Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
gamomcemloba `universali~
Tbilisi 2011
naSromSi, saTanado wyaroebis gaTvaliswinebiT, aris cda
terenti granelis pirovnuli da poeturi portretis umTav-
resi Strixebis Cvenebisa.
Seswavlilia poetis esTetikis zogierTi sakiTxi, religi-
uri simbolika, Semoqmedebis ramdenime mTavari problema.
“memento moris” avtori warmoCenilia, rogorc adamianur
SesaZleblobebze amaRlebuli, msoflio masStabebs ziarebu-
li, anticipaciis unariT momadlebuli gamorCeuli poeti.
naSromi gankuTvnilia humanitaruli fakultetis stu-
dentebis, aseve, terenti granelis SemoqmedebiT dainterese-
buli mkiTxvelebisTvis.
© l. sordia. 2011
ISBN 978-9941-17-489-6
2
sarCevi
Sesavali........................................................................................... 5
Tavi I
terenti granelis pirovnuli Taviseburebebi
fsevdonim “granelis” gamo ................................................. 15
terenti granelis portreti ............................................. 21
cocxali legenda ................................................................... 26
siRatake _ patara jvarcma ................................................ 32
nislSemosili (terenti granelis erTi Taviseburebis
Sesaxeb) ...................................................................................... 37
gabeduli, pirdapiri............................................................. 45
apokalifsur mxecebTan mebrZoli ................................... 51
Serisxuli................................................................................. 58
sxvagvar dumiliT vusmen musikas ..................................... 68
terenti granelis patara mtrebi...................................... 69
Tavi II
esTetikis zogierTi sakiTxi
“poeti aris yovelTvis erTi”............................................. 146
bibliuri simbolizmis gza.................................................. 161
siCumis yvavilebi ................................................................... 166
poezia _ suliwmidis madli ............................................... 175
locva-vedreba, galoba axali............................................ 183
3
Tavi III
terenti granelis lirikis ramdenime problema
bibliuri paradigmebi terenti granelis poeziaSi .... 186
Zveli aRTqmis saxeebi ........................................................... 188
sicocxlis Suqis Zieba.......................................................... 199
mariam RvTismSobeli _ poetis “cisferi da”............... 209
RmerTisuarmyofeli epoqis tragediebis asaxva ......... 215
Tavi IV
poezia planetebis.................................................................. 222
Tavi V
anticipaciiT momadlebuli terenti graneli.
winaswarmetyveluri xilvebi ............................................. 230
naTelsmenis fenomeni ........................................................... 236
sikvdilis aCrdilebis gamocxadeba ................................. 238
apokalifsur mxecTa naSierebis Secnoba ....................... 241
RmerTisken mibrunebis da saqarTvelos
damoukideblobis winaswarmetyveleba ........................... 248
sakuTari momavlis ganWvreta ............................................ 250
4
Sesavali
6
terentis poeturi dideba ganapirobes krebulebma: “sam-
gloviaro xazebi” (1921), “suli da saflavebi” (1922), “panaSvide-
bi” (1920 w.), “memento mori” (1924 w.), aseve 1926 wels gamovida
“axali rCeuli”.
mis leqsebs aRtacebuli werilebi uZRvnes v. gafrindaS-
vilma, p. orbelianma, k. gamsaxurdiam.
terenti granelis Semoqmedebas maRal Sefasebas aZlev-
dnen k. kapaneli, S. nucubiZe, S. dadiani.
1924 wels terentisadmi miZRvnili specialuri gazeTi ga-
movida. poetis Semoqmedebas miesalmebodnen v. barnovi, p. ire-
Teli, d. axvlediani, i. gomarTeli, v. ruxaZe, g. nadiraZe, d. ko-
biZe, k. kapaneli.
terentis Semoqmedebas Tvalyurs adevnebda lavrenti be-
ria.
“ucnobi sfinqsis” “minanqris striqonebiT” moixibla k.
gamsaxurdia, xolo TviTSecnobilma poeturma geniam _ galak-
tionma, romelsac meore saxeli ar swamda meoce saukunis qar-
Tul poeziaSi, aRtaceba ver dafara walenjixidan movlenili
mgosnis “saamo qarTuliT” da “memento moris” avtors “xalasi
genia da niWi, bunebiT poeti”, “WeSmariti poeti” uwoda.
t. granelma 1919 wels gamosca samxatvro-saliteraturo
gazeTi “ia” da Jurnali “kronosis sarke”.
1917-1919 w. “walenjixelis” fsevdonimiT aqveynebda pub-
licistur statiebs “saxalxo saqmeSi”, “axal nakadSi”, “tribu-
naSi”.
1919 wels poetma samudamo fsevdonimad airCia “graneli”.
1928 wels mis biografiaSi Savi furceli Caiwera.
1931-1934 ww. Tbilisisa da suramis saavadmyofoebSi gaa-
tara. dRes irkveva, rom mis mimarT gatarda “fsiqiatriuli
represiebi”.
gardaicvala 1934 w. 10 oqtombers Tbilisis pirvel kli-
nikur saavadmyofoSi. poetis neSti yovelgvari nekrologebis,
gamosalmebisa da samgloviaro procesiis gareSe miabares pet-
re-pavles sasaflaos miwas, sadac politikurad arakeTilsai-
medoni ganisvenebdnen.
1987 wlis 20 dekembers, aseve uxmaurod gadaasvenes didu-
bis mweralTa da sazogado moRvaweTa panTeonSi. es ise Cumad,
Segnebulad SeniRbuli meTodebiT moxda, rom ojaxis wevrebma
misTvis saflavSi adgilis dedidan Camotanili miwis Catanebac
ver moaxerxes.
aRsaniSnavia, rom poetma TviT iwinaswarmetyvela Tavisi
gardacvalebis dro, TviTve warmoidgina Tavisi Cumi da ucrem-
7
lo procesia, gulCaTxrobili, sevdiani da sindisawrialebuli
rom miacilebda naadrevad daRupuli uniWieresi poetis cxe-
dars. maSin terenti 36 wlis iyo.
axda poetis winaswarmetyveleba naadrev daRupvaze, uce-
remonio dasaflavebaze, momaval didebaze.
“ara sicocxle, ara sikvdili, aramed raRac sxva”, “mesame
gza”, werda poeti da es “mesame gza” “ukvdavebis cisferi mxare”
iyo, sadac samudamod daivana poetis mSfoTvare sulma.
zecawarTmeuli, RmerTwarTmeuli epoqis Svili iyo te-
renti graneli, RmerTis gmoba ki adamianis gaarafrebis, yo-
velgvari ukeTurebis dakanonebis saSualebas iZleoda.
magram “memento moris” avtors arasodes uweria partiu-
li diqtatiT, arasodes Seuqia miwierTa pragmatuli miswrafe-
bebi, socialisturi qveynis ararsebuli warmatebebi.
poetis mTavari safiqrali iyo “saqarTvelos istoriuli
misia”, ena, mamuli, sarwmunoeba.
sisxlian bolSevizmTan dapirispirebulma, savsebiT gan-
sxvavebuli, “uvali gza”, namdvili poetis gza airCia.
ioane naTlismcemeli ambobda: “vinc Tqven ggonivarT, ara
var igi”.
akaki wereTeli gvafrTxilebda: “Tqven rom ggoniaT, is ar
var”.
galaktioni amtkicebda: “me xom sxva var”...
terenti graneli daJinebiT imeorebda: “me sxva var, xalxi
sxvagvarad micnobs”...
Tumca mis sidiades grZnobdnen, bolomde ver ugebdnen da
Seucnoblobis tkivilma aTqmevina: “sadac me vdgavar, iq sibne-
lea, iqeT aravin ar ixedeba”. es RvTaebrivi sibnele iyo, anu si-
naTle, Cveulebrivi mzerisTvis mouxelTebeli.
namdvili poetebis sulebi saWiroebis Jams evlinebian
xolme ers. bunebrivia, Cvens dros ase rom aedevna terenti
granelis aCrdili da xalxs Zils ufrTxobs misi poeziis “cis-
feri Suqi”, saRmrTo embazSi ganbanili WeSmaritebebi.
“memento moris” avtoris Semoqmedeba gvizidavs igavur-
simboluri formiT gamoxatuli sibrZniT, igi im maradiuli
wyaros dawafebis Sedegia, bibliaSi ufals rom uwodeben.
bibliaSi ganarCeven orgvar sibrZnes: miwiersa da zeci-
urs (baruqi), eSmakeulsa da maRlidan gardmovlenil sibrZnes
(pavle mociquli).
“WeSmariti sibrZne yovelTvis dafarulia, erTaderTia
igi, magram yovelives ganmaaxlebeli,... ewveva ubiwo sulebs Ta-
8
obidan TaobaSi da RvTis moyvareebad da winaswarmetyvelebad
ganamzadebs.
radgan RmerTs aravin uyvars, garda imisa, vinc sibrZniT
cxovrobs.
Ramed Seicvleba naTeli, sibrZnes ki ver sZlevs borote-
ba” (“sibrZne solomonisa”).
terenti granelis poeziaSi swored zeciuri, maradiuli
sibrZne moiZieba. kerpebis, cru mociqulebis, antiqristeebis
epoqaSic gaigno poetis sulma gza uxilavi RmerTisken.
misi poeziis nayofelvare xe uflisgan aris kurTxeuli,
misi cecxli uzenaesi cecxlia, Cven masze viTbobT Crdiloe-
Tis yinvisgan gaToSil xelebs, vwmendT drois mtvrisagan gau-
xeSebul suls da darwmunebuli varT, rom “ucnobi sfinqsis”
mwuxare muza xval Tu zeg moazrovne msoflios mraval mxares
SesZravs.
terenti granelis enigmur, simbolur-metaforul samya-
roSi Sesasvleli “saocrebis kari” anu qristianuli RmerTia.
poeti amravalferovnebs, axali niuansebiT avsebs saR-
mrTo saxelebs, xSir SemTxvevaSi sruliad axlebur mignebebs
gvTavazobs.
“ucnobi sfinqsis” SemoqmedebaSi uberavs saRmrTo niavi,
gvecnaureba gamocxadebis sibrZne, saRvTo nisli.
sisxlis, teroris, Zalmomreobis epoqaSic SeZlo poetma
angelozuri sulis SenarCuneba: “me var ucnobi, me var faruli
da angelozi TeTri baRisa”.
man gansakuTrebuli gansjis sagnad aqcia filosofiuri
problemebi, sikvdil-sicocxlis mimarTeba, zneobrivi ganwmen-
da, bedisweris idumaleba.
igi daemyara moZRvrebas, romlis mixedviTac adamianSi
ori arsia: RvTaebrivi da mdabali. RmerTis samyaroSi, Cvens
namdvil saxlSi dasabruneblad aucilebelia ganwmenda.
terenti graneli hgavda ziarebulTa ordenis wevrs, ro-
melsac unda gaevlo iniciaciis, kaTarsisis rTuli da Zneli
gza.
ganwmenda xdeba cecxliT, suliwmindiT, sisxliT.
poetis suli wminda giorgis msgavsad ganiwminda wamebis
cecxliT, wminda wamebiT, madlis mdinariT, suliwmidiT da gu-
lis sisxliT.
ziarebulTa iniciaciis erT-erTi safexuria locva,
msxverplis gaReba, monanieba.
9
“poeziis umanko msxverpli” gamudmebiT loculobda, iT-
menda, marxulobda ukeTesi drois saxeliT: “vdgavar qveynis
win, rogorc mlocveli, viTmen wamebas, sxvagvar dros veli”.
italiis morwmuneTa ordenis, dadumebuli berebis orde-
nis warmomadgenelTa darad, terenti granelic qarTvel mor-
wmuneTa ordenis gamorCeuli wevri iyo, romelic dumiliT Se-
ficul Zmobis wevrebs mogvagonebda, igi wmindanebiviT, “TeTri
samosiT” evlineboda “simbolizmis mwvane yvavilebs”.
mistikosebi saRmrTo trfialis ideas iziarebdnen.
platonis mixedviT, mxolod siyvaruls mihyavs kaci WeS-
mariti gziT am cxovrebaSi, magram arsebobs miwieri da ciuri
erosi. mizani unda iyos ara erotikul misteriaTa pirveli
stadia, aramed sulis amaRleba mSvenier saganTagan umaRles,
RvTaebrivs mSvenierebamde, saRvTo mijnurobamde.
t. graneli “ciuri erosis” ciur hangebs qmnida, igi maR-
ldeboda siyvarulisa da mSvenierebis platonur gagebamde,
saRvTo siyvarulis simaRlemde.
ricxvisadmi poetis interesi mowmobs harmoniis Ziebas,
musikiT totaluri gataceba piTagoreul sferoTa harmonias,
saRmrTo musikas unda ukavSirdebodes.
sulieri gansawmendeli orfeoselTaTvis iyo argonavte-
bis laSqroba, gaWirvebis daTmena. t. granelisaTvis gansawmen-
delia xelovneba, poezia, musika da “leqsi misteriaa”.
misi cxovreba sulieri ganwmenda, sikvdilis SiSis daZle-
va da sikvdilisaTvis mzadeba iyo.
didi adamianebi amaRlebuli suliT amarcxeben sikvdils,
amitomac ferebSi warmoidgenen mas. malarmesTvis sikvdili
oqrosferia, verlenTan _ mzisferi, rembosTan wiTeli, galak-
tionTan _ vardisferi, terenti graneli ki “cisferi sikvdi-
lis” mSvenierebas eziareboda: “es iyo wami, wami, rodesac
elodnen cisfer sikvdilis wamebs”.
sikvdilTan brZolis surviliT Seiqmna xelovneba, mecni-
ereba, filosofia, religia.
sikvdilis saidumlos gacnobiereba wyaroa Cveni gaRviZe-
bis, amaRlebis, igi emsaxureba adamianis dafaruli sulieri Za-
lebis gamovlenas.
terenti granelis mixedviT, adamiani kvdeba ara maSin,
roca suli sxeuls Sordeba, aramed sikvdilis tolfasia su-
lis daSoreba RvTisgan.
lao-Zi ambobda: “adamiani gaukvdavdeba imitom da im
dros, odes SeiTvisebs Tavis wiaRSi RvTaebriv Zalas, odes uk-
10
vdavebis wyals dalevs sikeTisa da sibrZnis saxiT, odes gare-
moicavs Tavis TavSi RvTaebriv sawyisebs”.
terenti graneli darwmunebuli iyo, rom suli sikvdilis
Semdegac agrZelebs arsebobas, igi iRviZebs axal garemoSi da
sikvdilis “sidiades” aRiarebda: “sikvdilia sicocxleze meti”,
“gamomeRviZa mgoni, gardacvalebis Semdeg”.
poetma gaiziara gardasxeulebis Teoria, gadaixeda miR-
murSi, Caswvda yofna-aryofnis saidumloebebs.
iogebis mixedviT, samyaro dayofilia maRal, Sua da da-
bal planetarul sistemebad. dedamiwa Sua planetaruli siste-
mis SemadgenlobaSia. sikvdili yvelgan arsebobs, garda maRali
sulieri planetisa. adamianma ise unda icxovros, rom miiRos
sulieri sxeuli da miaRwios sulier planetas.
terenti graneli gamudmebiT eZebda “mesame gzas”, “sxva
planetas”, mas eimedeboda ukvdaveba, “sicocxle sxeulis gare-
Se”. misi “uvali gza” xorcisagan gasaRwevi, sulis gamaradise-
bis gza iyo, rac sikvdilis Semdeg unda dawyebuliyo,sicoc-
xleSi sulieri naTelRebis pirobebis erTguli dacviT. man
gviCvena zecamde asamaRlebeli bilikebi.
“ucnobma sfinqsma” Seqmna Taviseburi gardacvalebis sa-
xelmZRvanelo, “micvalebulis dRiuri”, magram fuWad mozeime
sazogadoebam, romelic nivTs, yoveldRiurobas, vulgarul
grZnobebs aidealebda, veraferi gaugo poetis uzenaes sib-
rZnes da mis genialur wigns “Savi wigni” uwoda.
terenti granelis sulis gzebi iwyeba kacobaSi “adamis
Zis” saxiT da sruldeba umaRles savaneSi. mis mier ganvlili
gza mTeli kacobriobis sulis gzaa da amitomac aris igi “msof-
lios poeti”.
mas aRaSfoTebda adamianis ganSoreba RvTisgan da bibli-
uri winaswarmetyvelebiviT urCevda moZmeT, RmerTs Serige-
bodnen.
bibliaSi uzenaesi malaqia winaswarmetyvelis sityvebiT
afrTxilebda codvilebs: “aha, mogivlenT elia winaswarmet-
yvels uflis dRis, didis da saSinelis dadgomamde.
“is Searigebs mamebis guls Svilebis gulTan da Svilebis
guls mamebis gulTan, rom Cemi mosvlisas qveyana SeCvenebiT ar
Sevmusro” (malaqia, winaswarmetyveli, 3,23,24).
pavle mociquli moZRvravda Taobebs: “yovelive RvTisgan
aris, romelmac Segviriga ieso qristes meSveobiT da mogvca Se-
rigebis msaxureba.
imitom, rom RmerTma qristeSi Seiriga wuTisofeli da ar
CauTvala maT maTi danaSaulobani da gviboZa Serigebis sityva.
11
amgvarad, Cven qristes saxeliT varT movlenili da Tavad
RmerTi SegagonebT Cveni meSveobiT, qristes saxeliT gTxovT:
SeurigdiT RmerTs” (pavle mociquli, II korinTelTa, 5,18,19,20).
Serigebis dRes natrobda galaktioni da mzis (qristes)
saxeliT urigdeboda sikvdils (“Serigeba”).
“ganSorebis” gulistkivili, ganSorebis wamebSi Camqrali
sanTlebi, RmerTisgan ganSoreba awamebda terenti granels,
magram sjeroda ganwmendis, Serigebis: “da sulis landi isev
gaCndeba da isev mova dRe Serigebis”.
poets elandeboda codvilTa gankiTxva, “uflis didi
dRe, Zalze saSineli” (ioveli, 2,11).
terenti graneli rwmeniT savse guliT eloda garduvals:
“dawveboda kvlav bindi, gulSi mewyo lodebi, modioda dRe di-
di, qari cotaodeni”. lodi saRvTo saxelia, anu poeti Tavis
morwmuneobaze akeTebda aqcents.
RmerTi aris marad Ria TvalebiT mzirali marTali msa-
juli, romelic damsaxurebebisamebr miuzRavs TiToeuls:
“didganmzraxvelo da maradmoqmedo, romelsac Ria gaqvs Tva-
lebi adamis ZeTa saqcielis mimarT, raTa miago TiToeuls Ta-
visi saqcielis da namoqmedaris mixedviT” (ieremia, 32,19).
terenti granelis unikaluri xedva da intuicia samyaros
globalur movlenebs afiqsirebda: “vumzer samyaros Ria Tva-
lebiT”.
adamianebze gulgatexili, RmerTze amyarebda imedebs: “me
isev cidan veli tarosebs”.
epoqis movlenebis SuagulSi myofi poeti Tavisi Tanamed-
roveobis arss, Savi drois konturebs ganumeorebeli saxe-sim-
boloebiT afiqsirebda.
arahumanuri, satanuri periodis Sinaarss gvicnobierebs
mignebuli saxeebi: uRirsi Tvali, mxeci (apokalifsuri mxece-
bis asociacias rom iwvevs), kaeni, demoni, bneli SuaRame, eSafo-
ti da saflavebi, drois Tanamdevi gveli da mkvdari dReebi.
simboluri Canafiqrisaa Suqis Caqroba, Savi Rrublebis
movlineba, finiebis gaaqtiureba: “da Caqra Suqi Tavisuflebis,
sibnele irgvliv dafenilia, nela midian Rrublebi cisken, ga-
reT viRacas uyefs finia”.
ikrZaleboda RmerTis xseneba, samSoblos siyvaruli, ir-
gvliv ki mravlad iyvnen Wotebi, yvavebi, yornebi, katebi, finie-
bi.
erovnul tragediaze migvaniSnebda qarisgan yaCaRiviT
aklebuli, mitovebuli baRebis saxeebiT (baRi kacuri bunebaa
12
ipolite romaelis mixedviT, mitovebuli baRi mitovebuli
adamiania).
kvdeboda rwmena, poeti glovobda mitovebul yvavilebs,
bedis wyaros da mainc nugeSis RmerTs eZebda: “axlos ar darCa
vardi arcerTi da glova krToda bedis wyarodan, Camqral Tva-
lebiT nugeSs veZebdi, veZebdi nugeSs da mixaroda”...
terenti graneli tiroda “qveynis ukuRmarTobas”, da-
Rupvis garduvalobas, aRaSfoTebda kosmiuri avdari, mTeli
planetis bedi: “ca iRrubleba, modis avdari, me damaqvs sevda
Cveni planetis”.
totalur kataklizmebs, Tavisi winaprebis darad, Rmer-
Tis uaryofiT xsnida.
poets ezmaneboda siavis arsasruli, borotebis imperiis
dangrevaze ocneba asocirdeboda babilonis dacemasTan, mis
nangrevebze yornis CxavilTan...
terenti graneli Tavis samSoblod zecas igulvebda: “Ce-
mi nazi samSoblo laJvardebi cisferi”... Tavis maradiul sava-
ned esaxeboda zeciuri saxli, “cisferi saxli, cisferi qveya-
na”, “uxilavi saqarTvelo”.
magram, amasTan, yovel adamians aqvs Tavisi miwieri sam-
Soblo. walenjixidan, zugdididan dawyebuli misi gza Tbilis-
ze gadis da qveynis am mTavari magistralidan mierTvis “msof-
lios da usazRvros”.
misi devizi iyo “samSoblos dacva da ayvaveba”. iaraRiT
ibrZoda mtrebis gandevnisaTvis, roca 1918 wels TurqeTis ag-
resia daiwyo aWaraSi. sxvagvarad ver moiqceoda: mas xom Tavda-
viwyebiT uyvarda samSoblo, qarTveli xalxi, _ igonebda poe-
ti al. gabiskiria.
terenti graneli ar hgavda im fuWad mozeime poetebs,
romlebic sisxlis kaloze dadiodnen, cxedrebze daabijeb-
dnen da amtkicebdnen, samoTxeSi vcxovrobTo. igi grZnobda
samSoblos majiscemas,yinulovani monstris muqara, ufskru-
lis pirispir martod darCenili saqarTvelos xvedri awuxeb-
da: “raRac minda sicocxleze meti, ufskrulia da Sen marto
hkivi, me mafiqrebs saqarTvelos bedi, me ganvicdi Cems samSob-
los tkivils” (“samSoblos”).
zogjer samares uwodebda samSoblos: “Cemi samSoblo xom
samarea, veZaxdi dedas me samaridan”. es fraza nasazrdoebi iyo
realuri viTarebiT. marTlac, mravali raindis samare iyo Cve-
ni miwa...
1921 w. 25 Tebervlis Semdeg,roca moxda Cveni qveynis xe-
laxali okupacia, daiwyo mSvidobiani mosaxleobis masobrivi
13
represiebi, daWrili qarTveli meomrebis daxocva, daWrilebis
mkvdrebTan erTad damarxva, risi uSualo TviTmxilveli iyo
SemTxveviT gadarCenili poeti. am faqts gamoxatuleba upovia
mis Semdeg striqonebSi: “axla es fiqri sxva samarea, movida qa-
ri, xe Searxia da saqarTvelo es is mxarea, sadac cocxali xalxi
marxia”.
momavlis rwmenas mainc ar kargavda: “magram lazare aR-
dgeba mkvdreTiT, aRdgeba, rogorc RvTis siyvaruli”.
“lurj galiad” eCveneboda dedamiwa, gauZlis tkivilebs
aRuZravda “sisxliT dafenili gzebi da Sara”, “samaradiso mwu-
xareba moklul Tvalebis”...
im dros, roca renegati xelisuflebis xotbaSi gacviTes
kalmebi uniWo mjRabnelebma, t. graneli aSkarad avlenda Tavis
Seurigeblobas tiranebisadmi da amxelda “qveynis ukuRmarTo-
bas”.
poeti xedavda momavlis kataklizmebsac: “ca iRrubleba,
modis avdari, me damaqvs sevda Cveni planetis”.
totaluri SiSi ipyrobda qveynad gamefebuli usamar-
Tlobebis gamo: “Sen, dedamiwav, ufro maSineb, roca ocnebiT
zecas moviar”...
igi frenda suliT, rogorc wmindanebi, mogzaurobda as-
traluri sxeuliT. amitom xSiria mis poeziaSi “locva gafre-
nisTvis”, “eqskursia cisken”, “baraTi cisken”...
“terenti granelma mTeli msoflio Semoitana Tavis sul-
Si, kosmiur problemebs lirikiT gasca pasuxi” (a. Jordania).
poetma gagvaoca msoflmxedvelobasTan dakavSirebuli
ganumeorebeli saxeebiT.
cxovreba dardisTvis, cremlisTvis met safuZvels iZle-
oda da misi genialuri xilvebi gloviTa da naRveliT iyo Sefe-
rili: “Cemi ocneba Seirxeva, rogorc lerwami da cis kalTaSi
daisvenebs sevdian ZiliT, da Cemi mwuxare suli msgavsia daTov-
lil sanTlis, droa, grigalma maRla agwios, rogorc ocneba
didi naRvelis, Cumad sZinavs guls tyeSi sevdis lurji ode-
biT, da Cemi suli TeTr locvebSi datexili glovis xazebad,
glovis zarebiT gamaqanebs TeTri kareta da Cemi suli samoTxe-
Si miva godebiT”.
eklesiaste gvmoZRvravs: “brZenTa fiqrebi glovis sax-
lSia, ugunurT fiqrebi mxiarulebis saxlSi” (7,4). terenti gra-
nelis fiqrebi umetesad glovis saxls dastrialebda.
RmerTTan axlomdgom mcirericxovan poetebSi upirvele-
sia terenti graneli. amitomac igulvebda Tavs qristes, maria-
mis, angelozebis gverdiT.
14
qarTveli xalxis did gulistkivils didi mkurnaloba
sWirdeba upirvelesad RmerTiT, rwmeniT, madliT, sityviT,
cremliT da sikeTis is fluidebi, ase uxvad rom ifrqveva t.
granelis poeziidan, Cveni gabzaruli gulis ganaxlebis uebar
wamlad unda vigulvoT.
“jado aqvs mwerlis sityvas, mas wvimebi mohyavs, grigale-
bis atexa da zRvaTa amboxeba SeuZlia” _ brZanebda k. gamsaxur-
dia.
“mwerali hgavs berZnul miTiur arsebas, romelmac gri-
gali gamoiwvia da ver daawynara” _ gvarwmunebda m. javaxiSvi-
li.
ueWvelia, suliwmidis qari uberavs t. granelis Semoqme-
debidan da misi leqsebidan daZrul grigalisebur Zalas dac-
xroma ar uweria.
vfiqrobT, bednieria yoveli kaci, vinc SeisunTqa am WeS-
mariti poetis samyarodan monaberi zeciuri qari.
“vinc micnobs, yvela bednieria”, ambobda t. graneli. mar-
Tlac bednierebasTan ziarebaa “memento moris” avtoris Semoq-
medebis SegrZneba, gacnoba.
Tavi I
16
lio poeziis erTi marcvali varo”, ase aixsneba “granelis”
qveteqsti (iqve).
Jurnalisti SoTa fifia (redaqtori gazeTisa “komuniz-
mis droSiT”) acxadebs: “grani” frangulad wertils niSnavs.
mec msoflio poeziaSi erT-erTi wertili varo, esec misgan
momismenia. terentis fsevdonimis gamo aravis ar minda veda-
vo” (3,37-38).
poetis da zozia igonebda: “fsevdonimi ucxo sityvidan
aiRo. msoflio poeziis nawili varo, ityoda. leqsebsac waum-
ZRvarebda aseT sityvebs, saTaurs qvemoT” (3,22).
odnav gansxvavebulia mkvlevar leri alimonakis azri:
“zozias TqmiT, misTvis Zmas gauziarebia, rom fsevdonimis ar-
Cevas safuZvlad dasdebia laTinuri sityva “granum”, rac mar-
cvals niSnavs. poets es sityva gadataniTi mniSvnelobiT aur-
Cevia: mec patara, oboli marcvali, samyaros umciresi nawili
varo” (3,19).
leri alimonaki yuradRebas amaxvilebs meore gadmoce-
mazec: poeti etrfoda Turme erT msaxiob qals, gvarad gra-
nels da misi pativiscemiT aurCevia es fsevdonimi.
ufro sarwmunod mesame versias miiCnevs leri alimonaki:
1918-1919 wlebSi saqarTveloSi imyofeboda cnobili italie-
li diriJori graneli, romelsac udiriJorebia qarTuli ope-
risaTvis “qristine”. safiqrebelia, rom poetma amoirCia “gra-
neli” Tavisi poeturi JReradobisa da keTilxmovnebis gamo,
iqneb saxelTan aliteraciuli TanaJReradobis gamoc (iqve).
mweral elizbar ubilavas azriT, poetis mier fsevdoni-
mad granelis SerCeva ganapiroba am gvaris mqone romeliRac
Teatraluri moRvawe qalis pativiscemam (elizbar ubilava,
terenti graneli) (4,15).
profesori sergi Wilaia granelis adresatsac poulob-
da italieli momRerlis saxiT, romelic poetis uiRblo siy-
varulis obieqti yofila. Tavisi mosazrebis utyuarobis das-
turad mecnieri imowmebda erT-erT Zvel Teatralur afiSas
da werda: “1919 wels, rodesac Tbilisis operis TeatrSi “abe-
salom da eTeris” jer generaluri repeticia, Semdeg warmod-
gena gaimarTa, terentim ixila SesaniSnavi xmis momxiblveli
italieli momRerali qali, gvarad “graneli”, romelic Seuy-
varda poets da Tanabrad tiroda abesalomis da eTeris tra-
gikuli bedisa da Tavisi uiRblo siyvarulis gamo” (sergi Wi-
laia, terentis fsevdonimi “graneli”) (5,175).
mecnieri manana gvetaZe am sityvas ukavSirebda laTinur
“granums” (marcvals), magram uWirda im mosazrebis gaTavise-
17
ba, rasac aviTarebdnen l. alimonaki, poetis da zozia, radgan,
misi azriT, terentis ambiciebi pataras da mcires ver Seegue-
boda: “graneli” dakavSirebulia patarasTan, mciresTan, mag-
ram TviT poets arasodes dahbadebia azri Tavisi pirovnebis
Tu lirikis simciris gamo” (manana gvetaZe, tragikuli bedis
poeti) (6,169).
terenti granelis saukeTeso megobris _ konstantine
gaCeCilaZis (konne sperelis) arqivSi daculi yofila cnoba t.
kvirkvelias fsevdonimis Sesaxeb. misTvis rCeva ukiTxavs te-
rentis, ori fsevdonimidan _ walenjixeli da graneli _ ro-
meli aerCia. k. gaCeCilaZes urCevia graneli da ratom ? amas
misi Canaweri ganmartavs: “mxolod bgeraTa kompleqsis JRera-
doba edo sarCulad Cems arCevans, rac Seexeba sityvis seman-
tikas, an sadaurobas am sityvisas, me amiT ar davinteresebul-
var. darwmunebuli viyavi, rom sityva graneli imave gziT iyo
miRebuli, ra gziTac walenjixeli. Tu am sityvas arc qarTul
toponimikaSi da arc leqsikonSi fesvi ar moenaxeboda, me ama-
ze im dros ar mifiqria da arc mikiTxavs poetisTvis. axla ki
vfiqrob, rom es sityva unda iyos “graalelisgan” warmomdga-
ri, rac religiur-mistikur sawyisze migvaniSnebs”(7,12).
am sakiTxze mogvianebiTac da ufro Rrmad dafiqrebula
kote gaCeCilaZe, rogorc misi Canawerebi amtkicebs: “Sua sau-
kuneebis TqmulebaTa bretonul ciklSi arsebobs Tqmuleba
wminda graalis Sesaxeb... Tqmulebis Tanaxmad, graali zurmux-
tisgan gamoTlili Tasia, romelic saidumlo serobis dros
qristes xelT hqonda. am TasSi ioseb arimaTelma jvarcmis
sisxli moagrova... es Tqmuleba mTels evropas moedo. mis sa-
fuZvelze daamuSava udidesma musikosma rihard vagnerma Ta-
visi SesaniSnavi opera “loengrini”. “loengrinis” gavleniT
dawera g. tabiZem Tavisi “angelozs eWira grZeli pergamenti”
da “graalis koSkebi”. zeciuri samefos raindia loengrini da
a.S. aqedan, namdvilad aqedanaa warmoSobili terenti grane-
lis fsevdonimi _ graaleli-graaneli-graneli” (7,13).
cnobilia, ra didi adgili uWiravs graalis Temas qar-
Tul cnobierebaSi, gelaTis freskis qarTul mxatvrobaSi. ar-
sebobs legenda, romlis mixedviTac, daviT aRmaSenebeli gra-
alis mcveli raindia (8,51).
graalis Temis maRalmxatvruli damuSavebis magaliTe-
bia _ galaktionis “mzeo TibaTvisa, “angelozis eWira grZeli
pergamenti”, grigil robaqiZis “graalis mcvelni”, zviad gam-
saxurdiasa da merab kostavas leqsebi.
18
terenti graneli orTodoqsi qristiani iyo, mas hqonia
religiuri poemebi (“sanTlis cremlebi”, “cisferi miraJebi”,
“uflis naTeli”), romlebic, samwuxarod, dakargulia (9,8).
daujerebelia, rom terenti granels ar hqonoda graal-
ze saTanado informacia. poeti, romelic SemoqmedebiT niWs
suliwmindis madlad saxavda da Tavis leqsebSi suliwmindis
madlis ganfenas xedavda, poeti, romelic lazares mkvdreTiT
aRdgomis Temas Cveni qveynis beds ukavSirebda, SeuZlebelia
ar yofiliyo am problemaze informirebuli. amasTan, misi ge-
netikuri kodi imTaviTve religiuri iyo. mis leqsebSi xSirad
aris suliwmida gancdili, rogorc nugeSismcemeli, xolo mi-
si personifikacia, saxarebis kvalobaze, aris mtredi (Tovli)
(10,87).
mivmarToT biblias: “me var, me, Tqveni nugeSismcemeli”
(11,12).
savsebiT sarwmunod gveCveneba mosazreba, rom terentis,
romelic “meored mosul qristed” acxadebda Tavs, graalis
ordenis raindad warmoedgina Tavi, vinaidan “graali ganasaxi-
erebs mTvariseul maradqalur sawyiss, sofias, RvTismSo-
bels” (z. gamsaxurdia) (12,181).
gamomdinare aqedan, nakleb sarwmunod gveCveneba “grane-
lis” dakavSireba laTinur Tu frangul “granumTan”, miT ume-
tes, italieli diriJoris an ucxoeli Teatraluri moRvawe
qalis saxelTan.
arsebobs kidev erTi, Zalze sensaciuri versia, romel-
sac axali elferi Seaqvs legendaruli lirikosis gamocanad-
qceuli fsevdonimis garkvevaSi.
axalgazrda granelologi dariko fifia Sexvedria wa-
lenjixel qalbaton nuca kvaracxelias, revolucioner ioseb
kvaracxelias Svils. iosebs axlo nacnoboba hqonia terentis-
Tan. fsevdonim granelTan dakavSirebiT am qalbatons infor-
maciebi hqonia rogorc dedis _ matro berulavasgan, ise Zmis
_ vasosganac.
meoce saukunis aTiani wlebis miwuruls Tavisi politi-
kuri Sexedulebebis gamo iosebi iZulebuli gamxdara afxa-
zeTSi gadasuliyo. mas male sul axalgazrda terentic Cauy-
vania gagraSi. iosebis Tanamoazre yofila galeli jgerenaia,
romelsac iosebisTvis avtomanqana uCuqebia.
iosebis saSualebiT terenti dakavSirebia jgerenaiebis
ojaxs. terentis Sehyvarebia jgerenaias asuli neli. iosebi
axalgazrdebis siyvaruls TanaugrZnobda da terentis Tanad-
gomas hpirdeboda, magram iosebi moskovSi gamouZaxebiaT da am
19
dros viRac afxazs moutacebia neli jgerenaia. burusiT aris
moculi nelis Semdgomi bedi, magram qalbaton nucas mtkice-
biT, terentim Zalze mwvaved ganicada siyvarulSi marcxi, man
datova afxazeTi, Cavida TbilisSi da Tavisi tragikuli siyva-
rulis ukvdavsayofad fsevdonimad airCia graneli,romelic
miRebulia ori sityvisgan: gagra-neli-graneli.
am siyvarulis saidumlo mxolod ioseb kvaracxelias
ojaxSi iyo cnobili, igi ar gaxmaurebula (dariko fifia, ver-
sia Tu realoba ?) (13,69-72).
rogorc vxedavT, yvela mosazrebas moepoveba Tavisi
metnaklebad dasabuTebuli argumentebi.
da mainc... naklebad sarwmunod gveCveneba qalis gvaris
(Tundac diriJoris, Teatraluri moRvawis an Seyvarebulis)
qceva amosaval wertilad. terentis erTaderTi hobi religi-
amde amaRlebuli poezia iyo (leqsi misteria), igi, rogorc
orTodoqsi qristiani, graalis (suliwmindis, RvTismSoblis)
raindi ufroa, vidre miwieri qalis, Tumca, es rodi niSnavs,
rom banovans mis poeziaSi saTanado adgili ar hqondes mikuT-
vnebuli. cnobilia, poetis siyvarulis realurad arsebuli
adresatebi (ira radovskaia, Tamar jafariZe, Tina roiniSvi-
li, nino dadiani...), Tu integraluri saxeebi: “da qali CemTvis
sxva simaRlea”, an ciuri erosis kavSiri poeziasTan: “Sen TviT
erosi agamRerebs ciur hangebiT” (soneti).
eWvmiutaneli erTia: axda terentis winaswarmetyvele-
ba”: “Cemi gvari _graneli poezias darCeba”... (“memento mori”).
literatura
23
“terenti granelTan uxilavi kontaqtis damyareba SeuZ-
lia mxolod mas, visac poeziisTvis kosmiuri wva ganucdia”,
askvnida k. gaCeCilaZe (iqve).
ana RviniaSvili xazs usvamda poetis sandomianobas, sev-
dian Tvalebs da gvirgviniviT saxis mamSvenebel Tmas: “mome-
wona misi sandomiani saxe, mRelvare da sevdiT moculi cisfe-
ri Tvalebi, xuWuWa oqrosferi Tma, gvirgviniviT rom edga ma-
Ral Sublze” (iqve, gv. 171).
guguli gvaTua ase acocxlebs terentis saxes: “dResac
Tvalwin midgas misi umwikvlo, bavSvuri gamometyvelebis sa-
xe, Tmaawewili, TvalebaSfoTebuli, lamazi saxis terenti
graneli” (iqve, gv. 186).
poetis emociur saxeSi yovelTvis sevda da tanjva ixa-
teboda: “terenti Sesaxedavad Zalze sandomiani iyo, Tumca
gamotanjuli ieri gadahkravda Tvalebze, odnav Cavardnil
loyebze, mTrTolvare tuCebze, magram axalgazrduli sixa-
rulis naperwklebi mainc gaaCnda” (elizbar zedgeniZe, iqve,
gv. 200).
terentis Tanamemamule, iuristi irodi xarCilava igo-
nebs: “misi didebuli saxe da silamaze dRemde SemorCa Cems
mexsierebas.
terenti, marTlac, SesaniSnavi ymawvili iyo. mis saxes
pirdapir amkobda xSiri, Suaze gayofili xuWuWa Tma, smenas
atkbobda misi araCveulebrivi diqcia da xaverdovani xma” (ir.
xarCilava, diogenis sanTliT xelSi, givi cqitiSvilis wigni-
dan _ “vici, dro mova Cemi gagebis” Tb. 1990, gv. 39).
noe komaxiZe (dafnareli) aRniSnavs, rom terenti iyo
“saSualoze odnav maRali, mowiTalo-moTaflisfro xuWuW-
Tmiani, naTelSubliani axalgazrda, romelsac saocrad uxde-
boda mimzidveli, cisferi Tvalebi, neli, TiTqos daRlili,
magram grZnobiT aRsavse, saamod mJReri xma” (iqve, gv. 60).
fati jayeli (solomon caiSvilis meuRle) ase ixsenebs
poets: “tanad saSualoze cota maRali, gamxdari, TeTri piri-
saxis kani, cisferi metyveli Tvalebi, grZeli, ukan gadavar-
cxnili Tma Zalian uxdeboda. ecva ubralod, magram sufTad
da koxtad” (iqve, gv. 113).
darejan vekuas poeti damaxsovrebia “SeSinebuli Tvale-
biT” (iqve, gv. 126).
Zalze faseulia terentis megobris _ al. siguas mogo-
neba, mis mier aRdgenili poetis portreti: “terentis... saxes
mironcxebuli poetobis niSansveti ecxo... saSualoze maRali,
mkvrivi, aTleturi taniT... hqonda wablisferi Tma, TiTqmis
24
aseTive feris saxe. lamazi da moZravi Tvalebi amSvenebdnen
da kidev ufro alamazebdnen poetis saxes. icoda dinji da
tkbili saubari” (cisferi siSore, gv. 419).
Zalze arsebiTi dainaxa al. siguam terentis saxeSi:
“mxatvrebis yuradReba minda wamierad isev mivapyro RvTis-
mSoblis alersiani mzeriT ganspetakebul poetis naTel sa-
xes, sadac faruli simSvidis fonze aRbeWdilia WeSmariti po-
etisa da Zlevamosili muzis erTianoba da usasrulo Widili.
poetis saxes da mis spetak suls mudam Tan sdevs samSoblos
bedukuRmarTobiT gamowveuli sevda”... (iqve, gv. 420).
al. sigua terentis mxatvrebidan gamoarCevda irakli
ToiZes, “romelsac fanqris erTi mosmiT SeeZlo poetis WeSma-
riti da RrmaSinaarsiani saxe Seeqmna” (iqve).
aqve ar SeiZleba ar gavixsenoT sergei eseninis sityvebi,
romelic man 1925 wels uTxra terenti granels gacnobisTana-
ve: “Tqven iseTi saxe gaqvT, SeiZleba gaucnobladac mefiqra,
rom Tqven poeti xarT !”
galaktionma, rogorc terentis “maradiulma megobar-
ma”, gansakuTrebiT Zlierad igrZno poetis Tvalebis ganumeo-
rebeli xibli: “terentis namdvili mziT ganaTebuli cisferi
Tvalebi hqonda. am mzis TvalebiT uyurebda dedamiwas da mis
codvil Svilebs da ambobda: “o, dedamiwav, rogor maSineb, ro-
ca ocnebiT zecas moviar, wmindao RmerTo, rad gamaCine, me
xom sicocxle ar miTxovia”. terentis poeturi, poetis qris-
tesmieri wminda, wminda Tvalebi hqonda. zeca xom cisferia,
zeciuri Tvalebia codvili dedamiwis SvilTa macqerali; im
cisferi zecidan, marad wminda da marad ukvdavi, _ da leqsi
warmoTqva: “axla ra vqna, ar vici, me rodesac ase var, roca
suls epareba aCrdilebi siberis. me, Zlieri talanti, zeciuri
arseba, Cemi nazi samSoblo, laJvardebi cisferi”.
“Cemo kargebo, aseTi striqonebis Tqma genioss SeuZlia.
terenti saflavidan gaunaTebs kacobriobas, yvelas, vinc ki
dabadebula da saflavSi wava”... (sergi Jvania, mogoneba teren-
ti granelze, xelnaweri, gagvacno terentis dis _ zozias
SviliSvilma mamanti rogavam).
“terentis cisferi TvalebiT” ucvnia galaktions poe-
tis da _ maSo.
sergi Wilaia igonebs, rogor gakicxes terentis wigni
religiuri grZnobebisaTvis mweralTa kavSirSi, mizanmimar-
Tulad gakritikebuli poeti “mTlad gafiTrebuli... Cvens
freskebze daxatul qristes miagavdao”, wers da amiT mis
25
RvTiur bunebazea miniSnebuli (sergi Wilaia, iyo erTi poeti,
Cemi cxovreba mxolod leqsia, gv. 243).
leri alimonakma ase warmoidgina wmindani poetis por-
treti: “eklesiaSi RmerTis, angelozebis, wminda giorgis
freskebs miCerebuli terenti Tavadac freskas mohgavs, oq-
rosferi kululebiTa da cisferi TvalebiT, saidanac Sefa-
ruli sevda gamokrTis. anTebul saxes sanTlebidan dafrqveu-
li sinaTle uciskrovnebs, akvirdeba Caferflil sanTlebs...
da fiTrdeba, fiTrdeba... eklesiidan mobrunebuls, Tovlis
siTeTre ufro ucisferebs Tvalebs da es Tvalebi metyvele-
ben, maT patrons cismiRmieri samyaros xilva rom swadia” (le-
ri alomonaki, kviris wirvebi, Tb. 1984, gv. 33).
TviT poetma, detalizaciis gareSe Seqmna Tavisi ubiwo
sulis da grZnobieri saxis portreti: “saqarTveloSi mxolod
Sen erTs Tu gagondeba, gabrwyinebuli Cemi saxe, viT eklesia”.
an rad Rirs TviT terentis mier Soridan xiluli Tavisi ueb-
ro saxe: “me mivdivar da micqeris xalxi, Cemi saxe gumbaTiviT
elavs”...
mere ki, depresiamoZalebuls aRmoxda: “Cemi saxe rom
yviTldeba, vxedav, Soreuli yvavilebic xmebian, samarisken
acileben cxedars da musikis mgloviare xmebia”...
TviTve xedavda Tavis daiss da sakuTari sulis reqviems
werda: “midis Cemi sinaze, rogorc nisli dilebis da Tbilisis
winaSe sanTeliviT vilevi”...
qarTvelma mxatvrebma: lado gudiaSvilma, korneli sana-
Zem, irakli ToiZem, rezo adamiam sakadrisi miages terentis
mwuxare muzas da saxes, magram Tanamedrove ferweris ostate-
bi isev valSi arian Cveni terentis winaSe...
cocxali legenda
29
“arcerT mistikoss amaze Tamami sityva ar uTqvams, dau-
mata Tavis mxriv profesorma” (sergi Wilaia, iyo erTi poeti,
Cemi cxovreba mxolod leqsia, gv. 222).
konstantine kapanelma romantizmSi ferebis sakiTxi rom
gaaSuqa Tavis leqciaze, terenti granelis cisferi novali-
sis, baraTaSvilis, meterlingis, blokisa da galaktionis
gverdiT axsena: “da cisferi yvavili gamoCndeba sulidan, mo-
dis Cumi da cisferi Rame, da mova mwuxareba _ Cemi lurji
frinveli” (iqve, gv. 227).
grigol cecxlaZe igonebda: “terentis saRamoebi xSirad
imarTeboda rogorc TbilisSi, ise provinciebSi” (iqve, gv.
250).
alio mircxulava adasturebda : “xSirad Cagvitarebia
literaturuli saRamoebi gorSi, senakSi, xorgaSi” (iqve, gv.
251).
lado gudiaSvili firosmanTan axsenebs t. granels da
maT gamorCeulobas usvams xazs: “...firosmaniviT... sakuTari
xelweriTa da stiliT gamoirCeva t. graneli qarTul poezia-
Si. misi gameoreba SeuZlebelia” (iqve, gv. 254).
ana nikolaZes ase damaxsovrebia poeti: “bevri Tayvanis-
mcemeli hyavda, gansakuTrebiT axalgazrdebs gviyvarda, ze-
pirad vicodiT misi leqsebi. xSirad gars exveodnen mas stu-
dentebi quCaSi. 1926 Tu 1927 w. quTaisis TeatrSi literatu-
ruli saRamo mouwyves, didZali xalxi daeswro, iyo guliTa-
doba, siyvarulis ovaciebi gaumarTes. terenti gabrwyinebu-
li idga scenaze” (iqve, gv. 255).
Salva kekelia acxadebda: “maSin terenti ufro iyo cno-
bili, vidre giorgi leoniZe da bevri sxva poeti. gansakuTre-
biT axalgazrdebs uyvardaT terenti. igi Cveni drois axal-
gazrdebs Cveni gulis mesaidumled migvaCnda...
misi leqsebi evropis romelime didi qveynis xalxTa ena-
ze rom iTargmnos, msoflio saxels moixveWs. terentis Zalian
sjeroda amis” (mec graneliviT daviwvebodi, givi cqitiSvili,
vici, dro mova Cemi gagebis, gv. 12-13).
1926 w. ivnisSi “axalgazrda komunistis” zedized sam no-
merSi daibeWda terentis foto da gancxadeba misi poeziis sa-
Ramos gamo (iqve, gv. 34).
iuristi irodi xarCilava ambobs: “arc CvenSi da arc
sxvagan... axalgazrdul asakSi aravis Rirsebia iseTi didi da-
faseba da sayovelTao aRiareba, rogoric terenti granels
ergo. terenti granelis gulSi Camwvdomi sityvebiT kmayo-
filma, misi poeziiT moxiblulma sazogadoebam Tbilisis mo-
30
winave inteligenciam, gamoCenili sazogado moRvaweebis (iva-
ne gomarTeli, konstantine kapaneli da sxvaTa) monawileobiT
1924 wels moawyves terenti granelis poeziis saRamo da ga-
mosces oTxgverdiani gazeTi “terenti graneli”, rac unika-
luri movlenaa poeziis istoriaSi” (iqve, gv. 44-45).
profesori mixeil kveselava aRniSnavda, terenti grane-
lis leqsebi Zalian cota, an sul ar ibeWdeboda, magram misi
leqsi zepirad vicodio (iqve, gv. 183).
televiziisa da radiomauwyeblobis saxelmwifo komite-
tis ufrosi buRalteri sonia oZelaSvili amowmebda, rom “te-
renti graneli moarul legendasaviT dadioda, yvelasgan ga-
morCeuli” (iqve, gv. 204).
skolaSi maswavleblebi moswavleebSi did agitacias
uwevdnen terentis poezias, uniWieresi poetia, es vano sara-
jiSvilze dawerili leqsiTac daamtkica, ukeTesi veravin Seq-
mnao (gv, 221).
Tu rogor eTayvaneboda axalgazrdoba terentis poezi-
as, es iqidanac gamoCnda, rom abiturientma darejan metre-
velma gamocdaze qarTul poeziaze saubrisas Seusveneblad
gaaSuqa terentis poezia da iqiT Seutia gamomcdeli profe-
sorebis dromoWmul azrovnebas, romlebic terentis isev
mwuxarebisa da sevdis poetad naTlavdnen (iqve, gv. 235).
sakancelario nivTebisa da wignebis maRaziis gamge beJan
sirbilaZe udides pativs scemda terentis da Tavis kabinetSi
umarTavda sufras (cisferi siSore, gv. 418).
muStaidis baRis klubSi terenti granelis saRamoze
darbazi xalxiT iyo gaWedili. terentim 10 Tu 15 daubeWdavi
leqsi waikiTxa. “terenti leqsebs didi grZnobiT kiTxulob-
da. mTeli taniT irxeoda, TiTqos ileweboda, sanTeliviT iw-
voda... gansakuTrebiT Zlieri STabeWdileba datova leqsma
“mimarTva xisadmi”.
terentis yovel leqss, mis sityvebs damswre sazogadoe-
ba xangZlivi, mquxare ovaciebiT xvdeboda...
saRamos Semdeg yvelas undoda terentisTan axlos mis-
vla, gasaubreba, magram is sadRac gauCinarda (iqve, gv. 67).
axalgazrdoba, studentoba, inteligencia did interess
iCenda granelis poeziisadmi... yvelas ainteresebda am leqse-
bis avtoris cxovreba, igonebdnen mas, kamaTobdnen mis poezi-
aze da mizezic hqondaT (iqve, gv. 69).
korneli sanaZe wers, “terenti graneli Zalian popula-
ruli, cnobili pirovneba iyo, misi saxeli yvelas pirze ekera.
bevri misi leqsi zepirad vicodiT” (iqve, gv. 79).
31
terentis disSvili uCa kvaracxelia igonebda, biZaCemi
Tbilisidan rom Camovidoda, zugdidSi saRamoebs umarTav-
dneno (iqve, gv. 82).
Tumca poetis neSti dRes didubis panTeonSi ganisve-
nebs, vidre es moxdeboda, sandro SanSiaSvils ganucxadebia:
“sadac baraTaSvilia, vaJaa, iliaa da akaki, sadac galaktionia
da simon Ciqovani, ratom ar unda iyos iq terenti graneli ? es
aucilebelia Tundac imitom, rom momavalma Taobebma naxon
da ifiqron, ra iyo maT Soris saerTo, riT gansxvavdeboda
maTgan terenti graneli” (iqve, gv. 93).
terenti granelisTvis poeziis saRamo gaumarTavT so-
fel patarZeulSic (iqve, gv. 112).
literator darejan vekuas gancxadebiT, 30-iani wlebis
studentur sazogadoebaSi terenti graneli ar iyo yuradRe-
bas moklebuli poeti da bevri Tayvanismcemeli hyavda mis po-
ezias (iqve, gv. 127).
Jurnalisti da poeti Salva SavelaSvili erTad axsenebs
“im periodis ori WeSmariti poetis” _ galaktion tabiZisa da
terenti granelis saxels (iqve, gv. 132).
terentis uaxloesi megobari, profesori daviT kobiZe
iyo mowme da TviTmxilveli terentis aRiarebis: “terenti im-
droindel axalgazrdebs Soris didi popularobiT sargeb-
lobda. misi yoveli leqsi xelidan xelSi gadadioda da didi
mowonebiT sargeblobda” (iqve, gv. 178).
33
misi nacnobebi ixseneben agreTve, sxva binasac, besikis
aRmarTze, patara ezoSi, aivnis qveS saqaTmisxela ficrul
oTaxs, erTi xis taxtiT, erTi skamiT.
terentis megobari, dramaturgi geno qelbaqiani adas-
turebs, rom “is iyo namdvilad quCis Svili. sadac dauRamde-
boda, iq gauTendeboda. arsad ar msaxurobda, fuli ar hqonda.
diliT ar icoda, isadilebda Tu ara, SuadRisas ar icoda, sad
gaaTevda Rames” (iqve, gv. 24).
“memento moris” gamocemam sazogadoebaSi furori gamo-
iwvia, magram amas poetis ekonomiuri mdgomareobis gaumjobe-
seba ar mohyolia, jer erTi imitom, rom wignis gayidvaSi aRe-
bul fuls uangariSod xarjavda, Tanac didi raodenobiT ar
iyideboda wignebi. gamomcemeli Toma Ciqvanaia kicxavda sazo-
gadoebas am genialuri wignisadmi gamoCenili gulgrilobis
gamo da inteligencias mouwodebda, poetisadmi TanagrZnoba
am krebulis yidviT mainc gamoexataT. igi ixsenebda yazbegis,
egnate ninoSvilis magaliTebs da sazogadoebas brals sdebda
saerTod mwerlebisadmi, kerZod ki granelisadmi gamoCenili
usulgulobis gamo (Toma Ciqvanaia, mware sinamdvile, iqve, gv.
148-150).
terenti iZulebuli iyo “Sromis birJis” daxmareba mie-
Ro (iqve, gv. 13).
terentis da maSo samkervalo atelieSi muSaobda da umu-
Sevar Zmas fuliT, tansacmliT exmareboda. terenti honora-
riT wigns yidulobda, xan dalevda, rac gadarCeboda, an meet-
les miscemda, an uazrod daxarjavda. zogjer axal-axali tan-
sacmeli gadauyria wyalSi, TiTqos amZimebda... ver urigdebo-
da siyalbes, Wiris dResaviT sZulda sicrue. Tvreboda da
nervebs ifuWebda, am dros arc Cxubs erideboda xolme, igo-
nebda zozia (iqve, gv. 21).
ganaTlebis muSakTa saxlSi (Semdgom maswavleblis sax-
lSi) gazeTebs kiTxulobda, Semdeg erT-erT Tavisufal sa-
wolze wamowveboda da daiZinebda. mas xom bina ar hqonda da
xan sad aTevda Rames, xan sad... (iqve, gv. 61).
roca soflidan Camosulma dam terentis binis dalage-
ba-dasufTaveba SesTavaza, terentim uTxra, Seni Semdegi Ca-
mosvlisTvis gadavdoTo, mere ki gairkva, rom imxanad bina sa-
erTod ar hqonia.
erTxel zugdidSi Casuls cudad ecva Turme, zozias
gvarianad gamouwyvia. bavSviviT gaixara, uyvarda Cacma, ra pa-
tara yofnidao, igonebda zozia.
34
“terenti iyo Tavaziani, nametnavad gulubryvilo, mag-
ram uRaribesi. amitom ecodebodaT megobrebs, poeziis moyva-
rulebs da pirvelad TavisiT exmarebodnen. mere ki TviTon
terentic ar erideboda maTTvis kapikebis gamorTmevas. Tuki
saWiroze mets miscemdnen, ukan ubrunebda... yovelTvis cdi-
lobda pativiscemis gadaxdas. aiRebda Tu ara leqsis hono-
rars, iqve xarjavda. metic: erTxel roca wignis honorari au-
Ria, iqve dautovebia, gamoiyeneTo. siamaye ki Tavisi gonebis
sakadrisi hqonda” (zozia kvirkvelia, saubari Zmaze, cisferi
siSore, Tb. 1998, gv. 384-385).
al. sigua xazs usvams terentis sikoxtaves, sisufTaves:
“Cems nacnob-megobrebSi gamoirCeoda ara marto Tavisi poe-
turi saxiT, aramed CacmiTac. poets yovelTvis sufTad da
lazaTianad ecva, mis fexsacmels WuWyi da talaxi ar ekarebo-
da, miuxedavad uamindobisa” (al. sigua, mogoneba terenti
granelze, iqve, gv. 402).
al. sigua gakvirvebuli kiTxulobda: “gana vinmes SeuZ-
lia Tqvas, rom poeti Tavis Tavs upativcemlod epyroboda da
ar icvamda ise, rogorc poets, sazogado moRvawes Seeferebo-
da... iseTi brwyinvale kaligrafia hqonda, rom yvela Cvens
cnobil kaligrafists SeSurdeboda” (iqve, gv. 417).
roca bina gamouyves, isev Zveleburad gaagrZela cxovre-
ba, gareT yofna da Tavisuflad xetiali erCia. erT leqsSi wers
amaze: “axla bina maqvs saukeTeso da mainc minda me xetiali”.
terenti arapraqtikuli, araekonomiuri iyo. misi “memen-
to mori” kargad iyideboda, magram terentis yoveldRe mih-
qonda fuli maRaziidan da ucbad xarjavda, veraferSi isar-
gebla (iqve, gv. 124).
Tanamedroveni terentis igoneben zamTar-zafxul sati-
nis xalaTiT, fexze daxeuli CustebiT, saidanac TiTebi uCan-
da (iqve, gv. 129).
xSirad miuTiTeben mis metismetad ubralo, Raribul
Cacmulobaze, weren, rom “is metismetad Raribulad cxovrob-
da” (iqve, gv. 132).
aRniSnaven, “xelmokle iyo da gazeTis SesaZeni fuli ar
hqondao” (iqve, gv. 147).
“terentis TbilisSi araferi gaaCnda. avadmyofobisas
dis binaze midioda”, igonebda al. jafariZe (iqve, gv. 148).
“terenti graneli poeziisTvis wamebuli dadioda, poe-
zias emsxverpla da maTxovariviT daiRupa ”, ganucxadebia le-
van goTuas sinanuliT (iqve, gv. 156).
35
terentim Tavisi sicocxlis ukanaskneli wlebi sabWos
moedanTan, merkvilaZis quCis 31-Si, kibisqveSa sakanSi gaatara
(iqve, gv. 173).
bina, sadac terentis da cxovrobda, iyo “patara, saSin-
lad nestiani, bneli” (iqve, gv. 183).
aleqsandre gabeskiria igonebda: “im dros, roca Tbili-
sis quCebSi dendiviT Cacmulebi dadiodnen umaRlesi inte-
leqtis evropelebi _ niko nikolaZe, grigol robaqiZe, kon-
stantine gamsaxurdia, leo qiaCeli, geronti qiqoZe, roca yve-
las aocebda Tbilisis quCebSi iseTi pirovnebis gamoCena, ro-
goric xalxTa warmodgeniT, freskidan gadmosuli vasil bar-
novi iyo, anda mxcovani mwerali daviT kldiaSvili da zogier-
Ti sxva,... mTis soflidan Camosuli, sevdisa da martoobis ra-
indi terenti graneli Tavisi aSkarad kontrastuli Cacmulo-
biT, xazgasmuli garegnuli daudevrobiTa da axirebiT Tavad
ipyrobda yvelas yuradRebas” (iqve, gv. 211-212).
mogvianebiT, roca terenti aRar iyo cocxali, mis das _
maSos, romelic senakSi iyo gaTxovili, mdgmurisTvis fuli
ar gamourTmevia, sauzmiTac umaspinZldeboda Turme da am-
bobda: “me da Cems ubedur Zmas, terentis, binis gamo TbilisSi
imdeni tanjva, imdeni damcireba Segvxvedria, Tu ara me, vin
icis, ra Znelia mdgmuris xvedri, binis qiras rogor gamogar-
Tmevo !...” (iqve, gv. 228).
TviTon terentis poeziaSi mravalgzis aris dafiqsire-
buli siRatakis faqtebi, ubinaoba, bohemuri cxovrebis rea-
liebi. erTgan ityvis: “wuxel meZina sanagve yuTSio”.
misi Tanamedroveni adastureben, rom Rameebi gauTevia
baRebSi, sasaflaoebze, eklesiebis samrekloze...
“ratom Cemi cxovreba dRes aravis ukvirso”, gulistki-
vils ver faravda.
isic cnobilia, rom poets ar hqonda gansakuTrebili in-
teresi Cacmisadmi, materialuri yofisadmi.
istoriam Semoinaxa erTi sagulisxmo faqti.
poeti dainteresebuli yofila Salva dadianis ZmisSvi-
liT _ ninoTi da xSirad ijda misi saxlis gverdze, eklesiis
ezoSi, leqsic uZRvna Tavisi ocnebis dedofals: “qali, rome-
lic cxovrobs eklesiis ezoSi”. es faqti ar gamohparvia Salva
dadians da poetisaTvis, romelsac mudam satinis xalaTiT xe-
davda, metad gulsatkeni SeniSvna ukadrebia: “CaicviT ymawvi-
lo, CaicviTo”.
36
terentis wyena leqsis striqonebSi gamouxatavs: “bato-
no Salva, araTu kacma, bavSvmac ki icis Wama da Cacma. Sen siRa-
takes ar icnob, albaT, romelic aris patara jvarcma”.
nislSemosili
(terenti granelis erTi Taviseburebis Sesaxeb)
39
petre-pavles eklesiis ezoSi zarebis rekvas usmenda. xSirad
aq, Ria cis qveS iZinebda” (iqve, gv. 136).
vl. norakiZe saubrobs imis Sesaxeb, rom granelis poezia
“amxedrebaa melanqoliiT, poetis sisxliT, cremliT, micva-
lebulebiT, kuboTi, kvireebis zarebis rekviT” (iqve, gv. 138).
rogorc Cans, poeti Tavis “mesame gzaze”, sikvdilis idu-
malebaze sasaflaoebTan mdgari ukeT fiqrobda.
