Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Dario Ianneci
EUTROPIO
PIRRO
CESARE
AUGUSTO
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
T utta lItalia centrale assoggettata a Roma, che si espande verso la Magna Grecia. Loccasione
della guerra offerta dalle offese agli ambasciatori venuti da Roma a chieder ragione di affronti
patiti da navi romane nelle acque di Taranto. La citt greca chiede aiuto al re dellEpiro Pirro, il
quale, desideroso di successo e conquiste, viene in Italia. La prima battaglia combattuta dal console
Levino vicino ad Eracla (280 a.C.). I Romani per la prima volta vedono gli elefanti in battaglia e
sono sconfitti. Pirro resta ammirato dal coraggio e dallardimento dei legionari romani al punto da
esclamare: Se avessi avuto soldati come questi, avrei potuto dominiare il mondo! [Lib. II, 11].
Tarentinis, qui iam in ultima Italia sunt, bellum in ultima Italia = in extrema Italiae
parte
indictum est, quia legatis Romanorum iniuriam fecissent.
bellum indictum est : bellum denun-
Hi Pyrrum, Epiri regem, contra Romanos in auxilium tiatum est
poposcerunt, qui ex genere Achillis originem trahebat. ex genere Achillis : ex strirpe Achil-
lis
Is mox ad Italiam venit, tumque primum Romani cum
cum transmarino : (cum hoste) qui
transmarino hoste dimicaverunt. pervenit a regione ultra mare (trans
Missus est contra eum consul P. Valerius Laevinus, mare)
qui cum exploratores Pyrri cepisset, iussit eos per castra
duci, ostendi omnem exercitum tumque dimitti, ut
renuntiarent Pyrro quaecumque a Romanis agerentur. quaecumque... agerentur : omnia
quae Romani agebant
Commissa mox pugna, cum iam Pyrrus fugeret,
elephantorum auxilio vicit, quos incognitos Romani quos incognitos : quos Romani
expaverunt. numquam antea viderunt
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
A. Latine responde!
C. Giulio Cesare, il nome del quale a tutti noto, part per la Gallia con dieci legioni. Da lui furono
vinte molte genti fino all'Oceano Britannico. Si sa, che in nove anni dom quasi tutta la Gallia; e che
subito dopo port guerra anche ai Britanni, e che infine assali i Germani e [li| vinse in frequenti
combattimenti
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
1. Lincorruttibile Fabrizio
I Romani sono impegnati in una guerra contro gli Etruschi. Pirro, credendoli pi deboli, decide di
muovere contro Roma. Arrivato a Preneste, non lontano da Roma, viene informato della pace sotto-
scritta tra Etruschi e Romani. Non ritiene opportuno continuare la guerra e si acquartiera in Cam-
pania. Per cercare di riscattare i prigioneri di guerra, il senato invia come ambasciatore Caio Fabrizio,
uomo celebre per la sua incorrutibilit. Pirro ammira la qualit e la forza di Fabrizio, la sua fedelt
a Roma e manda in citt il segretario Cina con lincarico di concludere la pace. [Lib. II, 12].
Mox terrore exercitus, qui eum cum consule de redimendis captivis : ut redi-
sequebatur, in Campaniam se recepit. Legati ad Pyrrum merent captivos
de redimendis captivis missi ab eo honorifice suscepti suscepti sunt : recepti sunt
sunt. Captivos sine pretio Romam misit.
Unum ex legatis Romanorum, Fabricium, sic cum cognovisset : cum cognovit
admiratus, cum eum pauperem esse cognovisset, ut -
quarta parte regni promissa - sollicitare voluerit ut ad se sollicitare : incitare
transiret, contemptusque est a Fabricio. ut transiret : ut relinqueret Ro-
manos et amicus eius fieret
Quare cum Pyrrus Romanorum ingenti admiratione
teneretur, legatum misit, qui pacem aequis condicionibus qui peteret : ut peteret
peteret, praecipuum virum, Cineam nomine, ita ut praecipuum : egregium
Pyrrus partem Italiae, quam iam armis occupaverat,
obtineret. obtineret : in possessione haberet
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Molte citt stringono allezanza col re Pirro, che tutte-le-cose devasta col ferro e col fuoco. Gli egli
prossimo a Roma, quando, preso da terrore dellesercito del conosle romano, si ritira in Campania.
