteceffit hancmentioné fecimus,fed
neq ,qd'aliquipugnātiam fupponát,neqzaiaduertunt,quod pugnet,eosnoalterum eorum ,
quæ repugnet,fupponere concludit ſed falſoalterūueritati oppofitú fuppofuiſſe cóuinciť
quod& in aliis hocPlatoné paflum elle euidéterapparet,dico repugnātia fuppoſuiſſe unius
ex illiuserroribus,& nuncgratiaexempli in memoriam ſuggeremus.
Quod en inaliis apertepugnantia Plato fuppofuit.quorum eſt hocey terram imutabilem eſſedices.
re ;ego compoſita corpora ex quatuor eſſe conſtituta clementis hec eademq; vtſinefor
mul verafieri nequit: Cap. XIIII. ☺

Lemétorum quatuor terrâ in Timæo folam imutabiléelle Plato ſuppoſuit, reliqua uero
uiciſlim triamutari,& idquidédifferétem aduerbūPlatoné ipm audire licet.uidebatur
quidénobisinquit,nec id,quidéfatis recte,oiaquatuorgenerauiciffim generationé fubire.
profecto quatuorgenera ex triãgulis,quoselegimus,generant.triaquidem ex uno qui latera
habet inæqualia.quartū uero unicũextrigono æquicrurecopofitum eft.nõigiť poflunt oia,
itain ſeinuicem reſolui & cómutari,utex multis paruis,pauca ingentia,uelecotrario efficiā
tur,tria certe poſſunt.cum.n.ex unohæc facta ſuntoia,cum maiora folutaſunt,multaex ip
fiscöſtituent parua figurasquæ ſibiipfisquadrét capientia aliiſą iterpofitis terra,cúin igne
inciderit,abeiusacumine diſſoluta feret, liue in ignein reſoluta,fiue in aerem ,fiueaquâ quo
uſq3partesipſius cógreſſe iterúq copulate iple libiipliscocinentes terraefficiatur.nõenim in
aliãunquã fpem migrarent tria ignis.aqua,aer uicillim pmutari ualet.qd quidem ſolāexīs
tuor terram elemétisimutabilem efle,inreliqua aſſerat,cú alia uiciſſimmutent,exipla Plato
nişorationepfpicuumfactüeſt.& nemini ignotum ,çãomnesfateané undeneqznos plurip
mú laborare oportuit.cotra itenPlatoiſed ipm cælum ,& aialium corpora,& cópofitorum
qđqzex ipſis,hiscoſtituitelemétis,id& núcmihi ſuppetitoroaudiiterumipm Platoné diſle
rétem.at isquidé inquit,qui hæccopoſuir,de uniuerſidiſſeritopifice,coltaterin ſuomanę
batſtatu,quiaütquierấtabeo creati cú parentisordiné cognouiffent,huicobtéperabát, itas
quecum accepiſſentimortaleprincipiū mortalisaiantisimitātesgenitoré,& eftectorem fui,
particulas ignis, & terræ ,& aquæ ,& aerisamúdo ,quas tãquã rurlus reddituri,mutuabancar,
eafqz inter fe copulabātipleigiť Plato&terra in aliaeleméta nequaq mutabilē elle afferit,cũ
alia uiciſſim mutentelementa, & mortaliú corpora aialiū,necnooium reliquor exeidéquà
tuur.cóftitui elemétisuult,hæcueropugnātialunt,& minimecoherćtia,& nolinūlinoiuctá
iuxta puerbium.Dicoquidé & terrâin reliqua dicere imutabiléeſſe , & cópoſitamex quatuor
cóſtareelementis.li uero ex quatuor cópoſita,fierinequit,quin terrain reliqua pmutetur,soul
lú,n ,actu in copolitis conſpiciť elementor ,non ignis,no terra,neq cæteror aliqd,iuxta eni
elementore poſitio,non mixtio eſſet,utEmpedocles ſuppoſuit,núcueroelementor qualita ,
tes uiciſlim oés ſepenetrat,fi &moles ppe ponant':nulla.n.eſtcópofitiparticula,quâuisindi
uiduam admodú efleaſlerueris, quæno ex quatuor coſtitutafit,id uero eratex his,q nequaq
fieri poffunt.Si elementor iuxtapoſitio,&nontotor per tota incompoſito extitilletmixtio.li
igiť nullum incópoſito actu elemétoreft,fed ipſis confulis,cuiuſqz forma deperit , alia uero
quædāiſtor mixtioneactéperie ſuperinducta formaeft carnisage,uel ſanguinisuel aliaſ.
uisincopoſito,& terrâ mutatā eſſecuiuspfpicuñeſſe arbitror,ſiuero cum icompoſito deleta
fitelementore forma unum aliqd,&ex oibusuniformæ editúeft.utuel caro,uelos,uel qđuis
aliud.poteft uero rurſus,potiusneceſſarium eſt carné corruptain eas,exquibus cóftabat,re's
ſolui,particulis,quasamúdo mutuo acceperat,rurſus eidē redditis.fieri igitur pot,ut quæuis
eiusparticula, &quæuismagnitudo,cútotafituniformis,& terra, &aqua,& aer, &igniseftir
ciatur.ſorti allignandúaccómentitiú eſt,dicere hancquidé carnis particula aquamilla uero
terram ,aliâ ignem ,& aliâaeréfiericũomnis particula carnis fituniformis,& in elementa ois
reſoluatur, ſiigiť cótingit quãuiscarnismolem ,elemétor:cuiuſqzformain ſeipſa recipereicó
tingit
 Contra Proclum 71
tingitigit particulá carnis,quæ priusterræformæ ſubiectaerat,dicoquidemiſm quod trifa
riādimenlum eſt & corpus,corrupta carne,aquæ uelalicuius alteriuselemétor in leiplo for
mam ſuſcipere.quare & terrâin reliquamutarielemétaneceſſe eſt.id.n.eſt uiciſſim elemétos
rum mutatio hoc idé fubiectum aliasalterius elementi ſuſcipe formā,utprius demoſtratum
elt.atquid'meoportetlôgioriutiorone,utterramin reliqua mutarieleméta demöſtrem cúid
non obſcure,& aboibus,qui Platone poſteriores fuere,naturalibusdemöſtratūeſt, cuiusgía
harum nunc rõnum métionéfecimus,illudeſt,qñ ,fioftéſum eſt dicere terramelle imutabis
lem aduerſariūelle,ficorporacópoſitaex quatuor coſtituielemétisdicatur.qd'impediméti
eſt,& alium ,qui ipfor imperitia,qua in rocinationibuspreferunt,emuletur, hinccolligere,ſi
terràelle allerat Platoimutabilem nóideo corpora cópoſita uelle ex quatuor coſtare elemen
tis.quáuis hæcaduerbūdicereuideatur:fed puto iſtiuſmodi rõnum formā,uel penitus conté
tioſam ,uel elle potiuseok qui præueritate Platoniſtudioſe fauent.quid.n .phibet,& quéque
hac diſciplina incedétem ,qd'& prius diximus,rocinari,neminé,neqzantiquor ,neq eorú qui
nuncextătopinioné de rebusynquāhabuiſſe falſam Diceret.n.profecto aliquisex Protagos
ræamicis,qd bifuppónem ,quæalleritnullius reidiffinita effenaturā,hxc,atq;hæc comitā
tur abſurda noid profecto Protagoras ſuppoſuiti& fioroideiusfupponere appareat,quéad
modumigit inhis cópoſitaex quatuor coſtarc elementisamplectentes terrā elle imutabilé,
falfum efle amore fateinur ueritatisaccerili,nihilPlatonis opinionéuerentes, ita uidelicet , &
ſi materia ppetuameſſe dixit,qñ & múdum planefactumellé,& ipfiuselle principiú habe,
re fuppofuit.id,qdeuidenter uerūapparet limētes,in altero philoſophúerralle fatcınur, nó
Platonis inimici,at obidiom ,potius eius cultores,quimanifeſte pcipit,Socratis parumueris
tatis ueroplurimum curam habendam effe, idemueroiſte'nobis & in his quæ ſcquentur ca
uenduseſt ne frequentius,eadem dicere cogamur.
Quodnonmüdum perpetuuin eſſefecúdum Platonem ,et materianeceſſe. Sed contrarium og materia,
quiamundus,initium ipſius eſſe babere. Cap. XV.

SeVncuero
ca qdpferre.fiigitpalamPlato,
Napetuamelle anteoccupansdixi,uirnon uidet ſuis rônibusmateriā initiocarere, uelp
& materiā nutu Dci ſubliſtere uult,mūdum ues
fo,& factum eile,& ipſiuselle principiú híe,nonobſcureprulit,nequaq materiāablą pricis
pioclle ,uel ppetua enuntians.cor quæadaliquid,materia,& generatio,& fimulautfunt,aut
no ſunt.quidno modo inagisrõni conſentaneu erat,ſed necellariú,cuiusPlato ſententiæ fues
ric,röcinari.utrum eo qd'accipiatur,materiā ppetuamelle,cũnequaqid ſupponat Plato , có
traria magnopere illius enüciationibus colligere neqmundūſcàmipm ab aliquo ortumelle
principio,cum ille uoceſonora dicat,ac demóftrat,utinſexta didicimusrõne, mundum non
lemperelle,fed fuielleinitiü habere,& nõextitifle priuſquagigneretur,an ex eo,quod ſeđm
Placonem generatio múdi initium habeat,& materia nequaquam ſcămipm fit perpetua,ſed
fuielle initiú habererócinetur: etſinoplane id afferere appareat.Ego quidé puto,utomni,q
in ueritaté hgit obtutum ,& qd in rationibus cöſequcnseit,ac pugnas,potensiudicare, fcdm
uerum ,et necellariū apparere,itaqz limundi generationiinitium tribuit Plato, & materiā in ,
cepille,nepingenerabilem ,neq perpetua elle exiſtimauit.cum & lippetuamelle materia di
xiifet,utaliquis etid concederet,neque itaut nuper demonftrauimus,& mundum ſecüdum
ipſum perpetuuin'elle collegiffet.
Procliſueceſſoris Ratio Duodecima.

DaVodecima.omnegenerabilecú materia,tumefficiéte idiget.quarc fiqd generabilecſt,

non femp,fedaliquádo eſt,uel quia materia apta,idoneaq nöeſt,uel quia efficientisuis,
,neq cfficićsadcf
ut efficere ualear,deſiderat,uel ppter ucrúą,cum materianequaq aptacft
ficiendum ſatisuiriú habet.Si itaqz mūdusprius nõerat,uelnon eritpofterius uelpptermae
riam ,uelpptereum,quiefficit ipin mūdum ,idpalſus eſt,ſed id qdei ,ut cificiat iimp luline
 De mundiæternitate
ciens,cú idemfempexiſtat, & neq; alias alius,ueligiť,autadmundieffectioné,nücfatis uiriú
nonhabet.uel& nunc,et ante etpoſtea.materia uero,autfemp,utdecorem ,& ornatú ſuſcipe
ret,apta uniuſmodierat.quéadmodum& nūc,aut neqnúc cũ ſempuniuſmodiipfafit.et.n.
ipfa nullapatituralterationéæque,utefficiensnullāmutationem ſuſcipit.fi itaq; uniuerſum
interdúexiſtens quidé,nónunquero nõexiſtens,uel quiaefficiés ſufficiensnon eft iſtiuſmo
di eſt.uel quiamateria non ſemper operi idoneaeſt,nequeroefficiensmūdum aliquãdo ,ut
efficiat,uiriumfatishabet,nõnunqeumuiresdeſtituunt,nea materia aliquádo idonea aliqñ
uero adopusminimeapta,non profecto aliquando exiſtit interdumnó exiſtit,ppetuo
i15 . itaq;
tempore&efficiens efficit,& materia exornatur&fulget mundi decor. ‫تین روز ؛‬ ‫نے‬
Rationis Duodecime Solutio." ..

Quodfalfum ,omne,q gignitur materia indigere. Cap. I.

Nróne, quæ hanc anteceſſit,demoſtrauimus,nóſimateria gigneretur,& fuieffe initium ſu
meret,utefficereť ,materia indigere,non itaqomne,qd'utinquit philofophus,efficiť ma
teria indiget,ſed eore,quæ gignūtur,aliqua ſunt,quæefficiéteindiget ſolo.fieri.n.nequit,utis
quit Plato,utquicqſine caula gignať,& fecus.fineqzfortuna materia eſt,ut & ipfe exiſtimat,
neæ ,quiauna eſtcunctogcaula ,&principium unu,ſinecaufacoſtitit,ſedeſt,& molitoripsi
materiæ Deus,quia & totiusmundi.parsueromateria,uebelemétum múdi,uidelicet &mate
riaDeúhabetmolitoréfui.ſietnoaliquãdo,fed femp,id.n,tādem conceſſum ſit.efficiésenim
aliquid,& moliens,eius,qd gignitur,& omnino, & qd'efficitur
effectoreſt:ſi igiť&materiā
Deusefficit,& oinoa Deomateria gignitur.igitfiomne fimplr quod efficit materiaindiget,
gigniťuero & materia,& materia indigebit:igitmateria,atq,illa,ſaDeogigneret, materia
indigebitalia,uel igiť inaliquamateria coſiſtendúeft,quæ nona Deo gignit,neq;hæc fuief
fectarem Deúcaufam habet,uelin infinitum pficiſcemurmateriæ materiâinquirétes.Si igi
turhæc abfurda,noigiť omne,quod efficiturmateriaindiget.nodiffimilia & pfecto polies
mus &de anima,quærõne utitur,ac fimilibusoibus dicere:nam & iftore Deusmolitor eft, fi
& abæterno ipſa produxit.& nequidem ,&anima rationiscapax,quxaDeo efficitur, cú fim
plex ſit,& amateria libera,materiaindigebit.
Quodfunt aliqua ocorum , qua gignuntur ſemper etiam fecúdum ipſos,materia indiget : in quo
item q, non omne,q> gignitur,materia indiget, Сар. ІІ.
Ed quæ fiút,inquit,non ſemp ſunt,fed aliquãdo,hæcalferimus,ut'efficiant materia indi,
gere.materia uero,& aia perpetua ſunt,& luieſſe principiúatemporenon auſpicata ſunt.
primumqdem igiť incompertuelt.ut tātum nuncdicam ,lidictor utrūąz non elleſui initiú
cæpere.nulla.n.eſt ratio,quæ,ea initio uacare,meſcirecopellat,& id.n.inalteraróne ſatis dif
ferendo diſcullimus,nullanaturam ,qualis eſtaia noſtra,uitii ſuſceptricē,poſleſubſiſtentiam
principiouacātemhre.& inprima oftéfumeft,rõne utmundusprincipiouacet,fierino poſe
le.cum uero mūdus ſubſiſtentia,quæ principionon uacet,habeat,neqzmateriāabfq princis
pioelle contingit,cox.n.materia, & generatio,quæ ad aliquid,& materiā,& mundi genera
tionem uiciſlim effe neceffe eft,ut & ipfe in capite,qd'hocantecellit Proclus recenſuit, tñ con
cellum ſit,ut dixi,& materiá,& aiumnoftrumſineprincipiofubfiftétiamhře. prorſusquidé
cumDeus ipſorexiſtat opifex,& effector,ipfa uelaliquádouel fempefficit.omne.n.qdeffi,
cit aliquid uel idé ſemperefficit,uel aliquádo.qñipfaaliquãdofierinolūt,ſemper uidelicet,
aDeo efficiunt.quidergocauſæeſt,utquæaliquandogignunt,utgignantur,materiaindi
geát,quæuero ſempefficiunt nonindigere materia.no.n.nudisipfore enuntiationibusfide
præſtabimus fi.n.omne,quod fit,materia indiget,utin hisProclusaſſerit,quéadmodum qd
aliquando efficitur,materia indigetaliquádo.ita quidem & qd ſemper fit,materiaindigere
fempróniconſentaneum.yel finon id.noigituromne,qd'efficitur,materia indiget.ſecus liſo
 Contra Proclum 7‫ܐ‬
lummateria indiget,múdum uero ipſiſempgigniafferunt,& nbaliquádo non indigebitma
teriamūdus,quiaDeo ſempefficiť.itaq mundi generatio abfqz materia.at qui ut cor ínu
lum ,quæaliquádo efficiunt,dicoqdemparticulariumex materia, & forma conſtituiť.ita q.
dem & totusmūdus, & totusexmateria,etformacomponit :et utaliqua materiaad formam
fehabet particularé,ita et ſimplrmateriaad totum ſe habet & uniuerfum ,uel igiť mundus,q
femper efficiť materia non indigebit,fiqdem ſola ,quæaliquando efficiunt ,utefficiant,ma.
teriaindigent.qd'ueromateria no indiget,ſimplex,& uacansmateriaerit,quod quidéeſt fal
fum.uel liqdem gd ſemperefficitur,cumateriale exiſtatmateriaſempindiget.no igiťquæ
efficiuntaliquado,ut efficiant,folaindigetmateria,ſednõnulla funt&eor ,quæ fempefficis
unturmateria indigentia.fiigićmateriaindigereomne,qd efficit,uerumeft,duok alterūcos
cedere neceſſe eſt,uel Dcummateriæ cauſam ,&opificénon eſſe,& ita nonunúrerú eritprin
cipium ,ſed duo principio uacãtia ,eta nullo,utexiſtant,caufam habétia,Dcus & materia les
cúdum Manicheor nugas.uel fiquidé & materiæ molitoreſt Deus,necelfe& materia , quæ
efficit,utefficiat,indigeremateria.li igiturhæcutraq abſurda,&neqz materiæ materiam eć
contingit,& cunctorum Deú cauſamelle,cunctor unumeſſe principium uera teſtatur opi.
fálſumexiſtit.
nio,igitur omne,quodefficitur,materia ,utefficiat,indigere,
Quod neq;que aliquando gignuntur materiaprorfus indigent, Cap. III .
Ed quæfempinquit,efficiunturnonoſno materiaindigent.quæuero aliquádo efficiun
tur,& fui efleinitium ſumunt,prorſus materia indigentſedia poteſtate & id nos ſufficiés
ter diiudicauimus in eas,quæ hancpcellit,rationeinilla.n.ſi aliquádomateria efficeret, ne
quaſ materia indigeredemoſtrauimus.qaquænunca natura efficiunt,[căm formam efficie
úntur,et formanöeftperſeſubliſtens,pindemateria indigereeâmerito,utfubfiſtat.materia
uerooppofitofe habetad formā modo,oppofitú autéſequiťoppoſitumdico qdem materiæ
generationémateriano indigere,tāğlubiecto,utexiſtat,minimeindigeat.eoqdnaturalium
oium ipfafitſubiectum.quareqd'aliquando fit,prorſusmateria noindigebit: qñ &pxima
particularium aliquádomateria efficit ut & in ratione,quæhácpcellit,& Proclus ipledixit,
&pluribusin illa demoſtrauimus.& fialiquidgigniťutmaterianonexmateriagignit,qua.
rene &qd aliquandoefficit,prorſus,ut efficiat,materia indiget. & ſecus fiſcăm ipfosa Deo
mundus ſempefficit,planum &nuncfieri.Si.n.non nunc gignit,non ſempgignitur,fedalis
quádo folum.igiť & mundimateria,uela Deo ſempefficitur,uel aliquádo folum ,uel
núquâ.
fed qñ fierinonpoſſe,utaDeonúğefficiatur,demoſtratum eſt,fiqdem cunctorú
effector,&
opifexDeus, & rerum nihilipm fibiipfi,ut fit,cauſa eſt.fed cuncta aboium cauſa fubfiftentia
habere.nequero aliquádo,& atépore materiamellegenitáconcedent, ſemp fcilicet efficitur
materia , &nunc fcilicetefficitur.Si igitur ſemper efficiturmateria , &nunceffici conſtat.ſieni
nuncnonefficitur,efficitur tamen,non ſemper efficitur,fed aliquando.quod enim aliquádo
hæcplanta,& indiuiduorumquodlibet.
efficitur,non prorſus,& femperefficitur,ut Plato,&
quod uero efficiturſemper,&eſſentiam in tempore habet,& fempertemporeum & non pera
petuum ,aliquãdofieri femper neceſſarium eſt.quod eniminomni efficitur tempore, prorſus
& tempore manifeſteefficituraliquo.id iplum &capitelectionis quartedecimo qnto demo
ftrauimus,nuncigiturmateria aDeoeffecta,autindiget,aut noindigetmateria.liquidéigiť
indiget,&illa aliaindigebit,atqzid in ifinitü.fiucro noidiget,neqgefficiť aliqñ materiapr
ſusidiget,ut efficiat.no rarouerodiſſeruigeneratione dico ipſam nudārerú ineſſe pductios
fubam ,& impartibili nunc recipiat ſubſiſtentiam ,uelutperſpicuum téporismomen :
nem ,&
toa loleilluſtratur,quáuisnontemporisindigeataſlidentia.ut nauisforte,& quæedunt ,atq
naſcuntur.inaliqua tamen temporisextenſione ad eſſe progreſſum habent.
Quod pro corollaria, non omne, q, efficitur, ex eo, q eſt, effici. Cap. IIII .
Thincplaneeſſearbitror non omne,qd'fit,ex eo, qd'eſtfieri.fin.ſempermūdus a Deo
O nuncefficit.Siquidé ſemp,mūditempusexplicat,ſiquidem exco,qd'eſt,núc
ECefficitur,&
 De mundiæternitate
gigneretur,ex quo efficit,pteripſumelicalierum ,perſpicuum eft.& illudigiť neaDeoeffi
citur,an non ?ſiquidem igiť nona Dco illud efficit,non oium effectorerit Deus.neq ipſa , q
quidem efficit,fcam tota ipfaefficit.liquidē hoc,exquo efficitmūdum ,noipfæ efficit.Suero
& illud efficit ,planum ex eo qd'eft fieri.ſi quidéomne,qd efficitur exeo,qd eſt, efficitur. &
illudrurſusexalio,atq; id in infinitum.fiigiturid fieri non pot,non itaq; ex eo,qd eſt,mõdus
editur.noigitur exmateria,neq abſolute gigniturex eo, qd eft,omnequodefficitur, ſiueſem
per, &omni tempore,fiuealiquando efficitur.
Quod eg ſeverum crat,que aliquandofunt, & non femper,vel quia materia minime aptafit non
elleſemper,vel quia efficiens non fatis facultatishabet ad agendum , neqz ita neceſſar
rium erat.mundum esſe perpetuum . Cap. v .

tuum neceſſarium erat.fiquidé&materia,quæ utſempexornet idonea,perpetua eft.at

Deus,utfempefficiat,fufficienseft.& forma,&materiaſunteore numero,quæ ad aliquid re
ferunt, iccirco demunt una , &uiciſlim cóſiſtút.fiuero nulla et ratio,quæ materia perpetua
effe pbet,his,quæ pbare uidétur,confuratis,inhis quæ antetractauimus,cotingit uidelicet,
cum & Deusſempuniuſmodiſıt,mūdum femp non eſſe.non quiauirtutieffectoris molitrici
quippiādeſit, ſed quiaea ,quæ gignunt ſempeffeaptanõſunt,nihil.n.cors, quæ gignunt uie
demusuna cum ſua ipfius caulaeffectrice cofiftere.fedomne,qd'effertur,eo,qd eftert,poſte
riuseſt.quia noeo qd'uirtusefficientis ſitimbecillis,fed quiaita eore,quægignunt feréte na
tura ,utin primarõneabundedemoſtrauimus mundus noneſtppetuus.acidex his,quæ illic
ediſſeruimusei,cui placuerit,intelligerelicet.ſiigiť quod aliquádoexiſtit,aliquãdoueronon
exiſtit,uel quiaadagédumefficientem deficiunt uires,uelquiaqd'efficić nonlemper effeuar
let,nel ppterutraq ,nonſempeft,utinhisProclus rectedifferuic.inrône uero primademon
ſtrauimusnaturaipfam generator ppetuam ellənoncótingereobillas,quasinillisdifferuie
mus,caulas.contingit igitur& Deo,eodem ſemp ſtatu,manente,mūdum non ſempelle.
Quodfalſum eſt que nonſemper ſunt,vel propter materiam , velpropter efficientem cauſam , vel
propter vtrúgſolum nonfemper eſe,fed poffunthas,obalias contingit caufas nonſemper
aliquid eſſe, in quo q; a materiam aptam eg ad opus paratam antegeneratio
nem neceſſe eſſes Cap . Vi.
mqua ero inensunifit,uelquia
NeyVnfempſuffici uerſum uerūeſt,qd aliqñ eſt,&aliqónõeſt,uelqaefficiésad agédú nó
materia no ſempadopụsapta eſt,aliquádoquidé efle,aliqá
uero non eſſe.cótingit.n.exiſtimo,& agentefatis uiriúad agēdum.habéte,dico quidéad agés
dumfufficiétem qnātum ineffectriceuirtute,& arte,& materia ,ut efficiat propria róneidos
phibet,& lapidibusexpoli,
nea.taméqd'utgignatur,aptumnatūeſt,non ſempeffe:quid.n.generation
tis.id.n.eſtad domus effectione idoneum . & reliquaaddomus materia
é idonea ,
inlup, & pſente ædificatore, & quatum in ppria ad domuscoſtitutioné,arte ſufficienté, tamé
domumneq; factaelle,neq; fieri.Præterea & cum cæra adlrarum receptioné idonea fit, etad
ſcribédum fcriba ſufficiat,nódumlías ſcriptaselle alia aliqua phibéte cauſa& liarum ,et dor
mus effectioné.uidelicet bono.ppter hoc ſingulum gigniť iltor ,eteadé in oibusró .ſi uero
inquit Proclus nocéanteexpolitos lapides,materiādomusidoneapriulộ cóponātur,etinter
fe cocine iaceāt.aliud nihil dicet,quâ niſimateriæ fupueniatforma,idone non eé materiâ ad
formæ receptioné.lapidum.n.cocinadiſpoſitiocūreliquis,quæ addomus generationécour
funt,idia formæ domus generatio eſt.quare poſtğlapides congruétescolticutiſunt ,noam ,
plius in domusgeneratione dicuntapti,ſediaactu domus facta eſt.aptum.n.& idoneúdicie
turutaliquid generet q,d'adhuc potétiaeſt.& non actu illud effectum.utaquaapra ,uteffie
ciał calida dicitur,quáuis frigida lit.Poſtą.n.calefactaeſt,iáactucalidaeft, &no dicit,utca
lefiat,apta eſſe.etcæra, cum ia in ea literæimplle ſint,non dicić ſimplrapraelle, ut in ea ſcris
bantur,
 Contra Procluin 73
bantur,fed iãactu in ipſainſcripte ſunt.cæra.n.ut quippiainea iſcribatnulla ipfi deeft aptis
tudo.potiuspoſtīineainſcriptelunt,aptiorlíarummateria,qua,anteeſſentilcripte, effecta
eſt.pariter & rationelapides expolitimagis idonea materia funtdomus,cumcócine diſpoſiti
funt.iâ&domusformă recipiat,quápriuscongrue conſtituerent.Copoſitio.n.lapidum ,& li
gnorecocinicas nihilaliud eſt,quá formæ domusgeneratio.no.nædificator ligna,aclapides
componésmateria efficit,fed ipfam domus ipſis formāapponicağre lapidesqui nondú copo
fiti,taméexpoliti,iſticertemateria in domusgenerationé accomodataInnt.quid.n.igiťphi
bet quatenusadea,quæ nunc differuimus,etmundimateria fempinmundigenerationeido
nea,etfiet ipfam ppetuaeſſealiqsconcederet.& opifice ſatisuiriuhñteadmundi exornatio ,
pem, ppter aliâ quâdamcām nonfempeflemūdum.fi forte molitormüdicognouichis;qgi
gnuntur gignialiquádo bonüeſſe.iduero differuinoexiſtimāsaliquãdo materiaipſample
able formisſubſiſtere.no.n.ſeorfum mūdi materiā,nec fepatimformaopifexpduxit.ſeālie
mul,& abfqtéporeutrūą ,etinfupioribus nóraro diſſerui effecit.feddemoſtrare uolens etfi
aliqs materiā elleppetuam cócederet,ipfam pfe,quæ nuncdictaeft,Proclironé,etantemun
dumextitiffe,nihil cogere,utetmūdusdemöltrareć elle ppetuus,non.n.folú,qa inepta mate
riaeft,neq3 quia ſolúefficiens,fatis uiriū quátas,quæ efficiunt,expoſcunt,nóhabetut effices
reualeat,nonefficiunt obalias qualdā cauſasid qd potentia eſt ut efficiatnô efficitur,õre ſi
non folumcor ,quæ fiunt,caufaefficiés,&materialunt, ſed pteralias eft &finalis maxiehoc
eſt qd'conducit.& ğobrégignitur,ei bonüeſt.noitaq ,uel quia materia fola minime idonea,
uelquiaad efficiédú ea,quæortum hñt,folüefficiés imbecille,uelppterutraq,fedecquia ei,
qd generat,bonum.ſinobonúeratipſinunc,fedpoftea utgeneret.unicuiquero bonü qd te
cúdum naturā.itaq ppoſita Philoſophiargumentatioipla pfe,fippendatur,nihil neceflita,
tishabet.niſialiąseo
qd'adaliquidſiemateria etppetuâ materiam etæternameé generatio
nem collegerit.id ueronos in ea,quæ huicantefercur,fufficiéteruentilauimus.
Procli Succeſſoris Ratio Decimatertia.
Ecimatertia.motumtribuere aſſeritmūdo
Deumpprium formæglobofæ corporiscir.
tionem , pfectoetipm cælumeſle
naturacirculo latum concederet.fiuerohanchabet natura
motionem ,pfectonomotum ,quiſurſum tendit,neqeū,quideorſum eſt,ipſicógruereallere
mus,hæ elemento eſuntmotiones.cælum igiť a corporib °,quæ ferunt in rectů exemptum
elleneceſſeeft.noitam igniseſt,neq terra,neq;aliqd qd iter hæc,corpor medium ,neqzleue,
ne@ graue,cæleſtecorpus,fi graueqdem eſt,qd'deorſum ,leue ueroqd'lurſum fertur.fi uero
elementornullum elt,pterhæc aliud pfectoqdam ,qd natura inorbēfertur. Si igitur gene
rationes,etcorruptionescontrarior uiciſlim ſunt,cótraria uero ſcăm naturam mocus hårcó
trarios,etunum unicótrarium.eteniid inProtagoraaPlatone dictumeſt.hæcqdem gigni,
etcorrumpipoflunt.cælefte uero neą generatioi,neącorruptioniobnoxium.fiuero er hæc
perptesgignunt,etcorrumpunttota ueroinlocisfemp ſcđm naturam manēt fuis,ex hisue
to mundus,ecælo,etex itegritatequaqz elemétorieſt,certeetipfe ingenerabilis, eticorruptis
bilis.quæ igit,utcúą generant,etcorrumpuntur,mundi effectuskunt,etnon partes. Diisin
ipfoex mundo particulas mutuo accipiétibns utrurfusreddant.utinqt ille,etgeneraefficié
tibus,imaginatuero elle ,& hæcptesuniuerfi in ipſo contétas atquietāliioés effectus in fuis
cauſis comphendunt acabiplis continetur.Siigiturmundusexingenerabilib'conſtat,etin
corruptibilibus,etipſe longemagisingenerabilis,etincorruptibilis:alioquin partib'deterius
totumellet,fi qdemortumhabet,etcorruptioné fubiit.genera uero ecotraingenerabiliaſunt,
acincorruptibilia:at qui totum ipfeeſt,qui afferit,partibus elle plancius.non enimpartium
gratiaelletotum,fed totiuspartes.cuiusuero gratia his,quæ gratia huius,pſtantiuselemens
tauero huius,quod conſtatex ipſis,partes:quareqdexelementis,fuiipfiuselementis melius
igiť cælumexelementisconſtatingenerabilibus,etincorruptibilibus,et ipm ingenerabile
T
 De mundi æternitate
eſtacq incorruptibile,etidaprincipiismanare Platonisoſtenſum eſt.
Vtinproæmio q,cúſibi Proclus, cú Platoni contradicit afferensalterius a quatuor elementis cē Juba
ſtantię platonem cælum exiſtimare. Cap. I.
Vlluseſt impudentiemodus ultraquéhumana non trâſiliatnatura,cum ita clarePla .
toexclamet,ex igne,& terra ,aqua,atqzaereuniuerſum coſtaremundum,necno & cæs
lum ,& quæincælocuncta,ex ifdéhisconſtituta corporibº parteignismaxima participare,
nõnullihomines,quiuenerabilé philoſophiæ maieftaté pfelli,atq;decretor Platonis inters
pretes eſſeappetiere,tâto ,quos minime,utauderent dicere,oportebat,imperitiæ excellü dus
&ti.non.n.lapereeft utmihi uidet ,cælum alterius aer quatuor,corpuscle ſubſtantia Platos
né uoluiſſe,exiſtimarent,neq;terrafit,neq; ignis,neqzmedior aliqd ncqz ex hisconſtitutū.
atquiipſeisPlatonisexpoſitorin his, quæaduerſus Ariſtotelécontra ea,quæ ab illo aduerſus
PlatonisTimæū dicta ſuntcontra,fe erexit,AriſtotelePlatoné,quiex quatuor cálú elemen
tis conſtituiçrephendéte,multusfuit,pſuaderenitens non alienâ aliquá&extraneaabelemé
tis quatuor,exqbus uniuerfusconftitutuseſtmūdus,cæleftis corporiseſſenaturā,qualéAris
ſtotelesquinticorporisuniuerſo naturāinduxit,ſediplore particulâpuriſſimacæleſtem pfe
cille coagmétationem.quo igiť nuncpacto nobisuim rõnum adutraqz demoftrás,calūniat
Platonem non alieno,fed fuo,acppriodefenſum patrocinio,ipfe uero puppimintõnibusco
uertenspalinodiacanit;fedhæc qdemexipfopaulopoſt demoſtrabimus Platonis& húcex
ponenciú,necnonaliorephilofophoride eiufdem opinione teſtimonio, & ipfiusadducáPro's
cli pbationes,quæ Platoné cælum exquatuorelementis uniuerſumuelle cóponiconfirināt.
illudueronunc primúppendédum,firatioargumétum afferentiin orbēcælum uolui,pbas
bilépbeat,& alteriusipmaquatuorſupponielleſuþæ.Ariſtotelisargumentationes,quæcce
lumellecorpusaliqdquintupbareuidetinhis,quæ aduerſusipm differétur, fi Deo placue
rit,ſpeculabimur,nuncuero tãtum ſolūro indagabit,an pugnātia Plato fuppoſait ex pluri
moignecælúelſeaflerés,ipfi figurārotüdam & motioné circularem ,uelut ppriâtribuens.fi
igiť neceſſitasaliquaexroneeuidensappareat,cælú in orbé moueri afferenti, & ipm aſuba
quatuorellealterú fupponi,neq;ita rõni confentaneum ,qd fæpedixi,quæ palā,& abfq ali
obſcuritate aPlatonedicta ex aliqbus incertis coniecturis, gnon dicta ſunt refellere,acfiqd
enitédum ſolum ptinaciter ueritatisamore fuppónibusrefiftendú,at certe ueniadanda Pla,
toniscultoribus quieữa feipfonódiſſidere quisueritasaduerſaria ſic pbare nituntur ſiuerű
euidentereſſe apparuerit,&exquatuorcælum coſtare elementis &naturacirculouoluironi
conſentaneum eſt,utftatim ,eum ,qui arguméta compoſuit,ſophiſté cognoſcamus,adid,qd
modoapparet,non pueritate rõnesuiolétascóficere.no.n.eúqui ita adumbraremanifeſta
ſunt,caliduseſt,ignorareueritatčarbitror,itaq Proclohocmodo argumentatio pcedit.
Quod vt animal,motu moueri cælum circulariPlato vult, non anatura,fed ab animahacipſıfacta
motione, es q in omnibus animalibns ab anima ipſis,vt animalibus non ſcăm naturamdatus
eg tributus motus; & q neq; figureanimalium differentia, ncq; motus ex differenti,
bus, eg neque exipſis elementis compoſita eſſe eorum corpora dicere nos
compellit... Gap. II.
Otum aſſerit Plato,múdoDeum tribuere rotūdi corporis pprium.circulo inạt cælum
mouet,ab his,quæ in rectum ferunt,corporibus,igne,aere,aqua,&terraalterum.hog
enim grauiadeorſumfurſumueroleuia ferunt.neqz leue igiturinqtcæleſte corpusneo grae
uePlato exiſtimauit.fed ficæleſte corpusPlato ſimplex,aut inanimæeſſeſuppoſuit forte&
ſi minimeuerű, pbabilitatem rõni in elle concedemus.cöpofitum qdemiſm exelemétis eé,
fi &plurimõignis participet,anima tamé pditum , & efle aial,atqabaia moueri,motum ,qui
inorbem eſt,pprium aſſerere,& fcdm natūrácælo ineſlenemini incertū puto.non qua cor,
pusipmeſt perſeſine aia,quæ ipfiineft intellectum ,fedquaaialeft,abaiaipſiinſita:leuium
uero
 Contra Procluin 74
uero in locum fupiorémotus,et ecótrario grauium noaiatore,fed inaiator motuseſt corpor:
nullodelcctu ſolo inſito eor ,quæ ferunt,impulſu.& non rarocontingitmotum , ut aiali ali
cui inelle ſcăm natura corporiautéſubiecto non ſcam naturam inefle.et.n.aialia,quæ apud
nos ſunt in obliquum mota ſcđm naturā,utaialiamouent,elementor uero nullius,ex quib?
corpora ipſore conſtituunt neq ipſius compoſiti in obliquum ſcảm naturaeſt motus.Com
- poſitore.n.motusuires ſimplicium ,quæ in ipſispualent,ſequunt.cum utinanima,no utaia ,
lia,mouenf'.cum.n.grauiaelementa terra,& ağin compoſitis corporib ?abundét,natura ipis
nita ineſt deorſum latio.quare aialium in obliquum abaiaeditusmotus no natura aíaliumineſt
corporibus,etquæ augent aiator corpore,ſurſum auctionelata ,&uolatilia tota ſcdm letos
taexloco,quideorſum eſt,ſurſumtrállata,utaiataeiuſmodi ſcảmnaturāaguntmotū,utuer
ro terreſtria&grauia contranatura.quid porro aliqs diceretde plantis, quæſolis reuolutione
: unacircúuoluunt,quæexmotusnoiscómunioneheliotropia appellant. qualis.n.nobis íns
deant,ſimpliciú corporisſcăm naturâhuiuſcemodieſt motus,ueligiturneceffeethæc abele
mentor natura alienaeffe,pptermotusdfiam ,uel fiqdemaliuseſtcuiuſg corporis pter p.
priâ naturā,utinanimis motus,aliusuero utaiati abaialiinfertuspotentia ,& cælu Platoani
matum eſſe & abaiamoueri uult.Planum itaqziplimotú ,quiin orbé eſt ſcảm natura,utaía,
titribuere.Si.n.métispotiffimüeſſe afferitcircularé motioné,&ut Plotinus inqtinorbéideo
mouetur,quiamétem emulat-planum abaia in ipmmanare ad imitationéačtionis,quæeſt
ro ipſius itellectus,quæ ſuấmouet corpuscircularemmotioné uelle.non.n.abfqz aiaſcămfolú
ony rationis expertem & naturalemipulſum motionisaliqscoſentanea rõne corpus inanime mé
tem æmulari ſuſpicaret.iureuero &figuræinquitpprium circularé motum.eteni cuicüqz fi
33 guræaialisaccomodatus abaia,quæ ineſt,impertietur motus.unde uolatilium alius,& terres
triú,& alius aialium in aquisdegétium motus. &pariter uolatilia,etaquatilia ſurſum , deors
ſumgacin obliquú ferunt.terreſtrium ueroaliterqdem pedibuspdita,fecus uero quæ pedis
buscarent,mouentur.quid igituradmírādūſi& cælumad corporisrónem abaia mouetur.fi
quidem & magisadaiæcorpuset facultatum róneipm conflatum &conformatum ac motī.
quemadmodum&in reliquisoibusaialibusformatio corpor ,etinſtrogeapparatus.non eni
iuxta ſimplicium ,ex quibusconſtataialia,diſcrepâtem fubftãtiam ,ſed penes differentes uira
tutes aiarum ,quæ inipſisageredebét,anaturæ artificeadminiſtrātur,ut&in ſexta nopaucis
oſtendimusrõne.Si igitur figurarum difcrepâția ſubſtātiximutationemnon efficit.Dico ue
ro ſubſtáciæ ,quaabelementis exquibus aialia conſtituta ſunt,habet.non igitur aiatorūmos
tus,qui ppter figurā factus eſt,noscorpora ipſor alterius eſlenatura dicerecoget.contingit
igitur Platoné cæleſte corpus,ut aiatum ,&circulo ſcảm naturā moueridicere,&ipm cómu.
nium elementore naturæ effe fupponi.Præterea fiomneaial locali abaiamotu aliquomoues
tur,uolatilibus.n.uolare abaia eft,ctnatare aquatilibus,etſerpere,ac crurib° moueriineſt ter
reſtribus,eſfe uero cælum aialafferit,Plato,planumettnotum abaia fieri localemipficonces
1 det,nullum.n.aial,qd'abaliquo motu nonmoueaturlocali,inuenitur.neq qd' hocfit priuas
tumaial.cælum uero nullo alio localimotu,quá in orbémouetur.igiturhocabaiaſcđi Pla
tonem mouebitur.Si uero abaia circulo mouetur,alteruero eſtabaia æditus aialium motus
abeo,quieſt in ſitoatqz innato in pulſu,et conatu utipfor inanimiscorporibusinfito.no ita;
quemotum ,quiin orbé efficitur,cæleſtis corporis naturaléeſſeexiſtimauit Plato,fed abanis
maipfiaccedere.undeiple in aiæ genitura globokecæleſtium motus Plato aiæ corporis aps
plicuit,ut ex ipſis Platonis uerbisediſcerepoſſumus,motum.n.inerrātis, quem eiuſdem uos
catetmotú interiorem ſeptemerrātium ,quem alterius nuncupauitſeipſamaiam Platonedis
ceremoueri.et d'alferit Ariſtoteles,utcæli lationesaiæ ſint motus.Siigitur apte intellectiua
effe afferit,et incorpoream uniuerſiaiam Plato -iplicans ueroipfam ad cælum ,cæleſticorpo
rismotus,locales cum ſint motus,ipfam dixit moueri,anima uero cumincorporea exiſtat, ut
motu,quieſt ſcđm locum ,moueatur,fierinequit.cæco etiãputo manifeſtüelle more doctri
næallegoricæ ipfam ,quæ ccelo cauſaeſtmotus,moueri dixiſſe,quæın ,ineffectu per ſimilitu
T is
1
 De mundi æternitate
dinem infunt,cauſæ exemplariter adſunt.formaenim domus,quæeſt in ædificatorisanima,
exemplar eſt domus, quæ ex lapidibus extructa eſt,ex hacenim ratione& Plato cuncto
tum ideas eſſe ſuppoluit .
Quod ex ipſis,quę naturæ quadrant,rebus conceßit Proclus nulla neceßitate cælum in reétum moueri,
eg ſeſcăm Platonen plurimo conftet ignc,fed fiueab anima circulo aliquis ipſum moueri
dixerit,fiuevt corpus inanimea natura ſcăm rationem circulo mouetur,
cum confert natura elementorum. Cap. III.

