BIBLIOTHECA

SCRIPTORUM MEDll RECENTISQUE AEVORUM

REDIGIT LADISLAUS JUHÁSZ

SAECULUM XV.

CALLIMACHUS EXPERIENS

AT T 1 LA
ACCEDUNT
OPUSCULA QUINTll AEMILIANI CIMBRIACI
AD ATTILAM PERTINENTIA

EDIDIT
TIBERIUS KARDOS

·M CM X X X 11. - L 1 P S 1A E - B. G. TE U B N E R
EXCUOEBAT GEORGIUS ABLAK.ti, SZEGED (HUNGARIA)
 INTRODUCTIO.
I. De vita operibusque Callimachi Experientis. 1
Vita. Callirnachus Experiens (Etruscus: Filippo Bu-
onaccorsi, Philippus Buonaccursius) in oppido Sancto Gerni-
niano die 2. mensis Mai anni 1437. natus est. Emu Florentiae
studiis operam dedisse verisirnile est; Venetias, rnox exeunte
regno Pii II. papae Rornarn l uliurn Pornponiurn Laeturn audi-
turn profectus est, quo fratrern natu rninorem sequebantur. Ibi
in illa ce]eberrirna Acadernia Cal1imachns summa industria
erat, sed coniurationi contra Paulurn II. papam factae se irnrni-
scuit, qua de causa f ugere coactus est. Peragravit oras orienta-
les maris interni: visitavit Siciliarn, Cretam, Aegypturn, Rho-
dum, Cyprum, Chiurn, Constantinopolirn, dernum per Vala-
chiam ad propinquum quendam nomine Arnulfum Thedal-
dium in Poloniam fugit, qui eum apud Gregoriurn Sanocen-
sem archiepiscopurn Leopolianurn ei postea rnaimum patro-
num et verum amicum introduxit, cuius commendatu a. 1472.
educator regulorum iuniorum loannis Alberti et Alexandri,
a. autem 1474. iam consiliarius regis Poloniae fami]iarissimus
1 De Callimacho (vita operibusque) haec opera maioris morncnti
scripta sunt: H. Zeissberg, Die polnische Geschichtschreibung des Mittel-
alters. Leipzig, 1873. - St. Windakieu:icz, Sur les manuscrits contenant la
poésie de Callimachus. (Extrait du Bulletin in,ternational de l' Acad'émie
des Sciences de Cracovie.) 1890. - ldem, Les épigrammes romaines· de Calli-
maque. Ibiclem, 1918. - G. U zielli, Filippo Bonaccorsi „Callimaco Espe-
riente" di San Gimignano. Miscellanea Storica della Valdelsa. 1898, p. 116.
- L. Calvelli, Un unamista italiano in Polonia, Ibidem, 1915., p. 45. - G. Dalla
Santa, Di Callim.aco Esperiente· (Filippo Buonaccorsi) in Polonia e di una
sua proposta alla Repubblica di Venezia nel 1495. R. Deput. Veneta di
Storia Patria. 1916. Nuovo Archivio Veneto, Nuova Serie, Anno XIII. Tom.
XXVI. Parte I., p. 146. - M. A. Kulczyczka, Filippo Iluonaccorsi Calli-
maco, un urnanista italiano alla corte dei re di Polonia. (Extrait du Bulle-
tin international de l'Académie des Scienees de Cracovie.) 1921. - I. Ptasnik,
Knltura w-::oska wicków Sdrenich w Polsce. Warszawa, 1912. Instytut
Wydawniczy „Ilibljoteka Polska". Pag. 138. et sqq. - R. Pilat, Historja litera-
tury Polskiej. Tom. I. Warszawa, 1926., p. 58-62., 123. et sqq. (Cum profu-
sissima bibliographia ad Callimachum.) - I. Huszti, Callimachus Expe-
riens költeményei Mátyás királyhoz. Budapest. (Magyar Tuaományos Aka-
démia.) 1927. - T. Kardos, Callimachus. Tanulmány Mátyás király állam-
rezonjáról. Budapest, 1931. Minerva-Könyvtár, XXXVI. - Traductio Po-
lonica: Historja spraw Atyli króla wegierskiego. Cyprian Ilazylik V.-u-
maczyt Kraków. MDLXXIV. L
IV lNTRODUCTIO

factus est. Proximo anno legatus Constantinopolim profectus

est; a. 1478. a rege Polono ad papam missus tunc prim!lm
contra Mathiam regem Hungarorum legationem suscepit. Co-
gnovit Callimachus periculum, quod Poloniae crescente pau-
latim Mathiae regis imperio minatum est; proximis autem
duodecim annis continenter cum rege Hungariae certabat. A.
1479. libellum, quem ille Monumentum nominavit. contra pa-
cem cum rege Hungariae faciendam scripsit; a. 1482. foedus
inter Austriam et Poloniam contra Mathiam regem faciendum
praeparavit, Mathias rex autem Polonos pacem petere coegit.
Ipse Callimachus a. 1483. legatus in Hungariam profectus
est: pacifice conabatur regem Hungarorum consilio avertere.
qua de causa ibi nonnulla carmina scripsit, paulo post autem
re infecta reversus est. Multo maioris momenti est haec le-
gatio, quod ad litteraturam attinet. Nam Callimachus exem-
plo Mathiae regis et eorum, qui circa eum erant, tractus
deinde philosophiae studendae operam dedit, sodalibus Aca-
demiae Platonicae Florentinae coniunctus est et societatem,
cliius sodales studia humanitatis profiterentur, statuebat. Post
reditum in Poloniam a. 1483-88. scripsit opus egregium, quod
Historia Wladislai III. Polonorum et Hungarorum regis in-
scribitur, repugnans contra foedus Polonico-Hungaricum. A.
1486. in aula A u striaca et Venetiis mora tus est, u t foed us
Austriaco-Polonico-Venetum contra Mathiam regem faceret.
Qua de causa. cum Venetiis reverteretur, scripsit opusculum
Attila nominatum. A. 1489. idem foedus perficere conatus
est, paulo post apud papam lnnocentium VIII. versatus est,
qui ducem belli crucigerorum heredem Ioannem Albertum
eligeret. Mors Mathiae regis (die 6. mensis Aprilis a. 1490.)
finem certaminum inter eos fecit. Eodem anno Ioannem Al-
bertum regnum Hungariae appetentem in Hungariam comi-
tatus est et eodem rege- Poloniae creato 1mctoritas Callimachi
magnopere aucta est, cum intelligeret advenisse tandem tem-
pus, quo regnum legitimum in absolutum domínium, id est
absolutismum conformaretur. Ideo scripsit a. 1492. Consilium,
in quo sententiam suam iam a. 1478. in Monumento et postea
in Attila aliquam partem explicatam elaboravit et in ulti-
mam formam redegit. Quam rationem etiam exsequi voluit,
sed Polonis mox invisus factus est. Kalendis Novembribus
a. 1496. ignoto morbo morte subitanea periit.
Opera. - Attila. - Carmina. - Consilium. - Consilium
non ineundae societatis cum Halis. - De his, quae a Venetis
tentata sunt, Persis ne Tartaris contra Tnrcos movenclis. -
De vita et moribus Greg;orii Sanocensis. - Epi>tolne. - Hi-
storin Wladislai III. Polonornm et Hungarorum reg·is. - ln
synodo episcoporum de contributione cleri oratio. - Monu-
mentum ad Derslaum de Hitvani. - Monumentum ad Shi-
 INTRODUCTIO v

gneum de Olesznica contra oacem faciendum cum re~e Hun-

gariae. - Oratio de bello Turcis inferendo. - Praefatio in
somniarium Leonis Tusci. - Quaestio de daemone. - Quae-
stio de peccato. - Vita et mores Sbignei cardinalis.

II. De codicibus et editionibus Attilae.

Callimachus opus, quod Attila inscribitur, in ltaliam ami-
cis transmisit, ubi Cimbriacus opusculis a nobis in Appen-
dice collocatis primum a. 1489. edidit. (Ed. 1. - i) - Quia
Cimbriacus Attilam Maximiliano Romanorum regi quoque
dedicavit, et illum codice manu scripto donatum putamus. -
Attila octies, opuscula Cimbriaci semel in lucem prodierunt.
Editionem principem littera i, ceteras omnes, quia una post
alterarn excudebantur et tantum rnendis typographorurn inter
se differunt, littera e signavimus. 2 - Editiones e affinitatem
codice B habent.
a) Codices.
M - Mutina. Bibliotheca Estensis. No. ix. Q. 9. 7.
Membran. Saec. XV. - Codice continentur: App. 1. (3v ); App.
2. (4r-9r); App. 3. (9v): Attila (10r-25v); App. 5. (26r). -
App. 4. codice deest.
V - Vindobona. Bibi. Nationalis. Lat. 3522. Chartac.
Saec. XV. - Codex olim in bibliotheca loannis Faber archi-
episcopi Vindobonensis inscriptus est. - Codex continet:
App. 1. (1r-v); App. 2. (1v-5v); App. 3. (5v-6r); Attilam
(6r-18r); App. 4. (18r-v); App. 5. (18v). - Codex copiosis-
simus opusculoruin Cimbriaci.
B - Budapest. Museum Nationale Hungaricum. Cod.
Lat. Med. Aevi 368. Chartac. Saec. XV. - Continet complura
opera Callimachi. - Codex in Museo ab anno 1904. asserva-
tur. - Continet Attilam (1r-20r).
b) Editiones.
i - 1. lncunabulum3 (sine loco et anno) Portunavoniae
aut Tarvisii a 1489. in lucem prodiisse creditur, quod admo-
durn rarum Venetiis in Bibliotheca Nationali Marciana (Inc.
803.) invenitur. 4-o. Constat foliis 16 non nurneratis. Titulus
deest. Fol. 1r vacuum. App. 1. (tv) App. 2. (2r-5r) -- App.
3. (5v) - Attila (6r-15v) - App. 4. (15v) - 1'.i.pp. 5. (16r).
Editionem ipse Cimbriacus prelo mandavit.

~ Nos praecipuo editionem 6. fundamento posuimns.

a L, Hain (Repertorium Bibliograpbicum) incunabulnm :pon mcmo-
rat. - V. I. G. Tb. Graesse, Trésor de livrcs rares et précienx. Dresde, II.,
1~61„ p. 18.; I.-C. Brunet, Mannel du librairc e dc l'amatcur dc livrcs.
T. I. Berlin, 1S22. (ed. V.), col. 1482. 1
VI INTRODUCTIO

e - 2. P. Callimachi Experientis Attila. Accedit ad Con-

radi Veceri regii secretarii de :seditionibus Siciliae histo-
riam et eiusdem de rebus gestis imperatoris Henrici VII. li-
bellum. Hagenoae, per Ioannem Secerum. A. MDXXXI. 4-o.
Editio paginis non numeratis. - 3. Idem, ac ed. 2. Basileae
MDXLI., pag. 330-58. - 4. P. Callimachi Experientis Attila.
Accedit ad Antonii Bonfinii Rerum Ungaricarum decades
tres. Industria Martini Brenneri. Basileae, ex Roberti Winter
officina, MDXLIII. 2-o. Editio paginis non numeratis. - 5.
ldem accedit ad eundem. Ioannis Sambuci opera ac studio.
Basileae, ex officina Üporiniana, a. MDLXVIII. 2-o. Pag.
856-65. - 6. Idem accedit ad eundem. Per· Ioannem Sambu-
cum. Francofurti, apud Andream Wechelum a. MDLXXXI.
2-o. Pag. 853-62. - 7. Idem accedit ad eundem. Per Ioan-
nem Sambucum. Hanoviae, apud Claudium Marnium, a.
MDCVI. 2-o. Pag. 853-62. - 8. ldem ad eundem per eun-
dem. Coloniae Agrippinae, a. MDCLXXXX. 2-o. Pag. 630-36.
 CALLIMACHUS EXPERIENS

ATTILA
Gothos sive agri inopia dami laborantes, sive benigniorem 1
caelo terraque pairiam quaerentes Bcrith duce ingenti multi-
tudine originum suarum insulis advcctos excepit prius id litus
Germanici Oceani, cui hodie quoque nomen Gothiscantia.
Qua regione etiam postea improbata sub F'ilmiro quinto a
Berith rege pulsis indigenis Ulmerigorum terras occnpavere.
Deinde viribus animisque adauctis ceteras paene omnes ter- •
rarum orbis partes varia bellorum fortuna eventuque per-
vagati, cum interim alii atque alii iugi successione apud eos
regnarent, tandem versi in Pontum inter Bicem paludem et
Borysthenis ostia sedem cum cepissent, ad suorum ducum
nomina snum accommodantes, qui propinquiora flumini te-
nuere, Vissogothos, ceteri Ostrogothos se appellavere; unius
tamen eiusdem regis nutum omnes intuentes inde subiectis
sibi Vandalis, Marcomanis Quadorumque nomine universo
circumtulerc arma ad sP-ptentrionem. Quo tempore summa a
imperii eorum erat penes Emericum Amalum, quem plerique
laudibus Alexandri Magni adaequandum putant gloria rerum
gestarum domitts subiectisque ductu auspiciisque ipsius He-
rulis, Roxolanis, Venetis, Hestorumque populis cum nationi-
bus ceteris usque ad Glacialem Oceanum. Eam gerendorum •
bellorum audaciam ac felicitatem sic undique a Gothis ingenti
nominis sui terrore circumactam, - florentibus tum maxime
Emerici rebus, - provocatam post multa certamina vicissim
adverso prosperoque eventu commissa submovere procul a
Bice Pontique litoribus tenuereque aliquandiu sub imperio
Hunni. De quibus tradita ab auctoribus summatim repetam, •
quo vita moribusque et bellis Attilae eorum quarti a transitu in
Europam regis explicandís, si qua humanae virtutis modum
in eo viro supergressa videbuntur, relatae ad deos originis
argumento fidem accipiant.
Scribunt plerique Filmirum Gothorum regem, sed rerum o
antiquarum peritiores memoriae proditum reliquere Idantir-
sum exercitu lustrato nonnullas feminas (alinurnas Scythae
vocant) ultra communem aliarum speciem corpore atque indole
augustas Scytharum castris exclusisse easque subinde in soli-
tudine trans Maeotidem in Asia a_gitantes a F'aunis et Satyris
compressas Hunnos genuisse. tiuorum mox soboles tam 1
fecundo eventu propagata est, ut eredi par foret deorum
quoque cuiuspiam ad id operam accessisse.
2 CALLIMACHUS EXPERIENS