Ambasciatori dai Romani a Pirro sono mandati per il riscatto dei prigionieri: i quali Pirro tenta in-
vano di corrompere con molto oro. Infine Pirro stesso manda a Roma Cina, uomo di singolare pru-
denza, affinch ottenga la pace ad eque condizioni
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
3. La battaglia di Ascoli
Le proposte di pace vengono respinte dai Romani. Il senatore romano Appio Claudio Cieco pretende
che prima Pirro lasci lItalia. Lambasciatore Cina riferisce a Pirro che la citt gli era sembrata un
tempio di dei ed il Senato un consesso di re. La guerra, cos, si riaccende. Le armate avversarie
si scontrano di nuovo (279 a.C.) ad Ascoli, in Puglia (da non confondere con Ascoli Piceno, nelle
Marche). Pirro vince ancora, ma riporta gravi perdite ed costretto a rifugiarsi a Taranto. [Lib. II,
13].
Pax displicuit remandatumque Pyrro est a senatu eum remandatum...est : responsum est
cum Romanis, nisi ex Italia recessisset, pacem habere non nisi..recessisset : nisi..amovisset
posse.
Tum Romani iusserunt captivos omnes, quos Pyrrus
reddiderat, infames haberi, quod armati capi potuissent, infames haberi : in infamia esse
nec ante eos ad veterem statum reverti, quam si binorum binorum hostium : duorum hostium
hostium occisorum spolia retulissent.
Ita legatus Pyrri reversus est. A quo cum quaereret
Pyrrus, qualem Romam comperisset, Cineas dixit regum qualem Romam comperisset : qua-
se patriam vidisse; scilicet tales illic fere omnes esse, lem invenisset Romam
qualis unus Pyrrus apud Epirum et reliquam Graeciam
putaretur.
Missi sunt contra Pyrrum duces P. Sulpicius et Decius
Mus consules.
Certamine commisso, Pyrrus vulneratus est, elephanti Certamine commisso : pugna com-
interfecti, viginti milia caesa hostium, et ex Romanis missa
tantum quinque milia; Pyrrus Tarentum fugatus est
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Ma i senatori ricusano la pace: Finch tu, Pirro, sarai in Italia, invano ci chiederai
la pace.
Cinea dice al re Pirro: La citt [di] Roma un tempio degli dei; il senato [] una
patria di re. I consoli Publio Sulpicio e Decio Mure sono mandati contro il re Pirro,
del quale ventimila soldati trovano la morte sul campo.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Interiecto anno contra Pyrrum Fabricius est missus, interiecto anno : anno post
qui prius inter legatos sollicitari non potuerat, quarta sollicitari : pecunia corrumpi
regni parte promissa.
Tum, cum vicina castra ipse et rex haberent, medicus cum...haberent : quod castra
Pyrri nocte ad eum venit, promittens veneno se Pyrrum eorum vicina erant
occisurum, si sibi aliquid polliceretur. sipollicetur : si aliquid ei promit-
tetur
Quem Fabricius vinctum reduci iussit ad dominum
Pyrroque dici quae contra caput eius medicus quae... spopondisset : quae
spopondisset. promiserat
Tum rex admiratus eum dixisse fertur: "Ille est fertur : dicitur.
Fabricius, qui difficilius ab honestate quam sol a cursu
suo averti potest". Tum rex ad Siciliam profectus est.
Fabricius, victis Lucanis et Samnitibus, triumphavit.
Consules deinde M. Curius Dentatus et Cornelius
Lentulus adversum Pyrrum missi sunt.
Curius contra eum pugnavit, exercitum eius cecidit, cecidit : proigavit, vicit
ipsum Tarentum fugavit, castra cepit.
Ea die caesa hostium viginti tria milia. Curius in in consulatu : dum erat consul
consulatu triumphavit. Primus Romam elephantos
quattuor duxit.
Pyrrus etiam a Tarento mox recessit et apud Argos, recessit : discedit a Tarento
Graeciae civitatem, occisus est.