Ed ſiabanima,nõnatura circulo cælummouetur quiseſt cæleſtis corporis naturalis mo

tus:

rum utro @ exéptumeſt,ipfenobisProclus inſtātiam foluit.decima.n.allerit rationeutiã co

gnouimus,qd'mundiunumqđqelementorinſuouelmanet loco ,uel circulo mouet,tūc.n.
in rectumouetur,inquit,cum in luonôeſt,in illúceleri nitenspficiſcimotu.Siigitur in ſuo ſin
gulum coliſtens loco,uelmanetimobile,utterra,uelcirculo mouet,&nóin rectú ,utæther,&
quipmotium fumicates,aer.compoſitoreuero unumdo corporeelementi,ex quocoſtarplu
rimo,illius locú occupat.ut nfa corpora,quæ terrea funt,in eodé,quiterræeſt,ſunt loco,coes
lum ueroexplurimo,coſtareigne uoluit Plato,exigneinquam ,tenuiſſimo, & puriſſimo, igni
uerolocuseſ ſcam natura,quieſt ſupmus,in quo eft,& cælum ,& cælu ppriú obtinuit locú,
quem occupās circulomoueť.Siigiturabaiacircularis ipſi acceſſit motus ipm uero nulloa
ſuamet natura moueť motu,ſcảmnaturā uidelicet manet,&non moueturinrectum , quaſı
ſuum adeptum locum . & motus,qui in orbem eſt,ut animali ſcăm natura ineſt.ſi natura,non
abanimacirculo fertur,& fi ſitenumerocorporú,quæ ferunt in rectú.tāſ in ſuo exñs loco,
quoniam corporum ,quæin rectum feruntur,nulluin in rectum moueri ualetiu ſuo, & ſecun
dum naturam conſiſtensloco .
Quod eg ſibiipfiaduerfatur Proclus, &co g, circulo mouetur alterius aſſerens cælum eſſe
Subſtantia Сар. IIII .
Vomodo igiťrurſus Proclus,poſtPlatonis pprias enuntiationes rectepoſitas, cótras
Q rias his uoces emittit.fi.n.neceſſe eſt cæleſte corpus,eoqd' ipm ſolumnõin rectâ, fed
circulomouetur,acorpore ſubſtantia,quain rectum ferunt alterumeſſe.loliſitenumero,
inrectum ferunt,corpore,& infuoexiſtens loco,in rectū pfecto ipm moueri céfuit,quomo
igituradhuc illa in ueritate ſibiipfioratio coſentiet.elemétore in ſuo nullum cöliſtensloco in
rectum moueri,fed uel imobilemanere,uel circulo ferri.Si uero illarum rerumnaturæcógrus
enter colentit.necßın.terra,neg aqua neq ignis,neq aer,cumin ſuo extiterintloco,in rectum
mouétur,niſi impulſa abeodé diſceſſerint,neq;cælum igitur neceſſe,cum in ſuo excitit loco,
& ficorporum ,quæ in rectum feruntur,natura exiſtat in rectum moueri.
Quod ficri nequcat, vt cælum in re &tummoucatur,og ſtſcăm Platonem plurimocóftet igne. Cap. v.
On modo noneceſſariú ſed &eſſe nequit,& fi naturâ habcat elementor ,utin rectumfe
n cælum ,elementor.n.nullum ,neqtotú ſingulum ,neq pars,cú in fuo,& per natura
Norat
ineſtloco,in rectú motū apparet,n6.n.aliter in rectum corpora,niſialoco ,quiipſis naturalis
eſt,abſceſſerint,inſito,innatoqz mouent impetu.unuqđq.n.in loco,quiclt einaturalis,quaſi
in hoc faluet,manere appetit,acui opuseft,uta loco,quinaturaliseſt ipſis corpora trasferás
tur.quéadmodúaqua,& terreſtriacorporaquibuſdāmachinis,uel öſtantiori uirtute ui puls
fa ex loco inferiori,ſuperiorem capelluntlocum ,& igneus ſpiritusin nebuliscócluſus,& cong
défationecomphenſus in locum inferioré ,quieftcoira naturā,iaculatur.corporatñex ſuolo
comota in illum motu recto tãğin ipſofaluentur lata naturalinixu feruntur.liigitur & cæ ,
lumn inloco naturali eſt,cú Platoipmexigne coſtareuult, & igne maxie tenuiſlimo, & purifli
mo,ut &Proclü nonhæcnegātem in his,quæ ſequunt,adducemus,unde& ſupmamomnių
occupauit
 Contra Proclum 75
occupauit regionem.fieriigitur non pot,utipm naturali impetu motu moucatur recto.mo
tu.n.in rectum ſurſum ,utmoueatur,fieri non por.extra.n.cælum nihilefle , & Græcur ſapis
entes fatetur.Si uero deorſum moueretur ab eo,qui einaturalis eſt,locoabelle necelle eſt. led
nullum elt corpus naturalialiqua potécia,anaturali,qďablit,loco.cúcta.n.naturaliter eéap,
petunt.unumado uero cum in locoexiſticnaturali,elimaxime & cóſeruať.ut anaturali cors
poraabſint loco, ui, utdixi,externaopuseſt.quareneqcælum ,& fiigneūſit, ablq aliqua , 5
extrinſecusfit,in deorſum mouericontingit.neqz oino ſurſum ferri demoſtratúeftigiťcælű,
& ligneæ ſcam Platoné ſit particeps naturæ ,qd'in rectú,ut moueatur,fieri nequit.
Quod nulla neceſitas eſt propter hoc ſolum ,quia circulo fertur,eſc alteramab elementorum nas
tura cæleſte corpus. Сар.. VI.
Væomnino neceſſitasobhocipmſolum , qdin orbem mouetur cælū,ſtatimiſm alte
Q riusaquatuorelle naturæ fupponi.ſi.n.totusignis,dico quidéæthereum corpus,qda
dern Ariſtoteles úmľnečupuce núcupauit,circulomotum manifeſte,& noin rectum apparet,ut
fiunt in ipoaffectiões demoſtrantcometas aio, & filia.uidétur.n.oriri,& adoccalum tendere,
& inorbem unacúcælo uehi,nullusutiąppter hoc,abelemétor ipm natura eximat.ipa.n:
eſtelemétaris ignis tota,noitaqz rônicolentaneum eſt.cælum ,quia in orbé,noin rectum mo
uet,non elementore,fed alterius ellefulpicari ſubſtātiæ ,liue ipliuscorporiseſſe,fiue abaia,
in ipfoeſt,eiulmodi uo'uerit inelle motu.utigitur totus ignis non anaturali,in orbē,in pulſu
mouetur.fed unacum cælo cötinéticircúuoluituræque,acq aqua, quæ intramachinationes, /

una circulo machinationibus circúfert ,& eft ipliigni ſupra eiusnatura,eiuſmodi motus.ita
&cælumna pltātioriuirtute , &incorporeain orbe reuolutus,& eiuſmodi,quo ciet,motus,ips
ſiusnatura excedit,corporis,hacdecauſa ,utalteriusſitſub.tātiæ cælunulla cogitur necelli
tate,niliquiaab incorporeanullo intercedétemedio mouetur natura ilto ueromedio,quæ in
tus iunt,circulo qux tēruntur,eiuſmodifruuntur motu.& id merito , & ſi materia genere una
cunctiscopolitis lubiciturcorporibus,quatuordicoeleméta,fed qñ forma aliaeit pſtātior,
alia ut auri, uel ferri,& copoliti hois,uelcanis,ad ronem tñ formarum pltantiæ ,natura,& ele
mentor puriore parte in copolitor generationé cligit.cæleſtisuero corpis forma cunctog
pſticitalior formis,necellarioquidéipſamı elementor puriflimā uelutHorem ptemmate
tiáformæcæleftis corporis fubiici.qiñigitur& fcdin materia& forma cunctis q coplectitur
cæleſte corpus pltantius eſt.ideo lögulinæ uitæelt,& ut maximeaffectionibusliberumerito
01 & primum eor quæ intra luo cóplexu tenet.aio quidéignem totū & aerem qui motium ſups
uolat cacuminacircularis particepseſt motus, & hinc fit,neq quæintra,neq quæ extra, quia
uoluuntur inorbem naturæ lint quintæ ,neq;cælum .
Quod ex principiisPlatonis,eo ex quibus Proclus tradiditgenerabileeffe es incorruptibile. Cap. VII.
. Emoſtratumigitur,neceſſarii nihil efle,eo qdcirculofertur,abelemétor quatuor natus
a alienum ,atqextraneu cæleſte eſſe ſuſpicemurcorpus,ex hisipſis& cælum ſcấm Pla
tonem coſtitutum eit.inelemétis uero cötrario cal dú,& frigidum ,ficcum & humidum ,neq
nõreliquæ ſpectāturcótrarietates.generatiocs uero, & interitus ut Proclusin his diſſeruit,co
corpuscæleſteeſſe,cum exPlatonis
trarior ſunt.generabileigitur& corruptibile per natura
principiis cum exipfis, quæ a Proclo data funt,neceſſe eſt,ut igitur& in ſextaid ratione plas
cere Piatoni pluribus demonſtrauimus,& fi Dei uoluntateindiſſolubileipſummancrelup
pofuit,immortalitatem rediuiuam adeptum :
Quod falfum qi que generantur, corrumpunturnon esſe mundi partes in quo quod partis pars
neceffe vt @ totiuspars fit. Cap. VIII.
Onſiderareuero, & quæcófequenterin róneponuntur,dignum cenſeo,quo ipfaProclú
Сеeuidentiaimpulitmúdi elementa cumpartibusgigni,accorrumpi facere,in quibusin.
 De mundiæternitate
quit.fiuerohæc cum partibusgenerātur & corrūpūtur,deinde qneceſſario fequitur ſentiés,
cuiuspartes generabiles etcorruptibilesſunt,generabileet corruptibileipmeffe neceffe eft.
paululú pgrellus ſuamet deleuitpofitioné.inquit.n.qux utcúqz gignunturet intereunt mū,
diabſolutiones & effectus,nopartesdiis,quiinipſo lunt,amundoparticulasmutuo accipié
tibus,ut rurſusreſtituenda,utinquit ille.liigiturutcūæ quæoriúturetintereuntno mūdips
des ſunt,nõitaqz elementor partes,et ipfe eor:quæ gignuntur etcorrumpunturmundi ſunt
partes,fiuero elementog partesgenerabiles et corruptibilesnõſunt mundi ptes,nullaeſteles
métiparso nógenerabilisetcorruptibilis ſit,nullaigitur eleméti pars totiusmundieſtpars,
fedfingulú quodą elemétumeogaliudnihil eſt cunctæſuiipfiuspartesfimul coſiſtentes.
non itaqz tota ſuntmūdiparteseleméta.atquiet ipfe Proclusin hispreseſſemundi elementa
aPlatone ſumés falſuseſt.Si igitur mūdi partesſunt eleinéta etelementor partes,et ipſe tos
tiusinundi.quéadmodum.n.coramanushoiseſt pars,ita uidelicetetmanus psdigitus totius
hoiseſt pars.unotñ deficientedigitohoiscorpusmancum et nõintegrūeſt, atquilinonpris
parset totiusparselletpfectouno deficiente digito totum corpus non cſſctmutilū,& inmú
doigitur.Siquidépartesmundi ſunt eleméta,etelemétor nempepartesmūdifunttotius ps
tes & ſecus.fielntor qđqaſuis expleť partib”.itétotus múdusatotis expleť cłntis, ptes ergo
eľntor mundūrepléttotú ,qcuiulqzexpletiua,eiuſdé ptes ſunt elntori ergo ptes toti' mundi
ſunt ptes.no.n.iudicat neqzmagnitudie,neq puitate partes.ut.n.ædium psuelełntú lapis,fi
ita ceciderit,qui denú eſtcubitor ,ita &qui uniuspediseſt,ædiuparseft. & ütlignum & uige
num ſit cubitog nauiseſtpars, ita & q uniuseſt pedis in ipſoauté mundo ut inerrantis glos
busmúdicſt ps ſic& inerrantis pars utcanis,uelaliaquæuis ſtellarú.quæ in ipſo funt mudo,
funtmúdo,totiuseſt mundi ps.liitaq; & totaterramúdieſt ps, & terræ pars,ut olympus, mú
dieſt ps,quare & olympips,mundielt pars,& nõdiſſimilisin reliquis rõelementis.Siergo ele
mentorpartes mundiſunt ptes,cunctor autéelemétore partesgenerabilesfunt, &corrupti
biles.lunt ego nonnullæ ex mudi ptibus quægenerabilesfunt & corruptibiles.fiueroid, non
pfecto quæ quouismõgignunt,& corrüpunt múdiopa,& nõptesſunt,utaſſeritProclus.
Quòdin contradictionem Proclus vbiq;l incidit, quæ quouis gencrantur, eo corrumpunturmodo non ci
affercns mundi partes,fed effectus in quoq; & Plato clementorum partes generabiles, & corruptibiles,etor
tius mundi particulas effe afferit. Cap. IX .
Is igitur demöftratis nemini dubium eſt,quin ipſe ptinus contraria Proclus ſibiipfiſup
poluerit,ac contrarioz euitaret,accötemplatu dignú quopacto rónibus utauétis agita
tus contrariis inſtareuripiifluat incontrarium , &qdem quæ eŭueritas fatericompellit, hæc
rurſus,dum a ſe ppoſitum fallam cõcludereintétionem pleuerat ,edé tollit,acdeftruit:dicens
enicæleſte corpusabelementognatura eſſe alienú,quianeqz ſurſum ,neq deorſum mouet,
proinde ingenerabileelle& incorruptibiledemoſtrare appetés,neceſſario fatetur generatios
nes,& corruptionescôtrariogmutuas efle,& ſcđm naturã cótrarior motus elle contrarios,ut
ignis,& aquæ.hæc.n.contrarios hñtmotus contrariis ac corruptiuisinuicem qualitatibusuto
cătur,atq;deſignātur,ignis nãq;cum ſit leuecorpus,ſublipeta,& calidus, & ficcus,aqua auté
grauis,& deorſum urges,frigida eft &humida.ex quibuscontrariis calido & frigido,licco,&
humido rerú naturaliūgenerationes, &corruptiones fiunt,qñigitur cótraria eleméta con
trariis participatia ſint facultatibus,ideo hæcpofluntcūgigni,cum corrumpi,inqt Proclus,
cælum aútingenerabile &incorruptibile,quafiabhacelemétozenaturaalienú, & q nullius
particeps fitcótrarietatis:dicensuerooia acuelut dubitandoæſtuāseo quod necellario ſes
quit ſimul inſpexit.Partes.n.mundidicoelemétogicumgenerabiles,& corruptibilesſint, &
ipm generabilem eſſe,& corruptibilé neceſileeſt,ſtatim ppriā ſuſtulitpoſitionem.Hæc.n.ele
menca,quæ gigni,& corrumpicóceffit,pgrediens ptinusinquit,iplaper ptes gigni,&corrus
pi totauero Icảmnaturā elle,& deincepsplanius ipla afferit ingenerabilia,& incorruptibilia
recte id ante factuseſt.hæc fcribés ato huius câmaſlignautit lufficiétiſſimágenerabilia,ideo
1
 Contra Proclum 76
&corruptibiliaeſſe,qacontrariispditaipla ſint qualitatibus,quæcūgenerationis,tumcorru
prionisſunt caufæ ,q ingenerabilia funt & exptia interiusptibuſqzgignant,atq corrūpātur
folis nepbabilemquideacciditcauſam ,qmneæpotuit,ſednea pbacionem aßipſa accepit
euidentia.non.n:q funcnöcorruptum iá &incorruptibile elleneceſſe eſt,non moptes,fed
totaiplaelemétacum generabiliatum corruptibiliacum paulo pgreflifuerimus,demoſtras
bimus,nuncaūtſapiensProclus,ut mundūgenerationis et corruptionis exptem eſſe demon ,
ſtret,abeo ,geuidéter apparetgenerationes etcorruptiones cötrarior effe lumit.ideo et eles
mentaetgignietcorrüpi pñt,noautécælūtaqnulla ineo inſitcótrarietas , fentiésuero , & ita
itiuniuerſum generatione etcorruptionē induci,cum.n.uniuerſiptesgenerabiles , et cortus
ptibiles,et uniuerfum generationi,etcorruptioniobnoxiū eſſeneceſiecſt.dico.afferéselemé,
ta ſcđm partes folúetgigni,et corrūpi,cor aucétotum igenerabile ſingulúcé eticorruptibi,
lé,& poluit.ſuſtulit.atquigenerationis ctcorruptionisin totis elemétis,pindeac in ptibusca
fpectat,dicoquidēcôtrarias,atą.corrūpentes femutuoqualitates.etitaefle mūducolligitur
corruptibilem.Si.n.nulla elemétips ingencrabilis, eticorruptibiliseft,cú cx hisipfis cũ totū
elemétum cũuniuerfuscöſtitutuseſtmundus,noſane ipfoigcnerabilis,et icorruptibilis eſt,
ftatim potétia etelemétorptesfieri,accorrumpi pimic.inquit:11.quæquouis mõinūdiopa,
et effectus,noptesſunt.Planum itaq elementoriptesquasquidé gencrabiles,etcorruptibiles
effe rerueuidentiã fequens no negauit,etipſas mundinopres,fedeius effe£fusefíc uult.Siigiť
nullaelementipstotiusmundieitps,qmoninesgenerabiles funt,& corruptibiles,neceſſe eſt
uel negelemnétaeffemundiptes.tota.n.aqua,et tota terra nihilaliud ſunt,niſicunctæ lux par
tes:æqueaer etignis.cotinget quaseſſemundiptes confeſſuseſt,has rurlusppterfuas fuppo
nes,eiuſdem ptesnoneſſedicere copellitur uelliquidé totaclemétamundi ſuntptes,& partiú
partestotius elſeptesdemonſtrátueft:nihiluero qdefteor quægignunt etcorrüpunt mūs
dieſt pars,igiťneqelementor: partes mudiſuntptes, ſinófuntmundiptes,noergopartium
pres mundiſuntptes.ſienim ptium'mundierāt pres,pfectoettotiusmundiſuntptes.clemés
tor itaq3ptes nöfuntelementorptes.talenáq; tallum.idem.n.a feipfo ipeditumcoarguitur,
quid,ucin hac re multasſim ,opuseſt,dillerens.n.Proclus quæ quouis mogignunt mundief
fectus,nonptesſunt, et elementor ergo ptes,mundieffectus,nopresſunt.ftatim Platonisdis
ctioné,quæ ita habet;fibifamiliaré faciensintulit.aliis,quiin ipfo prículas,quasamúdo mu
tuo accepe eidem rurlus reſtringéda, inquitille:Si igiturmundiſuntpticulæ ,quæ ad corpo ,
rum generationé a Diisqui inmundo lunt,ſumpta funt hæ funt elemétor ptes. quas quidé
generabiles etcorruptibileseffe abeuidéterapparétibusProcluscófeſluselt.elementorigiť
partescum ſintgenerabiles, & corruptibiles,mundiparticulæ funt,ut Plato dixit,nec proclus
negauit.Siuero quouis mó quæ gencrabilia etcorruptibilia ſunt,mundi effectus,acopera, &
no partes ſunt,igit elementor ptes,mundiopanon ptes.erantuerohæeædé &mundipartie
culæ, elementor, igitur pres,etmundiparticulæ funt,& item non ptes,fed opa, & effectus, at
atidem'eiuſdé ſimul,& fcdmidem ,et utparticula ſit,etopus,fieri nequit.q.n.particula cui”
eſt particula huiuseftcopleciua,uthumanicorporisdigitus.effectus auté,etopusnoeſtex
pletiuum eius,quiſuaabloluit,acpficit ſubſtanciā.non.n.domusædificatorescóplet ſubſtās
tiam neq $ genitum eſt,natura.quæipmgenerauit,ut patrisſubſtātiæ,nóqua pater fed qua
hõ, filiusnon expletiuuspfectiuulue eitparticula quidé incontinuis unacum toto unit.Di,
gitus una cum toto copulatuseſt hoie.opusauté cumabſolutum eſt,abeo,qui pfecit,maxie
legrégatumeſt,utafabrolignarioianua,eta generatum eſt,anatura generāte :noitaq gps
ticula alicuius illiusipfius ſimul,atq; eodemmoetopuseft:addidiautě fimul,et codé modo,
qm infotusgeneratione a patre,uelamatre materia fumptautſemen,etſanguis menftruus,
particula forte coge,quigenuerunt,effet.ſed nó ſimul, &codémo,etopuseſt.neq;cum factus
pars facta eſt.corrupta,atqzin illiusnaturā tranſmutata,abſoluentisadhuc particula remas
net.quare ſimundi particula,elemétox partes,non ſaneeteius funtopa,at quæ ut uisgignú
tur,etcorrumpunt,mundi,utProcloplacet,opa funt-elementore itaq partes,etmundifunt
 De mundiæternitate
opera ,et iténon ſunt ipfusopera.Secus.etfiin quibuſdāeuenirequiſpiánon negaret,eiuſdé
eaſdemeſſe partes,etopera,nihilminusetiáficincötradictionéProclusincidit.fi.n.elemétos
rum partes,ettotius ſuntmundi particulæ ,concederet ueroeaſdemetmundi operaelſe.Plaz
num quatenuspticulæ funt,enuntiationem Procli,quæ dicit,quæ quouis gignunt ,&corrus
punturmononeſſemundipartes,forefalfam ,quãobréeaſdemetmundiparticulasutPlato
his ſonatoratio,quá citauimus,falſuseſt,etitem ſuaeſſe pticulasſuſtulitenútiatiôe.quoergo
pacto Philoſophusſe nõaiaduertita femetipfo incontradictionú circúactum ,anquiafalitas
cæca,quæ necleipfam ,necueritatem proſpectareualet.
Quod ſipartes gencrabiles funt e corruptibiles , & totum generabilemeffe es corruptibilem necese
eft,& propter hoc en clementorum tota e totum mundum generabilem eleeg corruptie ,
bilem neceſſe eſt. Сар. х .

tes,optime cognoſcenscuiusptes generabiles pfecto,accorruptibileseſſent,etipm eéger

