B 11060621

VIVIANI, Giovanni Baptista
Rationale libri quarti luris

Pontificii / auctore lo. Baptista
Viviano...; opus, in quo omnium, quae á
Summis Pontificibus constituta sunt in
libro quarto Decretalium, Sexti,
Clementinarum, et Extrauagantium, ratio
redditur. - Romae : Typis lacobi
Mascardi, 1615
[8], 132 p.,+4, A-H8, I2 ; 4o
Port. con esc. arzobispal xil.
1. Corpus Juris Canonici-Comentarios 2.
Corpus Juris Canonici-lruzkinak 3.
Derecho canónico 4. Zuzenbide kanonikoa
I. Título
R-7173
L I B R I QVARTX
IVRIS PONTIFIGÍÍ
Auótore
IO. B A P T Í S T A VIVIANO V R B lN à T É
Presbytefo, Sc I. C. Romano.
Opus , in quo omnium , qa<t à Summis Pontificibtrs cafiBimta fu n i
in Libro Quarto Decretalium > Sex ti >Clementìnarum >
& Extrauagantium , ratio redditur ♦
AD ILLVSTRISS. ET REVERENDISS. D.
D.SCIPiONEM BVRGHfiSIVM
S. R, E. Card. SummumPœnitentiarium» See.
RO M AÉ > Typìs Iacobi Mafcardi. M D C X V.

S F P É R I O R V M P Ë R M T s S V.
H V I V S L I B R I Q V A R T I,
neam wcorisfuæ» vel ipon-
’ Lamlcßina defpon i x .t if .i3 . 71
iàtronë. tir. 3. F -
pag- 34 Frigidis, fie maleficiatis, fie im-
Cognatione lega potcntia coeundi. tir. 15,
li, cira z. 70 pag. 88
Cognatione rpirituali.tit. 1 1 . M
pag. 6 i Matrimonio contrago cdntra
Conditionibus appofitis, fie a- interdiftum Eccidi;, tit. 1 6.
lijs contrailibus. tit.5. 4a Pas- . . 9%
Coniugio ieproforum. tit. 8. N
, Pag- , 57 Natis ex libero ventre, tir. io.
Coniugio leruorum. tit. 9. 59 pag. ’ 6a
Confanguinitate, fit affiniate. Qw
tit. 14. 78
D Qui Clerici »vel vouentes ma-
Defponfatione impuberum-*. tri monium contrahere pof-
tit. 2. 22 funt. tit. 6. 47
Biuortijs. tir. 19. 11 2 Qui iìlij fint legitimi. tit. 17 .
Donationibus inter v/rum , & Pag- 97
vxorem, fie de dote poft di- Qui matrimoniuni accularci
uorrium reftituenda. tir. 20. poflunt, vel conrra iJIud te-
pag. 12 ftificari. tit. 18. 107
E $
Eo, qui duxit jn marrimonium, Secundis nuprijs .tit. 21. 129
quant polluit per adulte- Sponialtbus, & matrimonijs.
' rium. tit. 7. 52 - tit. I. ■ t
Eo > qui cognouit confangui- Sponfa duorum . rit.4. 38
- f ì.'
t * INDEX
----- - ' ■^ J L? t i r. ' ^ _ .. r, ,

IN E in
Q V A R V (vi R E d ì ) IT V R R A T I O
i t : J„ I:N ' # Ö !G' i I B R.Q.>- . ■JI tA-at
Compatti 'ritta* per. cathechìfmum^
C C V S A T IO firt^ ' .qua fit*, hodie e fljk b lq t a fif
caufa matrimontaliy : J ia& \ y
eft perfonaliler fa-* Compaternitas qual: ter, Jm pediat
penda* pag.109 *■ 77ìatrimaniura . 65. ¿7 ¿»te?? quos.
Acckfansquando re- * p a g i * ' ;"■ ■r
pellaiur. ' n o Còmpatres quot ejfiepojfint * . 1 ; 69
Adulterim i! quando impediat ma— Conditio doits quaiiter obfieruanda /.
irimonium * ^j 4.5 6 :Paf i , \ ■ 'f i \ ; ^ y : A 3
Affinità.s, imp ediat mairimo- Conditio appofita in manumijfione
nìum* , r\ ^ . 78. fierui quomodo intdlìgafUri 43
Affìnitas quando fohiaf fio 'nfaììa : Conditio turpis in matrimonio ha- v
a 5 * 7 i, 72 *7 ^ 77.78 ' beturpro non adieEìa * 1- ^ •/ *4^
Confirmaiio frontu induedt ijpirri
2f ipuakmcognaiìonem. . 69
-V' i *- Conìuges non debgnt de nono bene
dici ?f i vnus eorum fuit alias be-
B Enedicens fecund as nuptias>i/?
, •
puntenans.
...
v :
i . •
■ nédtfTusfi ■
i j •-. * *
129 Coniugìum quddo dijfoluàìur pro~h

— ; - j^y
fite r infideHtdtem d k e r ì u s i i L7
Confianguine i' niariti g- fir vxoris
C Ârenæ , f iu quar.entendepœnr-) quomodo ìicifècontrahant* ,80

; tent:ayqua: duatnr. ;. 39 Conjangzunitas poiefifirobanetìam
Certifieatto > quæ reqtììratùr 4 e~> p e r par entes . _ 109
morte coniugisyvtcurri dlìer o.con- Cànfueiudo nonpotefì inducere >vt
trahipofiìt* ^ 12 ìngradibus pròhibitìs matrtrao-^
Clerici infide fis matrìinon ìum eon- : nitim ljcttecohiPatìafUr : - ' ’ ' 8i?
4ir ahere pröhibeniuftiifL 747Ì Confu titi do npn; inuakdat m airi-
Cognâtio Jpiriiualis cur \nçn ;irp#-- i monium . .7 1
rni-
trahaturin -1 -.vomnibus
* ì .; ?j Sacramene
,i ¿v =v . • Copula}:abita cum gpeUa^quarido
‘ 2/ J . * ' 7O impedìat contrahefte cUm horifan-
CognâtioJpiriiualis inter quos con- guinea tüius* 1&
irabatur. .53,. Crimen, quando feparet conìuges
Compaternitas fiiperueniensfintepfi horum-
ti-'11^*
conìuges non dijfolufi ’ fo fiiz fif -,±> <' - ■ '•,, ^
fimrn. > " ~ V
-/ ■-v K ß flt ■. ; ’ Dele*
1 .3 v i v i * 2- f
IJ 3SÍ3 .D » E '- Xi
•í-M dopus ' W i
■i y- \ etnatrìmonium prcCj
Élegatusad ca'ufam matrimo+x ' ^rare*:■ ■:>'':^ ; .->■ ^ •1 ; '";-7r;j 114.
D npquomodo promine ieifuper v 1;
- dote, f f A ■ -' v A'ldi?. V,’
■' ^ f i F ' è g f i :
i\Ì^\^ylfi:Syfii> A -S y
Denuntiáns calumnia si :> impe- ■
~ diat matrimosiiurn, quaüterpiir
- tiÍ'atUP¿ \ r
N- - '
F
A lfd ■califa •quando totitei A fi
jpenfaiionew. . . ■
• -138 .F/Zy duornm compaìrum quando
•.
82
Hèfponfaia inulta y quando non au- pojfint contrahere matrìmontutriz t[

y d iá w A ' 'V-,.-, - - v^ iió
Diólutn vnius quandolmpediat ma F ili/ ex matrimonio prohibito fu n i
' * trimonmmy ' ' si r .y:, ' 7-*7*74 } - V '" ' 36
Bijpenfatio fu per matrimonió con-
' trahoj f i califafa ifa exprtmaturi Film s ex adulterio e fl illègiùmus *
: nan valet. i : : S 2 ■ :pag+' si-se i .-$ 9 .
Dijpenfatio qualiter intelligatur in FUrìopus matritnoniufri contrahere
- graduprohibifo* 79 f n on f oiesì. . •i: ; h 5
D isi an s àjììpite quarto graditati m \
v difiante quinto 7 contrahere'po-. . >V- G fissfiei. y - i .
* *1 J -.. j , / ;: ^ i,> . 'j; l| l. >r
■ *? /? . ' 85 '• ^ . 'V|'' *1 * ^ t ’*' ' ' i V 'T% h f v »¡"
Doñatapropter nuptiasy quandor e- ;Ftâduum computalo quali-

* fìitudntur^ ; . 124.12.6' ,:;J ''te’r-fiutyS ì'ìèorum in coniufi
D&natio fa fìa ecclejht fu b modo ? i^ io p ro h ièitiéi-: s 1 s 8^
: quomodo obferuanda. \.ic 44.
Don aito inter eoníuges, quando va- H
’■ le at* v " *' —' 12,6
D osefireifkùendaj faparato legiii- DnùcidiU'ri ' quando im
* ìW matrimonio. - vv-v, uV; 12 x f ì ; conìugzum r sr-i.
£>6>tis condition ■qu& obferuandiL-* ^ V,' v i:0;'.,••• v.:. v;:v:
1 pag* -' \l i v i d i - X . i . 4 3 ' 1 ^ . . ’V I?.: v.
Dubìtam de morte coniugisycon-

*- im ber enon debeig nijiifirìm cer- Ijegitifn tta sp ro lis q u onm dopro-
‘
-, ùficeiur. 1-29. Ò* g u id jìcontra-
-- - - . . • • . E . v v - v , v - v i vv,
I \#ur>
ì
- '■peiti ' • ’ • ■ v 3 ; . .... . a j o * Imp 0tentip toelindixqualiterprob e- .
vvi!,;v,
■; 103
90.^3 ■
Impotenfadmatrimonium7quii dir *
G ckfa quando dripenfetinxjxb. •'. catu r i - ' ‘ 5x1.92
: to cafiitatis * . . > $ 0 Impúberes *quando .cmiunga Utr iñ
Deckfia quando cognofeat de caufa ì 'mairimonimn*. 23.2S.29.32.
in ter laicos. 101 Itìcefìiis qtiàltìer màtrimoniumî^
Ecclefice indicium requirìtur addi- impediat . i ■ < ^ '73
mittendam, vxorem . propter im-
pedimentum parentela.. ^V.¿**4
I N O E
Infideltum proles yquafithgitim a* impediatur per litis pendentiam
pag* l °7 fu ptrprh n o. 12.40
luramentum quid operetta* in ma* M atrimonium quando aecufariyvel
trtmonio. 11 d enuniiari pojjit.
InjHtia public# honcflatìs quando M atrimonium clandefììnum re
Jit injpofalibuS'i .4.6*21 *2 2*24.2 5 probatiti',! 4.qualiterprobetur.}$
M atrimonium contrahendum quo~
L modo puhlicetur j & quandoim
pediatur*
L Aicorum caufa quando per M atrimonium quibus clericis f a

Ecdejiam cognofcantur. lo t probibitum .
Leges duties non babentfacultatem M atrimonium fubfeqùms-, quos le-
47
interdtcendi mairtmonium ad gìtrmet * 97.100

tempu s. 132 M atrimonium per quam conditio-
Legiiimatio per fubfequens m airi- nem v itieiu r. 42.45,46
- montimi de quibus > ¿ r ad qua M atrimonium quando f a r i pojjit
fia t. 97*100 cum ea 7 cui fu it promijfum, vi
Lepra fnperuenims non dijfiluit zienteprim a. 51S
mairijìionium . 57. nec Jeparat Matrimonium cum aneinac quando
coniuges,58.precedent tamen ex- teneat. 6o;6i
cufat à Pjonjaiikus defuturo. 5 9 Matrimonium quando non pojjit
Ubertas qualiier requiratur in_* confifare ìnterfilium adoptantisy
contrabendo matrimònio * 13 ¿radoptatum. 70
M atrim onium jcienter contrahens
M ingraduprobibitojcft exeommu-
Acbinaito in mortem coniugis nicatus. 86. JtmUiier contrahens
M qu aider impedìat matrimo-
nium.
cum moniali.87. ¿ r cum conjiitu-
53-55 to in fiacris ■ 88
M alitia quando in matrimoniofup~ Matrimonium ingradibus probibi-
pleat <ztaicm. 31 . tis conirahi nonpotèB . 81
M arìtus quid donarepojjit. r 24 M atrimonium quomodo repareìury
M ar itus ver gens ad ìnopiam >pro J ì ecclejta decipiatur inprobatio
dote quam cautionem p ra fa t 125 ne i m p o t e n t i 89.94
Matrimonium violentam i quando M atrimonium cum impotente#qua-
jpontaneum reddatur. 13 //Wr dirim atur *88.93. quan
Matrimonium cumpeccairicey vt fe_ do non* 9*
corrigaty proficit adfalutem . 13 M atrimonium cantra ìnterdìilum
Matrimonium quis contrabere pofi ecclejì# 7v e l indicisfaBur/i, prò-
fo g 15 pter hocfoìum non dirim itur. 95*
Matrimonium filo confinfu con- imponitur tamen pcenitenfia f a
trabitur. r. 15* quomodo probe- contrabeniibus.96. ¿rfip a r untar
tur* if donec de cau fain terdilli cagno-
Matrimonium ficundum quando ; fca tu r, 97
¿WWW-
.If N i Off E'i X .
M atrhnm iumfiparaturpropter a- . Pater quando contrai?at ifo n fa lta :
dulterium. 1 1 5. ¿ r quando redin- p r o f Iio. 22.3.3
tegretur < 116Pcen£promìffio in contraffai matrix
Matrimonio foluio yquomodo dim - many non obligat 18
dantur bona, qua communiter I*a nitentia quarentenx > qiue fit ,
obuenerunt. 122 pag. 39
Minor quando obligetur ex contra- Prohtbitio coniugynon exienditur
Hu matrimony. zS
( vltra quartum gradum confan-
Mors coniugis quomodo probetur - guinitatisy ¿ r affinitatis. 84
Proles quomodoprobetur legitim a*
M aher propter adulterium fepara- ; 103. de illa infideim m ^.
ta7perdit dotem. 1*3 'io ? I
M ulicr nubens m ira annum lugu- • Promittenjcontrabenc matrimmiut
brem yinfam iam noincurrit 13 1 quomodo adflrin g a tu r. 7*10
Mu Her contrahens cum fee undo y ' Pubes quis dicatur. \ 23
quando gignat fihos legitimos. Public a bom Has , qua dicatu r.
pag. . 1 01 3,46.21*24
Àtiuiîaùs quafìio jpeffat ad \ T J Eligionem prefejfits , velp ro y

N , iudicem ecclefaiiicum . 100 X V
N'UptiiCfecunda non benedicuntur*
i f contrahant matrimo-
nium,fìn si excommunieadì, 88 ,
pag. iz 9 T fe/Uttifio dotis quando fa cienda.
i 21. quando vxorisy ¿ r quomo-
. 7
O B fu r a verba quomodo intel-

iigenda. 6*16
A cerdos quomodo debeat prohi
P
Agani in quo gradu lég itim a

S bere matrimonia interdi Ha, ¿ r
negligent quali terpun tatù r . 37
P contrahant matrimonìum. ï 1 $ Secundo: nuptiœ non benedicmttur .
Paganti: contarfus ad fiderà ? 129
vxori debeat adharere. 119 Seruus matrimonìum contrahert-?
Papa qua do kgitìmet in terris alie-? potefi* * 59
. 1 04, ¿r ad quœf i exten- ^ Spirituali? cognatio inter quos con-'
dat legitimatio. io 6 trdhatur, 6?
Parentibus negantibus aliquem ejfe Sponfa duorum > adhierere de-
eorumfilium y quando eredatur* beat . 38,52.96
98.103 Sponfalia de futuro yuan do dtffol-
Parentes in quìbus tefìfeen tu r* uantur .2 .4 .9 .14 . quando tran-
pag. io 9 fia n t in matrimoniti. 19.20.30.3 3
Partus cuius conditionemfequatur. Sponfalia infantiwn quando va li-
61*63, denlur. 3*
^Sponfie
K Nä Bl B 'i 30.
Sponßefororem cognofcem qumd4 ' Verba quid opmnitir in <contraBu
\debeat careve vtraque* 77.78 -matrimonqx; ^ : 1 cv >r 17
Sponfiquando refihre pofßnt. a 7-25? V iokniia qua impediat -maidmo-
Spmfm qumdo inidligatur à con- - n i um *:. • v ’: , cv 7 ^ 97* ^ 1*37
dUwmrecejfiJfei ■ .. * ^ 451 FVft? quando credaiur contra d i-
ß#/# vxoris *26. ¿^quandoneu
' v;., y , T : '■ -< : tri- contra matrimonium,* ^ 75?.
Vnius dictum quidvaleat 7. t7.73
T jS/?^fiip er eonfanguinitLiit^j, Votum quando dirim af ‘maßrinuH*
qudliter dèhcani gradu r<ro»z-1 -.?üum> 48*47*51
putave*,\ c - ’ - .-83 V otum cailiiath \quandopermute-1>
Teiles quando reeipiantus Ju p er Hur* " ^>:5°
! matrimonio conira abfintim^ , . V-xoris reiiitu iio quomodo faclen^ ,
pag. 1 108 - d a ’ ' ■ 1\ ; 1 . ■ 7
Turpis conditio quando habeatur \ Vccor quando dimittenda* • t14 7
pro non adiedia. 45 V xorp eiens v ir um , quando repel-
Ja t u r . ' 1 15
V xor quando teneßtur redire ad
virum reuerfum ab bareß. 11 $
ErbaoKJcura qualiterinmaq Vxorem reliilam eifraine ,nönßcef
V trimonto intelligantür.<5. 16; habere * 1 ao. hißEccleßa diifien-
Verba qm ßnt depro/enti. 7 ,t ,-d\ ....
£-
o
RATIONALE
LIBRI Q V A R T I
I V RI S P O N T I F I C I I .
Au&ore
IO. B A P T I S T A VIVIANO VRBINATE
Presbytern, Sc Iuris Conf. Romano.
DE S P O N S A L I B V S ,
&Matrimoni/s. * ■1 '
In Decretal. Cap. i. DeFranda.

M A T R I M 0 N I V M folo confenfu contrahitur•
V I A vbi eft debita materia, & debita forma, ibi efl: fa-
cramentum* S.Tho.in 3.par.quaft-45.anvy.in addit. Et
quoniam in facramento Matrimonij,in quo exprimxtur
confenfus per verba de praefentijvel per alia figna in de
fectum verborum, a legitimis perfoiiis intendentibus
contrahere illud, eft debita materia, fkdebita forma *
S.Tho. d.art.5* & not.in c.cii apud.& c.fi inter-infncod.
Ideo per confcnfum expreifum a legitimis pcrfonis intendentibus con
trahere Matrimonium, per verba de prazfcnti fufficienter contrahitur il
lud , vt in tex.& c. iiifficiat. 27. q.2. Ex pnecepto tarnen Ecclefi# prohi-
bentur clandeftina Matrimonia, propter pericula, quae inde euenire fo-
lent.c. 2.inff.de cland.defponf*& S.Tho.d.art.5 .Et noiuifime per Concil*
Trlden* habetur^ quod qui aliter, quam pnefente Parocho, vcl alio Sa-
cerdote, de ipiius Parochi, feu Ordinarij Ücentia, & duobus, vel tribus
teftibus Matrimonium contrahere attentabunt; eos fancta Synodus ad
iic contrahendum omnino inhabiles reddit; 5t huiufmodi contractus ir-
A ritos3
2 Liber Quarms. Titulus i.
r *to53 & nullos elfe deceriïit , pfout eo sprofetiti decreto Írritos facit, &
annullar. d.Conc.fefs.*4*c.i. de refcriruMatr. Ht quo ad explication«!!
huius dxcti, quod fiolo confenfü contrahatuf matrimonium* vide Mag.
iènt.lib.4.dift**7*i*efficiens. _ _ . ,
N E C inuÆdatur ^fiçonfmîuAo patri¿nonfer ustur v
V I A Matrimonium firmatur ex lege diuina, dicpnte Domino;
Q Quod Deus conranxit* homo non Îeparet.Matth*éap. t9*Et quo-
- niam nulla le x , aut confuetudo poteft legi diuinæ præiudicare.
c. Sn.de confuet* & c* extirpandæ. depræb. Ideofiquamuis circa acceifo-
ria Matrimoni;, iîcut eft donatio propret nuptias ? confuetudo valeat.
vt in c*fin, tf.fin.de donat. inter vir. & vpior. circafubftaqtialiaillius;va
lere non poteft 5 nifi effet per Papam app robara ; & time di b vt not* in
c. i*3c ibi glofifin.de cogn.ipirit.& in c.t* de tranfLepifc.- Exquiu Matri
monium iblo confenlu con trahi tu r,. vt diction eftfuperius ; ¿fin e ipfo
cgtcrafruftrantur.x- aliter. 30- q.5. Ideo folemnitates non finit de fub-
ftantia Matrimoni;. d.c.aliter.& c.noftrates.ead.quæft. Sed ad hoc adhi-
b entur >vt Matrimonium conuetiîentfus fiat 3 vnde fi orai tt antur folem-
nita tes t a n tu m v orimi eft 'Matrimoni imi > qua muís pçcceiit fie con-
trahentesj nifi per aliquam légitimait! caufamêxcufentur.S.Tho.d.ar.tf.
* Piàetereà /■-*
S P O N S A L I A .. defu tu ro dìjfoluuntur ^ f i tfio n ffe dtjfoluunt.
V IA per fpeafália de futìira fìtdlum vincùliUìj firmu.cpntr actum
eft inter virum & mulierem , fed tantum eft iniriatum * c.ficut. &
c. fi inter* infr. eocLEt quon jara ¿irle yi ncu1uni i nit ia tura ciiuerf
habet conditiones in fe tacitas Equàrum vha eft., vt antequam fit per eos
Matrimonium contractual per verbafie prtfefehi fipò ili nt mutuo corifea-
fuTe difíbluere. c.quemadmodum.jfiiíde itireiur*; Ideo non eft mirumuj,
fi id 3quod extaeitaxonditionedependet >eaxxiftente, difipluitpr.c.fu-
per eo. Se c* per tuas , de condir appofit* Si vero vnus Gonfientiret. Se al
ter diffentiret , tune præcisè compelleretur file, qui difientit , donee ira.
eodem ftatu manerent ; fied fi cura alio contraheret per verba de prrien-
ti 3 ceílabit coactio. Io.Andr.hic 5 &Iimaainx,ficut..’üftrieQcL
E T I A M jìfuerint turata »
V I A iuramentum adhibetur.ad confirmationem dictorum, vnde
illud tantum confirmât ,-quod in dictis fignificatur, nec fignifica-
tum mutât ; ideo cum verba de futuro exTpfia fiui lignifications
habeant, quod Matrimonium non faciant 7 quia quod futurum promit-
ti tur, nondum fit ; etiam fi iuramentum adueniat,nondum eft Matrimo-
n/um factum. S.Tho.in 3-.par.q.46. art.i.Tn addir* Vnde illud iuramen
tum, propter fubiutelligendamxonditionem r eft tale, vt illi>qui iura-
runtj
DeSponialibus, Sc Matrirn. $
runt, poflxnt fine tranigreffione illius, fe recipere, vel non r£cipere in_.~
coniuges. d. c.quemadmodum. tf.non obftante * Ex quo tarnen pure, Sc
fine omni conditione fidem dederunt, proprer periculum iuramenti,
commonendi funt >.& modis omnibus inducendhvt pradiitam fidem ob-
feruent; ied fi fe’ädinuicem ädmittere noluerint * ne forte deteriiis inde
contingat , vfc talem ficilicet dueät, quam odio habet, videtar, quod ad
inftar coruin, qui focietatem interpofitione fidei contrahunt, Sc poftea
e andern fibi remittunt, hocpoftit in-patientia tolerari. vt in tex.& glof.
ver.inducendi. Et de intellectu 3 Sc materiä huius cap. vide Couar- iiL^
epitom*lib*4 * d^ref.par. ücäp.j. •
Cap. j. Iuuenis. .
$ / maiorfeptennio dux it in y x orem minoremfeptennio , ¿ r eani^$
traduxit ad domum > oritur ex tali contraBu publics honeB at is
suBitia •
V I A quarritiis a?tas in tali puella ad concubítum repugnet:ex hu
Q mana tamen fragilitate 5 ferian inuenis iile tentauit * quod ccm-
■ plere nonpotuit, vtin tex. Et quoniam inhis 3 quaedubialimt,
quod cértius exiftimamusftenere debemus.vt in tex.& de penit. dift.7*c*
2r.tf.item fi.Ideo?t-um propter honeftatem Ecciefia^quia ipía puella con-
iunx illius dicta fuitjtum propter pnrdictam dubitationem3quod is ten-*
tauerit rem habere cum illa > altera mul-ier confarigurnea iftius puella*
non poteft ab illo duci in vxcrem , propter publica: honeftatis impedí-
mentum . vt in tex.& glof.yer.dubia. S'ed ad inducendum huiufmodi im-
pedimentum 5prafiupponitur , quod tails puella fit próxima feptennio >
in qua mal iría poteft íiipplere íetatem ? nam fi efíet infra fex annos, ita *
vt feré nullam diferetionem haberet > non oriretur iílud publica? hone
ftatis impedí men tu nú d.glof.hic. & Abb.nu.4. íicut etjam cft dicendum,
quod non oriatur tale impedimentum, fi fpqnfa fit maiór feptennio > &
fponfus fit feptennio m inor; nam mulier ? qua muís immatura, potuit
cognofefifed vir in tali astáte non poteft cognofcere earn; cum in talibus
setas magis impedíat agere, quám p a ti. Hoft. hie . Vnde eft notandum,
quod ex íponfalibus oritur publica: honeftatis iiiftitia, Ínter ipfum fpon-
fum, Se confanguineas fponfe, & e contra inter fponfam , & omnes con-
fanguineos íponfi, vfque ad quartum gradum, habí lis ad impediendum*
& dirimendum Matrimonium inter eos poftea contrahendum. ad hoc c.
fponfam.ínfr.eod. Se clarius in c.i.eod.in 6. Et feias , quod hoc impedid
mentum non caufatur ex confanguinitate, nec ex affinitate ; nam ante>
confummationem M atrim onij, feu carnis commixtionem, non eft orta
affinitas. c. extraordinaria. 37. q. 3. fed oritur ex confenfu pneftito irm.
fponfalibus; Sc fuit inductum hoc impedimentum ab Ecclefía propter
honeftatem dumtaxat; quia quandoque oriebantur graues immicitia?
inter confanguineos 5 dum vni defponfatam alius coníanguineus quse're^
A z bat
4 Liber Quartus. Titulus i.;
bat ducere in vxorem ; & appellauit Ecclefia iftud, impedimentum pu-
blic.T honeftatis ; nain non poterat ei dari congruentius nomen ; cnrru,
non poflit attribuì alicui ex tribus cognationibus, fcilicer legali , fpiri-
tnali, vel carnali ; vnde iftud impedimentum eft de per fe ex fola hone-
ftate ab Ecclefia indnctum. Abb. hic nu.a.& Io.Andr.in d.c.i. infr.eod.
in ó.Hodie tamen die de tali impedimento, vt ex Concil. Trid.not.infr.
in cap.proximo.
Cap. 4: Ad audientiam.
E X fponfalibus contratti* cum confanguinea , oritur public* bone-
ftatis tuBitia,
O
V I A publicè honeftum eft, v t , ex quo coniinguineus mens, vi-
uens fit, vel mortuus, confenfit in aliquam fponfam, ego in vxo
rem illam habere non poifim. glof.in cap.vrfic. ver.publice. eod.in 6.Ec
quoniam id, quod eft contra honeftatcm,& bonos mores,non eft facien-
dum.c.faciat h o m ò .n .q .i. & hfilius.ff.de condit. inftitut. ideo Ecclefia
ftatuit, vt tabs honeftas impediat Matrimonium contraliendmn, & diri-
mat contractum inter confanguineos fponfi,& Iponfie vfque ad quartum
gradum . vt fup.in c.prox.& c. i.eod.in 6. Sed hodic per Concil. Triden.
habetur iftud impedimentum reftricnmi; nam iuftitia publicie hone
ftatis impedimentum,vbi fponfalia quacunque ratione valida non erunt
fancta Synodus-prorfus tollit ; vbi autem valida fuerint, vult, quod pri-
mum gradum non excedat ; quoniam in vlteriorihus gradibus iam non
poteft huiufmodi prohibitio abfque difpendio obferuari. d.Cpncil.fefs.
34..cap.j.derefor.matr.EtvideCouar.inepitom.lib.4.decret.par.i.c.i.
E t quid fit publica honeftas, vide S.Tho.par. j.q . J J .art.4.in addit.
Gap* 5. Deillis.
S I fponfus de futuro ante copulam ad remota fe transfert, fponfa
cum alto libere contrabit.
V 1 A per huiufmodi fponfalia 5 nullum coplugij vinculum.adhuc
Q firmum inter virum , & mulierem eft contractum ; fed foia pro-
milfio eft inter eos de contrahendo; qua? fubintelligitur e/Tc iub illa con-
ditione, vt mutuo confenfn poffint fe dliToluere.vt not.iup.in cap.praete-
rea.Et quonia fponfi animus3per ipfms receifum ad remota,cefetur mu
ta tu s, ita quod vi de a tur nolle amplius contrahere cu illa. Abb.hic in fin.
Ideo edam fponfa poteft animimi fiuim mutare, & ex interpretato mu
tuo confcnfu à promiffione conditionata diffentire , vt not. in d,c.pra?te-
re a . In lege autem ciuili ftatuitur , vt per triennium talis iponfus expe-
ctetur. 1.liberum. C.de repud. De lege vero canonica iufficit, yt non fit
fpes de proximo reditu, vt euitetur periculum fornicationis, quod po
teft imminere iponfie ; & ne ipfa magis apparent adftricta promiifione »
<judm v ir . Abb. hie ♦ Si vero animus viri apparerei non mutatus > fed
propter
De Sponfalibus, Sc Marrim. 5
propter aliquam neceilitatem ipfe cogeretur abefle , eilet expeetandusr 5
quoufque ncceflitas ilia ceffaret , nifi nimium protraheretur, & mulicr
nimium a carnc ftimularetur . Hoft. hie *Et caiiis, ill quibus fponfalia^
dirimuntur * enumerat >& expheat* $.Tho*par.3 .q*43 *art*3*in addit*
$ I tamen per earnfletit > quominus matrimonium perficeretur^fibi
pm itentia imponitur *
V I A talia fponfaliaiufte nonpoffunt difiblui, nifi mutuocon-
a fenfti ; alias file, per quern diifoluuntur , nltero inuito, eft in cul
pa , &frangitpromiiftonem alter! factam* vt dictum eft iiiperius . Et
quoniam vbi eft culpa , ibi debet pena imponi. cap, quanto, de tranilat,
epife. Ideo licet tali iponfie concedatur , vt cum alio viro p'offit cotrahc-
re; ex quo modb etiam prior iponfus cenfetur diiientire} tamen quia ip-
fa fait a principio foia in culpa,cum per earn fteterit, quin Matrimonium
perficeretur , quando Iponfas illud perheere volebat, de ilia culpa eft ei
pgnitentia iniungenda* vt in tex. tk. c* veniens. qui cler. vel vou* Datur
tamen ei licentia cum alio contrahendi , ne deterius inde contingat,fci-
Jicet>periculum fornicationis* d.cap. veniens. Si autem inter huiuimodi
Iponfo's intereefilllct copula , non pofTent contrahere cum alijs } quia^
ip onfall a de faturo, per copul am fubfequentemincipiunt, vt ex nunc, ab
ilia copula valere, vt Matrimonium de -praftenti. c.veniens.il i.infr.eod*
E t hoc lemper,quantum ad externum iudicium Ecclefig,nifi aliqua figna
doli, vel fraudis expreife appareant ; quantum vero ad forum conicieq-
tire , talis copula non facit Matrimonium, fi confenfus interior defit • S.
Thoftn 3*panqu£ft.4<s.art*i. in addit.
Cap. 6, Demuliere.
N O N omnis violentia impedit contraSium matrimony *
V I A violentia ex eo impedit Matrimonium, ex quo remouct li
O berum confenfam,qui requiritur in contractu Matnmonij.c.cum
locum* infr.eocL Et quoniam fola ilia violentia intclligitur remouere li
berum confenfum, qux talem infert me turn, qui caderet in conftantem
virum , vbi agitur de v iro ; vel in conftantem mulierem, vbi agitur de_>
m ulierc, vt nothin _d.c*ciim locum. & c.coiifultationi. infr.eod. oe c.cum
dileccus. de h is, qua? vi, met, Ideo non quafiibet violentia , ex qua con-
trahens ailiimit metum vanum i fed ilia, qua; impedit confenium , obftat
contractui Matrimonij - vt in tex. & c.veaiens. ft z. infr. eod, & S, Tho.
-in 3,par,q.47.ar,3.in addit.-Conftans autem vir iudicatur virtuofus, qiii
«ft mehfura in omnibus eperibus humanis. Arift.-3*Ethic.cap,4*& S.Th.
d.art.j.Viclentum autem eft id, cuius prmcipium extrinfecus eftmihilq.
adidconfert ille s qui cogitur. Arift#3#ethic.cap.i*Spontaneum verb eft
illu d , cuius principium.eft in e o , qui a g it, particularia cognofcente, in
quibus actio confiftit. Arifti d»c*r* Adpofui autem hie definitiones vio-
\ ^ A 3 lend ,
6 Liber Quàrtus. Titulus i.
lenti , & ipontanei ; nam cum virtus circa affé etu s, actionesq. verfetur»
cumq,infponranei$laudes, & vituperationes; ininuitisvenia, &in„
ter cium etiam ini feri cordi a ex i fiat ; neceifarium Fortafle eft ì j s , qui dej
virtute confiderant, ipontaneum, & inuitum definire; ìd quod etiam ijs,
qui leges fanciunt, ad premia, p^nasq. ìnflituendas, minime inutile efi;
v t inquit Ariih in d»c.u
Cap. 7. Exliteris.
S I dlìquì aprì ad ¿M atrimonìum > contraim i per *verba obfcu-
ra > communem verborum intelle&um/equi teneniur *
V I À licet vbi conilat de intellectu, potius fit confideranda mena
Q alicuius, quam ipfa verba. c*pr^terea. de verb.fign. Tamen quo-
niam intentio declaratur per verba* c.humanie. 22, q. 5. Ideo Itu
dubijs a propria verborum fignificatione non eil recedendum* Lnon ali-
ter* ffideiegat. 3.Humana: enim aures talia verbi noftra iudicant,qualia
foris fonant ; Diuìna vero iudicia talia Foris audìunt, qualia ex intimisi
proferuntur * cL.cap.humanic *
Cap. 8. Sponiàm.
I N T E R fponfam , ¿7- confanguineos JponJt orìtur impedimenlum
public é bonejìarìs, impediens, & dirìmens Matrìmonìum inter
eos contrabendum . -
V I A licet ante carnis copularti inter eos non fit orta affinxtas* ci
Q extraordinaria* 35. q- 3. Tamen ex quo fimul confenferunt ipon-
fus, & Ìponfa de fe contrahendo, publicè honeilum e il, vt vnus
eorum non pofiìt amplili? contrahere cum conFanguineo alteriti s , ac fi
illi carnaliter fe cognouiiFent. vt not-in c.ìuuenis. mp*eod*Hodie tamen
ex Concili; Tridentini decreto , talis honeftas non impedir,nifi primum
confanguìmtatis gradum. vt not.inc. ad audientìam* iup.eod.Definitur
autem iuflitia publiese honeilatis, quod ipfa eil propìnquitas ex iponfa-
libus proueniens ; roburtrahens exEccle/ue inilitutioncpropter du$
honeftatem. S.T h o.p ar.j.q ^ j.art.q d n ad d it.
Cap. 9. Ex parte.
S / *uìr y & multer ìnuìcem promìttunt y quod db eo tempore fe prò
coniugibus habebunt 5 contraBum ejl matrìmonìum de prafenti.
V I A illudi verbum, habebo, adiuactum illi nomini, ab eo ten>
pore, habet vìm pnèientis tem poris, & idem fignificat, ac fi di-
^ * c e r e tu r , ab hoc tempore ìncipio habere • glofi r*in c* fi quis diuri
nis. 3 o*q.5.Et quonìam vbi conilat de mente contrahentium, non eil at-
tendendum per qu& verba illa detegatur. Ìup. c.ex literis. Se infr. c.tu£.
Ideo, licet non interuenerint illa verba confueta, feilieet, accipio te in
sneam >& te In meum# vt in cap.penultiinfrieod* E x quo per alia verba_j
: i . “ “ ' idem
De SponÎàlibus, 3c Mafrim. y
idem figmficatur 5 idem Matrimonium fequi débet, ae fí i lia /olita verba
iuiiïentprolata. Abb. hic,& Archid* & Turrecremun d,c*fi quis diuinis;.
& Sotdib*4.rentédift,i7.q.z,art*5*
Cap. 10. Ex literis. il 2«
§ f V 1 turami cum aliqua contrabere>per cenfuram Ecclefiafiiçam
contraberc compellitur -
V I A quismortaliterçeccat* venîendo contra proprium iura-
Q mentum, quod poteft femare fíne dispendio falutis aternæ. c* de-'
bitores - & c. cum contingat * de iureiur* Et quoniam Ecclcfia^
poteft procedere ex officio, vt euitetur peccatüm * c. i.de officôrdin* Sc
otani Sacerdotes* 1 4*q* 3- Ideo licet finis huius iuramenti concernât vti-:
lítate priuatä, tarnen ration e peccati euitandi,poteft Eccléfia, fine iudex'
cogere iurantem ad illius obferuantiam. vt in tex.& c.ecce àute,24.q*K:
S I non fubefl ìmpedimentum •
V I A à tali iuramento} & promiffione, ration abilis caufa impe-*
diens intelligitur Temper excepta* cap.quintauallis. de iureiur. 3c
. c- 2* infr. tit. prox. Et quonìàm iuramentum non debet extendí
vitra intentionem iurantis. c* quemadmodum. de iureiur. Ideo il ratio-
nabilis caufa obftiterit, illa intelligitur à iuramento excepta, & fíe talis
non incurrit periurium > vnde non eft ad contrahendum compellendus *
Hòft. h ic. ver* rationabilis * & not* fup*in c.præterea.
Cap. il. Non eft vobis.
P E R cenfuram ecclefiaßicampater compellitur rèftìtuere filio eius
vxorem > quam iniufìe detinuit y *uel detìnet *
V I A quantum ad ifta fpiritualia filius non cenfetur in^prçftatej
Q patris . S*Tho.in 3*par.q*45*ar*5.iri addit. Et quoriiaffi'Dominus
pnecipit in Euangelio, vt ; Quod Deus coniurixit, homo non fe-
p aret. Matth, cap. 19* Ideo quando Matrimonium eftiegitime contra-
etüm , non poteft pater filium feparare ab vxore. vt in tex.& cap.fi an-
num. de iudic. in 6. Et cùm caftrenfia poffit filius libere tractare, inulto
patre * ffide caftrenf. pecul.per tot. fortius poteft ifta fpiritualia, vt not,
in c. licet, de fepult. in 6. Vnde in iftis fpiritualibus poteft filius agere_>
contra patrem. Abb.hic. Et quid fieri oporteat, vt matrimoni; impedii
menta detegantur, vide Conc* Trid.fefs* 1 4* de reform.Matr.cap. r.
Cap. iz. Præterea. il z.
D I C T V M vnius afierentis Ìmpedimentum , impedii matrimo*
mum contrahendum non iuratum .
V I A vbicunque agitar de peccato euitando abfque magno in-
Q ccmmodo altcrius 3 creditur dicto vnius ? etiam abfque publica-
A 4 tione
S Liber Quàrms. Titulus i.
îione nomînïs, fi ex caufa timet prodire in publicum, Abb. hic, etim in
talibus tutior pars fît eligenda • vt nôt. iup.in c. îuuenis, E t quoniam lì
contraherctur Marriraonium inter illos, qui prohib'êntur à iure fimul
contrahere, committeretur peccatum. c. quod fuper. de affinit. & con
fane. Ideo ne deterius inde contingat, fcilicét, peccatum, vel aliud ma
gnum malum, itetuitur, ' vt credatur vni teiti aflerenei impedimentum
ad Matrimonium . vt in tex. & c. fuper e o . il i . de teftib. Debet tarnen
iudex confîderare qualitatem perfona? tcftificantis ; fçilicet,an fit vilis,8c
an ei difpliceat illud Matrimonium, & fimiles eirçunftantias, qua? in ta
libus occurrere poflunt ; & fecundum , quod mclius, exiftimabit , prohi
bent, vel concédât matrimonium fieri. c.cum in tua,infr.eod. & c.iura-
mentum. de iureiur. Si vero tale Matrimonium fûerit iuratum, videtur,
quod propter dictum vnius non impediatur. arg. huius tex. â contrario
?enfu. Innoç. hic : nam per iuramentum vnus fponfus aequifiuit fortius
jus petendi alterum. glof.i. in cap. fuper eo. de conlang.& affin. & dili
genter eft attendendum, ne periuretur.-c.cum contingat. dé iureiur.Sed
fi indici videatur per vehementem pnefumptionem, quod vnius tefti-
monium fit verum, poterit impedire etiam taie Matrimonium iuratum.
Hoftien. hic in fin. Nec obftat præftitum iuramentum j nam habet taci-
tam conditioners, nifi rationabile quid obli fì a t . c.quemadmodum. de^
iureiur. & in eo auctoritas Papæ femper intelligitur çxcepta.c.confHtu
tu s .,de refeript. Et in quantum ipectat ad Deum ,{cu iu s hæc eaufa eft,
vt euitetur peccatijm ) inter fimpiicem loquçlani, 8c iuratnçstum non*
eft drfiérentia. î z . q.j,c.iufamçnti, . ,f t _
Cap. ij. Veniens, il i.

S I mulier inulta cum aliquocontrahat > nec in eum poßea confen*
fia it tenp matrimonium *fia lte ri poßea nubat •
Q V I A de fiibftantia Matrimoni j eft > vt contrahentes libere con-
fentiant* c.de muliere.iup.eod. Et quoniarp violentiavquæ infert
metani, qui pofiet cadere in conftantem mulierem, auftrt mulieri libe
rum confenfum * vt in d.c.de muliere. & glof in c.abbas. de h is, quæ vi,
met. eau. fi* Ideo .fi muli er fuit inulta a principio, nec pofìea per carnis
copulam voluntarism, vel alium actum appartient:, quod rpetum præ-
cedentem purgartene, & quod faltem vt ex nunc præftarxdo liberum—»
confenium, Matrimonium primumxonualidauerit, illud remanetipfo
iure nullum, glof. hic-vendecefilt* & Abb. nm^tVnde debet pro infecta
haberi. c. quæ contra* de reg.iur.in é.tk fie non præftat impedimentum
ad fecundtim . vt in text. & cap* fi verum * 3 i* & vide Concil* Trick
fefs.14* de refor* matr* capa.
De Sponfàlibus, Se Matrinì• p
Cap. 14. Cum locum.
$ I tìmetur inferri violentia puella »de cuius Matrimonio agitar ì
debet index /ibiprouidere locum tutum> bonejium i donee cau*
fa terminetur *
V I A cum locum non habeat confeniìis > vbi metus, Vel coactio
O intercediti necefie eft,vt vbi aflenfus cuiufque requiritur.coacrio-
1113 materia repellatur.vt in tex* Et quonxam Matrimonium falò confett
ili contrahitur. vt in tex. & fup.c,. r.Ideo vbi de ipfo qnxritur> piena de
bet fecuritate ille gaudere, cuius eft animus indagandus,ne per ti inorerà
dicatfibipiacere, quododiti & fequaturexitus, qui de inuitis folet
tiuptijs prouenire . vt in tex. & infr. c- requifiuit» Vnde vbi talis violen
tia timetur, index prouidebit , vt violentia, & occafìo peccati per illam
fequens euitetur. vt not.fup.in c.ex literis, il t.;& c.hortamur.s.q.^.Sed
licet coactioimpediat vires Matrimoni;,etiam fi inferatur d parentibus»
S/Tho.in 3-par.q.^-7. art*6. in addir. & hoc edam de iure ciurli-1* nec fi-
Jium. C.de nupt. de U fi patre. ff. de ritu nupt. Tarn en fi filius contrahat >
ne incurrat indignationem patris, ita quod alids nò fuifiet contracturus,
jiifi ob reuerentiam paternam, nihilominus Matrimonium tenet,ex quo
non interuenit metus, qui poffit cadere in conftantem virum. d- J- fi pa
tte» & ibi glofiT.&' fimilif^r de mnliere »vhi non eft metus, qui poffit ca
dere in conftantem mulierem . glofii.hic» & not. fup.in c. de muliero *
Qualis autem fit metus, qui poisit cadere in conftantem virum, vel mu
lierem , in dubio arbitrabitur index. glof.in c.cuin dilectus» ver. metumi
de h is, qu# vi, met. Se Alexand.confiI.47.c:>hi.vol.4*& vide Conc.Trid**
fefs. 14. de refor.matr.cap»p,6c Magiftr. fent.lib.4*dift*2p.
Cap. 15. Veniens, il z*
S P O N S A L I A de futuro , fifecuta ejl copula, non foluuntur
per Iponfalta de prafenti *
V I A fponfalia de futuro per copulam fubfequentem, tranfeunt in
Q Matrimonium de praefenti, per pnefumptum confenfum de nouo
ab illa copula praeftitum. infr.c.is , qui. & not. fup.in c.veniens, il
l.Q u? praeiumptio non admitdt probationem in contrarium.glof.i.hic*
Etquoniam vbi eft vnum Matrimonium validum , non poteft contrahi
aliud.Apoft# 1. ad Corintb*cap.7»ldeo talia fecunda fponfalia quantum-
cinque de pnefenri, debent pro in feeds haberi. d. c. is,qui. & l.non du*
bium, C.de legib. ftantibus ipfis primis, vt dictum eft fuperius * ■
A L I A S tenent fponfalia de prafentt •
Q V I A in Matrimonialibus fortius vinculum fuperuenfèris preludi-

cat priori. c.r. infr.de fponf. duor.Et quoniam per fponfalia de_j
pralenti contrahitur vinculum indiffolubile * quod non contrahitur per
Empii-*
io Liber Quartos • Titulus i.
fimplicia fponfalia de futuro * c.ex parte. & c-preterea.fup.eod. Ideo fe-
cun da fponfalia de preferiti preiudicant talibus primis de futuro, d.c.i.
de fponf. duor- & glof. fin. hie 5 eft tamen tali iniungenda pjnitentia de
fide mentita cum prim a. c.fi inter.infiêod*
N I S I per metum > qui potutaci cadere in confiantem vìrunt-j %
contraila fin t *
V I A talis metus excludit libenim confenfum * c* de muliere* fupi
Q eod* Et quoniam vbi liber confenfus no interuenit,Matrimoniurn
non contrahitur. c.cum locum,fiip.eoiLldeo fi fecunda fponfalia^.
de prefenti s fint per huiufmodi metum contracta, non habent vim Ma
trimoni; ; & fie non funt fortius vinculum ad excludendum priora de fu
turo . glof. fin. hic * Quare autem regulariter teneant ea , qua* fiunt per
metum,licet variant refcindenda,& fubueniatur metum palio per actio
nem , vnde vi ? nifi culpa fua inciderit in metum. vt not.glof. fin. in cap*
abbas. de his 5 quae vi , met. Et Matrimonium metu contractum eft ipfò
iure nullum \ vt etiam fi per fententiam non procedatur , non teneat >vt
in d.glof.fin. Multae rationes diuerfitaris poifunt affignari ; fed precipue
die, quod in Matrimonio reperiuntur tria bona, feilieet fides, proles, £<
facramentum. c.fin.de condit,appofit.& c-omne. 27. q.a. Et quonianu*
metus interueniens omnia ifta exclndit;& primp excluditfacramentum,
in quo Matrimonium lignificai vnionem Chrifti ciun Ecclefia. vt in cap*
debitum. de bigam. nam ficut Chriftus voluntariè afliimpfit carnem hu-
manam, ita & Matrimonium illam vnionem defignans, debet effe vo-
luntarium, vt fignum correipondeat Agnato. arg, Inftit* de donat. jf.eft
èk aliud.ver.fed nos.Secundo metus impedii procreationem iobolxsjnam
fi illuci non fit voluntarium, propter difplicentiam non intenditur pro-
creationi prolis ; Tertio eft contra bonum fidei, quia fides eft inter con-
iuges feruanda, vt nullum fit adulterium ; fed propter metum, qui fade
contrahere imritas nuptias, facile coniuges labuntur in adulteriumjnam
quod quis non diligit, facile contemnit. c.prefens. zo.q.3. eft etiam ta
bs metus contra fecundam inftitutionem Matrimonij,fciiicet vt euitetur
fornicano,propter quod Matrimonium fuit fecundario inftitutu. Apoft.
1 . ad Corinth, cap.7. Ideo ex quo metus impedii tot bona Matrimoni;,
iura voluerunt, vt Matrimonium per metum contractum, fit ipfo iu ro
nullum • vt dictum eft fuperius. & Abb, fupra in c.prox.nu.7*
Cap. 16. CommiiTum.
§ i y I iurauit cum aliqua contrahere 7f i vu lt Têligionem ìngredi,
debet primo contrahere 7 v t iuramentum feruetur 5 & ante copti-
lam carnalem Monajìerìum ìngredipoterit •
V I A in dubijs illa via eft erigenda, quae tutior eft, & ¿peccato
Q remotior. c*iuuenis.fup,eod.Et quoniam ifte ingrediendo Mona-
fterium
De SponÌàlibus, Se Matrim. 11
fterium poft Matrinionium contractual» vtrumque bonum feruat, ham i
pendilo periurij abftinet; dum fcilicet Matrimonium, quod iurauic con
trahere, exequitur, Se ante illius copulata >Religionem ingreditur, quod
facete poteft. vt in tex. Ideo potius ifba via eft eligenda, vt prius Matti
ni onium contrahat, Se poft ea ante illius confummationem Monafterium
ingrediatur, quàm vt Monafterium ingrediatur, non contracto Matri
monio, quod contrahere iurauit • gioì! z. hic. Se Abb. nu.4. Vcl fecundo
poteft d ici, quod contrahere eft poiìtum in conftlio, non in neceftitate^
de confilium fit, ne ille notetur de periurio quoad vulgi opinionem ; vii-
de edam fine peccato potuiffet ingredi Religionem, Se Matrimonium-»
non contrahere.d.glof.2.hic ; Se hxc folutio per Abbatem hic magis ap-
.probatur, ea praferrim ratione, quia in iuramento de contrahendo Ma
trimonio intelligitur conditio, fi res in eo ftatu permanferit. c.quemad-
modum. de iureiur. Et quoniam hic non permanfit in eodem ftatu, nani
fi poft cotractum Matrimonium per verba de praffenti, licet ingredi Re
ligionem, fponfainuita.cap.».&c.ex publico* de conuerf.coniug.fortiuS
hoc fieri poteft poft fponfalia de futuro, quantumeunque furata , cum_j
per illud iuramentum non tranfiuerint in fponfalia de prefenti * vt not.
dup. ili c* preterea ; nam turpius eijcitar, quarti non admittitur hofpes ;
d.c.quemadmodum. Tertiam folutionem ponit hic Innocent, iciiicet,
quod ifte nolebat de prefenti ingredi Religionem, fed prius diiponere de
factis fuis, vel in domo propria experiri aufteritatem Religionis ?vnde
cum inftaret tempus contrahendi Matrimonium; Papa coniiiluit, vt con-
trahat ; fecus autem refpondiffet, fi de prefenti ille voluiflet Religionem
ingredi ; nam time Papa dixiffet, vt ftatim in trare t, Se non contraheret,
ne contractus ille videatur deceptorius; Se pro ifta folutione Innocenti;,
facit 1. qui fic foluit. ff.de folution. Et qusetìbet iftarum trium refponfìo-
num fuftineri poteft; pro fecunda tamen multum facit c.fcriptur£.de vo
to. Se c.peruenit, il *.de iureiur. vt not. Abb.hic in fin* Et de hac materia
vide Magiftr.fent*lib.4*dift*27. jkhoc autem coniugatis , Se ibi Sotum q.
I . art. 4#
Cap. 17. Requifiuit.
I iurauit cum aliqua contrahere y moneri potius debet > quàm
compelli, v t contrahat.
V I A de duobus malis minus malum eft eligendum. c.duo mala-?*
Q di ft. x3* Et quoniam coact£ nuptif diffieiles exitus fclent frequen
ter habere * vt in tex. Ideo licet talis, qui iurauit contrahere, de iurìs ri
gore effet compellendus ad obferuandum iuramentum; tamen fi timetur
de vxorlcidio, adulterio,vel de bello inter parentes, aut fimilia mala,de
mifericordia non compellitur, ne compulfio Ecclefiaftica videatur caufa
malorum ; cum illa debeat effe medicinalìs,& ad correctionem ; non au--
tem mortalis; & ad deiirucuonem.iuxta Apoft. in a.ad Co.rmdi.cap.ro*
~ Sed
ti Liber Quartus. Titulus i.
fed admoftetur, ne eommittat periurium, vt fi fieri potefl:, vtrunquo
malum euitetur, Abb,hic. & Innoc. in c,ex Eterismi x* fiip. eod* De per
jurio tamen eftillipcenitentiainiungenda*S,Tho.Ìn 3,par.q.43.'arM . in
a d d iti c*ex literis, il x,fup. eod. Er vide Concü-Trí chiefs, x ^*de reform*
nmtr. cap.p.
Cap. 18. Cum in Apoftolica.
L I T I S pendentiffuper Matrìmonio^mnimpediifecundumMa-
trimcnitm contrahi, fiprìmum trai nullum .
V I A non pr^fiat impedimentum , qued de iure non fortitur effe-
Q ctum. c. non preftat. de reg.iur. in ¿.Et quoniam Matrimonium
*inualidum , dum fic permaner , non debet executioni mandari, c.
veniens , il x. fop* eod. Ideo non debet eius litis pendentia impedire fe
cundum* glof.fin.hic* Nec obftat c.confiderauimus,& c.auditis.de elect*
aim íimilibus, vbihabetur, quod licet prima electio fit nulla ; ex quo
tamen erat colorata, non tenet fecunda,prima non caffata j & quod ideo
videaturidem dicendum in matrimonio carnali, arg,c,¿.de tranfhepifc.
Quia refpondetur, qued cotrarium procedit in vinculo inttituto per Ec
cidi a m 7 in quo ipfa potuit ftatuere ad libitum ; fed Matrimoniuftì car*
naie fuit inílitutum à Deoi& ideo circa illud Ecclefia non ilatuit diifìcut-
tando ccnfenfum, & impediendo validitatem illius fine magna caufa; de
fic non valet argumetum de electione inualida, in qua iam efl fìatutum »
vt non pofsit alia fieri, nifi illa prima per fententiam fit declarata nulla,
ad Matrimonium 5 in quo iiludnon reperitur ftatutumj fed cum illius
cdictum fit prohibitorom, omnes qui non prohibentur, contrahere pofi-
font, infr.cap.cum apud. quis autem non prohibetur contrahere propter
primum non Validum, quamuis fuper ilio lis pendeat. vt dictum eit fu-
perius. & Hoft, hic in fin. Sed bene imponitur tali contrahenti aliqua^
penitencia, & interdicitur e i, ne intra illius p^nitentig tempus exigat
carnale debitum. vt in tex. & h^c imponitur e i , quia lite pendente,con
trarie cum fecunda in contemptum Eccleiie, gioii hic,ver,impofita &
licet alias petuerit contrahere,propter huiufmcdi Ecclefi^ ccntemptutn*
p^nam aliquam meretur. c*r*& x.de màtr.contr.contra interdicci-
Cap. 19. In praeferstia.
r xoR non certificata de morte v ir iycontrahere non potefi^quamr
ms ignora , quid fit de marito 5 qui longo tempore abfu it...
V I A vnuíquifque prefomitur naturaliter viuere poife vlque a i
Q t centum annos, l.fin.C*de facr.fan*Eccl.Et quoniam fola mors na
turali^ diifoluitMatrimonium, c.additur*. 27. q.x, Et mulier eftalligata
Jegi 3 quanto tempore vir eius viuit. A poihi.ad Corinth,cap.7*Ideo vbi
non conftat de morte alterius coniugnm, dum vnus eornm quantuncun*
que abfens prgfumitur viuere,alter contrahere non poteft. yt in tex.& c*
domi-
DeSponfalibus, Sc Matrim. 13
dominus . de feain.tuipt. Sufficit tarnen, quod de morte confici vere,ve!
verifimiliter ; puta , quia nauis, in qua mariais crat, pafla eft naufra
gami omnes dicuntur mortui; vel erat fenex,& eft fama de eius mor
te i vel erat in ade , in qua multi mortui flint, & ipfe amplius non'appa-
ret ; vel diu fuit abfens , & vnus tcftificatur de cius morte; Iti his cafiînis
"per huiufmodi violentas prçfumptiones , poftquam per aliquot tcmpqs
fiierit expectatus , forte per annum, vel etiam per quinquennium,fecuri-
dum quod prçfumptiones de morte illius, erunt m agis, vel minus vio
lente; (nam fï eflent certç probationes, ftatim millier poil et contrahere)
poterit mulieri dari licentia, vt cum alio contrahat.glof.in c.quoniam—«*
ver.prefumatur* vtlite non conteft*& glo f.iA r 3.h ic. Quandoautem^
prçfumptiones fint dicendç fhfficiétes, arbitrabitur iudex. Abb.hic in fi*
Cap. ao. Inter opera.
C O N T R à C T V S M atrim ony cum peccatrice volente f i cor-
vigere , proficit ad remifßonem peccatemi# .
V I A interopera charitaris, non minimum e ft, errantem ab er-
Q roris fui femita reuocare . .vt in tex. Et quoniam charitas operit
* muititudinem peccatormn. Apoft.i.ad Corinth.cap.z3.& ad Co-
lofs.c*3* Ideò fi quis contrahat matrimonium cum meretrice, per quod
reuocet illam a peccato, proficit eì ad remiifionem peccatorum. vt in
-tex. & c- non eft culpandus. gt. q* r. Si,vero illa effet incorrigibilis , 8c
nollet dimittere peccatum , non eilet ducenda, ne mariais vidèatur fie
ri patron us turpi tud in is cius • 3i.q*i*c*i*& de adulter* cap.3,& ne eilet
contra fidem Matrimonij.c.omne* i 7*q*>*
Cap. zu Ad xd, ejuod.
CM A T R I M 0 N l V M per vim contra&um, cohabitations_»
Spontanea comalefiit.
V I A licet Matrimonium metti contractum, fit ipfo iure nullum
Q c.cum locum, fup. eod, tarnen ex tacito confenfu fubfequenri con
nate fc ere potei!:, vt ex nunc , quo file confenfus adhibetur ; non autem
vt ex tunc, quo carens confenfu, fuit nullum, vt not.fup.in c.veniens,il
I. & giof.fin.in c-non firmatur. de reg.iur* in 6. Et quoniam per fponta-
neam cohabitâtionem fubfecutam, fimul lìbere confenfiife videntur. vt
in tex.& c. vnic*tf. i*de defponf. impub. in 6. Ideo talcs finit compellendi
ad fe maritali affectione tractandum nifi forte vellent ad Reìigìonein
pariter conuolare. vt in tex. & c.cum fis. de eonuerfi coniug. Iudex ta
rnen confiderabit quantitatem morç in cohabitando,& opportunitatern
fugiendi, ad cognofcendum, an cohabitatio fuerit fpontanea, vel vio
lenta . Abb.hic in fin. Et fi interim interceffit copula, omnino prçfumi-
tur pro confenfu, nifi probaretur per vim extorta *x«confult adoni* ìnir*
eod*& c. ex Uteris*infr.tit.prox*
*4 Liber Quártus. Titulus i.
Cap. í i . Sicut.
S P O N S A L I A de futurofolmntur perfecundafyonfalta i / o
pr¿find.
Q
V I A in Matrimonialibus fortius.vinculum ftiperueniens prçiu-
dicat vinculo priori, c. i.d'e fponfi duor* 5c not.fup.in c.veniens,ii
i mEtquoniam iponfalia de pr^fenti * per quç contrahitur indiflo-
íubile vinculum Matrimonij.c. î.fup.eod, funt fortins vinculum3 quäuuj
iponfalia de futuro ? per quç folum eil promiffio de contrahendo Matri
monio . cap.preterea. fup.eod. Sc S.Tho.in ^.par.quçft. 55, art.3. in ad-
dít.Ideo per lila fecunda prfiudicaturprioribus de futuro* v tin te x .&
c. de fifis- fup. eod* Imponenda eil tarnen illi pjnitentia de fide mentita
comprima, vt in tex.&Ìnfr.c.fi inter >
E T l A M f i iüa finì turata *