“albaT kuboebi lamobdnen amosvlas samaridan, rom exi-
laT terenti graneli, roca is werda “gulidan sisxlis wve-
Tebs”, werda giorgi ruxaZe (iqve, gv. 141).
grigol SaviSvili miuTiTebs, rom terenti granels axa-
siaTebda “ltolva samgloviaro procesiisadmi. im dros da-
marxva xdeboda samxedro orkestris TanxlebiT. erTxel vi-
Rac ucnobi miacila nikolozis sasaflaoze” (iqve, gv. 153).
poetma varlam ruxaZem terentisadmi miZRvnil leqsSi
mis am Tvisebas gausva xazi: “Sens Rrma TvalebSi sikvdili zis
ConCxad qceuli da mReri mudam saflavebis bnel misterias”
(iqve, gv. 182).
terenti graneli fiqrobda sikvdil-sicocxlis saidum-
loebaze da zizRs hgvrida zerele adamianebis usagno aRta-
ceba: “adamians, romelic sul gaxarebulia da xbos aRtacebiT
Sehyurebs qveyanas, raRac didi ram aklia. yvela normalur
adamians metnaklebad sevdis grZnoba aqvs. vis ar hgvris wu-
xils sikvdilis gaxseneba, imedebis gawbileba, damsxvreuli
ocnebani?” (iqve, giorgi kaWaxiZe, visac undoda gafrena cis-
ken, gv. 188).
poetis yvela Tanamedrove aqcents akeTebda mis akviate-
bul interesze sasaflaos, ucnobi micvalebulebisadmi: “uy-
vars sasaflaoze siaruli, saflavTa Soris xetiali, dasafla-
vebaze daswreba. xSirad aedevneba mgloviareTa mdumare pro-
cesias. ar kiTxulobs, vis an sad asaflaveben. TviTonac am
glovis Cumi monawile xdeba. uyvars samgloviaro marSi da sa-
eklesio galoba...” (zemoxsenebuli krebuli, Tamaz boreli,
terenti graneli cxovrebaSi, gv. 194).
terenti graneli sergi Wilaias urCevda Turme: “visac
sikvdili sicocxleSi ar ugrZvnia, iman cxovrebisa ara icis
ra. me Sen girCev, xSirad iaro panaSvidebze, gasvenebaze, sa-
saflaoze...” (iqve, sergi Wilaia, iyo erTi poeti, gv. 239).
fridon narouSvili, proletaruli poeziis gnomi, das-
cinoda terentis religiuri saxeebis gamo, xaraCoebze dgo-
mas, xvnasa da mkaSi glexis gamxnevebas urCevda da kicxavda:
40
“...Sen ki eklesiebSi da sasaflaoze daborialob, dedaberiviT
loculob da moTqvam” (iqve, gv. 245).
terentis am “ucnaurobas” sworad ver igebdnen misi Tana-
medrove, proletaruli poeziis warmomadgenlebi, revoluci-
isa da socialisturi aRmSeneblobis mexotbeni. alio mircxu-
lavam terenti sami wliT Seifara, adamianuri siTbo da yurad-
Reba ar moaklo, magram maTi msoflmxedvelobis sxvaobam mainc
iCina Tavi SemoqmedebaSi. aliom poeti gaakritika sasaflaos,
sikvdilis Temis akviatebis gamo: “gulamoskvnili tiris grane-
li, CvenSi meored mosuli qriste, uSno, uRono, daubaneli maT-
xovariviT saflavebs misdevs” (me da baraTaSvili).
terenti graneli arad agdebda sxvaTa qirdvas.
igi isev daexeteboda sasaflaoebze, glovobda “mkvdar”
(Tavisuflebadakargul) saqarTvelos: “da saqarTvelo es is
mxarea, sadac cocxali xalxi marxia”. es striqonebi imdroin-
deli Semzaravi viTarebis anareklia, qveynis mtarvalebi sam-
SoblosTvis dacemul raindebs, romlebic qveynis damouki-
deblobisaTvis brZolaSi daiWrnen, cocxlad marxavdnen...
aseve, terentis mounaxulebia wyaros quCa, sadac 1924 w.
gamosvlebis monawileTa didi jgufi daxoces. im adgilze ma-
Sin gaZlierebuli dacva idga, rom axlos aravin misuliyo. te-
rentis mainc gaurRvevia dacva da akankalebuli uyveboda
aleqsandre gabeskirias: “iq viyavi wuxel! dacvas davusxlti
xelidan! ici, sakuTari Tavi Semjavrda. iseTi rbili iyo miwa,
fexebi Sig mefloboda. fexqveS adamianis sisxlis suni mcemda.
megona, mec im sisxlian miwaSi veflobodi... gamovaRwie!... mag-
ram, xom xedav, mTeli Rame ar miZinia” (givi cqitiSvili, vici,
dro mova Cemi gagebis, Tb. 1990 w. gv, 213-214).
1924 wlis ajanyebis damarcxebam STaagona Tavisi axali
wignis saTauri: “memento mori!” (gaxsovdes sikvdili!), rome-
lic iyo mtarvalTa gafrTxileba. poeti Seaxsenebda sisxlian
tiranebs sikvdilis garduvalobas.
terentim wiTelarmielTa saxlSi dabnelebul darbazSi,
susti sanTliT ganaTebul magidaze Tavisi miniatura “sikvdi-
lis Semdeg” waikiTxa, romelic iyo winaswari Wvreta Tavisi
momavali sikvdilisa, ucremlo gasvenebisa, uceremonio da-
saflavebisa da ukvdavebisa, msmenelma ver gauZlo mozRvave-
bul emocias da yviroda: “gaaCumeT! gaaCumeT!” (geno qelbaqi-
ani, is mxolod poeziiT cocxlobda).
medroveni da zereleni Riziandebodnen terentis pi-
rovnebiT, poeziiT, ver isvenebdnen, mis genialur wigns, “Sav
41
wignad” saxeldebuls, mweralTa kavSirSi saxalxod afrialeb-
dnen, uSverad kicxavdnen mis avtors.
terenti graneli ki miRmurs “Ria TvalebiT” xedavda,
sikvdilisaTvis mzadebas gvaswavlida, sicocxleSi swori gze-
bis gagnebas STagvagonebda... misi mgloviare leqsebi, sikvdi-
lis simRera aRafrTovanebda mkiTxvels da warmavali sicoc-
xlis gonieri gamoyenebis, sikvdilis damarcxebis ideiT
msWvalavda.
man Seqmna axali “micvalebulis dRiuri”, axali gardac-
valebis saxelmZRvanelo, sicocxlisa da sikvdilis safexure-
bi ganWvrita, magram fuWad mozeime sazogadoebam, romelic
xelisuflebis terors afetiSebda, sisxlze, cxedrebze daa-
bijebda da amqveyniur jojoxeTs samoTxes arqmevda, verafe-
ri gaugo t. granelis genialur xilvebs...
poetma dalanda sicocxlis bolo, sikvdilis yviTeli
mantia, bedis mwvervali, igrZno, rac iqneboda sikvdilis Sem-
deg, iwama sulis ukvdaveba, sulis zrda da gonis maradiul
RviZils uwoda “gamoRviZeba gardacvalebis Semdeg”...
SemTxveviTi albaT arc is iyo, rom man saqarTvelos sa-
xalxo mxatvars korneli sanaZes aseTi ucnauri survili gaum-
xila: “minda damxato uCveulod. suraTs davarqmevT “agonias”,
romelzedac gamoxatuli iqneba sasaflao mTvarian RameSi, sa-
dac jvarTan ufskrulisken mimaTrevs sikvdilis ConCxi, me ar
vemorCilebi da ZaliT mimaTrevs” (Cemi cxovreba mxolod leq-
sia, gv. 260).
mxatvarma megobar poets Txovna Seusrula.
arc is aris SemTxveviTi, rom terenti granelis Semoqme-
debaSi TviTmkvlelobis motivic gvxvdeba. bunebrivia, am
problemebis Tanmxlebia glova, cremli. poets sikvdils
anatrebinebda bneli dro: “me vtiri qveynis ukuRmarTobas da
Cems daRupvas aucilebels, veli uceb gamosrolil tyvias, es
dro sikvdils mavalebs, o, es droa Cemi mkvleli, viyavi dros
win, viyavi msxverpli...”
terenti granelma daamarcxa sikvdilis tragizmi, rad-
gan darwmunebuli iyo sulis maradiulobaSi. igi iziarebda
gardasxeulebis Teorias da sikvdilSic nugeSs poulobda.
terenti granelis hadesTan dakavSirebuli xilvebi ma-
inc amSvidebs suls, ufro metic, igi erTgvari fsiqoTerapiis
rolsac asrulebs, Trgunavs am problemiT gamowveul SiSs da
sabolood mainc amqveyniuri cxovrebis azrianad gatarebis
mizans emsaxureba...
42
ase rom, poetis gabeduli ganacxadi: “terenti graneli
modis sisxlian samaridan”, mainc gaiTavisa mkiTxvelma da mix-
vda, rom am fiqrs, am Temas tabus dadeba ki ara, gacnobiereba
sWirdeba.
“mova odesme vinme tanjuli da Cems saflavTan is dafiq-
rdeba”, ambobda poeti. marTlac, misi saflavi dasturia poe-
tis maradiulobis, savanea azris, Rrma gancdebis.
cnobilia, poetma iwinaswarmetyvela sakuTari sikvdilis
Tve, ricxvis gansazRvraSi ki xuTi dRiT Secda (givi cqitiSvi-
li, terenti granelma sakuTari sikvdili TiTqmis zustad iwi-
naswarmetyvela, gaz. “versia”, 2001, 5-11 noemberi, gv. 27).
“da saflavebi me win mimiZRvis, wuxel sizmarSi mimiZRo-
da Cemi cxedari” _ aseTi Rrmaazrovani gancxadebis gakeTeba
mxolod erTeulebs SeuZliaT. marTlac, misTvis saflavi da
cxedari gaxda ukvdavebis gzaze winamZRvari...
terentim Zalze ganicada bela dadeSqelianis tragiku-
li sikvdili, mgloviarem gaacila sasaflaomde, xalxi rom da-
ifanta, saflavze erTi boTli Rvino daasxa da Tqva: “ai, es
aris Cveni bolo da am qveynis simbolo” (iqve, gv. 263).
“nebismier procesias gahyveboda. yvela rom wavidoda,
15-20 wuTs Tavdaxrili idga ucnobis saflavTan da cxare
cremlebiT tiroda”, igonebda leo xomeriki” (givi cqitiSvi-
li, vici, dro mova Cemi gagebis, gv. 129).
terentis leqsi “allidi oto” dawerilia erT gardac-
vlil germanel, poetisTvis ucnob qalze. germanelTa sasaf-
laoze, romelic amJamad gauqmebulia, SeniSna erTi lamazi qa-
lis marmarilos Zegli, romelic poets Zalian moewona da amas
aRniSnuli leqsic uZRvna (daviT kobiZe, mogonebebi terenti
granelze, Cemi cxovreba mxolod leqsia, gv. 123).
nikoloz kevliSvili igonebs, rom terentim kukiis sa-
saflaoze allidi otos saflavTan leqsi Tqva da atirda,
TiTqos mlocveli RaRadebda. am dros zarebis rekva gaisma
(iqve, gv. 178).
xSirad naxulobda klavdia zelinsakaias mitovebul
saflavs.
noe kobaxiZe (dafnareli) igonebda, 1927 w. rogor dadi-
oda terenti graneli didubis panTeonSi saflavebs Soris,
rogor SeCerda baraTaSvilis, aragvispirelis saflavebTan
(iqve, gv. 75).
sxva drosac unaxavT poeti SuadRis sicxeSi “saflavebs
Soris eulad moxetiale” (iqve, gv. 125).
43
mogvianebiT, 90-ian wlebSi, roca terentis saxelma isev
gamoaRwia daviwyebis burusidan, misi saflavi poetis maradi-
ulobis sabuTad iqca. eqimma Tamar abulaZem misi saflavi rom
moinaxula, aseTi sityvebiT daitira cxovrebaSi gauxareli
terenti: “Sens saflavs Semovevle, eris saamayo Svilo, Cveno
masaxelebelo poeto !” iqve Tqva poetis daubeWdavi leqsi;
“Cumi landiviT davdivar, perangad dardi macvia, sicocxle
Cveni scenaa, cxovreba dekoracia” (iqve, gv. 206).
roca terentis cxedari petre-pavles eklesiis ezodan
didubis panTeonSi gadaasvenes, orivegan akurTxebines saf-
lavis miwa am RonisZiebis mesveurebma, xelebi daukocnes
mRvdels, mesaflaveebs, fulic SeaZlies, magram maT uTxres:
“terenti wmindani iyo, gansakuTrebiT Cveni (petre-pavles)
eklesiisTvis da fuls rogor aviRebTo” (iqve, gv. 266).
terenti granelis saflavi dRes gonebagaxsnilTa, poe-
ziis TayvanismcemelTa Sesakrebi adgilia, romelic azrs una-
Tebs yvela maZiebel adamians.
winaswarmetyveluri gamodga galaktionis ganacxadi:
“terenti saflavidan gaunaTebs kacobriobas, yvelas, vinc ki
dabadebula da saflavSi wava, “scdebis da scdebis sikvdilsa,
vin ar moelis wamisad” (sergo Jvania, mogoneba terenti gra-
nelze, xelnaweri gagvacno mamanti rogavam).
terentis lozungi iyo: “ara sicocxle, ara sikvdili,
aramed aramed raRac sxva,... mesame gza...” im dros, roca revo-
luciur ideebs msaxurebda xelisufleba da misi damqaSi mwer-
lebis armia, “es lozungi revoluciuri saqarTvelos roman-
tikuli wlebisTvis ucnauric iyo da moulodnelic” (iqve,
sergi Wilaia, gv. 226).
korneli sanaZem “poetis gardacvalebis gamo leqsi da-
wera: “sanTeli, romelic ar Camqrala”.
rusTavelze geno qelbaqianma, daviT kobiZem, mxatvarma
vladimer lemonjavam gaixsenes terenti, mere sasaflaoze wa-
vidnen ori boTli RviniT, mixakebiT. saflavi gawmindes, TiTo
Wiqa dalies da daRonebuli dabrundnen (iqve, gv. 263).
terentis saflavs, meufe Sios TqmiT, uvlida konstan-
tine gaCeCilaZe, terentis megobari, romelic sonetSi moixse-
nia. igi exmareboda Jurnal “kronosis sarkisa” da gazeT “ias”
gamocemaSi.
terenti granelma gamoarRvia daviwyebis ufskruli,
1961 wels misi krebuli winasityvaobiT gamosca elizbar ubi-
lavam, 1972 wels leri alimonakis redaqtorobiT gamovida
terentis wigni, 1979 wels ufro srul, isev alimonakis redaq-
44
torobiT dabeWdil wigns da misi avtoris tragikul cxovre-
bas rom gaecno saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmindesi
da unetaresi ilia II, aRtaceba ver dafara eris sulierma ma-
mam da ganacxada: “es marTlac wmindani yofila”, daloca te-
rentisTvis damaSvrali mkvlevari, redaqtor-gamomcemeli da
uTxra: “dalocvili iyav, Svilo, keTili saqme giqmnia qveynis-
Tvisac da SenTvisac” (leri alimonaki, granelis landi, Tb.
1998, gv. 85).
terentis wmindanad acxadebdnen petre-pavles eklesiis
mRvdeli da mesaflaveebi, romelTac monawileoba miiRes poe-
tis didubis panTeonSi gadasvenebis saqmeSi (iqve, gv. 266).
gabeduli, pirdapiri
50
apokalifsur mxecebTan mebrZoli
52
namgali da uro satanisturi bolSevizmis iaraRebia,
namgali mocelavs, uro — angrevs.
am leqsiT terenti granelma sabolood axada ride Tavis
suls da Savbneli xelisuflebisTvis gaxda Savsieli.
ufro da ufro aZlierebda poeti Tavis opoziciur ie-
riSebs wyobilebis winaaRmdeg. aSkarad negatiurad afasebda
xalxis saxeliT mosul sisxlian provokatorebs da aleqsan-
dre siguas (patriots, SemdgomSi politkatorRels — l. s.)
eubneboda: “Cemo saSa, Sen ra, es wyoba ggonia? eseni damxvre-
telebi arian, damxvretelebi” (al. sigua, mogoneba terenti
granelze, `cisferi siSore~, Tb., 1998, gv. 414).
poeti SemTxvevas ar uSvebda xelidan, rom ar gaekenwla
socializmis falavnebi.
terentis sZulda antierovnuli vaipolitikosebi, eris
gadagvarebis mosurne Ramurebi. sastikad upirispirdeboda
ubir tirans — sergo orjonikiZes, romelsac “ludaeds” eZax-
da, specialurad udarajebda, rom Seercxvina mis mier gadabi-
rebuli axalgazrdebi. sergos Segirdebi TavianTi moZRvris
msgavs Zabrismagvar qudebs ixuravdnen, romelic sindis-namu-
sis, kacur-kacobis ki ara, moRalateobis simbolod aRiqmebo-
da mamuliSvilTa TvalSi. terenti daudarajebda aseT arara-
obebs da joxiT gadaugdebda Tavidan am “Zabrebs”, romliTac
isini amayobdnen.
erTxel terentis daunaxavs orjonikiZisnairi qudiT
momavali kacunebi da aleqsandre siguasTvis uTqvams: “Sexe am
uTvistomoebs, es ra Zabrebi CamoumxiaT Tavze. saSa, xom ici,
me rogor gamigeben. Tanac, eseni ymawvilebi arian. xalxma ar
ifiqros, rom me am balRebs vCagrav. Camougde am gogrebidan
es wiTeli Zabrebi da Tu am Rlapebma rame gabedes, aqa var!” am
saubarSi isinic mogviaxlovdnen, yveba al. sigua. — fui,
Tqvens ymawvilkacobas! — SesZaxa terentim. wiTeli “Zabrebi”
miwaze egdo. morigi SetevisTvis movemzade... terentim er-
Txel kidev SeukurTxa da isinic adgils mowydnen”...
terenti aRSfoTebas ver faravda Turme: “ase rogor un-
da gadavgvardeT, samSoblo rom dagvaviwydes, xom xedav, Cemo
saSa, rogor amayad moabijeben es kacunebi prospeqtze. yoCaR!
— uceb xeli magrad CamomarTva da Zmurad gadamexvia — magrad
unda idge, magrad! mZime xvedri ergo Cvens tanjul samSob-
los. ufro mZime gzac gauvliaT Cvens winaprebs, Cvenc unda
gavuZloT” (aleqsandre sigua, mogoneba terenti granelze,
cisferi siSore, Tb., 1998 w., gv. 415-416).
53
poeti kicxavda “avadsaxsenebel” levan RoRoberiZes,
xSirad ambobda, rom am gienam qarTvel TavadaznaurTa da mo-
azrovne inteligenciis sisxli bolomde daliao. “avadsaxse-
nebelTa” rigebSi terenti sergo orjonikiZes, levan RoRobe-
riZes, 1924 wlis “SemoqmedT” gulisxmobda da ambobda: “eseni
ucxo Teslebi arian qarTvelebisTvis, Cemo saSa! da rbilad
rom vTqvaT, maT uzneo dedaTa naSierad miiCnevda. — Cemo saSa,
eseni saqarTvelos ver daaCoqeben, mova Cveni droc da saqar-
Tvelo isev Tavisufali iqneba! — Tvalgabrwyinebuli metyoda
xolme terenti”, igonebda samSoblos siyvarulisTvis jvar-
cmuli, yofili politkatorReli al. sigua.
imdroindel cxovrebas t. graneli jojoxeTs uwodebda
(rogorc galaktioni, k. gamsaxurdia). Turme xelnaweris saxiT
vrceldeboda xalxSi terentis leqsi, romelic Tavis arqivSi
Seunaxavs al. siguas: “davdivar marto landiviT, dardis pe-
rangi macvia, cxovreba jojoxeTia, sicocxle — dekoracia”
(iqve, gv. 407).
terentis leqsi “sulis cecxli” zogierTebma “wiTeli
saukunis” xotbad gamoacxades. igi ase iwyeba: “Sromis samefo
da qarxnebis neli griali, qalaqis cecxli, daisruli droSa
wiTeli, bnel SuaRames akrTobs Suqi moxetiale, o, saukune wi-
Telia da mimzidveli”.
Salva dadiani am striqonebze damyarebiT leqsSi sabWo-
Ta sinamdvilis TanagrZnobas xedavda, magram terenti aRaS-
foTa aseTma gagebam da xazgasma danarCen or stropze gaake-
Ta. marTlac, aSkaraa, rom masSi naxsenebi sisxlis mdinare, bu-
rusi, tyviebi, gansacdeli, kvamli, mRelvareba, Soreuli ra-
indebis umweo SfoTi, samaradiso mwuxareba da eSafoti ve-
rafriT ver iqneboda jojoxeTuri sinamdvilisadmi poetis
mxardaWeris stimuli: “sisxlis mdinare, dabinduli mTebi da
Sara; damwvar tyviebis surneleba da gansacdeli, o, ganaxle-
bis qariSxalma frTebi gaSala, krTis nangrevebze aRmafrena,
rogorc sanTeli. qalaqis kvamli, mRelvareba, Ramis alebi da
Soreuli raindebis umweo SfoTi. samaradiso mwuxareba mok-
lul Tvalebis da Cemi suli amarTuli, viT eSapoti”.
`Soreuli raindebis umweo SfoTi~ qveynis Tavisuflebi-
saTvis amao SemarTebaze migvaniSnebs.
1924 wlis ajanyebis damarcxebam terenti granelis Se-
moqmedebas tragikuli elferi kidev ufro gaumZafra.
“orTaWala-krwanisSi jer kidev ismoda 1924 w. wamebul-
Ta kvnesa, terenti granels mebaRe andria ZiZiguri uambobda
im dReebze”, - igonebda al. sigua.
54
“swored am saSinel dReebs miuZRvna poetma Tavisi cno-
bili wigni “memento mori”. swored am sityvebiT mimarTavdnen
gamarjvebul triumfatorebs Zvel romSi — “gaxsovdeT sik-
vdili”, Tqvenc xom misi Svilebi xarTo” (al. siguas mogoneba,
cisferi siSore, gv. 397).
terenti granelis cxovrebisa da Semoqmedebis kidev erT,
Zalze mniSvnelovan sakiTxSi gvaxedebs al. sigua, romelic
gvamcnobs: “saqarTvelos Tavs datexili am didi tragediis “Se-
moqmedebs”, ioseb stalins mimarTavs poeti, romlis erTi
strofi dResac SiSis Jruantels mgvris: “imperatoro, Sen diq-
tatoro, mZvinvareb sisxlis korianteliT, mamis saflavze rad
dagaviwyda, agenTo Tundac erTi sanTeli” (iqve, gv. 398).
1924 w. ajanyebis damarcxebam da komunistebis mier gav-
rcelebulma Worma am ajanyebis meTauris — qaquca ColoyaS-
vilis daRupvis Sesaxeb terenti granels daawerina aseTi
leqsi: “kvdeba is mdelo da es qaria da saqarTvelo axla
mkvdaria. dilaze mdelos vumzer spetaki da saqarTvelos ci-
dan vuZaxi: maT saqarTvelo dRes gulSi daWres, axla Znelia
sulis migneba. irgvliv Ramea, ar Cans mesia da saSineli es ga-
cigneba. magram... lazare aRsdgeba mkvdreTiT, aRsdgeba, ro-
gorc RvTis siyvaruli... mas vambob, - rogorc vambobdi, kma-
ra!!! mzeo, amodi, amodi Cqara!!!”
leqss hqonia minaweri: “madloba RmerTs, es maT mier
gavrcelebuli Wori yofila” (iqve, gv. 400). igulisxmeba cnoba
qaqucas sikvdilis Sesaxeb.
1924 wlis tragediam stimuli misca Tavisuflebawar-
Tmeuli saqarTvelos SvilTa gansakuTrebuli niWierebis ga-
movlenas axali, genialuri nawarmoebebiT, esenia: grigol ro-
baqiZis “lamara”, konstantine gamsaxurdias “dionises Rimi-
li” (jojoxeTis scenebi, satanisturi wiTeli kiripa, wiTeli
gveli bolSevizmis triumfiTa da ajanyebis damarcxebiTaa
STagonebuli), terenti granelis “memento mori”, galaktion
tabiZis poema “mogonebebi im dReebis, roca ielva”, misive de-
monebis, satanebis, mefistofel-luciferebisa da belzebe-
lis TareSis amsaxveli leqsebi.
1924 w. ubedurebas galaktioni “mimaval saqarTveloSi”
sasaflaos simbolikiT gviCvenebda, mixeil javaxiSvili sa-
saflaoze xedavda progresuli inteligenciis adgils, te-
renti granelisTvis “mkvdari” saqarTvelo iyo ieremiaseburi
godebis mizezi.
1921 wlis 25 Tebervlis katastrofa ausaxavs terenti
granels leqsSi “1921”, romlis epigrafia: “daxocilebTan er-
55
Tad daWrili iunkrebic daumarxavT”. isev samaris, ulmobeli
qaris, cocxlad damarxuli patriotebis CvenebiT mxilebulia
realurad momxdari Semzaravi faqti: “axla es leqsi sxva sama-
rea, movida qari, xe Searxia da saqarTvelo es is mxarea, sadac
cocxali xalxi marxia. cixeSi vzivar, gareT mTvarea, Sors ga-
usxlavi lurji baRi. da saqarTvelo es is mxarea, sadac coc-
xali marxia xalxi” (`cisferi siSore~, Tb. 1998, gv. 18)..
cnobilia, rom damoukidebeli saqarTvelos pirveli
prezidentis — noe Jordanias samSoblodan gaZevebis Semdeg
walejixis raikomisa da Cekas dadgenilebiT komunistebs so-
fel jvaris wminda giorgis eklesia daungreviaT. am vandalu-
ri aqtiT aRSfoTebul terenti granels Tavisi protesti ase
qristianulad gamouxatavs: “ras Svrebian es codvili Svile-
bi, RmerTo Seunde, RmerTo, uSvele am codvilebs. es taZari
Cveni mamapapaTa ofliT nagebi siwmindea, RmerTo, Seunde, am
codvilebs” (sergo Jvania, mogoneba terenti granelze, xel-
naweri, mogvawoda terentis dis — zozias SviliSvilma, eqimma
mamanti rogavam).
terenti graneli arc Tanamokalme poetebs erideboda,
Tu maTSi medroveobis niSnebs aRmoaCenda. erT cnobil poets
aRSfoTebulma terentim sila gaawna Turme imis gamo, rom man
Tavis leqss pirvandel saTaurad misca “pirveli sabWoTa
Tovlis simRera”. cxadia, “sabWoTa” Semdeg publikaciebSi
amoiRo misma avtorma (givi cqitiSvili, `vici dro mova Cemi
gagebis, Tb. 1990, gv. 107).
terenti graneli aRiqmeboda, rogorc “cocxali legen-
da, fexze mosiarule leqsi” (al. sigua), mis yovel sityvas in-
teresiT usmenda eri da advili warmosadgenia, ra rezonansi
eqneboda poetis pozicias, yovel gabedul ganacxads.
ras fiqrobda yovelive amaze lavrenti beria, eSmakis
xeldasxmuli, satanistTa moZRvari da marTali sityvis nam-
dvili sulTamxuTavi? is xom adre “aRtacebuli” iyo teren-
tis niWiT, vidre poeti qveynis mesveurTa damRupveli poli-
tikis mxilebas daiwyebda.
Tu rogor Secvala lavrenti beriam xelisuflebiT uk-
mayofilo poetisadmi damokidebuleba, amis Sesaxeb isev al.
siguas movusminoT: “erT dRes terentis da Cems gverdze man-
qanam daamuxruWa, kari gamoiRo, gamoCnda berias saxe da gais-
ma xazgasmuli gamyinavi xma: “batono terenti! “civi da gamyi-
navi xma” mkafiod ismoda: “terenti! terenti! were... were! da
karebis daxurvis xma ise mkafiod Camesma, TiTqos viRacas Cem-
56
Tvis Zlieri sila gaelawunebinos. manqana adgilidan mowyda
da swrafad gauCinarda.”
cxadia, berias “civi da gamyinavi xma” ara Zvelebur sim-
paTias, aramed risxvas, datuqsvas avlenda mousyidveli da ga-
daubirebeli poetisadmi.
am faqtiT yofila STagonebuli terenti granelis leq-
si, romelSic kargad Cans marTali poetis azri “mzrunvel” xe-
lisuflebaze: “am xalxis qeba ar mixaria, es xalxi Cems suls
rogor eqceva? Cemi cxovreba qariSxalia da Cemi guli miwas
ecema. romeli igrZnobs Soreul sagans, romelma igrZno es
atireba. da me amnair cxovrebisagan TiTqmis yoveldRe
vgrZnob damcirebas”.
terenti graneli Seucdomlad grZnobda misdami berias
interesis Sorsmimaval mizans, magram igi ar gatyda, ar “gaiw-
vrTna” da amis gamo daundoblad gauswordnen cixiT, devniT,
ciliswamebiT, bolos ki giJis diagnozi dausves da iZulebiT
mkurnalobas dauqvemdebares.
beriam da misma damqaSebma moSurne, xelmocarul poe-
tebTan erTad, sabediswero roli Seasrules terenti grane-
lis cxovrebaSi.
da bolos, roca SeSlilad monaTluli, nawamebi poeti
fizikurad wava am qveynidan, kidev erTxel gamoCndeba pila-
tesaviT xeldabanili beria da cdilobs, misi reJisorobiT
jvarcmul pirovnebas namdvil Tayvanismcemlebze ufro meti
“pativi” miagos.
iqneb es iyo sisxliani tiranis erTgvari monanieba da
sindisis qenjna imis gamo, rom mis xelebs eris saamayo Svile-
bis bevri sisxli ecxo?
Salva dadians beriasTvis ukiTxavs, terenti granels Tu
icnobdiTo. berias upasuxnia: `terenti didebuli poeti gax-
ldaT, batono Salva”. Salva dadians gulistkiviliT SeuniS-
navs: “ki, didebuli poeti iyo is cxonebuli..., magram cxovre-
bas man ver gaugo da damarcxda, Tavi daiRupa”.
terentisadmi Salvas am “braldebis” pasuxad berias pa-
Tetikurad uTqvams: “cxovrebas ki ara, batono Salva, TviT
cxovrebam ver gaugo mas”.
berias aseTi azriT gaoceba ver daufaravs Salva dadi-
ans: “es ise iyo naTqvami, tanSi gamcra, davibeni, amisTana pa-
suxs ar velodi da verc warmovidgendi. gulma baga-bugi daiw-
yo, Tvalwin terenti warmomidga Tavisi ganumeorebeli Rimi-
liT: “qarTvelma xalxma giJi miwoda, mze midis gaRma, cis xma
57
ismoda” (al. sigua, mogoneba terenti granelze, “cisferi si-
Sore”, gv. 441).
terenti granelis interesi religiuri Temebisadmi, du-
mili sabWoTa wyobilebis “sikeTeebze” da rainduli dapiris-
pireba apokalifsur triumfatorebTan, xalxis mtrebis gabe-
duli mxileba, saqarTvelos okupaciisa da 1924 w. ajanyebis
asaxva naTel pasuxs iZleva imaze, vin da rogor cdilobda po-
etis zeSTagonebuli fizikuri saxis waSlas, misi Sedevrebis
“pesimisturad, uideod, Sav wignad~ gamocxadebas.
terentis “diqtatori imperatoris”, “ludaedebis”, “gie-
nas” gverdiT “avi Tvalis, uRirsi Tvalis, patara mtrebis, `ya-
CaRi qarebis”, kaenis, gvelis saxeebic im mizans emsaxureboda,
rom niRabi aexada saqveyno-saxelisuflo borotebisTvis.
ueWvelia, rom “memento moris” avtoris ideologiam
konstantine gamsaxurdias, grigol robaqiZis, mixeil javaxiS-
vilis, galaktion tabiZis mxatvrul naazrevTan erTad, didi
roli Seasrula borotebis imperiis Tixis saZirkvlis Serye-
vaSi.
terenti graneli erT-erTi pirveli daupirispirda
Cvens literaturasa da cxovrebaSi siyalbes, kerpTmsaxure-
bas. misi leqsebidan monaberi wminda haeri suls ajansaRebda
sikeTis, saTnoebis fluidebiT, apokalipsur mxecTa naSie-
rebs afrTxobda. yovelive es naTlad metyvelebs imaze, rom
WeSmariti poeti arasdros ar dgas ganze cxovrebiseuli
problemebisgan, politikisgan.
Serisxuli
61
poetis Tanamedroveobis sulier medroSeTa saTqmels
itevs es ganacxadi: “vnatrob sxva sivrces da ucxo qalaqs, sa-
wamlavia CemTvis es xana”.
poet kale boboxiZis mogonebiT, “ama qveynis Zlierni...
damqaSTa da damsmenTa razmebiT gabedulad da aqtiurad moq-
medebdnen”...
“Cvens garSemo mZime rkinis kedlebi sameTvalyureo koS-
kebiTurT, TandaTan wres kravda, Tavisufali sunTqvisa da az-
rovnebis mZime pirobebs qmnida... SiSi da undobloba Cveni mud-
mivi Tanamgzavri gaxda... mweralTa kavSiri sameTvalyureo ci-
tadelad iqca... mTavroba ukve yovel nabijs akontrolebda da
direqtivebis relsebze gadahyavda mTeli kavSiris muSaoba”.
“terenti granelsac hyavda SeCenili damsmenTa “kohor-
ta”, romlebis Worebis gavrcelebiT, yoveldRiuri dacinviTa
da qilikobiT, ayal-mayaliTa da CxubiT yovelmxriv aviwroeb-
dnen da gasaqans ar aZlevdnen yvelasagan miusafar, sicocxle-
gamwarebul, unazesi sulis poets” (kale boboxiZe, terenti
graneli, xelnaweri, mogvawoda terentis dis _ zozias SviliS-
vilma, eqimma mamanti rogavam).
terentis winaaRmdeg dajardnen xelisufleba da Suriani
poetebi. Tu rogori boroti agentura muSaobda mweralTa kav-
SirSi, amis magaliTia is saSineli Wori, romelic mwerlebisgan
gavrcelda zemdgomi organoebis davalebiT. kale boboxiZe
igonebda: “mweralTa kavSirSi gavrcelda xma, terenti gagiJda
da “samkurnalod” fsiqiatriulSi gaamweseso... yvelaferi na-
Teli iyo. am cnobam Cemze Zlier imoqmeda” (iqve).
imxanad gamefebul mliqvnelobas, daundobloba-dasme-
nebs aRuSfoTebia petre samsoniZe da saqarTvelos mweralTa
kavSiris partiis erT-erT Sekrebaze Tamamad ganucxadebia: “Se-
varcxvine TqvenisTana bolSevikebi! Tqven xarT mliqvnele-
bi,karieristebi da angariSiani adamianebi... me kargad vici, rom
arcerT Tqvengans ar uyvars Cvens partiaSi Separuli saeWvo
adamiani, daundobeli da jalaTi, rogoric beriaa... beria da-
Rupavs stalins. mimifurTxebia iseTi xelmZRvanelisaTvis, ro-
gorc beriaa!”
sandro euls ucdia am faqtis mifuCeCeba, poetebis gaCu-
meba, magram damqaSebis meSveobiT informacias mainc gauJonavs
da petre samsoniZe sagiJeTSi gaugzavniaT, iq cemiT sikvdilis
piras miyvanili Sin daubrunebiaT da col-Svilis xelSi dau-
levia suli (kale boboxiZis zemoTmiTiTebuli mogoneba).
demonur xelisuflebas emalebodnen, niRbebs irgebdnen
saqveyno interesebiT mcxovrebi sityvis ostatebi.
62
“aTasi SifriT nawers, mravali alegoriebis Camtevs, al-
gebrul formulebs” hgavda konstantine gamsaxurdias Semoq-
medeba.
terenti graneli grZnobda borotebis siaxloves (“al-
baT, dameZebs boroti xeli”) da cvlida Tavisi cxovrebis
stils, malavda Tavis uspetakes suls, imaleboda fizikurad:
“dResac baRSi vimalebi, rogorc TeTri mdumareba, wvimis lan-
debSi vimalebi Ramis ocnebiT, da yaCaRiviT sadme davimalebi
tyeSi”...
terenti granelis cxovrebas xan yornis, xan uRirsi Tva-
lis, mxecisa da yvavis saxiT aedevneboda boroteba: “boroteba
micqeris, rogorc Savi yorani, xSirad micqeris uRirsi Tvali,
mimzers gulidan mxeci, sasaxles avad dasCxavis yvavi”.
am saxeebs TavianTi odiozuri adresatebi hyavdaT, ro-
gorc k. gamsaxurdias wiTel mamals, wiTel kiripas, wiTel qve-
warmavals, SavCoxian wiTurs, yviTelepoletebian mongols.
Tavisuflad moazrovne pirovnebis ganiaraRebaSi daos-
tatebuli wiTeli diqtatorebi yvelafers ise akeTebdnen, rom
diskreditirebul pirovnebas warTmeuli hqonda Tavis gamar-
Tlebis ufleba: “es wami gamarTlebis ase dafarulia, es wami
gamarTlebis _ ase daunaxavi”, “da siCumeSi dafarulia Cemi si-
marTle da saTnoeba”.
ase iqca poeti udanaSaulo damnaSaved, cixis binadrad,
saavadmyofos janmrTel pacientad.
“moyuradeT” terenti granelis “antoba” ar gamorCeni-
aT...
1921 wels Cekam daamTavra urCi poetis “nel cecxlze daw-
vis operacia” da suliT avadmyofis diagnozic dausva.
“ase ajildoebdnen” xSirad Znelad aRsazrdel Semoq-
medT bolSevikuri ideologiis samsaxuris muSakebi” (revaz
miSvelaZe, terenti graneli, Tbilisi, 2004, gv. 11).
cisferyanweli poeti kolau nadiraZe acxadebda: “teren-
ti granelisadmi arsebobda kritikis TiTqmis mtruli damoki-
debuleba. graneli dadioda, rogorc ganwiruli da Serisxuli.
terentis udrood daRupva, rasakvirvelia, misdami aseTi da-
mokidebulebis Sedegic iyo” (givi cqitiSvilis wignidan “vici,
dro mova Cemi gagebis”, Tb. 1990 w. gv. 89).
igives adasturebda demna Sengelaia: “kritikam cudi sam-
saxuri gauwia. maSin proletkultelebi batonobdnen. isini
yvelafers, rasac pirovnuli gancdebis mxatvrul gamovline-
basTan iyo dakavSirebuli, wvrilburJuaziul-feodalur gad-
63
monaSTad asaRebdnen da socialisturi realizmisTvis miuReb-
lad Tvlidnen” (iqve, gv. 142).
lavrenti WiWinaZe aRniSnavda: “maSin aseTi mimarTuleba
iyo, Tu muSaze an glexze ar dawerdi, Jurnal-gazeTebi ara-
fers ar dagibeWdavdnen. terenti graneli xSirad iyo am meTo-
dis msxverpli” (iqve, gv. 194).
CauSales saRamo rusTavelis TeatrSi.
wiTelarmielTa (oficerTa) klubSi terentis Tayvanis-
mcemlebma poeziis saRamo dagegmes. saRamos rva saaTze mayu-
rebliT gaWedil darbazSi da scenaze sinaTle Caqra. sanTlis
Suqze mainc moaxerxa poetma Tavisi locviseburi intonaciiT
furoris moxdena, msmenelebi kvnesa-cremlebiT gamoxatavdnen
TavianT aRtacebas (geno qelbaqiani, “is mxolod poeziiT coc-
xlobda”, krebuli “Cemi cxovreba mxolod leqsia”).
terenti granels kainiviT gmobdnen, iobiviT awamebdnen,
msxverplad aqcevdnen da devnidnen: “da var kainiviT gmobili,
ar Tavdeba varami da iobis wameba, viyavi dros win, viyavi
msxverpli”.
Serisxuli, idealis zvarakad qceuli, bnedianiviT moxe-
tiale, gaZarculi poeti aRsasruls natrobda: “daval qveyana-
ze, rogorc Serisxuli, Seni zvarakia, RmerTo, Cemi suli. da-
val qveyanaze, rogorc bnediani, RmerTo! mapatie uqmad xetia-
li. daval qveyanaze, rogorc gaZarculi, RmerTo! daaCqare Ce-
mi aRsasruli”.
medrove, uwignuri proletaruli xelovnebis warmomad-
genlebi xelisuflebis waqezebiT TiTs uqnevdnen WeSmarit os-
tatebs. am literaturuli Waobis binadrebma jaSuSis alRoTi
icodnen, vis swyalobdnen zeda eSelonebSi, an vin unda Caweri-
liyo SerisxulTa siaSi. isinic ar ayovnebdnen, droulad av-
lendnen sakuTar iniciativas, raTa eamebinaT xelisuflebi-
saTvis.
ubiri proletaruli poeziis karikatura fridon naro-
uSvili Tavisi odiozuri poemiT jer ilia WavWavaZis wminda sa-
xels gadaswvda, raki xedavda, rom laSqroba swored eris mame-
bis winaaRmdeg xdeboda, mere Tanamedroveebsac Sehbeda fili-
pe maxaraZis legionerebisgan gaTamamebulma da roca egona,
rom mixeil javaxiSvilis gaqilikebiT mamaci meomris saxels
moixveWda, eris upirvelesma prozaikosma Sig gulSi moartya,
roca urCia, jer wera-kiTxva iswavle da mere mekamaTeo.
fridon narouSvili gulistkivils ki ar gamoxatavda
imis gamo, rom ama qveynis Zlierebma sabediswero avadmyofoba
mougones, mere ki fizikuradac gaausaxures genialuri teren-
64
ti graneli, igi TiTqos xarobda droebiT mizanmiRweul xeli-
suflebasTan erTad da operis win, papanaqeba sicxeSi sabanmo-
xurul terenti granels, ukve Zalad avadmyofs da poeziis
scenidan gasuls, sila gaawna, gvarcxveno poetebs. es iyo bedis
gaugonari ironia.
samwuxarod, epoqis dinebis mxares svliT niWierebmac gai-
texes saxeli. alio mircxulavam aseTi cinikuri striqonebi
akadra zeciuri niWiT cxebul terentis: “gulamoskvnili ti-
ris graneli, CvenSi meored mosuli qriste, uSno, uRono, dau-
baneli maTxovariviT saflavebs misdevs. maTi cxovreba mohgavs
panTeons, sadac landia mxolod ConCxebis, tirian bedze da sa-
qarTvelo gamoitires Savi CoxebiT”.
winaswarmetyveluri gamodga terentis pasuxi, romelSic
ganWvretili iyo eul-maSaSvilebis poeziis daviwyebisTvis ga-
wirva bedisweris ZaliT: “Tu poezia moikrebs Zalas, STamomav-
loba ramdens icinebs, roca daxedavs eulis kalams da maSaSvi-
lis leqsis wiwilebs”.
tragikuli xvedris poetis dakrZalvac Cumad Catarda.
eqim Tamar abulaZis mogonebiT, eqimebs gadauwyvetiaT teren-
tis dakrZalvis procesias daswrebodnen, magram “samwuxarod,
araviTari procesia ar Semdgara. sad iyo baldaxini an gvirgvi-
nebi! sul ramdenime kaci miacilebda cxedars... petre-pavles
sasaflaoze im dros Raribebs da politikurad arasaimedo pi-
rebs asaflavebdnen” (givi cqitiSvili, vici, dro mova Cemi ga-
gebis, Tb. 1990 w. gv. 209).
terentis gardacvalebis zusti TariRi albaT, arc arse-
bobs, radgan maSindel arc erT gazeTs, arc erT Jurnals es
faqti ar daufiqsirebia. amitom es sakiTxi zepiri gadmoceme-
bis donezea. ar arsebobs arc q. Tbilisis da arc saqarTvelos
saistorio arqivis cnoba, arc samedicino eqspertizis Canawe-
ri, aRniSnavs givi cqitiSvili.
terenti granelis naadrevi gardacvaleba udidesi danak-
lisi iyo mTeli erisTvis.
kidev ufro didi tragediaa misi xelnaweri leqsebisa da
poemebis dakargva. poetis gardacvaleba gvian gaugia mis das
zozias, romelic am dros tifiT yofila avad. meore da maSo ki
poetis dasaflavebis mesame dRes misula mis “binaSi _ jur-
RmulSi” da roca xelnawerebi mouZiebia, mezoblebs uTqvamT,
rom “viRaceebs” nagvis momgroveblebTan erTad wauRiaT te-
rentis xelnawerebiT savse tomara. menagves maSosTvis uTqvams:
“xom iciT, qalbatono, gansakuTrebiT avadmyofi da axladmic-
65
valebuli adamianis binidan yvelanair nivTebs vwvavT, qalaqSi
Wleqiao”.
maSo wuxda, rom terentis nawarmoebebidan mxolod mesa-
medi Tu iyo darCenili da is rveulebi, romlebsac das aZlev-
da. tomaraSi yofila terentis saukeTeso poemebi da leqsebi:
“sanTlis cremlebi”, “cisferi miraJebi”, “uflis naTeli” da
sxva (sergi Jvania, mogoneba terenti granelze, xelnaweri, mog-
vawoda terentis dis SviliSvilma, eqimma mamanti rogavam).
amave mogonebaSi maSo ambobda: “terentis, rogorc poets,
krZalavs dRevandeli saqarTvelos mTavroba, pesimistia, fu-
turistia, antisabWoTa poetia, giJia da suleli da ra viciT,
ras ar abraleben”.
aseve, nagvisTvis gauyolebiaT, erTi walenjixeli qalba-
tonis mogonebiT,terentis xelnawerebis ramdenime rveuli,
roca gaugiaT misi avtoris avadmyofobis ambavi (givi cqitiSvi-
li, vici, dro mova Cemi gagebis, gv. 236).
poetis araerTi leqsi dakargula redaqcia-gamomcemlo-
bebSi, maT Soris ukvalod gamqralia krebuli “poezia planete-
bis”.
t. granelis didZali xelnaweri leqsebis naxvis faqts aR-
niSnavda m. kveselava (g. cqitiSvilis wigni, gv. 182-1840).
1937 w. “saxelgamis” direqtors baron bibileiSvils hqo-
nia terentis xelnawerebi gamosacemad gamzadebuli, magram
isic dakargulia (leri alimonaki, terentis landi, gv. 69).
terentis sikvdilis Semdegac emterebodnen moSurneni,
saflavis qvis fila gadatexes, suraTic daikarga petre-pavles
sasaflaoze (g. cqitiSvilis wignidan, gv. 23).
givi cqitiSvilis mravalgzisi Zalisxmevis Sedegad mog-
rovda mwerlebis xelmowerebi da dadginda poetis gadasveneba
petre-pavles sasaflaodan didubis panTeonSi, magram es moxda
Cumad, 1987 w. 20 dekembers.
1979 w. 13 ivliss 22 saaTsa da 40 wuTze saqarTvelos te-
leviziaSi gadaica terenti granelisadmi miZRvnili erTsaaTi-
ani siuJeti, romelsac erTsulovnad gamoexmaura mayurebeli
da am gadacemis gameorebis survilic daibada, magram gamoir-
kva, rom firi “SemTxveviT” wauSliaT. darCenila mxolod givi
cqitiSvilis scenari.
aseve daikarga am striqonebis avtoris monografia “uc-
nobi sfinqsi” 1987 wels, t. granelis saiubileo komisiaSi. igi
ver daiZebna verc mweralTa kavSirSi, verc saiubileo komite-
tis Tavmjdomaris binaSi, miuxedavad mweral elizbar ubila-
vas gulwrfeli mcdelobisa. mxolod mogvianebiT aRvadgineT
66
igi da davbeWdeT soxumSi, gamomcemloba “alaSaraSi” 1992
wels.
mSvenierebis samsxverplosTan Sewirul mgosans “saSinel
epoqalur uzneobasTan da kaciWamiebis droSi mouxda uTanas-
woro Widili da sastikad emsxverpla. marqsistuli fanatiz-
miT Sepyrobilma aTeisturma brbom gasrisa umanko sulis mgo-
sani... magram moxda saswauli, poeziis angelozma terenti gra-
nels ukvdavebis panTeonSi uboZa Rirseuli adgili. isini ki da-
akmayofila droebiTi gancxromiT da TavianTi sataniseuli
zneobidan gamomdinare, gadaSenebis bneli mRvimeebiT ararao-
bisken gaatara...
“...miwierebma, sataniseulebma... dedamiwis Svilebma im-
sxverples ufali, mociqulebi, wmindanebi da geniebi...”
“terenti mTavarangelozTa yvela TvisebiT iyo aRWurvi-
li da amitomac gauWirda am mokle droiTac cxovreba Cvens
codvilian miwaze” (rezo adamia, terenti granelis leqsad
moqceva da tkivilad wasvla), terenti graneli, sisxlidan
cremli, Tb. 2008.
terenti granelis “principulobam brZolaSi da mamacur-
ma poziciam Cems axalgazrdobasac daaCnia kvali, aRmafrTova-
na da didwilad ganapiroba Cemi arCevani _ Semeswavla yvela
drois saqarTvelos yvelaze warmosaCeni Semoqmedeba”, wers
safrangeTSi moRvawe qarTveli daTo ToTibaZe, romelic
frangulad Targmnis terenti granelis leqsebs (xelnaweri,
mogvawoda mamanti rogavam).
damarcxdnen terentis moSurneni, herostateseburi di-
debis maZiebelni, poeti ki amaRlda caSi samaradisod, eris Ta-
namdev, ukvdav sulad iqca. `terenti graneli Surze maRla
dgas nebismier “planetasaviT” (mxatvari rezo adamia).
faqtia, “memento moris” avtors arasodes uweria partiu-
li diqtatiT, arasodes Seuqia warmavali Rirebulebebi, socia-
listuri qveynis ararsebuli warmatebebi. mas gamudmebiT ax-
sovda “saqarTvelos istoriuli misia”, ena, mamuli, sarwmunoe-
ba.
miuxedavad imisa, rom iobiviT wamebuli, qristesaviT
jvarcmuli iyo, mainc sixliani bolSevizmis teroriTac dau-
marcxebeli, mousyidveli da maradiuli poetia terenti grane-
li.
67
sxvagvar dumiliT vusmen musikas
69
bi... Cveni mtrebi Cven gvasuldgmuleben” (pol valeri, rCeuli
proza, Tb. 1983, gv. 137).
da Tu ratom, axsnilia ise, rogorc xalxurSi, vaJasTan:
“Cveni mtrebis ricxvi Cveni gavlenis zrdasTan erTad izrde-
ba. igive iTqmis Cveni megobrebis Sesaxeb” (iqve, gv. 172).
pol valeri mogviwodebs: “avugoT patara monumenti yo-
vel siZneles; patara taZari _ TviTeul kiTxvas.
Tavisi stela _ yovel enigmas” (iqve, gv. 83).
da yvelaze didia saqrestomaTio WeSmariteba, Ze Rmer-
Tis mier warmoTqmuli: “giyvardeT Tqveni mtrebi, daloceT
Tqveni mawyevrebi, sikeTe uyaviT Tqvens moZuleebs da ilo-
ceT maTTvis, vinc Tqven gaviwroebT da gdevniT” (maTe, 6,44).
mtris Sendobis qristianuli motivi xom sakacobrio hu-
manizmis gvirgvinia.
terenti granels, rogorc eris sulis mzrdeli wignebis
avtors, mravali Tayvanismcemeli, gulSematkivari da megoba-
ri arguna gangebam, amasTan, mravali moSurne, xelmocarul
borotganmzraxvelTa isrebi da uneblie mowinaaRmdegenic,
romelnic, sapirispiro ideologiis gamo, sul sxva napirze
aRmoCndnen da TavianT umwifar, udReuri xelisuflebis mier
Cagonebul mieT-moeTs, gulisamrev xotbas saxavdnen erTa-
derT WeSmaritebad. isini terentis wyobilebis mtrad warmo-
aCendnen.
rogorc yovel Rirseuls, terenti granelsac bevrjer
uwvnevia uRirsTa, CasafrebulTa, moSurneTa qirqili, gaWor-
va, daundobloba, boroti xrikebi. isini mtrobdnen “memento
moris” avtoris poezias, poetis pirovnebas, gagebis nacvlad
arakeTilmosurneobas, RvarZls, Sxams agebebdnen.
terenti granelis upirvelesi mteri misi Tanamedroveo-
ba, bolSevikuri, satanisturi ideologia iyo, romlis moT-
xovnebs ver moergo poetis wreSeuwereli suli. amitom, upir-
velesad, aTeisturi epoqaa misi tkivilebis wyaro: “guli wame-
bas misdevs da uimedo dRea, o, es droa Cemi mkvleli, viyavi
dros win, viyavi msxverpli, cxovreba isev wameba gaxda, ra
vqna, droa amnairi wvalebis, Tanamedrove cxovreba mebrZvis,
saSinelia es atmosfero, es dro sikvdils mavalebs, sawamla-
via CemTvis es xana”.
“Savi dro”, “eklis gza”, “qaris gza”, arguna gangebam.
daundobeli mtrebiT garSemortymuli, namdvil saxels
arqmevda movlenebs: “SuaRamea, mters velodebi da Cems oTax-
Si SiSiT vkankaleb, mteria axlo, mteria ufro, Suria da ufro
70
mtroba, garSemo dganan uricxvi mtrebi, albaT, xaroben sad-
Rac Cemi patara mtrebi”...
realuri viTarebis anareklia es striqonebi: “viRacas
unda damasamaros, me viRac mebrZvis da viRac mCagravs, mom-
kles da meti ar SemiZlia, albaT dameZebs boroti xeli, es dRe
aryofnas udris, suli ver uZlebs Ramis napralebs, o, sibne-
lea da gulgriloba”...
daRupvis,mokvlis, tyviis SiSs ver icilebda poeti: “ve-
lodebi me daRupvas male, veli uceb gamosrolil tyvias, da
SemeSinda mokvlis me wuxel, SuaRameze”.
mteri, Ralati, Suri asazrdoebda SiSs, tanjavda SiSi
adamianebis, martoobis, soflis, dedamiwis...
boroti Worebis samizned qceuli, gariyuli poeti ga-
marTlebasac ki uZebnida ukeTurTa saqciels, rogorc qris-
tiani: “axla iqneb Worebic momedeba talaxad, me xom bedma gam-
riya, Tanac mtanjavs cieba, axla CemSi Znelia geniosis danax-
va, axla Cemi gakilva yvelas epatieba”.
mainc vin iyvnen terenti granelis didi da patara mtre-
bi, xom unda daerqvas Tavisi saxeli movlenebs, rom isev ar ga-
dabrundes uremi, isev ar gameordes msgavsi tragedia.
terenti graneli, upirvelesad, wyobilebis, xelisuf-
lebis samizne iyo, romelic, moCvenebiTad gulSi ixutebda ni-
WierT, rom mere Tavis mexotbed, erTgul msaxurad eqcia. be-
rias familarobaze, mis sataniseul xrikebze, Seqebaze Cven
ukve gvqonda saubari (qristiani da protestanti). Tu rogori
risxva daimsaxura beriasgan mouTvinierebelma, principulma
t. granelma, esec cnobilia,... da roca “zevidan” davalebiT
igi giJad gamoacxades, Zalad mkurnalobiT izolireba gauke-
Tes inteligenciisgan da bolos, nawamebi poeti golgoTisa
da jvarcmis gzas gauyenes, pilatesaviT “xeldabanili” beria
warmoCnda misi yvelaze didi “damfasebeli”.
terenti sakadriss miagebda yvelas, stalins, berias, or-
jonikiZes, RoRoberiZes, maxaraZes... terentis pirveli mteri
iyo xelisuflebisagan dageSili proletaruli mwerloba da
kritika.
miuxedavad imisa, rom t. granels mTeli saqarTvelo ic-
nobda da mravali Tayvanismcemeli hyavda, proletaruli
mwerlobis warmomadgenlebi cdilobdnen mis dasamarebas.
nika agiaSvili igonebs: “erTxel, saubarSi, qarTvel pro-
letmweralTa erT-erTma xelmZRvanelma ganacxada: terenti
granelis poezias mtveri unda wavayaroT, misi leqsebi mokle-
bulia yovelgvar jansaRsa da saimedo perspeqtivas, axalgaz-
71
rdobas dacemisaken mouwodebs da amdenad Zirfesvianad unda
amovZirkvoT misi cremliani leqsebio” (nika agiaSvili, Cveni
terenti, givi cqitiSvilis wignidan _ Cemi cxovreba mxolod
leqsia, Tb. 1990, gv. 99-100).
proletaruli mwerlobis nafici kritikosi Salva radi-
ani werda: “granel-gamsaxurdiebi warmoadgenen qarTuli li-
teraturis mkvdar adamianebs, romlebsac veraviTari suli
ver aRadgens” (Jurnali “prolemafi”, 1925 w. 1).
kolau nadiraZe adasturebs: “terenti granelisadmi ar-
sebobda kritikis TiTqmis mtruli damokidebuleba. graneli
dadioda rogorc ganwiruli da Serisxuli. terentis udroo
daRupva, rasakvirvelia, misdami aseTi damokidebulebis Sede-
gic iyo” (iqve, gv. 89).
marTalia, alio mircxulavam poemaSi “me da baraTaSvi-
li” Zlier gakenwla, cremlisa da sasaflaoebis poetad, maT-
xovrad, ironiiT meored mosul qristed moixsenia,magram igi
mainc ar CaiTvleba t. granelis mtrad, es iyo ideurad sxva
poziciaze mdgomi poetis kritika, alio mainc keTilismyofe-
li iyo terentis da ambobda: “terentis CemTan megobroba arc
amis Semdeg Seuwyvetiao” (iqve, gv. 75). Tumca am leqsSi teren-
tisadmi arajansaR, “udier damokidebulebas”, “uxeS polemi-
kas” xedavs gege iakobis Ze Sanava (iqve). zogierTebs igi kic-
xavs Suris, ciliswamebis gamo.
simarTles ambobs alio mircxulava, rom “cxovrebidan
gaqcevis yovelgvari cda politikanobaa” (iqve, gv. 70).
TviTon terentis ar moswonda proletaruli mwerlebi,
arc maTi Jurnali “proletaruli mwerloba”. Jurnals unda
erqvas “mwerlobao”, ambobda Turme. mas eucnaureboda “pro-
letaruli poeti”, Cven ki, Cvenis mxriv, TviTon poeti gveuc-
naureboda Tavisi msoflmxedvelobiT da motivebiT, wers
elizbar zedgeniZe (iqve, gv. 198).
arc medrove komkavSirelebi uyvarda. giorgi kaWaxiZes
uTxra Turme, “rac komkavSirlebi gaCndiT, Cemi saqme daiRu-
pao” (iqve, gv. 198).
raki zemdgomi organoebi ar swyalobdnen, “terenti gra-
nels ar hqonia bedniereba esargebla SemoqmedebiTi mivline-
bebiT, xelSekrulebebiTa da gamomcemlobebis avansebiT. miu-
xedavad amisa, terentis poeturi genia axerxebda qaRaldis
naglejze ewera SesaniSnavi striqonebi, Rame eTia sasaflao-
ebsa da SemTxveviT binebSi. mis adgilas bevri ver SeZlebda ar
eRalata poeturi mowodebisTvis da bolomde misi erTguli
darCeniliyo”, SeniSnavs gege iakobis Ze Sanava (iqve, gv. 33-34).
72
aseTive simarTlea terentis dis _ zozias ganacxadSi:
“masac SeeZlo mTavrobis saamebeli leqsebi ewera da kargad
ecxovra, magram es ar gaakeTa... ver urigeboda siyalbes, Wiris
dResaviT sZulda sicrue” (iqve, gv. 21-22).
terenti 20-iani wlebidanve daupirispirda satanistur
bolSevizms, totalitarul reJims, ris gamoc devna, Serisxva,
Worebi, ciliswameba da fsiqiatriul savadmyofoSi Zalad
mkurnaloba iwvnia. xelisufleba, axali reJimi terentis miiC-
nevda mtrad.
“mas mtrobda ara mxolod totalitaruli reJimi da
ideologia, aramed uniWo obivatelTa mTeli pleada. amisaT-
vis marto beso JRentis dasaxeleba ikmarebda” (leri alimona-
ki, granelis landi, Tb. 1998, gv. 49).
terentis sicocxleSi mxolod 120 leqsi gamoqveynda,
daikarga nawerebis didi nawili.
70-ian wlebSic ki Wirda terentis Sesaxeb TbilisSi beW-
dva, amitom leri alimonaki beWdavda soxumis, quTaisis, zug-
didis, senakis, walenjixis gazeTebSi.
1968 w. “mnaTobSi” (redaqtori el. maRraZe, pasuxismgebe-
li mdivani _ e. yifiani) leri alimonakis werilze terentis
Sesaxeb imdroindeli literaturuli cxovrebis ideologma
besarion JRentma uaryofiTi daskvna dawera, werilis naklad
miiCnia terentis poeziis “gadaWarbebuli da absoluturi
apologia”, terentis Semoqmedeba ki “uideo da apolitikuri
poeziis nimuSad” moixsenia, miTiTebuli iyo werilis avtoris
“mcdar ideologiur poziciaze” (granelis landi, gv. 75).
terenti granelisadmi miZRvnili murman lebaniZis leq-
sis dasasruli aseTia:
73
j. Rvinjiliam es wigni aRiqva, rogorc “kidev erTi gabe-
duli cda totalitaruli rutinis mojadoebuli wris gar-
Rvevis, zneobriv kibeze kidev erTi safexuriT amaRlebisa”.
besarion JRenti ideuri poziciebidan, mizanmimarTu-
lad mtrobda terenti granels.
60-iani wlebis meore naxevarSi givi cqitiSvilma gadaw-
yvita disertacia daewera terenti granelze, magram am ambis
gamgone besarion JRenti ayvirda, Turme: “ _ ara! ara!... te-
renti graneli ar ginda. terenti granelze araferi ar dawe-
ro! is xom mavnebeli iyo! is xom trockisti iyo, menSeviki! so-
cial-federalisti iyo!...” (givi cqitiSvili, vici, dro mova
Cemi gagebis, Tb. 1990, gv. 6-7).
profesor sergi Wilaias waxalisebiT, konsultaciebiT
brwyinvale disertacia dawera da warmatebiT daicva givi cqi-
tiSvilma.
Tsu uaxlesi qarTuli literaturis kaTedraze maZie-
belma disertaciis gaSlili gegma da referati waradgina.
kaTedris gamges, profesor sergi Wilaias Zalian ewada
Tema damtkicebuliyo, magram mowinaaRmdegeebi iqac iyvnen.
