Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
I
I
56
57
SUONI E SIMBOLI
Esempio 4rl a a s a
V V V V V V V V V V
do r e mi do r e mi fa ao l l a e re .
Esempio yo.
54 SUONI E SIMBOLI
TONI E SEMITONI 55
Bemolli, diesis e bequadri
I segni usati per indicare che una nota deve essere in-
nalzata o abbassata di un semitono sono chiamati diesis e
bemolli. Ecco il loro simbolo: g (diesis), b (bemolle); essi
vengono segnati direttamente di fronte alla nota che vie-
ne alterata. Perciò Do con un diesis di fronte diventa Do
diesis, Re con un diesis, Re diesis, e cosi via; allo stesso Esempio 5z.
modo, La con un bemolle di fronte diventa La bemolle, Si
con un bemolle, Si bemolle, e cosi via.
doS reg miS faS solg laS siff doff
Esempio 5g.
do r e mi fa sol la si do re
Esempio gr. do r e mi fa so l la si do fe
finale
' [Grama - ottava], Esempio y6. misolidio ipomisolidio
y8 SUONI E SIMBOLI SCALE 59
I modi eolio e ionico, in pratica corrispondenti alle no-
C iò che determina una scala maggiore è il caratteristico
stre scale minori e maggiori, erano già in uso da tempo
intervallo fra il primo e il terzo grado della scala, chiama-
prima di essere accettati u6cialmente nel corso del secolo
xvL Molti canti popolari, danze, rondeau', ecc., furono
composti in questi due modi; la Chiesa ne sconsigliò l'u-
so, forse a causa della loro popolarità e del sapore monda-
no che vi percepiva. Un famoso esempio della piu antica
musica inglese è la rota Sumeris i c u m en in': è i n m o -
do ionico, modo disapprovato dalla Chiesa e bollato come Ciascun grado, o nota, di una scala è indicato da un nu-
modus lascivus, meroromano: I II III IV V VI VII VI I I . La primanota
Tuttavia i due modi ionico e eolio furono mantenuti in è chiamata tonica (o nota che definisce la tonalità), ed è la
uso nella pratica musicale e servirono di base alle nostre piu importante nota della scala.
Il grado che per importanza viene subito dopo la toni-
scale moderne. Forse è questo il momento giusto per met-
tere in guardia il lettore dall'errote, abbastanza comune, ca è il quinto, chiamato dominante a causa della sua posi-
di ritenere che dapprima si formino le scale e solo in un zione centrale e del suo ruolo dominante sia sotto l'aspet-
secondo momento appaia la musica. Invece, come scrive to armonico sia sotto quello melodico. La sottodominun-
Sir Hubert Parry, «le scale si formano nello stesso proces- te è il quarto grado della scala (si trova una quinta sotto
so che vede la musica tesa nello sforzo di realizzarsi, e con- la tonica, cosi come la dominante si trova ùna quinta ro-
tinuano ad alterarsi e modiácarsi fino a che l'arte raggiun- pra la tonica), e la sua importanza è leggermente inferiore
ga un alto grado di maturità». In breve, prima viene il mo- a quella della dominante.
mento creativo, quindi l'elaborazione teorica. La sensibile è il settimo grado della scala, ed ha una
funzione importantissima nella musica tonale, quella di
«guidare» alla tonica, che si trova un semitono sopra di
Sculemag giori essa e la attira come una calamita.
La mediante è il t e rzo grado della scala, collocato a
Se suoniamo tutti i tasti bianchi di un pianoforte com- mezzo fra la tonica e la dominante. Il sesto grado della
presi da dos a do<, otteniamo una scalIz maggiore. R chia- scala, detto sopradominante, ha parimenti un ruolo inter-
mata maggiore a causa del suo caratteristico susseguirsi di medio fra la tonica e la sottodominante.
toni e semitoni. Il secondo grado della scala, posto un tono sopra la to-
nica, ha il nome di soprutonica.
U O
C
Esempio yp. T T S T T T S g
W
C
'U E C
C
U
O C O
O C os l
' [Una delle piu importanti forme della musica francese medievale a c-
O U
O
E
O O
C
U
C
O
O
(il termine latino-medievale era roudellus), molto diffusa nella lirica mono-
dica dei trovatori (sec, xm). Poi italianizzata in rondò (dr. p. rs TI
) nei
secoli xvm e xrx. Ricca di varianti storiche, conserva la sua legge fonda-
mentale nella periodica ripetizione di una idea principale]. Esempio 59. I I I I I I IV V VI VI I V I I I
T [«Viene l'estate», attribuita, ma senza certezza, a John of Fornsete
(circa rsro). Rota è termine latino (in inglese rouud), usato nel medioevo
per indicare una composizione in cui le voci entrano scalate a distanze pre- Molte persone, una volta o l'altra, avranno fatto l'espe-
stabilite intonando la stessa melodia che in tal modo passa da una voce al- rienza di cantare una melodia e accorgersi, arrivati a me-
l'altra suggerendo l'idea della «ruota». Cfr. Cauoue,p. rrz].
