Sei sulla pagina 1di 46

DANIELE ROMANO

IL CONTRABBASSO INTEGRALE
ESERCIZI PER IL
PASSAGGIO DALLE 3 ALLE 4 DITA
(e magari 5)

Sssmetodo teorico pratico per il passaggio dalla tecnica


delle 3 dita (tedesca 1,2,4 o Italiana 1,3,4)
a quella con le 4 dita integrali (naturale 1,2,3,4)
PREFAZIONE
Ho deciso di scrivere questo breve sssmetodo per il passaggio dalle 3 alle 4 dita perché da
sempre sono stato convinto che il contrabbasso si possa suonare con 4 dita, esattamente
come se fosse un violoncello, in tutte le posizioni, come già teorizzato nel mio primo libro
“Il Contrabbasso”, per cui come affermava nella prefazione Bruno Tommaso “rispetto alla
revisione delle diteggiature” dove mi mostravo “deciso e battagliero” provo a tirare un altro
sasso.

LA DITEGGIATURA

Il primo tipo di diteggiatura adottata sul contrabbasso è stata quella lombarda che usava 1
indice e 4 mignolo (dita strette) per un semitono, e successivamente 1- 4 (dita larghe) per
l’estensione di un tono, subito abbandonata.

Attualmente sono in uso tre modelli di digitazione:

 Il più antico e tradizionale, è quello detto "alla tedesca" 0 "alla napoletana" ideato da
G. Negri che usa 1 indice, 2 medio, 4 mignolo (escludendo l’anulare) tale diteggiatura
è diffusa in tutto il mondo tranne che in Italia.
 La seconda detta "all’italiana“ (scuola di Parma con Hiserich, Carlo Montanari e
Asioli) che usa 1 indice, 3 anulare, 4 mignolo (escludendo il medio che si usa come
rinforzo dell’anulare) è diffusa prevalentemente in Italia e, in minor modo, in alcuni
paesi dell’Europa Occidentale.
 La terza diteggiatura, la più moderna, (ed a mio parere la più efficace e naturale, tanto
che, non avendo essa un nome specifico la chiamerò diteggiatura naturale), usa, come
per gli altri strumenti a corda, 1 indice, 2 medio, 3 anulare, 4 mignolo. Quest’ultima
diteggiatura, che a mio parere, è destinata a sostituire le altre due, ed è stata già
utilizzata nel XIX° dal grande Domenico Dragonetti, dal contrabbassista Franck sin
dalla prima posizione arretrata, mentre Sieke la adottava dalla seconda posizione,
anche da François Rabbath e Marcos Machado (che ne è stato suo allievo).
Recentemente è utilizzata in coesistenza alle 3 dita da Michael Wolf, presso la
American School of Double Bass, presso l'Università di Stato di Illinois e presso la
Valdosta State University, anche Silvio Dalla Torre, Jimmi Roger Pedersen, Rino
Zurzolo e Renzo Schina generalmente più o meno dalla 4° posizione in poi e spesso
destinati al pizzicato jazz.

Questo metodo come già detto è rivolto a chi già suona e vuole passare dalle 3 alle 4 dita
sempre in tutte le posizioni, però se qualche coraggioso vuole iniziare sin dall’inizio
consiglio di utilizzare tale tecnica fin dai primi studi sebbene tutti i metodi ufficiali
(Bille’,Simandl) si siano indirizzati verso la tecnica delle tre dita, per cui si deve iniziare
dalle prime posizioni usando solo tre dita (non 1-2-4 oppure 1-3-4, ma semplicemente 1-2-
3); il 4° dito può essere usato dal quarto semitono in poi (es. il Sl naturale sulla 1° corda).
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. I
Studiando con la tecnica naturale sui metodi pensati per le 3 dita verrà spontaneo usare
all’80% 1-2-3; in caso contrario la maggior parte degli studi avrebbero minor valore
didattico.

Finché non saranno disponibili metodi ufficiali, basati sulla tecnica a quattro dita, sarà
compito di ognuno di noi riditeggiare gli studi e i concerti.

Prima di parlare delle differenze tra le varie diteggiature è bene precisare che ci riferiamo
alle posizioni sul manico, cioè dentro la prima metà della corda fino all’ottava superiore.

Da quel punto in poi si usano le posizioni col capotasto ( ) ovvero pollice, 1 indice, 2
medio, 3 anulare, (il mignolo non si usa tranne che in casi rarissimi) con due principali
tecniche: la prima pigia la corda verso il basso senza alterarne la linea, la seconda tira la
corda verso sinistra " alla Mengoli " dopo la prima ottava, ”alla Negri" dalla 12° (intervallo)
in poi; la scuola di Parma (H. Hiserich) la usa dopo la 15°. Nonostante questa tecnica sia
usata da molti solisti con ottimi risultati, e sempre consigliabile pigiare la corda come nel
primo esempio poiché esso è il più logico e naturale.

Le posizioni sul manico si dividono in 7 principali e 5 secondarie; si hanno, quindi, 12


posizioni, una per semitono, chiamata mezza posizione, 1° posizione,2° mezza posizione, 3°
posizione, etc.. (io personalmente le chiamerei semplicemente 1°, 2°,3° etc. senza la mezza)

DITEGGIATURA ITALIANA (1-3-4)

VANTAGGI

 Esteticamente piacevole
 Il 3° dito e rinforzato dal 2° che ne segue i movimenti

SVANTAGGI

 Esclusione del 2° dito, il più lungo e forte


 Uso iniziale dell’elastico tra il 2° e il 3° dito che causa un grande handicap
nell’allargamento tra il secondo e il terzo dito, che si può riacquistare faticosamente.
 Eccessiva tensione nervosa data dell’allargamento del 4° dito
 Difficoltà di vibrare con il 3° dito avendo il 2° in appoggio
 Estensione limitata a tre semitoni

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. II


DITEGGIATURA TEDESCA (1-2-4)

VANTAGGI

 Uso del 2° dito, forte e lungo


 Giusta distanza tra il 2° e il 4° dito
 Il 4° dito è rinforzato dal 3° che gli sta’ vicino

SVANTAGGI

 Esclusione del 3° dito


 Estensione limitata a tre semitoni

DITEGGIATURA NATURALE (1-2-3-4)

VANTAGGI

 Uso di quattro dita con conseguente estensione di quattro semitoni


 Semplicità di diteggiatura data dall’uguaglianza con quella di altri strumenti come il
basso elettrico, la chitarra, il violoncello, ecc.
 Esteticamente piacevole
 Minor numero di spostamenti rispetto alle diteggiatura a tre dita
 Alta velocità di esecuzione data sia dalla limitazione degli spostamenti che dalla
estensione di quattro semitoni

SVANTAGGI

 Iniziale difficoltà di intonazione nelle prime posizioni


 Iniziale forte tensione nervosa data dall„allargamento di tutte le quattro dita ad uguale
distanza di semitono, che richiede forza e agilità ad ogni singolo dito
 Difficoltà di intonazione per chi ha la mano troppo piccola
 Difficoltà di essere accettata da chi usa la tecnica con tre dita, poiché richiede la
riabilitazione del dito escluso.

E’ da precisare che, usando le 4 dita, quando si pigia con un qualsiasi dito le altre dita
non devono obbligatoriamente trovarsi nella posizione degli altri semitoni ma possono
stringere e allargare la posizione a piacere, basta che siano rilassate e morbide, senza
irrigidire la mano.

 L’intonazione non dipenderà dalla rigida posizione delle dita, ma dall’orecchio


dell’esecutore che con la pratica intonerà sempre meglio.