_ jer tician tabiZeze, arc sxva “cisferyanwelze” ar
dawerila disertaciebi. terenti graneli ra gaxda aseTi? _
eWvi gamoTqva erTma profesorma, romelic sxvadasxva Tanam-
debobebze moRvaweobiT ufro iyo cnobili, vidre mecnieru-
li kvleva-ZiebiT (iqve, gv. 9).
ticianze da sxva “cisferyanwelebze” albaT sxvebi dawe-
ren, _ ar daeTanxma mas mwerali da mkvlevari Teimuraz maR-
laferiZe.
_ terenti graneli sicocxleSive iyo represirebuli,
_ gaixsena mesamem (iqve).
gamosavali gamonaxa profesorma akaki Tofuriam, ro-
melmac Temis saTaurad SearCia “ociani wlebis qarTuli sab-
WoTa poeziis tendenciebi da terenti graneli”.
sergi Wilaiam isargebla am momentiT da xelmZRvanelad
SearCia akaki Tofuria. ase daiZra sakiTxi.
or frontze xdeboda terentis ukvdavyofisTvis brZo-
la, romlis falavnebi iyvnen leri alimonaki da givi cqitiS-
vili. maT sakiTxis obieqturi istoria dagvitoves.
1968 w. gadawyda granelis dabadebis 70 wlisTavis aRniS-
vna jer gogebaSvilis saxelobis biblioTekaSi, mere maswavle-
belTa saxlSi (direqtori vaso gogolaZe), magram jaSis we-
rilma literaturis, xelovnebis partiulobaze da am gadasa-
xedidan t. granelis lanZRva-ginebam, poetis saRamos gamar-
74
Tvaze gadakrulma sityvam RonisZieba CaSala. didi wyena Sex-
vda vaso gogolaZes (granelis landi, gv. 92). ambobdnen,rom es
jaSi iyo ilias mkvlelobis monawile jaSis STamomavali.
terentisadmi arakeTilmosurneobiT saxeli gaiTqva po-
etma karlo kalaZem, romelic gamomcemloba “meranis” direq-
tori iyo. leri alimonakma ganizraxa “meranSi” wignis gamoce-
ma t. granelis Sesaxeb, magram wigni ar Seitanes gegmaSi (mTava-
ri redaqtori gr. Ciqovani).
“saqwignSi” muSaobis periodSi leri alimonaks nanaxi
hqonda alio mircxulavas, karlo kalaZis Cawolili wignebi.
leri mixvda “bolSevikuri ideologiis” Sirmas amofare-
buli karlo kalaZis arakeTilmosurneobas, mis “mtrul gan-
wyobilebas” terentisadmi, romelsac “araTu terentis, ga-
laktionis saxelsac ver gaagonebdi”... aTeuli wlebis Semde-
gac ki kalaZis saxiT “sawyal terentis” ebrZoda TiTqmis yav-
lgasuli epoqa” (iqve, gv. 104).
karlos uariT aRSfoTebulma leri alimonakma alio
mircxulavaze axlad gamosuli wigni axsena. karlom paTeti-
kurad Sehyvira: “me da alio im tankSi vijeqiT, terentis rom
gadauarao”.
karlo kategoriulad imeorebda, eg wigni ar gamovao.
leri alimonaki muqaraze gadavida: “saqwignSi vmuSaob,
Seni rusul-qarTuli wignebiT sawyobebi gamotenilia, maRa-
ziebSic teva ar aris... daviqiraveb “gruzaviks”, davtvirTav im
wignebiT da ager, gamomcemlobaSi mogiyrio” (iqve, gv. 109).
karlom kabinetSi Seiyvana leri: “eg ara, eg ar gamagono,
sxvas rasac ginda, imas gamogicemo” (iqve, gv. 105).
saqmeSi mweralTa kavSiris Tavmjdomare grigol abaSiZe
Caeria, leri daibara, karloc iq iyo, rogorc gamomcemlobis
direqtori. werilebis wignis gamocemas dahpirdnen, graneli
gadavdoTo. leri daeTanxma.
t. granelis 1961 w. elizbar ubilavas redaqtorobiT ga-
mosuli rCeuli imTaviTve iSviaTobad iyo qceuli da, sulo
codvilo, cocxali poetebi terenti granelSi iqneb isev me-
toqes xedavdnen? gvapatios pativcemuli Tanamdebobiani poe-
tebis aCrdilebma, Tu es usafuZvlo eWvia...
leris sijiutem TiTqos ukan daaxevina karlo kalaZes
da eqspromtiT mimarTa: “granelis leqsis aliT monakids, me
vesalmebi alimonakis” (iqve, gv. 105).
leri alimonakis 1974 w. gamosul kritikul wigns “da-
nosCikma” “kontrrevoluciuri” uwoda, 1979 w. werilebis meo-
re wignsac aedevna “danosCikis” aCrdili.
75
leri alimonakis werilis azri is iyo, rom “proleta-
rulma mwerlobam, bolSevikuri ideologiis naSierma 20-30-
ian wlebSi qarTuli mwerloba degradaciis gzaze daayena” (iq-
ve, gv. 107).
mogvianebiT, beso JRenti Tavs imarTlebda: “is werili
me ar davubeWde, im werilis dabeWdva ar SeiZleboda, Jurnal-
sac daxuravdnen da Cvenc dagviWerdneno”...
gvaxsebdeba mix. javaxiSvilis represirebis istoria. ma-
Sin berias SekveTiT besom mixeilze saSineli ciliswamebluri
werili dawera _ “moRalaturi sityva da saqme”. roca repre-
siebis grigalma gadaiara, beso Turme Tavs imarTlebda, Tu ar
davwerdi, mec daWeriT memuqrebodao beria...
ase, rom, yovelTvis iyvnen xelisuflebis SiSiT Sepyro-
bilni, ufro sworad, ama qveynis ZlierTaTvis arasasurveli
pirebis winaaRmdeg brZoliT saxelganTqmuli medroveni,
romlebic amiT zemdgomTa xelSeuxeblobis garantias inaR-
debdnen.
terenti granelis megobrebad ver CaiTvlebian is adami-
anebi, romlebic 1978 wels orjer CaSales terentis dabadebis
70 wlisTavi.
araviTari gamarTleba ara aqvs poetis gasvenebis proce-
siaze uaris Tqmas, poetis gardacvalebaze ubralo qronikis,
nekrologis damadlebas, mis dakrZalvas petre-pavles sasaf-
laoze, sadac politikurad arakeTilsaimedoebs asaflaveb-
dnen, saflavi iseT adgilze SeirCa, rom misasvleli bilikic
ar yofiliyo.
terentis moSurne da mteri iyo is, vinc wiTelarmielTa
klubSi poeziis saRamoze Suqi gamorTo, magram sanTlis Suqze
ufro didi iyo misi genialuri striqonebiT gamowveuli efeq-
ti.
im dros mweralTa kavSirSi oratorma Turme terenti
granelis wigni aafriala da gamyivani xmiT iyvira: “ai, am wigns,
leqsebis am Sav wigns Tu icnobT Tqven?” darbazSi replika ga-
isma: “es rogor? Savi ki ara, TeTri wigni giWiravT xelSi, qaT-
qaTa, TeTrydiani. _ ho, TeTri da ara wiTeli” _ upasuxa mom-
xsenebelma. darbazSi xarxari atyda. oratori agrZelebda:
“diax, TeTri, viciT Cven, ras niSnavs es TeTri, TeTri giorgi,
TeTri raSi, TeTri angelozi. es wigni ki am TeTr angelozebze
locvaa, maTxovari qristes locvaa. amitom vuwodeb me am
wigns Sav wigns, reaqciul wigns, revoluciis mier damarcxe-
buli klasebis nabodvarsa da nacodvilars” (sergi Wilaia,
iyo erTi poeti, Cemi cxovreba mxolod leqsia, gv. 243).
76
ase ebrZoda totalitaruli reJimi rwmenas, sikeTes,
WeSmarit poezias.
proletaruli poeziis karikatura fridon narouSvili
terentis moZRvravda: “ara, terenti, biWo, ra dros wminda gi-
orgi, qalwuli mariami da ieso qristea, Se kaco... poeti axla
xaraCoebze unda idges, glexs unda amxnevebdes xvnasa da mka-
Si. Sen ki isev eklesiebSi da sasaflaoze daborialob, dedabe-
riviT loculob da moTqvam” (iqve, gv. 245).
terentis ki Tavisi principebi hqonda, Tavisi Seucvle-
li mosazreba, romlis siswore dRes ufro naTelia. “Tanamed-
roveobas... mec vexmaurebi. aiReT Cemi “vano sarajiSvili”, “eq-
spedicia italia”, oRond sakiTxavia _ vis rogor esmis Tana-
medroveoba. zogierTisTvis is mxolod vaSaa!... vaSas uzomod
motrfialeebma unda icodnen, rom arsebobs boroteba, rom
arsebobs sikvdili. diax ! saqarTvelo, glexi, muSa, qarxana _
amaze wera saWiroa da mec vityodi, zogi ioladac axerxebs
amas... zogs leqsi marto is hgonia, rac fizikur arsebas gamo-
xatavs, yoveldRiurobas aRwers. ara, namdvilma poetma amis
iqiT unda gadaixedos. me poeziad is mimaCnia, rac moulod-
nels, Cveulebrivi adamianis TvalisaTvis aRmouCenels aRmo-
aCens, sulis saidumloebas axsnis, miuwvdomels _ misawvdo-
mad dagvisaxavs. muSas, glexs Tu inteligents erTi saidumlo
aqvT, jerac amoucnobi da amouxsneli. poezia unda daexmaros
yvelas, am saidumloebisa da maradiulobis amocnobis Segneba
unda gauRviZos poeziam yvelas... aba, muSam da glexma Senze da
Cemze ukeT icis, rogor urtyas uro grdemls an miwas Toxi.
namdvili poezia am prozauli ambebis Semdeg iwyeba” (iqve, gv.
248-249).
fridon narouSvils ekuTvnis didi ilias salanZRavi po-
ema, misi terminebia: “Cveni egnate, Tqveni ilia!” igi ar eSvebo-
da terenti granels, lanZRavda, xelis gartymasac ar eride-
boda (iqve, gv. 250).
arc terenti indobda ideur mtrebs. igi qilikobda le-
ninis gardacvalebaze dawerili alio mircxulavas leqsis ga-
mo, alios cnobil poemaSi “me da baraTaSvili” ki, misi avtori
dascinis meored mosul qristes _ terentis, maTxovars, saf-
lavebze moxetiales uwodebs.
terentis mteri iyo is, vinc saflavis qvis fila gadate-
xa, suraTi dakarga.
poets ar asvenebdnen moSurneni, ciliswamebiT, WorebiT
suls uwamlavdnen: “is mRvrie wyali, terenti granelis biog-
rafias rom Seudga, poetis axlo “megobrebisgan” modis. es
77
imaTi mogonilia, visac terenti granelis maRali poeturi ni-
Wi da didi erudicia Crdilavda. es ubralod Suris Sedegi
iyo” (ir. xarCilava, diogenis sanTliT xelSi, Cemi cxovreba
mxolod leqsia, gv. 40).
kritikac terenti granelisadmi “mtruli damokidebu-
lebiT” gamoirCeoda. graneli dadioda, rogorc ganwiruli
da Serisxuli (kolau nadiraZe, gv. 89).
roca t. granelis neStis didubis panTeonSi gadmosvene-
bis sakiTxze givi cqitiSvili mwerlebis xelmowerebs agro-
vebda, irakli abaSiZem xeli ar mouwera, magram dahpirda, qa-
laqis sabWoSi davrekav da mweralTa kavSiris prezidiumSi pi-
radi gancxadebiT Sevalo, magram saeWvo iyo es Tavgamodeba,
radgan saqme didxans gaWianurda (iqve, gv. 108).
terentis moyvrad ver CaiTvleba sergo kldiaSvili, ro-
melmac am Suamdgomlobas xeli ar moawera, mwerlis gadasve-
nebas mxari ar dauWira im mosazrebiT, rom, jer erTi safla-
vis adgilmdebareobas azri ara aqvs da Tanac didubis sasaf-
lao didxans ar SemorCeba, albaT male imasac gaauqmebeno.
ufro meti: mas cudad eniSna graneliT daintereseba:
“...erTi ram mainc ar mesmis: ratom dainteresdiT terenti
graneliT. jer tician tabiZeze ar Tqmula sakadrisi sityva,
arc paolo iaSvilze, arc valerian gafrindaSvilze. Tqven ki-
dev dagiCemebiaT galaktion tabiZe, axla ager terenti grane-
li”.
sainteresoa misi agresia galaktion tabiZeze: “ra poe-
turi saxea es _ “nawvimar silaSi vardi”... silaSi vards ra un-
da? siyalbea sruli! magram xalxs moswons sityvebis es uazro
TamaSi...” (iqve, gv. 140-141).
aSkara iyo, am or did poets sergo kldiaSvili ar swya-
lobda.
arc proletaruli poeziis adepti _ konstantine lor-
TqifaniZe iqneboda terentis pativismcemeli, man mweralTa
kavSiris mimarTvas yasidad, wiTeli feris kalmiT moawera xe-
li, ramac aRaSfoTa levan goTua: _ magas batono, sisxlSi
aqvs xeli gasvrili! masTan rogor mixvedi?! ai, xedav, wiTeli
melniT mouweria saxeli da gvari!... is, rac aris, saxeze etyo-
ba!” (iqve, gv. 155).
terentis moSurneni arc Semdgom TaobebSi hklebia.
1979 w. 13 ivliss terentis Sesaxeb brwyinvale gadacema
moawyo saqarTvelos televiziam da roca misi gameoreba ga-
nizraxes mayureblis TxovniT, aRmoCnda, rom kinofiri “Sem-
TxveviT” wauSliaT.
78
eWvobdnen, rom misi mowinaaRmdege moSurne saqarTvelo-
Si ki ara, sabWoTa kavSirSi cnobili piri iyo da arc kinofi-
ris “SemTxveviT” waSlis versia sjerodaT (iqve, gv. 190).
terentis mtrobda is, vinc is uceremoniod, ugvirgvi-
nod, unekrologod daasaflavebina petre-pavles sasaflaoze
ise, rom saflavTan misasvlelic ar dautova.
terentis dauZinebeli mteri iyo is, visi brZanebiTac
poetis gardacvalebis Semdeg misi xelnawerebi nagvis Semgro-
vebels gaatana da cecxlSi Caferfla, vinc misi oTxi krebu-
li: “poezia planetebis”, “cisferi siSore”, “maradisobis laJ-
vardebi” da rCeuli dakarga an specialurad gaanadgura. vinc
araferi gaakeTa imisaTvis, rom poetis saflavi dakargvis-
Tvis gadaerCina, vinc familarulad eTanxmeboda didubis pan-
TeonSi poetis gadmosvenebas, magram sinamdvileSi biurokra-
tiul barierebs qmnida, intrigebs xlarTavda da Tavs isule-
lebda, TiTqos ar icoda, rom es saqme dasrulebuli ar iyo.
Surian-boRmianTa pleadis warmomadgenlebma, raki na-
xes, rom xalxis survilis SeCereba SeuZlebeli iyo, is mainc
moaxerxes, rom gadasveneba jer gaaWianures (or TavRia sama-
res awvimda da aTovda), mere ki sruliad moulodnelad, daT-
qmul 9 dekembers ki ara, 20 dekembers gaakeTes, mwerlebis, sa-
iubileo komisiis, ojaxisgan malulad, terentis mSobliuri
walenjixidan wamoRebuli ded-mamis saflavis miwis Cautaneb-
lad.
terentis gulSematkivrebi iyvnen k. gaCeCilaZe (vinc te-
rentis saflavi gaakeTebina petre-pavles sasaflaoze),
mRvdeli, romelmac terentis saflavis miwa akurTxa uanga-
rod, radgan terenti wmindanad miaCnda.
roca walenjixis saxl-muzeumisTvis 1924 w. gamocemuli
terentisadmi miZRvnili gazeTis gamravleba gadawyvita givi
cqitiSvilma, es provincializmad monaTla komisiis Tav-
mjdomarem, viTom TviTon ikisra es saqme, magram moimizeza,
gazeTi Zveli yofila, ver aRvadgineTo da ase “CaiSala kargad
dawyebuli, friad saWiro saqme” (g. cqitiSvili).
zog keTilmosurnes sapirispirod gamouvida. terenti
rva Tve cxovrobda ioseb imedaSvilis saxlSi da bevri pati-
viscemac miuRia, magram gaiozma 1986 w. almanax “liaxvSi” mi-
wasTan gaaswora uiRblo poeti.
sayovelTaod cnobilia megobrobis is kulti, rac “cis-
feryanwelebma”, kerZod ki, paolo iaSvilma daamkvidra.
79
roca terenti cixeSi xvdeboda, paolos amcnobda amis
Sesaxeb terenti graneli da isic yvelafers akeTebda sapatim-
rodan misi gaTavisuflebisTvis.
didi Tavgamodebis da keTilmosurneobis dasturia pao-
los mier erT yinvian zamTarSi xalvaTad Cacmuli terentis-
Tvis fulis Sovna saqalaqo sabWos aRmaskomidan da misi Tbi-
li tanisamosiT Semosva.
magram iyo iseTi raRac terentis xasiaTSi, rac paolos
aRizianebda da aseT dros poets sastikad upirispirdeboda.
1924 w. terentis Tayvanismcemlebma misadmi miZRvnili
gazeTis specialuri nomeri gamosces. es iyo “memento moriT”
gamowveuli aRtacebis oficialuri dadastureba.
am faqts terentis bevri moSurne gauRizianebia. ro-
gorc Cans, paolo iaSvilmac dainaxa amaSi poetis gadaWarbe-
buli ambicia da sakmaod mkacri reaqcia gamoxata. TiTqos ga-
uwonasworebeli impulsebi da gauazrebeli emocia marTavda
paolos im dros. geno qelbaqiani igonebs: “rusTavelis pros-
peqtze paolom marcxena xeli swrafad staca terenti gra-
nels sayeloSi, marjvena xeli momuSta da kedlisken ubiZga
moulodnelobisgan gaognebul terentis.
_ Sen ufro didi poeti xar Tu me? _ hkiTxa man teren-
tis da muSti cxvirTan miutana.
terentis muStiT ki ara, zarbazniTac ver aTqmevinebdi,
Cemze didi poeti xaro (maSin davrwmundi, rom poetTa Soris
marto terentis rodi egona Tavi yvelaze didi poeti).
SekiTxvaze terentim pasuxi ar daugviana:
_ Sen muStiT modixar poeziaSi, me ki guliT,me Senze di-
di poeti var.
da paolom gaartya. magari gartyma icoda, magram teren-
tim gartymiTve upasuxa.
CxubSi maTi gulSematkivrebic Caerivnen, paolos Ser-
cxva quCaSi xmauris da wavida, magram mowinaaRmdege mxareebi
agrZelebdnen brZolas, terentis bevri moxvda paolos mom-
xreebisgan, magram TviTonac ar darCenila valSi. xmaurze mi-
licia movida da oTxi poeti daakaves, maT Soris terenti. am-
jerad misi ganTavisufleba zaqaria WiWinaZem ikisra, romel-
mac centraluri aRmasrulebeli komitetis maSindeli Tav-
mjdomare _ mixa cxakaia Caria saqmeSi da 7-8 dRis Semdeg te-
renti gaaTavisufles (geno qelbaqiani, is mxolod poeziiT
cocxlobda, Cemi cxovreba mxolod leqsia, Tb. 1984, gv. 43).
amave faqts odnav gansxvavebiT ixsenebs bondo keSelava:
“terenti granelisadmi miZRvnili gazeTis gamocemis Semdeg
80
paolom Turme xumrobiT uTxra terentis: Sen Turme Cemze di-
di poeti yofilxaro. terenti aman Zalian gaabraza: rogor
Tu Sen, rogorc poeti, me medrebio. arc paolom dauTmo da
magari Cxubi atyda” (vici, dro mova Cemi gagebis, gv. 165).
alio mircxulava ase igonebda paolos da terentis da-
mokidebulebas: terentis “cxovrebiseuli araferi swamda.
amitom paolo iaSvils ar uyvarda terenti. erTxel uTxra,
gcemo. terentim kaloSi gaixada da saxeSi sTxliSa/ aseTi kin-
klaobis gamo zogjer cixeSic CausvamT. es iyo gvian, roca da-
avadda da nervebs ver imorCilebda” (alio mircxulava, is Za-
lian axalgazrda daiRupa, vici, dro mova Cemi gagebis, Tb.
1990, gv. 75).
terenti graneli
82
es Sexeduleba imdenad gasjdomia terenti granelis
mTel arsebas, rom poetebis mefis titulsac “wahpotinebia”:
“ar unda fiqri, rom galaktions me CamovarTvi mefis saxeli”.
poetSi am mosazrebis ganmtkicebas xels uwyobda imdro-
indeli saliteraturo kritika, roca “memento moris” Cveni po-
eziis umaRles miRwevad aRiarebda: “memento mori”, saqarTve-
loSi poezia jer ar gascilebia amaze mets... “memento mori”, es
aris mgloviare simRera saTuTi gulis” (vanler daiseli,
“Memento mori”, gaz. “axali nakadi”, 1920, 4).
aRsaniSnavia, rom terenti granelisadmi mkiTxvel-speci-
alistebis Tayvaniscemis kidev erTi gamoxatuleba iyo 1924
wels poetisadmi miZRvnili specialuri gazeTis “terenti gra-
nelis” (1924, 21, XII) gamocema.
aseTi pativi galaktions 1927 wels ergo, roca masze ga-
movida specialuri saliteraturo biuleteni, romelSic qar-
Tveli eris moazrovne nawili qeds ixrida poetebis mefis geni-
is winaSe.
terenti granelis megobari geno qelbaqiani Tavis mogo-
nebaSi afiqsirebs, rogor wamocda galaktionTan terentis is,
rac, rogorc Cans, mudmivad awvalebda da rac Tavis leqsebsac
gaando: “galaktion! _ me Senze didi poeti var!” da amiT er-
Tgvari gamocda mouwyo meoce saukunis qarTuli poeziis
metrs. “ki, Zamiko, xar !” ironianarevi iyo galaktionis pasuxi
(geno qelbaqiani, is mxolod poeziiT cocxlobda, Cemi cxovre-
ba mxolod leqsia, Tb. 1984, gv. 35).
galaktioni, Tbilisi, poezia t. granelis fiqris mudmivi
sagani iyo. werilSi “poezia qarisa da Rameebis”, romelic Zal-
ze sainteresoa poetis esTetikuri mrwamsis gasarkvevad, ga-
laktions moixsenebs cisferyanwelebis,blokis, stefan malar-
mes gverdiT, rogorc qaris, Ramis, mTvaris trubadurs da “po-
etebis mefes” “Ramis mercxals” uwodebs.
gazeT “axal nakadSi” (1924 w. 4) terenti granelma gamoaq-
veyna werili “galaktion tabiZis poeziis gamo”, romelsac “ar-
tistuli yvavilebis” STabeWdilebebi asazrdoebda.
terenti granelis ganacxadi: “saqarTvelos poeziis rene-
sansSi galaktionma Tavisi wvlili Seitana”, mowmobs mis obieq-
turobas.
es werili galaktionis poeziis Taviseburebebis Zalze
mignebuli daxasiaTebis nimuSia: “galaktioni simbolistia, ga-
laktionis SemoqmedebaSi aris Taviseburi samyaro, romelic
xiluli qveynis anareklia. igi yovelTvis sagnebis gadaRma eZi-
83
ebs msoflioSi gabneul ferebs da aq aris galaktionis gamar-
Tleba”.
aqve aRniSnulia gancdis da musikis sinTezireba galakti-
onis SedevrebSi, “lurja cxenebis” dinamika: “g. tabiZes uyvars
musikis da gancdis erTmaneTTan Sexameba, romlis sinTezSi
adamians ZaluZs emocionalur da esTetikur grZnobis dakmayo-
fileba. galaktionma naxa Tavisi saxe, saxe metad Zlieri da po-
eturi bunebiT aRWurvili. sxva leqsebs rom Tavi davaneboT,
“lurja cxenebi” Sedevria, romlis vrceli dinamika umaRles
wertils aRwevs. agreTve asonansebs mis poeziaSi TvalsaCino
adgili uWiravs, romelsac umaRlesi prerogativa eZleva axal
poeziaSi”.
galaktionis SemoqmedebiTi siaxleebis seriozuli wvdo-
maa werilis Semdeg striqonebSic: “galaktioni viwro yalibeb-
Si ar Tavsdeba, igi Tavis Seukavebel suliT licenciisken miis-
wrafvis da aq iSleba misi poeturi saxis uzenaesi atributebi”.
“ucnobi sfinqsi” winaswarmetyvelebs momavalSi galakti-
onis “absolutur gamarjvebas”: “galaktionma daimsaxura wmin-
da poetis saxeli. man icis Tavisi daniSnuleba da Cven vfiq-
robT, momavalSi igi savsebiT daikavebs am xazs, romlis wiaRSi
poeziis absoluturi gamarjveba aucilebeli iqneba” (iqve).
Zalze popularulia terenti granelis “me da galaktio-
ni”, romelzedac daviT kobiZe gvauwyebs: “am leqsis dawera imi-
Taa gamowveuli, rom zogjer galaktionisa da granelis poezi-
as erTmaneTs upirispirebdnen... galaktioni da graneli sul
sxvadasxva tipis, sxvadasxva sididisa da gaqanebis poetebi gax-
lavT da maTi erTmaneTTan dapirispireba usafuZvloa. teren-
ti granels surda am leqsiT mkiTxvelisaTvis eTqva, rom misi
poezia da ganwyobileba sxvaa, vidre galaktionisa, rom igi ga-
laktionis gadammReri, misi epigoni ki ar aris, aramed damouki-
debeli, sakuTari xmis mqone poetia”(daviT kobiZe, roca axali
cxovreba iwyeboda, Tb. 1977 w. gv. 55-56).
Tu ramdens niSnavda terenti granelisTvis “maradiuli
megobari” da “Zvirfasi poeti” _ galaktioni, amaze “memento
moris” avtoris dRiurebic RaRadeben: “diliT viyavi bevrjer
daweril, da bevrjer naxul adgilebSi. saRamos Semxvda Cemi ma-
radiuli megobari da Zvirfasi poeti galaktion tabiZe. eqvsi
Tve ar menaxa. Semxvda dRes. uceb vigrZeniT erTmaneTi. bevri
visaubreT aleqsandrovis baRSi. baRSi Cvens garda sxvebic iy-
vnen. uceb gavCumdiT. movdivarT da qveyanas ipyrobs saRamos
cisferi bindi” (wignSi “cisferi siSore”, Tb. 1998, gv. 339).
84
musikis mosmena da galaktionTan Sexvedra aferadebda
mis mwuxare dReebs sixaruliT: “mTeli dRe quCaSi var da mesmis
musikis xma, vgrZnob sixaruls, musikis xmebidan movardnils.
vxvdebi galaktions”. (iqve, gv. 340).
20-30-ian wlebSi orTaWala-krwanisis baRebSi imarTeboda
cxare kamaTi cisferyanwelebsa da proletarul mwerlebs So-
ris. am ukanasknelTa erT-erT warmomadgenels augad uxsenebia
ilia WavWavaZe, rasac galaktionis ganrisxeba gamouwvevia: “Za-
miko, Sen jer Seugnebeli bavSvi xar da ar ici, Tu vin iyo ilia
WavWavaZe, memamule, mebatone Tu mSromeli xalxis damcveli da
qomagi. Cven gvjera revoluciis, magram Tqveni ar gvjera.
Tqven RalatobT da abuCad igdebT revolucias !” _ igonebs
galaktionis sityvebs aleqsandre sigua da xazs usvams, rom
“mayureblebma, yaraCoRelebma poets taSi daukres. terenti
graneli, romelic iqve idga, galaktions gadaexvia da gadakoc-
na. amis Semdeg galaktionma yvavilebis Taiguli aiRo da orive
poetma datova dava-kamaTis adgili” (iqve, gv. 391).
“orTaWalaSi, poet gedeon gugunavasTan TiTqmis yovel-
dRe modiodnen poetebi: galaktion tabiZe, terenti graneli,
giorgi quCiSvili, lado maWavariani, gobron cicqiSvili (mwer-
lobaSi agareli), Salva karmeli da sxvebi”, gviyveba al. sigua
(iqve, gv. 391).
q. TbilisSi, me-14 Sromis skolaSi, sadac swavlobda al.
sigua, “xSirad modioda terenti graneli, romelsac zogjer
galaktion tabiZec mohyveboda xolme”, ase erTmaneTis gver-
dze myofi daamaxsovrda es ori poeti xalxs (iqve, gv. 401).
galaktionis meuRles olia oyujavas didi survili hqo-
nia terentis gacnobis da igi masTan warudgenia al. siguas.
am poetebis adamianur siaxloves mowmobs daviT kobiZis
naambobi. terenti granels quCaSi amourCevia keTili Sesaxeda-
obis mdidari ucnobi da fuls dasesxebia, sinamdvileSi uTxo-
via. orni elodebodnen. meore TviTon daviTi iyo, mesame _ ga-
laktioni. ase usadiliaT 1923 w. erT mSvenier dRes da, rogorc
Cans, galaktionis poeturi moRvaweobis 15 wlisTavi aRuniS-
navT, radgan aseTi saiubileo trapezis Semdeg iubilars dauk-
vexnia: kidev 15 weli da mTeli saqarTveli Cemi iqnebao (v. java-
xaZe, “ucnobi”, gv. 246).
galaktions sxvaTa mier moZRvnil leqsebTan erTad te-
renti granelis strofebic amouweria _ erTi moZRvnili (iqve,
gv. 100).
1943 w. 3 agvistos galaktions dRiurSi aRuniSnavs ori
momenti:
85
“ai qvafenilze midis fexSiSvela adamiani. igi gamoxveu-
lia ZonZebSi da agvistos mze daundoblad aWers SiSvel Tavs.
es tiutCevis Temaa.
is adamiani fexiT dadis.
_ vin aris es kaci? _ ikiTxes.
_ granelia, poeti, _ iyo pasuxi.
imave qvafenilze midis igive fexSiSvela adamiani. axla ki
imas Tbili ZonZebi ara aqvs. Tovs. zamTaria. is ki TeTreulis
amara midis.
_ vin aris es kaci? _ ikiTxes.
_ granelia, poeti, _ iyo pasuxi” (“ucnobi”, gv. 138-139).
erTxel “saxelgamis” redaqciaSi terentis mouTxovia qa-
Raldi da kalami. iqve dauweria: “nislia, sicive. ician, vici me.
ician, vici me, nislia, sicive”. dautovebia leqsi da wasula. am
dros galaktioni Semosula da rom waukiTxavs terentis stri-
qonebi, uTqvams: “daxeT, ra mSvenieri leqsi dauweria Cvens te-
rentis !...” (givi cqitiSvili, vici, dro mova Cemi gagebis, Tb.
1990, gv. 50).
maTi yvela nacnobi adasturebs, rom am poetebs gansakuT-
rebuli urTierToba hqondaT, rom terenti yovelTvis gamoar-
Cevda galaktions: “terenti Tanamedrove qarTveli poetebidan
mxolod galaktions afasebda. tkbilad saubrobdnen xolme.
galaktioni zogjer usityvod wamoxteboda da wavidoda.
_ satanaa, magram mainc kargiao! _ ityoda terenti gra-
neli”, igonebda aleqsi jafariZe (iqve, gv. 148).
Tavis TanamedroveTagan galaktion tabiZe gansakuTre-
biT gamoarCevda terenti granels. roca poetebis mefes ekiT-
xebodnen ama Tu im poetze, igi Tavs ikavebda maTi Sefasebisagan
an ironiulad qirqilebda, terenti granelze ki ar iSurebda
saqebar sityvebs.
geno qelbaqianis gadmocemiT, galaktioni aRiarebda te-
renti granelis niWs: “galaktions bevrjer uTqvams, rom mos-
wons t. granelis leqsebis siTbo, mSvenieri qarTuli, mdidari
riTmebi. sad iswavla t. granelma aseTi saamo qarTuli ?” (geno
qelbaqiani, terenti graneli, Cemi cxovreba mxolod leqsia, gv.
35).
1924 w. gamocemul t. granelis krebulze _ “Memento mori”
_ galaktions aseTi warwera gaukeTebia: “gaumarjos t. grane-
lis poezias! galaktioni”.
roca galaktions terenti granelis da, cisferTvaleba
maSo unaxavs, maSinve, terentis asociacia gasCenia da vidre ga-
acnobdnen, TviTon mimxvdara, visTanac hqonda saqme. terentis
86
poeziiT moxibluls, misi disadmi Tayvaniscema ver daufaravs.
aseve, meore cisferTvaleba qalbatoni, kvirkveliebis naTesa-
vi, zoziasTvis miumsgavsebia: “o, amas vis vxedav, Cemi terentis
daiko, terentis cisferi Tvalebi,am qalbatons ar vicnob, mag-
ram vxedav, rom moSos da qalbatons orives erTnairi, cisferi,
zRvisferi Tvalebi aqvT da Tavad gvanan zRvas. albaT moSos
daa, zozia, terentisgan bevrjer gamigia”.
maSos da ucnobi qalbatonis cisfer Tvalebs galaktio-
nisTvis baraTaSvilis striqonebi gauxsenebia: “baraTaSvils ki
ara, me unda damewera: “cisa fers, lurjsa fers, pirvelad
qmnilsa fers da aramqveyniurs siyrmidan vetrfodi”.
mere terentis Tvalebis xibli gauxsenebia: “terentisac
namdvili mziT ganaTebuli Tvalebi hqonda. am mzis TvalebiT
uyurebda dedamiwas da mis codvil Svilebs da ambobda: “o, de-
damiwav, rogor maSineb, roca ocnebiT zecas moviar, wmindao
RmerTo, rad gamaCine, me xom sicocxle ar miTxovia”. terentis
poeturi, poetis qristesmieri wminda, wmindanis Tvalebi hqon-
da. zeca xom cisferia, zeciuri Tvalebia codvili dedamiwis
SvilTa macqerali; im cisferi zecidan, marad wminda da marad
ukvdavi, _ da leqsi warmoTqva: “axla ra vqna, ar vici, me rode-
sac ase var, roca suls epareba aCrdilebi siberis. me, Zlieri
talanti, zeciuri arseba, Cemi nazi samSoblo, laJvardebi cis-
feri”.
“Cemo kargebo, aseTi striqonebis Tqma genioss SeuZlia.
terenti saflavidan gaunaTebs kacobriobas, yvelas, vinc ki
dabadebula da saflavSi wava, “scdebis da scdebis sikvdilsa,
vin ar moelis wamisad”.
mere Tavisi “meris” striqonebi waukiTxavs galaktions da
maspinZlebs gamomSvidobebia.
“_ ra eSveleba am saocar, niWier adamianebs iseT saqar-
TveloSi, rogoric amJamad gvaqvs ?” wuxda terentis da maSo
(sergo Jvania, mogoneba terenti granelze, xelnaweri, mogvawo-
da terentis dis SviliSvilma mamanti rogavam).
geno qelbaqiani, romelic orive poets axlos icnobda,
adasturebs maT uangaro megobrobas: “galaktion tabiZes uy-
varda terenti graneli. tkbili saubari icodnen. maTi saubari
arasodes gascilebia poeziis Temas.
galaktions moswyindeboda xolme, roca terentis did-
xans ver naxavda. terentis naxva arc ise advili iyo, misamarTs
mal-male icvlida.
galaktions hqonda bina, magram masTan terenti arasodes
yofila. samagierod galaktioni eZebda, miagnebda, naxavda, esa-
87
ubreboda”. (geno qelbaqiani, is mxolod poeziiT cocxlobda,
Cemi cxovreba mxolod leqsia, Tb. 1984, gv 34).
1919 w. vaso gorgaZes da terenti granels gamouciaT al-
manaxi “smaragdi”, romelSic daubeWdavT galaktionis leqsi
“xidi rialto mTis mdinareze”. iqve dabeWdili iyo terentis
“mkrTali silueti” da bibliografia galaktionis axal wignze
(iqve, gv. 109).
erTxel erTmaneTs Sexvedrian galaktioni, mixa boWoriS-
vili, terenti graneli da xariton vardoSvili. suraTi gadau-
RiaT komunarebis baRSi, Semdeg wasulan metexisken, sardafSi,
rom esadilaT ieTim gurjTan erTad. ieTim gurji aRar mosu-
la, galaktioni da terenti SemTvralan (Cemi cxovreba mxolod
leqsia, gv. 144).
ivane gomarTeli miuTiTebda terentis “sulier kavSir-
ze” galaktionTan, rac ganapirobebda maT siaxloves cxovreba-
Si.
arCil korinTeli aRniSnavs, rom terentis “yvelaze me-
tad uyvars nikoloz baraTaSvili, galaktion tabiZe, valerian
gafrindaSvili” (Cemi cxovreba mxolod leqsia, Tb. 1984, gv. 92).
erTxel bazarSi arCil korinTeli da terenti graneli
galaktion tabiZes Sexvedrian. mere arCilis binaze purobisas
galaktions gaugia, rom terentis da arCils saRamo-koncertis
mowyoba CaSliaT im mizeziT, rom bileTi ar gayidula. galak-
tioni daukavSirda giorgi quCiSvils da zubalaSvilis Teatri
daiqiraves saRamosTvis. bileTebi gaiyida. msmeneli ovaciebiT
Sexvda galaktions, giorgi quCiSvils. terentim sami leqsi wai-
kiTxa. misi leqswyoba moewona damswre sazogadoebas, isev gamo-
iZaxes da erTi leqsi kidev aTqmevines (iqve, gv. 99).
erTxel galaktionma uTxra terentis: “ar vici, dedas Tu
mamas, kargi saxeli daurqmevia, albaT gvaric kargi geqneba,
magram fsevdonimad walenjixelze ukeTesi veraferi SearCie?
terentim upasuxa Turme: galaktion, arc me momwons, mag-
ram ra vqna, sadauric var, is davirqvio” (iqve, gv. 98).
maTi megobroba “artistuli yvavilebis” gamosvlis Sem-
deg daiwyo da bolomde gagrZelda.
1919 wels gamoica “Tavis qala artistuli yvavilebiT”.
terenti dainteresda wigniT, magram sayidlad ver iSova, ami-
tom vaso gorgaZisgan iTxova. terenti moixibla. gansakuTre-
biT moswonda “rogor ebrZodnen zarebs zarebi”, “mamuli”. mra-
vali leqsi zepirad iswavla. male galaktions piradad gaecno
da maT Soris megobruli kavSiri damyarda. “xSirad minaxavs
xolme t. graneli galaktionTan da sezman erTawmindelTan mo-
88
seirne, erTxel suraTic gadaiRes erTad”, igonebs vaso gorga-
Ze (iqve, gv. 108).
terenti graneli galaktionTan da gobron agarelTan er-
Tad xSirad midioda im skolaSi, sadac daviT kobiZe swavlobda
(iqve, gv. 113).
daviT kobiZe gaufrTxilebia t. granels, galaktionis po-
eziaSi arsebul sevda-mwuxarebis Sesaxeb araferi wamogcdes
poetTan, Torem Zalian aReldeba da yvirils daiwyebso (iqve,
gv. 127).
galaktions Zalian hyvarebia terenti graneli, did anga-
riSsac uwevda xolme. 1923 wlis 17 ivniss rusTavelis TeatrSi
didi sazeimo saRamo Catarda galaktionis asparezze gamos-
vlis 15 wlisTavis Sesrulebis aRsaniSnavad. galaktions saRa-
moze daupatiJebia terenti graneli da daviT kobiZe, pirveli
rigis bileTebi miucia. SeTanxmebulan, rom saRamos damTavre-
bis Semdeg erTmaneTs Sexvdebodnen gareT, Teatris maxloblad
mdgar Wadris Ziras im ganzraxviT, rom sadme wavidodnen da
pur-mariliT aRniSnavdnen am dRes, Tan erTmaneTs STabeWdi-
lebebs gauziarebdnen.
saRamos damTavrebis Semdeg megobrebi galaktions daT-
qmul adgilze elodebodnen. dainaxes, rom Teatridan kmayofi-
li gamovida galaktioni erTi ulamazesi gogonas TanxlebiT,
romelsac xelSi galaktionis “artistuli yvavilebi” eWira da
poets gatacebiT esaubreboda. galaktioni mas yuradRebiT us-
menda da dinji nabijiT miacilebda. terenti granelma da daviT
kobiZem piroba CaSlilad CaTvales, warmoudgenlad miiCnies,
rom galaktions is “varskvlaviviT moelvare da gazafxuliviT
ayvavebuli gogona” mietovebina da TavisianebTan mosuliyo.
galaktionma SeniSna momlodine megobrebi da isev gza ga-
nagrZo. terentim daaskvna, amaRam Cveni saqme gaTavebulia, ga-
laktioni evam moitaca, Cvenc Cvens gzas vewioTo. galaktioni
ki iqve maxloblad Sedga, gogonas moubodiSa, Tavazianad daem-
Svidoba da Sepirebul axloblebTan moiWra. gaxarebulebi wa-
vidnen restoranSi, pur-Rvinos Seeqceodnen da ise didxans sa-
ubrobdnen, rom daaTendaT kidec (daviT kobiZe, mogonebebi
terenti granelze, Cemi cxovreba mxolod leqsia, gv. 128-129).
miuxedavd imisa, rom terentisTan megobroba Zalze Zneli
iyo, misi Taviseburi xasiaTis gamo, galaktions kargad ewyobo-
da. uyvarda musika da roca akaki andriaSvilTan midioda musi-
kis mosasmenad, galaktionic mihyavda. iTxovdnen, rame daekra
akakis, magram dakvris dros sul laparakobdnen. “saerTod,
kargi sanaxavi iyo galaktionisa da terentis erTad yofna, ma-
89
Ti saubari, erTaderTi poeti, visac terenti pativs scemda sa-
qarTveloSi, iyo galaktioni. galaktionic ase uyurebda te-
rentis”, igonebda a. andriaSvili (iqve, gv. 153).
l. kupraSvili aRniSnavs, rom “terenti didad afasebda
da Tayvans scemda g. tabiZis poetur niWs. roca mas axsenebda,
Tvalebi sixaruliT aukiafdeboda da misi poezia camde ahyav-
da” (iqve, gv. 161).
t. graneli da galaktioni gamudmebiT erTmaneTis mimarT
yuradRebas iCendnen, mudam imas cdilobdnen, xalxisagan gan-
martoebuliyvnen da suli gadaeSalaT erTmaneTisTvis.
erTxel rusTavelze Tavis Tanamemamule ioseb bJalavas-
Tan erTad moseirne terenti granels operis baRis marcxena
kuTxeSi SeumCnevia marto mdgomi galaktioni da maSinve misken
gauwevia. guliTadad moukiTxavT erTmaneTi. terenti gamom-
Svidobebia Tavis Tanamgzavrs da galaktionTan darCenila (io-
seb bJalava, zogierTi epizodi t. granelis cxovrebidan, Cemi
cxovreba mxolod leqsia, Tb. 1984, gv. 164).
“terenti xSirad axsenebda galaktions, grZnobda da afa-
sebda mis sidiades, magram darwmunebuli iyo, rom TviTon uf-
ro uSualo da gulwrfeli poeti iyo. Tavis leqsebs poeziis
umaRles qmnilebad Tvlida”, ixsenebs ioseb bJalava (iqve).
terenti erT dros plexanovis quCasTan axlos, mTavari
fostis pirdapir, erT patara darabaSi cxovrobda. masTan mi-
sul grigol oraxelaSvils SesCivla Turme poetma: “Cemi xis
taxti keketilebiT aris savse, amitomac davSale da avayude ke-
delze, wuxel mTeli Rame ar mZinebia, avad var, aravis imedi ar
maqvs. sofelSi debs werili mivwere, ar vici, miiRes Tu ara, ga-
laktioni xSirad mnaxulobs. es kasruli galaktionis aris, gu-
Sin iman saxlidan kerZi momitanao” (Cemi cxovreba mxolod leq-
sia, gv. 206).
iuristi irodi xarCilava igonebs, erTxel ucnobi stu-
dentebi rogor gamoekidnen, gamoecnaurnen da SekiTxvebi daa-
yares galaktions. poetma isini restoranSi dapatiJa, axalgaz-
rdebma nasvami galaktioni saxlSi miaciles. poetma meore
dRisTvis isini TavisTan daibara. saubarSi irodi xarCilavam
terentis Sesaxeb wamoiwyo saubari: “rogorc ki terenti vaxse-
ne, nemsnaCxvletiviT wamovarda, TiTqos gadaewminda naRvliani
ieri, nisliviT rom gadahfenoda saxeze”, igonebs irodi xarCi-
lava.
_ iciT ymawvilebo! mogvmarTa Cven, _ terenti Cemi mego-
baria, magram ara ubralo megobari, aramed sulieri da udidesi
megobari. igi xalasi genia da niWia, bunebiT poeti, WeSmariti
90
poeti. me vnanob, me vdardob, rom igi ganukurneblad avadaa”. es
iyo 1932 wels (iqve, gv. 214).
erTxel terenti graneli aleqsandrovis baRSi galakti-
ons ucdida, axali leqsi unda wavakiTxoo. male isic gamoCnda.
terenti gamococxlda, saxeze siamaye aRebeWda. terentim leq-
si waukiTxa _ “wuxs roiali baRis maxloblad”, galaktionma
ucnaurad gaiRima da sTxova meoredac waekiTxa, terenti ga-
javrda da gaiqca. “uyure axla Sen amas?” _ warmoTqva galakti-
onma, TviTonac adga da baRidan gavida” (sergi Wilaia, iyo erTi
poeti, Cemi cxovreba mxolod leqsia, gv. 234-235).
“ratom moeqca galaktioni ase sastikad Tavis Zvel mego-
bars? _ svams kiTxvas sergi Wilaia.
mere terenti aTi dRe daikarga. roca gamoCnda, sergim
hkiTxa, galaktioni Tu naxeo, rogor arao, gaxalisda galakti-
onis xsenebaze da uambo, soflidan Camotanil pur-marilze
rom dapatiJa galaktioni da geno qelbaqiani (mTawmindis quCa-
ze, besikis aRmarTze, patara ezoSi, aivnis qveS saqaTmisxela pa-
tara ficruli oTaxi hqonda erTi xis taxtiT da erTi skamiT).
galaktions “memento moridan” erTi leqsi waukiTxavs: “axla
ufro xSiria Secdomebis daSveba”.
terentim sergis uTxra: “ici, guSin galaktionma Tavidan
bolomde waikiTxa es wigni, mere, roca davlieT, kidev gadaSala
wigni da es leqsi xmamaRla waikiTxa. waikiTxa, adga da wavida,
ise wavida, rom araferi miTxra. davibeni, veraferi gavige, moe-
wona Tu ara. gavjavrdi, kinaRam vitire. dRes Semxvda da swo-
red es leqsi, guSin rom meored waikiTxa, zepirad miTxra. zepi-
rad ki miTxra, magram mowonebis sityvebi vera da ver davacde-
vine. me ki mgonia, rom es leqsi galaktionis leqsebs arafriT
Camouvardeba” (iqve, gv. 238).
alio mircxulava igonebda: “xSirad SevsulvarT me, te-
renti da galaktioni Rvinis dasalevad. me ar vsvamdi, ufro ma-
Ti xaTriT Sevdiodi. terentis gansakuTrebiT uyvarda galak-
tionio” (iqve, gv. 251).
polikarpe kakabaZe adasturebs, terenti galaktionis di-
di megobari iyoo (iqve, gv. 254).
terenti da galaktioni xSirad ikribebodnen saqarTve-
los saxalxo mxatvar korneli sanaZis binaSi. erTxel mxatvars
Tavisi leqsebi waukiTxavs am gamoCenili poetebisTvis. teren-
ti aRSfoTebula sasaflaos TemiT da mxatvrisTvis Seutevia:
“aseTi leqsi Sen ar Segferis, eyofa saqarTvelos Cemi godeba
da gvema, ginda CemsaviT gadaiCexo saSinelebis morevSi? Sen
91
rom agoniaSi damxate, ise xom ar ginda Seni Tavi gamoxato? ara,
ar girCev Cemi bedis kvalze siaruls, ar momyveo”.
galaktions mxatvris nacvlad miucia poetisTvis piroba,
rom igi aseT leqss ar dawerda, terenti dawynarebula da kor-
nelis sadRegrZelo daulevia (iqve, gv. 262).
leri alimonaki aRniSnavs, rom am poetebis megobroba
“gansakuTrebul elfers atarebda. terentize yvelaze Zlier
imoqmeda galaktionis poeziam. “artistuli yvavilebis” mrava-
li leqsi zepirad icoda. mere piradad gaecno galaktions.
miuxedavad imisa, rom terentis Tavis erTaderT metoqed
galaktioni miaCnda, eyo didsulovneba, rom igi axali poeziis
mamamTavrad eRiarebina. galaktions arc erTi sxva qarTueli
poetisgan ar ugrZvnia amodena siTbo da siyvaruli.
terentim galaktionis poezia ganaxlebis gzad miiCnia da
gahyva mas... man Seqmna individualuri poeturi samyaro, rome-
lic radikalurad gansxvavdeba g. tabiZis poeturi samyaros-
gan.
jer kidev terentis sicocxleSi arsebobda metad usa-
fuZvlo, mcdari azri, rom TiTqos granelis poezia galaktio-
nis poeziis gadamRereba yofiliyos... am garemoebam daawerina
“me da galaktioni”.
mowinaaRmdegeebisgan ganapirebuli terenti galaktion-
Tan megobrobaSi poulobda Svebas. galaktioni xom mas Tavis
sulis moziared Tvlida. terentis ar SeeZlo ugalaktionod...
riT SeeZlo galaktions epasuxna misdami terentis aseT
usazRvro siyvarulze, Tu ara siyvaruliT.
ai, terentis dRiuris erTi Canaweri: “Semxvda Cemi maradi-
uli megobari da Zvirfasi poeti g. tabiZe. eqvsi Tve ar menaxa.
Semxvda dRes, uceb vigrZeniT erTmaneTi. bevri visaubreT
aleqsandrovis baRSi (leri alimonaki, ori poetis megobroba,
“axalgazrda komunisti”, 1971 w. 9 oqtomberi).
galaktionma Turme terentis dauZaxa: “tabiZeebis metoba
ar Tqva, Cvens Semdeg ki yvelaze didi poeti Sena xaro!”.
1920-25 ww. TbilisSi terentis poeziis saRamoebs Tavisi
gamosvlebiT galaktioni amSvenebda.
roca terenti ukurnebelma senma Seipyro, galaktioni
xSirad naxulobda, xels umarTavda. roca terenti gardaicva-
la, ramdenime kacisgan Semdgar procesias, romelmac poetis
cxedari petre-pavles sasaflaos miabara, Rrmad damwuxrebu-
li galaktionic mihyveboda (leri alimonaki, iqve).
erT-erT suraTze erTad moCanan mixeil boWoriSvili,
terenti graneli, galaktioni, xariton vardoSvili.
92
lidia megreliZe igonebda: terenti Zalian afasebda ga-
laktions. aseve, galaktionic. isini axlo megobrebi iyvnen. xSi-
rad naxavdiT erTad Tbilisis quCebsa da baRebSi, daria axvle-
dianTan Caize. Cveni saubrebi ZiriTadad poezias Seexeboda. te-
rentim kargad icoda rusuli, franguli simbolizmi, qarTuli
poezia, gansakuTrebiT baraTaSvili da galaktioni.
erTxel oTxiveni erTad iyvnen muStaidis baRSi, erT skam-
ze isxdnen. moulodnelad terenti da galaktioni adgnen Tur-
me da moSorebiT balaxebSi Cajdnen. raRacas esaubrebodnen er-
TmaneTs da Tan qalebisken iyurebodnen. isini mixvdnen, rom maT
daleva undodaT. dauZaxes, misca Turme lidiam erTi maneTiani
da gaxarebulni wavidnen (lidia megreliZe, Cemi cxovreba mxo-
lod leqsia, 256-257).
galaktions irodi xarCilavasTan uTqvams: “o, terenti!
Tqven iciT vin aris terenti? _ me Zlier miyvars misi leqsebi”,
upasuxnia irodis. “siyvaruli cotas niSnavs, terenti didi po-
etia, Zamiko. terentis qurdaven, qurdaven, qurdaven!” _ sam-
jer warmouTqvams galaktions da dauyolebia: dRevandeli po-
ezia misi riTmebiT suldgmulobs” (leri alimonaki, granelis
landi, Tb. 1998, gv. 112).
rogorc vxedavT, galaktionisa da terentis megobroba,
urTierTsiyvaruli da dafaseba gamonagoni ki ara, realuri
faqtia.
am ori gamorCeuli saxelis dawyvileba rom SemTxveviTi
ar aris, amaze pasuxs maTi SemoqmedebiTi Sexvedrebi gagvcems.
dafaseba, aRiareba
94
wigni brwyinvaled aris gaformebuli ia da dima Rvinji-
liebis mier.
eqimma mamanti rogavam moipova brwyinvale mogoneba te-
renti granelis Sesaxeb (k. boboxiZis, s. Jvaniasi), axleburi
TvaliT danaxuli gamokvlevebi “memento moris” avtoris Se-
moqmedebaze (safrangeTSi moRvawe qarTvelis daTo ToTibaZis,
gamoCenili mxatvrisa da eseistis rezo adamiasi).
daTo ToTibaZem Seasrula franguli Targmanebi teren-
tis leqsebisa.
mamanti rogavas TaosnobiT momzadda gamosacemad krebu-
lebi “maradisobis laJvardebi” da “amobrwyineba”, romlebSic
Seva poetis franguli Targmanebis nimuSebi, mecnieruli ga-
mokvlevebi, axali mogonebebi.
isev da isev ibadeba kiTxva, vin iyvnen is adamianebi, rom-
lebmac Serisxul da ganwirul poets bolo dRes pativi miages,
ukanasknel gansasveneblamde miaciles ?
saxeldebian i. griSaSvili, galaktioni, paolo iaSvili, m.
javaxiSvili, l. metreveli, g. qiqoZe, tician tabiZe, v. gafrin-
daSvili, k. WiWinaZe, i. qavJaraZe, p. keSelava, al. wereTeli, l.
qiaCeli, a. oneli, s. erTawmindeli, s. caiSvili, a. gawerelia, s.
Wilaia.
nacnobebis, amxanagebis, megobrebis, naTesavebisgan Sed-
geba srulfasovani sazogadoeba da is asuldgmulebs adamians
bednierebis Tu mwuxarebis momentebSi. sxvaTaTvis sikeTis mi-
gebis, Tanadgomis, gagebis unari mxolod morwmune, suliT spe-
tak adamianebs miemadlebaT da gansakuTrebuli niWia.
am grZnobebisgan moedineba sikeTis fluidebi, rac sulis
macocxlebeli fermentia.
arsebobs metoqeobaSi, urTierTSejibrebaSi gadazrdili
grZnoba amxanagebs da megobrebs Sorisac, romelnic, Tu suli-
erad axlobelni, maRali zneobrivi ganviTarebis arian, aramc
da aramc ar gadadis egoizmsa da SurSi, borotebasa da daun-
doblobaSi. aseT dros jansaRi metoqeoba mxolod da mxolod
stumulia winsvlis, zrdis da ori mxare arasodes kargavs
TviTkritikulobis unars, ucdomeli arbitris funqcias.
aseTi iyo iliasa da akakis, galaktionisa da granelis ur-
TierToba.
suliT amaRlebulni araTu ucnobebTan, mtrebTanac ki
avlenen didsulovnebas, obieqturobas, aRiareben mowinaaR-
mdegis Rirsebebs.
magram uRirsni, xelmocarulni, samwuxarod, verasodes
daafaseben Rirseuls da maTgan moedineba Suris mdinare, qris
95
siavis qari, rogorc mocartis da salieris urTierTobaSi, ro-
ca mocartis niWiT gaborotebulma salierma, raki mixvda, rom
verasodes Seswvdeboda genialuri musikosis simaRles, mowam-
la igi, magram gvian mixvda, rom “geniosoba da boroteba Turme
erTad ver Tavsdebian”...
literaturis istoriaSi sanimuSo didsulovnebis, ucno-
bebisa da metoqeebisadmi gamovlenili obieqturobis,keTilmo-
surneobis dauviwyari magaliTebic aris sabednierod. xSirad
aseTebs aRmouCeniaT xolme Seucnoblobis burusiT mosilni,
sulgayidulTa mier ugulebelyofilni.
didi ilia WavWavaZis xelSi iyo nikoloz baraTaSvilis
poeturi bedi da eris sulierma mamam pirvelma didsulovnad
aRiara naadrevad, tragikulad gardacvlili romantikosi poe-
tis talanti.
iliam gaakeTa gasaocari ganacxadi jer kidev usaxelo va-
Ja-fSavelas misamarTiT, roca Zvelebs, Tavisi Tavis CaTvliT,
kalmis dadebisa da vaJasTvis gzis daTmobisken mouwoda. “ax-
lad gamonavardebul lomis bokverSi igi did, Zlier loms
Wvretda da arc amjerad Semcdara. ilia Tanabrad obieqturi
da ucdomeli gamodga rogorc winapris, ise Tanamedrovis Se-
fasebaSi.
aseTive didi pativi miago iliam Tavis TanamebrZols _
akaki wereTels da igi sxvebisgan gamorCeulad, “erTaderT aka-
kid” moixsenia, roca gazeT “iveriis” TanamSromlad moiwvia,
rogorc saxelmoxveWili poeti da moRvawe.
“saqarTvelos bulbulic” valSi ar rCeboda eris sulier
mamas. sakadris pativs miagebda da qarTvelobis sulier winam-
ZRolad moixsenebda.
maTi urTierToba marTlac samagaliTo, erT uRelSi Seb-
muli Rirseuli metoqeebis maRalzneobrivi Sejibri iyo, rac
arasodes daukninebia RvarZls, Surs, mtrobas.
“marTla iyvnen isini rayifni?” _ svams kiTxvas qarTveli
mwerlebis didi megobari, germaneli mwerali artur laisti da
pasuxobs: “diax, es ase iyo, akaki da ilia axlo megobrebi ar yo-
filan, magram winaaRmdegobis mizezebs aSkarad rodi amJRav-
nebdnen. amitom arian orTaveni pativsacemni. orTaves kargad
vicnobdi da vici, rom isini malavdnen TavianT grZnobebs. unda
iTqvas, orive, rogorc namdvili filosofosebi, ise epyrobod-
nen erTmaneTs” (artur laisti, saqarTvelos guli, Tb. 1963, gv.
69).
meoce saukuneSic gvxvdeba WeSmariti didsulovnebis da
raindobis magaliTebi. tician tabiZem werilSi “martoobis or-
96
denis kavaleri” galaktionis Rirsebebi masStaburad warmoaCi-
na da mis SemoqmedebaSi poeturi ganTiadis mimaniSnebeli mo-
mentebi dainaxa.
TviT galaktionma terenti graneli gamoacxada rogorc
“xalasi genia da niWi, bunebiT poeti, WeSmariti poeti”. poete-
bis mefesve ukuTvnis winaswarmetyveluri ganacxadi “memento
moris” avtoris momaval poetur didebaze: “terenti graneli
saflavidan gaunaTebs kacobriobas”.
TviT terenti granelma galaktionis “artistuli yvavi-
lebi” moixsenia, rogorc poeziis absoluturi gamarjveba, qar-
Tuli poeziis renesansis mauwyebeli wigni. aseve, uSurvelad
ganacxada: “galaktioni yovelTvis didi, galaktioni zecisken
midis”.
garda galaktionisa, terenti granels mravali gulSe-
matkivari, TanamgrZnobi da xelisSemwyobi gamouCnda rogorc
ekonomiurad, ise sulierad, rac misi SemoqmedebiTi potenciis
gamovlenis stimuli iyo. im adamianebis saxelTa kidev erTxel
gaxmovaneba saWiroa imisaTvis, rom momdevno Taobebma Seimec-
non TavianTi moqalaqeobrivi, adamianuri valdebuleba Semoq-
medTa winaSe.
terenti graneli aramarto niWis,aramed sulieri siwmin-
dis da adamianobis gamoc imsaxurebda pativiscemas: “metisme-
tad keTili iyo terenti. Tavdaviwyebamde uyvarda adamianebi,
uyvarda yvela”, igonebda zozia (g. cqitiSvili, vici, dro mova
Cemi gagebis, Tb. 1990, gv. 24).
sofelSi terentis mecenatebi iyvnen mwignobari iakob Sa-
nava. misi ojaxis mdidar biblioTekaSi ewafeboda terenti
TviTganviTarebas. iakobis Zma pavle Sanava, Svidwliani skolis
gamge, terentis “mowafeTa mefes” eZaxda, aseve gansakuTrebul
yuradRebas avlenda poetisadmi iakobis Svili gege Sanava (iqve,
gv. 18).
iakobis ojaxSi imarTeboda literaturuli saRamoebi,
moxseneba-referatebis kiTxva, calkeul nawarmoebTa ganxilva,
literaturuli gmirebis gasamarTleba. iakobs axlo urTier-
Toba hqonda iliasTan, akakisTan, i. gogebaSvilTan, iona meu-
nargiasTan, aleqsandre da mixako wereTlebTan, Salva nucubi-
ZesTan, nino da ilia nakaSiZeebTan, ivane gomarTelTan, mixa
cxakaiasTan, filipe maxaraZesTan. iakobi iyo qarTvelTa Soris
wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis wevri. misi Tana-
mebrZoli iyo ekaterine gvasalia, romelic walenjixel axal-
gazrdebs ufasod aswavlida wera-kiTxvas, musikas, hqonda po-
litikuri, literaturuli, sazogadoebrivi interesebi. iakob-
97
ma misca terentis sarekomendacio werili aleqsandre wereT-
lis saxelze. is Tavis movaleobad Tvlida niWieri axalgaz-
rdebisTvis xeli Seewyo. iakobis meuRle da Svili gege Tbilis-
Si yofnisas yovelTvis naxulobdnen terentis.
1924 w. roca “memento mori” ukve dabeWdili iyo, terenti
Sexvedria ekaterines da misTvis es wigni uCuqebia warweriT:
“Zvirfas megobars kato Sanavas. terenti graneli. Tbilisi.
glexTa sasaxle, ivnisis 21”.
terenti xSirad iyo SanavebTan, bevrjer usadilia maT-
Tan.
TbilisSi terentis mecenatebi iyvnen zaqaria WiWinaZe,
solomon caiSvili, daria axvlediani.
roca terenti naadrevad gardaicvala, Sanavebis ojaxSi
es mwared ganucdiaT da ekaterines uTqvams iakobisTvis: “SeiZ-
leba marTali iyo terentis mama samsoni, roca is sayvedurs ga-
moTqvamda Sens mimarT. Sen rom ar gerCia terentisTvis da ar
Segewyo xeli misTvis Tbiliss wasvlaSi, vin icis, terenti axla
cocxali iqneboda, gaagrZelebda mamis gzas da keras ar moSli-
dao”.
iakobi gaubrazebia meuRlis azrs: kato, nuTu Znelia Sen-
Tvis imis mixvedra, rom cocxal terenti kvirkvelia-xarazs
mkvdari poeti terenti graneli sjobiao.
kato usityvod dasTanxmdebia iakobs (terentis pirveli
mecenatebi, givi cqitiSvili, vici, dro mova Cemi gagebis, Tb.