Sic geniti, sic propagati nullius usquam divinae aut hu- s

manae rei commercio cum alio quopiam genere hominum
hahito diu natalia loca ah omnihus lingua, victu, hahitu, mo-
ribus discrepantes incoluere sine ullis aedificiis sub divo
passim et tantum ferarum pellibus adversus caeli terraeque
rigorem ac tempestatum circumtecti magis, quam amicti sine
ulla inter se cu1tus iactatione. Capitum tegumenta galericuli o
incurvi informesque ac multo informiores ex libro calcei sub
haedinis pellibus crurum involucris. Sed nec ullo coleadi agri
serendarnrnve frugum usu cognito venatum palustriumque
harundinum radices, quas regio praedulces fert, pro cibo ha-
buere et eum quidem neque coctum neque saporibus irrita-
mentisve luxuriae adulteratum, sed aut in sole, aut sub alis
calefactum.
Non religio anud eos numinisve ullius vel metus, vel re- 10
verentia. Corpora hirsuta, facies terribilis ac minax desaevien-
tibus in filios parentibus ipso natali die marium scilicet om-
nium genas candenti ferro insecando et ante primam alimo-
niam vulnernm patientiarn incutiendo, ex quo sine formae
venustate imherbos fere semper cicatricosa et sulcata cute
tempestivam pilorum gratiam non admittente. Ceterum ad H
rob11r valetuclinemque cum agilitate admiranda tanta sitis,
inediae, frigoris ceterarumque humanarum necessitatum tole-
rantia, ut vel exinde divini in eis seminis origo argueretur.
Argenti aut auri nec usus nec possessio, vilium ac promi- 12
scuorum commercia permutatione exercentibus divitiae et
solae et gratae in armentis maxime equorum, quibus insidere
iam tum a pueritia honesta meditatione insuescenfes facile
postea nationes ceteras obeundis equestri disciplina proe1iis
superaverunt. Ingenium par corpori ferox, intractabi1e, ira-
cundum, sed per se defervens, novarum rerum st udiosum ac
praedae immodice cupidum.
Paulatím deinde aut domi excogitata, aut pere~re accepta 1a
linificii ratione paulo humaniori habitu sese excoluere. Reli-
gio quoque incessit animos suscepta lovis, Ve11.eris, Mercurii,
sed in primis Martis veneratione, quorum deorum a Scythis
mysteria cum accepissent, etiam Scythicis nominibus appella-
bant. Sed et praedae studio grassantes in gentes alias, ut quae-
que proxirnior erat minus valida. Et a saxis fustibusque vel 11
duratis igne vel cornibus exasperatis, quae tela a principio illis
fuere ad notitiam prius armorum. deinde etiam nd usum perve-
nere arcuumque in primis, in quibus tantum studium exercenda
iuventute impendere, ut eos quoque ipsos, a quibus sagittandi
peritiam accepissent, brevi antecellerent. lam tum frequen- n
tibus incursionibus rapinisque gladiorum etiam et loricarum
ingentem numerum adepti iuventutis suae maiorem partem
prope iustis armis ad Scytharum speciem armaverant.
Cum Baudetes post regiam stirpem primae apud eum no- 10
ATTILA 3

bilitaiis venan<li studio cervam insequens sic ante se fugien-

tem, ut lassitudini mox cessura videretur, non prius sequi
abstitit, quam superata Maeotide se velut in orbem alium
elapsum vidit. Cum itaque cerva, quam oculis pcdibusque 11
subsecutns usque ad paludis extrema progredientt;m, nus-
quam appareret in campis undique longe lateque- patentibus,
venerabunde speciemque et situm locorum miratus, simul
adoratis diis, in quorum tutela regio foret, nec dubius secum
numinis alicuius ductu se illuc usque pervenisse retro ad suos
servatis vestigiis cum gratulatiod'e reversus omnia, ut acta
P,rant, et q11ae vidisset, exponit. Quibus auditis, qui ad id 1s
locorum paludem imperviam crediderant, erectis m spem
laetioris forhmae animis, tum vero cupiditate intuendi ea,
quae a Baudete contra, ac prius opinabantur, audiebant, tu-
multuario consensu Velambro regi suo prope necessitatem
illuc movendi imposuere. Non prius tamen mota sunt castra, 10
quam qui exploratum missi haud difficillimi laboris rem
fore transitum retulerant tentataeque in eventum sortes feli-
cem faustamque migrationem portenderant.
Superata igitur Maeotide duce Baudete positisque in 20
Europa castris primum impetum vertere in Sarmata~ paludis
extrema suh ostium Tanais accolentes. Quos improvism et
nihil minus, quam bellum cogitantes adorti facili negotio su-
peravere direptisgue ipsorum curribus et magna iumentorum
praeda abacta. Captivis s11hinde armis, quicquid milihuis 21
aetatis inerme inter suos adhuc supererat, armavere. Cre-
vit, ut fit, animus a re bene gesta victoribus et multiplicata
arma etiam fiduciam augebant. Itaque per moditerranea in
Daciam Moesiamque declinantes cum Gepidis et Alanis pari,
atque cum Sarmatis, felicitate pugnavere hostibus non tam
armis cedentibus, quam novum trucemque pugnantium aspec-
tum non snstinentibus.
Difficilior res cum Gothis fuit exercitatis omnium fere 22
gentiom bellis et victoriarum numero ac magnitudine tum
insignibus„ tum supra, quam ut vinci se posse crederent,
elatis. Nam licet primus congressus Hunno ex sententia ces- 23
sisset, propter rnilitarem seditionem apud Gothos ab Saro at-
que Annio inter primores gentis opibus atque auctoritate
praepotentibús contra Emericum re~em suum excitatam in
ultionem coniugum suarum, quas, velut ad dominatum viros
incitarent, paucis ante diebus iussu regio· equi caudis suis
alligatas 'non minus foede, quam crudeliter in partes lacera-
verant. Qua occasione ser'vata cum rex non minus senio, 21
quippe quod vigesimum supra centesimum annum ageret, quam
vulnere, quod eo in tumultu acceperat, confectus· occubuisset,
facile Hunni victores evasere pulsis Gothis ad interiora Sar-
matiae, qua maxime in septentrionem porrigitur; Sed Vini- n
tarius Emerici fratruelis suorum reliquiis coUe~tis: implora-
 CALLIMACHUS EXPERIENS

tísque a Vítulfo avo suo auxiliís mox tanta felicítate bís

adversus víctores copías eduxít, ut maxímam gentis partem
deleverit. Tertío proelío ín ípso congressu sagítta transver-
beratus interíens non eíus tantum certaminis, sed belli etiam
totíus víctoriam Hunnís relíquít, suís vero parendí necessíta-
tem. Nam exínde Gothi Hunno paruere.
Inter ínitia gerendarum rerum contra Gothos Mundruth, 2s
qui et Mazuchus dictus, mortuo Velambro successerat ín
regno. Post quem, licet Attilam Bledamque filios reliquisset, 21
tamen, quia propter aetatem adhuc teneram principatui ge-
rendo ímpares videhantur. Hunni sucrum rerum summam
detulere ad Hoctarem et Rugílam Mazuchi fratres, quorum
ductu et auspiciis multa et praeclara gesserunt, inter quae
memorantur in primis duae in Burgundios expeditiones prop-
ter utriusque gentis maxime insignes clades. Quandoquidem 2s
Burgundii priore bello multis certaminibus re male gesta, ubi
rursus contra se Hunnum movisse senserunt, ad divinam opem
confug-ere Christianisque mysteriis initiati magno proelio
fusos hostes caesosque finibus suis exturba-vere.
Hoctari et Rugilae successere Attila et Bleda statimqu·~ 2e
a principio dominatus vertere arma in Gepidas frustra saepe
ab Hoctare et Rugila tentatos. Sed affuit coeptis fortuna,
quippe quod supra spem consurgendi rursus ad arma primo
certamine caesi ín deditionem venere Attilae, qui ceteras sub-
inde Sarmaticas nationes haud magno negotio sibi subiecit.
Ea dum gererentur, Vissogothi ferentes índigne Hunnorum ao
ímperium Daciam Moesiamque utramque incolendas a Va-
lente imperatore Romano impetraverant, quibus persequendis
cum pararet Attila expeditionem, Bleda interiit. Et quia mors
eius suhita, vulgatum est veneno a fratre necatum, ut aut
socium regni aut aemulum submoveret. Persolutis itaque 31
more apparatuque rep:io iustis Bledae Attila in Vissogothos
movit eiectosque Moesia et subinde Dacia in Pannoniam
subsecutus est, unde fusos caesosque multis et magnis certa-
minibus tandem commigrare in Gallias coegit. Ipse vero victo-
ria elatus in Thraciam et Macedoniam transcendit penetravit-
que usqne ad Achaeos ad Aegaeum mare.
Qnae res compulit Marcianum, qui orientale tenebat a2
imperium, cum Persis et Vandalis, qui in Asiam se receperant,
pacem firmare; volebat enim stabilitis trans Hellespontum
rebus Hun.no occurrere. Sed Attila seu affuturi Marciani cum a3
ingentibus copiis fama motus, seu territus ostento, quod sereno
et tranquillo caelo nemine impellente tabernaculum ipsius
corruit, cum renuntiaretur pacatam esse Asiam Marcianum-
que Constantinopolim properare, converso agmine rediit in
Pannoniam íbique sedem suam ponere constituít; simul loco- a.
rum captus amoenitate. simul perspecta opportunitate retínen-
dis sub ditione sua natíonibus, quas devicerat, quod velut in
ATTILA 5

cervice illarum positus omnem tumultuandi facultatem om-

nibus adempturus appareret, nec minus magnis et frequen-
tibus fluminibus undique circumsaepta regione a subitis quo-
rumcunque incursionibus tutum se credebat. Sed et cogita-
tionis suae exitum per sortes exploranti felicia omnia et sta-
bilia ohvenerant.
Captis igitur descriptisque locis, per quae gentibus suis a~
distributis regionem munitam clausamque insultibus externis
redderet, aliqnantulum temporis stabiliendis rebus ac regno
suo tum scribendis legibus, quibus agitarent inter se, ab-
sumpsit. Putabat enim conscriptis legibus homines fieri melio- 3e
res, cum intuerentur quotidie, quae benemerentibus de com-
muni utilitate proposita esseni praemia et quae flagitiis
poena immineret. Cetermn principem vívam esse l·:>.gem„ in 37
qua laxamentum aliquod et vitiorum virtutumque pro condi-
tione rerum atque temporum compensatio. Mox domi et qua- 3s
cunque a Pannonia in boream et subsolanum Europa porri-
gitur, pacata omnia et firma sibi cum intueretur, reputans
sibi Gothorum in Italia et Gallia successus ad occidentale
imperiurn animum adiecit.
Erat enim gloriae ac bellorum praecupidus, quibus geren- 39
dis tantundem consilii adhibebat, qmmtum studii suscipien-
dis; et cum manu strenuus foret, non minus erat temperatus.
Ceterum supplicibus prope ad mollitiem facilis et qni in 40
fidem scmel receptos in pernicicm usque suam tuer·:>.tur. Moli-
endis eff iciencUsque rebus mira in eo tum dexteritas, tum
velocitas et multo a<lmirabilior subeundis periculis constantia.
Sed ut clementis animi in deditos, ita inexorabilis in devictos. u
Vestitu quam splendidissimo utebatur; putabatque id ad
maiestatem periinere. Inter prandendum raro sedit, in cena •2
profusus erat cibumque avidissime conficiebat. Ceterum
carne plurima se farciens a pane paene abstinuit, ut qui inepti
et pauci succi alendis corporibus eum arbitraretur. Vino immo u
dice cum· indulger·2t in otio, semper tamen sibi ipsi constabat.
Religioni vero persuasionibusque de diis a gente sua susceptis
.usque ad superstitionem addictus. Dicebatque nullo sacrificio u
sanctius <leos piari, quam si iuste ac benefice inter homines
agitaretur. lncitabat autem exemplo suos ad ceteras virtutes, 4~
tum maxime ad temperantiam in bellicis expeditionibus, cum
plerumque aqua et plebeia pulte contentus in publico prande-
ret existimans eam tolerantiam humanarum necessitatum,
quae obsidendis expugnandisque urbibus, tum itineribus ac
reliquis muneribus obeundis militi est necessaria, nulla re
magis impediri frangique posse, quam delicatioris victus con-
suetudine. Pecunias veteri maiorum suorum institutQ prope 40
cont~mnebat; auditusque est saepe, cum diceret plus esse mo-
lestiae in earum amissione, quam in possessione voluptatis.
Armorum meditationes ad tirones exercendos minimc necessa- 47
 6 CALLIMACHUS EXPE1UEN8