tà, di averla «attaccata» troppo in alto o troppo in basso,
6o SUONI E SIMBOLI SCALE 6I
e doverla quindi ricominciare da capo ad una altezza piu
comoda; naturalmente, senza che il cambio di altezza in-
scala di Dog maggiore I diesis
fluisca sulla melodia in sé. Ciò è possibile per il fatto che
la serie degli intervalli relativi costituenti la melodia vie-
ne lasciata inalterata. La stessa cosa può essere sperimen-
Fag maggiore 6
tata con la scala. Proviamo a costruire una scala maggiore
con partenza da Sol, anziché da Do: Sol t La t Si. Do t Re t
Mih Si maggiore
A questo punto noi avremmo bisogno di un altro tono
intero, ma l'intervallo da Mi a Fa è solo un semitono; T T
dobbiamo quindi alterare l'altezza della nota di un semi- Mi maggiore 4
tono; Fa diventa Fag, e cosi la scala può essere comple-
tata.
Sol t La t Si. Do t Re t Mi t Fag, Sol La maggiore
Re maggiore
Esempio 6o. T T s T T T s
Fa maggiore r yb
'"REg MIb SIbb LA
8b
Sib maggiore a 8b
LAb FAb
88SOLg 4 MI'
yb
Mib maggiore REb 8 DOb
SOLb Sis"
FAg
Lab maggiore 4 6$
Esempio 6y.
Reb maggiore
Note enarmoniche
Esempio 6er. T S T T S T T
Esempio ya.
L'intervallo fra il settimo e l'ottavo grado di questa sca- r e min. do m i n . sib min. lab min.
sol min. f am i n. mib min.
la è di un tono intero e, come sappiamo, la sensibile (VII
grado) dovrebbe di norma trovarsi un semitono sotto la Questa relazione maggiore-minore mostra che la legge
tonica. Per cui allo scopo di rendere il VII grado «sensi- data in rapporto alle scale maggiori' si applica anche alle
bile» è necessario innalzarlo di un semitono. Cosi facendo scale minori; anche per rendere chiara la relazione fra le
otteniamo il caratteristico modello della scala minore ar- scale minori si può tracciare un circolo delle quinte. L'u-
monica. nica differenza è che la nota di partenza è La, cioè il relati-
vo minore della scala di Do maggiore.
Esempio yo. T S T T S TS S rag
sensibile sollltl aOe
Og
Ciascuna scala maggiore ha una scala minore che le fa da la OO
mi'
partner, con l'identica indicazione di tonalità in armatura sibb Oo
o rab
di chiave: questa nuova scala è costruita sulla sopradomi- re,b „bfab
nante (VI grado) della scala maggiore, che diventa la toni- *' f45 .1S
S1
ca della scala minore relativa. Oppure, se partiamo dalla sol b dob
scala minore: la mediante di una scala minore è la tonica
della sua scala maggiore relativa.
"sig do sb >bsolb fag'"
Esempio yr,
sensibile fasb sb reb
ssmig dog"
L'accidente che indica la sensibile di una scala minore
sib'b ' lab
(che, non bisogna dimenticarlo, ha bisogno dell'alterazio- mib lg>$
ne del VII grado) è sempre registrato separatamente, nel iag
reg
corso della pagina, e non è mai collocato nell'armatura di Esempio y3. 6$
chiave iniziale. [I nomi delle scale minori sono spesso se-
gnati in lettere minuscole].
' [Cfr. pp. 6o sgg.].
68 SUONI E SI19IBOLI
TONALITÀ
Melodicamente, il salto di un tono e xnezzo fra il VI e il
VII grado della scala minore armonica sembra talvolta i-
nelegante, Ma se il sesto grado di una scala minore viene' Esempio 76. 'P
anch'esso diesizzato, la progxessione melodica xisulta ap- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 1 12 ; 1
pianata.
Scale cromatiche se ne possono costruire su ogni nota, sia
procedendo verso l'acuto, sia verso il grave. Scrivendo u-
Esempio py. na scala cromatica è uso diesizzare le note salendo e be-
VI S
mollizzarle scendendo.
I compositori del xv111 secolo e oltre txovarono che, dal
punto di vista melodico, si otteneva un risultato piu dolce
e soddisfacente per l'orecchto se nella scala ascendente e- Esempio yy.
rano diesizzati i gradi VI e VII , e, all'opposto, se gli stes-
si gradi venivano bemollizzati nella scala discendente. Vi sono ancora due tipi di scala che meritano la nostra
Questo tipo di scala minore è chiamata scala mi~are me- attenzione dal momento che se ne trova un largo impiego
lodi ca. Perciò, tutte le scale minori armoniche possono es- nelle opere della fIne del secolo scorso e della nostra epo-
sere rese «melodiche» diesizzando il VI grado (soprado- ca: sono la scala pentafonica e quella per toni interi.
minante) della scala ascendente e bemollizzando sia il VII
sia il VI grado della scala discendente.