1990, gv. 25-34).
terentis dafasebis, siyvarulis, Tayvaniscemis gamoxa-
tulebaa 1924 w. poetis saRamo da oTxgverdiani gazeTis _ “te-
renti granelis” gamocema, rac unikaluri movlenaa presis is-
toriaSi (iqve, gv. 44-45). es ar iyo SemTxveviTi, amaSi sazogado-
ebis, mowinave inteligenciis neba-survili iyo Caqsovili.
terenti granelis poezias dResac mravlad hyavs Tayva-
nismcemeli. poetis sevdiani striqonebi “sadRac” da “viRacis”
gulebs dResac ayuCebs, tkivils uSuSebs ueWvelad (irodi xar-
Cilava, diogenis sinaTliT xelSi) (iqve, gv. 38-45).
terenti ioseb imedaSvilis yuradRebiT iyo garemosili.
igi Jurnal “Teatrsa da cxovrebaSi” ubeWdavda leqsebs.
solomon caiSvilis TaosnobiT patarZeulSi terentis
literaturuli saRamo gaumarTes, fulic Seugroves. terenti
kmayofili iyo (mTvare sulSi, vici, dro mova Cemi gagebis, gv.
62).
1922 wels alio mircxulavam gaicno terenti graneli.
alio komkavSiris cekaSi muSaobda da rusTavelis prospeqtze
98
patara oTaxSi cxovrobda. terenti ori weli alios binaSi iyo
Sefarebuli, mas cudad ecva, saWiro fuli arasodes hqonia.
alio honorarebs uyofda.
1924 wels terentim alio leninis gardacvalebaze dawe-
rili leqsis gamo gaaqilika, netavi, aseTi leqsi mec damaweri-
nao, ironiulad uTqvams (iqve, gv. 74-75).
isini msoflmxedvelobrivad sxvadasxva poziciebze iy-
vnen. 21 wlis asakSi aliom dawera poema “me da baraTaSvili”. av-
toris azriT, es iyo ori epoqis dapirispireba, orgvari Sexe-
dulebis, pesimizmis da optimizmis dapirispireba.
alios mier terenti ase iyo gaqilikebuli: “gulamoskvni-
li tiris graneli, CvenSi meored mosuli qristine, uSno, uRo-
no, daubaneli, maTxovariviT saflavebs misdevs”.
marTalia, es terentis ewyina, magram aliosTan urTier-
Toba mainc ar gauwyvetia, ise ki usayvedura, ase rad gamwireo.
alio dahpirda, rom Semdeg gamocemaSi amoiRebda am striqo-
nebs, magram terenti ar daeTanxma. iqve iyo gakritikebuli ga-
laktioni, ris gamoc, sxvebTan erTad isic gaebuta.
terenti iyo mzrunveli pirovneba. 1924 w. alio tifiT
gamxdara avad. terentis saswrafod wauyvania saavadmyofoSi
da gamojanmrTelebamde Tavze adga. Semdegac erTad cxovrob-
dnen. mere erTi incidentis gamo alio sxvagan gadavida marqsis
moedanze. terentisTan urTierTobas isev agrZelebda, erTad
dadiodnen restornebSi “nad kuroi”, “qosebis sardafi”, “wiTe-
li Rvino” (iqve, gv. 76).
99
didi reJisori agrZelebda: Cemo terenti, me Sens Semoq-
medebas vicnob, Tvals vadevneb Sens miRwevebs da mxurvaled
vesalmebi. terenti, aucileblad unda vnaxoT erTmaneTi. es
dadgma aucileblad unda ganvaxorcieloT.
poets aqebdnen da yovelgvar sikeTes usurvebdnen sxve-
bic.
“terentis saxe ubrwyinavda, feri xSirad ecvleboda. sa-
xes madlobis, siyvarulis gamomxatveli morcxvi Rimili um-
Svenebda. mokled rom vTqvaT, saxes mironcxebuli poetobis
niSansveti ecxo. am dros terenti saucxoo Sesaxedavi iyo...
ucilod bednieri Canda.
miuxedavad Tavisi axalgazrduli asakisa, poeti didi av-
toritetiT da popularobiT sargeblobda rogorc moswavle
axalgazrdobaSi, ise Tavisi qveynis ufrosi Taobis inteli-
gentTa wreebSi”, wers al. sigua (cisferi siSore, gv. 419).
101
miaqanebda, xolo poeti uZaliandeboda. suraTs unda rqmeoda
“agonia”. mxatvarma poets Txovna Seusrula.
kornelim terentis uZRvna leqsi: “sanTeli, romelic ar
Camqrala”. igi terentis sasaflaoze dadioda vanler daisel-
Tan erTad.
103
terentis Semoqmedebis mkvlevarma givi cqitiSvilma da-
icva disertacia Temaze: “ociani wlebis lirika da terenti
graneli” aseve, man Seqmna Seudarebeli wigni “vici, dro mova
Cemi gagebis” (Tb. 1990).
givi cqitiSvilma miznad daisaxa terenti granelis popu-
larizacia da dawera scenari poetis Sesaxeb.
filmis ekranizacias didi Rvawli dasdes saqarTvelos
televiziisa da radiomauwyeblobis maSindeli xelmZRvanelo-
bis warmomadgenlebma: ivlita mesxma, petre SamaTavam, mTavarma
redaqtorma soso paiWaZem.
telegadacemis reJisori iyo nino bugianaSvili, asisten-
ti _ Temur kvirkvelia, operatori _ genadi Sewiruli, redaq-
tori Janeta qoriZe.
gadaRebebi xdeboda walenjixaSi. filmSi CarTuli iyo
ekaterine Sanavas mogoneba.
telegadacemaSi monawileobdnen msaxiobebi: nana Ciqvini-
Ze, murman jinoria, Tamila lasxiSvili, guram xurcilava.
gadacemaSi monawileobdnen terenti granelze Seqmnili
wignis _ “iyo erTi poeti” _ avtori sergi Wilaia, daviT kobi-
Ze, korneli sanaZe, mixeil kveselava, rodion qorqia, ana Rvini-
aSvili. mixeil kveselavam graneli goeTes gautola, gaxsna misi
msoflmxedvelobis Taviseburebebi.
poets gulwrfeli megobroba akavSirebda daviT kobiZes-
Tan, mas uZRvna leqsi, romelSic aris aseTi striqonebi: “...isev
sdums dila, isev sdums grZnoba da CemTan aris daviT kobiZe”
(iqve, gv 180).
mas dRiurebSi siyvaruliT axsenebda: “...mivdivar quCaSi,
vxvdebi metad mgrZnobiare megobars daviT kobiZes (cisferi
siSore, gv. 337).
aRdgomis wina Rames Cauweria poets: “veli daTiko kobi-
Zes da vapireb eklesiaSi wasvlas” (iqve, gv. 338).
daviT kobiZe dawvrilebiT saubrobs terentis poetur
Rirsebebze, galaktionTan urTierTobebze, ucnaurobebze, mis
romanze Tamar jafariZesTan. terenti kviraobiT rCeboda da-
viTTan, al. SaniZesTan, k. sanaZesTan.
daviT kobiZe Zalze ganicdida terentis avadmyofobas,
dardobda, rom verafriT Sveloda.
mwerali rodion qorqia erT dros Tbilisis saqalaqo sab-
Wos aRmaskomSi muSaobda, calke kabineti hqonda. iq iyo paolo
iaSvilic. erT zamTars terenti rodionTan Sesula, mciva, Sen-
Tan unda gavTbeo.
104
rodion qorqia adasturebs: “terenti granels kargad
vicnobdi, xalasi niWis poeti iyo, ratomRac cxovrebaze gul-
gatexili. me da paolos xSirad gviTqvams misTvis: gaxalisdi,
gaiRime, ra cxvir-piri Camogtiriso. gaiRimebda da ganagrZob-
da Tavisaso.
terentis Zlieri niWi gvwamda mis megobrebs, mwerlebs da
vexmarebodiT, riTac SegveZlo, aniko RviniaSvils, paolo iaS-
vils, grigol cecxlaZes, raJden gvetaZes da me xSirad gagvi-
marTavs misTvis xelio (vici, dro mova Cemi gagebis, gv. 186).
paolo iaSvili aRmaskomis TavmjdomaresTan, lado su-
xiSvilTan Sesula, auxsnia terentis mdgomareoba da uTxovia
daxmareba. Txovna gulTan miutania lado suxiSvils, damxmare
fondidan gamouweria aTasi maneTi. gaxarebul paolos uTqvams
terentisTvis, mTavroba, suxiSvili dagexmarao da maRaziaSi
wauyvania, Tbili palto uyidia, ramac terenti zamTarSi gaci-
vebisagan gadaarCina (iqve, gv. 187).
gvaxsendeba vaJa-fSavelas magaliTi, romelsac palto ar
hqonda, rom quTaisSi ilia WavWavaZis saRamoze gamocxadebu-
liyo, magram qvelmoqmedma adamianebma izrunes, rom geniosi
poeti dafleTili CoxiT ki ara, normalurad Semosili wamdga-
riyo sazogadoebis winaSe.
terenti granels kargad icnobda ana RviniaSvili, ro-
melsac poeti xSirad utovebda leqsebs. ana acxadebda, rom
masTan iyo terentis ramdenime leqsi, magram sanam monaxavda
maT, igi gardaicvala, misi wignebi da arqivi sxvadasxva pirebis
xelSi mimoifanta da is nawarmoebebi dRemde araa mikvleuli.
lavrenti WiWinaze igonebs, terentis axlos vicnobdi,
xSirad fuli ar hqonda da bevrjer gagviyviao lukma.
erTxel terentim lavrentis SekveTiT sabavSvo leqsi
“cxeni” dawera, magram maSin amis dabeWdva ver moxerxdea, rad-
gan terenti fsiqiurad Zlier daavadebuli iyo. es leqsi Zali-
an moewona poet sandro JRents, Jurnal “oqtombris” Tanam-
Sromels da dasabeWdad waiRo, magram sandro frontze daiRu-
pa da leqsic daikarga (iqve, gv. 195).
terentis poeziis moyvaruli yofila giga martaSvili,
romelmac leqsi uZRvna (iqve, gv. 191).
terenti granelis Semoqmedeba msoflio poetebis kon-
teqstSi Seiswavla mixeil kveselavam. igi erT-erTi pirveli
Caswvda poetis originalobas, misi leqsebis filosofiur siR-
rmes (iqve, gv. 182).
“fausturi paradigmebisa” da “as ergasis dRis” avtori
Tayvans scemda terentis, quCaSi gamoekideboda xolme, yurad-
105
RebiT usmenda poetis saubars SemxvedrebTan. zepirad icoda
misi leqsebi.
mixeil kveselavas ekuTvnis Zalze faseuli mogoneba te-
rentis xelnawerebze, romelic mas sakuTari TvaliT unaxavs.
igi iyo komisiaSi, romelic Seqmna ganaTlebis maSindelma minis-
trma TaTaraSvilma da daavala, gaerCia poetis arqivi, dawvri-
lebiT aewera yvelaferi. terentis bina yofila patara, saSin-
lad nestiani, bneli. maSin terentis erTi da cxovrobda iq. mi-
xeils unaxavs sigrZiT metrnaxevari, siganiT erTi metri toma-
ra, xelnaweri leqsebiT savse. leqsebs udidesi STabeWdileba
dautovebia (iqve, gv. 182, 183, 184).
terenti graneli skolebSic dadioda, bavSvebTan, radgan
guliT uyvarda isini, bavSvebic xarobdnen misi naxviT (iqve, gv.
204-205).
uTuod terentis keTilmosurne iyo eqimi Tamar abulaZe,
romelmac zepirad icoda terentis leqsebi, mis saflavs akiT-
xavda da ambobda: Sens saflavs Semovevle, eris saamayo Svilo,
Cveno masaxelebelo poeto!... igi cxare cremlebiT tiroda da
kidev raRac sityvebs locvasaviT warmoTqvamda.
swored am qalbatons uTqvams givi cqitiSvilisTvis poe-
tis manamde ucnobi striqonebi: “Cumi landiviT davdivar, pe-
rangad dardi macvia, sicocxle Cveni scenaa, cxovreba _ deko-
racia” (iqve, gv. 206).
skolaSi, sadac Tamari swavlobda, poets bavSvebma raRac
miawodes. Tamars undoda poetisTvis rame saCuqari mietana.
terentis Tayvanismcemlebs rom gaugiaT misi gardacva-
leba, gadauwyvetiaT, dakrZalvas daswrebodnen, magram gaoce-
buli darCenilan, rom araviTari procesia ar Semdgara (iqve,
gv. 208-209).
Tamar abulaZem Tavisi bedi aseve terentis poeziiT gata-
cebul filologs _ niko egnataSvils daukavSira.
terentis megobari iyo qarTuli enisa da literaturis
maswavlebeli, poeti ilia sixaruliZe. man bavSvebi rom dainaxa
terentisTan, daucacxana, axlave wadiT saxlSi, ratom agvia-
nebTo, terentis ki xeli gamosdo, ganze gaiyvana da uTxra: Seni
valis dabruneba Semagvianda, dRes xelfasi aviRe, aha, gamomar-
Tvio da fuli gauwoda.
amis mTxrobeli Tamar abulaZe askvnis, ilia maswavlebe-
li imitom gverekeboda iqidan, rom eSinoda, romelime moswav-
les sawyeni sityva ar ekadrebina bedisgan ganwiruli poetis-
Tvis. isic vici, mas terenti granelis vali ar emarTa, ubra-
lod xelis gamarTva surdao (iqve, gv. 210).
106
terenti granelis megobrad CaiTvleba misi poeziis Tay-
vanismcemeli al. gabiskiria, romelTan erTad ibrZoda poeti
1918 w. Turqi askerebis winaaRmdeg (iqve, gv. 212).
terenti 1924 w. aleqsandre uyveboda, rogor dausxlta
dacvas da moinaxula wyaros quCa, sadac 1924 w. gamosvlebis mo-
nawileTa didi jgufi Caxoces. im adgilebs maSin gaZlierebuli
dacva icavda (iqve, gv. 213-214).
terenti aleqsandres miwveviT yofila quTaisis mSrome-
lebTan 1922 wels, oTxi dRe gautarebia mis saxlSi. saRamoze
Semosuli fuliT terentisTvis tansacmeli uyidiaT, gauxare-
biaT da kmayofili gaustumrebiaT TbilisSi.
am STabeWdilebiT dauweria terentis leqsi “aRsareba qu-
Taiss” (iqve, gv. 215).
terentis gulSematkivari da poeziis Tayvanismcemeli
iyo darejan metreveli, romelmac zepirad icoda “memento mo-
ris” avtoris poezia da Tbilisis saxelmwifo universitetSi
misaReb gamocdaze rogorc masalis codniT, ise originaluri
msjelobiT gaaoca gamomcdelebi (iqve).
terentis sulieri megobrebi arian isini, romlebmac 1987
wlis 13 noembers walenjixaSi poetis saxlmuzeumis gaxsnis-
Tvis iRvawes: levan milorava, neli benaSvili, nino xoferia, ai-
vengo WeliZe, elizbar ubilava, badri quTaTelaZe, leri ali-
monaki, givi cqitiSvili (iqve, gv. 200).
dafasebis Rirsni arian, vinc gamokvlevebi, wignebi dawe-
res, disertaciebi daicves poetze: g. cqitiSvili, l. alimona-
ki, r. miSvelaZe, g. mamforia, T. fifia, d. fifia, d. ivardava, m.
gvetaZe, a. sigua, poetis da zozia, disSvili uCa kvaracxelia,
poetis rusulad mTargmneli beqa laSxia-xibleli.
t. granels pativs scemdnen s. yauxCiSvili, k. kapaneli, S.
nucubiZe, S. dadiani.
poetis Tayvanismcemlebi iyvnen g. nadiraZe, v. barnovi,
vl. norakiZe.
vaso gorgaZe granels “poeziis namdvil qurums” uwodeb-
da.
akaki nemsaZe saubrobda poetis “naTelmosil Sinagan bu-
nebaze” da adarebda mas “frTebdalewil angelozs”.
terentis gansakuTrebiT hyvarebia v. gafrindaSvili, ro-
melmac brwyinvale recenzia uZRvna krebuls “suli da safla-
vebi” da mravali originaluri momenti dainaxa masSi.
“memeno moris” avtoris damfasebelni iyvnen mose kvarac-
xelia, vladimer salia, leo Wedia, SoTa fifia, zaur molaSxia,
givi molaSxia.
107
terentis Semoqmedebas miesalmeboda paata orbeliani da
mis poeziaSi mraval sagulisxmo mxareze akeTebda aqcents.
terentis megobari iyo ivane gomarTeli, romelic erT-
erTi iniciatori iyo poetisadmi miZRvnili gazeTis gamocemis
da kargi werilic dawera masze.
terentis WeSmariti megobrebi iyvnen misi debi _ maSo da
zozia, romlebic yuradRebas ar aklebdnen Zmas,maT Semogvina-
xes poetis xelnawerebis didi nawili.
terentisTvis gansakuTrebuli stimuli iyo Sefaseba ke-
Tilmosurne mwerlis _ didi konstantine gamsaxurdiasi, ro-
melmac maRali gadmosaxedidan Seaqo misi krebuli “suli da
saflavebi”, “codvili qerubimebis frTebis Sriali” da “miman-
qris striqonebi” dainaxa am WeSmariti lirikosis poetur naaz-
revSi.
calke gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia megobroba te-
renti granelisa da dramaturg geno qelbaqianisa, romelmac
Zalze Rirebuli mogonebebi dagvitova poetze, mis ucnauro-
bebze, popularobaze, pirdapirobaze, gulkeTilobaze, galak-
tionisa da terentis urTierTobaze. mogviTxro terentis
leqsis “vano sarajiSvilis” Seqmnis istoriaze, leqsis gaxmia-
nebiT gamowveul furorze, galaktionTan incidentze, roca
pirdapir miaxala: “me Senze didi poeti varo”, rasac galaktio-
ni didsulovnad Sexvda da polemika ar gaumarTavs.
sainteresod aris gadmocemuli terentis romani Tamar
jafariZesTan, romelic poets ar enaxa da miwer-mowera arse-
bobda maT Soris. qali kievSi cxovrobda meuRlesTan. teren-
tis poeziaze Seyvarebulma, ojaxi daangria da TbilisSi Camos-
vlis Sesaxeb acnoba terentis. igi genos TanxlebiT wavida sad-
gurze ucnobi mijnuris Sesaxvedrad, magram pirveli naxvisTa-
nave ar moewona es Cemodniani qali, sadgurzeve miatova igi da
misi uyuradRebobis gamosworeba mouwia geno qelbaqians, ro-
melmac taqsiT gaacila Seuracxyofili adamiani.
geno qelbaqiani iyo gazeT “terenti granelis” gamocemis
erT-erTi iniciatori. am gazeTma moSurneni moumravla poets.
mogonebaSi moTxrobila im furorze, rac terentim moax-
dina wiTelarmielTa klubSi, sadac moSurneebma specialurad
Caubneles darbazi, gadaWres eleqtrosadenebi, magram poetma
sanTlis Suqze SesZlo msmenelTa daeleqtroneba Tavisi ga-
morCeuli lirikiT, gulSiCamwvdomi intonaciiT.
geno qelbaqiani gviyveba did rus poetTan _ eseninTan
SemTxveviT Sexvedraze, rusi poetis utyuar intuiciaze, rom-
108
liTac man terentis mironcxebul saxeSi ucbad SeigrZno didi
Semoqmedi.
dramaturgi igonebs quTaisSi terentis miwvevas, silovan
xundaZesTan poetis mier gamoCenil pirdapirobas, roca ar mo-
ewona maspinZlis mier baironis leqsebis Targmna. aRniSnulia
WiaTuraSi mowyobili saRamos ovaciebis Sesaxeb, baTumSi da-
niSnul literaturul saRamoze, momxseneblis ganzraxvaze,
gaekila poetis pesimizmi, terentis muqaraze da incidentis
Tavidan acilebis mizniT, genos rCeviT, saRamos datovebaze,
korneli sanaZesTan galaktionis TanxlebiT gamocxadebaze da
mxatvris leqsebis gakilvaze, riTac Seuracxyofili da gul-
natkeni darCa mxatvari.
poets afasebda da mis kosmiur idealebze amaxvilebda yu-
radRebas grigol SaviSvili.
akaki andriaSvili saubrobda terentis cxovrebis stil-
ze, musikis siyvarulze, sasaflaoze xetialis Sesaxeb, esenin-
Tan Sexvedraze, maT urTierTmzrunvelobaze, poetis skanda-
lebze, “cixis elegiis” Seqmnis istoriaze, avadmyofobaze da
askvnida: terentisTan megobroba Zalze Zneli iyo, amitom mas
TiTqmis ar hyavda megobari.
vanler daiselma terentis “mwuxarebiT savse poeziis yan-
wis mflobeli” uwoda.
al. kupraSvili, ioseb bJalava, ana RviniaSvili, nikoloz
wereTeli, nikoloz kevliSvili, vladimer salomeSvili saub-
roben terentis gamorCeul niWze, mis ucnaurobebze, saRamoeb-
ze, avadmyofobaze. nikoloz kevliSvili igonebs, rogor ici-
noda poeti uniWo, TeTrxelTaTmnian poetebze.
guguli gvaTua yuradRebas amaxvilebs terentis por-
tretze, mis TvalebSi zecis sxivis arsebobaze.
nino dadianma (Salva dadianis ZmisSvilma) ar TanaugrZno
poetis siyvaruls, Tumca misi poeziis sidiades aRiarebda. am
adamians uZRvna gamijnurebulma poetma leqsi “qali, romelic
cxovrobs eklesiis ezoSi”.
Tamaz boreli cdilobs mogvces warmodgena poetis Se-
moqmedebiT da pirovnul Taviseburebebze.
elizbar zedgeniZe xazs usvams terentis niWs, popularo-
bas, winaswarmetyvelur ganWvretas, riTac man winaswar ixila
Tavisi aRsasruli.
grigol oraxelaSvili ixsenebs zestafonis TeatrSi ga-
marTul terentis saRamos, gulistkiviliT aRniSnavs mis umwe-
obas cxovrebaSi, yveba, rom poets xSirad naxulobdnen axal-
109
gazrda poetebi: levan ananiaSvili, Salva kaSmaZe, giorgi Sat-
beraSvili, vanler daiseli.
giorgi kalandaZe wers, rom poets mravlad hyavda Tayva-
nismcemeli.
apolon qelbaqiani momswre yofila “memento moriT” ga-
mowveuli furoris. igi darwmunebuli iyo terentis poeziis
msoflio mniSvnelobaSi.
walenjixelma irodi xarCilavam dagvitova saintereso
mogonebebi terentis Sesaxeb. gansakuTrebiT Rirebulia mis mi-
er xazgasma galaktionis mimarTebaze terentis poeziasTan, po-
etebis mefis ganacxadi, romelSic is aRniSnavda, “terenti xa-
lasi genia da niWia”, rom igi “saflavidanac gaunaTebs kacobri-
obas”.
giorgi kaWaxiZis Zalze mniSvnelovan mogonebaSi ixateba
terentis principuloba, gansakuTrebuli popularoba, moT-
xrobilia, Tu rogor gamoCnda erT-erT poeziis saRamoze te-
renti graneli, ramac aJiotaJi gamoiwvia, misgan iTxovda dar-
bazi leqsis kiTxvas da konferansiem imiT moindoma auditori-
is damSvideba, rom mas SesTavaza ioseb griSaSvilis gamosvla,
magram xalxi daJinebiT mxolod terentis gamoCenaze apirebda
gaCumebas. magram terentis mier “sasikvdilo mwuxarebis” wa-
kiTxviT ar dakmayofilda msmeneli da isev da isev SeZaxilebiT,
fexebis braxuniT moeloda terentisgan sxva leqsebsac, magram
poeti k. gamsaxurdias Txovnis miuxedavad, ucbad gauCinarda.
nika agiaSvili ixsenebda, terentis Sesaxeb misi naambobis
mixedviT rogor dawera lado asaTianma unaxav poetze leqsi.
mose gvasalia gulistkiviliT saubroda terentis avad-
myofobaze. sergi Wilaia iyo erT-erTi im procesiidan, romel-
mac sasaflaomde miacila terentis cxedari. mecnieri da mwe-
rali saubroda terentis dabadebisas araCveulebriv amindze,
kapanelis leqciebze, sadac gamudmebiT pozitiur WrilSi ixse-
neboda poeti. b-ni sergi momswre yofila galaktionisa da te-
rentis gansakuTrebuli urTierTobis. xazi esmeba terentis
mier poeziis daniSnulebis gansxvavebul gagebas, absolutis
Ziebas, interess maradiulisa da Soreulisadmi, aRmouCenelis
aRmoCenis, amouxsnelis amoxsnis aucileblobas.
aqve moixseneba karikatura, medrove, mjRabneli, odio-
zuri fridon narouSvili, romelic terentis dascinoda re-
ligiurobis gamo da silac gaawna did poets, imdenad gaTavxed-
da, rom isic ki ikadra eTqva “memento moris” avtorisaTvis,
gvarcxvens poetebso.
110
grigol cecxlaZis mogonebaSi xazgasmulia terentis di-
di erovnuloba, misi monawileoba Turqi askerebis winaaRmdeg
omSi 1918 wels. saubaria terentis saRamoebze, etliT gatace-
baze, tansacmlis Cuqebaze, romelic mere sxvas misca, fridon
narouSvilis mier terentis mimarT gamoCenil Tavxedobaze.
daviT gaCeCilaZe ixsenebda poetis erT romans.
didi lado gudiaSvili yuradRebas amaxvilebda teren-
tis pirovnebis da poeziis gansakuTrebulobaze, firosmans
adarebda mas. mxatvari gansakuTrebul yuradRebas iCenda poe-
tis saflavisadmi.
lado gudiaSvilma Seqmna suraTebis seria terenti grane-
lis Sesaxeb.
polikarpe kakabaZe xazs usvamda poetis did intuicias,
analitikuri azrovnebis unars.
guguli gvaTua moxibluli iyo terentis zeSTagonebuli
saxiT.
ana nikolaZe aRniSnavda terentis gansakuTrebul popu-
larobas, quTaisis TeatrSi literaturul saRamoze gamar-
Tul siyvarulis ovaciebs.
terenti graneli uyvarda bondo keSelavas.
lidia megreliZesTan megobroba cxovrebis satkivrebs
umsubuqebda gawamebul poets. man erTxel dasalevi fuli mis-
ca terentis da galaktions.
moqandake valerian mizandari wuxda poetis ganukurne-
bel avadmyofobaze.
nikoloz CaCava erT-erTi monawile iyo terentis ucrem-
lo da uceremonio gasvenebis.
Tina roiniSvilma, (romelsac poetma uZRvna “qalis ago-
nia”) “memento mori” gauyida, fuls ugrovebda, magram teren-
tis nawil-nawil mihqonda da uazrod gaflanga.
Toma Ciqvanaia kicxavda sazogadoebas gulgrilobis gamo
da mouwodebda SeeZinaT terentis wigni, mohqonda eg. ninoSvi-
lis, al. yazbegis magaliTebi da afrTxilebda poetis nacnob-
ucnobebs mosalodneli ubedurebis Sesaxeb.
terenti granels gansakuTrebuli urTierToba hqonda
konstantine gaCeCilaZesTan, romelic konne sperelis fsevdo-
nimiT werda. maT erTad dauarsebiaT Jurnali “kronosis sar-
ke”, gazeTi “ia”.
konstantine iyo Tbilisis saxelmwifo universitetis
sibrZnismetyvelebis fakultetis studenti. iq gaecnen erTma-
neTs es poetebi da xuTi weli megobrobdnen.
111
“masTan daaxloeba ar iyo Zneli, Tu guls uCvenebda ada-
miani, magram nametani mwyinaric iyo, mqirdavi enis patrons ver
iTmenda”, werda k. gaCeCilaZe (spetaki gulis mesaidumle, “mna-
Tobi”, 1991 w. 9-10, gv. 190). igi aqebda terentis “grZnobis embaz-
Si amovlebul” striqonebs.
“araa sakvirveli, rom poetma icoda rioniviT moulodne-
li gaxeleba da azvirTeba grZnobebis, magram Tu guls gadauS-
lidi, alorTqil yanasaviT damSviddeboda, darbildeboda”,
werda k. gaCeCilaZe.
isini daaxlova Jurnalma “kronosis sarkem”. saxelwodeba
granels auRia k. gaCeCilaZis leqsidan “TeTri gvirgvinosani”,
romlis qvesaTauri iyo “kronosis sarke”, rac granels moswo-
nebia da SeTanxmebia avtors. Jurnalis winaTqma dawerili iyo
terentis mier da erTgvar “manifestad” aRiqmeboda.
Jurnalis momdevno nomerSi miZRvnili leqsis bolo tae-
pi _ “mixval, gicnoben Soreulni dawmendil xmaze”, winaswar-
metyveleba gamodga t. granelze.
amave nomerSi k. gaCeCilaZisadmi miZRvnili terentis leq-
sSi riTmad gamoyenebulia konne spereli: “Tavis leqsebSi ixe-
deba konne spereli” (fantastikuri Rame).
“Cven didxans, didxans vocnebobdiT erTad ukeTes mer-
misze. xSirad usityvodac vmaslaaTobdiT da gamoTxovebisas
ise energiulad varTmevdiT erTmaneTs xels, TiTqos daSore-
bisaTvis sayvedurs vuTvlidiT SuaRames”, werda k. gaCeCilaZe.
terentis rCeva ukiTxavs megobrisTvis, ori fsevdonimi-
dan _walenjixeli da graneli _ romeli aerCia. konstantines
urCevia graneli, bgeraTa kompleqsis sasiamovno JReradobis
gamo.
k. gaCeCilaZis arqivSi moipoveba furclebi saTauriT
“granelis fizionomia”, romelSic saubaria poetis portret-
ze, darbaislobaze, TiTebis moZraobaze, Tmaze.
CanawerebSi naTqvamia: “granelis erT Taviseburebas Sead-
gens wregadasuli gulwrfeloba. ende namdvilad, rasac geub-
neba, marTalia. is ar tyuis. magram Tu Segatyo, rom mis gul-
wrfelobaSi eWvi Seitane, myisve gagSordeboda, uceb daekarge-
boda Rimi mis saxes, wyeninebis nislSi gaexveoda da rac ar unda
geTqva,... granelis guls ver moigebdi. igi saSinlad Seurac-
xyofili gagcildeboda”.
“granelTan uxilavi kontaqtis damyareba SeuZlia mxo-
lod imas, visac poeziisTvis kosmiuri wva ganucdia.
“igi poeti iyo ara marto Sinagani xilviT, qceviTac”.
“fiqrnacemi Tvalebi”.
112
“dasicxuli saxe”.
“naxevrad gapobili bagis sevdiani Rimili da daudevrad
axvetili wablisferi Tma”
“...ai, nabiji nela Seanela. maxvilma smenam moxetiale mu-
sikosis violinos xma daiWira, kvnesis quCis melodia. axla misi
yuradReba cis uCveulo silurjem moitaca”
“adamianSi RvTiur sawyisebs daeZebda mudam”.
konstantine gaCeCilaZe mouwodebda sazogadoebas te-
renti granelisadmi yuradRebis gamoCenas. igi Tvlida, rom te-
rentis gagebas sWirdeboda “Sinagani Wvreta”.
terentis dakrZalvas 1934 wlis 10 oqtombers k. gaCeCila-
Zec eswreboda. igi aRniSnavda, rom saZirkveli da rkinis moaji-
ri adgilobrivi eklesiis mrevlma gaukeTa miviwyebul poets
Cveni miTiTebiTo da kiTxulobda: “nuTu qarTvel moRvaweTa
panTeonSi misTvis adgili ar moinaxa?”
1961 wels terentis “rCeulze” dawera werili: “terenti
granels hqonda suli enZelasaviT nazi da mimozasaviT ukare-
beli. mas awvalebda arsis azris amoxsnis survili.
jvarze gakrulis gancdebiT gvevlineboda... aravis ucdia
poetis iqidan Camoxsna da eWvis eklis gulidan amoReba. igi Ta-
visi tkivilebiT uyuradRebod darCa mitovebuli” (marine qa-
dagiZe, sivrceSi darCenili frazebi,... gv. 23-24).
“memento mori” _ es mTeli filosofiaa, romelsac ori
aTasi wlis istoria aqvs da ar dabadebula adamiani, rom mwuxa-
rebiT ar gaecilebinos cxedari.
“terenti granelma gaiziara bedi im poetebis, romelTac
Zebnas dauwyeben xolme mas Semdeg, rac isini Tvals miefarebi-
an” (iqve, gv. 25).
1959 wlis CanawerSi konstantine gaCeCilaZe wuxda, rom
terenti granelis saflavi daikargeboda. poetis 70 wlisTavze
dawera werili “Ziebis mousvenari suli” da misi leqsebis did
nawilSi hamletiseburi ganwyobileba dainaxa.
“is ebrZvis ara xiluleTs, aramed mis xilul mankierebas.
wamebis embazSia amovlebuli” (iqve, gv. 32).
konstantinem Seadara galaktioni da graneli: “saqarTve-
loSi mxolod Sen erTs Tu gagondeba” da “saqarTveloSi Sen
erTi mainc” (iqve, gv. 36).
1922 wels gamocemul terentis wigns “suli da saflavebi”
aqvs warwera: “Cems Zvirfas megobarsa da poets konne sperels
avtorisagan”.
konstantine gaCeCilaZem Seiswavla terenti granelis ar-
qivi, dawera misi biografia, ganixila poetis Semoqmedeba, mag-
113
ram arsad ubeWdavdnen. gamudmebiT Tvalyurs adevnebda megob-
ris saflavs, rom ar dakarguliyo (iqve, gv. 37).
igi werda, rom “petre-pavles sasaflaos gauqmeba emuqre-
ba da aucilebelia misi gadasveneba qarTvel mweralTa da sa-
zogado moRvaweTa panTeonSi”.
walenjixis adgilobriv mmarTvelobas acnobebda, rom
romelime quCisTvis mainc daerqmiaT terentis saxeli.
iTxovda, daeyenebinaT sakiTxi poetis neStis gadasvene-
bis Sesaxeb.
konstantine gaCeCilaZe wuxda, aseTi poeti ise miabares
samares, rom saflavTan misasvleli gzac ki ar dautovebiaTo
(iqve, gv. 39).
ase daikarga uyuradRebobiT niko firosmanis saflavi da
dRes cremlebiT daveZebTo mas.
“Cvenma gulgrilobam es SesaniSnavi Semoqmedi fsiqiatri-
ul saavadmyofomde miiyvana.
Cvenma daudevrobam am uniWieresi poetis xelnawerTa di-
di nawili samudamod daukarga STamomavlobaso” (iqve, gv. 41).
rodesac Sio TurqaZem leri alimonaks miviwyebuli saf-
lavi uCvena, uTqvams, mxolod kote gaCeCilaZe dadis granelis
saflavzeo (leri alimonaki, granelis landi, Tb. 1998, gv.
23,33).
roca terentis pirveli saiubileo saRamo Catarda 1987
wlis 21 dekembers, konstantine gaCeCilaZe cocxali aRar iyo.
1987 wlis 12 dekembers walenjixaSi terentis saxl-muze-
umi gaixsna. erT quCas poetis saxeli ewoda, rac konstantine
gaCeCilaZis ocnebis axdena iyo.
“Ria samares hgavs Cemi sakani” _ werda poeti da marTlac,
igi xom sardafSi cxovrobda merkvilaZis quCaze, orsarTulia-
ni saxlis kibis qveS”, aRSfoTebiT aRniSnavda k. gaCeCilaZe (ma-
rine qadagiZe, sivrceSi darCenili frazebi, gv. 44).
115
vis. amas unda emsaxurebodes yvela poeti, yvela xelovani”
(cisferi siSore, gv. 409-410).
erTxel beriasTvis dausvams SekiTxva Salva dadians, po-
et terenti granels Tu icnobdiT, an Tu gsmeniaT mis Sesaxeb
rameo. beria fexze wamomdgara da rixiT uTqvams: “terenti di-
debuli poeti gaxldaT, batono Salva. “ki, didebuli poeti
iyo is cxonebuli, magram... cxovrebas man ver gaugo da damar-
cxda, Tavi daiRupao”. berias paTetikurad uTqvams: “cxovre-
bas ki ara, batono Salva, TviT cxovrebam ver gaugo mas”.
“es ise iyo naTqvami, tanSi gamcra, davibeni, amisTana pa-
suxs ar velodi da verc warmovidgendi. gulma baga-bugi da-
miwyo, Tvalwin terenti warmomidga Tavisi ganumeorebeli Ri-
miliT: “qarTvelma xalxma giJi miwoda, mze midis gaRma, cis
xma ismoda” (cisferi siSore, gv. 441).
116
Zes hqonda 2-3- leqsi rusulad naTargmnio da “umizno xetia-
li” waikiTxa.
amJamad raze muSaobTo, ekiTxeboda esenini, razedac te-
rentim upasuxa, me arasodes ar vici, ras davwero erTi saaTis
Semdeg. stumars moewona es ganacxadi, rac leqsis iraciona-
lur-intuiciur sawyiss usvams xazs (geno qelbaqiani, is mxo-
lod poeziiT cxovrobda, Cemi cxovreba mxolod leqsia, gv.
58).
am ori poetis Sexvedra amiT ar damTavrebula. isini da-
uaxlovdnen erTmaneTs da saintereso Tavgadasavlebic hqon-
daT.
“terenti Tavisi poeziiT, suliT, sevdiT hgavda esenins”
(g. qelbaqiani).
“memento moris” avtorma zepirad icoda rusi poetis
leqsebi.
sergei esenins “zaria vostokaSi” dabeWdili leqsebis
honorari ar misces. terenti granelma da eseninma Tavisebu-
rad gamoxates protesti. isini redaqciis win xelSi SliapebiT
idgnen da Semweobas Txoulobdnen gamvlelebisgan. Turme
eseninma aTi maneTiT meti moagrova, vidre granelma. sergeis
undoda Zmurad gaeyo es fuli, magram terenti uarze iyo. ese-
nini daemuqra terentis, Tu ar damTanxmdebi, Sens leqsebs ru-
sul enaze ar gadavTargmnio da am argumentiT daiyolia te-
renti.
am fuliT poetebi Sesulan restoranSi da moxvedrilan
CxubSi, risTvisac milicias orive daupatimrebia. esenini, ro-
gorc Camosuli stumari, im dResve gauTavisuflebiaT, teren-
ti ki damnaSaved ucvniaT da cixeSi miubrZanebiaT. ase daisaja
stumrisadmi solidarobis da TanagrZnobis gamo qarTveli
poeti.
am SemTxvevas, romelic gamowveuli iyo materialuri ga-
WirvebiT, gamoxatuleba upovia maT SemoqmedebaSi.
leqsSi “Заря Востока” eseninma ironiulad asaxa es ambavi:
“ironia! gamaqane _ qveynad bevri gzebia, riazanel glexiviT
moWutuli TvalebiT, sadac ar und mouxvio, gzebi Seiyrebian
da “zaria vistokas” kedels daetakebi... es fulebi, mgosano,
sTqvi, gWirdeba risTvis? Sliapa gacveTilia, tuflic skdeba
xSir-xSirad, cota fuli, Tund aTasi, rom moecaT wignisTvis,
magram gana aTas maneTs vinme waglejs viraps?”
terenti graneli igive faqts Seexo Tavis erT leqsSi da
aCvena ukiduresi gaWirveba, rac aiZulebda maTxovrulad ec-
xovra: “ar vesalmebi amgvar droebas, grigali arxevs sulis
117
mimozebs, axlac vgrZnob cisfer usazRvroebas da Tanac vfiq-
rob wiTel Rvinoze. es xma, es bedi isev Cemia, sadRac Sors
RmerTis aCrdili cxovrobs da mxolod erTi gza damrCenia,
davdge quCaSi da vimaTxovro” (beqa laSxia-xiblelis mogone-
bis mixedviT, wigni _ “cisferi siSore”, gv. 381).
isic cnobilia, rom esenini fuliT exmareboda Tavisze
ufro upovar terentis.
jer eseninma moikla Tavi, mere maiakovskim. es sakiTxi sa-
zogadoebaSi gansjis Temad iqca, zogi amarTlebda maiakov-
skis TviTmkvlelobas, zogi kicxavda. es xdeboda tramvais
mgzavrebs Soris. terenti Careula kamaTSi da uTqvams: “ese-
ninma Tavi rom moikla, es SeiZleba gaamarTlos kacma, magram
maiakovskis TviTmkvlelobas araviTari gamarTleba ara aqvs”
(vici, dro mova Cemi gagebis, gv. 131).
am tragediam terentis poeziaSic gamoJona. mudmivad
sikvdilze, TviTmkvlelobaze mofiqral poets kidev ufro
gaumZafrda amqveyniurobidan wasvlis survili, Seqspiruli
yofna-aryofnis problemis Widili: “modis cisferi da raRac
Savi da sadRac gaRma gaismis srola. eseniniviT movikla Tavi,
Tu sicocxlisTvis ganvagrZo brZola?”
konstantine gaCeCilaZem t. granels “Cveni esenini” uwo-
da (marine qadagiZe, sivrceSi darCenili frazebi, konne spe-
relli, konstantine gaCeCilaZe terenti granelis Sesaxeb, Tb.
2003, gv. 45).
bevri mkvlevari miuTiTebs am ori poetis sulier naTe-
saobaze, SemoqmedebiT kavSirebze. es problema seriozul
kvlevas moiTxovs.
mTavaria is, rom SemTxveviTi ar aris maTi erTad xseneba.
119
“istoriaSi mudam mcireni iyvnen umaRlesi sikeTisa da
WeSmaritebisaTvis Tavdadebulni, magram maTi sulieri Zala da
SemarTeba marad sZlevda bneleTis mociqulTa mravalricxo-
van legionebs, mravalricxovnebis wyvdiads” (iqve, gv. 32-33).
“socialisturma totalitarizmma kirkeseuli jadoq-
robiT Rorebad aqcia masa, magram man ver SeZlo gamorCeul,
erTgul pirovnebaTa amgvari transformacia” (iqve, gv. 61-62),
wers z. gamsaxurdia.
aseTi gamorCeuli pirovneba iyo terenti graneli, ro-
melmac, z. gamsaxurdias rom davesesxoT, “airCia gza martvi-
lobis, TviTdaTmobisa, uTanasworo brZolisa cixeebsa da
fsiqiatriuli saavadmyofoebis WangebiT aRWurvil urCxul-
Tan” (iqve, gv. 65).
masis, brbosa da pirovnebebis urTierToba yovelTvis
mwvave iyo. masas xSirad ara WeSmariti, aramed kriminaluri in-
teligencia marTavda da ufskrulisken mihyavda sazogadoeba.
didi berZeni filosofosi sokrate “lamias uwodebda
brbos azrs, lamias, anu yrmaT safrTxobelas” (markus avre-
liusis, fiqrebi, Tb. 1972, gv. 270).
markus avreliusi imowmebs platonis sityvebs: “mas, vinc
Tavisi kvlevis sagnad kacs saxavs, marTebs TiTqosda maRali
mTis mwvervalidan moixilos yovelive miwiuri: brboTa sim-
ravle, razmTa wyobani, mindvris samuSaoni, qorwinebani, gan-
qorwinebani, gardacvalebani, moyayane samsjavroni, udabnoni,
barbarosTa sxvadasxva tomni, dRe-Rameni, glovis mgosanTa
galobani, Tavyrilobani, erTmaneTSi uTavbolod alufxul
saganTa nazavni Tu dapirispirebulTa harmoniuli mTliano-
bani” (iqve, gv. 181).
markus avreliusi TviT brbosa da monebSic xedavda
sxvaobas: “saganTa umravlesoba, romelic sasurvelad uCans
brbos, usulo Tu mcenareul samyaros ganekuTvneba, rogorc
magaliTad, qvebi, xeebi, leRvi, vazi an zeTisxili.
aseTi brbosgan odnav gansxvavebulnic arseboben da ma-
Ti ocnebis sagnebic cota sxvagvaria: “brbosgan mcired ga-
morCeulni suldgmul arsebaTa simravles arCeven, rogorc
magaliTad, cxvris faras Tu cxenebis remas”.
aris sxva ramiT dainteresebuli kategoria adamianebisa:
“ganviTarebis ufro maRal safexurze mdgarni-gonierni, Tum-
ca ara yovlad sulTan wiluyrelni, magram mainc qmediTni,
monebis simravleze” arian orientirebulni.
srulyofilebasTan axlis myofni ki siyvaruls da sike-
Tes emsaxurebian: “xolo kaci, romelic aRmerTebs da Tayvans
120
scems yovlad goniersa da moqalaqeobriv suls, sxvas arafers
isaxavs miznad, Tua ara siyvaruls da erTgulebas samoqalaqo
sikeTis mimarT, igi moyvassac exmareba amave miznis miRwevasa
da misken swrafvaSi” (markus avreliusi, fiqrebi, Tb. 1972, gv.
151-152).
“mowonebis niSnad brbo bRavis mxolod” (gv. 151).
sulierad amaRlebulni pativs scemen kacT da Tayvans
scemen RmerTebs, amitom mizani isaa, “keTilmosurneobiT em-
sWvalvode kacT da Tayvans scemde RmerTebs” (iqve, gv. 152).
“giyvardes kacTa modgma. misdie RmerTs” (iqve, gv. 177),
aseTia markus avreliusis mrwamsi.
monebs ara aqvT sulis sidiade, simaRle, amitom isini
xdebian ara Semoqmedni, aramed mxolod “didi qvemeTrevi, di-
di pirmoTne” (fsevdo-longine, amaRlebulisaTvis, Tb. 1975,
gv. 201).
“mona verasodes ver gaxdeba oratori an mwerali. Tavi-
sufali sityvis SiSi, rogorc dilegis marad fxizeli mcveli
_ Tavis umweo tyves xelad Seipyrobs, xel-fexs Seukravs da
frTebs SeaWris mas, monobis mZime kirTebis qveS gamudmebul
gvemasa da godebas naCvevs” (iqve).
“...jujebis, pigmeebis... TviT yvelaze msubuqi monobac ki
SeiZleba SevadaroT mxolod im kubosaviT viwro kidobnebs,
romlebSic siyrmiTgan wvanan isini, raTa metad aRar izardon...
artaxebi boWaven da Wyleten am jujebis sxeuls, amaxinjeben da
asaxiCreben maT. nebismieri monobac kacisTvis is kidobania,
romelSic, rogorc dilegSi, gamomwyvdeulia misi suli, xolo
dilegSi yofna amaxinjebs, amdablebs da asapyrebs suls” (fsev-
do-longine, amaRlebulTaTvis, Tb. 1975, gv. 202).
pol valeri saubrobda progresis saxeliT momavlebze,
rogorc cxovelebze, WianWvelebze, Zalauflebis mpyrobel-
Ta mier damonebul jogze, naxirze, brboze, saxelmwifo-ur-
Cxulze (rCeuli proza).
gaseti ganasxvavebs ara marto sulieri individualobis
mqone inteligencias da brbos, aramed masasac brbosgan: “sa-
zogadoeba yovelTvis ori faqtoris _ umciresobisa da mase-
bis dinamiuri erTobaa. umciresoba individumTa jgufia, Tvi-
sebrivad rom gansxvavdeba brbosagan. masa ki adamianebis
brboa, adamianebisa, romlebsac araviTari specifikurad gan-
sxvavebuli Tvisebebi ar gaaCniaT. masa adamianTa Tavmoyraa.
masas arsebobis monotonuri niadagi gansacdelSi ar agdebs,
is, SeiZleba iTqvas, arc ki gansxvavdeba (gamonaklisis garda)
121
brbosagan, romlis neba mxolod instinqtebzea damyarebuli”
(xose ortego i gaseti, masebis amboxi, Tb. 1993, gv. 8).
nicSes zizRi brbosadmi ganpirobebuli iyo imiT, rom
masSi ver poulobda sispetakes: “sicocxle wyaroa sixaruli-
sa, xolo sad brbo svams, moSxamulia iq yoveli wyaro.
“xSirad memZimeboda Cemi suli, odes brbos Sorisac
suls aRmovaCendi!
“avi suni asdis myrali brbos yovel guSinsa da dResa! da
brZanebulT vaqcie zurgi,odes vixile aw rasac brZaneblobas
uwodeben: brbosTan vaWroba da CarCoba xelmwifobisaTvis”
(fridrix nicSe, ese ityoda zaratustra, Tb. 1993, gv. 75-76).
terenti granelis tkivilebs amZafrebda cixe, rogorc
“saSineleba, damZimebuli da keTrovani”. aq igi xedavda orien-
tirebdakargul adamianebs: “gulis tkivili ufro Rrmavdeba,
rodesac vumzer jibgirs da bandits” (ismis xmauri, aris cxe-
leba).
qalaqSic gausaxurebuli brbos cqera gamxdariyo usa-
TuTesi suli adamianis xvedri: “o, Cems garSemo mkvlelebia da
gamcemlebi”...
“patara mtrebisgan” cixeSi gamomwyvdeuli poeti Sfo-
Tavda, wuxda, itanjeboda: “damwva sakuTar alma, vatyob, Tan-
daTan vqrebi, albaT xaroben sadRac Cemi patara mtrebi” (dam-
wva sakuTar alma).
poeti maRla gafrenaze ocnebobda, magram codvil miwi-
erTa mzeriT itanjeboda, sisxls uSrobda maTxovrebis, “pros-
titutkebis” xvedri: “Sreba sisxlisgan guli _ auzi! da mip-
yrobs quCa, viT Tafli futkars, TiTqmis yoveldRe sasaflao-
ze vxvdebi maTxovars da prostitutkas” (umizno xetiali).
“quCaSi mcxovrebs da saxlidan gaqceuls” didi Sansi
hqonda, rom enaxa masebi, brbo, magram verc moRalate inteli-
gencia da verc brbo mis suls wamlad ver moecxeboda.
aristokratis poziT movlenili avazakebi suls um-
Rvrevdnen, proletaruli mwerlebi xom dabadebiTve “sulie-
ri saWurisebi” (m. javaxiSvili) iyvnen, amitom quCebs, baRebs,
sasaflaoebs, mTebs etaneboda.
meordeboda mravalsaukunovani istoria, verc masa,
brbo iTmenda Tavis aramsgavss, sulieri sibecis gamo: “poetis
saxels brbo ar iTmenda”...
itanjeboda “uRirsi Tvalis” cqeriT (sadRac da viRac)
da enatreboda “am sawamlavi xanisgan” garideba, uadamiano
sivrce...
122
inteligencia arasodes ise Wreli ar iyo, rogorc aTeis-
tur epoqaSi. xelmwifis karisinteligencia, kriminalurni,
putCistebi, orsaxovanni xelisuflebaSi mokalaTebuliyvnen
da ebrZodnen marTal sityvas, sikeTes, samarTlianobas, aspa-
rezs arTmevdnen WeSmaritebas, dascinodnen “xalxosnur
qvelmoqmedebas” (r. miSvelaZe). xelisuflebis warmomadgen-
lebi cxovrebidan aZevebdnen Jurnalebs, wignebs, ketavdnen
muzeumebs, asparezs uxSobdnen xelovnebas, musikas. cenzuras
uwesebdnen televizias, presas siyalbis, sicruis apologete-
bi. xelisuflebis mizani iyo namdvili inteligenciis gamaT-
xovreba. dedamiwa TiTqos dayruebuliyo uzenaesi hangebi-
sadmi, uflis xmisadmi, codvili qveyana TiTqos dabrmavebu-
liyo da ver gaerCia bneli da naTeli...
ufro sworad, xelisufleba gangeb iyruebda Tavs,xe-
lovnurad ibrmavebda Tvals, rom gulgrilobiT, danaSauleb-
rivi dumiliT sabolood gaenadgurebina inteligencia suli-
eradac, fizikuradac, raTa Seeqmna usaxo, gonebabrjgu brbo,
rom ufro efeqturad, uproblemod emarTa.
asparezi mxolod iseT inteligencias eZleoda, vinc ur-
wmunoebiT, borotebiT, daundobloba-dasmeniT saTaveSi mo-
suli apokalifsuri mxecebis politikis usityvo gamtareb-
lad iqceoda, vinc “fsiqiatriul represiebs” gaatarebda da
amaSi profesorobis, akademikosobis ganaRdebasac aRwevdnen.
swored aseTebs ar awyobdaT terenti granelis unazesi
xmis zeimi, sikeTis fluidebis gavrceleba.
vaJa-fSavelas “bunebis mgosnebSi” arwivma bulbuli su-
liwmidisgan boZebuli saRvTo sikeTis mTesveli galobis ga-
mo amoiCema,radgan mtacebels, sisxlismRvrels aRizianebda
is, rac bulbulis saTno xmiT msmenelTa gulze iwereboda:
“nu moklav, sisxls nu daRvri”. bulbulis danaSaulad is ga-
mocxadda, rom is ar iyo meomari, sisxlismRvreli.
meoce saukuneSic saRvTo galobis niWiT momadlebuli
poetebi sisxlmowyurebuli mtaceblebis (apokalifsuri mxe-
cebis) terorisa da safrTxis qveS iRwvodnen...
“marqsistuli fanatizmiT Sepyrobilma brbom gasrisa
umanko sulis mgosani... magram... poeziis angelozma terenti
granels ukvdavebis panTeonSi uboZa Rirseuli adgili” (rezo
adamia, terenti granelis leqsad moqceva da tkivilad was-
vla, terenti graneli, sisxlidan cremli, Tb. 2008.
123
“me vadidebdi quCas, xetials”
124
poetis suli dahqris agasferis xomaldiviT, kidobnis
(kidobani mariamis simboloa) TanxlebiT, uamindobaSi, qarSi
(meocnebe afrebiT).
terenti graneli da galaktioni xetialiTac hgavdnen
erTmaneTs. “erTad vxetialobdiT Tbilisis bulvarebSi, res-
tornebSi, baRebSi” _ xazs usvamda “memento moris” avtori am
erTnair Tvisebas.
galaktioni iyo “sxva saukunis mgzavri gviani”, terenti
graneli ki _ “moRlili mgzavri”. mas Taviseburi “transpor-
ti” hqonda: “msurs gaqaneba da minda etli”, “glovis zarebiT
gamaqanebs TeTri kareta”.
xSirad ki “xomaldiT” mogzaurobda, grigalis Tanxle-
biT: “grigali misdevs ocnebis xomalds” (es dRe), xan fiqris
navebi miafrenda caSi: “isev gamoCndnen fiqris navebi”... xan
cas uvlida misi suli “cremlian raSiT”, romelic ver iguebda
nalebs: “wiTeli raSi aniavebs mewamul nalebs” (soneti).
terenti granelis bediswera iyo xetiali: “me vadidebdi
quCas, xetials, miyvars me xetiali SeSliliviT qalaqSi, es Se-
modgoma da es mindori mixmobs umizno xetialisTvis, maRla
gafrena me movindome, radgan miwaze suli ar icdis, Sen, deda-
miwav, ufro maSineb, roca ocnebiT zecas moviar, axla bina
maqvs saukeTeso da mainc minda me xetiali, RmerTo, mapatie
uqmad xetiali”.
poetis suli miwaze maRldeboda, Sor da wminda gzas uax-
lovdeboda, RmerTis xilvis surviliT: “es wminda Sara, es
wminda qvebi, es cremli kmara, _ risTvis ar vqrebi” (Sara).
misi gza daiwyo provinciidan, mere ki Sor gzebs, Sor
planetebs gascqroda da es iyo poetis sulis gza, swori da
wminda gza: “naxevaria oris, midis Cemi gza swori, naxevaria
oris, mipyrobs planeta Sori, naxevaria oris, midis Cemi gza
swori”.
“sxvebic fiqrobdnen Soreul gzaze”, t. graneli ki So-
reul gzas, swor gzas sulis TvaliT xedavda.
mis poeziaSi gvxvdeba agreTve “samzadisi” Soreuli
mgzavrobisTvis, rogorc galaktionTan “mzadeba gasamgzav-
reblad”, maT, rogorc poetma filosofosebma, kargad icod-
nen, rom cxovreba mzadebaa im samyaroSi gasamgzavreblad da
uwyodnen isic, Tu rogor unda momzadebuliyvnen im maradi-
ul, miRmur samyaroSi damkvidrebisTvis. “sxva zarebi” “miu-
savleTSi” gamgzavrebis samzadisis gardauvalobas amcnob-
dnen t. granels.
125
galaktions am mgzavrobaSi mfarveli angelozi hyavda
(mfarveli ialqnebi), terenti granels _ qerubimebi, serafi-
mebi.
`graneli moxetiale poetia. is moivlis mTel saqarTve-
los, arc dedaqalaqs stovebs. xetialisas xvdeba adamianebs.
moxetiale poeti mudmiv WidilSia adamianebTan ...dadis moxe-
tiale poeti qalaqis quCebSi, moinaxulebs eklesiebs, kultu-
rul wreebs, sasaflaoebs...
...agrovebs am usasrulo xetialSi xatebs, SegrZnebebs,
emociebs da xetialSi gamudmebiT Tavis poetur mowodebaze
fiqrobs.
maSinac, roca Ramis gasaTevs sTavazoben, mas mainc xeti-
ali unda.
gamocdili aqvs ufuloba, megobris gandgoma, sakuTari
Tavis gawirva yinvasa da siciveSi.
mihyveba samgloviaro procesiebs da albaT ramdenjer
unatria xorcieli saburvelisgan gaTavisufleba~ (daviT To-
TibaZe, terenti graneli, xelnaweri, gv. 11,14,15,18).
antikur epoqaSi, SuasaukuneebSi xetiali aucilebeli
iyo iniciaciis misaRwevad: “mogzauroba, xetiali antiur da
Suasaukuneobriv poemebSi erT-erTi mTavari komponentia ini-
ciaciisa, ase magaliTad, mogzauroba iazonisa, odisevsisa,
eneasisa, Sua saukuneTa sagebisa da rainduli romanebis per-
sonaJebisa”, wers zviad gamsaxurdia (”vefxistyaosnis” saxis-
metyveleba, Tb. 1991, gv. 304).
“haeriT mogzauroba” iwvevs azris Secvlas, gonebismie-
ri ganwyobis Secvlas, progresirebas mentalur unarTa ganvi-
Tarebis gziT” (iqve).
t. graneli da galaktioni caSi frendnen suliT, haeriT
mogzaurobdnen, maTi astraluri oreuli cis sivrceebs, de-
damiwis kideebs, polusebs, planetebs zveravda...
mxatvar rezo adamias azriT, t. granels axasiaTebda “sa-
ocari da CvenTvis Cauwvdomeli kosmiuri wriali da sivrceSi
urTulesi mogzauroba. mgosanma Tavisi SemoqmedebiTi cxov-
reba sakuTar aboboqrebul sulSi kosmiuri mogzaurobiT
ganvlo... cecxlmokidebuli meteoriviT gadauqrola sik-
vdil-sicocxlis planetas da sivrcis da drois usasrulobas
gaumTlianda, Zalian mokle iyo poetis mware da tanjuli
stumrianoba dedamiwaze” (rezo adamia, terenti granelis
leqsad moqceva da tkivilad wasvla).
rezo adamias rwmeniT, poetis saflavzec misi sulis
“usasrulo ZiebiTi xetialia, da Tu igi, damsaxurebisamebr,
126
amaRlda mTawmindaze, ufro did kavSirs daamyarebs Tavis ma-
ma kosmosTan da daiwyeba kosmiur sivrceSi didi mgosnis var-
skvlavebSua, gawonasworebuli Tanamgzavroba da leqsT mo-
fena” (rezo adamia, terenti graneli, sisxlidan cremli, Tb.
2008, gv. 8,9).
“ucnobi sfinqsi”
128
terenti granelis lirikaSi gaucxoeba aSkarad mRaRade-
belia. misi martosuli “ara me” gaucxoebul pirovnebaTa Zal-
ze Taviseburi saxea.
poeti itanjeba, rom misi namdvili arsi da xalxis Sexe-
duleba ar emTxveva erTmaneTs: “me sxva var, xalxi sxvagvarad
micnobs da Cumad vitan wamebas amdens. sxva vin mixvdeba, mxo-
lod me vigrZnob Cems dafiqrebas gaqvavebamde”.
aq SesamCnevia gaucxoebis mravalgvari aspeqti. adamia-
nuri gaucxoeba: “axla marto var, aravin ar myavs”, “es udabnoa
da marto me var”, “ufskrulia da Sen marto hkivi”, usiyvaru-
lobiT gaucxoeba: “ara myavs toli”, “var yovelTvis erTi”,
“var yovelTvis kenti”, SemoqmedebiTi gaucxoeba: “ratom me
ar mafasebs Tarsi periferia”, garemos gaucxoeba: “ucxoa
ezo, ucxoa bina”.
bunebis, qarisa da nislis samefoSi, uadamiano sivrceSia
TiTqos poeti dabinadrebuli: “adamiani ar Cans sruliad,
garSemo sufevs qari da nisli”, “sxva megobari me ar myolia,
mxolod qaria Cemi mxlebeli”, “mxolod martoobis dReebs ve-
gebebi, mxolod siCumea Cemi kavaleri”, da am umegobro da una-
Tesavo adamianis sevda mzis sididis cecxlad anTia: “dRes Ce-
mi sevda elavs mzesaviT, didi xania, rom vcxovrob qarSi. arc
megobari, arc naTesavi, aravin aris, sul marto davrCi”.
gaucxoebis grZnobas amZafrebs am konteqstSi qvis Semo-
tana. “kaci ara Cans, xeebis garda” ityvis poeti da mere ki ara-
organuli bunebis samyaroSi gadaasaxlebs Tavis lirikul
gmirs: “Cans samiode jirki”, “TiTqos var sizmarSi da irgvliv
qvebia”, “da isev marto vzivar lodebTan”, “fiqri da Savi dRe-
Ta krebuli da var qvasaviT garindebuli”.
uadamiano sivrceSi qvebis uazro siCumea mxolod: “ir-
gvliv qvebia da Cumi mxare, irgvliv qvebia da mdumareba”. da
gulic qvavdeba: “gulo... gaqvavdi, rogorc mumia”.
Tovli, sasaflaos lodebi da gvirgvinebia poetis win:
“Tovlia irgvliv da lodebia da gvirgvinebi awyvia saflavs”.
lodi TavisTavadaa tkivili, magram miviwyebuli safla-
vis lodi ufro amZafrebs sevdas: “lodi adevs miviwyebul
saflavs”.
ganSorebis Tanmxlebic Tovliani lodebia: “mZimea gan-
Sorebis Tovliani lodebi”.
Ramis dadgomac qvis dacemas hgavs: “da varskvlavebis
mzidveli Rame mZime qvasaviT ecema qalaqs”.
Rame saerTod aris lodiviT mZime: “yoveli Rame es xom
Cemi lodia”.