V I A iuramentum adhibetur ad confìrmationem dictorum, vnde
Q tantum illud confirmât 3 quod in dictis fignificatur; nec fignifica-
turn mutât, vt not. fup. in C.2.& Magfil. fent. in lib* 4. dift. 2È?*
E t quoniam de fignificatione fponfaliorum de futuro eil* vt fiiitpromif-
fio ad futurum Matrimonium 3 non autern , quod fint Matrimonium de
prçfenti, vt dictum eil fuperius . Ideo per iponfalia de prcfenti? qugfunt
fortius vinculum fuperueniens 5 preiudicatur illis 3 quantumcunque iu
ratis . vt in tex.& fup.in cap.?. Grauius tamen peccat, qui Contrauenit
iponfalibus de futuro iuratis ? quàm ili e > qui contrauenit non iuratis,
cum file fit mendax 3 Se periurus 3 file vero eil mendax tantum ; & ideo
maior fili, quàm fili eft pçnitentia iniungenda. $.Tho.par.3.q.4<5.art.l.
in addir. ' ' - --
N autemper fecunda de futuro \
V I A cum fecunda de futuro non fint fortius vinculum, quam fi-
Q miiia priora; per neutra eil contractum Matrimonium, fed iru
vtrifque eft promiffio ad illud contrahendum, vt in tex. Et quo
niam vbi aliqua res promittitur duobus, pdtius eft attendenda primo,
a cuius pacto refiiire non licuit • c. 1, de pact.- Prafibrtim fi fill pacto ac-
ceilit iuramentum, quod cum fit licitum , & pofsibile, fine difpendio fa-
lutis sterna: prsteriri non poteft. vt in tex.& c.tjuanto* de iureiur. Ideo
fecunda iponfalia de futuro prima fimilia impedire non debent. Innoc•
hie in princ* fed ad prim a, quse iurauit, eft iile compellendus; & pro
iecundis, qus illicite promifit, eft ei penitentia iniungenda • vt in tex*
& cap. ex Jiteris, fi 2. iup.eod.Et de hac materia vide Sotum lib*4«fent*
dift. 2 7. quscft.i. art*;*
t .\
Cap.,
De Sponfalibus, & Matrim. 15
Cap. 23. Cumapud.
V T V S y ¿ r furdus4¿7-Jìm ìliter omneS) qui nonprohibentur$
Mdtrìmorìtum contrabere pojfunt m
V I A edictum de Matrimonio contrahendo eft prohibitoriimr.vt
Q in tex. & c. qui ipiritualemô.q.q.Et quoniam ili edictis prohi^
bitonjs omnes , qui non prohibentur , per confeqtientiam adnìit>
tuntur * vt in tex.& 1«mums, ff.de procur. Ideo iitis non prohibitis con*
tra here non eft Matrimonium denegandum - vt in tex. & d. c* qui Ìpiri—
tuale m* Et cam fu dici at ad Matrimonium folus confenius illoruim & il-1
lanini, de quorum , quarumq. coniunctionibus agitar» vt fuf# in c a p .r.
Irti 3 quod verbis non poilìmt , fignis dcdarare valent. vt in tex.& tales
nutus, & figlia pro verbis coinputantur, S,Thc.par.3*q*4y*art.i. in ad
dir. Et fic illorum ita declaratus fufficit confenius* vt in tex.3c inftv cap*
tuae • & Sotus in 4.fent.dift.i7. q.i.art.3*
Cap. 24. Dile&us.
F V R I 0 S V S Matrimonium contrahere non poteB * ' '
V I A Matrimonium contrahitur per legitimum viri * & mtilferis
O confenfum * infr. e*proxi& flip.c. 1. Et quoniam ille,qui continuo'
furore laborat,legitirnum non;potei! prillare ccnfenfum.vt in tex# Ideo
■ talis Matrimonium contràhere non poteft.vtin tex.ik c.neque furiofus*
-3 2.q.7* SÌ vero furiofùs hdbeat delucida interualla 3 tempore fan® men
tis contrahe-re potei!. d-cap.nèque furiofùs ; namtunc potei! proibire-*
confenfum. 7*q#i*c-quamuis. & glóftt.hlc; Quando autem actus geftus
per furiófum, qui habet dilucida interualla? Cenfeatur geftus tempore^
furoris , v d fan® mentis , tractat Bart.in J.i.ffide bonojvpoffefs. fur* in
fant* &C. & Moderni in l.furiofum. C.qui teftàmifac*pofs.
Cap. 25. Tu se.
S O L O confsnfu legitìmo contrahitur M atrim onium .
V I A Matrimonium non facit coitus, fed voluntas, cap. t*17, q.?*'
Q Vnde Matrimonium eft viri, muli eri sq* coniunctio, indiuiduam
■vit® confuetudinem retinens.d.q.aun princ. vbi gioìvencomunctio.in-
tetti git de coninnctione animorum . Et quoniam omnesj-qni non prohi
bentur, legitimum confenfum praeftare poflhnt# fup.cap.cum apud. Ideo
pactio coniugalis illorum , qui non prohibentur, Matrimonium facit;&
ex rune conmgium eft, etiamfi non praecefsit, vel fecuta eft copula car
ila l ì s. Magdent. Iib#4.dift#i7* & not.fup. in c# 1. Copula ehint carnalis ‘
eft fequela, & effectus Matrimoni) , qu® jfuccedit poft illius perfection
nem* c.cum initiatur* & cap.omne. 27.q.2*
S E D verbarequirunturquoadprobatm em .
‘ - " Q VIA
16 Liber Quartus. Titulus i:
V I A Ecckfia non iudicar de cccultis* c. Chriftiana* 32^ q’y. $ec[
Q fequitur ea , qua: apparent; nam fecretcrum folum cognitor eft
D eus. Gerubefcant. dift. 32* Et quoniam regulariter intentio exprimi-
tur per verba* c*humanaf.2 2.q.5.Ideo vt Ecclefia iudicet , inter virum *
mulierem interuenifle conienlum, quo fit contractual Matrimonium,
oportet, vt ei conftet per iJlcrum verba , vel per alia figna verbis iequi-
pollentia, quibus expreflerint,ie confenfiife in Matrimonium. vt in tex.
ik HclEver.ad eccleiiam.Et quonia adhuc committebantur multas frau-
des circa Matrimonia cccuIta.S.Tho.par.3.q,45.ar.5.in addit. ldeoEc-
elefu prohibet Matrimonia occulta ; & ftatuit, vt non pofsit alitcr con-
trahi Matrimonium, quam corain Parocho, vel alio Sacerdote de ipfius
Parochi , feu Ordinarij-licentia s &"di*obus, vel tribus teftibus * Condi.
Trid. fefs.i^.cap*i.de refor.matr.& not.fup.in c. I.
V E L aliafigna aquipollcntia .
V I A ncc verb a, nec forma verborum > funt de fubftantia Matrix
Q „m onij; fed requiruntur ad exprimendum confenfum ? quia regu-
laritcr ad hoc flint magis ap ta, quam alia figna ; vt patet per hunc tex.
& infr.per c.prox.£e c.penult.Hoftien.hic col. %. & idem in fumm^ huius
tit. fub rubrica de Matrimonijs. i.qualiter contrahatur . Et quoniam-j
vbi aiiquid non eft de fubftantia actus, non refert, an interueniat ad il
ium actum in propria forma , vel in aequipollenti > quando in propria_.
interuenire non poteft. vt not. in c. licet ex quadam . de teftib. & Abb.
hie nu. i. Ideo licet modus ordinarius exprimendi confenfum in Matri-*
m onio, fint verba ; vt fuperius not. fi aliquo impedimento ifte modus
interuenire non poteft, vt eft in mutis ; & in puellis, qua: ex verecundia
non audent exprefle loqui, fed annuunt nutu; & capitis inclinations-#
confenfum exprimunt ? tali a figna verbis exp refs is 3equipollent*glof. I#
in c.fi inter virum.infr.eod.& Hcft.hic, ver. deprarfenti.
Cap. 26 . Tua.
S I alter mitrabentium vtitu r verbis dubtjsânimo decipiendi mu*
lierem , (¿ream poflmodum cognofiit carnaliter > iudicaturpro
Matrimonio inforo iudiciali *
Q VvbiI Adefunt
Ecckfia non iudicat de occultis vt not. fup* in c. prox. fed
*
clar# probationes, ex coniecturis praeiumit. c.veniens,
il 2.fup*eod. Et in dubijs, quod tutius eft, tenet, fup. c* iuuenis.Et alle-
gantem turpitudincm fuam in foro iudiciali non audit, c.inter dilectos.
de donat, Et quoniam ex quo conftat de perfona, qux cognouit mulie-
rem ( licet.ille commiferit fraudem in verbis ) poteft pro Matrimonio
prarfumi. vt in tex. Ideo potius pro Matrimonio eft iudicandum, quam
illud excuidere, & audirc contrahentem, qui dicit fe vfum die verbis
dubijs ad mulierem dedpiendam? & contrahendi propofitum fenim*
quam
eruam habuiifejVt in tex.Sc c.ex litteris, il primojfup.eod.Si vide S.Thonv
quodlib.j.q.8.art.ij. •* s " ;V - - : "
S E C V S in pm itentiaÜ . ' ‘ , ./
♦ >.
V I À in foro pcenitendalrftatut confitenti, & pura verftas con-
Q fideratur. c. >mnis?depcenit- & remifs. Etquomatn fecundü pro
prem confefsionem contrahentis, qui decepit, Sc attenta coniugi; fub-
ftantia, Sc forma , ibi non erat Matrimonium , cum in illodeeilet cpn-
trahendi confenfus , fine quo cetera nequeunt feedus perficere coniuga
le *vt in tex-Ideo in tali cafu in foro confcientiie non eit Matrimonium *
vt in tex.Sc S.Thom .par-j.q.^.ar^.in addit.Debet tarnen .curare Sacer-
dos in foro pcenitentiali, vt illum inducat ad confentiendum de nouo, vt
fic aptet fe foro iudiciali, Sc purger dolum cum muliere commiiTuin—j .
Abb.hic nu.6*Et de erroribus, qui impediunt Matrimonium.., vide Mag.
fent.lib-4.dift.30. Et qnx fit materia , Sc qua: forma in Sacramento Ma
trimoni; , vide Sòtum lib.4.fent-dift-i.q.r.art.6-
Cap. 27* Cum in tua.
zA D denuntiationem vnìus bonefti v ir i , qui deferì confatiguin ita*
lem? & defa m a , velfcandalo docet-, ìmpeditur CM a trimo ni um
contrahendum^ * .
V I A con tr ah ere Matrimonium inter confanguineos in gradu
O prohibito,eft peccatum.c.quod fiiper,de affinit*& confang-Et quo-
niam vbi agitur de peccato euitando abfque magno incommodoâlte-
riu s>creditur difico vnius. vt not.fnp.in cap.praterea, il 2. dummodo fit
vir honeftus>& ex alijs circumftantijs appareat , quod non odio »vel in-
terefle fe moueat , fed zelo, Se religione , vt not.in d;C-pra?terea. & Hoft.
hic ver.grauis. Ideo fi iudex arbitrabitur, quod ilii iit credendum, tales
Matrimonium contrahere non poflunt,vt in tex.Sc g loft fin.hic. Et de de-
nunciationibus faciendis publicè in Ecclefia, inter quos fit Marnino-
nium contrahendum, vide Conc.Triddefs.24.de refor.matr.cap-i.
Gap, 28. Coniìilrationi.
tSM V L I E R I % qua negaife in Matrimonium confenßße y non
creditur , marito probante contrarium .
Q V I A vbi duo diffondimi, qui melius probat, obtinere debet. c.

fuper hoc, de renunc- Et quoniam in foro iudiciali legidtna:, Se
idonea: probationes funt validiores y quim fimplex afiertio, vel
negatio alicuius. c. cum à nobis, de teftib. pnrfertim quando iHe aflerit
ea, qua: in animo fuo funt, cum talia non appareaut,& de eis in foro ex.
teriori non indicar Ecclefia. vt fup-in c-tua. Ideo pótius marito proban
ti, quàm mulieri negando eft pro Maitriinonioicrcdeadum, vt in tex. &
c.quoniam contra, de probat, i.i,: .1.
£ SMCFS
i8 LiBerQuartcs*. Ticolus <;
S EC P’ S fiprobdtfe em fenfijjiper meturn ; J
V I A talis mecus excludit liberum confenfum. c.cum locum, fup.
a eod. Et quoniam fine libero confenfu non conrrahitur Matrimc^
ilium. c. tu®, fup. eod. Ideo fi talis metns appareat lllatus, nec
poftea per carnis copulam, vel aliter conftet, illam de nouo confenfiiTe,
inter tales non extat verum Matrimonium. vt in tex. & c. veniens, il 2.
fnp.eod.Nec eft prsfumendnm Matrimonium , nifi euidenter probetur.
c.al;ter,3o.q.y. Vnde veniunt feparandi. d.c.cum locum. & Hoftien.hic.
Quod intelligas, quando recens eft factum, ita quod de facili probarr
poller; nam fi longum tempus diet elapfum a tempore contraftus, fiiffi-
ciunt pnefumptiones probabiles ad pr®fumendum pro Matrimonio,fci-
licet, quod talis tenuir illam Temper vt vxorem ad menfam, in leCto, &
extra, & fic intellige I.fi vicinis-C.de uupt.& Auth. quib. mod. nat.eific.
leg.if.quoniam autem.coll.i.Io.And.hic. E t vide Concil. Trid. fefs.24. de
refor.matr.cap.9.
Cap. 29. Gemma.
1 N Matrimony dr Sponfalibus debet ejje libertas,
Q
V I A Matrimonium folo confenfu contrahitur.c. c.tu^.ftipra,
eod. Et quoniam vbi non eft libertas , ibi poteft impediri confen-
ius, dum per timorem quis dicit fibi placere, quod odit. c.cuitlj
locum, iup. eod. Ideo ftatuitur, vt vbi de confenfu quxritur, plena de
beat libertate gaudere ille, cuius eft animus indagandus. vt in tex. & d.
c.cum locum; Et quoniam fponfalia funt ftiturarum nuptiarum promif-
fio. c.iftup.eod.& ex tali promiifione obligatur vnus alteri ad Matrimo
nium contrahendum , & peccat mortaliter non foluens promiffum, nifi
legitimum impedimentum interueniat >& fecundum hoc Ecdefia cogit
inmngendopcenitentiampro peccato 5 licet in foro contentiofo non_*
compdlat, quia Matrimonia coada confueuerunt malos exitus haberej
nifi forte iuramenturn interpenerit, quia tunc cogendus eft, nifi de vxch
ricidio, vel alio magno malo timeretur- c.requifiuit,fup«ieod.& S.Thcm.
par.3.q.43 .ar.i.in addit. Ideo non folum tempore contractus Matrimo-
n ij, led etiam tempore promiftionis de eo contrahendo, debet* adeife li
bertas. vt in tex.& d.c.cum locum * Cum de connexis idem fit iudicium *
c.tranilato, de conftitut.& vide C0ncil.Trid.fefs.a4.de refor.matr*c.^.
V N D E in eis promjjto pmn£ non obligat.
V I A timor foluendx pcense etiam pecuniarix, imp edit libertas
Q tem confenfus. Abb. hienu. 3.. Et eft inhoneftum, vinculo pccnx
Matrimonia obftringi. l.Titia. ff.de verb, oblig. Et quoniam Ma
trimonia debent effe libera , vt didurri eft fuperius * Ideo poenx inrerpo-
iitio in ftipulatione talium contraduum, eft merito improbanda. vt in
DeSjtan&libus,:&Strim i 19
cex. Metus tamen ammiffionis alituius r e i, fi non effettaiis i qui pofleC
cadere in conftantem virimi * non inuaUdarecMarrimonium > Abb. hic:
nu. 3* Et ideo pro Matrimonio contrahendo poteftintw enirc atTa * UA
fuuC.de fponfal. & ratio diuerfitatis.eft>quia arra folet ^ d i
quantitate ; poena vero imponitur in magnai M m arra: tradunfcur d o
praffenti; poenx vero imponuntur ih futuruni ^faciliorq uis eft ad prò-
mittenduni, qudm adexburfandum; glofìin cah.ftatbthiîivprofereiido^
de refeript. in 6. Ideo prohibetur ptena, qua: regulariter j&cilius impe-
diretiibcrtatem >qudmarra.Abbduc nu.7-8cBart.in d.:l.Titia*tf.i, fi.cut
propter eandem rarionem mulier prohibetur per SenatunvConfultum_^;
Velleianum obligari pro alio * non autemprohibetur ,'qtiinpoffitaU-
cui aliquid donare ; nam prasfuntìtur , quod faciiius promittat, qudmu>i
det. vt habetur in J.fed fi ego,ff.ad Sen-ConfuLVelieiaii. Vnde fi arr^ eiiet:
in tam magna quantitate? quod etiam timor ipfius’falurtonis,& ammif-*
. fionis impediret liberfeatem confenfus, propter candemrationem peonie,,
ilia interuenire non pofièt. Io. And.hic i Nec obitat, quod talis arra aon
reperiatur prohibita, qhia propter rationem naturalem tegis,<lebemus-
recedere d verbis iegts , & illius ieruare feutentram.c.fin.de reg.iur.in 6*
& l.non dubium-C.de iegib* Quando autem cenfeatur tam magna quaiW
titas, eft confideranda qualitas perfonarum, Si facultatum* Io*And.hic,*
Cap. jo. Is, qui,
S P 0 N S A L I À defuturo tranfeunt m Matrìmonìum per car-
nalem copularti fuhfecutam,
V I A fponfalia de futuro funt promiillo adfutiinini Matrimo-
Q nium. vt not-fup.in c. prox. Et quoniam copula carnaiis eft effe-
du$ 5 & fequela Matrimonij.c.cum initiatur.27. q,a. Ideo illa po-
tenda proxima per iftum effedum iecutum, cenietur reduda ad ad u n i
Matrimoni , & ad confenfum de prxfenti tempore copula:. vt in te.w Se
fup*cap-venien$,il a- & ifta praffumptio de confenfu prxftito de prxlentt.
tempore copulx poft fponfalia ; eft ita iuris?& de iure, quod non admit-
tit probationem in contrarium - vt in tex-& glof.hii.in effemini, dift*5<v:
Quod intellige diredè ; nam indiredè admitteretur probatio contra il*-
latri* glof.in Clem.vnic.verffeciffe,de probat. iicut effet, fi vir vellet pro^
bare, quod ante copulam renunciauerunt fponfahbus,; vel quod mulier
non poterat effe vxor, quia confanguinea, & fimilia.Àbb.hic 110*5,
S E D non pernìxum carnaiis copule tantum .
Q V I A quod copula carnaiis fecuta poft fponfalia, inducat Matri-

monium verum, eft ex pnefumptione iuris deuiantis A communi-
bus regulis , qua: requirunt confenfum expreffum per verba, vel per fi
glia illis xquipollentia, tempore contradiis- vt not-fup.in c.tux* Et quo-
niam illa^ qux deuiant à regulis iuris3 iunt reftringenda. c.qux à i u r o .
B z de
j
so i ; jt d h fc i i J
•dcrregutì?. in & Etpertttisiäta àd<copHlaim noneftcoim*a£ta confan|ui—
nitas , 4ieut eft per i^lkfricftpalaar • c.extraordinariai.? v. q. 4. Ideo fura
noluefuiitivt per tdnütum>qui non habuit eflfedfcum, /j>oaialia tranfirent :
in Matrdmoniüttijiicücpör ipfiiüi é&iaim' ¿ecutum vtintex.&infr.c.fi.r
- ” _; f . - ’i t -- À . y ■. -M "> l y . " - ' - ’
& P Q N S A.'&i&dsi W\0 0 nn non ß lu u n lp rp er Jeqttens
■ trirnonitim^* * r \ ■ -, ..
V'I A per fponfäliavd&pnefenti concrah itunverum matrimonium.
Q c*i*& c*ficut, fup.eoft Etquoniam verum Matrimonium foliinu*
diiiblmtunper mortem naturalem, fifuerit coniummatum.Matth.
cap. 1 9-Vel per ingreffum: Religipnis, fi rion fuerit coafiunmatum .x.1,.>
de cònuerfxoniógarddéo per fecundumMatrimönium de faitór contra
&imdlliid primum diflblüi inon poteihvt in tex*& c*veniens,il a.fup*eod,
& :videSotumiifa.'4-fent»dift-27*q.^.art.j.* -
B T Ì A M carnali copula confummatutn . 1
V IÀ midier alligata eft leghquäto tempore v if eius viuit, & econ*
Q uerfo. ApöiRieadCöt*cap-7- Etquoniam coniunx* qui.habetr-m
earnalemcum'Mia^qudmcum fua coniuge, committit adulterium.^m-r
telleximus, de adulter* Jdeo.taU^ copula nondebet prodefle ad fimul
■ contrahenduna, fed obeile, ad fé inuicem feparandum, & ad compellen*
dum, vt iile c'ònifiud adhiereat pritìiW'; c-i.Sc cdicet,cie Iponfä cluor* (
S E D fponßtlia defuturo * etiam iurata > foluüniurpef fequentia
de prafen ti . ' ;
V I A per iponfalia de futuro non elf co nt fa ¿tum indiilbjubilo
Q vinculum Matrimoni; x . 2 *fup*eod* Et iuramentiirn illis adhasrens?
* non mutat eoi um na tut am *vt not»fup*m' c.ficut Per iponfalia.**.
autemde pradeftti contruhitur vinculum indifiblubiie Matrimoni; * vt.
fup.in C.prox. Et quonianîn contrahendo M atrim onio, fortius vinai-:
lum iuperueniens pfafiudicat primo debiiiori• c* 1 4de iponf. duor. Idpo <
iequentia iponfalia de prasfenti prajiitdicant primis de futuro, quantum-:
cunque iutatis * vt in tex*& fup* in d.c.ficut * De periurio tarnen, & de fi
de mentita prima:, éft illt pcenitentia iniungenda * vt in tex* & d.oficut 5
Sic & votum fimplex virginitatis foluitur, fuperuemente Matrimonio ;
fed eil illi de non adimpieto voto pcenitentia imponenda. c. fi v ir , dift*
17 . & fimìliter fimplex votum foluitur per feciindum folemné * cap; qui
poli voruiti, de regulardn 6*
Cap. 51. Adoìefcens.
• x j x v s ad cepulam non facti iponfalia defuturo tranfire itu»
ìSMatumonium.
- ayiA
De Sponfalibus, 8c Matrim. ZI
V TA per nixtim non eil fecutus effe&us Matrim onij, per qucm_j
Q cenftatar confcnius de futuro re da du s ad con fe ufum, de prarie ntu
Heut eil per ipfam copulam. vt not. fup. in c- is,qui. Et quoniam-
1I15 interpreutio confenfus» cum deuiet &regulis iuris communis >eil
trcilringenda. vr not. in d.c. is,qui. Ideo cum taii non eil adhuc verum*/
Matrimonium , cum nec forma coittra&us»nec prcefumptio iuris , ia eo
confenfum de pnefenti inducat. vt in tex.& d.c*is,qui. Parit tarnen talis
nixus public# honeftatis iuilitiam . fup. c.iuuenis.; tnm talis iuflitia ex
modico infurgit, Sc folum confenfum naturalem * & iuris honetlatem_?;
non autem fadum, feu effedum completum, attendit. infr.tit.prox. c.4*
Sc 5.8c Hoil.hic in fin. De taJi ramen iuftitia die hodie , v t ex Conc-Trid.
n ot.fup.in cap.ad audientiam .
In Scxto. Cap. vnic. Ex Sponfalibus .

¡yP 0 N S 4 L / A p u ra , certa , ex confenfu *valida> licet alias
n u lla , in dueunt public am boneßatem .
V I A impedimentum public# honeflat‘s.(folum atten
dit confenfurri naturalem , & iu ris, vel fa d i honeüx-
tem. vt not. fup.eod.in cap.prox.d Gemin.hic. nu.3. Et
quoniam in Matrimonijs nen folum "quod licet, fed,
etiamquod honeflum eil, confideratur. l.fcinper. ff. de
ritu nnpt. Ideo prohibetur, vt ex quo confanguineus
meus, modo viuens fit, vél mortuus , in aliquam confenfit in fponfam ,
ego in vxorem poitea illam habere non poifim . glof.hic ver. pubbeè. Sc
not.in c.ad audientiam,extr.eod.vbi habetur relatum, quid hodie fit fir-
uandum circa huiufmodi impedimentum, ex Concili) 1 ridentini décreH
to in fefs.24.de refor.matr.cap.3.
Q V A E habet dirimere fequentia Jponfatìa , fe d non precedenti a «
V I A faeilius tollitur adus faciendus, quam fadus. l.furor, ff.de_>
Q fponfal. Et multa fieri prohibenrnr, qu# tarnen fada tenentvi.pa-
tre.ff.de his,qui flint fui, vel ali.iur.Et quoniam tale impediftién/
tum eil potius de honeilate , quam de necefsitate indudum ; Sc non eft
ita graue , ficut eil impedimentum confanguinitatis , vel affinitàtis . vt
not.fup. in c. iuuenis. Ideo iura noluernnt, vt per iliud tolierentur ipoi>-
lalia precedenti# ; fed tantum impedirentur fequentia. Gemin.hic nn.5.
Sicut enim iponfalia fune qu#dam prx-paratio ad Matrimoni um , ita ex
eis caufatur publica honeilas , qu# habet fimilitudinem cum affinitate.
quac caufatur ex Matrimonio. S.Thom.par.3.q.55.art.4-in addit.
- , B 3 i.lile .
1i Liber Qua'rtus. Titulus i . 1'
i llle .
P V B L I C A M honefl¿itemnon inducunlfponfalia conditionalia,
ante conditionis euentum *
V I A impedimentum publics honeftaris caufatur ex mutuo con -;
Q fenfulibere pr^ftito inter fponfbs , vt ditfhim eft fuperius , & ha
betur in c. litteras. infr.tit.prox-Et qnoniam fponfalia conditio
nally ante conditionis euentum ynon habent in fie conienium liberum, &
certum. vt in tex. Sed ioium habent ipem ad ilium confenfum. ji.ex con
ditional!. Inftitut.de verb.obüg.Ideo iura noluerunt, vt inducerent im -.
pedimentumad alia fponfaiia cöntrahenda, ficut induennt talia fponfa-
Jia pura. vtin tex. Inteilige tarnen hoc verum, dummodo non interuene-.
rit earn is copula y nam tunc cenfetur receiTum a condi ti one. cap.de illis*
ext.de condit-appoftt. £ t dummodo conditio appoftta non fit talis, qua:T
pro non adie&ajiabeatur; näm tunc ipfa viriatur, & non vitiat * c-1- 6c
fin.de condit.appofit.Et dummodo non fit de pheterito, aut de prsefenti,
fed de futuro; nam alias, non fufpendit. d-i-ex conditionali* 6c Gem.hic*
Liber Quartus. Titulus I I .

DE DESPONSAXIONE
Impuberum .
In Decretal. Cap. i. Tua.
PA TER pro filio impubere iponfalia contrabit .
V I A licet exiponfalibiis contrafiis per parentes non.,
obligentur fili; puberes, vel impuberes?, nifi co n fe r
riant ipfimet tacite, vel exprefse. c.vnic. jf.fin*eod.in 6.
Et ifte confenius non poteft prxftari ab impuberibus %
nifi cum peruenerint ad an nos diicretionis. c.vbi.30. q.
2. qui anni flint, quo ad Ma tri mo ni uni, circa duodeci
mimi in fccmina.c.fin.infr.eod.5c circa decimnmquartum in mafculo.infr*
cpuhcres,& cartellati ones. Tarné quoniam fili; impuberis voluntas ad-,
hue difeerni non poteft. vt in tex. Ideo permittitnr,vt pro eo poilit fpon-j
falia contrahere pater, ponendo fpem in ratificatione fili;, quando per-t
uenerit ad debitum tempns. Àbb.hic ntu3 .Et interim quoad iuris vinai—
Sum, nulla ex his fpenfaiibus oritur ohligatioipft fiiio* d.c. vbi, &. infr, c%;
literas ; licet fit honeftum, vt cum peruenerit ad debitam atatem adim-
pleat
De Deiponiat. impuberum • ; zj
pleat fponficnem patris vt in tex. non tamen ad hoc neceilitattir. gloC
fin. hie.
P R O pubere verb non } nifi confentiat *
V I A ex quo talis filius eft in ietate, in qua poteft pr&ftare con^
Q feniimi ad Matrimonium. infr. c. de ill is * eius voluntas eft inda-
ganda^per-cuius confenfum, non autem perpatris iponfionem, eft Ma
trimonium contrahendum. d-c-vbi* &d.i*fin.eodan 6* Confenfus enimî
patris requiritur de honeftate , non de necciUtate, ad Matrimonium
iij , vel filix . c.veniens, il 2.flip, tit.prox. Goncii.Tnd.feis.24.de reforf
raatr.c.n& $fThom*3.par.q.47.art.6.in addit.
Cap. z. Vbi.
/ M P V B E R E S ambo , vel a lter, coniungi non debent.
O
V I A vbi non eft confenfus vtriufque, ibi noil eft coniugium * c.
vbi-3o,q*2* Etquoniam ante pubertatem> &annos diferetionis,
pueri non flint capaces ad prasftandiim in MarrimGnio confen'fum.d.cap.
vbi; ficiit nec ad Matrimoniale debitum reddendum apti cenfentur. cap*
quod fedem.de frigid*& malefildeo eis Matrimonialis coniuncao prohi-^
betiir. vt in tex.& infr.c.atteftationes.Si vero intelligas hunc tex.non fo-
him quo ad Matrimonium de prarfenti, fed etiam quo ad iponfalia; die,
quod ilia ideo eis prohibentur, quia pueri fiepe mutant voiuntatem. c.
continebatur, & ieqtien* infr* eod* vnde propterea oritur diicordia inter
ipfos, & diuertentes confanguineis copulantur* elof.penult.hic. quod fa-
cere non poifunt ex impedimenta public# honeftatis. c. iuuenis. iup. tit.
prox* Et fie non interefl reipnblic#, vt per talium diifeniioneimStcopu-
lam , impediantur inter cirteros confanguineos Matrimonia . Tnnoc* 3c
Hoft.hic. Ideo f a i t vtile prohibere inter huiuitnodi impuberes iponfalia*
arg.l* 1 .flf.folut.matr*
N I S I pro bona pads .
V I A pro bono pacis multa admittuntur, qu# alias prohiberen-
Q tu r. c.haccquippe.3*q.6.vnde veriiis :
Paxt vt feruetur, moderamen turn babttur , glof.fin.hic. III ms *
enim bonum,eft opus pietatis.glof.z.in c.i.de feri/s . Et dicitur fieri pro.
vrgenti neceffitate, quod fit gratia pacis . vt in tex* Et quoniam ncceifi-'
tas non habet legem. c.confilhitn.jhfin.deobferuat.ieiun.Ideo in tali ca-
fu huiufmodi iponfalia non fubiacent iuris rigorh quo minus poifint to-
lerari, & adm'itti. vt in tex.& Hoft.hic in fin*
Cap. 3. Puberes.
P V B E R E S funt quoad Matrimonium, qui ex babitu corporis
comipere, & generarepojfunt, . ‘
B + Q V IA
¿4 Liber Quartus Titulus £.
V I A licet regulariter pubertas dicatur in mafculis poft decinium
O quartum annum compJetum, & in foeminis poft duodecimum * L
indecoram, C.quando mt*vel cur-efTe def. & dicitur pubertas5quia
circa corporis pudenda in tali tempore fblet emitti lanugo, qux di~
citur pubes. vt in rex* Qu# lanugo eft iignum, quod tales indpiunt efle
apti ad generandum * IniHtut.quib.mod*tut*fin*i* x* Et quoniam vcteres
indecoro >& inhonefté infpiciebant illas partes ad cognofcendum , aiu
tales eífent puberes-d.Unaecoram.Ideo ftiit ab ilia inipe&ione receffum,
lie eífet pudor inípicienübus , & inípe&is ¿ & ftatutum, vt ¿tas argueret
filam aptitudinem. vt in tex. & Inftitut. d, . x*Sed quoniam in aliquibus.
malitia fopplet setatem. infr-c-de filis. Et veritas in talibus. debet praaia-
lere opinion!. infr-c-fm. Ideo ii apparet 3 quod aliquis fit aptus ad gene
randum, licet non compleuefit folitum numenim annorum, facri Cáno
nes voluerunt, vt quo ad Matrimonium talis pro pubere habeatur. vt in
tex.& infr.c.fin. Eft tamen & alia pubertas 3 quar dicitur plena, incipiens
in mafculis á decimoo<5hmo,& in foeminis á decimoquarto annoJ.Mela*
ff„de alim.3<: cib. leg, Et in tali íttate non folum pnrfumitur, quod jlle fit
aptus ad generandum; ficut prxfumitur in ordinaria pubertate ducde-
eim, vel quatuordecim annemm ; fedpndumitur, quod fi file non
tunc aptus , non erit etiam in foturum #Hoft.hic ver.impleuerit. V i u
quis in decimoquarto anno duxit vxorem 5 & in decimoofhmo non re-^
periatur aptus, poterit mulier inftare, quod file deciaretur inhabits*
Abb.hic in fin#
Cap. 4. Literas.
E X fponfalibus contracts cum minorefeptennio ynon oritur imfte*
dimentum public4 honefiatis.
Q
V I A taleImpedimentum caufatur ex mutup conieniupr^ftitp
inter fponíbs * vt notan c. iuuenis * de fponfal. Et quoniam minor
ieptennio non poteft pneftare confenfum in fponfalia.infr-c.prox*
Ideo fi de fa£to cum tali fiieri.nt contracta íponfali#. ? aim de iure noiu
teneant, huiufmodi impedimentum, ex deie&u confenfus, non prpdu^
cunt. vt in tex.& d.c.prox *
S E C V S fi cum maiore*
V I A maior feptennio poteft pra:ftare confenfum ad iponfifiia de
O futuro * infr.c.proxn& c-continebatur. E t quoniam ex tali conieiy-
iii oritur iftud impedimentum.., vt dfiftum eft fuperius. Ideo ex fponiaU-
bus contraíais cum maiori feptennio huiufmodi impedimentum exiftit*
vtin texA d-cduueuis*
V E L minore con/entiente poftfepUnniutn. . ^

impüberum. %$
V IA in fponfalibus inualidis poteft prxftari poftea confenfus, vt
Q valeant, vt ex nunc á tempore iftius confenfus, licet non value-
fine , vt ex tunc, quo fuere á principio contrada. ciad id quod.
fup* de iponfah Etquoniam maiorfeptcnnio potell in fponfalibus con-
fentire , vt didum eft fuperius * Ideo licet ilia fiiennt nulla ante fepten-
nifi, validantur, vt ex nunc per confenfum pneftimm poft feptennium *
vt in tex.& d.c.adid quod. Et talis confcnfus cenfetur praeftitus , fi non
contradixerint,aEtate legitima aduenicnte, quando fimul habitant; alias
requirirur confenfus expreifus verbis, vel aliquo fado , per quod poilit
confenfus file profumi- glof.hic, ver.placère *& Hoft.ver.puella.
£ T affinitas fequens difoluitfponfalia pracedentia defuturo .
V I A caufx,qu3e in futurum expcdaut eflfedus fuos, impcdiuntur

Q a fuis effedibus, non foliim ex eo, quod eft; fed ex eo, quod futu
rum eft *S.Thom.par.j. q.^.ar.j.in addit.Vnde ficut affinitas, fi fuiilet
tempore contradus fponfalium, impediuiflct contradum ilium, c. i. &
c.non dcbet.de con fang. &. affinit. ita fi inrerueniat ante Matrimoniutn,
quod eft effedus quidam fponfalium, prior contradus ab effedu fuo
impeditur. c.fuper eo. de confang*& affinit-Sc S-Thom. d.art.
Cap- 5* Acceisit.
S P O N S A L I A nulla ex defeftu confenfus y non ereant publics
honeftatts iuflitiam .
VIA talis iuftitia cauiatur ex mutuo confenfu preftito inter ipon-

Q fos . vt Jup. in cap. prox. Etquoniam vbi non eft ifte confenfus V
fponfalia funt nulla. c.ad difl'oluendum. infr. eod. Et ceffante caufa, cefi-
fat effedus. c.poft tranilationem. de renunc. Ideo vbi non adeft ille con
fenfus, non a.dfunt fpopfaiia; & vbi non adfunt fponfalia, non adeft ifta
iuftitia. vt in tex. & fup.c.prox.Et hodie per Concilium Trid.tale inipe-
dimentum prorfus tollitur, vbi quacunque ratione fponfalia validation
funt. vt not.in c.ad audientiam. de fponfal.
S P O N S A L I A vero alìqua JÌ qy licei legitimo modo fìterint
diffbluta^*.
f rm\ V I A nunquam flint fponfalia aliqua, nifivterque habeat pote
v i ftatem confentiendi in illa , & coulerxtiat . d.c.addiffoluendum_-.
& Hoftien.hic venfuerit.Et quoniam ex ilio mutuo confenfu ori-
tur tale impedimentum ; vt didum eftfliperius, nec eft neceifé ad illud
caufandum, vt fequatur Matrimonium. vt not.in c.vnic. de fponfal.in 6,
Ideo, licet fponfalia difioluantur ; ex quo.flierunt valida, caufant huiuf*
modi publicse honeftatis impedimentum. vt in tex*& cap. iuuenis. de*
26 Liber Qnartus . Titulus i.
Cap. o. Continebatar.
S / impube* deSponfata , & traduBaypetit Ikentiam *pubesfa&ay
alteri nubendi>non auditorif i mr turatifi eam c-agmuìjjì . -*
VIA iponfalia de fatare tranfeunt in Matrimonium per carnalem
Q copulimi fubfecutam* c.is, qui. fùp. tit.prox* Et quoniam hic erant
fp'onfafia, & creditur viro iuranti, fe illam ccgnouiffe. vt in tex.
ideo rum habeat fuum maritum, cum alio rubere non poteft. Apoft, i,
ad Ccrintb*cap*7* Creditur autem in tali cafu viro iuranti, quiaex quo
iìmul habitarunt, & illa non reperituf virgo, eft maxima prefiimptio
prò viro ; quam pradumptionem per iuramentnm ita coadiuuat, vt mu-
lier aflerens ccntrarium, non audiatur. glof.i.hic, de gloEidn c.quod au*
tem.27,q.^.Coadiiiuatur autem ifta pnrfumptio ita valide in faucrem_j
v ir i, ex tribns rationibus ; prim a, quia ftat prò Matrimonio, quod eft
fauorabile-c-videtur-qui matr.accuf.pofT. fecunda,quia vir eft caput mu
li eris ; vnde ei eft magis credenduin, qndm mulierr. c. fi quis, 3 5, q. 1.&
gl.in c*duo, ver.caput, infr.eod.tertiajquia fuit folus cum iola;vnde ftan-
tibus reliquia conie&urisycredìtur cognita.d-c.fi quis* iuxta illud Ouid.
A iuuene* & cupidoycredatur rtddtta virgo ì Hoft.hic,veniirmauent -
<2\£_£ C auditor^ f i non dum pubes ¡fedproxima pubertati probe*
tur cognita.
Q V I A licèt ante annos pubertatis^mulier;, & vir non fint in Matri
monio coniungendi. vt not.iup.in cap.a.Tamen quoniam malitia
* aliquando iupplet #tatem. infr.c.fin.Et pubertas, fecundum ca-
nones, iudicatur quo ad Matrimonium,ex habitu corpofis ad generan-
dum 3 vt in d.c*i* Ideo ex quo erat pubertà ti proxima, & apparet cogni
ta >cenfetur ;etas fuppleta . vt in tex.& infr. c.d nobis-.-■ ■ ■
£ X fponfalibus contraBis cum impubere 9maiorefeptennio 1 oritur
publica honefias.
V I A maior feptennio pòteft pneftare confenfum ad iponfalia de
Q futuro. vt fup.in c.Iiteras; cum tunc ipeipiat habere aliqualem-j
“■ ^cógnitionem, precipue in his , ad q u i ratio naturalis magis in-"
clinat/S.Thom.par.3*q.43.art.2.in addir. Vnde ei permittitur ? vtpofsit
coutrahere fponfalia, ad qua: natura inciinatjiic quartini promifsio ten
di t in futurum j non autem permittitur e i, vt pòfsit adhuc fe cbligare_»
perpetuo vinculo Matrimoni; ; cum ad hoc non habeat firniam volun-
tatem . S.Thom.d.art.2,Et quoniam ex ilio mutuo confenfupraftito im.
fponfalibus oritur ifta honeftas, vt iup.in c.prox. Ideo propter huiufmo-
di impedimentum -y fi ab illis fponfalibus fucrit receflum, non licer con-
fanguineis fponfi ducere illam ; nec è contra confanguineis fponfie con-;
trahere cum ilio, vt in tex. de cap.iuuenis.de iponfal. Et hodie diede tali
impedi-
De Delponiat.impubcrum. ¿7
impedimento, vt nothin cap-ad audientiam, de fponfal. ex Concil.Trid*
fefs.24-de reibranatr.cap*j.
Cap.7. Deillis.
$ / maioresfeptennio contrahuntfpqnfalia, neuter ante pubertakm
refilire potefi
.
V I A promiffio inter cos fada in tantum eft obferuanda,m quan--

Q turn intendemnt , & potucrunt ad inuicem fe obligare. arg-c-qua—
■ liter.de pad.tE(t quoniam tails promiifio in fponi aljhus intfciligi-
tur efie ad futurum Matrimonium3ft tempore debito in illnd pneftiterint ,
confenfum de priefenti. vt fup. in c*prox.& c-literas Jdeo antequam per-
neniant ad tempus >quo poffint fe vinculo Matrimonij ligare, d pro mil-
fione ad illud fada ? neuters dum eft impubes, refilire.pcteft *vt in tex.&
Abb.niM.Cum non venerit adhuc tempus, in quo intelligitur promiffio
ilia conditionata. vt not. infr.in c.prox.
E T Me quiprimofit pubes 3 non tenetur alterum expeftare
, .
V 1 A fruftra expedatnr euentus, cuius nullus eft eftedus.ccunu-* v

Q contingat. de offic-deleg.Et quoniam quilibet eorum poteft fe dif-
► foluere a fponfalibus, cum ad annos peruenerit pubertatis,vt di-
ftum eft fuperius. Ideo debet poife refilire ille, qui primo fit pubes,cum
etiam ft alterum expedaret, vt adpubertatem perueniret, non pofletf
cogi ad Matrimonium contrahendum cu illo. vt in tex* &. gl. verdudicio*
Q V 0 D f i tempore contraft us5 alter erat pubes¡non Me, fed alter
' faftus pubes refilire potefi . ;
Q V I A cum ille pubes potueritfe obligare ad Matrimonium , licet

propter defcdiim gratis alterius,illa promiffio, etiam fi fiiiflet per
verba de prarfenti, non habeat vim Matrimonij, fed fponfaliorum de fu—
turo . c.vnic. jf .a.ecd-in ¿.rationabile eft * v t , Cuba in eumfemd couferr-
ferit, in quem cx parte fua poterat conientire, ab eo djffentire nonpof-
fit, donee & ipfe fadus pubes diflentiat, fi diffentire volucrit; vel ambo
contrahant, fi & ifte in pubertate fuum pneftiterit confenfum'* vt in tex*
Incontradibusenim quodkm el approbatuin eft, amplius repfobari
non poteft. l.Pomponius, la prima.ffide negot.geft.& gtoifin.hic.lntelli^
ge tamen, quod alter eft expedandus, donee perueniat ad pubertatem;
non ratione Matrimonij, quod nullum ftiit propter defedu »tatis iftiusr
impuberis; fed ratione promiifionis illius; vnde fi ille pubes contraheret
cum a \iz , teneret Matrimonium. etiam fi iuramentum cum priixia in- 1
terueniifet.cdi inter.fiip.tit.prox.& d-glofthic* -
»8 Lifeier Quartus. Titulas 2.
Cap. 8. A liobis.
I M P V B E R E S fyonfalia cantrabentesy antepubertatcmfcpa-
rari non debent *
V IA talesimpuberes non habentfacilitate«! inMatrlmoniunu*
O confentiendi. vt in tex. fed bene habent poteftatem fponfalia con-
trahendi-vt fup.in ocontinebatur- Ht quoniam fponfalia font futtraruin
mipriarum promifsio *S/Thom.par. j*q*43.art.i* Ideo non debcnt ab ilia
promifsione recedere ? donee veniat tempus , in quo poteft ilia promifi.
iio adimpleri ; vel per tacitam conditionem in ea fubintelledam, ab ilia
fe diffcluere. vein tex-5c fup.c-prox*
S E D patì pubertatempojjunt y fi contradicunlfponfalibus *
V I A contrariorum eft eadem difciplina.c. hoipitiolum.dift.3a.Et
Q quoniam fponfalia impuberum no habent vim Matrimoni),quan-
tumcanque lint per verba de pndenti>nifi ir.erint ratificata tempore pu-
bertatis . vt iup* c.prox. Ideo fieut tempore ilio poifunt confentire,
dsbent-poife diflentire. vt in tex.& c.vnic.eod.in 6.
E l i S I copula carnalis intcruencrit •
V IA fponfalia de futuro per copulam fubfecutam tranfeunt in-.
O Matrimonium. c-is>qui. iiip.tit.prox.Et quoniam i vinculo Matrix
monij non poteft recedi. Matth.cap.19 . Ideo talis, qui intelligitur con-
traxilfe Matrimonium, debet permanere cum illa.vt in tex.& c.veniens,
il i.fnp.tit.prox.Nam in Matrimonijs mulitia fupplet ;etatem. infr. c.fin*
Ideo ex quo internenit talis copula, qux foiet effe inter aptos ad Marn
inomum, ilia a?tas intelligimr iuppleta- infr- c.prox.& not. in c.puberes •
fup.Cod.Et fie adefie Matrimonium, vt didum eft fuperius*
Cap. 9. De illis.
M I N O R E S aptidd fJMatrimoniumy ex contratta Matrimo*
njj obligantur *
VI.A ad validitatem Matrimoni) 3magis attenditur potentia coeun-
Q d i, & capacitas doli ad cognofeendum vires Matrimoni;, quanta
numerus annomm. fup.c.puberes>& inlr.c.fin.Et quoniam ifta potentia *
& capacitas poffunt effe in pueris> in quibus maiitia fupplet £tatem_t„
edam fi non peruenerint ad communes annos pubertads. vt in tex. Ideo'
ex quo funt apti ad Matrimonium,& intenderunt fe obligare,ex contra
d a iliius obiigantnr . vt fup.in cap.prox. & infr.d.c.fin.& vide Couarun-.
epitom.lib.^.decret.par.ia:ap.4. - ,
3 1 I S I violentiaintercedat*
i QVIA
DeDeiponfàt. ìmpuberi-m. ag
V IA ih Matrimonio contrahendo requiritur líber confenfus.c.T»í
O & c.confuitatio, fup, tit. prox. Et quoniam violentia libértate rru*>
confenfus excludit. vt not.in c.veniensdl a*fup* tic* prox. Ideo cuiiifcun-
que «taris aliquisfit, per illatam vìolentiam fe potei! d Matrimonio
pr«tenfo excufare * vt in tex. nifi poi! vioiciitiam confenfus accedati y t
in te.-'?, quia in tali cafu, licèt Matrimoníum illud non vàluerit, yt ex,
rune , quo fuit violentia illata, valer vt ex nane, quo liber confenfus ac-'
cedit. c.ad id , quod. fup.tit.prox.&'iiip.in c.à nobis.
Cap. io. Atteftationes. , ?
C O N T R A C T A S ante pubertatemnon fasti M at rimoni um .
V IA ad contrahendum Matrimoníum, requiritur in contraheiv

Q ribus potentia coeundi, & capacitas intelledus ad pr«ftaridurci*
confenfum in ilio, vt not.fup.in cap.prox.& in cap.de illis.Et quo-'
niam ralis capacitas, & potentía re guiar iter non habentur ante púber-
totem. fup.ppuberes, & S.Tho*par*;.q.^5 .ar.2.in addit. Ideo non poteflf
ínter impúberes effe Matrimoníum *vt in tex.& fup.c.vbi.
E T l A M cum nixu carnalis copuU .
V I A folus nixus ad copulam , non declarar potentlam coeundi *

Q Abb. hic mi. 2,. Cumpoflit effe, quodimpubes tentauerit illudi,
quod per «tatem compiere non potuit *~c.iuuenis.& c.fín.iup.tit.prox.Et
quoniam talis potentia eíl de neceílitate Matrimoni;, vt didtum eft fu-’
perhis* & not.in c-de illis, il 2 .& ante legítimos anuos ptibertatis, ádeffe-
non prsefumitur. vt not.fiip. in o púberes . Ideo licer per copulam fecu-
tani ius voluerit, quod fponfalia tranfeantin Matrimoníum etiam in_r
impuberibus *vt not. fup. in cap. i iìobis, non per hoc voluit, vt iraní]-
rent per nixum, qui non ita arguit illárn potentiam, cum non fìt reduci
da ad aüiim . vt notdn cus, qui. de fponfal*
Cap ii Exíiteiis.
S I maior inulta contraxit fponfalia cum mimre}non tenetur Ipfupi
. expeffare doñee veniat ad atatem adultam
, *
V I A ficut ad validitatem Matrimoni; requiritur íñ cobtrahentí-

