Mariologia 2claro

P. GABRIEL M. RO SCH IN I O . S. M.
MARIOLOGIA
TOMUS II
SUMMA MARIOLOGIAE
Pars l - De singulari missione B. Mariae V.
SECU N D A E D IT IO
R E V IS A E T N O T A B IL IT E R AUCTA
ROMAE
AN G ELU S B E L A R D E TTI ED ITOR
ANNO MCMXLVII
]
P. GABRIEL M. ROSCHINI O. S. M.
S. Theologiae Magister
Socius Pont. Academiae S. Thomae Aquinatis et Religionis Catholicae
in Collegio Internationaii S. Alexii Falconieri de Urbe Professor
MA R I O L O G I A
TOMUS II ;
SUM M A M A R IO LO G IA E
PARS PRIMA :
De Beata Maria Virgine

considerata in sua singulari missione
SECU N D A E D IT IO
R E V IS A E T N O T A B IL IT E R A U C T A
R O IV IA E
A N G E LU S B E L A R D E T T I E D IT O R
ANNO M C M X L V II
E x pa rte O rd in is n ih il obstat ouom inus im prim a tur.
R o m a e , d ie 2 I u lii 1947 - Fr A lfo n s u s M . B e n e t t i

O . S . M . P r io r G e n e r a lis
IM P R IM A T U R :
E C iv ita te V a t i c a n a , d ie i* A u g u s ti 1947-
+ Fr A lfo n s u s C . D f. R o m a n i s , E p . P o r p h y r . ,
V ica riu s G en eralis C iv ita tis V a tica n a e
GENERALIS PROSPECTUS
TOTIUS SUMMAE M A R IAN A E
GENERALIS PROSPECTUS TOTIUS SUMMAE MARIANAE
B . V I R G O C O N S I D E R A N I) A E S T :
SUA S IN G U L A R I M IS S IO N E IN S U IS S IN G U L A R IB U S P R I V I L E G I IS IN SU O S IN G U L A R I CU LTU
(P ars I) (P a rs I I) (P a rs III)
I\ tu ir r u i la s u n iv e r s a lis
< o n s id e ra n d a : re s p ic ie n tib u s : c o n s id e r a n d o :
iimmi n«I n in d e m / ( a p e c c a to o rig in a li
I]
im m u n ita s a b im A a p e c c a to a c tu a li
n a tu ra
p e r fe c tio n ib u s seu
e le m e n ta c o n s titu tiv a
“ I in su a c o n s t it u t io n e in te rn a :
le g itim ita s
( S e c tio J)
•t* i muli n u tilita s
I - a n im am : g ra tia e
n e ce ssita s
II)
( S e c tio I ) v ir t u tu m
d o n o ru m S p . S.
p le n it u d o p e r fe c tio n u m seu:
c u ltu s q u o tid ia n u s
fru c tu u m S p . S.
MtM »IU " >• III 'II II M a t e r C r e a to r is
c u ltu s h e b d o m a d a lis
b e.it itu d in u m
Mtl'1 " I"Il '
i c u ltu s m e n silis
c h a ris m a tu m I I - in su is fo r m is e x te rn is :
IIM f M a t e r cr ca tu r a r u m
c u ltu s a n n u a lis
( S e c tio 11 )
c u lt u s in te m p o r ib u s lib e r e sel?
p e r fe c tio g e n d is
I I - c o rp u s :
p a s s ib ilita s c u ltu s p e r p e tu u s
,\ h ilu m » u n iv e r s a lis ( S ec tio I I )
^ m o rta lita s
</ ) ru v e m a c q u i s i t i o n e
/•) mi\c m d is trib u tio n e o rig o

o m n iu m g ra tia ru m I I I - in su a h is to ria : \
I I I - a n im a m s im u l e t c o rp u s : l P e rP e tu a v ir g in it a s
( S e c tio 111 ) i p r o p a g a tio (in E u ro p a , A s ia , A fr ic a
/». ij tilih is u niversalis ( S e c tio 111 ) ^ A s s u m p t io A m e r ic a e t O ce a n ia )
SPECTUS TOTIUS SUMMAE MARIANAE
IRGO C O N S I D E R A N DA ES T
IN S U IS S IN G U L A R IB U S P R IV IL E G IIS IN SU O S IN G U L A R I CU LTI
(P a rs II) (P a rs III)
r e s p ic ie n tib u s : c o n s id e r a n d o :
a p e c c a to o rig in a li
n a tu ra
im m u n ita s ab im -i a p e c c a to a c tu a li
p e r fe c tio n ib u s seu j e le m e n ta c o n s titu tiv a
f a fo
f< m ite c o n c u p is c e n tia e 1 - in su a c o n s t it u t io n e in te rn a ;
le g itim ita s
(S e c tio 1)
u tilita s
.imam: g ra tia e
n e ce ssita s
tio D v ir tu tu m
| d o n o ru m S p . S.
p le n itu d o p e r fe c tio n u m seu: c u ltu s q u o tid ia n u s
fru c tu u m Sp. S.
c u ltu s h e b d o m a d a lis
b e a titu d in u m
c u ltu s m e n silis
c h a ris m a tu m i l - in su is fo r m is e x te rn is :
c u ltu s a n n u a lis
( S e c tio 1 1 )
c u lt u s in te m p o r ib u s lib e r e sej:
p e r fe c tio g e n d is
o rp u s: \
p a ssib ilita s c u ltu s p e r p e tu u s
m o rta lita s
I i 1 - in su a h is to ria : \
i p e rp e tu a v ir g in ita s
m im a m s im u l e t c o rp u s : \
(Se,-tio I I I ) I p r o p a g a tio (in E u ro p a , A s ia , A fr ic i
tectio 111) A s s u m p t io A m e r ic a <“t O c e a n i a)
GENERALIS PROSPECTUS TOTI
B. VIRGO CON SIDE
IN SU A S IN G U L A R I M IS S IO N E IN S U IS S IN G U L A R IB U S
(P a rs 1) (P a rs II)
M a ter n ita s universalis
c o n s id e ra n d a : r e sp ic ie n tib u s:
I - in p r a e d e s tin a tio n e ad e a n d e m
im m u n ita s ab im
(S e c tio I)
p e r fe c tio n ib u s seu
[I - in p r a e d ic tio n e e iu s d e m
I - a n im am :
(S ec tio I I )
(S ectin /)
p le n it u d o p e rfe c tio n u m
M a te r Creatoris
I II - in a d im p le tio n e e iu s d e m seu I 1
q u a te n u s B . V ir g o re a p se fu it:
(S e c tio I l i ) M a te r creaturarum
i p e r fe c tio
I I - c o rp u s:
p a ssib ilita s
M e d ia tio universalis (S ectiu I I )
\ m o rta lita s
1 a) siv e in a c q u is itio n e
IV - in su is c o n s e c ta r iis im m e
d iatis: h) siv e in d is tr ib u tio n e
o m n iu m g r a tia r u m
( S ectio I i ) I I I - a n im a m s im u l et c o rp u s : j Pc -
R egalita s universalis ( S ectiu l/i) j

PARS P RI M A
D E BEA T ISSIM A V IR G IN E
C O N SID E R A T A IN SU A S IN G U L A R I M ISSIO N E
R a tio huius primae partis. P o stu la t lo g icu s ord o u t co n sid e ra tio n em de B .
V irg in e a sua m ission e in cip iam u s, a fine v id e lic e t ob q u em B. V ir g o a D e o creata
fuit. A fine en im seu a m ission e B. V irg in i co n cred ita , d ed u cen d a et d im etien d a
sun t varia m ed ia (seu varia V irg in is p rivileg ia) ad fin em asseq u en d u m seu ad
m ission em rite ex eq u en d am necessaria ve l co n v en ien tia, e x eo q u o d « illos q uos
D e u s ad a liq u id eligit, ita praeparat et d isp o n it, u t ad id ad q u o d e lig u n tu r in
v e n ia n tu r id on ei » (S . T h ., p. I I I , q. 27, a. 4).
M issio ve ro ad q u am electa est B eatissim a V irg o in eius universali maternitate

in ven itu r, in m a tern itate sc ilic et erga Creatorem et erga creaturas, p ro u t alibi
(in p rim o vo l. hu iu s op eris) u b i de p rim o M a rio lo g ia e p rin cip io , d em o n stra v i
m us. U n iv ersa lis en im m ed iatio n ih il aliu d est q u am u n iv ersa lis m atern itatis
a c tu a tio .1 Ip sa en im est M a te r u n iv ersa lis fam iliae D e i P atris.
Divisio huius primas partis. C u m vero sin gu larissim a haec m issio B. M .

V irg in is, seu universalis maternitas, consid erari po ssit q u a d ru p licite r, vid e licet:
1) in d ecreto praed estin ation is d ivin ae, 2) in m an ifestatio n e h u iu s d ecre ti per
prop hetias, 3) in a ctu atio n e h u iu s d ecreti, et 4) in suis con sectariis (id est u n i
versalis M e d ia tio et u n iversalis regalitas), h in c p rim am h a n c p a rtem in q u atu o r
i-trtlones d ivid im u s, vid elicet:
1. De praedestinatione B . M . Virginis ad suam singularem missionem.

2. D e prophetiis singularem B . M . Virginis missionem praenuntiantibus.
V D e singulari missione B . M . Virginis considerata in sua adimpletiotie.
4. D e singulari missione B . M . Virginis considerata in suis consectariis.
• C:"r B o v e r I ., M ed ia cio n de M a d r e 0 la M ed ia cio n universal como actuacion de la M a te r -

•.r . r' - i Maria, C a v a d o n g a , 19 2 7; O rd en en que han da concebirse M a ter n id a d , Corredencidn
i*, i-.spensar las gracias, in E stu d io s M a ria n o s, x (19 4 2 ) 1 0 3 -1 6 5 .
SECTIO PRIMA
DE PRAEDESTINATIONE B. M. VIRGINIS
A D S U A M S I N G U L A R E M MI SSI ONEM
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V. 9
B I B L I O G R A P H I A : A l a s t r u e y , Mariologia, t. i , p. n , c. i , pp. 57-77;

C a rta g e n a O . F . M ., Homiliae catholicae, de sacris arcanis Deiparae Mariae et D . eius
dem Sponsi, vol. 1, pp. 4 ss.; F e r n a n d e z , O . P . , in Ciencia Tom., 1928, pp. 145-170;
Card. L e p i c i e r O . S. M ., Tractatus de B . V . M ., p. i, c. 1, a. 2, pp. 17-32, ed. 5;
N i c o l a s , L a Vergine Maria considerata nel disegno di D io ( 1. I); N i c o l a s , O . P . , in
Rev. Thom., t. 42 U 937), pp. 260-270; S e d l m a y r O . S . B . , Scholastica Mariana,
p. 1, q. 11, apud B o u r a s s £ , Summa Aurea, t. v n , pp. 755-778; T e r r i e n S . L , L a
Mere de Dieu et Mere des hommes, p. 1, t. 1, pp. 5 6-115, ed. 4; V e g a S . 1 ., Theologia
Mariana t. 1, pal. 12, pp. 43-66.
Ratio quaestionis - Q u aestio haec n ed u m o rd in e logico, sed etiam o rd in e on-

tologico seu ratione m om en ti, in h oc tractatu prima d ici d eb et. A e te rn u m en im
D e i d ecretu m circa B . V irg in e m basis et fu n d a m en tu m est totiu s tractation is.
N u llu s en im a rtife x d o m u m ex tru it q u in p riu s m en te id eam seu co n siliu m eiu sd em
p raed eterm in averit. Ita et D eu s, M a ria m sib i te m p lu m in tem p ore aedificans, il-
lu d m et ex eq u eb a tu r co n siliu m q u od ab aeterno de ip sa firm averat. D e h oc ergo
consilio d ivin o ante om n ia a gen d u m est p ro u t ex revelation e apparet. U t autem
clariori q u o fieri p o test m od o in h ac p e rd ifficili q u aestio n e p ro ced a m u s, n ecesse
est q u aed am p raem ittere circa p raed estin ation em tu m in g en ere tu m in sp ecie.
P r a e n o ta n d a circa, p r a e d e s t i n a t io n e m
Praedestinatio (a p rae seu priu s, et destinare), stricte su m p ta, p raeord in ation em

d ivin am d esign at de his quae per gratiam in tem p ore fiunt; et ideo a S. T h o m a
d efinitur; « Q u aed am d ivin a p raeord in atio ab aetern o de h is q u ae p er gra tiam fieri
d eb en t in tem p o re » (p. I I I , q. 24, a. 1 in c.). 1
P raed estin atio ergo stricte accep ta, o r d in a tu r , ex sua ratione, ad supernatu
ralem h om in is cu m D e o coniunctionem. H a ec au tem su p ern a tu ra lis c o n iu n ctio
d u p lex est: a) secundum operationem, si sign ificat p raeord in ation em alicu iu s ad
vitam aeternam (quae in operatione, seu in v isio n e D e i in tu itiv a con sistit) per
1 O p p o r tu n e h ic a n im a d v e r ti p o te s t q u o d pra ed estin atio e st p a rs, e t q u id e m n o b ilio r ,

P ro v id en tia e q u ae n ih il a liu d est n isi o r d in a tio r e r u m ad d e b itu m fin e m p e r m e d ia a p ta ad
fin e m illu m a s s e q u e n d u m . D u o e rg o in su o c o n c e p tu p r o v id e n tia im p o r ta t: a) a ssig n a tio fin is,
et b) a ssig n a tio m e d io r u m . Q u a e d u o s u p re m o N u m in i c o n g r u u n t ; n il e n im D e u s fa c it in tem
pore q u o d ab aeterno n o n p r a e o r d in a v e r it.
E xecu tio v e ro in tem pore re ru m a b a e te rn o p r o v is a r u m , v o c a tu r a S . T h o m a gubernatio
d ivin a .
P r a e d e s tin a tio e st p a rs p r o v id e n tia e , eo q u o d P r o v id e n tia r e s p ic it omnes creaturas, d u m
e co n tra p r a e d e s tin a tio r e s p ic it so la m creaturam rationalem , q u a e a D e o e le v a ta e st ad finem
s u p e rn a tu r a le m p e r gratiam c o n s e q u e n d u m .
IO P R A E D E S T IN A T IO B . M . V .
gra tiam et m erita habend am ; et b) secundum esse, si sign ificat praeord in ation em
a licu iu s ad co n iu n ctio n e m cu m D e o secu n d u m su b sisten tiam i. e. ad esse F iliu m
D e i n aturalem , au t ad relatio n em m atern itatis d ivin ae i. e. ad esse M a tre m D ei.
P rim a ergo su p ern a tu ra lis coniunctio, seu praedestinatio, p e rtin et ad ord in em

gratiae et gloriae, et est su m m a supernaturalis p e rfe ctio q u ae consistit in operando
im m ediate circa divinitatem (in v isio n e D e i in tu itiva ). S ecu n d a ve ro su p ern a tu
ralis co n iu n ctio seu p raed estin atio p e rtin et ad o rd in em hypostaticum, et est su m m a
supernaturalis p e rfe ctio q u ae con sistit in essendo immediate circa d ivin itatem , sive
secu n d u m unionem hypostaticam (i. e. in eo q u o d aliq u is homo sit D e u s h y p o -
statice), sive secu n d u m relationem m aternitatis (i. e. in eo q u o d aliq u a creatura
sit ad D e u m p e r relatio n em m atern itatis acced ens, et ideo ad o rd in em ipsum
h y p o sta ticu m in trin sece pertin en s).
Secunda praedestinatio ex ced it q u am m a xim e prim am : ord o en im h y p o sta ticu s

q ui co n sistit in essendo im m ed iate circa d ivin itatem , q u am m a xim e ex c ed it q u e m
lib e t o rd in em gratiae et gloriae, q u i con sistit in operando circa d ivin itatem .
P rim a, in su p er, co n seq u itu r necessario secu n d am in illis in q u ib u s est, scilicet
in C h risto et B eatissim a V irg in e. E x eo en im q u od p raed estin ati sint ad essendum
im m e d ia te circa d ivin itatem , p raed estin ati etiam fu eru n t ad operandum im m e
diate circa d ivin itatem , i. e. ad gratiam et ad g lo r ia m .1
H isce po sitis, sicu t in T r a c ta tu de V e r b o In carn ato agitu r de C h risti p rae
d estin ation e ad esse F iliu m D e i n atu ralem , ita in T r a c ta tu de B . M . V . agen d u m
est de M a ria e p raed estin ation e ad esse M a tre m D e i n atu ralem . E t sicu t C h ristu s
pra ed estin a tu s est prim ario et p rin cip a liter ad filiationem D e i natu ralem , secun
dario autem et co n seq u e n ter ad gratiam et glo riam et caetera sp iritu alia dona
ip si collata, q u ia ex p rim a con n a tu ra liter efflu u n t; ita B. V irg o prim ario et p rin
cipaliter praed estin ata est ad d ivin am m atern itatem , secundario vero ad gratiam
e t glo ria m q u ia ex p rim a, tan q u am e x rad ice p ro flu u n t. 2 D e u traq u e ergo erit
sin g illa tim agen d u m . Q uae autem h u cu sq u e p raen o tavim u s m en tem praep a
rant ad lo g ica m hu iu s d ifficilis q u aestion is d ivision em .
1 R e c o la tu r q u o d p r a e d e s t i n a t i o a d g lo r ia m a e te rn a m ex p a r t e D e i s e u a ctiv e a c c e p t a ,
e s t a c t i o im m anens e t d u o p r a e s u p p o n i t , i. e . d i l e c t i o n e m e t e le c t io n e m : dilection em , i n q u a n t u m
D e u s v u l t a l i c u i c r e a t u r a e h o c b o n u m s a l u t is a e t e r n a e ; electionem v e r o , i n q u a n t u m h o c b o n u m
a l i q u i b u s p r a e a liis v u l t .
Ex p a r t e a u te m c r e a t u r a e , se u p a ssiv e a c c e p ta , p r a e d e s tin a tio e st a ctio transiens, q u a e
p o n it e ffe c tu s sp e c ia le s in p r a e d e s tin a tis , q u i e ffe c tu s, s e c u n d u m c o m m u n e m s e n te n tia m , tre s
p r o p r ie su n t: v o c a tio , iu stifica tio et glorifica tio iu x ta illu d A p o s t o li in E p . a d R o m . (8, 30): « Q u o s
a u te m p r a e d e s tin a v it, h o s e t v o c a v it; e t q u o s v o c a v it, h o s e t iu stific a v it; q u o s a u te m iu stific a -
v it , illo s e t g lo rifica v it ».
2 A d e s t ta m e n d is c r im e n in t e r p r a e d e s tin a tio n e m C h r is t i e t p r a e d e s tin a tio n e m B . V i r
g in is . D u m e n im p r a e d e s tin a tio C h r is t i ad esse F iliu m D ei n a tu ra le m e x c lu d it adoptionem ,
B . V ir g o e c o n tra sim u l c o n s titu itu r e t D e i M a t e r n a tu ra lis e t F ilia D e i ad optiva.
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V .
Or do q u a e s t i o n i s
P r a e d e s tin a t io B . M . V . c o n s id e r a r i p o te s t
in se ip sa in s ig n o e iu s m a n ife s ta -
t iv o : M a r ia e n o m e n
(7 )
a b s o lu te tu m r e la tiv e ad a lio s
ad q u a te n u s p r a e d e s tin a tio n e m
a lio ru m
cssendum operandum e x c e d it c a u sa t
c irc a c irc a ( 5) (6)
d iv in it a t e m d iv in it a t e m
i. e. i. e.
ad d iv in a m ad g ra tia m
m a te r n ita te m e t g lo r ia m
(4 )
in se re la te
(i ) ad
p e c c a tu m m erita
A dae (3)
(2)
H in c, haec q u aestio 7 articu lis constat:

I. U tr u m B . V irg o sit praed estin ata in M a tre m D e i et h om in is sim u l cu m
p raed estin ation e C h risti in F iliu m D e i n atu ralem et M e d ia to rem , i. e. eodem
decreto.
I I . U tru m B . V irg o praed estin ata fu isset M a te r D e i et c u m C h risto v e
nisset si A d a m n on peccasset.
I I I . U tru m B. V irg o praed estin ata fu erit M a te r D e i om n ino gratu ita D e i
vo lu n ta te, ante praevisa c u iu scu m q u e m erita.
I V . U tr u m B . V irg o praed estin ata fu erit ad glo riam aetern am ante vel
post p raevisa m erita.
V . U tr u m B . V irg o praed estin ata fu e rit ante o m n em pu ram creatu ram .
V I . U tr u m praed estin atio B. V irg in is sit causa p raed estin ation is alioru m
electo ru m .
\ II. U tr u m M a ria e n om en ab aeterno, ab ipso D e o , praefin itu m sit, ta m
q uam exp ressivu m m u n eris et d ign itatis ad q u am p raed estin ata fu it.
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V.
Cap. I - UTRUM B. V I R G O P R A E D E S T IN A T A S IT IN M ATREM

U N IV E R S A L E M S IM U L CUM P R A E D E S T IN A T IO N E C H R IS T I
IN F IL IU M D E I N A T U R A L E M , ID EST EODEM DECRETO
Prop.: I) Eodem decreto quo praedestinatus est Christus F iliu s D ei naturalis,

praedestinata etiam fu it M a ter eius M a r ia , II ) ita ut B . Virgo nec extitisset si M ater
D e i non fuisset. 1
S u p p o n im u s hic, u t patet, B. V irg in e m ve re p ro p rieq u e M a tre m D e i fuisse.

H o c posito, sensus propositionis est: non h a b e n tu r d u o v e lu ti d ivin a d ecreta, q u o
ru m u n u m ad V e r b u m In ca rn a tu m se referat, et aliu d ad V irg in e m E iu s M a
trem ; sed u n u m id em q u e d ecre tu m infin itae b o n itatis et m iserico rd ia e, u tru m q u e
(C h ristu m et M a trem ) resp icit, illo sq u e in d isso lu b ili v in c u lo iu n g it. N e c M a ria
sine Iesu, n ec Iesus sine M a ria co n cip i potest, ita u t de ipsis etiam , sicu t de A d a
m o et de E va, dici possit: « N e q u e v ir sine m u liere, n eq u e m u lier sin e viro »
(I C o r., i i , i i ) . D e u s en im un um sine altero n ec c o gitav it de facto, n ec vo lu it.
V e ru m q u id e m est D e u m p er unicum et in d iv isib ilem suae vo lu n ta tis actum
p raed estin asse C h ristu m et B. V irg in e m et nos. A ttam en , in illo u n ico et in d iv i
sib ili actu, nos, p ro p ter in d ig en tiam in tellectu s n ostri, q u i om n ia sim u l a p p re
h en d ere n on valet, d iversa m om en ta d istin gu im u s, in q u an tu m ille d ivin u s actus,
q u am v is fo rm aliter u n u s, virtualiter m u ltip le x est. E t h u iu sm o d i m om en ta nos
vo ca m u s decreta. A sserim u s ergo D e u m uno eo d em q u e d ecreto C h ristu m et M a
riam p raed estin asse.
Prob. prima pars: A ) Auctoritate: i . S . S c r i p t u r a e : a) In S . S c r ip

tu ra B. V irg o n u n q u am fere nisi c u m Iesu ex h ib etu r; in d e ab o racu lo genesiaco
ut m ater S em in is (i. e. Iesu R ed em p to ris) p raeb etu r. Q u o d con firm at P iu s X :
« In S crip tu ris sanctis, q u o tiesc u m q u e de fu tu ra in n obis gratia p ro p h eta tu r,
1 C u m m u lta ac m u lt ip lic it e r a th e o lo g is lin g i so le a n t d e c re ta d iv in a , lic e a t a n im a d v e r

te re unicum re v era esse D e i fo r m a le decretum , in m e n te d iv in a a e te rn a lite r la tu m , u n o q u e v e r b o
ab ip s o D e o in itio m u n d i e x p re s s u m : fia t. H u iu s d e c r e ti in t e g r u m o b ie c tu m e st ordo praesens
q u a n tu m la te p a te t, id e st, o m n ia q u a e p r a e te r D e u m q u o m o d o c u m q u e fu e r u n t , s u n t e t e ru n t.
C a e te ra v e r o q u a e le g itim e a th e o lo g is p o n u n tu r d e c re ta d iv in a , n o n ia m fo r m a lia s u n t, se d
in illo u n o v irtu a liter c o n tin e n tu r , n o n u tiq u e e x c lu s o decreto pra edestin ationis C h r is t i e iu sq u e
sa n c tis sim a e M a t r is . D e u s e n im u n o e o d e m q u e a e te r n a li a c tu v u lt se n e c e ssa r io e t a lia lib e re ,
e t s o lu m c ir c a h a e c in t e llig it u r fe r r i d e c r e tu m . Q u o d a u te m D s u s u n ic o a ctu v u lt e x tra se fieri,
u n ic o e tia m fo r m a li d e c re to s ta tu it. A t t a m e n , s ic u t lic it u m n o b is e s t p o n e r e in D e o p lu ra ra tio
nis signa u n iu s re i sim p lic is s im a e , ita lic it u m est in eo p o n e re p lu ra v ir tu a lia d ecreta, t o t s c i l i
ce t q u o t s u n t res v ere in te r se d is tin c ta e e t a liq u o m o d o a b in v ic e m in d e p e n d e n te s . M a n if e
s tu m est a u te m d e c re ta v ir tu a lia e u m d e m h a b e re v a lo r e m a c v ir t u te m q u ae p r o p ria e st u n ic i
d e c r e ti fo r m a lis , c u m p a ri m o d o d iv in a e v o lu n ta ti s u b d a n tu r .
toties fe r e S erva to r h o m in u m c u m sa n ctissim a ciu s M a tre con iu n gitu r» . (E n c y c l.

A d diem illum, 2 feb r. 1904). P rim u m en im n om en q u o m iseren tissim u s D e u s,
h om in i p ecca to ri, in p arad iso terrestri, R ed e m p to re m an n u n tiavit, non aliu d
fu it q u am semen mulieris (G e n ., 3, 15). E t S . P au lu s, R e d e m p tio n is op ere iam
co m p leto , ita de R e d e m p tio n e loq u itu r: « M is it D e u s F iliu m su u m factu m ex
muliere ». In E va n g elio legim u s: M a ria peperit Filium suum ( L u c ., 2, 7). P rim i
adoratores C h risti, id est, P astores, invenerunt puerum cum M a ria M a tre eius
(M a tth ., 2, 11). In n u p tiis Canae: « E t erat mater Iesu ibi » (Io an ., 2, 1). U b ic u m
que est Iesus, ibi est et M aria.
Ia m ve ro , constan s iste lo q u en d i m od u s absq u e sensu aliq u o p ro fu n d o esse
non potest; in n u itu r ergo co m p en etra tio q u aed am in ter existen tiam V irg in is et
eius d ivin am m aternitatem ; in ter eius d ivin am m atern itatem et existen tiam V e r b i
in carn ati. C o m p e n e tra tio haec u n itatem d ecreti d ivin i clarissim e osten dit.
b) S ed adest lo cu s classicu s ad h oc d em on stran d u m in L ib r o P ro v ., 8, 22-24:
« D o m in u s p ossed it m e in initio viarum suarum, an tequ am q u id q u a m faceret a
p rin cip io. A b aeterno ord inata sum , et ex an tiq u is antequ am terra fieret. N o n
d u m erant abyssi, et ego iam con cep ta eram ... ».
Antequam ex his verbis argumentum instituam us, necessarium ducim us brevem

cxegeticam expositionem huius loci praem ittere. A gitur hic de origine divinae sapien
tiae, seu V erb i Patris. D icitur:
a) Dominus possedit me. In textu hebr. legitur verbum qanah quod in S. S crip
tura duo, ordinarie, significat, videlicet a) acquirere et consequenter possidere (cfr
G en ., 4, 1; 25, 10 etc. ...) et b ) form are, creare (G en ., 1 4 ,1 9 ; D eu t., 32, 6; Ps. 138, 13).
Yersiones graeca, caldaica et syriaca vertunt form are, creare. Attam en, stricta notio
formandi seu creandi, conciliari non potest cum subsequenti assertione (5, 24-25):
genita vel nata sum (scii, a D eo , ex D eo) et quidem ante creaturas. A gitur ergo, procul
dubio, de generatione divina et aeterna Sapientiae. Si quis vero prim am significationem
(formare, creare) praeferre vu lt, in ipsa videre potest (cum plerisque Patribus) allu-
sionem ad Incarnationem Verbi.
b) In initio viarum suarum. In hebr., maiori cum v i, dicitur: D om inus possedit
m e tamquam initium viae suae (seu tamquam principium agendi ad extra) antequam
cuidquam faceret a principio.
c) Ab aeterno ordinata sum, id est fundata sum (70 int.), stabilita sum (versio
Aquilae et Sym m achi), uncta seu consecrata sum (hebr.) ab aeterno.
d) E x antiquis: in hebr., inde ab initio.
e) Antequam terra fieret, id est, ante prim a tempora terrae. Conceptus iste in ver
siculis subsequentibus evolvitur.
Satis clare affirmatur hypostasis, persona: et merito S S . Patres et veteres inter
pretes in Sapientia hoc loco describi docent Xdyov', Verbum D ei, F ilium Patris coae
ternum Patri, ab aeterno genitum seu natum a Patre » ( K n a b e n b a u e r , in Proverbia,
P R A E D E S T IN A T IO B . I I . V.
H isce positis, ita argui potest: sicu t S ap ien tia In carn ata, ita et M a r ia (in qu a
incarn ata est) anterior est o m n ib u s aliis creatu ris in c o n cep tio n e d ivin i in tellectu s,
id est, fu it p rim u m o b iectu m cogitation is, d ilectio n is et electio n is D e i, et id eo
praed estin ata est ante om n es alios, un a cu m S ap ien tia In carn ata, ta m q u a m causa
exem p laris et finalis om n iu m aliaru m reru m . Q u a p ro p te r D e u s p riu s p ra ed esti
n avit seu sta tu it facere C h ristu m et M a tre m suam , et po stea (n ostro in tellig en d i
m odo) om n ia alia ad m o d u m C h risti et M a ria e (causa exem p laris) et ad glo riam
eo ru m d em (causa finalis).
A d rem C o rn e liu s a L a p id e : « D o m in u s creavit et p o ssed it B eatam V irg in e m
u tp o te C h risti M a tre m , q u ia m ater a F ilio suo n on fu it d isiu n cta etiam in electio n e
d ivin a. Q u o d v id e tu r in sin u are A n d re a s C reten sis: haec est d eclaratio p ro fu n
d o ru m d ivin ae in com p reh en sib ilitatis; h ic est scopu s q u i ex co g itatu s est ante
saecula. Ig itu r V irg o ab aeterno praed estin ata fu it u t esset p rin cip iu m i. e. prim a
p rin cep s et D o m in a om n iu m p u ra ru m c r e a tu r a r u m » (Comm . in P rov. Salom .,
c. 8, p. 18 1, A n tu erp ia e, 18 71).
Q u o d confirm ari p o test ve rb is B u llae Ineffabilis D eu s: « ... A b in itio et ante
saecula (In effa b ilis D eu s) U n ig en ito F ilio suo M a tre m ex q u a caro fa ctu s in beata
tem p o ru m p le n itu d in e n asceretu r elegit atque ordinavit ».
E t alibi: « A b in itio et ante saecula creata sum ... » (E cc li., 24, 14 -16 ).
In locis istis sermo est de origine Sapientiae. A t, anim advertendum est quod S a
pientia (Hokma) in V eteri Testam ento, nedum accipitur pro sapientia creata, sive
naturali, sive supernaturali; nedum accipitur pro Sapientia increata sive attributiva,
sive hypostatica seu personalis; sed accipitur etiam pro Sapientia incarnata seu pro
C hristo. S. Paulus enim , in pluribus locis suarum epistolarum , applicat Christo prae
rogativas omnes quae Sapientiae (Prov., 8, 22-31) attribuuntur (cfr 1, C or., 24, 30;
C o i., 1, 15 e: ss.; 2, 3; H ebr. t , 2 etc.).
Insuper, Patres plurim i, praesertim G raeci, interpretantur verba illa de Sapientia
incarnata seu de C hristo. (C fr praesertim S . A t h a n a s i u s , Orat. 2 c. Arianos, n. 47,
P G 26, 245 sq.; S. C y r i l l u s A l e x . , Thesaur. Assert. 15, P L 75, 266, 274).
P osito ergo q u od ibi agatu r de Sapientia incarnata, a p p licatio p ra ed icto ru m

v e rb o ru m B eatae V irg in i (prou t fit a P atrib u s et a L itu rg ia ) non po test d ici m era
accommodatio. L ic e t en im verb a illa in sensu litterali primario seu o b v io S a p ie n
tiam in carn atam d esign en t, in sensu tam en litterali secundario seu ex ten sivo aut
im p licito , B eatam V irg in e m etiam designant, eo q u od ipsa ta m q u a m adsigni-
fica ta ve l connotata ibi in ven itu r. E t ratio est quia idea V e r b i incarn ati in n ostra
ead em carne, in m en tem n ostram id eam n atu raliter revo ca t m u lieris illiu s in qua
carn em n ostram s u m p s it.1 B. V irg o en im et C h ristu s ad in v ice m se h a b en t ta m
q u am ch arta et v e rb u m in ipsa scrip tu m . Q u em a d m o d u m vero separari n eq u it
v e rb u m scrip tu m a ch arta in q u a in v en itu r scrip tu m q u in v e rb u m ip su m d e
1 C f r T e r r i e n , L a M e r e d e D ie u , t. i , e d . 4 , p . 143 .
stru atu r, ita separari n eq u it V e r b u m in carn atu m a M a ria q u in V e r b u m ip su m

d estruatur. N ecesse ig itu r est u t u n u m in alia le g a t u r .1 H isc e po sitis, ita a rg u
m en tu m in stitu ere possum us:
C u m B. V irg o insep arab ilis sit a S ap ien tia incarn ata, necessario praed estin ata
fu it sim u l seu u n o eo d e m q u e d ecreto cu m ipsa, ta m q u a m pars, et q u id e m essen
tialis eiu sd em aetern i con silii d ivin i. E t ideo etiam ipsa, u n a cu m S ap ien tia in
carnata, et p e r ipsam fu it via ru m n o va ru m p rin cip iu m o p eru m q u e d ivin o ru m
restau ratrix.
Q u ae om n ia con firm ari p o ssu n t v e rb is P ii I X in B u lla Ineffabilis Deus: « Ip sis
sim a verb a q u ib u s d ivin ae S crip tu ra e de in creata S ap ien tia lo q u u n tu r, eiu sq u e
sem p iternas origin es rep raesen tant, co n su evit (E cclesia) tu m in ecclesiasticis
officiis, tu m in sacrosan cta litu rg ia ad hibere, et ad illiu s V irg in is prim ordia tran s
ferre q uae uno eodemque decreto cum divinae Sapientiae Incarnatione fu eru n t prae
stituta ».
2. A u c t o r it a t e P atrum et S c r ip t o r u m E c c l e s ia e :
S. E p h r a e m asserit q u o d D e u s M a ria m « e x u n iv erso coetu v irg in u m eleg it

ut n ostrae esset salu tis in s tr u m e n tu m » (Assem ani, I I I , 607).
S . E p i p h a n i u s asserit q u o d B. V irg o « ex in fin ito Isra elita ru m n u m ero ad
id m un us est electa, u t vas q u o d d am et h ab itatio u n i esset d ivin o p artu i co n se
crata » (A d v . haer., I I I , t. 2, haer. 78, P G 42, 70 7).
S. A u g u s t i n u s : « A n te q u a m de illa n atu s esset, in p ra ed estin a tio n e n overat
M a tre m » ( T ra ct. V I I I in Ioan., P L 35, 1455, n. 9).
S. Io an n es D am ascen u s: « D ig n ita te m tu a m p ra eco gn o scen s u n iv erso ru m
D eu s, T e p roin de d ilexit, d ilectam q u e p ra ed estin a vit, a tq u e ex trem is te m p o ri
b us p ro d u x it, ac D e ip a ra m M a tre m su iq u e F ilii ac V e r b i n u tritia m f e c i t » [H om il.
I in N a tiv . B . M . V ., 3, P G 96, 672, ).
S. B ern ard u s: « M is s u s est an gelu s ad V ir g in e m ... n ec n o vite r n ec fortu ito
in ven tam , sed a saeculo electam , ab A ltissim o p ra eco gn ita m » (H om il. I I super
Missus est, P L 183, 63, n. 4).
S. A lb e r tu s M agn u s: « B eata V irg o o m n iu m b o n o ru m M a te r e s t ... ipsa
n m ante saecula p raed estin ata est u t esset p rin cip iu m ex q u o recrea n d u m fu it
om ne cre a tu m » (M a r ia le, q. 145).
S. A n to n in u s : « In cap ite L ib r i, scii. D iv in a e p raed estin ation is, scrip tu m
ss: de m e, q u ia ab aetern o p ra eco g n o v it et p ra eo rd in a vit D e u s te m p o re suo c o n
cip ien d am et n ascen d am V irg in e m q u ae esset san ctior u n iv ersis p u ris c r e a
1 Pulchre S. G r ig n io n d e M o n t f o r t : ■
<Iis (Jesu s e t M a r ia ) s o n t u n is si in tim e m e n t, q u e
r?: i a n s 1'a u tre : J£ sus e st to u t e n M a r ie , e t M a r ie t o u t e e n J £ su s; o u p lu to t, e lle n ’e st p lu s ,
ira -- J e s u s t o u t se u l e n e lle , e t o n s£ p a re ra it p lu to t la lu m ie r e d u so le il, q u e M a r ie d e J e su s.
L r s>:—± q u ’ o n p e u t n o m m e r N o t r e - S j ig n e u r Jesu s d e M a r i e , e t la S a in te V ie r g e M a r ie de Jesu s »
7 -^ u e : c .. n. 2 4 7 ).
i6 P R A E D E S T IN A T IO B . M . V.
tu ris etia m an gelicis, ut esset gratia et glo ria e x cellen tio r om n i p u ra creatura,
u n d e de E a can tatur: “ E le g it eam D e u s et p raeelegit eam E le g it eam D e u s et
p ra eeleg it eam ab aetern o p raeord in an d o, et p ra eeleg it eam i. e. prae o m n ib u s
aliis ex cellen tio re m d isp o su it facere ... ab aeterno fu it m em oria h u iu s V irg in is
u t q u id sin gu larissim u m » (Sum m . Theol., IV , c. 4, tit. 15, coli. 928-29).
D io n y s iu s C a r th u s ia n u s : « O m n in o con d ecen s fu it u t V irg in e m illam q u am
sib i (C reato r) ab aeterno in M a trem e l e g i t ... post ipsam assu m ptam h u m a n i
tatem u n iversis gratiis orn aret ...» (D e dignitate et laud. B . M . V ., prooem.).
S. B e r n a r d in u s S e n e n s is : « P ater ante saecula D e u s p raed estin avit in V i r
gin em d ign issim am , F iliu s eleg it in M a tre m , S p iritu s S . om nis gratiae d o m i
c iliu m p ra ep a rav it» (Serm . 9 de V isit., L u g d ., 1550, t. 4, p. 110).
3. A u c t o r i t a t e L itu r g ia e : In festo P u rita tis B . M . V . d icitu r: « D e u s q uam

e leg erat creavit, de q u a cre aretu r e l e g i t ». E t in M issa le O rd . F r. P ra ed ic, in
M iss a S S . R o sarii dicitu r: « O m n ip o te n s et m iserico rs D e u s q u i ab aeterno U n i
g e n itu m tib i coaeq u alem atq u e co n su b stan tialem F iliu m secu n d u m carnem
p raed estin asti in S p iritu san ctificatio n is D . N . I. C . et san ctissim am V irg in e m
M a ria m tib i accep tissim am in M a tre m eid em a saecu lo praeeleg isti ... ».
B) R a tio n e : P ra ed estin a tio — iu x ta S. T h o m a m — n ih il aliu d est nisi

D e i p raeord in atio ab aeterno de his q u ae in te m p o re p er eius gratiam fieri d e
b en t. A tq u i, in tem p o re facta est p e r gratiam (su m p tam q u id em n on p ro h a b i
tu a li d on o sed p ro ipsa D e i vo lu n ta te gratis ve l gratu m a liq u id faciente) V e rb i
in carn atio p e r M a te rn ita tem d ivin am . E rg o ab aeterno p raeord in ata est In c a r
n atio V e r b i p e r m atern itatem d ivin am ; et ideo u n o eo d e m q u e d ecreto q u o D eu s
v o lu it C h ristu m , seu F iliu m , v o lu it et M a ria m , seu M a trem : filiu s en im et m ater
su n t correlativa; et correla tiva su n t sim u l n atu ra et co gn itio n e. C h ristu s enim ,
n on fu it p raed estin atu s sim p lic ite r u t h o m o (i. e. u t hom o ex isteret p er creationem
stricte sum p tam ) sed u t filiu s hominis i. e. u t hom o existeret p er veram gen era
tio n em q u am v is m iracu lo sam , a m atre, ad q u am p roin d e un a cum M a tr e p ra e
d estin ari d e b u it .1
Pulchre N i c o l a s : « On peut absolument coiicevoir Jesus-Christ sans les eius: 011

ne peut le concevoir sans M arie; puisqu’il est son F ils, et q u ’il ne serait pas sans elle.
L e D ieu sans elle ne serait pas hom m e, et par la meme raison l ’homme nc serait pas
1 « A U o ste sso m o d o c h e Gesi/ n o n e fig lio d i D io ch e p e r m e z z o d i D iu , su o P a d re , ch e gli

c o m u n ic a tu tta la su a in fin ita e t e te rn a d iv in ita ; c o si e g li n o n e fig lio d e l l’u o m o ch e p e r m e z z o
di M a r ia V ergine, su a M a d r e , c h e g li d a la su a u m a n ita . II P a d r e c e le s te , C r is t o , la S S . V e r
g in e : q u e s te tre id e e so n o in s e p a ra b ili n el p ia n o d ivin o . D io , G esu, M a ria , q u e s ti tre n o m i b e n e -
d e t t i n o n n e ? o r m a n o c h e u n o so lo p e r n o i c h e p a rte c ip ia m o , in se n o alia C h ie s a , d i t u t ti i d o n i
d e l S ig n o r e » ( D e S e g u r , L a S S . V ergine m i com m enti dei S S . P a d r i, p . 10, tra d u z . d i F id e s ,
T o r i n o , S .E .I ., 19 2 5 ).
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V.
D ieu. C ’est en elle et par elle que lc C hrist est par consequent predestine Fils de D ieu.
C ar, encore une fo is, il est predestine F ils de D ieu , comme hom m e, et non seulement
comm e hom m e, mais comme F ils de Vhomme, ce q u ’il n ’est que par sa Mere, que par
M arie. L a predestination de M arie a la M aternite divine. C es deux predestinations
sont necessairement connexes et correlatives; elles s ’entrelacent dans un meme d e c r e t»
(La Vierge M arie dans le plan divin, t. 2, c. 3, pp. 61-62, Paris 1880).
Q u ia v e ro p ra ed estin a tio su p p o n it electionem c t electio dilectionem, ideo

B. V irg o fu it ab aetern o a D e o electa et dilecta.
Prcb. II. pars: A) A u c to r ita te : P a tru m et S c r ip to r u m E c c l., qu i

m agis ve l m in u s ex p licite asseru n t totam ratio n em essendi B . M . V . in E iu s
d ivin a m a tern itate sitam esse, a) S . Ephraem-. « S i n on erat D e u s caro, q u orsu m
M a ria fo ret in m ed iu m p r o d u c ta ? ». (S erm . de Transfig. C h r., A ssem an i, t. 2,
pp. 46-47). - h) S . Andreas Cretensis (in O rat, de Cruce. P G 97, 1020): « Si C ru x
non esset, C h ristu s in terra n on fu isset, n on V irg o , n on secu n d a C h risti g e n e
ratio » - c) S . Ioannes Damascenus: « V ita m n atu ra praestan tiorem habebis, non
tib i ipsi; n eq u e en im tu i causa p rogen ita es, q u o circa D e u m h a b eb is ob q u em
in vitam p r o d iis t i» (O r. I de N a tiv ita te Virgin., P G 98, 74, n. 9). - d) Fulbertus
Carnotensis: « C u iu s p artu s ad n ih il aliud extitit, nisi u t fieret eius sancta p u d i
citiae d om u s et su scep tio F ilii A ltissim i; ad q u id en im aliud? ». (S erm iv O rtu
Virg., P L 14 1, 326). - e) Raym undus lordanus: « A d h oc solu m effecta es, u t te m
p lu m D e i esses A lt is s im i» ( Contemplationes D eip., p. 11, c. 3, ap u d B o u r a s s e ,
Sum ma Aurea, t. 4, coi. 877). - f ) Patres C oncilii Basileensis, sess. 36: « Ip sam
fa b rica v it F iliu s D e i P atris, u t esset M a te r eiu s in terris ». ( M a u s i , C o li. C onc.,
1 9, 183). Id e m testa tu r A uctor Tractatus de Conceptione B . M . V . P L 159, 306).
B ) Ratione: Ita e x p o n itu r a cl. A la stru ey : « B . V irg o M a ria , si n on esset

M a te r D ei, n on fo re t eadem numero q u am q u ae m od o est cu m d ivin a M a te rn i-
talibu s en im p e rfe ctio n ib u s sive corp oris, sive anim ae, tu m n atu ra lib u s tum
r -p e rn a tu ra lib u s a D e o in stru cta est in tu itu d ivin ae M a te rn itatis, u t, iis desti-
aliu d prorsus in d iv id u u m n atu rae h u m anae aliaqu e persona esset; nam ,
'-i-r corp us in in d iv id u o ord in em d icebat ad talem anim am et vicissim , et talis
~ in d iv id u o anim a ta lib u s p ro p rietatib u s, in tellectu , vo lu n ta te ac reliq u is po-
t i i r u s orn ari ex p o stu la b a t » (op. cit., p. 74).
:*:r. ergo a 19 saeculis tantum , sed ab aeterno, et quidem in uno eodem que divino
_ :r s ::. Iesus et M aria intimo et indissolubili nexu coniuncti inveniuntur. Sim ul cum
B. Virgo fuit «term ine fisso di eterno consiglio ». (Par., 33, 3). Et ideo cum
_i-~* M aurv concludere possumus: « Questo e il bel disegno del Cielo che si puo indi-
: :r t 7-dinza ed amrnirazione agli oratori cristiani, senza aggiunger nulla alia verita...
ir.do ;e 1’elcquenza cristiana puo seguire soleo piu raggiante di luce» (Saggio
del pergamo, t. 1, p. 12).
iS P R A E D E S T IN A T IO B . M . V .
E x d ictis consequitur, p raed estin ation em B . M . V ., a p ra ed estin a tio n e alio

rum o m n iu m (i. e. sive h o m in u m sive an geloru m ) q u oad d u o m axim e d ifferre
et su p ra ip sam excellere, vid elicet: q u oad terminum et q u oad extensionem eius
dem, id eo q u e p raed estin ation em de n obis et de B . V irg in e n on u n iv o c e sed ana
logice d ici. D iffe ru n t ergo:
a) Q uoad terminum. D u m en im p raed estin atio alio ru m d irecte o rd in atu r
(tam q u am ad term in u m ) ad su p ern atu ralem cu m D e o co n iu n ctio n e m secundum
operationem (i. e. ad visio n em D e i in tu itivam ), p raed estin atio B. M . Y . d irecte
ord inata est ad su p ern atu ralem cum D e o co n iu n ctio n e m secundum esse, i. e.
ad d ivin am m atern itatem (q u ae ad o rd in em h y p o sta ticu m p ertin et) et conse
quenter ad tantam gratiam et gloriam , q u ae B. V irg in i collata est u t esset ita d isp o
sita sicu t M a tre m D e i esse d eceb at. Ita S u a r e z : « D ic itu r B . V irg in e m , n ostro
m od o in tellig en d i, p riu s secu n d u m ratio n em p raed estin atam esse et electam
ut esset M a ter D ei, q u am ad tantam gratiam et gloriam ... Id eo enim B . V . p ra e
d estinata est ad tantam gratiam et gloriam , q u ia electa est in M a tre m D e i. O rd o
en im execu tio n is m an ifestat o rd in em in ten tion is. S ed in re ipsa tanta gratia et
gloria data est B . V irg in i, uc esset ita d isposita, sicu t M a tre m D e i d eceb at. E rg o
ita fu it electa ad tantam gratiam et gloriam , q u ia in D e i M a tre m erat p r a e e le c ta ».
f'D isp. I, sect. 3, t. 2, in I I I P . S . Thomae). H aec est p lu riu m T h e o lo g o r u m sen
tentia, quae aliis ve rb is ita p ro p o n i potest: T e r m in u s prim i;s et im m ed iatu s
p raed estin ationis est id q u o d est m aiu s in aliq u a creatu ra. A tq u i, m aiu s est in
3. V irg in e d ivin a eius m atern itas q u am glo ria eius coelestis. E rg o term in u s
p rim u s et im m ed iatu s p raed estin ation is B. V . est eiu s d ivin a m aternitas. P atet
ergo, p raed estin ation em B . V ., alio ru m p ra ed estin a tio n em ex ced ere q u an tu m
ad terminum. Q u a re ab a lio ru m praed estin ation e n on ta n tu m m o d o grad u , sed
etiam specie differt: term in u s en im ad quem p raed estin ation is (a q u o p ra ed esti
natio sp eciem d esu m it) est sp ecie d iversu s. C o n seq u en ter, a lio ru m p ra ed esti
n atio n em sup erat etiam :
b) O uoad extensionem seu co m p reh en sio n em . P raed estin atio en im in nobis,
d u p licem o rd in em effe ctu u m co m p reh en d it: q u id a m en im effectu s a p ra ed esti
natione p ro d u cu n tu r et ab ipsa d ep en d en t in esse (ut gratia, gloria, nnis su p er
naturalis et m ed ia su p ern atu ralia fini corresp on d en tia); alii vero effe ctu s (ut e x i
stentia, facu ltates anim ae etc.) n on p ro d u c u n tu r a p raed estin ation e, sed a c o m
m un i p roviden tia: a p ra ed estin a tio n e ta n tu m m o d o o rd in an tu r, et id eo p ra e su o -
p o n u n tu r .1 In n obis ergo , praed estin atio ib i in c ip it u b i d esin it ord o natu ralis.
1 A d re m C a i e t a n u s : « D is t in g u o in t e r e ffe c tu s p r a e d e s tin a tio n is : q u o n ia m q u id a m s u n t

n o n s o lu m o r d in a ti, se d c o n s t it u t i p e r p r a e d e s tin a tio n e m , u t g lo r ia e t g ra tia , e t u n iv e rs a lite r
fin is et m ed ia u t sic. Q u id a m s u n t s o lu m o r d in a ti c o n tra p r a e d e s tin a tio n e m , u t a n im a illiu s h o m i
n is q u i est S . P e tru s , e t re liq u a sp e c ta n tia ad n a tu ra le m o rd in e m u n iv e r s i ». ( C o m m . in 111 p ,.
q . 1, a. 3).
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . E T P E C C A T U M ADAE ]9
In V irg in e, e contra, om nia, n ed u m gratia, gloria, etc., sed etiam ipsa existen tia,
anim a, facultates etc... fu eru n t effectus p raed estin ation is. In n obis, en im , e f
fectu s p raed estin ation is est sep arabilis a p ro v id e n tia ordinaria; d u m en im om n es
hom in es b en eficio p ro v id e n tia e co m m u n is gau d en t, non om n es b en eficio p ra e
d estin ation is gau d en t. In B. V irg in e , e con tra, p ro vid en tia co m m u n is p len e p ra e
d estin ation i locu m cessit. F in is en im p rim ariu s ob q u em D e u s B. V irg in e m creare
'.o lu it n on fu it (sicu t pro aliis praed estin atis) glo ria aeterna, sed m atern itas R e
d em p toris d ivin i, sin e qua nec extitisset; et id eo uno eo d em q u e d ecreto q u o sta
tu eb a t In carn a tio n em V e r b i , etiam M a tris eius existen tiam statu ebat. S icu t ergo
in C h risto , ita p ariter et in M a ria , om n ia su n t effectu s p rovid en tiae, ord in em
su p ern atu ralem gu b ern an tis, sin e q u ib u s ipsa nec extitisset. O m n ia, ergo, in
ipsa, sicu t in C h risto , a praed estin ation e d ep en den t.
Hoc posito, « C h i non vede in tutto questo una vertiginosa elevazione di M aria
al di sopra di tutti gli altri esseri? C hi non com prende che M aria nella scala delle cose
create riene un posto al tutto singolarissim o, un posto che viene im m ediatam ente subito
dopo ii posto di Gesi;? C h i non sente al lurne di queste considerazioni tutta la forzs
di quelle parole della bella Ineffabilis: “ D io, fra tutte le creature, predilesse di tanto
amore M aria, da com piacersi in Ici sola con propensissimo affetto?” » ( C a m p a n a , o. e.,
?. 351, ed. 4).
O p . II - UTRUM B. V I R G O P R A E D E S T IN A T A F U IS S E T M ATER
U N IV E R S A L IS AC CUM C H R IS T O V E N IS S E T SI A D A M NON
PECCASSET 1
B 1R L IO G R A P H IA : B a li6 C ., O . F . M ., La Predestination <7e la T. S . Vierge

dans la doctrine de Jean Duas Scot, in La France franc., 19 (1936), 114-58; B e l l o L .,
O . F. M ., De universal; Christi Primatu atque Regrditate, Romae 1933; B i s s e n I. AI.,
C . F. M ., D e motivo Incarnationis disquisitio historico-dogmatica, in Antonianum, 7
1932) 314-336; B o x n e fg y j . , O . F . M ., Prima.iic absolue et universelle de X .- S . Jesus-
Christ et de la Tres Sainte Vierge, in Bullctin de la Societe Fraupaise d'E t udes M ariahs,
-■ 1938, pp. 41-100; C h r j s o s t o m e (U rru tibehety), O . F . M ., La Redemption est-elh
tnoiif de l ’Incarnationi, in France franc., 14 (1931), 115-158; Le m otif de r h e u m a ti, n
- e:s principaux thomistes contemporabis, T o u rs, C atticr i q s i ; Christus, alpha ei omega,
:-:u de Christi universali regno. L iile , 2 0 e d . , i g i c ; D e o d a t d e B a s l y , O . F . M ., Duns
S:yt aussi loin des Scotisies que des Thomistes, in Revue Duns Seol, 9 es 10 (19 11-19 12 );
A propos de la Primaute du Christ, in Revue des Sciences P ilil. et Theol., 27 (1938),
rzaE T ,
■•>72; G a r r ig o u - L a g r a n g e R ., O P ., Moiivum Incarnationis fuit nativum misericor-
in Angelicum, 7 (1930), 289-302; H e r i s V ., O . P ., Le motif de VIncarnation, in
- In h a c q u a e stio n e p o n e n d a e t s o lv e n d a v a ld e u s u s su m o p e ra R . P . M a g . Ie s u a ld i M .
O. S. M . , q u i s e n te n tia m c o n c ilia t r ic e m d e prim a ria ration e In ca rn a tion is a se in v e n ta m
: u ltro lib e n te r q u e e v u lg a n d a m c o m m u n ic a v it; c u i p r o in d e g ra ti a n im i se n su s h ic p a n d e r e
20 P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . E T P E C C A T U M ADAE
Bulletin de ia Socieie Fratipaise d ’E i udes M ariahs, a. 1938, pp. 1-3-38; H i l a i r e df. P a r i s ,

O . M . C ap p., Cur Deus Humo, Lyori 1867; H u g o n H . , O . P., Le motif de ITncarnation,
in Revue Thom iste, 21 ^1913) (276-296); J e a n - B a p t i s t e d u P e t i t - B o r n a n d , O .M ., Capp.
Essai sur la Primaute de N .- S . Jesus-Christ et sur le motif de VIneamaiicn, Paris, L i b r .
St. Francois, 1900; L a t t a n z i U ., 11 primulo universale di Cristo secondo le Sacre Serit-
ture, Roma; Lateranum 1937; R a y k o n d , O . M . C ap p., Le motif de VIncarnat ion, Dans
Scot et VEcole Scotiste, in Eludes Franp. 2 8 ( I Q 1 2 ) 317-330; R ;.-i F .. S u i motivo pri
mario delVincarnasioiie del Verbo, ossia Gesu Cristo predes.tiiw.to di primo intento per
fm! indipendenli dalla cadula delVtman genere e dal decreto ai redenzione, D e ? c l e e - L e -
febvre, Roma 1898, 4 vol!.
P raesen s v e x atissim a q u aestio, circa q u am plu rim a scripta, sep tem sa ecu lo
ru m d ecu rsu , p ro d ieru n t, m od o op posito a S ch o la T h o m istic a et a S ch ola S co -
tistica, p ro u t om n es p ro b e n oru n t, soluta fuit.
R e b u s o m n ib u s m atu re perp en sis, n o b is v id e tu r q u o d in u tra q u e sen tentia
a liq u id b on i et a liq u id m ali seu p o tiu s in co n ve n ien tis habeatu r.
* * *
B re v ite r ea o m n i a re su m e n te s q u ae ex p o situ ri su m u s, dicim us:

1. R esp on sion i T h o m ista ru m : « C e r t o V e rb u m in carn atu m n on fu isset ... » et
S co tistaru m : « C e r t o V e r b u m in ca rn atu m fu is s e t... » in h yp o th esi q u od A d a m non
peccasset, nos op p o n im u s resp o n sion em n ostram , q u ae m ed ia v e lu ti via in ter n e
g ation em et affirm ation em sim p liciter in ced it, vid elicet: « N e s c i m u s , saltem cu m
certitu d in e, u tru m V e r b u m in carn atu m fu isset in h y p o th esi q u od A d a m non
p e c c a s s e t», eo q u o d in tali h y p o th esi fit tran situ s ab ord in e praesen ti h y sto rico
ad ord in em m ere possibilem (in q u o n on adesset p eccatu m ), de q u o n ih il cu m
certitu d in e scim u s, q u ia de ta li ord in e p o ssib ili n ih il D e u s n o b is revelavit.
2. D e p e n d e n tia e (T h o m ista ru m ) et om n im o d e i n d e p e n d e n t i a e (S co tista
rum ) In carn a tio n is a p e cca to A d a e, n os o p p o n im u s sim p licem c o n n e x io n e m
In carn a tio n is cu m p eccato, eo q u od in ord in e praesen ti (q u i est ord o unice a
D e o d ecretu s prae om n ib u s aliis o rd in ib u s possibilibus) In carn a tio est om n ino
CONNEXA cu m pecca to (m in im e vero d ep en d en s aut om n in o in d ep en d en s). D e
p en d en tia en im In carn a tion is a p eccato n u llim o d e p rob ari potest, saltem cu m
certitu d in e; 1 d u m connexio In carn a tio n is cum p e cca to est om n in o o b via et
a n em in e n egari p o test. Ita salvatu r in d o les r e d e m p t i v a In carn a tio n is (a T h o -
1 P r a e c ip u u m a rg u m e n tu m ad d e p e n d e n tia m illa m p r o b a n d a m a P . G a r r ig o u - L a g r a n g e
p r o p o s itu m , e s s e t se q u e n s: I n c a r n a t io d e p e n d e t a c a rn e ; e t in c a r n a tio in carne p a ssib ili d e p e n d e t
a ca rn e q u a e su a m im p a s s ib ilita te m a m is it p er peccatum . E r g o , si p e c c a tu m n o n fu is s e t, V e r
b u m in c a r n a tu m n o n fu is s e t. A t , c o n c lu s io h a e c la tiu s p a te t q u a m p ra e m is sa e . E te n im , si n o n
fu is s e t p e c c a t u m , n o n fu is s e t c e r to in c a r n a tio in carne p a ssib ili, sed n e sc im u s u tr u m fu isse t in
ca rn e im passibili.
P R A E D E S T IN A T IO E . M . V . E T P E C C A T U M ADAE 21
m istis iu re p rop u gn ata) q u ia In carn atio a p p aret necessario con n exa (non d e p e n
dens cu m peccato) et sim u l p r i m a t u s a b s o lu tu s et u n i v e r s a l i s C h r is ti (a
S co tistis iure p ro p u gn atu m ) eo q u od In carn atio, lice t connexa cu m p ecca to ,
est tam en independens a p eccato ta m q u a m a co n d itio n e sin e q u a non; et id eo n on
iam C h ristu s a perm issio n e p ecca ti sed p erm issio p ecca ti (su m m i m ali), d e p e n
det a C h risto (su m m o bono) in tu itu cu iu s res om n es ord in is praesen tis a D e o
vo litae aut perm issae fu eru n t.
3. R a tio n ib u s p a r t i c u l a r i b u s In carn a tio n i assign atis sive a T h o m is tis (re
d em p tio a peccato) sive a S co tistis (in trin seca In carn a tio n is ex cellen tia, sy n th esis
op eru m D e i ad extra), nos o p p on i mus (q u in ex clu d a m u s, im o illas in clu d im u s)
ratio n em u n i v e r s a l e m , prim am , n ecessariam , vid elicet: libera electio, e x parte
D e i, ord in is praesen tis (in q u o est C h ristu s, p e cca tu m p erm issu m in tu itu C h risti
etc.) prae o m n ib u s aliis o rd in ib u s p o ssib ilib u s. S u p ra en im talem ratio n em n ih il
h ab em u s nisi va rio s ord in es possibiles; et in fra talem ratio n em n ih il h abem u s
nisi o rd in em executionis.
V id e tu r ergo th esis nostra co n ciliativa om n ino ad m itten d a, cu m d efe ctu s
aliaru m sen ten tiaru m (positio h y p o th etica et po sitio p articu laristica) vitet, et
earum p raero gativas (In carn atio red em p tiva et p rim atu s ab so lu tu s C h risti)
om n ino tu eatu r.
A d h o c autem u t clariori q u o fieri p o terit m od o in h ac salebrosa q u aestion e
p roced am u s, sequen tia, ex ord in e, p ertractan d a eru n t, vid elicet:
I. B revis prospectus historicus quaestionis; I I . D e modo quo quaestio posita et
soluta hucusque fu it a thomistis et a scotistis; I I I . D e modo quo quaestio ponenda et
solvenda videtur; I V . In quonam sententia nostra conveniat et in quonam differat a
sententia sive thomistarum sive scotistarum; V . Consectaria sententiae nostrae.
H u iu s q u aestion is m o m en tu m ex h o c a p p aret q u o d solu tio eius u n iv ersa m
C h risto lo g ia m et M a rio lo g ia m lu ce sua c irc u m fu n d it et in p ro p ria sed e rep o n it.
I - B R E V IS P R O S P E C T U S H IS T O R IC U S Q U A E S T IO N IS
Q u aestio pertractari coep it saecu lo x i i , q u am v is v a ria so lu tio n is elem en ta

in saeculis p ra eced en tib u s in v en ian tu r. P rim ” * q u i cla re et e x o lic ite de ration e
o rim aria In carn ation is egit, fu it Rupertus T u iti ensis ( f 113 5) q u i d o cu it q u o d
V erb u m , etiam si hom o non peccasset, in ca rn atu m fu isset. P e c ca tu m hom in is,
D e; con siliu m n on im p e d iv it, sed causa fu it cu r V e rb u m , loco carnis im m ortalis
e: im passib ilis, carn em m orta lem et p assib ilem assu m p serit ad hom in es a p e c
cato red im en d o s (D e gloria et honore F ilii hominis, 1. 13, P L 168, coli. 1628, 1624,
1030). Id e m fere d ocu isse v id e tu r Honorius Augustodunensis ( f 1 15 2 ), iu x ta q u em
i n is In carn ation is fu it h o m in u m deificatio (O cto quaestionum liber, c. I I , P L 172,
: : > - - i 188). O p in io n em R u p erti T u itie n s is secu ti sunt S . Albertus M agnus, R u -
pertus Grosseteste ( f 1253), Scotiis ( f 1 3 0 8 ),1 Franciscus de M ayronis ( f 1323),

Petrus A ureolus ( f 1345), jPetrus Aqtiilanus vo ca tu s Scotellus ( f 1370), B artho-
lovmeiis de F isis ( f 1380), S . Bernardinus Senensis ( f 1444), et in gen ere S ch ola
S co tistica. E x tra h an c S ch o lam , op in ion em Foiperti secu ti su n t G abriel B iel,
Ambrosius Catharinus O . P ., Granados, H u rtad o, P ig h i, Salm eron, S . Franciscus
Salesius, Card. D e B erulle, P . Faber, G ay, Bougaud, etc.
S. T h o m a s , e contra, n on n egat possibilitatem h yp o th esis scotisticae, eo qu od

alia sane d ecreta con d i p o tu issen t ac de facto con d ita sunt; attam en, attentis
a u cto rita tib u s, co n v en ien tiu s d ici asserit q u o d si hom o n on peccasset, V e rb u m
in carn atu m n on fu isset. 2 (Sum ina Theol., I I I , q. 1, a. 3).
S. B o n a v e n tu ra , q u aestion em p o su it sub form a positiva: « O uae fu erit
Incarnationis ratio praecipua» ( I I I S en t., dist. 1, a. 2, q. 2; 3,2 1-2 8 ). Q u aestio n em
solvit hoc m odo: « V id e tu r autem p rim u s m od u s (sen tentia scotistica) m agis
con son are iu d icio rationis; secu n d u s tam en (sententia th o m istica) u t apparet,
p lu s con son at pietati fidei: q u ia au cto rita tib u s S a n cto ru m et sacrae S crip tu ra e
m agis c o n c o rd a t» (In I V S en t., dist. 1, a. 2, q. 2).
T h e s im T h o m istic a m secu ti su n t C ard . C aietan u s, M o lin a , G o n e tu s, S al-
m an ticen ses, B illu a rt, H ugon, G a rrig o u -L a g ra n g e , et gen era tim D o m in ician i.
1 U n ic u m m o tiv u m se u ra tio I n c a r n a tio n is p o s ita a S c o to , e sse t, iu x ta P . C h r y s o s t o m e ,

• 1'a m o u r q u e D ie u se v e u t a lu i-m e m e , q u ’il re a lise to u t d ’a b o rd d an s 1’in c a r n a tio n , e t, p a r
1’ in c a r n a tio n , d a n s le s a n g e s et le s h o m m e s , p u is , d e v a n t la p r e v is io n d u p e c h e , p a r la r e d e m p
t io n ... C f r C h r y s o s t o m e , L e m o tif de 1’ inca rna tion, p p . 206, 236, 285, 3 2 6 -3 2 7).
I u x t a v e r o P . D e B a s l y , in o. c ., < D e u s , d ir e c te e t p r im a r ie , i. e. a n te o m n e m c re a tu ra m ,
C h r is t u m p ia e d e s t in a v it p r o p te r s u m m u m a m o re m , q u o C h r is tu s e u m d ile c tu r u s e sse t ab e x tn n -
seco, e t in h o c c o n s is tit o r ig in a lita s d o c tr in a e S u b t i l i s » ( C f r C o llecta n ea F ran ciscan a, t. io
f 194 0 ], p . 6 3 1 ).
2 A t t a m e n , A n g e lic u s D o c t c r , in su is o p e rib u s m in o r ib u s , a n te S u m m a m T h e o lo g ic a m
c o m p o s itis , v a ld e h a e s ita n te r p r o c e d it. In Com m . in I.ibros S en ten tiaru m (lib . I I I , d ist. i , q . i ,
a rt. 3) u tr a m q u e o p in io n e m ta m q u a m p r o b a b ile m e x h ib e t, et c o n c lu d it: « S o lu s ille scire potest
qui naius et oblatus esi, quia v o lu it , « et i d e o q u id a m probabiliter d ic u n t q u o d , si h o m o n on
p e c c a s s e t, F iliu s D e i n o n fu is s e t» . R e la te v e r o ed illo s q u i c o n tra ria m s e n te n tia m te n e n t, s crib it:
« et h o c e t ir m p reb a b iliter s u s tin e r i p o te s t, q u ia e tia m h a e c o p in io in a ss e rtio n ib u s S c rip tu ra e
e t P a tr u m fu n d a t u r ». In C ctnm . in E p . I ad T im otheum (cap . i , le c t . 4) A n g e lic u s D o c t o r h aec
s c r ib it: « S e d h a e c q u a e s tio n e n e st m a g n a e a u c to r ita tis , q u ia D eus o rdin avit fien d a secundum
quod res fie n d a e erant, et n escimus qu id ordir.asset si von praescivisset peccatum ». A tta m e n , h isce
n o n o b s ta n tib u s , a d iu n g it: « N ih ilo m in u s ta m e n a u c to r ita te s v id e n t u r e x p re sse so n a re q u o d
n o n fu is s e t in c a r n a tu s si n o n p e c c a s s e t h o m o ; in quam partem ego magis declino ».
A n im a d v e r t e n d u m e tia m e st s e n te n tia m th o m is ta r u m a s e n te n tia S . T h o m a e in h o c d i f
fe rr e , q u o d d u m S . T h o m a s q u a e s tio n i: « u tru m si h o m o n o n p e c c a s s e t V e r b u m in c a r n a tu m
fu is s e t » r e s p o n d e t: « c o n v e n i e n t i u s (se u p r o b a b iliu s ) d ic it u r in c a r n a tio n is o p u s o rd in a tu m
fu isse a D e o in r e m e d iu m c o n tr a p e c c a t u m ...» ( S . T h . I I I , q . 1, a. 3), T h o m is t a e re sp o n
d e t: o C e r t o ( n o n so lu m e rg o p r o b a b iliu s p r o u t d o c e t S . T h o m a s ) V e r b u m in c a r n a tu m n o n
fu is s e t si h o m o n o n p e c c a s s e t ».
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . E T P E C C A T U M ADAE
Sententiam scoti3tieam eum sententia thom istica conciliare conatus est Suarez,
iuxta quem duo fuissent motiva adaequata, sufficientia Incarnationis, videlicet, m ani
festatio perfectionis operum divinorum (prout vellent Scotistae) et reparatio peccati
(prout vellen t Thom istae). Quapropter, etiam in hypothesi absentiae peccati, V erbum
ob prim um m otivum , incarnatum fuisset. Sententia suareziana, quae media appellata
est, quoad substantiam , ut patet, sententiae scotisticae adhaeret. A b utraque schola,
sive Scotistica sive T hom istica reiecta est, et paucos tantum m odo sectatores invenit.
Et iure quidem . In ordine enim finalitatis, nonnisi quaestio de unico motivo determi-
nante fieri potest; et ideo, duplex causa finalis Incarnationis, notionem ipsam causae
finalis destruere videtur. N ostris diebus, sententiam mediam Suarezii, quoad su b
stantiam saltem, renovata est a P . Gaitier (in Nouvelle Revue thiologique, 19 11, p. 114)-
A t incassum .
N ostris pariter diebus conatus est sententiam scotisticam cum sententia thom i
stica conciliare P . Carmelus ab Iturgoyen O . M . C app. vin E phem . Collectanea Fran-
ciscana, t. 7 (1937), pp. 161-168, 341-356), distinguens inter totalem C hristi existen
tiam (com plectentem et tem poralem eius existentiam in hoc m undo et aeternam sim ul
in caelis) et partialem eius existentiam (com plectentem eius adventum in m undum ,
eius vitam m ortalem , passionem et mortem ). Si Incarnatio posteriori hoc sensu sumatur,
tunc habuit certe pro fine (prout volunt T hom istae) redem ptionem generis humani.
Si vero priori sensu sum atur (i. e., pro totali C hristi existentia), tunc non solum non
fuit ordinata ad redem ptionem , sed redemptio curn om nibus quae secum tulit ad C h ri
stum ordinata fuit, in ipsius aeternam et gloriosam vitam in caelis. Attam en, conci
liatio haec, prout alibi dixim us, (cfr Marianum, t. 1 [1939], p. 56) vana omnino videtur,
eo quod sententia P. C arm eli, quoad substantiam , a sententia scotistica m inim e differt.
II - D E M O D O Q U O Q U A E S T IO H U C U S Q U E P O S IT A
~ E T '" S O L U T A E S T
P ost b re vem ex p o sitio n em h isto ricam h u iu s qu aestion is, v id e n d u m est n u n c

qu om od o praesen s q u aestio sive a S co tistis sive a T h o m is tis posita et solu ta fu erit.
Positio ei solutio scotistica haec est: E tiam si h o m o n on peccasset, V e rb u m

In ca rn a tu m fu isset. In carn atio en im v o lita est a D e o , de facto, propter seipsam.
Series ergo decretorum divinorum , iuxta Scotistas, haec esset: D eus, bonitatem
suam com municare volens, in primo signo rationis vult C hristum , seu elevationem
creaturae ad unionem hypostaticam , eo quod haec com m unicatio est perfectissima
inter omnes quas D eus scit fieri posse; et ideo Christus prim us est in cogitatione divina
er in ordine creato, vere prim ogenitus inter omnes creaturas, prout ex epistolis S. Pauli
resultat. Beatam V irginem D eus vult sim ul cum Christo, eodem decreto, tamquam
eius sociam. In secundo signo rationis, seu post Christum et M ariam , imo, propter
ipsos, D eus vult homines et A ngelos, quorum omnium Christus erit iure Rex et
Deipara Regina, eo quod om nia propter utrum que, quam vis titulo diverso, creata
fuerunt. Christus est unicus eorum M ediator apud D eum , et Deipara M ediatrix apud
M ediatorem . In tertio signo rationis, D eus, ob maiorem C hristi gloriam , decernit per
-'4 P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . E T P E C C A T U M ADAE
missionem peccati seu m ali m oralis, cuius consequentiae ad universum hom inum genus
sese extendunt, exceptis tam en Christo eiusque M atre (ex praevisis m eritis F ilii sui).
Et ita Christus praedestinatur ut Salvator seu Redem ptor et M aria ut C orredem ptrix.
C um vero D eus, etiam post Adae lapsum , om nium salutem desideret, praedesti
nat quosdam homines ct angelos ad gloriam caelestem , et decernit reprobationem illo
rum hominum et angelorum quorum rebellionem praevidit. T and em , in quarto et
ultimo signo rationis, decernit m undum materialem propter electos.
In o r d i n e e x e c u t i o n i s , habetur inversio. M undus m aterialis, seu ultim um a D eo
volitum , prim us erit, ab im perfecto ad perfectum procedendo, usque ad creationem
Adae, ad nativitatem M ariae et ad nativitatem C hristi, in fine temporum. 1
Positio et solutio Thomistarum, haec est: Si hom o n on peccasset, V e rb u m

in ca rn atu m n on fuisset. In carn atio enim , vi praesen tis d ecreti, vo lita est a D e o
non iam p ro p ter sem etipsam , sed propter Redemptionem. D u m ergo, iu x ta S co ti-
stas, h om in is lap sus et reparatio fu e ru n t ta n tu m m o d o m o tiv u m a licu iu s circum
stantiae (i. e. passib ilitatis) in C h risto , iu x ta T h o m ista s, e contra, h om in is lap su s
et reparatio fu issen t m o tiv u m ip siu s existentiae C h risti eiu sq u e S S . M a tris.
Series ergo decretorum divinorum , iuxta T hom istas, haec esset:

D eus, in primo signo rationis, praeviso hom inis lapsu, dicit: 'volo m ittere C h :i-
stum ut Redemptorem, ct consequenter M ariam M atrem eius ut Corredemptricem,
utpote duo primaria et praestantissima media ad gloriam meam (finem ultim um ) per
exercitium iustitiae et misericordiae, manifestandam. In secundo signo dicit: volo Adam
cum suis posteris, et volo perm ittere (propter maius bonum ) eos labi, ad hoc ut fe li
cius resurgant per Christum Redem ptorem et per M ariam C orredem ptricem . In tertio
signo dicit: Christo Redem ptori et M ariae C orrederaptrici addo omnes electos, tum
homines, tum angelos. In quarto signo dicit: reliqua omnia condam propter electos.
Et huic ordini favet illud S. Pauli: « Om nia enim vestra sunt, vos autem C h risti, C h ri
stus autem D ei» (i C or., 3, 22. 23).
A) Argumenta Thomistarum
I - E x S. Scriptura. S iv e in V . T ., sive in N . T ., unicum m o tiv u m In ca rn a

tion is ex h ib etu r h o m in u m R ed em p tio . Ita P. H u g o n : « V e tu s T e sta m e n tu m n on
aliu d agn oscit in M e ssia ve n tu ro nisi m u n u s R ed em p to ris. P rim a In carn ation is
p rom issio, statim post lap su m , an n u n tiat S alv ato rem q u i con teret serpentis ca
put, q u od ev id en ter su p p o n it h o m in is lap su m . 2 P ro p h eta e M e ssia m praed ican t
1 C f r B o n n e f o y , 1. c ., 6 9 -7 7 . « L e b o n S a m a r ita in — s c r ib it B o n n e fo y — n e s ’e st pas
m is e n r o u te p a rc e q u ’il a a p p r is le m a lh e u r s u r v e n u a u v o y a g e u r , fig u r e d e 1’h u m a n ite . N o n !
« II e ta it e n v o y a g e » d it lc te x t e s a c r e . E n te n d e z : le c le c re t c o n c e r n a n t 1’ I n c a r n a tio n , v o y a g e
d u V e r b e s u r c e tte te rre , e ta it d e ja p o r te q u a n d D ie u d ficid a d e p e r m ^ ttr e q u e le p r e m ie r
h o m m e to m b a t e n tre le s m a in s d es m a u v a is a n g e s » (1. c ., p . 54).
2 G e n ., 3, 15 .
qu i erit v u ln eratu s p ro p ter in iq u itates n o s tr a s ,1 q u i finem im p o n et p e cca to , 2

au feret in iq u ita tes terrae et p o p u lu m c u m D e o co n ciliab it. 3 N o v u m T e s ta m e n
tu m ad h u c clariu s id m u n eris in cu lcat. A n g e lu s B . V irg in i an n u n tian s In c a rn a
tionem , m o n et C h ristu m fore S alvato rem : “ V o c a b is n om en eius Ie su m ” . 4 Io se-
ph o cogitan ti apparet an gelu s dicens: “ V o c a b is n om en eius Iesu m , ipse enim
salvu m faciet p o p u lu m su u m a p eccatis e o r u m ” . 5 — N a tu m p u e ru m an gelu s
p asto rib u s praed icat esse S alvato rem : “ N a tu s est vo b is h o d ie S alv ato r, q u i est
C h ristu s D o m in u s in civita te D a v id 6 Io an n es B ap tista co n fitetu r Iesu m esse
A g n u m q ui to llit p e cca tu m m u n d i. 7 — Ip se C h ristu s se ex h ib et u t m ed icu m et
S alvatorem : “ N o n egen t q u i sani su n t m ed ico, sed q u i m ale haben t. N o n ven i
vo care iusto s sed p e c c a to r e s ” . 8 “ N o n m isit D e u s F iliu m su u m in m u n d u m , ut
iu d ice t m u n d u m , sed u t sa lvetu r m u n d u s p er ip s u m ” . 9 A p o sto li id em p ra ed i
cant: “ Ille ap p a ru it u t peccata n ostra tolleret; et p e cca tu m in eo n on e s t ” . 10 —
S. P au lu s illu d d ogm a repon it ta m q u a m fu n d am en tu m : “ F id e lis serm o et om n i
accep tion e d ign u s q u o d C h ristu s ve n it in h u n c m u n d u m p e cca to res salvos fa
cere 11
U n ic u m ergo m o tiv u m in S crip tu ris assign atu m est h u m ani gen eris r e d e m p
tio » ( H u g o n , D e Verbo In c., p p . 34-35). 12
II - E x Patribus. P atres, p lu rib u s d icen d i m o d is sed su b stan tialiter id em

d icen tib u s, asserunt C h ristu m in carne ven isse ad nos salvandos, ad nos a p e c
cato et a servitu te d aem on is liberan d os, ad restitu en d a m n obis gra tiam et im
m ortalitatem , ad nos in statu p rim itivo red integran d os: q u ae d o ctrin a in p rim o
C o n cilio N ica en o hac u n ica form u la in syn th esin i red acta est: « Q u i p rop ter nos
hom in es et p ro p ter n ostram salutem , d escen d it de caelis, et in carn atu s est... ».
Ita S . Clemens R ., S . Ignatius A n tioch., S . Polycarpus, S . Instituis, S . Irenaeus,
1 Is a i., 51 c t 53.
2 D a n ., 9, 25. Z a c h ., 3, 9.
3 IVtich., 5, 5; A g g ., 2, 1.
1 L u c ., 1, 3 1 .
5 M a t t h ., 1, 2 i .
6 L u c ., 2, 1 0 - 1 1 .
7 I o a n ., 1, 20.
5 L u c ., s , 3 1 -3 2 .
9 I o a n ., 3, 1 7 .
10 I I o a n ., 3, 5.
11 I T i m ., 1, 15.
12 A d d e s tru e n d a m a rg u m e n ta tio n e m T h o m is t a r u m e x h is c e lo c is S . S c r ip tu r a e d e s u m p -
ta in , su ffic it a n im a d v e r te r e S . S c r ip tu r a m lo q u i d e p r a e s e n ti o rd in e et intra praesentem o rd i
nem (in q u o est peccatum ) e t a q u o T h o m is t a e , in su a c o n c lu s io n e , illo g ic e pra escind u n t o m n in o ,
a sse re n te s q u o d — iu x ta S c r ip tu r a m — si peccatum non fu isse t, Verbum Incarnatum n o n
ru isset. I n s u p e r a n im a d v e r ti e tia m p o te s t q u o d S c r ip tu r a affirm at n o n ex clu d it. P r o p o s itio
zfxrm a tiv a , e n im , n o n e st exclu siva.
26 P R A E D E S T IN A T IO B . M . V. E T P E C C A T U M ADAE
Tertullianus, S . H ippolytus, Clem ens Alexandrinus, Origenes, S . Cyprianus, S . M e

thodius, L actantius, Eusebius Caesareensis, A lexan der A le x ., Aphraates, S . E p h
raem, S . A thanasius, S . C yrillus H ieros., S . H ilarius, S . Basilius, S . Gregorius
N a z ia n z ., S . Gregorius Nyssenus, S . Epiphanius, S . Ioannes Chrysostomus, S .
Am brosius, S . Augustinus, S . C yrillus A le x ., S . L eo M ., S . Fulgentius, S . Grego
rius M ., S . Ioannes Damascenus (cfr D ict. de Theol. cath., t. 7, coli. 14 8 9-149 1).
In ter om n es, d ign i su n t qui recen sean tu r textu s seq u en tes, in q u ib u s m odo
q u od am ex clu sivo , reparatio gen eris hu m an i tam q u am In carn ation is ratio ex h i
betur: Iu x ta S . Irenaeum, « nisi caro (hom inis) salvanda fuisset, V e rb u m D ei
n u m q u a m carn em assum psisset » (C . H aer., lib. V , c. 14, I, P G 7, 1 1 6 1 ). S . A th a
nasius: « S in e h o m in u m necessitate, carnem m in im e in d u isset V e rb u m » ( I I Cont.
A ria n ., P G 26, 268); S . C yrillu s A lex .: « S i n on peccassem u s, n eq u e factu s esset
n o b is sim ilis F iliu s D e i » (D ialog. 5, de T rinit., P G 75, 968); S . Augustinus: « Si
hom o non p eccasset F iliu s h om in is non v e n is s e t» (Serm . C L X X X I V , n. 2, P L
38, 9 4 0 ).1
III - S x ratione theologica. P ra ecip u a ratio th eo lo gica q u am ex h ib et P.

F lu go n (post B illu a rt et cu m T h o m istis , generarim ), haec est: V i praesen tis d e
creti v o lu it D e u s efficaciter V e rb u m incarn ari in carne passib ili. A tq u i d ecretu m
In carn ation is in carne p a ssib ili n on est nisi ex su p p o sitio n e lapsus et reparationis.
E rg o d ecre tu m efficax in carn ation is lap su m et rep aration em su p pon it: unde,
homine non peccante, non fuisset Verbum Incarnatum r i praesentis decreti. 2 M in o r
etiam ab ad versariis co n ced itu r, con seq u en tia liq u e t [!!!]: p ro b an d a est ergo
m aior, in q u a est difficultas.
« P raesen s d ecre tu m nonnisi tria po tu it inten dere: vel In carn ation em in co m
m u n i, abstrah en d o a carne passibili et im passib ili; ve l In carn ation em in carne
im p assib ili; ve l d em u m In carn ation em in carne passibili. D u a e priores h yp o th e-
ses sun t p rorsu s ex clu d en d a e. E rg o rem an et ultim a.
« P rim a q u id em h yp o th esis n on su stin etu r, nam actu s d ivin ae vo lu n ta tis e f
ficax non in ten d it a liq u id in com m u n i, sed ad rem in p articu lari, o m n ib u s suis
circu m stan tiis et m od is vestitam , term in atu r. C u m ex in ten tion e in abstracto et
1 Ad d e s tiu c r d im v im f r g u m t n t i r. T h e m istis e x o m n ib u s te x tib u s P a tru m d e s u m p ti,

s u ffic it a n im a d v e r te r e q u e d c m n e s te x tu s P a t n m lo q u u n t u r intra ordinem praesentem in q u o
in clu d itu r p ecca tu m , e t a q u o h y p o th e tic e (si hem o non peccasset) e x e u n t T h o m is ta e .
O m n ia P a t r u m d ic ta ad tr u t in a m r e v o c a v im u s in M a ria n u m , t. 3 ( 1 9 4 1 ) , p p . 3 14 -3 2 3 ,
o s te n d e n te s q u o m o d o c x P a tr u m d ic t is in p r o p rio c o n te x tu in s p e c tis , T h o m is t a r u m c o n c lu s io
n u llo m o d o s e q u a tu r. A d h u n c ig it u r lo c u m le c to r e m re m ittim u s.
2 S t a t im n o t e tu r q u o m o d o conclusio h a e c excedat o m n in o p ra e m issa s: e te n im , in praesenti
d ecreto , p e c c a tu m m a g n a s h a b e t p a rte s, im o p a rte s h a b e t hypothetice necessarias; e rg o , e x c lu s o ,
p e r h y p o th e s im , p e c c a to , n o n a m p liu s h a b e r e tu r praesens decretum , e t id e o n u llim o d e p o te st
c o n c l u d i : hem in e non pecca n te non fu is s e t Verbum Incarnatum v i p r a e s e n t i s d e c r e t i .
in com m u n i n u llu s seq u a tu r effectu s, in ten d ere In carn ation em in com m u n i non
est in ten d ere efficaciter.
« N e c altera h yp o th esis stare potest. Q u o d en im effica citer in ten d itu r a D eo ,
reap se co n seq u itu r. S i ergo n on fu it con secu ta In carn a tio in carne im passib ili,
n ec fu it effica citer inten ta. 1
« D ices: D e u m in ten disse p rim o In carn ation em in carne im p assib ili et dein de,
p ra e v iso p eccato, vo lu isse u t In carn atio fieret in carne passibili.
« Resp. i: M u ta re h oc m od o consilia arg u it im p e rfectio n em in co gn itio n e et
m u ta b ilita tem in vo litio n e, q u o d D e o glo rioso rep u gn at. Resp. 2: D ato , p er im
po ssibile, D e u m m utasse d ecre tu m de in carn ation e in carne im m o rtali in aliud
d ecre tu m de carne passib ili, h in c co n clu d itu r p rim u m d ecretu m n on fu isse v e
rum et effica x d ecretu m , sed in q u isitio n em et d elib era tio n em q u am d a m , de qua
n ih il p o test asseri nisi d ivin an d o. 2 U n ic u m ergo d ecre tu m q u o d fu it ve ru m et
efficax et con sequ en s, est illu d q u o d in ten d it in carn ation em in carne passibili
( Oe Verbo Incarnata, pp. 36 -37, P arisiis, L e th ie lle u x , 1920). 3
B ) Argumenta Seotistarum
I - E x 3. Scriptura. 4 P lu res te xtu s S. S crip tu ra e aperte affirm an t p rim atu m

ab so lu tu m C h risti su p er om n es creatu ras, et co n seq u e n ter in d ep en d en tiam
C h risti a creatu ris et d ep en d en tiam creatu ra ru m a C h risto , q u i est p rim u m v o li-
tu m in ter om nia a D e o volita, et p ro p ter q u em facta su n t om n ia. Ita in libro
P ro v . 8, 22, de S ap ien tia in carn ata d icitu r: « D o m in u s p o ssed it m e in in itio
(,rescit = tamquam prim itiae via ru m i. e. o p eru m su oru m ) an tequ am q u id q u a m
fa ce re t a p rin cip io (i. e. in d e ab initio) ». V e r b u m rescit u n it id eam anterioritatis
cu m idea p rioritatis excellen tiae; haec au tem anterioritas relate ad alias creaturas,
n eq u it esse an terioritas temporis, u t patet; rem an et ergo u t sit anterioritas in
ordine intentionis.
In su p e r, in lib ro E cclesia stici, 24, de S a p ien tia incarn ata d icitu r: « ab aeterno
ord inata sum et ex a n tiq u is an teq u am terra f i e r e t », i. e. ab aeterno con stitu ta sum
1 N o t e t u r e tia m , in te r im , q u o m o d o ra tio h ic a d d u c ta v a le a t in h y p o th e s i p ecca ti existen tis,

a q u a c o n c lu s io (si peccatum non f u is s e t ) sta tim illo g ic e a b s tr a h it. C o n c lu s io v e re lo g ic a esset:
si p e c c a tu m n o n fu is s e t, nescimus utrum In ca rn a tio fu isse t.
2 N o t a q u o m o d o h o c v e r u m s it, s u p p o s ita ta m e n existentia p ecca ti. A t t a m e n , n o n so lu m
in h a c h y p o t h e s i, sed e tia m in h y p o th e s i q u o d peccatum non extitisset, d e In c a rn a tio n is e x i
s t e n t ia n ih il posset asseri n isi d iv in a n d o .
3 S e d s u p p o s ita s e m p e r existentia pecca ti, a q u a si a b s tr a h e re tu r ( p ro u t tit in c o n c lu s io n e )
n o n a m p liu s h a b e r e tu r praesens decretum . A n im a d v e r s io n e s istae c o n tra fa lla c e m m o d u m a r g u
m e n ta n d i P . H u g o n , fie ri e tia m p o s s u n t c o n tra m o d u m a rg u m e n ta n d i a lio r u m T h o m is ta r u m ,
e. g . P . H e r is ( 1. c ., p. 1 5 ): « E x v i praesentis d ecreti, si le p e c h e n ’a v a it pas eu lie u , le V e r b e
se s e ra it-il in c a r n e ? ».
4 C f r p r a e s e rtim R is i, o . c ., v o l. I V ; L a t t a n z i U ., o. c ., B i s s e n I. M ., 1. c ., 3-26.
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V. E T P E C C A T U M ADAE
regin a, ante ipsas origin es terrae. E x q u ib u s ve rb is apparet q u od p ro m o tio S a

p ien tiae incarn atae ad m u n u s regiu m , p ra esen tatu r in stan ter v e lu ti anterior u n i
versae creation i. E t ideo, co n clu d i potest q u o d in tu itu h u iu s regalitatis, id eat
ad h o c u t effectiva red d eretu r, D e u s q u id q u id ex istit v o lu it et creavit, et ideo
V e r b u m In carn a tu m est causa finalis creatio n is.
H aec om n ia in N o v o T e sta m e n to ex p licita om n in o red d u n tu r ab A p o sto lo
P au lo. A ss e rit en im D e u m om nia creasse p ro p ter C h ristu m et in tu itu ipsius:
« In ipso con d ita su n t u n iv ersa in coelis et in terra, visib ilia et in v isib ilia , sive
th ron i, sive d om in ation es, sive p rin cip a tu s, sive potestates; om nia p er ip su m et
in ipso creata sun t, et ip se est ante om n es et om n ia in ipso c o n s ta n t... Q u ia in
ipso co m p la cu it om n em p le n itu d in e m in h ab itare » (C o lo ss., i , 15 -19 ). E x q u i
b u s verb is d e d u c itu r C h ristu m esse: a) causam finalem creatu raru m om n iu m quia
om n ia p ro p ter ip su m creata sunt, et b) causam exemplarem om n iu m , q u ia « in
pso c o n d ita su n t u n iversa in caelis c t in terra ».
C h ristu s e x h ib e tu r ta m q u a m caput omnium, et id eo ex ercen s reale in flu x u m
a) sive in ordine physico, ta m q u a m causa m eritoria om n is gratiae, etiam p ro a n
gelis: « q u i est cap u t p rin cip a tu s et potestatis » (C o lo ss., 2, 10); b) sive in ordine
morali, q u ia est P acifica tor u n iversa lis, eo q u o d D e u s v o lu it « p er eu m re c o n c i
liare om n ia in ipsu m , p acificans p er san gu in em cru cis eius, sive q u ae in terris,
sive q uae in caelis su n t » (C o lo ss., 1, 20).
Q u a p ro p te r C h ristu s in A p o c . d icitu r: « A lp h a et om ega, p rin c ip iu m et finis
(A p o c ., 1, S; 2 1, 6; 22, 1 3 ) . 1
II - E x traditione. Iu x ta P. H ila riu m a P arisiis O. M . C a p . (o. c., p. 10)

n em o ex P atrib u s E cclesfa e exp resse affirm avit qu od etiam si A d a m non p e c
casset, V erbu m in ca rn atu m fu isset in carne impassibili. A tta m e n c o n ten d u n t
Sco tistae in ven iri a p u d P atres m od i q u id a m d icen d i praefatae assertion i aeq u i-
valen tes. T e x tu s isti in u n u m co lle cti in v en iu n tu r in op ere P . C h r y s o s t o m e ,
Christus A lp h a et Omega seu de C h risti universali regno, L ille , 1910 , et in alio
op ere eiu sd em au ctoris cu i titu lu s L e m otif de Vincarnation et les principaux
thomistes contemporabis, T o u r s , 19 2 1, p. 11, c. 1 et 2, p p . 168-202).
Iuxta P. Chrysostom e, Patres asserunt:

1) res omnes creatas fuisse in Christo, in commentariis G en. 1, 1: » In principio
(i. c. in Christo) D eus creavit caelum et terram». Ita Clem ens A lex., Origenes, S. A m
brosius, S. H ieronym us, S . Augustinus (cfr textus in Alpha et Omega, pp. 43-49).
1 O b s e r v a r i sta tim p o te s t q u o d te x tu s is ti a g u n t d e p r im a tu C h r is t i a b s o lu to e t u n i v e r
s a li in praesen ti ordine (in q u o in c lu d it u r e tia m p e c c a tu m ) n o n v e r o in q u o lib e t ordine p o s s i
b ili. E t id e o e tia m illa tio S e o tis ta r u m la tiu s p a te t q u a m p ra e m is sa e . E tia m in h o c p r a e se n ti
o rd in e C h r is tu s e st prim um volitum et p e rm issio p e c c a ti e s t p r o p te r C h r is tu m .
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . E T P E C C A T U M ADAE 2 (j
2) Homine'!;! creatum fuisse ad imaginem Christi, in com m entariis G en ., 1, 26-27.

Ita S. Irenaeus, Tertullian us, Clem ens A lex., Origenes, S. Hieronym us (o. c., pp. 50-60).
3) Christum iam in ipso statu innocentiae praefiguratum fuisse: unio enim Adae et
Evae fuit figura unionis C hristi cum Ecclesia. Ita S. Am brosius, S. Anastasius Sinaita,
S . Gelasius, S. V itus Viennensis, S. Leander Hispalensis, S. Ioannes Dam ascenus.
Interpretatio haec innitur verbis S . Pauli: «Sacram entum hoc magnum est, ego autem
dico in Christo et in Ecclesia» (o. c., pp. 6 1-71).
4) Adam, adhuc in statu innocentiae, cognovisse et praenuntiasse mysterium Incar
nationis, innixi verbis G en. 2, 23, 24: « H oc nunc, os ex ossibus meis, et caro de carne
mea: haec vocabitur V irago, quoniam de viro sumpta est. Quam cbrem relinquet homo
patrem suum , et matrem suam, ct adhaerebit uxori suae: et erunt duo in carne una».
Ita S . H ilarius, S. H ieronym us, S. Augustinus (o. c., pp. 72-7S).
5) Creationem aut formationem Christi esse principium omnium aliorum operum D ei.
E tenim , hoc modo, fere unanim iter, textum P rov., 8, 22 de Sapientia creata seu incar
nata interpretantur (Christus Alpha et Omega, c. 5, pp. 81-105).
6) Christum, tamquam hominem, esse primogenitum, iuxta textum E ccl., 24, 5, et
C oi. 1, 15. Ita S. A ugustinus, T heod cretu s, S. Fulgentius, S. Isidorus Hispalensis
(o. c., c. 6, pp. 106-114).
7) Homines ct angelos praedestinatos fuisse in Christo, eo quod Christus praedestinatus
esi ante omnes alios electos, et gratiam angelorum, sicut gratia Adae innocentis, proce
dere a Christo.
D e praedestinatione C hristi ante omnes creaturas, agunt Patres in suis com m en
tariis in E p. ad Ephes. 1, 3-5. S. C yrillu s A lex. (P G 75, 258) ct S. Athanasius (P G 26,
210) explicite asserunt nos esse propter C hristum , non vero Christum esse propter
nos, quia secus essemus superiores C hristo. (C fr Le m o tif..., c. 8, pp. 115-185).
8) Deum omnia creasse propter Christum, iuxta illud ad Coloss., 1, 16. Ita S. A tha
nasius, S. C yrillu s A lex., S. H ieronym us, T hecdoretus, S. Fulgentius (cfr Christus
Alpha ..., c. 8, pp. 185-197). N otatu digna sunt praesertim verba S. M axim i C on fes
soris: k Iste (Christus) beatus finis, ob quem cuncta condita sunt. H ic divinus scopus
origini rerum praecognitus, quem definiendo esse dicim us praeconceptum finem, cuius
gratia omnia, ipse tero nullius gratia. In hunc finem respiciens D eus, rerum naturas
produxit ... Propter C hristum , sive C hristi m ysterium , omnia saecula, et quae in ipsis
saeculis sunt, principium et finem ut essent in Christo nacta sunt j' (A d Thalass., q. 60,
P G 90, 622 A).
D icta Patrum secundum quae si homo non peccasset V erbum incarnatum non
fuisse intelligenda sunt — iuxta Scotistas — hoc modo: V erbum incarnatum non fuisse
in carne passibili. 1
1 E t ia m re la te a d h o c a r g u m e n tu m e x P a trib u s , a n im a d v e r te n d u m est P a tre s a ge re d e

p r im a tu a b so lu to c t u n iv e r s a li C h r is t i in praesen ti ordine (in q u o in c lu d it u r p e c c a tu m ) e t a
quo e x e u n t (in p r o p ria c o n c lu s io n c ) S c o tista e .
Prob. ex ratione theol. Q u a tu o r seq u en tes rationes a fferu n tu r a P. B o n n efo y,

v id e licet:
I. In ve ro sim ile esi: p raed estin ation em q u am cu m q u e , et a fortiori rationem

praed estin ation is C h risti occasionatam esse, et q u id e m occasion atam a culpa.
It;'. Scotiis: «Nec est verisim ile tam summum bonum in entibus esse tantum occa-
sionatum propter minus bonum solum ; nec est verisim ile ('scii. Deum ) praeordinasse
Adam ad tantum bonum quam C hristum , quod tamen sequeretur. Im o et absurdius
ulterius sequeretur, scilicet quod praedestinando Adam ad gloriam , prius praevidisset
ipsum casurum in peccatum quam praedestinasset Christum ad gloriam , si praedesti
natio illius animae tantum esset pro redemptione aliorum >> (Cfr B a l i c , O . F. M ., Ioh.
D uhs Scoti, theologiae marianae elementa, Sibeniei 1933, pp. 7 et 1 4 ) .1
I I . O rd in a te agens, p riu s v u lt finem q u am m edia.