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. III


Nella formulazione degli esercizi cercherò di utilizzare il più possibile frammenti di musica,
cellule ritmico-melodiche di brani famosi per rendere meno noiosa l’esercitazione, in oltre
cercherò di utilizzare in ogni esercizio tutti e 3 i meccanismi di produzione energetici basati
sulla molecola ATP (adenosintrifosfato) :

Anaerobico alattacido: senza ossigeno ne acido lattico, note velocissime e brevi.

Anaerobico lattacido: senza ossigeno ma con acido lattico, di media durata.

Anaerobico aerobico: con ossigeno, ideale per le note lunghe.

E’ consuetudine scrivere le diteggiature sopra il pentagramma e il numero di corda sotto, ma


io preferisco scrivere tutto sotto, credo sia meglio per l’impaginazione e la lettura, e poi
vorrei che ognuno si diteggiasse gli esercizi a modo suo, i miei sono solo esempi.

Consiglio di eseguire i primi esercizi con moderazione e senza sforzare troppo la mano
per evitare problemi fisici, un esercizio al giorno curando suono e intonazione (si può usare
anche l’accordatore per essere più precisi) credo che vada bene, e importantissimo rimanere
morbidi e rilassati con dita, mano e braccio.

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. IV


DITEGGIATURA ITALIANA DITEGGIATURA TEDESCA

DITEGGIATURA NATURALE

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. V


Esercizi su 1 sola corda.
Esercizi sciogli mano, semplicemente palestra, da suonare con varie velocità ed arcate e pizzicando.

Per brevità scrivo solo l'esercizio per la 1° corda, da ripetere in 2°, 3° e 4° corda, ripetere in senso ascendente.

1-2-3-4 + 4-3-2-1
œ œ # œ œ œ b œœœ œ œ # œ œ œ b œ n œ œ œ œ # œ œ œ b œ n œ œ œ œ # œ n œ œ b œ n œ œ ˙ ˙ # ˙ ˙ ˙ b ˙ ˙ ˙
1
?c

# œ œ œ# œ # œ n œ œ b œ # œ œ œ # œ œ n œ œ b œ # œ œ œ # œ œ n œ œ b œ œ n œ œ # œ œ n œ œ b œ # ˙ ˙ ˙ # ˙ # ˙ n ˙ ˙ b ˙
1 2 3 4 4 3 2 1 Etc...

?
9

œ #œ œ œ œ œ bœ œ œ #œ œ œ œ œ bœ nœ œ #œ œ œ œ œ bœ nœ œ #œ nœ œ œ œ bœ nœ ˙ #˙ ˙ ˙ ˙ ˙ b˙˙
1 2 3 4 4 3 2 1 Etc...

?
17

#œ œ #œ œ œ bœ œbœ #œ œ#œ œ œbœnœbœ #œ œ #œ œ œ bœ nœ bœ œ nœ œ nœ œ bœ œ œ #˙ ˙ #˙ ˙ ˙ b˙ ˙ b˙


?
25

œ# œ œ# œ # œ n œ # œ n œ œ# œ œ# œ œn œ œn œ œ# œ œ# œ œn œ œn œ œ# œ œ# œ œn œ œn œ ˙ # ˙ ˙ # ˙ # ˙n ˙ # ˙ n ˙
?
33

œ œ #œ œ œ bœ œ œ œ œ #œ œ œ bœ nœ œ œ œ #œ œ œ bœ nœ œ œ œ #œ nœ œ bœ nœ œ ˙ ˙ #˙ ˙ ˙ b˙ ˙ ˙
?
41

# œ œ œ #œ #œ nœ œbœ #œ œ œ #œ œ nœ œ bœ #œ œ œ #œ œ nœ œbœ œnœ œ #œ œ nœ œbœ #˙ ˙ ˙ #˙ #˙ n˙ ˙ b˙


?
49

œ # œ œ œ œ œ bœ œ œ #œ œ œ œ œ bœ nœ œ #œ œ œ œ œ bœ nœ œ #œ nœ œ œ œ bœ nœ ˙ #˙ ˙ ˙ ˙ ˙ b˙ ˙
?
57

œ œ bœœ bœ bœ nœ #œ œ œ bœ nœ bœ bœ nœ #œ œ œ bœ nœ bœ œ nœ #œ nœ œ bœ nœ bœ b˙ n˙ #˙ ˙ ˙ b˙ ˙ b˙
?b œ n œ # œ
65

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 1


œ bœ œ œ œ œ #œ œ œ bœ œ œ œ œ #œ nœ œ b œ œ œ œ œ # œ nœ œ b œ n œ œ œ œ # œnœ ˙ b˙ ˙ ˙ ˙ ˙ #˙ ˙
4-3-2-1 + 1-2-3-4

2
?c
4 3 2 1 1 2 3 4 Etc...

# œ n œ œ b œ # œ œ œ # œ # œ n œ œ b œ # œ n œ œ # œ # œ n œ œ b œ # œ n œœ # œ œ n œœ b œœ n œ œ # œ # ˙ n ˙ ˙ b ˙ # ˙ ˙ ˙ # ˙
?
9

4 3 2 1 12 3 4 Etc...

œ œ bœ œ œ #œ œ œ œ œ bœ œ œ #œ nœ œ œ œ bœ œ œ #œ nœ œ œ œ bœ nœ œ #œ nœ œ ˙ ˙ b˙ ˙ ˙ #˙ ˙ ˙
?
17

œ bœ œ bœ #œ œ #œ œ œ bœ œ bœ #œnœ #œnœ œ bœ œ bœ #œ nœ œ nœ œ bœ œ bœ œ nœ œ nœ ˙ b˙ ˙ b˙ #˙ ˙ #˙ ˙
?
25

b œ œ b œ œœ # œ œ # œ b œ œ b œ œ œ # œ n œ # œ b œ œ b œ œ œ # œ n œ # œ œ n œ b œ n œ œ # œ n œ # œ b ˙ ˙ b ˙ ˙ ˙ # ˙ ˙ # ˙
?
33

œ bœ œœ œœ #œ œ œ bœ œ œ œ œ #œ nœ œ bœ œ œ œ œ #œ nœ œ bœ nœ œ œ œ #œ nœ ˙ b˙ ˙ ˙ ˙ ˙ #˙ ˙
?
41

bœ œ œ bœ bœ nœ œ #œ bœ œ œ bœœ nœ œ #œ bœ œ œ bœœ nœ œ #œ œ nœ œ bœœ nœ œ #œ b˙ ˙ ˙ b˙ b˙ n˙ ˙ #˙


?
49

œ œbœ œ œ #œ œ œ œ œ bœ œ œ #œ nœ œ œ œ bœ œ œ #œ nœ œ œ œ bœ nœ œ #œ nœ œ ˙ ˙ b˙ ˙ ˙ #˙ ˙ ˙
?
57

œ b œ œ b œ b œ n œ #œ œ œ b œ œ b œ œ n œ #œ n œ œ bœ œ b œ œ n œ #œ n œ œ bœ n œ bœ œ n œ #œ n œ ˙ b ˙ ˙ b ˙ b˙ n ˙ #˙ ˙
?
65

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 2


œ #œ nœ œ œ œ #œ œ œ #œ nœ œ œ œ #œ œ œ #œ nœ œ œ œ #œ œ œ œ nœ œ œ œ #œ œ ˙ #˙ ˙ ˙ ˙ ˙ #˙˙
1-3-2-4 + 4-2-3-1

3
?c
1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 42 31

#œ œ œ #œ #œ œ nœ #œ #œ œ œ #œ œ œ nœ œ #œ œ œ #œ œ œ nœ œ œœ œ #œ œ nœ #œ œ #˙ ˙ ˙ #˙ #˙ ˙ ˙ #˙
?
9

1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 13 2 4 4 2 31 13 2 4 4 2 3 1

œ œ b œ œ œ b œ n œ œ œ œ b œ œ œ œ n œ œ œ œ b œ œ œ œ n œ œœ œ b œ œ œ œ n œ œ ˙ ˙ b ˙ ˙ ˙ b ˙ ˙ ˙
?
17