„geo1e
O1O a~e
2101o g;
s~~~de~t Scala f3entafanica.
~~
~
Esempio yy, V II VI
La scala pentafonica (penta = cinque) è formata di cin-
V III V II ~ que note; la si può agevolmente realizzare sul pianoforte
suonando soltanto i cinque tasti neri, cominciando da Fag,
Si tenga presente che se una nota diesizzata è resa natu-
in questo modo: Fag Solg Lag Dog Reg. Questa scala è
rale, l'effetto è lo stesso che se venisse bemollizzata, cosi
una delle piu antiche che si conoscano, comparendo fIn
come se una nota bemollizzata è resa naturale è corne se ve-
nisse diesizzata. Il bemolle anteposto al settimo e al sesto dal zooo a. C. Essa è molto popolaxe in varie nazioni ove
la si trova impiegata in numerosi canti folcloristici. Un ce-
grado della scala discendente è una regola ben lungi dal-
l'essere invariabile nella composizione viva, cosi come lebre esempio di melodia pentafonica è il canto scozzese
Aufd Lang Syne(Nei bei tempi del passata),
possiamo vedere nel Concerto per due viafini e archi di
Bach, dove in alcuni passaggi discendenti sesto e settimo
grado non subiscono alterazione alcuna.
Scalaf3er toni interi
Zsempio 78.
Esempio 79.
5 7'
Triadi
In questa pagina troviamo la disposizione dei suoni della triade maggiore (D), dividendo
i suoni in 4 set di corde (note nei riquadri) ricaviamo le possibili diteggiature.
.-- -, -, - -, -, f.:\
- - <, -, -, -,--, --
f.:\ ~
~ <,
- -- r-,
f.:\
f.:\
-
~ -, -, r-l
l.=J -, -
~
-
.-
.--- f.:\
~
- 1,-"
~
- .-- '-"
.-- r
f.:\
~
- -- r-l
l.=J
-
~
-
III v VII IX XII xv
-.--.- ~
.-
-- -
r
I
- '-"
- --. '-"
.:-:
-- -.-
III
~
~
- V
-
vn
r-
IX
r-l
~
XII
-- xv
--.- ~ -- ~
'-"
~
- -.-
-.- ~
,,--
-
~
- - r-l
~
f.:\
~
--
m V vn IX XII xv
.-- - - - -.
- f.:\
.-- f.:\
~
~
- - -- - - -
~
~ ~
III
- ~
v
-
vn IX
r;J
~
XII XV
Diagrammi Armonici
La Chitarra Jazz 119
Triadi
-,
-- --
-
Maggiori (D)
-, ~
rz».
~
<,
r-, -
~
ì'\.
- --
~
-- -, -
<,
r-, -=-
~ "- Ì\. ~
~
-v
~
<,
-- "- I,<,
r=1
t=.I -••• ---
'::!'7
m VII IX XII
Minori (Dm)
--
-, -- -, l'::
-- --
rz».
~ "- <, -- '" "' 1-1
~
---- - <:<,
~
'-"
li
~ "-
- -,
~
v
-
<,
"-
-, -, -- --
VII IX
r=1
~
~
XII
Diminuite (Ddim)
-- ,,- -, ~
- -
~
~
~
-•• r=1
"\
1"\..-- -- ~
"- r-, -
r-,-
I.=.J
"r-,
~
m
-- ~
~
v ~VII
--
IX~",
r-).
-- --- ~
XII xv
Aumentate (Daug)
-- ~
-.-, -- - -,
r-,
~
~
"- I\.. --
--
~
-, r-, - ~
<, - -
~ <, ':'
-- .--
rz».
- I\.. ~
~
~
-
- -, 1-1
I.=.J
<,
m V VII IX XII
Diagrammi Armonici
La Chitarra Jazz 89
.-:: .-=: .-
--
.-:: :: -
::
:: ::
- r:
- ::
m v vrr IX xn XV
m -
:::
v -.- .- .-
~
vrr
~
~
IX xn xv
- - .- =:
----
::
:: z,
::
::
::
:: '=./
m v
-
vrr IX xn xv
.-- .-=: ::.-
--=: '-::
::
=:::
-
m v vn IX -.- -xrr .--
::
.- .-=:
XV
.-::
.:.
::
::
- .-:: -
::
::
..•.. .-- -
:: '/
li v vrr IX xn xv
92 La Chitarra Jazz
-- -:::
- -- -:::
-
::: -=:::
-- -
::: :::
m - ':
v vn IX XII xv
-- =:- -- --
-- -=~
~
~
':
m -
':
v -
':
vn IX XII xv
-.- -. -.- -..::
-- - -::::= z,--. ::--
-
m v - =-'
::
vn
-.- -..:: -...;...;.
