Sei sulla pagina 1di 5

I

i
Unità 21

Proviamo subito
Forma il comparativo di maggioranza deiseguentiaggettivi
mantenendo invariato ilcaso.
pondus graue ........... consilio utili (abl.)
puellae pulchrae (nom.) dux audax
orationis facilk .................
bella longa
dominarum gratarum
oratores rliseni
agrum fecundum
ducum clarorum
uir acer
nationi liberae
amicos callidos
milites fortes
discipulas pigras .......... iter celere

lnserisci opportunamente irsecondo termine di paragone


indicato fra parentesi.
1. Multi diuitias optabiliores ducunt ......... . (honestas)
2. Alcibiades multo notior est uitiis surs ................ . (uirtutes)
3. Saepe uita carior est senibus (iuuenes)
4. Hoc bellum asperius fuit ......... . (longus)
5. Athenae multo pulchriores erant
....... . (sparta)
6. Tyranni in solitudine uiuunt .............. nulla poena crudelior est. (qui, quae,
,;:";
7. Tiadunt Caesarem cupidiorem gloriae
......... fuisse. (pecunia)
8. In Italia rura feraciora sunt ............... ................... . (Craecia)

Trasforma in comparatividi minoran-za e di uguaglianza


5
i seguenti comparativi di maggioranza pr*.
senti nel testo di Ovidio; dovrai modificare aniheJr
s..rnoo i"*in.liprrrgon..
Canilidior folio niuei, Calatea, ligustri,
floridior pratis, longa proceior alno,
spleniliilior uitro, tenero lasciuior haedo,
nobilior farno, platano conspectior alta,
luciilior glacie, matura dulcior uua,
mollior et cygni plumis et lacte coacto.

6,
EtE&&*IE_*
Declina insieme.
puer alacrior
- domina iustior - iter longius - amicus fidelior - urbs clarior - proelium asperiw
scrivi per
un I a r'agazzo/a un breve testo sulla falsariga
di quello di ovidio: utilizza comparativi c
maggioranza e cerca deitermini di paragone meno
agresti.

3. due qualità di Galatea, una positiva e l'altra negativa, utilizzando


l1t:gg]'lrlt.loro
testo di poitraducr. i comparativi dc
Ovidio,
es. Galatea crudelior quam
formosior est. = «Garatea è più crudere che belra.»
Osserva i superlativi.
&p come puoi notare' presentano fie
diversi suffissi: qualiS In italiano
esistono tutti e trei
§r Quale declinazione segue
il superlativo?
b osserva ora ra tradu zione: quari
sono i due varori der superrativo
latino?
& Che complemento è omnium puellarum?

tl
si forma generarmente aggiungendo,
[ì,Yl#,|$:: suffisso -issimus, -a, -ttmar rema

In particolare:
-
sei aggettivi in -ilìs, -e (facilis,
dfficilis, similis, dissimilis, humilis
superlativo con it suffìs so -illimusi'-;:;; e gracilk) formano il
(facillimis, si'*iiii*u,
rormano il .,r"'i,ù* con ii l,-,.
;,#;:i:)tr;;i;::H '"m,."
"rr.), tts, -a,
-um (niser-

relativo), t,r nrrru,


,"':T.o per runo o p"r t,artro ;lr;;;;d"'rl:r'::"r":."":rf"f
partitivo (per il quale vedi Unità
13, i.-rà1
i."_;:"j:l::ff,:*Ji;
At*nziouel se iì superlativo relativo è in
esprime con relazione a due persone o cose,
il compu"rtiro ai in latino
-uggi""Lu.
Validim manuum dexteraesr. (Cic.)
La più forte delle mani è la
destr;
Tàlvolta il superiativo compare
rafforzato con:
- longe, ael = «digran_lunla,, i;;;;rri*n*:. g.u-, Iunga it più famoso»;
- quam = nil più possibile»: es. ";.
quam"celerrimus= "qi
«il più veloce possibile».