Q bus líber confenfus.c.cum locum.de fponfal. Ita requiritur ad va
li ditatem fponfalapin de futuro. c*Gemuía* d.tit* alias ta Matrimoníum,
quám fponfalia per metuni contrada funt nulla. Abb. hic nu. a. Et quo
niam non pr«ftat impedimentum , q* od ie iure bon forritur effeduni i
c.non pr«ftat,de reg.iur.in ó.Et fruftra expedátut euentus, cuiüs nullus
eft effe&us *vt not.níp.m c.de illis, il primo ; Ideo éx quo illa ficta impe4
ditur per huiufmodi fponfalia violenta,quin poífit contrahcre cum.alió
poft adultam «tatem iftíus, bon debet impedid etiam, dum ílle eft in
«tate minori. vt in tex. & d.c.de illis j vbi illud >quod dickur de maio^-
i re,
jo Liber Quartus. Tituíust.
rej qui contraxít íponfalia cum minore, & tenetur eias pubemtem ex-
pe¿hre; ántequa m pofllt contraharé cura alia , habet locum,quando il-
le maior libere promifit, ita quod ex parte lui obligatio tenuit i vt ibi ;
non autem quando ex parte fui obligatio eft nulla. vt liic. Abb.hic in fi,
Cap. 12. Duopueri.
S P O N S A L I A contrada cum minorsfeptemió, per cohabita-
tionem mutuampoilfeptemiium conuakfcunt.
V IA licet ante feptemiium pueri non poffint contrahere fponfa-
Q Ha ex defeda confenfus'jbene poflunt ilia contrahére poil fepten-
nium.vt not.fup-ia c.continebatur,& $.Thorn.par.j.q.43 .art.z.in
add it. Et quonîam cohabitado inter prxtenfos aliqtio modo iponfos,fa-
cit præfumere, quod habuerint ratam promiifionem, quam prius inter
fe fecerimt. vt noc.in c>ad id,quod. de Iponfal.St in c.ex literis.fup. eod.
Ideo fponfalia illa contrada de fado, licet non de iure, incipiunt vale
re, vt ex nunc poil feptemiium, licet non valuerint, vt ex tunc, quo fuere
à principio contracta. vt in tex.& d.c.Iiteras *
E T irtducuntpublica honeftaiis iuBitiam *
V I A talis iuílitia inducitur ex mutuo confenfu praflito inter
Q {ponfos * vt not. fup.in cap. continebatur. E t quoniam inter iílos
- prseíumitur, de interpretatur á iure talis confenfus prxílitus per
cohabitationem poíl feptennium, vt didum eíl fuperius. Ideo ex huinf-
modi fponfalibus iuftitia ilia oritur . vt in tex.& d.c. literas. Die auteirr
bodie de tali iuílitia, vt habetur ex C0nc.Trid.fefs.z4.de refcr*matr.c*j.
SO L W N T V R tamen per matrimonium de profetiti.
Q VIA cum illa fponfalia fuerint contrada an te pubertatem, etiam

fi eflent per verba de pra?fenti, non habent vim, nifi iponfaliunij
de fiituro-c.vnic.i.z-eod.in 6 .Vnde per ea non eit contradum indiflolu-
bile vinculum Matrimoni', fedfolùm eftfada promiifio ad Matrimo
nium , S.Tho.par.3.q*43 .ar. z. in addit. Et quondam in Matrimonialibus
fortius vinculum fuperueniens prafiudicat priori, cap. 1 . de fponfa duor.
Ideo per Matrimonium fuperueniens priora illa fponfalia diflòluuntur «
vt in tex.& c.ficut. de lponfal.
Cap. ij. Ad diffoluendum.
t A C C V S A R I nonpotèft atrimoniurn, quod non eft, vtfi
cum minorifeptennìofit contraiìum *
Q Vtrato
I A accufatio non habet locum, nifi fuper crimine iam perpe
. vtpot. in c. qualiter, il z.de accu^t. & Innoc. hic in princ^
Et quoniam in Matrimonio,quod adhue non efl, non poteil dici
crimen aliquod eifeperpetration i vt in te«* & glof.ver.accufari. Nanu*
t non
Dc Defponiac. impubernm. gt
non ends; null« funt qualitates. 1. eius qui * ff. fi cert. pet. & Arift. in^
prxdicam. cap* de fubftantia* Ideo nec accufatfo locum habet,cum non
fit , quod poffit legitime accufari* vt intex. 8c fa c d .q u id a m .l.if. d o
iure codicill*
T) E N V N 77 A R / tamen potefl impedimentum>ne contraba-
tur in pofterum «
VIA denunciatio non fohim habet locum fuper criminibns perpe-
Q tratis ; vtde illis poenitentia agatur ; fed etiam fuper perpetran-
dis 3 vt ab illis caueatur *d. c.qualiter, & c,hoc videtur. 22 . q. y* Et quo-
niam fi contraheretur Matrimonium inter illos, qui d iure prohibentur,
crimen committeretur. c. 1 ,de confang.8c affin. Ideo poteft impediment
turn denunciari, vt ab iilo Matrimonio , in quo efTet crimen, abftinea-
tur. vt in tex, 8c adduita per glofi ver, denunciari. 8cvide Concil* Trid*
fefs.24.de refor.matr.cap, 1 -
Cap. 14. Tuae*
5 I quis per verba de prdfenti contrahit cum impubere>in qua dta«
Je m rnahtia non fupplei > inielligitur non Matrimonium 5fed
fpo?ifalia contraxijfe.
O V I A ante annos pubertatis , vdantequam malitiafuppleatil-
los annos , quis non eft aptus ad Matrimonium. vt not. mp. in c.
atteftationes; Et Iliud conrrahere non poteft. vt in tex* Sed quoniarro
Matrimonium eft fauorabile. c.cum apud, de iponfal, Ideo in eius fauo*-
rem ius voluit fuftinere ilia m promlfiionem meliori modo, quo poteft .
c.vnic- if- 2- eod. in 6. Vnde attendens , quod illi habuerunt animum fe_#
obligandi ad Matrimonium , cum hoc non potuerint , interpretatur , vt'
fe obligauerint ad fponfalia 3 qua? funt via ad Matrimonium, quod face-
re poruerunt; vt fi quod ago, non valet, vt ago, valeat, vt vujere poteft,
d.c.vnic.in 6,8c Hoft.in c.d nobis, ver- Matrimonij. iup.eod*
V .I
E T / A M fifubarratio intercejferit.
Q V I A fubarratio adaptatur e i , quodagitur, Hoft. hie in fin. V t

per earn euidentius probetur, quod aftum eft, 1. quod fsepe. ff.de
contrah.empt.8c Inftitut, de empt. 8c vend. jf.i. Et quoniam iliud, quod
a£mm eft hie, non habet vim , nifi pro fponialibus de futuro , vt dictum
eft fuperius. Ideo fubarratio, fiue annuli immiffiojin talf cafu non poteft
denotareMatrimonium, fed tantum fponfalia ilia . Goffr. hie *8c Abb.
in fin.
3z Liber Qnartus . Titulus 2;
In Sexto. Cap, vnk. Si infantes. '
S P O N S A L I A amborum m fantium * v e t alter ius tantum, pei
fuperuenim tiam m aioris atatis non va lid a n tu r .
V I A inter infantes non poifunt efle iponfalia, & fi de
fado contrahanttzr, de iure non tenert . vtnot. iup.in
c. continebatur .'dec* duo pueri. Et quoniam quod -¿b
initio eft nuljum * folo tradu temporis nen commie-
fat. cap. non firmatur- infr. de reg.iur. Ideo nuiuimodi
_____ iponfalia, qux ab initio nulla erant , per folum lapfura
temporis niinime conualeitunt. vt In tex* & extr. c.litteras *
C public am honejlatem induem t *
V I A publica honeftas oritur ex mutuo confeniu prsftito inter
Q iponfos . vt in d. c. literas. Et quoniam inter infantes non poteft
■ tabs eife confeniiis. vt in d.c.duo pueri. Cum atas ilia , quid vi-
dear , ignoret. L i. C.de fal.mo.Ideo cum iponfalia ilia fint nulla ratiouc
defedus confenfus , publics honeftatis iuftitiam non inducunt,vt in tex#
& fup. in oaccefsit.
47 £ I S I fu erin t ratificaia ta ctic, v e l e x p r e fs i. 1
V I A per ratificationem fadam in a?tate , in qua poífunt iponli
Q prarftare confenfum, incipiuut iponfalia illa valere vt ex nunc *
' quo interpretatur prseftitus confenfus, licet non valuerint, vt ex
tunc á principio. vt in d.cJiteras, & d.c.duo pueri., Vnde cum per ratify
cationem fit in talibus fponfalibus mutuus confenfus, etiam publica ho*
neftas fequetur ex illis . vt in tex. & c. iuucnis. de fponfal. Poiita enirru*
caufa, fequitur eifedus. S.Thom. par.3.q.4-5.art.5.in addit. & Mag.fent#
IÍb.4.dÍft.27. .
§. Idem quoque.
S P O N S A L I A per verb a de prdjen ti contráfía inter impube-
* rent > & púberem 3 v e l inter impúberes non próxim os pubertati i
Valent vtfpon falia defu tu ro . *
V I A licet tales intenderent contraharé Matrimonium; tamen-#'
Q 'quia per ittatem illud contrahere prohibentur,contradus ille non
poteft habere vim Matrimonij. vt in tex.& not.iiip.in c.tusc.Et quoniam
Matrimonium eft fauorabile.c.cum apud. de fponfal. Ideo ins voluit £i-i
ftinere ilium adum meliorí modo, quo poteft 3 vnde attendens? quod
fponíalia funt via ad Matrimonium, 8c quod tales poterant contrahere
iponfalia , interpretatur, vt contradus ille habeat vim fponfalnnrLj
de futuro; vt per huiufmodi interpretationem habeat locum illa regulas
* ii quod
De DeÌponfat. impùberum. 35
fi quod ag o ,non valet 5 vt ago , valeat , vt valere potei! * vt in tex:*&
not.in d.c.tu# *
C in Matrimonium tranfiunt exfola perfeuerantia dtatis ,
VIA folum tempus non eft fufficiens modus inducendit ob ligatio
Q nis* glofifin.in c.non firmaturfinfr.de reg.iur.& glofdn c* quia.10*
■ q. 3. Et quoniam ta li a fpon falla non fuerunt d principio Matrix
monium, vt dictum eft fuperius * ideo etiam per folum tra&um tempo-
ris non euadent Matrimonium, vt in tex* & d.glof.in d.cnion firmatur »
é2 ^ J S l alìter approbeniur ,
V I A iponfalia de futuro per noimm confenfum prxftitum expref*
Q fe j vel tacite in Matrimonium de praefenti, tranfeunt , vt ex nunc
in Matrimonium , e x quo fponfì peruenerunt in seratemfin qua_j>
illud contranere j->oiTunt. v t in c.is,qui. & c. veniensfil fc.de fponfal.Ideo
fi per carnis copulam fubfecutam , vel per alium modum, contranentes
declarauerint fe perfiftere in illa volancate contrahendi Matrimomum3
cum ad annos peruenerunt pubertatis 3confenfus ille de prxfenti, vt ex
nunc Matrimonium inducit - vt in tex,& d.c.is, q u i.
I N D V C V N T tamen publicam honeflatem •
V I A publica honeftas inducitur ex iponfalibus de futuro, vt di-
Q fium eft fuperius in . 1 . & c.‘ iuuenis , de fponfal* Et quoniam ius
• interpretatur ifta effe iponfalia de futuro. vt in tex. Ideo exillis
fequitur ifta honeftas.fup.jT. 1 .de c.accefsit.ext* eod.Et vide ad ha?c Cono*
Trid.fefs.i 4*de refbr.m atr.cap.3.
§. Porro.
S P O N S A L I A prò filijs abfsntibus per parente! contrattai ,
non tenent.
V I A quoad M atrim onium , & alias caufas fpirituales, fili; cen-
Q fentur fui iu ris, nec dependent à patria potevate. S.Thom. par. 3.
quaft. 47. art. 6. in addit. E t quoniam vbiquis eft fui iu ris, non poteft
per alium, qui non habeat ab eopoteftatem, ad aliquid obligari. I.
non cogitar*ff. de riti! nupt. de cap. non debet. inff.de reg.iur. Ideo per
falam patris fponfionem, fili; ad^ iponfalia nontenentur. vtintex. &
c.i* extr.eod.
S / tpjis prdfentibur #
V I A iponfalia, & Matrimonium folo confenfu contrahuntur. C.
Q i . extr.de iponfal. E t quoniam qui tacet, consentire videtur.c.qui *
tacet.infr.de reg.iur. Ideo fi f ili;, prò quibus patres contrahunt iponfa-
lia , fint prxfentes, de per aetatem fiat apri ad illa , & non contradicunt,
C confai-
$4 Liber Quartus. Titulùs j.
conferirevidentur j&ficex ilio confenfuad illa obligantur* vtintex.
d.c.i.extr.eod*&;Bald. con£i7-Iib,i,
V B L nifiapprobauerinttacite^ velexprejsèexpofi/affo*
Q VIA iponialia de finito contra£ì:a>per tacitunijvel expreflum con**

r feniani iùbfecutum , incipiunt valere de iure, vt ex nunc, vt not*
iupan priiic* huius tex* Ideo licet iponialia illa fuerint inualida
quo ad parentum centra fium ? incipiunt elle valida per approbationem
ipibrum filiorum fubfecutam *vt in tex*& d*c. i *ext.eod*
Liber Quartus. . Titulus III.

DE C L A N D E S T I N A
Deiponfatione.
In Decretai. Cap. i. Si quia.
P SO dandefiino Matrimonio non pvdfumìtur*
V I A Summi Poutifices attendentes multa peccata >&
fra.udes 5 qu# per clandeftina Matrimonia committe-
bantur , illa fieri prohibuerunt. c-fin.infi\ecd.& S*Tho.
par.3*q*45* art^.in additJBt q.uoniam vbi vertitur ani**
mar periculum >quod certius eft ad eius falutem, tene
re debemus. eduuenis, & ibi g lo fii. de fponfal. Ideo ius
ita prohibuit hulufmodi Matrimonia * vt in eorum deteftationem ? & in
animarum falutem, prò eis pnefumere noluerit • glofi penult* in c. i. 30*
q-5-& glofiin c.illud.ver.v'xóreni.cie prsefumpt.Et nouiisime per Condì*
Trxd. fiatuitur, vt Matrimonium non habeatur prò legitimo, nifi coram
Parodio, & duobus teftibus fit conrrafium. fefs.24. cap. 1 . de ref.matr*
S E D illud alleganti imumbit onus probandi.
O V I A faófca non pnefumuntur regulariter > nifi probentnn c* quo-

niam. de probat. Et quoniam vbi aliquid non praefumitur effe fa-
<S:um, dicenti incumbit onus probandi. 1. eum , qui. ffi de probat. ldeOj _
cum ius non profumai prò buiufmodi M atrim onio, vt didima efi: fupe^
rius ; qui illud allegata probare tenetur * vtin tex. & Specul. p a r s e l o
probat.jf.i*
De Clandeftina Deíponíaf. 3$
Cap. 2. Quod nobis.
il y i tjMatrimonwm dandeBhie contraxerunt, altero negante*
v e l vivaque , non apparente legitima exinde probatione, /¡m uí
cohabitare ab Ecclejta non compelluntur,
V IA Ecclefia non iudicat de occultis/ed fequitur ea, quse appa-
Q rent , nam íeeretorum foliim cognitor eft Dens. c-erubeícanr. dift.
32. óc not. in c. tuse- de fponfal. Et quoniam clandeftina Matrimonia Ec-
cicfise non apparent, nec pro eis prsefumit. vt fup-'in c-prox. & vbi ali-
quj morantnr tanquam coniuges, qui veré non funt, permanent in for-
nícatione, adulterio, vel ftup'ro. c-i. Ideo, vt tales remoueantur
ab huinímodi crimmibus, non funt compcllendi, vt fimul cohabitent;
fed funt feparandi, nc fimul inpeccatis morentur. glof. i - hic. & Koft-
ver. compcllendi *
E T Jf illud publicauerint* tanquam in coníficffu Ecckfíá faSíum
comprobabitur.
V Í A licet quoad Ecclefiam, Matrimonium clandeftinum no pr¡r-
íumatür.vt fup.in cap.prox. quo ad Deum tamen valet, & obligar
contrahentes. c.fiquis* 30. q*5. & S.Thom.par. 3- q.45. art-5-in add it. Et
quoniam ficut Ecclefia deteftatur clandeftina Matrimonia, vt diéhim eft
fuperius, ita fauct- illa, qua? legitimé contrahuntur-c-cum apud* de Ípon
fal-Ideo ficut ifíuderat validum Matrimonium quoad Deum, ita Ee-
clefia fauet,vt illud legitimé coram Ecclefia manifeftetur; non quod in-
cipíat valere, vt ex mine 5 fed quod illud occults validum , ex nunc de**
cía re tur validum fuiíTe. glof.fin.hic.& Hoft.in fía-
K f s * ration abilis cau/a fu b jit * qua impedíat*
V í A ficut fi velieiir contrahere de nono , per legitimani caüfam"
Q confanguinitatis, aut afrinitatis, vel alia ab Ecclefia introdudcam»
contrahere impedirentur. c-fuper.eo- infr.de eo, qui cog.coiif.vxon ita_»
debent, & multo magis impediri, ne comprobetur Matrimonium hu-
iuliuodi per tales occulte contraétum i nam malitia fuá neminidebet
prodeífe* c- plemnque, de refeript. ideo vbi contrahere prohíberentur;
fi clandeftinecontraxerunt, funt feparandi, ne fimul morentur, vt di-
étum eft fuperius . Et fi appareret, quod vellcnt colludere aliquo modo
Matrimonium, eorum confeílioni non eflet ftandum. d.c.fuper eo ; ficut
nec etiam,vbi ex illa fequeretur pneiudicium tertij. Abb.hic nuq-Et ho-
die in his eft atteudendum C0nc.Tnd.fefspa4.de refer, matr.cap. 1.
C 1 O ?.
Liber Quartus. Titulus j .
Cap. 3. Cum inhibitio.
C VM Matrimonia funi conirabenda > debeni per Presbyteros in
Eeclefia edi&a proponi > ajfignato termino > intra quem7 qui vo*
luerit impedire * impedimentum opponat * ' ‘
V I A ficutclandeftma Matrimonia prohibentur. vtin tex. ita-*
Q prouidendum eft, cum illa publice contrahuntur5ne per alicuius
malitiam din contrahi impcdiantur * vt in tex. Ideo ad vtrumqne
effedum confequendunijftamitur, vt prò illorum publicatione edifìa in
Eeclefia proponantur; & ad obuiandum hominum malitijs, vt terminus
ad impedimentum opponendum aifignetur. vt in tex.& c.cum in tua.infi
qui marr- accuf.pofs. Et hodie per Conc. Trid. decemitur, vt antequam
ad celebrationem Matrimoni; in facie Eeclefia: proccdatur, ter à prò*
prio contrahentinm Parodio tribus continuis diebus feftiuis in Eccle-
iia inter Mifiarum foleninia publicè denuntietur, intcr quos Matrimo-
nium fit contrahendum ; nifi ex rationabili caufa, aliqua denunciano
Epiibcpo ordinario vifa fiierit remittenda. fefs.24.cap.1-de refor.m a tr.
E T f i probabilis contestura fuerìt de impedimento > interdicati
Matrìmonium ? dome de hoc cognofcatur.
V I A fi contraheretnr Matrimonium in cafu prohibito3dTet gra
Q ne peccatimi c. quod fuper.de corìfang.& affinit. Et quoniam vbi
* agitar de pece ito euitando ? fufficit probabilis coniedura ad
prohibendnm illum ad u m , per quem poffet peccatum committi. c.pra*
terea, il a,& c.cum in tua. de iponfal. Ideo ex verifimili prxiiimptiono
futurum Matrimonium impeditur, quamuis per illam folam, iam con*
tra&um non diflblueretur. d.c.pr#terea. & Hoft.hÌc. ver.conxedura. »
§. Si quis.
$ I in gradu prohibíto , *JMatrimonium dandeflinè 5 *uel contra in*
terdt&um , de quofupra , contraSìum fu e r it , nati ex ilio M atti*
montofunt Meg itim i.
V IA illi, qui nafeuntur ex Matrimonio ab Eeclefia non approba-
O to, illegitimi cenfentur. c.quod nobis *& c. referente. qui fil. fint
leg. Papa cnim potei! ftatuere, quodnam Matrimonium fit habendum_>
pro legitimojvel non; & per confequens, qui fili; nafeantur» vel habean-
tur legitimi, & qui non . c.non debet. de confang. & affini t. & Hofidila
c.isjquij in fin.de fponfal. Et quoniam hniufmodi Matrimonium, de quo
in tex. ab Eeclefia non appróbatur.vt in tex. & glof 2.in d.c.quod nobis.
Ideo fili;, qui ex ilio nafeuntur 9illegitimi cenfentur. vt in tex. <
3¿ d. glof.
2 .Et vide Conc.Trid.fefs.24 .de refGr.matr.cap.5 .
E T I A M fifuerìt contradumper ignorantes illttdimpedimentum*

QVIA
De Clandeftina Defponíat. 37
V I Á calis ignorancia videtur affe&ata. vt in tex. nam fi diligen-
Q tiam adhibuiifent, & folemnitatem feruatfent, in hoc forfan pe-
riculum non incìdiiTent, Hoft.hic.ver,ignGranter. He quoniam ignoran-
tia craifa, & affettata, etiam fi fit faóli , non excufat. glofiin c.turbmir.
ver.omnis.i.q.q.Ideo foboles de tali coniunfiione fufeepta, cenietur il-
legitim a, etiam fi fili impedimentum contrahendi ignoraffent. vt ìel*
tex. &arg.c. fin.dift-37.
I D E M efi, fi ambo parentesfcìunt impedimentum Matrimony%
licet in confpefìu Ecdefià contrahant•
V I A ex quo irti feiunt fé non polle contrahere > contrahunt,
Q funt in mala fide; Se cenicntnr tacere publicationcm ad decipien-
dam Ecclefiam * Hoft. hic- ven in confpeétu * Et quomàmTraudibus eft
obuiandum ,c- plerunque - de refeript. Et malicia ina nemini prodeffo
debet. c.fignlfìcante*wfr*<jui matr-accuf. pofs. Ideo in odium ipfonim__*
contrahentium Ecclefia voluit, vttalis proles cenfeatur illegicima.ficut
fi publicatio illa in conipedhi Eccidi# non eflet fadta - vt in tex* Si vero
ambo contraheutes, vel fialtem vnus eorum ignoraflet impedimentum,
■ Se debitam publicationem feciffent, fili; eorum efient legitimi cenfendi *
glof.hic.ver.fi ambo; nani propter bonam fidem eorum,vel faltem vnius-
corn in , & propter opinionem E ccid i# , qux habuit tale Matrimonium.
pro legitimo , potius eft proli fauendum, quim lacere, vt impediment
turn prxualeat illi bonx fidei 3 Se Ecclefix opinioni . c.ex tenore. Se c* re
ferente- infr. qui fil.fint leg.
§. Sané •
S A C E R D 0 S , qui contempferit prohihere *3 \?latrimonia inter-
difta , & quihbet Clerkus , etiam regularis 5 quiinterfuit, per
triennium d beneßcio fufpenduntur.
V I A ne prxceptum Ecclefix contemptibile videatur, contrauet
Q nientes e i , funt per aliquam peenam coercendi. c. i .de matr.con-
^ tradto contr.interd'.Eccl.Et quoniam dignum eft,vt quis punia-
tur in eo, in quo deliquit. c-inter. de excefs. Prxl. Ideo ifti, qui contem-
pferunt Ecclefix prxceptum circa eorum officium in huiufmodi Matri-
m onijs, ab illo per iftud moderatum tempus fufpenduntur. vt in tex. Sc
Hoft. ver.poenitentia. **
E T f i culpa exegerit >etiamgrauius puniuntut.
V I A peena debet effe Qommenfurabilis delidto. c.difciplina. dift.
Q 4.5. Vnde fi per malitiam? vel aliam caufam, calis culpa aggraua^
bitur, etiam peena erit grauior infligenda. vt in tex,.& cap -i . de peenis :
Quaâutem peena fit vlterius imponenda, relinquitur arbitrio iudicis,
C j cum
38 Liber Quartus. Titutus
cam ilk non reperiatur in inre determinate allignata ♦ c* de caufis. de>
orfic*deleg.& Archid.in c. i .de appellati 1
I P S I etiamcontrabentes contra hoccapmetiam alias liciti , p&*
niendi funt a :
Q Vquoniam
I A tales comxahunt contra interdidum Ecdefi®* vtin tex.E t
contemnentes E ccid i® prxceptum funt puniendi, vt di-
¿turn eft fuperius. Ideo licet inter ipfos non fit impedimentum, ob quod
coniungi prohibeantur, veniunt puniendi, quia E ccid i® prseceptum in
publicatione Matrimoni; contempferunt. vt in tex. & glof.penult.hic. U
d-c.i.de matr.con.contr.inter.
E T idem in calumniosc denunciantibus,
V I A fimulata bonitas , duplex eft malitia ; nam fecit malum , Sc
O Sc abutitur bono. clem, i .& ibi glofver.fanditatis.de relig.domib.
Et quoniam huiufmodi calumniatores iub ipecie denunciationis , qux-
runt impedire licita Matrimonia, vt in tex.Ideo funt de tali malitia pu^
niendi, non folùm in eorum pcrnam ; fed etiam» vt cxteri perterriti, ad
Matrimonia licita impedienda non profilianr.c*a. de calumniat. Et cum
tails poena in iure non exprim atur, erit arbitraria iudici. vt diétum eft
fijperius. Sc glof fin.hic.
Liber Quartus. Titulus IV.

DE SPONSA DVORVM.
In Decretal.. Cap. i. Duobus.
C O N T R A H E N S fuccejßue per v e rb a de p ra fen ti cum dua-
bus, tenetur adharere p rim a •
V I A per vèrba de prxfenti exprimentia confenfem in
Matrimonium illarum perfonarum » qux illud con-
trahere non prohibentur, iiifficienter contrahitur Ma-
trimonium.c. i .de fponfal. Et quoniam mulier alligata
eft legi» quanto tempore vir eius viuit» Sc fimiliter vir*
ita vt mulier poteftatem iui corporis non habeat » fed
v ir , 5c econuerfo. Àpoft. ad Corinth, i . cap. 7. Ideo»
viuente prim a, vir non poterai contraheré cum a lia , & fi de faito con-
rraxit »eft ft parandus, ne perfiftat in adulterio ; 6c debet adhxrere pri*
mx verse v x o ri. vt in tex.8c nfi inten de fponfaL
t SI
De Sponda duorum *
S I autem primo ccntraxit per verba defuturo >fecundo per verba
de prafenti, adharebitfecunda .
Q V IA in Matrimonialibus fortius vinculum fuperueniens prxiudi-

cut priori.c.ficut> & c.vcnicns, il a.de iponfal-Et quoniamper ver
ba de futuro non contrahitur Matrimonium, led fit promiffio de ilio
coutrahendo *d.c. ficut. Ideo per fortius iequens Matrimonium de pra>
fenti prxiudicatur prioribus iponfalibus de futuro* vt in tex.Sc ofi inter,
de fponfal. Debet tamen ille, qui fic contraxit, agere poenitentiam de>
fide mentita cum prima, vt in tex.& d*c,ficut.
Cap. z. Accepifti.
P O N I T peenifentiam Hitus ? qui alterius Ìponfam de prafenti,
fibi ¿tcccpifin vxorem ifcilicet7 vt quadragtntadics in pane >
aqua ( quod carenam vacant ) cumfeptem fequentibus annis pee*
nitea t.
V I A reguläre eit vt pro quolibet peccato mortali iniungatur fe
Q ptem annorum poenitentia.c.hoc ipfum. 3 3*q.i* quod tarnen intel-
*lig e , nifi Sacerdcs ex caufa tempus abbreuiauerit.c* Deus, de poenit. Se
rem iß. & c.quem.de poenit.dift.i. nam hodie canones peenitentiales* &
pceuitentix ad Sacerdotum arbitrium polfunt moderari. c* fignificauit.
de p<xnit.& c-tempora.26-q.7* .& fic quomodo moderetur peenitentià fé-
jptem annorum, non ioltim ad breuius tempus, led etiam intra feptem
annos, pender d Sacerdotis arbitrio, fciiicet, vt ieiunet qualibet fepti-
mana vnam diem, vel dicat ccrtum quid,vel aliud faciat per iilos annos;
& ad fimile arbitrium debent intelligi omnia iura, qua; imponunt pceni-
tentiam per numerum annorum, vcl dicrum, non ipecificando moduni
poenitentia:. Abb. hie in fin. Carentena autem, qux propter grauitatem
peccati adiungitur illi feptem annorum pcenitentix, fic appellatur d ca-
rentia ciborum hominum, quibus illis diebus poenitentes carebant ;
nam in illis quadraginta diebus includebantur in aliquo loco fecrcto
iuxta Ecclefiam,vbi non habebant hominum confort inm,nec eis diban-
tur alij cib i, qudm panis, & aqua * glof.fin. & Hoft.hic. Poteft etiam ap
pellar! quarentena, vt communiter nuncupatur, d numero quadraginta
dierum, in quibus dièta pcenitentia agebatrur.vt in tex. Et quoniam qui
de fa&o ducit in vxorem , alterius fponfam de prxfenti, committit fa-
crilegiumJ& adulterium contra facramentum Matrimonii* fup.cprox.6e
l.quamuis.C.de adulter.Ideo pro tam graui peccato, cum agitur in foro
confeientix, ifta falutaris pcenitentia venitiniungenda. vt in tex* Quae
tarnen hodie potefl moderar! ad arbitrium Confeiforis,vt diètù eft fup.
7V £ C vnquam in vxorem tam haben poteß.

C 4. QVIA
4ò Liber Quartus. Titülus 4.
V I A fi file pofietpoft mortemveri m a riti, ducere ilkm in vxo*.
Q rem , daretur ei occafio, in illius mortem machmandi.c.i.& cj(u,
per hoc. de eo 3 qui dux, in Matr.quam poll.jper adült.Et quoniam
frandibus eil obuiandum. c. fuper. de refcript. Ideo ad preclude ndam_»
viam huiu fmodi iniqüitati iSc in peenain propri; defi&i, prohibetur, he
ralis-poffit vnquamducere illam de iure in vxorem,quam fic temerè au*
fiis d l ducere de fefio . vt in tex.& d.c. i .de eoiqui dux. - ‘
1 Cap. 3. Licet.
S F O N S A L I A deprafemi non foluuntur perfequem Mairi-
monium~> *
V I A per fponfalia de prefenti contrahitur verum Matrimonium.
Q c.veniens>il 2•& c.ficut. de fponfal. Et quoniam vbi eft verum Ma-
trimonium >illud non diflbluitur, nifi per mortem naturalem, fi
fuerit coniummatum, vt fiip. in c, 1. vel per ingreflum religionis, fi non
fuerit coniummatum. c.2. de conuerfi coniug. Ideo per aliud fequens de
fafto Matrimonium, illud primum diffolui non p oteil. vt in tex. & d. c.
veniens.
E T L A M carnali copula confummatum.
V IA carnalis copula fine legirimo confenfu contrahendi, non fa-
Q citMatrimonium. infr.c.fin- & ibi globi. Et qùoniam ifte confen-
Tusr non poteft preftari ab ilio , qui habet aliam ■vxorem.vt diduni
cft fiip. Ideo fi de faèco appare at preftitus jpér cop11Ire 1nteni e11ti onerh
vel alitér i non óperàtur Matrimonium . vtin tex.& c.fi inèer.de iponfàb
Cap. 4. Tua.
M l , qui appetìat in caufa M atrim oniali, interdici debet, ne ahud
¿Matrimonitim contrahat > lite pendente *
V I A in qualibet caufa, appellano ne pendente, nihil eft innouan-
Q duna . c* dileètis. de -appell. & 1- 1- C. vt lite pend. Et quoniam:hbè
' eft precipue obièruandum ih caufa M atrim oniali, ne fi prinium
Matrimonium pronunriaretur validum , cum fecunda committeretur
adu]terium. vt fup.in c.i.& 2. Ideo pendente lite fupef primo,non debet
contrahi cum alia, fine fit poft appellationem. vt in tex. iiue lis pendeaì
coram primo indice ante appellationem. vt in e. cum in Apoftolica. de_*
Ìponfal. licet fecundum teneat, fi pri muffi poftea pronuncietur nullum *
vt in d.c.& ibi glo.fin.Et cum àppellatur in caùfis Ecclefiafticis,quid ob*
feruari debeat,vide Conc.Trid.fefs.24.de refor.cap.20.
E T f i contraxerit , debetfeparari .
Q Vmutuimi
IA cum fit pradumptio de validitate primi Matrimoni propter
confenfum prceilitam de prsrienti* vt in tex-donee non^
appareat
De Spoîtfa duorum» 41
appareat impcdimcntum, propter quod illiid non poterat contraili, &
per Ecdefiam iuerit inualidum dedaratum > aliud contrahî non poteil -
ve in tex. Et quoniam fi fecundum fiierit de fado contraétum, profumi-
tur adulterami. vt fupvin c. i.Id eo debent taies feparari , ne in peccato
eis permittatur morari. vtin tex.&d.c*n Quando aiitem Matrimonium
contradum contra interdidum Ecclefiæ, fit ad tcmpus» vel perpetuo di-
rimendum; diftingue, quod cum Matrimonium interdicitur ab Ecclcfia;
aut caufa prohibitionis eft perpetua» aut temporalis » fi eft perpetua,fe-
parantur à cohabitarione, quoufque cognofcatur de impedimento , quo
probato, feparantur ex toto, lata Tentenna diuortij inter eos * vt in c.de
muliere. de Matr.con.contr.interd* Ecch & fie intelligitur c. contradici-
mus.35-q-3-& c.vides.dift.io.& l.non dubium. C.de legib. <k fie intellige,
quod dicitur h ic. & in c. ad diffoluendum. de defponf. impub. quo noiL*
probato, remanebunt fimul; fi vero caufa prohibitionis fuit temporalis,
puta tempus , in quo Matrimonium prohîbetur contraili propter rene-
reiitiam dierum , velconfenfiis de futuro cum a lio , tunc non deberent
feparari ; fed peen ¡tenti a debet eis imponi, quia contra in tordi cium Ec~
defiæ hoc fecerunt. c.**de Matr.con.contr.interd.Eccl.tarnen ne manda-
.turn iudicis contemptibile videatur, poflunt ad tempus feparari ; & lie
intelligitur c.noivopprtetdl 2*33*q-4-& c.i.deMatr.con. contr. interd. &
c.cum in Apostolica, de fponfal.Interdidum enfin Ecclefiæ non eft tanti
efficacia?, vt feparetur Matrimoni um contra iíluá contra ¿turn , nifi Tub-
fit caufa perpetua ; tamen pœnitentiÿdcbét lenxper imponfifiue caufa fit
perpetua,fine non; propter contemptu Ecclefiæ, vt patet per iura prædi^
d a ;& toto tit.de Matr.con.contr.interd.Ecch& c.^.iup.tir.prox. gl.fi.hic-
Cap 5. Tuas.
Q V I duas per verba de proferiti defpon/at, p rim a m defpm fatam
, babebit in vxorem . _ ^
V I A per ilia verba fuit contradum indiflolubile .vinculum Ma
Q trimoni; cum prim a.c.i.defponlalJdcotalisiionpòterar,ipfa vi-
uente, contrahere cum fecunda, vt fup.in c. 1 ♦
E T ! A M Jt prtus fecundam çognouçrit »
V I A carnalis copula fine legitimo contrahendi confenfu,noiî fz*
Q cit Matrimonium. vt in tex.Et quoniam ifle confenfus rion pòteft
præftari ab ilio , qui haber aliam vxoretfe. vt fup. int c. i. & c.ljceç.
Ideo fi de fado fiierit præftitus, etiam cunxcopula > non operatur Ma~
trinionium * vt in tex*& d«c*i*
N E C valfi contraria confuciudo •
Q V í Á Matrimonium firmatur ex lege diuina. c. vnic. de voto, in^#
: ái & giofiin e.fíruver^críuxi?ntttín* de îraqfîiâ. dieente Pomino :
> Quod
4i Liber Quartus. Titulus 4.
Quoti Deus coniunxit, homo non feparet. Matth.cap.i 9, Et quoniarrut
iuri diuino nulla le x , aut confuetudo poteft pradudicare. 0* fin. de con^
fu et. 8c c. 1* de Ìponfal. Ideo nulla confuetudo poteft tollere primum ve
rum Matrimonium, & inducere iecundum * vt in tex* 6c Hofticnfihic iiu
princ» Poteft tarnen confuetudo approbata per Papam circa Matrimcn
nium contrahendum , impedimentum nouum inducere, vel Canonicum
antiquum remouere;nam tune in primo caffi conienffim impediti 8c ideo
fecundum Deumfic impeditus non poteft Matrimpnialiter confentire;
in iceundo vero caffi dat viam confenftii ; vnde iecundum Deum vaiet
Ma trimonium fic contraftum ; fed hoc procedit ex approbatione Pap®,
qui de tali confuetudine poteft facere legem generalem, vel fpecialem .
Hoft. hic in princ. nam circa Matrimonium contrahendum Papa poteft
ftatuere, iHud admittendo,vel prohibendo,iuxta temporum,& iocorum
quali rares, & mutationes,ficut ei magis expedire videtur.c.non deber.de
confang.& affinit.& Hoft.in c. is,qui* de iponfal.
Liber Quartus Titulus V .

DE CONDIT. APPOSITIS,
ali Contradibus.
& j s
In Decretal. Cap. 1. Quicunque.

D E F E C T V S turpis conditionts incontratfuMatrimony ap~
pofit*%non vitiat Matrimonium.
V I A folùm illx conditiones vitiant Matrimonium,qu$
funt contra fubftantiam ipfius Matrimoni;• c. fin. infr.
eod.Etqudniam non omnis turpis conditio eft contra-#
fubftantialia ipfius Matrimoni;; puta, fi fiirtum fecerit,
fi hominem occiderit, & fimilia. gl.hic. Ideo tabs con*
ditio non impedit Matrimonium. vt in tex.6c d*c.fin.
vitiatur.
Q
V I A ficut conditio turpis habetur pro non adie&a in teftamen*
tis ,fauore vltim® voluntatis, 6c ne boni mores corrumpantor .1*
’ reprehendenda. C.de inftitut. & iiibftit. Ita, & multo magis debeC
haberi pro non adieéla in Matrimonio, quod eft fauorabilius; 6c in quo
de bonis monbus eft eadem ratio, immo m aior, qudm fit in teftamen-*
to. Hoft. hie in fin. Ideo propter Matrimoni; fauorem, & propter bona*
rum morum conferuationem ,fi'm contratìu Matrimoni; ffierint turpe*
condi*
De condit.appofic.& alijs Cortraâ. 43
conditiones appofitæ pro non adiedis debent huberi. d.c. fin. & fic talis
contradus renianet parus. Abb.hic,& Sotus 4.fent.dift. i.q.2.
Cap. z. Cumiït.
S E R V V S mmumijfus ea conditioner *vtfiat Monacbus^é* M$~
nafterioferuiat, alias inferuitutem redeatyf i boc aceeptato Mo-
nacbusfaflus ett > manumtttenüs voluntatem cogitur obferuare•
V I A quamuis lîbertas ad tempus dari non pofiît. Uibertas. ff.de
Q manumifs.teftanv3£ ex quo fertius fadus eft Monachus, fciente do-
mino fuo 5 non fit amplius in feruitutem redigendus. glofifin.in c.
2*de feru-non ordin. Et fie quo ad hanc partem, vt ifte redeat in feruitu-
rem , manumittentis voluntas non eft attendenda.Hofhhic in fin.Quo ad
illam ramen partem , vt iile Monachus feruiat tali Monafterio, & fit illi
duplici vinculo fubiedus, vno tanquam Monachus , a lio >tanquam fub
ea conditione manumiflus , vt fperificè fit illi Monafterio adftridu&be-
ne pote ft talis conditio feruari.Àbb.hic nu-7-Ideo tanquam paftum lici-
turn obligar ilium, qui fie fuit manumiflus.c.i.de p ad .Et ad illius obferv
üantiam poteft talis Monachus iudicis officio compdli- glof.fin.hic.
Cap. 3. De illis.
§>V l iurauit aliquant in vxorcm accipere,f i centumfibi donaue-
rit , centum non datis, cam accipere non tenetur.
V I A confenfusconditionalis, anteconditionem extantem, eft
Q nullus ; nam interim folum fpes dicitur efie in obligatione. l.ccde-
re diem.ff.de verb.fign.& Inftitut.de verb.oblig. ji.ex conditional!.
E t quoniam fine confenfu non contrahitur Afatrimonium. c.cum locum *
de fponfal. Ideo cum ifta promiffio fuerit conditionalis > per illud ver-
bum , fi dederis , ante conditionem ab alia parte adimpletam, non obli-
gat promittentem ad exçquendum. gloft2. infr.in c.prox. & c.vnic.ji.fin.
de iponfal.in 6. Et hoc inteiiige de conditione licita, quæ non vitiatur,
vt fup. in c. 1. qualis eft ifta, dummodo non adijciatur in modum pana?
pecuniariæ \ fed fit folutio vel caufa dotis,vel ex alia honefta caufa. gl.i.
hic- & Abb.nu-z.nam turpis conditio haberetur pro non adieda, & alter
cenferetur pure,& libéré promififfe. vt in d. c.i .& infr.c.firi.
S 1 pofiea pure confenferit.
V 1 A fponfalia conditionalia per liberum confenfum fubfecntum
O incipiuntvalerevtexnunc; ex quo liberum confenfum accepe-
runt, tanquam fponfalia pur3;cum per iftum nouum confenfum fit a pri
ma conditione receffum. glof. penult, hic.ideo talis tenetur illam acci-
pere3ac fi libéré,St fine conditione iuraffet. vt in tex.&; c. de iJlis. de de-
fponfat.impub.
VEL
44 Liber Quartus. ’Titulas f .
M
V E L earn cognouerit-
V I A per carnalem copulam fubfecutam cenfetur nouus tonfenfus
Q prseftitus de pnefenti, & dprioribus fponfalibus conditionatis,
quo ad conditionem recefliffe.infr.c-per tuas,& ibi glofver.praffu-
mendum . Et ifta pndumptio eft ita iu ris, & de iure, quod non admittit
probationem in contrarium. glof.fin.hic. & not.in cas, qui. de iponfaLEt
quoniam per fponfalia de prasfenti contrahitur verum Matrimonium, c.
i . de fponfal. Ideo á talibus prafumptis fponfalibus de prasfenti reccdere
non licet. vt in tex.& d-c.per tu as.
Cap. 4. Verum.
K J S donata Ecclefiafub modo^fiatim e fí Ecclefiaynec reuocatur
modo nonferuato .
O V I A vbi modus non fiiit finalis caufa contra&us, fi modus non_*

feruetur, non poreft agi ad refcindendum contraitum, fed ad ob-
feruantiam modi. Lea conditione . C, de refcind. vend. licet vbi modus
appofitus fnit finalis caufa, agatur adillius refciflionem. 1. cum te. C.de
paihinter vend*& empt.& 1. x.C.de donat.qua: fub modo.Et quoniam re-
fpeitu donationis faite Ecclefte, femper debet prxiutni, quod modus
non fit finalis caufa contraíais, niii hoc in contra&u exprimatur. Abb.
h ie ; nam donans Ecclefte fub modo, cenfetur principaliter donaife pro
pter Deum, & pro fuorum peccatorum remedio, arg. c.requififti. de te-
flamen. Ideo in huiuftnodi donatione non poteft agi ad illius reuocatio-
nem , fed folum ad modi appofiti adímpletioné.vt in tex,& Abb.hic n.2.
N I S I hoc in contraLIu fit exprejjum • :
V I A vbi modus eft finalis caufa contraihis, poteft agi ad reno-
Q cationem contraihis, fi modus ille non feruetur, vt diimm eft fu-
perius. Et hoc, etiam fi donatio fiat Ecciefice. glof.2. hie; nam quilibet
in traditione rei fuse poteft apponere paihim,& modum legibus non im-
probatum.l.in traditionibus.ff.de pa<ft.&: 1.3 -in fin.C.de contrahen.empt.
Et quoniam vbi donans expreffe declarauit,& dixit, quod donatio polfit
rcuocari, fi modus non feruetur, donatio poteft reuocari. vt in tex. &
glof.fin.hie- Eft autem differentia inter donationem fub conditione, &
donationem fub modo ; Nam donatio faitafub conditione, non tenet,
niii adueniente conditione, fiue ea impleta. 1. qui hieredb ji.fin.ff.de con-
dit.& demonftr. Similiter & venditio. Lhxc venditio.ffide contrah.empt.
& de tali non intelligitur hie tex.Donatio autem fub modo ftatim tenet,
& non reuocatur,quamdiii modus feruatur; fed illo non feruato, poteft
reuocari * ii in donatione fit expreffum, vt ilia reiiocetur, modo non fer
uato. vt in tex.& 1. 1.&- 2. C . de don at. qu# fub modo 5 Be de tali loquitur
hie tex.glof.2 .hie. Donatio fub modo fit fub iftis verbis, dono tibí hoc >
vt
De condit,appofit oc alijs Contrail. 45*
vt fingulis annis hoc facias; alioquin donatio reuocctur. Donatio auteni
fub conditione fit fic; Dono rib i, vel lego, ii hoc feceris; vnde verfus ;
S c ito , q u o d ) v t , m o d u s t j t ; S i, c o n d itio ; Q u ia , c a u /a . gIof.a.hic.
Cap. 5. Super eo.
C O N T R A H E N S Matrimonium fub conditione non impro^
haia> non compeilitur ^Matrimonium confumare> ante condition!s
euentum—t . 1 , ... , L*
V I A confenTus condttionalis, anteVonditionem extantem , eft
Q nullus. vt fup.in c.de illis * Et conditio , qu£ per vnam partem eft
adimplenda , fufpendit promiffionem raftam ab alia parte,donee
conditio ilia fit adimpleta vglunfr.in c*prox.ver.pr£fumendum - Et quo^
niam fine conienfii, Matrimonium non contrahitnr. c. cum locum . deJ> ■
fponfal- ideo ille>qiii confenfit in aliquam mulierem, fub conditione,pu-
ta, fi pater eius fuum pneftabit ailenium , ante conditionem illam adim-
p let am, non eft cogendus ad Matrimonium contrahendiuru vt in rex.nifi
per nouum confenfum ab ilia conditione receflerit - vt in d* c* de illis. Et
quamuiS'-ille dixerit per verba de pr^fenti, fe confe-ntire in illam; tamen
ex quo confenfus ifte eft conditionatus, & refpicit euentum .fLitiirumon
habet vim confenfus de pnefenti, vt Matrimonium ex nunc libere con-
trahatur; fed habet vim fponfalium :de futuro >vigore conditionis , qua:
lpfum confenfum fufpendit. vt in tex.& Hoft. in fin.Secus effet, fi condi
tio efiet turpis, quia ilia habetur pro non adiedta j Sc confenfus ille cen-
fetur efle liber , & purus . vt fup.in c. i .& infr.c.fin.
Cap. 6, Pertuas.
§ £ V I fu b honef t a conditionefponfalia contrahit > & ante conditio*
nis euentum dciponfatam cognofcit > a conditione reced it.
Q V I A lice ■fponfalia conditionata,de iuris fubtilitate,non videan-
tur eile fponfalia, ex quo in eis confenfus eft conditionatus , qui
ante conditionem extafttdin eft nullus . glofi'hic. vef. prxfumei^
dum/Et vbi’confenfus eft nullus, ibi non funt fponfalia'. e. vbi. & c* duo
pueri. de defponfampub- Et vbi non funt fponfalia, fola copula carnatis.
non facit Matrimonium. c.fin. de fponfa duor* Sc C.is , qui* de fponfal. Et
fie de iuris fubtilitate videretur dicendum , quod copula carnalis fubfe-
cuta fponfalibus conditionatis, non haberet vim inducendi Matrimo-
nium *,tamen faucre Matrimonij non attenditur ifta iuris fubtilitas; fed
magis attend, tur veriitmilrs probabilitas,vt ex quo ibi erat confenfus in
fponfalibus, licet conditionatus; per car nis copitlam cenfeantur ab ap-
pofita conditione receffiffe, & per nouum confenfum fponfalia de prse*
fenti libere contra xiffe.vt in tex.& Hoft.hic venquia vide tur. Si vero an-»
te copulam carnalem renunciaifent fponfalibus, tunc copula non indu-
ceret Matrimonium > cum ibi non reperirentur aliquo modo fponfalia..
Abb.
■1
46 Liber Quartus. Titulus^.:

Abb- hie mi. £• Sedi! ante copulamfolum proteftentür, fe nolle per hoe
tecedere à conditions * & fie fponfalia .c o n d itio n a l-noti findentprius'
annullata j talis proteftatio non impedir > quin fponfaUa ilia tranfeant
p er copnlam in Matximoniym* glofihic* v er.pra? fumen du m 3 quia prote
ism o ilia , tanquamtnfpis., fadore Matrimonij deber haberi pro iiqiu
adie&a*infr.c*prox; & Abb* hie; nurò.<s.& Vid^SomriiJib^- ftncdiffiay;
qua;ft.2.art:*i* ■ * , V j*' *v ~ • • 1' i : ■ *■ :
Cap. 7v Si conditiones.. , ; '
S I in mitratiti Matrimony apponitur cotiditto tttrpis^babcturpró
nonadiefla* V
V I A in mails ptomiflls expedit fictem nonffeniare.c. in malis*de
Q regdur.in £.ne per dfius obieruantìam boni mares corrumpatur *
breprehendenda.C*deinftit.& iubftit.Et quoniamMatrimonimn
eft res fauqrabilis.c.pim:apud.de iponfaLldeo eins aéms eft fuftinendusj
& talis conditio turpis, qux non fit contra fdbftantiam Matrimonij,ndq
debet habere vim ad ftlud impediendum, fed pro non adietìa eft habend
d a .v tin te x .& iup.c.i* . - , , .
S I M I L I T E R conditio impoßbilis *
I A ad impoifibiie nemo tenetur. c* nemo poteft. de reg. iur. in
W 6. Nam omnis obligatio, au.t in dando, aut in faciehdo Confiftitd.
adhHe verb, cbiig. Sedquoniam id, quodeftim poifibile, nec dari , nec
fieri poteft. Inftimt. de inntil.ftipul.i .fi impoiftbilis rideo in imponìbili
nequit conftitui obligatio, glof. 1 .in: d.c.nemo } eft tarnen differentia iru^
quibus a£Hbu$ talis conditio apponatur ; nam conditao ioipoifibilis ap-
poiita in contraftu, vitiat contra&um. l.non folum. mdeadt.&c oblig. In
teftamento autem, & in Matrimonio ,.ob illorum fàuorem, habeturpro
non adieita. glofpenult.hicq & glofin dUr.nemjo * -> 1 v
ß t contrafubBantidm i$I$irimpny •
V I A iubftantialia rei irrirnutarLnoft poffunt, quin rem immuta^
Q tam corruinpant, c.cum ad Monafterium. in fin.de ftatu Monadi.
& Inftitut.de hared.qux ab inteibdefer.f-minus .Ideo fi conditioner con
tra fubftantiam coniugij inferantùr i puta, fi alter dicat alteri, conttaho
tecum,fi generationem prolis euites; vel donee inueniam aliam lionore,
vel facultatibus ditioreoqaut fi pro quitftu adulterandarh te tradas,Ma-
trimonialis contradus,quantumcunqué fitffauorabilis, caret efte&u. vt
iq tex. Cumitaque tria debeant- effe bona Matrimoni; in eo fubftantia-
l ia , faltem quo ad propofitum, fcilicet, fides, proles, & facramentdni*
e.omne.^7.q.2.Per turpem conditlonem appofitam contra vnum deiftis
tribus bonis , impeditur fubftantia, & contradbis;MatriniGnij. vtin tex.
&S.Thom.par.3*q^-7-art.pdnaddir* -✓
TVNC
Qui CleridiyeÌivouentcsl^^triiii*<^c. 47,
¥ V N C enim mtìat contraftuM *
V I A e a * qpefuntfiibftantialiàcontraihts >neceflarioreqtiirùti^
Q .tur ad validitatem illlu s, vt ditìum eft iuperius * ik notdn c.tua^«
de fponfi Ideo ir in contra&u MatrÌiU0ni|jdeficianr fijbftantialia
Matrimoni; ; non poteft eife Matrimoniunrr, & lic pertalém contrariami
conditionemvitiaturcontra<ftusilftus. vriVtex.& gioia dim* ; ;
LiberQuartus. Titulus V I.
Q^V C L E R I C I , V È L
1
vouentes Matrimonium con-

traherepoflunt.
In Decretai. Cap. 1. De Diacono.
DI A C0 N VS atri monium contrabere non poteB; Ò1
litfr nec Subdiaconus ♦
V I A condecct fan&os Antiftites* ac Dei Sacerdotes *

necnon Leuitas, vel qüi Sacramentis dininis inferi
uiunt* continentes effe in omnibus* quo poiunt iimpli-
citer, ,quod a Domino poftuJant, impetrare ; vr quod^
Àpoftoli docuerunt exemplo* Se ipfa ièruauit antiqui-
tas 5 nos quoque cuftcdìamiis* c-cum in pnr te rito, 'di il,
$4. Et quoniam in facris ordinibus conftituti iacra vafä * & facrariienta
tradiant. S.Thom.par.3.q.53art.3-in addit.IdeOjCiim decens fit3vt mun-
.. ditiam corporalem per continentiam feruent 5 Ecclefia fanciuit *vt nec
¡Diàconus * nec Subdiaconus Matrimonium contrahère poifint,vt iiitex,
& c. Subdiaconibüs * dift* 3 a. Et licet in primitiua Ecclefia Sufediaconì
vxores ducere non prohiberentur * c.antefc’iennium. dift.3 1. poftea ta
rnen fuit fancitum, vt eti am ipfi Matrimonium contrahere non pofient,
& vt caftitatem promitterent. d.c-ante triennium, & d.c*Subdiaconibus!
£ T jico n tra x erìn t , debent/eparari *
V I A Ecclefia poteft inhabilitare 3 Se prohibere perfonas circa_j
O Matrimoniumxrontrahendùm. c,non debet.de confang. Se affio.Et
quoniam Diaconus* & Subdiaconus per Ecclefìam contrahere inhabili-
tantur, & prohibentur * d. cante triennium. Ideo fi de fadco contraxe
rint * Matrimonium non tener* Se ne permaneant in peccato* funi abin-
uicemfeparandi. v titu e x/& c.tua*deipQnfsdiior. - '
■ ' ÈTIAM
48 Liber Qu attus ; Titulus 6.
M TI A M fi fintf¿fili irreguläres.
V I A licet irreguläritas impediat Ördinis executionem ? non ta
Q rnen impedit ? aut delet Ordinis chareäerem VS.Th0.pan3* q.3p,
art*4*& ibi Caiet. & c-cjuod quidam* i*q* 1. Et quoniam Ordinibus
Diaconatus,& Subdiaconatus eft antiexum Votum càftitatis per Ecclefi^
conftitutionem, & ordinati promiffionem. d.c.ante triennium.Ideo licet
per irtegularitatem tales fini inhabiles ad Ördinum executionem ; non
tarnen poflunt à fe remoucre ea ? qu# veniunt ad illorum ordinum con-
fecutionem- c*piacuit.dift-32.& c.diftum.dift.S i*Si enim propter irregu-
laritatem tales poffent contrahere Matrimonium, ex delitto reporta-
rent commodum ; quod effe no ri debenc.plerunque., de refcript.
Cap. 2. Exliterarum.
S V B D I A C O N V S Matrimonium contrabere nonpotefl •
V I A edifìum de Matrimonio contrahendo eil; prohibitorium,vt
quicunque non prohibentur? per confequentiam admittantur; 8c
quicunque inhabilitantur? & prohibentur? ab ilio repellantur. c»
cum apud* de fponfaLEt quoniatn Subdiaconus Ulud contrahere per Es>
éleliam prohibetur? & inhabilitatur. vt fup* in c.prox. Ideo fi de làico il-
lud contraxerit?non tenet.c.de ìllo.dift-3 c.fi.dift,31. in quo habetur v
quod Gneci non prohibentur ? ficiit Latini ? quin poffint poft Matrimo
nium contractual ordinari in facris ? & vti priori Matrimonio; fed bene
prohibentur etiam ipfi ? ne poftquam funt in facris? pofsint denuo con
trahere Matrimonium. & S.Thom.par*3*q.y 3*ar*3*Ìn addir*
Cap. 5. Mcminimus.
V O T V M filmne impeditdirimit ¿Matrimontumpofican*
traflum. ♦
V I A file? qui facit Votum folemne ? contrahit Matrimonium fpi-
Q ntuale cum D e o ; quod eft multo dignius > qudm materiale Ma-;
trimonium ; fed materiale Matrimonium prius contraftum im -
pedit ? & dirimit Matrimonium poft contraftum; ergo & votum folem
ne* S* Tho*par*3*q*y 3*art-2.,in addit- Pneterea per votum folemne homo
amifit fui corporis poteftatem? fe Deo ad perpetuam continentiam tra-
dens > & ideo non pcteft feipiiim tradere in poteftatem vxoris ? Matri-
mcnium contrahendo; Et quia Matrimonium? quod fequitur tale vo
tum ? nullum eft; ideo tale votum.dicitur dirimere Matrimonium con
tractual. S*Thom.d.art.2.& c.vnic.de voto in 6*
V O T V M ßmplepc tantum impedii contrabepdum yfei non diri*

mitpoii Qontraftum »
a- - ' . ’ ’
Qui CJériaVvel vbuentes Matrim;Ä:c. 49

V I A per hoc resâiiqua d e fin it eile in pptpilate aiicudus* per
O quod tra n fit in dom inium alteriiis ; P rom iflio autem a lia iiu s rei
non transfert eain in^dominium ems > ¿ u fp ra im ttitu r ; E t ideo item cx
hoc ipCo, quod aliquis rem p ro m ittit aliquam , definit res filà eile i n i ■
potdlàte Tua Cum erga in vo to iim p l’i d non fir, n ifriim p le x prom fifiò ■
propri; corporis ad continentiam Deoferuandam.; adhuc remanet ho-
mo dominus fu i corporis ; & ideo poteft ipfiim a lte ri dare in qua dar
Clone facramentum M atrim oni; confiftit, quod indiffplubfie eft ; & pycn
peer hoc votum fim p le x, quamuis impediat conrrahenduni > quia pec-
cat contrahens M atrim onium p.oft votum fimplex continenti#, cum ve*
niatcònm i promiffionem Dèo fadtarmtamenquia verus contradus eft*
non poteft M atrim onium propter hoc d ir im i. S*Thom .par. 3, q. y 3.ar *1 i
in addir. Votum eygo fim plex affim ilatur praq^ppQ Ecclefia? prohibenti
tantum , ne aliquid fiat i non autem pr#cepto ille g itfin a n ti ,\cui votum
folemne fim ile e ft. Porreda indiare,, i. .
„ ; Cap. 4. Co
S V SC E P T 1 0 habitus profejßrurn egira Religionem a non-*
habente poteßatem incorporandi Religionit impedii in dubio M a-
trimfßium contrabendum; fed nondirimit contraf f um» j
V I A fila fufeeptio habitus non inducit votum folemne,nee tacit
ilium iudicare profeíTum, Abb^hic, n^.Cum non pofsit diefiquod
file feingefierit inter alios proiefios in aflibusprofeflbrum ; c t
quo ipfe fuftepfi habitum extra Religiösem ; & fic non obftat.c.yidua %
de regular, vbi vidua exiftimabatur pröfeffionem émifíífe , licet non iii-
feeperit habitum profeifarum ab habente poteftatem ilium dandi * quia
fe immifeuit inter alias profeflas, earum adtiones in Eeclefia faciendo ;
Nec fimiliter poteft d ici, quod file fuerif irieqrporatus R eligio n i; &
quod fecerit profefsionem, licet extra religionem ; cum ilium habitum
non fuiceper it ab habente poteftatem incorporandi, & profeiTioneni_#
fuicipiendi ; & fie non obftat c- porredcum. de regulan voi valet profeft
fio fa ä a extra Ecdefiam in manibus A bbatis, quia Abbas habebat po
teftatem religioni incorporando, Abb. hic.-d.n. 3- Vnde cmn filud non_>
fit votimi folemne, non dirimit Matrimonium , vt fup* in c.prox, Sed ex
quo talis fufeepit ilium habitum, quem fufeiprunt illi,, qufvoueat con
tinentiam , vide tur eti am ipfe tacitè contiiientiàm vouiffe ; & fic ius in-
terpretatnr, ilium fimpiex votum continenti# feeifle .,vt in tex. & Ab tv
d. num. 3, Ideo tanquam iimplex Votum continenti^ impedit Ma-tpimo-
nium contrahendum ; fed non dirimit coritra&um. vt fiipdn e.prox,& S*
T h om d n lìb*4,fen ^d fil>jîtaìt;j.; r "
D Cap.
So Liber Quartos. Titulus & (
Cap. Sr Veniens.
I' O T V M eaftitatis ds pnfinti impeditAfatrimonium toft-
trahendum 4 ^
Q
V I A iimplex votum apud Deiim non minus obligat, qudm fo-
lemne* infr.c.prox. Ec quoniam vtriufcpieJfraiftio eft mortale pec
catum, licet ccmtraueniens^voto iolemni grauius peccet * gloh a,
iniT-in c* prox. Ideo ad euitandum mortale peccatum , n*e frangat fidem
Deo promiftam, etiam (implex votum emittens debet fe d matrimonio
contrahendo abftlnere. vt fupun c.prox* & c.meminimus. Tarnen quia
talis non fair per Eceleiiam inhabilitatüs adilludcontraheftdum, ft con*
trahat, Matrimanium tenet, d.c.meminimus. & d.gloftinfr.in c.prox.
E C C L E S I A tarnen ex cdufa, ¿Matrimonium contrabi quan-
dogue permittit. :
V I A licet de iuris ri.gore talis vouens Matrimonium contrahere
Q non deberet, ne Deo (idem promifiam frangat , vt diftum eft fu-
periuSi Tarnen quoniam Ecclefia attendens,quod ifte perfimplex
votum adhuc non tranftulit aftualiter poteftatem fuj corporis,, licut fit
per votum folemne. vtin d.omeminirnus; & ip la non fecit eonftitutio-
uem , per quam talis inhabilitaretur ad Matrimonium contrahendum ,
Trent fecit in votq folemni. yt in cheap, not. Et confiderans, quod minus
malum eft tolerandum,vt inaius euitetur.gIof.hiG.ver.fomicationis.Ideo
£ aliquando timetur,ne ft ipfa velit eogere ad huiufmodx voti obferuan-
ttam, maius malum inqurratur, ex miiericordia perm ittit, vt talis Ma*
mmqnium contrahat; de fidementita> & voto yipJato congruam fatiir
fatiionem illi jinponens. vt in tex. §4 glof.fin.Sc inuoc, hie*. S&vide Magi
rent.lib.^.dift.32., ■ r r
Cap 6. Rurfus:,
V O T V M fimplex impedit fpmfalia de future.
V I A per iimplex votum eaftitatis, promittitur Deo caftitas inu'
Q futurum. vt not.fup.in c.meminimus. Et quoniam talis promiifio
^ft adimplenda. c. 1. de p afe Et apud Deum non minus obligat Ampler
votum, qudm folemne-vt in tex. Ideo ue talis vouens frangat fidem Deo/
promiifam, contrahere Matrimonium non debetevtin tex.&; fup.c.prox.
Votum autem iimplex dicitur non minus obligare apud Deum, qudiiK-»
iblemne, vt in tex. quia vtriufque tranfgreillo eft peccatum mortale, &.
obligat ad obferuantiam, ne peccatum incurratur; fed in genere morta*
lis >eft magfs graue tranfgredi folemne, qudm iimplex. glofia-hic. Sicut
iimiliter c ft intelligendum,cum dicitur;quod inter fimpheem loqudam,
& iuramentum Deus non facitdifferentiam. c.iuramenti.aa.q-s- Cum-»
tarnen periurus magis peccet , Sc grauius puniatur, qudm iimplex men*
dax*
Qui ClcridjVel vouences Matrirn.&c. ,$*
dax. glofan d,c.-iuramenti. Idqo etiam Ecclefia m a gif pnnit tran/greP>
foremvoti folemnis, ¿tii iihpedit contralie're Níaírifnoniütn , Sc diriinit
contra&um, quám puniat fimpliciter vouentcm, fi coutrahat; quem_*
tantum non deberé contrahere decernit» non autcnt ad cqntrahendunt
inhábil ita t. glof.i.hic. & Hoft.vermon minus. ■
_1 rt ^j i4 ^ j. .' , /' , - ■1J y- 1 1 1 ¡-
N 0 Ñ autem M n m j^ M k m m m H m Je q u e k tv ^
Q
V I A Ecclefia non in h a b ili^ it fimplieitef vouentem ad Matrix
monium contrahenduni i vt not. fupVin’c* prox. Ecquooiam edi-
> ¿tun> de Matrimonio contfaheado eft |>rohibitorium,vi: quicun-
que non prohifeéñtnr>per confequenKam admittantur.vt in ccum apud*
deTportfaUdeoii ilk,qui iimplex votum cáílitaris emifit>Mammoniunr
contrahat', iHud tenet, iicetriefidem I5 eo proîffainAaiêret;#Vcon-
trahere non deberet. vt fiipdn c*prox.& glof,i*h ic.; ; ;. ;
S B C V S mvotofoi
V I A Ecclefiaiattendens.* quod per votüm folemne eft adualiter
tranflàta in Demn potettas corporis illius, qui caftitatem fclem*
niter vouitj & quod non hahet amplius facultatem tradendi il-
lud vxori - vt ex S.Tho« notdup.in ineminimus. fancinit, vt tabs eilet in*
feabilis ad amplius Matrimonium contrahendum.c. vnic.de vóto. in 6.
E f quoniam vbi Ecclefia ftatuit aliquem effe inhabilem- ad. Matrimo-
nium coatrahendum »illud talis contrahere non poteft.Ac.de voto« in 6.
# c-ram debet, de affinit. & coniang, Ideo Totum folemne: caflitatis im~
pedit Matrimonium coatrahendum, & dirimit poil conrradtum. vtin
tex*&fup.cmiemininins. . ; ^
Cap. 7. Infinuantc.
V O T V M folemneimpedii, ér^trirnij Matfimdnitimfaß' con*-
V I A lojemnitcr vóuéns caftitatem,:iTànsferta£cuàliterpotefta'.

tem fui corporisin Deum;cum quo coritf ahkper tale v.ocum ibi-
rituale Matrimonium. S.Tihcan.par. j .q.53 .a r t i c a additJdeo.tVQn habet
poftea facultatem, illius poteftattm transferendi in vxorein. vtnot.fup.
imomeminimus, fieni fitperM atrim oniu », A p o ii NadrlCorinthièap^.
Pr*terea talis per Ecclefiam inhabilitatur ad Maffiimpniutìi coptrahen?
dum. vtnot. fup. in c. Ecclefia habet hànc poteftatem
inhabilitandi, vt notati d,'c. méhiinih»us , idèo fi t'alìsi, qui emilìt votuth
folemnè ì, contràhat Matfàfioniuih de i a i ä o iHud^dè:iike\hoh}tèh.èt ! vi
intex. & C-vnic>de vötoin 6„Sc videMagdent.Ub,4*iiiiK37, v
iJ
5*
UberQuartus. Titulus V I I .
DE EOi QVI
•¡u m . r ;
In DecrctàL Cap. I. Própoiituitf.