129
Tbilisis mZime Rameebic lodiviT awevs Tvalebs: “gaqra
Tvalebi, romelzedac esvena Tbilisis Rameebi mZime lodebi-
viT” (sikvdilis Semdeg).
droc lodia: “da es droa umZimesi lodi”.
mogonebac lodiviT amZimebs guls: “mogoneba-Cemi mZime
lodi”.
sikvdilis lodi, kubos lodi _ ase eqca poets martoo-
ba ganuSorebeli lodis asociaciad...
poeti gaucxoebulia TviT maxloblebisTvisac: “suls
megobari xSirad ar icnobs !!!... da iqmneba obobas sevda, sibne-
le, melanqolia: “bnelia sivrce, qselavs oboba da irgvliv
vigrZen umegobroba. sufevs foTlebi, melanqolia da megob-
rebi me ar myolia”.
aq siaxlove ar udris gagebas, araa martoobis wamali:
“Sen xar Cems sulTan axlo da suli mudam martoa”.
poeti eZebs megobrul TanagrZnobas, magram ver pou-
lobs da komunikaciis survils oTaxTan da sibnelesTan saub-
riT iokebs: “veZeb TanamgrZnob megobris xelebs, Cems gulis-
wyromas, Cems aRsarebas me veubnebi oTaxs, sibneles”.
xolo leqsi “mimarTva xisadmi” ufskrulis pirispir
myofi adamianis monologia, romelic TavisTavad gamoric-
xavs pasuxs da mxolod da mxolod aRsarebiT tkivilebis ga-
qarvebis gzaa.
totalur xasiaTs iRebs obloba, martooba: “me ver vipo-
vi namdvil megobars”, “martoobiT me viferflebi”, “oboli
var miwaze” da Cndeba gaunelebeli dardi: “fiqrebis grova da
dardi axlo, aravin mova, aravin mnaxavs”.
martoobidan Cndeba eWvebi, Ralatis da mtrebis molan-
deba: “vici, es kaci me SemeCvia da eWvis TvaliT mimzers”, “me
axla vamCnev, mRalatobs yvela”, “garSemo dganan uricxvi
mtrebi”, “o, Cems garSemo mkvlelebia da gamcemlebi”.
poeti “Tvreba javriT”, (Sdr. “ganmaZRo me simwariTa, da-
maTro me naRvliTa”, godeba ieremiasi, 263,15).
“anda vin mova, ara myavs kaci, me Tu damixsnis mxolod
ufali”, ambobs t. graneli da es gancda exmaureba d. guramiS-
vilis striqonebs: “marto viyav, arvin myavda me RvTis meti
sxva patroni”.
da martooba gaucxoebis dauZlevel SiSad warmogvidge-
ba t. granelis poeziaSi: “tyea, marto var da meSinia”, “da SiSma
isev amakankala”, “soflis meSinia”.
mere es SiSi uzarmazar masStabebs iZens: “Sen, dedamiwav,
ufro maSineb, roca ocnebiT zecas moviar”.
130
konkretulidan abstraqtulisken mimsrafi poetis az-
rovneba pirad gaucxoebas totalur xasiaTs aZlevs: “cas aba-
ria sulis obloba, xom zRaparia dRes megobroba”.
adamianTa gulgrilobam yvelgan mospo Suqis nasaxi da
Rame gaabatona: “suli ver uZlebs Ramis napralebs, o, sibne-
lea da gulgriloba”.
TiTqos adamianebs ar yofniT interesi, sikeTe, rom sib-
nelisa da ufskrulis saufloSi moxvedrilebiT dainteres-
dnen: “sadac me vdgevar, iq sibnelea, iqeT aravin ar ixedeba...”
da poetis xedvis arealSi eqceva “mfarveli ZaRli”, yva-
vi, romelic “kaciviT dadis”, xeebi, “kacebiviT” rom dganan,
oTaxis kedlebi, “gabzaruli Weri”. sanagve yuTSi, baRebSi, sa-
saflaoebze Ramis TavSesafris Zieba TavisTavad metyvelebs
gaucxoebul, arabunebriv yofierebaze.
“viyo ase darCenili gareT, quCa iyos samudamo bina”, _
ase gaiziara quCis adamianis xvedri firosmaniviT ganwirulma
poetma.
da gaocebuli SesZaxebs: “ratom Cemi cxovreba dRes ara-
vis ar ukvirs”.
raki adamianebisgan yovelgvari nugeSi moispo, raki mis-
Tvis qveyana “abos guls” daemsgavsa, poets mxolod RmerTi
eimedeba, “Ria karebisa” da Tavisuflebis natvras mxolod
misken mimarTavs.
uneburad giCndeba nikoloz baraTaSvilis asociacia
saTqmelis aqtualobis, tragizmis Tu ganumeorebeli sisada-
vis gamo da TiTqos Cvens TanamedroveobaSi gadmosaxlebuli
didi romantikosis RaRadisi gesmis: “is iRupeba, mas ar uvli-
an, qveynis simZime mis guls moeba da siCumeSi dafarulia Cemi
simarTle da saTnoeba” (cixis elegia).
aq umetesad sevdis Zafebisagan iqsoveba esTetikuri fe-
nomeni da aSkarad ikveTeba maradiuli Tema: pirovneba da sa-
zogadoeba, romelsac poeti brals sdebs gulgrilobaSi: “me
cas mivmarTav, rogorc Rrubeli da vici, marTla rom viRupe-
bi. meucxoeba, rom vnaxav quCebs da me cxovreba saxels mifu-
Webs. Sen qars danebdi, mtkvaria axlos, nuTu graneli aravis
axsovs ?”
da poets ebadeba gaugebari adamianebisagan, mSobliuri-
sagan gaqcevis survili: “xalxs movSorde da vicxovro mar-
tom”, “vnatrob sxva sivrces da ucxo qalaqs, sawamlavia Cem-
Tvis es xana”.
aSkarad upirispirdeba sazogadoeba pirovnebis intere-
sebs da pirovnebis meoba damdablebuli da abuCad agdebulia:
131
“es xalxi Cems suls rogor eqceva ? Cemi cxovreba qariSxalia
da Cemi guli miwas ecema... da me amnair cxovrebisagan TiTqmis
yoveldRe vgrZnob damcirebas”.
da icvleba misi cxovrebis stili, igi Tavisi tkivilebiT
emaleba xalxs: “dResac baRSi vimalebi, rogorc TeTri mduma-
reba”, “wvimis landebSi vimalebi Ramis ocnebiT”, “da yaCaRi-
viT sadme davimalebi tyeSi”, “ramden wvalebas malavs es oTa-
xi”.
gaugebroba gamxdara poetis Tanamdevi siyvarulSiac:
“vnanob, amden xans rom ver gamige, rom Sen amden xans ver gami-
cani”.
da t. granelis SemoqmedebaSi saerTod Cndeba dafaru-
lis, gaugebrobis, daunaxaobis, Seucnoblobis sevda: “es Cemi
sevda da mwuxareba darCeba marad Seucnobeli”, “marto mivdi-
var, Cumi Ramea, mivdivar ase Seucnobeli”.
analogiuri gancda winapar klasikosebsac hqoniaT, rad-
gan genialoba ar arsebobs SemoqmedebiTi martoobis, tanjvis
gareSe: “marto mivcurav cxovrebis zRvaSi” (ilia WavWavaZe),
“Cemo Cango, obol-mwiro” (akaki wereTeli).
galaktionsac xom ase awamebda Tavisi “genia... gaugeba-
ri”.
vergagebis SiSi fatalur xasiaTs iRebs da sevdis meufe-
ebzec vrceldeba: “rom iyos axla, Cems sevdas, vici, baraTaS-
vilic ver gaigebda”.
mere es SiSi kosmiuri xdeba: “me axla iseT rameze vfiq-
rob, razedac arvis ar ufiqria”.
aqedan modis “farulis” gadaqceva Seucvlel epiTetad:
“faruli tkivili”, “faruli gamwareba”, “faruli fiqri”.
Znelia moiZebnos gaucxoebuli adamianis aseTi STambeW-
davi portreti: “cxovrobda igi mTrTolvare, civi da bedisa-
gan Sewuxebuli, TiTqos saeWvo qurdi kaciviT uyvarda Ramis
Savi xveuli, is dadioda ucnobi sfinqsi da mwuxarebis sneuli
landi. undoda Svela da swuxda dRisiT, swamda Tbilisi-udab-
no dardis, aseTi iyo iRbali misi, dResac aseTi mokluli da-
dis”... (ucnobi landi).
sayuradReboa gaucxoebis mizezebis poetiseuli axsna
specifikuri mdgomareobiT (avadmyofoba, Worebi, legende-
bi): “iqneb axla Worebic momedeba talaxad: me xom bedma gamri-
ya, Tanac mtanjavs cieba, axla CemSi Znelia geniosis danaxva,
axla Cemi gakilva yvelas epatieba”, “da Cemze bevri legenda
iTqva”.
132
gaucxoebas, sazogadoebis gulgrilobas ukavSirdeba
daRupvis SiSi. gaucxoebul pirovnebas warTmeuli aqvs gamar-
Tlebis ufleba: “es wami gamarTlebis ase dafarulia, es wami
gamarTlebis _ ase daunaxavi”.
ase iqca es lirikuli gmiri udanaSaulo damnaSaved, ase
daifara misi “simarTle da saTnoeba” siCumiT.
gaucxoebis Zirebis Ziebas bunebrivad mivyavarT codvis
gancdasTan, “sinanulis, Secodebis, Secdomebis” cnebebTan:
“codvili poeti”, “codvili qveyana”, “codvili qalaqi”, “cod-
vili bedi”, “codvili taZari”.
codvis moWarbebuli gancda qristianuli msoflSeg-
rZnebiT aixsneba, romlis mixedviT, yvela adamiani codvilia.
codvis SegrZneba ki zneobrivi ganwmendis, TviTsrulyofis
sawindaria, ramac srulyofilebis gansaxierebas _ daviT aR-
maSenebelsac ki amoakvnesa Seudarebeli aRsareba “galobani
sinanulisani”.
t. granelis lirikul gmirs gaTavisebuli aqvs bibliuri
Zmismkvleli kaenis mdgomareoba: “sisxli abelis, qviTini deb-
Tan”, kaenis xvedri: “da var kaeniviT gmobili”, amasTan, iobis
wameba: “ar Tavdeba varami da iobis wameba”, rac gvafiqrebi-
nebs, rom es mxolod organuli niRbebia, iseve, rogorc ange-
lozis, qristes, saerTod RmerTis niRabi (“Savi niRabi”, “ange-
lozis niRabi”, grigalebgadatanili niRabi) sinamdvilis ori-
ve mxaris warmosaxvisaTvis. amis gamo terenti graneli da misi
poeziis lirikuli gmiri ar gaigivdeba erTmaneTTan. iqneb es
mravalnairi niRbebi iyo yovelgvari gaugebrobis saTave. da,
saerTod, idumaleba t. granelis Sinagani samyaros Tavisebu-
reba iyo, cxovrebis wesi, misi poeziisa Tu pirovnebis amouc-
noblobis mizezi. mis poeziaSi simartove sidiadesTan, xilu-
li uxilavTanaa Serwymuli, gasagebi gasaidumloebulia, yve-
laferSi “idumalebis qaria”, magram esaa ara gaoreba, aramed
es “konfliqturoba misi erTiani msoflmxevdvelobis Sinaga-
ni Tvisebaa” (leri alimonaki).
t. granelis gandgoma-gaucxoebas kidev hqonda sxva as-
peqtebi.
zogjer igi Tavisi Tavisagan ganmdgari imitom iyo, rom
Soridan Seecno sakuTari pirovneba sxvisi TavliT: “gaiucxo-
va da gaisxvisa sakuTari Tavi, gaixada igi amoxsnis da Secno-
bis sagnad” (l. alimonaki).
t. granels daviT winaswarmetyveliviT SeeZlo eTqva:
“moviZule krebuli ukeTurTa da uRmrToTa Tana me ara dav-
133
jde” (fs, 169,5) “...xolo me umankoebiTa CemiTa vidode” (fs,
169,11).
poetis gandgoma meSCanobisagan gaqceva iyo, siwmindis
SenarCunebac, TviTSecnobis, Semecnebis gzac da misi “sxvaTa-
gan gamorCeuli” cxovreba, gandgoma “qristianis gandgona
iyo, gandgoma saTnoebisa da sikeTis saxsnelad da ara gaqceva
uZlurisa” (leri alimonaki, kviris wirvebi, Tb. 1984, gv. 78).
poets xom imis SiSic hqonda, ar gaTqvefiliyo usaxo ma-
saSi, ar daekarga sulieri individualoba: “o, Cemi suli uer-
Tdeba qalaqs mtvrians, davikargebi, rogorc mamis Zveli ni-
sia, roca ielvebs kvireebi da isteria”.
terenti graneli Soridan xedavda “sakuTar aCrdils”,
xedavda “usazRvroebas”, “sicocxlis bolos”, “bedis mwver-
vals” da am naTelmxilvelobis wyalobiT Seicnobda Tavis
did aRiarebas. sakuTari niWis rwmena aZlevda Zalas, daeZlia
gaucxoebis grZnoba: “Cemi dumili grZeldeba dRemde, axla vi-
goneb isev im yvavils. da gaigeben didi xnis mere, ra cecxli
mwvavda da ra viyavi. da ueWveli bedia dRemde, ueWvelia axla
niRabi da gaigeben didi xnis Semdeg, ra cecxli mwvavda da ra
viyavi”.
poetma TandaTan igema “nugeSi, gageba”, sazogadoebasTan
komunikabelurobis, masTan siaxlovis gancda poeziis ZaliT:
“Senc qariSxals danebdi, CemTan iqnebi albaT. sTqva: terenti
graneli da Caiara qalma, me sicocxleze vdardob, aprilis
Tvea, cxela, mival quCaSi marto da nacnobia yvela”.
Secnobis, aRiarebis sixarulic ergo, radgan sxvaTa ga-
bednierebis unari aRmoaCnda mis poezias: “da Cumi dRea, axla
mRerian, vinc micnobs, yvela bednieria”.
pirovnuli ukompromisobis,poeturi martoobis, Semoq-
medebiTi tkivilebis safasurSi lRveboda gaucxoebis yinuli
da modioda poeturi dideba, “nugeSi, gageba”: “da saqarTvelo
ase maRmerTebs poets, wamosuls maRal zecidan”.
t. granelis poezia Seucnoblobis buruss fantavs da
TiTqosda maxlobeli, gauanalizebeli leqsebi isev rCeba
axal-axal dagiqrebisa da gansjis sagnad.
t. graneli “aris da darCeba sfinqsad poeziaSi” (vanler
daiseli).
Tu edgar pos “sfinqsi” erTi SexedviT uCveuli, magram
bolos mainc Cveulebrivi, realuri da gasagebi aRmoCndeba
(edgar po, “sfinqsi”, 17 moTxroba”, Tbilisi, 1982 w. zaur ki-
laZis Targmani da missive bolosityva, gv. 65-70), a. blokis fa-
134
ruli, Seucnobeli ocnebebi iZens sfinqsis SemaZrwunebel
Tvisebebs, misTvis “ruseTi sfinqsia”.
a. blokisaTvis saocari da bolomde gauxsneli poeturi
sulia, t. granelisaTvis _ sulic da am sulis matarebeli pi-
rovnebis cxovrebis wesic.
S. bodleric “sfinqsia Seucnobeli”: “vmefob laJvardSi,
rogorc sfinqsi Seucnobeli, CemSi Serwymia Tovlis guli ge-
dis siTeTres” (mSveniereba).
galaktionisTvis qalaqia “idumali sfinqsi” (qalaqi
wyalqveS). amasTan, poets uCndeba sfinqsis “gamklavebis” sur-
vili (caze legioni curavs varskvlavebis).
da Tu sfinqsi maradiuli, amouxsneli, ucnauri, iduma-
li gamocanaa, terenti graneli uTuod sfinqsia pirovnuli
Tu poeturi idumalebis gamo, aki WeSmariti poeti gamoucno-
bi unda iyoso, amboben sxvebic: “magram radgan poeti xar, unda
iyo gamocana” (akaki wereTeli).
“auxsnelad mSvenieri qmnilebebi” xiblavda pol valers.
galaktionis wigni aris “Cumi, grZneuli, faruli”.
TviT terenti graneli aris “grZneuli landi”.
135
givebs (dadebiT WrilSi, ra Tqma unda) da poetobas demonuri,
genialuri niWis gamovlinebad acxadebs.
satana “mSvenieri eSmaki” aRmatebuli niWis sinonimia
Sarl bodlerisaTvis, amitomac saubrobs masTan wilnayaro-
basa da gaRmerTebaze “borotebis yvavilebis” winasityvaoba-
Si.
aseT SemTxvevaSi demonuroba gaiazreba genialobis
identurad.
analogiur konteqstSi axseneben cnebebs: giJi, SeSlili,
gadareuli, zogjer awyvileben kidec demons da SeSlils.
goeTe genialobasTan akavSirebda SeSlilobis cnebas da
SeSlil demons uwodebda beTxovens: “saWiroa mokrZaleba
imis winaSe, rasac gamoTqvams aseTi SeSlili demoni, radgan
mas genia unaTebs gzas da xSirad iq usxivosnebs, sadac Cven
ukuneTiT varT moculi da verc ki mivmxvdarvarT, saidan
amobrwyindeba mze” (al. alSvangi, beTxoveni, a. gelovanis
Targmani, Tb. 1958, gv. 102).
xelovnebis fsiqologiaSi arsebobs mimarTuleba, rome-
lic genialobasa da sigiJes Soris Sexvedras poulobs da si-
giJes niWierebis aucilebel pirobad gaiazrebs. am kuTxiT
Zalze gaxmaurebulia Cezar lombrozos wigni “genialoba da
SeSliloba” (moskovi, 1895 w. rusul enaze).. masSi specialu-
rad aris moZiebuli genialur moazrovneTa gadaxrebi, rac
devnis maniaSi, SiSSi, mtrebis molandebaSi, aryofilis namdvi-
liviT gancdaSi, halucinaciebis moWarbebaSi gamoixateba. am
kuTxiT `aranormalurad~ miiCnevian kacobriul azrTa saWeT-
mpyrobelebi: dikensi, dostoevski, ruso, nicSe, gogoli,
tolstoi...
lombrozos garda, arseboben sxva moazrovneebi, romle-
bic Cxreken niWierTa “avadmyofobis”, paTologiuri gamovli-
nebebis faqtebs da kategoriul tons aniWeben TavianT naaz-
revs, TiTqos SeSlilobis gareSe ar arsebobs genialoba (blez
paskali, ernst kreCmeri, maqs nordu).
gamoCenil adamianTa depresiebis, TviTmkvlelobisken
midrekilebis, TviTmkvlelobebis, Sizofrenikobis magaliTe-
bi marTlac mravlad arsebobs...
Semoqmedeba zigmund froidis, karl gustav iungis, mixa-
il zoSCenkos da sxva analogiurad moazrovneTa mier gagebu-
lia, rogorc fsiqoTerapia, sublimireba, Sinagani wuxilis,
tkivilebis, nevrozebis gadatana da ganmuxtva mxatvrul saxe-
ebSi, simbolur xilvebSi.
136
SeSlils, giJs, gadareuls, mTel rig SemTxvevebSi, aRma-
tebuli grZnobebis sinonimad gaiazrebdnen galaktion tabiZe
da terenti graneli, raRac uCveulos, diadis, aucileblis
alegoriad saxavdnen.
galaktioni acxadebda, rom mis wignSi “marxia moCveneba
sizmareuli, suli SeSlili da bednieri”. rogorc vxedavT,
dawyilebulia kontrastuli cnebebi. aseTivea: “tiroda misi
musikaluri da gadarevis efemerebi”.
epiTeti “SeSlili” dadebiTi energiis matarebel cnebad
miusadaga galaktionma Tavis sayvarel mxatvrebs, poetebs:
SeSlili verleni, SeSlili beTxoveni, SeSlili yazbegi, SeS-
lili firosmani, xalxuri Semoqmedebis giJi _ firosmani,
Zegli... SeSlili Tu winaswaris mTqmeli?
“ocnebasac” giJis rides moargebs galaktioni: “...gahqra
giJi ocneba, wyaro xevSi valalebs, gahqra giJi ocneba...”
pozitiuri gagebisaa Semdegi frazebic: “musikaluri da
gadarevis efemerebi”, poeti... grigali, Seryeva, mogonebis
SeSlili bodva”.
usazRvro grZnobebis, SemoqmedebiTi fantaziis, Ziebis,
mousvenrobis gamomxatvelia fraza: “mSvenieria zRva mTvare-
uli, zRvaze zvirTebi midis livliviT, me ki risTvis var gada-
reuli, rad viyurebi Sors SeSliliviT ?”
galaktionis poeziaSi SeSlili hqvia yovelive aRmate-
buls, uCveulos: “SeSlili saxiT hkioda quCa, baRSi SeSlili-
viT kvdeba Tebervali, sigiJemoreuli zRva, SeSlili feri”.
dauZleveli tkivilic SeSliliviT aforiaqebs leqss:
“me simReras SevCivleb dardebs SeborkiliviT, Cemi ardafa-
ruli mwuxarebis sagani, SeSliliviT daaRebs karebs wivil-ki-
viliT, rom ugulod Caaqros rame grZnobaTagani” (SeSlili-
viT daaRebs karebs).
unapiro, gulSi dauteveli siyvarulis gamovlenac SeS-
lilobad inaTleba: “sayvarel xelebs SeSliliviT davewafe-
bi!” (“xelebi”). “kideebic SeSlilia” (“efemera”).
sxvagan siyvaruli (RmerTi) gvalvisa da gagiJebis wama-
li: “es siyvaruli daacxrobs golvas da gagiJebas ufro ua-
ress” (dadga agvisto).
galaktionis “sigiJe” realurad imaSi gamoixateboda,
rom fanjridan Semosul sxivs kocnida, erTdroulad esmoda
ramdenime musikosis, ramdenime musikaluri instrumentis da
koRos wivilis xma: “yurebSi xmauroba mesmoda: Sumani, beTxo-
veni, Wianuri, roiali _ sul erTad iyvnen areuli! xan ki TiT-
qos koRo damwivoda yurTan. rodesac yovelive es vuTxari
137
eqim pondoevs, man Tvalebi farTod gaaRo gaocebisagan, mis
saxeze wavikiTxe: “SeSlilao sawyali galaktioni” (galaktio-
nis xuTtomeuli, t. 5, gv. 338).
poeti yovelTvis fxizlad akontrolebda Tavis Tavs,
kargad avlebda zRvars sigiJes, rogorc klinikur avadmyo-
fobasa da SemoqmedisTvis aucilebel “sigiJes” Soris da niS-
nismogebiT mimarTavda sxvisi niWiT, warmatebiT gagiJebu-
lebs: “sxva giJebs sxvisi sispetaku efro agiJebs”...
magram galaktionma aseve kargad icoda, rom bolSeviku-
ri ideologiis mowinaaRmdegeTa xvedri iyo cixe, gadasaxle-
ba, saxrCobela, sagiJeTi.
marTalia, galaktioni xSirad irgebda Seguebulis, moT-
vinierebulis niRabs, magram poema “mogonebebis” avtors, sau-
kunis mefistofelad momnaTvlels, demon-luciferTa Tare-
Sis mxilebis didostats, xelisuflebis ndoba ver eqneboda.
Tavisufal moazrovneTa ideuri damuSavebis, “eqimobis”
SiSi gasCenia galaktions 1949 wels kardiologiis institut-
Si gatarebuli mkurnalobisas, roca iqidan gamosvlisas xeli
moawerines “Sromisunarianobis dakargvaze”; poeti askvnis:
“albaT, ase awerineben xels yvelas, visac eqimoben..., es doku-
menti sWirdeba mas, vinc Cemi literaturuli mteria, ar surs,
rom me mweralTa kavSirSi vmuSaobde. ai, sad ixelTes dro! ai,
sad damiges xafangi!!!” (v, javaxaZis wignidan _ ucnobi, gv.
566-567).
poets gamudmebiT awvalebda mis winaaRmdeg SeTqmule-
bis mowyobis, giJis iarliyis mikerebis da amiT sulieri gania-
raRebis SiSi. es aprobirebuli meTodi iyo totalitarul sa-
xelmwifoSi.
borotebis imperiis am xerxs aseT kvalifikacias aZlev-
da amerikis radio “Tavisufleba”: “sabWoTa kavSirSi saRad
moazrovneebs giJebad acxadeben da fsiqiatriul saavadmyo-
foSi aTavsebeno”.
disident moazrovneTa Zalad mkurnalobisTvis gansa-
kuTrebul Zalisxmevas iCendnen sabWoTa akademikosebi, amas-
Tan dakavSirebiT, simarTlisTvis mebrZoli Jurnalistis _
nazi Samanauris magaliTic kmara.
galaktionis Tvalwin iyo SemaSfoTebeli magaliTebi,
petre samsonaZis mier berias augad moxsenieba, amis Sedegad
misi fsiqiatriulSi moTavseba, cemiT sikvdilamde miyvana da
sabediswero aRsasruli (kale boboxiZe, terenti graneli,
xelnaweri, gagvacno terentis dis _ zozias SviliSvilma ma-
manti rogavam).
138
iqneb SemTxveviT ar uTargmnia poetebis mefes edgar pos
“guli mamxilebeli”, sadac aris aseTi adgili: “diax! me Zalian
nervebaSlili var, magram rad gindaT Tqven daamtkicoT, rom
me SeSlili var? avadmyofobam gaamwvava Cemi grZnobebi, mag-
ram sruliadac ar dausustebia igi, sruliadac ar dauClun-
gebia, upirveles yovlisa, grZnoba smenisa” (v. javaxaZis wigni-
dan _ ucnobi, gv. 502).
icoda ra xelisufalTa, boroteulTa erTi mTavari me-
Todi, TavisuflebisaTvis mebrZolTa winaaRmdeg gamoyenebu-
li, galaktions bunebrivad gasCenia SiSi, rom misTvisac ar
moedoT sagiJeTSi Sesatyuebeli qamandi: “rac TviT ar sje-
raT, me imaSi surT damajeron... ara, me mdgmuri ar msurs viyo
am sagiJeTis” (ucnobidan, gv. 459).
galaktions awamebda Tavisi megobris _ terenti grane-
lis xvedri da gulwrfel wuxils gamoxatavda: “me vnanob, me
vdardob, rom is (terenti graneli _ l.s.) ganukurneblad
avadaa” (irodi xarCilava, terenti graneli, krebuli _ Cemi
cxovreba mxolod leqsia, Tb. 1984, gv. 214).
albaT, amitom frTxilobda, gaurboda xelisuflebis
Wangebs, nebayoflobiT gandegilad iqca, rom mis senakSi ar
SemoeRwia ucnob-nacnobs da ar “daeavadebina” saukunis Wi-
riT: “hm... avad gagxdian, Tu magrad ar daiWire Tavi”, aRniSnav-
da dRiurSi.
amitom hqonda 1928, 1929, 1939 wlebis SiSi...
amitom saubrobda gadarCenaze, vin icis, ra qveteqste-
bis matarebelia mis enigmur poeziaSi “alvis xis gadarCena”,
“gadarCenis bedniereba”, “gadarCenis himni”.
giJis iarliyiT monaTvla ar gamouvidaT, magram loTad
monaTvlisTvis TviTon iZleoda sababs, Tumca mis suls “cis-
feri Rvino” (saRvTo saxelia) ufro swyuroda, vidre loTe-
bis saTayvano Wkuisamrevi siTxe: “stiroda suli cisfer Rvi-
noebs, Rvino eZebda sul sxvas piriqiT”...
Znelia iTqvas, iyo Tu ara gadarCena mis mdgomereobaSi
yofna, iqneb gadarCenis alibi iyo loTis niRabi, raTa “mxe-
cis” brWyalebSi ar aRmoCeniliyo?
terenti granelis cxovreba da poezia SeSlilis, giJis,
gadareulis cnebebiT daidaRa.
magram poetisTvis, upirvelesad, es terminebi iseTi ga-
gebisaa, rogorc galaktionTan, anu igi aRmatebuli grZnobis,
qvecnobiersa Tu zecnobierSi moaruli sulis mdgomareobaa,
araCveulebriobis (kargi gagebiT) xazgasasmeli epiTetia, vi-
naidan TviT Semoqmedeba, poeturi procesia Cveulebrivi
139
mdgomareobisgan gansxvavebuli, miwidan mowyvetis gancda
rom axlavs: “es gagiJeba ucnauria, qariSaxaliviT modis ocne-
ba, SeSlil xelebiT viTamaSeb boqsis sapirebs, es grZnoba isev
sazRvars gascilda, im planetaze fiqri mimZimda da gagiJebas
velodi isev, miyvars me xetiali SeSliliviT qalaqSi, RmerTo,
nu SemSli, Zala momeci,RmerTo, me ukve gavcildi sazRvars,
Rame, vnebiT SeSlili, yelze gadamexvia, SeSlili cremli, SeS-
liliviT sicili”...
“ucnobi sfinqsi” TviTve ganmartavs am uCveulo mdgoma-
reobis mizezs: “Tu vtoveb giJis STabeWdilebas, dao, es mxo-
lod grZnobis bralia”.
es “sigiJe” poeturi gancdis da xilvis umaRlesi xarisxi
iyo, wamieri da savaldebulo TiTqos: “TeTri ocneba iduma-
lia, qariSxaliviT modis ocneba, axla sigiJe ufro valia, ax-
la mwyuria gamococxleba”.
erTgan RmerTs evedreba, daicvas adamis codvisa da ga-
giJebisgan: “xels maRla agiSvebs codva adamisa, RmerTo, gama-
giJe da Senve damicav” (“locva gafrenisTvis”).
profesori soso sigua wers: “TiTqos terenti granelze
eTqvas galaktions: “mjera me Seni Zmoba, Seni SeSlili feri”
(soso sigua, “qarTuli modernizmi”, Tb. 2002, gv. 177).
albaT, es SeSlilad monaTluli t. granelTan damegob-
rebis winaTgrZnobaa. galaktions Tavisi rCeuli poetis gansa-
kuTrebulobis maxasiaTeblad “SeSlili” esaxeboda,Tumca,
mTavaria ara leqsis adresati, aramed SeSlilobis gageba da-
debiT konteqstSi.
magram es aris SemoqmedTa gadasaxedidan gagebuli “SeS-
liloba”.
giJi, SeSlili Tavis odiozur Sinaarss iZenda totali-
tarul sabWoTa saxelmwifoSi da am saxeliT inaTlebodnen
Tavisuflad moazrovneni, simarTlis msaxurni, am avadmyofo-
biT “avaddebodnen” xelisuflebisaTvis saSiSi pirovnebebi da
amisTvis gamoiyenebodnen uprincipo mecnierebi, xSirad, ama
qveynis ZlierTa boroti survilebis msaxurT, profesoroba
da akademikosobac eboZebodaT xolme.
terenti graneli imTaviTve gamokveTil opozicionerad
moevlina Wrel dedaqalaqs, igi saxalxod gamoxatavda Tavis
protests medrove-jalaTebisadmi momakvdinebeli sityviT,
muStiT, joxiT, ar epueboda umaRlesi instanciis warmomad-
genlebsac.
ara marto literaturul wreebSi moixveWa saxeli, misi
SemoqmedebiTa da pirovnebiT dainteresda lavrenti beria,
140
romelmac poets mowonebiT dahkra mxarze xeli, magram teren-
ti “qandakebasaviT” idga “RamesTan”, guli ar atokebia, mixvda,
rom xelisufleba mis moSinaurebas, Tavisi politikis mxar-
damWerad qcevas cdilobda. gulgriloba boroteulTadmi,
satanistebis mxileba poetisTvis sabediswerod dasrulda.
ratomRac zogierTebs hgoniaT, rom terenti granelis
leqsebSi gamovlenili eWvebi, mtris SiSi, sikvdilisken mowo-
deba, Savi aCrdilis molandeba halucinaciebia da meti arafe-
ri. samwuxarod, mis negatiur saxeebs (uRirsi Tvali, yorani,
gveli, yvavi, finia) Tavisi adresatebi hyavdaT, romlebic sa-
Sinel xvedrs umzadebdnen mouTvinierebel poets.
msxverplze saubaric ar aris SemTxveviTi, garda imisa,
rom igi poeziis, rwmenis msxverplic iyo, avbediTi drois zva-
rakadac iqna qceuli: “viyavi dros win, viyavi msxverpli”...
jer Worebi moedo “talaxad”, bedma gariya, Serisxes,
provokaciebi mouwyves, ar ubeWdavdnen, misi literaturuli
saRamoebis CaSlas cdilobdnen, poetis genialur wignebs “Sav
wignebad” moixseniebdnen...
cixe, devna, Seviwroeba, saxelis gatexa erT mizans isa-
xavda: Senelebuliyo mis mimarT xalxis Tayvaniscema, yurad-
Reba. bolos “memento moris” avtori urCebisaTvis aprobire-
buli meTodis samizne gaxda, es iyo yvelaze saSineli ram, rac
ki SeeZloT moefiqrebinaT antiqristeebs: “qarTvelma xalxma
giJi miwoda, mze midis gaRma, cis xma ismoda”...
poeti xSirad saubrobda imaze, rom misTvis “gamarTle-
bis wami dafaruli” iyo, rom misi sevda-mwuxareba mudam Seuc-
nobeli darCeboda.
samwuxarod, am da sxva msgavsi epiTetebiT (giJi, avad-
myofi, fsiqiurad daavadebuli, fsiqikaSeryeuli, SeSli-
li,gadareuli) moixseneboda xolme geniosi poeti, aTeuli
wlebiT xdeboda aseTi “diagnozis” gameoreba.
aucilebeli iyo am sakiTxis gadaxedva da es procesic
daiwyo.
bolo xans gaCnda sruliad marTebuli da angariSgasawe-
vi mosazreba, rom “terenti graneli dakargavs mZlavri wina-
aRmdegobis unars (sabWoTa, “samkurnalo” dawesebulebebSi
xelovnurad gamowveuli senis mier), is wava... cxovrebidan...
fizikurad”.
“bedisweram ar daindo inteleqtualuri megobrobiT
dakavSirebuli ori didi poeti _ sergei esenini da terenti
graneli. erTma Tavi moikla,meore danebda xelovnurad gaR-
141
rmavebul avadmyofobas” (beqa laSxia-xibleli, “cisferi si-
Sore”, Tb. 1998, gv. 10).
am problemas siRrmiseulad, damajereblobiT aSuqebs
mwerali da mecnieri revaz miSvelaZe: “moyuriadeT” terenti
granelis “antoba” ar gamorCeniaT da xSirad uqmnidnen usag-
no winaRobebs. erTxel rusTavelis TeatrSi poeziis saRamo
CauSales, cenzura yvela mis striqons gafacicebuli simkac-
riT kiTxulobda.
...oficialuri kritika xSirad Tavs esxmoda, “uideo”,
“bneleTis poets” uwodebda.
...1928 wels... Cekam daamTavra urCi poetis “nel cecxlze
dawvis” operacia da suliT avadmyofis diagnozic dausva.
“ase ajildoebdnen” xSirad Znelad aRsazrdel Semoq-
medT bolSevikuri ideologiuri samsaxuris muSakebi.
gana TbilisSi ar iyo suliT davrdomilTa saavadmyofo
(sadac aleqsandre yazbegi gardaicvala), magram terenti gra-
nels suramis sigiJis sagzuri gamouweres.
Cans, Cekas jurRmulebSi miiCnies, rom meamboxe sulis
poeti dedaqalaqidan rac SeiZleba Sors unda yofiliyo.
mainc ver daaokes. eqvsi weli “mkurnalobdnen” suramSi
da TiTqmis yovel sam-oTx TveSi gamoipareboda. redaqciebSi
leqsebs Camoarigebda, megobrebs inaxulebda, mamadaviTze
avardeboda. Tavis sulier savanes _ sasaflaoebs moivli-
da,amasobaSi “aRmoaCendnen” da mkacr sanitarTa etapiT ukan,
suramSi abrunebdnen.
Serisxuli kalmosnisgan Tavmobezrebuli zogi redaq-
tori emaleboda, xelnawers ukargavdnen, yalbi dapirebiT is-
tumrebdnen. mTavrobas ar samovnebs misi gvaris xsenebao da
Tanamedrove poetTa yvelaze grZel siaSic ki gamotovebdnen
xolme “ideuri kritikosebi” (revaz miSvelaZe, terenti grane-
li, Tb. 2004, gv. 11-12).
sxvagvar moazrovneTa “mkurnalobisaTvis” sabWoTa kav-
SirSi xelisuflebis davalebiT akademikosebic irjebodnen,
rasac gvamcnobs revaz miSvelaZis novelebi: “mkurnali”, “me
var”, “rodemde?”.
usamarTlo socialur sazogadoebaSi “Tavisuflebisken
swrafva, ukeTes SemTxvevaSi ucnaurobad, sigiJed iTvleboda.
fsiqiatriuli represiebi saqmiT ganamtkicebda masaSi moa-
rul versias imis Sesaxeb, rom vinc aRimaRlebs xmas samarTli-
anobisa da TavisuflebisaTvis, suliT avadmyofia” (zviad gam-
saxurdia, “dilema kacobriobis winaSe”, Tb. 1995, gv. 49).
142
terenti granelis amoCemebisa da giJad gamocxadebisaT-
vis misi religiuroba da patriotizmi ikmarebda, rom araferi
vTqvaT poetis protestantul bunebaze.
movitanT erT Zalze damaxasiaTebel magaliTs.
20-ian wlebSi walenjixis raikoms da Cekas daudgenia so-
fel jvaris wminda giorgis eklesiis dangreva, rac gaugona-
ri, barbarosuli meTodebiT mouyvaniaT kidec sisruleSi. am
vandalizmis mayurebeli, xalxTan erTad, yofila terenti
graneli, romelic eklesiis ezoSi, didi cacxvis qveS mdgari,
ambobda: “ras Svrebian codvis Svilebi, RmerTo, Seunde, Rmer-
To uSvele am codvilebs. es taZari Cven mamapapaTa ofliT na-
gebi siwmindea, es xom Cveni mamapapaTa ZvlebiT gapoxili miwaa.
RmerTo, Seunde, RmerTo, uSvele am codvilebs”.
erT mauzerians ucvnia terenti da misken wasula muqa-
riT, magram poets saswrafod dautovebia eklesiis ezo, xolo
viRac Cekists uTqvams iq myofTaTvis: “gogoebo, mag giJ poets
nu uyurebT, eg kapitalisturi gadmonaSTia da aranormalu-
ria, giJs xom araferi moeTxovebao”.
amaze terentis das _ maSos upasuxnia “salaxana Cekis-
tisTvis”: “vinaa giJi, terenti graneli Tu Tqven, romlebmac,
Tu iciT, dRes ra CaidineT? am saqmes normaluri adamianebi
Caidendnen?”
Cekisti partiis, leninis, stalinis moTxovniT amar-
Tlebda am vandalizms.
maSo akritikebda leninis, stalinis politikas, Cveni
qveynis gadaTelvas, okupirebas maTi nebarTviT da adgilob-
rivi medroveebis mxardaWeriT, bolos isev terentis saxelis
gatexvis mcdeloba ver moiTmina da vigindarebs Seutia: “te-
rentia giJi da Tqven normalurebi xarT?”
poeti eklesiis galavanTan, wminda ninos jvarTan idga
da xelapyrobili loculobda: “RmerTo, Sen Seunde codvi-
lebs, RmerTo Sen uSvele am codvilebs, RmerTo, moaSore maT
satana da daubrune sikeTe!”.
roca maSosTvis erT megobar qals ukiTxavs, terentis
leqsebi Tu gamoicao, mas upasuxnia: “gamoica ki ara, rogorc
poets, terentis krZalavs dRevandeli saqarTvelos mTavro-
ba, pesimistia, futuristia, antisabWoTa poetiao, giJia da
suleliao da ra vici, ras ar abraleben” (sergo Jvania, wiTeli
satana, mogoneba terenti granelze, xelnaweri gagvacno te-
rentis dis _ zozias SviliSvilma, eqimma mamanti rogavam).
terenti granelis poeziis erT-erTi gamoCenili
mkvlevari, SesaniSnavi dokumenturi moTxrobebis _ “vici,
143
dro mova Cemi gagebis” _ avtori givi cqitiSvili erT-erTi
pirveli saubrobda terentis “iZulebiT mkurnalobaze, ro-
melsac saqarTvelos sabWoTa mwerlobis federaciis TxovniT
Tbilisis policiis sammarTvelo permanentulad, Tanac mTe-
li simkacriT axorcielebda” (givi cqitiSvili, terenti gra-
nelma sakuTari sikvdili TiTqmis zustad iwinaswarmetyvela,
gaz. “versia”, 5-11 noemberi, 2001 w.).
terenti granelisTvis SeCenili “damsmenTa kohorta...
Worebis gavrcelebiT, yoveldRiuri dacinviTa da qiliko-
biT, ayal-mayaliTa da CxubiT, yovelmxriv aviwroebdnen da
gasaqans ar aZlevdnen yvelasgan miusafar, sicocxlegamware-
bul, unazesi sulis poets...
mweralTa kavSiridan qalaqSi gavrcelda xma, terenti
gagiJda da is samkurnalod fsiqiatriulSi gaamweseso... yve-
laferi naTeli iyo. am cnobam Cemze Zlier imoqmeda... didxans,
didxans davdiodi aforiaqebuli, sakuTar TavSi Caketili”,
naTqvamia kale boboxiZis mogonebaSi terenti granelze (xel-
naweri, mogvawoda mamanti rogavam).
terenti granelis misamarTiT “SeSlilis” xseneba mxo-
lod geniosis gverdiT aris marTebuli”. “geniosi da SeSlili
graneli”, wers poeti murman jguburia (“momavali kosmodro-
mebis poeti”, `literaturuli gazeTi~, 10-23 ivnisi, 2004 w.)
terenti granelis udidesi moamage, poeti, mkvlevari,
mTargmneli da terentis ramdenime krebulis redaqtor-ga-
momcemeli leri alimonaki amxels am cru epiTetis avtorebis
udides ukuRmarTobas: “im kacs, vinc mTeli gawamebuli wuTi-
sofeli sulis xsnasa da siwmindes Seswira, sulis sneuleba
daswames” (Jurnali “sarke”, 2003, 26.III-I.IV).
leri alimonaki sxva drosac niRabs xdida t. granelis
mTavar mters _ bolSevikur tiranias: “bolSevikuri rutina
SanTiTa da maxviliT devnida yovelive suliers... t. granels
sazareli ganaCeni gamoutana: mas giJis xalaTi Caacva! suramSi
iZulebiT gadasaxlebulma sastiki SeCvenebisa da amaoebis 4 we-
li ganvlo” (leri alimonaki, granelis landi, Tb. 1998, gv. 119).
(Jurnal “sarkeSi”; 2003, 26. III-I.IV) irine mWedliZe saub-
robs imaze, rom terenti granels, romelsac Ramis gasaTevic
ar hqonda, “mweralTa kavSirSi mokalaTebuli proletari
mwerlebi sicocxles umwarebdnen, cils swamebdnen, dasci-
nodnen, SeSlils uwodebdnen da yvelafers akeTebdnen, rom
marTlac SeSlilisTvis daemsgavsebinaT”.
analogiur mosazrebas aviTarebs poeti Tamaz fifia: “o,
moZalade, tlanqi, uxeSi, mibnelebs didi cxovrebis riJraJs,
144
amrigad, CavrCi bedis kuTxeSi da geniosi momnaTles giJad”
(Tamaz fifia, arc sicocxle msurs da arc sikvdili, “mwerlis
gazeTi”, 10-16 seqtemberi, 2002 w.).
terenti granelisadmi udides mowiwebas gamoxatavdnen
TavianT leqsebSi zviad gamsaxurdia (“martooba”), merab kos-
tava (“galaktioni”).
TiTqos winaswarmetyveluri gamodga “cisferyanweli”
valerian gafrindaSvilis mier marTali poetis karierad si-
giJis, Wleqis, alkoholis da TviTmkvlelobis gamocxadeba:
“me mejavreba poetisTvis rame xeloba. misTvis viwame samuda-
mod es kariera: sigiJe, Wleqi, alkogoli da TviTmkvleloba!
sikvdili iyos am duelSi Sav barierad!” (“bohemis monologi”,
erTtomeuli, 1990, gv. 117-118).
saocari, winaswarmetyveluri sityvebi dawera terentis
megobarma konne sperelma (konstantine gaCeCilaZem): “para-
doqsebi amogiwvavs ganawameb tvins, _ kiTxva kiTxvaze dagir-
Ceba da moqanculi bolos daidgam medidurad giJis TeTr
gvirgvins” (“TeTri gvirgvinosani”, marine qadagiZis wignidan
“sivrceSi darCenili frazebi”, Tb. 2003, gv. 57).
samwuxarod, bevrs weren naZaladevi mkurnalobiT gausa-
xurebuli poetis portretze, Cacmulobaze, magram naklebi
yuradReba eqceva misi zeSTagonebuli saxis mogonebas. ai, ro-
gor damaxsovrebia terenti graneli mis megobars aleqsandre
siguas: “mxatvrebis yuradReba minda wamierad isev mivapyro
RvTismSoblis alersiani mzeriT ganspetakebuli poetis na-
Tel saxes, sadac faruli simSvidis fonze aRbeWdilia WeSma-
riti poetisa da Zlevamosili muzis erTianoba da usasrulo
Widili. poetis saxes da mis spetak suls mudam Tan sdevs sam-
Soblos bedukuRmarTobiT gamowveuli sevda”... (“cisferi si-
Sore”, Tb. 1998, gv.).
an ra saocrad mignebulia TviT terentis mier sakuTari
saxis gabrwyinebul eklesiasTan, misi gumbaTis elvarebasTan
Sedareba: “saqarTveloSi mxolod Sen erTs Tu gagondeba gab-
rwyinebuli Cemi saxe, viT eklesia”, “me mivdivar da micqeris
xalxi, Cemi saxe gumbaTiviT elavs”.
yuradRebas amaxvileben mis “saocar, zeciur embaziT ga-
nelebul Rimilze” (vici, dro mova Cemi gagebis, gv. 204).
an rad Rirs leri alimonakis mier warmosaxuli terenti
granelis _ aramiwieri wmindanis portreti: “eklesiaSi Rmer-
Tis, angelozebis, wminda giorgis freskebs miCerebuli te-
renti Tavadac freskas mohgavs, oqrosferi kululebiTa da
cisferi TvalebiT, saidanac Sefaruli sevda gamokrTis. an-
145
Tebul saxes sanTlebidan dafrqveuli sinaTle uciskrovnebs,
akvirdeba Caferflil sanTlebs... da fiTrdeba, fiTrdeba...
eklesiidan mobrunebuls, Tovlis siTeTre ufro ucisferebs
Tvalebs da es Tvalebi metyveleben, maT patrons cismiRmieri
samyaros xilva rom swadia” (leri alimonaki, “kviris wirvebi”,
Tb. 1984, gv. 33).
es saxe, mis arsebaSi Cabudebuli amayi da marTali suli
ukargavda mosvenebas jalaTebs da yvelaferi gaakeTes misi
gausaxurebisaTvis, magram gadaiares epoqis Rrubel-qarebma
da mainc gadarCa mTavari, mainc ganaTda nisliTa da dardiT
dabinduli RvTaebrivi mzera, RvTaebrivi suli.
“gadarCeba?” _ eqimebs ekiTxeba zozia...” terentis am
sikvdiliswina gancdebis gamomxatveli leqsis mTavari kiT-
xvis pasuxi dadebiTia.
diax! gadarCa uniWieresi poetis suli, misi pirvelxa-
risxovani lirika: “suli gafrinda cisken, sxeuli darCa mi-
was”...
Tavi II
146
t. granelis mimarTeba sityvisadmi utoldeboda mor-
wmunis grZnobas uzenaesisadmi: “CemTvis erTia zeca da leq-
si”, “poezia ficia”, “poezia locva”.
poeziis ganusazRvreli siyvaruli, literaturuli
cxovrebis gaidealeba, mis sakurTxevelTan adamianuri bedni-
erebis ugulebelyofis unari aTqmevinebda t. granels: “me po-
eziis umanko msxverpli”.
cxovrebis “uaryofac” poezias ukavSirdeboda: “gazaf-
xulia, mivdivar nela da mikavia xelSi es ia, me uarvyavi mTeli
cxovreba, viwame zeca da poezia”.
cxadia, gazafxulisa da iis siyvaruli cxovrebis uaryo-
fa ki ara, mSvenierebasTan, sicocxlesTan wilnayarobaa.
am konteqstis faruli azri sxva striqonebSi ixsneba:
“yofna ar minda, raRac msurs meti” _ imeorebda poeti da
cxovrebis uaryofaSi amqveyniur sikeTeTa, miwieri, warmavali
bednierebis ugulebelyofa, zeciuri siwmindisa da amaRle-
bulobis Zieba igulisxmeba.
“raRac minda sicocxleze meti” _ arsebuliT daukmayo-
fileblobaa, Cveulebriv yofierebaze amaRleba da ukidegano
Ziebis survili.
zemoxsenebul cnebebTan aris axlos devizi: “sicocxle
sxeulis gareSe”, rac religiuri azris safarvelSi gaxveuli
poeturi sulis ukvdavebis rwmenis gamoxatulebaa: “me poezi-
am magrZnobina, rom sadRac Sors arsebobs ukvdavebis cisfe-
ri mxare, sadac dafrinavs Cemi mwuxare suli” (“gulidan sis-
xlis wveTebi”).
“ara sicocxle, ara sikvdili, aramed sxva”, “raRac sxva”,
“mesame gza”, “idumalebis gza”, RmerTad yofnis survili poe-
tur maradiulobaze ocnebaa, drois ulmobelobasTan poezi-
iT dapirispireba. fizikuri sicocxle TavisTavad uariyofa,
rasac urigdeba poeti _ “ara sicocxle”... magram arc sikvdi-
li surs, “raRac sxva” ki maradiulobis survilia, “mesame gza”
_ “idumalebis gza” _ poeziaa, poezia ki cxovrebis gareSe ar
arsebobs da t. granels warmavlobis damarcxeba isev azriani
sicocxliT, arsebobis uzenaesi RirebulebiT _ poeziiT esa-
xeba SesaZleblad.
Tu galaktioni “artistuli yvavilebiT” (poeziiT) upi-
rispirdeba “Tavis qalas” (sikvdils), t. granelis filosofi-
uri sevdiT aRbeWdili “gaxsovdes sikvdili” sikvdilisTvis
Tvalis gasworebasTan erTad, mowodebaa Ziebisken, Semoqmede-
biTi sifxizlisken, sevda kaTarsisis wyaroa da rwmena, imedis
147
Suqi saflavTan dapirispirebuli suliT miikvleva (“suli da
saflavebi”).
es problema yvela mokvdavs Tu Semoqmeds awvalebs.
goeTes erTi leqsi swored sikvdilis SexsenebiT iwyeba:
“memento mori!” magram sicocxles sikvdilis zRvari ara aqvs
dadebuli, radgan maT Soris arsebuli dro cxovelmyofeli
aRmafreniT aris Sevsebuli: “memento mori! sakmaod Tqmula,
arafers gvargebs kvlav misi gabma, gana rad minda Sens cxo-
velmyofel aRmafrenaSi gtanjo sazRvrebiT... Zvirfaso Cemo,
sul Seneburad da martooden viver memento!”.
t. graneli ki sikvdilze xazgasmiT gvafiqrebinebs si-
cocxlis xanmokleobaze. sabolood orive poets erTi saT-
qmeli aqvs, oRond t. granelis azri pesimizmiTaa Seferili.
magram imave leqsSi avlens t. graneli Tavisi poeziis maradi-
ulobis rwmenas: “Cemi gvari _ graneli poezias darCeba, Cemi
guli da sisxli es memento moria”.
sikvdilze gamudmebuli fiqris miuxedavad (t. granelis
oTxsave krebuls sikvdilis aCrdili dastrialebda Tavze),
igi ar aris sikvdilis apologeti.
t. granels poeziis daniSnulebad sulis saidumloebis
Zieba, sxvaTagan daunaxavis aRmoCena, uxilavis gamovlineba
miaCnia: “me poeziad is mimaCnia, rac moulodnels, Cveulebri-
vi TvalisaTvis aRmouCenels aRmoaCens, sulis saidumloebebs
axsnis, miuwvdomels misawvdomad dasaxavs”.
t. granelSi uTuod metia “xilva xelSeuxebisa da Seuc-
nobis” (s. Wilaias werilidan “iyo erTi poeti”, krebuli “Cemi
cxovreba mxolod leqsia”, Tb. 1984 w. gv. 23).
t. granelis poeziasac da werilebsac gasdevs uxilavis
Ziebis motivi, am aspeqtSia misi “uxilavi mxare”, “unaxavi baRe-
bis wyurvili”.
poeziis misiis aseTi gagebidan modis t. granelis meta-
foruli “sxva planeta”, “sxva zeca”, “sxva mxare”.
poezia t. granelisaTvis aris “usazRvroeba, idumaleba,
maradisoba”.
“da is yovelTvis idumalia, rac CemSi iwvevs aRfrTova-
nebas”, “idumalia is gza mesame”, “suli tyvea idumal Zalis”,
“sadRac sufevs idumali Zala”, “mesmis Sriali idumal ZalTa”
“da idumali wamebi qrian”, “idumal mxareebis grigali” _ am-
bobs poeti da yvela es Tqma uzenaess miemarTeba.
t. granelis poeziaSi didia daintereseba saidumloTi:
mis leqsebSi gvxvdeba “saidumlo ocneba”, “saidumlo qnari”,
148
“saidumlo misalmeba”, “saidumlo fiqri”, “saocreba”, “Seuc-
nobeli”, “faruli”.
Cveulebrivi mzerisaTvis miuwvdomelis Zieba aqcevs mis
poezias saidumloebad.
RmerTia saocrebis adresati, da es interesei romanti-
kul-simbolisturi arsenalidan momdinareobs: “vdgevar sa-
ocrebis karebTan”, “Cumad gewvia saocrebis ruxi xazebi”, “da
vucdi isev sxva saocrebas”, “saocrebis landebi Sens win glo-
vas anTeben”, “wamebul sulSi saocrebas sZinavs” (Sdr. a. blo-
kis “saidumlo ganZi”).
“Sori miraJebis seria” poeturi xilvebia. asevea lande-
bic: “mivsdev qariSxals da ufro landebs da suli tyvea idu-
mal Zalis”, “briliantebiT Semosuli landebi”, “Ramis lande-
bi”.
uxilavi sivrce xan poeziaa, xan aryofnis mxare.
poetur xilvebs zogjer halucinaciebi cvlis: “raRac
modis fardebiT, raRac modis kiviliT”, “sadRac imaleba uc-
nobi simkrTale”...
t. granelisaTvis poezia sulis istoriaa: “memento mo-
ri” _ Cemi daferflili sulis istoria” (“sikvdilis Semdeg”),
“Cemi tanjuli sulis tkivili”, “glova Cemi da sxvisi” da su-
lis saidumloebebis Ziebis gzaze mas gansakuTrebuli migne-
bebi aqvs.
t. graneli poezias ganicdida, rogorc bedisweras, gar-
duvalobas, sakuTar gzas, rogorc kanonzomiers da winaswar-
gansazRvruls: “idumal mxareebis modioda grigali da mklav-
dnen Rameebi bedis mZime grialiT”.
t. graneli xazs usvams poetis zeciurobas, Tavis Tavs
zecis binadars, laJvardebis mkvidrs uwodebs. zecas, gafre-
nas mravali qveteqsti aqvs mis poeziaSi. erT-erTi gagebis mi-
xedviT ki, zeca zeSTagonebulobis, maradiulobis, siwmindis
identuria.
poeturi STagonebiT gamsWvalva uCveulo mdgomareobaa,
gansakuTrebuli ritualis msgavsi, movlenaTa gamoxmoba,
sityvasTan Widili, “leqsi misteria da sasikvdilo gancda”.
xelovneba t. granelisTvis saerTod aris misteria. v. sara-
jiSvilisadmi miZRvnil leqsSi ambobs: “Sewyda Sriali da mis-
teria”.
t. graneli poezias ganicdida, rogorc locvas, vedre-
bas: “locvis faruli sfero, locva gafrenisTvis”, “locva
mTvaresTan”, “faruli vedreba”.
149
t. granelis SemoqmedebaSi “SeigrZnoba mlocveli adami-
anis aRsareba, aRvlenili sinaTlisa da siwmindisaTvis” (leri
alimonaki, “terenti granelis poezia”, “ciskari”, 1971 w. 7, gv.
105).
locvas ukavSirdeba bodva, radgan STagonebis movline-
ba angelozis frTis Sexebas hgavs: “o, locviT melis bodvebi”.
aseTive gagebisaa al. blokis bodva «бред великого ума».
STagonebuli mdgomareoba cxadi arseboba ki ara, eqsta-
zuria, zemiwieri: “ra vqna, me gancda mimafrens qarSi, vwyvet
cxovrebasTan yovelgvar kavSirs”.
aRmafrenas, emociur da inteleqtualur datvirTvas,
kolosalur stiqionur muzas ukavSirdeba mis SemoqmedebaSi
cnebebi: sigiJe, ucnauri gagiJeba, sazRvars gadacdena: “TeT-
ri ocneba idumalia, qariSxaliviT modis ocneba, axla sigiJe
ufro valia, axla mwyuria gamococxleba” (Sdr. a. bloki: «Я
безумец, безумная больная душа»).
“sazRvars gadacdena” cnobieri da aracnobieri Zalebis
ukidures gamZafrebas niSnavs, rasac bunebrivad mosdevs STa-
gonebis gansxeuleba, misgan dacla. zeSTagonebis ukanasknel
stadiaze aqvs poets naTqvami: “Seirxa simwaris farda, gaixsna
vedrebis rkali”.
“aRmafrena sanTelia”, misi movlineba ki _ bnelis gasxi-
vosneba.
WeSmaritebis moxelTebas, mis intuiciur da inteleqtu-
alur wvdomas t. graneli “anTebis wams” uwodebs: “eswami Cem-
Tvis udris anTebas”, “axla anTebis mZime wamia”, “avenTebi, ro-
gorc kandeli”, “igi, rac mwamda, CemTan cimcimebs”. mere es an-
Teba planetebis naTebas utoldeba: “avenTebi, rogorc siSo-
re da planetebi”.
STagoneba, poeturi niWi RvTiuria, Tandayolili, mag-
ram igi SemoqmedebiTi Sromis, “gulis sisxlis” gareSe ver aR-
wevs srulyofilebas: “da zecidan es leqsi da gulidan _ es
sisxli da var TiTqmis yovelTvis ganwyobili leqsisTvis”.
leqsi “niWia, Tanac codna”.
STagonebis wyaro ki miwac aris da cac: “miwa, ca umaRle-
si, xom poetis gulia da mgonia me leqsi yvelgan gabneulia”. t.
graneli Tavis Tavs uwodebs “poets, wamosuls maRal zeci-
dan”. mis SemoqmedebaSi cis primatia, rac ocnebisadmi, mara-
diuli problemebisadmi moWarbebuli interesis gamoxatule-
baa (“me da galaktioni”).
150
poeti miiswrafvis cisken STagonebis frTiT, “sxva pla-
netas” misdevs da es “sxva planeta” misi TviTmyofi poeturi
samyaros metaforuli saxelia. sakuTari Zalebis rwmena xdeba
safuZveli, Tavisi poeziis brwyinvaleba planetebis naTebas
gauTanabros: “suli Cqaria mraval sirbiliT da vici, isev
avenTebi, rogorc sicocxle, rogorc sikvdili, rogorc si-
Sore da planetebi”.
poeturi niWiT Sobili siTamamidan modis t. granelis
survili, erT-erTi krebulisTvis daerqmia “poezia planete-
bis”. am cnebaSi ki uTuod maradiulobis rwmenaa Caqsovili,
rac saerTod TvalSisacemia mis SemoqmedebaSi.
fiqrebis, sevdis, saTqmelis gaukvdavebis surviliT am-
bobda poeti: “nisliviT mimaqvs cisken glova Cemi da sxvisi”,
“da cis laJvardSi haers vapob cremlian raSiT”. saerTod, t.
granelis poeziaSi grZnobis, intuiciis primatia, rac ar niS-
navs inteleqtis, gonebis kontrolis gamoricxvas: “Sen, Cemo
Tavo, grZnob gulis anTebas” (“wvimiani dRe”).
t. granelis poeziaSi aSkaraa anticipaciis unari, rac
damaxasiaTebelia goeTesTvis, galaktionisTvis, gamsaxurdi-
asTvis, blokis da yvela didi poetisaTvis. t. graneli xedav-
da “sicocxlis bolos, “bedis mwvervals”, “sakuTar aCrdils”,
“usazRvroebas”, cxovrebis bolos, “ganwmendil suls”.
mis leqsebSi “grZnobismieri fiqri da gonebismieri
grZnobaa, grZnobaTa fiqriani moZraobaa” (leri alimonaki,
“kviris wirvebi”, Tbilisi, 1984 w. gv. 106).
poezia gulia upirvelesad, gulwrfeli grZnobebis sam-
yaro da es gulwrfelobaa misi maradiulobis garanti: “mxo-
lod poetis Cemi da sxvaTa darCeba leqsi guliT naweri”, “da
leqsi gulia da leqsi sisxlia”, “grZnobas veyrdnobi, rogorc
poeti”, “Cemi yoveli leqsi mxolod guli da sisxlia”. grZno-
bebi aniWebs saTqmels STambeWdaobas: “anTebuli grZnobiT
avakivleb cremlebs TvalebSi”, “farul koSmarebs atirebdi
sevdis miwaSi”.
t. granelis usazRvro grZnobebi kosmiur asparezs
eZebs, misTvis guli “msoflio RerZia”, msoflio centri, ra-
diusi.
emociebis, grZnobebis gaukvdavebis surviliT nakarna-
xevi Tqmebia: “ar minda guli samares mivce”, “me isev veZeb gu-
lisTvis saflavs, me isev veZeb maradisobas”.
magram gamudmebuli winaaRmdegoba grZnoba-gonebas So-
ris poets tragikul pirovnebad aqcevs: “es grZnoba isev eb-
rZvis gonebas”, “goneba isev grZnobas danebda”.
151
“mWirdeba sityva, viT wyali Tevzebs” ambobda poeti da
im siZnelezec miuTiTebda, rac WeSmarit Semoqmedebas sWir-
deba: “cremlia sityvis iqiT”.
poeti cxovrobda sityviT, fiqriT, (“Cemi sicocxle mxo-
lod leqsia, “Cemi sicocxle mxolod fiqria”) da zogjer SiSi
ipyrobda uSinaarso yofnis, poeziis gamo: “maSinebs yofna yru
fiqrebSi gamoxveuli” (“soneti”).
t. granelisTvis poezia sinamdvilis naturalisturi ga-
daReba, realobis gameoreba ki ara, misi gadasxvanaireba, axa-
li sinamdvile iyo, fantaziiT realurismagvaris gamogoneba,
ris gamoc simbolurad, poezias sizmars, zRapars uwodebda,
warmosaxvas ki _ zmanebas: “Cemi Semoqmedeba _ dedamiwis siz-
mari”, “Tqvi: “poezia es zRaparia, Tqvi: poezia, es sizmris ax-
sna”.