Ita Scotus: « U niversaliter enim ordinate volens prius videtur velle hoc quod est
fini propinquius, et ita s i c u t v u l t gloriam a lia 1i quam gratiam , ita etiam inter praede
stinatos quibus v u l t gloriam o r d in a t e p r i u s videtur velle gloriam i l i i , quem vult esse
proxim um fini, et ita huic animae prius vult gloriam quam alicui alteri animae velit
gloriam , et prius c u i l i b e t a lt e r i gloriam et g r a t i a m q u a m praevideat illi opposita isto
rum h a b i t u u m » ( i . c . , p . 5 } .
B reviter: C h ristu s est causa exem p laris et finalis om n iu m reru m et p raeser

tim hom in is, cu m sit D e u s-H o m o . A tq u i, in ord in e in ten tion is ex em p la r et finis
n atu ra liter v o lita su n t ante exem p lata et m ed ia. E rg o , C h ristu s est p rim u m v o li-
tu m in o rd in e in ten tion is. 2
I I I . « Q u a n to a liq u id est m eliu s in effectib u s, tanto est p riu s in in ten tion e

a gen tis » ( C .G ., 2, c. 44, 1). A tq u i, in ter res creatas C h ristu s est m eliu s om n ibu s.
E rg o p riu s o m n ib u s aliis reb u s vo litu s est.
IV . <
■Im p e rfe c tu m est p ro p ter p e rfe ctiu s » (Sum ma T h ., I, q. 105, a. 5). A t
q u i C h ristu s est p e rfe ctiu s om n ibu s. E rg o om n ia sunt ad ip su m ord inata. 3
1 A n im a d v e r te n d u m q u o d re s p e c tu d e c re to ru m d iv in o r u m s ic u t n o n h a b e n tu r m o tiv a ,
sed ra tio n e s ta n tu m , ita n o n h a b e n tu r occasiones, eo q u o d q u a e lib e t d is p o s itio c a u s a ru m a D e o
ip s o d e p e n d e n t, e x tra c u iu s in te n tio n e m e t d is p o s itio n e m n ih il o m n in o a c c id e re p o te s t. F r u
stra ig it u r S c o tis ta e d e p r a e d e s tin a tio n e occasionata lo q u u n t u r .
2 O b s e r v a r i p o te s t c o n tra S c o tis ta s q u o d realiter D e u s v u lt h a e c o m n ia sim u l; s o lu m v ir
tu a liter v u lt a n te o m n ia e x e m p la r et fin e m , e t p o s te a , se c u n d o lo c o , e x e m p la ta e t m 3d ia . Q a o d -
n a m v e ro s it id q u o d p e r tin e t a d p riu s e t id q u o d p e r tin e t ad posterius, n o b is in q u ir e n d u m r e li n
q u itu r . E t h a e c e st ra tio c u r n o n o m n e s , c irc a h a c re m , id e m s e n tiu n t. A t t a m m , e x p r i n i t u
a b s o lu to e t u n iv e r s a li C h r is t i, le g itim a v id e t u r c o n c lu s io iu x ta q u a m C h r is tu s e st to tu m id
q u o d e st in d e p e n d e n te r o m n in o a q u a lib e t alia re , e t id e o e st p r im u m a b s o lu te v o lit u m a D e o ,
iu x ta p o s itio n e m n o s tr a m .
P r o ra tio n e te rtia e t q u a rta id e m d ic i d e b e t a c id q u o d d e se c u n d a ra tio n e n u p e r d ic tu m
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . E T P E C C A T U M ADAE 31
III - D E MODO OLO Q U A E S T IO PONENDA

ET SO LVEN D A V ID E T U R
P o stq u a m v id im u s m o d u m q u o praesen s qu aestio de ration e In carn a tio n is,

sa ecu lo ru m d ecu rsu , po sita et solu ta est, sive a T h o m istis , sive a S co tistis, a g e n
d u m n u n c est de m od o q u o p o n en d a et so lv en d a v id e tu r.
D u o ig itu r b en e a tten d en d a su n t, v id e licet:
I. recta determinatio terminorum, et I I . recta quaestionis positio.
I. In p rim is ig itu r ad re cta m d e te r m in a tio n e m te r m in o r u m atten d ere

d eb em u s, seu rite d eterm in are d eb em u s q u om od o in tellig i d eb ea n t du o isti
term ini: motivum et Incarnatio.
a) P ro motivo In carn ation is om n es in tellig u n t et in tellig ere d eb en t rationem

L icar nationis. N ih il en im , extra D e u m , movere seu d eterm in are p o test d ivin am
vo lu n ta tem , et ideo n ih il potest D e o ex h ib eri ta m q u a m motivum a liq u id vo len d i.
H o c posito, im p ro p ria om n ino est locu tio: motivum In carn ation is; et ideo sep o
nenda om n in o est, et loco eius alia locu tio, id est, ratio In carn ation is p o n en d a
est, ad h o c ut om n es sim u l et eodem recto lo q u en d i m od o, q u aestio n em h a n c
aggred i valeam u s.
b) B ene, in su p er, d eterm in an d a est sign ificatio vo cis Incarnatio. T r ip lic i

en im m od o haec v o x a ccipi potest, vid elicet: i) sensu stricto, id est, u n ice p ro
m ysteriosa illa u n io n e h u m an ae n atu rae cu m d ivin a V e r b i persona, abstrah en d o
ab o m n ib u s aliis reb u s quae de facto cu m illa co n iu n gu n tu r; 2) sensu la ti ori, id
est, p ro ip sa u n io n e con sid erata sim u l cu m o m n ib u s illis m o d is et circu m sta n tiis
perso n aru m , tem p o ris, ioci in q u ib u s facta fu it et perm anet; e. g. q u o d p e racta
sit talis un io in n atura passib ili, in sinu V irg in is M a ria e, c u m eiu sd em lib ero a s
sensu, a b sq u e h om in is opera, d eterm in ato tem p o re et loco etc.; 3) sensu latissimo,
id est, p ro hisce o m n ib u s sim u l s u m p tis ,1 q u ib u s tam en a d iu n g itu r u n iv ersu m
C h risti-H o m in is op u s, a p rim o instan ti suae existen tiae in sinu V irg in is u sq u e
ad suam in caelos A scen sio n em , et ab A scen sio n e u sq u e ad iam p ra en u n tia tu m
d iem in q u o om n ia plene, id est, n ed u m iure sed etiam de facto E i su b iecta eru n t,
et in q u o ipse, u n a cu m im m en so suo regn o, sem etip su m o b latu ru s erit P atri,
op us su u m C a p itis su p rem i et u n iversalis P o n tificis in a etern u m co n tin u a tu ru s.
1 O p p o r tu n e h ic o b s e r v a r i p o te s t q u o d a p u d P a tre s G r a e c o s In ca rn a tio , la tio r i se n su oeco

nom ia (olKovofiia) a p p e lla tu r . «E st e n im oiKovofiia — s c r ib it P e ta v iu s — p r o v id a q u a e d a m
re i a lic u iu s a d m in is tra tio , a c g e s tio , ex o c c u lto c o n s ilio p r o fe c ta , q u o d ad u tilita te m , e t c o m
m o d u m s p e c ta t e o ru m q u ib u s ea re c o n s u li t u r ...» . (D e In ca rn . V erbi, V e n e t ii, R e m o n d in i,
1 7 5 7 , 1- 2, c . 1, p . 52).
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V. E T P E C C A T U M ADAE
Ia m v e ro , cu m in praesen ti q u aestion e in q u irim u s ratio n em su p rem am , u n i

v e rsa lem et ad aeq uatam In carn ation is, nos term in u m « In carn atio » in h o c u ltim o
se n su p len o, u n iversa li, co n creto et abso lu to accip im u s, q u in aliq u id exclu d a tu r.
In q u ir e r e ig itu r vo lu m u s u tru m ratio q u aed am d etu r p ariter absolu ta, u n iv e r
sa lis et su p rem a q u ae ad haec om n ia (per vo ce m Incarnatio significata) ex ten d a tu r
et haec om n ia sim u l c o m p lecta tu r, ita ut talis ratio a n em in e reici possit. la m -
ve ro , h u iu sm o d i ratio, si adest, n on n isi in D eo ipso, non vero in T h e o lo g o r u m elu-
cu b ra tio n ib u s in v en iri d eb et, q u ae d u b iu m saltem in aliq u o relin q u ere possent.
Q u o d ve ro talis ratio in D eo ipso in ven iatu r, ex h oc apparet q u od D e u s, in
p ro d u ctio n e et ev o lu tio n e ord in is creati, d ictam in a suae d ivin ae sapien tiae iu giter
seq u itu r, in qua rationes om n es etiam m in im a ru m reru m in v en iu n tu r, et a fo r
tio ri ratio In carn ation is q u ae p ra ecip u u m D e i op u s ad extra con stitu it. — In su p e r
talis ratio, in D e o n ecessario existens, etiam n obis certitu d in a liter apparere debet,
ad h o c u t ex ipsa m o tiv u m glo rifican d i D e u m su m am u s p ro h oc su m m o h on ore
n atu ra e hum an ae m u n ificen tissim e collato: glo ria en im est clara n otitia n ed u m
fa cti sed etiam rationis eiu sd em , ex q u a sp on te proflu it laus.
II. Ia m vero , ad h an c rationem absolu tam , u n iv ersa lem et su p rem am in v e

n ien d am , n ecessaria om n in o ev ad it r e c t a q u a e s tio n is p o s itio .
R ecta en im ratio p o n en d i q u aestion em a liq u am m axim i m om en ti est pro
recta eiu sd em solutione; hoc patet. Si enim p lu res q u aestion es th eologicae, sae
c u lo ru m d ecu rsu tam acriter agitatae, h u cu sq u e insolutae m an seru n t, h o c ex
m ala ip saru m p osition e, p ro cu l d u b io , repeti d ebet. E t h oc etiam praesen ti q u a e
stioni de ration e p rim aria In carn ation is accid isse p u tam u s. M a le en im praesens
q uaestio, in d e ab in itio , posita fu isse v i d e t u r .1 E ten im , sive a T h o m istis , sive
a S c o tis tis 2 posita fu it m od o hypothetico et particularistico: q u ae p ericu lo sa et
1 H u iu s m a la e p o s itio n is in c o m m o d a e tia m ip si c o n te n d e n te s , siv e T h o m is t a e , siv e S c o -

t is ta e , p e r s e n tiu n t, p r o u t v id e r e e st in e x p o s itio n e e t d is c e p ta tio n e s e n te n tia r u m u triu s q u e
S c h o la e (in B id i, de la S o c . F ra n c. d ’E t. M a r ia les , a. 1938 , p p . 15 -10 0 ).
2 R e la te ad S c o t u m h a e c a n im a d v e r t it P . B o n n e fo y : « Q u a n t a D u n s S c o t , il n ’y a pas
tra c e d e la fo r m e c o n d it io n n e lle d an s le s oeuvres e c rite s d e sa m a in ,t a n d is q u ’e lle a b o n d e d an s
le s n o te s r e c u e illie s p a r ses e le ve s » (1. c ., p. 4 5 ).
R e la te v e r o ad p o s itio n e m hypotheticam h u iu s q u a e s tio n is , id e m P a te r s c r ib it: » Q u e lq u e s -
u n s la c r it iq u e n t e t h ju s t e t itr e , m ais aucun d ’ eux, a m a c o n n a is s a n c e , n ’a r e u s s i a d 6 m a sq u e r
s o n v ic e o r ig in e l » ( 1. c ., p . 4 6 ). E t in n o ta : « C i to n s , san s v o u lo ir e tre c o m p le t, D e o d a t ( M a r ie )
d e B a s l y , D u n s S c o t aussi lo in des S co tistes que des T kom istes, d a n s R evu e D u n s S c o t, 9 e t 10
( 1 9 1 1 - 1 9 1 2 ) , passini; P . R a y m o n d , O . M . C a p p ., L a m o tif de l ’ In ca rn a tion , D u n s S co t et 1’S c o le
S co tiste , dans E tu d es F r a n f. 28 (19 12 ) 3 1 7 -3 3 0 ».
P u t a m u s m in im e d iffic ile e sse — p r o u t s ta tim d ic e m u s — v itiu m originale p o s itio n is hy po
theticae h u iu s q u a e s tio n is o s te n d e r e . T a le e n im v it iu m o rig in a le in h o c c o n s is tit q u o d p e r
ta le m p o s itio n e m h y p o th e tic a m , tra n s itu s fit a b ordine pra esen ti (in q u o siv e T h o m is t a e sive
S c o tis ta e r e m a n e re intend u n t) ad o r d in e m possibilem , in q u o q u id e v e n tu r u m e sse t, nescimus.
P R A E D E S T IN A T IO B . 3,1. V. E T P E C C A T U M ADAE 33
fa lla x q u aestion is po sitio q u aestion em ipsam in so lu b ilem red d id it et in term in a

b ilib u s lu ctis ansam p raeb u it.
a) P ericu lo sa en im et fa lla x v id e tu r, ante om nia, po sitio hypothetica hu iu s
q u aestion is, q u am v is d eclaren t n o n n u lli formulam ta n tu m m o d o esse h y p o th e ti
cam : « U tr u m si homo non peccasset, V e r b u m in carn atu m fu isset ». E ten im , si
homo non peccasset (seu in hac su p p ositio n e) alius om n in o ord o, ab ordine prae
senti omnino diversus, h ab eretu r, et q u id in tali ord ine accid isset, D e u s ta n tu m
m o d o co g n o scere va let. P ec ca tu m en im est m agn a pars, im o h y p o th etice n eces
saria pars o rd in is praesen tis, adeo u t si haec, p er h v p o th esim , to lleretu r, non
a m p liu s praesen s ord o su b sisteret. A d h aec tam en a tten d ere non v id e n tu r illi
q u i p o sition e hypotetica q u estion is u tu n tu r.
N o n n isi ergo de ordine praesenti n os lo q u i valem u s, et de ipso tantummodo
fo n tes revela tio n is seu S crip tu ra et T r a d itio lo q u u n tu r. E t de facto, sive T h o
m istae, sive S co tistae, de praesen ti ord in e agere in ten d u n t. A t, ex m od o ipso
p o n en d i q u aestion em , sib im etip sis statim co n tra d icere v id e n tu r. S i enim p ecca
tum non fuisset — ut iam d ixim u s — n on am pliu s ordo praesens h ab eretu r, sed
alius ordo, in q u o q u id accid isset, nescimus. 1 C o n clu sio ergo sive T h o m ista ru m
sive S eo tistaru m latiu s patet q u am praem issae. A e q u iv o ca tio ig itu r in q uam sive
T h o m ista e sive S co tista e statim in cid u n t, q u in h o c ad vertan t, h aec est: loqu i
in ten d u n t de praesen ti ordine particulari, et c o n c lu d u n t ad o rd in em q u em d am
universalem, ab ord in e praesen ti diversum et in ter m era p o ssib ilia ablegan d u m .
A d h o c ig itu r u t q u aestio rite p o n a tu r n ecesse om n in o est u t m od o non h y
p o th etico , sed absoluto et positivo po n atu r, rem an en d o sem p er in praesen ti p ar-
ticulari ordine, de q u o ta n tu m m o d o iu d ica re valem u s, q u ia h u n c tan tu m m od o
D e u s ab aeterno, in ter alios ord ines po ssibiles, vo lu it, et de illo tantummodo fo n
tes revela tio n is iu g ite r lo q u u n tu r. Q u aestio igitu r, h oc p o sitivo et p articu lari
m od o p o n en d a vid etu r: « quaenam sit, in praesenti ordine, ratio prim aria Incarna
tionis seu existen tiae C h risti et D eip a ra e ».
b) F a lsa in su p er v id e tu r p ositio q u aestion is particularistica, id est, in ter duos
ta n tu m m o d o particulares term in o s (In carn a tio et p eccatu m ) circu m scrip ta. T h o
m istae en im d icun t: In carn a tio d ep en d et a p ecca to , ita u t sine ipso n on haberetu r:
S co tista e, ex ad verso, asserunt: In carn atio non d ep en d et a peccato, ita u t etiam
absq u e ipso h ab eretu r. F laec po sitio p articu la ristica , n on v id e tu r a d m itti posse.
P raesen s en im ord o, d u os term in o s illos (i. e. p e cca tu m et In carn ation em ) tran
scen d it et p lu ra alia (e. g., A n g e lo s) co m p reh en d it. Iam vero , eu m C h ristu s sit
linis seu ratio essendi omnium reru m in praesen ti ord in e in clu sa ru m (angeli, h o
m ines etc.) c o n se q u itu r nos logice q u aerere d eb ere non iam qu aenam sit relatio
1 L e g it i m a m h a n c c o n c lu s io n e m ia m a c u te p e rs p e x e ra t S . T h o m a s in su is o p e rib u s m in o
r ib u s, p r o u t ia m e x p o s u im u s : « N escim u s qu id ordinasset ( D e u s ) si non praescivisset peccatum »
{C om m . in E p . ad T im ., c. i , le c t. 4).
34 P R A E D E S T IN A T IO B . M . V , E T PEC C A TU M ADAE
in ter Christum et peccatum , sed inter Christum et omnia in clu sa in o rd in e p ra e

senti. P ositio ig itu r quaestion is, universalis esse d eb et et m od o u n iversali solvi.
P oni posset ita, cu m S. B onaventu ra: « Q uae fu erit Incarnationis ratio praecipua »;
ve l cu m S. A n selm o : « C ur D eus-H om o?». Q u aestio igitu r m od o positivo (non vero
h y p o th etico ) et m od o universali (non vero particu lari) p o n i d eb et, seu ord o a
D e o electu s globatim a ccipi d eb et p ro u t est (non vero prou t esse po terat si...),
vid elicet: « Q u aen am sit, in praesen ti ord in e, ratio ad aequata universalis In c a r
n atio n is V e r b i ». C u i qu aestion i h oc m od o resp o n d en d u m esse vid etu r: R atio
p rim aria In carn a tio n is est: « L ib e r a e l e c t io , ab aeterno a D eo f a c t a , o r d in is
P R A E SE N T IS CU M O M N IB U S QUAE IN EO C O N T IN E N T U R ; IN QUANTUM SO LU S ORDO

PRAESENS A D A M U SSIM R E SPO N D E T M EN SU R AE ET M O D O , AB EO PA R IT E R LIB E R E PR A E
F IX IS ,Q U IB U S V O L U IT SU AM B O N IT A T E M AD EXTRA EFFU N DERE ET EX IN D E G L O R IA M
E X T R IN SE C A M H AU R IR E )>.
H o c sem p er et solu m in tellig im u s cu m in h ac q u aestion e n o m in a tu r ratio
prim a Incarnationis, vel, p ro p ter servan d am serm on is b re vita tem , d icim u s: R atio
p rim a In carn ation is est divina electio ordinis praesentis.
P rop ositio haec seq u en ti m odo d e c l a r a r i potest, po n en d o in D e o seq u en tia
signa rationis. 1
I. D eu s, in fin ita b onitas, b o n itate m suam infin ite et necessario d iffu n d it ad

intra in procession e d ivin a ru m p ersonaru m , ex qu a d iffu sion e glo ria in fin ita re
sultat, et est in seipso et ex seipso infin ite beatus.
II . Q u a m vis vero sit in seipso et ex seipso infin ite b eatu s, et id eo n u lla alia
re in d igeat ad b ea titu d in em suam , tam en , D e u s lib e re d eterm in at b o n itatem suam
ad extra d iffu n d ere, in d eterm in ata qu ad am m en su ra et m od o q u o d am libere
d eterm in ato, ad gloriam suam extrinsecam, q u ae est ratio su p rem a om n iu m o p e
ru m D e i.
I I I . V a rio s ord ines possibiles et ea om n ia q u ae ad ipsos p ertin en t — iu xta

n ostru m in tellig en d i m o d u m — con tem p lan s, videt D e u s q u o d u n u s tan tu m , id
est ordo praesens (cu m C h risto , cu m V irg in e , cu m electis, cu m reprob is) ad am u s-
sim respo n d et in ten tion i suae co m m u n ica n d i creatu ris n ed u m b on a n aturae,
gratiae et gloriae, sed etiam b o n u m su p rem u m sui esse su b stan tialis et p erso n aiis
p er In carn ation em V e r b i, ita u t a creatione, per H o m in e m -D e u m , glo riam e x
trin secam infinitam, m aiestate d ivin a vere d ign am , h a u rire valeat.
IV . V isio n i sui in tellectu s (seu scien tiae sim p licis in tellig en tia e), imperium
vo lu n ta tis a d iu n git et unice p raesen tem o rd in em eligit et illu m a d p raxim d ed u cit.
1 H ic a n im a d v e r ti p o te s t q u o d iu re signa logica rationis in D „-o p o n u n tu r , eo q u o d n o ste r

in te llig e n d i m o d u s , c u m sit progressivus, n o n s in it n o s sta tim e t p le n e p e r c ip e r e sim plicissim as
res q u ae in D e o in v e n iu n tu r ; e t q u a m v is esse, in te llig e r e e t v e lle , in D e o , s in t re u n u m id e m q u e ,
h u ic ta m e n s ig n o r u m a u t r a tio n u m m u lt ip lic it a ti v e r e a e q u iv a le n t.
V u lt ig itu r sim ul creatio n em , p erm issio n em lap su s h om in is, in carn ation em V e r b i

p er m u lierem , etc. O rd o iste, ab aeterno a D e o in ten tu s, in tem p o re a D e o ipso
e x secu tio n i m and atur.
E x h o c im m ed iate seq u itu r d u p lex fu n d a m en ta lis p ro p rietas h u iu s ord inis,
id est unitas et infallibilitas: a) unitas, eo q u o d vo lu n ta s D e i ab aeterno, p rim o et
sem el, unice et glo b a tim d ecre vit to tu m o rd in em q u i n u n c de facto e s t;1 b) in ja lli
bilitas, eo q u od talem o rd in em a sua vo lu n ta te d ecretu m , q u oad om n ia et sin gu la
infallibiliter exequitur. N o n su n t ergo p lu res ord in es, q u am v is h y p o th etice, e f
fingen d i, q u o ru m si u n u s deficiat ab alio su p p leatu r. U n ic u s en im ord o a D e o ab
aeterno d ecretu s, in fa llib iliter, in elu cta b iliter, salva sem p er lib ertate creatu rae
rationalis, q uoad om n ia et sin gu la in ipso con ten ta, m od o in d iv id u a li et con creto,
ad a ctu m d ed u citu r.
A m o v e n d a e ig itu r om n ino su n t a praesen ti q u aestion e m u tation es illae et
quasi refection es p rim itivi con silii d ivin i quas th eo lo gi q u id a m som n iare non
d u b itaru n t, sicu t lapsus A n g e lo ru m et hom in is, ad ven tu s V e r b i in carne passibili
ob red em p tio n em hom in is, m iserico rs su b stitu tio electo ru m in sed ib u s ab A n
gelis p ra eva rica to rib u s am issis et h is sim ilia, p erin d e ac si in o rd in e con creto a
D e o aetern aliter statuto aliq u id praeter in ten tion em D e i ip siu s accid ere possit.
P ariter ad m itti n eq u e u n t in h oc ord ine occasiones, quasi In carn a tio occasion ata
esset a p eccato, c u m q u aelib et d ispositio cau saru m d ep en d eat a D e o . O rd o enim
ex ecu tio n is p ari u n itate et in fa llib ilita te ga u d et ac ordo in ten tion is. C o n seq u en ter,
ex hac fu n d a m en ta li u n itate et in fa llib ilita te praesen tis ord in is, tres p rop rietates
seu n otae eiu sd em n ecessario d im an an t, vid elicet:
I. H ypothetica necessitas Incarnationis et universi operis Christi', II . H y p o
thetica necessitas p ecca ti originalis; I I I . Necessaria et arcta connexio Incarnationis
cum peccato.
I. H ypothetica necessitas Incarnationis et universi operis Christi. Id eo en im

V e rb u m necessario assu m p sit n atu ram n ostram , carnem passib ilem ; ideo egit,
passus et m ortu u s est, resu rrexit et ascen d it in caelu m etc., q u ia necessario exe-
qui d eb eb at decretum et mandatum P atris, et quidem, eo d em prorsu s m od o, q u oad
om nia et sin gula, q u o ab aeterno im m u ta b iliter sta tu tu m fuerat. P o sita h ac h y p o
1 P . B o n n e f o y , d e h a c u n ita te a g e n s , s c rib it: « il fa u t v e ille r a no ja m a is p e rd re d e v u e

1'u n ite fo n c ier e du p la n d iv in . U n it e te lle q u e m odifier par hy pothese un seul elem ent de ce. plan
o u d u d e c r e t q u i le c o n d itio n n e , c ’ est Vabandonner tout eniier-, c ’e st q u itte r le r e e l p o u r les p u rs
p o ssib le s q u i s o n t e n n o m b r e in d e fin i et e n tre le sq u e ls n o u s n e p o u v o n s c h o is ir, D ie u n e n o u s
.lya n t pas r e v e le ce q u ’il a u r a it fa it, s ’il n ’a v a it pas v o u lu o u p e rm is ce q u ’il a v o u lu o u p e rm is
e ffe c tiv e m e n t » (1. c ., p . 4 7 ).
A t , h ic b e n e n o te tu r S c o tista s c o n tin u o s u p p o n e re D e u m conditionate n o n v e r o absolute,
d e c re v iss e in c a r n a tio n e m V e r b i in carne im passibili: q u o d c u m u n ita te d e c r e ti d iv in i ( Vunite
fo n ciere du p la n d ivin >>) a n te asserta, c o m p o n i n o n p o te st. D e u s e n im u n ic e , e t a b so lu te , p r a e
s e n te m o r d in e m (in q u o h a b e tu r in c a r n a tio V e r b i in c a rn e pa ssibili) d e c re v it.
th e tica n ecessitate incarn ation is per mulierem, pon i p ariter d eb et h y p o th etica

n ecessitas m atern itatis d ivin ae.
C o n se q u e n te r ad haec, p o n en d a est etiam n ecessitas p rim atu s absoluti et
universalis C h risti eiu sq u e M a tris. E ten im , p rim atu s necessario sequitur (tam
q u am ex p rim a rad ice) ex h o c q u o d C h ristu s est H o m o -D e u s et M a r ia est M a te r
D e i, p ro u t co n co rd iter asseru n t sive T h o m ista e , sive S co tistae, c u m h o c tam en
essen tiali d iscrim in e q u o d p rim atu s iste a solis S co tistis in su a pien a lu ce p o n i
tu r, asserentes talem p rim atu m esse absolutum (seu independentem a peccato) et
esse universalem q u aten u s etiam gra tia angelis et h om in i in n ocen ti concessa, a
C h risto ip sis p ro m erita est, q u i p ro in d e est ve re o m n iu m reru m creataru m cap u t.
A tta m e n con tra S co tista s a n im a d v erten d u m est q u o d talis p rim atu s d eb eb at ne
cessario ve rificari n o n iam quolibet modo, n on iam p e r solam in carn ation em sic et
sim p lic ite r, sed solum m od o co n creto , in ord in e praesen ti con ten to, extra q u em
h y p o th ese s ta n tu m m o d o in so lu b iles et d ivin atio n es fieri possun t.
E x u n itate et in fa llib ilita te abso lu ta praesen tis ord in is co n s eq u itu r etiam :
II. H ypothetica necessitas p ecca ti originalis et consequentiarum eius sive in vita

praesen ti sive in fu tu ra, salva sem p er lib ertate A d a e et po steroru m eius. P e c
catu m origin ale fu it o b iec tu m perm issio n is et ord in ation is d ivin ae ad b o n u m q u od
ex ced it m a lu m ab ipso p erm issu m , n on sem p er pro in d iv id u o sed certe sem p er
pro co m p lex u creatu raru m . H o c sensu E cclesia canit: O certe necessarium A d a e
peccatum ! ...
T a n d e m , ex u n itate et in fa llib ilita te absolu ta praesen tis ord inis, co n seq u itu r
etiam :
I I I . A r cta et indissolubilis connexio inter Incarnationem et peccatum , q u ae c o n

nexio p u n c tu m v e lu ti cru ciale praesen tis q u aestion is co n stitu it. Q u o d h aec arcta
et in d isso lu b ilis con n exio in ter In carn a tio n em et p ecca tu m , in praesen ti ordine,
existai, n egari om n in o n on potest, sicu t op tim e o sten d u n t T h o m ista e , a rg u m en
tis sive ex S. S crip tu ra sive ex P a trib u s d esu m p tis. N e q u e S co tistae h o c n egare
aud en t. _At, posita h ac in d isso lu b ili co n n ex io n e in ter d u os istos term in o s ( I n
carnatio et peccatum ';, q u aerere liceat: cu in am ex istis d u o b u s term ir.is trib u e n
da est p rioritas lo g ica su p er alium ? P eccato, an C h risto?...
Thomistae p rio ritatem logicam trib u u n t peccato et statu u n t q u od C h ristu s ita
ord in a tu s est in rem ed iu m p e cca ti, u t p e cca tu m sit ratio ad aequ ata existen tiae
ip siu s C h risti. Scotistae, e contra, p rioritatem lo g ica m trib u u n t Christo, et sta
tu u n t q u o d ita p e cca tu m est o rd in a tu m ad C h ristu m (tam q u am ad term in u m
su p erio rem ) u t n u llim o d e dici possit ratio ad aequ ata existen tiae ip siu s C h risti.
Q u id d icen d u m ?... R e sp o n d en d u m v id e tu r q u od si relativa (p ro u t su n t I n
carnatio et p ecca tu m ) sunt shm d p ro n obis, a fortiori su n t talia pro D e o qu i o m
nia u n ico actu v id e t et disponit.
A d hanc qu aestion em , igitu r, solven d am , seu ad hoc u t sciam u s cu in am ex

illis d u o b u s term in is (In carn a tio et p eccatu m ) simul a D e o vo litis , p rioritas lo
gica trib u e n d a sit, necesse om n ino est u t, sep ositis o m n ib u s p raeiu d icatis o p i
n io n ib u s, ben e p e rp en d a tu r natura u triu sq u e term in i et ille term in u s p ra efe
ratur qui reapse tali p raelatione d ign u m se praebeat. Ia m vero , si In carn a tio et
p e cca tu m ad in v ice m co n feran tu r, haec n ecessario resultant: i ) p e cca tu m n on
est entitas q uaedam p o sitiva, id est aliq u id ex se stans, cu m sit p riva tio q u aedam ,
ex perm issio n e D e i essen tialiter dep en den s, a q u o ad aliu d , seu, ad m aiu s b o n u m
ord in atur. C h risto , e contra, p rop rietates seu n otae essen tialiter d iversae et o p
positae co m p etu n t. 2) H isce positis, si d u os term in o s istos ad in v ice m ord in are
vo lu m u s, con ven ien s om n in o est u t p rioritas lo g ica trib u a tu r C h risto (q u i est
sup rem a et, in suo ordine, unica diffu sio b o n itatis d ivin ae) non vero peccato; et
ideo n ecesse est ut d icam u s p e cca tu m sim pliciter o rd in a tu m esse ad C h ristu m ,
n on vero C h ristu m ord in atu m esse simpliciter ad p ecca tu m . 3) A tta m e n , etiam
h oc po sito, n ih il vetat q u o m in u s d icam u s C h ris tu m formaliter ut Redemptorem
(u t Iesum) p ra ed estin a ta m fu isse et in h u n c m u n d u m ven isse, et o p u s eius nec
n on d olores eius p rin cip a liter ad peccati d estru ctio n em et ad h o m in u m re d e m
p tio n em ord inata fu isse ta m q u a m ad finem sp ecificu m p ro x im u m et n egativu m .
D istin g u i ig itu r p o test in ter C h ristu m et o p u s eius. T e x tu s en im S crip tu ra e (quae
ta n tu m m o d o de praesen ti ord in e lo q u itu r) su n t so lu m affirm ativi (seu affirm ant
C h ristu m ad p e cca tu m d elen d u m ven isse) n on vero exclusivi (seu m in im e a f
firm an t C h ristu m unice ad p e cc a tu m d elen d u m ven isse). P ro p o sitio en im affir
m ativa, n on est exchusiva.
R ation e vero red em p tion is, p rim atu s a b so lu tu s et u n iversalis q u i n atu raliter
co m p etit C h risto ob u n io n em h y p o sta tica m (et q u i co m p eteret ei in q u acu m q u e
h yp o th esi n aturam creatam assum psisset), n o va lu ce refu lg e t q u ae ex ipsa n a
tura hum ana ab ipso assu m pta dim anat. H a ec n ova lu x ex acerba ad eptione
istius p rim atu s ex parte C h risti in q u an tu m hom in is, seu in q u an tu m R e d e m
p toris, d erivatu r. « N o n n e h aec oportuit pati C h ris tu m et sic in trare in glo riam
sua;/:} » ( L u c ., 24, 26). C h risto ig itu r n ed u m iu re n ativo (seu q u aten u s H o m o-
D eu s) sed etiam iure acquisito (per d iritto di con q u ista) p rim atu s d eb etu r. E x in
de: perm issio p eccati, ad ven tu s V e r b i in carne passib ili, vitae gen u s ab ipso tra n s
actum , passio, m ors, h o m in u m salvatio, E cclesia e con stitu tio ta m q u a m m y sti
c u m C h risti corp u s etc.
P ro p o sitio n e n ostra a m p lissim e d eclarata, rem an et u t illam b re v ite r p r o
bem us.
P rob atu r: 1) E x plena respondentia solutionis nostrae cum criteriis in hoc pro-
blernate solvendo necessario adhibendis. H a ec criteria d u o esse osten d im u s, v id e
licet: positio q u aestion is m od o positivo (non v e ro hypothetico) et universali (non
3« P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . E T P E C C A T U M ADAE
v e ro m od o particularistico). Iam vero h u ic d u p lici criterio sola nostra solu tio , prae
so lu tio n e scotistica et th o m istica, ap p rim e respond et. E rg o ...
2) E x signis rationis in D eo ponendis.
I n h iera rch ia signorum rationis in D e o p o n en d oru m d ev en itu r ad signum c o n
sisten s in libera D ei electione ordinis actualis. A tq u i, cu m ab h oc sign o n equ e su
p erius ascendere, n equ e inferius descendere liceat, si q u id e m in ven iri v e lit su p rem a
ratio In carn ation is, in eo signo stan d u m est. E rg o ratio su p rem a In carn ation is
est divina electio ordinis actualis.
R e m b re v iter ex p licem u s. In h ierarchia signorum :
a) N o n possu m u s superius ascendere, eo q u od supra sig n u m rationis in
lib era D e i election e actu alis ord in is consisten s (signu m 4), n ih il aliud h abetu r
q u am n uda con tem p latio o m n iu m o rd in u m possibilium a d ivin o in tellectu p e
racta (sign u m 3), libera d eterm in atio effu n d en d i ad extra b on itatem suam (si
g n u m 2), n ec n on q u ies p erfecta D e i in sua infinita b ea titu d in e intrin seca (si
g n u m 1). Ia m vero n u llu m ex his trib u s rationis signis — p ro u t patet — In carn a
tion is ratio n em continet.
b) N e q u e , in su p er, in h ierarch ia sign oru m , inferius descendere valem u s,
eo q u o d p o st electionem praesen tis ord in is aliu d sign u m co n cip ere n on valem u s
praeter o m n ip oten s D e i im p eriu m q u od ordini executionis dat in itiu m , ex q u o res
om n es a D e o in ordine intentionis praed estin atae, viam existen tiae percu rrere in
cip iu n t; et proin de, tale sig n u m ratio n em In carn ation is praesupponit, non ponit.
3) E x prim atu C hristi. In sen tentia th o m istica prim atu s C h risti ab solu tu s et
u n iv ersa lis aliq u aten u s o b n u b ilatu r, cu m ten eat In carn ation em id eo q u e C h r i
stum p en d ere ta m q u a m a conditione sine qua non, ab existen tia peccati; in
sen tentia ve ro scotistica ex a gg eratu r p rim atu s, cu m d icat C h ristu m cum suo
p rim atu ex titu ru m fu isse certo in q u o cu m q u e po ssibili ord in e ad actu m d ed u ctu m .
In sen tentia autem n ostra u te rq u e d efe ctu s vitatu r. S en ten tia ig itu r nostra p le
n am habet veritatem .
4) E x plena synthesi finium divinorum in op ere In carn ation is. In rationem
en im prim ariam In carn ation is a n obis positam , om n es con flu u n t fines tu m u n i
versales tu m p articu lares a D e o h abito s in h oc m u n d o con d en d o et in opere I n
carnation is peragen d o, n ec n on om nes fines operis ip siu s In carn ation is. H in c
iu x ta n ostram sen tentiam , In carn atio non solu m fu it opus immensae liberalitatis
D e i (p ro u t ve lle n t S co tistae) sed etiam opus infinitae misericordiae (p ro u t vellen t
T h o m ista e ). N e u tru m tam en , sin gillatim su m p tu m , potest esse finis op eris ad
aequatum, q u am v is d u o isti fines n otabiliores sint sive in seipsis sive relate ad nos
(cfr M arianum , t. 3 [1 9 4 1 ], p. 359).
5) E x suprema ratione existentiae m undi actualis. S icu t ratio prim a p rop ter
q uam praesen s m u n d u s ex istit est C h ristu s (cu m om nis creatu ra ad illu m o rd i
netur), ita ratio prim a p ro p ter q u am C h ristu s, seu In carn atio existit, est m u n d u s
a ctu alis. A tq u i ratio p rim a existen tiae m u n d i actu alis est d ivin a electio ord in is
praesen tis prae o m n ib u s aliis o rd in ib u s p o ssib ilib u s. E rg o haec d ivin a electio
est q u o q u e ratio p rim a In carnation is.
O b i c i posset: Haec Incarnationis ratio est, procul dubio, vera', nim is tamen uni
versalis videtur et m inim e Incarnationis propria, cum aeque bene om nibus aliis crea
tu ris ordinem actualem constituentibus applicari valeat.
R e s p o n d e t u r : Ratio primaria Incarnationis a nobis posita est reapse, prout conce
d itu r, universalis, quinim m o, ita universalis ut alia m agis universalis, prout iam v id i
m us, dari non possit. E t nos praecise talem rationem universalem inquirebam us quae
ad Incarnationem in sensu pleno et latissimo acceptam, prout superius exposuim us,
sese extendere posset. A liud enim est ratio universalis Incarnationis, et aliud rationes
particulares eiusdem . Illa nequit esse nisi unica et in Deo (quam vis postea et a nobis,
per legitim am deductionem cognita), hae vero (seu rationes particulares), multiplices
esse possunt, a nobis inveniuntur et in nobis form aliter sunt qui, ratione innixi, pie
circa m ysterium inquirim us. Illa (i. e. ratio universalis) Incarnationem respicit ab externo
ordini praesenti; hae vero ab interno, quatenus nempe nos ipsi intra hunc actualem
ordinem positi sum us. Et haec est ratio cur Angelicus D octor asserit quod pie m yste
rium Incarnationis recolentibus, multae et profundae rationes paulatim occurrunt
quae universam eius pulchritudinem , convenientiam et m irabilem harmoniam osten
dunt sive relate ad hom inem sive relate ad alias res huius m undi. Attam en cum omnes
istac rationes particulares sint respectu ordinis praesentis et respectu ipsius Incarna
tionis, rationem reddunt unius vel alterius respectus m ysterii, quin illu d plene illu m i
nent. Rationes istae, insuper, aliquando potius partus phantasiae quam theologicae
deductiones existunt; potest esse quod D eus virtualiter in principali ratione m ysterii
illas intenderit. N ec nos possumus iure D eo cogitationes nostras im ponere quae a
divinis cogitationibus tam diversae inveniuntur. Quod si Scriptura, Patres et T h e o
logi, plures rationes afferunt pro m ysterio Incarnationis, dicendum est rationes illas
esse particulares et affirmativas, non vero universales, adaequatas et exclusivas.
Cum vero nobis obieitur quod ratio a nobis adducta non sit exclusive propria
Incarnationis, et quod ad alias etiam creaturas extendi potest, respondemus quod talis
obiectio m inim e officit sententiae nostrae, imo potius illam aperte confirmat. Etenim:
d) Incarnatio probari nequit rationibus particularibus, etiamsi sim ul sumantur,
eo quod ipsa omnes illas rationes supergreditur, et lationem universalem exposcit.
Iam vero, universale, qua tale, quam cum que particularium summam supergreditur.
Rationes particulares Incarnationis, rationem reddunt tantum m odo unius vel alterius
respectus particularis eiusdem . Ratio ergo propria Incarnationis, non particularis sed
universalis esse debet, prout est ratio a nobis assign ata.1
b) N il m irum , insuper, quod haec ratio universalis etiam ad omnes alias res exten
datur; imo ita esse debet, quin ex hoc, talis ratio, C hristi propria desinat esse. Etenim ,
posito quod Christus prim atu absoluto et universali gaudeat nedum honoris et excel
1 A m p lio r e x p o s it io h u iu s r a tio n is in v e n iri p o te s t in re sp o n s io n e d ata ad d u b ia P . B e rti,

O. S . M . , in M a ria n u m , 3 ( 1 9 4 1 ) 302-308.
4° P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . E T P E C C A T U M ADAE
lentiae sed etiam finalitatis, necesse est dicere, consequenter, res omnes creatas, una
cum propriis eventibus, non excluso peccato, ad Christum tamquam ad proprium
finem , et velut regium comitatum eius, ordinatas esse, et cum ipso quid unum efficere.
Quapropter, universalis ratio Incarnationis, ad universas creaturas necessario extendi
debet. N eque ratio illa desinit esse propria C hristi, eo quod solum m odo gratia Christi
res omnes existunt, et ad ipsum ordinantur; quem adm odum auctoritas regia non desi
nit esse propria regis eo quod plures cives illam participent.
IV - IN OUONAM S E N T E N T IA N O S T R A C O N V E N IA T E T IN
OUONAM D IF F E R A T A S E N T E N T IA S IV E T H O M IS T A R U M
S IV E S C O T IS T A R U M
S en ten tia nostra ig itu r in q u ib u sd a m c o n v en it et in q u ib u sd a m d iffert sive

a sen tentia T h o m ista ru m sive a sen tentia S eotistaru m .
I. Convenit globatim et q u oad su b stan tiam c u m sen ten tia T h o m is tic a si haec
in sensu particularistico (n on v e ro in sensu universali) a ccip iatu r, seu qu atenu s
agit de p a rticu la rib u s relatio n ib u s in ter C h ristu m et p e cca tu m existen tib u s, de
q u ib u s S. S crip tu ra (q u am vis n on ubique) m od o p a rticu la ristico (i. e. intra p rae
sentem ordinem) agit.
D iffe rt tam en a sen ten tia th o m istica in h o c q u o d p o n it cu m S co tistis p rim a
tu m absolutum et universalem C h risti resp ectu om n iu m aliaru m rerum ; q u i p ri
m atus n on esset absolutus si dependeret (prou t co n ten d u n t T h o m ista e ) a peccato;
si en im p e cca tu m esset con d itio ad aeq u ata sine qu a n on In carn ation is, esset etiam
c o n d itio ad aeq uata sine q u a n on p rim atu s C h risti: q u o d ad m itti n u lla ten u s p o
test, ob te x tu s S crip tu ra e (cfr p raesertim E p . ad C o lo ss. i , 13-20), in q u ib u s p r i
m atus C h risti ab so lu tu s clare effertu r.
S en ten tia n ostra ig itu r, q u am v is diversa, m in im e d ici po test contraria sen
ten tiae D iv i T h o m a e , cu i sen tentiae, de caetero, ip sem et S . D o c to r n on absq u e
fo rm id in e op p ositi, n ed u m in o p erib u s m in o rib u s, sed etiam in S u m m a T h e o
lo g ica ad haeret (« convenientius r. d icitu r, n on ve ro « certo d icitu r », p ro u t asse
ru n t T h o m ista e ). Q u aestio en im a n obis m od o v a ld e diverso posita est, et ideo
m od o etiam diverso (non tam en opposito) soluta. V e ru m q u id e m est q u o d ea quae
p en d en t a lib era D e i vo lu n ta te solu m m od o ex revelation e, seu p er fid em n obis
in n otescere possunt; attam en, sem el cogn itis C h risto eiu sq u e op ere p er fidem ,
nec n on sem el cogn ito, ope fidei, ord in e p raesen ti, leg itim e assignare va lem u s
tu m C h risto tu m p eccato lo cu m ipsis con ven ien s. R elate v e ro ad testim o n iu m
S crip tu ra e, iu x ta q u am In carn atio ord in ata fu isset in rem ed iu m peccati, an im ad
v e rten d u m est: a) q u o d S crip tu ra n on po n it qu aestion em m od o u n iv ersa li et
categorico, sed lo q u itu r de relatio n ib u s q u ib u sd a m p a rticu la rib u s in ter C h r i
stu m et peccatu m e x is te n tib u s ;1 b) q u od n on ubique a ssign atu r in S crip tu ra p e c

catu m tam qu am ratio In carnation is; c) q u o d n u m q u a m S crip tu ra affirm at C h r i
stu m unice ob p ecca tu m venisse; d) q u o d etiam si u b iq u e S crip tu ra affirm asset
C h ristu m ob p eccatu m venisse, scim u s p ro p o sitio n em affirmativam n on esse
exclusivam. Q u am ob rem a con clu sion e T h o m ista r u m aegre aliq u o m od o re c e
dere cogim u r.
D ice n d u m ig itu r v id e tu r q u o d p ecca tu m est simpliciter ord in atu m ad C h r i
stum , qui p roin d e est primus et p er se stans inter d u os term in os (peccatu m , I n
carnatio). C h ristu s tam en recte d ici poterit ord in atu s secundum quid ad d estru c tio
n em p eccati, id est, quatenus operans et patiens, q u am v is n on plen e. C o n clu sio
haec a n atura ipsa d u o ru m te rm in o ru m (p ecca tu m et In carn atio) ex p o scitu r. Ita,
et solu m ita, ordo ve re sp len d id u s in praesenti oeco n om ia o b tin etu r in qua, et
peccatu m , ta m q u a m m alum , ad b on u m , seu ad glo ria m C h risti o rd in a tu r, et
C h risto a bso lu tu s et u n iversalis p rim atu s, etiam relate ad p eccatu m , vin d ica tu r.
Q u ia en im ex u n itate et in fa llib ilita te praesen tis ord in is a D e o aetern aliter sta
tuti, h ab eri d eb eb at C h ristu s p rou ti fu it et est, ideo D e u s p e rm ittere v o lu it p e c
catu m p ro u t fuit et est, et p ro u t erit in o m n ib u s suis sequ elis. S o lu tio haec, c o n
ciliare posset, p ro u t n obis vid e tu r, T h o m is ta s cu m S co tistis, q u aten u s iura u triu s
que sen tentiae p len e salvare v id e tu r.
H isce positis p e rceleb ri illi dilem m ati: A u t C h ristu s pro n obis (iu xta T h o
m istas) aut nos pro C h risto (iu xta S cotistas), resp o n d en d u m vid e tu r: in ter duo
corn ua dilernm atis, d a tu r tertiu m , id est, d a tu r haec o b via d istin ctio : N o s pro
C h risto simpliciter-. C h ristu s p ro nobis secundum quid tan tu m , seu, q u aten u s n o s
irruimur op ere C h risti solu m m od o tam q u am fin is cui, n on vero ta m q u a m finis
cuius gratia. C u lp a ergo esset materia circa quam, seu ad q u am destruendam C h r i
stus opus su u m o rd in avit, etsi n on exci usi ve sed p o tiu s sicu t q u i d om u s v e tu
statem solvit u t reaed ificet. N u llim o d e , igitu r, C h ristu s et D eip a ra ab A d a e et
E va e p eccato d ep en d en t, ita u t A d a e et E va e gratias v e lu ti agere d eb ean t pro
cu lp a com m issa, sine qua ipsi non extitissen t. B en eficiu m vero n o b is ex op ere
C h risti p roven ien s n u llim o d e red d it C h ristu m d ep en d en tem a n obis, sed ta n tu m
m od o m a gn itu d in em am oris C h risti erga nos extollit; q u em ad m o d u m cu rae a
m atre p a rvu lo suo exh ib itae, n u llim o d e illam efficiu n t d ep en d en tem ab ipso aut
ip sius servam co n stitu u n t, sed ta n tu m m o d o affectu m eiu sd em erga p u e ru m ip
sum osten d u n t.
II. S en ten tia n ostra co n v en it om n ino cu m sen tentia S eo tistaru m circa p ri
m atum C h risti absolutum et universalem, q u i om n in o n egari non potest. P rim a
tus iste facili n egotio, p ro u t vid im u s, cu m op ere C h risti red em p tivo co m p o n itu r;
1 E t ha. c e st ra tio q u a e n os im p e llit ad o m itte n d u m a r g u m e n tu m s c r ip tu r is tic u m , et

fe rm e e tia m p a tr is tic u m in p r o b a t io n e se n te n tia e n o s tra e .
+2 P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . E T P E C C A T U M ADAE
at n on ita facile In carn atio a p eccato d ep en den s cu m prim atu absoluto C h risti
com p o n itu r.
A tta m e n , sen tentia n ostra a sen tentia S eotistaru m om n in o differt relate ad
C h ris ti eiu sq u e M a tris existen tiam in quolibet ordine possibili. E x eo enim qu od
C h ristu s et B. V irg o , intra lim ites praesentis ordinis (de quo tantummodo S crip tu ra
et T r a d itio lo q u u n tu r) v o liti sint absolute, seu sim p liciter a p eccato in d ep en d en -
tes, m in im e seq u itu r h o c id em necessario ev en tu ru m esse in quolibet ordine possi
bili. C o n clu sio haec, latiu s patet q u am praem issae. S u p p o n u n t, in su per, S c o
tistae duplex D e i decretum, u n u m conditionatum (incarn atio in carne impassibili)
et a liu d absolutum (incarn atio in carn e passibili p ro red em p tion e gen eris h u
m ani): q u od n u llim o d e su stin eri potest, eo q u od unum ta n tu m m od o, u t d ixim u s,
fu it D e i d ecretu m , praesen tem o rd in em co n cretu m (non vero alios possibiles
ord in es) respicien s. E t in h oc rep o situ m esse v id e tu r p ecca tu m origin ale sen
tentiae Sco tisticae.
P ra e iu d ica tis ig itu r o p in io n ib u s, a saecu lis iam in veteratis, generose sepositis,
q u id q u id b on i in u traq u e sen tentia in v en itu r lib e n te r accipiam u s; q u id q u id vero
in co n ve n ien tis in u tra q u e sen ten tia rep eritu r, aeq u e lib e n te r reiciam u s. H oc
m o d o tan tu m m od o qu aestion es a saecu lis in solu tae solvi possu n t, et ve ru s th e o
lo g ic a e scien tiae p rogressu s p o ssib ilis evad it. 1
V - C O N S E C T A R IA N O STRAE S E N T E N T IA E
P ro B. V irg in e tanti su n t m om en ti u t u n iversa M a rio lo g ia in flu x u m eiusdem

p ersen tiat. G lo ria enim in D eip a ra m ex n ostra sen tentia red u n d an s m axim a est,
sive B. V irg o co n sid eretu r in ordine ad Deum , sive co n sid e re tu r in ordine ad
homines.
A) S i B . V irg o co n sid e re tu r in o r d i n e a d D e u m , a p p aret om n ino sin gu la

rissim u s D e i am or erga ipsam , eo q u o d illam p raed estin avit u n o eo d em q u e
d ecreto c u m C h risto , tamquam causam finalem secundariam (cu m C h risto causa
finali prim aria) o m n iu m reru m creataru m , id est sive h o m in u m sive an geloru m .
R a tio n e ig itu r suae p raed estin ation is, D eip a ra a ceteris o m n ib u s creatu ris sep a
ratur, in singulari q u od am ordine, sib i prop rio, co llo ca tu r, et in solio F ilii sui
v e lu ti sedet, un a cum ipso. Q u a p ro p ter illam D e u s ab aeterno d ilex it m agis
q u am cu n ctas om n es creatu ras sim u l su m p tas (h om in es vid e licet et angelos), eiq u e,
1 N o t a t u d ig n a s u n t v e r b a P . B o n n e fo y : « le s d e u x sy ste m e s t h e o lo g iq u e s (S c o tis tic u s

e t T h o m is t ic u s ) te ls q u ’ ils £ taien t p r e s e n te s j u s q u ’a n o s jo u r s c o n tie n n e n t une p a r t de verite
( c e q u i e x p liq u e le s essa is, s o u v e n t m a la d r o its , d e fu s io n ) e t une p a rt d ’ e r r e u r » (1. c ., p. 9 5).
O p t im e ! ... E t in fr a : « la v e r it e d ’a b o r d ! S ’ e lo ig n e r d e sa c o n s ig n e , c ’e st p e c h e r c o n tr e la lu m ie r e ,
prolonger in u tilem en t d es d e b a ts a u g ra n d d o m m a g e d e 1’ E g lis e e t d es a m e s » ( 1. c ., p. 98). I t e
r u m , o p t im e !...
P R A E D E S T IN A T IO D E IP A R A E E T M E R I T U M 45
in d e a p rim o existen tia e p erso n alis in stan ti m aio rem co n tu lit gra tiam q u am o m n i
bu s aliis ratio n a lib u s creatu ris, sim u l su m p tis, etiam in statu term in i consid eratis.
Q u ia vero in d ecreto d ivin o p rim o consid erata fu it tam qu am D e i M a te r et
h o m in u m M e d ia trix an tequ am filia A d a e ex qua carn aliter d escen d ere d eb eb at,
i deo ex clu sa fu it a leg e ipsa con trah en d i p e cca tu m origin ale, n u m q u a m n ed u m de
facto, sed n eq u e de iure d iab olo, ve l p er u n u m instans, su biecta.
S in g u la rissim ae gratiae, gra tiam creatu raru m om n iu m sim u l su m p taru m su
p eran ti, corresp on d ere d eb u eru n t singularissima merita in terris et sin gu larissim a
gloria in caelis.
V i n ostrae sen tentiae, D eip a ra e in flu xu s m ed ia tivu s (una c u m C h risto ) ad
om n es om n in o creatu ras sese exten d it, ita u t non solu m h om in es (p roto p aren ti-
b u s in clu sis) sed etiam angeli ab ipsa (una cu m C h risto ) gratiam essen tialem et
q u o d lib e t su p ern atu rale in flu x u m accep erin t. Q u a p ro p ter vere, B . V irg o est o m
n iu m R egin a, in o m n ib u s p rim atu m tenen s, a d ex tris R egis F ilii sui adstans ac
iu g ite r im perans. Ip sa enim (una cu m C h risto causa m eritoria p rin cip ali) fu it
causa m eritoria secu n d aria om n iu m g ra tiaru m o m n ib u s creatu ris collataru m , et
e st ea ru n d em cu m C h risto d istrib u trix .
B ) S i ve ro u lteriu s co n sid eretu r D e ip a ra i n o r d in e ad h o m in e s , clariori

lu ce apparent, v i nostrae sen tentiae, sin gu larissim u s cu ltu s n ec n on servitu s
qui ipsi d eb en tu r. S i en im D eip a ra est causa secu n d aria (una c u m C h risto causa
p rim aria) sive creatio n is sive m eriti om n iu m h o m in u m et an geloru m , n eces
sario seq u itu r q u o d hom in es et angeli ipsam , post C h ristu m , su p er om n ia d ili
gere et ipsi servire d eb ean t. R ation e en im eius (secu n d ario) ip si creati sunt;
ration e eius gratias om n e gen u s a ccep eru n t et a ccip iu n t. S o lu m ig itu r M a ria m
d ilig en d o ip siq u e servien d o p ro p riu m fin em p ro p ria m q u e p e rfe ctio n e m h o m i
nes a ttin gere valen t. A m o r ig itu r servitu sq u e D eip a rae n on iam q u id su p ere-
roga to riu m apparet.
Q u a e om n ia consectaria, p ro u t q u isq u e facile vid e t, m axim i su n t m om en ti. 1
Cap. III - UTRUM B. V IR G O P R A E D E S T IN A T A F U E R IT M ATER

D E I O M N IN O G R A T U IT A D E I V O L U N T A T E , A N T E P R A E V ISA
C U IU S C U M Q U E M E R IT A 2
Praenotanda. - 1. Di s t i n c t i o n e s praemittendae. A g itu r in hoc

a rticu lo de m erito B . V irg in is relate ad eiu s d ivin am m atern itatem .
' R e la te ad v a ria s d is p u ta tio n e s a n o stra s e n te n tia e x c ita ta s c o n fe r a tu r o p u s: R occa-

R o s c h in i, D e ratione prim aria existentia e C h r is ti et D eip arae, R o m a e , 1 9 4 4 , O ffic iu m L ib r i
C a th o lic i.
2 U t i li t e r c o n s u li p o s s u n t F r i e t h o f f , D e alm a S o cia M ed ia to ris, pp . 7 3 - 9 5 ; B i t t r e m i e u x ,
D e m ediatione universa li B . M . V . quoad gratias, 1. 1, c. 3, a. 1.
44 P R A E D E S T IN A T IO D E IP A R A E E T M E R I T U M
P ra esu p p o sitis n o tio n ib u s m eriti de condigno et de congruo, p lu res d istin ctio

nes praem itten d ae sunt:
M a te rn itas d ivin a m ereri posset d u p liciter: absolute et conditionaliter.
A ) M e re ri absolute m atern itatem d ivin am , id em esset ac m ereri V e rb u m

D ei h abere aliquam m u lierem M a trem , seu in carn ari. H o c m od o su m p ta, m ater
nitas ad ipsam substantiam Incarnationis pertin et; et ideo quaerere: « u tru m B.
V irg o m eru erit maternitatem V erbi» id em om n ino esset ac quaerere: « U tr u m
B . V irg o m eru erit Incarnationem ».
M e ritu m ve ro Incarnationis (q u oad su b stan tiam ) u lteriu s con sid erari potest
d u p liciter: in ordine intentionis et in ordine executionis:
a) in ordine intentionis, si decretum ipsum In carn ation is su p p o n atu r m ereri;
b) in ordine executionis, si In carn atio iam decreta su p p o n atu r m ereri.
B ) M ereri conditionate (In carn ation em ) m atern itatem d ivin am , id em esset

ac aliquam d eterm in atam m u lierem m ereri m atern itatem ad q u am iam praede
stinata erat. H o c en im n on ad substantiam In carn a tio n is sed ad a liq u am eius
circumstantiam (haec m u lier) p ertin et.
E tiam m eritu m conditionatum m atern itatis d ivin ae u lteriu s co n sid era ri p o test
d u p liciter: in o rd in e intentionis et in o rd in e executionis:
a) in ordine intentionis, si haec d eterm in ata m u lier su p p o n atu r m ereri ut
eligatur,
b) in ordine executionis, si h aec d eterm in ata m u lier, iam gra tu ito electa,
su p p o n a tu r m ereri seu ob tin ere suam m atern ita tem per m erita.
2. T h e o l o g o r u m sententiae, i) Q u id am , ut Ioannes a S. Thoma

(Curs. Theol. ed. V iv e s, t. 3, q. 24, disp. S, art. 5, n. 29, pp. 738-739), S alm an ti-
censes (ed. P a lm e, tom . 13, tract. 2 1, disp. 7, d u b . 3, par. 3, n. 57) te n u eru n t
S S . P atres (et id eo a fo rtio ri B. V irg o ) m eru isse non de co n d ig n o sed de congruo
ipsam substantiam In carn ation is.
2) S . Bonaventura, praem issa d istin ctio n e in ter m eritu m de co n g ru o , de
d ign o et de co n d ig n o , d ocet B .V . , ante A n n u n cia tio n em m eru isse n on de c o n d i
gn o sed de co n g ru o esse M a tre m D ei; post A n n u n cia tio n em vero , m eru isse de
d ign o esse m atrem D e i. A p p e lla t vero m eritu m de d ign o illu d opus q u o d licet
ex se p ro p o rtio n em n on h abeat c u m praem io, illam tam en h a b e t ex b en ig n ita te
D e i tale o p u s pro tali praem io accep tan tis. (In 3 S en t., d. 4, a. 2).
3) G abriel B ie l te n et B. V irg in e m de condigno m eru isse ipsam m atern ita tem
(In 3 S en t., d. 4, n. 3).
4) Lorea n egat m eritu m in B. V irg in e , m eritu m co n g ru u m sive p ro p rie d ic
ta m (i. c. retrib u tio n is) sive late d ictu m (i. e. im petration is), eo q u ia n on est v e
risim ile B. V irg in em , p ro p ter su am h u m ilitatem , m atern itatem d ivin a m p o s tu
lasse. (In 3, d. 22, n. 15).
5) T h e o lo g i co m m u n ite r d o cen t B. V irg in e m ta n tu m m o d o de congruo m e

ruisse m atern itatem d ivin am , et q u id e m in ordine executionis. In te r hos T h e o
logos, q u id a m u t S y lv iu s (In 3, q. 1, a. 5), B illu a rt (D e In carn., diss. 5, a. 3), W ir-
cehurgenses (D e In carn., diss. 3, sect. 3, a. 5), P aquet (D e Incarn. Verbi, disp. 2,
a. 5) id in tellig u n t de m erito de co n g ru o late su m p to; alii vero , u t G onet (C ly p .
Theol. Thom ., D e Incarn., disp. 7, a. 4), Hugon (D e Verb. Incarn., q. 2, a. 4), B it
trem ieux (op. cit., !. 1, c. 3, a. 1), F rieth o ff (o. c., p. 85), A lastruey (o. c., p. 67)
id in tellig u n t de m erito de con gru o p ro p rie dicto.
Janssens p u tat m eritu m B. M . V . stricte de co n d ig n o non fuisse, sed ad vere
co n d ig n u m , q u an tu m n atu ra rei p atitu r, ap p ro p in q u asse (D e Verbo Incarn., p. I,
sec. 2, q. 2, a. 11).
In te r has d iversas sen tentias q u id te n en d u m n obis vid e tu r, seq u en ti p ro p o
sition e ex p rim itu r:
P rop . : I. S i meritum m aternitatis divinae consideratur a b s o lu te , B . Virgo

neque de condigno, neque de congruo stricte sumpto illam meruit, sive in ordine
intentionis, sive in ordine executionis; I I . S i vero consideretur c o n d i t i o n a l i t e r
(i. e. ut, iam decreta, per eam fia t) tunc illam minime meruit in ordine intentionis
(i. e. ut digeretur in matrem Dei); sed illam meruit, non de condigno sed de congruo
in ordine executionis.
Prob. I Pars, a) N on de condigno. S . T h o m a s (p. I I I , q. 2, a. 11 et I I I Sent.

4, 3, 1) trip lice m rationem adducit:
Prim a ratio est q u ia op era m eritoria h om in is p rop rie ord in an tu r ad beatitu-
dinem (i. e. ad u n io n e m q u oad operationem fru end i): d ivin a au tem m aternitas
o rd in a tu r ad u n io n e m quoad esse (per relation em realis m aternitatis ad F iliu m
D e q , q uae un io q u oad esse lon ge tran scen d it u n io n em q u oad operationem, et
id eo su b m erito cad ere n on potest.
Secunda ratio est: p rin cip iu m m eriti non cad it sub m erito. A tq u i In carn atio
est p rin cip iu m m eriti, im o p rin cip iu m gratiae. E rg o ...
Terna ratio est: b o n u m pu ri h om in is n on p o test esse causa b on i totiu s n a tu
rae. A tq u i In carn atio est causa b o n i totiu s naturae, cu iu s est reform ativa. E rg o ...
D e e st ergo paritas vel aequ alitas in ter op u s praestitu m et p raem iu m , et ideo d e
ficit m eritu m de co n d ig n o q u o d in paritate seu aeq u alitate fu n d atu r.
h) A 0:1 de congruo. G ratia , en im , n on solu m est principium m eriti de c o n d i
g n o , sed etiam m eriti de co n g ru o , in q u an tu m ex illa o ritu r p rop ortio am icitiae
seu ius am icabiJe, vel ratio con gru itatis. Iam vero , p rin cip iu m m eriti non cadit
su b m erito . E rg o ... saltem in ordine intentionis ex clu d i debet q u o d lib et m eritu m ,
n ed u m de co n d ig n o , sed etiam de con gru o.
A t ad m ittin e p o test tale m eritu m de congruo in ordine executionis, ita u t I n
carnatio iam decreta su p p on atu r m ereri, vel sta u t m erita P atru m D e u m m ovean t
ad In carn ation em exeeu tion i m andandam ?
46 P R A E D E S T IN A T IO D E IP A R A E E T M E R IT U M
E st quaestio va ld e im plicata. Ioannes a S . Thom a ( Cursus Theol., ed. V i v e s ,

t. 2, q. 24, disp. 8, art. 5, n. 29, pp. 738-739) ten u it S an ctos P atres V . T . m e ru isse
In carn ation em de con gru o. D istin g u it en im in ter existentiam gratiae et valorem
gratiae existentis. Iu x ta ip su m ergo, In carn atio praevisa est causa cu r d etu r g r a
tia P atrib u s (i. e. est causa existentiae gratiae in P atribu s), et valor (seu gratia
p er su u m valorem ) est causa con gru a executionis In carn ation is. Id e m docen t
Salmanticenses (ed. P alm e, t. 13, tract. 21, disp. 7, d u b . 3, par. 3, n. 57): « M e rita
C h risti p ra eced u n t gratiam et m erita P atru m in in ten tion e p er m o d u m causae
finalis; e contra m erita P a tru m p raeced u n t In carn ation em in ex ecu tio n e p e r m o
d u m causae m oraliter efficien tis ».
A t, alii co m m u n iter n egan t. E t haec v id e tu r esse sen tentia S. T h o m a e . Ip se
en im ex p licite d ocet S S . P atres m eru isse non substantiam In carn a tio n is, sed acce
lerationem (et ideo aliq u am circu m stan tiam ) eiu sd em (I I I S en t., 4, 3, 1 ad 4).
E t de B . V irg in e ex p licite dicit: « B eata V irg o d icitu r m eru isse portare D o m i
n um , non quia meruit ipsum incarnari, sed q u ia etc. » ( I I I S en t., 2, 1 1 , ad 3).
E t alibi: « B eata V irg o non meruit Incarnationem, sed praesupposita Incarnatione
m eru it q u o d p er eam fieret, n on q u id e m m erito con d ign i, sed m erito c o n g ru i... »
( I I I , 2, 11, ad 3).
H o c si agatu r de m erito de con gru o stricte d icto et p e rfe cte su m p to, q u od in
am icitia fu n d a tu r. A tta m e n d atu r etiam m eritu m de con gru o late et metaphorice
su m p tu m , et h a b etu r cu m quis, ab sq u e gratia san ctifican te, a liq u o d o p u s fa c it in
h on orem D e i, et ideo h a b e tu r similitudo q u aedam amicitiae. E t h oc m od o c o n
cedi p o test m eritu m ex parte gen eris h u m ani relate ad In carn a tio n em , p ro u t
ad m ittit S. T h o m a s q u i (In Sent. I I I , 2, 11, ad 3) de In carn ation e d icit: « U n d e
nullo modo po test cadere sub m erito, n isi large m eritu m d icam u s om n em p ra ep a
ratio n em ad a liq u id h a b e n d u m q u o d processit in h u m an o genere ». M e re ri ergo
In carn ation em tali m od o, n ih il aliud significat q u am im p lere ea om n ia quae
iu x ta d ivin u m con siliu m ante In carn ation em im p len d a erant.
M e ritu m ergo p rop rie d ictu m , sive sit dc con d ign o sive de con gru o, sive
S S . P atru m sive ip siu s V irg in is, ad su b stan tiam In carn a tio n is sese exten d ere
n equ it, eo q u ia p rin cip iu m m eriti (quale est su b stan tia In carn ation is), non cadit
su b m erito.
Pro!). II pars: a) B . V irg o n on m eru it conditionaliter m atern itatem d iv in a m in

ord in e intentionis (i. e. u t eligeretu r in M a tre m D ei).
P rin cip iu m m eriti n on cadit sub m erito. A tq u i m aternitas d ivin a est p rin
c ip iu m seu fons et origo om n iu m gratiaru m q u as B . V irg o a D e o accep it. E rg o
B . V irg o m atern itatem d ivin am n on m eru it.
b) B . V irg o , in ord in e executionis, m eru it non de condigno sed de congru
m atern itatem d ivin am .
N o n de condigno. M e ritu m en im de con d ig n o, vi gratiae, se ex te n d it ta n tu m
m od o ad su p ern atu ralem cu m D e o con iu n ction em sec. operationem (i. e. ad g lo

riam aetern am in v isio n e D e i b eatifica consisten tem ), n on vero ad su p e rn a tu ra
lem cum D e o co n iu n ctio n e m sec. esse, q u alis est d ivin a m aternitas q u ae in r e la
tion e reali B . V irg in is ad personam Verbi (term in u s hu iu s relationis) con sistit.
M e ritu m ergo de con d ig n o B. V irg in is sese exten d ere p o tu it ad gloriam ae
ternam, n on vero ad M aternitatem divinam.
M e ru it tam en de congruo, et q u id e m stricte su m p to (fu n d a tu m in iu re arni-
cabili) m atern itatem d ivin am , q u aten u s scilicet m od o p erfectissim o B . V irg o D e i,
am ici sui, vo lu n ta tem im p lev it, et id eo co n g ru u m fu it u t D e u s totam vo lu n ta tem
eius im p leret. H in c S . Thomas dicit: « B. V irg o d icitu r meruisse p o rtare D o m i
n u m ... q u ia ex gratia sib i data m eru it illu m p u ritatis et sanctitatis grad u m , u t
co n g ru e po sset esse M a te r D e i » ( I I I , 2, n ad 3). Id e m asseru n t S . A m b r o s iu s ,1
S . A u g u stin u s,2 P s. Hieronymus, 3 S . Petrus Chrysologus, 4 P s. Gregorius M . 5
P s. Anselm us. 6 Eadmerus, 7 etc. q u i ten en t B . V irg in e m m erito suo M a tr e m D e i
factam esse. E t E cclesia cantat: « q u em ?neruisti portare, resurrexit, A lle lu ia ! »;
1 « S o li M a ria e h a e c sa lu ta tio (a v e , gra tia p le n a ), se rv a b a tu r . B s n e e n im sola g ra tia p le n a

d ic it u r , q u a e so la g ra tia m quam n ulla alia m eruerat, consecuta est, ut gra tiae repleretur auctore »
(E xp o s. E va n g . sec. L u ca m , lib . 2, n . 128 5; P L 15 , 1 5 5 6 ) .
2 « S o lu s e rg o ille ( F iliu s D e i) e tia m h o m o fa c tu s m a n e n s D e u s , p e c c a tu m n u llu m h a b u it
u m q u a m , n e c s u m p s it c a r n e m p e c c a ti, q u a m v is d e m a te rn a ca rn e p e c c a ti, id e st, n o n c o n
c u p isc e n tia e c a rn a lis m o tu c o n c ip ie n te m , sed p ia fid e (al. ipsa fid e) sanctum germen in se fie r i
prom erentem , q u a m e lig e r e t (al. q u a m e le g e ra t) c r e a v it, d e q u a c r e a r e tu r e le g it » (D e peccat,
m eritis et remissione, lib . 2, c . 24, n . 38; P L 44 , 1 7 4 - 1 7 5 ) , E t a lib i: « P er q u a m (B . V ir g in e m )
m e r u im u s a u c to r e m v ita e s u sc ip e r e » (S erm . 208, in f e s t o A ssu m p tion is B . M . V ., P L 39, 2 13 0 ).
T a n d e m : « Q u a e (B . V ir g o ) c o n c ip e re e t p a re re m eruit, q u s m c o n s ta t n u llu m h a b u is s e p e c
c a tu m (i. e. C h r is tu s ) ». ( I b id . c o i. 2 13 4 ). A tta m e n se rm o iste a M ig n e in te r se rm o n e s S . A u g u
s tin i su p p o s ititio s p o n itu r .
3 « P r o p o n e tib i B e a ta m M a r ia m , q u a e ta n ta e e x t it it p u rita tis , ut M a te r D o m in i esse mere
r e t u r » (E p . X X I I ad E u sto ch ., n . 38, V e n e t ., 176 6 , t. 1, c o i. 122 ).
4 « B en ed icta tu in ter m ulieres. V e r e b e n e d ic ta V ir g o , q u a e e t v ir g in ita tis p o s s id e t d e c u s ,
m a tris e t p e r tu lit d ig n ita te m . V e r e b e n e d ic ta , q u a e e t superni conceptus m eruit gra tiam , e t s u s t u
lit in te g rita tis c o ro n a m » ( S e r m . 143 , D e A n n u n t. B . M a r ia e V irg . P L 52, 584). E t a d h u c , a p e r
tissim e : « E t q u ia illa M a t e r m eruit e ffic i C r e a to ris n o s tr i, n o s ... E t q u ia illa m eruit v ir t u t e A lt is
sim i o b u m b r a r i » ( S e r m . 4 D e A ssu m p t. B . M a r ia e (in te r o p e ra S . H ild e p h o n s i d u b i a ) . P L 96,
2 5 9 )-
5 «Annon m o n s su b lim is M a r ia q u a e , u t a d c o n c e p tio n e m a e te r n i V e r b i p e r tin g e r e t,
m e r ito r u m v e r tic e m o m n e s A n g e lo r u m ch o ro s u sq u e ad s o liu m d e ita tis e re x it? » (In I. 1 Reg.
c . 1, V e n e t ., 1 5 7 1 , t. 2, p . 866).
6 « E t q u o d a n g e lic a n u n tia v it p u rita s, in e ffa b ilis p e r fe c it D e ita s , a tq u e D e u m illu m
gignere m eruisti, q u i c u n c ta n a s c i su o n u tu c o n c e s s it » (O r . 46 [ a l. 4 5 ] A d S . V irginem M a trem ,
P L 158 , 942 D .) . E t a lib i: « Q u a e m u n d o m e r u is ti g e n e ra r e S a lv a to re m » (O r . 48 [ a l. 4 7 ] , ib id .
c o i. 946 A .) .
1 « P e r p ia M a tr is D e i M a r ia e m e r ita , h u m a n a n a tu ra s it e x a lta ta » ( L ib . de excellen tia
V irgin is M a r ia e, c. 9, P L 5 1 , 5 7 5 ).
48 P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . AD G L O R IA M A E T E R N A M
et orat: « O m n ip o te n s sem p itern e D e u s, qu i gloriosae V irg in is M a tris M a ria e

co rp u s et anim am , u t d ign u m F ilii tu i h a b ita cu lu m effici mereretur S p iritu S an cto
c oop eran te praeparasti ... ».
B . V irg o , igitu r, gratia sib i collata, m eru it, et q u id em vere, seu de condigno
a u g m en tu m gratiae et ita p e rv en it ad illu m p u ritatis grad u m q u em D e i M a trem
d eceb at. « M e re n d o de co n d ig n o h u n c grad u m — scrib it P. F rieth o ff, o. c.,
p . 86 — su m m e im plevit voluntatem D e i, et ideo secu n d u m ius amicabile m eru it
sibi de co n g ru o ipsam M a te rn ita tem V e rb i D e i ». H o c sensu can ebat A lig h ie ri:
« T u sei colei che 1’umana natura

nobilitasti si che il suo Fattore
non disdegno di farsi sua fattura ». (Par. 33, 4-6).
Cap. IV - U T R U M B. V IR G O P R A E D E S T IN A T A F U E R IT AD G L O
R IA A E T E R N A M AN TE VEL PO ST P R A E V IS A E IU S M E R I T A 1
Praenotanda: T h e o l o g o r u m sententiae. S o lu tio h u iu s q u aestion is a

d iversita te praesertim o p in io n u m T h e o lo g ic a ru m d ep en det.
1) Schola B an ezian o-T hom istica, cu i, in hac re, alii etiam T h e o lo g i, u t S u a rez
(In I, q. 23, a. 1), S . Rob. Bellarm inus (Controvers., t. 4, 1. 3) et Vega (o. c., pal.
2, cert. 5, n. 182) assen tiu n tu r, gen era tim d ocet p raed estin ation em B. V irg in is
ad glo ria m fu isse ante praevisa merita, et q u id e m po tio ri ratione ac p ro o m n ib u s
aliis electis. T h e o lo g i qu id am , u t Ocham (In I S en t., d. 4 1 , q. 1), G a b n el (In
I S en t., d. 4 1 , q. 1), Am brosius Catharinus (D e Praedest. D ei, 1. m , c. 1 et 2),
ten en t D e u m pau cos q u osd am electos, ex in sig n io rib u s, i. e. B . V irg in e m , Io an -
n em B ap t., A p o s to lo s ... an teced en ter ad p raevisa illo ru m m erita praed estin asse
fid gloriam .
2) Schola M olinistica d ocet B. V irg in e m p raed estin atam fu isse ad gloriam
aeternam , sicu t alii electi, post praevisa merita. Lercher (D e Deo uno, 1. 1, c. 6)
h an c sen tentiam tem p erat d icen s B. V irg in e m ante praevisa merita p raed esti
n atam fuisse ad illam glo ria m quae p ertin et ad con ven ien tem orn atu m M a tris
D e i; sed q u ia B . V irg o d u ran te vita sua, m erita in n u m era et im m en sa collegit
p ro q u ib u s ei d e b e tu r in gen s a m plificatio gloriae, ad hanc gloriam , q u am m eritis
a cq u isiv it, p raed estin atam esse post p raevisa m erita.
3) Schola C aietano-Thom istica (C a rd . S atoili, C ard . P ecci, C ard . L e p ic ie r ,
P aq u et, etc.) ten et p raed estin ation em electo ru m ad glo ria m n ec ante praevisa
m erita, n ec p ost p raevisa m erita esse, sed simul cum meritis. Iu x ta hos T h eo lo g o s:
1 U t ili t e r c o n t u li p o te st o p u s N ovati , D e E m in en tia D eip arae, c. 1, q . 1. P r a e c ip u a ru m

id e a r u m in h o c a r t ic u lo e x p o s ita r u m d e b it o r su m c l. P r o fe s s o r i P . I. M ., R o c c a , O . S . M .
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . AD G L O R IA M A E T E R N A M 49
a) B . Virgo praedestinata non f u it ad gloriam aeternam a n t e praevisa m erita,

eo q u od in S . S crip tu ra glo ria aeterna passim ex h ib etu r n obis u t corona, merces,
q u ae sane electo ru m m erita in clu d u n t.
H o c id em ratione etiam constat. E ten im , vo lu n ta s fin is tu n c tan tu m p ra ece
d it v o lu n ta te m mediorum q u an d o v o lu n ta s v u lt finem absolute sec. se (sicu t cu m
q u is p riu s v u lt sanitatem (finem ) et postea d elib era t de m ed iis (i. e. de m ed icinis).
A t q u i vo lu n ta s d ivin a non v u lt fin em (gloriam aeternam ) absolute sec. se, sed il
lu m v u lt sec. quod est ratio volendi media (i. e. m erita) q u ae ad ip su m d u cu n t. E rg o
pra ed estin a tio ad glo riam n on est ante p raevisa m erita sed sim u l cu m m eritis.
E ten im : licet prior sit, in sig n o rationis, finis q u am m edia, cu m tam en de ra
tio n e huius finis (glo ria electo ru m ) sint et m ed ia (i. e. m erita, q u ia glo ria d atu r u t
merces, u t p raem iu m , et p ra em iu m m erita su p p on it), h in c im p ossibile est a li
q u em ad fin em (i. e. ad glo riam ) p raed estin ari, antequ am ad haec media (i. e. m e
r ita ) ord in etu r.
b) B . Virgo non f u it praedestinata ad gloriam aeternam p o s t praevisa merita.

E ten im , in S . Scriptura glo ria aeterna e x h ib e tu r n obis sub ratione sortis, elec
tionis, propositi, beneplaciti voluntatis D ei, gratiae i. e. doni gratuiti, cuius alia
ratio non est nisi vo lu n ta s d ivin a, iu x ta illu d : « N o n ex o p erib u s iu stitiae q u ae
fec im u s nos, sed secu n d u m suam m iserico rd iam salvos nos fe c it» ( T it., 3, 5).
R a tio etiam h o c id em su ad et. E ten im : q u ic u m q u e p ru d en ter et ord inate agit,
n o n p o test p riu s in ten d ere media (i. e. m erita) q u am fin em (gloria aeterna) .A t
q u i D e u s p ru d e n te r et o rd in ate a git. E rg o D e u s n on p o tu it prius in ten d ere me
dia ad glo ria m (i. e. m erita) q u am finem (i. e. glo ria aeterna) seu n on potest velle
co n c e d e re alicu i in fa llib ilia m ed ia ad salu tem seu g lo ria m aeternam , antequam
e ffic a cite r salu tem ip sa m eid em d and am decernat.
In su p e r: q u a m v is vo lu n ta s ferri possit in finem , in q u an tu m h u iu sm od i, q u in
fe ra tu r in media (i. e. in ea quae su n t ad finem ), tam en, non potest ferri in m ed ia
(i. e. in ea quae su n t ad finem ), in q u an tu m h u iu sm o d i, q u in feratu r simul in
ip su m finem , (q u ia finis est ratio vo le n d i m ed ia). E ten im , u n o eo d em q u e m otu
v o lu n ta s fertu r in media (i. e. in ea q u ae su n t ad finem ), u t sic, et in finem ipsum .
U b i en im est u n u m p ro p ter alteru m , est unam tantum.
c) B. Virgo praedestinata est ad gloriam aeternam s i m u l cum meritis.

Q u a n d o c u m q u e en im aliq u a vo lu n ta s v u lt finem n on abso lu te et sec. se, sed
sec. q u o d est ratio vo le n d i media (i. e. ea q u ae su n t ad finem ), u n o et eodem m otu
fe r tu r sim ul in finem et in m ed ia. A tq u i d ivin a vo lu n ta s v u lt finem (i. e. gloriam
aetern am electi) n on abso lu te et sec. se sed sec. q u od est ratio vo len d i m ed ia (i.
e. m erita). E rg o , d ivin a vo lu n ta s uno et eodem m otu fertu r simul in finem (i. e.
in glo ria m electi) et in media (i. e. in m erita).
V e l, alio m odo: Q u a n d o vo lu n ta s uno et eodem actu v u lt et finem et m ed ia
(i. e. ea q uae sun t ad finem ) v u lt finem in m ed iis (i. e. sim ul cu m m ed iis) et m ed ia
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . AD G L O R IA M A E T E R N A M
in fine (i. e. sim ul cum fine). A tq u i d ivin a vo lu n tas u n o et eodem actu v u lt et finem
(glo riam electo ru m ) et media (i. e. m erita). E rg o ...
Opinio nostra. Si q u is qu aerat a n obis q u id de trib u s istis sen ten tiis sen tien
du m sit, et an in ter ipsas con ciliatio q u aedam dari q u eat, ita respond em u s:
1) D e u s v u lt simul et sem el q u id q u id v u lt. E t sicu t scien tia E iu s est em in en
ter un iversalis et particu laris, sp ecu la tiv a et practica, etc., ita E iu s v o lu n ta s a t
tin git simul, m od o em in en ti, finem et m edia, seu finem in m ed iis et m ed ia in
fine. IIo c autem m inim e ob stat q u o m in u s res vo litae, sin gilla tim et d ifferen ti
m od o, vo lu n ta ti d ivin ae su b iaceant, cu m earum naturae d ifferen tes sint; in n u m ero
vero rerum vo litaru m in v en iu n tu r fines et m ed ia inter se d ifferen tia .
2) O rd o praeced en tiae q u i u tilite r poni po test in reb u s a D e o vo litis, est ordo
a n obis con stitu tu s, q u am vis cum fundamento in re. Q u a p ro p te r n em o d ice re p o
test: D e u s antea v u lt hoc, et postea illu d ; sed potius: natura h u iu s v e l illiu s rei
d ilig en ter in specta, co n v en ien tiu s v id e tu r h oc m od o illa ord in ari posse ...
3) F o rm u la in vel cum praevisis m eritis, p rop ria tertiae sen tentiae (i. e. S c h o
lae C a ie ta n o -T h o m istic a e ) veritatem aliq u am ev id en tissim am en u n ciat, q u in
tam en quaestion em solvat, aut duas alias sen tentias exclu d a t vel co n ciliet. In o r
dine enim executionis n on d a tu r p ra em iu m vitae aeternae absque m eritis; id est,
n on co n ced itu r glo ria absq u e m eritis C h risti a pplicatis, m ed ian te gratia san cti-
eante, p u eris qui m erito personali carent; ve l a b sq u e m eritis C h risti in tali gratia
in clu sis et m eritis p erso n a lib u s ab a d u ltis cu m p raed icta gratia acq u isitis. Ordo
autem intentionis exigit D e u m velle simul gloriam aetern am et m erita iu x ta co n
d ition em su b iecti, et n olle glo ria m aetern am con ced ere personae m eritis d esti
tutae. T e r tia sen tentia, p ro in d e (i. e. sen tentia sch olae C a ie ta n o -T h o m istic a e )
valorem vere th e o lo gicu m h abere non vid e tu r, et litem in ter d uas alias sen tentias
d irim ere n equ it.
4) A lia e duae sen tentiae cu m p ro p riis fo rm u lis (ante ve l post praevisa m erita)
p ro cu l d u b io asserere n o lu n t m erita esse aut n on esse causam moralem pra ed esti
nationis q u aten u s haec d icit actu m D e i praed estin an tis, cu m n ih il, extra D e u m ,
actum D ei in terio rem causare valeat. F o rm u la ig itu r u triu sq u e sen ten tiae h u c
redit: « P raeord in avit ne D e u s in m en te sua praestare glo riam aetern am alicu i
ante (logice) ve l post (logice) praevisa eius m erita?... ».
5) M e m in isse iteru m iu v a b it illu d ante ve l post o rd in em esse a n o b is p o situ m
et in co m m o d u m n ostru m effectu m , q u am v is cum fundam ento in ipso D eo . A t ta
m en, u b in am praecise hu iu sm od i fu n d a m en tu m consistat et u tru m ad u n am p o tiu s
q u am ad aliam sen ten tiam d u cat, nos a p riori n escim u s. N il aliu d ig itu r rem an et
q uam ad naturam ip sam reru m a D e o vo litaru m nos co n v ertere, et vid e re u tru m
una vel alia ex illis d u a b u s sen ten tiis sepon i d eb eat, ve l p o tiu s — p ro u t n obis
vid e tu r — u tru m duae illae sen tentiae n ih il aliud sin t q u am duplex respectus u n iu s
eiu sd em q u e rei, ita ut in u n am velu ti sen ten tiam co n ciliativ am coalescere valeant.
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . A N T E O M N E S 51
6) Ia m vero , ita n obis v id e tu r om n in o. S i en im n osipsos in ordine causae fin alis

po n im us, vid e m u s q u o d vita aeterna, cu m sit finis u ltim u s h om in is, abso lu te
et p e r se, absq u e u llo ord in e ad aliu d , po test esse vo lita, ita u t si D e u s, p er h y p o -
th esim im p o ssib ilem , cu m alicu i dare v u lt glo ria m aetern am , n o n d u m m erita
praevid isset, sola v ita aeterna, praecisive sum pta, ex sese o b iectu m d ign u m et
ad aeq u atu m vo lu n ta tis d ivin ae co n stitu ere posset. Q u a p ro p ter, in ordine causae
fin a lis, p u tam u s ve ru m asserere T h o m ista s cu m d icu n t praedestinationem ad
gloriam esse a n t e praevisa merita.
S i, e contra, nos pon im u s in ordine causae materialis, vid e m u s gratiam viae
et m eritum rationem m ed ii habere, q u od tam en m ed iu m , in p raesen ti ord ine
sup ern aturali, n ed u m est necessarium , sed etiam ex igit (p raed isp ositio ex ig itiv a )
form am vitae aeternae, ita u t de facto ab ipso praescin d ere non possim u s. N e -
cesse ig itu r est ut, pro ord ine causae m aterialis, D e u s antea talem d ispo sition em
p raevid eat, et postea v e lit form am . S ic, exem p li gratia, in ord in e causae fin alis
D e u s antea v u lt anim am h u m anam , postea vero, ope cau saru m secu n d aru m , o p e
ratur d ispositiones exigitivas foetus. A t, in o rd in e cau sae m aterialis, antea o p e
ratur et v u lt tales d ispositiones, postea vero in fu n d it anim am in foetu in q u o d i
sposition es praed ictae in ven iu n tu r.
Q u a e cu m ita sint, duae sen tentiae, B an eziana n em pe et M o lin istica , ad un am
sen tentiam , prou t p u tam u s, logice red u ci possu n t, et p raed estin ation i D eip a rae
ad glo riam aeternam applicari.
C ap . V - UTRUM B. V IR G O P R A E D E S T IN A T A S IT ANTE OM NEM

PURAM CREATURAM
Sententiae theologorum. Q u id am , cu m Contenson 1 d o cu eru n t q u o d vo lu n ta s

D e i crean d i B. V irg in e m sit p o sterior n atura q u am vo lu n ta s crean di A d a m u m
et alios p rogen itores. A t T h e o lo g i, post S S . P atres, co m m u n ite r d ocen t, B. V ir
gin em in m en te D e i et in serie d ecreto ru m d ivin o ru m , secu n d u m n o stru m in tel-
ligen d i m od u m , q u am lib et pu ram creatu ram praecessisse. D ico : in mente D ei,
q u ia reici om n in o d eb et, u tp o te E va n g elio contraria, sen ten tia Theoctistis E r e
m itae 2 qui, sinistre exp on en s illu d E cclesia stici (24, 14): « A b initio et ante sae
cu la creata sum », som n iavit B. V irg in e m etiam productione et tempore ante o m
nem pu ram creatu ram extitisse.
Prop.: B . Virgo I. ita ante omnem puram creaturam praedestinata est, II . ut

vere dici possit universa propter ipsam Deum condidisse.
1 Theologia m entis et cord is, lib . X , d iss. 6, c. 2, s p e c u i. 2.

2 C f r B a r o n i u m , A n n .j ad a. 824.
52 P R A E D E S T IN A T IO B . M . V. A N T E O M N E S
Prob. I. pars: I. A u c t o r i t a t e : I. S. S c r ip tu r a e : «E go ex ore A ltis

sim i p rod ivi primogenita ante om n em c r e a tu r a m » (E ccli. 24, 5). H a ec verb a,
licet de d ivin ae et increatae S ap ien tiae aeterna gen eration e a P atre ante creata
tem p ora prim o et p e r se d ica n tu r, tam en etiam B . V irg in i, p ro u t fa cit E cc le sia >
ob analogiam , acco m m o d a ri possu n t. S altem , ergo, n obis revelan t m en tem E c c le
siae de p raed estin ation e B. V irg in is ante om n em pu ram creatu ram . E st autem
B. V irg o primogenita ante omnem creaturam eo q u ia — u t scrib it S . A n to n in u s 1
« n o b ilio r est et p e rfe ctio r gratia et glo ria om n i p u ra c r e a tu r a ».
I L S S . P a t r u m , praesertim E cclesia e G raeca e, q u i B. V irg in e m solam elec

tam saepius a p p ellan t. « Q u o d sib i non v u lt — a n im ad vertit C a rd . L e p ic ie n
o. c., p. 27 — alios S an ctos non fu isse electos; sed h oc S crip tu ra e m ore d icitu r,
quae rem ta m q u a m un i p ersonae propriam ex h ib et, q u am illa em in en ter possid et,
u n d e earum m en s est B eatae V irg in is election em ita c u m election e V e rb i stricto
fo e d ere co n iu n gi, ut om n iu m p rim a sit d ilecta, electa et praedestinata ».
II. Ratione: a) Illa creatu ra rationalis, in ter praed estin atos est p rim a, et
o rd in e et grad u , q u ae ad C h ristu m (causa efficien s, exem p laris et finalis p ra ed e
stin ation is n ostrae et id eo cap u t praed estin atoru m ) p rop iu s acced it. A tq u i, B.
V irg o (u tp ote M a te r C h risti) in ter om n es praedestin atos, ad C h ristu m prop iu s
acced it. E rg o ...
b) D e u s, eo ord in e creatu ras praed estin at (seu eligit et d iligit) quo se in v i
c e m ex ced u n t in b on itate et in m an ifestation e glo riae d ivin ae (ob q u am crean tur,
p ro u t patet ex P ro v . X V I ) . A tq u i B . V irg o , u tp o te M a te r D e i, b on itate et m an i
festatio n e gloriae d ivin ae om n em pu ram creatu ram exced it. E rg o ...
c) B. V irg o n on solu m eodem actu sed etiam eodem decreto In carn ation is,
sim ul cu m C h risto , a D e o praed estin ata est, u t iam d em on stravim u s in prim o
a rticu lo. O m n es alii vero , licet eodem actu, alio tam en d ecreto, post d ecretu m
In carn a tio n is, a D e o eligu n tu r, et ideo p o st B . V irg in e m , q u ae p roin d e ante om nes
alios, ta m q u a m F ilia D e i p rim o g en ita , praed estin ata est.
C a p u t ergo p ra ed estin a to ru m est hom o C h ristu s Iesu s « prim og en itu s in m u l
tis fra trib u s »; p o st C h ristu m ve ro B . V irg o poni d eb et, q u ia a F ilio n eq u it se-
iu n g i M a ter.
Prob. II. pars: I. A u c t o r i t a t e SS. P a tru m et S c r ip to r u m : A u ctor

Serm onum in A n tip h . S a lv e Regina-. « E t u t b re v ite r co n clu d am , de hac, et ob
h a n c, n e m p e M a ria m , om n is S crip tu ra fa cta est, propter hanc to tu s m u n d u s
fa ctu s e s t » ( P L 184, 1069). Id e m p lu s m in u sve d ocet S . Bernardinus Senensis
(t. 1, serm . 65, art. 1, c. 2).
1 P . I V , rit. 1 5, ca p . 14, § 3, O pusc. de B . V . M a tia , p . 518 , M a t r it i, 1648.

P R A E D E S T IN A T IO I!. M . V. A N T E O M N E S 53
« C e sen tim en t — an im ad vertit N ico la s — n ’est pas n ou veau ni .hasarde. II

est antiq ue com m e le m on d e. C ’ etait une op in ion trad itio n n elle des ancien s H e -
b reu x, n ous dit u n savant q u i s ’est atta ch e a 1’ etu d e des in stitu tio n s ju d a iq u e s ,
q u e le M e ssie et la V ie rg e de laq u elle il d evait n aitre, on t e te 1’u n iq u e cause finale
de 1’u n iv e r s .1 Iis a p p u y a ien t ce sen tim en t su r u n passage de J e re m ie (33, 20)
q u ’ils rend aien t ainsi: N is i pactum meum esset, diem ac noctem, leges terrae ac caeli
non posuissem. S i ce n ’eu t ete en v u e de 1’u n io n perso n n elle q u e je prop osais de
co n tra cter avec m on ou vrage, je ne 1’eusse pas tir e d u n eant, je n ’eusse pas fait
la n u it et le jo u r, et p o se les lois du ciel et de la terre » (o. c., p. 67).
E t Rabbi O nkelos (q u i com p o su it ch ald a eu m T a rg u m , seu p a rap h rasim in
P en tateu ch u m ) scripsit: « A m o re intem eratae V irg in is creav it D e u s co elu m et
terram . N o n solu m am ore V irg in is c o n d itu s est m u n d u s, sed etiam su sten tatu r »
(A p u d Cornei, a Lapide, in P ro v ., 8, 22). 2
1 G a l a t i n u s , D e A r c a n is, lib . V I I , c a p . 2.
2 P u lc h r e P . S e g n e r i: « D i q u e l v a lo r o sissim o g io v a n e C o r io la n o s c r iv e P lu ta r c o c h e r ip o r -
ta n d o n u o v i o n o r i o g n i d i p e r le su e p r o d e z z e , n u o v i tr o fe i, n u o v i t it o li, d i n e ssu n a co sa p e r o
g iu b ila v a ta n to , q u a n to d e l g iu b ilo c h e sa p e va q u in d i r is u lta r n e a V o lu n n ia , su a cara m a d re .
C h e p e ro la d d o v e g li a ltr i p e r fin e d e l lo r o in v itt o o p e ra re si p r o p o n e v a n o u n iv e r s a lm e n te la
g lo r ia d i u n b e ir a llo r o , c h e lo r o c in g e s s e m a e s to s a m e n te la fr o n t e , o d ’u n a p p la u s o c h e lo r o
fa ce sse il p o p o lo , o d ’u n a sta tu a ch e lo r o d e c re ta s s e il S e n a to ; e g li a v a n z a v a s i u n p a sso p iu
o ltr e , e q u esta g lo r ia m e d e sim a in d ir iz z a v a , c o m e n o b il fig liu o lo , ad u n a ltro fin e a ssai p iu
s u b lim e d e l lo r o , c h ’era il d ile tto m a te rn o , il g a u d io m a te rn o , la c o n te n te z z a m a te rn a . C a e -
teris quidem fin is v irtu tis erat g lo r ia , hu ic autem gloriae fin is m aterna existebat la e titia » ( P lu t .
in C o r io la n .). O ra io n o n so se il m e d e s im o d ir si p o ssa d i C r is t o a n c o r a . Io so, ch e la su a g lo
ria , c o m e d iv in a , n o n p o te a C r is to o rd in a r e a d o g g e tto m e n d e g n o ; p e r c io c c h e q u e s ta sa re b b e
stata u n a o rd in a z io n e p ie n issim a d i d is o rd in e . M a q u a n to al re sto , fig u r a te v i p u re , ch e se q u e
sta g lo r ia m ed e sim a g li era ca ra, g li era so m ra a m e n te cara p e r q a e lla fe lic ita la q u a le q u in d i
to rn a r v e d e a n e alia m a d re . P e r le i g o d e v a d i a v e r d e b e lla to la rira n n ia d e l p e c c a to , p e r c h ’ ella
n o n n e d o v e sse p r o v a r g l’in s u lti. P e r le i g o d e v a d ’a v e r r in tu z z a to lo s tim o lo d e lla m o rte , p e r-
c h ’ella n o n n e d o v e s s e se n tir le p e n e . P e r le i g o d e v a d i a v e rsi tr io n fa n te a c q u is ta to i! re g n o d e i
c ie li, p e rc h e e lla e s e rc ita r v i d o v e sse il m a g g io r c o m a n d o . F a v o r is c o n o al s o m m o u n si p io
p e n sie ro q u e lle p a ro le d e i P r o v e r b i a lT o tta v o : « Q u a n d o a p p e n d e b a t fu n d a m e n ta te rra e , c u m
eo e ra m cu n c ta c o m p o n e n s , e t d e le c ta b a r p e r s in g u lo s d ie s, lu d e n s c o ra m e o o m n i te m p o r e »
(P ro v . 8, 19): p a ro le , sic c o m e e n o to , d a tu tti u n ita m e n te g l ’in te r p r e ti (S a la z a r, in P r o v . v. 8)
a ttr ib u ite a n c h e in p r o p rio se n so a lia V e r g in e , p e r d im o s tr a re c h e , fin da q u a n d o I d d io p rese
a cre a re il m o n d o , n o n c h e a r e d im e rlo , s e m p re L e i e b b e alia su3 m e n te p r e s e n te , in L e i si a ttu 6 ,
in le i si affisse, s ic c o m e in q u e lla p e r c u i rig u a rd o s in g o la r m e n te il c re a v a . O ra il p iu m ira b ile
e c h e i se tta n ta co si fa n p a ria re a lia V e r g in e in q u e s to lu o g o : E go eram cu i adgaudebat ipse. Io
era c o n c u i D io si ra lle g ra v a , d i q u a n to e g li a n d a v a d i m a n o in m a n o o p e r a n d o c o n ta n ta festa
e c o n ta n ta fa c ilita , c o m e se il fa c e sse p e r g io c o : Ludens per orbem terra ru m . E d o h ! C h e n o b ile
se n tim e n to u d ito r i. F a b b r ic a v a e g li il so le,e£ adgaudebat, p e rc h e p e n sa v a ch e q u e s to u n d i d o v e v a
fo r m a re il real m a n to d e lla V e r g in e , c o i su o fin iss im o o ro . F a b b r ic a v a e g li la lu n a et adgaude
bat , p e rc h e p e n sa v a c h e q u e s ta u n d i d o v e v a p r o v v e d e r e d i r e g ie s u o la la V e r g in e c o i su o t e r
sissim o a rg e n to . F a b b r ic a v a e g li le s te lle et adgaudebat p e rc h e p e n sa v a c h e d ’e sse u n d i d o v e v a
54 P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . A N T E O M N E S
II. Ratione: M in u s n ob ile ad id q u od est m agis n ob ile sem p er referri

d eb et. A tq u i u n iversa i. e. to tu s m u n d u s est q u id m in u s n ob ile B eatissim a V i r
gin e. E rg o to tu s m u n d u s ad B . V irg in e m referri debet.
A d M a i. Ita, e. g. m ineralia, q u ae in fim u m lo cu m tenen t, su n t p ro p ter ve ge -
talia; ve g e ta lia p ro p ter anim alia; anim alia p ro p ter hom in em : om nia ergo, sunt
p ro p ter h om in em ; et hom o p ro p ter C h ristu m et M a ria m ei in d isso lu b iliter co-
n iu n ctam ac post Ip su m ven ien tem . P ariter, ord o naturae, u tp o te m in u s nobilis,
est p ro p ter o rd in em gratiae, ordo gratiae p ro p ter ord in em gloriae. « E in realta
— a n im a d v ertit C am p an a in o. c., p. 261 — dop o G e su C risto non c ’ e cosa che
attiri le p red ilezio n i d ivin e qu an to A laria; non c e cosa cosi p erfetta q uan to e per-
fetta M a ria . T u t t e le cose portan o 1’im p ron ta del d ivin o am ore e della d ivin a libe-
ralita; m a q u esto am ore esp lica le sue m erav iglie fu ori d ella d ivin a essenza con
q u e s t’ordine: p rim a colm a di p e rfe zio n i 1’um anita di G esu ; poscia, in vista del-
1’um anita di G e s u , colm a di grazie M aria; poscia, a causa di G e s u e di M aria,
1’am or d ivin o si esten de a colm ar di don i le altre creatu re ragionevoli; e per am ore
dei p red estin ati sono d eb itam en te ord inate le altre cose spettan ti a ll’ord in e di
n atura. D a ta questa su b ord in azio n e n elle effu sioni della d ivin a liberalita, giu sta-
m en te possiam o dire, che tu tte le cose ap parten gon o agli eletti, omnia propter
electos; gli eletti apparten gon o a M a ria , M a ria appartien e a G e s u , G e s u appar-
tien e a D io » .1
H a ec aetern a D e i praeord in atio, B. V irg in e m in vertice glo riae con stitu it.
Perpulchre A. N icolas: « Q u ’on im agine un but plus digne de la grandeur et de

la bonte de D ieu , plus determ inant de la creation, que de s’unir personnellement a
son ouvrage, que de le deifier et de 1’elever a sa felicite infinie; et, si on ne le peut,
q u ’on reconnaisse, par la raison autant que par la foi, que Jesus et M arie, en qui et
es se re in c o r o n a ta q u a ! im p e r a d r ic e s o v ra n a d e lT u n iv e rs o . C o s i p a rim e n te q u a lo r o rn a v a d i
ta n te p ia n te la te rra , d i c e d r i, d i c ip r e s s i, d i u liv i, d i p a lm e , d i p la ta n i, adgaudebat c o n a m o ro -
s is s im o g iu b ilo , adgaudebat p e rc h e p e n sa v a c h e q u e s te u n d i s e r v ir d o v e v a n o d i s im b o li a d in o -
t a r e ta n te r ir t u in e s p lic a b ili d i M a r ia , la in te g r ita d e l su o c o rp o , la s u b lim ita d e l su o sp irito ,
la b e n ig n ita d e l su o c u o re , la g lo r ia d e i su o i trio n fi, la s ic u re z z a d e lla sua p r o te z io n e . A d g a u
debat q u a lo r e g li fe c o n d a v a il lo r o se n o a lie a e q u e , p e rc h e si fe c o n d a d o v e v a e sse re q u e lla
ch e e m a r d i g r a z ie , adgaudebat q u a lo r e g li a rric c h iv a le lo r o v is c e re ai m o n ti, p e rc h e si ricca
d o v e a al m o n d o e sse re q u e lla c h e e m in ie r a d i p e rfe z io n e , ed in u n a p a ro la , se tu tto ci6 ch e
e g li fa b b r ic a v a r e c a v a g li g ra n d ile t t o , q u e s to era s p e c ia lm e n te p e r c io ch e d i p o i d o v e a n e ri-
su lta r d ’ o n o re a lia m a d r e . C h e im p a r e g g ia b ile a m o re fu d u n q u e q u e s to , ch e a p p re z z a m e n to ,
ch e a g g r a d im e n to , c h e stim a , a v e r D io fa tto q u e s to si g ra n d e u n iv e rs o , p iu p e r la V e r g in e sola,
c h e p e r t u tte a ssie m e le a ltre p u re c re a tu r e , si s p le n d id e , si s u b lim i, ch e so n o in e sso . E p u re
e c o s i. P r o p te r h a n c, propter h a n c, so n o p a ro le assai c h ia r e d i S . B e rn a r d o , propter hanc totus
mundus fa c tu s est » (Q u a re s im a le , p red . 40: P e r la ^ fe s ta d ella S S . N u n z ia ta ).
1 O p p o r tu n e a n im a d v e r tit d e S e g u r : « S i, a b b ia m o la v e n tu ra d i sa p e rlo : tutto su lla terra
a p p a rtie n e a G e s u ed a M a r ia e n o i n o n a b b ia m o il d ir itto d i d isp o r re d i n u lla , se n za il lo ro
p e rm e sso . £ p e rc io che d o b b ia m o p e n sa r sp e ss issim o a lo r o , c o n s e c ra r lo ro le n o stre a z io n i
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . C A U S A P R A E D E S T IN A T IO N IS A L IO R U M 55
par qui cette m erveilleuse union s'opere, sont la raison de la creation, en sont les pre-
m iers-nes dans 1’intention divine, com m e la fin glorieuse a laquelle tout le reste devait
venir se subordonner et se rapporter.
«C om m e un peintre, ayant a faire un m agnifique tableau, en conôit d ’abord les
principaux personnages; puis dispose tout le reste de son ceuvre, les lumieres et les om-
bres, les pians et les arriere pians, les fonds et les perspectives, les figures im m ediates
ou recuplees, les paysages, les ciels, les mers, et ju squ ’aux details les plus oublies et
les plus perdus, dans 1’unique vue de faire valoir, d ’orner et d'accom pagner ses heros:
ainsi D ieu a co n fu , voulu, fait tout ce qui existe en vue de Jesus et de M arie, par
un seul acte de sa complaisance, qui exclut en lui la succession et le travail, mais non
1’rrdre, et cette sagesse qui atteint son hut avec puissance et qui dispose tout avec douceur »
(o. c., p. 68),
Cap. VI - UTRUM P R A E D E S T IN A T IO B. M . V . S I T CAU SA PRAE