rias arhitrabat.ur suo quemque periculo satis ex tempore infe-

rendis propulsandisque vulnerihus erudiente. Stntura corporis u
fuit infra mediocrem pectore ac toris supra staturam sese
in rohur efferentihus. Capite autem maiusculo aut erat aut to
apparehat. ex oculorum orhibus ad Sarmatarum speciem
parvis. Barba illi rara admodum et iam tum raris aspersa
canis: at rolor, qui eius agTeste originis genus indicaret. Sermo 50
horridus ac minax et pronuntiationem propter barbaram auri-
bus gravis. lncessus quoque adeo gestuosus et compositus, ut
vel exinde superbissimi animi contraxerit infamiam. Accede- u
hat vero ad naturalem audaciam periculorumque contemptum
Martis gladius, quo accinctus supra humanae spei rnodum se-
curus certaminibus se inserebat. Ferunt Scytham ex media 52
plebe, cum res ab Hunnis contru Gothos ad Bicem paludem
gererentur, cruentum vitulae vestigium retro insecutum inve-
nisse gladium temere in campo iacentem moxque ad Attilam
detulisse: cum ille per quietem armari se a Marte vidisset,
itaque plane creditum ab Attila destinatum sibi divinitus
eum gladium veluti subigendi a se orbis terrarum et pignus
et subsidi11m.
Adiectis igitur ad suos. quam potuit, numerosissimis copiis sa
ex Marcomanis, Quadis, Suevis, Herulis, Turcilingis, Rugiis,
quas omnes nationes iam pridem dicto habebat audientes, una
cum Harderiro Gepidarum et Valamiro Ostrogothorum regi-
bus necnon Diectimaro et Victimaro regulis quingentorum
milium explevit exercitum. ln qua multitudine puuci pro 54
numero pedites erant; impellendis enim conturbandtsque ad-
versis aciehus ef ficacissimum semper putavit Attila equorum
impet11m humana insidentis ratione directum. Ceterurn ut, 55
quod viribus facile posse credebat, consilio ac sine periculo
assequeretnr, praemisit legatos Romam ad Valentinianum,
qui benigne eum alloquentes nuntiarent se bello accingi
contra Theodorii:um. qui Vissogothis in Gallia praeerat; insti-
tuisse delere gentem publicae omnium gentium pacis pertur-
batricem; nihil sibi rei cum Romanis esse, et viros eos fortes
ac bonos credere, quorum imperium et late pateret et aequis-
simo a subditis ferretur animo; pollicerentur etiam, si ex
usu fore appareret, initurum se cum illis foedus atque amici-
tiam viresque et consilia communicaturum, quorumcunque res
aut discrimen vocaret. Haud dissimilibus quoque mandatis oo
instructam legationem ad Theodoricum misit in Gallias, ut
separatim postea eos aggrediens facilius utrumque superaret.
Transmisso deinde Danubio per mediam fere Germa- 57
niam in Rhenum se convertit tam severa disciplina militem
· coercendo in gratiam nationum, quibus illic imperitahat, ut
neque libidinis ineque avaritiae tam diversarum gentium
tantus exercitus vestigium post se relinqueret a principio,
postea divina et humana omnia, quacunque progrediebatur,
 ATTILA 7

diripuit. Pacato enim agmine in Galliarn properaturum con- fis

verterant in se pleraeque nationes non solurn negando commea-
turn, verurn etiarn transitum arcendo, ut paludium silvarumve
aut fluviorurn opportunitates retinendi eum spern faciebant.
Senscrat Valentinianus astu se peti et, ut conatus Attilae so
illic retunderentur, misit in Galliam Etiurn patriciurn, qui, ut
erat vir non rninus civiliurn artium quam hellorum peritus,
agenda suadendoque attraxit nationes Gallicas, ut secum
adversus tam terribilis hostis impetum progrederentur. ltaque 80
convenere ad eum Lutetiani, Armoriciani, Saxones, Riparoli,
Brictones, Lambriones, tum Francorum rex Meroveus et Ala-
norurn Sang·ibalus. Vissogothum etiarn rnoverat non rninus 01
timor hostis, a quo vinci consueverat, quam Etii suasiones,
ut percusso cum Rornanis foedere socias copias adversus
Attilam educeret.
Bis eo anno luna defecerat et frequens terrae motus a2
urbes etiarn nonnullas paene totas everterat. Et cum crinita
stella noctibus aliquot ad occidentem apparuisset, visurn est
coelurn patefieri veluti sanguineo hiatu plurimis hastis igneo
splendore perlucidis hiaturn per transversurn intersecantibus;
quae ostenta populorurn animos religiosa formidine comple-
rant. ltaque quo plus discrirninis velut divinitus significa- 83
batur, eo diligentins Theodoricus atque Etius circumspicie-
bant praeparahantque ornnia adversus Attilam, qm, ut ter-
rore sui Galloru!ll in se animos a Romanis Vissogothisqrn~
averteret, diripiendo incendendoque vicos atque oppida
quaecunque obvia iransgressus Rhenum cum Gundicario Bur-
gundiorum regi, priusquam Etio et Theodorico se cum suis
adiungeret, vitam simul ac copias ademisset.
Pervenerat iarn ad Catalaunicos campos, qui et Mauriaci 04
vocantur. Quo in locc1 cum adesset ex adverso hostis tot 05
fortissimarum nationurn auxilio instructus appareretque ad
id perventnm esse discrimen, in quo non unius tantummodo
proelii, sed totius belli fortuna periclitaretur, Attila de vic-
toria exta consulens cornperit se quidem pugna inferiorem
futurum, sed eum, qui summus erat in hostili acie, casurum.
ltaque converso in Etium animo, cuius virtutem atque inge- 80
nium coeptis suis maxime obstaturum sentiebat, etiam cum
suorum cla<le pugnare constituit. Non tamen prius, licet 61
hostis explicatis ordinibus pugnam exposceret, suos in aciem
eduxit, quam sol vergeret ad occasum, ut, si vinci contin-
geret, nox proelium dirirneret. Secutusque est consiliurn es
eventus in eo, nam nox quidem animoque et viribns magnis
accensum proelium diremit. Ceterum non Etius, sed Theodo- 8•
ricus interiit. Parurn tamen praesidii fusis fugientibusque
Hunnis fuisset in nocte, nisi se ad castra curribus obvallata
recepissent: tanto enim ardore a victoribus ubique caede~
bantur, ut actum esset de Attila, si aut abesse munitiones
8 CALLIMACHUS EXPERIENS

longius contigisset, unt aggredi et demoliri noctu sine oppu-

gnantium confusione potuissent.
Tradunt quidam supra centum septuaginta milia ea in 10
pugna caesa. Alii a numero exprimendo ahstinent, sed
augenda caedis specie scribunt rivulum, qua modice inclinant
campi, allahentem occisorum sanguine auctum saxa etiam et
cadavera evolvisse. Sed ut vincentium maior numerus fuerit 11
armisque et militaribus artibus instructior, nihil magis ad
victoriam fecisse creditum, quam quod Attila, ubi suos ad
fugam inclinaturos vidit, veluti fato cedens proelium deseruit.
Postridie cum Thurismundus Theodorici filius simul 12
dolore amissi patris, simul victoria iuvenilem animum stimu-
lante castra oppugnaturus copias admoveret, Attila, qui, ubi ad
arma discurri coeptum, maiorem longe, quam puta.::at, suo-
rum stragem factam animadverteret, equorum stratis m cu-
mulum congestis ingentem veluti pyram excitavit, cui suppo-
sito igne se super iniiceret, si castra capi contigisset, ne tot
tantarumque g-entium et nationum vidor in potestatem eorum,
quibus nitro bellum inferebat. vivus veniret. Tubis vero in 1a
portis cani praecepit, ut eruptionis expectatione hostem elu-
deret. Ceterum Etius forsitan non reprehendenda, sed parum
felici suspicione veritus, ne deleto Hunno Romanis deinde
difficilior res foret adversus Vissogothos, Thurismundum ab
instituto avertit propo~ito ei consilio paternum l'egnum, ante-
quam frnter suus Valamirus communire illic se posset, prae-
occupandi. Qua monitione percitus iuvenis cum suorum reli- 1t
quias secum trahens ad eam partem Galliae, quam pater ha-
buerat, citatissimo itinere properasset, Attila nova spe erectus
solenne sacrificium Marti celebravit vovitque in annos sin-
gulos rögansque et veniam petens, ut, quae bella gesturm;
erat, propitio et volente ipso ex animi sui sententia transigi
con ting-eret. ·
Moxque in Tungros movit, quorum metropoli expugnata 15
promiscue in omnem sexum aetatemque desaeviens ad unum
omnes delevit, quia, cum nraemisisset, qui tleditionem pete-
rent, non impetraverant. Nihil aeque admiratum eum forunt
a principio, quam tormenta bellica, quibus grundiores lapides
excutiuntur. Nam qui ad id locorum missilia nulla nosceret. 10
praeterquam ·quae altera manu tractari mittique possent, ubi
vidít ingentibus saxis viresque humanas excedeni.ibus non
singulos milites, sed fere totos saepe manipulos sterni, cum
terrore adrnirabatur. Et utcunque divina ope seu humano r.
torquerentur inp:enio, detestabatur, quasi iniustum genUi
auxilii saxa vastiora, quam ut unum corpus, aut ferret aut
mitteret, rnox tamen illis assuevit; nec expugnandis rnodo ur-
bibus, sed campestribus etiam certaminibus plerumque ad-
hibuit. Profectus ex Tungris Trecas venit, ubi Lupus episcopus •s
sacerdotihus omnibus comitantibus cum sacris in solenniori
ATTIJ,A 9

apparatu et caerimonia ad mille passus obviam progressus

venerah>unde per frenum egui arreptum suis ad vim armatis
instructisque eum sequentibus in civitatem perduxit et tam
p&cato omni silentio per portam alteram eduxit, ut tenuerit
fama captos tantisper luminibus, dum praeterirent, non
urbem, non circumfusum ad spectaculum populum animad-
vertentes per vastam solitudinem traduci existimasse.
Dimissus a Lupo paulo post assecutus est in via ple- 19
rosque, qui civitatis direptionem timentes cum liheris et rebus
carioribus ad silvas properabant. lnter quos mulier fuit, quae eo
decem filiarum mater iuniorem, quae bírna erat, linteolo ad
collum suum alligatam asportabat stimulans simul irimentum,
cui ex reliquis teneriores duas superposuerat subsequentibus
adultioribus ceteris non tantum forma, sed quadam etiam in-
ter se similitudine insignes, quae armatorum supervenientium
terrore exanimes matri se circumfuderant. At illa iam pri- 81
dem suorum patriaeque casu, quam captam e-versamque puta-
bat, afflicta, tum vero ad praesentem fortunam exanguis et
vix animi compos omnia calamitosa et foeda de se ac liberis
animo sibi praef igurans in flumen, cuius in ripa substiterat,
praecipitem se datura videbatur, cum, qui circumstiterant,
admirati indolem ac numerum f iliarum ab omni abstinentes
iniuria ad Attilam perducunt. Movit suapte natura mitem"
regis animum etiam saevissimis animis spectaculum miserabile,
cum mater et, !luae per aetatem mala sua sentiebant, filiae
pedibus eius affusae lachrymis et vocibus, quas inter deside-
rium et taedium vitae dolor metusque suggerebat, miseri-
cordiam captarent. ltaqwe clementer matrem elevans bono sa
animo esse iussit a se quidem ac suis inviolatam fore. Moxque M
data ei non rnediocri pecunia, ut exinde quoque animi eius
sensus in tam naturae raro, fortunae vero miserabili exemplo
indicaretur, ad filias matri liberatas adiecit etiam alias, qui
una fugiebant et, quo vellent, omnes redire permisit.
lnterea cum Thurismundus compositis rebus suis dami sa
Romanis iterum se coniungere pararet, Attila novas copias
ad veteres adiecturus rediit in Pannoniam. Et paulo post, se
ne otium detrectandi obsequium materiam curamque sugge-
reret militihus, quorum animos labore ac periculis tracta-
biles mansuetosque reddi compererat, tum rei male gestae in
Gallia pudorc stimulante viribus et copiarum numero longe,
quam prius, validiorem exercitum ducens per Noricos et
Rhaetos, licet aspera pleraque et salebrosa vel praealtis
obsessa silvis praedicerentur, in ltaliam se convertit irae ac
minarum plenus, quasi Galliarum victoriam ex manibus sibi
Etius eripuisset. Putabat enim non tam facile Vissogothos 81
Romano in Italia affuturos, quam ille Vissogothis affuisset in
Gallia, eoque haud magno discrimine Italia potiri posse, qua
10 CALLil\IACHUS EXPEH!EN8