nerabile,& corruptibile neceſſe elle poterâqdem &plurimosalios,quiin philoſophiaſplés
dide uerſati ſuntadducere idipm aduerbū allerentes,cuiusnépeptesgñabiles, & corruptibi
les & ipmgenerabile,& corruptibileneceſſariüelle.atadhuius fidem ,& pbationé,ne faciam
longius,ſatis rónem fufficere arbitror.Si.n.pars aquæ nullaeſt,quæingenerabilis& incorru
ptibilis ſit,totúantéaliud eſtnihil,quâ cunctæ ſimulptes,quopacto,cuius nullaeſtps, non
fit generabilis, &corruptibilis,ipmingenerabile,& icorruptibileeffeualeat.q «n« pprie inges
nerabile,& incorruptibile,idemad numerum eſſe neceſſe eſt.nullum uero elementor adnus
merúidem manere pot.oibusipfiusfubindepartibus abolitis,etaliis qbufdā inſupæditis.
enim & prius diximus,quéadmodú nõeadem eſt adnumerum nauis,quæ ſcămcarinam mu
rata,téporis pgreſſun totamutata eft,& exalia,aliafacta.ita,neqaqua,quæ nūceſt ,eadem
ad numerum eſt,cú ea,quæ ,utſic dixerim ,antetriaannormillia fuit,uelitécum ea,quæ lon
go poſt téporisinteruallofutura eſt,oibusaquæ ,quæpriuseral,paucibuscorruptis, &eius,g
nunceſt,rurſuscorrüpendis,nec in cæterisdiſſimilis eſemétisro quomoigiť totā elemétorý
molem ingenerabilé,& incorruptibiléeſſealleremus,quæ nuncnon adnumerūſempeadem
eſt, ſed neß ,quiaqnuncex totis elemétis aggregatum eſt,nocorrumpit,ſed ſcấm fpémear
dem manenteleméca,huiusoſtenſioeft.& oino un totaelementa nocorruptairi. neceſie.n,
eſt quãdiu munduseſt,mundielementogex qbusmüduscóftat,ſingulum totú ſcăm totum
idem fcảm ſpem cöſeruari.ct.n.quouſq; domus manetdomus,oportet etea,ex qbascoſtitus
taeſt,ſcảm totum eadem manere.eadédico lapides,ligna,& reliqua,quisſcăm ptescorrums
pant,ſeu lapides,leu ligna,utetin ea ,quæ hacöceflit,rõne demonſtrauimus,etin qua reerat
Socrates,neceſſeerat,&huiuspartesſcđm ſpém cóſeruari,carnes,aio,et ſanguinem ,& oſla,et
reliquasparticulas,quis partespartim interierāt, partimedebant,quadoqdemhoiesingene
rationeetcorruptioneiugiterſunt.no,quia nunctota ſcăm ſpémeleméta non corrumpútur,
huiusmūdum no ſubiturum corruptioné iddemoſtratioeft:at ſidemóftratio niteret ratióe
nullam in elemétis genituræ ,et interitus rõnem ineſſe idpbaret,nunc cötraeſt.cúctarű para
tium corruptio,etgeneratio,et totius ſcđm numerü mutatio,& qñcontrariis,ac ſe mutuo cor
rumpétibusinformantqualitatibus,cúelementoreſingulum ,cúexhismundūcoſtitutu,ges
generationes corruptio
nerabilia,et corruptibilia dicere nos copellit contrariornãq tum tū
nescontraria uero qualitateshñtiacontrarias.oia elementa contrariisdeſcribunt glitatibus.
totaergoelementa generationi,etcorruptioniſubdunt.Sifia.n.ſuis totaelementafuntparti
bus,cuiusnão aquaſubæ eſttotaeiuſdem eſt, &hæcaqua.Humida.n.&frigida , & tota eſt
& aquæpars,pariter,& totus aer,& eiuspars ſcăm naturā,calidus.& humidus.ignisſiccus,&
calidus.terra item eodem mó ſicca, & frigida.liigiťexdem qualitates,quia cótrariæ ſunt,cur
elemétoxptes generant& corrumpunt ſunt caufæ ,eædem uero ipſe qualitatesimutabiłr,&
reliqua informāc elementoremolem ,non ſecusatą ptes æqueergo,ac partes,&tota & genes
rabilia ſunt,& corruptibilia.corruptionisqdemcaulas dico cötrarias facultates:quæ in parçi
bus,
 Contra Procluin 77
bus,atq in totis ſpectari elementis:quæ fortitiopartes gigni, etcorrumpidicere,nõitemtota
quomodo uero nõeadem cum partibus& tota patineceſſe eſt,cum in utriſq & generationis
cauſa ſpecteľ , cum aút tota clemétagenerabilia eſſe,& corruptibilia demoſtrata fint,& exip
fis conftitutum mūdum generabilem elle,& corruptibilé neceſſe eſt.fierináą neqtuthisdes
letis, ex quibuscóftitutus,coferueturmundus,elementis.n.exquibusq&q conſtat corruptis,
& iöm corrumpi neceffariú eſt.cuiusigiť partes generabiles & corruptibiles funt,etipm ges
nerabile. & corruptibileeſle,neceſſeeſt.qñ &tota eľntoge molesgñabilis,etcorruptibilis,p.
indeet gex his cóſtitutuseſt,múdumgñabilé eſſe etcorruptibile ex dictisdemíauimus.
Velut repetendo rurſus,quoniam falſum , quæ quouis generantur eg corrumpunturmõnon eſse mundi
partes, et elementorum partes es totiusmundi eſse partes. Cap. XI.
Prouerli m ueroiā quæ
clupartes quouismodo generatur,et corrumpuntur ridiculepõeſſe aſſerere uni
paucis oſtendimus.nuncrónem repetentes hoc modo demoſtramus,in pri
misigitur ſedmipm ſint,coſtituta exelementisaialium corpora ,opera et nopartes eé uniuers
1.Hæc.n.aDiis,quiin cælo,fieri inquitPlato,a mūdo particulasmutuatibusut rurſus eaf
dem eidem reddát.elementa uero parteseſſemûdi,etipſe nõnegat.et ſcireoportet qet prius
diſſerui, & elementor partes, quæexuniuerfo in aialium generatione mutuo acceptæ ſunt,ac
ipfas elſe mundiparticulasaPlatonelumensalſerit Proclus.Si igitur ſolacompoſitaerant,q
generátur,& corrumpunt,impericosfallere ratio fortepoterat, & quægenerãtur,et corrum
punt oia,mundi ſunt opera,etnon partes.Siueroipfæ elementor: partesoriune et intereút.
fiquidem uicillim mutant.exaquacorrupta aerefficit,& ex aere uiciſſimaqua,atqzex oibus
oia,planumetelementor partesgigni,etcorrumpi.ſiigiť elementos partesoriunt,etabo
lent,ettotius,ut Plato,etProclus alferút,ſuntmundiparticulæ.nõitaq ,quæquouis ítereut,
etgignunťmodomúdiopera,etnonpartes funt.particula.n.partesmaxie in ſimilaribusqti
tatefola,nonſpeciefecreta eſt nullus uero,mõmere pditusficexiſtimo,quiquãtitateeffe hoc
huius partem.autnõelleiudicaret.Si.n.ianue parseſt hæctabula,& tabuleigiť pars ianueeſt
pars.paruum.n.lignúqua lignüeſt,eiufdé cum maximoſpecieieft ligno.fimilaria quoq;ele
mentaeſſe fatent particula n.totiusaerisſcămipfamaerisnaturāſolaquãtitate no ſubſtan
tia a totodiſtinguiť.pariter etignis elemétariscumpartetotusin naturacoicat.cum accedat,
externaelementisqualitasex mutuamixtionenonin ſubſtātiæipfog rónem refertur, quâuis
enim alia aliæ aquæmifcet qualitas.ipfarum.n.partium aquæ partim dulcia,partimamara,
partimlalla,acextrinſecus hæc,ex terraaq ſubiecta contingut,acaqueæ fubftantiæ noneffi,
ciunt differétiam , &famaqdamefſeignisnimietas & excellus non igniselemétarisabeiscos
ceditur,& in cæterisnon ſecus.Siigiturtotaelementa ſuiscöſtātpartibus fcđm ſpém ſimilia,
totiuşauté mundi ſuntexpleciua uteius partes,elementaergo & ſuor elementog ſuntpartes
expletivetotore,& totiusmundifuntexpletiue,uteius partes,autpriculæ exiſtunt.fi ueroele
mentorpartes,quæfuntgenerabiles,& corruptibiles,mundi ſuntptés,non itaq oiaquægi
grunt&corrumpunt,funtmundi opa,& non partes.Forteueroaccuratiusaliquiseiuſmodi
pertractásin univerſum falfamProcli reperiet rónem.ſi.n.elemétox ptes,& totius mundip,
cópoſitacuncta cóftitutaſunt:quopacto nõneceſs
tes,uel particulæ funt,exhisuero corpora
feeffe, & hæpartes,uel priculasmundieſleiadmiratione:n.dignu puto,ficópoſitoreelemétoi
tumqq,& quæaialium ,& plancar ,corpora,dico particularé ignem &particularé aquam ,
terra,acrem mundiſuntparticulæ ,quæ ueroexhis,quæmundiſuntpticulæconſtituta, non
fintmundi pticulæ.ut.n.ianuæ pars,aio quidemlignum hoc,parseſt totiusligni aiedixerim
quercus,exquaabſcillumeſt.ideo&tota ianuaneceſſario,qualignüeſt,quercus ipſi ps eſt.
ita qdemconſequenterelementaexquibuscópoſitacorpora coſtant,totius ſunt mundi ptes,
& exhis cóftitutacorporaçõpofita ipfiusmundipartes elleneceſſeeſt.
- Quod ipſa animalia,& plantæ acreliqua compoſita corpora partes ſunt totius mundi cum ſecun ,
dum rationcm tum fecundum Platonem. Cap. XII .
V
 De mundi æternitate
S Ecus.ficompoſita corpora, &oinogenerabilia, &corruptibilia mundiopa nonpartescen
erit imperfectus,iperfectum.n.cum quippia eor ,quæ in eius fubamcõducunt,deeſt,impers
fectum eſt.non.n.opus eſſe,uelnõefle perfectú,autiperfectum operiseffectoré reddūt, neq
ſcàm ſubſtantiam ,neq ſcàm ipſum ,ut non rarodemoſtrauimus,efficiendihabitum.nõenim
diſcipulus pceptorem neqznauis nauis ſtructorem ,qui abſolutúhabetconſtruedenauis ha
bitum ,pficit.& liabſoluens,ata pficiensabeo,gabſoluit,opere perficeret nonuteffectrice
cauſam ,mūdum Plato iperfectum eſſeaſſerit,fedqamortaliaineodeſiderantaialia& oés,g
ipfum explent partes,ex quibuseffe poffidet, minimeſubliſtát.ex uerbore Platonis ferieins
ſpicere licet.eſtuera faber ad Deos, quiin cælo iã æditi ſunt,partim manifeſtos,ptim nó mas
nifeſtosdiſſerés in Timãohæc.nucergoquobis dico demonſtrāspcipite.tria nobis genera
reliqua ſunt,eaqmortalia,quibusptermiſfis,cæliabfolutiopfecta non erit.oia.n.genera ani
malium cóplexu nó tenebit teneat autéoportebat,utex eodem neqd abſit,quæ ante effecta
ſint, q Deoruităpofſitadağre, utigiť imortaligñenť códitiõe,ut uniuerſum uere uniuerfű
fituos ſuſcipite,ut illa gignātis,imiteminią uim mea,qiuro ortume uſumeémeminiſtis.co
ſideratu dignúcéſco,mortalib”aialib”.l.ağtilib? terreſtrib?,& aereisnõæditis,hæc.n.dić tria
gña,cælumeéipfectúaſferitPlato,múdūiuxtacoluetudinénuncupāscælum.ita.n. & iprici
pio dixit.uniuerſum cælūuelmūdus,uelalio,quo noiarigaudet,maxiehoca nob noiatū fit.
&i politia.ité qdécælúuelmúdúnoiamus.Siitaq pfectúé cuinullaex ptib'deeſt,ſimor
talia abſintaialia,mundi abſolutio iperfecta.mortalia ergoaialiamundiſunt ptes.li.n.no ex
titiſſent mundipartesmortalia aialia,hisnõeditisnon pfectomūdo parsabfuiffet, quoergo
pacto partedeficientenulla munduseſlepoterat imperfectus,mortalibusnõæditisaialibus
ité ſcitu dignucur non dixitPlato hisnon æditisuos eor effectores iperfectieſtis,ficũnó eſt
opus, cius effectoriperfectuseſt.ſed cælúeritiperfectü ,ideftmūdus.cuncta.n.in feipfoams
pliusaíalium genera non cotinebit,partes.n.a toto, &uniuerfocótinent.totấuero eſt, & uni
uerſum ,qoibus ſuisabſolutam cõltat partibus.Siauté partiã aliquaabeſſet, nöamplius totu
eſſet totü.neq uniuerſum pterea eflet uniuerſum.ſun.ſtatue pes deeſſet nõampliusintegra,et
tota elletſtatua,neq lipopuli aieAthenienſium aliqui deſiderātur totusampliuseſt Atheni,
enſiumpopulus.fiergo faberiperatutmortalia gignantur aialia utuniuerſum uere uniuers
ſum ſit,igit perſpicuum ,ſınõfuntædita mortalia,noampliusuniuerſum uereuniuerſum eé.
itaquniuerſum ,cum partium aliqua deſiderat ,non amplius,ut demonſtrauimus,eſtuniuer
fum.mortalibusnoæditis aíalibus uniuerſum nõeſtuere uniuerſum ,ut Plato afferit.currõni
busme niti oportet,cum liceatPlatonépalapferre,quæ in múdocoplectunturajalia oia cla
mátem mundi elle partescum ſcăm unumqdqipfore,tum fecúdumgenera, & cætera oia, ģ
ſubaſpectum ueniuntcorpora.inipfo.n.Timæoanteuerba,quæ adduximusde múdo, & de
eo,ad cuiusædituseſt fifitudinem ,exemplari,hæcaduerbum diſſeritPlato,hoc pofito, q fer
quit,uidendű.cui'ná aiantiumDeusinfingédomundo ſilitudiné
fecutus fit.nulliuspfecto
particularisgeneriaialium célebimus.iperfecto,necabſoluto perſilis,nungprofecto factus
ergoomne aial,quaſiparticulaquædãeſtſuuein fingulis,Iiueindiuerſoge
éét pulcher.cuius
nerecernat ,eiusfiłemmúdum elledicamus,oés.n.qaio cernant rationeintelliguntaiantes
ſicuthoieshoc mundo& pecudes& oía,quæſub aspectum cadunt,comphendunt,eiusn .
pulcherrimum in rerum naturaitelligi pot,& gexomniparteabſolutiffimumeſt.cū Deusfi
milem mūdum efficere uellet,aïal unum aſpectabile,in quo oía aialia fuæ cognatiouis cötine
ret,effecit.liquéadmodum mūdiexemplar cuncta intelligibilia coplexu ſuoaialia continet,
ita &mundusnos,& alia,quæcúqz funtaialiafubafpectum ueniétia conſtituit,intelligibilia
autē aialia ſingulatim ,& generatim illiusaialis,adqd'exemplar mundns factuseſt,particur
læ ſunt.& nos igiť & reliqua qux ſubaſpectumueniunt ſingulati,& generatim mundi,qnos
ambit ſcảm l'latonem ptesſunt.fi.nuttotum exéplarad totum fimulachrum fe habet,ideſt
mūdum,ita & aialia,quæ abexemplari cötinent intelligibilia,adaialia ,quæ ſenſum mouét,
a ſimulachro
 Contra Procluin 78
afimulachrocötenta ſeuiciſlimhñt quæ igiť utitelligibilia,aialia,quæabexéplaricătinent,
adipm referunt ,ita&quæſenſum mouent,aialiaquæ mundus cóplexutenet,adipmrelatio
nemhít,fiigiťaíaliaitelligibilia,quæabexéplari continent ipfiusfecúdum ſingulum ,& fe
cúdum generafuntpartes.& aialiaergo quæa ſimulachro dico continent'mundo,ipfiusſunt
partes.cöſideraq nonmõaialium genera uniuerſi partes mundi elle aſſerit,fed & fcdm ſins
gulum quodą indiuiduum ,utSocraté, & Platoné,& huncequü,& hunc lapidé,& partesea
dem naturæ cum eo cognationeexiſtentes,ut Platoné audiuimusdiſferétem ,nó extraneas,
& acoli natura alienas.fed qd're uerapter eľntor naturam ,exquibus cuncta quæ ſub aſper
ctumcadunt,cóſtituta ſunt.nunc nos decipit,fub ptextuexponendi uerbaPlatonisalienage
dem certe,& a doctrina illius abhorrentia nobis inſinuás,decrctor eiusreiectione ipm inius
ria afficiés,no.n.ueritatem adumbrare ualet,et uteuidenterapparet,minimeſatisfacienshis,
quæPlatomanifeſte diſſeruit,palamipſum iniuriaafficere uidetur.
Ex Timæo Platonis, q vniuerſus mundus ex quatuor ® ſolisconſtitutus corporibus, cælum vero
ex igne e maxime. Cap. XIII.
Aecquidemhactenus.tos profectoreliquum eſtPlatonisuerba recéſeamus,qbusable
H A coſtituit elementis, deine
quealiquaambiguitate,acpropalā ex quatuorcælefte corpus
ceps&reliqua de eiusopinionealior philoſophor: teſtimonia adducā.Platonisex Timæo
uerbadeclaratiaex quatuor foliselemêtiscælum & oémcoſtaremundum.Propter hæc,neq
duo,neqifinitasmolitoreffecitmundos,ſedunum.ſicunigena cælumeft,& erit.corporeum
auté, & afpectabile.Itéqz tractabileomne neceſſeeſt effe,qd'natum eſt,nihilporro igni uas
cuum uideripót,necuero tagi,qd careat ſolido.ſolidumautem nihil,qd'terræ fit expers.quã
obrem mundum efficere moliensDeus terraprimum ignéq; iungebat.oiaautem duo adcos
herendumtertiumaliqd acquirunt,& quafi nodum uinculumą deſiderat.in medio.n.am
borumeſſeuinculum oportet aliqd cohereſcerefaciés,fed uinculorum ideftaptiſſimum ,atą
pulcherrimum ,qd'ex fe,atąz dehis,quæaſtringitmaximeunum efficit,idoptimeaffequitur
Pportio.quãdo.n.trium ,uelnumeror ,uelmagnitudinum ,uelfacultatum quorumcunqges
nerum cótingit,ut qdmedium ſit,utieiprimumpportiõe,itaidpoftremo cóparet ,uiciſſim ,
que utextremumcum medio, ficmediumcumprimo conferat id,qd'medium eſttumpris
mum fit, tumpoftremum.poſtremauero,& primamedia fiunt,itaneceſſitascogit, utcadem
ſintea ,quæ deuincta fuerunt:eadé auté cum facta ſint,efficit,utoia ſintunum ,qd'ſiuniuer
fitatiscorpusplanum ,&æquabileexplicaretur, neqineoquicqeffetrequiſitum ,unumiters
iectummedium ,& feipm ,& ea,quibuseffet iterpofitum colligaret.fedcum ſoliditas mundo
quæreret',folida autem oiauno medio nunq,duobus ſemper copulent.ita contingitut inter
ignem ,& terrā,aqua Deus,aiamą poneret,ea quæiter fe compararet,& pportioneconiunge
rec,ut quéadmodum ignisaiæ ,ficaiaaquæ ,quodą aiaaquæ ,id aqua terræ pportione redde
ret:quaex cóiunctionecælum itaaptum eſt,utſubaſpectum ,actactum cadat.itaq & obea
cauſam ,& ab his rebusnumeroqtuor mundieftcorpus effectum ,ea coſtructum pportione,
qua dixiex quo ipſeſe cócordiqiadāamicitia, &charitatecomplectit,atqz ita apte coheret,
ut diſſolui nullo mó queat,niſiabe odem ,aquoeſt colligatus,earumautem quatuor rerum ,
quas fupradixi,ficinomnimundo oéspartescollocate funt,utnullapars huiuſcegenerisexe
cederet extra,qd quidéex quatuor ſoliseľntis,cumcælum & mundus oisconſiſtit,Platonem
palā differentem audiuimus.& cām accuratiusnarrātem.qñ.n.exigne&terra admodúcon
trariis,& natura,& locis múduscõſiſtit.côtraria uero inquitinter ſein unum coire minime na
taſunt,aliquamedietate,quæcolligaret, &inunāunitatem ,& conſenſum uniuerſum adduce
ret,opuserat,ſed quiahæcſolida funt,nóplana,fierinequit,inquit hæc una cõiungeret mes
dietate,ppter hoc igiťaere, & aqua inquitmedietatibuseratopus duab ",itaq; qui hæcexplis
cant,difciplinis magis cógruentia dicát.nosuero ea,quæ naturalismagiseſt,adducétes expo
Sitionem ,aſferimus,aerem ,& aqua,ignis,& terræ medietates eſſe :&fiaeriigniscontrariusſit,
V ii
 De mundi æternitate
qua is quidem fecuseſt,hic uerohumidus.uicillim igiť hæccalidicómunioneliganť, ambo
enim pnaturá calidi funt,item aquæ ,quæexiſtitfrigida,aer calidus repugnās,humidaquali,
tatecum ipfa coicat.Etppter ſeifm medium ,& aquæ unioné,quæ eftei,cum igne ipertit.pa
riteraquahumidaexiſtens,& terræ ,quæeſt ſicca,repugnás,cõioné frigidæ qualitatis amicis
tiā,quáadipſam habet,amplectit.& perſeipſamad aerem ,& per illum ad igné,ipfam cõiun
git.&ipla terra,quæ eſt frigida,& hacigni,quicaliduseſt,oppoſita, & repugnāsſiccefaculta,
riscõioneuinciť . & aqua,& aeré,ut humida funt,igni,qui ficcuseſt,pugnácia, ppterſeipſam
media coniungit:& qd'extremismedia ſunt,id rurſusmediis extrema.aer.n.qui calidus eft,
terra,quæeſt frigida,ppterfeijmmediú,ad igniscaliditatem ,& ipfepmedia aquâ,ad terrá
copulás,ambo.n.aer,&aqua humida funt.ité aer,quihumiduseſt,permedia terra igni ficcis
taticófentit.ficca.n.ignis,& terra,ad hæc,aqua,quæ eſt frigida, & humida,ſcăm calidūpaeré
medium ,ſcdm uero ficcum per media terra ,ignicõplicatur.& ita ut in choropmedia ,& extre
ma inter ſe, & mediaextremisiungūtur, &media extrema,& extrema media effecta , & unus
expibus efficit concentus,& coſpiratio.Siuero medior:abeſſet quippiā,fierino poſſet,utdis
ctum uinculú conſiſteret:abfit.ti.ficotígerit, aer,& ignis,& terræ ,aquafolafitmedia.quomos
doigiťignisquicalidus,&ficcus exiſtic, aquæ,quæ humida,& frigida,iunctuscoſentirepol,
ſet,ut.n.quæ omniexparte pugnāt, &innullocoicant interfe,ut colligent fieri non pot.etfi
enim permediaterraſcđm ficcitatemadipfam uniref,adambo terrâ & aqua ſcăm calidum
pugnâserit,& minime coſentiens.at quidēitem ſiaqua ſuba deſideret ignisuero , & terræ aer
folus interiectus ſit medius.qúoigiťaer,qui eſtcalidus,fimul & humidus terræ ,quæ eſt frigi
da,& ficca conſentiet,adignem.n,& terra,quæ ficcaſunt,peneshumiditaté, inimicitiâgeret.
neceſſeigiťeſt,utinquitPlato,cum duo ignis,& terra ſintextrema,& hor aeré,& aquã duas
colligātes medietates.itaigiť in comunideoismundi ſtructura rocinās naturafrPlato,ute ſo
liscorporibusquatuorcoltat.deincepsreliquum particularius,cæleſtiaigneaſubſtātia pluri
mum participareallerit.dicens.n.quatuor eſſeaiális formas,una inquit Deoricæleſtiumges
nus,aliauolatilium , & peraerem gradiétium ,tertia uero aquatiliū forma,pedeſtriú ,&terrey
ſtrium quarta.diuiniigit inquit plurimâ exigné forma operatuseſt,ut & aſpectu ſplédidil:
fimum at optimum eflet.uniuerſo uero aſſimilasbene rotundum effecit,ponituero in opti
mi prudentiam ,atqzillud ſequi inſſit,circa quodomne cælūdiſtribuit,utuerusilli ex hacua
rietateornatns accederet,
Quod non neceſſaria in primo de ſublimibusAriſtotelis argumentatio, qua cæleſtia non esſe
ignem probare nititur, Cap. XIIII .
Xplurimoigne cæleftia coſtare corpora Plato palá differuit.quæ uero aſſerit Ariſtoteles
E X
in primo, qui de ſublimibuisnſcribiturlibro,tollereaggrediensex igne cæleſtia coſtare
corpora,nihilmihihabereneceflarii uident ,iquit.n.fi cæleſtia oía ignea effent,iâdiu quæ in
tuslunt,cõbuſſiſſet.quia inmanicunctis,quæ intus ſunt,molepitat.natura.n.ignisin mino
tiquæeſt mole,ppteruirtutis efficacia,&
quæmagna excedútmole comburit,neduminlóc
gemaiorimoleexiſtens,& folem ſolúper fe,& plurimasinerrātium
ſtellarū aſtronomor fie
lii,terraelfe maiorisuolunt,nemoſteſlasſimulomnes, & globos ipſos,in quibusfixe inheres
ſcunt,abfqcóparationeergocæliadea,quæ continetintus,excellus.quomodo igiť quæitus
ſunt,inquit Ariſtoteles,ficæleſtiaeſſentignea reſiſterent:ſed cótraipm dicerepollemus.Pris
mum ,neqtu ipleabhacteexplicaredifficultate uales,uis.n.totum ignem reliqua elemétacó
tinere, qd quidem uocas ♡ Teknevpuce neceſſe te oinoijm ,his,quæ intus ſunt,maioré ſuppones
re.cotinens.n.eo,qd' continet ,maius.quomodo igiťquæ intus ſunt exuſta nonſunt,cũignis
reliquisſimuloibus multo maiori ſit exceſlu.alterum qd tu ipfe dicis,eft,flāmam noneſiena
turalem igné,ſed ignisexcellum ut & niuemfrigidiexcellum.naturalé.n.ignem uitalem por
tiusellenoaduſtiuum ,quale,qd' in nobiscalidum innatumuocať ,& oino ex quomixtioco
politiconſiſtitcorporis,eiuſmodielleafferis &ÚTÍKnavu ,igitur&cæleſtisigniseiuſmodi,eft
uitalis
 Contra Proclum 79
uitalispotius quâ aduftiuus.quare nihil periculieſt,necũcta quæ ſuntintus,adurat, aliterue
ro non ſolumexignedixit cælum coſtare Plato,fedplurimo participare igne,utad reliquor:
elementor ,uel reliquore compoſitor pportionem corpore,utignis fummum mixtioe coher
ceatur.adderem pterea & quartú,ignis illius natura eſte puriflima,& tenuiſſima.uidemus ue
ro &ipſamfámā,quæignisexceſius eſt,& non uitalem ,& naturalé ignem ,cûtenuiſſima eſt,
uelnullomo uelpenitus pauciſſime eſſe aduftiois.qualiseftcoruſcatio. & ignis,quiapud nos
eſt,utex ſolidiorimateria lumit, &craſſior exiſtit,aduftiuusmagiseſt.noneniita & Hámaex
ſtupa aie accenſa,uelex papyro,ut ex lignis,& hisquerceis magis,quinimo & frequenter per
ipfam flama manum ducereualemus,carbonem ueroneattingere quidé,etcarbo minustan
gipot,quiexfolidiori exiſtitmateria.magis.n.ex thriallide,& ex papyrocarbonétagere uale
mus,quáquiex dignis, & húcitem magis,quâferrumaccélum , fere uero neq; huic pxime ac
cederepoſſumus.liigiť cralliſſimusignis comburitmagistenuiſſimus uero,& puriflimus,ut
eſtmaximecæleſtisignis,neğexceſlusignis,neqz fláma,fed ipfeelementaris, &uitalis ignis,
quomodonon plurimum acombuſtioneetcorruptiöe abeſt uitam uero magis profectolars
giens,ut & inanimalibuscaliduminnatum uocatum ,qualis eft ignisæthereus.
Verba tauri Platonici e Porphyrii egProcli e Plotini cx quatuor , &folis elementis mun,
dum conſtare Platonem velle,neſciumquinti apud Ariſtotelem vocari corporis ex
quo ille aſſerit eſſe cælum . Cap. xv .
TigiturPlatonis ſententia, & mens cognita habeat,ipmex quatuorelementis uniuers
V ſum conſtare,accælumipmarbitrari, fatis& hæc,deinceps& Philoſophor:qui ipmins
terptati ſunt,pauciaddamusuerba dignum cenſeo.Atticusigiť & Plutarchus faceſſant,& fi
quisaliusgenerabilemelle ſcảm tpsmundum a Platone diciptulit teſesuero nobis ſint ſoli,
Platonemex quatuoroém conſtare uellemūdum ,quicúqipmeſſe perpetuum fcdm Platos
nem opinati ſunt, Tauri Platonici exprimo inTimæum comentarior ppofitæ a nobis ante
expoſitæ decifionis.corporatumquidem &aſpectabiletractabileeffectú ,& quæ deinceps
fequuntur.Mundiconſtitutionemexigne,& terraopifexinchoauit.qd' uero gignédumerat
corporatum oportebat elle utreſiſtentiamhaberet,& afpectabileeét,afpectabile quidemab
igneutſit,tractabile uero a terra,habetſcăm quodą nã elementumſenſus.ſcdmignéaſpes
&tus aſpectabilisaſpectus aſpectabilis uero color.Icảm terram tactus.tãgibilistactus.ſecū,
dum aquam ,guſtus.guſtabiliséguſtus.ſcđmaerem auditus,audibilisauditus.olfactui igitur
quale ex elementis tribuemusmedium aquæ , & aeris,utcumad id lociuenerimus, dicemus.
Theophraſtus inquit.fiafpectabile,& tactileexterra, &igne ſunt,aſtra, & cælum ex hiserūt.
non funtuero.hæc diſferit quintum corpus:qd'ferturin orbem inducens.cum igit illud con
ftituerit,quoderit, tuncad hæcinſtabiť.conlideratu dignum ,quo pactonomodo uerum exi
ſtimat Platonem ex quatuor ſoliselementis mūdum coſtitutú elle dicerehuiusexpoſitortau ,
rus,ſed &Theophraſto pugnat dicenti nõelleexhis cælum .Ariſtotelis.n.ſcholeTheophra ,
ſtus.neq Platonisexpolitorquintum demöſtratumeſleelemétum exiſtimat , qñeſt ab Aris
ſtotele.cum.n.illeinquitcoſtitueriteſſe ,tuncad hæc inſtantia afferet.medium uero aquæ alle
rit,& aeris uaporemipfe.n.eftex aquain aerem , & ex aere inaquã uia.cralfeſcens.n.aqua,ras
refactus uero aerefficit.eftigitur olfactus uapor,uapores.n.olfactiles.quodāmodo olfactibi
libusaffectiqualitatibus.&poft pauca,rurfus ipſeTaurus infert.& hæcduoextremainter ſe
oppoſita ignem,&terra ſumpſit.& hæc cógruereuulemedietatibus quibuſdā,quæinterfe ,&
adextremore utrūą pportionem hñt,& aqua,& aerem ſcămpdictas uirtutes,ponitipfa iter
fecopulantes,& extremaipſis, &interfe,ingt.qd'Deus in medio extremor ignis, &terræ ,aes
rem ,&aquápoluit. &inter ſe,quátum fieri poterat,copulauit.comparationem colligansme,
dietatibus.Ex his igiť conſtitucum cælum tractabile atą aſpectabile effectúeft,ex extremis
ſenſus cientia accepitex aſpectabili,& tractabili,& aſpectu ,& tactu aſpectus quidéab igne,
tactus uero a terra eſt:hæcitaq Taurus.Porphyriusuero incomentariis inTimæú locaPlas
 De mundiæternitate
tonisantepoſita exponcns.cum multus fuiſſetin differendo exquatuorſolis múdum coſtare
elementis,aduerbium addidit &hæc.dicere uero cæleftiaex quatuor nóconſtare,non eft die
centis fcdm Platonisdecretum ,fed fequétisppriumdogma.dñ Plato & cæleſtia ex plurimo
igneeffecta eſle aſſerit.paucioribus uero aliis,& puriorib°,atq; ſinceris magis ſcảm Platones
duoquidem primaeleméta terra , & ignis,reliquauero uinculi,& conexióisgraante pſpecta
funt,&poft aliaPlatonislocúexponens,inquoafferit, & ppterhæc,exhis nüeroſtuormūdi
corpusgenitum eſt.Item ipfe Porphyriusaduerbum hæcdiſſerit.quatuorcorpora fola dicit;
qñnullum pterhæcinueniturinrebus.niſiexhis uincula.Deinde pluribuspbansPorphy
rius pter quatuor aliud corpus non eſſe addésppofitâPlatonisdictionem infert hæc.perſpis
cuemūdum ex quatuorafferit elemétis,planumeſtqdquintucorpuseſſe minimeexiſtimat,
qd'ab Ariſtotele& archita introductū,deincepsaccuratiusinfpiciemus.hæcqdé &Porphy:
rius.nequero ipfe Proclusin his,in quibusnon ad contétionem rónes conſtituebat,neqz inté
tionem ppriâ lubeor ptextu,quæ Platoniplacent,abfoluereſuppoſuit,abhacPlatonisopi
nione alienus fuit.inratione,cuius frequétermeminimus,quæ inſcribié conſideratio contra,
dictorum ab Ariſtotele contraPlatonis Timæūmultuseſt,Platonisopinioniinſiſtens,atq.p
bans cæli natura nonalienâ quâdam eſſe abelemétor natura,utAriſtoteles aſſerit,fedex his
& ille conſtituit,& hinc paucaex multisadducemus teſtimonia ,ex quibus ſcirelicet, neq fibi
ipfi congruéter,quæ de Platonisopinione in ppoſitisProclusdeterminauit,iquit.n.in rõne,
cuiusmeminimus,ad uerbum hæc,non.n.igniscæleſtis combuſtiuus,fed,ut egodiceré uiui
ficās,ut&innatūinnobiscalidū,& 'ipſeinhis,quæ deaialium generatione queda elleaſſerit
ſplédorem ,quo plente mortaliumqàquiuit,uniuerſum igiť cælúeftexeiuſmodi igne aſtra
uero huius elemétinominimācótinent parté,necno&alior habet quæ fummaſunt.Et poſt
pauca.atqui& ſiid intelligeremusterrã oibusilluminatibus tenebras fundere, & umbrãeffi
ceremedia ueroterræ , &ignis,pfpicua ſuanatura ſuſceptiua amboreſfe tenebrarú, &lumis
nis. &hore neutrius cauſaseffe corporibus.folúuero ignéluminis largitore,utterratenebrar,
plurimúinterfe diſtantes.addiſcemuspfectoquomo & quæ funt in cælo,naturaigneafunt.
quod.n.illuminant,quéadmodumhicignis,planüeſt.fi uero amboreid cómune.hicignis cú
forma cæleſti cognationéhabet.hæccũdilleruiſſet,Proclus deiceps & cognationécæli,quae
eſtadelementa pluribusaliispbās intulit.non oportetigiť quafialienā naturāuniuerſo cæs
leltem inducereſed illic ponentesnaturæ fummum ,eor quæ apud nos illi tribuere & obilla
cognationé & ełntis quæ hicſuntgenerationé.Si itaqz coelinatura nõalienaabelemétis,quæ
funt,hic,apudnosut& Proclusſentit, ſedſummúcorequæhic ſuntin illiseſt,cú cceleſtia na
tura ſint ignea.& aliore ſumāhabent.ſihæc Platonis opinioni faués Platonisexpoſitor dicat,
quomodo& in his,quæ núcpponimustáquâ & fuor:oblitusipfe fibiipfiuoces emiſitcótras
rias,cælum dicésa corporibus,quæ directo ferunt exéptum elle.& nihil elemétog effe,neg
ignem ,neqzterra,nec medior,quippiā.ubi &magnú Plotinú ponemus,qui ſiquis alius, elle
Platonis fecte dignuseſt,necp ipfepermiſitaſſignatum abAriſtotele uniuerſoqntúcorpus
ex quo cæleftia coſtituit, illequæ Platonisopinionicongruūt,loquensexấtuor & ipſe elemé
tis cæleſteconſtituit corpus & Platonis elleopinionéoliendit.itaqzin rõne,qua habet de mú
do,hxcdicit.at quinaturacorporiseodémodo ſempfluéte,id.n.& aliis,qui de natura tractas
runt,necno & ipſi Platoniplacet,nófolumdealiis corporibus,ſed quoq;&deipfis cceleſtib?:
quomodo.n.inqt,corpora exiſtentia,& aſpectu comphenſaimutabiłr fe habebunt,& uniuſ
modicocedensåinhisplenum Heraclito,quiaſſerit,&foléſemp gigni.Ariſtoteli.n.nullúne
gocium eſſet, fiquisſuppõnes quinti admitteret corporis.no id ueroponétibus qua na ratioe
cæleſtecorpusſubſingulari ſubſtantiæ pprietateeflepoterit ſempiternú cũcorpusex his fer
cundúillos cæleſte colter elemétise quibus,& quæ hic aialia,& poftalia.Timæūqui qdé uni
uerſi corpus coſtituitprimúex terra&igneutaſpectabile fit ppterigné,ſolidū ppter terra &
aſtra,utefficiatnonoem,ſed ignis ut habeantplurimú ſequiuiſum eſt.forte recte dictúeffet,
& Platonepbabiťr ſniamhancapprobáte-aſpectu.n.& tactucomphenſione ignis hſe pluri:
 Contra Proclum
mumuel oémeuidenseſt.rõneueroſpeculat.Si folidum ſine terrano utiq;gigni poffet,& ter
ram haberétnihileſſet,curaqua&aere indigeret.abfurdum.n.uideret'in igne tātú eé aqua,
fiaer illicellet ſubito in ignis mutareť natură, ſed ſiduo ſolida extremor rónem habétiadua
busindigetmedietatibusambigerepoſſetaliquisnúquid ita & in naturalib ”, & Plotiņusita
clare Ariſtotelis dequintocorporeopinionicontradixit.Platonis uerofniam recte fe hřeiudi
cauit,ex ipſisełntis,ex quibus& hæcconſtituta,& cælumcöpoſitum eſſeaſſerentis, &in hisą
ſequuntsité Plotinusdocuit,nihilaliud putādumcoeleſtia corpora,quâ ignem ,acreliquaele
menta,neæ terrāaudientesinilliseſſeadidg in terra deterius referri,autHámá putareillum
ignem.feruoré.n.elſeid ſcảmAriſtotelé afferit Plotinus,& quaſiignem pfatietatem afficiens
non elementare,& uitalem igné.ignem ueroaſſeritillisæqualem elle,& quietū naturæ aſtro
rumaccomodatū &ſuauitercalidú.ełntorum.n.magnopere puriſſimā,& ſinceriſſimā parté
in cæleſtiscorporis conſtitutionem ſecerni,utneqextranea ,&alienacceleſtiscorporis natus
raſitabelementis,quæapud nosſunt,neqzimutabiłreiuſmodi ſitignis,qui illiceſt, uelterra,
uel aliore quippia.ſedapud nosfeculentú,&táqua ſedimen elementor fuere,illic ueroipſo
rum tenuillima,& meliorem fecerni partem.qñ & in aliisaialibus aſſerit Plotinus in princi
palibus admodúipſor,maximepotioraeligerenaturā.multaqdem&aliaadducere teſtimo
nia poſſem ppoſitãopinionem Platonis corroborâtia:ipfius.n.Platonisdifcipulū Ariſtotelé
afferé fatentem apudnos,& hæcante teſtātem , & obidip Platonem carpentem ,uidećenim
oiumprimusAriſtotelesopinionemdequintocorpore introduxiffe,fed exiſtimobene ſentis
entibusadperrectametabſolutamperſuaſionemſatisſupera ,quæ diſſeruimus,etinplus,
neceſſe ſit de hocfermo producatur.
Quod eidem in qualitatibus caliditate aio,& frigiditate,ercliquis quibus apud nos elementa for
mantur, & cælumfaétum afferit Plato . Cap. XVI.
Vodnon ſolum ex quatuorelemétiscæleſteputat corpus Plato,fed& qualita
tibus,quæ nobisfamiliares ſunt, elementa,quæibiſunt,figurat caliditateaio,et frigis
ditate,humiditate etficcitate,leuitate ,etgrauitate,ut nihil ſcảm ſubſtantiam ab his, quæ ſunt
apud nos,
diſtet,níſitenuitate,puritate.iple rurſusmanifeſtePlatoin Timãoſicſcripſit. itaq
obeam caufam ,& ab iis,et eiuſmodi numero quatuor mundieſt corpuseffectum ,ea conſtru
ctumpportione,qua dixi,ex quo ipſe ſeconcordiquadáamicitia ,etcharitate complectit,at.
que itaaptecoheret,utdiſſoluinullomodo queat,niſiabeodem ,aquo eſtcolligatú,earūauté
quatuor rerum ,quasfupra dixi,ficin omni mundoomnespartescollocate ſunt utnulla pars
huiuſcegeneris excederetextra,atg inhoc uniuerſo ineént genera illauniuerfa.idob eascay
lasprimumutmūdusanimās poflitex perfectis partibusellepfectus.deindeutunuseếtnul
la parte,undealterageneretrelicta.poſtremonequismorbº pollit,autſenectusaffligere.ois
enimcoamentatiocorporis,uelcalore,uel frigore,uelaliquaimpulſioneuehemétilabefactas
tur, et frangit,& ad morbosſenectute@ compelliť,hancigiturhabuitrónemeffectormundi
molitor Deus,utunum opus totum ,atqpfectumex oibustotis,atq pfectisabſolueret ,qď
omni morbo ſenioue careret.Siigiť totumex totiscalidis,etfrigidis,etaliis,quæcúquiresha
bent uehemétes opifex ipm effecit,nullā partem ,neg uirtutemextrahæcrelinqués,utneab
ipfis intempeſtiueextrinfecusoccurrentibus pateret neminidubium eiſdem qualitatibus, g
busapudnos elementacõformata ſunt.et cælum coſtituentia informari elementa Platonem
uelle Ii.n.ccleſtia elementis,quæhic ſuntnon forma ſimilia,et uniusmateriæ eflent,nonpfe
ctonataeſſent,ab his,qux extrinſecusoccurrunt,pati.nunc quoniam abactiuis horum facul
tatibusnata funt,utnon patiatur nihil extra inquit,cælum reliquitDeus,neqzpartiselemen,
ti, neguirtute:utuero patiátur uiciſfim ,quæ non ſunteiuſdemmateriæ ,neqformæ,ut in na,
turalibusdemonſtratumeft,fierinequit.fedhæcquidemanobisin his,quæinfextaargumé
cationé,accuratiusdicta ſunt,&cuncta illincfeligere oportet.
Quod non contingit inquit Platoalterum a quatuor elementis corpusfimplex. Cap. XVII ,
 De mundiæternitate
Onelleuero aliquod pterhæcquatuor ſimplex corpuscótingereaſferit Plato,ipm diſſe
Norentem
one audire licet,in Timæoenim rurſus diſſerithæc.dicere oportetqualia pulcherris
ma corporaeffecta ſint,quatuor,fibiipſisdillimilia,quæcúq;diſſolutaex ipſis uiciſlim poſle
gigni.hoc.n.alſequentes ueritatéaſſequemurgenerationis circa terra , &ignem ,& medior p
portionem.hoc.n.nemini cocedemushiscorpora pulchriora conſpecta fcdm ſingulum unu,
ita idaiaduertendum differentia pulchritudine corpore quatuorgenera,& dicerenos fufficis
enterhore natura pcipiſle.fiigitur neminiinquitcócedere Plato corpus ſimplexdicerehis
tuor eſſe pulchrius.id.n.ifm declaratſeđm unúgenus utne aliquiscæleſte corpusuelut pul
chritudine pſtanselementis pferat.id.n.minimeſimplex,ſedexquatuorſcamiým compoſi
tum elemétiscöſtitutum.ex his arbitror nemini dubiū ,nóſolum quatuor,et ſolú cé corpora
ex quibus uniuerſus műdus conſtitutus,uult ſed quaſiuaticināsante deleuit,quæ ab Ariſtote
leuniuerſoallignādaerat,quinti corporisnaturā.forte aliquisuere magisdicere poffet qd ia
ſuum ante diſcipulum fentiés in comunibusſermonibusqualia affectaret,fibi cötradicētem ,
& nequaqexquatuorcocedentemcælum coſtareeľntis,& iãanteafferétem de corpore quins
to opinionem.ex quo cælumeſſeingtille,quia ab hiscú in motu differt,tum abiplis nihil på
ti uidet illiusopinioné Plato reiiciensnemini cócedereinquit,his quatuoreſſealpectu aiad
uerſa pulchrioracorpora ſcăm unum genus q& q3«quaſidicens, & fielementiscæleſte corpus
pptereximias in ipſoreptas uirtutes pulchriuseſt,noquo eiuſmodi fit,alterius ſit corpori na
turæ,ſed quia ex puriffima,ettenuiflimaiſtoreconſtat parte,etppetuitate,quæ explicari non
pot,optimetemperationis:eteniincorporibus,quæapud nosreperiunt exhiselementisnon
dubiæ conftátibus multa , &admiratione dignaa natura efficiunt.quor nihil in ſimplicibus
efle apparet.uirtutes.n.excente,etrõnepſtantioresa differente ac excellenti téperatiôe cor,
poribus inſuntcópofitis,aliorúq;ad alia etcūſenſus,diffenluſq3,colore,etqualitatum infiniti,
differétiæ motionü,& alterationum formæ mutate,utexperientia ipſa,etqui naturalia nobis
exponüt,fcribunt,planu factum eſt, quorenuncmétionem faciamus,opportunūnõeſt,quid
igitur mirabile,fietin cæleſticorpore ppter compoſitorelementor puritatem etparciūtės
nuitatem ,& ppter optionum téperationismodú,pprietates,quæexplicarino poſſunt.quem
admodú& inaliisnõnullæ iſini quas in ſimplicibus uiderenolicet,ppter hæc ergo Platono
ita ſimplr dixit pulchriora his neminicocedemus uſpiãaſpectucorpora aiaduerfa, fedaccu's
rate,ſcđın unum genusſingulñaddidit,ideſt ſimplex, & imixtúad alterúcutnealiquisex his
cópoſitain ronis confutationem afferret.equornumero eſſe,& cælum uult Plato.quis igitur
ita demoſtrationeoſtenſis,et a tātisuirisPlatonicis teſtimoniocóprobatisnõ ſine ſtupore im
pudentiæ exceſſum nöadmirareť ,quodquidem initioofonis dixi,cor ,quitemeredicere aus
dent:uel qdnonexquatuorcompoſitūſicelemétiscælumaſſerere Platoné,ſed nouit & ipſe
naturâquinti corporisabAriſtotele intellectamuel item eorum ,quiconcedūtex quatuor ele
mentis ipſum dicere cæleſtia conſtare,non calido ignem cæleſtemPlatoné informare,uel fri
gido aquam ,et utfimpliciterabſoluteosdicatur elementorum quodq;,quodincælo, quibus
elementa,quæapud nos,qualitatibusnon informari.
Quibus rationibus Plato cum ſint quinque ſolida,& fimplicia corpora cubus pyramis octaedrú es
dodecaedrum , er icofaedrum quatuor clementis quatuor tribuit dodecaedrú vniuerfo mudo,
eng neq cx hoc quintam eſſe nouiſſe ſubſtantiam non apparet. Cap. XVIII,
Edenim ut nihil cor ,quæabipfisambitioſe in ſententiæ Platonisexponé,ficta ſunt,non
Sierephenſum relinquamus,paululum pterea ueniæ concedendúeſtnobis circa hæc imora
tibus plixæ loquacitatioccurrétescenſeo, cum.n.quinque figuræ ſolidæ fint coſtitutea rectis
lineis,& eiufdé formæ planis.cubus,pyramis octaedrus,& icofaedrus,et dodecaedrus, hæc
enimſola ſimpliciaſolida eſle figura auiris,qui in hisexcellunt,demoſtrata funt.Plato in geo
metria magnopere peritus,etminime in rerú naturalium doctrina a geometriæ difciplinam
diſledens,etallegorice explaniselementore corpora generás cubicam figurāterræ ,pyramin
igni
 Contra Procluink 81
igni,icoſaedrū aquæ,octaedrum aeriattribuit.relictaadhucdodecaedrohaciquit Platoipfa
in uniucrſum uſuseſt Deus.igiť Platotátum huic tribuit figuræ ,ut ipfein univerſoabſus ſit..
qui ueroqd fibiipſisomniexparte uidet etnon uerum concluderenitunt, perdodecaedrú
allerunt figura,ipm naturaelementiquincam obſcure
explicare,ex quacæleftiaeffecta funt
corpora,quare Plato quintūclemétum afferunt,anteAriſtotelé,cognouit.at qui Plato noin
cceleſtium affectione dodecaedro aſſeritDeum uſum efle,fed inuniuerfo ideſt in toto múdo.
inquit.n.ad uerbū in Timæohæc.pterea cum fituna quinta coſtitutio,qua Dcus in uniuerſi
fabricauſuseſt,ca depingés,quæ aliquisrõnepcurriffet nonincöcine dubitauerit,utrū ifinis
tosoportet dicereellemūdos,an finitos?infinitosqdem uereexiſtimaret aliquis decretú eſſe
alicuius experiétiauacátisearúrerum ,quarú peritià hře oporteret.feduerúunus, an quinque
mundi reuera dicerecóuenit,itamagispbabiliterdubitauerit,ueriqdem fimilisrõne noſtra
unúipmnatumſignatDeumaliusuero adaliareſpiciésfecusopinabiťnon dodécaedro fim
guraPlatonéadcæleftiaafferereDeūuti,fedad uniuerſumplanúex dictionibusipfius effe,
Ctumeft.Cælúuero noneftuniuerſum ,fed uniuerſips,et exhis, quæ ante tractauimus ,clare
demoſtratumeſtcöpofitumex quatuoreľntis Platonēcælum uelle elle & a quatuorminime
alterum ,ppofitor uerbore Platonisaccuratioréexpoſitioné,cuigratūeſt,etabhis ,quicomé
tarios ſcripfereaſſumerelicet.et nosbreuiterparceqzilloge ſniam inea, quæppofuimus,attins
gemus.Eteniexipfa Platonisdictionenemini dubiūeſt quidallegoricaqnque figurarũ do,
ctrina ſibi poſtulat,non utoſtéderetuniuerſum ,ut Ariſtoteles fuppofuit,exqnque ſimplici.
buscoſtarecorporibus.Plato.n.iápuenit de quatuorelntis diſputāsnemini dicés conceflurú
pulchriora his corpora,quæaſpectuipatēt,fcdm unú genus ſingulu. ſed antiquiplurimú du
bitarunt,utrū unuseſt mūdus,an plures,an infiniti,utDemocritus mūdos effe infinitos pos
ſuit,inquitplato.ſiquideoínode hoc dubitare oportet minimedubitadum ,ſimūdi ſuntinfi
niti.ignorātis.n.inqrid pblemaeſtnoinqtuiri ſcia pditi,fedneq; fi funtquinque mudi,quia
quinque ſimplicesfigurælolide ſunt ſingulomūdoſcảm unafigurarú aliquá figurato.qués
admodum hűcſcăm dodecaedrū figurauit.qd'neqipſy placuit Platoni.unú.n.unigenāmús
dum eſſe uult.Præterea & idhis,quirecteexpoſuerüt,placuitexipfius Platonismotis,uideli
cetuerbis.uthuicmundognquefigurarum limulachrúquadraret.cubica.n.figura allegori
ce terra,affignata, quiaſtabiliset imutabilisipſaeſt.eiufmodi:n.cubus firmaet ſtabiléhabés
baſim , & minime lubrica eſt:Eſtuerocubusfigura ſolidaextetragonis ſex planis cótenta in
ter fe finibus congruentibus.Pyramisuero ignisimaginé fert.eft ueroetipſa figura ſolidiex
quatuor triágulisequilatcribus,& equianguliscopolita,triãgulor unusqdem baſım habés,
reliqua uero latera inunum pūctum uergentia.qd pyramidis ſumumefficit.hac uero figu
ramigni Platoaffignauit.forte quia ignis natura incidit,etpenetrat.abinfimo.n.lata incipit
Pyramis,in acutúadmodum fummitas eius terminať acutum uero incidit,et penetrat .forte
quia in ſublime ferť.Supra.n.pyramidisfúmitas tédit.forte quiafigura ignis,quoutimurfor
ma quodämodo pyramidi exiſtíc icoſaedro ,quæ eſtfigura ſolidaex uiginti triâguliscötéta,
aquæ appropriauit,quia aquæ natura lubrica eſt eſt.n.figura hæcppinqua fphærc. Sphæra
ueroſcảm pūctumplanum tāgenslubricaeſt.igiť &rectarumlinearú, quæ pxima fphære
magisaliis lubrica,multor angulor:figuraſphærepxima eſticolaedron figuraeſtcoſtás ex
pluribus triãgulisq cæteræ plures.n.efthabens ſedes.ſinon fcảmpúctum planum tãgit,at
minori igiťparte oinoaliis iomonteprveywrminusſubiecta tagitregionem ,et hac de cauſa
aliis
eſt lubricamagis,octaedron aeri tribuit.hæc uero figurahocintelligatmudobaſisada ſups
ponetur triâgularis,a quatuoruero huius lateribusquatuor triáguliſurganta ſingulo in una
uergat ſummitaté,ideftinunum er idem pūctumidem uero & in oppoſita baſis intelligat .
facta igit ex hisfigura ſolida.exocto triãguliscompoſita conſtitueť.qui quidé fcdm mediū
conuenientis inter fehñt baſes,triãguliquiſunt in infimo,cú his qui ſuntin ſūmo ſcăm fines,
ſummitatesinter fein unum püctum incidenteshñtquatuor in unú, &reliqua quatuor in als
terum .Hæcuero figura ſcăm quãuispoſitionem poſita habitudiné ſuperioréci,quæ iferior
X
 De mundi æternitate
eſt,ſimilemhabet.eodémodo & ſcăm latera.aer uero medieeſt quodámógrauiú , & leuiūna
turæ.Eſt.n.leuioribus grauior,utigne grauioribusleuior terra,&aqua.& uacuaregionéfu ;
giens in ſublime,& in infimū pariter,& in latustrāsluit.hac de cauſahācipſiaſcripſitfigurá.
hasigiť quatuor figuras dictisdecauſis quatuorełntis Plato accomodauit.quintăuero, quæ
eſt dodecaedron uniuerfo.eſtuerofiguraſolidaexduodecim quinquagulis cöpoſita,hñisqn
quágulor unam baſım.ex quinquequinquaguli lateribusqnque quinquāguli ſcăm ſingụ,
lum latusſurgétes,unus& rurſusexqnque his quinquagulis aliiqnquecoliſtentes e ſingulo
uergétes in unú inter fe,&in his alius quinquāgulusin fedehis ſubiecta.figuraigiť dodecaes
droneſteiuſmodi.quo igiťmodoin aliisquatuorfigurisabaliquapportioneefntoradipas
pprietatemaccepimus,eademneceſſeeſt rõne etdodecaedron exaliqua pportione uniuers
To cógruere.habet pfecto aduniuerſum pprietatem.primú qdem ,quiaquodämodo pxime
& ipla imitat fphæra,& uniuerſum una eſtſolida fphæra,deindeutdodecaedronexduode
cimcomponiť quinquágulis,ita&uniuerfusmundus ex duodecim maximisptibusconſiſtir
quatuordem elemétis,& fphæris ſeptem erratibus, & unainerráte.non.n.nouit Platononā
fphæraaftris uacuam ,quá percepit Prolemæus.ſedocto.oéseſſeuult,utclareexgenituraani
maipfiusdemöſtrauimus.alias etiâ caufas Comentatores,cur Plato dodecaedron omnimūs
do accomodauitallignarunt.fed ut ne in minime neceſſariis multus ſimhic & q de hisa no
bis diſerta funt,finéhabeant.nulla exhocmoleſtia,Platoni accidere pot,qd'exquinto elemes
to cæleſtiaconſtituat corpora.iam pluribus ante demoſtrarúeſtipſa ex quatuoreé cópoſita
uelle,neqſtuor excæptiselntis,alterú ſimplex corpusnaturale contingerearbitrari.
Procli Succeſſoris Ratio Decimaquarta ..
Ecimaquarta.oisartifexuel ipſe ,cuiuseſtcauſa ,materia pducit,uel,cum ipſa ſit,ea ope
DI
riaptam reddit cum fit,operiaccomodata efficit,& fimateriâipfe facit;q.n.operiacco
modatumeſtmateriā demonſtrat,ſed nonſimplrfubiectú.quâdiuigiť operi noidoneaelt,
materiæuim minime habet,fiueppria conſtituit materiā,ſiuecum exiſtatuicé ſubiecti hńs,
adopusidoneamfacit,ipſemateriappriiopis oino efficit.Siueroartificum particulariú al
queita,lógemagisdiuinus artifex fuâmateria efficit,idipm materiáproducens,uel ad opus
idoneareddens,ut neartificibus,qui hic ſunt,inhonoratior,deſpicatiorą habeať materiam
mutuo accipiés, quanon reſtituet,nonpducens ipſæ ,at quiquimutuoabipfoaccipiūtmate
ria imortalium generatione,reddütparticulas,quasmutuoacceperāt.Primaigiť materiam ,
quâ definit generationisſuſceptrice acalumnā,qmartifexeſtuniuerfi,qd eft generatio,ipſe
creauit.et generationiseffecit ſuſceptrice.no.n.aliud habeteſſe,quâmateriâ elle.Siqdem ters
minus ipi eſtcú generationis eſſeſuſceptricé.quare ſiueoperi idoneaeffecit,ſuſceptricemipe
generationiseffecit,id uero erat,eſſe materia,lue pduxit,ibidémateriáeffecit materiam ,uni
uerſiartifex quãobrem & oisartifexhoge alterumfacit.utrupfectohor faciat,materiā facit,
quéadmodumdiximus.fi igiťmateriam generationisſuſceptricemelle effecit huiusuniuers
ſi artifex,uel formarūueſtigia iple pduxit,aquibusfluctuas factaeſt,& errás nulloordiemo
ta,cum ſitpfe,ipſa imobilis,& penitus exuta formis,uelaliunde hac in materiâ uenireabali,
quo alio intelligibili,& ipfo Deo alferemus,fiigitiple hozzueſtigior cauſa,quomodonoma
gnopere abhorret,materiāefficiendo opericômodãin generationisſuſceptioné,hæc impri
mere ueftigia,aquibusdifficilis,operiqz repugnās futuraerat,acminimecómoda ad genera
tionis ſubliſtétiain.inordinatum.n.ordinato pugnat.fufceptio generationis,generationiordi
nare no pugnat.Siuero alius aliqsueſtigior caula,quomodo arõnenõalienú,ipm quidé effi
cere operi idonea,ille ueroinutile,et adopus difficile reddere,ac ipfumexpectare,ut adopus
difficilis prius reddat,quáefficiat operiaccómodatã.ut poſteriusefficiat, & id,cuiusgraope
riidonea efficiebatmateriā,quafifierinonpoſſit, q idoneúabſoluať niſi ineptú effectú ſit.ly
enim operiaptā efficiebat,ut formarum ſolaueftigiapſe,ipſa ſuſciperet,ablurdu.erit.n.ope.
riapta efficiens,utinordinata fiat generatio.Si uero ut generatione ordinata ſuſciperet,quo
modo
 Contra Procluin 82