S / quìs y wuptte. yx&rfy cpntrahit ciumfecunda bfà ignorante; f r i -
mamortuaâdfuiipmÙQfiemnonfeparabitur à fecunda ,> *<
j&J&s, V IA ; ^vtnullusfe
meri quando fecurida mulier infoia filit, quod ilie ah am

■ haberetvxoretiT vitxentem 5 cu m ip ii m hoc non foerit in dolo; di arim J
.non firdignum, vtifte.vir* qui feienter contra cahònes venir ducrù inde
filò dolo reportet * ftaruitur * quod nifi mnlierdiuortium petatfadpeti-
rionem vini nonfint aliquatenus feparandi, vtxn tex. Si tairren ifte poft
mortem primse vxoris, antequam cpntraheret oum tali fècunàa taritèf.
vel exprefsè ; duceret aliamfii;vx<>renir Matrimoniumteneretcfimiira
Yertia. glofifiu.hic. Nam cimi fecunda non fuit M atr im onin m , obfon tà
impedimento Matrimaniali ex-p^ptp Viri ,.cap ~i.de fponfa duorum - E t
Matrimonium non póte^cjàqdicare/vt tenèatprb parte vipusântutiir
c-fin.de defpoufiÌndph'b*:& gibfiian edi qtfisihgàTiinsVi'^q .diSed rà rione
fidei promitfie vir non potei!: petere feparationem ; ad quampròmiifio^
ingemma. Et qtiandohicin tex* dici tur, quo duo n firntdep ara ridiadpe^
titionem v ir i, fnpple, fcilicct de fa¿k> %nam non- cadit hic ffepatatio itif
■ ris,curii Matrimonium nunquam conftiterit.Ahb.hic in frnvEt vide Mag*
ientdÜM.dift.35V£*foíer*• : ■ " : ^ ; v ' •" ^ --
A: -
S I vívente prima y sore, , ettam non cognita >; quis contr.axit cum
fecunda fcienter > & eam cognouii y etiam mortua prima +fecun*
damhabere nonpoteíi *
V I A cum prima per con/eníum de pnefentí fuit veium Matrí-
O "
monium >licetilla non fiierit per carnalem copulara cognita.c*ri
■ de
iquiduxit iiiMatfim. $kc.
¿ t fponfah Etquoniam qui firnu! feienter de facto coftträhtint ____
motiium, viuente prima vxore s in pcenam vtriufque* ex quo ambo furit
in mala fide, & Ma|rimQnij Saoramentum temere:' violamnt ? d i u r o
prohibentur , ne in futurum fimnl contra here pöisint. infr. c.cum liab ^
rer. &; f t lq.T.oiIlud. ^t'iicptihiatttür ¿1 ri'qüd p^ccarunt. c* ititeri de ex*
tefs i rP&d .^vcW H üiÜ firiödi deli ¿tis homines reti&ha/ntuf, dum viden t .
inter tales, etiam in futurum non pofle coniiftere Matrimonium; d.Cap.;
cum haberetuldeoitalis illam fecundani r etiam mortua prima '■»in ;yxö~
rem habertnonmoteft. vtin tex*& ihfr. c. ex literarüm, In foro autem_>
contentioio poflunt taleSjetiam per Ecclefiam grauioribus poinis punir
rnc.deifenediäm j^ q / i ,E tin foro ciuili imponitur penacapitis capien-
ri duas vxores, ^vel duos maritos> heum3q u i. de adiilter* ?
$ %C f y r r n a erat non legitima v x p r
V I A non pnefht impedimentum* ^qaod de iure non fortitur efi-
a fe&um. c.iliudi de iurepatr-Ideo fi primum Matrimonium de iure
eratinualidum ? per iliudnoii debet impedir! fecundüm * c*cunv
in apoflolica.;de gonfiai* & vide S«Thò,lib*4,fent.difb37*q.3.art,3.
V:.;! Cap: j.’ Super hoc . f,!
N O N foleil quìscum illa contrahere, quamy v peoreviuentèy co-
"gnpuUjfi mdchinatdfuitin mortem ‘vpeoris*, y - - - 1 f; ^
‘V I À licet fclum adulterium non impedíate quo minus » mòrtua
Q legítima vxore fq u is pófíit in Matrimómiibi ducere illa iti} quarti
vxuente vxore ycognouit. c-fignificafti. infheódi Et licet fola ocdifio nòli
impediate quinpofsitaliquisinyxorem ducere diana, cuius maritum
ipie occiciit 3 quando occiiìo non fuit pro ducenda illa in vxorerrL cr i*4e
cònuerfi infidel, lam en vbi cum adulterio coniungitur ifiucfaliud deli*
fiu m , vt vinis contrahere Volentium7 íit machinatus in mortem vxòriss
vel mariti * ita eorum crimen aggrauatitr , vt meritò prohibèanfur, irL*
eorüm poerìam, & aliorum terrorem , ne Matrimonium VnquairL_j
cònfrahere pofsirit, vt in tex,& c.fi quìs viuente, 31 * q, 1. Dicendum er^
go5 quod vxorícidium ex ita tuto E cclefiiE M atri m on iu m imp ed i t , fed
quandoque impedit contrahendum, & non dirimit contradum; quando
feilieet propter adulterium vir occidit vxorem5 autytia propter odium;
tamen fi timetur de incontinentia ipfius 5 potèft ciim eo difpeiifari per
Ecclefiam; vt licite Matrimonium contrahat; quandoque etiam dirimit
contra ¿turn >vt quando aliquis interficit vxorém iliahi, vtducat earn—
cítín qua íüeéehátúr ; tund'-èniiiv èfficitur illegitima'Perfonafimpliciter
ad contrahendum cum illa , ita quod fi de fad o curii ea còiltraxerit Ma^
trimonium, dirimitur ; fed per hòc non efficitur fiiiipliciter perfona i ji
legitima refpefìu aliarum mulierum ; Vnde fi curri alia contraxèritl -
quamuis peeeet 7 coritra- itatutum Eccidio ^faciens ; -tamen Matrim0l
• I> 3 niuin
5 4 Libér Quartus v îtuljas;^* r
niiimcontraftumuondirimiturpropterhoe.S*Thoni.par..j.q.<io.ar&».
jnaddit* ••
Cap. 4 . Ex literarum.
viuente vxore >etiam ab eo ßparata qua ad tborum >ß *
cundam conßiam ducit vxorem > etiamprima moriua ¡ßpara?
hitur dßcunda *
V I À Matrimonium femel confiimmatum non diflbluitur quo ad
Q vinculum, nifi morte naturali. A pofhi.ad Corinth.c*7. licet prom
pter adulterium feparetur quo ad thorum*. c* 1 ,& 2.3a-q.y. Et quonianu*
quìs contrahendo cum fecunda, viuente prim a, committit adulteriutn,
éc fidem dando de fe ducendis , aggrauant crimen, in offenfam Matri
moni; . vt fup. in c.fignificauit. Ideo in eorum poenam ftatuitur,vtin fù-
tu rum fe ducere non poifint in coniuges. vt in tex.& fupan c.prox.EtTri-*
de Concü. Trid.fefs.24.de refor.matr.cap*7.
- -4 f
S E D cum alia coniraberepoterti *
V I A tales non effiemnturfimplìciter inhabiles ad quodlibetMa-
Q trimonium contrahendum \ fed tantum ad fìmul contrahendum r
vt fup.in c.protf. Et quoniam pceiiae non funt extendendse.c.Ìn pce-
his. de reg. iur. in 6. Et vbi Matrimonium non impeditur, ¿enietur con*
ceflum. c. cum apud. de iponfal. Ideo licei inter fenompòffint itti con-
trahereMatrimonium, cum alijstarnenilludcontâherepoifunt-. ytin
tex*& fup.c.prox, Öe adulterio tarnen commilio cum iiia?eft ei pcenite^
tia iniungenda * yt in te*.& c.cum in apoftolica. de fponfi
Cap. 5 . Curri haberer.
V 1 .* viuente vxore legitima , cumficunda contrabit adultera,
etiam prima mortua,jeparabitur àficunda é ; :
V I A cutn tam mulrer,-quàm vir fint in mala fide fio temere.;,: &
Q fclenter in offenfam Matrimoni; adulterando, & de fado in con-?
iuges fe ducendo. vt in tex. Ideo in deteftationem eorum delidi per Ec-
clefiam prohibentur, vt nunquam fimul Matrimonium contrahere ppf-
fint *vt in tex. & fup.c.fignificauit. . ' ,
E l À M ß longò tempore eìcòhabìtm it • f ;
V IA diuturnità® temporis non minuit peccatum,fed augumentatv
Q vt in tex.& c.non fatis. de fiinom Quod inteilige quo ad 3}eun?, &;
Jotnxù animai, etiam fi peccatimi non fìt reiteratum; nana'non pceniten^
do, videtur magis contempfìife diuinum iudidum,&pr^ceptum Ecele-,
fri. c.omnri* de poenit*& retrufs.De iure autem eia ili diuturnitas tempo
ris in delirio momentaneo alleuiat poenam.vt in Lfi-.diutino. f£de pcenis*
E t quandoque illam etiam ex tota tollit.vt iu l.adidter.G.de aduiter.Sed
fipec-
D e co# q u i d u x i t i n M i a t r i m . é i : c . 5 5
fi peccatimi fit m teratnm * feu fuccèffiuum, diuturnitas aggrauat,etiam
de iure cm iiuglofiidiid.l.fi diutinp*& Àbb.hìc nu* 4. Ideo qebent potius;
ifii impediri > quani habiiitari >per longum teinpus ductum in tali pec
cato . vt in tex* Nam ìus ciuile prìndpuliter intendit >vt horriiries quie
te viuant in hoc iaculo s lex veto canonica , & Theologica principaliter
intenduirt precidere peccata > & dirigere homines in beum * Abn. in $»'
filius.nU*5*de teitaih# ;
E T filtos ex eafufcepìt » t
V I A multiplicitas prolis ita fuicepta magiseorum crimen exag*
Q g erat. vt in tex. Curri denotet peccatum reiteratum, quod ttìagis
* grauat, vt dìétum eft fapéritis. Ideo talis proles non debet indu
cere facilltatem adfimul cohtrahendumVvt in tex. Qu^ndoquetamerL* ;
fauor filiorum ad d1fp erifa ndu m indù ci t. glo f. hi c.ver. muIt ip 1 ic ;tas; quod
eft verum, quando errore probabili àliqui ileterunt diu in connubio, &
filios fufceperunt. c«de gradibus.3 y.q.S.à: l.qiii in prouincia ; alias inci
pit j diuus. ff. de ritu nupt. Sed circa malitiosè , ex certa Icienti&der
linquentes, nondatur materia difpenfandi, fed aggrauaridiV Hoft. hìc*.
.ver.fufcepernnt. E ttales erant iftì in cafu huius tex. ideò dicitur >prolis
ita fu fa p ta , vt in tex.id e ft, prafumptuosè, & fcienter. Hoft. ver.ita* &
Abb,nu.6. qui late hic profequituf materiam de alimentis parentùm , 8c
filiomm ; quando at> altero alteri fint praftanda ; & eadem traftatur
per Bart. in tra o d e aiiaientLS,&: per Specul.in tit-qui fil.iìnt leg^
Cap. 6. Significaftì.
S I quis 1 mortua vxore , contraiti curn ea> quanta vìuenie vxorel
finefideidatìonccognouerat, tenet^latrìmpniumi dummodo
in mortern defunfÌA ncuterfuerìt macbìnatus *
V I A propteràdulteriumfolummódocommiffum> Ecclefianon
Q prohibuit, ■ quin aliqui in iuturum,Matrimonìum iimul tonfcrahe-
re pofient.vr notdìipdn c.fuper hoc.& infr.c.fin.fed tane prohibuititmam.
docum adulteriofuìtetiam data fìdesde fimtilcontrahendo* velm erìt
per eos > vel per alterniti eorutn machinatum in mortem prìoris còma-
g is . vt in tex.& in d,c. fuper hoc* Tunc enim grauius peccatur contra fa-
eramentum M atrim oni), & contra coniugìs perfonam ; ideo etìam per
Eccleiìamoautius prouidetur. vt fup.in c» ex li te r aru m»Et qu o nì a m qui
non prohibentur,xoiitrahere poflunt, & qui ad contrahendum inhabili-
tantur,contrahere non paftunt 4vt in c.cum apud.de fponfal.ldeo per fo-
lum àdulterium commiifum non impeditur Matrimonium futunim>ficut
fit, quando cum adulterio acceftitpromiiTiode iimul còtitràhendo, vel
machinatio mortìs in coningem. vt not.in d.c»fuper hoc *
D 4 'C a p .
s* [u a rtù s < .1 1
Gap. y. Vcniens. - * ¡ :•
5 l quii >viuente prima, fecundara hufus rei ìtiftjàtn duxerit vxo-
rem ; mortua prima \ licité reman,et çumfecmÂa, »ffodoemßnßt.
interuenienie. : ■; ;•'»! ¡pim'«; ■-j ... >
V :I A. licet vir teerit in mate fidé , & id 8 (m tôn>fitfu£cui*eriduni,:
Q vt not.iup.in c. i. E x quo tarnen mulier fuit in bona fide; .&non_,
commifit delidum adulteri;, cum nefciret ilium habere aliam i
Yxorem. glofifin.hic. Ideo conceditur eis, vt-pbft mbrtém p rim i ; fimut
contrafiere polfint, non tenendo tnalitia; v ir i, fed fiìbueniendo bona fi-
dei j & ignoranti® mulieris. y t not.in ¿c a p . i .Matrimonium autem cuoi
ifi-a fecunda v a l e t ,vt ex ngnc?}qup p o $ ;mprt?m pripris vxoris fimol’àe
præfenticpnfen,tiuutpeFverba,expreiïa:? velper parais copul am . Hoft.
hic.ver.deaipuQÂ'YPÎTÇ9Mbitapit. Cum npn.pptuerit valere,yt ex tune,
WiiandpiHp habebatjaliam y^órem. vt,not.fiip.ind.c.i. t,
•i •' ;• : -vatic : Gajfc 8.SÌ<JUÌS. 1
CO P?foá¿qúam. tarnen
^ non cogtiouit -¡Vic. ante ¿ontraßum% nee, goß j mor/ua, prima, go-,
teHeontrabenecuntfeconda * , l¡;> . : -, .
V I A vt habest locum prohibido-fa£hi per Eccidi am } quodMau
O trimonium Gontra^m de iâËtôjcum feaind^, viuente iprima^*
adeo fit nullum * vt ppftea viiquam ratifican non poifit ^ duo 'fimt nt cefi
laria ; vnum fcilicet, quod ilü contrapeerint Matrdponium de pradenti ;
alterum,quod ad minus'pèr vnirm eorumfuerit htarthinatum m mortem
vnius coniugum, vel quod inter eos çarnalis copila fiierit fcciita.vt npt.
^ jk /T ^ j'hA Æ SÌr LTXVjT—1-lWrt TV U j"» «■X"V11^^ V r" Vt V4 "Vvrt 1 »4. «i ^ xk*k>HÌ#-%f #V1
d i U . ^ ______ , ^____
adimpleri. c*£& parte*
les copula rìoo internenít, .per folun)cCÔntra^m M ^rjniopÿ/f entrai^
ad eos non extcnditur prohibitio dç;;90nîiipliu^ çôiKrpr]içn!diô
A Io. Andr. h ic. Adeo tarnen, fie de,fa ito contrahendoiin prüfen ti 5vçj
Inter fe fidem dando de contrahendo in futurum ? ifrigra niter peccante
quod pro hoc ht eis pœnitentia ñon Jeuis iniungeiida; vt in tes. Pnrftaut
enim votum captando mortis' vxori viuenti > vnde.ficut non valet prop
fiiifilobeneficij ivacaturivc.^.de concef&pr^br.itameovalet prorntíBo £&?
lis iiitiiri Ma tri monij earn alisi Abb. ihic.nu. .2,.Sed quontam. fiin tercos
.non fiierit cop ula :fee uta 0 no n i ta pr æïhmun tur de ii dera r e mortem vxo-
ris j ideo prohibitio de hon contrahendo in futurum^ non fuit extenfipa
ad iftum cafum 3 ficut efi,.quando inter tales copuIainterceïfiti Abbwhlc
in fin.& vide S.ThomJib.4.fent,diil:.32..q.i.art.i. '
üèaM m m im
■ r ■ 'i
Liber Quartüs. Titulas V I I I .

DE
I ^ p e c m a l.;; C ap ^ - P e r u e n it.
I E P-R Â ^fuperuem ens'm hdi£ohdt:âtnim om um y^ ^ .i -
' ■ f í i ninliferáíligata eftfegi^quanto tempore îr eius
■ vínít, SrecOnuerfoí A p o to .ád'Corint.cap.7. Viide M a-
i trímdrtiüm noil diiroluitur, quo ad vinculum', nifi per
" mortem naturalem vnius coniti gum , f i-fuerit con-
: fimimatum, vet per mortem fpirítualem alterius in-
- êdienris reiigionem, 'fimon -lubrit xonfiimmamm ,
; ‘cap.i.deeonuerfi cOniug.&S.Thom. p ar.3.q .¿i.a rt.3v
in addfiMdeOpe# folximmórbum svet aliudmaluiii ipfisadueniens, non
diffcluitur Matrimoiliaiin* vein tex.&r^fi vxorem*3a.tpjv v •1
^ E C M a trim o n y o -: v v f , v . ^
V I A cum vir, & vxór vna CclTOfint'.‘Máttli*cap. i 9. non debet al
O ter fine altero elle diutiùs. vt in tex.mec debent fraudare Imi ice mi,
nifi forte ex con fen fu ad tempus^vt vacent orationi, & iterimi reuertan-
tur in idipfum, He tentet eos Sathanas propter inCòntirièntiameòrum *
A poft.i. ad Corinth, cap. 7. Ideo turn propter carnale debitumridden-
dam , turn propter aliarfvit£ neceffafia fimul adminiitranda, nori debet
Vrtus diutius fine altero morará* Hoft.hic. venminiftrent. Iftud auterrui
tempus , quando dicaturdiutius, hie intelligitur ad arbitrium boni v i-
ri* glof.ver.diutius. ^ . •
ID E O adìjnmcm^- m a rita li à ffeB ìo pf copipp ¿2 0 ?tram are debent»
V I A itili il tàip humanumêfiûàm fortuiti^ cafibus mulìeris ma-
Q Titum>& vxorem viri pàrtìcipfein efred.fi euffi dotem.-jbfi mari tus.
ff/folut.niàtr. E x quo etìim ab iriitio ad hoc fe voluntarle òbligarurit,fibi
imputen t , fi non prajuiderunt mala? qua? alteri eorum pòterant euenire*
c.i.& ib iglof.2,d e feru.nonordin. & HoiLyer.fepararida.infr.inc.prox*
'Et de leprofis vide Leuiticum c-ap.i 3*& 14.
*A- V X psrpetuam] tonfinenfianf vouendam in d u c i. ,i ,•
V I A quando tlm vir q aàm vxor còntinentiam voüerit, neuter
Q poteft ab altero carnale debitum esigere, cap.ctim iìs.cle conuerf.
coniug. Ideo-fi rion póifunt induci,vt fíitíuliíiaritaii affedione fe tratìét,
ne vnus incurrat periculum adulterij, & iure fuo fine pròprio confenfu
priuetur, debent irídtíci, vt vtérque, altero vigente, continentiam fer
net. vt in tex. Tune eriim vterque còntinet, non ex volúntate alterius ,
fed.
58 Liber Qiiartus. Titulus 8.
lc>i ex proprio cpnfenià. Apòlt-1.ad Corinth, cap.7. E t ad alterum ifto-
rum poteft iudex eos adftringere:yel ex officio* vel ad inilanriam partis»
vt peccati periculum euitetur. vc in d.c.cum fis.Sr Abb.hic nu."8. ■=
Cap. 2. Quoniam.
COM IV G ES propter lepramfeparahdi non Junta coniugio „
Q
. V I A neminilicet *exceptacaufafornicationisy
rem. Matth. cap- xp- Sola enirn fcrniqatioeft >qua vxoris vincit
afteéfcum* imo cum ilia vnam carnem in aliam diuiferit* & fe-formcatió^-
ne à marito feparauerit, non debet teneri; ne virum quòque Tub maledir
do faciat; dicente Scriptura: Qui tenet adulterane flultuss& impius eik
c.dixit.$2>q. 1 .& Prouerb.cap.18.Et quoniam qui vnam cauikm excipit,<
intelligitur omnes alias inclufifle. 1-qui libertatis- ff. de euiéh Ideo exci-
piendo Dominus folata fornicationem ; propter lepram, vel aliud ma
lum , non eft vnus cònìugum feparandus ab alio . vt in tex. c. f i v x c k
rem*3 2*q.5*& vide Sotumlib.4-fent,dift.îq-1 *art.i.
E T contraherepojfimtMatrimonium. r4
V I A edidfcumdeMatrimoniocontrahendo, eftprobibitorium#
Q vt quicunque non prohibentur 5 per confequentiam admittahtu$
- c.cum apud.de fponfal* Ideo cum leprofi non reperiantur probi-*
b iti, illud contrahere poffunt. vt in tex.& glof.ver.liberum * .
£ T inuicemJibi reddere debitum >tenentur. .
V I A mulier iui corporis poteftatem non habet, fed vir >& econ?
Q uerio; Vnde non debent fe inuicem defraudare, niii forte ex con-1
' fetifu ad tempus >vt vacent orationi 5 vt ex Apoft. x..adCorinth.
cap-7.n0t.fup.in c.prox.Ideo fi virum , fiu^ vxorem , leprofum fieri con-
tigerit 3 & infirmus a fano caf-nale debitum ex ig a t, general! pr&cepto
Apoftoliy quod extgitur* eft foluendum ; cui pnetepto nulla in hoc cafu
exceptio inuenitur. vt in tex.& S.Thom.par.3J. ’q.$2.art.i. ad 6. in addit.
Sedquid, fi fanus propterhorrorem noifcpoteft reddere debitum ? Die > j
quod fi Ecclefix conftaret, non compelleret eum ; cum nemo adimpofi*
iibile obligetur. c. itnpoffibilium.de reg.iurdn 6.5 ed fi Ecdefi® non con-*
ftaret de impoffibilitate>poflet pr&ciperefano fub pcena excommunicar
tioniS) vt reddat debitum; qua? pcena in tali cafu afficeret quo ad Eccle-
fiain militantem >tio’ii antem quo ad Deum . Abb.hic nu.5. Non tameh-i
tenetur fanus cum leprofa in eodemledto morar fifed debet ioluere debfi-
turn r 6c adminiftrare neceifaria.; & poftea, fi vu lt, recedcre. glof.in d^c.
fi vxorem. Sed quid'fi maritiis eft ethicus'» vel alia a?gritudine detentus>
ira vt fine periculo perfonas non poflit folueredebitum; nunquidmulieri
petenti.tenetur reddere iilud ? Dicendum, quod non. Abb* d.n.u.5. Nam
primacharita«incipit,4feipfo.c.nonfarisrdiftîvi f, ^
De coniugi© leproibrum; $9
Cap. 3. Literas .
S P O . N S A L I A defuture$ r ¿cist non compellunt ad contraben*
dum Matrimonium cum leprofodtpra poftjponfaliafuperueniente,
V I A in obligatione generali de contrahendo Matrimonium«*,
Q iubintelligitur conditiqinifi quicquam notabiliter turpe,aut enor-
me fuperueniat. c. quemadmoduni. de iurfciur, Et quoniam lepra
eft notabiliter turpis , vt fup. in c.proxvIdeo, cum per fponfalia de fiitu-
ro non fit adhuc contra&um indiiiolubile vinculum Matrimonij ^led fo-
lum fitprom ifsioadillud contrahendum. c.2. de fponfal. Per nouunile*j
pne emergens p o tefti promiftione ilia recedi. gtdfihic* & gloflin d-Cap.
quemadmodum. ver. oculos. Et bene exprimitur hie de lepra ftperue-
nientepoft iponfaiia; quiafitjuisfeientercontraheret cum leprojfa5 be
ne tenerent iponfafia. vt fup. in t.prdx.6i Hoibhic in princ* Sed quid, fi.
Matrimonium eft edntrafium per verba de pnefenti>& arite copulamu
carnalem fuperuenit lepra ? Ifte tex, quo adcorticem viaetur innuere^ 9
quod diifoluatur >per illud vdrburti, confummatum Matrimonium ; Sed
tene contrarium per d,c.quemadmodum. Item qliia Matrimonium non
' confummatum non diifoluitur , nifi per ingreifunl Religionis, nec repe-
rit'ur alius cafus in iure. c. ex publico. & oex parte’, de conuerfi coning.
Ideo per lepram illud non difloluitnr >cum indufio vnius fit exclufio al~ :
terius. vt not. fup. in c.prox.Et adiftiim tex. die, quod verbum, confum*
matum>accipitur large, ratione confenfus praftiti de pra?fenti,per quem
Matrimonium poteft dici confummatum, id eft completum quo ad fui
eifentium, vt not.glofifin.in d.c.ex publico,licet non fit coniummatum_j
quo ad eius etfedam ^ copulam carnale.c. 1 .de iponfal, & Hoft, hie in fi.
Liber Quartus. Titulns I X .
In Decretal. Cap. 1. Signum.

S E R V V S ¿Matrimonium contrabete poteß *
V I A In fide Chriftfineque libermeque feruus, eft a Sa*
cratncntis Ecclefia remonendus; Omnes enim fiJij Dei
fumus per fidem, qiur eft in Chrifto lefa, in quo bapti-
-¿ati fumus. Apo(Lad.Galat> cap. 3, Ideo feruus non eft,
d Matrimonij-facramento remouendus , etiam eius^
contradlcente dommo* v t in£ex»& S.Tfaom.par.j.q.5 2.
art. 2. in addit. ficut nec ab alijs facramentis, qua fii-
feipientis gratia conf?runtury vt? Baptifmusi Confirmatio> Eucbariftiay
Pceni-
6o U b e c Q t w r t u & .s i^ im Ì ^ S iì
P<xnitentia3 &Extrem a vn£tiorglo£2. hic.A d fàcramentnmverò Ordi
nisi quod non fclrnn grana fufcipiéntis, fed'àliorum commiflbrumi, vel
conimittendorum *' corifértur > feruus non éft admitteà<fiis .tìnéddnuni
yoluntatc. totum tempus, prandi-
cetur eius domino j q u o d p r« in d Ì^ “ *ei ^ 9 n. fif pcr.contraihim Matri^
moni; \ cum fèmuspofsit reddere debituni yJxprd? ^dom ino tempcâji
feruire* S?Thom*d.q«& airt»2/#& âgiit*jfen^lib*4.*dÌÌt*^ d# | *: --;
E T I A M eonfradicchtedórént. : / ' ' ! ^ ^
V I À ius.pofltiùum progreditur d iure naturali^ & ideo feruitusy
Q qua? eft de. iure poiitiuo, non potei! p rriu d icarebis, qu# funt de
iure naturali; fieut au tem appetì tu? naturaceli ad conferuaTÌonem
indiuidui, itaeft adìGonfernatiqnetn ^ per:generationem iìdîì-i
cut feruus non fubdituj d0mino> qnin:bbere pQfsitq^qiedere^-.&dpiw,
m i r e a l i a huiuftripdi &eere>quie adncpefsitatem GorporÌs;pertineixt^
fine quibus natura conferuari non poterti ita non Tub^mr ei quantunu>;
ad hoc, quod non pofsit libere Matrimonium contrahere3etiam domino;
nefciente, aut contradioente. S,Thom*d-art*2.Non fic autemeffi in rtifee-;
ptione Ordinis, & Réligionis ingreffu >v t difìum eft ftiperius^mam im*,
illis quis obligatur idiuinijS -ofEeij s quantumad totum t0mpnsife4 yirte^
netur debitum reddere, vxori non ie mper, ie die o ngrui s temporìbu$;Pr$u
tereadlle, qui intrat fteligiòuem ? & iiifcipit ordiaem >. ebjigat fe;aH aliri
qua opera , quiE Ìuntinaturalihus fuperaddita in quibù^dqminus;ems
habet poteftatemy'&nduihrnaturalibusr, ad qua?..fé obUgat:perM atrix
monium; vnde poifet eontinéntiam venere. fine coofcnfii domini* &Tho.
d.art.2. ' ... ? ■ ; ‘ ■ ; : ■ ; C ■. ; . ' •- -
S E D propterh&c no?i fiberatur àferutiij* domino debitìs **
V I A ferufis efft V$$ domini ? quaptupa ad e a , qua^naturalibus iti—
Q peradduntur, licet quantum ad natùralia'fiht p aresi Ideo cu n u
feruus poiìit'nat;uralibu:$ offieiis MatHmpjiij infqriii're 3 & domino
temporali obtemperare ;p e r ¿entra¿'iilm Mahumonipnorfinferf u rlile-
ratio à feruìtute. StTho.(tart..2. Nonenim probat hoc effe, quod ab hoc
contingitabe&Jmeque natalesCCde'probati' :
'G a p è i v ; ; P r ó p b i t i ; i t ^ ^
SE P A R A T y R Matrimonium, quando liber ignóranier cum
ancilla contraiti . , ; : - , .v . p ;;
V I A in Matrimoni;: còntra&u obligaturvnus. coniughili alteri
Q ad debitum reddendum;& ideo fi ille, qui fe òbligat, eft impotens
;ad foluendum, ignorantia huius impotenti?? in eo , cui fit obliga-
tÌo> tollit contraétuin i ficut autem per iinpotehtìamvcoeundi efficitur
aliqnis impotens ad foluendum debitum:, vt omnino nqn ppfsit iqluere>:
‘ “ ' ita'
De coniugio Seruprum -ì 6i
ita per feruitùtem, vt debittim hberè reddere non pof$it ; E t ideo ficup.
impotentia coeundi ignorata impedir Matrimonium,nc>n antera fidcia**
tur 3 ita condirlo feruitutis ignorata impedir Ma trimonium, non autem-
feruitus nota * S.Thom*par-3*q*5±éart.idn addit* ; v
<2\£J S / poflea hocfciens > illam cognouerit. ; :^
V I A q u ilib ètp o teflin eo , quodfibidebetur>ipòntedetrimen-
tum ällqucdfubire *l.peftult*G*de patì# ideo fi alter coniugunn^ ‘
^ icit-älterins fcruitutem^contrahenscum talfiMatrimonium tener#
S.Thom.dârnxÊr qnoniam per copulam jEubfecutaniiponfalibiis .de fa
ßt), quarmrò inualidis de iu re, qtiis cenfetur illa approbare?Vt e x nunc,
& liberum in illis-prarffare confenfum.. cds,quì,de fpejnfil. & i conditici
‘pòiTùnt di ilo lu i, quando pdftea per copulam

tam cenfetur miliauìfieriiam libere confenfiffe*ytin te^d&^*Tho.d*ar*i.
> Gap, ■$. Licet. ^ u;
S I cotifuetudo eft in loco, quodpartiti condiiionem patrisfequa lur^
■ natiti ex libero , & anelila , liber ejì $ & v t liber Matrimpdium.
- contrahit. t'di' ' ■.' , ‘ i ' ~f
VI-A j licer de iure communi -y propter mai ore m certi tudiném^
pattus fequ atureo nditi o nem vèutris ; vrmatre liberà, vel ferud,
1 fiirnsfit liber, vel firuitsoenfendus- c. fin, fup.de feruuioo ordinl
& bpartum# C.de rei vendita Tameh quoniam libertas èftfiiuoràbilis, &;
eius grati a , multa'coti tra iuris rigor em admittuntur* c. ex litt'éris *de_V
probat; ìk l.generaliter^dfi qui-s feruo.ff.de fideicòmmiff. fihert. Tdeeffa^
nere iiberratis, contra iuris rigorem , poteil atrendi conÌuenrdo,vel fh v
tntum lo c i, v t‘pà/tusfequatLit concUtronem liberi patris \ non autem-_*
feoi^matris.i vt liber Matr/moniumcon^ràheiepofsit * ..vtintexÂ;
c. fin,deréiudia V ■ v ; V , ,} r v . - i1 '? f l
-ì « s .. ^ ; * ■■ ■ '. ^♦ ■4 n --V v Cd/-
Cap# 4. Ad noltram *,...
S I liber cantraxìì curn ahcìlla ignoranter ^ ¿r ex quof d u it }non~*
c^tfènjtiifip'àràiu^ clini Mia "còniròhere^èfi%
^ V I A , error conditionià jfefiiitutis vitiat MatritnÒniiirril; -ftìifi poff
corìfentiàtin illaiivvt ript>fupdn;C-pròpQÌ;
fuit * Et quîfiam non pr^ffiat impediiùèhtum, qnòdde iute inori
fortitiir'effétìum;Csp.hohpr«ftat.’d eiégÌifi^ d n ^ ^ld èó:fili^
ciim aliqua a ifciiià, piltans filam effedlberam V fi poli deteéfamÌèriiitEiy
tetivin illam hondònfenfit,- cnm-aliadoutrahere^pfeteft;-: yt in iu|fe]
d. c.propoiiiit# In Matrimònio enim poteft corniiiitti erròr quadruplici^
t^ryibilièetîa pdrféjàài imóadiùotiei'tii Ìò riik à ^ Ìn fuàlitktév £r¥6r"
in
6z Liber Quartus. Titulus io.
in perio na cft, quando vnus putatur efle V irg iliu s, & eft Plato ; In con-
ditionc eft, quando putatur effe liber, qui eft feruus * In fortuna,quando
putatur effe diues, qui eft pauper In quartate, quando putatur elle bo*
nas, qui eft malus. ^ .q .id n funi* Et quoniam error periona: eft contrae
materiali» Al a tri moni;; & error conditionis ed contra formarli indiuiil-
bilÌeatis Matrimoni; ; ideo vitiant, & impediunt Alatrimohmm, cutn
tuncdeficiatinilioaliquid de fubftantiaiibus ; error vero fortuna: , de
qualitatis non impediunt, quia funt contra accidentalia Matrimòni;,*
Henric. Boich* fup.in d.c*propoluit.n.4.& Sotus lib-4-Ìènt. dift.3 j.q,
i,art.^.Et ad hjc vide fancìta per Conc.Trid.fefs*24.de refor.mat.cap*n
' 1J~ ' 1 ■' 1 ' "\ ........" r ~~__ _ - "~ .
Liber Quartus. Titulus X.
DE NATIS EX LIB. VENTRE.
In Decretai. Gap. i. Indecens.
T V S ex libera , v e llib e rta , libereft *
V I A propter maiorem certitudinem, qua: habetur de
matre, quàm de patre ; quo ad conditionem libertari^’
feu feruitutis,partus fequitur matrem; licet quo ad ori
gin ali , familiam, & honores, propter maiorem excef-
ientiam v iri, fequatur conditionem p àtris. vt noti fnp.
in tit.prox.c.penult.& Inftitut.de ih-genu.jM* Ideo, licet
pater fit feraus, fi mater fuit libera, vel liberta, tempore conceptionis,
aut natiuitatis, aut medio tempore, etiam natus liber erit. Ìnftit-d*Jf. 1*
& ibidem gl odia tit.proxime precedenti* de iure perfori, ver.ex ancillis,
jr 1 ~ ■ ■ . . . . . . . . -- - . ...-- - — 1 u_^
Liber Quartus. Titulus X I .

DE COGNATIONE SPiRlT.
In Decretai. Cap. i. Vtrum.
F l L ì / diiotum campa tram ) per quorum neutrum deuentutneft
ad compaternitatem, licite contrahunt„
V I A edidjtuna de Matrimonio contrahendo eft'p.rohibi-
O torium, vt omnes, qui non prohibe’ntur, illud contrahe-
gf xe poisiDt» c.cum apud. defponf. Etquoniarn ifti fili; non
rcP€rmntiir prohibiti. vt.in tex. nam licet prius elìcne
prohibitidìmul contrahere? per c. poft fufceptum.30. q.3«,
^ iU^taraen canon fuit p circa reuocatus per alium ca uo-r ?
nem pqft^ripretn * ytimcrfuper quibus,ead.cauf.&qua?ft<Et fie e {batterti
\ derdum
DecègnationeipirituaÌiU ■- tfj
¿enduro ius poffierius corrigens, & non precede ns corre Aum. vt in tea.
Et nouiiiìme per Concil* Trid.ftatuitur, vt tales ad finiul Matrimonium ^
contraheudum non impediantur. fefs.i4*cap.z*de reform.matr*
N I S I confuctudo repugnet •
V I A confuetudo apprabata per Tâpam poteft inducere impedì-
Q mentum ad Matrinroaium contrahendum, & peribnas alias legi- #
timas, adilhid reddere illegitim as. eduper e o * infr* eod, & g io ì ■;
fin. hic i nam ficut Papa potuiffet noe facere per fuam conftitutionem .
c. non debet. de coniang. Se affimi. ita debet idem poffe confuetudo,qti£
habet in fé eonfenfum Pap#. Haft* hic. & Ahb.in d.c.fuper eo.mn4.hodie ;
ta men e ft attendendum Concil.Trid.in d.c. 2.fefs* A4* ,
S E P A R à N T V R autem yß per corum alterum , v e lv tr u n * ;
que compaterpiias e li m itra titi .
V I A inter tales eft contraria fpiritualis cognatiodta vt germani
Q effedicanttir.c.no4n oportet. 3'o*q*-j. Etquoniam.vinculumfpiri-^
tuale eft fanétius,qudm corporale ; & quanto aliquod vinculum_>
. fon&ius e ft, tanto mag is eil ciiftodiendum. S.T hom .par . 3. q«5 6. art. i .in
addir* Ideo ficut in tali gradii cognationis eorporajis contrahere non_*
poiìimt.d.c-non debet, Ita in ilio prohibentur contrahere in cogn ation s
ipirituali. vtin tex* & infr-d^c.fiiper eo; Sed quoniam ifhidiinpednnen-*
tumde non contrahendo propter cognationeni ipiritualem * ex Eccidi#
ftatùto proceffit. S.Tho.d.art.i, Et Ecckfia poteft .ftatuere ad quot per-?
fonas talis cognatio fe extendat.d.cTuper quibus. 30* q.3. Ideo hodie eiT
attendendum Ccncil.Trid. vt di6cum eft fìvperius; in quo.hàhetur ; quod
Docet experientia > propter multitudinern prohibitionum, mnltotres in
cafibus prohibitis ignoranter contrahi Matrimonia 5 in quibus vcl^non
fine magno peccato perfeueratur, vel ea non ime magno fcandalo diri—
mynrnr >Y olens itaque iancta Sy nodus hufo incommode prolùdere, &
a cognationis fpiritualis impedimento incipiens , ftatuitj 5 vt vnus tan
tum , fiue v i r , fiue m uiier, iuxta facrorum canónyni inftituta > vel ad
fiimiymm vnus, & vna baptizatum de Baptifmo fuicipiant i inter q u o s,
& baptizatum ipfum, & illius patrem, & matrem ; necnon. inter bapti-
zantem 3'& baptizatum , baptizatiq* patrem , ac matrem tantqm fpiti-
tualis cognatio contrahatur ; Ea quoque cognatio, quàe ex Confir ma
ttone contrahitur > confirmantem, & confirmatum * illiusq. patrem
matrent, ac tenentem non egrediacur; omnibus inter alias perform hu-
ius fpiritualis cognationis impediméps omnino fublatis.fds.2 ^.d.cap.2>
Cap. 2 Si vir .
C 0 M PA T ER ATIT “A S Jetenter > vel ignoranter Jùperue~
mens intercmitigcs'tcontugiumnon dißolmt..,
O y iA
<?4 Libèr Qùartus . Tritulusir.
V I A Matrimonium eft vinculum perpetuimi; & ideò riullum ìm^
Q pedimcntum iuperuèniens poteft ipfum dmmere ; di fio quando^
que contingit, quod Matrimonium ,& Matrimoni; impediment
turn ihnt iim ul, non autem fi impedimenrum pr$cedit * S.Thom.par^J
q*56.art* r.ad a. in addir. Et hoc quo ad fepa ratiohein vineuli Matriino-f
nìalis; quoveroadfeparationcm thori>nec etiam iuntfeparandi >cunt
fola fòrnicationis ta u fa , ad faciendam illam feparaticnem >inueniàtur
excepta à Domino * ve noe. fup.in c .i. de coning, leprof. quo vero adde
biti fòlutioFièm, & adrum Matrimoni/ > nec etiam tales fimi iepafandi p
nam ii ignoranter id fecerunt ; puta, quiainftante multitudine paruulo^
rum* vnus eorum credens fufeipere filium aiterius , fufcepitproprmm p
ignorantia eos excufat ; fi fecit fòienter, & dolose , vt impediretiira6hisT
Matrimoni; , eifn afrau s, vei dqlus patrocinari non debet * intex*-
Quod intelligc , fi vnus eorum faltem fuit ignorans , vei non fecit mali*
tio sè, ne ipfe fine culpa iure fuo ih Matrimonio priuetur. gioì, firi.in c,
nolfe.jc^q.r.Si vero ambo id malitiosè feciifent >neuter debitum petèr^
pellet ; fi vero vnus tantum fecit malitiosè,amittit ius petendi debitum;
fed tamen debet reddere,fi petatur; vt ipfe puniatnr, in quo peccauit,
alter qui non fuit in culpa, non fentiat incommodum ex deli&o altèritisP
S.Thom. d*art.i. Si vero ipiritualis fognario fupenteniat inter coniuges
caufa neceffitatis, ficut cnm pater baptizat filium inarticulo mortis
tunc non impedit aémm Mammoni; ex neutra parte ; S* Thorn.ibidem /
quia ex tali a ¿Ili pio non debet reportare pcenam. c. diicretionem. de_>
eo , qui cogn.confang. Et necefiitas non habet legem.c.ficut* de confecr/
dift. i .Ideo illa in tali cafii excipit eu-m à regufig iujris pofitiui. Porredtii
in d.artad SVJThom# - ;
Cap. 3. Super co. ;
F I L I I duorum compatrum , per quorum neutrum deuentum e.Sl\
ad compatermtatems licite inuìcem contrahunt Matrimonium *
V I A cognatio fpiritualis ad eos non fe extendit: & per Ecclefiam
Q r nenfolum non reperiuntur ad fimul eoUtrahendum prohibit! : fecf
reperiuntur admifsi 9vt not.fiipdn c* i. Ideo d Matrimonio nort funt re-
pellendi.acum apud, de fponf>& S,ThomJib.4>fent.dift.43. -
S / tam enjìéejl confuetudQ ìmpedtens > & dirtmens tali# M atrix
mania yjeruanda ejl loci confueiudo *
V I A ficat ipfe Papa potuiffet per fiiamcotiftimtionem tales per-f
Q fon as a i Matrimonium fimul contrahendum, & contradhim diri
me ndnm in ha bili tare • vt in c» non debet* de con fan g. & affin. Ita debet
hòc poife confuetudo(, qua: habet in fe conferì fu m Pap^vt not-fiipun
iz Hoihhic. ver. non orni tta s. Prie fiat àutem Papa confenfumtali con-
fuetudinx, fakem tacite . Al^b.hic nu*<£. qui cònfenfiis prarflatuf / ne per
•p . ' ' illius
De cognations fpirituali . 65
illius confuetudìnis tranigreifionem* cseteris perfnnis illius loci fcanda-
lum generetur.vt iti tex,.& fup.c*iy Surgit autem ifta confuetudo ex qua-
dam affiata te , contrasta ex compacernitatè vnius filiorum 3 vt edam-#
alij fili; videantur npupoilè coniungi $ prout olim obferuabacur, iuxta^t ^
c*poft fufceptum.30. q* 3. licet illud immutatum hodie fuerir, vt onines
poifint coniungi, p$eter illas perfonas, quibus mediautibus computer- ■:
nitas contrada fuerifrc-iuper quibus.30* q.3« & ex Conc-Trid.not*iup. in
c. i.Et.fic fi fcandaium magnum ile in aliquo loco>ex eo,quod tales fimul
contrahant ;propterillud euitandum, ferùanda eft loci confuetudo* gioii
hic- ver.confuetudo. Nxhil enim cum Icandalo eft faciendum; dummodo
fine peccato mortali pofiit omÌtti*;c*cùm ex iriiunfto.de noui oper-nunc.
Vnde Apoftolus inquit : Si fcandalizatur frater, non ômedana carnes in
scternum* 1 -ad Corinth.cap.S*
Cap. 4. Martinus.
I N T E R patrem baptiâti 7 ¿ r vxorem leuantis prius ab eo cé*
gnitam > contrabìtur sompatérnitas ejfficax ad M atrim onìum d i-
rimendurtLa *
V I A cumvir> & mulier efficiantur perconnubium vnacaro*
Q Matth.cap.i y. eadem cognatio ipiritualis, qua:;eft cum marito V
eft edàm cum vxore, cum qua Vna caro-ipfeefì per carnalem comixtio^
nem effeftus * c.fcixitatiir. jDi q.^. d: c^- de conuerfi coning; Vndeficut
talis cognatio dirimcret Matrimonìum cum marito*vtnotdup-in epifita
debet illud dirimere cum vxore * vt in tex. Bona enim fpiritualia magi«
jnultipiicabilia funt, quam corporaJia ; fed confanguinitas corporali^
viri tranfit ad vxorerrì per affìnitatem ; ergo multo magis ipiritualis ♦ $*,
Th-par*3*q.5^-art*4dn addit* Si vero compaternitas Matrimonìum pre
cediti fiue copularti carnalem; puta,fufcepifti filium Bert£,& Martini de
(acro fcnte,& pòftea contraxifti cum Teberga, & eam cognouifti, vel li
cet contraxifti , nondum cam aliter illam.cognouifti, quamuis poitea il-;
lam cognofcas , vxor tua non efficitur commater parenti bus illius in
fantisi quia nondum eras effeftus vnaxaro cum éa*glof. a* hic* & p e r
vnionem carnis fequentem non pertranfitur ad vnionem fpiritus prsece-
dentem.c-poft vxaris.3 o.q*4*& glof-in d.c,icifcitatin\ Sedquaritur, nun-
quiddifpofitio huius tex. habeat locum in concubina ; pone exemplum ;
habens concubinam leuauit puerum de facroiònte, nunquid concubina
effeiatur commater parentibus baptizati, ficut hic dicitur de vxore co
gnita : Cum edam ille , qui adlraret m eretrici, vnum corpus efficiatur
cum ip fa. Apoft.i.ad Gorinth.cap.6. Examinat hoc gioia in c.fi quis. 30*
q.4-.& nihil concludit ; fed ibi Archid* Io; Andrdnfr. eod.c.i. in
bant, quod non ; ne ipfa cognatio ipiritualis extendatur ad illicitum , &
fornicarium coiturh ; Nec obftat > quod affinitas contrahatur per fom i-
E cado-
66 Libér ;Qitòasr»!’'Witoktr^
cationem ; quia cum ilia lit vinculum corporale * facilius acqmrittir péli
alia opera corporalia , etiam illicita ; non fic eompaternitas ; qu?e eft?
vinculum fpirituale ; Abbfoic >& additiones ad eum nu*7* In habentibus
enim lymbolum facilior eft tranfitus * Arift. a* de generate tex.25* Quod
intellige procedere, quando concubina, vel concubinarius leuaret ; fe-
cus ft compaternkas contrahatur ex e o , quod filfos alieuius concubine
lit leuatus de facro fonte; nam tunc compaternitaêxtehdereturtarn ad
concubinam matrem3quini ad concubinarium pattern,ratione pueri le-*
iiati #-argdup.r.fi vir i & Abbfoic, & additiones ad eum d.n.7.
Cap».- $• Contrailo.
C 0 M P A T E R N I T A S per cathecbtfmum contralta impedii
Matrimonium contrabendum ,/ed contraEium non dirimtt.
V I A in cathechifiuo fit quidam .'pròfeffio futuri baptifmi, ficut
a in fpon&libus contrahitur quxdamfponfio fiiturarum nuptiarum;
vnde ficut in fponfalibus contrahitur;quidam vmòdiis propinqui-
ta tis, & public# hòneftatiY, per quemfohpéditur Matrimònium con-
trahendum/ed non dirimitur contraitum.c.vnic*de fpohfal.in £.ità con
trahitur in cathechifmo:. S*Tho.par.3*q-5d.art.2.ad 3* in addir Praterea
cathechifcnus non eft facramentum ,fed facramentale pideoeft d e b ili
impedimenmm aptum adimpcdiendinTi Matrimoniumcontrahendum,
fed noli ad dirimeudum contradfcum , S.Thorn» ib id e m E t cuoi iit a ntc_>
Baptifmum, qui eft ianua omnium facramentotum. c*pr#ter.i.verum
dift. 32*. non poteft per eathechifhium dici perfeéte contraila cognatio
fpiritualis *gloftfim hic* E t hodteper. GqnciL Trid*- éft ©omino fublata_j
i fta compaternitascathechirmalis*fefs.24icap.2 .d e reformat* mutr. Per
Ghrifmationem autem bene contrafiiturcomjpaterhitas apra ad impe--
diendum >& ad dirinrendumMatxiinoniumyficut per Baptiiìnumve. r»
& fin.eod.in 6.quia duplex eftcarrtalisaiatiuitas ; prima in vtero, in qua
adhuc 3 quod natumeft,. adeo eft d eb ile, quod non poteft extra exponi
fine periodo, & huic natiuitati affimilatur regeneratio per Baptifmum,
in quo regeneratur aliquis,adhuc quali fouendus intra vterum Ecclefia;
Secunda eft nariuitas ex vtero , quando iam quod natum erat in vtero ;
tantum roboramm eft> quod poteft fine periculo exponi éxterioribus;
qua? apra font corrumpere, & huic afsimilatur Connrm atìo, perquam
homo roboratus exponitur in publicum ad confefsioneni nominisChri-
ili j & ideo congrue per vtrunque iftomm faerarnentorum cpntrahitur
fpiritualis cognatio'; non autem contrahitur per reliqultfacramenta_^ >
cum non habeant conformitatem ad generdtionem cotporalem , ad eu-
ius fimilitudinem diritur cognatio fpiritualis * S*Thom*d.art,i.>
Cap*
Gaö. 6, Venîens.
/ N T É^fá^r^báj>ii¿u$ii%'&)kmii$hn Jçn'ttnèntetn baptiza»
tumycontrabïtur cognati»fpintuàlis vàlida Mimpejdiêndumyér
Q
V I A filius eft aliquid patris.Arift.8.Ethicor?cap. i i*Et quoniam
pater Ipiritualis, & pater carnali® habent reipectum ad eundem
filium, cuius ipfi iunt p a tr e s c . i . 3©.q»j. Ideo inter eqscontrahi?,
tur cognatio ipiritualis > qua; dicitur cotopaternitas • vt infryc. prox. Et r
quoniam quanto aliquod vinculum Tah£fctn$ eft * tantomagis êft cufto^,
diendum; & vinculuin fpirituale.eft ranîus, qudm corporale* ideo curtìì
vinculum propinquitaris eorporalis Matnmoniumimpediat;etiam co-;
gnatio fpiritualisdebèt idem operari* S vT h o m ^p ar.i^ ^^^ îd n addiD
E t liecuminteriftospatresfitipiritualis cognatio; ftmul contraber^
non poffunt>;vt in tex.& d.c. I .3 oi q. 3. JEt tails fpiritualis cognatio inter
compatres , ipiritualem, & carnalem, remanet etiam hodie per Cone*?:
Trid.rers-24vcap-s.derefor.matr.
S I filjj duorum compairum > per quorum alterum deuentum efi ad