1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 11 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 31

# œ # œ n œ œ œ œ # œ # œ # œ # œ n œ œ œ œ # œ œ # œ # œ n œ œ œ œ # œ œœ œ n œ œ œ œ # œ œ # ˙ # ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ # ˙ # ˙
?
25

1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 24 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 11 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1

œ œ b œ b œ b œ b œ n œ œ œ œ b œ b œ œ œ n œ œ œ œ b œ b œ œ œ n œ œœ œ b œ œ œ œ n œ œ ˙ ˙ b ˙ b ˙ b ˙ b ˙ ˙ ˙
?
33

1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 11 3 24 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1

œ #œ nœ œ œ œ #œ œ œ #œ nœ œ œ œ #œ œ œ #œ nœ œ œ œ #œ œ œ œ nœ œ œ œ #œ œ ˙ #˙ ˙ ˙ ˙ ˙ #˙ ˙
?
41

1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1

b œ œ n œ b œ b œ œ œ b œ b œ œ n œb œ œ œ œ b œ b œ œ n œ b œ œ œ œ b œ œ œ n œ œ œ œ œ b œ b ˙ ˙ ˙ b ˙ b ˙ ˙ ˙ b ˙
?
49

1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 42 3 1 1 3 2 4 42 3 11 3 2 4 42 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1

œ œ #œ œ œ #œ œ nœ œ œ #œ œ œ œ œ nœ œ œ #œ œ œ œ œ nœœ œ #œ œ œ œ œ nœ ˙ ˙ #˙ ˙ ˙ #˙ ˙ ˙
?
57

1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 42 3 1 1 3 2 4 42 3 11 3 2 4 42 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1

bœ nœ œ bœ bœ nœ œ bœ bœ nœ œ bœ œ nœ œ bœ b˙ ˙ ˙ b˙
?b œ n œ œ b œ b œ n œ œ b œ b œ n œ œ b œ œ n œ œ b œ b ˙ ˙ ˙ b ˙
65

1 3 2 44 2 3 1 1 3 2 4 42 3 1 1 3 2 4 42 3 11 3 2 4 42 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 3


œ œ #œ œ œ #œ nœ œ œ œ #œ œ œ œ nœ œ œ œ #œ œ œ œ nœ œ œ œ #œ œ œ œ nœ œ ˙ ˙ #˙ ˙ ˙ #˙ ˙ ˙
4-2-3-1 + 1-3-2-4

4
?c
4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 11 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 31 1 3 2 4 42 3 1 1 3 24

# œ œ # œ # œ # œ # œ n œ # œ # œ œ # œ # œ œ œ n œ œ # œ œ # œ # œ œœ n œ œ œ œ # œ œ œ œ n œ œ # ˙ ˙ # ˙ # ˙ # ˙ # ˙ ˙ # ˙
?
9

4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 11 3 2 4 4 2 3 1 13 2 4 4 2 31 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4

œ bœ nœ œ œ œ bœ œ œ bœ nœ œ œ œ bœ œ œ bœ nœ œ œ œ bœ œ œ œ nœ œ œ œ bœ œ ˙ b˙ ˙ ˙ ˙ ˙ b˙ ˙
?
17

4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4

œ œ #œ #œ #œ #œ nœ œ œ œ #œ #œ œ œ nœ œ œ œ #œ #œ œ œ nœ œ œ œ #œ œ œ œ nœ œ ˙ ˙ #˙ #˙ #˙ #˙ ˙ ˙
?
25

4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4

b œ b œ n œ œ œ œ b œ b œ b œ b œ n œ œœ œ b œ œ b œ b œ n œ œ œ œ b œ œ œ œ n œ œ œ œ b œ œ b ˙ b ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ b ˙ b ˙
?
33

4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 11 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4

œ œ #œ œ œ #œ nœ œ œ œ #œ œ œ œ nœ œ œ œ #œ œ œ œ nœ œ œ œ #œ œ œ œ nœ œ ˙ ˙ #˙ ˙ ˙ #˙ ˙ ˙
?
41

4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4

bœ œ œ bœ bœ œ nœ bœ bœ œ œ bœ œ œ nœ œ bœ œ œ bœ œ œ nœ œ œ œ œ bœ œ œ nœ œ b˙ ˙ ˙ b˙ b˙ ˙ ˙b˙
?
49

4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4

œ #œ œ nœ œ œ #œ œ œ #œ œ nœ œ œ #œ œ œ #œ œ nœ œ œ #œ œ œ œ œ nœ œ œ #œ œ ˙ #˙ ˙ ˙ ˙ ˙ #˙ ˙
?
57

4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 24 42 3 11 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4

œ œœ œœ œœ œ ˙ ˙
? œ #œ #œ #œ #œ nœ œ #œ #œ œ œ nœ œ #œ #œ œ œ nœ œ #œ œ œ œ nœ ˙ #˙ #˙ #˙ #˙ ˙
65

4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 3 1 1 3 2 4 4 2 31 1 3 2 4 42 3 1 1 3 2 4
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 4
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 5
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 6
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 7
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 8
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 9
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 10
Scale e arpeggi

2-4-1-2-4-1-3-4 + 4-3-1-4-2-1-4-2 + 2-1-4-4-4-4-1-2

?c œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ
œ œ
œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ
Do
33

2 4 1 2 4 1 3 4 4 3 1 4 2 1 4 2 2 1 4 4 4 4 1 2

œ œ #œ œ œ œ
œ œ #œ
IV° e poi in III°

? œ œ #œ œ œ œ #œ œ œ œ #œ
œ œ #œ œ
7
Re

2 4 1 2 4 1 3 4 4 3 1 4 2 1 4 2 2 1 4 4 4 4 1 2

œ œ #œ #œ œ œ
œ #œ #œ
IV° e poi in III°

œ œ œ #œ
? œ #œ #œ œ œ #œ #œ
œ œ #œ œ
13 Mi

œ œ œ œ œ œ
2 4 1 2 4 1 3 4 4 3 1 4 2 1 4 2 2 1 4 4 4 4 1 2

bœ œ œ œ œ bœ œ œ œ œ
III°

?œ œ œ œ œ œ œ œ
19
Fa

2 4 1 2 4 1 3 4 4 3 1 4 2 1 4 2 2 1 4 4 4 4 1 2

œ œ #œ œ œ œ
III° e poi in IV° con 1-3-0-1-3-0-2-3 ... etc...

œ œ œ œ #œ œ œ œ œ œ œ œ œ
?
25
œ œ Sol
œ œ œ
2 4 1 2 4 1 3 4 4 3 1 4 2 1 4 2 2 1 4 4 4 4 1 2
III° e poi in IV° 1 ottava sotto

œ œ #œ #œ œ œ
? œ œ #œ #œ œ œ #œ œ œ œ #œ
31
La

œ œ #œ œ œ # œ œ
2 4 1 2 4 1 3 4 4 3 1 4 2 1 4 2 2 1 4 4 4 4 1 2
IV°

? œ # œ #œ #œ œ œ #œ #œ
#œ œ #œ #œ #œ
œ œ
#œ #œ
œ #œ #œ # œ
37
Si

œ œ œ
2 4 1 2 4 1 3 4 4 3 1 4 2 1 4 2 2 1 4 4 4 4 1 2
IV° e poi in III°

Stesse diteggiature per le tonalità intermedie come Do# o Reb etc...

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 11


Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 12
Ho fatto solo alcuni esempi su come procedere con le scale maggiori, ovviamente si possono creare altre combinazioni sia
ascendenti che discendenti, sbizzarritevi con la vostra fantasia.

In oltre potete adattare gli esempi per tutte le altre tonalità e con svariati colpi d’arco e pizzicando.