modoexqbusſimuloperi idoneam abſoluédo,eiuſmodi,utcoſtitueret generationeexpecta

uit,utfiereraltera.utita inordinationiordinéiponeret.quaſıſineinordinatione ordinēcóſtis
tuereminime potens.fi uerohæcabſurda,nequeſtigia formarum ordine,quiinipſiseſt,prio
ra.cum ueftigiisauté ſubiectú ingenerabile,etiniplisordo ingenerabilis,nec aliquid prius,
&pofteriushis.ſed qdem nec materia prius,deinde ueftigioßgeneratio,effe.n.eius,materia.
eft,elTeipſi.in ipla igit ſunt,etueftigia aquomateria eſt.etnópriorueftigiis.fimul.n.atqija
aptaaccipere.et dansdat ueſtigia,ipfoelle,dans.ſiigiť ingenerabiliseſt,et icorruptibilis ſem
per exiſtés,formarú ueſtigia femphabuit,ſedunacủhis,ut demoſtratúeft,& ordo.ordo igiť
ingenerabiliseſt,et incorruptibilis.et trium nihilprimum.neqz ſcảm ,neq tertiú,niſiitelligen
tia folum.quarenotione ſublata ſimul oia ſunt,materia,ueftigia,ordo,aquo ueroordo eft,&
munduseft,quamobrem ingenerabilis,etincorruptibiliseſt.
Sententiæ dccim & quartæ Argumentationisexplanatio. Сар . І.
Rgumentatio ppoſitadecimaquartatota nihilhabet difficultatis,neq3ppóné, & prina
A cipiumus ,quoaliquis concederepoffet , ex natura rerum minimediſlidētesſit,acex ſup
totis,quarúnullanoindemöftrabiliseft,accepta eſt.quarūpartim Plato ſuppos
poſitionib
Luit,alias ueroetipſe Proclus utPlatonis ſentētiæ no diſſentientes rõneconclufit:ex qbusder
incepsſuppónibus,täğexprincipiis platonicismūdumeſſeingenerabilé conclufit.cú Plato
exfluctuante,etinordinatemotomūdum in ordine adductuelle dicat-inquit.n.cũcta Deus
bona appetens,prauivero nihil eſſe,quoadnatura pateret.ita quicqderat,quod incernendi
ſenſumcaderet,id fibiaffumpfit,notranquillú,aut quietū,fed imoderate agitatū,etfluctuās,
idąsex inordinato in ordinéadduxitexiſtimansillud hocuniuerſoeſſe pſtātius.qduero erat.
fluctuans,& inordinate motūnon plane Platone enodante,ptereaet materiam formis exutā
elle aſſerente,ſuſceptricem tamé,& generationisſuſceptricé tamé,ctaltricem ,ité eodé fuppor
nente,atą dicéte qd' quando aggrellusuniuerſumefficereDeusprimúeleméta formis exora
nansfigurauit,et anteğeleméta fierent,ipſarūueſtigia pcedebant rõneuacantia,et imoderas
teſehabétia.HincProclus quaſırõcinans,quia uniuerfum ,qdefficit,exmateria gigniuider
tur,materiam eſſe aſſerit qd fluctuat,etimoderateagitať.exquoapud Platonem dicitDeus
facere ordinatū.deindeqñmateriam Plato prorſusformis nudatameéſuppoſuit,cúin.exus
taformis eſt,et imobiliseſtpenitus,neq fluctuareincópoſite,etinordinatemoueriualet.mos
tum.n.oino,etfi fluctuanter,et inordinatemoueat,formam habeataliquaeſt neceſſe.hac de
cauſa nõ penitusinformémateriam fluctuareaſſerit,etinordinatemoueri.ipfa.n.ſcđm ſeips
ſamprorſusimobiliseſt,ſed neq oinopdita formanó.n.pfectis inſignita formisamplius im
moderate, & inordinatemoueret,ſed dicta ueftigia obſcuraexiſtétia,etformaspcurrétia abs
ſolutas,ſuſcipientéetquaſiadumbratam peripla futura
formæefficiétiam in copofite alles
rit, &inordinatemoueri,utſialiquis,fætus,quinódumabſoluti,ſed cófuſisformationis figus
ris intelligeret,undeinquitmateriamoueri,utpote,quæ iāueſtigia contineatformarumincó
poſite, &inordinate moueri ipm formæ effectioneimpfectum , &minime dearticulatū .ſi eni
ordinato opponit inordinatum ,& pfecto,& dearticulato,impfectu & minimeabſolutű, fora
mæ pfectemotusordinatiſuntcaulæ , &indiſtincte,& impfectæ uelutueſtigia pfector ,inor
dinatimotuscaufæerunt hasquidéigit fuppones lūmensProclus,qui antehæcin principio
tónisdemóftrās,qd'& iplammateria,mundieffector,& artifexfecit.qñ &omnisartifexipe
fibiipſiſuáýparatmateria,& quæ pcurrunt,ité formarūinipſa ueftigia,ex quibus fluctuas,
& imoderate agitataeffecta materia,ipſe materiæ effector coſtituit rocinaturdeiceps ficri nó
poſſe uthæc tpe inter fe fecreta ſint,utmateria primūſpoliataformis ſubſiſtat,deinde in ipſa
ueſtigia imponant formar,poſtremoinordinatum exornet,inordineq adducatur,feorfum
niſi,inquit,hæcnotionealiquis interſe ſegregaret,cum demoſtratum fit abſurdum effe fuccef
ſiue & priuat ,ut hore qđqipectet.non.n.aliquádomateriaerat informis,neg ordinatū,fine
ordineAuctuans pcellit.cuncta ſimul materiam ,formar ueftigia ,ipfalq abſolutas pfectaſqz
formas ſimulelle
neceſſe.ſimul.n.ac materia idoneaeſt,ut formag ueftigia ſuſcipiar generas
Xii
1
 De mundi æternitate
tionis ſuſceptrix,& eſfehásinhoc,&protinus.in ipfà hæcinſunt,& fimul,acformare ueſtigia
adſunt,ftatim & ordo,& formæ ingenerant pfecte.Sienim & intelligentia hæcſecreta funt,at
Deus unacuncta coſtituit,uelut corpus ſimuleft, & indutúqualitate corpus,atqui qualitas p
pria rõnea corporealtera eſt,hæc Proclus rocinatus.itéą materiá lúmensingenerabilem eć,
ideſtinitiumcuielleminime hře,qdPlatonēnequaqdícereapparet,merito cócludit,fiſimul
cunctaſuntmateria,formarum ueftigia,ordomateriamingenerabilem,atqzicorruptibilem
efle.itaq; ordo,ideſtmundieffectio ingenerabiliseſt,&incorruptibilis.eiuſmodieftomnip
poſite rationis inftitutio, & uia. !
Quod nihil in comuni propoſita argumentatio difficultatis habet q; e ſe omnibus, quæ in hoc dicun,
tur, manus dabimus huic folo materiam esſe perpetuam reftiterimus, vt iam confutato, non
amplius mundum esſe perpetuum concluditur, Сар. ІІ .
Mnes igiť ante hancargumentationes,et fiprincipia& rõnum ppónesſimpliciter acı
O cepere,utPlatoniplacet,ac certe id quodá pacto,acinſuper gaboibus,pbabant ſuppo
fitioneshabuere.qualeeſt,Dei bonitate,quacuncta in lucem edidit,perpetuúeffemúdumra
tiocinari,ex hocetiãquia mundi exéplar perpetuofimulcumopificeeft,& adſimulachrūdi
citur,& eſſe exéplar, &Deum oportereſempactuellemolitorem ,effectoréq . & aliar pariter
unaquæq.ppoſitauero,nullanitiť ſuppolitione,quæ pbabilitatem ,uelpbationem intrinfe
cushabeat.ideo nömultam nobisexhibetmoleſtiã utrefellat,ac ubirecteconſtructa eft , &
ubi falſa rõcinatio,non ignorare oportet oém fubſidium& robur in ppofitaargumentatione
ų mūduselleconcludat ingenerabilis nallibihíenifiex acceptione,item igenerabilitares
incorruptibilitatismateria.Si.n.aliasbés concefferimusfuppones,non mododa Platoni pla
cent, ſed qualıuereeſſent.Præterea & quibus iple Proclusexfuppónib'a Platonefumptiskas
tiocinatus eſt,hacuero folam materiáæternaeffe minime cócedemus,quia neq; Platoniseſt;
nequidetuera ratio.pbantibusmateriaeſſeæternâin undecima rone cöfutatis, no amplius
ingenitumeſſemúdum reliquispoſitis fupponibus continget.ſimul.n.atqzmateria fubhiftis
protinus& in ipſa formar ueſtigia,& ordo eftectus,& hor:nullam prius, nullum pofterius;
materia principio non uacate,initium habebit & ordo,& inūdus,fiigiť aliquis dictas admifé
ſerit ſuppones,primum qdemmateriâelle informem ,deinde in ipſa formarum extitiſſeuefti
gia,exquibusAuctuás &imoderateagitataefficit,poftremoinordinatumin ordine ducta
falſum fupponit & rectecöfutationibusProclus uſuseſt,neqznos negamus,neæ redarguere
hasſuppones,ideſtdemonſtrareuel nõita hasPlatoné fuppofuiffe,uelnon genitú elle mun
dum ,abaliquo cúinchoaſſet principio,priulõgeneratur,non extitille illum differuiſle.',,,
Quod non omneq; dicitur a Platone Proclus recte accepit inordinate, er fluctuantermoueri matei
riam , et Porphyrii in hunc locum expoſitio, & q, neq; ita concluditurſecundum pla
tonem ingencrabilem eſſe mundum . Cap. III.
Ed neqzſtatim id intelligere licet,qd fluctuat,& imoderate agitatúeft,materia Platonem
conf
ell
e ecit
in Timæu.hanciplamTimæipartemexponésnonmateriá aſſerit, utinhisProclusinqt,qe
fluctuat,&imoderateagitatur,fed formas exmateria & formaeffectacorpora,
cum ueftigiis
ex quibusmūdus conſtitutus,noin.mundi principiamateriam ,& formā,quæcorporis ſunt
principia,ex materia.n .& formaſunt corpora.mundi uero principia,ex materia ,& forma co
Itituta corpora.quæ quidem ſialiquisipa ſcăm ſeſeorſum abeo, quiin ordinem adduxit,itel
ligeret, inmotioneqdemipla penitus ſpectaret,quia naturalia ſuntcorpora.naturauero mog
tus eftprincipium ,&quietis in fluctuationeinquãoino , &moto ordineuacateſpectaret ,ga
moderata&ordinata motioa Deo ipſisaccedit.fi.n.facta , & ſubſiſtétiacotéplareť noninor,
dinem adducta, &neqz ſitumconueniétem ,neqiterfehabitudinem hñtia,quid reliquiťniſi
imoderato &fluctuate motu ipfamoueri.utnauis fpoliata gubernatore,& currusauriga ca
rens,
 Contra Proclum 83
rens,inquit Porphyriuscorporadicia Platonenomateriá ,qdfluctuat,& nulloordineagita
tum ,coniectura eft.aſpectabile eſſe dicitqd fluctuat.& inordinate mouet, ex quoordinatū ,
ideſt múdum effecit,omne.n.inquit Plato quicquid ſubcernendi ſenſum cadebat ſumens rei
nectrãquillum ,fed fluctuās, & imoderateagitatum exinordinationeipm inordinem addu,
xit.aſpectabilia uero quidaliud ſunt inquit Porphyrius,atq;corpora.materia.n.abſqzſpecie,
& forma fcdm Platonem , & uixrõne pcepta adulterina, & líformarum materia cöplexa ueſti
giaintelligat,qñſpérum ueſtigia,nódum uidelicetſpecies,ptereaipſamincorporca,&ifor,
mem intelligere neceſſeut& ueſtigia,adumbratio ſimulachri Socratis,nódum ſimulachrum
eſt Socratis.liucro&ueſtigia ſuſcipiésadhucfine corporeeſt.pindeminimeaſpectabilis tās
quá nodum ſeptá corpore fluctuasuero,& abſqzordie motumaípectabile efleafferit Plato .
non itaq; qd fluctuat & abſązordinemouet materiā,quæ ſpérumueſtigiacomplectit,ećaf
ferit Plato,corporaueropotius quæ nódum ubſiſtentiâ conuenientisordinisſuſcepe. ſí itaq
hæcita ſcám tos ſecretaelledixitPlato,dico quidécorpora,ex quibusmundus et,qui inipis
eſt.ordinē.nulluspfecto arbitrorrónemmente pditusamplecteret.fimul.n.conſtituitDeus
cum ordine cögruo ſingulum.ſiuero doctrinegia,utinqtPorphyriushæcſuppoſuit,in quo
inſpicerequidipſa ſcđm fcipfa a ſuacorporapoſlident natura, & ipfa uideliceteog natura a
Deo cótenta,quidaDeo,qui ipfa inordinéadduxit,accedit.nulla forte rõ habebit calumnia,
non hincutaliquisexiſtimare poſſet,mūdum ſcđmPlatonéprincipio uacarecôcludiť.cum
palā ille dicatipm generationis principium hře, & ante,quâ litæditus,noeſſe,& quáuisgene
tatus ſit,indiſſolubile prorſuseſle.neqz imortalem ,& fiaduentitiā,ac rediuiua,& a Deo ppa:
ratam conſecutus ſit imortalitatem.qñ & ciuitaté perreſtaurationem imortalemmanere coe
tingit.&ubiq; de mundi generationehæc dicerePlatonē,& ſcảmnaturâipmdiffofonis effe
ſuſceptiuum ,minime nenudum pferreuerbum apparet,uelqd'ingenerabilis ſit mundus,
ueleſfe initio carcat,uel fitſcămnaturāincorruptibilis.uclalterúquid eiuſmodinodiſſimile.
quomodo nomaximāPlatonis fententiædemóftrationé habet.ingenerabiléeſſe ſcảm tépus
arbitrari,ideft,cuin tpis generatione una incæpiſſe,cumtøs nonfitppetuum.afferit.n.cú ca
lorpsgenitumeſſe.utfimulædita, una& diffoluant.Sialiqua ipforefitfolo.fi.n. &in Timão
qualide mundoproditurusdoctrina,doctrinægía,urafferunt generationéipſiusſuppoſuit.
cur & in dialogo deregno, & in aliis oíbusnódiuerſa demundi dicitgeneratione.nequaqpa.
cto aliquo ingenerabiléeffedocuit,fed qñ hac in fextaanobisabſolutius,atą pfectius difcuſ
ſa ſuntratione,potiufq demonſtrationi,quæpendetexrebusinheremus, non quæ ſolūpla.
cent Platoni nuncexquirere propoſuimus.eius & hanc concludimus rationem , ne moleſtia
minime neceſſaria,hæc inferaturlegentibus.
Procli Succeſſoris Ratio Decimaquinta .