sub imperium transmissa ceteras subinde nationes aut felici-

tati et gloriae suae aut viribus succubituras. Non desunt, qui ss
scrihant Bledam fuisse in Gallia cum fratre sublatumque
de medio.
Cum progrederetur Attila postea contra Italos, ad qua·m e9
expeditionem paratus equum cum ascendisset, corvns ab ortu
solis advolans dextrum ipsius humerum prope insedit sta-
timque suhlime petens paulatim sic elatus est, ut tandem
visum effugeret, quo omine supra modum laetus fidensque
moverat. Ceterum inter progrediendum angustae ac frequen- eo
ter praeruptae viae vix aliquando ternos armatos accipiebant
campestribusque itineribus assuetos taediosa progrediendi
mora per impedita montium iuga adeo afflictqs habebat, ut
convertendi agmen iraque et t~edium saepe impetum sugg-ere-
rent seditiosis vocibus, ut cuiusque fortuna erat, inter milites
erumpentibus. Sed Attila, ut erat difficultatibus interritus, 91
uhi desperatio maior emineret, accurrens docebat ad finem
simul montium' Jaborumque peragratis Noricis ac Rhaetis
pervenis!'le; iam inde Italiam conspici, parvo impendio sui
illuc perventuros, ubi essent terrarum orbem victoriae prae-
mium habitnri. Mox tamen cum renuntiaretur Valent.iniani 92
Augusti copias in ipso Italiae aditu ang-ustias insedisse trans-
itu cum prohibituras, eónvertit se in Illyricum ac Dalmatiam
et Tragurium, Sibinicum, Belgradum, ladram, Segnam, Po-
lam, Parcntium, Aemoniam expugnavit ac diripuit. Versusque 9ll
iterum in Italiam occurrentem sibi Romanorum exercitum
haud procul a Tergestino sinu non vicit modo, sed etiam
prope delevit.
Et tandem per Carnos illapsus in Forum Julii Aquileiam 94
tam obstinato capiendi animo aggressus est, quod, cum expu-
gnare impetu primo non potuisset, triennium obsidere perse-
veraverit. Erat maior obsidentium numerus, quam ut tam din
una in regione ali posset, cogebanturque tam homincs, quam
iumenta insolitis vesci alimentis, quae res diversa morborum
genera in corporibus excitabat vulgabatque. Et cum ohsessi 96
etiam frumenti inopia laborarent. hos non fames modo, sed
valetudo etiam adversa desperatioque et taedium victoriae
supra humanam tolerantiam vexabat.
Et iam prope tumultum et seditionem res erat indi1man- ue
tibus vocif erantibusque militibus: Minim e ferendum se belli-
cosarum omnium nationum domitores in cursu victorrne suae
circa unius urbis moenia cum foveis turribusque et lapidibus
pugnando consenescere, ubi neque praemium, neque gloria
laboribus ac periculis par foret. Si, quantum posset, adversus 01
inanima, vulneribus et ferro impervia hominum vidor exer-
citus experiri placeret. duceretur saltem ad urbem Romam,
quae operae pretio imperii totius Italiae expugnaretur.
Praeter id. quod parum momenti aut ad laudem, aut ad 98
ATTILA 11

praedam in direptionem Aquileiae, cedend:i-im necessitatibus

humanis illicque pugnandum, ubi f erro, virorum more, non
fame ac lassitudine veluti debilihus pecudibus occumben-
dum. Nec in stationibus modo haec, sed passim per exerci-'"'
tum, ut referentium exquirentiumque sua mala turbas for-
tuna congregahat, cum inspecta ciconia, quae pullos suos ex
arci s culmine, in quo nidum f ecerat, asportabat. capiendae
urbis novam spem omnibus ingessit asseverante Attila futu-
rorum praescias aves iam iam casuram arcem relinquere.
Moxque omni e:x:pugnandarum urbium apparatu murum 1co
aggressus tanto ardore obsequentes ad primum impetum mili-
tes habuit, cum ipse armis adhortationeque insignis praegrc-
deretur, ut, quae triennio se defenderut, trium horarum
spatio civitas caperetur. Direpta a militibus praeda et praeter 101
paucas f eminas beneficio formae ad libidmem reservatas in
omnes sncvitum propemodum rabiose propterea, quod tam
obstinate se defenderant. Traduntur caesa illic supra triginta 102
septem milia hominum et tandem urbs etiam incensa, simul
ut deleretur ignominiosum monumentum tam diuturnae obsi-
dionis, simul ut ceteris metus incuteretur.
Fuit in civitate Dugna mulier, forma et divitiis insignis, 1«»
sed pudicitiae laude in primis venerabilis, quae. ubi barbari
hostis iramque et lihidinem per omnia foeda et immania
victoria abutentem vidít, vitam potius suo scelere, quam alieno
pudicitiam amissura domest.icam turrim praeterfluenti Nati-
soni imminentem conscendit obvo]utoque capite in subiectum
turri gurgitem se-praecipitavit.
Perseverante vero obsidione Attila muros plerunque 1oa
circuibat solus mutatis vestimentis expugnationi opportu-
niora designans. ltaque cum so]itudo et silentium invitassent
aliquando, ut muro succederet, incidit in armaios, qui longe
venientem conspicati propere elapsi per cloacam sub moeni-
bus ductam in insidiis expectahant, ignari tamen eum regem
esse, sed cupiehant exquirere per tormenta ab hostium
exploratore, qnid consilii in exercitu quaeve capiendae urbis
spes esset. Exorti igitur subito Attilam circumsistunt. et, dum 1os
vivum capere nituntur, abstinent. vulneribus. Af ille, ut. cui fuga
interclusa defendendique se a tam multis hand magna fiducia
esset, ut saltem non inultus moreret.ur, praerupta foveae sic
occupavit, nt a tergo tutus cum adversis tnntummodo rem
gereret. .. Sed ut .vidít velut parci sibi ab hoste et prope ne.gli- 10•
genter msultan ratus iimorem, magno impetu et clamore
prosiliens duos obtruncat illatusque in alios et via ferro
patefac~a '>Uh~irbani cuiusdam maceriem saltu snperavit
praepe.ti9uc dem.de cursu ad suos se recepit. Fertur eos, qui '"'
captun 1psum cucumsteterant, retulisse suis, cum Attila se
in vires collegi.t ci1:cum~pectans, qna impetum faceret, appa-
ruisse in ocuhs mtentis clamantisque caeleste quiddam et
12 CALLIMACHUS EXPERIEKS

sciniillas ip:ness quam simillimas vigori, qui deorum oculis

inesse crerlitur.
Dum oppugnaretur Aquil<'ia. Tarvisium ac Verona 10s
sponte imperium 1-Tnnni suscepere: illud audore Helinando
antistite, haec Diatherico. Coeptumque est condi Utinum ab 109
Attila, ut, si re infecta ab Aquileia humanae necessitates
discedere coegissent, eam munitioncm post se relinqueret
veluti liberi regressus pignus ae subsidium, si quid praeter
spem sibi in Italia contigisset. Digressus inde Concordiam, 110
cuius mnrum primus inscendisse creditur, mox Altinum. Pa-
tavium aliasque nominis et momenti minoris, quam plures
urbes captas prope funditus delevit. Vir enim natus cduca- 111
tusque in castris et campestribus assuetus munitionibus
muros urbanaque aedificia rebellandi animos opportunita-
temque civihus suggerere arbitrabatur.
Venit ad eum post victoriam Patavinam Marullus Ca-111
laber poeta eius temporis egregius compositumque in adula-
tionem carmen recitavit. ln quo ubi Attila per interpretem
cognovit se deum et divina stirpe ortum vanissime praedicari,
aspernatus sacrilegae adulationis impudentiam cum auctore
carmen exuri iusserat, a qua severitate subinde temperavit,
ne scriptores ceteri ab laudibus ipsius concelebrandis terre-
rentur.
Par specimen magni et severi animi dederat paulo ante m
ab Aquileia Concordiam petens medio ferme itinere in vico
ignobili. Circulatores plerique aetate et viribus integris spe 111
mercedis illecti per infestos enses nudi miris flexibus agilem
saltationem coram ipso cum exhibuissent ceteris ludicro cum
admiratione exhilaratis, Attila indigne ferens tam rohusta
corpora et quae omnia militiae decora implere possent, cir-
cumforaneo mendicabulo adulterari ac prostitui iuvenes ad
se vocat, statimque armari facit, tum armatus ipse saltuque
in equum receptus imitari se iuhet, quod cum armis insueti
efficere non possent, rursus provocavit sagittando. Sed cum 111
neque arcum tendere, neque sagittas nervo applicare scirent,
tam diu victu tenuissimo tradidit macerandos, quoad cibum
longissimo intervallo propositum sagitta contingerent et
armati in equum dextra laevaque tam facile, quam paulo ante
nudi per gladios salirent. Ususque est illis postea fortissimis
commilitonibus ad pleraque difficilia obeunda.
A Patavio per Venetias ducens ad laevam Vincentiam 110
prius, tum Brixiam, Pergamum velut continuato impetu ex-
pugnavit ac diripuit; sed ab igne ubique temperatum, quan-
quam portae insultans, cum caperetur Brixia, vulnus accepit,
cuius dolore accensum vix retinuere amici, cum instituisset
inclusum populum una cum aedificiis incendio delere. Sed et 117
Vincentiae ad foveam, qua civitas ambitur, ceteris tam alti-
tudine aquae inexplorata, quam lubrico per proclive descensu
ATTILA 13

territis haesitantibusque in margine praecipiti cursu desi-

liens in aqunm papillis tenus extantem ad murum evaserat
recurrensque per acclivum verecundia suos adegerat, ut muro
succederent tanta festinatione, dum quisque prioris tarditatis
pudore primum ascendendi decus exoptat, quod plerique
attrahendoque et impediendo se vicissim a clivo in profun-
diorem aquam delapsi simulque impliciti tenentium eluctan-
tiumque specie submersi sunt, priusquam in civitatem tran-
scenderetur.
Circumvastata exinde Aemilia pluribusque solo aequatis 11s
urbibus cum Ravennam obsideret, Ioannes episcopus cum
universo popu]o candidatus ac supplex suscepto imperio, ut
civitati aedificiisque parcerctur, obtinuit. Victoriae tamen 110
ingentem speciem praebuere fores urbis a vidis depositae
pedihusque intrantis et per adversam portam exeuntis exer-
citus subiectae et calcatae.
Mox in eo loco castra posuit, ubi Mincius amnis Pado 120
illabitur. Nam etsi animus ad imperii caput Romam festina-
bat, anxius tamen erat secum propter Alarici Gothorum regis
eventum, qui captae direptaeque a se Romae haud muHum su-
pervixerat. Deliberanti igitur, suamne fortunam ad excidium 121
urbis sequeretur, nn illius fatum, devitans per Picenum in
Samnium reliquamque Ita1iam usque ad fretum Siculum
victorem exercitum prius circumduceret, accurrit Leo ponti-
fex maximus doctrina et sanctitate insignis, qui positis pon-
tificalibus ornamentis oratione atque hahitu miserahi1i pacem
ltaliae impetravit. Fernnt Attilam climisso a se Leone, cum 122
interrogaretur a suis, cur hosti se tam facilem praebuisset,
asseverasse visum a se iuxta illum, cum pacem peteret, hu-
mana specie augustiorem iuvenem minari sibi mortem, si
paci adversaretur. Qui vero miraculum excludentes rationi- 12a
bus coniecturisque humanis factum expendunt, putant Atti-
lam aut tractabili mitique naturae suae in supplices id prae-
stitisse aut ingenio Leonis et doctrina victum. Cum ille omissa m
ltalia, quae sponte victoris nutum spectatura esset, suhigen-
dos Vissogothos in Gallia persuasisset, quae una gens in toto
orbe Hunnici imperii aemula atque hostis esset, id utique
non ambigue inter mi]ites ioculariter iactatum: Haud imme-
rito cessisse Leoni in Italia, qui Lupum in Gallia reformidas-
set, plusque cohibendo Attilae momenti habere ferarum no-
mina, quam hostium armatas acies.
lnterea Honoria, Valentiniani principis soror cum severe m
admodum a fratre ultra legitimos annos domi servaretur, per
eunuchum suum clam ab Attila impetraverat, ut se in matri-
monium peteret„ ltaque cum firmata pace in Pannoniam
retr~ s~ conv~rüsset,.. l~gatos ad Valentinianum misit, qui
suas10mbus mmas. aduc1entes concedi sibi postulata pervicere.
Habebat Attila more gentis suae plures uxores. Ceterum 120
14 CALLIMACHUS EXPERIENS

priusquam legati Roma reverterentur, captus specie puel1ae

famae ac nobilitatis inter suos eximiae, cui Hildico nomen
fuisse traditur, eam quoque sibi coniugavit, haustoque immo-
dice vino in nuptiali convivio cum supinus obdormivisset,
sanguis per nares erumpens vitalium spirituum meatus inter-
clusit subitoque extinctus est. Qua nocte Marcianus impe-
rator Constantinopoli per somnum vidit arcum illius fractum,
quo genere armorum Hunnos maxime excellere diximus.
Postridie cum rex praeter consuetudinem ad diei multum 121
conquiescere videretur, ministri id primum novi matrimonii
voluptatibus tribuebant indulgebantque; qm mox ín suspicio-
nem versi intimo cubiculi penetraJt reserato mortuum inve-
nere, puellam vero sic iuxta eum iacentem, ut quae timeret
d.ormientem excitare. Quae cum renuntiassent, planctu et 12s
lachrymis universa regia completa variaeque erant accurren-
tium acclamationes inter mortui regis laudes et desiderium,
semitonsis deinde capitibus laniatoque more suo vultu ela-
tum corpus. Ubi equestres ludos concelebravere, sepulturae 129
mandarunt non sine paludamentis, phaleris signisque et
aliis militaribus et imperatoriis ornamentis, quae ille vario
ex hoste retulerat. Vixit annos sex et quinquaginta.
Signa vero mortis praecessere, quod revertenti ah Italica 130
expeditione in transitu Lici amnis, qui Rhaetos dividit a
Vindelicis, mulier fanatica temere in equum invecta clamavit
ter: Retro. :E:quus quoque, quem paene in deliciis habehat, ipso 1a1
nuptiarum die nullo aegritudinis signo praecedente subito in-
teriit.• Et novae nuptae cubiculum intrantis pes dexter sic
limini impactu~ est, ut prae dol(')re aliquantisper assederit,
auditaque est eius vox dicentis: Si tempus est. veniam.
Quibus verbis mortem ín dolore compellasse credidere. Sed 132
et caelo eius viri curam fuisse testatus est cometes, qui ante
obitum ipsius ter septem noctes ad vernum solis exortum
apparere perseveravit. Sunt, qui scribant Attilam reversum 1s3
ex Italia iterum contrn Vissogothos arma movisse varioque
proeliorum eventu bellum intcr eos aliquandiu extractum,
sed tandem in eisdem campis, in quibus ah Etio debellatus
prius fuerat, victum fugatumque etiam postea a Vissogotho
exitu, quo descriptum est supra, interiisse.
 APPENDIX

QUINTIUS AEMILIANUS CIMBRIACUS.