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 13


Esercizi con modelli ritmico melodici tratti da vari brani musicali.

œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙˙
?c # ##
38 # #

œ œ œ œ œ œ ˙
1

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
II° 2 1 4 1 2
œ œ
4 2 1 4 2 2 1 2 1 4 1 2 4 4 2 1 4 2

# œ œ #
?# # n ##
5

# # n
4
II° 2 1 4 1 2 4 2 1 4 2 2 1 2 1 4 1 2 4 4 2 1 4 2

œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙˙
?# # œ œ n#
9

# n
1
II 2 1 4 1 2 4 2 1 4 2 2 1 2 1 4 1 2 4 4 2 1 4 2

œ œ œ œ œ œ ˙
?# œ
13
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ n
b
4
II° 2 1 4 1 2 4 2 1 4 2 2 1 2 1 4 1 2 4 4 2 1 4 2

œ œ œ œ œ œ
? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙˙ # ##
17

b n#
1
II° 2 1 4 1 2 4 2 1 4 2 2 1 2 1 4 1 2 4 4 2 1 4 2

œ œ œ œ œ
? # ## œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ # ##
21

# # #
1 4
II° 2 1 4 1 2 4 2 1 4 2 2 1 2 1 4 1 2 4 4 2 1 4 2 2

? # ## œ œ œ œ
# # œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ
25

œ
1 4
III° 2 1 4 1 2 4 2 1 4 2 2 1 2 1 4 1 2 4 4 2 1 4 2 2

Etc ... Ripetere la stessa sequenza su e giù per la tastiera.


Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 14
œœ œœœœœœœœœ œ œ ˙
œ œ œœœœ œ œ œ œ œ œ œ œœœœœ œ ˙ ˙
39 ?c ˙ #
4 4

œœ œœœœœ œ œ œ œ ˙
II° 4 4 4 3 1 3 4 4 4 4 4 2 1 2 4 4 1 1 1 4 2 4 1 1 4 4 4 3 1 3 4 4 2 2

œ œ œ œ ˙
?# œ œ œœœœ œ œ œ œ œ œœœœ œ œ ˙
˙ #
5

#
4 4
III° 4 4 4 3 1 3 4 4 4 4 4 2 1 2 4 4 1 1 1 4 2 4 1 1 4 4 4 3 1 3 4 4 2 2

˙
?# œ œ œ œ œ œœœœœ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙ ##
œœœœ œ œ œ œ œ œ œœœœœ œ ˙
9

# #
4 3
IV° 4 4 4 3 1 3 4 4 4 4 4 2 1 2 4 4 1 1 1 4 2 4 1 1 4 4 4 3 1 3 4 4 2 1

œ œ œœœœœ œ œ œ œ ˙
III° II°

œ œ œ œ ˙
?# # œ œ œœœœœ œ œ œ œ œœœœœ œ ˙
˙ # ##
13

# #
4 4
II° 4 4 4 3 1 3 4 4 4 4 4 2 1 2 4 4 1 1 1 4 2 4 1 1 4 4 4 3 1 3 4 4 2 2

œ œ œœœœœ œ œ œ œ ˙
? # ## œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ n˙ n#
nn
17

# œ œ

4 3
III° 4 4 4 3 1 3 4 4 4 4 4 2 1 2 4 4 1 1 1 4 2 4 1 1 4 4 4 3 1 3 4 4 2 1
IV°

?# ˙ n
œ œ œœœœœ œ œ œ œ ˙
21

œœœ œ œ œ œ œœ œœ œ ˙ ˙
œ œ œœœœœ œ œ 4 4
IV° 2 2 2 1 0 1 2 2 4 4 4 2 1 2 4 4 1 1 1 4 2 4 1 1 2 2 2 1 0 1 2 2 2 2

? œ œ œœœœœ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœ ˙
25

œ œ œœœœœ œ œ
4 1
III° 2 2 2 1 0 1 2 2 4 4 4 2 1 2 4 4 1 1 1 4 2 4 1 1 2 2 2 1 0 1 2 2 2 2 2

Etc ... Ripetere la stessa sequenza su e giù per la tastiera.

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 15


Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 16
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 17
œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ
?3 J ‰ J ‰
46 4

œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
I° 1 1 1 1 4 1 2 1 2 4 1 4 4 4 4 2 4 1 4 1 2 4

œ œ œ œ. œ œ
II°
? J ‰ J ‰
5

II° 2 2 2 2 1 2 4 2 4 1 2 3 3 3 3 1 3 4 3 4 1 3

. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
?œ œ œ œ œ œ J ‰ œ œ œ œ. œ œ
J ‰
9

4 4 4 4 2 4 1 4 1 2 4 4 4 4 4 2 4 1 4 1 3 4

? œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ ‰
J ‰
13

J
2 2 2 2 1 2 4 2 4 1 2 1 1 1 1 4 1 2 1 2 4 1
III°

? œ œ œ œ.
œœ œ œ œ œ œ ‰ œ œ œ œ œj ‰
17

J œ œ œ œ. œ œ
4 4 4 4 2 4 1 4 1 2 4 2 2 2 2 1 2 4 2 4 1 2
III°

?
œ œ œ œ œj ‰ œ œ œ œ œj ‰
21

œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ. œ œ
1 1 1 1 4 1 2 1 2 4 1 4 4 4 4 2 4 1 4 1 2 4
IV° IV°

? ‰ ‰
25

œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œj œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œj
3 3 3 3 1 3 0 3 0 2 3 1 1 1 1 0 1 3 1 3 0 1

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 18


œ
?c
œ œ œ œ œ œ ˙˙ œ œ œ œ œ œ ˙
˙
47 œ
1 4
IV° 2 2 4 1 2 4 1 2 1 1 2 4 1 2 1 2

˙ œ
?œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ ˙˙
5

œ
3 2
III° 1 1 3 4 1 3 4 1 4 4 1 3 4 1 4 3

˙ œ
?œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ ˙˙
œ
9

3 3
III° 1 1 2 4 1 2 4 1 4 4 1 3 4 1 4 4
IV° II°
œ
?œ œ œ œ œ œ ˙˙ œ œ œ œ œ œ ˙
˙
œ
13

1 4
II° 2 2 4 1 2 4 1 2 1 1 3 4 1 3 1 2

œ
œ œ œ ˙
I° III°
œ
?œ œ œ œ œ œ œ
˙˙ œ œ ˙
17

1 4
III° 2 2 4 1 2 4 1 2 1 1 2 4 1 2 1 2

œ
œ œ œ ˙˙
II°

œ

21
œ œ œ œ œ œ
˙˙ œ œ

2 1
III° 4 4 1 2 4 1 2 4 2 2 4 1 2 4 2 2
II°

? ˙ œ œ ˙˙
œ œ œ œ œ œ œ
25

œ œ œ ˙ œ œ ˙
˙
2 1
III° 1 1 2 4 1 2 4 1 2 2 4 1 2 4 2 2 2 2

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 19


œ nœ #œ œ œ nœ œ œ œ nœ #œ œ œ nœ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
?# 2 n
48 # 4 n

œ bœ #œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ bœ œ #œ œ œ
I° 2 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2 4 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2

? œ œ œ œ œ bœ œ œ œ b œ
œ œ œ œ ##
# ##
5

I° 2 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2 4 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2

œ nœ #œ œ œ nœ œ œ œ nœ #œ œ œ nœ œ œ
? # ## œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
n ##
#
9

# # n
I° 2 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2 4 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2

œ # œ œ œ œ œ œ # œ œ œ nœ œ œ
?# # n œ n œ n œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ n#
13

# n
I° 2 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2 4 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2

œ œ œ œ œ
? # œ nœ œ œ œ œ nœ œ œ œ œ nœ œ #œ œ œ œ œ nœ œ œ œ œ n
œ # œ œ œ
17

b
I° 2 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2 4 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2

œ
? œ œ b œ œ # œ œ œ œ œ œ b œ œ œ œ œ œ œ b œ œ # œ œ œ œ œ œ b œ œ œ œ œ œ # ##
21

b n#
II° 2 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2 4 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2

? # ## œ n œ # œ œ œ n œ œ œ œ n œ # œ œ œ n œ œ œ
25

# œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
˙
2 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2 4 2 3 2 1 2 2 2 4 2 3 2 2 2 4 2 1

Ripetere su e giù per la tastiera

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 20


œ. œ œ œ œ œ œ. œ. œ œ œ
œ œ. œ œ œ œ. œ.
?3
49
4

œ. œ œ œ œ œ œ. œ. œ œ œ œ œ œ.
I° 4 4 1 2 4 1 4 2 2 4 4 1 3 4 1 4 3 3

?
5
œ œ. œ œ.