DOEcima ueroquinta ro talis intelligat-mundiexéplar tribushisipſisnoibus celebrat,uni

genaæternum omniexparteabfolutú,atqpfectum g foliadeltuniuerfo.aliorum nãą.
nullum omniex parte abſolutum ,ideo & ipſe totüaſſeritmundú ſimilem eſſeaiali folú omni
ex parteabſoluto.unigenauero,neqidoibusadeft,quáuisoibus,quæin cælo,illoge.n. ſingu
lumunigena,fempuero elle,idoibuscömune eſſeformis,uel ſinó id,quidoibus,qd comune
fit,formisaccedat,nó inueniemus.fiquidem oém forma ſemphre oportet.id.n.æternitatis fi
mulachrū.quid ſemp fit,ficconſiderat.utrum qd [căm infinitum tøsutraq parte exiſtit:an
quod inaltera initium habeat,in altera uero finé habeat.fi.n.ideft,qd'fempdicimus, quideric
æternitati ſimile.illa.n.aliquádo,minimehabet,neq extenſioné,neqzextéfioné,neq; prius&
pofterius,fed ex utraq parteinfinitā.nõ ſimul ueroinfinitum ,fed factu.Siueroideft æternis
tas,uel nihil eſtilli ſimile,uel præ oibusmundus.fed abfurdum.nullomodo,cum artifex opti
mus ſit,necnóuolens exemplari ſifiaefficere,acefficiat.mundus igitfimilismaxie exempla.
ti,omniex parte,noin altera folum ſemphabet.eritigit pariter exéplari,ſimile & inordina.
tum ,quia ingenerabile, & ordinatumquia incorruptibile.li igiť hæc fierinoqueunt, & oéin ,
 De mundiæternitate
generabile,incorruptibile,& omneincorruptibile ingenerabile.ututrúqzGmile æternitatino
Icdm alterum ,infinitūsacproinde nihil magisinordinatoordinatū.ſcdm utraq igiturqd'ges
nitum eſt,adexemplar, fimileexéplarielle debuit.adexéplar uero generatuseſt múdus,ita
generationé carens,incorruptibiliseſt,nec ingenerabilis cumfis,alicuiſubditurcorruptioni.
id.n.altera ex parte ifinitū.fed ingenerabilis ſimul, & ícorruptibilis,& utraqexpteifinitatem
habens,ut in oibus quemadmodum ipſe aſlerit æterno ſimilisſitexemplo .
Decimequintę rationisfententiæ explicatio.

eſt cdmPlatoné mundiexemplar,& exéplaris fimulachrummūdum ſemp eſſerõcina: ;

tionecóclufit.fedhoc intereſt,quia ibieoqd'mutuo ſereſpiciant ſimulachrū,& exemplar,&
non poſſe unum ſinealioeſſe,cumalterāitaq ſempexiſtat,exemplum uidelicet,& reliquúſia
mulachrum aſſerit elle ſemp neceſſario.hic uero,eoqdpenitus oportet,ut Platoniplacet,exé
plari ſimileeſſe ſimulachrummūdi uero exéplar inquit tribuscelebrat hisnoibºPlato.omni
ex parte abſolutum ipmnoians,unigenā,& æternum.fiitaqzut exomnipteabſolutus eſt,ſui
ipſiusexemplari inquit,fimiliseſt.Siquidem totum eſt,& omnemundusin ſeipſo cuncta cos
plexus,nihilo extrinſecus dereliquit.fed cum unuseſt,tum unigena,ut.n.inquit Plato , ſcdm
qd'unigena eſt,ſimile ſtabſolutiſlimo aiali. pindeneq duos,neq infinitosmolitor Deusfes
citmundos,fed unuseſt unigenagenituscælum eſt,& erit,neceſienempeinqtProclus, &fes
cúdum tertium ,mūdum ſikemelle exéplauidico quidem ſemp,quomodoigiť ſcăm hocſimi
liseſt.utrum ,quia infinito utraq ex parte tépore exiſtat,an in altera folum cöplexus infinitü ,
ſcam finem ,utiquit Plato,fcdm uero principium minime.Siquidéilludæternum ,cú exiſtat,
principio & fine uacet.planum infinitum in altera parteipſiffemnöeſſe,fed qd' in utraq.
reinquit,fiquidem exéplaris Silis,ut femp munduseſt,in utraq complectet infinitum ,luieć
principio, & fine uacās itaq fiquidem & eſſealiquis ſcăm Platonéideas,& exéplaria cöcedes
ret,non neceſſe fimul ueleſle,uelnõelfeeiuſmodi ſimulachra cum exéplarib ";in illis differui
núcuero,noad ipfas res,fed ad fuppónes Platonisa nobisratio liniat.liquidem'filem afferit
Plato múdum eſſeexéplari.illud uero eſſeæternum.itaq neceſſe eſtipm mūdū,& initio,et fi
neuacareexiſtimare.ita.n.folusapparuit,qtenus fempeſt, pprio mūdusexéplari ſimilis.
Quod non recte ad æternum mundi exemplar ſimilitudinem ſumpſit Proclus, eo quomodoſcăm pla ,
tonem mundus æterno exemplari eft fimilis,fuiipſeeſſe initio minime vacans . Cap. II. 1
Edexiſtimo quidé,fi quisaccurate& ipſis Platonisuerbis,& his,quæ nuncdifferuitPros
clus niteret hicinuenietPlatonéipm ſibiipſınon diſſidetem ,Platonisauté expoſitorem
nos magis fallere,quâPlatonis ſentētiam nobis declarare.id uero clarum erit primú legétib '
ipſade re ppofita Platonis uerba.cum.n.mūdum coſtituillet, &aiam in ipſo infeuillet, &con
ueniétemmouiſſetmotionem ,hæcinfert.utmotum ipm ,& aíal aiaduertit æternogeDeorum
effectum ſimulachrum pater,quigenuit,lætatus & hac cum pfuſuslætitia eſſet, icubuit mas
gis ut exemplari ſimile efficeret.itaqutipmeſt aialæternú,& hoc uniuerſum ita,quo adna.
tura pateret,eiuſmodiabſoluereaggreſſus.naturaitaq aialis fuitæterna,&id quidé genera.
biliutannectereťfieri non poterat,limulachrūcogitauitmobile,quodæternieffingere atos
exornare cum mūdi fabrica,accæloæternitatis unâquadam ad numerúæternâ fuenté ima
ginem , q nostos núcupamus:dies.n. & noctesmenſes,& annos, quiprius nõerátõgeneratú
eſſet,tuncunacum mūdiortu oririſtatuit.Hæcoiatéporisptes,& erat,& erit tpisettectæ ſpe 1
cies quas quidéæternæ ſubſtátiænon recteallignātesnos erramus.dico.n.uterat, eſt,eterit,
huicuero eſt ſolum ſcàm rõnem uerācongruit.etpoſt pauca.dehis igiť forte in prenti occa
fiominime dicensaccuratius diſſerendi, tpsitaqz una cum cælo effectú,ut una effecta fimul,
& diffoluant,fifolutioaliqñipſoraliquafiat.etſcdmæternenaturæexemplarfactum elt.us
quâ fimillimus ipfi,quo ad naturaeius patereť.exemplar.neſtper ſecula cuncta.Hic item
 Contra Proclum 84

}
peromnetosin perpetuum effectus,& exiſtens&futurus.Siigiťmūdumexemplari filem eć
Plato allerit,quia,utilludeſt peroiafeculacità mundusper omnetøs.fiigiť quiſpia demons
ſtrare poffet infinitum utraqzexparte tps Platonéeſle uelle,cócedemus
nonaliterpprio exé
plari mundūſiřem eſſeniſi ex utraq fit infinicustpis parte.cum.n.fitinfinitum tpsmundus
in tpe noneritomni.ſi initium qdemelie,finem uero no habet.Proclus.n tpscú ſumatutras.
queexparteinfinitum.facile deceptionéfubtexuit,quid.n.inquit ſempconlidera.utrum exi
Itenstpe utraqzex parte infinito,aninalteraqdeminitium hńs,in alterafiné?uide.n.quomo
inproptuaccipicepsutraqexparteinfinitum ,atquiſinó quæiplıplacent,fed quæ Fiatoni,
magis pbareuoluit.ut.n.a Platoneaccepitoporteremūdumexéplariellelimilem itadensos.
ftrareopuserat,fi& tösinfinitum utraqexparte ellePlatoniplacuit.utita reliquumexppo
fitionibusipfiusPlatoniscócludat:ſi ſicexéplarimūdus filis eit,quia omniin tpe eſt,utillud
omnieſtin eternitate.cpsucro parteex utraq infinitum ſcđın Platonem ,& mundū ambab ".
ex partibuscum tpis infinitateunaextédi necefleeſt,nuncapud Placonéid demoſtrare mini
meualens fine demonſtrationispbatione exppria pena fumit,epsutrinq;elſe infinitum , in
parte utraq tøsinfinitum Platonenonexiſtimalleex ipfis,planum ,quæ ipfe nobis Plato de
téporisnaturadiſſeruit.tps.n.iquit,cum cælo factumeſt.utunaeffecta ſimul,& dilloluant,
fialiquaipſoz diſſolutio cótingerit,& itemdies.n.&noctes. & annos,quiprius,quâcæluger
neraret,non extiterāt,tuncunacūmundi coſtitucione naſciuoluit.Siitaquna cum cæloeftes
ctumeſteps, &prius,quágeneraret,non erat.cælum uero factú effeinqi,cum abaliquo prin
cipioinchoallet,&nõelfe prius,quágeneraret,ut in fexta demóftratum eſt,imortalemuero
elle adućtitíam imortalitatemadeptu .& tosigiturefleprincipiumhreuult.nequaq fině.igit
fi unacum cælo eps principiumnactumelt,& omnielle ipliusuna extédit,ita ueromundus
ſuiipfius exéplari litiselt,quiaomniin tpe,utilludomnieicinæternitate,tøsuero eſſe inchoa
uit,et mundusigiť elle cú ichoauit,&cum ifinitatetpisſucceſſiueeft unaextenſus quatenus
omni in tpeeſt,exemplari lilisæterno eſt.at quilipricipio careremundum Plato uolebatcur
non dixit,utexemplareſleno inchoauit,neqeé deſinet.ita &mundasneogigni cæpir,neqz
elledeliſtet.ita.n.magis ſimulachrumadeiusexêplumdemonſtraſſet,fedutexemplarinquit
omnieſtinæternitate,ita mundusomnitpe effectus,utexiſtens, & futurus,ſiigiť eltaliqdtés
pus,inquonöeſtmundus,ipmcadereneceſlea filitudine,quam habetadexemplar,fiuero in
omnieſtpe initium elle tøshabet,contingitigiťmundumſcdmea ,quæPlatoniplacét ,& eć
initium hře,& æternoeiusexéplari ſikemelle.nemonuncnobisdetpe ambiguitatesmoueat,
ipmexutraq; parte infinitum demoſtrare cupiens,iâ.n.in quintarõne ambiguitatum ualidiſ
h fima,qua utraqex parte tøselleifinitum apparebat,diſſoluimus,& ſinõnullaaliæſunt,cum
dabiť tøs,tum & has ſpeculabimur,non.n.nunc nobis ppoſitum eſtexquirere detpe ſpecus
lationé,id folum demoſtrareuolumus ipm fibiipfihic Platoné non diffentiétem uideri.liigit
qd'iamdixialiquisdemoſtrarepoflet Platonemuelletõsutraqex parte efleinfinitum ,accer
densdemöſtretnon e ſuisrocinationibus,fedexPlatonis libris,& acquieſcemus.Si uerocon,
tra-aſſerit.tps una cum cæloortum habuille, &priufqua generare nonextitiſſe. Platoniues
ro placereutraq;ex parte pselleinfinitum Proclusſúmes,ita & quæ fequuntur,ratiocinatus
eft hicigiturPlaconem falloexponens,nosuero falleredeprehenfuseft.
Quodfi non inconſiderate adfimilitudinem qua mundus ad exemplar babetoccurremus non oma
nino exemplari mundumfimilem effe contingit, &quo ad eius fieri poteft, oportet for
mulachrum effe exemplari ſimiléet rerum quæq;ſimilis , quoad'esſe por
teſt, Deo cffe dicitur Cap. III .
lucro aliter mundum æternoexéplari nonpofleſimiléelle diceret,niſiex utraq parte eſ,
ſet infinitus,principio, &fineuacās.primum quidem no,quiaid Platoni placeat rocinat:
dictumeſtin.quomodoillemundum afferit filem exéplarielle.fiuero oino hic,accuratá fers
uare ,&illiciplysſemplilitudinemuult,qmexemplarnonquæ fit,fed fimul exiſtentéipfius
 De mundiæternitate
effeinfinitatem habet.ut & ipſiProcloplacet.opoitet &mundum nóquæfit, ſed quæ fimul
fubfifteret ipfiuseſfehre infinitatem.non fimilis.n.eiquæ ſempuna nonfluensexikit,quæin
tpe facta eſt,& fiexemplaraliquádonon habet,ncqs prius & poſterius,neqoino extenſioné,
neq igiťmundum ,ſiquidem illi filisfit.hore quicqhabere contingit:Si itaq mundus & aliqn,
& prius & pofteriushabet:neqz infinitum ſimulſubſiſtés,ſed factum ét ſcàmeos,qui uolunt
eurtleppetuumplanú neqzitaæternoſimilem eſleexéplari.ſed ſiquidé exemplaris fimur
utcótingit,ut & ipfedixitPlato,feruari Silitudinem.quéadmo:
lachrum ſubſiſtere oportet,&
dum.n.inquitipfe aialpprium eſt, & uniuerfum itaquoad eius fieri potuiteiuſmodi pficere
aggreſſus.fiigiť quoadfieripót,oportet ſimulachrum exemplari filem eē,ut in dictisabexé
plaridiftabat, &itafcdm ſempdifferat.&,ut Platodixit,feruabatſilitudinemad illud,nonqa
ex utraq infinitum habeatparte,fed qa in omni eſtrpe,utin omniæternitate illud. no.n.folu
mūdum eſſe aſſerit Plato æternoexéplariſipem ,fed &cunctasres Deo elle nódiffimiles affir
mat:bonus.n.erat,inquit,bonouero nulladenullounğaborit inuidia,extrahâcexiſtés,cun
cta quá maximefierifibiipfiſfianoluit.num ergoqaoiaDeo dicuntureſſefilia,Deum uero
fempelſe,necnoſui non diſlimilem elle & uniuſmodi extebuscunctis corruptionem , & gene
rationé,& oinomutationem auferemus? cuius,core,quæin mundo,expersnihil & utfingula
rerumquoad fieripot,& utnata eſt,ſuiipfiusad primúprincipiū ſuſcipiat ſilitudiné, ita igie
æqualr,& inmundoadexemplarqd perpetuū eſt,Glitudinem audiemus,non tollentes,qué
mundus,& tộsinítium habeat,apte dictum a Platone,fedut ipſe dixitPlato,in omnimundú
eſſe tpe& fiinitium ipfiuseffetshabet exemplari,qd omni ineſtæternitate,ipm filemn effe
afferemus.qd'uero & aduentitiâ & non ſubalé hñsincorruptibilitaté nõideo,quiaitaeſticor
ruptibilis ia ppterhoc & ingenerabileseſt,cótrariú magis.qñnonatura eſt incorruptibilis,
ideo& generabiliseſt antein ſexta maximeratione demonftrauimus.
Procli Succefforis Ratio Decimafexta.
Ecimaſexta.fiduæ inopificeſuntuoluntates.alteraquidéquæuule,nó effefluctuans,&
Dino
imoderatemotum ,utipleaſſerit,nihil.n.prauieffe uolens exinordinatione ipm in ordi
nem adduxit.altera que uultuniuerſum colligatūelle.mea.n.uoluntateinquit,uinculú forti
timaius illis,quibus cum gignebamini,colligati eſtis,nequaq diſſoluemini.& harū'utriq,uo
luntatum ipfarúelleeft:hæcutnon fitinordinatum ,alia út cóſerueť ordinatū neceſſeuelhas
in ipſo fempeffe uoluntates,uelaliquãdoutraq ,uelhâcquidem ſemp;hácuero aliquádo,fed
aliquádo fallum ,aliquãdo.n.uelle,aliqñuero no planum qd'non ſempeft.& fi prius nóuult
poſteriusuult,&econtrá,fiprius quidéuult,poſteriusuerononuult.Erit.n.in his uoluntatis
bus,&inuoluntatibus prius&pofterius, & erat,& erit:hæ.n.inquitipfetpis ſpés,epsuerono
in ipſo,fedabiplo.&poftipm fempigie& Auctuansnõelle,& ordinatu ećuultácũigituolú
tas ipſoeſſe efficiat qd'uüle.uelſputrao;ſempipoeé faciet,ſuero ſpefficiet; qd'uule utraq ,
ſpnimirü,hac iordinatūdemolieť,hæcuero ordiatūcöſeruabit,ita.n.utraq;faciet qd'ſuiipi?
eft.hæc quidéaufert,qd'uultnon eſſe:hæcuero cuſtodiens,qd'uulteſle his hocmó & quaq.
qdfuumppriumutriufq ;efficientibus.efleoportet& fempqdabutraçefficit.Simul.n.uis
ciſſim efficiens, & qd efficitur in Philebodicit& ipfeefficit bonum opifex,& efficiens, & al
terumſine reliquo nöeſt.ſempitag&inordinatum tolliť ,quia uoluntas eſt ipm ſemp nõeé,
& ordinatum conſeruat,quia uoluntas cftipmeſſe,quæ utraq;fempſunt.Siueroſemputrúqz
gignit,norierit priusinordinatuin,deindeordinatum ,ut neq priusordinatū,poſtea inordi,
natum.Siuero ante ordinatum nõeſtinordinatum ,ordinatū,principium poſt inordinatūno
incæpit,polt inordinatum neqzante inordinatum terminabit initio & fineomnt.ljuero no
habuit,& ſinóeſtordinatum ante inordinatū ,finem ,ante iordinatum ,nó
uacat ,&ipfe
ingenerabilis eſt,&incorruptibilis.atuero nihil aliud eſtmundus,quãordo,& ordinatusinge
nerabilis,atqz incorruptibilis mūdus.qñ & abſurdum cũ in Deouoluntares ſintduæuel hác
quidem ſempagere,ilfāalteramnon ſemp.uelhacquidé ipſo elſe,ageredicere,illamaliano
iplo
 Contra Proclumn 85
ipfo effe,cumrõnicoſentaneum fit eiuſdé ambaseademdecaufaefle ſubftátix.et.n,hæcuut
non efle inordinatū ,quia ;utinquit ipſeeſſe bonum eſt.hæc uero uult effeordinatú,quianon
eft malú.quo igit ,eo qd nonmalú,ellebonum Deomagisaccómodat.eo diuina magis eſt,
quæuultnõelte inordinatü,uolutitas ea,quæ uulteſſe ordinátum.Deo.n.bonum ,ĝnonmas
lum ,pprium magis.oíno igiť abſurdum ppriâ ipſi magis,uoluntaténon æternâmagis effi
cere,fi dictu phas eft,& efficacioré,cum ſit diuinmaagis.qre fi uoluntatum hacquidé
ingleene
rabilem eſſemúdum hácuero incorruptibilem effe,fequiť.maior, quæuult ingenerabi eé,
quaquæ incorruptibileni:hợc qdem hís,quia uolunqu tas æideſſeuult principalior,& diui,
namagis,hocueroquia quæ id uultfubmiſlior& retništior,fedquidéalteraplan aoib ', quæ
incorruptibilitatis:&alteraigiť maltomagis eſt,hac manifeſta,quæ ,ut ita dixerim ,ingenera
tioniseft,fiqdemduæ ſunt,una quæuult liftingenerabilem ,& icorruptibilé eſſe uniuerfum .
fiuero duæ efficacior,ualentiora , quæppter bonum ,quaeſtea ,quæ ppter nómalum.magis
ingenerabile,quâicorruptibile uult efleuniuerſum.unāpfectomagis,quáduas eé uideripo
terit.eiuſdem.nieſt renuere inordinatum ,fiue anteordine ſit,ſiuepoſtordiné,& ordinatuli,
ne principatupducere, &abfq;fine cótinere.et.n.nihilaliud quid opificiomniquatenus opi
fex eſt,quãordo,pprium magis.ordinem igit aſſequiſuum effectum oisappetit.ğreappeti
bileipfi,quatenusopifex,ordo.fiuero unum appetibile,unaappetitio ,ordinisexiſtésappetis
tio.fiuero appetitio una,& uoluntas,appetitio exiſcetis eius, qd'uolumus,una nempe eft. fige
ſempante tosordinatum efficiens,& côtinens,eiuſmoditpeſempiterno exiſtés.unacūſit.abs
furdum imopotius fieri nonpot,utdiuidat ,&hoceiusDeo tribuere, &id iperfectius,hocuie
to notribuere.& id pfectius.Deo.n ,qd pfectius,cũamplius ſit,quáimpfectúmagiscóuenit.
Quod non idem eſt,ſemper vellealiquid Deum, ey femper eſſe illud idemvelle ,eo q fi@ Semper
uult Deus geuerabilia ,& eſſentieeg bono participare,non quidem æque omnia,fed vt ſin,
gulum aptum natumeſt cum cffentiatumbono participaret Cap. 1
Væ quidem oportebatdePlatonisſuppone differereexfluctuate,& imoderate agita
Q to ordinatum fieri dicentismodice a nobis in his,quæcontra decimâquàrtā rónédiſſe
ruimus,dictum eſt.undede eiſdem agereſupledédum.quæ nunc.qmuelleDeum nó eſſe in
ordinatum ,& uelle elleordinatūa Platoneaccipiésphiloſophus,ex hocitē ingenerabiléelle
mundūrõne colligit.etſihæca Platone de Dei uoluntate pferrinon dicamus.forte aliquis en
& ipmpſeid nobis pponeret.fiuult Deuş non eſſe inordinatū,& fiordinatūeſſe uult.ex.abº
itemeadem rõcinătione cócludet.nos rõneppendere equum iudico.ſın.ipla ſcămiſe ſpecula
tio diligenterppenfa nonuideret ipellerenos,ut dicamus mūdumigenerabilem nimirú,nec
Platonemcogeret,quia dicituelle Deum& inordinatum ņoeffe, & ordinatuelle,tñ ronima
pusdātesnon negamusDeum ſempuelle non eſſe fluctuas,& imoderatemotumigiť neque
erat neqeft,neqzerit.inordinatūdico qd' pnatură ordine,& cöcinitatepriuatú eft.no.n.cere
tepducitDeus fluctuasipm inordina
& tum maleenimeſſeco,qd'penitusnon eſt deterius.
ledneo cafu,uel & alioprincipioinordinatūſeđm ſubam ueleſſe,uelgigniconcedemus,nul
lius.n.càlus cauſa .& cunctog unuinelleprincipiūnon diffitemur oés.Iimuligit pducit De?
fingulum q« w,& ipmcum ordine pducitcongruo:ſed quidé & elſeordinatum dicimusDeu
ſempuelle ſueroſimulcãeſleipſoDeus& ordinatum eſſe uult,utipm eſſe fit ſimulæternū,
id conſiderationeindigere arbitramur.non.n.fi fempuoluit ordinatumelle Deus,iā & femp
eſſeiomyoluit.quis.n .& folouellecuncta conſtituit Deus,fed cum , &ipfaelle uult,uultvero
cum bonúunicuiqeſtelle.bonum uero,utpot,&natum eſt qd effe.qñ &femp uult Deus
fubasrõnisparticipes bonoinhærere,& nungaddeterioradeclinare,deterioradico opiniões
fallas,& eas,quæ actiones reiiciunt.bonor.n.inquit Plato nullä,pterDeumcauſam cenſen
dum.malog uero alias quafää ğrendum .& itéipfeeius,qdeligimusminimecaula Deus,fed
quidé& effecunctabona uult.prauiuero nihil,quoad fieripot.fiigit & malor eft no cauſa,
& uult cuncta bona eſſe,prayiuero nihil,&funt mala.non igiť omne,qd'uult eſle,ptinusſis
Y
 De mundi æternitate
mul,quiaeffeDeus uult,& ijméſt.ſedutunumquodq; &effe, & bonum eſſe uidelicet natum
aptuqeſt,ita & éſleifm , & boni particeps.uult.n.ſinguláquáqaiam libero fententiæ cona
tu,acimpulſu bonaiñelle,& prauitatis penitusexperté.SiquidémalogeDeus minime cauſa ,
útet Platoné differentemadduximus.di igió una cum Dei uoluntate dealiquo fratim &fine
determinationealiqua & illudeffe,utProclusſupponit,necelle.quomodo prauitas ſubſtitit,
cum Deus fempuultipfa non efle,& consta bona effe fempuul.quomodo nonoisaia femp
bono inhærët,femp Deo uolétes linguaquaqz aiatbonãeſſe, ex electioe bonum eligétem ,
tel.n.concedere ipm necefle non ſempuelle Deúmin bono effeaias,ita& malog, effet ca uel
fiquidéidablurdum.uult uero iplasin bonum fempppriosdeclinare conatus & prauitatis
nonaliquopactoparticipare.id ueronofempfit.non itaq ſimul,acDeusuultaliquid,prſus
& illud ellenéceſſariumeft.qmetuult fibiiplicuncta,utinquit Plato,effefilia:fed utcuiuſque
uidelicetnatüra adipm filitudiné fufcipewalet,ita et ſuſcipiát,ſicigiť ét particularium ſingu
lumuuligigii,etéléDeus.ipfeigiť efi leđm Platone,qcoeleſtibusinTimæoiubet,utad ani
inalium effection mortaliumconuertant.Sed uidelicetcumoportet,&particulariú qdągis
ſni natum eſt,tunc et elle ipfâuult.no.n.Socratesang ſophroniſcus gigneret gigninatus é
SociatemgigniuoluitDeus,led no fimplrgigni,uel
ledetpriüs,quâ ſophrônifcusnaſceret,
ſempgigni ſcdcumgignipoterat.ita igié etpriusquá ordinatumgigneret , ordinatum eſſe
uolebatled quando elle poterat generabilequidem exiſtés ,generabiliumwueronullumprins
tipio'uacare poteſt,ut in prima demoſtrauimus ratione,no itaq ,ſiordinatum efle Deusſem .
per uolebar, iam etperpetuumiplumeſſe neceſſarium eſt.
Quod aligita era abſq; tempore ea impartibilis Dei voluntás velut eng cognitio, é proindentia,e
.fi quægignuntur egcognoſcuntur etiá diuina fruuntur prouidentia multiplicata, ypartibi
lia funt,& aliquam ſunt; ( nonnunquam non funt, Cape II.
Edneq,fialiquandoquidemnſit,aliquádo tiero no ſit,quod elleDeusüule,iam ppter hoc
aliquando quidem hoc aliquãdo uerdaliuduelleDeumafferemus.una enim eitin Deo,
& fimplex boniuoluntas,qua rerum unaquæq; dinoutuñaeſt participat.utigiť cuncta eć
uulefibiipfifimilia,fed fimilitudo noneadem in oibus,fed fubftãtiarumpportione congrua,
äсompetens,ita & fiuultoia effentiæ,& boni participantia,ſedutpót,& natüeſtunumqdą,
tumellentiæ ,tum boni particeps.quare & elle ordinatum ,ideſttundumſetñpuoluit,fed ut
potuit, & natus eſt,elle uoluit.natuseft generabilis exiſtés ab aliquo principio,& nõſine prin
cipio elle uniformisigit,utcuncta ſint,Dei uolutitas,ut& puidentia,& cognitio uhiformis,
fed ut Dei puidentiamultitudineeor:quibus puidet,nohmultiplicat,neq cognitio ad in
diuidua admodum ueniens,
neqzrerum uarietate,heqzeog:ſubſtātiæ partitione uaria reddit
acunadiſcèrpit ,fed pattibiliaimpattibiłt,& uaria uniforiniter cognofcit,& quæ in tempore
ſmetempore:itaquidem& Dei voluntas,qua cũctaeſſeuult,nó tpisdiftátiaeore;quæpmús
turin lucem una diſtrahit.noft.n.qiñi aliudin aliotpe gignit,& eit,ideo&uoluntasDei,qua
ipſaelleuale,aliainalio tpe efficitujedutfuturūnouit lemp,& qd nodum eſt,ipfius pcognis
tioni plensadeſt,ita quide&ellefuturü,uoluntas eiusfempeft,nihil.n.ita priuseſt neq por
ſterius,fed negaliud quidapud Deumfuturielle notione afferemusniſi uoluntaté,qua fatu
tum eſſe liult,auferat uero ante ofonis prauitas.Si.n. & nouitqd'erit,fed noforeipfam uult,
quia nulla eftaliquappria, &pſemali fübfiftétia,fedactionispgreffu naturalis euidétem ſu
init ſubliſtenti.fi igit futuri in Deo notio lempeſt;& nbaliquádo habet,neqzigiť uoluntas;
qua futuruelle uult,aliquádo habebit.itaqimpartibiliter& fine iteruallo,utoibus prouidet,
accuncta cognoſcit,ita & oia elle uult hæcigiturcum hoc pacto ſe habeant,nihil relinquitur
Heceſſárii eo quod ordinatum effe Deusſemper uult,iam & iplumeſſe perpetuum .
Quod quæ alibi ab ipfo diéta recte deDco Proclus deimpartibili Dei cognitione, e effectioneper ed,
quæ hic dicta ſunt ad contentionemfuftulit. Cap. II .
Quod
 Contra Procluin 86
Vod fo & ipfeProclusinhis,in qbusrõnescóficitminime cötentiofas,ſed ipſam pſe
Q rerumcircúſpicit ueritatem ,hæc& plane cognofcit,& dicit.cognoſcemusexhac ipfo ,
& alibi inciſione,adducemusex róne,quá habuit dedecem aduerfus puidentiā , ambiguita
tíbus.differit.n.hac.breuiter igiť dicentes oium pductiuum ,illudunumoium conferuatiuú
elle.omni ſubſtātia exiſtentiam ueriorem hńs,etomni cognitioneilluſtriore,cognoſcibilibus
nondiuiſum ,neqzcirca ipſamotum ,hor ,n.aialis & intellectiuacognitio habetpprietates.et
eni mens ois una, & effe multiplex, & notiõe,& aiaomni motioexiſtens,& non finemotione
intelligit.illud ueroin uno manensintrāſotiuum fomnul,etipartibile et cunctaeodémodoco
gnoſcit,et nomodo hoiem ,etfolem ,etomneqd'iſtiuſmodieft,fed etfingulum ſingulariú,ni
hil.n.fugitunum illud.et fieffedixeris,et ſi cognoſcere etpoſt pauca.ita et aliqua puidentiæ
cognitio in ipfoipartibilioiumeſteor-,quæpartiuntſcđm cognitionem et ipartibilium ad,
modum cuiufq ,etuniuerſaliū ,et utcöſtituit ſingulum ſcđmunū,ita etcognoſcit ſcđm unű,
fritaqz nõuna cum his,quæ cognoſcune partitDei uolūtas,ſed ſinetrāſtione in uno manés
& impartibiliter oia nonmodouniuerſalia,ſedetipſaſingularia etidiuiduacognoſcitita fins
gulum quéadmodum et ſingulum coſtituit,cognoſcit Deusipartibiliter,etſine tráfitione no
modo uniuerfalia,ſedindiuidua,etquxelle hñtin tempore,& aliquádoexiſtentia,aliquando
minime.nonſimul motuscum eor ,quægignunt motione,etſiquægignunt,aliquãdo quis
dem ſunt,aliquãdo uero nōſunt.Si uero Deiuoluntasipo eſſeid,qd uult,utinquit Proclus,p
ducit,uoluntas igiť Dei ipartibiliter,et ſine trâfitione ſcăm unumoia coſtituit,no ſimul cum
his,quæ pducta ſunt.diuiſa,neq circa ipſamotaſeduniformiter quæ multiplicata ſunt, effi,
citet partibiliaipartibiliter,etquæin episellehñtinteruallo,tpispuncta.fiuero et indiuidua
impartibifr et nullatpisintercapedine efficitDei uoluntas,minimecirca ipſa mota, particu
lariauero,et indiuidua aliquádo quidem ſunt,aliquãdouero no ſunt contingitigitet Deiuo
luntatem de aliquãdofuturo múdo,aliquádoquidem eſſe,aliquádoueronõelle, neq; prius,
etpoſteriushfe taquâ circa ea,quæ abipſapductaſunt,minime motā.hisuero ipſisetPlotie
num in ſuperioribus nõdiſfentanea diſlerétem adduximus, quorum et nunc métionem facia
mus,operepcium erit:itag illedefacultate Deimolitricehæcdifferit,eniuero ſingulā actios
nem abſolūtā eſſe,neq phas Deialiud quidexiſtimare,quâtotum ,& omne,oportet,inquos
uisipſiuscuncta ineffe oportetigiť etſempereffe,oportetigiťet futurumutiâplenseéneqz
poſteriusquidiu illo,fèdiam illic plens poſterius in alio primúefficit,liigitiamadeft futu
rum ,neceſſeita adeſſe,utin poſterius pcognitú,id ueroeſt,ut nullo tunc indigeat,id uero eft,
nihildeficiat.cuncta igiťiam erant,etſemperant,etita erant,ut dixerim ,pofteriushocppter
hoc.extenſum.n.et uelutexplicatum pot demoſtrarehoc pofthoc ſimuluero exiſtensomne
hoc,id uero eſthñsin feipfo, et cauſam.fiitaqz ſcămfapiétem Plotinumfururú ſemp Deop.
fenseſt,nihilapudipm poſterius,ſedqd'inalio pofterius iamDeo plensadeſt, etſempadeſt,
hisuero ipſis nodiffentaneaetProclūdifferentem demöftrauimus,non igit,neq,fiordinatú
2
aliquando qdemerit,aliquando ueronóerit,etDei,utipmſit,uolutas aliqñ erit,aliquâdo no
y
erit.quareneæ priushabebit,pinde et poſterius,neqıps.eníuero,neq;quiaſemp,utordinas
tum ſit,ideſtmundus fit uoluitDeus ia ppterhoc,etableprincipioeſlemundūneceſſe.cum
corporea,et generabilisnatura ſubſiſtentia,quæprincipio uacetminime ſuſcipiat.Siuero,ga
aliqneſt,etaliqñ non eſtordinatū.ideſtmundus,cogitetDei uolütaté Proclus aliqñ quidein
‫ܠ‬ eé,aliqñuero nõelle.Etideo fuo tpeeſle.oium po Dei uolútascóſtitutiua,ut uero cúctacoſtis
tuit,ita et cognoſcitoſa,utipfe rurſusdixit,cognoſcituero oíanómodo uniuerſalia,ſedet ſins
el gularia,etidiuidua admodú,utet iditemiým adduximus differétem ,hæcueroptibilia funt,
etminimeæterna,ſed aliqñqdem exiſtentia,aliqñueronon.itaqzetDeide rebus notio habe
bitprius etpofteriusetaliqnelle etaliqñ noneffe,etſubtpeeſle etnõunomo,neqzfineinters
uallo,fedpluribusmodis et interuallis particulariú quodqz comphendet.puidentia uero ité
eodémodo unacũhis,quibus puidet in partes ſecabit,etminimeuniformis,fed multiplica,
ta erit,nóſecus acilla etintpe utetilla,prius,et poſteriushabebit,itaqPhiloſophus fuorum
Yii
 De mundi æternitate
enúciationum utrūuult,repellat.fieri náqz minime pot,ut ueritas i utraq; cótineat dico qdé
tunc uno mó primācām ,ct linetrăſitione etipſaidiuidua,etiterdū ſunt,& q iterdúnoſuntp
ducere,etcognoſcere,etutin rõne,quade puidentia habuitdiuina,ratiocinatuseſt,ipſis pro
uidereet fi aliqñ quidem ſic mundus,aliqñucrono litetDei,quæ eſt utſitmundus,uolútaté
aliqñquidéelfealiqñueronöeſſe,uthicalferit,pindeet prius et poſterius hřet.fed quidéin
ratione de eius puidentia in ipfas ſolas res intuensſcăm rectasde Deonotiões, illa recte ratio
cinatus eſt,reiciendafecúda,cótentioſiusabipſomagis,quâ pueritatediſputaca.Siigiť illa ue
ra ,et rerum oium cauſa in uno manens ſine trâſitione fimul,et impartibifr,et indiuidua,et ģ
eſſe in tpehñt,circaiplaminimemota producit,etiuxta Plotinum futurūia Deoplensadeſt,
neq in ipfo poſterius.cotingitigit,potiusneceſſarium eſt,etfiordinatum nonnúquâſit,ideli
mundusinterdum ucro nolit,Deiuoluntatédeeiuseffe ppetuaeſſe,nõuna cum ipfo mota,
neæcum diſtātia exiſtentiæ ipſiusuna diſtâtem.ſiquidé uniuſmodi ſemp &boni ſoliusuolus
tas.uulc.n.fempellebonum ,ſedutunumquodąnatumeft,bonieéparticeps. generabilia ue
to ,et corpora pcipuenoſempereſſe ,uta nobis non raro demoſtratuweſt,nata funt.
Quod eo ſi in suppoſitione concederet aliquis voluntatum Dei, hanc quidem priorem ,hanc vero
poſteriorcm nulla ex hoc videtur neceßitasſub tempore facere Dei voluntates, & 9 quan ,
tum in Procli cauillatione, eſiperpetuum eſſe mundum cócederemus , neceſepror,
Jus ſub tcmpore esſe, e intelle &tiuas omnes ſubſtantias , e ipſum temporis au
& torisDeum in quo q,e ſingulariú cognitionéhabctDeus. Cap. 1111.
Edenim ſiiuxta ſupponem ipſisaliquis concederetaliquando Deum uelle aliquideé,nó
d ipm non effe,uelcontra interdum uelle non eſſeipm interduelleuelle, & ideo
enunquelle
Suoluntatum hac quidemelle priorem ,hác ueropofteriorem ,qualis hincneceſitasapparetet
tempusin Dei uoluntatibusreponi,qa folum ſmpir uolütatum hæcprior dicit,illa uero po!
ſterior.captioſum.n.arbitror,& iuxtanois cómunionem prioris,& pofterioris,iam ppterhoç
&in Dei uoluntatibus prius,& pofterius,eps ſubintelligereneceſe.non.n.omne quouismo
do prius, & pofterius dictum ,episprorſus cft explicatiuum.ita.n .& ſubſtätiam intellectuale
oém ,& abomni exemptâcorpore ,&ipm tpisopificem ,& fiperpetuus fit mundus,uel ſubté
pore efficiemus uelinipſotosſubſiſteredabimus.lubftãtiasigiťintellectualesquátú exró
ne hac ſubtpeefficereneceſſarium hincplanum.ſın,impartibiliseſt métisnotio & abſą dis
ſtantia.atigitnon ſimuloia intelligere ipfam ,& una ipfinobiſcum fatent,ut& Proclus inad
ductis eiusuerbis ex rône,qua depuidentia habuit,dicens ſignificauit.eteni mens ois una,&
multa,&effe, & intelligere.moueri.n.circa cognoſcibilia pprium efle ingtintellectiuæ,& aia
lis cognitionis.métem uerodicimusnoopificam uidelicet,fed itellectivas,quæpoft illam ,&
abilla ſunt,ſubſtantias,qux interdum ſint.eiuſmodi igiťmens,ut & Græcore filii dicerét,nó
fimul forte, &Deum , &angelum ,& aiam ,& mūdum ,& ſecula, & tøs, & alio ,itelligere fingu
lum ualet,ſed unicuiq priuatim acceditabintellectione in intellectionem migras,& ſi abla
tpe & finediſtantia ſibgulum intelligibileattigit.mentis.n.molitricis peculiarisfubita, & iins
partibilis fimuloium notio.igiťaliquid primum itelligitmens,hocuero ſcam illud uerotery
tium.fiigiť quod aliqñſimptr poſterius habet,& priusin hoc,& ipseſt,& intellectuales igiť
ſubſtātiæ oés,etcorporibusſeparate ſubtpe erunt,etin ipſisconſtituetur tps .& quo pacto «
penitus acorpore leiugata &corporea motione priuata lubtpe erunt,morecorpore lubriften
tiæ.eps.n.in motu,&abfqz motu týsnon eſt,utAriſt.demíauit,et oibusplacet.motus ueroin
corpe prorſus.qd igiťpenitus ſegregatum a corpe,& ſcămfubam , & ſc& m habitudiné,ideta
tempore ſequeſtratum.mensuero ois,etſubftãtia a corporibus ſegregataeſt, ſeparabilem ab
omni hñscorpore ſubam ,etſcđm habitudinem ,ut.n.Ariſtoteles recte in libris deaía dixit.ſe
lisparticula,uel quomodo mens côtinebit difficile etfingere.Siigit illa tpisoismens.harūue
ro aliquæ,uelomncs intellectionem cum diſcurſione hñt.hocquidem prius, hoc uero poſtes
riusintelligétes,nõita quouis mó prius,etpoſteriuseſt, ptinus et téporis declaratiuum exis
ftit,
 Contra Proclum 87
ftit.Præterea ſiiuxtaPlatonemcum cælotósgerieratúeft,ut ſimulfacta,etdiſſoluant, ſi fos
lutio ipſoraliqua aliqñ fiat,planum qd,fiquis notione noelle mūdum ſupponeret,ncq; tös
erit.cótingit uero,imoneceſſarium potiuseft,etcum mundusnóſit,intellectuales eſſe ſubſta
tias.non.n.in habitudine,quæ ad corpa eſt,eſſe hñt,ut ſnblatisnotione corporibus,fimulſub
ftantiadeleat intellectualis.Si.n.et ſiinuloia ſubliſtere aliquiscócederet,etintellectiuas ſub,
ſtátiasaio,& corpora nihilzdem abſurdi,utin aliisaudiuitnus Proclumdifferentem ,quæ fi
mulexiſtút,intelligétia ſeparare utuideamus,utunicuiqz rerü quæ ſunt,ſimulquidexppria
ipfiusnaturaadeſt,necnoquidabordine ,et habitudine,quæ ad alterum.mundusigit intel,
ligentiaa rebus ſeparet,mane auté ueroincorporeæet intellectiueſubitátiæ ,qualis etnía eſt
aia.igituret nõexiſtentemundo,nóminusipla per ſeerit notio mentis,cum trâfitione. id eni
eſtiplius natura.hoc quidem priusintelliger,hocueropofterius.ſiquidem.n.a corpore, autté
poreut intelligattrāfitiuehabet mensois,ſubſtantia mentisa corporibusfeparabilis. contin
gitigiťmentem ipfam cum perſe exiſtat ſinetrālitione,& ipartibiliterſubito ſimul oiafpecu
Jari.li.n.trālitiue ſpeculatioeius pendetabhabitudine,quæ ipſiuseſtad corpus.eiusigiťp ſe
actioſinetrálitione ſcảmnaturameſt.igiťet ſiopabić aliquando ſic,aliasfruftra habebit ſub
ſtantialem hanc uirtutem ,operāsuero itaetoia fimul intelligés quæ ſunt,nihil hac diſtabita
diuinaetopifica mente.qd quidem aróneabhorret.fiigitfatentur ſubſtâcialé mentisactios
nemtranfitiua eſſe,etobidpriusin notioneelle,etpoſterius.intelligentia uero corporenatura
fublata,tösſimulauferri neceſſe.mentemueronõitem.tpeigiť intelligentia ſublato,cótingit
priuselle,etpofterius.fi igiť omnefimplr quomodocunq;prius,et polterius tpiseſtdeclaras
tiuum ,cótingitigiť ettpenonexiſtente eērpsquantum ſpectatad Procliſuppones.Siigiť id
abfurdum etminimefieripot.non igiť ubiprius,etpoſterius,ſtatim prorſusettøs eſt.ita.n.is
tellectuales ſubſtátiæ omnes,utdemöſtrauimusfubipeerunt,etnõmõſubftantiasitellectuas
les,fedetipmex hacſuppõnetpiseffectorem ſubtéporecoſtituemus.cöſidera.n.ita cæleſciú
globozeſingulumaliud,fcdm aliud eos,fuum luſtracorbé,inerrātis.n.circulatio uelociflima,
inuigintiquatuorhoris abeodempuncto,inidemrurſus reuerfa.luna ueroſuummenſeper:
curritcirculum.fol,etqui huicæqualrcurrentes ſuum coficiūtſpatium heſperus,etquá Mer
curio celebrant,ſtellaanno ſuáefficiuntcouerſionem.Martis uero uocata duobusppeannis.
quæ louis duodecim ,Saturni triginta.et huiusquidemdifferentis cæleſtiumabeodéin idem
cóuerſionisopifex eſtoiuw caula.linemedio ipſecodiditmundum ,utet Plato aſſerit, et Pros
clouidet.lupponat igiť omnes ſimulerratesineodem fuiffe ſigno.utinarietis.uel in alio ali
quo ſigniferiprincipio.id.n.eſle pôt,ſed cotingens,etneceſſarium aliqáuel fuiſſe, uel futurű,
Planum quidem oino hinc inertátem globumoium primúin idem púctum luſtratocircuitū
cum eonon diſpari uelocitatis curſu ſuú
rediturum ,deinde lunā tertium ſolem etſtellas quæ
conficiuntambitumheſperum ,etquáMercurii celebrant.quarta uero Martis.quinta fouis,
ultimaSaturni,nihil uero refert ad plentem oftéfionem ,et ſinoeodem in loco oéseſle ſuppo
namus,fed aliâalibi,ut ceciderit,exiſtenteseadé nobis de cuiuſqz cöuerfione ratioquadrat.de
clarationisuero gra exeodem punctoeiuſdéambitusincipiétes ſupponamus,qdquidem et
fuiſſe,et futurumelle eſtneceſarium ,etmaxime iuxta opinionem illoge,qui æternú múdum
elle ſupponunt.et nunc.n.tempeſtatenía ducentietquadragintaapartuuirginis numeratur
anni quintoDiocletiani imperiianno in eodemſignifero Tauro fuerunt ſeprem errates,quas
uis nó in eadem parteomnes.quare etin eodépüctofore omnes cótingit.núquidqui hæcita
inordinem digellit,&molituseft,Deuscognouitcuiuſq circulationiscouerfioné,an noncos
gnouit?fiigiťnon nouit,ordiné,cuius ipſeeſtcauſa,ignorabit.atqui dicitin Timæo ut mos
tum ipm & aialcognouit ſempiternor.Deore factum ſimulachrum quigenerauit pr lætatus
&gaudiopfuſus.Præterea magis fimileadexéplar fingerecurauit.Si uero cognouitmotum ,
&ppter hocrurſusneceſſariocognouit quádo fingula circūlatio in idem ſignum cóuerſacos
ftitit,planum priuscognouifle inerrātemfuum cófeciſſe ambitum ſcdoluna tertio folé ,quar
to louem ,& reliquos cöſequenter.fiuero prius hâc ſuum adimpleſie periodum cognouit,illā
 De mundiæternitate
tero poſterius.eſtigiťet in opificisnotiõe prius,etpoſterius,& erat,& erit,in quoprius,& po
ſterius,& erat,& erit, ibi& tos utProclo placet,etit.igiť & in tpisopificetøs,& non mõinces td