eo m p a tern ita tem ^ M à trim o d iu M ^ •* j \
V I A cum filius fit aliquid patrisV vtfuperius not.in c.prox.,ipiri
Q tualis cognatio tranfit d patre in filium, yt inter filiumtòuatum,
& filios leuantisidicatur effe ipiritualis frarernitas.S.Thoni.par.3*
q. 5 6» art. 5. in add it. Ideo fi cut inter fra tres carnales, ík eonim forores
non poteft effe Matrimonium. c.non debet.de c.önfang*&affinit.it:a idem
fiiit conftitutum, non poffe effe inter firatres, & forores ipiritualés. vt in
tex. & S.Thom. d. art.5. Sed qúoniam oriine iftud impedimentum in co-
gnatione fpirituali proeedit, & habet vim «x ftatuto Ecclefiæ. PorréSa
ad S.Thom.in d. art.5. Et Ecclefiafecundum varietatem temporum3 pò-
teff variare gradus prohibitionis in Matrimonio contrahendo*d.c*noiuf
debet. Ideo hodie eft attendendum Concilium Tridentinum, per quod
linea fraternitatis ipiritualis eft fublata * fefs.24.cap.s. d érefor.matr. "
E T tempore contra&mßlentes impedimentum illuda denùniïarçjt
temntur • ’ ’ - ' ' ■ -
’ "1J
V I A quilibet tenetur >in quantum poteft,obuiare,ne committa-
Q tur peccatum ..giof,fin.hic.& glof.j.m cap. fi peccauerit, s.q .i. Ef
quoniam qui contrahunt in gradu per Ecclefiam prohibito > in-
currunt peccatum.d.c.non debet. Ideo qui poteft per fu am denunciar ió-
nem peccatum illud impedire, hoc faceré debet, ;Hoftien. hic in fin. &
Abb.nu.3* 4
<58 Liber Quartus 'à Titulus ir.
Cap- 8. Ex literis.
I N T E R baptizatu m , & Jîliu m baptizantis> oritu r Cognatio
fp iritu a lis $ tm pcdiens, & diftm ens M àtrim ohiü m in ter eos con-
trahm dum *
O V I A ficut in generatioric carnali alîquis nafcitur ex matrè, & pâ

tre, ita in geüeratione fpirituali aliquis renafeitur filius Dei ficut
patris, & Bcclefîae ficut marris ; & fient file * qui baptizatum ftiîcipit de
iacro fonte , aut confirmandum tenet, gerit perfonam Ecclefiæ; ita file,
qui facramentum Baptifmi , aut Confirmationis confert,gerit perfonam
Dei, arius inftnimenmm, & minifter eft; vnde ad vtrunque eorum fpiri
tualis cognatio contrahitur * S.Tho.par.3*q*y 6.art.3. in addir. Ideo ficut
filius carnalisleuantis, nonpotefteonfrahere cum iüio fpirituali eius
patris. vtfup.in c.prox. ita idem eflr dicendum de iîlio carnali baptizan-
tis* vt in tex.fi: c .1 - eod. in 6+ edam fi filius file effet illegitim us. Abb.hic
fiu.3. Scdhodie ex Concilio Tridentino linea iraternitatis îpiritualis eft
labiata. vt notffupdn c.prox.
In Sexto C àp. i. N e d u m .
I N T E R baptizatum, & kuantemjtliosleuantis, vxoremq.
eiuf, ante carnaliter cognitam; & interfufeipientem, & patrem,
ac matremfufcepti, contrahiturfpiritualis cognatio.
V I A file y qui baptizatum fufeipit de facro fonte, gerit
perfonam Ecclefix, cui baptizatus fpiritualiterrenafci-
tur.vt ex S.Tho.not.fop.in c.fin.ex.eod.Et per ilium aâum
leuandi efficitur Ci fpiritualis paten c. ï. 30* q. 3. Et quo-
niam filius efValiquid patrie vt ùotffûp.in c.veniens.ideo
Îpiritualis cognatio tranfit à pâtre in filinm ; vt inter ba-
ptizatum, & filios carnales leuantis dicatur effe îpiritualis fraternitas »
S.Tho-par-3.q.5^.art.y.in addit.Quæ tamen fraternitas hodie eft fublata
per Concil.Trid.vtnot.iup.in c.tua. E t quoniam v i r , & vxor efficiuntur
per Matrimonium confummatum vna c a ro . Matth.cap.r^^c cap.3.de>
çonuerf coniug. Ideo îpiritualis cognatio contraria cum marito tranfit
ctiam in vxorem ab eo cognitam. $,Thorn.d.q.5£.art.4.Etquoniam pa*
ter carnalis, & pater îpiritualis habentreîpe&um ad eundem filium,cu-
ju s ipfi font patres . vt not. fup. in c. veniens. Ideo inter eos contrahitur
$>iritualis cognatio,qux dicitur compaternitas. S.Thûm*dârt.y.
£ T fimiiiîer de baptisante »
O
V I A ficut leuans gerit perfonam Ecclefias m atrîs, ita baptizans
gerit perfonam D e i, fiçut patrie, cui baptizatus fpiritualiter re-»
J . nafcitur,
, .. i —i::r- -.r,0 r --- r- . , j *i
cafcítu^ yy;tex,SThpm,not.fi?|iJn q.^n.?xêpd. I ¿ íq cadetti íq u x d e fy t
{ripieno; , jjue Jeuaiíte $çuntur , / « $ efiam.idç vt
jiitex#6£,S*Thoni»(l*c[*yP*qrt*jf. . ... ,■■■,’ /r; j .'■ . *. >
- -r.. ; . ^ Ex ccmfírniátione*í ; !j : *
c q ;n
Jich i baptlfma •
^ ^ , '/ j [n h.íA .■ •í .j; <noa r,o rno >:■■;,: í :.A
V I A ítcut Baptifinus affimilatur carnali natmicati in vtero¿ i í í
Q con fírmaüo.affimi laturnatiiii tati c a rn a K ^ ^ tero. ;V tex"S. Thtk
- nct.rnoan o.contracto. Ideo congruo per vtruGqueiflorprn facra-
mentorum contrahitür fpiritualís cognatio. vriii tçx, &Coiicil*JrIden.
icís*2r4*cap*z*derefcr*ma.tr*1 r r- ' ■ . 1 - ,,o #¡iií, ^
: Cap* z* Per cathechiíhmm. :;.
Co MPá T E.RÑI ^';A'S''
¿ÍttIMairmenikm^fcdhóndiripitf*, , ; ; ; t
Q ‘ V Ï A catHechíímiis, qui præcedit Baptffiha, facramentorum firn-
da mentum , & lanuam reliquorum • vt in tëxraiuinilatur iponfa--
libus ? quæ procédant Ma&woiiíun^ vf ex S*Thómôt;fuj>*in c.contra-
6co. Ideo íicur per Íponfalia contrahitür impedimentum ad Matrimo-
nium'contrahçnduni, fed rion ad diriñunqum contxaCcum * vtan c. vni&
dé ípoiifal.in6* ita fìmile'impedinnentirincetrahiturpfr cathcchiftnum.
vt ;n tex.& d. ç. contracta* Quietamçn ccrnpattrnipasbod/e cíifubJata
per Conc*Trid.f¿fs,24*capli-de refòhmatr/& ideo dòli remanet ampline
iftud impeditnentum. vt notan d*c.contrafìo « \ ¿I n / l
Ç a p . *, Q r ia r n u is . i ^
’ 1, ' ' *■ . ì , - * TV ^ r , V K 1 J J r
V N F S 4 tjk l
V I A. pater jpiritii;alis dicitur adTfimilitiidinein patçis carnaiì|^

O ì ;§*Tjìprn.par*.aq«
56* art-i.ad^dn a ddit. Btquo.n i ani deiìrni 1iHus
idem eft Judicipmdcfi*G»adleg.falc* .Ideo ipirìtuaiis qpgnatiq habet
tapi natiiram 3 &c CGgnationem carnalem, vt'fcilicet^ vnus fo|us;íit inía^»
cramento patrinus 5fiçut vnus folus eft pater naturai iS v-gìoCz. h ia. ¿?c.
non plores. de cpnfecrdid.Êt hodie pcr Cqpcih Tridîlatuitur^vt vnus
tantu^ jjîiup y¿r;y y^vei
deB^ppi/ipofiîÿipiapt. i^rsâ.çapk^de^ P r > , : . .r
5F # p ltfr çs in h m m t k i P i
“ ■4 tu a ien t* j : ■r- ^ -[.j ' ^-1 .■o í ; i ^ i J. í i q ■■j \*; f. ì r; : ■:>
c r^ a a b'ip:fb 7 j ;,:\
;A Î de cqngrpentpa ^cognatio^ ipiritualis rdebeat iiriitari ■
naturani, i& cogjmtjQnejqicarnarqm^^^ fit patcripi^
,.u “ E 3 ■ ' xfteti

jrfc L ife i^ârfüs ; Tiinlüsî.
mçn hoc eil de necefsitate, ita v tfi plures. ihterueriiant, # omhes âgant*
1 qaodâgunt. veri p atrid i,. noü fuit omnes cenfëndi patrini » Arehid. iti d.\
c jion plures.. de. confecr*dilK4*Multa enim fie ri prôhibenturvqu* tamen
faâa tenent.iup.in c.ptQ**Et imitatîo non importât de necefsitate fem-
per finîtndmçininQnmibus.giof.in c«omnesô.q»i.&c.dopiinus»dift,
y ö:Pe'ccänt t^dncôdttafitciérièësigfof. 3.hic, quia ïatiunt contra prohi-
bitionem canonis. Io.Andr.hic.
B T ex alÿs Jacramëntu cognâtio non contrahitur *
V 1 A cognatio Ipiriüualis dicitur ad fimiiitudinem cognationis
Q carnalis * vt diétumeiliiipcrius . E t quoniam. per fol um Baptif-
Lnum> Confirmationem habetur iftafimilitudo > quorum Baptilmus
afsimiiatur gençrationim vteroT^: Confirmati ongen erationi, fine na-
tiuitati extra vterum .. vt ex. S* Thom* not, fup. in c** contf a<5eo * Idea per
Cetera factàmenti non con tra hit ur fpi ritii alis cognatibjîcut Et per Ba-
ptifinüm,Bc: Confirmationem ^vtÎntex.&:gIor.ind.c.Qmnes*30-q.rr
r J. J v : - 1 C,
" " -■ — ■-j--- ---- — ---- - ^
Liber Quartus» Titulus X I I.

DE COGNATIONE LEGALL
In Décrétal. ; Cap. vnic. Si tjüà .
I N T E R adoptâtum, & fiiium adpptantis ^nonpotefi i durante
adoptione, confiflere Matrimonium
W I A cognaUQ Matrimoniurn i^peditjfed eâdoptio-
^ ne quædam cognatio cauiaturiiÜ licet lega lis; vtpâteè
per eins definitionehr/Eft enim; legalis cognatioy qua-
' dam proximitas; prouenreDS. ex. adoptione ^ ideq ex:
Î' ädoptionecaufaturvifreuliinY,p^
p; impeolitùrvS.Tho.par.3 .q.57 .â r tA d h ^ eo--
gnatio tranfitex pâtre in. fiiium * vt inter fi Uos naturales adbptantis, &
filium eius, adbptatunr^ dicatur eile legalis frateraitas v nam plus con
cordat cOgnktio'legalis cum côniunâione carnis ^ è E ^ rè p ^ k tio n e ^ y
qiiamfpirimalis fe<i (pirïtiualis ttaniÎtm alterani^perfonàîîî|:ideo & le1
galisvS.Thom.d.q.art*^ Et quoniamJexdmiiia.ilIâs prieipuépeffonas
dM atri monio excJndity q.uaa.iie,cefie eiicohâbitar e x ne iîadêasjiceret
carnälis c o p u la fà e ilis patèretconcupifcentias locus * ad quam rçpri-
kmendamM.atrimonium çft.ordinatuniL& quia filius,a4optatüs cpnuer-
fatur in domb patris adbptantisîicutrfiïiüs naturalis. ; ideo iegibuç hïir-
ifiaiiïs pro -;ibitum eiïyinter taleè Matrimonium: contrahi; talis prohi-
bitio eitperE'Cclçfidm approbata v# itid b habet, quod legaliscognatio
^ Matrix ■.
De co, qui cognótiit cpftfàltguitl.&c. 71
MatrÌmonÛIT1 iinpediat * S.Thom. cLart.a. E t quotiiam ceflante caufa^*v d
¿eflat eftc&us. c* cum ceflante * de appellati Ideo cdfante adoptione per ■ ;
emancipationem, vel alio modo , cum talea tìlij npu $nt, am plila in co - h l
gnatione leg ali, nec eriftimcntur amplius ifatres>nec fiirml morentur ì
non prohibentur tunc iìmul contrahere Matrinionium * h peradoptio-v v
nem. (fi de ritunuptiar. Sedpater adoptans, & vxor ei^s femper quan- 1
dam au&oritatem retment iupef filium adoptatum,& vxorem eius>tiatfl >
inter eos reilat qusedam reuerentia >per quam turpe eiTet, quód iìle, vel
illa, qua* erat eius filius, aut Elia 9ediceretur eius maritus , vel v x o r. 1*
adopriuus* f£ de ritu nuptiar. E t quoniam in Matrimonijscontrahendis
naturale ius, & pudor eli inipìciendus. dJâdoptiuus* Ideo manet perpe-
tuum impedimentum inter eos * vt ebani fé cu tàemancipatione >li mul
Matriinomum contrahere non pofsmt, S.Tbom.d.art.3*& glof.hic.-Et vi^ r
de qaod nouiisime decreuit Condì. Tnddids.24.de ref0r.matr.cap4. ?
Liber Qaartus. Titulus X 1 1 f.

DE EO, Q VI C OG N OV I T
con uineamyxoris j
vel iponfe. "

In Decretal. Cap. i. Si quis.
A F F I N l T A S fuperuenìens poft ¿Matrimonium contraffatti^
nmfoluìt Matrimonìum ♦
V I A Matrimonium legitfme contraètumjfi fuerit con-
iummatum, per folam mortem naturalem diifoiuitur *
' Matth.cap. i c).& Apoft. i .ad Corinth, cap. 7. Et per inr
grefìum religionis, fi non fuerit confummatum, c.2.dc
conuerf. coniug. Ideo fi impedimentorum aliud fuper^
ueniat Matrimonio ritè fa èco, Matrimonium faJtiereLO
non valet*S.Thom .par.3.q4o.art.i.ad /.in addit. licet per tale impedi-
mentum pofiet impediri Matrimonium contrahendum.glofdn c-adEijil^
na.ver.vixerit.3o.q.i.& S.Thom .par.3.q.;8.art4.in addxt.
S E D exaffionem debiti impedii *
V I A quis puniendus eft in e o , in quo peccauit. c. literas.de tem-
Q por. ordin. Ideo ex quo irte peccauit >copulando fe conianguinese
vxoris, tum in pceaam proprij delieti, tum pu&licam honeftatem, & a t~
£ 4 .finita-
f
V i, I t e Q u a rta V ^ tö lü i i j / - 3i '
finitatem contrañam attendendo ; debet puniti in h o c, v t d p r o p r ia
vvó íd ?b itu m exígete non pofsit - v t in tex.&infr.c.difcretionem.Exa-
frn Jiam er ab vxòFe, debita*» folùere debet. f c.diicretione^; qtua hu-
g S S S Ä Ä i * * debétbíficere W ,
c e ^ non èxtitit j nè ÍUáfide culpa iùreluo pnuetut. d .c difcreaonem.
& s.Xhom.d.art.4* ' ' ' ' '' '
jg JT quoadMqtrimoníumcontraten«
dufILj » . . . ■ .- - ■
V I A in pcenamcameiiórmisdeliftfnonfolummcretnrpcenam,
O vt ab vxoré non pofsit eiligere debitum, vt diäum eft fuperius ;
fed eriam debet puniri » vt pöft niortem vxoris non pofsit contrahero
cum alia ; init.c.ex literis, & c.qui dofimerit.3z.q;7- nifi cum eo difpei>
femr propter fragilítatem fiiam, cum timetur de illicito coitu cum ali-
qua.d.c.exliteris, & c.in^doleícentia .3 3.q.i.Si tamen-prater difpenfa-
tionem contrahat, peccar contra ftatuta Ecclefix faciens ; non tarnen^
Matrimoniumí dirimitur; nec propter hoc feparatur. S.T hom.d.art-4*
;
ti t
• > Cap. a.) Vehiens *
J. ' ^.j \ ■ - it.
tsA F F I N / T j - $ fuperuenienS) ciiampcr silicifum coifurn, difi
fojuit$onjalia'-defuturo-. r ü i
V I A fponfalia de futuro, nihil aìiud flint >quam futu ramm nti-
Q ptiarum promifsio . c.noffrates*3o.q;;5h Et quoniam etiam per il-
► licitum coiturq contrahitur affinity, c-in eo.32-qe4-.Et inter affi
nes non poteft contraili Matrimonium,cmöia débekde d3nfang.& affiniti
Ideo talis promiflio impedita per fortius vi^cuiu aöyiitatis fiiperuenie-
tis>effe&um habere non poteft.vt in tex.& cffi intcr?& ibi gi.fi,cie fponfaf.
Imponenda tarnen eft ei penitenti a de il licito colmi ^fefqtfem ffipèruc-
nit affinitas 3päulo m aiòr, quàm imponeretur prò adiilterip. vtintex.
quod intellige yfi confanguinea cognita habebat mari tum . glofth ic.ve r*
paulo : narri in tali caffi >nonfolüm commifit adulterium* fed etiat&pur
blicse honeftatis iuftitiam violauit.d.glöf. hie* J
1 ■ ' ; '» .
S E D non Matrimomutn.
V I A Matrimonium contraflum non difToluimr, nifi per mortem
Q naturalem, fi fuerit confommatum : & per ingreflum religionis,
fi non fuerit confnmfhatum, vt not. fop.in c-prox.& S.Thom.par#
1 .art.i.Tn addit.Ideo per folam affinitatem foperuenientem diffolui
non poteft : Cum inclufio vnius 5 fit exclufio alterius. l.qui libertas.ff.de
’eui&.& not.fup.in c.a.de coniug.leprofi
£ T imeßuofus contrabm non PoteB* *

Q JIA
%
De collii cògnouit cattfangtiíii&c* 7$
¡ V I A . enormiras deli¿ti húiufniQáíincetou; » nort fotoni m eritar ;
a 1 pC£nam>vt talis puniatur in Matrimonio propri® vxpriSjammitr

teiido poreftatem exígendi debitum ab illa ;fed etiam requirit >
vt pi-ohibeatur a facúltate contrahendi cum alia polì: mortemillius * v t
fu¿[ ¡ n C pr ox.& infr.c.ex literis- Difpenfatur tamen cumiUo, prafertjm.
fieftiuuenis > propterpericulnm, ne cumalia committat fornicario-
nem. d*e.ex Itoeris. Et cum ius.non referuet Pap® diipenfationem,tacitè
videtur Episcopo poteftatem indulgere, iuxta theoricam Imiocentdn c*
diledus* de tempor.ordin.& Abb-hic niu3* - ; \ i:.
Cap. j . De ilio .
"2^0 N feparatur Matrimonium aidìBum vniüsajjerentts, af-
finttatem inter coniuga pracepjfe. . . '
V IA diàtum vnius cenfetur di&urn nulliusicdicer^ iHvde teftib-;
Q vride regulariter non mitificar , ñeque damnat* g admonere. 3 3#.
q. j.licet vbi non agitar de magno pr®iudicio,&,tra&atur de p e o
cato euitando /ad turiorenrpartem efigendanv fufficiat vniustefiis de*
poli tic *Gpr®terea,ii 2.defpon£d.Ideo ad impediendum Matrimoniai^ ^
ereditar vni tefti afferenti de affinrtate. d.Gpr®terea ; non autem credi-v
tur vni ad feparandum Matrimonium contra ¿tum - vtin tex.;& 0. Ilcet *
il 2* de teftib* -
Cap. 4- TranfitiifTáí.
I N C E S T V O S V S Matrimonium contraherenon d e lt i .
V I A cumtaliscommiiferitneiariiimcoitumiiriniuriani M atri-
Q : monij. g de ineeftis.3 5*q*3*& Inftit.de nupt.jf.ergo.vt:puniatur.ììx
in eofin quo peccauit; meretur no folüin a mmi etere poteftatem petendi
debitum á propria vxore, fi illa habet; fed etiam copueniens eft5vt áliud
Matrimonium, pòft mortem illius, contraharé non poffit. vt noi. ftipiri
c.venlen$;licet ex caufa diipenfetur cu illo*vt ibi not.& ipftç.ex fiteris *
S E D f i contrahat ytend *
V I A quædam font , quæ funt de eifentia Màtrfmanij;& quædanfy
Q quæ funt de folemnitate eius, ficut & imalijs fâcramentis ; & quia
rembtis his 5 quæ funt de folemnitate eius , in ali/s facrarrîentis adhuc
manet verum facramenrum 5 ideo impedimenta, qu® coiïtrariantur his >
quæ finit de folemnitate facramenti, non efficiunt, quin fit verum facra-
menrum ; & tafia dicuntur impedire contrahendum ; fèd non dirimant
contra ¿cum; fiçut prohibirio Ecciefiæ, & tempus feriarumÿ vnde ver fus >
Fcclefiavetittfw y neenon tempus feriarum ;
Impediuntjïeriipirtnittttntfaïtatentri*'
Impedimenta autem , qux contrariantur his ,:;qu® tont de:eifentia iMa^
trimonij >faciunt/vt non fit verum Matrimomum; Scideo dièuntur nori
folùna
74 Liber Qaartus. Titulusrj. f
fol am impedire contrahendum j fed dirimere iam contra&im yqua* in^
his verfibuscontinentur* # ^ '
Error , conditio, votar» , tognatio , eringi» ;
Cuìtus dijparitas, vis yordo9Itgamen9 homjlas %
Sifts affini s9 fiforte com ntqu 'ihh ;
Hdcfoàanda vttant, connubiafada retradant.
S*Thom.par- ?*q*5 o. art. i . in addir, ideo a m tale impedimentum non fit
eontraeflentÌamMatrimonij j fed fit tantum prohibitio de non con-*
tnthendojvt difium eft fuperius; non impedit,quo minus Matrimonium
fit legitimmujlicet contraili non deberet ; ficut eft de illoyqui emifit vo
timi ilniplex* qui contrail ere non deberet, tamen fi ccntrahat5tenet* c*
nirfus* fup.qui deric.vel vou.Talia enim crimina impediutt ccntrahen-
dum j fed iicn dirimurt con tra tìum, glofihic. Nili in tribiiscafibus, fei-
licet ; fi machinates iiierit in mortem alterius ; fi dedit fidem adultera ;
fi dux it earn de f a d e . fup.de eo, qui dux.in matr.c.cum haberet. & c. fu*
p er noe. glof-hic. Nam tunc cum fuerlt commiifum duplex crimen con*
tra indiuifibilitatem Matrimoni;, qua? eft vnum de tribus bonis iilius ;
E c c k fia , d cuius determinatione tuec prohibitio de non contrahendo>
& dedirimendocontradumiaccipit vim,& ihtelligentiam, voluit edam
magis punire , vt non folum tails non deberet contrahere cum ilia ; fed
fi contrahat, vt Matrimonium illud non teneat. vt not. in c. tua. de»
cognat*(pirir.& c*j.de eo, quidux*in matr.
£ T tunc tenetur reddere debitum *
V I A in Matrimonio vir non habetpoteftatem lui corporis ; fed
Q muiier ; & è conuerfo - Apoft. uad Corinth.cap*7.Ideo cum talej»
fit veruni Matrimonium, vt diCtum eft fuperius ; Et muiier non
fueritr particeps iniquitatis viri in perpetratione inceftus, non debet ip-
fa iure fuo fine culpa priuari >infr.c.difcretionem.
S E D nonp o tefìesig ere •
V I A enormitastailsdelifticomm iili ininiuriam Matrimoni;»
Q requifiuit hanepoenam, vt ille prohiberetur ab executione debiti
coniugalis ; & impediretur d Matrimonio contrahendo. vt not.
fupdn c. i . Ideo licet teneat Matrimonium, vt diftum eft fuperiusnon
per hoc fiat hberatus ab alia poena ; nifi cum eo difpenfetur, vt ex quo
Matrimonium contraxit, ad debitum illud fibi prohibitum exigendum
habilitetur. Hoft.hic in fin.
E T non minus tenetur vxort necejfaria adminiflrare *
V IA ex quo vxor non fuit particeps de culpa m ariti, non debet
Q pro ilia pcenam fubire, vt ditìum eft fuperius. Ideo cum maritus
habueritab ea dotem, vt illiusiruitus oneribus Matrimonij infermane*
c.ialu*
De eo,qui cogncuit confanguiri.&c.
e.falubriter* & ibi glo£fin*de vfur*& bdotis frudus.flyde iiiré dot. noii^.
dtbet ipfe maritns propter proprium deli¿cum ab.oneribus debitis rele-
uari . vt in tex. & d.c*difcretÌonem, ne commodum ex propria malitiaî
reportaret * c-plerunque* de refcript* & ne illa fine culpa puniatur. d*
difcretionenu^ *.
Cap. 5. Super eo.
N O N feparatur Matrimonium adcanfejjìoriemconìugùm}qui di*
cunt ajpnìtatempracejfijfe*
V I A Matrimonìum recìpit: indilToliibiUtatem ab- Ìpfo D c o , di--
Q cente : Quos Deua coniunxit homo non feparet..Matth*cap.r pJSi
c-quos.j j.q.ì.CuiindiilblubilitatijContrahentes Te adfirinxerunt.Apoft*
I.ad Corint.h*cap,7,Ecquonmmhonio non potei! auferre. lege diuinam •
c- x.ciiiTr.i •.& c*cum inferior * de maÌor.& obed.Et in contraiìibus-obliga
tion qua à principio eft voluntatis, poi! fadtum fit neceilitati$.c.quod fe
rneL, de reg*dun in 6*. Ideo ex quo M atrim onium iuityaliJurn^percon^
trahejitesdiflbluinonpoteft, nifi per mortem naturalem;, ve! per in-*'
gre (funi religion is , quando non eft con fu m matu m v t :not. fup. i n c* ve-'
niens*. &: 31 q .5 . cdiorrendus♦. N ec obiiat eorurrtconfeiTiQdeaiiitutaieJ
precedente? qua fi effet vera ,, deberetMatrimoniuqi irntare^cnonde-
bet.de coqfatig. & affiniti quia iieorunrconfcirionicrcdereturvquaiido
atiqui vellent intra fe contra Matrimoniuipcolludere^ ad.confei2bnem
inceftus facile profilitene,fiipCorurn: iudicia creder ent^periudiciuii^ Ec-r
cleiìie concurceudum^ vt iu tex<&licet cotra ie quifque tcilificaripoillt ¿.
pro fe autem nonpoteftvi4.q.x JÌt.i.Talis. autem.confeifio eifecprafeadt
coiludendiimpto eorum-vomntaterglpfa,hic*.Si vero talis conièfsip ef*
fet anteMatriiiiQ.nÌurucontraótuin:aib^neeis crederetur* cumtunccon^
fiterenturcontrafe,,non:autem contraMatrimonuim ^ qupdnoiidiiiTU-i
elfet. d.glof*hic *SimiHter fi cpnfiterenturpoitMatrimoniurn, ie com-
niifsifieadulterium, pfbptér quodycnirenirÌeârandiquo adtÉorumu?*
eià;crederetun4.exliteris*dediuortinauaih tali cafu noavenìuntdoiìtfa.
indiilblubilitatem: Matrimòni* ordinatairràDeo>, fedeontra commo-
duna proprium exigendi:debimm;i cohabitandi.ffmuh., yndejtcdli^ca-*
fentur contra féjnèctimereturtunccoEiidiurTrjCurTrper hocnonpoflent:
eontrahere oum alijsy d. glof..hic* & Abb. in fin. vbi late diflinguit, qux
probatìo requiratur circa ajipa cafuaMatrimoni] y & H oft.ver.per iu-
cUcium-**, ,■ ; , . .}
k T ÌA M JrumQf vicini* corfintiàtl ,/
V I A ^rumor in minus fe haber,qiiirn fama; ftam rum or eff>quan-
Q doaliquapars vicinix aliquid d iciti fama àutemeff, quando to^
taciu itas, leu v icin ia ive im a io rp a rsd icir, &rclamar >. Abbvhic:
qupniam fam^pérfe non fufficit addirimendum Matrimonium*..
C*Tif
^ /. fiber Qa»tur/iTltalust|,<rj i.CJ
c.fi duo. & ibi gloC i .3J.q.6.IdeO, ex quo illoruitt confeffio nihil opera-i
turj vt diitum eft feperius j etiam rumor vicini*, fi illi confentiatj noLi>
eftiudkandus validusj nifi rationabi!es>& fide digneprobationes acce-
ik n O v tin t e x . : i- :■
Cap, 6,. Diicretionem.
A,\F' ]P I . N J 'X '4 S fupfrttenjens non dijjiAuitfpotfetia deprafnjtu
VIA^per fponfalia de pradeilti contrahitur indiliolubile vinculum
Q Matrimpni/*c. Ude fponfalJdeo licet.pofi iilud?fiipefueiiiht?affiiii-*
t a s , per quairi iMp£diretiir Matrimomum contrahendimi, non perlioJc
diiibluiturcdntratfttim.vt not.fiip.in c a . Impedit tamen exadnVncm de
bit i ex parte coniugis >qui eommiffit inceftnm. vt fup.in ca.nc-n atitem
ex parte :a lt£riu£}qiii non fiut partkepsdniquitatis illius. vt in tex.& d*
C iu licet bontefttim eifet , •-vt propter aiiinita tem per m artum contra-
¿tam , etiam ilia non p ig c re t debitum, ad quod eft tnonenda, fed nonv
tbgenda. infoc*tu£ i 1 : ^
! Cap.y. Fraternitati ♦
C O P V h A carnalis ha bita cumpuella feptem dnnorum $ dirimit
■ - J Matrimoniumpoftea comrhPlum cum conjanguima .
V IA ex tali ¿opula oritur p'ublica; honeftatis iuftitia. c. iuuenis *
Q de fpdn felAieetnon om tur affinitas prcpter ’mmytdra it. atatcm
{deo’talis copula dirimit Matrirhbniunfpoftea cum confanguineai*;

eootra&uiru v-t in tex. & d.c.iuuenis. vbi not. onicide tali hofieftate ho-'
die fit dic^dlHn^WConciliJ TrlM decreto. &idem not. inc. ad audien-
tiatfndefponfali & vide So’tum lib.^.fent.d:ift»qM,q^, ':' f : " ' ' •>
APFtN I A S cmjata ex copula illicita * :rumpif-^nfaii/^4

- prwedetttia- ^ . _ -■ •; ' ‘ ;
V I A in Matrimo nialii?us fortiu $ vinculum ftiperuenicns pradu-
dicat priori, c. r.de iporfa ducru m . ftuuonia m perfponfalia de
futurdnon eft contra ¿Mm M a tr im odium y lVd elipromiffioad
illud eootrahendura, £.Tho.pafr3 ¿<£4.3; riirti x-iiii-1 ilit^r'fe-
coutrahere prohibentur. c-non debet. de confang. Sc affinit. Etproriii^
ftp contra inns obferuantianj nqn eft obienianda. c.ad npilr^m, il 3* c^
iiireiur. Ideo talia iponialia1hbn pee-
tiirentia! iiiiung^nda iili,, quiper^fuam illicitam<^puki^pf^ftiHtiiTfpe^
dimentiintexecutiOni fu^ promiffionis. vt in tex;&--c-fi inter-de fpon&l.
Afiinitas autem daiiiatur ctiani per illicitam co pul a m. <vt in te x. Nanuj
rfhnitiss cft;prGpiiiqirita3'peribnarumoxcarnali]CQpul^pro'uei3i 6n5^/'&i
+i - A Thom. ■■
De cosqui cognouit coniangum. See. 77
Thom*paiV3,q.5 j.art*3*m addit.Vndé vbi eft earn; lis conmn&io habens
feminum commixtionem, ex qua poffit de natura Tua fequi generano * ;
caufatur affinitas . Porre&a in d* art*3.& c.extraordinaria.jf j* q ^ . ;
E T priuat facúltate contrahendi Matrimonium •

V I A enormitas tam nefanda: libidini s requ ir it talem peen am* v?
Q non foliim ille non pofsit compiere prarcedentia fponfalia, á qui—
busimpeditur propter affinitatem fecutam; fed edam vtnun^
quam debeat contrahere cum alia,vt iic puniatur per pduationem boni
Matrimonialis>in cuius contemptum * & iniuriam peccauit. vt not.íup* ;
in c.tranfiniíííe. Tamen fi contrahat * tenet. vt fup.c. 1. Et ÌÌ time tur de-*
lapfu earnis, difpenfatur cura eo. vt in tex* & glaftfin.liic, & vide Couar* ■
lib4.decret.par. i .cap.5.
Cap. 9. Veniens, il z.
CO N T R A H E N S fponfalia defuturo cumaliqua >Ò*pofiea
fororem illius carnaliter cognofcens » debet carere •vtraque .
Q
V I A affinitas fuperueniens dirimit iponfalia prxeedentia de fu
turo. vt fup.in c.prox. Et quoniam etiam per copulam illic ita n w
contrahitur affinitas. d.c.prox.Ideo propter affinitatem con tra-
ftam per copulam habitam cum forore fux fponfx* no poteft in yxorerri
ipfe ducere illam fponfam * vt in tex. & fup. c- fraternitati. Et quia p er
iponfalia de futuro oritur lmpedimentum public# honeftatis * quae
pedit poife contrahere cum confanguinea illius fponfir* 0 fponfam .. de_>
fponial.Ideo propter ilia fponfalia prxeedentia non poteft ducere etia n i
in vxorem illius fponfx fororeimvt in tex.& c.ad audientiam.de fporifaU
Cap. 10. Tu«e.
F F I N I T A Sfuperueniens nondißoluit ¿filatrimonium.
V I A indiifolubilitas Matrimoni^ pendet à iure diuino, cui non-*
Q poflunr homines pneiudicare. vt not.fup.in c. i.& c^lifcretionem.
Ideo ex quo Matrimonium fuít legitime contraddirti, non írrita-
tur; licetper coniuges poftea deueniatur ad eum cafum, à quo illud noil
poifet habere principfum. g io ì in d.c.difcretionenm ver.officcre «
Cap. xx. Iordanae.
S I quitpoiifponfalia defuturo ■>fponfamcarnaliter cogmfiat ;
poHca cognofcatetiammatremfponfa , nondijfoluitur ¿Matri
monium*
O
V I A fponfalia de ilitu rop er copulam fnbfecutam tranictmt in_>
Matrimonium.de prafenti. C4S,qui. de fponfal. Et quoniam M a-
trimonium legitime contradhun non diflbluitur per copulam poftea ha~
bitam cum conlanguinea fponfx* vt fup*in cpros* Ideo nec talia fponfam
. lia*
78 Liber Quartus. Txtulusi4. > 1
lla , quce tranfiuerunt in M atrimonium, poterunt poftea diflolui. vtiiu,.'
tex. & fup.c.difcretionem. Vir tamen propter inceftum, quern commifit'
cum matre, nompoteft amplius debitum exigere ab vxorej fed exaftus1
reddere tenetur, vt in tex. licet eflet hqneftum, vt etiam,ilia vxo,r non_.
exigeret; propter affinitatem per maritum contracfcam. glof.fup.in cap.
prox. Sed ne fine culpa hire fuo priuetur , ex quo non fuit ipfa particeps
illius iniquitatis, ad talem continentiam eft monenda,fed non ccgenda.
fup. c.prox. & c. difcretionem. Et vide Condi. Trid. refs.a4.de teiormat.
matr.cap.j.& 4.
Liber Quarrus. Titulus X I V . ;

DE CONSANGVINITATE,
& affiniate.
In Decretal. Cap. i. Ex literi$>
$ EPARAŸVR Matrìmonium contraium interaffim s prim i
generis , & quarti gradu s .
Y I A in Matrimoni; s æquc abítinendum e ït à confane
guiñéis vxoris, vt á propri;«. vt in tex* nam cum vir 8c
*?i l'F/Æ .iA & vxorpropter copulam inter eos iecutam*cap.2*de con-
uerf.coniug. fint duo in carne vna. Matth.cap-r^.quoto
gradu conian gui ni tatis alicui atti net v x o r? tot o gradii
_ _ affinitatis eidem attinet yir. c.porro. j 5*q*?.& S.Thom*
oar.3. q- 55* art- 7- in addit* Vnde fi quis ducat aliquamin vxorem? quæ
fuerit in quarto gradii confanguinitatis cum eius priori vxore > in toto
gradu erit ei affinis. S-Thotn.d.art-7-Et quoniàm in tali grada quis con-
trahere non potei!? & fi contrahat, Matrimonium non ten ei?cum Cá
nones reddant perfonas inhabiles ad fimul contrahendü vfque ad quar-
tum tam con fatigni mtatis? quàm affinitatis gradum. infr. c. non debeti
Ideo ex quo ifti contraxerunt in gradii, in quo erant inhabiles, Matrix
monium non tenet? & ne perfìihmtJn peccatO?funt ab inuicem Leparan-,
di* infr.c.quod fuper* & de fponfa duor.c.tua- Et vide Conc.Trid.fefs.24*
de refor. 1natr.cap.5- . .
Cap. z. Super co . ,
vd F F I N I TAS fupertientens , de quafaltetn confiât perfa?
m am , foluitJponfalia defutures.
Q
V I A iponialiadefutoononffintM atrim onium ,T ed iuntfiitu-j
ranún íiuptiarumpromifEo* S.Thom^parO^^Jîrtíifin addit.Eí
quoníam
De conÌànguinitate, & affinitàte. 79
quoniam pronuifio contra iuris obferuantiam non eft exeqttenda * c. ad
noftram,il 3-de iureiur, Ideo per affinìtatem iuperuenfentem» iti qua per
iura prohibetur contratìus Matrimoni) ,fponiaiia illa diflòlnuntur. vt in
tex. eft tamen iniungenda pcenitentia illi » qui per fuum delidtum impe-
diuit iliorum fponfaJium executionem.vt nótdn c*ex literis. fup.tit.prox/
Et quoniam in caiii Matrimoni) contrahendi non vertitur magnum pr^-
indicium illi poifint contrahere cum alijs >& tra&atur de peccato,
euitando»quod committeretur»fi illi contraherent fimul in gradu prohi-/
bito. vt not-in c.pranrerea, il 2. de iponial*.Et in caufis modici preludici)
fama habetur pro fufficienti probationer Bart, in 1* deminore * $• pluri-v
mum* nu.30. ffide quaeftion. maxime quando tra&atur de ammarimi pe-
riculo cintando, Abbfhic 1111*4. Secus e ft, vbi agitur de magno prîudi-
ciò, ficut eft in Matrimonio contrago ; ideo ad illud feparandum fola-*,
fama de impedimento non iufficit. c.fi duo. 3^.q.6. ideo vt euitetur pec^
catum, fatis fufficienter affinitas fuperueniensiponfalibus de futuro,
probatur per famam.-vt in tex. & c. cum in tua. de iponfal. iicut propter,
eandemrationem inhac caufa multa Ipecialia inueniuntur ; ficut eft»
quod idem potei! effe accufator,& tefti$;quod non iuratur de calumnia»
cum fit caufa quairfpiritualis ; quod confanguinei admittuntur ad tefti-
ficandum 3 & quod non obietti a tur omnino ordo iudiciarius » quia de-
nunciatione faéèa,contumax potei! excommunicarflite non conteftata;
.& valet hoc teftimonium deludi tu; & pòi! publicationem teftium teftes
poifunt induci. S.Thom.par.3*q.55.art.i 1. in addit. & glof.in c. confan-
guineoi. 35.q,6. ; .
Cap. 3. Quod dile&io.
S I difpen/atur cum a lìq u o te p o jjìt contrahere inxerto gradu alias
prohibito, rcqu iriiu r , quod vterque contrabenttum foto grada
dìfiet a HìpitCì fiboc habet confuetudo*.
V I, A iicet de iure canonico fit regula approbata in computandis
Q gradibus in linea tranfuerfali > feu collaterali »vt'quoto gradu re-
motior perfona diftat à communi parente »fiue ftipite, tato diftet
a quolibet alio defeendente per aliam lineam. infhcrfin.Tamen quoniam
confuetudo, ficut interpretatur legem, c. cum dile<5tus * de confuet. ita^_»
interpretatur principis referiptum »& difpenfationem. Abb, hic num.3.
cum prinCeps non intendat aliquid in feandalum» & diflenfionem popur-
li ftatuere» qualiter eifet tranfgreftlo confuetudinis - vt in tex. ideo licet
regulariter referiptum principis recipiat interpretationem a iure com
muni. c.caufam»de refeript. fi eft confuetudo in contrarimi!, cuius tran£■
greffio generaret fcandalum » recipit interpretationem a confuetudine .
Abb. d.nu.3. Vnde fi coniuetudo alicuius loci habeat >vt ibi computati ò
graduum fiat per refpeftum adproximiorem perfonam ad ftipitem_j »
non autem per remotiorem ab ilio » huiufinqdi confuetudim > populi
multi-
8o Liber Quartus. Titulus 14.
nnultitudini eftdefercndum, ne fcandalum gcneretur. v tin ttx .& g lo f.
yer-obfeniata:.
Cap. 4. De Infidelibus.
I N F I D E L E S coniuniìi ingradu probibitoà lege canonica^,
pofi Baptifmumnonfeparantur.
V I A inter infideles eft veruni Matrimoniutn, licet illud non fit
Q perfe&um >& ratum , ficut eft inter infideles* c-quanto.infr.de di-
• uort.& S.Thom.par.j. q.59. art.2* in addt* Vnde Dominus à Iu-
daeis requifitus, fi liceret vxorem ex quacunque caufa dimiteere ; ipfis
reipondit : Quos Deus conmnxit, homo non feparet. Matth.CJp-19.Per
hoc innuens, effe Matrimonium inter eos.vt in tex. E t quoniam infidelis
non adftringitur ad feruandam legem canonicam, nifi poft Baptifmum.
Abb.hic nu.3- cum Ecclefia non iudicet de h is>qua? foris funt. Apoft. 1*
ad Corinth.cap-5*& S.Tho. d-art-2. ad 3* Ideo fi infideles contraxerint in
gradibus non prohibitis à lege diuina,& poftea venerint ad Baptifmum,
poifunt in eodem Matrimonio licite remanere, cum per facranienturiLjf
Baptifmi non foluantur coniugia^fed crimina dimittantur* c.gaudemus.
de diuort. Si vero contraxiifent in gradu prohibito à lege diurna, elfeilt,
feparandi.d.c.gaudemu$;nam lex diuina ita eos adftringit3qucd proptet
iliius tranfgrefsionem pofiet Papa eos vbique punire. ; Innoc. in c. quod
fuper his. de vo to. Ht fimiliter pofiimt remanere coniun&i, fi vnus tan
tum fit conuerfus, & fit fpes de conuerfione alterius.d. c.gaudemus. qua?
ipes intelligitur haberi, iiinfidelis velit cohabitare fine contumeliaj
Creatoris, ideft fine hoc > quod quadrat retrahere fidelem ad infidelita-
tem „ vel quod nomen Chrifti blafphemet. S-Tho.d.q.yârt.j. Nam ali-
ter pofiet conuerfus ad fidem contrahere cum alia ; cum Matrimonium
infidelium non fit ita ratum,& firmum,ficui; eft fidelium. S.Thom.d.art.5.
ficut poteft etiam , quando'poft conuerfionem ipfius, illa re,nuit habita-
re cum eo*d-c.gaudemus.& Magiftr.fent.]ib.4.dift.39.& ibi S.Th.q.i.ar.i*
Cap. 5. Quod fuper.
CONS A N G V I N E I mantiycum confanguìneis vxorit, li
cite contrahunt.
V I A affinitasnon caufat affinitatem.S.Thom.par.j.q.jy.art.jdn
Q addit* Affinitas enim dicitur iila proximitas , qu# eft inter vxo- t
^ remi & confanguineos viri; & fimiliter inter virum , & confan-
guineos; vxoris ; c o , quod vterque eorum , qui érat extranea perfona à
cognatione alterius, accedit ad finem ilìius. l.non facile, affines. ff. de
gradib.affin.Ideo omnes confangulnei viri funt affines vxoris,& confati-
guinei vxoris funt affines viri ; fed inter confangufneos vxo ris, & viri |
ex eorundem, feilieet v ir i, & vxoris coniugio nulla affinitas contraine
tur. ve in tex. Vnde non debet inter illos propter hoc * Matrimoniuni_d
impe-
Deconfarigumitate, S c affinitate ; 8i
Impediri • c-non debet* infheod. Inter virum auttm > & vxorem non d R
citar cotitrahi affinitas * fed Matrimonium * quod eftcauia affinitatis>54
eil coniumäio potior > quam fit coniunftio yxoris ad confanguineos vi
ri ; non tarnen debet dici affinitas ; ficut homo e'ft libi ipii idem , non_*
conianguiiieus. S.Thom.par*’3*q*55*art:.i*ad i*in addir* & glof.incU.hòi*
facile* ver.ex nuptijs; Vnitas itaque carniSj qua: per Matrimonium effi-;
citur in ter virum5& mulierem,eilcaufa,vt vxori eommunicentur òmnèsf
confaiiguinei viri?& viro conianguinei vxoris^ qua: coniunélio vnius eo-
rum ad tales * cum non fin confatiguinitas, dicìtur affinitas* c*porro- _$
q.5. Vnde affin itati non competit diilìnélio ^raduum per fe ; fed imme
diate illa diftin&io competit confanguìnitatu & affinitati competit meR
diente confanguimtate* S*Thom.d.q.55.art*7. Et ideo ad itiuemeuduin_y'
gradus affinitatis d i regula generalis 5 quod quoto grada confanguini-:
tatis attinet mihi vir >toto grada affinitatis attinet mihi vxor* S. l ’hom*,
ibidem* & d.c.porroi Sed tarnen quia affinitas eil minus vinculum3qudm-
confanguinitas, fàcilius fit diipenfatio in remotis gradibus affinitatis,
quàm in remotis gradibus confanguinitatis. $*Tliom*d*q*5 5*art*8.£t vi- i
de Conc.Trid* fdd24.de refor*matr.cap*5* ^
IN gradibusprohìbìtis nonpoßunt ¿ftlatrìm om a contrahi• i
V LA. aliqui funt gradus prohibiti quo ad aliquas perionas de ìih
Q re diuino, aliqurde iure natu rali, aliqui de iure per homines inU
ftituto *S.Thom.par*3tq*54.art.3* in addit* Et quòniam iila iura funt ob-;
feruanda*c-i*& C-namconcupifcentiam. de conftitut. Ideo;ybi illa iura^n
reddunt aliquas perfonas inhabiles ad fimul contrahendumVilla: inter fe
Matrimonium contrahere non poilunt. vt in tex.& infric.non debetv ' t
E * F l A M ß hoc habeat confuetuda ; :
V I A talis confuetudo , tanquam irrationalis* eflfet potius dicen-

Q da corruptela * vt in tex. E t quoniam confuetudo 5 aut flatutuuuj :
contra legem nutrientem bonos mores, non valent- cffin.de con-
fuet* & Bart* in 1. omnes populi. ff* de iuilit. & iur. Ideo talis confuetudo :
non potdl contrari; s legibus pnemdicare. vtin tex.;N ec obflat* quod
confuetudo. quandoque proprer fcandaìum euicandum,pe r fo 11a s alias le-
gitimas ad fimul contrahendum, reddatillegitimas* vt in c.fuper c o . de
cognatffipiritual* quia rune confuetudo nqn eft-irrationalis/ed potius eft
indu&ina charitatis 3 vt potius illi contrahant cum extraneis*qudm curri:
illisj qui aliquo modo videntur effe próximi. vt in d.c* fuper eo. fecus eR
fet ,} quando relaxaret prohibitionem ad contrahendum intei confanguiV
neos j ham tunc reftringefet coniunétionem ? & amicitkm ad fiiösy &
minueret yicifsitudinem chàritaris adaìios . Abb.hienu. 4-adquarru*:
multiplicitatem anticiti£»&. diaritatis cum salijs ihducendam3iurapra:-
F . ■ cipue
gz ; LiberQuarms. Tmilusi4.
cipue reipexemnc , ¿um inter confanguineos Matrimonia contrari
prohibuerunt. c .1.3 S.Thom.d.art.3.
Cap. 6. Quia circa.
¥ £ 0 N yakidi/penfaiioobtenta à Papa fupertïïdammonÎQinter,
confanguineos contraBo,f i ibt caufafa lfa f it exprejfa*
V 1 A talis difpenfatio fuir obtenta perfalfi fuggeftionemk* quo
Q fuit caufa ex preffa> quÆ non erat vera* ad gratiam facilius impe-v
trandam* glofifîn. hic. E t quoniam omne vernm taciturn* quo expreftb*
princeps non ita facile conçefsiffet gratiam; & omne exprefliumquo ta*
cito , fî illud fit falfum ? proprer quod gratia fuit faeilius impetrata, vi*
riant gratiam. c-fuper literisvde refcript, Ideo talis diipenfatio per fallì
fuggeifionem obtenta , non valet* vt in tex. & c.dudumfil 2.de eîeéh Im-
mo quia detefïabilnis e/î:, falfiim exprimere * qiuim verum tacere. Abb*1
hic nu^.ideo cum difpenfatio corruat ex taciturnitate veri; multo ma-gis'
debet corruere per exprefeionem falfî. vt not.in c.ad audientiam* Ü 2.de
refcript* Et fie talis difpenfatio efl ipfo iure nulla * Abb*d.im*$*Iiteræ ta
rnen impetrar# ad iites per fubreptionem, non flint ipib iure nulte * fed
flint per exceptionem annullando, vt in c.catemm, & c-plerunque.dere-
icript, Et ratio dmerfitatis eft 7 quia 1itene , quer obtinentur fliper firn-*
plici iuftitia * cum pofsint de facili ohtincri * non ita prafumunturfaìtey
fiçut ilte, quæ obtinentur fuper gratia 1 iure communi exorbitante*glofi
in ç.accedens- de crim iàl£& Abbdn d.c*ad aucHentiamvnu*i4*
‘R U $ 1 pofita eam Papa confirmet *
jV I A confirmatio Pap# ex certa feientia, aperatiir, v t gratia3quat
Q non vaìcbat >vt ex tunc * valeat vt ex nune* HoftJiic* ver*diilimu*
lare* Ideo talis difpenfatio acci pievi gorelli non ex prima impetra rione*
fed ex fèciHida> obtenta>quairdo Papa confirmât, glpfi fin* hic* Et ex hoc
cap- notantur dux caute difpen fandi fuper Matrimonio contrahendo %
feu contrago,in gfadud lege canonica prohibitoi Prima eft> quando ex
tali Matrimonio de faéfo contrailo, foboles effe fuper fies ; nam tunc di*
fpenfatur fauore filiorum ; quod in tel lige, quando errore probabili con*-
traxerunt 7 fectis fi ex mali ria* & prafumptuosè- vt not* in c* cum habe»1
ret. de eo*qm duxdn matr. Seconda eft >propter fcandalmn euitandutn ç
nam propter fcandaîum teççditur à difpofitione iuris pofitiui * c* 2. dé>:
noni oper.nunc* Vnde fep ^ fep e difpenfac propter borni pacts futurum
& propter fcandalum eui tanfi timi & hæc caufa iufiiciens eft, ne dum pofE
M a tr im o m u m contraélum; fed ed am ante *Abtehicnu*2 *An autepi to-1
krantia > k n patientia pri uci pis induca t diTpenfiatien em & exçuferi£
peccato m adhii iin re pro bibita ; Hfi diftinguendurn^quod, aut eonftitu^
tio Papa* fei- principia >commun iter à principio non recipitur * ipfo
pa iciente* & tolerante ; & tune tekrantia excufaîrd peccato.glofiin cd#
De conÌanguinitate, & affinirate', 8 $
ìftis* ji.leges.diil.4-Si c* i .de treug.& pac. Aut à principio i quibufiarmjt
recipitur , & d quibufdam noni & tunc tolerantia noncxcufat à p e cca ti
vt not.in c.cum iamdudtitn, & ibi gioì, fin.de prsb* quod inteliige,duin- *
modo non fit maior pare illa , qu& coaftiturione-m non recepiti nam in^
eónfuetudine indacenda attenditur maior pars populi, non autem quod
facit minor pars* lo.Àrtdr.in c-fm.de confuetud. Vnde tunc eft attendali-;:
duna, quod nt d malori parte* vt dicatur excufare, vel non. AbbJiic nu.gi
Aut conftitutio Papa: fiat a principio recepta communiter, vel A maiorr
parte, fed ex poft fàófco aliqui tranfgrediuntur ; & tunc, aut Papa fpeci-;
Hce ieribit, quod vult certum afìum tolerare, feu diilimulare* & tunc ta~
lis difllmulatio habet vim difpenfationis., & excufat A peccato, vt in ca-i
fu huius tex. Aut Papa nihil fpecificè fcribit, &non videtur diipenfàre *
vt in d.c.cum iamdudum. Et eandem diftin&ionem adhibe quo ad ftatu-f
taE pifcopi. Abb.hicd.nu.8. ;
Gap. 7. Tua .
T E S T E S f qui de confanguìnhate deponunt > computtóionertU*
debetit àftìpite ?vel germine incipere •
V I A Matrimonium eft res fauorabilis. vt in tex. E t quonfttm fi
Q computano inciperetur a gradibus vlteriorÌbus,muItoties iniuftè^
- impediretur Matrimonium. vt in tex.Ideo teftes, quifuper Ma-:
trimonio, ad gradus confanguinitatis computandum, inducuntur, A il
pite debent incipere, iaeft, d parentibus., vel à germanis, & per ordinem
diftinguere gradus nominibus proprijs, vel sequipollentibus indieijs de-'
fignandoperionas ; prajfertim cum fiepiùs teiUmonium perhibeantde-i
auditu, quod cum fit minus validum , non eft in articulo hmufmodi ni-
mium Iaxanda facultas i nam, qua ratione computationem inciperent àt
fecundo, eadem.ab vlterioribus inchoarent. vt in tex. & c.ad fedem.jy*
q.^.Et ifta computano hpdie poteft facile haberi, cu.m prohibitio con-
fangiunitatis,'& aifinitatis non excedat quartum grada m.vt infr.c.ptox*
ad ftipitem quorum graduum , vel ad immedi a tos filios illtu ste fte s de
viftì poiìunt naturaliter peruenire, & veriiimilìter facile haberi*.c. licet*
il i.de teftib. Et vbi non haberentur, toierabilius eft, aliquos cantra fta^
tuta hominum dimettere copiliatos, qudm conmndos legitimè, contraJ»
ÌlatutaDom inifeparare. d. cdicet* ;\ . ;
Cap. 8. Non <lebet‘ : ;