Lexicon
Verbi fugavit < fugo profectus < proficiscor
admiratus < admror haberent < habeo promissa < promitto
averti < avertor interiecto < inteicio promittens < promitto
caesa < caedo iussit < iubeo pugnavit < pugno
cecidit < caedo missi < mitto recessit < recedo
cepit < capio missus < mitto reduci < reduco
dici < dico occisurum < occido sollicitari < sollicito
dixisse < dico occisus < occido spopondisset < spondeo
duxit < duco polliceretur < polliceor triumphavit < triumpho
fertur < fero potuerat < possum venit < venio
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Di Fabrizio narrer soltanto questo fatto, dal quale conoscerete, o scolari, che i Ro-
mani in ogni tempo vinsero i nemici col valore e non con la frode (fraus, fraudis).
Il medico del re Pirro era venuto da Fabrizio e gli aveva detto: Dammi del denaro
ed io uccider col veleno il mio re!.
Ma Fabrizio comand che il medico fosse legato e ricondotto dal re.
Lonest (integritas, integritatis; virtus, virtutis) di Fabrizio fu con altissime lodi celebrata da tutti.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Anno urbis conditae sexcentesimo nonagesimo tertio urbis conditae : post Aeneas con-
C. Iulius Caesar, qui postea imperavit, cum L. Bibulo didit Romam
consul est factus. Decreta est ei Gallia et Illyricum cum
legionibus decem.
Is primus vicit Helvetios, qui nunc Sequani
appellantur, deinde vincendo per bella gravissima usque
ad Oceanum Britannicum processit.
Domuit autem annis novem fere omnem Galliam, fere : paene
quae inter Alpes, flumen Rhodanum, Rhenum et
Oceanum est et circuitu patet ad bis et tricies centena bis et tricies centena milia : 200 / 300
milia passuum. milapassi
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
C. Giulio Cesare, il nome del quale a tutti noto, part per la Gallia con dieci legioni. Da lui furono
vinte molte genti fino all'Oceano Britannico. Si sa, che in nove anni dom quasi tutta la Gallia; e che
subito dopo port guerra anche ai Britanni, e che infine assali i Germani e [li| vinse in frequenti
combattimenti.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Traduzi in latino
In quel tempo medesimo Licinio Crasso, triumviro con Cesare e Pompeo, fu mandato contro i Parti,
ed ivi, combattendo, fu ucciso insieme col figlio, bellissimo giovane. Di qui successe la guerra civile.
Infatti, avendo Cesare domandato di nuovo il consolato, Pompeo, che era rimasto a Roma, si oppose.
Cesare fu, anzi, comandato [di] ritornare a Roma, [dopo avere] congedato l'esercito. Cesare, per l'of-
fesa, mosse, armato, verso l'Italia. E noto che Pompeo e i nobili fuggirono velocemente da Roma in
Grecia.
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
[20] Caesar, vacuam urbem ingressus, dictatorem se vacuam urbem ingressus : cum in-
fecit. travit urbem vacuam
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Cesare, entrato in Roma, si nomin dittatore. Quindi si rec nella Spagna per debellare gli eserciti di
Pompeo, e poi in Grecia per inseguire il fuggente Pompeo. Si combatt a Parsalo, in Tessaglia: nell'e-
sercito di Pompeo erano 50 mila fanti, nell'esercito di Cesare forse 30 mila.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Ipse fugatus Alexandriam petiit, ut a rege Aegypti, cui fugatus: is quem Caesar fugaverat
tutor a senatu datus fuerat propter iuvenilem eius
aetatem, acciperet auxilia.
Qui fortunam magis quam amicitiam secutus, occidit qui: is
Pompeium, caput eius et anulum Caesari misit.
Quo conspecto Caesar etiam lacrimas fudisse dicitur, quo conspecto : cum Caesar id vidit
tanti viri intuens caput et generi quondam sui.
[22] Mox Caesar Alexandriam venit. Ipsi quoque Pto-
lomaeus parare voluit insidias, qua causa bellum regi in-
latum est.
Victus in Nilo periit inventumque est corpus eius cum
lorica aurea.