3 3 4 1 3 4 3 1 1 4 4 1 2 4 1 4 2 2

œ.

œ œ œ œ œ œ. œ. œ œ œ œ œ œ.
? œ œ. œ œ.
9

4 4 1 3 4 1 4 2 2 3 3 4 1 2 4 3 1 1
I° I°

. œ.
?œ œ œ œ
œ œ œ œ. œ.
œ œ œ
œ œ œ œ
13

. œ.
1 1 2 4 1 2 1 4 4 4 4 1 2 4 1 4 2 2
I° II°

? œ. œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ
17

œ œ œ œ.
. . .
2 2 4 1 2 4 2 1 1 1 1 2 4 1 2 1 4 4
II° II°

? œ. œ œ œ œ œ œ
21

œ œ. œ œ œ œ œ œ
. œ. œ œ.
.
III° 4 4 1 2 4 1 4 2 2 2 2 4 1 2 4 2 1 1
III°

? ˙
25

œ. œ œ œ œ. œ œ œ œ œ ˙
œ œ œ œ œ. œ
. 1
2 2 3 0 1 3 2 0 0 2 2 4 1 2 4 2 2
III° III°

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 21


. œ. . œ. ˙
. .
œ œ .œ . œ œ. œ. œ. œ. œ. . œ. œ.
?# c œ. œ œ œ ˙ n
50 # n

. . œ. œ. œ. ˙ œ. œ. œ. œ.
œ. œ. œ. œ. œ.
II°
œ
2 4 1 2 4 1 2 4 4 2 2 2 4 1 1 2 4 4 2

. . œ œ.
?œ œ ˙ ##
5

#
2 4 1 2 4 1 2 4 4 2 2 2 4 1 1 2 4 4 2

#
?# œ œ. . .
œ . œ.
œ .œ . œ. œ. ˙ œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. n#
œ ˙
9

# n
2 4 1 2 4 1 2 4 4 2 2 2 4 1 1 2 4 4 2
II°

.
? # œ. œ. œ. œ. œ .œ . œ. œ. ˙ œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ.
œ œ. ˙ n
13

b
III° 4 1 3 4 1 3 4 3 3 1 4 4 1 3 3 4 1 1 4

? . œ. œ. œ. œ. .œ . œ. œ. ˙ œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. b
17

b œ œ ˙ b
2 4 1 2 4 1 2 1 1 4 2 2 4 1 1 2 4 4 2
III°

? b œ. œ. n
21

b œ œ œ œ. œ. œ ˙ œ œ œ œ œ. œ œ œ. n
œ. . . . . . . . . . . ˙
IV° 1 3 0 1 3 0 1 0 0 3 1 1 3 0 0 1 3 3 1

? .
œ œ. œ. ˙
25

œ œ. œ. œ œ
œ. œ. œ. . œ œ
. . . .
œ œ œ
. . . œ. ˙
2 4 1 2 4 1 2 1 1 4 2 2 4 1 1 2 4 4 2

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 22


œ œ
œœœœ œ œ œ œœœœœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ
? b 6 ‰ n###
51
b 8 n
œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ
I° 1 2 1 2 4 2 4 2 2 4 2 1 2 1 2 1 2 4 2 4 2 2 4 2 2 1 2 1 2

?## ‰
n#
5

# n
1 2 1 2 4 2 4 2 2 4 2 1 2 1 2 1 2 4 2 4 2 2 4 2 2 1 2 1 2

œ œ
œœœœ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œœ œ œ œ œ œ œ . œ œ
œ œ œ œ n
?# ‰
9

b
II° 1 2 1 2 1 4 1 4 2 4 2 1 2 1 2 1 2 1 4 1 4 2 4 2 2 1 2 1 2
III°
œ œ œ
œ œ
? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ # #
‰ n##
13

b
II° 1 2 1 2 1 4 1 4 2 4 2 1 2 1 2 1 2 1 4 1 4 2 4 2 2 1 2 1 2
III°
œ œ œ œ œ œ œ œ œ
? # ## œ œ œ œ œ œ œ œ‰ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ n n #
17

# #
II° 1 2 1 2 1 4 1 4 2 4 2 1 2 1 2 1 2 1 4 1 4 2 4 2 2 1 2 1 2
III°

œ œ œ
?# œœœœ œ œ œ œ œ œ œ ‰ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ n
21

# n
II° 1 2 1 2 1 4 1 4 2 4 2 1 2 1 2 1 2 1 4 1 4 2 4 2 2 1 2 1 2
I° III°

?œœœœœ œ œ œ œ œ œ œ ‰ œ œœ œœ œ œ œ œ œ . œ œ
25

œ œ œ œ œ
1 2 1 2 1 4 1 4 2 4 2 1 2 1 2 1 2 1 4 1 4 2 4 2 2 1 2 1 2
II° I° III°

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 23


˙ œ #œ nœ œ ˙ œ œ œ bœ ˙ œ #œ nœ ˙. ˙ œ bœ
œ œ b˙ œ œbœ œ ˙ œ œ bœ ˙.
?3 #
52
4
I° 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1

˙ œ #œ nœ œ ˙ œ œ œ bœ ˙ œ #œ nœ ˙.
?#
9

4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1

˙ œ bœ œ œ b˙ œ œ bœ œ ˙ œ œ bœ ˙.
?# #
13

#
4 3 2 0 3 2 1 0 4 2 1 0

?# ˙ œ #œ nœ œ ˙ œ œ œ nœ ˙ œ #œ nœ ˙.
17

#
II° 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1

?# ˙ œ nœ œ œ n˙ œ œ bœ œ ˙ œ œ bœ ˙. ##
21

# #
4 3 2 0 3 2 1 0 4 2 1 0

?## ˙ œ #œ nœ œ ˙ œ œ œ nœ ˙ œ #œ nœ ˙.
25

#
III° 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1

?##
29

# ˙ œ nœ œ œ n˙ œ œ bœ œ ˙ œ œ bœ ˙.
4 3 2 0 3 2 1 0 4 2 1 0

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 24


œ œ #œ œ œ œ #œ œ œ
œ œ œ #œ œ
? # 2 œ œ # œ œ œJ ‰ œ œ œ œ J ‰
Ripetere su e giù per la tastiera

J ‰ n
53
4 b
III° 4 2 1 2 2 4 2 1 2 1 3 2 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4

œ œ #œ œ œ œ #œ œ œ
III°

œ œ œ œ œJ œ œ #œ œ
? œ œ œ œ ‰ ‰ J ‰ # ##
5

b #œ J n#
III° 4 2 1 2 2 4 2 1 2 1 3 2 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4
III°

œ œ #œ œ œ œ #œ œ œ
? # ## œ œ œ œ œ œJ ‰ œ œ ‹œ œ J ‰ n#
œ # œ œ œJ ‰ n#
9

#
III° 4 2 1 2 2 4 2 1 2 1 3 2 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4

œ œ #œ œ œ
III°

œ
?# œ œ œ œ œJ ‰ œ œ #œ œ œ #œ œ J ‰ n
# œ œ # œ œ œJ ‰
13

n
III° 4 2 1 2 2 4 2 1 2 1 3 2 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4
III°