Proviamo subito
/ A. concorda con ir sostantivo'aggettivo
fra parentesi mettendoro ar grado
supertativo.
Cyclopis(ferox) rlei (nom.) (beatus)
,),j::':!::m (doctus)
tlumina (rapidus)
mel (dulcis)
/ 1-
uir (prudens)
platanos
^l-t---- (ahus)
equis (uelox)
amico (carus) . .
ducum (audax)

i::if:/i;
rrrttn [ tu--;1;^\

d':ìi I
itineribus (celer) l:::;;;ir;l
,rrri 1,^{ri"rrl iir,rr,r,)
mulieres (amabilis) dona (gratus) . ..
-___------
- "-§{i -'

ttsuperfatjvo,ffi 409

B. Stabilisci quando tradurre con il superlativo assoluto e quando


con quello relativo.

sup. ass. sup. rel.


l. Ex omniblT-i Germani bellicosissimi fuerunt.
[r,711r,1ri-r 11.1.i.r,i11111-i
TI
2. Philosoplllntm lrnl.epttt Lttilissima sunt nobis.
3. Antiqui Cicert''ttent onmium oratorum disertissimum putauerunt.
ru
tr- tl
4. In Sicilia templum antiquissimum Cereri d.icatum uidimus.
TI
5. Caesar rei militaris peritissimus fuit.
!I
6. Inter dttos consules T. Varro imprudentior erat.
Itr
7, Hostes castra altissimo uallo muniunt.
8. Vulpes omnium animalium callidissima putatur.
trtr
trI
9. Sextus Roscius honestissimus inter suos numerabatur.
ru
lO. Ira etiam praestantissimos homines corrumpit.
tru

E.SE.R {*l&r
1. Traduci,

!' Mo-ns ceuenna,


impediebat' (ces.)
qui Aruernos ab Heluetiis diuidebat, durissimo tempore
anni, altissima niue iter
-
2. Domitianus interfecit nobilissimos e senatu. (Eutr.)
-
s. coni*'poten-
tissimos duos competitores multumque et aetate et dignitar,
ontnrniuntes'superaui;.
4' Tum celerrimas nauium frumento onustas sawo adiuc mai committir. i§"J,1 -
hominum est infinita multitudo creberrtmaque aedificia 1ces.) s.'giunnis -
fere caui.iis aedificiis consimilia. (ces.)
- 6' Eloquentior Gracchorum fratrum fuit Gaius.
-
1bic.;' z. Duae ad Luceriam ducebant uiae:
tutior et longior praetsr oram superi maris, breuior per Firculas
caudinas. (Liv.) g. Elotquentia -
miliarique re (caesar) aequauitpraestutntissimorum gloriam aut excessit. (svet.)
lut
car) omnia owida abalienata, in iis tlticam at4ue ttipponem,
9. (Hamil- -
ualentissima totius Africae, restit,it
patrine. (Nep.) -
LO. Exhis (= gyisonnk) omnibuslo,ngs,rrrhumanissimi
qui Cantium incolunt,
quae re§o est maritima omnis. (ces.)
-
11. Effugit iàago par leuibus uentis uolucrique
simillima
somno' (virg )-12. ubi cjlrca ad. mare uutgtt, a*onni"ssima planities est; per planitiem
creberri-
mi riui fluunt: longe celeberrimi sunt py.amus;t Cydnus. (ùru.)

2, Fa'l'analisi logica e traduci.


deile dee.
l;Y::::":::.:^1,_gì"::1,_"
pj,r.,i1""ri 1_,ypdt" ._ 2. Durante ta guerra del petoponneso
Arene; tra i.danni che essa p-."r0'il pil;';";;i""-o*"
:I3^sjTtti-:
di Peride. - J'
3. Gli uurlI.tr:olpì
§[ uomini di §ollto
ur sorito non sl r..orgorro àJi;;#;,i
si accorgono dei loro difetti più brutti e vedono
solo le loro virtù. - 4. La più antica delle strade romane
era la Salaria. attraverso
Salaria, a*raverso la
quale si trasportava il sale dalle foci del Tevere fino
alla sabina.'ia
- 5. Molti sostengono
che Platone fu di $an lunga il più profondo e il più eloquente
dei filosofi. - 6. per i Gre-
ci le battaglie di Maratona e di salimina fur91o ài grrn
i,rrrgu t; più importanti della loro
r1a.l1jue sorele, :$i-3
ìl'j'"1;;,1;*'j,Hlo:'*:*'i':lr"-':rrqlffi j;d;;;u";ili;;il;;;.b-
v,1:y u h;tù.rt,,à;;rt
:,l.:r,t *,T:jijllP"_ ,i nemici, ,,"ffiffiX-
ll5;,, sulle
simili "..?;j::]?iiT*"
sue forze
_8
il comandante diffirse i"?òr*;i;;iiili;5## fi:_
Pa rticola rità mo rfo log ich e dei com pa rativi e dei su perl ativi flffiffi

ffi ffi grado positivo in italiano ffi


mLximus
pessiffius
optimus

) Diamo ora l'elenco degli aggettivi che formano il comparativo e il superlativo da temi
diversi: inserisci i superlativi del testo di Catullo al posto giusto e traduci tutte le forme.