Caesar Alexandria potitus regnum Cleopatrae dedit,
Ptolomaei sorori, cum qua consuetudinem stupri habue- consuetudinem stupri habuerat :
rat. quam in ignobili amore habuerat
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Cesare, entrato in Roma, si nomin dittatore. Quindi si rec nella Spagna per debellare gli eserciti di
Pompeo, e poi in Grecia per inseguire il fuggente Pompeo. Si combatt a Parsalo, in Tessaglia: nell'e-
sercito di Pompeo erano 50 mila fanti, nell'esercito di Cesare forse 30 mila.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Traduzi in latino
Ritornato a Roma, Cesare mosse alla volta dell'Africa, dove molti nobili avevano ripreso la guerra
con Giuba, re della Mauretania: e ne riparti vincitore. L'anno seguente parti per la Spagna per scon-
figgere Gneo e Sesto, figli di Pompeo. Li vinse non senza qualche pericolo: di essi il maggiore fu
ucciso, il minore cerc la salvezza nella fuga.
EXTRA
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
[25] Inde Caesar bellis civilibus toto orbe compositis bellis civilibus compositis :
Romam rediit. postquam terminavit omnia bella ci-
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Avendo posto fine alla guerra. Cesare ritorn a Roma. Ma gli avversari preparavano insidie nellom-
bra: contro di lui congiurarono sessanta senatori e cavalieri. Tra i congiurati si sa che furono Bruto e
Cassio. Il l5 di marzo dell'anno 44 Cesare fu assalito nella curia e ucciso con ventitr pugnalate.
EXTRA
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Qui profecti contra Antonium tres duces vicerunt qui profecti : hi tres duces profecti sunt
eum. contra A. et eum vicerunt
Lexicon
absens Decreta insidias
acceptis deinde inter
adgressus Domuit Inter
Alpes, duo, intulit,
annis ei Is
Arvernos eius Iulius
Aurunculeius, factus. legati
Bibulo fecit. legionibus
Britannicum fere male
Britannis flumen milia
caesi gravissima mox
centena Helvetios, Nam
circuitu Illyricum ne
cognitum imperavit nomen
conditae imperavit, nomine
consul in nonagesimo
decem. inmanissimis novem
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Morto Cesare, le guerre furono riprese. Il solo Antonio, per avere nelle sue mani ogni potere, tentava
opprimere gli uccisori di Cesare con guerre civili; perci era stato giudicato nemico del senato. Ma
in questo tempo venne a Roma Ottaviano, giovane di diciotto anni, nipote di Cesare, che egli aveva
lasciato erede di tutte le sue cose. Ottaviano e i due consoli, Irzio e Pausa, furono mandati contro
Pompeo, e Pompeo, vinto, fugg.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Lexicon
absens duo, sexcentesimo
acceptis ei stipendiarios
adgressus eius stipendium
Alpes, factus. successus
annis fecit. sunt.
Arvernos fere ter
Aurunculeius, flumen tertio
Bibulo gravissima Titurius
Britannicum Helvetios, tot
Britannis Illyricum trans
caesi imperavit tributi
centena imperavit, tricies
circuitu in urbis
cognitum inmanissimis usque
conditae insidias vicit
consul inter vicit.
decem. Inter victos
Decreta intulit, vincendo
deinde Is
Domuit
Latine responde
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Pompeo, avendo perduto l'esercito, ripar presso Lepido, che aveva presso di s un forte esercito.
Lepido accolse Antonio, e poi procur che Ottaviano facesse pace con lui. I tre uomini strinsero fra
loro un'alleanza. Ottaviano ritorn a Roma ed ottenne il consolato. In questo tempo, per opera dei
triumviri, fu ucciso, tra gli altri. Cicerone, oratore famosissimo.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Cleopatra sibi aspidem admisit et veneno eius extincta sibi aspidem admisit : veneno aspidis
est. Aegyptus per Octavianum Augustum imperio se occisit
Romano adiecta est praepositusque ei C. Cornelius praepositusque ei : imperator Aegypti
Gallus. fuit C. Cornelius Gallus
Lexicon
absens circuitu fecit.