“Semoqmedeba _ dedamiwis sizmari _ es gancda, gaazreba
da gaanalizebaa mTeli adamianuri sicocxlisa” (a. Jordania,
“dro da Semoqmedeba”, T. 1985, gv. 120).
poeturi gamonagonis dakavSireba sizmarTan, zRaparTan
axasiaTebT al. bloks, bodlers, galaktions. blokisaTvis Se-
moqmedeba “aramiwieri sizmaria”, galaktionisaTvis “ocneba-
sizmari”.
poezias miemarTeba t. granelis “mogonebebis cisferi
qseli”, “mogonebis maRlobi”, “mogonebis landebi”, “mogonebis
TareSi”, “mogonebis qarebi”.
mxatvruli warmosaxvis saxelia “cisferi zmaneba”, “sa-
ocrebis landebi”, “landebi lurji sizmaris”.
STagoneba, poezia erosTan wilnayaria: “Sen TviT erosi
agamRerebs feradi hangebiT”.
poezia drois warmavlobasTan dapirispirebaa, wamieris
gamaradiuleba, ukvdavebis garantia.
t. graneli poeziaSi eZebda ideals, “ukvdavebis cisfer
mxareSi” eguleboda Tavisi ocneba, “sxva imedebi” acocxleb-
da: “iq mival, sadac musika ukravs, sadac cxovroben sxva ime-
debi” (Sdr. blokis «Иная жизнь», «Надежды неземные»).
poetis ocnebis sidiade sicocxles moiTxovs msxver-
plad, magram aseTi sikvdili misTvis dasananic araa: “me es oc-
neba yovelTvis msdevda, ar veZeb sikvdils aseT fiqrebTan”.
t. granelma asaxa drois winaaRmdegobebi, saerTod
cxovrebisa da poeziis sabediswero gaTiSuloba gviCvena (“ar
iqneba Svela cxovrebis da poeziis Sua”, “es cxovreba talaxia
ufro da cxovreba poezias ebrZvis”).
152
t. granelis leqsebSi gamoxatulia genialobis sevda, Se-
moqmedebiTi sixaruli da tanjva, xelovanis martooba: “ric-
xvi poetis wynari kentia, fici poetis _ cis tragedia. didi
poeti _ bedis msurveli, vardi yovelTvis _ baRis surneli”.
xSiradaa mis leqsebSi miTiTebuli SemoqmedebiTi wvis
siZnele: “aris wameba da raRac meti”.
t. granelma TviT migviyvana Tavisi sevdis socialur mi-
zezebTan, roca Tqva: “axla poeti Tu sawyalia, bralia aseT
saSinel drois”.
t. graneli ar ekuTvnis leqsis mkeTebelTa, mxolod
leqsis teqnikas dauflebul poetTa kategorias. misi leqsi
“sisxliT da cremliT” iwereba, misi wigni “sisxlis rveulia”,
WeSmariti Semoqmedeba xom “sisxlis wveTiT naferia” (galak-
tioni), igi xom “gulis sisxls moiTxovs safasad” (k. gamsaxur-
dia).
t. granelis interesi nicSesadmi am aspeqtSi ixsneba.
nicSe ambobda: “yvela nawerebidan momwons is, romelic aris
sisxliT dawerili. da swere sisxliT, maSin gaigeb, Tu ra aris
suli” («Так говорил Заратустра», М. 1990 г. стр. 34).
amitom ambobs graneli: “vkiTxulob nicSes, sisxliT da-
ferils”.
t. granelis poezia “gulidan sisxlis wveTebiT” exmau-
reba nicSes, galaktions Tu k. gamsaxurdias, saerTod, yvela
drois did poets.
t. granelisaTvis WeSmariti poetoba niSnavs axlis dam-
kvidrebas, “uvali gzebis” gakvalvas, axali sityvis mignebas:
“win midis gzebi uvali” (“mwuxare Suqi”), “Cemi sityva Zvirfasi,
Cemi sityva axali”.
siaxlis Semotana ki sxvaTagan ganmsgavsebaa: “guli
sxvagvarad unda amRerdes”, sxvebze metis gancda da danaxvaa:
“es iyo mxolod metis mocema, korianteli axal dardebis”.
poeti iswrafoda “ocnebis iqiT”, “sulis gadaRma”,
“locvis gadaRma”, “sagnis gadaRma” anu Cveulebriv SesaZleb-
lobaze amaRlebisaTvis, rasac goeTe “sakuTar Tavze aRmate-
bas” uwodebs, galaktioni ki “beds iqiT” gaRwevas.
amitom aris goeTes, galaktionis, k. gamsaxurdiasa da t.
granelisaTvis poetoba demonuroba. “galaktionSi aris demo-
ni” _ ambobs t. graneli.
poeti misTvis misanicaa: “es fiqri wava ocnebis iqiT da
Sen gaCndebi, rogorc misani”. (k. gamsaxurdiasTan ki gvxvdeba
“mencari”).
153
poeti malarmes, akaki wereTlis, galaktionisa da grane-
lisaTvis aris unazesi gedi.
goeTesaTvis poeti iyo “uzakvel balRis mTrTlovare
guliT”, galaktionisaTvis _ “zambaxiviT uRrublo bavSvi”, a.
blokisaTvis _ «дитя добра и света», t. granelisaTvis _ “bav-
Svi ufali”.
nicSes mixedviT, adamianma WeSmarit arsebobas rom miaR-
wios, unda iqces bavSvad. bavSvi nicSesTvis simboloa axlis
dasawyisis, moZraobis, Semoqmedebis, aRmSeneblobis, yofis
dasabamia. bavSvi TamaSia, igive Semoqmedeba. RmerTis Semdeg
adamiani unda gaxdes Semoqmedi. mxolod ase miiRweva WeSmari-
ti arseboba. Semoqmedi aZlevs samyaros saxes, Semoqmedeba ma-
radiuli brZolaa, omi sxvasTan da TavisTavTan. sabolood,
zekaci sZlevs faTerakebs da iRebs sicocxles (XX saukunis
burJuaziuli filosofia, Tb. 1970. gv. 36-37).
nicSe inteleqtTan erTad cnobs sxeulis sasicocxlo
Zalebs, dionisur msoflgancdas.
t. granelis idealia bolomde iyos bavSviviT umanko,
wminda: “anda cudia gana _ davrCe bolomde bavSvi?”
da, marTlac, bavSvia igi, “udrood mokluli bavSvi”, bav-
SviviT umweod darCenili codvili qveynis pirispir: “CarCeni-
li var bavSviviT am codvil qveyanaze” (“gulidan sisxlis wve-
Tebi”); qarTan, cxovrebiseul winaaRmdegobebTan dapirispi-
rebuli bavSvi: “yovelTvis bavSvi wamiRo qarma”.
t. graneli “bavSvi ufalia”, anu igive Semoqmedi bavSvi:
“TiTqos viyavi aTi wlis bavSvi, TiTqos viyavi bavSvi ufali,
ar qroda qari da ucxo baRSi me mivdiodi Tavisufali” (“siz-
mari”).
qriste STaagonebda mowafeebs, rom caTa sasufevelSi
Sesvla mxolod bavSvis ubiwo suliT iqneboda SesaZlebeli
(maTe, 315,2).
t. granelisaTvis bavSvi Semoqmedebac aris da Tavisuf-
lebac.
amasTan, t. graneli bavSvia zneobrivi siwmindis, gulub-
ryvilobis, arapraqtikulobis, saTnoebis, sulieri sinaTlisa
da Seuryvneli bunebis gamo: “suli nazia da suli wminda, ro-
gorc qaRaldi dauwereli”. igi amave dros aris “adamis Zec”:
“SeiZleba me adamis Ze var, vgrZnob saSinel da ucnaur Zalas”.
poeti mzea, sibneleSi anTebuli: “me maSin movel _ mze
anTebuli, roca mohqrodnen xmebi sxva zaris, roca saRamo
damSvidebuli idga sivrceSi lurji zRvasaviT”.
154
poeti angelozia swored poeziis, mSvenierebis, siwmin-
dis ZaliT: “da angelozi Cems sulSi cxovrobs”.
poeti erTaderTia uzenaesiviT: “poeti aris yovelTvis
erTi, poeti aris yovelTvis RmerTi”, ambobda t. graneli da
mTeli misi cxovreba iyo gamudmebuli Zieba RmerTis, poeziis
RmerTis, miaxloeba RvTaebasTan.
t. granelTan poeturi Teozisi ukavSirdeba siyvarul-
sac: “Sen TviT erosi agamRerebs mziur hangebiT”, misi Zalis-
xmeva RmerTamde amaRlebisaTvis iseTi Seupovaria, rogorc
dantes, rusTavelis, goeTes, gamsaxurdias, galaktionis Se-
moqmedebaSi.
simbolur-metaforulia t. graneliseuli poeziis gaaz-
rebis gza.
poeziis simboloa misi “simbolizmis mwvane yvavilebi”,
“siCumis yvavilebi”.
“sevdis baRSi” ayvavebuli ia, vardi da mimozebic poezi-
is mSvenierebaa: “da sevdis baRSi isev ayvavda iebi, vardi da mi-
mozebi”.
poeziis mSvenierebasTan kavSirze miuTiTebs fraza: “mi-
maqvs es Cemi Zvirfasi wigni, mimaqvs es guli da xrizanTema”.
poeziis simboloa gemi: (“zRvidan iZaxis gemi”), navi
(“fiqris navi”), “cremlis raSi” _ “da cis sivrceSi laJvards
vapob cremlian raSiT” (“soneti”), “wiTeli raSi”, “Cqari rene-
sansi xelovnebisa da wiTeli raSebis TeTri zmaneba” (“Cveni
mizani”).
RvTaebrivi mSvenierebis Ziebaze migvaniSnebs: “cisferi
qveyana, cisferi baRi, cisferi sivrce, cisferi sevda, cisfe-
ri Tovli, cisferi yinva”.
“ucxo napiri” axleburi poeziis navTsayudelia, saiTke-
nac iswrafvis misi ocneba”: “lurji ocneba Tvalwin miSlis
ucxo napirebs” (“soneti”), “fiqri Cadga qariviT Semodgomis
napirTan”.
sxvagan xelovneba “brolis armazia”: “sisxlian mkerdiT
aitane brolis armazi” (“firosmanaSvils”), an: “akankalda ar-
mazi unazesi gammaze”.
poetis sidiade piramidis simaRlesTanaa asocirebuli:
“poets garindebuls, rogorc piramida, zarebis tirilSi gri-
gali gamafrens”.
t. granelis poezia ver warmoidgineba Soreuli mxaris,
sxva mxaris, gamoucnobis, daukmayofileblobis, usazRvroe-
bis, ocnebis, Tavisuflebis, bedisweris, adamianis Sinagani ar-
sebobisadmi mometebuli interesis gareSe.
155
t. graneli bolomde rCeba poeziaSi romantikis erTgu-
li, Tanac misTvis ucxo araa filosofiuri misticizmi, ase
rom gvaqvs romantizmis niSnebic (ix. l. alimonaki, “t. grane-
lis poezia”, “ciskari”, 1971 w. 7, gv. 105).
t. granels izidavs Soreuli niuansebi, Soreuli iRbali,
Soreuli mizani, siSoris cecxli; Soreuli wertili, Soreu-
li varskvlavi, Soreuli samyaro, cisferi siSore, Soreuli
alebi, Soreuli fiqri, axlo da Sori.
“isev Soreul sagans viTviseb, Sors dahqris suli dauc-
xromeli”, “Soreul da maradiul samyrosTan axlobeli kavSi-
ri” _ ase iaxlovebs da iTavisebs Soreul sagnebs t. graneli.
t. granels axasiaTebs cxovrebis kontrastebis xilva:
miwa da ca, cisferi da Savi, Savi da TeTri, vardisferi da Savi,
udabno da laJvardebi. amasTan ucxo araa maTi SeTavseba: si-
Cumis qari, siCumis grigali, uxilavi qari, mwuxare Suqi, elva-
re sevda, udabnos yvavilebi.
misi lirikis niSandoblivia abstraqtuloba, “raRac,
sadRac, viRac”, idealisa da sinamdvilis dacileba, ocneba
uxilavze, miuwvdomelze, “gafiqreba SeuZlebelis”.
“me minda yvelgan viyo, rogorc RmerTi”, “minda varse-
bobde yvelgan”, “msurs samyaro mekavos”, “da minda yofna iqac
da aqac” _ aseTi ukideganoa misi survilebi.
t. graneli maRali eTikis, WeSmariti altruizmis, “wmin-
da wamebis” matarebeli poeti iyo, romelic bodleriviT, ga-
laktioniviT mTvrali iyo martoobiT, mwuxarebiT, “javriT”,
poeziiT, cremlebiT.
t. granelis simbolizmTan kavSirs naTelyofs misi weri-
lebi da mxatvruli samyaro.
simbolizmi misTvis, upirvelesad, evropuli moderniz-
mia, axali xelovnebis gzebi. amasTan, ar wyvets pozitiur tra-
diciebTan kavSirs da yovelTvis rCeba “silamazis, simSvenie-
risa da WeSmaritebis” msaxurad, mis upirveles misiad rCeba
“borotebis morevSi gadavardnili adamianebis” gakeTilSobi-
leba.
Teoriulad t. graneli “wminda poezias” emxroba, magram
arasodes ugulebelyofs realobas, misi leqsebi “dros mis-
devs”.
poeziaSi axali gzebis Ziebis, cxovrebis wvrilmanebiT
dakninebuli adamianebis amaRlebis survilma, politikuri
cxovrebiT ukiduresi gatacebis gamo mSvenierebis ugulebel-
yofam aqcia t. graneli “wminda xelovnebis” mimdevrad: “am ax-
lad daarsebul wris uaxloesi mizania Zieba axali gzis da axa-
156
li mimarTulebisa xelovnebaSi, rom xeli Seuwyos saqarTvelo-
Si wminda xelovnebis aRorZinebas. dRes, roca politikuri
cxovrebis majiscema egre magraT scems da yoveldRiur wvril-
man sakiTxebSi Caflulia adamianis goneba, swored dRes aris
saWiro, rom xelovnebis cxovelma Suqma gaanaTos Cveni cxovre-
bis bneli kunWulebi, aamoZraos adamianebis Semoqmedeba da
Tvalwin gadauSalos saucxoo suraTebi silamazisa, simSvenie-
risa da WeSmaritebisa. unda mZlavrad ametyveldes WeSmariti
xelovneba, Torem lamis adamiani mxecad iqces umaRles gan-
cdaT moklebuli da borotebis morevSi savsebiT gadavardni-
li” (t. graneli, “Cveni mizani”, gazeTi “ia”, 1919 w. 1).
“wminda xelovneba” ufro daakonkreta Semdeg t. gra-
nelma da simbolizmi miiCnia SablonTan brZolad, qarTuli
poeziis renesansis gzad, wiTel raSebis gaqanebis asparezad,
uxilavi saxeebis, axali ferebis Ziebad, mzisken, cisken saval
gzad, maradisobasTan Serwymad: “simbolizmis jadosnuri
cecxlis ali moedo Zvel Sablonur poezias. daiwyo Cqari re-
nesansi xelovnebisa, romlis swrafi gaqanebiT ibneva brilian-
tebiT Semosili landebi da wiTeli raSebis TeTri zmaneba.
amieridan Cven ar Segvawuxebs Zveli daxavsebuli poeziis
mkrTali ferebi. dRes alur frTebiT veSvebiT axal samyaro-
Si, sadac uxilavi saxeebis Cumi TamaSia gamefebuli...
Cven ar gvaSinebs sivrcis usazRvroeba, arc patara kacu-
nebis primitiuli ieriSebi. Cven ukve TeTri samosiT daviwyeT
jiriTi iq, sadac izrdeba simbolizmis mwvane yvavilebi. Cven
davtoveT sinamdvile, davgmeT Savi warsuli da axal fereb-
Tan daviwyeT vrceli saubari. dRes Cvens winaSe iSleba axali
qveynis muqi suraTebi, romlis mSvenieri sanaxaoba metad gvab-
rmavebs.
ferad krialosnebiT da mzis naTel elvarebiT imoseba
Cveni savali gza. ocneba amayia da ciur bgerebSi iferfleba
yviTeli almuriT. ar gvawuxebs sikvdilis SiSi. Cveni uaxloe-
si mizania SevqmnaT maradisoba da utexi sxeuliT mivegeboT
yovelgvar saSinelebas.
suli Cveni Cqaria da Seukavebeli.
gviyvars qanaoba umaRles licenciaSi” (t. graneli, “Cve-
ni mizani”, gazeTi “ia”, 1919 w. 1).
werilSi “daisebi” t. graneli xazs usvams v. gafrindaSvi-
lis originalobas, gansxvavebul talants, siaxles. werilis
avtori gulistkiviliT laparakobs imis Sesaxeb, rom “bevrs
ar esmis simbolisturi leqsebis mniSvneloba. didi gaugebro-
ba da yalbi warmodgenaa CvenSi simbolizmze. originaloba ax-
157
la sicils iwvevs saqarTveloSi, magram amas momavali gaamar-
Tlebs” (iqve, gv. 399).
galaktion tabiZis poeziisadmi miZRvnil werilSi t.
graneli emxroba saxis sinTeturobis princips, moswons
“lurja cxenebis” dinamika, asonasebi: “g. tabiZes uyvars musi-
kis da gancdis erTmaneTTan Sexameba, romlis sinTezSi adami-
ans ZaluZs emocionalur da esTetikur grZnobis dakmayofi-
leba. galaktionma naxa Tavisi saxe, saxe metad Zlieri da poe-
turi bunebiT aRWurvili. sxva leqsebs Tavi rom davaneboT,
“lurja cxenebi” Sedevria, romlis vrceli dinamika umaRles
wertils aRwevs. agreTve, asonansebs mis poeziaSi TvalsaCino
adgili uWiravs, romelsac umaRlesi prerogativa eZleva
axal poeziaSi”.
“galaktioni viwro yalibebSi ar Tavsdeba, igi Tavis Se-
ukavebel suliT licenciisken miiswrafvis da aq iSleba misi
poeturi saxis uzenaesi atributebi.
...galaktionma daimsaxura wminda poetis saxeli. man icis
Tavisi daniSnuleba da Cven vfiqrobT, momavalSi igi savsebiT
daikavebs im xazs, romlis wiaRSi poeziis absoluturi gamar-
jveba aucilebeli iqneba” (t. graneli, gazeTi “axali nakadi”,
1920 w. 4).
t. granels simbolizmTan aaxloebda yofnis sizmareu-
lobis gancda: “es ca, es yofna xom sizmaria”, “yvelam Tqva,
yofna rom sizmaria”, “es qveyana _ sizmareTi”.
niRbebis, cisferi parikebis siyvarulic simbolizmis
gavlenas mowmobs: “ueWvelia axla niRabi”, “me vatareb ange-
lozis niRabs”, “TiTqos mqonda Savi niRabi”, “rogorc cisfer
parikebs, Rame fiqrebs arigebs”.
saTqmelis bolomde gaumJRavneblobis, bundovanebis
principic simbolistebTan siaxloveSi gvarwmunebs: “...Cems
danislul leqsebidan striqonebi” (“sikvdilis Semdeg”).
simbolizmis keTilismyofeli gavlenis Sedegia “siCumis
yvavilebi”, “udabnos yvavilebi”, “siCumis qari”, simbolistu-
ri ferebi.
musikisadmi gansakuTrebuli siyvarulic ar yofila Sem-
TxveviTi. roialiT, gitariT, skripkiT, arRniT (magram ebrZo-
da “yalb arRnebs”) gatacebuli poeti TiTqos musikiT cdi-
lobda samyaros gadasxaferebas, sikvdilis gaadvilebas:
“sxvagvar dumiliT vusmen musikas da ase sikvdili axla advi-
lia”. totaluria mis poeziaSi “musikis grigali”.
158
t. granelisaTvis ucxo arc sinTesTeziuri warmodgene-
bi iyo: “da TvalebSi gaismis Rameebis xmauri”, “fiqrSi uimedo
xmebi gadadian, roca siSoreze tiris roiali”.
gansakuTrebiT sainteresoa mis poeziaSi saxe-sityvaTa
mravalmniSvnelovnebis principis gamovlena. am mxriv, Zalze
did masalas mogvcems qaris, vardis, nislis, Ramis, yornis sim-
bolika. aseve Taviseburad gamovlinda mis poeziaSi dumilis
principi, romelsac mravalgvari qveteqsti aqvs da am cnebis
SemoqmedebiTi gagebis nimuSia.
“uvali gzebis” gakvalva poeturi Tavisuflebis gareSe
warmoudgenelia, amitom eltvis t. graneli adamianur da poe-
tur Tavisuflebas, ukuagdebs trafarets, Sablons, eZebs
“axal ferebs”, “axali qveynis suraTebs”, aniavebs dakanone-
buls: “wiTeli raSi aniavebs mewamul nalebs”.
t. graneli TiTqos gamudmebulad uflis Tvalis winaSe
imyofeba, RmerTTan aRavlens locvebs, marTavs masTan “dia-
logs” da mistikuri eqstazis gziT mis xilvas lamobs: “...es ca
maSin sxva iyo, am maRlobze velodi qristes gamocxadebas,
Semdeg TeTrma siCumem is imedi waiRo”.
RvTaebrivi eqstaziT “saRmrTo nislSi” SeRwevis, gamoc-
xadebis sibrZnis rwmena dionise areopagelis mixedviT, miwie-
ri survilebisagan ganZarcviT, zneobrivi siwmindiT miiRweva.
t. granelis mistikuri eqstazi sxva araferia, Tu ar
mxatvruli sityvis, mSvenierebis saufloSi SeRweva sakuTari
ZalisxmeviT, rac misi poeturi Teozisis pirobaa.
“farulis, saidumloebis, idumalis” cnebebis momZlav-
reba simbolizmTan kavSirs mowmobs, rasac poeziis gandobil-
Ta saqmed, ezoterulobad gamocxadebisken mivyavarT (Sdr.
bloki _ «во мне потаеное знание»).
simbolizmisadmi interesis gamoxatulebaa am mimdinare-
obis warmomadgenelTa saxelebi t. granelis poeziaSi: “ste-
fan malarmes magondeba TeTri wignebi”, “viwyeb leqsis weras
da vxurav blokis wigns”, blokis striqonebis epigrafebad ga-
moiyeneba.
t. granels axasiaTebda “siaxlisken swrafva”, ar asveneb-
da “korianteli axal dardebis” da misTvis didi stimuli iyo
edgar pos idumali poezia, misi yorani: “TiTqos mesmoda yor-
nis Cxavili, win iSleboda gzebi uvali, xelSi meWira TeTri
yvavili da mivdiodi Tavisufali”. aseve qarTveli poetisTvis
maxlobeli iyo sikvdilsa da silamazesTan dakavSirebuli qa-
lis _ lenoras saxe edgar pos poeziidan.
159
aseTive gatacebis sagani iyo misTvis Sarl bodleris po-
ezia, misi “albatrosi”, romelSic zecaSi monavarde poetisa
da sinamdvilis SeuTavseblobaa. granelis “udabnos yvavile-
bi” bodleris “borotebis yvavilebis” Taviseburi nergia.
bodleri Tavis “borotebis yvavilebs” satanasTan, cod-
vebTan wilnayari werda, t. graneli ki tkiviliT, cremliT ga-
wamebulebs mimarTavda: “da vesalmebi im adamians, visac crem-
lebi loyas usvelebs” (Sdr. stefan malarme: “da daviTvrebi
samudamod sevdis surneliT” (stefan malarme, “moCveneba”,
leqsebi da proza, Tb. 1979 w. gv 21).
SemoqmedebiT martoobaze, genialobis sevdaze yvela
did poets uweria, t. granelTan pirdapir mRaRadebelia be-
disweriT ganCinebuli martooba: “ricxvi poetis wynari ken-
tia. fici poetis _ cis tragedia. bedi yovelTvis aris speta-
ki, didi poeti grigals eZaxis”.
aSkaraa t. granelis poeziaSi simbolizmis winamorbedeb-
Tan Sexmianebac da gamoTxovebac. roca qarTvelma poetma sa-
kuTari gzebi ipova, maswavleblebs ganudga: “erT dros miy-
varda mxolod bodleri da me veZebdi maSin sxva oTaxs”, “mag-
ram edgari ar Cerdeba, midis landebiT”.
magram t. graneli maSin ukve “SemoRamebas” hgavda, mis iS-
viaT niWs ar ewera srulyofili gaSla.
unda aRiniSnos, rom siaxlis maZiebeli poeti gadaWarbe-
bulad afasebda qarTuli epigonuri simbolizmis esTetikur
miRwevebs.
amasTan, t. granelisTvis ucxo iyo nihilizmi tradicie-
bisadmi. piriqiT, ilias, akakis, baraTaSvilis, vaJas, galakti-
onis pativiscemiT xseneba, didi sulieri siaxlove “d. gura-
miSvilis daZenZil sulTan” (a. Jordania) naTels xdis, ra
Zvirfasi iyo misTvis qarTvel klasikosTa saxelebi.
werilSi “maSvrali mgosani” naTlad Cans misi politiku-
ri mrwamsi, siyvaruli mSobeli xalxisadmi, demokratiuli po-
eziis mxareze dgoma (gaz. “axali nakadi”, 1919 w. 15).
t. granelisaTvis maxlobeli iyo impresionistuli
msoflgancdac, rac gamoixateba ferebisadmi, SuqCrdilebi-
sadmi, miniSnebebisadmi interesSi. impresionistuli xilvis
silamaze, wuTierebis kulti, arsebiTi detalebis aqcentire-
ba, Temis variaciuli damuSaveba, ferweruli tonis win wamo-
weva, nislovaneba t. granelis mraval leqss impresionizmTan
akavSirebs 9ix. amaze laura sordia, `ucnobi sfinqsi~, soxui,
1992, gv. 209-218).
160
magram ra principic ar unda gamovleniliyo mis Semoqme-
debaSi, yvelaferi gloviT, sevdiT iyo Seferili: “nisliviT
mimaqvs cisken glova Cemi da sxvisi”, “da Cemi mwuxare suli
msgavsia daTovlil sanTlis”, “droa grigalma maRla agwios,
rogorc ocneba didi naRvelis”, “Cemi ocneba Seirxeva, ro-
gorc lerwami da cis kalTaSi daisvenebs sevdian ZiliT”, “Cu-
mad sZinavs guls tyeSi sevdis lurji odebiT”, “da Cemi suli
TeTr locvebSi datexili glovis xazebad”.
t. graneli meqanikurad ki ar iTvisebda romantizmis,
simbolizmis Tu impresionizmis dogmebs, aramed mis arsebaSi
imanenturad arsebuli SemoqmedebiTi potencia bunebrivad
Tanxvdeboda ama Tu im mimdinareobis moTxovnebs da misi mi-
marTeba am principebisadmi yovelTvis SemoqmedebiTi iyo, mi-
si saxeebi yovelTvis ganumeorebeli, niWiTa da tkivilebiT
daRdasmuli da dauviwyari.
eklesiaste Segvagonebs: “brZenTa fiqrebi glovis sax-
lSia, ugunurTa fiqrebi _ mxiarulebis saxlSi” (7,4).
rainer maria rilke ambobs: “arasodes daiviwyoT, rom me
simartoves vekuTvni. mTeli Cemi Zalac am gandgomilebidan
ibadeba. vemudarebi yvelas, visac vuyvarvar _ uyvardes Cemi
martooba” (“werilebi”).
vaJa-fSavelas SemoqmedebaSi tiris adamiani, tiris ire-
mi, Svlis nukri, tye, quCi, “fiqri mgloviarea”, uSret Rvarad
dis cremli sinanulis, ganwmendis da swored es RvTiuri ti-
rilia angelozad qcevis sawindari: “visac ar mogwonT tiri-
li, is nu dajdebiT CemTana. mtiralis stviris patroni fexs
rogor gavwvdi TqvenTana, magram gavigebT erTxelac, vin ax-
los vdgavarT RmerTTana” (“simRera”).
am konteqstSi unda gavigoT t. granelis glova da crem-
li.
163
aSkaraa, biblia, miTologia, Zveli da axali qarTuli
klasikuri poezia iyo, ucxour modernizmTan erTad, misi “su-
lis mzrdeli”.
rogorc suliwmindisgan xeldasxmuli poeti, is orien-
tirebuli iyo zeciur, maradiul sibrZneze.
misi simboloebis, igavebis, metaforebis pirvelwyaroe-
bis Zieba sarwmunos xdis, rom is bibliur winaswarmetyvelebs
uaxlovdeba.
qarTuli poeziis renesansi simbolistebma iwinaswar-
metyveles da momavali didi xelovneba rusTavelisa da ma-
larmes (zogadad tradiciebisa da modernizmis) sinTezad da-
saxes.
am ideas xorci praqtikulad galaktionma da granelma
Seasxes, amasTan, es sinTezi klasikuri universalizmis miRwe-
vaa umaRles doneze.
simbolizmis principebidan granelma gaiziara saxe-sit-
yvaTa mravalmniSvnelobis, sityvis musikalobis, saxeTa sin-
Tezurobis, dumilis principebi. misi simbolizmi “Sablonis”
ukugdebas, sityvis maRali kulturis miRwevas emsaxureboda
da Sors iyo dekadentobisagan.
poeti axsenebda “wminda poezias”, magram es ar niSnavda
xalxis interesebis ignorirebas, razedac migvaniSnebs misi
leqsebis demokratiuli xasiaTi, realisturi tendenciebi.
t. granelis poeturi bunebis Sesaferi aRmoCnda saxis
sinTeturobis principi da igi mraval saocar fers wvda: var-
disferi ocneba, cisferi ocneba, cisferi sikvdili, cisferi
sinaTle, cisferi Tovli, TeTri suli, TeTri imedi, TeTri
locva, TeTri saaTi, feradi cremli, lurji sizmari, mwuxa-
rebis lurji rkalebi, lurji surneli.
t. granelis jadosnuri Tvali TiTqos sulsac xedavda:
“me TiTqos vumzer da TiTqos vxedav Sens suls, tanjvisgan
gaspetakebuls” (Sdr. markus avreliusi: “miiqec Senive sulis
Wvretad” _ markus avreliusi, “fiqrebi”, Tb. 1972. Tavi VII, gv.
185).
t. granelisTvis Zalze maxlobeli iyo sityvis musika-
lobis principi. totaluria mis poeziaSi roialis xmebi, beT-
xovenis grZnoba, “musikis grigali”. musikiT sikvdilis gaad-
vilebas cdilobda poeti: “sxvagvar dumiliT vusmen musikas
da ase sikvdili axla advilia”.
poets esmoda cremlis Sriali, fiqris Sriali, fiqris
rxeva, fiqris kivili, gulis tirili.
164
SemoqmedebiTi iyo t. granelis damokidebuleba erov-
nul-evropuli simbolizmisadmi, oRond, igi ufro arakriti-
kulad ekideboda qarTul simbolizms, afasebda da Semoqme-
debiTad iyenebda klasikuri literaturis tradiciebs.
is sizmars, zRapars ukavSirebda poetur gamonagons,
amasTan mas axasiaTebda yofnis sizmareulobis gancda.
misi Ziebis mizania Semecnebis axali safexuris miRweva,
axali esTetikuri kulturis Seqmna.
arsebobs siaxlis samgvari gageba: siaxlis subieqturi
gancda anu fsiqologiuri siaxle, siaxle romelime kultu-
ruli regionis masStabiT da obieqturi siaxle, msoflio poe-
turi kulturis pirvelminaRwevari (oTar tabiZe, “Semoqmede-
bis arsi”, Tb. 1981, gv. 33).
siaxlisken swrafvaSi daucxromelia t. graneli: “axali
gzebi”, “qveyana axal mzes elodeba”. misTvis organulia saku-
Tari poeturi Zlierebis aseTi gancda: “me maSin movel, mze an-
Tebuli, roca mohqrodnen xmebi sxva zaris”.
t. graneli mieltvis poeziis Semodgomas, mis mdidar na-
pirebs: “fiqri Cadga qariviT Semodgomis napirTan”.
St. cvaigi laparakobs “sulieri cxovrebis jerac miug-
nebel napirebze”, p. valeri _ “sagnis napirze, landebis na-
pirze”, t. Wanturia “gaRma napirze”, m. lebaniZe ambobs: “Sors
ribirabod moCans napiri”...
yvela es cneba iseTi Rirebulebebis Seqmnas gulisxmobs,
rac momavalSi gaRwevis garantias miscems Semoqmeds.
t. graneli gvaocebs anticipaciis unariT. winagrZnobas,
winaswarmetyvelebas yovelTvis xazi esmeba.
sulieri cxovrebisadmi, grZnobebisadmi gansakuTrebu-
li interesi ganapirobebs gulis, fiqris, ocnebis, sulis mra-
valnairi, axleburi niuansebiT gaazrebas.
r. TvaraZe wers: “d. guramiSvilis msoflmxedvelobaSi
faqtiurad wertili daesva azrovnebis im mimarTulebas, ro-
melic fsevdo-dionise areopagelis (petre iberis) moZRvre-
baSi iRebda saTaves. am mimarTulebasTan cotad Tu bevrad mi-
axloebuli mermindeli moazrovneni (n. baraTaSvili, vaJa-
fSavela) sxva wyaroebiT sazrdoobdnen da aRniSnul nakads
ufro intuiciurad eswrafvodnen, vidre cnobierad” (r, Tva-
raZe, “guramiSvilTan miaxloeba”, wignSi “TxuTmetsaukunova-
ni mTlianoba”, 1985, gv. 287).
vfiqrobT, pirvandeli Sinaarsis gamomxatveli “areopa-
geli” cnebebi da naTlis esTetika arsebobas agrZelebs g. ta-
biZisa da t. granelis poeziaSi da maT Semoqmedebas gansakuT-
165
rebul mimzidvelobas aniWebs. Semdeg es tradiciebi axlebu-
rad vlindeba ana kalandaZis poeziaSi.
d. guramiSvilis, n. baraTaSvilis da vaJa-fSavelas idu-
malebis esTetikasTan ar wydeba neoplatonizmisa da areo-
pagelTan dakavSirebuli xazi, igi grZeldeba g. tabiZisa da t.
granelis SemoqmedebaSi.
t. granelsac aqvs “wminda nisli”, “wminda kvira”, am
“nisls iqiT” gaRwevis da “RvTaebrivi nislis” saidumloebis
gagebis survili.
am saidumloebis verCawvdomis simboloa miwidan camde
ganfenili Rame: “miwidan camde sivrcea irgvliv, miwidan cam-
de Savi Ramea”.
“siCumis yvavilebi”
terenti graneli
166
t. graneli dumils gaiziarebs samyarosTan, adamianeb-
Tan, poeziasTan mimarTebaSi da sinonimur dumils ganasxva-
vebs mkvdari siCumisagan.
“es Cumi zeca da sicisfre iyos maradis Cemi mxlebeli”
_ inatra poeziis maRmerTebelma t. granelma, radgan zecis
binadari muza “Cum da cisfer RameSi” evlineboda...
miwa cxovrebaa, zeca _ ideali, zeSTagonebuloba: “isev
sdums miwa, ca sufevs dRemde” _ Cveulebrivi adamianuri in-
teresebis ugulebelyofa da poeturi cxovrebaa.
sxva dros ki TiTqos sdums poetis wilxvedri zeca da
idealis nacvlad qariSxals ugzavnis: “axla ufro mdumarea
zeca, vin mixvdeba Cems amnair glovas, isev cidan velodebi
mercxals, magram cidan qariSxali mova” (“Semodgomis molo-
dinSi”), an: “sdums rogorc leqsi, ca ucnauri”, “sdumda cis-
feri mxare”.
“Cum wamebSi” xdeba leqsiT “caze gafrena”; “me var so-
felSi, Cumi wamia da caze male gamafrens leqsi”.
“ocneba-saocrebac” _ poezia _ dumilis armuriTaa ga-
remoculi: “dumili aris TeTri ocnebis, Ramea qaris da saoc-
rebis”.
“uxmo saaTma fiqri moTova” _ ityvis poeti mravalmniS-
vnelovnad. dumilSi mSvenierebis xilvazea naTqvami: “me var
da dumilia da cisferi qveyana”.
Tu saleqso ganwyoba naTlisa da Suqisken ltolvaa, aR-
taceba da aRmafrena, naRveli gawyvdiadeba, dabindebaa naT-
lis: “Cemi saxeli ufro didia, Cumi naRvelis wami bindia”. “ci-
feri imedis” gauCinareba iwvevs sibneles, binds da ara STago-
nebulobis siCumes: “es mxare Ramdeba, radgan cisferi imedi
midis, rogori sibnele dadga, o, rogor Camowva bindi”.
“Cumi da grZneuli landic” poetia: “daburul tyeSi Cu-
mad ivlis landi grZneuli”.
“wami sxva siCumeTa” _ zeSTagonebulobis wamia.
siCumeSi fiqsirebuli gancda asparezs moiTxovs: “kmara
siCume, qariSxals veli, dRes gulSi leqsi davabinave. Ramea
Cumi, Ramea vrceli da varskvlavebi caze brwyinaven”.
angelozTan Sewyvilebul vardisfer ocnebas moaqvs
STagonebulobis dumili da netareba: “da vardisferi Cemi
ocneba angeloziviT kvlav mofrindeba, anda vin icis, ras
vgrZnobdi guSin, Tma amowewes wuxel qarebma. axla Tovlia,
axla Cems sulSi kvlav dumilia da netareba”.
mzesa da mdumarebaSi maRali survilebi iRviZeben: “mzia-
ni dRea da survilebi, mziani dRea da mdumareba”.
167
poets gamudmebiT eZaxis Tavisi ocneba, poezia, ca, siCu-
meSi uaxlovdeba igi RvTaebas da sidiadis karibWesTan mis
sulSi uferuldeba adamianuri sixaruli da mwuxareba: “nela
mivdivar da win baRia, rogorc aq, ise Ramdeba iqac. sadRac
mixmoben da meZaxian, mgonia, cidan meZaxis viRac. dRes Cemi su-
li marTlac RmerTia da siCumea ase faruli. da axla vatyob,
CemTvis erTia es mwuxareba da sixaruli”.
xelovneba saerTod “saocrebis” (RmerTis) madlia t.
granelTan, Cumis, gaumxelelis, farulis gaukvdaveba: “Cumad
gewvia saocrebis ruxi xazebi, farul koSmarebs atirebdi sev-
dis minaSi” (“niko firosmaSvils”).
warmosaxvis landebsac siCumeSi gaicnobierebs poeti:
“me Cumad mivyvebi landebis aseuls”.
poeziis RmerTi, uzenaesi WeSmariteba, “anTebis wami”
dumilSi evlineba poets. SemoqmedebiTi procesi “siCumis
grigalia”, “siCumis qari”, poeti _ “siCumis karavs”, “siCumis
fardas” Sefarebuli.
t. granelisTvis “siCume TeTri da uwmindesia”, wva da
wvaleba, “sulis daRalva” ki qristes sisxliani bedis tolfa-
si.
“Cumi Ramis” dumilSi xdeba “grZnobis koconis” gaZlie-
reba, poeturi eqstazisa da jadosnuri warmosaxvis ZaliT. si-
Cume, dumili cnobierebis miZineba ki ara, uxilav grigalTan
wilnayarobaa, “TareSi mogonebis da nislis”, cnobierebis ma-
radiuli sifxizle, naTelmxilveloba. siCume qars, dinamiu-
robas uwyvildeba: “gulSi cecxli inTeba da siCumis qaria. es
bedia mxlebeli da siCume mZinare, fiqri dauleveli modis,
rogorc mdivare” (“siCume da simartove”).
siCumeSi Cndeba “mogoneba”, “cisferi moCveneba”, “cisfe-
ri yvavilebi”, “ocneba xSiri”. aseT dros sulSi “dumilia da
netareba”: “siCumea sulis da ocneba xSiri”.
SemoqmedebiTi procesi aris “wami sxva siCumeTa”, “wami
sxva garindebis”, “sxvagvari mdumareba”, xolo siCumeSi Seq-
mnil sulier faseulobas “siCumis yvavilebs” uwodebs.
aRmafrenis wuTebSi fiqri mdumarea, Rame _ cisferi:
“Cemi mdumare fiqri tyvea cisferi Ramis”.
zogjer Cumi Zilis mdgomareobaSia poetis sevdiani fiq-
rebi, mwuxarebis poezia: “Cumad sZinavs guls tyeSi sevdis
lurji odebiT”.
t. granels swams Tavisi poeziis ukvdaveba, magram mainc
ewveva eWvebi, enatreba gageba, awamebs maradisobis dumili:
“sxvam ra icoda da Sen iwodi, isev sdums zeca maradisobis”.
168
WeSmaritebis povna, mSvenierebis migneba tanjva-wvale-
biT, mZime mdumarebaSi xdeba: “da mZimea mdumareba Ramis, es
ocneba aseTia dRemde da movida sixarulis wami didi tanjvis
da wvalebis Semdeg”. amitom poetis devizia: “dumili da moT-
mineba”.
t. graneli siCumeSi aRavlens locvebs poeziis RmerTi-
sadmi, siCumeSi eZleva amsoflur Wmunvas, aSfoTebs filoso-
fiuri problemebi, awamebs Seucnobis Secnobis survili, ip-
yrobs fiqri “qveynis gaCenaze”: “rogorc saRamos locva, dad-
geba mTaze nisli, miyvars RameSi roca foTlis Sriali is-
mis,maSin veZlevi dumils, qveynis gaCena mikvirs”.
t. granelis SemoqmedebaSi sikeTisa da codvis motivebi
ukavSirdeba warmarTul da qristianul miTologias, kaenis,
abelis, iobis, qristes saxeebs. mdumarebaSi, yru sasaflaos
garemocvaSi ar asvenebs poets kaenis codva, abelis sisxli,
sinanuli, mwuxarebis dumili, avi saxe: “TeTri SuadRe brinja-
os jvrebiT, yru sasaflao da mdumareba, ucnobi Tvali, o,
javriT vTvrebi, irRveva fiqri, sdums mwuxareba. kviris wir-
vebi qrebian SxamiT, dRis ziareba xatebs danebda, mamis safla-
vi, tirili Ramis, sisxli abelis, qviTini debTan”.
pirovnebis zneobrivi ganwmendis, ganRmrTobis gzac du-
milia: “dRes Cemi suli marTlac RmerTia da siCumea ase faru-
li”.
dumiliT xdeba musikis mosmena da sikvdilTan Segueba:
“sxvagvar dumiliT vusmen musikas da axla sikvdili ase advi-
lia”.
zogjer paralels avlebs mTis dumilTan: “sduman es
mTebi, mec vdumvar agre”.
t. granels uyvars msoflio mniSvnelobis saxeebi: babi-
loni, piramida, mumia.
Tu udabnod qceuli babiloni, sadac siCumea da yornebi
rekaven, poetis daRupul ocnebebs exmaureba Soreuli asoci-
aciiT, (“monologi udabnos yvavilebze”), mumia aZlierebs
warmavlobis tkivils: “me vsdum, rogorc mumia”.
t. graneli analogiebs eZebs warsulis saocrebebTan.
igi Tavis usityvo garindebas piramidebis mravlismTqmel ga-
rindebas adarebs da, amae dros, xazs usvams daumarcxebel
stiqionTan, grigalTan wilnayarobas: “poets garindebuls,
rogorc piramida, zarebis tirilSi grigali gamafrens”.
es saocari poeturi siTamamea, rac saerTod damaxasia-
Tebelia misi poeziisaTvis. erTgan aziis mdumare ocnebaze Se-
169
aCerebs yuradRebas: “wiTel ocnebas mdumarebiT fantavs
azia”.
t. granelis poezias bolomde gasdevs saidumloebis, sa-
ocrebis, dafarulis motivi, Seucnoblobis sevda, siCumis,
daunaxaobis tkivili, Tavis sulier portrets igi siCumis ga-
moyenebiTac aniWebs STambeWdaobas: “is iRupeba, mas ar uvli-
an, qveynis simZime mis guls moeba da siCumeSi dafarulia Cemi
simarTle da saTnoeba”.
saidumloebis dumili, amouxsneloba mis poezias icavs
naturalisturi primitiulobisagan da saxeTa moubezreblo-
bis, mimzidvelobis pirobaa.
poetis romantikuli ocnebebic siCumeSi fxizloben: “ra
vqna, isev sicocxleze vdardob, irgvliv isev mdumareba dad-
ga, im oTaxSi kvlav saaTi rekavs da es guli ucnaurad iwvis.
axla minda varsebobde yvelgan, mTel msoflios rom davip-
yrob, vici” (“Ramis striqonebi”).
“sagnebis Cumi Zili” ki boWavs poetis SemarTebas, frTas
akvecavs mis ocnebebs, Tavisuflebas: “sadRac qanaobs gemis
afrebi, irgvliv sagnebis Cumi Zilia, sxvas ukavia frTa gasaf-
reni da Cemi frTebi Sekvecilia” (“ra vqna”).
imedis naperwkali, molodinis grZnoba mdumare dReSi
iRviZebs: “ar momasvenes civma qarebma da Sen cxovrebis imeds
maZlevdi, iyo Rrublian dRis mdumareba da molodini maRal
naZvebis” (“fiqrebi waRverSi”).
poeti saswaulis gamocxadebas eloda qristes saxiT,
magram siCumem gaucamtvera imedebi: “am maRlobze velodi
qristes gamocxadebas, Semdeg TeTrma siCumem is imedi waiRo”
(“dabruneba sofelSi”).
maSinac, roca axali cxovrebisTvis mzadyofna axarebs,
Cumi da martoa: “TiTqos sxvanair cxovrebas viwyeb, var Cumad
marto da mixaria”.
poetma originalur esTetikur saxeSi moaxdina dumilis
personifikacia: “oTaxSi TeTri siCume dadis, siCume dadis,
rogorc princesa”.
poetic “TeTri mdumarebaa”, farul grigalebTan Sefi-
culi: “dResac baRSi vimalebi, rogorc TeTri mdumareba da
mizidavs grigaliviT siCume da mwuxareba”.
siCume zogjer “qalwulis mZime godebaa”, sikvdilis si-
axlovis, glovis gamo: “axlac garSemo siCume rekavs, rogorc
qalwulis mZime godeba, o, siyviTlea, siyviTle yvelgan da
mec sikvdili miaxlovdeba” (“Semodgoma mindvrebSi”). sikvdi-
lis mrekavi siCumisa da qalwulis godebis dawyvileba ganume-
170
orebeli Zalis mxatvruli saxea. aseTivea “Cemi unazesi da _
siCume”.
sxvaganac dumili sikvdilis, aryofnis Sinaarss iZens
idealis gauCinarebiT: “xom vdumvar axla, me rogorc mkvdari,
kidev ramden xans iqneba qari?”
tkivilebiT welmoxrili poeti Cumad, uxmaurod daata-
rebs Tavis gamouTqmel tkivilebs: “Cumad gavivli sadme quCa-
ze me mgloviare da welmoxrili” (“zamTris moaxloeba”).
sasaflaoze warmoSobili mwuxarebac mxolod dumiliT
SeiZleba gamoixatos: “TeTri SuadRe brinjaos jvrebiT, yru
sasaflao da mdumareba, ucnobi Tvali, o, javriT vTvrebi, ir-
Rveva fiqri, sdums mwuxareba” (“kviris SuadRe”).
qaosis binadari poeti siCumesaa Sefarebuli: “suls nis-
liani qaosi faravs, dgeba siCume, rogorc karavi” (“TeTri
fiqrebidan”).
“uxmo saaTma fiqri moTova”, ityvis poeti da utrialebs
samaris Temas, Seucnobel siCumesa da binds. igi suls ganasa-
xierebs ganumeorebel saxeSi: “da irgvliv samares uvlis fa-
ruli survilis landi da Cemi mwuxare suli msgavsia daTov-
lil sanTlis. es mxare Ramdeba, radgan cisferi imedi midis,
rogori siCume dadga, o, rogor Camowva bindi”, “daTovlil
sanTlis” msgavsi suli saocari mignebaa, xolo dapirispire-
buli saxeebi (samare da suli) kontrastebis jadoqrad war-
mogvidgens t. granels.
siCume zogjer avismomaswavebelia, uZraobis, uperspeq-
tivobis macnea da poets uCndeba winaaRmdegobaTa daZlevis,
bedisgan, sikvdilisgan gaqcevis survili: “guli qars unda
mivce, ra siCumea irgvliv, msurs gadavlaxo sivrce, minda ga-
veqce sikvdils” (“midis wameba Cemi”).
martoobas da siCumes ganicdis, rogorc maradiul
mxlebels: “mxolod martoobis dReebs vegebebi”: “Cemi cxov-
rebis sagani gaxda glova, dumili da gawvaleba”.
aravis gamouxatavs ase Zlierad siCumisa da martoobis
tkivili, arakomunikabelurobis saSineleba: “siCumea da vsa-
ubrob CemTvis, me vsaubrob da kedlebi mismens”. aseTivea “mi-
marTva xisadmi”.
uadamiano sivrceSi, mxolod qvebis Seuryevel mdumare-
baSi cxovrobs TiTqos poeti: “irgvliv qvebia da Cumi mxare,
irgvliv qvebia da mdumareba”.
umegobro, Cum poets qari Casafrebia: “mivdivar nela ga-
Cumebuli da qari miwevs winaaRmdegobas” (“modis axali fiq-
rTa krebuli”).
171
dumiliT da moTminebiT ebrZvis poeti grigals, wvimebs,
umzeobas: “da is imedi isev iq ari da umzeoba igrZnes minebma,
iyos wvimebi, iyos grigali, iyos dumili da moTmineba”.
mdumarebac qaris simZimes iZens: “velidan movlen mZime
qarebi, axla velidan qris mdumareba”.
t. granelis poeziaSi gansakuTrebuli adgili uWiravs
sasaflaos Temas, sasikvdilo dumils: “vgrZnob mgloviare
saflavs, vgrZnob sasikvdilo dumils”.
sikvdilis Semdegac siCume iqneba misi Tanamgzavri: “me
da siCume davrCebiT marto”... “naTeliviT damadgeba Tavze Ce-
mi ganuyreli da _ siCume” (“sikvdilis Semdeg”).
sikvdilis Semdeg “Cumi Zili”, “Cumi procesiis” xilvebi
ganuSorebelia poetisagan.
warsulis mogonebebic dumils da wuxils aRZraven: “me
axla vdumvar, vigoneb warsuls, me axla vdumvar da vwuxvar
ase”.
gancdis sidide tkivilebs gamouTqmelobis burusSi
xvevs: “da Sens kalTebSi Cumad iwvis korianteli” (“soneti de-
dinacvals”).
poeti garindebulia, dadumebulia fiqrTa da emociaTa
mrvalagvarobiT”: “da udidesi grZnobis niSani aris dumili
da garindeba”, “ar arian sityvebi grZnobisaTvis”.
TiTqos sasiyvarulo grZnobebsac gamouTqmeloba daa-
naTla gangebam: “grZnobis koconze Cumad viferflebi”.
mozRvavebuli grZnobebic garindebas iwvevs: “Cven Seg-
veZlo saubari uwin, dRes movida garindebis wami”.
siyvarulis Zaxilic Cumia, siwmindis, daRlilobis ga-
momxatveli: “me davdiodi SenTan maradis, me davdiodi SenTan
daRlili. SenTan momqonda wminda baraTi, SenTan momqonda Cu-
mi Zaxili”.
molodinis grZnobac dumiliT da gancvifrebiT unda
dagvirgvindes: “albaT Sen meli daRlil fiqrebiT, moval du-
miliT da gancvifrebiT”.
dumiliT ufro meti iTqmis, vidre sityvebiT: “da sau-
barze ufro didia es dafiqreba da es dumili”. wrfeli grZno-
bebic dumiliT gaxdeba sacnauri: “albaT, es grZnoba male da-
maxrCobs, vigrZnob yvelafers da gavCumdebi”.
sulieri gagebis, umaRlesi urTierTwvdomis gamomxat-
veli dumilia: “dumili da erTmaneTis swori gageba”.
mravlismetyveli saxea: “Sen sdumxar axla, rogorc san-
Teli” _ am dumils Suqis elferi aqvs gagebis gamo.
172
sxvagan poetis ucnobi, angelosuri suli sxeulis Cumi
tyvea: “suli sxeulis Cumi tusaRia, suli ucnobi, suli ange-
lozi”.
zogjer siCume da Seucnobloba erTia: “marto mivdivar,
Cumi Ramea, mivdivar ase Seucnobeli” (“Zvirfas debs”).
poeti daiareba “Savi niRbiT”, “angelozis niRbiT”, rac
iwvevs Seucnoblobis Cum tkivils: “me sxva var, xalxi sxvagva-
rad micnobs da Cumad vitan wamebas amdens”.
daRupvis karamde misuli poeti Tavis dafarul simar-
Tles da saTnoebas ifarebs farad da pirad tragedias sazo-
gadoebisa da pirovnebis gaTiSulobamde ganazogadebs,
msjavrs sdebs xalxs gulcivobisTvis, sikeTisa da simarTlis
daunaxaobisaTvis: “is iRupeba, mas ar uvlian, qveynis simZime
mis guls moeba da siCumeSi dafarulia Cemi simarTle da saT-
noeba” (“cixis elegia”).
gagebaze xelCaqneul poets dumilTan dakavSirebuli
gulwrfeli gamxelebi aqvs. tkivili imis gamo, rom uiRblo
cxovrebam, avadmyofobam udrood daaduma poetis suli: “Se-
meZlo metis mocema, me davsneuldi udrood, Sors gamitaca
ocnebam, sulSi siCume myudroobs”.
dumili _ gaoceba, dumili _ gawvaleba, dumili _ ne-
tareba, dumili _ garindeba, aseT cnebebTan daakavSira poet-
ma dumili.
mwuxarebis dumili t. granels mignebulad aqvs dawyvi-
lebuli silurjesTan, nislTan: “iyo silurje Cemi mxlebeli
da mwuxareba dumils isvrida. mihqroda Cqari matarebeli da
ar moCanda mTebi nislidan” (Sdr. blokis “mwvane dumili”, “wi-
Teli dumili”).
bunebasTan Tanaziarobis dumilia: “Cemi tirilis Cumi
mowmea es TeTri mTvare da varskvlavebi”.
siCumiT izidavs quTaisi: “yru mdumarebas yovelmxriv
isvris Seni dReebi amwvanebuli” (“aRsareba quTaiss”).
poetma dumili warmoadgina, rogorc sulieri individu-
alobis SenarCunebis saSualeba, mTeli samyaros, soflis, ba-
Ris momcveli Zala: “sofels siCumis demoni icavs”, “baRs mdu-
mareba icavs”, “mdumareba mTel samyaros icavs”.
t. granelis poeziaSi yvelaferi Cumia: tirili, sanTeli,
tarosi, mTa, nivTebi, sofeli, klde, baRi, ZaRli, zari, Sex-
vedra, ganSoreba, simRera, dardi, dacema (“...tirili mindeba
SenTan uxmod davardnils”).
173
poets tkiva “mitovebuli baRis” siCume, dadumebuli za-
ri, gaZarculi xis dumili ki ganicdeba adamianur tragediasa-
viT: “da sadRac sdumda xe gaZarculi”.
bunebis saidumloebebSi intuiciuri xedviTaa naTqvami:
“me kidev Zala Semwevs, vigrZno dumili vardis”.
zogjer siCume daRupvis winamorbedad esaxeboda: “qala-
qi ise gaCumebula, TiTqos qalaqi daRupvis win dgas”.
unikaluri smenis poets TiTqos esmoda “fiqrebis kivi-
li”, dumilis rekva, “cremlis Sriali”, “fiqris Sriali”, “fiq-
ris rxeva”, sulis faruli TrTolva, idumal ZalTa Sriali,
Cumi tirili, qarebis Cumi simRera.
sinTeziuri saxeebia: “da TvalebSi gaismis Rameebis xmau-
ri”, “fiqrSi uimedo xmebi gadadian, roca siSoreze tiris ro-
iali”.
dumilSi CaRrmavebulma poetma araCveulebrivi mxat-
vruli saxeebi Seqmna dumilis ukvdavsayofad: “frinveliviT
vzivar Ramis ubeSi, siCume mudam Cumi da iyo, uxmo saaTma fiq-
ri moTova, sofels siCumis demoni icavs, Tavze siCumis farda
maxuria, dgeba siCume, rogorc karavi, siCume _ Cemi kavaleri,
Cumad sZinavs guls tyeSi sevdis lurji odebiT”.
“iyo siCume, sami wertili” _ ambobs t. graneli da qve-
teqstis mixedviT, esaa ara yvelaferis damamTavrebeli, ara-
med mravlisCamtevi siCume, romliTac poetma daamarcxa sama-
ris samudamo mdumareba.
dumilSi boboqrobda t. granelis dionisuri suli da
lirikul SedevrebSi iRvreboda “gulidan sisxlis wveTebi”.
t. granelma SemoqmedebiTad gamoiyena simbolistebis
mier aRiarebuli principi, magram arasodes misula sityvis
uaryofamde, piriqiT, sityvaze ficulobda da ambobda: “mWir-
deba sityva, viT wyali Tevzebs”, amiT gamoirCeva es `siCumis,
siSorisa da martoobis raindi” (el. ubilava), dekadenti sim-
bolistebisagan.
am aspeqtSi mravlismTqmelia t. granelis lirika. igi ma-
Ziebeli, poeturi vulkaniT savse, cxovrebiTa da filosofi-
uri kiTxvebiT ganawamebi pirovnebis aRiarebaa, naTelmxilve-
lobaa siCumeSi, simartoveSi, sibneleSi, poeturi misteriaa,
“umanko msxverplad” Sewirvaa poeziisTvis.
dumilis naTelmxilvelur wamebSi iwinaswarmetyvela
albaT poetma Tavisi gardacvalebis TariRi 1934 wlis 15 oq-
tomberi da ricxvis gansazRvraSi mxolod xuTi dRiT Secda
(g. cqitiSvili, “terenti granelis avtobiografia”, “qarTuli
mwerloba”, 1990 w. 1, gv. 133-137).
174
dumilSi mikvleuli Seumcdari winaswarmetyveleba ga-
modga CvenSi qveynis momavlis gamrudebuli gzebis xilva: “mi-
dis es xana, midis es fiqri da es qveyana dardisken mihqris”.
176
“mobervis” cnebiT dainteresda prof. a. gawerelia Cax-
ruxaZis “TamarianTan” dakavSirebiT (“ciskari”, 1970 w. 8, gv.
116).
Tvali gavadevnoT analogiuri gagebis sxva wyaroebsac.
“orfikul argonavtikaSi” ufals “momberavi” ewodeba,
xolo “moberva” STagonebis azriT gvxvdeba Sua saukuneebis
qarTul sagaloblebSi (“orfikuli sagaloblebi, prokle dia-
doxosis sagaloblebi”, l. kvirikaSvilis Targmani da komen-
tarebi, Tb. 1989, gv. 39).
grigol noselis mixedviT, “saRmrTo suliTaa gapirobe-
buli RvTiuri moberva, zeSTagoneba”. mas gaigivebuli aqvs
“suli-moberva, STagoneba” (wminda grigol noseli, “pasuxi
equsTa maT dReTaTvis”, teqsti gamosacemad moamzada, komen-
tarebi da leqsikoni daurTo ediSer WeliZem, saqarTvelos
eklesiis kalendari, Tb. 1989, gv. 363).
netari avgustine evedreboda uzenaess, moTminebiT
eloda saRvTo qaris movlinebas da aseT wuTebSi sixaruls
ver faravda: “ai, rogorc iqna, SevisunTqe monaberi Senmieri
qarisa” (netari avgustine, “aRsareba”, saqarTvelos eklesiis
kalendari, Tb. 1985, gv 278).
daviT winaswarmetyveli am saRvTo qaris dafarul azrs
usmenda: “RmerTo, mesma Seni dafaruli Sina niavqarisaTa”(fs.
218,8).
RvTiuri sulis mobervaze loculobda daviT guramiS-
vili: “aw momfine sulia, mamiT gamosulia”.
Cveni yuradReba miiqcia agreTve qarTuli himnografiis
“saRmrTo niavis madlma”, misma dakavSirebam suliwmidasTan:
“lampriTa brwyinvaliTa saTnoebiTaiTa ganhbrwyindi Sen, sa-
natrelo, brwyinvalebiTa sulisa wmidisaiTa da momberen Cu-
en niaviTa saRmrToisa madlisaiTa swavlani sulierni da Ses-
cvalen cnobani sulierni sibrZned, netaro, da umecrebisa
bneli ganaqarve” (basili, galobani efTvimi mTawmidelisani,
“Cveni saunje”, t. I, 1960, gv. 508).
suliwmidis qnari ewodebodaT gamorCeul himnografs _
siriel efrems da mociqul pavles, suliwmidis karnaxiT iq-
mneboda basili didis homiliebi, suliwmidis STagonebulad
iTvleba axali aRTqma, qristian RvTismetyvelTa wignebi.
giorgi merCule grigol xanZTelis sagaloblebs suliw-
midis nakarnaxevad acxadebda.
suliwmidis madliT Wvretdnen RvTaebriv saidumlos wi-
naswarmetyvelebi, radgan niWTa da madlTa gamnawilebeli su-
liwmidaa.
177
wmida Toma aqvinelis sityviT “is, rac RvTisgan gamodis,
rogorc siyvaruli, Sobili Ze rodia, aramed monaberi suli”.
vaJa fSavelas SemoqmedebaSi yuradRebas iqcevs “niavi-
suliwmida” (“qebaTa-qeba”), “ciuri niavi” (“svavi”).
mis “bunebis mgosnebSi” suliwmidis madliT galobs bul-
buli da am RvTiur hangebs midamoc suliwmidad uqcevia.
suliwmidis mofenazea saubari vaJas moTxrobaSi “fSave-
li da misi wuTisofeli”.
Zalze saintereso suraTs iZleva am aspeqtiT terenti
granelis poeziaze dakvirveba.
niavi, qari, grigali mravalmniSvnelovani cnebaa teren-
ti granelis poeziaSi, aseve, bevrgan vxvdebiT STagonebis mom-
niWebeli suliwmidis movlinebaze mimaniSnebel saxeebs: idu-
mal mxareebis grigali, uxilavi qari, sxva grigali, siCumis qa-
ri, ganaxlebis qariSxali, idumali qari, gamarjvebis qari, ga-
marjvebis momtani grigali, cadamwevi qari...
saxarebaSi suliwmida personificirebulia mtredis sa-
xeSi: “da gardamoxda maszed suliwmida xorcieli saxiT, ro-
gorc mtredi, da gaisma zeciT xma: “Sen xar Cemi sayvareli Ze,
romelic moviwone me” (luka, 3,22).
terenti granelis “TovlSi” suliwmidis maxasiaTebelia
“cisferi”: “modis nugeSi Cemi, rogorc cisferi mtredi”.
sxvagan am tradiciul saxes “TeTris” epiTets amatebs:
“suli gafrinda TeTri mtrediviT, sxeuli darCa codvil mi-
waze” (“maradisobis laJvardebi”). (am problemas dawvrilebiT
vexebiT Cvens wignSi “ucnobi sfinqsi”, soxumi, “alaSara”, 1992,
gv. 34-41).
termini “wminda poezia” socialisturi realizmis war-
momadgenlebma odiozuri elferiT Semoses, raTa TavianTi
sulieri sibece da usaxuroba daefaraT, magram am sakiTxze
gansxvavebuli azris iyo terenti graneli.
mis religiur poeziaSi kargad Cans, ra misia unda ekisre-
bodes mxatvrul sityvas, “wminda poets”, wminda sityvas”, Ca-
gonebuls uzenaesisgan.