leſtium circumlationum habebit prius; & poſterius opifex,uerum & nominusineius uoluns
tatibus.Planum.7.cum inerras ſuum pmeauit circulum Deum uoluiſſe ipmquidem tunclu
(traſſe,reliquas uero nodum uoluiſle.fi.n.uoluiffet, & alios ſuos lụſtrauiſleorbes curnoambi
tus ſuicurſum abſoluerunt.ita.n.no ſimulacipſa eſt,efficiet,uoluntas, qd quidéProclouides
tur,& fiſempuniuerſum Deus adducit inordiué,ipmquidem fempin ordine adduci uult.ſi
uero ſempuultipm in ordinéadduci,uultfempipm dictomotionismomoueri.id.n.eft ipfi
ordo.fi uero iduule ,in idé punctum couerſione,hancquidem globokeprimū.illum ueroles
cundumhunc uerotertium & cófequéter dicto reliquoscóficeremo-igiť cum primusin idé
conuerfus punctum nódum ſecundum regreſſumelle uoluit. &cum fcdm nödumtertiumet
in reliquiseodé mõ.ſiueronon fimuluoluit oés ſuos compleſſe ambitus,cum uidelicetunula
quiſq abſoluit,tuncipm abſoluiſſe uoluit.fiuero id primusqdem hicabſoluit,illefecundus,
tertius,quartus.eſtigiť in Dei uoluntatibusæque,acnotionibus prius, & pofterius,& erat,&
erit,ppterhoc, & eps, quantumad has rocinationum argumétari,quæ explicarinequeūtſpes
etat,etſi ppetuüaliqscémúdú ſuppoſuerit.Præterea nouit ne De'futurû,an nõnouit?fiigiť.
nónouit futurü,nec pñscognofcet.fin.pñscognouit,futurūignorāspeiori erit,quahojes,có
ditione.plurimi.n.hoium futurumnouerunt.quare ſiparticulariūpſentianouit,& futura co
gnofcet,utne hoibus,& forte rõneuacantibusdeterior.hor.n ,& plurimafuturi ſenſum hnt,
ut grueshiemē fugiétes,& alia plurima.fi uero neqpfens nouit,neq futurum ,in çõmune oia
ignorabit.neq.n.qd' pteriit,ſcier.id.n.plens prius fuit.quodeſt.quia eft,ignoransmulto ma
gisqd'amplius noneſt,lifactum eſt,ignorabic.igiť neq fciet,fimundusab ipſo creatus fue
rit.ſubſtitit.n.mundus & oía ſubſiſtentiain nuncipſohñt,& mundus tpisunaſectionibus die
uiſus, &erat, &eft,& eritcótinet,ut& Proclum nóraro in dictionibusipſius ex defenfionep
Timiæo contra Ariſtotelé audiuimus diſſerétem.frigiťmundus,& pteritü, & plens, & futurú
habet, futurum uero Deusneſcit,neq fieſtoinomundusabipfo factus,ſciet.fi.n.no nouit ut
futurú,neqs fifuit,cognouit.quid dico alia.& feipm ,fieſt,ignorabit.Siquidé plensignorat.eſt
enim & iple-igiť nihilanaturadiſtabit,& illa.n.corpora coſtruens,& feipfam ignorat,&cors
poraeffecta,forte & loge deteriornatura erit,ſiquidemin aialibusratióe pditisnatura habet
rónem relucétem ducem , & feipfam , & illam & oia cognoſcentem ,ubi ueroponemus. & noui
ego arenenumerum ,&marisméfuram ,& furdú intelligo,& no loquentéaudio.ubiuero Dei
oia fciunt.& ola plenaDeo.ubiqz ſunt auditus, &in petris,& in terra,& inipfoaere,quæſitain
pectore notio,fiuero futurum nouit.nihiluero ulium futurum ,ut nödum exiſtens niſiſcăm
generationé,utuideť Platoni,quæ fempiternaeſt.particulariauero,quæ nodúfunt hæcſunt
futura.nouitigiť & particularia Deus & no,ut Achei,quiDeopugnátapud Græcosnótheo.
logore aliqui dixerunt,ignoratDeus ſingularia.ſolum noillud comicum dicétes,exiſtima tń
Deus agere otiū,utmalum ,etoonú quotidieunicuiqz tribuat.ignorare uero ſingularia aſſerés
tem Deumplanumpuidentiaqua ipſispuidetauferre.no.n.his,quosneſcit,puidebit.utna
tura rõnisexpers.habemusuero & in ppoſitisProcli & Plotinidictionibusfuturum cognitú
eſſe a Deo &ad indiuidua ufæ Deiptinere prudentiâ & cognitionem.igit, finouit futuram
Deus,nouit qdem nödum fuifle ,futurum ueroeſſe,fed poſtą futurum plens factú eſt,nouit
oino fuiſſe ia & no futurum -et ſicorruptum eſt,utprincipiūlui elle hńs,nouitrurſus non am
plius in rerúnumeroelle-igiť cognitio,qua nouit qd futurum eſt, & nódum eſt,cognitione,
qua cognouit plenseft prioreſt,& hæc rurſus prior eſtnotione qua cognouitqcorruptú eſt,
& pterea rerum nihilelle,eritigiť rurſus in Dei cognitionibus prius,& poſteriuspinde et tér
pus.quarefiubi prius ſimplretpoſteriusquouismodicanturibioino,ettöseffe cenfent,ner
celle ,neqz intellectualesſubſtácias,neqzipm tpis opificem ,a tempore liberari.Præterea cótin
genserit,cum nó ſiceps epseſe.fiuero hæcitaabhorrent,& effenequeunt.no igiť ubi prius.
& poſterius,ibi prorlus & ipserit,utigiť prius de diuinisdiſſeruimus aliqua,& imparţibilem
 Contra Proclum
了
üniverfalemDei cognitiotiem & uolütatem intelligéduquæ uniusfoliusbonieſt,potiùsues
to ipmbonumnómultiplicatum nequnadiuifumcũhis, quæ pducta funt,cognitaneği
&
aerofuturum aliquid apud Deū,ſed&quænodum funt,ut exiſtétia pcognita,ſempadeſlep
fentia,ut recte PlotinusdeDeorócinatuseſt,uel fi quia hæctpediftat, &interdūquidé eé,no
nunquero nõelſe tøs,ppter hoc, & Deum fubtpe ećefficerenos iudicāt.aliqñ quidéipmuo
lentéeſlenõnung nõelle.ſciât,& ficoncederetmunduelleppetuú.ipfiluispenisirretiti capi
enturin plurimaet alia,ne dumin hæcabſurda incidentes,utdemonftrauimus.
Quod neg poſt inordinationum ,factum 'ordinatum , negs ante inordinatum deſinet, e nulla ex hoc
neceſitasabfq; principio esſe, efine ordinatum , vtProclus concludit,de qualianobis
ſermo habeatur inordinato. .
Vmigit fuperius demöſtratum fit,quiauniuſmodi,& ipartibilis Deiuoluntas ,ordinas
tutñelleneceſfeeffe.tio oino,quiainDeiuoluntateeſtfemp,ideo&in rebusfempeſt cú
uelleuerum ſit,Deú,nunğelſe,qdAuctuat,&imoderate agitat,cócluditurex his,nesante
ordinatuminordinatū fuille,& ppterhocuerumeft,nonpoft inordinatū,principium ,qd'ad
ductum in ordinem eft,habuiſſe.non.n.erat inordinatumoino .&quia poltordinatuminore
dinatūrionerit. pinde & q & ordinátūeſt,ante inordinatūfine non habebit:qñ non erit poft
ordinatū ,ordinatú.nonfane.qñ neq poſtinordinatū,initiú habuit,neq fine,uelanteinordi
batum.iccirco initium oino ordinatum nóhabuit,neqsfinemhabebit.lieni neceſſeerat,mur
tuo ſe reſpicere,eſe ordinatum& inordinatúutalterum fit,cum alterūminime exiſtat,recte
Proclusróciñatuseſt,utſiinordinatū neganteordinatumeſt,neq poſtipm , cum inordinas
tum nung ſit,ordinatū femperit,principiofinequacās.fiuerononcótingitoino elſe inordis
matum ,qñneqscalueſt,nec alia pendetcauſa,cumDeuspducitſingulum q & q ,&cumcon
bueniéte ordineipmpducit,nonhabebitpoſtinordinatū,principium ordinatūıqṁneo quod
ordineuacās,erat.principiú quidéhreipm contingit.rurſus ånte inordinatū ,ordinatum finé.
nonhabebit.non.n.eritaliquopacto,qd uacat ordine,finéquidéhrécontingit.inordinatum
dico ordinatocótrarium.ideſtg fluctuas utapavor eum ,qui uoceminimepba eſt & apoppór
eum qui indecora eſt forma.ita& inordinatum qd'naturalicaret ordine,utfialiquisuniuerfi
ordinécófuſum ittelligeret.itaigiťdicoinordinatum năſcăm abſoluta ordinati priuationé,
utinanimeaiapriuatum.et æpikoreum , qui amicispriuatuseſt.ita.n : dictum inordinatú nie
hil impeditexutroq latereelleordinati iduero eft,qd'noneſt.Siquidéfcdm naturā generas
bile & corruptibileordinatum.non elleuero quid,nonomnino malum ,utinſextademoſtras
uimusratione.igitur ipſo male effe,nonelleomninoeligibilius, & non efle aliquando partis
cularium quodque minimemalumeſt.
Quod non rečteProclus vt inſuppoſitionefumens duas eſſe Dei voluntates,hancquidem vtſit oro
dinatum , hanc vero vt non fit inordinatum eam quevult non ese inordinatum altera afferito
ftantiorem ,& Deo magis propria,et 4ſiquid omninopartiri oportet voluntas que vulteſe
ordinatú altcra øſtantior;e $ et Plato noduas,fed ambas vnáce vult. Capi VI.

his,quæ fequunt,huiusipfiusargumentationisPhiloſophusrectepbat,utnon fitinor

dinatum Deiuolútatemeſſe,etutfitordinatú,unā.non duas eſſe uolütatės,utin fuppóneips
fasduas eſſe accipiés.uoluntaté inquitquæ inordinatum nöeſſe uult,pfectioré effe et Deoma
gisaccomodatam uolútatem uero,quæ ordinatuelle uult,ſumiffam imperfectioréq ,etilla;
minus Deocógruam ,etid pbarenitiť quãobretñ inquit,quænoneſſe inordinatum uolütas,
uultut ſitbonüeſt ,uolens.n.DeusinquitPlato,bonacuncta,prauí ueronihil elle,quoad fies
ri potuit:ítauniuerſumquátum erataſpectabilefumésnon quiétéagens, ſedAuctuās;et ims
moderate agitatūexinordinatione inordinéipm adduxit illudhocoinomeliuseě exponés
quæ eſſe uultordinatū inquitDei uoluintasutno ſitipm malum ,eft,löge diuiniuset Deo acs.
 De mundiæternitate
tommodattimimagisdellebonumeſſe,quellenonellemalum.quare inquitquænoeffeinor
dinatumuultuoluntasquiaeft utfit bonum pfectioreſtaltera,etDeoaccomodata magis.ni
hilfortenobiscöducet,quia utinſupponeaProclo ratio exerceť etiã a nobisargumétatiop
pofitarephenfaeft,hog iquifitio.canté dicernusablą rónehæc Philoſophum differereuide
ti.fi.n.duas in fuppóneoinoDei uoluntateseſfe concefferimus,loge diuinioreftuoluntasca,
quæ ordinatam eſteuult,ea quæ noneffeinordinatum.ppteripfamabeodemProclórocina
tionem tradita.ſingulum qdqzexipla eiusnaturaiudicaremagisoportet,quâexcöfequétib?,
liigiťinordinatummalū,ordinatumibonū.uoluntas igiť quæ effeordinatu uult,ibi quidem ,
bonúéligit,cõſequenternõelle malumappetit.Simul.n.ut ſit bonum , &malum fieri neqr.uo
Tuntas uero,quæ inordinatumnõelfe'uult,ibi habetuellenőeffemalú,cófequéter uero uelle
effe bonú ,quare fiquaq deſignare figurareueéxipſa naturamagisoportet,quâex eo qd'cor
fequitur,ibi pſtantior,&diuiniot erituolunt& s,quæ ordinatú eſfeuuti,altera ,quæuulin effe
inordinatum.fed fane&ex cöſequentibus ſingulánihilminuscóſideremus,opus eſt,ſic roci»
nationeapprobabiť uoluntaté,qaæ uultordinatum
eſſe,pſtātioré,altera,quænoeffeinordis
natumuult:uoluritasın.quænoeſſeinordinatumuult eft.quia eſſe,bonüeftibonüueronultū
inhisaliudalletimus niſiordinatum.uolútas uero quæ ordinatumelle uult,eft,utnó fitma.
lum.igiť uoluntas,quæni eſſeinordinatum uulteft,ut nó fitmalumdurſusſiuolantas,qors
dinatum eſſe uult,eſt,ütnó ſit malum.malúuero rurſusin hisnihil aliud Plato afferit,quáin ,
ordinatum.uoluntasuero quæuultnöeſſeinordinatum ,eft,utfit bonum igiť uoluntas,qor
dinatumeffeappecit;eft, utfitbonum.quare& ita hæcaltera melioreſſedemoſtrataeft.leda
dem & Plato,uelle Deum nóefle inordinatum ,nómodoquiaeftbonú,atcenfet Proclus dia
xit,fed &qanoneſt malum.uolens:neinquit Deus prauinihil,bona uero,quo ad natura eius
pateret,cuncta quortiodoigiť Proclus uoluntatem ,quænoneffeinordinatumuult,propter
utraq dictam ,ipfeabſcindenis,quiaalterúfolumeftbonüeſſe dixit.Quare & ipfe Plato duas
uoluntates in unum cótulit.fiquidem uelle nonefle inordinatum nonmóquiaſit bonumeft,
ideſt ordinatum ,fed quianoneſtmalum ,ideftipfum inordinatum ,& fcdmPlatonēigiť non
duæ ;ſeduna eft Dei uoluntasdifferentibus nuncupata nomimbus.
Procli Süccefforis Ratio Decimaſeptimas

e
ante Platonis fuere.quæ porro ſuntomnegenerabile,& corruptibile,& omneingenerabi
le; & incorruptibile.quogen,alterum in politia dicit,alterú in Phedro:fed qñomni,qd'gene
ratum eſt,corruptioineſt,inqtSocratešmulasinterrogās,& qñingenerabile eſt,& incorruz
ptibileneceffe eltingt.omneprincipiū ingenerabileelle demonſtrås.& gaingenerabile,&in
corruptibilecoriceſfum eſt,quæ cumuera lint,& omne neceſſecorruptibileelle generabile.fi
enimingenerabile,erit incorruptibilecorruptibile,qd quidé
fierinequit,& omne incorrupci
bileingenerabileſiin.gerferabileeritcorruptibileincorruptibile:cum hæcſequant ex necelli
tate.fiincorruptibile uniuerſum eſt,utex pofitisplanum imortalium.n.ingtiple opifex,ims
mortale uerointeritucaret,ut dicitur in Phædrône uix emri aliudquideflet carens interitu fi
iſtiusmodi ſitimortale inquitcibes coſenſt Socrates.frigiť minimècaducam uniuerfumab
opifice effectum ,abillo:n
factum imortale,id uerominimecaducumneceffe& ingenerabile
ipmeſſe per ea,quæ demonſtrauimus,duo priuseffata,ſequi quok unumeſt.omnegenerabi
le corruptibile, alterum.omneingenerabileincorruptibile.quarenon móſcậm Ariſtotelem ,
ſed & Platoné per hæc duo quæ pofita funt,demonſtratūeſtmundúne @ generabilem , neq
corruptibilem.et.n.eſtinordinatum qdem ingenerabile ordinatumuero incorruptibile, erit
inordinatū ordinatopſtātius,ut ingenerabile.n.ad generabile,& icorruptibileeodem pacto
adcorruptibile fe habet.Quare & uicillim ,ut,n.ingenerabileſe habet ad incorruptibile,itage
nerabilead corruptibile,ita
generatio ad corruptioné.frigiť generatio corruptionemelior,&
generabilep ſe corruptibili,& ingenerabile incorruptibili pſtātius,Siigit inordinatūingenes
rabile
 Contra Procluin 89
rabileſit,&corruptibile,ordinatum uero incorruptibile,ét generabile.ordinato inordinatum
pſtātiuserit.& ex inordinato ordinatum efficiēsexmeliori facietid ,qd eſt deterius, ex igene
rabiliefficiésetcorruptibiligenerabile poiterius,eticorruptibile.nõitaqz illud ingenerabile
erit,et corruptibile,hocuero generabile eticorruptibile.ecôtra uidelicet.fed neq effectorma
lus,quarenon corruptibileordinatum , etfiex inordinato ordinatum nóicorruptibile inordi
DO
natum.no.n.eft,cum ſit ordinatū uelutrūą generabile, &corruptibile.Si.n.generabile inors
dinatum exordinato factum eſt.ſiuecorruptibile ordinatum ,corrumpésd'ordinatum eſt,
uel nonrecte copoſuit,etminimebonus,uelcorrumpitrecte cóftitutum ,eteſtmalus,hæcues
roomniafierinequeunt.nonitaqz inordinatumanteceditordinatum.ingenerabile igituror,
02 dinatumeft,eodem modo&incorruptibile.
Quodpropoſitaſextadecima argumentatio eadem cumſexta, ea quæ adillam buius differentia,
@j quæ in vtrifq; ratiocinationum deduction Сар. І.
CH
Thæcratioaſextaminime aliena eſt.ibiutPlatonicum oégenerabile,et corruptibile eć
ETHfumens.pterea&ſcảm Platoné mundumminimecorrumpi,recte.n.conſtitutum etqd
bene ſe habet inqtille,foluere uelle prauieſt.exhis conuerſioneutéscúcontrapoſitione , ut ſi
uniuerfumgenerabilecorruptibileeft,ſi quidnocorrumpitidneqgenerabileeft.frigiťnõ
corrumpit(cắmPlatonémundus,planum neq ſcămipmgeneratumeffe.itaigitin fextara
tione.in prentieaſdé rurſus accepitppõnes, & generabile corruptibile,etmundumnoncor,
rumpi,nec qd non corrumpit generatum effe,nonpconuerfionécum cótrapoſitione,ut in
illa,fedexaltero quodáPlatonicopnuntiatorocinatuseſt.inquit.n.ille.oé ingenerabile non
corruptibile.ex hocigit,etex iſto,oégenerabile corruptibileeffeconcludit,neq corruptibi
le ingenerabile eſſe cótingere,neqs icorruptibile generabile,ututraq enuntiatio cóuertat.et
utoegenerabilecorruptibile,itaetoécorruptibilegenerabile,etité quéadmodum oé ingene
rabile incorruptibile,itaetoé incorruptibile ingenerabile.oéigiť corruptibilegñabile dedus
ctionead icômodum hocmodo rócinatuseſt.fi.n.nonoćcorruptibile generabile,fed contins
gere diceretaliquiseſſealiqdcorruptibileingenerabile.etqnoeingenerabile incorruptibile
eft,contingit igitſcàm primæ figuræ tertium modum aliqdcorruptibileicorruptibilecé.ros
cinatio.n.eiuſmodi eſt.aliqdcorruptibileigenerabile,oéingenerabileicorruptibile,ergoali
qdcorruptibile eſticoruptibile,qdquidéaróneabhorret.nonigie contingitaliqd corruptis
bileigenerabileeé.Siuero nullú corruptibileigenerabile neceſſe uelgenerabileuniuerſumuľ,
ingenerabileeéroéitaqzcorruptibileeſtneceffario generabileræque eodé primæ figuræutés
mointulicoé incorruptibile igenerabile.fi.n.aliquiscontingere diceret aliqdicorruptibilege
nerabileeé,qñoé generabile corruptibile aliquid igiť icorruptibile corruptibile.qdarõne
alienum.liigiť id abſurdum.nullú igiť icorruptibile generabile.id.n.abſurdum ſequutüeſt.
igit oé incorruptibileigenerabile.demonſtratum itaqeſt,et oé corruptibilegenerabile,et oé
incorruptibileigenerabile.Siigitinqt ſcđm Platoné icorruptibilismundus,p{picuüigiteti
generabiléelfe.decimaſeptima,et fexta rõne,eiſdéexiſtentibus,folo ratiocinationismodiffes
rentibus.oportebat Philofophum ſcđm pronuntiatum ,qd'inbacadduxit,utprobaret incor
ruptibile ingenerabile eſſe,ſexterationi inferere, & ita hac non indiguiſſet,atarbitror&argu
mentationum multitudineobuios quoſque perturbare uolens,paucisappendiculiseaſdem
-32
nobis, ut in aliis demonftrauimus,inerat argumentationes.
Quod eg infexta, et hæc vna confutata eſt argumentatio,et breuis eorum quçin illa dicta ſunt res
petitio , q, incorruptibilem ſecundnm naturam , et non rediuiuam , et aduentitiam bar
i bentem incorruptibilitatem ſequitur ingencrabile. Cap. II.

uerfionecum contrapoſitione corruptibile ingenerabiledemonſtraret,ſiue,quinunc dis

Ctuseſt,modo.caụſa uero captioferócinationis,ut in illis deferuimus, noiscómunio,Geor ,
Z
 De mundi æternitate
quæ a Platonedictaſuntcúdeterminatione, pmifcuaacceptio.imortale.n.eticorruptibile bi
fariâ diciť.uel qd' ratione ppriæ naturæ imortalitaté,eticorruptibilitatem habet,interitus,et
corruptionis rõnecarés.uelcorruptionis,&diffolutionis ſuſceptiuumimortalitaté adeptam
aduentitiâ,ut & bonúbifariâeft,etalianopauca utalbū,uel calidū.hoc qdem in ſubſtantiæ
unionehabentiseſt,ut calidúeſtdeignis luba hocucro accedensexadeptione,ut iaqua cale
factaetferro ignito.fed etnigrữ hoc qdem incît ſcảm ſubam alicui,ut ebeno,aliud ueroada
dentitiū accedēs,utin lana tincta etlumě aliud quidé eft fcàm fubam ,utqd'in ſole,aliudads
uentitium ,& ſi ſempa quibuſdā núğabſıt,utcx folelumeñiglobis ſoleſupioribus ſempadeſt,
non ſinegeneratione adeft,undeſifolem ipm méte abducamus,& lumen ,qd'inipſiseſt, ſtao
tim una diſcedit.quaſı non rõnenaturæiplore, & ſi ſempadeſt,iplisiſit,quarefemp lumineila
luſtrate,qaqd lumen pbet,ſempadeſt,tamépprianatură rõneexptes funtlucis.ut igitur in
his bifarià dictoriquodqzeſt hocqdem a natura unacum ſubiecto iniſübftãtia cóiunctum ,
hocueroipſi aduétitium accedit.itaet incorruptibile duplex elle neceffeeft,uel qd'alicui les
cúdum ſubam ineſt,uel aduétitium ,neqza ſui röne naturæ accedens,itaniéteľnta totanűcin
diffolubilia ſunt,cum ſubſtãtia ipfori diſſolonis contineat rónem.cótra.n.nullaeft eľntips,
actu non corrumpat,ſed ut continua,etminimeiterruptam reſtaurationem recipientia.loco
enim igniscorruptialterum ptinusaccedit,etignem totú replet,etabaqua particula euapos
fans,alia aqua generata totā aquæmolem tepler,non ſecus in aere,ac terra,cũ duplex ſiticor ,
ruptibilitas.Siquidé demonſtrare quispoffitPlatonédicereinūdum imortalem ,ericorrupti
bilem c!le,ſequeť neceſſario exipfius Platonisſuppõnibushoc etigenerabilem ijmeſſe quis
decem millies ipm eſlegenerabilem dicat.fiuero contrariū.naturà quidémortaléeſleipă ,&
diſſolubilem cü pbationc& demóftratione,qñ generatieſtis inquit, idiffolubiles quidénon
eſtis,neq imortalesprorſus.generatú uero elle,quia afpectabilis, &tractabilis ſitzer corporas
tus,rocinatuseſt.Prætereaimortalitaté aduentitiâ ipsietapparatá abeo,qd ſemp eſt, inquit
accedere:qualisptérea neceſſitas imortalitaté,quæaduentitia nonnaturaliseſt,ingenerabile
ſequi.oe.n.contrariū neceſſe.quæ.n.aduentitiú quid hñ;et oppoſitori naturæróneſunt ſus
fceptiua.ita igiť aer,et lune globus luměpoſſidentaduentitiú & tenebragi capaces ſunt,iters
dumq;hisparticipá:demôftrauimus uero ppetationisprima cálcem , etſi fempfupioribus
globislumen plens adeft,at certi &ipm natura corruptibile eſſe.etaiæ nfæſciashabetadués
titias,cum ſintinſcitiæ ſuſceptrices.Plato igitur merito aduentitāimundo immortalitaté aci
cedere dicere,naturacorruptibilein eſſe ipſum ,etdiſſolubilem .
Quod quantum attinct ad Platonis verba, oportebat magis, co,q,a Platone mundus dicitur gencrabii
lis, non incorruptibilem ratione concludere , vel quia ipſum dicit non corumpi, nonger
nitum eſſe inferre ac concludere. Cap. III .
Vomodo non prauumeft,& a Philoſophi more alienum aſſentiétem Platonis pnun .
Q tiato,gafferitočgenerabilecorruptibileelſe, &uitumaudiétéà ſuisnódiſcederedog
matibusinſupclamátem ,qñgeneratieſtis imortales quidem non eſtis neqindiſſolubilesoi
no ,id fpontepterire,ſimptr uerodictionem hâcmūdum diffolutum iricapere,&plertim no
promiſcuedicta,& hincnongenitúeſſeconcludere,cú illepalāgenerabilem elſe& generatū
ipmproferat:atquiſiex duobusalterú reiicereoportebat:uelquianon corrūpiť mundus,ge
nerabilem eſſe,ielga generabilis incorruptibiléeſſe.longe erat rõni conſentaneum magiscũ
mūdum ſimplr generatumeſſe &ſine aliqua Plato determinatione,nullainſuper non addita
determinationemânere idiffolubilem.non.n ,inúdo natura ſed aduentitia dixitielle indiflos
lupilitatem.náturáuero magisipm , eo qd generatus eſt;idiſſolubilé ellereiicere,fiquidéunis
uerſaleuerúeft,omnegenerabileeſſe corruptibile,& củaperte dicat Plato ,qd'generatus eſt,
neqz indiſſolubilemeſie,neq; imortalem.qua quia non diffoluit ,generabilem elle iferre.ne/
quaſ.n.múdum effe icorruptibilem Plato dicere apparet.contra,quia neq indiſſolubiliseſt;
heqimortalis,qñ ſolubilis exiſtit,non diſſoluet dicit.multoidab illo diſcrepat.icorruptibile
 Contra Procluin 90
al enimſignificarepôt,qd'noncorruptionis habet rationem non corruptum ir’uero,non oſno
t
lignificat,quia corruptionisrõnemminimecontinet,qnon corrúpetur.cótingit enim & qui
laborem ſúſtinuerunt,continuo recreariac refici.& corruptibilem non corrumpi.eiuſmodi
Ueroeſſe, &mundi immortalitatem plane Plato afferuit.mortalisenim cumexiftat, &ipſena
cura,aduentitiam , & ab opificeparatam ſuppeti immortalitatem ,
1 Quod fibiipſiPlato concorsfit,& omnegenerabile corruptibile effedicensey müdum genitum effe ergo
non corrumpi,& q non omneincorruptibileingenerabile eft. Cap. Iili.
exdictisaPlatone in hisnihilreiiciemus,neq ,utquæa nobiſ ipſis,non ab ipfa
pbantur,confirmabimus,calúniãtesipm in his,aſeipſo dilliderefaciemus.fibi eni ipli
mignopere conſentit-& generabilecorruptibileeſfe dicensoé,ideo & mūdum ,qñ generabis
liseſt,corruptibilé,& imortalitatem eiusnonanatura,fed Deiuolütateeidemconcellam.ipa
enimimortalitatisadeptione.corruptibiliseſſe demonſtrat,fi.n.nonin diſſolonem natura ,
lem ,quia generatuseſt,delapluseſt.neq pfectour adipiſceret,& conſequeret Þparataimor
calitatem ,oportuit.quare & Tioinoindiffolubilismanet,accerteipmeſie generatū,paulatim
diſfolui,fequiť qđquidemaDeiuoluntatecontexit,qua.n.ſcdmnotionem dedit iplipparai
cam , &aduentitiáimortalitatem gratis,fert prorſus feipmcontinereinppetuum minimeua
: lens.quare & fidicatPlatoabopificefactaimortaliaelle, &exptia interitus,dictodixitmodo
imortaliaipſa pſeuerare,qñ ſolo uelle,opificeuniuerſumſuperāte.neceſſitasois,cú uoluntas
imobilis maneat,ipfa manere imortalia,
nonpprianatura,feda Dei uoluntate imortalitatem
conſecutapoſlidere aduentitiâ.hæcitadiffererePlatonisméteminterprátesneceſſeeſt ſinon
uerein contradictionem Platonem agere uelimus.puenit.n.dicens,imortalesquidé nõeſtis,
neqindiſſolubiles prorſus,quomodo igit contingitdicere eoſdétú imortaleseé,&nóimors
cales tūdiſſolubiles,& no diſſolubiles.linohocqdé natura,hocaútDei uolütatepferamuse
Galenus adducitur teftis ex librode demonſtratione qđ non omne incorruptibile
prorſus, es ingenerabile
cffe neceffeeft, qateng Platobuius babeturfententia . Сар. V.