I N fecundo, értertio affinitatjf genere toHitufprobibitioyqua d m
«rat in Matrimonio contrabendo ; & fìmiiìter [tulliturprohibitio
de fobole fufcèpta exfecmdis nuptijs, qua dim nonpoterai con*
■ trabere cuméognationeprìons 'viri-.
F a ' Q V IA ’ :
Liber Quartus. Titulus 14.
V I A hurnfmcKli prohibiuones magis erant induibe propterpu*.
Q b lic x honeftatis iuftitiam, quam propter aifimtatem i cu m in s
his vera affinitas defieiat* S.Thom.par*3*-q*5 addin & glof. hie.
ver.iècundis - Et quoniam hx prohibiciones in his gradibus 5 &difficul-
tatem frequenter liadnctbant, & aliquahdo pericuium pariebant anima*
rum ; &ceflante prohibitione> ceiiatefredtus. vtin rex. Ideo priores
conftitutiones ?pcr quas huiuímodi prohibiciones fuerunt indu<5tíe5pne-i ¡
lenti coniìirutione reuocantur ; & decernitur, vt in his gradibus con-,
trahentes >de estero libere copulentur * vt in tex* & S.Thormd.art.5.
£ T prohibitio coniugi} v ltra quartum confanguìnìtatìs \ & affini*'
tatìs gradum 5 non extenditur .
V I À in viterioribus gradibus, iam non poterai abfqqe graui di-
Q fpendio, huiufmcdi prohibitio generahter obferuari;;Quaterna-s
rius vero numera s bene eongruitprohibitioni coniùgi] corpera-
lìsj de quo dicit Apoflolus:Quod vir non habet potèftatetti lùi corporis,
fed mulier ; ncque mulier habet poteftatem fui corporis, fed vir ; quia_.
quatuor font humores in corpore, qui conftant in quatuor elemcrìtis,vt
in tex. Ideo prohibitio coniiigalis cópuls vfque ad quartum confangui-
hitatis ? Ssaifmitatis gradum per hanc-conftitutionem reiìringitur ^ &
in gradibus'viterioribus , qui prius erant prohibiti, Matrimoniiim Con-
trahendi racultas datur * vt intex. &o5Vjrho.d*art*5. Necdebetrepreben*
libile indie a r i, ii fecundum varietatem tempo rum-, fiatata quaivdoque:
varientur humana ; pnefertim cum vrgens neceffitas >v d euidens vtiliv
tas id expofeit ; quoniam ipie Deus ex ijs , q u x in veteri te frani ento fra-
tuerat, nennuila mutauit ili nouo. vt in tex* & c.i nco ni in utabilis-2-z.q* 4*
E t eft.notandum,quod fecundum diuerfa tempora inuenitur confangui--
ìiitas fecundumdiuerfos gradus 9Matrimonìum impediuifie ; Nani irui
principio Immani generis fclus pater v :&anater à Matrimonio repelle-,
bau tur f eo quod tunc tempo ris erat pauritas hominum , & opèrtèbap
propagationi Immani generis maxima#* curam'impendere-;- viide noiu:
erant remouends , nifi ilice perforaciqua: Matrimonio: 1ncompetente£
erant9etiam quantum ad'finem Matrimoni; principalem, qui efi bonum
prolis; Poiimodumautem multiplicato genere humanoy per Jegém j
Moyfi plures perfonic.funt excepts, cum lex illa fa min cip ere t r ep ri me*
re coiicLipiicentìam ; Vnde cmnes ills:perfoniE font-cxcept$:àMatrimò&
nio fim u l contrahendo, qua: in vna/gmilia cohabitare fbleh.t; quia fi in
ter eos carnalis copula effe poiFeifoìaxirmim' inccridium libidini prsfta-
retur ; fed alios confanguinitatis gradus lex vetus permifit >immo quo?
danunodo prxcepit ; vede cognatione’fua vnufquifque ViTlrem accipe-
t e t , ne focceffiònum confuiio eifet: p quid ture tempori:? cultus diuihus,
per fucceffionem generis propagabatur ; fed pbftmo<ium in kge nona^>
qu$eftlex IpirituSi & amoris,, pliites‘ gradus: confangtunitàris font
,v. : < ^ v : "v' probi-
De córifànguinitate, Se affinitate. 85
prohibit! * quia iam per ipiritualem gratiam , noaper carnis originen! '
cultusdiuinusderiuatur, Se mukiplxcatur ; vndeoportet, vt homines^
etiam magis á carnaiibus retrahantur, fpirítualibus vacantes 5vt am or
atnplius diffundatur ; ideo antiquitus vfque ad remotiores gradus con-;;
fanguinitatis Matrimoniuni impediebatur, vt ad plures per confangui-^
nitatem, & affinitatem naturaiis amicitia promanarci; & rationabiliter
vfque ad feptimum graduai, tum quia vitra hoc non de facili remane-
bat communis radìcis memoria, tum‘quia feptiformi Spirxtus fandti grà ■
tix congruebat;fed poftmodum circa h^c vltima tempora,reftritìum eib
Ecclefia: interdidhim vfque ad quartum grad uai, quia vitra inutile > Se
periculofum e ra t, genus confanguinitats prohibere ; Inutile qnldennJ *
quia adremotiores confanguineos quafi nullum foedus tiiaioris amici-
tise, quàm ad extráñeos habebatur, charitate in multorum cordi bus fri- :
gefeente ; Periculofum autem , quia concupifcentia, & negligentia prse-
ualente,numerofam confanguineorum multitudinem homines non iatis
obferuabant ; & iic laqueus damnationis multis inijciebatur ex remoto-
rum graduum prohibitione: fatis etiam conucnxenter vfque ad quartum
gràdum dida prohibido eft reftn&a ; tum quia vfque ad quartam gene-
ratxonem homines viuere confueuerant, vt iic non poffit confanguinita-
tis memoria aboleri ; Vnde Deus in tertiam , & quartam generationenrt
peccata parentiim vifitaturus in filijs comminatur ; quia in qualibet ge-
neratione noua mixtio ftuTgutnis, cuius identitas confanguinitatem fa-
c i t , /it cum fanguine alieno, & quantum mifeetur alterhtantum recedi-
te rà p rim o ; & q u ia elementa funtquatuor, quorum quo dlibet tanto
facilius eft m ifdbile, quanto eft magis fubtile ; ideo in prima commix-
tione euanefeit fanguinis identitas, quantum ad primum elementum_j,
quod eft fubtilifsxmum, infecunda quantum adiecundum , intertia_#
quantum ad tertium , in quarta quantum ad quartum, & fic conuenien-
ter poft quartam generationem poteft reiterari carnalis coniunñio. S#
Th.par-3.q-54-ar.4-in addit.& vide C0nc-Trid.fefs.z4- de reformaatr.c.3#
Gap. 9. V ir.
D I S T A N S à ftipite, quarto gradui vel citeriori} cum difiari-
te quinto> vel vite riori, contrahere poteft.
V I A in computandis gradibus in linea tranfuerfalifeu collate
Q rali , habetur prò regu la, vt quoto gradu remotior diftat à ftipi-
t e , toto diftet à quolibet alio defeendente per aliam lineam e r -
codem ftipite. vt in tex. Vnde fi vnus per vnam lineam diftat à ftipite>
quarto g ra d u , & alius per aliam lineam diftat quinto gradu,nonatten-
ditur diftantia quarti, fed attenditur quinti, glof.fin.hic, qua: late exem~
plificat. Etquoniam in quinto gradu confanguinitatis, vel affinitatis,
non prohibetur contrahi Matrimonium, vt fup. in c. prox. Ideo inter il
io* , quorum vnus diftat à ftipite quarto gradu, Se alter diftat quinto,
F 3 M atri-
85 Liber Quartus . Timlus?4.
Matrimcmiiim contraili potefi. vt in te*. Diuerfa tamen eft computatici
canonica, & legalis>qma legalis computano attendit defcenfum à com
muni radice ex vtraque parte t, fed canonica tantum ex altera > ex
icilicet,ex qua maior numerus graduum inuenitur ; Vnde fecundum le-!
galem computationem, frarer, & foror, vel duo fratres attinent fibi info
iecundo grada , quia vterque d radice communi diftat per vnu graduili ;
& fimiliter fili; duorum fratrum diftant à fe inuicem in quarto ; fedfe-
cundum computationem canonicam duo fratres attinent libi in primo
grad a, quia neuter eorum diftat a radice communi, nifi per vnum gra
duai ; fed filius vnius fratrum dìflat ab altero iratre infecundo grada y
quia tantum diftat a communi radice ; & id eo fecundum computatio
nem canonicam , quoto gradu diftat quis ab aliquo gradu iuperiori3to-
■' to diftat à quolibet defcendentium ab ip fo , & nunquam minus, quia^,
propter vnumquodque tale, & illud magis ; vnde fi ali; defcendcntes i
communi prindpio conueniunt cuoi aliquo rarione principi; commu-'
n is , non poflunt propinquiores effe defcendenti ex alia parte, quam fit
principium eipropinquum ; Aliquando tamen plus diftat aUquis ab ali-
quodefcendente a communi principio, quàmdiftet ipfed principio,
quia file forte plus diftat à communi principio, qudm ipfe, & fecundum
remotiorem diftantiam oportet. confanguinitatem computar!- S* Thorrf#
partt3.q-54-arr.adn addit.& gloffin.hic, qiue ponit arborem confangui-
nitatis, & exemplificàt gradus tam in linea afceRdenrium,&: defcenden
tium ; quam in linea collateraHum; & tam de iure canonico, qudm dui-*
li • Et idem habetur jj.q .jd n fine.
InCÌernent. Cap vflic Eos.

$ C 1 E N T E R confrahens Màtrtmomum in gradu confanguinu
iaìis 5 v e l zjpnìtatìs prohibita , cxcommunicatus e ff ipfo iure *
VA dis impedire conatur, ad ipfam p erri net eù s, in ter quos

k non poteft " effe ve rum Matrimonium,
. . . feparare ;■ & preci
pue confanguineos, §£ affines, qui fine iivceftu contrahe-
re carnaliter non poflunt. S.Thornvpar.3.q.5 j.art^dn ad
dir. E t quoniam dignum eft, vt quos Dei timor à malo noi; reuocat, fal-
tem coerceat feueritas difciplina. c. cum in cun&is. in fin- ext- de eleéb;
Id eo , ne tales inceftuosè contrahaqt, Ecciefia refrenare cupiens- ipib$
. e x com muni cari o nis fententia, ipfo fafìo decernit fobia cere - vt in tex#
Nonautem fobi;ciuntur huic pcena exccmmunicationis, ignorante*'
.contrahentes in gradu prohibito ; cum fili non fi nt maliriofe in culpa~? ;
aûodiateftigeinxgnorantiafaftiprobabili, ScnQtt ¿ffe£fota> fdlicet>
. ' quia
Dc confanguinitare, Sc affinitate. 87
quia ignorabant fe conianguineos > vel aflines ; Si vero ignorabant ius $
ncfcicntes gradum * i n quo crant, effe prohibitum; ex quo fclebant gra-c
dum j ligat conibjtuti o - c.ignorantia. de reg.iur* in 6* Si vero alter iolus
fciebat,iile fcdus bgatunc*non fatis.j 3.q.ir*& glofihic ver.fcienter. Efient
tamenpoftea etiam ilti ab inuicem feparandi. vt in c.non debet.ex.'eodv
& c*licet,il a.de teftib. ¿5c vide Conc.Trid.fefs.24.de refor.matr.cap.
E T fim iliter centrabens cum M ontali •
Q
V I A ex quo Monialis tacitò, vel exprefsè folemtuzauit Votums*
caftitatis, tradidit D eo lui corporis poteftatem,& cum ea Matrix
* moni um contraili non peteft - c. vnic.de voto, in 6* 6c S. Thp.pan
j.ar.adn addit. Ideo ne de fa&o cum ea contrahaturA facrilegiiun
committatur, per hanc excommuiiicationis poenam, prater alias a iure
im poiitas/ab huiufmodi temeritate contrahendi, voluit Ecclefia quem-
libet refrenare *vt in tcx.
£ T tales excommunicati debent per P ralato s pubik art > velfa ce*
republican*
Q
VT A ^^bifuperioraliquidiufteprxcipit, illi eft neceflario obe-
diendum, aiids peccatum incurritur. cap. 2. de m aiorA obed. Ec
* quoniam per hanc conftitutionem pràecipitur E cclefiarum Prx-
latis , vt iilo s , quos eis conftiterit taliter contraxiife, excommunicatos
publice candiu nunc lent, feu a fubditis fuis facia nt nun ciari,donee iiium
humiliter recognofcentes error«m, ièparentur ab inuicem , & abfolu-
rionis obtinere beneficium mereantur. vt in tex* Ideo huiufmodi publi-
catio per Pradatos, vel alios de commiilione eorum , eft; neceflario fa
cienda.. vt in tex.& d.c. 2. Quae peblieatio fit de excommuaic^tis , vt illi
ab omnibus euitentur. c.paftcralis. in fin. de appellat*
£ T debent euitari •
V I A excom m unicatiofequiturvbiqucexcom m unicàtum , ficut
lepra leprofum. c. nulli. de fent. excom. Et quoniam maior ex-
communicatio non folum feparat à perceptiorie facramento-
rum , ficut facit m inor, fed etiam feparat à communione fidelium . c. fi
quem, ext.de fent.excommun.Ideo tales excommunicati debent euitari,
cum excommunicatic fimpliciter la ta , intelligatur de m aiori. d. cap* fi
quem . Qua; ettitatioi turn propter poenam ipfius excom m unicati, iube-
tur ; cum non fit mòdica poena inter homines effe » & hominum caterer
confortio. l.hi,qui. C.de apoftat.tum in fnedicinam fit ipfius, vt cum vi-
det fe ab omnibus euitari r facilius corrigatur*c.multi.2.g ii. turn fit pro
pter aliorum falutem , ne cum ipfo conuerfantes, etiam ipfi inficiaiitur*
; exorripiantur# a ^ . j A c*cum non ab homine« de fent.excom*
-ir;
F 4 St
88 Liber Qùârtus. Titülus 14. Ì
£ T eandempœnatrt incurrmtprofeßus,&profeßd Matrmomumj
çvntrabentes. .
j tsîcâ per vornm iblcninfi ciftitâtis j âniiicrjnt lui cor—•
poris poteftatem, & fe tradiderint Deo ,1100 polïunt amplius fcL>-
■ ipfos tradere in poteftatem vxo ris, vel m a n ti, vt difìum eft fa-
cerius de M oniali. Ideo ne de fad o id faciant} præter alias pœnas con
tra taies contrauenientes, impofitas, qnibus per hanc conftitutiopem_,
non derogartir , etia iila pcena excommnnicationis imponitur.vt in tex.
£ T eadempma imponitur contra conßitutumm facris, fi ton-
trabit de fafto Matrimonium.
Q
v I A ordo Tacer habet ex conftitutione EccleGx,Votum continèn
ti^ annexum. S.Thom.par.3.q.y j.art. jnn addit.& c.aliter.dift. 3 1 .
^ Et quoniam de annexis idem eft ludicium , yt qui vult vnum5de^
beat velie & reliquum. c.tranflato.de conftitnt. Id eo , qui ofdinatur iiu
facris dtbet ccntinenm m obferuare, & a Matrimonio abftinere. vt m
tex.& c.erubefcant.dift. 3î,.Quod fi non fecent,& de fadeo Matrimonium
aulus fuerit contrahere, præter alias pœ nas, excommunicationèm m-
currit. vt in tex.& glof.fin. hic, quæ recenfet mra alias pœnas contra r**
les imponentia. & c.idupr.qui cler.vel vouent.
Liber Quartus. TitulusXV.

DE FRIGIDI S. ET MA-
UVAAVl UVl Uï W V V / W U U VAX *
In Decretai. Cap. i. Accepifü.

$ ï marito prouocantc ad diuortium , '¿ r fe intfoientètâ
mulier hoc idem fatetur feru aîa folem nitaie canonica , M a iri*
- mmium itid iïiin B è dinm itur +
V 1 A in Alatrimonio eft contrafìus, quidam* quo vnu$
alteri obligatur ad debitum carnale foluendum j ynde
aliis co itr aóìib us non eil conueniensobiiga-
|g| tlQ5 ^ aliqufj :fe ebìiger ad hoc , quod non poteft dare,
vel faccre vita non eft conucniens ipMatrimomQCon-
j[. traftus > fi fiat ab alì qu a , qui debitumC arnale foluere
mit T ; ¡¡n<m ppifit.j & iioc jmpedim_enmrn vocaturinipotentia
coeundi noniine generali *qiia? quidem effe potei!, vel e&caufa intripfe-
t h & naturali * vei w rin ie c a ì & accidentali, ficutpcr maleficium « Si;
'T&. " -, •> ....... J . ~ antem v
Deingi<itSsÿî32 maIen£Ì0s* M ç J 8^
zntêm fit ex nanfa naturali, hoc poteft effe duplica : e r ; ; q ia ^ y eleft ternir
porah$,cui poteft fubneniri remedio medicina,.vel per exçeûum aetatis^;.
& rune non fbluit Matrîmonium ; vel eft perpétua: tqne iqJtiitrMatrH ^
monium ; ¡ta quodille^ ex parte cuius allegacur jmpedimentün), perpe*?
tuo^mâneat abftjue fpç.coruiigij ; alius-nubat, cui vulr in domino . Adi
hoc autemcoghofcendum, vtrum fit iinpedimentuqi perpetuum „ vel.
non ; Ecclefia tempus determinatimi adhibuit, Jn q u o hiiius rerpoffçfc-?
effe experimentum^ iciîicet, rriennium ; Qmodfï pofttrienaiuniîtt quOff
fideliter ex vtraque parte dederunt operano copular carnali impleudæ ?r
iniïeniatur Matrimoniurn non effe, confimi matum ; indi cio Eccidi æ difff.
foluitur i & tamen in hoc quandoque Ecçlefiaerrat, quia per rriennium ,
quandoqne non fu ificienter experiri poteft pqrpetuitas impotenti^,; vnrl
de E cd efia, fi fe deceptaui inuenfat per.hoc , quod ille , in qua drat; ira-* ]
pedimentum , inuenitur carnaïem copulam cùm a lia , vel cum.eadeiTEî
perfeciffe, réintégrât M a tri irio niu m p r ace de ns? & dirimit fieçundum^>v
quamuis de eius lîcentia fitfaâüuh. S*Thompar.3q*58.art/T'dn addit-Et1
quonia m non eft ftandum fimpliciter ipforum coniugum ’confeifioiii
contra Matrimoniùm, ne hoc dicerent in fraudem ad le diffolueiidum *
c.iuper eo.fup.de eo>qûrcogn confang. ïdeorprater confeffionem cbniu-
gum, vel alterius eorum,Ecekfià ftatuit,vt ad probandam impotentiairt 1
coeundi aptam ad dirimendum Matrimonium, adhibeantur afiqua ar
gumenta, fcilice£?afpeéfcus corporis, iuramentaffeptitnæ tn anus propina
quorum,& mennium. glofifin.hic-tSed diieretus index proindebir?vtruni;
vnum fola m, vel duo,vel omnia de 1ftist r ibus. a rgu ment i s -fuchi t præfta-t
rfi& entn in feiitentid feparationis Matrimoni} periculum animæ verta^
tur, melius eft,quod faperabundent:pròbationes,quàm deficiantJniioc*
hic nma; 3: ic.Iicet,il ¡2.; de teftib-Et h#cfiline impotentia ooeutidi procé
d â te s frigiditate ,; ime exlmakficio f fedMe impoténtiacK maleficio eft
diftingùendum, quiaâuteft perpetua,1,. & tune Marrimonium dirimit 3
aut qoneft p e r p e t u a i t a m non. dirimit; & ad hoc eiperiendnm eoden*
modo Ecclefia tempus trienni} præfixit, ficur defrigiditate;;.tam en h#c
differentia* eft. in ter tpa Iqfi eiqim ,'& ff ig -fti t a t e m , quia qui propter frigia
ditatem eft impotens fiita eft impòte’ns ad vnam, ficut ad aliami 3:'ideò'
quando Matrim ~numi tune dirimi turnon datur licentia frigido,vt con*
iimgatur alteri ; fed 'ex mafe ficio homo p.oteft effe im potens ad vnamfi &:
non ad alhm ; & ideo:qùaodo;tudibio Ecclefiæ Matrîmonium tunc diri-
mitur:, vm quedatur ftceutia,,vt alteram cojpulam qu^rat.&.Tho.par.3Ì
q,y8.art.2iinaddit.ôç c.fi per/brtiarias. 03*q;iriii: fit uu. m . rfi \ :r -u
$ B Q $ 4 e ç ip iï^ E c d ÿ îà *
Y I A vincidura MÀttirnonij eil ia d i^ liib iie
dé inr^«diuino i di*
centeDom ino : Qmid'Deuscoriïunxifjhom&hon'feparet.
cap* Ideo nuüabunïaaa feQtea{ia:p(êî ialidtaii Matpin^*
«mm,
po Liter Quartus. Titulus 15V
cium annullare : nee Ala tranfir vnquam in rem iudicatam* c- lator. -
; de re iutüc-Vnde quandocimque detegatur deceptio,retraöatur fenten- :
t i a , & declaratur primum Matrimonium validum* glofhic.ver.repara-
re.& gloffiruin d .cJatcr.Et quardo Ecclefia dicitnr acquando in huiiif-
m odiftpatationeM atrlm onij errare, intelligitur de errore fadii, qui:
non eft peccatum,fed eft aliquid de defefìu humane, qui debita diligen
tia adhibita, pro human! fragilitate Hon potuit euitari. Pcrreéta ad S*
Thom.d.q*j3.art,i- Et quando Matrimonium propter perpetuimi impe-
dimentumcoeundidirimitur, non dicitur proprie diiiolui, fed dicitur
declarari illud ab initio fidile nullum, Hoft.hic, ver, peteftis. Si enim ab
initio fiüflet validum, qusecunque im potenti! poftea acceda t, non deber
Xeparari, nifi per ingrefllm reiigionis, fi illud non fait confammatum.
. c-i,deConuerfconiug, E t quo ad therum propter fornicationem.glof.i*
in fum.3 3.q .i.
S l vero muliere agente > v ir afferaif i potentem3 nifi per atpeftum
corporisjvel alio indubitato modo conuìncaturjnulier non audìtur•
V I A cum vir fit caput mulieris, magis eft credendum viro,quàm
O m ulieri, vt in tex- & c*fi quii, 3 3* q, 1 - prcefertim cum difìum viri
ftet pro Matrimonio, quod eft fauorabde, c.cum apud.de iponfal.& cum
v ir habeatpraduniptionem naturalem pro fe ; nam regulariter quilibet
eft aptus in debitis annis ad coeundum, glofin d.c.fi quis. E t quoniam_,
odia reftringi, &c fauores conuenit ampIiari.c*ocÌia^de reg.iur.in 6,Et ef-
ficacior proTbatio requiritur ab e o , qui vult probare iliud, quod non eft
verifìmile, c.quia. de prafim pt. Ideo in dubio magis creditur viro alle
re nti fe potentem, qudm mulieri illud neganti, vt m tex.& d,c,fi quis, Si
vero per afpe&um corporis, vel alio indubitato m odo, mulier dare-#
probat contrarimi!, ftatur probation! m ulieris. vt in tex. & c. t ,3 3- q* 1 *
quia in Claris non eft opus conieduris, I.continuus, ii.cum ita.ff.de verb,
oblig. Et clara probatio prsefumptioni prafertur. c- caufam , & ibi glofi
ver-mulieres. de probat.
S E D f i vir hoc idem eonfiteturt vel conuìneìtur, Matrimonium-*
fiparatur*
V I A licet foli eòniugum confefftoni contra Matrimonium non-*'
Q credatur, ne in fraudem hoc dicerent, gioffin. hic. ex quo tarnen
illornm confeffio per alia Ugna comprobatur, vt per afpeétum corporis,
& per iuramentum ieptimae manus propi ¿quorum, iecundum, quod iu
dex fiifficere arbitrabitur, vt diihim eft jfuperius ; poterit Matrimonium
déclarari milliim>& feparari propter impedirnentum impotenti^ coeun-
di abfque eo, quod expe&etur trienniumi vt in tex. quando iäm appare*,
'frigida natura in v ir o , vel coarftatio in m uliere, de qua eft idem iudi-
«cium, quod eft de frigiditatein viro* iu fc.ex literis.& S*Tho.p,ar.j-q*5&
.'c ' artii*
De frigidis* <îHslefidausr&C? Pt
¿rt,T*:in addit nam tempus m enai; reqùiritur* ~’b) priu$ p è r s i a f i g u r i
vrgentia, perpemum coeundi irnpedimenmm propteririîditatemêÌH ■
toar&ationetn, probari non poteìUnfr* c. laudabìkm . ibi ,f i frigidità* ,
prius probari vbi enim prius iila apparet per euidentia f i - ; :
gna, non eft opus expefiare triennium; nam fruftra e*pettatiir euentus»
cuius nullus eft effe&us., l.aliquandoi fEad Sen. Conf. Velleiam Ideo ybiv :
confeisio coniugum ? & alia fufficientia figna hoc probant poteft ante-à
triennium Matrimonium declarari nullum. vt in tex.& A bb.hjj ftu. j . }:
E T muliericontrahendilictnttadatar . ’
V I A non debet praeftare impedimentum id , quod de iure non-j\;
Q fortitur effe&um. c.cum conringat. de ofiìc. deleg. Nec debet uli-
quis iure iùo fine culpa priuari.c.fatis pemerfum. dift. %¿.Ideo ex
quo.aliouod Matrimonium declarator nullum propter impedimentum
zx parte v iri, non debet mulier impediri * quin poffit poftea cuoi alio
legirimo Matrimonio copulari. vtintex.Sc 3 3.q.i.c.X.& vide Mag.fento.
lib.4.dift*34.& ibi S.Thom.q. i* , :
Cap. 2. Quod ièdem.
I M PO TE M S ad coputam 3 efi tmpotem ad ¿ontrabenduwu»
Matrimonium .
V I À in Matrimonio tria bona confideramtur, fcilicet,fides,pr<>-
Q les , & facramentnm. c.omne.27. q.z. qua: bona funtde eflenti;L_*
Matrimoni; ;& ideo impedì menta,qua? his contrariantur^faciùnt,;
v t non lit verum Matrimonium, & dicuntur non fohìm impedire con
ti ahendum , fed dirimere iam contraduim. S.ThonKpar*3.q.5o;art.i*in
addìt. Et quoniam impotenza ad copulam cpntrariatur bono prolis*
vt fup.in c-prox. Ideo qui non eft potens ad carnale debitum reddedum,
non eft aptus coniugio - vt in tex.& infr.c.luudabilem.Et in quantum adT
aftnm carnalis copula: , licet ille non fit de effentia M atrim oni;, tamen
fequitur ad h o c, quod eft de eius effentia, quia per Matrimonium datur;
vtrique coniugum poteftas in corpus alterius reipedtu carnalis copu
la. S.Thom.d.par.3.q*58.art.i*ad i-inaddit*
S I V E fit impedimentum atatis 7fitte naturò * ' .. .
V I A in Matrimonio eft co.ntraihis quidam*quo vnus alteri obli--
Q gatur ad debitum carnale foluendum ; vnde ficut’ in alijs contra-
¿libus non eft conueniens obligatiò , f i aliquis fe obliget ad hoe j
quod non poteft dare, vel facere * ita non éft conueniens in Matrimonio
contra fìus, fi fiat ab aliquo, qui debitum carnale ibluere non poifit. S*
Tho.par. 3.q.5 g.art. 1 .in addit.Sc not.iup* in c.prox* Ideo qualiterctinque
aliquis fit impotens tempore contraitus ad carnale debitu reddendum »
dttm in tali im potentia continuar r Matrimonium contrahere non pe^
te ft.
gt Liber Quartus. Titulusrj’.
teÌL Hoft-in fum.huius tit.ji.qua: i mp’otenti a, n. £.Àd M a trfmonium enJin ?
impediendam * idèm operatur impòtentia temporalis quo ad tempus j
quod perpetua in perpetuam i bb.inc.n*q#Vnde pueri ante pubertctem,
¡noti folum non poifunt contrahere Matrimonium propter defe&urcuj ;
tonfenius >fed etiam propter impotentiam coeuadi - S. riic.par*3* q*58#
art.^.ad 4.1 n addir. Senes vero contra here poilant', quia qùamuis noiu J
habeant caliditatem filine* entem ad generandum , habent tamen cali- ;
ditatemfufficientem ad carnafcm copularti-; & ideo conccditùr eis Ma-:
trimonium, Ìècundum, quod eli in remedium, quamuis non.competat
eis ? fecundum quod eft in oxndnrti natura .S.Tho.d.q*?£/urt.i.adVin-*
addit. Nemo eriim eft àdeo fenex * quia aliquandp calere poffit natura >
vel artificio ; quod non eft in frigido* velia pucro, v d fpadone ; Et ideo"
iènex habiiis eft adcontrahendum, non autem ifti. glof. in c.nuptiarum*
ver-in quibuidam.ay.q.i.Et iiifecit* quod prolem non euitét, vt prolem
poffe generare dicatur. d.g!o£& cdolet.3i.q.2.Et Matrimonium in feni^
bus dicitur effe legis obfequium,& hum a ni t atri folatium.glof.hic* id eft,
adiuuat eos in eorum necefsitatibus. d. glof.in d.c.nuptiarum *
Cap. j. £x Iiterìs.
N A T V R A Z. E impedimentum ad coitum y irreparabile attera
medicorum, Matrimonium impedit.
V I À tale impedimeritnm contrariatur bono prolis.vt fup.in cap#
a prox. Et qrtoniam tale bonum eft vnum de eifentialibus Matri-
monij. S. Thom .par.j.q.yo.art.t*in addit. Et ea, qux contrarian-
tur effentix Matrimoni}, impediunt Matrimonium* cfin.fup. de condita
appofit-Ideo ex quo tale impedimentum eft perpetuarci;» & reparari non
poteft 5 perpetuo impedit Matrimonium. vt in tex. & fiip. in c. prox; Si
vero tale impedimentum poflet reparari fine corporali p eriod o, non^
deberent feparari, quia data reparatione,& ceffante impedimento,ceA
faret illa contrarietas ad copularci, & teneret Matrimonium.gIof.fi.hic.
Similiter fi tale impedimentum accideret poft Matrimonium contra-
£tum s non diffolueret Matrimonium • gloft 1 .hie. Cum Matrimonium-^,
quod femel tenuit, non polsit feparari, nifi per ingreffum religionis, fi
non fiierit confummatum. c.i.de conuerficomug. & quo ad thorum, per
fbrnÌcationem.c.dixit.32.q.i. ^
Cap. 4. CòniìiJtationi.
CO N T R A H E N $ fctcntercum impotenti ad copulami ab ea
nonfeparatur•
V I A licet cum omnino impotenti ad copularci, non pofsit confi*
Q fters Matrimonium. vt iiip.in c.prox.Et ideo cum ifta non eft Ma
trimonium* Hoftien.hiover.tanquam ; ex quo tamen ille fcienter
contrarie cum ta li, eius icientia débet operati; vt quam non poteft ha
bere
bere v i vxorem r liabeat v t ibrorem y vt in tex:Idee noli dcber ab c i fe-"
parar! j fed debet cum illa caftè viuere* ficuccum forore; nam ficut veri
coniuges poffunt promittere continentiam , fimiil inorandoy 3.q»5<€ap;
quod Deo ; ita & id i potenint ftmulbn coritinentia mórarì:* Àbb*hic nu*
3. Si tameu ille potens contrahat cum a lia , tenetMatrimonium;quaitì^
uis arftanrillam, vt fororetn t e n e r e & alerecogatur*'fnnoc.hic. Sfve-s
rò ignoranter contraxiilet cum a r ila , non cogeretarcam babere vt ib*"
rorem-,licetpoifetqfi vellet. infhdprox. ;f f f
.. _ _ ..... ._a 5. Laudabilem. M y'
$ t de impotenza coeundì coniìet^flatìm Matrimontum feparatur*
V I A licei vbi dubitatur de coeundì potenti^, ^debeant coniugesv
Q limili morari per triènhmm, & per iìlud tempus cxpcriri, virimi '
' . vnd caro per carnalem copulami eiEci'poflint^ fup'.c.i. & grofbic-
ver- vterque. Tamen quoniam in darisrion efl: opus conieituris. 1- cBn-
rinuus. tf.cumita>ff;de verb* obligÊtdruftra expèilatur eiièntufe, cuiu®,
nullus eft efe& iSr c.cum contirigut.derpiHc.deIeg.Ideo vbi de tali-impo^
tentisi prìiis dare conilat ; puta, quod vir habeat membmirì aridum* vet-
quod ex tato illud fitfed u m , vel quid fimile-, non eftopds >qtiod efrba-*.
bitent per triennium, vel quod inducane feptimam màriuni propinquo*'
ru m , fed ftatinyatque dentali 'impotenti^' dare conftat>pOtefi MaHàmo—
niutu illncLnulluiii detlararr ,r& coniuges feparàri .v tid te x . & not.fnpp
in Cap.I* - •' ! v'-'u j . . 'n.
zA L ì A S cohùbìtabunt coniugésper triennium * ,' :X-
V I A tempus trienni) cenfetur fihBciens'ad expetiendum, an d li-
Q qui ihit apti ad eòeundum’, vt e xp eri è ritta dò oiiit. Authent. ,d£j|
huptl i-per ocqafionem* C0II-4. DniU^màdo-ad imeni iftius tri eripi/
iit completa piena pnbertas. Hofihie; ver.feigiditasyquié mmafcùiisêifr
in dèèimoòdìraUo vi& in :fmmìms in derìnioidptirrio am lp. Tn-ftit. de ado^
ption. ^ mìnoremeldeo il peridtempus neri fneimnf expéftipatentesy
prarfumunmr in perpetuum ad A4 atomenìum inhabiles^. vt in'tex.Sifupb
not.in c* 1 .Et hoc habet Ìocum tam in frigido?qudm in ■ ìnaleidciatoytvA
quexid triennium in dubio‘expeóbtnr-'glofiiic.,verdfigiditas.' m r ì*
E T Jicurri feptim'È fóWrìfr propinquorum iu fant ? quMr^éêyufiì^
opcram carnali copula ¿ p* non potmrUnt coniungt > iìattm ftp**
ran tu r. * ' ; *\
V Ì A. Sdrtì non cfeiìenduriViìitì’pìicÌ. cónmgUirfeonfeffiorii, neS'
iirffàîd'emdejwhererit còntfà Matrimonium ^glofdn.Ìiip.inc.i.
Et cum non fint colendi ad finitil-mbràndiiìni-/ quando';M atriinbniùij^
eft inualidum . vt in,tèx. ad pttìù-idBììdiQii' ÌU^Siétìftr’Nit'ì'Ì^HÌe tefpectui i
■1 ' quod
• p fc - LiWQyartiis >> .^tùhit
quod pet Hlud trienmuin>adhibjta opera,nuniquam per carnis copulanti
Ama caro funr e&éti; accedar fepcima manus propinquoriim, & ipfis de«
fieientibus, totidem vàcùiorum bon$ fam x , qui de credulitate iurent,fe
exiiHuiare iHosverutn iarafle, &hocetiam exafpe£tu Corporis appari
reat, vtTemper py^fumantur impotentes., & ad Matrimonium inhabit
•les- • vein tex.& fàpx. i» Vnde Matrimonium illud dèclaratur inualidum; ;
Sidatur licentìa iUironiugi i.at parte cuius non eft impotentia, .yt poiKc r
cum alio, Matrimonio coniungi ; verùm fi poftèa apparuerit, quodtain.i
ip fi, quàm propinqui fallino iprarunt, de periurio imponetur eis p«ni-
tenda, & ad priora coiinubìa red iri cogehtur. .vt in tex.Sc infr.c.prox.
Cap. 6. Fraternitatìs.
P RO P T E R arHàtìomm mulierìs * f i appare t, quòd prefer di*
. uìnum mìraculum abfque pcrìculo corporali^ habilìs reddi non po+
tzft ifcparatur Matrimonium . \ *.
Q
Y IA taiisarâtiocenfeturperpetiium impedimcntum admu-;
iierem ilium carnalitercQgnQ&endam.vt in tex.Ét idem iudiciumi
eit eie tali arftatione m ulieris, quod eli de frigiditate viri. S. Thom.par.i
3* q-5S* art.i. ad in addit. Et quoniam perpetuimi impedimentum ad
coeundum>reddit Matrimonium nuilum. fup. c- i* Ideo vbieft talis ìu> i
ilatio 5quee naturaliter reparari non potei!, debet Matrimonium illudi
dedarari inualidum, & ob idconiuges illi prafumpti debent fcparari. vt
j n ’tex.&iup.c.exliteris. . . i
R E D I N T E G R A T V R tamen+f i poftea apparent y Ecck*
fiam fui]]} deceptam .
V I A Matrimoni;’ vincplum e fi ìjifep arabile de iure diuino>dicefir
Q te Domino ; Quos Deus coniunxit,homo nop feparct.Matth.cap.
2 ^.Et quoniam nulla humana peteflasiuri amino valet contruirc.c.cum
inferior, de major. obed. Ideo ex quo poftea apparet, M ammonium
iilud-eife vaiidumvdebetredmtegrari . vt iti tex.6c fup.in c .i.& fe menti a
contra illud lata,, qua: nunquam tranfit in rem indicatalo ? debetmulla_r
deelarari. glof.fin-in eJator. de re iudic.& HoiKhic. ver.extitiffe. Quan
do autem, & quibus verbis fuerit Matrimonium inilìtutum,vide Magid.
fcntr iib.4.dift.2^.ji,coniugij? & ibi Sotum q a.art.z. Scadde ConciLTidd.
icfs.z4.de facr.Matr.in princ* \ ' J L
‘ Cap* 7. 'Litérse. ^, ,
S I *uxor d icitviru m , cui cobubitauitpcr triennium , non habere^
poteniutm coew 4i<yeisJhop iuranfibus^Qumfiptìm^m
. quorum *. ;
Q
V I A ipfomm cpniugum iuraméntum, quod per triennium fc non
potucrunt caraaliter yoguqEecire>tû^ teftimonio feptem propina
• ? quorum
quoriltn affirrnantiurn, fe credere ijlos verum iur&re. & aipeilus ^pK^CHf;5
ris j per quem appareänt non carnäliter co gn iti, cenientur ilifficientia^
ßgtrd ad iudicandum rales impotentes ad fimul coeuiidum5fiüe täliis ■
potentia fit propter frigiditatern naturalem, fine propter malefidiUrrii^ :
accidentale. vt in tex. & fupvc.Iaudabilem. Etqnoiiiain intef 'iitipötertte^' ]
ad copulam nonpoteft contrahi Matrimonium. ftip.c.irldeö Matrimo—
nium inter tales contraihim , tanquam inuaiidumfeparätür* Vt iti't6x*8£?
fup.c.prox. Vbi autem clare conftat de naturali im po teiitia ta 1ium , ilori;
eil neceffe expeilare tri^nnium, nec omnes iftas cautelas adhibere; v t
iup.in c. laudabilem. In dubio tarnen ad maiorem cauteläm ädhibentur
omfies iftie probationes ; qnia fiepe fallitur & oculus , & mahus obfietri-
cum.*7.q.i «c.ned äliqua.& propterpericulum animae in talibus eft ädhi-
bendaoinnis diligentia, & cautela, qü£ poteil, adcautius agendüm_> 0X-
glof.fin.hic. - :: " : ' • ■ r,: oo:..
Liber Quarrus. Titulus X V I .

DE MATRIMONIO
contraito contra
In Decretai Cap. i. Literae.

tSM A T R I M O N I V M crntra inter dìEìum E c c k fa y v e l tu-
dieìs ifa fiu m y ftu c o n ita B u m ^ H fte r hoc- JoiH M m frdiH hittH r
■ VÎ A' impedimentaV q b ^ con tram n tu rh is,, qùas (tmt
de fòlemnitate facram enti, iibnéfficiifnpq uin fit ve rum
facràmentumi c.fpirittis* jf.eccc'. c.finonfaniffw,l
ficatur,&: ibi gloifin.de co nfe c. diil.4.E t quoni a m prohi-
bitio Ecclefia^vel iudicis,& tempus feriarurn> non cori-
_ trariantur efl'enti# Matrimonijyfed eitis folemn itati, d e ?
ned cròhtrabendo tali tempore , & per illud v et itu mPnon 1nhabiHtunttir:
pèrfonab ad Matrimonium ,fed foluni pr odibentur,ne tali tempore con-;
trahant. S.Thom.pah3*q.50vartvi. irì addir. Ideointerdiihim E cck fìé , ■
quod in fe non habetr perpetuarli prohibitionis caufam , & perqued non *
ìnhabilitantur perfonae ad contrahendum, féd prohibeintiir, rie tali te in -1
pere contradant ( cum non fit centra eifentiam Matrimoni/, fcd contra i
iolem nitateiri, illius eontrauentio ) impedita Matrimonium contrade n~
dumyfed non dirimitcantra&uirn S*Thom*cUart.i.$: glofifim iti c;firà^v-
lup-deiponiaduor^ " 'f ; ' : “
V I A mandatum fuperions non eit cpntemnendum. dift,j^c.i.Etr
Q quppiam tales contrahendo tempore ah Eccfefia interdid:a5prohiwT
fcitionem Ecclefia <onireippftriint- >ihfe.c. p rof. Idea ne;nisndfttumJic4
deli« » vei itididsrCQjntemptibile v id e itu r, 1talibus.contrahentibusrd^;
; tantêxceiTuconîgii^poenitentia eft imponenda. vtin texA ’ infr. cap.o
prox» & vide'Couar. lib.4.decrer.paiM.cap.4^.2- \ / . -■ - ■ t
E T feparatur , doHec cognofcatur decaufa inltrdlBi. f
V I A fi can fa interdidti e/fet impedimentum perpefrium*per quods
Q . tales iuhabilitarentur aa contrahendum >Matrimonium illud non>
tencrer. gloftin d*c.tua.de,fponf,duqrvEtquo2]iainvbi trafcaturdeam-i
mse falute, in dublo tutior pars eft eligenda.cduuenis.de fponfal, Ideo ad,
tutiorem partem eligendam,ne ifti permaneant in peccato, ii Matrimo-
mum eifet Inualidum, & 'in poenam eorum , quia man datum fuperioris
con temp ferunt, donee de caufa cognofcatur , debent feparari. vt in tex.
& inft.c.fin.Qu«,fsparatio magis fit ratione caufe,vel impediment! per-
petui, quod timetur, quam propter interdidbm Ecclefia vioIafum.At^.
antiquus hie * & not.in d.c.tua.de iponfa duor. E t vide Concil. Tnd. feis.
a4.derefor.n}atr.cap.i* — • . r- - --
j.
S P O N S A L I A Ae fìttiti cum vnay non habent dirimen Ma*

trimonium poftea cum alìa i etìam contrainterdìfttm Ecclefìd
contraflum~* + _
s r ■ j-i r <■ ,,
m v - .
t * ‘ ' ; . . *. . , V 1 * \ .1 , .
V I A per fpcnfftia de fiituroinon eft contra¿tum indiiToIubile vin-

Q culum Marninomi , iicht contrahitur per Matrimonium cum alia.,
c. fi inter.de fponfal.Vnde per vinculum Matrimoni] fuperucnientisjcum
iìt fortius , praiudicatar promiifioni fponfaliuin de futuro. c. 1 .de fponfa
duor. Et per iaterdìdtum Ecclefix, qucdnon habet in fe caüfam perpe^
tui impedimenti;, non redditurnullum Matrimonium contra illiÛon-f
tra&um. vt fup.in c.prox. Et quoniam, quarfìngula non profunt, nec i k
mul vnita iuuant. LvnicÀ ibi glpftC.qui num.tuteh fe excuf. Ideo cum-*«
^ nec fponfalia de futuro, npc tale interditìupi cfluftf«. ;
fufficientesadcürimendumMatrimonium depraefenti, contra/ lì ^ n v
cauiarum rationem contrañum, nec etiaip amb* fimiil yalent dirjutiere;
iljud *vt in tex. Àliqua tamen pcenitcntia talitef cpntrahentibus eft im
ponencia , quia contraprohibitionem Eccleiire hoc fecerunt. vtintex*Èt:
qui prius promifit contrahere cum alia, eft etiam alia pcenitentia in-
ipngenda de,fide, illi meiitita.d,c.fi inter.de iponiklA vide S.Xhom.lib.4*f
fent.dift.2 7*q.2 .art. j
Qui fili] fint legitimi •
Cap. 3. De muliero 4
$ l jjy qui dìctbmtur confanguìneìycontraxcrunt contraprdceptum

iudtcts y debent/eparari, dome deeaufa cognofiatur *
Q
V I A licet folum iudicis praceptum de non contrahendo , non fa-
ciat Matrimonium nullum. vt iup.in c« x.& z.contrauentio tarnen
tali praecepto auget praciamptionem, vt qui dicebantur effe cottfangui-
nei, pro talibus habeantur, donec aliter non apparet.vt in tex. E t quo-
niam confanguinitas vfque ad quartum gradum inclufiue, reddit perfb-
nas inhabiles ad fimul concrahendum* c-non debet.de coniang.& affinit*
Ideo ne irti permaneant in M ammonio,quod cenfemr inualidum, iepa^
rantur, donec fi appareat , Se dedare tur validum >de tur eis licentia de>
fimul, tanquam lecitimi coniuges, permanendo* vt in tex.& fup.c.prox*
Lib crQ u artu s. Titulus X V 11.