D E S T IN A T IO N IS A L IO R U M 1
Prop.: Praedestinatio B . M . V . dici potest I. esse aliquo modo causam (seu ra
tionem) secundam exemplarem et efficientem praedestinationis aliorum electorum,
nedum vage sumptorum, sed etiam. II . quantum ad electionem comparativam unius
prae alio.
Sensus propositionis, i) D icim u s, ante om nia, p raed estin ation em B. M . V .,
esse cau sam secundam p raed estin ation is nostrae, eo q u ia causa prim a et principa
lis est p raed estin atio C h risti.
2) Cum ve ro d icim u s praed estin ation em B . M . V . esse causam secun dam
p raed estin ation is nostrae, n olu m u s in tellig ere ipsam esse causam divini actus
praedestinativi electo ru m ad gloriam , eo q u ia to tu m ens d ivin u m est a se et cau-
e v iv e r p e r lo r o . Q u a n to p iu c io fa r e m o , e ta n to p iu sa re m o n e ll’o rd in e e n e lla v erita . N o n e

m a i tro p p o v iv e r so tto 1’a sso lu ta d ip e n d e n z a d i G esu e d i M a r ia .
« P ie n o d i q u e s ti s a n ti p e n s ie ri, il V e n e r a b ile A b a te d i B r e n to n v illie r s , p r im o su cce sso re
d i M . O liv e r a l S e m in a r io d i S . S u lp iz io , d e p o n e v a t u tto il su o d a n a ro a i p ie d i d i u n a sta tu a
d e lla M a d o n n a (ch e si c o n s e r v a t u t t ’o ra al S e m in a r io d ’ Issy ); e g li n o n si p e rm e tte v a m ai un a
sp e sa , p e r m in im a ch e fo sse , se n z a p r im a d im a n d a re , in g in o c c h io , il p e rm e sso a lia S S . V e r
g in e ed al B a m b in G e s u , r ite n e n d o s i n o n c o m e p r o p r ie ta r io d e lla su a r ic c h e z z a , m a co m e
T a m m in is tr a to r e ed il p o v e r o p ic c o lo s e rv o d e l so lo P a d r o n e G esu C risto e d e lla so la P a d ro n a
d ’ o g n i co sa .
« Io p r e g o il b u o n le tto re d i p e n e tra r s i bene d e lla fo n d a m e n ta le v e r ita e sp o sta in q u e s ti
d u e p r im i c a p it o li (c io e , c h e il m o n d o n o n e siste c h e p e r G e s u e p e r M a r ia ) . T r o p p o p o c o si
p e n sa a q u e s te c o se ta n to e le v a te , e p e r q u a n to esse sia n o a sso lu ta m e n te v e r e c m o lto s e m p lic i,
se m b r a n o a p r im a v ista stra n e . M a r ifle t te n d o c i b e n e , in n a n z i a D io , e fa c e n d o le b e n p e n e tra re
n e l n o s tro s p ir ito e n e l n o s tro c u o r e , n o i v i a ttin g e r e m o d e lle g ra n d i g io ie e d e i g ra n d issim i
lu m i » (o . c ., p p . 1 3 -1 4 ).
1 C f r B u r o n C l . , O . E . S . A ., C a u sa lid a d de M a r ia en nuestra pred estin a tion , segun el P .
B a rtolo m e de los R io s, in E stu d ios M a ria n o s, I (19 4 2 ) 2 S 5-22 4 .
P R A E D E S T IN A T IO B . M . V . C A U S A P R A E D E S T IN A T IO N IS A L IO R U M
sam non habet; attam en, h o c non obstante, d atu r libera terminatio, ex parte D e i,
ad o b iectu m vo litu m , et etiam aliq u a ratio sic term in an d i. H o c sensu ergo, p r a e
d estin atio B. M . V . (sicu t et p raed estin atio C h risti) d icitu r causa id est ratio p r a e
d estin ation is aliorum .
3) H isce d eterm in atis, d u o in p ro p o sitio n e q u ae ru n tu r: a) u tru m p ra ed e
stin atio B . M . V . sit in D e o causa secu n d a seu ratio praed estin an d i electo s sal
tem va g e et indeterminate, i. e. p raescin d en d o ab illis in in d iv id u o et d eterm in ate
sum ptis; b) u tru m causalitas p raed estin ation is eiu s sese exten d at etiam q u an tu m
ad election em comparativam u n iu s prae alio, praecisi ve tam en su m p ta ab a lio
d erelicto.
Prob. I. pars: I. A u c t o r i t a t e : I. S. S c r ip tu r a e : B. V irg in i a cco m m o

d atu r illu d E c c li., 24, 5: « E go e x ore altissim i p ro d ivi, primogenita ante om n em
creatu ram ». Ia m vero , B. V irg o talis (i. e. p rim og en ita) est n on solu m d ign ita te
ve l m agn itu d in e gloriae, sed etiam causalitate, saltem vage et in d eterm in ate,
eo q u ia p rim u m in a liq u o g en ere est q u o d am m o d o causa caeto ru m q u i su n t in
illo genere. S i ergo B . V irg o d icitu r prim a inter om n es filios D e i ad o p tiv o s et
electos, erit etiam q u o d am m o d o causa electo ru m . O m n ia en im , p ro p ter C h r i
stu m et M a ria m , p ro u t in articu lo p ra eced en ti v id im u s, creata fu eru n t.
II. P a tru m : a) S . Irenaeus v o ca t M a ria m « C au sam salu tis sibi et u n iv erso

gen eri h um an o » (A d v . haer., 1. III, c. 33, n. 4, P G 7, 959); b) S . Ioannes D am a
scenus illam vo ca t C au sam b o n o ru m om n iu m (O rat. 1 D e D orm itione B . M .
PG 96, 705 s.); c) Georgius Nicom ediensis B. V . ap p ellat « praesen tis p ariter ac
fu tu ra e laetitiae con ciliatricem » (O r. 3 de Concept. D eip., P G 100, 1397); d) S . A l
bertus M . « C au sam b ea titu d in is b e a to r u m » (in P o stilla su p . cap. I L u c .) , et
etiam « causam o m n ib u s salvan d i » (su p er M issus est, cap. 39), et ta n d em « M a
trem an gelorum in esse glo riae » (ibid ., c. 182). C fr . I. M a r r a c c i in P olyanthea
M ariana).
II. Ratione: vera M a te r C h risti, est causa saltem mediata om n is b on i

q u o d est per C h ristu m , et ideo etiam p raed estin ation is electo ru m . A tq u i B. V .
est v e ra M a te r C h risti. E rg o ... Iu re ergo cu m A usberto dicere possum us: « M u l
titu d o electo ru m cu m C h risto in u te ro V irg in is praed estin ata d escen d it » (ap.
V ie g a s , in Comm. 3 A p o c., tom . 2, sect. 5 ).
Prob. II. pars: I. A u c t o r i t a t e : P a tru m et S c r ip to r u m : a) S . G er

manus Cofist. B . V irg in e m sic alloq u itu r: « N u llu s en im , nisi p er T e , o S a n c tis
sim a, salu tem co n seq u itu r » (Serm . de Zona B . V ., P G 98, 380). b) S . Anselm us
Cant.: « S icu t im p o ssib ile est, q u od illi, a q u ib u s V irg o M a ria ocu los m iseri
cord iae suae avertit, salvi fiant, ita n ecessariu m est q u o d hi, ad q u os co n v ertit
P R A E D E S T I N A T IO B . M . V . C A U S A P R A E D E S T I N A T IO N I S A L I O R U M 57
ocu los suos p ro eis ad vocan s, ju stificen tu r et g lo rific e n tu r» . (O rat. 52, P L 158,
956). c) A u ctor P salterii M ariani: « Q u e m tu vis, o V irg o , salvu s erit, et a q u o
avertis faciem , ib it in in teritu m ». « E o d e m to n o — a n im a d v ertit S e d l m a y r in
1. c., p. 803 — • lo q u u n tu r alii P atres, et h o c m od o aperte in d ican t election em
com p arativam u n iu s prae alio p raecisive su m p to, q u ia illi su n t electi, q uos M a ria
V irg o resp icit m iserico rd iae o cu lis p e r a p p licatio n e m su o ru m m erito ru m , et
in tercession em , et illi su n t relicti a q u ib u s ocu los m iserico rd ia e a v ertit eos re lin
q u en d o et ex suis cau sis in D e o visis n on cu ran d o , in tellig en d o n em p e eos, q u i
ip sam in ord in e execu tio n is seq u u n tu r; q u i ve ro a n teced u n t et rep rob an tu r,
id eo su n t rep rob i, q u ia m eren tu r, et D e u s ex suis causis n on u titu r m eritis C h risti
et suae M a tris ad eos salvan d os ». C o n firm a tu r praesen s thesis iis o m n ib u s quae
d icen tu r in thesi de B. V irg in e d istrib u trice om n iu m g ra tiaru m .
Iu re ergo B. V irg o v o ca tu r Prim iceria praedestinatorum , n on so lu m q u ia p r i
ma in cera (ut fiebat an tiq u itu s) seu in lib ro vitae in q u o electo ru m n om in a ab
aeterno in v en iu n tu r, scrip ta est, sed etiam q u ia ipsa V irg o Ceram ipsam q u o d a m
m od o su b m in istra vit in qua reliq u i om nes p raed estin ati co n scrib eren tu r, n im i
rum , merita sua. Im o , C ard . Hugo a S . Caro, B. V irg in e m sim p liciter vo ca t li
brum vitae. In ipsa, en im , et p er ipsam , ta m q u a m in forma (seu in causa exem p lari)
D e u s electo s suos p raeform avit, sicu t in ipsa et per ipsam , ta m q u a m in Form a,
om n iu m p raed estin atoru m cap u t i. e. C h ristu m , fo rm av it. !
II. Ratione. B. V irg o est causa secu n d aria u b icu m q u e C h ristu s est causa
prim aria. A tq u i C h ristu s est causa prim aria ex em p laris et efficien s p ra ed estin a
tion is om n iu m electo ru m . E rg o B . V . est causa secundaria exem p laris et efficien s
praed estin ation is om n iu m electo ru m .
M aioris ratio est in tim u s et in d isso lu b ilis n exu s inter C h ristu m et A la ria m
in ipso consilio d ivin o seu in ipso d ecreto p raed estin ation is eoru m d em . E t ideo
talis in ter u tru m q u e sim ilitu d o in terced it, u t u n u s sp ecu lu m alteriu s appellari
p o ss't.
A d M in . Q u o d C h ristu s sit causa p rin cip a lis exemplaris p raed estin ation is
o m n iu m electo ru m , p atet ex ve rb is S. P auli: « P raed estin avit conformes fieri im a
gin is F ilii sui » (R o m ., 8, 29). Q u o d sit etiam causa efficiens, ex h oc p a te t q u o d
q u id q u id d u cit ad salu tem ex C h risto p ro v e n it et C h ristu s, iu x ta co m m u n em
T h e o lo g o r u m sen tentiam (e. g. S alm aticen ses, G o d o y , V a sq u ez, L essiu s, C o r
n eliu s a L a p id e etc.), meruit p raed estin ation em n ostram etiam in q u an tu m est
com p arativa un ius prae alio. Ia m vero , B. V irg o m eru it de con gru o q u id q u id
C h ristu s m eru it de con d ign o, et « C u m C h risto co m m u n em in salute m undi
effectu m o b tin u it» ( A r n o ld u s C a r x o t e x s i s , D e L aud. B . M . V ., P L 189, 1727).
1 S. L . G r ig n io n de M o n tfo r t c irc a h o c q u a e d a m s c r ip s it th e o lo g ia s im u l e t p ie ta te
r e fe rta in o p . L a vraie devotior, d la S a in te V ierge, n n . 2 9 -3 5.
N O M E N M A R IA E
Cap. V II - UTRUM M A R IA E N O M E N A B A E T E R N O , A B IP S O DEO,

P R A E F IN IT U M S IT .
P rop .: M a n a e nomen ab aeterno, ab ipso D eo, praefinitum fu it, tamquam ex-

pressivum dignitatis ad quam praedestinata fu it.
Prob.: I. A u c t o r i t a t e : S c r ip to r u m E cclesiae: a) Idiota, seu R a y m u n d u s

Io rd an u s, in lib ro D e contemplatione Virginis, cap. 5, scribit: « D e d it tibi,
V irg o M a ria , tota T r in ita s n om en , u t in n om in e tuo om n e gen u flectatu r, c o e
lestium , terrestriu m et in fe r n o r u m » (A p u d B o u rasse, Sum m a Aurea, t. 4,
coi. 889); b) S . P etrus Canisius: « M a ria e n o m e n ... n ec ab h om in e, sed ab
A n g e lo , u t M a tri D o m in i im p on eretu r, sanctis eiu s p a ren tib u s, d em an d atu m f u i t »
(D e M a ria , Virgine In co m p a ra bili..., T a u rin i, 1934, p. 1); c) S . Laurentius a
Brundusio: « N e q u e ex istim a n d u m est glo riosu m h oc M a ria e n om en non a b u n
dare m ysteriis, aut illi n on esse d ivin itu s im p ositu m , sicu t C h risto et Ioan ni
B ap tistae ... » (M ariale, P atavii, 1928, p. 177).
II. Ratione: B. V irg o , — u t iam d em on stravim u s — praed estin ata est a

D e o ab aeterno, ante om n em creaturam ; ergo d eb u it h abere n om en ab aeterno,
ante om n em creaturam , eo quia n om ina sunt signa in tellectu u m , et in tellectu s
su n t signa reru m , ut ait A r i s t o t e l e s (L . Perih., c. 1). Q u a p ro p ter B. M a ria e V .
acco m m o d a ri p ossun t ve rb a Isaiae: « D o m in u s ab u tero vo ca v it me; de venrre
m a tris m eae record atu s est n om in is m e i » (49, 1).
C u m ergo M a ria e n om en iam ab aeterno p ra elin itu m sit, D eip a rae a p a ren
tib u s eius (15 dies post n ativitatem , iu xta m orem h eb raeoru m ) interno Spiritus
S a n cti instinctu m otis, im p o situ m fu it, q u in n ecessariu m sit recu rrere ad specia
lem revelationem ipsis p er angelos exterius factam , m axim e cu m S crip tu ra de
hac re sileat om n ino. Ita C ard . L e p ic ie r , o. c., p. 28.
De significatione nominis Mar i ae
Ratio inquisitionis. N o m in a , praesertim a D e o praefinita et im posita, sunt

a liq u a re ru m q u ib u s im p o n u n tu r, b revissim a descriptio, et reru m q u id d ita tem
ve l p rop rietatem aliq u am ex p rim u n t. S ic, ut a n im ad vertit S . A m b r o s i u s (Expos.
sec. L u c., 1. II , n. 3 1, t. 3, coi. 46): « la c o b . Israel d icitu r, q u ia D e u m vid it; sic
D o m in u s n oster Iesus n om in atu s est antequ am natus, cu i non angelus, sed P ater
n o m e n im p o s u it ». Iu re ergo S. G r e g o r i u s N y s s e n u s ait « non solu m in crea
turis D e i m agn ificen tiam apparere, sed etiam in nominibus D e i sapien tiam d em o n
strari, q ui p ro p rie et ad n atu ram a ccom m od ate sin gu lis reb u s ... appellation es
a p ta vit » ( L . x i i , contra Eunomium, P G 45, 1046). Iam vero haec D e i m a gn ifi
cen tia et sapien tia praesertim in n om in e M a ria e (post n om en Iesu s) apparere
N O M E N M A R IA E 59
d eb u it. E t h aec est ratio cu r q u am p lu rim i, sa ecu lo ru m d ecu rsu , in sign ification em
in effab ilis h u iu s n om in is in ven ien d a m sed u lo in cu b u eru n t. 1
Momentnm huius inquisitionis. Q u a m v is tota haec qu aestio in exp lican d a

v o c e versetu r, tam en m in im e otiosa d icen d a est, sed p o tiu s m agn i m om en ti ra
tion e p raesertim personae p er talem v o ce m significatae, excelsae V irg in is n em pe,
q u ae d ign itate u n iv ersa tran scen dit. H in c fa ctu m est u t q u am p lu rim i S crip to res,
san ctitate et d octrin a p raestantissim i, h u iu s n om in is sign ification i perscru tan d ae,
saecu loru m d ecu rsu , p lu rim am n avaverin t operam . C aeteru m , ip sim e t inspirati
au ctores, hau d raro n om in u m sign ification em p erso n aru m illa ru m de q u ib u s
gesta n arran tu r exp on ere cu ran t, et id eo eo ru m ex em p la nos seq u im u r.
Variae formae neminis Mariae. Q u ia variae in terp retation es in form a h u iu s

n om in is p le ru m q u e n itu n tu r et niti d eb en t, praestat varias eiu sd em form as sta
tim exp on ere. H ae autem form ae sunt: in V . T.: i) in textu h eb raico = M irja m ;
2) in textu graeco = M ariam ; 3) in textu V u lg a ta e = M aria; in X . T 1) in textu
graeco = M a ria m , M aria; 2) in textu V u lg a ta e = M aria.
F o rm a fundam entalis, ex q u a aliae d eriva n tu r, est form a h cb ra ica M ir j a m .2
In V ete ri T e s t . una ta n tu m m u lier n om en h a b u it M a ria , vid e lic et soror
M o y sis, prophetissa (E x. 15, 20) quae a Iu d aeis m agn am ven eration em ob tin u it;
e t forsan ob h an c ven eration em fa ctu m est u t n u lla alia m u lier tali n om ine
vo ca retu r, q u em ad m o d u m in ter christian os, p rim is E cclesia e saecu lis, ob v e n e
ratio n em erga D eip a ra m , nulla mulier M a ria e n om en h ab u it. ( C fr Z o r e l l , in
Verbum D om ini, 1927, p. 257). N e q u e o b ici p o test q u o d in libro I. P aralip o m e-
non (4, 17) legitur: « g e n u itq u e M a r ia m ... »; tale n om en, en im , m en d a v id e tu r
te x tu s m assoretici, et n om en viri loco m u lieris vid e tu r esse p o n en d u m , vid elicet
to v M apw v (iu xta S ep tu agin ta) vel to v M m w o (iu xta de L a G a rd e), ve l t o f M eam
(iu x ta S w ete). P ostea, tam en, rig o r h u iu s d iscip lin ae relate ad n om en M a ria e
relaxatu s est, ita ut tem pore C h risti iam p lu res m u lieres A lariae n om in e d e c o
ratae appareant.
Varietas interpretationum, earumque causae. A secu lo 1, id est, a tem p ore P h i

lon is (c. 50 p. C .) p h ilosop h i iudaei, q u i p rim u s de sign ification e h u iu s nom inis
tractasse vid e tu r, u sq u e ad n ostru m saec. x x , circiter septuaginta su n t in terp re-
1 C f r p r a e s e r tim : 1) B a r d e n h e w e r , D er N a m e M a r ia ( B ib lisch e S tu d ie n , t. 1 , p p . 1 - 1 6 1 ,
F r e ib u r g , 1895) e x q u o a u c to r e s c o m m u n ite r h a u riu n t; 2) M i n o c c h i , II nome d i M a r ia , F ir e n z c ,
18 9 7 ; 3) J a n s s e n s , D e Verbo I n c ., p . I I , M a riotog ia , D e M a ria e nomine, p. 209; 4) B e c k e r m a n x ,
O . S . A . , Verbum D e m in i, v o l. I ( 1 9 2 1 ), p. 130; 5) L f . s e t r e , in D ictio n n . de la B ib le, M a rie,
v o l. I V , c o li. 774-7(1; R a y m u n d u s J o r d a n u s , in o p . C ontem plationes ... p a rs I V , in Sum : 1.7
aurea, t. 4, c o li. 8 92-8 96 ; T r o m b e l l i I. C ., in o p . D e cu ltu publico ab E cclesia B . M a r ia e e x h i
bito , d is s e rt. 2 1, M a r ia e nomen, cuttusque illi adhibitu s, in Sum m a A u rea , t. 4, c o li. 4 2 5 -4 53
G r im m e H ., D e r N a m e M ir ja m , in B ib i. Z e its c h r ift, 7 (19 0 9 ), 2 4 5 -2 6 1.
- C f r J a n s s e n s , 1. c ., p p . 2 10 -2 12 .
fi o N O M E N M A R IA E
rationes a v a riis a u cto rib u s excogitatae et prop ositae. H u iu s varietatis ratio duplex
assign ari potest: a) in certitu d o circa d erivation em hu iu s nom inis: q u id am enim
illu d d erivari v o lu n t ex lin g u a A e g y p t ia c a , alii ex lin g u a S y r i a c a , et alii, in
m aiori n um ero, ex lin g u a H e b r a ic a ; b) pia au ctoru m so llicitu d o in v en ien d i in
ipso p ra ecip u a B . V irg in is p riv ileg ia significata. E t ideo M a ria e n om en occasio
fu it q u am plu rim a et praeclara de B . V irg in e scrib en d i et p raed ican d i. 1
Ordo tractationis. V id e n d u m est I. qu aenam fu erin t, saecu loru m d ecu rsu ,

praecip u ae in terpretation es n om in is M ariae; I L Q u id de illis sen tien d u m sit.
I. Praecipuae interpretationes saeculorum decursu. P ersp icu ita tis gratia,

trip lex aetas d istin gu i potest: I. a saec. i u sq u e ad saec. v, seu a P h ilo n e u sq u e ad
S. H ie ro n y m u m ; II . a saec. v u sq u e ad saec. x v i, seu a S . H ie ro n y m o u sq u e ad
ed ition em P o ly g lo tto ru m C o m p lu te n siu m (15 14 -15 2 2 ); I I I . a saec. x v i u sq u e ad
d ies nostros.
1 - A saee. I usque ad saec. V
1. P h iio ( f c. 50 p. C .), n om en « M irja m » interp retatu s est « spes », c o n g ru e n

ter n on q u id em etymologiae n om inis, sed contextui n arration is de M o y s e exp osito,
et p raesertim verb is illis: « stante p ro cu l sorore eius, et con sid eran te ev en tu m rei »
(E x., 2, 4 ) .2 A t interp retatio haec, u t patet, su stin eri non potest, eo q u ia fu n d a
tu r non in ipso n om ine, sed in sola allegorica et arb itraria in terp reta tio n e alicu iu s
actionis sororis M o y s is . H e b ra ice spes d icitu r moras, et ab hac vo ce v io le n te r o m
n ino d ed u ceretu r mirjam.
2. Rabbini veteres, 3 u n an im iter d ix eru n t M irjam , sign ificare amaritudinem,

et rad icem rep e tu n t a ve rb o marar q u od ve rtitu r « am aru m est », et ex quo form ata
est v o x ■m ar » quae significat am aritu d o ». R a tio ve ro ob q u am tale n om en so
rori M o y s is im p ositu m fu isset sita est in circu m stan tiis tem p oris in q u ib u s eid em
im p o situ m fu it, tem pore vid e lic et in quo A e g y p tii H ebraeos o p p rim e b a n t et
« ad amaritudinem perducebant] vitam eo ru m ». S ed n eq u e haec in terpretatio,
ut vid e tu r, sustin eri potest: a) q u ia n eglig itu r secu n d a pars n om in is i. e. « iam v,
et con sid eratu r tan tu m m od o prim a pars i. e. « m ar »; b) q u ia n u llo m od o constat
sorori M o y s is tale n om en ex am aritu d in e tem p oru m im p ositu m fuisse; S crip tu ra ,
en im , n o m in u m allusiones, q u an d o revera h ab en tu r, ex p rim ere solet, e. g. in
E x ., : 5, 23, de ipsa vo ce M a r a dicit: « L n d e et co n g ru u m loco n om en im posu it,
vo ca n s illu d M a r a, id est, amaritudinem ».
1 Iu r e s c r ib it L a g r a n g e : ■d e to u te fa g o n le s erforts des a n c ie n s e x e g e te s so n t un m o n u -
m e n t c?c d e v o t io n e n v e rs M a r ie » ( S . L u c . p . 2 7 ).
2 C f r D e somrt.f 2, 20.
3 C f r P e s ih th i rabim ini, n o tissim a c o lle c t io h o m ilia r u m .
N O M E N M A R IA E 6l
3. Scriptores graeci in antiq u issim o 1 op ere « O n om astica S a c r a » 2 in q u o

n om ina prop ria de q u ib u s in S . S crip tu ra fit m en tio, collecta et exp licata in v e
n iu n tu r, sex principales interpretationes n om in is M a ria e n o b is exh ib en t, v id e
licet: 1) m are am arum , 2) m yrrh a m aris; 3) illu m in an s vel illu m in ata, 4) D o m in a ,
5) M a te r D o m in i, 6) S ig illu m D o m in i. A liq u id d icen d u m est de sin gulis.
1) Interpretatio m a r e a m a r u m deducitur a duplici vocabulo: mar (=- amarum) et ex

vocabulo jam ( = mare); videtur ergo prae oculis habuisse vocem Mariam non v e ro M i-
rja m . Et bene quidem mare amarum B .Virgo vocata esset; mare quidem , quia est Oceanum
omnium gratiarum , virtutum et donorum Spiritus S.; amarim propter dolores ineffabiles
quos passa est praesertim sub C ruce N ati, quibus nos correaem it, prout scripsit S. B o
naventura: «M aria mare est gratiis affluendo et amara Filio com patiendo». (In M atth.).
A t, observari potest quod haec interpretatio est contra indolem linguae hebraicae;
hebraice enim «amarum mare » reddendum esset per jam mar, non vero per mar jam .
2) Interpretatio M y r r h a M a r is dcducitur ex vocabulo mor ( = myrrha) et ex voca
bulo jam ( = mare). A t, observari potest quod myrrha fructus est arboris, non vero maris.
3) Interpretatio I l l u m i n a n s v e l i l l u m i n a t a ducitur ex vocabulo ’6r ( = fulgere),
vel ex ra&h ( = videre) ex quo habetur mar'eh ( = videre faciens, vel eos videntes red
dere). Et bene quidem tali modo significata esset B. V irgo, quae a Patre lum inum tot
luminibus ditata est quot virtutibus floruit; quae F ilio , iustitiae sole, amicta fuit; quae
a Spiritu S . in ipsa superveniente m irabiliter fecundata est. Insuper, illum inavit lucem
veram edendo « quae illum inat omnem hominem venientem in hunc m undum », et
virtutibus suis iter ad coelum com nibus demonstrando.
A t, observari potest quod interpretatio haec nimiam violentiam vocibus a quibus
deducitur, infert.
4) Interpretatio D o m i n a deducitur ex vocabulo aramaico mare ( = domina). Ei:
bene quidem B. V irgo Domina vocata fuisset, eo quia, utpote coeli et terrae Regina,
in omnia dom inium habet.
A t contra hanc interpretationem observari potest: a) quod forma antiquior nom i
nis M ariae, est Mirjam, non vero Mariam (quae deduceretur ex voc. mare); b) insuper,
vox mare, ex qua deducitur haec etym ologia, non est vox hebraica sed aram aica,et ara-
maice significat «dom inus» non «dom ina»; domina, enim , aramaice dicitur martha.
5) Interpretatio M a t e r D o m i n i vel D o m i n u s e x g e n e r e m e o deducitur ex iah
( = D eus) et ex M ar (quod ex radice harah, significat generare). Et bene quidem tale
nomen Deiparae im positum fuisset. Ita V e g a (o. c., L u gd u n i, 16 5 3 , p. 11, p. 9 5 ).
A t observari potest: a) quod vox mar praemissa voci ja h , insolita est; b) insuper,
etiam haec etym ologia procedit ex M arjah, non vero ex antiquiori forma Mirjam.
6) Interpretatio S i g i l l u m D o m i n i deducitur ex vocabulo persico muli vel muhur
( = sigillum ) et ex ja h ( = D om inus). Sed etiam haec derivatio nimis violenta videtur.
1 E te n im , ia m su o te m p o r e O r ig e n e s , lin g u a e h e b r a ic a e ig n a r u s , ad h u iu s m o d i o p u s a llu
d e b a t ( C f r fr a g m e n ta Com m . in lo an n em , t. 2, c. 2 7, P G 14, 172; in G e n ., h o m il 12, 4, P G 12,
6 7 7 ). O p u s O n om astica sacra a S i e g f r i d (P h ilo v. A le x , ais A u sleg er des A lt . T est., le n a , 18 75,
p. 3 6 5 ) ip s i P h ilo n i t r ib u itu r .
2 C f r O n om astica sacra, p . 95, e d . P a u l i D e L a g a r d e , G o tt in g a e , 1S S 7.
N O M E N M A R IA E
S crip to re s G raeci posteriores, u t P s. G re g o riu s T h a u m ., S . E p ip h a n iu s, S. Io a n

nes D a m ., T e o p h y la c te s A c rid e n sis rep e tu n t p le ru m q u e un am v e l p lu res ex
sex in terp reta tio n ib u s iam exp ositis. S o lu m m o d o N ic e p h o r u s C a l l is t i aliam
in terp retation em su g gerit, vid e lic et D O N U M , Siopov ex v o ca b u lo syriaco rum,
asserens A nnam im posu isse B. V irg in i n om en M a ria ad sig n ifica n d u m D e u m
esse gratiae d atorem (H is t. E ccl. i , 7, P G 145, 652). E t reapse in Syrorum lib ris
n om en M a ria e freq u e n ter in terp re ta tu r « d on u m , d on u m D e i ». S ed etiam haec
in terp retatio, q uae tam en b en e B. V irg in i aptatur, n on tam o b via vid e tu r.
4. Scriptores latini p raecip u i, circa hoc, su n t S. A m b ro siu s et S. H ie ro n y m u s.
1) S. A m b r o s iu s in op ere « D e in stitu tion e virgin is et S. M a ria e virg in ita te

p e rp etu a ad E u s e b iu m » scrip sit: « S p e cia le M a ria (sic) D o m in i h oc n om en in v e
n it q u o d significat: D eas ex genere meo ». E t addit: « d ictae su n t et antea M a ria e
m ultae; n am et M a ria soror A a ro n d icta fu it; sed illa M a ria amaritudo maris
v o ca b a tu r» ( P L 16, 328). A lite r ergo S . A m b ro s iu s M a ria e n om en e x p lic a t de
de B. V irg in e ac de sorore M o y sis.
2) S. H ie r o n y m u s in celeb ri op ere « L ib e r in terp retation is h eb raicoru m
n o m in u m » (a q u o om n es au ctores L a tin i u sq u e ad saec. XVI, m ed iate ve l im m e
d iate hauserunt) q u ater de M a ria e n om ine lo q u itu r. In frag m en to de E va n g elio
M a tth aei (1 , 16) scrib it: « M a r ia m p le riq u e aestim ant in terp retari illum inant
me isti, ve l illum inatrix, v e l smyrna maris. S ed m ih i n eq u a q u am v id e tu r. M e liu s
est autem u t d icam u s son are eam stellam maris sive amarum mare. S cie n d u m
est q u o d M a ria serm on e syro ( = aram aico) domina n u n c u p a tu r ». Id e m d icit
in aliis trib u s locis. S. H ie ro n y m u s, ergo, n ovam in terp reta tio n em dat, v id e li
cet: stella maris, q uae in terp retatio, in d e a S. H ie ro n y m o , p ra ecip u a efficitur.
Attam en, iure critici hodierni dubium m ovent utrum S. H ieronym us scripserit
Stella maris vel potius stilla maris. Etenim: a) nullum cognoscitur hebraicum nomen
quod significet stellam ex quo etym on M aria vel a longe deduci possit; et S . H ierony
m us, cum opus suum scribebat (c. 390) linguam hebraicam iam bene callebat; b) vox
stilla relationem intimam habet cum interpretatione amarum mare, quae relatio ab ipso
S . H ieronym o indicata videtur per particulam sive; c) in codice Bam bergensi legitur
« stilla »; d) haud raro — ut iam m onebat Q uintilianus (Instit. orat., I, 4, 17) — e d ic
tum est i, et e converso (e. g. V ergiliu m , V irgiliu m etc.). O b has rationes m erito m ulti
putant S. H ieronym um scripsisse non «stellam maris » sed « stillam maris ».
2. A s a e c . V u s q u e ad s a e c . XVI
D u ra n te hac secun d a period o , n u lla n ova in terp retatio prop osita est ab illis
iam exp ositis diversa, sed m od o una, m od o alia ve l plu res, ve l etiam om n es a
scrip to rib u s ru rsu s prop ositae fu e ru n t.
T re s vero interpretationes, inter om nes, magis vulgatae apparent, videlicet: «.illu

minatrix, domina, et stella maris ». Has tres interpretationes adhibent Eucherius L u g
N O M E N M A R IA E fi>3
dunensis (c. f 735), Valaphridus Strabo (•]' 849), Rabanus M aurus etc. ... Im o, opera
vulgatissim i hym ni « Ave, Maris stella •> (de cuius auctore disputatur utrum sit Yenan-
tius Fortunatus, S. Bernardus vel Robertus II) com m unissim a evasit interpretatio
« stella maris ». Hanc solam interpretationem admiserunt, inter alios, Notkerus B a l-
bulus (j- 912), S. Petrus Dam ianus ( f 1072), Innocentius II I (+ 12 16 ), Hincm arus
R em ., et praesertim S. B e r n a r d u s cuius pulcherrim a hom ilia 2. super Missus est, om
nibus nota est.
Ab h oc tem p ore laudes n om in is B. V irg in is m u ltip lican tu r, et scrip tores,

in h oc n om in e in terp retan d o, ad m in u tissim a q u aeq u e d escen d u n t i. e. ad in ter
pretan d as et accom m od an d as, piis lu d is, singulas litteras h u iu s n om inis, prou t
vid e re est, e. g., apud C a e s a r it im de H e is t e r b a c h . 1 (C fr S e d l m ayr , o. c., q .12 ,
art. 4: « an et q u id q u in q u e litterae S S . N o m in is M a ria e sign ificen t »).
E tiam doctores s c h o l a s t ic i, ut S. A lb e r tu s M ., R ic h a r d u s a S. L au ren tio ,
etc. exp lication es iam usu receptas a d h ib u eru n t. S. T h o m a s ad tres etym o lo gia s
se refert, vid elicet: « illu m in atrix , dom ina, stella m a r is » (cfr Expositio super
Angelica salutatione, cap. 6, 7, 8). S. B o n a ven tu ra etiam ad tres sign ification es
a llu d it, vid elicet: " m a r e am arum , stella, d o m in a » ( Com m ent. L u c., 1, 17).
3. A s a e c . X VI usque ad d i e s nostros
1) P o st ren o vata h eb raica studia, in p o l y g l o t t is c o m p l u t e n s ib u s , praeter

q u asd am ex ve te rib u s in terp re ta tio n ib u s (am aritu d in is m are, m y rrh a m aris),
duplex nova interpretatio p ro p o n itu r, vid e licet: « magistra sive doctrix maris,
et exaltata ». (A d M a tth ., 1, etc.; Onom. alphab.). D u p le x h aec in terp re ta tio ,
1 Iu x ta S c r ip to r e m is tu m , in g e n io s u m sa n e , sed u ltra d is c r e tio n is lim ite s , in M a r ia e n o m in e

a) tres sillab a e fig u r a n t S S . T r in it a t e m , b ) quinque littera e le g e m M o s a ic a m , o b P e n ta te u c h u m ,
c) littera e cum syllabis (5, 3) o c to b e a titu d in e s ; d ) quinque littera e per tres syllabas d u cta e, q u in
d e c im p sa lm i p o e n ite n tia le s , e) quinque littera e cum pa rtibu s eiusdem n um eri (5—j—1—f-2.—f—3—|—4)
q u in d e c im a n n o s E z e c h ia e re g is q u i m e r u it p e r a d a u c ta m s ib i v ita m fie ri p r o a v u s C h r is t i;
f) numerus littera ru m in syllabis (2, 2, 1) sig n ific a t M a r ia m a n te L e g e m a g n ita m fu isse a iu stis
et a p a tria rc h is, s u b L e g e a p r o p h e tis et r e g ib u s , s u b g ra tia a u te m n o n n is i a b E c c le s ia ; g ) l i t
terae M e t / q u a e h a b e n t in la tin a lin g u a v a lo r e m e tia m n u m e r ic u m , s ig n ific a n t M a r ia e p l e n i
tu d in e m g ra tia r u m e x c e d e r e o m n ib u s a liis s a n c tis e t a n te e t p o s t se m e r ito s u p e re m in e r e : h)
p o sitio utriusque litter a e i. e. / post M , sig n ific a t M a r ia m esse a ltis s im o se n su R e g in a m e t n o n
p e rtin e re ad illa s u x o r e s q u a si re g in a s s e p tin g e n ta s e t c o n c u b in a s tre c e n ta s, q u as S a lo m o n
h a b u isse n a r ra tu r (3 R e g .. 1 1 , 3); i) I n num ero qui ob tinetur p er valorem littera ru m graecarum
id e s t 15 2 ( 4 0 -f- 1 - j- i o o - ( - i o - } - 1 = 15 2 ) 100 sig n ific a t in te g r ita te m c o rp o ris B . M . V ., est
e n im in p a ra b o la n u m e ru s v ir g in ita tis , 50 s ig n ific a t p u r ita te m a n im a e cu iu s s y m b o lu m e st P e n
te c o ste n ; 2, d u p lic e m c h a rita te m , D e i n e m p e e t p r o x im i. N e c h is c o n t e n t u s , in g e n io s is s im u s
s c r ip t o r p u lc h e r r im a s c o m p o s u it s e n te n tia s q u in q u e v e r b o r u m , q u a ru m p r im a e litte ra e e x o r
d in e M a r ia e n o m e n e ffo r m a n t, u ti, e. g .: mater Alma Redem ptoris , incentivum Amoris; e t M atre Anna
Radice 1esse Adorta e t c . e tc . A lio s h u iu s m o d i p io s lu su s v id e a s , si v is, a p u d B a r d e n h e w e r , o . c .,
p p . 9 7 ss.
64 N O M E N M A R IA E
in d e a b a n n o 1593, in B ib liis V u lg a ta e ed ition is recep tae fu eru n t et ad h u c in

B ib liis n ostris latinis recip iu n tu r.
2) E o d em saec. x v i, S. P e t r u s C a n is iu s , aliis n ervose dep u lsis, am plexu s
est in terp reta tio n em C o m p lu te n siu m : « e x a lta ta », d ed u cen s v o ce m M irja m a
rad ice ram ( = em in u it). « M a ria m , ergo, — sc rib it — sic en im d icitu r syriace ...
est excelsa, sublimis atqu e eminens: q u od etym o n o p tim e tam e lin gu ae ratione,
q u am ex m erito p er gratiam S S . V irg in i co n v en it » (D e locis S . Script. hebraicis,
A n tv e rp . 1600, p. 63 sq .). R e fe llit in su p er N o v a to ru m op in ion es d icen tiu m
« M a ria » significare « gu ttu la m aquae » (L u th e ru s ), aut « m iseria » (S trig elliu s).
A ffirm at M a ria d ed u ci posse etiam ex ve rb o « m arah » q u od significat « reb el
lio ». Ip se tam en m agis ad haeret in terp retation i « d om ina, m aris d o m in a ».
3) C h r ist o p h o r u s V ega S . I., in su a Theol. M ariana, d u p licem aliam in ter
p retatio n em ex co g itav it, vid elicet: « d om in a diei » et « d om in a crib ri ».
4) S aecu lo x v m ineu nte, M atth aeus H il l e r , d ix it n om en « M a r ia e » d ed u ci
d e b e re e x v e rb o marah, ex q u o d ein d e ve n it M e r i = reb ellio , con tu m acia; ani
d ic it esse su ffixu m in ten sivu m et d en om in ativu m : M irja m ergo id em esset ac
contum ax, rebellis. C o n tra hanc in terp reta tio n em n ih il p h ilo io g ice op p on i potest;
e t ben e B . V irg in i a p p licari p o test p er resp ectu m ad d iab oli p o testatem a quo
p ra eserv a ta nos liberavit.
5) Saec. x ix in eu n te, G e s e n iu s (inter lex ico grap h o s lin gu ae h eb raicae facile
p rin cep s), antea (a. 18 12) p u ta v it M irja m sign ificare contumaciam eorum; postea
vero (a. 1840) op in ion i H illerii adhaesit.
6) O tto B a r d e n h e w e r (po st F iirst, G ild e m e iste r et S ch afer), ten et n o m e n
M a ria p ro v en ire a v e rb o m ara', q u o d sign ificat « pin gu is, sive sagin atu s est »
et a suffixo d en om in ativo am. C u m vero, iu x ta O rie n taliu m gu stu m , ad p u lch ri
tudinem h ab en d am corpulentia req u ira tu r, id eo v o ca b u lu m h oc de m u liere d ic
tum , id em est ac « p u lch ra ».
H uic sententiae adhaerent L e s e t r e , J a n s s e n s , « eo quia non modo convenit nomini

m ulieris in genere, sed et respondet plenissim e archetypo B . M . V irgin is, cuius p u l
chritudinem superius celebravim us. Im o in sensu spirituali exprim it eloquenter illam
gratiae plenitudinem et pinguedinem , qua F iliu s M atrem cumulatam voluit ... Hac
igitur interpretatione admissa, Sponsus C antici, per verba “ T o ta pulchra e s ” , signi
ficavit nomen archetypi Sponsae; et Angelus G abriel V irginem salutans: “ A ve, gratia
p le n a ” nonnisi exhibuit altius etymon nom inis eius: “ G ratia p le n a ” enim praesigni
ficatur per Mirjam. O b has igitu r rationes — concludit Janssens — ista etym ologia
nobis arridet, quin tamen contendere velim us, ex hinc problem a a tot saeculis eruditos
torquens, certam solutionem invenisse» (o. c., p. 224).
C o n tra h an c in terp retation em a n im ad vertere p o ssu m u s cu m P. B eckerm an n

( 1. c., p. 135): a) vo x mara n u m q u a m in S. S crip tu ra a d h ib etu r ad sign ifican d u m
a liq u id pulchri-, b) gratis, in su p er, asseritu r O rien tales n otion em p u lc h ri cu m
N O M E N M A R IA E 65
p in g u e d in e con iun xisse; c) H e b ra ei alias h a b eb a n t vo ces q u ib u s « p u lc h r a » p u l-

c h r iu s et a p tiu s ex p rim ere potu issen t.
7) P . B o v e r S. I. (in Verbum D o m in i, vo l. I V [1924], p. 333), conatu s est
in v en ire in C a n tic o Z a ch ariae (L c., 1, 68-79) con firm ation em in terp retation is
« illu m in a t r ix » et sim ilia; sed rationes v id e n tu r n im is a lon ge petitae et fere
n u lliu s roboris.
8) P . F r a n c i s c u s Z orell S. I. (a. 1 9 1 1 ) n ovam in v ex it h yp o th esim , iu xta
q u am n om en M a ria e partim ex aegyp tiaco serm one, p artim vero ex hebraeo
serm on e su m p tu m esset. C o m p o n eretu r, ergo, ex mry, q u od est p a rticip iu m p e r
fe c tu m p assivu m rad icis a egyp tiacae mr ( = am are) et va let a/nata; et ex ja m ,
q u o d stat pro ja h u (sicu t in n om in e Abiam p ro A b i-ia h u ) et h eb raice sign ificat Deus.
M a ria , ig itu r, id em esset ac « a m ata a D eo » , Q e o c p iX o s , germ an ice G ottlieb.
Qu i d sentiendum sit
E st d ifficile d ictu . D e variis en im op in ion ib u s, p raesertim recen tiorib u s, huc

u n u m c u m c ertitu d in e d icere valem u s, q u o d nulia, cu m certitu d in e, u t vera h a
beri potest.
P ro b a b ilio res, tam en , p ro u t apparet e x d ictis, v id e n tu r in terp retation es se
quentes: 1) pulchra (p ro u t v u lt B ard en n ew er); 2) amaritudo (p ro u t v u lt M in o c -
chi); 3) rebellio (p ro u t v u lt H iller); 4) illum inatrix (p rou t v u lt P. L a g ra n g e); 5) d i
lecta a D eo (p ro u t v u lt P. Z o rell). Q u a p ro p ter iu re cu m S. L a u re n tio a B ru n d u sio
ex clam a re possum us: « Q u an tas d ivitias, q u ales th esau ros intra se recon d ito s te
net h oc M a ria e in effab ile et, u t ita d icam , in co m p reh en sib ile n om en! » (M ariale,
serm . 3, p. 179).
N o b is , autem , p ro b ab ilissim a, ne d icam u s certa, v id e tu r in terp reta tio P-
Z o re ll, ob seq uen tes rationes:
a) N om en M a ria p ro b ab ilissim e est o rigin is aegyp tiacae; n om en enim
A a r o n h eb raice ex p licari n on potest; et n om en M o y s is ipsi a F ilia P haraon is
im p o situ m fu it. E rg o et n om en M a ria e o rigin is a egyp tiacae sat p ro b ab iliter fu it.
E o ve l m agis q u o d si n om en M a ria e fu isset origin is h ebraicae, freq u e n tiu s a d h i
b itu m fu isset in V . T ., in q u o — u ti d ix im u s — tan tu m m od o sorori M o y s is
im p o situ m fu it, te m p o re ergo, q u o H e b ra ei in A e g y p to m orab an tu r.
b) « V ix d u b iu m est — a n im a d v ertit P. Z o r ell in Verbum Dom ini, 1926,
p. 257 — q u in B . M a ria V irg o n om en su u m a p a ren tib u s in d itu m a ccep erit
in h on orem m agn ae illiu s in V e te ri T e sta m e n to M a ria e, sororis M o y s is et A a ro n ...
P ro b a b iliter d esid eriu m n an ciscen d i p o p u lo Israel alteram eiu sm o d i M a ria m ,
p rop h etissam d ivin itu s illu stratam , d u c tric em pleb is in v e n tu ru m R e g n u m D e i,
sanctos Io a ch im et A n n a m , p ro u t p a ren tes M a ria e M a gd a len ae, parentes M a ria e
M a tr is S . M a r c i im p u lit, u t filias suas h oc n om ine appellarent.
66 N O M E N M A R IA E
« Ip su m illu d n om en p rim ae M a ria e, sororis M o y s is et A a ro n , sp eciem p ra e

se fert m u lto ru m illo ru m in A e g y p to u sita to ru m n o m in u m m a scu lin o ru m v e l
fem in in o ru m , q uae a p articip io meri ve l m ari « am atus, a m a t a » in cip ie b a n t et
in n om en alicu iu s dei deaeve d esin eb an t (u t M e r i-R a , M eri-A m u n , M e ri-P ta h
etc.); nec im p ro b ab ile est Israelitas, tam d iu in A e g y p to com m orato s, sim ilia
sib i n om ina form asse ... Si ita est, n om en M ariam v id e tu r ex p licari posse u t
M eri-Ja m , « a Jahve a m a ta ». H o c erat n om en p iu m , m agn a p o rten d en s, p ro
m itten s, m on en s ».
c ) In hac in terp retation e salvatu r a liq u o m o d o form a fu n d am en talis: « M y r -
iam ».
d) A n g e lu s G a b r ie l loco d icend i: « A v e, M a ria » , d ixit: « A v e, g ra tia plena» .
M a ria ergo id em est ac « gratia p len a », et « gratia plena » est v e lu ti n om en V ir
gin is p ro p riu m . E t reapse gra tia n ih il aliu d est nisi effectu s dilectionis D e i in
crd in e sup ern atu rali. E rg o esse « gratia p len am » p er a n to n om asiam id em est
ac esse « d ilectam a D e o » p e r antonom asiam .
e) In terp retatio dilecta a D eo m ire con cord at cu m m ira b ili illo d ilectio n is
m ysterio, q u ale est electo ru m praedestinatio (in qua electio ex dilectione p ro ced it)
in genere, et cum p raed estin ation e B. M . V irg in is in sp ecie in qua B. V irg o , a
tota aetern itate, m agis q u am q u aecu m q u e alia creatura, a D eo dilecta apparet,
et sola fuit, in ter om n es creatu ras rationales, q u ae D e o semper p lacu it, q u am D e u s
numquam od io h ab u it sed semper dilexit. E t h aec sin gu laris D e i d ilectio erga
ipsam , ratio fu it existen tiae, m ission is, g ra tiaru m et o m n iu m p riv ile g io ru m
eius, i. e., ratio fu it M a ria e.
Conclusio. « T o tis ergo m ed u llis cord iu m » te, M a ria m , seu dilectam a D eo

invocam u s! « T a n ta e (enim ) virtu tis et excellen tiae est tu u m san ctissim u m n om en ,
beatissim a v irg o M a ria , q u od ad in vo catio n em ip siu s caelu m rid et, terra laeta
tur, angeli con gau d en t, daem on es c o n tre m iscu n t et in fe rn u s tu rb a tu r. T a n ta
est virtu s tu i sanctissim i n om inis, b en ed icta V irg o M a ria , q u o d m ira b ilite r em o l
lit et penetrat d u ritiam cord is h u m ani » ( R a y m u n d u s I o r d a n u s , Contem pl. de
B . V . M ., p. IV , P arisiis, 1654, p. 256).
« R ite ig itu r — co n clu d it C ard . L e p ic ie r , o. c., p. 31 — n om en M a ria e u t
sacram entale q u o d d am h ab etu r, q u ia p rolatu m vel scrip tu m , quasi ex opere ope
rato, m iros effectu s p ro d u cit. N im iru m , sicu t sacram en talia q u o d am m o d o
in stru m e n ta liier op eran tu r ad effectu s su p ern atu rales p ro d u cen d o s, ita etiam
sanctissim a N o m in a Iesu et M a ria e, a fid elib u s pie in vocata, vim h a b en t ad
excitan d os p io s m o tu s in anim a; u n de in eo ru m h on orem sp ecialia festa su n t
ab E cclesia in stitu ta. Q u in im m o , u t h ab et S . A n selm u s, velocior est nonnumquam
nostra salus memorato N om ine (M a ria e) quam invocato N om ine D om ini Iesu unici
F ilii sui: n on q u o d M a ria sit C h risto po ten tior, sed quia in v o ca tu m ten erissim a e
M a tris n om en am an tem F iliu m ad m iserico rd iam su avi n ecessitu d in e f l e c t i t ».
SECTIO SECUNDA
DE PROPHETIIS SINGULAREM B. M. VIRGINIS
MISSIONEM PRAENUNCIANTIBUS
PROPHETIAE M ABI ANAE
Ratio quaestionis. S in g u larissim a B. M . V irg in is m issio ad q u am p ra e d e

stinata est, cum sit ineffab ile q u o d d am m y steriu m hu m an am ratio n em t r a n
scen dens, con ven ien tissim e a D e o , in d e a m u n d i p rim ord iis, m ed ia n tib u s p r o
p h etiis m anifestata est.
P ostq u am igitu r B . V irg in e m in aeterno p raed estin ation is d ecreto c o n s id e
ravim us, p ro n u m est ut in variis m an ifestatio n ib u s h u iu s decreti illam c o n s id e
rem us, de prop h etiis, figu ris et sy m b o lis eiu sd em disseren d o.
Divisio quaestionis. D e prop h etiis, figu ris et sy m b o lis B. M . V irg in is agen -

d u m est sive in genere, sive in specie.
C ap . I - D E P R O P H E T IIS , F IG U R IS E T S Y M B O L IS B. M . V.
IN G E N E R E
Quid sint prophetiae, figuras et symbola, i) N o m in e prophetiae in te llig im u s

h ic p raed ictio n em rei fu tu rae et n atu raliter in cogn o scib ilis; 2) N o m in e figurarum
(vel ty p o ru m ) in tellig im u s personas quae ty p i fu eru n t B . M . V irg in is; 3) N o -
m ine tan d em symbolorum, in tellig im u s res quae B. V irg in e m aliq u o m odo
rep rae sen ta ru n t.
Ratio quaestionis. S cite a n im advertit P . Passaglia: « M u tu u s reru m h a b itu s

rectu sq u e in q u isition is ordo p o stu lare vid e n tu r, ne priu s de ty p is sy m b o lisq u e
ex iu d icio m aio ru m ad D e ip a ram p ertin en tib u s speciatim disseratur, q u am ip s o
ru m m en s atqu e sen tentia de iisd em ty p is sy m b o lisq u e ad eam referen d is gene-
ratim accep tos versaretu r, nisi in universum antea con staret visu m esse P atrib u s
ea in S crip tu ris reperiri, quae v e lu ti ty p i ac sym b o la D eip a rae m erito cen sea n
tu r » (D e immaculato D eip. semper Virginis conceptu, N ea p o li, 1854-55, v ° b F
p. 226). L o g ic e ergo, an tequ am agam us de p rop h etiis et p raesertim de fig u ris
et sym bo lis, in specie, p raem ittim u s qu aestion em de p rop h etiis et p raesertim
de figu ris (seu tvp is et sym bo lis) in genere.
P R O P H E T IA E M A R IA N A E
P rop.: B . Virgo, et quidem convenientissime, f u it in variis p r o p h e t iis prae

nuntiata et in diversis F IG U R IS et S Y M B O L IS adumbrata.
Prob.: I. A u c t o r i t a t e Patrum: A) Q uoad p r o p h e t ia s : de fa cto , ut

v id e b im u s, p lu res p rop h etiae ad B. V irg in em referu n tu r. P atres ve ro id diserte
testan tu r.
S. E ph raem scripsit: « O m n es p rop h etae in lib ris suis te d ep in x eru n t »

( C fr L am y , 2, 588).
B. V irg o v o ca tu r « p ro p h eta ru m acclam atio, d ivin o ru m o racu loru m a d im
pletio » ( I a c o b u s M on ach us, O rat, in D eip. nativ., p. 1254, apu d C o m b e f is iu m ,
A u cta r., t. 1), « p ro p h eta ru m o m n iu m ... g lo r ia tio » ( S . A ndreas C r e t e n s is ,
O rat, in D eip. A n nu n tiat., p. 103 A ., apu d G a lla n d iu m t. 13); « p rop h etaru m

im p letio », « p ro p h eta ru m sp ecu lu m et reru m ab ipsis p raen u n ciataru m exitu s »
(S . T a r a s iu s , in D eiparae praesentatione, P G , 98, 149 1), « P ro p h eta e p er S p ir i
tu m p r a e n u n tia v e ru n t» ( S . Ioannes D am ascen u s, In dormit. D eiparae, P G
96, 704A ); « cu iu s p ra elu d ia lex et p rop h etae om n es insolitis m od is p ra en u n
tiaveru n t, glo ria m q u e eius p raeoccu p an te ocu lo visam p ra e m o n stra ru n t» (P e
tru s S i c u l u s , H ist. manich, n. 5, p. 8, apud M ai in N o v a P P . B iblioth. graeco
lat., t. 2); « D o m in i porta, q u am iu stissim i p le riq u e om n es p r a e n u n c ia r u n t».
(In Antholog., d ie 17 ian. p. 336 coi. i - D ) . Id em passim in ecclesiasticis h ym n is
A rm e n o ru m , C o p to ru m , S y ro ru m et s. E p h raem i. « V e te ris et N o v i T e sta m e n ti
obsign atio, to tiu s p rop h etiae p ersp icu a p len itu d o » (S. G erm an u s, O rat, in D eip.
nativ., p. 1310, A - C apu d C o m b e f is iu m , A u ctar., t. 1). C o n clu d e re ergo p o s
su m u s cu m C r y s ip p o H i e r o s o l .: « N o s au tem p e ro p p o rtu n u m est m od o u t
p lu rim a ru m p ro p h etia ru m faustas acclam ation es illi ad scrib am u s et d e d ic e m u s »
(O rat, de laud. Virginis, p. 425, C - E ., B iblioth. graeco-lat., t. 2). V e re B . V . est
« a p ro p h etis p ro m issa » (S . B e r n a r d u s , su p er M issus est, n. 4, P L 183, 63).
B) Q uoad f ig u r a s (seu typ o s) et sym b o la . S . P au lu s affirm at V e tu s T e s t a
m en tu m figuram fu isse N o v i T .: « H a ec ... om n ia in figura co n tin g eb an t illis »
(1 C o r ., 10, 11), et: « Q u a e su n t u m b ra fu tu ro ru m , co rp u s au tem C h ris ti»
(C o lo ss., 2, 17). E t id eo m u lta q u ae in N . T . ev en eru n t, a V . T . praefigu rata
fu eru n t. Q u o d H e b ra eo ru m p o p u lo even it in liberation e a servitu te A e g y p ti,
figura fu it eo ru m q u ae ev en tu ra erant p o p u lo C h ristian o , p er C h ristu m a se rv i
tu te d iab oli lib erato. M u lta e ergo personae N . T ., et p raesertim C h ristu s et B.
V irg o , p raefigu ra tae fu eru n t in V . T . Ip sem et S . P au lu s, et post ip su m P atres,
p lu ries p rin cip iu m h oc a d h ib u eru n t.
II . R a t i o n e : E x ipsa M a tris D e i dignitate. Q u a n d o cu m q u e res aliq u a m agna

et om n in o insolita ev en tu ra est, conveniens est u t m en tes h o m in u m pau latim
ad illam a m p lecten d am p raep a ren tu r et d isp o n an tu r (ne repen tin o illiu s fu lgo re
p erterriti, in in cred u litatem incid an t). A tq u i M a tris D e i dign itas est res m agna
P R O T O E V A N G E L IU M
et om n in o insolita (eo q u ia q u id q u id in creatis reb u s m agn u m et m irab ile fingi

p o test lo n ge an tecellit). E rg o con ven ien s fu it u t m en tes hom in u m , p er prophe
tias, per figuras et symbola pau latim ad illam am p lecten d am praeparatae et d isp o
sitae fuissen t. E t ita B. V irg o , non solu m est « op u s aeterni c o n s ilii» sed etiam
« n ego tiu m o m n iu m saecu loru m ».
C ap . II - D E P R O P H E T IIS IN S P E C IE
Tractationis momentum. P ro p h etia e q u ae B . V irg in e m resp iciu n t, sin g u

larem eiu sd em m a gn itu d in em n ec n on p ecu liarem c u ltu m ei e x h ib itu m m irifice
p rob an t. Ita en im B . V irg o , in p rop h etiis cu m F ilio suo co n iu n cta exh ib etu r,
u t q u ilib e t co ga tu r aut illos sim u l ad m ittere aut sim u l reiicere.
V a lo r au tem p rop h etiae m axim u s est, ita u t in cred u litatem om n iu m te m p o
rum efficaciter co n fu n d ere valeat. P ro p h etia enim m ira cu lu m ipsu m su p erat,
q u ia n ed u m p ro p h etia m ira cu lu m est (ord inis in tellectu alis), sed iu ge et c o n ti
n u u m , im o iu g iter crescens ob testes eiu sd em iu giter crescentes.
Tractationis divisio. D ise rta v a ticin ia B. V irg in e m respicen tia sunt: I. Pro-
toevangelium (G e n ., 3, 15); II . S ig n u m V irg in is paritu rae (Is., 7); I I I . V a tic i
n iu m de radice Iesse (Is., 11); IV . V a tic in iu m de p arien te paritu ra in B eth leh em
(M ic h ., 5, 2, 3); V . V a tic in iu m de fem in a v iru m circu m d atu ra (Ie r., 3, 22);
V I . S p on sa C a n tic i C an tico ru m .
D e sin gu lis h ic agim us.
I - I)E P R O T O E V A N G E L I O
B IB L IO G R A P H IA
I. Commentarii in genesim:
A ) A uctores c a t h o l ic i
C r e l i e r , La Genese, Paris, 18 8 9; D ie r C . , O . P ., Genesis iibersetzt und erklart,

P a d e r b o r n , 1 9 1 4 ; F i l l i o n , I.a Sainte Bible, 5e ed., P a r is , 1 9 1 3 , v o l. I, p p . 32 s q .; H et-
ze n a u er M . , Comm. in Genesim, G raecii, 19 1 0 ; H e i n i s c h P ., Das Buch Genesis, Bonn,

193 0 ; H oberg G . , Genesis nach dem Literalsinn erklart, Freiburg, 190 8 ; H u m m elau er F.
VON, Comm. in Genesim, Parisiis, 18 0 5; M u r il l o M . , E l Genesis (Inst. Bibi.), R o m a e ,
1 9 1 4 ; N e t e l e r B., Das Buch Genesis, M iin s t e r , 1 9 1 5 ; R i j c k m a n s , Het Boek Genesis,
Brugge, 19 2 7 ; S a l e s M . , La Sacra Bibbia commentata. II V ecchio T e st., t. I, Genesi
ecc., T o rin o , 1 9 1 9 .
B) A uctores a c a t h o l ic i:
D e l it z s c h F r a n z , Neuer Kommentar uber die Genesis, L eipzig, 1887; D il l m a n n
A . , Genesis, 1892; D S. R ., Genesis ( Westminster Commentar i es), London, 1911;

r iv e r
G u n k e l H ., Handkommentar sum A . T ., Genesis, G ottingen, 1922; H o l z i n g e r H .,

Kurzer Hand Kommentar zum A . T ., Genesis, F re ib u rg i, 898; K o n i g E ., Die Genesis
eingeleitet, iibersetzt und erklart, Giitersloh, 1925; P ro c k sc h O ., D ie Genesis iibersetzt

und erklart (Kommentar zum A . T. von E . S e l l i n ), L eip zig , 1924; R y l e H . E ., The
Book of Genesis, Cam bridge, 1914; S k i n n e r I., The international Critical Commentary .
Genesis, Edinburgh, 1910. S t r a c k H . L ., Kurzgefasster Kommentar su den hl. Schriften
A . und N . T ., Genesis, M iinchen, 1905.
II. Commentarii in protoevangelium:

C e u p p e n s F ., De Protoevangelio, Romae, 1932; C o r l u y , Spicilegium Dogmatico-
Biblicum, D e Protoevangelio, G andavi, I, 1884, pp. 347-372; D s J o n g h e M ., De Pro
toevangelio, in Collationes Brugenses, 29 (1929) 433-439; E n g e l k e m p e r W . , Das Pro
toevangelium, in Verbum Domini, 20 (19+0), 139; P a n a d s s , La Virgen M aria en el libro
del Genesis, in Certamen Publico de 19 16 Nuestra Senora de Queralt, (s. 1.), pp. 49-93;
R i n i e r i I., La donna del Protoevangelo, in Scuola Cattolica, 4 s ., 21 (1912), 160-169;
358-365; T r i n i d a d L ., Ouomodo praenuntietur M aria in G en., 3, 15. in Verbum Domini,
353; W i l l e m s , Das Protoevangelium, in Pastor Bonus, 23 ( 1 9 1 0 -1 1 ) 129-137).
II I. Studia particularia circa protoevangelium.

A rendt, De Protoevangelii habitudine ad Immaculatam Deiparae conceptionem,
R o m a e , 1904; B i c a r r o , Purissimae Virginis Mariae D ei Gen. conceptus quomodo im
maculatus biblico testimonio statuendus, Venetiis 1850, in collectione P areri delVEpisco-
pato Cattolico ..., Roma, 1852, vol. 7, pp. l x x i - c x x i v ; B o v e r I., Universalis B . Virgi
nis Mediatio ex Protoevangelio (Gen. 3, 15) demonstrata, in Gregorianum, 5 (1924), 569-
583; B r e m e r , Die unbefleckte Empfdngnis und die erste Prophezeiung der Erlosung, in
Theologisch-praktische Ouartalschrift, a . 1904, pp. 752-773; C a r o l I., Utrum B . Vir-
nis Corredemptio sit in S . Scriptura formaliter revelata, in M arianum , 1 (1939), 283-321;
D r e w n i a k L . , D ie Mariologische Deutung von Gen. 3, 15 in der Vaterseit, B r e s la u , 1934;
F l u n k , Das Protoevangelium (Gen. 3, 15) und seine Beziehung sum Dogma der unbe-
fleckten Empfdngnis Marias, in Zeitschr. fiir K a th. Theol. 28 (1904), 6 41-671; L e g n a n i ,
De secunda Eva C o m m e n t a r iu m in P r o t o e v a n g e liu m , V e n e t iis , 1888; P a t r i z i P . , S . I . ,
D e hu’ , hoc est de Immaculata Mariae origine a Deo praedicta, disquisitio cum appendice
de feminini genens enallage in linguis semiticis usitata, R o m a e , 1853; R e p e t t i , L a tipo-
logia mariana nel Protoevangelio (Gen. 3, 15), fondamento della dottrina dell'Immacolata,
in Divus Thomas ( P la c .), 40 (1837), 287-297; R o s c h i n i G . , II Protovangelo sintesi della
Mariologia, in Palestra del Clero, 16 (1937), 121-12 7.
Prophetiae momentum. In ter om n es p ro p h etia s, p rin cip e m lo cu m o b ti

n et p rop h etia haec in P arad iso terrestri a D e o ipso statim post p ro to p a re n tu m
lap sum , prolata, et a M o y s e saec. x v a. C ., ve l saltem — iu x ta a liq u o s — saec.
x iii a. C ., scrip to in G e n e si (3, 15) con sign ata.
P rin cip e m lo cu m o b tin et sive ratione temporis: est en im p rim a in ter om nes;
sive ratione obiecti: p ro m ittitu r en im red em p tio gen eris h u m a n i a p ro to p a re n
tu m lapsu p er B eatam V irg in e m eiu sq u e semen seu F iliu m . P ro p h etia , ergo,
n on p a rticu la rem aliq u em p o p u lu m , aut trib u m , aut n atio n em , sed u n iversu m
h o m in u m gen u s resp icit cu i sp iritu a lis p e r M e ssia m eiu sq u e m atrem liberatio
p rom ittitu r. E t h oc n ed u m cath olici, sed om n es C h ristian i (i. e. etiam P r o t e

stantes), H eb ra eis n on d iffiten tib u s, ad m ittu n t.
« P ro p h etia ista — u t b en e a n im ad vertit P . C eu p p en s in op. « D e P ro p h etiis
M e ssian icis in A n tiq u o T e s t. » (p. 42) — o m n iu m p ro p h etia ru m su b seq u en d u m
revera fundam entum d ici p o t e s t ».
«V oila — exclamat N icolas — 1’Oracle des oracles: voila tout le N ouveau T esta -
ment dans 1’Ancien: voila toute 1’histoire du monde dans un verset». (La Vierge Marie
d ’apres VEvangile, Paris, 1880, p. 77). Circa mom entum vero m ariologicum huius
V aticinii, iure anim advertit D erkx:
« D io ha tracciato tutte le grandi linee della figura di M aria, con tanta esattezza
e forza di riliev i,ch e la storia intera del mondo si m uove fra esse,e in pari tempo con
tocchi di pennello si delicati, che quelle medesime linee sembrano quasi svanire nel-
Forizzonte » (De Vrouwe, p. 153).
Iure ergo m eritoque vaticinium hoc inter omnia vaticinia C hristologico-M ariana,
tamquam praecipuum habetur.
Tractationis divisio. T r ia circa h an c m axim i m om en ti p ro p h etia m p raestan d a

sunt: I. T e x tu s et con textu s; II . E x p o n en d a est critica textu s; I I I . C o m m e n
tarius in stitu en d u s est tu m circa serpentem e iu sq u e semen, tu m circa mulierem
eiu sq u e semen.
I. Textus et contextus prophetiae
D e u s h o m in em et m u lierem form averat et in h orto vo lu p ta tis collo caverat

(2, 8, 15). A t, serpens q u id a m d iab olicu s, in v id ia m otus, m u lierem , viro in fir
m iorem , aggressus, illam cu m viro suo, ad p eccatu m p ertraxit (3, 1-7 ). D e u s
vero , iu d icio in stituto, sen ten tiam p ro tu lit n ed u m con tra p roto p aren tes p ra e
varicatores, sed etiam et praesertim contra serp en tem suasorem . H a c ergo p ro
ph etia D e u s, p roto p aren tes lapsos erigit spe futurae victoriae plenae et perfectae
de serpente diabolico triu m p h atore.
R elictis ergo poen is p ro to p a ren tib u s a D e o in flictis, tran seam u s ad poenam
serpenti d iab o lico inflictam :
T extu s, iu x ta B ib lia m h eb raicam , ita red d i potest:

v. 14: « E t d ixit Ia h v e E lo h im ad serpentem : Q u ia fecisti h oc, m a le d ictu s
(sis) in ter om n ia anim alia et om nes bestias terrae; su p er ve n trem tu u m gra d ieris,
et p u lv erem com ed es o m n ib u s d ieb u s vitae tu ae >\
v. 15: «Et in im icitias po n o in ter te et m u lierem , et in ter sem en tu u m et sem en
eius. Ip se (scii, sem en) con teret te (relate ad) cap u t, et tu v u ln erab is (conteres)
eum (relate ad) c a lc a n e u m ».
74 P R O T O E V A N G E L IU M
Q u ia ten tator in sem etipso duas velu ti personas (diaboli n em pe et aniinalis

q u o , ta m q u a m in stru m en to , u teb atu r) repraesen taverat, id eo D e u s Iu d e x tum
co n tra animal (vers. 14), tu m con tra diabolum (v. 15) iu d iciu m et poen am p ro
tu lit. C o n tra serpentem u t animal duo statuit: 1) m aled ictu s tu inter om n ia ani
m a lia et om n es bestias terrae; 2) su p er ven trem tu u m grad ieris, et pu lverem
c o m e d e s o m n ib u s d ieb u s vitae tuae. C o n tra vero serpen tem ut diabolum, tria
statuit: 1) In im icitia s po n o inter te et m u lierem ; 2) inter sem en tu u m et sem en
eius; 3) Ip se (ipsum ) con teret te (relate ad) cap u t, et tu vu ln erab is (conteres)
eu m (relate ad) calcan eum .
II. Critica textualis, seu interpretatio verbalis
v. 14 : a) « M a l e d ic t u s ( s is ) in t e r o m n ia a n im a l ia et in t e r om nes b e s t ia s
TERRAE ».
P raep ositio « in te r» (min) in lin gu a h eb raica trip licite r ad h ibetu r: 1) causa

tive (i. e. d ab » o m n ib u s an im alib u s ...), 2) comparative (i. e. « prae, p lu s qu am »
om n ia anim alia ...), 3) localiter (i. e. « in ter » om nia anim alia ...).
Priori modo, i. e. causative, illam accepit versio Graeca l x x , in qua habetur diro.
A t haec interpretatio sustineri non potest eo quia serpens non ab aliis animalibus m ale
dicitur.
Secundo m odo, i. e. comparative, illam accepit Caietanus, inter veteres, Hetze-
nauer (In Gen., 1910, p. 74) et Bea (De Pent., 1933, p. 199) inter recentiores. At etiam
haec interpretatio non videtur sustineri posse. A lia enim animalia (saltem inspecta
narratione genesiaca), nullibi videntur esse m aledicta. A gitur enim — ut ex contextu
apparet — de iudicio quodam in quo tribus sontibus (Adam , E va, serpens) poena a
iudice infligitur.
Remanet, igitur, ut praepositio min localiter accipiatur, i. e. prout significat « inter ».
Iste enim sensus contextui m agis convenit. Ita accipitur a V ulgata, a P. Lagrange etc.
Per « animalia » intelliguntur animalia domestica; per « bestias terrae » intelliguntur
ferae.
b) « S uper ventrem tuum g r a d ie r is et pu lver em com edes ». V erb a : super

ventrem gradi aut incedere significan t esse c o n tem p tu m et vilem (cfr L e v ., 1 1 ,
24); v e rb a vero: pulverem comedere sign ifican t esse h u m iliatu m et d evictu m
(c fr Is., 49, 23, et E p istolae T e l-e l-A m a rn a ).
In nostro contextu vero, uterque dicendi modus ad supremum despectum et m axi

mam serpentis hum iliationem designandam evidenter adhibetur. « Erexit se contra
D eu m , ideo deprim itur; seduxit Evam ad fructum m anducandum , ideo pulverem
edere debet». Ita Cornelius A Lapide. H oc sensu translato, praedicta verba nedum
ad serpentem ut animal, sed etiam ad serpentem ut diabolum referri possunt. Et sic
idem plus m inusve significant ac verba subsequentis v. 15.
Occasione huius sententiae, veteres quidam (S. Basilius, S. Ephraem , Flavius

Joseph etc.) et recentiores nonnulli (G unkel, H olzinger etc.) putaverunt serpentes,
ante hom inis lapsum, pedes habuisse et erectos incessisse, aut alium cibum comedisse. At
hoc non videtur sustineri posse. Id enim quod ante lapsum erat, pro serpente, omnino
naturale, post lapsum poenae rationem induit, hoc sensu quod modus incedendi et cibus
huius animalis, hom inibus, post lapsum , iam esset humilitatis et contemptibilitatis
indicium.
v. 15: d) « E t in im ic it ia s po n o ...» T r ia in h oc ve rsicu lo resp iciu n tu r:

1) Q uis posuit (D eu s), 2) Q u id posuit (inim icitiae), 3) Inter quos posuit (serpens
et m ulier).
In V u lg a ta h a b e tu r « pon am ». A t, in textu h eb raico h ab etu r imperfectum
( ’ascijt) q u o d in lin gu a h eb raica actio n em in cep tam et n on d u m finitam indicat;
m eliu s ergo v e rtitu r p e r vo cem « po n o » i. e. stabilio, con titu o. A g itu r en im de
praesente continuato. In im icitia ista sp ecialis inter serpentem seu d iab o lu m et
m u lierem , a D eo ipso po n itu r seu statu itu r, ab illo momento quo D e u s ip se lo q u i
tu r u sq u e in aetern um . E st in im icitia perpetua, loco transitoriae am icitiae quae
in ter serp en tem et m u lierem lo cu m habuit.
b) « I n t e r te ... ». Illu d « te », ut ex co n tex tu om n in o evid en s est, ad serp e n
tem seu d iab o lu m refertu r, q u i m u lierem ad p e cca tu m in d u x it, et cui proin de,
poen a p rop o rtio n a ta a D e o in flig itu r.
c) « E t m u l ie r e m ... (hebr. ’aiscia). M u lie r ista 1) vel est mulier in genere
(n om en co lle ctivu m ), 2) ve l est E v a p ro u t vid e retu r ex toto co n tex tu , 3) vel
est m u lier q u aed am singularis, i. e. B . V irg o .
P rim a sen tentia n u llim o d e s u s tin e tu r .1 S ecu n d a a q u ib u sd a m p rop u gn atu r,
sed in cassu m , ut vid e b im u s.
d) « I n t e r sem en tuum et sem en il l iu s ». S em en , in S . S crip tu ra , m u lti
p liciter a ccip itu r, i. e. sive in sensu morali (sic. e. g. apu d Isaiam I, 4, « p o p u lu s
crim in alis semen p eccatoris » vo catu r), sive in sensu physico, et q u id em , sive
individuali (sic. e. g. S e th v o ca tu r sem en A d a e, G e n . 4. 25, S alom o n sem en
D a v id d icitu r, 2 S am ., 7, 12), sive collectivo i. e. p ro u t totam po steritatem ali
c u iu s d esign at (e. g. G e n ., 13, 15 etc.). In q u on am ig itu r sen su v e rb u m « sem en »
a ccip i d eb eat, ex co n tex tu d eterm in an d u m erit. S ed de h oc postea.
e) « I p s u m (v e l ip s e ) conteret caput tuum ». I n V u lg a ta, lo c o « i p s u m »
(sem en ), h a b e tu r 0 ipsa » ( m u lie r ) .
A tta m e n lectio « i p s e » om n ino praeferri d eb et et ab o m n ib u s p raefertu r.
1 E te n im : « S e r p e n s » p r o fe c to se n su singulari a c c ip i d e b e t ( c fr A p o c . 12 , 9; 20, 2; S a p .,
2, 24); d e a liis e n im d a e m o n ib u s n e c n o n d e im p iis h o m in ib u s ( c fr M t ., 25, 4 1 ; I o ., 8, 44;
1 I o ., 3, 8, 10) q u i s u n t « se m e n d ia b o li » se u e iu s filii, D e u s lo q u it u r in 2. m e m b ro e iu sd e m
v e rsu s: « in te r se m e n tu u m e t se m e n e iu s» . I g itu r , v i p a ra lle lism i, e tia m m u lie r si?igulari numero
a c c ip ie n d a e st » ( P a lm a r in i, 1. c ., p . 142).
1) Om nes codices antiqui Textus hebraici massoretici, quatuor aut quinque excep
ti;, habent « ipse Insuper, ex contextu etiam hoc patet. Etenim: a) substantivum quod
immediate praecedit pronomen hu' « ipsum », non est isciah « m ulier » sed tsira' « se
men »; b) V erbum « Yesciufka » et suffixum « ennu » in verbo « tesciufennu », in forma
masculina adhibentur.
2) Pentateuchus Samaritanus, Versio Graeca L X X (omnibus codicibus testan-
tibus), versio Latina Itala (teste S. H ieronym o, Hebr. quaest. in Gen., 3, 15. P L 23,
991), et versio Syriaca Pescitto, habent pariter form am masculinam « ipse » vel « ipsum ».
3) Ipsem et S . Hieronymus qui in Vulgata vertit «ipsa», textum G en ., 3, 15 secun
dum versionem Italam afferens, scripsit: « Ipse servabit caput tuum ... melius habet
iiebraeo: Ipse conteret caput tuum et tu conteres eius calcan eu m ...» .
Occasione huius textus S. H ieronym i, quidam (Vercellone, H oberg, Lagrange
etc.) putaverunt S. Hieronym um (Veterem Latinam secutum ), in V ulgata non scrip
sisse «ipsa» sed «ipse»; post mortem vero S . H ieronym i, amanuensem quemdam
ignotum pronomen « ipse » in « ipsa » mutasse.
Quare? ... Ratio forsan haec esset: pronomen « ipse » neque ad m ulieris semen (ver
bum neutrum ), neque ad mulierem (verbum fem ininum ) referri poterat, et ideo m en
dam adesse credens, «ipse» in «ipsa» m utavit. Im o, contextus ipse huic m utationi
tavere videtur, eo quia pugna finalis potius inter serpentem et m ulierem quam inter
serpentem et semen m ulieris expectaretur. Textus ergo genuinus S. H ieronym i fuisset
ipse > non vero « ipsa ».
A t, haec opinio non videtur sustineri posse, praesertim post Editionem criticam
Vulgatae anni 1926, in qua Revisores Pontificiae Com m issionis, ob fere unanim ita
tem et ob valorem docum entorum , retinent pronom en «ipsa» uti textum genuinum
S. H ieronym i. (C fr D om . H . Q u e n t i n O . S. R., Biblia sacra iuxta latinam Vulgatam
(ditionem. Genesis, 1926, p. 151).
Quom odo ergo S. H ieronym us in Vulgata loco «ipse» ponere potuit «ipsa»?
Quanam ratione hoc fecit? Probabiliter hoc fecit sub influxu dogm atico, eo quia chri-
itiana traditio, iam tunc, in muliere illa (sensu litterali aut saltem sensu typico), B. V ir
ginem videbat; et ideo S. Hieronym us huius com m unis traditionis testis gravissimus
extitit. Eo vel magis quod significatio quoad substantiam m inim e mutatur: B. V irgo,
enim , solummodo per semen suum i. e. per Christum Redem ptorem caput serpentis
conterere p o te ra t.1 H ieronym us ergo — prout omnes catholici adm ittunt — • signifi
cationem implicitam totius sententiae vere expressit.
/ ) I pse conteret te (relate ad) caput et tu v u l n e r a b is (= co n teres) eum
(relate ad) calcaneum .

In textu heb raico, in u traq u e parte versicu li, id em v e rb u m « s c i u f » ( = co n
terere) ad h ibetur; d u m in V u lg a ta in prim a parte ve rsicu li h ab etu r « conteret »,
in secun d a vero h ab etu r « in sid ia b eris ».
1 O b h a n c ra tio n e m in paraphrasibus C h a ld a icis h a b e tu r p r o n o m e n p lu ra le i. e. « I p s i

c o n te r e n t c a p u t t u u m ; e t iia u tra q u e v e r s io <ipsa a e t «ipse» c o n c ilia n t u r . C f r N icolas ,
La Vergine M a r ia secondo i l V an gelo, p . 6 7.
H o c posito q u a e r it u r : q u id sign ificat v e rb u m « s c i u f » et q u om od o verti

d ebet? i ) Q u id a m d icu n t id em v e rb u m « s c iu f » d u p licem sign ification em a d m it
tere, v id e licet, « con terere » in prim a parte versicu li, et « in sid iare » in secu n d a
p a rte ve rsicu li, p ro u t leg itu r in V u lg a ta , eo q u ia h o c sp iritu i narrationis m agis
con ven it.
Im o , q u id a m ten en t id em v e rb u m « s c i u f » a d iversa radice d erivari, v id e
licet, a rad ice assyriaca « sepu = pes » et id eo conterere sign ificare (in prim a
p arte ve rsicu li), et a rad ice sciaf = avid e appetere, inh iare, insid iari, et ideo
« insid iari » sign ificare (in secu n d a parte versicu li).
2) A lii d icu n t id em v e rb u m « s c i u f » in u tra q u e parte ve rsicu li significare
« c o n t e r e r e », p ro u t in te x tu hebraico (M asso retico) — teste S. H ie ro n y m o —
h abetur.
3) S u n t q ui ten en t id em v e rb u m « sc iu f » in u traq u e parte versicu li significare
« insid iari », p ro u t in versio n e graeca lxx leg itu r (ttyoeo), ita tam en u t victo ria
a semine sup ra serpen tem repo rtan d a etiam sic, sive ex p u g n a n tiu m con d itio n e,
sive ex co n tex tu ex p rim a tu r (Ita C eu p p en s).
4) A lii, tan d em , d icu n t id em v e rb u m « s c i u f » in u traq u e parte ve rsicu li
idem i. e. « con terere » non u n ivo ce, sed analogice significare, ita u t in prim a
p a rte ve rsicu li sign ificet p rop rie « con terere »; in saecu n d a parte, vero, « v u l
nerare » v e l pu n gere. E t haec ultim a sen tentia n obis m agis placet. E ten im —
u t an im a d v ertit P. H e tzen au er — « v e rb u m sciuf gen eratim terere, percutere
sig n ifica t, atqu e iu x ta d iversu m su b iectu m et o b iectu m vario m odo in telligi
debet: si de actione hominis in cap u t serpentis ad h ib etu r, id em est ac conterere,
si de actio n e serpentis in calcan eu m hom in is, id em ac p u n gere ve l vu ln erare
(In Genesim, p . 7 7 ; Theol. B ib i. I , 5 5 3 ) .
N ec obiciatur — cum P. Ceuppens (0. c., n. 21) — canon herm eneuticus: «in
uno et eodem contextu eadem dictio eodem modo est explicanda». Etenim , contextus
in prima parte versiculi, ratione subiecti et obiecti, differt omnino a contextu in secunda
parte versiculi; et ideo, quam vis idem verbum adhibeatur (sciuf), de utraque tamen
parte (ob diversum subiectum et obiectum ) non univoce sed analogice dicitur.
H in c, verbum « sc iu f" in secunda parte versiculi adhibetur analogice, eo quod
serpens pedem hominis « conterere » proprie non potest, sed tantum m odo « vulnerare »
vel « pungere ». Et revera Christus, morte sua, contrivit caput serpentis, et serpens,
crucifixione C hristi, pedem eiusdem vulneravit seu punxit.
U n iv e rsu s v e rsic u lu s 15 (sicu t vv . 14 et 16 seq q .) sensu absoluto (non vero

c o n d itio n a to ) a ccip ien d u s est, de in im icitia p erp etu a inter serp en tem et m u lie
rem , q uae p roin d e absolute effectu m con seq u i d eb et, q u in consensus aliqu is
satan ae aut m u lieris su p p o n atu r e x q u ir i.1
1 C f r P a l m a r in i, 1. c ., p p . 139- 140.
7« P R O T O E V A N G E L IU M
III. C o m m e n t a r i u s
Q u a tu o r exp on en d a sunt: I, Q u isn am sit serpens; I I . Q u aen am sit m ulier;

III. Q u id n a m sit sem en serpentis; IV . Q u id n a m sit sem en m u lieris.
i - Quisnam sit serpens
Iu x ta Rationalistas (D illm a n , G u n k e l, H o lzin g e r etc.), serpens de q u o agitu r

n ih il aliud esset nisi animal physicum, et in im icitiae positae (i. e. p u gn a in ter
serp en tem et hom in es) esset tan tu m m od o ord in is p h y sic i n on ve ro m oralis.
A u c to r ergo, hac fab u la (in qua anim alia loq u en tia et agen tia ac si rationalia
essent, in tro d u cu n tu r) exp on ere vo lu it p rim am origin em n atu ralis in im icitiae
(ex veneno serpen tis p roven ien tis) in ter h om in em et serpentes. E t d u p lici ratione
h oc probant: a) q u ia « soli serpenti anim ali » et n on enti morali poen a in fligitu r;
b) q u ia Iu d aei, ante cap tivita tem , et ideo tem p ore scrip tio n is libri, n e m in im am
q u id e m n otion em A n g e lo ru m sive b o n o ru m sive m aloru m h abebant. E t ideo
q u id a m (H u h n , R ich ter) c o n clu d u n t nos in hac n arration e n on h abere primum
evangelium sed prim um mendacium.
A t haec d u p lex ratio falsa est. E ten im , a) poena serpenti inflicta, i. e. in i
m icitia, om n ino specialis apparet, eo q u o d a D e o ipso p o n itu r, et con trition e
cap itis serpentis term in a b itu r. Si a geretu r de h om in is in im icitia cu m serpente
orta ex m o tivo tan tu m m od o tiaturali (i. e. ob ven en u m ), n on vero ex m otivo
morali, in im icitia haec m aior esse d eb eret in h om in e relate ad fera s q u am relate
ad serpentes, cu m sin t p ericu lo sio res q u am serpentes.
b) N o tio sp iritu u m seu a n geloru m b o n o ru m et m aloru m iam in altissim a
an tiq u itate in v en itu r apu d p o p u lo s (e. g. A ssy rio s, B ab ylo n io s, A ra b es) cum
q u ib u s Iu d aei m u ltip lices relationes h ab u eru n t. P o tu eru n t ergo, Iu d a ei, etiam
hoc m odo, A n g e lo ru m existen tiam cogn oscere. E t de facto c o gn o v eru n t, p ro u t
ex ipso P en tateu ch o apparet, in q u o n on sem el de en tib u s sp iritu a lib u s serm o
est. (C fr G e n . 19, 1; E x ., 32, 34; N u m . 22, 22; L e v ., 16, 8).
A g itu r ergo de serpente qu od am d iab olico. E ten im , serpens ille:
a) tam q u am ens intellectuale apparet: n ovit en im p raecep tu m a D e o pro-
to p a ren tib u s im p ositu m (2, 17; 3, 1), et protoparen tes ad illu d tran sgred ien d u m
h ortatur.
b) In tota trad itio n e an tiq u a sem itica (cfr J a s t r o w , D ie Religion Babyloniens
und Assyriens, t. 2, 782, etc.) serpens non resp icitu r tam qu am animal com m u n e
seu p h y sicu m sed ta m q u a m anim al speciale i. e. d aem on iacu m , quo vid e licet
u te re tu r d iab olu s ad p erd en d o s h om in es. H in c p rim i lectores G en eseo s statim
in tellex eru n t serpentem p ro to p a ren tu m sed u cto rem n on esse anim al p h yisicu m
ta n tu m sed esse d aem on em sub sp ecie serpentis. E t ideo sive pro au ctore sive
p ro lecto rib u s su p erflu u m om n ino fu isset ad iu n gere in te x tu serpentem illum
esse serpen tem d iab olicu m seu esse diabolum sub sp ecie serpentis. E t haec se n
ten tia confirmatur sive testim on iis S . S crip tu ra e, sive T r a d itio n e P atru m . In
S . Scriptura legitur: « In v id ia au tem diaboli, m ors in tro iv it in orb em terraru m »
(S a p ., 2, 24); « Diabolus fu it h o m icid a ab in itio » (Io an ., 8, 44); « D ra c o ille m a
gn u s, serpetis antiquus qui vocatur diabolus et Satanas, qui sed u cit u n iversu m
orbem » (A p oc., 12, 9). Id e m p lu s m in u sve apparet ex P atrib u s. ( C fr C e u p p e n s
o. c., pp. 30-31).
A gitur ergo de serpente quodam diabolico. A t non conveniunt C atholici exegetae

circa naturam huius serpentis diabolici. E tenim , 1) Quidam (D ennefeld, Junker, R i-
gaux) dicunt serpentem illum esse tantum m odo symbolum quoddam ab hagiographo
adhibitum ad narrandum , modo populari, protoparentum tentationem et lapsum;
2) A lii (C orluy, Hetzenauer, Bea) dicunt serpentem illum fuisse animal verum , reale,
quod diabolus tamquam instrum entum sum psit et in quo habitavit, sicut legitur apud
M atth. 8, 28-34, de porcis; 3) A lii tandem (Hum m elauer, H oberg, Ceuppens et m ulti
recentiores) tenent serpentem illuni non fuisse animal verum et reale sed potius veram
et realem serpentis speciem externam a diabolo assumptam ad hoc ut facilius et effica
cius protoparentes sed u ceret.
Prim a opinio (de serpente sym bolico) non videtur sustineri posse, 1) quia quae
in v. 14 dicuntur nonnisi de serpente reali dici possunt; 2) et etiam quia haec opinio
non bene com ponitur cum D ecreto Com m issionis Biblicae (Enchir. B ibi., 1927, n. 334)
in quo, inter facta historica, quae christianae religionis fundamenta attingunt, habetur
etiam «divini praecepti, diabolo sub serpentis specie suasore, transgressio ». Remanent
ergo aliae duae sententiae, quae aequiprobabiles nobis videntur. D eus, igitur, se gessit
sicut bonus pater qui, nedum interfectorem filii sui punit (in casu diabolus) sed etiam
gladium frangit quo tamquam instrum ento (in casu animal) ad filium interficiendum
ille usus est.
2 - Quaenam sit mulier
C irc a hoc q u in q u e h aben tu r sen tentiae, q u aru m prim a est ratio n alistaru m ,
aliae vero cath olicoru m .
I. Sententia Acatholieorum . S ecu n d u m istos, mulier P ro to ev an ge lii esset

E va et tantummodo E va. (Ita H en g sten b erg, K e il, etc.).
A rg u m e n tu m p ra ecip u u m est: « U n u m id em q u e v o ca b u lu m , in eodem con
te xtu , in eo d em sensu ex p licari d ebet, nisi revera sufficien s adsit ratio alio in
sensu ex p lican d i ». A tq u i, in toto P ro to ev an gelio v e rb u m mulier E v a m et tan
tu m m o d o E va m d esignat, et n ulla sufficiens ratio adest aliam m u lierem in tel-
ligen d i. E rg o . . . 1
1 H u ic se n te n tia e a c a th o lic a e a c c e d e re v id e t u r W . G o o s s e x s q u i te n e re v id e t u r se n su
ta n tu m m o d o accom m odato v e r b a P r o to e v a n g e lii ad B . V ir g in e m re fe rr i p o sse . ( C fr D e coope
ratione im m ediata M a tr is Redem ptoris ad redem ptionem obiectivam , P a ris iis , 19 3 9 , p . 96).
8o P R O T O E V A N G E L IU M
II . Iu x ta q u osd am cath olicos, mulier P ro to ev an g e lii in sensu litterali est

E va, in sensu ve ro sp iritu ali seu typico est M a ria . Ita C orn . A. L a p i d i -; (Comm.
in G en., L u g d u n i, 1732, p p . 66-67), R e i n k e (Beitrdge zu r Erklarung des A . T .,
G iese n , t. 2, p. 272), C orluy S . J. (S p ic ii., t. 1, p p . 247-372), C a rd . M e ig n a n
(D e VEden d M oise, P aris, 1895, p. 16 5 -19 2 ), C r e l ie r (L a Genese, P aris, 1899,

p p . 54-56), H u m m elau er (Comm. in G en., P arisiis, 1895, p p . 139 -57), E ngel-
kenper (B ib i. Zeitschr., 1910, pp. 3 5 1 -3 7 1 ), S c h m i d t (L a Revelation Prim itive,

trad . d u R . P . L e m o n n y e r, P aris, 19 14 , p p . 5 6 -6 1), M angenot (D ict. Theol.
C a th ., t. 6, pp. 1, 12 12 ), L agrange, (Rev. B ib i., 1897, p p . 354-355), E in ig (D e
Verbo Incarnato), C eu ppen s (o . c ., p p. 47-54).
Q uomodo vero E v a ty p u s M a ria e d ici possit, ita ex p o n itu r a cl. C eu ppen s:
« A m om en to q u o po en a d iab olo in flicta fu it, fit E v a ei in im ica atq u e im p u g n a -

trix, et sub hac form a esset ty p u s M a ria e q u ae sim ul c u m d ivin o suo F ilio d ia
b o lu m im p u g n a t atqu e plenae F ilii v icto ria e associatur. S ta tim ve ro ad dim u s,
quod supra iam d ix im u s, E va m esse ty p u m propheticum, id eo q u e p rin cip a le
p rop h etiae o b iectu m p o tiu s esse a n tityp u m M a ria m , q u am eius ty p u m E vam ;
p rim ario ig itu r M a ria m , secu n d ario E va m S p iritu s S an ctu s in n ostro vaticin io
in ten d it et rite cu m R u p erto d icere possum us: « E q u id em p rin cip a liter Beata
V irg o M a ria , m u lier illa est in ter q u am et serpen tem inim icitias p o situ ru m se
d ix it, et p o su it D e u s ».
Rationes vero ad sen su m ty p ic u m statu en d u m ad un am ta n tu m m o d o red u
cu n tu r, i. e. ad ratio n em a R ation alistis adductam : q u ia contextus ex ig it u t v e r
bum 0 m u lier » de E v a in tellig a tu r. « Si rationem q u aeras (scrib it A rendt in
classico op. D e Protoevangelii habitudine ad Immaculatam Deiparae Conceptionem »,
p. 1 1 -1 2 ) u n ica m ap u d eos invenies: d ecem ve rsicu li h u iu s cap itis 3, u ltim u s
p ra eced en tis et p rim u s seq u en tis, vel v o ca b u lu m idem h aben t q u o d constan ter
su p p o n it pro E va, ve l E va e referu n tu r: quae ceteroq u in sola sui sexu s tu n c extat,
de q u a sola agitu r in toto h u iu s historiae co n tex tu . E rg o et hic, mulier n onn isi
E v a in sensu litterali esse potest. V o lva s, revo lvas tot pagin as illo ru m co m m en
tario rum , n ih il aliud in p ro p o situ m tib i o ccu rret. A lia en im m u lta ab eis congesta
ac d isp u tata eo ta n tu m ve rg u n t u t cetera versicu lo expressa h u ic in terp retation i
a d ap ten tu r ».
S ed ad su n t — p ro u t v id e b im u s — rationes sufficientes in sen tentia ve l in
ipso d iscu rsu s con tex tu , in tellig en d i aliam m u lierem ac E va m , i. e. M a ria m .
I I I . Iu x ta alios cath olicos « m u lier » sensu litterali esset sive E va sive M aria,
m od o tam en d iverso.
Ita H e t z e n a u e r : Verba v a tic in ii... quatenus ad diabolum respiciunt, imperfecte

quidem de Eva et de genere humano, perfecte autem de Christo et M atre eius in tel
ligenda sunt (Comm. in G en., G raecii et Viennae, 19 10 , p. 7 9 . Et P . B e a : « Sicut
verba vaticinii perfecte in solo Christo im plentur, ita etiam “ m u lie r ” illa cuius semen
P R O T O E V A N G E L IU M 8l
es'. C hristus, sensu pleno et perfecto n o n est E va, sed ... B. V . M a r ia » (De Pentateucho,
Romae, 1933, P. 202). I d e m s e n tiu n t D e l P r a d o (Praelectiones, Veius Test., I, T a u r i n i ,
1934, pp. 53-54); P - P e s c h (Cursus Theol. I , n . 218); P . T r i n i d a d (i. c ., p. 357);
D e A m b r o g g i ( 1. c .) .
I V . P . M u r illo ten et « M u l i e r » respicere m u lieres om nes co lle ctive, sed cum

sp ciali resp ectu ad B eatissim am V ir g in e m .1
V. A lii ta n d e m , praesertim exegetae veteres et Theologi t e n e n t q u o d m u l i e r

p r o p h e tia e n o n E v a se d M a r ia e st, e t q u id e m in s e n s u litterali. I t a E s t i u s in
D ifficiliora S . S cr. loca; C alm et, Comm. litteral sur la Genese, P a r is , 1 7 2 4 , t. 1 ,
p p . 3 9 -4 0 ; P a t r i z i , Biblicarum quaestionum decas, R o m a e , 1 8 7 7 , p p . 3 7 - 5 3 ; P as
s a g l ia , D e immaculato Deiparae conceptu, R o m a e , 1 8 5 3 , t. 2, p p . 8 1 2 ss .; L am y ,

Comm ent. in librum Geneseos, M e c h l i n i a e , 1 8 8 3 , t. 2, pp. 2 3 5 -2 3 6 , 6; V ig o u -
roux, M a n u el Biblique, i 2 e e d , P a r is , 190 6 , t. 1, pp. 567, 5 7 1 .; F il l io n , La
S a in te B ible, P a r i s , 18 8 8 , t. 1 , p . 3 2 ; T rochon , Introd. generale aux prophetes,
P a r is , 19 0 2 , t. 1, p. 6 8 -7 0 ; B rem er, Theolog. praktisch. Q uartalschrift, 1 9 0 4 ,
p. 762; F lunk , Zeitschr. f u r K a tholische Theologie, I n n s b r u c k , 19 0 4 , p p . 6 4 1-
6 71; P r o t i n , Revue Augustinienne, P a r is , 1 9 0 4 , t. 5 , p p . 4 4 9 - 4 6 0 ; I I o b e r g , D ie
Genesis, 2 a e d ., F r e ib u r g B ., 190 8 , p. 4 9 -5 1; W il l e m s , D as Protoevangelium,
in Pastor Bonus, 1 9 1 1 , p p . 12 9 -13 7 ; R in ie r i, L a donna del Protoevangelo, in
Scuola C attolica, 1 9 1 2 , p p . 1 6 0 - 1 6 9 ; V an C om brugghe, Tractatus de B . M . V .,
D eo creante et elevante, th . 8 7 ; C . M a z z e l l a , D e D eo creante, p r . 38 ; L . B i l l o t ,
D e Verbo In c., th . 39 ; I . B . M alou , L ’ Immacidee Conception, 2 v o l l . , B r u x e lle s ,
1 S 5 7 ; H e i n r i c h , Dogm at. Thelogie, M a i n z , 18 96; T e r r i e n , La M ere des hom
mes, t. 1, p . 3 5 , P a r is ; J a n s s e n s , in S im m a Theologica, t . 5 , F r i b u r g i , 1 9 0 3 ; B o v e r ,
Gregorianum, a n . 5 , 19 2 4 , pp. 5 7 3 s.
H u ic sen tentiae m od este at m agn a cu m persu asion e su b scrib im u s, et hanc
prob are con ab im u r sive directe, i. e. rationibu s, sive indirecte, alias sententias
refutan d o.
I. Directe: R ation es d irectae pro hac sen tentia d esu m u n tu r I. E x ipso con
textu, I I . E x auctoritate ipsius S . Scripturae, I I I . E x auctoritate S S . Patrum
et IV . E x doctrina Ecclesiae.
I. Ex c o n te x tu p r o p h e tia e . A d v e rsa rii h o c m od o con tra nos argu u nt: in

n arration e facti gen esiaci quatuor ta n tu m p ersonae in terven ire d icu n tu r: D eu s,
A d a m , E v a et serpens. H o c posito, abson u m est p raeiu d icio, in narrationis sce-
1 « E n el v. 15 n o h a b la D io s d e la p e rs o n a lid a d d e E v a , sin o de la cla se o se x o de

la s m u je re s e n g e n e ra l, p e ro te n ie n d o a la v ista , c o m o r e p r e s e n ta c io n d e esa cla se , a un a m u je r
s in g u la r , e x c e ls a , la V ir g e n M a r ia ». (E l G en esis, R o m a , 1 9 1 4 , p . 306).
n am in tro d u cere quintam aliam perso n am , eo q u o d una ex illis (q u atu o r) n om ine

gen erico sui sexus (m u lier) d esig n etu r. 1
A t a n im a d v erten d u m est cu m cl. P. A re n d t (o. c., p. 14) q u od mulier v . 15 ,
non uti interloqueris, in facti n arration e, n o m in a tu r, et in scen am n arratam in tro
d u citu r; sed de ea un a e x q u atu o r illis p erson is (i. e. D e u s) alii (i. e. serp en ti)
lo q u i, et q u id e m de ea lo q u i p ro p o sito alio facio ju tu ro , id eoq u e prorsus distincto
a tacto q u o a m cetero cap itis c o n tex tu d escrip tu m , q u atu o r p ra ed ictas perso n as
in c lu d it .2 H o c alterum fa ctu m , p rom issu m in v. 15 u ti futurum , uti tale sive a
d iab olo, sive a p ro to p a re n tib u s n ostris in tellig i p o tu it et d eb u it. Si ergo a gitu r,
v i con textu s, de facto q u o d am fu tu ro , iu re in tro d u c itu r m u lier q u aed am fu tu ra,
alia ab E va , cui non co n v en iu n t et n on p o ssu n t co n v en ire inim icitiae illae quae
d e hac m u liere fu tu ra p ra ed icu n tu r.
In su p e r si verb a illa Evam respexissen t, cu r ad E va m d irecta n on fu eru n t? ...
« T a n to p e r e — an im ad vertit Janssens o. c., p. 50 — sensus avertit m en tem ab
E va , ut etiam si serm o ad eam fu isset d irectu s, non de ipsa fu isset in tellig en d u s
q u an to m in u s ipsam resp icere cre d e n d u m est, d u m ad S atan am p roferu n tu r? ».
C o n tex tu s, ergo, proxim us, ad q u em (an tequ am ad co n tex tu m remotum re c u r
ratur) recu rrere d eb em u s, n obis ex h ib e tu r ab ipso ve rsicu lo 15, in quo totu m
illu d fa ctu m n ovu m , fu tu ru m , ex h ib etu r, n on vero ab aliis v e rsicu lis p ra ece
d en tib u s eiu sd em capitis.
A rg u m e n tu m ergo ex co n tex tu ab ad versariis contra nos allatum , n on va let,
et ex ipso co n tex tu falsu m d em on stratu r. In ep te, ergo P . H u m m e la u er a rg u
m en tatur: « Serpens id em om n in o in tellig en d u s, q u i antea ... Sim iliter m u lie r
ead em om n in o, q uae in hac tota n arration e, erit in t e llig e n d a ... E rg o u tiq u e
E v a ». S erp en te m , en im , cui D e u s serm on em d irig it (v. 14) eu m d em esse ac
illu m de quo in v . 14 agitu r, om n in o patet. A t mulierem v . 15 eam d em esse ac
illa m praeced en tiu m ve rsicu lo ru m , n u llo m od o patet, im o, u t iam d ix im u s, ex
ipso n o vo co n tex tu (in q u o ex h ib etu r fa ctu m n ovu m , fu tu ru m ) ex c lu d i d eb et.
— C o n clu d i ergo po test cu m P . Billot: « N e d u m en im co n tex tu s cogat n om ine
m u lieris hic in tellig ere E va m , fid en ter assero h u n c sen su m tanta evid en tia ex clu d i,
et M a ria m tam aperte d esignari, u t v ix in S crip tu ris aliu d q u id p iam in v en ire
sit, p lu rib u s et firm io rib u s fu n d a tu m ratio n ib u s » (o. c., p. 354, ed. 3).
Argum entum hoc, ad quod magis attendere deberent hodierni exegetae, C o n f i r

a variis auctoribus adductis, videlicet:
m a r i p o t e st a l iis r a t io n ib u s
1) Peccatum originale fuit praesertim peccatum Adae, capitis generis hum ani,
non Evae, quam vis ab ipsa initium sum psit. Iam vero, si ageretur de una ex 4 personis
1 H a e c ra tio e x c o n t e x t u d e d u c ta , u n ic a e st q u a e c o n tra n o s tra m s e n te n tia m a ffe r tu r .