œ œ œ #œ œ œ
? j ‰ œ œ œ œ œJ ‰ œ œ #œ œ œ #œ œ J ‰ # ##
17

œ œ #œ œ œ # #
IV° 4 2 1 2 2 4 2 1 2 1 3 2 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4
IV°

? # ## œ œ ‹ œ œ œ œ ‹ œ œ œJ #
j‰ œ œ ‰ œ œ ‹œ œ ‰ n ##
21

# # œ œ œ œ œ J n
œ ‹œ œ
IV° 4 2 1 2 2 4 2 1 2 1 3 2 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4
IV°

?## j ‰ j ‰ œ œ #œ œ œ œ # œ œ œJ
œ œ #œ œ ‰
25

# œ œœœœ œ
œ œ #œ œ
IV° 4 2 1 2 2 4 2 1 2 1 3 2 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4
IV°
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 25
œ œ œ
Ripetere su e giù per la tastiera

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ
œ œ
?# # 2 n#
54 # 4 n
II° 3 4 1 1 3 1 4 3 1 III° 4 1 3 3 4 3 1 4 3

œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ
?# n
5

b
II° 1 2 4 4 1 4 2 1 4 2 4 1 1 2 1 4 2 1
III°

œ œ œ œ œ œ œ œ œ
?
9
œ œ œ œ œ œ œ œ œ # ##
b n#
II° 1 2 4 4 1 4 2 1 4 2 4 1 1 2 1 4 2 1
III°

œ œ œ œ œ
? # ## œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ
œ œ n#
n#
13

#
II° 1 2 4 4 1 4 2 1 4 2 4 1 1 2 1 4 2 1
III°

œ œ œ
?# œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ
œ œ n
17

# n
II° 1 2 4 4 1 4 2 1 4 2 4 1 1 2 1 4 2 1
III°

?œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ # ##
œ œ œ œ œ œ
21

œ œ # #
II° 1 2 4 4 1 4 2 1 4 2 4 1 1 2 1 4 2 1
III°

? # ## œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ
œ œ œ œ
25

# # œ œ
II° 1 2 4 4 1 4 2 1 4 2 4 1 1 2 1 4 2 1
III°
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 26
œœœ œœœœ œœœœ œœœ œœœ œœœœ œœœœ œ œ
?# 2 œ œ n
55 # 4 n
II° 4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 3 4 1 3 4 4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 1 3 4 4

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
? œ œ b
9

b
4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 3 4 1 3 4 4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 1 3 4 4

œœœ œœœœ œœœœ œœœ œœœ œœœœ œœœœ œ œ


? b œ œ n###
17

b n
4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 3 4 1 3 4 4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 1 3 4 4

# œ œ œ œ œ œ œ œœœœ œœœ œ œ œ œ œ œ œ œœœœ œ œ n#


?# œ œ
25

# n
4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 3 4 1 3 4 4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 1 3 4 4

œ œ œ œ œ œœ œ œ œœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
?# œ œ œ œ #
33

#
4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 3 4 1 3 4 4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 1 3 4 4

?# œ œ œ œœ œœ œœœœ œœ œ œ œœ œœ œœ œœ œœ œ œ ##
41

# œ œ #
III° 4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 3 4 1 3 4 4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 1 3 4 4

?##
49

# œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ
IV° 4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 3 4 1 3 0 4 1 3 4 1 3 1 4 3 1 1 3 0 4

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 27


œ
œ œ œ œœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
?# 2 #œ œ œ #œ œ œ #œ
56 # 4
II° 4 1 3 4 3 1 4 1 4 3 1 4 3 1 1 2 4 1 2 4 1 2 2 1 2 4 4 3 4 1

œ #œ œ œ œ œ œ nœ œ œ œ
III° II°

œœœœœ œœœœ œ
?# œ #œ œ œ #œ œ œ #œ œ œ œ ˙ #
5

# n
3 2 3 2 3 4 3 1 4 1 4 3 1 4 3 1 4 1 3 4 1 3 4 1 3 4 13 1 2 4 1 2
II° III°

≥ œœœœ œ œ œ
?# œ œ œ œ œ œ œ #œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ # œ œ
10

œ #œ œ
III° 4 1 3 4 3 1 4 1 4 3 1 4 3 1 1 2 4 1 2 4 1 2 2 1 2 4 4 3 4 1
IV° III° III°

œ #œ œ œ œ œ œ nœ œ œ œ
?# œœœœœ œœœœ œ n
œ #œ œ œ #œ œ œ #œ œ œ œ ˙
14

II° 3 2 3 2 3 4 3 1 4 1 4 3 1 4 3 1 4 1 3 4 1 3 4 1 3 4 1 3 1 2 4 1 2
III° IV°


? œ
œ œ œ œœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
19

#œ œ œ œ
œ œ #œ œ œ #œ œ œ

III° 2 4 1 2 1 4 2 4 2 1 4 2 1 4 3 4 1 3 0 1 2 0 4 3 4 1 2 1 2 4

? œ #œ œ œ œ œ œ nœ œ #œ œ œ œ ˙
23

œ œœœœœœ œœ
œ œ œ #œ œ œ #œ œ œ œ

˙˙ ˙
II° 2 1 2 1 2 3 2 0 2 4 2 1 4 2 1 4 2 4 1 2 0 1 2 0 1 2 4 1 1 2 4 1 2

˙˙ ˙˙ ˙
?˙ ˙
28

˙ ˙
1 4 1 1 1 4
2 2 2 3 2 2

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 28


œ œ œ œ œ œ œ œ œ #œ œ
œœœ œ œ œ œ œœœ œ œ œ
? 2 œ œ œ œ œ œ
57
b 4
II° 4 2 1 4 2 4 1 2 4 1 3 4 4 3 1 4 4 2 1 4 2 4 1 2 4 1 1 2 3 4

œ œ œ œ œ œ œ
III° I°

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ
? œ œ œ œ œ œ œ #
5

b n#
4 2 1 4 2 4 1 2 4 1 3 4 4 3 1 4 4 2 1 4 1 4 2 1 4 2 1 4 2

œ œ œ œ œ œ œ œ œ #œ œ
?# œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ
9

#
II° 4 2 1 4 2 4 1 2 4 1 3 4 4 3 1 4 4 2 1 4 2 4 1 2 4 1 1 2 3 4
III° I°

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
?# œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ n
œ œ œ œ
13

# n
4 2 1 4 2 4 1 2 4 1 3 4 4 3 1 4 4 2 1 4 1 4 2 1 4 2 1 4 2

œ œ œ œ œ œ œ œ œ #œ œ
?œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ
œ
17

II° 4 2 1 4 2 4 1 2 4 1 3 4 4 3 1 4 4 2 1 4 2 4 1 2 4 1 1 2 3 4

œ œ œ œ œ œ œ œ

œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ
III°

? œ œ œ œ œ œ
21

œ œ œ œ

4 2 1 4 2 4 1 2 4 1 3 4 4 3 1 4 4 2 1 4 1 4 2 1 4 2 1 4 2

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 29


Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 30
œœœœœœœ œ œ #œ œ œ
œ œ œ œ œ #œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
?# 2 œ #œ #œ œ œ
60 # 4
3 4 3 1 4 1 4 3 1 4 3 1 1 2 4 1 2 4 1 2 2 1 2 4 4 3 4 1 3 2 3 2
II° III° II°