acceptis cognitum fere
adgressus conditae flumen
Alpes, consul gravissima
annis decem. Helvetios,
Arvernos Decreta Illyricum
Aurunculeius, deinde imperavit
Bibulo Domuit imperavit,
Britannicum duo, in
Britannis ei inmanissimis
caesi eius insidias
centena factus. inter
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Antonio, che aveva [come] sposa la sorella di Ottaviano, la ripudi per amore di Cleopatra, regina
d'Egitto: la qual cosa suscit una grande guerra civile. Ottaviano, infatti, esort il senato a revocare
ogni autorit a Pompeo e a far guerra a Cleopatra. Presso Azio, nell'Epiro, si combatt la grande
battaglia navale con la vittoria delle armi di Ottaviano. Pompeo si uccise di sua mano; Cleopatra
mor di veleno.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
[8] Ita bellis toto orbe confectis Octavianus Augustus duodecimo anno quam consul fuerat :
Romam rediit, duodecimo anno, quam consul fuerat. duodecimo anno post primum consula-
tum
Ex eo rem publicam per quadraginta et quattuor ex eo : ex eo tempore
annos solus obtinuit. Ante enim duodecim annis cum
Antonio et Lepido tenuerat. Ita ab initio principatus eius
usque ad finem quinquaginta et sex anni fuerunt.
Obiit autem septuagesimo sexto anno morte communi obiitmorte communi : mortuus est
in oppido Campaniae Atella. Romae in campo Martio morti naturali
sepultus est, vir, qui non inmerito ex maxima parte deo ex maxima parte : paene ab omnibus
similis est putatus. mortalibus
Lexicon
absens consul imperavit
acceptis decem. imperavit,
adgressus Decreta in
Alpes, deinde inmanissimis
annis Domuit insidias
Arvernos duo, inter
Aurunculeius, ei Inter
Bibulo eius intulit,
Britannicum factus. Is
Britannis fecit. Iulius
caesi fere legati
centena flumen legionibus
circuitu gravissima male
cognitum Helvetios, milia
conditae Illyricum mox
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Finite le guerre Ottaviano ritorn a Roma e tenne [da] solo per 44 anni il governo. Si sa che mor
nella Campania e che fu seppellito a Roma nel Campo Marzio. Fu onorato come un dio: nessuno fu
pi fortunato di lui in guerra, n pi moderato in pace. Fu liberale verso tutti, e molti amici innalz
ai pi grandi onori.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
[9] Nullo tempore ante eum magis Romana res floruit. Romana res : Res publica Romana
Nam exceptis civilibus bellis, in quibus invictus fuit,
Romano adiecit imperio Aegyptum, Cantabriam,
Dalmatiam saepe ante victam, sed penitus tunc sed penitus tunc subactam : debellatam
subactam, Pannoniam, Aquitaniam, Illyricum, Raetiam,
Vindelicos et Salassos in Alpibus, omnes Ponti maritimas
civitates, in his nobilissimas Bosphorum et
Panticapaeum.
Vicit autem multis proeliis Dacos.
Germanorum ingentes copias cecidit, ipsos quoque trans Albim fluvium summovit : traduxit
trans Albim fluvium summovit, qui in Barbarico longe Germanos ultra flumen Albim
in Barbarico : in Germania, regione bar-
ultra Rhenum est.
barica
Hoc tamen bellum per Drusum, privignum suum, privignum : filium extra matrimonium
administravit, sicut per Tiberium, privignum alterum, natum
Pannonicum, quo bello XL captivorum milia ex
Germania transtulit et supra ripam Rheni in Gallia
conlocavit.