1. Protrepticon in Attilam Callimachi.
Ecquid sic properas f oras abire,
Levis Callimachi mei libellef
Anne sic totiens feras lituras,
Duram Cimbriaci manum perosusf
Ut vis! Te moneo canes cavere,
Non qualem Erigone puella cernit
lnter sidereos globos nitere,
Spurcos, dico, libelle, paedagogos
Et qui conveniunt senes cinaedi.
Tu coetus iuvenum bonos frequenta, 10
Quales Omnibonus scholas habebat,
Praeceptor meus, 1sthmiae Diones.
Ac verum Latiae decus Camenae
Et Ciispi aemulus et Titi Sabellus
Nunc orsus V enetum duces referre 1;
Quos et nobilitat sacer poeta,
H orum gloria temporum, H ermolaus.
Quodam sic licet audiente dicam
De nug-is plagiario superbo
Et Cynthi male nomine arrogato: ~o
H aec si decapis aure non supina,
Tum nasum et pueros salariorum
Et ridere ciconias licebit
Subscriptore meo tibi H crmolao.

2. ln Atrt.ilare Callimachi anscultationem ad Maximilianum,

Federici Caesaris filium, Romanorum rei:rem.
Falsa est multorum querela, Maximiliane Romanorum rex 1
augustissime, huius aetatis homines veterum laudibus respondere
non posse, quia natura tot iam saeculis pariendo sit eff eta et si-
dera, unde caelestes animi in terram' deprimuntur, longa (ut aiunt)
aevitate consenescant. Ad haec tantam nunc esse vitae brevitatem, 2
ut, ab ineunte licet aetate sementem f eceris, non prius tamen ad
frugem pervenire contingat, quam praesto sit imbecillis et raro
intellecta senectus. Atque subinde mors humanae peregrinationis 3
finis suprema. Quibus (ut mihi videtur) paucis responderi potest.
Sopitae admodum esse credulitatis putare naturam defieri, quae
16 APPENDIX

sua ipsius i:irlute satis pollens per infinita saeculorum spatia

deincipiti rcrum generationi semper adesse potest, neque minoris
modo esse potc11twe, quam erat, cum nasceretur, qui veterum
totiens rP-petiiis 1audibus eff eruntur. Caelestes vero globo.~ atque'
ignes scmpiternos, quae sidcra nominantur, aevo senescere pueri-
lium prope del.rameritorum est credere et nullitts humanftatis
praedicarc.
Equidem me audis se memoria teneo, cum philosophiae 'l,•aca- &
rem, sapientiae scholis compertum esse ab luna sursum nihil
corruptibile, nihil non sempiternum esse, peregrinas impressiones
(sic enim dicunt) oaelestia corpora non recipere, tempori non esse
subiecta nulloque negotio defatigari. Quod litterarum princeps Ho- o
merus videtur non ignorasse. qui solem lumen suum ceteris etiam-·
num sideribus fenerantem, 'HH.tov ő.xd.p.ixYt'.X, hoc est, solem non labo-
rantem appellavit. N ec obviam eat quispiam afferens errantem lu- 1
nam solisque labores, hoc enim seorsum ab illo dicitur: Vos aeterni
ignes et non violabile lumen; et Annaeus: Pacem summa tenent. Sa- e
tis enim superque constat astra certis secreta interstitiis, quos
Graeci planetas, nostri errones 'i'Ocant, eodem semper decurso signo-
rum spatio ad statum suum quodque diem redi;e. Quod non contin- e
geret, si quo pacto aut senescant aut virtute diminuantur astra,
utroque enim modo tardiuscula fierent quotidie, non dicam posse
etiam inte·rire. quoniam senescentium finis novissima est interitus.
Ceterum d~ lob~, id est, rerum species et in primis caelestium 10
oportet e s se sempiternas. U nde illud aeterna caelestibus natura.
Licet Christianis persuaderi non possit mundum neque genitum 11
neque interiturum, quem nos abhinc septem et octoginta supra
bis ter centum et sex milia annorum initium habuisse f atemur
et ol:m finem habiturum. Sed ubinam saeculorum fiet, non est
hominis proferre sententiam. Caelorum tamen virtutes interea 12
loci non fieri m-inores nihil a f ide nostra delerat. Quare nobilissi-
mae temeritatis est naturam omnium parentem accusare aut caelos
in ius vocare, qui nullum ipsi hominibus negofium facessunt,
licet nos ad actiones invitent, nulli tamen necessitudinem impo-
nunt. Alioquin nec laudem ex ullo facto aut reprehensionem, nec 13
praemiu,m aut poenam reportarcmus. Quod quam f alsum sit,
manifestius est, quam ut probari oporteat. Sed neque siderum, u
neque fortunae, neque fati imperio agimur. Liberi enim sumus 15
et in nobis agendi omnis potestas. Nemo ansam captet; deum
semper excipio. Sed (ut haec missa faciamus, quae maioris sunt 10
ingenii, quam ut haec oratio sustinere possit) neque per naturam
fit, neque per caelos, quominus veterum ' gloriam adaequare
possimus.
V erum enimvero miseri mortales pravis semel cupiditatibus 11
capti, ubi per socordiam vires, tempus, aetas, ingenium defluxit,
tamen, si resipiscant :ma damna pensitantes aut eos amice quis-
piam reprehendat, statim aut naturae infirmitatem, aut caelorum
impotentiam, aut nostratis vitae compendium excusant nescientes
aliter obviarn ire honestae accusationi. N ec cessant plerique omnes 1s
interea fortunam convitiis proscindere, ream, agere volubilem,
caecam, vagam, inconstantcm. 'i'ariam, indignorum fautricem,
bonorum adversariam dicere, quasi huic omnia cxprmsa, huic omnia
ferantur accepta et non poti'lts verum sit fortunam non es.~e. Sed 1•
in naturam potissimum in'!-•ehuntur, quae (si verum fari liceat)
APPE~DIX 17

satis immerito accusatur. Satis enim abunde ad virtutem nobill

igniculos et vivendi spatium ad gloriam suppeditaret, si tanta
nobis bonarum artium cura sit, quanto studio aliena petimus et
nihil ad bene beateque vivendum profutura atque utinarn. etiam
non plurim1tm nocitura ac perniciosa. Quid enim nobis ad glo- ••
riam defieri. posset, si ad eam parandam tempus, diligentiam,
studium, industriam conf erre vellemus, si virtutem ama re, si inter
nos humani esse, quales inter se fuisse maiores traduntur?
Etenim veteres illi clarissimi homines, quoniam virtute nihil 21
ant.iquius, nihil carius, nihil honestius habuere, ad eam ipsam
magnifice animati toto f erebantur animo. 1gitur eorum alii 22
rei publicae vacabant, alii per summa pericula terra marique
excepta bellorum laudi studebant, alii litterarum studiis operam
navabant, alii itidem aliis rebus, sicuti cuiusque libido ad glo-
riam ferebat. Atque sic diverso quidem itinere, sed ad unam 2•
tamen omnes immortalitatem contendebant. Non deerant sua prae-
mia v·irtuti: laudes et gloria et quae his minora .mnt ac clrcum-
foranea: honores, dignitates, magistratus, imperia. Hinc vetustas 24
vel in omne tempus adoranda bonarum artium inventores, aucto-
re.~, studiosos deorum nomenf'Ulatura decoratos inter numina collo-
cavrit, qui mos antiquissimis e'!1at referendi bene merentibus
gratiam.
At nostra aetate, quia nil divitiis habetur gloriosius, nihil 2~
voluptatibus dulcius . nor: dicam ignorantia, stoliditate. vecordia
nihil esse superbius. a pueris statim plerique omncs ad plus ha-
bendi cupidinem filios erudiunt divinis eos laudibus ptosequentes,
si iam tum avariusculi fiant totaque indol e ad rem f erantur atten-
tiores. Contra alii suos nut otio marcescere. aut luxuria def luere 20
animo f erunt indulgentissimo totam interim familiam exemplo nunc
ad inertiam, nunc ad libidinem provocantes. Quo fit, ut adolescen- 21
tium ingenia divinos alioquin fructus paritura perditum cant et
tempus studiis et gloriae debitum nunc avaritiae impendatur, nunc
otio inerti absumatur, nunc foedissimis voluptatibu.tt conteratur,
ut non mirum sít in fonta hominum copia tantam esse bonorum
paucitatem. Quod si duce natura et imperatore vitae mortalium 2e
animo bene uteremur. veterum claritudinem cum assecutum, vero
anteire liceret. N eque tam multae quamvis ab re in naturam queri- 211
moniae fierent, quae nos ad optit»am mentem genuit, ut pro mira-
culo sit non plures bonos, quam malos esse, si e ·natura, quam con-
tra eam vivere propensius est, sicuti groavia def erri, quam subtolli
minus laborio.imm. Sed ubi no.~ 'L'Írtutum igniculos nostra pra'L'itate 30
restinximus, statim ipsa quoque ingenia. commorientur vBrumque
fit illud ingenium esse omnium hominum ab labore procli1'e ad
libidinem. Nec tamen infitior (ne cum adversar-iis in sententiam 31
pedibus ire videar) in tanta hominum circa virtutem et gloriam
negligentia complusculos ess~. qui cum omni antiquitate conferri
possint in quovis studiorum 'genere: administrandae rei publicae a•
ratio, bellorum di.ttciplinn. navigandi peritia simul el agricolandi,
litterarum omnium studia: pingendi, sculpendi, fingenúi, archi-
tectandi et nlkle minores artes. quibus humana vita cum di_qni-
tate utitur, ita nua1C cff lorescunt, ut vetustati nihil opus sít invidere.
Et ut de multi8 pauca in medium proferam exemplo,
Venetorum res publica cum Lacedaemoniis. cum Athenien
cum Romani.'l comparari non possit. Jmperii fortasse magn . ,-
'
 18 APPENDIX

superantur, atqui certe in re publica optimis institutis, sancti.~­

simis legibus non vincuntur, de quibus hic silere, quam pauca loqui
praestabit. Rei militaris disciplinae, quam plurimum veteres extu- 3~
lere; iam nil addi posse videtur, seu imperatorum prudentiam,
magnanimitatem, industriam, seu militum numerum, fortitudinem,
strenuitatem, seu oppugnandarum urbium dexteritatem, ingenia,
machinamenta quaeras. Qua in re tu mihi optimus testis esse 30
potes, 1'.faximiliane, nostri saeculi decus et militiae clariss,imum
lumen, qui in ista tua, quam videmus, aetate, sicuti accepi, iam
terdecics cum hosfe in aciem descendisti illinc semper victoriam
cum laudt! reportaturus, ut nihil antiquis aut bellorum gloriam,
aut fclicilatem invidere debeas. Et quidem merito. Nam tu in a1
adolescentia tua neque luxui te, neque veterno corrumpendum de-
disti, quod plerique faciunt magnis in divitiis educati. Sed post 38
egregiam litteris et moribus operam impensam, sicut ,decebat Ro-
ma·norum futurum regem, ne dicam imperatorem, statim deinceps
armorum meditationem ingrcssus, quasi alter Achilles, ita animum 39
et corpus exercuisti, ut nunc scientis.~imi imperatoris et militis
praestre11ui aeque munus obire et possis et soleas dignus prof ecto
maioribus tuis in omni saeculo clarissimis et apprime divo Fe-
derico Caesare genitore tuo, in quo etsi magna gravitas, con-
stantia, mam1Uudo animi, probitas et cxcellens in omni genere
virtu.~ e.„t, illud tamen maxime peculiare: Christianam rcligionem 4~
amare, dcfendcrc, 'tutari, carissimam habere et tamen bellum non
suscipere, nisi iniuriis laccssitum, ut qui sciat seorsum bella geri,
ut in pace vivatur, et f erre iniuriam gloriosius atque humanius
esse. <1uam infenre, i.taque plus ille sedcndo, ut aiunt, quam alii
belligerando ucrae laudis adeptus est. Sed neque illius, neque tuas u
laudes meminisse praesenlis est orationis. Alias diximu.~ pluribus 42
ctiam dicturi, si per te, princeps liberalissime, ad hoc honestissi-
mum ccrtamen invitati fuerimus. Quod non despero, si. tibi in 43
mentem veniat nihil tam necessarium hominibus ad gloriam et
praesertim in excelso vitam agitantibus, quam historiae, quae res
gestas mcmoriae ct posteritati commendare possint, ne oblivione
involvanfur, sicuti proximis saeculis accidisse video. Quae licet 44
claros et ipsa viros habuerit, scriptores tamen non invenere. Credo, 45
quod eloquentes viri nullis praemiis p.d scribendum provocati
silere maluerunt, quam ingratis nullo operae pretio deservire.
Quorum tu similis esse non debebis, qui tantam hominibus de te te
expectationem fecisti, et hoc praesertim aei.•o, in quo maxima est
sicut bonorum opificum, ita bene litteratorum hominum copia.
Quo magis irridenda sit eorum querela, qui putant huius 41
tempestatis homines veterum laudes consequi non posse. Quod non 48
perscntiscant, si nostrorum hominum ingenia, eruditionem, fa-
cundiam et sum.mam in omni vita politiam aestimare velint. V e-
rum, Hercule, vero hic ego quam plurimos non solum artium
liber.alium studiosos, sed earum etiam. quae proxime súcceaunt,
et adhuc minorum recensere possem. Sed quia longum esset, aequo 49
animo férant cctcri, pau.aorum hic et id ·non in totum meminisse
liceat. Jgitur naturae et caelorum 1Jituperatoribus atque crimina-
toribus nihil nisi vetustum probantibus in pictum 8quarUonfa ma-
num et Bellinorum Gentilis et Ioannis fratrum in libram damus.
Aestimentur, quanti sínt. ln sculptura vero Antonii Crispi et Petri Go
Lombardi, quorum opera V cnetiis summa omnium admiratione
APPENDIX 19