C f r e. g. P . T r i n i d a d , 1. c ., p. 3 54 . I te m P . D e l P r a d o : « D u b io v a c a t q u o d d e E v a in t o t o
c o n t e x t u a g a tu r » (1. c ., p . 5 4).
2 E o v e l m a g is q u o d semen m u lieris, s a lte m , fu tu r u m d ic e n d u m est; ita , a p a r i, e t m u lier
ip sa , fu tu r a d ic e n d a e rit.
P R O T O E V A N G E L IU M S3
Je quibus antea, non inter Evam et serpentem , sed potius inter Adam et serpentem
inim icitiae ponendae fuissent. Si ergo per vocabulum « m ulier » intclligi deberet Eva,
excluderetur om nino, ab inim icitiis positis, Adam , verum peccati originalis caput.
N ec dicendum est cum Ceuppens (o. c., p. 42) Auctorem sacrum non excludere Ada-
mum a serpentis inimicitiis, eo quia pugna erit etiam inter semen serpentis et semen
m ulieris, i. e. posteritatem m ulieris, quae posteritas habetur cooperatione viri. Etenim :
a) pro semine m ulieris, saltem obvie, non posteritas m ulieris, sed C hristus — prout
videbim us — intelligi debet, b) D ato etiam ct non concesso quod per semen m ulieris
intelligi debeat posteritas mulieris, haberemus quod E va, in inim icitia et in victoria
supra serpentem, partem principalem haberet, et A dam partem tantum m odo secun
dariam: quod absonum est. Insuper Christus devicit diabolum non quatenus est semen
Evae (quia sic potius debuisset a diabolo vinci) sed quatenus est semen M ariae quae
illum concepit absque viri consortio, et ideo a reliquis Adae et Evae filiis quasi solutum .
2) Cum ille (Christus) qui plenam victoriam supra serpentem relaturus sit, semen
mulieris (non vero semen viri) bis appelletur, innuitur m ulierem illam esse debere vir-
ginem-matrem. Iam vero, Eva non fuit certe virgo-m ater. Ergo ...
3) Inim icitiae omnino speciales male concipiuntur positae in ipsa Eva quae antea
luerat diaboli amica. Etenim , quandonam et quomodo inim icitiae illae, quae tanta
emphasi a D eo ponuntur, in Eva verificatae sunt? ... Q u id , tandem , specialis egit E va,
quid pertulit, quid meruit ut diabolo tam inim ica et exitialis extiterit? ... Eva, insuper,
in tota narratione, constanter peccatricis et devictae personam gerit, qua m ediante,
ipsa, et filii eius futuri, sub iugo diaboli iugiter constituti fuerunt. N ih il ergo, Eva
habet vel habere potest com m une cum m uliere illa singulari quae praedicitur infensis
sima diabolo, et plene victrix diaboli.
4) V i inim icitiarum a D eo positarum inter serpentem et m ulierem , m ulier illa
omnino impeccabilis efficitur: inim icitiae enim illae sunt absolutae et perfectae. Q uodli
bet enim peccatum non est nisi quaedam am icalis concessio diabolo facta. A t, num quid
Eva, post suum peccatum , im peccabilis evasit? ...
5) D eus, evidenter, prout etiam ex veteribus Patribus et Scriptoribus ecclesiasticis
apparet, recirculatione quadam contra diabolum utitur, opponendo semen e sola muliere
(et ideo ex B. Virgine) ortum (i. e. Christum Redem ptorem ) semini illi quod per solius
mulieris mediationem sibim et serpens in terra suscitaverat, et novo Adae i. e. Christo,
indissolubili nexu ad dissolvenda opera diaboli, novam Evam , i. e. M ariam coniungendo.
II. E x ip s a S . S c r i p t u r a . — Ex parallelism o in ter m u lierem G en esis et

m u lierem A p o c a ly p sis (12, 4, 13). S. Ioan n es, in sua A p o c a ly p s i, a llu d it a b sq u e
d u b io ad te x tu m g en esiacu m (3, 15) q u an d o scribit: « et d raco stetit ante m ulie
rem q u ae erat paritura: u t cu m p ep erisset filiu m eius d e v o r a r e t». Iam vero, m u lier
A p o c a ly p is est p ro b a b iliter B . V irg o , ve l si est E cclesia , u t p lu res tenen t, e x clu d i
n on d eb et B . V irg o . E rg o et m u lie r G en ese o s est B . V irg o .
Frustra vero C e u p p e n s (o. c., p. 44) auctores illos redarguere videtur qui ad alios
b c o s S. Scripturae recurrunt, eo quia contextus huius prophetiae non est obscurus
sed est bene determ inatus, cum m ulier cap. 3, v. 15, sit eadem m ulier de qua supra
(Gen., 3, vv. 1, 2, 4, 6, 12, 13, 16, 20) iam egit Auctor, i. e. Eva. V idim us, enim , con-
S4 P R O T O E V A N G E L IU M
textum esse prorsus diversum ; quod si hoc concedere nolit, saltem concedere debet
contextum non esse bene determinatum et clarum prout ipse vellet. Iure ergo, ad alios
Scripturae locos fit recursus.
III. Ex P A T R IB U S .
P . A r e n d t (o. c., p. 2 1) p o stq u am 24 P a tru m m en tem , a p rim o rd iis E c c le

siae u sq u e ad saec. v i sin gilla tim in d agavit, b re vi co m p en d io con clu sion es tot
testiu m sic contrahit: « V ig in ti q u atu o r testiu m q u i a Iu stin o M . ad L eo n em
M a g n u m au d iti et d ilig en tissim e p e rq u isiti sun t, u n u s E p h rae m S y ru s a nostre
proto evan gelii exegesi p o tiu s d issen tire visu s est, extraneo eo qu e falso sed u ctu s
p ra eiu d icio . 1 C ete ri, q u i om n es etiam m agn a praed iti su n t au ctoritate atqu e
om n i se ex h ib en t ex cep tio n e m aiores, dem on strari n eq u a q u am p o tu eru n t h u ic
nostrae exegesi con trad ixisse. N u lla aetate, in su ccessivo q u in q u e illo ru m sae
cu lo ru m d ecu rsu , d efu e ru n t q u i eid em ex professo su b scrib eren t, iiq u e illu
striores: secu n d o saecu lo, Iu stin u s atqu e Iren aeu s; tertio C y p ria n u s; q u arto,
E p ip h a n iu s, G reg o riu s, N azia n ze n u s, H ie ro n y m u s; q u in to, L e o M a g n u s. A l i i
gravissim i et ipsi, u ti T e rtu llia n u s et O rigen es; A th an asiu s, C h ry so sto m u s,
B asilius M ., A m b ro siu s, A u g u stin u s, si rem otis p raeiu d iciis, critice p e rp en d an tu r,
n ostrae exegesi im p licite saltem , ut m in u s d icam , ve l favere vel saltem non r e p u
gn are a r g u u n tu r ». S en su ergo litterali non ty p ic o , in p roto eva n gelio C h risti
red em p tio et M a ria e C o rred e m p tio . praen u n tiatae fu eru n t.
Et P. D . P a l m i e r i ( o . c ., o. 725) iam antea, quaestioni quaenam fuerit hac in re

sententia Patrum , ita respondit: « Affirmare licet communem hanc apud eos esse inter
pretationem quam defendim us; ec quia res non parvi m om enti agitur, non pigebit ea
recitare testim onia quae factum hoc ostendunt. Itaque, veterum sententia est eadem
que communis, m ulierem prom issam , inter quam et Satanam positurus est inimicitias
D e u s, esse B. V irgin em , eiusque semen Iesum C hristum . Haec sententia duplici modo
potissim um se prodit; sive cum Patres enarrantes ea verba D om ini, de B. M aria et
C hristo interpretantur, atque ita quidem ut significent iis solis ea convenire, sive cum
Patres de prim a origine peccati et salutis loquentes, Evae perpetuo M ariam opponunt,
illam solum spectantes ut causam m ali, atque hanc unice in oppositione ad Evam ut
initium boni considerantes, quatenus haec non illa Satanae adversa fuerit et Satanae
insidias eluserit. Hac vero perpetua comparatione, Patres evidenter significarunt m ulie
rem illam inter quam et serpentem inim icitias posuit D eus, non esse e sententia eorum
Evam , sed M ariam ». Et laudat S. Iustinum , S. Irenaeum , Pseudo-O rigenem , S. C yp ria
num , S . G regorium N eocaesariensem , S. Am brosium , S . Epiphanium , S . Cyrillum
H ierosol., A m philochium Iconiensem , S. loannem Chrysostom um , S . Augustinum .
E t concludit: «ex quibus om nibus una collatis m anifestum , puto, fiet interpretationem
quam defendim us fuisse vere priore aetate communem. In sequentibus autem saeculis
1 A t t a m e n , a n im a d v e r te n d u m est q u o d a lib i v e rb a p r o to e v a n g e lii de B . V ir g in e in te l-

lig e r e v id e tu r . S c r ib it e n im : « S a lv e , p u ra , q u ae d r a c o n is n e q u is s im i ca p u t c o n t r iv is t i et in
a b y s s u m p r o ie c is ti v in c u lis c o n s tr ic tu m » ( A s s e m a n i , I I I , 547).
P R O T O E V A N G E L IU M 85
usque ad Bernardum , qui eam disertissime proponit in Serm . 2 super Missus est, ac
deinceps, aucta est haec persuasio factaque est fidelibus omnibus fam iliaris; cuius est
indicium praxis repraesentandi B. Virginem sub imagine m ulieris conterentis serpen
tem vel gestandi puellum Iesum qui pede suo conterat serpentis caput ». Iure ergo
cum D ivo Bernardo concludere possumus: Quam tibi aliam praedixisse D eus videtur,
quando ad serpentem ait, inim icitiam ponam inter te et mulierem? Et si adhuc dubites
quod de M aria non dixerit, audi quod sequitur: ipsa conteret caput tuum , cui haec
servata victoria est nisi Mariae? ». 1
IV . Ex d o c t r in a E c c l e s ia e qu ae eru itu r a) ex L itu rg ia , et b) ex B u lla P ii I X

« In e ffa b ilis D eu s» .
a) E x L iturgia : sic, in V esp eris festi Im m a cu la ta e C o n ce p tio n is B. M . V .
legitur: « Im m a cu la ta C o n ce p tio est h od ie S an ctae M a ria e V irg in is; q u ae ser
p en tis cap u t virgin eo ped e c o n t r iv it »; in A n t. ad Benedictus: « A it D o m in u s
D e u s ad serpentem : In im icitia s pon am in ter te et m u lierem , et sem en tu u m et
L-emen illius: ipsa con teret cap u t tu u m , A lle lu ia ! ». A d M agnificat in 2. V esp eris:
« H o d ie egressa est virg a de rad ice lesse: hodie co n tritu m est ab ea cap u t ser
pentis an tiq u i, alleluia! ».
E x iis apparet q u o m o d o verb a P ro to ev an g e lii sim pliciter de B . V irg in e in te r
p reten tu r.
b) E x B u lla dogtnatica P ii I X « In effab ilis D e u s »: S u m m u s P o n tife x d icit
q u o d Patres Ecclesiaeque Scriptores, « en arran tes verb a, q u ib u s D e u s p ra ep a
rata ren o van d is m o rta lib u s suae pietatis rem ed ia in ter ipsa m u n d i p rim ord ia
p raenun tians; et d ecep toris serpentis retu d it au d aciam , et nostri gen eris spem
m irifice erexit, inquien s: inim icitias ponam etc. docuere, divino hoc oraculo clare
aperteq u e d em on stratu m fu isse m iserico rd em h u m ani gen eris Redemptorem,

scilicet U n ig e n itu m D e i F iliu m C . I ., ac designatam beatissim am eiu s M a tre m
1 N o s tris d ie b u s L . D rewniak, O . S. B ., in o p . D ie M ariolog isch e D eutun g von G en . 3 ,

15 , in der V a te r z e it, B re s la u , 1934, a p e rte n e g a v it P a tre s, c o n s e n s u m o r a lit e r u n a n im i, in m uliere
P r o to e v a n g e lii B . V ir g in e m v id is s e . A t o p u s is tu d , u t p o te o b ie c t iv it a t e c a re n s , a p lu r ib u s v a ld e
im p r o b a tu m fu it . E t iu re m e r ito q u e . E te n im : a) in s p ir a tio n e m d e s u m p s is s e v id e t u r a b o p e re
a c a th o lic i S ta p (L 'Im m a cu lee Conceptiori. L tu d e sur V origine d 'u n dogm e, P a ris, 1859 ); b) a n ti-
th e tic e o p p o n itu r a s s e rtio n i B u lla e In effa b ilis Deus: c) m iru m in m o d u m c o n fu n d it d u o b e n e
d is tin ta , T radition em , n e m p e , e t organa e iu s d e m , in t e r q u a e , p r a e te r scripta P a tr u m quae
n u n c s u p e r s u n t, m a g is te riu m o r d in a r iu m E c c le s ia s tic u m a n n u m e r a r i d e b e t, d e c u iu s s e n te n tia
a ffirm a tiv a nem o d u b ita re p o te st. N u p e r s e n te n tia m P. D r e w n ia k v in d ic a r e c o n a tu s est
P . L e n n e r z in Gregorianum (a. 194 3 , p p . 3 4 7-3 6 6 ). I lliu s ra tio n e s r e fu ta v im u s in M arian u m
(a. 194 4, p p . 7 6 -9 6 ). R e s p o n d it in G regorianum (a. 19 4 6 , p p . 3 0 0 -3 18 ). I lli ru rsu s re s p o n d im u s
in M a ria n u m , 8 (19 4 6 ) 2 93 -29 9.
R e p e t t i , (c fr L a tipologia m ariana nel P ro teva n gelo , G e n . 3, 15 , fond am en to d ella d o t-
trina d ell'Im m a co la ta , in D iv u s Thom as i P la c .j, 19 3 7 , ser. 3, t. 40, p p . 2 9 1-2 9 4 ) censet sen ten
tia m te n en tem G en. 3, 15 , sensu s p ir it u a li seu m y stic o , agere de B . V ir g in e , absq ue m agna
d ifficu lta t. ir.vo care posse consensum m oraliter unanimem P a tru m .
V irg in e m M a ria m , ac sim u l ipsissimas u triu sq u e contra d iab olu m inim icitias
insigniter exp ressas ».
Iam vero , ve rb a haec q u em lib et sen sum ty p ic u m a P ro to ev an gelio ex clu d e re
vid e n tu r. E ten im :
1) E a q uae typice ta n tu m m o d o d esign an tu r, n on p o ssu n t d ici clare aper-
teque designata, sed sub velamine. S ic, e. g. in histo ria C ain et A b e l, typice sig n i
fica tu r p o p u lu s Iu d a icu s n ecem in feren s C h risto . A t, q u isn am d icere a u d eb it
m o rtem C h risti et p o p u lu m d eicid am in hac historia fu isse clare aperteque desi
gnata). ... — F ru stra ve ro P . Ceuppens, (o. c., p. 50), con atu r osten dere v e rb a illa
« c la re a p erte q u e» non necessario ad d esign atam V irg in e m referri sed ad C h r i
stu m tantum ; et v e rb u m « d esignata » ad h ib itu m pro M a ria , m inoris esse roboris
q u am v e rb u m « d em on stratu s » a d h ib itu m pro C h risto . E ten im , si verb a « clare
a p e r te q u e » ad C h ristu m ta n tu m m o d o referen d a essent, P o n tife x illa ponere
d eb u isset p o st v e rb u m « d em o n stratu m », non vero antea, i. e. d eb u isset dicere:
« d ivin o h o c oracu lo d em on stratu m fu isse clare ap ertequ e ... », non vero: « d ivin o
h o c oracu lo clare ap erteq u e d em on stratu m fu isse ... R e d em p to rem et designa
tam ... M a ria m ». — In su p e r ve rb a « d em on stratu m » et « d esignatam », su n t
syn o n im a, et id em om n in o ro b u r h abent. H in c, n ulla d istin ctio in ter praean-
n u n tiation em C h risti et p raean n u n tiation em M ariae; et ideo, sicu t C h ristu s
sen su litterali, n on ty p ic o , in oracu lo, sign ificatu r, ita et M aria.
2) E o vel m agis quod d ivin o h oc oracu lo ipsissimae u triu sq u e (C h risti et
M a ria e) inim icitiae con tra d iab o lu m su n t insigniter expressae. Ia m ve ro in im ici
tiae E va e c u m d iab olo d ici n eq u e u n t ipsissimae ac in im icitiae C h risti c u m ipso.
In su p e r, in im icitiae ta n tu m m o d o typice (i. e. sub velam in e q u od d am ) exp ressae
(q u ales essen t si mulier sign ificaret E vam ) n eq u eu n t certe d ici insigniter expressae.
3) Si mulier in te llig itu r E va , arg u m en tu m scripturisticum pro Im m a cu la ta
C o n ce p tio n e ex P ro to ev an gelio d ed u ci non posset: q u o d est contra B u lla m In ef
fab ilis, q uae ex P ro to ev an gelio a rg u m en tu m et q u id e m scripturisticum sum it
ad illam p r o b a n d a m .1 E ten im , E va , ut postea vid e b im u s, non potest esse typus
M ariae. « O m n ib u s ergo m od is — c o n c lu d it B illot — v a n u m effu g iu m est q u od
1 E t e n im , C c r r m is s io sp e c ia lis a S u m m o P o n tific e P io I X c o n s titu ta ad d e fin itio n e m d o g

m a tic a m p r a e p a r a n d a m , d e argum ento scripturistico in fa v o r e m Im m a c u la ta e a g e n s, e x o m n iu m
C o n s u lto r u m s e n te n tia ad h a n c c o n c lu s io n e m p e rv e n it: « P r a e r o g a tiv a im m u n ita tis a c u lp a
o r ig in a li in B e a t is s im a V ir g in e , s o lid u m h a b e t fu n d a m e n tu m in v e r b is G en . 3, 15 : « I n im ic i
tia s p o n a m . ..» . H o c d e d u c it u r I. ex ipsis rerbis\ I I . ex tra ditione hu ic loco allusiva. P r o b a tu r
ex ipsis verb is: E te n im , si s e m e n m u lie r is est R e d e m p te r , q u i iu x ta C a th o lic a m d o c trin a m ib i
p r o m ittitu r , ita u t p r o to e v a n g e liu m a p p e lla r i h o c so le a t, m u lie r ig it u r e st sa n c tis sim a eiu s
M a t e r . . . ». ( C f r S a r d i , L a solenne d efin izio n e d elV Im m acoiato ccncepim ento d i M a r ia S S . , A t t i
e D ocu m enti, v o l. I, p . 79 6 ). D u o h ic a n im a d v e r te n d a v e n iu n t: 1) a g it u r d e P r o to e v a n g e lio
tam q u am « s o lid o fu n d a m e n to » p r o d e fin itio n e Im m a c u la ta e C o n c c p tio n is : e x c lu d it u r e rg o
q u ilib e t se n su s acco m m odaiitiv.s q u i solidum fun d am en tu m p r a e b e re n o n p o te st; 2) a g itu r d e
ex sensu spirituali q u aeritu r, et q u isq u is recip it ea quae de o racu lo G en ese o s

in B u lla Ineffabilis trad u n tu r, con fiteatu r n ecesse est B . M a ria m d esignari sensu
litterali, illo scilicet sensu q u i im m ed iate ve rb is su b est » (1. c., p. 359).
Prob. Indirecte, id est, ex refu tation e aliaru m sen tentiaru m .
P r i m a s e n t e n t i a : id est sen tentia acath o lico ru m de E va tantum, sustin eri

n on p o test ex eo q u o d M a ria , in P ro to ev an gelio , saltem excludi non potest. E te
n im , ipsa, et ipsa sola a rctissim e et in d isso lu b iliter cu m m axim o d iab oli v ic to re
seu C h risto con iu n cta est.
U n ic u m vero arg u m en tu m ab ipsis a d d u ctu m et ex contextu d ed u ctu m , nullis
rob o ris n obis vid e tu r, p ro u t iam vid im u s. 1
Seeunda sententia: id est, sen tentia de E v a tam q u am ty p o M a ria e,

d ifficu lter om n ino sustin eri potest; q u in im m o p lu rib u s de cau sis reicien d a
v id e tu r.
E ten im , ad typum h ab en d u m , duo p raesertim req u iru n tu r: 1) similitudo
ty p i cu m a n tityp o ita tam en u t ty p u s sit sem p er inferioris ordinis resp ectu a n ti
ty p i; 2) praeordinatio D e i qu a res v e l persona aliq u a ad ty p i ratio n em elevatu r,
eo q u o d electio et d eterm in atio ty p i a solo lib ero D e i a rb itrio d ep en d et, et ideo
so lu m m o d o p er revelationem in n otescit, i. e. sive ex S . S crip tu ra , sive ex una
nim i P a tru m consensu . Ia m v e ro d u p lex ista c o n d itio in sen ten tia ad versarioru m
d eest. E ten im : 1) deest similitudo in ter E v a m (typ u m ) et M a ria m (a n tityp u m ).
V e r u m q u id e m est Evam fu isse form am fu tu ra e (i. e. M a ria e), sicu t A dam fu it
forma fu tu r i (i. e. C h risti): attam en, si lo q u am u r d e A dam o et E v a in statu naturae
lapsae, id fu eru n t p er com p aration em a contrario, n on vero p er com paration em
a simili, p ro u t tota ch ristian a trad itio clam at; ve l si ad m ittatu r com paratio a
simili, haec com paratio in hoc solu m in v en itu r q u od , sicu t A d a m est cap u t om
n iu m h o m in u m et E v a est m ater o m n iu m v iv e n tiu m in ord ine naturae, ita C h r i
stus fu it cap u t om n iu m h o m in u m et M a ria m ater om n iu m v iv en tiu m in ord ine
gratiae. X ii ergo h a b e tu r relate ad inimicitias cu m d iab olo. In su p er: in im icitia
s o lid o a r g u m e n to d e s u m p to e x ipsis verb is: e x c lu d it u r e rg o se n su s t y p ic u s q u i n o n e x ip sis

v e r b is sed ex rebus p e r v e r b a sig n ific a tis d e s u m itu r.
A n im a d v e r t e n d u m e tia m e st q u o d e a d e m P o n tific ia C o m m is s io , d e s a lu ta tio n e a n g e lic a
a g e n s , a d h a n c c o n c lu s io n e m p e r v e n it q u a e c o n fir m a t ea q u a e s u p e r iu s s c rip s im u s : « P r a e d ic ta
A n g e li v e r b a ad B . V ir g in e m in s e r v iu n t ad d e m o n s tra n d a m p r a e ro g a tiv a m c o n c e p tu s im m a
c u la ti quando accedit SS. P a tru m exegetica T r a d itio , d e q u a h e ic sp e c im e n p r a e b e tu r » ( S a r d i,
1. c ., p . 800). E t ra tio q u a e a d d u c it u r h a e c e st: q u ia p r a e d ic ta v e r b a « p e r se vim sufficientem
non habent ad d e m o n s tra n d a m B . V ir g in is p r a e r o g a tiv a m d e q u a a g it u r » ( I b id ., p . 79 9).
1 Iu r e a n im a d v e r t it P . G a r c ia G a r c e s : « N e g a n te s se n s u m litte r a le m d e M a r ia , eo q u o d
m u ta tio s u b ie c t i in d u c a tu r , e t ip s i m u ta tio n e m a d m itte r e t e n e n tu r , c u m v o x « m u lie r » in v ers.
1 5 , E v a m so la m , in 16 m u lie r e s o m n e s c e r to d e s ig n e t» ( M a te r C o rred em p trix, T o r in o - R o m a ,
19 4 0 , p. 30).
posita a D e o in E va , ve l est naturalis contra serp en tem (anim al) ve l est spiri
tualis contra d iab olu m . A tq u i prim um a cath o licis, u t v id im u s, sustin eri non
potest, n ec de facto su stin etu r, v e l ab iis qu i sen su m ty p ic u m d efen d u n t, eo
q u o d est contra apertissim am aliaru m S crip tu ra ru m au ctoritatem atq u e con tra
u n an im em trad itio n em , iu x ta q u am serpens non est anim al p h ysicu m , sed an i
m al d iab o licu m , seu d iab olu s.
Secundum v e ro (i e. in im icitia spiritualis) in e p te om n in o a ssu m itu r u t typus
inim icitiae in ter B . V irg in e m et d iab olu m , eo q u ia id q u od u t ty p u s assu m itu r,
d eb et esse inferioris ordinis relate ad a n tityp u m , c u m ty p u s solam umbram v e ri
tatis p raeseferat. S ic, e. g. n on spiritualis iustificatio P atru m fu it ty p u s iu stifi-
cationis nostrae, sed iustificatio legalis ta n tu m m od o. « E a q u ae u ti effectu s, sim i
litu d in e m causae geru n t, in n otitiam q u id e m causae in d u cere possu n t, sed non
p er ty p i ratio n em ». ( A r e n d t , o. c., p. 4 1).
2) D e e st sive testim o n iu m ex S. S crip tu ra , sive unanimis Patrum consensus
au t m a gisteriu m E cclesia e ex q u ib u s solu m m od o, u t d ix im u s, cogn oscere p o s
sum u s E v a m con stitu tam fu isse a D e o typum M ariae. E ten im , q u am v is p erp au ci
ex P atrib u s et S crip to rib u s (ut S. E p h raem , Ia co b u s E d essen u s) sen tentiae a d ver
sarioru m favean t, nem o tam en d icere au d ebit T ra d itio n e m q u oad sen su m ty p i
cu m unanimem esse. Q u o m o d o ergo, a sensu tv p ico nullimode d em on strato, a rg u
m en tu m erui posset pro d ogm ate Im m a cu la ta e C on cep tion is? ... « N o n n e potiu s
— d icere m alu m u s cu m P . A r e n d t 1 — in hanc op in io n em (de sensu ty p ico )
in d u cti sun t n ecessitate se extrican d i ex ambagibus criticae recentioris, q u ib u s,
nisi h o c excogitassen t effu g iu m , lon giu s q u am vo lu issen t, fu issen t a sensu cath o
lico distracti? M e lio ri ergo et tu tio ri via in ced u n t in praesenti q u aestion e qu i,
ad m in icu lis etiam a critica m od ern a m u tu atis, sen sum co m m u n em a n tiq u o ru m
con firm are n ed u m su b ve rte re q u aeru n t. S i au tem in hac op era p len e perficien da,
m etam n on d u m attin gere va lu erit, A u g u stin i con siliu m serva b u n t q u i scrip sit:
“ m eliu s esse prem i in cogn itis sed u tilib u s signis, q uam in u tilite r ea in terp retan d o
a iu go servitu tis ed u ctam cervicem laq u eis erroris in s e r e r e " (D o ctr. chr., 3-9)».
Tertia sententia, id est sen tentia secu n d u m q u am «m ulier» sensu litte

rali esset sive M a ria sive E va , q u am v is d iversim od e, n ititu r in d octrin a herm e-
n eu tica de sensu e m in e n tio ri.? A t, haec etiam n on v id e tu r solid e fu n data.
Rationes vero praecipuae pro hac sententia, iuxta P. T r i n i d a d qui ei adhaeren

dum esse putat (1. c., pp. 355-356) hae sunt:
1. « M u lier» in toto contextu de Eva intelligi debet. A t inim icitiae inter «m ulie
rem >et « serpentem » im perfecte tantum applicari possunt Evae; perfecte vero M ariae.
1 O. c., p. 4 1.
2 C f r V a c c a e i A . , L a R ed en zio n e, R o m a , 19 3 4 , p p . 1 8 5 -1 9 0 ; Id e m , D e libris d idacticis
V . T ., R o m a e , 19 3 5 , p p . 23 e t 12 3 .
N am ,illae inim icitiae in textu, certe intellegendae sunt perfectae: « Inim icitias ponam ... »
Inim icitiae vero inter Evam victam et diabolum victorem vix dici possunt perfectae.
Etiam post poenitentiam Evae, «inter diabolum atque Evam ... permanentes inim ici
tias seu perpetuum voluntatum dissensum fuisse, non valde probabile est » .1
«2. Omnes catholici admittunt «sem en» aliquo vero sensu intellegi de Christo.
Iamvero «si semen m ulieris Christus est, m ulier B. V . M aria esse debet, ex qua natus
est C h ristu s» .2 Haec intim a unio matris cum Filio exhibetur etiam in aliis vaticiniis
messianicis ... Nonne dici potest in his locis clarius exprim i quod obscurius in G en .
3, 15 iam indicabatur?».
«3. D el Prado addit aliud argumentum: «Verba ad diabolum diriguntur, et d ivi
num consilium reparandi genus humanum per mulierem, manifestare videtur idem esse
lapsus et reparationis instrum entum ». 3 Instrum enta vero reparationis sunt Christus
et M aria ».
E t concludit P. Trinidad: « Opiniones ... quae excludunt E vam , plerisque exegetis
modernis displicent. Etenim textus et contextus videntur exigere ut prom issio in 3,15
expressa aliquomodo respiciat Evam . N am 1) textus nullam aliam m ulierem eousqne
nominaverat quam Evam ; 2) contextus loquitur de vindicatione m ulieris contra ser
pentem , m ulier vindicanda est Eva ... unde, sola remanet ... opinio, quae intellegit
3,15 de Eva inchoative, et de B . V irgine sensu pleno et perfecto. Inim icitiae quae iam
inde a poenitentia Evae inceperunt inter diabolum et Evam cum suo sem ine, perfectam
im pletionem habiturae erant in M aria et suo Filio » ( 1. c., p. 257).
A ttam e n , p ro u t ex ipsam et exp osition e arg u m en to ru m elu cet, ex tribus argu

mentis a P . T r in id a d allatis, h oc ta n tu m m o d o d ed u ci potest: q u od B. V irg o a
P ro to ev an g e lio excludi n on possit, m in im e v e ro q u o d E v a includi d eb eat. Unicum
argumentum ad p ro b an d am inclusionem E vae, d ed u citu r, p ro u t patet, ex textu
et contextu: q u o d arg u m en tu m paru m prob are iam vid im u s. E ten im : ve ru m est
textum n u llam aliam m u lierem eo u squ e nom inasse; attam en, in v. 15 serm o est
de alia m u liere, seu de m u liere futura, a m u liere de qua antea te x tu s locu tu s
fu era t om n ino diversa, eo q u od solummodo h u ic futurae m u lieri, non ve ro E vae,
in im icitiae absolu tae et p erfectae (et ideo im peccabilitas) i referri possu n t. —
P ariter, ve ru m est contextum loq u i de v in d ica tio n e m u lieris con tra serpentem ,
et m u lierem v in d ica n d a m E v a m esse; attam en, n u llib i d icitu r aut in n u itu r talem
vin d ica tio n em fieri ab ipsa Eva; su fficit u t fiat a m u liere q u ad am fu tu ra, filia
E vae, seu ex ipsa stirp e E va e. E t h o c sensu u n iversa trad itio christian a v a tic i
n iu m illu d in tellexit.
In hac tertia sententia, igitu r, con clu sion es latius patere v id e n tu r q u am p ra e
m issae.
1 M . H e t z e n a u e r , T heologia B ib lic a , F r ib u r g i B r is g o v ia e , 1908, p p . 5 5 3 -5 5 4 .

- Del P r a d o , 1. c., p. 54.
3 Id e m , ib id .
4 P e c c a tu m e n im e st s e m p e r q u a e d a m a m ic a lis c o n c e s s io d ia b o lo fa cta .
9° P R O T O E V A N G E L IU M
Q u a r t a s e n t e n t i a , i. e. sen tentia secu n d u m qu am «m ulier» sensu litte

rali resp iceret m ulieres in genere, sed c u m sp eciali resp ectu ad M a ria m , ob sen
sum em in en tiorem , non v id e tu r solida p ro b ab ilitate gau d ere. P ra ecip u a ratio quae
ab ipsis ad d u citu r, est haec: « O b in tim am co n iu n ctio n em in ter « m u lierem »
et « sem en », sen sus q u i trib u itu r « sem ini », dari etiam potest « m u lie r i». Ia m
ve ro « sem en » a m u ltis in tellig itu r de h om in ib u s co lle ctive sed cu m speciali
resp ectu ad le su m . E rg o « m u lier » in telligi po test de m u lierib u s co lle ctive, sed
cu m speciali respectu ad M a ria m » .1 « A tta m e n — p ro u t iure an im ad vertit P.
T r in id a d — haec ratio non satis co n v in cit, nam i ) «sem en » si in tellegitu r de h o
m in ib u s co llective, in clu d it etiam m ulieres. U n d e n u lla adest necessitas in te l
legend i « m u lie r» de m u lierib u s in genere; 2) in G e n ., 3, 15 " m u l i e r » apparet
u t prim a fons un de « sem en », id est, om nes h om in es cu m C h risto cap ite, o ri
gin em d u cu n t. H a ec prim a fons est E v a « m ater c u n cto ru m v iv en tiu m » (G e n .,
3, 20) ( 1. c., np. 356-357) non vero m u lieres in genere. R em an et igitu r u t mulier
P rotoevan gelii sit M aria, in sensu litterali.
3. - Quid sit semen serpentis
S o lu tio hu iu s q uaestion is a solu tion e alteriu s q u aestion is d ep en det, n em pe,

q u id sit serpens.
R a tio n a lis ta e , ergo, qu i pro serpen te in tellig u n t (illo gice om n ino), ipsu m
anim al p h ysicu m , pro semine serp en tis in tellig u n t (logice om n ino) om n es ser
p en tes p h ysico s in n atu ra existentes, q u i a serpen te p rim itivo, via generation is,
p ro v en iu n t. Ita D illm a n , G u n ck e l, H o lzin g e r etc. H in c sem en serpen tis in
sensu ex clu sive physico in telligu n t.
C a th o lic i, e con tra, qui p ro serpen te diabolum p rin cip a liter in tellig u n t
semen serpentis in sensu morali, saltem principaliter, in terpretan tu r, eo quia
d iab olu s, cum sit sp iritu s, filios p e r gen eration em p rocreare non potest.
D ix i: saltem principaliter, eo q u od q u id a m exegetae C a th o lici (C o rlu y , H e t-
zen auer, B ea etc.) q u i a d m ittu n t serpen tem realem ta m q u a m diaboli instrumen
tum, tenen t sem en serpen tis d u p lici sensu su m en d u m esse:
a) q u aten u s con sid era tu r animal, sem en serpentis sensu physico est su m en
d u m , i. e. pro serp en tib u s q u i ab h o m in ib u s c o n cu lcab u n tu r et hom in es in cal
caneis m ord eb u n t; b) qu aten u s vero serpens con sid era tu r diabolus, sem en ser
p en tis necessario in sensu morali su m i debet.
A lii vero C ath o lici, q u i pro serpen te non anim al p ro u t est instrumentum d ia
boli, sed speciem externam realem serpentis in tellig u n t, sem en serpen tis in sensu
tantum morali accipiu n t.
1 T r i n i d a d , I. c., p. 356.
O m n e s e r g o c a t h o l ic i in h o c c o n v e n iu n t : q u o d s e m e n s e r p e n t is , s a lt e m p rin
cipaliter, in s e n s u morali, n o n v e r o in s e n s u p h y s i c o s u m i d e b e a t.
A t, n o n conveniunt Catholici in solvenda quaestione particulari: quid sit in con

creto semen serpentis in sensu morali, i) Q uidam enim per semen serpentis in sensu m o
rali, solos daemones (n o n vero homines malos) intelligunt, quatenus tentatoris socii.
Ita Hum m elauer, H etzenauer, Sales, Ceuppens. « Sem en serpentis collectionem eiusdem
naturae indicare videtur; qui ergo semine serpentis designantur, serpentis naturae esse
debent. C um vero serpens, om nibus consentientibus, sit diabolus, semen serpentis
sunt diaboli « qui luciferi exem plum im itantes, illi sim iles facti sunt ut filii paren
tibus » ( H e t z e n a u e r , In Gen., p. 78), quo in sensu, secunda pugna erit sicut prima,
revera diabolica: inim icitiae erunt inter diabolos et posteros m ulieris, sicut prim o fu e
ru n t inter diabolum tentatorem et m ulierem . Ceteroquin sanae interpretationis legem
im pugnaret, qui argum entis fortissim is deficientibus adversariorum, species a sensu
proprio ad sensum translatum transmutarent, quia sensus translatus probandus est,
n o n supponendus ( H u m m e l a u e r , o . c ., p. 162), quae argumenta hoc loco deesse cre
dim us ».
2) A lii vero, per semen serpentis in sensu morali solos homines malos, non vero dae
mones, intelligunt ita ut pugna primo fuerit inter diabolum et m ulierem , secundo vero
inter iniquos et iustos, et tandem inter diabolum tentatorem et homines iustos simul
cum M essia coniunctos. Ita C orlu y, H oberg etc. D uplicem rationem afferunt: a) quia
hom ines m ali quandoque in S. Scriptura, f ilii diaboli vocantur, eo quia sunt ex patre
diabolo (Ioan., 8, 44; A ct., 13, 10; M atth., 3, 7; 23, 33); h) quia daemones nunquam
in S . Scriptura filii diaboli vocantur.
3) A lii tandem , ut Arendt (o. c., p. 2) per semen diaboli in sensu m orali sive dae
mones sive malos homines intelligunt, homines tamen cum aliqua restrictione. « Sem en,
enim , diaboli, per se intelliguntur omnes creaturae rationales quae Lucifero sponte sua
inserviunt, si ceteri diaboli sint, ratione prim ordialis liberae in via sua apostasiae qua
Luciferum im itati sunt; si homines, ratione repulsae potentiae supernaturalis repara
tionis, ex qua diabolo assentientes servi, imo filii eius fiunt, et quia consentientes fiunt,
non tam victimae (P. de H u m m e la u e r , 1. c., p. 163 in fine) quam filii et asseclae volun
tarii. Isti omnes itaque per se segregantur a semine m ulieris nedum includuntur in eo,
quippe quod non absolute atque exclusive intelligitur de generatione materiali sed
de ea restricte... Sed monui homines malos intelligendos esse cum aliqua restrictione: hanc
enim imm ediatus contextus suggerit, quippe quem infra ostendam obvie significare
ipsum reparationis opus totius humani generis lapsi, non vero huius applicationem quae
com m uni medo singulis in alterutro foedere locum habet. A tqu i, si ita est, semen dia
boli supponit in protoevangelio pro illis solis inter malos homines qui, operi a Messia
complendo, recusata quam ipse praedicabat fide, data opera obstiterunt. Hos ipse C h ri
stus diabolum patrem sibi habere dixit, atque ineunt passione, horam illam eorum
esse qui tenebrarum potestati o b ed iu n t» ( A r e n d t , o . c ., p. 23).
Haec tertia sententia nobis magis placet, eo quia pro ipsa rationes aliarum duarum
sententiarum m ilitare videntur.
9- P K O T O E V A N G E L IU M
4 - Quid sit semen mulieris
« H ic — iu re an im ad vertit P. C e u p p e n s 1 — revera iacet cardo quaestionis,

de cu iu s solution e p rop h etiae sen sus om n in o d ep en d et, n em p e an sit messia-
nica (et ideo etiam m ariologica), et in q u on am sen su, litterali aut sp ir itu a li»
E tia m solutio h u iu s q u aestion is a solu tion e alteriu s q u aestion is d ep en d et,
n em pe, quaenam sit mulier P rotoevan gelii. Id e o q u e trip lex d atu r sententia:
P r i m a s e n t e n t i a . Illi q u i ten en t m u lierem esse E v a m et E v a m tan tu m

(R ation alistae), per sem en m u lieris lo g ice totam et solam E va e posteritatem in te l
ligu n t. A d istos fere acced ere v id e n tu r (proh d olor!) cath olici q u id am recen
tiores q ui p er sem en m u lieris totam humanitatem ut sic, i. e. totam E vae
posteritatem in tellig u n t, M e ssia non exclu so, sed nec clare in d icato. Ita L evesq u e
(Revue du Clerge Francais, m ars 2 1, 1895); E n g e l k e m p e r (B ibi. Zeitschr., 8,

1910 , 362-363); D en n efeld (in Messianisme, decr. S. O fficii 16 d ec. 1930 p r o
h ib itu m ; c fr D iction. Theol. Cati:., i c , 1929, 1 4 1 0 ) ; H e in is c h (D as B u ch Genesis,
p p. 12 6 -12 7 ).
S en ten tia haec est om n in o reicien d a et co m m u n ite r reicitu r. E st en im d irecte
contra B u lla m « In effab ilis » in qua, iu x ta S S . P atres, R e d e m p to r d icitu r in P ro
toevan gelio « clare a p erteq u e p raem on stratu s ». In su p er, si v e rb a « sem en m u lie
ris » sim p liciter p ro o m n ib u s h o m in ib u s su m an tu r, essen t sim p liciter falsa, eo
q u od n on om n es hom in es, exp erien tia teste, su n t in im ici d iab oli. Ip sim et iusti,
absolute in im ici d iab oli d ici non p o ssu n t ob p eccatu m origin ale et ob q u aedam
in evita b ilia p ecccata ven ialia sem id elib erata. C h ristu s tan tu m m od o eiu sq u e M a te r,
fu eru n t a bso lu te et p e rfecte diaboli in im ici.
N e c iu va t asserere c u m E n g e l k e m p e r ( 1. c., pp. 362-63) v a ticin iu m n ostru m
esse o m n iu m primum et ideo necessario obscurum, eo q u o d p ertin et ad lineam
prop h etia ru m m essian icaru m evolu tion is, ut m agis m a gisq u e clario res fiant.
H oc en im p rin cip iu m , m od o a prio ristico ad h ib eri n on d eb et; sed te xtu s et
con textu s, an tequ am ad h ibeatu r, a ccu rate in sp ici d eb et.
S e c u n d a s e n t e n t i a . Illi (C a th o lici) q u i ten en t mulierem P ro to ev an ge lii

in sensu litterali esse E v a m et in sensu spirituali esse M a ria m , per semen mu
lieris totam E vae posteritatem in tellig u n t, sed sp eciali m od o M essiam , p e r q u em
h um an itas d iab olu m vin cet. Ita P . H u m m e la u er, C e u p p e n s etc.
A rgum enta quae ad hanc sen ten tiam p ro p u gn an d am afferri solent, ad seq u en
tia red u cu n tu r:
1) T e r m in u s tserci ( = sem en) collectivum sen sum h a b ere potest-, 2) Sem en
mulieris, co lle ctivu m sen su m h abere debet; etenim , c u m sem en serpentis (in v.
1 O . c.. p. 57.
15 ) collective su m atu r, etiam sem en mulieris in eodem sensu a ccipi d eb et, eo

q u ia leges h erm en eu ticae vetan t ne idem vocabulum in eodem co n tex tu d iv e r
sam sig n ifica tion em in d u at; 3) Id e m p o stu latu r ex fin e a D e o p er h an c p ro p h e
tiam in ten to, eligen d i n em pe et solandi a n im u m p roto p a ren tu m eisq u e fid u
cia m inspiran di; iam vero, si p roto p aren tes verb a D e i de aliq u o filio v icto re d ia
b o li in tellex issen t q ui post p lu ra saecula v e n tu ru s esset, n ih il ad se p ro m issio
n em illam p ertin ere cogitassent; 4) p lu res in Y . T ., sicu t et in N . T ., de d iab olo
v ic to ria m retu leru n t, p ro p ria m q u e salu tem op erati sunt: et ipsi, ergo, ad sem en
m u lieris pertinent, et id eo a com p reh en sion e rei p e r h u iu s n om en significatae
e x c lu d i non possun t; 5) A p o sto lu s ipse (in E p . ad Rom ., 16, 20) h an c in terp re
ta tio n em prob are v id e tu r, dicens: « D e u s pacis conterat Satan am sub p ed ib u s
vestris v e lo c it e r »; 6) F re q u e n te r, in S crip tu ris, C h ristu s sim u l cu m fid elib u s
q u i ab ipso vitam hau riu n t, repraesen tatu r, ta m q u a m una persona aut u nitas
q u aed a m (1 C o r ., 12, 12 -14 ; C o lo ss., 1, 18-22; G a l., 3, 26-2S; Io an ., 15, 1-6).
Ita p raesertim R e i n k e .
Respondetur: argu m en ta haec p arvi robo ris esse vid e n tu r. E ten im : 1) Q u a m vis
v o x « sem en » sen sum co lle ctiv u m h abere possit, n u m q u am tam en ph rasis haec:
« sem en m u lie r is » in S crip tu ris sen sum co lle ctivu m h abet. 2) O m n es, velin t
n olin t, fateri d eben t, in textu nostro, sem en n on univoce et proprie d ici de d ia
b olo et de m uliere, sed analogice et metaphorice. E ten im , sem en mulieris est filius
q u i ab ipsa p er carnalem generation em procedit; sem en vero diaboli aliu d om nino
est. D iv e rsa ig itu r ratione (vi ip siu s con textu s) sem en u tro b iq u e accip i d ebet.
S ic, e. g. in textu : « ascend o ad P atrem m eu m et P atrem vestru m , D e u m m eu m
et D e u m v e stru m » term in i « P ater et D e u s », v i con textu s, d iversa p rorsu s ratione
u tro b iq u e accip i d eb en t. V e rb a , ig itu r <• sem en serp en tis p o tiu s q u am sen sum
collectivum , sen sum universalem h abere vid e n tu r, vid elicet: « inim icitias pono ...
in te r quemcumque tuum asseclam et ... » (sive unus tan tu m sit fu tu ru s, sive m ulti).
R e liq u a en im ve rb a ve rsicu li nos m inim e co gu n t ad resp icien d am hanc asse
cla ru m d iab oli multitudinem. 3) F in is a D eo , p er p ro p h etia m , in ten tu s (i. e. s u b le
van d i protoparen tes) b en e salvatu r etiam in alia sententia. E x p rom ission e enim
Illiu s (R ed em p to ris) qu i serpen tis cap u t co n tritu ru s erat, et id eo universum
genus humanum a po testate d iab oli erep tu ru s erat, A d a m et E v a ben e in tellig ere
p o tu e ru n t ad seipsos etiam red em p tion is fru ctu s sp ectare, et id eo su b leva ri et
con solari a D e o p o tu eru n t. 4) N o n agitu r de qualibet in im icitia aut victo ria supra
serp en tem , sed de contritione capitis eiu s, i. e. de eversion e eiu sd em regn i (p e c
cati) et ideo de ipso op ere red em p tion is, q u o d C h risto tantummodo co m p e tit et
in q uo n eq u it C h ristu s cu m aliis con n u m erari; n om ine seminis, ergo, d irecte
et prim ario C h ristu s ta n tu m m o d o in tellig i d eb et, n on ve ro c o llectio om n iu m
iu sto ru m . A tta m e n , q u ia C h ristu s est caput m orale, et cap u t necessario o rd i
n em d icit ad membra, id eo indirecte et secundario, vi con n exion is, etiam m e m
bra eius in telligi p ossu n t et d eb en t, qu aten u s et ipsa, in virtu tis stadio, pro appli
catione redemptionis cu m d iab olo d ecertare d eben t. 5) A p o sto lu s m in im e sen ten
tiam ad versa rio ru m ad probare vid etu r: D eo, en im , non vero fidelibus, Satan ae
contritionem trib u it. 6) L ic e t C h ristu s passim cu m fid elib u s et iustis, ad modum
unius, repraesen tetu r, tam en ex h oc non co n seq u itu r q u o d semper tali m od o
repraesen tetur, et m u lto m in u s q u o d aeque principaliter et directe C h ristu s et
fideles sign ificen tu r, sed C h ristu s directe et principaliter, fid eles vero, vi con n e-
xion is c u m C h risto , indirecte et secundario.
Tertia s e n t e n t i a . Illi (C ath o lici) q u i ten en t m u lierem P rotoevan gelii

esse M ariam et M ariam tantum, per semen mulieris M e ssia m Redemptorem sim
p liciter in tellig u n t, ve l etiam R ed em p to rem directe et principaliter, fid eles vero
indirecte et secundario. H a ec sententia, n obis n ed u m p ro b ab ilis sed certa om n ino
v id e tu r.
Prob.: I. A u c t o r i t a t e : I. S . S c r ip t u r a e : i ) V ersio G ra e ca 70 In terp retu m

h u ic in terpretation i favet. « L a versio n des L X X — scrib it P. L a g ra n g e — ■in ter-
p reta it le lign ag e com m e resu m e dans une perso n n e (a v r o c ; — ipse) ... ». 1
2) Q u a n d o v e rb u m semen in S. S crip t. sen su m collectivum in d u it, pronomen
q u od ad illu d refertu r, in p lu ra li co m m u n iter p o n itu r, non vero in sin gu lari
(C fr e. g. G e n ., 15, 13; 17, 8, 9); h u ic regu lae generali tres tan tu m m od o e x c e p
tion es d an tu r (i. e. G e n ., 16, 10; 17, 17; 24, 60). Iam vero , in textu n ostro p ro
nom en hu ’ est in sin gu lari. E rg o ...
3) A liq u a n d o semen in S. S crip t., in sensu individuali su m itu r, e. g. 2, S am .,
7, 12 -13 : q u o d ad versarii etiam (u t L a g ra n g e, C e u p p e n s etc.) con ced u n t.
4) N u m q u a m hominum genus seu homines a S crip to rib u s sacris, hac a p p e l
latione « sem en m u lieris » vo ca n tu r, sed ta n tu m m o d o « nati m u lieru m ».
5) N o n sem el in S. S crip t., semen Abrahae in sensu litterali p ro M essia su p
ponit. S ic S. P au lu s, in E p . ad G alatas, 3, 16, scripsit: « A b ra h a e factae su n t
prom ission es et semini eius. N o n dicit: E t sem in ibu s, qu asi in m u ltis, sed quasi
in uno: E t sem in i tuo q u i est C h ris tu s ». E t am p liu s cap. 4, verb a « sem en
m u lieris » ex p licare in ten den s scrib it: « m isit D eus F iliu m su u m fa ctu m ex
muliere ».
II. A u c t o r it a t e P a t r u m : P atres in terp retation em h a n c individualem secu ti

sun t, ut S. I u s t i n u s (D ia l. cum Tryph., 10 0 , P G 6 , 70 9 -712 ), S. I r e n a e u s (C o n tr .
haer., 3, 423, 7; v . 19, 1; c. 2 1, 1, t. 7, c o li. 9 6 4 , 1 1 7 5 - 1 1 7 6 , 1179 ); S . C y p r ia n u s
( Testim . adv. Judaeos, 11, 9, t. 4, c o i. 704); S. E p ip h a n iu s (H aer., 77 , 18

P G , 42, 729); S . L eo M . (Serm .. 22, P L 59, c o i. 729); P s e u d o - H ie r o n y m u s
1 R e v . B ib i., 1 8 9 7 , p . 335.
(Epist. v i , ad amicum aegrotum, P L , 30, 82-83); S . I s i d o r u s P e l u s i o t a (E p ist.,

1. 1, ep. 326, P G 78, 417); S . F u l b e r t u s C a r n o t e n s i s (Serm . 6, de N a tiv . B . M .
V ., P L 141, 320-321); S. B e r n a r d u s (H o m il. 2, su p er M issus est, 4, P L 183, 63).
Relate vero ad Patres illos qui ab adversariis contra nostram sententiam laudantur,
haec cum P. P a l m i e r i animadvertenda sunt: « Quoad patres qui citantur, responde
mus E p h r a e m u m 1 in G enesim , ad h. 1., nihil habere quod faveat interpretationi quam
reiicimus: locum vero citatum ex T om o primo Syriaco spectare ad Collectanea Inter
pretationum in Genesim Ephraem i Syri et lacobi Edesseni excerpta ex catena syriaca
Severi monachi Edesseni, ibi vero auctorem moraliter enarrare verba Genesis; quem
admodum ad eadem allusio iit in altero testimonio Ephraem i citato ascetico super
illud Attende tibi c. 11. Cum enim C hristus, caput contriverit serpentis ut nobis m em
bris suis vim tribueret superandi serpentem eum que cum nostro capite Christo con
culcandi; cum moralis institutio agitur, provocanturque fideles ad pugnandum cum
diabolo, ea verba G enesis licet ad ipsa quoque, qui indirecte significati sunt, transferre.
Pari ratione se gerit A m b r o s iu s in lib. de fuga saeculi n. 43. C h r y s o s t o m u s in Genes,
hom. 17, postquam dixerit verba D om ini in serpentem esse m ulto magis accipienda
de spiritali serpente, id tantum habet: « Etenim , et illud pedibus nostris subiecit hum i
liatum , et id praestitit ut nos eius capiti incum bam us. A n non haec significat dicens:
calcate super serpentes et scorpiones? ». V erum haec causam quae defenditur non iuvant.
N am , non est quaestio an nos quoque cum Christo et sub Christo conculcemus diabolum,
idque indirecte tamquam consequens et finis sit significatum verbis Genesis: sed quae
stio est an id directe sit significatum ibidem . Id autem heic Chrysostom us non docet;
quod vero tradit in Orat, in S. Pascha, superius recitata, huic interpretationi haud parum
adversatur. H ie r o n y m u s quidem in Quaest. hebr. ad hunc locum , dicit « nostros gres
sus praepediri a colubro », quod quis negat? Sed pariter contritionem serpentini capitis
Domino tribuit, subdens: «et Dominus conteret Satanam sub pedibus vestris velociter »
(o. c., p. 731).
E x dictis clare patet quomodo minus recte P. C e u p p e n s haec scripserit: « S S . Patres
Messiam clare aperteque in nostro divino oraculo esse praemonstratum consentiunt;
quando vero quaestio ponitur an voce « semen m u lie ris» solus M essias designetur,
unanimitatem non amplius retinent, et quidam , uti S. Irenaeus, Cyprianus, Epiphanius,
L eo M agnus affirmative respondent; (dii vero, uti S S . E p h r a e m , A m b r o s i u s , C h r y
s o s t o m u s , H i e r o n y m u s negative, dicentes sensum collectivum esse p ro b ab ilio rem »
(1. c., p. 66).
II. R a t i o n e : Iu x ta cath olicam d octrin am , post p roto p a ren tu m lapsum , nemo

salutem ob tin ere p o tu it ac p o test nisi p er Christum Redemptorem et p er fidem
in illu m , eo q u ia « non est in aliq u o alio salus ». N ecesse ergo, ve l saltem su m m e
con ven ien s fu it ut, generi hu m ano, in d e ab initio, tam n ecessariu m fidei obiec-
1 R e la te ad S . E p h r a e m n o te n tu r e tia m h a e c v erb a : « C o n c u lc a v it p u e r e x e e r a b ile m s e r

p e n te m , e t c o n fr e g it c a p u t a sp id is ». E t « E x te (M a ria ) e x ie t in fa n s q u i c o n t e r e t ca p u t s e r
p e n tis 1 (H y m n i et sermones, ed . L a m v , t. 2, p. 606, et t. 3, p. 9 5 4 ).
tum (i. e. C h ristu s R ed em p to r) p ro p o situ m fu erit; et q u id em , n on in d irecte et

in con fu so, sed d irecte et clare. P ro p o n en d u s en im erat Christus Redemptor ut
obiectum fid ei in q u em hom in es c re d e re n t et a quo salu tem sp erarent, et ideo
non poterat sim ul cum aliis (in tota posteritate E vae) com m isceri et conn u m erari.
E t ut Ude revera in P ro to ev an ge lio C h ristu s R e d e m p to r p ro p o situ s est per
v e rb a semen mulieris, i. e. u t filiu s solius m u lieris a q u a sola ortu m d u cit, et ideo
u t D eus satisfactio n em valoris infin iti p ro offensa in fin ita ex h ib en s, eo q u ia filiu m
Virginis so lu m D e u m esse d eceb at. E x q u o itaq u e C h ristu s R e d e m p to r ta m
q u am semen mulieris p rop ositu s est, su b a liq u a prop ria et d istin cta ratione iam
pra en u n tia tu s fu it.
T andem : S i p e r semen mulieris C h ristu s R e d e m p to r in tellig a tu r, plane p ariter

in te llig u n tu r u ltim a P ro to ev an ge lii verba: « ipse conteret cap u t tu u m , et tu insi
diaberis calcan eo eius », i. e. d iab olu s C h ristu m co n triv it in calcaneo, seu in in fe
rio ri parte i. e. in h u m an itate, ipsi mortem p rocu ran do; C h ristu s ve ro d iab olu m
contrivit eius regn u m m orte et su b seq u en ti gloriosa resu rrectione fu n d itu s e v e r
ten d o.
S i vero p er semen m u lieris aliu d in tellig eretu r, haud facile u ltim a illa verba
q u id sig n ificen t cogn osceretu r.
P ost ea q uae d ixim u s, iure, ad m od u m con clu sion is, q u aeri potest: P r o t o
parentes h u n c plenum sensum V a tic in ii, p ro u t illu m ex p osu im u s, assecuti ne
sunt? H u ic quaestion i ben e resp o n d it P . Bea: « C u m h oc vaticin iu m protopa-
ren tib u s con solation i et con fo rtation i esse d eb eret, recte su p p o n itu r D e u m eos
sp ecia liter illu strasse et ad iu visse, u t clariu s vid e ren t quae esset fu tu ra victoria
de d iab olo cui ipsi su ccu b u e ra n t, et de eius regn o. Id etiam confirmatur ex tra
ditionibus apud varias gentes de fu tu ro Redemptore rigentibus » (D e Pentateucho,
p. 203, ed. 2, R om ae, 1933).
« Cet oracle biblique — scribit N icolas — depose sur le berceau du genre hum ain,
fu t em porte par lui dans ses migrations et ses dispersions sur la terre, mais divise et
altere comme lui, de maniere a ne nous offrir plus, hors du peuple hebreu, que des
lam beaux de verite consus des fables.
O r, dans ces lam beaux, ce qui est le plus conserve, c ’est le role considerable donne
a la Fem m e qui doit mettre au jou r le Liberateur...
Nous rappellerons seulem ent ce passage frappant de Visis et Osiris de Plutarque,
ou, apres avoir dit du serpent T yp h o n que ayant mis, par son envie et sa maligniti,
tout en combustion, il remplit de maux et de miseres le ciel et la terre, il ajoute: E t p u is
e n f u t p u n i , e t l a F e m m e et sceur d ’Osiris e n f a i t l a v e n g e a n c e , e t e i g n a n t e t a m o r -
t is s a n t sa rage et sa f u r e u r ...
« C ’est ainsi que de tous les points de i ’hum anite, des echos de la Parole premiere
se font entendre, et confirment la grande voix du Seigneur D ieu » (o. c., pp. 79, 82).
V IR G O -M A T E R E M M A N U E L IS 97
« A dm irons-y, avant tout, avec Bossuet, «ce trait m erveilleux de m isericorde,

que la promesse de notre salut se trouve aussi ancienne que la sentence de notre mort,
et q u ’un meme jou r ait ete tem oin de la chute de notre nature et du retablissement
de notre esperance ». 1 Et voyons dans cette sim ultaneite Pexecution de ce Plan divin,
par nous exoose, ou la chute n ’est permise que pour donner lieu a une reparation plus
glorieuse encore que le prem ier etat, par la Femme, qui est M a r i e , dans sa Semence,
qui est J e s u s .
«Jesus et M arie nous apparaissent ainsi, sur le seuil du paradis terrestre, parmi
les ombres du pech e et de la m ort, comme le point du jou r de la grace et de la vie.
«M arie peut dire, comme Jesus: «En tete du L ivre il est question de moi ». In
capite L ib ri scriptum est de me » (o. c., pp. 77-78).
II - D E V IR G IN E -M A T R E E M M A N U E L IS
(Is . V I I , 14)
I. C o m m e n ta r ii in Isa ia v r .
1) A u ctores c a t h o l ic i:
C o n d a m in A ., Le livre d’Isaie, Paris, 1905; F e l d m a n n F ., Das Buch Isaias iibers.

und erkl. (E xeg. H andbuch) M iinster, 1925-1926; H i t h c o c k G . S ., Isaiah, first ticelvs
chapters, L ondon, 1912; K a l t E ., Das Buch Isaias: iibers. und erkl. Kaldenkirchen, 1927;
K n a b e n b a u e r I., a) Erckldrung des Prophetem Isaias, Freiburg, 1881; b) Commentarius
in Isaiatn, Parisiis, 1887, ed. 2, 1923 (cura F . Zorell); K r o o n L , Isaias, R o e r m o n d ,
1933; L e H i r , Les trois grands prophetes, Paris, 1878; M i n o c c h i S ., Le profesie d ’Isaia,
Firenze, 1907; N e t e l e r B ., Das Buch Isaias aus dem Urtext iibersetzt und erklart., M iin-
ster, 1876; O d o n e S ., Le visioni di Isaia, T orin o, 1931; P e t e r s N ., Das Trostbuch Israels.
Isaias, ausgeivahlt und iibertragen. (Dokumente der Religion), Paderborn, 1923; R o e l a n t s
A ., Het boek Isaias, Brugge, 1924; S c h l o g l N ., Das Buch des Propheten Iesaja iibers.
und erkl., W ien , 1915; T o b a c E ., Les Prophetes dTsrael, M alines, t. 2-3, 1921, pp. 3-
203; T r o n c h o n C . , Le Prophete Isaie, 1878; V a n H o o n a c k e r A ., Het Boek Isaias,
Brugge, 1923.
2) A u c t o r e s a c a t h o l i c i :
B ox G . H ., The book of Isaiah, L ondon, 1908; B u d d e K ., Das Buch Jesaja. K ap.
40-66, T ub in gen , 1922; D e l i t z s c h F r ., Das Buch Iesaja, L eip zig, 1889; D u h m B.,
Das Buch Jesaja, iibers. und erkl., G ottingen, 1902, 1922; G r a y a n d P e a k e (The Inter
national Critical Commeniary), E dinburg, 1912; K n o b e l A ., D i l l m a n n A ., K i t t e l R .,
Der Prophet Jesaja ( K . H . A . T .) L eip zig, 1898; K o n i g E ., Jesaja eingeleitet iibersetzt
und erklart, G utersloh, 1926; M a r t i K ., Das Buch Jesaja erklart (K . H . K .), F rei
burg, 1900; M o r g a n G . C ., The prophecy of Isaiah, 2 voll., London, 1910; O r e l l i K .
V . , Der Prophet Jesaja ausgelegt, M tinchen, 1904; P r o c k s c h O . , Jesaja iibersetzt und
erklart, 1 ( K . A. T .), L eip zig , 1930; R a w i . i n s o n G . ( The Pulpit Commentary), London,
1897; R o b e r t s L . G . A ., Commentary 011 the book of Isaiah, London, 1921; S k i n n e r
1 Sernton p o u r la f e t e du R osaire.
98 V IR G O -M A T E R E M M A N U E L IS
I., The book of the prophet Isaiah, Cambridge, 1915-1918; S m i t h G . A ., a) ( The Expo
sito ri Bible), London, 1888-1894, b) The book of Isaiah, 2 voll., L ondon, 1927; T o r r e y
L . A ., The second Isaiah, N ew York, 1928; W h i t e h o u s e ( The Century Bible), 1905,
1908; V o l z P., Iesajah, II ( K . A. T . ) , Leipzig, 1932.
II. Studia particularia in vaticinium Is. 7, 14:

B e a u q u ie r G . , Le signe dc VEmmanuel, in Rev. August., 11 (1908), 529-561; Boy-
lan , The sign in Isaias 7 , 1 7 , in The Irish theological Ouarterly, 7 (1912), 203-215; B u r -
ney C . F . , O ld Testament notes: I . The sign o f Immanuel, in The Journal of theol. Studies,
10 (1909), 580-584; C a l e s I., a) Le sens de « Almah » en hebreu d’apres les donnees semi-
tiques et bibliques, in Recherches de S c. Rei., 1 ( 1 9 1 0 ) , 1 6 1 - 1 6 8 , b ) Les trois discours pro-
phetiqu.es sur VEmmanuel (Isaie: 7 ; 7 , 1 - 1 0 ; S, i i - i x . 9 ), in Rech. de S c. Rei., 12 (19 2 2 ),
1 6 9 - 1 7 7 ; c) Uavenement d ’Emmanuel est-il affirme prochain dans Isaie 7 , 14?, in Rech.
de S c. Rei., 1 7 ( 1 9 2 7 ) , 3 1 4 - 3 1 6 ; C e u p p e n s F ., in D e Prophetiis Messianicis in F . T.,
Romae, 1935, pp. 188-225; signo EmmanueJs, in Angelicum, 23 (1946), 53-59;
C h a r u e A., Les Propheti.es de VEmmanuel, in Coli. Nam. 24 (1930), 6 5 -9 4 ; C o l u n g a A.,
E l Vaticinio dc Emmanuel. (Is. 7), in La Ciencia Tomista, 32 (1935), 345-361; C o n
d a m in A., Is. 7 , 14 , in Rech. de Sc. Rei., 13 (1925 I 160 s s .; C o r l u y 1., De Virgine
paritura, G a n d a v i, 1, 1S84, 394-429; D a v i d s o n A. B ., Immanuel, in D ict, B . H ., 2,
1899, 454-456; D e K e u l e n a e r G ., De praedictione conceptionis viiginalis Mariae apud
Isaiam 7, 13-17, in Collat. M echl., 5 (1931), 412-419; D e M o o r F., Le chapitre j e
dTsaie contenant la description prophetique de la naissance dTmmanuel ou de Dieu avec
nous, in Science Cathol., 1904, d e c e m b r e ; D e n n e f e l d L ., a) L e « S ig n e » dans la
proplietie d’Emmanuel, in Rev. de S c. Rei., 17 (1927), 6986; b ) Messianisme, in D . T.
C ., 10 (1929), 1434-1446); D en is, Isaie 7-8 , 10. Essai d’explicatiori, in La S c. Catii.,
avril 1906; D e V ries I., Sensus messianicus vaticinii Isaie 7 , 13 -16 , ex contextu pro
batur, in Verbum Domini, 7 (1927), 342-348; 3 7 3 -3 7 6 ; F a i t h f u l R. C . , Immanuel, in
The Expositor, 1920-21; G r a y G . B ., The virgin birlli in relation to the interpretation
o f Isaiah 7 , 14 , in The Expositor, 1911-289-308; G u t i i e | H . , Zeichen und Weissagung
in les. 7 , 1 4 -1 7 , in Wellhausenfestschrift, 1914; H a g i i e b a e r t B ., L a Vierge mere au
chapitre V I I dTsaie, in Rev. B ibi., 2 (1 8 9 3 ), 3 8 1-3 8 3 ; H u y g i i e C . , La Vierge Mere,
in La S c. Cath., 18 9 5 , 15 fevr.; K r a e l i n g E . G . , The Immanuel Prophecy, in Journ.
Bibi. L itt., 50 ( 1 9 3 1 ) , 2 7 7 -2 9 7 ; L a g r a n g e M . I., La Vierge et VEmmanuel, in Rev.
B ibi., 1 (18 9 2 ), 4 8 1 -4 9 7 ; Lemann A., La Vierge et VEmmanuel, P a r is , 1904; M a n g e n o t
E . , Emmanuel, in D . B . \ '. 2, 1 S 9 9 , 1 7 3 2 -3 4 ; M u r i l l o L ., « Emmanuel» El Vaticinio
(Is. 7 , 14 -16 ), in Est. Bibi., 4 ( 1 9 2 9 ), 6 5 -6 4 ; P a s c u a l B ., Razon del anuncio de la vir-
ginidad de la Madre de Emmanuel l>i Is. 7 , 14, in Anal. Sacra Tarrac., 7 (1931), 1 7 1 -
196; Reinke L ., D ie Weissagung von der Jungfrau und vom Emmanuel, Miinster, 19 3 9 ;
T e n B o k u m L ., Dc Emmanuel bij Isaias 7 , 14-16 in Nederl. Kathol. Stemmen, 19 0 7 ,
pp. 166-176; T o b a c E ., La Proplietie de la naissance d’Emmanuel, in D. T. C ., 8, 10 24,
50-66; V a c c a r i A ., De signo Emmanuelis Is. 7 , in Verbum Domini, 17 ( 1 9 3 7 ) , 44-75;
V a n d e r P l o e g , De Emmanuel profetieen uit het boek Isaias, in Thomistisch Tijdschrift,
1933, 356-562; V a n H o o n a c k e r A ., a) La proplietie relative a la naissance dTmmanuel,
in Rev. B ibi., 13 (1904), 213-227, b ) De maagdelijke ontvangenis en de geboorte van den
Messias bij Isaias, in Ons G elooj, 7 (1921), 481.
V IR G O -M A T E K E M M A N U E L IS 99
Prophetiae momentum. P ro p h etia haec, sem p er in ter p ra ecip u a Isaiae v a ti

cin ia h abita, in p artu v irgin ali B. M . V . — teste S . M a tth ae o ( i , 22) — p len am
ad im p letion em in ven it.
P o st p ro to eva n geliu m vero, in ter p rop h etias m essian icas et m ariologicas
p rin cip e m lo cu m o b tin et eo q u od alias om n es p rop h etias anteriores et p o ste
riores sua lu ce p erfu n d it. M e rito igitu r tam qu am un a ex fidei nostrae colu m n is
h a b etu r.
Tractationis divisio. 'F ria praestan d a sunt: I. D ete rm in an d i su n t con textu s

et textus; II . E xp o n en d a est critica te xtu s seu in terp reta tio verb alis; I I I . In te r
p retatio realis seu C o m m en ta riu s tu m circa Virginem , tu m circa Emmanuelem
ad h oc ut d em on stretu r V irg in em esse B . M ariam , et E m m a n u elem esse C h r i
stum eius F iliu m .
I - Contextus et t e x t u s prophetiae
A ) C o n t e x t u s . A n n o 7 3 2 -1 , A c h a z, rex Iu d a, cu m im p u g n a re tu r a R asin,
rege D am asci, et a P hacee, rege Israel, m agn o terrore p ercu ssu s est. T u n c Iah veh
m isit ad eum Isaiam qui au xiliu m su p rem u m atq u e salu tem p rom itteret. Isaias
d ivin u m m an d atu m ex eq u itu r, et d icit q u o d reges illi terram eo ru m exten d ere
n on po teru n t, n eq u e Ieru sa lem capere. Im m o Isaias solem n iter A c h a z in vitat
ad p eten d u m sign u m a liq u o d e x tra o rd in ariu m «sive in p ro fu n d u m in fe rn i, sive
in ex celsu m sup ra» a D e o in con firm ation em eo ru m q u ae ab ipso a u d iv erat.
A c h a z vero callid e a d iu to riu m D ei recu sat dicens: <
■n on ten tab o D o m in u m ;
v e ra autem ratio alia erat: iam enim legatos ad ex tran eu m regem A sy rio ru m
m iserat ad au xilu m eius — con tra ind olem th eocraticam regni D a v id is — im p lo
ran d u m , sim ul cum m u n erib u s e tem p lo (2 R eg., 16, 7-S) ereptis. T u n c Isaias,
iusta ira succensus. D e i n om ine, regi A c h a z c eleb errim u m va ticin iu m , de quo
a gen d u m n obis est, p ro n u n tia vit.
B ) T e x t u s . « A u d ite ergo, dom u s D a v id : n u m q u id paru m v o b is est m o le

stos esse h om in ib u s, q u ia m olesti estis et D e o m eo? P ro p ter h o c d ab it D o m in u s
ipse v o b is signum : Ecce Virgo coricipiet et pariet filium , et vocabitur nomen eius
Em m anuel. Butyrum et mei comedet, u t sciat reprobare malum et eligere bonum;
q u ia antequam sciat p u er rep rob are m alu m et eligere b o n u m , d erelin q u etu r
terra, q uam tu d etestaris a facie d u oru m su oru m regu m ».
Iu x ta te x tu m hebraicum, ad litteram , esset: « E cc e V irg o co n cip ien s (gra
vida) et pariens F iliu m , et vo ca t n om en eiu s E m m a n u e l».
II - Critica textus seu interpretatio verbalis
v. 13. A u d ite ergo dom us D a v id ... p ro p h e ta non a m p li u s ip s u m regem

in c r e d u lu m sed to ta m dom um D a v id , seu to ta m f a m ilia m r e g ia m a llo q u itu r .
100 V IR G O -M A T E K E M M A N U E L IS
Q uare? Q u ia tota defecerat, salu tem prop riam non apu d D e u m (qui p o p u lu m
su u m p e r sem etip su m salvare d ecreverat) sed apu d gen tes extraneas (A ssyrios)
quaerens.
v. 14. P r o p t e r i i o c d a b i t d o m i n u s i p s e v o b i s s i g n u m . . . Q u ia A c h a z rex
d iv in u m a u xiliu m d esp exerat, et sig n u m h u iu s au xilii petere recu saverat, D o m i
nus ip se sign u m dabit.
Signum ( ’ot), in S. S crip tu ra a d h ib etu r ad fa ctu m a liq u od sive extraordina
rium , i. e. m iracu lo su m , sive ordinarium i. e. n atu rale sign ifican d u m . E x co n
te x tu autem , fa ctu m extraordinarium , seu m ira cu lo su m sign ificat, et q u id em
ab ipso D o m in o electu m . U tr u m ve ro sign u m h oc sit sig n u m b en evo len tia e vel
non, postea in v estig a b itu r.
E cce (hinneh). H a c p a rticu la Isaias va ticin ia solemnissima in cip ere solet, sive
p ro x im e sive rem ote fu tu ra. P articu la , ergo, de se, m in im e tem p u s d eterm in at,
sed efficacissim a est ad au d ito ru m atten tion em excitand am .
H ic ob servari potest q u o d p articu la haec « ecce » aliq u an d o (e. g. L e v ., 13,
8; D e u t. 13, 15; S am . 9, 7; 20, 12 etc.) ad p ro p o sitio n em a liq u am hypotheticam
in tro d u cen d am a d h ib etu r, et tu n c significat: posito quod, s i ... S en su s ergo tu n c
esset: « q u o d si V irg o tu n c co n cip eret et pareret filiu m su u m E m m a n u el, iste,
n o n d u m d iscretio n is annos attigisset, et terra Iu d ae iam esset d esolata et d e
stru cta ». Ita D av id so n , H u y g h e , D u ra n d , C o n d a m in . A tta m e n , h aec sig n ifi
catio vo cis ecce, apud p rop hetas, in gen ere, m in im e com m u n is est, et apu d Isaiam ,
in p articu lari n u m q u a m (in 24 te xtib u s in q u ib u s o ccu rrit) talem sign ification em
h a b e t .1
V ir g o (h eb raice ’alm ah). A r tic u lu s h d praefixu s vo ci ‘alm ah, non necessario

sign ificat q u o d agatu r de m u liere iam au d ito rib u s nota, eo q u ia in p raeced en ti
co n tex tu pro p h eta n u llam m en tion em de ipsa facit; sed sign ificat agi de p u ella
b en e determ in ata, a D e o electa, quae, lice t au d ito rib u s ign ota ad h u c esse possit,
illam p ro p h eta ut bene determinatam p ersp icit.
Sed q u id sign ificat ‘A lm a h ? C a t h o l i c i in etym o lo gia n om in is instantes,
co n ten d u n t ‘A lm a h sign ificare puellam virginem, cu m bethulah d eclaret vig in em
cu iu scu m q u e aetatis.
A c a th o lic i, vero, ve rb o 'almah, q u od d u cu n t a rad ice 1alam ( = n u bilis

fu it, m atu ra fu it) su b iciu n t n otion em m u lieris invenis, sive in n u p tae sive recen ter
nuptae.
A d quaestionem hanc plene dirim endam , ad sex attendere debem us, videlicet:
1) ad sensum etym ologicum , 2) ad usum biblicum , 3) ad vim huius vocabuli in linguis
hebraicae cognatis; 4) ad interpretationem verbi « ‘ almah » in versionibus praecipuis;
5) ad traditionem iudaicam; 6) ad contextum.
1 C e u p p e n s, 1. c., p. 19 2
P R O P H E T IA DE V IR G IN E -M A T R E E M M A N U E L IS I01
I. Sensus etymologicus vocis « ‘ almah ». S . Hieronymus et alii plures post ipsum ,

tenuerunt vocem « ‘ almah » a verbo ‘ alam ( = abscondit) provenire, et consequenter
absconditam, velatam i. e. non coniugatam (diroKpvtpos) significare; apud Orientales
enim , puellae ante m atrim onium in domo paterna absconditae manere solebant. A tta
men, haec etymologia hodie com m uniter, etiam a catholicis, parum verisim ilis habetur,
eo quia ‘ almah est forma foem inina vocis eUm quae adolescentem significat, qui certe
non vocatur elem quia absconditus mansit.
Attam en, si etym ologia quam proponit S. H ieronym us parum verisim ilis videtur,
adhuc minus verisim ilis, im o, inverisim ilis omnino habenda est acatholicorum recen-
tiorum explicatio. In hebraico enim sermone elem, cuius fem ininum est ‘ alam, certo
designat puerum , adolescentem, i. e. virum in aetate quae m atrim onium praecedit
constitutum (cfr e. g. i Sam ., 17, 56; et 20, 22 cum 20, 53). Quare, ‘ almah, sola vi vocis
inspecta, significat puellam, adolescentulam quae m atrim onio adhuc collocata non est,
et ideo virginem .
Ceterum , etym on, parum per se valet. Scite enim anim advertit P . Lagrange, vocabu
lum germ anicum « Jungfrau », quod ex sese mulier invenis significat, ex usu significare
virginem (R. B ., 1892, 487). Hinc potius quam ad etym on, ad usum attendere debemus.
II. Usus biblicus, seu loci paralleli. Praeter textum Isaiae, vox ‘ Almah in sex aliis
locis S. Scripturae adhibetur, videlicet:
1) V ocatur ‘ almah R e b e c c a (G en ., 24, 43) quae paulo supra dicta est « Puella
decora nim is, virgoque (bethulah) pulcherrim a et incognita viro» \Gen. 24, 16).
2) Vocatur ‘ almah M aria soror M oysis, in E x. 2, 8, ubi sermo est de puella
quae occulte observat quid eventurum sit de fratre infante ad ripam flum inis in
fiscilla deposito. Iamvero, tunc soror M oysis, ut ex ipso contextu apparet, m inor
erat aetate et nubilis.
3) Vocantur ‘Alm ot’ (in \ ulg. iuvenculae) in Ps. 67, puellae quae, in ingressu triun-
phali arcae sanctae, choros ducebant, tym panis concrepantes. Iam vero m ulieres quae
religiosis functionibus destinabantur erant adulescentulae innuptae. (C fr M a n g e n o t ,
Dict. de la Bible, t. 1, 392).
4) Vocantur ‘ Alm dt’ in Cant. 1, 2, adolescentulae (V ulg.) quae fragrantia sponsi
attractae, cupiunt eum in sponsum assumere: «oleum effusum nomen tu u m , ideo ado
lescentulae (‘ alm ot’) dilexerunt te ».
5) Vocantur pariter ‘ Almdt ’ in Cant. 6, 7, adolescentulae ad reginarum obsequi
um deputatae, vel a rege postea in uxores ducendae. Sunt ergo virgines, eo quia regiius
et regis concubinis opponuntur.
6) Etiam in 1 Prov. 30, 19, verbum ‘almali (prout legitur in textu hebr.) usur
pari de virgine vix non est certum. Sapiens dicit quatuor esse scitu difficillim a, nempe:
viam aquilae in coelo, viam colubri super terram , viam navis in medio m ari, et viam
viri in adolescentula. Sequenti vero versiculo explicat quare hoc difficile sit: quia vid e
licet etiam m ulier nupta ita occultare potest et scit adulterii peccatum ut a nullo
cognosci possit; ita evenire potest de puella innupta, quae ita abscondere potest viam
seu sui peccati indicia ut virginitatis famam adhuc conservet.
Ergo, etiam in Prov. vocabulum ‘ almah puellam nubilem significat et saltem de
iure virginem.
1 02 P R O P H E T IA DE V IR G IN E -M A T R E E M M A N U E L IS
Anim adverti potest quod in Vulgata et in versione syriaca, loco ‘ almah (in adole-
scentula sua), habetur: in adolescentia sua, ita ut legatur: « viam viri in adolescentia
sua». Attam en, concordia codicum , versionum antiquarum (chaldaica, Sym m achi,
arabicae), et parallelism us contextae orationis, cogunt retinere ‘almah (in adolescentula).
Iure ergo S . H ieronym us scribebat: « Ostendant (Iudaei) m ihi ubi hoc verbo
(‘ almah) appellentur et nuptae, et im peritiam confitebor » (Contra Iovin., i , 32, P L 23,
266).
II I . Vis vocis ‘ Almah in linguis hebraicae cognatis. Recte dici potest quod in om ni
bus linguis sem iticis seu hebraicae propinquis (prout apparet ex inscriptionibus Pal
myrae a. 137 p. C h . n ., ex docum entis insulae Elephantinae et ex aliis textibus aramai-
cis nuper detectis), vox ‘ almah probabilissim e significat puellam , quae sane (nisi de
facto contrarium probetur) sem per ut virgo habenda est.
I V . Interpretatio verbi ‘ Almah in versionibus praecipuis.

1) Versio Graeca L X X Interpretum vertit ‘ almah pro >1 irapdevos quo vocabulo
designatur vere proprieque virgo.
2) Versio Syriaca Pesitto habet betulto, quod significat virginem.
3) Versio Latina Vulgata habet virgo.
Aquila, Sym m achus et T heodotio, loco virginis (it -rrapQevos) posuerunt adule
scentula (1) f « a n s ) : quae versio quam vis non omnino falsa sit, attamen m inus felix,
imo a Iudaeis aetate Christiana dolose invecta dicenda est, et ideo a S . Iustino
(C . Tryph., 84, P G 871) fortiter reprobata fuit.
V . Traditio iudaica. Applicatio huius prophetiae Isaiae facta a S . M atthaeo, nobis

revelat quaenam fuerit saec. I post Christum iudaica interpretatio huius loci. Etenim ,
S . Evangelista suis contem poraneis virginalem Maternitatem M ariae suadere non potuis
set si in verbis Isaiae miraculo sam M essiae conceptionem enunciatam non vidissent.
Frustra autem Rationalistae interpretantur locum S . M atthaei de fortuita adimple
tione, in B. V irgine, eius quod de alia persona ab lsaia dictum erat. Haec enim inter
pretatio sive textui sive intentioni Evangelistae contradicit. Ipsem et S t r a u s s eos con
futat. (C fr Vie de Jesus, Paris, 1853, t. 1, p. 196).
Hoc confirmatur pluribus versionibus a Iudaeis ipsis peractis.
V I . Contextus. Isaias, enim , ibi signum sollem niter proponit; at « quodnam signum
— scribebat Origenes contra Celsum — parere puellam non virginem? » (C . Celsum,
38, P G 11, 72S). Et hoc ex ipso contextu ita evidens est ut ipse Calvinus scribere non
dubitaverit: « Evidens est Isaiam de quadam virgine locutum esse quae non secundum
communem naturae ordinem , sed Spiritus Sancti gratia concipere debuit» (Comm.
Is., h. 1) E . F . C . R o s e n m u e l l e r , novator, pariter scripsit: « Intellexisse autem Isaiam,
cum haec loqueretur, virginem parituram , verba ipsa dem onstrant» (Scholia in V . T .,
L ipsiae, 1835, P- I2 3)- A lii vero (ut D river, von O relli etc.), evidentia coacti, saltem
hoc concedunt, Isaiam in conceptu et nativitate Emm anuelis aliquid m irabile, arcanum ,
inexplicabile vidispe.
V o x igitu r ’ almah a d olescen tu lam significat n u b ilem (non n u ptam ) q u ae de

iu re su p p o n itu r virgo.
P R O P H E T IA DE V IR G IN E -M A T R E E M M A N U E L IS IC 3
« « *
C o n c ip ie t et p a r ie t filiu m . H eb raice: « harah v ey o led et b en » i. e. gravida

et pariens filium . E ten im , harah est a d ie ctiv u m fem in in u m in statu absolu to (non
verbum, p ro u t h a b e tu r in V u lg a ta ) q u o d sign ificat « gra vid a », et v cyoledet est
p a rticip iu m a ctiv u m fem in in u m K a l sign ifican s « p a r ie n s ».
Ia m vero , form ae adiectivales su n t a p po sition es q u ae su p era d d u n tu r n om in i
seu su b iecto absq u e u lla m u tation e su b iecti; sic, e. g., si dico: « V irg o alta et
p in g u is », a ltitu d o et p in gu ed o , p er talia ad iectiva sign ificata, ch ara cterem su b iecti
i. e. v irg in ita tem n u llim o d e m u tan t. Q u a m vis ergo fu tu ru m V u lg a tae: « c o n c i
p ie t et p a r ie t » sen sum d ivisu m po ssib ilem reddat, textu s tam en h eb raicu s illu m
om n in o ex clu d it; im o p a rticip io illo yoledet ( = pariens) sim u ltan eitas cla ris
sim e ex p rim itu r.
P ro p h eta ergo v id e t et a n n u n tiat virginem gra vid am et p a rien tem in sensu
compositio (i. e. g ra vid a et tam en rem anens virgo ) non vero in sensu diviso (i. e.
v irgo , q uae u sq u e ad co n cep tio n em v irgo perm an sit, et in ipsa co n cep tio n e v ir
gin ita tem p erd id it). E ten im , si accip ien d a essen t ve rb a p rop h etae in sensu d iviso,
haec q uaeri iu re possent: i ) Q u a re p rop h eta m u lierem illam tanta cu m so llem
nitate v o ca t ’alm ah? ... M u lta e enim m atres in tali co n d itio n e co n cip iu n t et
pariun t; 2) q uare m od o tam p ecu liari lau d ib u s ex tu lit p ro p h eta illiu s v ir g in i
tatis statu m q u i c o n cep tio n em praecessit, c u m status ille m u ltis p u e llis c o m
m u n is sit? ... 3) U n d e n a m , u t iam a n im ad vertim u s, ratio signi extraordinarii
in tali ord in aria con cep tion e? ...
In su p e r, ex ipso textu et con textu , n ed u m virg in alis co n cep tio sed etiam
virginalis partus eru itu r. P ro p h eta enim , in ipso actu co n cip ien d i et pariendi
vo cat illam non mulierem (iscia) sed virginem ('alm ah). Virgo illa, igitu r, v ir g i
n itatem suam retin et n ed u m in con cep tion e E m m an u elis, sed etiam in partu
eiu sd em . Isaias ergo, d ivin itu s illu stratu s, et co n cep tio n em et p artu m v ir g i
n eu m m atris E m m a n u elis solem n iter praen u n tiavit.
* * #
E t v o c a b i t u r n o m e n e iu s E m m a n u e l. In h ebr. h a b etu r tertia persona fe m i

nina, et ideo, iu xta co m m u n em in terp re ta tio n em significat: et vocat (vel et vocans)
n om en eius ... L e c tio en im haec o p tim e co n g ru it c u m p articip io certo yoledet
{pariens) et c u m ad iectivo harah (gravid a, seu concipiens); co n g ru it etiam cu m
contextu, eo q uia si sit v irgo q u ae (virgo m anens, et ideo absq u e viro) c o n cip it
et p a rtu rit E m m a n u elem , co n v en it ut n om en ei a virg in e m atre, eaq u e sola,
im p on atu r.
Em m anuel (heb r. ’immaniVel) significat « n o b iscu m D e u s ». N o m en hoc, in
V . T . , apparet ta n tu m m o d o apu d Isaiam (7, 14; 8, 8), et sem el ta n tu m in N . T .
u d M a tth . 1, 23. S i abstrahi posset a contextu su b seq u en ti Isaiae et ab in ter-
P R O PH E T IA DE V IR G IN E-M A T R E E M M A N U E L IS
p retatio n e S. M a tth a e i, ex ipso solo n om in e non po sset d ed u ci p u e ru m q u i p ra e

d icitu r n ascitu ru s esse reapse Deum: m u lta en im su n t nom ina, u ti aiu n t, theopkora
in V . T ., quae d iv in itatem ev id en ter ex clu d u n t ab illis q u i ta lib u s n om in ib u s
ap p ellan tu r. A tta m e n , si a tten d atu r ad ea q uae de p u ero isto p ro p h eta postea
p ra ed icit (praesertim 8. 8; 9, 6-7; 1 1 , 1 et ss. u b i m aiestatem eiu sq u e d iv in i
ta tem aperte p roclam at), et si atten d atu r ad in terp reta tio n em S . M a tth a e i nec
n on ad in tegru m In carn a tion is even tu m , evid en tissim e p atet n om en Em m anuel
n on esse n om en va c u u m aut sy m b o licu m , sed esse sig n ifica tiv u m d ivin itatis
illiu s p u eri ex v irg in e m atre n ascitu ri.
B u ty ru m e t m el com edet e t c .... D u o u ltim i ve rsicu li (15 et 16) sat ob scu ri

sun t, ita ut q u am p lu rim ae exp lication es prop ositae sm t.
N o s hic, b re vita tis causa, p ro p o n im u s ta n tu m m o d o in terp reta tio n em q u ae
a P . A . V a c c a r i S . J. d efe n d itu r (cfr Verbum D om ini, vo l. X V I I , 1937, p. 45-49;
7 5 -8 1) eo q u ia fere certa n obis v id e tu r.
A liq u a , ante om nia, su n t P r a e m i t t e n d a : p ro u t ap p a ret ex toto contextu,
d u p lex d istin gu i deb et pro p h etia e ob iectu m : 1) u n u m principale et a b so lu tu m ,
i. e. conservatio d avid icae d ynastiae; 2) aliud secundarium et co n d itio n a tu m ,
i. e. prospera, conditio d a v id ica e stirpis.
A d I . E ten im , p ra ecip u a co n iu ra to ru m hostiu m (i. e. d u o ru m R e gu m , D a

m asci et Iu d ae) in sid ia d irig eb a tu r con tra regem et con tra d a vid ica m stirp em
q u am rad icitu s ev ellere sibi p raestitu eran t, p o n e n d o su p er th ro n u m D a v id is
n o vu m regem a stirp e d a vid ica et forsan etiam a gen te Isra elitica alien u m (v. 7).
H o c patet: a) ex 2 (4) R e gu m , 16, 5, u b i d icu n tu r hostes « regem A c a z » c irc u m
d are a tq u e u rgere (iuxta v im textu s h eb r.): b) et ex eo q u od n u n tiu m hostilis
in vasion is allatum f u i t « d om u i D a v id » i. e. regiae stirpi. E t haec (i. e. im m in en s
d estru ctio d avid icae stirpis) erat pro rege A c a z p ra ecip u a te rro ris causa. A d h u n c
te rro re m ab anim o R egis a verten d u m D e u s Isaiam m isit, q u i D e i n om in e, abso
lute, d ixit: « n on erit, n eq u e stab it » (v. 7) c o n siliu m h o c h o stiu m , seu , effectu
careb it, eo q u ia sicu ti « cap u t S y ria e D am a scu s et cap u t D a m a sci R asin », sicu ti
« cap u t E p h ra im Sam aria, et cap u t S am ariae filius R o m e lia e » (i. e. P h acee),
ita (con clu sio haec, q u am v is n on ex p rim a tu r, tam en lo g ice ex p raem issis seq u itu r)
cap u t Iu d a est et rem an ere d eb et Ieru salem , et cap u t Ieru sa lem rex d a vid ica e
stirp is, iu xta solem n em D e i p ro m issio n em (2 Sam . 7, 12 -16 ; P s. 89 [88] 19-37).
Ad IL P ra ete r con servation em d a vid ica e stirpis D e u s so lem n iter p ro m i

serat etiam prosperam eiu s, conditionem sed conditionate: « Si d ereliq u e rin t filii
eius leg em m eam , et in iu d iciis m eis n on a m b u la v e r in t... visitab o in v irg a in i
q u itates eo ru m et in v e rb e rib u s p eccata eo ru m » (Ps. 88, 31). R elate ad hanc
tem p o ralem p ro sp eritatem , p ro p h eta con d itio n ate d icit: « si n on cred id eritis,
non p erm a n eb itis » (v. 9), seu h eb raice cu m alliteration e: 'im lo’ ta ’ ‘ am im u, M
lo’ te ‘ a m en u , i. e. si non fid itis D e o , ita u t, confisi E iu s p ro m issio n ib u s in d e fe c -
P R O P H E T IA DE V IR G IN E -M A T R E E M M A N U E L IS 105
tib ilib u s, salu tem ex p ectetis ab eo, non ab artib u s h u m anae p o litices (A c a z en im
iam tu m cogitab at, q u o d postea effecit, in v o care n em p e A s s y rio ru m a u xiliu m
ut pressu ram R asin et P h acee a se ex cu teret) « n on p erm a n eb itis » in illa pace
et p ro sp eritate q u am D e u s v o b is u ltro p rom iserat. E m m a n u el ergo ex virg in e
m iracu lo se n ascitu ru s, sign u m erat p ro x im ae lib eration is ab h o stib u s intra d u os
v e l tres annos efficiendae, et reapse postea effectae, relate ad o b iectu m primarium
et absolutum pro p h etia e (i. e. relate ad convservationem d avid icae stirpis, eo quia
M essias seu E m m a n u el ex illa erat oriundus); n on vero relate ab o b iectu m secun
darium et co n d itio n a tu m pro p h etia e (i. e. relate ad temporalem prosperitatem
d avid icae stirpis) eo q u ia n on crediderat i. e., n on est confisa p ro m issio n ib u s
d ivin is sed au xilio A ss y rio ru m seu extran eo ru m .
Signum ig itu r q u od v. 14 p ra ed icitu r a D e o d an d u m , est eiu sd em gen eris ac
d estin ation is atqu e illu d q u od v. 11 regis op tion i offertu r p eten d u m , i. e. est
signum undique salutis et felicita tis, p ro u t in terp retes tam C h ristian i q u am Iu d a ei
u sq u e ad m ed iu m circiter saec. x ix ten u eru n t, et p ro u t ex ipso n om ine E m m a
n uel (D e u s est n ob iscu m ) eru i potest. C o n seq u en ter, q u od E m m a n u el d icitu r
« b u ty ru m (seu lac sp issu m , co n cretu m ) et m ei » com estu ru s, est sig n u m abun
dantiae et prosperitatis, n on vero m iseriae et d esolation is, eo q u ia com estio b u ty ri
et m ellis in serm on e b ib lico p ro sp eritatem et abu n d an tia m sign ificat.
N ec iuvat O b i c e r e : Post signum a D eo oblatum (v. 11) cc ab Acaz im ple repu

diatum (v. 12), non potest certe expectari pro Acaz incredulo et infideli signum
liberationis, sed vaticinium vastationis, iuxta normam in v. 9 enunciatam : «si non
credideritis non perm anebitis ».
R e s p o n d e t u r : certe, et infidelitas A caz punienda erat; sed punitio haec non iam
in versiculis 14-16, sed in v. 17 et seq. clare denuntiatur eo quia D eus adhibuit ipsos
Assyrios, quorum Acaz auxilium im ploraverat, ad poenam ei infligendam ; punitio,
ergo, fit non in ipso statim signo (quod a D eo dandum prom ittitur) sed in secundo
momento. Natura ergo signi, de facto, a D eo non m utatur. Norm a vero v. 9 enunciata,
bene applicatur poenae v. 17 et seq. statutae, circa prosperam conditionem stirpis davi
dicae: <( Si non credideritis, non perm anebitis in iila pace ac prosperitate quam D eus
vobis, ex sua benignitate, ultro prom iserat ».
H isce p raem issis q u oad naturam signi, ad interp retation em ve rsicu lo ru m 15

et 16 proced ere p o ssu m u s.
a) B u ty ru m et m el com edet ... B u ty ru m (h eb r. hem’ ah) id em est ac lac

sp issu m , co n cretu m (la crem a). B u ty ru m et m el (vel b u ty ru m cum meile) (cfr
R. B. [1903] 24 1-4 4) com ed ere, est — u t d ix im u s — prosperitatis indicium. N o
m ine en im « terrae flu en tis iac et m el b d esign atu r P alaestin a u ti regio felix et
bonis o m n ib u s affluens. Ia m vero cu m lo cu tio n ib u s istis, nostra locu tio est om n ino
parallela et arctissim o n exu con iu n cta. N e c ratio adest ab hac sign ification e rece
d en d i.
Io 6 P R O PH E T IA DE V IR G IN E-M A T R E E M M A N U E L IS
Sed O b i e i t u r : in vv. 21 et 22, comestio butyri et m eilis exhibetur inter indicia

summae desolationis et penuriae. D icitu r enim: «et erit in die illa, nutriet homo vac
cam boum et duas oves et prae libertate lactis comedet butyrum ; butyrum enim et mel
m anducabit omnis qui relictus fuerit in medio terrae ».
R e s p o n d i t u r : nego suppositum, e o quod in illis versiculis (21 et 22) sat clara indicia
habentur ex quibus patet ibi agi non de penuria sed de abundantia. Etenim , ut anim ad
vertit P . Vaccari (1. c., p. 76): «M irum esset, si ad indicandam penuriam adhiberentur
verba abundantiae, et hic dicitur: « prae copia lactis comedent butyrum ». N ec dicatur
penuriam indicari ipso genere alimenti, nempe lacte, sive quod sit vilis cibus, sive quod
subintelligatur deesse fruges agrorum; nam , idem valeret de « terra fluente lacte et
m eile » contra manifestum Scripturae sensum; quae enim differentiae ratio assignari
potest? Praeterea, quod unusquisque (haec enim est vis vocis « homo » v. 21 ex usu
hebraico ’ts) nutriat unam vaccam et duas oves, h. e. quod nemo sit de populo, quin
saltem tale parvum peculium possideat, id certe non est publicae calamitatis et m ise
riae, sed contra non ordinariae prosperitatis indicium ». In vv. ergo 21 et 22 felix con
dicio describitur, quae im m ediate praecedit desolationem v. 23 adumbratam, ita ut
sensus sit: « eo tempore (in die illa) e tam felici statu (ut vita passim sustentetur butyro
et m eile) in tantam desolationem devenietur ut agri redigantur in vepres ».
b) UT S C IA T REPROBARE M ALUM ET E L IG E R E BONUM .
P ra efix u m le (ut) p lu res sign ification es h abere potest: a) sign ificatio m agis
o b via , est finalis, i. e. ut, p ro u t h a b e tu r in V u lg a ta . A tta m e n , sign ificatio haec
co n tex tu i dissonat, ita u t ip sem et S. H ie ro n y m u s su u m ut exp on at p e r quamvis,
b) A lia sign ificatio est usque ad, donec (Io b ., 38, 13; D a n ., 9, 24); c) T e r tia sig n i
ficatio est quando (Is. 10, 3; G e n ., 8, 11; Io b ., 24, 14).
P ro b a b ilio r sign ificatio est quando, p ro u t e x ipso co n tex tu apparet, eo quia
p ro x im e d icitur: « Q u ia antequam sciat p u e r ... ».
c) Q u i a a n t e q u a m s c ia t p u er re p ro b a re m a lu m e t e lig e r e bonum ... P a r

ticu la quia in d icat dari in seq u en tib u s ratio n em cur tu n c p u e r ille po rten tosu s
m a n d u catu ru s sit b u ty ru m et m el.
M alum autem et bonum, referen d a sunt, p ro b ab iliter n on ad gustum (p rou t
v u lt P. M u rillo ) sed ad mores, ita u t sensu sit: « Q u a n d o p u er (E m m an u el) ad
aetatem discretionis perven erit, v e scetu r b u ty ro et m eile, quia an teq u am aetatem
illa m attin gat, d erelin q u etu r terra ... «...
d) D e r e l i n q u e t u r t e r r a q u a m t u d e t e s t a r i s a f a c i e d u o r u m r e g u m s u o r u m .
V e r b u m h eb r. te ‘ azeb, q u od in V u lg a ta v e rtitu r « d e r e lin q u e tu r », secu n d u m
recen tiores p e n e om n es rectiu s ve rtere tu r « vastab itu r, d eso lab itu r »; in h oc sensu
e n im con stan ter a ccip itu r h aec v o x a p u d Isaiam , u b i de regio n e aliq u a serm o
est (C fr 17, 2, 9; 27, 10 etc.).
Ig itu r, iu x ta v im et co n stru ctio n em textu s h eb raici ita ve rti debet: « vasta
b itu r terra a cu iu s d u o b u s regib u s tu m olestia p rem eris ». E rg o iu x ta te xtu m
P R O P H E T IA DE V IR G IN E -M A T R E E M M A N U E L IS 107
h eb raicu m , T erra cu iu s vastatio p ra ed icitu r, non est terra Iu d a (p rou t vellen t

p lu res in terp retes q u i vim te x tu i in ferre cogu n tu r; c fr C euppens, o. c ., p p . 199-
203) sed est terra duorum regum i. e. R asin et P h acee q u i, foed ere iu n cti, co n sti
tu era n t regem A c a z eiu sq u e stirp em evellere: q u o d ve re p au lo p o st fa ctu m est
a T ig la t-P ile s e r I V , R e ge A ss y rio ru m (cfr 2 R eg., 16, 5-20).
O b i e i t u r : D uo regna distincta et separata (Ephraim et Syriae) inepte omnino

appellarentur nomine singulari 'adamah solum , terra.
R e s p o n d e t u r : Non est absonum quod duo regna contigua uno singulari no
mine regionis comprehendantur, prout peritissim i linguae hebraicae facilc admittunt
(C tr E. K o n i g , Das Buch Jesaia , G iitersloh, 1926, p. 118).
Ita q u e, con clu d en tes, sensus d u oru m ve rsicu lo ru m (15 et 16) est: « E m m a
n u el, q u an d o ad aetatem d iscretion is p erven erit (i. e. q u an d o sciet rep rob are
m alu m et eligere b on u m ) ve sc etu r b u ty ro et m eile (sig n u m prosperitatis); quia
a n teq u am p u er (E m m an u el) aetatem illam (d iscretionis) attin gat, va sta b itu r
terra a cu iu s d u ob u s regib u s tu m olestia praem eris ».
D u o ergo h ic determ in an tu r: a) con servatio Domus D a v id is (contra hostile
co n siliu m d u oru m R egu m ) eo q u ia ex d om o d a vid ica M e ssias i. e. E m m a n u el
miraculose (sig n u m extraordinarium a D e o patratu m ) orietur;
b) terminus liberationis statuitur, eo q u ia an tequ am p u er ad aetatem d isc re
tion is p erven iat (h in c n on po st lon gu m tem pus) va sta b itu r terra d u o ru m regu m
q u i d om u m D a v id vastare voleban t.
III - Interpretatio realis
Q uinam si n t E m m a n u e l et « ‘A l m a h >
T r ip lic is generis in terpretation es d istin gu i possunt: A) In terp retatio n es

q u ae om n em sen sum m essian icu m ex clu d u n t; B ) In terp retatio n es quae sen su m
m essian icu m typicum ad m ittu n t; C ) In terp retatio n es quae sen su m m essian icu m
litteralem ad m ittu n t.
A ) Interpretationes quae omnem sensum M e s s i a n i c u m excludunt.

P raecip u ae tres sunt.
1) Prim a interpretatio-. E m m a n u e l est E zechias rex, filiu s A ca z, e t ‘ A lm ah

est u x o r A c a z. Ita H eb ra ei, tem p ore P atru m , teste S. H iero n y m o , et nostra aetate
a cath o lici M a sp ero , L a g a rd e, M . C u r d y etc.
S. H ie ro n y m u s H ebraeos irrid et, d em on stran s q u om od o E zech ias, q u an d o
Isaias oracu lu m p rotu lit, i. e. anno I. regn i A c a z , aetatem n ovem ann oru m h a b u e
rit. E rg o Isaias n on p o tu it, tem p ore regn i A c a z, co n cep tio n em et n ativitatem
E zech ia e praedicere.
P R O P H E T IA DE V IR G IX E -M A T K E EM M AN U EL!,-;
2) Secunda interpretatio: E m m a n u e l est filiu s Isaiae, et ‘A lm a h esset sive

u xor Isaiae, q uae p rop h etissa n u n cu p a tu r (8, 3), sive u x o r iu ven is q uae, te m p o r e
prop h etiae, Isaiae e r a t d esponsata. Ita Iu d aei q u id am p osteriores (Ib u E z r a ,
la r h i) et G ro tiu s, G esen iu s, H itz, O lzhau sesi inter P rotestantes. A t qu om od o
filiu s Isaiae d ici posset d om inator, rex pacis, p rin cip a tu m su p er h u m eros h a b en s,
im o rex et S alv ato r Iudae? ...
3) Tertia interpretatio: E m m a n u e l est p u e r q u ic u m q u e in d eterm in atu s, et

‘A lm a h est m u lier in d eterm in ata n u b ilis ac iu ven is, eo q u ia p rop h etae in ten tio
est solu m m od o p ro x im ita tem salutis et liberation is p raed icere i. e. a liberation e
ta n tu m tem p u s d ecu rret q u an tu m a con cep tion e (hic et n u nc) alicu iu s m u lieris
u sq u e ad neon ati d iscretion em d ecu rreret. Ita K u e n e m , S m ith , M a rti et, in
gen ere, R ad icales.
A t, iure ob servari p o test qu od p rop h eta n on lo q u itu r conditionate sed abso
lu te; nec ratio h ab etu r, in tali op in ion e, eo ru m q uae de tali p u e ro (b en e d e te r
m in ato) in seq u en ti cap. V I I I , S ss. d icu n tu r.
S en ten tia q uae om n em sen sum m essian icu m ab hac p ro p h etia e x c lu d it d am
nata est a P io V I in B re vi <<D iv in a » (Enchir. B ib i., 20 sep t. 1779 , n. 59).
B ) Interpretationes sensum M essianicum typieum admittentes.

In d e a tem p o re S. H ie ro n y m i q u id am sen su m m essian icu m tv p ic u m a d m i
serun t d icentes E m m a n u e l esse filiu m Isaiae « gen eratim in ty p u m D o m in i »,
(In Is., P L 24 112 ) et ‘A lm a h esse u x o rem Isaiae, ty p u m M a ria e. O p in io
n em hanc in ter C a th o lico s secu ti su n t R ich a rd u s S im on , L a m y , B ossu et, C alm et,
L e - H ir etc.
A ttam en : 1) T y p ic a significatio om n in o gratu ito asseritu r, et n u llim o d e d em o n
strari potest, sive ex S. S crip tu ra sive ex T ra d itio n e ; 2) D e e st fu n d a m e n tu m pro
sensu ty p ico . E ten im : ty p u s (in eo praecise in q u o ty p u s est) d eb et a n tityp u m
repraesen tare. A tq u i v irg o n u pta, m od o naturali con cip ien s, n eq u it rep raesen
tare form aliter virg in em m od o su p ern atu rali co n cip ien tem E rg o ...
C) Interpretatio quae sensum M essianicum l i t t e r a l e m admittit.