Armeniam a Parthis recepit. Obsides, quod nulli
antea, Persae ei dederunt. Reddiderunt etiam signa
Romana, quae Crasso victo ademerant. quaeademerant : quae in bello contra
Crassum ceperant
Lexicon
absens cognitum flumen
acceptis conditae gravissima
adgressus consul Helvetios,
Alpes, decem. Illyricum
annis Decreta imperavit
Arvernos deinde imperavit,
Aurunculeius, Domuit in
Bibulo duo, inmanissimis
Britannicum ei insidias
Britannis eius inter
caesi factus. Inter
centena fecit. intulit,
circuitu fere Is
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Nessun tempo vide mai l'Impero tanto fiorente. Nelle guerre invitto, Ottaviano dette allo Stato
nuove regioni ed immense ricchezze. Per mezzo di Druso condusse la guerra oltre il Reno, per mezzo
di Tiberio [condusse] la guerra nella Pannonia.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Lexicon
absens ei male
acceptis eius milia
adgressus factus. mox
Alpes, fecit. Nam
annis fere ne
Arvernos flumen nomen
Aurunculeius, gravissima nomine
Bibulo Helvetios, nonagesimo
Britannicum Illyricum novem
Britannis imperavit nunc
caesi imperavit, obsidibus
centena in proeliis
circuitu inmanissimis pugnavit,
cognitum insidias quadringenties,
conditae inter quae
consul Inter qui
decem. intulit, quibus
Decreta Is quidem
deinde Iulius Rhenum
Domuit legati Rhenum
duo, legionibus Rhodanum,
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Le pi remote terre mandarono ad Ottaviano ambascerie e doni. In onore di lui furono edificate citt.
Molti re vennero dai loro regni per esprimergli somma devozione. Morendo fu appellato divino
e celebrato con altissime lodi.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
CORNELIO NEPOTE
ANNIBALE
CATONE IL VECCHIO
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
16. Annibale
Annibale fu uno dei pi grandi generali dell'antichit. Crebbe in anni in cui Cartagine era impegnata
in lotte per la supremazia nel Mediterraneo e fu educato alle armi dal padre Amilcare. Impegn tutta
la sua vita nella guerra contro la potenza romana, sebbene ostacolato spesso dall'invidia, dall'ostilit
e dalla malevolenza di molti. [cap. 1]
Sed multorum obtrectatio devicit unius virtutem. multorum obtrectatio : quod multi invi-
diam conflabant Hannibali
Hic autem velut hereditate relictum odium paternum
erga Romanos sic conservavit, ut prius animam quam id
deposuerit, qui quidem, cum patria pulsus esset et al- cum...indigeret : cum...ei opus esset aux-
ienarum opum indigeret, numquam destiterit animo bel- ilio exterarum gentium
lare cum Romanis.
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
xxxxxx
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
17. Il giuramento
Annibale sente come un dovere la lotta contro i Romani, e cerca in tutti i modi di intraprendere una
guerra contro Roma con lo scopo di distruggere la potenza di Roma. Cerca l'alleanza del re di Siria
Antioco III e per convincerlo della sua determinazione alla lotta gli narra del giuramento di odio
eterno a Roma, fatto da lui all'et di nove anni: Questo giuramento - dice Annibale da me dato a
mio padre, lho mantenuto fino ad oggi sicch nessuno pu dubitare che io non abbia verso i Romani
lo stesso sentimento di odio per tutto il resto della vita [cap. 2].
1. Nam, ut omittam Philippum, quem absens hostem quem absens hostem reddidit Roma-
reddidit Romanis, omnium his temporibus potentissimus nis : quem, etiamsi aberat, fecit eum
rex Antiochus fuit. hostem Romanorum
Hunc tanta cupiditate incendit bellandi, ut usque a hunc tanta cupiditate incendit : is
rubro mari arma conatus sit inferre Italiae.
2. Ad quem cum legati venissent Romani, qui de eius
voluntate explorarent darentque operam consiliis darentque operam : agerent...ut
clandestinis ut Hannibalem in suspicionem regi
adducerent, tamquam ab ipsis corruptus alia atque antea alia atque antea sentiret : aliter quam
sentiret, neque id frustra fecissent idque Hannibal antea putaret
comperisset seque ab interioribus consiliis segregari ab interioribus consiliis : a rebus se-
vidisset, tempore dato adiit ad regem, cretis
Simul me ad aram adduxit, apud quam sacrificare quem ceteris remotis : postquam
instituerat, eamque ceteris remotis tenentem iurare iussit iussit omnes illinc abire
numquam me in amicitia cum Romanis fore. fore : futurum esse
5. Id ego ius iurandum patri datum usque ad hanc id ego ius iurandum patri datum : id
aetatem ita conservavi, ut nemini dubium esse debeat quod iuravi
quin reliquo tempore eadem mente sim futurus.