visuntur. ln nostratibus vero littcrarum studiis numerosa quidem M

turba se cum antiquis in stateram darc potest et eorum, qui pro-
xime decesserunt, et eorum, qui adhuc supersunt. ln quibus est •2
H ermolaus Barbarorum familiae decus et omnium litterarum
ornamentum ingens, homo acerrimi ingenii, variae eruditionis, bea-
tissimae f acundiae, cuius tu, princcps illustrissime, gravitatem,
copiam, cloquentiam nuperrime demiratus es, cum pro Venetis
o.rato1· tibi gratulatum venisset.
Sed et Callimachus poeta iam inter Catullos annumerandus •3
et omtor illustris et historiae scriptor politissimus · mihi praeter-
eundus non fuit. ln cu.us Att.Zam haec ad te praefati sumus. Sic
enim ipse libellum suum appellat, quo historiam Attilae Hunno-
rum regis summa fide complexus est Sallustianam tum brevita-
tem, tum dictionis maiestatem assecutus. De quo plura dicerem, „
nisi scirem tibi hominis ingenium, auctoritatem, eloquentiam esse
cognitissimam. Ceterum ego illius opusculum, cum impi:essori- fi&
bus dandurn esset, de archetypo auscultavi, non quia necessum
erat, sed ut Georgio H ellechri, Portunavoniae urbis praefecto,
viro ririscae tum gravitatis, tum magnificentiae et Primovallio
Manticae iurisconsulto, tui nominis et gloriae studiosissimis obse-
querer, quzbus nihil possum denegare in rem praesertim littera-
riam -~ic animatis, ut nunquam desint Musarum studiosis et ipsi
litteratissimi slnt.
Scd iam :receptui canendum est. Satis enim pugnavimus, ne 50
dicam, diutius, quam oportuit, saltem historiae brevitatem adiu-
vantes. Et iam dudum Callimachus Cimbriaco longe politior
audiendus est.
3. Propenticon in At1.ilam Callim1clli encomiasticos.
Attila Callimachi regem visure Quiritum,
Carpe iter et f.austo limina tange >pede,
Limina. quae audito venerantur M arte Sicambri,
Limina, quae assidue Belgica turba colit.
Huc veniens statim dominum miratus et aulam,
Hanc caelum, ast illum dixeris esse lovem.
Tali.~ utrique manet species, micat altera gemmis,
Alterius decorant aegis et hasta manus.
Hic est divini Federici filius ille,
lngens terrai Maximianus honos,
Cui modo Sigaei cessit diadema Quirini,
Ut consors esset Caesaris atque /ovis,
Et iam terdecies victor decessit ab hoste,
Exuvias secum captaque signa f erens.
Hoc duce Cumaei remeabit carminis aevum,
Nec minor aegiocho tum Iove Caesar erit.
Si de te quaeret: Cuia haec sint carmina? quare
Huc venias? quo sis de genitore satus?,
Sum, - dices, tantum ne longa exordia sumas,
Carmen Cimbriaci et Attila Callimachi;
Ipse tuis de ·me cognosces laudibus olim
Esse quidem Hunnorum facta minora ducis.
Me legito, quotiens Geticus dabit otia Mavors,
Inter adorata pocula gratus ero.
20 APPENDIX

4. Ad Lazarinum Arirninensem Venetae militiae ductorem.•

Quantum Callimacho debet rex Attila, per quem
Est potis a tota posteritate legi,
1'antum Maltestae non ultima fama Ruberti,
Clare nepos, debet, Lazariane, tibi,
Qui ne blatta esset, desti impressoribus illum,
U nde etiam possit cognitus esse magis.
Sic Geticum vates illustrat Apolline Martem,
Sic Clarii miles explicat ora dei.
Ergo pro meritis Daphnaei praemia rami
Debet utrisque viris magnus uterque deus.

5. Ad Callimachum.
0 nec Callimacho minor vetusto,
Nec qui 1'artareas secutus umbras
Placavit cdhara deos severos
Ac taetro Eurydicem evocavit Orco;
Sed nec Maeonio minor canente
Captam vix Phrygiam ·decem per annos
Et T,aertiaden diu vagantem
Ad Laestrygonas et malam Charybdim;
N ec plectro inf erior sacro M aronis, ·
Inter qui merito potes vocari
Alter Battiades sacros poetas
Nostris doctior omnibus Catullis
Et citra invidiam novus Philetas.
Quando Cimbriacus tuae fidelis
Spectator citharae venustioris 11>
Decantabitúr in tuis Camenis:
Quis totam Atropos imputat Sibyllam
1'ithoni-ve senis dies et aei,'um,
Ut me posterUas loquatur olim,
Qui vates aUis erunt in annis, 20
Docti Callimachi fuissé amicum.

• Etsi in V d i (ex M dce;;t) po5t Attilam sic incipit titulus carminis:

Eiusdem ad Lazarinum Ariminensem tamen carmen Callimachi esse
non crcdimuR.
 SCRIPTURA.
ln Annotationibus Criticis, quae ~riia:ntes ad scripturam at-
tinent, non assumpsimus. ParenthesibUJS ( ) clausimus, quac scrip-
turae in codicibus vel editionibus semper vel nonnunquam pro-
veniunt. - Ex quibus derivata quoque oriuntur, a.steriscis (•)
signavimus. (Exempli gl".: felix, felicitas.)
Vocalc.~: ae (e): [histori]ae; Achaci, aedificium, Aeg'1 eus (Ae-
geus), :aegis, aegritudo, aemulus, aequ:are,• aesitimare, Annaeus,
caecus, caedere: caelum: caerimOIDia, Caesar, Daphnaeus, Graeci,
haoo, haedinus, haesi'tare, Lacedaemonius, laevus, Maeonius, Maeo-
tis, paedag.ogus, paene, prae-, praeda, praemium, quae, quaerere,
Rhaeti, saeculum, saepe, saepire, saevire, taedium - ae (o.:i): ooe-
lum• - e (ae): Oamena, cepisse (ex capere), críeri (caeteri) - e
(i): valetiudo - e (oe): Camena, cena, cepisse (ex capere), effetus,
fecundus, felix•, femina, fonerari - i (e): Ghsidio (obsedio) - i (y):
Aemilia (Aemylia), sidereus, silva, tir~ - oe (Jae, e): amoenitas,
coepisse, coetus, foedus (3. et -eris), moenia, Moesia, poena, proe-
lium - oe (y): Moesia ~ y (i): Illyrieum, Phrygia, pyra, Sibylla.
Consonantes: e (ch): carus - e (qu): cum - e (t): audacia,
Marcianus, species, suspicio (-onis). - cc (c): occupare - ct (th):
auctor - d (t): haud·- f (ph): fanaticus, Federicus, Filmirus, Vi-
tulfus - ff (f): efflorescere - h (-): harum,do -- l (11): fratruelis,
palus, religio - m (n): complusculus, imbecillis, rumpere - mm
(m): commodare - n (m): -:nqu- (quicunque), oaUquandiu, in primis
(imprimis) - n (nn): Marcomani, strenuus - pp (p): oppidum,
oppmtunitas• - r (rth): Ravenna, Romanus - r (rr): diripere,
eripere, 'J'urismundus - rh (r): Rhaeti - rr (r) curre'l"c - s (ds);
aspergere - s (se): saevus - s (x): aestimare - ss {s): assuesce•re,
possessio (posessio), Vissogothi - t (e): Constantia, Dalma:tia, in-
fitiari, interstitium, Gothi-scantia, Lutelt'iani, militia. mollities, nun-
tiare: otium: patientia, pret.ium. propitius, pudicitia, seditio:
spatium, tertius, fotius, ultio, voitium - t (tíh): Antonius, Cata-
Iiaunicus - t (tt) Gothi,• litrus, retulisse - th (t): Borysthenes,
Thurismundus - tt (ct): blattn - tt (t): l31ttrahere, Battiades, sa-
gittare - Reliquimus h: ostium (hostium).
 ANNOTATIONES CRITICAE.
Callimachus Experiens: Attila.
MViBe - Tit. Oalliilllachus Experiens: Attila] Attila Calli-
machi poetae et OT1atoris regis Polomiae clarissimi MVi, P. Calli-
machi Etrusci Attila Hunnorum rex inclytus B, P. Callimachi Ex-
perientis Attila e - 1. agri 1agri V - domi om. ll!V - advectos]
auctos e - excipit e - Germani e - Philmi:ro Vi - Ulmetigorum
Vi - 2. BorysUlnis MiB, Borystaenis V - tenere V - t1a.rruemJ cau-
sam V - Vuandalis V - 3. ·imperii eorum sumIDJa Be - Emenricum
e - aequandum e - subiectisque] subactisque e - auspicisque V
Herolis V, Herculis e - H('llstorumque e - 4. Emerrici Mi, Emen-
rici e - eventuJ adventu Vi - HunniJ humi V.- 5. vitae e - mori-
bus V -eorum] ipsorum e- quartil quanti V-rehtto e-deos] eos B
- 6. relinquere MB - alirumna.s Be - speciem] spem i - !lfoetidem V
- compr.:issa B- 7. mox] Hun!:or!1m M, morum V - hm] tant.a Be -
fecundo eventu l fecunditate e- est om. e - 8. tantuml tantarum VB
- et tempesta.Uls e - iactanti1a B- 9. galeradi V, galeruli iB - invo-
lueris V, involucrum e - perdulees V - irri1Jamentisve luxuriae]
incit.amentisve gulae e - 10. imberbes i~ - cicatri- V - admit-
tendo 111, admilttende V - 11. inediae] mediae e - velJ aut B - 12.
et solae] solae e-gm1t1ae] greciae V, gT•atiae e-assuescentes e - su-
perarunt e - lngenium-intractiabile om. e - sed om. V - defer-
v~ns] deserens e - 13. lunificii Me - erat et e - 14. Et om. Be -
arcuumque] artiumque B - 15. tum] tamen e - 16. Baudeles B -
eum] eos e - sequi om. Be - Moetide V - l'Z. appararet V - mi-
l'la.tis V - suo B - 18. Hlac V - 19. prJus tamen] tamen prius ta-
men V - .astra sunt mota V - pl"ohmderant V - 20. Moetü.dae V
- duce l dictae V - 21. superat V - victoribus a r:e bene gesta Be -
etiam] et V ----: Daciamque V - et AlanisJ ac Alanis 'l, atque
A1'anis e - atque] ac Be - oppugoontium e - 22. excita.tis V -
ac] et e - 23. Saro] Sato V - Amnio Be - opibus om. V - prae-
pollentibus e - Emenricum Be - ad domiootum] adominatum Vi
- 24. servlitie V - in eio e - 25. reliquiis V - avo] aevo V -
Hunno] Hunnis e - 27. Hottiarem e - Burgundos Be ..:.._ 28. Bur-
gundi Be - movisse] novisse V - 29. rursus ad arma] ad arma
rursus e - 30. vulgatum-foatre] vulgo dictum a fratre veneno e
- regni] regem V - submoverat B - 31. eieetosque] victosque e
- fosos] fessos e - ehaitusJ illectus e - e\t Macedoniam] Macedo-
niam V - 32. ut cum Be - Vruamdalis V - firmaret Be - HeUes-
pontum.J Pontum e - 33. osltiento, quod] osUlntoque V - c:aelo]
coLo V - paootam] pamltam V - Constantinopoli MV - sedem]
sectem V - 34. appararet V - Illlinus] nimis V - tutum fore e -
se tutum B - cogitationis] coguatiorni·s Vi - 35. c1ausamqm~J causam-
que V, clausam e - turrn] H:otum e - iassumpsit V - 36. de com-
muni] decori V - 37. qu~ e - et om. e - compensatione e - 38.
pacata] parata V - sibiil secum e - 39. percupidus e - 41. Vestita
ANNOTATIONES CRITICAE 23

