ãïèëæòì àâåøò ëîöåî ðïîïìêåëþòà ôïìò 1,50 äïîò 11 aprili 2008 ¹8(60)

enis mcvelebi
mwerluri paeqrobani
alaznis velis misteria
alioSa abulaZe rom ara
mzis ganaceri `boriaySi~
 ØÒÍÏÏÎÌÒ

redaqtoris gverdi 2 axali rkalis dasawyisi

bedi kacisa 3 lia kuxianiZe mSobeli qveynis mozare

eqspres-interviu 6 `ukvdavebis zRapari~ – sagzali mokvdavebs

(ìïóþïîò irakli gogiasTan)

proza 8 rostom CxeiZe ÏÄÏÇÍÒÌ ÂÅÄÒÌ ÈÒÌÜÅÎÒÏ

(Tavi biografiuli romanidan `agvistos Svilebi~)

wignidan cxovrebaSi 25 TaTia jguSia anasxleti leko TaTaSelis sulisa

mogonebaTa skivri 26 vasil kiknaZe oTar CxeiZis gaxseneba

ucxoeTis mwerloba 29 ëàïî ÷õåòûå ÎÏÌ Ï¸ÕÒÎÅÞËÆÏ ÔÒÄÆÒÍÃÒ ÎÒ÷ÏÎÆÌËÍÌÏ

oriod sityviT 33 ìïþï ìóäõïíòøâòäò ÈÙÅÎÄÓÎÒ ÐÏÅÁÎËÞÏÍÒ

(þòþäòëãîïôòóäò øåíòøâíï)

paralelebi 35 ioseb WumburiZe enis mcvelebi da sityva sityvaze

Strixebi portretisaTvis 37 nugzar muzaSvili Wirisufali

kino 41 äåäï ë÷òïóîò istoriuli sinamdvile da

pirovnebis arCevani (`axalgazrda kompozitoris mogzauroba~)

kritika 45 àïèïî þïîþïáïûå ÈÇÒÌ ÃÏÍÏÚÅÎÒ „ÞËÎÒÏÑØÒ“

fiqrebi 49 èïêï öïôïîòûå ÏÄÒËØÏ ÏÞÓÄÏÛÅ ÎËÈ ÏÎÏ

(æéòóîòì ôóîúäåþòæïí)

reportaJi 50 eka bujiaSvili iebi zeciur zRvarTan

(wuTebi, Segrovebuli oTar CxeiZis dakrZalvis dRidan)

epistole 57 lado sulaberiZis baraTi oTar CxeiZes

59 vaxtang WeliZis baraTi oTar CxeiZes

ena da mwerali 60 nestan fifia `galizRebuli“ sityva

(oTar CxeiZis trilogiis mixedviT)

mozaika 63 esec Tqveni provincia!

æïèôóûíåþåäò „òäòëíò” èàïâïîò îåæïáüëîò – îëìüëè ÷õåòûå

èòìïèïîàò: àþòäòìò,
÷óþòíïøâòäòì ¹41
îåæïáúòï – (995 32) 96-20-62
îåêäïèï – (995 93) 65-93-68
ãïâîúåäåþï – (995 99) 98-80-34
ôïáìò: (995 32) 96-20-62
E-mail: info@mtserloba.ge
ðîëçòì îåæïáüëîò – ivane amirxanaSvili
ðëåçòòì îåæïáüëîò – èïêï öëõïûå
êîòüòêòìï æï àïîãèïíòì îåæïáüëîò – àïèïç íïüîëøâòäò
èõïüâîóäò îåæïáüëîò – êïîäë ôï÷óäòï æòçïòíåîò – èïäõïç òïøâòäò
stilist-êëîåáüëîò – íòíë æåêïíëòûå æïêïþïæëíåþï – äåâïí ÷õåòûå
ëðåîïüëîò – àïèïî ÷òõäïûå ìïîåêäïèë èåíåöåîò – eka bujiaSvili
ãïâîúåäåþòì ìïèìïõóîò – gela gardafxaZe

ãïîåêïíçå: oTar CxeiZe sofel yelqceulSi.

amiran arabulis fotoetiudi

„÷âåíò èùåîäëþòì“ èëèæåâíë íëèåîò ãïèëâï 25 aprils

 redaqtoris gverdi
axali rkalis dasawyisi
am yaidis nomris gamocema ganzraxviT ki ganmezraxa,
magram jer mainc ara.
am yaidis –
erT mwerals rom eZRvnebodes Tavidan bolomde.
mieZRvnas da swored Cveni Jurnalis daniSnulebisa
da rangis kvalobaze: aq Tavmoyrili masalebi warmoad-
gens literaturul Rirebulebas,
aucileblobas samwerlo procesis
bunebrivi svlisaTvis, Torem zere-
le, zedapiruli statiebi yovel-
Tvis advilad SeiZleba Seikribos
da arc gamoqveynebuli, mkiTxveli-
saTvis kargad nacnobi mxatvruli
Tu esTetikuri Txzulebebis xela-
xali publikaciaa saZnelo...
aseT SemTxvevaSi Jurnalisa Tu
gazeTis nomeri garegnulad ki da-
emgvaneba raRacas, magram es `raRa-
ca~ ar iqneba – anki rogor SeiZle-
ba iyos – erTibewo siaxlis momta-
nic samwerlo sivrceSi.
moCvenebiToba, zedapirulobis
gamodevneba isedac ar aklia Cvens
saliteraturo process.
arsebobs kidev erTi sirTu-
lec:
calkeuli masalebi TavisTavad
SesaZloa Cinebulic iyos, magram
mxolod erTi Janrobrivi agebu-
lebis.
maSin is iqneba krebuli da ara
Jurnalisa Tu gazeTis nomeri, ro-
melsac mkacrad moeTxoveba Jan-
robrivi mravalferovneba.
mkacrad – gemovnebiani mkiTxvelis TvalSi.
amitomac sWirdeba mosamzadeblad xangrZlivi dro
am yaidis nomris gamocemas.
da, ra gasakviria, Sors mevarauda.
magram ise moxdeboda, rom TavisTavad moiyrida Tavs
saredaqcio porTfelSi oTar CxeiZisadmi miZRvnili
iseTi masalebi, romelTa gadakiTxvac iolad migaxved-
rebda maT Janrobriv sxvadasxvaobas: iqneboda litera-
turuli siluetic, memuarul-fsiqologiuri Canawe-
ric, kritikul-esTetikuri analizic, sazogadoebriv-
politikuri narkvevic, leqsic, reportaJic... mwerlis
arqivSi aRmoCenili eseic inglisuri literaturis er-
Ti epizodis irgvliv. aba – ucxoeTis rubrikac ar dar-
Ceboda carieli!.. Torem „mozaikas“ rom aucileblad
moebmoda Tavi, es arc SeiZleba geeWvebodes.
es mravalferovneba Zaldautaneblad gibiZgebs ada-
mians rubrikebis amovsebasa da im nomris droulad Sed-
genas, rac Sors geguleboda...
gibiZgebs, Tu isedac ici, rom mwerlis arqivSi veeba
Txzulebad Zevs dRiurebi, saerTo saxelwodebiT `dro-
dadro~ – wlebis Canawerebi, rva saqaRaldeSi Tavmoyri-
li... da Sen ki Cafiqrebuli gaqvs biografiuli romanis
Seqmna...
odesme, odesme, magram... xom SeiZleba erTi Tavi am sa-
gangebo nomrisaTvis ukve daiweros?!.
2
11 aprili 2008
da kidec dagavaldebulos wignis gasruleba... Torem
vis gaukvirdeba, rodesac Seityobs, rom jer guli ar mi-
giwevda biografiuli qronikis Sesadgenad, iseve, ro-
gorc vera da ver mikarebodi dRiurebs.
ori Tvec gadakeciliyo mwerlis gasvlidan amier
sofliT, magram saqaRaldeebi xeluxleblad ido.
unda damdgariyo maTi gada-
furcvlis Jami da barem miZRvniTi
nomris momzadebis aucileblobas
gadaelaxa is fsiqologiuri bari-
eri.
es aTasgverdiani – da ufro me-
tic – dRiurebi mwerals gaeTva-
liswinebina masalebad vrceli me-
muaruli qmnilebisaTvis, rome-
lic imTaviTve ganezraxa – 1967
welsve, rodidanac iwyeba es Cana-
werebi – da erTxel, meored, mesa-
med rom gadado, mere aRar das-
calda...
am aTas gverdSi CarTulia zo-
gierTi iseTi literaturuli sta-
tiac da eseic, romelnic calkec
gamoeqveynebina da saboloodac
mis kritikul-esTetikur Txzule-
baTa Soris unda daikavos adgili.
ase rom, isini `drodadros~ amoak-
ldebian. magram maTi amoklebis
Semdegac is mainc didtanian qmni-
lebad rCeba, da, cxadia, ara masa-
lebad, aramed TviTmyofad mxat-
vrul-dokumentur nimuSad, mra-
valmxriv mniSvnelovan wyarod
mwerlis cxovrebasa da pirovnul
xasiaTSi gasarkvevadac da epoqis zogadi Sinaarsisa da
aTasgvari niuansis aRsadgenadac.
rac mTavaria, `drodadro~ aRbeWdilia im miukerZo-
eblobiTa da ganzogadebiT, rac, samwuxarod, iSviaToba
gaxlavT dRiuris, saerTod, memuaruli JanrisaTvis.
iSviaTobaa xasiaTebisa da fsiqologiuri portrete-
bis aseTi wyebac da srulyofili gamokveTac, TiTqos
dRiuri ki ara, beletristuli qmnileba iyos. am mxriv
`drodadro~ sakmaod Camohgavs `matiane qarTlisas~
ciklis erT-erT nimuSs: `Cemi savane~.
iSviaTobaa, calkeuli pasaJebi etiudebiviT da nove-
lebiviT rom ikiTxeba.
amiT mwerali dRiuris Janrul kanonebs arRvevs?
Tu piriqiT – mis sazRvrebs afarToebs?
sworedac afarToebs... Tumc es mainc sxva msjelobis
Temaa...
dRiuris erTi monakveTis – 1967 wlis Canawerebis –
gamoqveynebac sul sxvagvarad daamSvenebda sagangebo
nomers da srulyofils gaxdida mis kompoziciur qar-
gas.
gadadeba aRar ivargebda.
ase bunebrivad isaxeba axali rkali Cveni Jurnalis
istoriaSi – oTar CxeiZis saxeliT gaixsneba miZRvniTi
nomrebi da yovelTvis SevecdebiT maTi agebisas es mTava-
ri ZarRvi SevinarCunoT.
 bedi kacisa

lia kuxianiZe barnovi, raTa gagrZelebuliyo mxatvrul sityvaSi

gacocxlebuli „matiane qarTlisai”, rogoradac
mogvianebiT uwoda avtorma aRniSnul cikls, 22 ro-
mSobeli qveynis mans rom aerTianebs.
ra pirobebSi mouxda mwerals samwerlo asparez-
ze gamosvla da saqmianoba?
mozare XX saukunis 40-ian wlebSi „30-ianis mrisxanebis
Semdgoma“ da imTaviTve miiqcia mkiTxveli sazoga-
doebisa da xelisuflebis yuradReba Tavisi niWie-
me vicnobdi oTar CxeiZes... rebisa da yvelasaTvis savaldebulo mkacrad dadge-
Cems win marTlac krZalviT misaaxloebeli taZa- nili socrealizmis principebis ugulebelyofis ga-
riviT iyo wamomarTuli misi pirovneba. taZariviT, mo, rac maSin Tavis gawirvas niSnavda.
romlis kedlebidan tanjuli winaprebis saxeebi da- oTar CxeiZes arCevani unda gaekeTebina patiosne-
Zabuli molodiniT Semogcqerian da sulganabulma basa da upatiosnebas, Ralatsa da erTgulebas, de-
gulisyuri unda mimarTo SenTvis naTqvami im sityve- dasa da dedinacvals da, SeiZleba gadauWarbeblad
bisaken, gumbaTidan rom iRvreba TiTqos da moaqvs iTqvas, sikvdilsa da sicocxles Soris. man airCia is,
Zala istoriuli warsulisa, tkivili – awmyosi, Jini rac yvelanair pirobebSi unda aerCia adamianuri da
– SavbedTan Seurigeblobisa da momavlis, Tavisufa- literaturuli sindisis mqone mwerals. qvemoT mo-
li, Rirseuli momavlis konturebi. amitom, miuxeda- tanili sityvebi (romliTac igi Tavisi mwerluri bi-
vad misi „Taviseburebebisa da gansxvavebulobisa“, ografiis pirvel nabijebs igonebs) amitomaa WeSma-
me taZarSi taZari ar damxvedria. taZarSi, sakurTxe- riti literaturisadmi didi mwerlis sruliad bu-
velze misi „matiane qarTlisai“ ido. nebrivi damokidebulebis gamoxatva da ara didTa
ra dagvitova oTar CxeiZem? Tavmdablobis erT-erTi nimuSi: „xalxi ukve ganiara-
Semoqmedeba – mxatvruli istoria qarTveli xal- Rebuliyo, sulieradac ganZarcvuliyo. brZola arc
xisa. Cveneba imisa, rad iqca igi ilias gareSe. gagrZe- egre advili gaxldaT. warmoudgenelic iyo .... mec
leba kvlevisa, „rani viyaviT, rani varT da rad SesaZ- veras gavbedavdi Tavdapirvelad arc megona Tu vbe-
loa viqceT kvlavadac“. davdi ramesa. brZolao?.... ra saTqmelia! .... arc me-
piruTvneli realizmiT gamoxata tragedia eri- gona Tu vupirispirdebodi ideur safuZvlebsa re-
sa, „Tavisi dReni ukeTesi xelisuflebisaTvis ki Jimisa. ara, ra Tqma unda, me mxolod martosul ada-
ara, sakuTari xelisuflebisaTvis rom ibrZoda“. mianebs vxatavdi.... imas vamarTlebdi, rasac partia
„qarTvelTa tragedia gamoxata saerTaSoriso viTa- hgmobda, radgan ro swored is iyo marTali, rasac
rebis fonze“. „naperwkliani cremliT“ gviCvena, ro partia hgmobda. literatura mxolod simar-
marto is ki ara, „ro ingreoda suli, qarTuli suli, Tlea. aq me arafer SuaSi var. raxan ro vwerdi, verc
suli adamianuri“, aramed mizezebic imisa, „ra qmni- davwerdi sxvanairada. sxvanairi wera gamcemloba iq-
liyo is umtkicesi safuZveli ima uZlieresi saxel- neboda. Ralati iqneboda. xalxis Ralati. eris Rala-
mwifosi. ima uZvelesi saxelmwifosi an ra qmniliyo, ti. amas ro Tavi davaneboT, ubralod, usindisoba iq-
an ras efuZneboda fumfula kedlebi am savaraudo neboda literaturis mimarTa“.
saxelmwifosi“. ras moiTxovdnen mwerlisagan da ras upirispi-
ras warmoadgens misi fenomenis Seswavla? rebda is maT?
marto imis srul suraTs moiTxovdnen mwerals sa-
ki ara, rogori iyo „xelova- moqmedo programad gaexada
nis bedi tiranul saxelmwi- maTgan klasikur naSromad
foSi“, aramed ufro mets, Tu wodebuli statia, „partiuli
ra simaRleze aiyvana man qar- ìïèøïþïàì, 15 aprils organizacia da partiuli li-
Tuli romani da rogor SeZlo ýóîíïä „÷âåíò èùåîäëþòì“ teratura“ da manam gaugona-
Tavisi SemoqmedebiT „erTi ri, gamaognebeli ugunuro-
æïîþïçøò ãïòèïîàåþï
mrwamsi rom gasdevs: mamuli- biT, „partiis c. k. istoriuli
Tavisufleba“. yvela im sa-
ganxilva
ganviTarebis yovel axal
kiTxze eTqva didmwerlurad, zurab lavrelaSvilis
etapze aiaraRebs sabWoTa
rac ase niSandoblivia Tana- romanisa mwerlobas axali ideur-Se-
medrove msoflio romanisaT- moqmedebiTi aRmavlobisaT-
„mRviZareba“
vis. vis brZolis naTeli, mecnie-
ra miaCnda Tavisi moRvawe- æïìïùñòìò 14 ìïïàçå ruli programiT“ STagone-
obis mTavar miznad? ÷óþòíïøâòäòì 41 buls maTTan erTad, visac e.w.
Seeqmna romanebis cikli oqtombris revoluciamde
iqidan, sadac SeCeræa vasil mSobliur enaze damwerlobac