IX XII XV
-- - - - ::: :::
-. :: -=::
-:: -
::
m V vn
z.
~
':
IX --. XII
-.:: -.::
xv
- :: - -.::
. ::
~ ::: ::
m V vn IX
- -.-
-=
XII
-
xv
-...;. -.a. -
:.
::
- -.
~
::: .::
m V VII IX
- -.-
:::
XII
-
XV
Diagrammi Melodici
Salti Melodici sulla Scala maggiore
Questi esercizi vanno trasportati in tutte le diteggiature sulla tastiera della chitarra; e naturalmente ampliati nell'
estensione laddove è il caso di farlo.
œœœœœœœ œœœœ œ œ
1.salti di terza ascendenti
œ œ œ œ œ
&c œ
œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ
&œ œ œ œ œ œ œ œ
5
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œœ œ œœ œ œœ œ
2.salti di terza ascendenti/discendenti
œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
8
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
12
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œœ œ œœ œœ œ
3.salti di terza discendenti/ascendenti
œ œ œ œ œ œ œ œœ œ
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
15
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
19
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ
4.salti di terza discendenti
œ œ œ œ œ œ
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
22
œœœœœ œ
& œ œ œœœœœœœ œ
25
œ œœœœœœœ œ œœœœœœ
œ
œ œ œ œœ œœ œ œœ œ œ œ œ
5. salti di quarta ascendenti
œ
& œ œœœ œœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
29
&œ œ œ œ œ œ
33
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œœ œ œœ œ œ œ
6. salti di quarta ascendenti/discendenti
œ œ œ œ œ œ
& œ œœœ œœ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ
36
&œ œ œ œ œ œ œ
40
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œœ œœ œ œ œ œ
7. salti di quarta discendenti/ascendenti
œ œ œ œ œœ œ œœ œ
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ
43
&œ œ œ œ œ œ
47
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
-2-
8. Salti di quarta discendenti
œ œ œ œ œ œœ œœ œ œœ œ œ œ œ
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ
50
&œ œ œ œ œ
54
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ
œ œ œ œ œ œ œ
9. Salti di quinta ascendenti
œ œ œ œ œ
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
57
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
60
œ œ
10. Salti di quinta ascendenti/discendenti
œ œ
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
63
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
66
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
11. Salti di quinta discendenti/ascendenti
œ œ œ œ œ
&œ œ œ œ œ œ œ œ
69
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
72
-3-
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
12. Salti di quinta discendenti
œ œ
&œ œ œ œ œ œ œ œ
75
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
78
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
13. Salti di sesta ascendenti
œ œ œ œ
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ
81
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
84
œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ
œ œ œ œ
14. Salti di sesta ascendenti/discendenti
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
&œ œ œ œ œ œ œ œ
87
œ œ
&œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
90
œ œ œ œ œ œ œ
15. Salti di sesta discendenti/ascendenti
œ œ œ œ œ œ
œ
& œ œ œ œ œ œ œ œ œ
93
&œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
96
œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ
-4-
ARMONIZZAZIONE SCALA MAGGIORE / MINORE
ww
DO MAGGIORE DROP 2
ww ww ww
4
&4
ww
w
ww
w
ww
ww
ww
ww w
w
w
w
w
w
w
w b
Guitar
w w
b
C maj7 d min7 E min7 F maj7 G7 A min7 B min7 5 C maj7
T 5
4
6
5
8
7
10
9
12
10
13
12
15
14
17
16
Guitar A 5 7 9 10 12 14 15 17
B 3 5 7 8 10 12 14 15
ww
FA MAGGIORE DROP 2
ww ww ww ww
& b ww ww ww ww ww n
8VA UP-------
w w w w
Gtr.
ww ww w w w w
b
b
9
F maj 7
G min 7 A min7 B maj 7 c7 D min7 E min7 5 F maj7
5 6 8 10 12 13 15 17
5 6 8 10 11 13 15 17
Gtr. 5 7 9 10 12 14 15 17
3 5 7 8 10 12 14 15
ww ww ww ww
ww ww ww w w
DO MAGGIORE DROP 2
w w ww ww w
& ww w
w
w
w w w b
w
Gtr.
17 b
C maj7 D min7 E min7 F maj7 G7 A min7 B min7 5 C maj7
7 8 10 12
5 6 8 10 6 8 10 12
Gtr. 4 5 7 9 7 9 10 12
5 7 9 10 5 7 9 10
3 5 7 8
ww ww ww ww ww
ww ww w w nb b b
FA MAGGIORE DROP 3
& b www w w w w
w
w
w w w
w w
Gtr.