QVI FILII SINT LEGHIMI.
In Decretai. C a p .i. Conqueftus.
($ T A T V R A L I S exfoluto gcnitus > fyfoluta ; kgitimatur per
Jubfequcns parenìum Qonìugìum.
V I A propter bpnum Matrimoni; , quod eft fauorabi-
le,fingitur à iure,quod inter tale$,qui fimul non prohi-
bebantur contrahere, fiierit Matrimonium tem pore'
generationis contra&um. c. tanta, infr. eod. Se Abb.ibi
nu.ì.Ideo debet de eorumiilijs exiftim ari, ac fi ex, le-1
gitimo Matrimonio eifent procreati - vt in tex. Se d. c.
tanta * Dicuntur tamen tales legitimati, curri vere non firit nati legitimi;
fed per legis auéèoritatem, vt legitimi reputantur * S.Thom.par-3. q.6&
art.3. in addit* Spurij v e ro , qui funt nati ex perfonis , quas tempore ge-
nerationismon poterant fimul contrahere>vel qui funt vulgo concepti.,
ita, quodpàtrem demonftrare non poffunt; l.vulgo .fF.de ftat*homm,per
fubfèquens Matrimonium non legitimantnr . d.c.tanta. quia fitìio habet
in fe tane maiorem repugnantiarir 3 vnde ius non cenfet fuifle Matriinor-
nium inter illos, qui tunc illud contrahere non poterant,vel qui ignora-
bantur, qui effent. glof.in d.c.tanta- ver.licet ; nam oporteret tunc finger*
r e , illos effe iolutos, 3e fimul contraxiiTe ; & ius non adm ittit, vt in eo-
dem cafu du* fiitiories concurrant. glof.fin.in 1. i.C.de dotis promifs.
E T I A M quo adharedìiattm.
G QVI A
98 Liber Qaartus . Titulus 17.
V I A Matrimonium fequens omnia pr^cddentia^pnrgat*gIof. idti
Q d- c. tanta* Et per illud fubtrahuntur dam na, qua? fiHus naturalis
■ prius genitus incurreret, quodintellige quo ad illegiritnitatem *
S+Thom*par*5*q^S.art*?.in addk.Et quoniatn regularicerim/scompetit
paterua hxreditas,dicente Apoftolo; Quod fi films, & to res,in ep%ad
G alat. cap*4*ldeo ex quo talis filius pro legitimo habetur,etiam quoad
liacreditatem cum alijs fijijs legitimis debet pro tali r&ptitarn vt in tex*
nam qui omnia d icit, nihil exclu d e c. iolitx. de maior*& obed/quo ta*^
men ad fucceifionem feu durum, lunt attendenda verba inueftituiêynam
fi fuerit in ea difin m , vt feudum transferatur tantumad fuos ex fe legi
time creos, tunc legitimatus non fuccedit s ii vero fuerit diifcum fimpli-
citer, vt transferatur ad fuos legitim osA natnrales,tunc fuccedit. Bald# ■
in hnaturalesfin lib.feud.tit.il de feud.fiierit controu. ^ ;
Cap. 2. Cum inter.
S E P A R A T O Matrimonio in facie EcdefiacontTaÌlofilij gt*
nitty •vel concepii antefentcnliam yfu n i legitimi.
V I A bona fides parentum, qui in fàcie Ecclefue contraxeruntA
O adhìbita diligentia, quxdrnpedimentum ad coritrahendum noiL,
inuenit, excufant eos i peccato, etiam fi poftea detegatur impedlmen-
tum (quod inteliige quo/ad copulam prætcritam) &operantur, vt
potius in fauorem prolis fufceptæ fit iudicandum pro legitimitate iilius,
qudm vt iententia poftea fecuta debeat illi nocere . vt in tex. & S.Thom*
par.3.q.68*art.5fin addir. Ideo fancitur, vt filij tàlium ante diucmum_»
geniti, vel concept!, non minus habeantur legitimi,ac fi qulla fententia
poftea contra Matrimonium iJiud efieHata>& quod in bona paterna hx~
reditario iure fuccedant, & de parentum facultatibus nutriantur - vt in
tex.Si autem coniuges idant impedimentum,quamiti$ Ecclèiia fuftineat
cos fic copulatos, quia iliud ignorât, non excufantur à peccato, neefìlij
ab illegitimitate ; fi autem nefeiant, & in occulto contrahant, etiam_> v
non excufantur, quia talis ignorantia videtur atfè&ata. S.Thorii.d.art. 1 •
In facie Ecclefix autem contrahere, hodie intelligitur fecundum Conci
lium Trid. cum Matrimonium contraili tur cor am P arod io, vel alio Sa
cerdote de ipfius Parojchi, vel Ordinarij licentia, & prarfentibus duobus,
vel tribus teftibus* fefs.34. cap.i. de reform.matr. Si autem vnus coniu-
gum feiatimpedimentùm, & alius ignorer, ex quo in facie Ecctefîæ
contraxerunt, in fauorem pròlis attenditur bona fidés coniugisimpedi-
mentum ignorantis, & non nocet legitimitati profis mala fìdes alteriuS
coniugis. c.ciim inhibitio.jf.fi quis.dç cland.de ipoiifi
Cap. 5. TranÌitiiiTaf..
fi T A T V R verbo viri} & mulieris, qui negant aliquernfittimi
o y iA .
Qui fìllj iint legitimi. 99
V I A filiatio non pqteft probari, nifi perconieduras, lìcetnup-
Q tìx regulariter demonftrent aliquem erte filium*LLucÌus* Se ibi gl.
Jin.ir.de c o n d iti demonftr.&: glof.in c-MichaeLde fil* presb. Et quoniam ;
non eft ventìm ile, quod parentes moueantur ad negandum proprium ^
fifium. arg*c*afferte. de prxfumpt.& c*ea vindi&a.s^.q.^Nam nullasafi* ;
feci lis vincit paternum. i.cumfuriofus. jf. i *C.de curat- furio f.E t affedio
caufam fuipicionis remouet. Lncm folum. $* de vno. ff.de ritq nùpt. Ideo
prxfumitur pro prarfumptis parentibus, quando negane aliqtiem erte eo-
rumfilium, nifi aliter appareat, quòd dicant ventatela * vtintex* Se
c. fi duo* J J.q*d* -
N I S I Ìndiet/sy & tefiìbusprobeturexprefiècontrarìum.
V I A pnrfumptio vnaadm ittitaliam prxfum ptionem incontra-
Q rium , Se ijs concurrent-bus, ftàndum eft ibmori*c.quia verifimi-
le. dè prxfumpt. & glofifin.hic. Et quoniam quòd credatur arteri
tis parentibus neganribus aiiquemeffe eorum filium, non eft piena prò-
batio, fedprxfumptioinfurgens ex prxfumpto amore paterno * vt di-
tìum eft fuperius. Ideo fi per contraria indicia» Se per teftes ceraus eoh^
ftetj aliqiiem erte illorum filium,iilis vehementioribusprxfumptionibiis
magis eft credendam. vt in tex. Se c.per tuas. de probat. Vnde fi quis eli
in poffeftione filiationis, non debet excludi ab hxreditate ex fola nega
tions parentutm 1.1 .3c ibi glof.in jf.a.flF.de carbon.edid.& Lfi pofthumusk
i.fin.ff.de liber. & pofthum. nec tenetur iìlius credere parentìbas negan-
tibus ipfum erte filium »fi eft in portertione filiationis, Se fuerit prius tra-
tìatus vt filium. Bartan Lfilium.ff.de h is, qui fuqìt fui, vel alLmr*3c d*cap.
per tuas. de probat. ' -
Cap. 4. Caufam.
I L L E G I T I M A proles efi * quam> viro vìuente, vxor ex
adulterio concepii •
V I A plus e ft, quod in veritate agitur » quam quod fimulate con-
O cipitur. infnc.per tuas * Et quoniam, quod quis prxfumatur filiùs
m ariti, admittit probationem incontrarium. Lfilium. ff.de his, qui funt
fui,vel ali.iur.Ideo vbi conftat, quod vxor concepir aliquem filium tem
pore, quo eius maritus non poterat carnalem copulam haberecum illa,
non eft cenfendus filius m ariti, fed aiterius. vt in tex. Sé d-Liilium.
S I V E cumadultero %Jìue eùm tnro moretur.
V I A in Claris non eft opus conieduris. l.continuus.jf. cum ftri. ff.
Q de verb.oblig. Ideo vbi d a r e conftat, quod talis filius non poteft
elle ortus ex marito,, non infertur ex habitatione,quodilje fit filiuk¿na- -
riti, vt in tex.& d.Lfilium. Si tamen dubitatur, an poffit effe filius mariti;
ex eo quod tempore copular.poterat maritus rem habere cum illa , pnt-
G a fumitur
toc LìBer Quartus. Timiùs 17*
fumirur mariti filius, etiam fiprobaretiir, quod eodetn tempóre vxor
habuerit rem cum alia ; nam cum talis poifit effe fiiius vtriufque , debet
potiusprofumi fauorelegirimitatis pròfiliatione ex m arito, qtidme*
adultero. d*l.filium.& ff.de adulterd.mile$.$“*defun£to.. V :
Cap. 5* Lator.
JQ jfjiE S T IO natiuitatis opfq/ìta petetorih^reditatem corame
iudiceJ¿talari, eft ad Ecciefiafticum iudicem tranfmmenda.
V I A caufa Matrimoni!, cum ile mere ipiritualis, fpedht ad Ec-*!
Q cleiiam. c-tuam. & ibi glof.fin.de ordin. cognit. Et quoniam qua:*
ftio natìuitatis, tanquam dependens d Matrimonio, eft accefib-
ria ad caufam M atrim oni;. glof* fin. iup. in c. i* Et acceiforinm fequitur
naturam fui principalis. c.acceilbrium*de reg.iur. in 6* Ideo index jfecu-
Jaris ficut non poteft cognofcere de caufa Matrimoni;, ita nec de caufam
natiuitatis, & ficut caufam Matrimoni; tencretur remittere ad iudicem
Ecdefìafticiim , ita Se caufam natiuitatis. g lo f fin.in d.c.tuam.& glof.in_>
d* c. acceflorium. Caufa enim natiuitatis etiam ipfa eft mere fpiritualis.
glof.fin.hic. Vnde index fa?cularis> nec incidenter, nec alio modo poteft
de ea cognoJ(cere.irtfr.c.eaufam,qu3e.& d.glof in d.c.tnam. Si tamen quacr-
ìlio intentata coram indice feculari effet temporalis,vt eft qustftio h|re-
ditatis, iila non debet per iudicem Ecciefiafticum, qui cognofcit de in-
eidentiquarftione natiuitatis, terminar!, fed debet rpfeEcciefiafticus
pr^figere terminum opponenti excejkionem natiuitatis, ad probandam
illam exceptionem, ite poli fiiam iententiam fupcr d ia , remittere partes
ad iudicem faecularem, qui cognofcat fuper caufa temporali coram eo
priusprincipaliter m ota. Abb.hic nu.7. Si vero nulla quxftio eifet mota
coram feculari, fed principaliter eifet quxftio de legitimitate coram__^
Ecdefiaftico,tunc incidenter po(Tet ipfe Ecclefìafticus cognofcere etiam
de caufa hxreditatis temporali, c.de prudentia. de donatdnter vir.& vx*
& glof.findup.in c.i.C ur autem cognitio incidentis caufe poffit am plio
ri coram Eccldiaftico Ìliper tempcrali;non autem coram feculari,quan*
do caufa incidens eft fpiritualis, ex eo.efl, quia iudex fecularis non eft
capaxiurifdiifaonis fpiritualis, fed Ecclefiafticus bene eft capax tenì-
poralis. Àbb.d.n.7.Et quoad quxlìrioncm fpiritualem ificidentem coram
iudice feculari, quod illa fit remittcnda ad iudicem Ecciefiafticum, vide
Bare, de Alex.in ITitia.ff.folut.matr.
Cap. 6. Tanta.
T V R A L E & legitimttntur perfubjèquens eomugtum »
V I A naturales illegitimi dicuntur fili; illi,qui funt orti ex gerio-
Q nis, inter quas poterai effe Matrimonium tempore genetationisf
^p licci re vera non eflet.glof.fin.hic.& fupdn c.x.Et quoniam caufa
Matrimoni;, Se fiiioriitn eft tauorabilis«►fup. in c.cùm inter. Ideo tanta;
eft
.Qui filij fint legiijmi r ipi
eft vis Matrimonij 3 & filÌorum 3 vteprum fauorci«sfingatint*ertales,
tempore generationis fuiiTe Matrimpnium . vt not in d.c< cum jnjcer".^
per confequens, vtfili) ilU legitim ihabeantur.níntex*& íup..c*i^
S P V R i I veronon. : ^r
V I A fpuriffunt UH, qui vulgo concepti, patrem dpmonftraro
Q non poflimt, vel qux funt orti ex perfonis, inter quastempore ge
nerationis, Matrimonium confiare non poterat.l.vulgo,fEde ih tii
homin* Et quoniam propter maiorem repugnantiam,qu3e ett ad fingeiw
dum inter tales genitores fuiile Matrimonium tempore concéptionis>&
propter maius delidum ipforuni, ¡qui ex coita magis damnato genuc-
runt, ins non fingit ihter tales fuifle Matrìmonium. fup.d.c i . Ideo tales
fili; lpurij per fubfequens Matrimonium non iegitimantur, iìcut natura
les *vt in tcx.& notdu d.c. i*& vide Cur.iun.confíl.3 }6.dc Ruin.conf.*. 3c
c o u t il i.volutn*!.
Cap. 7. Caufam, il a,
D E caufa ciuili inter laicos non cognojcit Ecclefia „
Q
V I A Ecclefia non intendit in aliquid prauudicare prihcipibus far-
cularibus, qui in iurifdi&ione non delinquunt. infheod.c.per ve-
nerabilenM'.rationibus. & de iudic* c. nouit. E t quoniam Ecclefia
extra eius temporale dominium non exercet iurifdiitionem a¿tu, nifi in
fubfidium, fciiicet, cum poteftas fecularis negligens eft, cum delinquir
contra fidem, & cum vacat imperium. c* vnam fan£ìam,& ibi glo£fin.de
maior.& obed.in Extrauag.commun. & glofin d*c*nouitr ver-iurifHitìio--
nem . Ideo quando funt caufae temporales inter laicos extra temporale^
dominium Ecclefìae,relinquitur regulariter earum cognitio per potefta-
tem fsecularem terminartda. vtin tex,;& glofhic * ver.adregem . . o/: ■ ^
CO G N O SC I T tameng an quis Jtt de legitimo Matrimonio
\
natur• ' '
. ,¥* . s ', " "; ■■ s 'W
V I A in fpiritualibus Ecclefia exercet vbique iurifdiéèionem ha-
Q , bitu, & atìu. d.cmouit. & d.c*vnam làn&am . Et quoniam cafifi^
M atrim onialis, & caula legitimitatfs dependens acceiforiè ab if-
la , funt caufe ipirituales* c*tuam. de orcÜn*cognit,&glof.fin. fup. in c .i.
Ideo illarum cognitio ipeftat vbique ad iudicem Eccfefiafticum ; de fe i
cularis tanqiiam incapax non poteftillarum cognitionem aflumere.vtm
tex.& fup.c.lator.Et ad hac vide Conc.Trid. fefs.z4.de facr.matr.cami 2.,
Cap. 8. Perlatum «
S 1 mu¡ierperiudicemBccleJt*feparataá pnnto, viuepte ilio, cotti
' trabit cumfecundo, ìegitipta crii proles, qqam (x ìh fiffctp i^ À
:
. ....... : " G 3 Q V iA '
tot Liber QùàrttìS. Titulus 17.
Y Ì A bonafidesparefitum > & opinio Ecclefi# > qua?approbanfe
Q aliquod Matrimonium prò legitìmo? operantur, vt fili; ex iUo or*
ti,fiatcenfendiiegirimi,etiamfi poitea MatrimoMumiUudinualiduni./
nuncietur. vt fup* in 02* Ideo ex quo ifta mailer a m cura primo * qudm
cum fecundo contraxit bona fide in facie Eccidi# > fili; ex qbólibct ilio- ;
rum geniti? erunt legitimi ? quamuis vmim de iftisMatrimonijs nulltim
poftea deciaretur * vt in tex- & d* c* 2* Potius enim in fauòrem prolis fio
lufeept# prò legitimitate eft iudicandum >qudm fententla poilea iecuta ;
fuper nullitate Matrimoni] attendenda * d-cap*i* & S.Thom. par.3* q.68*
art* 1 -in addit*
Cap. 9. Quod nobis.
F I L I I nati ex ¿Matrimonio clandestino, perEccleJramappto-
hato 5 funi legìtimì *
V 1 A iMatrimonium clandeftirrum obHgat quo adDeum ? licer il-
O lud non prsefumaturcontratìum? quo ad Ecclefiam-c.fi quis*ji*hi$
Itaque-3 o-q-j-Et quoniam approbatio EcòIefia:?poitea illi iitccedens;re-
trotrahftur, & cenfeturin faucretn Matrimoni^ d principio a dfiriife . c*
zJic ibi glof.fi ndupdc dand. deiponfat-Ideo licer fili; illi non fufile nt le
gnim i , fi per Ecclefiam Matrimonium.pafEeanon approbaretur - d-c.a-
per fubièquentem tamen Eccidi# approbationem legnimi iudicantur *
vt in tex-& fup.c.tanta. Hodie autem per Condì* Trid- Qui aliter, quàm
predente Parodio * vel alia Sacerdote , de ipfius Parcchi, feu Ordinari;
licentia, Bc duobits,. vel tribus te iti bus Matrimonium con trahere atten-
tabunt*eos Sanata Synodus ad fic contraherdum omainoinhabiles red
d iti de buiufniodi contra&us im tos,, & tmJlòs effe decernitr fefs*24.cap*
i*de refonmatr. Vnde in facie Ecclefi# liodi e contrahere ; vt Marnino*
nium approbetur^ dt,reqiiifita ifta obferuareevt notîup.in c* J
Gap,io. Referente.
T t ex'Matrimonia contraCìo contra pubile# konejìatìs iujli-
tiam yillegitimiJìmt *
V IA iuftitia public# honeffatis prohibet Matrliuomum contrahi,
V « £ & contratìum fa cit feparari *vt in tex*&c.n-.de fponiH Jn 6- E t
. quoniam vbi aliqui fic iniiabilita ntur ad contr ahdxdum* fi fimiil
eontrahant, Matrimonium non tenct.cnoiidebet. de coniang. dt: affini t.
E t vbi Matriinoniumnon tenete ncc poitea approbatnr, fili; ex ilio otti,
noniuntlegitimi vfup.ó.r-& cântu *,Ideo vbi aliqtiicontrahuntin gra
dii , in qua per pubi ic# honeffatis iuftitiani ex Eccidi# conffitutione ad
fimi]] centrahendum;inhabilitantur3Matrimonium iiludnon tenet,&filij;
ex ilio orti, iltegitimi cenfentur * vt in texJte d-c*r*de ippniuJ.in 6Fiodie
autem iufKrise:public# honeffatis im pedirnenrum, vbi fponfàli a quacun-
qne ratione valida non erunt, prorfus tollitur? vbi autem valida fuerint*
primum J,
Qui filij iïnt legitîmi. ïo $ f
primum gradutn non cxcedit quoniârh in viterie ibus gradlbus iarru* ;
non potelé huïulmodi prohibido ablque dilpendio obferuari*Conc*Trid<
fefs.a 4*cap*j*cte reformiatr*
B T ah hEreditatepârenlum èxcìudetidì»
V I A Hon débet habete hæteditatis tonfortium filiuS,quì non hâ- ;
Q betorigiâis priüilegïnm * Cvdíeat alìquis* 32.3.4* E t in Genefi le- v
* gltur ' Moïi erit haïtes filins alitili# turn filio liber*e*cap»2u ideo
vbî filins non habet legitiimm fucceffionem in fahguine, no débet ilium
haberè etiaftiin htereditate *vt ift tex*& d.c.dicat aiiqiusn'-De'beïiignita-
te tarnen canonica proilidetur > vt ilieghimi * etiamfpurij yrecipianta \
parentibus neceffaïia* &quôdparcntesper Epifcopumlociadhccad-
ftringantur * S.Thom.par.3.q.4S-art.2*in addit.Qu# benignitas vig. rein
fumit i iute .naturali* ex cuius inítíridu filiorum educatio proceda. c.;us
naturale, dift*i.& notghfindn c.ctun haber et. fup.de eo?qui dux.in matr.
Cap, 11. Peruenit.
tA D docendum prolem illeptimam ¿ non fujficit prohare impedì*
mcnium Matrimony > f i fuit in facie Ecclefia contra&um *
V I A non probat hoç eile? quod ab hoc contìngit abefl'e. 1. neqne
natales. C.de probat.Et quoniam bona fides coniugum^&.opinio
Ecclefiæ, in cuius facie fuit Matrimonium contraéhim, operan^
tuTjVt, quamuis poftea detega tut impedimentum, per quod iili nen pofi-
fent fitnul contrahere >debeat potius in fauorem prolis fufreptæ pro ih-
lius legiti mirate ìudicari5quàm vt fentetia poitea contra Matrimonium
lata 5 habeai proli fie fufceptæ nocere* vt fup. in t.2, & c.perlatum* Ideo
quamuis impedimentum iliud prohibuiifet Matrimonium contrahen-
dum 5 & contradum debeat diritnere, prol/ tarnen, bona fide parentum,
in facie Ecdefi# per Matrimonium validum exiftimatum 5 fufceptæ5noii
debet prxiudicium generare. vt in tex. & S.Thom. par. 3. q.6v$ *art.i .iiu*
addit.Secus fi in mala fide in facie Ecclefi# contraxiflent;nam tunc pro
les illegitima cenferetur. vt not. in d.c.2* Bona autem fides parentum«*
præfimntur eo ipfo3quod in fad e Eccidi# ccnrraxerunt. Hoft. hie* ver*
legitimam; nam vbi quis non apparet in defeda, bona fides praefumitur,
nifi mala probetur. l.quoties. ji.qui dolo, ff.de probat.
Cap* 12. Per tuas.
S T a T y R ditto tefiium f qui probant aliquem legìtìmum, licet
fam a vicìn ìa > & traBatus parentum y habeat contrarium *
V I A vbi du# præfumptiopes contraria; hinc, inde conçurrunt,
Q ftandnm éft fortiori, c. quia verifimile. de pnrfumpt. JErîn dubio
ftandum e ft i lli, qfiæ fauorabiliorem partem tuçtur* c* odia, de teg. iur.
in 6. Et quoniam probado teftium potelt die piena > &fuificiens. c. cupi
¡ G 4 caufirn*.
Libér Qüattus • Tinilas i7.
eaufam. de teftib. Fama vero vicini« fic ít tantiim indicium, Se non pro-;
bat faíficienter.c.tam literis. de teftib. E t traólatus parentum poteft efle-
fieftitius; & tunc nocere non debet contraria: probationi j nampluseft
quod in veritate agitu r, quájmquqd íimulate concipítm;. v tin te x.E t
caufa legitimitatis filiorum eft fauorabilfe.infr.c.ex tenore. Ideó potius
eft atcendenda depofitio teftium infeuorém legitimitatis, quám fam a,
& tra&atus contra prole infurgentes. vt in tex.& not.iup.in c.tranfmijfe.
Cap, i$. Per venerabiíem, ;

I N terris E
‘ cclefta Papa poteft libere ilkgitimos legitimare.
O
V I A quod per legem inducitur, per legem reuocari poteft , fed
illegítimitas filiorum eft per legém pofítiuatn induéta > ergo po
teft fifiusillegítimus legitim an ab eo , qui habet auéloritatem k g is . S.
Thom.pans.q.^S.art.V in addit. Et quoniam Summus Pontifexin terris
Eccleffie * & Summi Pontiíicis mi ¿coritatem exercet, & fümmi Principis
exequatur poteftatem. vt in tax. Ideo tana in ipiritualibus,quám in tem-
pcralibus poteft fiimmus Pontifex in iftis tenis liberé legitimare * vt in
tex. &mot.fiip.in c.caufam, qii£,il a.
1 terris vero alienis, non •
Y I A licet quo ad aótus fp ¡rituales Papa per totürñ orbem leg?-
Q timet, glof. z. híc- cumin ípiritualibushabeat ybique iurifdiftio-
■ .. ■ nena habita, 8¿a¿hi. vt notan d.c.caufam, quo ad aítus vero tem
porales Papa regulariter non exercet iurifdidtionem a<ftu in terris alio-^* .
rum Principum . vt in d.c.caufam; cum aliorum Prineipumitiribus prae-
iudícare non íntendat. vt in tex. Et quqniam facultas legitimandi eft de
referuatís Principi iníignum prxeminentix ípeeialis. Authent. quib*
mod.nat.eíficfui. ifdllud. Ideo regulariter in terris aliorum Priucipum^
Papa non fe ingerit in legitimando quo ad tempofalia; * vt in tex. & d. cv
caufaítlj . ' . ;’ ;.
e2 ^ J S l ex caujis multum arduis *
V I A tam ex veten > quám ex nono teftamentó apparet? quod
Q Papa i non foliim in Ecclefise patrimonio ( fuper quo plenam inc*
temporalibus gerit poteftatem ) verum etiatn ifialijs regicnibusj
certis caufis infpedis, temporalem iurifdiétionem cafualiter exercet y
non quod alieno iuri pradudicare velit 7 vt in tex. fed quia íicutin Deu-
teronomio continetur: Si difficile , & ambiguum apud te iüdícium eífcj ■,
perípexeris, ínter fanguinem & fanguinem , caufam & catifam , íepratn
& iepra/n, & indicium mterportas videris varían jveniesadfacerdo-
tes Leuitid generis , 8c ad iudicem, qui fuerit illo t^mporéj qui indica-
bunt tibi iudici; veritatem ; & facies qu^cunque dixerint, qui prxfunt
loco, quem d egerit Dominus, fequerisq* eorum fententiam^ quí autem
^ ___ iij lm t iie g it im ii«>v;i f
*
tb fi
fuperfciertt, tìolc-fis obediré Sàéefclotisiimperio j qui éo tempore mini*
flrat D om ini Deo tuo , decreto iudicirimòriétur .Deuteron* cap* 17I Et*
quoniam ( cuòi Deutcrónómium lex fecund# interpretetur ) ex vi voca-
bulì c o m p ro b a tu rv t¿modibi decerniturì in nouo teftamento; deheat
P ; - / --------------------- ----- » * V V k H W » * W L W i w
minus ad locum, quem elegerat reuocare, intefrogatus ab eò ; Domíne*

quq vaai$T? Re^ppdit : V^nioRoma.m.yiterurn^rucifigi^ QuodinteUi«..
gens pro fediftum , ad locum ipfum protinuseft reueriusV Sunt aütem_*
Sacerdotes Lenitici generis Sanft# Roman# Eccidi# Cardinales, qui
Summo Pontifici iure Leuitico in execntionéfacerdotalis officij coadiu-
tores exiftunt ;Ts veròfuper eos Sacerdos, fine iudex exiftit, cui D om i-
pus inquit Petrö': Quodcunque ligaueris iupertèrram ^ erit ligatum Se
in ccriis ; eius vicarius, qui eft facerdos in seternuin fecuiidum ordinem
Melchifedech ; conftitutus à Deo iudex viuorum, Se mortuorum * Tria*>
quippe diftinguit iudicia ; Prirnum inter fanguinem Se fanguinem ; per
quod criminale iiitelligitur & ciuile ; Vltim um , inter-lepram Se lepram*
per quod Ecclefiailictim Se criminale notatur ; Medium inter caufam, Se
caufam ; quod ad vtrunque refertur , tam Ecclefiafticum, quam ciurlo*
in quibus cu-m aliqùid fuerit difficile,vel ambiguum, ad indicium eli Se-
dis Apoftolic# recurrendum; cuius fententiam, qui iuperbiens conte rii-
pferit obieruare, mori pr#cipitur, id eft, per excommunicationis fen
tentiam velut moftuus d communion e fidelmm feparari* Paulus etiam
vt plenitudinem poteftatis exponeret, ad Corinthios fcribens ait : N e -
fditis* quoniam Angelos iudicabitis ? quanto màgis fsecularia ? epift. 1.
eap.s:vtirì tex. Ideoqùarriuis regulariter Papa non fe intromktat circa
fxcularia in terris aliorum Principimi>vt djftum eft fuperius ; ex caufis
tarnen.arduis ad eume/r etiam in illis proiuftitia recurrendimr • vtin~*
tex.8cgloi.hie ver’.venies. Se late per gìofifiri. in c*vnam fanftaimde ma-
ior.& obed-in extrauag*commun. Sicut & ipfe Chriftus Dominus nofter,
quamuis non eflet folitus poteftatem exercere temporalem; vnde dixit 1
Rfegnu-m meum non eft de hoc mundo . Ioan.cap.i£. Tarnen illam exer-
cuit in arduo fufto,& concernente decorem cultusdiuini,vt quando fla
gello fafto defuniculis, eiecit ementes, & vendentes de tempio * Marc*
cap*i i J t a potefì hoc facere Papa, qui illius vices gerit in terris.d.c. vna
fanftam . Se ibi gioì. fin. Vbi autem regulariter negotia non requimnt y
quod Papa habeat feingerere circa fiecularia interris aliorum Princi
pum , habent locum iura generalia, per qu# habetur, quod Papa pr#eft
in ipiritualibus, & Imperator in temporalibus. vt in c.nouit* de iudic.fc
ibi not.Abb*n. ij^Sc Bart*in l*i *ji.pr#fidesfi;de req u ire*
V E L n i f i in f p m t m l i b u t »
LibcrQuartus . Tiwlusi7.
V I A InipiritualibüsPapavbique habetiurifdi&ionemh a b itu é
& aSta >vt didum eft íuperius > & not*fup.tn t*caufam, il a* Ideo &
quo ád ordines > & beneficia Papa légitimât etiam in terris alio-
rum Principum. c.i* & 2* de fil. prcsb. in 6. Imperator vero >vel Habens;?
pote (latent ab eo> non poteft legitimare quo ad fpiritualia. Abb, Hie nu.
quia imperialliudicio non debent Ecclefiaftica iura diflbluii c. lege *i
dift*IO. ; , ■ r- t ;
T V fit C iamett indirect > & per quandam confequentiam inttilU
gitur legitimare) etiam quo ad temporally*
V I A cum in ipiritualibus maiop prouidentia>& finceritas requi-
Q ra tu r, quám in temporalibus; videm ur monftruófum5vtquile-
gitim ü$adípirituaÍesfiéreta£liones, circa j&culares aétus illegitimus
remaneret. vt in tex. Ideo cum in fpirituaiibus difpenfetur, confequen-
ter intelligitur-de temporalibus dii|>enfatmrn. vt in tex*& fup*c*lator. Et
vbi talis diipenfatio venit in confequentiam,non poteftdid quod often-
datur iurifdi&io aliorum Principum* glofihic. ver.habet, quia in talibus
non quod fit indireite, fed quod fit dire&e, eftattendendum. 4*q* j.cd i
teftes*If.ierui* Scff.de audtorit.tutor.Hi. An autemtaleslegitim ati per
Papam fuccedant quo ad haeteditates >in quibus tra&atiir de prejudicio
alterius >eft attendenda coniiietudo in terris aliorum Principum * Abb.
hie nu.£*& 22. Cum ilia fit optima legum interptes* c. cum cflleitus. deu :
confuet. E t de materia huius tex. vide Gouardn epit.lib.4*decret.p*2,c.i?*
Cap. 14. Extenore. i
S I coniugatus, viueme prima > i»facie Ecclijia conttabit cumfe*
cunda, hoc ignorante > legitima erit eorum proles.
V I A bona fides pare fit uni, & opinio Ecclefi® operantur , vtM a-
Q trimonium, quod ab eis habetur pro legitimo, prodücat filios le
gítimos , ¿tram fi illud poftea pronuncletur inualidum* vt not* fup. in c*
c.perlatum. Et quoniam legitimitas filiorum eft iauorabilis. vt not.
fup.in coaufam * Ideo potius in fauorem prolis eft attendenda bona fi
des coniirgis itri|)ediraentum inter eos ad coutrahendum ignorantis*
qnum mala fides alterius fc¡enter contra legem contrahen t i s . vt in tex.
¿c d. cqierlatum. Odia enim reftringi, 6c fauores conuenit amplían* cw, (
odia* áe reg.iurdn 6*
Cap. 15. Gaudcmus.
P R O L E S infiddium > qui poftea conuertuntur > legitima e&*
V I A filius legitimas dicitur ille , qui fecundum legem natus eft. :
O S.Thom*par.3'*q.'SB*arM*ifi addit.Et cuOniat^ inter infideles, qui
conrrahuntin gradibusnon prohxbitisalege diuiiia';eftlegitimum,Nâ-:
trimonium.* C*deinfidelibus* deconfang. Sc aifinit. Ideo filij ex illo.Ma- ¡
trimo-
<,
[ i t i r m *ì . t© 7 ,
trimonio nati >Iégitimi funt* vtin tex. & S-Thom:par.3.q.yâit*2.
addir* Et quia per facramentum Baptifmi non f duuntur co ni ugi a * fedi
crimini dimittuntur. c* gaudemus. de diuort. Ideo per conuerfionenu^:
parentum ad fidem >tales fili) non minus Iégitimi exiftimanturv vt in~.
tex. Se d.c*gaudemus * Imo publica vdlitas iuadet,vt tali bus filijs fauea-
tur* 'vtintex. quia ex$fauendó, ali? fadliusconuertentur adfidenu* 4
glo f fin.hic, - 1 * r.
E T I À M f i parentesfu nt in gra da probibito lege canonica f
V I A lex canonica non adfìringit infidèles, d.c* gaudemus* Quid
\ y enimad nos, Ìècundum Apoftoluni> de ijs, qui forisfunryiudica-
^ ■ ^ r e ? i.ad Corinth*cap*5;.Et quoniam perBaptifmutn non foluun-;
tur coniugia. vt diifium eftfuperius* Ideofi taies contraxeruntlegitime?
ìècundum Iegemy in qua tunc erant, feilieet in gradu non prohibito ale-
ge diuina, non obftat legitimitati prolis fie fuiceptæ,quod eifent paren
tes in gradu a k g e canonica prohibito. vt in texJk d.ode infideîibus* de ,
confang.& affinit.Sc vide SoUim lib .q -fe n td ifi-^ ^ ^ ^ v n ic-a rr J-
Liber Quarrus. Titulus X V I I Ì.

Q V I M A T R I MONI VM
i accufare poiIunt>veI centra ih
Ìud teftiiicari „
In Decretai. Cap.i. Relatutn.
C V M agitar de feedere M atrim oni} T rea ahfinte contumàciur $
pafiunt fu p er impedimento M atrim onirecipe tefie**
V I A licet regulariter, lite non conteffàta > n o n red -
piantar teftes fuper p r in cip a lù c-quon i a nn«^v t li te no n^>
ConteiL Tamen quo ni a m in c anfa M atri'm o niali multa
fpecialia indeniuniur, vt peccatum impedlatut, quod.
in tali caufa eife poffet» glofin ver* fetuetur*vt lite:
non conteih& S*Thom.par*3 aq*5 5*art. iiJn a d d m Jd e a
-inter exteros ipeciales; cafus efi y ve vbi ftiper maritali copula quiefiio
tnouetur, etiam lite non con te fiata, poffint re a p i tefies eontra reum-»
conrumaciter ■abife npem.vt in tex.ne àlterfyiro* fiue mtilieri, fornica rio -
Bis occafio priebeut^r^dxûóriiam^ imporro*, quod: in tellige> quan do i i r
contraquem efiafìiQ dirigenda^ fem afitiose^ctultat yfeu im p ed ì y ne
ad
io8 LibárQuartus. TituIuà iS.
ad cum poífic ciratio peruehire. d*jF*porro.&t quia vbi r£us eft abfens fit
contumacia, praefumitùr fé malitiosè occultare- Abb.hic nu*3*& e Jdeo:
in tali cafu permittipir,vt poflìnt fuper impedimento Matrimoni; teñes
recipi contra reum còntumaciter abfentem, quamuis non fit lis.prius;
contra cimiconteftata, vtin tex*& d .jb p crro ; quodintellige,v b ia g U
tarde validitate foederis Matrimonialis, vt diitum eft fuperius} nam vbt
confiat de Matrimonii validitate, fed mulier vult producere teftes ad
probandum viri adulterami, tune non admittJtur mulier ad producen'*
anni teftes, lite non conteftata* d. jfi p orro, quia tune non tratìatur d o
exntanda occafione fornicatioiiis, & de «landa ei licentia, vt poflit con-
trahere cum alio ; nam ime ipfa adulterium probauerit, fiue non, cura
alio contrahere non poteft, & continere tenetur ; quod.fimiliter eft di-
cendum de viro, d.c.quoniam. jf. quod ir forfan* & glofi in Clem. difpen*
diafani. ver* matrimonijs.de iudic* E t vide ConciLTrid.fefs.24.de refotv
matr. cap.2,
D V M M O B O fìn tk g ìtim i.
V I A ita fauendum eft mulieri volenti producere teftes iùpcrin-
Q ualiditate M atrim onij, vt tamen ei non permittatur aliqua fraus
contra Matrimònium legitimum veniendi. d.c.quoniam. §.\ .Ideo
pro habenda ventate, debet iudex aduertere,vt teftes fint Iegitiini.infr.
c.fin.& glof.fin-hic * .
E T addiEiaeorum ferturfenttntia .
V Í A vbi de caufa liquet, ne illa marieàtdiutlus In fuipenfo, ■ eft"'
Q ad diffinitiuam fententiam procedendum* d. jf.porro.Et quoniam
*■ pnefumitur, quod per legítimos teftes de caufa liqueat. cap* per
tuas* fup-tit.prox. Ideo potept caufa ad illorutq difia fine canonico ter
minan . vtin te i. & d. imporrò. V t autem ille cenfeatur abfens in contu
macia, oportet, qiiod fit citatus per edidum publicè propofitum ad do-
mu m fuam, vel ad Ecclefiani. glof.in d.jf.porro, ver.inipedit. de gloffin.
in c*fin. de dolo, & contum. Quserunt autem hic D o fìo res, nunquid in_*
contraétu Matrimoni; polfit apponi paftum, vt vxor non teneatur fequi
maritum ; fed vt ipfe^teneatur morari cum illa in certo loco; Etrèfpoa*
detur, quod poteft apponi 5 nam ficut illud apponitur in traditione refi
cap. verum. de condii, appofit. & L 1. C.*depari. ita poteft apponi in_>
traditione mulieris; cum illudnon fit contra libertatetn, vel honeftatem
Matrimoni;,nec in coniungendo,nec in Sparando ; & fimiliter illi paflo
poteft apponi)pqena, qu# per candem ration,em debetur, fi padco con^
traueniatur *Butnhic* Et hoc veruni , nifi oriacur noua caufa,per quam
. oporteat, maritum fe abfentare* argd.fi conuenerir ifipro focio, vbi ha- :
be tur, quod focietas poteft ex caufa fuper ueniente àiftòlui ante.tempus;
multo magis noibdcbcMale padtum, velpcenaiippedire maritum, fiei ,
•’ ; , ' adfit
Qui M atrimon. accufare poiTurit,8 cc. to p
adfîtnoaacaufa Ceabfencandi, quinfecumducat /serena} v,t euitetur ■ >•
oçcafio, quae vtrique daretur3 adulterarteli, fi fepaîratim n u n crc.^ .
Hoft.hic.ver.exiuit. & Abb. nu. j . N ec obftat tune paâatn prn«app.OtH ,
tum} quia quaîlibet diipofîtio intêlligiturj rebus fie uanttbas.Mu i f
C.fiunii.ercifeuiid. Vnde ad ifta non cogitata paâaina non le extends. c. .
queuiadmodum. de iureiur.
Cap. 2. A nobis.
t A C C V S A ? I O > & teflimonium in caufa Matrimotfiali per* ■
fm a lité r , & n on per li teras-fie ri dèbent *
A V IA iöcauramatrinionia!i-«ft'-pr^cipue''diligenterper«iudtccnt : y
Viâduertendurn, ne peralicuiuscaUunniamsVeliulfutate'irimîvinia ,
afiqui permaneant in Matrimonio inualìdo cum peccato coniun li ^
ne legitime coniun&i, contra diuinum præceptam fej3.aren.-ur> c-
a. de teftib* Et' quoniam aeeufatores fecüius çaiumniarenUir * 1 P0ij ■
per abientiaraaccufare, audm vbi perfonaliter coram nidê appar^n
cp e r feripta* & c-fin.*.q.S. Et à teftibus melius veritas habetur, dum iu
dex eorum vocem 5Be vultnm infpicit >& confiderai s an titubati o , \ e
confidcnterdeponartt« e.teftes. Sd.de mÌnore*fr.dequ^h n e 1
citur,quod teftibus, de non tefUmomis eft credendum* d.c*tcftes. ' 5 ‘ru *
dç coSiabitcleric.âe mol* Ideo ad euitandam calumniam accu ato ris, c
falfam depofitionem teftium, ftatuitur, vt in carna Matrimonia ì e
jêant perionaliter, non autem perliteras in abfentia deponere * vt
£ex.& glofii«jhic.
Cap. 3. (Videtur
J N caufa MatrìrfionìaU fuper confangìtinUate} & contratta > te~
flific x rì poßunt coiifanguifici > & partîtes * ^ ^ .
Q
V I A iilorum teftinlouium in caufis eft recipiendum, qm melius
feiunt veritatem, Sc verifimiliter earn deponere poflunt. vt in tex*
Se c-teftes. s.q.^.Etquoniam vnufquiique iuam genealogiam, curri teiti-
bus3& chartisjtuin etiam ex recitatione maiorum, feire laborat me
lius ab eis, qui.funt informati, qudm ab alijs, qui de tali re non ha en£.
cognitioném, poteft de tali faào notitia haberi. vt in. tex* 6f c*i.35-q.ö.
Ideo tam antiqua conïuetudine, quàm legibus approbatur, vt maxime
parentes, fratres> & cognati vtrfufque fexus in teftificatione iuorum, ad
Matrimonium coniungendum, vèl dirimendum admittantur.vt in texdx:
0*2.3 5*q.^. Id autë quod legitur,vt pater non recipìatur in caufa nlij,nec
filius in caufa patris/vt 4 ^ .3 ,0 2 -jV ffide teftib. Uteftts îdpnçus; 111 /
criminalibus caufisa& in contradlibus verü èft>in M atrimoniovero con-
iungendoj& diiìiingcndo,ex ipfius:coniugi) prçrogatiuaicum fit res ma
xime feuorahilis >congrue admittuntur »vt in tex* & c?i «& tx
* regu-
y.:
mo Liber Quartos. Titulus 18.
regularlter verum eil hoc ; tamen fi apparerei, quod eorutn teftimo-
nium efi'et habendum pro fufpcdo, yeluti fi Ipcnfa multutn inferior vel-
let contrahere cum fponfo potentiori, vel ex alijs circunftantijs de-
prehenderetur, quod vna pars plus debito affettare t iliud Matrimo-
plum, tunc parentes inferiores non eflènt admittendi pro Matrimonio
coniungendo. c.fuper e o . de teftib. & glof. x.hie. Quando autem fit ha
bendum pro fufpecto teftimonium alicuius partis» non poteft in hoc tra
dì certa regula ; fed ex circunftantijs iudex arbitrabitur. l.j. fif.de teftib.
& Abb.hicmfin.
Cap. 4. Iniùper.
I N V I T A defponfata, pojiea ¡¡ponte cognita, contra Materno*
nìum non auditur. .
O
V I A licet violentia, qux infert metum cadentetft in conftanteni
virum ,vbiagiturde v iro , vel in conftantem mulierém, vbi agi-
tur de muliere, excludat conferifam. c,cum locum, de fponfal. E t vbi noil
eft confenfus, non pofsit effe contra&us iponlalium, neque Matrimoni;* „
c,i,de fponfal* Tamen quoniam per carnalem copulam fubfecutam om-
nis violentia fublata effe intdligitur, ex quo ilia taliter delponfata, co
pula: confeniit * c*veniens,il i.de fponfak Etiponfalia ilia, vel Matrimo-
nium per vim d principio contractual, incipiunt valere, vt ex nunc,quo
fait confenfus per copularci libere prxftitus, licet non valuerint, vt ex
tunc, quo fait violentia illata, c.de illis. de deiponfiimpub.Ideo ex quo*
ilia , qux fait per vim delponfata, intelligitur per copulam fubfecutana -
libere confènfiffe, de vi illata contra validitatem Matrimoni; opponefe
non poteft* vt in tex, & d*c*veniens. de fponfal.
Cap. 5. Significante .
R E P E L L I T V R accufans Matrìmonium propter qu&ftum ;
V I A qui accufat propter quxftum, prxfumitur false, & malitiosè
Q caufa pecunix adipiicendx accufare.c.prohibentur* 2.q.i. Et quo
niam malitijs hominum non eft induigendum. vt in tex. Et falli accufa-
torei funt repellendo fup. c.d nobis * Ideo qui Matrimonium accufat, vt
pecuniam acquirat,ab accufatione eft repellendus-vt in tex.& c.quxren-
duin, a. q, 7.
Gap. 6. Curo in tua.
R E P E L L l T V R a b accufatione Matrimony 3 qui denuncia-
tìonìs tempore tacuìt *
Q
V I A fufpeftx, & calumniofx perfonx non admittuntur ad accu-
fandum. cap.cum dile&us. de accufat* E t quoniam rationabihter ;
prxiixmitur, quod ille,qui éxiftit in dicecefi tempore denuntiationispu-
blicè fa & e , quando cun&i inuitantur ad detegendum impedimentum,
‘ . * fi ali-
Qui Matrimon. acculare poflunt, Scc. ili
fi aliquod fciant effe inter volentes contrabere M^trjmo.nipm, denun
ci ationemiftam minime ignorauerit,& quod tene tacéndo,& poft con-
tra&umMatrimonium acculando, id èalumniofe facere velie* vt in tex.
Ideo tanquam fufpeòtus de calumiiia, ab accula tiene eft repelletidus. v t
in tex*& c*cum inhibition ii*fin*de dand.deippniat.
N I S t denunciatìonempróbabilittr ignorauérti*
V t A cum tal is nonfuerit ailpabilis , denunciationis tem p ero
tacendo, non prxfumitur fufpedus pqft Matrimonium contra-
fium acculando* vtln téx. Et quoniatn vbi non eftfufpicio de calumnia,
fed prxfumitur, quod bono zelo quis Matrimonium accufet ad remo-
uendum iftatu peccati illos'i qui in concubiti* non licito permanent,
tunc accufahs ille-Cft admittendus. d,ccum inhibitio. & S. Thorn, par* 3.
q*57*ait*j odo addit- Ideò, licet talis non prodiderit ih publicuin, quan
do banna feCundum confuetudinem in Ecclefijs edebantur ; non per hoc
debet pofl Matrimonium contra&um ab accufatione prohiberi. vt in«,
tex. & d.c.cum inhibitio * ;V-. ì
V E L iuretdc muddidicijfe^& qüodnm obycit lila fnalitiose .
y I A vbi dux praduniptiones contrarix hinc inde concurrunt,
Q ftandum eft potentiorl* c. quia verifimile * de prxfuippt- Et quo
niam prxlumptio de calumn ia * qux<erat contra illum,qui taeuit
tempore denunciationis, remouetur per eius iuramentum, quodpeftea
didicerit e a , qux ob ijeit, &,quod ad hoc ex malitia non procedit. vt in
. tex* & remota ilia prxfumptiotie, ceofetur cx zelo charitati? ad renio-
ufendum illosi ab illicito concubitu, obijeere* d*c*cum inhibitiö,& c.vnic-
de icrut.inord. fac. Ideo tune admittitur ad accufandum, licet tempore
denunciationis-tacuen^v vt in tex. & c.notificamu$*3 5*q.6. Iudex tarnen
arhitrabitur fecundum qualitatCm prxfumptionis, an iuramentum il-
1 us fit fufficiens, vel noni nam qüandoque prxfumptia eft ita }euis,quod
per iuramentum excluditurvvt imc. riiilli. de cleäfin 6,& c.iuper eo * de
fent. exeom. quandoque eft ita vrgens, quod proprium iuramentum ad
illam excludendam nonfufficit. vtin c.vidiia, & ibi glofifin. de regulär.
& Abb.hic nu*?«-..
•1 -
Itz
Uber Quartus. _ Titulus X I X •
DE D 1 V O R T I I S.
In Decretai. Gap, i. Si qua.
H O M 1 C I D i V M necejfarìumnonprìuat£peconiugi}i
V I A homicidse non prohibentur Matrimonium con*
trahere, nifi in quibufdam cafibus, inter quosmecti&K
riunì homlcidium non numera tur* glof.i.hic, & glof.fi.
in ca.d c poenit.& remifs- E t quoniatn quicunque non^
prohibentur contrahere Matrimonium 5 ad illud ad-
mittuntur. c.cuni apud. de iponfal. Ideò vbi quis ie de
fendendo aliquem occiderit, per hoc vxoretn ducerò
non impeditur * vt ia tex* & c* interfeftores* 3 j.q*i*
$ E D tflacbinatio in martini coniugis ,Jic *
V I A vbi quis deuenit ad aduni propinquum d e lid i, & per eum
non ftetit-, quin deìidum confumaret, debetpunirfiac fi delidum
perfeciilet.c.fi quis cum telo* Se c* fi quis non dicam rapere . d o
pcenit.diiì:.i.& glofiin c. i.ver.voluntatem* de eo /qui nfittdn polieft. Et
quoniaminterfedores coniugum 5 Matrimonium amplius contraherej
prohibentur, vt fic puniantur in eo , in quo delinquunt,& vt cautius vi-'
tir coniugum prouidcatur, & fandum Matrimonij vineulum minus victv
len ir. d.c.interfcdcres. & c.admoncre. 3 3* q.2. Ideo talis prohibitio de
non contraliendo, extenditur per iura etìam ad illuni, qui' in m ortem i
coniugis fuerit machinatus ? hcet mqrsnon fit inde fecuta-. ve in-ter. &
c* figmficafti. de eoûi dux.fii matr.quam poll-per adult*
Cap. 2- Quasfiuit •
V L I EH pròfurto >vel alio crimine virifu i , ab eo non/epa*
ratur *
V I A Dominus dixit in Euangelio: Quicunque dimiferit vxorem,
Q nifi ob fornicarionem, mccchatur. Matth,cap.5,& cap. i$>.Et quo-
niàm vnam caufam excipÌendo,inteIligitur omnes alias indufitfe.c.Do-
minus,& ibi glof.32*q.7.Ideo proptèr aiiud crimen3quàm fornicationis,
jconiuges feparari non debent. vt 111 tex.& c.in coniugio. 3 i.q .i. Crimea
autemfornicationis intelligitur noniolum de fornicatione corporali»
fed ctiam de fpirituali, vt eft infideiitas- c.idolatria.28.q*i.& hic in ter.
C iterà autem crimina, cum non fint diredè centra Matrimonium » ex-
cluduntur, vt non habeant vim feparandi ; nam cum in eis non fit maior
ratio de vnò,qudm de alio,fi quodlibet crimen haberet vim coniuges.fe-
parandijtota die fierent diuortia,cum raro inueniatur Matrimonium,in
quo
*• J*■
, 1 -.li, |S. M|
qiio alter eofìiugum in peqcatum non labatur. S.Th am.par. 3 *q. jp.art. 6*
in addit* * ^J ' „ . ..
N I S I JpintuatUerforniccntur.
V IA ;.adulterium fpirituale;eftgram u$, qudm carnale; fe d p ro -1
pter carnale adulterium vir poteft dimittere vxorem quantum ad
coKabitationemi erga multo fortxus propter infidelitatem,qu£ eft adal-
terium Ipirituaie v SiThGmpar.3. p*59*art.în addit. Cum enim Domi-
nuscxcepiccaufam formcatioms, non dtftmxit inter corporalem , de
ipiritualem ; ideo vtraque intelligitur excepta * d.cudolatria. Excipitur
autem fornicatio potius qudm aliud crimen, quia fornicatio corporalis*
£c infidelitas , qu;e eft fornicatio ipiritualis,ipecialem habent contrarie-
catem ad bona M atrim oni;. S.Thom. d.art.6. Matrimonium enim prin^
, cipaliter eft inftitutum ad bonum p ro lis, non tantum generando; fed
etiam promouendseadperfedumftatum; fornicatio autem corporalis
eft contra bonum prolis generando ; fornicatio vero Ìpiritualis eft con^
tra bonum prolis adperfe&um ftatum promouendaNS.Tho.d.q.sp.art.x*;
E t cum fornicans non feruet iìdem in Matrimonio ; per illius feparatio-
tiem quo ad thonim , punitur in e o , in quo deliquit . gloftin c. dominus*;
¿2.q.7*Et corporalis fornicatio vxoris maculat corpus viri vglof. in
dominus ; ficut fornicatio fpiritualis quierit illius animam macujarc.inf.
fc*qiianto . & S* Thom. d.q.^c?, art.3. Ideo potius fuit excipienda fornica
tio 3 qudm aliud crimen, ad feparandum Matrimoni; thorum, vt di&um
eft fuperius, & gloftin d*c.dominus.
% T tune durât coniugium , eis ctiam/ep arati s .
V I A Matrimonium dupliciterfoluitur ; vno modo quantum ad
*
Q vinculum fie non poteft folui, poftquam Matrimonium eft ra-
. tificatum i neque per infidelitatem * neque per adulterium; lamu*
enim funt duo in carne vna; de quos Deus coniunxit, homo iiònTepa-ret*
Matth. cap.i 9* Et qui duxerit eam , quæ fuerit dimifta propter fornica-
tionem , adultérât. Matth. cap. 5. Sed fi Matrimonium non eft ratifica-
turn 3 foluitur vinculum, permanente in infidelitate altero eoniugum, fi
alter conuerfus ad fidem,ad aliud coniugium tranfeat ; non autem fciui-
tur vinculum Matrimoni; per adulterium ; alids infidelis liberèpoffet
dare libellum repudi; vxori adultera:, & ea dim ifia, aliam ducere,quod
eft falfum . Matttad.càp.5. Alio mòdo foluitur Matrimonium 5 quantum
ad a6cum, & Re folui poteft , tam per infidelitatem, quim per fornica-
tiònem corporalem* c. idolatria. *8. q. 1. fed propter alia peccata n o iv
poteft folui Matrimonium, etiam quantum ad atìum , nifi fortè ad tem-
pus fe velit vir fubcrahere à confcrtio vxoris ad caftigationem eiusjfob-*
trahendo ei præfentiæ fuæfolatium* S.Thom .par.^.q^.art.ó.in addit. de
ibi
V :V / ' H Cap*
114 Liber Quartus. Titulus ip.
Cap. Porrà» .
V IR non paief i dimtttere vxorem fin e indicia E cdéfia l
V I A iententia diuortij peena eft* glofthic* ver* ieparari. E t q u i
Q mam pœna non eft inferenda * nifi per iudicem. 3S*q^*cdnterfe^
Stores. $*in hoe.& C.de iudæJ.nullus * E t nemo débet effe iudex in çauiâ,
propria, c.bonae,il 2* de ele<5h& I. udt per totum.C.ne quis in caufipropr#
Ideo vbi Matrimonium fuit contra&um in faexe E c c le fiæ v t ex hoc rc-
putemr validmruc.ex tenore #fup. qui fil.fint leg. per ipfam Ecclefiam,St
non per proprias partes erit iuper illius fiatu cognofcendum , & feriteti*
tiandüm* v tin te x . præfertim ne tantum facramentum refeindatur ex
fola opinione Coniugarti* Abb*hic n*a.& S.Tho.par.3*q.62.art*3.in addit*
E Ì I A M propter impedimentum parentela notorium *
V I A homines fæpe falluntur in difeernendo , an aliquid fit noto
Q rium . gloftin c.manifefia.z.q. 1. Et quoniam in Matrimouijs tôle*
rabilius eft, aîîquos contra ftatuta hominum dimitterc cûpulato$,quâra
légitimé coniufièfcos, contra ftatuta Domini feparare* c* licet,il 2*de te~
.ftib. Ideo etiam ex hac caufa non debet Matrimonium fub prætextu im*
pediment! parentela?, per ipfas partes feparari. vt in tex.& Abb.d*mi.z#
S I fam a refert impedlmentum coniugij êtiam nemìne opponente >
Epifcopus ex officiofuo poteB de co inquirers .
V I A qui permanent copulati in Matrimonio illidto, funt io-fla
Q ti! peccati m ortalis. c.non debet.de confang.& affinit. & not.fup.
tit.prox.c.fin. Et quoniam vbi eft fama de aliquo crimine, iudex Contra
dnfamatos procedit ex officio, c. cum oporteat. de accufat. Et in canfa_*
Matrimoniali Epifcopus eft iudex, cum illa fit fpiritualis. c.per venera
c i lem. fup.qui fil.fint legit. Ideo vbi aliqui funt infamati de Matrimonio
mon valido, potei! Epifcopus ex officio, fuper impedimento iilius fe in*
formare,& inquirere. vt in tex. Et compel]ere potei! y vt quicunque ve-
ritatem feiret fuper tali fadlo, perhibearteflimonium.3 5. q.6. c.Epifco
ptis. & fiip.de teftib.cogend. c. præterea. Sicut & diicOfdes bene coniunr
¿los , ex officio fuo réconciliât, & ad cohabitandum cofnpellit. c#ad id,
quod. flip, de fponfal. ;. ■
S 1 vero impedìmentum ejì notorium * poteÊ pifiopui ¿ V officio
fuo M a tr im o n iu m fepar a r e * ^ : :
V I A in notorijs nulla? funt partes iudfcis, nifi in condemnando ^
Q c- euidentia. de accufat; & gioivi. hic. Ideo ex qUó EpifcópomótOri
' riè confiât aliquos effe per illicitam copulami In ftatu peccati mortalis >
ad illud rernouendum, debet per fententiam fiiam ipfos feparare. vt iiiq
tex.Si c.tua.de eohubit.clen& mül.&:SÆhom;lib.^*iCât*diftv3 # q ji4 rfrjfc
4 ■ *■ ■ ■ -' ■■■ ' Cap*
Cap.4. Significarti.
‘JJjE P E L L I T V R vxor petens reRitutionem m ariti 1 f i noto*
; rie fornicata e f t y & marìtus continuit * ;
V I A nihìi aiterei!:, ipfoiurequis aicionemnonhabeat, anper
Q exceptionem iafirmetur * c-nihil.fEde regfiur* (Nemo autem finej*
anione experitnr* 1-fi pupilli, £ *fin.ff*de neg*. geft. ) E t quoniam_*
tnulier per adulterium perdit adtionem, in eius poenam, petendi debf*
tum à marito,, qui continuit.c.penult.& fillade adulter.Et fi ìllud peteret,
per hanc exceptionem repelleretur. c.literas* de reftit.ipol. ideo ex quo
notorie conftat, quod illa fruftra audiretur fuper prsetenfa fp oliationo
.mariti, ad illius reftitutionem non eft admittenda * vt in tex. Se d*c. lite—
ias.'Si vero maritili non continuit,tuiic ipfe perdit facultatem excipien-
di contra illam , Se fic ipfa poteftrepetere maritimi. c*dileóti*& ibi glo£
fin. deexcept. quia iudicium claudicare non debet. c. cum inter* de ex-
vnde ficut adulterium nocet vx o ri, ne poilitrepetere maritimi, ita
,adulterium mariti nocet, ne poiUt excipere contra vxorem. c* intellexi-
-mus. deadulter* vt fic , cum Matrimoni;' ius in vtroque Uefum confiftat >
paria deliba mutua compenfatione tollantur * d. c. intelleximus * Ideo
cum maritus non ppffit excipere tunc contra illam , ipfa ; poteft a g e r ò
fuperxeiHtutione v ir i, in quo per Matrimonium habet proprietatem_?*
¡gioìfin*ind.c,dileét:Ì. de except. Se Abb.hic nu*5.& fup.in cqirox.nu.?.
Cap. 5*. Exliteris.
ttIM A l'R IM Q N IF M feparatur propter adulterium mulieris *
V I A Dominus in Euangelio dixit : vt liceret dimiteere vxorerr»
propter fornicarionem. Luc.cap. 1 6. Sola enim fornìcatio eft, qua?
vxorìs vincit affeótum ; imo cum ìlla vnam carnemin aliam diui-
ferit, & fe fornicatione à marito feparauerit, non debet teneri5ne v ira i!
quoque fub maledico faciat ; dicente.Scriptura : Qui tenet adulteram,
ftuitus, Se impius eft. Ecdefiaft.cap.23.Et fpecialém contrarietatem ha-
lìet adulterium ad bona M atrim oni;. vt not.fup.in c.2. Ideo vbicùnque^
iornicatio eft,quoad thorum vxor dimittitur.vt in tex.& c.fi q u isjl 1.32*
q .i. Sicut enim crudelis, & iniquus eft, qui caftain dimittit vxorem ; fic
fatuus e ft, & iniuftus j qui retinet meretricem ; patronus enim turpitil-
dinis eft,.qui celai Crimea v x o ris. cap. ficut. d.q* 1* Nontamen cogitar
maritus illam expeileré>&: ei debitum denegare, fi illa de adulterio pce-
niteat, & in futurum velie continere. gl.in d.c.ficut. E t quiapoterat ac-
cidere v vt aliquis calumniam faceret vxori innocenti, Se ob fecundam
xopulam nuptiatem veteri copula Crimea impingeret ; fic p riore m di-
miteere iubetur vxorem , vr prima vaiente, fecundam non habeat. a d ì-
xit.d*q. r.Et quodin hoc dici tur de vx o re , intelKgitur etiam de m arito.
cprsecepit* addit.
H a ET
ti6 Liber Quartos I Titulas 19.
E * f f i %'ir pofteafirm e tfu r , redintegm túr *
./*%■ V I A cum Matrimoni; lus in tali caíh læfum in vfroque confiftá£
paria delifta mutua compenfatione tolluhtur * c. penula de adult*
Ideo cam quilibet coniugami umiferit propter proprium deli-
¿him ius petendi dehinim, &. pétittuti denegrid* i tunc in pari prohibí-
tlone reperiuntur vç-fin-de'Uduiterded ex quo aáibo funtdncontinentesj
ne permanendo feparati incidane in adulteria* nieltus fuit illos redime*
grare 3 qudm in tali periculo fepararos eosderelinquere* gioì- in c* iiu
coniugio. 3 2 Abb. bi c in fin* ; .¡ ¡ ;r"-¿
- Cap-iS-; D eilh.^ ^ " ; -
$ I rvxor à viro h p fo h i h a n firn prQprìfc
q eumreuerfum redire v o m p d l i t u r o -
V I A conceditur coniugi Cathoiteo >vt pofixtdiuertere ab altero
herético, propter peri cuín m , rSeipfe quoqüb talidriminevin fida
macule tur - inir- c. prox. Et vt lapihsin hærefitfî vdtun fe vidbt ab
vxore dimifiuni, txdio> & coifeificne afeétu s, iè ab errore ilio ccnuer
rar. vt in tex. fiait con tum :i x fu d p o il c di one pnuaturVvt taglio afeéhis
veni at rei pon furas. c-quoniam- #-in alijs.fup.vt tire non conteft-Et quo-
miam cefiamte;caufá5 cefiat efe élus, c-poft tranfiationem.de remine- Vii*
de ex quo vir per pœnitentiam e it fan at us , cefiat p ericu lutti- ni aculandi
tali crimine vxorem ; Sç cefiat oçcafio retrahendi ilium ab hærcfi- gl.fín.
hicJdeo debet edam Celiare feparatioq quæ ex tali caufa concedebatur,
Ocftc debent fimial reconcilian. vt intex. & c- quad ¿u terri. sa.q.’i. cum
tper ilium lapfiun, vinculum coniugale noofitkliiìolutum. vt in fr.c. pros
ai ux ta didimi Apofioli ; Quad iL diicefferi t muli er á m ari to ; de bet, ma neL
..reinnupta, autviro fuo reconcilian, x.adConnth.c^^&Condl.Tndt
.feis-2 4.defacrunatr.can.5« . q •’
SE CVS f i per iudiçiûm EccUfi# db eò-fytjfet feparata *
V I A iuflus iudicis facit licitum^quod alias non liceret.
Q qui iulfu * & ibi glofÆde .Itisi qui notanfam.ideo quando per feti-
tentiam maritus hcereticus fuit priuatüs facúltate exigendi debir
tum ab vxore, non eít poftea compelienda adillud.eireddenduni >. ficut
icompellitur r eo reuerio ad fidem GatHoIicam^:quando illa-prapria afir
- dtoritate diíceífit 5vtdiâum eft foperiùsj & glofifinfeip.ittTa prexiEt ex
quo file expçâauit fentendam eondemnatoriam-, maior obftinatio ÚU*
co notatur - ç.confangumei.fùp.de fent.& re iud. Ideo edàm maior pcç*
na eft illiim poneqda. c.diíciplina* dift.45-Sed quod tutic non compelí^
. tur ad virmn reuerti ? eft verum:ÿfiipfa vejitreligionem ingredi. c-'fin.;
. de conuerfi CQaiugrña&i fi vellebin-feeulo permanerieyfalteiñjexiúdictó
officio eflec Matriraoaitu» c e d io te g i^ o d ^ y t èvUE«pqpe?iaüuxji^fipit
De Diuortijs ! Ì17
ieri; j quod poffet ìmmìtierc, fi feparati in feculo pernianerent. Hofh
fiip.in c-prox.ver.legitim:tm.& ibidem Abb.nu.r i .
Cap.7. Quanto.
V t N C V L VM coniugale nondijfoluitur, altero contugum fi-
delìumin harefirn lapfo.
V I A inter ndeles eft Matrimonium verum »& ratum, ita vt nihfl
adueniens poft Matrimoniarci coniiunmatum, poifit diifoluere il-
S*Tho^par.3*q-62*art*5*in addit.nam facramentum fidei,quod
Temei eft admifliim, nunquam amittitur ; imo ratum efficit coniugi; fa- -
cramentum,vt ipfutn in coniugibus ilio durante perduret.vt in tex.Ideo,
licet hasrefis feparet Matrimonium quo ad thorum. vt fnp.in c*prox. non
tamen feparat quo ad vinculum . vt m tex. & cap.fi quis iudaic*;*8. q, 1.
Nec obftat, quod X quibufdamforian obijcitur, quodfidelis reliéhis non
debeat iure Tuo fine culpa priuari ; cum in multis cafibus hoc contingat,
vt fi alter coniugum incidatur ; Per hanc refponfionem quorundam ina
liti* obuiatur 3 qui in odium coniugum, vel quando fibi inuicem difpli-
vcerent, fi eas polfent in tali caiu dim ittere, iìmularcnt hxrefim , vt ab
ipfa harefi ( nubentibus coniugibus ) refilirent ; Per hanc ipfam reiporc-'
fionem illa ioluitur qu*ftio> qua quaeritur, vtrum ad eum, qui ab h*reft,
vel infidelitate reuertitur, is, qui permanfit in fide, redire cogatur. vt in
tex. & de conuerficoniug.c.fin*
S E D fivnus infidetium contugumconuertatur adfidem , & alter
noUt fibi cohabitare $ vel nonfine blafphemia * vel fine peccato
mortati ifoluitur contugium-j *
V I A Matrimonium non eft ratum fine facramento Baptifmi; fed
quod non eft ratum , poteft diflolui; ideo Matrimonium in infide-
litatecontraihim poteft diflolui; & ita foluto matrimpniali vin
culo , licet viro aliam ducere in vxorem . S. Thom.par.3 .q.5p.art.5. in—.
addir. Et quonianrvbi infidelis non vult cohabitare fine contumelia^#
C reatoris, debent potius Ìèparari, quam fimul commanere propter pe-
riculum, ne infidelis trahat alterum in peccatum, vt Hip. in c.prox.Vn-
de Apoftolus dixit : Si infidelis difcedxt, difcedat ; frater enim, vel foror
non eft feruituti iubietìus huiuimodi . 1. ad Corinth, c.7. Et in canone.*
habetur, quod contumelia Creatoris fòluit ius Matrimonij.c.fi infidelis.
aS* q. a. Ideo crimen vxoris nolentis cohabitare fine contumelia Crea
toris , abfoluit virum X feruitute, qua tenebatur vxori, vt non pofler,ea
viuente, aiiam ducere ; Ìed nondum folutt Matrimonium, quia fi X bla-
fphemia illa conuerteretur, antequam ille aliud Matrimonium con-
traherer , redderètur ei vir finis; fed ioluitur per Matrimonium fequens
ad quod peruenire non poflet vir fidelis, nifi folutùs X feruitute vxoris#
per illius culpam, vt in tex. de S.Thom .&am $,ad 2#
H a E T
«8 Liber Quattus. Titulus ip.
2ì T conuer/us contrabere poterti.
V I A vir fidelis non debet cahabitare vxori infideli nolenti coha-
Q bitare fine contumelia Creatoris, vt di&uin éft iuperius *Et quo-
niam fi non liceret ei aliam ducere >cogeretur continentiam fer*
tiare, quod videretur inconueniens, quia fic ex conuerfione fua incom-
modnm reportaret * $*Tho<d.art.5.Ideo ex quo Matrimonium illud non
eft ramni >& poteft diffolui, vt diéhim eiì fuperius, non debet coniunx
fidelis impediri, quin ilio jfoluto 5 poffit cum alia contrahere • vt in tex.
& d.c. fi infidelis. zS.q.a. Tamen fi poft conuerfionem v ir i, aliqua pro-
Jbabilisipes effet de conuerfione vxoris > non debet votum continenti*
vir emittereihec ad aliud Matrimonium tranfire;quia difficilius conuer-
teretur vxor >viro fuo fciens fe effe priuatam; fedpoftquam fidelis con**
tra x it, iblutum eft Matrimoni; vincuimn ex vtraque parte >quia Matri
monium non claudicai quantum ad vinctilum j fed quandoque claudicar
quaiitum ad effeóhim ; vnde in pcenam vxoris infidelis magis r qudm ex
virtute Matrimoni; pntcedentis, ei indicitur 5 quod non poffit cum alio
contrahere ; fed fi polìea conuertatur, poteft ei concedi dilpeniatiuè^vt
alteri nubat, fi vir eius aliam duxit ; Se tunc imputet fibi vxor in pcenam
fuse tarda: conuerfionis, fi priori viro fiio priuatur.S.ThQ.d.art.5.
Cap. 8. Gaudemus.
P A G A N I iun&i in grada prohibito à lege canonica tantum^ ;
conuerjì ad fidem nonfeparantur .
V I A Ecclefia non habet de ijs , qui foris funi iudicare . Apoft. i .
Q ad C0rinth.cap-5.Vndp infideles conftitutionibus canonicis noiu
arétantur. vt in tex. Et quoniàm inter infideles eft veruni Matri
monium 7prout illud eft in dfficium natura:, licet illud non fit ratum> fi
eni eft inter fideles. S.Thom-par-3-q.5p.art.2-in addit. quemadmodum_>
Apoftolus oftendit dicens : Si quis fra ter infidelem habet vxorem,& h#c
confentit habitare cum eo, non illam dimittat. i. ad Corinth. cap. 7. Et
Matrimonium Iegitimum, edam infidelium > regulariter non eft fepa-
randum ; dicente Domino : Quos Deus coniunxit, homo non feparet.
Matth.cap.i p.Ideo ex quo infideles non contraxerunt in gradibus i lege
diurna prohibitis * legitimè contraxerunt. vt in tex. Se c* de infidelibus *■
de confang. & affinit. Et ex quo conuerfi volunt cohabitare fine contu
melia Creatoris 5 non funt feparandi.vt fup-in c.prox.prxfertim in fauo-
rem Chriftian* rel-gionis, & fidei ? ne viri timentes ab eorum vxoribus
deferi, a fide Chriftiana retraherentur. vt in tex- Vnde licite remanent
coninnfìiilli , qui ante conuerfionem ad fidem, crant matrimonialiter
copulati ; cum per facramentum Baptifmi non foluantur coniugia, ftd
.crimina dimittantur.vt in tex.& c.deinde. dift.2 1; Perfona: autem pròhi-
bit* fiinul contrahere de lege diuina ? enumerantur in Leuit* cap. 1 8* &
. - funt
-1
: «9
fune mater, nouerca, foror, neptis, am ita, m a t e r ia ,& vxor pattuì, Sé
vxor iratris , filia, & priuigna*glofodiic*
S I pagam i prius plures vxores babebatj p o fi fid tm fufeeptant«*
adharebit prim a *
V I A habere plures vxores eft contra legem diuinam, & natura-*
Q lem j Etquoniam legidiuinaeSnaturali omnes homines debent
> in quolibet agendo effe adftridi ; ideo non eil verum Matrimo-
nium iufidelis, nifi cum illa, cum qua primo contrariti vnde fi Ìpfe cunv
omnibus ibis conuertatur, adhoerebit p rim *, & abijciet alias, vt in tex* ,
& S.Thom*par.3*q«59- art,3* in addit- & hoc comprcbatur ; rum fuit ab
initio vna coite, in vnam faeminam conuerfa ; & Scriptura diuina tefta-
tu r, quod relinquet homo patron, Se matrem, Se adhserebit vxori fua?5&
erunt duo in carne vna ; non dixit tres, vel plures, fed duo ; nec dixit
adh&rebit vxoribus, fed vxo ri; Nec vili vnquamJicuit fimul plures
vxores habere,nifi cui fuit diuina reuelatione conceiTum(qui mos quatta
* doque etiam fas cenfetur ) per quam ficut Iacob à mendacio, Ifraelita: i
furto, & Sanfon ab homicidio, fic Se P atriarch i & ali; viri iufti,qui plu
res leguntur fimul habuifie vxores ab adulterio excufantur; & Dominus
in Euangelio dixit : Quicunque dimiferit vxorem fuam , nifi ob fornica-
tionem, Se aliam duxerit, moechatur ; fi ergo vxore dilpifla, duci alia~*
de iure non poteft, fortius Se ipfa retenta ; per quod euidenter apparet
•pluralitàtem in vtroque fexu ( cum non ad imparia iudicentur ) circa»*
Matrimonium, reprobandam. vt in tex.& S*Thom.d,art. q^5.art,2.
d, par.j-
E T ß repudiata v x o r e , cumfccunda contraxerit , etiam paß T}a~
ptìfmum dimittetfecundam > aàharebìt prim a repudiata .
i
V I A cum tale repudmm Veritas in Euangelio reprobauerit,nun-
Q quam, vera vxere viuente, quis liete poterli aliam , etiam ad fi
de m Chrifti conueriiis habere, nifi poli conuerfionem ipfius , illa renuat
collabi tare cum ipfo, aut etiam li confentiat, non tarnen abique contu
melia Great oris, vel vt eum pertrahat ad mortale peccaturn; in quo ca-
fu relKtutionem petenti, quamuis de iniulla fpoliatione conftaret,refti-
tutio negaretur, quia fecundum Apoilolum : Frater, aut foror non eft
huiufmodi leruituti iubietìus. vt in tex. & i.ad Corinth, cap.5. Ideo qui
repudiauit veram vxorem , edam poli conuerfionem ad fiderei, tenetur
illam recipere, fi conuerti voluerit, & aliam, cum qua contraxerit,abij-.
cere. vt in tex. & S.Thom.par.j.q. j9.art.j.in addit.
E T I A M f i repudiata cum alio centraxijfet .
V I A per tale repudium non fuit folutum vinculum matrimonia
v i l e . M atth .cap .i,. E t quoniam mulier non poteft eodem tempore
H f plures
tío LiberQuartus. Titulus tp.
plufes maricos habere, r .ad Corinth. cap. 7. Ideo qui taletìa dimiíTaüLj
duxit de faflo in Yxorem,mo£chatur; & non per hoc illa definit effe vxor
priorls mariti * vt in tex. & Matth. d.cap.19. Non tarnen dimiilbr pote
n t obijcere fernicationem dimiííx ex eos quod nupferit ali; poft repu
dium . vt in tex* quia adulterium non committitur fine dolo.c.in le&um.
33..q,i,& l.penult.ffide adulter.Et non videntur effe in dolo infideles coik
rrahentes aliud Matrimonium poft repudium ; ex quo per legem vete-
rem eis repudium permittebatur. vt in Deuteronom.cap.:H* Et ipfi non
recognoícunt fidem Chriftianam3 in qua per Euangelium repudiiun iuit
reprobatim i. Abb.hic nu,io.
S E C V S f i fornicata fu iffe ti
V I A mulier,qu& fornicatur cum aliquo non prastcnfo marito,eft
Q in dolo ; & non potei!: aliqua pnetenfa bona fide excufari. Abb*
* hic d-nuao.Et quoniam eo ip fo , quod mulier committit adulte-
riunr, acquirituriusm arito, vtpoffitvxorem adulteram i ieabijcere
( quod intellige in infideli, tam quo ad vinculum, qudm quo ad thorum;'
fed in mullere fideli foliìm quo ad thorum. Abb.hic nu. 16 . ) Ideo fi talis
mulier infidelis fuerit fornicata, poteft proprius maritus abijcere illam,
& ducere alìam . vt in tex. & Hoft* hic. ver. alias. Nec per baptifinunuj
poftea fecutum tollitur maritò hocius fìbi acquifitum. Abb. hic nu. 16.
quia Baptilmus non tollit ius alterius, nec aufert benefichine competens
alicui * glof.fin.hic. licet omne peccatum , quod commifit quis m ie >per
Baptifumm deleátur, 2<5.dift.c.deinde. & 32-q.1-C.quod autem *
Cap. 9. Deus, qui.
3 \£ _ 0 N licet reliflam fra tris in vxorem accipere .
V I A affinitàs non foiuitur, foluto Matrimonio per mortem per
O fora . S.Thom.par-j.q-55.art-z.in addit. Vnde cum gradus affini-?
tatis fumanturiuxta gradus confanguinitatis. S. Tho-d.q* art.8.reli&a^j
fratris eft affinis alteri fratri in primo gradu. c.vir. de coufang.& affiniti
E t quoniam in tali gradu, perfoniE funt inhabilítate ad fimul Matrimo-
nium contrahendum , c .i.& c- non debet. de confang.& affin. Ideo fi per
eas contrahatur, Matrimonium non tenet. vt in tex.& d.c.non debet.Et
hoc fecu ndum fidem Chriftianam ; nani fecuiidum legem Mofaycam li-
cebat ducere vxorem fratris defuncti ; duobus tarnen interuenientibus ,
fciiicct, prim o, quod fratcr deceflerit fine prole ; fecundo, vt duceiret »
caufa fufeitandi fernen defunfti ; nam foboles inde fufeepta attribueba-
tur fratri defuncto ; vnde ifte fuperftes erat pater carnalis,defunñus ve
ro erat legalis : & fìc fili; attribuebantur defuncto. vt in Deuteronom*
cap.25.IHud autem fint olim inflitutum in figura * C* olim.8*q.i«qu£ ho-
dìe ceffata cum iftuxcrit vtritas • Abb.hic niuav
‘if"J n t
E f de faff» duffa »feparanda eft.
Q V IA Cánones pofliint inhabilitare perfonas ad fimul contrahen-