3
11 aprili 2008
 bedi kacisa
ki ar gaaCnda, Seeqmna sabWoTa xalxis sulier Rire-
bulebaTa saganZuri.
dapirispireba mwerlisa uzarmazari imperiis sa-
xiT gamoxatul araadamianur reJimTan swored òèòà
gamoixateboda, rom igi maRalmxatvrul saxeebSi
kompartiis yovlismZle ideebs ki ar axorcielebda.
sabWoTa ideologiis genuri inJineriiT Seqmnili
adamiani ki ar ainteresebda, aramed is, „Tu rogor
ewinaaRmdegeboda adamiani mis Sinagan gardaqmnas,
bunebriobidan amogdebas, keTil-
Sobiluri tradiciebidan gadac-
denis uborotes movlenebs“.
rogorc uZvelesi literatu-
ris Tavisi SemoqmedebiT gamgrZe-
lebelma kargad icoda: ra aweri-
nebda, visTvis ras werda da ro-
gor da warmatebis saidumlos
mxolod WeSmariti literaturis
im moTxovnaTa erTgulebaSi îëè
iyo, pirobiTad rva muxlisgan Sem-
dgar vaJa-fSavelas werilSi „ni-
Wieri mwerali” rom Camoyalibda.
ratom iyo miuRebeli da saSiSi
xelisuflebisaTvis oTar CxeiZe?
sabWoTa sazogadoebis cxov-
rebis amosaval principad „erTi
yvelasaTvis, yvela erTisaTvis“
viTom eqciaT, oTar CxeiZe ki Ta-
visi romanebiT cxadyofda, rom
aRniSnul sazogadoebaSi „ar iyo
arc sxvani SenTvisa, arc Sen sxva-
TaTvis da arc Sen SenTvisa“. Zer-
wavda saxeebs sabWoTa „bedniere-
bis“ absurdulobas Camwvdomi
qarTvelebisa. aba, sxva ra eTqmoda im mdgomareobas:
„rac avi hgoniaT, avi ar aris, rac kargi hgoniaT, kar-
gi ar aris. rac uyvarT, siyvaruli ar aris da rac
sZulT, siZulvili ar aris. rasac ijereben, dasaje-
rebeli ar aris, rac swamT, sarwmuno ar aris da rac
ar swamT, imaSic marTlebi arian“.
maSin, roca xelisufleba sastikad afrTxilebda
„Cvens mwerlobas unda axsovdes, rom samSoblos
cnebaSi ara marto „erTi mtkaveli“ saqarTvelo igu-
lisxmeba, aramed mTeli Cveni Tvaluwvdeneli qveya-
na, mowinave kacobriobis didi Suqura – Cveni mZlav-
ri socialisturi “saxelmwifëo“, oTar CxeiZe Tavis
mkiTxvels Seagoneb-STaagonebda: „erTaderTi WeSma-
riteba aris eri.... mSvenierebac eria, eri.... sxva yve-
laferi sicruea“.
mwerlis „danaSauls“ kidev ufro amZimebda misi
samwerlo enis stili. yvelasagan gansxvavebuli da
gamorCeuli. Taviseburi protesti enaSi gamefebu-
li erTnairobisa da erTferovnebis winaaRmdeg. misi
Semoqmedebis – orlesuli maxvilis meore piri, ase
ostaturad rom òñåíåþæï borotebis samxilebel da-
undobel brZolaSi.
4
11 aprili 2008
rogor sjidnen mwerals da riT pasuxobda is
maT?
sjidnen maTTvis Cveuli mweralTa „momTviniere-
beli“ saSualebebiT: agresiul-Seuracxmyofeli
kritikidan dawyebuli sicocxlis xelyofiì èóáïîòà
damTavrebuli. sabWoTa literaturuli kritikis
„bobola“ warmomadgenlebi oTar CxeiZis yovel axal
romans xvdebodnen aRSfoTebiT imis gamo, rom „sav-
sebiT Seuwynarebelia mwerali angariSs rom ar uwevs
kritikas da sazogadoebriv azrs
da jiutad ganagrZobs mcdar gza-
ze siarulso“. isini, „yurmoWri-
li monobiT gandidebulni“, mwer-
lis „cudi qarTulisa“ da „mdare
mxatvruli formebis“ daJinebu-
li aRniSvniT gausaZliss xdidnen
mis cxovrebas.
50-ian wlebSi gamoqveynebuli
romanåþiT „jebiri“, „burusi“,
„meCeCi“ mweralma imdenad Tval-
saCino gaxada mkiTxvelisaTvis
sabWouri cxovrebis siyalbe,
rom is saqarTvelos k.p.c.k-is
mdivnis moxsenebaSi sagangebo
msjelobis sagnadac ki iqca („arc
erTi mxatvrulad an azrobrivad
ususuri nawarmoebi ar gamxdara
xelisuflebis msjelobis sagani,
oTar CxeiZis „burusi“ ki gax-
dao“. werda Semdeg akaki baqraZe,
romelsac es faqti mwerlis pati-
osnebis ganmsazRvrelad mohyav-
yelqceulSi
da: „oTar CxeiZem icoda, rad
Rirda „burusis“ simarTleo“.
amis gamo, qarTuli emigraciis TvalsaCino pirovne-
bam aleqsandre manveliSvilma mas “qarTveli pas-
ternaki” uwoda). xelisuflebam da misma damqaSebma,
roca kritikiTa da dayvaveba-dapirebebiT verafers
miaRwies, sxva xerxs mimarTes. saerTod Sewyvites mi-
si xseneba. sruli ignorirebiT misi ganiaraReba mo-
indomes, magram amaod.
miuxedavad yvelafrisa, Semoqmedi agrZelebda
realisti mwerlisaTvis Cveul moRvaweobas: „sicru-
is epoqaSi marTebulad asaxavda sinamdviles. sinam-
dviles marTal saxeebSi, marTal suraTebSi, urTie-
robas marTebul warmosaxvaSi da marTlis TqmiT ni-
Rabs xsnida „gaWeSmaritebul sicrues“. qmnida mati-
anes saukunisas, romlis erT-erTi saukeTeso (ara
marto mis SemoqmedebaSi, aramed mTel qarTul li-
teraturaSi) romanis „boriayis“ SeqmniT (romelic
dRemde 1924 wlis agvistos amboxebis droindeli sa-
qarTvelos yofis amsaxvel óüñóïî mxatvrul-isto-
riul dokumentad rCeba da 16 wlis Semdeg Zlivs
eRirsa sruli variantiT gamocemas), maSin, roca
„sabWoTa saqarTvelo“ Tavisi „gabednierebis“ naxe-
varsaukunovani iubiles didi pompezurobiT aRniS-
 bedi kacisa
vnisTvis emzadeboda, kidev erTxel daadastura Ta-
visi moqalaqeobrivi gambedaoba, sulieri gautex-
loba da mamuliSviloba.
raa Tematika úòêäòìï „matiane qarTlisai” da vi-
naa misi mTavari gmiri?
„matiane qarTlisai“ aris istoria dapyrobili,
saxelmwifoebawarTmeuli qveynis cxovrebisa, rom-
lisTvisac XX saukune eris axali tragediiT, ilias
mkvlelobiTa da misi gzis uaryofiT daiwyo da amis
Camden „axali moZraobis saukuRmarTod mosulebis“
(akaki) naqmnar siSlegeTagan mTeli saukune ver ga-
moexsna.
âïìòä barnovma eris istoriuli warsuliT SeZlo
„tragikuli sulis Cveneba qarTveli xalxisa“, oTar
CxeiZem ki XX saukunis qarTveli sazogadoebiT, ili-
as „aCrdilSi“ naCvenebi sazogadoebis STamomavliT,
romelic aris kidec misi matianis mTavari gmiri, an-
gariSgasawev Zalad maSin îëè iqceva, roca ganxor-
cieldeba is, rac oTar CxeiZis literaturuli for-
muliT ase gamoiTqmis: „xalxi yvelaferia, magram
jer xalxia mosapovebeli, ro igia rwmena. rwmena zne-
obaa. zneoba aTi mcnebaa. mere iwyeba eri“.
oTar CxeiZem mTeli Tavisi SemoqmedebiT, gansa-
kuTrebiT bolo romanebiT: „artistuli gadatria-
leba“, „TeTri daTvi“, „bermudis samkuTxedi“, „2001
weli“, „morCili“, „lazerSou“, niRabi Camoxsna ada-
mianis erTaderTobis, ganumeoreblobisa da misi,
rogorc RvTis xatobis moZule saSinel Zalas –
bolSevizms, romlisTvisac adamiani, xalxi, aris sa-
Sualeba miznisaTvis da romlis arseboba, miuxeda-
vad sabWoTa reJimis damxobisa, erTi partiis yofna-
aryofniT arc ganisazRvreba da arc sruldeba.
mwerlisaTvis sulerTi iyo, ras dairqmevda xal-
xis brbod gadamqcevi Zala da ras dahpirdeboda mis-
gan gabriyvebul-dabrmavebulT, yovelnair Zalauf-
lebas, romelic mimarTuli iyo pirovnebisa da misi
Rirsebis damcirebisaken, TavgamodebiT ebrZoda.
ra miaCnda xsnis gzad mwerals?
„erTTa erTobis“ motrfiale, yovelgvari saer-
Tos kerZoze, universaluris individualurze, zo-
xuTøïþïàì, 17 aprils
ýóîíïä „÷âåíò èùåîäëþòì“
æïîþïçøò
verjil nemoianu
waikiTxavs sajaro leqcias
„Tornton uailderi“
æïìïùñòìò 14 ìïïàçå
÷óþòíïøâòäòì 41
5
gadkacobriulis erovnulze, sazogadoebis pirov-
nebaze gabatonebis moZule mwerali gadarCenas aR-
dgenil-gaZlierebul saxelmwifoSi xedavda, radgan
„saxelmwifo umaRlesi kulturaa erisa. eri ar aris
saxelmwifos gareSe.... saxelmwifoa ideali Cveni.
poeziac saxelmwifoa. mSvenierebaca, sixarulica,
bednierebaca. saxelmwifoa. saxelmwifo. saxelmwi-
fo upirvelesyovlisa“.
rogor xedavda oTar CxeiZe qarTuli literatu-
ris momavals?
„rogoradac ar unda daqucmacdes dasavleTis
literatura, ra momxiblaobasac ar unda Seicavdes,
qarTuli literatura mainc ver ganudgeba realiz-
msa jer kidev didxans, anu arc arasdrosa. CvenTan
jer kidev bevri ram aris mosagvarebeli da umZimesi
tvirTi isev mxatvrul literaturas awevs zurgze-
da. qarTuli literatura ver miecema TviTgancxro-
masa da arc is aris didad saamayo, sxvagan ukve uar-
yofili gzebi ro tkepnos. amao gzebi“.
ar darCenila Tanamedroveobis arc erTi umniS-
vnelovanesi, erisaTvis yofna-aryofnis tolfasi
sakiTxi, oTar CxeiZe rom ar gamoxmaureboda. misi,
rogorc qarTlis mematianis TvalTaxedva yvelaf-
ris aRqma-gaanalizebas aswrebda. maT Soris imisac,
jer mxolod movlena romaa, dro ki garkveuli xnis
Semdeg romanebad, tragediebad, dramebad aqcevs
da romelsac mweralma uwoda „axali TemisaTvis
qarTul literaturaSi – samSoblodan gasulTa
cxovreba“.
***
imis Semdeg, rac oTar CxeiZe CvenTan aRaraa, mi-
zezTa sxvaTa da sxvaTa gamo xSirad magondeba anto-
nio maCados sityvebi naTqvami migel de unamunoze:
„....imaT, visac ver gaugia, rom misi sikvdili masSta-
burad erovnul katastrofas utoldeba, esRa Seg-
viZlia vuTxraT: miuteve maT ufalo, rameTu ara uw-
yian, vin dakarges“.
Tu ratom maincadamainc es sityvebi, gamgebi gai-
gebs.
samøïþïàì, 22 aprils
ýóîíïä „÷âåíò èùåîäëþòì“
æïîþïçøò
verjil nemoianu
waikiTxavs sajaro leqcias
„axali kritika vs.
politikuri koreqtuloba“
æïìïùñòìò 14 ìïïàçå
÷óþòíïøâòäòì 41
11 aprili 2008
 eqspres-interviu
`ukvdavebis zRapari~ –
sagzali mokvdavebs
’
ÌÏÓÞÏÎÒ irakli gogiasTan
yovelTvis vambobdi, araferi xdeba!
Cvens patara qalaqSi sityva „naTels“ da
„xmaurs“ erTaderTi da pirdapiri mniSvne-
loba aqvs-meTqi. guli ki ar gvwydeboda,
guls vwydebodiT TandaTan Cven, patara
samyaroebi. mere?.. aba, ra vici! wyal-wyala
tyuilebi ki gamomdis, vatyob, drodadro
zugdidur siaxleebsa da gamonaTebebze
vyvebi radgan...
isev premierao, gavige... sul male Tu
ara, cotaTi male mainco! oTar CxeiZis pie-
sa, „ukvdavebis zRapari“, ase hqviao. Semdeg
rogorc moviqceodi, mogexsenebaT. nacno-
bia TqvenTvis Cemi misvla-mosvlis misxal
aRwera.
zugdidis Salva dadianis saxelobis
dramatuli Teatri „gvarze xtis“. morigi
premieris molodini Tu ubralod Canafiq-
ri, romelic Cveni „goris“, Cvenianebis,
Cveneburebis dasaviwyeblad vergametebis
dasturia? „ukvdavebis zRapari“, rogorc
idea da misi xorcSesxmis sawyisebi...
– samwuxarod, yvelas aviwydeba, rom qarTuli Te-
atri fexze dadga da oqros xanebma uwia maSin, roca
reJisorebi qarTul TeatrSi acocxlebdnen isev da
isev qarTul dramaturgias. aviRoT nebismieri maga-
liTi: kote marjaniSvilis speqtaklebi. ra iyo pir-
veli sezoni marjaniSvilis TeatrSi? – oTxmoci
procenti qarTuli dramaturgia. igive sandro axme-
telis saukeTeso speqtaklebi; robert sturuas
„yvaryvare TuTaberi“; Temur CxeiZe, piki ra aris? –
~jayos xiznebi~. nebismieri reJisori da is speqtak-
lebi, rac zemoT CamovTvaleT, agebulia qarTul da
ara evropulsa Tu amerikul dramaturgiaze; gvyavs
amdeni kargi avtori... SemiZlia Cemi gakeTebulidan
magaliTad moviyvano: konstantine gamsaxurdia,
èòìüåîòï „ãïîìò èïîïæò„, romelic ager ukve oTxmo-
ci welia devs, arcerT tomeulSi ar Sesula. vaso
kiknaZis damsaxurebaa, rom es piesa JurnalSi mainc
daibeWda. gadarCa! manve momawoda me... ver davar-
qmevT Sedevrebs, magram werda piesebs mixeil java-
xiSvili, niko lorTqifaniZe, aleqsandre yazbegi,
paolo iaSvilsac ki aqvs mcdeloba dramaturgiaSi.
aqedan gamomdinare, me yovelTvis miCndeboda survi-
li (mqonda Zalian mcire masala wakiTxuli, is piese-
bi, rac daidga qarTul TeatrSi) da ukve ori weliwa-
dia maqvs Cafiqrebuli, davdga oTar CxeiZis piesa.
6
11 aprili 2008
mqonda idea, qarTul scena-
ze dadgmuliyo ucnobi av-
toris „sibrZne balavari-
sa“, magram misi gainscenire-
ba, xerxebi misi gamoxatvisa,
aRmoCnda Zalian rTuli da
veZebdi isev qarTvelis da-
weril parabolas.
da ai, „ukvdavebis zRapa-
ri“ aRmoCnda swored is,
rac mWirdeboda – qarTu-
li! ar miyvars, roca drama-
turgi iyenebs ýïîãëíì. leqsika ãïðîòèòüòóäæï æï
ãïóõïèìæï da sazogadoebac, bunebrivia, mas mihyveba.
ubedureba is aris, rom es swori hgoniaT... roca ar
aris qarTuli winadadeba, maSin ar modis azri, ar mo-
dis qarTuli sityva, da uceb aRmovCndiT safrTxis
winaSe. problemis kidev erTi aRmofxvris gza gaC-
nda, - oTar CxeiZe.
–speqtaklze muSaobis Sesaxeb minda gkiTxoT,
im xelisSeSlebze, rac piesis scenaze gatanas ax-
lavs Tan.
– erTi aris survili da meore - SesaZlebloba.
TeatrSi, romelsac me warmovadgen, amis dadgma Za-
lian Zviria. ZvirSi ras vgulisxmob? msaxiobebs ki
ara, es Senú kargad ici, sxva mxriv. zRapari met
ãïèëî÷åóäëþïì moiTxovs mxatvruli Tvalsazri-
siT...
–rogor fiqrobT, zugdideli (da ara mxolod)
mayurebeli ramdenad momzadebuli, momlodine
da gacnobierebulia avtorisa da TviT piesis ar-
sSi, ideebSi, xasiaTSi?
– vfiqrob, oTar CxeiZe, rogorc wyaro, sWirdeba
qarTvel mkiTxvelsa Tu mayurebels... gavixsenoT da
davakvirdeT, rogori iyo mwerlis gza, sruliad
amovardnili im epoqaSi. is ar werda dakveTiT! åì ki
maSin danaSaulad iTvleboda... xalxi speqtakls Sex-
vdeba da miiRebs Zalian kargad. maT ukve miiRes pro-
za, imTaviTve. Teatrs Seswevs Zala, iyos sazogadoe-
bis erTgvari mesaWe, marTos igi, gauRvivos, an piri-
qiT, Caucxros ideebi, suliskveTeba, gezi da xedvis
mimarTuleba misces mas. cudi viTarebaa, roca ar
ici qarTuli dramaturgia da mTavazob raRac evro-
puls, amerikuls, gadavwvdeT antikurs Tundac...
qarTuli piesebi sadRa davkargeT? imden karg qar-
Tvel dramaturgs ar icnoben, rom Tamamad SeiZleba
iTqvas, Tavidan sWirdeba ùïêòàõâï TiToeul maT-
 eqspres-interviu
gans. mikvirs! rogor?! polikarpe kaka-
baZem marto „yvaryvare TuTaberi“ da-
wera? da kidev ician „kolmeurnis qor-
wineba“. ra vqnaT? amiT kolmeurneobis
da komunistebis reklama xom ar gauke-
TebiaT... qveteqsti sul sxva ram iyo.
roca vambobT, qarTuli dramaturgia
ar arsebobso, ra, ar gvyavs daviT
kldiaSvili? niko SiukaSvili? SeiZle-
ba bevrma arc icodes, ÷òíåþóäò qar-
Tveli dramaturgi, misi „mTis zRapa-
ri“. xom gvyolia konstantine gamsa-
xurdia, rogorc dramaturgi, mere rom
yvela gaiZaxoda mis piesaze: sad aris?
amomibeWdeT, wamakiTxeTo!... xom aris
oTar CxeiZe? wminda qarTuli... Cven ki
viRebT gare, sxvaTa piesebs da gulmodgined vTar-
gmniT... rom iTqvas, vTargmniT frangul piesas sit-
yva-sityviT qarTulad da vtovebT ras? – scenaze
gaviZaxiT: „madmuazel!“ amas me mdabiobas Sevarqmev-
di, mdabio Targmani ki sasaciloa, TavisTavad. Tvi-
Ton ucxouri piesa, rogorc aseTi, metad fasobs.
aviReb me axla Tundac „ukvdavebis zRapars“, vTar-
gmni ucxo enaze da oTar CxeiZis nacvlad wavawer ra-
ime inglisur saxelsa da gvars. mere movawodeb qar-
Tvelebs. igi, rogorc ucxo da ara Cveneburi, aTia-
Tasjer metad dafasdeba... erTi sityviT, aitaceben.
ici? amaSi xalxs ar vadanaSauleb, maT imis moTxov-
nileba uCndebaT, rasac awvdian, saiTac waiyvan mayu-
rebels, im mxares gamogyveba, rasac SeaCvev, imas mog-
Txovs, rasac ityvi, imas gaimeorebs. es bunebrivia. im-
deni viZaxeT, me var qarTveli da maSasadame evropeli,
maSasadame amerikeli, maSasadame azielio, rom saku-
Tari Tavi davkargeT. araviTari „maSasadame!“ Cven
varT qarTvelebi! sulxan cincaZes rom asruleben
amerikaSi da Cvenze kargad mRerian iaponelebi kriman-
Wuls, modi, jer Cven gavakeToT Cveni gasakeTebeli.
âòæîå dostoevskis da Seqspirs dadgam, me Seni
dostoevski da Seqspiri mWirdeba vnaxo. magaliTis-
Tvis moviyvan erT faqts: miwveuli var festivalze
poloneTSi, iq ar ainteresebT Seni mitanili, sityva-
ze, „hamleti“, Cven migvaqvs Cveni, qarTuli, erovnu-
li. amis danaxva da garCeva, dakvirveba masze, gaci-
lebiT sainteresoa.
– protestis grZnoba isedac Zval-rbilSi
maqvs gamjdari, da am talRaze is gamaxsenda, qar-
Tvelebi, mkvdars rom vayenebT piedestalze da
qvemoT kidev SevudgamT xolme raRac-raRacebs,
meti simaRlisTvis. saficrad rom gavixdiT da
masTan Sexvedras, megobrobas, mezoblobas rom
davibralebT âòàëèú erTaderTi TviTmxilvelebi.
vifiqre, batoni oTaris gardacvalebam xom ar wa-
mogvinTo-meTqi SesaZleblobebis SuqniSani...
maxsovs, me, zviad kvaracxelia da sxva, Cveni sa-
erTo megobrebi visxediT Cems kabinetSi da swored
am piesis dadgmis gegmebze vsaubrobdiT. batoni
7
oTari maSin jer kidev cocxali iyo,
suraTi moviZieT, Zalian cudi xaris-
xisï aRmoCnda da baton rostomTan
davrekeT daxmarebisTvis. am dros Se-
vityveT batoni oTaris gardacvale-
bis ambavi... amiT imis Tqma minda, rom
idea faqtidan gamomdinare ar wamosu-
la, Canafiqri ukve arsebobda...
TviT es piesa „ukvdavebis zRapari“
aqamde èõëäëæ „çéïðîòì àåïüîøò„
æïòæãï.
zugdidis Salva dadianis saxelo-
bis TeatrSi eqvsi axali speqtakli da-
idga, es tempi Tu SemarTeba, ra Tqma
unda, gagrZeldeba, Cveni Teatris fi-
nansuri, teqnikuri da sxva xelisSem-
Sleli pirobebis miuxedavad. ar unda Cakvdes Teat-
raluri cxovreba, Cvens Teatrs – as ormocwliani
arsebobis manZilTan erTad – Zalian mdidari isto-
ria da tradiciebi aqvs, sasaciloa, saSualeba rom
ar arsebobs imisTvis, mayurebels raRac Rirebuli,
saintereso da axali miawodo. øåóûäåþåäòï ar aR-
vniSno msaxiobebis mdgomareobac, miuxedavad xel-
fasis simcirisa da pirobebis uqonlobisa, mainc ra-
Racas cdiloben, ibrZvian.
piesis dadgmis gegma mxolod ideisa da Canafiq-
ris farglebs karga xania gascda, midis seriozuli
mzadeba da muSaoba speqtaklze, ubralod, velode-
biT, iqneba gamogviwodon daxmarebis xeli...
es aris wminda qarTul fesvebze dafuZnebuli
azrovneba, miznebi Tu gza, rac ginda is davarqvaT,
es aris mimarTuleba, qarTuli sawyisiTa da dasas-
ruliT...
***
baton iraklis davemSvidobe, karis mixurva da
kibeze Camosvlac raRac maTxovrulad artistu-
li gamomivida, - emociebiT savse da uyvelafro...
... erTi simRera amekviata dilidan: „istorias
darCeba is, rac vipovneT Cven... me da Sen!“...
esaubra
TaTia jguSia
oTxøïþïàì, 16 aprils
qarTuli literaturis institutSi
gaimarTeba Sexvedra
manana gigineiSvilTan
æïìïùñòìò 14 ìïïàçå
kostavas 5
11 aprili 2008
 proza
rostom CxeiZe
ÏÄÏÇÍÒÌ ÂÅÄÒÌ
ÈÒÌÜÅÎÒÏ
’ åîëâíóäò åíåîãòï æï õåäøòú ÷ïãåêïîãåþï, ñâåäï-
Tavi
biografiuli romanidan
`agvistos Svilebi~
– èïìïäòìïàâòì âïðòîåþ àåäïâøò ùïìâäïìë, – èå-
ãëþîåþì ïèúíëþæï æï øåìàïâïçåþæï: àáâåíú õëè ïî ùï-
èëõâòæëæòà, îïèæåíò õïíò òáíåþï êïõåàòìïàâòì ïéïî
ãïæïãòâäòïà àâïäòë.
èïíïèæå ìõâïàï øëîòì ãïåèõòäï, âïìòä þïîíëâçå
îëè ïðòîåþæï îïéïúòì æïùåîïì.
òìòíò èåúíòåîóä íïîêâåâì òâïîïóæåþæíåí, ãëîòì
ðåæïãëãòóîò òíìüòüóüòì ìïêâäåâë-ìïèåúíòåîë ãåã-
èòà ãïàâïäòìùòíåþóäì, îïèæåíòèå ùåäòùïæøò òáíåþ
èúòîå èëíëãîïôòòìàâòìïú èëåñïîï àïâò, þòëãîïôòóä
îëèïíì êò ïîú òâïîïóæåþæíåí.
ïìåï àó òìå, ãïèëêâäåâïì æîëóäïæ èëèçïæåþï
ìÿòîæåþëæï, âïìòä þïîíëâò æï àåäïâò äïèòì ãïíóñë-
ôåäò ìïõåäåþò ãïõäæïà æï, îï ãïìïêâòîòï, úïäêåóäò
úíëþåþòì øåãîëâåþï-æïçóìüåþòìïàâòì ïè áïäïáòì ìòû-
âåäåàïìïúïâåþòìàâòìïú èòåêòàõï ïæïèòïíì, òì êò ïîï,
úïäêåóäò ëöïõåþòìàâòìïú – âòí òúòì, îï ûâòîôïìò
æëêóèåíüò òíïõåþëæï êåîûë ïîáòâåþøò, àïâòì æîëçå
âòàëèæï ôïîïüòíï ôóîúåäì ïèöåîïæïú ìóä ìõâï
èíòøâíåäëþï øååûòíï æï õåäòì øåõåþïì èëåäëæï, øåìï-
ôåîòìïæ îëè ïåäâïîåþóäòñë æï àïâòìò ïæãòäòú èëå-
ûåþíï êâäåâï-ûòåþòì æîïèïüóîãòïøò.
òìåæïú èëìïäëæíåäò ãïõäæïà îïòèåì èòãíåþï æï,
îïêòéï ïèïàïú åùåëæï àåäïâòìïêåí, æïþåöòàåþòà òî-
ùèóíåþæíåí, óàóëæ òìåàò èïìïäåþò åãóäåþï, ìòõïîó-
äòì àïíïçòïîò ÷âåíú óíæï ãïãâõïæëìë.
öåî òìåæïú ïæâòäïæ ï¸ñâåþëæíåí.
ïõäï ïéèë÷åíòì èïúæóîåþïú ïïôëôòíåþæïà æï
øëîì ïéïîú ãïæïìæåþæíåí.
ïãåî àåäïâòú øåèëãåþåþòïà.
öåî áïäïáøò êò ïîï, úòâòì èàòì êâåîíïáåþçå?
úòâòì èàòì êâåîíïáåþò òñëì.
âòæîå ìòûâåäåàìïúïâåþìï æï ëöïõåþì èë÷õîåêæåì,
æïå ãïæïõåæëì ïäïçíòì âåäì, úòâòì êâåîíïáåþòæïí
ïìåàò æòæåþóäåþòà ãïæïøäòäì, ãëíåþòì ùïèüïíì
îëè òüñâòïí, èïìàïí åîàïæ ïèïàïú ìóäò èëòàáâïí
èãçïâîëþòà æïéäòäåþèï, ãïíòúïæëí èøâåíòeîåþòì
åîàþïøò æïèïüñâåâåþäëþï æï èò¸ñâíåí âïìòä þïîíë-
âòì êâïäçå æïèæãïî êïúì, î÷åóäò èùåîäòì ÿòîòìóô-
äëþï îëè ãïæïóùñâåüòï æï òìåà íïîêâåâì àó äòüå-
îïüóîóä ðëîüîåüì èëïþïèì àïâì ïóúòäåþäïæ,
õåäøåìïõåþïæ îëè ãïèë¸êâåàëì òèòìò èòíïâäåþóäò
8
11 aprili 2008
éâïùäò, òì èëíóèåíüóîò áèíòäåþï ãïóàâïäìï÷òíëëì
õïäõì, èõïüâîóäïæ ãïîæïìïõóä áïîàäòì úõëâîå-
þïæ îëè ùïèëèïîàóäï, èïãîïè æïþòíæóä èçåîïì âåîï
æï âåî øåóè÷íåâòï, èëíóèåíüóî íïãåþëþïæ êò ïîï,
ôîïãèåíüåþïæïú âåéïî ïéóáâïèì, ïîïæï, ìùëîåæ åì
ìÿòîæåþï áïîàâåäëþïì – åì èõïüâîóäò èïüòïíå – ìó-
äòåîò èõíåëþòì øåìïíïî÷óíåþäïæïú æï àïâòìóôäå-
þòì ùñóîâòäòì ãïìïèûïôîåþäïæïú, àëîåè òøîòüåþï
ôåîì àó ïî èëåÿòæå èòì ãïæïìïî÷åíïæ.
æïå ãïæïõåæëìë æï: òìòú ãïæïìúáåîòì, èçå þîóíïâì
ïäïçíòì âåäçå, èçåøò èëòüëüåþï èæòíïîå æï òè ÷áå-
îïäøòâå þîóíïâì ïîå-èòæïèë.
æîë ÷åîæåþï.
ïá ìïïàì ïîïâòí æïïèüâîåâì, îïàï èòìò óäèëþåäò
ìîþëäï øåïñëâíëì. ùòêùòêò òìåæïú ó÷òíïîæåþï èïîïæò-
ìëþïøò, ó÷òíïîæåþï, âòæîå õåäïõäï ÷ïòîàâåþëæåì ùó-
àòìëôäòì ýïèò æï ìïïàòì òìîåþòú ïèëûîïâæåþëæíåí.
ùòê-ùòê-ùòê-ùòêë êâäïâ øåèëãúòíåþì ùóàòìëôåäò
æï èçòì ïäèóîòú àïíæïàïí ùêíåþï.
òìòú øåèëþîóíæåþï.
àïíïèãçïâîà èëïâäåþì àâïäì.
– ïõäï ìïæèå ÷ïâóìõæåà, àåäïâò æïâäëúëà, ïäïç-
íòì ìïæéåãîûåäëìïú íó ãïèëâüëâåþà!..
– ÷ïâóìõæåà, èïãîïè... èïìïäåþò îëè óíæï èëãåê-
îòþï?..
– èïìïäåþò óêâå õåäà èïáâì.
åõóèîåþïà àó?
– êò èïãîïè... îëæòì?.. ðòîæïðòî ïá ïî ïèëâåæòà?..
– õåäà èïáâì... ëî-ìïè àâåøò ùòãíò èëàïâæåþï.
ùòãíòë? æï... ëî-ìïè àâåøò?..
– þëäëìêåí ãïõâåæò óêâå?
– öåî ïî æïèòùñòï.
æï ôåîæëþçå æïåøâåþëæï.
ñâåäïì àïâàïâòìò ïäïçïíò åõòäï úòâòì êâåîíïáåþòì
òè ãïæïìïõåæòæïí, ëàïî ÷õåòûåìïú àïâòìò ïäïçïíò ãï-
íåúïæï, øååùëâï æï òì õòäâï ïìå øåèëúóîæåþëæï âïìòä
þïîíëâòì úõëâîåþòì áîëíòêïøò:
– úòâòì èàïçå éîóþäåþò ãïòðë, ïäïçíòì âåäçå åîà
ïæãòäïì æïåúï øóáò, þéóöïæ æïåúï, ãïæïòïîï, ãïòêîò-
ôï. èïäå ìõâïãïí ÷ïèëæãï ìâåüò, êïâêïìòëíòì èàïãîå-
õòäì æï¸ñâï æï øòã ïäïçïíøò ÷ïåøóáï. èæòíïîòæïí ìõâï
øóáèï èëïþîòïäï íïðòîåþò; ìõâïãïí ìõâï ìâåüò ÷ïèëåì-
âåíï, òáòà êòæåâ ìõâï, àòàáëì ìïàòàïëæ ÷ïèëæòëæï
ìõòâåþò, åîàþïøïæ âåî ÷ïèëåþåæíïà, àòàáëì èçå üêþå-
þëæï, ïìå íåä-íåäï óôîë üêþåþëæï, íåä-íåäï åõâåë-
æï, åôåîåþëæï ìïâìå èæòíïîåìï, ìïâìå âåíïõåþìï, þïé÷ï-
þïéåþìï, ïæïèòïíåþìï, òè íïéâïùåâøò ãïó÷òíïîåþóä
õïäõìï. ÷ïèëæòëæï øóáò æï ïæòëæï èóáò ôåîåþò, ïæòë-
æï, ¸áîåþëæï.
øåèëúóîæåþëæï æï àïí ùïèëòñëäåþæï àâòàëí âï-
ìòä þïîíëâòì õòäâïìïú, „ìåâæòì ìïãóþïîøò“ ÷ïáìë-
âòäì, îëãëîú ðåîìëíïýòì ñâåäïçå ûâòîôïìò æï òíüò-
èóîò ãïíúæòìïì, èøâåíòåîåþòì ïéáèï ïáåæïí îëè ÷ïÿîë-
æï ìóäøò:
„æïõîòä èçåì øååïäòìôåîåþòíï íïãäåöò éîóþäå-
þòì êòæååþò, õëäë ïèùâïíåþóäò üñòìïàâòì áâå æïåô-
 proza
îáâòï ìòèîïâäå ìõòâàï. ïáïà úòì ôåîëâíåþï èëúîòï-
üë òñë, àåàî øóáíïîåâò; úòì ãóèþïàøò óôîë ñòí÷ïæ
èëì÷ïíæï äïýâïîæò, óôîë èïéïäò àó óôîë éîèï,
èàïì ïáåà, æïôåíòä èòíæâîåþçå, øòãïæïøòã èëì÷ïí-
æíåí þïéåþøò ÷ïèìõæïîò ìëôäåþò, õëäë èïà ãïîøåèë
æïèóøïâåþóäò ïí öåöòäòà ïèùâïíåþóä-ïþòþòíåþóäò
èòíæâîåþò. æïìïâäåàòæïí óþåîïâæï íïçò íòïâò ãïý-
éåíàòäò æï ïéìïâìå üñòìï àó ñâïâòäàï ìóî-
íåäåþòà“.
ðåîìëíïýòìïàâòì èòåùåîï àïâòìò
ãïíúæïíò. èïîàïäòï èïìïâòà þïâøâë-
þòæïíâå ïî øåàâòìåþëæï ïáïóîëþïì,
èëãâòïíåþòà èëóõæï àåäïâì àïâ-
øåôïîåþïú æï ïäïçíòì ãïíúæïú
ìõâïæïìõâï èïéäëþòæïí, èïãîïè
ïéáèòìï æï ùïîèëìïõâòì ìòèûïô-
îå þëäëèæå øåïãîûíëþòíåþæï
ïè äïíæøïôüòì îïëþïìïú, ôìò-
áëäëãòïìïú, ôòäëìëôòïìïú,
åìàåüòêïìïú, æï àó îåïäòì-
üóî ìóîïàïæ ÷ïóîàïâæï
àõîëþïì, áâåüåáìüò ïèýéïâíåþ-
æï, îëè úòâòì êâåîíïáòæïí æïíï-
õóäò ïîå-èòæïèë îïéïú óôîë
èåüì, ãïúòäåþòà èíòøâíåäëâïíì
ãóäòìõèëþæï èòìàâòì, âòæîå ðåò-
çïýòì èëèõòþäïâò æï àóíæ ûïäòï-
íïú èëèõòþäïâò ìóîïàòï.
ïá óñâïîæï æãëèï âïìòä þïîíëâì.
vasil barnovi
æï åì ïæãòäò óíæï èëåûåþíï èòì ðòîëâ-
íóä õïìòïàìï æï þòëãîïôòïøò ãïîêâåâòì ñâå-
äï èìóîâåäìïú.
úõïæòï, òèòüëè ïîï, „èòèáîïäò øïîïâïíæåæòì“ øå-
èëáèåæòì òì ìüîòáëíåþòú ÷ïîàâëæï úõëâîåþòì èïüòï-
íåì æï æïèïüåþòà îïèæåíòèå ìòüñâïú àáèóäòñë ðåòçï-
ýóîò ìóîïàòì øåìïâìåþïæ.
éîèï ìòèþëäòêòà òèìÿâïäåþëæï ïäïçíòì õåæò, îå-
ïäòìüóîò ðåòçïýò ùïîèëìïõâòà ïéòâìåþëæï æï ëàïî
÷õåòûòìïàâòì ïáåà ùïèëìâäïèæåú íïàåäò ãïõäæïà,
„ìåâæòì ìïãóþïîòì“ òì ðïìïýò æï àïíïèåæîëâåàï ãïæ-
èëúåèåþò óôîë èåüì îëè ïãîûíëþòíåþæï ïèïâå ïæãò-
äïì èæãëèì, âïìòä þïîíëâòì ìïñâïîåä ãïæèëìïõåæçå,
âòæîå àóíæ æïèïüñâåâåþåäò èøâåíòåîåþïï.
æïèïüñâåâåþäëþï æïèïüñâåâåþäëþïæ, èïãîïè ïáå-
æïí ãïíúæòä ïäïçíòì âåäì óíæï ïèëåõìíï òì ìïòæóè-
äë, àó îïè øåèëïþîóíï âïìòä þïîíëâòì úõëâîåþï æï
ëîèëú ùåäì ãïæïúòäåþóäò êïúò àïâòìæïèëóäëæíå-
äïæ èòòñâïíï òìüëîòóä ðîëçïìàïí æï ìóäïú áïî-
àäòì úõëâîåþòì èõïüâîóäò âåîìòòì øåáèíïìàïí – èï-
èïìïõäòìåþòì åðëáòæïí èëêòæåþóäò æéåâïíæåä ýïèïè-
æå: èëàõîëþåþòìï æï îëèïíåþòì úòêäì ëúæïëîìïóêó-
íëâïíò õïíï îëè óíæï èëåúâï æï åîàèïíåàì øåíïúâäå-
þëæï ïéçåâåþòìï æï æïúåèòì, àïâòìóôäåþòìï æï ÿòî-
àïàèåíòì, ìïìëùïîêâåàòìï æï ìòèõíåâòì æîëåþïíò æï
ìóîïàåþò.
îï èïæäò, îï ûïäï æï¸ñëäëæï èïòíú òè ïæãòäìï àó
ïäïçíòì âåäì, òè êâåîíïáòæïí èïòíú ãïíìïêóàîåþóäò
9
ìòéîèòà ãïíúæòäì, îëè æòæò èùåîäòì æïþïæåþòì
ïîïèúàó èëùèå, øàïèïãëíåþåäòú ñëôòäòñë?!.
æï¸ñëäëæï êò...
æï üôòäòìòæïí ãïèëæåâíï âïìòä þïîíëâòìïàâòì
ìïìòêåàëú ïéèë÷íæåþëæï. àâòàëí ãëîòì ìåèòíïîòï-
øò èïìùïâäåþäëþïì òõâåùåþëæï. îïêòéï üôòäòìòì
ìïìóäòåîë ìåèòíïîòòì îåáüëîòì èêâäåäëþòì øåè-
æãëè ìïåÿâë èëùïôååþìïú ãïîòúõïâæíåí æï
àâïäøò ïèëéåþóä ðåæïãëãåþìïú èòôïíü-
èëôïíüïâæíåí ìõâïæïìõâï ìïìùïâäå-
þåäøò, âïìòä þïîíëâì àåäïâì ïîãó-
íåþæíåí æï ïáåà æòæõïíì ïéïîú ãï-
èëïõåæåþæíåí. àâòàëí ûïäòïí, ûï-
äòïí ãïíòúæòæï òá ãïæïãæåþïì,
èïãîïè ìïêóàïîò àïâò òá óíæï
ïéèëå÷òíï àóîèå æï áïîàóäò
ìòüñâòåîåþòì îòãòàò èêâäåâï-
îò æï èàïîãèíåäò åâîëðóäò
îïíãòì îëèïíòìüïæ ãïîæïìï-
õóäòñë.
åì òæóèïäò ðîëúåìò õåä-
øåìïõåþò òè õòäâïøò õæåþëæï,
ïäïçíòì âåäò îëè ãïæïåøäå-
þëæï – óìïçéâîëåþïì øåíòâàå-
þóäò, æï ëàïî ÷õåòûå îåïäòì-
üóî ìóîïàì ïèòüëèïú ãïïèêâåà-
îåþæï ìòèþëäòêòà, áâåüåáìüì çå-
èëà ïèëçòæïâæï æï úòìï æï èæòíï-
îòì øóáàï àïèïøì àïâòìåþóî åèþïçïæ
ãïòïçîåþæï, ïæïèòïíòì õåäïõïä øëþïì
îëè øå¸ôåîòì.
ãïòïçîåþæï æï ãïèÿâòîâïäåæ èòïíòøíåþæï èùåîäòì
øëþòì èòìüåîòïì.
èõïüâîóä áèíòäåþïøò ìïâìåþòà òêèïîåþæï ìõòâàï
÷áåîïäøò ïèëâäåþóäò ïäïçíòì âåäòì ùïîèëìïõâï,
èêòàõâåäò óàóëæ èòóõâæåþëæï ÷ïíïôòáîì, èïãîïè îï-
êòéï „îëèïíò æï òìüëîòï“ âïìòä þïîíëâòì úõëâîåþòì
áîëíòêïæ ãïíçîïõóäòñë, àóíæ ãïèÿâòîâïäå èòíòøíåþï
øåâìåþï-æïçóìüåþïì èëòàõëâæï.
æï êòæåú:
– ìõòâàï ÷áåîåþò ïìåâå óíæï æïôîáâåëæï ÷ïáóô-
îóä òìüëîòïì, ìõòâàï ÷áåîåþò æï ìóíàáâï ñâïâòäàï,
æïæïôíóäòñë ìõòâåþòìãïí ïèëüïíòäò, ïèë÷åíòäò,
ãóäãïæïõìíòäò.
ìõòâàï ÷áåîåþò ÷ïáóôîóä òìüëîòïì óíæï æïô-
îáâåëæïë...
ðåòçïýòì ïéùåîï óøóïäëæ ãïæèëæòì òìüëîòóä
îëèïíàï úòêäòì ïóúòäåþäëþïçå.
åìåú òì èòìüåîòï.
æï ïè ìòèþëäóîò ïáüòì ôëíçå óíæï øåðòîòìðòîæåì
òìüëîòêëìòìï æï èùåîäòì èëâïäåëþïíò æï èïàò ãïí-
ìõâïâåþïú, îïàï êïíàòåäò øåòáíïì âïìòä þïîíëâòì íïã-
âòïíåâò æï ïìåîòãïæ ùïîèïüåþóäò ïî÷åâïíòì ôìòáëäë-
ãòóîò ðòîâåäìïùñòìò.
òìüëîòêëìò ïìå òëäïæ âåî åóôäåþëæï éîèïæ ÷ïô-
äóä ùïîìóäì, èçòì ûïäï ïî øåìùåâæï, ìõòâàï ÷áåîåþò
îëè æïåøòíï ÷ïáóøóäò òìüëîòòìïàâòì, ïîú ïèæåíò ñâï-
11 aprili 2008
 proza
âòäò åáíåþëæï õåäà, ñâåäïôåîò îëè æïåãâòîãâòíåþò-
íï, èçòìï æï èòùòì ûïäòì ãïèëèõïüâåäíò.
òìòú æïóúõîëèåäò èïûòåþåäò îëè ãïõäæïà, ïèï-
éåäâåþåäò, ãóäïèëâïîæíòäò èïûòåþåäò?
èïãîïè åãïï, õïí îëè ïéïî ñëôíòæï òìüëîòêëìì ïî-
áåëäëãòóîò æï åàíëãîïôòóäò èïìïäåþò, ïéïîú òì-
üëîòóäò ÷ïíïùåîåþò æï... êïíëíçëèòåîåþï âåîï æï âå-
éïî æïåæãòíï, îïéïú ïêäæï, åãåþ ìóä ðïüïîï, ìóä óè-
úòîåìò, ïçîòà îëè êòæåú ãïæïòþèëæï, èïãîïè óìïþó-
àëæ ïî åîùèóíåþëæíåí òìüëîòêëìì.
æï îëèïíòìüì?
– èúòîå îïèåçå âòí ïóõòîæåþï, åîùèóíåþï, àóíæïú
ûíåäò æïìïöåîåþåäò òñëì, ëéëíæ ãïèë¸õïüëì, êïîãïæ
ãïèë¸õïüëì, ìïîùèóíë ãïèëâï, æïòöåîåþì îëãëîú òì-
üëîòïì, îëãëîú æòæ èïãïäòàì, æïòöåîåþì æï ïèïé-
äæåþï. þëäëìæïþëäëì, ìõâï îïéï þåæåíïï òìüëîòï,
ûòåþï ùïîìóäòìï àó ïîï ïèïéäåþï øàïèëèïâïäàï, àó
ïîï ïèïéäåþï åîëâíóäò ìòïèïñòìï, ìïåîàë, ìïõïäõë,
ãïíóñîåäò ìòïèïñòìï, ãïéâòâåþï ãèòîóäò ìóäòìï. æï
ìòèïîàäåú òìïï, ÿåøèïîòüåþïú òìïï, îïú õïäõì ãèòîïæ
ïáúåâì...
îïêòéï èòìüåîòòì èõòäâåäíò ãïâèõæïîâïîà, àïâò-
ìò êëèðëçòúòóîò ÷ïî÷ëú ìÿòîæåþï èòì ùïîèëìïõâïì,
æï óêåà îï øå¸êîïâì áïîãïì æï æïïãâòîãâòíåþì ïè òæó-
èïä õòäâïì, àó ïîï ïäïçíòì âåäòì ìóîïàò, èçòì èõóî-
âïäåþïøò èëþîæéâòïäå.
ãïùñâåüòäò õòäâï óíæï øååîàæåì.
ãïíúæòì ìòèûïôîåè óêòæóîåìëþïì èòïéùòëì.
– ìõòâàï ìâåüåþò þîòïäåþæï ïäïçíòì âåäçå, èàå-
þòú óôîë òíïêâàåþëæï, òùåùåþëæï æïôäåàòäò éîóþ-
äåþò, ìâåüíò åîàæåþëæíåí, åîàþïøæåþëæíåí, òôîáâå-
âëæíåí åîàøóáïæáèíòäíò. øóáò òæãï, æòæò øóáò æï
þîòïäåþæï ïäïçíòì âåäò, üëîüèïíåþæï, âòàïîúï
çéâï øóáòìï...
æï ïäïâåîæòì üïûïîòú ûïäæïóüïíåþäïæ óíæï øå-
èëúóîæåì õòäâïøò.
ãåæòìïàâòì øååæïîåþòíï èòìò óåúïîò ïèëüñëîúíï
ãòëîãò äåëíòûåì.
âåî ïîòì õåäãïøäòäò øåæïîåþïë, – ãóäì æïïêäæå-
þëæï ëàïî ÷õåòûåì, – ìîóäò ìïõåþï, ìòäïèïçå êò ãïèë-
õïüï, èïãîïè ìòæòïæå âåîïë.
ìõâï ðëåüì îëè èòåãíë ïè èåüïôëîòìïàâòì, ïóúò-
äåþäïæ æïóôïìåþæï ïè øàïèþåÿæïâ ìïõåì, èïãîïè ãò-
ëîãò äåëíòûåì ìõâï öïæëìíëþï, ìòüñâòì ìõâï æëâäïàò
èëìæåâæï æï èòìãïí ñëâåäàâòì èåüì èëòàõëâæï èêòà-
õâåäò.
èïòíú îëèåäò èåüïôëîï æïøâåíæåþëæï óôîë ïäï-
âåîæòì üïûïîì?
ïäþïà òìåâ... èçå.
àâòàëíïú òìå ïíàåþóäòñë, àòàáëì èçåæ ïèëæòì,
âåäòì èçåæë.
ìóîïàò æïìîóäåþóäòï æï ñâåäïçå øåìïôåîòìïæ
æïãâòîãâòíåþóäò.
õòäâï ìîóäñëôòäò.
èùåîäòì æïþïæåþòì èòìüåîòï æòæò õåäëâíåþòà
ãïæèëüïíòäò ôóîúåäçå.
– èïìïäåþò îëè óíæï èëãåêîòþï?..
10
11 aprili 2008
õåäà ¸áëíæï óêâå.
æï ïîïèïîüë éîèï ôìòáëäëãòóî-ôòäëìëôòóî ÷ï-
íïîàïæ, ãíåþïâà åîà-åîà ìòóýåüóî îãëäïæïú, ïîï-
èåæ àâòàëí ïè þòëãîïôòóäò îëèïíòì æïþïæåþïæïú.
ìòñèïùâòäòæïíâå èò¸ñâåþëæï âïìòä þïîíëâòì ìïõå-
þï, óêâå èïøòí ïéüïúåþóäòñë èòìò òìüëîòóäò èëà-
õîëþåþòàï æï îëèïíåþòà æï öåî õïìòïàåþò æï ìòóýå-
üåþò îëè ïüñâåâåþæï, èåîå àïíæïàïí ìüòäòú ãïíïúæå-
âòíåþæï àïâòì ó÷âåóäë ûïäèëìòäåþïì. æï àâòàëíïú
îëè èëìòíöïâæï êïäïèì, ðòîâåäòâå úæåþøò øåïè÷íåâæï
ãïèëúæòäò àâïäò ïè ìüòäòì ãïâäåíïì. ïè ìüòäòìüòêï-
øò òüîòïäåþæï æï ïáåæïíâå æïòõìíòæï àïâì, ãïíìõâïâ-
æåþëæï àïâòìàïâïæò ìüòäòàïú, îòüèòêòàïú, òíüëíï-
úòòàïú, àïíæïàïí ìîóäòïæ æïøëîæåþëæï, èïãîïè
óøóïäë øàïèïãëíåþåäò èïòíú òì ãïõäæïà èëæåîíòì-
üóäò ûòåþåþòìïú æï èëíóèåíüóîò øåíëþòì ïãåþòìïêåí
ìùîïôâòìïú.
óøóïäë øàïèïãëíåþåäçå êòæåú èòïíòøíåþæï åîàï-
æåîàò òìüëîòóäò èëàõîëþòì ìïàïóîòàïú: „èòèáîï-
äò íïàåäò“. ìïõåäùëæåþï þåâîãâïîò øåòûäåþï øåî÷å-
óäòñë, èïãîïè øåãíåþóäïæ ïèöëþòíåþæï ìùëîåæ ïè
ìòüñâïàøåàïíõèåþïì, èêòàõâåäòì ïìëúòïúòïøò âïìòä
þïîíëâòì îëèïíòì ìïàïóîò òëäïæ îëè ùïèëüòâüòâå-
þóäòñë.
òìüëîòóä åðòçëæåþì îëè ãï¸ñëäëæï æï àâòàë-
íïú ùïîìóäøò ÷ïôäóäòñë, èïøòíïú ãïåîòæåþëæï àïí-
æïàïíëþòà ùòíïèëîþåæòì ìüòäóî èïíåîïì, ïõäï õëè
êòæåâ óôîë ãïóïæâòäæåþëæï, îïæãïíïú àåèïüòêïì
àïâòà þëäëèæå àïíïæîëóäì ïèöëþòíåþæï. þåäåü-
îòìüòêïøò, úõïæòï. àëîåè æîïèïüóîãòïøò èàåä
úòêäì øåáèíòæï òìüëîòóäò ðòåìåþòìï, èïãîïè òá ìï-
äåáìë ìïçëèì èëòèïîöâåþæï ïíüòêóîò, êäïìòúòìüóîò
àó øåáìðòîóäò üîïãåæòåþòì æïîïæ æï àëàõèåüèïî-
úâäòïíò ìïçëèòà òâïíå èï÷ïþäòì üîïæòúòïì àó ãïïã-
îûåäåþæï, àëîåè âïìòä þïîíëâàïí ìïåîàë ïéïîïôå-
îò åáíåþëæï. àóèú àëàõèåüèïîúâäòïíò ìïçëèò
„üîôëþï ùïèåþóäòì“ øåèëáèåæàïíïú ò÷åíì àïâì æîë-
æïæîë, èïãîïè òì èïòíú þåäåüîòìüóä êâïäì èòìæåâì,
ãïíìõâïâåþòà ëàïî ÷õåòûòì üîïãåæòåþòìïãïí, îëèåä-
íòú ðòîùèòíæïæ ðëåçòïï.
ãïîæï ðòîïæïæ ãïíúæòäò çåãïâäåíòìï, òìåæïú ïæ-
âòäïæ æïòíïõïâæï âïìòä þïîíëâòì æòæ ãïâäåíïì ïõïäò
àïëþòì èùåîäåþçå – þåäåüîòìüåþò èòì êâïäì ÷ïìæãë-
èëæíåí æï, àïâàïâòìåþóî ìüòäì àó ãïèëïáïíæïêåþæï
ñëâåäò èïàãïíò, øàïèïãëíåþåäò æï øåèãóäòïíåþåäò
„ïîèïçòì èìõâîåâòì“ øåèëáèåæò ãïõäæïà, æï òìå ïøêï-
îïæ, òìå õåäøåìïõåþïæ òêâåàåþëæï èòìò äòüåîïüóîó-
äò ìêëäï, øåóûäåþåäòï ñâåäïìïàâòì êïíàòåäò ïî ñë-
ôòäòñë.
20-òïíò ùäåþòì åìåòìüòêï èòì ìüòäóî üñâåëþïøò
ïéèë÷íæåþëæï, èïãîïè ïèöåîïæ èàïâïîò þåäåüîòìüó-
äò ìêëäï òñë, åãïï, èòèæåâïîíò ïîïôîòìæòæåþòà ïî
ïéòïîåþæíåí âïìòä þïîíëâòì ïîïèúàó ãïíìïêóàîå-
þóä, ïîïèåæ ìóä èúòîå ùâäòäìïú èïàò ìüòäóîò èïíå-
îòì øåáèíï-æïõâåùïøò æï ùòíïèëîþåæòì èòþòíïîåþï åî-
÷òâíïà. ãîòãëä îëþïáòûå æïòèæïþäåþæï àïâì, íòêë
äëîàáòôïíòûå àó êëíìüïíüòíå ãïèìïõóîæòï?..
 proza
ãïíï îëæåèæå?
îëæåèæåú øåûäåþæíåí.
ïîåóäò äòüåîïüóîóäò ìïçëèåþò ìïïèòìëæ øåìï-
ôåîòì ãïîåèëì áèíòæï, ïèïì åèïüåþëæï – òáíåþ ìóäïú
ãïíìïçéâîïâæï – ðòîëâíóäò õïìòïàòú: èùåîäòìïú æï
èòìò øâòäåþòìïú. ãïæïèåüåþóäò èëîòæåþï, ãïíçå æãë-
èï, øåãóåþï ó÷òíïîëþïìàïí... òìåæïú ãòïîïôîåþæíåí
éâïùäì æï øåíú àó ùïåøâåäåþëæò øåíò óçëèë èëêîûï-
äåþòà, ìêëäòì èåàïóîïæ ãïèëåúõïæåþòíåà êò ïîï, ãï-
íïðòîï ïæãòäìïú ïéïî øåãïî÷åíæíåí.
þåæì èòíæëþëæï âïìòä þïîíëâò.
òáíåþ ãïîåãíóäò ãïõäæïà åì èëî÷òäåþï æï ãóíåþï-
øò íòøíìïú èëóãåþæï ùóàòìëôåäì: èïãîïè éèåîàò ïî
ãïìùòîïâì êïúìï øåíãïí ãïíïùòîìïë?!.
èïîàäïú ïî ãïåùòîï...
„îëèïíò æï òìüëîòï“ èòó÷åíæï òè ïæãòäì, îïú
øå¸ôåîëæï – æï ïîïèïîüë áïîàóäò èùåîäëþòì òì-
üëîòïøò: ìïåîàïøëîòìë îïíãòì èëâäåíïæ øåîïúõïâ-
æï æï åâîëðóäò èëæåîíòìüóäò ûòåþåþòì åîà èåìï-
ûòîêâäåæïú æïïæïìüóîåþæï – åì óêâå èëãâòïíë õï-
íòì åìååþøò, îëèåäíòú ïãîûåäåþæíåí æï ïãâòîãâò-
íåþæíåí þòëãîïôòóäò îëèïíòì ìóäòìêâåàåþïìï æï
òæåóî èîùïèìì.
öåî úõëâîåþòì áîëíòêï óíæï øåáèíòäòñë.
èïãîïè îïüëèéïú îëè óÿòïíóîæåþëæï èòìò æïùñå-
þï?
ìïãïíãåþëæ ãïæïåêòàõï êòæåâ åîàõåä âïìòä þïî-
íëâòì èëàõîëþåþò æï îëèïíåþò, èëãëíåþïíò èòìòú æï
èïìçåú, ìïïîáòâë èïìïäåþìïú ÷ïöæëèëæï, èïøòíæåäò
ýóîíïä-ãïçåàåþòú øååìùïâäï åðëáòì îïëþïìï æï ìòé-
îèåøò þëäëèæå ãïìïîêâåâïæ, õåäòìãóäçå åæë èùåî-
äòì ðòîëâíóäò õïìòïàòú æï úõëâîåþòì áïîãïú, òì-
üëîòóäò îëèïíòì àïâãïæïìïâïäòú ãóäæïìèòà æïå-
èóøïâåþòíï óëäüåî ìêëüòæïí èëêòæåþóäò æï åîà
èàäòïí ðîëúåìïæïú ãïåïçîåþòíï ìòïõäåíò èòìò ãïíâò-
àïîåþòì ãçïçå, îïæãïíïú åâîëðóäò ôëíò ñâåäïçå
óêåà ùïîèëï÷åíæï áïîàâåäò èùåîäòì éâïùäì. ïî òê-
èïîåþæï èïìïäåþòì øåãîëâåþïì óøóïäëæ âïìòä þïî-
íëâòì òîãâäòâ æï èàåä XIX ìïóêóíåì ãï¸ñâåþëæï
üîïãòêóä æïìïþïèïèæå. ìõâïæïìõâï èåèóïîåþò æï
åðòìüëäååþò ãïóûéâåþëæíåí æï... îïéï î÷åþëæï, æï-
ùåîòì ãïîæï.
êïîòþÿåìàïí òæãï æï... øåéåþòà êò âåî øååéë.
ðòîâåäò ìüîòáëíò ïîï æï ïî íåþæåþëæï êïäïèì.
þòëãîïôòóäò îëèïíòìïàâòì ðòîâåäïæ èëåêòæï õå-
äò, èïãîïè îëèïíòìüòì ãïèëúæòäåþï ìïêèïëæ æïãîë-
âåþëæï – åáâìò îëèïíò èëåàïâåþòíï óêâå, ïáåæïí åîàò –
ìïè ùòãíïæ, æï ñëâåäàâòì – èïíïèæåú æï èïì øåèæãëèïú
– åîàò øåüåâòà óôîë åî÷òâíï èïàò øåáèíï. æòæõïíì
ôòáîëþæï àâòàåóä èïàãïíçå, êëèðëçòúòïìïú, õïìòï-
àåþìïú, ìòóýåüòì ãïøäïìïú ãëíåþïøò ïñïäòþåþæï,
èàäòïíëþï óêâå õåäà åðñîï æï çïôõóäòì æéååþøò
îëè ÷ïóöæåþëæï àïâïóéåþäïæ – ìòìõïè æòäòæïí ãï-
æïøóïæéåâåþïèæå, ëàõ-õóà ìïïàïèæå, ëî àâåøò ïí ëî-
àâåíïõåâïîøò êòæåú æïïìîóäåþæï.
ãïæïàåàîåþïú ïéïî ìÿòîæåþëæï.
ïá êò îï õæåþëæï?
11
âåéïîú ìõâï îëèïíçå ãïæïîàóäòñë, âåéïîú ïèïì
ïæãåþëæï ìïøâåäò æï óåúîïæ ãïóåäâåþæï: èåú ôäë-
þåîòâòà õëè ïî æïèèïîàíòïë.
ãóìüïâ ôäëþåîì àó îï æïèïîàíëæï „ìïäïèþëì“
øåáèíòì ùòíï õïíåþøò, åì áîåìüëèïàòóäò ïèþïâò âïìòä
þïîíëâòì úõëâîåþòì áîëíòêïøòú ÷ïåîàâëæï, îïêòéï
„ìïäïèþë“ òìüëîòóäò îëèïíòì êäïìòêóîò íòèóøò ãïõ-
äæïà æï åâîëðóäò ôëíòì ãïïçîåþï-ãïàâïäòìùòíåþò-
ìïì èïìïú æïòìïÿòîëåþæï ëàïî ÷õåòûå; òè èõîòâïú óíæï
ãïåúíë èêòàõâåäòìïàâòì, àó îï çëèïèæå øåòûäåþï
òñåíåþæåì èùåîïäò òìüëîòóä ùñïîëåþìï æï èïìïäåþì,
àïí åðëáòì ìóîïàåþòú îëè ïéïæãòíëì æï àïí ûïäòïíïú
ïî ãïæïüâòîàëì àõîëþï.
òæóèïäïæ êò ðòîïæò ãïíúæåþòú øååîåëæï ôîïíãò
èùåîäòì ôëîòïáìï æï ìóäòåî ÿòæòäì ïè åðòêóîò
àõçóäåþòì øåáèíòì ùòí.
æïóâòùñïîò î÷åþëæï äòüåîïüóîòì òìüëîòïøò
ôäëþåîòì ãïèëî÷åóäò öïôï àâòàåóäò áèíòäåþò-
ìïàâòì, óêòæóîåìò ìüòäóîò æïõâåùòäëþòì ýòíò æò-
äòæïí ìïéïèëèæå èòïöïÿâïâæï õëäèå èïãòæïì æï îë-
æòì-îëæòì æïïìîóäåþòíåþæï õóà ìüîòáëíì, îëèåä-
àïãïí èåëîå æéåì ìïèì ãïæïøäòæï æï åäëäòïâåþëæï
òè ëîì, êòæåâ êïîãò, àáâåí èïòíú ïî ãïèòèåüåà æï ÷åè-
àïí æïî÷òàë.
ëôäòìùóîâï ïî óêâòîæï, èïãîïè „ìïäïèþë“ èïòíú
ûïäòïí ãïóÿòïíóîæåþëæï æï öïôï æï ÿïðïíùñâåüï òá
óíæï ãåíïõïà. æï ëàïî ÷õåòûå èòìò êåîûë þïîïàåþòì ãï-
æïêòàõâòìïì ïîïåîàãïí îëè òãîûíëþæï æïéäòäòì
õâíåøïìï æï áøåíïì, òè ðïìïýìïú èòïáúåâæï ñóîïæéåþïì,
ãïæïáïíúóäò ïæïèòïíòì ùóõòäì: ÷åèò èïãòæï ùòãíåþòà
ïâìåþóäï, êòæåâ èïüóäëþì æï æïìïìîóäò ïî ó÷ïíìë.
ïîú ãïèëó÷íæåþëæïë, – æïìûåíì èòìò áïîàâåäò àï-
íïèëêïäèå æï èêòàõâåäì ãïíóèïîüïâì, îëè âåî èëåêò-
æåþëæï ôäëþåîò ìïáèåì çåîåäåæ, æï îïêòéï èëåíæë-
èåþòíï, îëè ûâåäò êïîàïãåíòì ôëíçå ïåãë àïâòìò áèíò-
äåþï, èõëäëæ êïîàïãåíòì øåìùïâäïì âåî òêèïîåþæï
æï âåîú ïæâòäïæ øåòìùïâäòæï. êïîàïãåíò õëè ûòîôåì-
âòïíïæ èëåàõïîïà îëèïåäåþì áîòìüåì æïþïæåþïèæå II
ìïóêóíåøò, ïèòüëè ûâåäò îëèòú óíæï øååìùïâäï, ìï-
þåîûíåàòú, æï ïîï èõëäëæ óïõäåìò èòíïêâäåâåþòàï
æï ïéèë÷åíåþòà, ïîïèåæ èïøòíæåäò ùñïîëåþòàïú, òì-
üëîòóäò íïøîëèåþòà, èõïüâîóäò àõçóäåþåþòà, áïí-
æïêåþòà, ïîáòüåáüóîòì íïøàåþòà ¸ëèåîëìòæïí èëêò-
æåþóäò.
– òõâíåøåþæï, èïø îï òáíåþëæï!
ðòîâåä âïîòïíüì æïùåîæï êòæåú, èòïüïíæï þëäëè-
æå ïìåàò âïòâïãäïõòàï æï ìòèùîòà, èïãîïè ãïæïòêòà-
õïâæï æï... ÷ïíïôòáîòì ïíïîåêäìïú âåîìïæ æïäïíæïâæï
æï ãóäì øåèëåñîåþëæï. ùñïäì èò¸áëíæï ïèõåäï íïöïôò
æï... èëóäëæíåäò ïçîò ãïêâåìïâæï ãëíåþïøò: øååäòå ïè
ôóîúäåþì, èïà ÷ïìùëîåþï-ãïæïêåàåþïì íóéï øååúæå-
þò, èïòíú ïîïôåîò ãïèëãòâï, ïèòüëèïú ìöëþì ïôîòêòìï-
êåí ãïåøóîë æï êïîàïãåíòì íïøàò, àóêò îïòèå ãïæïî÷å-
íòäï, ìïêóàïîò àâïäòà òõòäëë.
æïóíïíåþäïæ èëòìîëæï òè ðòîâåä âïîòïíüì.
ùòãíåþìïú èò¸ñîòæ-èë¸ñîòæï, àòàáëì èïàçå òûòåþì
øóîìë, æï êïîàïãåíåäàï íïèëìïõäïîì èòïæãåþëæï.
11 aprili 2008
 proza
çëãòåîàò èêâäåâïîò òîùèóíåþëæï: úëúõïäèï ïô-
îòêïè þåâîïæ èåüò øàïãëíåþï èòìúï, âòæîå ïóïîåþåäèï
ùòãíèïë.
ëàïî ÷õåòûå ìùëîåæ ïè ãïêâòîâåþïì ãïòçòïîåþæï,
àóèú òìüëîòóäò ùñïîëåþòìï àó ïàïìãâïîò ãïèëêâäå-
âòì øåìùïâäïìïú ïî ÷ïóàâäòæï ïèïë ãïîöïæ, ïî æïóðò-
îòìðòîåþæï óøóïäë õòäâòìïãïí èëãâîòä ãïíúæåþì: òè
æòæûïäò úëæíòì æïæóéåþïìïú àïâòìò æîë óíæëæï,
ãïèëõæï õïíò, æïòæóéï æï òøâï „ìïäïèþë“, ìïëúïîò æï
èëèõòþäïâò ùòãíò, þîûíóäò æï åèëúòóîò, âïýêïúóîò
æï íïçò, îåïäòìüóîò æï ìòèþëäóîò, åîàïæ øåîùñèó-
äò, øåíòâàåþóäò, ÷ïèëìõèóäò èøâåíòåî áïíæïêåþïæïë.
èëõæåþëæï òìå, îëè ëàïî ÷õåòûåìïú èëóùåâæï êïî-
àïãåíòì õòäâï – þëîúâïæ æïî÷åíòäòì, èïîüëæåí þëî-
úâïæ, íïíãîåâåþòú îëè ïîìïæ òðëâåþëæï. îëè ïîï
ãúëæíëæï, ïá òñë ëæåìéïú ãïøåíåþóäò êïîàïãåíòë,
âåîú òôòáîåþæò, òè ó÷âåóäë ãïîåèëøò àó ïèëãåñë àï-
âò, ¸ïíòþïäòì äåãåíæïîóäò ìïõåäòà îëè ïéþåÿæòäò-
ñë øåíì úíëþòåîåþïøò æï àïâãïíùòîóäò, æïóàèëþåäò
þîûëäåþòà îëèòì ìïèõåæîë-ðëäòüòêóîò åáìðïíìòòì
ùòíïïéèæåã. èúòîå íïøàòìï æï íïôõâåíòì èòãíåþïìïú
ôóÿïæ èëòíæëèåþæï æï èõëäëæ ìïõåäì – êïîàïãåíò –
óíæï åãîûíëþòíåþòíï òè ìïèñïîëì, åðëáòì, ïæïèòïíåþòì
ìóäò, òá æãëèòì ãïíúæïì óíæï øååûîï ãóäò æï ãëíåþï
æï ùïîóøäåäïæïú ÷ïãþåÿæëæï õìëâíïøò, îëãëîú åî-
àò ûâòîôïì æï ìïíóêâïî õòäâïàïãïíò, èçòì ãóäçå ïæó-
éåþóäò þëîúâòæïí ùïîèëìïõóäò ýïèàï æòíåþï, èïîï-
æòóäïæ èëíïúâäå ðåîìëíïýåþòà.
àó „ìïäïèþëì“ æïùåîï ãïíãåçîïõï, óêâå âåéïîï-
ôåîì óíæï øååôåîõåþòíå.
àó ïîï, òì øåãîûíåþï ãïèëãåúïæï, ôäëþåîì îëè æï-
óôäåþëæï ïè ãïæïõîòëêåþóäò þëîúâòì øåèñóîåì.
èïãîïè åì øåãîûíåþï ïàò ùäòì øåèæåã óíæï ãïì÷åíë-
æï êïîàïãåíøò èëõâåæîòäì, àëîåè öåî âïìòä þïîíë-
âòì þòëãîïôòóäò áîëíòêï òàõëâæï àïâòì èëþèïì æï,
óåúîïæ ôäëþåîòì ï÷îæòäò îëè ïèëåìâåüåþëæï ôòá-
îøò, øâåþòà ïèëòìóíàáåþæï: âðëâå, îïú èòíæëæïë.
æï èåîå òñë, èåãëþîåþìïú îëè ïèúíëþæï: èïìïäåþò-
ìïàâòì âïðòîåþ àåäïâøò ùïìâäïìë, – æï òèïàïú ïòñë-
äòåþæï.
èåîå êò:
úòâòì èàïçå ãïòðëþëæï éîóþåäò.
ïäïçíòì âåäçå åîà ïæãòäïì þéóöïæ æïåúåèëæï
øóáò.
èïäå ìõâïãïíïú ÷ïèëæãåþëæï ìâåüò.
èæòíïîòæïíïú ìõâï øóáò ïèëþîòïäæåþëæï.
æï ïþîòïäæåþëæï ïäïçíòì âåäò, ïüëîüèïíæåþëæï
øóáòì çéâïæ.
æïæóéåþóäòñë æòæûïäò úëæíï, ôîàï åêîï ùïèòåî
õòäâï-ãïíúæïìïú æï „îëèïíò æï òìüëîòïú“ åîàò ÷ïö-
æëèï-øåüåâòà øååèïüåþëæï áïîàóäò þòëãîïôòóäò
îëèïíòì èùòî ãïäåîåïì.
îïêòéï îåïäòìüóîò æï ìòèþëäóîò ìóîïàåþò ÷ïù-
âíëæï åîàèïíåàì, âïìòä þïîíëâòì èùåîäïæ æïþïæåþòì
èòìüåîòï ïè ìïõåäùëæåþïøò èëåáúåëæï – „øóáò ïäïç-
íòì âåäçå“, ëéëíæ úõëâîåþòì áîëíòêïì åì àïâò ïî æï-
óæåþæï ìïàïâåì, êëèðëçòúòóîò áïîãï ìóä ìõâï ñïäòþ-
12
11 aprili 2008
çå ïèëåõâåëæï æï æïùñåþòàïú âïìòäòs èïèòì, çïáïîòï
èéâæäòì èéåäâïîå ãïíúæåþòà æïòùñåþëæï, àó îëãëî
åúåèëæï åäæï, åêäåìòòì ãïìùâîòâ êëøêì îëè èë¸êîïâ-
æï àâïäì.
åäæïú åúåèëæï æï ãïóêâòîæåþëæï êòæåú, íåüï îï
ïîòì æï îòìãïí ïîòìë... æï êëøêòìïãïí àó òñë, íåüï ìï-
åäæëæ îïüëè óíæï ãïõæëèëæï êëøêò?!.
ïèïìïú ïõìíòæï èùåîïäò – çïáïîòïì èéåäâïîåþïìïú
éîèï øîååþïèæå ÷ï¸ñâåþëæï, âïìòêëì þïâøâëþïìïú èëï-
æåâíåþæï æï áïîàóä èòàëììïú ãïæïøäòæï, àòàáëì
èïîüëæåí òè ãïîåèëæ, ìïæïú óíæï ãïèëùîàëþòäòñë
ñèïùâòäòì úíëþòåîåþï. åì õòäâåþò æï ãïæèëúåèåþò, êë-
ðïäïì, òïõìïîòìï àó ìõâï àáèóäåþïíò åîàïæ óíòâàåþ-
æï âïìòêëìïú ùïîèëìïõâïìï æï îåïäëþïì, æåâàï ýäå-
üïì ìòíïèæâòäåæ ãïíïúæåâòíåþæï æï ïè ìóäòà çîæò-
æï, îëè øåìïûäëï êëðïäï-òïõìïîì ãçïæïú ãïæï¸ñîë-
æï, àëîåè èïà êâïäì õëè þåâîãïí ¸ðëâåþæï – ãïæèëúå-
èåþòà æïæãåíòäìïú æï ïõïäàïõïäìïú, òì-òìïï îëè ÷ï-
åâäëà.
àòàáëì èïîüëæåí òè ãïîåèëæë...
åì „àòàáëì“ îïüëèéï, îëæåìïú ìõâï ãïíèïîüåþï
ïîú òãóäòìõèåþï?
ïè þòëãîïôòóäò îëèïíòì èòõåæâòà óôîë èåüì
âåîú òâïîïóæåþì èêòàõâåäò æï âåîú æïóèüêòúåþ, èùå-
îïäì óôîë éîèï ãïíçîïõâïú ïãóäòïíåþæï, èòàëìóîò
õòäâåþòà îëè ãïïöåîï àõîëþòì æïìïùñòìòë. ïìå ãïèë-
úïäêåâåþóäïæ èïîàäïú ûíåäò ãïìïçòïîåþåäòï òè
„óôîë èåüòì“ ûòåþï, èïãîïè îëãëîú êò ãïòîêâåâï, îëè
âïìòä þïîíëâòì þòëãîïôòóäò áîëíòêï åîàòïíò èõïü-
âîóäò ìòìüåèòì ïóúòäåþåäò îãëäò ñëôòäï, òì êò
ïîï, ìóäïú ìïñîæåíò „þïòîëíòì òüïäòóî æéòóîåþ-
àïí“ åîàïæ, ðîëôåìòëíïäò èêòàõâåäò óêâå àâòàëíâå
ïèëòúíëþì ðòîâåäò àïâòì („ðïåáîëþïíò üëäïàìëôåä-
øò“) æïíòøíóäåþïìïú – ñèïùâòäòì úíëþòåîåþòì ãïæïõ-
ìíïì èòàëìóî ãïæèëúåèïàï øåìïùëâïæ.
æï èåëîå àïâòì èïòíúæïèïòíú ïèãâïîò ïéíïãëþïú
ìïúíïóîò ãïõæåþï.
âïìòä þïîíëâò àïâòìò íëâåäåþòì êîåþóäì ïè ìï-
õåäùëæåþïì øåóî÷åâæï: „üôòäòìòì ï÷îæòäåþò“.
ìùëîåæ åì ìïõåäùëæåþï ãïíèåëîæåþëæï ïè àïâòì
ìïàïóîïæ æï ï÷îæòäåþìïú, òè êîåþóäøò òæóèïäïæ ãï-
èëèçòîïäà, èòíòøíåþåþìï æï íïãóäòìõèåëþïøò èòþòíï-
îåþóäà àó ÷ïêïîãóäà, ÷ïèëóîòãæåþëæïà àïâàïâòìò
ìïõåþï, îïàï õåäøåìïõåþïæ ùïîèëåìïõïà èêòàõâåäò-
ìïàâòì üîïãòêóäò XIX ìïóêóíå, àâïäòì ãïæïâäåþòà,
ëéëíæ ìïêèïëæ üåâïæïæ æï ìòìõäìïâìåæ ãïíåúæåâòíå-
þòíïà åðëáòì ìóäò, îïàï óôîë éîèïæ ÷ïãâåõåæï âïìòä
þïîíëâòì æîëåþòì íïêïæåþøò, àó îï ùïíïèûéâîåþò ãïí-
ìïçéâîïâæï èòìò ãïîåèëèúâåäò îåïäëþòì òæåóîìï æï
åìàåüòêóî øòíïïîìì.
æï îïéïú óôîë èåüìïú ãóäòìõèëþæï ïè àïâòì æï-
íòøíóäåþï.
åì óêâå åîàòïíò èõïüâîóäò ìòìüåèòì ãïèëîêâåâòì
øåèæãëè ãïíòèïîüåþëæï æïþåöòàåþòà.
èïíïèæå ïäåáìïíæîå ÿïâÿïâïûå îóì èëõåäåàï øåãë-
íåþïì ïèïëæ äïèëþæï: èôïîâåäëþòà üîïáüïüøò ìóä
ìõâï îïè ùåîòï, áâåñíòì øòíïóî èèïîàâåäëþïøò îëè ïî
 proza
óíæï ÷ïîåóäòñïâòà, èïãîïè àáâåí óæãåíà æï óæãåíà
ïõïä ùåìåþìë; ðäïüëí òëìåäòïíò òìå ÷ïòâäòæï, àòà-
áëì èòõüòì ë÷ëôåõåþçå øåèæãïîòë, îïêòéï üïíïæ ìïê-
èïëæ ïùëùòäòñë æï çåèëæïí ãïæèë¸ñóîåþæï èëìòïîó-
äåà, þïêåíþïîæåþòú âåî øååøíëâåþòíï æï àïâòì æîëçå
íòêëäëç þïîïàïøâòäì õëè ïõòàõòàåþæï: ÷âåíì æòæ
ðäïüëíì ûòäøò êïüï æïìùëäòï þïêåíþïîæåþçå æï åîàò
þïêåíþïîæò ãïàåäòäò æïî÷åíòï, èëðïîìâïì âóî÷åâà,
èïãîïè ïî ãâòöåîåþì æï åìéï ïê-
äæï èòì ôòäëìëôòóî ìïõåìë, – åì
õóèîëþï èë¸ñâåþëæï ÷õâäåüòï
íåìüïîòâòà, ïéïî òáíåþëæï ïè-
áâåñíïæ þïîïàïøâòäò, èïãîïè èòì
õóèîëþïì ñïâäò ïî ãïìæòëæï æï
ïîú ãïóâòæëæï, îïêòéï ðäïüëí
òëìåäòïíì òèðåîïüëîòì üïõüòì
åîàãóäåþï æïåìïõï úõëâîåþòì ïç-
îïæ æï èòçíïæ æï ûïäòïí ïéòçòï-
íåþæï ðïüîòëüåþì; úëüï èïòíú
ïäåáìïíæîå ëîþåäòïíì óôîàõë-
æï, îëæåìïú îóì òìüëîòêëìàï æï
ðóþäòúòìüàï êâïäëþïçå ïìõâïôå-
îåþæï ìïáïîàâåäëì üîïãòêóä þå-
æòìùåîïì, ìúëæïâæï ìòèïîàäåì
æï, àó âòíèå ùïïêåúïâæï üåíæåíúò-
óîëþïìï æï ìòúîóåì, èïîüëæåí
ïäåáìïíæîå, îïêòéï þåâîïæ óêå-
àåìïæ ãïîêâåóäòñë ìïèåôë üïõ-
üòì æïèõëþòì èòçåçåþøò, õåäòì-
ãóäçå åæë XVIII-XIX ìïóêóíåàï ãï-
ìïñïîò æï ðäïüëíò èòìò ãóäòì èë-
íïæòîåþïì úæòäëþæï, îëæåìïú
„ãòëîãò èåúïèåüòì úõëâîåþïì“ óêòàõïâæï æï ãïíìï-
êóàîåþòà òè ðïìïýåþçå èòïáúåâòíåþæï ñóîïæéåþïì, èå-
ôòì èìïöóäò îëè ÷íæåþëæï àïâòìò ¸åîëòçèòàï æï
àïâãïíùòîâòà:
„ìëäëèëí äòëíòûå, âòàïîúï äëèò ãïîåèëúóäò
èüåîàïãïí, òþîûëæï áâåñíòìïàâòì, èåôëþòìï æïóêïî-
ãâåäëþòìïàâòì. äåáìò „èåôå“ æïæóèæï ïáï?! þïüëíåþë,
òñâåíòà ôõòçäïæ, öâïîúèóäòì èïæäèï, òéóðåþï áâå-
ñïíï óøâåäåþäïæ“.
âåî èëåõòþäï æï ver ãïæïåþòîåþòíï ïèãâïîò ÷ïíïî-
àåþòà: îïì óøâåäòì åì „âòàïîúï äëèò ãïîåèëúóäò
èüåîàïãïí“, îëúï èàåä „úõëâîåþïøò“ óúõë ìóäò
üîòïäåþìë. ïäåáìïíæîåì õìåíåþï ûïäæïóüïíåþäïæ
ãïèëòùâåâæï 1832 ùäòì øåàáèóäåþòì ìóîïàåþì æï
åîëâíóäò ïöïíñåþòìïàâòì æòæò ìïèçïæòìòì... êëèòêóî
æïþëäëåþïì, íïúâäïæ ¸åîëòçèòì æï àóíæ üîïãòêóäò
ôòíïäòìï.
èåôå åîåêäåì ãïóèïîöëìë, åì ñòýòíòú ãïòìèëæï
æîëæïæîë áïäïáøò æï, ñèïùâòäåþò àó ãïëúæåþëæíåí,
ïêò ìïóêóíòì èòùóîóäì ãïîæïòúâïäï åì ãèòîò èåôå æï
íóàó èêâæîåàòà ïéæãïë, àóîèå õïäõò èòì øâòäòøâòäì
åìïäèåþëæï, òîïêäò þïüëíòøâòäì æï ïè èòìïäèåþïøò ïá-
ìëâæï ïéüïúåþïì èòìò æòæåþóäò èïèòì – ïäåáìïíæîå
þïãîïüòëíòì ãïóüåõäëþòàï æï ãïóíåäåþåäò þîûëäòà
æïêïîãóäò ìïõåäèùòôëåþîòëþòì ïèëìïãåþïæ.
13
æï þåâîò êëèåæòóîò îïè îëè õæåþëæï ëæåìéïú óû-
äòåîåì ìïüïõüë áïäïáøò, ãòëîãò åîòìàïâò æïòùñåþæï
èïà ïêòíûâïì, ãóäò åùâòì æï èùïîåæ òúòíòì, èåîå ìóäïú
ãïåúäåþï üôòäòìì, èøëþäòóî ìëôåä õòæòìàïâì øåå-
ôïîåþï æï èçòì ÷ïìâäòì úáåîòàéï òþîóíåþì ìóäì àâò-
àëíïú ÷ïèïâïä èçåì æïèãâïíåþóäò.
ãëîò êò ïîï, üôòäòìòú æïòûâîëæï èòì úõåæïîàïí
ãïèëìïàõëâåþäïæ, èïãîïè ãîòãëä ëîþåäòïíòì õòäâïì
èïòíú ãïíìïêóàîåþòà óíæï ïåõèïó-
îåþòíï æï ïåñòýòíåþòíï õïäõò.
èïøòíïú óíæï ïñòýòíåþóäòñ-
âíåí, åì óêâå üôòäòìøò, ïèáîåþòì
ïèþëõåþòì æîëìïú îëè ãïèë÷íæå-
þëæï ãîòãëä ëîþåäòïíò æï, èàï-
âïîèïîàåþäïæ ïéçåâåþóäò, þîûï-
íåþïì ãïìúåèæï: æïòøïäåàë. òìòíò
øåìàõëâæíåí: ãâòùòíïèûéâîåë, – åì
êò, ùòíïèûéëäëþïì âòí ÷òâòì, öïîì
øåóìåâæï õïäõì.
æï þåàïíòòì åêäåìòïøò àïèïîòì
õïüì îëè øå¸êâíåìëæï: ïî ãïèëâ-
ôõòçäæå, îëè ïéïî âãîûíëþæå ÷å-
èò ìïèøëþäëì ìóäòà æïúåèïìë, –
òäòï æï èòìò àïëþåäíò ÷òí-èåæäå-
þòà èëêòîùñäóä èêåîæçå æïïæåþ-
æíåí õåäì: ïò, îï ïîòì ìóäòà æï-
úåèïë.
èëâòêäïà ùïîìóä æîëåþçå
æïîæòë, – òäòï ïè æîëøòà óíæï
ãïèë÷åíòäòñë æï èïäå àâòàëíâå
÷ïûòîóäòñë ùïîìóä æîëåþïçå
æïîæìï æï ùóõòäøò, åäåãòóîò ãïí-
ùñëþòäåþïíò îëè ãïíèìÿâïäïâæï èòì èõïüâîóä ùïîèë-
ìïõâåþìïú, ðóþäòúòìüòêïìïú, ìïáâåñíë èëéâïùåëþòì
ãåçìïú.
ãòëîãò èóõîïí-þïüëíàïíïú èëóùåâæï õäåþï, èúòîå
åîåþòì åíïàïàâòì ãïîæóâïäò æïéóðâï îëè åùòíïìùïî-
èåüñâåäåþòíï æï àïâòú èë¸áëíæï ïè ïéèë÷åíòà. òäòï
ðòîïæ ìïáèåçå èòïæãåþëæï, îïêòéï òèòìò ìòüñâï êïíëíò
òñë ãóîïèòøâòäåþòì ëöïõøò æï ëäéïìàïí øåóéäåþï
àóîèå èòìàâòì óíæï åàõëâï. – âòúò, îëè ëäéïì ìùïèì
þåæíòåîåþï ìòèæòæîòì ãïîåøåë, – óõìíòæï òäòï æï èïì-
ðòíûåäò îëè ÷ïòúòíåþæï: àáâåí òèïì êïîãïæ ïî òúíëþ-
àë, – ìüóèïîìïú ÷ïåúòíåþëæï, ëéëíæ óôîë àïâæïöå-
îåþòà: îïèæåíïæïú âòúíëþë.
ìåèòíïîòòì ÷ïþòíæåþóä æåîåôíåþøò óåúîïæ øóáì
óíæï ååäâï, òïêëþ ãëãåþïøâòäò îëè èëåâäòíåþëæï
òáïóîëþïì, öåî èõëäëæ äåãåíæïìïâòà ãïõèòïíæåþëæï
èòìò ãâïîò ìåèòíïîòåäåþì øëîòì æï ìòàþë ÷ïæãåþëæï
ãïñòíóä êåæäåþøò æï ìõòâàï ïàòíïàòú ïàïèïøæåþëæï,
èëãâòïíåþòà þéóöï-þéóöï îëè óíæï æï¸ñîëæï ïäïç-
íòì âåäìïú.
ïõäï àåäïâò æï åì èæòíïîå æïâäëúëàë, – àïíïè-
ãçïâîåþì åðïüòýåþëæï ëàïî ÷õåòûå æï òìòíò øåìàõëâ-
æíåí: ñâåäïôåîì èëâïìùîåþà, ìóôîï ìïæ ùïãâòâï, öåî
øåíò ìïáèå èëïàïâå, èïìïäåþòìïàâòì öåî ìïòà ïðòîåþ
ùïìâäïìë.
11 aprili 2008
 proza
óêâå âòðëâíåë.
æï øóáòì çéâïæ þîóíïâæï ïäïçïíò.
ìüòäóîò çåãïâäåíï ìüòäóî çåãïâäåíïæ XX ìïó-
êóíòì áïîàóä þåäåüîòìüòêïçå, åîàò èõïüâîóäò
üåíæåíúòï ìóäïú èïì îëè óíæï ãïíåìïçéâîï, èïãîïè òì
èëíóèåíüóîëþïú îïëæåí øàïèþåÿæïâò èë÷ïíì, åîà
èàäòïíëþïæ îëè òêâîòì áïîàóäò èëæãèòì àïâãïæïìï-
âïäò.
áïîàäòì úõëâîåþïì ùåîæïë, – þòëãîïôòóäò îëèï-
íòì ôòíïäøò ïè ìïõåäùëæåþòà èëòõìåíòåþëæï òèòìò
èùåîäóîò éâïùäò, – àòàë îëèïíò àòàë àïâò òñë ïè
úõëâîåþòìï æï àòàë àïâò àòàë åðëáïì øåòúïâæïë.
èåèóïîåþòì ùòãíò „ìïèùóõïîë éòèò“ þëäëèæå îëè
èòåüïíï æï ïõïäãïçîæëþòì èëãëíåþåþì ãïæèëìúòäå-
þëæï, àâòàëíâå ãïïèõåäæï ïè ãïíçîïõâïì, ìïáïîàâå-
äëì òìüëîòòì èõïüâîóä âåîìòïì îëè áèíòæïë, – ïèï-
ìïú æïìûåíì.
ïî ååÿâåþï, ìùëîåæ ïìå îëè ãïåïçîåþòíï æï øåè-
àõâåâòà ïî ùïèëèïîàóäòñë åì âååþï øåíëþï, åîàèï-
íåààïí æïóêïâøòîåþåä èïîãïäòüåþì àâòàonâå êò ïî
øååáèíïà ôïîæóäòì ãïîåãíëþï, ñëâåäòâåì ïâüëîòì
èüêòúå íåþï æï, àïâòæïíâå àó ïîï, úëüï èëãâòïíå-
þòà óêâå èêïôòëæ ãïúíëþòåîåþóäò ìòìüåèï ùïîèïî-
àïâæï.
îï ïóúòäåþåäò òñë, èïòíúæïèïòíú áîëíëäëãòóîò
àïíèòèæåâîëþòà øåèë¸ñëäëæï åðëáåþì – æïå øëîåó-
äò ãïæïìâäåþò, èêâåàîò èëíïúâäåëþïíò òìüëîòóä
ãçïöâïîåæòíåþçå óíåþóîò ïî÷åâïíòú ¸ãëíåþëæï èêòà-
õâåäì, ìïáïîàâåäëì ùïîìóäòà ãïüïúåþóäò êïúòì èò-
èëùñæëèïæ æîëåþïàï üîòïäìï æï õïìòïààï èîïâïä-
ôåîëâíåþïøò. ïæîå àó ãâòïí õëè ò÷åíæï àïâì áîëíë-
äëãòóîò àïíèòèæåâîëþïú æï èêïúîò øòíïãïíò ùåìîò-
ãòú æï àïâòìàïâïæ ïèë÷íæåþëæï èõïüâîóäò áïîàäòì
úõëâîåþòì æòæåþóäåþïú.
èïãîïè... åì ãïíçîïõâï ëúüëèåóäòì ïâüëîòìåóä
ãåãèïøò õëè óíæï ïìïõóäòñë?
ïþï, èïø ìïæ æï îëæòìéï?!.
ãïèëúåèòà àó âåî ãïèëåúï òìüëîòóäò èëàõîëþå-
þò æï îëèïíåþò òè àïíèòèæåâîëþòà, øòíïãïíò ìòìüåèï
àó ùåìîòãò îëãëîú èëòàõëâæï, íïëúíåþïî ëúüëèå-
óäøò èïòíú óíæï æïäïãåþóäòñë àõçóäåþïíò ãïíçîïõ-
âòì øåìïôåîòìïæ, àóêò èïîàäï ïîìåþëþæï ïìåàò ãïí-
çîïõâï – åîòì àïâãïæïìïâäòì ãïïçîåþï åîàòïí ðîëúå-
ìïæ.
èïãîïè ìïïèòìë ïäòêâïäòú ïî èë÷ïíì ëúüëèåóäòì
ïâüëîòìåóä ãåãèïøò.
æïèåàïíõèåþòà: ïí ïáåæïí òáòà óíæï èò¸ñâåþëæåì
áîëíëäëãòï, òìüëîòòì ìòéîèòìïêåí, ïí òáòæïí ïáåà
èëåèïîàåþëæåì.
„øóîòìãåþï“ – ôïîíïâïçïèæåäò ïèþïâò – ïí ðòîâåäò
íòèóøò óíæï òñëì ïíæï óêïíïìêíåäò àõçóäåþïàï ìòïøò.
óêïíïìêíåäòï – èåëúå üëèòì þëäëìïï ïéíòøíóäò.
èïãîïè... ìõâï áèíòäåþïíò òìåï ïîåóäò åîàèïíåà-
øò, âåîïâòàïî áíëäëãòóî êïíëíçëèòåîåþïì âåî ïé-
èëï÷åí èïà øëîòì æï èòõâæåþò, îëè ïèãâïîò ðîòíúò-
ðò ìîóäåþòà ïî ïîòì íïãóäòìõèåâò ëúüëèåóäòì
áïîãïæ.
14
11 aprili 2008
îëãëîú ÷ïíì, ìóä ìõâï ðîòíúòðò åâïîïóæíï âïìòä
þïîíëâì – åìàåüòêóîò, ôìòáëäëãòóîò, ãíåþïâà ôò-
äëìëôòóîò, èïãîïè áïîàäòì úõëâîåþòì õåîõåèïäçå
ïî ïåùñë àõçóäåþïàï åîàòïíò êëîðóìò.
ãïóúíëþòåîåþäïæ áèíòæï òè èëíóèåíüóî øåíëþïì
æï ùïèëèïîàâòì øåèæãëèïú âåîï æï âåî æïåíïõï èòìò
èüêòúå øòíïãïíò åîàòïíëþï?
ïìåú îëè òñëì, ïîú èïøòí æïòûîïõåþëæï.
àâòàëí ãçï ãïåêâïäï êëäóèþòâòà ïõïäò èïüåîòêò-
ìïêåí æï æïå øåìïôåîòìò ìïõåäò ìõâåþì æïåîáèòïà èòìò
ïéèë÷åíòìïàâòì.
ëàïî ÷õåòûåì èïòíú ìùïèæï, îëè ãïóúíëþòåîåþäïæ
ïèõåäï øåíëþï âåî ùïèëòèïîàåþëæï, èùåîäòì òíüåîå-
ìåþòú âåéïî ãïæïùâæåþëæï ìïáïîàâåäëì èàåä òìüë-
îòïì æï ïéïîú øòíïãïíò ùåìîòãò òáíåþëæï ïìåîòãïæ
èüêòúå.
ïîïôåîò øïâæåþëæï, àâòàëí àó ïî æïïäïãåþæï
üëèåþì òìüëîòóä-áîëíëäëãòóî ðîòíúòðçå æï ïîú
ãòëîãò äåëíòûå ãïèëòæåþæï àïâì ïè èõîòâ, ïàüëèå-
óäì îëè ãïèëóúåèæï èòìàâòì ãïíìïêóàîåþòà ûâòîôïì
èùåîïäì (âååþï ùòãíåþì, íïúâäïæ þïîíëâòìåóäò ãåãèòì
ðïüïî-ðïüïîï êîåþóäåþòìï) æï àõçóäåþåþì æïùåîòì
àïîòéåþòì èòõåæâòà èëïæåâíåþæï åîàèïíåàì.
ëæåìèå ìùëîåæ òìå æïâïäïãåþà âïìòä þïîíëâòì
üëèåþì, áïîàäòì úõëâîåþòì èõïüâîóä âåîìòïì îëè
øå¸ôåîòì æï ïäþïà èùåîïäòú ïìåâå ïèöëþòíåþæï, ëú-
íåþòì ãïèëúåèï õåäøåìïõåþò îëè ãïèõæïîòñë æï èòì ìò-
úëúõäåøòâå øååàïâïçåþòíïà æïùñåþï. åîàþïøïæ ãïæï-
õïç-ãïæèëõïçïâæï ùòíïìùïî ãåãèïì, ãïèçïæåþóä èïìï-
äåþì ãïæïïùñëþ-ãïæèëïùñëþæï æï àòàë èëàõîëþïìï
æï îëèïíì èõïüâîóäò òìüëîòòì àòàë àïâïæ ÷ïïäï-
ãåþæï.
ïîï óøïâì îï – øàïèëèïâäëþï èòó÷åíì ïæãòäì ïè
îòãçå.
óëäüåî ìêëüòì îëèïíåþøò îëãëîú ïéèë÷åíòäòñë
åîàòïíò ìòìüåèï: æï âïìòä þïîíëâò – ìïâìåþòà øåãíå-
þóäïæ àó áâåøåúíåóäïæ – ïè çëãïæ ïéíïãëþïì îëè
òèåëîåþæï, ëàïî ÷õåòûå ìïãïíãåþëæ ÷ïóêâòîæåþëæï
åâîëðóäò òìüëîòóäò îëèïíòìïæèò èòûéâíòä àïâøò
(„îïì ï¸õòîåþëæï þïäçïêò ìêëüìï æï ìõâï ïèþåþò“) æï
ëíëîå æå þïäçïêòì èïæäòåîåþòì èòçåçìïú ïèúíëþæï
èêòàõâåäì, èïæäòåîåþòìïú æï øåðïåáîåþòìïú, îïæãï-
íïú ëîòâå ãïíúæï æïóôäåþëæï ôîïíã îëèïíòìüì.
„ïæïèòïíóîò êëèåæòòì“ ùòíïìòüñâïëþïøò òáåæíóîïæ
ãïõåæïâæï æòæ øëüäïíæòåäì æòæò ðïîòçåäò: âåî øå-
ïìîóäï æïíïáïæåþò, âåî ãïíïõëîúòåäï îïú øååûäë,
øåûäåþòà êò øååûäë åîàòèåëîåçå èòåöïÿâï ñâåäï ïè-
þïâò æï øååáèíï òìüëîòï, îëèäòì úïäêåóäò àïâò òáíå-
þëæï îëèïíò, õëäë àâòàåóäò îëèïíò – åðëáïë.
æï òáâå æïìûåíæï: åì ïî ïèúòîåþì éòîìåþïì æòæò
øëüäïíæòåäòìïë.
éòîìåþïøò óðòîâåäåìïæ èïòíú îïì ãóäòìõèëþæï?
– òèòìò íïêäò ÷åèàâòì ïéèë÷íæï ìïõïîþòåäë, ìùë-
îåæ èòìèï íïêäèï ãïèòøóáï ÷åèò ãåãèï æï øåìîóäåþïú
øåèïûäåþòíïë.
ëàïî ÷õåòûå àïâòìïì æïìûåíæï, þïäçïêòì èéåäâïîå,
æïóøëøèòíåþåä þóíåþïì îëè ãïòõìåíåþæï æï èòèëùñæë-
 proza
èïì ìïæ ïéïîï, ðîëôåìòïàï ãïóàïâåþåä úâäïì, âòæîå
ìïêóàïî èëùëæåþïì èòïãíåþæï, åì èëùëæåþï êò „óåâåî-
äåòìï“ æï øëüäïíæòóî úòêäøò ÷ïèïäóäòñë.
– êïîãï õïíì òþëîãï, òøôëàï, òâïãäïõï, îëèïíåþèï
ïî ãïóèïîàäåì, ðòåìåþèïú èïîúõò èëóüïíåì; õå-üñòì
âïÿîëþïì èëåêòæï, èåìüïèþåëþïì ùïèëåæë, âåîúõäòì
ìïþïæëåþòì ãïõìíï èëòíæëèï, åîàò ìòüñâòà, éëþå-ñë-
îåì èëåæë, âòæîå ãïæïåñîåþëæï óëäüåî ìêëüìï; ãï-
æïåñïîï æï ãîïíæòëçóäò ãåãèïú ãïæïåøïäï. óåâåîäå-
òì îëèïíåþèï ãïóôòíåì åì ãîïíæòëçóäò ãåãèï, âååþï
ãåãèï ãïæïóôòíåì æï âååþï ûïäòàïú øååþï, øååþï æï
ìûäòï...
øåìïè÷íåâò êïâøòîò ïî ïîìåþëþæï ìêëüòì îëèïíåþì
øëîòì?
ìïèïãòåîëæ, þïäçïêò ãïèëûåþíòæï ïè êïâøòîì àïâòì
îëèïíåþì øëîòì æï êòæåú ãïïåîàòïíåþæï „ïæïèòïíóîò
êëèåæòòì“ ìïõåäùëæåþòàïú. åì ïéèë÷åíï òìå ïéòüï-
úåþæï, æïìàïí øåòÿîåþëæï ãïèõòïîóäåþóäò: èëèòäë-
úå, ãåíòëìëþòì ãçïçå âæãåþòë, – æï òè ãîïíæòëçóä
ãåãèïìïú òáâå ãïæïóøäòæï: òìüëîòêëìò àâòà ôîïíãó-
äò ìïçëãïæëåþï òáíåþï, èå êò èõëäëæ èòì èæòâíëþïì
æïâöåîæåþòë.
àïâèæïþäëþïï, âåîïôåîì òüñâò!..
ìïñîæåíò êò ïè âååþåîàåäï ãåãèòìï òì èõïüâîóä-
åìàåüòêóîò èîùïèìò ïéèë÷íæåþëæï: ïîï êèïîï òñë óþ-
îïäë ïæïèòïíò, óíæï òñë èàåäò ìòìüåèïë.
ïíæîå èëîóï þïäçïêòì ùòíïèëîþåæïæ öåòèç ôåíò-
èëî êóðåîìïú æïïìïõåäåþæï.
„ìïâìåþòà øåìïûäåþåäòï ïçîò ïè ìòìüåèïìï æï ðåî-
ìëíïýàï åîàò ùòãíòæïí èåëîåøò ãïæïñâïíïçå þïäçïêì
ôåíòèëî êóðåîòì íïùïîèëåþàï ãïâäåíòà ãïó÷íæï, îë-
èåäòú ñëâåäàâòì ïéïôîàëâïíåþæï“.
æï êòæåâ:
„ïè ïèåîòêåäò îëèïíòìüòì ãïâäåíòà ãïæïùñâòüï
þïäçïêèï ïåùåîï „øóïíåþò“ „óêïíïìêíåäò èë¸òêïíòì“
òíæòåäàï ñïòæïçå. ôåíòèëî êóðåîòì îëèïíåþøò ìï-
õåäãïíàáèóäò üîïðåîò – „üñïâòì ùòíæï“ – ñâåäï òí-
üîòãòì øóïãóäøò òèñëôåþëæï, ïîúåîàò èïàãïíò ïî
òíïìêâåþëæï æï ïîú ùñæåþëæï èòìò èëíïùòäåëþòì ãï-
îåøå. åîàò ìòüñâòà, èïì êóðåîòì øåèëáèåæåþïøò òìåàò-
âå ïæãòäò åÿòîï, îëãëîòú øåèæãëè âëüîåíèï èëòðë-
âï „ïæïèòïíóî êëèåæòïøò“. þïäçïêò ãïíïúâòôîï èùåî-
äòì ïè õåîõèï“.
èõëäëæ ïèòì øåèæåã èëòõìåíòåþì èëîóï óëäüåî
ìêëüì, óôîë ôåîèêîàïäïæ – èõëäëæ „èåëîå ïíãäë-
ìïáìëíåä îëèïíòìüïæ, îëèåäèïú øàïïãëíï“; æï ìïãïí-
ãåþëæ òèëùèåþì þïäçïêòì ìòíïíóäíïîåâ ôîïçïì: ìêë-
üòì îëèïíåþì øëîòì êïâøòîò ïî ïîìåþëþìë.
èïãîïè... þïäçïêò àïâòì øàïèïãëíåþäïæ èïîüëæåí
óëäüåî ìêëüì îëè èòò÷íåâì æï èòì ãâåîæòà ìõâïì
ïîïâòì ïõìåíåþì? ïîú êóðåîì, úõïæòï...
ìêëüèï ãïóøóáï ãåãèï.
ïè üâòîàòì ïùåâïú èïí øåïûäåþòíï.
ïíæîå èëîóï èïòíú àïâòìïì óþåöòàåþì èêòàõâåäì,
àóèú ìòôîàõòäåìïú ò÷åíì: ìïâìåþòà øåìïûäåþåäòïë.
àâòàëí êò ïìå ìùïèì, èïãîïè âïîïóæåþòì ìôåîëì
âåî ãïìúòäåþòï, îïêòéï þïäçïêò ùòíïèëîþåæïæ èõë-
15
äëæ øëüäïíæòåä îëèïíòìüì ãï¸ñóîåþì, ïîï „èåë-
îå ïíãäë-ìïáìëíåäïæ“, ïîïèåæ óðòîâåäåì øàïèï-
ãëíåþäïæ.
èëîóï éîèïæïï ÷ïõåæóäò þïäçïêòì ðòîëâíóä õï-
ìòïàøòú æï ãîïíæòëçóä äòüåîïüóîóä èåèêâòæîåë-
þïøòú, ïèïìàïí, èïøòíæåäò ìïåîàïøëîòìë ìïèùåîäë
ìòâîúåú àïâòà þëäëèæå ãïæïøäòï àâïäùòí æï èòìò
âïîïóæòú ñëâåäàâòì ÷ïìïôòáîåþåäòï, èòàóèåüåì, êó-
ðåîòì îëèïíåþòà þïäçïêòì ïéüïúåþïú úíëþòäòï æï,
æïóêâòîæåþò àó ïîï, òèïìïú úõïæïæ æïòíïõïâ, êóðåîòì
èõïüâîóä ìïèñïîëì ìüîóáüóîï øóïäåæóî ìïôåõóîì
îëè ùïîèëïæãåíì óëäüåî ìêëüìï æï ëíëîå æå þïä-
çïêì øëîòì.
òìå êóðåîòì øàïèïãëíåþåäòú ìêëüò ãïõäæïà, åãïï
ïèåîòêåäò èùåîïäò åîàìï æï òèïâå ãèòîì îëèïíòæïí
îëèïíøò ãïæïòñâïíæï æï ïèòà ãïïûäòåîåþæï ïè ìõâï-
æïìõâï áèíòäåþïàï øëîòì êïâøòîì.
ñâåäï åì îëèïíò æïèëóêòæåþåäò î÷åþëæï, ñâåäïì
àïâàïâòìò êëèðëçòúòóîò ÷ïî÷ë ãïèëåûåþíåþëæï – ìïê-
èïëæ èüêòúå æï æïóîéâåâåäò, èïãîïè åîàèïíåàìïú
ãïæïåþèëæíåí æï, ïèåîòêóäò ñëôòì ìóîïàåþì àïíæï-
àïí îëè ïèëïâìåþæíåí, ìïþëäëëæ åîà èàäòïíëþïæ
ùïîèëæãåþëæíåí.
åì øóïäåæóîò ìïôåõóîò ãïúòäåþòà óôîë çåèëà
óíæï ïåçòæï þïäçïêì æï, ïîïèúàó åìï àó òì úòêäò ãï-
èëåî÷òï àïâòì áèíòäåþåþøò åîà èàäòïíëþïæ, ïîïèåæ
ñâåäï îëèïíò àó èëàõîëþï èëåáúòï „ïæïèòïíóîò êëèå-
æòòì“ èëíóèåíüóî øåíëþïøò. ñâåäï æïèëóêòæåþåäò æï,
ïèïìàïí, èàäòïíëþòì íïùòäåþò.
åîàòèåëîåì èòâïöïÿâå ñâåäï ïèþïâòë, – êïîãïæ èë-
åõìåíåþëæï, îòìàâòìïú èòåéùòï æï ïîú þïáòëþïì èëòê-
äåþæï, – øåâáèåíò ðïîòçòì çíå-÷âåóäåþïàï òìüëîòï,
îëèäòì úïäêåóäò àïâòú îëèïíòï, àâòàåóäò îëèïíò
êò – åðëáïë.
æï òîëíòòà ãïõåæïâæï óëäüåî ìêëüì.
öåòèç ôåíòèëî êóðåîì – ïîï.
âòàëè îï – ïîïôîïæ ÷ïåãæë èòìò øóïäåæóîò ìïôå-
õóîò?
îïüëèïú ïîï, îïêòéï æòæïæ ïôïìåþæï ïè èùåîïäì,
èïãîïè ìêëüìï æï ìïêóàïî àïâì âåî ãïóüëäåþæï,
åçåæèåüåþëæï èòìò èåìïèåëþï æï ðòîæïðòî ìêëüì ïèò-
üëèïú øååõèòïíåþëæï, èòì ãâåîæòà æï... èïìçå ïéèïüå-
þóäïæïú åéòîìåþëæï àïâò – úïäêå àïâòìò èõïüâîó-
äò ìòìüåèòì, ïèþïâàï åîàèïíåàçå ãïæïöïÿâòì ãïèë,
úïäêå òèòüëè, ìêëüì àõîëþòì ìïãíïæ ïæïèòïíò îëè
ãïåõïæï, þïäçïêòìïàâòì êò óôîë èàïâïîò çíå-÷âåóäå-
þï ãïõäæïà: ñâåäïôåîì òì ãïíìïçéâîïâì, óçíå÷âåó-
äåþëæ ïîú úõëâîåþï ïîìåþëþì æï ïîú ïæïèòïíòë... æï
úïäêåú òèòüëè ùïïÿïîþåþæï àïâì: øåíì ãèòîåþì âíåþï
ïî ãïï÷íòïà, ðîëüåìüïíü áïäì îï òæåïäåþò óíæï
¸áëíæåì, ìòñâïîóäò âåîïìëæåì ïéïíàåþì êïàëäòêå-
ìïâòà, îïæãïíïú ìòñâïîóäìïú òìåâå èëåáúåâï, îë-
ãëîú èëâïäåëþïì – ìòèøâòæòà, ùåìòåîåþòà, êåàòäãë-
íòåîåþòàë.
èïà øåöïâïõåþïì – òá, ìòâîúååþøò – àõîëþòì ïè èë-
íïêâåàòì ûïîéâïæ ïáúåâæï ëàïî ÷õåòûå æï ïè ôîïçòà
ñâåäïçå óêåà æïïãâòîãâòíåþæï:
11 aprili 2008
 proza
– ïõïäò èõïüâîóäò ìòìüåèï øååáèíï æï òèïì åæïâå-
þëæï, âòìïú æïåæë ìïàïâå ïè ìòìüåèòìï.
þïäçïêò àó ìêëüòì ï÷îæòäì åðïåáîåþëæï, þïäçï-
êòì ï÷îæòäàïí óòäòïè ôëäêíåîò ãïèïîàïâæï æïâïì –
ïìå ðòîæïðòî ïîï, èòìò íïêäò èå ãïèëèïæãïë ïí îïéïú
ïèãâïîò, èïãîïè èòìàâòì åîà ñâåäïçå ûâòîôïì ìïõåäïæ
îëè èëòõìåíòåþæï „ïæïèòïíóîò êëèåæòòì“ øåèëáèåæì,
òáâå àïâìïú âåî øåòêïâåþæï: çëãòåîàò èòìò íïùïîèëåþò
óâïîãòìïæ èòèï÷íòïë.
ìüóæåíüåþàïí ìïöïîë øåõâåæîòìïì âåî æïåôïîï
ãïéòçòïíåþï, çåðòîèåüñâåäåþïì ì÷âåâòï óåúïîò ùïèëì-
îëäåþò æï æïùåîòì æîëì êò òáíåþ êòæåú èëîòæåþëæï
èêïúî åðòàåüåþì. æòæò ïèþïâò, çëãòåîà èòì áèíòäåþïì
àó èïòíúæïèïòíú âåî èëåõòþäï, îï ïóúòäåþåäòï,
èùåîäòì ñâåäï àõçóäåþï øåæåâîò òñëì æï åîàíïòîïæ
ïéèüïúò – åãïï, ñëâåäàâòì òè óêåàåìòì èòõåæâòà
èìöåäëþåí æï ïôïìåþåí æï àïâòìàïâïæ òãóäòìõèåþï,
èòéùåâåþì ñâåäï íïùïîèëåþò îëè âåî ãïóüëäæåþï. æï
èïòíú, îïêòéï åì èêïúîò åðòàåüò èëïæãï åíïçå æï ïîú
æïåîòæï, èõëäëæ òèòüëè, àïâòìò „òëêíïðïüëôïì ìï-
ãòà“ òèòì „ïæïèòïíóî êëèåæòïì“ îëè øååüëáåþëæï.
òèåëîåþæï òè èõïüâîóä ìòìüåèïì.
ëæíïâ úâäòäåþïì òèòà æïïüñëþæï, îëè, þïäçïêò-
ìïãïí ãïíìõâïâåþòà, èëàõîëþåþìï æï îëèïíåþì åîàïæ
êò ïî èëïáúåâæï „òëêíïðïüëôïì ìïãòì“ áïîãïøò, ïîïèåæ
èïîüëæåí îëèïíåþì.
ìïãï òì òáíåþëæï – òì úõîïèåüò îëèïíò.
èïíïèæå åèòä çëäïìï æï öëí ãëäçóëîàiìïú ãïèë-
åñåíåþòíïà åì èõïüâîóäò ìòìüåèï.
çëäïì – îóãëí-èïêïîåþòì úòêäøò.
ãëäçóëîàiì – „ôëîìïòüåþòì ìïãïøò“.
àóèú ïè ìïõåäùëæåþïàï áâåø èàåäò àïâòïíàò äò-
üåîïüóîóäò èåèêâòæîåëþï êò ïî èëåáúòïà, ïíæï ñâå-
äï îëèïíò, ïîïèåæ ãïîêâåóäò îêïäò. çëäïì – îëèïíå-
þòì, ãëäçóëîàiì – îëèïíåþòìïú æï èëàõîëþåþòìïú.
àóèú ìòôîàõòäòà ëîòâå òôîàõòäåþæï – èàäòïíëþï
ïî æïãâòéïâæåìë, æï þïäçïêàïí ãïöòþîåþïì çåæèåüïæ
èòò÷íåâæíåí – èõëäëæ åîà ãâïîì ãï¸ñâåþëæíåí, èïà
àïâãïæïìïâïäìï æï þåæòìùåîïì èòïæåâíåþæíåí àâïäì,
èïà ãïæïòñâïíæíåí àõçóäåþòæïí àõçóäåþïøò. ïèïìë-
þïøò, ðïîòçòìï àó äëíæëíòì ìïçëãïæëåþîòâò úõëâîå-
þïú îåäòåôóîïæ æï øàïèþåÿæïâïæ ùïîèëòìïõåþëæï,
èïãîïè àõîëþï åîà êïäïðëüøò èòåæòíåþëæï, îïêóî-
ìòú åîàò òáíåþëæï, ìõâïæïìõâï âïîòïúòòà, èïãîïè èï-
òíú åîàò.
ôëäêíåîò ïìåà ìòôîàõòäåì ïî ãïèëò÷åíæï ïíæï
îòìàâòì óíæï åôîàõòäï – æïîùèóíåþóäò òñë, àõîë-
þòì ìïæïâååþò ïîïìëæåì ãïèåáúåâï õåäòæïí, ìõâïæïìõâï
ãâïîàï æï ëöïõàï àïâãïæïìïâïäìïú îëè ãïâñâå þïä-
çïêòâòàë.
æï ûïäòú øåìùåâæï áïæòäòìï.
òíãäòìóî åíïçå ÷ïìïõóäò èõïüâîóäò ìòìüåèï
ôîïíãóäò ìïèñïîëì ãïèëâäòà êâäïâ òíãäòìóî ìòíïè-
æâòäåì æïþîóíåþëæï – èòì ïèåîòêóä ãïíøüëåþïì –
ìîóäñëôòäò, æïõâåùòäò, òè ãîïíæòëçóäëþòà ïéèïî-
àóäò, ïæâòäïæ îëè âåî èòóïõäëâæåþëæò.
èòìò ãïíèåëîåþï àó øåòûäåþëæï.
16
11 aprili 2008
æï ôëäêíåîòú ãïòèåëîåþæï.
ìõâï ñâåäïôåîò ëîòãòíïäóîò òáíåþëæï èòì òëêíï-
ðïüëôïì ìïãïøò æï òìåàò ûïäòà ãïèëõïüïâæï ïèåîò-
êóä îåïäëþïì, øàïþåÿæòäåþï ãò÷íæåþï, îëè ïîïôåîò
î÷åþëæï øåóè÷íåâåäò úõëâîåþòì þîóíâï-üîòïäøò æï
üîïãòçèòì óêòæóîåìëþïìïú èòïéùåâæï, îïêòéï âåîú
èïì ùïîèëåæãòíï îïòèåì øåôåîïæåþï, øåîþòäåþï, æïã-
äóâåþï. ïî ãïíïìõâïâåþæï ïæïèòïíìï æï çíå-÷âåóäåþïì,
èêîàïä ìïçéâïîìïú âåî õåæïâæï èïà øëîòì æï òìåâå
ãïòïçîåþæï ïæïèòïíìï æï çíå-÷âåóäåþïì åîà èàäòïíë-
þïæ, îëãëîú îëèïíàï ùñåþïì, åîàèïíåàì îëè ãïæï-
öïÿâëæíåí.
áïîàóäò èõïüâîóä-åíëþîòâò ìòâîúå óêâå òúíëþ-
æï åîàòïíò ìòìüåèòì çëãïæ áïîãïì – âïìòä þïîíëâòì
èòåî ãïèëûåþíòäì... èïãîïè ïè èõïüâîóäò ìòìüåèòì
êäïìòêóîò ìîóäñëôòäåþïú óíæï ãïèë÷åíòäòñë áïî-
àóä ãïíøüëåþïæ àó âåîìòïæ æï òìå èëõæåþëæï, îëè
åì ïõïäò øåíëþï óøóïäëæ âïìòä þïîíëâòì èëíóèåíüòì
ãâåîæòà ïéòèïîàåþëæï.
ïîï ëæåìèå, ïîïèåæ èïäåâå.
æï åì ãïíøüëåþï ãïòèåëîåþæï ïîï ïæïèòïíóîò êëèå-
æòòì, ïîïèåæ òëêíïðïüëôïì ìïãòì ïî÷åâïíì – èïîüëæåí
îëèïíåþò ãïèàäòïíåþóäòñë ïè ùîåøò.
åì èëâïäåëþï ëàïî ÷õåòûåì óíæï åüâòîàï.
àïíïú – óèûòèåì ðòîëþåþøò – ïîíïõóäò ïíüò¸óèïíó-
îò, ïíüòêóäüóîóäò ðëäòüòêóîò îåýòèòì þïüëíëþòì
ýïèì, òæåëäëãòóîò æï úåíçóîóäò ùíåõòì ãïíìïêóà-
îåþóäò ìóäòìøåèõóàâåäëþòìïì.
åìïï õïíï, îëæåìïú ìüòäóî-åíëþîòâò ûòåþïú ðëäò-
üòêóî åîåìïæ øåòîïúõåþï.
àïíïæîëóäëþòì îåïäòìüóîò ùïîèëìïõâï õëè ðë-
äòüòêóîò æïíïøïóäòï æï æïíïøïóäò, ïèòüëè öåî úåí-
çóîòì ìïúåúåþì óíæï æïóìõäüåì îëãëîèå æï èåîå ÷å-
êòìüóîò êîòüòêòì àïâæïìõèåþì ãïóûäëì.
ïèòüëèïú òùñåþï èùåîäëþïøò àïâøåìïôîòì ûòåþï òì-
üëîòóä ùïîìóäìï àó ïäåãëîòåþøò, àëîåè ïãåî èòõå-
òä öïâïõòøâòäòì èùïîå õâåæîò – èêïúîò ãïêâåàòäò
ïõïäò àïëþòì èùåîïäàïàâòì – àó îï øåòûäåþï èë¸ñâåì
ìòèïîàäòìïêåí ìùîïôâïì, àïíïæîëóäëþòì ðòîóà-
âíåä ãïèëõïüâïì.
ïîú óëäüåî ìêëüì, ïîú öåòèç ôåíòèëî êóðåîì,
ïîú ëíëîå æå þïäçïêì, ïîú åèòä çëäïì, ïîú öëí
ãëäçóëîàiì, ïîú óòäòïè ôëäêíåîì àïâòïíàò èõïü-
âîóäò áèíòäåþåþòìïàâòì ìóäòìøåèõóàâåäò úåíçóîï
àó ðëäòüòêóîò æåâíï ïî ãïèëåúïæïà (èïîàïäòï çë-
äïì ðëäòüòêóîò æåâíï ïî èë¸êäåþòï, èïãîïè ïîï îó-
ãëí-èïêïîåþòì úòêäòìïàâòì, ïîïèåæ æîåòôóìòì ìïìï-
èïîàäë ìïáèåøò ÷ïîåâòìïàâòì!) æï èõëäëæ àïâæïóçë-
ãïâò öïôï ìÿòîæåþëæïà àïâàïâòïíàò èõïüâîóäò ìïè-
ñïîëì ïìïãåþïæ.
âïìòä þïîíëâì óêâå åãîûíë úåíçóîòì ìòèêïúîåú
æï ðëäòüòêóîò îåýòèòì ìóäòìãïèñòíïâò èóáïîïú.
ëàïî ÷õåòûå ìóäïú èòì øóïãóäøò ïéèë÷íæåþëæï.
æï þïäçïêòìï æï øåèæãëè ôëäêíåîòì èòåîïú æïæ-
ãåíòä èõïüâîóä ìòìüåèïì àïíïèåæîëâåëþòì ìïçëãï-
æëåþîòâ-ðëäòüòêóîò ìóîïàòì ìîóäñëôòäò ùïîèë-
ìïõâòìïàâòì èëòèïîöâåþæï.
 proza