Atisigit puto,hisquinonprorſuscontétioſi, &minimecótra ueritatem ipudentes,ró des

5
m
Smonftrauit,utnon oé ſimplr incorruptibile, ingenerabile niſiforteeiuſmodi fit natura,
neos Plato natura incorruptibilemellemūdumexiſtimat. pindene@ ingenerabilem ,fiuero
oportet,& teſtimonio uiror, quibusdignumeſt,ut uideamus,confirmarerónem.ſi huic Ga.
lenusdignus,cui fides habeat uidet hor teſtis,uirnaturalimagnopere ſcientia pditus , &
nunminusppriepceptaſcientiæadphiloſophiâprinétiaaccuratiustradidit,noftræadſitra
sioni fautor.isigit inquarta rõnetractatus,quemde demonſtrationeinſcripſitaduerbū hæc
differitperpetui notio compoſita eſt:eteniingenerabilis,& incorruptibilisutrúquero ſeg
wralterú,uidelicet hic demonſtras,utrum ipfoxe,deideutſequiťalterúillud antefumés, des
monſtrauit,qutiqeltppoſitum.frigiť recteoésfalli ſunt,incorruptibileſequiingenerabile.
conſiderátes fimuſ quidem indemöftrabile, &primú,& perſeipm plualumellepnuntiatū in
telleximusſimulueroabalteroaliquomanifeſtopbatum pnuntiato,qd paulo ante,eiuſmo
dielle dictüeſt.liquidgenerationis rõnem oino nonhabet,nec talem corruptionis habebit
FI tónem.fimuligieacuniuerſum ingenerabile,prorſus&incorruptibiléeſſe própteintellectus
recipit.&fiquidé aliquid,& aliudeuidentiúadnotionem primú eft,& eiufmodi effatum.oé
quidemincorruptibileneceſſario,& igenerabileeffe nõnulla definitioneindiget,ut pröpteip
lumadmittamus,quæigiťdeterminatioipartiendoquo pactoicorruptibile eſſe quid concer
dédum.utrüqs non oino corruptionisrõnes ſuſcipiatcuiuſmodiq,pfecteſimplexeft,& abla
affectione,anutpparatāimortalitatem aſſecutumqualequiduide
, t ,& deDiisin Timæodia
cre Plato in quibusprimum Deumcum ipſis diſſerentem induxit,oratio uera hæceſt.quos
niam quidem generati,imortales noneſtis,neqidiſſolubilespenitus.non quidem diſloluemi
nineo fatimortemguſtabitismeauolütate,maiuspterea&Firmiusuinculú ſortitiillis,
Z ii
quia
 De mundi æternitate
bus,cum gignebamicolligat
ni i cſtis.idéaero hoc in dialogode regnodeuniuerfocoelocnar
i.utlacedemoniorciuitas,forcó
rat,intelligit.n.aliquid,& figeneratumeft,tni non corruptảir
tingerit.continget.it-ipſam corrüpinūquã,et ſunaquæqdomusnatura,quacorrumpipót,
habeat,ſed quiareſarciri paulatim poteſt contingitnon corrumpitota, nonmodo ciuitatern
ita fieri pot,utintelligatusincotruptibilem ,fed & una domnum.liquodipfiusuitiū fecerit,rc
Itaurationem nonniúq aſſequutit.ſcdm rationem igit,liquid ingenerabile,prorfus & icorrus
pribile ſuero &icorruptibilenonneceſſario ingenerabile.planeigitur& iſteurnonicórru
pribile qdcãos,fed qdcorruprionisrationis minime habeat ingenerabilefequi dixit. & Platos
nem ita &incorruptibilitatemcælo tribuerefaffuseft,fedde his hiclatisfuperque.. b J.
Quod eo in bis que deinceps fequuntur, neq;reéte, neq; quæsuppoſitionemfequuntur. Platos
nis Proclus ratiocinatur. Cap, VI
Nhis quæ fequunt rurſus Philofophus a Platone ſumnés ordinatųex inordinato generatú
ipſe & igenerabileeſſe inordinacũaddiditcũPlato,neqgenerabile,neq igenerabiledicat,
deinde& corruptibileelle rocinat.fin.ex inordinato ordinatū factumeft,cúqz ordinatúeft,
toneftinordinatum.corruptibileigiť inordinatuerit.quare ingenerabile eft,& corruptibile
in ordinatumiſitaq in ordinatú inquit,ingenerabileeft &corruptibile,ordinatúuero gene
rabile,&icorruptibile,incorruptibiliuero,ut demonſtrauit,ingenerabilemelius, qñ &genes
tâcio corruptionemelior,ex meliori igit'in generabilideterius generabile,& incorrupribile
molitor effecit.deſupponeigit Platonisdictum fit.&ita amiceſehaber ſuppoſitio. toni cons
fentaneum magiserat,hincrocinari,ut ſiquidem oécorruptibile,utipſedemoſtrauit generas
þile eſtcorruptibileueroſcắm Platoneminordinatumigit&generabile.Si uero & generabi
le,&corruptibileeſt,ordinatoqd eigenerabile,& rectius forteincorruptibilelegendû corrus
pribileef, deterius erit, ſed figenerabile inquitinordiuatú,ex ordinato generatū eſt.primum
quidé non neceſie,fiquidénoraro demoſtrauimus,nóex eo prorſus,qd eft,fierique gignú.
tur.deinde,ſi& idita fe habet,quid legcur ſuppónem ,quæ generabileeſſe dicit,inordinatum
tion nunc querimus,fed quid ſequifelſe inordinatú corruptibile,ex Platonis ſuppónibus, fi
itaqz corruptibile fequigenerabileuult Plato ,corruptibileuero fcámipm inordinatú,itaq &
generabile lcdmijmerit.nequaq.n.in generabileipmeſleaflerit,fiueroProclusingenerabi.
Le neceſſarioreperetelle inordinaium ,apteuero Plato uultipmeſſecorruptibile.qd.n.inquit
fluctuaseft,& nulloordinemouctex inordinationein ordine adduxit,aliqd igit ,qd'eſtins
ģenerabilecorruptibileeflecótingit.Siqdem Proclusconceſſiteé ingenerabile,Platouerocor
ruptibile,quid igitphibet & ordinatum generabileqdem eſſe incorruptibile.ſecus& igenes
rabile incorrupobilimelius,& fiinordinatú ingenerabile effe cócefferimus,at incorruptibile
coruptibilimelus.quare &ordinátú qdeft incorruptibile,auctore Platone,ſcdm id inordina
to,qd corruptibile eſt,meliuseſt.itaq;fcdm aliquid ex igenerabili,quod meliuseſt,ſcdmalis
no ſimpfr,utíquit Proclus
quidueroex corruptibili,qd deterius eft,ordinati eſt generatio,&
deteriusex potiorifactum eſt, & fielle,non elle pitātius,qñ & generatio corruptione,utipfe
inquit, & fieri poterat,utinordinatum nóampliuseſſet,cum fit corruptibile.at qdem fuit &
corruptum ,inordinatum uero fieri non poterat,ut non eét,cum fiticorruptibile ,& ideolm ,
pliciter inordinato ordinatūmelius itaq;ex deteriori ordinati generatio,fedeiuſmodi tónum
contortio folú ,ut arbitror,ambitio ſupflua eſt.utile uero nihil,neq; difficultatis quippiam ha
bet.unde ut abeiuſmodi diſcedamus rónibus,pperamusoportet,nec puto,ab initio,eiuſmo
diut moueretPhilofophus,ratióicrat conſentaneū,opificéuero non elle prauu,ſıqd inordis
nem adductúeſt deleret,inquarto pluribusdemoſtrauimus ita & Diimundanierútpraui,q
particularia quæq,quæ inordine adducta ſuntdeſtruūt, & Deore opifex prauor prauus no
bonuserit.fiigiť opitex bonusbonos Deoseffecit,bona & ipfi faciér nopraua.ſiigiť particu,
laria quæq; in ordineadductacorrúpunt.nihil.n.efficere poſſunt,quin aliudcorrúpant,fiq.
dem alteriusgeneratio ,alteriuscorruptiocft.noniraq malúprorſus, ſedeſtubi ordinaticors
ruptio,
 Contra Proclum 91
cuprio,bonum :ſiquidéparticulæ incompoſitorum generationé mutuoaccepteſcamPlator
nemhisqui mutuo dedere,uc reddanturbonum .
proctiSucceſſóris Ratio duo de vigeſima,
Vodeuigeſima.fiuniuſmodi& luinon diffimileeſſeſempoiumſolisconuenitdiuiniſſim
ueniteſſeuniuſmodi & fui fimile eé.Siueto diuitiſfimis non ineſt,neqz lempipm Deú exiſter
tenegcaulagoptimādicemus.ät hæcdeipſo ,ut in Timæo fcriptumeſt,affirmamus,igitur
uniuſmodieé& fuifileipſi conuenit.Sing non ſempeltuniuſmodi& fuilileerit.qd'nolem
pereft,erit eiuſmodi,& finònoptima cauſar ,nóoptimú,quæcumpculabſinta rõne,neceſſe
cauſageoptimā,& cum ſempſiteédiuiniflimá,&cũdiuinillima fit lempuniuſmodi&ſuiſille
cft.ei uero,qd lempuniuſmodi& ſuiſileeſſe,nunq alias ſecuseēcôuenit.cótraria.n.hæceiqa
Tempuniuſmodi,& ſui fileeé ,& eignungaliasfecus fehabeat,nunqnoagere,deindeagere,e
nungagere,poſteanoagerehæc.n.iterdum ſecus ſehñtia funteffectiuedico , & nöeffectiv
turlus & effectiue.nõaliqñuer o
noneffective,deindeeffectiue,uel effective,pofteanon effe,
ctiue ſehñci.uelſempagere,uel fempnóagereneceſſarium.no.n.pterhæc,aliud eft.extreina
enim ſempagere & noagere ſemp.media ueroq nöagit poſteaagit,uelcontra g agit, poftea
non agit,ſedHerinequitut opifexquaopifexnung agarnon.n.opifici ferias agerelemp con
uenit.aliqñ.n.eétefféctornung agensaliqd.neceſieigiť opificéagere,& idißm efficere ſems
per ſempueroefficientem múdum efficere neceſſe.effectionismundi,neq;principiu,neqzfis
nemeéneceſſe eſt.Si.n.principiūhabuiffet,non ſempefficiebatmundus.fiuero finé,no fem
per efficieť.oportetuero
mundum effici femp,fiquidé& opificéfempmūdumefficere,idue
ro,fiſempeodé pactoefficit.hocauté fifempuniuſmodi& fuifileeſt:neceſſeigiturmundum
neğinitium ,eē,neq;finé hreſinegenerationeeſſemundum ,& fine corruptione,ingenerabi,
lemeé,& incorruptibilé.õre ſiopifex ſempuniuſmodi,& nóluidifilis,necellemnundumige
nerabiléeé,&incorruptibilé:qreſipſeillud pala dicit,neceſſe& ipmmundum (cắmiſm in
generabilemeé,& icorruptibilem.fiitaDeum abeſſe dicitamundo,& adeſſe rurſus,in dia,
logode regno,& in Timæo abeſſe prius,pofteaadeſſe.ita.n.habuit,inquit uniuerfum , utueri
ſimile hfe erat.a quoabeft Deus, &pariterambodicit Plato.& ppterhæc tuncex inordinato
mundum ,inordinémutari.tuncueroininordinationéexordinatocadere,donecei'pſesgus
bernaculatenésDeusmoderabit.nooportebatatticumaiaduertereſolaqinTimæo fcripta
ſunt,abſenté aliqñ pñtemefficiétem aquoaberat.fed& inea q diſſerunt in dialogo deregno
pñtein aliqn,abſentem efficiété,cuius plenserat. & utpillaordinéab inordinatiôe efficiunt,
ita ppterhæcpoſtordinationé inordinationé efficere.Liigit hæcutraqdiceret fcdm notioné
hæc oia,Deo qdem utantemundumcirca ipm aſpectabilé Deum ,mutatióes,hac fublata no
tioneeénequit.non.n.cum Deuseodé pactofe habeat, & munduminterdum ,fecusſehredie
cit.utpfeipmaliasaliter fe habeat,qd eſtin particularibus.ſed quia Deus alias aliterfe habet,
& mundum ,uel inordinatum ,uelordinatuin elleğre,fiilludfieri nequit,qa Deus uniuſmo
di &ſuifilis eft.fierinequit,utmundus fluctuet,& ordinate ſe habeat.et idego pfectoalleres
rem ,ucræ diuinæ effe fapientiæ Platonisexcogitatum gmundiin generatione fimul,eticor,
ruptibilitaté traditáa ppetuaDeiactione,câmaflerétisordinismundi,et inordinationis Dei
abſencia,etpñtia.fi.n.ipla lola cá ordinationis,et inordinationis in mundipte,etipla minime
ſubhſcés,qm Deus alias fecus ſehčat,fierinopór,etordinationé igiťetinordinationéin mun
douiderenequimus.SiigiťDeusfempeodémo ſe habet,noaliqñ mundopísadeſt,iterdum
uero abeſt.linoaliqñadeft,nõnungabeſt.no aliqñ mundusinordinéredactus.alignordine
caruit.Dei.n.pñtiamundoordinéminiſtrabat,abſentia ueroinordinationé pbebat,finoalis
quãdo quidéordinemhabuit,aliqñ uero fluctuás,eratuelerit.fempin ordinem redactuseſt.
Si uero fempinordinécõſtitutus &abinfinito tpe fuit ordinatus,& in ifinitum ordinatuserit
ips,qdquidé&ipfeetiāſurdisualdepfpicuúfáciensexclamauit,exéplar omniećinppetuis
 De mundiæternitate
tatė,mundusuero oi tpe continue generatus,& exiftés,& futurus.utigit
fpturuseftinifinitá.
ita & generatus abifinito.& nóoportebat,cúæque utrâqipartéPlatoipm , & generatum eé,
& futurum proget,Platonisamicoscumilludextpe efficereterminato,cum uero hoc pferre
in infinitum ,fed decretum eius ſequi:eteniiita pfečtoæteine imitationem ppetuitatishfet,no
exdimidio ifinitum ſedimi epsfed iñiutraqhńsparte iduero eratipfippoſitum tøs æternitati
file reddere ppetuoueroaiali,mundum quiomni fubſtiti tpe filem facere.hore. quidécaput.
neminem erga mūdum ita pieſe gerere,ut Plato, quimúdum Auctuaré aſſerit,cum non eodë
fehabetmôDeus.id ueroeſt,cúDeusnoſítitelligibilisitelligibilibus.n.Deus cõuenitutſitt
uniuſmodi&fui no diſlipes,uelamboigitDeimundus,& opifexuelneuter efficiet enim no
Deum hunc qdem inordinatio,huncueroqd'nonmõeodem fehabet.huius uero inordinas
tio,ex illo,quinó eodem móðin.aliusitafluctuaseſt,quâquiaille non eodem mõadeſt,uel
abeſtilli.n.hunc filem eſſeprorfus opottet liigiť notioneilleiterdum adeft,&abeſt, & ifte
telligentia fluctuas,qd' aliqñ & ordinatus,cóem.n.ipſiseſſenotionéneceffe eft,fiordinatū eć
pñtem effe fluctuare uero abſentéeſſeneceſſario fequit,fi uier eſthunc in ordinem adductu ,
aliqñigiťAuctuāseſtlógeöcedit ueritasquaeſtillum adeſſealiqñ &abeſſe.nõin.huncel ad
ductum inordinem uelfluctuatemeffe,abelfe,autadeffe fequit.ſed contra.ğreerit prius ile
luid uerum ,qd id utcöſequeret eratneceſſe:ſi igitfierinon pót,id,quia Deusſempuniuſmo
di & ſui nodiſlífis, &múdusfierinequit,ut aliqñfluctuas ſit fine ordie,& in ordinem cóſtita
tus.qd.n.id qd'ećnequit,cófequit neceſſario haudeépot.Siquidé & qd'ećpót,qd' fieripor,
pcepta dialectices ſequiuolunt.poſtoigiteo,qd'eépôt,mūdum aliqñ fluctuatem ,& utordi
hatus fit,fieripoterit.& Deüaliqna mundo abelle,& rurſuseidé adeffe.fiitaqidfierinopót,
&illud ellenequit.ſempigiť&mundusinordineadductus,&múdoilleadeſt,neqz ex inore
dinatione in ordine adductus.no.n.ille,nopásturſus adeft nec exordinato inordinatu erit,
neos.n.illenon pñs rurfus noadeſt. & equaneceſſitasſedmPlatonémúdum generabilé eé,&
corruptibilem ,&minime diuiniſſimoreeé.quibuscouenitfcdm eadem ,&teodépactoſehře,
mundiopificem.frigiť oporteterga illum pieaffectuelle,oportet&erga hunc,& cum iniſto
fluctauerimus,etlonge priusergaillumerrabimus,&non mõerga illum ſed cótra omnedie
uinū.fi.n.comune iplisoib' ſcđmeadem ,& eodépacto ſehfe,uelin oibidem oportetobſerb
tātes,& inopificeeodémõobſeruare:uelin unorenuentes,neqinaliisfidem pltare.
Quod in hiseadem differit ciſdem vtens argumentis quibusiam in quarta ege nona, esdecir
maquinta ratione vfus eft. Сар. І
Vrſuseaſdem repetit ratióes,neq;quicqnoui,qd' dici poflet,hńs,neqadictis abftinere
R. ualens,noſecus,acguloſicatuli,cumosapõhédunt;uelhoies, quiuoluptariisuicti ſunt
affectionibus,eorüdem femp repletione laturi,quafiuero in nouis ſemprebuscupiditaté acı
cendentes.ferein.nihilin dićtisiuenirepot aliquis,qd in prioribus nodictum ſit.protinus.ni
in principio.oportef.n.opificemi ſempuniuſmodi,& ſui nodiſtilemeſſe. & hac de cauſanoin
terdum agere,iterdumnôagere,fed uel fęmpagere,uelnunq,& qñeénon pót,cum fitſemp
opifex,utnunqagat, & ppterhoc,qd'efficit,ut fempſit,pterea & hoc nö habetmūdus, utfit
ingenerabilis & icorruptibilis,neqzopifex,utuniuſmodí &fuinódiſſimilis ſempſit,& pprer
hocneceſſeećeterga opificem & mundápioseſſe,illuqdem diuiniſlimok eſſe dicété,& fem
peruniuſmodi&fui nodiſlifemhuncuero ingenerabilem ,& icorruptibilem ,uel ergamūdá
fuãoſtendentes ipietatem ,quiagenerabilem eě,etcorruptibilem fupponunt,& in huius opifi
coſequentia,dicerecoar
ceipios eſſe,neqdiuiuiſlimor ipm eſſe,neq femp eodem moarõnis
ctos.hæcoia,&inquartarõneğlieiſdédifferuit uerbis.imobilem.n.ee opificem ,qd quidem
ibi dictüeſt.idem ei,qd fempelt,uniuſmodiſuinodiſlilis.qdqdem hic dictúeft rurſus hoc
imaginem exemplari,ad qd facta eſt,dicomúdú filem elle,cũuero exemplaræternū,fit,non
aliter ipſimūdumfilem elle, niſi inutraqpartetpis infinitatemhabeat,indecimaquincapla
ne dictüeſtióne.Prætereaneceſſeelle uelambosDeoseffe, & opificem ,& múdú,uel neutrū,
 Contra Proclum 92
æfiamboDii,librütrolazmutationisminimceécapaces,qaeiuſinodi oium Deoregenuseſt
nõelle ueromutationismúdıım capacem.fiquidem ex inordinato factus eſt,& item in inor ,
dinacummutat in nona comphenlumeſt róne,grefere nihil ppofita rónoui argumentation
nis habet.qd igituroportet deeiſdem nos dicere eadem ,iam ad unumquodq in præcedentis
buspro uiribusobuiam iuimus.cantam igiturfolam breuem hicipſorum memoria repetens
tes,finem ,& nos rationi Diisbene fauentibus imponemus.
Breuis memoratio eorum quæ differuit in quarta e decimaſexta rõne, q, nullus motus, vel alteratio
inDeo intelligitur ex boc g& effeétus,aliquando quidem ſunt, interdum nó funt. Cap. II .

fe
bet,nõaliqñquidemagit,aliqñuero noagit.hac.n.aliasſecus ſehnt effectiuedico, &non
effective rurſus & effectiue,finon aliqñquidem agit,aliqñ uero nonagit.agit i cú ſitopifex
ſempagic neceſſario.igit & qd fit,ingt ſemperit.fed inquarta pluribus demonſtratū eſtros
ne,eos,quihabitus quouismopfectoshñt,nulla ſuſtinerealterationem ,operātes ſcdmeoſdé,
& nooperātes.fiuero nullā fubeuntalterationem ,nopatiunt alterationem ,fcdm hocnõeua:
duntiterdum alii.ſino fiunt alias alii,eodem mó le hfſtoperatesſeđm habitus, & nooperates.
circa.n.id,qd'efficit,nopenesagentem mutationemfubliſteredemoſtrauimus.nulla ueroal
terationem ſuſtinere,quiex habitibus in opatiões prūpunt,demíauimus.cõex aliis plurib”,
tumex diuiſione.quia lialteratio eſtex habitu in actionem pgreſſio,neceſſitasois,uelan ope
rationem alterationem eſſe diccre,cum ſolushabitus ſineactione exiſtit,uel ipſamactionem ,
ideſtipmefficere,uel docere ,uel qđuisaliud,alterationem afferemus.uelmedium interhabis
tum & actionem ,alterationem , & mutationem fieri ſupponemus.præter hæc.n.aliudnõeſt ,
higiť demíarum ſt in illis habitúipm ſcảm ſe ſine effectione alterationem nõelfe,ueloi
no motum cótingere.no.n.motui, neqz alterationi,fed ftatuipotiuspſiliseſt,ut &in illis ipm
Proclum diſſerere demtrauimus, &nunc hæcdiſſeruit,conuenire.n.inquitſempſedm eadě,&
eodem mô hñtiuel nung agere,uel femp.tāčplanum ſit non agere,ftatumnon , motum exis
ſtere.ut àgetidi ſolum hñshabitum noautemagens,non alterat .&fecus,fihñtia habitum , &
in ipſa actionenondeficithabitus habitus ueromotus,itaqin motu opifexfemp erit, ſemp
agendihabitu pditus.ğrefiid abhorrenseſt,nullusigiturhábitusalteratioeſt.neqziplaactio
eftalteratio.ita.n.rurlusſcamipſos Deusſempefficiens mundi in alteratióe, &motu ſemper
uerfabiť.neqz diſpo aliqua aliafpectať media iterhabitum , &actioné,quæ fit altera,qdāps
ter has,quá certe aliqs motum ,uel alterationemnoiarepoſſet.qñ neqmedium non agendi,
& agenditösaliqd eit.fed nonagendifinis,actionis initium.cum uerotósnon fit,neq; diſpó
altera,neqzmotusoino non agendi,& agendieritmedius.Ois.n.motus,&mutatio in tpeelt.
frigiťnecanteactionem ,neq in actione mediahabitus,& actionisaliqua contingitaiaduer
tialterationem.noitag ille,qexhabitu inactionem prumpit,alterationem ſuſtiner.ğreexeo
gmultoanteineſtnulla alteratioſpectabiturinDeocũnon agit&poſteaaget, demřauimus
ueroitēiillis,etmotum ,qinobisur etdiſponé,qalceratioeſt,Heri,qñ prius q habitūhēmus,
rurſus ſcdm ipſosagemus.ut cúnodocemus prius,poftea doceamus,uelcú ædes no excrui.
mus,poſtca ædificamus,noin aia, poffidet habitů,ſedicorpore qd iſtimeſt,efficiDeoita,
que ſolo uelle,cuncta efficiente.feretillincetdiſpõiſtri innobis,quæ alteratio eſt,facta,non
itaq; habitu,neqziſtiocum nullüſı,qmoueať moto in nulloigiť mutariDeumcontigit,&
interdum alium euadere,etfinon fempefficiat,ſedeffectioi initium tribuat.icem demfauimº
in Deo habitum abactióenooino differre,fed ſimplicemądā elle fem p ,eteodem pacto ,exis
ſtere,uimDei effectiua,ſolo uelle,ineſsededucerecuncta uolenté.naturagenerabilium cum
eſse,tum bonum ſuſcipiente.etipſam Deiuoluntatem ſimplicem quādā eſse,etſempeodem
molehře femp.n.bonum uult,et ſiresin ſubamducat,uel no etſi uellealiquisidemet ſinon
uelle Deum concederet,non id motuseſt,neq alteratio.Si.n.idmotuseſt,ſemper in motu erit
Deus.fiquidemparticularium unumqaq aliqñielſe,aliqñ noncéuul.particulariūuero ſem
 De mundiæternitate
peralia gignunt,aliaintereunt,fiigiť neceſle,quiaaliqñmunduseſt,aliqñinoneft,& uofunz
tatem ,quæ deipſoeft Dei,interdumalia effe,uelle uerode eodem interdum aliudmouerieſt,
& alterationem ſubire,fempDeum inalterationeeé,& moueri dicere copellemur, fiquidem
particularium ſingulum iterdumeffe,nõnunğnon efle uult,ſed demoſtrauimusnonutquæ
oriune affecta ſunt,ita & ipfog effectoremDeum eſſe neceſſarium ;ſed quemadmodum ,no,
qñquæ cognoſcunt uel puident partibilia funt, &multiplicata,neq nóaliqă ſunt aliquam
donon funt,ideo& Deiipforpuidenția,&notionem uelpartibilem eſſe,uelmultiplicatam,
delaliasaliâneceſſe.ſed in partibilibusipartibiProperat&circa ea,quæmultiplicantur,üno
modo,& circa ea ,quæ iterdum ſecus fe hñtſemp,& eodemmodo.ita quidem & Dei uolunca
tem ;utiplafint,uelnonſint,noniterdum alia el fédicereeſtneceſle,ſed ſempeodem modo fe
hre fempbonumeſſeapperétem.bonum uero fingulum ,utnatum eft,& cum natumeſt,effe.
Hæcigitur &in quarta,& fexta rationeipſidemonſtrauimus,cum iplum Proclum tum Plos
tinum adduximus diſſerentes,& aliis pluribus in illis uſiſumus,argumétis,utibi ille cuierit
çördi,decerpatnulla in Deomutationé fieri quis quæ oriunt iterdú fint,nõnunqnóſint.
Similis ac breuis in Decimaquinta dictorum ratione repetitio; q,mundus ſeruat ſcăm platonem ad
sternumſui exemplarſimilitudinem quis eſſe initium habeat mundus,et q;Plato corrupti
bilem effe propria naturæ ratione, &tempus, e mundum volens naturalem admor
dum ipſis eſſe initium dedit: Cap. III .
Ed quidem &iinaginem mundum factumæterni exemplaris,ſeruareſcămPlatonemſe
Sono
militudinem ,quâad illudhabet, & ſi initiumeéhabeat,in Decimaquinta probauimusra
tione,fidem ex Platonis uerbis facientes,non quia ingenerabilis ſitmundus,adexéplar filitu
dinemipm eiferuare placet,fed quia illud,uteſtomni feculo,itaomnitemporemundus,exé
plar.n.inquitomni in æternitateeſt,mundusueroomnitéporefactus,&exiftens, &futurus,
quare,fi aliquistps aliqdinquomundusnon fit eſſe dicit ifteno ſimulachrififitudiné ſcdm
Platonem ad exemplar ſeruattempusuero una cum cælofactü,ut facta,fimul& foluant,li
aliqua iplore diſlolutio aliquãdo contingat.planum , & fimundieſle initium eſt,ad exemplar
filitudinem feruare,æque omniin tempore exiſtens,acilludomnieſtin æternitate.no.n.qué
admodum ininfinitum Plato múdum ,quia ipmcorrumpi minime cenfet,fore uult,ita&ips
fum abinfinito factum eſſe dixit,ut inhis Proclus inquit,ſuā,no Platonis nobis declarāsopie
nionem ,ſed quidem ipm factumab aliquo inchoalle principiopalamexclamat:anteſ gigne
reť ,minimeexiſtétem.ipfiueroeiuseſſe,uel fore.naturaliadmodum dehis contemplatione
utens,finem non tribuit nihil.n.uetat,quin &teniporisextenfio in infinitum ptendat,necno
numeri incremétum.infinitumuero , actu fit,uelfuerit,fierinequit,infinitum uero actu fa
Etum erit,& tøs,& numerus fitps principio uacet.fi ueronumerus, &tøs actu infinita facta
funt,pertrāſibileigiť infinitumfactumeſt.quiageneratio infinitasptrāſiensunitates,ad nos
peruenit.fiuero infinitumfactumeſt pertraſibilepertrāſibileomnefinitum eſt.hoc.n.afini
to diftatinfinitum.quiahocexitum habet;illuduero minime.itaq infinitum erit finitum ,&
contradictio fimul uera infinitum.n.eritnon infinitum ,qd quidem abhorrenseſt.noigitur
infinitum pertraſiricontingit.Siigitur infinitum ,fierinequit,utpertráfeatur, non perinfinie
tas unitates generatio ad nospductaeſt.fiueronon perinfinitas,fed finitas,&cuiula genera
tog tempus finitumeft,& tempus.igiť omne factum ,finitum erit.conſtitutú.n.exfinicis,nes
ceſſarioeſt finitum.fieriigiť nequit,uttøsfactum ,uelfuturum ,actu aliquádo ifinitumfit,in
quo.n.infinitum eſſe,uel tactumeé
actuſummeretur,fuefurfum,fiuedeorſum, perträfibile
faciet,infinitumerit uero aliquid &infinito maius,etauctio ifiniti non ceffabit,etipm feiplo
amplius factum.fiquidemnumero generatore,eos, quiſempergignunt,ato gignentconu
meraremus,et infinitum multiplicabit.Siin ſinguloquoqgeneriifinitatem reliquis addider
rimus.hoium ſicontingeritinfinitati,ea,quæ equor eſt.et his,ea,quæ eſt bouũ,et his reliqua,
quæin mundo ſunt aiata,et inanima iſtog ueroſingulumeſte numero cort,quæ nulloniemaxi
 Contra Procluin 93
mepacto fieri qaeunit.naturaliter igiťmagnopere Plato temporiinitium affignaait,uolés ue
rofempereſſe mūdum ,fore ſemperettpsdixit:etfi.n.in infinitum etmundus fiat,et tos aus
gebitur,femp quidem tøs,quod nunceſt,eo,quodiâfactum eſt,ante iſtudeſſet,maiuseft,
fedqd temporis ſumiť cetactu fubfiftit,omnefinitum eſt.etquæ tpe facta funtfinito,æquefi
nita neceſſario funt.ita.n.contingit ſolum neqtpsaliqñ deſitūrum ,neqzactuifinitum factü,
Siquidé eſſe initiū tempus habet,cumi omne,quodfactumeſt,finitum exiſtat.
Quod ipſi Platonivoces emittit contrarias Proclus in quibus inquit,neq; cum Deus codem modose
babedt,mundum dicit Plato alias aliter ſe baberet Cap. IIII.
Edet fiDeum mūdum afferat Plato,non ideo & imobilitatemipfi,& fempuniuſmodieć ,
& eodem pacto ſehabere, tribuit.contrarium.n.in dialogo de regno,neq ipmmutationis
exptem neqzdiuiniſſimarum rerūeſtedefiniuit,uniuſmodin.inquit,dellelui file, &idé eć,
diuiniflimiconuenit
s folis,non huius uero, corporis naturaeſtordinis,qñ&cælu ,& mūdus
corpori ingtcoicauit,utppetuomutationis exps ſit fierinequit. & itéiple in Timæoquid,qd
ſempexiſtit,generationeuacās,& quid,qd fempgignit,nunqueroexiſtés,hocquidē notiðe
cumrõnecomphendi ualet,ſempuniuſmodi & ſuino diſfile,hocrurſusopinabile,cumfenfu
rõnecarenteopinabile factú,& corruptum ,uerenunğexiſtés,&mūdum fenfusciétem factu
effe afferit& corruptioniobnoxiú uere,nungee.ſiigiť uniuſmodieſſe & non diſlife ſui diuis
niſſimisconuenit folis eft uero,ut & Platoinquit,& Procloplacet,diuiniſſimogopifex.pin
de & ſempuniuſmodieſſe,& fuifile eiconueniť munduscorpori coicansnon huius eſt ordie
nis,ideſt nõeor ,quæ fempeodem pacto ſehñt,id.n.diuiniflimis ſolisaſſerit conuenire Plato
aſpectabileomnefactuelle,& interituiaddictúuere nunq exiſtés,hinc fierinó poffeptulit,
utmūdusfemp mutationisſitexps.opificeigit ſempeodémõlehñte,mūduPlato filé fehte
definiuit.quoigitPlatonisſucceſfor hiscontrariasemiliiPlatoniuoces,itapſpicuefalfoPla
tonem exponés,in quibusîquit.non.n.Deoeodé modo ſehnte,mundudicit.interdu ſecus ſe
hre-quaſiperſeipm aliasalitereſſe híet,qdquidem in particularibuseſt,ſedquia Deusalias
aliter fehabct,& mudúuelordine uacáté,aut inordine adducta.fi.n.& utinfuppone, india
logo de regnoDeūmundoadeffe,&abeſſe dicit Plato.atcerteſineoiſupponeipmp fe,quod
fempeft,definiuit,et in Timãoetin dialogode regno afferésipm itelligibileeé,etfempuni
ſubiit,etundequaqzmu
uſmodietſuinondiſlike eć,pariter etaſpeciabileqd efficit,etiteritū
tationis,utexpers ſit,fierinon polfe.ligiťipm ſcăm ſuiipfius naturā oé aſpectabile in muta,
tione eé diffiniuit,non igiť ,quia Deus aliteralias ſehabeat,ideo etműdū,ut Proclus dixit,ins
terdú fecus fehře afferitPlato,fed et Deo lempeodémodo fehñte ipm ſcốm ſua natura mun
dum ,tãquácorporicoicátem gigniaſſerit,etaboleri,etutſitmutationisoiquaq exps,fieri ne
quire:atquiadmirationedignü,qúo non uiditPħus,uel ultroneusdimiſit,utexiplishis,quæ
in dialogode regno diſſerétem iduxitPlatoné,apertemūdusdemfaťnõ ppter Deú ſit,utis
quit Proclus,fed fcăm ppria natura,alias ſecusſehfedici,fi.n.Deipñtia,et abſentia múdum
nounopacto alias eĉ Plato fuppofuit,pñtia quidē in ordinereductu ,abſentia fluctuaté,plas
num ,quiamanereineodem ordie,nointusinſehreipmuult Plato,ſedexDei pñtiail.nitus
inſehfet,ineodem utmaneret,quâuisſcảm notionem mūdusablita Deo,nihilminus in eos
dem ordinatus māfit.liigiťordinatūdefinitúeſt,eteodem pacto fehabet, quatenus ordina
tumeft,quouſqz fitordinatum ,inordinatum ueroiterminatum exiſtensnungin codem mas
net.no.n.inordinatum eſſet,li terminum ,et idétitatem cóſeruallet,Deiuero moderatióe mun
dusordinem habet hacdeſtitutusininordinationem migrat.cum Deusinordinationis mini
mecáſit efficiens,ſed quia folum noordinem tribuit,planum gipeeodem modo fe habeata
Deo habet.idem.n.efthoccum ordinato eſſe.alias aliter oa ſua natura.id.n.item cum inor
dinatione idem eſſe demfatum eſt.qre Deipñtia ordinationis,etin eodem permanentiæeius
effectrixeſtcã.abſentia uero,fiquidem ſcam accñsinordinationis eſtca.per fe uero ipamun
dipotiuscorporis natura,utetnaufragii nauis,per accñsgubernatorisquidem abſentia,per
AA 1
 De mundi æternitate
feuero fluctusnaturacácóſtátia ,&ftabilitatecarens.quare & pípſamhac in dialogoderes
gno ſupportem ,generationis & corruptionismundinaturalis pprias Plato enuntiationes có
probauit.qñ.n.ipſami ſcàm fe fpectaśmundinaturā,gigniipm , & iterite, ciete núğ exiſtere.
fieri.n.noporoino,cumi ſitcorpus,mutatióisatfitexpers.ur uero in eodem fempmůdus mar
bereordie,neo gigni,neqzíterire,ideo ſcaninotionem ,abiploDeüindiálogode regno remo
uens,& ita ímutatióeipm & in inordinatiõe cótéplatus,hincrócinatuseft.múdoordiné,&in
eodé pmanentiāno ineſſe amundinatura,ſed abordiatione,quâhabetabopifice:ſed qdrər
citationib ?opus eft, licetipſisbis,q luntin dialogo de regno,id Platoné audire üociferāté,
inordinationem ,& alias ſecuseſle,ipmeſua natuta hře,& nóex habitudie,quâad opificemű
dus habet.itaqzinillisad Xbū hæcdiffetit.tuncuniverſigubernatortāſgubernaculiclauum
dimittés,in ipfius ſpeculă diſceſlit,mundugorurfus cototſit, fatū, & inata cupiditas,deidein
smid ex cor