œ #œ œ #œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ #œ œ œ œ œ
?# n
5

# n
3 2 3 1 4 3 4 3 4 3 4 3 4 3 1 4 3 4 1 3 4 1 3 1 1 2 4 1 2

œ œ œ œ œ œ œ œ œ #œ œ œ
œ œ œ œ œ #œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
? œ #œ #œ œ œ
9

3 4 3 1 4 1 4 3 1 4 3 1 1 2 4 1 2 4 1 2 2 1 2 4 4 3 4 1 3 2 3 2
I° II° III° II° I°

œ #œ œ #œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ #œ œ œ œ œ
? ##
13

#
3 2 3 1 4 3 4 3 4 3 4 3 4 3 1 4 3 4 1 3 4 1 3 1 1 2 4 1 2
II°

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ #œ œ œ
?# # œ œ œ œ
œ #œ œ œ #œ #œ œ œ œ œ œ
17

# œ œ
3 4 3 1 4 1 4 3 1 4 3 1 1 2 4 1 2 4 1 2 2 1 2 4 4 3 4 1 3 2 3 2
I° II° III° II°

œ #œ œ #œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
?## œ œ œ #œ œ œ œ œ
21

#
3 2 3 1 4 3 4 3 4 3 4 3 4 3 1 4 3 4 1 4 4 1 3 1 1 2 4 1 2

Continuare la sequenza su e giù per la tastiera ...

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 31


˙ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ
?2
61
4
1 4 2 1 2 4 2 1 2 4 4 3 1 3 4 3 1 3

˙ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ
?
5

4 3 1 4 1 3 1 4 1 3 4 2 1 2 4 2 1 2
II°

˙ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ
?
9

4 4 3 1 3 4 3 1 3 4 3 1 4 1 3 1 4 1
II°

˙ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ
?
13

3 1 4 2 4 1 4 2 4 1 4 2 1 2 4 2 1 2
II° II°

?˙ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ
17

4 2 1 4 1 2 1 4 1 2 1 4 2 4 1 4 2 4
III°

?˙ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
21

œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
1 4 2 1 2 4 2 1 2 4 2 1 4 1 2 1 4 1 2
IV°

?
26

œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙

1 4 2 4 1 4 2 4 1 0 3 1 3 0 3 1 3 0
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 32
œœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
Squarcio

œ œ
62
?c
1 1 1
II° 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4 1 3 4 3 1 3 4 3 1 3 4 1 3 4 2 1 2 4 2 1 2 4 1

œ œœœœœœœœœ œ œœœœœœœœœ œ œœœœœœœœœ œ


Squarcio


4
œœ œœ
1 1 1
2 4 2 1 2 4 2 1 2 4 1 2 4 3 1 3 4 3 1 3 4 1 3 4 2 1 2 4 2 1 2 4 1
III°

œœœœœœœœœ œ œœœœœœœœœ œ
Squarcio
? œœ œœ œœ œœœœœœœœœ œ
7

1 1 1
3 4 2 1 2 4 2 1 2 4 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4 1 3 4 3 1 3 4 3 1 3 4 1
IV°

? œœœœœœœœœ œ
Squarcio

œœœœœœœœœ œ
10

œœ œœ œœ œœœœœœœœœ œ
1 1 0
3 4 2 1 2 4 2 1 2 4 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4 1 1 3 2 0 2 3 2 0 2 3 0

? œœœœœœœœœ œ
13

œœœœœœœœœ œ œ œœœœœœœœœ œ œ
œ œ œ
0 1
0 2 0 3 0 2 0 3 0 2 3 1 3 2 0 2 3 2 0 2 3 0 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4 1

? œœœœœœœœœ œ œ œœœœœœœœœ œ œ œœœœœœœœœ œ


16 Squarcio

œœ œ œ
1 1 1
3 4 2 1 2 4 2 1 2 4 1 3 4 3 1 3 4 3 1 3 4 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4 1
IV°
w
III°

?w ww
19

w w w w w
w w
1 4 1 3 2
2 2 2 2 0 2

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 33


œœœœœœœœœœœœœœœœ œœœœœœœœœœœœœœœœ œœœœœœœœœœœœœœœœ
(Anche con squarcio in I° con 1,2,4)

63
?c

I° 1 2 4 2 1 4 2 1 4 1 2 4 4 2 1 2 1 3 4 3 1 4 3 1 4 1 3 4 4 3 1 3 4 1 3 1 4 3 1 4 3 4 1 3 3 1 4 1
II° I°

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœœœœœœœœœœœœœœœ
?
4

I° 1 2 4 2 1 4 2 1 4 1 2 4 4 2 1 2 1 3 4 3 1 4 3 1 4 1 3 4 4 3 1 3 4 1 3 1 4 3 1 4 3 4 1 3 3 1 4 1
II° I°

? œœœœœœœœœœœœœœœœ œ œ œ œœ œ œœ œœ œ œ œ œœ œ œœœœœœœœœœœœœœœœ
7

2 4 1 4 2 1 4 2 1 2 4 1 1 4 2 4 1 2 4 2 1 4 2 1 4 1 2 4 4 2 1 2 4 1 2 1 4 2 1 4 2 4 1 2 2 1 4 1
III°II°

? œœœ œœ œ œœœœ œ
œ œœœœœœœœœœœœœœœœ œœœœœœœœœœœœœœœœ
10

œ œ œ œ
IV°III°
2 4 1 4 2 1 4 2 1 2 4 1 1 4 2 4 1 2 4 2 1 4 2 1 4 1 2 4 4 2 1 2 4 1 2 1 4 2 1 4 2 4 1 2 2 1 4 1

?
13

œœœœœœœœœœœœœœœœ œœœœœœœœœœœœœœœœ œœœœ œœœ œœ œœœœœ œœ


2 4 1 4 2 1 4 2 1 2 4 1 1 4 2 4 1 3 0 3 1 0 3 1 0 1 3 0 0 3 1 3 0 1 3 1 0 3 1 0 3 0 1 3 3 1 0 1
IV° III°

?
16

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœœœœœœœœœœœœœ œœœœœœœœœœœœœœœœ
œ œ œ œ œ
1 3 0 3 1 0 3 1 0 1 3 0 0 3 1 3 2 4 1 4 2 1 4 2 1 2 4 1 1 4 2 4 4 1 2 1 4 2 1 4 2 4 1 2 2 1 4 1

? œ œ œ œœ w w w
œœœœœœœœœœœœœœœœ œœ œœ œœ œœ œœœ w
19

w w w
1 3 4
1 2 4 2 1 4 2 1 4 1 2 4 4 2 1 2 2 4 1 4 2 1 4 2 1 2 4 1 1 4 2 4 2 2 2 2

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 34


œœœ œ œ œœœœ
Tutto fermo, senza spostamenti e con alcuni allargamenti o squarci.

œ œ œœ œ œ œ
œœ œ œ œ œ œ
?c œ œ œ œ œ
œ œ œœœ œœœœ œ œ œ œœ
64 œœ œ
I° 4 1 2 4 1 2 4 1 2 4 1 2 4 1 2 4 1 2 4 1 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 1 2 2 4 1

œœœ œ œœœœ
II° III° IV° III° II° II°III°IV°

œ œ œœœ œ œ œ œ
? œ œœœœ œ œ œ œ œœœœœ œ œ œ
œœ
œ œœœœœœ œ
4

œ
4 1 3 4 1 3 4 1 3 4 1 2 4 1 2 4 1 2 4 1 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 3 1 4 3 1 4 3 1 4 1 3 2 4 1

œœœ œ œœœœ
Tutto fermo come prima .....