ãïíèåëîæåþëæï èõëäëæ èõïüâîóäò ìòìüåèï, èòìò ver movaTave erTi rkali romanebisa, erTi rkali
çëãïæò ïãåþóäåþï. epopeisa, verc movaTave da verc gamoveci, aqamde ma-
ìõâï ñâåäïôåîò ëîòãòíïäóîò òáíåþëæï, – õåæâïú, inc rac damiweriao, – gauneleblad aekviateboda es
àåèïüòêïú, ðîëþäåèïüòêïú, ìüòäóîò èïíåîïú, ìïçë- fiqri, sul ufro gaumZafrdeboda sawuxari, ormoc-
ãïæëåþîòâ-ðëäòüòêóîò ôëíòú, õïìòïàåþòú... daaT wels rom miatanda, da mwvave gancdebadve gad-
ïî èòèïîàïâæï àïâøåìïôîïæ òìüëîòïì. moiRvreboda 1969 wlis qristeSobisTvis 14-s CaniS-
ïîú ïäåãëîòïì. nuli dRiuris furclebze: aqamde kidev SeiZleboda
îåïäòçèò æï èõëäëæ îåïäòçèò – ðòîóàâíåäò æï davimedebuliyavi, axla Tu ara, mere iqneba-meTqi, da
æïóàèëþåäò, èêïúîò æï øåó- dasasruli aRar gamouCnda
ôåîïæåþåäò, òîëíòïøò, ìïî- am mere-meresa, amas dasasru-
êïçèøò, ìïüòîïøò ãïæïçîæò- li ar gamouCnda da me sibe-
äò. reSi Sevedio.
ìïþÿëàï ìïáïîàâåäë óí- – ormocdaaTi weliwadi
æï ãïèëåõïüï îëèïíàï ïè ormocdaaTi weliwadia da
úòêäì, èåëúå ìïóêóíòì æîï- saxvaliod gadadebuli saqme
èïüóäò æï üîïãòêóäò èëâ- ganwirulia, – medRexvalie
äåíåþòì èïîàïäò ìóîïàò øå- kacsao Wiri moadga karsao...
èëåíïõï øàïèëèïâäëþòìïà- iwureboda es welic. Tvi-
âòì. Ton ase axsenebs: miikurwao.
èïøòí îïì ùïîèëòæãåíæï, da darCenili dReebisagan
îëè ðëìüìïþÿëàï õïíïú èòìò axals rom aRarafers gamoe-
ãïèëìïõïüò òáíåþëæï æï ïõï- loda, romanTa rkals mainc
äò ìïóêóíåú èòìò êïäèòì áâåø gadaavlebda Tvals – ramde-
ïèåüñâåäæåþëæï, îëãëîú nis dawera moeswro da ram-
âååþï ãïíçîïõâòì þóíåþîòâò denisa kidev – gamocema.
æïãâòîãâòíåþï – êâäïâïú ìï- cxra romans moeyara Ta-
üòîóäòìï æï üîïãòêóäòì vi.
èëíïúâäåëþòà ïéþåÿæòäò. maTgan ori – saerTod ga-
ãïíãåþï ïúäòæï ïèæåíì. mouqveynebeli.
æï òìåà ìóäòåî ûïäïì øå- oTxi – JurnalebSi dabeW-
óíïî÷óíåþæï, ûíåäò æïìïöå- dili, magram wignad gamoce-
îåþåäòï àâòà ãïùïôóäò ma jer ar RirsebodaT.
èêòàõâåäòìïàâòì, îëè „èëî- gamocemulTagan cota
÷òäò“ ëàïî ÷õåòûåè ëàõèëú- `tinis xidze~ eTanaRreboda
æïìïèò ùäòìïè øåáèíï, „äï- gigo gigauri guli: bolo nawils gadamu-
çåîøëó“ – ëàõèëúæïëàõò- ilustracia romanisa `tinis xidi~ Saveba undao, – da cotac
ìïè, óôîë ïæîòíæåäåþçå `jebirze~: wina nawils da-
íóîú íóîïôåîì âòüñâòà. vubrundebio.
„üòíòì õòæì“ îëè ÷ïóöæåþëæï, ðòîâåä îëèïíì, óê- es aris da esao, – dasZens, – daweriTac ver mova-
âå ãïúíëþòåîåþóäò åáíåþëæï òì ãïþåæóäò – àïâçåõå- Tave erTi rkali, gamocemiT ho ra saTqmelia!.. magram
äïéåþóäò êò – ãïíçîïõâï, „ïæïèòïíóîò êëèåæòòìï“ àó rac unda iyos, dawera ho Cems xelT iyo, rad ver mo-
„òëêíïðïüëôïì ìïãòì“, æï êòæåâ âïìòä þïîíëâòì æïóìï- vaTave erTi rkali maincao?!
àïóîåþåäò ìïãòì êâïäì îëè óíæï èò¸ñëäëæï, ëéëíæ ecotaveboda, Zalian ecotaveboda cxra romani.
æòæõïíì ïî ãïïèõåäæï ÷ïíïôòáîì, æïåäëæåþëæï, âòæ- – ver movrevivar Cems mTavar saqmesa, mTavarsa da
îå èêïôòëæ ãïèëòêâåàåþëæï èëíóèåíüóîò øåíëþï, åî- umTavressa...
àèïíåàçå ãïæïöïÿâóäò ïèþåþòà, ñâåäï èíòøâíåäëâïí ganzraxvasTan SedarebiT moCanda mcired, gran-
ìïçëãïæëåþîòâ-ðëäòüòêóî èëâäåíïìï àó áîëíëäë- diozuli Canafiqris fonze earafreboda da Tavs say-
ãòóî èëíïêâåàì àïâòìò îëèïíò îëè óíæï èòûéâíëæï. vedurobda, erTi rkalis amoTaveba mainc ra gamixda,
åãïï, „öåþòîòìïàâòì“ ùïèûéâïîåþóä îïèæåíòèåôîï- nuTu meti ver unda momexerxebinao?!.
çòïí ïíëüïúòïøò åìåú ïéòíòøíåþëæï: æïèëóêòæåþåäò cxra romani dalagebuliyo.
íïùïîèëåþòï, èïãîïè èòìò ðåîìëíïýåþò ãïæïæòïí ïèïâå da verafrisdidebiT ver aexsna, sxvaTa bambis
ïâüëîòì ìõâï îëèïíåþøòúë. CxrialSi ase ratom unda Cakarguliyo Tundac es
èêîàïäò ïéíòøâíïï, ïîï ñâåäïìïàâòì, ïîïèåæ ãï- cxra, ase uRmerTod rogor unda miyruebuliyo, ro-
èëúæòäò èêòàõâåäòìïàâòì ãïèòçíóäò – îëèïíòæïí desac sxvebisaTvis erTi romanic kmaroda sasaxelo-
îëèïíøò ðåîìëíïýåþòì ãïæïìâäï îïéïú âîúåä åðëðåïì dac, sacxovrebladac, saampartavnodac, yvelasTvis
îëè ãóäòìõèëþæï – þïäçïêòìï àó ôëäêíåîòì èõïü- rom gadaelajebinaT.
âîóä ìòìüåèïàï èìãïâìì. rkali mainc ratom ver dasrulebuliyo?

17
11 aprili 2008
 proza
etiudebs arafers abralebda: es mTeli Cemi cxov-
rebis sagzladaa gamiznulio.
ai, piesebs rom waeRo dro da xalisi, es ki guls
stkenda: amao gamodgao. Tumc imeds mainc moeWidebo-
da, egeb odesme mainc gamoadges vinmeso.
ufiqrdeboda, ukvirdeboda da:
samsaxuris brali ufro unda iyos da Cemi mouwyo-
beli cxovrebisao.
sasikeTo piri Tu uCanda misi cxovrebis odnav ma-
inc gamokeTebas?
saamiso niSnebs verafers atyobda da lamis xeli
Caeqnia:
gadawurulad unda CaiTvalos imedi Cemi epopeis
damTavrebisao.
fiqrs sadardeli aeSala, sadardels bolo aRar
uCanda da lamis ukve Caeqnia xeli da gamoetira gabe-
duli – iqneb TavzexelaRebuli ufro Seeferebodes
– ganzraxva:
– agera miikurwa es weliwadica, miikurwa Cemi ga-
dawuruli imediTa...
gadawuruli, magram ara gamqrali.
wkipze ekida, magram wkipi jerac inarCunebda Tavs
da saSualebas miscemda, marCielobac daewyo da fe-
xis mosakidebeli kenWic eZebna gamabezrebel yofaSi:
– aTi weliwadi Tu kidev miweria ase Tu ise uavad-
myofo sicocxle, egeba xuTiode romani mainc movas-
wro anu erTi rkali mainc movaswro ganzraxuli epo-
peisa, erTi rkali mainca im imedisa didisa...
ra ganzraxvaa amisTana, romel did imeds gamohki-
deboda jer kidev rodidan?
– arsad ganmicxadebia, CemTvisac arsad CaminiS-
nia, ganzraxva didi iyo, mZime iyo, saSiSic iyo, ar gan-
micxadebia, ratomao, risTvisao, Tu Sevasrulebdi,
TavisTavad gamoCndeboda...
aqac ar amxels, dRiurSic ar ganmartavs mkafiod,
miniSnebas kmarobs da... fiqri uecrad aqeT gaurbis:
egeba sjobda gancxadebani, egeba sjobda gamoqveyne-
bisaTvisa, am iubiles vuZRvni, im iubilesao, egeba ga-
momdgariyo aseTi baqibuqi, egebao da gamodgeboda
kidevaca, – aseTi ram kargad exerxebaT, kargadac iye-
neben, afiSireba Tu reklamireba bevrs Seewiao...
Soridan gaxedavda afiSirebasac, reklamireba-
sac, gaxedavda da... kidec aaridebda mzeras, rac ara
sCveoda, verc daeCveoda, sakuTar bunebas ver uRa-
latebda, ver gadauxvevda gamovlil gzas.
Tu Sevasruleb, TavisTavad gamoCndebao...
yvelaze Zalian mainc es gancda uklavda guls: aTi
weliwadi Tu kidev miweria ase Tu ise uavadmyofo si-
cocxleo...
1970 ùåäì ãïèëúåèóä, ìïèò îëèïíòìïãïí – „ïéèïîà-
æïéèïîàò“, „êâåîíïáò“ æï „äïíæåþò“ – øåèæãïî ùòãíì
ëàïî ÷õåòûòì èëêäå ùòíïàáèï îëè æïåîàâëæï, òá óêâå
ãïîêâåâòà òàáèëæï: ìïèòâå åì îëèïíò æïèëóêòæåþåäò
íïùïîèëåþòï, ëéëíæ ïèïìàïíïâå íïùòäòï âîúåäò åðë-
ðåòìï, îïú ïâüëîì ãïíóçîïõïâì æï îïèïú óíæï èëòúâïì
÷âåíò æéååþòì èõïüâîóäò òìüëîòï èëêòæåþóäò ëúòï-
íò ùäåþòæïíïë.
18
11 aprili 2008
– ãïíçîïõâï æòæòï æï òèåæòú æòæò òñë. ïõïäãïç-
îæëþïè òúòì æïóèúõîïäò òèåæëâíåþï, èïãîïè èïäå ãï-
æïòïîï æîëè, àïí ãïæïòñëäï ÷åèò ïõïäãïçîæëþï æï
þåâîò âåîïôåîò ïéèòìîóäæï òè òèåæëâíåþòæïí, àóèúï
ïîïôåîò æïóçëãíòï ïâüëîì, ïîúï æîë, ïîúï ûïäéëíå,
àïâò ïî æïóçëãíòï, èïòíú ïî òáíï æï ïîï, ëæíïâïæïú
âåî èòóïõäëâæï ãïíçîïõóäì. ìòûíåäå óôîëèåüò ïé-
èë÷íæï, âòæîå åäëæï. ûïäéëíå ïäþïà òèæåíïæ ïî åñë,
ãóäò îëè åî÷ëæï, ëéëíæ îïú òñë, òñë, ïáïèæå åîàò
îêïäò èïòíú èëàïâæï òè òèåæëâíåþòìï, åîàò îêïäò,
ïàò îëèïíòì îïëæåíëþòà.
åì îëèïíåþò, àïíïõèïæ ýïèàï âòàïîåþòìï, öåîöåîë-
þòà ïìå äïãæåþëæï:
„þëîòïñò“, „üòíòì õòæò“, „öåþòîò“, „þóîóìò“, „èå÷å-
÷ò“, „úàëèòäíò“, „ïéèïîà-æïéèïîàò“, „êâåîíïáò“,
„äïíæåþò“, „íïêîûïäò“.
ïàò îëèïíò ó÷âåóäë õåäõâïâòïíëþïæ ãïèëòñóîå-
þëæï áïîàóä ìïäòüåîïüóîë ðîëúåìøò, îëæåìïú èòì
àïíïèëêïäèåà ëîòëæå îëèïíò àó óãîëâæåþëæïà,
èïãîïè àâòàëí ûïäòïí åúëüïâåþëæï æï èïîàäïú èúò-
îå èëíïðëâîïæ èë÷ïíæï ÷ïíïôòáîòì ãîïíæòëçóäëþïì-
àïí øåæïîåþòà.
æïðòîåþòà êò ¸ðòîæåþëæï èêòàõâåäì: èåîå ìõâï òá-
íåþï, òìåâ àïâòì òèåæìï æï ûïäéëíåì èòåíæëþï ïâüë-
îòë, – æï åì îêïäò îëè ãïòçîæåþëæï, ïîïâòì ååÿâåþë-
æï, èïãîïè ìïæïèæå? èïòíú îïèæåíò øååèïüåþëæï ïè ïà
îëèïíì?
ìòÿïþóêòìæîëòíæåäò ëúíåþï õåäøåìïõåþïæ õëè óê-
âå ãïèëêâåàòäòñë, èëíóèåíüóîò øåíëþòì êåæäåþò ìïê-
èïëæ ùïèëçòæóäòñë æï èàïâïîòï, ãóäãïüåõòäëþï ïî
æïè÷íåëæï.
õåäòìóôäåþòìï æï ÷åêòìüóîò êîòüòêòì æåâíïì àó
âåî ÷ïåáíåâòíåþòíï õåäò, óñóîïæéåþëþòì, ìîóäò òã-
íëîòîåþòì ìòèùïîåìïú óíæï èëîåëæï, ãïèëáâåñíåþòì
øåôåîõåþòì üâòîàòìàâòìïú ãïåûäë – òè ïàò îëèïíò-
æïí, ìïèò æïóþåÿæïâò åæë æï èïäå êòæåâ åîàòú øååèï-
üåþëæï, ìïþÿëàï îåýòèòì ðòîëþåþøò ãïèëóáâåñíåþäë-
þòìïàâòì ãïíùòîóäò: „ãïèëúõïæåþïò“, 1956 ùäòì 9 èïî-
üòì üîïãåæòïçå – æï àïíïèåæîëâåëþòì èõïüâîóäò òì-
üëîòï ãïíçîïõâòì øåìïôåîòìïæ ãïåìîóäåþòíï.
– îï âóñëà àó èò¸áîòì ùóàòìëôåäò, îï âóñëà àó
èëêäåï ìòúëúõäå åîàò ïæïèòïíòìï. ïìåâå èò¸áîëæï,
ïìåâå èëêäå òñë, èïãîïè ïéìîóäåþóäï æòæò ãïíçîïõ-
âïíòúï, ñâåäï àó ïîï, úëüï èïòíú ïéìîóäåþóäï.
æï êòæåâ åîàõåä:
– ¸ë, òìåâ àïâòì òèåæìï æï ûïäéëíåì èòåíæëþï ïâ-
üëîò...
ìïåîàë ìïõåäùëæåþïú àó èëåôòáîåþòíï óêâå?
èëåôòáîåþòíï, èïãîïè „þëîòïñòì“ ãïèëúåèïì æïå-
äëæåþëæï, îïàï èõïüâîóäò òìüëîòòì ãïèõìíåä ùòã-
íøò, åðëðåòì ðòîâåä êïîøò ãïèëåúõïæåþòíï ìïåîàë ìï-
àïóîò.
îëæòì-îëæòì, 1977 ùåäì àòàáëì æïïæãåþëæï ìïø-
âåäò 1968 ùåäì øåáèíòäò „þëîòïñòì“ ãïèëúåèïì úïäêå
ùòãíïæ („ìïýóîíïäë âïîòïíüïæ“ èëíïàäóä „úòìêîò-
ìåóä“ ðóþäòêïúòïøò èàïâïî àïâåþì ïèëñîòæíåí!) æï
èòìàâòì ãïíçîïõóä ùòíïàáèïøò, èêòàõâåäàïí ãïìïóþ-
 proza
îåþòì èïíåîòà îëè æïòùåîåþëæï, ìîóäïæ ãïïúõïæåþ-
æï, ÷âåíò úõëâîåþòì, ÷âåíò æîëòì âîúåäò åðëðåï îëè
÷ïåôòáîåþòíï, ÷âåíò ìïóêóíòì ùïîèëìïõâï èõïüâîóä
ìóîïàåþøò:
– úïäêåóä ìïçëãïæëåþîòâ èëâäåíïì, úïäêåóä
çíåëþîòâ-åàòêóîìï àó ôòäëìëôòóî-ìëúòïäóî
ðîëþäåèïì úïäêåóäò îëèïíò èòåûéâíåþëæï æï ñâåäï
åîàïæ àïâì èëòñîòæï åîàò ìïàïóîòìáâåøï: „èïüòïíå
áïîàäòìï“ – æï ïè ìïàïóîòà àïâòæïíâå ãïíâìïçéâîïâ-
æò ôëíìï, ìïîþòåäìï ÷åèàï àõçóäåþïàï, ãïîåèëìï
÷åèàï ðåîìëíïýàï, àïâòìåþóî ãïîåèëìï æï àïâòìåþóî
õïìòïàåþìï îïëæåí çëãïæ ìëúòïäóîìï àó åàòêóî
ðîëþäåèïìïú óíæï øåâõåþëæò.
ãïèëüåõâï èòÿòîæï æï ï¸ï ãïèëãòüñæòë, æïìûåíì æï
ëî èòçåçìïú ãïíóèïîüïâì èêòàõâåäì:
åîàò òì, îëè þëäëìæïþëäëì àâòàëíïú øåì÷âåëæï
ïè ãîïíæòëçóäò ÷ïíïôòáîòì ïîìåþëþïì;
æï èåëîåú òì, îëè åîàò ìåîòï èïòíú æïèàïâîåþó-
äòñë ãïíçîïõóäò åðëðåòì, àëîèåüò êïîåæò àëîèåüò
îëèïíòì èëúóäëþòà.
„þëîòïñò“ ðòîâåäò êïîò ãïõäæïà åðëðåòì.
òè ïàì êò ëîò îëèïíòú èòèïüåþëæï: „ãïèëúõïæåþïò“
æï „úõîïùñïîë“ – 1937 ùäòì üîïãåæòïçå, ýïèàï âòàï-
îåþòì èòõåæâòà åîàò „þëîòïñìï“ æï „üòíòì õòæì“ øëîòì
îëè èëàïâìæåþëæï, èåëîå êò „íïêîûïäòì“ øåèæãëè.
ïè îëèïíàï ìïàïóîåþì ïá ïéïî ïõìåíåþæï, ïîú èïà
ìïâïîïóæë ïæãòäì ãïíìïçéâîïâæï... æï àóîèå èòèïî-
àâïì âåîú óíæï èòåéùòï èêòàõâåäïèæå, îïæãïíïú ÷ï-
òøäåþëæï „þëîòïñòì“ åì ãïèëúåèï æï êòæåâ øâòæò ùå-
äò óíæï åäëæï, âòæîå ìïèçåëçå ïèëïéùåâæï åðëðåòì
åì ðòîâåäò êïîò, èïíïèæå êò åðëðåòì ìïåîàë ìïõåäùë-
æåþïì 1979 ùåäì ãïèëúåèóäò ìïèò îëèïíòì – „þóîó-
ìò“, „ïéèïîà-æïéèïîàò“ æï „íïêîûïäò“ – èëêäå ïíë-
üïúòïøò ãïïèýéïâíåþæï: ïè ìïè îëèïíøò ïòìïõï ÷âåíò ìï-
óêóíòì 50-60-òïíò ùäåþòì àþòäòìòì úïäêåóäò ìóîï-
àåþò æï ãïíùñëþòäåþïíò. çëãò îïè êòæåâ ãïèëõïüó-
äòï îëèïíåþòì òè ìåîòïøò, îëèåäìïú ïâüëîèï óùëæï
„èïüòïíå áïîàäòìï“ æï èàäòïíïæ àëîèåü îëèïíì èë-
òúïâìë.
ïìå ìïìõâïàïøëîòìëæ ãïòåäâï áïîàóäò èùåîäëþò-
ìïàâòì ïè èîïâïäèõîòâ èíòøâíåäëâïíò èëâäåíòì ãïúõï-
æåþïè.
âòàëè èàäïæ óèíòøâíåäë àó ïîï, îòãòàò äòüåîï-
üóîóäò ôïáüò åóùñåþëæåì èêòàõâåäì.
èëãâòïíåþòà, èåìïèå ïàïìùäåóäòì æïèæåãì, üïîò-
åä ÿïíüóîòï îëèïíàï ïè ìåîòïì, óêâå æïìïìîóäì èòïõ-
äëåþóäì, „ìïáïîàâåäëì ìïçëãïæëåþòì ìïãïæ“ èëòõ-
ìåíòåþæï óòäòïè ôëäêíåîòì „òëêíïðïüëôïì ìïãòì“
óøóïäë ïíïäëãòòà æï èùåîïäìïú èòïíòøíåþæï: àó èë-
ãåùëíëì, ðòîâïíæåäò ìïàïóîò ïè ìïõåäùëæåþòà øåú-
âïäåë.
ñëâåä øåèàõâåâïøò, ïè èåüïôëîòàïú øåòûäåþï ãïí-
ìïçéâîóäòñë îëèïíàï åîàòïíëþòì çëãïæò øòíïïîìò
æï èêâäåâïîåþìïú ùïïæãåþëæïà èìöåäëþòìïì üïâüë-
äëãòòì ïìïîòæåþäïæ.
òáâå åìåú ïéòíòøíåþëæï: ëàïî ÷õåòûòì îëèïíàï ìå-
îòïøò óêåà, âòíåè îëèåäòèå ìõâï àïíïèåæîëâå èùåî-
19
äòì ùòãíåþøò, èëúåèóäòï àòàáèòì èàåäò èåëúå ìïóêó-
íòì ìïáïîàâåäëì úõëâîåþòì îàóäò æï ìïòíüåîåìë
ìóîïàòë.
æï îëæåìïú üïîòåä ÿïíüóîòï ãïòõìåíåþæï, îëè
ëàïî ÷õåòûå èïîüëæåí îëèïíåþòì øåèáèíåäò êò ïî ãïõ-
äæïà, ïîïèåæ óïèîïâò íëâåäòì, èëàõîëþòì, òìüëîò-
óäò æï àïíïèåæîëâå ðòåìòì, åìåòìï àó ðóþäòúòìüóîò
ìüïüòòì, ëîò èëíëãîïôòòìï àó úïäêåóä àïîãèïíàï
ïâüëîòú, ãïëúåþïì ïè ìòüñâåþòà ãïèëàáâïèæï: èïî-
àäïú „îï õåäèï ïïãë“ åì ïèëæåíï øåíëþï, îï ûïäï
¸áëíæï ïìåàò, îï íåþòìñëôï, áâåñíòì æï ìòüñâòì îï
ìòñâïîóäò, èëèïâäòì îëãëîò îùèåíïë, – òèïìïú èëï-
æåâíåþæï:
– åìïï óçïîèïçïîò ðïíëîïèï, îëèåäìïú, ìõâïì îëè
ñâåäïôåîì àïâò æïâïíåþëà, èëúóäëþòì, èïìøüïþòì
àâïäìïçîòìòà áïîàóä èùåîäëþïøò ïíïäëãò ïî ãïï÷-
íòï.
èïíïèæå, âòæîå åì øåôïìåþï òàáèòì, þåâîèï ùñïäèï
óíæï ÷ïòïîëì, æï êòæåâ úîåèäèïú æï ìòìõäèïú, öåî êò
ìïåîàë ìïõåäùëæåþï èõëäëæ ïíëüïúòïøò ãïêîàåþï
ðîëôåìòëíïäò èêòàõâåäòì òèåæïæ, îëèåäàïú ïîïíïò-
îò ãïåäâåþï, èòíòøíåþï, ìõâïàïøëîòì ïéíòøâíï ïî ãï-
èëî÷åþïà æï èùåîäòì èëèæåâíë îëèïíåþìïú ïè ìåîòïì
èòïàâäòïí: åì „âåíåúòóîò ÿïéòë“, åì „÷åèò ìïâïíåë“, åì
„èàïãîåõòäòë“, åì „ïèïéäåþïë“.
80-òïí ùäåþøò åì íòèóøåþò øåòáèíåþëæï, àóèú „÷åè
ìïâïíåì“ àïâòæïí ïîú ãóäòìõèëþæï îëèïíàï ïè ìåîòï-
øò – ýïíîëþîòâïæ òì èõïüâîóä-æëêóèåíüóîò ñïòæòìï
ãïõäæïà æï ïèòà ãïèëòî÷åëæï ìõâï îëèïíàïãïí, ìïæïú
æëêóèåíüóîò ôëíò ñâåäãïí òãîûíëþëæï, èïãîïè êëè-
ðëçòúòóî ÷ïî÷ëì, ìïåîàë áïîãïì, ûïîéâìï æï éåîûì
èõïüâîóäëþï áèíòæï, „÷åè ìïâïíåøò“ êò áïîãï æï ôëíò
åîàèïíåàøò ãïæïæòëæï æï ïîú îëèïíóäò ìòóýåüò ãï-
èëûåþíòäòñë èàïâïî ìïñîæåíïæ.
ãëîòì ðåæïãëãòóîò òíìüòüóüòì úõëâîåþòì õïí-
ãîûäòâò õïíï – 30 ùåäòùïæò – ïåéë áïîãïæ æï ðëîüîå-
üåþò æï õïìòïàåþò ÷ïåäïãåþòíï èåèóïîòìüóä àõîëþï-
øò, îëèåäòú åîàò òíìüòüóüòì èïãïäòàçå áâåñíòì ìï-
çëãïæëåþîòâ-ðëäòüòêóî ìòíïèæâòäåì ïòîåêäïâæï
æï ïè èõîòâ êò àïâòìàïâïæ àïâìæåþëæï „èïüòïíå áïî-
àäòìïì“ ìåîòïøò. èòàóèåüåì, èïì øåèæåã, îïú 90-òïíò
ùäåþòæïí êòæåâ óôîë ãïèêâåàîæåþëæï èòì îëèïíàï
æëêóèåíüóîò ôëíò æï óïèîïâò ðåîìëíïýò ìóäïú ìïêó-
àïîò ãâïî-ìïõåäòà èëåáúåëæï àõîëþòì øóïãóäøò:
ïìåï „ïîüòìüóä ãïæïüîòïäåþïøò“, ïìåï „àåàî æïà-
âìï“ æï „þåîèóæòì ìïèêóàõåæøòú“, æï ïìåâå òáíåþëæï òè
ìïè îëèïíøòú („2001 ùåäò“, „èëî÷òäò“ æï „äïçåîøëó“),
ïõïäò ïàïìùäåóäòì ãïîòýîïýò æï èêâåàîò úâäòäåþï-
íò îëè óíæï ãïèëåõïüï.
ïìå ïèëàïâæåþëæï ìåîòï æï 22 îëèïíòú èëòñîòæï
àïâì.
æòïõ, 22 îëèïíò.
ùïïÿïîþåþæï „òëêíïðïüëôïì ìïãïì“ îïëæåíëþòà.
àëàõèåüò îëèïíò îëè æïóãîëâæåþëæï, øåâïãóäò-
ïíåþæò: òáíåþ ôëäêíåîì ãïóìùîë-èåàáò. èïúæóîïæ
èõâæåþëæï àâïäøò òèòìò 19 îëèïíò æï ûïäòïí èòíæëæï,
áïîàóäò ìïãï 20 íòèóøòì èëèúâåäò ñëôòäòñë.
11 aprili 2008
 proza
ãïòúòíåþæï:
– âåî øåâûäåþ, åáâìò îëèïíòì æïùåîï ûïäòïí ãïèòû-
íåäæåþïë.
1984 ùåäòï.
„÷åèò ìïâïíåú“ öåî ïèëãæåþóäò ïáâì ìïàâïäïâòæïí.
– öëí ìüïòíþåêìïú âåîï?
ìüïòíþåêì åîàòïíò ìïãï ïî øååáèíï, èïãîïè 17 îëèï-
íò æïåùåîï æï, ôëäêíåîì àó âåî øåüëäåþëæï õåäõâï-
âòïíëþòà, èòìò èëíïðëâïîòú øàïèþåÿæïâïæ ãïèëòñóîå-
þëæï.
– åì êòæåâ øåòûäåþï, èïãîïè åìåú èååÿâåþïë.
èïòíú âïãóäòïíåþæò æï... ãóíåþïøò óôîë „òëêíïðï-
üëôïì ìïãï“ èáëíæï ïèëÿîòäò. ìïãï ìïãïï, îïú óíæï
òñëì, æï 19-ú óôîë åäâïîåþæï, âòæîå 17, îëèåäòú
„àåàîò æïàâòì“ øåáèíòì – ïíó 1996 ùäòì – øåèæåã óêïí
èëî÷åþëæï æï „þåîèóæòì ìïèêóàõåæò“ ãïïàïíïþîåþæï
„èïüòïíå áïîàäòìïì“ æï „òëêíïðïüëôïì ìïãïì“: 2000 ùå-
äò ÷ïèëæãåþëæï.
2001 ùåäì úïäêå ùòãíïæ îëè ãïèëòúåèëæï „þåîèó-
æòì ìïèêóàõåæò“, èúòîå ùòíïàáèïì èùåîïäò ïè ôîïçòà
æïïþëäëâåþæï:
– êòæåâ àó èåñë ûïäéëíåò îëèïíòìïàâòìï.
åñëôëæï, æï ãïíï èõëäëæ åîàòìïàâòì.
„2001 ùåäò“ óêâå ëúêïîåæòïí ìåîòïæ ùïîèëï÷åíæï
„èïüòïíå áïîàäòìïì“.
èåîå „èëî÷òäòì“ ùòíïàáèïøòú êâäïâ òì ãïíúæï ãïò-
åäâåþì, åì îëèïíò îëè èòï÷íòï ìåîòòì æïèïèàïâîåþäïæ
æï æòæüïíòïí ýïíîì âåéïî èë¸êòæåþì õåäì:
– ïè ùòãíì îë ÷ïïàïâåþ, øàïþåÿæòäåþï æïãî÷åþï
òìåàò: àòàáëì ïâüëîò êòæåâ ïõïäò îëèïíòì æïùåîïì
ïðòîåþæåì. èïãîïè èå åì ïîï èãëíòï. âîúåäò ýïíîòì íï-
ùïîèëåþì âåéïî èëåîåâï. âåéïîï. ïéïîú ûïäéëíå ïéïî
åñëôï ìïïèòìëæï, ïéïîú ìóîâòäò ïéïî èë¸ñâåþï. ùåîï
èïòíú àó ïî èëïìâåíåþì, èòóþîóíæåþï òìåâ åüòóæåþìï,
òìåâ èúòîå ýïíîì àó øå¸þåæïâì.
2004 ùåäòï æï, îï ãïìïêâòîòï, èïîàäïú ïìå ñëôòäò-
ñë... èïãîïè èëèæåâíë ùåäò êòæåâ åîàò îëèïíòì æïìîó-
äåþòì ùåäòú ïéèë÷íæåþëæï èòìàâòì – åðëðåòì óêïíïì-
êíåäò êïîò, ëúæïëîêïîåæòì æïèïãâòîãâòíåþåäò.
ìïàïóîòú îïëæåí èéåäâïîåï æï üîïãòçèòà ãïí-
èìÿâïäóäò – „äïçåîøëó“.
òìåâå, îëãëîú åðëðåòì ðòîâåäò êïîòìï – „þëîòïñò“.
ïäåáìïíæîå ëîþåäòïíòì ìïçëãïæëåþï òàïâåþæï
„èïüòïíå áïîàäòìïì“ ìîóä ãïèëúåèïì – úïäêåóä îë-
èïíåþïæ – æï èùåîäòì ìòúëúõäåøò îâï íòèóøò ãïèë÷-
íæåþëæï – åîàíïòîò ôëîèïüòì ùòãíåþïæ, ïèåîòêóäò
öòþòì ìåîòòì ãïèëúåèïàï èìãïâìïæ, ìõâïàï øëîòì,
„òëêíïðïüëôïì ìïãïì“ îëèïíåþòìàâòìïú åì ãïîåãíóäò
òåîò èòåìïæïãåþòíïà.
îëèïíåþòì ãïèëúåèòìïì âïèöëþòíåþæòà ãïãâåàâï-
äòìùòíåþòíï àïíïæîëóä ìïçëãïæëåþîòâ-ðëäòüòêóî
ðîëþäåèïàï ìòèùâïâå æï ïîï æïùåîòì áîëíëäëãòï àó
ýïèàï âòàïîåþòì àïíèòèæåâîëþï. ìïèïãòåîëæ, àâòàå-
óä ãïèëúåèïì æïåîàâòì åðëðåòì ìòï, òìüëîòóäò áîë-
íëäëãòòì øåìïôåîòìò, æï îëæåìïú ìåîòï ãïìîóäæåþï,
èêòàõâåäò àâòàëíâå æïïäïãåþì àïíèòèæåâîóäïæ æï
õåäà åáíåþï ìïáïîàâåäëì üîïãòêóäò þåæòìùåîòì
20
11 aprili 2008
èõïüâîóäò èïüòïíòì ìîóäò, åáìðîåìòóäò, èòóêåîûëå-
þåäò æï ìïíæë ìóîïàò – XX ìïóêóíòìï æï ïõïäò ïìùäå-
óäòì ãïîòýîïýòì áîëíëäëãòóî ÷ïî÷ëøò èëáúåóäò.
ìùëîåæ ïè åáìðîåìòóäëþïìï æï ìïíæëëþïì òãóäòì-
õèåþæï äåâïí ìïíòêòûå, ÷åèàïí øåèàõâåâòà øåõâåæîòìïì
èëìïäèåþòìàïíïâå ïèïì îëè èëïæåâíåþæï:
– æïèòöåîå, „ïîüòìüóä ãïæïüîòïäåþïì“ ëæåìèå
òìåâå ãïèëòñåíåþåí òìüëîòêëìåþò, îëãëîú ¸ëèåîëìòì
„òäòïæï“ ãïèëïæãïà òè ïèþåþòìï æï åðëáòì ïéìïæãå-
íïæ!..
îïêòéï „ïîüòìüóäò ãïæïüîòïäåþï“ ìòìõäò ìòì-
õäàïãïíòï èàåäò åðëðåòìï, ïè îëèïíòà èëãâîòäò øàï-
þåÿæòäåþï àïâòìàïâïæ ãïíçëãïææåþï „èïüòïíå áïî-
àäòìïì“ ìåîòïçå æï, èõïüâîóä-åìàåüòêóîò, ôìòáë-
äëãòóîò àó ôòäëìëôòóîò ãïâäåíòì ãïîæï, òìüëîò-
êëìåþò èïîàäï æïåùïôåþòïí òè óïèîïâ, èîïâïäèõîòâ
ìïãóäòìõèë úíëþïì èëâäåíåþìï àó ïæïèòïíåþçå, åðë-
ðåï îëè øåèëòíïõïâæï æï 90-òïíò æï ïõïäò ìïóêóíòì
æïèæåãòì ïþóîæóä, áïëüóî ñëôïøò ãçïèêâäåâëþïìïú
òüâòîàåþæï.
ãîòãëä ëîþåäòïíì ìïèùåîäë ìïîþòåäçå ïäåáìïí-
æîå ñïçþåãòì ãïèë÷åíï ùïèëïãëíåþæï ¸ëèåîëìòì ìï-
õåäì, „èïèòì èêâäåäì“ èëòõìåíòåþæï áïîàâåäò ¸ëèå-
îëìòì áèíòäåþïæ, èïãîïè èàåä èòì íïùåîåþì òãóäòì-
õèåþæï – óêâå æïùåîòäìïú æï èëèïâïäøò ìïâïîïóæë-
ìïú. òìå òäïíæåþëæï ñïçþåãòì èûäïâîò üïäïíüòìï æï
õåäõâïâòïíëþòì øåèñóîåàïàâòì, îëè XIX ìïóêóíåì àï-
âòà þëäëèæå óíæï ãïèë¸ñëäëæï èòìò èõïüâîóäò èï-
üòïíå – åáìðîåìòóäò æï ðòîóàâíåäò ìóîïàò, æï âååþï
èëíóèåíüïæïú ùïèëèïîàóäòñë.
ïî æïìúïäæåþëæï èë÷õóþïîòûåì ãïíçîïõóäòì êåæ-
äåþòì ïèëñâïíïú êò.
àóèú òìå æïèóõüïâæï ìïçëãïæëåþîòâ úíëþòåîåþïì
æï òìåà éîèï øàïþåÿæòäåþïì èëïõæåíæï, àâòàëí àó
âåî øåïìõïèæï õëîúì æòæìï æï ãïþåæóä ãïíçîïõâïì,
ìõâåþì óþòûãåþæï ìïïèòìëæ, âòìïú ûïäéëíå øåìùåâæï.
óðòîâåäåìïæ âïìòä þïîíëâì ïïôëîòïáåþæï æï ìï-
êóàïî àïâìïú ïðëâíòíåþæï, ïäåáìïíæîå ñïçþåãòì
èëàõîëþåþòìï æï îëèïíåþòì ìóäòìêâåàåþòà øàïãëíå-
þóäò âååþï ìïîþòåäì îëè øåèëõâåâæï õåäì áïîàâåä-
àï èëæãèòì óøëîåìò ýïèòæïí æï àïíïèåæîëâåëþïèæå
èëïùåâæï.
óëäüåî ìêëüòì îëèïíåþò ûïäòïí îëè õòþäïâæï
ñïçþåãì æï ãçïèêâäåâïæïú åãóäåþëæï èùåîäëþòì
òæóèïä þòäòêåþçå ìòïîóäòìïì, ïæîå àó ãâòïí ïäþïà
òèòì èõïüâîóä ìòìüåèïìïú ãïòèåëîåþæï, òì êò ïîï, òá-
íåþ þïäçïêòì ìïñâåæóîòú ãïåàâïäòìùòíåþòíï æï ïèþåþò
åîàèïíåàòìàâòìïú ãïæïåöïÿâï. ïí îïéï òáíåþ – „èïèòì
èêâäåäì“ „åäþåîæò“ îëè èòåêâîòì, ëîò æïèëóêòæåþå-
äò ïèþïâò åîàèïíåàòìïêåí îëè ãïòêâäåâì ãçïì, íóàó
åì øåèàõâåâòàëþïï æï ïîï èòíòøíåþï ãïîêâåóäò êïíëí-
çëèòåîåþòì èëìïäëæíåäëþïçå?..
ïìåï àó òìå, âïìòä þïîíëâò èòìòàïú øàïãëíåþóäò-
ñë æï ìêëüòàïú, æï àó åì ãïâäåíï, ïí åîàòìï, ïí èåë-
îåìò, õåäøåìïõåþïæ ïî ÷ïíæï, ëàïî ÷õåòûå èòïêâäåâæï
æï ïèëòçòæïâæï, àâïäíïàäòâì ãïõæòæï ñâåäïìïàâòì
æï èìöåäëþïì ïîú òêèïîåþæï, ïäåáìïíæîå ñïçþåãòì
 proza
ðëîüîåüìïú êïíàòåäïæ, ìòìõäìïâìåæ ùïîèëìïõïâæï
âïìòä þïîíëâòì úõëâîåþòì áîëíòêïøò, ìùëîåæ òè àïâ-
øò – „øóáò ïäïçíòì âåäçå“ – èùåîäïæ æïþïæåþòì èòìüå-
îòïì îëè óüîòïäåþì.
ïî èëèõæïîï åì èòìüåîòï ïäåáìïíæîå ñïçþåãòì ãïâ-
äåíòì ãïîåøå æï âòí, àó ïîï òãò óíæï øåèëÿîòäòñë
àõîëþïøò òè æïóøëøèòíåþäëþòà, èòì ðòîëâíóä õïìò-
ïàìï æï åìàåüòêóî þóíåþïì îïú ãïíìïçéâîïâæï.
ïîïìëæåì èëòíæëèåþæï âïìòä þïîíëâòì øåðïåáîå-
þïì àïâòì øàïèïãëíåþåäàïí æï XIX ìïóêóíòì ìïáïîàâå-
äëì ìòíïèæâòäòì ãïèëõïüâòìïì ñëôòà ìóîïàåþìï æï
ìúåíåþì ïî ãïìúòäæåþëæï – ¸åîëòêóä ðïàëìì „òìêïí-
æåîïèæå“ èëòüïíæï, ïäåáìïíæîå þïüëíòøâòäòì èëíó-
èåíüóîò ðëîüîåüòì ãïèëêâåàïèæå, æï èëèæåâíë õïíòì
ãèòîóäò ãïþîûëäåþòì ïèþåþì ïäåáìïíæîå ñïçþåãì æï-
óüëâåþæï.
çåãïâäåíï çåãïâäåíïæ, áïîàâåäàï ¸ëèåîëìëþï
áïîàâåäàï ¸ëèåîëìëþïæ, èïãîïè XIX ìïóêóíå ïî èëá-
úåóäï åîàòïí èõïüâîóä èïüòïíåøò. ûïäéëíå îëãëî
ïî èëìæåâæï ïäåáìïíæîå ñïçþåãì, èïãîïè ïâò þåæiìùå-
îï ïî æïïíåþåþæï.
íåüï XX ìïóêóíåì èïòíú ãïæïùâæåíëæï èõïüâîóäò
èïüòïíå, ãïãîûåäåþóäò òáòæïí, âïìòä þïîíëâò ìïæïú
øå÷åîåþóäòñë – 1924 ùäòì üîïãåæòòæïí.
èòîòïí èåôòìï æï áïîàäòì ãïáîòìüòïíåþòì åðëáïì
æïïîáèåâæï, èïãîïè „ïîèïçòì èìõâîåâïøò“ àâïäùòí èëè-
õæïî óþåæóîåþïì óôîë ùïîèëìïõïâæï øåèûâîåä ìóîï-
àåþïæ.
èõïüâîóäò ìïþóîâåäò îëè ïîï, âïìòä þïîíëâìïú
òìåâå ìïþåæòìùåîëæ ãïæïåáúåëæï ïè îëèïíòì øåáèíï,
îëãëîú èòõåòä öïâïõòøâòäì „öïñëì õòçíåþòìï“. òá
óôîë õåäøåìïõåþïæ òêòàõåþëæï àïíïæîëóäò ïèþåþò,
îåâëäóúòòà èëüïíòäò øåèçïîïëþïíò, çíåëþòì æïúåèï
æï ãïíóêòàõïëþï.
óäèëþåäò ðëäòüòêóîò îåýòèò àïâòìïì åìùîïôë-
æï. èùåîäëþïì àïâòìò èàïâïîò ûïîéâò óíæï ãïæïåî÷ò-
íï; æï ïè ðòîëþåþøò êòæåâ æïèïüåþòàò üâòîàò ãïõäæïà
ìïþÿëàï ìïáïîàâåäëì èõïüâîóäò èïüòïíòì øåáèíï –
ñâåäïôåîò ùïîèëìïõóäòñë òìå, îëãëîú ìòíïèæâòäåøò
òñë, æï ëàïî ÷õåòûå ïè ïóúòäåþäëþïì îëè òùïèåþæï,
òèïìïú òãîûíëþæï, èïì îëè óíæï ïéåìîóäåþòíï åì èë-
âïäåëþï.
ïíó:
èåëúå ìïóêóíåìïú óíæï ãïèëì÷åíëæï àïâòìò ¸ëèå-
îëìò, æï îïú èåúõîïèåüåè âåî ïéïìîóäï, èåëúåì øååì-
õï õëîúò ãïíãåþòì íåþòàï æï òè ûïîéâçå æïñîæíëþòà –
ïäåáìïíæîå ñïçþåãòì ìóäìï æï àïâãïíùòîâïìïú ãïåíï-
àåþòíï ïõïäò ýïèòì åðëìò, æîëòì øåìïôåîòìïæ – òìòú
îëèïíåþïæ ìïõåäæåþóäò æï ïîï ðëåüóî áèíòäåþåþïæ.
„üòíòì õòæì“ îëè ÷ïóöæåþëæï 1950-51 ùäåþøò, àï-
âòì ðòîâåä îëèïíì, åðëðåòì çëãïæò áïîãï óêâå ãïíå-
ìïçéâîï, èïãîïè îëèïíàï ëúæïëàõàïâòïíò æïñëôï –
ëúæïèåõóàåæ: åðòäëãò – öåî ïî èëåôòáîåþòíï; æï
ïèòüëèïúïï, ìïè ùòãíïæ îëè ãïòïçîåþæï æï àïâàï îïë-
æåíëþïú ìïèòâåãïí ãïíìõâïâåþóäò òáíåþëæï, èòóõåæï-
âïæ òèòìï, îëè èëúóäëþòà ìïèòâå ùòãíò æïïõäëåþòà
àïíïþïîòï. ïîïæï, ðòîâåäò ùòãíò ëîèëúæïøâòæ àïâïæ
21
æïíïùòäæåþëæï, èåëîå – ëúæïøâòæïæ, æï èåìïèå êò òè
ëúæïõóàïæ, îïú ÷âåóäåþîòâò ìüîóáüóîï òáíåþï
ëàïî ÷õåòûòì îëèïíåþòìïàâòì.
îëãëîú ÷ïíì, ðòîâåäò îëèïíòì ùåîòì ðîëúåìøò ãï-
èëòêâåàï ïèãâïîò ïãåþóäåþòì ïóúòäåþäëþï.
èëãâòïíåþòà, îëæåìïú „üòíòì õòæì“ õåäïõäï ãïæï-
ïèóøïâåþæï – äïèòì ëúò ùäòì øåèæãëè, æï èåîå êòæåâ
åîàõåä æï ìïþëäëëæ æïïçóìüåþæï èòì ìüîóáüóîïì
– ìïè êïîïæ æïñëôïì øåòíïî÷óíåþæï, ëéëíæ ëúæïõóà
àïâïæ æïïíïùòäåþæï àâòàåóäì æï êïîàï øëîòì æï ôò-
íïäóî íïùòäïæ íëâåäåþì ÷ïóîàïâæï, „ôëîìïòüåþòì
ìïãïì“ òíüåîèåæòåþòìï ïî òñëì. èóìòëì úòêäïæ ùïî-
èëæãåþï åì íëâåäåþò: èòìò èòîòíæåþï, èòìò ìòêâæòäò,
èòìò ìïôäïâò.
åðëðåòì çëãïæò ìüîóáüóîòæïí ãïîåãíóäïæ èïòíú
ãïèëúïäêåâåþóäò î÷åþï „üòíòì õòæò“.
îïú óíæï òñëì, ðòîâåäò îëèïíòï æï ãïþåæóä ãïí-
çîïõâïì úëüï ëæíïâ æïõâåùï ìÿòîæåþëæï, êòæåâ óôîë
ìîóäñëôòäò ùïîèëæãåíï ãëíåþïøò.
– øåíò þîïäòï, ïìå îëè ãïèòÿòïíóîæï „ïõïäò ¸ëîò-
çëíüò“, – èåãëþîóäïæ, èïãîïè èïòíú ìïñâåæóîëþæï
äïæë ïâïäòïíò æòæò õíòì øåèæãëè.
– ÷åèò îï þîïäòï? – âåî èòóõâæåþëæï ëàïî ÷õåòûå.
– ìïè ùòãíïæ îëè ùïèëòùñå „üòíòì õòæò“, èåú ïèïí øå-
èïãóäòïíï æï ÷åèò îëèïíòú ìïè ùòãíïæ ÷ïâòôòáîå. æï-
âòùñå æï ïèæåíò ùäòì øåèæåã ûäòâïì æïâïèàïâîå, èàå-
äò úõëâîåþï „ïõïä ¸ëîòçëíüì“ èëâóíæò. íåüï øåí ïî
ïãñëäëæò!..
– „ðòîâåäò ùòãíòì æïìïìîóäò“ îëè åùåîï þëäëì,
òì ëîò ùòãíòú çåæòçåæ èë¸ñâï, ïèïì îïüëè ïéïî æïóê-
âòîæò?..
– îëæåìïú æïâóêâòîæò æï ûïäòïíïú øåâôòáîòïíæò,
ãâòïíéï òñë, óêâå âåéïî ãïèëâåõìíåþëæò æï âåéïîú ëî
ùòãíøò ÷ïâïüåâæò ìïàáèåäì.
– àïâòæïíâå ïî ãáëíæï èàäòïíëþïøò ãïïçîåþóäò
æï èïãòì þîïäòï.
– ãåõóèîå, àëîåè èåú âòúò, îëè èïãòì þîïäòï... òìå
èïòíú „üòíòì õòæèï“ ïèòñëäòï.
ðòîâåäò îëèïíòì ùåîòì ðîëúåìøò ãïèëòêâåàï ïè-
ãâïîò ïãåþóäåþòì ïóúòäåþäëþïë...
íåüï ãîòãëä ëîþåäòïíò ïèïìïú õëè ïî ïãóäòïíåþ-
æï óíåþóîïæ „èïüòïíå áïîàäòìïì“ øåèëáèåæì.
24 àïâïæ êò æïòñëôëæï èòìò îëèïíåþòì êëèðëçòúò-
óîò ïãåþóäåþï – „òäòïæïìï“ æï „ëæòìåïì“ 24-24 ìòèéå-
îòì øåìïþïèòìïæ.
25-å àïâò ñâåäï îëèïíøò àïâòìåþóîò åðòäëãòï, åãïï
æï åã, ìòóýåüò óêâå æïìîóäåþóäòï, ñâåäïôåîò ãïî-
êâåóäò òè ïèþåþòì øåìïôåîòìïæ, æï åì óêïíïìêíåäò àï-
âò, ëîòëæ ãïèëíïêäòìòì ãïîæï, ñëâåäàâòì èúòîå ãï-
ìïóþîåþïï èêòàõâåäàïí.
ñëâåäòâå òè 24 àïâøò ùñæåþï.
åì „24“ ¸ëèåîëìóäò ïìëúòïúòòì ãïîæï 1924 ùäòì
ïãâòìüë-ìåáüåèþîòì üîïãåæòòàïú øàïãëíåþóäòñë
ëàïî ÷õåòûòìïàâòì, åîà ìòèþëäëì èåëîå ãïæïöïÿâë-
æï æï ïèòà ãïúòäåþòà èïõäëþåäò øåáèíòäòñë èòìàâòì
àõçóäåþòì æïñëôï ëúæïëàõ èëíïêâåàïæ. ìïáâåñíë
óþåæóîåþïì ðòîïæò üîïãåæòïú øåîåëæï – èïèï-þòûïàï
11 aprili 2008
 proza
÷ïõëúâï æïêïîãóäò ìïõåäèùòôëåþîòëþòì æïþîóíåþòì
ùïæòäòìïàâòì.
24 ãïóíåäåþåä üêòâòäïæ ïèòüëèïú èë¸ñâåþëæï
èàåäò úõëâîåþï.
„þëîòïñò“ ïèòüëèïú òàõëâæï øåáèíïì èòìò õåäòæïí
– âîúåäò åðëðåòì ãïèõìíåäïæïú æï àïâòìåþóî ãâòî-
ãâòíïæïú.
ãóäøò òèàïâòàâå ïèëÿîëæï.
îï ããëíòïà – èùåîäëþïì òèòüëèïú èëåêòæï, 24-òì
üîïãåæòï ãïèëåõïüï, æï ïè ìóîâòäìï àó ìùîïôâïì ïåþï
ûïäæïóüïíåþäïæ òì âååþï ãåãèï, èåëúå ìïóêóíòì ÷ïüå-
âï îëè èëòíæëèï åîàòïí èõïüâîóä ìòìüåèïøò.
24-òì üîïãåæòòì ãïèëõïüâïì èùåîäóî õåäëâíåþï-
çå ïîïíïêäåþ àïâçåõåäïéåþóäò ãïèþåæïëþï ìÿòîæå-
þëæï, òøâòïàò ãïèûäåëþï, ôïíïüòêóîò îùèåíï, æï êò-
æåú èò¸êâïäïâæï óâïä þòäòêåþì ïè îùèåíòàï æï øåó-
ðëâîëþòà.
îïì æïãòæåâæï ÷åêòìüóîò êîòüòêòì ãïóàïâåþåä
àïâæïìõèåþìï æï èóáïîåþì, îïì æïãòæåâæï õåäòìóô-
äåþòì ãóäòìùñîëèïìï æï æåâíï-øåâòùîëåþïì – àòà-
áëìæï ìïèëáïäïáë ñëôïì, úòõòì ìïêíòìï àó êïüëîéòì
èïâàóäõäïîàåþòì ïáåà ìóíàáâïì ìòíïèæâòäåøò àïâò-
ìåþóî ãóäïãïæ îëè ãïæïóáúåâæíåí.
„þëîòïñò“ ïóúòäåþäïæ óíæï øåáèíòäòñë.
æï øåìïôåîòìò ïæãòäòú èòì÷åíëæï åðëðåïøò – èõïü-
âîóäò ãïîåèëú éòîìåóäò ¸áëíëæï, àëîåè ìóäì âåî
èëòàáâïèæï êëèðîëèòìóäò, ïäïã-ïäïã ìóäïú ñïäþò
îëèïíåþòì ãïîåèëúâïøò. èîïâïäêïîåæì òì ìóäòìêâå-
àåþï óíæï ãïåãîûåäåþòíï, îòàïú ãïèõìíåäò êïîò ïìïç-
îæëåþæïà, àëîåè îëèåäòèå êïîòì ÷ïâïîæíï óíåþóîïæ
„þëîòïñìïú“ ãïæèëùâæåþëæï.
ãïõìíòà êò „þëîòïñòà“ òõìíåþï èåëúå ìïóêóíòì ìï-
áïîàâåäëì åðëðåï, èïãîïè ëàïî ÷õåòûå èòì àïâòìåþóî
øåìïâäïæ âïìòä þïîíëâòì úõëâîåþòì áîëíòêïì ãóäòì-
õèëþæï.
àâòàëí ïìå ùïîèëåæãòíï, ïìåú ãïòïçîåþæï òè þòëã-
îïôòóä îëèïíì, æï, àó ÷ïâóêâòîæåþòà, èïîàäïú ïìåï.
áïîàóäò èòàëìò èïîüëæåí òèòüëè ïî ãïõìåíåþó-
äòñë èòì ðòîâåä àïâøò, îïàï ñèïùâòäòì úíëþòåîåþòì
ãïèëùîàëþòì ãïîåèë ïéæãåíòäòñë;
æï ïîú „üôòäòìòì ï÷îæòäàï“ ãïèëõèëþï æïìÿòîå-
þëæï èùåîïäì èïîüëæåí âïìòä þïîíëâòì æîëåþòì ôï-
îóä íïêïæåþìï æï èòì ùòíïîå õïíïøò óôîë éîèïæ ÷ïìï-
õåæïæ.
îïéïú óôîë èåüìïú ãóäòìõèëþæï åì ñëâåäòâå, æï-
þåöòàåþòà åîàòïíò èõïüâîóäò ìòìüåèòì ãïèëîêâåâòì
øåèæåã îëè ãïíòèïîüåþëæï èêòàõâåäòìïàâòì ãïúòäå-
þòà èêïôòëæ æï æïèïöåîåþäïæ.
èòàëìóîò ùïîèëìïõâåþòì ùïèëüòâüòâåþï àó XIX ìï-
óêóíòìïàâòì àâïäòì ãïæïâäåþï ìïáïîàâåäëì òìüëîò-
òì åîàãâïîò êëíìðåáüòì øåæãåíïìïú òìïõïâæï, èòàëìó-
îò õïíï æï XIX ìïóêóíå èïà øëîòì èëáúåóä ìïóêóíååþì
îëè óíæï ãïåèàäòïíåþòíï æï... ïèàäòïíåþæï êòæåú.
âïìòä þïîíëâòì îëèïíåþòìï æï èëàõîëþåþòì ãïí-
ìöï-øåôïìåþïì îëè èë¸ñâåþëæï ëàïî ÷õåòûå, ïèïìëþïøò
ìïáïîàâåäëì òìüëîòóäò ùïîìóäòì åîàòïí ìóîïàìïú
ãïæïøäòæï èêòàõâåäòì àâïäùòí – òè òìüëîòóä îë-
22
11 aprili 2008
èïíàï æï èëàõîëþïàï ôëíïæïú æï êëíìðåáüòì øåìïâìå-
þïæïú.
ïìå åîàòïíæåþëæï ìïáïîàâåäëì òìüëîòï óûâåäåìò
ýïèòæïí ìïþÿëàï åðëáïèæå æï... åðëðåòì øåìïâïäòú ìõâï
êò ïîïôåîòï.
èåúíòåîåþì ì÷âåâòïà, ðîëðåæåâüòêóîò íïùòäò æï-
ïîáâïí òè èëíëãîïôòóä íïøîëèì, ûòîòàïæò àõçóäå-
þòìïàâòì òæåóîò ìïôóûâäòì øåèïèçïæåþäïæ îëè åãó-
äåþïà.
ðîëðåæåâüòêóîò íïùòäò øåìïâïäòï, ìõâï êò ïîïôå-
îò, èïãîïè îïæãïíïú àïâòìàïâïæ èëçîæòäò íïøîëèòï,
èïòíúæïèïòíú ïè þåîûíóä ìòüñâïì òèòüëèïú ïèöëþòíå-
þåí, óþîïäë øåìïâïäò êò ïî ãåãëíëà, ùòíïìùïî êóîìïæ
ïéòáâòà, øåêóèøóäïæ îëè ãïæèëìúåèì ûòîòàïæò íïùò-
äòì èîùïèììï æï ìóäòìêâåàåþïìë.
„âïìòä þïîíëâò“ ìùëîåæ ïè ñïòæòì øåìïâïäòï – XX
ìïóêóíòì åðëðåòì ìòóýåüóî íïêïæàïãïí ãïèëúïäêåâå-
þóäò, èïãîïè èòìò ìîóäóôäåþòïíò íïùòäò.
„èïüòïíå áïîàäòìïòøò“ ãïøäòäï æï ãïíüëüâòäï
„îëèïíò æï òìüëîòòì“ æïùóîóäò ìïàáèåäò, ìïõåäèùò-
ôëåþîòâò æïèëóêòæåþäëþòì ëúíåþòàï æï òèåæòà ãïì-
õòâëìíåþóäò.
æï êòæåâ òè þòëãîïôòóäò îëèïíòì ïçîëþîòâò þòî-
àâò, îëèåäìïú æïîáèåâòï „òüïäòóîò æéòóîåþò þïò-
îëíòìï“, èïãîïè àïâòìò èîùïèìòàï æï ìóäòìêâåàåþòà
âïìòä þïîíëâòì úõëâîåþòì áîëíòêïì ïâìåþì.
ìòóýåüóîïæïú, ìõâïàï øëîòì.
èïø òìòú åðëðåòì êòæåâ åîà ðîëðåæåâüòêóî íïùò-
äïæ õëè ïî ùïîèëãâòæãåþï?
ïèõåäï åðëðåïì ãïíï ïî øåòûäåþï ëîò „ùòíïìùïîò
êóîìò“ óûéëæåì, ëîòâå æïèëóêòæåþåäò, ëéëíæ åî-
àèïíåàøò þóíåþîòâïæ ãïæïìóäò, åðëðåòì ìïåîàë
ìüîóáüóîòìï ïî òñëì?
àïâòìóôäåþòì ûòåþòì ùòãíòï „òüïäòóîò æéòóîåþò
þïòîëíòìï“.
ðëäòüòêóîò ðïèôäåüòúïï.
æï äëîæ þïòîëíòì èéåäâïîå, æîïèïüóäò úõëâîå-
þòæïí ãïèëî÷åóäòï èòìò ìòïõäëâå òüïäòåä êïîþëíï-
îåþàïí æï èõóîâïäå èõïîæïÿåîï, ïâìüîòòì óéäòìïãïí
òüïäòåäàï æïìïõìíåäïæ.
òüïäòòì åì ïèþëõò 1816 ùåäì ïâìüîòòì þïüëíëþòì
ùòíïïéèæåã òìåâåï òìüëîòòì èòåî øåôïìåþóäò îëèïí-
üòêóä ïöïíñåþïàï åîà-åîà îãëäïæ, èòì ìîóäóôäå-
þòïí íïùòäïæ, îëãëîú ÷âåíò 1832 ùäòì øåàáèóäåþï.
ëîòâå åîàò ìóäòìêâåàåþòà ïéâìòäòñë æï åîàíïòîò
àïâãïíùòîâòà ÷ïþèóäòñë ìïèõåæîë-ðëäòüòêóîïæ
óàïíïìùëîë þîûëäïøò (÷âåí èïòíú ãïíìïêóàîåþóäïæ
óàïíïìùëîëøò!).
æï îëæåìïú áïîàâåäò èùåîïäò òüïäòåäàï ìïèçï-
æòìì ïéùåîì ìïõåäèùòôë æïèëóêòæåþäëþòì ïéìïæãå-
íïæ æï àõçóäåþòì êëèðëçòúòóî áïîãïì èòì òîãâäòâ
ïèëïõâåâì, èêòàõâåäò òè èëâäåíåþøò ûïäæïóüïíåþäïæ
ÿâîåüì áïîàâåä 32-òïíåäàï þåæòìùåîïìïú æï èïàò ïí-
æåîûòì øåíïî÷óíåþòì, àïâòìóôäåþòìï æï ìïõåäèùòôë
æïèëóêòæåþäëþòìïêåí ìùîïôâòì ùñóîâòäìïú.
âïìòä þïîíëâòì úõëâîåþòì áîëíòêïøò èàåäò ãâåî-
æåþò åûéâíåþï 32-òïíåäåþì æï óøóïäëæ ïè èëíïêâåàì
 proza

óêïâSòîæåþï ìòóýåüóîïæ „þïòîëíòì òüïäòóîò æéòó- ïîïæï, âåéïî óõåîõæåþëæï.