;niì.,

Positivo comparativo superlativo

bonus, -o1 -ut1 = melior, melìus =


malus, -o1 -ut1l = peior, Peius = ....
ma$nu$ -&1 -ufll , maion moius =
pofvu\ -a1 -filll = rnifiof, mìnus = ..................... minimug -o1 -ttttt =
multus, -a, -tttn plus (gen. pluris) plurimus, -o1 -tttn =

Altenziollrel Maior, maximus, mìnor, minìmus accompagnati dall'ablativo di limita-


zione natu (= d'età) servono anche per formare il comparativo e il superlativo di iuuenis
e senex, accantoalle forme iunior (= piÌr giovane) e senior (= piit vecchio). In particolare,
maiores (sott. natu) sono «gli antenati».

Oltre agli aggettivi della tabella, presentano delle particolarità nella formazione del com-
parativo e del superlativo:

# :il
- gli aggettivi in -itrs, -tnts, -sus, che formano il comparativo con l'awerbio ffiogis e il su-
perlativo conmaxima: es. magk strenuus = «piir coraggioso»; maxime idonzus = «adattissimo»;
- gli aggettivi composti con -dicus, -ficus, -uolus, che formano il comparativo con
-entior e il superlativo con -entissìmus, -o, -t m: beneuolus lbeneuolentior f beneuolentissi'
mus, maledicus f maledicentior f maledicentissimus ecc.

Esistono infine comparativi e superlativi derivati da preposizioni o awerbi, di uso comu-


ne anche in italiano. Vedi l'elenco sulla Grammatica descrittiua ap. 44.

Proviamo subito
A. Forma il comparativo e il superlativo dei seguenti aggettivi.

comparativo superlativo

honorificus
arduus
necessarius
senex
bonus
iuuenis
414 @E Unità 21

Come gli aggettivi, essi possono avere il comparativo e il superlativo.

Come hai visto nei versi di Catullo, per formare il comparativo dell'awerbio si usa il
comparativo neutro dell'aggettivo corrispondente; per il superlativo, invece, si usa il
superlativo dell'aggettivo con la desinenza -e (nel nostro caso impensissime):
celeriter -'> celerius, celerrime
feliciter ---+ felicius, felicissime.
Per saepe (= spesso) abbiamo saepius e saepissime; per diu (= a lungo) diutius e diutissime.

Proviamo subito
A. Di ognuno dei seguenti aggettiviforma prima l'awerbio corrispondente e poi il comparativo e il su-
perlativo dell'awerbio.
,i.l
awerbio comparativo superlativo

tardus, -a, -um


clarus, -a, -um
liberus, -a, -um

felix, -icis
facilis, -e
constans, -antis
suauis, -e
arduus, -a, -um
miser, -era, -erum

firmus, -a, -um

E §E-RÉ I IE, r
1. Traduci.
7. Studia in Latio uehementius tum colebantur quam nunc iisdem in oppidis. (Cic.) - 2. ,-.
quinius Priscus ludos opulentius instructiusque quam priores reges
fecit. (Liv.) - 3. Miltia.;.
Cimonis filius, Atheniensis, unus omnium maxime lTorebat gloria maiorum et sua modes.
(Nep ) - 4. Aues nidos quam possunt mollissime substernunt ut quam facillime oua seruer... .
(Cic.) - 5. Athenienses in Sicilia bellum per biennium cupidius quam felicius gesserunt. (Giu.
- 6. Darius in fuga cum aquam turbidam bibisset, negauit se bibisse iucundius; numquatlt t:...
licet sitiens biberat. (Cic.) - 7. vinum aegrotis prodest rarl, nocet saepissime. (ctc
8. Pugnatum est aliquanto acrius quam pridie. (Liv.) - 9. Artemisia, regina Halicarnassi, ,;.
in auxilium Xerxi uenerat, inter primos duces bellum acerrime ciebat. (Giust.) - 10. euo i:
modius disputationes nostrae explicentur, sic eas exponam, Quasi (= come se) agatur res, ,...
quasi narretut: (Cic.) - ll. Sententiam meam tu facillime perspicere potuisti iam ab illo ter'.:
re, cum in Cumanum mihi obuiam uenisti. (Cic.) - 12. Tumultuarius exercitus acrius prinr .

Potrebbero piacerti anche