œ œœœœ œ œ œ œ
? œ œœœœ œ œ œ œ œœœœœ œ œ œ
œœ
7

œ œœœœœœ œ œ
Squarcio.....
4 1 2 4 1 2 4 1 3 4 1 3 4 1 3 4 1 3 4 1 1 4 3 1 4 3 1 4 3 1 4 3 1 4 2 1 4 2 1 4 1 3 3 4 1

œœœ œ œ œœœœ
? œ œ
œ œ œœœ œ œ œ œ œ œ
œ œœœ œ œ œ œœœœœœœœ œ œœ
10

œ œœ œ œ
Squarcio....
4 1 2 4 1 2 4 1 2 4 1 2 4 1 2 4 1 2 4 1 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 1 2 2 4 1

œœœ œ œ œœ œœ
? œ œ
œ œœœœ œ œ œ œ œ œ
œ œœœ œ œ œ œœœœœœœœ œ
13

œœ
œ œœ œ œ
4 1 3 4 1 2 4 1 2 4 1 2 4 1 2 4 1 2 0 1 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 3 1 4 1 2 2 0 1

œ œœœœœœœ
? œœœœœœœœ œ œ œ œ
œœœœ œ
16

œ œœœœ œ œ œ œ œœ
œ œœœ œœœ œ œ

œ œ œ
œ œ
3 4 1 2 4 1 2 4 1 2 4 1 2 4 1 2 0 1 3 0 0 3 1 0 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 3 4 1 1 2 0

œ œ
? œ œ œ œ œ œ œ œ œ
19

œ œ ˙.
œ œ œ
0 2 2 1 2 4 1 4 4 1 2 4 2 1 2 3 1 4 2 1 1 1
II° I° III° II° III° IV° IV°
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 35
œ œ œ œ œ œ œ œ œ Squarcio
œ œ œ œ œ œ œ œ Squarcio
œ œ œ œ œ œ œ
?# 2
65
4
I° 4 3 1 3 4 1 3 4 4 2 1 2 4 1 2 4 4 2 1 2 4 1 2 4

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
?#
4

I° 4 2 1 2 4 1 2 4 4 3 1 3 4 1 3 4 4 2 1 2 4 1 2 4
I° II° Squarcio

?# œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
7

4 2 1 2 4 1 2 4 4 3 1 3 4 1 3 4 4 2 1 2 4 1 2 4
II° II° III° Squarcio.....

?# œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
10

œ œ œ œ œ œ œ œ
Squarcio....
III° 4 2 1 2 4 1 2 4 4 2 1 2 4 1 2 4 4 3 1 2 4 1 3 4
III° IV°

?#
13

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
Squarcio
IV° 4 2 1 2 4 1 2 4 4 2 1 2 4 1 2 4 2 1 0 1 2 0 1 2
IV°

?#
16

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
Squarcio
IV° 4 2 1 2 4 1 2 4 4 2 1 2 4 1 2 4 4 3 1 3 4 1 3 4
IV° IV°

?# œ œ œ œ œœœœœœœœ œ œ ˙
œœœœœœœ œœœœœœœœ œœœ œœ
19

4 2 1 2 4 1 2 4 4 2 1 2 4 1 2 4 4 2 1 2 4 1 2 4 4 3 1 3 4 1 3 4 4 3 4
III° III° III° Squarcio II° IV°
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 36
œ œ œ œ œ œ
œ
œ œ œ
œ œ
?# 2
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ
œ
66
4
I° 1 2 1 4 4 1 4 4 2 4 2 3 1 2 1 1 4 1 4 2 2 4 2 2
II° II° III° III° IV°

?# œ œ œ œ œ œ
œ
œ œ œ
œ œ
œ œ œ œ œ œ
4

œ œ œ œ œ
œ
3 4 3 1 1 2 1 1 4 1 4 0 2 4 2 3 1 2 1 4 4 1 4 4
III° IV° IV° III° IV°

?# œ œ œ œ
œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
7

œ œ œ
œ œ œ œ œ
2 0 2 2 4 1 4 4 1 2 1 4 2 4 2 3 4 1 4 4 1 2 1 1

œ œ œ œ
œ
II°

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
?# œ œ œ œ œ œ œ œ
10

œ œ
3 4 3 1 2 4 2 2 4 1 4 2 1 2 1 - 1 2 4 2 3 4 1 4 4

œ œ œ ˙˙ ˙
I° II°
œ
I° II°

?# ˙
13

4 1 3
1 2 1 4 1 3 1

˙ ˙
?# ˙ ˙
˙ ˙
˙
16

˙ ˙ ˙
1 1 4 3
2 0 1 2 1 2

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 37


Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 38
Esercizio giornaliero

œ œ œ œ #œ œ
œœ œ œ #œ œ œ œ
?c #œ œ #œ œ œ œ
#œ œ #œ œ œ œ #œ œ œ œ œ bœ
#œ œ #œ œ
69

4 2 1 1 34 4 2 1 1 3 4 4 2 1 1 3 4 4 2 1 1 3 4 4 2 1 1 34 1 2 4 4 31

œ œ œ bœ œ ˙˙ ˙
II° III°
œ
I° IV°

œœ œ œ b œ œ ˙ ˙ ˙ ˙˙ ˙˙ ˙ ˙
? œ œ œ bœ #œ œ œ œ bœ œ .. ˙ ˙˙ ˙.
4

#œ œ ˙ ˙˙.
˙
4 2 1 1 1 1 1 1 1 4
1 2 4 4 3 1 1 2 4 4 3 1 1 2 4 4 31 1 2 4 4 31 2 4 2 3 3 2 2 2 2 2

œ œ œ
III° II° II° II° II° III°IV° III°

œ œ œ
I° II°

œ œ œ œ œ œ œ œ œ
? œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ œ œ œ ..
œ œ œ
11

œ œ œ œ œ œ
œ œ
Fermi il più possibile con qualche allargamento ...
4 2 1 2 4 2 1 2 4 3 1 3 4 2 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2 4 2 1 2

œ œbœ œ
II° II° I° II°
œœœœ
II° I° II°

œ œ bœ œ œœœœ œ b œb œ œ
? œœœœ œ œbœœ
œœœœ œœœœ œ œ bœ œ .
21

œœœœ œ œ œ œ.
Tutto il rigo con squarcio ...
4 2 1 2 4 2 12 42124212 42124212 42124212 4 2 12 4 2 12 4 2 1 2 4 2 1 2

œ œ #œ œ bœ nœ œ
I° II° III° IV° I° II° III° IV I° II° III° IV

œ b œ œ œ #œ œ bœ nœ œ œ œ # œ œ œ œ bœ nœ
? œ #œ œ #œ nœ œ œ œ b œ
œ œ #œ nœ œ œ
27

œ
2 1 2 3 4 3 2 1 2 1 2 3 4 3 2 1 2 1 2 3 4 3 2 1 2 1 2 3 4 3 2 1 2 1 2 3 4 3 2 1

œ #œ œ œ œ bœ nœ
IV° III° II° IV°

œ #œ œ œ nœ œ
III°

œ
? #œ œ #œ œ bœ nœ œ œ
œ b œ
#œ œ #œ nœ œ œ
œ #œ œ bœ nœ œ
32

œ # œ œ
œ
2 1 2 3 4 3 2 1 2 1 2 3 4 3 2 1 2 1 2 3 4 3 2 1 2 1 2 3 4 3 2 1 2 1 2 3 4 3 2 1
IV° II° IV°
˙
II° III°

œ œ # œ œ œ œ bœ nœ ˙ ˙ ˙
? œ œ #œ œ nœ œ œ .. ˙˙ ˙ ..
37

œ ˙ w
1 3 4 4
2 1 2 3 4 3 2 1 2 1 2 3 4 3 2 1 2 2 2 2 2
III° II°
Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 39
Concludo questo metodo, tirando un altro sasso, con l’invito a provare ad impugnare l’arco alla
francese in posizione alla tedesca o meglio alla Dragonetti, è ormai la mia presa personale, più
efficace e rilassante rispetto le due prese classiche.

Romano Daniele - IL CONTRABBASSO INTEGRALE. 40

Potrebbero piacerti anche