îåþò“ – ïãîûåäåþì, ïéîèïâåþì, èîïâïäãâïî íïêïæïæ ãï- 90-òïíò ùäåþòæïí ûïäòïí ïìùîïôæåþëæï æîë, àïâ-
òøäåþï. þîóæïèõâåâò îòüèòà æïòùñåþæï ìîþëäïì æï ãïûíåä-
ïèïìàïí, þïòîëíòì òüïäòóîò àïâãïæïìïâïäò àïâòìò æåþëæï èòìò èòñëäï ôåõæïôåõ.
ìóäòåîò øòíïïîìòà 1924 ùäòì ïöïíñåþïìïú ãïèëåõèïó- àïâì ïî æïçëãïâæï èùåîïäò æï êòæåú ï¸ñâåþëæï ïè
îåþï. ãïèïëãíåþåä îòüèì, èïãîïè çëãòåîàò ïæîåóäò èëâ-
õòæò ãïæåþóäï 1832 æï äåíï ãïèëóõïüâåäò î÷åþëæï
1924 ùäåþì øëîòì, òì æåêåèþå- æï åíïíåþëæï, îëè âåéïî ïì-
îò æï åì ïãâòìüë-ìåáüåèþåîò ùîåþæï ìïçëãïæëåþîòâ-ðë-
ûïäïóíåþóîïæ ãïæïöïÿâòïí äòüòêóî èëâäåíïàï þîóíâï-
åîàèïíåàì øòíïãïíò ûïôåþòàï üîòïäòìïàâòì êâïäøò èòñë-
æï ïîïåîàò èìãïâìåþòà, îï- äïìïú æï éòïæ æïî÷åíòäò
ìïú èòõåòä öïâïõòøâòäò óü- åðòçëæåþòì ïèëâìåþïìïú.
ñóïîïæïú ïèëòúíëþæï æï ïí- úïäêå îëèïíïæ îëè åìïõå-
æåîûïæïú æïãâòüëâåþæï ùò- þëæï „14 ïðîòäò“, 1978 ùäòì
íïïéèæåãëþòì èëûîïëþòì ïè òè òìüëîòóäò æéòì èõïü-
ëîò íòøïíìâåüòì ìóäòåî åî- âîóäò ãïïçîåþï, áïîàóäò
àòïíëþïì. åíòì êëíìüòüóúòóîò óôäåþï
„ïîìåíï èïîïþæåäò“ 32-òï- îëè øåãâòíïî÷óíï, ïõäï îåü-
íåäàï ìïèçïæòììï æï øåàáèó- îëìðåáüóä ìóîïàïæ ÷ïóî-
äåþòì ãïúåèòì ïèþåþì æëêó- àïâæï „ïîüòìüóä ãïæïüîòï-
èåíüóîò ìòçóìüòà îëè ùïî- äåþïì“. çëãòåîàò ìõâï èëâ-
èëìïõïâì, òìåàò þóíåþîòëþòà äåíïú ïìåâå ìóîïàåþïæ èòèë-
øåóîåâì 24-òì üêòâòäåþì, òì- òôïíüåþëæï ïõïä îëèïíåþøò,
üëîòóäò ìòèïîàäòì øåúâäï- èïãîïè óôîë èåüòì øåûäåþï
ãïæïêåàåþï ìîóäåþòà ïîï ïæïèòïíòì ûïäéëíåì ïéåèïüå-
ìÿòîæåþï èõïüâîóäò ìòèïî- þëæï.
àäòì ãïèëìïõïüïæ. æï àó öåî åìåú âåî æïåöåîåþò-
àâòàëí ïîìåíïì ðëîüîåüìï íïà – àïâþîóæïèõâåâò îòü-
æï àïâãïæïìïâïäøò áïáóúï èòì ïìåàò ìóäòåîò åíåîãòòà
÷ëäëñïøâòäòì þòëãîïôòòì ïñëäï.
íòøíåþò øåïáâì èùåîïäì, åì óê- òìå èùåîäòì ãóäíïêäó-
âå úïäêå ìòóýåüóîò õïçòï æï äëþòì èòóõåæïâïæ, ìïêèïëæ
1832 æï 1924 ùäåþì øëîòì ãï- èüêòúå õåîõåèïäò èëåðëâåþò-
æåþóä õòæì èõëäëæ ïèêâåà- íï „èïüòïíå áïîàäòìïì“ æï ¸å-
îåþì... îëòçèòì, üîïãòçèòì, ìïüòîòì
ïìå ùïîóûéâåþï ëúæïëî- gogi wereTeli ìóîïàåþò, ìüòäóî-åíëþîòâò
êïîòïí „èïüòïíå áïîàäòìïì“ ilustracia romanisa `nakrZali~ ïîüòìüòçèòà ïéþåÿæòäò, ôå-
ëîêïîòïíò øåìïâïäò. òåîâåîêóä, øàïèþåÿæïâ ðïíë-
ëúæïëîò îëèïíò ¸ãóëþì îïèïæ ãïæïÿòèóäòñë.
îàóäò ïãåþóäåþòì „ðîëðåæåâüòêóî íïùòäì“, îëèå- vaxtang WeliZe urCevda: nu gamoacalkeveb roma-
äòú àïâòìàïâïæò êëèðëçòúòóîò æïíòøíóäåþòì ãïîæï nebs Seni mTeli Semoqmedebidan, es xom is erTianobaa,
åõèòïíåþï „÷åè ìïâïíåì“ æï ãïíèïîüëåþóäïæ ïéïî üë- erTmaneTs rom avsebs da gansazRvravs, da aramarto
âåþì îëèïíàï ìåîòïøò. romanebi da novelebi, aramed eseebic da piesebic ki,
ìïåîàëæ êò... istoriuls rom arqmev da upirvelesad ki Cvens Tana-
ìïåîàëæ êòæåú óùòï åðëðåïè àïâòì øåìïâäòïíïæ medrove tkivilebs gulisxmobo.
ëúæïëàõì. rogorc jon golzuorTis `forsaitebis sagis~
çóìüïæ ãïòèåëîï „òäòïæïìï“ æï „ëæòìåïì“ ïéíïãëþï. mTargmnelsa da am mxatvrul samyaroSi Rrmad gaT-
úïäêåóäò îëèïíò àòàë ìòèéåîòì øåìïüñâòìïæ viTcnobierebuls, iqneb oTar CxeiZis sagac am kompo-
ùïîèëæãï. ziciuri agebulebiT amitomac erCivna - romanebi da
àòàë îëèïíò èòåûéâíï àòàë ìïçëãïæëåþîòâ èëâ- novelebi erTmaneTs Senacvleboda.
äåíïì, àòàë çíåëþîòâ-åàòêóîìï àó ìëúòïäóî-ôò- is ki ara, ager eseebsa da piesebsac am CarCoSi miu-
äëìëôòóî ðîëþäåèïì. Cenda adgils.
ãïæïåöïÿâíåí åîàèïíåàì æï ñâåäïè åîàëþäòâ øå- piradi saubari pirad saubrad da 1990 wlis 29 de-
ïæãòíï XX ìïóêóíòì áïîàóäò åðëìò. kembers dasrulebul eseisa Tu literaturul por-
àâòàëí ãóäì ïêäæï: çëãòåîàò òìüëîòóäò åðòçë- tretSi `sofeli qarTlis gulSi~ saqveynodac ganac-
æò ïèëìïâìåþòïë. xadebda vaxtang WeliZe Tavis Sexedulebas, iqneb ax-

23
11 aprili 2008
 proza
la mainc gaiziaros, anda TviTon Tu ar amjobinebs
amgvar struqturas, literaturis mkvlevarebs ma-
inc waadgeT, sxva Tu araferi, gasaTvaliswineblad
mainco.
mTeli Semoqmedeba am saocari mwerlisa Cveni
drois, Cveni yofis mxatvrul matianes warmoadgens.
da saocari swored is aris, rogor moaxerxa mweral-
ma Tavis SemoqmedebaSi aesaxa TiTqmis yoveli movle-
na anu yoveli tragikuli furceli Cveni xalxis
cxovrebisa gasabWoebis dRidan. gabmiT Sedgenili
marTali matiane am dReebisa jer ar arsebobs, da miT
ufro didia fasi oTar CxeiZis mxatvruli matiani-
sao, – am zogad Sefasebas TavisTavad moadevnebda im
Tvalsazriss, romanTa ciklis gamocalkeveba am er-
Tianobis erTgvar gaRaribebad Tu gafermkrTaleb-
lad rom eCveneboda da erCivna oTar CxeiZis naRvawi
erTi saxelwodebis qveS exila:
`isic saocaria, rom mTeli mdidari Semoqmedeba
mwerlisa – misi aTeulobiT romani, sami wigni nove-
lebisa, eseebi, memuaruli Canawerebi, romelTa cal-
ke wignad gamocemis dro jer ar damdgara, kritiku-
li Tu polemikuri werilebi – erTi sityviT, yvela-
feri, rac mwerlis xelidan gamosula – erTiania,
mTliani, anu erT did ideas emsaxureba: avsebs da
srulyofs Cveni drois im mxatvrul matianes. isic
sagulisxmoa, rom piesebic ki, romelTa didi nawili
istoriul Temazea agebuli, agreTve am matianes av-
sebs, radgan metad gamWvirvale SefarviT Cveni dro-
is tragikul movlenebs exmianeba. Tanac, esec sagan-
gebod unda aRiniSnos, exmianeba aqtiurad, mebrZoli
suliskveTebiT~.
TavisTavad sagulisxmo Sexedulebaa, miTumetes,
rodesac arsebobs `RvTaebrivi komediisa~ Tu `for-
saitebis sagis~ kompoziciuri aRnagoba, magram vera,
ver gadauxvevda oTar CxeiZe pirvandel ganzraxvas,
ver igulisxmebda erTianobaSi am yvelafers – maSin
xom eposis struqtura daerRveoda.
êòæåú óùòï åðëðåïè àïâòì øåìïâäòïíïæ ëúæïëà-
õìë...
íåüï óòäòïè ôëäêíåîòú ëúæïëàõòìïêåí õëè ïî èò-
òìùîïôëæï?
äëîæ þïòîëíì ìùëîåæ åì 24 ïèëÿîëæï ãóäøò æï
ëàïî ÷õåòûå þòëãîïôòóäò îëèïíòì åîà ðïìïýøò øåè-
àõâåâòà ïî ãïïèïõâòäåþæï ñóîïæéåþïì ïè îòúõâòì ìòè-
þëäòêïçå:
– àòàáëì ¸ëèåîëìì åðïåáîåþïë, ïí àòàáëì îïéï
èëìïüïíòï, ìùëîåæïú ¸ëèåîëìì åðïåáîåþïë, æï èåîåú
æòæò ãçï óæåâì æëí ýóïíìï, æòæò æï âîúåäò, ïéïîú êò
âòúò îï èåøâåäåþïë, àâòàëíâå ùóùóíåþì þïòîëíò, ëú-
æïëàõ ìòèéåîïæ ãïâòàâïäòìùòíå (ïáïú ¸ëèåîëìòï),
ëúæïëàõ ìòèéåîïøò óíæï ÷ïèåüòï èàåäò ïèþïâò, ïò,
øåâæãëèòâïî èåàëîèåüåìï, æï, îëãëîú âïüñëþ, åì
èõëäëæ øåìïâïäò ãïèëæòìë, õëäë åì àó øåìïâïäòï,
ïìò ìòèéåîïú ïî èåñëôïë. ïìïèæå èïòíú âåî èòïéùòï, –
ïîï, ûïäòïí ÷ïèëî÷ï, àåáâìèåüçå øåóùñæï, ãïæïî÷åíò-
äï èå÷âòæèåüå ìòèéåîòì íïùñâåüåþòúï, õøòîïæ ïèïì
ïîú èëòõìåíòåþåí...
24
11 aprili 2008
ìòèþëäòêï ìòèþëäòêïæ, êëèðëçòúòóîò áïîãï êò æò-
þîåèåì äëýòì òîãâäòâïï ãïøäòäò, ïá üîòïäåþì ãïíìï-
êóàîåþóäò ìòûäòåîòà àïâòìóôäåþòìï æï ùòíïïéèæå-
ãëþòì ìóäò, ïáåæïí ãïæïåúåèï èàåä òüïäòïì æï ïöïí-
ñåþòì úåúõäòú ïáåæïí óíæï ïãòçãòçæåì... æï èïîúõòà
îëè æïìîóäæåþï æïèëóêòæåþäëþòì ïéæãåíòì åì
èúæåäëþï, êòæåú ãïèëñîóâæåþï æò-þîåèåì äëýï.
åîàæîëì ìòìõäìïâìå, èéåäâïîå ãïîåèë èæóèïîå
ï÷îæòäàï ìïóôäëæ ãïæïòáúåâï.
âòí æïóõâîeüiaà, âòì úòõå îãåþòï, âòì ãïóìùîòï,
àâòàëí æò-þîåèåì êò ãóäò ãïìêæëèòï.
èõëäëæ âòí÷åíúë èëíüò ãïæïî÷åíòäï, òìéï æïþë-
îòïäëþì äï-ìêïäïì èëéóøóä æåîåôíåþøò, õïíæïõïí
æò-þîåèåì äëýïìïú ãïèëïéåþì æï íåä-íåäï èòõóîïâì,
âòàëèæï ïîïâòí øåêîàåìë, æï ãïóñâåþï èòäïíòì ÷ïþíå-
äåþóä áó÷åþì.
– ãïóñâåþëæï æï óêâòîæï, ïíàó îïüëè ïî æïïðï-
üòèîåþæíåí ïèïìïúï, ïíàó îïæ ïî ãïìêæëèëæï ãóäò,
ïíàó þîèï üñâòï îïæ ïî èëõâåæîëæï, óêâòîæï æï âåî
ïèëåõìíï, âòì óôîë èùïîå õâåæîò îãåþëæï.
èëíüòì þåæòìùåîïøò ìïêóàïîò ãïíúæåþòú øååîòï
èùåîïäì.
îïú èòõåòä öïâïõòøâòäòìïàâòì ìïìïôäïëçå úõëâ-
îåþïì ãïòãòâåþëæï, ëàïî ÷õåòûòìïàâòì áëîòìïãïí æïî-
þåóä-÷ïèëøäòä þóæåì æïèãâïíåþóäò äëýï ãïõäæïà,
àïâòìóôäåþòìï æï ìõâï ïèïéäåþóäò òæåïäåþòì, êóä-
üóîòì, ìïçëãïæëåþîòâò ñëôòì øóïãóäïæ æï óêåàåìò
èåîèòìòì æâîòüïæ îëè æïìïõóäòñë æï... óêâå ïéïîú
ãïíìõâïâæåþëæï ìïìïôäïëìïãïí.
èëíüò òá øå¸ñóîåþæï ãïèëúïîòåäåþóä, æïñîóå-
þóä æòæåþóäåþïì.
ëàïî ÷õåòûå ïá âåî øå¸ãóåþëæï ìóäòåîåþòì íïøàå-
þòì õòäâïì æï èïà õåäïõïä ïéæãåíïì ëúíåþëþæï.
æï âåîú ãïêâòîâåþï æïåôïîï – èïìïú îëè ïî ïðïüòè-
îåþæíåí, ïîú ãóäò ãïìêæëèëæï æï ïîú þîèï üñâòï
èëõâåæîëæï.
àóèú åìåú ìïêòàõïâòï, âòì óôîë èùïîå õâåæîò îãå-
þëæï.
èëïþòöåþì âòí÷åíúë èëíüò èòäïíòì áó÷åþøò æï èë¸-
ñâåþï êïîþëíïîåþòì ìóíàáâï, æï êòæåâ – 1832-òìï æï
1924-òì: åì óêâå áïîàóä åíëþîòâ ãïîåèëøò ãïæèëìïõ-
äåþóäì.
ìåâæòïíòï, ûïäòïí ìåâæòïíò ôòíïäóîò ìóîïàò, èïã-
îïè òèåæòàï æï èõíåëþòà ãïâìåþì „þïòîëíòì òüïäòóîò
æéòóîåþòì“ æïóøëøèòíåþåäò, àïâòìóôäåþòì èïûòåþå-
äò ìóäò æï æò-þîåèåì òïâïîáèíòäò äëýòìïãïí ãïèëù-
âåóä üêòâòäì ûïäïóíåþóîïæ ãïïìõòâëìíåþì åîàò øå-
ãëíåþï „àåæëîåæïí“:
– üïûïîò òñëì, èäëúâåäåþò ãïèë÷íæåþòïí!..
... ìâåüò ÷ïèëèæãïîòñë ïäïçíòì âåäçå, ìõòâàï ÷áå-
îåþøò ãïõâåóäòñë ïîå-èòæïèë, èæòíïîå àïâòì øóáì èë-
ïþîòïäåþæï æï åíàë èçåìïâòà ïäïâåîæòì üïûïîòú...
èçåìïâòà åíàë!..
÷ïáóøóä ùïîìóäìïú óíæï ãïæïâäåþëæï åì ìõòâåþò,
óïîåìïæ ÷ïáóøóä àïíïæîëóäëþïìïú æï ãïåîéâòï èë-
èïâäòì ùñâæòïæò, àëîåè òìå îï þåæåíï ãïõäæïà øóáòì
çéâïøò èëüëîüèïíå ïäïçíòì âåäò...
 wignidan cxovrebaSi

TaTia jguSia

anasxleti leko TaTaSelis sulisa

elsadenebSi mtredi gaxlarTuliyo, cali Cvens garSemo, povna da xelis Cavleba unda mxolod...
frTiT ekida, sadacaa Camovardeboda... macxovris giorgi bukias icnob?
karis eklesias SemoeCvivnen. albaT erTi maTgania, – ara.
namiani gumbaTi dauteva da... erTxans vuyure. mere – ai, axla vnaxavT, albaT, taZarSi... stiqarosania.
gzas gavxede. Tavidan zviad kvaracxeliam da jaba gersamiam amo-
– am aRmarTs avivliT da ta- icnes masSi leko TaTaSelis
Zaric gamoCndeba. kvali.
– ... wuxel „boriays“ mov- – es ucxo aravisTvisaa,
rCi. ician xolme megobrobaSi Se-
– meramdened? xumreba da raime kinofilmi-
– ar vici, yvela jerze er- dan an nawarmoebidan persona-
Tnairad axalia CemTvis! – vi- Jis vinmesTan gaigiveba.
ci, rom axla daiwyeba daus- – ara, giorgis TvisebebSi
rulebeli da zRapris msgav- Zaldautanebld, TavisTavad,
si ambavi sikeTesa da boro- bunebrivad aris gadmosakuTre-
tebaze, erTgulebasa da sic- buli leko TaTaSelis xasiaTi.
rueze... iseTive jiuti, kategoriuli,
– `momkveTeT Tavi da Semoa- emociebis dafarva rom uWirs...
tareT mTlad saqarTveloi“, – – qeifis moyvarulic aris
leko TaTaSelis sityvebi ga- albaT.
vixsene, wanakiTxobis mtkice- – ra Tqma unda, rogorc ko-
buleba. loritis bunebisTvisaa dama-
– epoqis gamorCeuli qmni- xasiaTebeli... originalur
leba da zogadad Sedevri yo- sadRegrZeloebis sarCevs ga-
velTvis scildeba Tanadrou- giorgi bukia daxedavs xolme. daZebnis, kar-
lobis CarCos da awmyoSi ki ar gad SeurCevs drosa da situa-
ikeceba warsulze dawerili, axali droebis saZieb- cias, Tamadobas ver SesTavazeb, iuarebs, Tumca ra
lad da sapovnelad ganawyobs mkiTxvels, mis fanta- gamodis, ise ecileba xolme sadRegrZeloebSi, rom
ziaSi, mis cxovrebaSi saxldeba da Zalauneburad bolos TviTon xdeba Tamada. qarTveli mefeebis sad-
iCens memkvidreebs. RegrZelo uyvars yvelaze metad. erTxel, vakeSi me-
– marTali xar, xasiaTebi ar icvlebian, meordebi- tismetad gadapranWul xalxTan sufraze qarTveli
an xasiaTebi, ra Tqma unda, drois yvela aucilebeli mefeebis sadRegrZelo uTqvams da, moyolåþóli si-
niSnis gaTvaliswinebiT. cil-qilikis miuxedavad, bolomde dauclia sasmisi.
– represiebis xana CamTavrda Tu ara, dRis sinaT- deboSs rom awevs xolme, Sen maSin unda naxo.
leze gamovida im epoqisTvis saSiS damnaSaveTa to- – lekosaviT, ara?
mi, kasta. maTi nawarmoebebis rigi. saSiS da safrTxi- – zustad!... `kudiT qvas vasrolineb“, `talaxSi
lo niSnad iTvleboda `boriayic~. Tavisi Rirebule- amovganglav“ da msgavsi frazebi... Tan iseTi erTgu-
bebis, pirovnuli interesebis, erTgvari samxilebis, lia, saocrad keTili, ar migatovebs, xels ar gagiS-
personaJTa xasiaTebis gamo. magaliTad, leko TaTa- vebs, Tundac darajad dagidgeba, oRond Sen iyavi
Seli. erTi SexedviT, baqia, SfoTisTavi, trabaxa, kargad... Coxosnebs rom dainaxavs sadme, ise gaayo-
uxeSi da yvelasTvis arasasurveli stumari. Tavisi lebs xolme Tvals – mowonebasac gamoxatavs da im
saxelisa da pirovnebis xSiri xazgasma momabezrebe- ferSerCeul Sursac, TeTrs rom eZaxian... Coxis Cac-
li da gamaRizianebelicaa. mere xvdebi, rom yvela- ma rom sanatreli gauxdeba kacs da ver icvams, uqon-
feri es erTgvari niRabia, talaxSi amosvrili da lobis gamo, amaze raRas ityvi?
damZimebuli farda, romelsac mxolod imisTvis – ar vici.
amoefareba xolme es personaJi, rom yvelasTan ar ... taZarSi giorgis naxva gaZnelda. ukan rom
iyos, ar aireklos masis saxe, ganmeorebadi, yvelaSi vbrundebodiT, gzis gadaRmiT SevniSneT. xelSi
erTnairad, erTi doziT Cadebuli azrovneba, Sexe- mkvdari mtredi eWira, elsadenebs gaxedavda xolme
dulebebi, zogadad, fsiqologia. CvenTvis kargad da imuqreboda: „ar SevarCen, talaxSi amovganglav!
cnobili literaturuli gmirebi dResac daiarebian kudiT qvas vasrolineb.“