E m m anuel in sensu litterali est Messia.-;, et ‘ a l m a h est B. M a ria V . E s t
in terp retatio com m un is, nostris d ieb u s, apud C ath o lico s.
Probatur: I. E x S c r i p t u r a et p ra ecip u e ex M a tth . 1, 18-25, u b i E v a n g e-

lista diserte om n in o testa tu r hoc Isaiae va ticin iu m in con cep tu virgin eo B . M . V .
im p letu m fuisse. E rg o Isaias pra ed ixit Ie su m n ascitu ru m ex V irg in e , in tegro
rem an en te virgin ita tis flore, et ideo E m m a n u e l est C h ristu s, et ‘A lm a h est B.
M a ria V . H o c autem M a tth a e i testim on iu m , p ro u t ex ve rb is (« h oc au tem to tu m
fa ctu m est u t ad im p leretu r ... ») patet, est pro sensu non ty p ic o , n eq u e (a fo r
tiori) accom m od atitio, sed pro sensu litterali prophetico.
P R O PH E TIA DE V IR G IN E-M A TR E E M M A N U E L IS
II. Ex unanimi interpretatione Patrum et scrip to ru m C a th o

lic o r u m . ( C f r C e u p p e n s , o . c ., p . 2 16 ).
III. Ex i ps o c o n t e x t u t o t i u s p r o p h e t i a e . E ten im : a) terra Iu d ae,

in T . V ., con stan ter terra Iahveh et n on terra regis n u n cu p atu r. Iam vero , ead em
terra Iu d a e etiam terra Emmanuelis d icitu r (8, 8): q u o d fieri n eq u it (prou t co n
ced it ip se M a rti) nisi E m m a n u el sit ipse M e ssias. F ru stra ve ro ad h a n c illation em
su b ve rte n d a m q u id a m asseru nt te xtu m h eb raicu m ibi co rru p tu m fuisse; etenim ,
hu iu s co rru p tio n is n u llu m in d ic iu m in m a n u scrip tis et in versio n ib u s in ven itu r.
b) E m m a n u el, u t p ig n u s salutis praesen tis, et u t fu tu ru s p o p u li salvator

ap u d Isaiam (8 , 8 - 1 9 ) exh ib etu r. Iam vero , m u n u s h oc Salvato ris, M e ssiae et
M essiae ta n tu m op tim e com p etit, p ro u t ex S . S crip tu ra patet.
S i E m m a n u el, ergo, in sensu litterali est M essias, co n seq u en ter ‘almah est
in sensu litterali m ater eius, seu B . M a ria V . D e qua ergo d u o ab Isaia praed i-
d icu n tu r: 1) E iu s virgin ita s sive in con cep tion e sive in partu M essiae, et ideo
E iu s virg in alis m aternitas; 2) E iu s divina maternitas, eo q u ia E m m a n u el, p ro u t
ex co n tex tu clare apparet, n ed u m est hom o (q u ia n ascitu r ex m u liere), sed etiam
D eu s.
* * *
S i q u aeratu r q u a e n a m c o n n e x io h a b eatu r in ter E m m a n u elis seu M essiae

p ro d igio sam n ativitatem et liberation em ab illa d u o ru m regu m pressura, d ice n
du m est adesse certe connexionem causalem, eo q u ia tem p o rale illu d b en eficiu m
co n fe re b a tu r intuitu Emmanuelis seu M essiae, seu v i d ivin ae p rom ission is de solio
d a vid ico u sq u e ad illius, p er M essiam , c o m p lem e n tu m con servan d o. Q u o d n ulla
adsit temporis connexio, ex h oc patet q u o d Isaias in su b seq u en tib u s va ticin iis
(q u ae cu m hoc n ostro et in ter se seriem con tin u atam efficiunt) clarissim e et
apertissim e d icit (S, 1-4) lib eration em a praesenti d u o ru m regu m p ericu lo intra
b reve tem p u s secu tu ram , n ativitatem vero M e ssiae post in vasion em A ss y rio ru m
et lib eration em ab ea serius secu tu ram (9, 1-7).
F o rsan , p raeter co n iu n ctio n e m causalem, ad m itti potest coniunctio prophe
tica, vid elicet: Isaias p rom isit dom ui D a v id lib eration em q u ia ex ipsa oritu ru s
erat M e ssias, sig n u m et arg u m en tu m salutis, atqu e ex M e ssia q u i, prospectu
prophetico n u p er n atus ex h ib etu r, defin it tempus q uo terra Iu d a e ab in cu rsion e
d u o ru m regu m lib erab itu r.
Ii o V A T IC IN IU M D E R A D IC E J E S S E
III - V A T IC IN IU M DE R A D IC E J E S S E
( Is . X I , 7)
B IB LIO G R A PH IA
Praeter Commentatores Isaiae superius recensitos, sequentia studia particularia

habentur:
C a l e s I., Les truis discours propheiiqv.es sur VEmmanuel, in Rech. de S c. Rei.,
13 (1922), 169-177; C e u p p e n s F., in De Prophetiis Messianicis in Antiquo Testamento,
Romae, 1935, pp. 246-274; C o r l u y L, De Radice Iesse, in Spicii. Dogm. B ibi., Gan-
davi, 1, 1884, 433-441; D e n n e f e l d , Messianisme, in D . T. C ., 10. 1029, 1441-1443;
H e r m a n n L , Der Messias aus Davids Geschlecht, in Zeitschr. fiir iciss. Theol., t. 51,
260-268; T o b a c E., La proplietie du rejeton de Jesse, in D . T. C ., 8, 1924, 525-538.
P r o p h e tia e M o m e n tu m . P ro p h etia haec (u n a cu m p rop h etia im m ed iate

praeced en ti de parvulo nato, 9, 1-7), p rop h etiam iam exp ositam de signo V ir
ginis pariturae ev o lvit et com p let, ita u t cu m ea q u id u n u m con stitu at. E x hoc
patet etiam h u iu s p rop h etiae m om en tu m .
Tractationis divisio. T r ia , u t m os est, praestanda sunt: L D e te rm in atio c o n

textu s et textus; II. In terp retatio verbalis; I I I . In terp retatio realis.
1 - C o n t e x t u s et t e x t u s
A) Contextus. A ssu r, q u i in stru m en tu m fu it Jah veh ad p o p u lu m Isra eliti-
cu m iure p u n ien d u m , suis victo riis a b u titu r et p o p u lu m Isra eliticu m — contra
D e i vo lu n ta tem — om n ino extirp are vu lt. D e u s au tem qui, ratione M essiae,
v u lt ut resid uus p o p u li Israelitici perm aneat, ip siu s A ss u r p erd itio n em et h u m i
liationem statuit. C lad es ista A ss y rio ru m m y stice refereb at clad em infern ae
potestatis a M e ssia ei in feren d am . H in c est q u od prop h eta, a ty p o ad an tityp u m
pertran sien s, osten dit su rcu lu m p a rvu m ex h u m ili tru n co fam iliae D a v id is eru m
pentem , cui sup ern atu ralia dona S p iritu s S. plenissim e in fu n d u n tu r ad hoc
ut regn u m iustitiae in stitu at, q u iq u e, hostibu s d evictis, in sig n u m salu tis o m n ib u s
g e n tib u s crescat et floreat.
B ) Textus. Iu x ta V u lg a tam : ■E t egred ietu r virga de radice Jesse, et flos

de radice eius ascendet >.
V ersio vero litteralis textu s heb raici haec esset: « E t eg re d ie tu r surculus de
trunco succiso Isai et virgultus ex radicibus illiu s crescet ».
2 - Interpretatio verbalis
E t e g r e d ie tu r . C o p u la et op p ositio n em cu m a n teced en tib u s in d icat, v id e
licet: poten tia A ss u r d estru cta est, d om u s D a v id hu m iliata est, sed e rad ice d om u s
D a v id surget su rcu lu s q u i n o vu m fru ctu m afferet.
V A T IC IN IU M D E R A D IC E J E S S E iI I
V IR G A ... h ebraice: surculus, qu i, u t ex v. 2 seq. aperte constat, d eterm in a

tam aliq u am person am d esign at.
DE r a d i c e Iesse. M e liu s, iu x ta te x tu m h eb r., vertitu r: de trunco succiso. S u r
cu lu s ergo o ritu r ex arbore su ccisa, cu iu s tam en rad ix ad h u c in terra su p erest.
Sub hac im agin e h u m ilis status fam iliae D a v id is tem p o re C h risti in d icatu r.
In textu h ebr. pro Iesse h a b e tu r Isai, q u o d est n om en patris D a v id is q u i B e th le
hem vix it; virg a ig itu r seu su rcu lu s ex fam ilia D a v id is origin em h a b e b it.
E t flo s de r a d ic e e iu s ascen d et ... L o c o flo s m eliu s ve rtere tu r virgultus.
L o c o ascendet, m eliu s ve rte re tu r exurget.
E x v i term in o ru m te xtu s h eb raici et ex con cord i in terp retation e iu d aica el
etiam e x ipsa V u lg a ta , apparet om n in o v e rsicu lu m h u n c in d u os sticos d istin g u i,
q u i p arallelism o syn o n im o (i. e. id q u o d asserit p rim u s sticu s rep etitu r, aliis
verb is, ab alio stico) arcte in ter se co n iu n g u n tu r, vid e licet:
Prim us sticus: E g re d ie tu r — su rcu lu s — de tru n co su cciso (seu de radice).
Secundus sticus: E x u rg e t — v irg u ltu s — de radice.
3 - Interpretatio realis
Q u id hic veniat sub nomine Radicis Iesse.
D u p le x in terp retatio d istin gu i potest: Acatholicorum et Catholicorum .
I. Interpretatio acatholicorum om n em m essian itatem h u ic va ticin io d en e

gat. a) A liq u i illu d de E zechia, rege Iu d ae, in tellex eru n t. Ita M o yses-h a k k o h e n ,
A b e n -E z r a , G r o tiu s et R ation alistae q u id am . A t , haec in terp retatio n u llim od e
sustin eri potest, eo q u ia v a ticin iu m h oc rem futuram p ra ed icit, d u m e contra,
E zech ia s tu n c iam n atus erat et iam ab aliq u ot annis regn abat, prou t a p p aret
ex Is. 10, 11; et ea quae de su rcu lo illo d icu n tu r vio len ter om nino E zech iae
aptantur.
b) A lii va ticin iu m illu d de Zorobabele in tellex eru n t, p rin cip e et d u ce p r
m oru m c a p tivo ru m e B ab ylo n ia in P alaestin am red eu n tiu m . Ita, tem p ore T h e o -
doreti, q u id a m R a b b in i et q u id am acath o lici h od iern i.
A t, co n tex tu s h u ic in terpretation i obstat, q u ia q u alitates regi hu iu s v a ti
cinii assignatae, Z o ro b a b eli non con ven iu n t; et fam ilia D a v id is tu n c n on erat
tru n cu s excisus.
I I . Interpretatio catholicorum m essian itatem va ticin ii d efen d it. P ro p h e ta

v e rb is tran slatis utitu r; at facile est ve rb a illa tran slata ad sig n ifica tion em p r o
priam red u cere eo quia: a) in p e rico p e ipsa clare in d icatu r q u id sit tru n cu s,
rad ix i. e. Isai seu Iesse, pater scilicet D av id is; b) ex ipso co n tex tu ev id en ter
apparet Isaiam lo q u i de M e ssiae origin e, i. e. de eodem de q u o locu tu s erat antea
7, 14; 9, 6-7 seu de M essia. Itaq u e, sensus explicitus proprius est: « F iliu s (i. e.
E m m a n u el, M essias) o rietu r de stirpe Iesse ».
E t h oc p ro b atu r argu m en tis sive externis sive internis.
I 12 V A T IC IN IU M 'DE R A D IC E J E S S E
Argumenta externa: a) E x comimini interpretatione Iudaica: Targum lo n a -

tharn ita an tiq u issim am Iu d a eo ru m trad itio n em refert, in v v . i et 6: « E t e g re
d ie tu r rex ex filio Isaiae ct M essias (U n ctu s) ex filio filio ru m su o ru m ungetur)-.
M u lta testim on ia in terp retation is lu d a ic a e a fferu n tu r a G a la tin o (D e arcanis,
5, i; 8, i; io , 4). Iure ergo S. H ie ro n y m u s testatur: <- V irg a m et florem de rad ice
Iesse ip su m D o m in u m Iu d aei in te r p re ta n tu r ».
b) E x unanimi traditione catholica cu iu s testim on ia c o lle ge ru n t R ein k e (ad
h. 1.) et T h a ilh a n (A nalysis B ibi. K ilb e r , 1, p. 359). C f r etiam C e u p p e n s , o. c.,
p. 2 7 1.
Argumenta interna: N o ta e en im regis in va ticin io d escrip tae, tam m ira b i

les, tam su b lim es su n t u t n u lli, praeter M e ssiam , co n v en ire possint. S ic, e. g.
q u isn a m ex h o m in ib u s solo sign o vo lu n ta tis suae su b iecit aut su b iectu ru s erit
om n es in im ico s suos?
S en su s ergo explicitus p rop h etiae est origo M e ssiae e x fam ilia Iesse seu ex
radice D av id is (A p o c ., 5, 5,).
At p raeter h u n c sen su m explicitum , in terp retatio cath olica sen su m etiam
implicitum (et q u id e m form alem n on virtu alem ) ad m ittit, v id e n d o in virga B . M .
V irg in e m sign ificatam . « N o s au tem — scrib it S. H ie ro n y m u s — virgam de rad ice
Iesse san ctam M a ria m V irg in e m in tellig am u s, q u ae n u llu m h ab u it sib i fr u
ticem coh aeren tem , de q u a et u t su p ra legim us: ecce v irgo etc. et florem D o m i
n u m q ui d icit in C an t. C an tico ru m : ego flos cam pi et liliu m c o n v a lliu m » (in
h. L).
G asp ar S a n c tiu s asseruit virgam, ex communi Patrum consensu, esse M a tre m

M e ssia e . A d h u n c vero co m m u n em P a tru m con sen su m d em on stran d u m , P . P a s
s a g lia (D e Im m aculato ..., vo l. I, pp. 588-599) fere 50 P a tru m testim on ia refert,
in cip ien d o a S . Iu stin o , q u ib u s v ix 10 ex an tiq u is et q u o ru n d am recen tioru m
o p p on i possun t.
E t b en e quid em : sign ificatio en im M a tris, prou t a n im ad vertit D ’A le s (m
D ict. A p o l., III, 122), est sim p liciter con ten ta in co n cep tu co lle ctivo radicis
Iesse. E x ipso enim Isaia 7, 14, scim u s M e ssia m h u m an am carnem ex matre,
n on vero alio m od o (e. g. E v a ex A d a m ) et q u id e m miraculose (i. e. ab sq u e p r in
c ip io activo hum an o ) su m p tu ru m esse. O rig o ergo M e ssia e ex stirpe Iesse in
sola matre fu n d a tu r, et ideo, pro M essia, rad ix Iesse est sola mater, u sq u e ad
q uam , p er lineam virilem , illa rad ix exten d itu r. In illa p ericop a ergo, implicite,
sensu iam exp osito, co n tin etu r significatio M a tris M e ssiae i. e. B . M a ria e V .
S ed u lteriu s q uaeri potest: significatio haec im p licite conten ta, estne f o r
malis ve l virtualisl V id e tu r formalis, eo q u ia v im ip so ru m te rm in o ru m ipsiu s
p ericop ae n on ex ced it, praesu p p osita tam en revelation e de M e ssiae origin e ex
sola M atre, absq ue patre. T e r m in u s en im orietur a n obis ex p licari d eb et iu xta
m od u m origin is n obis a D e o ipso revelatu m . S ign ificatio ergo M a tris im p ii-
V A T IC IN IU M D E P A R IE N T E P A R IT U R A IN BETH LEH EM
cite et form aliter sive in term in o orietur sive in term in o rad ix con tin etu r, in q u a n
tu m scilicet rad ix, in sua p len iori signification e, ad M a ria m u sq u e se exten d it.
In terp retes igitu r explicite red d id eru n t in prim o stico, id q u o d implicite et
form aliter in p ericop a c o n tin e tu r .1
1V - V A T IC IN IU M M IC H A E A E DE P A R T U R IE N T E
P A R IT U R A IN BETH LEH EM
( M ic h . V , 2. 3 }
B I B L IO G R A P H IA
I. Commentarii in Michaeam.
1) A u ct o r e s c a t h o l ic i:
L ., Wolleii und Wirken der altest. Propheten, D iisseldorf; 1926, 80-89;

D u rr
L ., Der Prophet M icha, G iessen, 1874; T o b a c E ., Les Prophetes d'Isreal, M ali-
R e in k e
nes, 1919, t. 1, 243-268.
2) A u c t o r e s a c a t h o l i c i :
B e c k I. T ., Erklarung der Propheten Micha und Ioel, G iitersloh, 1S98; C h e y n e
T . K ., Micah tciih notes and Introduction, Cam bridge, 1902; E l h o r s t H . L , De Pro-
phetie van Micha, Arnhem , 1891; P o s n e r A ., Das Buch des Propheten M ichah, Frank-
iurt, 1924; S m i t h I. M . P . , Micah (Jntern. Crit. Comm.), E dinburgh, 1912.
II . Studia particularia in c. 5, vv. 1-5:

C e u p p e n s F ., in De prophetiis Messianicis in A n t. Tesr., Romae, 1935, pp. 340-
357; C o r l u y L , Spicii. Dogm. B ibi., De ortu Christi in Bethlehem, G andavi, 1, 1884,
442-446; P r o t i n S . , La Vierge Mere ches Michee (5, 2), in Rev. August., 15 (1910),
589- 592 -
Prophetiae momentum n ed u m ex h oc d esu m itu r q u od a M ich a ea p ro

ph eta clarissim e p ra en u n tia tu r o rtu s C h risti in B ethlehem , sed etiam p ra en u n
tia tu r mater eius, ita u t va ticin iu m M ich a ea e v e lu ti p arallelu m dici d eb eat va ti
cin io Isaiae (coaevi eius) de virgine paritura.
Divisio tractationis. T r ia exp onend a: 1) C o n te x tu s et textus; 2) In te rp re

tatio verb alis; 3) In terp retatio realis.
1 Q u o d (11- h ac p r o p h e tia Isa ia e d ix im u s , e tia m d e p r o p h e tia B a l a a m ( N u m . 24, 17 ) de

>>S te lla (se u d e INiessia) e x la co b oritura d ic i d e b e t, i. e. im p lic ite e t fo r m a lite r e tia m in h ac
p r o p h e tia s ig n ific a tio M a t r is c o n tin e tu r.
R e la te v e r o ad V a t ic in iu m E z e c h i e l i s d c p ortu clausa (44), d ic e n d u m est v e rb a illa soio
se n su accom m odatitio (q u a m v is o p tim o ) B . M . V ir g in i a p p lic a r i p o sse (c fr. K n a b e n b a u e r ) .
ii4 V A T IC IN IU M DE P A R IE N T E P A R IT U R A IN B E T H L E I I E M
1 - Contextus et textus
A ) Contextus: M ich a ea s, p o stq u am in trib u s p riorib u s c ap itib u s castigation es

d ivin as ob in fid elitatem p o p u li erga Ia h v eh p raen u n tiavit, in c ap itib u s 4 et 5
prom ission es pro Iu d a glo riosissim as profert, i. e., victo ria m p erfectam Iu d ae
p e r D o m in a to rem seu S alvato rem qui in B eth leh em orietu r, et p o p u lu m ad
m axim am glo riam ad d u cet.
B ) Textus v. 2: « e t tu bethlehem E p h rata pa rvu lu s es in m illib u s Iuda:

ex te m ihi eg re d ie tu r q u i sit d om in a to r in Israel, et egressu s eius ab in itio, a
d ieb u s aetern itatis, v. 3. P ro p te r h oc d a b it eos u sq u e ad tem p u s in quo partu
r ie n s p a r ie t : et reliq u ia e fra tru m eiu s co n v erten tu r ad filios Israel ».
2 - I nt er pr et at i o verbalis
E t tu B eth leh em E ph rata ... Ita in V u lg a ta et in ipso te x tu M a sso retico .

A t , in versio n e graeca 70 in terp re tu m habetu r: « et tu , B eth leh em , B eth E p h rata »,.
et ob hanc ratio n em h a u d p au ci ex egetae p u ta v eru n t Bethlehem apu d 70 et lehem
in te x tu M a sso retico in terp o la tio n em con stitu ere p o steriori tem p ore in tro d u cta m
ad h oc u t id en titas in ter Ephratam et Bethlehem asseri potuisset; et ideo, textu s
p rim igen iu s -M ichaeae, iu xta illos, habuisset: « E t tu, B eth E p h rata ». Q u id am
tam en h o ru m ex eg etaru m n on ren u u n t agn oscere glossam om n ino in ten tion em
significare ip siu s p rop h etae q u i de B eth E p h rata lo q u en d o , B eth leh em d esi
gn are v o lu it eo q u ia in colae B eth leh em de facto in S. S crip tu ra (e. g. R u th , x,
2; 1 S am ., 17, 12) E p h rata ei n u n cu p a n tu r. (Ita N o w a ck , M a rti).
A tta m e n , con tra hos ex egetas an im ad verti d eb et q u od n om en B eth Ephrata
in S. S crip tu ra n u llib i in v en itu r, et id eo exp licari non po test q u o m o d o M ich a ea s
n om en illu d a d h ib ere p o tu e rit ad B eth leh em d esignand am . L e c tio ergo p r i
m igen ia est illa q uae in te x tu M a sso retico et in V u lg a ta h a b etu r, i. e.: « E t tu
B eth leh em E p h rata ». V ir i B eth leh em ita e co n sid e ra n tu r E p h ra ta ei q u ia egressi
su n t ex E p h rata , in fin ib u s B en iam in , p rop e R am a. M ic h a e a s vero , d icen d o
Bethlehem Ephrata, d istin gu ere v o lu it hanc civitatem ab alia civita te B eth leh em
in terra Zabulon (lo s ., 19, 15).
P arvulus in m il l ib u s Iuda ... i. e. B eth leh em « parva in ter coetu s Iu d a e » .
E t de facto B eth leh em in V . T . sem p er ut parva con sid eratu r. N e c op p on i p o test
S . M a tth . 2, 6: « n eq u a q u am m in im a es in p rin c ip ib u s Iu d a », eo q u ia d u m
M ich a ea s con sid erat B eth leh em p ro u t erat h isto rice ante M e ssiae n ativ itatem ,
M a tth a e u s e con tra con sid erat B eth leh em post p ro p h etia m M ich a ea e a d im p leta m .
Ex te m ih i e g r e d ie t u r qui s it D o m in a t o r in I s r a e l . Illu d mihi, non ad
ip su m p ro p h eta m refertu r (p ro u t v e lle t R o sen m u ller) sed ad Ia h v eh (de q u o in
c. 4, 13 et 5, 2), ita u t D om inator ille pro Ia h v e h eg red ia tu r ad d ecreta Ia h v eh
a d im p len d a et p o testatem Ia h v eh in regn o Iu d a e instau rand am .
V A T IC IN IU M DE P A R I E N T E P A R IT U R A IN BETH LEH EM
Et egressu s e iu s ab in it io , a d ie b u s a e t e r n it a t is . Iu x ta C eu p p en s (o. c.,

p . 344) ve rb is istis p rop h eta ex h ib ere v o lu isset « fam iliae D a v id ica e , e qua M e s -
sias o riu n d u s erat, antiquitatem et gloriam », in o p p o sitio n e ad « magnam hum i
litatem loci origin is M e ssiae ». Ita etiam V a n H o o n a k er, T o b a c , K o n ig etc. S ed
n on vid e m u s qua ration e h o c asseratur.
M e liu s ergo, et m agis o b v ie cu m P . C o r lu y , C ra m p o n , K n a b e n b a u e r etc.
verb a illa in tellig u n tu r de origine aeterna fu tu ri D o m in a to ris seu M e ssia e in
sinu P atris, ita u t P ro p h eta d u p licem D o m in a to ris o rig in em sig n ificet, vid e lic e t,
terrenam (e fam ilia D a v id is in B eth leh em ) et coelestem (a d ieb u s aetern itatis, in
sinu P atris). H a c secu n d a interp retation e, m eliu s et m agis c o m p leta apparet
op positio inter locum et fam iliam humilem D o m in a to ris, et eiu sd e m g lo ria m aeter-
nalem . D o m in a to r ille, igitu r, erit Deus et homo.
P ropter hoc ... d a b it eos u sq u e ad tem p u s in q u o p artu rien s pariet.
V erb a : propter hoc, n ex u m q u em d am causalem im p ortan t, i. e. aratione ad ven tu s
h u iu s D o m in a to ris p raen u n tiati, castigatio p o p u li Isra el p e rd u ra b it ta n tu m
m od o u sq u e ad tem p u s in q u o illa q u ae p arere d eb et, F iliu m su u m p a r ie t ».
Cum autem Dom inator qui p ra ed icitu r sit persona b en e 'determinata, etiam
illa q uae Illu m parere d eb et, perso n a qu aed am b en e determinata esse d eb et.
Q u in am sin t Dominator Israel et parturiens paritura.
I. Quisnam sit D o m i n a t o r .
A ) Sententiae Acatholieae:
i") Dom inator Israel, iu xta q u o sd am I u d a e o s , q u ib u s adhaeret G ro tiu s, esset
Z o ro b a b el eo q u ia Z o rob ab el: a) fu it D o m in a to r in Israel, b) egressu s eius fu it
ab initio, cu m in itiu m fecerit eg red ien d i e cap tivitate; c) red u x it ad D o m in u m
i. e. ad san ctu ariu m D o m in i reliqu ias fratru m su oru m , 'et d) aliq u o vero sensu
p ro d iit ex B eth leh em eo q u od fu it de stirp e d avid ica.
S e d haec sen tentia ad m itti n on p o test eo quia: a) Z o ro b a b el non est n atus
B eth leh em sed B ab ylo n e; b) n eq u e fu it egressus eius a d ieb u s aeternitatis, im o
n equ e a tem p ore rem otissim o.
2) Dom inator Israel, iu xta qu osd am R a t i o n a l i s t a s , esset D o m in a to r q u i
d am idealis, non realis.
S ed h u ic in terp retation i o p p o n itu r constan s in terp reta tio h eb raica de M essia
seu D o m in a to re q u o d am reali. C e te ru m , q u o m o d o e x p lica retu r o rtu s in B eth le
hem i. e. in loco reali cu iu sd am M essiae idealis? ...
B ) Sententia Catholica: tenet Dominatorem Israel esse M essiam .

Prob: 1) E x t r a d it io n e u n a n im i I u d a i c a , p ro u t a p p aret ex respo n sion e a
p rin c ip ib u s sacerd otu m et scrib is p o p u li d ata H e ro d i regi q u aeren ti de loco
V A T IC IN IU M DE P A R I E N T E P A R IT U R A IN BETH LEH EM
n ativitatis M e ssiae ad hoc u t illu m M a g is in d icaret (M a tth ., 2, 5): « In B e th le

h em Iudae: sic enim scrip tu m est p e r prop hetam : E t tu B eth leh em etc. ... ».
S im ilite r apud S. lo a n n e m 7, 41-4 2 : « N o n n e scrip tu ra dicit: q u ia ex sem ine
D a v id , et de B eth leh em castello, u b i erat D a v id , ve n it C h r is t u s ? ». H a ec eadem
m essian ica interp retatio in v en itu r in Talm ud, tr. P esach im , fol. 5 1, c. 1, et N ed a -
rim , fol. 39, c. 2.
2) Ex u n a n im i t r a d it io n e C h r is t ia n a , ap u d om nes P atres et scrip tores,
u n o ex cep to T h e o d o ro M o p su e sten o q u i a V ig ilio P ap a d am n atu s fu it. O m n es
verb a ex te egredietur, in tellexeru n t: in te nascetur. ( C fr C euppens, 0. c., p. 354).
3) E x a r g u m e n t is in t e r n is . E ten im , ch aracteres quae in h oc vaticin io d escri
b u n tu r, n onn isi M e ssiae a S. S crip tu ra trib u u n tu r. S ic, e. g., egressus eius ab
in itio , a d ieb u s aetern itatis, potestas eiu s q u ae se exten d et ad u n iversam terram
etc. ...
I I . Quaenam sit p a r t u r i e n s paritura.
T rip lex sententia.
Prima sententia: T h e o d o ru s M o p su e sten u s d ix it pa rtu rien tem illam

esse filia m Sion.
A t h oc su stin eri n on p o test eo q u ia prop h etae n u n q u am fiiiam S ion ex h ib en t
tam q u am m atrem p a rtu rie n te m M e ssia m in d iv id u u m . ( C fr K nabenbauer, In
parvos prophetas, t. 1, pp. 4 4 4 - 4 4 5 ) .
S e e u n d a s e n t e n t i a est T h e o d o re ti et S. H ie ro n y m i (q u i tam en etiam

tertiam sen ten tiam infra ex p o n en d a m ad m ittit), secu n d u m q u o s p artu rien s illa
esset gen tilitas filios D e o parien s su b M essia, ita u t sensus sit: « E t in terra ip so
ru m lu a a e o s m anere p a tietu r d on ec gen tilitas p artu rien s p a r ia t ...» .
A ffe rtu r ta m q u a m arg u m en tu m illu d Is 54. 1: « L a u d a sterilis, q u ae non
paris, etc. ».
A tta m e n etiam haec sen tentia sustin eri n eq u it quia: a) sensus iste n on est
satis ob vius; b) si ita esset, p rop h eta scrib ere debuisset: « d on ec sterilis (non
v e ro parturiens) fiat parturiens »; c) si ita esset, d eficeret v in c u lu m in ter M e s
siam n ascitu ru m et p artu m lib era tio n em illam a u spican tem .
Tertia sententia: P artu rien s illa est B . M a ria V ., M a te r M essiae. Ita

E u seb iu s, C y r illu s et o p tim i in terp retes etiam R ation alistae.
P rob.: 1) E x ev id en ti parallelism o cu m vaticin io Isaiae 7, 14, de V irg in e p a ri

tu ra E m m a n u elem .
2) E x ip so contextu prop h etiae: eten im , c u m statim ante P ro p h eta locu tu s
sit de D o m in a to re seu de M e ssia n ascitu ro, o b v iu m est u t n ativitatem eiu sd em
con celeb ret; eo ve l m agis q u o d statim po st de fratrib u s M e ssiae loq u itu r.
V A T IC IN IU M DE F E M IN A V iR U J I C IR C U M D A T U R A
V - D E F E M IN A V IR U M C IR C U M D A T U R A
( l e . X X X I , 22)
I. Commentarii in leremiam.
1) A uctores c a t h o l ic i:
C o n d a m i n A . , Le livre de Jeremie, Paris, ic)2o; D i m m l e r E ., Jeremias ubersetst

und erklart, M . G ladbach, 1921; K e n l e r s L , Jeremias, Roerm ond, 1933; K n a b e n
b a u e r I., Commentarius in leremiam prophetam, Parisiis, 1889; L e i m b a c h K . A ., Das
Buch des Propheten Jeremias iibers. und erkl., F ald a, 1923-1924; N o t s c h e r F ., Das
Buch Jeremias, Bonn, 1934; R i c c i o t t i G ., II libro di Gerentia, T orin o, 1921; R o e l a n t s
A ., Hct Bock Jeremias, B m gge, 1928; S c h n e e d o r f e r L . A ., Das Buch Jeremias, des
Propheten Klagelieder und das Buch Baruch erklart, W ien, 1903.
2) A u c t o r e s a c a t h o l ic i:
B i n n s E ., The book of the prophet Jeremiah, L o n d o n , 1919; B r e u e r L , Das Buch

Jirmeiah iibers. und erlautert, Frankfurt a M . , 1914; B u b e r M . , Das Buch Jirmejalt,
Berlin, 1931; C a l k i n s R., Jeremiah, the prophet, N ew Y o r k , 1930; C o r n i l l C . H ,.
Das Buch Jeremias erkl., L eip zig, 1905; D uhm B ., Das Buch Jeremia erklart (K . H . K .},
F reiburg, 1901; D o u g l a s G . C . M . , The book o f Jeremiah, L o n d o n , 1903; D r iv e r S .
R ., The book of the prophet Jeremiah, E dinburgh, 1906; E r b t G . W ., Jeremias und seine
Zeit, Gottingen, 1902; G ie s e b r e c h t s F ., Das B . Jeremias iibers. und erkl., G ottingen,
1907; L e w i s H . E ., The book o f the prophet Jeremiah, London, 1929; M o r g a n C ., Stu-
dies on the Prophecy o f Jeremiah, London, 1931; O r e l l i K ., Das B . Ieremias, M iin-
chen, 1905; P e a k e A . S ., Jeremiah and Lamentations, London, 1910-1912; R o t h s t e i n
I. W ., Das B . Jeremias, T u b in gen , 1909; S m i t h G . K ., Jeremiah, L ondon, 1929; V o l z
P ., Der Prophet Ieremias iibers. und erkl. (K . A . T .), L eip zic , 1022, 1928, 1930.
II. Studia particularia circa prophetiam de radie t iesse (XXXI. 22):

B r a s s a c A ., La prophetie mulier circumdabit virum est-elle messianique?, in
Rev. Prat. A p ., 28 (1919), 696-698; C e u p p e n s P . F ., in op. De prophetiis messianicis
m V . T ., 428-433; C l o s e n G . Ii., « Femina circumdabit virum », in Verbum Domini, 15
13:936), 295-304; C o n d a m i n A .. Le texte de Jeremie, 31 22, est-il messianique?, in Rev.
B ibi., 6 (1897), 397), 396-404; T o b a c E ., Paulisper explana verba Ieremiae 31, 21, 22,
in Vie Diocesaine, M alines, 1910, pp. 66-69.
Huius vaticinii difficultas. V a tic in iu m h oc m axim a ob scu ritate laborat, et

ob hanc causam variae interp retation es, saecu loru m d ecu rsu , datae fu eru n t.
R e in k e , a. 1855, q u in d ecim diversas in terp retation es d istin gu eb at, q u ib u s aliam
seu d ecim am sextam ad iu n xit. A lia e in terpretation es etiam n ostris d ieb u s p r o
positae sunt, at sine felici exitu , ita u t Duhm scrib ere n on d u b itaverit: « Q u id
haec (verba) significent, nem o h om in u m c o gn o v it >(Das B uch Jeremia, T u b in g e n
un d L e ip z ig , 1901 [K H K ], 251).
I l8 V A T IC IN IU M DE F E M IN A V IR U M C IR C U M D A T U R A
Tractationis divisio. T r ia , u t m os est, exp on en d a sunt: I. C o n tex tu s et T e x

tus; I I . In terp retatio verb alis; I I I . In terp retatio realis.
i - Contextus et textus
A ) Contextus: Ierem ias con version em , red itu m et restau ration em m essia-
nicam an n u n tiat regn i sep ten trion alis E p h raim . E t v. 21 filiam Israel ad m onet
u t ead em via q u a olim in ex iliu m d ep ortata fu erat, in patriam suam revertatu r.
E t p roseq u itu r: « revertere, V irg o Israel, revertere ad civitates tuas istas ».
B ) Textus, ita v e rtitu r in Vulgata a S. H ieron ym o:

v. 22: « U sq u e q u o d eliciis d issolveris, filia vaga? Q u ia creavit D o m in u s
n o vu m su p er terram : F e m in a circu m d a b it viru m ».
Septuaginta In terp retes, ita, q u am v is m ale, verteru nt: « Xam, su scitavit
D o m in u s salutem in n ovam plantationem , in salute c irc u ib u n t h o m in e s ».
2 - Interpretatio verbalis
U sq u eq u o d e l ic iis d is s o l v e r is , f il ia v a g a ? Iu x ta te xtu m h ebr.: « u sq u eq u o

va g ab eris h u c illu c filia rebellis, vel apostata? ». U rg e t p rop h eta p o p u lu m , u t
redeat in terram suam , et ne am pliu s in terra aliena, lon ge a D o m in o , va g etu r.
Q u ia ... A d hoc ut vagan tem p o p u lu m ad red itu m p erm oveat, D o m in u s
ipse illi sign u m q u od d am m agn ificu m offert.
C r e a v it n o v u m su per ter r a m , h ebr. bara; v o x haec solu m m od o ad op era
tion em D e i p rop riam sign ifican d am u su rp atu r. Creavit, est p ra eteritu m p ro
pheticum , et stat loco fu tu ri. D ic itu r novum i. e. n ova creatio, n ovae rei p ro d u ctio ,
q ualis n o n d u m ex titit, q u ae ratio efficacissim a erit ad p o p u lu m ad red itu m
excitan d u m : quia c r e a v i t ...
F e m in a c ir c u m d a b it v ir u m . Ita etiam iu xta textu m h eb raicu m . V o x wqebah
(fem ina) et v o x geber (vir) sim p liciter sexum designant, et ve rb is italicis resp o n
dent: una fem m ina, un maschio. Geber, in su per, in 1. Io b , 3, 3, p u eru m in sinu
m atris suae designat.
V e r b u m sobeb significat « circu m d are », « c ircu m ire ». S ed in su p er in D e u t.,
32, 10 (cu m q u o libro tam affine est genus d icen d i Ierem iae) significat « c irc u m
d u cere » i. e. « tu en d o atqu e p rotegen d o alicu i p rovid ere ».
V e rb is istis, igitu r, p ro u t ex con textu om n ino apparet, n o vu m q u od d am ,
gratia q u aed a m an n u n tia tu r q u ae ad ord in em n ovi foed eris seu ad aetatem m es-
sian icam p ertin et, p ro u t facile co n ced itu r, eo q u ia u n aq u aeq u e ex istis strop h is
p erio d o m essian ica term in a tu r (cfr 30, 9, 21; 31 11 seq.). Q u o d n am est n ovu m
illu d q u o d tam sollem n iter prom ittitu r? ...
V A T IC IN IU M DE F E M IN A V IR U M C IR C U M D A T U R A ” 9
Q u aen am sit fem ina...

T r ip le x d istin gu i p o test interpretatio: I. femina iila est mulier inigaris in
genere; II . F em in a illa est populus Isra el; I I I . F em in a illa est B . M a ria Virgo
co n cip ien s M essiam .
Prima interpretatio: M u lie r vulgaris in genere. S u b m u ltip lici form a p ro

posita fu it, vid elicet: i ) « fem in a tu e b itu r seu p ro teget viru m » (Ita R osen m iiller,
U m b re it, B ade). « H o c u tiq u e — an im ad vertit K n aben bau er — esset aliq u id
novi, u t fem in a tim id a et d eb ilis p rotegeret heroem fortem ; sed n ovu m hoc sim ul
satis est rid icu lu m , n eq u e a p tu m q u o viri ad red itu m in v iten tu r. D e in , iure-
m erito q u aeritu r q u id h o c sibi velit? S i adest pax et securitas, iam id non abest
q u o d alias u b iq u e ta m q u a m tem p ori m essian ico m axim e p ro p riu m d escrib itu r »
(I11 Ier., p. 387). H a ec exp licatio, ergo, est p ro rsu s repu d iand a.
2) A lia ex p licatio est: « m u lier ambiet viru m ». A t v e rb u m sobeb in tali sig n i
ficatione n u m q u a m ad h ibetu r. In su p er, q u o m o d o talis am b itio viri ex parte
m u lieris potest p rop on i u t q u id n ovu m , m agn u m , d ivin u m , a D e o patratum ? ...
Im o , ex ipso Isaia 4, 1, talis am bitio viri e x parte m u lieris n on tem p ori p ro sp e
ritatis sed tem p ori m axim ae calam itatis assignatur.
3) A lii, tand em , ita in terpretan tu r: « fem in a se in viru m m u t a b it », seu D e u s
d eb ilem ita c o n fo rtab it v e lu t si m u lier m u ta retu r in viru m . Ita E w a ld . A t verb u m
sobeb talem sign ification em n u m q u a m habuit.
Secunda interpretatio: Fem ina est populus Israel et vir est Iahveh. S en su s
ergo esset: « Israel om n i am ore a m p lectetu r D o m in u m » (K e il, C h ey n e ); vel:
« Israel efficiet u t D o m in u s sese iteru m ad Israel c o n v e r ta t» (X aeg); vel: « fem ina
d eb ilis, E cclesia D e i, p roteget terram cu m suis viris fortib u s » (O r.), ve l « p o p u
lus ex sua parte om nia faciet ut am orem d ivin i sponsi, D e i, sibi c o n c ilie t »,
vel « fem in a ad su u m sp on su m reve rtitu r » (C o n d a m in ), vel: « p o p u lu s Israeli-
tic u s ad Ia h v eh v iru m su u m red ib it, illu m q u e am ore suo c ircu m d ab it» (C e u p -
pens).
In terp retatio haec, q u ae a q u ib u sd a m p raesertim recen tiorib u s praefertu r,
contextui certe co n g ru it. E ten im : a) im m ed iate antea p o p u lu s plu ries cu m fem ina
co m p a ra tu r (e. g. v. 21: « revertere, v irgo Israel etc. »); b) in terp retation em
m essian icam ad m ittit. In su p e r in terp retatio S y ria ca ei favet, eo q u ia habet:
« fem in a am an ter d ilig et viru m »; et hanc exp lication em etiam s. E p h rae m tradit.
A tta m e n , etiam in terp reta tio haec n on v id e tu r su stin eri posse. E ten im :
a) N o n apparet c u r Israel v o ca retu r neqebah, fem in a (nom en sexus).
b) Q u o m o d o red itu s Israel ad D e u m a liq u id novum, in au d itu m , n ova creatio
d ici potest? ... Q u o m o d o ve rb a illa in tellig i p o ssu n t « de con version e p o p u li
Isra elitici in fid elis ad Iah ve, D eum su u m , tem p ore m e s s ia n ic o » (C eu p p en s)
120 V A T IC IN IU M DE F E M IN A V IR U M C IR C U M D A T U R A
si tem p o re m essian ico p o p u lu s Israel M e ssia m et id eo D e u m reiecit, et a D e o

p o tiu s aversus est? ...
c) Illa in terp retation e adm issa, in con stan tia q u aed a m h a b eretu r, i. e.: « R ever
tere, V irg o Israel, quia Israel d ilig et D o m in u m , ve l co n v ertetu r ad D o m in u m ».
E tia m haec in terp retatio ergo: reicien d a v id e tu r, R em an et ergo.
Tertia interpretatio: F em in a illa est B . M a ria Virgo.

H anc in terp reta tio n em p ro p o su it S. H ie r o n y m u s : « ab sq u e viri sem ine,
ab sq u e u llo co itu atqu e co n cep tu , fem in a circu m d a b it viru m grem io u teri s u i...
N o ta n d u m q u o d n ativitas S alvato ris atqu e con cep tu s. D e i creatio n u n c u p e tu r ».
(In Ier., P L , 24, 880 s.). A g e r e tu r ergo de In carn ation e V e r b i in u tero v ir
gin ali B . M . V .; et ideo sensus totiu s p ericop ae esset: « R ed ean t cap tivi in
p atriam suam , q u ia in terra illa, per te m p lu m Ia h v e h iam consecrata, m irab ilia
vid e b u n t: ibi n em p e M e ssia virg in a lite r con cip ietu r, ibi n o vu m fo ed u s cu m
Ia h v eh c o n c lu d e tu r ...» . H an c in terp retation em , praeter S. H ie r o n y m u m ,1 tra
d u n t S . B ern ard u s, S. T h o m a s, S. B on aven tu ra, M a ld o n a tu s, S an ctiu s, Sa,
A L a p id e , E stius, M e n o c h iu s, T irin u s , L o c h , M a y e r, S ch o lz, M e ig n a n , K n a
b en b au er, F illio n , R eisch l, A rn d t, H e rm e etc.
E x p lic a tio haec — scrib it K n a b e n b a u e r — « ad verba, ad contextum, ad locos
parallelos est q u am m a xim e a c c o m m o d a ta ». E ten im :
1) q u oad verba: m u lie r en im in u tero geren s M e ssia m (q u i p au lo ante
ab ipso le re m ia fortis v ir p opuli electi d escrib itu r, 30, 2 1) est u tiq u e, sensu m a
x im e o b vio, « fem in a circu m d an s v iru m ».
2) q u oad contextum: in terp reta tio haec (p ro u t req u irit co n tex tu s prop h etiae)
est q u am m a xim e m essian ica, et o p u s v e re divinum q u o d a p rop h eta p raean n u n -
ciatu r (con cep tio M e ssia e in u tero m u lieris) u tp o te m a x im u m D e i b en eficiu m ,
erat ratio efficacissima ad h o c u t p o p u lu s Israel in terram su am rediret.
3) q u oad locos parallelos: p ro p h etia Isaiae de virgine paritura (7, 14), et p ro
p h etia M ichaeae de pariente paritura (5, 3). Ierem ia s en im n on sem el v a ticin ia
iam data recolit. Ia m vero , Isaias V irg in e m p aritu ram E m m a n u elem p ra ed icit
1 Exegetae q u id a m veteres et rece ntio re s d o c u e ru n t in te rp re ta tio n e m m ario lo g ica m h u iu s

p ro ph etiae esse iu x t a com m un em e x p lic a t io n e m P a t r u m E c c le s ia e ; et a ffe ru n t, ad h o c p ro
b a n d u m , tres Patres G ra e co s ( S . Iu s t in u s , S . A th a n a s iu s , et S . S o p h ro n iu s ) et q u in q u e Patres
L a t in o s (S . C y p r ia n u s , S . A u g u s t in u s , S . H ie r o n y m u s , S . G r e g o r iu s M . et S . H ild e p h o n s u s
T o le t .) . A t textus h o ru m P a tru m s u n t a p o c ry p h i, e xcep tis te x tib u s S . A t h a n a s ii (q u i tam en
s im p lic ite r refert v e rsio n e m A q u ila e , q u in a liq u id d ica t de va lo re eiu s) et S . H ie r o n y m i (c fr
C o n d a m in , in R e v . B ib i., 6 ( 1 8 9 7 ) , 3 9 6 - 4 0 4 ) . S o l u s S . H i e r o n y m u s , e r g o , i n t e r P a t r e s , ta m q u a m
p le n e favens in te rp re ta tio n i M a rio lo g ic a e a d d u c i p otest.
I n s u p e r , v e r s io n e s S y r i a c a , g r a e c a 7 0 I n t e r p r e t u m , v e t u s L a t i n a , S . E p h r a e m e t c . s e n s u m
v a ld e d iv e rs u m p r o p h e tia e I e r e m ia e tr ib u u n t. I n te r p r e ta tio ig it u r m a rio lo g ico , tra d itio n a lis
d ic i n o n p o te s t.
V A T IC IN IU M DE F E M IN A V IR U M C IR C U M D A T U R A
ta m q u a m signum liberation is ab hostibu s; et M ich a ea s tem p u s in quo p a rtu

riens pariet D o m in a to rem Israel p raed icit ta m q u a m fin em calam itatis et m ise
riae. Ita et Ierem ias fem in am q u ae in utero gerit M essiam , ta m q u a m finem
op pression is p raed icit ad h o c u t p o p u lu s Israel in illam regio n em red eat in qua
m a xim u m illu d b en eficiu m D e u s ipsi praestabit. S u b lu ce ergo Isaiae et M i
chaeae, p rop h etia lerem ia e clario r et b en e d eterm in ata apparet.
« D e m u m — co n clu d it K n a b e n b a u e r — p erp en d ere ne om iseris q uam arcto
n exu in trib u s istis va ticin iis M a te r M e ssiae ex h ib ea tu r cu m prole sua et q u o
m od o ipsa p ro p o n a tu r ta m q u a m consolatrix afflictorum et ta m q u a m adiutrix
p opuli D ei per q u am iste em ergat e m iseria et redeat ad D e u m su u m , d u m m o d o
m y steriu m in ea effectu m rite c o n s id e r e t» ( 1. c., p. 387). Iu re ergo cu m F illio n
c o n clu d ere possum us: « 'F and is qu e F in terp retation trad itio n n elle fou rn it u n
sens tres sim p le et tres n atu rel, tou tes les autres son t arbitraires » (L a Sainte
B ib le, t. 5, p. 644, 3 ed.).
* #
P raeter hanc in terp retation em m arioiogicam prop h etiae le re m ia e a S. H ie

ron ym o datam , et a m u ltis receptam , n u p er P . G . E . C lo sen S. J., n ovam
in terp retation em m arioiogicam , eam qu e m agis extensam , in E p h . Verbum D om ini
(1936, pp. 295-304) prop osu it, q uam tam en ad in terp reta tio n em H ie ro n y m ia -
nam ip sem et red u cit.
Iu x ta ip su m sign ificatio ve rb o ru m le re m ia e esset haec: « N o v u m q u id crea
b it D e u s in terra: m u lier viro p ro v id e t ». « In ter p u lch errim a s im agin es gratiaru m
tem p oris fu tu ri Ierem ias p rop h eta u n am p ercip it, q u am p e rfecte non co g n o
scit. T a n tu m m o d o vid e t lineas q u asd am generaliores, caligin e ob scu ritatis m u ltae
in vo lu ta s. S ed ea quae vid et, fid eliter refert, licet sint pau ca tan tu m , s it gen eralia
et o b scu ra ... T a m e n , haec im ago, q uam vid et, est tam p u lch ra et con solation is
piena, ut eam o m ittere non v e lit. V id e t enim figuram , personam feminae cuiusdam
temporis fu tu ri, m agnae, p oten tis, plenae sim ul om nis caritatis. R es au tem m axim e
inau d ita q u am p ercip it, est haec. S em p e r viri fortis est, tueri fem in as. V ir d e b e t
pro m u liere curare eam qu e d efend ere. S ed haec m u lier m agn a, q u am vid et,
non a viro cu ratu r ve l d efen d itu r, sed e contra, ipsa est tu tela atqu e defensio
etiam fo rtissim o ru m v iro ru m . Ipsi apu d eam refu gia q u aeru n t et au xilia in v en iu n t.
H aec vid e t propheta; et licet ipse m in im e p e rfecte persp iciat ea, quae v id e t,
tam en fid eliter et recte refert ea pauca, q u ae percipit: « D eus creabit novum in
terra: mulier viro p r o v id e b it».
S u m it ergo v o ce m geber (viru m ) sen su collectivo vel saltem sensu m agis in d e
term in ato, qui p ro x im e ad co lle ctiv u m acced it. E t d icit q u od « exp licatio data
o m n ia im p lere v id e tu r, quae, ve l ex parte philologiae vel ex parte contextus, r e q u i
ru n tu r ad in terp retation em co n ven ien tem textu s n ostri statu end am ». E x p lic a
122 V A T IC IN IU M DE F E M IN A V IR U M C IR C U M D A T U R A
t u r en im « m ira illa op p ositio in ter neqebah (fem in a), et geber (v ir u m ):« quae
antea fu eru n t viri fortis erga fem in am , a bh in c eru n t illiu s m u lieris erga viru m ».
« Neque obstat contextus, q u i p ro x im e agit de restauration e et red itu Israel
e x exilio, q uae persaepe in V . T . est typus restauration is m essian icae ».
U lte riu s P . C lo sen q u aerit in quo m y s t e r io N. T. h aec p r o p h e t ia im p l e t a
s it . E t respond et: « In p atron atu q u od am , quo m u lier m agna et b en efica om nes,

etia m viros fortes, d efe n d it atqu e tu e tu r, o m n ib u s con su lit et p rovid et. Talem
au tem m u lierem in o rd in e salu tis unam tan tu m cogn ovim u s, quae est m ater
M e ssiae , B e a t is s im a V ir g o M a r ia . R eap se illu d lerem ia e p rop h etae “ m u lier
v iro p ro v id e b it ” im p letu m est, in cu ra m aterna hu iu s V irg in is M a tris, q u am
habet erga hom in es un iversos, in cu ra eius b en ig n a et in eius au xiliis con tin u is,
q u ae h o m in ib u s praestat. O m n es, etiam viri fortes, apu d ipsam refu gia q u a e
runt. P atet le re m ia m p rop h etam totam p len itu d in em , q u acu m postea insinuatio
eius prophetica im p leta est, n eq u a q u am p ersp exisse. T a m e n , etiam ipse cogn ovit:
erit quasi altera creatio m u n d i n ovi, q u o d tem p o re fu tu ro m u lier q u aed am m agna
et fortis, patien s et b en ig n a patron a om n iu m , etiam viri in fo rtitu d in e eius,
statuetu r. L ic e t o b scu re ta n tu m rem v id e rit et o b scu re tan tu m rem visam d escri
bere possit, tam en p u lch ritu d in e et m a gn itu d in e rei visae percu lsu s, p au ca illa
verb a, m y sterio ru m plena profert: « D e u s creab it n o vu m q u id in m undo: M u lie r
viro p ro v id eb it
Tandem , P. C losen osten dit q u o m o d o in t e r p r e t a t io h aec ad e x e g e s im
S. H ie r o n y m i r e d ir e p o s s it . « Postquam constat, verb a “ m u lier v iru m p ro te

ge t ” in tellig i de cura m aterna B . V irg in is, n on est cur, ex am p litu d in e illoru m
ve rb o ru m , cu ram illam excip iam u s, q u am M a te r M e ssiae circa eu m v iru m fo r
tem egit, q ui erat ipse eius filius. N e q u e est cu r ab h ac cu ra m aterna actionem
illam excip iam u s, q u a filiu m suum u tero suo p o rtavit. H a c ratione de facto in ter
pretatio S. H ie ro n y m i vera est, sed n on ac si sensus ve rb o ru m im m ed iatu s syn o -
n im u s esset cu m n otissim o effatu Isaiae “ v irg o c o n c ip ie t” sed q u ia v e rb u m
le re m ia e cu ram tam u n iversa lem m atris M essiae circa om n es hom in es insinuat,
ut n equ e cu ra illa ex cip i possit, q u am p ro x im e n otant ve rb a Is. 7, 14 >'.
E t con clu d it: « S i q u is brevem formulam q u aerit, u t p len itu d in em sign ifica
tion is illiu s effati lerem ia e en u n tiet, q uam nos in “ lu m in e C h risti ” vid em u s,
q u am p ro p h eta v irg o (cfr 16, 1) p au cis ve rb is b re v ite r et o b scu re in sin u avit,
d ice re possum us:
“ F em in a circu m d a b it v i r u m ” ve l exactiu s “ m u lier p ro v id e b it v i r o ” im p le
tu m est in m ysterio maternitatis B eatae M ariae Virginis, q u am habet relate ad
C h ristu m et m y sticu m corp u s eius ».
C o n tra h an c p u lch errim a m et logicam P . C lo sen in terp retation em , n u llu m
va lid u m a rg u m en tu m , u t n obis vid e tu r, op p on i potest, illa m q u e m axim a p r o
b ab ilitate ga u d ere cen sem us.
S P O N S A C A N T IC I C A N T IC O R U M 123
VI - DE SPO N SA C A N T IC I C A N T IC O R U M
B IB L IO G R A P H IA : J o U o n P ., Le Cantique des Cantiques, Commentaire philo-

logique et exegetique, Paris, 1909; L e H i r , Le Cantique des Cantiques, Paris, 1883; L e
p i c i e r Card. A . E ., O . S. M . , In Cant. Cant. Comm., Romae, 1936; M i l l e r A ., Das
Hohelied, Bonn, 192.7; M u n z P., Die Allegorie des Hohenliedes, 1912; R i c c i o t t i G ..

Ii Cantico dei Cantici, T orin o, 1928; R u f f e n a c h F ., Canticum Canticorum exegetice
enarratum, Romae, 1932.
In ter p rop h etias q u ae B . V irg in e m resp iciu n t, haud u ltim u m lo cu m tenet

C a n tic u m C a n tic o ru m in q u o S p iritu s S an ctu s p e r h agio g ra p h u m im agin em
B . M . V irg in is, fu lgid issim is colorib u s, m u n d o d ep ictam ex h ib u it. H a u d pauci
en im exegetae in S p on sa C a n tic i C a n tic o ru m B . V irg in e m etiam d esignatam
vid en t, et q u id em , iure m eritoq u e, p ro u t statim vid eb im u s.
1. De nomine et argumento Cantici. A p p e lla tu r Canticum Canticorum quia

est carm en om n iu m p u lch errim u m , id est, can ticu m p er antonom asiam . In
lin g u is en im sem iticis, grad u s su p erla tivu s h au d raro fit p er rep etition em
su b stantivi; sic, e. g. Iahveh, v o ca tu r D eus Deorum (Ps. 50, 1; 136, 2), vel
Dominus Dominorum (Ps. 136, 3); caeli altissim i a p p ellan tu r caeli caelorum
(D eu te r., 10, 14).
Iuxta P. H etzenauer (JBiblia Sacra, 1922), Canticum in duplicem partem dividi

potest: in prim a parte agitur de amore sponsorum tum 1) ante nuptias (1, 1-3, 5) tum
2) in nuptiis (3, 6-5, 1). In secunda parte vero agitur de amore coniugum, tum
1) separatorum (5, 2-7, 10), tum 2) coniunctorum (7, 11-8, 14).
Iuxta alios vero (e. g. H ontheim , M u n z, Ruffenach) agitur de mutuo et in dies
crescente amore divini Sponsi et castissimae sponsae, usque dum, diversis impedi
m entis superatis, ad optatam et perfectam unionem perveniat. Canticum ergo sex
constaret carm inibus. T ria priora carmina describunt: 1) initium amoris, cum sponsus
et sponsa, prima vice sibi occurrunt (1, 2 - 2 , 7); 2) progressum amoris, cum sponsus
et sponsa sese quaerunt (2, 8 - 3 , 5); 3) terminum primi amoris, cum sponsus et sponsa
foed ere nuptiarum sese in hac terra (et ideo im perfecte) iungunt (3, 6 - 5 , 1). Alia
tria carm ina describunt: 1) probationem amoris, in nocte separationis et tribulationum
(5> 2 ' 6 , 10); 2) gaudia amoris utriusque, in com m uni vitae consuetudine et operatione
(6, 1 1 - 8 , 4); 3) terminum ultimum amoris, seu sponsorum unionem plenam et aeter
nam in eaelis (8, 5 - 14).
2. De interpretatione Cantici. In terp retatio n es om n es h u cu sq u e prop ositae

ad tres seq u en tes red u ci possu n t, vid e licet, ad in terp reta tio n em a) naturali -
sticam seu histo ricam b) typicam seu m ixtam , et c) allegoricam.
1) Interpretatio n a t u r a l i s t i c a seu h istorica a ccip it v e rb a C a n tici in sensu

litterali proprio.
124 SPONSA CAN TICI CA N TICO R U M
Iuxta hanc interpretaionem, Canticum nihil aliud esset quam poema omnino pro
fanum , amatorium, sponsale, vel etiam (secundum quosdam) carmen cum fine aliquo
morali (e. g., ad sanctitatem et fidem amoris coniugalis vel etiam ad monogamiam incul
candam).
Interpretatio haec, iam tempore Christi inter quosdam Iudaeos orta, postea a
Theodoro M opsuesteno ( f 428) propugnata, et ab haereticis quibusdam recepta, hodie
com m uniter inter acatholicos praevalet.
A t, contra hanc interpretationem m ilitat universa traditio exegetica, sive iudaica,
a qua talis interpretatio ignoratur, sive christiana, cui adversatur. Quare, iure meri-
toque talis interpretatio a Concilio Oecum enico V (Constantinop. II) a. 553 damnata
-St, utpote libro inspirato iniuriosa et bonis moribus nociva.
Sensus ergo superior seu spiritualis in Cantico admitti debet. A t, quisnam? ...
Sensus pure figuratus an typicus:... N on conveniunt, prout statim videbim us, inter
pretes.
2) Interpretatio t y p i c a seu m ixta accip it verb a C a n tici in d u p lici sen su, v id e

licet: sensu litterali proprio celeb ra tu r am or S alom o n is erga regin am sib i d esp o n
satam (i. e. filia P haraonis, vel A b isa g S u nam itis); sensu vero typico (a D e o inten to),
am or ille n aturalis elevatu s fu isset, ord in ation e d ivin a, ad sig n ifica n d u m (typ ice)
am orem illu m su b lim io rem q u i vig e t in ter D e u m et E cclesia m , sponsam suam .
Interpretatio haec ab Honorio Augustodunensi (saec. x i i ) prim um proposita, a

Bossuet et a Calm et, praesertim, approbata ac propagata, proposita est, nostris diebus
licet magis caute, a Petit (La S . B ibi., 1094), ab Honheim (Das Hohelied iibersetst
und erklart, in Bibi. Studien, 13, 1908) a (Zapletal Das Hohelied Kritisch und metrisch
untersucht, Freib. H ei., 1907), a P . A . M iller (Das Hohelied, Bonn, 1927) etc.
Quam vis haec interpretatio ab Ecclesia condemnata non sit, non videtur tamen
sustineri posse: a) quia traditioni sive Iudaicae sive Christianae parum conform is est;
b) quia gratis omnino asseritur amorem Salomonis erga sponsam fuisse typum amoris
D ei vel C hristi erga Ecclesiam , cum id neque ex ipsa S. Scriptura, neque ex traditione
constet; c) quia libri sanctitatem non omnino servare videtur, cum supponatur hagio-
graphum nonnisi in amore profano vivide pingendo directe versasse; d) quia plura
quae in Cantico inveniuntur, sensu litterali intelligi non p issunt, vel quia sunt inter
se pugnantia, vel quia cum m oribus Orientalium componi nequeunt. Q uare ad aliam
interpretationem, seu ad allegor icam deveniendum est.
3) Interpretatio allegorica accip it verb a C a n tici in sensu litterali im

proprio seu figurato. Iu x ta h anc in terp retation em . C a n tic u m esset metaphora con
tinuata in qua, sub figu ra n aturalis am oris in ter sp on su m et sponsam , am or re
ligiosu s ad u m b ratu r inter D e u m et hom in es eius cu ltores, in genere.
Interpretatio haec fundatur: a) in universa traditione exegetica iudaica, inde ab

Auctore Apocalypsis Esdrae (4 Esdr.) ad nostra tempora; b) in doctrina et consuetudine
V. T. in quo persaepe unio D ei cum populo hebraico sub figura vinculi coniugalis
repraesentatur (cfr e. g. O s., 2, 16-20; Is., 54, 5 s. etc.); haud raro D eus appellatur
SPONSA CANTICI CA N TICO R U M
« pastor » (Ier., 31, 10; E z., 34, 11, 19 etc.); c) in communi interpretatione omnium catho
licorum , ab H ippolyto Romano (cfr Texte und Unters., 23, 2, 1902) et Origene (P G
1 3, 35-216) usque ad nostra tem pora, iuxta quam Christus est sponsus (prout seipsum
appellavit in M atth. 9, 15) et Ecclesia est Sponsa (prout talis appellatur in 2 C or.,
11, 2; Ephes., 5, 23-32 et alibi); eo vel magis quod plures interpretes Iudaei in dilecto
M essiam a gn overu n t.1
3. De interpretatione mariolcgica Cantici. In C an tico , igitu r, su b figu ra am oris

naturalis, a d u m b ratu r, in genere, u n io su p ern atu ralis D e i vel C h risti cu m E c
clesia sive V e te ris sive N o v i T esta m e n ti. A ttam en , p ro u t iu re an im ad vertit P .
V a c c a ri (1. c., p. 39), in terp retation i « h u ic non op posita, sed su b ord in ata est alia
in terp retatio, quae in C an t. ad u m b ratam cern it u n io n em anim ae fid elis cu m
C h risto (vel D eo ). F a c ile en im ab u n iversali (E cclesia) ad in d iv id u u m in illo in
c lu su m (anim am piam ) fit tran situ s. H a ec vero exp licatio, q u am appellare p o s
sum u s mysticam, sim u l cu m p raeced en ti iam ab O rig en e data, in m ed ia aetate
po tissim u m v ig u it, et in p racticis scrib en d i v e l d icen d i gen erib u s p ra ecip u u m lo
cu m h abet. C o n cu rrit cu m istis exp licatio mariana, q u a S p on sa C a n tic i p o n itu r
B. V irg o , M a te r Iesu , tu m ob em in en tem sanctitatem , qua su p ra ceteras anim as
excellit, tu m ob p rin cip em , locu m q u em in oeco n om ia red em p tion is et in E c c le
siae societate o b t in e t ». 2
S ed inter m em b ra E cclesiae, in ter om n es anim as fideles, em in et om n ino B.
V irg o , sive d ign itate (u tp ote M a te r D e i et m ed iatrix h om in u m ), sive p u ritate et
sanctitate, sive am ore erga D eu m ; q u ap ro p ter a D e o , m agis q u am q u aelib et alia
anim a, im o m agis q u am om nes anim ae ad E cclesia m pertin en tes, sim ul su m p tae,
dilecta fu it. B . V irg o en im , su p er om nia om n ino m em b ra E cclesiae elevatu r, o r
din em a se con stitu it, et in om n ibu s, vi p rin cip ii sin gu laritatis, om n ino singularis
rem an et, c u m aliis om n ib u s m in im e con fu n d en d a.
E o vel m agis q u o d B. V irg o resu m it in seipsa m irab iliter q u alitates om nes
S p on sae d ilectae, i. e. p u lch ritu d o , puritas, am or etc. In su p er, q u am p lu res si
m ilitu d in es inter E cclesia m et B. V irg in e m haben tu r, ita u t B . V irg o sit velu ti
p ro to ty p u m E cclesiae, p erson ificatio E cclesiae, 3 p ro u t ex d ictis S S . P atru m et
S crip to ru m E cclesia stico ru m ev id en ter apparet. LTtraque enim , est V irg o et M a
ter; u traq u e sine m acu la et sine ruga, gratia plena; u traq u e ex S p iritu S an cto c o n
cipit; u traq u e gen erat et n u trit C h ristu m : C h ristu m p h ysicu m M a ria , C h ristu m
m y sticu m E cclesia; u traq u e, a S p o n so in visib ili, seu a S p iritu S an cto foecu n d ata,
v isib ilite r a sp onso v isib ili regitu r: S. Io sep h p ro M a ria , P o n tifex p ro E cclesia:
1 C f r V a c c a r i , v o l. I I , D e L i b r i s V . T . , I I I . D e li b ris d id a c t ic is , R o m a e , 19 29 , p. 38.
5 I d e m a s s e r u n t L e s £ . t r e (in D ic t. B ib i., t. 2, c o i. 19 7), S c k a e f e r ( D as H o h e L ita , p. 253)
e t alii plu re s .
3 C fr T rcm p S . , E cclesia sponsa V irgo M a ter , in G regoria n um , t. iS , pp . 2 C - 2 3 ; C o m m e e
E . , M a te r D e i sitv e fig u ra E cclesia e quaeritur, in X e n ia Th om istica , v o i . I I , pp . 493-503.
ir.f) SPON SA CANTICI C A N TICO R U M
u traq u e red em p tion is b eneficia d istribu it; u traq u e in co rru p tib ilis, u traq u e hae-
reses om nes v in c it et in caelis coronata triu m p h a t.
Q u ae cu m ita sint, patet om n in o q u om od o B. V irg o a persona designata in
C a n tico n om in e Sponsae, ex clu d i n on possit.
E x d ictis patet q u om od o quatuor elementa in in terp retation e a llegorica in v e
n ian tur, v id e licet, Synagoga, Ecclesia, anima fidelis et B. Virgo. A tta m e n ista q u a
tu o r elem enta, q u am vis sint diversa, m inim e tam en su n t op posita, q u in im m o
sun t inter se in tim e et in d isso lu b iliter conn exa, ita u t n u llu m ex ipsis ex clu d i
possit ab ob iecto totali su b Sp on sae n om ine d esignato, q u o d o b iectu m om n ib u s
q u atu o r illis elem en tis in tegra tu r. E ten im : Ecclesia, n ih il aliud est nisi co n tin u a
tio et im p letio S yn agogae, cu iu s u n io cu m D e o fu it etiam figu ra u n io n is (m agis
perfectae) C h risti cu m E cclesia. A t, Ecclesia, in su per, in con creto, p lu rib u s co n
stat m em b ris, seu animalibus fid elib u s ita u t q u od totaliter de o m n ib u s sim u l,
partialiter d ica tu r etiam de s in g u lis .1
H in c, S p on su s C a n tic i D e u s est. Sp on sa vero est,
in sensu to ta li in sensu p a r tia li:
E c c le s ia s i n g u li fid e le s q u i b u s c o n s t a t E c c l e s i a
in ch o a tive: p erfectiv e: com m uniter: sin g u la liter:

Synagoga E ccl. C hr. q u aelib et B. V irgo
a n i m a fi d e li s
Q u a m vis er.;o a rg u m en tu m C a n tic i u n u m sit, q u atu o r tam en elem en tis co n

stat. E t ideo, ad h oc ut plena h ab eatu r exp ositio C an tici, exegeta ad h oc o b ie c
tu m adaequatum, secu n d u m va ria elem enta q u ib u s constat, atten d ere d e b e t .
U n u s ergo id em q u e te x tu s u n icu iq u e ex istis q u atu o r elem en tis a liq u an d o a p p li
cari po test; aliq u an d o vero uni tan tu m , aliq u an d o d u o b u s, et aliq u an d o trib u s.
N o n om n es ergo versu s C a n tici B . V irg in i ap p lican d i su n t, ne exeg eta in in t e r
pretationes arbitrarias in cid at. P ariter, in terp retatio non d eb et ad m in u tissim a
q u aeq u e descen d ere; p lu ra en im n onn isi orn atu i in serviu n t, S ic, e. g., v. 2, cap. 2,
« S icu t liliu m inter spinas, sic arnica m ea in ter filias », om n ib u s app licari potest,
i. e. sive S yn a go g a e et E cclesia e (relate ad falsas E cclesias), sive anim ae fid eli
(relate ad anim as infid eles), sive B . V irg in i, q u ia « q u am v is fu erin t m u ltae v ir
gin es sanctae, tam en , respectu V irg in is b eatissim ae quasi spinae fu isse vid e n tu r,
in q u an tu m aliq u id cu lp ae h abebant; et q u am v is in se fu erin t m u n d ae, non
tam en fu it in eis fom es prorsu s extin ctu s, fu eru n t et aliis spin ae, q u i ex earu m
in tu itu co n cu p iscen tia p u n g e b a n tu r » ( D i o n y s i u s C a rth u sia n u s).
1 I u r e S. B e r n a r d u s scrib a b a t : Q a i a t a m ; n d e E c c le s ia s u m u s , q u a e m a r i t o h o c n o m i n e
(sp on sa e) e t re n o m i n i s f l o r i a t u r , n o n im mj-rito g lo r ia e h u i u s p j r t i c i p i u m u s u r p a m u s . Q u o d
e n i m s ic u t o m n e s p le n e i n t e g r e q u e p o s s id e m u s , h o c s i n g u l i si n e c o n t r a d i c t i o n e p a r t i c i p a m u s ».
(I?i C a n tic. h o m . 12, 1, P L 183, S33.
SPONSA CANTICI CA N TICO R U M 12 7
P ossu n t tam en exegetae in u n o vel in alio ex q u atu o r illis elem en tis e x c lu -

sive in s is te r e ,1 q u in tam en alia elem enta au d eant a sensu scrip tu ristico C a n tic i
p rorsu s ex clu d e re . 2
E xe getae qu id am , p o tiu s q u am sequi explanationem globalem om n iu m isto
ru m q u atu o r elem en toru m , p ra eferu n t ex p o sitio n em uti aiunt, Israelitico-typi
cam. C o n ce p tio haec « d istin gu e dans le C a n tiq u e u n d o u b le sens egalem en t
vo u lu par 1’E sp rit Saint: un sens litteral figure unique d ’apres leq u el 1’ ecriva in
in sp ire a vo u lu ch an ter 1’u n io n de Ia h v e avec son p eu ple; u n sens ty p e p o u va n t
s ’ eten d re a plu sieu rs ob jects, d ’apres leq u el 1’E sp rit S ain t a vo u lu sign ifier l ’ al-
liance d u C h rist avec son E glise, 1’u n io n de D ie u a vec to u te am e h u m ain e, su r-
to u t avec celle de la S ain te V ie rg e M a rie » ( T o b a c , Les cinq lim es de Salom on
p. 107). « E n effet — an im ad vertit R u ffen a ch — u n j u i f ecriva n t p o u r des ju ifs,
aura vo u lu d on n er a son livre u n sens q u e ses p rem iers lecteu rs p o u va ien t fa ci-
lem en t c o m p ren d re a la lu m iere des autres ecrits b ib liq u e s. M a is D ie u , 1’a u teu r
p rin cip a l a greffe su r ce p rem ier sens littera l fig u re le sens ty p iq u e , et il n o u s
l ’a d e c o u v e rt par la trad itio n ch retien n e. A u x term es m em es de 1’E critu re sainte,
1’alliance de Ia h v e avec Israel est la figu re, le ty p e , au sens striet d u m ot, de
1’u n io n de J e su s-C h rist a vec son E g lis e » (D ict. de S p irit., fasc. 7, coi. 92, C a n
tique des Cantiques).
E tiam in hac in terp retation e Israelitico-typica, p ro u t patet, q u atu o r illa e le
m en ta in clu d u n tu r. E t ideo etiam in terp retatio M a rio lo g ic a a d m ittitu r. In te r
pretatio n em hanc secu ti su n t T ie fe n th a l, C o rn e ly , H ag en , M e rk , H o ep fl, T o b a c ,
R u ffen a ch etc. E st op tim a, et forsan sim p licio r et aptior.
4. Historia interpretationis mariologicae.

a) A n te saeculum, x i i , n u lla exp ositio m ariolog ica C an tici completa seu in
system a red acta h ab etu r. A ttam e n , iam P atres, u t S. H ip p o ly tu s, S. E p h rae m ,
S. G re g o riu s N y s s., S. E p ip h a n iu s, S. A m b ro siu s, S. P etru s C h ry so lo g u s,
S . Ioan nes D a m ., S. G erm an u s, S. T a ra siu s, S. S o p h ro n iu s, S. P etru s D a -
m iani etc. p lu res sententias ex C an tico d ep rom p tas (e. g. «h ortu s co n clu su s »,
« fon s s ig n a tu s ») de B. V irg in e accep eru n t.
1 Ita in t e r p r e t a t i s u n t C a n t i c u m d e u n i o n e J a h v e h c u m S y n a g o g a L y r a n u s , J o ii o n , R i c -
c io t t i etc. Interpretati su n t C a n ticu m de u n ion e C h risti c u m E c c le s ia S. T h o m a s , Schegg,
S c h a fe r , D i m m l e r ; d e u n i o n e s im u l D e i c u m Isr a ele et C h r i s t i c u m E c c l e s i a , G i e t m a n , S c h o l z ,
M u n z etc. I n t e r p r e t a t i s u n t C a n t i c u m d e u n i o n e D e i c u m a n i m a O r i g e n e s , S. B a sil iu s, S.
G r e g . N y s s . , S. B e r n a r d u s , S. F r . S a le s iu s, S. T h e r e s i a , S. I o a n n e s a C r u c e etc. ( C f r D ic t.
de S p ir it., fasc. 7, p p . 9 3-10 9).
2 R e c t e M e i g n a n s crip sit : « N o u s y v o y o n s le V e r b e m u l t i p l i a n t sou s le n o m d e J e h o v a h et
d c J & u s le t e m o i g n a g e d e s o n a m o u r p o u r l ’ h u m a n it £ . Q u e ce t t e h u m a n i t e s o it Is ra el, 1’ E gli s e,
la V i e r g e M a r i e , l ’a m e c h r e t ie n n e , p e u i m p o r t e , c ’est a u f o n d la m e m e c h o s e . L a S u l a m i t e
d an s son s y m b o l i s m e p e u t etre t o u t cela > (Salom on , Pa ris , 1890, p. 389).
SPONSA CANTICI CA N TICO RU M
b) A saeculo x ii usque ad nostra tempora, p lu res C a n tic u m de B. V irg in e syste-

m atice ex p osu eru n t. 1 P rim u s fu it, u t vid e tu r, R upertu s T u it ie n s is , in op.
In Canticum de Incarnatione D om ini libri septem ( P L 1 68, 839-962), in q u o C a n
ticu m fere to taliter B. V irg in i ap p licatu r. P ost R u p ertu m , d ign i su n t q u i recen
seantur: 1) C ard . I o a n n e s A l g r in u s (saec. x i i ), q u i op eri In Cant. eruditissimi
Com m entarii ( P L 206, 21-859) a T h o m a C ister. com p o sito, sch olia q uaedam
in seru it B . V irg in e m respicien tia; 2) P h i l i p p u s ab H arveng (saec. x ii) in Com -
ment. in C an t. ( P L 203, 181-490); 3) A lan u s de I n s u l i s (saec. x i i ), Compendiosa
iri C an t. ad laudem Deiparae Virg. M ariae elucidatio ( P L 2 1 0 -5 1-1 1 0 ); 4) I r i m -
bertus ( f 1 1 7 7 ), Comm. allegoricus in selecta quaedam loca C . C an tic., apu d P e z ,
Thesaurus anecdotorum novissimus (A u g u sta e V in d e lic o ru m , 17 2 1) 2, 1, 368-424,
in q u o p lu ra m y stice a p p lican tu r vitae C h risti et M ariae; 5) D io n y s iu s C ar-
th u s. (f 1 4 7 1) Enarratio in C . C an t. Salom onis (O p . O m n ., t. 7, 293-447);

6) D e N ig r o (saec. x v n ) , Ferculum Salom onis in tertium caput Cant. (V erce llis,
1603), in quo q u ad ru p lice m in terp retation em p rop on it, n em pe, de E cclesia,
d e anim a, de M a ria et de beatitu d ir.e aeterna; 7) D el R io ( f 1608), In C . S a lo
monis commentarius litteralis et catena mystica (L u g d u n i, 1 6 1 1 ), in q u o plura
B . V irg in i ap p lican tu r; 8) N ig id iu s (saec. x v n ) , In C ant. Cant. expositio duplex
verbalis seu grammaticalis et litteralis de B . Virgine Dom ina (R om ae, 1616);
9) B e s s o n (saec. x v n ), Lucubrationes novae et scholia in C . C an t. (L u g d u n i, 1646);
10) D e E scobar y M endoza (saec. x v n ) , In C ant. commentarius, sive de M ariae
Deiparae elogiis (L u g d u n i, 1669); 1 1 ) C o r n e l iu s a L a p id e (f 1637); 12) M i-
C H A E L G h is l ie r i ( f 1646), Commentaria in C ant. C ant. (R om ae, 1609, A n versa e,
1619); 12) C ard . L e p ic ie r O . S . M . , In C . C ant. Comment. (R om ae, 1936).
5. De imagine B. Virginis in G. Cantie. depicta.
In C a n tic o C an t. con tin etu r, iu x ta P . T a o u s si (L e Cantique des Cantiques,

A b b e v ille , 1923) th eologia m ariana m axim e tran scen dens. C o n tin e n tu r p rae
sertim :
a) Singularis amor D e i erga B . Virginem : A p p e lla tu r en im « d ilecta » p er an
ton om asiam (8, 4), et ita d ilecta u t unice v e lu ti d ilecta d icatu r et prae om n ib u s
aiiis eligatur: 0. S ex a gin ta su n t regin ae, et octo g in ta con cu b in ae, et ad olescen tu -
laru m n on est n u m eru s. L na est c o lu m b a m ea, p erfecta m ea, un a est m atris suae,
electa ge n itricis s u a e .2 V id e ru n t eam filiae, et beatissim am praed icaveru n t: re g i
1 I u r e m e r i t o q u e s c r i p s i t M a l e : <1 Ii y a v a it d eja p lu s i e u r s si ecles q u e le s d o c t e u r ; d u M o y e n

A g e a v a ie n t r e c o n n u la V i e r g e d an s la S u l a m i t e d u C a n t i q u e , ce v i e u x p o e m e d ’a m o u r , im -
pre:g n e d e t o u s le s p a r f u m s , b r u l a n t e t fie v r e u x c o m m e la S y r i e , e t a it d e v e n u , d an s le s com -
m e n t a ir e s , a u s s i v i r g i n a l q u e les s o m m e t s d es A l p e s (L 'a r t reiigiense d lu fin du M o y en A g e
en F ra n ce, P a r is , 19 2 2 , p. 2 1 2 ) .
2 In v e r b i s istis i n v e n i r i p o t e s t f u n d a m e n t u m s c r i p t u r i s t i c u m p r o priticipio, uti a iu n t , sin
gu la ritatis.
SPON SA CANTICI CANTICORU M 129
n ae et co n cu b in a e, et lau d a veru n t eam » (6, 7-8). D ile c ta prae o m n ib u s a D eo ,

prae o m n ib u s etiam a D eo donis cu m u lata fu it, q u ia am or D e i non su p p o n it sed
p o n it b on itatem in rebus.
b) Singularis amor Virginis erga Deum: S ic u t D e u s illam ap p ellat 0 d ilectam »

p er antonom asiam , ita B . V irg o c o n tin u o ap p ellat D e u m « d ilectu m » p er a n to
nom asiam , et in effab ilem am orem su u m erga illu m iu g iter m u ltisq u e m od is
osten dit. « D ile c tu s m eus m ihi et ego illi, qu i p ascitu r in ter lilia » (2, 16). D ile c to
suo sem etip sam om n iaq u e sua con secravit: « n ova et vetera, d ilecte m i, servavi
tib i» (7, 13). D u m d orm it, cor eius vigilat: « E g o d orm io et co r m eu m v ig ila t»
(5, 2). S in e D ile c to vita eius im p ossib ilis red d itu r: « I n lectu lo m eo per n octes
q u aesivi q u em d ilig it anim a m ea: q u aesivi illu m et n on in ven i. S u rg am , et cir-
c u ib o civitatem : p er vico s et plateas qu aeram q u em d ilig it anim a m ea: q u aesivi
illu m et n on in ven i. In v e n e ru n t m e vig iles, q u i cu sto d iu n t civitatem : N u m q u em
d ilig it anim a m ea, vid istis? P a u lu lu m cu m p ertrassisem eos, in ven i q u em d ilig it
anim a mea: ten u i eum : nec d im ittam d on ec in tro d u ca m illu m in d om u m m atris
m eae, et in cu b ic u lu m gen itricis m eae» (3, 1-4). « A d iu r o vos, filiae Ieru salem ,
si in ven eritis d ilectu m m eu m , u t n un tietis ei q u ia am ore lan gu eo » (5, 8). « O s c u
letu r m e osculo oris sui: q u ia m eliora su n t u b era tu a vin o , fragran tia u n gu en tis
op tim is » (1 , 1 s.).
c) Omnimoda p ulchritudo, physica et moralis B . Virginis: ita en im ab ipso D i

lecto affirm a tu r et d escrib itu r: « E cc e tu p u lch ra es am ica m ea, ecce tu p u lch ra es,
o cu li tu i co lu m b a ru m » (1 , 14). « Q u a m p u lch ra es, am ica m ea, q u am p u lch ra es.
O c u li tu i co lu m b a ru m , absq u e eo q u od in trin secu s latet. C a p illi tu i sicu t greges
c ap ra ru m , q uae a scen d eru n t de m on te G alaad . D en tes tu i sicu t greges ton sarum ,
q u ae ascen d erun t de lavacro, om nes gem ellis fo etib u s, et sterilis non est inter eas.
S icu t vitta coccin ea labia tua: et eloq u iu m tu u m d ulce. S icu t fragm en m ali pu-
n ici, ita genae tuae, absq u e eo q u od in trin secu s latet. S icu t tu rris D a v id collu m
tu u m , q uae aedificata est cu m prop u gn acu lis: m ille c ly p ei pen d en t ex ea, om nis
arm atura fo rtiu m . D u o u b era tu a sicu t duo h in n u li cap reae gem elli, q u i p a scu n
tu r in liliis, d on ec aspiret dies, et in clin e n tu r u m b ra e ... Tota p u lch ra es am ica
m ea, et m acu la non est in te ... V u ln e ra sti co r m eu m soror m ea sponsa, v u ln e
rasti c o r m eu m in un o o cu lo ru m tu o ru m , et in u n o crin e colli tu i. Q u a m p u l
chrae su n t m am m ae tuae soror m ea sponsa! P u lch rio ra su n t u b era tu a vin o, et
od or u n g u en to ru m tu o ru m su p er om n ia arom ata. F a v u s distillan s labia tu a, s p o n
sa, m ei et lac sub lin g u a tua: et od or vestim en toru m tu o ru m sicu t od or th u ris.
H o rtu s co n clu su s, soror m ea sponsa, hortu s con clu su s, fons signatu s. E m ission es
tu ae parad isus m a lo ru m p u n ico ru m cu m p o m o ru m fru ctib u s ... » (4, 1 -13 ). A
filialib u s Ieru salem a p p e lla tu r « p u lch errim a m u lieru m » (5, 17) et ita d ep re ca n
tu r: « R e v e rte re , revertere Su nam itis: revertere u t in tu eam u r te » (6, 12). Ip se-
m et D ile c tu s ita illam hortatur: « A v e r te ocu los tu os a m e, quia ipsi m e avolare
■
>
F I G U R A E B . M . V.
fe c e r u n t » (6, 4). H a ec om n ia su n t v e lu ti fu lgid issim a lineam en ta q u ib u s effig ies

p u lch errim a D eip a rae co m p o n itu r.
X ii m iru m ig itu r si E cclesia, in sua L itu rg ia , ad B. V irg in e m celeb ran d am ,
co n tin u o ad C a n tic u m C a n tic o ru m recu rrit. N il m iru m si P atres et E cclesia e
scrip tores co n tin u o hoc m ira b ili C a n tico u tan tu r. Iu re m erito q u e scrip sit P assa-
glia: « N u llu m est C a n tic i cap u t, q u od m aio ru m fides a tq u e religio ad D e ip a
ram n on retu lerit » (D e Im m aculato D eiparae semper Virginis C onceptu, t. 1, p. 320).
P lu ra ergo de B. V irg in e in C . C a n tic . amor illu m in atu s in v en iet. In h o c enim
ep italam io, p ro u t ad m o n et S. B ern a rd u s, « am or u b iq u e lo q u itu r: et si q u is
h o ru m q uae le g u n tu r c u p it ad ip isci n otitiam , am et. A lio q u in fru stra ad a u d ie n
d u m leg en d u m v e am oris carm en , q u i n on am at, acced it: q u o n ia m om n in o ca
pere n on p o test ig n itu m e lo q u iu m frig id u m p ectu s. Q u o m o d o en im graece lo-
q u en tem n on in tellig it q u i gra ecu m n on n ovit, nec latine loq u en tem n on in tel-
lig it q u i latinus non est, et ita de ceteris; sic lin g u a am oris ei qu i non am at, b a r
bara erit, eritq u e aes sonans et cym b a lu m tin n ien s » (Serm o 78 in C an t. Carri.,
PL 183, 1163).
* * *
E x d ictis c u m S. B ern ard o iu re co n clu d ere possum us: « V id e s q u am p u lch re

et c o n co rd iter san ctoru m m ira facta et m y stica d icta sibi in v ice m con cin an t. V i
des q u am stu p en d u m sit h oc u n u m de V irg in e et in V irg in e fa ctu m m ira cu lu m ,
q u od tot m iracu la p raeven eru n t, to t oracu la p rom iseru n t. Unus n im iru m f u it
spiritus Prophetarum-, et licet d iversis m od is, signis, tem p o rib u s; eam d em rem
d iversi, non d iverso sp iritu , et p ra evid eru n t et pra ed ixeru n t » (S u p e r M issus est,
2, 1 1 , P L 183, 66).
Cap. III - D E F IG U R IS E T S Y M B O L IS B. M A R I A E V.
IN S P E C IE 1
P o stq u am vid im u s P rop h etas B. V irg in e m « a lon ge a spicien tes et salutan tes »
(H e b r., 11, 13), n u n c con sid eran d a ve n iu n t figu rae et sy m b o la q u ib u s velu ti
d ep icta m u n d o apparu it.
A) De figuris in s p e c i e
B . V irg o a p lu rib u s fem in is V . T . praefigu rata fuit. P raecip u ae sunt:
I. E va, prim a m u lier, quae figu ra fu it M a ria e, n ovae E vae, tu m ratione

sim ilitu d in is, tu m ratione op position is.
1) R atione similitudinis-, a) E v a immaculata et gratia ornata e m an ib u s C o n
d itoris prod iit; M a ria ob p raevisa m erita F ilii sui R ed em p to ris, immaculata fu it
1 C f r T o m m a s o C a r i z z i : L a M a d r e di D io n e il'A n tic o Testam ento. F i g u r e , s i m b o l i , C c r -

rtto San n ita, 59 3 3 ; P a s s a g l i a , D e Im m a cu lato D eip a ra e C o n c e p tu , 1, p p . 225-30S.
F I G U R A E B . M . V. Ijl
in d e a p rim o suae con cep tion is instan ti, et gratia repleta, b) P rim a m u lier vo cata
est E va quia m ater o m n iu m v iv e n tiu m per naturam ; B. V irg o est m ater o m n iu m
v iv e n tiu m veram C h risti vitam p er gratiam .
2) Ratione oppositionis: a) E va. cu m A n g e lo m alo sub sp ecie serpentis c o l
lo q u en d o , praevaricationi consensit et om n es h om in es perd id it. M a ria cu m A n
gelo b on o co llo q u e n d o et a n cillam D e i se p rofitend o, reparationis operi consensit
et hom in es salvos fecit, b) E v a p o rrexit hom in i m ortis fru ctu m , M a ria fru ctu m
vitae ed id it, c) E v a m ed iatrix m ortis, M a ria m ed iatrix vitae.
IL S a r a , m iraculo se fecu n d a , cu iu s sp onsu s A b rah a m pater fu it m u lta ru m

g e n tiu m (G e n ., 21); ita M a ria et F iliu s eius. ( C fr S. A m b r o s iu s , D e instit.
virg., V , 33, P L 16, 313 B).
III. Re f c e e e a «puella d ecora n im is, v irg o q u e p u lch errim a et in co g n ita

v ir o » (G e n ., 24, 16): a) Ip sa praeparata fu erat pro Isaac, filio A b rah a e, sicu t
M a ria , tota p u lch ra, praeparata est pro filio D ei; b) ob suam ch aritatem R e b e cca
p o tu m p ra eb u it n ed u m servo peten ti sed etiam iu m en tis eiusdem ; ita et M a ria
n ed u m iustis p e ten tib u s sed et p ecca to rib u s offert aquas « salientes in vitam aeter
nam »; c) R e b e cca con cep it la c o b qui suasione m atris, E sau fratri suo se su b sti
tu it et b en e d ictio n em P atris accepit; M a ria con cep it Ie su m q u i, consensu m atris
suae, sem etip su m suis fratrib u s su b stitu en s, p ecca to ru m ip so ru m coop ertu s
coram P atre suo apparu it ad h oc u t b en e d ictio n em acciperet. ( C fr S. G r ig n io n
de M on tfort, Traite de la vraie devotior., n . 183-212).
IV . R a c h e l. a) P u lc h ritu d o R ach elis co r la c o b rap u it; p u lch ritu d o M a

riae co r D ei; b) F iliu s R ach elis, lo se p h , a fratrib u s ve n d itu s, po stea ad su m m u m
glo riae fa stigiu m p erven it et fratru m nec non p o p u li Israel S alv ato r efficitur;
ita et F iliu s M ariae; c) R ach el, in partu lo s e p h prim og en iti, m agn am laetititiam
exp erta est, d um in partu B en iam in i m agn os dolores exp erta est ita ut iliu m
Benoni seu filium doloris appellaverit; ita et B. V irg o in partu C h risti su m m u m
gau d iu m ; et in partu fratru m eius su m m u m d olorem exp erta est.
V. M a r ia , soror M o y s is , prop hetissa. S icu t en im soror M o y s is , po st tra n

situ m m aris R u b ri, carm en a M o y s e com p o situ m , ty m p a n u m m anu p u lsan s
cecin it, stip ata m u lierib u s « cu m ty m p a n is et ch oris» (E x ., 15, 20); ita B . V irg o ,
statim post V e rb i R ed em p to ris Israel In carn a tion em , p ro p h eta ru m regin a, car
m en a F ilio suo, vero M o y s e , in sp iratu m , exu ltan s cecinit: « M a g n ifica t anim a
m ea D o m in u m » . (C fr S. A u g . , Serm o de S . M a ria P L 184, 1020; S. A m b r o s .
D e instit. Virg. V , 34, P L 16, 3 14 A ) .
V I . D e b b o r a , p rop hetissa, quae finem p o su it hostiu m triu m p h o cu i n ih il

resistere poterat: « D o n e c su rgeret D e b b o ra , su rgcret m ater in Israel» ( lu d ., 5, 7);
ita et M a ria finem p o su it triu m p h o d iab oli q u i usque ad ipsam m u n d o v e lu ti p r a e f u it .
i3 2 F I G U R A E B . M . V.
V II. I a h e l , m u lier fortis q u ae cap u t Sisarae clavo in terficien te con fixit

( lu d ie ., 4, 17-22); ita et M a ria « v irtu te m Satan ae rigore d iscip lin ae in se
d e s t r u x it ». (C fr Speculum B . M . V ., lect., 10; B o u r a s s e , 4, 495).
V I I I . R u t h m oabites, q u ae gratiam in v en it coram B ooz sem etip sam a n c il

lam eiu sd em profitend o; ita et B . V irg o cu m dixit: « E c c e an cilla D o m in i ».
IX . A b i g a i l qu ae p e r suam p ru d en tem h u m ilitatem pacem statu it in ter

D a v id et N ab al; ita M a ria D e i iram contra hom in es placat.
X. Bethsabea qu ae su p er p u lch errim u m tron u m ad d exteram S alom o n is

filii sui sedit, cu m ipso glo ria m et po ten tiam d ivid en s; ita et M a ria n un c in c o e lis ...
X I. I u d i t h figu ra fu it M ariae: a) ratione fortitudinis eo q u ia « n o n p ep ercit

anim ae suae p ro p ter angustias et trib u lation es 'gen eris sui », H o lo fern em , h o
stem p o p u li sui tru cid an d o ; b) ratione castitatis et c) ratione pulchritudinis qua
regem h o stilem sib i am ore d ev in x it.
X II. E s t h e r quae d e sc rib itu r ceu « p a rv u s fon s q u i crevit in flu viu m , et

in lu cem solem q u e con versu s est, ct in aquas plu rim as r e d u n d a v it» (E sther,
10, 6). Ia m vero , « q u em ad m o d u m M ardochaeus p ra esign a vit Christum , eiu sq u e
ty p u s ex titit, ita E sth er pra esign a vit M a ria m , ip sam q u e v e lu ti ty p u m antecessit.
« P rin cip io n am q u e selecta ipsa (E sth er, 4, 13 -14 ) ac praeparata caelitu s fuit, u t
a sui p o p u li cervicib u s im m in en tem p ern iciem repelleret. D e in d e ve ro pro hac
m axim a sin gu lariq u e d estin ation e, q u em ad m o d u m gratia et ven u state em in u it
qua sibi regis an im um u n a d evin ciret; ita a reliqu o p o p u lo secreta (ib., 10, 6) et
ad regin ae cu lm e n evecta, n u m q u am regis an im u m exp erta est in im icu m , et
(ib. 4, 13; 15, 11 ss.) ab u n iversali m ortis lege im m u nis, efficere sua m ed iation e
p o tu it, ut a d ecreta clad e ipse q u o q u e p o p u lu s eriperetu r. S i ergo eiu sm o d i sunt,
q u ib u s E sth e r M a ria m a d u m b rav it, eiu sq u e ty p u s atqu e im ago fu it, plane c o l
ligitu r: 1) M a ria m fu isse d ivin itu s p raeelectam , u t n obis in ru in am lapsis op em
a u x iliu m q u e ferret; 2) ea gratia, eaq u e ven u statis excellen tia coram D e o nituisse,
u t eius sib i an im um una conciliaret; 3) a reliq u o h om in u m gen ere lon gissim e
separatam , et regin ae sp on saeq u e ornam en tis insignem , n u n q u am su p rem o regi
fu isse in im icam , eid em q u e sem p er placu isse; q u ap rop ter, 4) ab u n iversali c o n
d em n atio n e liberam , iis esse fu n cta m p artib u s, q u ib u s ratio ac m ed iatricis
dign itas a b s o lv itu r ». ( P a s s a g l i a , 1. c. p. 632, n. 1070). C fr etiam Speculum
B. M . V ., a p u d B o u r a s s e , 4, 533).
X III. Ma t e r M a c h a b a e o r u m quae s u p p licio su oru m sep tem filioru m ,

sep ties m artyr, fo rtiter ad stitit illos D e o pro salute gen tis suae offerens; ita et
M a ria , F ilio suo e cru ce p en d en ti p lu sq u a m septies m artyr, d oloris gladio
transfixa, fo rtiter ad stitit, illu m pro h u m a n i gen eris salute offerens.
SY M B O f L A B . M . V. 133
B r e v i t e r : « Q u a ecu m q u e su n t vera, q u a e cu m q u e p u d ica, q u a e cu m q u e iu sta,

q u ae cu m q u e sancta, q u ae cu m q u e am abilia, q u ae cu m q u e bonae fam ae; si qua
virtu s, si qua laus d iscip lin ae (P h ilip p ., 4, 8) haec V irg in is su n t om n ia, haec om n ia
su n t in V i r g in e » ( B e r l e n , Litati. L a u t., p. 4).
B) De s y m b o l i s B . M . V. i n s p e c i e
In n u m era b ilia sun t ea in q u ib u s P atres et scrip tores E cclesia e sy m b o lu m

aliq u od B . M . V . vid e ru n t. 1 S . G erm anus (O rat, in Deiparae nativ., pp. 1 3 1 1 -
1318 ap u d C o M B E F is iu M , A ctu ar. t. 1), S . I o a n n e s D am ascen u s (O rat. I In D eip
D orm it. § 8, p. 863 D ) ; T heodorus S t u d it a (O rat. V I In D eip. dormit, n. 4,
pp. 58-60, ap u d M a i in N o v a P P . B ib i., t. 5, p. m ) q u am p lu rim a D eip a rae
sy m b o la p ro p o n u n t. ( C f r eo ru m testim on ia a p u d P a s s a g l i a , o . c ., i , pp. 230-304).
P ra ecip u a sy m b o la in triplicem velu ti classem d istrib u i possu n t, vid elicet:
I. S y m b o la ex sacris Iu d a eo ru m rebus desum pta; I I . S y m b o la e x historia sacra
et ex actio n ib u s p ro p h eticis desum pta; I I I . S y m b o la ex illis rebus d esu m p ta quae
numquam fu eru n t maledicto obnoxiae.
Prima classis symbolorum: e x rebus sacris Iu d aeoru m : « S i q u i leg erin t P au li

E p istolas — scrib it P assaglia — hi fa cile an im ad verten t sollem n e apostolo fu isse
e x sacris Iu d a eo ru m reb u s im agin es ty p o sq u e m u tu a ri, q u ib u s ch ristian am o e co
nom iam praesign atam et su p rem is q u ib u sd a m a d u m b ratam lin eis o s t e n d e r e t...
E x h o c autem ipso reru m sacraru m v e lu ti cam p o in sig n em q u am d am ty p o ru m
cop iam D eip a ram p raem on stran tiu m m aiores nostri collegeru n t, illo sq u e eo stu
dio eaq u e cu ra ex p lan aru n t, u t suam m en tem su am qu e fid em de sin gu lari D e i
parae d ign ita te eiu sq u e in n ocen tia om n ib u s exp leta n u m eris evid en tissim e si
gn ifica verin t » (op. cit., I, p. 235).
T y p i seu sym b o la ista sunt:
I. Templum (Ita S. I oannes D am .; 2 H e s y c h iu s , Ioannes E u baeu s,
P s e u d o - E p iP H A N iu s , B a s i l i u s S e l e u c ., S . G r e g o r iu s N a z i a n z ., G e o r g iu s N ic o -
m e d ie n s is , S. H il d e p h o n su s T o l e t ., S. P etrus D a m ia n i, V e n a n t iu s F ortu
natus e t c . I t a e t ia m in v a r iis L itu r g iis ). Ab is t is B. V ir g o v o c a t u r « T e m p li
ex em p lar a tq u e a n tityp u s, T e m p lu m n ovu m , T e m p l u m p r i o r e lo n g e n o b i l i u s ,
i m m a c u la t u m , in d is s o lu b ile , s p ir itu fu lg e n s , p le n u m g lo r ia D o m in i, a D eo
e x t r u c tu m , p u r is s im e fa b r ic a tu m , T e m p lu m , sa c tu m S a n c ti, S e r a p h im s p le n d i
d iu s , n o v u m su b c a e lo a t q u e v e r e D e o d i g n u m ».
II. Tabernaculum (Ita G e o r g iu s N ic o m ., S. E p h r a e m , S. P r o c l u s ,

S. M o d estus, P seu d o -H ie r o n y m u s , Ioannes E u baeu s, D io n y s iu s A l e x ., A rnol-
dus C a r n o t ., S. I o a n n e s D am asc. et in va riis L itu rg iis ). A u c to re s isti d icu n t
1 C f r C a r d . V i v e s , D ictio n a riu m m arianum , R o m a e . 190 1.

- S i n g u l a t e s t i m o n i a i n v e n i r i p o s s u n t a p u d P a s s a g l ia , o. c ., 1, 236 et fs.
134 S Y M B O L A B . M . V-
B. V irg in e m esse « ta b ern a cu lu m lon ge m osaico praestantiu s ac n ob iliu s, sanctu m ,

sa n ctissim u m , d ivin u m , d ivin issim u m , eo u sq u e m u n d u m u t eo d ign u s non
fu erit m u n du s, D e o d ign u m , n on m a n u fa ctu m atqu e id circo praeter et supra
n aturam ev ectu m aed ificatu m a sp irita li B eseleel, a D e o fixu m , q u o d q u e cu m
p rim u m iaceretu r, cre ctu m fu it p rolap su m D a v id is tab ern acu lu m , et un iversa
q u ae cecid e ra n t h o m in u m n atu ra ad p ristin am p ro p ria m q u e in g en u itatem re v o
cata ».
III. A l t a r e s e u M e n s a anim ata (S . M e th o d iu s, S. A n d re a s C re t., T h e o

phanes); P r o p i t i a t o r i u m m u n d i (S . Io an n es D a m ., M o d e stu s, lo se p h H y m n .),
V ic t im a Im m aculata (G e o rg iu s N ico m . etc.).
IV . Ar c a , « m osaica n ob ilior, n ovae glo riae arca, in trin secu s et extrin secu s
d eaurata, co rp o re v id e lic e t et sp iritu sancta » (P seu d o G re g o riu s N eo ca es., P seu d o-
A th an asiu s, M e th o d iu s, P ro clu s, T h e o d o ru s S tu d ita, T h e o p h a n e s, Ioannes
E u b a eu s, Io an n es D a m ., L e o A u g u stu s, S . H ild ep h o n su s T o le t., P etru s C e l-
len sis et in L itu rg ia ); CaN D ELA BR U M « co llu stra tu m p erp etu o lu m in e, iis sem p er
illu cen s q ui in ten eb ris sed en t » (S . G erm an u s, Iacob u s M o n ., A n d re a s C re t.,
M o d e stu s H ie ro s., G e o rg iu s N ic o m ., L e o A u g u s tu s, et in L itu rg ia ); T u r i b u l u m
a u reu m (S . E p h raem , S. Ioan nes D a m ., in L itu rg iis); U r n a m ann ae « ex auro
conflata, D e o d i g n a » (S . G erm an u s, Ia co b u s M o n ., M e th o d iu s, S. A n d re as
C re t., S. Io an n es D a m . etc.).
V . Ve l u m, Vi r ga Aaroni s, Sancta Sanctorum.

1) V elum (ita G e o rg iu s N ic o m ., S. G erm an u s).
2) V ir g a A a r o n is q u ae in solitu d in e T a b e rn a c u li floru it. (Ita S . A n d re as
C re t., G e o rg iu s N ico m ., M o d e stu s H ieros., L e o A u g u stu s, S. Ioan nes D am .).
3) S a n c t a Sanctorum (S . T a ra siu s, Isid o ru s T h e s s.).
Sscunda classis symbolorum: e x historia sacra e t e x actionibus propheticis:
I. A r c a Noe, iam a n t e d i l u v i u m p r a e p a r a t a , e x lig n is i n c o r r u p t i b i l i b u s c o n

fe c ta , o b q u a m genus hu m an um s a lv u m fa c tu m e st. « C h r is tu s , s p ir itu a lis N o e ,
e x M a r i a i n c o r r u p t a c o r p o r i s s i b i a r c a m c o m p o s u i t » (S . P r o c l u s ) , « p e r q u a m a
p e cc a ti d ilu v io s a lv a t i s u m u s » (S . E p h ra e m ). Ita e t ia m H e s y c h iu s H i e r o s .,
C h r y s ip p u s , M od estus, E kbertus C h o n a u g ie n s is et in L itu r g iis ),
II. L o c u m Sanctum de q u o la c o b de som n o evigilan s dixit: ve re D o

m in u s est in loco isto, et ego n escieb am . P aten sq u e, q u am te rrib ilis est, in q u it,
lo cu s iste! N o n est h ic aliu d nisi d om u s D e i et po rta c a e l i » (G e n ., 2 8 , 16 -17 ).
(Ita S. G erm an u s, S. I o a n n e s D am .).
III. Scala l a c o b cu iu s su m m itas p e rtin ge b a t ad caelu m . Ita P seudo-

A u g u s tin u s : « F a cta est M a ria scala caelestis q u ia p e r ipsam D e u s d escen d it
ad terras, ut p e r ipsam hom in es ascend ere m ereren tu r ad c a e lo s » ( D e tem pore,
SYM BOLA B. M . V. I 35
S erm . 15, al. 123, In nat. D o v l , 7, n. 2, c o i. 157. E . in ter op p. A u g . t. V). Ita

etiam S. I o a n n e s D a m ., A n a s t a s i u s A n t i o c h . , I o a n n e s G e o m e t r a , S . P e t r u s
D a m ia n i, S . A n s e l m u s , T h e o p h a n e s , P e t r u s F.p. A r g o r u m et in L itu rg iis .
A b istis, B. V irg o p e rh ib etu r scalae instar ac po n tis caelu m inter terram q u e
m ed iam , et sin gulari op ere a D e o procreata, u t per ipsam h om in u m spes erige-
retu r, in firm u m A d a m i gen u s su sten taretu r, D e u s ad h om in es d escen d eret, at
q u e hom in es ad D e u m v icissim ascend eren t, ip sa q u e fo ret tu m h om in u m in
stauratio et c u m D e o copu latio, tu m o m n ib u s p o tio r ac superior, et in om n ib u s
su p ra co m p aration em evecta.
IV . T e r r a S a n c t a ac d esid erabilis, terra e qua veritas, C h ristu s, p ro d iit,

m a led icto m in im e o b n o xia , b en e d ictio n ib u s referta, q u ae n u lla p eccati spin a
in h o rru it, sed p e r q uam p e cca tu m ip su m fu it rad icitu s evu lsu m . Ita S . G er
m an u s, S. I o a n n e s D am .
V. Rubum ineo m b u s t u m, q u ia d iv in ita tis ig n e m in c o lu m i v ir g in ita te

c o n c e p it. Ita S. E p h r a f .m , S. P ro clu s, T heodotus A n cyran u s, H e s y c h iu s ,
A ndreas H i e r o s ., Ioannes E u baeu s, M od estus, G r e g o r iu s N e o c a e s ., S ophro-

n iu s H i e r o s ., P h o t iu s B y z a n t in u s , Ioannes G eom etra, S. P etru s D a m ia n i
in v a r iis L itu r g iis e tc .
V I . Mo n s Si n a , im o eo sanctior, ve re D e o gratu s, insitae p u ritatis radiis

ita coruscans, u t ipse u n u s de sua pu rita te et in n ocen tia exu ltare possit. Ita S e
verus A n t io c h ., S. I o a n n e s D am .
V II. V e l l u s G e d e o n i s , v e llu s in con tam in atu m , in m u n d i area positu m ,

et a m u n d o q ui p u rgari p er ip su m d eb eb at seiu n ctissim u m . Ita T h eo ph an es,
P sellu s, P roclu s, E ph raem , S. Ioannes D am ., S o p h r o n i u s S e n i o r , in litu rg iis etc.
V I I I . Nu b e s levis Is ai ae ( I s ., 19, 1), a s o le f u lg i d a , u n d i a u e r u t ila n s ,

s p l e n d i d a p r a e o m n i b u s l u m i n i b u s , a n g e lo s n it o r e v i n c e n s , n u m q u a m in t e n e b r is
et s e m p e r in lu c e , ... I t a S. G erm an u s, S. I o a n n e s C h r y s ., S. P r o c l u s , P e t r u s
E p . A rgorum , M o d estu s H i e r o s ., S. I o a n n e s D am ., S. A m b r o s iu s e t in L i
tu rgiis.
I X . Mo n s u m b r o s u s H a b acu c, sp len d id issim u s, p e rfecte sanctus, v ir tu

tib u s u n d e q u a q u e u m b ro su s, in q u o sibi D e u s p la cu it in h ab itare, e quo illu x it
E v a e red em p tio o m n iu m q u e salus. Ita S . G erm an u s, C o sm as H i e r o s ., S. I o a n
nes D am ., S. A ndreas C r e t ., T h eo ph an es, Ioseph IIym n o g raph u s, D io n y
s iu s A l e x ., et in L itu rg iis .
X. Saneta civitas Si on, nova, sacratissim a, sanctissim a S ion , S ion

sp irita lis, anim ata D e i C iv ita s, D e o gratissim a, u n d iq u e com m u n ita, in con cu ssa
im m acu latissim a et n u lliu s con scia labis, praeparata pro ratione p rovid en tiae
ante saecula, tota civita s D e i v iv en tis, tota p u lch ra, fo n s iu stitiae, in q u a tota
136 SYMBCXLA B . M . V.
civitas D e i viv en tis, tota p u lch ra, fo n s iu stitiae, in q u a tota d ivin itatis p len itu d o
corp o raliter h ab itavit, ex qua V e r b u m p rod ien s hostiles vires co n triv it. Ita S . G er
m an u s, G e o r g iu s N ic o m ., P sellu s, M o d estus, G r e g o r iu s N e o c a e s ., S.
E ph raem , S. I o a n n e s D am . et in L itu rg ia .
X I . C i v i t a s B e t h l e h e m ( = dom u s panis). Ita M e t h o d iu s , S. G erm an us.
X II. V a s n o v u m E lisaei, vas in co rru p tu m , per q u od suavis facta est am a

ritu d o, p er q u o d v iru s serpentis d u lce evasit, q u o d q u e D e u s selegit ut a q u as
pessim as p e rd itu m q u e h o m in u m gen u s sanaret. Ita M od estus H i e r o s ., S.
E ph raem , S. E p ip h a n iu s , S. C y r il l u s A l e x ., I s id o r u s T h ess.
X III. L i b e r o b s i g n a t u s ( I s . , 29, 11). Ita A ndreas H i e r o s ., P se u d o .C h r y -

so sto m u s, S. I o a n n e s D am ., S . T a r a s iu s C o n s t a n t ., Ioseph H ym n ograph u s,
X IV . P o r t a C i a u s a , d ecu s peren n is virg in ita tis d esignans, p er q u am R e

d em p to r in m u n d u m in tra vit, p e r q u am clau sa fu it p o rta q u ae d u c it ad m o r
tem eaq ue reserata q u ae p ro v eh it ad vitam . Ita D io n y s iu s A l e x ., S.' E p h r a e m ,
S. H ie r o n y m u s , P seu d o - G r e g o r iu s C a e s a r ., S. I o a n n e s D am ., et in L itu rg iis .
X V. Tomus novus (Is. 8, 1), m u n d issim u s, fau stissim u s, in q u o, P atris

d igito , V e r b u m In carn a tu m in scrip tu m est. Ita T h eodotus A ncyr ., S . P r o c l u s ,
S. E ph r a e m , G e o r g iu s N ic o m ., S. Ioannes D am ., L eo A u g u stu s, Iacobus
M on ach us, I o seph u s H ym n ograph us, C o sm as H ie r o s .
X V I . Mo n s (D a n ., 2, 45) n u llo m od o in cisu s, p raeru p ta m h ab en s petram

C h ristu m , to ti su p erem in en s terrae, n on n isi caelestia sapien s, p e r q u em ad C h r i
stu m lap id em a n gu larem ascen d im u s et e q u o p e rn icie s in Satan ae regn u m d e ri
va v it. Ita P s e u d o - E p i p h a n i u s , M o d estus, S. T a r a s iu s , S. G erm anus, C o sm as
H ie r o s .
X V II. A r v u s s e u a g e r i n a r a t u s . Ita S. G erm anus, S . S o p h r o n iu s ,

M o d estus, P r o clu s, I oseph H ym n .
X V III. Foreeps ( a b I s a ia , 6 , 6 , c o n s p e c t u s ) c a r b o n i s d i v in i. I t a S . E ph raem ,

S. A ndreas C r e t ., L eo A u g u stu s, Ioseph u s H ym n .
Tertia classis symbolorum: ex rebus quae originali p u ritate nituerunt et n u m

q u am fu eru n t m aled icto ob n oxiae.
I. P a r a d i s u s t e r r e s t r i s . Ita T h eo ph an es, I o seph u s H ym nogr ., S . G er
m an u s, L eo S a p ie n s , S . I o a n n e s D am ., M o d estu s H i e r o s ., S. T a r a s iu s , Ioan
nes E u baeus, P etru s EP. A rgorum . B a s i l i u s S e l e u c ., S . S o p h r o n i u s , S . P r o
clus, T h eodotus A ncyr ., S . E ph raem . Ab istis ergo B . V irg o a p p e lla tu r « para
disus rationalis, sp iritu alis, E d e n sanctior, b eatior, lu cid issim u s, a D e o consitu s,
p ro tectu s ab o m n ib u s S erp en tis insid iis florid u s, sem p er viren s, e q u o im m o r
talitatis od o r in u n iversam E va e p o steritatem d im a n a v it».
SYMBOLA B. M . V. : 37
II . Terra adhuc intaeta, n on d u m m aled icto ob n oxia, n equ e sp in is

trib u lisq u e inh orrescen s. Ita S. I r e n a e u s , T e r t u l l ia n u s , H ip p o l y t u s , I u l iu s
F ir m ic u s M atern u s, P seu d o - A m b r o s iu s , P seu d o -A u g u s t in u s , S. B runo
A s t e n s is , T heodotus A ncyr ., P r o c l u s , S e v e r u s A n t io c h ., S. C y r il l u s A l e x .,
S. A t h a n a s iu s , Iacobus M on ach us, P h o t iu s , S. I o a n n e s D am ., et in L itu r g ia .
III. Ca e l u m. Ita G r e g o r iu s C a e s ., L eo A u g u stu s, G e o r g iu s N ic o m .,

S. G erm an u s, I oannes E u baeu s, S. T a r a s iu s , S. P r o c l u s , S. I o a n n e s D a h i .,
e t in L i t u r g i i s . A b i s t is B . V i r g o v o c a t u r « c a e lu m , c a e lu m e n a r r a n s g l o r i a m D e i ,
c a e lu m a lt e r u m a tq u e s e c u n d u m , c a e lu m novum ex te rr a o b s o le t a ; t e r r e s t r e
c a e l u m e t c a e lu m c o e li, h o c n o s t r o v i s i b i l i c e ls iu s a t q u e s u b l i m i u s , m a iu s a t q u e
d i v i n i u s ». S i n e n u m e r o s u n t P a t r e s p r a e s e r t im G r a e c i q u i D e i p a r a m caeli n o m in e
n u n cu p a ru n t.
V e re ergo, B . V irg o « m agn ifica es in om ni sexu , in om n i aetate, in om ni

con d itio n e, in trib u b u s, p o p u lis et lin gu is. T u es luna in m ed io firm am en ti:
can d elab ru m in m ed io m u n di: lig n u m vitae in m ed io p a r a d is i...» (Ps. A n sel-
m u s, O rat. 53 A d S . Virginem M ., p. 283, coi. 1, A - B ) .