“memento moris” avtors zedmiwevniT hqonda gaazrebu-
li Tavisi uzenaesi misia. suliwmidisagan xeldasxmulma kar-
gad icoda, ra unda yofiliyo misi erTguli, ganuxreli msaxu-
rebis sagani, magram aSkara iyo isic, rom xelisufleba sul
sxvas moiTxovda (erTgan wers: “es dro sikvdils mavalebso”).
terenti granelma gauZlo yovelgvar zewolas, araferi uwe-
ria SekveTiT, mSvidad xvdeboda ama qveynis ZlierTa risxvas,
178
kritikis usamarTlo Tavdasxmebs da mxolod uzenaesis uc-
domeli msjavris, momavlis imediT cxovrobda.
tiranuli mTavrobis mier ignorirebuli, Serisxuli da
devnili, ar Cqarobda, radgan sulis TvaliT winaswar Wvret-
da Tavis momaval didebas da darwmunebuli iyo, dadgeboda is
dro, roca misi marTali sityva gaaRwevda uSores droSic da
arc arasodes gadafasdeboda “planetebis poeziis” avtori:
“vici, dro mova Cemi gagebis”.
socrealizmis vaikalmosnebi daostatebuli iyvnen
“wminda xelovnebis” gakicxvaSi, xolo terenti granelTan igi
sinonimia zneobriobis, sulierebis, amaRlebulobis, demok-
ratiulis: “am axlad daarsebuli wris (simbolizmis _ l.s.)
uaxloesi mizania Zieba axali gzis da axali mimarTulebisa xe-
lovnebaSi, rom xeli Seuwyos saqarTveloSi wminda xelovne-
bis aRorZinebas. dRes, roca politikuri cxovrebis majisce-
ma egre magraT scems da yoveldRiur wvrilman sakiTxebSi
Caflulia adamianis goneba, swored dRes aris saWiro, rom xe-
lovnebis cxovelma Suqma gaanaTos Cveni cxovrebis bneli kun-
Wulebi, aamoZraos adamianis Semoqmedeba da Tvalwin gadauSa-
los saucxoo suraTebi silamazisa, simSvenierisa da WeSmari-
tebisa. unda mZlavrad ametyveldes WeSmariti xelovneba, To-
rem lamis adamiani mxecad iqces umaRles gancdaT moklebuli
da borotebis morevSi savsebiT gadavardnili”.
SablonTan brZola, siTamame, uxilavis Zieba, siaxlis
wyurvili, RmerTTan xidis gadebis survili, borotebis dag-
moba, SiSis daZleva, “ciuri bgerebis” siyvaruli, mokled, ze-
ca da miwa erTianobaSia moazrebuli terentis zemoTdamowme-
bul werilSi _ “Cveni mizani” (gazeTi “ia”, 1919, 1).
t. graneli bolomde darCa “wminda xelovnebis” mimdeva-
ri, rogorc galaktioni, simbolistebi, rac aramc da aramc ar
niSnavda gulgrilobas adamianTa socialuri da erovnuli
problemebisadmi.
“wminda poeti” t. granelisTvis sinonimi iyo gamorCeu-
lis da am epiTetiT ixseniebda galaktion tabiZes, valerian
gafrindaSvils.
terenti granelis SemoqmedebaSi naTlad Cans, ra misia
unda ekisrebodes “wminda poets”, “wminda sityvas”, momdina-
res zecidan, uzenaesisgan da bolomde ucvleli iyo misi
principuli pozicia. igi iyo erTguli msaxuri mravalsauku-
novani erovnuli triadis _ “ena, mamuli, sarwmunoeba” da ami-
tomac ambobda: “Zveli fiqrebi isev dgebian, albaT, asea neba
gangebis”...
179
Tu rogor esmoda terenti granels poeziis arsi da da-
niSnuleba, ra gansxavebuli, amaRlebuli iyo misi funqcia,
kargad Cans leqsSi “poezia”, romelic Tavidan xelnaweris sa-
xiT vrceldeboda, Semdeg ki daibeWda poetisadmi miZRvnili
mogonebebisa da Targmanebis krebulSi _ “cisferi siSore”
(Tb. 1998).
terenti granelis doqtrina mTlianad upirispirdeboda
tiranuli epoqis mexotbeTa panegirikebs, uaryofda trafa-
retuli poeziis kliSeebs da WeSmariti mxatvruli sityvis mi-
sias rwmenis, sulierebis gaRviveba-ganmtkicebaSi, epoqalu-
ri, sakacobrio problemebis msaxurebaSi xedavda: “fiqri ga-
dadis Soreul xeze, rogorc siswrafe da Seneleba, aq sxvebi
weren “qalis fexebze”, roca me vumzer saSinelebas! vfiqrob,
es qali rogor viwame, vfiqrob, es qali CemTvis mkvdaria. aq
sxvebi weren mxolod miwaze, roca me vumzer planetarias”.
“Soreuli xe” saRmrTo saxelia, poeti xom ganuSorebeli
iyo rwmenisgan, zecisgan, radgan “mxolod miwa” da saerTod,
fizikuri yofiereba epataraveboda, samyaros ucqeroda “Ria
TvalebiT” da mudmivad or ganzomilebaSi, miwis da zecis, xi-
lulisa da uxilavis zRvarze imzireboda.
leqsi “poezia” droisagan gaqceva ki ar aris, aramed mi-
wier ukeTurobaTa mxilebaa, maradiulisa da warmavalis dapi-
rispireba.
terenti granelma zedmiwevniT kargad icoda biblia,
efemerulad miiCnevda sabWoTa imperias, romlis ngreva-war-
momavloba nawinaswarmetyvelebia ioanes gamocxadebaSi. mara-
diulobad esaxeboda poets “Soreuli ali”, maradisoba (Rmer-
Ti), garduvalobad _ RvTaebrivi samsjavro. uazro xmauri,
uniWoTa mieT-moeTi, wiTeli droSa, namgali (satanisturi
simbolo), mimaniSnebeli sikvdilismTesvel imperiaze, rome-
lic iyo Tavisufali sulisa da marTali sityvis mteri, poets
ufskrulis, araraobis wilxvedrad esaxeboda, RmerTis, sa-
marTlianobis rwmena asuldgmulebda: “fiqris triali isev
moSales, isev xmauris dadga droeba, aq sxvebi weren mxolod
droSaze, roca me vumzer usazRvroebas. Cndeba fiqrebi Sore-
ul alze, vici, es grZnoba ar moispoba, aq sxvebi weren mxolod
namgalze, roca me vumzer maradisobas”.
satanisturi bolSevizmis simboloebia namgali da uro,
namgali celavs yovelives, uro _ angrevs.
ucxo iyo terenti granelisTvis mTavrobis SekveTebi,
wiTeli droSa, namgali, mas aZrwunebda drois “saSineleba”,
“xmauris droeba”, sulis Cakvlis mcdeloba, man mzera miapyro
180
“Soreul xes”, “Soreul als”, usazRvroebas, maradisobas
(RmerTs), planetarias.
aSkarad ikveTeba, erTi mxriv, xelisuflebis daqirave-
buli poetebis, WeSmaritebisgan gaucxoebuli kalmosnebis
usaxuri saxe da saxe RvTiuri poetisa, romelic darwmunebu-
lia, rom mxolod uzenaesi da masze orientirebuli striqo-
nebia maradiuli: “vici, es grZnoba ar moispoba”.
aseTi gabeduli iyo terenti granelis protesti wiTeli
saukunis SekveTebisadmi, ramac misi pirovnuli tragizmi ga-
napiroba.
“RvTiuri sulis sunTqva avsebs poetis suls da igi xde-
ba RvTis mgalobeli...
“poeti acnobierebs Tavis TiTqmis RvTiur funqcias”.
“wminda poezia isaa, romelic ityvis, rogoraa Seqmnili
suli da samyaro da gaumxels adamians samyaros idealur
struqturas”...
“poeti RvTis harmoniuli Semoqmedebis momReralia da,
amave dros, RvTis miervea warmogzavnili, rom misi Semoqmede-
ba srulyos da gaagrZelos”.
“poeti..., romelmac mTeli cxovreba zida Tavisi jvari,
aris mociquli, misioneri... aris niSani, Setyobineba rCeuli
arxebis, gamorCeuli bedisweris”, wers safrangeTSi moRvawe
qarTveli daTo ToTibaZe, romelmac frangulad Targmna te-
renti granelis leqsebi (xelnaweri, gv 39,40,41), gagvacno te-
rentis dis _ zozias SviliSvilma, eqimma mamanti rogavam).
terenti granelma Zalian kargad icoda, rom aTeistur
epoqaSi misi poezia ar dafasdeboda, magram mas arc ucdia
dros morgeboda, sabWoTa poetis mantia moesxa da xelisuf-
lebas Serigeboda. am principulobis gamo gaxda igi devnili,
Serisxuli da popularuli, amave dros.
sicocxleSive legendadqceuli poetis didebis ambavi
vladimer maiakovskisac miswvda da rusma poetma gadawyita,
Tavis enaze aemetyvelebina “mgloviare serafimis” leqsebi.
ucxoeli mkiTxvelis aRiarebas terenti graneli simSvidiT,
Rirsebis grZnobiT Sexvda.
gavixsenebT maiakovskisa da terenti granelis vrcel
dialogs.
_ me Tqvens poeziaze, _ uTxra terentis vladimer maia-
kovskim, _ bevri saintereso miambes qarTvelma poetebma: ti-
cian tabiZem, paolo iaSvilma, valerian gafrindaSvilma, ko-
lau nadiraZem da sxvebma. amitom gadavwyvite Tqveni naxva,
181
rogorc poetis. xom ar momcemT leqsebs, rom gadavTargmno
da davbeWdo rusul presaSi?
_ leqsebs ki mogcemT, batono vladimer, magram Cems
leqsbSi ar Cans wiTeli agitacia-propaganda, anu ukacravad,
cxoveluri aRtyineba, biologiuri paTosi; arc da verc iqne-
ba... gamoricxulia. Cems leqsebSi suliwmidis madlia ganfeni-
li. striqonebSi RvTismSoblisa da macxovris xatebia Cawnu-
li, mistiuri xedviTaa gacnobierebuli RvTismSoblis wil-
xvedri qveynis warsuli da momavali, RvTiuri sulis gankace-
bisa da adamianis ukvdavi sulis ganRmrTobis safexurebi...
aramcTu mTargmneli, aramed qarTveli wamkiTxvelic (Sem-
grZnobi, gamgebi) misti unda iyos; ufro metic, gandobili...
ase rom... maradisobas _ poezias ar eCqareba... poetebic nu av-
CqardebiT. odesRac, roca Cems saflavs daadgeba mze Soreu-
li ricxvis da suliereba aRorZindeba, “vici, dro mova Cemi
gagebis”.
“es sityvebi iseTi xmiT warmoTqva, gegonebodaT, sakur-
TxevelTan idga da loculobda. roca monologi daamTavra,
gaeRima: “ase rom, Sewuxebad ar Rirs,madlobas mogaxseb-
nebT”...
“maiakovski aaforiaqa aseTma pasuxma. etyoba, ar eloda
aseT finals. uceb uxerxuli siCume Camovarda. isev maiakov-
skim moxsna es daZabuloba:
_ poeto, arc me movsulvar saagitaciod” (al. sigua, mo-
goneba terenti granelze, “cisferi siSore”, Tb. 1998, gv. 412).
terenti granels poezia ezoTerikulad, gandobilTa
saqmed esaxeboda, magram es ar niSnavs xalxisgan gandgomas.
“mwams mxolod erTi, mSromeli xalxi, mec mSromel xalxis
ricxvSi viTvlebi”, gulwrfelad iyo naTqvami.
wminda poetis Semoqmedeba “sibrZnis sityvaa”, romelsac
gadafaseba ar uweria. amaSi ar daeWvdeba, vinc SeisunTqa misi
samyarodan monaberi uzenaesi haeri...
terenti graneli yovelTvis upirispirdeboda cxovre-
bis zerele Wvretas, agitacia-propagandas da poeziis umTav-
res daniSnulebad “absolutis” Ziebas miiCnevda. kicxavda
“xbosebur aRfrTovaneba-akuntruSebas”...
mweralTa kavSirSi ki mis genialur krebulebs “Sav wig-
nad, reaqciul, revoluciis mier damarcxebuli klasebis na-
bodvarad da nacodvilarad” acxadebdnen. isini icinodnen
“TeTr giorgize, TeTr raSze, TeTr angelozebsa da locveb-
ze”.
182
poeziis gnomi fridon narouSvili Wkuas arigebda te-
rentis, tiranebisgan Segulianebuli: “ara, terenti, axla ma-
inc amas ar movelodi Sengan, es ra wigni gamogicia, biWo, ra
dros wminda giorgi, qalwuli mariami da ieso qristea, Se ka-
co... poeti axla xaraCoebze unda idges, glexs unda amxneveb-
des xvnasa da mkaSi. Sen ki isev eklesiebSi da sasaflaoebze da-
borialob, dedaberiviT loculob da moTqvam”.
terenti jiutad akonkretebda Tavis misias: “me is Sore-
uli, is maradiuli mitacebs, romelsac Cveni goneba ase advi-
lad ver wvdeba da Cemi leqsebis namdvili samsjavroc iq megu-
leba”.
Tanamedroveobis asaxvad poets monuri taSis dakvra da
vaSas Zaxili rodi miaCnda, is ufro moulodnelze, saidumlo-
ebaze, miuwvdomelze, Znelad amosacnobze, maradiulze iyo
orientirebuli: “Tanamedroveobas... mec vexmaurebi. aiReT Ce-
mi “vano sarajiSvili”, “eqspedicia italia”. sakiTxavia _ vis
rogor esmis Tanamedroveoba. zogierTisTvis is mxolod va-
Saa!... vaSas uzomod motrfialeebma unda icodnen, rom arse-
bobs boroteba, rom arsebobs sikvdili. diax, saqarTvelo,
glexi, muSa, qarxana _ amaze wera saWiroa da mec vityodi, zo-
gi iolad axerxebs amas... zogs leqsi marto is hgonia, rac fi-
zikur arsebas gamoxatavs, yoveldRiurobas aRwers... nam-
dvilma poetma amas iqiT unda gadaixedos. me poeziad is mimaC-
nia, rac moulodnels, Cveulebrivi adamianis TvalisTvis aR-
mouCenels aRmoaCens, sulis saidumloebas axsnis, miuwvdo-
mels misawvdomad dagvisaxavs.
muSas, glexs Tu inteligents erTi saidumlo aqvs, je-
rac amoucnobi da amouxsneli, poezia unda daexmaros yvelas,
am saidumloebisa da maradiulobis amocnobis Segneba unda
gauRviZos poeziam yvelas... namdvili poezia... prozauli ambe-
bis Semdeg iwyeba” (sergi Wilaia, iyo erTi poeti, Cemi cxovre-
ba mxolod leqsia, gv. 243,245,247,248,249).
184
aprilis damdegs moviqancebi, iqneba isev ucnobi glova da So-
reuli niuansebi”.
locvasTan moixseneben bodvas.
platoni bodvas poezias ukavSirebda da ambobda, bodvis
gareSe poezia SeuZleblad mimaCniao. poeziis Tanmxleb bod-
vas puSkini “RvTaebriv bodvas” uwodebda, al. bloki _ “diadi
Wkuis bodvas”.
t. granelis locvis Tanamdevia bodva: “Tavze damtiris
beberi mzis mwuxare sxivi, o, locviT melis bodvebi” (“Sens
gaqcevas”).
vedrebiT maRldeba poetis suli, xolo locviT sevdis
baRSi izrdeba poeziis yvavilebi: “es Cemi bedi axla amaRlda,
viT SuaRamis TeTri locvebi da sevdis baRSi isev ayvavda ie-
bi, vardi da mimozebi” (“Cemze”).
“locvebis gaRma” ipova poetma Tavisi ideali _ cisfe-
ri Tovli, sizmrebis samyaro _ poezia: “aris cisferi Tovli
TeTri locvebis gaRma. suli faruli TrTolviT misdevs siz-
mrebis daRmarTs” (“lodini bedis”).
qristes jvarTan iwyeba faruli vedreba wamebiT, wirve-
biT, radgan amaRleba jvarcmis tolfasi tanjvis gareSe war-
moudgenelia: “jvarebTan gaivlis faruli vedreba, wirvebiT
wamiRebs wamebis mwvervali”.
qristianuli RvTismetyvelebis, himnografiis mixedviT,
RvTaebrivi suli locvis nayofia: “nayofad locvisa aRmo-
cendi, Rirso efTvmi, RmerTSemosilo” (i. minCxi).
TeTr locvebs hgavs tkivilidan, glovidan aRmocenebu-
li t. granelis “minanqris striqonebi”: “da Cemi suli TeTr
locvebSi datexili glovis xazebad”.
aseT suls ki TeTri kareta da samoTxe elodeba (“locva
mTvaresTan”).
poetis wminda locvebiT gabrwyinebuli saxe wmindaTa
savanes _ eklesias hgavda: “saqarTveloSi mxolod Sen erTs
Tu gagondeba gabrwyinebuli Cemi saxe, viT eklesia” (“saidum-
lo misalmeba Wleqian samreklos”).
amaRlebuli, wminda suli brwyinavs, rogorc eklesiis
gumbaTi: “me mivdivar da micqeris xalxi, Cemi saxe gumbaTiviT
elavs”. am araCveulebrivi saxeebis wyaro, albaT, saxarebis is
adgilia, sadac iesom petre, iakobi da ioane waiyvana mTaze da
locvisas gabrwyinda mzesaviT: “da icvala maT winaSe sxuad
ferad da gabrwyinda piri misi, viTarca mze, xolo samoseli
misi iqmna spetak, viTarca naTeli” (maTe, 17,2).
185
samoslis sispetakec poetis siwmindeze miuTiTebs: “ra
vqna, cxovrebas ver vuRalate, mival, macvia TeTri xalaTi”.
weris procesi locvasaviT wmindaa da saxec usxvaferde-
ba: “daviwye wera, sxva saxes viReb... sxva mxares veZeb” (”mzis
dabneleba”).
t. granelisTvis Zalze organuli iyo locva uRmerTo
droSi, radgan igi sxvagvari drois imediT cxovrobda: “vdga-
var qveynis win, rogorc mlocveli, viTmen wamebas, sxvagvar
dros veli”.
sulis ganmaaxlebeli locva-vedrebis, saRvTo intona-
ciebis Seswavla ioanes apokalifsSi mxolod TeTrad Semosi-
li wmindanebis xvedria.
Tavi III
186
dafaruls, uxilavs, Soreuls eZebda mTeli cxovreba te-
renti graneli. igi bolomde darCa RvTiuri sibrZnis maZiebe-
li.
“memento moris” avtoris Semoqmedeba, romelic igavuri,
simboluri formiT mowodebuli WeSmaritebebiT gvizidavs, im
maradiuli sibrZnis wyaros dawafebis Sedegia, rac bibliaSia
daunjebuli uzenaesis saxiT: “wyaro sibrZnisa ufali” (baruq
winaswarmetyveli, III, 12)
adamianebi dasabamidan miiswrafodnen RvTisken, magram
masTan misasvlel rTul gzebs ver agnebdnen da kerpebis, cru
RmerTebis moTayvane xdebodnen. yovlisSemZle ki yovelTvis
samarcxvino aRsasruls umzadebda kerpebs da mis msaxurT.
meoce saukunem WeSmariti RmerTis uaryofasa da kerpebis
gamogonebaSi gadaaWarba yvela wina epoqas. xelisuflebaSi mo-
sul sicruis mociqulebs, antiqristeebs uniWo, uprincipo,
primitiuli kalmosnebi sWirdebodaT yalbi didebiT, warmava-
li aplodismentebiT Tavis mosatyueblad. suliwmidis madliT
cxebuli Semoqmedni ki devnili, terorizebuli da represire-
bulni iyvnen Tavis droze.
magram roca gaifanta “ZilquSis suli”, gamoirkva, rom
uRmerToni da uniWoni “bzes waagvanan, qarisgan aRgvils”
(fsalmuni, 1,4), xolo marTalni, rjulis mimdevarni arian
“wylis nakadebTan danergil xesaviT, Tavis droze rom iZleva
nayofs” (fs. 1,3).
gardacvalebidan TiTqmis sami aTeuli weli gaucxoebis
nisli ebura terenti granels, saRvTo sibrZniT savse poetis
Semoqmedebas sagangebod ugulebelyofdnen da mkiTxvels uma-
lavdnen medroveebi, primitivebi, magram poetisaTvis afarebu-
li nislisa da Rrublis fena ver abnelebda zeciur brwyinva-
lebas, ase uxvad rom gadmoefrqvia arsTaganmriges “memento
moris” avtorisaTvis.
dRes terenti granelis azri meufebs yvelgan, azrTan ki,
rogorc ilia WavWavaZe brZanebda, artileriac uZluria.
aSkaraa misi poeziis “msoflio sevdis cecxli”, qristia-
nuli msoflgancda, uzenaesis Zieba da simboluri formiT ga-
moxatva samyaros Semoqmedisa da Ze RmerTis saxeebis, romelTa
wyaroebis mikvlevas bibliasTan mivyvarT.
terenti granels proletaruli poeziis primitivTagan
gamoarCevda rTuli simbolur-metaforuli saxeebi, xilvebi,
romlebic dakavSirebulia poetis urTules msoflmxedvelo-
basTan da sagangebo CaRrmaveba-gacnobierebas moiTxovs, ro-
gorc mis uidumales samyaroSi Sesasvleli upirvelesi kari.
187
morwmune poetis SemoqmedebaSi gansakuTrebul yuradRe-
bas iqcevs saRvTo da saRvTismSoblo saxismetyveleba.
garda imisa, rom mis leqsebSi xSiria RmerTis Zieba, Rmer-
Tisadmi mimarTva, ufro metad mainc simbolur-metaforul sa-
xeebSia gacxadebuli uzenaesis siyvaruli, aseve, mariam RvTis-
mSoblis pirdapiri dasaxelebis paralelurad, macxovris deda
ukvdavyofilia ganumeorebeli xilva-miniSnebebiT. amasTan,
terenti granelis SemoqmedebaSi moiZieba abelis, kaenis, iobis,
adamis saxeebi garkveuli msoflmxedvelobrivi mizandasaxu-
lobiT.
188
cxovrebis Sxami anelebs kviris wirvebis madls,mamis
saflavis sevdas emateba kaenis mier daRvrili Zmis sisxli, da-
nebis muqara:
189
roca tiris “beberi mzis mwuxare sxivi” da Zmismkvleli kaeni-
viT gmobilia sikeTe.
gamarjvebuli borotebis zeobisas mxolod tirilsa da
locvebia nugeSi da leqsis “Sens gaqcevas” saTqmeli mTlianad
simboluri xilvebiT aris gacxadebuli.
pirvelive striqonebi siaviT ganadgurebuli baRebis
sevdas gviziarebs, roca ezenaesis “Zvirfasi saxelis” xsene-
bac ki akrZalulia, keTilisaTvis ki kaenis xvedria gamzade-
buli:
193
RmerTis dagmoba tolfasia sikeTis jvarcmis. leqsSi
“MABCUERITE“ nisliania gza, mkvdaria dReebi, gvelia cxov-
rebis Tanamgzavri da kankalebs vazis rtoebi:
198
rebisaTa” (esaia, 12,3). “dauteves wyaro cxovrebisa ufali”
(ieremia, 17,13).
t. granelis RmerTs ewodeba “bedis wyaro”: “axlos ar
darCa vardi arc erTi da glova krToda da bedis wyarodan,
Camqral TvalebiT nugeSs veZebdi, veZebdi nugeSs da mixaro-
da” (“xsovnis simaRle”). saRmrTo saxelebia vardi, bedis wya-
ro, nugeSi.
Zveli da axali aRTqmis wignebSi, sasuliero poeziaSi xe
cxovrebisa RvTaebis metaforuli saxelia (dab. 2,9) (gamoc-
xad. ioanesi, 22, 1-2).
sicocxlis xed saxeldebulia alva, palma, kiparisi, Ci-
nari, verxvi (z. gamsaxurdia), naZvi (a. baqraZe), vazi (r. siraZe,
e. metreveli, g. murRulia).
t. granelis RmerTs ewodeba “Soreuli xe”: “aq mtrebia
irgvliv,iq Soreuli xe. mova TeTri fiqri da sixarulis dRe”.
“Soreuli xis” adresati qristea sxva leqsebSic: “xe So-
reuli isev iq icdis da Cems garSemo sxvebi arian. es dRe maR-
viZebs sixarulisTvis, dRes isev mzea da dRes daria”.
alva, kiparisi, naZvi, vazi simbolur konteqstSi moiaz-
reba t. granelis leqsebSi: “Runavs qarebi alvas, elavs musi-
kis xmebi”, “Tavze madgas kiparisis toti da saRamos vardisfe-
ri zeca”, “Sen midiodi nislian gzaze da kankalebda rtoebi va-
zis” (“MABCUERITE“), “iyo Rrublian dRis mdumareba da mo-
lodini maRal naZvebis”, “da naZvis totebs vxedavdi iqiT da
moelode yovelTvis sikvdils”, “es maRali Cinari aq wamebas
ganicdis”...
am kategoriis saxea “Zvirfasi xe”: “Zvirfaso xeo, Sen mo-
geyrdnobi, Zvirfaso xeo, rame mirCie, Sen gevedrebi mwuxare
saxiT, es tkivilebi Sen momirCine”.
am saxeebs agvirgvinebs “Soreuli baRi” (“sdums sadRac
bage Soreul baRSi”), “cisferi baRi”, “dilis cisferi baRi”,
“Ramis cisferi baRi”, “uxilavi baRebis wyurvili”...
199
orgvar sibrZnes ganarCeven bibliaSi: miwiers, xorciels
da RvTis sibrZnes (baruqi, III, 23), eSmakeul sibrZnes da maR-
liT gardmovlenils (petre mociqulis werili ebraelTa mi-
marT, I, 15), pavle mociquli acxadebda: “wuTisoflis sibrZne
ugunurebaa RvTis winaSe” (I korinTelTa, T. 3,19), igi mogviwo-
debda Segvecno “RvTis sibrZne, saidumloebaSi dafaruli” (I
korinTelTa, T. 2,6).
“gamagebine sibrZne faruli”, _ evedreboda daviT wi-
naswarmetyveli RmerTs.
dafaruls, uxilavs, Soreuls eZebda mTeli cxovreba
terenti graneli.
adamianebi dasabamidan miiswrafodnen RvTisaken, mag-
ram masTan misasvlel rTul gzebs ver agnebdnen da kerpebis,
cru RmerTebis moTayvane xdebodnen. yovlisSemZle ki yovel-
Tvis samarcxvino aRsasruls umzadebda kerpebsa da mis msa-
xurT.
meoce saukunem WeSmariti RmerTis uaryofasa da kerpe-
bis gamogonebaSi gadaaWarba yvela wina epoqas. xelisufleba-
Si mosul sicruis mociqulebs, antiqristeebs uniWo, uprin-
cipo, primitiuli kalmosnebi sWirdebodaT yalbi didebiT,
warmavali aplodismentebiT Tavis mosatyueblad. suliwmidis
madliT cxebuli Semoqmedni ki devnili, terorizebuli da
represirebulni iyvnen Tavis droze.
magram roca gaifanta “ZilquSis suli”, gamoirkva, rom
uRmerTo da uniWoni “bzes waagvanan, qarisgan aRgvils” (fs. I,
4). xolo marTalni, rjulis mimdevarni arian “wylis nakadeb-
Tan danergil xesaviT, Tavis droze rom iZleva nayofs” (fs.
1,3).
gardacvalebidan TiTqmis sami aTeuli weli gaucxoebis
nisli ebura terenti granels, saRvTo sibrZniT savse mis Se-
moqmedebas sagangebod ugulebelyofdnen da mkiTxvels uma-
lavdnen medroveebi, primitivebi, magram poetisaTvis afare-
buli nislisa da Rrublis fena aver abnelebda zeciur
brwyinvalebas, ase uxvad rom gadmoefrqvia arsTaganmriges
“memeto moris” avtorisaTvis.
dRes terenti granelis azri meufebs yvelgan, azrTan
ki, rogorc ilia WavWavaZe brZanebda, artileriac uZluria.
aSkaraa terenti granelis poeziis “msoflio sevdis
cecxli”, qristianuli msoflgancda, uzenaesis Zieba da sim-
boluri formiT gamoxatva samyaros Semoqmedis, Ze RmerTis
saxeebisa, romelTa wyaroebis mokvlevas bibliasTan mivya-
varT.
200
t. granels proletaruli poeziis primitivTagan gamo-
arCevda rTuli simbolur-metaforuli saxeebi, xilvebi, rom-
lebic dakavSirebulia poetis urTules msoflmxedvelobas-
Tan da sagangebo CaRrmaveba-gacnobierebas moiTxovs, ro-
gorc mis uidumales samyaroSi Sesasvleli upirvelesi kari.
am WeSmariti lirikosis saRmrTo saxismetyvelebidan
gansakuTrebiT sayuradRebod migvaCnia Suqisa da sxivis vari-
aciebi. maTi wyaroebis gaTvaliswinebisaTvis ki winaswarmet-
yvelTa wignebs unda mivmarToT.
t. granelis upirvelesi Taviseburebaa ara sagnobrivis,
empiriulis gamoxatva, aramed uxilavis, miRmuris, idumali-
sadmi interesi, amitomac, rogorc TviTon acxadebs, “es mxare
ufro sulis mxarea” (“guSin am xesTan”).
t. granelis poeziaSi yuradRebas iqcevs “Soreuli da
uxilavi mze, Soreuli Rrubeli, Soreuli zeca, siSoris cec-
xli, cisferi siSore, Soreuli gza, Soreuli xe, Soreuli yva-
vilebi, “eqskursia cisken”, “baraTi cisken”, “umaRlesi cis”
siyvaruli.
im mcirericxovan poetTa ricxvs amSvenebs t. graneli,
romelTac gauTavisebiaT saRvTo sibrZne, CveulebrivTaTvis
dafaruli WeSmaritebebi.
simbolur SuqTan dakavSirebiT gansakuTrebiT sainte-
resod gvesaxeba erTi usaTauro leqsi, romelSic figurirebs
“sicocxlis Suqi”, cisferi baRi, yvavilebi, sicocxle, Zvir-
fasi wigni da qrizanTema:
202
“da Sen mwuxare arias ismen,
es yvavilebi vin auria.
da me sicocxles vumReri isev
da me sicocxle isev mwyuria.”
208
“sulis cecxlSi” “bnel SuaRames akrTobs Suqi moxeti-
ale”, ...Ramis alebi”. “Suqi moxetiale” da “Ramis alebi” (cec-
xli) RmerTis simboluri saxeebia. misi gamoCena leqsSi im mo-
maval gankiTxvaze migvaniSnebs, albaT, roca aiwoneba adamia-
nis codva da madli...
RmerTis, “cisferi qveynis”, “mesame gzis” Zieba, ukvda-
vebis cisferi mxaris, zesTasoflis, maRali cis siyvaruli
(“ra brwyinvalea ca iqauri”) iwvevda t. granelis gaucxoebas
erTujredian primitivTagan, proletaruli poeziis mjRab-
nelTagan, antiqarTuli antiqristeebisagan, medroveTagan.
gamudmebuli Widili arsebulsa, realursa da ideals Soris
poets xalxis TvalSi “ucnob sfinqsad” aqcevda...
209
garda aseTi pirdapiri saxeldebisa, mariamis kanonikuri
da individualuri elferiT Semosili xatebac mravalgzis Se-
mogvanaTebs misi poeziidan.
mariam RvTismSoblis simbolod migvaCnia terenti gra-
nelis “diadi ca, ca laJvardi, ca umaRlesi, maradisobis laJ-
vardebi, Soreuli zeca, maRali ca, zecis yvavili”. mariamze
mimaniSnebelia missive “qalwuli, da, mwuxare da, princesa, ga-
damwvari mTa, Rrubeli, Soreuli Rrubeli, feradi Rrubeli,
iagundi, saidumlo qnari, mTvare”. (ix. luara sordia,
qristianuli saxismetyvelebis sakiTxebi meoce saukunis
qarTul poeziaSi, Tb. 2009, gv. 193-201).
rogorc profesori tite mosia miuTiTebs, “nevmirebu-
li Zlispirnis” Tanaxmad (igi gamoqveynda 1982 wels X sauku-
nis damlevisa da XI saukunis dasawyisis xelnaweris mixedviT),
mariam RvTismSobeli aris sulieri ca (tite mosia, “saRvTis-
mSoblo saxismetyveleba”, zugdidi, 1996, gv. 43).
sinur mrvalTavSi (864 wlisa, 1959 w.) yovladwminda de-
dofali wodebulia... cad,... qerobinis cad (“cao qerobino”),
sacnaur cad (201),... zecis saydrad, zecis qerobinad.
“uZvelesi iadgaris” mixedviT (gamoica 1980 w. X s. ramde-
nime xelnaweris safuZvelze), mariam RvTismSobeli... aris ca-
Ta da qveynis karavi (7),... zecisa sZali (184), ca caTa, RvTis
ca,... sacnauri ca.
VII saukunis bizantiuri himnografiis SedevrSi “akaTis-
to” (qarTul TargmanSi mas “daujdomeli” ewodeba) mariami
“sityvierTa cxovarTa qnaria: “gixaroden, qnaro sityvier
cxovarTao” (“daujdomeli”): “sityvierTa cxovarTa qnaro...”
(“daviTiani”), (tite mosia, “saRvTismSoblo saxismetyveleba”,
gv. 113).
terenti granelis SemoqmedebaSi mravalgvari epiTetiT
figurirebs mariamze mimaniSnebeli ca: “isev Soreul cas ga-
vendobi” (“dgas sasaflao”), “da ca laJvardi Cems guls moeba”
(“axla Ramea”), “isev micqeris maRali zeca”, “guli igrZnobs
maradiul laJvards”, “axla Ramea da Soreuli zeca mitacebs”
(“axla Ramea”), “ca diadia, ca lurji ari” (“mtkvris Sriali
ganTiadze”), “isev mizidavs ca umaRlesi” (“cas daemuqra”), “da
zeca ufro axloa gulTan” (“gazafxulia”).
mariamze migvaniSnebs t. granelis “sxva zeca”: “sxva zeca
mpirdeba aminds” (“mivyvebi gayinul riyes”), “cisferi zeca”:
“es aris cisferi zecis yvavili _ mimoza” (“sarke”).
210
am saxis organul gancdaze metyvelebs striqonebi: “ze-
ca CemTvis gulia” (“kelaptrebiviT dganan”), “da zeca ufro
axloa gulTan” (“gazafxulia”).
sikvdilis win, ucxo mxareSi gadasvlis molodiniT ga-
Tanguls, isev “maRali ca” anu mariami da qriste (gza) elande-
ba: “maRalo cao, isev Sen gimzer, iq, ucxo mxareSi, albaT mime-
lian. Zvirfaso, vdgavar gzajvaredinze da vici, Cemi gza axla
romelia” (“maRalo cao”).
leqsSi “morCa, aravis veli” _ mariami isaxeba, rogorc
“Sori ca”, qriste _ rogorc “imedi”: “da imeds maZlevs axlac
Sori ca, marad muqi”.
aranakleb saintereso da originaluria zecis saxeSi mo-
azrebul mariamTan “cisferi Ramis” asocireba, rac, vfiq-
robT, Ze RmerTis simboluri Sifria sayovelTaod cnobili
“mziani Ramis” kvaldakval Seqmnili: “sicocxle isev ar SeiZ-
leba. da zeca cisfer Rames iZleva” (“elvarebs isev”). “mziani
Ramis” problemebi dawvrilebiT aris Seswavlili tite mosias
monografiaSi “oqsimoroni “mziani Ramis” problematika, Tbi-
lisi, gamomcemloba “cotne”, 1999 w.
t. granelis leqsSi “zecaSi” mariamia nagulisxmevi, “cis-
fer RameSi” _ qriste. es saxeebi moazrebulia “mdumare sar-
kis” (sulis) elvarebis, “cisfer samyarosken” (zebunebrivis-
ken) ltolvis fonze.
Rrubels mariamis simbolod miiCneven maTes saxarebaSi
(“Rrubeli naTlisai”, maTe, 17,5), “uZveles iadgarSi” (“Rrube-
li naTlisa”, gv. 90), “sinur mravalTavSi” (“Rrubeli naTlisa”,
gv. 200).
“yovladwminda xSirad iwodeba sasuliero mwerlobaSi
“sulmcire Rrublad”. “sulmcire niSnavs “msubuqs, mCates”.
sulmcire Rrubeli (mariami) aris simarTlis mzis Semwynare-
beli: “dedao RmrTisao, viTarca Rrubelman sulmcireman
dahfara mze simarTlisai (nevmirebuli Zlispirni, 501), “movi-
da (RmerTi _ t.m.) RrubliTa sulmciriTa, romel ars qalwu-
li gamoucdeli” (Zlispirni, III, 210) tite mosia, “saRvTismSob-
lo saxismetyveleba”, gv. 115-116).
terenti granelis mier mariami ganicdeba, rogorc wvi-
mis momyvani Soreuli Rrubeli: “da ecemodnen sadRac wvimebi
Soreul Rrublis sanapirodan” (“micvalebulis dRiuridan”).
wvima qristes simboloa bibliaSi: “iqneba iakobis natama-
li, rogorc uflis cvari, rogorc Sxapuna wvima balaxze” (ma-
laqia winaswarmetyveli, 5,6).
211
qristes movlineba fsalmunSic mdelos gamacocxlebel
wvimad warmoidgineba: “igi Camova, rogorc wvima moTibul
mdeloze, rogorc wveTebi, miwas rom rwyaven” (fs. 71/72, 6).
cisa da wvimis asocirebaSi t. granelis leqsSi mariamisa
da qristes saxe amoicnoba: “Tu xar wvimisTvis _ cao cisfe-
ro. mival imisTvis, rom davisveno” (“Tu xar wvimisTvis”). na-
warmoebSi metyvelebs samyaros farTo TvalebiT mxilveli
poeti: “gaCnda saRamo isev wvalebis. vumzer samyaros Ria Tva-
lebiT”.
esaias winaswarmetyvelebaSi mariami moxsenebulia, ro-
gorc Rrublebi, romelic asxurebs simarTles: “iwveTos maR-
lidan zecam da Rrublebma asxuron simarTle” (esaia, 15,8).
t. granelis leqsSi “dadga maisi” yuradRebas iqcevs
“Rrublis bavSvis” saxe, romelic evlineba poets didi tkivi-
lebis, martoobis, wvalebis, dacemis gzaze, rogorc umaRlesi
nugeSi: “da Rrublis bavSvi Caivlis mzesTan. me vzivar baRSi
da vumzer zecas”.
am konteqstis mze, vfiqrobT, mamaRmerTia, Rrubeli _
mariamis, bavSvi _ qristes simbolo, zeca _ cani caTani anu
gonieri ca. “Rrublis bavSvs” wyaro ar eZebneba.
aseTi spiritualizmi SeiniSneba terenti granelis poe-
ziaSi, aseTi organulia misi kavSiri uzenaes sawyisebTan.
saRvTo qveteqstis Semcvel saxed migvaCnia agreTve fa-
ruli Rrubliani dRe: “es Rrubliani dRe farulia”. aq “dRe
faruli” qristes simboloa (dRe saRmrTo saxelia), Rrubeli
_ mariamis.
danielis winaswarmetyvelebaSi, sasuliero poeziaSi ma-
riamis simbolod miCneulia mTa, romlisganac gamoikveTa lo-
di _ qriste (danieli, 2,34).
t. granelis leqsSi “ocneba isev maRla wavida” “gadam-
wvari mTis” saxe gvecnaureba, raSic uRmerTo epoqis mier
uaryofili mariami igulisxmeba: “isev micqeris maRali zeca,
isev micqeris mTa gadamwvari”.
mTvaris saxesac mariams ukavSireben. prof. t. mosia aR-
niSnavs: “mzesTan, mzisTvalTan erTad, mariamis simbolur-
alegoriuli saxelia mTvarec: “mTovare dadga wmidasa zeda
Tvissa, qalwuli ubiwoi” (uZvelesi iadgari, gv. 439). “wyobil-
sityvaobis” avtori wers: “saydrad, mzed, viTa winaSe RmrTisa
qmnilad, xolo mTovare gamtkicebuli savsed” (“saRvTismSob-
lo saxismetyveleba”, gv. 98).
t. granelis leqsSi “awewili bedi” saubaria av bediswe-
rasa da demonze, romelic mTvares SesCenia: “dadis demoni
212
mTvaris da avi bediswera. mipyrobs iisfer Tvalis ase uRono
mzera”.
demoni RmerTdakarguli epoqis reJisoria, romelic
rwmenas Senacvlebia. “iisfer Tvalis uRono mzera” jvarcmu-
li qristes wamebas SegvagrZnobinebs. poetis Tanamedrove
epoqam isev acva jvars RmerTi da amiT TviT ganimzada jojo-
xeTuri yofa.
prof. t. mosias dakvirvebiT, daviT guramiSvils RvTis
dedis saxelad gamouyenebia “anTrak-almas-safironi”, “iagun-
di-lali” (iqve, gv. 99).
g. tabiZis leqsSi yuradRebas iqcevs simboluri “iagun-
dis dRe”: “dRe gafiTrda iagundis, dgas Rrublebis jgufebi”
(“dRe gafiTrda iagundis”).
vfiqrobT, am konteqstis iagundi mariamis simboloa,
dRe _ qristesi.
t. granelis erT leqsSi “dabruneba navTluRidan” poe-
tis tkiviliani, iarebiT savse saxe SemogvanaTebs, romelic
Svelas mariamisgan moelis, RvTis deda ki figurirebs iagun-
dis saxiT: “guls rad uRirda iagundebi”.
mariami iwodeba qalwulad. es saxe momdinareobs Zveli
aRTqmidan: “aha, mucladiRebs qalwuli da Sobs Zes da uwo-
debs saxelad emanuils” (CvenTan ars RmerTi) _ esaia, 7,14).
t. graneli Civis “TeTri imedis” (RmerTis) uaryofaze,
ramac ufskrulis piras miiyvana leqsis lirikuli gmiri: “me
ufskrulTan mivedi, yofna ise mombezrda. Cemi TeTri imedi
daikarga odesRac”.
leqsSi zarebTan erTad atirebuli qalwuli gvxvdeba,
romelic Svilis (qristes) jvarcmiT SeZrwunebul mariamad
gvesaxeba: “Camorekes zarebi da qalwuli atirda, fiqri Cadga
qariviT Semodgomis napirTan” (“me ufskrulTan mivedi”).
mariami moixsenieba, rogorc “mefis asuli, asuli davi-
Tisa, asuli sioneveli, asuli adamisa” (t. mosia, “saRvTis-
mSoblo saxismetyveleba”, gv. 74,75,76).
es saxe momdinareobs fsalmunidan: “mTeli dideba mefis
asulisa SigniTaa. mooqrovilia misi samosi” (fs. 44/45, 14).
e.i. mariami aris mefis asuli, anu princesa (frangulad).
t. granels gauTavisebia es simbolo.
Sav, dardian, kvnesiT savse RameSi TiTqos poetis oTaxSi
“TeTri siCume” da “princesa” (mariami) dadis nugeSad: “Ramea
Savi da Cndeba dardi, gulidan isev amodis kvnesa. oTaxSi TeT-
ri siCume dadis, siCume dadis, rogorc princesa” (“Rame vake-
Si”).
213
dedofalTan, sZalTan, mefis asulTan erTad mariamis
simbolod miCneulia “da”. es saxe momdinareobs solomonis
“qebaTa qebidan”: “baRi xar daxSuli, sZalo, dao Cemo, Wa dag-
manuli, wyaro dabeWdili” (qebaTa qeba solomonisa, 4,12).
t. granelis “me da gafiTrebis” lirikuli gmiri, anu
TviT poeti xatebis win xelapyrobili gvevlineba. igi Sors,
TeTr udabnoSi SuqiviT, sanTeliviT gaelvebul mwuxare dis
cisfer lands xedavs: “sadRac Sors bneli TvalebiT vamCnev:
TeTr udabnoSi sanTeliviT rom krTis Cemi mwuxare dis cis-
feri landi”.
“xatebis win xelapyrobil” poets mwuxare dis cisferi
landi “Ramis SuqiviT” enugeSeba cxovrebis udabnoSi: “Ramis”
ufskruli gaixsna. unda gaTendes. xatebis win isev xelapyro-
bili varT me da gafiTreba. da Cemi mwuxare dis cisferi lan-
di isev Ramis SuqiviT elavs TeTr udabnoSi”.
vfiqrobT, “TeTri sanTeliviT” gaelvebuli “da” mxo-
loddamxolod mariamia da ara t. granelis fizikuri debi,
romlebic aseve mravalgzis ukvdavyo poetma Tavis Semoqmede-
baSi.
“Ramis Suqi” ki qristes moaswavebs. “Suqi” Ze RmerTis
aRiarebuli saxelia bibliaSi (fsalmunSi, esaias winaswarmet-
yvelebaSi, sasuliero literaturaSi, daviT guramiSvilis
“daviTianSi”).
mariami mefe herodesgan gadarCenis mizniT gaiqca udab-
noSi yrma qristesTan erTad, amasTan, t. granelisTvis cxov-
reba udabno iyo, sadac mxolod deda-Zis saxeebi enugeSeboda.
ase rom, SemTxveviT rodi figurirebs “da”, Suqsa da sanTel-
Tan erTad TeTr udabnoSi.
leqsSi “miyvarda erTi” mariamis identuria misi simbo-
luri saxeli “da”. dasawyisSi RvTismSobeli moxsenebulia Ta-
visi pirvandeli saxeliT:
217
vfiqrobT, t. granelisaTvis damaxasiaTebeli simbolu-
ri azrovnebis wesi vlindeba frazaSic: “axla vxedav xis ga-
Zarcul Stoebs”...
toti saRmerTo saxelia. sasuliero poeziaSi, “daviTian-
Si qriste dasaxulia ieses, daviTis Ziridan amosul totad
(tite mosia, “saRvTo saxismetyveleba”, gv. 200).
zemoxsenebuli mTavari Tema t. granelis poeziisa, leq-
sSi “cisferi baRi” _ aseTnairad figurirebs: “guli miwuxs
da sulia vrceli, qarisagan iRupeba toti”.
grigali, rogorc totaluri boroteba _ urwmunoeba,
ocnebis xomalds asdevnebia leqsSi “es dRe”: “...grigali mis-
devs ocnebis xomalds” (“es dRe”).
gemi, xomaldi, Zeli, jvari, netari avgustines ganmarte-
biT, qristes, rwmenis simboloa. mze saRvTo saxlia.
bibliidan davimowmebT erT magaliTs: “aRmogibrwyinde-
baT, RvTis moSiSno, mze simarTlisa da kurneba iqneba mis
frTebze” (malaqia winaswarmetyveli, 3, 20).
terenti graneli saubrobs qveynis gaCenidan adamianis
swrafvaze sinaTlisa da Soreuli mzisaken, rac vfiqrobT, ma-
radiuli RmerTis Ziebis metaforaa.
gamqrali da Camqrali mzis saxeebs akisrebs poeti Tavisi
Tanadroulobis udidesi tragediis gadmocemas: “mze TiTqos
gaqra, mzem ca datova, xalxia, magram mainc marto var”, “Sen-
Tvis mze Caqra, SenTvis qaria, an gadarCenas rogor ecdebi”...
simboluri Crdilisa da mzis Suqis saxeebs analogiuri
funqcia ekisreba: “da Ramis Crdilma dRis Suqi mospo”, “qreba
is umanko da Suqi nugeSis”, “Rame TandaTan Suqs iparavda”, “ax-
la es Suqi aRar inTeba” (Sdr. galaktioni: “Suqi ar inTeba Cam-
qral iagundis”).
sxivi, Suqi Ze RmerTis saxelad moiazreba bibliaSi,
RvTismetyvelebaSi, filosofiur mwerlobaSi (i. damaskeli, p.
iberi, i. petriwi, gr. nazianeli).
mivmarToT biblias: “xalxebi movlens Sens naTelze da
Seni sxivis elvarebaze” (esaia, 60,3).
“fsalmunSi” mravlad aris simboluri Suqis magaliTebi:
“...ufali Cemi Suqi aris da xsnaa Cemi _ vis SevuSinde?” (fs.
26/27, 1). “radgan ixseni suli Cemi sikvdilisagan, ager, Cemi
fexi waborZikebisagan, raTa viaro RmerTis winaSe sicocxlis
SuqiT” (fs. 55/56, 14).
218
“daviT guramiSvilis mier sameba moazrebulia mzis, sxi-
visa da naTlis aspeqtSi” (tite mosia, “daviT guramiSvili da
qarTuli sityvieri kultura”, Tb. 1986, gv. 70).
“dRe, axali dRe” miCneulia qristes simbolod (tite mo-
sia, “saRvTo saxismetyveleba”, gv. 120).
terenti granelis leqsSi “MARCUEBITE” dRe mkvdaria
(uaryofili RmerTi), romelsac gveli asdevnebia, rac
უარყოფილი RmerTis sataniT Senacvlebaze migvaniSnebs: “Sen
midiodi nislian gzaze da kankalebda rtoebi vazis, gveliviT
gdevda cxovrebis gzaze mkvdari dReebis cisferi xazi”.
qriste imedis RmerTia: “imedis RmerTma agavsoT yovel-
gvari sixaruliTa da mSvidobiT rwmenaSi” (pavle mociquli
romaelTa mimarT, t. 15,13). mivmarToT fsalmuns: “Sena xar Ce-
mi imedi, ufalo, RmerTo Cemo, Cemi saso yrmobidanve” (fs.
70/71, 5).
imedis gaqroba, imedis dakargva isev droismieri sim-
ptomis aqcentirebaa: “is imedebi gaqrnen sruliad”, “Cemi TeT-
ri imedi daikarga odesRac”, “es Soreuli imedic Caqra”, “da
imedebi isev tirian”, “imedi ar Cans, zarma dareka”...
leqsSi “miyvarda erTi” poeti ase mimarTavs mariam
RvTismSobels: “miyvarda erTi, davtove isic da Sen miSvele
axla, mariam!”
erTia, erTaderTia RmerTi: “erTi brZeni, friad saSiSi,
Tavis taxtze dabrZanebuli (sibrZne ziraqisa, 1, 8).
leqsis lirikuli gmiri SesCivis mariams, romelic amje-
rad dis saxiT figurirebs: “dao, me SenTan male amoval, daZve-
lebuli saxli iqceva. raRac sxvagvari yru saRamoa, an ranairi
Cumi sivrcea” (“miyvarda erTi”). solomonis “qebaTa qebaSi” ma-
riamis saxed moazrebulia “sZali”, “da”: “baRi xar daxSuli,
sZalo, dao Cemo...” (T. II, 12).
daqceuli, “daZvelebuli saxli” adamianTa gulebidan
gandevnili RmerTia, “yru saRamo” uzenaesi xmebisadmi dax-
Sul smenaze aqcentirebaa, ise, rogorc “Cumi sivrce” gaugo-
nari borotebis mimarT damunjebul adamianebze migvaniSnebs.
sxvagan “gadamwvari mTis” saxeSi kivis poetis tkivili,
riTic zeciuri dedis Saravandedis mgmobeli satanebis meu-
feba Seicnoba: “isev micqeris maRali zeca, isev micqeris ca
gadamwvari” (“ocneba isev maRla wavida”). mTa mariamze mimaniS-
nebeli (aniel winaswarmetyveli, 2, 3, 4).
“awewil bedSi” mTvares demoni SesCenia, is aris bediswe-
ris reJisori da iisferis (iisferi mwuxarebis feria “vefxis-
219
tyaosanSi”) damkvidrebis moTave: “dadis demoni mTvaris da
avi bediswera, mipyrobs iisfer Tvalis ase uRono mzera”.
mTvare mariamis metaforad miiCneva.
qristesTan erTad,mariamsac demoni Seenacvla da mwuxa-
rebiT dabinda xedva. “iisfer Tvalis uRono mzeras” jvarcmu-
li qristes umweobasTan mivyavarT.
frazaSi “da glova krToda bedis wyarosTan” _ im tkivi-
lis anareklia, sicocxlis wylis, wminda wyaros, cocxali wya-
ros _ rwmenis daSretas rom mohyva.
wyaro, wyali xom Ze RmerTis xatia.
“is dRe wavida da xsovna darCa”, “es dRe Zvirfaso, sxva
sizmaria”, wers poeti da wasuli, sizmradqceuli dRis saxiT
dakarguli rwmenis tkivils uRrmavdeba, radgan dRe saRmrTo
saxelia.
gamqrali gazafxulis sevdaSic dakarguli da dagmobili
RmerTi igrZnoba (“mgoni garSemo mtrebi arian”), radgan ga-
zafxuls, zafxuls saRmrTo saxelad miiCneven. misi wyaro
momdinareobs fsalmunidan: “gvirgvini daadgi Seni sikeTis
zafxuls da Seni nakvalevidan wveTavs simsuqne” (fsalmuni,
64/65, 12).
ignorirebuli RmerTis adgils mxeci imkvidrebs da ada-
mianis sulSi ibudebs: “var exlac kentad, mimzers gulidan
mxeci. movedi SenTan, me angelozi zecis”.
irgvliv sibnele, naprali, ufskruli gvaSinebs avi Tva-
lebiT.
RmerTs mocilebuli adamianis suli yovelTvis udabu-
ria: “uRmerTod Cven arara varT. uRmerTod Cveni suli gabza-
rul zariviT JRrialebs” (k. gamsaxurdia, “dionisos Rimili”).
t. granelis “mitovebuli baRis”, qarisgan yaCaRiviT ak-
lebuli baRebis sevdaSi uRmerTo adamianis unugeSoba amoic-
noba, vinaidan, ipolite romaelis mixedviT, baRi aris kacuri
buneba: “Zvel baRebs daecnen qarebi yaCaRiviT da aikles foT-
lebi. Tavze damtiris beberi mzis mwuxare sxivi, o, locviT me-
lis bodvebi”.
sanTeli qristes xatia, Camqrali sanTeli _ adamianTa
yofidan gandevnili, ignorirebuli RmerTi, rac ganuzomel
wamebas umzadebs poets: “me amden wamebas viTmen da Cemi sanTe-
lic Caqra”.
RmerTisagan gaucxoeba totalur movlenad iqceoda,
mTeli planetis tkivils iTavisebda terenti graneli da sa-
yovelTao avdars winaswarmetyvelebda: “ca iRrubleba, modis
avdari, me damaqvs sevda Cveni planetis”.
220
poeti iziarebda winaswarmetyvelTa naazrevs uflis
“didi dRis” anu gankiTxvis dadgomis Sesaxeb, mas elandeboda
“uflis didi dRe, Zalze saSineli” (ioveli, 2,11).
t. graneli globalur movlenebs Wvretda sulis Tva-
liT: “dawveboda kvlav bindi, gulSi mewyo lodebi, modioda
dRe didi, qari cotaodeni”.
RmerTi warmoidgineba, rogorc marad Ria TvalebiT mzi-
rali, romelic damsaxurebisamebr miuzRavs TiToeuls: “did-
ganmzraxvelo da maradmoqmedo, romelsac Ria gaqvs Tvalebi
adamis ZeTa saqcielis mimarT, raTa miago TiToeuls Tavisi
saqcielis da namoqmedaris mixedviT” (ieremia, 32,13).
terenti granelis unikaluri xedva samyaros masStabur
procesebs afiqsirebda: “vumzer samyaros Ria TvalebiT”. ada-
mianebze gulgatexili RmerTze amyarebda imedebs: “me isev ci-
dan veli tarosebs”.
poets ezmaneboda siavis aRsasruli. borotebis imperi-
is dangreva asocirdeboda babilonis dacemasTan, mis nangre-
vebze yornebis CxavilTan: “da yornebma darekes babilonis na-
pirTan” (“monologi udabnos yvavilebze”).
aseve sjeroda RmerTis ZaliT adamianTa sulebis gas-
petakeba, “sixarulis dRis” (RmerTis) movlineba: “mova TeTri
fiqri da sixarulis dRe” (“viwyeb leqsis weras”).
“Serigebis” cnebas bibliaSi, RvTismetyvelebaSi reli-
giuri qveteqstebi aqvs.
adamianis zneobrivi ganwmendis, RmerTTan Serigebis,
uzenaesisken mibrunebis idea jer kidev Zvel aRTqmaSi gvxvde-
ba: “aha, mogivlenT elia winaswarmetyvels uflis dRis, didis
da saSinelis dadgomamde”.
“is Searigebs mamebis guls Svilebis gulTan da Svile-
bis guls mamebis gulTan, rom Cemi mosvlisas qveyana SeCvene-
biT ar Sevmusro” (malaqia, 3,23,24), acxadebda winaswarmetyve-
lis piriT uzenaesi.
pavle mociquli gvamcnobda: “yovelive RvTisgan aris,
romelmac Segviriga ieso qristes meSveobiT da mogvca Seri-
gebis msaxureba.
imitom, rom RmerTma qristeSi Seiriga wuTisofeli da
ar CauTvala maT maTi danaSaulebani da gviboZa Serigebis
sityva.
amgvarad, Cven qristes saxeliT varT movlenili da Ta-
vad RmerTi SegagonebT Cveni meSveobiT, qristes saxeliT
gTxovT: SeurigdiT RmerTs” (pavle mociquli, I korinTelTa,
5,18,19,20).
221
Serigebis dRes elodeboda galaktioni.
terenti granels aRaSfoTebda adamianis ganSoreba
RvTisagan da bibliuri winaswarmetyvelebiviT urCevda moZ-
meT, Serigebodnen RmerTs.
poets swamda, rom odesme isev iqneboda “surneli nis-
lis” (anu saRvTo nisli), TeTri fiqrebi da RmerTisken mibru-
nebis sixaruli: “da sulis landi isev gaCndeba da isev mova
dRe Serigebis. vici, am kldeze vinme dajdeba maSin, rodesac
me ar viqnebi” (“isev dadgeba surneli kviris”).
Tavi IV
poezia planetebis
225
terenti graneli gamudmebiT eZebda “sxva planetas”,
“mesame gzas”, iziarebda sulis ukvdavebis da yovlisSemZleo-
bis Teorias, jeroda “sicocxle sxeulis gareSe”. misi “uvali
gza” xorcisagan gasaRwevi, sulis gamaradisebis gza iyo, rac
sikvdilis Semdeg unda dawyebuliyo sulieri naTelRebis pi-
robebis erTguli dacvis Semdeg.
poetis sulis gzebi saTaves iRebs kacobaSi “adamis Zis”
saxiT da sruldeba umaRles savaneSi. daRlili mgzavris mier
ganvlili gza mTeli gonieri, morwmune kacobriobis sulieri
gzaa da amitomac aris igi msoflio poeti.
“ucnobi sfinqsis” mwuxare muza xval Tu zeg moazrovne
msoflios marTlac SeZravs.
terenti granelis aRiareba, misi msoflio masStabebis
danaxva ukve daiwyo.
mwerali da mecnieri revaz miSvelaZe saubrobs mis “ca-
damaRlebul sulze”, mis mier gakvalul “axal bilikze”, “pri-
mitiulobisa da genialobis zRvarze Seqmnil mis literatu-
rul cixe-koSkze” (“mwerlis gazeTi”, 10-23 ivnisi, 2004 w.).
murman jguburia wers, rom “momavali kosmodromebis
poetis striqonebSi “mTeli kosmosi ikiTxeba”.
adarebs ra yalmisa da sityvis mxatvrebs _ niko fi-
rosmans da terenti granels, murman jguburias aRafrTova-
nebs “geniosi da SeSlili granelis” genialuri primitiulo-
bidan genialur mistiurobamde amaRlebuli striqonebi da
darqmunebulia am ori Semoqmedis (firosmanisa da granelis)
maradiulobaSi: “ase ivlian mxardamxar mxatvrisa da poetis
naxelavni saukuneebis ganmavlobaSi (murman jguburia, “moma-
vali kosmodromebis poeti”, “literaturuli gazeTi”, 10-23
ivnisi, 2004 w.).
poeti dilar ivardava terentis poeziaSi xedavs “saR-
mrTo ferebs”, zeciur ganzomilebebSi moarul suls: “mas sxe-
ulis simZime aiZulebs am qveyanaze droebiT yofnas, Torem
suli zeciuri ganzomilebebis lurj frinvelad hyavs mimino-
saviT gawvrTnili”.
akeTebs ra Sedarebas ucxoel avtorebTan, dilar ivar-
dava mikib-mokibvis gareSe aRniSnavs terentis upiratesobas:
“verc rolina, verc rembo, verc viioni da miT umetes nadsoni
_ bohemisa da melanqoliis Tavgadakluli raindebi, dRenia-
dag qalebiviT atirebulni, TavianT leqsebSi ver edrebian in-
fantas cremliviT mowkanwkare granelis striqonebs” (“mwer-
lis gazeTi”, 22-28 noemberi, 2001 weli).
226
poeti Tamaz fifia ase alaparakebs terenti granels:
“mwams laJvardebi maradisobis da planetebis mwe poezia... me
ki viweqi frTebze grigalis _ ganedebs vande ukvdavi suli...
guli, samyaros namdvili RerZi me magrZnobinebs msoflio
sevdas... minda Soreul planetis mwamdes _ suli daeZebs oc-
nebis yures... sivrceni mixmobs me gasakviri”.
da umTavresia azri, rom terenti graneli maradisobis
da RmerTis rCeulia: “maradiuli gicavs samyaro, axlos ge-
gulvis TviTon ufali” (Tamaz fifia, “fragmenti granelis
fiqrebidan”, “mwerlis gazeTi”, 10-16/X, 2002 w.).
terenti granelis didi moamage leri alimonaki wers:
“terenti granelis Semoqmedebas roca mTlianad waikiTxav,
iseTi STabeWdileba grCeba, rom miwaze dabadebuli ki ar aris,
aramed sxva samyarodanaa mosuli. TiTqos mistiris sxva, uxi-
lav samyaros, sadac raRac aqvs datovebuli. bavSvs rom gad-
mosvam ucxo samyaroSi da ar icis, sad midis, ase gadmosuls
hgavs am planetaze” (Jurnali “sarke”, 2003 w. 26/III-1/IV).
igi “ganuwyetel poetur inspiraciaSi CarTuli dumi-
liT iZenda kosmiur Zalebs” (leri alimonaki, “granelis lan-
di”, Tb. 1998, gv. 32).
vladimer norakiZis azriT, “yoveldRiuri movlena ver
iwvevs poetSi poeziis cecxls, _ poets awuxebs msoflio ra-
oba, farTo formiT. misi pesimizmi Tu optimizmi ar aris ru-
tinis, mieT-moeTis, aramed saerToa, msoflio.