25 w w
F maj7 G min7 A min7 b C7 D min7 E min7 5
b F maj7
B maj7
1 3 5 6 8 10 11 13
Gtr. 2 3 5 7 9 10 12 14
2 3 5 7 8 10 12 14
1 3 5 6 8 10 12 13
©
DROP 2 Type Voicings
Esempio di costruzione di accordi in Drop 2 con l'accordo di Major7.
A. Four-way close:
w
CŒ„Š7 CŒ„Š7/E CŒ„Š7/G CŒ„Š7/B
& w
w w
ww ww
w
w ww
w
w
w w
Fond. al basso I° rivolto II° rivolto III° rivolto
w w
& w w
w w
w ww
w
w w
w w w
w
II° rivolto III° rivolto Fond. al basso I° rivolto
C. Ecco i quattro accordi risultanti, organizzati a partire dalla posizione con la fondamentale al basso:
CŒ„Š7
w
CŒ„Š7/E
w
CŒ„Š7/G
w
w
CŒ„Š7/B
w ww w
w w
& w
w w w w
w
Fond. al basso I° rivolto II° rivolto III° rivolto
6fr
R
3fr R
10fr 13fr
R R
SET 1
F7
w
F7/A
bw
F7/C
w
w
F7/Eb
bw
w bww w
w bw
w
& w
w w w
5fr
R
9fr 12fr
R
3fr
R
R
SET 2
C7
w
C7/E
bw
C7/G
w
w
C7/Bb
w bww w
w bw
& w
b w w w w
w
R
3fr R
5fr 9fr 12fr
R
SET 3
w w
G7 G7/B G7/D G7/F
w w
& w
w
w ww w
w
w
w
w
w w
6fr
R
3fr R
9fr R
13fr
R
SET 1
w
bb w
Fmi7 Fmi7/Ab Fmi7/C Fmi7/Eb
bbw w w bbw
w
w b ww w w
& ww b w w
5fr
R
8fr 12fr
R
3fr
R
R
SET 2
Cmi7
w
Cmi7/Eb
bbw
Cmi7/G
w
w
Cmi7/Bb
bw w w
w bw
b
& w
b w b
b w
w w w
w
R
3fr R
5fr 8fr 12fr
R
SET 3
w
bw
Gmi7 Gmi7/Bb Gmi7/D Gmi7/F
w bw
& bw
w
w ww w
w
w
w
w
w bw
6fr 9fr
R
3fr R
12fr
R
R
SET 1
bb w bb w
F±/Cb
bw w
F± F±/Ab F±/Eb
b bw bbww w bw
& bw
w
w bww w
w
5fr
R
8fr 11fr
R
3fr
R
R
SET 2
bbw b bw
C±/Gb
bw w
C± C±/Eb C±/Bb
bw bbww w bw
& bw
b w w bww w
w
R
3fr R
5fr 8fr 11fr
R
SET 3
w
bw
G± G±/Bb G±/Db G±/F
bw bbw
& bbw
w
w ww w
bw
w
w
w
w bw
6fr
R
3fr R
10fr 13fr
R R
SET 1
F²
w
F²/A F²/C
w w
w
F^/E
w
w ww w
w w
w
& w
w w w
5fr
R
9fr 12fr
R
3fr
R
R
SET 2
C^
w
C^/E C^/G
w w
w
C^/B
w ww w
w w
& w
w w w w
w
R
3fr R
5fr 9fr 12fr
R
SET 3
#w w
G^ G^/B G^/D G^/F#
ww w
& #w
w
w #w w
w
w #w
w
w w
6fr 9fr
R
3fr R
12fr
R
R
SET 1
b ∫Fdim7
w bw b∫ w
w ∫b w
w
w ∫bww bw bw
w
& w
b
w w w
5fr 8fr
2fr
R 11fr
R
R
R
SET 2
∫bw b bw
Cdim7/Gb
bw w
Cdim7 Cdim7/E¨ Cdim7/A
bw ∫bww w ∫w
& bw
∫ w w bww w
w
2fr R
5fr 8fr 11fr
R R
SET 3
w
bbw
Gdim7 Gdim7/Bb Gdim7/Db Gdim7/Fb
bw bbbw
& bbbw
w
w bb ww w
bw
w
w
w
w w
A. Four-way close:
w
CŒ„Š7 CŒ„Š7/E CŒ„Š7/G CŒ„Š7/B
& w
w w
ww ww
w
w ww
w
w
w w
Fond. al basso I° rivolto II° rivolto III° rivolto
w w
w
& w
w ww w
w w
w w w w
w w
I° rivolto II° rivolto III° rivolto Fond. al basso
C. Ecco i quattro accordi risultanti, organizzati a partire dalla posizione con la fondamentale al basso:
CŒ„Š7
w
CŒ„Š7/E