dum, ita quod fi contrahant, Matrimonium non teneat. c. n o iv
•»' debet. de confang.& affinit. E t quoniam tales funt inhabilitati,
cum iintin primo gradu affinitatis, vtdiihim eftiuperius. Ideofi defa»
¿to contrahaat, Matrimonium non tenet; & fie nc morentur in pec-
cato, non debet perm itti, vt fimul permaneant coniunfti« vt in tex. &
c. porro. Tup. cod.
N I S I aliterEcclefiadifyenfit.
V r A prohibitio de non contrahendo cum tali affine » eft de inre
Q pofitiuo.ç.i. de confang. & affinit. E t quoniam vbi aliqua caufa_#
fuadet, Ecclefia contra tale ius diipenfat. c.quædam.3 j.q.j.Ideo ex cau-
fa folet Ecclefia cum talibus affinibus dilpeniare. vt in tex.& S,Tho.par.
3.q.Jí.art.8.in addit.
LiberQuartus. Titulus X X *
DE DO N A T I O N IB VS
inter virum» & vxorem,& de dote
poll diuortium reftituenda.
In Decretal. Cap. i. Mulieres.1
S E P A R A T O licite Matrimonio , dos reftituenda eft . «
V I A dos eft acceiforia ad Matrimonium * infr. c. d o
pruderitia; nam datur ad fuftinenda onera illius.c.falu-
oriter. de viur. & l.pro oneribus. C.de iure doti Et quew
niam acceflorium fequitur naturam fui principalis, v t
fi non tenet principale, nec teneat acceflorium * c- pr.«-*
terea- de offic. deleg. Ideo vbi feparatur Matrimonium
tanquam inualldum, ibi non fuit vere d o s, fed quail dos putatiua. l.do-
tis. ff.de iure dot. vnde tota erit per pmenfum maritum reftituenda, &
nihil de ea lucrandum. vtin tex>& c.propofuit. de coniug.ftru* E t hoc fi
; ignorantes inter eos effe impedimentum, contraxerunt; nam fi feienter
^ in cafii prohibito contraxiffent, perdere debent quicquid vnus alteri de*
d crit, & fifeo applicatur > nifi errore, aut minori «tate excufentur.l.qui
contra.Cde ifìceihnupt.& gUifhic*Sed nunquid iru&us reftitui debeant?
........... Dicendum>
jx i Liber Quarti» • Titulus'io.
D icen d u m , quod funt reftituendi i l l i , qui ante Matr m onìum , fiue ve*
r u m , fine pnetenfum , obuenerunt ; ham illi ipfo iure augentdetenijfed
p oft Matrimonium obuem entes non augent dotem , & non reftituuntur,
fedfiunt mariti propter onera Matrimoni; fùpportanda. l.dotis frudus !
ff.de iure dot.Et expenfie neceflana: minuunt dotem ipfo, iure; vtiles ve
ro non ; fed petuntur a&ione m andati, vel Regotiorum.geftorùmy volu»
ptuaria: vero expenfe permitcuntur abradi fine làsfione priofis ftatus. C,
4 e rei vxor.afi.I.vna.i.fileat. & ff.de impenf.in re dot. fac. l.i. Et hoc ve
runi e ft, cum fit feparatio quo ad foedus Matrimoni; ; fecus fi quo ad
thorum propter adulterium . vtinff.c.plerunque. & glof.fìn.hic. ' '
Cap. £. Significauit.
$ 0 L V T O ¿Matrimonio, cogitur v ir dotem rèfìituerc ~
Q
V I A vbi non tenet Matrimonium, nec etiam tenet dos eius ac-
ceiiorium. vt fup.in c-prox. E t quoniam vnum de iuris praeceptis
eft, vnicuique tradere, quod fuum efb i.finJniHt.de iur. ideo ex
quo prgtenfe iilius dotis dominium non fuit tranflatum in maritum pro
pter inuaiiditatem Matrimoni; ; vel fi foit tranflatum propter Matri-
monium validum, ftiit ad mùlierem reuerfum propter mortem mariti,
illa debct'recuperare fuam dotem * vt in tex.& fup. c.prox,Nifi aliud ob-
fiftat * ve in tex* puta pa& um , vel confuetudo, quod reftitui non debeat*
v t infi\c.fin.& I.ex morte.C*de pa£t.connent- vel fi propter adulterium_j
mulier amiferit illam. infr-c-plerunque i nam fpecialia derogant gene*^
ralibus* c. i * de refeript.
£ T bona diuidere, qua communiter ets obuenerunt *

V I À lic e t, quando Matrimonium eft validum , &nonapparct*
Q vnde mulier acquifiuerit, fola dos fit ei reftituenda, & estera^
omnia prafumantur acquifita ex bonis, & indurirla mariti, vt in
muliere euitetur turpis qu^ftus Ìufpicio. l.quintus. ff.de donat* inter vir-
& vxor*& l.etiam* C.eod, rit. Sicut quicquid acquirit P rxlatus, cenfetur
totum acquifitum intuita E c c id io , nifi contrarium appareat, vt abeo
euitetur turpis negotiation* i.de pecul.cleric.& c.facerdotes. 12.q*4*Ta-
men quoniam in Claris non eri opus conieéfuris-1* continuus* f£ de verb,.
òblig.Èt vnufquifque debet haberc,quod fuum eft,vt ditìum eli fuperius.
Ideo quando mulier docet, vnde libi obuenerxnt bona, qu# pratendit
vltra dotem, fi Matrimonium fuit validum ; vel fi non fiiit validum_i j
illa fuerunt communiter acquifita, non folùm vir debet reftituere do
tem , fèd etiam e a , quse eis communiter obuenerunt, cum ipfà diuidere
tenecur. vt in tcx.Sc Abb. hic in fin.
Cap*
De DomtiònÌ& interdir.$£ vxòr,&c. 145
Cap. $. De prudentia.
D E L E G À T V S ad caufam ^Matrimony $f i fer atJententiam
diuorty »pronunciare débet dotem refiimi *
V I A index, qui coguofcit de caufa principali* debet cognofcere
Q etiam de accefìbria. c-præterea.de offic*deÌeg.& l.a,{Ede iurifdià-
omn. iud. E t quoniatn caufa dotis eli iùcidens , de accefforìa ad caufatn
M a trim o n i;v t in tex* Ideo iudex qùi fert fententiam de Matrimonio
feparando, debet etiam ièntentiare de dote reftituenda.vt in tex-& glo£
3-bic. Index tarnen fiecularis non indicai de incidenti quæftipn.e ip iri-
tuali* fed earn retnittit ad iudicem Ecctefiafticum>curn illius iurifdiftior
nis ipfe non fit capax ; quod non eft in iudice Ecclefiaftico,quÌ eft capax
etiam iurifd/£lionis temporalis. vt not.in c.lator. qui fihfint legitimi. Si
vero confiante M atrim onio, mulier agat.de dote,quia forte maritus la-
bitur facultatibus, vel diffipat bona fua j vel quia mortuus eft, debet re^
gulariter caufa illa tunc agi coram iudice fæ c u la r icum caufa dotis fit
principalis, 3c tails caufa per fe eft tem poralis, licet etiam. coram iudi
ce Ecclefiaftico infauorem Matrimoni; agi tunc poffit * glof-i. hic*&
Hoft. infin.
Cap. 4^ Plerunque.
JH V L I E R propter adulterinm à •virofe parata , perdit dotem. ;
V I A àdulterium eft maximum crimen • c.quid in omnibus* 3
Q 7. Etquoniam perilludinfertur Matrimonio, 3c alteri coniugi
b enormis iniuria. c*fignificafti. & c-ex literis.fup.tit.prox- Ideo m
poenam vxoris delinquentis, & in confolationem offenfi m ariti, ftatui-
tur, vt vxor adultera, præter alias pœnas per quas ceteris audacia fi
militer deli nquendiauferatur, amittat dotem, & maritus iliam lucre-
tur- vt in tex. Se Authent. vt liceat matr. Se auiæ- i-quia vero plurimas *
coll-8- Quod lucrum acquiritur marito,tam quo adVfumfruitum, quàm
quoad proprietatem, fi ex illa vxore.non extent fili; ; fi vero filij adfintj
ipfi fuccedunt in proprietate, & maritus habet,dum viuit, vfumfirudum;
3c fimiliter lucratur vxor donationem propter nuptias, fi maritus fuerit
de adulterio conui<ftus.d.Authent*in d-jf-quia vero- & glof-fin-hic. Non_*
enim quo ad hoc iudicantur ad imparia maritus, & vxor- c- gaudemus #
fup- tir. prox- de c.nihil iniquius. 32- q- 6 , Sed fi maritus fibi recond|iet
vxorem poft adulterium ab illa commiflum, non lucratur dotem- vt
tex* E t fimiliter mulier in cafu, quo fibi reconciliauerit maritimi adul
te rum , non lucratur donationem propter nuptias - c- non mœchaberis .
3 2.q.tf.quia qui talem fibi reconcìliauit, iniuriam illi remififfe videtur,
de mores illius cenfètur comprobaife. 1. fi vxòr. in fin. ff. de adulter- &
glof hic- ver- necréconciliata> & vide Cottar. lib*4. decret, par. i.
cap.y.jf.j* '
u; -Cap*
t£4 Liber Quàrtus. Titului 20*
Cap. 5. Ecfi necefle.
C O G I T V R mulier ex ojfkioiudieis > donatafibi à viro propter
: nuptias f pro conferuauonc illiciti Matrimony, relaxare*fi tails
donatio prallet impedimentum diffolutimi talis Matrimony *
V I A Matrimonia dcbent eflè libera 5 tarn in contrahendo» fi fine
licita »quàm in dilfoluendo , fi fint illicita. c.cum locum* de fpon-
* (al.& tlibera. C d e inutil.ftipulat. E t vbi Matrimonium venie dik
foluendum, non debet mulier illam donationem iucrari,qiue dcbtxdif-
iblutioni praeftat impedimentum »ne ad commodunt ei cedat »quod de
bet in panam eius potius retorqueri - v tin te x . E t ne permanentes iiu
Matrimonio illicito, fint in ftatu peccati. c.non debet* de confar g.& af
finiti Et quoniam vbi trafiatur de peccato euitando, iudex poteft pro
cedere ex officio, esporrò, fup. tic. prox. Ideo vbi aliqua donatio prarftac
impedimentum diiTolutioni illiciti Matrimonij » debet fuperior Ecclc-
fiafticus co artare mulierem per excommunicationis fententiam» ad
rem illam donatam reftituendam. vt in tex.& Abb.hic nu*3*
Cap-<S* Nupcr.
V S V F R V C T V A R I V S donansfine confenfu domini rcnL*
ipfamvxori propter nuptias y non transfert ineam plus iuris »
quàmìpfe baheat „
Q
V I A nemo dat > quod non habet. c. quod autem. de iurtpatr. Et
quoniam fucceflbr habet ius à praedeceifore,cum quo eadem per-
fona, quo ad illud ius cenfetur. c.is,qui in ius.de regaurdn 6?Ideo
non potuit prardeceffor plus iuris in alium transferrc » qudm ipfe habe-
ret \ fed iure illius debet fuccfcflbr effe contentus. vt ia tex.& c.nemo po
teft. de reg.iur.in 6*
I D E M de eoy qui fub conditione adimente habet rem in baredb
tatem \ vet infeudüm .
V I À hacres cenfetur eadem perfona cumdcfun&o; & fucceifor
Q cum praedcceifore »vt diétum eft fuperius, Ideo eodem iure, quo
illi vtebanturjetiam ipfi vti debent. vt in d.c.iSjqui in itts. Nec de*
bet cenferi tranflatum plus iuris in alterum, qudm ipfe habcret,propter
fauorabilem caufam dotis, vel viduarum ; nam licet Ecdefia in huiuf*
modi cauiis fe fauorabilem exhibeat» contra iuftitiam tarnen non eft eis
fauor Ecclefiafticus concedcndus. vt in tex.& c.r*dift,87.
Cap. 7 . Per veftras.

V IR aêtisprodote>nonorminoescluditur etfeo, quod vergab
adinopiam» -4
ì . ' qvia :
De DiétiàtldbSSnìntjmbr^ vx§rl&c< àxj
0 y. 1 4 fatis p p ie ft..q -^ s^ d ij^ ^ o tj^ u p .e ie^ cu m sft yyp^s nvjfc
briter, Se ib i glof.de viar. Ideo p iu ^ erej

còntraxitvAbUbic.nii# j E tifli fojâtr ¿¿òteitta/ pc ogo&fione dopisde-*
teliti 3nyxori;V Ìr0idw ifla', rJfej4:YÌf s:qùi d ^ f^ yxó tfò g i[&adislterdj rve$»
topiincurrat v vt inêx*! IuraûterxiiìqiiiE dicunt, qUodîaritus cogcn-
àus eft ^dqtem re/tituere •,>quando incipit-labi fecilkatibus, .& re filai
male y c i. vcinrlvvbxadhucvC.de iuredor.oir Àuthe^t.de ;equal.doridi-,
lud* Coll*7l\ Et quod 4 qs eft fi:q.ueftrand a 7>qua lido ppadumi tu r yjr*e.a£q*J£
diifipatuiius ^yt i& ifi cpo^dotetEi ^^.yjerò^^dblîgn a tr*. hal?,ent.Ve^cuin^
quando maritus vitto iup^ c<$iiurnat, y ditinien
tur, ne confumet dotem , vt in diiHîunbus, feeps autetu quando vergit
ad ino piarci ? non ex mal£d dnifn iflra t ioh e y^t in cafu huius tex.nam
repetitionc.
rr.h't;. ì ut;
7\ÊCJ pfrfciseòogiturfatisdare vltrafacuhatetà pròfirmine \ 9
*l ’ j1'V J .; ».Vi ' ' -}j : -i i ' i . ' » »X ' '<J. I i .. i *' ■.?* .- 1- ' 'i A -j1.’ ! •' r ’ *1, i
V 7 V ^ ^ A- fideiuffores feniper inuenire,nec diuidbus; Etoileift ^ mutóòi
diidcilius eibpauperi.Authent.de depofit*jLiìna:alK6;Et qu olii Oìdi
U-d inipoiIibileTiénio tenetut. l.inipollibilium. fF. de reg. inr. Et maritus
froiìefto'bligatusin reftituenda dote vltraid, quod tacerepotei!; cu rili
^qitatàs^& non rigor, iir in tali.'cauli yferuanda. l.vna. A cuiti antem. Q.
^ dé rèi vxGr.adi-Ideo Vilti'aficultatem propriam non tenetur maritas prò
dòte fatiidare ^fed (biuta eiim5,quam poteft.ydcbet cautionem predare*
y tdii:te*i8rAafchenri>t nulli iudic* ìic.hab.loci ferut jLafi vero. C0U.9. vbi
dtcitiir ¿quodifi inuliek aecufàtur decrimiue, prpquadebeatouftodirb
debeddare fideiudorèm y&iiiidemiTorenidare nbripbtefl:, iuratoriairl
cautianem pradtet, & fu dicit >Et iìmiliter in caiu huiu$,tex.iì aliarci cau^
tiònein;dare*nonpoteft-,.proeiietiuratoriam,-gl0fhic.ver.quam. b;:
* -.-‘ -d. Jì'-V ib xO'* -■ '*'■■ - - ■ -.v A) / ™’;■ . , —
S E i> dosfiU ajfìgm tarfub cauzione > quttm p m jlan pmeft » ■-
l 'J ’i ; ' ‘-v. ; ;; : , ; i 1; ì ■ ■ -..j. )h:
£ ~ \ JV d A ; ficut prbuidenduna.eiì: mulieri ? vt fuados eicoofernetiìr wE
ìifEfolutanatrrltafubucàiendumcibviroivfceiirtì-dotepoiiìtòne^
ra M a triinonijfu itinere, ne occafioné dòtis detentaB l yxor à viro: dìmiif
fa, feuvir vquidim iiìt vxorem,adulterium incurrat.vtin tex. Ideo ier^
uaturdfta ^quicas* vt prseftet cautionem, quam poteit, .3$ habeatAotcm*.
t t in tex*^ Aùthetìt^vt nulli iu4* Et fpificit cauOQ iujr'^topà > li aâin^
iióbhàbéti v t'd i^ ià W ^ p e riu è '^ ^ ^-v
%U^V;% il-'.i. Mi: i>1 ‘V
>V
E t
la6 r:l Liber TitaÌtis aol '
$ T .fiper ittam èdutioneni nbn ejfet
pthnì dotti, dtjnnmK$0i aptìd mercdtoremf ptfif itpijifto lutro
'virfaJHneatonera. Mefinmony^. \;;* h ^ ;ki . ; *, ;
V I A cum fit prouidendum v£o n »tie eius dostbnfamemr $ & fit
Q confulendmn viro* vt ex dòte ha beat frudusad^neraM atrim o-
nij fupportandà, Vt di&um eftiupcrius'; vbi appareret Vquodper
fimplicem iuratoriam caudonem viri , no n e flit iufficientcr ftiulieris in**
demnitati prouifum; ad fubueniendum vtricjue, fads bona prOuiiiocen- i
fetur, fi dos tunc alicui mercatori committàtur ,v t d o parte hofiefiilu^ ;!
i'
c r i , poffk maritus onera Matrimonii fuftentare>p So biùiitr nonmaneat
fu a dote defraudata* vt in;tex.& glòfipeùùlt#hicit! 0i^y M ; r :
,+■
i;'Si:
fi
Cap. 8. Donatio J fh ;
p O N A T I 0 fa tta inter coniuge conJÌantèM atrim onU^

qua alter locupletar, & alterpauperior ¿ ffic e rft^ non v a iti* '[ '
V I A fi talis donatio inter coniuges vaierei s fiepe mutuo amore
Q Te inuicem fpoliarent, dum donaL'ionibus nòn cemperant'es, pfo^
fufa erga fe facilitate vterentur * I. i ..ff.de donat. inter vif. & Vxòr.
Nec eis effet iludium liberospotiiis educandi fed-firpe' futtirum effet,vt
difeuterentur Matrimonia, fi non donarci is* qui poifet; atque ea ratio-
ne euenturum , vt venalia Matrimonia effenkh2,d.tit.Etquoniam hone-
ilus amor ex folo animo eft adlimandus ; & fam# coniunèprum aft ^Qp»
fulendum; ne concordia predo conciliari vid ere tur; neve .melior impau**
pertatem incidcret 3 Se deterior ditior fieretT 3*d,dt. (/Concordia enitn* ^
& benignitas non eft predo, pied obfequio/virtutc, Se induflria, cotTEipar ii:
■ÌH
Ì
randa ; vt preclare dtfferit Cicero lìb. 2* oificior. ) Ideo tammoribus,,
quàm legibus fuitreceptumy vt intcr couiuges talis donatio effe oopofr
Ter. vt in tex. & diécis iegib, ff. de donati interivir. & vxòr. Si vero alter
coniugnm non fiat per illam donadonem pauperior, Se alter ditipr} vt fi
f.
fe inuicem compenfauerint, Se alter alteri tantundem de fuo erogauerit;
vel fi donatio fit remuneratoria ; vel fi donator in eadem voluntate vf-
que ad fupremumyitar exitutn perdurauerit; tuuc.inter .cqniuges donar ?
tio valet, cum ceifent rationes, propter quas fixit fegulariter inter eos
prohibita donatio.; glofduc* venlaaipletioiv SimiHte^ vatet.donat^ in 1
ter iponfum, &TponTam;, antequam Alatrimoniuuvfit contraitum^dji/
■t
prafenti ; cumadhuc non fintindifiblubili vinculoMatrimonij coniunq Iit
<fri; vnde non habent locum in eis tunc fiipradidtit rationes,per quas Hut !
inter coniuges prohibita donatio. vt in tex. &: Linter eos. ffehoc tiurc :>i
*r ‘v • jj h- -1&
S O L V 1 0 Matrimonio » ficu t ^qâd.^ttliérem j^C;
propter nuptias redlt ad v iru m .
t - qvia
0 c Diteationibiinter^ ^
¡V i ä licepdom inipm d© iis/c«ftgnteM ^^
^ : rita m v i^ o c e V -e *d e ^ ilia tacita conditroi
aeTvt, foluto Matriixionio^ fit apad-'Vsoreni- lw,vnic* accedit. C d e r e i
vxor* aft* & l.irtrebtrS.C.de litre dot.Et vxor.indonationem propter ntt-
ptiasnon habet maiorem poteftatem., quim habeat marittis in dotemLy
Abb.antiquus hie, E t quo&iam mtfqnifefu^clebet habere 5"quod^
eft . Tup,c.figniffcauit. Tdeo , ibluto Matifimonioy iquifque coniugum de-
bet recuperate *qubd altert rfoltim duränte :Matrimoni6 ¿obligauit, vt
in:t$ a & glar.fin.hie; feil!ek> vxardotem^deniantus'donationem'pra^
pternuptial*vtintex.&:lup*c.riupert r! : - : >
N I S I d eci^ iß ^ tu d in e/ecu so b p n e^ f* , ,
i V I A :qtiodvxor obligettdotem, ibkimdurante Matrimonio ( &
- quod ilia non habeat plus intis in do nati o nein' p roptet nupt i a $ *.
** qüdin habe£tmädätu$>iß A o t & m y ^ de-iüre ebntinühipbfititto'i1
vt in £ek,& fup. et 'figöificauit <E t qmm ¿am c'onfuemdo derogat tali itiri
commu iii. C.fin.de cOniixetud. Ideo fi a din? cailfiiettido, ‘qiibd folutoMä^
trim onio, dos non reuettatur ad vxorem v & donatio propter nuptias
non redeat ad märitürn , talis confuetudö eric attendehda. vt in w x. 8c
dre amt
&WV, f x parade lucraHd^dohj. & donatiopt #■
. coiitrarium incluc$tur •; ,Tl/ v /
V I A in traditione rei iiias quilibet eft moderator , & arbiter: I, lit
re mandata^C.mand. E t poteft in ea apponere padum, quod ipie
*- vult i dummodo iUa non male vtatur * Inftitur. de his /q iii iunt
fai, vel alie.iur- # .led hoc tempore. Ideo ii ex pado de lucranda dote, §£
tex.Si Gide pad.e<ûen, Atithent. ^tqualitaii

5 -. ■ ;;; -j\, ;;... ■ ; \ j4■ f.v,re, ■ T '■' '., '1; t'v v 1.
JS T patfain tftu i debet
V I A coniuges non debent intalibns ad imparia iudicari, ne ^
„ prneftetur alieni oecafio defiderand^ mortis alterius propter ma*
mentis ¿nferantur , ficut eifet, ii vnus iucraretur multum,alter vero mo

dicum . Authent.detequal.dotis. Ji.hoc igitur, coll.8 . E t ne fraudibus ex-
cogitatisi veniant coniuges contra prohibitionem fadam , ne fiat dona
tio conftante Matrimonio.Innoc.hic.Ideo fi fiat padum de lucranda do
te per vi rum, prêmoriente vxore,debet etia fieri padum de tantundem
lucrando per vxorem dc donatkme propter nuptias, prsemoriente viro*
vtintex.& d.Auth.iequalitas.Cde pad.conuen,Et ft non fuerit fadum_i
padum iftud aequale, tunc padum maioris lucri, quod aderat ex vna^
’ .. ......... ' p arte, ■
Libery<2aartu£2»Hainluis ir&ff s
5 x altera Partei W t !h Ö rte.8ßb k ged ^ is.«t^ p aÖ «;ofeu eir. Efcfi % rft,
-fitccutn paitu fo lü m ie hicranda d©te,exteäjtOT!ad4anataon£m proptee
auotias >vt eantundenw xorde illa-luctetur, qtsam aisde ean d iü fuerit
3 iloin.A» 1then.permii&yMft'auCOT,C,.de .d0 oat^ntsmupt.Et uadmu;
i e o o m in o it t -fc r u a i^ ^ Ä ^ 4ä ® ^ ^ i ? iatWiMs
dem auadtitatis cum luero doris gfeditf myfciiä locianpü fern tu r; vnde
^ c k i l o f . i n 4 Aa«h*«MMiBtttÄS*id8
'•lio d ifffiib l^P €raK «îo d i)K d Ji.U im cq n 4 jöMlw.-d€ia'*.8 i-ßê''nidb2i '
donatio fit 4 v ir o ; fed tu die, confuetudinem eile feruändam ,'vb iijia^
vifi-et • alids eft feruanda difpofirto hpius tex. &,d*Auth.sequaÜtas. Abb*
hic n u lli. E t ft diceres, quid op&atur Honatid pröpter.nüptias, qua fit
i marirB:-cam?maritus.£ene^tdtiambqpaiUaHo»aia»cj?inftapteMatrir
jBQüio »;S6&dt M t u s füos^vt in
Matrintcnio* calis donatio eeditadeumAeîbiCiin te& ?!Reippndetur,
ouodoperatur mitltos efifeftus jPrim um , p m p % p d ftu m „quod.fitrdtf
liicranda dgte» nam extenditur in fauorertu muii.en$ :dd: donationem_(
»ropter nuptias ,v t ficut maritus ex paito luccatur dotenf, pnemortua
vxore, icavxör lutratur iUamdonationenä’vp rsro o m t^viro . vttntex,
& d.Auth.permifla. Secundum, fortius ms habet mulier in repus fibt <tor
uamiH aujs uorns poccir vxor renunciare iun nypotpegarum,ieainiins_

rebus don ari s, non >vt fio fit, vnde poffit coniali muli eri in dote récupe^
raridayvt in Authen- iiue à me.;*C.ad Veltòian.. Tcrtium opèràtur, quia_>
marito vergente adinopiam .v. vxor poteft enarra d creditoribus mariti
Vendicare tam doterai, quam donatioaempr.Qpter nuptias > amba; nam-
que debent deferuire oneribus Matrimonij * vt in d-Jl- vbi adhuc *Quar-
t nm , fi vir committit adulterium, mulier potè# agere vtlncretur il?
Jam.donatìotmm propter .niiptias , ficut agit vir, yt.terétur: d^lmiói«?
lieris, quando illa adulterata *;vt iupôcUiri cqderuiìqu£. & c i.vt lite^
non conteft.Exquibus fis cautus, vt femper fiat,n?u}ierj ifta donatio, ad
confidendum'éiùs v r ifita ti'^ ^ Tv A
■■ r- _i /
J-\x Hyìh:v,: v . ^ i . r . r \ A 1 "A 11•: ' ■ >*?-,!■ if -
, .• {ili •y. •' <■li Ai .. i * 4.. , », ■; J ; t .-*■. , 1»- c -«i- -• \ Z ,
, 'Jp ■ - -*
i- ,
’- ì i - i i L m * ' ' f i ì. ì v , ì ; ì .l tv; f i v ì r : . ' ; * * f. d < '.■ *? " ’y - ^ "?" f ' " v j u i ! -V
? ('■.f't -■ f
ù :-y v: Aoiiir'nr;:*’';;
fti-r ■' aY .Vt ' rrt.yy ' \u : "
»■. t.iv*
ir -a; s.JJ - ■t-
v..r.i.' y: ■- -1 j -r r j ^ ,. . , 1 * J .. - ' k ^ f ' 1r
, j * j i- ; r, r f
"■ ■ ■-'* i -J <■ , J J -M V 5 | À V ' i v f- * ì j £ -<■ i - i ’S '--A . - ¿ Ì l , ! '. » Ù lü-iAh- P 1 {-. I t - '■‘■
L V .M
•ì 7 . , .• . iJber
-h
Liber Quartüs. Tituius X X I ;

DE
In Decretai. Cap. i. nuiii
S E C V N D AE nupttdnonbtmdiçuntur*
gLV IA . fècundiuiijMatrim^^ in Ce çcnfidc-
' ; raturai fit pcrfëÔum facramentum ; tarnen confidera-
s& tutn in ordine ad primuin, habet aliquid de defeéhi fa-
cram enti; quia non habetpienam fignificationerrL^ ;
eum non fit ÿniyhiiîsi fient eft in Matrimomo Chrifti,
_ & Êcçlefiæ ; 6c tationç hûius defe&us benediftiô dTe-
cundis nuptijs fu'btrahitufT fed hoc eft intelligendum, quando fecundæ
nuptiæ liant iecundæ ex parte vtriufque, vel ex parte mulieris tantunu.* ;
nam fi virgo coritrahat curia viro, qui habuit aliam vxpremjriihilominus,
nupriæ benedicuntur ; faluatur enim tune afiquo modo in eisVtalis figni-
ficatio in ordine ad primas nuptias; quia Chriftus, etfi vnàm Ecclefiam
iponfam habeat; habet tarnen phares perforias defpbnfatas in viiâ Ec-
défia ; fed anirpa non poteft eiTe iponfa aiterius, qudm Chrifti, quia_^
alias cum dæmone fornicatur ; nec eft ibi Matrimonium fpirituale ; 6:
propterhoc quando mulier fecundo nubit , nuptiæ non benddicuntur
propter defefìum facramenti - S.Thom.par.j.q.tfj-art. a.in' addit.
E T benedicens punìendm eiì *
V I A taiis benedicens grauiter peccar,ordiuem Ecclefi# peruer-
Q tendo, & rem fibi prohibitam faciendofinfr*c*vir autem.& S.Tho*
d. q.63. art.i. Et quoniam quispuniendus è fi, in quo deliquit * c-
literas. de tempor. ordin. Ideo ifte , quideliquit in exercitio fui benefi
ci;’ , in talis delitìi pcenarn, ab oificio3& beneficio fufpenditur. vt in tex*
E x quo tarnen ifta poena iuipenfionis hìc non infligitur ipfo faifco,fed di-
ritur imponenda ; poterit permutari ex arbitrio fuperioris Tecundum,
quod circunftantiae, 6c loci confuetudo >minuunt, vel grauant culpam *
A b b .h icn u .j. .
Cap. %. Dominus.
*DV B I T A N S de morie coniugis , nifi prìus ceftìficetur > con*
trabere non debet ♦
V I A quis non praTumitur mortuus vfque ad artatem centum an-
Q norum, (in qua viuere verifimiliter poteft ) nifi probetur. l.fin.C*
de iacrofan.Eccl*& not.in c.in praefent ¡a.de iponfal.Et quoniam coniunx
non poteft nubere cum alio, viueiite altero coniuge.Apoft. i.ad Corintia.
$ap.7tIdeo non debet coniunx contrahere Matrimbnium dum altero,nifi
I prius
Liber Quartos T^mlus i r
prias verè » vel mnltùm 'verîfîiViiKtër coriflieï'ïlSïiîo&é 'prioris conim ns.
v t in tes. & not.in d.ç. jnpræientia. Et hoc pr*ièrtini rft (cruandum in^
dubio; cum certius , & tütius fit àd anim*Talatem t^ji coniugi dubitane
ti de morte alterîus non còhtrahere, qudrn cum alio forlàìi ilÎÎcîtè co-
pillar?. H oii.hic.ver.nondeheget.
£ T ficontraxit > fe d d a t ìk b U u \ ‘ - -■* ^ £;■
V I À cum Marrìrnoilinm fit fâüorabilc : p cùm apud * de fpoVifal.

O vbi alìquo cafu poteft clic Matrimonium} prò M atrrmoniò eft iu-
dicandum* cfin.de fcnt.& re indic.& glòf.i.hic/Et qliòniam fi vmis còn-
iunx effet mortuüs, poffet alter coniunx confrahere M ammonium . 4.
cap.7. ad Corinth.Et ex quo iìlud fuit contraûum in facie Ecclefiftipra^- ;
fumitur lcgitìmcfaóturn.cV2-.de eland. defpònfiprafiertim cumalterddiT-
innx non ha beat confcientiam dubiam, fedcredat ieverumconiugem-.
cfin-Afiquis. d.t it. deel a nd.de fpò nfi Et nernoefi: iurc fino fine culpa'pri-
uandüs. c. difcrctionem * flip, de eo , qnicbgn.confiing. Ideo non debit
coniugi ^ qui bon a fide i n fa ei e Ecclefia? con traxit 7 de bituni Marri mo~
fiij denegar!. vt i ii tex. &c*inquifièioniv de ient.exdorn» r ■'lj
S E D non c$igat •
V I A; qui dubitat,Te non elfe legitimum cgniugem, exigdndo de-

biturfi efim tal i dubro, f i ceret contra conscientiani'. d. c. inqiüfi“
t ion i\ &: gl o f hic. ver. nidiate hus . E t qü 0ni a nYqtïi"fl cit cOnrrâ
co nieie ntûün , edificar a d g e11 enna m. tcfiper -tUa s,i 1■^ J edi nto n. ideò, qui
libi exiftimat dabitandiiui de morte, priori s coniugis, &; per co nfe quc ns
dubitàt, 'fe 'nò 11 e-ife cum dliol egitifii e coniünfilling ' du in m tali dubïo
pennanètfdçbïfüm exîg:e débét,nccontra' comfdeotiàrq in'pec-
'catufim crirr|it*v H n te ^ ^ ^ ç d n q ü ifitïb n ïry ; : J ' lf;
ÿ£ T :fipoJlmodum-fci:àt;priMiiM\canikgepn\ vm effydjfàiïjfâ jeçup;
■ dunL-t * -: 'box ;fi: . , : m g : ‘ ■• :V1 ■
V V I A viuënte priftio CÓniuge,àitéf in4^ à fn’feoiïiitrnfiiici nbhô-
/ JtëftvApoftiï .ad Conn;th';Câp;7* Ët qüoniaïn aiiTim dneendoveom-
^ mittitur adulteriamo Apoft.adRoman.cap*7* Etlicefbonafides
r —w. excufare in prætefîfnUrij-qvi indoro nTCfedebatur primus coniunx
viuerej ne Committeretur adulterij poena, c.fi virgo,&c.m de¿turn ibi:
glof 34^q* otnam talispcèna non*comniittittirfine dolo Vhêhtìt.feHèO;
;adulter,, ex quo tamen fuperiienk poftea f e i e n t i â ^ lf l f i ü s r i ü f c è ^
fit bòna fiuês, &^ciiin feefindo mof aricïo5Je'két ïirlÀdoi Hofi. lfic^criadufi
Cap*
©érecundis uriptfjrj
■>:U
3
S I v m s tx cùftmg^4sfm a lià ^ b€neM0m\ym n4éei0im W g^^M
nouo benedici * k m : :
V I A cum v ir , & vtt)r 5vna carofintpcr cînilam convig.^lem^
Q effe Sri * Matth.cap. 15?. per talcm commiati onemearo bcucditfta
trahit ad ie non benédiAam vvt fic tota cenfeatìif benedica* Jdcstóicùt.
fin.ìSicutm limili habetur? qüodil oleum non confecratum iidniiìceatur
oleo confecrato, totum efficitur coniècratum. c-quod in d'ubijs. de con^
fècr. Eccl.vcl aitar. Et vir infidelis fiinöifieatur per mulkrem fidelcm
econuerfo. Apoih 1. ad Corinth. cap./Êtquoniam fiere t-niìuri a-priorì
benedi ¿ctoni ? lì iltymanjente cum fuoeffedhi, alia beneditìrio daretm in
fupph
fi yrius:
debet* vt in tcx. & fup
cundse nupti^ non benedicuntur,quia in eis deficit lignificatio,vt fit vna
-Vnius, liîit'eff'iii 'Mdj&ditibhiö C'hfiflÌ? & Eccleficc ; qiue tarnen lignifica^
tio cum non deficiat , quando virgo contrahit cum v iro y q u i habuedt
Irlfam vtórem jideo tuncfecundtr nuptix relpèÉhi'viriifed.-prim^ refpe-
■ &u mulièris.? benedici poffunr* ^yt md.c-Tv& S.Tho.par.Tq>63*art.i .irti,
ddd it.Qtié tkme h.benediéti o licet poifit ìmpCndi1rune reipeîaifigni|Ìca^::
îonis5dit'd'iiö:um£eff•ftl^èritl^'imn•debétâmen itera'ri, ètiam in tali ca^
Tu , nifi adfit loci con filetudo, òtìamTapa iciat colerei: aglof.fin.hic.
ne videatiir'fieri ihiurià priori benediécioni, vtdi&um eli liiperius
Abb. in fin. h ic .
Cap. 4. Super .
CM V L I E R nuiens intra annum lugubre ffl > infamiam non
*• \inctirrit. ' V O V ' ■ ‘■■■-gT ‘ :. - ■ ’ .
.V T AM nfami a illairragab aturädege cìui 11 ? exdiip 1ic ira tio n o ;
Q Prima , ne nubendo intra annum , dubitar; poifit de p role, an fit
primi, vel fixundi m aritid.i.& %. C.dc fecund, nupt. & 1. confeniù. §, vir
quoque, C. de repudi Secunda, ne mulier daretfùfpicionem de fua ca~ -
fintate 5 fic veloc.ter ad facundas nuptiU s felli nandò. Autbent. de reflit*
ik e a , qu# par.in 1 r.mehfe^:yt|aimdi..quiderrja C0II.4.& l.liberorum. T. lì
talis.ff.de his,qui not.inîn.Scd quoniam fecunduni Apoftohun : mulier
alligata eli ìegi Matrimoniali, quanto tempore vir eins viuìt,&: mortilo
viro , folcita eft à vinculo Matrimoni;. epifWd Roman.cap.7. Et melius
eilmibere ? quam v r i . i.ad Corinth, cap.7. Id eo, fi nonpoteftfe mulier
continere, ex quo folutum eil vinculum prion’s Matrimoni; ; & Apofto-
lus nullum tempus adiecit, in quo eilet ab alio Matrimonio abiliuedum^
potefi: ralis m ulier, fiue v i r , quandocunqùe aliud Matrimonium con-'
trahere. vt in tex.cum glofii A7 S.Thonupar.3 .q*^3.art*fin adJit.Cium>;
magis.
* ^ $ |||
Y-^>*' -i1, ' ■'
^t\r. Y. l u a r t u s » «if it^ u iis a t *
/i.¡YY'V-^ ^ sín ^ ta tte n ífe n d a lice n tía A ^ íto liV q u á m cosfiitittìo impéríalis!.c.^í
r.Y:■'/■- 1
£ ¡ g £ j U Ú x .É t c x quo tali? licite c o n tra c t»non deber ex ców ragu ;
: ^ ? n ’ ?ftro x\n T í* H * c autem facultas nubendi quandqcpnope poftfo-

^ i ^ p r i ó r i s M atrim ow s conceditur per A p o f t t a ad e p t K k n r :
K n í S i f b r n i c a t i o o i s iquodmuliervimnunerer, dì,perannumc o k - ,
n e^Cñ w » ^ ^ t .H 0ft-wfr*^prbX.col*fin-L3Udabile tamen eífcjpropwt^H i ,
ífnnes à lS e ciuili adduétas, fi muliei continerqpoteft g r t p e r i l i n g
S ^ t S t ó M a t r i m Q n i o abfiineat. J 5ald.m proem io D e c r e t a l - n u ^ :;
Sed finon poteft cônudère,nubàt,cui yultâDplcninoA’t in tfeXi.8fc.qu9d
fi dornii^riti 6cibí
Cap. 5. Cumfecundum,
1, E G E S duties m n habent fam ltáterh interdiftndi M atrim o 5
nium adtem pus * . ... ' 'íí í r:V ^ ;f v''
V I A ctmi Mammoniumfit vnum4 erejptemîSa‘^ n ien tís.É ccte:
Use- AppíE adEphef. cap*5*Eius caufa efi ípiritualis.c* 3 -de, donata
- : ínter vir. & yxor. Et quoniam in ípiritualibus laicos manet ne-
Ceffitas pbf^qitendi ? non auótoritas imperandi. c< EcclefÍa. de confíitui:.
-Ideo leges eiuíles <perfiécularem p.oteftattm lata: ? in itlis ípiritualibus
non obligantêx dcfedtu iuriídidtionis fiatuenti^.cap.íacrpíanfta. & cap*
maflana. de eleéh Sed in his pnríertim quid per ius diuinum >. 6c canonic
cum ílatLiatur3eíl attendendum3m quihns Íarculares leges non dedignanr
tur facros cánones im itan • vt In tex. 6c Authérit*^yt'clpn^fiapudprppu
Épifc. Jídiiucoikó.
•V1t. ■ i.
Libri Quarti % A T lO N A L lS IV R IS P O N T IF IC I! per
loannem
* » * Baptifiam
' ', . Viuianum fUbor^tÎîéí-.-ÚEO^-í^mt»
' r' . ' w " • j
le n a . u,J’ i'.V" , í.fi i
V’ .‘W i' V.'

A-
;k "V
í^n/- bV J'[\

B 11060621

Caricato da

Informazioni sul documento

Titolo originale

Copyright

Formati disponibili

Condividi questo documento

Condividi o incorpora il documento

Opzioni di condivisione

Hai trovato utile questo documento?

Questo contenuto è inappropriato?

Copyright:

Formati disponibili

B 11060621

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

VIVIANI, Giovanni Baptista

Rationale libri quarti luris

RO M AÉ > Typìs Iacobi Mafcardi. M D C X V.

----- - ' ■^ J L? t i r. ' ^ _ .. r, ,

129 Coniugìum quddo dijfoluàìur pro~h

C Ârenæ , f iu quar.entendepœnr-) quomodo ìicifècontrahant* ,80

Hèfponfaia inulta y quando non au- pojfint contrahere matrìmontutriz t[

Doñatapropter nuptiasy quandor e- ;Ft^aduum computalo quali-

Dubìtam de morte coniugisycon-

-, ùficeiur. 1-29. Ò* g u id jìcontra-

L Aicorum caufa quando per M atrimonium quibus clericis f a

interdtcendi mairtmonium ad gìtrmet * 97.100

Àtiuiîaùs quafìio jpeffat ad \ T J Eligionem prefejfits , velp ro y

O B fu r a verba quomodo intel-

Agani in quo gradu lég itim a

In Decretal. Cap. i. DeFranda.

Cap. ij. Veniens, il i.

Q V I A in Matrimonialibus fortius vinculum fuperuenfèris preludi-

E T l A M f i iüa finì turata *

Q V I A vbi duo diffondimi, qui melius probat, obtinere debet. c.

Q V I A quod copula carnaiis fecuta poft fponfalia, inducat Matri-

In Scxto. Cap. vnic. Ex Sponfalibus .

Liber Quartus. Titulus I I .

V E L minore con/entiente poftfepUnniutn. . ^

V I A caufx,qu3e in futurum expcdaut eflfedus fuos, impcdiuntur

VIA talis iuftitia cauiatur ex mutuo confenfu preftito inter ipon-

V I A promiffio inter cos fada in tantum eft obferuanda,m quan--

V 1 A fruftra expedatnr euentus, cuius nullus eft eftedus.ccunu-* v

Q V I A cum ille pubes potueritfe obligare ad Matrimonium , licet

V IA ad contrahendum Matrimoníum, requiritur in contraheiv

V I A folus nixus ad copulam , non declarar potentlam coeundi *

V I A ficut ad validitatem Matrimoni; requiritur íñ cobtrahentí-

Q VIA cum illa fponfalia fuerint contrada an te pubertatem, etiam

Q V I A fubarratio adaptatur e i , quodagitur, Hoft. hie in fin. V t

Q VIA iponialia de finito contra£ì:a>per tacitunijvel expreflum con**

Liber Quartus. . Titulus III.

O V I A faófca non pnefumuntur regulariter > nifi probentnn c* quo-

E T I A M fifuerìt contradumper ignorantes illttdimpedimentum*

Liber Quartus. Titulus IV.

Q V IA in Matrimonialibus fortius vinculum fuperueniens prxiudi-

7V £ C vnquam in vxorem tam haben poteß.

Liber Quartus Titulus V .

In Decretal. Cap. 1. Quicunque.

O V I A vbi modus non fiiit finalis caufa contra&us, fi modus non_*

46 Liber Quartus. Titulus^.:

vouentes Matrimonium con-

V I A condecct fan&os Antiftites* ac Dei Sacerdotes *

V O T V M ßmplepc tantum impedii contrabepdum yfei non diri*

Qui CJériaVvel vbuentes Matrim;Ä:c. 49

V I A lojemnitcr vóuéns caftitatem,:iTànsferta£cuàliterpotefta'.

In DecrctàL Cap. I. Própoiituitf.

meri quando fecurida mulier infoia filit, quod ilie ah am

Liber Quartüs. Titulas V I I I .

Liber Quartus. Titulns I X .

In Decretal. Cap. 1. Signum.

‘pòiTùnt di ilo lu i, quando pdftea per copulam

Liber Quartus. Titulus X I .

S I filjj duorum compairum > per quorum alterum deuentum efi ad

O V I A ficut in generatioric carnali alîquis nafcitur ex matrè, & pâ­

V I A. pater jpiritii;alis dicitur adTfimilitiidinein patçis carnaiì|^

,.u “ E 3 ■ ' xfteti

Liber Quartus» Titulus X I I.

Liber Qaartus. Titulus X 1 1 f.

O V I A ficut in generatioric carnali alîquis nafcitur ex matrè, & pâ

mentis ¿nferantur , ficut eifet, ii vnus iucraretur multum,alter vero mo