Iu re ergo co n clu d ere possu m u s cu m G a r r ig u e t : « B elles son t les figu res
q ui l ’o n t an n on cee et m agn ifiq u es les oracles q u i l ’on t p red ite , m ais in fin im en t
p lu s b elle et in fin im en t p lu s m a gn ifiq u e sera sa rea lite . C e s figu res et ces oracles
n e son t q u e des om b res, elles ressem b len t to u t au p lu s au x in d e cise s lu eu rs du
m atin , a ces p a les cla rtes q u i p reced e n t 1’aurore: cla rtes en core a d em i-vo ile es,
q ui on t b ien leu r charm e, m ais q u i son t absolu m en t eclip sees par les sp len d eu rs
d u p le in jo u r. C ’est 1’astre dans to u t son eclat q u ’il fau t m ain ten an t etu d ier »
(L a Vierge M a r ie, p. 35).
SECTIO TERTIA
DE SINGULARI MISSIONE B. M. VIRGINIS

C O N S ID E R A T A IN SUI ADIMPLETIONE
B. VIRGO M A T E R C R E A TO R IS 141
Ratio quaestionis. S in g u la ri m ission e B. M . V irg in is sive in aeterno D ei d e

creto sive in m an ifestation e h u iu s d ecreti p er p rop h etias considerata, in sua reali
ad im p letion e n un c con sid eran d a est.
Divisio quaestionis. P ro b a n d u m ergo n obis erit q u om od o B eatissim a V irg o

ap p aru erit in tem p o re vera M a ter Creatoris n ec non vera M a ter creaturarum.
H in c agen d u m erit:
I. D e B . M . Virgine M a tre Creatoris.

II . D e B . M . Virgine M a tre creaturarum.
C a p . I - D E B. M . V IR G IN E M A T R E C R E A T O R IS
B IB L IO G R A P H IA . Praeter varios Tractatus de B . M . V ., sequentia scripta u ti

liter consuli possunt: B i t t r e m i e u x , De notione divinae Maternitatis B . M . V i n Ephem.
Theol. Lov., 1924, pp. 71-78; B o v e r I., Concepto integral de la Maternidad divina segun
los Padres de Efeso, in Analecta sacra Tarraconensia, 7 (1931), 139-169; C l e m e n t , C . S S .
R ., L e sens cliretien et la Maternite divine aux I V e et V e siecles de I’Eglise, Bruges, 1929;
D ’a l f . s A ., art. M arie, in D ict. Apol., II I, cc. 199-206; D u b l a n c h y E ., art. Marie, 111 Dict.
C a th ., t. 9, cc. 2355-2369; J u g i e , Kestorius et la controverse nestorienne, Paris, 1912.
Ratio et momentum tractationis. P rim a et p raecip u a pars sin gu laris m issio

nis B. M a ria e V . est d ivin a eiu s M atern itas.
M o m e n tu m d o g m aticu m h u iu s veritatis m axim u m est, cu m sit basis om n iu m
p rivileg io ru m B . M . V . et ipsius C h ristian ae religion is. D iv in a enim m aternitas
est velu ti prim us et fu n d am en talis cardo circa q u em tota M a rio lo g ia vo lv itu r,
e o q u od p rin cip iu m , cen tru m et clavis d ici p o test om n iu m p rivileg io ru m M a ria e
in ord ine naturae, gratiae et gloriae, cu m om n ia in ipsa saltem virtu a liter conti-
n e a n tu r.
Q u in im m o, d ogm a d ivin ae m aternitatis n ed u m p rim a basis est et fu n d a m en
tu m p rivileg io ru m B. M . V ., sed etiam prim a basis et fu n d a m en tu m totius C h r i
stianae religionis d ici d ebet. S i M a ria n on est vera D e i M a te r, van a est fides no-
circa ipsam en im su p ern atu ralis ordo gratiae et glo riae totus vo lv itu r. S icu t
e a im om n es errores con tra praecip u a fidei nostrae m ysteria i. e. con tra unitatem
14“ E E ;-?E C T U S TH EO LO G ICU S M A TE R N IT A TIS D IV IN A E
et Trinitatem D e i n ec n on con tra Incarnationem V erb i su n t (d irecte vel in d ir e c te )

con tra d ivin am E iu s M a te rn ita tem (p rou t in fra vid eb im u s), ita d ivin a E iu s M a -
:ern itas est (d irecte vel in d irecte) contra om n es errores in praecip u as fidei v e r i
tates. Iu re ergo d ivin a m aternitas Liber fid e i vo ca tu r, et B. V irg o , p er suam d iv i
nam m atern itatem , cunctas haereses interem isse d icitu r in u n iv erso m u n do . « R e
p u d ier le nom de M e re de D ie u , c ’est rejeter lo g iq u em e n t to u t le C h ristian ism e,
d on t il est le sy m b o le a b reg e, le p allad iu m » (T e rrie n , o. c., vo l. i , p. 55, ed. 4).
Divisio quaestionis. C u m vero m aternitas d ivin a consid erari possit sub q u a

d ru p lici respectu, vid elicet, su b resp ectu theologico (an sit, seu de existen tia),
physico (seu de co n cu rsu m aterno), metaphysico (seu de relatione q u am secu m fert)
et morali (seu de con sequ en ti d ign itate), q u aestion em hanc in q u atu o r capita
su b d ivid im u s, nem pe:
I. D e maternitate divina considerata sub respectu theologico.
II. D e maternitate divina considerata sub respectu physico.
I I I . D e maternitate divina considerata sub respectu metaphysico.
IV . D e maternitate divina considerata sub respectu morali.
H o c q u ad ru p lici resp ectu m aternitas d ivin a integratu r; et ideo ad co n c e p

ta m in tegrslem h a b en d u m m atern itatis d ivin ae haec q u atu o r ex ord in e ex p e n
denda sunt. Q u a tu o r isti respectu s ita ad in v ice m su n t ordinati, u t qu artu s a te r
tio, tertiu s a secu n d o et secu n d u s a prim o d epen deat.
Dignitas en im (seu resp ectu s m oralis) a relatione d ep en d et q u ae ex u rgit inter
M a trem et F iliu m ; relatio vero (i. e. resp ectu s m etap h ysicu s) fu n d a tu r in c o n
cursu m aterno; con cu rsu s vero m aternu s (seu resp ectu s p h ysicu s) fu n d a tu r in
facto m atern itatis d ivin ae seu in respectu th eologico.
A rt. 1 - De m a t e r n i t a t e d i v i n a c o n s i d e r a t a s ub r e s p e c t u t h e o
l o g i e 0, s e u de e i u s e x i s t e n t i a .
I. Notio maternitatis. Ita clarissim e a S . T h o m a exp on itu r: « N o m in a p a te r

nitatis, m aternitatis et filiationis generationem con seq u u n tu r; n on tam en q u a m
libet, sed prop rie gen eration em v iv e n tiu m et p rop rie anim alium : n on en im d ici
m us q u o d ign is gen eratu s sit filius ignis generantis, nisi forte secu n d u m m eta
phoram ; sed h oc solu m d icim u s in anim alib u s, q u o ru m generatio est m agis p e r
fecta. N e c tam en om n e q u od in an im alib u s gen eratu r, filiatio n is a ccip it n om en,
sed solum illu d q u od gen eratu r in similitudinem generantis » (P. III, q. 32, a. 3).
Ig itu r, ad veram et prop riam m atern itatem h abend am , req u iritu r u t aliq u a
m ulier; a) per via m generationis-, b) p roli n atu ram n atu rae suae similem seu co n
su b stan tialem con ferat.
RESPECTUS T H EO LO G IC U S M A TE R N IT A TIS DIVINAE 143
II. Sensus quaestionis. H a c n otion e m atern itatis posita, fa cili n ego tio ab
o m n ib u s in tellig itu r q u om od o B. V irg o M a ter C hristi d icatu r, eo q u o d ipsa,
sicu t aliae m atres, materiam C h risto su b m in istra vit ex qua corp u s eius effo rm a-
tu m fuit; et h oc solum ad ratio n em m atris req u iritu r. D ifficu lta s ergo potiu s ex
hoc o ritu r q u od non in tellig itu r q u om od o B. V irg o d ici possit M a ter D e i seu
D eipara, eo q u od non apparet q u om od o D e u s generabilis d ici possit.
A ttam e n , si res b en e in sp iciatu r, form u lae M a ter C hristi et M a ter D e i sunt
synonim ae, et u n u m id em q u e significan t. B eata V irg o , en im , n on id eo M a ter
D e i d icitu r q u ia g en era vit D iv in ita te m seu d ivin am V e r b i n atu ram (q u od h ae
reticu m esset), sed q u ia gen era vit hu m an am n atu ram in u n itatem perso n ae a
V e r b o assum ptam , seu q u ia genuit secundum humanitatem p e r s o n a m habentem
humanitatem et divinitatem .
U t h oc rite et p len e in tellig a tu r, ad tria atten d ere d eb em us, vid elicet: i ) q u od
subiectum gen eration is seu filiationis et n ativitatis n on est n atu ra sed persona;
con cip i en im et nasci seu generari p ro p riu m est personae n on ve ro naturae; est
persona (non n atura) q u ae gen eratu r seu co n cip itu r et n ascitu r. In ta n tu m enim
a liq u id gen eratu r in q u an tu m subsistentiam a cq u irit in d ep en d en tem a generante;
iam vero, id q u o d su b sistit est persona n on vero natura, q u am v is su b sistat in na
tura. G en eratio ergo n ih il aliu d est nisi m otus, via p er q u am persona a cq u irit
naturam , seu, persona est subiectum cu i co n v en it et de q u o p raed icari d e b e t g e
n eratio i. e. con cep tio, n ativitas, filiatio; natura vero est terminus ad q u em haec
om n ia d u cu n t p ersonam , vid elicet: persona nascitur acquirendo naturam. (L e g a tu r
S . T h ., p. I I I , q. 35, a. i) . D o c trin a haec n u llam ex cep tio n em p atitu r, ita u t sem
per et u b iq u e d icit d eb eat q u o d est persona, n on vero natura, quae generatur;
ita e. g. etiam in S S . T rin ita te . P ater gen erat personam n on vero n aturam V e rb i,
quae nec generat nec generatu r. N e m o ergo est au: d ici p o test pater aut m ater
n aturae sed personae.
2) Q u o d d ivin a V e rb i persona un ita est hum anae naturae in d e a primo suae
conceptionis instanti ita u t n u n q u am h u m an a C h risti n atura fu it term in ata aut
com p leta ab aliq ua person alitate hu m ana et creata, sed sem p er in personalitate
d ivin a et in creata V e r b i su b sistit. E t ideo V e rb u m , in actu In carn ation is, n on
assu m p sit hom in em , illu m su b sisten tia p rop ria d en u d an d o, sed assu m psit h u
m anam n atu ram p o n en d o in ea, loco p ersonalitatis hu m anae, ab illa n atu raliter
requisitae, p erso n alitatem d ivin am . (P. I I I , q. 33, a. 3).
3) Q u o d , ratione communicationis id i omaium, in C h risto id q u o d p ertin et ad
divinitatem p raed icari p o test et d eb et in concreto de homine, et id q u od p e rtin et
ad humanitatem praed icari p o test et d eb et, in concreto, de D eo. Ita, e. g. d ici p o
test et d eb et q u o d D eus est con cep tu s, natus, h om o, passus, m ortu u s etc. et
q u od homo est D eus (i e. hic, q u i hom o est, sim u l est D eu s) etc. E t ratio est q u ia
p rop rietates alicu iu s n atu rae tan d em aliq u an d o co n v en iu n t supposito i. e. p e r
sonae in qua n atura illa in v en itu r. Iam vero , sive d ivin a sive h u m an a natura, ra
I 44 RESPECTUS TH EO LO GICU S M A TE R N IT A TIS D IV IN A E
tion e In carnation is, in ead em persona V e rb i increati et aeterni in v en iu n tu r u n i

tae; iure ergo de ead em persona increata et aeterna V e r b i p raed ican tu r in co n
creto p rop rietates (graece idiom ata) sive d ivin itatis sive h u m an itatis. E t ideo, id
o m n e q u od in sim p lici h om in e h u m anae personae trib u i potest, in C h risto (in
q u o est tan tu m m od o persona divina in d u abu s naturis su bsistens) trib u i potest
personae d ivin ae, seu Deo; h in c iu re dicitu r: D eus concipitur, nascitur. E t ita ben e
in tellig itu r q u om od o B. V irg o , e x eo q u od d ed it V e rb o hu m an am n atu ram (in
q u a V e rb u m sub sistit) ve re M a ter D e i d ici possit, eo q u ia vere ab ipsa co n cep tu s
et natus est (sec. hu m an am naturam ) V e rb u m aetern um . (L e g a tu r S . T h ., p. I I I ,
q- 35- a- 4)-
III. Errores m u ltip lices fu eru n t. O m n es enim errores circa In carn ation em
V e r b i seu circa u n io n em h y p o staticam , logica con seq u en tia in d u x eru n t errores
circa M a te rn ita tem d ivin am . E rrores itaq u e om nes ad triplicem classem red u ci
possunt: i) q u id a m en im asseru eru n t C h ristu m esse D e u m sed n egaru n t esse
v e ru m hominem; 2) alii ad m iseru n t C h ristu m esse v e ru m h om in em sed n eg a ve
ru n t esse ve ru m Deum; 3) alii ad m iseru n t q u id em C h ristu m esse ve ru m D e u m
et ve ru m hom in em , sed unionem inter n atu ram d ivin am et hu m anam a d u ltera
verun t.
A) Ne g a v e r u n t v e r a m Christi h u m a n i t a t e m :
1) D o c e t a e seu P han tasiastae (saec. 1) gen era tim a pagan ism o con versi, q u i
d o cu eru n t co rp u s C h risti fu isse n on reale sed apparens et phan tasticu m ;
2) V a l e n t i n i a n i q u i ad m iseru n t q u id em reale co rp u s in C h risto , attam en
n on te rren u m sed de coelo allatu m , q u od p e r V irg in e m M a ria m v e lu ti p er aq u ae
d u ctu m tran sivit. E rro r iste instau ratu s est saec. x v i a S im eon e M e n n o n , a
S ch w e n k fe ld et a M ic h a e le S erveto.
a) Sim eon M ennon, A n a b a p tista ru m d u x, p e rv ica citer et stu ltissim e affir
m avit corp u s C h risti ex coelestis P atris sem in e, n on ve ro ex M a ria e V irg in is
su b stan tia fuisse; b) Schw enkfeld q u i carnem et san gu in em C h risti non n atu ra
lem sed supernaturalem i. e. m ere sp iritu a lia et plane d ivin a fu isse so m n ia v it1.
c) M . Servetus « horren d ae im p ietatis arch itectu s » (S . P. C an isiu s) 1 q u i d ivin am
C h risti carn em de su b stan tia D e i gen itam esse con fin xit. H isce positis, m ater
ni tas d ivin a ad apparentem ta n tu m m o d o m atern itatem red u ceretu r.
B) N e g a v e r u n t v e r a m Christi d i vi ni t a t e m:
1) E b i o n i t a e , a Iu d aism o con versi (saec. 1) pu tan tes C h ristu m esse h o m i
nem sp ecialiter D e o u n itum ;
2) C e r i n t h i a n i (saec. 1 et 11) q u i gnosim cu m Iu d aism o m iscen tes, d iceban t
C h ristu m esse u n u m ex eonibus;
1 C f r D e B . M . V irgin e Incom p ., 1. 3, c. 14.

RESPECTUS TH EO LO GICU S M A TE R N IT A TIS DIVINAE
3) P a u lu s S am o saten u s (saec. m ) qui ten eb at C h ristu m esse p rim u m inter

filios adoptivos;
4) A r i a n i (saec. iv ) qui d oceb an t C h ristu m esse p rim am in ter creaturas.
E rro re s istos ren o varu n t R ation alistae, P rotestan tes L ib e ra le s et M o d e r-
nistae: a) R a t i o n a l i s t a e co n ten d u n t C h ris tu m esse m eru m h om in em aut p ro
phetam ceteris similem ; b) P r o t e s t a n t e s l i b e r a l e s (an tiq u iores en im protestantes,
ut L u th e r u s, C a lv in u s, B u ceru s, B u llin g eru s d ivin itatem C h risti et d ivin am m a ter
n itatem B. M . V . n egare ausi n on sunt, q u am v is N esto ria n a e faeces in eoru m
v ic in io rib u s d iscip u lis reperian tu r) asseru nt C h ristu m esse prophetam ceteris
superiorem. Ita H a rn a ck , W e n d t, R e v ille, S ab a tier etc. Q u id am ve ro eo u sq u e
p e rv en eru n t ut ipsam C h risti existen tiam n egarent, c) M o d e r n i s t a e co n ten
d u n t Iesu m d ixisse se F iliu m D e i sensu ta n tu m m essianico; et C h ristian o s, elle-
n icis th e o riis circa Logon im b u to s, eu m ta m q u a m V e r b u m d ivin u m adorasse.
(C fr D e c r. « L a m e n ta b ili » 27, D e n z . B an n ., 2027, ss.). D o g m a ergo d ivin itatis
C h risti, iu x ta ipsos, n on po sset p ro b ari e x evan geliis, sed « est d o g m a q u o d c o n
scien tia ch ristian a e n otion e M e ssia e d ed u x it » iu d aicos co n cep tu s circa M essiam
op e g ra ecaru m d octrin a ru m elaborand o.
H isce positis, B. V irg o non esset m ater D e i sed hominis tan tu m m od o.
C) A d u l t e r a r u n t u n i o n e m i n t e r n a t u r a m d i v i n a m et h u m a n a m :
1) E u ty c h ia n i (p er excessu m ) d o cu eru n t u n io n em factam fu isse in natura

et ideo n on so lu m u n icam personam sed etiam unicam n atu ram in C h risto , post
u n io n em , fuisse. Q u o m o d o ve ro ex d u abu s n atu ris ante u n io n em existen tib u s,
u n ica ta n tu m in C h risto , post un ion em , rem aneat, E u tv c h e s ipse non e x p li
cavit; eius autem d iscip u li va riis m od is h oc exp licaru n t, vid elicet: a) alii d iceban t
h u m an itatem absorptam fu isse a divin itate, sicu t g u ttu la aquae ab oceano a b so r
betur: b) alii d iceban t duas n aturas, d ivin am et hu m anam , ccm m ixtas fuisse, et
in aliam tertiam n atu ram tran sm u tatam ; f) alii tan d em h an c u n io n em u n ion i
c orp oris et anim ae assim ilaban t. H isce erro rib u s, m aternitas d ivin a, u t patet,
o m n in o perit: C h ristu s en im n on h abu isset eam d em n atu ram ac n os, et ideo
eiu sd em sp eciei n on fuisset; gen eratio autem ad su p p o situ m in eadem natura
su b siste n te m term in atu r, eo q u ia est origo « in sim ilitu d in em n atu rae ». « N on
ig itu r d ici p o terit qu od C h iis tu s sit F iliu s M a ria e V irg in is, aut q u od illa sit
M a te r eius » (C . G ., 1. 4, c. 32). Im o , non solu m m aternitas sim p liciter, in q u an
tum talis, sed etiam m aternitas in q u rn tu m divina ru eret, co q u od n atura aliqua
e-« n atura hum ana et d ivin a conflata, n ec ve re h u m an a n ec ve re d ivin a d ici posset.
2) N k- t o r i a n i (per d efectu m ) d u p licem naturam in C h risto salvare cu p ien -
ies, u n io n e m in perso n a (non in n atura) p o su eru n t, sed accidentalem tan tu m ,
t. e. u n io n e m tan tu m m od o moralem in ter n atu ram d ivin am et hu m an am a d m it
teban t, et p ro in d e d u p licem in C h risto person am pon eban t. C h ristu s, ergo,
RESPECTUS TH EO LO GICU S M A TE R N IT A TIS DIVINAE
fu isset ve ru s hom o, in quo d ivin itas fu it sive p ro p te r ex cellen tem q u am d am

d ivin ae gloriae p articip atio n em , sive p ro p ter in h ab itation em D ei in h om in e
C h risto sicu t in tem p lo, sive p ro p ter u n io n em affectu s qu aten u s vo lu n ta s h o m i
n is C h risti sem p er erat con fo rm is vo lu n ta ti V e r b i D e i. P erson a V e r b i et p e r
sona C h risti co n stitu eren t unam personam moraliter non ve ro on tologice. Ita
E b io n , C erin th u s, P au lu s Sam o saten u s, T h e o d o ru s M o p su e sten u s et p raeser
tim N estorius. P osita ergo in C h risto d u p lici n atu ra et d u p lici persona B. V irg o
d ici d eb et M a te r hominis non ve ro M a ter D ei, Christipara n on ve ro D eipara,
Christotocon, n on vero Theotocon. Si en im alia est h yp o stasis h u m an a et alia
h ypo stasis d ivin a, « seq u itu r q u o d de aliq u o alio, q u am de V e rb o , ve rific e n tu r
ea quae sunt hom in is, pu ta n atu m esse de V irg in e » (P. I I I , q. 35, a. 4). C o n c e
deb an t tam en N esto ria n i B . V irg in e m vo cari posse Deiparam sensu im p ro p rio
sicu t m u lier q ui p u eru m gen u it qui postea fit P o n tifex , M a ter P ontificis vo cari
potest: B. V irg o enim , gen u it h o m in em qui postea, ob in tim am co n iu n ctio n e m
cu m d ivin itate, hon ores d ivin o s p ro m eru it. 1
E rro r iste ten etu r etiam h od ie a sch ism aticis ch ald a eis q u i N esto ria n i a p p e l
lan tur. Q u id a m h od iern i Protestantes qui O rthodoxi d ic u n tu r, q u am v is d iv i
nitatem C h risti profitean tu r, a titu lo tam en M a tris D ei, ex caeca q u ad am a v e r
sione, abh o rren t, et B. V irg in e m M atrem D om ini ta n tu m m o d o appellan t. A tta
m en scim us « nostris d ieb u s — p ro u t scrip sit P iu s X I in E n c y c l. « L u x V e r ita
tis » 2^ dee. 1931 — N o va to res etiam n on n u llo s D eip a rae V irg in is d ign itatem
m elius agn oscere ad eam qu e stu d iose reveren d am h o n o ram d a m q u e allici atqu e
m overi ». 2
C o n tra om n es recen sitos errores p ro p o sitio n em seq u en te m p o n im u s:
Prop.: « B. Virgo Maria vere est et dici debet Mater D ei».

E st de fid e solem n iter definita, con tra N esto riu m , in C oncilio Ephesino, can. I.:
« S i q u is n on con fitetu r, D e u m esse ve ra citer E m m a n u el, et p ro p terea D e i G e
n itricem S an ctam V irg in e m (p ep erit enim secu n d u m carn em , carn em fa ctu m
D e i ve rb u m ), A . S. » (D e n z -B a n n . 113).
Idem plus minusve habetur a) in C onc. Calcedonense a. 451, b) in C on c. C o n

stantin. II a. 553, c) in Conc. Const. III a. 680-81, d) in Conc. Later, sub M ar-
tino 1 can. 3; e ) In E p. Ioannis II ad Senatores Constantinopolitanos a. 534; f ) in
Constitutione Pauli IV « C u m quorum dam » adversus Socinianos 7 aug. 1555; g) in
professione fidei a Benedicto X I V Orientalibus M aronitis praescripta Constitutione
« N uper ad nos » 16 m artii 1743; h) in E n cycl. Pii X I « L u x veritatis » 25 dec. 1931:
1 P r o p l e n i o r i c o g n i t i o n e c o n t r o v e r s ia e N e s t o r i a n a e , cfr copio sam bibliograph iam apud

C a m p a n a , o. c., ed. 4, p. 25. F r u s t r a D u c h e s n e in op . S to r ia d ella C h iesa an tica, v. I I I , p. 249 .
N estorium aliquom odo defendere conatur.
2 C f r ea q u a e s c r i p s i m u s in v o l . I V h u i u s o p e r i s , u b i d e c u l t u D e i p a r a e a g im u s .
RESPECTUS TH EO LO G ICU S M A TE R N IT A TIS D IV IN A E : 47
<Si una est Iesu Christi persona, eaque divina, procul dubio M aria non C hristi hom inis
G enitrix tantummodo, sed D eipara, seu T heotocos vocari ab omnibus debet » (A A S ,
X X I I I , 14).
Prob. I: Ex S. Scriptura:
In genere: B. V irg o est vere et p rop rie M a te r Iesu . A tq u i Iesu s est ve re et
p ro p rie D eu s. E rg o B. V irg o est vera M a te r D e i.
A d M a i. E ten im p lu rib u s in locis (M a tth ., 2, 11; L u c ., 2, 37, 48; Io an ., 2, 1;
A c t., 1, 14) ex p licite d icitu r M a ria M a te r C h risti v e l Iesu . C h ristu s en im verum
corpus su m p sit ex V irg in e . E ten im : a) eiu s gen ealogia trad itu r (M a tth ., 1, 1-17 ;
L u c ., 3, 2-38); b) concipitur a V irg in e et q u id e m in utero, iu xta v e rb a A n g e li (L u c .,
1, 31); c) n ascitu r et post eius n ativitatem in v en itu r infans, pan nis in volu tu s, p o
situs in praesep io (L u c ., 2, 7, 12); d) m ore cete ro ru m h om in u m , adolescit (L u c .,
2, 52), constan ter se gerit ut hominem, patitu r, m oritu r; et ideo corp ore vere h u
m ano p raed itu s fu it.
A d M in. Quod Christus sit verus Deus, probatur:

I. E x testimonio ipsius C hristi in Evangeliis synopticis ubi Christus: a) om nibus
hominibus ei angelis superiorem se facit (passim); b) ut propriam sibi vindicat auctori
tatem divinam, proprio nom ine docendo et miracula faciendo (e. g. M are., 5, 30; L u c.,
6, 19); peccata proprio nomine et auctoritate dim ittendo (e. g. M are., 2, 3-13); seip-
sum ut iudicem supremum exhibendo (M atth., 25, 34-46); c) seipsum vocat et vocari
permittit sensu stricto Filium D ei (M atth., 6, 9-32; 10, 33; 11, 25-27; 16, 13-20; 26,
63-66, 11, 27; L u c., 10, 22 etc.).
II. Ex fide Apostolicae Ecclesiae: A postoli enim Christum praedicant Auctorem
vitae, m ortuorum ac vivorum iudicem , D om inum om nium etc.
III. E x testimoniis innumerabilibus S . P auli qui Christo talem dignitatem et talia
munia tribuit quae creaturae sine blasphem ia tribui non possunt. D icit enim , e. g.
de Christo quod «est super omnia Deus benedictus in saecula » (R om ., 9, 5).
IV . E x testimonio S . Ioannis qui contra Ebionitas et Cerinthianos explicite d ivi
nitatem Christi proclamat, e. g... « Deus erat V erbum ... Et V erbum caro factum est 0.
Iure ergo concludit Tanquerey. « Q ui igitur affirmant divinitatem C hristi esse
dogma a conscientia christiana elaboratum , graecarum theoriarum ope, non unam et
alteram N . Testam enti paginam , sed integram eius substantiam lacerare debent: ubi
enirn hoc dogma non explicite traditur, saltem im plicite supponitur. H inc, nil mirum
si Patres A postolici, Apologetae, aliique secundi et tertii saeculi auctores, Christi
divinitatem unanimiter professi sunt » (Brev. Syn., p. 419).
Et ita refutantur illi qui, ut vidim us, aut veram naturam humanam, aut veram
naturam divinam Christi, et consequenter divinam B. M ariae V . maternitatem denegant.
In specis : I. E x verbis A n geli ad B. M . V . ( L u c ., 1 , 3 1 f?.): « E cc e con cip ies

in u tero et paries F iliu m , et vo cab is n om en eius Iesu m . H ic erit m agn u s et F i
lius A ltissim i v o ca b itu r. Q u o d n ascetu r ex te san ctu m v o ca b itu r F iliu s D ei» . B.
14.8 RESPECTUS TH EO LO GICU S M A TE R N IT A TIS D IV IN A E
V irg o ergo co n cip ere et parere d eb eb at F iliu m A ltissim i, F iliu m D e i, i. e. D e u m .

S ed illa q uae co n cip it et parit aliq u em est M a te r eius. E rg o ...
I I . E x verbis S . P a u li: « A t u b i ve n it p len itu d o tem poris, m isit D eus fili'u n
suum fa ctu m ex muliere » (G a l., i , 4). E x his apparet q u o d u n u s id em q u e est q u i
ab aeterno fu it gen itu s a P atre et q u i in tem pore fu it gen itu s a M atre; sed q u i ab
aeterno fu it gen itu s a P atre est D e u s, V erb u m ; ergo et q u i in tem p ore gen itu s est
a M a tre est D eu s, V e rb u m .
I I I . E x verbis S . Elisabeth: « U n d e hoc m ih i u t ve n ia t mater D om ini mei ad
m e? » (L u c ., 1, 43): vo x Dominus meus (K y rio s) hic stat pro Deus, eo q u o d statim
postea su b iu n g it E lisab eth : « perficien tu r in te quae d icta sunt tib i a Domino »:
u b i ev id en tissim e Dominus id em et ac Deus. E lisa b eth ergo B. V irg in e m M atrem
D ei, S p iritu S an cto afflata, ex p licite p r o c la m a v it.1 E t ita N esto ria n i et E u ty ch ia n i
refu tan tu r.
Prob. II: E x traditione:2

S em p er, inde a tem p o rib u s apostolicis, veritas haec saltem im p licite ad
m issa est.
I. - Saec. II. P atres d ecertan t praesertim contra illos q u i veram n aturam
hu m an am C h risto den egab an t, et rem per titu lu m Theotocos significatam d ocen t.
1) S . I g n a t i c s A n t i o c h . ( f 107) scrib eb at: « D e u s n oster I . C . in u tero gesta
tu s est a M a ria iu x ta d ispen sation em D e i, ex sem in e D a v id , S p iritu au tem S a n c to »
(Ephes., 18, 2).
2) A r i s t i d e s : « H ic (C h ristu s) D e i altissim i F iliu s esse cred itu r, q u i in S p i
ritu S an cto de coelo d escen d it ad salvand os hom in es, et ex sancta V irg in e gen itu s
sin e sem in e et sine co rru p tio n e carnem su m p sit » (A p olog ., 15, 2).
3) S . I u s t i n u s M .: « C h ristu s priu s ex titit F iliu s C o n d ito ris om n iu m , ac
D eu s q u i gen itu s est hom o per V irg in e m eid em n o b iscu m patien d i legi su b iectu s,
et carnem h a b e n s» (C ontra Tripli., P G 6, 70 9-712 ).
4) H i p p o l y t u s : « V e rb u m de coelis d escen d it in S an ctam V irg in em M ariam ,
ut ex ea in ca rn atu m fa ctu m om n ia q u ae cu m q u e est hom o, excep to peccato,
salvaret A d a m q ui p erierat » (C ontra N oetum ); 3
5) S. I r e n a e u s : « R e ca p itu la tu s in se A d a m ipse (D o m in u s) V e rb u m existens
ex M a ria » (A d v . H aer., 3, 21), « F iliu s D e i n atus est ex V irg in e» (Ib., 3, 16).
6) T e r t u l l i a n u s in Apologetico (a. 197 con scripto ) affirm at q u o d F iliu s
D e i, in u teru m V irg in is d escen d en s, fa ctu s est caro et n atus est D e u s hom o
1 C f r C e r f a u x , A d o n a i et K y r io s , in R e v u e des S cien ces P h ilo s. et T h e o l., aout 1 9 3 1.

2 C f r d) C le m e n t C . S S . R . , L e sens chretien et la M a tern ite d iv in e de M a r ie ava n t le con
f lit N estorien , in E phem . T h eo l. L o v ., o ct. 19 2 8 ; b ) N e u b e r t , M a r ie dans VE g lise anteniceenne,
P a ris , 1908, p . 1 2 1 .
3 C f r alia t e s t im o n ia in T . I.
RESPECTUS THEO LO GICU S M A TE R N IT A TIS DIVINAE 149
(c. 2 1, P L 1, 399); in 1. de patientia (c. a. 200) scribit: en asci se D e u s in u tero

p atitu r m a t r is » (c. 3. coi. 1252).
II. - Saec. III. In c ip it u su s term in i Theotocos i. e. D eip a ra. P rim u s vid e tu r

fuisse:
1) O r i g e n e s ( f 254), circa m ed iu m saec. m . R e fert en im S o cra tes (in H ist.
E ccl., v n , 32; P G 68, 812), O rig en em , cap u t sch olae alexan drin ae, in C o m m .
in E p isto la m ad R om an os fu se rationem exp osu isse cu r B. V irg o Theotocos a p p e l
latur. A tta m e n , in versio n e latina hu iu s C o m m en ta rii quae ad h u c rem an et, n u l
lum ve stig iu m in v en itu r h u iu s ex p licatio n is circa vo cem Theotocos. H o c non
ob tsan te, te stim o n iu m S ocratis su u m valorem non am ittit; facile en im con ced i
po test O rig en em q ui th eoriam com m u n ication is id iom atu m p ractice ad m isit
et etiam p ro p o su it, dem on strasse q u o m o d o B. V irg o Theotocos d ici posset. F o r
san te stim o n iu m O rig en ian u m de q u o agitu r am issum est, aut a translatore
C o m m en ta rii om issu m fu it; forsan etiam S ocrates circa titulum op eris erravit.
In aliis op erib u s O rig en is B. V irg o a p p ellatu r M a ter D om ini, M a te r Salvatoris:
d icitu r in utero gestasse stirpem D e i, F iliu m D e i, et p artu risse E m m an u elem
p ro u t v irg in em p u ra m et sine lab e d eceb at (In L u c., hom . 7 et 8).
2) P i e r i u s , d iscip u lu s O rig en is, serm on em co m p o su it (iu xta P h ilip p u m S i
d on iu m ) irepl rijs 6e0T0K0s ( C fr T exte und Unters., 5, 2, pp. 17 1 ss.): q u o d c o n
firm at id q u o d de O rig en e d ixim u s.
3) In celeb errim a p rece « S u b tu u m praesid iu m » (saec. i i - m ) B. V irg o T h e o
tocos n u n cu p atu r. 1
4) S. F e l i x P ap a ( f 274) in frag m en to E p istola e ad E p isc o p u m alexan d ri-
n u m u b i fid em cath olicam circa In carn ation em exp on it, affirm at F iliu m D ei
aetern u m , V e rb u m , D . N . I. C . de virg in e n atu m fuisse. F ra g m e n tu m h o c co n
serva tu m fu it a S . C y r illo A le x , q u i illu d in C o n c. E p h esin o la u d a vit (A p o lo -
geticus contra Orientales, P G 7 1 , 244; E p istolae S . F elicis P ap ae, P L 5, 156).
5) In E p i s t o l i s ad V irg in e s (saec. m ) S. C lem en ti P ap ae falso trib u tis,
a u cto r affirm at u teru m beatissim ae V irg in is gestasse D . N . I. C ., F iliu m D e i
(E p ist. 1, 6; a p u d F u n k , Patres A p osto'ici, t. 2, p. s)-
6) In S y m b o l o f i d e i pertin en te ad saec. ii- m , im p licite saltem d ivin a m a ter
n itas affirm atur; d icitu r en im C h ristu s « n atus ex M a ria V irg in e » vel « natus ex
V irg in e » vel « n atus ex S p iritu S an cto et M a ria V irg in e ». ( C fr H a h n , B iblio-
thek der Sym bole, 3. ed ., pp. 22 sa.).
7) A l e x a n d r i a e , in A e g y p to , exstab at E cclesia ab E p isco p o T h e o n a s extru cta
(282-300) et M a tri D ei dicata. E cclesia ista a egy p tiace vo cata « T a m a o n t a »
(= E cclesia M a tris D e i), est p rim a E cclesia q u ae c o gn o scitu r D eiparae dedicata.
Q u id am (e. g. C le m e n t, 1. c. p. 607) d u b itan t u tru m ind e ab in itio E cclesia haec
C f r L a p iu an tica preghiera a lia M a d r e d i D io , in M a ria n u m , 3 ( 1 9 4 1 ) 9 7 - 1 0 1 .

T50 RESPECTUS TH EO LO GIC U S M A TE R N IT A TIS D IV IN A E
B. V irg in i d ed icata fu erit. A t im m erito d u b itatu r; eten im a) certe saec. v, u t

a n im a d v ertit L e c le rc q (D ict. d 'A rch e cl. clu et., 1, coi. 11 10 ) E cclesia haec vo ca
b atu r « T a m a o n ta ». — b) In su p e r in op. « A c ta sin cera » S . P etri A lex a n d rin i
( f 3 1 1 ) auctoris in co g n iti saec. V, legim u s S. P etru m A lex a n d rin u m sep u ltu m
fu isse in E cclesia M a tris D e i ab ip so m et aedificata. E x h oc patet q u o d A le x a n -
d riae in d e a saec. m exstab at E cclesia D eiparae dicata; et forsan erat eadem E cclesia
a T h e o n a s in cep ta et a S. P etro com pleta. E cclesia illa ab A lex a n d ro ( 3 7 3 - 3 8 0 ) ,
tertio successore T h e o n a e , postea fu it am pliata. ( C fr B o u r , E n K a p ite l aus
der G eschichte der aitchristi. M arienverelirung: M arienheiligtiim er in der G rie-
chischen K ir ch e vor dem K o v .zil v. Ephesus, Sechster International er M ariani-
scher Kongress in Trier, 19 12 , 1, D ie d eu tsch en R eferate (pp. 94-97). 1
III. - Saec. IV. In d e ab initio, u sus ap p ellativi Theotocos fit in dies freq u en -
tio r et co m m u n ite r a d h ib etu r, et q u id em exp lication e aut iu stificatione adiecta:
q u o d d em on strat etiam saeculo praeced en ti ad h ib itu m fuisse.
1) S . P e t r u s A l e x a n d r i n u s ( t 3 11) in q u od am fragm en to svriaco a P itra
edito (A nalecta sacra, t. 4, p. 426, fragm . D ) asserit q u od ortus E m m an u elis,
V irg in em red d id it M a tre m D ei.
2) E u s t a t h i u s A n tio c h e n u s b is u titu r v o ce Theotocos (A n alecta ... t. 4,
p. 210; C a v a l l e r a , P aris, 1905, p. 18).
3) S . A l e x a n d e r Ep. A le x a n d rin u s (f 328) in E p isto la ad A lex a n d ru m
C on sta n tin o p o lita n u m , scribit: « P ost hoc n ovim u s resu rrectio n em m ortu oru m ,
cu iu s p rim itiae fu it D o m in u s p.oster Iesus C h ristu s q u i carnem revera gestavit,
n eq u e sola sp ecie su m p tam e x M a ria D eipara (ex T h eo to c o n ) ( t , 12, P G 18,
563).
4) E u s e b i u s C aesar, (f 340) B. V irg in e m saepe appellat Theotocos (J rita
Constantini, 42, PG 20, 1104).
0 C o n s ta n tin u s Im p e ra to r ( f 3 3 7 ) in O ratio n e « ad S an cto ru m caetu m »
B. V irg in e m appellat v.puellam D eip aram » ( P G 20, 1265).
6) I u l i a n u s A p o s t a t a (f 363), teste C y rillo , ch ristian is exp rob rab at q u od
n u m q u a m ab ip so ru m ore reced eret nom en D eiparae: « V os M a ria m D eip a ram
vo care n on cessatis - (Contra Iu i., 1. v m , P G 7 6 , 924).
7) S. A t h a n a s iu s (j 373) p rin cip iu m th eo lo gicu m in d igitat ad ap p ella
tio n em Theotocos iustifican d am : q u ia actiones p rop riae corp oris, V e r b o trib u i
d eb en t, et q u ia C o rp u s V e rb i e x V irg in e D e i genitrice (T h eo to co s) M a ria fa c
tu m est ( Contra Arianos, orat. 3, 2 9 , 3 3 , P G 26, 3 4 9 , 3 8 5 , 3 9 3 ).
1 E p i s t o l a S . D i o n y s i i A l e x a n d r i n i ( f 265) ad P a u l u m d e S a m o s a t a , in q u a c o n t i n e t u r
p h ra sis « D e i g e n i t r i x M a r i a » n o n e st S . D i o n y s i i (Inter a p o cry p h a S. A t h a n a s i i , P G 28,
1564 )-
RESPECTUS TH EO LO GICU S M A TE R N IT A TIS D IV IN A E
8) S. H i l a r i u s ( f 367) B. V irg in e m appellat M atrem D om ini secundum car

nem (In P s. 1 3 1 , 8 P L 9, 733), M atrem Iesu (Comm ent. in M a tth . 1, 3, coi. 922);
et n aturam m atern itatis ita exp onit: < Q u ae officio usa m aterno, sexus sui n a tu
ram in co n cep tu et partu h om in is execu ta est (D e Trin., 10, 17, P L 10, 356);
et alibi: n e x virgin ali ven tre m anen s antea D e u s n ascitu r» (In Ps. 126, 16,
P L 9, 700).
9) S . E p h ra e m ( f 373): « V irg o D e i G e n itr ix M a ria , R egin a om n iu m , spes
d esp eran tiu m » (S erm . De S S . D ei Genitr. F . M ariae laudibus); « A d e sto m ihi
n u n c et sem per, o V irg o D e i G e n itrix , m ater m iserico rd iae b en ig n a et clem en s »
(O rat, ad S S . D e i G en itr.). 1
10) S. B a s i l i u s (330-379) B . V irg in e m vo cat Theotocon (H orn. 25, D e humana
et c. gen.). E t alibi: « Si P au lu s vas electionis cogn om in atu s est, q u od au gu stu m
C h risti n om en ex tu lerit, illu d q u e u b iq u e terraru m ev u lga verit, qu ale vas erit
D e i M a te r ? » (S erm o . 39, In D eip. A n nun t. n. 6, P G 85, 447).
1 1 ) S. C y r il l u s H ie r o s. ( f 386) u t i t u r a p p e lla t io n e Virgo D e i G enitrix ( T h e o
tocos) in catech., 10 , 1 9 , P G 33, 685, e t a s s e r it q u o d i p s e m e t F i l i u s D e i e x V ir
gin e M a ria n a t u s est ( C a t . 1 2 , 4 , c o i. 7 2 ).
12) S. G r e g o r i u s N a z . (j- 390): « S i quis sanctam M a ria m D e ip a ram ( T h e o
tocos) n on cred it, extra d iv in itatem e s t » (E p . 101 d irecta a. 382 ad C led o n iu m
P re s b y t., con tra A p o llin a re m , P G 37, 177 ). A sse rit anathem ate d ign u m esse
illu m q u i p o n eret in C h risto d u os filios, u n u m D e i P atris et aliu m M a ria e
(coi. 180).
13) S. Z e n o V e r o n e n s i s ( f 390) affirm at q u od D e i F iliu s, in tegram servans
n atu ram suam d ivin am , recip it ex M aria, op eran te S p iritu S an cto, corp u s h u m a
n um , et ideo M a ria e n om en M a tris et C h risto n om en F ilii trib u it (T ra cta tu s,
I. 11, 8, 2, P L 1 1 , 413).
14) D i d y m u s A l e x , ( f 398) u titu r appellation e Theotocos (D e Trinit. 1, 31;
II, 4; m , 4, P G 39, 422, 4 8 1, 4 8 4 ).
15) S. A m b r o s i u s ( f 397) p lu ries in i. D e Virginibus ( 1 1 , 1, 10, 13, t. 16,
coi. 209 ss.) u titu r ap p ellation e M a ter D ei.
16) S . E p i p h a n i u s (§ 403) in op. Ancoratus a. 374 con scripto , u titu r a p p e l
latione Theotocos (c. 75, P G 43, 157).
17) P lu ra m on u m en ta, d u ran te h oc saeculo, ex tru cta fu eru n t et D ei M a tr i
d icata, a) S tele gra eco -a e g y p tia ca saec. iv , titu lu m Theotocos gerebat (Corpus
Inscript. Graec., I V , n. 9129; C . M . K a u f m a n n , Handbuch der A ltch rist. Epigra-
p h ik , F re ib u r g i. B ., 1 9 1 7 , p. 224). b) Rom ae, sub ru in is S. M a ria e L ib e ra tric is
in foro R om an o, ad in ven ta est a. 1900 p e rv etu sta E cclesia S . M a ria e A n tiq u a e
cum in scrip tion e: « S an ctae D ei G enitrici, sem p erq u e V irg in i M a r ia e », q uam
1 T e s t i m o n i a h a e c d u b i a su n t . C f r alia t e s t im o n ia in v o l. In tro d u ctio in M ariologiam .

G ris a r p u tat aedificatam sub in itiu m saec. iv ( G eschichte Rom s u. der Pdpste
im M ittela lter, F re ib u rg , 190 1, 1, p p . 195, 202). 1
IV . - Saec. V . U su s ap p ellation is Theotocos, etiam ante C o n c . E p h esin u m

(43 1) freq u en tissim u s im o com m u n issim u s fit, p ro u t con stat ex testim o n io s c rip
toru m ecclesiastico ru m et ip so ru m haereticoru m .
1) A n t io c h u s E p is c . P t o l e m . ( f 408) u t i t u r v o c e Theotocos (c fr S. C y r il-
lu m A l e x . D e recta fid e ad reginas, 10, P G 76, 1213 C .; s i m u l c u m A n t i o c h o
S. C y r illu s a p p e lla t ad T h e o p h il u m , ad A t t ic u m , ad G r e g o r iu m C o n stan -
t i n o p o l ., ad A m m onem , Ep. A d r ia n o p o l. e t c .) .
2) S. H ie r o n y m u s B. V irg in i trib u it titu lu m M a tris F ilii D e i (D e perpetua
virg. B . M . V ., 2; P L 23, 185 A ).
3) S . A u g u s t in u s (f 430) saepe B. V irg in e m m atrem C re ato ris appellat
(S erm . 186, 1; 187, 4; coi 999, 1003); m atrem F ilii A ltissim i (S erm ., 5 1, 18, coi.
343). E xp o n en s vero q u om od o Iesu s n atus est e S p iritu S an cto et e x M a ria
V irg in e , ex p licite docet n atu ram hu m an am V e r b o u n itam fu isse in sinu V i r
gin is ita ut cu m ipso un am tan tu m m od o person am con stitu at (D e Trinitate,
1. 15, 46, P L 42, 1093 scl-)- D ic it in su p er q u o d B. V irg o genuit Deum et hominem,
d u m E lisa b eth hominem tan tu m m od o (S erm . 289, 2, P L 38, 1308).
4) I o a n n e s A n t io c h e n u s , am icu s N esto rii, ad ip su m scrib eb at: « H o c en im
(titu lu s Theotocos) n em o d o cto ru m ecclesiastico ru m rep u d ia vit. N a m et p lu res
eo usi sunt, iiqu e celebres; et q u i usi n on sun t, u ten tes n on rep reh en d eru n t »
(E p . ad Nestorium , P G 77, 1455).
5) A lexan der H ie r a p o l it a n u s , alter Nestorius appellatu s, S. C y r illi acer
rim u s hostis, fatetu r et ipse n om en Theotocos iam diu ap u d fid eles in usu fu isse
( D ’A les, L e Sym bole d'union de Vannee 433 et la premiere ecole nestorienne, in
Recherches de Science reiigieuse, ju in 19 3 1).
b) T heodoretus id em testatur: « A n tiq u is sim o s cath olicae fidei praecon es,
ex apostolica trad itio n e d ocu isse m atrem D o m in i m em o ra n d a m co len d a m q u e
esse ut D e i gen itricem » (D e H aer., L . 4, c. 12).
7) S. N il u s A b . ( f 430) asserit qu od B. V irg o ab omnibus fid elib u s p ro cla
m atur ob M a tris D e i (T h e o to c o s) d ign itatem , q u em ad m o d u m ipsam et in C a n
tic o M agnificat p rop h etaverat (E p ist. 180, P G 79, 294).
8) S. C y r il l u s A lex, q u i in C o n cilio E p h esin o M a te rn ita tem d ivin am c o n
tra N esto riu m stren u e d efen d it, his ve rb is ad veterem trad itio n em appellat:
« Q u o d ig itu r v o x D eipara etiam fa m iliaris fu erit sanctis P atrib u s, q u i ante nos
fu eru n t et q ui ob rectam fid em ad m irab iles sunt, etiam in po steru m a p u d o m
1 R u s h f o r t h t a m e n ( cfr Pa pers o f the B r itis h S ch o o l at R om e, t. i , L o n d r e s , 1902 , 4, 109)

cu i a d h a e s i t D e l e h a y e (A n a l. B o li ., 30, 1 9 1 1 , p. 46 7) t e n e t E c c l e s i a m illa m n o n esse a n t e r i o r e m
a n n o 550.
RESPECTUS THEO LO GICU S M A TE R N IT A TIS D IV IN A E
nem , u t ita d icam , regio n em quae sub caelo esi, operae p retiu m esse a rb itro r ut
v e ru m o ste n d a m ...» (Liber ad Reginas, D e recta in D . N . I. C . fid e, P G 7 6 , 1218).
A ffirm at in su per q u od n u llu s orth od o xu s renu it appellare B. V irg in em Deiparam
eo q u ia E m m an u el est vere D eu s (E p ist. 14, t. 7 7 , coi. 9 7 , A p o lo g . p ro 12 cap.,
anath. 1, P G 7 6 , 320).
N il m iru m ergo si, cu m A n astasiu s, N esto rii P resb y te r, C o n sta n tin o p o li
p rim u m in p u b lica con cion e titu lu m M a tris D e i im p u g n a vit, in gen s p o p u li
co m m o tio exorta fuerit.
Iu re ergo C o n c i l i u m E p h e sin u m (a. 431) contra om n es erran tes et p ra e
sertim contra N e sto riu m solem n iter d efin ivit B. V irg in e m esse vere p rop rie-
q u e D e i G e n itric e m seu T h e o to c o n ; et iure E p h esin a plebs, « cu m latum a con-
cilia rib u s P atrib u s iu d iciu m in tellexisset, effusa anim oru m laetitia eosdem c o n
clam aret, atqu e a rd en tib u s in stru cta fa cib u s c o n fe rto q u e agm in e d om u m u sq u e
co m ita retu r » (E n c y c l. P ii X I , « L u x ve rita tis »).
III. Ratio theologica. Illa est vere p ro p rieq u e D e i M a te r q u ae c o n

cip it et parit, secu n d u m hu m an am n aturam , personam q u ae est D eu s; atqu i
B. V irg o co n cep it et pep erit, secu n d u m hu m an am naturam , personam q u ae est
D eu s. E rg o ...
A d M i n . G en eratio enim term in atu r non ad n aturam sed ad person am quae
in n atura gen ita subsistit; sic e. g. m ater P au li, licet co rp u s illiu s ta n tu m
m od o generet, m erito tam en d icitu r gen u isse P au lu m seu person am P au li, sicu t
a n im ad verteb at S . C y r illu s A le x . « L ic e t illae terrestriu m d u m ta xa t corp o ru m
m atres fiant, non alteram tam en partem , sed totu m , q u od ex anim a et corp ore
conflatur, parere d icu n tu r» (E p . 1, P G 77 , 22). Q u i ig itu r con fitetu r hu m an am
n aturam assum ptam fu isse a F ilio D e i in d e a p rim o co n cep tio n is instan ti in u n i
tatem personae, n ecesse est u t dicat q u od B. V irg o con cep it D e u m (i. e. person am
d ivin am secu n d u m hum an am naturam ) et ideo sit ve re p ro p rieq u e M a te r D ei.
A ttam e n , B. V irg o d ici non p o test M a te r D eita tis, eo q u ia m atern itas et
filiatio resp iciu n t suppositum, et su p p ositu m e x p rim itu r p e r n om en co n cretu m
(D eu s) non vero p e r n om en a bstractu m (D eitas). E x d ogm ate M a te rn itatis d iv i
nae m ultiplex convenientia resu ltat sive ex parte D ei, sive ex parte nostra.
1. E x parte Dei convenientia h u iu s d ogm atis ex h oc apparet q u od in m a ter

nitate d ivin a p raecip u a attrib u ta D e i i. e. I u s t i t i a , S a p ie n tia , P o te n tia et
B o n ita s m ira b iliter m anifestata relu cent.
a) R esp len d et I u s t i t i a : eten im , gen eris h u m ani reparatio, op u s strietse
iustitiae — iu xta aetern u m D e i co n siliu m — esse d eb eb at. A d h oc au tem r e q u i
reb atu r satisfactio valoris infin iti, q u ae a sola perso n a d ivin a, in aliqua n atu ra
creata et ei h y p o sta tice un ita, praestari poterat. A t, q u aen am n atura creata
assum i d eb eb at a V erb o ? ... N o n n atu ra angelica, sed humana, et q u id em , n on
RESPECTUS THEO LO GICU S M A TE R N IT A TIS D IV IN A E
q u a e cu m q u e sed nostra i. e. ex stirpe A d a e, q u alis reapse fu it h u m ana natura

in sinu V irg in is M a tris accep ta. Q uare? « Q u ia hoc v id e tu r ad iu stitiam p e rti
n ere. u t ille satisfaciat q u i p eccavit; et id eo de natura p er p e cca tu m corru pta
d eb u it assum i id p er q u od satisfactio erat im p len d a pro tota n atura» (S . T h .,
P. 3, q. 4, a. 6). V e re h oc m od o D eu s, p er V e rb u m in V irg in e carn em factu m ,
« d am n avit p ecca tu m in carne » (R o m . 8, 3), seu in nostra carne, in om n i carne
quae p ecca vera t. (C fr p u lch errim a verb a S. A m b ro sii, de In ea m , n. 54 ss.,
PL 16, 852).
S i ergo ratio strictae iu stitiae servata est per V e rb i in carn ation em in V irg in e,
in m aternitate d ivin a iu stitiae ratio m irabili m od o resplen d et. — In su p er, iuste
om n in o, D e u s gen u s h u m an u m in illa erigere co ep it in q u a nostra m iseria o ri
gin em d u x erat seu in m uliere.
b) R e sp len d et S a p i e n t i a , q u ae in election e m ed io ru m ad finem aliq u em
asseq u en d u m m axim e sp len d et, a) Ia m vero , eodem m ed io q u o u su s est d iab olu s
ad h om in em su p eran d u m (i. e. m u liere, E va), usus est D e u s ad d iab o lu m d e b e l
lan d um . b) Q u em a d m o d u m in su per, u terq u e sexus n ostram ru in am operatus
erat, ita etiam u terq u e — iu xta sapien tissim u m D e i con siliu m — ad n ostram
salu tem con cu rrere d eb eb at. — f) T a n d e m , p er d ivin am m atern itatem , — prou t
a n im ad vertit S . A n selm u s in op. C'nr Deus homo, 1. 1 1 , c. 8, P L 158, 406 —
sa pien tissim e om n is d iversitas hum anae gen eration is com pletu r: p rim u s enim
hom o ex lim o terrae p ro d u ctu s est ab sq u e viro et fem in a; E va autem form ata
fu it de viro sin e fem ina; A d a e ve ro prog en ies ex viro et fem in a form atu r; id eoq u e
h o c p ro p riu m C h risto relin q u eb atu r, u t n asceretu r d c fem in a sine viro.
In su p er, cu m d o g m a In carn ation is sit totiu s ch ristian ae religion is fu n d a
mentum, ad D e i sapien tiam p ertin eb at u t m y steriu m illu d tali m od o p erageretu r
q u o om n es tu m h a ereticoru m tu m in cred u lo ru m perversae hu iu s d ogm atis e x p li
catio n es ex clu d eren tu r: q u od m ira b ilite r fa ctu m est p e r n ativitatem ex muliere.
E ten im , p ro u t scrib it S. A u g u stin u s: « S i om n ip oten s D e u s h om in em u b icu m q u e
fo rm atu m n on e x m atern o u te ro crearet, sed rep e n tin u m in fe rret aspectib u s,
n onn e op in io n em con firm aret erro ris nec h o m in em v e ru m su scep isse u llo m odo
crederetur? E t d u m om n ia m ira b iliter faceret, au fert q u od m iserico rd iter fecit.
N u n c vero ille inter h om in em et D e u m m ed iator apparu it, u t in u n itate p e r
son ae co p u la n s u tram q u e naturam , solita su b lim aret insolitis et in solita te m p e
raret so litis» ( A d Volusian., P L 33, 519).
c) R e sp len d et P o t e n t i a ve l fortitu d o q u ae m axim e m an ifestatu r in m ira
b ilib u s patran d is. Ia m vero , q u id d ivin a m atern itate m ira b iliu s? ... Q u o d fem in a
co n cip e re t et pareret D e u m , est et fu it m ira cu lo ru m m ira cu lu m . Ille en im q u i
d ed it o m n ib u s esse, vitam a creatu ra accipit; ille a q u o om n ia p en d en t, a crea
tu ra pend et; ex creatu ra en im creato r n atus est, ex vase figu lu s p ro d u ctu s est,
e x lun a sol ortus est, ex p u ra filia A d a e, D o m in i M a te r effecta est, ex ancilla,
an g elo ru m regina con stitu ta est. V e re ig itu r D e u s, p er vile in stru m en tu m , m ira
b ilia o p eratu s est: « F e c it p o ten tiam in b rach io suo! ... ». Iu re ergo p iu s q u id am

A u c to r m ira cu lu m hoc om n ib u s m iracu lis V e te ris T e sta m e n ti com paran s, in q u it:
sileant om n ia haec signa, q u ia licet m agna, m aior tam en absq u e ulla con troversia
est q u o d fem in a generet D eu m .
d) R esp len d et B o n i t a s , eo q u od m u lierem , q u ae prim a p eccaverat, non
solu m D e u s n on d esp exit, p ro u t m eru erat, sed illam , p er d ivin am m a tern i
tatem cu id am mulieri, i. e. V irg in i, collatam , ad su p rem u m glo riae fastigiu m
p e r suam b on itatem , elevavit. F lin c iure S. A u g u stin u s aiebat: « n olite vo s ipsas
con tem n ere, fem inae: F iliu s D e i n atu s ex fem in a est » ( L . de Agone christiano,
P L 40, 297). M a g n itu d o M a tris D e i in to tu m fem in eu m sexu m red u n d at.
II. Convenientia ex parte C h r is ti : C h ristu s enim in hun c m u n d u m ven it

1) ut nos ad ip su m am an d u m v e lu ti com pelleret; 2) ut n obis o m n iu m virtu tu m ,
p raesertim h u m ilitatis et ob ed ien tiae ex em p lu m p raeb eret, et nos sanaret; ia m
ve ro haec d uo p er in carn ation em ex m u liere op tim e con secu tu s est. E ten im :
d) Q u is ad D e u m , sub am abili form a infan tis, vere fratrem n o stru m factu m ,
acced ere renuet? U n d e cu m S. B ern ard o q u isq u e exclam are potest: « P arvu s
D o m in u s et amabilis n im i s ». Sub illa form a vere h o m in u m cord a rapit. —
b) V irg in i su b iacen d o, praeclara n o b is p ra eb u it h u m ilitatis et ob ed ien tiae exem pla;
im o exem p la d ed it v irtu tu m o m n ib u s aetatib u s accom m od ata, pu eris, a d o le
scen tib u s, viris, et ita om n em v e lu ti aetatem et q uoad om n ia a n obis su scep ta
d ivin u s m ed icu s, v e lu ti sanavit. ( C fr T e r r i e n , o. c., 1, pp. 64-68).
I I I . Convenientia ex parte nostra. C o n g ru u m fu it D e u m ex fem in a in ca r

nari, ad h oc ut persona creata (i. e. persona B. V irg in is) esset coni un cta D e o q u a n
tu m esse potest ratione personae, d u m in ipsam et In carn ation e natura creata (i. e.
n atura h u m an a C h risti) est co n iu n cta D e o q u an tu m esse potest ratione naturae.
« L a personne hu m ain e — scrib it N ico la s 1 — est ex a lte dans la S ain te V ie rg e a
un d eg re q ui n ’est egal a celu i a u q u el la n atu re hu m ain e est ex a ltee en Jesu s-
C h rist m ais qui, a part cette eg alite, en est aussi rap p ro ch e q u e po ssib le, et sem -
b le y confin er, com m e dit saint T h o m a s: A ttin g it fines D iv in ita tis».2
O b ic it u r : I. D iv in ita s non est su m p ta ex B. V irg in e. E rg o B. V irg o non est

d icen d a M a te r D ei.
R espo n detu r: Ad h oc ut m u lier sit et d ica tu r m ater alicu iu s, non est

n ecesse u t ei conferat' totum id q u od in ipso in ven itu r, sed su fficit q u o d ex ea
assum atur corpus; et h o c p atet om n ino in h om in e, cu iu s anima non est ex m atre,
et tam en est et d icitu r hom in is m ater; si q u is h oc negat, nimis superflue loquitur
(S . C y rillu s). In C h risto au tem corp u s est assu m p tu m ex V irg in e. E rg o ...
1 O . c., 1. 1, c. 7.
2 V e r b a ista n o n s u n t S . T h o m a e , se d C a r d , C a ie ta n i, C o m m . S . T h . , 22, 103, 4 in c o r p .
II . In S . S c r i p t u r a n u m q u a m in v en itu r C h ristu s M a ria m vo citasse M atrem ,

sed mulierem, et apparet illam frig id e tractasse; q u in im m o, hoc p o tiu s n egare
visu s est q u an d o dixit: « Q u a e est m ater mea? » (M a tth ., 12 48), et « Q u id m ih i
et tib i est, m ulier? » (Io ., 2, 4). T a n d e m , in E v a n g eliis B. V irg o negligi v id e tu r.
R esp on d etu r: i) Ex eo q u od n on legatur in S. S crip tu ra C h ristu s M a ria m

vocitasse M atrem , non seq u itu r illam n u m q u a m tali d u lci n om ine appellasse:
n on om nia, enim , quae gesta sunt, in S. S crip tu ra referu n tu r. 2) D a to etiam et
n on con cesso q uod n u m q u a m C h ristu s illam ap p ella verit M a trem , tam en ut
M atrem illam sem p er habuit: fu it en im illi su b d itu s ( L u c ., 2, 51), et in cru ce
m orien s illam Ioan n i co m m en d av it (Io ., 19, 27). 3) Ip sam et B. V irg o C h ristu m
filiu m su u m h a b u it et appellavit: « F ili, q u id fecisti n obis sic? » ( L u c ., 2, 48).
4) T u r b a e M a ria m ut M atrem C h risti con stan ter agnoscebant; e. g. « D ic it ei
q uid am : E cce M a ter tu a et fratres tui foris stant quaeren tes te » (M a tth ., 12,4 7).
E t m u lier de turba: « B ea tu s v e n ter q u i te po rtavit! ... » ( L u c ., 11, 27). Iam vero ,
si C h ristu s ve ru s M a ria e filiu s non fu isset, u tp ote veritatis m agister, errorem
tu rb a e corrigere d eb uisset; qu od n u llaten u s fecit; sed, d u m a p p e lla tiv u m tacite
agn oscit, m aterialem Iu d a eo ru m in tellectu m ad su p eriora erigit, b eatitu d in em
in interna sp iritu s sanctitate p otiu s q uam in carnali cu m C h risto cogn ation e
collocan do; B. V irg in e m , in su p er, a cu ltu im m atu ro et m ere h u m an o tu eri vo lu it.
^) Q u o d C h ristu s publice B. V irg in e m M atrem suam n on a p p ella vit, fin i suae
missionis apprim e co n g ru it, q u i in suae d ivin itatis m an ifestatio n e con sisteb at;
cu m ig itu r ab h o m in ib u s ta m q u a m M a ria e F iliu s iam u ltro agn osceretu r, in
sua aeternali a P atre origin e, p otiu s q u am in sua tem p orali origin e a M a tr e ,
ipsi in sisten d u m erat. 6) N o m en « m u lie r » q u o illam p u b lice ap p ellavit, n on
d esp ectu m sed sin gu larem resp ectu m significat.
C irca verba: « Q u id m ihi et tib i, mulier)» (Io ., 2, 4), p lu res p rop ositae fu e
ru n t interp retation es. 1 E n praecipuae:
a) V e r b a illa: « t i e fio i kui croi» significaren t: « q u id ad nos?» (pertin et).
Ita F o u a r d (V ie de N . S ., 1, 169); L a g r a n g e (E v. selon S t. Jean, h. L), B rin k-
m ann qui scribit: « S u p p o n a m u s loco « t i ' efiol nui cro i » scrip tu m esse « t i rjfiiv ».
N o n n e verterem u s ex analogia cu m form u la « r/ irpbs ij/tas » et sim ilib u s: q u id
ad nos? », i. e. « Q u id hoc p ertin et ad nos, q u od illi sponsi v in u m non habent?
N o n n ostru m est curare vin u m , sed eoru m ». Ita verb a C h risti o p tim e corresp on -
derent ve rb is B. V ir g in is » ( 1. c., p. 137).
1 D c s ig n if ic a t io n e h o r u m v e r b o r u m scri p s e ru n t : F o n k L . , I m iracoli de! S ign ore nel Van-

gelo, R o m a , 1 9 1 4 , p. 1 71 sq .; G a c h t e r , in Zeitsch r. f . K a t h . T h e o l., 55 ( 1 9 3 1 ) 3 5 1 - 4 3 - ; R 6s c h
O . C a p . , in P a s t. bon. 42 ( 1 9 3 1 ) 388-390; T h e o d . B r i e m l e , O . F . M . , i b id ., p p . 4.55-57; L i c h t ,
ib id ., p p . 4 5 7 sq; B r i n k m a n n B., S . I., in Verbum D o m in i, 14 (1 93 4) 1 3 5 - 1 4 1 ; P o w e r E . , S . I.,
i b i d ., 2 (1 92 2) 1 2 9 - 1 3 5 ; A n z a l o n e V . , O . M . I ., i b id ., 9 (19 2 9 ) , 364-368; I a c o n o V . , ib id .
18 (1 9 3 8 ) 202-207.
RESPECTUS PH Y SIC U S M A TE R N IT A TIS DIVIN AE 157
b) A lii verb a illa ita in terp retan tu r: « S in e m od o m e fa c e r e », « n u lla dissen tio

est in ter n os» . Ita S eisen b erg er (in Zeitschr. f . K a th . Theol., 5, 1881, 339) et
E . Z o l l i (in M arianum 3 [19 4 6 ] 3-15).
c) A lii tan d em verb a illa sic sim p liciter vertu n t: « q u id habeo ego, q u id tu?
V e l q u id habem us? ». Ita Iacon o (I. c., p. 203). « Iesu s non ornnem facu ltatem
p ro v id e n d i sibi a b iu d icat, sed tan tu m illam q u ae eo instanti ipsi deerat, q u ia
« nondum venerat hora eius ».
Q u id q u id sit de variis istis in terp retation ib u s, haec n obis ten en d a vid en tu r:
ve rb is illis « quid mihi et tibi m ulier», prou t ex variis locis parallelis apparet, 1
sem p er repugnantia aliq u a subesse vid e tu r. H aec autem repu gnan tia, in casu
nostro, non iam ex persona sed ex difficultate rei concedendae oritu r, eo quod
n o n d u m ven erat hora, arb itrio P atris praefinita, in qua in itiu m sign oru m fieri
d e b e b a t. Et sane, tem p u s p raed ication is exp ectaretu r, potiu s q u am tem pu s
co n v ivii pro in itio sign oru m . A ttam en , q u ia p o stu latio m atris in terposita erat,
(ale tem p u s sig n o ru m a cceleratu m fu it. Q u a p ro p ter verb a illa: « q u id m ihi et
tibi ... » potius significare vid en tu r: « Q u id vis a m e, o m ulier? ». E t ideo n u l
lam irreveren tiam erga m atrem ev id en ter con tin en t, sed potiu s m axim am re v e
rentiam osten dun t. E tiam v e rb u m m u lier « yvvai » (italice, plu s m in u sve, si
gnor a) est m od us vald e hon orificu s alloq u en d i m u lierem , etiam m atrem .
7) R elate, tand em , ad silen tiu m E va n g elista ru m q u i B. V irg in e m n egligere
v id e n tu r, con fera n tu r ea q u ae de hoc argu m en to con scrip sim u s in vol. I, a p
p e n d ice I.
A rt. 2 - De m a t e r n i t a t e d i v i n a c o n s i d e r a t a s ub r e s p e c t u p h y s i c o
Praenotanda:
I. Physicus respectus m aternitatis d ivin ae n ih il aliud est nisi con cu rsu s m a
tern us ip siu s \ irgin is, qu aten u s p er virtu te m S p iritu s S an cti ad P erson am V e rb i,
in n atura hum ana su b sisten tem , term inatu r.
I I . De triplici concursu materno physico. T r ip le x d istin gu i po test m aternu s

con cu rsu s, vid elicet:
a) C o n cu rsu s antecedens q u i d u o b u s perficitu r: 1) m atu ration e ovu li fe-
cu n d ation i apti, ope activitatis vitalis fem inae; 2) excita tio n e u teri ad hoc u t ovu -
lu m in lo cu m fecu n d a tio n i aptu m descendat.
b) C o n cu rsu s concomitans q u i h a b etu r cu m , ovu lo p er virile sem en iam
fecu n d a to , a m atre, tem p ore gestation is, p ro p rio san gu in e n u tritu r.
1 l u d . , 1 1 , 12; 2 S a m . , 16, 10; 2 S a m . , 19, 23; 1 R e g . , 1 7, 18; 2 R e g . , 3, 13; 2 Para!.,

35, 2 1 ; M t . , 8, 29; M c . , 1, 14; L c . , 4, 34.
RESPECTUS PH Y SIC U S M A TE R N IT A TIS DIVINAE
c) C o n cu rsu s consequens gen eration em et evolu tion em foeti, q u i c o m p re

h en d it p artu m , laetation em e t c . 1
T r ip le x iste con cu rsu s, p ro cu l d u b io , etiam a V irg in e b en ed icta, sicu t a q u a
lib et ve ra m atre, praestitu s fu it. A t, hic agim u s p raesertim de co n cu rsu m aterno
antecedente, seu de su b m in istration e m ateriae gen eration i aptae.
III. De supernaturali elevatione concursus materni B. M. Virginis. A d hoc

autem ut B . V irg o d ici possit m ater D e i ab intrinseco, non su fficit q u o d B . V irg o
m ateriam m inistraret In carn ation i (i. e. o v u lu m fecu n d ation i aptum ), sed n eces
saria om n ino fu it su p ern atu ralis elevatio con cu rsu s m aterni eiu sd em , seu virtu tis
eius gen erativae. N a tu ra lis en im virtu s gen erativa V irg in is, — sicu t et cu iu slib et
fem in ae — n onn isi ad h u m an u m su p p o situ m p ro d u cen d u m ex se ord inari p o
tuisset, non vero ad su p p ositu m d ivin u m . 2
G en era re D e u m om n em vim cu iu scu m q u e creaturae evid en ter exced it. N e
cessaria ig itu r fu it in B. V irg in e su p ern atu ralis elevatio con cu rsu s eius m aterni
ad h oc ut term in aretu r ad su p p o situ m d ivin u m , su b sisten tem in n atura hu m ana,
a q u o su p p osito con cu rsu s eius sp ecificaretu r. 3 H aec au tem elevatio fu it rem ota
et proxim a: a) remota, v i in d efectib ilis praed estin ation is V irg in is b en ed ictae ad
m atern itatem d ivin am , a quo m u n ere ipsa V irg in is existentia d ep en d et. P o ten
1 A c o n c u r s u p h y s i c o s e iu n g i n e q u i t c o n c u r s u s psycologicus se u m o r a l is , d e q u o fu se agit
P. M . I. N ic o l a s in art. L e concepi integrat de la M a ter n ite d iv in e, in R e v . T h om ., 42 (1 9 3 7) ,
71-S3.
B. V i r g o e n i m modo humano fa cta est M a t e r D e i , id est, sciens et volen s, p r o u t e x n a r r a
t io n e A n n u n t i a t i o n i s e v i d e n t e r a p p a r e t : p r o p o n i t u r e n i m ei m a t e r n it a s d i v i n a et e iu s c o n s e n s u s
ab A n g e l o e x q u i r i t u r . C e t e r u m , in q u a l i b e t g e n e r a t i o n e h u m a n a , n o n s o l u m c o r p u s se d e t ia m
a n im a , p e r i n t e l l e c t u m e t v o l u n t a t e m a git . H o c a u t e m p e r f e c t is s im e in B. V i r g i n e c o n t i n g e r e
d e b u i t . Ip sa e n i m , iu x t a i llu d A u g u s t i n i , « c o n c e p i t p r iu s m e n t e quam ven tre » (Serm o 215,
" i n redditione sym bo li , P L 38, 1074 ). 0 B. M a r i a c o n c e p i t , n o n c o n c u p i s c e n t i a ca rn is u r e n t e ,
sed fidei ca ri tate f e r v e n t e » ( I b id .) .
- S i p r a e s c i n d a t u r a b h a c elevatione et d i c a t u r q u o d v irt u s g e n e r a t iv a V i r g i n i s n o n n i s i
ad p e r s o n a m h u m a n a m p r o d u c e n d a m o rd in at a fu it , se d a n t e q u a m p e rs o n a h u m a n a h a b e r e t u r ,
s u b in t r a v it , lo c o eiu s, p e r s o n a d iv in a , t u n c B. V i r g o n o n n i s i ab extrinseca, n o n v e r o ab intrin -
seco et p e r se m a t e r D e i fu isse t; m a t e r n it a s e n i m d iv in a in a l i q u o a c c i d e n t a l i r e p o n i d e b e r e t :
q u o d n o n s u ff ic ie n t e r m a t e r n i t a t e m d i v i n a m e x p lic a r e v i d e t u r . C e t e r u m o m n e s m a t re s ta les
d e n o m i n a r i d e b e n t p e r t e n d e n t i a m telcologicam se u i n t r i n s e c a m e s s e n t ia l e m p r o p r ia e v ir t u tis
g e n e r a t iv a e in s u p p o s i t u m g e n e r a n d u m .
3 S u p e r n a t u r a l i s ista e le v a t io o m n i n o d is t in c t a esse d e b u i t ab illa s u p e r n a t u r a li e l e v a
t io n e q u a e p e r gratiam habitualem h a b e t u r , d u p l i c i d e ca us a: a) q u ia e le v a t io p e r g r a t i a m est
e le v a t io ad op-randum cir ca d i v i n i t a t e m (per v i s i o n e m i n t u i t i v a m ) , d u m e le v a t io ad m a t e r n i
t a t e m d i v i n a m est e le v a t io ad essendum ci rc a d i v in it a t e m ; b) e le v a t io p e r g r a t i a m h a b i t u a l e m
est p o t i s s i m u m e le v a t io p a rtis seu p o t e n t ia e in tellectiv a e, d u m e le v a t io p e r m a t e r n i t a t e m d i v i
n a m est e le v a t io p o t i s s i m u m pa rtis se u p o t e n t ia e g e n e r a t iv a e ; c) a b s o lu ta e l o q u e n d o , d a r i p o s -
s e t m a t e r n it a s d iv in a a b s q u e e l e v a t io n e p e r g r a t ia m h a b it u a le m ; d u m e c o n t r a d ari nequit
m a t e r n it a s d iv in a a b s q u e e le v a t io n e v ir t u t i s g e n e r a t iv a e f e m i n e a e .
RESPECTUS PH Y SIC U S M A TE R N IT A TIS DIVIN AE £S 9
tia ig itu r eius gen erativa, v i p raed estin ationis, ab aeterno fu it su p ern a tu ra liter
elevata, seu in d e fectib iliter a D e o ordinata ad su p p ositu m d ivin u m in h u m an a
n atura subsistentem ; b) proxim a vero , per actu ation em eiu sd em p o ten tiae g e n e ra
tivae e x S p iritu s S an cti virtu te p roced en tem , q u ae q u id em , in casti Incarnationis,
n onn isi ad D e u m gen eran d u m ord in ari p o te r a t .1 Q u o d sat clare apparet ex ve rb is
A n ge li: S p iritu s S an ctu s su p erv en iet in te, et virtu s A ltissim i o b u m b ra b it tib i,
ideoque q u od n ascetu r ex te san ctu m vocabitur F iliu s D e i » (L u c ., i , 35).
U n iv e rsu s ig itu r con cu rsu s B . V irg in is in con cep tion e V e rb i, et v i p ra ed e
stin ationis eius in M a tre m D e i, et vi actu atio n is a S p iritu S an cto receptae, ad
su p p o situ m d ivin u m in trin sece te n d it et ab ipso sp ecificatu r, ita u t m ater D e i
p er se et ab in trin seco d ici possit.
D u m ig itu r in aliis m a trib u s a) v irtu s n atu ralis gen erativa in trin sece ten d it
ad su p p ositu m h u m an u m , et b) ex cita tu r a p rin cip io activo n aturali ad hoc u t
ev o lv a tu r et ad fin em p ro p riu m pertin gat; in B . V irg in e, e contra, a) v irtu s eius
gen erativa e x se ten d eb at, vi in d efectib iiis praed estin ation is, ad su p p o situ m d iv i
n um , et b) ideo a p rin cip io activo su p ern atu rali seu a S p iritu S an cto fu it in
actu m red u cta. D u p lic i ergo de causa con cu rsu s m atern u s V irg in is ten d ere ex
se n on p o terat ad su p p o situ m h u m an u m sed ad su p p o situ m d ivin u m ten d ere
d eb eb at, n im iru m , v i aeternae p raed estin ation is et v i actu ation is virtu tis eius
gen erativae a S p iritu S an cto. 2
H isce b re viter praem issis, q u aeritu r h ic q u om od o co n cep tio C h risti peracta
sit: 1) q u an tu m ad eius p rin cip iu m sive a ctiv u m sive passivum ; 2) q u an tu m ad
m o d u m et ord in em .
1. De conceptione Christi quantum ad principium sive activum sive pas

sivum. 3
Praenotanda: I. De d u p l i c i s c o n c e p t i o n i s p r i n c i p i o .
S i B . V irg o ve re fu it m ater C h risti, u t iam p ro b av im u s, id om n e in C h risti
con cep tion e praestare d eb u it q u o d ceterae m atres, salva eius in tegerrim a v ir
gin itate, in con cep tion e p ro p rio ru m filioru m praestant; « nec p lu s h ab en t alii
1 D i c o : in casu Inca rna tion is, q u ia a b s o l u t e l o q u e n d o , in c o n c e p t i o n e a liq u a m ir a c u io s a

p u r i h o m i n i s , p o t u is s e t S p i r i t u s S. s u p p l e r e v ic e s p r i n c i p i i a c t i v i.
- Cfr S aavebra, De S a cra D eip a ra V estig a tio, 1, d is p. 4, se ct . 1 (Lu gd u ni, 16 5 5 ),
pp. 33-40. N o t a t u d ig n a s u n t v e r b a c l. B i t t r e m i e u x : « E s t it a q u e s p e c i a l i s s i m u m q u id in mate r-
nitare d iv in a , q u o t o t o c a e l o a m a t e r n it a t e h u m a n a d is tat, q u o d d u m h ae c ad n a t u r a m h u m a n a m
cu m esse h u m a n o t e n d a t , illa t e r m i n a t u r ad n a t u r a m h u m a n a m c u m esse d i v i n o . T e r m i n . t u r
erg o m a t e r n it a s d i v i n a a l i q u o se n s u ad esse d i v i n u m , n o n t a m e n u t esse ( s u p p o s i t i aete rn i)
s im p lic it e r p e r e am i n c ip ia t , sed ad esse d i v i n u m , p r o u t i n c i p i e n s s u b s is t e r e in t e m p o r e in
n atu ra h u m a n a » (D e notione div. m atern., in E phem . T h eo l. L o v ., 1 92 4, p. 7 7 ) .
3 C f r B r e i t u n g A . , S . L , D e conceptione C h r is ti D o m in i inq uisitio p h y sio l.-th eo l., in G r s-
gcria m im , 5 ( 192 4) 391-531.
RESPECTUS PH Y SIC U S M A TE R N IT A TIS D IV IN A E
filii a m atrib u s, q u am C h ristu s a V irg in e » ( S u a r e z , D e In cani., t. 3, disp. 12,

sect. 2, n. 15).
In con cep tion e autem h u m an a com m u n i, praeter efficien tiam d ivin am , quae
an im am rationalem creat, d u o p rin cip ia d istin gu en d a sun t, passivum scilicet et
activum : a) passivum est illu d q u od su b m in istrat m ateriam , et se tenet ex parte
m atris et con sistit in ovu lo, cu iu s pars essentialis est ve sicu la germ in ativa, seu
in san gu in e per virtu tem gen erativam m atris ad ovariam form ation em perd u cto;
b) activum est sem en virile q u od , op e sp erm atozoon , tran sm u tat, fecu n d a t et
d eterm in at m ateriam q u am p raebet m ater, et se tenet ex parte patris.
II. Errores: 1) E rra v eru n t circa principium activum con cep tion is C h risti
C e r in th u s , C arp o crates, E bion itae, quos saecuti su n t A n ab ap tistae, S ocin ian i
et R ation alistae, q ui p erfid issim e d ix eru n t M a ria m , ceteraru m fem in aru m
m ore, ex Io sep h C h ristu m concep isse. 2) E rra v eru n t circa principium passivum:
a) G a l a t i n u s (D e arcanis catholicae veritatis, 1. v n ) aliiq u e veteres q u i p o su e
r u n t co rp u s C h risti fa ctu m fu isse ex q u ad am p articu la corp oris A d a e d ete rm i
nate signata, q u am p o n eban t a con cu p iscen tia im m u n em et de u n a in aliam
g e n e ra tio n em u sq u e ad V irg in e m transm issam ; b) q u id am veteres qui — ut
refert C aie tan u s — d ix eru n t ad divin am M a tern itatem sufficere q u od B. V irg o
au t m en te aut cord e aut pectore C h ristu m conciperet; c) V ete res T h e o lo g i, iu xta
p la cita ph ysio lo giae veteris, p u tab an t m atrem tan tu m m od o in con cep tion e p ra e
bere m ateriam et q u id e m san gu in em scilicet in u tero collectu m , n on vero o v u lu m .
P rop .: In conceptione C h risti 1) Spiritus S . se habuit ut principium activum,

supernaturaliter supplens vim activam seu virtutem seminis virilis; 2) B . Virgo vero
se habuit ut principium passivum, materiam tantummodo ministrando, i. e. sangui
nem suum purissimum ad ovariam form ationem perductum.
Prob. I. Pars: A ) A u c t o r i t a t e . I. S. S c r i p t u r a e : a) V irg in i quaerenti:

« Q uom odo fiet istu d (i. e. con cep tio et partu s M essiae) q u on iam virum non
cogn osco », A n g e lu s respondit: « S p iritu s S an ctu s su p erven iet in te, et virtu s
A ltissim i o b u m b r a b it tib i» (L u c ., 1, 35); b) et S. Io sep h angelus dixit: « Q u o d
en im in ea n atum est, de S p iritu S an cto est »; c) « In ve n ta est in u tero habens
de S p iritu S a n c to » (M a tt., 1, 23).
II . P a t r u m : a) S. I g n a t iu s M .: « D o m in u s n oster Iesu s C h ristu s in utero

gestatus est a M a ria iu xta d ispen sation em D ei, ex sem in e q u id e m D a v id , S p i
ritu au tem S an cto » (E p . ad Ephes., n. 18); b) Ps. H ie r o n y m u s : « N o n sicu t q u i
d am sceleratissim e op inatu r, S p iritu m S an ctu m d icim u s fu isse pro sem ine,
sed p o ten tia ac virtute C re ato ris d icim u s esse op eratu m , id est, form atu m C o rp u s
C h risti » (A u c to r Synib. explent, ad Damasum, inter op. supp. S . H ier.); c) I o a n
nes D am ascen u s: « In eam (V irg in em ) o b u m b ra vit ... D e i sapien tia et virtu s ...
d ivin i sem inis instar » (D e fid e orth., 1. m , c. 2, P G 94, 102S).
RESPECTUS PH Y SIC U S M A TE R N IT A TIS D IV IN A E l6 l
III. E c c l e s ia e q u ae in sy m b o lo A p o sto lic o profitetu r: « C re d o ... et in Iesu m

C h ristu m , F iliu m eius u n icu m , D o m in u m n ostru m q u i conceptus est de S p i
ritu Sancto, n atus e x M a ria V irg in e » (D e n z .-B ., 6); et in sym b . N ic -C o n st.:
« E t incarn atus est de S p iritu S an cto ex M a ria V irg in e, et hu m anatu s est » (D e n z .-
B ., 86). P au lu s IV , in C o n stitu tio n e Cum quorumdam a. 1555, con tra Socinianos,
confirm ata a C le m e n te V I I I p e r B re ve D om inici gregis a. 1603, errorem op p o si
tu m co n d em n a vit.
B) Ratione: D u o en im in v irili sem in e sp ectari possu n t, vid elicet: vis

activa, q uam in con cep tion e n atu rali exerit, et corpulenta substantia, quae in c o n
cep tio n e tran sm u tatu r. P rim a , i. e. vis activa, su p ern atu rali m od o su p p leta est
su p erio ri causalitate S p iritu s San cti; secu n d a vero , i. e. co rp u len ta su bstantia,
in co n cep tio n e C h risti d e fu it om n ino, eo q u ia co rp u s C h risti de sola V irg in e
M a tre , q uoad co rp u len tam su b stan tiam , fo rm atu m est. E t sub h ac ration e B.
V irg o , resp ectu Iesu , m agis m ater d ici d eb et q u am ceterae om n es m atres resp ectu
filioru m , eo q u ia C h ristu s, sub tali resp ectu , totus M a tris erat.
« M a n ife stu m est en im — scrib it S . T h o m a s — cu m virtu s d ivin a infin ita
sit, et p er eam om n es causae virtu te m p ro d u cen d i effectu m sortian tu r, q u o d q u i
c u m q u e effectu s p e r q u a m cu m q u e cau sam p ro d u citu r, p o test p er D e u m absq u e
illiu s causae ad m in icu lo p ro d u ci eiu sd em sp eciei et naturae. S ic u t ig itu r virtu s
n atu ralis q uae est in h u m an o sem in e p ro d u cit h o m in em veru m , sp eciem et h u
m anam n atu ram h ab en tem , ita v irtu s d ivin a, quae ta lem virtu te m sem in i d ed it,
a b sq u e h u iu sm o d i v irtu te p o test effectu s illiu s virtu tis p rod u cere, con stitu en d o
ve ru m hom in em , sp eciem et n atu ram h u m an am h a b e n te m » (C . G ., I V , 45).
A t hic q u a e r i p o t e s t : C u r conceptio corporis C hristi, quantum ad principium

activum , specialiter tribuitur S p i r i t u i S a n c t o , cum sit opus ad extra et ideo totius
T rinitatis?...
Respondetur: U tiq u e, tota Trinitas conceptionem C hristi operata est, eo quia sicut
indivisa est Trin itatis essentia et virtus, ita indivisa sunt opera Trin itatis ad extra;
im vero, C hristi conceptio est opus ad extra, et ideo toti T rin itati com m une. H inc C o n
cilium T oletan um X I docuit: « Incarnationem quoque huius F ilii D ei tota Trinitas
operasse credenda est, quia inseparabilia sunt opera T rin itatis. Solus tamen Filius for
m a m servi accepit in singularitate personae, in id quod est proprium F ilii, non quod
com m une T rin itati ». — Attam en, quam vis formatio corporis Christi sit opus commune
toti T rin itati, m erito A p p r o p r i a t u r S p i r i t u i S a n c t o , et quidem ob triplicem rationem
a S . T h om a propositam: 1) ex parte causae ipsius Incarnationis, quae fuit m axim us D ei
amor erga homines, iuxta illud: « Sic D eus dilexit m undum ut Filiu m suum U n ige
nitum daret» (Io., 3, 16); et ideo congrue attribuitur Spiritui S . qui est amor Patris
et F ilii; 2) ex parte naturae assumptae i. e.. humanae, eo quia hoc modo clare datur intel-
ligi quod humana natura assumpta est a F ilio D ei in unitatem personae, non ex aliqui
bus meritis, 0ed ex sola gratia, quae Spiritui Sancto attribuitur, iuxta illud: «Divisiones
gratiarum sunt, idem autem spiritus distribuens...» (1 C or., 12, 4); 3) ex parte termini
Incarnationis: « ad hoc enim terminata estÎncarnatio, ut hom o ille qui concipiebatur,

esset Sanctus et Filius D ei. U trum que autem horum attribuitur S p iritu i Sancto. N am
per ipsum efficiuntur homines filii D ei, iuxta illu d G al., 4, 6: Quoniam estis filii D ei,
misit Deus Spiritum F ilii sui in corda vestra, clamantem-, Abba, Pater. Ipse est etiam
spiritus sanctificationis, ut dicitur Rom . 1. Sicut ergo alii per Spiritum Sanctum sanc
tificantur spiritualiter ut sint filii D ei adoptivi, ita Christus per Spiritum Sanctum
est in sanctitate conceptus, ut esset F iliu s D e i naturalis. U nde Rom . 1, secundum unam
Glossam , quod praem ittitur, scilicet: Q ui praedestinatus est Filius D ei in virtute, m ani
festatur per id quod im m ediate sequitur: secundum spiritum sanctificationis, id est, per
hoc quod est conceptus de Spiritu Sancto: et Angelus annuncians ex hoc quod
praemiserat: Spiritus Sanctus superveniet in te, concludit: Ideoque et quod nascetur ex te
sanctum, vocabitur Filius D e i » (In 3, q. 32, a. 1).
U lterius animadvertendum est quod, quam vis Christus conceptus dicatur de S pi
ritu Sancto, non propterea tamen est aut dici potest Filius Spiritus Sancti vel etiam
Trinitatis. Etenim: id quod praedicatur de aliquo secundum perfectam rationem , nequit
de illo dici secundum im perfectam rationem (sicut e. g. Socrates qui est homo sec.
propriam rationem, non debet dici homo sec. illam significationem qua hom inis pic
tura dicitur homo). Atqui Christus est F iliu s D ei naturalis secundum perfectam filia»
tionis rationem ^propter generationem aeternam et quidem in sim ilitudinem speciei).
Ergo nequit dici filius Spiritus S. aut totius T rin itatis, quia haec filiatio attenditur aut
secundum creationem (in quantum homo creatus est ad im aginem D ei), aut sancti
ficationem (i. e. sec. sim ilitudinem gratiae) quae aliud non est, nisi filiatio adoptiva,
et ideo im perfecta, quae Christo nullo modo competere potest. U nde in Conc. T o le
tano X I sancitum est: « N ec Spiritus Sanctus pater esse credendus est F ilii, pro eo
quod M aria eodem Spiritu Sancto obum brante concepit » ( M a n s i , Sacr. Conc. Coli.,
t. 1 1 , coi. 135, Florent. 1765).
Prob. II. pars. A ) A u c t o r i t a t e : L S . S c r ip t u r a e : « M is it D e u s filiu m

su u m fa ctu m ex m u liere » (G a l., 4, 4): C h ristu s ergo carnem de M a ria , et q u id em
de M a ria u t matre accep it, et id eo ex M a ria id su b m in istran te q u o d aliae m atres
p ro p riis filiis sub m in istran t.
I I . P a t r u m , q ui p lu s m in u sve id ex p licite asserunt: e. g. S . C y r il l u s A le
x a n d r in u s (E p . 17 A d Nestorium)-, S . L e o M . (serm o 10 D e N a tiv ., 3); S . F u l

g e n t iu s (D e In ea m ., n. 4, 5); F e r r a n d u s D ia c o n u s (E p . A d A n a to l.), S. B e d a
V en . (A d G a la t., 4, 4 et In Lucam , 4, c. n ) ; S. B e r n a r d u s (serm o 3 in M issus
est, n. 4). C fr haec testim o n ia apu d B r e i t u n g , 1. c., p. 558).
C u m P atres d icu n t co rp u s C h risti ex purissimis sanguinibus V irg in is fo rm a
tu m fuisse, id in tellig i p o test remote, p ro x im e ve ro ex carne seu ex san gu in e ad
ovariam form ation em p e rd u cto .
I I I . E c c l e s i a e : a) I n n o c e n t i u s I I I , in profession e fidei W a ld e n sib u s p ra e

scripta: « H o m o ve ru s e x M a tr e ve ra m carnem h aben s ex visceribus M a tris et
anim am r a tio n a b ile m »; b) In C o n c. V I (C o n sta n tin o p o li a. 680 celeb rato) in
E p isto la S . S o p h ron ii a C o n cilio approbata, ex p licite d icitu r V e rb u m ex im p o l

lu tis virg in a lib u s san gu in ib u s in carn atu m esse; et, postea, in « ed icto C o n sta n
tini », q u o tu n c d octrin a C o n cilii p rom u lgata est, inter alia haec haben tu r: « C o n
fitem u r d ein d e ... U n ig e n itu m F iliu m D e i ... d escen d isse de caelis ... E t ex sancta
et immaculata carne eius in p ro p ria existen tia carnem sumpsisse nobis consubstan
tialem et hanc sibi, m ed ian te anim a rationali et in tellectu ali, compaginasse atqu e
form asse, n atu m q u o q u e ex ead em V irg in e m atre etc. ».
E x ve rb is istis C o n cilii evid en ter apparen t haec duo: « ex im p o llu tis et v ir g i
n alibus sanguinibus » et « ex sancta et im m acu lata carne eius », sign ificare u n u m
id em q u e, i. e. m ateriam a B. V irg in e su b m inistratam ; et ideo cu m P atres de
p u rissim is sanguinibus lo q u u n tu r, o v u lu m seu carn em a V irg in e su b m in istratam
in telligere vid e n tu r.
B) R a t i o n e : P o sito enim q u od B. V irg o sit vera m ater, id p raestare d eb u it

q u o d aliae m atres in con cep tion e filio ru m praestant. A tq u i, id q u o d aliae m atres
in con cep tion e filioru m praestant, iu xta accu rate ob servatas n atu rae leges, est
sanguis ad ovariam form ation em p e rd u ctu s seu o v u lu m q u od , p o st fecu n d a tio -
n em , in u tero fo v etu r et evo lvitu r. E rg o ...
Hinc: I. reicienda est sententia G alatini secundum quam corpus C hristi effor-
mntum esset cx quadam particula corporis Adae. Etenim: a) sententia ista est omnino
gratuita et nullim ode in fontibus revelationis fundata; b) solus Adam , in casu, non
vero Abraham , D avid, etc. fuisset verus Christi progenitor; c) imo nec B. Virgo vera
Christi M ater fuisset, eo quia corpus Christi ex eius substantia efform atum non fuisset.
II. Reicienda pariter est peregrina sententia cuiusdam Petri Lucensis, Canonici
Regularis, qui, ut refert Serry (Exercitationes, E x. 27, p. 182) falsa m ulierculae cuius
piam testificatione delusus, Christum finxit in corde V irgin is, aut certe in parte cordi
proxima conceptum ; ratus hoc modo m elius honori ac dignitati C hristi consultum iri.
Sententia haec sustineri non potest: a) quia est contraria verbis Scripturae dicentis:
« inventa est in utero habens de Spiritu Sancto (M atth., 1, 23); et ideo Ecclesia canit:
« non horruisti V irginis uterum .; b) quia locus proprius conceptui aptus non est cor
sed uterus; nec univoce B. Virgo dici posset M ater D ei si aliis organis Christum con
cepisset, sicut A dam , e. g., pater Evae dici nequit.
I I I . Reicienda tandem est sententia veterum Theologorum circa materiam con
ceptus a matre praestitam. Sententia haec, praeter oppositionem sententiae scienti-
ficae recentiorum physiologorum , tollit vinculum quoddam tenerrim i amoris inter
matrem et F ilium , in hoc positum quod omnis mater non materiam inorganizatam
(i. e. sanguinem in utero collectum ), sed particulam vivam sui corporis filio tribuit;
ita ut filius sit propago vel continuatio quaedam corporea m atris. Et ita Christus fuit
vere « surculus » e radice Iesse, imo « flos matris virginis ».
B. V irgo, igitur, active operata est in praeparanda materia apta conceptui, i. e.
ovulum; active pariter operata est in nutritione ovuli a Spiritu Sancto iam fecundati.
U trum vero B. V irgo, sicut et quaelibet alia mater, in ipso conceptionis seu fecunda
donis instanti aliquid active operata sit, vel potius mere passive se habuerit, dispu
RESPECTUS PH Y SIC U S M A TE R N IT A TIS D IV IN A E
tatur: negant R. Virginem aliquid active tunc operatam fuisse S. Albertus M ., S. T h c -

mas, A egidius Roro., Aristotelis vestigiis insistentes; affirmant vero Alexander Halen-
sis, S. Bonaventura, Scotus etc. G aleni vestigiis inhaerentes. Hisce ultim is moderna
physiologia suffragatur.
II. De conceptione Christi quantum ad modum seu instantaneitatem.
Praenotanda: I n q u o T h e o i o g i v e t e r ss et recentiores conve

n i u n t et in quo d i f f e r u n t .
O m n es T h e o lo g i, sive veteres sive recentiores, in h oc co n v en iu n t q u od c o n

cep tio C h risti fu erit instantanea, seu in istanti perfecta, ita ut corp u s C h risti, in
prim o co n cep tio n is instan ti fu erit form atu m , anim a rationali an im atu m et a V e rb o
assum ptum .
A ttam en v o x ista « co n cep tio in s ta n ta n e a », d iversam sign ification em apu d
veteres et ap u d p lero sq u e recen tiores habet.
A) Iuxta veteres, su b stan tialis con cep tio d uas ve lu ti actiones generativas
c o m p lec titu r, vid elicet: una, q u ae est corpusculi feta lis conformatio, et alia, quae
est co rp u scu li iam form ati (cu m corde, cereb ro etc.), post aliqu ot hebd om ad as,
animatio seu in fu sio anim ae rationalis; p rio r ab ipsis v o ca tu r co?iceptio carnis,
secu n d a vero propria et substantialis coticeptio hominis. H isce positis, concep tio
C h risti m axim e d iversa fu it a con cep tion e alioru m hom in u m . « In con cep tion e
enim aliorum h om in u m corp u s tam qu am im p erfecte d ispo situ m , p rim o recip it
anim am im p erfectam , scilicet vegetativa m , et postea, q u an d o est p erfecte
d isp o situ m , hac abiecta, anim am perfectio rem , n em pe sen sitivam , ed u ctam v id e
licet de p o ten tia m ateriae sicu t prio r; d em u m , q u an d o est p erfecte d isp o situ m
anim am recip it, sim iliter perfectam , vid e licet anim am rationalem a D e o cre a
tam et co rp o ri infusam : corp u s C h ris ti vero , p ro p ter infin itam virtu te m S p iritu s
S an cti form an tis illu d , statim in prim o instanti recep it anim am perfectam , id
est, r a tio n a le m » (C a rd . L e p ic ie r , o . c., p p . 72 -73 ). S i q u is vero q u aerat q u a e
n am fu erit quantitas corp oris C h risti in illo prim o instanti con cep tion is, resp o n
d et C a rd . L e p ic ie r q u an tita tem illam esse d eb u isse su fficien tem ad salvandam
ratio n em corp oris anim ati (anim a rationali). « Q u an titas autem ista proportio
natur quantitati perfectae ad q u am hom o p er d eb itu m a u gm en tu m p e rven tu ru s
est, ita ut m aiorum h om in u m corp ora m aiorem habean t quan titatem . P orro
C h ristu s o rd in a b a tu r ad habend am , in p erfecta aetate, d ecen tem et m ed iocrem
q uan titatem ; ergo in illa prim a anim atione, corp u s cui in fu sa est anim a rationalis,
fu it q u an titatis p rop ortion atae m e d io c r is ».
Ôbicienti contra hanc doctrinam , Christum nonnisi post novem menses a sua
conceptione natum esse, unde videtur concludendum illum non alio modo ab aliis
hom inibus concepturo fuisse, — facile respondetur aut tem pus sui partus C hristu m
retardasse, ut modus suae conceptionis diabolo celaretur; aut m elius nullam adesse
R ESPEC TU S PH Y SIC U S M A TE R N IT A TIS DIVIN AE
necessitatem ut credamus m ysterium conceptionis et nativitatis D om ini nostri illis

praecise diebus advenisse, qui in calendario ponuntur, cum Ecclesia tali dierum festo
rum designatione non aliud intendat, nisi quod determ inatum m ysterium honoretur,
quocum que tandem die perfectum evaserit. Ceterum littera sacri textus aliud non
suggerit, nisi ut intervallum tribus m ensibus paulo maius praeteriisse agnoscatur
inter annuntiationem et C hristi n ativitatem ».
H a ec om n ia iu xta veteres et etiam iu xta q u o sd am recen tiores, u t L e p ic ie r ,