ww
CŒ„Š7/G
w
w
CŒ„Š7/B
w
w w w w
& w w w w
w w
Fond. al basso I° rivolto II° rivolto III° rivolto
5fr 8fr
R
3fr R R
12fr
R
C7
bw
C7/E
b ww
C7/G
w
w
C7/Bb
w w w
SET 2 & 1
w w w
& w
b
w w bw
w
R
8fr
5fr
R
3fr R
12fr
R
SET 3 & 2
G7
w
G7/B
ww
G7/D w
w
G7/F
& w
w w w w
w w w w
w w
5fr 8fr
R
3fr R R
11fr
Cm7
bw
Cm7/Eb
bbww
Cm7/G
bw
w
Cm7/Bb
bw w w
SET 2 & 1
w w w
& w
b
bw w bw
w
R
8fr
5fr
R
3fr R
11fr
R
SET 3 & 2
bw
Gm7/F
w w w
bww
Gm7 Gm7/Bb Gm7/D
& bw
w w w
w w w w
w bw
5fr 8fr
2fr R R
11fr
R
bw
C±/Bb
bb w bbww bw
C± C±/Eb C±/Gb
bbbw w w
SET 2 & 1
w w w
& w bw bw bw
w
R
8fr
4fr
2fr 11fr
R
R
R
SET 3 & 2
w bG±/F
w
bw bww bw
G± G±/Bb G±/Db
& bbw
w w w
w w bw w
nw bw
5fr 8fr
R
3fr R R
12fr
R
Cma7
w
Cma7/E
ww
Cma7/G
w
w
Cma7/B
w w w
SET 2 & 1
w w w
& w w w w
w
R
8fr
5fr
R
3fr R
12fr
R
SET 3 & 2
Gma7
#w
Gma7/B
#ww
Gma7/D w
w
Gma7/F#
& #w
w w w w
w w w #w
w w
2fr 5fr
R
R
8fr 11fr
R
Cdim7/Bbb
bw
Cdim7 Cdim7/Eb Cdim7/Gb
∫b w ∫bww b w
b∫bw w w
SET 2 & 1
w w w
& w bw bw ∫w
w
2fr R
5fr 8fr
R
11fr
R
R
SET 3 & 2
bw
Gdim7/Fb
bbw bbww bw
Gdim7 Gdim7/Bb Gdim7/Db
& bbbw
w w w w
w w bw bw
nw bw
Arpeggio M7 Arpeggio 7
- -- r:»;
~
-
~
rz».
-
~
-
.- -.- =-- - -
-.-= .- -.::
-.- ~
--
~
.- - .- -. -
~
-
-= ~
~
-.- --w'
~
~
-.- -.- .- .-
.~
--. --.- - -
~
-. -- ~.
::
---. - :: -
- ~
-= ,---~ ~
-.:::-'J
.-=. .- ---
-. - -
- ~
--. -- --. -.-
-
~ r=--.
--
~
-.- - -.- --
~
~
-.:: -.-
.- - .- --
.- -- .- .-
-
~ -- .- -- -
-.- -- .--- --. -- -
~ rz-. f-\
~ ~
Diagrammi Melodici
la Chitarra Jazz 99
-- - .- - .- - - -
- :::-
r-:-.,
- -.- --- - .- ---
- --
rz»;
-
- ~
-
::: ~ :::
--- - - --
.-- :::.- .- .- .-
-::- :::- !:: .-:::
-::: - r-:-.,
~
~-
~.
.~
~
rz-.
---
.-
:::
:::
.-
:::
- - -
.-:::
.-
.-- ---
:::
:::
:::
- --
::: - .--
r-:-.,
~ -- rz».
\,-01
.-
-
r-:-.,
-- -.-
:::
-- .- r-:-.,
-
-=
--
-= -
-
.-
-
-
--
~
-
::: ~
--.-
~
- ---
.- -- -.-.- - --- ~- .- - .-
- -- :::
- .-
-- .- ~
~
-
-- -
r-:-.,
-
r-:-.,
~
-
Diagrammi Melodici
La Chitarra Jazz 103
.-•.
.- .-- -=:
::
- - -
.- -- ~
~
m v VII IX XII XV
--.- -=: -
- - .::
.-
-- -
~
-
~
m v VII IX XII xv
.- :.-
-
-::.•. .- ---- --
v
-- - ~
~
IX XII XV
-.- -- -
III VII
-
- - .-
III v
-- --
VII
~
~
IX
:;
-
XII xv
.- -
-- .-- .-.:: --
~
- - .-
III V VII
~
~
IX
-XII XV
.-- .- -.-
--.- --- - -
fA\
m V VII IX
-
XII
-
~
xv
Diagrammi Melodici
104 La Chitarra Jazz
.-- .-
.-:: .-- - .::.-
••• .•.
f-\
~
-
•••
li v VII IX XII xv
-.--- .- .- .--
-
~
•••
:
- .-::.