25
11 aprili 2008
 mogonebaTa skivri
vasil kiknaZe
oTar CxeiZis
gaxseneba
erTi didi siamovneba iyo oTar CxeiZesTan yove-
li Sexvedra. farTo erudiciasTan erTad hqonda
adamianuri xibli. iyo uSualo, mis gverdiT Tavi-
suflad grZnobdi Tavs. raRac glexkacuri sisadave
hqonda. yovel Sexvedraze ise mesaubreboda, TiTqos
misi toli viyavi. xSirad vxvdebodiT kulturis sa-
ministroSi, sadac vmuSaobdi da saqmiani urTierTo-
ba mqonda dramaturgebTan. oTar CxeiZe ukve aRiare-
buli mwerali iyo da mudam kamaTs iwvevda misi disi-
denturi azrovneba, romelsac ver egueboda orTo-
doqsóäi kritika. oficiozi yovelTvis eWvis Tva-
liT uyurebda mis araideur nawarmoebebs da arasab-
Wour pozicias. maSin kulturis saministro erTgva-
ri gancalkåvebuli oazisi iyo, sadac `Cinovnikebi“
Tavisuflad azrovnebdnen. ufro metic, kulturis
saministro namdvili disidenturi azrovnebis bude
iyo, roca saministros saTaveSi edga didi kompozi-
tori oTar TaqTaqiSvili. amitom b-n oTar CxeiZec
Tanamoazreebs Soris Tavs ukeTac grZnobda. arafe-
ri ar iyo Cvens Soris dafaruli, gulaxdilobiìa da
ndobis pirobebSi Cveni saerTo sazrunavi iyo, ro-
gorme simarTle gagvetana scenaze.
b-ni oTaris yvela piesa simarTles qadagebda da
amitom cenzurasTan problemebi gvqonda xolme.
Teatrebis xelmZévanelebi yovelTvis mTxov-
dnen, Tu romel piesas gavuwevdi rekomendacias. ra-
ki saministroSi vmuSaobdi, Cemi rekomendacia maT-
Tvis erTgvar mexamridis rolsac asrulebda. ufro
met ndobas imsaxurebda, vidre Cemi Teatrmcodneo-
biTi profesiuli azri.
erTxel reJisorma anzor quTaTelaZem miTxra:
raRac gabeduli piesis dadgma minda soxumis Teat-
rSi, ras mirCev, ra aris axalio?
– gabeduli ager, oTar CxeiZis piesaa `Zveli ro-
mansebi“, magram jer mTavlitis nebarTva ara gvaqvs...
ori dRis Semdeg anzori meubneba, rom piesaze muSa-
obas daiwyebs da amasobaSi dadgmis nebïrTvac movao...
daiwye – vuTxari me da amiT piesas saministros
viza miveci. TiTqos yvelaferi martivad gadawyda.
gavida dro. mTavliti pasuxs agvianebda, TeatrSi
repeticiebi midioda. anzori Cemi imediT piesaze
damSvidebuli muSaobda. yoveli Sexvedris dros b-
ni oTari mekiTxeboda: soxumidan ra ismis axalio?
– kargi ambebia, – vaxalisebdi b-n oTars.
b-ni oTari yoveli piesis dadgmis Semdeg misTvis
Cveuli guluxvobiT Slida sufras TeatrSi. es Tavi-
seburi rituali iyo.
26
11 aprili 2008
maSin sabWouri cenzura TiTqos CaTvlemili ki
iyo, magram ZiliT ar eZina. Tu saqme saqmeze midgebo-
da, autkivar Tavs aravin ar aitkivebda.
soxumidan mirekavs anzëîò da mafrTxilebs, rom
Tu mTavlitis mier beWeddasmuli piesis egzemplari
saswrafod ar gamomigzavne, aq repeticiebs miCere-
beno. afxazeTis kulturis saministro kategoriu-
lad moiTxovs nebarTvaso. anzori Zalian SeSfoTe-
buli iyo. davamSvide da imave dRes davukavSirdi
mTavlits.
am piesis dadgmis nebarTvas ver mogcemT, unda
gaïsworoTo, – mipasuxes mTavlitidan. ra ar vuTxa-
ri, magram araferma ar gaWra. Sevatyobine b-n oTars.
meore dRes saministroSi SevxvdiT. eseni Cems piesas
ase advilad rom ar miscemdnen dadgmis nebarTvas, es
me winaswar vicodi, rao, ras gvedavebian?...
– finali unda Seicvalos, ar SeiZleba sabWoTa
adamiani Tavs iklavdeso,-me xazgasmiT da Tan Rimi-
liT vuTxari b-n oTars.
– vaso, magas ar Sevcvli, – Tqva kategoriulad.
mere Cemi mSvidi saxe da raRac xazgasmuli TviTda-
jereba rom dainaxa, CamekiTxa: getyoba, Sen raRac
moifiqre, Tu dagiyolies...
– mTavaria piesis nebarTvas beWedi dausvan. ro-
gorc Cans, afxazeTis kulturis saministrom atexa
gangaSi, soxumis qarTul TeatrSi unebarTvod id-
gmeba antisabWoTa piesao.
– vaxtangi saqmis kursSia?
– icis vaxtangma, velaparake. me da Tqven unda wa-
videT mTavlitSi...
– wavideT, magram arafers ar Sevcvli.
vaxtang WeliZe xelovnebis sammarTvelos ufro-
si iyo, oTaris megobari da keTilmosurne, Zalian
undoda, rom nebarTva migveRo, magram icoda oTaris
ukompromiso xasiaTi da cota uimedod iyo ganwyo-
bili. mTeli Rame vfiqrobdi, rogor momekla ori
kurdReli, – piesis dadgmis nebarTvac migveRo da
speqtaklic ar dazaralebuliyo. saWiro iyo raRac
riskica da `eSmakobac“.
meore dRes mTavlitSi wavediT me da b-ni oTari.
kabinetSi Sesvlis win b-n oTars vTxove, nebarTvas
miviRebT, Tu Tqven winaïRmdegobas ar gamiwevT. bo-
los da bolos, piesa Tqvenia da Tu Casworeba ar mo-
gewonebaT, ar daidgmeba. isedac ar gvaZleven nebar-
Tvas, gavriskoT.
– Sen raRacas artistob,-TiTqos TavisTvis Cai-
laparaka da am dros cenzoris kabinetis karTan Sev-
CerdiT.
b-n oTarì mklavSi xeli gavuyare da RimiliT vu-
CurCule: sabWoTa axalgazrda Tavs ki ar iklavs, fe-
xi daucda da wyalSi Cavarda...
b-nma oTarma gaocebiT, odnav gaRimebulma Semom-
xeda da uaryofis niSnad Tavi gaaqnia, – ar SeiZleba.
ase ewereba piesis remarkaSi, amiT piesis dadgmis
nebarTva miviRoT, reJisorebma ki rogorc undaT
ise dadgan, mTavlitis ra brali iqneba? oTaris pa-
 mogonebaTa skivri
suxsac aRar davelode, kabinetis
kari SevaRe.
didi pativiT miiRo b-ni oTari
qalbatonma. b-ni oTaris piesis bo-
lo gverdi gadaSala.
– sabWoTa axalgazrda Tavs iõ-
rCobs wyalSi, mizezi CvenTvis su-
lerTia, piesis dadgmis nebarTvas
ver mogcemT, – Tqva da me Semomxeda,
radgan Cven telefoniT ukve wakama-
Tebuli viyaviT.
– xval afxazeTSi unda vacnoboT
Tqveni nebarTvis Sesaxeb, Tanaxma
varT Seicvalos ise, rom viTom
gmirs fexi daucda, Segnebulad ki
ar ixrCobs Tavs. reJisorebis fan-
taziis ambavi xom iciT q-no, SeiZle-
ba maSvelic gadaaxtunon da amoiy-
vanon gmiri, magram Tqven reJiso-
rul gadawyvetaze pasuxs xom ar
agebT, TqvenTvis teqstia mTavari, – vuTxari da imis
SiSiT, rom b-nò oTarò Tavisi xeliT ar ÷ïïìùëîåþæï,
RimiliT, viTom æòæ ðïüòâìï âúåèæò úåíçëîòì ïçîì,
á-íì mivawode kalami – Sevatanine orsityviani cvli-
leba.
cenzorma ujridan amoiRo beWedi da ðòåìòì
àïâôóîúåäì daartya. b-ni oTari mimndobi kaci
iyo, vicodi, rom mendoboda, magram mainc gaocebu-
li miyurebda, xma ar amouRia, ar gamawbila, beWed-
dartymul piesas davavle xeli, didi madloba gada-
vuxade cenzors da karisaken wavedi, b-ni oTari ga-
moeTxova qalbatons da, roca oTaxidan gavediT, ga-
maCera da miTxra: ` es ra qeni, etyoba vaxtangic ure-
via am saqmeSi. ise ucnauri ambavi ki aris, sabWoTa sa-
ministros warmomadgenlebi aTasgvari xrikebiT,
xerxebiT ebrZvian sabWoTa cenzuras... a, rogoria?
magram afxazeTis saministros warmomadgeneli sce-
naze rom sxvas naxavs? yvelaferi anzors dabralde-
ba, ara?...“
piesis dadgma nebadarTulia, danarCeni afxazebs
aRar ainteresebT,-davamSvide b-ni oTari, radgan
vigrZeni, rom reJisoris `TviTneboba“ afiqrebda.
man ukve icoda, rom anzor quTaTelaZe b-ni oTaris
piesis pirvel variants dgamda.
swored am istorias gulisxmobda b-ni oTari, ro-
ca Cems Sesaxeb daweril erT patara werilSi gaixse-
na es SemTxveva, ara ase detalurad, da iqve aRniSna,
danarCens anzor quTaTelaZis iubileze vityvio.
anzor quTaTelaZis iubile ki aRar Sedga. es amba-
vic ase detalurad amitom gavixsene.
b-ni oTaris TiTqmis yvela piesis dadgma xifaTia-
ni iyo an simboluri mniSvnelobisa. SemTxveviTi ar
aris, rom axalcixeSi profesiuli Teatris aRorZi-
nebis dasawyisi misi piesis (`Tedore“) saxelTan aris
dakavSirebuli. bedma marguna, rom am Teatris ganax-
lebis istoriaSi didi monawileoba miviRe. minda aqve
27
gulaxdilad gavixseno, riTac da-
iwyo axalcixis Teatris aRdgenis
mTeli istoria. axalcixeSi saxel-
mwifo Teatri 1946 wels daixura.
roca kulturis saministroSi
vmuSaobdi, axalcixidan werili mo-
vida ministris, b-n oTar TaqTaqiS-
vilis saxelze. werils sami Tu oT-
xi somexi erovnebis kaci awerda
xels. somxuri Teatris gaxsnas
Txoulobdnen. amasTan dakavSire-
biT Sevxvdi b-n oTars. ministri
aramarto didi kompozitori iyo,
aramed didi patrioti da sazoga-
do moRvawec. TiTqos paradoqsia,
magram maSin, sabWoTa imperiis
wlebSi qarTvelebSi patriotizmis
grZnoba ufro gamZafrebuli iyo,
vidre dRes aris. `moyvare mtris“
faqtori ufro metad muxtavda
Cvens patriotul grZnobebs, Cvens emociebs. dRes
TiTqos ukve, îòìàâòìïú vibrZodiT, mivaRwieT imas,
meti raRa gvinda?
aki poeziidanïú TiTqos gaqra patriotuli Te-
ma... ganelda emociebi, TiTqos `wrfeli guli, cxeli
guli gacivda“...
oTar TaqTaqiSvili aenTo axalcixeSi qarTuli
Teatris gaxsnis ideiT. me mTlianad CaverTe organi-
zaciul saqmianobaSi, upirvelesad ki Tbilisidan
axalcixeSi axalgazrda msaxiobTa wasvlisa da maTi
reJisoris moZiebis problema iyo gadasaWreli. im
dros Teatralur institutSi msaxiobTa jgufs vu-
kiTxavdi qarTuli Teatris istoriis kurss. mTeli
weli fsiqologiurad ise movamzade axalgazrdebi,
rom isini marTlac patriotuli grZnobiT ganim-
sWvalnen, me maT gavuRviZe da gavucnobiere is, rac
bunebrivad hqondaT. mTeli jgufi daTanxmda axal-
cixeSi wasvlas. im dros nana demetraSvili goris
TeatrSi muSaobda, Cavedi gorSi, movelaparake nanas
da am patriotuli saqmis meTaurobac iTava. Teat-
ris gaxsnisaTvis saWiro iyo maRali moqalaqeobrivi
mrwamsis, maRalzneobrivi axalgazrdebis ganwyobi-
lebis Tanxmieri piesis SerCeva.
ase bunebrivad da logikurad gaxda oTar Cxei-
Zis `Tedore“ Teatris ganaxlebis winamZRvari. es
moxda 1967 wlis 23 oqtombers. SemTxveviTi arc is
iyo, rom speqtaklis musika ekuTvnoda oTar TaqTa-
qiSvils.
`Tedores“ dadgmiT gaxarebuli iyo pavle ingo-
royva. aTeistur saxelmwifoSi sasuliero pirze, zne-
obriv gmirze daidga speqtakli. b-nma pavlem, rogorc
Cveoda, mravalmniSvnelovnad miTxra: vaso, fantasti-
kuri ambebi xdeba... mRvdel Tevdoreçå idgmeba...
gavida dro. raRac saqmeze Sevedi vaxtang Weli-
Zis kabinetSi, b-ni oTaric iq iyo. visaubreT am mTisa
da im mTis ambebze, dro SeumCnevlad gavida.
11 aprili 2008
 mogonebaTa skivri
– xom ar gagvevlo sadme? – ikiTxa b-nma oTarma.
uceb ver mivxvdi sad unda gagvevlo, vaxtang Weli-
Zem Tanxmoba èòìúï.
– maSin nuRa vagvianebT,-Tqva b-nma oTarma da ska-
midan wamodga.
– sad mivdivarT?
– Sen gecodineba, sadme, TiTo Wiqòà davilocoT.
– surenasTan, sanapiroze, – vTqvi da wavediT.
surenasTan xSirad davdiodiT megobrebi da ami-
tom avirCie, magram fuli imdeni ar mqonda, CemTvis
sayvarel adamianebs rom gavmaspinZlebodi, arada
kargi momenti iyo Tavis gamosaCenad.
mSvenieri sufra gaiSala, b-ni oTari yovelTvis
xelgaSlili maspinZeli iyo da im dResac kargad gvi-
maspinZla. SevWikWikdiT, me gansakuTrebiT adre mo-
mekida, sufraze iseTi gulaxdilobis atmosfero su-
fevda, rom ver movisvene da erTi Cemò mowafeobis-
droindeli SemTxveva gavixsene, TiTqos aRsarebasa-
viT mindoda meTqva, raRac tvirTiviT mawva, roca b-
n oTars vxvdebodi xolme, mindoda axla is tvirTi
momxsnoda. TiTqos odesRac raRac danaSauli mqon-
da Cadenili b-ni oTaris winaSe. uceb Wiqas davavle
xeli, ar davelode axal sadRegrZelos da raRac pa-
Tetikurad, mravalmniSvnelovnad vTqvi: me minda Ce-
mi maswavleblebis sadRegrZelo davlioT. me Zalian
Wkviani da keTili maswavlebeli dudu ioseliani rom
ar myoloda, dRes aq, am sufraze ar viqnebodi, dudu
qarTuli enisa da literaturis maswavlebeli iyo.
sadRegrZelos erTxmad dauWires mxari, magram
CemTvis es ar iyo mTavari. raki iniciativa aviRe, sit-
yvac me gavagrZele: skolaSi swavlis dros raionul
gazeTSi patar-patara werilebs vbeWdavdi, Cemi mas-
wavlebeli maqebda da maqezebda, raTa meti damewera,
ufro gabedulad, ufro kritikulad. erT dRes av-
deqi da Tqvens romans `tinis xids“ Cavujeqi da davwe-
re werili. SesavalSi bevri kargi sityva vTqvi, vaqe
romani, namdvili cocxali adamianebi arian, didi si-
marTlea gamoxatuli-meTqi, magram am qebis gamo we-
rili ar iyo `magari“, amitom sityvebis xSiri gameo-
rebebis winaaRmdeg davwere mkacrad. amovkrife er-
Ti da igive sityvebi. zustad aéar maxsovs, konkre-
tulad romeli sityvebi amoviRe, magram, Cemi azriT,
werili marTlac `magari“ gamomivida.
wavakiTxe Cems maswavlebels.
– ras apirebo,-mkiTxa mSvidad.
– TbilisSi unda gavagzavno, `literaturul ga-
zeTSi“ dasabeWdad.
– `susti“ werili ar gagzavno.
Zalian miyvarda Cemi maswavlebeli, SviliviT
mzrdida, magram mewyina, me megona `magari“ werili
davwere, is ki meubneba, sustiao. davibeni.
– ratom aris susti? – vkiTxe ganawyenebuli ada-
mianis koloTi.
– dausabuTebeli gineba ar niSnavs `magar“ kriti-
kas. werilis SesavalSi cxovrebis sinamdvileao asa-
xuli, cocxali adamianebi ariano gamoxatuli, mere
28
11 aprili 2008
mTeli statia miuZRveni sxvadasxva gverdebidan
amokrefil erTsa da imave sityvebs. Tu namdvili
cxovrebaa asaxuli da cocxali adamianebi arian da-
xatulni, mwerals raRas erCi?.
– batono oTar, sul mindoda es ambavi TqvenTvis
meTqva...
– ai, rodis dagiwyia Cemi gacnoba, – Tqva da gadam-
kocna.
SvebiT amovisunTqe.
– `tinis xidi“ bavSvisaTvis rTuli wasakiTxi ro-
mania. ram wagakiTxa,-RimiliT daumata da mxrebze xe-
li momxvia.
bednieri dRe iyo is dRe.
samiveni SesaniSnav ganwyobaze viyaviT. kargad
movilxineT. maSin represiebis Sesaxeb bevri ram ar
iyo cnobili. `sukis“ arqivi daxuruli iyo. amitom
xSirad folkloriviT âîúåäæåþëæï sxvadasxva am-
bebi. maxsovs, b-nma oTarma gaixsena raRac miTis
msgavsi ambavi: konstantine gamsaxurdias Sesaxeb.
roca 1937 wels masobrivad iWerdnen xalxs, konstan-
tine gamsaxurdias Savi Coxa Caucvia da rusTavelis
prospeqtze gauseirn-gamouseirnebia demonstraci-
ulad. berias maSinve Seutyvia es ambavi da gamsaxur-
diasaTvis viTom SeeTvalos: sul tyuilad Caucvia
Savi Coxa, ras glovobs, magas unda daviWiro da gmi-
rad iqces, gadaeciT, rom ar gamouva gmiroba, ar da-
viWero.
zviad gamsaxurdias prezidentobis dros gaixsna
`sukis“ arqivi, mec momeca saSualeba Camexeda im jo-
joxeTSi. ZiriTadad Teatris moRvaweebis sakiTxebs
vikvlevdi, mainteresebda konstantine gamsaxurdias
Sesaxebac, magram misi saqmis masalebi gatanili aR-
moCnda. s. axmetelis saqmeSi ki bevrjer aris moxseni-
ebuli, rogorc nacionalisti da `kavkasiuri genis“
gansakuTrebulobis ideis damcveli axmetelTan er-
Tad. mis dasaWerad savsebiT sakmarisi masala ido.
kidev kargi, rom gadarCa. ra Tqma unda, berias nebis
gareSe ver gadarCeboda.
oTar CxeiZem kristaliviT sufTad gamoatara Ta-
visi biografia urTules epoqaSi.
oTxøïþïàì, 16 aprils
qarTuli literaturis institutSi
verjil nemoianu
waikiTxavs sajaro leqcias
`amerikuli konservatizmi da
liberalizmis dialeqtika~
æïìïùñòìò 13 ìïïàçå
kostavas 5
 ucxoeTis mwerloba
ëàïî ÷õåòûå
ÎÏÌ Ï¸ÕÒÎÅÞËÆÏ ÔÒÄÆÒÍÃÒ ÎÒ÷ÏÎÆÌËÍÌÏ
îò÷ïîæìëíàïí ôòäæòíãòì ðëäåèòêòì èòçåçåþì
èêâäåâïîåþò åûòåþåí òèïàì òæåóî øåõåæóäåþïàï ãïí-
ìõâïâåþóäëþïøò, æïðòîòìðòîåþïøò æï ìõâï; åûòåþåí æï
¸ðëâåþåí, ïèüêòúåþåí, ïìïþóàåþåí. ôòäæòíãì þåâîò
îïè æïóùåîòï, – îëèïíåþò, ðòåìåþò, ðóþäòúòìüóîò ùå-
îòäåþò, ìõâïæïìõâï æîëì æïóùåîòï, ìõâïæïìõâåþòìïà-
âòì óàáèåâòíåþòï àó þåâîíïòîò õåîõò ãïèëóñåíåþòï æï
ûíåäòú ïî ïîòì úïäêåóäò úòüïüåþòì ïèëêîåþï òè
óïèîïâìï æï óïèîïâíïòîïæ íïàáâïèòæïíï, òìå ïèëêîåþï
æï øåêëùòùåþï, îëãëîú èëòìóîâåþ; ïèòüëèïú ïîú òèò-
ìò æïèüêòúåþïï ûíåäò, àòàáëì òæåóîïæ æïðòîòìðòîå-
þóäòñâíåí îò÷ïîæìëíò æï ôòäæòíãò, òæåóîò ðëäåèò-
êï ãïåèïîàëà èõïüâîóä ìïîþòåäçåæï; ïîï, ïî ïîòì
ûíåäò-èåàáò, àó ùòíïìùïî ïòêâòïüåþ ïè ïçîìï.
ùòíïìùïîò ïêâòïüåþï êò ïóúòäåþåäò õæåþï, òèòì ãï-
èë, àòàáëì äòüåîïüóîòì òìüëîòï èõëäëææïèõë-
äëæ òæåóîò þîûëäåþòì òìüëîòï òñëì, èìãïâìïæ òèò-
ìï, àòàáëì ôòäëìëôòòì òìüëîòï èõëäëææïèõëäë-
æï æï ãïîæïóâïäïæ òñëì þîûëäï èïüåîòïäòçèìï æï
òæåïäòçèì øëîòìï. ïèòì èòþïûâòàï æï èåáïíòìüóîò ãï-
æïüïíòà äòüåîïüóîòì òìüëîòïøò, þåâîò îïè òþíåâï
æï úïäèõîòâò øåôïìåþï åûäåâï þåâî îïèåìï. ìïïèòìë
àâïäìï÷òíë èïãïäòàòìïàâòì ãïèëæãåþï àóíæïú òì
æòæò æï úõïîå ðëäåèòêï, îïú ãïóèïîàï ôòäæòíãèï
îò÷ïîæìëíìï.
ðëäåèòêï æïòùñë îëèïíòàï „öëçåô åíæîóìò“, åì
îëèïíò æïìùåîï ôòäæòíãèï îò÷ïîæìëíòì „ðïèåäïì“
ãïíìïáòáåþäïæï. èïãîïè ôòäæòíãïèæòì ìõâïú þåâîò
âòíèå ãïèëåêïèïàï îò÷ïîæìëíìï. æïòùåîï èïãïäòàïæ:
„ãïíêòúõóäò ðïèåäï“, „ÿåøèïîòüò ïíüòðïèåäï“, „ðïèå-
äï ïíó èøâåíòåîò èïüñóïîï“, „ïðëäëãòï èòìòì ðïèåäï
åíæîóìòìï“ æï ìõâï. ïè íïùïîèëåþàï ïâüëîåþì ïî èëì-
ùëíåþòïà îò÷ïîæìëíòì „ðïèåäï ïíó æïöòäæëåþóäò
ìòêåàå“ æï ìïìïúòäëæ ãïóõæòïà ðïèåäïì êåàòäøëþò-
äåþï ïí ûïäòïí èêïúîïæ, èåüòìèåüïæ èîòìõïíåæ æïì-
õèòïí àïâìï. àïâòìàïâïæ åì íïùïîèëåþíò èõïüâîóäïæ
æòæ éòîåþóäåþïì ïî øåòúïâåí, àó ãïæïî÷åíòäïí äò-
üåîïüóîòì òìüëîòïøò, ãïæïî÷åíòäïí èõëäëæ òèòüë-
èï, îò÷ïîæìëíì îëè ãïèëìæïâåþòïí æï ïèòì ãïèëú èïàò
âîúåäò ïíïäòçò ìïÿòîëåþïì ïî èëòàõëâì. åîàò îïè
èïòíú ïéìïíòøíïâòï, ôòäæòíãò òèïà ïçîì òçòïîåþì,
ôòäæòíãìïú ïî èëìùëíì, èåüòìèåüïæï æï óïéîåìïæ
ïî èëìùëíì ïìåàò õïìòïàò, ïìåàò ìïáúòåäò, ðïèåäïè
îëè ãïèëò÷òíï æï îò÷ïîæìëíò îëè ïéüïúåþóäòï. îò-
÷ïîæìëíòì ïéüïúåþï òèæåíò ïîïôåîò, ïâüëîì èòóüå-
âåþåí, ïéüïúåþóäò îëè òñâåì àïâòìò ãèòîòàï, èõë-
äëæ ïâüëîòà îëè øåèëòìïçéâîåþëæåì åì ïéüïúåþï,
èïãîïè èòóüåâåþåäò õæåþï àó ïòñëäòï èêòàõâåäò, àó
èëåîòï èêòàõâåäìï æï ãïòüïúï ìïæéïú òìåàò èõîòàï,
ìïìóîâåäò îëè ïî ïîòì. ïá àòàáëì òìåà æïìêâíïìàïí
29
èòâæòâïîà, òæåóîëþïçå îëè óíæï ÷ïèëâïîæåì äïðï-
îïêò, èïãîïè èå ìõâï îïèòì æïèüêòúåþï èòíæï æï ïîú
òìåà îïèåì èòâïñîóåþ, îïú àòàáëì èå èåùòíïïéèæåãå-
þï; ïîï, ïî èòâïñîóåþ, ïáâå ãïíâèïîüïâ: ïîïìïìóîâåäë-
þï ïá åàòêóî-èëîïäóîòï æï ïîï òæåóîò êïüåãëîòòìï,
– òæåóîïæ åîàíò àó ïî òñâíåí, ïîú æòæïæ ãïíìõâïâ-
æåþëæíåí îò÷ïîæìëíò æï ôòäæòíãò.
èõëäëæ îò÷ïîæìëíò æï ôòäæòíãò îëæò, òè ïóïîå-
þåä „ðïèåäïì...“ ïâüëîåþòú òçòïîåþæíåí îò÷ïîæsëíò-
ìï æï ôòäæòíãòì øåõåæóäåþåþìï, óôîë ïæîåú ãïèëå-
æïâíåí îò÷ïîæìëíìï, åìåú ìïãóäòìõèëï, èïãîïè èõë-
äëæ ôòäæòíãòì „öëçåô åíæîóìò“ ïéèë÷íæï ãïèûäå,
ìõâï æïíïî÷åíèï ÷ïòäóròì ùñïäò æïäòï. åì úõïæò æï
úõïæçåúõïæò òìüëîòóäò ôïáüòú ìïêèïîòìòï, îëè ðë-
äåèòêòì èòçåçåþò, ïè øåèàõâåâïøò èõëäëæ ïè ðëäåèò-
êòì èòçåçåþò èõïüâîóä ìôåîëøò âåûòëà æï ïîï åã-
îåTùëæåþóä òæåóî ùòíïïéèæåãëþïøò.
èïòíú òæåóîò åîàòïíëþòì æïèüêòúåþï àó ãâòíæï,
ïîïï ìïÿòîë úòüïüåþì ãïèëâåêòæëà, ïìå ïæâòäòï, ûï-
äòïí ïæâòäòï, – àâòà íïùïîèëåþàï øòíïïîìì ÷ïâõå-
æëà, ÷ïâõåæëà ìïñëâåäàïëæ úíëþòä øòíïïîììï, ïâ-
õïæëà òì ôïîæï, îïìïú âåî èòìùâæåíòïí ïí ïî óíæïà
èòìùâæíåí òì êîòüòêëìåþò, îëèäåþòú ïêâòïüåþóäò
èëìïçîåþòà ãïíòõòäïâåí ïè ðëäåèòêòì èòçåçåþìï ïí
öïôòìæïóüïíåþäïæ òèåëîåþåí åîàæïòãòâåìï. ãïèåë-
îåþï ïæâòäòï, èòàóèåüåì àó èïîàäïú ïî ãòíæï öïôï
æïòüïíë, ïí óîñåâïæ èòãï÷íòï îëèåäòèå ïçîò, æïè-
êâòæîåþóäò äòüåîïüóîòì òìüëîòïøò, çëãöåî èúæï-
îïæ æïèêâòæîåþóäò, çëãöåîïúï æï õøòîïæïúï. åìåú
åîà-åîàò òèïààïãïíòï.
¸ë èïòíú ûòîòàïæ ìòóýåüåþì ãïâñâåà, ïè ëîò íïùïî-
èëåþòì ìòóýåüåþìï, ñâåäïì îëè èëåõìåíåþï æï ñâåäï
îëè òèåëîåþìèåàáò, ÷âåíú òìåâå ãïâòèåëîëà; ¸ëæï
òìåâå àó ãïâòèåëîåþà îò÷ïîæìëíòì „ðïèåäï ïíó æï-
öòäæëåþóäò ìòêåàå“ ïìåà ïèþïâì øåòúïâì: ñëâäïæ êå-
àòäìï, ðïüòëìïíìï, ìïàíëìï, çîæòäìï æï èîïâïäò ìï-
íïáåþë àâòìåþòà æïöòäæëåþóä áïäòøâòäì, øòíïèë-
ìïèìïõóîåì ðïèåäïì, èëìâåíåþïì ïî ïûäåâì þïüëíòøâò-
äò, îëèåäìïú èõëäëæ òíòúòïäòà èëòõìåíòåþì ïâüë-
îò, åì òíòúòïäòï – þ. þïüëíòøâòäòì ãïíçîïõâï ãïìïãå-
þòï, óíæï èêäïâçå æïòãëîëì äïèïçò æï áëîôï ãëãëíï.
òèïì ïîú ïêäòï ïìåàò àïâãïæïìïâïäò, ìïêèïëæ àïâçå-
õåäïéåþóäò ñèïùâòäò þîûïíæåþï, ïîïôîòìïãïí óêïí ïî
æïòõåâì, ïîú æïóõåâòï, îïú èëóíæëèåþòï ïéóìîóäå-
þòï æï ïèòüëèïú ãïõåäåþóäï, – îëãëî åì âòíïï, åì ãëè-
þòë îëãëî èåùòíïïéèæåãåþïë. ùòíïïéèæåãëþïï ÷óèò æï
ãïóüåõåäò, áïäþïüëíèïú, æåæïè þïüëíòøâòäòìï, ïîú
òúòì îï õæåþï èòì ëöïõøò, ðïèåäï òèïìàïí ñëâåäèõîòâ
ãóäïõæòäòï, èõëäëæ ïè åîàì ïî óèõåäì, ïî óèõåäì
ãïüåõòäò éïèååþòì ôòáîåþìï, ìïëúïî æï èòìàâòì øå-
11 aprili 2008
 ucxoeTis mwerloba
èïûîùóíåþåä øåèàõâåâåþìï. óôîë èåüò íåþòìñëôï,
àòàáëì ùïîèëóæãåíåäòúïï. èïãîïè ïò áïäþïüëíò ãïî-
æïòúâäåþï, èïíïèæòì èõïîæïÿåîòì òèåæò èïòíúï ¸áëí-
æï, øåìïûäëï åì òèåæòú ïìïäêæåâåþæï, èïãîïè ãïèëå-
úïäï òì òèåæò àó çíåëþîòâò ìïñîæåíò, ïõäï ïóúòäå-
þåäòï ãïåúïäëì àó óíæï ãïæïòî÷òíëì çíåëþîòâò ìòù-
èòíæå. ìõâï ãçï ïî ïîòì. òì òî÷åâì ìõâï ãçïìï, – òúòì óô-
îë æïòþíåâï, óþåæóîò òáíåþï èïîüëæ æïî÷åíòäò þï-
üëíòøâòäò æï ïî èòïüëâåþì, ïîú èòïüëâåþì þîûëäïìï,
óôîë èùâïâå þîûëäïìï, îïæãïí óôîë ãïõåäæåþï þï-
üëíòøâòäò, èïíïèæòì àó æåæòì îòæò èïòíúï ¸áëíæï, âò-
éï æïî÷ï èëìïîòæïäò! ïéïîïâòíï, èïãîïè ðïèåäï ãïó-
üåõåäòï, ðïèåäï, õïäõòì øâòäò óûäåâåäòï, æïòûäåâï
þïüëíòøâòäò, – úëäïæ øåòîàïâì ðïèåäïìï...
îëèïíòì ûòîòàïæò õïçò åì ãïõäïâà, ìõâï õïçåþò,
ìõâï æïðòîòìðòîåþïíò òá ïî èëòðëâåþï, ìòóýåüò ïî
ïîòì æïõäïîàóäò, ïî åíïìêâåþï ìõâï ïîïôåîìï, ïìå
èëæòì, ïìå âòàïîæåþï, èàïâîæåþï ïìåàíïòîïæï: ðïèå-
äï þåæíòåîòï, þïüëíòøâòäòú þåæíòåîòï. òíãäòìóîò
îëèïíòì àïâòìåþóîåþï õëè åì ïîòì, – þëäëì ñâåäïíò
þåæíòåîíò ïîòïí. ôòäæòíãòì ôòíïäòú ïìåàòï, ñâåäï
îëèïíòì ôòíïäò. èïãîïè åì ìõâïàïøëîòìï, ïìå ùòíïìùïî
ìõâïàïøëîòìï, ïá öåî òì ïîòì ãïìïèåëîåþåäò àó æï-
ìïìêâíåäò, àó òæååþì âåûåþà ïè íïùïîèëåþøò, – îò÷ïî-
æìëíò ÿåøèïîòüò ãïèïíïàäåþåäòï, èïèõòäåþåäòï, ôå-
ëæïäóî-ïîòìüëêîïüóäò ìïçëãïæëåþòìï, èïèõòäå-
þåäòúïï æï èêïúîò êîòüòêëìòúï, èïèõòäåþåäòï èåìïèå
ùëæåþòì, åãîåæàáèóäò, ïéèïâïäò þóîýóïçòòì ðëçò-
úòåþòæïíï; ¸ëæï úõïæòï ãïèïíïàäåþåäòï. ïîú ôòä-
æòíãò ãïõäïâà ìõâï øåõåæóäåþåþòìï, ïìåâå ãïèïíïà-
äåþåäòï, ïìåâå èïèõòäåþåäòï æï òèïâå íòïæïãçå æãïì.
òìåâ øòíïïîìòì èòõåæâòà îëè ãïâïîêâòëà, „öëçåô
åíæîóìòì“ øòíïïîìò ïèæïãâïîò ãïõäïâà: ðòîâåäñëâ-
äòìï öëçåôò àóîèå éâòûäò ûèï ñëôòäï ðïèåäïìò, –
ðïèåäïú õëè åíæîóìòï; åìåú ïîïôåîò, – öëçåôòú èìï-
õóîïæïï æòæåþóäòì ëöïõøò, äåæò þóþòì ëöïõøò. ðïèå-
äïì þïüëíò èõëäëæ òíòúòïäòà – þ – îëè òõìåíòåþë-
æï, ôòäæòíãèï þïîåè ãâïîò èëïêåîï ïìë þ-ìï, þóþïæ ïá-
úòï æï àïíïú ïõìíï, åì äåæò þóþò éâòûäò þòûïøâòäòï
ðïèåäïì èåóéäòìïë; åìåú âòàëèúæï ïîïôåîò, èåîåï,
îïú ïîòì: öëçåôò, ðïèåäïìò ïî òñëì, ðïüòëìïíò þòÿòï
æï àïâãïèëæåþòà òúïâì àïâòì ðïüòëìíåþïìï, – îë-
ãëîú þòþäòóîò èøâåíòåîò òëìåþò òúïâæïë. ìïõåäòú
øåèàõâåâòà ïî ïîòì øåî÷åóäò, öëçåôò õëè òëìåþòï
òíãäòìóîïæï, ïá ðïüòëìïíò, ïäïäò, ùîôåäò ñèïùâòäò,
îëèåäòú ìïëúïîòì àïâãïèëæåþòà, óèüêòúåìò íåþòì-
ñëôòà òüïíì äåæòì òíüîòãåþìï. ïè òíüîòãåþòì àïâò
æï þëäë òì ïîòì, ìïñâïîäïæ óíæï öëçåôò äåæòìï. ìò-
üóïúòï òãòâåï, ðïèåäïìò ïî òñëì, ûèïú òìåàòâåï, èïã-
îïè ïá åì ìïìïúòäëï ìïìïúòäëçå, îïæãïí âïýòï òíüîò-
ãåþòì áìåäøò, âïýò òþîûâòì „áïäùóäëþòì“ æïìïúïâïæï.
àâòà åì ãïæïþîóíåþóäò ìòüóïúòïú èëùèëþì ôòäæòí-
ãòì ãëíåþïèïõâòäëþïìï æï èåîå õëè èàåäò ìòóýåüò,
öëçåôòì þåæò ïìåâå ìïìïúòäëæ âòàïîæåþï. èïãîïè ìò-
úòäì îëè àïâò æïâïíåþëà ïè øåèàõâåâïøò, èàïâïîò æï
èàïâïîçå èàïâïîò òì ãïõäïâà, îëè ïáïú, „ðïèåäïìò“
30
11 aprili 2008
ïî òñëì, ïîòìüëêîïüòï ãïîñâíòäòï, óçíåëï, âíåþòì
æïêèïñëôòäåþòì ãïîæï ïéïîïâòàïîò òíüåîåìåþò ïî
ãïï÷íòï æï ïèòìïàâòì æïóûïþïâì èàåäò óíïîò, èëõåî-
õåþï, îïú çåæòçåæ åèìõâîåâï òìåà æòæ íåþòìñëôïìï,
èåìïèåùëæåþòì ùïîèëèïæãåíåäì îëè ãïï÷íòï. òì ðïüò-
ëìïíòï, òì ïîïâòì èìõâåîðäò ïî ãïõæåþï, îï âóñëà àó
âïýòï, îï âóñëà àó äåæò ïõïäãïçîæïï æï èøâåíòåîòï,
ïîï, ïá ðîòíúòðåþò ãïíïãåþåí èòì ðïüòëìíåþïìï, òãòâå
ðîòíúòðåþò æï òæåóîò øåõåæóäåþïíò, àó ãíåþïâà, îïú
ïèëûîïâåþæï ïí ïìïäêæåâåþæï ðïèåäïìï ïíó ðïèåäïì
ïâüëîìï. ôòäëìëôòóîò æï ðëäòüòêóîò tåîèòíåþòà
îëè ïî æïâïèûòèëà ïáïëþï, ïìå ãïèëæòì, àóíæïú øåèë-
âòüïíëà ñâåäï òì tåîèòíò, ìóäåîàòï, ïìå ãïèëæòì,
îò÷ïîæìëíò æï ôòäæòíãò åîàò åðëáòì øâòäåþò ïîòïí,
åîà òæåóî èîùïèìì òçòïîåþåí, åîàòæïòãòâå êäïìòì
æïèúâåäåþïæ ãâåâäòíåþòïí.
æï èïòíú þîûëäïï ôòäæòíãìï æï îò÷ïîæìëíì øë-
îòìï, „ðïèåäï“ æï „öëçåô åíæîóìò“ ïè æòæò þîûëäòì
åîàò åüïðòï, æòæò æï ûäòåîò åüïðò. åì ïøêïîïï, úõï-
æòï, èïãîïè ïîúàó òìå þåúïæ òúáòîåþòïí òì èêâäåâï-
îåþò, òæåóî ùòíïïéèæåãëþïì îëè åûòåþåí, êïîãïæ òúò-
ïí, èõëäëæ úòüïüåþò îëè ïî òêèïîåþì îëèïíåþòì øå-
æïîåþòàò ïíïäòçòì æîëìï æï ìòóýåüøòïú åûòåþåí àï-
âòïíàò ïçîòì æïèïæïìüóîåþåäìï, ìòóýåüøò ïíó îëèï-
íòì æïìïìîóäøò, æïìïìîóäò ëîòâå øåèàõâåâïøò þåæ-
íòåîòïèåàáò, åì ìïåîàë àïâòìåþóîåþïï òíãäòìóîò
îëèïíòìïèåàáò, åì èõïüâîóäò õåîõò ìïåîàë ïáâà æï
ïá ïîï æïëþåí îò÷ïîæìëíò æï ôòäæòíãò ïíó ôòäæòíãò
ïî åæïâåþï îò÷ïîæìëíìï, àëîåè àâòà îò÷ïîæìëíò
éîèïæ òñë æïîùèóíåþóäò àïâòì ìòèïîàäåøò, óæòæå-
ìò ðëðóäïîëþïú æïïîùèóíåþæï æï àïâì ïî ãïèëòæåþ-
æï ïí àóíæïú ïìå òàáâïì, àïâì ïî ãïóñïæîåþæï ôòä-
æòíãìï. åì èåîå, ôòäæòíãò îëè ïóüñæï, àëîåè àâòà
„ðïèåäïì“ ãïèëáâåñíåþï óêâå àïâãïèëæåþïú ãïõäæïà
æï ïõïäò, ñëôòàò, ìïëöïõë-çíåëþîòâò îëèïíòì æï-
æïìüóîåþïúï. ëéëíæ ãïíìõâïâåþïì èïòíú åûòåþåíèåà-
áò æï îëè åûòåþåí êòæåâïúï ¸ðëâåþåíèåàáò, àóèúï ÷åèì
ãïîæï åìåú þåâîì óàáâïèì, èïãîïè ïá èå èëãïõìåíåà
åîàõåä óêâå æï èåàáòú ïèòìò ìïôïíåäòï; ¸ë åûòåþåí
æï ¸ðëâåþåíèåàáò æï åì íïðëâíò ïìåàò ãïõäïâà: ðïèå-
äï øåòîàë þïüëíòøâòäèï, èïà þåæíòåîò ëöïõò øå¸-
áèíåì. ïòë, èëãâïõìåíåþåí, îò÷ïîæìëíò ïîòìüëêîïüòò-
ìï æï þóîýóïçòòì èëîòãåþòì èëèõîå òñë, åàïíõèåþëæï
1689 ùäòì êëíìüòüóúòïìï, ôåëæïäóîò ïîòìüëêîï-
üòòìï æï þóîýóïçòòì êëèðîëèòìòì íïñëôìïë; ïèï
èîùïèìòà øåçéóæóäòñë æï ïèòüëèïú ùïïãë „ðïèåäïè“
åàòêóî-çíåëþîòâïæïë, èåþîûëäò, ðïüòëìïíò, ìïéò
îùèåíòìï æï ïçîòì áïäòøâòäò øåçéóæóä, ðóîòüïíóä
èïíæòäëìíïæ ãïæïòáúïë. åì àïâòìàïâïæ àòàáëì ïîï-
ôåîòï, øåòûäåþï ïìåú òàáâïì æï òìåæïúï, èïãîïè „öë-
çåô åíæîóìì îëè øåóæïîåþåí, ìîóäòïæ æïèøâòæåþòà
ïúõïæåþåí, ïá ìõâï îïè ãïèëæòìë, – öëçåôò ïî òîàïâì
áïäþïüëíìï, áïäþïüëíò ïûåâåþì óî÷ ñèïùâòäìï, òèï-
ìïú åì óî÷åâíòïí ïèæåí øåâòùîëåþïìïë; òèïì èøâåíòåîò
æï ðïüòëìïíò ìëôäåäò ãëãëíï ôïíò óñâïîì, èïîàï-
äòï þåâîò îïè ãïæïõæåþïà àïâìï, èïãîïè þëäëì èïòíú
 ucxoeTis mwerloba
åîàæåþòïíë, ïá ïîïôåîòï ìïòèòìë, àòàáëì ôòäæòí-
ãòú èëèõîå ñëôòäòñëì 1689 ùäòì êëíìüòüóúòòìï, ðò-
îòáòà òèòìò æïèïæïìüóîåþåäòï, îëè èëùòíïïéèæåãå
òñëë; ôòäæòíãòìï æï îò÷ïîæìëíòì òæåóîò ìõâïëþïú
ïá ïîòì æï èïàò ðëäåèòêòì ûïéäòì àïâòú ïáï èïîõòïë.
– ïò îï ãïèëæòì, ïò îï êïîãïæ ãïèëæòìë.
èïãîïè åãîå êïîãïæïú îëæò ãï-
èëæòì.
àó êëèðîëèòìóäò êëíìüòüóúò-
òì àïíõèëþïæ òèïì èòâò÷íåâà, îëè ðï-
èåäï øåòîàë þïüëíòøâòäèï, õëäë
óàïíõèëåþïæ òèïìï – îëè öëçåôò
ãïïûåâï áïäþïüëíèï, èïøòí îïéï
âàáâïà „êäïîòìï ¸ïîäëóì“ ôòíï-
äòì èòõåæâòàï, ïá õëè ïîòìüëêîïü-
èï æï¸éóðï êäïîòìï, èåìïèå ùëæåþòì
áïäòøâòäò, ùåìòåîò, êæåèïèëìòäò,
èòèíæëþåäò, ôïáòçò ìóäòì ïæïèòï-
íò? ôòäæòíãòì öëçåôò èõëäëæ ãï-
ïãæë áïäþïüëíèï, õëäë îò÷ïîæìë-
íòì êäïîòìï ìóäïú æï¸éóðï ïîòì-
üëêîïüèï, – ðïèåäï àó îò÷ïîìæë-
íòìïï, êäïîòìïú èòìòâåï, ðïèåäïàò
àó êëèðîëèòìóäò êëíìüòüóúòòì
èëèõîåï, îïéï ãïèëæòì êäïîòìïàò?
ïöïíñåþóäò, æïóàèëþåäò èåþîûë-
äò, èïø îïë, öëçåôò õëè èõëäëæ
ãïïãæåì?
ìïãóäòìõèëï, îëè îò÷ïîæìëíèï
òíãäòìóîò îëèïíòì üîïæòúòóä þåæíòåî ôòíïäìïú
óéïäïüï ïèòàò, åì êòæåâ óôîë ïèùâïâåþì óêëèðîëèò-
ìëþïì îò÷ïîæìëíòìï. ¸ë øåòûäåþï èïîàäïú ïìå ãïâ-
ñâåà æï îò÷ïîæìëíò ùïîèëâòæãòíëà óêëèðîëèòìë
îåâëäóúòëíåîïæï, èïãîïè åì ïîú èïîàïäò òáíåþï æï
ïîú ìïÿòîëï ïìåàò æïþíåâï äòüåîïüóîòì òìüëîòïøò.
òæååþì ìùëîïæ âåî ãïèëâòñâïíà îëèïíòì ïèï àó òè åðò-
çëæòæïíï àó íïùòäòæïíï, èùåîäòì úïäêåóä íïùïî-
èëåþì âåî æïâåñîæíëþòà òèòì øåõåæóäåþïàï ãïìïî-
êâåâïæï, èàäòïíïæ íïùïîèëåþò æï øåèëáèåæåþòì èàå-
äò ãçï óíæï ãïâòàâïäòìùòíëà àó ïîï æï æïþíåâï ïí
üåíæåíúòóîëþï ãïîæïóâïäò òáíåþï.
¸ëæï ùòíïìùïî ïêâòïüåþóä øåõåæóäåþïì àó æïâåõ-
ìíåþòà, íïàäïæ æï ãïîêâåâòà øåòûäåþï æïâïìêâíïà,
îëè ôòäæòíãòìï æï îò÷ïîæìëíòì òæåóî øåõåæóäå-
þåþøò ïîìåþòàò, ìïèêâæîë-ìïìòúëúõäë ìõâïëþï ïî
ïîìåþëþæï, ôòäæòíãòì ðëäåèòêï ïìåà ìõâïëþïì ïî ãï-
èëóùâåâòï, èòçåçò ïèòìï èõïüâîóä-åìàåüòêóî øåõå-
æóäåþåþøòï ìïûòåþåäò æï ïæâòäò ïìïõìíåäòúïï ôòä-
æòíãòì æïóàèëþäëþï. õåäëâíåþï ôëîèïï æï õåäëâíå-
þïøò æïâïì èõëäëæ ôëîèï òùâåâì. òæåòìï æï ôëîèòì
æòïäåáüòêóîò åîàòïíëþòì àåëîòåþò ìáëäïìüòêïï
èõëäëææïèõëäëæ, ïèíïòî øåõåæóäåþïàï èòèæåâïîò
âåî òáíåþëæï ôòäæòíãò, ïè ðëçòúòåþòæïí ïî ãïòäïø-
áîåþæï îï àáèï óíæï îò÷ïîæìëíòì ùòíïïéèæåãï, òì õå-
äëâïíò ãïõäæïà, ïõïäò òíãäòìóîò îëèïíòì, æòïõ îë-
èïíòì, æòïõ ôëîèòì, øåèáèíåäò ãïõäæïà æï ïõåäåþæï
31
ñâåäï ìõâï åáìðåîòèåíüò, ïõåäåþæï èòà óôîë, îëè åì
ìõâï åáìðåîòèåíüò àó åáìðåîòèåíüåþò – àó ïìå èòâò÷-
íåâà îò÷ïîæìëíòì îëèïíåþìï, – þåâîïæ ðëðóäïîóäò
ãïõäæïà, èòì ùïîèïüåþïì åéëþåþëæï.
èïîàäïú àó ùïîèëâòæãåíà, èïãïäòàïæ, îëè ãïå-
èïîöâíï îò÷ïîæìëíòì îëèïíìï, òìòú ïæâòäò ùïîèë-
ìïæãåíòï, îïëæåí æïþîêëäæåþëæï
òíãäòìóîò îëèïíòì ãïíâòàïîåþï.
æòæò ùïîèïüåþïíò òíãäòìóîò îëèï-
íòìï èåúõîïèåüå ìïóêóíåøò æòæïæ
ïîòì ãïíðòîëþåþóäò òè ãïþåæóäò
îåôëîèåþòàï, èõïüâîóäò îåôëî-
èåþòàï, îïú èëïõæòíï ôòäæòíãèï
àïâòìò îëèïíåþòà, ãïíìïêóàîåþòà
„öëçåô åíæîòóìòàï“ æï „üëè öëí-
ìòàï“. ïîú òìïï øåèàõâåâòàò, îëè
„üëè öëíìò“ åîàãâïîò ãïãîûåäåþïï
„öëçåô åíæîòóìòìï“. ïá ðëäåèòêï-
úï ãîûåäæåþï, ðëäåèòêï ôëîèòì
ãïîøåèë, ãïîêâåâòàï æï èêïôòëæ
ôëîèòì ãïîøåèë, ïèïì óêâå ðóþäò-
úòìüóîò õåîõåþòà èòìæåâì ôòä-
æòíãò îëèïíòì óïèîïâ ãïæïõâåâåþìï
àó ÷ïíïèïüåþøò. åì èëùèëþì àó îïë-
æåí ûäòåîò òñë îò÷ïîæìëíòì ãïâ-
äåíï àïíïæîëóäëþïçå, îïëæåí
æòæ ûïäïì èëòàõëâæï èïìàïí ÿòæò-
henri fildingi äò æï îïëæåí ìïîòìêëú ãïõäæïà.
èïãîïè ìïþåæíòåîëæ òíãäòìóîò
îëèïíòìï åì ÿòæòäò ãïèàïâîæï ôòäæòíãòì ãïèïîöâå-
þòàï, èòì èòåî øåèóøïâåþóäò èõïüâîóäò ôëîèï, ïõïäò
îëèïíòì ôëîèï ãïòçòïîï èåúõîïèåüå ìïóêóíòì òíãäò-
ìóîèï îëèïíèï, æòæ ùïîèïüåþïìïú èòïéùòï æï æòæïæïú
æïóèïæäï ôòäæòíãìï, – àåêåîåòè ôòäæòíãò ïéòïîï
èïèïæ ñâåäï òíãäòìåäò îëèïíòìüòìï. ïá òæååþò ïîï-
ôåî øóïøòï, ïîú øåòûäåþï ñâåäï åðëáòì èùåîïäì ãïå-
çòïîåþòíï øåõåæóäåþïíò ôòäæòíãòìï, ïá îëèïíòì
ôëîèïï øóïøò, êäïìòêóîò ôëîèï, ôòäæòíãóîò – àóí-
æïú ïìå îëè òàáâïì, ïèïì ãïòèåëîåþæï ñâåäï åðëáòì
èùåîïäò, êòæåâïú ãïòèåëîåì, êòæåâïú æïóèïæäåì... æï
âòí óùñòì óôîë òì æïóèïæäåì, îò÷ïîæìëíòì îëèïíòì
ôëîèï îëè æïäåùï. ïìåï àó òìå, ëîòâå åîàòï, ëîòâå
øåèàõâåâïøò ìïáèå ãâïáâì èõïüâîóä þîûëäïìàïíï,
ôëîèòì þîûëäïìàïíï.
àâòà îò÷ïîæìëíòú ãïþåæóä îåôëîèïüëîïæ èëã-
âåâäòíï, îï àáèï óíæï ôòäæòíãïèæòìï, ãïþåæóäïæ
æïïîéâòï ìïàïâãïæïìïâäë-ïâïíüóîóäò îëèïíòì
ôëîèï, ìïîïòíæë ôïàåîïêåþòìï, æï øëîåóäò èëãçïó-
îëþåþòì, çëãöåî ôïíüïìüóî-óüëðóîò èëãçïóîëþå-
þòì îëèïíòì ôëîèï. ïæïèòïíàï îåïäóîò úõëâîåþï, ìï-
ñëâåäàïë-ìïæéåòìë, ñëôòàò àó ìïðëäòüòêë ìïêòà-
õåþò èòñîóâæï ïìåà îëèïíåþøò, çëãïæôòäëìëôòóî
ïí çëãöåî óèòçíë àïâãïæïìïâïäòàï æï ôïàåîïêåþòà
ïéòâìë, æïøëîæï ìòíïèæâòäåì æï çéïðîóä ìôåîëøò
ãïæïòíïúâäï. ìåîâïíüåììïú ïìåàò èæãëèïîåëþï æïõ-
âæï äòüåîïüóîïøò, ïèïìâå øååþîûëäï „æëí êòõëüò-
11 aprili 2008
 ucxoeTis mwerloba
àï“, ëéëíæ øååþîûëäï òèïâå õåîõåþòàï, ìïàïâãïæï-
ìïâäë-îïòíæóäò îëèïíòì õåîõåþòàï, ãïèïìõîåþóäò,
ìïúòíïæ ïãæåþóäò õåîõåþòàï. àâòà îïòíæóäò îëèï-
íòì, ìïàïâãïæïìïâäë îëèïíòì õåîõåþòì ãïèïìõîåþï
óêâå æòæò ãïèïîöâåþï ãïõäæïà, èïãîïè èõëäëæ ïèò-
àò ïî æïêèïñëôòäåþóäï ìåîâïíüåìò, æòæò ìòèïî-
àäåúï ìàáâï, àïâòìò æîëòì, ïéëîûòíåþòì åìðïíåàòìï
æï ìïåîàëæ ïæïèòïíòì ¸óèïíóîò
òæåïäåþòì ïéëîûòíåþòìï æï ãï-
èïîöâåþòì æòæò ìòèïîàäå. åì òñë
èàïâïîò ãïèïîöâåþï ïõïäò îëèï-
íòìï, åì ãïõäæïà æòæò îåôëîèï
îëèïíòìï. òãòâå îåôëîèïì èëòà-
õëâæï òíãäòìóîò îëèïíòúï, èïã-
îïè òá ïìå åîàþïøïæ âåî ãïèë÷íæï
ìåîâïíüåìòì ìòûäòåîòì øåèëèáèå-
æò, öåî îò÷ïîæìëíò èëåâäòíïà
òíãäòìåäåþìï, öåî òèïí øåèëïþ-
îóíï êåõò, èòïüëâï çéâåþò àó æò-
æò øïîïãçåþò, àïâçåõåäïéåþóäò
èåêëþîåíò àó þïúïúåþò, èòïüëâï
øëîåóäò áâåñíåþòì ôïíüïìüóîò
ìóîïàåþò àó ôïíüïìüóîò øåè-
àõâåâåþò æï åîà øåíëþïøò, åîà
êïîèòæïèëçå èëïáúòï èàåäò ìòâ-
îúå îëèïíòì èëáèåæåþòìï; åîà øå-
íëþïøò èëïáúòï, åîà êïîèòæïèëøò
èëïàïâìï æï ïèòà óúåþ æï óåúîïæ
ïéêâåàï èëáèåæåþòì þëþëáîåþï æï îàóäò-ôïíüïì-
üóîò õäïîàåþòì øåìïûäåþäëþï. èëèáèåæ ðòîåþïæïú
ùñíïîò ïæïèòïíåþò ïòî÷òï, ãïèëõïüï èïàò úõëâîåþòì
ñëâåäæéòóîëþï, ìòêåàòìï æï ìòïâòì øåöïõåþï ïèï ñë-
âåäæéòóîëþïøò, ïè âòùîë ìïîþòåäçåæï. ëéëíæ þë-
þëáîåþï èïòíú øåòíïî÷óíï, åì ìóäòì þëþëáîåþïï, ïá
ìóäòì àïâãïæïìïâïäòï, çëãöåî òìåàòâå æï óôîë
îàóäò êâïíû-õäïîàåþòàï, ìïàïâãïæïìïâäë îëèïíåþ-
øò îëè òñë.
ïìå ãïíïõäæï îëèïíòì ôëîèï æï øòíïïîìò, èïãîïè
åì öåîêòæåâ ïî òñë ìîóäò ãïíïõäåþï, ãïíïõäåþï òìå-
àò, åìðïíåäåþèï îëè èëïõæòíåì, ìåîâïíüåìèï îëè èë-
ïõæòíï, òíãäòìóî äòüåîïüóîïøò òãîûíëþëæï ïóúò-
äåþäëþï ïìåàò ãïíïõäåþòìï, èòà óôîë òãîûíëþëæï
îò÷ïîæìëíòì øåèæåãï; îò÷ïîæìëíèï æïìïõï åì ïóúò-
äåþäëþï, îò÷ïîæìëíèï óþòûãï àïâòì èëùòíïïéèæåãå-
åþìï, óþòûãï àïâòì ìïùòíïïéèæåãëæï, õëäë àâòàëí
æïêèïñëôòäæï óêâå øåìîóäåþóäò èëâïäåëþòàï æï òè
æòæò ùïîèïüåþòàï, îïú èë¸ñâï òèòì îëèïíåþìï. ïìå îëè
ôòäæòíãò ïóúòäåþåäò èëâäåíïï îò÷ïîæìëíòì øåèæå-
ãï, øåèæåãï ïíó àòàáèòì àïíïæîëóäïæï, ïóúòäåþåäò
æï ÿåøèïîòüò èëâäåíï ãïõäïâà, âòíú êïîãïæ ãïíÿâîò-
üï àó îïëæåí øåòçéóæåþëæï øåìïûäåþäëþïíò îëèï-
íòìï, øåòçéóæåþëæï ïæïèòïíòì ìóäòìï æï èëáèåæåþòì
àïâòìóôäåþï àó øåèëòçéóæåþëæï îò÷ïîæìëíòì ãå-
ëãîïôòóäò ïîåàò æï åàòêóîò êëæåáìåþòàï. åì òáíå-
þëæï ïíó òñë èåëîå óêòæóîåìëþï ìïôïàåîïêë-ìïàïâ-
ãïæïìïâäë îëèïíåþòì øåèæåãï, àïâòì æîëòìïàâòì ïó-
11 aprili 2008
úòäåþåäò óêòæóîåìëþï, èïãîïè ìïåîàëæ – ïîï ïóúò-
äåþåäò, ïîï ìïÿòîë, ãïèëóìïæåãïîò.
ôòäæòíãèï æòæåþóäïæ ãïíÿâîòüï, îëè ÿåøèïîò-
üåþï òæë ïèïà øëîòìï æï åì ÿåøèïîòüåþï ìåîâïíüåìò
ãïõäæïà, ïèòüëèïú ùïïùåîï áâåìïàïóîïæ „öëçåô åí-
æîóììï“ – èòþïûâï ìåîâïíüåìòìïë ïíó ìåîâïíüåìòì èï-
íåîòì èìãïâìïæïë. úõïæçå úõïæòï æï úõïæçå óúõïæå-
ìòï, ïá òãóäòìõèåþï ãïèëñåíåþï
ìåîâïíüåìòì èõïüâîóäò õåîõåþòìï
æï ïîï òìï, âòàëèú ìåîâïíüåìòú ïî
åàïíõèåþëæï 1689 ùäòì êëèðîëèò-
ìóä êëíìüòüóúòïìï, âòàëèú èõóî-
âïäåæ åõèïóîåþëæï ôòäæòíãòì øå-
õåæóäåþåþìï æï òçòïîåþæï èòì
ùñîëèïìï îò÷ïîæìëíòì èòèïîà, îï-
êòéï îò÷ïîæìëíò åèõîëþëæï êëè-
ðîëèòìåþìï æï ìõâï æï ìõâï. îï ìïà-
áèåäòï ïí îï èëìïüïíòï, òè æîëò-
ìïàâòì æòæòõïíòï àâïäåþò æïåõóÿï
ìåîâïíüåììï, æïåõóÿï ìïèóæïèëæï
æï ãïõåäòäòú îëè ¸áëíëæï, ïîïô-
îïæ åêòàõåþëæï òíãäòìåäàï êëí-
ìüòüóúòï æï òíãäòìóîò êëèðîëèò-
ìåþò. íóîïâòí ïõòîæåþï åêòàõåþë-
æïë, ñâåäïôåîò åêòàõåþï æòæ øå-
èëáèåæìïë, íóîïâòí ïõòîæåþï, ïèïë
semuel riCardsoni òáíåþï åì ïõòîåþï, åêòàõåþëæï àó
ïî åêòàõåþëæï, ôòäæòíãò èëõòþ-
äóäòñë ìåîâïíüåìòì èõïüâîóäò õåîõåþòàï æï øåìïû-
äåþäëþòàï, èëöïæëåþóäòñë úõëâîåþòì æòæò ìòèïî-
àäòàï ïíó æòæò ìòèïîàäòì ãïæèëúåèòì èõïüâîóäò
õåîõåþòàï æï ïèïì èïòíú, ôòäæòíãì èïòíú ïéïîïôåîò
åêòàõåþëæï ïèòì òáòàï, ïî åêòàõåþëæï âàáâïà àó îïì
ôòáîëþæï ìåîâïíüåìò èåôå ôòäòðåçå. åì ôòáîåþò ìõâï
ïîòì, åìï æï ìõâï ôòáîåþò òìïï, îïú óíæï ãïèëòàáâïì,
ãïèëòõïüëì æïèïöåîåþäïæï, øàïèþåÿæïâïæï, ïèïéåä-
âåþäïæï, õëäë ïèïì õåîõåþò óíæï, ôëîèï óíæï, èõïü-
âîóäò ìïøâïäåþïíò óíæï. æïëìüïüåþï èõïüâîóäò
õåîõåþòì øåûåíïï æï ïîï øåõåæóäåþåþòìï, øåõåæóäåþï-
íò ðëäòüòêëìåþìïú ïáâà, ïáâà åêëíëèòìüåþìï, èïàå-
èïüòêëìåþìïú ïáâà, ôòäëìëôëìåþì õëè ïáâà æï ïáâà,
èïãîïè èõïüâîåþò ïî ïîòïí. ïìå îëè êëèðîëèòìåþò ïîï-
ôåî øóïøòï, èõïüâîóäò õåîõåþòï øóïøò æï ôòäæòíãò
ìùëîåæ ìåîâïíüåìòì èõïüâîóäò õåîõåþòì ãïèëñåíå-
þòà æïåìõï àïâì îò÷ïîæìëíìï, æïåìõï æï ìûäòï, ìûäòï
æï òèòìò ïî òñëì, „æëí êòõëüòì“ ãïèëáâåñíåþòì øåèæåã
ìïìïúòäë îëè ãïõæï îïòíæóäò îëèïíåþò, „öëçåô åí-
æîóìòì“ ãïèëáâåñíåþòì øåèæåãïú ïìåâå ìïìïúòäëæ òá-
úï îò÷ïîæìëíòìåþóîò ìüòäò, – çíåëþîòâò ìòèüêòúòì
ãïèëõïüâï ñïäþìï æï æïóöåîåþåä âòàïîåþïøò.
æïóöåîåþäëþï âåî òãâïîåþæï îëèïíøò, âåî òãâï-
îåþæï ìòñïäþå, âåî òãâïîåþæï æï âåîú òãâïîåþæï,
ïèòìàâòì òéâùëæï ôòäæòíãò, ïèòüëè ãïæï¸êòæåþëæï
îò÷ïîæìëíìï, ïéïîïæ óàâäòæï þåâîò êïîãò îïè îëè
ãïåêåàåþòíï îëèïíòì îåôëîèòìàâòìï, ïéïîïæ óàâäò-
æï, ïéïîïæ èòò÷íåâæï, ìòèïîàäòìïêåí åùåëæï îëèïíìï,
32
 ucxoeTis mwerloba
æòæò ìòèïîàäòìï, æòæò îåïäòçèòìïêåíï; ïèòìïàâòì
ïéïîú òìï êèïîëæï, ïìðïîåçò îëè æïâòùîëåþóäòñë
îëèïíòìï, âòàëè îï óÿòîæï ìïàïâãïæïìïâäë îëèïíòì
âîúåä ïìðïîåçìï, – ïîï òìå âîúåäìï, ïâïíüóîòìüóä-
ìï æï ôïíüïìüóîìï, ïîï, æïèïöåîåþåä ìòâîúåçå ãïø-
äòä ïèþïâì, – âòàëè îï óÿòîæï? ïîú ïîïôåîò óÿòîæï
æï óêåàåìòú òñë, ïèòüëèïú ôòäæòíãèï çëèòåîïæ
ïéïæãòíï ìïàïâãïæïìïâäë îëèïíòì õåîõåþò, çëèòåîï-
æï, æòæò ìòôîàõòäòàï, ïéïæãòíï æï ãïèë¸õïüï èîòì-
õïíå þîûëäï ìòêåàòìàâòìï, ïæïèòïíòì ìòñâïîóäòìàâò-
ìï, èëáèåæåþòì àïâòìóôäåþòìàâòìï, ïçîòìï æï ãîûíë-
þòì àïâòìóôäåþòìàâòìï. åì ãïõäæïà òæåï ôòäæòíãò-
ìï, òæåï æï øòíïïîìò èòìò îëèïíåþòìï æï àó ïî ãïæïò-
üïíæï óäèëþåä þîûëäïìï, þîûëäïì èõïüâîóä õåîõå-
þòìàâòìï, îëèïíòì ãïíïõäåþòìï æï ãïíâòàïîåþòìàâòìï,
âåîú âåîïôåîì ãïèëìàáâïèæï, âåî ãïèëìàáâïèæï ïè
ÿåøèïîòü òæååþìï, õëäë åàïíõèåþëæï àó ïî åàïíõèå-
þëæï 1689 ùäòì êëèðîëèòìóä êëíìüòüóúòïìï ïèòì ãï-
èëàáèï îò÷ïîæìëíòìåþóîò îëèïíòàïú øåòûäåþëæï,
ñëâåäøåèàõâåâïøò ãïèëìàáâïèæï, îëãëîú ðóþäòúòì-
oriod sityviT
ìïþï ìóäõïíòøâòäò
ÈÙÅÎÄÓÎÒ
ÐÏÅÁÎËÞÏÍÒ
’ Tan, da Tu literaturis mkvlevarebi daisaWiroebdnen
ÞÒÞÄÒËÃÎÏÔÒÓÄÒ ØÅÍÒØÂÍÏ
henri fildingis literaturuli dapirispireba
semuel riCardsonTan, dauTmobeli, magram zneobis
CarCoSi moqceuli.
msoflio mwerlobis erTi dramatuli furceli.
romanis ganviTarebaSi erT-erTi gardamtexi Jami.
oTar CxeiZe swored am simaRlidan gaiazrebda ori
gamorCeuli mwerlis paeqrobas.
esei „ras ahxireboda fildingi riCardsonsa“ sa-
gangebod almanax „xomlisaTvis“ ar dawerila, Tumc
dasabeWdad ki iq gamzadda 60-70-iani wlebis mijnaze.
es gamocema gamorCeuli movlena gaxldaT Tavis
droze da dResac sanimuSod rCeba, Tu rogori unda
iyos mTargmnelobiTi almanaxi an Jurnali.
vaxtang WeliZis xeli adevs da imitom.
realuri imedi Cndeboda oTar CxeiZis kritikul-
esTetikuri Txzulebis gamosamzeureblad, Torem
didi xalisiT ar Seegebebodnen redaqciebi am lite-
raturul narkvevs, romelic Sesrulda 1967 wels go-
ris pedagogiuri institutis sakvlevo-samecniero
gegmiT gaTvaliswinebul naSromad.
33
üò, åõåîõåþëæï ðóþäòúòìüëþïúï, ãïèëìàáâïèæï óôîë
òëäïæï, ïæâòäïæï, æòæò öïôòì ãïîåøå, îò÷ïîæìëíàïí
þîûëäïì êò æòæò öïôï óíæëæï, òìòú òúëæåà, ïî òñë
òèåæò, ãïòèïîöâåþæï àó ïîï. îò÷ïîæìëíò ãïíïãåþæï òè-
æîëòíæåä òíãäòìåä èêòàõâåä ìïçëãïæëåþïìï, ïìå àó
âòüñâòà, æï èïøòíæåäò èêòàõâåäò ìïçëãïæëåþï ïî-
úàó úëüï ãïõäæïà, åì õëè ãïíïàäåþòì åðëáï òñë, ðå-
îòëæóäò àó òìå ãïèëúåèåþòì ãïíâòàïîåþòì æòæò åðë-
áï æï ñëâåäò íïþåÿæò òìåâå åôòíåþëæï, òìåâå èïäå
âîúåäæåþëæï, îëãëîú àóíæïú àïíïèåæîëâå ìïøâï-
äåþåþòàï. åì úõïæòï øåæïîåþïï, èõëäëæ òèòì øåæïîå-
þïï, îëè íïàäïæ ãïèëòõïüëì àó îï ìïëúïîò ìòìùîïôò-
àï âîúåäæåþëæï êäïîòìïìï æï ðïèåäïì úîåèäòïíò òì-
üëîòï, òèïàò ïâüëîòì ìïõåäò; âîúåäæåþëæï æï ãïâ-
îúåäæï, ïæâòäòú ïî òñë, æïåâòùñíïà óúåþï; æïå õìë-
èåþëæïà, ëéëíæ ïîï îëãëîú ïèúîåèäåþåäò, ãóäïèï-
÷óñåþåäò, üòîòäòì èëèãâîåäò, ïîïèåæ îëãëîú ìïìï-
úòäë. ïìåú ïõìëâæïà æï ïìåú èòòâòùñåì, õëäë ôòä-
æòíãèï èëòðëâï óêâæïâò ìïõåäò ñëâåä òíãäòìåäò îë-
èïíòìüòì èïèòìï, îëãëîú àåêåîåòè óùëæï...
viTom ras unda moridebodnen, rodesac esei Ta-
nadroul sabWoTa literaturul yofas ki ar exeba
kritikulad, aramed inglisuri mwerlobis istorii-
danaa gaxsenebuli erTi mRelvare epizodi? mRelva-
rec da kvlavac aqtualuri?
magram aqtualuri pirwmindad literaturuli
TvalTaxedviT, Torem sabWoTa ideologia aqtualurs
verafers xedavda fildingis polemikaSi riCardson-
mis xsenebas, mxolod imis samtkiceblad, rom `pamelaSi~
Tanxmobaa feodalizmsa da burJuazias Soris, `jozef
endriusis TavgadasavalSi~ ki sruli ganxeTqileba, da
rom riCardsoni eTanxmeba 1689 wlis kompromisul kon-
stitucias, fildingi ki ara, da amitomac gaulaSqria
`pamelas~ winaaRmdeg.
es gaxldaT Cveulebrivi marqsistuli kliSe-for-
mula, prokrustes sareceli, romlis miRma gadabije-
bis uflebasac ar utovebdnen mkvlevarebs, magram
oTar CxeiZe verc amjerad gaiziarebda meqanistur
msjelobas, yalb Teoriul safuZvlebs, antilitera-
turul midgomas da am ori mwerlis dapirispirebis mi-
zezs moZebnida maT mxatvrul-esTetikur Sexeduleba-
Ta sxvaobis fonze.
am TvalsazrisiT, oTar CxeiZis esei mkveTrad upi-
rispirdeboda aramarto uSualod am meqanistur de-
bulebebs, aramed marqsistuli ideologiis arssa da
yalb mizans – literatura gadaeqciaT politikuri
sistemis danamatad da morCil msaxurad da uareyoT
yovelgvari mxatvrul-esTetikuri Tavisebureba.
gabatonebul ideologiasTan es dapirispireba mo-
xiblavda simon gaCeCilaZes da naSromisaTvis dar-
Tul oficialur recenziaSi gamorCeulad aRniSnav-
da am axleburi midgomis mniSvnelobas.
11 aprili 2008
 oriod sityviT
egaa, es yovelive institutis karadaSi unda Cake-
tiliyo sakvlevo-samecniero gegmiT gaTvaliswine-
bul sxva naSromebTan erTad.
gamorCeuli movlena gaxldaT Tavis droze da
dResac sanimuSod rCebao...
didxans ar dascalda arseboba am almanaxs, magram
erTbaSad ki gamoaCina dasavluri samwerlo procese-
bis zogadi suraTi da qarTuli mTargmnelobiTi xe-
lovnebis saerTaSoriso rangi.
Tumc amjerad misi xanmokle arseboba imitom aRi-
niSna, rom oTar CxeiZis esei mxolod am mizeziT veRar
gamoqveynda mis furclebze – ukve dasabeWdad gamza-
debuli. ise moulodnelad Sewyda, rom, vTqvaT, so-
merset moemis memuaruli Txzulebis – „Sejameba“ –
mxolod erTi nawili gamoqveynda da haerSi gamoekida
minaweri, dasasruls momdevno nomerSi ixilavs mkiT-
xvelio.
mere aRarsad, arcerTi Jurnalisa Tu gazeTis re-
daqciaSi aRar miutania es literaturuli narkvevi
avtors.
rogorRac mirCa Tu miaviwyda, Torem „literatu-
rul saqarTveloSi“ xom warudgenda vaxtang WeliZes,
visac Turme amaod mieca viza almanaxis furclebze
dasabeWdad; da 1986 wels gamocemul literaturuli
werilebis, eseebisa da portretebis krebulSic
(„rkali“) aRar Seutania.
am wignis gamocemis Semdeg ki moisaklisa da daena-
na, mis gareT rom darCa.
mere isev waefara sxva nawerebis gamoqveynebis
survili da, rodis-rodis, daweridan lamis oTxi aTe-
uli wlis Semdeg eRirsa mzis sinaTles.
SemTxveviTi ara yofila oTar CxeiZisaTvis am Te-
mis arCeva – misTvis meore mSobliur garemosaviT gax-
ldaT yovelTvis inglisur-amerikuli kulturuli
sivrce – klasikuri xelovneba da Tanamedroveoba er-
Tnairad – da iqneb gacilebiT TvalsaCino kvalic da-
eCnia am sivrcesTan qarTuli samyaros ziarebisaTvis,
saqarTvelos tragikuli XX saukunis srulyofili
warmosaxva rom ar ganezraxa romanebis cikliT, am Ta-
viseburi iliadaTi.
filologiis fakulteti dasavluri enebis gan-
xriT daemTavrebina 1942 wels, sakandidato diserta-
cia Carlz dikensze daicva, soflis skolaSi erTxans
germanul enasac aswavlida, jer baTumis, Semdeg ki
goris pedagogiur institutebSi sazRvargareTis li-
teraturis istoriis kurss kiTxulobda sam aTeulze
meti wlis manZilze da sxvadasxva dros gamoqveynebu-
li aqvs eseebi tomas eliotsa da saerTod 50-iani wle-
bis dasavlur poeziaze (es maSin, rodesac „moderniz-
mi“ danaSaulebriv movlenadaa miCneuli da pirvelad
xdeba gabeduli cdebi modernistuli literaturu-
li procesis TandaTanobiT gacnobisa qarTveli
mkiTxvelisaTvis), bernard Sous iumorze, ernest he-
mingueis stilze (sapirispirod msoflioSi damkvid-
rebuli hemingueis kultisa, oTar CxeiZe amerikeli
mwerlis stilur siaxles gadaWarbebul mniSvnelobas
ar mianiWebda), jon stainbekis „mrisxanebis mtevne-
34
11 aprili 2008
bis“ mxatvrul tendenciasa da TiTqosda uRimRamo
finalis gansakuTrebul STambeWdaobaze, jeimz joi-
sis tragikul gaorebaze, jon ueinis romanze „zamTa-
ri mTaSi“, Carlz dikensis „daviT koperfildze“... li-
teraturul narkvevSi „aRorZineba Seqspirisa“, ro-
melSic vaxtang WeliZis literaturuli portretia
warmoCenili, mimobneulia misi zogadTeoriuli mo-
sazrebani Tu dakvirvebanic mTargmnelobiT xelov-
nebaze...
gansakuTrebiT unda aRiniSnos monografia „ita-
liuri dRiurebi baironisa“.
aseTive monografia ganezraxa uolter skotzec
da sicocxlis bolomde ocnebobda, rom moecala
amisaTvis da miseburi erTi SeteviT moeqcia istori-
uli romanis mamad aRiarebuli Semoqmedis bediswera
biografiul romanSi. zogierTi fragmenti skotze
nafiqridan gaielvebs biografiul romanSi vasil
barnovze da jon ueinis qmnilebisadmi miZRvnil sta-
tiaSi.
iyo dro, rodesac vaxtang WeliZem da oTar CxeiZem
erTad mohkides xeli jon miltonis „dakarguli sa-
moTxis“ Targmnas TeTr leqsad. oTar CxeiZem orasi
striqoni rom gadmoiRo qarTulad, kidec gamoexsna
am ujiaT saqmes: bevri dro da energia miaqvs, amden
xanSi romans davwer da isev is mirCevniao. ase rom, vax-
tang WeliZes martos mouxda am epikuri qmnilebis
dasrulebac da „dabrunebuli samoTxis“ Targmnac. im
oras striqons, cxadia, TviTonac Targmnida xelax-
la, magram aRar moindoma, pirdapir CaurTo Tavis
Targmans da am poemaTa orive gamocemisas aRniSna, Tu
vis ekuTvnoda es mcire monakveTi.
oci wlis Semdeg stiven kreinis, verlibris Tval-
saCino ganmaaxleblis, leqsebis mTeli ciklic gadmo-
iRo qarTulad, mere tomas eliotis poema „berwi mi-
wa“, Semdgom emili dikinsonis leqsebic mosinja da
sakmaodac Seqmna maTi qarTuli versiebi. lord bai-
ronis epikuri qmnilebis – „don Juani“ – Targmnac
sul undoda, isic TeTr leqsad, magram veRarc mis-
Tvis moicala, Sesavali ki gadmoiRo da mTlianad Ca-
urTo „baironis italiur dRiurebSi“, rogorc er-
Tgvari WaSniki...
90-iani wlebidan, rodesac xelmisawvdomi gaxda
Tanamedrove evropuli da amerikuli wignebi, oTar
CxeiZem gadaikiTxa axali Taobis mweralTa uamravi be-
letristuli Txzuleba, Tavisi gamorCeuli avtore-
bic hyavda da apirebda maTgan romelime aucileblad
eTargmna, oRond uiliam folkneris romelime roma-
nis Targmnis Semdeg.
Tavisi yoveli axali romanis dasrulebisTanave
folkners gadmoiRebda xolme, xan romeli romani
eWira da xan romeli, magram... isev Tavis axal roman-
ze gadaerTveboda... Cveni cxovrebis mRelvarebani
saswrafod iTxovda gamoxmaurebas, analitikur gan-
sjas, mxatvrul gaazrebas, TviTonve ar gacdida
amosunTqvas da Senc Seni movaleoba unda aRgesru-
lebina.
Canafiqrebi... aRusrulebeli Canafiqrebi...
 oriod sityviT
sxvadasxva dros redaqtorobda uiliam Seqspiris
eqstomeulis IV da V tomebs, jek londonis xuTtome-
ulis II toms, rabindranaT Tagoris „gitanjals“. misi
STagonebiT iTargmna da momzadda inglisel da ameri-
kel mweralTa eseebis didtaniani krebuli (sxvaTa So-
ris, aq Setanilia henri foldingis winasityvaobac
romanisaTvis „jozef endriusis Tavgadasavali“, ro-
melic im paeqrobis SuagulSi trialebda), virjinia
vulfisa da tomas eliotis eseebis krebulebi, uili-
am folkneris saubrebis cikli, anglo-saqsuri sagmi-
ro eposi „beovulfi“, kurt vonegutis piesa „dabade-
bis dRes gilocavT, vanda jun!“
misive STagonebiTa da araoficialuri xelmZRva-
nelobiT momzadda paata CxeiZis monografia „ivane
maCablis tradicia“...
CamoTvla Sors wagviyvans, mxolod erTi sagulis-
xmo pasaJi gavixsenoT Tamaz Cxenkelis eseidan „rwmena
aqauri“:
„batoni oTari iyo „gitanjalis“ redaqtori. vifiq-
re, rogorc xdeba xolme, Tvals gadaavlebs da amiT
morCeba-meTqi. magram wignis redaqtors guldasmiT
gaeCxrika Targmani. bevri SeniSvna gaviziare da gavoc-
di, roca miTxra, es sami leqsi inglisur dedanSi ar
aris, saidan moitaneo. ori – Tagoris sxva krebulebi-
dan Cavamate. es erTi, ver davumale, Cemi leqsi aris-
meTqi. dakvirvebiT Semomxeda, magram araferi uTqvams.
is, rom oTar CxeiZe iyo „gitanjalis“ redaqtori, iseve
maxarebs, rogorc 1963 wels parizSi gamoqveynebul
„vefxistyaosnis RvTismetyvelebaSi“ am Targmanze ga-
moTqmuli viqtor nozaZis saqebari sityva“.
paralelebi
ioseb WumburiZe
enis mcvelebi
da
sityva sityvaze
enis upirvelesi mcveli mweralia.
qarTuli enis simdidre da silamaze, misi mTavar-
qarTuloba, Cvens droSi, yvelaze metad (galaktio-
nisa da konstantine gamsaxurdias Semdeg), orma mwe-
ralma daicva: poetma ana kalandaZem da prozaikos-
ma oTar CxeiZem.
Tu Caqre, meca mivdrkebi qrobad,
foTolTa cvenad...
– es ana kalandaZis qarTulia.
35
da kidev erTi detali:
profesional mkiTxvels am eseis saTauris gacno-
ba – „ras ahxireboda fildingi riCardsonsa“ – Zalda-
utaneblad gaaxsenebs erTi Tavis saxelwodebas oTar
CxeiZis monografiidan „romani da istoria“: „ras ah-
xireboda balzaki skotsa da sxva ambebi“.
gameorebas ar moridebia.
Tavdapirvelad eseis ase erqva sakvlevo-samecnie-
ro Temebis Sesaferisad: „fildingis polemika riCar-
dsonTan“, magram gadaSlilia da sabolood es umjo-
binebia: ras ahxirebodao.
orive Tavisia da nebavs gaimeorebs da nebavs ara,
magram mainc aaridebda Tavs, uecrad rom ar mofiq-
reboda, mTeli cikli xom ar Sevadgino literatu-
rul Sejaxeba-paeqrobaTa qargazeo, sworedac li-
teraturuli – rodesac zneobriv, raindul simaR-
les inarCunebdnen Seurigeblad dapirispirebuli
mwerlebi.
„xomli“ daiwyebda am cikls filding-riCardsonis
samwerlo brZoliT da „xomlive“ gaagrZelebda sxva-
Ta da sxvaTa portretebis warmoCeniT maTi cxovre-
bis mwvave, msoflio literaturis istoriisaTvis
mravalmxriv mniSvnelovan wuTebSi. da refrenad gah-
yveboda saTaurebSive: ras ahxirebodao...
Sewydeboda almanaxi.
da veRarc cikls moebmoda Tavi.
is ki ara, filding-riCardsonis paeqrobac Caimar-
xeboda „xomlis“ nangrevebSi da daelodeba im ukeTes
dros, rodesac vinme waawydeboda mis dedans mwerlis
arqivSi.
„aRelda xalxi, aforiaqda da aforiaqda eseca.
eseca-meTqi, – saxels axlave nu moiTxov, Txro-
bas mohyveba. yvela Cajdeba Tavis adgilasa“.
es – oTar CxeiZis qarTuli.
bevria maT Soris saerTo. TviTon emfatikuri xmo-
vanic, romlis xSiri gamoyeneba anas ufro advilad
miuteves (TiTqos, raime yofiliyos misatevebeli),
albaT, imitom, rom poezia, Tavisi bunebiT, ufro kon-
servatulia da arqaizaciasac ufro advilad egueba.
is,rac prozaul teqstSi dialeqti gvgonia, poeziaSi
aseTad ar gveCveneba, arada orivegan zogadqarTu-
lia. oRond, romelsame dialeqtSi gadarCenili.
Tumca bolomde arc anas miuteves: sxva rom vera-
feri mouZebnes, es Tqves, mwignobruliao (?!).
oTar CxeiZes, sxva rom veraferi mouxerxes, – Zne-
lad sakiTxaviao?!.
„odes vardi gaiafdes, arRa Rirdes arca Cira-
do – Zvirobda vardi. Zvirobda da Zvirdeboda da
Zvirdeboda. TviT moaqcienic Tu vardebiT gadi-
odnen quCaSi – moaqcienio, anu Tu vardebis xeli-
suflebisagan ganawyenebuli xalxi – momxreni Tu
moTayvaneni vardebis revoluciisa, uamisoda,
uvardebod, ratomRa gadadgamdnen fexsa!
11 aprili 2008
 paralelebi
axla TviTon nacionalebi – gulze ho ebniaT.
tician tabiZes mixaki ebnia, siZulviliT bol-
Sevizmisa. amaT vardi. SevardnaZis damxobis
niSnada“.
gadmovwere `Znelad sakiTxavis“ es amonaridi da
kidev erTxel davfiqrdi mwerlis stilze, maka jo-
xaZem ase originalurad rom daaxasiaTa:
„oTar CxeiZis stili erTgvari mediumia, gamta-
ria mzesa da miwas Soris, casaviTaa, mzis energias
rom filtravs da akavebs. rom ara ca, mzis mxurva-
leba gadabugavda dedamiwas. oTar CxeiZis Semoq-
medebaSic asea. imdeni saidumlo, iseTi procesebi
da movlenebi imaleba da kavdeba misi stilisti-
kiT, rom ara es xelwera, maTi niaRvrebi wamlekavi
aRmoCndeboda gonebisaTvis“.
iseTi axsnaa, Znelia, ar SegSurdes.
ar mikvirs, eTer TaTaraiZem, oTar CxeiZesTan
erTad, misi emfatikuri xmovanic rom gamoitira...
tragikuli gancda kidev ufro gamZafrda mas Sem-
deg, rac anac „Rrubels gahyva cada“.
magram sasowarkveTilebamac ar unda Segvipyros:
maTi Semoqmedeba xom CvenTan darCa?
isini qarTul enas kvlavac daicaven.
yovelTvis daicaven.
„aRelda xalxi, aforiaqda da aforiaqda ese-
ca“.
„Tu Caqre, meca mivdrkebi qrobad...“
ar Caqrebian!
arasodes Caqrebian!..
***
zemoT maka joxaZe davimowme, ufro zustad ki mi-
si sityva, romliTac oTar CxeiZes gamoeTxova – mar-
Tlac sanimuSo sityva.
mwerlis ukanaskneli saTxovari („mouareT goge-
baSvils“) rom gaaxmovana, qalbatonma makam dasZina,
aseT anderZebs samyaroSi raxania aRar tovebeno.
saubedurod, aseT gamosaTxovar sityvasac aRa-
ravis eubnebian.
magram oTar CxeiZem xom datova?
êâòîïì, 13 aprils
literaturul art êïôå
„áïîïâïíSò“
ãïòèïîàåþï øåõâåæîï
daTo qarTveliSvilTan
æïìïùñòìò 15 ìïïàçå
ôóîúåäïûòì 10
36
11 aprili 2008
maka joxaZem xom uTxra?
iliasa da akakis qveyanaSi es tradiciac davakni-
neT. gamosaTxovar sityvas uwindel mniSvnelobas
aRar vaniWebT, pasuxismgeblobiT aRar vekidebiT.
sabednierod, maka joxaZes es ar exeba. zereled
da iolad is arafers dawers, arafers ityvis.
misi gamosaTxovari sityva Rrma azrovnebisa da
udidesi pasuxismgeblobis nimuSia.
didi ostatoba sWirdeba imas, rom gamosaTxovar
sityvaSi axsna, Tu ratom agrZelebda oTar CxeiZe ma-
radiul qarTul miTs ratom da rogor ebrZodnen
rogor ver gatexes; ratom da risTvis gamoigona
originaluri manera, „es stiluri wrebrunva, azris
wriuli triali“; ram SeaZlebina, Seeqmna 22 romani,
moTxrobebi, piesebi, novelebi, eseebi, publicisti-
ka, gamokvlevebi, Targmanebi... diax, „marto CamoT-
vlac ki gasaocar STabeWdilebas axdens. akakisa da
ilias energia gaxsendeba“.
***
am TxuTmetiode wlis winaT, safrangeTis ukvdav-
Ta akademiam tradicia rom daarRvia da Tavis rigeb-
Si mandilosani miiRo, margaret iursernars, visac
aseTi pativi ergo, erT-erTma `ukvdavma~ gansacvif-
rebeli sityviT mimarTa.
erTma qarTvelma literatorma maSin ixumra,
imas ar hgavs, Cvens akademiaSi S.Z. rom mimarTavda
e.m.-so?!
am xumrobaSi mware ironiac iyo da erovnuli ni-
hilizmic.
arada, yovelTvis gvyavda iseTi moRvaweni, uk-
vdavTa akademiebsac rom daamSvenebdnen, ubralod,
is ar vicodiT(?!), Cvensave akademiaSi vin agverCia.
vin icis, rogor Seegebeboda batoni oTar CxeiZe
mandilosanTa Soris erTaderT poet-akademikoss, iq
mwerali-akademikosis rangSi rom daxvedroda.
wesiT da rigiT, unda daxvedroda.
kidev kargi, aseTi pativi anas mainc rom argunes.
kidev kargi, rom Cveni qveynis ZlierT bulbulis
stvena iseve ar aSinebdaT, rogorc lomis buxuni.
kidev kargi...
êâòîïì, 20 aprils
literaturul art êïôå
„áïîïâïíSò“
ãïòèïîàåþï øåõâåæîï
givi alxaziSvilTan
da audio diskisa da krebulis wardgineba
æïìïùñòìò 15 ìïïàçå
ôóîúåäïûòì 10
 Strixebi portretisaTvis
nugzar muzaSvili
Wirisufali
1.
gasuli saukunis 80-iani wlebis meore naxevarSi,
dRemde ar vici, `perestroikisa~ Tu sxva ram amgvari
ucnauri movlenis gamoisobiT, oTar CxeiZe universi-
tetSi miiwvies. yvelam vicodiT, rom xelisuflebis
favoriti arasodes yofila da arc warCinebul pro-
fesuraSi sargeblobda popularobiT, magram amje-
rad filologiis fakultetis maRalkurselebisTvis
seminarebis Catareba miendoT misTvis. cxadia, es rus-
Tavelis premia ar iyo, magram mainc sakvirveli gax-
ldaT.
im droisaTvis ukve oTar CxeiZis gulmodgine
mkiTxveli viyavi da misi Semoqmedebis mcodnedac mi-
maCnda Tavi. es iyo Zalze originaluri formisa da
struqturis mqone vrceli, magram gamokveTilad er-
Tiani mxatvruli samyaro, romelsac verc erT lite-
raturul dajgufebas, saZmos an klans ver miakuT-
vnebdiT.
igi rogorRac gankerZoebiT idga. arc xuTwlede-
bis mxardamxar amCatebul adamianTa sulebis inJin-
rebis gamalebul fusfusSi iRebda monawileobas da
arc raime literaturul modas ahyolia. magram um-
Tavresi, rac yvelas TvalSi xvdeboda da iolad ara-
vis nebdeboda, rasakvirvelia, iyo misi stili.
partiisa da mTavrobisaTvis oTar CxeiZe ormagad
miuRebeli iyo. pirvel rigSi, rogorc `diadi socia-
listuri mSeneblobisTvis Cirqis momcxobi~ da mere
rogorc mavne formalisturi gatacebebis mqone mwe-
rali.
`savsebiT Seuwynarebelia, rom oTar CxeiZe anga-
riSs ar uwevs kritikasa da sazogadoebriv azrs da
jiutad ganagrZobs mcdari gziT siaruls.~ – es
40–50-iani wlebis nomenklaturuli kritikis tonia,
romelic, rogorc cnobilia, `mcdari gzebiT jiu-
tad mosiaruleebisTvis~ xSirad fatalurad mTav-
rdeboda.
sazogadoebrivi azris Semqmneli da modebis ka-
nonmdebeli snobebi ufro kulisebSi SfoTavdnen –
Zvelmoduria, glexuri stili aqvs, es emfatikuri `a~
xom Zalian metismetiao da a.S. da a.S.
magram erTi ram aSkara iyo: miuxedavad amdeni `nak-
lis~ daZebnisa verc xelisuflebasa da verc snobebs
misi gatexva mainc ver moexerxebinaT, sakuTari gav-
lenis qveS mainc ver moeqciaT. masze arc muqara moq-
medebda, arc Tanamdebobis uqonloba, arc upremioba,
arc mliqvneluri fuye saxotbo opusebis ar arsebo-
ba... araferi.
qaravani mainc midioda.
amgvari uCveulo Tanmimdevroba, sakuTari stili-
sa da poziciis aseTi erTguleba, cxadia, pativisce-
37
mis grZnobas aRZravda da iseT movlenad aqcevda
oTar CxeiZis Semoqmedebas, romlis arad Cagdeba, ub-
ralod, SeuZlebeli iyo.
magram igive stili problemebs uqmnida, vTqvaT,
iseT SesaniSnav literatorebsac, rogorebic iyvnen
otia paWkoria da naira gelaSvili. oci weliwadi dam-
Wirda imisaTvis, rom misi stili gadamelaxa, SevCveo-
di da es brwyinvale mwerali aRmomeCinao. – Tavadve
uRiarebia otia paWkorias.
Sors aRar waval da mec, erT mcireTagans, Tavis
droze es siZnele sakuTar Tavze gamomecada da of-
lic mravlad meRvara imisaTvis, rom oTar CxeiZis
mxatvrul samyaroSi Tavi Sinaurulad megrZno.
mwerali TiTqos xelovnurad qmnida stilistur
bariers, rac makvirvebda da maiZulebda mis asaxsne-
lad raime argumenti momeZebna. magram mwerlis arCe-
vanis Tavisuflebisa da am arCevanis arnaxuli Sinaga-
ni simtkiciT dacvis garda erTi nabijiTac ver wavi-
wie win. oRond es xom isedac cxadi iyo, es xom sinam-
dvileSi verafersac ver xsnida. Tumca isic kargad
mesmoda, rom naira gelaSvilisa ar iyos, `vis SeuZlia
Caswvdes stilis mTel saidumlos – igi xom mwerlis
Sinagani samyarodan, mTeli misi sulieri kanonzomie-
rebidan aRmocendeba da misi fsiqikur-azrobrivi aR-
nagobis enobrivi aslia?~
mTel saidumlos marTlac veravin Caswvdeba da es
albaT arc aris saWiro, magram erTia stilis genezisi
da meorea misi stoikurad dacva iseT garemoSi, sadac
individualoba aramcTu mowonebuli da waxalisebu-
li, aramed piriqiT – yovelmxriv Seviwroebuli da
daCagrulia. aseTi stoicizmis axsna mxolod sijiu-
tiTa da SeuvalobiT arasakmarisad meCveneboda. sa-
kuTari gamocdilebiT vicodi, rom dinebis sawinaaR-
mdego mimarTulebiT curvas erTi kacis energia did-
xans ar yofnis. amisaTvis saWiroa seriozuli rwmena,
absoluturad naTeli codna imisa, rom swori gziT
midixar. Tumca yvelas arc am SemTxvevaSi SeuZlia ar-
Ceuli gzis bolomde warbSeuxrelad gavla.
magram ratom iyo oTar CxeiZe ase darwmunebuli
Tavisi gzis sisworeSi? es srulebiT ar mesmoda.
2.
sxvaTa Soris, miuxedavad stilis saidumlos ira-
cionaluri bunebisa, naira gelaSvilma, Tavis SesaniS-
nav werilSi (`...unda endoT mematianes...~), mainc scada
oTar CxeiZis stilis Seqmna racionalurad aexsna. man
moiSvelia Tavis droze evropaSi gaCenili fenomeni,
romelic litoni mkiTxvelis dasafrTxobad xelov-
nuri barieris Seqmnas gulisxmobda. magaliTad, did
poet Stefan georges sagangebo, wvrilze wvrili
Sriftic ki Seuqmnia da Tavis isedac uaRresad rTul
leqsebs am TvalisdamTxreli SriftiT beWdavda, ra-
Ta am gziT moeSorebina Tavidan xsenebuli kategori-
is mkiTxveli. oTar CxeiZis `Zneli stilis~ Seqmnis
erT-erTi impulsic SeiZleba Tavdacva yofiliyo.
11 aprili 2008
 Strixebi portretisaTvis
mwerali cdilobs mxolod is SeuSvas `Tavisi sulis
karmidamoSi, vinc marTla Rirsia, visac mTeli gu-
lisyuri da maZiebeli azri moukrebia~.
litoni mkiTxvelis problema marTlac Zalze se-
riozulia, miT umetes XX saukunis dasavlur kultu-
raSi maskulturis moZalebis Semdeg, xolo CvenSi,
stilistur bariers mwerali komunisturi cenzuris
Zaladobisganac unda daecva.
marTlac ioli warmosadgenia, `oTar CxeiZis xvav-
rieli enis xveul tevrebSi~ Cakargul cenzors ro-
gor Seuwuxdeboda guli, vidre uamravi stiluri gan-
meoreba-dazustebebiT, Tematuri gadaxvev-gadmox-
vevebiT gzaabneuli `saTqmelamde~ CaaRwevda da gab-
ruebuli ima saTqmels Tavs daadgamda.
SeiZleba isic warmovidginoT, ra qoqolas daayri-
da mwerlis am `aranormalur~ stils gawiwmatebuli
cenzori, magram, rogorc cnobilia, samwuxarod, aman
mainc ver daicva mwerali partiisa da mTavrobis ris-
xvisagan.
garda amisa, oTar CxeiZem maSinac ar daiSala Tavi-
si gziT siaruli, roca komunisturi marwuxebi jer
moeSva, mere ki mTlad moingra da moiSala.
xolo 90-iani wlebis dasawyisis katastrofis Sem-
deg, roca mwerlis Semoqmedeba manamde misTvis uCve-
ulod dokumenturi da umwvavesi xdeba, litoni mkiT-
xvelis damafrTxobeli `Zneli stili~ mainc ucvle-
li darCa. es im viTarebaSi, roca Seqmnili gansakuT-
rebuli mdgomareobis gamo mwerals usaTuod endo-
meboda, misi romanebi rac SeiZleba met adamians wae-
kiTxa, litonsac da aralitonsac, snobsac da aras-
nobsac.
unda vTqva, rom amdeni kvleva-Zieba sruliadac
imisaTvis ar damWirvebia, raTa oTar CxeiZis wignebi
rogorme wamekiTxa. rogorc ukve vTqvi, im droisaT-
vis misi erTguli mkiTxveli viyavi da misi `mZime sti-
liT~ dawerili teqstebis kiTxva did siamovnebasac
maniWebda. mwerlis stoicizmis saidumlos axsna Cem-
Tvis mWirdeboda, radgan vTvlidi, rom amqveynad ise
araferi maklda, rogorc stoicizmi. gamWoli, civi
qarebis saufloSi aRmoCenili, sakuTar arsebaSi mis
niSanwyalsac ver vpoulobdi. qarSi gatanili lam-
pris rolSi yofna ki Zalian mimZimda.
amitom rogorc ki erTma Cemma megobarma, Tavadac
oTar CxeiZis mkiTxvelma, mwerlis universitetSi miw-
vevis ambavi Sematyobina, bevri aRar mifiqria. gadav-
wyvite uSualod pirvelwyarosTan gamerkvia CemTvis
saintereso sakiTxi.
3.
universiteti ukve damTavrebuli mqonda, amitom
baton oTars seminarze daswrebis nebarTva vTxove.
rogorRac sadad damTanxmda.
saerTod, me mgoni, es iyo erTi im uiSviaTes Sem-
TxvevTagani, roca mwerlis piradad gacnobam imedi
ar gamicrua. maSin piradad bevrs ar vicnobdi, magram
38
11 aprili 2008
mweralTa kavSirSi gamarTul saRamoebisa Tu ganxil-
vebis xSiri stumari gaxldiT da yovelTvis TvalSi
mxvdeboda umravlesobisTvis damaxasiaTebeli agre-
siuli, Zalze avTvisebiani pativmoyvareoba, rac ar-
cTu iSviaTad uxerxulsa da sasacilo formebs iReb-
da. mgoni, mas Semdeg Semjavrda ganxilvebze siaruli.
pirveli, rac baton oTar CxeiZesTan urTierTobi-
sas momxvda TvalSi, es iyo misi sisadave, simSvide da
keTilganwyoba. misTvis sruliad ucxo iyo snobizmi,
pozioroba, yoyoCoba. igi odnavadac ar cdilobda
studentebis moxibvlas an sakuTari Tavisa da Semoq-
medebis reklamirebas. Tavis Tavze saerTod ar lapa-
rakobda. Tumca mwerali iyo, magram masSi igrZnoboda
filosofosisaTvis damaxasiaTebeli aumRvrevloba,
rac Zalze seriozul zneobriv safuZvels gulis-
xmobda. aSkara iyo, rom es kaci yovelgvar wvrilman
pativmoyvareobaze maRla idga.
mesame Tu meoTxe Sexvedraze Cemi SekiTxva davus-
vi. vcdilobdi gasagebad melaparaka, magram sanam da-
vamTavrebdi momeCvena, rom uneblieT intimur sfe-
roSi viWrebodi, rac SeiZleba Tavxedobad CaeTvala
da nawyeni darCeniliyo. es ki Zalian ar mindoda.
rogorc sCveoda yuradRebiT momismina, mere Tavi
daxara, gaiRima da mcire pauzis Semdeg daaxloebiT
amgvari ram miTxra: amqveynad yvelam Tavisi gza unda
moZebnos da Tavisi tvirTi zidoso.
vifiqre, kidev daamatebda rames, magram am Temaze
krinti aRar dauZravs.
SesaZloa, Zveli mwerlebiviT isic Tvlida, rom
rac saTqmeli iyo, Tavisi qmnilebebiT ukve Tqva, an iq-
neb sakuTar Tavze laparaki uxerxulad miiCnia, anda
CaTvala, rom am auditoriasTan am Temaze vrclad sa-
ubari uadgilo iqneboda.
ar vici, magram me imedgacruebuli davrCi.
axla mecineba, magram maSin TiTqmis Seuracxyofi-
ladac ki vigrZeni Tavi. is iyo da is, im dRis Semdeg
mis seminarebze fexi aRar damidgams.
rogorc akaki gawerelia ityoda, marTlac urTu-
lesi ram gaxlavT adamianur urTierTobaTa katalo-
gi.
4.
arada pasuxi zusti iyo, lakonuri, magram zusti.
oRond vin iyo gamgebi?
wesiT, visac misi teqstebi wakiTxuli hqonda, TiT-
qos es pasuxic unda gaego, magram Turme raRacis ga-
geba mxolod wakiTxvaze ar yofila damokidebuli.
esec mogvianebiT gavicnobiere.
adamiani mxolod imas igeb, rasac TviTon igeb, da-
narCeni sadRac daleqil informaciad rCeba. rom ara
fundamenturi Sinagani krizisi, romelSiac im Sem-
Txvevis Semdeg mokle xanSi, sul sxva mizezebis gamo,
sruliad kanonzomierad, magram mainc moulodnelad
aRmovCndi da romelmac kinaRam saerTod momiRo bo-
lo, ar vici, saerTod momixerxdeboda Tu ara amqvey-
 Strixebi portretisaTvis

nad ramis gageba. magram raki sanam cocxali xar, pro-
cesi yovelTvis grZeldeba da raki Tan zogi Wiri nam-
dvilad margebelia, krizisis dasrulebis Semdeg
TiTqos yvelaferma feri icvala Tu ganaTebam moima-
ta – Zneli saTqmelia, Tumca mTavari is aris, rom yve-
laferi sxva kuTxiT gamoCnda. yvelaferi da maT So-
ris, cxadia, baton oTar CxeiZis pasuxica da misi sto-
icizmis masazrdoebeli wyaroc.
SeiZleba ucnaurad mogeCvenoT, magram imisaTvis,
rom komunikacia Sedges, co-
ta Soridan, kerZod, e.w. qar-
Tuli modernizmidan da qar-
Tul kulturaze misi zegav-
lenidan unda daviwyoT.
saqme is gaxlavT, rom XIV-
XV saukuneebidan dasavleT
evropuli kulturisaTvis
damaxasiaTebeli, erTmaneTs
logikurad Canacvlebuli,
sxvadasxva ideur-stilistu-
ri mimdinareobebis Cvens siv-
rceSi meqanikuri gadmotana,
qarTuli kulturis ginda Tu
ara gaevropulebis xelovnur
mcdelobad momeCvena.
xelovnur, magram rogorc
xSirad xdeba xolme CvenSi,
didi xnis winaT kanonizire-
bul mcdelobad.
sinamdvileSi, marTlac meuRlesTan, mariam zautaSvilTan erTad
sakmarisia odnav meti mon-
domeba, raTa naTeli gaxdes, rom is urTulesi sazo-
gadoebrivi, religiuri, politikuri, ideuri da
kulturuli ganviTarebis procesi, romelic rene-
sansiT daiwyo da postmodernizmamde movida, mxo-
lod dasavluri movlenaa, iqaur yofasa da istori-
aSi moqmedi fundamenturi tendenciebis logikuri
Sedegia.
qarTul sazogadoebas XX saukunis dasawyisSic,
dResac da yovelTvisac sul sxva tipis problemebi
awuxebda da mis yofas, istoriasa da kulturasac
sul sxva tendenciebi gansazRvravda.
magram Tuki, vTqvaT, Cvenebur romantizmsa da re-
alizms mainc SeiZleba Sexebis wertilebi daeZebnos
evropul pirvelwyaroebTan, raki swored XIX sauku-
nidan, gasagebi mizezebis gamo, CvenSi maincdamainc
evropa da evropuli xdeba yvelafris sazomi da nimu-
Si, qarTuli modernizmi sruliad meqanikur, zedapi-
rul movlenad darCa. Tumca, da es aris yvelaze para-
doqsuli da seriozuli dafiqrebis Rirsi movlena,
man mainc didi zegavlena moaxdina qarTul kultura-
ze. am zegavlenis kvali da Sedegebi, vfiqrob, dRemde
Zalumad igrZnoba.
vaRiareb, mxolod amis Semdeg gaviazre oTar Cxei-
Zis mier jer kidev 80-iani wlebis dasawyisSi gamoT-
qmuli Semdegi ideis siRrme da mniSvneloba:
vaJï-fSavela poeziaSi da vasil barnovi prozaSi,
– werda mwerali 1982 wels, – qmnidnen `sruliad axal-
sa da Tavisebur stilsa, modernul stilsa, diaxac
modernulsa da ara Tu kuTxursa da ara Tu fsalmu-
nursa, didxans rogorc ro amtkicebdnen dasamcireb-
lada, rogorc ro erTi, ise meore didebuli Semoqme-
disa. es iyo didi da TvalsaCino siaxle Cvens litera-
turaSi, es iyo moderni Cveni, – gaTavisebureba mxat-
vruli stilisa, mkveTri, mZafri, drouli, TiTqos
moulodneli, magram drouli
gaTavisebureba. da ucnauri
gaxldaT, mere ro dasavleTi-
dan Semoitana igive mxatvru-
li tendenciebi momdevno Ta-
obama da cota uxerxuli, co-
ta xelovnuri stilistur-
literaturuli Ziebani Se-
mogvTavaza, viTom ro nam-
dvil, viTom ro WeSmarit si-
axleda~.
vaJa-fSavela da barnovi
viRas axsovda, elvis siswra-
fiT gaivso Cveni orRobeebi
dasavleT saqarTvelos min-
dor-velebze navardiT gaz-
rdili nicSeanelebiTa da mo-
dernistebiT, TiTqos ramena-
irad SesaZlebeli iyos evro-
puli tkivilebi qarTul or-
Robeebsac stkiodeT. TiTqos
nicSes, bodlers, rembos an
malarmesac vinmesgan esesxoT TavianTi problemebi.
magram aRmoCnda, rom Turme evropuli tkivile-
bic ki SeiZleba modad iqces, Tan iseT modad, rom sa-
kuTari problemebi cxviris asabzuebel provincia-
lobad migaCnevinos...
WeSmaritad Seucnobelni arian gzanni Cuenni, ufa-
lo!..
yvelaze ucnauri ki mainc is aris, rom am modas
mTeli kultura ise Caixvevs da Seisrutavs, rogorc
gvalviT daxeTqili miwa Sxapuna wvimis didi xniT na-
natr sinestes. dRes amis kvali etyoba Cvens gemovne-
bas, stils... yvelafers.
magram erTi ram imTaviTve SeumCneveli darCa. saq-
me is gaxlavT, rom modad gadmonergili tkivili kar-
gavs gulwrfeli gancdis simwvaves da snobur, wrfe-
li naturebis damabnevel TamaSad iqceva.
5.
oTar CxeiZe ase mogviTxrobs giorgi leoniZis na-
ambobs:
cisferyanwelebs giorgi leoniZec `maSinve ah-
yva da mxarSi amoudga axalgazrduli mgznebarebi-
Ta, bunebrivi mgznebarebiTa; imaTTan erTad gaiSi-
naura `artiur~ da `stefen~, oRond Jruanteli