T e r r ie n etc...
B ) Iuxta plures hodiernos, e contra, statim ab in itio con cep tion is seu fecu n -
d ation is o v u li, fit ve ru m compositum humanum, et ideo eodem tem p ore q u o, v ir i
b u s ve g e tativis co rp u scu lu m fetale con fo rm ari in cip it, etiam anim a rationalis
eid em a D e o crean te in fu n d itu r; et ita nulla distinctio h a b eretu r in ter conceptio
nem proprie (hom inis) ei improprie (carnis) dictam. O m n is ergo h om in is co n
cep tio, iu x ta istos, et non sola con cep tio C h risti, esset co n cep tio n atu raliter (non
m iraculose) instantanea. A tta m e n , argu m en ta q u ae a fferu n tu r (cfr B reitu n g , 1. c.,
p p . 550-552) rem ev in cere n on vid e n tu r. Iu re en im m erito q u e a n im ad vertit
C a rd . L e p ic ie r q u od m od ern i p lu res « u t p lu rim u m c o n fu n d u n t anim am in g e
nere, q uae scilicet est p rin cip iu m vitae u tcu m q u e , cu m anim a rationali u t s i c »
(o. c., p. 73, in nota).
In prop osition e ergo stab ilien d a, ab hac T h e o lo g o ru m con troversia p ra escin
d im u s, et solu m m od o com m u n em d octrin am d efen d im u s. Q u id q u id en im sit
de q u aestion e p h ysio lo gica, u tru m in gen eration e a lio ru m h o m in u m m om en tu m
conceptionis (i. e. fecu n d ation is ovu li m aterni o p e sp erm atozoi patern i) et ani
mationis in id em in cid an t, fid e certum est in gen eration e C h risti m o m en tu m con
ceptionis et animationis et u n io n is h yp o staticae in id em incidisse.
Prop.: Corpus Christi, in prim o conceptionis instanti, f u it formatum, anima ra

tionali animatum et a Verbo assumptum.
P ro b .: I . A u c t o r i t a t e : I. S. S c r ip t u r a e : « D e filio su o q u i fa ctu s est

ei e x sem in e D a v id secu n d u m ca rn e m » (R o m ., 1, 3); « A t u b i ve n it p len itu d o
tem poris, m isit D e u s F iliu m su u m fa ctu m ex m u liere, fa ctu m su b l e g e » (G a l.,
4, 4). A tq u i haec om nia vera n on essent si h u m an itas C h ris ti (corp u s et anim a),
v e l ad m om en tu m , u n io n em h yp o sta tica m praecessisset et id eo persona hu m ana
extitisset; in tali casu, en im , n on F iliu s D e i i. e. n on persona divina, sed persona
humana ex semine D av id , ex muliere facta esset.
II . P a t r u m : a) S. A u g u s tin u s :« E x q u o hom o esse coep it, ex illo est et D eu s,

u n d e d ictu m est: Verbum caro fa ctu m e s t » (D e Trin., 1. x m , c. 17); b) S . I o a n
n e s D a m .: « S im u l atqu e caro exsistit, sim u l caro anim ata rationis p articep s et
i6 6 RESPECTUS PH Y SIC U S M A TE R N IT A TIS DIVIN AE
in tellig en tia e » (D e F id e O rth., I. 3, c. 2); c) S . F u l g e n t iu s : « F irm issim e tene

et n u lla ten u s d u b ites, n on c a rn e m C h risti sine d ivin itate in u te ro V irg in is c o n
cep tam , p riu sq u arrr'su scip ere tu r a V erb o ; sed ip su m V e rb u m D e u m suae carnis
a ccep tio n e con cep tu m ; ip sa m q u e carnem V e r b i in carn ation e c o n c e p ta m » (D e
fid e ad P etr., c. 18); d) S. G r e g o r iu s N a z .: « S i q u is h om in em fo rm atu m esse,
d ein d e D e u m sub iisse d icat, d am n atu s esto. H o c en im gen eratio D e i n eu tiq u am
f u e r i t » (E p . I A d Cled.).
III. E c c l e s ia e : a) in C o n c. O e c . V I (actione 1 1 , ep istola S op h ron ii): « S im u l

q u ip p e caro, sim ul D e i V e r b i caro, sim ul caro anim ata rationalis, q u ia in Ip so
et n on p e r sem etip sam h ab u it existen tiam u n am ».
b) E x anathem atism is contra O rig en em editis a. 543, et a V ig ilio P ap a, u t
v id e tu r, confirm atis, can. 3: « S i q u is d icit aut sen tit p rim u m form atu m esse
c orp u s D o m in i n ostri Iesu C h risti in u tero beatae V irg in is, ac postea u n itu m ei
esse D e u m V e r b u m et anim am , u tp o te quae antea fu isset, A . S . » (D e n z .-B ., 205).
c) Ite m e x E p . G re g o rii I. M . Q u ia charitatis ( A d Episcopos Hiberniae, iun.
601): « N o n autem p riu s in u tero V irg in is caro co n cep ta est, et p o stm o d u m d iv i
n itas v e n it in carnem ; sed m o x u t V e r b u m ve n it in u teru m , m os V e rb u m , servata
p rop riae v irtu te n aturae factu m est caro ... N e c ante con cep tu s et po stm o d u m
u n ctu s est; sed h oc ip su m de S p iritu S an cto ex c a m e V irg in is con cip i et a S p i
ritu S an cto u n gi f u i t » (D e n z .-B ., 250).
II. R a t i 0 n 8: « D e u s assu m psit sib i id q u od est hom inis: n on autem p raee

x istit, id q u o d est hom in is, quasi p er se su bsistens, an tequ am su scip eretu r a
V e rb o . S i au tem caro C h risti fu isset co n cep ta an tequ am su scip eretu r a V e rb o ,
h ab u isset aliq u an d o aliam h yp o stasim praeter hyp o stasim V e rb i D ei; q u o d est
con tra rationem In carn ation is, secu n d u m q u am p o n im u s, V e r b u m D e i esse u n i
tu m hum anae n aturae et o m n ib u s p a rtib u s eius in u n itate h ypostasis. N e c fu it
co n v en ien s q u od h yp o sta sim p raeexisten tem h u m anae naturae ve l alicu iu s p a r
tis eius V e r b u m D e i sua assu m ptione d estru eret. E t ideo contra fid em est d icere
q u o d caro C h risti p riu s fu erit co n cep ta et po stm o d u m assu m pta ex V e rb o D e i »
( I I I , q. 33, a. 3). A liis verb is: si B. V irg o fru ctu m m ere h u m a n u m genu isset,
po stea V e rb o u n ie n d u m , M a te r hominis, non vero M a te r D e i existeret, nisi per
a ccid en s et m ere m a terialiter, sicu t S . M o n ic a p e r accid en s et m aterialiter m ater
E piscopi (i. e. S. A u g u stin i) fu it. Im o B . V irg o m inu s esset M a te r V e rb i incarn ati
q u am S . M o n ic a M a te r E p isco p i: S. A u g u stin u s, en im , absq u e u lla suae su b si
sten tiae m u ta tio n e E p isc o p u s factu s est; fru ctu s au tem m ere hu m an u s (q u alis
esset in casu) a b sq u e suae su b sistentiae m u tation e F iliu s D e i n aturalis fieri non
p otu isset. O b h an c ratio n em m eliu s et p ro p riu s B . V irg o D ei G enitrix, D e i M a
ter (T h e o to c o s) q u am D eipara appellatu r: generatio en im tu m co n cep tio n em ,
tu m ed ition em prolis significat; parere au tem editionem in lu cem (i. e. q u id se
c u n d a riu m ) significat: q u od in sensu N esto ria n o in telligi posset. Q u ia tam en
RESPECTUS M E T A P H Y SIC U S M A IE R N IT A T IS DIVINAE
T o concipere, et T o parere p rom iscu e ad h ib en tu r, h in c p rom iscu e D e i genitrix

e t D eipara d icitu r.
Obieitur. Actio B. Virginis ad naturam humanam terminata est priusquam assu

m eretur a Verbo (prius est enim esse quam uniri). Ergo corpus C hristi non fuit in eodem
instanti form atum et assumptum a V erbo.
Respondetur: distinguo antecedens: A ctio B. Virginis terminata est ad naturam hum a

nam priusquam assumeretur a V erbo, prioritate naturae, concedo, prioritate temporis, nego.
Art. 3 - De M a t e r n i t a t e d i v i n a c o n s i d e r a t a s ub r e s p e c t u m e -
taphysico.
R a tio quaestionis. Q u a elib e t vera m aternitas essen tialiter con sistit n on iam
in o p eratio n ib u s m aternis (con cep tio, gestatio, editio), q u ia secus o p eratio n ib u s
istis iam praeteritis non am p liu s consisteret, sed in relatione reali m atris ad filiu m
q u ae iu giter perm anet.
O rig in a ria en im id en titas substantiae in ter m atrem et filiu m , etiam post filii
n ativitatem iu giter rem anet.
C u m ig itu r d ivin a m aternitas sit form aliter relatio (qu ia ex se d icit esse ad
aliu d ) in con cu rsu m aterno V irg in is fu n data, in q u ire n d u m est de n atura hu iu s
relationis, i) u tru m n em p e sit tran scen d en talis ve l praed icam en talis, 2) et u tru m
sit realis sive ex parte B. V irg in is sive ex parte C h risti.
Quaedam igitu r praem ittenda sunt circa relationem in genere.
I. Relatio eiusque divisiones. Relatio nihil aliud est nisi respectus unius
ad aliud.
Relatio dividitur in transcendentalem et praedicamentalem: a) Relatio transcen
dentalis est illa quae vigere intelligitur inter ea quorum essentiae quam vis sint quid
absolutum , nihilom inus sunt ad invicem im m ediate et essentialiter ordinatae, ut
e. g., potentia et actus, materia et form a, corpus et anima etc.
b) Relatio vero praedicamentalis illa dicitur quae, cum sit accidens, et totum suum
esse sit ad aliud, speciale praedicamentum constituit. A d relationem ergo praedica
mentalem habendam, non sufficit quod aliquid ad aliud quom odocum que ordinetur,
(e. g. manus ad corpus) sed requiritur ut ipsum esse, seu ratio form alis eius in hoc
consistat, quod ad aliud ordinetur (e. g. esse patrem , m a tre m ...).
In qualibet relatione praedicam entali tria distinguntur: a) subiectum, seu illud quod
ad aliud refertur (e. g. mater); b) terminus, seu illud ad quod subiectum refertur
(e. g. filius), c) fundamentum, seu ratio ob quam subiectum ad terminum refertur
(e. g. generatio).
Relatio praedicamentalis subdividitur in relationem realem et in relationem ratio
nis: a) relatio realis est illa quae invenitur in rebus ipsis independenter ab intellectu
(e. g., relatio patris ad filium); b) relatio rationis est illa quae resultat ex mera conside
ratione intellectus nostri (e. g. cum aliquid ad seipsum referim us). A d relationem rea-
i CS RESPECTUS M E T A P H Y SIC U S M A TE R N IT A TIS DIVINAE
lem requiruntur: a) duo termini reales realiter ad invicem distincti, et b) fundamentum

proximum relationis, id est, aliquid reale existens vel ex utraque parte, si relatio sit
mutua (e. g. paternitas in generatione activa et filiatio in generatione passiva), vel sal
tem ex una parte, si relatio sit mixta.
Haec autem relatio m ixta intercedit inter ea quae sunt diversi ordinis, quorum
unum perficitur, non vero aliud: talis est relatio inter creaturam et creatorem, inter
sensum et sensibile, inter Christum et B. Virginem matrem suam, prout infra vid e
bim us.
II. T h e o l o g o r u m s e n t e n t i a e . Quod in B . Virgine admittenda sit relatio
quaedam aliquo sensu transcendentalis ad V erbum divinum , non videtur negari posse.
M aternitas enim divina, vera quadam ratione quasi constitutivum essentiae ipsius V irgi
nis dici potest, cum sit tota ratio existentiae ipsius, ita ut B. V irgo nec extitisset si M ater
D ei praedestinata non fuisset, prout in prim o articulo libri prim i probavim us.
A t, praeter hanc relation em quasi transcendentalem ad V e rb u m d ivin u m , d a tu r

in B. V irg in e, iu xta om nes T h e o lo g o s , relatio p ra ed icam en talis in gen eration e
fu n data, et ex libero eius consensu orta. Iam vero , om n es c o n ced u n t hu iu sm od i
relation em esse realem ex p a rte B. V irg in is .
N u lla est igitu r d iscrep an tia T h e o lo g o r u m circa realem relation em M a tris
ad F iliu m . A t, circa relation em F ilii ad M a tre m non un a est T h e o lo g o r u m sen
tentia. a) A lexander H a l e n s is , q u em secu tu s est H e n ricu s G a n d a ven sis (Q u o d l.
iv , q. 3), d ocu it C h ristu m referri ad M a trem suam relatione reali increata.
b) S c o t u s (In I I I S en t., dist. 8, q. u nica, S ch olio n ), B i e l (In I I I S en t., dist. 8,
q. un ica), S u a r e z (D e M y st. vitae C h r., disp. 12, sect. 2), etc., te n u eru n t C h r i
stu m referri ad M a tre m su am relatione reali creata, ratione filiationis te m p o
ralis, ita u t in C h risto d u p lex sit relatio realis. c) S . T h o m as, S. B o n a v e n t u r a
et alii p lu res (L e p ic ie r , M e rk e lb a c h etc.) ten en t C h ristu m referri ad M a tre m
relatione rationis tan tu m m od o. H u ic sen tentiae a d h aeren d u m esse p u tam u s.
N u p e r P . V a n B iesen C . S S . R ., in o p u scu lo Is het B ovennatuurlijke de
actuatie van het geschapene door het Ongeschapene? (E s tn e su p ern a tu ra le actu atio
creati m ed ian te In creato? S t. N ik la a s -W ., M . V a n H a ve r, 1943, in-8, 1 1 5 p.),
d o cu it B . V irg in e m , ration e m atern itatis d ivin ae, p articip asse P a te rn ita ti divin ae,
et assum psisse relation em D e i P atris erga D e u m F iliu m ; ipsam esse, ration e
m atern itatis d ivin ae, c o m p rin cip iu m F ilii et a cq u isivisse v e lu ti com p atern itatem
q u am d am relate ad F iliu m .
H o c posito, B . V irg o n on solu m habet relationem realem erga F iliu m , red
etiam D e u s F iliu s habet relationem realem relate ad B . V irg in e m . H a ec autem
relatio realis, iu x ta au ctorem , an n u m eran d a est in ter relatio n es in tra-d ivin as,
trin itarias. E ten im , cu m P atern ita s sit realis relatio P atris erga F iliu m , et F ili
atio sit realis relatio F ilii erga P atrem , M a ria , ad P atern itatis particip atio n em
elevata, relatio n em realem h a b e t cu m F ilio , d u m F iliu s , ob su am realem rela
tio n e m erga P a trem , realem relatio n em p ariter erga M a tr e m h ab et.
P.E S P E C T U f; META P H Y S I C U S M A TE R N IT A TIS D IVIN A E
Prob.: R elatio M a tris ad Filium est relatio realis; R elatio vero F ilii ad M atrem
probabilius non est realis, sive increata sive creata, sed est rationis tantum.
Prob. I. pars: Relatio M a t r i s s e u B. V i r g i n i s a d F i l i u m est

realis.
In relatione en im V irg in is b en ed icta e ad C h ristu m F iliu m su u m , q u em a d

m o d u m et in om ni vera m aternitate, ea om nia in v en iu n tu r q u ae ad relationem
realem con stitu en d am req u iru n tu r, vid elicet: i ) d u o term in i reales ab in v ice m
d istin cti, nem pe: a) su b iectu m (B . V irg o ), b) term in u s realis (C h ristu s), et 2) fu n
d am en tu m reale (generatio activa e x parte B . V irg in is). V erita s haec, iu xta S u a
rez, « n on potest sin e tem eritate negari. N o n affirm o esse de fide, q u ia licet fid es
doceat B eatam V irg in e m vere ac realiter gen u isse et h oc sensu, de fid e sit, vere
ac realiter esse M a trem , si q u is tam en n egaret ind e esse con secu tam relatio n em ,
nihil d iceret contra fid em » (D e M y st. vitae C h r., d. 12, sect. 1, 3, q. 3 ,, a. 5).
Prob. II. pars: R e l a t i o Fi l i i seu Chr i s t i ad M a t r e m :
a) non est relatio realis increata: R elatio en im realis increata est q u id per
se subsistens, et C h risto n on qu a hom o sed qua Deus con ven it, a P atre in aeter
nitate genitu s;
b) non est relatio realis creata: haec en im cu m sit accid en s im m ed iate affi
ciens su p p ositu m (eo q u od ex u rg it ex actione et passione q u ae su n t su p posito ru m )
in d u ceret in C h risto d u p lex su p positu m : q u od haeresis esset. S u b ie ctu m enim
filiationis non est n atura ve l pars naturae, sed su p p ositu m , et in C h risto n on est
h ypo stasis ve l persona nisi aeterna, quae est om n in o in trin sece im m u tabilis;
c) R elatio C hristi ad M atrem est relatio rationis tantum: co n seq u itu r ex d ictis.
S u b ie ctu m en im filiatio n is est tan tu m m od o su p positu m ; sed in C h risto est u n u m
ta n tu m su p p ositu m , id est, aeternum ; et ideo n eq u it esse in C h risto aiia realis
relatio filiationis praeter filiationem aeternam. A t, q u am v is n u lla realis relatio
poni possit ex parte personae d ivin ae, quae est in trin sece im m u tab ilis, relationes
reales tam en poni p o ssu n t tem p orales ex parte naturae humanae C h risti; sic e. g.,
corp u s C h risti relation em realem o rigin is d icit ad V irg in e m b en ed ictam a qua
est ve re co n cep tu m et n atum . A t h u iu sm od i realis relatio non est iam relatio fi
liationis sed est p o tiu s relatio effectu s erga causam , ve l etiam causae erga causam .
In su p er h u iu sm o d i relatio non su b iecta tu r in persona C h risti, sed u n ice in sua
hum ana n atura.
R elate ad sen tentiam P. V a n B iesen, a n im ad vertere liceat cu m cl. B ittre
m ieu x (in O ns G eloof, t. 27, 1945, pp. 182-18 5) q u od B. V irg o , u tp ote creatura,
finita, n u llim od e particip are potest relationi reali q uam h ab et P ater erga F iliu m .
R elatio en im p atern itatis in prim a persona S S . T r in ita tis (cui resp o n d et relatio
filiationis in secun d a persona) ex hoc o ritu r q u od P ater, ope verae gen eration is,
170 RESPECTUS M O RA LIS M A TE R N IT A TIS D IV IN A E
origin em dat F ilio , et hoc fit (et n on p o test aliter fieri) op e in fin iti in tellectu s d i
vini: q u o d accid ere n eq u it in en te q u od am creato, finito, prou t est B. V irg o . H u
iu sm od i ergo realis relatio p rop ria est P atris et in co m m u n ica b ilis rem anet. H o c
tan tu m ad m itti potest, v id e licet, q u o d relatio q u am h ab et B. V irg o erga F iliu m ,
similis est relationi q u am erga eu n d em F iliu m h ab et P ater. A t e x hoc m inim e
seq u itu r B. V irg in e m participem esse illiu s realis relation is q uam habet P ater erga
F iliu m . C ete ru m , non v id e tu r q u om od o relatio paternitatis relation em materm-
tatis ex p licare valeat, cu m n otio p atern itatis et m aternitatis d iversam om nino
sign ification em habeant.
A r t. 4 - De di v i n a M a t e r n i t a t e c o n s i d e r a t a s ub r e s p e c t u m o r a l i
Ratio quaestionis. E x m aternitate d ivin a sub respectu sive th eologico, sive

p h ysico , sive m etap h ysico considerata, sin gu larissim a et ratione q u ad am infinita
ex cellen tia seu m oralis d ign itas necessario con sequ itu r.
D e hac ig itu r est n u n c particu la riter agen d u m .
Divisio quaestionis. D ignitas maternitatis d ivin ae con sid erari potest
in seipsa in suo fu n d a m en to supremo
absolute rela tive

i. e. re la t e ad alias d i g n i t a t e s
in se in su a r e la t io n e in genere in specie,
ad p e r s o n a s i. e. re la t e a d S a c e r d o t i u m
S S. Trinitatis
H ic agen d um est:
1) D e dignitate maternitatis divinae considerata in seipsa.

2) D e dignitate maternitatis divinae considerata in relatione ad personas
S S . Trinitatis.
3) D e dignitate maternitatis divinae considerata relate ad alias dignitates in
genere.
4) D e dignitate maternitatis divinae considerata relate ad dignitatem S a
cerdotalem.
5) D e fundamento supremo dignitatis maternitatis divinae.
RESPECTUS M O RA LIS M A TE RN IT A TIS D IV IN A E
i) De d i g n i t a t e M a t e r n i t a t i s d i v i n a e i n s e i p s a c o n s i d e r a t a .
Prop.: D ignitas maternitatis divinae in seipsa considerata, est omnino singularis

et ratione quadam infinita.
Praenotanda: Infinitum , in gen ere, est id q u o d lim itib u s caret. D iv id itu r in

potentiale seu m ateriale et actuale seu form ale: a) in fin itu m potentiale seu m a te
riale est illu d q u o d n on habet lim ites, q u os tam en n atu m est habere, p u ta m ateria
p rim a p ro u t a b sq u e form a consid eratu r; b) in fin itu m actuale seu form ale est illu d
q u o d n on h ab et lim ites, et q u od n u llo m od o lim itib u s circ u m sc rib itu r secu n d u m
q u o d est actu.
In fin itu m actuale seu form ale, su b d iv id itu r in absolutum seu sim p liciter, et
relativum seu sec. q u id : a) in fin itu m actu ale absolutum est illu d q u o d lim ites c u
iu sc u m q u e gen eris e x clu d it, et id eo est o m n ib u s m od is infin itu m ; b) infin itu m
relativum est illu d q u o d in aliq u o ta n tu m ge n e re ve l sub a liq u o ta n tu m resp ectu
lim ites ex clu d it.
In fin ita d ign itas q uae v in d ica tu r h ic m atern itati d ivin ae, n on est nisi infinitas
relativ a et sec. q u id , resp ectu scilicet ad in fin itatem F ilii sui.
Prob. I. A u c t o r i t a t e P a t r u m et S c r i p t o r u m E c c l e s i a e : 1
i) Explicite: a) S . I o a n n e s D am ascen u s: « A v e , M a ria , quasi /jupia infinita,

ob in fin itam lau d ation u m copiam . Q u a m vis in n u m era de te d ixerit, n u m q u a m
tam en a rg u m en ti d ig n ita tem assecu tu s e r i t » (H o m il. 4 In N a tiv . B . M . V .,
n. 7, P G 96, 690).
b) S. G erm anus C o n s t a n t i n o p .: « H o d ie ad p rom en d as laudes M a ria nos
provocat, cu iu s praecon ia u tu t in im m en su m q u isq u a m con gerat, n ed u m m e
tam q ueat attin gere, n e a lon ge q u id e m ad ve ru m accessu ru s est; q u ip p e cu iu s
p u lc h ritu d o et serm on em om n em et om n em cogitation em infin ito in tervallo
p ra eterg red itu r. N a m gu tta illa caelestis, q u ae ab ea m anavit, ad in star im m en si
pelagi m agn alia ip siu s esse palam fecit. Q u o circa , h u iu s q u id e m gratia et in c o m
p reh en sib iles p ro p ter ipsaru m in fin itatem factae sunt eius d ivitiae, n ec d eliciae,
q uae ab ea p roflu u n t, exh au riri ullo m od o p o s s u n t» (H om il. 1 in Praesent.
S S . D eip., P G 98, 294).
c) S . A lbertus M .: « F iliu s in fin itat M a tris b onitatem : om n is en im arb or
ex fru ctu suo cogn oscitu r; u n d e si bonitas fru ctu s b on ificat arborem , infinita
b on itas in fru ctu infin itam q u an d am ad h u c in arb ore osten d it bonitatem »
(M ariale, q. 197).
d) S . T h o m as: « H u m an itas C h risti ex h o c q u o d est u n ita D e o et b eatitu d o
creata, e x h o c q u o d est fru itio D e i, et beata V irg o ex h o c q u o d est M a te r D e i,
1 C f r A l a m e d a S . , O . S . B ., L a excelen cia de la d iv in a M a tern id a d en los P a d res , in R e-

v ista espaiiola de T eo log ia , 3 (1 94 3) 49 3-5 58.
17 “ RESPECTUS M O RA LIS M A TE R N IT A TIS DIVINAE
habet q u an d am d ign itatem infin itam , ex b on o infin ito, q u od est D eu s; et ex

hac parte n on potest fieri aliq u id m eliu s esse D e o » (S . T h ., i , a. 25, a. 6, ad 4).
e) C onradus a S a x o n i a : « E sse m ater D e i est gratia m axim a p u ra e creatu rae
c o n fe n b ilis. M a io rem m undum posset facere D eu s, m aiu s caelum ; m aio rem
m atrem q uam M a trem D e i n on posset facere » ( Speculum B . M . V ., 1. 10).
/) S . B e r n a r d in u s S e n e n s i s : « S i q u is au tem con sid erat virgin ei consensu s
ad tan tu m m y steriu m finalem term in u m , clare in tellig et, q u od om n is dis;nitas
et p erfectio in clu sa in hoc, q u od est esse M a tre m D e i tam m en te q u am carne,
co m p reh en d a tu r in eo, qu od q u id e m tran scen d it in m erito in in fin itu m , q u id
q u id aiiud sub D eo -h o m in e cogitari vel d ici p o test» (Serm o 5 1, ed. ven et. 159 1,
vo l. III, p. 103 B ).
g) D io n y s iu s C a r t h u s ia n u s : « Q uam in estim ab ilis est d ign itas eius, quae
eam infin itae d ign itatis peperit prolem ? C e rte non irra tio n a b iliter asseru nt q u i
dam m agn i th eologi, qu od ratione h u iu sm od i m aternae fecu n d itatis m aterni-
tatisve D e i, B eatissim a V irg o sit d ign itatis qu od am m od o in fin ita e » (S erm . 1
D e Concept. B . M . V ., O p . t. 3 1 , p. 45).
2) Im plicite infin ita fere dign itas m aternitatis d ivin ae asseritur a P a tr ib u s
et S crip to rib u s sive O rien tis sive O ccid en tis in illis o m n ib u s d icen d i m od is
q u ib u s un an im iter faten tu r talem d ign itatem in tellectu m creatu m fa cu lta te m q u e
n ostram lo q u en d i superare.
Prob. Ii. R a t i o n e :
« Q u o altior est F iliu s, eo d ign io r m ater cen sen da e s t » (S . P etru s C an isiu s,
D e M a ria Virgine ..., 1. 3, c. 13). A tq u i d ign itas F ilii est infinita. E rg o et d ign itas
m atris vera q uad am ratione i. e. relative infin ita d icen d a est.
A d maiorem. E ten im , p ro p ter in tim am et in d isso lu b ilem co n n ex io n em inter
m atrem et filium , d ign itas F ilii necessario red u n d at in M a trem , ita u t d ign itas
m atris ex d ign itate filii com m en su retu r; sic. e. g. m an ifeste m aior est dign itas
q u ae p ro v en it m u lieri ex h o c q u o d est m ater R egis q u am ex h oc q u o d est m ater
m in istri Regis.
P u lch re aiebat S. B r u n o A s t e n s is : « Q u aeris fortasse, q u alis m ater? Q u aere
priu s q u alis F iliu s! N o n h ab et F iliu s in h o m in ib u s parem , n on habet m ater
in h o m in ib u s sim ilem . S p ecio su s ille prae filiis h om in u m ; sp eciosa illa quasi
aurora con su rg en s » (In M a tth ., p. 1, c. 1, P L 165, 74).
II. De d i g n i t a t e M a t e r n i t a t i s divinae c o n s i d e r a t a in r e l a
t i o n e a d p e r s o n a s S S. T r i n i t a t i s .
R ation e d ivin ae M a te rn itatis B. V irg o relationes sp ecialissim as et intim as

con traxit cu m trib u s p erson is S S . T rin ita tis, q u ib u s relatio n ib u s m axim e e x a l
tata est. In su p er, glo riam au xit triu m p erso n aru m S S . T r in ita tis .
RESPECTUS M O R A L IS M A TE R N IT A TIS DIVINAE
Prop. I: I) R elate ad P atrem B . Virgo f u it a) generationi V erbi associata et

b) F ilia prim ogenita immo unigenita. I I ) R ela te ad F il iu m B . Virgo f u it a) M ater,
b) D om ina, et c) Sponsa. I I I ) R elate a d S p i r i t u m S . B . Virgo f u it a) eius S a cra
rium et b) eius Sponsa.
Declaratur propositio.
I. C u m p r i m a P e r s o n a arctissim am relationem h ab et B. V irg o .

D uo autem titu li h u ic d ign ita ti respond en t, seu h an c excellen tiam illustran t;
n am B . V irg o est A ) generationi Verbi consociata; B ) D e i F ilia primogenita, im o
unigenita.
A ) N am : u traq u e V e r b i generatio, aeterna, scilicet, et tem poralis, ad eum-
dem F ilium terminatur-, et secu n d u m u tram q u e generation em , gen itu s i. e. C h r i
stus, gen eratu r e x substantia generantis; et sicu t est u n icu s P atris, ita est etiam
unicus M a tris. T a m P ater aetern us, q u am M a te r tem poralis relate ad eu m d em ,
v e re d icere possun t: « F iliu s m eu s es tu! ».
B ) In su p er, B. V irg o a P atrib u s, m axim e G ra e cis, F ilia D e i per excellen tiam
vo ca tu r, F ilia primogenita, unigenita. E t recte: cu m en im B . V irg o d estin abatu r
ad h o c u t cu m P atre eumdem F ilium haberet, d eb eb at m od o specialissimo, u t ita
d icam , d eificari, h in c filia D e i fieri. E t sane, si iam in ter h om in es n em o co n n u b io
p r in c ip u m d ign u s cen setu r, nisi q u i sanguine, u ti d icu n t, n ob ilitetu r, — licet
om n es hom in es eiu sd em sint, in prim o parente, sangu inis eiu sd em q u e a n tiq u is
sim ae n obilitatis — q uan to m agis D e u s d eb et ad suam naturam, per gratiam ,
ev eh e re creaturam q uam ad d ivin am m atern itatem praedestinat? E st proin d e,
B . V irg o , primogenita, q u ia p rim a ve n it ord ine in hac gen eration e gratiae. E st
unigenita, q u ia h an c gratiae gen eration em p o ssid et titu lo om n ino sin gulari, et
gra tiam h a b u it in d e a prim o instan ti suae existentiae.
II. C u m s e c u n d a Persona. R elation es in ter M ariam et Verbum ad

tres titu lo s potiores red u ci possu n t: est enim B. V irg o V erb i: a) M a ter, b) Domina,
c) Sponsa.
a) M a ter est, non solu m u ti su n t reliqu ae m atres, sed p lu s q u am reliqu ae
m atres. In d e, tu m m aior unio B. V irg in is cu m F ilio suo d ivin o, tu m m aius amo
ris vinculum in ter F iliu m et M a trem .
E t sane: d u m reliqu ae m atres priu s co n cip iu n t corp ore q u am m ente, B. V irg o
p riu s co n cep it mente q uam corp ore, q u ia ben e cogn o v erat ab angelo illu m q u em
co n cip e re d ebebat: h in c m aior u n io in ter B . V irg in e m et F iliu m . — In su p e r ipsa
sola p ra estitit totam m ateriam sanctissim i corp oris C h risti, et p er virtu te m su p ern e
ad au ctam acceleravit con fo rm ation em eiu sd em . Q u a re n u lla u n q u a m tantopere
m ater ex titit q u am M aria. — Iam vero , si in naturae ord ine proles est v e lu ti con
tinuatio M a tris, q u id d icen d u m erit de u n io n e inter M a ria m et F iliu m ?...
RESPECTUS M O RA LIS M A TE R N IT A TIS DIVINAE
b) Dom ina in su p er est B . V irg o relate ad V e rb u m . E st en im h a b itu d o M a tris

ad p rolem h u iu sm od i u t su p erio ritas q u aedam a m aterna d ign itate separari n e
queat.
Relate ad ius naturale quod divina Maternitas B. V irgini in ipsum m et Christum

conferebat, haec animadvertenda sunt:
1) T a le ius naturale, in generatione fundatum , non fuit in Christum spectatum
sec. naturam divinam, sed tantummodo sec. naturam humanam. Absolute enim repu
gnat C hristum , ut subsistentem in natura divina, utpote suprem um om nium rerum
D om inum , dominio aut potestati alicuius creaturae subiectum fuisse: sub tali respectu,
enim , neque aeterno Patri (qui est Ipsi coaequalis) subiectus dici potest. Ius ergo n atu
rale B. Virginis respiciebat Christum sec. humanam naturam consideratum . E ten im , ut
animadvertit Angelicus (3, q. 20, a. 1, ad aum), «quam vis non proprie dicatur, 2quod
natura sit domina vel serva, potest tamen proprie dici quod quaelibet hypostasis vel
persona sit serva vel domina secundum hanc vel illam naturam »: quo modo Christus etiam
Patri subiectus fuit.
2) Ius naturale B. Virginis erga Christum (sec. humanam naturam consideratum),
potest concipi relate ad duo: a) ad amorem et reverentiam et b) ad obedientiam seu
subiectionem voluntatis.
a) Relate ad primum, seu ad amorem et reverentiam, B. V irgo habuit ius strictum:
Christus enim naturalibus praeceptis obstrictus tenebatur, quae cum unione hyposta-
tica non repugnant; atqui ad naturale praeceptum pertinent amor et reverentia filiorum
erga parentes, neque ista cum unione hypostatica repugnant. E rg o .
b) Relate ad secundum i. e. ad obedientiam seu subiectionem voluntatis, B .Virgo
ius strictum habuit relate ad res domesticas et corporalem vitam spectantes, saltem quo
usque Christus fuit in m inori aetate constitutus, eo quia voluit per omnia fratribus
assimilari; non vero ius strictum habuit relate ad omnia alia et praesertim ad ea quae
Patris erant, i. e. quae ad divinam C hristi m issionem pertinebant. Et ratio est quia
non potest esse subiectus parenti quoad voluntatem ex iure naturali, qui ex ratione
intrinseca, i. e. ex natura sua, rex universalis cuiuslibet creaturae, et verus superior
suae matris (aliter enim esset superior et inferior sub eodem respectu et erga eamdetn
personam, quod est contradictorium); atqui C hristus, etiam quatenus hom o, ratione
unionis hypostaticae, est rex universalis cuiuslibet creaturae; ergo... Cornelius a Lapide
rem illustrat hoc exemplo: « sicut religiosus vel monachus, si creetur Pontifex, exim itur
ab obedientia sui Ordinis, imo totius O rdinis iit superior» (I11 vers. 5 1 ,cap. II L u c.).
Attam en, de facto et libere, ut praeclarissimum virtutis hum ilitatis et obedientiae
exem plum nobis praeberet, Christus voluit subici voluntati matris suae etiam quoad
voluntatem seu obedientiam , iuxta illud: «et erat subditus illis» (L u c., 2, 51). Et hoc
non solum non derogat dignitati C hristi, sed potius eius filiali pietati consonat om nino.
Ex hac C hristi erga matrem subiectione (de iure stricto quoad amorem et reveren
tiam nec non relate ad illius circa se ordinationes, et de facto quoad voluntatis subiec
tionem ), magna matris D ei dignitas com m endatur. H inc iure G e r s o n scribebat: « M e
lius eam appellare non possumus quam M atrem D ei, quia per hoc habet veluti aucto
ritatem et naturale dom inium ad totius m undi D om inum et a fortiori ad omne id quod
RESPECTUS M O RA LIS M A TE R N IT A TIS DIVINAE J 75
huic subiectum est D o m in o » (Serm . de Annunt.). Et S. B e r n a r d i n u s S e n e n s i s :

«Haec erat vera propositio. Im perio V irginis, omnia fam ulantur, etiam Deus» ( S e r m . 3,
De nom. Mariae, ed. venet., vol III, p. 87 E -F ).
c) S ed et Sponsa Verbi est M aria: et prim a ratio p e titu r ex in ten sissim o illo
san ctissim oq u e amore q u em M a te r erga F iliu m et F iliu s erga M a tre m h a b u it.
N am : — u t ait S . B ern a rd u s — « Sp on sae n om in e, cen setu r anim a q u ae amat ».
S i virg in es D e o sacrae Sp on sae C h risti n om ine d on an tu r, q u an to m agis V ir g i
n u m R egin a?...
Secunda ratio: opus In carn ation is erat q u o d d am sponsale connubium inter
V e r b u m et humanitatem. Sponsa, ergo, p e r excellen tiam , im o unica Verbi, —
q u em ad m o d u m est unigenita P atris — d eb et esse illa ipsa creatu ra in qua h oc
co n n u b iu m celeb ra tu m est. In d e P atres In carn ation em V e r b i sub figu ra n u p tia
ru m ex h ib en t et M a ria m sponsae n om in e d ecoran t.
Tertia ratio est quia B. V irg o C h risto , ta m q u a m ad iu toriu m sim ile sibi, c o o
perata est regen eration i h o m in is ta m q u a m C o rre d e m p trix .
Q uarta ratio, q u ia B . V irg o est typus Ecclesiae q u ae est S p on sa C h risti.
III. Cum S pi r i t u S a n c t o . V o c a tu r B . V irg o a) Sacrarium seu templum

S p iritu s S . et b) Sponsa S piritus San cti.
a) F id eles q u i ch aritatem h abent, te m p lu m su n t S p iritu s S an cti, d icen te
S. P aulo: « N e sc itis q u ia te m p lu m D e i estis, et S p iritu s S. h ab itat in vobis? »
(1 C o r ., 3, 16). A tq u i S p iritu s S. h a b ita v it m od o sin gu larissim o in B . V irg in e ,
i. e. n on solu m p ro p ter gratiam sin gu larem , sed etiam form an d o ex ea corp u s
C h risti: « S p iritu s S . su p erv en iet... ».
A cced it q u o d cu m d ivin ae personae sin t u n a in alia, B . V irg o non p o tu isset
F iliu m D e i ve n tris h osp itio recip ere, nisi etiam S p iritu m S . recip eret ...
b) Sponsa Spiritus San cti. T itu lu s iste apu d m od ernos frequ en s, ap u d a n ti
qu os S crip to re s raro occu rrit. A t V irg in i ben e trib u itu r: nam , op eran te S p iritu
S an cto, V irg o con cep it. — In su p er, in ter B . V irg in e m et S p iritu m S . tria fu eru n t
q uae in ter sp on su m et sponsam h ab en tu r, vid elicet:
1) M u tu a de se invicem traditio, eo q u ia B. V irg o corp u s su u m p u rissim u m
Ip si trad id it ad h oc ut, illo afflante, co rp u s V e rb i d ivin i procrearetu r; et v icissim
S p iritu s S. in V irg in e m su p erv en it ad m ira b ilem illam et sin gu larem c o n c e p tio
n em p erficien dam . — 2) Individua vitae consuetudo eo q u ia S p iritu s S . sem p er
v ix it in ipsa et ipsa, n u lla u m q u am lab e in fecta, sem p er in S p iritu S an cto v ix it. —
3) Bonorum communicatio, eo q u ia S p iritu s S. ipsam o m n ib u s d on is suis d itavit,
et ipsa, vicissim , om nia sua, n ih il sibi reservan do, iu giter ei con secravit. H aec
tam en Sponsae d en om in atio m agis B . V irg in i co m p etit p er resp ectu m ad F iliu m
q u am p er resp ectu m ad S p iritu m S.
E x h u cu sq u e trad itis apparet, q u an tu m d ivin a m aternitas B. V irg in e m e x a l
ta ve rit su p er ordinariam h om in u m con d itio n em , ita u t recte d ici possit q u od per
RESPECTUS M O R A L IS M A TE R N IT A TIS DIVINAE
h o c p rivileg iu m in d eitatis o rd in em q u od am m od o ad scita fu erit, et iu rid ice in

D e i fam iliam inserta.
Iu re ergo scrib eb at P. M o n sa b re: « L ’E g lise cath oliq u e, avec tou s ses h om -
m ages, avec tou s ses tem p les, avec tous ses autels, avec tou tes ses statues, avec
tou s ses encens, avec tou s ses p a n eg y riq u es, avec tou s ses can tiq u es, avec tou tes
ses fleurs, avec tou tes ses fetes, avec to u t son respect, avec tou te sa confiance,
sa ve n e ra tio n et son am ou r n ’ a pas p la ce si haut la sainte V ie rg e q u e ne l ’a fait
1’ E va n g ile par ce seul m ot si sim p le et si cou rt, m ais si plein et si eloqu en t: M a ria
de qua natus est Jesus, qui vocatur C h r is tu s» (30 C o n fe r, de N o tre -D a m e ).
P rop . II: B . Virgo I) a u xit g l o r ia m P a t r i s quatenus illi auctoritatem contulit

in F iliu m , aliunde sibi aequalem; I I ) a uxit g l o r ia m F il ii quatenus illi contulit
g e n e r a t io n e m tem poralem ; III) a u x it g l o r ia m S p ir it u s S . , quatenus illi con
tu lit f e c u n d it a t e m ad extra et auctoritatem erga Filium .
Prob. I. P a r s : E ten im , P ater in se p erfectissim u s est. A b aeterno generat

F iliu m , i. e. V e rb u m , in o m n ib u s et p er om n ia sib i aequ alem . E t F iliu s iste, cu m
n u llam inferioritatem habeat, n u lla ob liga tio n e ten etu r erga P atrem sib im etip si,
in om n ibu s, aequalem .
A tta m e n , esset p ro fecto D e o P atri m agn ae d ign itatis a rg u m en tu m si F iliu s
eius, rem anens sem p er p erfectissim e D e u s, fieret sib i in tem p ore subiectus.
E t ita reapse fa ctu m est; F iliu s fa ctu s est, in tem p ore, P atri su b iectu s, per
h u m an itatem a B. V irg in e habitam . H in c in V irg in is u tero recep it P ater a u cto
ritatem et au ctoritatis ex ercitiu m in F iliu m et ob h o c maxima gloria persona P a
tris circu m d atu r: im p erat en im su b d ito , q u i et ipse D eu s est.
E rg o B . V irg o m irifice a u xit glo riam P atris.
Prob. II. P a r s : E tiam F iliu s, sicu t P ater, est in fin ite p erfectu s. A tta m e n et
ipse glo rificatu s est a B . V irg in e . F iliu s en im est Verbum P atris, sim ile verb o m en
tis nostrae. A t sicu t v e rb u m m en tis nostrae ex trin sece c o m p letu r ac ve lu ti in ca r
n atur in sono vo cis, ita Verbum mentis d ivin ae, i. e. F iliu s, ob in carn ation em in
V irg in e peractam , ex trin se cu m v e lu ti complementum accep it, cu m in visib ilis in
suis, factus est visibilis in n ostris... A t h oc ex trin se cu m co m p lem en tu m a B . V ir
g in e a ccep it... Ipsa en im fu it velu ti os p er q u em P ater aeternus V e r b u m m en tis
suae, in sen sib ile, sen sib iliter p ron u n tiavit.
Insuper, in sinu V irg in is, V e rb u m n ovam vitam , seu hu m an am n atu ram a cc e
p it in qua, h u m ilia v it sem etipsu m , factu s ob ed ien s u sq u e ad m ortem , et ob
h o c etiam in humana natura illam eam d em glo ria m co n secu tu s est q u am , ante
In carn ation em , tan tu m m od o qu aten u s erat D e u s E i trib u e b a tu r ...
Tandem : O m n es creatu rae, pro m od u lo suo, C re ato ris perfectiones m a n ife
stant. A t, C h ristu s ex V irg in e p rocreatu s q u an tu m ad h u m an itatem , d ivin as p e r
fectio n es ex cellen tiu s m anifestat q u am quaelibet alia creatura-, et etiam h oc ex
B . V irg in e habet.
RESPECTUS M O RA LIS M A TE R N IT A TIS DIVINAE : 77
Prob. III. P a r s : In trin sece, etiam S p iritu s S ., totam p erfectio n em h abet

ac P ater et F iliu s, q u ia eam d em n atu ram d ivin am possid et. A t, S p iritu i S . d eest
— u t ita d icam — nota quaedam personalis (ch aracter notion alis), q u a aliae duae
p ersonae d on an tur: fecunditas. Ip se en im , terminus est fecu n d itatis P atris et F ilii,
a q u ib u s p roced it; at, n u lla perso n a ab ipso p roced it.
N u n c ve ro , con sen su m p raeb en d o ad h o c u t S p iritu s su p erv en iret in seipsam ,
B . V irg o S p iritu i S . fecu n d itate m tr ib u it ad extra, q u am fecu n d itatem h abere
n on p o tu it ad intra.
A d extra , ergo, et p raecise in sin u B . V irg in is ip se fit principium , et q u id em
fecu n d u m , n on u tiq u e d ivin ae personae, sed n atu rae D e o h y p o sta tice un itae.
In su per: p raeter fecu n d itatem ad extra, S p iritu s S ., sicu t et P ater, v e lu ti ac
q u is iv it p e r M a ria m au ctoritatem in F iliu m , secu n d u m hu m an am n aturam ,
q u am au ctoritatem aliter h abere n on poterat.
E n ergo m axim am glo riam q u am B . V irg o ratione suae d ivin ae m aternitatis,
d e d it toti Trinitati', seu m eliu s, g lo ria m q u am tota T r in ita s sib im etip si d e d i t o r
M ariani. H in c rite B. V irg o v o ca tu r « Complementum totius T r in ita tis » n on u ti
q u e essen tiale et in trin secu m , sed accid en tale et e x tr in s e c u m .1
III. De d i g n i t a t e M a t e r n i t a t i s d i v i n a e r e l a t e a d a l i a s d i g n i
t a t e s in g e n e r e .
Prop.: Dignitas M a tris D ei, etiam nude et solitarie inspecta, incomparabiliter

superat universum creatum ordinem naturae, gratiae et gloriae.
Praenotanda: I. Determinatio quaestionis. F u n d a m en tu m hu iu s

p ro p o sitio n is in v en itu r in h o c q u od , m aternitas d ivin a ad ordinem hypostaticum,
u t vid e b im u s, p ertin et, q u i ord o in co m p arab iliter ex ced it o rd in em naturae, g ra
tiae et gloriae. F ru stra ig itu r T h e o lo g i q u id am , p rop osition em h an c prob are n i
tu n tu r e x eo q u od m aternitas d ivin a est ratione q u ad am infinita. E ten im , etiam
bea titu d o creata, seu fru itio D e i, p ro u t dem on strat S. T h o m a s, est ratione q u a
d a m infinita, e x b on o infin ito q u o d est D eu s.
Ia m ve ro , q u o d d ign itas d ivin ae m atern itatis exced at u n iv ersu m creatu m ordi
nem naturae, n em o est q u i negat. D iv in a en im m aternitas est q u id en titative su-
pernaturale: fu n d a tu r en im in actio n e seu in co n cep tio n e su p ern atu rali et ad
te rm in u m su p ern atu ralem refertu r. In su p er, d ivin a m aternitas, in su a in trin seca
ration e et in sua fo rm ali relatio n e ad D e u m , e x ige n tia m c u iu scu m q u e n atu rae
siv e creatae sive creab ilis superat.
Q u a estio ig itu r fieri p o test n on iam relate ad u n iv ersu m o rd in em n aturae, sed
relate ad u n iv ersu m creatu m o rd in em gratiae et gloriae.
1 So lu tio ob iectio n um , praesertim recentiorum contra appellation em « C om plem en tu m

S S . T r i n i t a t i s » i n v e n i r i p o t e t a p u d B i t t r e m i e u x , R ela tio n es B ea tissim ae V irgin is a d Personas
SS. T rin ita tis, P la c e n t ia e , 1 9 3 5 , E x t r a c t u m e x D iv u s Thom as.
12
RESPECTUS M O RA L IS M A T E R N IT A T IS DIVINAE
In linea p e rfe ctio n is et d ign itatis en tiu m , t r i p l e x ord o d istin gu i potest:

i) naturae, 2) gratiae et gloriae et 3) hypostaticus.
1) Ordo naturas c o m p lectitu r a) mineralia, vegetalia et anim alia, in q u ib u s

vestigium D e i in ven itu r, et in q u ib u s h a b etu r praesen tia D e i communis, p er p o
ten tiam (dans et con servan s esse) et per essentiam ; in illis ergo D e u s praesens est
subiective tantum ; b) homines et angelos seu creatu ras rationales, in q u ib u s est
im ago D e i et in q u ib u s non solu m est praesen tia D ei com m u n is (i. e. su b iective)
sed etiam praesentia D e i specialis i. e. obiective seu ut o b iectu m cogn ition is et
am oris naturalis. A t, su p ra h u n c o rd in em naturae, h a b e tu r ordo gratiae.
2) Ordo gratiae co m p lec titu r hom in es et angelos ad finem su p ern atu raiem
per gratiam sanctifican tem , q u ae est p a rticip atio d ivin ae naturae, elevatos i. e.
ad v id e n d u m D e u m (et eo fru en d u m ) p rou ti est in se (non p ro u t v irib u s naturae
cogn oscitu r); et in istis h ab etu r D e i praesen tia n ed u m communis, n ed u m specialis,
sed h a b etu r D e i praesen tia specialissima, eo q u ia in illis est obiective praesens ut
o b iectu m cogn ition is et am oris supernaturalis (non vero n aturalis); et ideo iu sti
D e u m attin gu n t uti est in se, im p e rfecte q u id e m in hac vita per gratiam (per sp e
cu lu m in aen igm ate seu p er fid em ), p erfecte vero in alia vita (per gloriam , cu iu s
gratia est sem en seu p e r visionem). O rd o gratiae ita o rd in em n aturae ex ced it, ut
S . T h o m a s scrib ere potu erit: « B o n u m gratiae unius (hom inis) m aiu s est q u am
b o n u m naturae totiu s u n iversi » ( L , II, q. 113, a. 9, ad 2). A tta m e n , etiam supra
h u n c o rd in em su p ern atu ralem gratiae et gloriae, adest tertiu s ord o, i. e. ordo
h yp o sta ticu s.
3) Ordo hypostaticus: eten im , in ord in e gratiae et gloriae praesen tia et u n io

D e i cu m creatu ra rationali est accidentalis tan tu m m od o (eo q u ia iu stu s suam p er-
son alitatem retinet); in o rd in e vero h yp o statico , h a b etu r su b stan tialis, personalis
unio, eo q uia n atura hu m an a C h risti in persona seu h ypo stasi V e r b i D e i su b sistit.
N ih il en im co n cip itu r su b stan tialiu s (et ideo n u lla m aior u n io cu m D eo)
q u am h abere c u m D e o unum existere et su b sistere. D u m ergo in o rd in e gratiae
et glo riae h ab etu r un io creatu rae rationalis cu m D eo secu n d u m operationem
(i. e. visio D e i in tuitiva), in ord in e h yp o sta tico h a b etu r u n io c u m D e o secu n d u m
esse i. e. secu n d u m su b sisten tiam , qua u n io n e C h ristu s est F iliu s D e i naturalis.
A d h u n c o rd in em h y p o sta ticu m infin ite ex ced en tem o rd in em sive naturae sive
gratiae et gloriae, pertin et, u t vid eb im u s, B. V irg o .
II. D u p l e x Divinae Ma t e r n i t a t i s consideratio: nude et so li

tarie, et in co n creto seu adaequate: a) nude et solitarie, i. e. fo rm aliter et s im
p lic iter qu aten u s form aliter m aternitas e s t ; 1 b) adaequate seu in concreto, si su
1 B e n e n o t e t u r q u o d si m a t e r n it a s d iv in a c o n s i d e r e t u r in s u o concursu mere p h y sico , p r o u t

f a c i u n t P . P e s c h ( T r a c t. D og m ., 4, n . 578), V a n N o o r t (D e D eo R e d ., n . 198) e t c ., h a e c ce rt e
i n f e r i o r d ic i d e b e t gr a tia sa n c t if ic a n t e , se u fil ia tio n e a d o p tiv a , A t , m a t e r n it a s d iv in a , nude et
RESPECTUS M O RA LIS M A TE R N IT A TIS DIVIN AE 179
m a tu r p ro u t in clu d it illu m gratiaru m cu m u lu m , q u em 'M itris D ei d ign itas d c

lege D e i ord inaria secu m fert.
III. Opiniones. P osita su p eriori d istin ctio n e, om nes co n ced u n t m a ter

nitatem d ivin am adaequate, seu in con creto su m p tam , su p ergred i om n em o rd i
nem creatu m n ed u m n atu rae sed etiam gratiae et gloriae; eo ve! m agis q u od
gratia B. V irg in i in tu itu d ivin ae m aternitatis coliata, gratiam et g lo ria m c u iu s -
c u m q u e purae creatu rae q u am m axim e exced it. A ttam en , si m atern itas d iv in a
nude et solitarie sp ectetu r, n on d esu n t qu i, cu m V a sq u e z et c u m S a l m a n t i c e n -
TIBUS (D e In ca n i., t. 1 6 , disp. 3 6 , d ub. 3, par. 2, n um . 30 ) ten en t u n io n em
creaturae cu m D eo per gratiam ei gloriam, su p erare u n io n em c u m D e o per m ater-
nitatem d ivin am . G ra tia en im est donum omnis doni (S . L e o M .). C o m m u n iu s
autem T h e o lo g i, tu m veteres tu m recentiores (e. g. S. A lp h o n su s, L e p ic ie r ,
C am p an a, A la stru e y etc.), eo q u ia d ivin a m atern itas est ord inis d iversi et su p e
rioris, et om n ia gratiae p riv ileg ia in se v irtu a liter con tin et et exigit, ten en t m a ter
n itatem d ivin am su p erare gra tiam et gloriam .
jProbatr: I. A u c t o r i t a t e : I. S . S c r i p t u r a e q u ae plu ries, p au cis v e rb is,

velut. q u ib u sd a m radiis, in co m p arab ilem M a tris D e i d ig n ita tem illu strat; sic
e. g . : « M a g n ifica t anim a m ea D o m in u m ... beatam m e d ice n t om n es ge n e ra
tio n e s ... q u ia fecit m ihi magna q u i potens e st...» ( L u c ., 1 ,4 6 -4 9 ): m en sura magni
tudinis B. M . V . — p ro u t a n im ad vertit S u arez — est omnipotentia D ei: « Q u i
poten s est ». F e c it ergo D e u s m agn a n ed u m in seipsis, sed etiam relate ad eius
p o ten tiam in fin itam .
In su p e r iure a n im a d v ertit A n g e licu s: « V irg o ante n ativ itatem (C h risti) d e n o
m in a tu r coniux (M a tth ., 1, 5), sed post n ativitatem non, et h oc p ro p ter du o:
p rim o ad com m en d atio n em V irg in is: sicu t en im v irg o con cep it, ita v irg o p e p e
rit; secu n d o p ro p ter dignitatem eius: erat enim M a te r D e i, q u a d ign itate n ulla
m aior, et d en om in atio fit a d ign iori » (In c. 2 S . M a tth .).
II . SS. P atru m et S crip to ru m : « P atres orien tales et o ccid en tales, pastores

vig iian tissim i et m agistri sollertissim i E cclesiae, n iten tes S crip tu ra et a p o sto
lica T ra d itio n e , nec non th e o lo gi p raestan tissim i thesaurum linguae humanae
penitus exhauriunt, u t pro d eb ito d ign itatem M a tris D ei p raed icen t. D ic u n t D e i
g e n itricem om n ib u s creatu ris antecellere, esse regin am et d om in am a n geloru m ,
et h o m in u m et totiu s u n iversi, eius d ign ita tem in tellectu m creatu m su p era re
et co n d ig n e celeb ra ri non posse, eam esse in fin itam . (E n co m ia S S . P a tru m m u lta
co llegeru n t M u lier, th . 2, 11. 2, ss.; L iv iu s, 2, x ss.).
solitarie in s p e c t a , p r a e t e r c o n c u r s u m p h y s i c u m , realem relationem B. V i r g i n i s ad i p s u m V e r b u m

i n c lu d it , q u a e p r o i n d e i p s u m E s s e d i v i n u m , p r o u t in n a t u r a a s s u m p t a s u b s is t it , i m m e d i a t e
a tt in g it . N o n b e n e i g i t u r , a u c t o r e s is ti q u a e s t i o n e m p o n u n t , c u m d u o s c o m p a r a t i o n i s t e r m i n o s
n on b ene distin guunt.
iSo RESPECTUS M O RA LIS M A TE R N IT A TIS DIVIN AE
In p a rticu la ri au d ian tu r: S. A m b r o s iu s : « Q u id n o b iliu s D e i m atre? Q u id

sp len d id iu s ea q u am sp len d o r elegit?» . (D e Virg. i , n , P L 1 6 , 2 2 0 ).
S . P r o c l u s : « N ih il eiu sm o d i est u t cu m D e i G e n itr ic e com p arari p o s s it...
N ih il itaq u e in m u n d o eiu sm o di est q u alis D e i G e n itr ix M a r i a » (O r. 5, L au d .
S . Virg. D eip ., P G 65, 718 ).
S. I o a n n e s D am ascen u s: « M a tris D e i et servo ru m D e i in fin itu m est d iscri
m en ». (H o m . 1 In D orm it. Virg., n. 10 , P G 9 6 , 7 1 5 ) ;
S. G erm an u s: « I p s a m ... u n iversa v isib ili et in v isib ili creatu ra su p eriorem
a r b itr a m u r » (In Ep. a Conc. oec. V I I approbata, P G 98, 159).
T heodorus H i e r o s .: « O m n i creatu ra facta est glo ria tu a sp len d ore praestan-
t i o r » ( P G 98, 159).
P s. — G r e g o r iu s M .: « M o n s q u ip p e fu it (B . V .), q u ae om n em electae crea
tu rae a ltitu d in em election is suae d ign itate tran scen d it ... M o n s q u ip p e in v e r
tice m o n tiu m fu it, q uia a ltitu d o M a ria e su p ra om n es sanctos r e f u ls it ». (Expos.
I L ib ri Regum, P L 76, 25).
S. P etr u s D a m ia n i: « Cum B eatae G e n itric is D e i laudes scrib ere vo lu m u s,
q u ia n ova et in au d ita sun t, quae tractan d a su scip im u s, n u lla in v en im u s verb a,
q u ib u s ad haec ex p rim en d a su fficere valeam u s. T o llit en im facu lta tem serm on is
m ateria sin gu laris » (S erm . 45 In N a tiv . V ., P L 144, 740).
« Q u id gra n d iu s V irg in e M a ria , q u ae m a gn itu d in em su m m ae D iv in ita tis
intra sui v e n tris co n clu sit arcanum ? A tte n d e , S erap h im , et vid eb is q u id q u id
m aiu s esse m in u s V irg in e , so lu m q u e O p ificem op u s istu d s u p e r g r e d i» (Serm .
44 In N a tiv . V . D eip., P L 144, 738).
E adm erus: « H o c solu m d e V irg in e praed icari qu od M a te r D e i est, ex ced it
om n em a ltitu d in em q u ae post D e u m d ici et excog itari p o test» (D e excell. Virg.,
1. 2, P L 159, 559).
A uctor S pecu li B . M . V . c. 8: « M a io re m m u n d u m potest facere D eu s,
m aiorem m atrem q uam M a trem D e i facere n on p o t e s t ».
S. A lbertus M .: « In ter m atrem et F iliu m est co n iu n ctio su bstantialis; inter
pa trem et filiu m a d o p tiv u m est p a rticip atio accid en talis: ergo m aiu s est esse
m atrem D e i p er n aturam , q u am esse filiu m D e i p e r ad op tio n em ». « Item , inter
esse F iliu m D e i per n atu ram et esse D e u m , et esse filiu m D e i p e r ad optio n em
et n on esse D e u m , m ed iu m est esse D e i m atrem p er n aturam , et n on esse D eu m :
ergo im m ed iate post e s s e D e u m , est esse M a tre m D e i » (M a ria le, q. 14 1). E t
alibi: « F iliu s infin itat M a tris b on itatem , om n is en im a rb or ex fru ctu c o gn o sci
tu r ». (M a r., q. 230).
S. B o n a v e n t u r a : « Q u ia f u i t M a te r D e i q u o n ih il n o b iliu s c o gitari potest
et M a te r n ob ilissim i F ilii sic tan tam h a b u it b o n itatis d ig n ita tem quod n u lla
m u lier a m p liu s capere p o tu it. S i en im om n es creatu rae, q u a n tu m cu m q u e ascen
d eren t in gra d ib u s n ob ilitatis essent praesen tes, om n es d eb eren t reveren tiam
M a tri D e i ». (In I Sen t., d. 44, d u b . 3).
RESPECTUS M O RA LIS M A TE R N IT A TIS DIVIN AE
S. P etrus C a n is iu s : « S p e cte t ac m iretu r q u i ve lit p u lch errim i h u iu s m u n d i

fa b rica m atqu e gu b ern atio n em ; q u iq u id autem ve l in coelo ve l in terra crea
tu m est, q u an tu m vis am p lu m , excellen s, illu stre vid e atu r, ab hoc op ere uno
d ivin o q u od in M a ria tam electo vase p era ctu m est, m u ltis sane m od is su p era tu r
et o b fu scatu r » (D e excellentia B . V ., 1. 3, c. 13).
I I I . E c c l e s i a e : i ) P i u s I X in B u lla Ineffabilis: « Illam lon ge ante om n es an g e
lico s sp iritu s cu n cto sq u e sanctos, caelestiu m om n iu m charism atu m cop ia de
th esau ro d ivin itatis d ep rom p ta, m u n ifice c u m u la v it» 2) L eo X I I I de excellen tia
d ivin ae m atern itatis in suis E n c y c licis q u aedam p raeclarissim a trad it. P er illam
en im in excelso d ign itatis et glo riae fastigio D e u s ipsam c o llo ca vit (Augustis
simae V . M ., t. 5, p. 166); est h aec m aternitas praestantissim a d ign itas, qu a naturis
creatis o m n ib u s lon gissim e D eip a ra a n tecellit (Quamquam plu ries, t. 1, p. 254);
im o em p h atice asserit: « C e rte m atris D e i tam in excelso d ign itas est, ut n ih il
fieri m aius q u e a t » (Ib ., p. 252).
IV . I p so r u m h a e r e t ic o r u m : ita, e. g. L u th eru s: « Q u a re (titu lo M a tris
D e i) tam praeclara et in gen tia bona ei d ata sun t, u t su p eren t cap tu m cu iu scu m
que; h in c en im om n is h o n o r ac b ea titu d o p e rv en it, u t in u n iv erso g en ere h u m an o
u n ica sit persona su p erio r cu n ctis, cu i n em o sit par, q u o d cu m caelesti P atre
F iliu m habeat com m u n em ... E rg o p rop terea u n ico ve rb o eius h o n o r c o n c lu
d itu r, si Parentis D e i in sig n ia tu r n om en clatu ra, q u o n d o q u id em n em o m aiora
v e l de illa praed icare ve l illi n u n ciare possit, etiam si to t lin gu as h ab eat q u ot
flores terra h erb u la sq u e, caelu m stellas, ac m are su stin et arenas». (Comm ent.
ad B . M . V . C a n t., O p . 9 , 8 5 , ed. 1 5 4 4 ) . C f r etiam v e rb a D o c to ris P u s e y (in
Eirenikon, p. 11, p. 2 4 ) relata a N eubert in op . M a rie dans le dogme, p. 2 8 .
II. Ratione: 1) E x pertinentia divinae maternitatis ad ordinem hypostati-

cum. Illa to tu m o rd in em creatu m gratiae et glo riae d ign itate su p era t q u ae p e rti
net ad o rd in em h y p o sta ticu m , a q u o p ro ced it ord o gratiae sicu t effectu s a causa.
A tq u i B. V irg o p ertin et ad o rd in em h y p o sta ticu m . E rg o ...
M a ior illo gen erali p rin cip io n ititu r: « d ign itas seu ex cellen tia alicu iu s rei d e
su m itu r ex eius u n io n e c u m D e o ac p ro p in q u ita te ad D e u m , q u i est cu iu slib et
d ign itatis et excellen tiae fon s et o r i g o ». Ia m ve ro , u n io cu m D e o et p ro p in q u itas
ad D e u m m axim e in v en itu r — u t iam p ra en o ta vim u s — in o rd in e h y p o sta tico .
E rg o ...
A d minorem. B. V irg o , enim , realem et indissolubilem relation em m aternitatis
habet ad C h ristu m ; sed C h ristu s ad o rd in em h y p o sta ticu m pertin et; ergo et
B. V irg o ad o rd in em h y p o sta ticu m pertin et: relativa en im su n t sim u l n atu ra et c o
gn ition e. H u m a n a C h risti natura, q u ae est vin c u lu m quo B . V irg o V e rb o u n itu r,
ex un a parte est cum V e r b o h y p o sta tice un ita, et e x alia parte est ex ipsa m atris
substantia d esum p ta. E x h ac in tim a unione physica (ob q u am B . V irg o su a o p e
ratione gen erativa attin git ipsam person am d ivin am ), d eriva tu r m axim a unio mo
i8 .? RESPECTUS M O R A LIS M A TE R N IT A TIS DIVIN AE
ralis seu am oris, eo q u ia C h ristu s B . V irg in e m am avit am ore filia li et B. V irg o

C h ristu m d ilex it am ore materno et ideo am ore q u i q u e m lib e t aliu m am orem su
perabat.
D iv in a ergo m aternitas et gratia in ter se n eq u e com parari possu n t, eo quia
ad diversos ordines p ertin en t.
H o c id em p rim u m a rg u m en tu m etiam sub alia fo rm a p rop on i potest, v id e
licet: M a io r est un io c u m D e o in eo q u i per se et im m ed iate refertu r ad D e u m ,
quam in eo q ui refertu r ad D e u m tan tu m m od o per aliud et per participationem .
A tq u i in m atern itate d ivin a B. V irg o p er se et im m ed iate refertu r ad D e u m , dum
in filiation e ad op tiva h om o p er aliud refertu r ad D e u m . E rg o m aior est unio
cum D e o in d ivin a m atern itate q u am in filiatione ad optiva, et ideo d ivin a m a ter
nitas ex ced it gratiam per q u am filiatio ad op tiva habetur.
A d M in . E ten im , « relatio h om in is ad D e u m secu n d u m ad op tivam filiatio
nem , ex u rg it q u id e m ex operatione cogn oscen d i et am an di D e u m in se; sed ista
op eratio su p p o n it habitum gratiae, q u o p o ten tia in fo rm atu r, et p roin d e filiu s a d o p
tiv u s non immediate refertu r ad D e u m , sed m ed ian te h ab itu gratiae. P ariter, rela
tio M a tris D e i ad D e u m ip su m ex u rg it e x op eratio n e gen eran d i D eu m ; at ad
h u iu sm o d i op eratio n em non req u iritu r h abitu s m ed iu s, id eo q u e B eata V irg o u t
D e i M a te r im m ed iate refertu r ad D eu m , et sic p rop rissim e d ivin itatis fines
attin git.
A c c e d it q u od , licet operatio in tellectu s, u tp o te altissim ae poten tiae, altior sit
op eratio n e gen erativae virtu tis, q u ae est in fe rio r p oten tia, tam en, q u ia generans
gen erat sib i sim ile secu n d u m form am n atu ralem et su b stan tialem , in tellectu s
autem sib i sim ile p ro d u cit tan tu m m od o secu n d u m form am inten tion alem et ac-
cid en taiem , id eo un io q u am facit d ivin a m atern itas tanto altior est u n io n e b e a
tae m en tis ad D e u m , q u an to res aliq u a sp ecie illiu s rei altior est.
P raeterea, un io p er gratiam , salvo su b iecto , cessare potest, et etiam , absolu te
loq u en d o , u n io p er gloriam ; at fieri n eq u it, etiam de p o ten tia D e i, u t M a ria
cesset esse m ater D ei: D e u s en im facere n eq u it u t q u od fu it n on sit fa ctu m ».
(L e p ic ie r , o. c ., pp. 9 2 -9 3 ).
2) E x ratione mensurae et mensurati. M e n su ra est p o tior m en su rato (p ro p
ter q u o d u n u m q u o d q u e tale et illu d m agis). A tq u i d ivin a m aternitas est m en
sura om n iu m d on oru m naturae, gratiae et gloriae B. V irg in i collato ru m . E rg o
d ivin a m atern itas est p o tior d on is naturae, gratiae et gloriae.
A d M in . E ten im , d ivin a m aternitas ad reliqu as B . V irg in is p raerogativas
et m u n era p ro p o rtio n a li m od o se habet ac unio h yp o statica in C h risto relate
ad gratias et don a q u ib u s h u m anitas eius fu it cu m u lata. Iam vero , u n io h y p o
statica in C h risto fu it p rin cip iu m , rad ix et m en su ra om n iu m gratiaru m et d o n o
rum ; ita et m atern itas d ivin a fu it in B. V irg in e p rin cip iu m , rad ix et m en sura
om n iu m gra tiaru m et d on oru m . H in c iu re S. A m b r o s iu s scripsit: « In d e n o v i
m us tan tam gratiam illi (A lariae) esse collatam , q u ia D e u m co n cip ere m eru it
RESPECTUS MORALIS MATERNITATIS DIVINAE 183
ac p a r e r e » (L . natura et gratia, c. 36, t. 10, c cl. 145). E t P iu s X I : « Q u o ex

d ivin o m atern itatis d ogm ate, v e lu ti ex arcanae scatu rig in is fon te, sin gu laris
p ro flu it M a ria e gratia eiu sq u e su m m a po st D e u m d ign itas » (E n c v c l. L u x veri
tatis).
N ec valet O b i c e r e dispositiones ad gratiam esse etiam mensuram gratiae, et tamen
non esse potiores ipsa gratia. R e s p o n d e r i enim potest dispositiones huiusm odi esse
mensuram gratiae secundum ordinem causae materialis, quae infima est inter causas;
divinam vero maternitatem esse mensuram gratiae in B. V irgine secundum ordinem
causae finalis, quae est prim a inter causas: ei enim tanta gratia collata est, ut congrua
fie r e t M ater D ei: finis a u te m potior est m ediis seu iis quae sunt ad finem.
III. E x cultu hyperduliae propter divinam maternitatem debito. R ation e d i

vin ae m atern itatis, d eb etu r B . V irg in i cu ltu s sp ecialis hyperduliae; d u m ratione
gra tiae d eb etu r ei cu ltu s co m m u n is duitae tantu m . A tq u i cu ltu s h y p e rd u liae altior
est cu ltu d u liae (eo q u ia B. V irg in i trib u itu r ratione ex cellen tiae q u ascu m q u e
alias ex cellen tias su p ergred ien tis). E rg o et d ivin a m atern itas altior est gratia.
O B I E C T I O N E S : I. D e u s sem p er a liq u id m agis p e rfe ctu m iis q u ae fecit

fa cere p o test (eo q u ia p o ten tia eius exh au riri n on potest). E rg o d ivin a m aternitas
n on est m axim a d ign itas ad q u am p u ra creatu ra elevari potest.
RESPON DETU R: Q u a m v is D e u s possit facere sem p er aliq u id entitative

m a gis p e rfe ctu m iis q u ae fecit, tam en n on potest facere a liq u id moraliter m aius
d ivin a m aternitate: d ivin a en im m aternitas terminatur ad D e u m , q u o m aiu s et
m eliu s dari non potest. H in c, d u m gratia sanctifican s rem an et sem p er fin ita , quia
m aio r sem p er c o n c ip i p o test, m atern itas d ivin a est aliq u o m e d o infinita et n ih i
ea m eliu s (ex parte termini) con cip i po test...
II. C h ristu s m u lieri dicenti: « B eatu s ve n ter q u i te p o rtavit et u b era quae

s u x is t i», respo n d it: « Q u in im o B eati q u i a u d iu n t v e rb u m D e i et cu sto d iu n t
illu d » (L u c ., 1 1 , 28). P lac respo n sion e C h ristu s sat aperte sign ificavit u n ionem
m en tis c u m D e o per gratiam , potiorem esse u n io n e creatu rae ad D e u m p er
m aternitatem .
RESPON D ETU R: a) M u lie r illa divinitatem C h risti et co n sequ en ter d ivi

nam M a ria e m atern itatem ignorabat; et id eo C h ristu s, in sua responsion e, non
in ten d it com p aration em in stitu ere in ter divinam m aternitatem (quae ig n o rab a tu r
a m u liere) et gratiam , sed m atern itatem p u re carnalem, ord in ariam (p ro u t a gn o
sceb atu r a m u liere illa) et fid em b on aq u e op era q u ae m aternitate p u re carnali,
ut patet, praestant. In su p er, C h ristu s, in sua responsione: « q u in im o, b eati ... »
non n egat M a tre m suam esse beatam , et n on ex c lu d it sed in c lu d it etiam m atrem
suam in ter beatiores, eo q u ia, si b eata est p ro p ter carnalem m atern itatem , m u lto
m agis beata p ra ed ica tu r a C h risto (sim u l cu m aliis q u i au d ieban t v e rb u m D e i
et c u sto d ie b a n t) eo q u ia p lu s q uam reliq u i V e r b u m D e i a u d ivit et cu stod ivit.
184 RESPECTUS M O RA LIS M A TE R N IT A TIS D IV IN A E
b) E tiam dato et non concesso qu od C h ristu s com p aration em in ter gratiam et

d ivin am m atern itatem in stitu erit, n ih il con tra m atern itatis d ivin ae d ign itatem
ex ve rb is illius seq u eretu r: ve rb a en im C h risti n ih il aliud evin ceren t nisi hoc:
u n io n em c u m D e o p er gratiam , beatiorem h om in em facere q u am u n io n em p er
d ivin am m aternitatem : q u o d u ltro con ced im u s. L ic e t en im d ivin a m aternitas
su b iectu m illiu s in ordine quodam supremo co llo cet et ita illu m in co m p arab iliter
n obilitet, non tam en prop terea illu m beatutn sim p liciter facit, cu m b ea titu d o c o n
sistat in actu fruitionis E ssen tiae d ivin ae, cu iu s gratia est v e lu ti semen.
3) C o n t e n s o n ( 1. c., diss. 6, c. 2) contendit «m aternitatem D ei considerari posse

et in esse formae et in esse dignitatis. In esse formae gratia sanctificans est perfectior,
quia est ipsa form alis sanctitas creata intrinsece afficiens anim am , quod non convenit
m aternitati. A t vero in ratione dignitatis, maternitas D ei est potior, quia Virginem in
gradu em inentiori collocat. Idque potest am plissim o exem plo explicari ex Prospero
Fagnano deprompto. Cardinalatus, inquit, si conferatur cum Episcopatu in ratione
entis, profecto inferior est; cardinalatus enim praecise sum ptus, nullum intrinsecum
im prim it characterem, sicut im prim it sacer episcopatus ordo, subindeque in esse
entis et spiritualis potestatis inferior est: si tamen Cardinalatus consideretur in ratione
dignitatis, quatenus nimirum Patrem purpuratum . Ecclesiae Principem , V icarii C h risti
consiliarium , supremi iudicii senatorem, et veluti m em brum ipsius Pontificis consti
tuit, sub hac ratione Cardinales suprem um sacerdotii gradum occupant, ipsos episco
pos iudicant, quia episcoporum episcopi, romani antistitis, corpus m oraliter ingre
diuntur ».
Attam en distinctio haec Contensonii relate ad divinam m aternitatem adm itti non
potest. D ivina enim maternitas, non solum ratione dignitatis sed etiam ratione formae
vel entitatis superior est gratia sanctificante; et hoc ob plures rationes, nempe: a) quia
magis quam gratia seu filiatio adoptiva coniungit D eo, qui est fons sanctitatis; b) quia
maternitas divina secum fert supernaturalem coniunctionem cum D eo secundum esse,
dum gratia secum fert supernaturalem cum D eo coniunctionem secundum operationem-.
c) quia B. V irgini specialis cultus hyperduliae — ut dixim us — ratione divinae mater
nitatis, non vero ratione gratiae debetur.
III. V isio b eatifica m en tem immediate u n it D e o , dum d ivin a m atern itas

n on im m ed iate u n it B . V irg in e m D eo sed mediate i. e. m ed ia n te humattitate
q u am C h risto pra eb et. E rg o ...
R E S P O N D E T U R : V e ru m est u n io n em cu m D e o p e r visio n em b eatificam

esse immediatam et u n io n em p er m atern itatem esse mediatam-, attam en, d u m visio
b eatifica est u n io im m ed iata cu m D e o in ordine logico (eo q u ia d ivin a E ssen tia
fit v e lu ti sp ecies m en tem b eatam im m ed iate info rm an s), d ivin a m aternitas, e
contra, est u n io m ed iata (m ed iante C h risti hu m an itate) cu m D e o in ordine reali
et p h ysico: co n iu n ctio au tem (q u am vis m ediata), in esse reali et p h ysico est certe
su p erio r q uam co n iu n ctio q u ae cu m q u e in ord in e logico. «E x h o c tam en — a n im
a d vertit C ard . L e p ic ie r , o. c., p. 95 — perp eram d ed u ceretu r, sanctos Io ach im
RESPECTUS M O RA LIS M A TE R N IT A TIS DIVIN AE
et A n n a m con iu n ction em cu m D e o m aiorem h abere ex eo q u od ex titerin t p a

rentes M a tris D e i, q u am ex eo q u od gratiam et glo riam sortiti sun t. N am , im
p rim is, si ita esset, h aec ratio valere d eb eret etiam pro om n ib u s C h risti p r o g e
n itorib u s, q uos inter plu res ex tite ru n t p eccatores. D ein d e , licet isti S an cti r e c tis
sim e hon oren tur, prop terea q u od ex ipsis nata est D e i M a te r, bonitas en im filio
rum red u n d at in parentes, secu n d u m illu d (P rov., io , i): F iliu s sapiens laetificat
patrem , — tam en accid it beatis Io ach im et A n n a e q u od eoru m filia D e u m c o n
cep erit, sicu t accid it patri q u od filius eius v icissim pater existat, id eoq u e d ivin ae
m atern itatis ex cellen tia u sq u e ad eos form aliter n obilitan d os n on p e rtin git ».
IV . - De d i g n i t a t e M a t r i s De i c o n s i d e r a t a r e l a t e a d d i g n i t a
tem S a c e r d o t a l e m .
Opinio reprobanda. P. M o n s a b r e , post S. B e r n a r d in u m S e n e n se m , 1 a sse

ru it d ign itatem m aternitatis d ivin ae esse d ign itate S acerd o ta li in feriorem , eo
q u ia d u m B. V irg o semel C h risto esse h u m an u m largita est, sacerd otes eid em
p luries, i. e. q u o ties sacru m litant, esse sacram entale con feru n t. E n eius verba:
« V o ’ p iu inn anzi, o S ign o ri, ed oso d ire con uno dei p iu p ii e p iu arden ti e piu
gloriosi can tori d elle gra n d ezze di M a ria , S. B ern ard in o da Sien a, “ ch e il S a c e r
d ote p er p o ten za si a vvan taggia sulla p iu p erfetta e p iu santa delle creatu re ”
E xcedit sacerdotalis potestas Virginis potestatem (S erm o 20). M a ria una sola vo lta
ci d ied e il suo d ivin F iglio : il S acerd o te ce lo da tu tti i giorni; M a ria ci ha dato
u n C risto passib ile e m ortale: il sacerd ote ci da u n C risto glo rioso ed im m o r
tale; M a ria ci da u n C risto ch e possiam o ved ere, u d ire, toccare: il sacerd ote c i
da un C risto , ch e possiam o m an giare ed in corp o rarci; M a ria in terce d e e d om an d a
p er noi la grazia: il sacerd ote la span de n elle anim e n ostre; M a ria grida: pieta
p er il p o vero peccatore! II sacerd ote gli dice: io ti assolvo. M a r ia e un a o n n i-
po ten za su p p lich evole: il sacerd ote e u n a on n ip oten za o p eratrice » (Esposizione
del Dogma C attolico, conf. 80). H a u d raro ab orato rib u s h aec ead em v e rb a re p e
tu n tu r.
Prop.: M aternitas divina longe transcendit sive sacerdotium N ovae Legis, sive
Apostolatum .
Prob.: 1) Q u i p raeb et esse h u m an u m C h risto est su p ra illu m q u i p raeb et

E i statum sacramentalem tan tu m . A tq u i B. V irg o p ra eb u it C h risto esse h u m a
n um , d u m sacerd os p raeb et illi statu m sacram en talem tan tu m . E rg o ...
Ad M in . E ten im B . V irg o C h ristu m revera ge n u it secu n d u m hu m an am
n aturam , id eo q u e p ra eb u it C h risto n atu ram hum anam ; d u m e con tra statu s
sacram entalis n ih il in trin seci ad dit su p ra h u m an u m esse C h risti, n u llam m u ta tio
1 O p . , ed. V e n e t . , 1 5 9 1 , 1, 134, G - H ; 135 A - G ; 265 B - C .

R E S P E C T U S M ORA LIS M A T E R N I T A T IS DIVIXAE
nem in d u cit in corp ore C h risti: con versio en im pan is et v in i in corp u s et sa n g u i

nem C h risti « ita iit u t tota pan is su b stan tia d ivin a virtu te in totam C h risti s u b
stan tiam ... sine u lla D o m in i r.ostri m u tation e con vertatu r. N e q u e enim C h ristu s
gen eratu r, aut m u tatu r, aut a u g e s c it» (C a tech . Conc. T rid., n. 39).
2) E u ch a ristia est q u o d am m o d o p ro lo n ga tio In carn ation is. A tq u i In carn atio
n on est peracta a b sq u e lib ero B . V irg in is consensu . E rg o B . V irg o , con sen su m
angelo p raeb en d o , fu it causa v e lu ti radicatis E u ch aristiae. In su p e r si Sacerd os
v e rb u m ev an gelicu m p raed icat, B . V irg o V e rb u m ipsu m , lum en in sin u P atris
ab scon d itu m , lu x vera q uae illu m in at om n es, m u n d o visib ile reddit.
3) S a cerd o tiu m n o stru m n on est nisi p a rticip atio sacerd otii C h risti. A tq u i
sacerd otiu m C h risti red u n d at aliq u o m od o in M a ria m . E rg o et sacerd otiu m n o
stru m red u n d a t aliq u o m odo, v e lu ti in fo n tem q u em d am su u m , in M ariam .
A d M in . E ten im sacerd otalis ord in atio C h risti in In carn ation e p e racta est
q u ate n u s h u m an itas C h ris ti u n cta est d iv in ita te V e rb i. A tq u i In carn a tio , et
co n sequ en s C h risti ord inatio sacerd otalis n on est peracta a b sq u e consensu M a
riae, q uae u n ctio n is sacerd otalis su b iectu m m in istrare d eb eb at, et q u ae te m p lu m
v e lu ti fu it in quo con secratio heri d eb eb at. ( C fr D e l a T a i l l e , M y st. fid ei, elue.
50, ep il., not. 3, p. 649, ed. 2, P arisis, 1924).
A b s q u e In carn ation e ergo, nec E u ch a ristia n ec sacerd otiu m lo cu m h a b u is
sent; sed In carn atio ad im p leta est p er M a ria m . E rgo ...
4) P riv ile g ia gratiae (p rop ortion ata sem p er officio) q u ae a m aternitate d ivin a
ex ig u n tu r, in co m p arab iliter ex ced u n t p rivileg ia gratiae q u ae a S acerd o tio e x i
gu n tu r. E rg o ...
5) C a u sa u n iversalis su p erat particu lares. A tq u i d ivin a m aternitas est in
op ere salu tis causa q u aedam u n iversalis (eo q u ia respicit om nes hom in es et
om n ia gen era gratiae, etiam sacerd otiu m et apostolatu m ) d u m sacerd otiu m et
apostolatus sun t causae particu lares. E rg o ...
Iure ergo B o n o m e l l i , interpres Italicus Collationum P. M onsabre, haec anim ad

vertit: « £ un esercizio di rettorica di poco buon gusto quello di certi predicatori, i
quali per mostrare la grandezza del sacerdote, non sono paghi di paragonarla a queila
di M aria santissima, ma la fanno ad essa superiore esclamando con enfasi: “ M aria da
la vita a G esu Cristo una sola volta e il sacerdote lo fa nascere tante volte quante sono
le M esse che celeb ra !” . E credono di aver detto una eosa m eravigliosa... Queste esage-
razioni oratorie suonano male e disgustano » (1. c., p. 59, nota). Et p. 93 in nota: « Sono
luoghi com uni, ese reizi di rettorica, antitesi oratorie e nient’altro: sarebbe come dire
che la forza di un fiume che precipita dalla caseata del Niagara, vince quella d ell’attra-
zione della terra, tr.entre non e che una minima partecipazione. D ove sarebbe il potere
di causare nel sacerdote, se M aria non ci avesse dato il Figliu ol suo? ».
C u m ergo d ign itas sacerd otalis om nes alias d ign itates h u iu s m u n d i superet,
d ign ita s M a tris D e i om nes om n ino d ign itates tran scen dit.
FUNDAMENTUM SUPREMUM DIGN ITAT IS IS. M. V. ;S"
V. - De f u n d a m e n t o supreme dignitatis B. M. Virginis.
I. R atio quaestionis. R atio su p rem a et ideo fu n d a m en tu m su p rem u m ob q u o d

D eip a ra d ign itate, ratione q uad am infinita, in sig n itu r et u n iv ersu m creatu m o r
d in em naturae, gratiae et glo riae tran scen d it, non alia est nisi m ysteriosa eius
p ertin en tia ad o rd in em h y p o sta ticu m , vi cu iu s in seritu r fam iliae d ivin ae. P raestat
ergo fu n d a m en tu m h oc in p len iori luce, q u an tu m fas erit, reponere.
I I . De triplici perfectionis et dignitatis ordine. O rd o , p ro u t d ocet A n g e lic u s,

« in c lu d it in se aliq u em m od u m p rioris et p osterioris, u n de op ortet q u od u b ic u m
q u e est aliq u od p rin cip iu m sit etiam aliq u is ord o » ( I I - I I , q. 26, a. 1). O rd o igitu r
n ih il a liu d est q u am dispositio p lu riu m secu n d u m priu s et p osteriu s, relate ad
aliq u em finem a q u o plu ra illa ad u n itatem red igu n tu r.
In ord in e ig itu r h y p o sta tico h a b etu r m axim a com m u n icatio d ivin itatis. D e
fin iri potest: D isp o sitio p lu riu m secu n d u m priu s et posteriu s in ord ine ad u n io
n em h yp o sta tica m seu ad In carn ation em V e rb i. In carn atio ig itu r est causa, p rin
cip iu m ord in is h y p o sta tici. Q u ic u m q u e vero ad u n io n em h yp o sta tica m seu ad
In carn a tio n em co n cu rrit, pro m od o q u o co n cu rrit, ad o rd in em h yp o sta ticu m
p e r t in e t .1
D u p lic ite r vero B. V irg o in tellig i p o test ord inata ad o rd in em h yp o staticu m ,
intrinsece et extrinsece: a) intrinsece q u is p ertin ere po test ad o rd in em h y p o sta ticu m
si ad illu m ten d it in trin seca sua in clin ation e sive n aturali sive su p ern atu rali, ita
u t virtu te prop riae op eration is attin gat finem , seu u n io n em ipsam hypostaticam ;
b) extrinsece vero q uis p ertin ere po test ad o rd in em h yp o sta ticu m , si u n io n em h y
po staticam n on attin git im m ed iate seu virtu te prop riae op erationis, u tp o te non
h ab en s e x sese in clin ation em in trin secam seu ten d en tiam teleo lo gica m ad talem
u n io n em seu fin e m .2
III . Theologorum sententiae. Q uod B. V irg o ad o rd in em h yp o sta ticu m ,

ratione d ivin ae m atern itatis, pertin eat, om n es T h e o lo g i co n ced u n t. A t, qu id am ,
ve rb is saltem , ten en t B . V irg in e m p ertin ere extrinsece et red u ctive ad ord in em
1 A l i q u a n d o B . V i r g o d i c i t u r p e r t i n e r e ad unionem hypostaticam . Ist e m o d u s d i c e n d i rite

in t e l l i g e n d u s est. E t e n i m , u n i o d u p l i c i t e r c o n s i d e r a r i p o te st: a) in fie r i e t in c h o a t i v e , et b) in
fa c to esse et fo r m a l i t e r . A d u n i o n e m in fa c to esse ( p r o u t s ig n if ic a t n e m p e u n i o n e m ip s a m d u a
r u m n a t u r a r u m in u n ic a p e rs o n a V e r b i ) solummodo n a t u r a h u m a n a e t d iv in a , q u a e a d t a le m
u n i o n e m c o n c u r r u n t , intrinsece p e r t in e r e p o s s u n t . H o c s e n s u ig i t u r E . V i r g o n u l l i m o d e ad
u n i o n e m h y p o s t a t i c a m in t r in s e c e p e r t in e t , se d e x t r in s e c a re m a n e t . S i v e r o c o n s i d e r a t u r u n io
in f ie r i se u i n c h o a t i v e , B. V i r g o ad u n i o n e m h y p o s t a t i c a m a l i q u o m o d o p e r t in e t , u t p o t e c o n c a u s a
talis u n i o n i s . A t t a m e n , q u ia p e r unionem hypostaticam in t e l l i g i t u r s i m p l i c i t e r u n i o in fa c to
esse, s i m p l i c i t e r d i c i n e q u i t B . V i r g i n e m p e r t in e r e ad unionem hypostaticum . B e n e v e r o d i c i
p o t e s t , p r o u t v i d e b i m u s , p e r t i n e r e ad ordinem hypostaticum , e t q u i d e m intrinsece.
2 A n i m a d v e r t e n d u m e st q u o d p e r t in e r e extrinsece ad o r d i n e m h y p o s t a t i c u m , n i h i l a liud
e st, d e fa c t o , n is i esse extra ordinem h y p o s t a t i c u m , e t id e o ad i p s u m n u l l i m o d e p e rt in e re .
i SS FU N D A M EN TU M SU PREM U M D IG N IT A T IS B. M. V.
h yp o staticu m ; ita N a za riu s (in I I I , q. a. 5, 3 a. C o n tro versia ), Salm anticenses

(D e Incarnat., t. 1, disp. 4, d ub. 3, n. 76), Ioannes a S . Thoma (D e Incarnat., disp.
2, a. 1, n. 24; disp. 10, n. 20) etc. — A lii, e contra, ten en t B. V irg in e m intrinsece
et p er se ad ord in em h y p o sta ticu m pertin ere.
P rop.: M aternitas divina ad ordinem hypostaticum intrinsece pertinet.
P rob atur: F u n d a m en ta lis ratio hu iu s rei ex h oc d esu m itu r q u o d m aternitas

d ivin a est un a ex realitatib u s ad u n ionem h yp o staticam seu ad com m u n ica tio n em
p ersonalem in trin sece ordinatam . T e r m in a tu r en im ad hu m an itatem a V e rb o
in u n itatem personae assu m ptam et q u id em ut assum ptam , ita u t per suam I n
carn ation em persona d ivin a facta sit term in u s et finis in trin secu s m aternitatis
B. V irg in is. S iv e ergo humanitas C h risti, sive maternitas V irg in is (ratione tendentiae
teleologicae su p ern atu ralis ad personam d ivin am gen eran d am secu n d u m n aturam
h u m anam ), relationem directam d icu n t, q u am v is d iversim od e, ad eu n d em ter
minum seu ad d ivin am V e r b i person am a q u a sp ecifican tu r, vid elicet: humanitas
C h risti d icit relation em unionis, d u m maternitas V irg in is d icit relation em originis
ob in tim u m n exu m cu m hu m an itate a V e rb o ex V irg in e assu m pta et q u id e m ut
assum pta. Iure Suarez: « D ig n ita s M a tris D e i p ertin et q u o d am m o d o ad o rd in em
unionis hypostaticae; illam en im intrinsece respicit et cu m illa necessariam con -
n exion em h a b e t » (D e M y st. vitae chr., disp. 20, sect. 3, n. 7).
U n io ig itu r h yp o sta tica et m aternitas d ivin a, in praesen ti o rd in e P rovid en tiae,
ita sun t correlativa, u t un a sine altera n ec esse n ec cogitari potest: n ec u n io h y p o
statica absq ue m aternitate d ivin a, n ec m aternitas d ivin a absq u e u n io n e h y p o
statica.
M A T E R N IT A S D IV IN A E T S A N C T IF IC A T IO B . M . V.
A P P E N D IX I
U T R U M M A T E R N IT A S D IV IN A , N U D E S U M P T A ,
F O R M A L IT E R S A N C T IF IC E T B. V IR G IN E M
I - Obiectum inquisitionis
Q u a e ritu r h ic u tru m m aternitas d ivin a, n u de sum pta, seu a n teced en ter ad

gratiam h abitu alem creatam (i. e. ad gratiam sanctifican tem ), d ici possit aliquo
m od o form aliter sanctificare per seipsam (actu aliter-im m ed iate) B. V irg in em .
II Theologorum sententiae1
C irc a hanc q u aestion em d istin gu i po test triplex Theologorum sententia, v id e

licet, A ) sen tentia P . R ipalda; B ) sen tentia D o c to ris S ch eeb en , et C ) sen tentia
S alm a n ticen siu m etc.
A) Sententia P. Ripalda. P . Ioan nes M a rtin e z de R ip ald a, S. I., p rim u s fu it

q ui q u aestion em h a n c ex cita vit, illa m q u e a ffirm ative resolvit in am plissim a d is
sertation e cui titulus; « A n dignitas Deiparae ex se sola, seorsim a gratia habituali.
possit sanctificare personam et dignificare opera supernaturalia ad meritum vitae
aeternae » (in op. D e ente supernaturali disp. 79). Iu x ta P. R ip ald a, m aternitas
divin a, ex se sola, p ro d u cere p o tu isset in B . V irg in e om n es effectu s q u i gratia
sa n ctifican te p ro d u cu n tu r, co n stitu ere n em pe D ei G e n itric e m am icam D e i,
filiam eius ad optivam , cap acem m eren d i vitam aeternam . A ttam e n , P. R ip ald a
ten et B. V irg in e m , de fa cto , tales effectu s gratiae h abitu alis ex sola gratia sa n cti
fican te (iuxta legem D e i ordinariam ) habu isse, n on ve ro ex ipsa m aternitate d i
vin a. A d m ittit ig itu r relate ad m aternitatem d ivin am n u de su m p tam solam pos
sibilitatem p ro d u cen d i, in alio ordine providentiae (non ve ro in praesen ti ordine),
om n es effectu s gratiae sanctifican tis prop rios.
Postquam enim asseruit « iuxta legem ordinariam D ei nulla fuisse Deiparae merit i
quae non dignificarentur a gratia habituali » (o. c., 11, D isp. 79, p. 48), quaerit « an
m alio genere providentiae posset sanctificari B. V irgo eiusque opera possent dign i-
ficari in ordine ad praemium vitae aeternae » (o. c., disp. 79, p. 47).
1 « H a e c q u a e s t i o , a n t i q u i o r i b u s ig n o t a T h e o l o g i s , m o v e r i c o e p i t ia m p r id e m a q u ib u s
d a m a m a t o r ib u s V i r g i n i s , q u o r u m m a g is la u d a b i lis p ie ta s q u a m v e r a s e n t e n t ia » ( D e R h o d e s ,
D isp. de B . M . V ., q . 4 , p . 2 3 3 ).
190 M A TE R N ITA S DIVINA E T S A N C T IF IC A T IO B. M. V.
S en ten tiae P. R ip ald a ad haeseru n t V e g a (Theol. M ariana, P alaestra 36),

S e d l m a y e r (Scholastica mariana, in Summa A urea, B o u r a s s e , v o l. 7 , n. 1 4 9 5 ) e tc .
B ) Sententia Doctoris Seheeben. C eleb errim u s S ch eeb en n ega vit d ivin am

m atern itatem , n ude su m p tam , p ro d u cere posse, ex se sola, om n es effectu s fo r
m ales gratiae sanctifican tis prop rios. R ecessit itaq u e sim p liciter a sen tentia P.
R ip a ld a .1 A d m ittit tam en m atern itatem d ivin am , per se solam , sanctificare, et
q u id em form aliter, ipsam D e i G e n itric e m , m od o analogo ac u n io h y p o sta tica
san ctificavit C h ristu m .
Maternitas sponsalis Deiparae, seu M aternitas ratione cuius B. Virgo est M ater
et Sponsa V erbi, characterem personalem eiusdem eonsutuit. H ic autem character per
sonalis, cum sit realitas quaedam V irgini intrinseca et supernaturalis, est veluti gratia
quaedam ontologica ipsius, gratia nempe . quasi substantialis », consecratio quaedam
divina, quae est titulus exigitivus plenitudinis gratiarum et privilegiorum Deiparae.
Insuper, personalis character Deiparae, iuxta Scheeben, resolvi debet, tandem
aliquando, ad quandam unionem V irginis benedictae cum Spiritu Sancto qui est prin
cipium sanctitatis Mariae ("sicut et Ecclesiae) ex quo praeparata fuit ad maternitatem
sive remote {per indefectibilem praedestinationem ad supernaturalem generationem
V erbi) sive proxime (in momento conceptionis V erbi). Quapropter, sicut Christus homo
fi iit unctus et D eo consecratus, et quidem substantialiter, per propriam D eitatem , ita
D eipara fuit veluti uncta et D eo consecrata per divinam maternitatem, non quidem
substantialiter, sicut Christus (cum Deipara sit pura creatura), sed per inhabitationem
physicam Verbi cui tam quam sponsa coniuncta fuit. Et hanc suam sententiam S ch ee
ben veluti graphice expressam videre voluit in verbis illis S. Bernardi: « Quam fam i
liaris facta es, D om ina, quam proxim a, imo quam intim a (D eo) fieri voluisti; quan
tam invenisti gratiam apud eum! I11 te manet et tu in eo, et vestis eum et vestiris ab
eo. Vestis eum substantia carnis et vestit ille te gloria suae maiestatis. Vestis solem
nube, sole ipsa vestiris... Iure M aria sole perhibetur amicta, quae profundissim um
sapientiae ultra quam credi valeat, penetravit abyssum , ut quantum sine personali
unione creaturae conditio patitur, luci illi inaccessibili, videatur im m ersa» (Serm.
Doni, infra Octavam Assumpt., P L 18 3 , 1007). 2
S en ten tiam S ch eeb en ian am p lu s m in u sve secuti su n t P . M u lle r S. I.