6. Quare, si quid amice de Romanis cogitabis, non
imprudenter feceris si me celaris; cum quidem bellum te...frustraberis : nulla spes...tibi erit
parabis, te ipsum frustraberis, si non me in eo principem si non... posueris : si non creaveris
posueris me imperatorem
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Lexicon
Latine responde
Romani, come noto, combatterono contro i Cartaginesi tre guerre: delle quali la seconda la pi
famosa di tutte. Capitano dei Cartaginesi, nella seconda guerra punica, fu Annibale, che il padre
Amilcare aveva condotto con s nella Spagna. Mio padre Amilcare sono parole dello stesso An-
nibale al re Antioco , sul-punto-di-partire per la Spagna, immolava vittime a Giove Ottimo Mas-
simo. Avendogli [io] domandato di condurmi' con s, [egli] promise che mi avrebbe condotto, se
avessi giurato dinanzi all'altare che sarei stato acerrimo nemico dei Romani. Dtti il giuramento:
questo giuramento serber con somma fede fino alla morte. Part Annibale, e quando, nell'anno 221
[essendo stato] ucciso Asdrubale, fu creato capitano dei Cartaginesi, subito dalla Spagna, attraverso
i Pirenei e le Alpi, discese con un grande esercito in Italia.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
1. Hac igitur, qua diximus, aetate cum patre in Hispa- qua diximus : in qua diximus (eum
niam profectus est fuisse) cum patre
Cuius post obitum, Hasdrubale imperatore suffecto, post obitum : post mortem
Hasdrubale imperatore suffecto : in
equitatui omni praefuit.
vicem Hasdrubalis imperatoris suc-
cedens
Hoc quoque interfecto, exercitus summam imperii ad summam imperii : imperium maxi-
eum detulit. Id Carthaginem delatum publice comproba- delatum : renuntiatum
tum est.
2. Sic Hannibal, minor V et XX annis natus imperator
factus, proximo triennio omnes gentes Hispaniae bello
subegit; Saguntum, foederatam civitatem, vi expugnavit;
tres exercitus maximos comparavit.
3. Ex his unum in Africam misit, alterum cum Has-
drubale fratre in Hispania reliquit, tertium in Italiam se-
cum duxit. Saltum Pyrenaeum transiit. Quacumque iter Saltum Pyrenaeum : montes P.
fecit, cum omnibus incolis conflixit: neminem nisi victum neminem nisi victum dimisit : omnes
dimisit.
4. Ad Alpes posteaquam venit, quae Italiam ab Gallia
seiungunt, quas nemo umquam cum exercitu ante eum seiungunt : dividunt
praeter Herculem Graium transierat, quo facto is hodie
saltus Graius appellatur, Alpicos conantes prohibere Alpicos : qui in Alpibus habitant
transitu concidit;
loca patefecit, itinera muniit, effecit ut ea elephantus muniit (munivit) : firmavit
ornatus ire posset, qua antea unus homo inermis vix po- ornatus : xxxx
terat repere. repere : niti in montem saxis eminen-
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
1. Hinc invictus patriam defensum revocatus bellum gessit patriam defensum revocatus :
adversus P. Scipionem, filium eius, quem ipse primo apud revocatus est ut defenderet patriam
Rhodanum, iterum apud Padum, tertio apud Trebiam fugarat.
2. Cum hoc, exhaustis iam patriae facultatibus, cupivit im- exhaustis...facultatibus : cum divi-
praesentiarum bellum componere, quo valentior postea con- tiae...confectae essent
impraesentiarum : interim, nunc au-
grederetur.
quo valentior : ut maioribus viribus...
In colloquium convenit; condiciones non convenerunt.
3. Post id factum paucis diebus apud Zamam cum eodem
conflixit: pulsus - incredibile dictu - biduo et duabus noctibus biduo : duobus diebus
Hadrumetum pervenit, quod abest ab Zama circiter milia pas-
suum trecenta.
4. In hac fuga, Numidae, qui simul cum eo ex acie excesse- ex acie excesserant : a pugna disces-
rant, insidiati sunt ei; quos non solum effugit, sed etiam ipsos serant
oppressit.
