Sei sulla pagina 1di 4

,'(17,7¬9(7725,$/,(35235,(7¬'(//

23(5$725(1$%/$

RELAZIONI DI MOLTIPLICAZIONE
(D, E, F e G sono vettori in 5 , “⋅” indica il prodotto scalare, “×” indica il prodotto vettoriale)
3

D ⋅ (E × F ) = E ⋅ (F × D ) = F ⋅ (D × E )

D × (E × F ) = E(D ⋅ F )− F(D ⋅ E )

D × (E × F ) = E × (D × F )− F × (D × E )

(D × E )⋅ (F × G ) = (D ⋅ F )(E ⋅ G )− (D ⋅ G )(E ⋅ F )
RELAZIONI DIFFERENZIALI
($ e % sono funzioni vettoriali, ϕ e ψ sono funzioni scalari)
(L'operatore nabla ( ∇ ) opera sulle variabili spaziali)

∇(ϕ + ψ ) = ∇ϕ + ∇ψ
∇ ⋅ ( $ + %) = ∇ ⋅ $ + ∇ ⋅ %
∇ × ( $ + %) = ∇ × $ + ∇ × %
∇(ϕψ ) = ϕ∇ψ + ψ∇ϕ

∇($ ⋅ % ) = % × ∇ × $ + $ × ∇ × % + (% ⋅ ∇ )$ + ( $ ⋅ ∇ )%
∇ ⋅ (ϕ $) = ϕ ∇ ⋅ $ + ∇ϕ ⋅ $
∇ ⋅ ($ × %) = % ⋅ ∇ × $ − $ ⋅ ∇ × %
∇ × (ϕ $) = ϕ ∇ × $ + ∇ϕ × $
∇ × ( $ × %) = $(∇ ⋅ %) − %(∇ ⋅ $) + (% ⋅ ∇)$ − ($ ⋅ ∇)%

∇ ⋅ ∇ϕ = ∇ 2 ϕ
∇ × ∇ϕ = 0
∇⋅∇ × $ = 0
∇ × ∇ × $ = ∇∇ ⋅ $ − ∇ 2 $
∇ 2 (ϕψ ) = ϕ∇ 2 ψ + 2∇ϕ ⋅ ∇ψ + ψ∇ 2 ϕ

∇ 2 (ϕ $) = ϕ∇ 2 $ + 2(∇ϕ ⋅ ∇)$ + $∇ 2 ϕ

∇∇ ⋅ (ϕ $ ) = (∇ϕ )∇ ⋅ $ + ϕ∇∇ ⋅ $ + ∇ϕ × ∇ × $ + ($ ⋅ ∇)∇ϕ + (∇ϕ ⋅ ∇)$

∇ × ∇ × (ϕ $ ) = ∇ϕ × ∇ × $ − $∇ 2 ϕ + ($ ⋅ ∇)∇ϕ + ϕ∇ × ∇ × $ + (∇ϕ )∇ ⋅ $ − (∇ϕ ⋅ ∇)$

Identità - 1
TEOREMI DI CALCOLO VETTORIALE

In quel che segue $ è una funzione vettoriale, ϕ e ψ sono funzioni scalari, V è un volume tridimen-
sionale il cui elemento infinitesimo è dV, ∂V è la superficie bidimensionale chiusa che racchiude V,
avente elemento di area infinitesimo dS con versore normale esterno Q in dS.

∫V ∇ ⋅ $ dV = ∫∂V $ ⋅ Q dS
∫V ∇ϕ dV = ∫∂V ϕ Q dS
∫V ∇ × $ dV = ∫∂V Q × $ dS
∫V (ϕ∇ ψ + ∇ϕ ⋅ ∇ψ ) dV = ∫∂V ϕ Q ⋅ ∇ψ dS
2

∫V (ϕ∇ ψ − ψ∇ ϕ) dV = ∫∂V (ϕ ∇ψ − ψ∇ϕ) ⋅ Q dS


2 2

linea infinitesimo è dO. La normale Q a S è definita mediante la regola della vite destrogira in rela-
In quel che segue S è una superficie aperta avente come contorno la linea chiusa C il cui elemento di

zione al verso di percorrenza di C.