V - utebantur V - 42. paene] fe:oo e - eum om. V - 44. sanctius

sacrificio iBe - 45. suos om. V, suos cum e - 46. conteneba1t V -
omissione V - 47. suo quemque] quocunque e - 48. robur] rebus
V - 49. Sarmafarum] Saromatum V, Sauromatum iBc - 50. ac
minax et] et rninax ac Be - propter. biarbaram pronunti1a.tionem
ie - Incessu e - animi] cum V - 51. inserebatl inferebat e - 52.
a Marte se e - sibi d~tinatu'IIll e - et pignus] pignus e - 53.
quarnl quis V - Turcilingisl Turdi•ntiis MV, Turelinti:is i, Tur-
dingiis B - Diectinarfo MViB, Diettmaro e - Vittimtar:<> e - 55.
ac sine] et sine e - Theodericum V - etiam] praeterea Be - se
cum] secum V - quorumeunquel quocunque iBe - aut] ac e -
57. illic om. e - deripuit V - 58. convel"lterant] conveneran1t e -
transitu e - silvarnm V - eunrl e•am e - 59. patriciuml pricium
corr. in patr.icium i - 60. Luteciani] Luticiam corr. s. m. in Luticiani
V, Luciani e - Armo1"1icfam1 corr. s. m. in Armoo:foiani V, Armo-
Tlinani e - Riparolil Riparoli corr. s. m. in Riparii V, Rip1arioli
Be - Meroneus iB - Sangibolus corr. s. m. in Sangibanus V, Sam.-
gibanus Be - 63. discriminis etiam ie - BurgundoTum e - et] ac
i, atque e - acl et e - 64. Cathta:kmnicos .M, Cathall'lnnicos Vi.,
Catalanicos e - 65. adesset] vidisset e - adverso] dive:rso V -
hostem e - instructum e - 66. oibstli.turum e - 67. quam] qua V
- ad] in e - 69. caedeba11tuT] credeb.antur V - ut-esset] quod-
eralt Be - potuisset V - 70. rivu lum] emulum V - inclinavit
1

campis B - 72. Turismundus V, Turrismundus i - qui] quod e

- putaret e - suorum om. e - .i,nferebat om. V - 73. vero] tamen
ie - deinde] subinde e - Turismundus V, Turrismundum i - 74.
mcmiatione V - beUo gesturus subinde e - transigi contb1geret]
transigerentur e - 75. · impetra.veralt iBe - admim tum] adnrica-
tum V - 76. nosc~t i, nosset Be - prip.gtfü•ni Be - 77. utcunque]
utrumque V - seu divina e - torqueretur V - 78. Trec11s] The-
cas V -- sacris in] sacris Be - eum] cum V - subseque.ntibus é
- pacalta e - captiis e - spectandum e - animadvartentes se ie
- 80. iuniorem] minoorem e - adlig.atum V - app01Tta1bat e - sup-
posuerat V - insignibus e - exanimos V - matr.i se] matri MV,
se matri B - 81. ille V - ac numerum] ert numerum e - 82. etiam]
et V - an~mis] ingeniis e - eius] suis e - vocibus] noctibus V
- 84. Mox e - in tam] vitam V - prti.emisit V - 85. cnm om. Be
- Tm·,ismundus V, TuTrismundus i - cum RolllJalnis Be - 86. post
paulo e - ohtrectandi MV, det.ractandi i - curamque materiam B
- compereat V - et Rhaetos] a'c Rhaet-Os { - obsessa] obscissa V
- praedic'a:rentur MVB - 87. enim] vero Be - in Jtaliam e -
transmissa] sunm missa Be - 88. desiint V - 89. Cum-po:stea]
Postea cum progrederetur Attila Be - ad quam] iamque e - pa-
ratas V - 90. campestribus e - iraque] ifaque V - 91. ubi despa-
ra1tio] ult desperatJo MV - immineret ·e - ac] et e - pe:rspici e -
orbis e - victoriae om. VBie - 92. Valentiani Vi - perhibituras
V - in Illyricum] ad Illyricun1 e - Parentum Be - Acmoniam V
- ac diripuitl et diripuit e - 93. 1a.ccurrentem ViB - 94. allapsus
MV - quod] quam MV - cum eam e - triennio e - perseveravit
MR, perseverarit e - 95. lab()rob:arnt. V - -hos dm. e :.. .__ supra hu-
manam] Hunnicam e - 96. nationum 'omnium e - 97. vulneribus-
que i - 98. Aquilei V - occubendum V - 99. fe111mtium V - ni-
dum] ·rudum i - novam om. V~ - 100. Mox e - progrederetur Be
- 101. q1rnd bam om. V - 102. obsedicmis V - 103. Dugna] digna e
24 ANNCYr _.\ T JO); ES CHITICAE

- ubi om. V - immiueuteml inuineutem V - subiectum] suh lctum

V - 104. inviitassert e - in insidiis] insidiis Vi - 105. ut cuil cui e
- defendiqua Be - 106. et vial ut via e - macer:iam V e - recept V
107. coHigit V - quoddiaro MV - scintallas V - 108. Heluiando i,
Helniando B, Helmundo e - Diaterico Vi, Diamerico e - 109. est
om. V, praetereai e - quid] quod V. - 110. creditus e - quam plu-
res] complures i - 112. Patavia1nm V, Patavium e - celebrandis
Be - 113. dederot] deleralt V - 114. et viribus] 'ac viribus iBe -
adulterati V - statim e - fecit Vi - posset V - sagitbndol fa-
tigando V - 115. sagittas] sadtitam Be - quo.ad] quam e - illis]
eis e - comrmilit.ionihus MViR - arl om„ V - lln. Patavk1. V -
Venetiam Be -- qua.ncquam V - ret.inuere] itinere V - 117. '1quae]
atque V - perl arl P. - ascendenrlil rl:escendendi p, - atrahendo-
que V - rlila.pfii e - ~lnctamf\i.um V - prinsqne Vi - 118. Rhi.ven-
I!'am Vi - Ioonnesl To:nes p, - 119.. perlihus e - eit pe.rl ac per V
- portam l parj:em e - calcare V - 120. Mintius p, - imperió.l
impet.u V - 121. sua.ne MV - fortuna M - ad om. MV - Siculum l
secmlum V - 123. natur:a sua e - 124. Gallial Italk1.. e -- Hunici V
- aemula atcmel emnlat.Que V - Leoni c~ssisse RP- - Attila e -
acios V - 125. Valentiani Vi - eunuchuml eumiiclum V - Valen-
tianum Vi - adiiciens V - pervicere] perficere V - 126. uxores
plures iBe - Romam MVB - f1ama ac nobilitaüi e - Hyldico i -
Constantinopolis e - somnium e - 127. penetrali om. e - 128. re-
gia] regio V - 129. pa.ludimentis, phak1ris signosque V - et impe-
ratoriis] imperatorüsque e - 130. proecesrnrant e - revertentis
MViB - Ualia V - invecita] iniecta B - 131. Equns quoque]
Equusque e - paene] prope Be - nuptae l nuptie V - pes 1 per V i
- aliquantisper] aliqua disper V - 132. persevenverit e - 133. fu-
galtum e - eti>::1m] et Be
Appendix.
1. - MVi - Tit. Protrepticon-C9.lli11m:ichil Cimbriaci poet:ae
protrepticon-Callimachi MVi - 1. Ecquid] E1t quid V - 8. pede-
gogos V - 11. Quales-habebat om. V - 21. Hoc i - 22. Tum-et]
Tu nasum quod V
2. - MVi - Tit. In-regem] Quiutius Haemilianus (HMID-
plianus V, Háemylianus i) Caniibricus in Attilam Callimiachi auscul-
tation0Jll ad Maximilialilum divi Phederici CaesaTis filium Romano-
r:um regem augustissimum MVi - 1. efoeJ'.1a. i - 2. intellecta] in
selecta V - seneetem V - 3. creduLi.tatis] crudelit;a1tis V - <leinci-
pitil de Rncipiti V - adesse] abesse V - miuorum V -- nasceren-
tur i - 5. philozophiae V - susum i - nihil non] nil non V - 6.
s11um om. V - sideribus om. M - fener<?.1nteml venerantem V -
'HALO\I a.;cxp.cxv'tcx MVi - 7. asserens V - Am~1eus V - 8. nostlro
V - semper] se M, se pev V - suum om. M - 9. contingat i -
11. neque genitum] denique genitum V - 12. natura V - paren-
tem] patentem V - 13. aut-aut] autem-amt(lm V - 14. agimus V
- 16. maiorum V - 17. secordiam. Vi - t.amen] :tum i - 18. a<lver-
saria indicere V - 19. alieina om. V - 21. carius] clarius V - 26.
marcessere V - intel'li, V - 27. ut a-dolescerutium] adolescentium V
- aliquin V - 28. assequit.um i - 29. querem()l)]iae V, quaeremo-
niae i - sil sic V - vivere om. V - 32. pingendil J>13pendi V -
scalpendi V - ut] et V - nihi V - 35. quaml quasi V, quam se i
- oppungnandarum V - 39. Phederico i - 40. seorsum] eorsum i
ANNOTA'IIONES CHITICAE 25

- 41. orationis] ovca MV- 44. invenire V - 46. <le te hominibus i -

47. veteres V - 49. vituperonibus i - nisi om. V - vetustum] venu-
stum M -- 50. Aestiment i - Anthonii V - 52, cum] quin V - 53.
Oalt1rulos V - politissimus] potilssimus V - Salustianarn MVi
- tum--tum] tam-tam V - 55. Manticae] Mantuae V - studio·
sissimis] studios civis V - sic] sat V
3. - MVi - Tit. in-encomiasticos] Cimbiraci poeiae pro-
pentfoon (pro pentichon V) in-encomiasticos MVi - 5. statim
(sic) - 10. terrae Mia.ximilianus V - 11. Sigei M, Sigari V - 17.
Si] Sic V - 18. geruito.re] penitore V
4. - Vi - Tit. Ad-ductorem] Eiusd~ ad-ductorem claris-
simum Vi - 3. Malatelttae MVi, corr. radendo in Maltestae i - 5.
desti] dedisti MVi, dedisti corr. in desti i - 7. Appolline corr. in
Apolline i - 8; ore V, corr. in o:m i - 9. rani V
5. - MVi - Tit. CimbTiacus poeta ad Callimachum MVi -
3. placuit V - 4. taetr.o] retro V - rievocavilt MVi, corr. radendo in
evocavit i - 5. eantl'nte] tonante Mi, tanante V - 11. Batiades MVi
- 12. docitior V - 13. cit:ra] ciroai V - Phileta Vi - 17. imputat]
implicat M
 INDEX NOMINUM.
Numeri c\Irrentes (1-5.) ad Appendicem p~rtinent - t.: titulus
Achaei 31. Christiana mystcria 28. - religio 2,
Achille.s 2, 39. 40.
Aegaeum mare 31. Christiani 2, 11.
Aemilia 118. Cimbriacus, Quintius Aemilianus
Aemonia 92. 1, 4. 2, rn.
3, 20. 5. u.
Aetius, v. Etius. Clarius deus (v. Apollo, Cynthius)
Alani 21, 60. 4, 8.
Alaricus 120. Concordia 110, 113.
Alexander Magnus 3. Constantinopolis 33, 126.
Altinum 110. Crispus, Antonius 2, 50.
Amalus, Emericus, v. Emericus Ama- Ctrmaeum carmen 3, 15.
lus. Cynthius (v. Apollo, Clarius deus)
Annius 23. 1, 20.
Apollo (v. Clarius deus, Cynthius) 4, 7. Dacia 21. 30-31.
Aquileia 94, 98, 108-09. Dalmatia 92.
Armoriciani 60. Danubius 57.
Asia 6, 32---33. Daphneus ramus 4, 9.
Athenienses 2, 33. Diathericus 108.
Attila, rex Hunnorum 5, 27, 29 (bis), Diectimarus 53.
30-31, 52 (bis), 54, 59, 61, 63, 65, Dione Isthmia 1, 12.
69, 71-72, 74, 81, 85, 89, 91, 99, 104-- Dugna 103.
05, 107, 109, 112, 114, 122---26, 133. 'HiA.1os fi.
Emericu.~ (Ermanericus) Amalus 3-4,
2, 53. 4, 1.
Attila, opus Callimachi Experientis 23, 25. '
1. t. 2, t. 3. t, 1, 20. Emona, v. Acmonia,
Barbarus, Hermolaus 1, 17, 24. 2, 52. Erigone 1, 6. ,
Battiades 5, 11. Ermanericus Amalus, v. Emericue
Amalus.
Baudetes 16, 18, 20. Etiu• (Aetius) 59, 61, 63 66, 69, 73,
Belgica turha 3, 4. 86, 133.
Belgradum 92. 1
Europa 5, 20, 38.
Bellinus, Gentilis 2, 49. loannes 2, Eurydice 5, 4.
49. Euxinus, Pontus 2, 4.
Bergamum, v. Pergamum. Fauni 6.
Berith 1 (bis). Federicus Ill. Caesar 2, t, 39..~. 9, 12, 16.
Bices palus 2, 4, 52. Filmirus 1, 6.
Bleda 27, 29-31, 88. Forum Iulii 94.
Borysthenes 2. Franci 60.
BTictones 60. Galli 63.
Brixia. 116 (bis). Gall_ia 31, 38, 55, 5S-59, 74, 86-88, 93,
Burgundii 27-28, 63. 124 (bis).
Callimachus Exncriens 1, t, 2. 2, rn, Galliae 56, 86.
56. 3, t, l, 20 ..f, 1. 5, t, l, 21. Gallicae nationes 59.
Camena Latia 1, 13. Gepidae 21, 29, 53.
Camenae (v. Musae) 5, 16. Gennania 57.
Carni 94. Germanicus Oceanus 1,
Catalaunici campi 64. Geticu.~ Mars et Mavors ~. 23. 4, 1.
Catulli 2, 53. 5, 11. Glacialis Oceanus 3.
Charybdis 5, 8. Gothi l, 4. 6, 22-26, 38, 52, 120.
INDEX NOMINUM 27