Hadrumeti reliquos e fuga collegit; novis dilectibus paucis novis dilectibus : novum excercitum
diebus multos contraxit. conscripsit
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Tante sconfitte (calamitas, atis) non abbatterono i Romani: i quali, anzi, riportarono l'anno 207 a. C.
una splendida vittoria, presso il fiume Metauro, contro Asdrubale, che ebbe il capo mozzato (=ob-
truncatus). Annibale, ormai vecchio, a cui la morte del fratello aveva aggiunto dolore e timore, si
ritir (concessit) nel Bruzio. Ma i Romani temevano ancora Annibale in Italia: per la qual cosa il senato
mand in Africa il fortissimo Publio Scipione, figlio di quello [Scipione] che Annibale aveva vinto
due volte, presso il Ticino e [presso] la Trebbia; e allora, finalmente, Annibale fu richiamato in patria.
Nella battaglia di (apud + accusativo) Zama l'esercito dei Cartaginesi fu vinto da Scipione: Annibale,
vinto, in due giorni e in due notti (incredibile a dirsi) giunse a Adrumeto, la qual citt dista (abest)
trecento miglia da Zama. Per consiglio dello stesso Annibale, i Cartaginesi chiesero pace e lotten-
nero a durissime condizioni.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
1. Sic conservatis suis rebus, Poenus - illusis Cretensibus suis rebus : suis divitiis
omnibus - ad Prusiam in Pontum pervenit.
Apud quem eodem animo fuit erga Italiam neque aliud neque aliud quicquam egit : nihil
quicquam egit quam regem armavit et exercuit adversus Ro- aliud fecit
exercuit adversus Romanos : operam
manos.
dedit contra Romanos
2. Quem cum videret domesticis opibus minus esse ro- quem = eum
bustum, conciliabat ceteros reges, adiungebat bellicosas na- domesticis opibus : pecunia publica
tiones.
Dissidebat ab eo Pergamenus rex Eumenes, Romanis ami-
cissimus, bellumque inter eos gerebatur et mari et terra;
3. Sed utrobique Eumenes plus valebat propter Romano- utrobique : terra marique
rum societatem. Quo magis cupiebat eum Hannibal opprimi; quo magis : presertim
quem si removisset, faciliora sibi cetera fore arbitrabatur. Ad
hunc interficiundum talem iniit rationem. talem iniit rationem : hunc modum
4. Classe paucis diebus erant decreturi. Superabatur na- Classe erant decreturi : pugnaturi
vium multitudine; dolo erat pugnandum, cum par non esset erant navibus
armis. Imperavit quam plurimas venenatas serpentes vivas venenatas : veneficas
colligi easque in vasa fictilia conici. fictilia : ex creta facta
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Lexicon
Latine responde
1. 1. Acie constituta, priusquam signum pugnae daretur, cur tabellarium ad Eumenem regem misit
Hannibal?
2. Cur statim ad regem tabellarius deductus est?
3. At Eumenes, soluta epistula, quid in ea repperit?
4. Quid fecerunt classarii, Hannibalis iussu?
5. Re perterriti, quid fecerunt naves Eumenes regis?Verte in linguam Latinam!
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Lexicon
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Latine responde
Marco Catone, da giovanetto, visse nella Sabina (in Sabinis) dove aveva un poderetto (agellus, i)
lasciatogli dal padre. Venne a Roma per esortazione di Valerio Flacco, ed ivi frequent il Foro. Es-
sendo consoli Q. Fabio [e] M. Claudio, fu tribuno dei soldati in Sicilia; [come] soldato segu il console
Claudio Nerone, il quale, come sopra abbiamo detto, vinse ed uccise (caedo, perf. cecidi) presso il
fiume Metauro, Asdrubale, fratello di Annibale. Fu edile della plebe, e poi pretore in Sardegna; fu
questore e console nella Spagna Citeriore. Finalmente, creato censore, mut i costumi di molti nobili
e perseguit, con tutte le forze, la lussuria dei cittadini. Finch (quamdiu) visse, cio fino allestrema
vecchiezza, fu lodato da tutti per le singolari virt.
EXTRA TEXTUM
Dario Ianneci
STORICI LATINI ANTOLOGIA DI EUTROPIO, NEPOTE, FLORO
Dario Ianneci