-
~
m v
-- VII IX XII xv
.- ::.-
-
.-
=:
~
- ::..- -
::
li v - VII
f-\
~
IX XII xv
.-- .--
.-:: .-
::.
- f-\
~
-
li v VII IX XII xv
.- .-
::
::
.-::: -
::
-
:::
~
~
- .- •••
li v VII IX XII xv
.-::
- - .--.-
f-\
.::
li v VII IX
- .-- -
~
XII xv
.- -.-.-
•••
-.-.- .--
•••
.::
- f-\
li V VII IX XII
-
~
xv
Diagrammi Melodici
La Chitarra Jazz 105
- --
- --
-
-
--
:: - f-\
- ~
DI v VII IX XII XV
-- - -
-- -- -
--
f-\
~ -- ::
DI V VII IX XII XV
-- -- --
-- -- - -- ::
:
DI V
- VII
f-\
'=
IX XII XV
---
- -- - -- ::
--
:: f-\
'=
DI V VII IX XII XV
---
- -- -- -
::
DI V VII
~
~
-
IX XII xv
-:: -
-
-- -- f-\
~
::
--
:
III V VII IX XII xv
-- -- --
-- - --
::
DI V VII IX
- -- XII
f.ò\
~
xv
Diagrammi Melodici
Power chords : Down stroke exercise
P.M
≥ ≥ ≥
Andera Davide Pedullà
≥
% 33 Û
ecc...
Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û ∑
= = =
P.M
≥ ≥
%Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û ∑
ecc...
5
= = = = = = = = = = = =
P.M
≥ ≥≥ ecc...
% Û ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛ Û ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛ Û ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛ ∑
9
= = = = = = = = = = = =
P.M
≥≥ ≥ ecc...
% ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ∑
13
= = = = = = = = = = = =
P.M
≥ ≥≥ ecc...
%ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛ ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛ ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛ ∑
17
=3 =3 =3 =3 =3 =3 =3 =3 =3 =3 =3 =3
P.M
≥≥ ≥ ≥ ecc..
% ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛ ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛ ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛ ∑
21
= = = = = = = = = = = =
P.M
≥≥ ≥ ≥ ≥ ecc...
%Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û ∑ ∑ ∑
25
= 5 = 5 = 5 = 5
©
Power chords : Down stroke exercise, p. 2
≥ ≥≥≥≥≥
%ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛ ∑ ∑ ∑
29
= 6 = 6 = 6 = 6
% ∑ ∑ ∑ ∑
33
≥ ≥≥ ≥ ≥≥ ≥≥≥ ≥ ≥ ≥ ≥ ≥≥≥
% Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ ÛÛÛ
41
= 6 = 6 = 6 = 6 =3 =3 =3 =3 = = = = =
≥ ≥≥ ≥≥ ≥ ≥ ≥ ≥ ≥ ≥ ≥ ecc....
œ œ œ œ œ
Esempio 1:Quartine di crome ascendenti e discendenti
œ œ
% 33 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ ≤ ≥ ≤
≥ ≤ ≥ ≤ ≥
5
T 5 5 7 5 7
5
5 7
5 8
7
5 8
A 5 5 7 5 7 5 7 7
B 5 8
5 7
8
5 7 5 7 7
œ ˙ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
% œ œ œ
5 8 8 5 5
5 8 8 5 8 5 8 5 5
7 7 5 7 5 7 5 5
7 7 5 7 5
7
5
%œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ ∑ ∑
7 5 5
7 5 7 5 7 5
8 8 5
9
©
Scala Pentatonica:Sequenze e varianti pag 2
œ œ œ ˙
œ ∑ ∑ ∑
%
8
10 8 10
9
17
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
Es 3:Quartine Spezzate
œ
% œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ
≥ ≤ ≥ ≤ ≥ ≥≤ ≥
5
5 8 5 5 8
5 7 5 5 7 5 7 7
5 7 5 5 7 5 7 7
7 5 5 7 5 7 7
5 8 8
21
œ œ
œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
% œ œ œ œ œ œ œ œ
8 5 5 8 5 5
5 8 5 8 5 8 8 5 5
7 5 7 5 7 7 5 5
7 5 7 5 7
7
25
%œ œ œ œ œ œ œ œ ∑ ∑
œ œ œ œ ˙
7 5 5
5 7 5 7 7 5
8 5 8 5
29
œ œ œ œ
Es 4:Pattern intervallare di quarte
≥œ œ≤ œ≤ ≥ ≥ œ≤ ≤ ≥
œ œ œ œ œ œ œ œ
% œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Ó
œ ≤ ≤
≥ ≥ ≤ ≤ ≥ ≥
5 8 8 5
5 8 5 8 8 5 8 5
5 7 5 7 7 5
5 7 5 7
5 7 5 7
5 8
33
Scala Pentatonica:Sequenze e varianti pag 3
%œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
∑ ∑
7 5
7 5 7 5
7 5 7 5
8 5
37
œ œ œ ˙
œ œ œ œ œ
Es 5:Intervalli di quinta
œ œ œ œ œ ∑
% œ œ œ œ œ œ
œ ≥ ≥ ≤ ≥ ≥
≥ ≤ ≥
5 8 5
5 8 5 8
5 7 5 7
5 7 5 7
7 5 7
5 8
41
Es 6:Terzine di crome
œ œ œœœœ ˙ œ≤ ≥œ œ≤ ≥œ œ≤ ≥ œ
œ œ œ œ œ œ œ œœœœœ
% œœœœœœœœœœœ œœœœœ œ
3 3
3
3 3
œ ≤
≥≤ ≥ ≤ ≥
3 3 3 3 3
≤8 ≥5 ≤ ≥5 ≤ ≥
3 3 3
3
5 5 8
5 5 8 5 8 8 8 8 5 8 5 5
5 5 7 5 7 7 7 7 5
5 5 7 5 7 7
5 5 7 5 7 7
5 8 8
45 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3
œ
3
% œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ ∑ ∑
3 3
3
3
˙
7 5 5
7 7 5 7 5 5
7 7 5 7 5
3 3
8 5
49 3 3 3
≤ ≥œ ≤ ≥œ œ≤ ≥œ
Es 7:Rivediamo l'esempio 1 con una diversa figurazione e una pennata diversa
≤ ≥ ≤ ≥ ≤ ≥ ≤ ≥ ≤ ≥
œ œ œ ≤ ≥
œ ≤ ≥ œ œ
% œœœœœœœœœœœœœœœ œœœœœœœ œœ œ Œ Ó ∑
œ ≤ ≥ ≤≥ ≥ ≤ ≥ ≤≥≤ ≥
≥≤ ≥ ≤ ≤
5 5 8
5 5 8 5 8 5 8
5 5 7 5 7 5 7 7
5 5 7 5 7 5 7 7
5 7 5 7 5 7 7
5 8 8
53
Scala Pentatonica:Sequenze e varianti pag 4
Es 8:Sestine di semicrome
œ œ œ œ ecc ecc
% œœœœœœœœœœ œœœ Œ ∑ ∑ ∑
6
6
œ
≥≤ ≥ ≤≥ ≤ 6
5 8
5 7 5 7
5 7 5 7 5 7
5 7 5 7
5 8
57 6 6 6
La Chitarra Jazz 111
Accordi/scala, M7
-- O- k>
-- ,..
,...
m v vn IX XII xv
....,
-
:::
.:
.t"\--O
:::
- r
;;;;
~
.•..• ~
~
m v vn IX XII XV
o-~ ....,
- -:-::
x,
....,
...., ~~
III v vn IX
...., -=
XII
:::
xv
1j- -1
;;;
;::
- ~
o-Lo
III v vn IX XII XV
.-.:
=~
~
5-Lo
-- ;;;
Diagrammi Melodici
112 La Chitarra Jazz
Accordi/scala, 7
.-:: O-
-.- .-- .•..•. ~
.•..•.
o- r§
'-=-'
m
--
v VII IX XII XV
o- H
.-- .--.- .•..•.
-
~tg
m v VII IX XII xv
-o-~ ....,
- .- .--
.•..•.
.•..•.
XIX...., - ~
'"
m v
.--
VII IX XlI XV
-- -.--
~rO
O- ~
". A-Lo
rn V VII IX XII XV
.f"\-.....ll
.A.---f=\
.:;: ...., ....,
-
0--0
.-- .--
~
'-=-'
m V VII IX XlI xv
Diagrammi Melodici
113
Accordi/scala, m7
.--- "2- k)
O-
.- .....,
--
~
~
III v vn IX :xn xv
.--- .- 0---2
-
•••••--
~
,.,•.... -
~
g:tg
III v vn IX XII xv
-O-~
.•.....
.•.....
-- .....,
---
::.
ò=co f-:'\
~
III v vn IX :xn xv
-::. 2=~
=
:::
.•.....
--
s:
.-
0--0
~
m v vn IX :xn xv
.-:::
.....,
~
-- .-
O-
a-Lo
O- =8
III v VII IX :xn XV
Diagrammi Me!odici
114 La Chitarra Jazz
Accordi/scala, m7/~5 .
-
-- -- O- -o
-v- iO
~
=-' ..., ,...
m v VII IX XII XV
O- -O -- -
0--0
...,
=
O- k>
..., ~ ...,
~
m v VII IX XII XV
.fì- ,.-f).
;;;.
-=- - ,...
-v- ry
m V
Z,
=-'
VII
-- -v- IU
-v---0
IX XII XV
-== .(').--f').
-0--0
~
~
-
0--0
m V VII IX XII xv
"2--2
-
r
;:
-- --
~
...,
à- <z:»
m V VII IX XII XV
Diagrammi Melodici