leta,aliqăiadiunaturæafluctum ,qamultæeratparticeps inordinatióis priuſa inomnatú,qui

núceſt,pueniret a cóponente.n.cúčta bona poſledit,abhabitu,qui anteerat, gcúqz moleſta,
&iniquaincælo fiút,hæcabillo ipleobtinet,&aialib'ipertiť.planeigit Platoné audiuimus
diſTerétem ordinem ,& oé bonú mūdusadeptus,ab eog ipm codidit,ex corpulétatempatios
ne,&habitu cõluetænaturæ ,qcúqz moleſta,& ipfehabet,& aialib°pbet,quarenóidcoppter
hoc ſoluqa abeſt.ſcdm fupponem a inundo Deusinordinationéipliinat Plato accedere,ura
cã effectrice noDeiabſentia inordinationis,quæinmundo eſt,cãeftqa Deusabſenstātú for
lum nõexhibečmundoordinem ,quiabipfoeſt,corpulentum igiť temperatiois mundi aſſue
torum & ipſiexnatura inordinationem adeffe demonſtratur,ut& abſentegubernatore,infio
tam in naui agitationem uenti, & Auctus demonſtrant.
Quod fibiipfipugnantiafuppofuit Proclus, Cap. v .
Ccæpituero ipſe Philoſophusõnómodo Platoni,fed & ſuiſipſiusenütiationib ?,quas
AI alibi recte différuit,pugnās.dignum cenſeo , & ipfa Proclicótraponereinuicem řba,at
ipforrepugnáciacontraricralue demoſtreť-in tone.n.quæ inſcripta eſt conſideratiocótradi.
ctor ab AriſtoteleaduerſusPlatonisTimæūdemonſtrās pluribusrecte Platonemmúdum ,
& uniuerſum aſpectabilegignialſerete ;& iterite,uere nung exiſtere gñ non habet æternam
oís corporis ſubſiſtentiā,ut Ariſtoteles ipfe demonftrauit,qd'uim habet finita.Poftea rurſus
demonſtrare uolens fempeſſe mundo extrifecus,nonex ipfius natura ipſi accedere ad bum
& hæcaddidit.non.n.q& ineo,qd ſempeft,uerieſt id,& in eo,qď ſempgiĝniť ipfiuidelicet
ineſſe uimifinitā ,qaſemp gignit ,utilli,quia fempereſt,ſed id efficienti:ideo & id ſempergia
gniť,aſſequensfempelle;ppterid,qd' femp ſedmfubliſteritiaexiſtit,& quátőifeiploſemp
‫ز‬

elleminime hńs:quareeius,qd gignit definitio & mundo quadrare pot.& poft pauca,omne
igit ,qdgignitipiti feďmiſe,corrumpif.ligatum ueroabeo,qd'eft,dum gignit manés,& to
tum id,qd gignit,quiacſt,nócorrumpit,qdabco,qdeſt,cótullum eſt diffónem igié,quæ
ipmple qd'gignit,fumit,& ijm ,qd'iteriit,dixit,uelut eiuſmodi ppria exiſtens natura .item
iple in his,qlequiunt,qñuniuerſumi finitum.finitūuerouimnõhabet ifinitū, ut demfauit,
uim uero infiniítāmouens,ifinita uimouet.planum imobile ifinitæuniuerſo motióis, ipſum
uim hře ifinita.quare ſiróneabillo femouerisuniuerſum ,nonmouebiť in ifinitum , minime
uipditum ifinita,ſedamotu quieſcet,Rurſusuero cum ipm illi coniunxeris,pillud in ifinitú
mouebiť.nihilq;abhorrenseitcoiüncta notione ſeparare utiſpiciamus.quid alteri ,abaltes
to accedit.aiaduertentesitelligemus,qda ppria naturahabetdeterius.quid uero ab ordiead
carenseſt mundusfedefficiť , &delet,
id,qd' pſtátius eſt,relatus.inīrum inſeipſo lempelſe
ueræ nunğexiſtens,ímutatione,& alteratione eius effexſať.& idex ei’natura ipfiadeft,fem ,
perfo elle ipfiaduentitiūex ordinatione,quaad id,qd'pſtātiuseft,& qdſempeft,habet,ace
cedit.ſihæcrectecum Platoni,tum ipſiProclo placent in rône,cuiusmétionéfecimus.dictú
eſt,
 Contra Procluin 94
tſt.quomohiccontrariashisemiſit uoces,inqbusinquit.no.n.Deoeodem pactofehñte, mú
dumdicitaliasſecusſehfe.gperſeipm alias aliter habeat.qd qdé inpticularib?eſt. ſed quia
Deus aliasaliterfehabet, & múdú fluctuaté,& inordiatūuelordinatüeé.Si.n.nöpfeipm mű
dusalias aliter fe habet,quéadmodū particularia,fempyoeodemmoperfeipm ,fiqdéæter,
nus eſt, & fempcóftitutusin ordie,per leijmigit uniuſmodifemp & ſui ſikiseſt.ſed qdéPros
clusin rõne,cuiusmeminimus ante,confeffuseft,qtú in feipfo,femper eſſe,nõhre,& idipſiex
eius naturaadeſſe.igit mundus ipfeexppria natura ,& fempereſlehabebit,& femper elleno
2 habebit,qdfieri neqc.contradictio.n.eritſimuluera.Siigitillanon perperádictaſunt, &Pla
toni placentmundúſcăm pprianaturā ſempereſfenon hře,fed id abopifice aduentitiú ante
ſumpſille,perperáigiťinppoſitaronenonitrinfecus ipfiadeffe,aliasfecusſe hře,Proclusdil
ſeruit:qd'uero &Platoabſentia &pñtiaDeiordinatumeſſe,uel inordinatūmúdú eſſe ſuppo
n nens,nihil aliud niſirurſusõdicta,in Timæo funt,idicat.mundúin mutationé eſſe,neqz ſem
pereodem mõſé hree ppria ſua naturapoffedit.ſemperHoeſleipſiexordinatióead Deü,ac
cedere,ex ipfisnuper Platonis #bisdemřauimus.quareuere & fibiipfi & Platoni aduerſancé
Platonis fuccefforem demonſtrauimus,
Quod ej rerum naturæ eiuſmodiſuppoſitio pugnat. Cáp. VI.
Tibidé eiuſmodiabſurda ſuppo.Si.n.noper ſeineſt mundo,iterdum utaliter fe habeat,
qucmadmodú particularia, & cum Deusluiſiłis ſit,exppria naturahabeťacalias ſui ſint
diffilia,fed ex habitudine quâ habet adDeüaliteralias ſehabet mundus.ipſene ſedm ſuiipfi?
naturá itellusniūdus ſinehabitudiead Deü,hñtium fempereodem pactoeſt,an eore,qalias
aliter,quemadmodum particularia.fi.n.& nungDeum ſeparari amundo cótigit,quouſq3 fit
mūdus,nihil quidem abſurde.qd quidem ipfeProclusnuperdixit,qſimulſunt ſeparare no
tione,utiſpiciamusquideſuaipfius natura,cuiqadeſt,quidqzexordiatione,q id,qdpſtāti?
eft,reſpicit.qd & Platoin dialogoderegno fecit,Deumitelligentia amundofeparās,&quæ
mundoaccidunteſuanaturaitelligens.qñigiťnon abfurdum ,eiuſmodia nobis itelligatije
[cốm ſeißm ſineDeomundus.ipfeneigiťſcàmfuiipfiusnaturā femperſui ſiliseſt an oppor
50
ſitum dicoquidéiterdumaliter.duorunaltere dare oportetątūad has dictas attinet fuppos
poſſident,utaliasſecus ſehabeãt,neceſs
nes.fi.n.partícularia,utingt Proclus,iplaeſuanatura
leetde mundoğrereğlisipſi particula cótradictionisex ppria natura adeſt.uel.n.femper eo .
dem moſehře,uel ſemper non eodem pacto,fedaliasaliter,qñaperte Proclus pnuntiauitip
fumſcđm ſua natura,quéadmodúparticularia ,aliasaliternon ſehfe.perſpicuum ipm fcdm
ſuanatura,qdeodé pacto ſe habebit.figit fempereodémóſehre eſuapoſlidetnatura,alias
Koaliterexordiationead Deumex habitudie.igit qd'pſtātiusefta fuapoſlidés natura dico
qdemſemper ſe hře,qd deteriusaliasaliter excoordiatione,& habitudineadDeühabebit.et
qdeffetipia hac notioneaduerſum illum deteſtãdum magis,licet&ſcđmſuppóné hæc dices
rent.liigiťidabſurdum ,acipiumnonigit ſcảmſua natura femper eodempactofe habere
poſſidetmundus,ſed id ipſiex habitudine,quæeſt adid,qd ſemper eſt,aduentitium accedit.
Liquidem&immortaliseſſeconcedereturiple ſcđm propriamnaturam ſempereſſe,non poſs
Sidebit,utcumPlatonem tum Proclum iplumalibi differentesadduximus.
Quodexquibus@Plato ,Proclus conceſſere,Deus vt ſitmundus ficrinequit, & 4 poetarum confue
tudinemfequens plato mundum Deum nominauit: Cap. VII .
Thuniuſmodieſſe & ſui file diuiniſſimis conuenit ſolis,mundus Po corporicoicās non
ELVA huius eftordinis,ſed efficit,etinteriit,uerænun exiſtens.cõefooidiuino,utin finerós
nisaſſerit Proclus,ſc^ m eadem , &eodemmó ſehře,& omne Deor genusprauitatis ininime
capax, & mutationisexperseſt,ut in nona argumentationúipſe enuntiauit.non igiťmundus
Deuseſt.neqſcđm Platonis placita neqz ſcảmea,qa Proclococedunt.neceſle igitucl & mú
dumexhiselle,j ſemper ſcdmeadem ,& eodem modo ſe hñt,dicere Platonem ,liquidem ipm
AA ii
 De mundi æternitate
Deú eſſeopinatur,DeoreXo genusmutationisminime capax,ueliſmex hisquæuniuſmodi
ſunt,etſuinondiffilia minimeeſſedicit:ſed gigni,et iteritusminimeexpertem ueræ nuqexis
ſtere.Præterea&ab infita natura,ģcungmoleſta ipm hfe afferit,&aialibus tribuere, &circa
reliquosDeos ipium eſſe,utProcloplacet,&illoseiulmodieſſe dícítem.Cõe.n.ipſi inqt,oibº
ut ſint uniuſinodi & ſui filia,etuel inoibusipfum feruare,uelabuno reiicientes in aliismini,
me eć perſuaſum ,eduobusigituraltex eſſe neceſſeeſt,uelPlatonemnõ exiſtimaremundum
éſſe Deu uelſiipm Deum eſleno negat fieri ipmeſſeinqt, &corrumpi,uerenüğexiſtere,ad.
uerſusgenusoé Deoreipium eſſe,urin hisPlatonis expoſitor pbauit.nõigiť ,fiin mutatione
mūdum eſſeclage eſt & a Platonepalā dictum nõigiťinqua ipmDeum eé exiſtimauit,nein
omne Plato Deore genusipiuseſſe declareť.manifeſte.n.clamauit,fetnpſcđmeadem ,& eodé
pacto ſehre diuinillimiscouenire oibus.ğre& fiexOrphæi carminib"mūdum lumens Deú
effe dicat poetagecõſuetudinem Plato ſequens fabulofoipm Deúelle dixit.oià.n.poetæ ,quæ
funt,Deosfacere non mõignem , &tertā & eľnta reliqua,fed & ipſos hoium affectus , &opa;
bellumſité,timoremfupplicationes:eteni ſupplicationesmagni ſunt filiæ Iouis. calamitaté,
iuſiurádum fomnium gaudium ,cupiditaté,amorem ,& abſoluteoía ,&bona, & mala, ut qui
poetasinterptati ſunt,minime ignorāt.Præterea &generationes oium nobis tradiderút Deos
rum ,non autem corruptiones:quid igituradmirationis habet,& Platonem cum mundumgi
gnidicat,& minime corrumpi ipſum conſuetudinepoeticaDeum appellare.
Quodfrequenter Plato poeticas abfellasſuæ implicuit doctrine,vtrationibus non vt fabulispropter
quaſdam neſcio cauſas vſus eſt. Cap. VIII .
Biąto ppriæ doctrinæ Platonem ,& poeticasmiſcere fabellasnõmõipm fabullas fin
V xifle,fed & poetag fabulis utrônibus,& non fabulis,quibus decaufis, ulum qui Platos
hem legerunt,nõneſciūtapud ip m.n.aias iudicātlouis filii duoapud iferos ex alia Minos,
&radamāthustertiusex Europa xacus,& nonmõinGorgia hæcde his fabulofæfingens die
xit,fed & in Minos,uelde lege nó fabulas narrás,ſed delege differensPlato filios eé ait louis
& de Europeminoa,& Radamåthumpoetage ſequens figméta,minoem o unum exlegumi
latoribus bonum fuiſſe,& ut filium louis & bonuin probarët Homeri Carmina citans.
His,qui habitant Gnoſon Cretes,ubi,regia Minoš
Sceptranouem a tenuitGratus louis optimusànnis.
ÉtCarminum ſníam exponés,a loue inqtinſtitutum generate ſolumexeis natisminoem ,fas
miliarem louisnouéannisinlouis pficiſciantrum partim ut diſciplinaspciperet,partim cô
plexur ,quæ priorib ? nouem didiceratånnis.& in ſcđo de legib'Dionyſii Fabula narrás,com
prehenfum inqt,huncámíeIunone aiæ menté , & qdoportetrecenſentem oronem pducere ,
qd Plato ſuæ doctrinæ poeticas imiſcuit fabellas,nõut fabulisuteret,in ipfo igiť Timæo in
quo Deúellemūdum ,&ftellas,quæ apparétoésdixit,folem dico,& lunam ,& reliquas.Audi
quomó quæ hæc fequunť his cõuexuit.
uerbayohæcfunt.fedhæc fatisſunt dictaa nobis, o
deDeori,qui cernunt,quiqzortiſunt,natura pfati ſumus.héant hunc terminú ,reliquor auté
dæmonum , &nūtare,& noſcecore ortum ,maiuseſt,qua,utpfiteri ſcriber audeamus.creden
dum nimizueterib ”,& priſcis,utaiunt,uiris,qui ſe pgeniemDeore eſſedicebãt-noſce aútges
nitoresſuos optime poterant,acdifficile factumeſta Disartis,fidem nonhře,quáğnecargu
mentis,nec rõnibuscertiseororo confirmee ſedquia de ſuis reb'notis uidenéloqui,legéles
quences,credendum.ita igitſcđm illosdehisDiis generatiohabeat,& dicaťterraconceptu,
adiq ſatu oceanus, & tethisgeneratiæditiqz ſunt,ex his vo Phorcis,& Saturnus,& Rhea,&
reliquifratrese Saturno & lupiter,luno,& quos ſcimus fratres ipſore dictos.Prætereaex his,
alios filios.fiigiťDeumeſſe múdumaPlatoneaudiens Proclus ſimplr ita fine pueſtigatione
Deum audire exiſtimat, pinde,& ut Deo ipſi ingenerationemgratis concedit atqui palā Pla
tone generabilem ipmeêdicente , & prius, &nunc, & deiceps audiat,& nos credere iudicetqd
erant Deore filii,& Proles,quos poetæ fabulofæ narrátexDiis dicere hæroas, & cóſequêter il.
las
 Contra Proclum 95
lasipias aDiisnuptiaseéfactaslegat.exquibusDeori filiidicunt, orti ſunt,nihilq curare,
ſed,ut leges illorum theologias recipere,ac ipſiscrederecēfeat.quasillis fuasparentesoptime
cognofcentib?Deos,& dæmones:qb"nefideshabeat fierinequit,licet fine tillib?,& neceſs
fariisdemíonibus dicüt:ut ppriauidelicet,& nonaliena enuntiát.quæxo nosdeſuisgenito
rib? illidocuerunt,quibus nöcredere nephas credédum magisipfis,& ita deDiis opinari.&
dicere ptinusitulit.terra,&cælo editi occeanus,& thetis,& quæ fequunt,ueligiť & hæcfim
?, iſtis
pliciterita,utdicta ſunt fuſcipe&crederenosipſisPhiloſophus iudicat,& aliis oib quæ
poetæannectấtnephādas nuptias,potationes,lacerationes uiciſſim & naſcétiūreſurrectiões,
& ợcung alia in pernitiæuitæ hoium abipſishis,quosuenerāť poetæ ,cõiunxerenónouiues
ræne dæmonib prauisdicat,an hoib 'cacodæmonibus quieximoderata prauitate accipiút,
qd natum eſt,iſidentibº uidelicethoiuminternitioni ppter iuidiâ prauitatis ſpirituú,qa ipis
fpontaneusa bono lapfusfactus eſt.qdigit' dixi & hisfineomni diligétia dicat aſſentiti Pla ,
tone,uelfiquidé fabulofiuspoetarum opinioné& ea,quætūcpualebat,fecurusPlato dixit,fi
ue inopinionib'ipſa apoetisdicta ſuſpicatuseſt,fiuefineopinionib?eodémó cófequéter &
1
Dei nomélicebitmundoannectere,concedať Platoné,fiueTopazo dati ocēr ideſtabeo quod
fempercurrat,noiatum , ſiue Tapatur becev,in feenimaſpectabileomne complexus,fiuepenes
aliam eiuſmodi exiſtimationem ,
Quod eo q,femper incurſuſit mundus,Deum noíatum eſſedicens Plato equiuoce diis intelligibilibus non
vniuoceDeum ipſum appellat,exquoconcludi mundum ſcămtempusgenerabilem eſe velle, e no
modo
fecundum caufamintelligibiles vero Deosfecundum tempus folum ,et nonfer
cundum cauſam ingcnerabiles. Cap. IX .
O MninoXoDeiappellationénoicorporeæ , & effectricirerecaufæ ,fed cæleſtib °corpi,
bus,abeo qd fempcurrātapriſcisGræcisípofitaeéin CratyloafferitPlato.nec.n.ſcire
fermeillos aliud qdDeúpterapparćtia corpora,folé,& luna,& reliq,quéadmodúetuſqz ho
1 die barbarokplimosexiſtimare, poſterius* oiquitGræcosin cognitioné,&alior Deori cor
pore uacátiú cóueniſféteodéillosappellaſſenoie.funtxoi Cratylo Platonis hæc ad Xbú.no
neæquúeſtcöſideratesa Diisichoare quohocipfo noie ...Diirecte uocatifuntcóſentaneŰ
qdécitaigiť ego ſuſpicor,uident quidmihihoium primiquiinGræciaicolafuerúthosſolos
sputare,quéadmodũnúcnopauci barbaror: folé,& luna,& terra,etſtellas et cælú,quaſi
deos

igitipa cernétes ſempcurrétia,etab hac curſusnaturadeosiposnúcupar,poſteaxoaiaduer

tétesaliosoésiahocappellarenoie.uſ ne quidqd dico itati file,an no.ualdequidé appet. ſi
igiť deinomen cæleftib?eo glempcurrã ,abantiquiorib°GræcisiditūPlato putauit.poftea
ipos etinalios deos,qui itelligibiles cogniti ſunt,trállatú,planúcõionenois diis icorporeis,et
mundo deinoméiclitúećuelle.fi.n.cælum aapa Tò Xotibeiv Beos i. Deus nuncupat itelligibis
lia,eticorpea oiſupioramotu nõitaqzſcdm hâc notionépditiméteet illa deos nuncupare,ne
dum Platoſuſpicaret.igiť reb?,qnoiedeclarant,diflidentibºnuda noisrelinquiťcóicatio.fi
to foliºnoiscöicatio,quæpterea
neceſſitas ur,quia mūdusaPlatone de’nuncupat,hacdecâ
et imutabiléipm eſſe ſcảm naturā,etingenerabilérócinari,qñeiuſmodiFlato diuinā uulteé
naturā.et.n.illa Plato aſſerittum itellectualé,tum icorporeā.nonitaqzqtum ad Procliattinet
argumétationes,etmundum deumeéaſſerensipm itelligibiléeſſe uult et incorporeum.atq
& ideaseiſdéappellat noibus,qbusetſſenſum mouent.ipm.n -aial,etipm hoiem ,etreliquo
rum ſingulumuniuoce,et illa qſenſum mouent nuncupari,utrumobnoiumcõitasſempeor
démõlehre,uel intelleétiuum etincorporeum aialib”ſenſumciétib'applicabimus,anaccus
rate ſcimus,quéadmodum eiuſmodinoib coicātia,ita et reb'plimum dillidétia.ut igiťneg
munduseltitelligibilis,neq incorporeus, et ſideusnoieť,itaquidé neqinter cağinutabilia
funt,erit,etex his,quæ fempuniuſmodi,etſui filia,neqzingenerabilis.ut.n.diuin:e hæc ineſſe
naturæPlato añ teſtatuseſt, itaetmundumapteeſſeex his,quæ gignunt,etitereunteédixit,
alteruit: & qñ generatiois cit,
& uerænungexiſtunt,et dicoipm ab aliquo ortum principio
non indiffolubiléelle naturalr,neqimorialem.ſihæcppterDei uolütateindeapparatā ades
 De mundiæternitate
ộtūimortalitatē feruareidiffolubilitaté.dephenſuscöſuelle Proclusexnois
coionė ueritateni
depdari,& quæaPlatone manifeſte dicta ſuntdemūdinaturapteriens ſolú dei núcupationé
tapiens,& fie fuā & nóPlatoniscõcludés ſniam :at quiqúonõabhorret eodéPlatone ſimuler
deūmunduelle afferéte & generabilé.hæc.n.inqt.fic & dedeore fpectabiliū & generabiliúna
tura dicta terminūhabeât.deúqdé effe fcdmdei ppriæ notionécötingere gñabiléeſſe,& ges
neratūeſſe refelli.no.n.fcảm câm folú generabile dicimūdum in his ſuſpicari cotingit. qbus
in.Plato dedeor,quiafpectucernunt ,& gñabilium dixitnatura.aptecoſtituit,& alios intelli
gibiles& gñabilesdeoseſſe cognouiffe,acaſpectabiliitelligibile opponiť ita& ingñabile ge
nerabili.liigiťdeos aſpectuiexpoſitosſcăm cāmſolum gñabileseffeuult,&itelligibilesigiť
deosingenerabilesexiſtere fecundumcauſam uulteffeingenerabiles,generabili.n.fecundum
cauſam ingenerabilefecundumcauſam opponitur.fiuero intelligibiles Dei per cauſam ſunt
ingenerabiles,nulla igitur, utipſi ſint,extatcauſa ,quare nonex unohabentelleprincipio:
non igitur unum cunctag rer principium ,etcă eft,fed tot principia qd dii intelligibiles.fi
igiť abſurdum eſt,&aPlatonisplacitisalienum ,& exipſius fermonib'demfauimus etunaé
regoium ca,& principiú,& unum,qd folú principio uacat,& cã.noigiť diiitelligibilespicau
ſamſuntingñabiles.liigiť deos intelligibilesaſpectabilib'Platooppoſuit.intelligibilessoin
generabilescum ſintſcdm Platonénon funt pcãm ingñabiles.fiquidécunctozuna eftcá,&
principiúprimúfenfum igiť cientesdii ingñabilesquigñabilesdiiſuntdictino p cām folū,
led& [camtpsſuntgñabiles.fi.n.intelligibilesuultelle ingñabilesnonquia ſint fine cā,ſeda
initium ipſius eſſe non hñt aſpectabiles igiť deosgñabileseſſe dicit,ut principiúipfiuselle,&
exñtiæ ſumétes.häc quidem quoad potuiſatis ſuper quæ &in fexta enodauimusratione.
Quod Plato de Diis poetarú fabulas maximorú malorú hoíbus cauſas esſeputasAthentéſes timensnon
Jpote in caſde deuoluitur quo mó ag múdú Deúdixit nó ígenerabilē ez exiſtimās. Cap. X.
Vodigiť paffim Platofabulisutés,uelpináqdquidéañdixicöfuetudinéuenerās uel
& ipfe aſpernaripñtes deos,& nouosdocer dæmones uidereť.ia.n.id&Socraticănecisfuit,
ialiisaudet aſibiplacet,i lucépferre,&fabulasderidet, &plimouehemétig conatuipoetas
fabulag fictoresiuehit,in pbationé &hui’ex ipfi? Platonisx bispaucaaddemus.in ſcđo igé
derepublica libroHomeri,&Hefiodu,& reliquor poetar ,Chor aſuappellésciuitateaudi
quales ipforeaccuſationespponit.pter.n.multaalia&hæcadbūaddit.primú igiť ne uffa
bular,fictorib ?pſidédú,& liquá bona fabulá ediderinteligédū,& reliąsautem obiiciendú.
quas deniq;elegerimus nutrices & mřespueris narrarepluadebimus,utipor ai fabulismuls
tomagisiforment qcorpa manib ”.ex hispo quas nūcrecéſent,multæ erütabiiciēdæ,qlesi:
quit inmaiori'o'planemioresuidebimus,oportet.n.eadem figurãelle ,
eâdég potentia & ma
iorepariter & mior an,nocenſes.céſeo equidé.uer quasmaioresappelles,nequaqitelligosas
Héliodus&Homerus reliquiq poetæ fcripſerūt,hináą hoib'falſas fabulas cffinxere, qquos
tidie circúferuntasfabulasdicis,quidue inipſis dánas.qd primo& maxiedánari oportetpå
ſertim cúaliquis nó bánétiť:quid iſtud.qñqsxbismalefingitquales dii, & heroesſint,iftar
pictorisnullaexpte filia figurācisadea.quæ imitariconať at quitalia merito uituperant.ue
rūquo dicimus, & ſapud eostalia repimus,primúquidé, & maximú, & demaximis reb'mé
datiū,qd'nõpbe metit’eſt Heſiodus:qñgefta illa a celio fingit,additquéadmodú Saturn'eu
puniuit,queegit Saturnus recéfet,& ſa filioppeſluseſt,qquidé et fiuera eſſent,nótñ pucar
tā apteadhoiesmétisinopes adoleſcétefopferenda,fed tacenda poti”,ſiaūtneceſſitaselletlo
quendi in arcanisaudienda.paucis no porcumfacrificātib" fed pciofam qdā rarāq; uictima
ut quá pauciſſimos audirecôtigat.pfecto duri ſunt hi ſermones necdicédioadimāte,inciui,
cateniaiuueni audienti qďquiiniqllimafacinorappetratnihilmigomittat,aut quipeccáté
prem fupplicioafficit,nomultūpuariceť imo facietqd primi& maximi deor faciuntnong
Iouem necmihiquidéidoneahæcuident,quæ dicunt necoino qd'cúdiis deibellugerât,ili
dient, & pugnér,no.n :uera.fiquidé oportet futuros apud nosciuitatiscuſtodes turpe putas
f
 Contra Proclum 96
reiterfeinuicê diſſidere:ğrenullopactonarrādū illisgjgâtūbellú,pliauepmultadeore & he
roúcognatis ſuis pximisidicta ſed liquopacto pualurilumusnullusuną ciuisciuiaduerſas
rivelle,neqeéhuc fanctútalia potius,& puerisitatim , & adoleſcétib'a ſeniorib’aniculis nar
rāda cogendiq poetæ utad hæcfabulasfuas dirigātuincula aŭt lunoni a filio indica piectio,
néąVulcaniapre,cú ille mrixiberare fubuenire uellet,autdeox pugnas,quocúą Homeius
fcripfit,minime inciuitate recipe debemus,ſiue pallegoriahæc dictalint,liue fineallegoria,
no.n.adoleſcenshæc dignoſcere pot,fedquæ in ea ætateopionib’accipiunt,alu’ihærere,dif.
ficillimeqeradicaricolueuerunt,quorfortegratiadāda oinoeltopa utha fabellæ,quaspri
mas audient,optineinſtitutead uirtutem ſin . . Non nihil deiideratur,
Hæc # .
Non enim ba vår
ce ilere
quibufdam iplisciuium uti imperiis,quibuſdam ueronon ſedutquæ minime conferunt,& da capi.
noxia omnia ex omnibus omnino expulit.fi uero in optima ciuitatis inſtitutione, q finxit X.
Plato.i quaſola uirtus,& prudétiam rempublicam adminitrāt,tātasfabulas recipino
bonú,
tağiniuriámagis & actioesminimecoceilas puocātes,ne qdé in ciuitatib'qsicolimuseéacs
cipiédæ ,inqbutplimúg delectabile bono,a deteriusmejoriin honorc an latú eft.neqtñ
igiť utilitatis hoib'poetis opansdæmoexcogitauit,ſtūnoſolú fuæ Plato ciuitaci,& hæculą
ad fola fupponé,& rónépolitā, fed & oisquisipagmæreretmediocritati.prauorigiťdæmo
num op'ipnitie hoium poeticas fabellasadniæiitoneuifæitroduxit: & Fiatominimeneſciº
aſua iplasſonora tuba,ciuitate expulitdrigić ihisfabulas Platoreprobat,i Timæoaútaitfie
dépſtarenobishas narratib'oportere qediis ortiutallerút,& plane fuos parétescognofcéti
bus.fieri náznópot,ut deor filiis fidesderoget.hæcaūtutcougāt.& iter lecolentiâc fierine
gt,máifeſtū pfectounicuiqzeſt,ubiexlua înia,gipfeapprobat,dilcipulor legitimos erudit.
deiſtóne:n.hoiumilibrisde republica rõnescohcic,ubixomultitudini adulat,cauere qd'ab
eapiculúiminet.adDionyſiu igiť ſcribéstyrānu,no Atheniéliú,fed Siraculanoz ducé luage
inqt,qpbæ hñtureplagedeu ee pricipiu,notaliutodeos,itain.fbahntur,de ligno epłaxos
accurate ad temitto,& ğsnoexiltimo lememinilie.tñ itelligas & mété maxie adhibe.mai.n.
iubétes ſcribere,quosno eſtfacilepalá reiicer.optic.n.eplæ de pricipiūeſt,hui°fodeinequa
© : & in altera inquit,adipm.cúctariquit,ueruunueč opificé,& effectore.circa.n.cúctor re,
gécũcta ſunt,& illi"gra cucta,& cuctorebonoreille ca eft.& iąrto delegib’deuiquit,princis
piū ,&mediú , & fine rerecotinété,recta pficere.ğre & lideok uulgus iducit,& deu mudú eé,
no ſerio,nequtipſiur,dicunt.morepo poctico,a col utés,uelacurlu ,utipe dixit,deu noiar,
& noqadeum afferit pinde,& igñabilem elle exıltimauit.pſpicue&genitumelle, & initium
hře non modo dicens,fed & probatione,quæ demonftratione nititurconfirmat.
Quodnô quêadmodú in dialogode regnoſcăm ſuppõnē í inordinatumutaturordinatū ,ita e in Timæo p
fupponē exinordinato inqt ordinē
factú, & qúo oportet intelligere ex inordinato ordinati generationem ,eo q
aliqui opinionem banc Platonis adEmpedoclis opinionem trabunt. Cap. XI.
Verba,quæ huic capiti. XI. reſpondent,deſiderantur.
Epilogus totius libri, e prædi tio eorum , quæ deinceps fequuntur. Cap. XII .
Edqñ & idutualidú Proclus pponit,utdemfetműdüeégñabilé,gidialogo deregnop
S.ſuppóné a múdo deūabducit,& deiſepatiöe ininordinationé,ipmexordinaciõe adductú,
&hinccéfetmundidin Timaotradita eſt,gñationé,& exAluctuatei ordinem mutationem
pſuppónemdici.Sciendu& fialiqscöcederetquæidialogo deregnotraditaſunt,utpluppo,
nem dici,nihilexhoceuidentiselt neceſſitatis, & in Timæomundigenerationem ad lolaulaz
fuppoſitionéeſſe indialogoenimderegnoiple . Reliquadeſiderantur.
'' SERIES CHARTAR V M.
* A B C D E F GHIKLMNOPQR S T V X
Y Z ΑΑ Omnes ſunt Duerniones .
Venetiis apud Hieronymum Scotum . issi
 ‫‪.. ..‬‬ ‫‪.‬‬ ‫و ا‪،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ور‬

‫‪2‬‬ ‫‪.‬‬

‫!!! ***‬

‫‪2‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫شده و ده ‪ ، :‬ولی و‬ ‫‪C‬‬

‫می ‪:‬‬ ‫درو‬

‫ماز‬

‫‪: .‬‬
‫‪VL‬‬
‫‪IL‬‬
‫‪GG‬‬
‫‪E‬‬
‫‪IN‬‬
‫و میده‬
‫د )‬

‫‪:‬‬

‫‪.‬ن‪.‬ک‬

‫زم‬ ‫‪+‬‬
‫در تمام‬
‫‪3‬‬

‫‪...::‬‬

‫هد‬

‫‪1‬‬

‫ة‬ ‫‪:‬‬
 j

i
SPC
RureR ,
9g
gohh
1551
hd :

? ?
,

1
 5
3
V
1
1
?
1
SPC
Pure
о
16
1

155
#h :

3
 1
|
한
1
1
|
 SPC .
Pure

Yes
- F4 }

1551

!
.

Х
 1
:
1
:
|