Gothiscantia 1. N orici 86, 91. 1

Graeci 2, 8. Oceanus Germanicus 1. - Glacialis 3.
Gundicarius 63. Omnibonus, J,eonieenus 1, 11.
H ardericus 53. Orcus 5, 4.
Helinandus 108. Ostrogothi 2, 53.
Hellecher, Georgius 2, 55. Padus 120.
Hellesponhts 32. Pannonia 31, 33, 38, 85, 125.
H eruli 3, 53. Parentium 92.
Resti 3. Pataviana victoria 112.
H ildico 126. Patavium 110, 116.
Hoctar 27, 29 (bis). Pergamum (Bergamum) 116.
Homerus (v. Maeonius [se. vates)) 2, 6. Persae 32.
H onoria 125. Philetas 5, 13.
Hunni 4, 6, 25, 27, 30, 52, 69, 108, 126. l'hrygia 5, 6.
2, 53. 3, 22. Picenum 121.
Hunnicum imperium 124. Pola 92.
Hunnus 29, 25, 28, 32, 73. Pontus Euxinus 2, 4.
Jadra 92. Portunavoni.a urbs 2, 53.
ldantirsus 6. Primovallius 2, 55.
l oannes episeopus 118. Quirinus Sicamber 3, 11.
lsthmiq Dione 1, 12. Quirites 3, 1.
ltali 89. Ravenna 118.
ltalia 38, 86-87, 91-92, 94, 97, 109, Rhaeti 86, 91, 130.
121 (bis), 124 (bis), 133. Rhenus 57, 63.
ltalica expeditio 130. Riparoli 60.
luppiter 12. 3, 6, 12, 16. Roma 55, 97, 120 (bis), 126.
Lacedaemonii 2, 33. Romani 55, 61, 63, 73, 85, g3, 2, t, 1,
Laertiades (Ulixes) 5, 7. 33, 38. 1
Laestrygones 5, 8. Romanus 87. - imperator 30.
Lambriones 60. Roxolani 3.
Latia Camena 1, 13. Rugii 53.
Lazarianus nepos 4, 4. Rugila 27, 29 (bis).
Lazarinus Arirninensis 4, t. Sabellus 1, 14.
Leo papa 121-24. ' Sallustiana brevitas 2, 53.
Licus amnis 130. Sallustius Crispus, C. 1. 14.
Livius. T. 1, 14. Samnium 121.
Lombardus, Petrus 2, 50. Sangibalus 60.
Lucanus, M. Annaeus 2, 7. Sarmatae 20-21, 49.
Lupus episeopus 78-79, 124. Sarmatia 24.
Lutetiani 60. Sarmaticae nationes 29.
llfacedoni.a 31. Sarus 211.
Maeonius (se. vates; v. Homerus) 5, 5. Satyri 6.
Maltesta (Malatesta), Rubertus 4, 1. Saxones 60.
Mantica 2, 55. 1 Scytha 52.
Marcianus imperator 32, 33 (bis), 126. Scythae 6 (bis), 12, 15.
Marcomani 2, 53. Scythica nomina 13.
Mars (v. Mavors) 12, 51-52, 74. 3. 3. S«una 92.
4, 7. Sibinicum 92.
llfarullus Calaber 112. Sibylla 5, 17.
]11auricci cam pi 64. Sicambri 3, 3.
Mavors (v. Mars) 3, 23. Siculum fretum 121.
Maximilianus (Maximianus), Romano- Sigaeus Quirinus 3, 11.
rmn rex 2, t, 1, 36. 3, 10. Squartio 2, 49.
lllazuchus 26-27. Suevi 53.
Mercurius 12. Tana.is 20.
llf eroveus 60. Tartareae umbrae 5, 2.
Minciu.~ amnis 120. Tarvisium 108. 1
1lf oesia ~l. 30-31. Tergestinus sinns 93. .
Mundruth 26. Theodoricus 55-56, 63 (bis), 69, 72.
llfosae (v. Camenae) 2. 55. Thracia 31.
Natiso flumen 103. Thurismundus 72-73, 85.
28 INDEX NOMINUM

Tithonus 5, 18. Venefa militia 4, t.

Tragurium 92. Veneti 3. 1, 15. 2, 33, 52.
Trecae 78. Venetiae 116. 2, 50.
Tungri 75, 78. Venus 12.
Turcilingi 53. Vergilius, Maro, P. 5, 9.
Ulixes, v. Laertiades. Verona 108.
Ulmerigi 1. Victimarus 53.
Utinum 109. Vincentia 116-17.
Vandali 2, 32. Vindelici 130.
V alamirns 53, 73. Vinitarius 25.
Valens 30. Vissogothi 2, 30--31, 55, 63, 73, 87 (bis),
Valentinianus Augustus 55, 59, 92, 124, 133. 1
125 (bis). Vissogothus 61, 133.
Velamber 18, 26. Vitulfus 25.

CORRIGENDA.
p. Ill. v. 8. pro sequebanlur lege st:quebatur
p. Ill. v. inl 16. pro unamisla lege umanista
p. Ill. v. inl 9. pro 1912. lege 1922.
 ;i. -S:AECULfi 'x1;.._XIII~r "" '\, . ~ --
,,, ... e. mia~ster, qu_§ndam Belé;.regis í[~gai:ie -nota:i:lus, -oesta-'Ru11ga !>-'": •
..,~ -; „, 3 y- : rum --:E!:il ~ J u .h..á s z. 1932. ""--- - ? -~ -v___;:, ".,-:- - -; - · ~ ~ RM.~40-
-:zif' ...~~ "" ...,.... ~~~ _v.- '· „ _„„ ( ~-&.~;r" .l - l-~ i ;·-~ ~:S.('"7.
- - ~ ,- - -.. SAEEJULA XIV-i_::X V.,-<- -~ - . 4 ~ 1 .
...- ..... . ~.~ ~·0.,;t;,1

. (' ~ ,Barbarus, c ·andianu!J - _llprbára, .Constantia,- nat~ .:M:efiíQ""'- Barbarttll -

- ~-4. Maior, Zacbg;rias. TMtamenta ·e k Go tb e_i n. J.933., (Exctrditnr.)
Tre1Jisanus Maior-, Zacllal'iM, Orationes eN~stameµtum edd. Be r tJl l -6' t
,- ,~ ~. ~Go tb-e 1 n. 1933. -{Excuditur.), w·- ;/ · ~' ~ ""/ , ~
k
"<.;-" _
-r .
..
,, \_ . -
.::_ ~ -,,
'„ "' ' .
SAE- ULUM"XV;
;!- --~
-..
.... ~-
-+ - - ,..,.. -~ ,....... ,..- \ „
:.-Bax.bartts, Frnnci-s cus,'Episiolae,.,..ed. G o-tll:e i n. 1934. (ApparebiW r -~ ,
"). - Orationes,, Accedunt- oratioJ;1:es ::::oasparini ~ái:zizii et- ~atthaei -
- Bissarii et Ambr-<1sil· de Advociitis et Tobia.EfiBurgi ·et lohannls·
~ ri _ < Sp~l!nil;rerge~sis , ad ~i;~nciscuIJi'JtaJ:b~1'Ü'm h~bitae ed. -G o ,t k i i n."'
. 1933. (Excudi:tur.) "'-;~ - - -0 '"' <'- . , / - s '-t
Barlus Nic9laus ? ' Krytolan, Georgfus •:P.ölycaFpus de -L ]Junoaqfs. , ._
Simon _- Zaoa1íriemis( G~orgius ~ugustinŰS, Rtlli_quiae ed. "" - ~
J u b á' s z. 1932. __ _ - ~ /~ - . ~- ~ - ::-- - RM. ·1,50
"" Gallima~hµs; :f1~í>er\ens,_ ,__A ttna. ~cc~unt ~useJJla-:: CluintiX)\emiliani - „ ·
_,_ C1m brrn:_c1 ad Attihrm_ per,t1n,enti~ ed~ ~a r fr~ s. 1932. " -::- · - :- RM. -1,70
_Martius, Gaieottus, Cai;niná ed. J u Jr'.á;; z; ' 1932; -:;::: -.: ,, ~- · ..l... RM. '1,80
· - De dletis ~c' factj.s i:_egis Mathiaé @ . .'ru Q. á?B z.J.933. (E~xcufatur.) ' .,,_,,;..; -
__ -:- Epistolae ed, J u 'h á fi! z. 1930. +.:- ;' _: . * ~ _' _:_.J • - ""1""- RM. 1.-
'„ lnTectinté in Fr:u:1..c18{!um Philelphufu ed. - tí;h ~s z: 1932, -;. :r- R<M_.~?·50
"Pannonius,, fanus, Opera-- ed. H 11 s z t i. 1933. · (Appareoit.) ·
_ 1<;, ._fhilelphi:~, -franci_s<'us, .Sphortins edd. F, ó g e l- :; f u ~ h ~· 1933., (E~- _
0

-- . cu~_1tur.) , · ,_ ..... , '·""-'"'- ~~ s.,·.,.,,:/!?' , 0

·Ransamts,' Petn1.11, Epitoma reru_m-Hul!_gararµm ed. J ifh•á's z. l!l33 -'(Ex-'t
' · cuditur.) ,. .. ~ ,,,. · ,!'° -- - "" .-· ~·
Seneca. T]!omas, Historla• Hono~lensls: Qualiter Galeatlus_ MiÍrel3eQtty.8 : ~ :
equJ extraxit Hruµiibalem. B-entevolum d~c:irceribus et "ruliqua ,.,.,. IJ'"'~.
por l1truni!Íle gesfa. _Carmen . epicum . ed• . F 6 g e 1932....~ .., -"" -RM.~,80 i:
,,,.. Valagus-sa: G-eorgJus, Ep~tolac ed. J u 'h á 1933; (Apparebit:) _-;:: _,iz. . ..· .
~ <;,:., 'Vit'ez de Z,redna, loban~~ E . i!ltola'6. c,<i._-;r u h-h Z: )93 3.- (-A,ppa,r,e}Íít.)::;,."'- ·:__ ~
,... ~ :'.R_:- . O:r~tio~~~ e~~ ·J _:.i:n ~s~ 1933_._ ~Ap-par,e.bit,) ~i · --- -' _ 1:7 ~ ~
0

/-„ ~ .cr _ -- _ -· SAECULA-;XV-XVI. >- ,"""--~ 1 ""' - " -",~- -

- r, -'- „ -~;; _r / T:" . ,. - - . ~ :_:- . . -r ~ - ./ . -~ .
. / , "- '... ,Celti1, PrUÍuch1s, Qonradus, Amórum --libr-LIV. e4.-p i'n d tlt-r. 1933;., (Ex- , . ~;_,,, ~v.
'"' )f . ..,, cuditur) " - " <" ' . •• ~""" ._.;' · - . ~~
1
.f1
' 7 ~' - 5 ~~·,.-,, ;Ludus- Í:llanae .:. Ít'.ha~"oaia,'e<l.~'l{ U..P P rj e n : 1933_- {ExcuditU~.f\ · 1_~
' - .< - Oratio ln g.ymnas1o .in Tngelst~d1o publice' rooltata. Cum carmi- ;1,, · , ~­
~ f tiibus_ ad or~t!cneiii ~pertinenhbus éd. R ,-ú p p r ~ C31":r 1932.7> ' - ~ "RM:. 1;80
FontiuB, ..Bartliolomaeus, -Cannina~ 'e dd. . F<-ó g- e l:....J)l:li !,_s z. 1932. - Rll. '-'2,-.,,.
- 'Epistolarom -llbri III. ed J u-h ász. · 1931. RM. 4~50 .
· _..-e' ....:: . -

Piso, IacobuS';'°Opera ed. J u h á.fl z. 1933, tApp~rebit,) _,.,. · - , ' .„ ~ ·. ·-

.1 „: . , ·'veri?i\'Br UgÓ-Jinn~. C'i;gfüis eqd: F>ó ·g e P-J
u h A,s ~; 193.ll,; -~Al)P._aréOit.) · .,. •
· , .1<:·- - ,Paneg:yricon ad Ferdinav-dum.,,.:regem et Isab~lhJ.m regipam Hl-~ . ..,,_,~
~ ~ _ 11paniarum 'de. Sarac~!Üie. .Baetla'oe::' ,gl_o!"iosi.i ".'e~ŰgnationJ~._ édd.
~<( _, ,,.. ~ ~ F ó g~e k~ ~rh ᧠i. -~9~ (E~c~dit~!:·> ~ -
1
; - r --

PR~TIU!-~~".!S VO~UMI~IS:R1!\. !,~~::~