...misi rkali intuiciuri cdaa msoflio rkinis rkalis
garRvevis” (vl. norakiZe, terenti granelis poezia, Cemi
cxovreba mxolod leqsia, gv. 138).
grigol SaviSvili saubrobs terenti granelis poeziis
“kosmiur elementebze, poetis “kosmiur idealebze” (iqve, gv.
151).
apolon qelbaqianis dakvirvebiT, “terenti granelis
poezia “yofna-aryofnis” sakiTxia, sikvdil-sicocxlis” prob-
lemaa. esaris msoflio sevda, romliTac Sepyrobili iyvnen
iseTi bumberazi poetebi, rogoric iyvnen baironi da baraTaS-
vili... granelis sevda ufro uimedoa. intuiciuri xedva t.
granelSi umaRles wertilamde aRwevs” (iqve, gv. 21).
mxatvar rezo adamias wignebi “sisxlidan cremli”
(2008) da “ukvdavebaa sikvdilSi” (2011) warmoadgens “memento
moris” avtoris apologias. mxatvari poets uwodebs “plane-
tebis mgosans”, “kosmiuri fenomenis ucnaur binadars” da mis
SemoqmedebaSi esmis kosmiur xmaTa kivili, kosmiuri bgerebi,
maradiuli martvilobis sityvebi, kosmiuri monologi, kosmi-
227
uri musika, kosmiuri sevda, kosmiuri sivrcis maradiulobaSi
gaxmianebuli graneliseuli, wmindanuri, sevdiani, magram mo-
ciqulebrivi marTali xma (gv. 7), Rameuli, nisldafenili, Cve-
ni planetis gareT gamavali xma aforizmi: “Sen dedamiwav, uf-
ro maSineb, roca ocnebiT zecas moviar...”
mxatvari granelis poeziaSi xedavs kosmiur mogzauro-
bas, kosmiur sivrces, kosmiur suraTs, kosmiur ferebs, kos-
miur sidideebs, kosmiur azrovnebas, kosmiur vels, kosmiur
gens, kosmiur samkaulebs, kosmiur suls, kosmosis maradiul
samyaros, mgosnis leqsad naazrev kosmiur suraTs, kosmiur
simarTles...
terenti granelis genialurobis daJinebuli da dama-
jerebeli mtkicebaa rezo adamias ganacxadi: “Zlieri, RvTis-
nieri, yovelmxriv ganwmendili angelozuri bunebis da kosmi-
urad damoukidebeli suli mxolod did adamianebs da geniebs
gaaCniaT: “amdagvari sulis matarebeli gaxldaT terenti gra-
neli” (iqve, gv 6).
rezo adamia saubrobs mgosnis “Seudarebel geniaze” da
imowmebs poetis sityvebs: “wmindao RmerTo, rad gamaCine, me
xom sicocxle ar miTxovia” _ miliardobiT wlis Semdegac, am
TiTqmis tragikul godebas mwared ityvian sikvdilis karamde
misulni... amdagvari, kosmiuri poeturi Temis gaxsna, Tanac
aseTi maRali doniT, Tu musikaluri siRrmeebiT da maRal-
mxatvrulad, mxolod geniaT ZaluZT” (iqve, gv 7).
rezo adamias geniebad, kosmiur wmindanebad esaxeba ni-
ko firosmaniSvili da terenti graneli: “...orive genia wminda-
nebia kosmiur sivrceSi... isini ufalTan maradisobaSi Tanaar-
seboben” (iqve).
“gazafxulis saRamoa mSvidi, xidan xeze gadafrinda Ci-
ti” _ aseT kosmiur bgerebs, albaT, mTavarangelozis gafre-
nisas misi unazesi frTaTa rxeva Tu tovebs”...
“leqsiT “firosmani” terenti graneli msoflios poe-
ziis SedevrTa galereaSia eqsponirebuli” (iqve, gv. 14).
terenti graneli iyo kosmiuri suliT da sevdiT nakve-
bi poeti. granelSi Caisaxa da mkafio suraTad Caixata adamia-
nis modgmis maradiuli tragedia, suli da misi bedis mTliani
saxe” (iqve, gv. 3).
“albaT, winaparTa kosmiuri velis cocxali xazic unak-
lod gadioda terentis sulSi” (iqve).
“terenti granelma mTeli msoflio Semoitana Tavis
sulSi, kosmiur problemebs lirikiT gasca pasuxi” _ samar-
228
Tlianad aRniSnavs mkvlevari apolon Jordania (“dro da Se-
moqmedeba”, Tb. 1987).
“bednieri xar, Tu dro gaTange da mis salesze suli
alese”, mimarTavs zviad gamsaxurdia mgloviare serafims
(“martooba” _ t. granels, “mwerlis gazeTi”, 22-28 noemberi,
2001).
muxran maWavariani terenti granels uwodebs “WeSma-
rit poets, vaJas naRd aCrdils” (“did salams uZRvnis axla
muxrani”, “mwerlis gazeTi”, 2001, iqve).
merab kostava gaocebulia imiT, rogor “hkvirobda su-
leTis siRrmes “memento moris” avtori da sazRvris gaRma
gaRweulad warmoidgens mas: “es dedamiwa akrTobda granels,
roca ocnebiT caSi vidoda, im cecxlis aliT TviT daigragna,
vidremde sazRvars gadavidoda” (merab kostava, “galaktio-
ni”).
parizSi mcxovrebi qarTveli, terenti granelis Semoq-
medebis mTargmneli da mkvlevari daTo ToTibaZe xazs usvams
kosmiuri sivrceebisadmi terenti granelis interess: “Rame
Seaxsenebs poets Semoqmedebis usasrulobas da kosmiuri siv-
rceebis monawiled xdis” (daTo ToTibaZe, terenti graneli,
xelnaweri).
aqve naTqvamia, rom terenti granelma “mTeli cxovreba
martosulad gaatara da Seepara kosmiuri splinis Taviseburi
nairsaxeoba, romelic SemdgomSi misi Semoqmedebis fuZed da
STagonebis erT-erT wyarod gadaiqca” (iqve, gv. 38).
Semdeg “samyaros sinaTled qceuli poeti, rogorc iq-
na, Tavis ormag ganzomilebas iRebs, mistiurs da kosmiurs _
amas uwodebs graneli “mesame gzas”, cxovrebis azrs, miwier
cxovrebasac, ra Tqma unda, magram upirvelesad ciur da su-
lier cxovrebas. man gadalaxa adamianuri ganzomileba, rom
Semoqmedis sityviT STagonebuli winaswarmetyveli gamxdari-
yo” (iqve).
terenti granelma “saukunovani omi gadaixada yofna-
aryofnis kanonmdebelTan _ drosTan da sZlia igi. misma nag-
vemma sulma locviT gamoaRwia meoce saukunis mSfoTvarebasa
da uRmerTobas da ganwmendili, ocdameerTe saukunis karib-
WesTan legendad mdgari, ganaxlebis ZaliTa da rwmeniT gvix-
mobs axal saukuneebTan misaaxloeblad” (leri alimonaki, ma-
manti rogavas werilidan “terenti graneli”, qarTuli mwer-
loba _ XXI, 1 (5), 2009, gv. 21-22).
“...qveynad movlenili graalis TasSi CamoRvrili sis-
xlisa da sulis matarebeli wminda poeti Sinagani, mSobeli
229
eris gulisxmiT enacvleba jvarze gakrul qristes, raTa sa-
boloo daRupvisgan ixsnas adamianTa sulebi, qarTvel erSi
rom ar Cakvdes Tavisuflebis naperwkali, siyvarulisa da la-
zares aRdginebis diadi momavlis rwmena” (mamanti rogava, iq-
ve, gv. 28).
Tavi V
winaswarmetyveluri xilvebi
230
terenti graneli eZebda CveulebrivTaTvis uxilav So-
reul, maradiul, „cisfer samyaros“ (me isev cisfer samyaros
veZeb) (3,58), `me yovelTvis vgrZnob Soreul da maradiul sam-
yarosTan axlobel kavSirs“ (3,267).
xedavda zeciur, saRvTo naTels: „dgeba naTeli isev ze-
naris (me ra vqna) (1,202)
xedavda angelozis frTebs, anu wminda, mfarvel suls:
„haerSi irxeva frTebi angelozebis“ (faruli vedreba) (1,187).
xedavda sulis lands: „da sulis landi isev gaCndeba da
isev mova dRe Serigebis“ (isev dadgeba surneli nislis) (1,234).
„memento moris“ avtori amCnevda „cisfer suls“ (ucnob
saflavTan), xedavda TanamedroveTa suls: „me TiTqos vxedav
da TiTqos vumzer Sens suls, tanjvisgan gaspetakebuls“, mi-
marTavda akaki andriaSvils.
„RmerTi aris suli da misi Tayvanismcemelni Tayvans un-
da scemdnen suliTa da WeSmaritebiT“, naTqvamia ioane saxare-
baSi (ioane, 4,24) (5,184).
pavle mociqulis mixedviT, „...ufali sulia da sadac uf-
lis sulia, iq Tavisuflebaa“, (pavle mociquli, IIkorinTelTa,
3,17) (5,388).
RmerTi „sulia saxieri“, RmerTi „sulia WeSmaritebisa,
romelic mamisagan gamovals“ (petre iberi (fsevdo—dionise
areopageli) (6,16,14,15).
terenti granels eimedeboda uflis sulis movlineba
„...mova cisferi suli“ (ucnob saflavTan vdgavar) (1,130).
morwmune poetis sulisTvis axlobeli iyo uzenaesi cec-
xli: „... da suls cecxlisken mivyavar TrTolviT“ (xamTris mo-
axloeba) (1,138).
„Soreul sinaTleSi“, „sulis gadaRma“ Wvretda „kan-
dels“ da mosalodnel simZimils: „sulis gadaRma elavs kande-
li da gansacdeli Soreul ricxvis“ (Soreuli sinaTle) (7,62).
terenti granelis mzeras angelozebi evlineboda ro-
gorc miwaze, ise zecaSi: „me mgoni angelozebi dafrinaven ro-
gorc miwaze, ise im Soreul qveyanaSi, romelsac ewodeba ze-
ca“ (1,267).
angelozis mfarvelobas SeigrZnobda: „guls mfarveli
angelozi icavs“ (nela mival) (1,168).
poetis mzera swvdeboda yofnis dasasruls: „Soridan
vxedav yofnis dasasruls“ (guSin am xesTan) (1,82).
xedavda sulis gafiTrebas: „fiTrdeba suli mzeze moR-
lili“ (zamTris moaxloeba) (3,18).
231
poetis ideali iyo sulSi davanebuli „cisferi yvavili“
(yvavili saRmrTo saxelia): „da cisferi yvavili gamoCndeba
sulidan“ (Soreuli yvavilebi) (1,162).
misi fiqris sagani iyo „cisferi Rame“: „me mainc vfiqrob
cisfer Rameze“ (exla Cems irgvliv) (1,119).
vfiqrobT, „cisferi Rame“ mziani Ramis“ identuri saxea
da RmerTis saxelia (8).
poetisTvis bunebrivi iyo saRvTo nislis gancda: „...es
wminda nisli, es wminda kvira“ (es Cemi leqsi) (1,180).
suliT Tvali afiqsirebda „wminda Saras, wminda qvebs“:
„...es wminda Sara, es wminda qvebi“ (Sara) (1,166).
gza, Sara saRvTo saxelia: „... aha, gza, iareT masze, roca
marjvniv an marcxniv gadauxvevT“ (esaia, 30,21) (2,136).
qva qristes paradigmaa: „ase ambobs ufali RmerTi: aha,
qva davdevi sionze saZirkvlad, qva gamonacadi, Zvirfasi qva-
kuTxedi, masze mindobili ar aCqardeba“ (esaia winaswarmet-
yveli, 28,16).
Soreuli usazRvroebis (RmerTis) savaneSi gaWrili su-
li xedavda zeciur meufes, sakuTar aCrdils anu suls: „ So-
ridan vxedav sakuTar aCrdils, Soridan vxedav usazRvroe-
bas“ (fiqridan vxedav Soreul mizans) (1,228).
sakuTar aCrdils anu meore mes esaubreboda: „mTaze dav-
divar da vgrZnob anTebas, sakuTar aCrdils vesaubrebi“ (mZi-
mea wami) (1,93).
guliT grZnobda „yru bedisweras“: „yru bediswera“ ge-
cema gulze“ (mZimea wami) (1,92-93).
terenti graneli xedavda „fiqris navebs“: „isev gamoC-
ndnen fiqris navebi“ (modis axali fiqrTa krebuli) (1,187).
angelozuri sulis poeti intuiciiT amCnevda sxvaTa
gulSi dabinavebul mxecs da es ganapirobebda mis gaucxoebas
mtacebelTa masisgan“: „var exlac kentad, mimzers gulidan
mxeci, movedi SenTan, me angelozi zecis (var exlac kentad).
terenti granels aqvs erTi SexedviT ucnauri fraza: „da
Rrublis bavSvi Caivlis mzesTan“ (dadga maisi) (1,109).
Rrubeli, mariam RvTismSolis simboloa (9, 124).
Rrublis bavSvi“ aris qriste, mze-mamaRmerTi.
uzenaesTan sulier kavSirze mimaniSnebeli frazaa: „ex-
la Soris elavs ca mowmendili da mixmobs qriste me varskvla-
vidan“ (poeti patimari) (1,35).
poetis RvTiur suls SegvagrZnobinebs Semdegi fraza:
„sulTan axla cisferi Suqi maradisobis“ (maradisobis laJ-
vardebi) (1,68).
232
maradisoba, maradisobis mama „RmerTis saxelia (esaia wi-
naswarmetyveli, 9,5)
Suqi uflis paradigma daviT winaswarmetyvelis fsal-
munSi: „radgan SenTan ars wyaro sicocxlisa, Seni SuqiT vxe-
davT sinaTles“ (fs. 35,10).
„...ixseni Cemi suli sikvdilisagan, ager, Cemi fexi wabor-
Zikebisagan, raTa viaro RmerTis winaSe sicocxlis SuqiT“(fs.
56,14).
poetis suls maradisobis Suqi, vardis (saRvTo saxelia)
Suqi abrwyinebda: „TeTri Suqi inTeba Cemi sulis da vardis“
(SeSlili cremlebi).
„RmerTo, sicocxlis Suqi maRirse“, evedreboda ufals
Ze RmerTis sxiviT gabrwyinebas.
aseve eloda poeti RmerTs — saswauls: „axla saswauls
mxolod me veli“ (ver giRalate) (1,72).
terenti granels enugeSeboda „RmerTi saswaulis moqme-
di“ (fs. 76,15).
eimedeboda „saocreba“: „...saocreba mogelis Sen, teren-
ti graneli“ (monologi udabnos yvavilebze).
„ucnobi sfinqsi“ idga „saocrebis karebTan“, moeloda
„saocrebas“ (cisferi siSore, 1,40).
saocreba da kari saRvTo saxelebia: „ufali... gaixseneT
misi namoqmedari saswaulebi, saocrebani da samarTalni misTa
bageTa (fs. 104,5).
„kvlav uTxra iesom: „WeSmaritad geubnebiT Tqven: me var
kari cxovarTa“ (ioane, 20,7).
terenti graneli fiqrobda „Soreul xeze“, „Zvirfas xe-
ze“ (xe saRvTo saxelia), umzerda usazRvroebas, maradisobas
(usazRvroeba, maradisoba saRvTo saxelebia).
sizmari SeiZleba iyo winaswarmetyveluri (10, 26, 255).
Zalze xSirad gvxvdeba terenti granelis leqsebSi siz-
mari, ara marto rogorc gancdilis dafiqsireba, aramed mosa-
lodneli movlenebis winaswari Wvreta.
sizmriT gvamcnobs poeti sulSi uflis Casaxlebas, rac
uval gzebze svlis, Tavisuflebis, zneobrivi amaRlebis, mSve-
nierebasTan ziarebis momaswavebelia: „TiTqos viyavi aTi wlis
bavSvi, TiTqos viyavi bavSvi—ufali. ar qroda qari da ucxo
baRSi me mivdiodi Tavisufali. TiTqos mesmoda yornis Cxavi-
li, win iSleboda gzebi uvali. xelSi mekava TeTri yvavili da
mivdiodi Tavisufali“ (sizmari) (7,132).
axali aRTqmis mixedviT, Tavisufali mxolod uflis mo-
naa: „...ufalSi mowodebuli mona uflis Tavisufalia, aseve
233
mowodebuli Tavisufalic qristes monaa (pavle mociquli, I
korinTelTa, 7,22).
poeti grZnobda maradiul cas: „me ocnebiT movSordebi
miwas, guli igrZnobs maradiul laJvards“ (maradisobis laJ-
vardebi) (3,32).
momavalSi mosalodnel movlenebs SeigrZnobda intui-
ciurad: „sulis gadaRma elavs kandeli da gansacdeli Sore-
ul ricxvis“(Soreuli sinaTle) (3,156).
mTeli samyaros movlenebi fiqsirdeboda ukidegano
sulSi: „me xom vigrZeni mTeli samysaro“ (Cemi bedi) (1,217)
gansakuTrebuli siaxlove hqonda mis suls SoreulTan,
maradiulTan: „me yovelTvis vgrZnob Soreul da maradiul
samyarosTan axlobel kavSirs“ (1,267).
poeti irwmuneboda: „vgrZnob msoflios da usazRvros
vetrfi“ (samSoblos) (1,94).
„memento moris“ avtori iyo „Sori gziT“ (RmerTis gziT)
mavali, Sori planetebis ganmcdeli: „naxevaria oris, midis Ce-
mi gza swori. naxevaria oris, mipyrobs planeta Sori“ (naxeva-
ria oris) (1, 172).
terenti granels ainteresebda „sulis mxare“ (guSin am
xesTan) (1,82).
bedisweris xazebi kveTdnen mis gonier guls: „yru bedis-
wera gecema gulze“ (mZimea wami) (1,92-93).
„ucnob sfinqsad“ movlenil poets awamebda yvelganmyo-
fobis, mTeli msoflios gulisgulSi Wvretis, sakacobrio
tkivilebis daamebis survili: „axla mTvariani Ramea da mwvavs
survilebi, erTi da imave dros, swored axla minda viyo yvel-
gan, minda mTeli msoflio gadaiSalos Cems win, rogorc erTi
naWeri miwa, aqedan vumzerde parizSi mimaval adamians. minda
xelSi mekavos mTeli msoflio, rogorc burTi“ (terenti gra-
nelis dRiurebi).
goniT gulSi mimdinare procesebs Wvretda: „Sen Cemo Ta-
vo, grZnob gulis anTebas“ (wvimiani dRe) (1,94).
cisfer usazRvroebasTan iyo dakavSirebuli, magram su-
lis yvavils, mimozebs (RmerTis simboloebia) grigali emuq-
reboda da drois avbediTobas TrobiT, RviniT gaurboda ga-
laktioniviT: „ar vesalmebi amgvar droebas, grigali arxevs
sulis mimizebs, axlac vgrZnob cisfer usazRvroebas da Ta-
nac vfiqrob wiTel Rvinoze“ (ar vesalmebi amgvar droebas)
(1,102).
234
idumali mainc ar tovebda da miwiur ukeTurobebs aviw-
yebda: „da is yovelTvis idumalia, rac CemSi iwvevs aRfrTova-
nebas“ (mas Semdeg) (1,106).
mis guls emSobliureboda fasdaudebeli iagundebi:
`guls rad uRirda iagundebi“ (dabruneba navTluRidan)
(1,116).
iagundi mariamis saxelia (9,124).
zeciuri wamebi uamebda gulis wylulebs: „da vgrZnob
zeciur wamebs“ (vakidan) (1,25-26).
zeciuri varskvlavi (saRmrTo saxeli) anaTebda guls
imedebiT: „Ramea, caze varskvlavi erTi miRviZebs gulSi sxva-
nair imeds“ (1,26).
ubedobas Trgunavda uxilavze fiqriT: „beds gavurbodi
da guli gavxsen da vsaubrobdiT Cven, uxilavze“ (beds gavur-
bodi) (1,53).
terenti granelis poeziis winaswarmetyvelur xasiaTze
miuTiTeben misi Semoqmedebis mkvlevarebi.
„wuTisoflis mizez—Sedegobriv borbalze mbrunavma“ t.
granelma zustad „gamoTvala“ Tavisi xvedri, dasasruls rom
uaxlovdeboda. kargad uwyoda, saiT mihqanebda drois ulmo-
beli, magram kanonzomieri qrolva: „me ra momelis, ar vici ga-
na? vici, sad mihqris dReTa krebuli“... mis arsebaSi xom Casax-
vamde livlivebda bedisweris tba. siyrmidanve cnobiswadi-
liT umzerda am tbis SfoTvas, usmenda mis idumal mReras da
guldasmiT swavlobda mis aqafebul da udabur sanapiroebs...
mTeli Tavisi cxovreba winaswar amoekiTxa am xilul, magram
ararsebul pergamentze, wers leri alimonaki (11,88) „winaxil-
vis SegrZneba, cnobier da aracnobier TviTSemecnebaTa er-
Tobliobis Sedegi“.. saSualebas aZlevda ganeWvrita Tavisi
„momavali bediswera“... am winaxilviT ZaluZda „sxvaTa fiqre-
bis wvdoma, droisa da sivrcis moaxloeba“ (iqve, gv. 136).
safrangeTSi moRvawe qarTveli daviT ToTibaZe, romel-
mac frangulad Targmna terenti granelis leqsebi wers: „te-
renti granelma „gadalaxa adamianuri ganzomileba, rom Se-
moqmedis sityviT STagonebuli winaswarmetyveli gamxdariyo.
mas hgonda „winagrZnoba umaRlesi realobis, usasrulobis. is
gadascems sxvebs winaswar codnas sxva samyaros Sesaxeb, rom-
liskenac waiyvans kargi moZRvariviT. poeti ... aris niSani,
Setyobineba rCeuli arxebis, gamorCeuli bedisweris“ (12,46).
235
literatura
naTelsmenis fenomeni
236
poeti „komunikacias“ viRac marsianelTanac amyarebs:
„Zvirfaso vtiri da yovel Rame vsaubrob viRac marsianelTan“
(vigoneb sofels) (1,184).
naTelmsmens „sulis mimozebis“ rxevac ar gamoepareba: „ar
vesalmebi amgvar droebas, grigali arxevs sulis mimozebs“ (ar
vesalmebi amgvar droebas) (1,102).
leqsSi „monologi udabnos yvavilebze“ poeti SeigrZnobs,
rogor „imoseba“ misi ocneba: „vardisferi ocneba qarze Seimose-
ba da iwvevs gaocebas Soreuli alebi“ (3, 67).
poets esmis „Sriali idumal ZalTa“ (qali materebelSi“
(1,61).
esmis „cremlis Sriali“, ocnebis TeTri navebis qrolva
(3,28), „TeTri fiqris TareSi“ (xom maRelvebs me ase) (3,78).
poets esmoda „gulis tirili“ (Cems win), roialis tirili
(gaTavda, morCa), roialis kvnesa, babilonis napirTan yornebis
rekva (monologi udabnos yvavilebze) (3, 67).
terenti granelis sulSi qarebi mRerodnen (dabruneba), 3,
90).
saiqiodan mSoblebis Zaxili swvdeboda smenas: „TiTqos me-
Zaxis saiqiodan mama samsoni, deda ivlita“ (ded—mamis da naTesa-
vebis mosagonari) (1,66).
„mgonia, cidan meZaxis viRac“, ambobda poeti da mere akon-
kretebda, rom es uflis xma iyo: „exla Sors elavs ca mowmendi-
li da mixmobs qriste me varskvlavidan“ (1,35).
imedebs yovelTvis„ Sori ca“ — RmerTebis ca ugzavnida:
„da imeds maZlevs axlac Sori ca, marad muqi“ (morCa, aravis ve-
li) (1,73).
„zarebSi miusavleTis“, „sxva zarebis“ xma aZrwunebda: „me
rom maSfoTebs, sxva zarebia, miusavleTSi mivemgzavrebi“.
xorcisgan ganSorebuli suli „Soreul Rrublis sanapi-
rodan“ Soreuli „wvimis“ xmas SeigrZnobda, kubosTan mdgar se-
arafimebs xedavda da RvTismSoblis tirili esmoda: „me TeTr
kuboSi Cumad meZina, mohqondaT vardi da gvirilebi... da ece-
modnen sadRac wvimebi, Soreul Rrublis sanapirodan. kubos-
Tan idgnen serafimebi da RvTismSobeli Cemze „tiroda“ (micva-
lebulis dRiuridan) (3,96).
„Soreuli Rrubeli“ mariamis simboloa (4,124).
wvima Ze RmerTze migvaniSnebs, daviT winaswarmetyvelis
fsalmunSi RmerTi aris „baraqiani wvima“ fs. (67, 10) (5, 590).
terenti granelis sjeroda, rom glovis zarebiT mavali
TeTri kareta mis mgloviare suls samoTxeSi miiyvanda: „glo-
237
vis zarebiT gamaqanebs TeTri kareta da Cemi suli samoTxeSi
miva godebiT“(locva mTvaresTan) (1,156).
safrangeTSi mcxovrebi qarTveli, terenti granelis poe-
ziis mkvlevari „daviT ToTibaZe aRniSnavs: „terenti graneli
hgavda „gandobils“, esmoda miRma samyaros Zaxili“ (6,37).
literatura
238
„o, rogor morbis landi sikvdilis“, „vxedav sikvdilis
yviTel mantias“ — ase SinauriviT daiaxlova poetma garduval-
Tan Sexvedra.
sikvdilsac sicocxleSi ganicdida: „sikvdils ganvicdi
da modis mTvare da TiTqmis vici, ra xdeba gareT“ (1,82).
„Soridan vxedav yofnis dasasruls“ (guSin am xesTan), gva-
uwya naTelxilvis unariT momadlebulma.
sikvdili ar afrTxobda, radgan gaSinaurebuli hyavda:
„...dameZebs gareT, ver movicile, salami qarebs, sikvdils, sici-
ves“ (misalmeba zamTrisadmi) (4,95)
sikvdilis gancda gagvicnobiera leqsSi „gadarCeba?“
„Cems garSemo buria, Cems garSemo nislia, moCveneba Semodis Ria
TvalTa gugebSi“ (4,34).
Tavisi sikvdilic qveynis usmarTlobis WrilSi moiazra:
„me vstiri qveynis ukuRmarTobas da Cems daRupvas aucile-
bels“.
iqneb mis leqsebSi petre—pavles sasaflaos xsenebac ar
iyo SemTxveviTi, sadac misi samare gaiTxara. miniaturaSi „sik-
vdilis Semdeg“ winaswarmetyvelebda: ... Cemi kubo iqneba sada
da procesia ucremlo.
me damasaflaveben SuadRis or saaTze Tbilisis axlo.
mxolod cxedarTan mdgom poetebs moagondebaT Cem da-
nislul leqsebidan striqonebi.
Cems saflavs dadgeba mze Soreul ricxvis... (4,375).
profesori sergi Wilaia werda: „gasaocari winagrZnoba
hqonia granels. misi gasvenebisas yvelaferi ise iyo, rogorc
aRwerili aqvs poets. oRond zamTris nacvlad Semodgoma iyo
da Semodgomis es wvimiani dRe ufro gulis damaRoneblad gva-
gonebda granelis winaswarmetyvelur sityvebs misi miniatu-
ridan „sikvdilis Semdeg“) (5,223).
lado gudiaSvili winaswarmetyvelurs uwodebs terentis
leqss niko firosmanze: „sul axali Camosuli iyo terenti Tbi-
lisSi, firosmanze rom soneti dabeWda. sakvirvelia, provinci-
idan sul axlaxan Camosulma, Tbilisis kolorits xeirianad
rom ar icnobda, ra saocari mistikuri xilviT ixila firosma-
nis bedisweris tragedia, romelic misive tragikuli xvedris
TviTxilvac iyo“ (5, 57-59).
uCveulo iyo misi saflavis bedic. firosmaniviT, mis saf-
lavsac dakargva emuqreboda, rom ara poetis megobris—kon-
stantine gaCeCilaZisa da mama Sio TurqaZis (petre—pavles sa-
saflaos moZRvris) Zalisxmeva.
239
didi mcdelobis Semdeg gadawyda t. granelis neStis ga-
dasveneba didubis panTeonSi, magram es xdeboda moSurneTa,
xelmocarulTa, gulgrilTa mier xelis SeSlis fonze. petre
pavleze terentis samare gaTxares, magram uamindobis gamo ga-
dasvenebas ar Cqarobdnen da Ria, pirdaRebuli saflavi, misi
momlodine poetis gareSe, Rrublian cas Sescqeroda. gvagon-
deba poetis adreuli ganacxadi: „mkvdari viyavi da ugrZnobe-
li, Ria samare Cems guls ucdida“ (micvalebulis dRiuridan)
(1, 294).
elizbar zedginiZe wers: „terenti granelma Tavisi moma-
vali Tavisi poeziiT winaswar ganWvrita, Tanac sworad da ut-
yuarad. amas adasturebs misi uiRblo sicocxle da ukanaskne-
li gza, romelic gaiara petre—pavles sasaflaomde patara se-
nakidan ucnob saflavTa mraval borcvsa da Zeglebs Soris uk-
ve gamzadebul samaremde, rogorc wuTisoflis ucxo mgzavri,
marto mosiarule da marto dardiT aRsavse udabnoSi terenti-
saTvis udabnod qceul TbilisSi.
mxolod, ramdenime mweralma miacila poeti samaremde“
(5,202).
morgidan terenti granelis gamosasveneblad misulan:
galaktioni, paolo iaSvili, mixeil javaxiSvili, levan metre-
veli, geronti qiqoZe, tician tabiZe, valerian gafrindaSvili,
konstantine WiWinaZe, irodion qavJaraZe, platon keSelava,
aleqsandre wereTeli, simon yuxaCaSvili. WirisufalTagan ara-
vin yofila (5,54-55).
cnobilia, rom codvili adamianis suls eSmaki epatrone-
ba, wminda pirovnebisas — angelozi. terentis granels Tavis
kubosTan serafimebi da RvTismSobeli elandeboda: „...da ece-
modnen sadRac wvimebi Soreul Rrublis sanapirodan. kubos-
Tan idgnen serafimebi da RvTismSobeli Cemze tiroda“ (micva-
lebulis dRiuridan) (1,294).
angelozebi da qriste esaxeboda imqveynad mimaval poets
winamZRvrad: „... „mimasvenebden angelozebi da kubos qriste win
miuZRoda“ (1,294-296).
miRmur samyaroSi gamgzavrebisas samoTxe eimedeboda:
„glovis zarebiT gamaqanebs TeTri kareta da Cemi suli samoT-
xeSi miva godebiT“(locva mTvaresTan) (4,156).
am rwmenis safuZveli iyo wminda cxovreba: „Zvirfaso,
mxolod me davrCi wminda da sxvebma suli fulze gayida“.
terenti graneli iziarebda gardasxeulebis Teorias. mas
sjeroda „sicocxle sxeulis gareSe“, „mesame gzis“ arseboba,
sulis RviZili xorcis datovebis Semdegac da ambobda: „da um-
240
Zafresi Ronis qariSxalia dRemde, gamomeRviZa, mgoni, gardac-
valebis Semdeg (gamoRviZeba gardacvalebis Semdeg) (5,107).
rogorc sicocxleSi, sikvdilis Semdegac planetasaviT
sulis anTebis, sulis maradiulobis imedi ar tovebda: „suli
Cqaria mraval sirbiliT da vici, isev rom avenTebi, rogorc si-
cocxle, rogorc sikvdili, rogorc siSore da planetebi“ (po-
ezia) (2,28).
arc es rwmena gascudebia poets: „...mova odesme vinme tan-
juli da Cems saflavTan is dafiqrdeba“ (umizno xetiali) (2,88).
Tavisi saflavis maradiuloba ase mignebulad gadmosca
poetma: „Cems saflavs daadgeba mze Soreul ricvis “ (sikvdilis
Semdeg,) (2,108-110).
terenti granelma iwinawarmetyvela TbilisSi dasafla-
veba: „male movkvdebi da vici, gulze rom damayrian Tbilisis
miwas“.
poetma iwinaswarmetyvela Tavisi gardacvalebis dro,
ucremlo, uceremonio dasaflaveba, gamcilebelTa mcireric-
xovaneba („sikvdilis Semdeg“).
literatura
241
am mxriv Zalze sagulisxmoa lavrenti beriasTan dakavSi-
rebuli epizodebi, poetis TvaliT xiluli stalini. apokalif-
sur mxecTa naSierebi (l. RoRoberiZe, s. orjonikiZe).
terenti graneli xedavda suls da es saSualebas aZlevda,
„gaeSifra“ mopirispireTa zraxvebi awmyosa da momavalSi, raTa
urTierTobebSi ar daeSva Secdoma. cdunebis situaciebi ki
mravlad iyo.
poeti RmerTis gadasaxedidan xedavda movlenebs da mas
ar aSinebda ama qveynis ZlierTa, miwier, warmaval mtarvalTa
muqara.
„foladze umetes, kolxeTis javardenis simtkices iCenda
poeti, roca yvelas gasagonad stalins mimarTavda“, wers te-
renti dis—zozias SviliSvili, eqimi, profesori mamanti roga-
va (mamanti rogava, terenti graneli) „mwerloba XXI“, №1/5,
2000).
„yovlisSemZle „partiuli inteligenciisTvis“ sulierad
gautexavi da mousyidveli adamianis— terenti granelis da mi-
si samyarosmomcveli poeziis—rogorc Tavisuflebis himnis
arseboba maTi zeobis xanaSi warmoudgeneli da SeuZlebeli
iyo, radgan maT ususurobasa da araraobas usvamda xazs. sxva-
dasxva warmomadgenel kolaboracionistebisTvis TviT grane-
lis sicocxle, cxovreba da poezia iyo da dResac aris yovel-
wuTieri Sexseneba sakuTari ( rogorc pirovnebis da moqalaqis)
moRalateobis, sulmdablobisa da samarcvino arsebobisa“ (iq-
ve).
„vumzer samyaros Ria TvalebiT“, ambobda poeti, „Ria Tva-
lebiT“ mzera ki mxolod RmerTis, RmerTis saxed da xatad Seq-
mnil rCeul adamianTa, winaswarmetyvelTa prerogativaa: „did-
ganmzraxvelo da mravalmoqmedo, romelsac Ria gaqvs Tvalebi
adamis ZeTa saqcielis mimarT, raTa miago TiToeuls Tavisi
saqcielisa da Tavisi namoqmedaris mixedviT“ (ieremia winaswar-
metyveli, 32, 19).
poets ar tovebda qarTveli eris, qarTuli enis—lazares
aRdgomis rwmena da Cveni mSobliuri xalxis sanukvar ideals
imedianad exmaureboda: „magram lazare aRdgeba mkvdreTiT,
aRdgeba, rogorc RvTis siyvaruli“ (fiqrebi qaqucas mkvlelo-
bis dRes, „cisferi siSore“, gv. 18).
terenti granelma zedmiwevniT kargad icoda biblia da
„didi dRis“ (mamaRmerTis saxelia) dadgomis, codvilTa gan-
kiTxvisa da marTalTa gabrwyinebis imediT cxovrobda: „...mo-
dioda dRe didi, qari cotaodeni“...
242
amave dros, mosvenebas ukargavda totaluri kataklizme-
bi, planetaruli masStabis sulieri avdris molodini: „ca iR-
rubleba, modis avdari, me damaqvs sevda Cveni planetis“...
(1,154).
apokalifsis saidumloebaSi Caxeduli, meeqvse beWdis
moxsnasa da kacobriobis garduval urva—mwuxarebasac xedav-
da: „midis es xana, midis es fiqri da es qveyana dardisken mih-
qris“...
terenti graneli xsnis gzad religias, rwmenas, RmerTis
gziT siaruls, uzenaesTan Serigebas miiCnevda, rogorc winas-
warmetyvelebi, RvTismetyvelebi: „... da sulis landi isev gaC-
ndeba da isev mova dRe Serigebis“ (isev dadgeba surneli nis-
lis).
urwmuno epoqaSi isev RmerTisken mibrunebas, „Zveli fiq-
rebis“, rwmenis aRorZinebas xedavda gangebis ZaliT: „Zveli
fiqrebi isev dgebian, albaT asea neba gangebis“ ).
„Serigebis“ cnebaSi winaswarmetyvelebi, mociqulebi gu-
lisxmoben adamianis Serigebas RmerTTan, mibrunebas rwmenis-
ken.
malaqia winaswarmetyveli saubrobs mamebisa da Svilebis
RmerTTan Serigebaze (malaqia, winaswarmetyveli (3,24) (2,307).
pavle mociquli Segvaxsenebs „Serigebis msaxurebas“ (II
korinTelTa, 5,18) „Serigebis sityvas“ (II korinTelTa, 5,19) da
gvmoZRvravs: „qristes saxeliT gTxovT: SeurigdiT RmerTs“
(IIkorinTelTa 5,20).
„da qriste yvavils isvris mTvaridan“, acxadebda terenti
graneli da TiTqos xedavda Ze RmerTis saSvelad gamowvdil
xels.
cnobilia, vano sarajiSvilze dawerili terenti grane-
lis leqsiT dainteresda lavrenti beria, romelic yvelanairi
gziT cdilobda poetTan kontaqtis damyarebas. erTxel Tavisi
damqaSebis meSveobiT kabinetSi daibara, kargad miiRo, Seuqo
poezia, mwvane mza misca misi leqsTa krebulis gamocemas.
ubinao, sanaxevrod quCaSi mcxovrebi, upovari terenti
graneli berias mxridan xelis gamowodebas aRtacebiT ar Sex-
vedria. Tavisi utyuari intuiciiT igrZno poetma, rom xeli-
sufleba iSinaurebda, mis moTvinierebas iwyebda, qamands esro-
da da mizanmimarTulad epatiJeboda xelmwifis ekipaJSi — misi
gansakuTrebuli niWis samarTavad, partiuli doqtrinis ymad,
ama qveynis ZlierTa politikis samsaxurSi Casayeneblad.
terenti graneli ar ahyva didmpyrobelTa xriks, Tavisi
principuli pozicia ar daTmo da „RamesTan“ dadga, „rogorc
243
qandakeba“. man kargad amoicno poeziis rCeulTa niWze monadi-
re miwieri samyaros Tavadni, romelTac surdaT avtoritetu-
li mxatvruli sityviT momadlebulni TavianTi satanisturi
saqmianobis mexotbed eqciaT.
„...midis Cemi gza swori“, acxadebda gulmarTali liriko-
si da kargad arCevda ama soflad droebiT movlenil feodalT
da zeciur Tavads, miwiurs da maradiuls.
Cveni qveynis okupacias ki ar miesalmeboda, damoukideb-
lobis ideebs erTgulebda da yinulovani monstris mier game-
febul siZneles, „Rrublebs“ ebrZoda, finiad saxeldebul uke-
TurT upirispirdeboda: „da Caqra Suqi Tavisuflebis, sibnele
irgvliv dafenilia, nela midian Rrublebi cisken, gareT viRa-
cas uyefs finia“.
poeti amxelda epoqis saZulvel kerpebs, marqsizm—leni-
nizmis SxamiT mowamlul apokalifsur tiranTa naSierebs da
uzenaes, maradiul arsebaTa Tanamgzavrad miiCnevda Tavs.
es ukve iyo boikoti, medroveTagan gandgoma.
im periodSi xelnaweris saxiT vrceldeboda terenti gra-
nelis leqsi, romelic xelidan xelSi gadadioda, poetis maRal
gulisTqmas avlenda, mTlianad upirispirdeboda „Zlevamosi-
li socializmis“ mexotbeTa doqtrinas da Seaxsenebda mxat-
vruli sityvis umaRles misias — rwmenis, simarTlis msaxure-
bas, erovnuli idealebis erTgulebas: „fiqri gadadis Soreul
xeze, rogorc siswrafe da Seneleba, aq sxvebi weren qalis fe-
xebze, roca me vumzer saSinelebas! vfiqrob, es qali rogor vi-
wame, vfiqrob, es qali CemTvis mkvdaria, aq sxvebi weren mxolod
miwaze, roca me vumzer planetarias“.
aq mTlianad uaryofilia trafaretuli esTetikuri kli-
Seebi da umaRlesi poeziis sagnad qceulia „Soreuli xe“ (saR-
mrTo saxelia) zeca, kosmosi, suliereba, rwmena, mxilebulia
codvili miwis saSinelebebi.
amave dros, leqsi ar aris droisgan gaqceva, piriqiT, mas-
Si aris cda epoqis gamrudebuli orientirebis gasworebis.
leqsSi naCvenebia Tanadroulobis xasiaTi, socializmis
diqtatoruli mesveurni, ironiuli damokidebuleba vlindeba
wiTel droSasTan, namgalTan.
maradiulad miCneulia ara efemeruli sabWoTa wyobile-
ba, romlis ngreva— warmavlobas ioane RvTismetyvelis apoka-
lifsi gvamcnobs, aramed „Soreuli ali“ (cecxli—RmerTis sim-
bolo), maradisoba (RmerTis), nawinaswarmetyvelebia ukuTur-
Ta, sataniseulTa wardgoma RvTaebrivi sasamarTlos winaSe.
uazro xmauri, uniWoTa mieT—moeTi, wiTeli droSis „mSveniere-
244
ba“, namglis gafetiSeba maradisobis ZaliT daifareba, aseTia
poetis azri: „fiqris triali isev moSales, isev xmauris dadga
droeba, aq sxvebi weren mxolod droSaze, roca me vumzer usaz-
Rvroebas. Cndeba fiqrebi Soreul alze, vici, es grZnoba ar mo-
ispoba, aq sxvebi weren mxolod namgalze, roca me vumzer mara-
disobas“.
namgali da uro satanisturi bolSevizmis iaraRebia, nam-
gali mocelavs, uro angrevs.
am leqsiT terenti granelma ucdomlad ganWvrita samar-
Tlianobis saxeliT mosuli tirania, Zalauflebismpyrobelni
da Savbneli xelisuflebisTvis gaxda Savsieli.
poeti negatiurad afasebda xalxis saxeliT mosul sis-
xlian provokatorebs da aleqsandre siguas (patriots, Sem-
dgom politkatorRels—l.s.) eubneboda: „Cemo saba, Sen ra, es
wyobileba ggonia? eseni damxvretelebi arian, damxvretelebi“
(al. sigua, mogoneba terenti granelze“, cisferi siSore, gv.
414).
terenti SemTxvevas ar uSvebda, rom ar gaekenwla socia-
lizmis falavnebi, antierovnuli vaipolitikosebi, eris gadag-
varebis mosurne Ramurebi, ubiri tiranebi. sergo orjonikiZes
„ludaeds“ eZaxda, mis mier gadagvarebul axalgazrdebs — „uT-
vistomoebs, kacunebs“ da gadaugdebda ra maT Tavidan orjoni-
kiZis msgavs Zabrismagvar qudebs, ityoda: „magrad unda idge,
magrad! mZime xvedri ergo Cvens tanjul samSoblos. ufro mZi-
me gzac gauvliaT Cvens winaprebs, Cvenc unda gavuZloT“ (iqve,
415-416).
terenti kicxavda „avadsaxsenebel“ levan RoRoberiZes,
xSirad ambobda, rom „am gienam qarTvel TavadaznaurTa da mo-
azrovne inteligenciis sisxli bolomde dalia. „avadsaxsene-
belTa“ rigSi poeti sergo orjonikiZes, levan RoRoberiZes,
1924 wlis „SemoqmedT“ gulisxmobda da ambobda: „eseni ucxo
Teslebi arian qarTvelebisTvis, Cemo saSa! da rbilad rom
vTqvaT, maT uzneo dedaTa naSierad miiCnevda“ (iqve)..
imdroindel cxovrebas terenti graneli jojoxeTs uwo-
debda („rogorc galaktioni, k. gamsaxurdia).
Turme xelnaweris saxiT vrceldeboda xalxSi terentis
leqsi, romelic Tavis arqivSi Seunaxavs al. siguas: „davdivar
marto landiviT, dardis perangi macvia, cxovreba jojoxeTia,
sicocxle — dekoracia“ (iqve, 407).
terentis leqsi „sulis cecxli“ zogierTebma „wiTeli sa-
ukunis“ xotbad gamoacxades. igi ase iwyeba: „Sromis samefo da
qarxnebis neli griali, qalaqis cecxli, daisruli droSa wiTe-
245
li, bnel SuaRames akrTobs Suqi moxetiale, o, saukune wiTelia
da mimzidveli“.
Salva dadiani am striqonebze damyarebiT leqsSi sabWoTa
sinamdvilis TanagrZnobas xedavda, magram terenti graneli
aRaSfoTa aseTma gagebam da xazgasma danarCen or strofze gaa-
keTa. marTlac, aSkaraa, rom masSi naxsenebi sisxlis mdinare,
burusi, tyviebi, gansacdeli, kvamli, mRelvareba, Soreuli ra-
indebis umweo SfoTi, samaradiso mwuxareba da eSafoti veraf-
riT ver iqneboda jojoxeTuri sinamdvilisadmi poetis mxar-
daWeris stimuli: „sisxlis mdinare, dabinduli mTebi da Sara,
damwvar tyviebis surneleba da gansacdeli, o, ganaxlebis qa-
riSxalma frTebi gaSala, krTis nangrevebze aRmafrena, ro-
gorc sanTeli. qalaqis kvamli, mRelvareba, Ramis alebi da So-
reuli raindebis umweo SfoTi, samaradiso mwuxareba moklul
Tvalebis da Cemi suli amarTuli, viT eSafoti“.
„Soreuli raindebis umweo SfoTi“ qveynis Tavisuflebi-
saTvis amao SemarTebaze migvaniSnebs.
1924 wlis ajanyebis damarcxebam STaagona poets Tavisi
cnobili wigni „memento mori“. swored am sityvebiT mimarTav-
dnen gamarjvebul triumfatorebs Zvel romSi — „gaxsovdeT
sikvdili, Tqvenc xom misi Sveba xarTo“ (iqve, 397).
1924 wlis tragediam stimuli misca TavisuflebawarTme-
ul saqarTvelos SvilTa gansakuTrebuli niWierebis gamovle-
nas axali, genialuri nawarmoebebiT, esenia: konstantine gamsa-
xurdias „dionisis Rimili“, (jojoxeTis scenebi, satanisturi
wiTeli kiripa, CrdiloeTisken gafrenili wiTeli gveli bol-
Sevizmis triumfiTa da ajanyebis damarcxebiT aris STagonebu-
li), grigol robaqiZis „lamara“, terenti granelis „memento—
mori“, galaktionis poema „mogonebebi im dReebis, roca ielva“,
misive demonebis, satanebis, mefistofel—luciferebisa da
belzebelis TareSis amsaxveli leqsebi.
al. sigua gvamcnobs: „saqarTvelos Tavs datexili am didi
tragediis „Semoqmeds“ ioseb stalins mimarTavs poeti, romlis
erTi strofi dResac SiSis Jruantels gvgvris: „ imperatoro,
Sen diqtatoro, mZvinvareb sisxlis korianteliT, mamis saf-
lavze rad dagaviwyda, agenTo Tundac erTi sanTeli“ (iqve,
398).
Tavisuflebadakarguli, „mkvdari saqarTvelo“ iyo te-
renti granelis ieremia winaswarmetyveliseburi godebis mize-
zi.
1921 wlis 25 Tebervlis katastrofis Semzaravi movlene-
bi ausaxavs poets leqsSi 1921, romlis epigrafia: „daxocileb-
246
Tan erTad daWrili iunkrebic daumarxavT: „axla es leqsi sxva
samarea, movida qari, xe Searxia da saqarTvelo es is mxarea, sa-
dac cocxali xalxi marxia“...
eSmakis xeldasxmuli, satanistTa moZRvari da marTali
sityvis namdvili sulTamxuTavi lavrenti beria adre „aRtace-
buli“ iyo terentis niWiT, vidre poeti qveynis mesveurTa dam-
Rupveli politikis mxilebas daiwyebda, mere ki sisastikiT, mu-
qariT Secvala „memento moris“ avtorisadmi damokidebuleba,
„civi da gamyivani xmiT“ mianiSna Tavis risxvaze mousyidav da
gadaubirebel pirovnebas.
am faqtiT yofila STagonebuli terenti granelis leqsi,
romelSic kargad Cans marTali poetis azri „mzrunvel“ xeli-
suflebaze: „am xalxis qeba ar mixaria, es xalxi Cems suls ro-
gor eqceva? Cemi cxovreba qariSxalia da Cemi guli miwas ecema.
romeli igrZnobs Soreul sagans, romelma igrZno es atireba.
da me amnair cxovrebisagan TiTqmis yoveldRe vgrZnob damci-
rebas“.
terenti graneli Seucdomlad grZnobda misdami berias
interesis Sorsmimaval mizans, magram igi ar gatyda, ar gaiw-
vrTna da amis gamo daundoblad gauswordnen cixiT, devniT,
ciliswamebiT, bolos ki giJis diagnozi dausves da iZulebiT
mkurnalobas dauqvemdebares.
beriam da misma damqaSebma moSurne, xelmocarul poeteb-
Tan erTad, sabediswero roli Seasrules terenti granelis
cxovrebaSi.
da bolos, roca SeSlilad monaTluli, Serisxuli poeti
fizikurad wavida am qveynidan, kidev erTxel gamoCnda pilate-
saviT xeldabanili beria da cdilobda, misi reJisorobiT
jvarcmuli pirovnebis Tayvanismcemlad gamoCeniliyo.
iqneb es iyo sisxliani tiranis erTgvari monanieba da sin-
disis qenjna imis gamo, rom mis xelebs eris saamayo Svilebis
bevri sisxli ecxo?
Salva dadians beriasTvis ukiTxavs, terenti granels Tu
icnobdiTo. berias upasuxnia: „terenti didebuli poeti
gaxldT, batoni Salva“. Salva dadians gulistkiviliT SeuniS-
navs: „ki, didebuli poeti iyo is cxonebuli... magram cxovrebas
man ver gaugo da damarcxda, Tavi daiRupa“.
terentisadmi Salvas am „braldebis“ pasuxad berias paTe-
tikurad uTqvams: „cxovrebas ki ara, batono Salva, TviT cxov-
rebam ver gaugo mas“.
247
berias aseTi azriT gaoceba ver daufaravs Salva dadians
da akviatebaa terentis leqsi: „qarTvelma xalxma giJi miwoda,
mze midis gaRma, cis xma ismoda“ (iqve, 441).
terenti granelis interesi religiuri Temebisadmi, sab-
WoTa wyobilebis „sikeTeTa“ Sefaseba da rainduli dapirispi-
reba apokalifsur triumfatorebTan, xalxis mtrebis gabedu-
li mxileba, saqarTvelos okupaciisa da 1924 wlis ajanyebis
asaxva naTel pasuxs iZleva imaze, Tu vin da rogor cdilobda
poetis zeSTagonebuli saxis waSlas, misi Sedevrebis „pesimis-
turad“, „uideod“, „Sav wignad“ gamoacxadebas.
terentis „diqtatori imperatoris“, „ludaedebis“, „gie-
nas“ gverdiT „avi Tvalis, uRirsi Tvalis, patara mtrebis, yaCa-
Ri qarebis, kaenis, gvelis saxeebic im mizans emsaxureboda, rom
niRabi aexada saqveyno—saxelisuflo borotebisTvis.
ueWvelia, rom „memento moris“ avtoris ideologiam k.
gamsaxurdias, gr. robaqiZis, m. javaxiSvilis, g. tabiZis mxat-
vrul naazrevTan erTad, didi roli Seasrula borotebis impe-
riis Tixis saZirkvlebis SeryevaSi.
terenti graneli erT—erTi pirveli daupirispirda Cvens
literaturasa da cxovrebaSi siyalbes, kerpTmsaxurebas. misi
leqsebidan monaberi wminda haeri suls ajansaRebda sikeTis,
saTnoebis fluidebiT, apokalifsur mxecTa naSierebs af-
rTxobda.
obieqturad Seafasa poetma samarTlianobis saxeliT mov-
lenili bolSevizmi, qveynis tirani mesveurebi, ucdomlad iwi-
naswarmetyvela maTi efemeruloba da momavali samsjavros wi-
naSe maTi siaveebis gamo ucilobeli gankiTxva, rac zedmiwev-
niT axda kidec.
252
daWarbeba: „me mivdivar da micqeris xalxi, Cemi saxe gumbaTivis
ielavs“... (Semodgoma) (1,148).
sxvagan gabrwyinebuli eklesias saxeSi moiazrebda Tavis
portrets: „saqarTveloSi mxolod Sen erTs Tu gagondeba gab-
rwyinebuli Cemi saxe, viT eklesia“.
brwyinvaleba rCeulTa xvedria. terneti graneli ar cde-
boda, roca Tavis gamorCeulobaze amaxvilebda yuradRebas da
mas safuZvlianad eimideboba meti dideba: „Cemi saxeli xom ase
brwyinavs, me met sixaruls veli dReidan“ (Seval oTaxSi)
(1,216).
brZolis velze „uricxv mtrebs“ dapirispirebuli, miwaze
ki ara, „cisfer samyaroSi“ eZebda nugeSs da fizikuri damar-
cxebis SemTxvevaSic momavali yovelTvis garantirebulad esa-
xeboda: „damamarcxeben? de damamarcxon, vgrZnob, momavali ma-
inc Cemia“ (me isev cisfer samyaros veZeb) (1,316).
caSi, maradisobaSi dabinavebis imeds leqsi aZlevda: „me
leqsebi gamafrenen caze, me leqsebis sixaruli momklavs“ (var
aseTi, var yovelTvis, kenti) (3,38).
„Sori cis“ imedi iyo didi stimuli: „da imeds maZlevs ax-
lac Sori ca—marad muqi“ (morCa, aravis veli) (3,73).
terenti graneli iyo is poeti, vinc fiqrobda „Soreul
xeze“ (saRvTo saxelia), umzerda usazRvroebas, „maradiso-
bas“(RmerTs), planetarias, samyaros (poezia) (1,28).
„am saukunes xom gascildeba Cemi tanjuli sulis kivi-
li“, „vici, dro mova Cemi gagebis“, Cagvesmis terenti granelis
xma da unda vaRiaroT, rom yvelaferi axda, rac poetma iwinas-
warmetyvela, movida misi gagebis dro, meoce saukunis 20-30—ia-
ni wlebis sityvis ostatma 21—e saukuneSi Semoabija didebiT
da kidev erTxel dabejiTebiT virwmuneT misi sityvebis WeSma-
riteba: „da vici, usaTuod var msoflio poeti“...
gana SemTxveviTia, rom am poetze fiqrisas suliwmindis
qnarad wodebuli pavle mociquli gvaxsendeba: „winaswarmet-
yvelebas nu gaabiabruebT“ (pavle mociquli, filipelTa, 4,19)
(5,429).
isev mociquls rom movusminoT, „winaswarmetyveleba
arasodes ar warmoTqmula adamianis nebiT, aramed adamianebi,
suliwmidis mier aRZrulni, RvTisgan warmoTqvamdnen mas“ (II
petre, I, 21) (5,309).
terenti granelma ganWvrita religiuri grZnobis, reli-
giuri poeziis maradiuloba (poezia), iwinaswarmetyvela pro-
letaruli poeziis efemeruloba: „Tu poezia moikrefs Zalas,
253
STamomavloba ramdens icinebs, roca daxedavs eulis kalams da
maSaSvilis leqsis wiwilebs“.
„poetis Soreuli nisl—buraniT garemoculi sakvirveli
winaswarmetyvelebis Zalas da cxadier saxes“ xedavs leri ali-
monaki poetis striqonebSi: „...da gaigeben didi xnis mere, ra
cecxli mwvavda da ra viyavi“ (4,23).
lado gudiaSvili winaswarmetyvelurs uwodebs terentis
leqss niko firosmanze, „misive tragikuli xvedris TviTxil-
vas“.
„wminda, naTeli winagrZnobiT sneuli t. graneli“ (l. ali-
monaki) TiTqos cxadad xedavda, rogor iqceoda misi saflavi
momavalSi dafiqrebis, sulTa Tanaziarobis, sikvdilis saidum-
loebebze Wvretis adgilad: „mova odesme vinme tanjuli da
Cems saflavTan is dafiqrdeba“ (umizno xetiali), „Cems saf-
lavs daadgeba mze Soreul ricxvis“ (gulidan sisxlis wveTebi).
safrangeTSi moRvawe qarTveli mecnieri daviT ToTibaZe
wers: „terenti graneli adridanve winaswar grZnobda, rom male
datovebda wuTisofels“.
misi Tvalebi, romlebsac „patara naTurebs“ adarebs, Ra-
meSi rom anaTeben, hgavs iesos Tvalebs imiTi, rom SeuZliaT
Caswvdnen RvTis usazRvroebis saidumlos da, amave dros, uf-
ro naTlad dainaxon, ra xdeba samyaroSi da adamianTa Soris.
„... gulidan mosuli locva... uxsnis winaswar nafiqr da na-
Zebn gzas, „mesame gzas“, misive sityvebiT rom vTqvaT.
„man gadalaxa adamianuri ganzomileba, rom Semoqmedis
sityviT STagonebuli winaswarmetyveli gamxdariyo.
„poets uCndeba winaTgrZnoba umaRlesi realobis, im
usasrulobis, romelic mas ase gamudmebiT swyuria.
„igi gadascems sxvebs winaswar codnas sxva samyaroebis
Sesaxeb, romliskenac waiyvans kargi moZRvariviT... Tavisi
jvarcmis bolo wuTamde is aris niSani, Setyobineba „rCeuli
arxebis“, gamorCeuli bedisweris“ (6,26,33,34,36,41).
gamoCenili mxatvari da eseisti rezo adamia „terenti
granelis mier winaswar nagrZnobi leqsad naTqvami poeziis
formulas“ uwodebs striqonebs: „vici, dro mova Cemi gagebis“
(7,8).
terenti granelis gamorCeuli mkvlevar—gamomcemeli
leri alimonaki sworad aRniSnavs: „winaxilvis SegrZneba, cno-
bier da aracnobier TviTSemecnebaTa erTobliobis Sedegi... sa-
Sualebas aZlevda ganeWvrita Tavisi momavali bediswera... am
winaxilviT ZaluZda sxvaTa fiqrebis wvdoma, droisa da siv-
rcis moaxloeba“ (8,88).
254
terenti graneli gamudmebiT lokaluridan globalu-
risken, sazRvris, mijnis miRma miiswrafvoda. misi daudegari
suli ara mxolod dedamiwas, cas, kosmoss, sxva planetebs zve-
ravda da samyaros centrSi yofnis gancda eufleboda.
mis poeziaSi bunebrivad daisva msoflios SemoqmedebiT
tradiciebTan, zogadsakacobrio problemebTan mimarTebis,
saerTaSoriso arenaze qarTuli mxatvruli sityvis adgilis da
mniSvnelobis gaazrebis sakiTxi.
„memento moris“ avtoris mixedviT, „guli msoflio Rer-
Zia“, „gulis garSemo msoflio sevdis cecxli anTia“ (maradiso-
bis laJvardebi“). poeti daatarebda sakacobrio sevdas da SiSi
ipyrobda galiis, yuTis, sapyrobilis saxeebad mozmanebuli
qveynis gamo: „Sen, dedamiwav, ufro maSineb, roca ocnebiT ze-
cas moviar“...
mTeli Zalisxmeva sulisa maradiuls, msoflios, usaz-
Rvros utrialebda: vgrZnob msoflios da usazRvros vetrfi,
gulia isev msoflio RerZi, me xom vigrZeni mTeli samyaro, me
isev veZeb maradisobas, da minda yofna iqac da iqac“.
planetarias, sxva planetas, Sor planetas eswrafvoda,
Cveni planetis sevda msWvalavda. „marsis wiaRSi gaqanebaze“ sa-
ubrobda, viRac marsianels ekamaTeboda. mere ufro izrdebo-
da masStabebi da sulis ukideganobas gvauwyebda es survili:
„me minda yvelgan viyo, rogorc RmerTi, minda varsebobde
yvelgan, msurs samyaro mekavos, avenTebi..., rogorc siSore da
planetebi“.
poetma mTeli kacobriobis avdari SeigrZno: „ca iRrub-
leba, modis avdari, me damaqvs sevda Cveni planetis, mowyena
mosdevs amnair avdars, me xom vigrZeni mTeli samyaro (Cemi be-
di).
rwmenis, usazRvrobis (RmerTis) siyvaruliT ezrdeboda
frTebi da astralebSi navardis unari eniWeboda: „vgrZnob
msoflios da usazRvros vetrfi, vumzer planetarias, usaz-
Rvroebas, maradisobas“.
poeti ganicdida rogorc fizikur samSoblos, ise mis su-
lier zecas, „uxilav saqarTvelos“.
terenti graneli ar cdeboda, roca Tavis Semoqmedebas
planetis, msoflios yuradRebis Rirsad acxadebda.
gamoCenil mxatvars da eseists _ rezo adamias parizSi,
pompidus centrSi, frangi msaxiobisgan mousmenia terenti gra-
nelis qeba, misi xseneba vaJa—fSavelas, nikoloz baraTaSvilis,
galaktion tabiZis gverdiT.
255
rezo adamia aRfrTovanebulia qarTveli poetis frangu-
li TargmanebiT, romelic Seasrula parizSi mcxovrebma qar-
Tvelma — daviT ToTibaZem.
„... cecxlovani, molurjo, mowiTalo da moiisfro kosmi-
ur alSi gaxveuli mgosania terenti graneli, acxadebs poetis
saidumloebebiT savse samyaroSi Rrmad Caxeduli mxatvari.
rezo adamia darwmunebulia: terenti granelis poezias
rom gascnoboda, didi espaneli mxatvari salvador dali uTu-
od dainteresdeboda qarTveli mgosnis msoflmxedvelobiT,
planetebisken mzeriT da misi leqsebiT STagonebuli, kosmiur-
ze da planetebze saocari siurealisturi suraTebis serials
Seqmnida.
caze, uSoreules varskvlavebs iqiT xedavs qarTveli
fermweri terenti granelis „kosmiur gens“ (7,56-107).
parizSi mcxovrebi qarTveli mecnieri da mTargmneli da-
viT ToTibaZe saubrobs kosmiur sivrceze, kosmiur splinze,
mis ormag ganzomilebaze, mistiursa da kosmiurze da amas uwo-
debs „mesame gzas“...
terenti granelis poezia WeSmaritad iyo „poezia plane-
tebis“.
literatura
256
gamomcemloba `universali~
Tbilisi, 0179, i. WavWavaZis gamz. 1, : 2 22 36 09, 5(99) 17 22 30
E-mail: universal@internet.ge