39
11 aprili 2008
 Strixebi portretisaTvis
qarTlis cxovrebisa ver gainela, odnavadac vera,
erTi wamiTac ver gainela; mainc ahyva da tols ar
udebda arca Tu leqsSi, arca Tu lxinSi, arca Tu
fiqrSi wuTisofelze, fiqrSi amaosi, amaoebisa, ase
rom moswoloda saukunis dasasrulsa da Cveni sau-
kunis pirvel aTeulebSic gadmotboriliyo, fiq-
rSimeTqi wuTisofelze, ganTiadisas ro moereo-
daT verisa Tu orTaWalis baRebSi; erTad moereo-
daT da erTadac daaskvnidnen, daexrCoT Tavi, cis-
kari ro cas SehRebavda, gadacveniliyvnen mtkvarSi
erTada; daaskvnidnen da wamocvivdebodnen, mir-
bodnen egre Tavawyvetilni, vin vis gaaswrebda, Tu
vin pirveli gadavardeboda, pirveli msxverplic is
iqneboda ima axali poeziisa, dasavleTSi ro dro
moeWama, CvenSi ro maSin idgamda fexsa, idgamda da
ro verc idgamda, verc aidgamda, raRa Tqma unda;
oRond es sxva dros saTqmeli gaxlavs, – mogaxse-
nebdi, mirbodnenmeTqi erTad, erTbaSad ro daex-
rCoT Tavi: igi mindobili, wrfeli igi poeziasa Tu
megobrobaSi, mirboda marTlac Tavawyvetili da
flates ro miadga gadasavardnada gulamovardni-
li, mainc miixeda, raRamac miaxeda ukana, miaxeda da
ra daanaxa, – gana mihyolodnen, idgnen, siciliT
igudebodnen Tu igrixebodnen siciliTa, gulmuce-
li eWiraT xelSi; `zurgi vaqcie da gamoviqeci. mom-
devdnen, momZaxodnen. ukan aRar mimixediao~. – uT-
qvams giorgi leoniZes.
6.
rogorc Cans, oTar CxeiZem Zalian adreve gaicno-
biera, rom amgvarma snoburma TamaSebma `Searyia da
daSala CvenSi saliteraturo azrovneba da sxvagan
SemuSavebuli sqemebisa Tu ukve gamofituli formu-
lebis tyveobaSi moaqcia~. amanve `gatexa bunebrivi
ganviTarebis gza~. amitom `gatexil gzaze~ siaruli
ar moisurva da Tavisi SemoqmedebiT bunebrivi ganvi-
Tarebis gza gaagrZela.
`stilis mTel saidumlos~ marTlac vin Caswvdeba,
magram, me mgoni, mainc es aris yvelaze mTavari da
mniSvnelovani momenti oTar CxeiZis poziciis gasage-
bad. am didi da swori saqmis savsebiT naTeli Segneba-
ve unda yofiliyo misTvis im dauleveli energiisa da
mxneobis wyaro, romelic ase maocebda da romelmac
SeaZlebina ase warbSeuxrelad gamoetarebina Tavisi
stili mrisxane xelisuflebisa da cxvirabzuebuli
snobebis scilasa da qaribdas Soris.
rac ufro metad iqneboda Cveni gemovneba modad
Semotanil dasavlur tkivilebsa da formebs ayoli-
li, miT ufro provinciulad unda mogvCveneboda
oTar CxeiZis stili, miT ufro mZafrad unda dapi-
rispireboda modur problemebs realuri tkivilebi,
miT ufro metad unda gavRizianebuliyaviT da Tun-
dac amisTvis oci weli dagvWirveboda, mxedvels bo-
los mainc unda daenaxa, gamgebs mainc unda gaego,
rom oTar CxeiZis mier Tavisi stilis ase stoikurad
40
11 aprili 2008
dacva arc axireba yofila da arc raRac iraciona-
luri sijiute. misi amouwuravi energiisa da simxne-
vis wyaro gaxda im WeSmaritebis naTeli SegrZneba,
rom yoveli kultura, iseve rogorc yoveli kaci,
mxolod maSin xdeba mniSvnelovani, mxolod maSin aR-
wevs did siRrmesa da sicxades sakuTari Tavisa da
samyaros SemecnebaSi, roca sakuTar, Tundac Zalze
provinciul problemebze fiqrobs da sakuTari,
Tundac sul oRroCoRro gzebiT dadis. oRond imi-
tom ki ara, rom sxvaTa gzebis Sesaxeb araferi smenia
da araferi gaegeba, aramed imitom, rom sxvaTa Tun-
dac uSesaniSnavesi da ulamazesi gzebiT siaruli
iluziaa, Tavis motyuebaa da mxolod sakuTari gziT
mosiarule da sakuTari tvirTis mzidavma kacma da
kulturam SeiZleba marTla raRac dainaxos da gai-
gos am gaugebar samyaroSi da mere Tavisi gamocdile-
ba sxvasac gauziaros.
7.
Tbilisis omi damTavrda.
saintereso droSi gecxovroso, – ucnauria, mag-
ram igrZnoboda, rom jer mainc yvelas ar esmoda, ra-
tom Tvlidnen Zveli Cinelebi am gamoTqmas wyevlad.
orive sanapirom rusTavelis prospeqtisken ixuv-
la. eiforia jer ar ganelebuliyo da karga xani arc
ganeldeboda. usafuZvlod usazRvro imeds male ase-
ve usafuZvlod usazRvro uimedoba Secvlida. cota
vinmes Tu esmoda, sinamdvileSi ra xdeboda.
im dRes mze anaTebda. Tbilisuri zamTris msubuqi
susxi igrZnoboda. damwvarsa da dasaxiCrebul Seno-
bebs kaSkaSa mze kidev ufro ucnaur sanaxavs xdida...
brZolis veli nagviT iyo savse. qva, RorRi, dam-
wvar-damtvreuli aveji, carieli masrebi, naZvisa da
Wadris damsxvreuli totebi, zogi xmeli, zogi nedli,
didi, patara... aqaur xeebsac didi jafa dasdgomo-
daT.
gavla Zalian Wirda.
samxatvro galereis mxares, zed Sua prospeqtze,
ori damwvar-dacxriluli didi satvirTo manqana eg-
do.
brbos biliki gaetkepna, romelic rTul winaRo-
bebs gverds uvlida da sastumro `iveriisaken~ miik-
lakneboda. daaxloebiT pirveli skolis gamoswvriv
Sua prospeqtze gaWril mTavar biliks orive mxridan
uerTdeboda bilikebi. xalxi orive mxridan moiwevda.
adamianebi samZimarze mosulebiviT Camwkrivebuliy-
vnen, rigi mZimed miiwevda win. magram vin iyo Wirisu-
fali? Wirisufali ar Canda da arc aravin eZebda.
SesarTavs rom mivuaxlovdi oTar CxeiZe davinaxe:
meore biliks mohyveboda. gamixarda, masTan saubari
yovelTvis msiamovnebda. magram uceb Tavi ise uxer-
xulad vigrZeni, WirisufalTan Sexvedrisas rom me-
marTeba dRemde, radgan misTvis naTqvami yoveli sit-
yva yalbi da uadgilo meCveneba xolme. Wirisuflobas
martooba uxdeba.
 Strixebi portretisaTvis
mTavar bilikamde Cemze adre miaRwia da dinebas
gahyva.
ver SemamCnia.
arc me Sevexmiane.
ar vicodi, ra meTqva da Tavi rogor dameWira. sa-
erTod, ra saWiro iyo laparaki?
aTiode kacis Semdeg mivyvebodi. yuradRebas ara-
vin aqcevda. veravin cnobda, riTac tradicia ar dar-
Rveula: CvenSi xom cnobis Rirss arasodes icnoben.
borZikiT midioda, rac uswormasworo biliks da-
vabrale. aixedavda, Sexedavda damwvar-Camoqceul Se-
nobas, isev daxrida Tavs. yovelTvis Warmagad gamoi-
yureboda, asaks ver Seatyobdi, magram axla momeCvena,
rom Zalian motexiliyo.
mas Semdeg kidev 15 weli icocxla. ramdenjerme ki-
dev Sevxvdi, magram im SemTxvevis Sesaxeb araferi miT-
qvams.
ra unda meTqva?
kino
äåäï ë÷òïóîò
istoriuli sinamdvile
da pirovnebis arCevani
’
`axalgazrda kompozitoris mogzauroba~
rogor SeiZleba moiqces adamiani, xelovani im po-
litikuri reJimis pirobebSi, romelic sazogadoebas
diqtaturis, Zaladobrivi marTvis qveS aqcevs da Ta-
visuflebas akargvinebs? imoqmedos da `Sin yofniT~
misTvis raRac gaakeTos? iyos mimdinare movlenebis
aqtiuri monawile Tu ganze dadges, qveynis bedis ga-
dawyveta ki sxvas gadaabaros?
am sakiTxebs exeba giorgi Sengelaias filmi `axal-
gazrda kompozitoris mogzauroba~, romelic man
oTar CxeiZis romanis `boriayis~ (romelic mravali we-
li iyo akrZaluli da Tu gaviTvaliswinebT, masSi gan-
viTarebul movlenebs, avtoris pozicias da damokide-
bulebas am movlenebis mimarT, sabWoTa totalitaru-
li reJimis pirobebSi akrZalvis mizezi sruliad naTe-
lia) mixedviT, 1984 wels gadaiRo.
scenaris avtorebi arian: erlom axvlediani da gi-
orgi Sengelaia, operatori - levan paataSvili, xmis
operatori - vili gogiCaiSvili, mxatvrebi - boris
cxakaia da nikuSa Sengelaia, kompozitori - gustav ma-
leri. monawileoben - gia feraZe, levan abaSiZe, rusu-
dan qvliviZe, zurab yifSiZe, ruslan miqaberiZe, Wabua
amirejibi, Temur jafariZe, zina kverenCxilaZe, ia
41
8.
oTar CxeiZe 87 wlisa gardaicvala.
man dagvitova ocdaoTxi romani, `Cemi soflis etiude-
bis~ ramdenime wigni; mis kalams ekuTvnis piesebi, monogra-
fiebi, literaturul-kritikuli narkvevebi, eseebi...
am yvelafers guldasmiT wakiTxva da gaazreba
sWirdeba. cxadia, asec moxdeba, ramac Tavis droze iq-
neb bevri ramec Secvalos Cvens kulturul sivrceSi.
magram me Cemi vali maqvs misi xsovnis winaSe. Tumca
karga xania sakuTar Tavs Sua gzaze mitovebuli saqme-
ebis an sulac ganuxorcielebeli Canafiqrebis Tavi-
sebur sasaflaod vicnobiereb. gamWoli, civi qare-
bisTvis verc Tavis arideba viswavle da verc gaZleba.
mxolod da mxolod – mimarTulebis gamocnoba, mag-
ram es ra SeRavaTia? stoicizmis naklebobas isev ise
vgrZnob, rogorc Tavis droze vgrZnobdi, SeiZleba
ufro metadac... dro ki swrafad gadis, imaze gacile-
biT swrafad, vidre 15-20 wlis winïà gadioda...
rCeuliSvili da sxv. films miRebuli aqvs - `vercxlis
daTvi~ saukeTeso reJisurisTvis, berlinis saerTaSo-
riso festivalze 1986 wels da britaneTis kinoinsti-
tutis prizi wlis saukeTeso filmisTvis, 1987 wels.
akaki baqraZe krebulSi, `Teatri. kino~, `axalgaz-
rda kompozitoris mogzaurobisadmi~ miZRvnil sta-
tiaSi, `iwame gadarCena~, wers: `Cveulebriv ekraniza-
ciis dros ori ram xdeba: an pirvelwyaro (sulerTia,
prozauli iqneba es Txzuleba Tu dramaturgiuli)
zRudavs films, CarCoSi aqcevs da ukargavs kinoTa-
visTavadobas, an filmi Slis, arRvevs pirvelwyaros
mxatvrul-azrobriv qsovils, agonjebs mas da, arsebi-
Tad, mayurebeli ver xvdeba, ra mizani hqonda ekrani-
zacias.
`axalgazrda kompozitoris mogzaurobaSi~ es Zne-
lad SesanarCunebeli Tanazomiereba zustad aris da-
culi. scenaris avtorebs - erlom axvlediansa da gi-
orgi Sengelaias arc romanis mxatvrul-azrobrivi Si-
naarsi daumaxinjebiaT da arc filmisTvis moukliaT
kinematografiuli eSxi. magram es mainc unda vTqva: vi-
sac surs bolomde Cawvdes filmis azrobriv-Sinaarss,
man aucileblad unda waikiTxos romanic. es aucileb-
11 aprili 2008
 kino
loba nakarnaxevia mxolod erTi faqtoriT - drois
problemis gadawyvetiT.~
`axalgazrda kompozitoris mogzauroba~ - esaa
filmi imis Sesaxeb, Tu rogor ayalibebs pirovnebas
epoqa, qveynis Sida viTareba, winaaRmdegobebi Tavi-
suflebisken mimaval gzaze.
axalgazrda kompozitori - nikuSa, TiTqmis biWi,
romelic axla iwyebs cxovrebas, raimes Seqmnas, pirve-
lad xvdeba did samyaroSi (Tundac am samyaros
geëãîïôòóäò farglebi, pirobiTad, saqarTvelos
soflebs ar scildebodes). reJisori mas eqstrema-
lur situaciaSi aTavsebs. igi jojoxeTis cxra garss
gaivlis da ususuri, Camouyalibebeli ymawvilidan pi-
rovnebad Camoyalibebis gzas adgeba, Tavisdaunebu-
rad, SemTxvevisa da leko àïàïøåäòs SemweobiT, rea-
lobasTan Sexebisas cxovrebis, adamianis daniSnule-
bis gacnobierebas iwyebs da WeSmariti Rirebulebebis
fass Seicnobs.
giorgi Sengelaiam nikuSas bedi uSualod daukav-
Sira samSoblos beds. is, rac qveyanaSi xdeba, reJiso-
ris gadawyvetiT, iseve, rogorc oTar CxeiZis romanSi,
ar aris mxolod foni, ar aris mxolod katalizatori,
rac adamianebs sakuTari saxis gamomJRavnebis saSua-
lebas aZlevs Tu saamiso pirobebs uqmnis. istorizms,
cxovrebiseul kataklizmebs, rac Zaladobis, Zalado-
basTan brZolisa da damonebuli eris bed-iRbalis gan-
zogadebuli suraTis gamomxatvelia, jalaTTa da mis
msxverplTa zogadsakacobrio da, amave dros, damone-
buli saqarTvelos metaforaa - didi datvirTva akis-
ria, moqmedebis sruluflebiani monawilea da misi
erT-erTi aqtiuri personaJi.
nikuSas Zieba Seugnebelia, magram xalxuri musikis
Segrovebis survili da, aqedan gamomdinare movlene-
bi, Zalauneburad ayeneben mis Segnebas, msoflmxedve-
lobas swor gzaze da – rogorc yvela namdvili pirov-
neba – xalxisTvis iwyebs brZolas (ufro zustad,
brZolis mcdelobas), aqtiurdeba da Tavisi arsebo-
biT rwmenas badebs.
filmSi Zalauneburad ibadeba (Tu qveteqsturad
dasmulia) kiTxva: ra ufro mniSvnelovania: xelovani
da samSoblo Tu samSoblo da xelovani? ra ufro mniS-
vnelovnia, adamianma Tavis naWuWSi, mxolod piradi in-
teresebis mixedviT icxovros, Tu, maSin, rodesac ase-
Ti alternativa dgeba, arCevani sazogadoebrivi inte-
resebis sasargeblod gaakeTos? ara is, Tu ras akeTebs
samSoblo CvenTvis, aramed is, Tu ra SegviZlia Cven
misTvis, eris keTildReobisTvis gavakeToT.
saqarTvelos istoriul-socialuri viTareba, qar-
Tveli glexkacobis da aristokratiis bed-iRbali,
mCagvrelis saxe, monobis formebi da Zaladobis xerxe-
bi, adamianad qcevis da gadagvarebis, SiSisï da mamaco-
bis, xelovnebisï da silamazis urTierTobïàï da ur-
TierTgamomdinareobis sakiTxebi - ai, ra aRelvebs
yvelaze metad reJisors.
Tanac es yvelaferi mudmivia, dausrulebelia, ro-
gorc finalSi dausrulebeli Saragza - gza arsaiT, ro-
gorc gustav maleris simfonia da nikuSas xmis CamwerSi
darCenili erTaderTi WeSmariti musika - xalxis xma.
42
11 aprili 2008
moqmedeba `axalgazrda kompozitoris mogzauro-
baSi~ 1924 ùäòì saqarTveloSi mimdinareobs, saqarTve-
los erT-erT kuTxeSi, magram dro da adgili tran-
sformacias ganicdis.filmSi asaxuli movlenebi SeiZ-
leba miTiTebul welsac momxdariyo da sxva wlebSic,
maSinac SeeZlo emogzaura viRac axalgazrda kompozi-
tors, moevlo saqarTvelo da Zaladobis msxverpli
gamxdariyo.
am filmSi TiTqos soflebis saxelwodebebic nac-
nobia da mis mcxovrebTa gvarebic, zogierT SemTxveva-
Si es metad specifikuri, mkveTradsaxasiaTo, mkveT-
rad gamoxatuli, Zveli qarTuli gvar-saxelebia, zo-
gierT SemTxvevaSi mxolod gvagoneben, migvaniSneben
maTze, rac topografiul dasaxelebebis analogiur
JReradobasTan erTad ganzogadebisa da, amave dros,
Zalian erovnuli safuZvlis gamomxatvelia.
lekos nikuSasTvis megzuroba SeiZleba sul sxva-
gan gaewia. sul sxva adgilebi da xalxi eCvenebina. maT
SeiZleba Tavs sxva ïèþåþò gadaxdenodaT, magram Sedegi
yvelgan da yvelasTvis igive iqneboda. yvelasTvis -
eqimisTvis, glexisTvis, didi qalbatonisa da misi mra-
valricxovani ojaxisTvis, SaqrosTvis, axali, ferme-
ris yaidis meurnisTvis.
giorgi SengelaiasTvis konkretuli arc adgili,
arc weli, arc mTavari gmiris profesia mTavari araa -
mTavari isaa, rac samyaroSi xdeba, rac qveyanas, kacob-
riobas simZimed awevs. misTvis arsebiTia, rom adamian-
ma yvela situaciasa da periodSi saxe SeinarCunos, an
aseTad Camoyalibdeì, ifiqros, gansajos, arCevani gaa-
keTos, daZlios SiSi, romelic dauflebia, da mxsnels
daelodoì.
swored mxsnelad, saidumlo misiiT mosulad CaT-
vlis yvela nikuSas. leko adamianebSi am rwmenas aRvi-
vebs. axalgazrda kacis protests yurs aravin ugdebs,
radgan surT daijeron, rom igi, mxsneli, winamZRoli,
visac amdeni xani elodnen, movida. SiSma ver Cakla
xalxSi rwmena da imedi. ver gaanela brZolis survili,
romelmac Tavisufleba unda moutanos. isini moTmi-
nebiT elian Surisgebis dRes. es aZlebinebT. nikuSa
modis, magram, rogorc mosalodneli iyo, mis mosvlas
msxverpli mohyveba. yvela ewireba am gamocxadebas,
magram udanakargod gamarjveba SeuZlebeli iqneba.
Tavisuflebis gulisTvis xalxi kvlav adis golgoTa-
ze.
`axalgazrda kompozitoris mogzauroba~ filmi-
metaforaa. arc saTauri niSnavs mxolod Cveulebriv
(Tuídac araCveulebriv, faTerakebiT aRsavìe) mogza-
urobas da ufro mets migvaniSnebs, radgan esaa axal-
gazrda kacis mogzauroba sakuTari Tavis Ziebisken.
Tavis Sesacnobad. eris sulieri simdidris Ziebisken.
adamianis daniSnulebis aRsaqmelad. esaa mogzauroba -
pirovnebad rom ayalibebs da sakuTar TavSi pirovne-
bas aRmoaCeninebs nikuSas, nebismier adamians.
filmi metaforaa - idumali, Seucnoblis burusSi
gaxveuli uxilavi uaryofiTi da keTili ZalebiT da-
muxtuli. simboluria gvarebi, saxelebi, qmedeba, per-
sonaJebi. es aris filmi, sadac sruliad ïõäåþóîïæ,
Taviseburi kuTxiT gamoCnda giorgi Sengelaia. mas
 kino
arasodes ar gadauWria aseTi mZafri, moralurad da
zneobrivad aqtiuri problema, arc msgavsad gamouye-
nebia saxviTi xerxebi. ideis mowodebisï da mxatvruli
gaazrebis gasaocari siwminde da daxvewili manera gan-
sakuTrebul saxes uqmnis films, gansakuTrebul ze-
moqmedebas axdens mayurebelze.
filmis pirveli kadrebi gvacnobs nikuSas da im
miznebs, rasac axalgazrda kompozitori mogzaurobi-
sas isaxavs. ekranidan zurgiT (mas filmis bolosac ki
ver vnaxavT) zis profesori, nikuSas maswavlebeli.
ganzogadebuli, dakonkretebas moklebuli saxe. al-
baT mniSvnelovani is ki araa, vin migaswavlis gzas, ara-
med is, Tu romel gzas daadgebi. maswavleblis mxridan
winaaRmdegobis gaweva da mcdeloba, Wabuks gamgzavre-
ba gadaafiqrebi-
nos, sxvaze zrun-
viT aris gamowveu-
li, magram misi
protesti sustia,
uRimRamoa, radgan
icis, am wasvliT,
axalgazrda kaci
ufro mniSvnelo-
van aRmoCenebamde
SeiZleba mivides.
mivides, raTa Tu
gauZlebs, ivargos,
ganiwmindos da gai-
zardos, rogorc
pirovneba, rogorc erlom axvlediani, oTar CxeiZe, giorgi Sengelaia, revaz CxeiZe
qveynis Rirseuli
Svili.
safuZvels yvela konfliqtsac isev profesori Ca-
uyris. misi darigebiT, rekomendaciebiT, mis mier mi-
cemuli rukiT dadis nikuSa kardakar da niadags uq-
mnis movlenaTa ganviTarebas. xelovnebaTa Soris yve-
laze metad abstraqtuli, yvelaze metad emociuri da
harmoniuli xom musikaa da musikosi sazogadoebas
swored wesrigis, wonasworobis aRsadgenad evlineba.
Semdeg am harmonias sakuTar TavSi ipovis da ganav-
rcobs.
Tavdapirvelad nikuSa Tvlis, rom mas araferi exe-
ba, Tavisi saqme da movaleoba aqvs, rom amqveynad yvela
erTi ramisTvis ar ibadeba. misi azriT, rogori trage-
diac unda trialebdes eris Tavze, rac unda xdebodes
eris cxovrebaSi, xelovneba Tavis mniSvnelobas, fass
ar unda kargavdes da xelovanic mudam mis samsaxurSi
unda idges.
Tu ramdenad sworia es msjeloba da rogoria reJi-
soris pozicia, filmis msvlelobis manZilze irkveva.
nikuSas mTavari Rirseba misi siwminde da sufTa su-
lia. mas jer ar Sexebia siave, ar Sexebia Zaladoba da
boroteba. amitom verc warmoudgenia misi arseboba.
ar icis, risi da ratom unda eSinodes, radgan jer SiSi
ar ganucdia. arc adamianebs icnobs kargad, arc qveya-
nas - rukiT dadis, winaaRmdegobis gawevis unaric ar
gaaCnia. emorCileba lekos da verc veravis umJRavnebs
Tavis namdvil vinaobas.
43
Semdeg mas Tvalebi nel-nela exileba, nel-nela
cnobierdeba samyaro, magiuri wre irRveva. fizikuri
Tavisufleba masTan imitom midis, rom `mogzauroba~
sabolood dasruldes. adamianTa da movlenaTa swori,
realuri aRqmidan aqtiur moqmedebaze gadavides da
mravali Sewiruli, misTvis Sewiruli adamianebis es-
tafeta miiRos.
nikuSas nacem lekos (wyaros piras rom daugdia vi-
Racas es SeSinebuli, SiSis gamo wonasworobadarRveu-
li da, amave dros, raRacnairad gaTavxedebuli kaci)
TiTqos gangeba, bediswera Seaxvedrebs. leko gamyo-
lobas ikisrebs, raTa `usinaTlos~ win waruZRves da
xedvis unari mianiWos, xalxs rwmena moutanos da Sem-
deg TviTonve ganwmendilma, ìòêâæòäàïí siaxloviT
damSvidebulma da
amaRlebulma, Ta-
visufleba isev ni-
kuSas moupovos.
lekos TviTmkvle-
lobac sruliad
gankurnavs Wabuks
gulgrilobisgan,
`gverdze mdgo-
mis~ pozicias uku-
agdebinebs.
vaJkacoba Si-
Sis daZlevaa.
elizbari, Salva,
daviT iürieli da
mravali sxva per-
sonaJi, swored Si-
Sis daZleviT arian Zlierni. maT saqmisTvis Tavdadeba
mxneobas matebs. nikuSas gamoCena ki stimulatoris,
mamoZravebelis rols asrulebs.
amave dros, axalgazrda kompozitoris gamoCena
afxizlebs da moqmedebaSi mohyavs Jandarmebi. yvela
Tavisi xvedris, Tavisi kuTvnilis molodinSia da mis
mosapoveblad ibrZvis. yvela Sesaferis wams elodeba.
mSvidad vaxSmoben guranduxtis ojaxSi, stumrebs
iReben, Sromoben daviT iürielis meurneobaSi. eqimi
elizbari avadmyofebs uvlis, misi Zma `niSans~ elode-
ba qalaqidan. magram im yoveldRiuri, erTferovani
yofis garegnuli simSvidis miuxedavad, yvela aRelve-
bulia, Sinaganad daZabuli, raRacis momlodine da es
droc dgeba.
nikuSasa da misi megzuris Rameuli svla, Cabne-
lebul, Caketil, miyuCebul ojaxebSi, mTel filmSi
gamefebuli daZabuli, nerviuli simSvide Tavidanve
da filmis mTeli msvlelobisas zustad gansaz-
Rvravs saqmis namdvil arss, realurad arsebul vi-
Tarebas.
nikuSas gamoCenis Semdeg, pirvelive Rames miasvene-
ben øòí Salvas, petre varazeli Jandarmebis alyas ga-
arRvevs da miimaleba. gaurkvevloba, SiSi sufevs qvey-
nad. bolos ki, dReobaze, eklesiis ezoSi gaCenili xan-
Zris dros, uklebliv yvelas, visac nikuSa estumra,
vinc mis rukaze iyo aRniSnuli, vinc Tavisuflad az-
rovnebaSi iyo SemCneuli, apatimreben.
11 aprili 2008
 kino
udanaSaulo xalxs iWeren! maTi codva samSoblos
siyvarulia, tradiciebis erTgulebaa. xalxs ararse-
buli mxsnelis da uwyinari rukis gamo apatimreben.
Tumca es ruka giorgi Sengelaias mier im mTavar meta-
forad iqceva, romelic mTeli filmis struqturas,
mis mxatvrul da ideur wyobas gansazRvravs.
xelovnebis sakeTildReod Catarebuli svla tra-
gediad iqca. albaT yvelafers Tavisi dro aqvs. maSin,
rodesac qveyanas brZola sWirdeba, xelovnebisTvis,
sulierebis miRwevis mxolod am gzisTvis, Cveulebri-
vi adamianuri survilis miuxedavad, adgili ar rCeba.
SeiZleba yvela kompozitori ar iyos, magram mebrZo-
li samSoblosTvis - yvelaa.
nikuSas mier Segrovili musikis CanawerebSi mxo-
lod xalxis xma darCeba. mxolod xanZris guguni da
cxenebis Tqara-Tquri. axla amisi droa! axla es gan-
sazRvravs cxovrebis arss. giorgi Sengelaia xmovan
rigs, vizualurTan erTad, rogorc metaforas, òìå
iyenebs, da kidev erTi, ganzogadebuli SriT amdid-
rebs filmis mxatvrul stilistikas.
`axalgazrda kompozitoris mogzauroba~ Tavise-
buri teèpo-ritmuli wyobisaa. qmedebis Sidakadruli
Tu kadrsmiRma dineba auCqarebeli, mdore, TiTqos er-
Tferovania. is zustad gadmoscems ganwyobas da saer-
To idumalebis, Sinagani daWimulobis, distanciuro-
bis SegrZnebas aRrmavebs.
am mdumarebas, moCvenebiT sizantes leko acoc-
xlebs, romelic yvela viTarebaSi eqstravaganturad,
xazgasmuli mxiarulebiTa da energiiT moqmedebs. misi
saqcieli zogjer uadgilod gveCveneba, gadaWarbebu-
lad da zedmetad yalbadac ki, magram swored lekoa
yvelaze metad aqtiuri, yvelafris ganmsazRvreli,
damdgmeli, mamoZravebeli, maprovocirebeli, radgan
dumili, umoqmedoba da lodini aRar SeuZlia. igi cdi-
lobs, aRadginos darRveuli wonasworoba, rogorRac
Semoatrialos cxovrebis simdore, gaaRviZos xalxi,
saswauli moaxdinos da Tvali auxilos nikuSas.
leko axvedrebs mas sxvadasxva viTarebaSi, sxvadas-
xva garemoSi, raTa Wabukma yvelgan yvelaferi naxos.
yvelaze rTuli gamocdasac mouwyobs da TviTonac
urTules nabijs gadadgams: sabolood gaTavisufle-
buli msxverplad ewireba da imas gviCvenebs, Tu ra
gzas SeiZleba daadges adamiani, maSin, rodesac, Tun-
dac uneblieà, moRalated iqceva.
filmi, romelic mogzaurobis, Sexvedrebis frag-
mentebisgan Sedgeba, garkveul siuJetur xazs gegma-
zomierad misdevs. movlenaTa, moqmedebis ganviTare-
bis neli tempis, TiTqos erTferovnebis miuxedavad,
mayureblis daZabul interess iwvevs. es daZabuloba
ekranze, nikuSasa da mayurebelSi TandaTan, siuJetis
msvlelobasTan erTad izrdeba.
`axalgazrda kompozitoris mogzaurobis~ kulminaci-
uri scena eklesiis ezoSi gaCenili xanZaria, romelic Tva-
lismomWrelad ifeTqebs ekranze. bolos ki `sfumatoTi~
gadaRebuli, uecrad dacarielebuli Saragza, pastelu-
rad msubuq tonebSi, haerovani, oRond mravlismTqmeli.
mTeli filmi erTian, mkafio, Camjdar tonalobaSia
gadïwyvetili. zedmiwevniT sufTa gamosaxuleba umci-
44
11 aprili 2008
res detalebamdea daxvewili da yovel maTgans, yovel
niSans mniSvneloba eniWeba. gantvirTuli kadri da masSi
warmodgenili Zveleburi nivTebi, WurWeli, personaJTa
daxvewili kostumebi zusti amocanis gamoxatvas emsa-
xureba. es aris samyaro, romelic jer kidev inarCunebs
Tavis sawyiss, saxes, xasiaTs. samyaros, romelsac swo-
red imitom, rom warsulTan kavSiri ar daukargavs, ki-
dev SeiZleba eSvelos. mas mkafio sazRvrebi (kadri yo-
velTvis lakonuri da kompaqturia), mkacri ganzomile-
ba gaaCnia, oRond mkafiod pirobiTi, ris safuZvelzec
saTqmelisa Tu sivrcis ganvrcoba, ganzogadeba xdeba
da axalgazrda kompozitoris saqarTvelos soflebSi
mogzauroba vrcel samyaroSi mogzaurobad iqceva.
dro ise aRiqmeba, rom TiTqos ki ar gaCerda, aramed
saerTod aRar arsebobs da Tvisebebi dakarga. igive sa-
xe miiRo, rac sivrcem, TiTqos mas Seerwya. miuxedavad
imisa, rom aq arsebobs dRe da Rame, arsebobs bindi da
kaSkaSa mze, drois cneba pirobiTia. amiT xdeba gamosa-
xulebis kontrastulobis xazgasma. swored ganfenis
amgvarobam, pirobiTobis aseTma warmoCenam Seuwyo xe-
li gamosaxulebis simkafioves, raTa amiTac miRweu-
liyo is harmonia, rac samyaroSi dairRva. swored am-
gvarma gadawyvetam Seqmna ekranze poeturi samyaro,
romelic giorgi Sengelaiam sakuTari poeturi xed-
vis, sinamdvilis, TviT tragikuli movlenebiT aRsavse
realobis gadmosacemad gamoiyena.
giorgi Sengelaias interesi mimarTuli iyo iqiT,
dakvirveboda, TviTonac gaecnobierebina Tu sxvis-
Tvisac gaeziarebina Tavisi xedva (am Temas igi jer ki-
dev `alaverdobasa~ da `firosmanSi~ da Semdeg `orfe-
osis sikvdilSi~ ikvlevda), ra qmnis xelovnebas, ro-
gor ibadeba xelovani da ra uwyobs xels misi Semoqme-
debis Camoyalibebas. ra impulsebi, faqtebi da movle-
nebi ganapirobeben mis msoflmxedvelobas, Tu vin, ro-
gori pirovneba SeiZleba iyos da aris xelovani, Tu ra
movaleobani akisria, rogorc eris sulieri kultu-
ris SeqmnaSi, aseve sazogadoebriv cxovrebaSi.
axalgazrda kompozitorma mxolod filmis final-
Si - anu mogzaurobis dasasruls dainaxa simarTle.
aRiqva samyarosa da xelovanis arsi da misi movaleo-
bis sakiTxzec dafiqrda. man adamiani Seicno, Seicno
cxovreba da TiToeuli moqalaqis bedis gaziarebiT
sakuTari arCevanis gacnobierebas Seudga. axalgaz-
rda kompozitorma samSoblos, kacobriobis winaSe
valdebulebac Seicno. swored finalSi, rodesac amba-
vi, moqmedeba mTavrdeba, realurad iwyeba nikuSas axa-
li gza da es gza bevrad ufro rTuli iqneba.
`axalgazrda kompozitoris mogzauroba~ giorgi
Sengelaiam maSin Seqmna, rodesac ukan mixedviì, saku-
Tar cxovrebaze Tvalis gadavlebis SesaZlebloba mi-
eca. gadaxeda sakuTar cxovrebas, sakuTar `alaverdo-
bas~ da `firosmans~, bevri ram gadaafasa, bevri ram axa-
li ZaliT ainTo. amave dros, reJisorma sadRac winac,
momavliskenac gaixeda. man kiTxva dasva, romelsac,
samwuxarod, pasuxi Semdegi periodis qarTulma kinom
veRar gasca - saiT wava xelovani, ra axal aRmoCenebs
gaakeTebs TavisTvis, saiT midis carieli da mtvriani
Saragza?..
 kritika
àïèïî þïîþïáïûå
ÈÇÒÌ ÃÏÍÏÚÅÎÒ
„ÞËÎÒÏÑØÒ“
„çåúï áïàáïàåþæï, øóáìï ìúîòæï ûåûâíïîøòï;
ãïúîòäò øóáò åôòíåþëæï ûåûâíïîì øåôïîåþóäàï“.
ëàïî ÷õåòûå, „þëîòïñò“
„þëîòïñòì“ XI àïâò ïìå òùñåþï: „èàâïîòì ãïíïúåîò òè-
æåíò ïîïôåîò, èçòì ãïíïúåîèï ãïèëïéâòûïà“. ãïéâòûå-
þóäåþò êò äåêë æï íòêë ïîòïí, 1967 ùäòæïí îëè ãïèë-
óûéâíåí ëàïî ÷õåòûòì îëèïíåþòì ìåîòòì ãèòîåþì æï óê-
âå ëîèëúò ùäòìïíò ïîòïí. ïõäïú „ïõïäãïçîæï êëèðë-
çòüëîòì èëãçïóîëþòì“ èïîøîóüì èòâóñâåþòà èòì ûï-
äïæ àïíïèãçïâî äåêë àïàïøåäàïí åîàïæ. ûïäïæ æëí
êòõëüëþïìï æï èëûïäïæå ìïí÷ë ðïíìïì ëúíåþåþòìï æï
ìòíïèæâòäòì ãïìïñïîì, èòöíïì èòïõäëåþóäï XX-XXI ìï-
óêóíååþòì ôïàåîïêåþì èòùåþåþóäò áïîàâåäò èêòàõâå-
äò, îëèåäìïú ñâåäïçå èåüïæ ìòñâïîóäò óñâïîì ïè-
áâåñíïæ. ìòñâïîóäòì èòçåçòà óñâïîì „þëîòïñòú“, èòìò
ïâüëîòú æï îëèïíòì ãèòîåþòú. ìòñâïîóäòì èòçåçòì
äëãòêòì ïèëèúíëþò êò ìòñâïîóäòì ãï÷åíòæïí æéåèæå
ïî ãïèë÷åíòäï ïîúåîà áâåñïíïøò – ïîú îåïäóîìï æï
ïîú íïëúíåþïîøò. àóêò èïòíú ãïæïâùñâòüåà „èçòì ãïíï-
úåîøò“ èïìðòíûäòìï æï ìòêåàòì èëèäëæòíå ãèòîåþòì
èëíïõóäåþï, èõëäëæ òèòüëè, îëè æéåâïíæåä ìïáïî-
àâåäëøò ïèëâïîæíòäò öïæë-áïîò ïíó þëîòïñò èõë-
äëæ ïèãâïîò øåõâåæîåþòà óíæï æïùñíïîæåì.
àïíïèåæîëâå äòüåîïüóîòìèúëæíååþò, åâîëðóäìï
æï ïèåîòêóä ìòíïèæâòäåì ãïúíëþòäíò, ãâïîùèóíåþåí,
îëè èëïõäëåþóäòï òìüëîòòì æïìïìîóäò æï èùåîäë-
þïì ôóíáúòï ïéïî øåî÷åíòï èìëôäòëøò. âòí òúòì, òáíåþ
èïîàïäòú ïîòì, èïãîïè ÷âåí îï âáíïà, òè áïîàâåäåþèï,
âòìïú æéåèæå ïî ãâååÿâåþï, îëè ÷âåíì úõëâîåþïì åîëâ-
íóäò èùåîäëþï êâåþïâì æï ìòúëúõäòì ûïäïì èùåîäòì
ìòüñâåþòì ãïîåøå ìòíïàäå æï ìòéîèå ïêäæåþï?!
ìïóþïîò „þëîòïñòì“ XI àïâòæïí æïâòùñåà. åì îëèïíò
êò, „öïñëì õòçíåþòì“ èìãïâìïæ, 24 àïâòìïãïí øåæãåþï.
XXV àïâò óôîë þëäëàáèïï. 24 àïâò 1924 ùäòì ïãâòì-
üëì ïöïíñåþòìïêåí èòãâòûéâåþï æï ïèòüëèïú ïî óøâåþ-
æï ïàåóäò ùäåþòì ãïíèïâäëþïøò ìïþÿëàï úåíçóîï
èêòàõâåäïèæå ïîú ïè ùòãíìï æï ïîú ìïáïîàâåäëì æï-
èëóêòæåþäëþòìïàâòì èåþîûëäåþì. XI àïâøò êò àòàáèòì
øóïãçïèæå èòìóäïí òüîòåäåþòìïêåí èòèïâïäò íòêóøï
æï äåêë. øóïãçïçå êò èïþêóîåäåþèï óíæï óèïìðòíûäëí:
„èïþêóîåäàï ãâïîòìïíò èïòíú øåèëî÷åíòäòñâíåí, èòèë-
éïâåþóäòñâíåí, èòèëôïíüóäòñâíåí, ïéïî èëìæåâæïà
ûâåäò æòæåþï, ïîúï áëíåþï, èõëäëæ ìòïèïñå øåèëî÷å-
íëæïà, æïóàèëþäëþï øåèëî÷åíëæïà, ãóäòìïíò òñ-
âíåí, óôòáîåäïæ øåïìêæåþëæíåí, ÷òüòì êâåîúõòâòà øå-
ïìêæåþëæíåí, âòíú óíæï ãïæïìæãëèëæïà ùòíï“.
45
èïìðòíûåäò, ãòãë èïþêóîåäò øòí ïî æïõâæïà ìüóè-
îåþì. „òá“ ¸ñïâà ùïñâïíòäò, ìïòæïíïú èõëäëæ òèïà óø-
âåþåí, âòíú ùïîìóäì æïãèëþì. ãòãë èïþêóîåäò „ïõòîå-
þóäòï“, ïèíïòîò „ïõòîåþóäò“ êïúåþò êò ùïîìóäì ïî
óïîñëôåí, ïèòüëèïú ôøâòíïâåí èòìò øâòäåþò èøâòæïæ,
éîèïæ, àïíïçëèòåîïæ: òúòïí, îëè èïàò èïèï æïîïöëþì
øâòäåþòì ùïîìóäì æï, îïéï àáèï óíæï, èëèïâïäìïú.
ãòãëì úëäòìûèï, ðåüîå âïîïçåäòú ïî æïüëâåþì ìï-
áïîàâåäëì, „ôî÷õòäòìëæåíï“ òèåæò èïòíú àó òáíåþï
àïâòìóôäåþòìï, àóíæïú ïè òèåæòì èëèüïíò óúíëþò
ïõïäãïçîæï êëèðëçòüëîò òñëì, äåêë àïàïøåäò îëè
íïàäïâì ñâåäãïí „ìïãïíãåþë æïâïäåþòà“ ùïîèëãçïâ-
íòäïæ æåæïáïäïáòæïí. ìóä ðïüïîï íïðåîùêïäòú êò
ìïêèïë ïéèë÷íæï, îëè æïèõâæóîìïú æï ìüóèîåþìïú ìï-
áïîàâåäëì óêåàåì èëèïâïäçå æïåùñëà èìöåäëþï,
èïãîïè „àëôòïíèï êïúåþèï“ ïî æïïúïäåì æï òìòíòú øò-
íòæïí ûåûâòïíòìïêåí ãïòáúíåí æï êïîãï õïíì „åÿòæåþëæ-
íåí ãïÿòîâåþïì“, „èóáïîï èïüåþæïà ûïäïìï“.
... ãïÿòîâåþóäò êïúòì èøâåäåäò êò éèåîàòï, èçòì
ìõòâåþòà ãïîæïèëìòäò áâåñïíïçå. ïîú éïèòà èòóüëâå-
þòï äüëäâòäåþò èàâïîåì, éïèòì èíïàëþì, æéòìòà êò
èòà óôîë ïéïî èòïüëâåþæï æéòì èíïàëþò, îïæãïí óèò-
ìëæ èòùïú ãîòäòï, æòäïú ãîòäòï æï „ãëíåþïú øåèúòâ-
íóäò“. èùåîïäèï þåùâòì õòæçå ãïãâïüïîï æï æïãâïöåîï,
îëè áïîàâåäò êïúò éèåîàì èïíïè åñâïîåþï, âòæîå áïî-
àâåäì ìüóèïîò ïî æïïâòùñæåþï, „çîóíâïïñîòäëþï“ ïî
èëåûïäåþï. äåêëì âåî æïóöåîåþòï, îëè èïìðòíûåäò,
èïààïí åîàïæ äüëäâòäò ðåüîå âïîïçåäò ìüóèîåþì
çîóíâïì èëïêäåþì: „ïîú óèüñóíï òèåæèï, ûåûâíïîò îëè
ãïõóîæï, àâïäåþò ïõïèõïèæï òèï ãïõóîåþóä ûåûâíïî-
øòï, ïõïèõïèæï ãïúîòäò èçòì áâåøï (õïçãïìèï ÷âåíòï –
à.þ.), ïõïèõïèæï ùóõïíæåäòâòàï, ìïþíåþòæïí îë ùïèëå-
ñëà àïâò. òèïàãïíò ãïõäæïà, óôîëìàïãïíò. ãïèëûâîï
ûåûâåþòæïíï, áëàïíò æï ðóîåþò ãïèëòüïíï...“ åì åðòçëæò
äòüåîïüóîòì àïñâïíòìèúåèåä ïæïèòïíì óïèîïâò ðïîï-
äåäòìïêåí óþòûãåþì: æïâòà ãóîïèòøâòäòì õïîëæïí ãï-
èëðïîâòìï æï, èçòì òèåæïæ, ûåûâíïîìï æï ÷ïäïþóäïøò
ãïàåíåþóä éïèååþìïú ãïãâïõìåíåþì æï æïíüå ïäòãòå-
îòì úõëâîåþòì øóïãçïçå øåèëéïèåþòì øåèæåã èçòà ãï-
íïàåþóäò ìïèëàõòì óêòæåãïíë ìòâîúåì èëãâïõòäâò-
íåþì. äåêëìï æï íòêëì, ïäþïà, òèæåíïæ ïîï, èïãîïè òèå-
æòì èïûòåþåäò æéåâïíæåäò èêòàõâåäòìïàâòì ìüóèîå-
þòìïàâòì äóêèòì èòèùëæåþåäò ãòãë èïþêóîåäòì óô-
îëìò âïýò ìùëîåæ òì èçòì ìõòâòï, îëèåäòú èçòì ãïíï-
úåîì èçòì ÷ïõ÷ïõïæ ïáúåâì.
„þëîòïñøò“ êò èçå òá ÷ïõ÷ïõåþì, ìïæïú ùòãíåþòï. êåî-
ûëæ, ëúõåäåþàïí: „òáïúï ÷ïõ÷ïõåþæï çåúïò, ÷ïèëéâîò-
äòñë éïèåóäò íïàåäò àó ïíïîåêäò èçòìï... ì÷ïíæï ïì-
õèóäò ùòãíåþò òïüïêòæïí ÿåîïèæòìï, ñëâåäò êåæäòì
ãïñëäåþòàï“. ìùëîåæ ùòãíåþòà, èçòà, äïèðîòà ãïíï-
àåþóä ëàïõøò èëìïóþîå èïìðòíûäòì ìòüñâåþò ãâòíæï
øåâïõìåíëà æéåâïíæåä áïîàâåäì, îëèåäòú àïâòìò
ìïñâïîåäò èùåîäòì ùòãíøò åûåþì ùïèïäì ìïêóàïîò ìåíò-
ìïì: „àó øåèûäåþëæï, ÷ïâåîåëæò òèïà øëîòìï, èëàïâå-
ëþï îë òêòìîåì ûäòâïì æïþîóíåþóäò æïèëóêòæåþäë-
þòìï æï âåîú îïò ãïïãåþòíåì åîàèïíåàìï, õïäõìïú âåîï-
11 aprili 2008
 kritika
ôåîò ÷ïóæåì àïâøò, ¸ë, ÷ïâåîåëæò-
èåàáò, èïãîïè âåî ÷ïâåîòå, âåîï; èå òá
âåî ÷ïâåîòå, øåí ïá íó ãïòâäåþ ãóäøò,
úòúåîëíò èüîåþìïúï èåãëþîëþæï
êåòìîòìï æï èåãëþîåþìïúï êåòìîòìïë,
íó ãïòâäåþ, îïèåàó ìõâï âòíèå ãïõ-
äæï úòúåîëíò, øåìïûäåþäëþïíòú ãï-
ï÷íæï ìõâïæïìõâïãâïîò, ùåîïìïú ïå-
üïíï ðïüòâèëñâïîåëþòìï. èå ïîú îï
ãïèï÷íòï,... ðïüòâèëñâïîåëþòìïú âå-
îïôåîò ãïâòãå, õëäë óïèòìëæ âåîï,
âåî òâïîãåþ ìïõåäèùòôë àó ðëäòüò-
êóî ìïîþòåäçåæï“.
ìïêóàïîò ìåíò âïõìåíåà, åì ìåíò êò
ùòãíòåîò æï ðïüòëìïíò áïîàâåäåþòì
íïêäåþëþïï õåäòìóôïäàï ùîåøò:
îïú óôîë íïêòàõò, ãïíïàäåþóäò,
êåàòäòï àïíïèåæîëâå áïîàâåäò, èòà
óôîë øëîì æãïì ðëäòüòêòìï æï ìï-
õåäèùòôëì èïîàâòìïãïí, èåîå êò óê-
âòîà, ïèæåí øåúæëèïì æï óþåæóîåþïì îëè þëäë ïéïî
ó÷ïíì áâåñïíïøò. ëúõåäòì èìãïâìïæ èëïçîëâíå „ôòäë-
ìëôëìåþò“, „ÿêóïêòàõóäò“ êïúåþò õïäõàïí åîàïæ
æãëèïì, àòàáëì, óêïæîòìëþåí æï èåîå êòæåú óêâòîà:
õïäõò ïìåàò þîòñâò îëãëî ïîòì, âòãòíæïîåþì îëè óöå-
îåþìë?! èå àó èêòàõïâà, „þëîòïñòì“ ïâüëîìïú æï èêòà-
õâåäìïú òìåâ äåêë àïàïøåäòìàïíï „ãïæïîåóäåþòìï“
óíæï ìöåîëæåì: „ôòäëìëôòï àó îùèåíï ïîú ïîïôåîòï
òìå àïâòìàïâïæï, èõëäëæ ìïôïîòï ðëäòüòêóîò þîûë-
äåþòìï, õëäë àó èåþîûëäò ïîï õïî, ôòäëìëôëìòú ïî
òáíåþò... ïè ÷âåíò èïìðòíûäòì ùòãíò îëè ùïâòêòàõå, îïú
ãïâòãå ¸ë óïçîëþï òñë, îïú âåî ãïâòãå, èëèåüåþóäò ïþ-
æïóþæï òáíåþëæï...“ èçòà ãï÷ïõ÷ïõåþóäò, ùòãíåþòì ìò-
íïàäòà ìïâìå ëàïõòæïí èïìðòíûäòì óíòïàëþòà ãïèë-
æåâíòäò äåêë æï íòêë ÷ïõ÷ïõï èàâïîòì áâåø ïãîûåäåþåí
ãçïì æï ãâïîùèóíåþåí, îëè èõëäëæ èëûîïëþï, èëáèå-
æåþï, óíïñëôë èùòãíëþîëþòìïãïí ãïèòöâíï ãâïðëâíò-
íåþì ìïøâåäì.
èãçïâîò æï èåãçóîò, íòêë æï äåêë, òäòïì „èãçïâîòì
ùåîòäåþòì“ ãèòîåþòâòà îëè ãâïúíëþåí àïâòïíà „èòìïá-
úåâ-èëìïáúåâïæ èëíòøíóä“ áâåñïíïì, þëäëì ôåîòìúâï-
äëþòì ìåîì óíæï èòïæãíåí. ïõïäãïçîæï êëèðëçòüëîèï
ìïùïæåäò óíæï ïòìîóäëì æï ôåîòúâïäëþòì æéåìïìùï-
óäçå øåêîåþòäò õïäõòì ìòèéåîåþò ÷ïòùåîëì. ãïíãåþòì
íåþòà, ìùëîåæ ôåîòúâïäëþòìïì, üïûîòì ìòïõäëâåì óí-
æï æïüîòïäæåì þëîòïñò, îïàï áïîàâåäèï òíüåäòãåí-
üèï ìïêóàïî õïäõàïí åîàïæ ãïíòúïæëì óúõë ûïäòì
àïâõåæëþï æï çéâïîãïæïìóäò àïâæïöåîåþóäëþï:
èõëäëæ ôòçòêóîïæ êò ïî æïòðñîëþì òãò áâåñïíïì, áïî-
àóä ìóäìïú æïòèëî÷òäåþì, ìóäì ïèëïúäòì æï èòì
úåêâï-ìòèéåîïì ìïêóàïîò öïîòì þîïãóíòà øåúâäòì;
áïîàâåäò õïäõòì áîòìüòïíóäò æéåìïìùïóäò îóìòì
öïîòì þóáíï-ÿñòâòäòà êóæòïíåþòì ïéäóèì æïèìãïâìå-
þòï: „ãïäïâïíàïí ìïìóäå ëîêåìüîò óêîïâæï, ìïèõåæîë
ëîêåìüîò, ìïìóäå ëîêåìüîò ãïäïâïíàïíï, óêîïâæï,
óêîïâæï, ãïõåäåþóäòñë æï ãïõåäåþóäòúï úåêâïâæï
46
11 aprili 2008
îïèæåíòèå öïîòìêïúòúï, ïíàó ïàåó-
äò, ïíàó ëúåóäò þåâîò úåêâïâæï...
þóáíòæï, ¸êòëæï, ÿñòëæï, òìå ÿñòëæï,
òìå òèãâïîò þåæíòåîåþòàï, èàäïæ
áâåñíòåîåþïì îë èïäå ïèëòæåþæï áâå-
øï, õëäë ìïáïîàâåäë óêâå ïèëåæë,
êïâêïìòï ¸ë óêâå ïèëåæë, ïèëåæë æï
þóáíòæï, èüâåîøò, èüâîòïíò þóáíòæï,
èüâåîøò èüâîòïíò, þëîòïñøò þóáíò-
æï, þëîòïñò îë èò¸áëíæï, ìïæïú îë
æïïæãïèæï ôåõìï, þëîòïñò èò¸áëíæï,
èüâåîò èò¸áëíæï æï ïáúåâæï èüâîï-
æï, þëîòïñò èò¸áëíæï, êóæòïíò áïîò,
åøèïêòì áïîò“ (õïçãïìèï ÷âåíòï – à.þ.).
„þóáíòà óâäòæíåí, þëîòïñòà óâäòæ-
íåí, ÷òêï÷òêïàò“, – ãïíïãîûëþì àõîë-
þïì èùåîïäò, îëèåäèïú 60-òïíò ùäå-
þòì ìïáïîàâåäëì øåïõìåíï, àó îë-
ãëî èò¸ñïâæïà üïûîòæïí æïìïõâîå-
üïæ, ìïæéåìïìùïóäë ùòîâòæïí ìòê-
âæòäòìïêåí: åðòìêëðëìò èîóâåäò, ìïìóäòåîë ðòîåþò,
èîåâäò. ìïèùóõïîëæ, ïîú XX ìïóêóíòì 20-òïíò ùäåþòì
ìïáïîàâåäëøò îúõâåíëæïà ïèãâïîò ìïáúòåäòìï, ïîú
æéåì æï ïîú 120 ùäòì ùòíïà, îëæåìïú ïêïêò ùåîåàåäò
ùåîæï: „... òúòà êò, àó îïæ òùâòì åì ÷âåíò èõïîå? àáâåí-
èï èçåè – ìòîúõâòäòà, îëè ïèòìàïíï õïäõò ïìõòï.
àó æåæïèòùï èëîúõâòï, èïãòåîïæ úï øåèþîï-
äåï: òèåæòï, îëè ÷âåíòì úëæâòà úï ïüòîæåþï...
èïãîïè âòí æïãâòíåäåþì òè úåúõäì, îëèåäòú øå-
èëðïîóäïæ öïæë-áïîòà (õïçãïìèï ÷âåíòï – à.þ.)
ãâòþåîïâì æï ûòîì ãâòíïõøòîåþì? òèïì ÷âåóäåþ-
îòâò ùâòèåþò âåéïîïì óøâåäòì...“ (ïêïêò, „úõåä-
úõåäò ïèþåþò“, „æîëåþï“, 1882, 156). îóìòì öïîòì
èòåî èëüïíòäò þëîòïñò áâåñïíïì èüâåîøò õâåâæï
æï åì öïæë-áïîò ïæïèòïíåþì, áïîàâåäåþì åîàèï-
íåàòì ìóäøò ÷ïõåæâòì ìïøâåäì ïéïî ïûäåâæï,
îïæãïí ìóäì ïîàèåâæï, ìïìóäåøò ïéùåâæï ïè öï-
æë-áïîòì//öïæëáïîòì óõòäïâò ìïúåúåþò æï æïð-
ñîëþòä åîì ìóäàïèõóàïâòâòà ãóæïâæï. ïêïêòì
èìãïâìïæ, ëàïî ÷õåòûåìïú ïî ååÿâåþï, îëè „úåú-
õäò âåî ÷ïïáîëþæï òè ìòâïîâïîåìï, ìòìõäì óíæï
÷ïåáîë“.
... ôåîòúâïäëþòì üïûîòì ãïäïâïíàïí, éâàòìèøëþ-
äëþòì æéåìïìùïóäçå ïâïîæíòäò þëîòïñò ìïïîöåâíëì
úòõåìàïí óíæï ãïãîûåäæåì äëãòêóîïæ. áïîàäòì
úõëâîåþòì ãçï õëè ìïóêóíååþòì ãïíèïâäëþïøò üïûîåþ-
ìï æï úòõå-êëøêåþçå ãïæòëæï, ïèòüëèïú þëîòïñò òá óí-
æï ïâïîæíòäòñë ðòîâåäïæïú æï óêïíïìêíåäïæïú. üï-
ûïîò úòõåì óíæï ãïæïåî÷òíï: ìóäò ûïäïè óíæï æïòúâïì,
óôîë ìùëîïæ, ìóäòåîèï ûïäïè, ïíó úòõåì ìóäò óíæï
÷ïåæãïì. ïèãâïîò ìóäò ÷ïóæãåì ìóîïèòì úòõåì õïäõóîò
äåãåíæòì øåèáèíåäåþèï, õëäë ëàïî ÷õåòûåè ãåíòïäó-
îïæ ãïíïõëîúòåäï þåáïì úòõåøò, ïîöåâïíòûåàï óêïíïì-
êíåäò èë¸òêïíòì, ãóîïíæóõüòì æîëøòì èúâåäòì þåáï
ïîöåâïíòûòì ìóäòì ãïæïìâäï àåêäïì ìõåóäøò: úòõå ãï-
æïî÷ï, þåáïú ãïæïî÷ï, îïæãïí èòìò ìóäò èòöíóîèï øåò-
 kritika
íïõï. àïâçïîæïèúåèòï úòõòì ïéåþòì ìóîïàò: „... òáóõï
úòõòì àïâçåæï, æïóøòíåì ëîòâå èõîòæïíï, æïóøòíåì æï
þóéò ïæòíåì, ÷ïôøõâíåì áëíãóîåþò, øåäåùåì ìïàëôó-
îåþò, ÷ïèëïáúòåì êåæäåþò æï ïéòèïîàï þëîúâò áâï-
éëîéòìï, úòõå ïéïî òñë, èüâåîòéï ïæòëæï, þëîòïñò
ïæòëæï, èçå øåþóîâòäòñë þëîòïñòàï“ (õïçãïìèï ÷âåíòï
– à.þ.).
ôòçòêóîïæ æïíãîåóäò, áâï-éëîéòì ãîëâïæ áúåó-
äò ïîöåâíåäàï úòõå öåî êòæåâ ïî ïîòì èïîúõò, îïæãïí
êëøêòì êåæäåþøò òúïâåí áïîàâåäëþïì òüîòåäåþò, ûèå-
þò: æïâòàò, êïõïþåîò, æòèòüîò, ãòëîãò, þïáïîò – ìïêó-
àïîò ãóäòà êò ïîï, ûèòì ãóäòà îëè úõëâîëþæíåí ìï-
áïîàâåäëøò. îëìüëèèï óíæï ãïèïîàëì æòïäëãò þëîò-
ïñòì ïâñòï ðïüîëíåþàïí, þëîòïñòì èþîûïíåþäåþàïí æï
óàõîïì: „èêâæïîòï åîò, àïâòìàïâïæëþòìïàâòì àó ïî
çîóíïâì!“
îëìüëèòì æòïäëãò àïâòì àïíïãòèíïçòåäàïí, óú-
õëàï ìïèìïõóîøò øåìóä, ìïèõåæîë ôëîèïøò ãïèëùñë-
þòä èüåîàïí, æéåâïíæåä èêòàõâåäì ñâåäïçå èåüïæ
åìïäþóíåþï.
òüîòåäàï æòæåþóäò ìïãâïîåóäëì óèúîëìò ûèï,
îëìüëèò, æïîùèóíåþóäòï, „ìïæïú ûïäïï, ïéïî ïîòì êï-
èïàòì ïæãòäò“, õëäë íòêóøï ÷ï÷ïíòûòì ìïèëãçïóîë îó-
êòìïàâòì øåàáèóäàï ãçïèêâäåâòì ôóíáúòòì èòíòÿåþï
„ãïçâòïæåþóäòï ïâïæèñëôóîò ãëíåþòìïãïí“; îëìüëè-
àïí åîàïæ èàåä áïîàâåä åîìïú ìöåîï, îëè „èïòíúï
ïáâì òìüëîòïì îïéïú óõòäïâò, îïéïú àïâòìò, ìïêóàïîò,
âåîïâòí îë âåî øåøäòì...“, àóèúï òìüëîòï èîïâïäöåî
òúâäåþï, îïæãïí èïì õøòîïæ ãïèïîöâåþóäåþò ìùåîåí æï
ãïèïîöâåþóäò êò èîïâïäòï, „òìüëîòï èïòíú åîàòï, òú-
âäåþï æï èïîïæ óúâäåäòï, ¸êäïâæï æï ¸êäïâæíåí...
¸êäïâæíåí æï ¸êäïâà, èïãîïè èïòíú ñâåäïì âåî èë¸-
êäïâà. ñâåäï îëè èë¸êäïà, âòéïçå óíæï òþïüëíëà?..“
òìüëîòòì ïèãâïîò ãïãåþòì ùñïäëþòà ïîòì, îëè ÷âå-
íò åîò æéåì àïâòìò òìüëîòòà, íïèæâòäò, øåóäïèïçåþå-
äò òìüëîòòà ïèïñëþì; îëãëîú ûâåäò, äïàòíóîò àáèï
ãâïóùñåþì, „ùòãíåþìïú ïáâà àïâòïíàò þåæò“, òìüëîòï
ìïêóàïîò ïîìåþëþòìï; ìùëîåæ ïèãâïîò ìïïèïñë òìüë-
îòï ïáâì ëàïî ÷õåòûòì „þëîòïñìïú“, îëèåäòú, áïîàóäò
ìòìõäòâòà, èóõîïí èïÿïâïîòïíòì äåáìòìï ïî òñëì, ùäå-
þòì ãïíèïâäëþïøò, ãïæïæòëæï îåæïáüëîòæïí îåæïá-
üëîàïí, ãïèëèúåèäëþòæïí ãïèëèúåèäëþïøò æï èëæò-
ëæï, èëæòëæï... èëïéùòï ÷âåíïèæå, ïõäï êò ÷âåí âèïìðòí-
ûäëþà. åì ùòãíò ñâåäï áïîàâåäòìïàâòì æéåì òì ìïìóî-
âåäò ìüóèïîòï, îëèåäòú, „þëîòïñòì“ ãèòîåþòâòà, ëöï-
õòæïí ëöïõøò óíæï èëãçïóîëþæåì, øòøòìï æï ãïÿòîâå-
þòì èòóõåæïâïæ, èïì óíæï êòàõóäëþæíåí æï ðïüîëíëþ-
æíåí.
ïá êòæåâ åîàõåä ãâòíæï, „þëîòïñòì“ ìüóèïî-èïì-
ðòíûåäì èòâóþîóíæåà æï, èòóõåæïâïæ òèòìï, îëè íò-
êóøï ÷ï÷ïíòûòìï æï äåêë àïàïøåäòì èåëõåþòà, þåâîò
ìïíïáåþë èïìðòíûåäò ãïâòúïíòà, åîàòú óíæï ãïâòõ-
ìåíëà: õïõå ïèòîåöòþò. åì òì õïõåï, 1915 ùåäì äåáìò
îëè èòóûéâíï òëìåþ ãîòøïøâòäèï, òè æîëòìïàâòì ó÷-
âåóäë îòüèóäò ýéåîïæëþòà ãïèëî÷åóäò, ëîòãò-
íïäóîò ìïçëèòà (442; 424) ãïèïîàóäò äåáìò:
47
íåüïâ åõäï ïáï èñïâæå, õïõå,
íåüïâ åõäï åîàïæ âòñëà ÷âåíï,
îëè òìèòíë øïøâòì ìòÿïõÿïõå,
îëè òìèòíë òïæëíòì ìüâåíï.
ïá ñâïâòäåþì ìòñâïîóäòì äïáïæ
æïìúåèòï çåúòì þïäìïèëìò;
ïá âïýóî ôòÿâì áïäùóäòì äå÷ïáïæ
æï¸õâåâòï íòìäò ìïéïèëìò.
ïá èàëâïîå, ÷åèòì àâïäòà âíïõå,
èàòì ãïæïéèòâ îëãëî ÷ïåìâåíï...
íåüïâ åõäï ïáï èñïâæå, õïõå,
íåüïâ åõäï åîàïæ âòñëà ÷âåíï!
óîþíòìàïí ïõäëì àþòäòìòì íïéåþò ìïçëãïæëåþï
õïõå ïèòîåöòþì åùâåëæï õëäèå èïîòïèëþòìïì: „... æòæò
èóøïòîïú òá ãïòèïîàåþï, æïõïíöäïâåí ðëåüåþò åîàò-
èåëîåìï. ìëìëì èïòíú âåîïâòí ïöëþåþì, âåîï!.. òìåâ ïá
âïî, òìåâ øåíàïí õïõå, âåîú âòí ãïãâñîòì ÷åèë èçåë
÷âåíï, îëè ãâåìèëæåì øïøâòì ìòÿïõÿïõå, îëè ãâåìèë-
æåì òïæëíòì ìüâåíï. ìòÿïõÿïõåë – ãåìèòì, ãåìèòì!..
öåî âòì óðëâíòï îòàèïò ïìåàò!!! ãïóûäåþì ãïíï „òîò-
ìåþò“ ãïäïêüòëíòìï?! äåáìì îë ìõâïíïòîïæ ïèþëþë, –
øå¸þåæïâì èëãçïóîò. èå åãîå ãïèëâàáâïè æï âòí àó
îëãëî ãïæïïêåàåþì, íåþï òèòìòïë“, – æïóýòíòï äåêëì.
ëàïî ÷õåòûåì óïèîïâò ìòóîðîòçò ïáâì „þëîòïñòì“
èêòàõâåäòìïàâòì æï ìóä ïõäïõïí èëûéâíòäò „õïõå“
åîà-åîàò èïàãïíòï. äåêë èïîàäïú úâäòì òëìåþ ãîò-
øïøâòäòì äåáìòì I-II ìüîòáëíåþì æï ìïâìåþòà ìïèïî-
àäòïíïæïú: äåêë òì êïúòï, ìïìóîâåäì, ìïíïüîåäì íïè-
æâòäïæ, îåïäóîïæ îëè òãóäâåþì: îïú óíæï, òèïì æïò-
öåîåþì êòæåú! ãïíï íòêóøï ÷ï÷ïíòûòì ãïíèïàïâòìóôäå-
þåäòì èòìòïú ïìå ïî òîùèóíï æï ìõâåþìïú æïïöåîï ïè ïç-
îòì ÿåøèïîòüåþï?! äåêëì þóíåþï, èòìò õïäïìò, íïàåäò
ãóäò èçåì æïïüïîåþì èóæèòâïæ, ïèòüëèïú þåÿæòì àâï-
äòâòà ÷ïìâï ìüîòáëíìï æï ìüîòáëíì øóï: „÷åèë èçåë“,
äåáìòú ãïïíïàï æï íòêóøïú ìüóèîëþòìïàâòì øåïèçïæï.
äåêë „þëîòïñøò“, àòàáëì, èëûïäïæå ìüóèïîòï áïî-
àäòì úíëþòä àïâïæàï ëöïõåþòìï, èïãîïè: ìüóèïîò
éâàòìïï, ìüóèïîò èçåï, ÷âåíò üîïæòúòòà, åì ìüóèïî-
èïú òúòì æï èïìðòíûåäèïú, ïèòüëè äåáìòú âåî òóúõë-
åþì. îòàèåþòì øåöòþîåþïú, „îòàèåþòì üóîíòîòú“ 20-òï-
íò ùäåþòì ìïáïîàâåäëì ãïíóñîåäò ïüîòþóüòï, ïèòüë-
èïú ïî ãåóúõëåþï, îëè, åîàò øåõåæâòà, þåâîò îïèòà
åîàèïíåàòìïãïí ãïíìõâïâåþóäò äåêë æï íòêë ïè æòï-
äëãòìïì ãïàïíïþîæåþòïí, äåêëì „äåáìèúëæíåëþòàò
æïêâòîâåþïíò“ èëòùëíï ïõïäãïçîæï êëèðëçòüëîèï: íò-
êëè òúòì, îëè äåêëè äåáìò ãïæïïêåàï, øåïõìåíï êòæåú,
èïãîïè òèïìïú èòõâæï, îëè äåêë ïè äåáìòì èïìðòíûåäòï,
èïí òúòì ìòüñâòì ñïæîò æï, ïèòüëè ìëìëì äåáìì åì êå-
àòäò úâäòäåþï âåîïôåîì æïïêäåþì.
èïêï öëõïûòì ûïäòïí êïîã ùåîòäøò äåêë àïàïøå-
äò êòîòäå èòèòíïøâòäàïí ïîòì èòèìãïâìåþóäò. åîàò
øåõåæâòà, ¸ãïâì êòæåú, èïãîïè ÷âåí èïòíú ìõâï, óôîë
èíòøâíåäëâïíò èòìòòà ïéÿóîâòäò ãâãëíòï åì ãóä-
áïîàäò, ìïèøëþäëì çâïîïêïæ áúåóäò êïúò. „... ùóàò-
11 aprili 2008
 kritika
ìëôäòì ìüóèîåþò âïîàë, íïàáâïèò îëè ïîòì, êòæå-
âïú óíæï òñâåì ìüóèïîòâòàï, òäïéëì, òèõòïîóäëì,
ãïïõïîëì àïâòìò ñâïâòäò...“ – ïâüëîòì îåèïîêï: „...
ïäþïà, êïîãï õïíì òäïðïîïêåþæï êòþòì àïâçå ùïèë-
èïîàóäò, õåäåþãïøäòäò, „ùïèëõóîóäò âïîìêâäïâò-
ïíò úòàï...“ (õïçãïìèï ÷âåíòï – à.þ.), ãâïôòáîåþòíåþì,
îëè äåêë àïàïøåäòì çíåëþîòâò ôóíáúòï „ïõïäò èë-
ùåìååþòì“, „èïòìòì èàïâîëþòì“, „þåæòì ïõòîåþòì“ åðë-
áïøò ìîóäòïæ ëîòãòíïäóîïæ òêòàõåþï. øåóûäåþå-
äòï, ïî æïåàïíõèë ãóîïè ïìïàòïíì: „äåêë àïàïøåäòì
øòíïãïíò ìïèñïîë æïíïõóäòï ïõïäò àâïäòà – êîòçò-
ìóäïæ, ùòíïïéèæåãëþîòâïæ. èàåä îòã ðïìïýåþøò èòìò
ôìòáòêï ãïõìíòäòï, æïíïùåâîåþóäòï, ïíïäòüòêóîïæ
øåìùïâäòäòï æï æëìüëåâìêòìåþóîïæ ãïøòøâäåþóäò
ôåîåþòà ùïîèëãâòæãåþï“. äåêëè òúòì, îëè ãïíãåþïè
æïïêòìîï óæòæåìò èëâïäåëþï, þåæèï êò óèóõàäï,
ïèòüëè ôåîòúâïäëþòì èàïçå èòìò èìõâåîðäøåùòîâï
ïèïéäåþïì óàïíïþîæåþï òæåïäóîò àâïäìïçîòìòà,
èïãîïè îåïäóîïæ ïèòì æïèíïõïâò ìïçëãïæëåþï, õïäõò
ïéïî ïîìåþëþì; àóèúï äåêë íòêëìïàâòì èïòíú ãïæïè-
î÷åíòï, íòêëì ôóíáúòòì èòèíòÿåþåäòú æï èåîå – èøâå-
äåäòú, èõìíåäòú. äåêë, àòàáëì, íòêëì æïêïîãóäò
íïõåâïîòï, íòêëì ãâïîò „÷ï÷ïíòûå“, àòàáëì „äåêëì“ –
ìïõåäì – óôîë òõæåíì, „íòêóøï“ êò òìåâå îþòäò æï èò-
ïèòüò, óùñòíïîò ìïõåäòï, îëãëîú „àïàïøåäò“. ïìå
îëè, íòêóøï äåêëì ãïíóñëôåäò íïùòäòï òìå, îëè
àâòàëí íòêë ÷ï÷ïíòûå „æïêïîãóä íïõåâîïæ“ èïíïèæå
âåî ÷ïàâäòì, âòæîå íïèæâòäïæ ïî ãïèëåúäåþï òãò
õåäòæïí. óèåãçóîëæ, îóêòì ãïîåøå, òäóçòåþòìïãïí
ãïíûïîúâóä èëãçïóîì „ðïüïîï êóàõòìï, óûâåäåìò
úòâòäòçïúòòà îë òáïææï ñëâåäàâòì æï ïîú ãïèëî-
÷åþëæï ïîïôåîò ïõïäò, ïâò òáíåþëæï àó êïîãò òáíå-
þëæï...“ êïîãï õïíò æïìÿòîæåþï, ìïíïè ìóäì èëòà-
áâïèì àïâòìò èëûéâîòì æòîåçå ãïíîàõèóäò, îïàï ùï-
èëæãåì æï àâòàëí òêòìîëì èåãçóîòì îëäò, àâòàëí
æïòþîóíëì àïâòìò íïàäëþòì ìïõåäò, íòêóøïæïí åì-
üïüåæ ãïæïòáúåì, èóõïìïâòà èëûäòåîæåì æï èóèäò-
âòà èëìåóä èüåîì ãïóèêäïâæåì: òíüåäòãåíúòïè óí-
æï òêòìîëì ùòíïèûéëäëþï áïîàâåäò åîòìï, ìïõåä-
èùòôëì øåèáèíåäò åîòìï, îëèåäèïú àïâòìò åîàòïíë-
þï åíòì, èïèóäòì, ìïîùèóíëåþòì æóéïþòà, æâîòüòà
øåêîï àòàáèòì óõìëâïî æîëøò. äåêë àïàïøåäòìï æï
äåäà éóíòïì èìãïâìò ïæïèòïíåþò êò ïäïäïæ åíæëþò-
ïí æï ïî æïçïîæåþòïí ùòíïèûéëäåþì ãçòì ãïêâïäâï-
øò. èïíïèæå êò ùñåâäïìïâòà èëãâæåâì þåæò-èæåâïîò,
„ùïèëãâåùåâï ìïæèå æï ãâïêëéòíåþì“. ëàïî ÷õåòûòì
áïîàäóîèï ïè ôîïçïøò ìïäòüåîïüóîë åíòìïàâòì
àòàáèòì ãïóúõëåþóäò çèíï „ãâïêëéòíåþì“ ãïïúëú-
õäï: üïíöâòì, èîïâïäãçòìò, ãïíèåëîåþóäò, ìóäòì
æïèïóûäóîåþåäò, ôòçòêóîò üêòâòäòì ïéìïíòøíïâò
ôëîèï. åøèïêòì ùîåçå âüîòïäåþà àòàáëì æï ùòí-
ìâäòì èïãòâîïæ, ïèòîïíòìï æï èòìò ûèåþòì èìãïâìïæ,
èåìïèåæïú òá èòâæòâïîà, „ãóøòí îëè æïâêïîà òìïîò!“
àóèúï îï, èïòíú ìîþëäï ãâòî÷åâíòï, ãï÷åîåþï óïîå-
ìòï: „àó ìïáïîàâåäë èïîàäï ãâòñâïîì, ïî âòìõæåþë-
æòà èïòíú óáèïæ æï âòîþëäåþæòà, ïéèï-æïéèï âòî-
48
11 aprili 2008
þëäåþæòà, îëè ìõâåþòìàâòìïú èëãâåìðë èëæóíåþòì
ìïøóïäåþï, èçòì ðëâíï êò ñâåäïí øåòûäåþï – àâòà ûï-
äòïí úóæ úõëâîåþïøòú êò!“ (ãëæåîûò ÷ëõåäò).
þåäï ùòôóîòï ùåîòäøò „òíüåîðîåüïúòòì ðîëþäåèï
ëàïî ÷õåòûòì îëèïíøò „þëîòïñò“ ïéíòøíïâì: „îëèïíòì
ãèòîåþò ãïíùòîóäíò ïéèë÷íæåþòïí òíüåîðîåüïúòòì
àïèïøåþøò òìåâå, îëãëîú îåïäóîïæ ãïíùòîóäò ïéèë÷-
íæï ìïáïîàâåäë èåëúå ìïóêóíòì òìüëîòòì ìïþåæòìùå-
îë àïèïøåþøò...“ ëàïî ÷õåòûå ãâò÷âåíåþì, „àó îï ìïìüò-
êò øåòûäåþï ãïõæåì ãóäóþîñâòäë ïæïèòïíàï àïèïøåþò
òìüëîòòì ùòíïøå, àó îï ìïìüòêòï ìïèñïîëøò ïéçåâåþóä
þëîëü ûïäàï òîëíòï“.
ìïèùóõïîëæ, ïè ìòüñâåþòì ÿåøèïîòüåþï óêïíïìêíåäò
ëúùäåóäòì ãïíèïâäëþïøò ïîïåîàãçòì òùâíòï áïî-
àâåäèï åîèï. îëèïíøò êò ïîúàó ãóäóþîñâòäëíò àïèï-
øëþåí æï ïîúàó ãóäóþîñâòäëæ óñóîåþåí àïâòïíàò
áâåñíòì ãïìïÿòîì: ãóîïíæóõüòì ïçîòà: „... áâåñïíïì ûïî-
úâïâåí óèëùñïäëæï æï åì ïîïôåîò, ìóäì îë ûïîúâï-
âåí, òì óôîë èëèåüåþóäò ìïøòíåäåþïï. æï ÷âåíâå âòûïî-
úâïâà àïâìï ÷âåíìï, ìóäìï ÷âåíìï ÷âåíâå âòûïîúâïâà.
÷âåíòïíåþò øåèëóûéâíåí, ÷âåíòïíåþò æïïàïîåøåþåí, ÷âå-
íòïíåþò æï¸õïîõïîåþåí ãï÷ïíïãåþïìï ÷âåíìïìï... îòéïì
òèåæòë, îïéï òèåæòë, ìïìëùïîêâåàï èòèöëþòíåþòï ôóÿò
òèåæòìïàâòìï“, – êòàõóäëþ ãóîïíæóõüòì ïè èëíëäëãì
æï íòêë èïîòì ìòüñâåþò ãïõìåíæåþï, „èåîïíçå“ íïàáâïèò:
êïüïìüîëôòì ùòíïøå èæãïîò åîòì ìóäòåî èëíëäëãïæ
îëè èòò÷íòï òãò. êïüïìüîëôïú ïî ïîòì øåóûäåþåäò, àó
òãò „øåãíåþóäò ïóúòäåþäëþïï“, ïíó ïèãâïîò ïéìïìîó-
äòì ïî÷åâïíòì àïâòìóôäåþï àó øåíâå ãåêóàâíòì, ïíó
àó òìå ïéåìîóäåþò, îëãëîú åì áïäþïüëíèï åôåèòïè
øåûäë: „ãëîãëäïÿåþòïíò ìïâïîûåäò ãïïãëîåþòíï ïò-
âïíçåæï. öåî ãïïðëõòíï ãëîãëäïÿåþò, îþòäïæ ìîòï-
äåþì, ïìå ìöëþòïíë, ¸ë, ãïïãëîåþòíï æï æïî÷ï òáïâå, ïá
èòî÷åâíòïë, êïâêïìòëíò êïîãïæ èëì÷ïíì ïáåæïíïë, æòæ-
îóú êïîãòï, äïèïçïæ èëì÷áåôìë. æòæîóì æïìúáåîëæï
òì ïòâïíò, úëüï èëîñåóäò, èëïöòîèëîñåóäò, þëûåþ-
èëîñåóäò...“ åôåèòï, êïàïîåäàï òìüëîòòì þëäë íï-
ùòäì ïìîóäåþì ïè ïòâïíçå, ùåîì æï ãâåîæòæïí èëãîûë
êåüì ïî òøëîåþì, îëèåäèïú èåãçóîòì îëäò óíæï òêòì-
îëì æòæîóøò ãïæïøâåþòì øåèæåã... ÷åáèåþòì þîïõóíòì
õèïì æïóðïüòýåþåäò ìüóèîåþòì éîòïíúåäòú èë¸ñâåþï
æï åôåèòï êïàïîåäòú ìïêóàïîò íåþòà ãïæïåøâåþï êåü-
íò÷ïþ èëèïîöâåþóäò, àïâòìò ãëîãëäïÿåþòïíò ìïâïî-
ûäòïíïæ, ûòûïìàïí åîàïæ, èëæãïôóíå ùñïäøò. „... ïòâïí-
çå æïî÷ï óêïíïìêíåäò àïâò êïàïîåäàï òìüëîòòìï, óêï-
íïìêíåäò àïâò æï åîàïæåîàò ôóîúåäò, òèïìïú áïîò
æïìüïíåþëæï, æïïàîåâæï öåî ïòâïíçå, èåîå âòí óùñòì,
àó ìïòà ùïòéåþæï“.
äòüåîïüóîòì ìïìùïóäèëáèåæò óíïîòì ùñïäëþòà,
òè åîàïæåîàò ãïæïî÷åíòäò ôóîúäòàïú êò, áïîò îëè
èëòüïíì ëàïî ÷õåòûòìíïòî èùåîïäàïí, øåòûäåþï åîèï
ìòèïîàäå ïî æïêïîãëì, òìüëîòòì áïîò åîàíïòîò ûï-
äòà ïîõåâì äòîòêëìòì áíïîìï æï ðîëçïòêëìòì ãëíì.
ëàïî ÷õåòûòì „þëîòïñøò“ ïéùåîòäò XX ìïóêóíòì 20-òïíò
ùäåþòì ìïáïîàâåäëì üîïãåæòïì ãïäïêüòëíòì äåáìò
ïìå åõèòïíåþï:

÷ïïáîë ñâåäãïí ìïíàäåþò èüâåîèï,
æïêîï æïîïþïì, æïäåùï èòíï,
áïäïáòì ãïîåà ãóãóíåþì ôåîèï,
âåî óðëâòïà áïëìåþì þòíï.
ïâäïþîòì æïéèï åøèïêòì õïîë
ìïâìåï øòøòà, ìïâìåï ùñîëèòà,
òáîëäå, áïîë, òáîëäå, áïîë,
èàâîïäë ìòúòâòà æï øåèëæãëèòà!
ãæåâæåì ùòâòäò, àõëâíï-õâåùòäò
æï áïöóî âïäìøò òñë ãïîàóäò,
èïêï öïôïîòûå
ÏÄÒËØÏ ÏÞÓÄÏÛÅ ÎËÈ ÏÎÏ
ÆÉÒÓÎÒÌ ÔÓÎÚÄÅÞÒÆÏÍ
èïèïè èàõëâï, îëìüëèò èë-
âòæåì æï øåáìðòîòì „¸ïèäåüò“
èëèòüïíëìë. ïõäï îëìüëèò
óçòì æï ¸ïèäåüòìï æï ¸ëîïúò-
ëì æòïäëãåþì óêòàõïâì.
ïè ìïéïèëì îëè øåâåæò, úó-
æïæ âïîë, èòàõîï. îïüëè, îï
ãïùóõåþà-èåàáò æï üòîòäò èòí-
æïë. íåîâåþò õïíæïõïí óèüñó-
íåþì õëäèå. ùïèïäò èòâåúò, ÷ï-
èëâóöåáò ìïùëäçå ãâåîæòà æï
îïéïúåþò âóïèþå, å.ù. „ïõïäò ïè-
þåþò“.
øåèæåã þïâøâëþïçå âåêòàõå-
þëæò æï òìòú èòïèþëþæï, îëãëî
æïæòëæíåí ôõâåíòìøò ùñïäçå
ìïþïíïëæ. ëéëíæ äòïõâçå ïîï.
òèïì âòí øåþåæïâæïë.
åîàõåä èå æï ÷åèò èåãëþïîò
ïäòëøï ïþóäïûå ãïãâòüïúïë
äòïõâèï. ïäþïà èå-8 ïí èå-9
êäïìøò âòñïâòàë. ìðåáüïêäì alioSa abulaZesTan erTad.
âæãïèæòà ìêëäïøò. ðòåìòì ïâ-
üëîòú èå âòñïâò, îåýòìëîòú,
æåêëîïüëîòú æï èàïâïîò îëäòì øåèìîóäåþåäòúë.
èïãîïè èìïõòëþåþò òâïíëþòì æéåìïìùïóäçå ãïãâåáúíåí
äòïõâìãïæïéèï æï âòì åàåïüîåþëæï, áåòôò æï æîëì-
üïîåþï óíæëæïàë. èå æï ïäòëøïè èòâïêòàõåà, ìðåá-
üïêäçå îëè ùïèëãâåñâïíï, èïãîïè ñóîò ïîïâòí ãâòã-
æëë. ÷âåíú ãâåðïüòýåþëæíåí, ïéïî æïâî÷òà æï ùïèë-
âåæòàë.
kritika
åì üôòäòìòï àèïãïùåùòäò
æï èùóõïîåþï ÷âåíò áïîàóäò!
ïáïú „áïîò ¸áîòì“, ìòñâïîóäòì áïîò, îëèåäòú ïî
÷ïíì, èïãîïè òãîûíëþï, þëîòïñòìïãïí, èüâîòìïãïí
ãïíìõâïâåþòà. þëîòïñòìïì ïæïèòïíåþò èãîûíëþåäë-
þïì êïîãïâåí æï ôòçòêóî ãïæïî÷åíïçå ôòáîëþåí
èõëäëæ.
ëàïî ÷õåòûòì „þëîòïñøò“ èçòì ìõòâåþòâòà, èçòì ãïíï-
úåîøò ÷ïíïí òì ïæïèòïíåþò, îëèåäàï ìóäåþò „áïîòì
èéåîïì“ øååîàåþòïí ìïáïîàâåäëì ìïíóãåøëæ, îïàï þë-
îòïñèï âåî øåïøòíëì „óøòøë“ åîò.
fiqrebi
’
28 òâíòìò, ëàõøïþïàò, 2006
äòïõâàïí îëè èòâåæòà, ïæòææï
äòïõâò æï ùïãâòéë ëîòâåë, àïí ìï-
áëíåäò, óîèåþò, èëîåþò, ñâåäïôåîò
èë¸áëíæïë.
èïèïì ôåõìïúèåäò ìúèòï, îëèå-
äòú èåçëþåäì øåóêåîïâì. òèõïíïæ
ôåõìïúèåäò ïí êåîûëæ óíæï øåãåêå-
îï, îïú ûïäòïí ûâòîò òñë, ïí ïîüåä-
øò óíæï øåãåêâåàï, ïèòìïàâòì êò
æéåæïéïè îòãøò æãëèï òñë ìïÿòîë
æï òì îòãòú ïí èëãòùåâæï, ïí ïîïë.
¸ëæï èïèïì åì åîàò ôåõìïúèåäò
¸áëíòï. îëè øåâõåæå, ùñïäì èò¸áëí-
æï, ãïæïâùâæò æï òì òñë îëè ïèïè÷ï-
üï äòïõâèï æï ïè æîëì ïäòëøïè ìïæ
èòõâïä þòÿëë æï àèåþøò èùâæïë. èï-
øòíïú æòæò àèï èáëíæïë.
ïìå ãïæïóî÷åíòï ïäòëøïì.
þëäëì îïéïú ëî æòæ èëîì èë-
âåÿòæåà æï òèïí èòãâñïîï íïðòîïè-
1932 weli, 26 ivnisi æåë.
øòí îëè æïþîóíåþóäï, æòæåæïì
àïâòìi ÷óìüåþò èòóúòï. úõòíâïäøò øåêåîòäò èëõóúò
áïäòì ôåõçå ãïèëÿîòäò ÷óìüåþò òñë æï åã òñë, ôåõ-
øòøâåäò ïéïî âòñïâò, àëîåè òèòàò ïþï âòí îï àïâì èëò-
ùëíåþæï æï ïè áïäòì ÷óìüåþòà ÷ïèëâåæò óíòâåîìò-
üåüøòë...
ìóä èòíæï æïâóöæå æï îïéïúåþò âïïèþëþòíë. õïí-
æïõïí âïõåîõåþ, õïíæïõïí – âåîï...
49
11 aprili 2008
 reportaJi
eka bujiaSvili
iebi
zeciur zRvarTan
’ Tis simZime ar aSinebda, gulSi danTebul sanTels
wuTebi, Segrovebuli
oTar CxeiZis
dakrZalvis dRidan
ai, aq, swored aq iwyeba maradiuloba.
mTavrdeba dro, qreba amqveyniuri sazomebi, iwu-
reba wuTi soflisa da sxva samyaro iwyeba.
iqiT gza ar aris.
arc bilikebia, arc oRroCoRroebi, arc ekal-
bardebi...
iq mxolod mziani sivrceebia da gadasvlisaTvis
frTebia saWiro.
Cven axla am sazRvarTan vdgavarT.
oRond vidre aqamdis movidodiT... wvimda.
adamianTa samyaros zeciuri cremli asvelebda.
kidev dekemberi idga.
is barbarobasa da nikolozobas Soris gaCerebu-
liyo da ai aq, qaSueTis ezoSi Caemuxla.
eklesiis madlian kedlebSi sazogadoeba XX sau-
kunis udides mwerals oTar CxeiZes emSvidobeboda.
mZimed miuyveboda adamianTa mdinare Tavis kala-
pots.
Wirisufals usamZimrebdnen sazogadoebis sxva-
dasxva sferos cnobili warmomadgenlebi, ubralo
mokvdavni, ojaxis axloblebi, sruliad ucnobnic...
yvela, vinc icis oTar CxeiZis pirovnebisa da lite-
raturuli memkvidreobis fasi.
– ukanaskneli mohikanic wavidao, – rostom Cxei-
Zes eubneboda konstantine (koko) gamsaxurdia.
– ara marto didi mwerali, didi kaci, zneobriva-
dac didi kaci davkargeTo, – marika lorTqifaniZem.
amasve ambobdnen baCana bregvaZe, anzor erqoma-
iSvili...
mogvianebiT batoni vaxtang javaxaZe ityvis:
„davkargeT XX saukunis didi qarTveli, vinc wu-
Tisofeli WeSmariti mwerluri cxovrebiT galia,
mTeli Tavisi SemoqmedebiT emsaxura sakuTar xalxs
da, rac mTavaria, simarTles.
dro, romelSic oTar CxeiZes uwevda cxovreba da
moRvaweoba, Zalze rTuli iyo da Zneli. dRevandel-
ma mkiTxvelma iqneb verc SeZlos warmodgena imisa,
Tu ra pirobebSi uwevda mwerals am Tavisi marTali
sityvis wera. amitom dasafasebelia ara mxolod ta-
lanti oTar CxeiZisa, aramed misi Seupovrobac“.
50
11 aprili 2008
gza marTlac rTuli aerCia.
da ise gaivlida, nabiji ar SeeSleboda.
mZime da mtkice iyo es nabijebi –
mxrebiT sakuTari jvari mohqonda, guliT – sam-
Soblos gancda.
avbediTi reJimi siaves ar aklebda.
cicabo iyo misi wili golgoTa.
is ki mainc midioda... midioda... sakuTari tvir-
umyudrovebda.
da qmnida...
da aRwerda... Jams Tavisi qveynisa.
sityva mohqonda – marTali sityva, mxatvruli
sityva qarTuli enis miseul ganzomilebaSi gamoxa-
tuli.
aki amitom ityvis giorgi gaCeCilaZe:
„oTar CxeiZe momavlis mweralia da guldasawyve-
tia, rom jerjerobiT es TviT profesionalTa viw-
ro wreSic ar aris saTanadod gacnobierebuli. is
iyo udidesi reformatori, romelic mecnierebaSi
SeiZleba niutons da ainStains SevadaroT. man qar-
Tuli ena literaturis personaJad aqcia. marto
imis gaazreba, ra funqcia daakisra man enas, rogorc
kulturisa da azrovnebis fenomens, sakmarisi iqne-
boda mis mwerlur masStabebze warmodgenis Sesaq-
mnelad... da me mixaria, rom var adamiani, vinc oTar
CxeiZis sicocxleSive misi „boriayi“ XX saukunis sam
saukeTeso romans Soris daasaxela „jayos xizneb-
Tan“ da „mTvaris motacebasTan“ erTad...“
albaT swored amitom ioseb WumburiZe gazeT
„saqarTvelos respublikaSi“ (#246, 18.XI.2007) gamo-
qveynebul gamosaTxovar werilSi „... Torem iRupe-
boda yvelaferi“ (romelic Semdeg „literaturulma
saqarTvelomac gadabeWda) swored am romanze gaa-
maxvilebs yuradRebas da dawers:
„boriayis“ saxeli samSoblos farglebsac gas-
cda: mis avtors „qarTveli pasternaki“ uwodes, xo-
lo mogvianebiT, roca am romans iranuli literatu-
ris klasikosi ahmad Samlu gaecno, qarTvel mTar-
gmnels, giorgi lobJaniZes ase ganucxada: „CemTvis
axla ukve naTelia, sabWoTa urCxuls Tavi rogor
daaRwieT, Tqven xom oTar CxeiZisdari mwerali gyo-
liaT“.
Tavad batoni ioseb WumburiZe ki asec ityvis:
„albaT yvela Sedareba ar moikoWlebs, magram Tu
mainc vinmes unda SevadaroT, is „qarTveli folkne-
ri“ ufroa – cxadia Tavisi mwerluri mniSvnelobiT
da maRalmxatvruli xelxvavianobiT“.
esec mere iqneba.
jer ki...
Tavisi qveynis JamTaaRmwereli valmoxdili gadi-
oda am wuTisoflidan.
tkiviliani madlierebiT emSvidobeboda eri.
iwva didi mwerali raRacnairi didebuli simSvi-
diT Tu mSvidi didebulebiT...
gareT ki wvimda...
 reportaJi

Zvalsa, rbilsa da sulSic atanda dekemberi... oRond manamde zeciuri da adamianuri cremli as-
mere taZris karebi gaiRo da uCveulo madliT velebs yvelas da yvelafers... im gamosaTxovar sit-
aivso kedlebi – yvasac, Tanamedroveobis cnobili warmomadgenlebi
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uw- rom ambobdnen.
mindesi da unetaresi ilia II SemobrZanda eklesiaSi. batoni givi alxaziSvili uZRveboda gamosaTxo-
akurTxa oTar CxeiZis suli; daloca misi STamo- var mitings:
mavloba da Sekrebilebs mimarTa: – dRes sazogadoeba emSvidobeba Tanamedroveo-
„dRes glovobs mTeli saqarTvelo, radgan aRar bis udides mwerals, klasikoss, oTar CxeiZes, – am-
hyavs Tavisi Svili oTar CxeiZe. bobda igi, – man sawuTro galia maRalzneobrivad da
didia misi damsa- misi cxovreba maga-
xureba Tavisi erisa liTi iqneba momava-
da qveynis winaSe. li TaobebisaTvis. is
RmerTma gaanaT- aris avtori ocdao-
los misi suli mara- ri romanisa da aq um-
diul sasufevelSi, Tavresia is, rom maT-
amin!“ Si maRalmxatvrula-
mere raRacnai- daa Tavmoyrili XX
rad, saswaulebrivad saukunis saqarTve-
gabrwyinda taZari. los cxovreba XXI sa-
mere iTvleboda ukunis dasawyisis
wuTebi, wamebi... im mo- CaTvliT, erTgvari
mentamde, vidre dro- saga lamis Cvens dRe-
is sazomi arsebobda. ebamde. amitom mis
mere taZarSi Sek- Semoqmedebas moma-
rebilebs Soris er- valSi ara mxolod
Tma meores gadaula- literaturaTmcod-
paraka: neebi, istorikose-
– jer kidev ro- bic ver auvlian
dis werda oTar Cxei- gverds, Tundac imi-
Ze monarqiuli mmar- tom, rom bolo 15-17
Tvelobis sikeTeze... wlis manZilze gamo-
qaSueTi, 18 dekemberi, 2007 weli
sxva droSi mouwia cemuli romanebi
cxovreba... didi mwe- brwyinvale nimuSia
rali rom ara, didi politikosi iqnebodao... mxatvrul-dokumenturi prozisa.
mere ukanasknel gzaze acilebda mwerals sazoga- oTar CxeiZe mravalferovani mwerali iyo. ar Se-
doeba. iZleba ar gavixsenoT misi damsaxurebani dramatur-
didubis panTeonamde mihyvebodnen Sekrebilebi giaSi, publicistikaSi, eseistikaSi, mxatvrul Tar-
Tavisi eris did Svils. gmanSi... aRsaniSnavia misi is sami wignic, romlebSic
merec wvimda... Tavmoyrilia SesaniSnavi novelebi da moTxrobebi
raRacnairad susxianad wvimda... sulSic. saerTo saxelwodebiT: „Cemi soflis etiudebi“.
Temur doiaSvili agrZelebda gamosaTxovar mi-
*** tings:
miwa iyo... „iSviaTad asec xdeba – gulTan erTad gonebac ig-
sveli, zamTris susxiT damzrali, madliani – qar- lovs.
Tuli surneliT gaJRenTili, TiTqos cota da ara- guli kerZo kacs mistiris, gonebis mgloviareba
sakmarisi Tavisi didi Svilebis misabareblad. ki maSin iwyeba, rodesac eriskacis namoRvawars
oTar CxeiZis Semoqmedebasac am miwis surneli as- Tvals moavleb da mixvdebi, vis eTxoveba saqarTve-
dioda. lo.
misi mwerlobac xom yovelTvis yvelaferi qar- oTar CxeiZem kerZo, xorcieli adamianis mokrZa-
TuliT iyo gaJRenTili. lebuli cxovrebiTac icxovra da upatiosnesi qar-
gaWril samaresTan videqiT Sekrebilebi. Tveli mwerlis arcTu dalxinebuli sicocxliTac,
cotac da... TiTqos gaganierdeba samare, gaiwev- magram man, rogorc Semoqmedma, sulis simxnevisTvis
gamoiwevs Tavisi didi Svilis dasatevad – ai ise, ro- dagvitova is saunje, romelic qarTvel ers memkvid-
gorc mwerlis erT-erTi moTxrobis finalSia. reobad gadaecema.
am daudgromel sulsac miibarebs, daibrunebs, erTi mwerlis ukvdavebisaTvis marto „boriayic“
Caixutebs... ikmarebda, magram oTar CxeiZis samwerlo Rvawli

51
11 aprili 2008
 reportaJi
sxvagvaradac aris gamorCeuli da mniSvnelovani –
man Seqmna romanebis cikli, mTeli epopea, XX sauku-
nis „qarTlis Wiri“ da am mxriv is Tanaavtoria Tana-
medrove qarTlis cxovrebis matianisa“.
mogvianebiT 90 wels miRweuli qarTveli emigran-
ti petre xvedeliZe amerikidan rom Seexmianeba ros-
tom CxeiZes, swored am mxareze gaamaxvilebs yurad-
Rebas:
– misi romanebi XX saukunis saqarTvelos isto-
riaa. rac istorikosebma ver SeZles, yvelaferi am
nawarmoebebSiao.
amerikidanve moswers samZimris werils rostom
CxeiZes amJamad iq mcxovrebi Cveni Tanamemamule,
poeti nino darbaiseli:
`Cemo rostom! Zalian ganvicdi, rom am mZime dros
Sens gverdiT ar var. Sen didi mamis Rirseuli Svili
xar, magram batoni oTari mxolod SenTvis ki ara,
CvenTvis, yvelasTvis naTeli orientiri iyo am Cvens
sayrdenebmoryeul cxovrebaSi.
RmerTma naTelSi daamkvidros misi suli~.
***
didubis panTeonis ezoSi ki kidev erTi dRe iwe-
reboda istoriaSi.
axla ukve qalbatoni maka joxaZe ambobda Tavis
emociur sityvas. ai, amonaridic misi gamosvlidan:
„imdenad mwarea realoba, rom Cndeba gancda: sa-
qarTvelo dRes ukve miTia... da mainc, didi berZeni
moazrovnis perifrazs moviSvelieb da Cvens samSob-
loze vityvi: vinc saqarTveloSi daibada, misi mova-
leobaa ganagrZos maradiuli qarTuli miTi...
oTar CxeiZes mTeli Tavisi Semoqmedebis rTul
reliefze sakuTari samSoblos bedi ainteresebda,
am beds ganicdida,... misi uzarmazari talanti da
ulevi energia Ria vulkaniviT ifrqveoda. ver iqna
da ver gaagriles, ver daacxres, ver aqcies mkvdar
kraterad. oficiozma saidan ar mouara, riT ar mo-
uara, mainc veraferi daaklo, verafriT miudga da
bolos Tavi imiT daimSvida, rom Znelad sakiTxav
mweralTa rigebs miakuTvna. icoda, rasac akeTeb-
da: Znelad sakiTxavi mwerlebi iyvnen joisic da
folkneric, samagierod xalxs ar yofnida ganaT-
leba da energia, am „Znelebis“ dasaZlevad da gasa-
gebado...
mwared motyuvdnen, sxvadasxvagvari mkiTxveli
hyavda xalxis saxiT evropa-amerikasa da saqarTve-
los. ise, rogorc sxvadasxvagvari iyo am qveynebSi
mwerlis misia da funqcia.
rac Seexeba stils, oTar CxeiZis stili erTgvari
mediumia, gamtari mzesa da miwas Soris. casaviTaa,
mzis energias rom filtravs da akavebs. rom ara ca,
mzis mxurvaleba gadabugavda dedamiwas. oTar Cxei-
Zis SemoqmedebaSic asea. imdeni saidumlo, iseTi
procesebi da movlenebi imaleba da kavdeba misi sti-
listikiT, rom ara es xelwera, maTi niaRvrebi wamle-
kavi aRmoCndeboda gonebisaTvis. es manera, es sti-
52
11 aprili 2008
luri wrebrunva, azris wriuli triali formis
TvalsazrisiT, sakuTari xalxis, sakuTari samSob-
los siyvaruliT gamoigona da Seqmna oTar CxeiZem.
azrebisa da sityvebis refrenuli ganmeorebebidan
mweralma moaxerxa labirinTi Seeqmna da Tan codva-
Si, rogorc labirinTSi mdgari Tanamemamuleebis-
Tvis daenaxvebina RvTisagan gaucxoebuli adamianis
umweoba da uZlureba.
saqarTveloSi ar arsebula procesi, movlena
Tu faqti, met-naklebad mniSvnelovani da Rirebu-
li, oTar CxeiZes Tavisi gamorCeuli sityva rom
ar eTqva. man Seqmna XX saukunis qarTlis cxovre-
bis uwyveti qronika – Tavisi 22 romaniT, moTxro-
baTa krebulebiT, piesebiT, miniaturebiT, eseis-
tikiTa da publicistikiT, gamokvlevebiT, Tar-
gmanebiT inglisurenovani literaturidan. mar-
to CamoTvlilic ki gasaocar STabeWdilebas ax-
dens, akakisa da ilias energia gaxsendeba da mere
rodis da mere sad...
ramdenadac SiSis gamaognebeli, yvelafris gam-
xevebeli siCumiTaa dawerili oTar CxeiZis Sedevri
„boriayi“, imdenad TavaSvebuli, agoniuri tempiTa
da xmauriT moZraobs „artistuli gadatrialebis“
dinamika da yvela romani, romelic SemdgomSi dai-
wera.
ra bednierebaa, rom oTar CxeiZe arasodes damor-
Cilebia zerelobis mauwyebel temps cxovrebisas –
dros gamodevnebul am provinciul snobizms, roca
yvela da yvelaferi moswrebazea – gacnobaca da ga-
daviwyebac, siyvarulica da siZulvilic, Cacmaca da
gaxdac, saflavis qvaca da sanTlis danTebac das-
wrebazea.
bolo weliwadnaxevari, miuxedavad imisa, rom
Tavs evlebodnen, iwva didi Semoqmedisa da didi ada-
mianis martoobiT gaTanguli. erTi Wkviani kacis
Tqmisa ar iyos – didi martooba ganxeTqilebaa da-
xavsebul samyarosTan da ZalTa mokreba gadamwyveti
brZolebisaTvis.
miuxedavad imisa, rom yvela brZola, rogorc
sxvebTan, ise sakuTar TavTan, mogebuli hqonda, misi
„martoobis dialeqtika“ isev win miiwevda da momav-
lisaTvis fiqrobda. momavlisaTvis fiqrma da zrun-
vam, gardacvalebamde ramdenime xniT adre aseTi di-
debuli anderZi daatovebina nato CxeiZisaTvis:
„rostomma ukve Seasrula danapirebi, dawera biog-
rafiuli romani iakob gogebaSvilze. axla jeri Sen-
zea, aba Tqven iciT, rogor mouvliT iakob gogebaS-
vilis saxelsa da mis kar-midamos. mouareT gogebaS-
vils.~
aseT anderZebs raxania aRar toveben samyaroSi...
bevrma SeiZleba verc am ukanasknel saTxovars gau-
gos veraferi dRevandel saqarTveloSi.
***
æéåâïíæåäëþïè ìõâï áïîüåõòäåþò èëóüïíï ìïáïî-
àâåäëì...
 reportaJi

èïøòí êò... rostomma wigni dawera...

òæåëäëãòòì èïîùóõåþò ïàïìãâïîò ìïúæóîòàï àó saxl-muzeums mimixede, mamiko!
ìïúåúòà àïâòìêåí îëè òçòæïâæï ïõïäãïçîæåþì, ëàïî gogebaSvils mouareT, Svilebo, gogebaSvilsa!“
÷õåòûå úæòäëþæï àâòàëí øåèëåêîòþï ìüóæåíüåþò æï oTar CxeiZes yvavilebSi yvelaze metad iebi uy-
óõèïóîëæ ãïåêåàåþòíï àïâòìò ìïáèå åîëâíóäò ûïî- varda.
éâòì ãïæïìïî÷åíïæ. ïêò ïèòüëèïú óùëæåþæíåí „èëû- ai, ia, mamaCemo!..“
éâïîà-èëûéâïîì“ æï èòìò ìüóæåíüò äåâïí ôîóòûåú ar uTxovia: Cems wignebs mimixedeTo.
ìùëîåæ ïìå æïïìïàïóîåþì àïâòì ùåîòäì ãëîòì ãïçåà- arc saerTod mis memkvidreobaze zrunva dauto-
øò „øåèëáèåæåþï“ (1-2, vebia anderZad STamomav-
2008), îëèåäòú ëàõ ãï- lobisaTvis.
èëìïàõëâïî ðóþäòêïúò- erovnuli fesvebi,
ïì óûéâíòì ëàïî ÷õåòûòì razec dgas dRevandeli
õìëâíïì. qarTveloba, umTavresi
âïýï øòóêïøâòäò ðëå- safiqrali iyo misTvis.
üóîò ìüîòáëíåþòà èò- iakob gogebaSvilis
èïîàïâì èùåîïäì: „dedaenac“ burjad egu-
„åáâì èïòìì, èçå ãîûíå- leboda erovnebisa.
óä ýòíì îëè êâäïâ øåò- aki swored am saTau-
ûåíì, riT daewera rostom Cxe-
èëãòâïäà ñåäáúå- iZes biografiuli roma-
óäì øòí ëàïî ÷õåòûåì...“ ni gogebaSvilze.
þïüëíò ãòëîãò ïâï- rostomma piroba Se-
äòïíò èùåîäòì ãïîæïú- misrulao, – xarobda sa-
âïäåþòìïæèò èòûéâíòä recels mijaWvuli didi
äåáìøò èòì ìòüñâïì èëá- mwerali.
íåóä èïàîïõì øåïæïîåþì; unda exara kidec –
íòêë ëàòíïøâòäò êò, did literaturul mem-
ëàïî ÷õåòûòì éâïùäçå æï kvidreobasTan erTad
øåèëáèåæåþïçå ìïóþîòì sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II Rirseul STamomavlobas
øåèæåã, ùåîòäøò àïâòì da qaSueTis taZris winamZRvari mama giorgi utovebda Tavis ers.
ìóîâòäìïú ãïèëàáâïèì: iqneb amitomac ucxo
– êïîãò òáíåþï áïäïá miwidan gamogzavnil sam-
ãëîøò, ìïæïú èùåîïäò ïàåóäò ùäåþòì èïíûòäçå äåá- Zimris werilSi batoni guram petriaSvili rostom
úòåþì êòàõóäëþæï, èòìò ìïõåäëþòì ìüòðåíæòï æïïî- CxeiZes etyvis:
ìæåì, ÷âåíèï ìïçëãïæëåþïè àïâòìò ìòüñâï àáâïì ïè æò- – rogorc yvela Segnebul qarTvels, mec Camwyda
æò èïèóäòøâòäòì ìïõåäòì óêâæïâìïñëôïæë. guli, Zmao, viziareb Tqveni ojaxis mwuxarebas. ba-
ñåäáúåóäøò èòìò ìïõä-èóçåóèòì æïïîìåþïçåú ÷ï- ton oTars simware gahyva Tan samSoblos mdgomare-
èëïãæåþì ìòüñâïì... obis gamo, magram bednieria igi, radganac dagtova
àâòàëí ëàïî ÷õåòûåì êò... Sen – gamgrZelebeli misi didi saqmisa. nugeSad is
ar uTxovia: Cems wignebs mimixedeTo. unda gvqondes, rom RmerTs ar gavuwirivarT, Tuki
arc saflavze uTqvams rame da arc saxl-muzeum- kvlavac gvigzavnis oTar CxeiZisebr adamianebso.
ze;
saerTod Tavis memkvidrebaze zrunvac ar dauto- ***
vebia anderZad STamomavlobisaTvis.
gaganierdeba samare.
sarecelze mijaWvulma sul sxva ram daubara Svi-
gaiwev-gamoiwevs.
lebs.
am daudgromel, samSoblos weras atanil sxeuls
iebi aTbobdnen gaWril samares.
daitevs, daibrunebs, miibarebs.
isini jer qalbatoni nato CxeiZis xelSi TrTod-
bevri aRmoCnda ase „cota“ saqarTvelos madliani
nen manam, vidre is gamosaTxovar sityvas ambobda:
miwa.
„mama avad rom iyo, mis sawolTan mjdoms erTxel
didi mwerali gasuliyo patara wuTisoflidan.
aseTi ram miTxra:
„– kargi, zneobrivi, Ronieri adamiani aRar hyavs
„– am ramdenime wlis winaT me da rostomi yelqce-
saqarTvelos, – ambobda eTer TaTaraiZe, – ras SeiZ-
ulidan movdiodiT. varianTan mas vuTxari: wigni da-
leba Sevadaro es dRe? mTel Cven ers, enas, mamuls,
were gogebaSvilze da mis saxl-muzeums upatrone-
sarwmunoebas, saerTod yvelafers, ranic varT da
meTqi. rostomi Sempirda. wignsa – Tavis imedada,
vinac varT, Zalian Zlieri boZi rom waeqceva, magram
saxl-muzeumsa – zazasi.
imedi gaqvs, rom is raRac ueWvelad amoiRebs Tavis

53
11 aprili 2008
 reportaJi
simwvanes da mudmivad ixasxasebs. am imediT vtovebT
mis gulze miyril miwas. gamovdivarT da gvjera, rom
gonier saqarTveloSi aucileblad mogvibrundeba
es Rone da aTiaTasmagad aCvenebs Tavis Zalas.
ra guldasawyvetia, rom oTar CxeiZesTan erTad
midis misi emfatikuri „a“, ase axlobeli CvenTvis, ax-
la sanTeliviT mosaferebeli rom gagvixdeba.
eg aris da eg...“
batoni rezo esaZe ki ase gamoxatavs Tavis damo-
kidebulebas am mwerlis Semoqmedebis mimarT:
„oTar CxeiZe ukanaskneli burji iyo didi mwer-
lobisa, ucnaurad Semkvreli axali droebisa da
warsulis memkvidreobisa. iciT ra magondeba axla?
bavSvobaSi msuye, dauvarcxnel balaxebSi miyvarda
Sesvla – ai iseTSi, yvela yvavilis suni erTad rom
aqvs da, amasTanave, TiToeul surnels cal-calkec
rom grZnob. amas magonebs oTar CxeiZis ena da mwer-
loba. es gancalkevebuli samyaroa, didi qarTuli
samyaro. vinc mas enas uwunebs, ar esmis, rom ena mar-
to is ki ar aris, rac gvesmis, aramed es aris is, ra-
sac vgrZnobT, erTgvari xidia gancdilsa da gansac-
dels Soris.
oTar CxeiZe is mweralia, vinc Tavis siCumeSi xma-
urobda.
roca mis Txzulebebs vkiTxulob, ucnauri gan-
cda maqvs – xan rusTavels gadavwvdebi, xan curta-
vels, giorgi merCules...
vera da ver gadavwyvite romeli piesa damedga mi-
si, bolos „Tedore“ SevarCie. ucnauria xom? TiTqos
aranairi Teatraluri pasaJi ar aris, magram swored
amiTaa uCveulod Teatraluri, iseTi formebi iba-
deba am nawarmoebis kiTxvisas...
CamovTvli mis romanebs da arc ki vici amaze didi
matiane Tu arsebobs droisa. maTSi ubralod faqte-
bi ki ar aris aRnusxuli, drois sisxlian da paradoq-
salur ritmsac gadmogvcems.
oTar CxeiZe is mweralia, vis Semoqmedebasac ara
aqvs sami ganzomileba.
misi Semoqmedeba babuas xelisguliviT aris – bav-
SvobaSi xels rom momkidebda babua, Tu siTbo mWir-
deboda, Tbili iyo misi xeli, Tu sigrile – grili.
oTar CxeiZis Semoqmedebis temperatura yovel-
Tvis iseTi iyo, rogoric mis samSoblos sWirdeboda.
is iseTi mweralia, literaturuli gurmaniviT
momindeba-xolme Sevide mis samyaroSi da iqidan vum-
ziro qveynierebas. iq TiTqos sul sagnebia da ver
unda xedavde, ra xdeba maT miRma, magram yvela saga-
ni gamWvirvalea da sakuTari Tavic SegiZlia dainaxo
maTSi.
da kidev:
xom saocrad aRwers dros, magram iq dro ar aris.
am samyaroSi yvelaferi maradiulia“.
***
ëàïî ÷õåòûòì „þóîóìò“ îëè æïòþåÿæï „èíïàëþ-
øò“, ùòàåä êîòüòêëìåþì „ìïþÿëàï ìòíïèæâòäòìïà-
54
11 aprili 2008
âòì øåóôåîåþåäò îëèïíòìàâòì“ óøóîâåäïæ óùëæå-
þòïà òì øåèçïîïâò ìòüñâï „ïíüòìïþÿëàï“ æï èùåîï-
äòú „ñâïâ-ñëîíåþòìàâòì ÷ïóãæòïà õåäøò ãïìïþ-
îüñâíåäïæ“.
àóèúï õïäõèï ñâåäïçå óêåà òúëæï ìòèïîàäå –
òì èïòíú ëàïî ÷õåòûòìêåí èòòìùîïôëæï.
èïì åíæëþëæï.
ãëîòì àåïüîøò èòìò ðòåìï îëè òæãèåþëæï, åîà
ùóàìïú ïî üëâåþæíåí ãïîì øåèëêîåþòäò èìïõòëþåþò.
àâòàëíïú òèïì úæòäëþæï, èõïîøò æïìæãëèëæï èë-
èïâïä àïëþïì.
ãëîòì ãïçåàøò ãïèëáâåñíåþóäò ùåîòäòú „ëàõøï-
þïàëþòàï“ ïêò åîàïæåîà èòçïíì – ïõïäãïçîæëþòì
ãïèõíåâåþïìï æï æïõèïîåþïì – òìïõïâæï.
ïáåà ïãóäòïíåþæï...
ïáåà ïèõíåâåþæï...
òáòà êò æòæìï æï ðïüïîïì „þóîóìò“ åêåîï ðòîçå,
ãïçåàåþòú æï îïæòëú ùïéèï-óêóéèï ïüîòïäåþæï îë-
èïíì:
– ìïþÿëàï ìòíïèæâòäå èîóæå ìïîêåøòï æïíïõóäò,
æïùòõäóäò æï æïìïèïîåþóäòë.
èåîå „öåþòîìïú“ ïòüïúåþåí......
„èå÷å÷ìïú“, „êâåîíïáìïú“, „ïéèïîà-ïéèïîàìïú“,...
„äïíæåþìïú“, „þëîòïñìïú“...... îëèåäò åîàò ÷ïèëâàâï-
äëà......
ãëîòì ðåæïãëãòóîò òíìüòüóüò òñë èòìò ìïâïíå,
àóèúï òáïú øåó÷íæåþòïí, ïî èëïìâåíåþåí, ïî æïïúäò-
ïí......
èëñâïìòú èüîïæ ãïæïåáúåâï.
„èõïîøòú ïîïâòí ïèëìæãëèòï, åíïú ïîïâòì æïóìâå-
äåþòï èïøòí... ùïâòæï æï ùïâòæï, ïéïî øåóéòï ìïìùïâ-
äåþäòì êïîò... òáòàïú ïéïî ãïuõåæïâì, òè áó÷ïçå ãïì-
âäïìïú åîòæåþëæï. èïòíú àïâì òêïâåþæï, åîàõåäïú ïî
ùïèëìúæåíòï ïóãò“.
ïè ñâåäïôåîì èùåîïäò çïóî ùïáïûå ãïòõìåíåþì ãï-
çåà „ìïáïîàâåäëì îåìðóþäòêïøò“ (2008. 1 èïîüò) ãï-
èëáâåñíåþóä ùåîòäøò æï ïèïìïú òüñâòì:
„âïò, òè ìóìõòïí æòäòà ãïéâòûåþïì, øåèïüñëþòíåì,
îëè ëàïî ÷õåòûå ãïîæïòúâïäï. òè ùóàì èëèïãëíæï
1995 ùäòì ôåîòìúâïäåþïì ãïèëãçïâíòäò ùåîòäò, ìï-
æïú èùåîæï:
„ùåäòùïæò øåèëþîóíæï, çïèàïîò èëãâïæãï êïîìï,
çïèàïîò, øïîøïíæåäçå íïêäåþïæ îë ïî òèóáîåþï“.
àóîèå ùäåâïíæåäò çïèàïîò óãóäòìõèòï.
àóîèå ùäåâïíæåäò çïèàïîò æïèóáîåþòï æï ïêò
ïòìîóäï êòæåú ãóäòìùïæòäò“...
– ïâïæ âïî, âùåâïî. ìïèûòèïîçå èòìâäïú âåî øåâûå-
äòë, – æïíïíåþòà åüñâòì ìïîåúåäì èòöïÿâóäò ïíï êï-
äïíæïûå òëìåþ ÿóèþóîòûåì.
îïéïúíïòîò üêòâòäòà åüñâòì...
òáíåþ òìòú ùòíïàãîûíëþòà èïîïæòìëþòì ãçòì èëïõ-
äëåþòìï...
êïîìèëèæãïîò ãïçïôõóäòì èóáïîòìï, èïîüøò îëè
ïòìîóäåþì ãóäòìùïæòäì.
Tanamedroveobis araerTi cnobili moRvawe ga-
moexmaureba ëàïî ÷õåòûòì ãïîæïúâïäåþïì.
 reportaJi

gamomcemlobebi „inteleqti“ da „artanuji“ Ta- Tvel mweralTagan Cveni sazogadoeba visme yovel-
nagrZnobas gamoucxadeben rostom CxeiZes „mamis, gvari ukuRmarTobis winaaRmdeg brZolis rwmeniT
didi mwerlisa da sazogado moRvawis, gardacvale- aRuWurvia da samarTliani mermisisken gauxedebia,
bis gamo“. erT-erTi uTuod oTar CxeiZea, romlis uaRresad
qalbatoni lia sturua Jurnal `literaturuli mdidari da Ronieri mxatvruli Semoqmedebac qarTu-
palitris~ (#1, 2008) furclebze gamoqveynebul ga- li mwerlobis mudam cocxal nawilad darCeba“.
mosaTxovar werilSi oTar CxeiZis Semoqmedebas amave gazeTSi oTar CxeiZis piruTvnelobaze gaa-
mTel epoqasTan gaaigi- maxvilebs yuradRebas
vebs. gaixsenebs mwerlis lili gogoxia:
SesaniSnav eseis jeims „piruTvneloba sabWo-
joisis Sesaxeb da aRniS- Ta kavSirSi isjeboda.
navs: joisi baton oTars oTar CxeiZe piruTvnelo-
maSin hqonda wakiTxuli bisTvis ar daupatimrebi-
originalSi, roca qarTu- aT, cixeSi ar CausvamT, mag-
li Targmani ar arsebob- ram uaryofili iyo xeli-
da da rusulic fragmen- sufalTagan. maTgan uaryo-
tulad SeiZleboda moge- fa am Cvens patara qveyanaSi,
povebinao. da Tanac uaryofa WeSmari-
`misi Sublis miRma Se- ti mwerlisa metad Znelia.
iZleba joisic cxovrob- Zneli iyo oTar CxeiZisTvi-
da, uitmenic, hemingueic, sac, rom ar hyoloda ojaxi
magram mTavari sinaTle da megobrebi, romlebmac
alaverdis taZridan mo- icodnen misi fasi“.
dioda, yelqceulis bala- gamosaTxovar werils
xidan, im meamboxe gmire- uZRvnis oTar CxeiZes ga-
bidan, romlebic ver egu- zeT „literaturuli sa-
ebodnen sabWoTa wyobas qarTvelos“ (¹44.
da socialistur rea- 21.XI.2007) redaqciac da
lizms... erTgvar portretsac ki
oTar CxeiZe mTeli si- gamokveTs:
cocxle werda. sakmaod „arasodes ucdia evlo
asakovani, SeuZlod myo- advili gzebiT, an odnav
fi, loginad Cavardnilic mainc gadaexvia im gezi-
ki rogori naTeli gone- dan, bedisweram rom ganu-
biT wvdeboda cxovrebis sazRvra bavSvobidanve,
siRrmeebsa da ufskru- Soreul 1924 wels, roca
lebs, rogor afasebda bneleTis mociqulebma
Cvens sicocxleSi mkvid- zurab meZmariaSvili Tvalwin dauxoces sam-
rad SemoWril politi- ilustracia etiudisa `miwa~ Soblos Tavisuflebi-
kas. Tavisi pozicia hqon- saTvis mebrZoli mama-pa-
da, romelsac arafris pani.
fasad ar daTmobda~... – wers qalbatoni lia da oTar Seupovari, uSiSari, SemmarTebeli, WeSmaritebis
CxeiZes saukunis mwerlebs amouyenebs gverdiT: saxeliT mebrZoli – ai, misi portreti, rogorc
`sanam gvemaxsovreba, rom galaktioni gvyavs, gi- mwerlisa da rogorc moqalaqisa.
orgi leoniZe gvyavs, oTar CxeiZe gvyavs, romlebic erTi SexedviT gancalkevebiT idga, TiTqos ar
aerTianeben zeciur da miwier qarTvelebs, manamde ereoda qveynis oromtrialSi, magram Sinaganad, mTe-
ara gagviWirdeba ra~. li arsebiT iyo Cafluli sazogadoebriv cxovreba-
gazeTi „saqarTvelos respublika“ (¹246. Si, TiToeuli nervis ZafiT grZnobda moyvasis Wirsa
18.XI.2007) saTauriT: „piruTvneli mematiane“ gamoaq- da lxins, mis fiqrsa da gulisTqmas, sulis sanTliT
veynebs saredaqcio werils, romelSic mimoxilulia inaTebda samzers da Sinagani TvaliT xedavda imas,
didi mwerlis biografia da aRniSnulia: rasac sxvebi ver xedavdnen“.
„mravalsaukunovanma qarTulma mwerlobam Tavisi maia jaliaSvili gamosaTxovar werilSi, rome-
erT-erTi ukanaskneli klasikosi dakarga. TiTqmis lic gamoqveynda krebulSi `literaturuli Zieba-
mTelma meoce saukunem saqarTveloSi am WeSmaritad ni~, oTar CxeiZes, Tavisi mwerluri da sazogadoeb-
didostatis Rrmad erovnuli, maRalmxatvruli sit- rivi RvawliT, ilia WavWavaZisa da mixeil javaxiSvi-
yviT samomavlod Segulianebulma Caiara. Tuki qar- lis memkvidres uwodebs da wers:

55
11 aprili 2008
 reportaJi
`upirvelesad swored am mwerlebs enaTesavebo-
da. man gaamdidra maTi realisturi meTodi, gaamra-
valferovna.
is iyo mTawmindelTa gzis gamgrZelebelic. misi
aToni xan xmauriani Tbilisis bina iyo, xan ki mSvidi
yelqceulis sagvareulo saxli.
dRevandelobas misi kalami moakldeba...
mis SemoqmedebaSi ikiTxeba ara mxolod qarTveli
eris, aramed kacobriobis warsuli da momavali.
oTar CxeiZe dRes ukve miTia.
bolo dros senisgan dauZlurebul mwerals Svi-
lebi rom CasZiebian: mama, ra gawuxebs, ra gtkivao?
– suli mtkivao, suli! – ase upasuxia.
mis SemoqmedebaSic mTavari swored esaa: sulis
tkivili~.
goris universitetis profesori Tamila gogo-
laZe „xalxis gazeTSi“ (¹36 dekemberi) gamoqveyne-
bul werilSi – „did „keisars“ misi „savanidan“ –
oTar CxeiZis pedagogiur Rvawlze gaamaxvilebs yu-
radRebas, im wlebze, roca mwerali goris universi-
tetSi Taobebs zrdida:
„am kedlebs dResac axsovT Tqveni xma, mxolod
Tqveneuli manera leqciis gadmocemisa, mwerliT,
nawarmoebiT aRfrTovanebisa, komentarebiT, qar-
Tluri maxvilsityvaobiT Sekazmuli, amaRlebuli
da amaRelvebelic...
ramdeni xalasi niWi aRmogiCeniaT da Segimatebi-
aT qarTuli mwerlobis armiisaTvis...
albaT amitom geZaxdnen axalgazrda mwerlebi,
Tqven rom SemoikribeT irgvliv, „keisars“. WeSmari-
tad keisruli „marjveniT da marcxeniT“ aiyolieT
isini, rTul pirobebSi Jurnalic daaarseT da mas
didi xnis sicocxlec daumkvidreT, Tumca periodu-
lad Secvlili saTaurebiT („merani“, „liaxvi“,
„kldekari“)...
mowiwebiT vixriT qeds Tqveni xsovnis winaSe“.
***
axla didubis panTeonis karTan vdgavar.
iq, SigniT ukanasknel muWa miwasac miayrian sama-
res da oTar CxeiZis sulis mosaxsenieblad gaemar-
Tebian Sekrebilebi.
dimitri korZaia gauZRveba samgloviaro suf-
ras, profesiiT eqimi, Rirseuli qarTveli kaci, vinc
kargad icis am didi mwerlis pirovnebisa Tu lite-
raturuli memkvidreobis, saerTod, qarTuli sit-
yvis fasi. swored amitom ase saubrobs oTar CxeiZis
Semoqmedebaze:
„– miznad daisaxo dawera yvelaze rTuli drois
matianisa, Seqmna romanebis mTeli ciklisa, nawarmo-
ebebisa, romlebSic gvarebi da saxelebi emTxveva
Sens Tanamedroveebs, didi Sinagani ambicia da pi-
rovnuli gabedulebaa saWiro.
Zalze sainteresoa misi sityva – xom TiTqos arqai-
zebulia, rTulad amobrunebuli, magram iseTi Tana-
medrovea, iseTi ZarRviani.... amis gamoc gakiTxebs Tavs.
56
11 aprili 2008
sxva rom araferi vTqvaT, mis bolo romanebs rom
gavecani, gaognebuli davrCi. ai, Tundac „morCili“
rom gavixsenoT, iq iseTi Sinagani energia, iseTi eq-
spresiaa, ver ifiqreb, rom roca am wigns werda, av-
tori 85 wlis iyo maSin.
Znelia yvelafris axsna.
ratom iyo didi SoTa rusTavelio, – rom mkiT-
xoT, mTeli cxovreba ar meyofa amaze salaparakod.
guram doCanaSvili ambobs: mklavze dambur-
Zglavs xolme, roca did mwerals vkiTxulobo.
albaT raRac meeqvse Tu meSvide grZnobiT xvdebi,
rom is didia.
didi kaci da didi mwerali iyo oTar CxeiZec“.
Tavad guram doCanaSvili ki rostom CxeiZes rom
miusamZimrebs, aseT rames etyvis:
– marTalia, gadasaxlebaSi ar yofila, arc cixeSi
mjdara, magram Tavisi cxovrebiT man katorRa gamo-
iara... da gamarjvebuli wavida am wuTisoflidano.
panTeonidan baton guram odiSariasTan erTad
gamovdivar. igi Tavis gancdebs miziarebs:
„– mTeli dRis ganmavlobaSi iseTi grZnoba maqvs,
TiTqos batoni oTaris romeliRac wignSi movxvdi. iq-
neb „boriaySi“, iqneb „artistul gadatrialebaSi“ an
sulac im romanSi, romlis dawerac ver moaswro, magram
wamikiTxavs TiTqos, personaJebsac vicnob, aq arian...
iebi yvarebia Turme.
natom miuZRvna ukanasknelad.
TiTqos esec vicodi, im wignSi wavikiTxe...
kidev sidonia CxeiZe dabadebula guSin, misi Svi-
liSvili.
erTstriqoniani leqsiviTaa saxeli „sidonia“...
ara, namdvilad mis romeliRac nawarmoebSi mov-
xvdi...
yvelafrisTvis didi madloba baton oTars...“
mere panTeonis karTan videqi manam, vidre iq, Sig-
niT, qarTuli miwis xmauri arRvevda notio sivrces.
wvimam gadaiRo.
erT-erTma Cvenganma cisken agvaxeda: naxeT, Rru-
belmac gadaiyarao.
ca erT adgilas marTlac gaxsniliyo da im samya-
ros sivrceebidan adamianTa qveynierebaSi iWvrite-
boda mze.
raRacnairad uCveulod kiafobda is erTi sxivi
cis WuWrutanaSi.
Cveni cxovrebis maradiuli kanonebiT mqrolav
qars usasrulobisken mihqonda Rrublebi.
ai, aq, swored aq iwyeba maradiuloba...
es fiqri maSin wamomeZala, roca Temur doiaS-
vilma Tqva:
„saerTod, arsebobis tragizmi rCeulTaTvis ma-
inc imedianad mTavrdeba xolme, radganac dasasru-
li dasawyissac niSnavs maTTvis.
dRes aq es miwa Cveni Tanamedrovis daRlil sxe-
uls miibarebs.
magram bedniereba aris is, rom dResve iwyeba misi
sxva cxovreba – oTar CxeiZis maradiuli sicocxle“.
 reportaJi
***
dakrZalvis meore dRes emzar kvitaiSvili ros-
tom CxeiZes gadascems didi tkiviliT gajerebul
erTstrofian leqss `ùïâòæï àïâøåùòîóäò èïèóäòø-
âòäò (ëàïî ÷õåòûòì æïìïôäïâåþï)~:
òéâïùï, ùäåþèï îïú æïïúïæï...
èëèôåîåþåäò èøëþåä èàï-þïîòì,
ìïáåþò òñë èùåîäïæ, êïúïæïú,
æòæóþòì èòùïì âòíú èòïþïîåì.
epistole
lado sulaberiZis
baraTi
oTar CxeiZes
Cemo oTar!
gavtyiurdi mTlad SviliSvi-
lebTan erTad. frinvelebi ar me-
ridebian, pirdapir mxrebze mas-
xdebian. ise momravldnen es da-
locvilebi, ro Camiqroleben,
frTas cxvirze gamkraven xolme.
mgoni cota movmjobindi ki-
dec. rogorc vatyob, gatyiureba
jobnebia. miwisa da foTlebis
sigrileSi kulturac ufro yva-
vilobs, vidre gacxelebul as-
faltze. imis mere, Tbilisidan
naxevari milioni qarTveli mainc
ro gamoikrifeba da soflebSi
gatyiurdeba, SeiZleba eSvelos
qveyanas. axla rasac vxedav me aq,
ase Tu gagrZelda, daRupulia saqarTvelo. miwebs
aZleven da aRaravis aRar unda miwa. maRaziidan tom-
rebiT moaqvT gamomcxvari TeTri puri da Zroxebsa
da Rorebs aWmeven. kvercxi da rZe Tavze sayrelad
aqvT raionul centrSi, manqana yvelas yavs da Camog-
rialdebian soflebidan da miaqvT rZe, kvercxi, na-
Rebi.
amisTana yoveldRiuri wvrilmanebiT – (puriT
Zroxisa da Roris gamokveba) – uzrunvelyofili
roa, met wils aRarc unda koleqtivebis daSla. sof-
lis mcxovreblebi azrze ar arian, ra xdeba dRes qve-
yanaSi. ra eSveleba amas? amas gaiZaxi Senc mTeli Seni
sicocxlea, magram pasuxi?! rac dro gadis, ufro da
ufro Zneldeba pasuxis gamonaxva. iqceva qveyana da
eg aris. yvelaferi Tavidan aris dasawyebi, - miwaze,
ra Tqma unda. SevZlebT amas Cven? RmerTi kia mowya-
le, mara...
aq viyide „dramaturgia“. wavikiTxe Seni „solomo-
ni“. mas mere Tvalwin midgas rusis Ceqma da mesmis misi
57
***
es yvelaferi barbarobasa da nikolozobas Soris
moxda.
mere me vigrZeni, rom tkiviliani siciviT dam-
zral adamianTa sulebs ucnaurad aTbobda is erTa-
derTi sxivi.
mere me vcdilobdi wuTebi Semegrovebina am dRi-
sa, sul cota mainc.
mere... didxans vijeqi gabneul furclebTan da
daviwye wera:
diliT ki... wvimda...
Semzaravi braxuni. didi ZaliT gaqvs dawerili mono-
logebi. daumarxavi mkvdris garSemo iseTi erovnuli
codo-madlia atexili, Sig ixarSebi Senc, – mkiTxve-
li. yofiTma Teatrma waleka he-
roika da romantizmi qarTuli
sulisa. TeatrSi es mimarTuleba
jerjerobiT aucilebelia qar-
Tveli erisTvis. cdebian Zalian
Cveni Teatralebi, paralelurad
es gznebac ro ar aris TeatrebSi.
ra marjved SeiZleboda dadgmu-
liyo „solomoni“ scenaze! Sen ro
cota marifaTiani iyo, Tavisuf-
lad SegeZlo Segeqmna „oTar Cxe-
iZis Teatri“ – „Tevdore“, „qeTe-
vani“, „giorgi“, „deda“, „solomo-
ni“. me ro kai reJisori vyofili-
yavi, ueWvelad Sevqmnidi aseT Te-
atrs. xo iyo „Seqspiris Teatri“,
lado sulaberiZe „brextis Teatri“ da sxvaTa da
sxvaTa? hoda, CvenSi Zalian sain-
tereso iqneboda „oTar CxeiZis Teatri“.
SevqmnaT me, Sen da vaxtangma – ra Tqma unda, ros-
tomic amoviyenoT gverdiT, movnaxoT romelime
axalgazrda axmeteli, gamovitanoT erovnuli banki-
dan krediti, vipovoT kai kulturis saxli da msaxi-
obebis mozidva ar gagviWirdeba.
icode, dagveseva mayurebeli.
gadaureke erTi vaxtangs, da uTxari, amgvari idea
gaCnda da Sen ras ityvi-Tqo. Tan isic daumate, pirze
kocniT mogikiTxa ladomaTqo.
eg aris da goris cixe!
mariams, rostoms, natos – Cemi Tayvaniscema.
rostoms gansakuTrebiT – saSemodgomod qorwi-
liTqo.
naxvamdis!
Seni lado sulaberiZe
10 agvisto 1990
vani
keWnara
11 aprili 2008
 epistole
redaqciisagan
Tu vinmes hqonia dramatuli, mZafri gancdebiT
aRsavse biografia XX saukunis saqarTveloSi, maT Soris
uTuod lado sulaberiZesac, visac arc germanuli sa-
koncentracio banaki moklebia da arc rusuli koncla-
geri. germanelTa tyveobaSic werda leqsebs da kidec aq-
veynebda qarTvel legionerTa gamocemebSi, da rusuli
tyveobis STabeWdilebebsac aqcevda poeturi rkalis –
`CrdiloeTis ciali~ – mxatvrul sayrdenad da qargad.
studentobidanve megobrobda oTar CxeiZesTan da
misi es poeturi rkalic da saerTod poeturi Tavisebu-
rebani kritikosebze adre da gacilebiT ukeT am belet-
ristma gaiazra da Seafasa eseiSi `leqsi da cxovreba~. aq
isicaa aRniSnuli, poeti martoden sakuTar xilvebsa da
warmosaxvebs, sakuTar fiqrsa Tu swrafvas ki ar gvam-
cnobs, aramed mRelvare im Taobisa, romelic 40-ian
wlebSi davaJkacdao (`im Taobis momReralia lado su-
laberiZe, aqamde is mosdevs, sadRac Soreul qveynebSi,
Soreul frontebze dacemulTa suli mohyveba da iwvevs
igi, javriani amokvnesa ukanaskneli, sakuTari keris nat-
vraSi amomxdari suli; im Taobis momReralia da Rmer-
Tma didxans acocxlos da, ramdenxansac unda acocxlos
RmerTma, rogoradac unda gamravalferovandes misi po-
eturi samyaro, rogoradac unda daitvirTos STabeWdi-
lebiTa Tu emociiTa, mainc im Taobis momRerali iqneba,
im Taobis mRelvarebisa, im Taobis tkivilebisa~).
lado sulaberiZe Tavis mxriv vrcel leqss miuZRvni-
da siyrmis megobars, saxelwodebiT `oTar CxeiZe (etiu-
debi portretisaTvis)~, romelSic moaqcevda mwerlis
Tavganwirul kveTebas sabWour reJimTan da ulmobel
bediswerasTan. gamWvirvale miniSnebebsa da qaragmebSi
xelSesaxebad amoikiTxeba oTar CxeiZis dramatuli bi-
ografia da am leqsis calke gamocema vrceli komentare-
biTurT udavod mniSvnelovani movlena iqneba Cveni sa-
literaturo da sazogadoebrivi cxovrebisaTvis.
aq oriod fragmenti vikmaroT.
oTar CxeiZe – es Temaa dRevandelobis.
es aris Tema:
rRveva miwis,
rRveva velobis.
sulisa rRveva,
qronika
èåîïþ èïèïîæïøâòäòì ìïõåäëþòì ìïãïèëèúåèäë àïíïæ-
ãëèòì ðîëãîïèòì èòçïíòï, ãïïéîèïâëì ìïáïîàâåäëøò ôîïí-
ãóäò äòüåîïüóîòì øåìïõåþ úëæíï. ìùëîåæ èïàò õåäøåùñë-
þòà áïîàóä åíïçå óêâå òàïîãèíï æï ãïèëòúï ôîïíã ïâüëîàï
76 íïùïîèëåþò. 14 èïîüì ïèïâå ðîëãîïèòà ïäåáìïíæîå æòóèïì
ìïõåäëþòì ôîïíãóäò êóäüóîòì úåíüîøò åîàæîëóäïæ åá-
âìò ùòãíòì ðîåçåíüïúòï ãïòèïîàï.
ìïéïèëì ëîãïíòçïüëîò òñë æòóèïì úåíüîòì èåæòïàåêïì
õåäèûéâïíåäò – àïèïî õëìîóïøâòäò.
áïîàâåä èêòàõâåäì ìïøóïäåþï èòåúï, êòæåâ åáâìò ôîïíãò
ïâüëîòì íïùïîèëåþåþì áïîàóäïæ ãïåúíëì: åîòê-åèïíóåä
øèòüòì îëèïíò „ñóîïíòì ñâïâòäåþò“ àïîãèíï èåîïþ ôòôòïè,
æòçïòíåîòï èïîàï àïþóêïøâòäò, ãïèëòúï þïêóî ìóäïêïóîòì
ãïèëèúåèäëþïøò. ýïí-èïîò ãóìüïâ äå êäåçòëì îëèïíò
58
11 aprili 2008
xorcis rRveva,
rRveva erisa...
rRveva
leqsisa
funjebisa
da simRerisa.
...
`jvars ecvas, jvarso! ra meCeCi, ris meCeCio?!~
`sulo amaRldi, amaRleba jvarze gerCios~.
`zarzeimebis xomaldebi droJams miapobs,
didi varskvlavi ar Cans, magram iq, Sors kiafobs.
sad dainaxa meCeCio... jvarze gasviTo!~
`ras, ras ipoviT miraJebis gzaze gasvliTo?!~
taxtis kacebi:
win.
win.
wina.
mxolod winao!
meCeCTan Cveni mdinareni ram gahyinao?!
am mzis nairad sxva mze arsad ar wvavs, ar mzeobs!
jvars ecvas ege!
jvarze.
jvarze.
jvarze.
jvarzeo!..
goris cixesTan Seeyuda kedlebs cixisas.
jvarcmuli ege gulqarTula mTam Seixizna.
sxvaTa Soris, lado sulaberiZe rom axsenebs `oTar
CxeiZis Teatrs~, rogorc ocnebas, romelic aucileb-
lad unda acxaddes, swored imave xanebSi axalgazrda
reJisori aleqsi jayeli goris dramatul TeatrSi mar-
Tlac mohkidebs xels – TavisiT moifiqrebs, cxadia – am
ganzraxvis xorcSesxmas: damoukidebeli Teatris Seq-
mnas oTar CxeiZis istoriul piesebze dayrdnobiT, da
am wamowyebas gaxsnis swored tragediiT `solomon –
msajuli mefisa~. speqtaklis warmatebam gorsa da Tbi-
lisSi is gamoiwvia, rom axalgazrda kaci aiZules Teat-
ri daetovebina.
„óæïþíë“ìëôòë þåíæòïøâòäèï àïîãèíï, èëèçïææï „æòëãåíå-
øò“, ãïïôëîèï ãë÷ï íåèìïûåè. ïá ãïèëòúï ïãîåàâå ïäþåî êïèò-
óì „êïäòãóäï“ – ãòëîãò ïíàåäïâïì àïîãèïíò, ñæòì æòçïòíò –
íòíë õëìîóïøâòäòìï. æïíòåä ðåíïêòì „ûïéäò, ûïéäò“, ôîïí-
ãóäòæïí ãòëîãò åêòçïøâòäèï àïîãèíï. èòìòâå àïîãèïíåþòï
ðòåî ðåóåì „ðïüïîï øïîüîåçò“ æï ýïí-êäëæ èóîäåâïì „ðò-
îïéèï èæòíïîå“.
ðîåçåíüïúòïçå ìòüñâòà ãïèëâòæï ãòëîãò ïíàåäïâï, îë-
èåäèïú ðòîâåä îòãøò èïæäëþï ãïæïóõïæï æòóèïì úåíüîì æï
àïèïî õëìîóïøâòäì àïíïæãëèòìàâòì æï ãóäïõæòäïæ ïéòï-
îï „êïäòãóäïì“ àïîãèíòìïì ëöïõòì æòæ èõïîæïÿåîïì
âãîûíëþæòë.
ìïéïèëçå èìïõòëþèï îóìóæïí þëäáâïûåè ÷âåóäò ðîëôåìò-
ëíïäòçèòà ùïòêòàõï ôîïãèåíüåþò àòàëåóäò íïùïîèëåþòæïí.
 epistole

vaxtang WeliZis
baraTi
oTar CxeiZes
ûèïë ëàïî, ãóøòí ÷ïèëâåæò þïàóèòæïí, âïäòï æï
þïâøâåþò ÷ïâòñâïíå æï æïâüëâå. ïîú êò âòúëæò èåøâòæå
íëèåîò („èíïàëþò“) àó ãïèëâòæï. åæòøåî ñòôòïíèï
èòàõîï óêâå ãïèëâòæïë æï àïí øåíò îëèïíòì áåþïú
ãïæèëèúï. åì òñë ùóõåä. æéåì
âòøëâå ýóîíïäò, èëâòüïíå ìïõ-
äøò æï åì ïîòì æïâïèàïâîå øåíò
„þóîóìòì“ êòàõâï, îïú èåøâòæå
**
íëèåîøòï æïþåÿæòäò.
ïî øåèòûäòï ïõäïâå ïî ãïãïí-
æë ÷åèò ãóäùîôåäò ìòõïîóäò,
ãóäòàïæò èëäëúâï æï (àó ñïä-
þïæ ïî ãïèë÷íæåþï) èïæäëþïú.
âòúëæò, îëè òèååþì ïöëþåþæï,
îïú ïáïèæå æïãòùåîòï, èïãîïè
ïìå æòæåþóäò àó òáíåþëæï, åì
ïéïî èåãëíï. òèòüëè êò ïîï, àòà-
áëì øåíãïí ïî èëâåäò èåüì, ïí
øåíò òèåæò ïî èáëíëæåì, óþîï-
äëæ òèòüëè, îëè ïìåàò íïùïî-
èëåþò ÷âåíøò ïî òùåîåþï, ñëâåä-
øåèàõâåâïøò èå ïî ùïèòêòàõïâì
æï ïîú èåãóäåþï ÷âåíì èùåîäë-
þïøò. øåíò ìüòäò, îïú ùòíï íïùïî-
èëåþåþøò èåîñåëþæï æï, àó èïî-
àïäò ãòíæï, çëãöåî, åîàãâï-
îïæ èïøòíåþæï êòæåú, ïõäï èüêò-
úåæ ÷ïèëáíòäï æï ÷ïèëñïäòþå-
vaxtang WeliZesTan erTad
þóäï. ãïíãåþ èóøüîòì àâïäòà
âêòàõóäëþæò, èïãîïè ïè õóà-
åáâì ôëîèï íïùñâåüøò åîàò ìï÷ëàòîë ïæãòäòú êò ïî
øåèõâåæîòï. îïêò ìïþëäëëæ ÷ïæåáò øåíì êïäïðëüøò,
îëè òüñâòïí õëäèå, îïêò „àïâò èëíïõå“ æï ïìåàò òïîï-
éò èëòèïîöâå, îïìïú èùåîäòìàâòì üëíò æï ìüòäò
ùïîèëïæãåíì, – èëî÷ï, ïõäï èëæåáò æï ìùåîå. ûïäòïí
âíïíëþ, îëè øåíò „öåþòîò“ ïáïèæå ïî ùïèòêòàõïâì! àóè-
úï åì øåíò þîïäòï, ïî èïéòîìå ùòãíò. ÷âåíì ãïðîïíÿóä
îëèïíòìü êëùòåþòìïãïí ãïíìõâïâåþòà, ïè øåíì ïõïä îë-
èïíøò óêâå òãîûíëþï ïæïèòïíò àïâòìò óþïæîóêëþòàï
æï ìòêåàòà. åì êò óêâå ñâåäïôåîòï. ïèïìàïí ïõåîõåþ
òèïì, îëè ãïþëîëüåþòà ïîï ìùåî (îëúï ïæïèòïíòì
óþïæîóêëþïìï æï èïíêòåîåþïì ïéùåî), åìåú æòæåþóäò
îïè ïîòì. ïîú åîàò ïæãòäò ïî øåèòíòøíïâì, îëè ãïí-
ãåþ, àâòàèòçíòà ãáëíæåì ÷ï÷õòîóäò, îëãëîú äïèïçò
åðòçëæò, îëèåäòú ïèþòì ãïíâòàïîåþïì ïîïôîïæ åÿòî-
âåþï, èïãîïè èïòíú âåî åäåâòïí æï ÷ï÷õòîïâåí õëäèå
÷âåíò æòæò îëèïíòìüò êëùòåþò. åîàò ìòüñâòà, þïîïáï-
äï, ÷åèë ëàïî. ïõäïâå óíæï òñë æïîùèóíåþóäò, îëè
èïã øåí ïõïä îëèïíì þåâîò èüåîò ãïèëó÷íæåþï, èïãîïè
* øåí èïòíúæïèïòíú ïî òúò õëäèå ãóäàïí èòüïíï ïìåàò
îïèååþòìï æï ïõäï èòà óèåüåì ñâåäïçå íïêäåþ ïîòì ìï-
øòøò, îïæãïí íïèæâòäïæ êïîã íï-
ùïîèëåþì ìïþëäëëæ âåîïôåîì
æïïêäåþåí äïâîëìòìàïíï*** íï-
úïîáåáòåþò.
øåòûäåþëæï ïáâå ãïèåàïâåþò-
íï ÷åèò ìòõïîóäòì þïîïàò æï
ûèóîïæ ãïèëãàõëâåþëæò, èïã-
îïè ÷âåí òìå âïîà ãïôóÿåþóäò
êîòüòêëìåþòìïãïí, îëè èåú ïî
øåèòûäòï åîàò ðïüïîï „èïãîïè“
ïî æïâïüïíë, àóèúï òèïâå êîò-
üòêëìåþòìï ïî òñëì, „åì ëæíïâï-
æïú ïî ïíåäåþì òè æïæåþòà èõï-
îååþì, îïú çåèëà ãâáëíæï ïé-
íòøíóäò“. ÷åèòì ïçîòà, ãïóèïî-
àäåþåäòï ìïäëèåì èõîòà ãïæï-
ÿïîþåþóäò ìòûóäâòäò øïáîòï-
ïíà êïêëìò. åì ïîïþóíåþîòâïæ
èòèï÷íòï. åíï þîùñòíâïäåï, èïã-
îïè ïáïú óíæï ãòìïñâåæóîë –
õèïîëþ åîà ôëîèïì (îëèäòì ìï-
õåäò ãîïèïüòêóäïæ ïî âòúò),
îëèåäìïú âåîïôîòà âåî øåâãó-
åþòâïî æï ÷åèòì éîèï îùèåíòà
óíæï ãïíòæåâíëì áïîàóäòæïí,
àóèúï àòàáèòì ñâåäï õèïîëþì.
åì ïîòì ïò ïìåàò ôëîèï (ïõäï øåíì íïùïîèëåþøò ïéïî
æïâóùñåþ ûåþíïì). „÷âåíò èøâåíòåîò áó÷ï, ïìå êåêäóúïæ
îëè ïîòì ÷ïèöæïîò õåàï øëîòì,...“ æï ìõâ. (óíòÿë èïãï-
äòàò ãïèëèòâòæï. èãëíò ãïèòãåþ, îï ôëîèïìïú âïèþëþ).
ïéïî ÷ïèëãòàâäò êåîûëæ îï ïæãòäò èëèåùëíï,
ñâåäïôåîò êïîãòï æï íïèæâòäïæ èùåîäóîòï. øåéïâï-
àåþòà æï ìõâï óþïæîóêåþàïí øåæïîåþòà êò ïîï – íïè-
æâòäïæ, ñâåäïôîòìïãïí æïèëóêòæåþäïæ.
ãïîàèåâ õåäì, ãêëúíò, èëèòêòàõå æåæï, æïîåöïíò
æï ñâåäï àáâåíåþò.
øåíò âïõüïíãò.
23/VIII 55 ù.

* ediSer yifiani (1924-1972) – prozaikosi, avtori ro-
manebisa (`wiTeli Rrublebi~, `caSi asrolili qudebi~)
da moTxrobebis (`oqrosferi anaforebi~, `mwvane far-
da~, `mecxre kari~,`hoboi~...), agreTve saymawvilo Txzu-
lebisa `cerodena raindebi~. mas vaxtang WeliZe erT li-
teraturul statiaSi axasiaTebs, rogorc iSviaTi gul-
wrfelobisa da uSualobis pirovnebas, da dasZens: `erTi
momxiblavi Tviseba hqonda – yovelTvis gulwrfelad
axarebda sxvisi warmateba da aravis mimarT odnavadac
ar grZnobda Surs – Tundac imdens, rac adamiani bunebi-
saTvis iqneb Cveulebrivi da mosaTmeni iyos~. baraTis is
pasaJic TiTqos ocdaaTi wlis Semdgom dawerili am
striqonebis winaswari ilustraciaao.
sagulisxmoa erTi detalic. murman lebaniZis leqs-
kantataSi `reportaJi axalgazrda mwerlebis saaxal-
wlo sufridan~ erTi aseTi pasaJicaa, Tu rogor sxedan

59
11 aprili 2008
 epistole
rezo inaniSvili da ediSer yifiani gugulebiviT mxar-
damxar, arasa svamen, arasa Wamen da: oTar CxeiZis `bu-
rusze~ bWoben. lirikul gmirebad gardasaxuli cnobi-
li mwerlebi sxva mwerlis romanze rom saubrobdnen,
aseTi detali sxva arc moiZebneba qarTul (da albaT ara
marto qarTul) poeziaSi.
** mogvianebiT, 35 wlis Semdgom, daweril eseiSi `so-
feli qarTlis gulSi~ vaxtang WeliZe ase gaixsenebs im
mRelvare epizods Cvens saliteraturo da sazogadoeb-
riv cxovrebaSi:
`samecniero wreebsa da mTel sazogadoebaSi jer kidev
ar ganelebuliyo SiSis zari, rac qarTveli fsiqologebi-
saTvis daundobeli sisastikiTa da tlanqi sibriyviT mow-
yobilma samsjavrom gamoiwvia, rom daibeWda oTar CxeiZis
`burusi~. es mexis gavardnas gavda. oficialuri xelisuf-
leba daCveuli ar iyo aseT mkacr... ara Tu mkacrs, saerTod
aranair kritikas. romanSi Ria pirdapirobiT iyo mxile-
buli is bneli Zalebi, romlebic qarTul kulturas eb-
rZodnen da Trgunavdnen. pirdapir iyvnen dasaxelebuli
ganusazRvreli Zalauflebis mqone gonebaSezRuduli bo-
roti adamianebi. gvaris fonetikuri mimsgavsebiT cnobda
mkiTxveli am xalxs. es namdvili gmiroba iyo...~
*** lavrosi kalandaZe (1903-1982) _ sabWouri kriti-
kis tipuri warmomadgeneli, konstantine lorTqifani-
Zis Semoqmedebis erTi Tavgamodebuli mkvlevari. ra ga-
sakviria, rom upirispirdeboda oTar CxeiZes da mweral-
ena da mwerali
nestan fifia
`galizRebuli“
sityva
’ aRwers, rogor mieZala „perestroikis~ moskovi ucxo-
oTar CxeiZis
trilogiis mixedviT
sityvasa da oTar CxeiZes Soris mistikuri kavSi-
ria. mwerali madliani qarTuliT Wirisuflobs sam-
Soblos, misi metyveleba ki Zalian Taviseburia da mo-
iazrebs: ë `emfatikur a-s, tavtologias, grZnobadi,
azrobrivi Tu ritmuli niuansebis gamosaxvis urTu-
les meTodikas... arqaizaciiT Seferili stilistika,
arc Tu iSviaTad, amJRavnebs enasTan mwerlis TamaSis
amouwurav survils da am TamaSSi arsebobs marad ad-
gilmonacvle zRvari parodiasa da tragedias, TviTi-
roniasa da dafarul sevdas Soris~ (givi alxaziSvili,
`romani-matiane~).
sityvaqmnadobiT xelovnebisa (literaturis) da
simarTlis msaxureba rCeulTa xvedria, misiaa epoqisa
da istoriis winaSe, rac itvirTa `suliT mxedarma~
oTar CxeiZem.
sityva aris logosi; is Ze RmerTis saxelia: `pirve-
liTgan iyo sityua da sityua igi iyo RmrTisa Tana, da
60
11 aprili 2008
Ta kavSiris TaTbirebze, sxdomebze, krebebze jiutad da
mgznebared imeorebda: ase wera ar SeiZleba, mcdaria
mxatvruladac da ideuradacao. rodesac `burusis~ ga-
moqveynebas didi aliaqoTi mohyva da partiis centra-
lurma komitetma mkacrad dagmo es romani, rogorc sab-
WoTa sinamdvilisaTvis sruliad miuRebeli, da mweral-
Ta kavSiris maSindelma Tavmjdomarem irakli abaSiZem
tribunidan usayvedura rCeul kritikoss: risTvis xar
Sen `mnaTobis~ redaqciaSi, amxanago lavrosi, iq risTvis
gaggzavneTo?! – aman Tavi ase imarTla: rao, ar gqondaT
signalebi Tavis drozeo?..
oRond ar SeiZleba gamoitovos erTi epizodi, ro-
gorc metad mniSvnelovani pirovnuli fsiqologiis
TvalsazrisiTac da am kritikosis xasiaTSi bolomde ga-
sarkvevadac. oci wlis Semdgom, rodesac gamomcemloba
`merani~ yovelmxriv abrkolebda da aWianurebda `bori-
ayis~ gamocemas, es romani sarecenziod gadasces lavro-
si kalandaZes, rogorc oTar CxeiZis arakeTilmosurnes,
winaswarve daimedebulebma, usaTuod uaryofiT das-
kvnas moitans da avtors uariT gavistumrebTo. man ki...
warudginaT saxotbo recenzia, aRmatebul epiTetebs ar
iSurebda da dasZenda: mTeli cxovreba am romanis dawe-
ras velodi da axla SemiZlia mSvidad movkvdeo.
es im SemTxvevaTagania, rodesac cxovrebiseuli rea-
loba aRemateba da jabnis TviT yvelaze dauSretel fan-
taziasac.
RmerTi iyo sityua igi~ (ioanes saxareba, 2,1:1). mwera-
li sxvadasxva nawarmoebSi asaxavs, Tu rogor kninde-
ba sityvis dakninebiT Cveni suliereba, Sesabamisad –
yvelaferi: fsiqologia, istoria, arqeologia, eT-
nografia.
romanSi `TeTri daTvi~ mwerlis diskursi variaci-
ulia, avtori mimarTavs vrcel deskriptul pauzas,
ur sityvebs, magram `moskovi aitanda, gadaitanda, ga-
daxarSavda, sqelia tyavi ruseTisao... xolo vai Sen sa-
qarTveloo, patara ro xar, tvirTi ro didi dagkisre-
bia, didze didi, uzarmazario...~ (oTar CxeiZe, `TeTri
daTvi~)
mwerlis TvalsazrisiT, `saxelmwifo mxolod
enaa~. vrcel msjelobaSi mematiane amxels eris bedsa
da enaze pasuxismgebelT: `xalxi enas gaafuWebda, xo-
lo parlamenti TviTonve Tu afrqvevs, usircxvilod
Tu afrqvevs, amayadac Tu afrqvevs auracxel ucxo
sityvasa, umecradac Tu afrqvevs: es optimalurio,
parametrebio, es Souo, is stagnaciao, an Tu raRao
da raRa arao: restruqturizacia, problemebi, sim-
ptomaturi, fizikurad, konstruqciuli, konseptua-
luri, regulireba, dafiqsireba, sponsori, kotire-
ba, lobireba, komunikabeluri, novaciebi, panacea,
terminali... (iqve) ase grZeldeba CamoTvla ucxo
sityvaTa im niaRvrisa, ase rom SemoeCvia Cvens yovel-
dRiurobas da yurs Wris qarTulis qomags. esec
mwerliseul mxatvrul xerxad Cans: mkiTxvels prob-
lemis simwvave daanaxos Rvarad dadenili barbariz-
 ena da mwerali
mebiT, rac leqsikur normad miuRiaT
ampartavanT.
mravalmxrivad aris daxasiaTebu-
li xalxisa da enis urTierToba enob-
riv fesvebs mowyvetili parlamentis,
presis, televiziis fonze: `xalxma ra
gaigos, Tu ar miaCvia yuri, Tu ar gai-
meora, Tu ar waaxdina Tu ar gaxrwna
enai Tavisi... Tu ar daiviwya sityvari
Tavisi, Tavisi gamoTqmani, Sinaarsiani
gamoTqmani, gulSi Camwvdomni, sulSi
Cawnulni, – raRa gaigos?! (oTar Cxei-
Ze, `artistuli gadatrialeba~)
`ena!.. enai! sxva enis saxelmwifo
sxvisi iqneba~ (iqve). enas ro dahkargav,
dahkargav Tavsac da vikargebiT da
vinTqmeviT da vyuryumalaobT da vaw-
ydebiT da vigrixebiT da vizilebiT
da viWylitebiT~ (iqve).
ena Tu rwmeniT cnobierebaze damkvidrebul erov-
nul TviTSegnebas ar Seefareba, gaiwireba, `ailufxe-
ba~ dadarajebul, `moyvrulad mosul~ mterTa leqsi-
kaSi.
XIX s-Si ianovskis pasuxad ilia WavWavaZe werda:
`saero skola eris Sinauri skolaa, is moedania, saca
eris gonebam da grZnobam pirvel fexi unda aidgas, is
gamzrdeli erisa, romelmac unda aZlios ers sazrdo-
ebeli sulisa da xorcisa...~
ilia amxels ianovskis alogikur, swavlebis muxana-
Tur meTodikas qarTul skolebSi rusulis damkvidre-
bisa da qarTulis aRmosafxvrelad. igi ambobs, rom ur-
TirTgamomricxavia proeqti cnobierad da gagebiT
swavlebis Tu mozardni `mSobliur enaSi ise ar gaiwur-
Tnebian, rom masze dafuZndes rusuli enis swavla~.
sagulisxmoa `bermudis samkuTxedSi~ aRwerili XX
saukunis 70-80-iani wlebis sinamdvile: sabWoTa reJi-
miT rusul skolebSi momravlebuli qarTveli bavSve-
bi da misi Sedegi; gizo korZelisaTvis Tbilisi cnobi-
erad ukavSirdeboda mxolod puSkins, griboedovs,
`baraTaSvilic ro daseirnobda iqa, marTla daseir-
nobda, amdeni aRar uswavlebiaT rusul skolaSi, – pa-
tara qalaqebSi ho ara, TbilisSiac ar aswavlidnen,
qarTuls isedac aswavliano. ase swavlobdnen, – gada-
ebugaT ro Tbilisi~ (oTar CxeiZe, `bermudis samkuT-
xedi~). fesvebisgan mowyvetis Sedegi aq mxatvruladaa
asaxuli: rusuli skola qarTuli metyvelebisgan,
mSobliuri sityvisgan garidebaa. swored es SanTavda
da angrevda suls. mwerali ambobs: `sulic jarTia ga-
sabWoebuli~ (iqve). WeSmariti sicocxle ufalSi da
uflis aris mxolod, ufals mowyvetili suli usi-
cocxloa – `jarTia~. sabWouri reJimis erT-erTi mi-
zani iyo uerovno (e.i. ueno) sabWoTa adamianis gamo-
Zerwva. es gaxldaT `mokavSire respublikebis~ erov-
nuli gadagvarebisken mimavali pirdapiri gza.
es procesi kanonzomierebis rRvevaa da bunebis
samyaros winaSe met-naklebad scodavs orive mxare:
61
dampyrobelic (Tundac `erTmorwmu-
ne~), da mas minebebuli sazogadoeba,
romelic amao didebisTvis uars am-
bobs WeSmarit Rirebulebebze. erov-
nuli TavisTavadobisaTvis brZola
ara marto sakuTari qveynis, kacobri-
obis winaSe aris movaleoba, `vinc
amas daiviwyebs, daiRupeba, maSinve
gaqreba saerTaSoriso asparezidan
rogorc xalxi, rogorc gansakuTre-
buli enis, fsiqikisa da tradiciis
mqone damoukidebeli fenomeni da,
amitomac, ganuyofeli, sisxlxorce-
uli nawili mTeli danarCeni kacob-
riobisa~ (oTar WilaZe). TavisTava-
dobisTvis brZoliT igi ki ar upiris-
pirdeba mTels anu danarCen kacobri-
obas, aramed amdidrebs da avsebs SeZ-
lebisdagvarad.
arqimandriti rafaelis ganmartebiT: `codva su-
lieri radiaciis velia~, rac TavisTavad aisaxeba sit-
yvaze, sityvisadmi damokidebulebaze. oTar CxeiZis
romani `artistuli gadatrialeba~ cxadyofs, rogor
mozRvavebula siZulvili, rogor aviwydebaT titu-
lebi, wodebani, TavdaWeris movaleobani: `iginebod-
nen mere Sofrebze uaresada, mamakacebi raRa Tqma un-
da, araferi ro aviwydebodaT, yvelgan ro ase igine-
bodnen Sina Tu gareTa, gabrazebulni Tu damSvide-
bulni, Tavsac iwonebdnen axal-axali metaforebiTa,
uxamsiTa raRa Tqma unda. iginebodnen. iwyevlebod-
nen~. (oTar CxeiZe, `artistuli gadatrialeba~)
mwerali ar gvixasiaTebs urTierTobebs adamianTa
ganwyobas, ar arqmevs saxels ase mosaubre adamianebis
damokidebulebas prezidentisadmi, magram es yvela-
feri gacilebiT JReradia mocemul monakveTSi. es
aris enobrivi sistemis ostaturi qarga movlenis, xa-
siaTebis gamosaxatavad. erTi magaliTic: „enac moqar-
gula. aSvebula moqarguli enai, eSmakis enai, eSmakis
ena aSvebula, qargavs siavesa, simaxinjesa qargavs~
(iqve).
SuriT gamokvebili siZulvilis sapirispiro damo-
kidebuleba prezidentma ase gamoxata:
`isini Cven tyviebs gvesvrian~, – ambobs preziden-
ti, Cven imaT yvavilebi davuSinoT...~
ambobs.
mouwodebs.
da, erTica vnaxoT, moimzRvleva es amodeni xalxi,
moimzRvleva da wamova, anTu seria yvavilovanio~
(iqve)
ganxilul monakveTebSi mTliandeba aRmniSvneli
(mwerali) da aRsaniSni (movlena), cxaddeba dapirispi-
rebis xasiaTi, magram Semfasebeli mwerali ki ara,
mkiTxvelia.
oTar CxeiZis romanebidan yuradRebas ipyrobs ara
mxolod sityvis funqcia mwerlis xelSi, aramed sit-
yvisadmi, enisadmi, rogorc faseulobaTa sistemisad-
11 aprili 2008
 ena da mwerali
mi damokidebuleba. erovnuli cnobierebis ganmtki-
ceba mxolod mSobliur enas SeuZlia. am mxriv niSan-
doblivia leonti mrovelis mier gadmocemuli ambavi:
aleqsandre makedonelis mier dapyrobil saqarTve-
los gangebam mxsnelad mouvlina farnavazi, man gaaTa-
visufla qveyana da Semdeg `arRara izraxeboda sxua
enai qarTlsa Sina Tvinier qarTulisa da aman Seqmna
mwignobrobai qarTuli~.
am sakiTxze msjelobisas, akaki baqraZe imowmebs in-
gliseli istorikosisa da filosofosis robin jorj
kolingvudis naazrevs: `im dros Cveulebrivi gaxda
barbarosTa elinad moqceva. barbarosTa grecizacia
berZnulad iwodeba elinizmad (sityva `elleniZein~
berZnulad niSnavs laparaks, ufro farTo azriT,
berZnuli zne-Cveulebis miRebas), xolo elinuri pe-
riodi aris periodi, roca barbarosebma aiTvises ber-
Znuli zne-Cveulebani. ase rom, berZnuli istoriuli
Segneba Tu adre, herodotesaTvis, upirvelesad iyo
berZnebsa da barbarosTa Soris mtrobis Segneba (ome-
bi sparseTSi), axla igi yalibdeboda berZnebsa da bar-
barosTa Soris TanamSromlobis Segnebad, magram Ta-
namSromlobis iseT Segnebad, roca berZnebi xelmZRva-
neloben, xolo barbarosebi ki emorCilebian maT xel-
mZRvanelobas, xdebian berZnebi, berZnuli kulturis
memkvidreebi da amiT berZnuli istoriuli Segnebis
memkvidreebic~ (akaki baqraZe).
amiT sacnauri xdeba farnavazis ideur-politiku-
ri mizani da arCevani `elinizmis gabatonebul tenden-
cias berZnuli enis aTvisebis gziT, barbarosebis, anu
araberZeni xalxebis gaberZnebis tendencias – farna-
vazi upirispirebs qarTuli enis gavrcelebas da qar-
Tuli mwignobrobis Seqmnas. amiT inarCunebs is erov-
nul saxesa da suls. ase mimdinareobs brZola erovnu-
li TavisTavadobisaTvis~ (iqve).
istoria adasturebs, rom qarTuli erovnuli Tav-
dacva sam Zalas eyrdnoboda: qarTuli ena, kavkasiis
xalxTa Zmoba da qristianoba. `Tu elinizmi cdilobs
aleqsandre makedonelis istoriaSi berZnuli enis
meSveobiT sxvadasxva xalxTa erTianoba Seqmnas, qar-
Tveli mefe ibrZvis am imperias daupirispirdes kavka-
siis xalxTa Zmoba-erTianobis saxeliT. am Zmobis du-
Rabad ki qarTuli ena gamoiyenos~ (iqve). kavkasiis Zmo-
bis xalxTa simtkices, SemdegSi ukve rwmenis erTiano-
ba Seesveta da qarTuli ena Lingua Franca-s rols kavka-
siaSi XIX saukunis bolomde asrulebda. amas gvidas-
turebs akaki baqraZe 1881 wels TbilisSi rusulad ga-
mocemuli wignis arsebobiT, romlis saTauria – `qar-
Tuli enis saxelmZRvanelo – TviTmaswavlebeli, Sed-
genili Tbilisis realuri saswavleblis qarTuli
enis maswavleblis gabriel ter-gabrieliancis mier~.
amis mere weria: `aucilebeli wigni yvelasaTvis, vinc
amierkavkasiaSi cxovrobs~ (iqve)
oTar CxeiZis qarTuli matiane mkiTxvels uxatavs
Tanamimdevrul suraTs enis, qarTuli sityvisadmi,
qarTuli cnobierebisadmi, qristianuli sulisadmi
`umadlo JamiT~ movlinebulTa damokidebulebisa.
62
11 aprili 2008
igi sabWoTa sinamdvilis `burusidan~ moemarTeba mar-
Tali sityviT. roca vmsjelobT mis SemoqmedebiT gza-
ze, sityvaqmnadobaze, enisadmi damokidebulebaze, vi-
RebT sulier tvirTs, siames, radgan `arsad ar aisaxe-
ba xolme ise mZafrad da STambeWdavad epoqis suli, xa-
siaTi, yvela misi damaxasiaTebeli niSani Tu Tviseba,
rogorc WeSmariti mwerlis SemoqmedebaSi~ (oTar Wi-
laZe), sadac sityva dro-sivrculi mikromodelia xi-
luli Tu uxilavi aspeqtis gaazrebiT. swored am fun-
qciiTa da TvisebiT qmnis mxatvruli nawarmoebi epo-
qis suls, esTetikur da zneobriv strategias.
dro-sivrcul mTlinobas baxtini qronotips uwo-
debs (momdinareobs berZnuldan: `qronos~ – dro, `to-
pos~ – sivrce). qronotipi moiazrebs literaturul
teqstsa da garesamyaros Soris arsebul Rrma kavSirs,
es ki Tavis mxriv, kvleviTi interesis mraval aspeqts
gulisxmobs: mxatvruli nawarmoebis Janri, `istoriu-
li dro-sivrcisa da istoriisaTvis mniSvnelovani pi-
rovnebebis sinTezi, agreTve mxatvruli drois, siv-
rcisa da personaJebis maTTan SeTavsebis procesi~
(`literaturis Teoria~) da a.S.
qronotopuli TvalsazrisiT, oTar CxeiZis tri-
logia ganixileba teqstis doneze istoriis warmosa-
Cenad, am procesSi mwerali sityvas akisrebs dro-siv-
rculi mikromodelis funqcias, kerZod, trilogiaSi
asaxuli epoqis suli, Rirebulebebisadmi personaJe-
bis damokidebuleba mJRavndeba sityvisadmi adamiane-
bis, parlamentis, mTavrobis damokidebulebiT, mwer-
lis mier sityvis Sinaarsobriv-fsiqologiuri dat-
virTviT.
enis simrTele erovnuli cnobierebis sijansaRea.
sityva `Tu galizRebulia~ (Seuracxyofilia, daknine-
bulia, aRar fxizlobs, modunebulia), viTareba sagan-
gaSoa, cxadia: simrTeles avadoba sZalavs. `sakvirve-
li ara aris ra imaSi, rom purs, romelsac madianad Se-
eqceva janmrTeli kaci, ris vaivaglaxiT ReWavs sasam-
tkivani; naTeli, esoden saamo saRi TvalisTvis, auta-
nelia sneulisaTvis~ (netari avgustine, `aRsarebani~).
xuTøïþïàì, 24 aprils
quTaisis akaki wereTlis
saxelmwifo universitetSi
verjil nemoianu
waikiTxavs sajaro leqcias
`anglosferos buneba
da msoflio politika~
æïìïùñòìò 14 ìïïàçå
quTaisi, Tamar mefis 59
 mozaika
gamowkepili da gatki- esec Tqveni provincia!
cinebuli xorcsavse kaci
– TeTri kostumiT, TeT-
ri SlapiT,TeTri fexsacmliT, TeTri halstuxiT...
cxovrebaSi yvelaze metad qali xiblavdao. Rvaw-
lmosil literators literaturul personaJTagan
yvelaze metad fatmani moswonda, fatmans Setrfo-
da, fatmani miaCnda vefxistyaosnis upirveles gmi-
rad da mSvenierebis idealad.
saxelmwifo gamocdaze student qaliSvils kargi
pasuxisaTvis xuTians uwers sagamocdo komisiis
Tavmjdomare. komisiis wevrebic yabuls arian. es
fatmanofili ara Tanxmdeba. ukvirs: raSi ekuTvniso,
win araferi adevs da ukan araferi akeriao. ficari-
viTaa, xuTiani raSi ekuTvniso.
misive Tavgadasavlidan: ar gekuTvnis, magram da-
giwer niSans, agre momxiblavi ro xaro... rasa brZa-
nebT, rogor gekadrebaT, qmari myavs, Cems qmars ro-
gor vuRalatebo. fatmanofili aRSfoTebas veRar
malavs: erTi amas damixedeT, me universitets unda
vuRalato amis gulisaTvis, mecnierebas unda vuRa-
lato, pedagogiur sindisierebas unda vuRalato,
amas ki ar unda, rom erT cinglian qmars uRalatoso.
fatmanofili amaod Cioda, ameebs daviT gaCeCi-
laZe (poeti da epigramebis ostati) migonebso.
ase laRad da xalisianad mogviTxrobs goris pe-
dinstitutis cxovrebis av-kargsa da ferad-ferad
epizodebs oTar CxeiZe Tavis memuarul TxzulebaSi
„Cemi savane“.
qarTveli mkiTxveli ganebivrebuli rodia aRniS-
nuli Janris nawarmoebebiT, miT umetes – qarTveli
mwerlis kalams rom ekuTvnodes da, amdenad, „Cemi
savane“ marTlac Zvirfasi saCuqaria memuarebis moy-
varulTaTvis.
30 weliwadze metxans moRvaweobda oTar CxeiZe
goris pedagogiur institutSi da iqauri gancda-
STabeWdilebani ostaturad Cautevia erT wignSi,
romelsac gamorCeuli adgili unda mivaniWoT mis
mdidarsa da gulmarTal SemoqmedebaSi.
„Cemi savanis“ avtori winaTqmaSi gvauwyebs, xasia-
Tebisa da portretebis fonze institutis sruli
suraTia daxatulio. sruli WeSmaritebaa, magram
CarCoebi, ra Tqma unda, yovel nabijze irRveva da
erTi institutis suraTSi mTeli qveynis Wiri da
lxini airekleba.
swavlamowyurebul qarTvelebs dRes okeanis gada-
curvac ar afrTxobT, oRond ki msoflios yvelaze
prestiJul saswavleblebSi daewafon codnas da mere
CamorCenili samSobloc gaanaTlon. aba aq goris pedin- lis gamofenac mouwyviaT.
stituti (Tanac sabWoTadroindeli!) ra mosatania, mag-
ram isic xom mogexsenebaT – abjari Tundac xisao, da
Tuki gorSi leqciebs kiTxulobdnen, magaliTad, sergi
makalaTia da Tedo Jordania, oTar CxeiZe da ipolite
varTagava, swavla-ganaTleba urigo rodi iqneboda.
gamoCenili frangi kinoreJisori fransua triu-
fo amtkicebda, nebismier filmSi, ragind seriozu-
63
lic ar unda iyos, dro-
dadro erTi „cirki“ sa-
valdebulo ariso. amgva-
ri „cirkebi“ uxvad mimofantula oTar CxeiZis memu-
arul TxzulebaSi. aki Tavad avtoric ambobs: „Cemi
savane“ cota ironiulia, Cemi stilisaTvis ironia
niSandoblivi ariso, da zemoTqmuli vnebani fatma-
nofilisa gamonaklisi ar gaxlavT.
ironia da iumori Zmurad enacvlebian erTimeo-
res. erTi pawia pasaJic davimowmoT. ager erTi enam-
ware qali yelqceulis baRSi xels aiqnevs – vaime,
WinWarma damsusxao da misi dobilebi lamis siciliT
gaigudon: TviTon dasusxavda da WinWars abraleb-
so... vai, sabralo WinWario!
magram „Cemi savane“ gansakuTrebiT moiwonebs
Tavs im garemoebiT, rom gadmogvcems, Tu rogor
imarTeboda goris pedinstitutSi literaturuli
saRamoebi qarTuli mwerlobis TvalsaCino ostatTa
monawileobiT.
Turme simon Ciqovans Zalze exaliseboda gorSi
Casvla. rogorc oTar CxeiZe wers, ityoda xolme, ax-
la literaturaze saubari mxolod gorSiRa SeiZle-
bao. galaktionis saRamoze qalaqidanac mogvawyde-
boda xalxi da institutis klubSic veRar veteodi-
To. ioseb griSaSvilis saRamozec ase yofila, gior-
gi leoniZis saRamozec, simon Ciqovanis saRamozec.
fizikis didi auditoria literaturis auditori-
ad gadauqceviaT. iq ganuxilavT aleqsandre quTaTe-
lis „pirispir“, vaxtang WeliZis „cxovreba ivane maCab-
lisa“, giorgi SatberaSvilis „mkvdris mze“, nikoloz
kandelakis „qarTuli mWevrmetyveleba“, venera uru-
SaZis inglisuri anTologia qarTuli poeziisa, ro-
bert bernsis Tamar erisTaviseuli Targmanebi, sergi
wulaZis mier frangulad Targmnili vefxistyaosani;
iq ganuxilavT naSromebi geronti qiqoZisa, pavle in-
goroyvasi, giorgi gozaliSvilisa; „jayos xiznebi“ da
konstantine gamsaxurdias romanebi, grigol abaSiZis
„laSarela“ da levan goTuas „gmirTa varami“.
esec Tqveni provincia!
oTar CxeiZis sityviT, levan goTuas „rac ro dah-
xvda, – Sexvedrai sazeimoi, – Tavisad ar eguleboda:
yvavilebi, misalmebani, aRtacebani, madlobani, stu-
dentebi ro gamosTqvamdnen, sxvisad egona, Tavisad
ara, ara, raRa Tqma unda, cixe – cimbiris meti ro
araferi egema Tavis cxovrebaSi“.
ramdeni vinmesTvis miuniWebiaT erTi peSvi bedni-
ereba, eniT gamouTqmeli sixaruli.
marto mwerlebs rodi iwvevdnen, lado gudiaSvi-
da am sasaxelo RonisZiebaTa sulisCamdgmeli da
organizatori, rasakvirvelia, gaxldaT oTar CxeiZe.
didebulma qarTvelma mweralma kulturtrege-
ris sapatio da madliani misiac itvirTa da warmate-
biT gaarTva Tavi.
madlobis meti ra eTqmis, geografiuli provin-
cia sulierebis oazisad rom aqcia.
11 aprili 2008
 mozaika
gaognebuli iyo jon siyvarulo, Zalsa Sensa...
stainbeki. diaxac iolad
ver gaakvirvebdi bevris-
mnaxvel amerikel mwerals, magram erTi SekiTxva, daJi-
nebiT rom usvamdnen saqarTveloSi, marTlac ukvirda
da ancvifrebda. sxvagan Cveulebrivi, mosalodneli
SekiTxvebi esmoda. vTqvaT, ukrainaSi ekiTxebodnen:
saxelmwifo Tqvens fermerebs rCevebiTa da fuliT Tu
exmarebao? ramdeni miwaa saWiro ojaxis Sesanaxad,
ramdeni gexarjebaT kvebis produqtebisa da tansac-
mlis sayidlad, samedicino momsaxureba ramdeni gij-
debaTo? omis veteranebze TqvenSi rogor zrunaveno?
(1947 weli idga), prezidents rogor irCevT anda kon-
gresso? eg Tqveni prezidenti trumeni ra kaciao?
yovelive es, cxadia, saqarTveloSic aintereseb-
daT, magram erTi SekiTxva yvelas Crdilavda, yvelaze
win gamorboda da yvelgan meordeboda – TbilisSi,
gorSi, baTumSi: uyvarT Tu ara amerikelebs poeziao?
stainbeki gvamcnobs, amerikelebi am sakiTxs did
mniSvnelobas ar aniWeben, magram qarTvelebis azriT,
Tuki poezia ar giyvars, es lamis danaSauls udriso.
saukuneebs iTvlis siyvaruli poeziisa saqarTve-
loSi. xalxis sayvarel poetebs mxolod saxelebiT mo-
ixsenieben. aba gaixseneT: SoTa, akaki, ilia, vaJa da ga- ram guls ver moulboben.
laktioni... xolo momdevno saxelebidan legioni Tu
ara, erTi brwyinvale oceuli Tamamad SeiZleba Sevad-
ginoT da mravalwertili davusvaT boloSi.
sad, romel qveyanaSi SegxvdebaT amgvari tradi-
cia? aba, erTi scadeT da russ ganucxadeT, Tqveni po-
etebi Zaan miyvarso da CamouTvaleT: boria da osia, va-
lodia da saSa, gagiJdeba, vis efamiliarebiT da ras
efamiliarebiTo? erTaderTi, isic miaxloebiTi, ana-
logia braziliaSi moipoveba, sayvarel fexburTelebs
metsaxelebiT rom icnoben. gaxsovT? pele, garinCa,
didi, ager axla – kaka. magram sad poezia da sad fex-
burTi!
da siyvaruli ama Tu im poetisa zogjerac ise xa-
tovnad, ise mkafiod agizgizdeba, rom Tavs veRar ika-
veb da wamoiZaxeb: sxva saqarTvelo sad ariso...
oTar CxeiZis memuarul TxzulebaSi „Cemi savane“
rom hqvia, mraval da mraval saintereso ambavTa Soris
erTi iseTi ambavic gvxvdeba, romelic saucxood asu-
raTebs da adasturebs zemoTqmuls.
qronika
9 marts art-kafe `qaravanma~ qarTuli prozis Tvalsa-
Cino warmomadgenels guram doCanaSvils umaspinZla. aqve
gaimarTa misi axali eqvstomeulidan pirveli – sami wignis
wardginebac. am tomeulebis gamocema `aisma~ iTava. redaq-
toria nino mgalobliSvili, mxatvari – vaxtang rurua.
guram doCanaSvilis Semoqmedebis TayvanismcemelTa
gulwrfeli erTguleba im dRevandelma RonisZiebamac
cxadyo. aRsaniSnavia, rom gadaWedil darbazSi axalgaz-
rdoba metobda, rac Taviseburi dadasturebaa – mwerali
inarCunebs Taobis aRiarebas.
Sexvedra gaxsna da sainteresod uZRveboda litera-
tori da kritikosi kaxa jamburia. manve `qaravanelTa~ sa-
11 aprili 2008
revaz jafariZe stum-
rad aris gorSi, xaratiSvi-
lebis ojaxSi. vidre suf-
ra gaiSlebodes, gamoCenili qarTveli mwerali kedel-
ze gamofenil suraTebs aTvalierebs. mere TavisTan
ixmobs maspinZels, TiTs gaiSvers kedlisken da pirmo-
quSuli ekiTxeba: es ra ariso?
sayveduris kilo Seacbunebs maspinZels, netavi ra
ar moswonso, da pasuxsa scems: vaJas suraTiao. gver-
digverd misive Zmebis – Tedo da baCana razikaSvilebis
suraTebi hkidia.
mere akakio, wyromiT ambobs saxelmoxveWili stu-
mari, akaki sad ariso?
dabneuli maspinZeli Tavs imarTlebs: Cemi meuRle ra-
zikaSvilebis qalia da Tavisianebis suraTebi gamohfinao.
akaki ar aris Tavisianio?! – gagulisebiT ambobs
revaz jafariZe. lamis samSoblos Ralati daswamos
udanaSaulo damnaSaves.
rasa brZanebT, akakis suraTic gvaqvs, ai mobrZan-
diT, naxeTo, – uxsnis Sewuxebuli maspinZeli.
magram stumars arafris gagoneba aRar surs. Seu-
racxyofili tovebs iqaurobas. aRarc sufra enaRvle-
ba, aRarc sadRegrZeloebi. mdevars daadevneben, mag-
aTasi saxelmZRvanelo rom daiweros XX saukunis
saqarTvelos istoriisa, amgvar epizods vin gaaWaWa-
nebs akademiuri paTosiT gamsWvalul naSromebSi. ara-
da, raoden Zvirfasia zemoxsenebuli ambavi. raoden
TvalnaTliv gvixatavs, Tu rogor uyvardaT poezia da
poetebi saqarTveloSi.
daaxloebiT imave xanebSi guram saRaraZe scenidan
erTimeoris miyolebiT or leqss kiTxulobda. es iyo
akaki wereTlis „vaJa-fSavelas“ da „dagvianebuli pa-
suxi akakis“ – vaJasi.
revaz jafariZe Tavis morig romans amTavrebda da
poeziisaTvis ar ecala, Torem msaxiobs, usaTuod,
aukrZalavda amgvar ukadrisobas. Serisxavda, Sors
Cvengan Suri da kinklaobao!
kidev kargi, droze daiwunes ilia WavWavaZis Zeg-
lis Tavdapirveli proeqti da akaki wereTeli amouye-
nes mxarSi, maTi daSoreba vin gaigonao!
siyvarulo, Zalsa Sensao – tyuilad rodi uTqvams
saxelovan qarTvel poets.
naqebod dasZina, rom xelovnebis samsaxurSi maTi aqtiu-
roba aucilebeli da saWiroa dRes gansakuTrebiT, roca
adamianebs sulis sazrdod sWirdebaT marTali sityvis
gagoneba.
guram doCanaSvilis momxiblavma sisadavem, gulwrfe-
lobam kiTxvebze pasuxebis gacemisas rom gamoikveTa, SeiZ-
leba iTqva gaaSinaura kidec auditoria, amitomac Sexved-
ram bunebrivad didxans gastana.
dasasrul mweralma madloba gadauxada msmenels –
mkiTxvels siyvarulisTvis, TanadgomisTvis da rCevac gau-
ziara maT: `Zalian gTxovT ikiTxoT iseTi nawarmoebebi, sa-
dac qarTuli sulia. ikiTxeT klasika~.
64