∫S ∇ × $ ⋅ Q dS = ∫C $ ⋅ dO
∫S Q × ∇ϕ dS = ∫C ϕ dO
∫S (Q dS × ∇) × $ = ∫C dO × $

Identità - 2
)250$(63/,&,7$'(*/,23(5$725,9(7725,$/,

COORDINATE CARTESIANE (x, y, z)


dV = dx dy dz
($ è una funzione vettoriale, ψ è una funzione scalare)
(I versori degli assi sono indicati da H)

Hx + Hy + Hz
∂ψ ∂ψ ∂ψ
∇ψ =
∂x ∂y ∂z

∇⋅$ =
∂A x ∂A y ∂A z
+ +
∂x ∂y ∂z

∇×$ = z −  Hx +  x −  Hy +   Hz
 ∂A ∂A y   ∂A ∂A z   ∂A y ∂A x 

 ∂y ∂z   ∂z ∂x   ∂x ∂y 

∂2 ψ ∂2 ψ ∂2 ψ
∇ ψ= 2 + 2 + 2
2
∂x ∂y ∂z

∇ 2 $ = H x∇ 2 A x + H y∇ 2 A y + H z∇ 2 A z

COORDINATE CILINDRICHE (R, φ, z)

x = Rcos φ

y = Rsen φ dV = R dR dφ dz
z = z

($ è una funzione vettoriale, ψ è una funzione scalare)
(I versori degli assi sono indicati da H)

HR + Hφ + Hz
∂ψ 1 ∂ψ ∂ψ
∇ψ =
∂R R ∂φ ∂z

∇⋅$ =
1 ∂ 1 ∂A φ ∂A z
(RA R ) + +
R ∂R R ∂φ ∂z

∇×$ =  HR +  R −  Hφ +   Hz
 1 ∂A z ∂A φ   ∂A ∂A z  1 ∂ ∂A R 
 R ∂φ

∂z   ∂z ∂R  R  ∂R
RA φ −
∂φ 
( )

Identità - 3
1 ∂  ∂ψ  1 ∂ 2 ψ ∂ 2 ψ
∇2 ψ = R  + +
R ∂R  ∂R  R 2 ∂φ 2 ∂ z 2

∇ 2 $ = H R ∇ 2 A R − R2 − 2 H + H z∇2 A z
 A 2 ∂A φ   2 A φ 2 ∂A R 
 + φ ∇ A φ − + 2 
 R R ∂φ   R 2
R ∂φ 

COORDINATE SFERICHE (R, θ, φ)

x = R sen θ cos φ

y = R sen θ sen φ dV = R 2 sen θdR dφdθ
z = R cos θ

($ è una funzione vettoriale, ψ è una funzione scalare)
(I versori degli assi sono indicati da H)

HR + Hθ + Hφ
∂ψ 1 ∂ψ 1 ∂ψ
∇ψ =
∂R R ∂θ R sen θ ∂φ

∇⋅$ =
1 ∂ ∂ 1 ∂A φ
R 2 ∂R
R(2
A R + ) 1
R sen θ ∂θ
(sen θ A θ ) +
R sen θ ∂φ

∇×$ =  HR +  RA φ  H θ
1  ∂ ∂A θ  1  1 ∂A R ∂ 

R sen θ  ∂θ
(sen θ A φ − )
∂φ  R  sen θ ∂φ

∂R 
( )
 Hφ
1 ∂ ∂A R 
+ 
R  ∂R
(RA θ ) −
∂θ 
1 ∂  2 ∂ψ  1 ∂  ∂ψ  1 ∂2 ψ
∇2ψ =  R  +  sen θ  +
R 2 ∂R  ∂R  R 2 sen θ ∂θ  ∂θ  R 2 sen 2 θ ∂φ 2

∇ 2 $ = H R ∇ 2 A R − 2 A R − 2
 2 2 ∂ 2 ∂A φ 
(sen θ A θ ) − 2 
 R R sen θ ∂θ R sen θ ∂φ 

+ H θ ∇ 2 A θ − 2 θ 2 + 2
 A 2 ∂A R 2 cos θ ∂A φ 
− 2 
 R sen θ R ∂θ R sen 2 θ ∂φ 

+ H φ ∇ 2 A φ − 2
 Aφ 2 ∂A R 2 cos θ ∂A θ 
+ 2 + 2 
 R sen θ R sen θ ∂φ
2
R sen 2 θ ∂φ 

Identità - 4

Potrebbero piacerti anche