(M ariologia, th. 4, p. 172), P. L krch er S. I. (Instit. Theol. Dogm ., 3, n. 353,
p. 335) q u i, praem issa d istin ctio n e in ter san ctitatem moralem (seu in op eran d o)
et san ctitatem ontologicam (seu in essendo), 3 asserunt m atern itatem d ivin am
1 C f r G r e g o r i o R . d e Y u r r e , L a teorla de la m a tern id a d d iv in a , fo r m a lm en te sa ntifica nte

en R ip a ld a y Scheeb en , in E stu d io s M a r ia n o s, a. 3, v o l. 3 , M a d r i d , 19 4 4 , p p . 2 5 5 -2 6 6 .
2 C f r H an d bu ch der K a t . D og m ., v o l. I I I , I. 5, c. 5, p a r r . 2 7 5 -2 7 8 .
3 S a n c tita s ontologica, iu x ta P . M u lie r , « n ih il a liu d e st, n is i s u p e rn a tu r a lis e t p h y s ic a
c u m D e o s u b siste n te b o n ita te u n io ; q u a u n io n e , ta m q u a m p r in c ip io fo r m a li s u b ie c tu m u n i
tu m D e o g ra tu m et a m a b ile r e d d itu r , n a tu ra e d iv in a e p a r tic e p s a tq u e filiu s e t h a e re s D e i con -
M A T E R N IT A S D IVIN A E T S A N C T IF IC A T IO B . M . V. 191
sanctificare form aliter B . Virginem ontologice, et esse sim u l radicem san ctitatis
moralis. D ig n ita te ig itu r m atern itatis d ivin ae, citra actu alem p raesen tiam g ra tia e
habitu alis, B. V irg o sanctificata fu isset eodem m od o ac H u m a n itas C h risti, citra
gratiae h a b itu alis in fu sio n em , sanctificata fuit; cu m hoc tam en d iscrim in e q u od
C h ristu s p e r u n io n em h y p o sta tica m substantialiter, B. V irg o vero p er d ivin am
m atern itatem accidentaliter tan tu m m od o (u tp ote pura creatura) sanctificata
fu isset.
Id e m p lu s m in u sve sen tiu n t P. M a r i e - J o s e p h N i c o l a s O . P. (L e concept
integral de M a ternite D ivine, in R ev. Thom ., 1937, pp. 231 sq.), 1 P . R o g a t i e n
B e r n a r d , O . P . (L s M ystere de M a rie, ch. 3, p. 42), P . K e u p p e n s (D e dignitate
M a tris D e i in ordine ad meritam, in D iv . Th. P ia :., 1933. pp. 552, 553; et in
M ariologiae compendium, c. 2, p. 37) etc. A l. Ian ssen s tenet B. V irg in e m p er
d ign am suam d ivin am m atern itatem in suo in tim o esse san ctificari, h a b itu aiiter
con versam esse ad D e i F iliu m , gratam D e o ac rem otam a p eccato (D e H eer-
lijkheden van het G oddelijk Moederschap, pp. 266-276, A n tw e rp e n , 1939). S e n
ten tia m hanc fu siori calann o n u p er ex p o su it ac v in d ic a v it P . G . R o z o , C . M . F .,
in op ere S an cta D e i G enitrix, M e d io la n i, A n c o ra , 1943. 2
C ) Sententia Salmaniieensium. S a l m a n t i c e n s e s (L . 10, diss. 6, c. 2, sp ec. 2);

C o n ten so n (Theol. mentis et cordis, t. 3, 1. 10, diss. 6, c. 2, sp ecu i. 2); D e R hodes
(In I I I P . S . T h ., D isp. de B . M . V ., q. 4, s. 1); T h eoph ylu s R a y n a u d (D yptica

M ariana, op ., t. 7, pp. 202 sq.); M orgott (L a M ariologie de S . Thomas d ’A q u in ,
c. 4, par. 16 in nota); P . P e s c h (Praelectiones, vo l. 4, a. 1, prop . 47, coro ll.); V an
N oort (D e D eo Redemptore, n. 198); M u n c u n il l (D e Verbi D iv . Incarn., q. 1,

a. 4, n. 1137, p. 573), H ugon (D e B . V . D eip. a. 1, a. 4) etc. n egan t m a tern i
tatem d ivin am , p ra ecisiv e su m p tam fo rm alite r san ctificare B . V irg in e m , citra
gra tiam h ab itu alem . N e m o tam en n egat B . V irg in e m radicaliter et remote aut
exigitive san ctificatam fu isse per m atern itatem d ivin am , q u aten u s p o stu lab a t
et co n n a tu ra liter ex igeb a t effectus gratiae, im o illam gratiaru m sin gu larissim am
p len itu d in em q uam D e i G e n itric e m d eceb at.
s titu itu r , a b e o d e m s u b ie c to p e c c a tu m e x c lu d it u r n e c n o n o p e r ib u s e iu s d e m m a io r a e s tim a -

b ilita s a tq u e v a lo r c o n fe r t u r » ( 1. c ., p. 17 4 ). P r o u t e x h a c d e fin itio n e e t e x u n iv e r s a a r g u m e n
ta tio n e a p p a re t, s e n te n tia P . M iille r a s e n te n tia S c h e e b e n v a ld e r e c e d it e t ad s e n te n tia m P .
R ip a ld a v a ld e a c c e d it.
1 N o tatu - d ig n a s u n t v e r b a P . N ic o la s q u i, p o s t q u o s d a m te x tu s c ita to s , s c r ib it : «Tous
ces te x te s n o u s d is e n t a sse z c la ir e m e n t q u e la m a te rn it£ v ir g in a le e st u n d o n s u r n a tu r e l, e t
q u ’ e lle re a lis e u n e c e rta in e p o s se ssio n d e D ie u e n tr e la g ra c e sa n c tifia n te e t la g ra c e d ’u n io n .
O n la p r£ s e n te c o m m e T e fie t d ’u n e s u r a b o n d a n te p r e s e n c e d e T E s p r it S a in t q u i se m e t a p r o
d u ire e n e lle , n o n s e u le m e n t p lu s d e g ra c e , m ais p lu s q u e la g r a c e » (1. c ., p . 2 35).
2 C fr a n im a d v e r sio n e s c o n tra hoc opus a n o b is p ro p o sita s in M a r ia n u m , 8 (19 4 0 )
1 7 2 -7 4 .
19 2 M A T E R N IT A S D IV IN A E T S A N C T IF IC A T IO B . M . V.
III. - Quid de tribus istis sententiis dicendum
A ) Sententia P. Ripalda om n in o reicien d a vid etu r. U n ic a en im form a fo r

m aliter sanctificans, seu p rod u cen s ex se om n es form ales gratiae h ab itu alis e f
fectu s, est gratia sanctifican s, p ro u t ex C o n cilio T r id e n tin o apparet (D e n z., 822).
H in c, etiam in alio ord in e p ro vid en tia e (m ere p o ssibili) aegre om n in o co n cip i
po test m aternitas d ivin a tam qu am un a ex p o ssib ilib u s gratiis h a b itu alib u s seu
iu stifican tib u s.
B ) Sententia Doctoris Scheeben. V e ra n obis vid e tu r secu n d u m q u id . C erte,

negari non potest B. V irg in e m , p er d ivin am m atern itatem n u de su m p tam , di-
gn ificari m od o fere infin ito, q u ia fit revera m ater D iv in a , D e o am icissim e co-
n iu n cta (tam qu am M a te r filio et F iliu s m atri) et in o rd in e h yp o sta tico ex ced en te
ord in em ip su m gratiae et glo riae collocata. A ttam e n , h aec om nia, sanctificatio
form alis im p ro p rie om n ino d icu n tu r. A lia en im est sanctitas m aterialis, o n to lo
gica rei vel personae; et alia est sanctitas form alis inh aeren s anim ae ve l personae
u t tali. P rim a en im (sanctitas, u ti aiunt, ontologica) est impropria, et d icitu r de re
b u s aut personis quae, ab u su profano separatae, o fferu n tu r, d ed ican tu r et aliquo
m od o u n iu n tu r D eo , fiunt sacrae et ei destin antur. S ecu n d a sanctitas (form alis)
e contra, est sanctitas proprie dicta, non d en om in ative sed in trin sece et realiter,
in gratia h abitu ali consisten s, seu in dono su p ern atu rali en titativo , in form a es
sen tiae anim ae inh aeren te, in in terio re iu stitia q u ae nos red d it D e i filios, capaces
m eren d i vitam aeternam : q u ae om nia sanctitati, u ti aiunt, on tologicae m inim e
co m p e tu n t. N o n su fficit enim form a q u ae cu m q u e in trin sece inhaerens et su
p ern aturalis, qualis est m aternitas d ivin a, ad san ctitatem form alem (p rop rie d ic
tam ) con stitu en d am , sed req u iritu r om n in o q u od talis form a sit gratia san ctifi
cans, p ro u t ex ve rb is T r id e n tin i erui posse vid etu r.
A n a lo g ia vero in ter In carn ation em et d ivin am M a te rn itatem , in su fficien s
nobis v id e tu r ad p ro b an d u m m atern itatem d ivin am form aliter sanctificare B.
V irg in e m , cu m T h e o lo g i h au d p au ci tenean t gratiam u n ionis, in C h risto , non
sanctificasse fo rm aliter eius S S . H u m a n itatem , quae p roin de gratia sanctifican te
et q u id em sum m e repleta f u i t . 1
1 V a r ia a r g u m e n ta q u ae a ffe r u n tu r a P. M u lie r , v a ld e d e b ilia n o b is v id e n tu r . A r g u m e n ta

h ae c d e s u m u n tu r : 1) ex S . S c r ip tu r a (ex sa lu ta tio n e : A v e , g ra tia p l e n a ...) , et S S . P a tribu s,
2) ex summa d ig n ita te M a ter n ita tis divitiae, 3) ex unione eum D eo quam m aternitas divin a in fe r t,
4) ex quibusdam d iv in ae m a tern itatis habitudinibus (i. e. e x h a b itu d in e a) p r in c ip ii s a n c tific a
tio n is re la te ad a lio s h o m in e s , b) d o m in ii et a u c to r ita tis in o m n e s cre a tu r a s, c) a u c to r ita tis m a
te rn a e in D e u m — h o m in e m p u e r u m I e s u m ); 5) ex cu ltu hy perduliae B . V irg in i debito, 6) ex
effectibus fo rm a lib u s g ra tia e sa n ctifica n tis (q u a te n u s n e m p e m a te rn ita s d iv in a B. V ir g in e m : a)
a e q u iv a le n te r sa lte m p a r tic ip e m r e d d it n a tu ra e d iv in a e ; b) e m in e n ti ra tio n e filia m D e i c o n s t i
t u it a tq u e h e re d e m b o n o r u m d iv in o r u m et v ita e a ete rn a e ; c) a rc tissim o a m o ris et a m ic itia e
M A T E R N IT A S D IV IN A E T S A N C T IF IC A T IO B. M . V. I 93
C ) Sententia Salmanticensium etc. V e ra est cu m reicit sen tentiam P. Ri

p ald a et cu m asserit m atern itatem d ivin am exigitive sanctificare B. V irg in e m .
A ttam e n , n im iu m n egligere v id e tu r q u id q u id boni in sen tentia D o c to ris S ch eeb en
in ven itu r.
IV. - N o s t r a s e n t e n t i a
E x d ictis iam patet q u om od o etiam nos reicim u s om n ino sen tentiam P. R i

p ald a etc. R elate tam en ad sen tentiam D o c to ris S ch eeb en , non rem sed potiu s
m od u m lo q u en d i reicim u s. E ten im , quae scrip ta su n t a S ch eeb en et ab illis qui
iliu m secu ti sun t, vera n obis vid e n tu r. N em o enim negare p o test m aternitatem
d ivin am , seu relation em realem B. V irg in is ad V e rb u m , esse realitatem q u am d am
in trin secam et en tita tive su p ern atu ralem , B. V irg in i d ign itatem fere infinitam
con feren tem , et illam D e o prae om n ib u s d ilectissim am red d en tem . A t haec om nia,
p o tiu s q uam form alis sanctificatio, appellan da sunt formalis consecratio ad hoc u t
te rm in o ru m con fu sio rite vitetu r. O n to lo g ica en im sanctificatio nonnisi improprie
sanctificatio n u n cu p atu r: p rop rie en im n ih il aliud est nisi form alis consecratio
v e l d ed icatio , q u a B . V irg o ab aeterno d estin atu r et in tem p o re fit D e o coniuncta
secu n d u m esse, ob in trin secam eiu s p ertin en tiam ad o rd in em h yp o staticu m .
O m n ib u s, igitu r, perp en sis, p u tam u s d ivin am M atern itatem : i ) n on sancti-
ficasse form aliter, citra gratiam habitu alem . B . V irg in em , sed 2) radicaliter re
mote aut exigitive, qu aten u s po stu lab at et con n atu raliter ex igeb a t effectus gratiae,
im o illam gratiarum copiam q u am D e i M a tre m d ecebat.
Ratio i 1 est: a) sanctitas formalis est form a su p ern atu ralis anim ae p h ysice
inhaerens; d u m d ivin a m aternitas non est form a q u aed am sup. in trin sece anim ae
B . M . V . inhaerens; b) m agna adest d ifferen tia in ter u n io n em h yp o staticam et
m atern itatem divin am : hum anitas enim C h risti, V e r b o d ivin o secu n d u m su b
sisten tiam unita, a V e rb i sanctitate aliena esse non potest; d u m d ivin a B . V irg in is
m aternitas, B. V irg in e m in sua p rop ria person alitate relin q u it, a person alitate
F ilii D e i b en e distin ctam ; et ideo, q u am vis eius m aternitas relationem d icat ad
D e i F iliu m (in vera E iu sd e m gen eration e fu n datam ), a term in o suae relationis
i. e. a F ilio D e i, fo rm aliter sanctificari non potest.
R a tio 2 ' est quia d ivin a m aternitas effectu s gratiae sanctifican tis exp ostu lat.
Q u a d ru p le x en im est effectu s gratiae sanctifican tis, vid elicet: 1) participatio phy
sica naturae divinae ex qua seq u itu r su p ern atu ralis filiatio. Iam vero iste p rim u s
et essentialis effectu s a m atern itate divin a postu latu r: ratione en im m aternitatis
v in c u lo c u m D e o n e c tit a tq u e g ra tis s im a m re d d it; d ) n o n s o lu m q u o d v is p e c c a tu m , sed e tia m

p e c c a ti fo m ite m e x p e llit; e) o p e r a tio n e s V ir g in is , p e r d iv in a m m a te rn ita te m , in s ig n i m o d o
c lig n ifica n tu r e t e x c e lle n t e m v a lo r e m m e r ito r iu m h a b e n t ( 1. c ., p p . 1 7 5 -1 9 2 ). H a e c o m n ia a r g u
m en ta n o n n is i exigentiam g ra tia e sa n c tific a n tis d e fa c to e v in c u n t.
x94 M A T E R N IT A S D IV IN A E T S A N C T IF IC A T IO B . M . V.
divin ae, B. V irg o — ■u t v id e b im u s — fit consanguinea C h risti et affinis D e o , ita

u t iu rid ice in D e i fam iliam inseratur, et id eo etiam q u am d am n atu rae co m m u n i
tatem cu m D e o su scip ere d eb et i. e. p a rticip atio n em d ivin ae naturae seu gratiam
sanctifican tem . 2) E x prim o et essentiali effectu o ritu r secu n d u s, seu am icitia
c u m D e o , eo q u ia p er gratiam hom o fit D e o gratu s et accep tu s. Ia m vero , d icta
m aternitas ob n aturale p ra ecep tu m d ilection is in ter m atrem et filiu m , veram cum
D eo amicitiam im p ortat et q u id e m supernaturalem (cu m sit m atern itas su p ern a
turalis), q uae sanctificationem praestat: D e u s enim , aliq u em in o rd in e su p ern a
turali d iligen d o, red d it illu m sibi gratu m et sanctu m p er c o lla tio n em gratiae.
3) T e r m in u s gratiae est habitatio totiu s T rin ita tis in anim a iusti. Ia m vero m a
tern itas d ivin a, cu m specialissim as relationes im p o rtet — ut v id im u s — cu m
trib u s personis S S . T rin ita tis, istae tres P ersonae in illa in h ab itare d eb en t. 4) G r a
tia sanctifican s p ecca tu m ex c lu d it actu. Iam vero , m aternitas d ivin a p e cca tu m e x
c lu d it non solu m actu sed etiam p oten tia, ita u t im p ecca b ilita tem secu m ferat:
est en im inamissibile p rivileg iu m q u od in a m issib ilem ergo am orem inter M a
trem et F iliu m (et ideo perp etu am exclu sion em p eccati) req u irit.
B. V IR G O C A U SA IN S T R U M E N T A L IS IN C A R N A T IO N IS 195
A P P E N D IX II
U T R U M B . V IR G O D IC I P O S S IT C A U S A E F F IC IE S S
IN S T R U M E N T A L IS IN IN C A R N A T IO N E VERBI
Praenotanda: I. De natura causas instrumentalis. C au sa d iv id itu r in p r in

cip alem et instrum entalem : a) C au sa principalis illa d icitu r quae ad effectu m p ro
d u cen d u m agit virtute sibi propria, i. e. h aben te esse com p letu m in ipsa, et e f
fectu i proportionata; e. g. p ic to r est causa prin cip alis tabu lae q u am d ep in xit.
b) C au sa instrumentalis est illa q u ae ad effectu m p ro d u cen d u m o p eratu r virtute
sibi derivata a p rin cip a li agen te a quo elevatu r, m o v etu r et regitu r; e. g. p en icillu s
q uo u titu r p icto r est causa in stru m en talis ta b u lae d ep ictae.
Instrumento igitur com petit duplex actio: a) una propria seu connaturalis (secun
dum virtutem propriam , habentem esse permanens in ipso) quae actio perficitur ab
instrumento ad sim plicem motum localem: e g. extendere colores est actio propria
penicilli; b) alia proprie instrumentalis (secundum virtutem fluentem, transeuntem)
quae actio perficitur ab instrum ento in virtute motionis a superiore agente; e. g. exten
dendo colores (actio propria), penicillus producit tabulam depictam (actio instrum en
talis). Causa principalis, ergo, elevat, modificat actionem propriam instrum enti. H inc
actio instrum enti, in quantum est instrumentum (non vero in quantum est res quaedam),
non est alia ab actione principalis agentis; sic, e. g. facere picturam (actio instrum enti
ut instrumenti) non est alia ab operatione pictoris, sed est operatio penicilli partici
pantis instrum entaliter operationem artificis. Iam vero, instrum entum form aliter tale
constituitur non iam secundum actionem et virtutem propriam seu connaturalem , sed
secundum actionem et virtutem instrumentalem-, et propter hoc effectus (e. g. pictura)
proportionatur et assimilatur non iam instrumento (e. g. penicillo) sed causae prin
cipali (i. e. arti quae est in mente pictoris).
II . Sententia Suarezii. S u a rez d o cu it ta m q u a m p ro b ab ile, S p iritu m San

ctum , causam efficien tem p rin cip a lem , B . V irg in e m assum psisse ta m q u a m in
stru m en tu m In carn ation is V e r b i seu u n io n is hyp o staticae. « V id e tu r — scrib it
S u arez — ... p otuisse D e u m su m ere creatu ram u t cau sam in stru m en ta lem sicu t
ad alios effectu s sup ern atu rales v. g. ad tran su b stan tiation em . A n au tem B . V irg o
sic attigerit effective, u t causa instru m en talis, u n io n em h yp o sta tica m , p o test
q u id em v id e ri p ro b ab ile q u ia ad m aiorem illiu s d ign itatem p ertin et ... E st q u i
d em h oc p iu m et p ro b ab ile, attam en non necessarium, q u ia creatio anim ae C h risti
ad eoq ue eius u n io cu m V e rb o , n atura p riu s fu isse v id e tu r q u am in fo rm atio circa
q uam versa tu r con cu rsu s m aternus; si p e r h u n c B . V irg o effective ad illam non
196 B. V IR G O CA U SA IN S T R U M E N T A L IS IN C A R N A T IO N IS
con cu rrit, id eoq u e v e risim iliu s est, loq u en d o de prim a h u iu s m ysterii effectione,
eam a solo D e o fu isse p e ra ctam » (D e M y st. vitae C h r., disp. 10, sect. 1, n. 9).
I I I . Sententia Card. Lepicier. D u m S u a rez ta m q u a m probabilem p rop osu it

sen ten tiam de in stru m en talitate V irg in is in m ysterio In carn ation is, C ard . L e
p icier illam ta m q u a m certam p rop on it (o. c., p. 98). H u ic sen tentiae adhaeret
etiam cl. I. B ittr e m ie u x .1
IV . Sententia P. Nicolas est om n ino contraria. S c r ib it enim : « N o u s rejeton s

en tierem en t cette in stru m e n ta lite q u e S u arez a cru p o u vo ir ad m ettre et d on t
V a sq u e z a m em e im p ru d em m en t fait u n e co n d itio n de la m atern ite D iv in e »
(.L e concept integra! de maternite divine, in R ev. Thoni., t. 42, [1937] p. 4).
V . Sententia nostra. R e b u s om n ib u s rite perp en sis, pu tam u s assen tien d u m

esse sen tentiae C ard . L e p ic ie r , tam qu am sen tentiae saltem p ro b ab ili, n ed u m
q u ia m agis h on orifica pro B. V irg in e apparet, sed etiam q u ia sive n otion i p h i
losop h icae causae in stru m en talis sive n otion i m atern itatis d ivin ae, u t divin ae,
m eliu s resp o n d et. In q u alib et enim causa in stru m en tali d u p lex actio et conse
q u e n te r d u p lex virtu s — p ro u t in initio exp osu im u s — d istin gu i debet: propria
n em p e et instrumentalis; actio vero propria elevatu r a causa p rin cip a li ad effectu m
p ro d u cen d u m , q u em sola sua actione prop ria p ro d u cere non potu isset. Iam vero
h oc in m ysterio In carn ation is fa ctu m esse con sp icim u s. A c tio enim propria
B . V irg in is (i. e. praeb ere m ateriam con cep tion i aptam ), elevata fu it a causa p rin
cipali seu a S p iritu S an cto ad effectu m ad q u em p erv en ire non po tu isset, ad g e
n era n d u m n em p e corp u s non iam p u ri h om in is sed D ei. O p era tio igitu r in s tru
m enti (i. e. B. V irg in is) u t in stru m en ti, alia non fu it ab op eratio n e prin cip alis
agen tis (i. e. S p iritu s S.). F u it ig itu r B. V irg o causa in stru m en talis u n ion is h y -
p ostaticae, non iam perfectiva (seu attin gen s in se su u m effectu m ) sed disposi-
tiva, h oc sensu q u od , actio eius m aterna erat d ispositio q u aed am u n ionem h y p o
staticam postulan s, a D eo , causa prin cip ali, postea in actu m d ed u cta.
N e c va lere v id e tu r obiectio: M a te r n on est causa in stru m en talis sed causa
p rin cip a lis, sim ul cu m patre, in gen eration e filioru m . H o c enim con ced i potest
relate ad gen eration es naturales, non vero relate ad gen eration em illam superna
turalem in qua con cu rsu s m atern u s B. V irg in is elevari d eb u it, et de facto elevatu s
fu it, ad h o c ut ad personam divinam term inaretu r.
H o c m od o m eiiu s in te llig itu r q u om od o B. V irg o pertineat ad o rd in em h y p o
staticum , ve l — iu x ta alios — tangat ord inem h yp o sta ticu m . B asis en im seu ra
d ix h u iu s p ertin en tiae in v en itu r p raecise in instrumentalitate D eip a rae relate ad
u n io n em hyp o staticam .
1 C f r U tru m B . V irgo d ici possit causa efficiens instrum en talis unionis hy p o sta tica e}, in Ephem .
T h eo l. L o v a n .y t. 2 1 , ia n . 19 4 4 -d e c . 19 4 5 , p p . 16 7 -18 0 .
B . V IR G O M A T E R A N G E L O R U M 197
C ap. II - DE B. M. VIRGINE MATRE CREATURARUM
Ratio quaestionis. S ecu n d a v e lu ti basis su p er qua m agn itu d o V irg in is su rgit,

in sp irituali seu su p ern atu rali m atern itate relate ad om n es creaturas in v en itu r.
H in c m o m en tu m et ratio hu iu s q uaestion is.
Divisio quaestionis. C u m ve ro creaturae filiationis capaces sint A n g e li et h o

m ines, h in c, quaestion em h an c in duos articu los su b d ivid im u s, vid elicet:
I. D e B . M . Virgine M a tre Angelorum.
I I . D e B . M . Virgine M a tre hominum.
Art. 1 - De B . M . V i r g i n e Ma t r e Angelorum
Theologorum sententiae. Q u o d B. V irg o , aliq u a saltem ratione, A n g e lo ru m

M a te r dic- valeat, th eologi om n es co n ced u n t. N on om n es tam en co n ced u n t
angelos eodem iure ead em q u e ratione ac h om in es, M a ria e filios a ppellari posse.
R atio est q u ia A n g e li, secus ac h om in es, m in im e recep eru n t a D eip a ra — iu xta
q u osd am — p rim am gratiam n equ e su b stan tiam glo riae, sed accessoria vitae
ta n tu m m od o. S en ten tia haec co m m u n ite r a th eo lo gis illis te n etu r q u i pu tan t
In carn ation em a p eccato dependere ta m q u a m a conditione sine qua non .1
A lii th eologi, e con tra, ten en t B. V irg in e m M a tre m esse A n g e lo ru m eo d em
g ra d u ea d em q u e ratione ac M a tre m hom in u m . Ita V irg iliu s S ed lm a y r ^qui sc rip
sit: « C h ristu s et B . V irg o m eru eru n t A n g e lis gratiam h ab itu alem et glo riam e s
sen tialem m erito d ign itatis sp ectan te ad cau sam finalem , q u aten u s A n g e li sunt
creati, gratia et glo ria donati p ro p ter C h ristu m et M a ria m ». E t adiu n git: « H aec
assertio est res communis T h e o lo g o r u m ». 2 H u ic secu n d ae sen tentiae ad h aeren
d u m p u tam u s.
P rop.: B . V. M a ria , pleno iure dici posse videtur Angelorum M a ter.

P ro p o sitio haec n obis v id e tu r saltem solide probabilis.
A n im a d v erten d u m tam en est B . V irg in e m m eru isse A n g e lis gratiam h a b i
tualem et b ea titu d in em essentialem , non iam m erito sp ectan te ad genu s causae
m eritoriae efficientis, sed m erito sp ectan te ad gen u s causae finalis, seu qu atenu s
A n g e li su n t creati, gratia et glo ria don ati p ro p ter C h ristu m et M a ria m , id est,
in glo riam R egis et R egin ae u n iv erso ru m . R atio p rioris assertionis ex ;hoc patet
q u od C h ristu s et B. V irg o non p o tu eru n t existere physice priu s q u am p raem iu m
1 C f r T e r r i e n J. B ., L a M er e des hom m es,, t. 2, p p . 1 3 7 - 1 4 8 . T h e o lo g u s iste tenet in s u p e r

B . V ir g in e m M a trem totius m undi a p p e lla ri posse, eo quod ration e m e d ia tio n is e iu sd e m o m n ia
su n t recreata, n o b ilita ta et ad p e rfe ctio n e m p e rd u c ta .
2 T heologia M a r ia n a , ap. B o u r a s s e , S um m a au rea , t. S, c o li, i i c s s .
198 B . V IR G O M A T E R A N G E L O R U M
seu glo ria A n g e lo ru m , cu m isti, statim post p u g n am cu m L u c ife ro et A n g e lis

eius apostaticis, glo riam aetern am con secu ti sint.
Prob.: I. A u c t o r i t a t e S. S c r i p t u r a e : i) In E v . S. Ioan n is ( i , 16)

d icitu r d e C h risto: « de p le n itu d in e eius om n es a ccep im u s ». C irc a quae verb a
S . T h o m a s (in Comm. in Ioan., lect. io ) haec habet: « O m n es A p o s to li, p a triar
chae, et prop h etae, et iu sti, q u i fu eru n t, et su n t et eru n t, et etiam om nes angeli,
etc. Q u ia p len itu d o gratiae, q u ae est in C h risto , est causa o m n iu m gratiaru m quae
sun t in in tellectu alib u s creatu ris ». Iam vero , q u ae C h ristu s m eru it de con d ign o,
B . V irg o p ro m eru it de con gru o.
2) In E p . ad E p h esio s (1, 10): legim us: « (P rop osu it D eu s) in stau rare om nia
in C h risto , q uae in caelis et q u ae in terra sunt». P er verba: «quae in caelis», intel-
lig u n tu r ab in terp re tib u s angeli, qu aten u s p ro p ter C h ristu m iu stificati et salvati
sun t, id est praeservati su n t a lapsu et ab aeterna dam natione. C o n firm a tu r iis
quae le g u n tu r in E p . ad C olossen ses, u b i dicitu r: « C o m p la cu it p er eu m (id est
per C h ristu m ) reco n ciliare om nia in ipsu m , pacificans per san gu in em cru cis eius,
sive quae in caelis, sive quae in terris sunt ». A g itu r hic, iu xta sen sum o b viu m ,
de C h risti passione vi cu iu s etiam angeli, per praeservation em a lapsu, salvi facti
sunt.
Prob.: I I . T r a d i t i o n e . M u lta en im testim on ia in fa vo rem p rop osition is

nostrae a d d u ci possu n t. Ita, e. g., H erm a s, in suo « P astore », asserit q u o d so lu m
m od o p e r C h ristu m an geli et h o m in es in gressi su n t regn u m D e i (L ib . 3, sim ii.
9, cap. 12, P G 2, 9 91). Ita etiam asseru nt S . H ip p o ly tu s M a r ty r (Contra Beron.
et H elie., serm ., P G 6, 834); O r ig e n e s (In E v . Ioann., t. 1, n. 40, P G 14, 134;
A n a l. sac. S p icii. Solesm . t. 3, p. 159, P aris, 1883, S ch o l. in L u c ., cap. IV , P G
17, 33 0 ; S . H i l a r i u s P ic t a v ie n s is (D e T rin it., lib . v i i i , 50, P L 9, 642, 302);
S . A t h a n a s iu s (In P s. 38, v. 3, P G 27, 383); B a s iliu s S e le u c e n s is (H om il. in P s.
45, n. 5, v. 6, P G 29, 423); S. G r e g o r i u s N a z ia n z e n u s (O r. 45, in Pascha, P G
36, 625); D i d y m u s A l e x a n d r i n u s (In P s. 35, 10, P G 39, 1445; I n E p . I P etr.,
cap. 3, 22, P G 39, 1970); S . C y r i l l u s A l e x a n d r i n u s (lib. ix D e A d o r., P G 68,
626); S. P h i l a s t r i u s E p . B rix ien sis (A n a l. sac. S p icii. Solesm ., t. iv , p . 433);
S. Z e n o V e r o n e n s i s (D e somnio lacob, P L 1 1 , 432); S. A m b r o s i u s (E p . 20 A d
S o r. Marcellinarn, n. 17, P L 16, 999; In Ps. 118 , v. 1 1 7 , P L 15, 1421); E s y c h i u s
(In L e v it., lib. 2, v. 10, 1 1 , P G 49, 433); S. P r o c l u s (O r. 8 In S . Theophaniarn,
P G 65, 762); P r o c o p i u s G a z a e u s (Comm . in E xod ., 28, P G 87, 642); S F u l g e n
t i u s ( A d Trasim ., cap. 3, lib . 2, P L 65, 240); S. A n d r e a s C r e t e n s is (In Dorm it.
S . M ariae, I I I , P G 97, 1094); S. M a x im u s T h e o l o g u s ( A d T haL, quaest. 63,
scol. 36, P G 90, 691; 623); S. H i l d e p h o n s u s , E p . T o le t. (Praef. in libr. de Cognit.
B aptism i, P L 96, m ) ; S. B e r n a r d u s (S erm . 22 In C an tic., P L 183, 880); E r n a l -
d u s A b . B on aevallen sis (Comm . in P s. 13 3 , P L 189, 573); A d a m S c o t u s (S erm . 22,
P L 198, 297); G r e g o r i u s P a l a m a s ( f 1360) ex p licite d o cu it A n g e lo s, p e r B . V i r
B . V IRG O M A T E R H O M IN U M 199
gin em , recepisse g ra tiam et g lo ria m (In D o rm it., P G 1 5 1 , 473). Id e m ex p licite

d o cu it T h eophanes N ic a e n u s ( f 13 7 1) in S erm . In S S . Deiparam (ed. a P . Jugie
a- I 93S. P- i 6 7)- 1
P rob. I I I . R a t i o n e . P ro p o sitio patet: 1) ex unitate et harmonia ordinis su

pernaturalis, q u ae un itas et h arm on ia ab ru m p eren tu r, si po n atu r A n g e lo s crea
tos n on fu isse ratione C h ris ti et D eip a rae, et gratiam h abitu alem et glo riam in-
d ep en d e n te r ab illis accepisse.
2) E x unitate ordinis supernaturalis, q u ae est su p erio r u n itate q u ae in ord ine
n aturali elu cet. U n ita s en im ord in is su p ern atu ralis fran geretu r om n ino si gratia
A n g e lo ru m (sicu t et gratia A d a e ante lap su m ), n on d eriva retu r a C h risto et a
B . V irg in e . In h u iu sm o d i h yp o th esi, C h ristu s et M a ria non am pliu s cen tru m u n i
versi ord in is sup ern atu ralis extitissen t, cu m q u aedam creaturae h ab eren tu r quae
u n iversalem eorum in flu x u m effu geren t.
C e te ru m , basis contrariae sen tentiae, id est, dependentia In carn ation is a
peccato, ta m q u a m a conditione sine qua non, p ro u t alib i d em on stravim u s, s u f
ficien ter solida n on vid e tu r. Q u a m v is en im In carn atio, in p raesen ti ord in e,
sit in d isso lu b iliter connexa cu m peccato A d a e, n on e s t tam en dependens ab
ipso, p ro u t ve lle n t T h o m ista e .
R em an et ig itu r u t d ica tu r B . V irg o m ater A n g e lo ru m p len o sensu, sicu t et
h om in u m .
A r t. 2 - De B . M . V. M a t r e hom inum
B I B L I O G R A P H I A : B a i n v e l , Marie, Mere de grdce, P a r is , 1921; B e r n a r d , O . P.,

La Maternite Spirituelle de Marie ei la pensee de S . Thermas, in B ull. Sac. Franf. d’Et.
M ar., 1935, pp. 87 et ss .; B l a n c h A ., C . M . F ., Matermdad Humana de Maria, B a r-
c c lo n a , 1906; B o v e r L , S . I., « M ujer, he alii a tu hijo ", in Est. Ecl., 1922, 5 - 1 8 ,« Mulier,
ecce filius tuus »: spiritualis et uuiversa/ts B . Virginis maternitas ex verbis Christi monentis
demonstrata f, in Verbum Domini 4 (1924), 225-231; Mediacion de Madre, o la M edia
cion universa1 como actuacion de la Maternidad de M aria, C o v a d o n a , 1927, Spiritualis
B . Mariae V . maternitas in Christo Iesu B . Pauli documentis comprobata, in Verbum
Domini, t. 3 (1923), pp. 307 s s ., La maternidad de Maria expresada por el Redentor en
la Crus, in Estudios Biblicos, 2 (1942) 627-644; D e c h a m p C a r d ., C . S S . R ., La nou-
velle Eve ou la Mere de vie, in CEuvres completes, t. 5 ; G a r c i a G a r c e s N . , C . M . F .,
Mater Corredemptrix, T a u r in i- R o m a e , M a r ie t t i, 1940; H i l a r i u s a S. A g a t h a , O . C .
D. , B B . Virginis maternitas universalis gratiae in verbis Iesu morientis: «Ecce Mater tua»,
in Teresianum, 1933-1934; J e a n j a c q u o t , S. I., Simples explications sur la cooperation
de la T . S . Vierge d Yceuvre de la redemption et sur sa quatite de Mere des chretiens, e d . 3,
1SS9; L a r g e n t , La maternite adoptive de la T. S . Vierge, P a r is , 1909; L e g n a n i , S. I.,
1 P l u r a te s tim o n ia in v e n ir i p o s s u n t relata in m e o o p . I str u zio n i M a r ia n e, p p . 7 5 - 8 0 , R o m a ,
I 945-
SCO M A T E R N IT A S S P IR IT U A L IS B. M. V.
De theologica certitudine maternitatis B . Virginis quoad fideles, Venetiis, 1999; M a y e r

A . M ., O . S . M ,, The Cross-Annunciation, Portland, 1931; M o r i n e a u , S . M . M ., Com-
metil la doctrinc de la Maternite spirituelle de Marie s'installe dans la theologie mxsUque
de S . Bernard, in Bull. Soc. Franf. d’E t. M ar., 1935, PP- t I 9“ I 52; S i m o n i n , O. P.,
M&diation Mariale ou Maternite Spirituelle de Marie, in Vie Spir., 1934, S u p p i . ; T e j e -
d o r , C . M . F . , La maternidad espiritual de Maria, Lericla, 1935; T f.r r i e n , S . I . , La
M ere des hommes, t. 1-2, ed. 4, Paris, 1902; V e n t u r a , La Madre di Dio, Madre degli
uomini, Roma, 1845.
B . V irg o , n ed um an geloru m sed etiam h o m in u m d icen d a est M a te r. Iu c u n -

dissim a sane consideratio, quae cord a nostra ineffab ili rep let d u lced in e, eo quia
cu m B. A n selm o q u isq u e rep etere potest: « O secu ru m refu giu m , o fe lix fiducia,
M a te r D e i M a te r n ostra est! » (O rat ^2 ad B. V ., P L 158, 953).
D u o vero h ic quaerim us:
1) A n s it , seu de ve rita te m atern itatis sp iritu a lis B . M . V.
2) A d q u o s se extendat, seu de ex ten sio n e eiu sd em .
I . De veritate Maternitatis spiritualis B. M. V . 1
S tatus q u a e s t io n is . O m n es fideles, v e lu ti in stin ctu q u od am d u cti, sciu n t

B . V irg in e m m atrem esse hom in u m . A t in q u o praecise con sistat haec hu m ana
m aternitas B . M . V ., non om n es, saltem b ene, cogn oscu n t.
S ig n if ic a t io n e s in c o m p l e t a e vocis: « M a tris h o m in u m ».
1) Q u id am p u tan t B. V irg in e m vo cari M a tre m h o m in u m sensu v e lu ti me-
taphorico, i. e. q u ia diligit et ad iu vat nos ac si esset m ater nostra.
2) A lii vero p u tan t B . V irg in e m esse m atrem n ostram adoptivam tantum ;
h in c eius sp iritu alis m aternitas n ih il aliud esset nisi a liq u id tu m B eatae V irg in i,
tu m n obis ex trin secu m . H a ec m aternitas, q u ae est fictio legalis, trib u e re t, p ro
fecto , n obis iura filioru m , sed non red d eret nos veros filios (i. e. p a rticip es n a tu
rae adoptantis).
P o test tam en d ici B . V irg o m ater nostra adoptiva qu aten u s non est m ater
n ostra per naturam, sicu t p er n atu ram m ater est Iesu .
Si vo x « m ater h o m in u m » in d u p lici illa accep tion e sum atu r, B. V irg o — u t
p atet — vera m ater nostra d ici non posset.
1 C o n s u lto d ic im u s: d e m a te rn ita te sp ir itu a li, n o n v ero d e m a te rn ita te hum ana B. M.

V ir g in is , p r o u t a liq u a n d o a q u ib u s d a m a u d iv im u s a u t le g im u s . T e r m in u s e n im h u m in i ( c o n
tra p o situ s fo r sa n , in m e n te illo r u m q u i illo u tu n tu r, m a te rn ita ti d iv in a e) a e q u iv o c u s e st, id e o
q u e n o n b e n e e x p r im it re m q u a m sig n ific a re in te n d it. Iu re ig it u r S u p re m a S . C o n g r e g a tio
S . O ffic ii, litte ris ad C a r d . C a sa n a s d ie 23 m ir t i i 1938 m issis, o c c a sio n e M em o ria s c u iu s d a m
re la te ad o p u s M a ter n id a d hum ana de M a r ia , a P . B la n c h , C . M . F . c o n s c r ip t u m , u su m te r
m in i >• m a te rn ita s hum ana » p r o s c r ip s it ( c fr D o ls e A . G a r c i a , O . 8. A ., in o p . L a M ed ia cio n
actu a l u n iie r s a l dc M a r ia , M a d r id , 19 2 5 , p. 6 1).
M A T E R N IT A S S P IK IT U A L IS B. M . V. 201
Vera ergo et plena significatio hu iu s vo cis haec est: B. V irg o est vera m ater
nostra sp iritualis, i. e., in ord ine su p ern atu rali, q u ia d ed it n obis vitam superna
turalem. Concepit nos — relate ad hanc vitam su p ern atu ralem — in C iv ita te N a
zareth, in d ie ann unciationis, q u an d o con cep it caput m orale n ostru m , i. e. Iesu m ;
et peperit nos in m on te C alv ario , in ipso m om en to m ortis Iesu, cap itis nostri:
tu n c en im — p ro u t a D e o d efin itu m fuerat — consu m m ata est vere copiosa re
d em p tio, i. e. regeneratio nostra quae in cep erat in civitate N azareth .
Propositio: B. V ir g o est vera m ater s p ir it u a l is h o m in u m .
H aec p rop ositio p o test dici cu m C ard . L e p ic ie r (o. c., p. 376) veritas ca
tholica, ad fid em p ro x im e pertin en s, ita u t illam negare n ed u m tem erariu m sit,
sed etiam haeresim sapiat; haec en im veritas, licet n u n q u am exp resse fu erit d e
finita, fixa tam en m an et u n iv ersa liter in co rd e et ore p o p u li christiani: aliu n d e,
u t ait S. A u g u stin u s: « quod universa tenet Ecclesia, nec Conciliis institutum , sed
semper retentum est, nonnisi auctoritate A postolica traditum rectissime creditur ».
(D e B ap t. contra D onatist., 1. 4, c. 24, n. 31, P L 43, 141).
P rop . p rob atur: I. E x S. S crip tu ra; II . E x traditione; I I I . E x ratione th e o
logica.
I - PROB. E X S. SCRIPTURA
I. E x vetere Tastamento: ex Protoevangelio (G e n . 3, 14-15) B . V irg o p r o m it

titu r u t mater seminis seu prolis q u ae d iaboli p roli seu sem in i opponitur. H o c p o
sito, semen illu d seu proles m u lieris d u p lici m od o, com m u n ite r, in tellig itu r: in
sensu prim ario seu p rin cip a liter, iet in sensu secundario seu exten sive. P rim o m odo
est C h ristu s, h o m in u m red em ptor; secu n d o m od o ve ro sunt om nes fideles, seu
co llectio eo ru m q u i ad R e d e m p to re m ta m q u a m corp u s m orale et p len itu d o eius
p ertin en t.
E t h oc apparet ex ipso co n tex tu , eo q u o d sem en serp en tis seu daem on is, se
m in i m u lieri, seu B . V irg in is, oppo7iitur\ sed sem en serpen tis su m itu r collective;
ergo etiam sem en m u lieris, u t p e rfe cta sit op p ositio , c o lle ctiv e su m i d eb et.
Ia m ve ro si sem en m u lieris, seu B . V irg in is, p raeter R ed em p to rem , su n t etiam
fideles, ergo B . V irg o p ra en u n tia tu r in P ro to ev an ge lio ta m q u a m M a ter omnium
fidelium .
II . E x novo Testamento: 1) E x eo quod D . N . I. C . in S . S c r ip t u r a vo ca

tu r « F r a t e r n oster ». S ic v. g. ip sem et d i c i t : « Ite nuntiate fratribus m eis» (M a tth .,
28, 10). E t S . P au lu s vo ca t illu m «primogenitum in m ultis fratribus » (R o m ., 71,
29). A tq u i, si D . N . I. C . est frater n oster, im m o « p rim o g en itu s in m u ltis fra
trib u s », m ater eius B . V . est etiam mater nostra.
2) E x illa in effab ili h o m in u m im m a n e n t ia « In C h r is t o I e s u », qu am
S. P au lu s m irifice ex to llit. M ira b ilis haec h o m in u m im m an en tia, seu adh aesio,
2 C2 M A T E R N IT A S S P IR IT U A L IS B. M . V.
seu con corp o ratio, ve l in clu sio «in C h risto Iesu », m an ifeste ev in cit B eatae M ariae
V irg in is sp iritu alem h o m in u m m aternitatem .
Ut b re vita ti con su lam u s, du o ta n tu m A p o sto li d ocu m en ta e x p e n d e m u s .1
S c r ib it A p o sto lu s ad C o rin th io s: « U n u s p ro o m n ib u s m ortu u s est: ergo
om n es m o rtu i su n t » (2 C o r ., 5, 14). S i ergo omnes h om in es in C h risto m ortu i
sun t, om nes hom in es, an teced en ter ad ipsam m ortem , in ipso C h risto iam in tim e
co n tin eb a n tu r. E ten im , u t b en e a n im ad vertit P . P rat (L a Theologie de S a in t
P a u l, p. 2, 1. 4, c. 2, P aris, 1913, pp. 294), « U t nos Iesu s suae m orti con societ
n ecesse est u t cum eo m o rien te u n u m q u id con stitu am u s ». In clu sio ergo nostra
« in C h risto Iesu » m o rtem p raecessit, non vero m ors inclu sion em . S ed quan-
donam et quomodo in clu si eram u s in C h risto? In d e ab Ipsius Incarnatione, q u an d o
factu s est « in sim ilitu d in em h o m in u m », et v i ipsius Incarnationis. B . V irg o ,
igitu r, sim u l cu m C h risto , om n es etiam hom in es Illi vere in effab ili n ex u co n iu n c-
tos, vere gen u it, p ro in d e q u e eo ru m M a te r iu re d icitu r, et q u id e m in ordine super
naturali. E ten im , maternitas B . V irg in is eiu sd em p rorsu s ord in is esse d eb eb at
ac n ostra inclusio in C h risto . S ed n ostra inclusio in C h risto est ord in is su p er
naturalis, eo q uia ad gratiam p ro fe cto ord in abatu r, et id eo ad gratiae oeco n o
m iam seu ad o rd in em su p ern atu ralem pertin eb at.
In su p e r in E p isto la ad R om . (8, 3) legitur: « D e u s F iliu m su u m m itten s in
sim ilitu d in em carnis p eccati et de peccato, damnavit peccatum in carne ». E aten u s
D e u s, p er C h ristu m , d a m n a vit p e cca tu m in carne (seu in om n i carne quae p e c
caverat), q u aten u s caro C h risti erat velu ti (seu moraliter) omnium caro. S ed caro
C h risti facta est om n iu m caro in ipsa E iu s In carnation e; seu in ipso et ex ipso
V irg in is utero: tu n c en im su am carnem physice et n ostram om n iu m carnem
moraliter su m p sit. M o ra lite r, ergo, om n es h om in es, sim u l cu m C h risto , in V ir
gin is utero con cep ti et ex ipso nati fu eru n t, id eo q u e o m n iu m B . V irg o M a ter
d ici potest.
Pretium hic operae erit verba subnectere quibus Pius X rem istam prosequitur
(in E n cycl. A d diem illum, 2 febr., 1904): « Annon C hristi M ater Maria? Nostra igitur
et M ater est. Nam statuere hoc sibi quisque debet, Iesuro, qui Verbum est caro factum,
humani etiam generis Servatorem esse. Iam , qua D eus-H om o, concretum Ille, ut ceteri
homines, corpus nactus est: qua vero nostri generis Restitutor, spirituale quoddam
corpus atque, ut aiunt, m ysticum , quod societas eorum est, qui Christo credunt, m u l t i
u n u m c o r p u s s u m u s i n C h r is t o Rom. (X II, 5 ). A tqui aeternum D e i F iliu m non ideo
tantum concepit V irgo ut fieret homo, humanam ex ea assumens naturam; verum etiam
ut, per naturam ex ea assumptam, mortalium fieret Sospitator. Quam obrcm Angelus
pastoribus dixit: n a t u s e s t v o b i s h o d ie s a l v a t o r , q u i e s t C h r is t u s D o m i n u s (L u c.,
2, 11). In uno igitur eodem que alvo castissimae M atris, et carnem Christus sibi assum p
sit et spirituale sim ul corpus adiunxit, ex iis nempe coagmentatum qui credituri erant
1 C f r B o v e r , G regorianum (1923) p p . 307-310.

V E R B A C H R IS T I M O R IE N T IS 20'
in eu m . Ita ut Salvatorem habens M aria in utero, illos etiam dici queat gessisse omnes,
quorum vitam continebat vita Salvatoris. U niversi ergo, quotquot cum Christo ju n
gim ur, quique, ut ait Apostolus, m e m b r a s u m u s c o r p o r i s e iu s d e c a r n e e iu s e t d ::
o s s ib u s e i u s (Ephes., v. 30), de M ariae utero egressi sum us, tanquam corporis instar
cohaerentis cum capite. U nde, spirituali quidem ratione ac m ystica, et Alariae filii
nos dicim ur, et ipsa nostrum omnium M ater est >;.
3) E x v e r b is I esu m o r ie n t is : « Ecce filiu s tuus ... Ecce M a ter tua » (Io . 19, 2 7 ).1
C irc a haec verb a qu aeritu r: su n tn e accipien d a sensu, u ti aiunt, m ere accom
modato (non scrip tu ristico ) an sensu vere scripturistico? E t si sensu scrip tu ri-
stico, sun tne accip ien d a sensu litterali vel typico':
D iv e rs i d iversa sen tiu n t. S en su m vere scriptwristicum, m atern itatem u n iv e r
salem gratiae sign ifican tem ex clu d u n t et v ix sen su m m ere accommodatum co n
c ed u n t F il l io n (Evangile selon S . Jean, P aris 1SS7 p. 353); C urley S . I. ( Comm
in Evang. S . Ioannis, G a n d a v i 1SS0), et seq u en tes, q u i tam en non videntur sibi
nimium constare, vid elicet: S c h a n z (Comm . uber das E v. des hl. Ioh., T iib in g e n ,
1885), V an S t e e n k i s t e (In M a tth ., B m g is , 1903, t. 2, p. 1132; t. 3, p. 1589 ss.);
A . B r a s s a c (M a n u el B ib i, t. 3, P aris, 19 13 , p. 75), q u i tam en po ssibilitatem
sen sus ty p ic i n on p en itu s exclu d it; K nabenbauer S . I. (Comm. in loannem , ed.
reim p r., 1925, p p . 558 ss.); M . j . L agrance O . P. (Evang. selon Jean, P aris,
1925, p. 494); F . C . C eu lem an s (Comm . in Evang. secund. loannem , M e ch lin iae ,
190 1, pp. 268 s.); G o etze G . II. (D e M a ria M a tre fidelium haud dicenda ex Ioh.,
19, 26-27, L u b e ca e , 1717, 4, 20 p.).
E x iis vero q ui verb a illa in sensu scripturistico in terp retan tu r, q u id am sen
su m ta n tu m m o d o typicum, alii sen sum litteralem a d m ittu n t. S en su m typicum
a d m ittu n t, ve l a d m ittere v id e n tu r, in ter scrip tores an tiq u os S . Laurentius lu sti-
m ani et S . Bernardinus Senensis', inter scrip tores vero recentiores: P. V entura
(L a M adre di D io, M adre degli uomini, R o m a, 1S45); C ard . L e p ic ie r O . S. M .

( Tractatus de B . Virgine M a r ia , R om ae, 1926, pp. 456 ss. et Diatessaron, vo l. 4);
E. C am pan a (M a ria ne! Dogma cattolico, T o r in o -R o m a , 1928, pp. 260 ss.): C .
V an C om brugghe (Tractatus de B . V . M a ria , G a n d , 1913, pp. 193 ss.): j . B it
t r e m ie u x (D octrina M ariana Leonis X I I I , B ru g is, 1928; D e M ediatione univer
sali B . M ariae Virginis quoad gratias, B ru g is, 1926).
P. T e r r ie n S. I. (L a M ere des hommes, ed. 4, t. 1, 318 ss.) ancep s haeret in ter
sen sum litteralem et ty p icu m .
O m n ib u s rite perp en sis, cu m P. H ila rio a S . A g a th a O . C . D ., c o n c lu d e n
d u m cen suim us: « V e r b a I esu m o r ie n t is “ E cce F il iu s tuus ... ecce M ater
tua ” SUMI debent non sen su m ere accom m odato , sed sen su vere s c r ip t u r i-
1 C fr P. H ila r iu s a S . A g a t h a , O . C . D ., !. c.; B o v e r , E studios E clesiasticos, 1 (19 2 2 ),

5 -1 8 ; I d e m , in Verbum D o m in i, 4 (19 2 4 ), 2 2 5 -2 3 1 ; G a l l u s T . , S . J ., M u lie r , ecce filiu s tuus
( I o . , 19 , 26), in V erbum D o m in i, 21 ( 1 9 4 1 ) , 2 8 9 -2 9 7.
V ER BA C H R IS T I M O R IE N T IS
S T IC O . ET Q U ID EM NON' SEN SU T Y P IC O SED SEN SU L IT T E R A L I, ID EO Q U E V IM P RO BA N D I

U N IV ER SA LEM M A T ER N ITA TE M G R A TIA E B. V lR G I N I S H A B EN T ».
Probatur I. P ars: Verba e tc. sumi debent sensu vere s c r i p t u r i s t i c o , non vero
sensu mere a c c o m m o d a t o .
H o c constat ex magisterio ordinario infallibili Ecclesiae. 1 E ten im , a sex ve l
sep tem iam saeculis, m a gisteriu m E cclesia e o rd in a riu m — q u o d est in fa llib ile
— verbis Iesu m orientis u titu r ad d em on stran d am m atern itatem gratiae B . M a ria e
V ., ab sq u e u llo sim p licis accommodationis in d icio.
A d h o c p ro b an d u m , sufficit percu rrere i) d ocu m en ta p u b lica R R . P o n ti
ficum , 2) testim o n ia S. L itu rg ia e , 3) C ath ech ism o s, 4) testim on ia T h e o lo g o ru m ,
5) E xe g eta ru m , 6) S acro ru m O rato ru m , 7) S crip to ru m C h risto lo gia e, M a r io
logiae et rei A scetica e.
i j . Documenta publica RR. Pontificum.
a) B e n e d i c t u s X IV , in B u l l i aurea « Gloriosae D o m in a e », 27 sept. 174 8

(Bullarium, Prati, t. 2 , 18 4 6 , p. 42 8 , proemium ):
« Catholica Ecclesia, Sancti Spiritus m agisterio edocta, eam dem , et tamquam
D om ini ac Redem ptoris sui parentem , Coelique ac terrae reginam im pensissim is obse
quiis colere et tamquam amantissimam matrem extrema Sponsi sui morientis voce sibi
relictam, filialis pietatis prosequi studiosissime semper professa est ».
b) Pius V I I I , in Bulla « Praesentissimus > 30 mart. 1830 ( Bullarium Romanum,
t. 9, p . 106):
« Ipsa enim mater nostra, mater pietatis et gratiae, mater misericordiae cui nos
tradidit Christus in cruce moriturus, ut sicut ille ad Patrem , ita haec apud F iliu m inter
pellaret pro nobis ».
c) L eo X I I I in E ncyclicis: 1. «Adiutricem populi»; 5 sept. 18 9 5 . (C fr B i t t r e
m ie u x ,Doctrina Mariana Leonis X I I I , B rugis, 19 2 8 , pp. 4 S .) :
« Exim iae in nos charitatis C hristi m ysterium ex eo quoque luculenter proditur,
quod moriens M atrem ille suam loanni discipula matrem voluit relictam , testamento
memori. Ecce filius tuus. In Ioanne autem, quod perpetuo sensit Ecclesia, designavit Chri
stus personam humani generis, eorum in primis qui sibi ex fide adhaerescunt', in qua sententia,
sanctus Anselm us Cantuariensis, Q uid, inquit, potest dignius aestimari, quam ut tu ,
V irgo, sis mater quorum Christus dignatur esse pater et frater? ».
1 in in te rp re ta tio n e l o c o r u m S . S c r ip tu r a e , d u p le x c r ite r iu m a d h ib e r i p o te st: internum

e t externum . A tta m e n , praecipuum l o c u m — iu x t a L e o n e m X I I I in E n c y c l. « P ro v sd e n tissi-
m u s D e u s », E n ch ir. B ib i., R o m a e , 1 9 2 7 , n . 94 — te n e t c r ite r iu m externum id e st d e c la ra tio n e s
fa cta e « p e r E c c le s ia m , e o d e m S a n c to a d sis te n te S p ir itu , siv e solem ni iu d ic io , siv e ordinario
et universa li m agisterio ». Q u ia a u te m c irca v e r b a I es u m o rie n tis n u lla s o le m n is d e fin itio h a b e t u r ,
c r ite r iu m e x te r n u m e r it ordinarium et universale Ecclesiae m agisterium , q u o d c o n s is t it in q u o
tid ia n a p r a x i et c o n tin u a p r a e d ic a tio n e , q u ae est v e lu ti a c tiv ita s d id a c tic a E c c le s ia e , siv e s c rip to
s iv e v e r b is .
V E R B A C H R IS T I M O R IE N T IS 205
2. «Augustissim ae V irgin is» 12 sept. 1897:

« Facere non possumus quin, omnibus et singulis in Christo filiis nostris Ipsius
cruce pendentis extrema verba, quasi testamento relicta, iteremus: Ecce mater tua ».
3. « O ctobri m ense» 22 sept. 1891:
«Talem (i.e . M ariam facilem ,benignam ,indulgentissim am )nobis praestitit D eu s,cu i,
hoc ipso quod U nigenae sui m atrem elegit, maternos plane indidit sensus, aliud nihil
spirantes nisi amorem et v e n ia m ,... talem de cruce praedicavit, quum universitatem humani
generis, in Ioanne discipulo, curandam ei fovendamque commisit, talem denique se dedit ipsa,
quae eam im m ensi laboris haereditatem a m oriente F ilio relictam , magno com plexa ani
m o, materna in omnes officia confestim coepit im pendere »; « T a m carae misericordiae
consilium in M aria divinitus institutum (maternitatis erga homines) et Christi testamento
ratum, inde ab initio sancti A postoli priscique fideles summa cum laetitia sen seru n t».
4. « Am antissim ae voluntatis», 14 april. 1895:
« Itaque suppliciter im ploram us ... ante omnes sanctissimam D ei Genitricem ,
quam humano generi Christus ipse e cruce reliquit atque attribuit matrem ».
e) B e n e d i c t u s X \ , in Litteris Apostolicis >Inter sodalicia 22 mart. 1918: «Quae
(Virgo Perdolens), a Iesu Christo universorum hominum M ater constituta, eos tamquam
infinitae caritatis testamento sibi relictos (accepit), officiumque tuendae spiritualis eorum
vitae materna benignitate (exp let)».
/ ) P ius X I: 1. In E ncycl. « L u x veritatis » 25 dec. 1931 verba Leonis X I I I in
E ncycl. «O ctobri mense»; «T alem nobis», sua facit.
2. In L itteris A p . «Explorata res est» 2 febr. 1923:
« V irgo perdolens redem ptionis opus cum Iesu Christo participavit et constituta
hominum mater, eos sibi veluti testamento divinae caritatis commendatos, amplexa (est)
filios, amantissimeque (tuetur)».
3. In E ncycl. «Rerum Ecclesiae», 28 febr. 1926:
« Com m unibus autem benigne arrideat faveatque coeptis sanctissima Regina A p o
stolorum M aria, quae, cum homines universos in Calvaria habuerit materno animo suo
commendatos, non minus eos fovet ac diligit, qui se fuisse ab Christo Iesu redemptos
ignorant, quam qui ipsius redemptionis beneficiis fruuntur feliciter».
4. In Litteris Indictionis Anni Sancti extra ordinem , 6 ian. 1933:
« Iesum Christum passum , cruci affixum ac pro hom inum salute m ortuum;
Mariam Virginem sub cruce N a ti, omnium hominum matrem constitutam ».
5. In Epistola ad Rev.m um P. Baldini, Priorem Generalem O . S. M ., 16 iulii 1933:
« N ec quasi fortuito, sed benigno D ei num ine propediem fiet, ut septies saecu
laris memoria a prim a O rdinis institutione in m edium incidat Iubilarem annum quo
et peracta humani generis redemptio et M aria Virgo, sub cruce N ati, omnium Mater
constituta pie solemniterque recolitur ».
6. In Allocutione die 30 novem bris 1933 habita, ad peregrinos Vicetinos:
« II Redentore non poteva, per necessita di cose, non associare la M adre sua alia
sua opera, e per questo noi la invochiam o coi titolo di Corredentrice. Essa ci ha dato
il Salvatore, l ’ha allevato a ll’opera della Redenzione fino sotto la Croce dividendo con
L u i i dolori d e ll’agonia e della morte in cui G esu consumava la Redenzione di tutti
gli uom ini. E proprio sotto la Croce, negli ultim i m om enti della Sua vita il Redentore
V ER BA C H R IS T I M O R IE N T IS
la proclamava madre nostra e madre universale: Ecce filius tuus, diceva a S. G io v a n n -

che rappresentava noi tutti: e nello stesso Apostolo eravamj ancora noi tutti a raccoglie re
le altre parole: Ecce M ater tua. Q uei buoni fedeii dunque erano venuti a celebra re
con il Santo Padre il X I X Centenario non solo della Redenzione, ma anche della mate r-
nita universale di M aria, proclamata tale ufficialmente e solennemente coa le paro le
stesse del F iglio di D io nel momento particolarmente solenne della Sua m orte ».
H inc pervulgata, inter christifideles opinio iuxta quam Ioannes, in monte C alv a-
riae, personam omnium fidelium gessisset, et B. V irginem tamquam matrem om nib us
fidelibus a Christo moriente constitutam, praedicatam, proclamatam fuisse, est opini o
Summorum Pontificum in publicis docum entis, universae Ecclesiae datis clare et expli
cite consignata. Immo — ut animadvertit P. H ilarius (Theresianum, 1933, p. 131) —
pro hac affirmatione clara, explicita, nulla ratio affertur humana, unica et sola ratio
allata haec est; quod perpetuo sensit Ecclesia, et tantum valet sensus Ecclesiae quam -
tum valet m agisterium ordinarium Ecclesiae infallibile.
Relata documenta magna gaudent auctoritate, etenim id quod ait Bittrem ieux de
docum entis Leonis X I I I valet et pro aliis: « Norunt autem omnes T h eo lo gi Pontifi
cem hic loqui non quidem tamquam Doetorem privatum , sed tamquam D octorem E ccle
siae, qui ut talis, utut non utens infallibilitatis privilegio, maxima tamen auctoritate
gaudet, quatenus vere docens Ecclesiam universam » (o. c ., p. 37). Si ergo ipsa Sacra -
rum Congregationum Decreta et Pontificiae Com m issionis Biblicae sub gravi adstrin -
gunt, quanto magis publica et universalia documenta Romani Pontificis « cum ab eo
procedant qui, utpote caput Ecclesiae, divino spiritu prae ceteris regitur et illum inatur,
ceteroquin, pro gravi munere quo fungitur, prudenter investigat veritates quas propo
nit »? ( T a n q u e r e y , Syn. Theol. Dogm., vol. 1, 1930, p. 571)...
« Si ergo est doctrina Ecclesiae textum nostrum significare constitutionem, praedi
cationem, proclamationem 1 M aternitatis universalis spiritualis M ariae, pro catholico
interprete est hic sensus textus, etsi maneat libertas inquirendi de qualitate sensus
an videlicet sit litteralis directus vel indirectus, an typicus. Opinio ergo quae excludit
sensum vere scripturisticum, et asserit sensum accommodatum est contra sensum seu Doctri
nam seu Magisterium ordinarium Ecclesiae, et ideo nequit esse nisi opinio falsa ».
2). T e s t i m o n i a S a c r a e L i t u r g i a e . Etiam in S. L iturgia, seu in cultu et

praxi Ecclesiae, testimonia inveniuntur pro sensu vere scripturistico verborum Christi
morientis. Etenim:
a) I11 Collecta M issae pro festo B. M .V . m atris D ivin i Pastoris legitur: «Dom ine
Iesu Christe, Pastor bone, qui pro ovibus tuis animam dedisti, nosque populum tuum et
oves pasquae tuae, in Cruce pendens M atri Virgini commendasti ... ».
1 Leo X III s c rib it: « T a le m (i. e. M a tr e m ) d e C r u c e p r a e d i c a v it , q u u m u n iv e r s ita te m

h u m a n i g e n e ris , in Io a n n e d is c ip u lo , c u ra n d a m ei fo v e n d a m q u e c o m m is it » ( E n c y c l. « O c t o b r i
m en se » 22 s e p t. 18 9 1). E t b e n e q u id e m : n a m , s p ir itu a lis m a te rn ita s B . M a r ia e V . e x u r g it e x
co o p e r a tio n e e iu s d e m ad o p u s R e d e m p tio n is , q u o d o p u s in In c a rn a tio n e R e d e m p to r is i n c e p
tu m , in G o lg o t h a fu it c o n su m m a tu m . H in c , c u m m a te r n ita s s im u l c u m o p e re r e d e m p tio n is in
G o lg o th a c o n s u m m a r e tu r, m e r ito p r a e d ic a t a se u p r o m u lg a ta a C h r is t o d ic it u r . A t t a m e n , q u ia
p r a e d ic a tio se u p r o c la m a tio h a e c m a te rn ita tis p u b lic a e t v e lu t i o ffic ia lis fu it , h in c , iu re m e r i-
to q u e a B e n e d ic to X V e t a P io X I c o n s titu tio , seu n o tific a tio p u b lic a , d ic ta e st.
V E R B A C H R IS T I M O R IE N T IS 207
/;) In hymno ad M atut. pro festo Num ism atis m iraculosi, 27 sept., canitur:
« Iesu, tuam qui finiens — Matrem dedisti servulis, — praecante M atre, filiis — - largire
coeli gaudia ».
c) In precatione ad S. Virginem pro A n glis, a Leone X I I I com posita, legitur:
« Per te datus est Christus Salvator m undi, in quo spes nostra consisteret; ab ipso autem
tu data es nobis per quam spes eadem augeretur. Eia igitur, ora pro nobis, quos tibi apud
Crucem Domini excepisti filios, o Perdolens M a ter» .
d) In ritu quo candidatae in Associationem Filiarum M ariae Immaculatae admi-
tuntur, ita Sacerdos precatur: «D om ine Iesu Christe, qui in cruce m oriens, Im m a cu
latam Virginem Genitricem tuam , matrem nobis m isericorditer dedisti, concede...» .
e) In sequentia de Com passione B. M . V . ita canitur:
« D atur M ater discipulo
Cum maximo martyrio (al. mysterio)
Ioannis sub vocabulo.
Q uivis venit fidelis.
Gratia tibi D om ina,
Sub cruce salutifera
Filio cooperans ». 1
3). C a t e c h i s m i . Catechism us — ait P . Terrien — est theologia sim plicium fid e

lium . In ipso summa illarum veritatum continetur quae ut certae habentur. Iam vero,
in pluribus chatechismis veritas quae a nobis defenditur invenitur. Sufficiat recensere
hic praecipuos, videlicet:
P . B o u r g e a u t , Exposition de la doctrine chret., I part., s. 2, c. 17, t. 1, ed. Carayon ,
p. 148; P . B o s io d a T r o b a s o O . F . M ., Catechismo Mariano, V e n e z ia , 1931, p p . 105-
107; G a u m e , Catechisme de perseverance, p. 11, lec. 3; G r i d e l , Explic. du Catechisme,
t. 2, 12 s o ir e e , p. 152; D e H e b r e , S. ] ., Catechismus, v o l. I V , c. 4; C u n i l i a t i O . P ., I I
Catechismo in pulpito, ra g io n . 13; B r e s s a n v id o O . S. F r., Dottrina cristiana, t. 1, istr.
45; F . A . P o u g e t , Instit. cathol. per modum Catechismi. t. 1, N em ausi. 1765, p. 414.
4). T h e o l o g i , consensu moraliter unanim i, verba Christi morientis sensu scrip

turistico accipiunt. Sufficiat laudare sequentes:
G e r o c h i u s O . C a n . R e g . S. A u g . (sa ec. x i) in o p . De gloria et honore F ilii homi
nis, c . 10, in 1 - 2 , P L 194, 1105; E a d m e r u s , in op. Tractatus de conceptione B . M . V .,
S . Anselmo fa ls o attributo, P L 159, 315; S. A l b e r t u s M . ( f 1280), in o p . Mariale,
sive Quest. super E vang., q. 29, § 3; Op. omn., ed. Parisiis, 1898, t. 37, p. 62; I’ e l -
b a r t u s d e T e m e s v a r O . F . M ., Stellarium, 1. 3, p. 4, a. 1 , c . 2; S. A n t o n i n u s A r c h ie p .
Florentinus ( f 1459) in Summa Theol., 4 p ., tit. 15, c . 2, t. 4, ed. Veron. 174 0 ,
pp. 916 ss.; V i n c e n t i u s C o n t e n s o n , O . P . , ( f 1674) in Theol. mentis et cordis, t. 3 , l . x ,
d is s . 4, c. 1, e d . V iv e s 1875, p p . 210-221; C i i r i s t o p h o r u s V e g a , S. I . , in Theologia
Mariana, p . 11, q. 8, a. 9; S. P e t r u s C a n is iu s S. I ., in De Virgine D eipara, p . i v , c . 27;
G e o r g i u s d e R h o d e s , Disput. theol. schol., tract. 8, d is p . u n . d e V ir g in e D e i M atre,
q. 2, § 2, t. 2, p. 195 s.; T h e o p h i l u s R a y n a u d , S. I ., in Scapulare Marianam illustr.,
1 C f r D r e v e s , A n a le c ta h v m n ic a m e d ii a e v i, t. 9 (se q u e n tia e in e d it a e ) , p . 53.

2c8 V E R B A C H R IS T I M O R IE N T IS
O pp. t. 7, p. 253; t. 9, pp. 175 s.; I o a n n e s B. N o v a t i , in De eminentia Deiparae, t. 1,

c. 18, q. 25.
Inter recentiores numerari possunt: Bucceroni, Sala, Crosta, M archini, D al Ponte,
Capecelatro, Petitalot, A b elly, H urter, Pesch, B illot, Scheeben, G achter, V an Crom -
b n ig ge, L ep icier, T anq u erey, M ayer O . S. M . Isti omnes, praeterita quaestione an
sit in textu de quo agitur sensus vere scripturisticus, ipso utuntur ad maternitatem
universalem gratiae B. M . V . demonstrandam.
5). E x e g e t a e .
a) Origenes, in praefatione ad suum Com m entarium in Ioannis Evangelium (PG
14, 32), scripsit: « E cce, Evangeliorum autem prim itias, Evangelium a Ioanne traditum;
cuius sensum percipere nemo potest, nisi qui supra pectus Iesu recubuerit, vel acce
perit a Iesu Mariam, quae etiam ipsius M ater fiat: adeo talem tantumque necesse est,
qui Ioannes alius sit futurus, ut quem adm odum Ioannes, itidem etiam et iste a Iesu
Iesus existere ostendatur. N am , si nullus est M ariae filius, iudicio eorum qui de ipsa
sane senserunt, praeterquam Iesus, dicitque Iesus M atri: Ecce Filius tuus, et non,
ecce etiam hic est filius tuus, perinde ac si dixisset: E cce hic est Iesus quem genuisti.
Etenim , quisquis perfectus est, non am plius vivit ipse, sed in ipso vivit Christus. Cum
que in ipso vivat Christus, dicitur de eo Mariae: Ecce filius tuus Christus ».
E x quibus verbis manifeste tria apparent: 1) nemo potest sensum Evangelii per
cipere nisi vivat vitam supernaturalem; 2) multos alios, praeter loannem inveniri posse
in illa conditione ac Ioannes, vivendo, nem pe, vitam supernaturalem quam vivebat
Ioannes; 3) propter hanc conditionem , i. e. propter vitam supernaturalem, etiam isti
m ulti ostenduntur M ariae ut alii eiusdem filii, et quidem verbis: «Ecce filius tuus».
Ergo verba ista: «Ecce filius tuus» ex intentione divina — iuxta mentem Origenis,
— respiciunt illos om nes qui, sicut Ioannes, vitam supernaturalem gratiae vivunt,
et ideo sensus Evangelii percipere possunt. Ergo Origenes verbis Iesu morientis
ncn tribuit sensum m eri actus pietatis filialis, ad temporale quoddam refugium M atri
apud discipulum praedilectum procurandum , sed sensum altioris ordinis, mempe
spiritualis, qui inferiorem ordinem temporalem non excludit sed fortius includit.
b) A d promulgationem spiritualis maternitatis alludere videtur etiam S . Ambro
sius in Epist. ad Ecclesiam Vercellensem : «M aria, M ater D om ini, ante crucem F ilii
stabat. N ullus me hoc docuit, nisi S. Ioh. E v . ... qui docuit quod alii non docuerunt,
quemadmodum in cruce positus M atrem appellaverit, pluris putatis quod Victor sup
pliciorum pietatis officia M atri exhibebat, quam quod regnum coeleste donabat.
N am , si religiosum est quod latroni donatur venia, m ulto uberioris pietatis est quod
a Filio M ater tanto affectu honoratur. Ecce, inquit, Filius tuus ... Ecce M ater tu a.
T estab atur de Cruce C hristus, et inter M atrem atque D iscipulum dividebat pietatis
ofiicia. Condebat Dominus non solum publicum, sed etiam domesticum Testam entum
et hoc eius testam entum signabat Ioh., dignus tanto testatore testis. Bonum testamen
tum non pecuniae, sed vitae aeternae, quod non atramento scriptum est sed Spiritu
D ei vivi qui ait: L in gua mea calamus scribae velociter scribentis » (P L 16, 1270).
c) Georgius Nicomediensis, saec. ix, (in O rat. V I I I In S . Mariam assistentem Cruci,
P G i o c , 1475 ss.) in ore Iesu m orientis haec ponebat: « Ecce filius tuus... qui filialis
in te pietatis officia omnia im pleturus sit; qui debitam gratiam uti parenti retribuat...
V E R B A C H R IS T I M O R IE N T IS 20Q
Habens itaque quem am icum supra pectus reclinavi, tristibus quidem impone finem
w.eumque, cum illo ac sociis versans, adimple locum ... T ib i enim per eum reliquos item
discipulos commendatos volo. Esto illis, si qua moris est ut matres sint filiis, seu magis,
quod ego praesens fuerim , ipsique vicissim , quae sunt filiorum, ac subditorum, prae
stabunt, ut per quam ego ad eos venerim , ut quam ad me mediatricem facile impetra
turam indicias habeant... Ecce M ater tua ... N unc enim ut parentem nedum tui sed et
reliquorum discipulorum constituo ducem, ac M atris praerogativa absolute honorari volo.
Q uam quam ergo prohibui ut ne patrem super terram vocaretis (M atth. 23, 9), volo
nihilom inus, ut hanc Matrem honoretis ac appelletis, quae m ihi coelo altius tabernacu
lum fuerit, ac voluntatem a consuetudine naturae alienam ostenderit... Cum sic ergo
optim us D om inus inenarrabili longanimitate testamentum con d id isset...» etc.
E x q u ib u s verbis clarissim is, haec clarissime apparent: 1) verbis: « F.cce filius tuus »
Iesus mori ens testamentum condens, praedilectum discipulum, et per ipsum omnes alios
discipulos M atri suae com m endat, ut illis ea quae sunt matris exhibeat, et ipsi, vicis
sim , quae sunt filiorum ipsi praestent, amorem scilicet, cultum et fiduciam; 2) verbis
vero '<Ecce M ater tua » Iesus m oriens M atrem suam constituit parentem nedum disci
puli praed ilecti, sed et reliquorum discipulorum, et vult ut illam M atrem appellent, et
tam quam matrem honorent. Pctestne clarius desiderari testimonium?
Falso igitur Knabenbauer aliique pro primo teste huius interpretationis Rupertum
Tuiti ensem habent: his enim anteponendus est O rigines et maxime Georgius Nico
mediensis.
d) Ruperlus Tuitiensis ( f 1135): «Q uia in passione U nigeniti omnium nostrum
salutem beata Virgo peperit, plane omnium nostrum mater est. Igitur, quod de hoc
discipulo dictum est ab eo, recte et de alio quolibet discipulo, si praesens adesset, dici potuis
set, nisi quia licet om nium ut dictum est, mater sit, pulchrius tamen huic ut virgo vir
gini commendari debuit » (P L 169, 790).
D uo ergo facta Rupertus asserit: 1) factum universalis maternitatis gratiae, quod
m eius cooperatione ad opus redemptionis fundatur, ita ut omnes redem pti, filii M a
r ia e dici debeant et sint; 2) factum promulgationis eiusdem maternitatis, et quidem relate
ad omnes, quia de om nibus, si praesentes fuissent, sicut praesens erat Ioannes, verba
illa E cce M ater t u a » praedicari potuissent.
e) Dyonisius Carthusianus ( f 1471): « D iscipulus iste designat unumquemque fide-
C um ergo Christus dicit Ioanni: Ecce M ater tua, unicuique christiana dedit ma
trem suam in matrem >; In Evang. Ioan. enarratio, a. 46).
Idem asserunt in respectivis Com m entariis Pepini, Royard, Salm eron, T oletus,
Escobar et M endosa, Barrados, Petrus a S. M aria, Bernardinus de P icquigny, C . A
L ip id e . N atalis Alexander, Zucconi, Sylveira, G eorgius M aior, Paciucchelli. Leo
X lofutar, Hieronym us N atal, P . Girandeau, M astai-Ferretti, A llioli, P. Hadrianus
S in o n C . S S . R ., Sales O . P.
6). S c r i p t o r e s d e re c h r i s t o l o g i c j a , m a r i o l o g i c a , a s c e t i c a et O r a t o r e s ,
1 P. Hilaro a S. Agatha ( l.c ., pp. 143-150) circiter 120 numerantur. Iure ergo me-
idem cl. Pater, concludit: « H is omnibus aliatis testim oniis et aliis innumeris
s e c t i o praeteritis, nostram demonstrationem ex criterio externo ita concludim us: una
e s i ~ : x a Sum m is Pontificibus ad sacros Oratores, a doctoribus ad sim plices fideles;
V E R B A C H R I S T I M O R IE N T IS
si non est hoc m agisterium ordinarium Ecclesiae, quodnam erit? Si non est hic sensus
Ecclesiae, quisnam erit? Pontifices, Sancti, T h eo lo gi, Exegetae, Scriptores Christologiae,
M ariologiae, Asceticae, Oratores sacri; quid amplius? Sed non solum m odo activitas
magisterii didactica, verum et practica in precibus liturgicis. O ptim e ergo Leo X I I I
asserebat: « quod perpetuo sensit Ecclesia ». Nos itaque cum Ecclesia sentire volum us
ac debem us, et ideo ultim o affirmamus textum nostrum sensus vere scripturistico,
per Ecclesiae m agisterium nobis indicato, significare prom ulgationem solem nem , seu
constitutionem publicam M aternitatis spiritualis universalis M ariae ».
O b i e c t i o n e s a d v e r s a r i o r u m (qui sunt in proportione unius ad centum)

post ea quae dixim us, facile solvuntur. A d duo, praesertim , reducuntur, videlicet:
1) N on est recedendum a sensu obvio, nisi urgeat gravis ratio, et in casu, tantum
valet interpretatio quantum valet ratio allata. A tqu i, in sensu litterali et obvio verba
C hristi morientis nihil aliud nisi actum pietatis filialis Iesu erga matrem significant,
ei refugium apud dilectionis discipulum procurando; et nulla urget ratio (ita P. Lagrange)
ab hoc sensu obvio discedendi. Ergo ...
Respondetur: Concedo maiorem; nego minorem. In casu enim nostro licet recedere
a sensu obvio, quia urget gravissima ratio, id est sensus Ecclesiae, seu m agisterium o rd i
narium infallibile Ecclesiae. Ex eo enim quod m agisterium ecclesiasticum , ut vid im u s,
textum nostrum assumit ad spiritualem maternitatem B. M . V . nedum illustrandam
sed demonstrandam, eo ipso im plicite affirmat talem textum , ex intentione divina, hac
vi probandi praeditum esse.
2) In textibus S. Scripturae interpretandis, non est recedendum a sensu quem
communis Patrum consensus tenet. A tqui com m unis Patrum consensus verba Iesu
morientis in sensu obvio interpretatur, id est, de actu filialis pietatis Iesu erga M atrem .
Ergo...
Respondetur: Concedo maiorem-, nego minorem. Etenim , in casu nostro non habetur
communis Patrum consensus. 1) Sat pauci sunt textus circa quos habetur unanim is con
sensus Patrum . Ex tota Patrum aetate, ex centenis et centenis, non inveniuntur nisi
septem vel octo Patres qui textum nostrum breviter et obiter exponunt, id est, S. E pi-
phanius, S. H ieronym us, S. Io. Chrysostom us, S. A m brosius, S. A ugustinus, S. C y -
rillus A lex ., et Theophilactus. H inc, maxima pars Patrum , circa textum nostrum silet.
2) Paucissim i qui de illo loquuntur, solummodo sensum obvium exponunt, quin quae
rant de sensu aliquo pleniori aut profundiori: sed de illo non quaerere non est illum
reicere. Pro hoc sensu profundiore, contra silentium fere unanim e maximae partis
Patrum , clamorem habemus sex vel septem saeculorum, eo quia inde saltem a s a e c .x n
interpretatio nostra com m unis evasit, prout ipsim et adversarii concedunt. 1 Im o,
haec nostra scripturistica interpretatio nec in aetate Patrum ignota fuit, prout apparet
— ut iam vidim us — ex expositione Origenis et G eorgii N icom ediensis (saec. ix), qui
1 Ita K n a b e n b a u e r in te r p r e ta tio n e m scripturisticam v e r b o r u m C h r is t i m o r ie n t is a p p e lla t

«pervulgatam opinionem , satis communem » (In loa n n em , e d . re im p r . 19 2 5 , p . 5 58 ); P . L a g r a n g e :
« la pieuse opinion si d o u c e a u x c h re tie n s , la p ieuse croyance des fid eles » (E v . selon S . J e a n , P a ris,
192 5, p . 494); B r a s s a c : >L 'o p in io n p o p u la ire e t presque universelle (M a n u e l B ib i., t. 3, P a ris ,
1 9 1 3 , p . 70 5 ). H in c d ic e r e p o s s u m u s : e x o re v e s tr o v o s iu d ic o .
V E R B A C H R I S T I M O R IE N T IS 211
quum sine ullo indicio dubii vel opinionum conflictus expositionem propriam propo
nant, sat evidenter produnt se exponere rem sat notam et in pacifica possessione posi
tam. Esto Origenes et G eorgius N icom ediensis inter Patres numerari non posse; atta
men, ut testes traditionis oralis considerari debent. 4) D ato etiam et non concesso una
nim i Patrum consensu circa sensum obvium verborum C hristi m orientis, dicim us quod
nostra interpretatio interpretationi obviae m inim e contradicit, sive verba illa in sensu
typico, sive in sensu litterali accipiantur: nam , si sum untur verba illa in sensu typico,
tunc sensus litteralis obvius supponitur, eo quia sensus typicus in sensu litterali historico
fundatur; si vero sumuntur in sensu litterali directo, tunc interpretatio nostra confirmat
et corroborat illum pietatis filialis actum B. V irgini ratione v erae maternitatis spiri
tualis ab om nibus, et praesertim ab illis qui sunt cordi Iesu vicinioribus, exhibendum .
Ideo, etiam haec secunda obiectio, nihil valet. Verba ergo Iesu m orientis non sensu
mere accommodato sed sensu vere scripturistico, litterali vel typico, prout ab Ecclesiae
sensu sum untur, accipi debent.
A t, praeter argumentum ex auctoritate desum ptum , afferri potest argumentum
ex i p s i s v e r b is C h r i s t i quae de sola cura temporali Ioannis erga D eiparam bene inter
pretari nequeunt. Enunciationes enim: « M u lier, ecce filius tuus... E cce mater tua»,
sunt correlativae seu, correlationem exprim unt maternitatis (ex parte Virginis) et filia
tionis (ex parte S. Ioannis). Et nulla habetur ratio recedendi ab hoc sensu obvio ver
borum. Quin im m o, ratio habetur excludendi interpretationem de sola cura temporali
a S. Ioanne gerenda. Si enim mens C hristi fuisset commendare talem curam tem po
ralem, sufficere poterat ad illam exprim endam secunda pars enunciationis (« Ecce mater
tua »). C ur ergo addidit Christus etiam alia verba: « Ecce filius tuus », ex quibus com
mendatio de cura tem porali a D iscipulo gerenda obvie deduci non potest?...
N ec valet obicere: E x verbis subsequentibus Evangelistae: « Et ex illa hora accepit
eam discipulus in s u a », aperte educitur verba illa a D iscipulo intellecta fuisse de
cura temporali ab ipso gerenda erga B. Virginem . Ratio haec, dicebam us, valere non
videtur. Per verba illa, enim , S. Ioannes non iam sensum proprium verborum Christi
determinare voluit, sed potius effectum immediatum illius correlativae relationis (seu
maternitatis et filiationis) a Christo tunc revelatae, in proprio animo a verbis illis exci
tatum exprim ere.
Sed etiam dato et non concesso quod S. Ioannes verba illa Christi morientis de
sola cura temporali intellexerit, nondum sequitur verba illa in tali sensu exclusivo intel
ligenda esse. N on necessario, enim , hagiographus plenum verborum sensum a loquente
intentum assequi debet, prout Angelicus docet (11-11, q . 17 1, a. 50; Quodlibet, c. 7, a.
14, ad 3). Etiam si ergo S. Ioannes verba illa in tali circum scripto sensu intellexisset,
minime sequeretur ita intelligenda esse. Eo vel magis quod talis sensus sat alienus
fuisse videtur a mente Christi in supremo fastigio operis sui supernaturalis messianici.
Videndum nunc remanet utrum sensu typico vel sensu litterali accipi debeant.
Prob. II. Pars: Verba Iesu morientis sumi non debent in sensu typico.
Praenotanda. R e co le n d u m est: 1) q u o d sensus typicus scripturisticus «est sig n i
ficatio sp eciali D e i in ten tion e ad n exa a liq u ib u s reb u s ve l ev en tib u s sensu litterali
exp ressis, existen tia, p e rfe ctio n e ac d ign itate d iversis ab antityp is, n obis nonnisi
212 V E R B A C H R I S T I M O R IE N T IS
revelation e certo constan s, et eu m d em valorem d em on strativu m h abens ac sen sus

litteralis ».
H in c, tria su n t de ration e sen su s ty p ici: i) q u o d ty p i, seu res q u aed am et
even tu s q u id a m sen su litterali exp ressi, a D e i vo lu n ta te, secu n d u m eius d ivin am
p raescien tiam et p ro v id en tia m , ordinati sin t ad alias res ve l personas vel even tu s
fu tu ro s significandos; 2) q u o d ty p i isti, existen tia, p e rfe ctio n e ac d ign itate, diversi
e t in ferio res sin t ab antitypis (seu a reb u s, p ersonis et ev en tib u s significatis);
3) haec d ivin a ord in atio q u aru m d am reru m et ev en tu u m ad alias res, personas
et ev en tu s sign ifican d os, n ob is n onn isi e x criterio externo seu ex revelation e d i
vina con stare p o test, id est, ve l q u ia auctores inspirati N . T . id d eclaran t vel eo
u tu n tu r, v e l q u ia P atres co m m u n ite r et con stan ter aliq u em te xtu m in sensu ty
p ico ex p o n u n t, ve l q u ia E cclesia id declarat.
2) T y p i certo ex istu n t in V . T e s t. U tr u m vero et in N . T e s t. existan t, d isp u
tatur. A tta m e n , probabiliter etiam in N . T . ty p i q u id a m ad m itten d i sun t. H in c,
qu aestio de sensu typico v e l litterali d eterm in an d o, m agn i m o m en ti pro n ostra
d em on stration e est. Cum en im ta n tu m m o d o probabiliter con stet de existen tia
ty p o ru m in N . T ., si verb a Iesu m orien tis sensu typico a ccipi d ebeant, va lo r n o
strae d em on stration is erit ta n iu m m o d o probabilis, n on certus; si vero sensu litte
rali accip i debeant, va lo r d em on stration is erit certus et apod icticu s.
Probatur. Ib i sen sus ty p ic u s ad m itti n eq u it u b i non ve rifican tu r con d itio n es
sen sus ty p ic i. A tq u i circa textu m de q u o agitu r n on ve rifican tu r con d itio n es sen
sus ty p ici. E rgo.
M a ior patet. A d minorem. E ten im , du o praesertim req u iru n tu r — u t pra en o
ta vim u s — ad h o c u t a liq u id typus d ici possit: 1) q u o d talis d em on stretu r ex
criterio extrinseca, id est, ex testim on io d ivin ae revelation is, ex q u o appareat aliq u id
a D e o ta m q u a m ty p u s alteriu s rei assu m p tu m esse; 2) q u o d typus scrip tu risticu s
sit umbra, n on ve ro corp u s, seu sit im ago n on vero realitas, sit d istin ctu m et p ra ece
dens tem p ore esse a n tityp i; sit in ferioris et im p e rfectio ris ord in is ab ord in e an tityp i.
Ia m ve ro n ec p rim a n ec secu n d a con d itio v e rificatu r in casu. N o n prim a: ete
n im n equ e ex S. S crip tu ra , n eq u e ex T ra d itio n e apparet lo a n n e m ty p u m fu isse
om n iu m h o m in u m . P osset invocari te stim o n iu m m agisterii ord inarii in fa llib ilis
E cclesiae, sed e x o m n ib u s d ocu m en tis, su p eriu s laudatis, n u lla h ab etu r affirm a
tio explicite au t im plicite, seu p er fo rm u las aeq u ivalen tes, sensus ty p ic i in n ostro
te x tu i. e. lo a n n e m ad op tatu m m od o m ere humano ac temporali, v i v e rb o ru m C h r i
sti esse ty p u m v e l figu ra m ad ep tio n is sp iritu alis o m n iu m fid eliu m ; q u in im m o
ve rb a a m agisterio E cclesia stico a d h ib ita sen sum ty p ic u m jexcludun t om n ino.
E ten im , variae fo rm u lae a m a gisterio E cclesia stico et p raesertim a P o n tificib u s
a d h ib ita e ad h a n c red u ci possun t:' C h ristu s, du m e cru c e p en d en s ve rb a illa p ro
fereb at, in discipulo d ilectio n is hu m an itatem repraesen tatam vid eb a t, cu i h u m a
n itati M a ria m ta m q u a m M a tre m trad ebat; et ita m atern itatem eiu sd em sp iritu a
lem erga hom in es, q u ae tu n c praecise consummabatur, p rom u lgab at, seu solem n i-
V E R B A C H R I S T I M O R IE N T IS
ter p roclam abat. Q u a e form u la, u t patet, n u llim o d e n otion em sensus ty p ic i scrip -
tu ristici co n tin et aut fu n d are potest. Illa en im m atern itatis p ro m u lga tio ac solem n is
declaratio facta fu it verbis C h risti m orientis, non vero re a verb is significata p ro u t
n otio ty p i sc rip tu ristici necessario postu lat. N u llo m od o ergo constat lo a n n e m a
D e i vo lu n ta te ord in atu m fuisse, ob suam ad op tio n em m ere hu m an am ac te m p o
ralem , tam qu am typum ad op tio n is sp iritu alis o m n iu m h o m in u m .. N o n verifica-
tu r ergo prim a con d itio . S e d n ec secu n d a verificatu r. Ioan nes en im , et ipse, fu it
spiritualiter in B . V irg in is filiu m ad optatus, et q u id em , m odo em in en ti, p ro u t
om n es con ced u n t; et id eo n on p o tu it esse figura, u m b ra ad optio n is sp iritu alis
hum an itatis, n ec ab ipsa hu m an itate (seu ab an tityp o) d istin cta, p raeced en s te m
po re et im p e rfectio ris ordinis, eo q u od et ipse individuum q u od d am sit h u m a n i
tatis sp iritu a liter adoptatae, et ideo fu isset u m b ra et figura suimetipsius.
N o n ergo sensu scripturistico, sed sensu tan tu m vulgari Ioan nes velu ti typus
a d optio n is nostrae d ici potest, id est, qu aten u s in d iv id u u m a liq u o d d esignat in
natura ve l q u alitate aliqua com m u n i (in casu nostro, in spirituali filiation e o m n i
b u s com m u n i) eminens. E t hoc sensu — ev id en ter p raeter in ten tio n em — a sc rip
torib u s illis qui sen sum ty p ic u m d efe n d u n t (e. g. B ittrem ieu x , V a n C o m b ru g g h c
etc.) a ccip itu r p ro u t apparet ex ip so ru m demonstrationis processu in qu o, d efin i
tione et n atura ty p i sc rip tu ristici p osthabita, criterio n on extrinseca (i. e. te stim o
n io d ivin ae revelation is) sed ta n tu m m o d o in trin seco (i. e. exam in e ve rb o ru m
C h risti) u tu n tu r.
R em an et ergo sen su s litteralis.
Prob. III. Pars: Verba Iesu morientis sumi debent sensu litterali vel directo vel
saltem indirecto.
Prob.: i) E x auctoritate m agisterii ord in arii et in fa llib ilis E cclesiae. E ten im ,
om nes d eclarationes m agisterii E cclesia stici ad hoc tan d em red u ci possunt: In
Io an n e C h ristu s d esign avit personam h u m ani gen eris (L e o X I I I ) . « S. G io v a n n i
rap presen tava noi tutti; e nello stesso A p o sto lo eravam o ancora noi tu tti a racco -
gliere le parole: E c c e M a te r t u a » (P iu s X I ) . — Io an n es rep raesen tabat omnes
d iscip u los, ve l om n es fideles, v e l om n es hom in es. — In Io an n e ve l in persona
Ioan n is om nes hom in es tra d u n tu r M a ria e ta m q u a m filii.
H o c posito, C h ristu s m oriens vel directe in Io an n e resp icieb at om n es h o m i
nes — q u od v e risim iliu s d icitu r eo q u o d tu n c h o m in u m red em p tio et id eo etiam
regeneratio vitae su p ern atu rali coop eran te M a ria ta m q u a m m atre co n su m m a b a
tu r — ve l saltem indirecte, i. e. mediante Io an n e in q u o em in en tiu s illa ead em
con d itio in q u a h o m in es in v en ieb an tu r verificab a tu r, ita u t Io an n es v e lu ti sym
bolum v e l prototypus sit filioru m M a r ia e .1
1 A lameda te n e t v e r b a illa C h r is t i C r u c ifix i a c c ip ie n d a esse in sensu p len io ri. « A l p r o -

n u n c ia r las p a la b ra s: E cce M a te r tu a , la in te n c io n in m e d ia ta d e Jesu s era sig n ific a r al d is c i
p u lo a m a d o su d e s e o d e q u e h o n ra se y tu v ie s e a M a ria p o r M a d r e . P e ro , p r e v ie n d o q u e la I g le -
214 V E R B A C H R I S T I M O R IE N T IS
H in c ve l d irecte ve l saltem in d irecte verba Iesu m orien tis om n es hom in es

resp icieb a n t p ro u t B . V irg in i tam qu am filii trad eb an tu r. E t h oc m eliu s patebit
ex con sid eration e su b seq u en ti, nem pe:
2) E x substrata m ateria, e x circumstantiis tu m loci tu m tem poris, et ex verbis
ipsis ab h a giog rap h o ad h ib itis. E ten im , haec om nia p o stu lan t ut p er verba p ra e
fata B . V irg o con stitu ta sit om n iu m ch ristifid eliu m M a te r. E t h oc o p tim e et cla
rissim e o sten d itu r ab E .m o C ard in a le L e p ic ie r (o. c., p. I I I , c. 1, pp. 458-460).
E n eius verba:
« Im p rim is, a) substrata materia p ostu lat ut C h risti verb a ad M a ria m et
lo a n n e m in tellig a n tu r h oc sensu, q u od Ioan nes totam tu n c fid eliu m c o n g re ga tio
n em repraesen taret. R evera, testabatur de Cruce Christus, ait S. A m b ro siu s, et
testamentum eius signabat Ioannes, dignus tanto testatore testis. A tq u i indecens
fu isset u t ille, qui erat u n iversalis h om in u m S alvato r, in u ltim a illa sua v o lu n
tate, de solis M a tris suae et Ioan n is personis sollicitu s esset; sed co n g ru u m erat
u t q ui om n iu m R e d e m p to r existeb at, in ipso actu con su m m an d i su u m sacrifi
ciu m , ad om nes q ui in se cred itu ri erant cu ram exten d eret, illos M a tri suae co m
m en d an d o. Q u o circa , sicu t in cru cifixo rib u s om n es p eccatores, et in b ono latrone
om nes ve re po en iten tes, in m alo autem latron e om n es in cred u li ob u m b ra n tu r,
ita in Io an n e iure m erito q u e om n es ch ristifid eles, q u os d ilig it C h ristu s, cen sen di
sun t repraesentati.
b) Circum stantiae q u o q u e id ip su m p o stu lare vid en tu r: 1) Q u o d en im u ltim o
vitae C h risti m ortalis tem pore, in 2) loco m a xim e p u b lico et coram m u ltis te sti
b u s, h aec com m en d atio facta fu erit, sat ev in cit, ibi n on de Io an n e tan tu m m od o
agi, sed etiam , im o m axim e, de o m n ib u s illis q u i fid em in C h ristu m R e d e m p to
rem accep tu ri erant. S i en im 3) de solo Io an n e a ctu m fuisset, illa com m en d atio
p o tiu s fieri d eb u isset ante C h risti passion em , c u m v id e re tu r q u od tu n c potissim e
et B eata V irg o a liq u o in d ig eret q u i sib i filii v ices su p p leret, et Ioan nes V irg in is
p ro te ctio n e con firm an d u s foret, n e in fide deficeret. R u rsu s, si sin gu larem tan
tu m m o d o co m m en d atio n em C h ristu s in ten d isset, n on d eb u isset h anc suam v o
lu n tatem in loco tam p u b lico , q u alis erat C alv ariu s, et coram tot ac tam d iversis
testib u s, propalare.
P ariter, tempus q u od C h ristu s ad hanc suam vo lu n ta tem m an ifestan d am ele
git, id ip su m confirm at, q u od scilicet fu it quando anima eius M a tris summo dolore
transfixa est. R evera, cu m anim a vio len tio ri q u ad am passione agitatu r, faciliu s
sui d e lo s s ig lo s p o s te r io r e s , h a b ia d e in te rp re ta rla s d e la M a te r n id a d e s p ir itu a l u n iv e rs a l, se

d ir ig io , n o so lo a J u a n , s i n o ta m b ie n a to d o s lo s q u e , c o m o E I, h a b ia m o s d e te n e r le p o r S e n o r
y M a e s tr o , p a ra d e c ir n o s , ig u a lm e n te , q u e la h o n ra se m o s y la tu v ie s e m o s p o r M a d r e .
« S a n Iu a n y las p r im e ra s g e n e ra c io n e s c ris tia n a s p u d ie ro n e n te n d e rla s d e so lo e l D is c i
p u lo A m a d o , p e ro e sto so lo s ig n ific a q u e n o n p e n e tra r o n to d o su se n tid o , q u e n o p e n e tra r o n
e l se n tid o p len io r, se g u n e l c u a l J e s u c ris to in te n ta b a d a rla p o r M a d r e a to d o s lo s d em a s h o m -
b re s » (L a Virgen en la B ib lia , e d . 2, 19 3 9 , p p . 1 4 9 -15 0 ).
M U L IE R A P O C A L Y P S IS 215
p o test aliarum p assion u m im p ressio n em su scipere. E rg o si C h ristu s h an c c o m

m en d atio n em tu n c fieri d ecrevit cu m B eatae V irg in is anim am , iu xta S im eon is
p rop h etiam , doloris gladius pertransivit, sign u m est Illu m vo lu isse u t su m m a m a
tern i am oris passio, q u ae est am or, in illiu s cord e tu n c ve h em e n te r excitaretu r,
c u iu s q u id e m solus Ioannes fu isset im p ar ob iectu m , sed cu iu s to tu m fid eliu m
ge n u s erat o b iectu m om n in o adaequ atu m .
c) D e n iq u e verba ipsa a C h risto u su rp ata osten d u n t, p er lo a n n em , om nes
ch ristifid eles tu n c com p reh en so s fuisse. X a m prim o q u id em , C h ristu s A lariam
n om ine m ulieris, n on m atris, allo q u itu r, quasi in n u ere velit, gloriosam hanc V ir
gin em n ed u m esse m u lierem illam fo rtem a S alom o n e praed ictam , quae virtu te
p raestans ac generosa, C h risti cru ciatu s su b C ru c e d ivid ere d eb eb at, sed potissim e
illa m esse secundani Evam , q u ae sp iritu a lem p ro g en iem ad b eatam patriam a p r i
m a E v a p erd ita m red u ctu ra erat. D e in d e sem etip su m E va n g elista non sub n o
m in e Ioan n is d esignat, sed sub n om ine d iscip u li, et q u id em d iscip u li q u em d ili
ge b a t Iesus; un de, d eseren tib u s C h ristu m aliis d iscip u lis, ille u n u s d ivin itu s ad
C ru c e m ad d u citu r, u t in ipso tota fid eliu m et filio ru m D e i u n iversitas rep raesen
tetu r.
« C ’est don c, co n clu d it B ossu et, to u t le p eu p le n ou veau , c ’est tou te la so ciete
de 1’E g lise q u e J esu s recom m an d e a la S ain te V ie rg e en la perso n n e de ce ch er
d iscip le; et p a r cette d ivin e parole, elle d evien t non seu lem en t m ere de saint
Jean, m ais en core de tou s les fideles. E t par la ne v o y e z -v o u s pas, selon la p en see
de saint E p ip h a n e, q u e la b ien h eu reu se M a rie est 1’E v e de la n o u velle alliance
e t la m ere de tou s les vivan ts, u n is sp iritu ellem en t au n o u ve l A d a m , p o u r etre la
m ere de tous les eius? ».
IV . Ex A p o c a l y p s i, 1 c. 12, 1 - 18 u b i de muliere et dracone serm o est. Signum

magnum apparuit in caelo: M u lier amicta sole, et luna sub pedibus eius, et in capite
eius corona stellarum duodecim. E i in utero habens, clamabat parturiens, (t crucia
batur ut pariat. E t z isum est aliud signum in coelo: et ecce draco magnus rufus habens
capita septem, et cornua decem: et in capitibus eius diademata septem. Et cauda
eius trahebat tertiam partem stellarum coeli, et misit eas in terram, et draco stetit
ante mulierem, quae erat paritura: ut, cum psperisset, filiu m eius devoraret. E t pepe-
rit filiu m masculum, qui recturus erat omnes gentes in virga ferrea: et raptus est
1 C f r L a m p e n , M u lie r am icta sole, in S tu d i F ran cesca n i, 20 (1 9 2 3 ) 2 73 -8 2 ; L . Fonck,

S . I ., in Verbum D o m in i, 2 (19 2 2 ) 3 5 3 -3 5 7 ; T e r r i e n , o . c ., 2, 1. c ., 3; E . B . A l l o , O . P . , L e
d o uziem e ch a p itre de I’ A p o ca ly p se, in R e v u e B ib liq u e , 1909, t. 18, p p . 5 2 9 -5 5 4 ; Bover I ., E l
ca p itu lo X I I d el A p o c a lip sis y el ca p itu lo I I I d el G enesis, in E s t. E c l., 192 2 , 3 1 9 -3 3 6 ; R i v e r a
A . , In im icitia s p o n a m ..., S ign u m magnum a p p a r u it... (G e n ., 3, 15 ; A p o c ., 12 , 1), in V erbum D o
m ini, 21 ( 1 9 4 1 ) 1 1 3 - 1 2 2 ; R . M . D e L a B r o i s e , M u lie r am icta sole. E ssa i exegctique, in E tu d es,
t . 7 1 ( a v r il- ju in 18 9 7 ), p p . 289 e t s q . ; P e r r e l l a C ., C . M ., S en so m ariologico d e ll’ A pocalisse,
12, in D iv u s Thom as ( P la c .) a. 43 (19 4 0 ), n . 3, p p . 2 15 -2 2 3 ; D i F o n z o L . , O . F . A I. C o n v .,
In to rn o a l senso m ariologico d e ll’ A p o ca lisse, 12, in M a ria n u m , 3 ( 1 9 4 1) 248-268.
2 l6 M U L I E R A P O C A L Y P S IS
filiu s ad Deum , et ad thronum eius. E t mulier fu g it in solitudinem 'ubi habebat locum

paratum a D eo ... E t fa ctu m est proelium magnum in coelo . . . E t proiectus est draco
ille magnus, serpens antiquus, qui vocatur diabolus, et satanas, qui seducit, univer
sum orbem ... E t postquam vidit draco quod proiectus esset in terram, persecutus
est mulierem', quae peperit masculum ... E t iratus est draco in mulierem', et abiit
facere proelium cum r e l iq u is d e s e m in e e iu s , qui custodiunt mandata D ei, et habent
testimonium Iesu C h r is t i». Breviter-. C u m m u lier, cern en te d racone seu diabolo,
filiu m peperisset, rap tu s est filiu s eius ad D eu m : tu n c, facto in coelo p ro elio
m agn o, draco in terram lapsus coep it mulieris semen persequ i.
H o c posito duo quaeri possu n t: i ) q u aen am est m u lier ibi significata? ...
2) Q u o m o d o sp iritu alis B. V irg in is m atern itas ex illo textu eru i p o test ?
A d i um: A ) P le riq u e auctores, tu m veteres, tu m recen tiores, in m u liere illa
A p o c a ly p sis sign ificatam v id e n t Ecclesiam, m atrem sp iritu a lem corp oris C h risti
m y stici, ct id eo d olori et p e rse cu tio n ib u s su b lectam .
Ita S. A u g u s t i n u s : « Haec autem m ulier antiqua est civitas D e i, de qua in psalmo

dicitur: Gloriosa dicta sunt de te, Civitas D ei» (In Ps. 142, P L 37, 1846). Ita pariter
S. M e t h o d iu s, 1 S . V ic t o r in u s P e t a v ie n s is , 2 S . P a t e r iu s , 3 A ilu l fu s, 4 A n selm u s
L a u s a n ., 5 S . B r u n o A s t e n s is , 6 W a l f r id u s S t r a b o , 7 S . B eda V e n e r a b il is , 8 R ic h a r -
dus aS. V i c t o r e , 9 S . M a r t i n u s L e g i o n e n s i s , 10 G u i l e l m u s E s t i u s qui scripsit:
‘ Expositio de Ecclesia convenientior videtur» (In Apoc., 12, 1).
« C ’est a peine si — scribit P. T errien , o. c., p. 61 — parrni les anciens interpretes
du texte apocalvptique, on en pourrait nommer deux ou trois qui n ’aient pas explici-
tement attribue ce magnifique sym bole a la sainte E glise du C h r is t».
Et bene quidem ea quae ibi leguntur Ecclesiae applicari possunt, quin im o, argu
mentum prim arium totius apocalypsis Ecclesiam esse, omnes concedunt.
Ipsa est amicta sole, sive quia filii eius, fideles, in baptism ate, C hristum , iustitiae
solem, induuntur, sive quia ipsam et luce divina circum fusa refulget. Luna sub pedi
bus eius nobis demonstrat quom odo bona vana et m utabilia huius m undi pedibus
calcat. Duodecim stellae sunt Apostoli. Clamat parturiens, eo quod m agnis doloribus
filios Christo parit. Masculum parit eo quia Ecclesiae filii fortes et constantes esse debent,
et quia sunt membra corporis cuius Christus est caput. F iliis Ecclesiae diabolus iugiter
insidiatur; cum vero aliquis ex filiis Ecclesiae in coelum rapitur, diabolus alios E ccle
siae filios acrius insidiatur.
1 S ym posion, 8, 4, P G 18. 143 f ' .

2 PL 5, 336.
3 L ib . de Testim oniis, P L 79. 1 1 1 3 .
4 E xp o s. in A p o c ., P L 79 , 14 10 .
5 E n a rra t, in A p o c ., P L 162 , 15 4 3 .
0 E xp o s. in A p o c ., PL 16 5 , 6 6 7.
7 In G lossa O rd in a ria , P L 114. 73 1.
8 E xp o s. in A p o c ., P L 93, 1 3 1 , 165.
3 E x p lic . in A p ., P L 19 6 , 79 S .
1 : E xp o s., P L 209, 365.
M U L I E R A P O C A L Y P S IS 217
3) A lii, e contra, praesertim in E cclesia G rae ca , in m u liere illa et q u id em in

sensu litterali, B . V irg in e m vid en t.
Hanc sententiam a nonnullis propositam , commemorant A n d r e a s Episcopus C ae

sariensis1 (c. a. 515), A r e t h a s , E p. pariter Caesariensis (c. a. 9 1 4 ),2 et O e c u m e n iu s
T r ic c e n s i s (c. a. 601). Inter recentiores interpretes hanc sententiam sequuntur G u s t a -
vus B i c k e l , S a n z i o S a n s i etc. Inter protestantes vero hanc sententiam tenuerunt
H e n r ic u s B u l l i n g e r (1557), D a v id P a r e n s (1618), T i n i u s f 1839) e t ; -
E t iure meritoque, omnia enim quae in textu illo de muliere dicuntur, bene B. V ir
gini applicari possunt. Ideo in ipsa S. L iturgia, et quidem bis in officio Immaculatae
verba illa ad B. Virginem referuntur; imo in officio N am ism atis m iraculosi integrum
caput 12 legitur et B. V irgini applicatur.
C) A lii tand em B . Virginem et Ecclesiam sim ul in illa m u liere vid en t, vel sal
tem B . V irg in e m non esclu d u n t.
Ita C l e m e n s A l e x a n d r i n u s i c . 150-215) qui tenet Auctorem Apocalypsis, l i ne a

menta a M aria desumpsisse ad Ecclesiam pingendam , in una eademque im agine nas
duas virgines et matres confundendo (Paedagogus, P G 8, 300 C ). Ita edam Auctor
operis d e s y m b o l o a d c a t h e c h u m e n o s (inter op. S. Augustini, P L 40, 661): « D r a
conem diabolum esse, nullus vestrum ignorat mulierem illam V irginem M ariam signi
ficasse quae Caput nostrum integra integrum peperit, quae etiam ipsa figuram in se
Ecclesiae demostravit ». Perpendantur verba: « nullus vestrum ignorat »: non erat ergo
nova quaedam interpretatio, sed communis persuasio fidelium illius perantiqui tem poris.
Ita etiam Pseudo-Am brosius (P L 17, 875), Prim asius (P L 68, 872 s.), A lc u in u s
(P L 100, 1152), Am brosius A u tp e r tu s ( f a. 778) cuius praeclara verba haec sunt: «Hoc
certe signum (ab Isaia praedictum: Ecce Virgo...) nunc usque videtur in coelo, id est
in Ecclesia sanctorum. D icatur itaque apertius, quid sit hoc signum . D enique sequitur:
M ulier amicta sole. A c si diceretur: Beata sem perque V irgo M aria, obum brata A ltis -
sim i virtute, cui videlicet dictum ab Angelo scimus: Spiritus Sanctus superveniet in
te et virtus Altissimi obumbrabit tibi, illa scilicet virtus, de qua Paulus dicit: C hristum ,
D ei virtutem et D ei sapientiam. Et quia plerum que genus invenitur in specie, ipsa Beata
ac pia Virgo hoc loco personam gerit Ecclesiae, quae novos cotidie populos parit, ex
quibus et generale M ediatoris corpus form atur. N on autem m irum , si illa typum
Ecclesiae praetendat, in cuius beato utero capiti suo eadem Ecclesia uniri m eruit. Nam
et in sequenti lectione aliqua narrantur, quae iuxta litteram Beatae V irgin i specialiter
congruere non possunt, sed electorum Ecclesiae secundum m ysticam narrationem gene
raliter conveniunt » (Maxima Bibi. Veterum Patrum, L u g d . 13, 530). Eadem ad ver
bum repetit H a y m o H a l b e r s t a d i e n s i s ( f 853) O . S. B . (P L 417, 1080). Eadem sen
tentia a R u p e r t o T u it ie n s i (Comm. in Apoc., P L 6S, 872) et a S. B e r n a r d o tenetur:
«Putasne — inquit — ipsa est sole amicta mulier? Esto siquidem ut de praesenti E c
1 Com m entarius in A p o c ., c . 12 , P G 10 6, 320 , 324.

2 E x p l. in A p o c . ex Com m . S . A n d r e a e , P G 10 6, 3 2 0 .
2 18 M U L IE R A P O C A L Y P S IS
clesia id intellegendum propheticae visionis series ipsa demonstret, sed id plane non
inconvenienter M ariae videtur attribuendum » (P L 183, 430).
Idem pariter tenent C a s s io d o r u s (Complexiones in A p oc., P L 70, 1411), A u c t o r
C o m m . i n A p . (aliquando S . Thom ae tributi), S . B o n a v e n t u r a (Op. omnia, 4, 756 a;
9 , 700 a), N i c o l a u s L y r a n u s (Glossa in Ap.'), P e t r u s O l i v i (Postilla supei A p o c ),
S. B e r n a r d i n u s S e n ., E s t i u s , S . L a u r e n t iu s a B r u n d u s i o , etc. Inter recentiores exe-
getas idem tenent R ibep .a , V i e g a s , C a l m e t , A l c a z a r , T ip.i n o , V o u t e iis , D r a c k , C r a m -
ton , N ew m an, D e la B r o is e , S c h a e f e r , L esetr e, B lan c, F o n k , V ig o u r o u x , B aguez,
F il l io n , S a le s, L am pen, R e p e t t i etc.
H a ec tertia sen tentia m u ltis ratio n abilior vid etu r. Id e o q u e m erito verb a illa
tu m E cclesia e tu m B . V irg in i, et q u id em , non sensu m ere accommodato sed sc rip
tu ristico a p p lican tu r. H a ec en im interp retatio aliis in terp reta tio n ib u s non co n
trad icit; q u in im o illas velu ti conciliat; n eu tra in terpretatio sy m b o lu m in sua
plena et totali sign ification e con sid eravit et ideo n u lla op positio in ter illas, una
n on e x c lu d it aliam , q u in im o m u tu o se com plen t. Iu re ergo m erito q u e scrib e
b at P. B . A lio O . P.: <C e tte h em p hase sim b o liq u e su rp ren d ra m oins, si l ’ on ad m et
q u e la m ere a lle g o riq u e d u M essie, la com m u n au te, est ici rep rese n te e sous les
traits q ui con vien n en t p rem ierem en t a sa m ere r e e l l e » (L e douzieme chapitre de
VApocalypse, p. 540). P ariter, card. N e w m a n in vers. 5 u b i refertu r n ativitas p u eri
m ascu li q u i ad regend as om n es nationes d estin atu r, haec a n im a d v e r tit: « N em o
d u b ita t p er in fan tem illu m m ascu lu m allu sion em fieri ad D o m in u m N o stru m ;
q u are ergo p er “ m u lierem ” allusio non fieret ad m atrem eius? » (A letter ad-
dressed to the Rev. E . B . Pusey. D . D . on occasion of his Eirenicon, 1865). N e c d e
s u n t aliae allusion es q u ae a variis com m en ta torib u s agn oscu n tu r.
In su p e r, te x tu s iste, in fin e B ib liae positu s, p erp u lch ram confirmationem n obis
praeb et te xtu s P ro to ev an gelii in initio B ib liae positi. E ten im , in hac com p lexa
allegoria, tres personae em in en t, vid elicet: mulier, filiu s m ascu lu s q u em ipsa
parit, et draco ex p licite id en tificatu s cu m an tiq u o serpente. S. Ioan nes ergo, quasi
su p p lere volens, an tequ am B ib lia clau d atu r, ei q u od deest in in itio , — p rou ti
a n im a d v ertit C ard . N ew m a n n — in h oc textu A p o c a ly p sis n obis d icit pro prim a
vice serp en tem parad isi fuisse sp iritu m m alu m . H in c si draco A p o c a ly p sis est
serpens Paradisi terrestris, et filiu s m ascu lu s est sem en m u lieris, m u lier n eces
sario mater tu m R ed em p to ris tu m red em p to ru m esse d eb et. N o v a ergo revelatio
ve te re m d eclarat et com p let, daem on is sin gu larem h ostilitatem d em on stran s
q u ae con tra M a tre m et F iliu m , q u am vis incassu m , ab ipso d irig itu r. In cu rsu s
isti d irig u n tu r, evid en ter, con tra Christum mysticum et contra h an c matrem alie-
goricam q uae est E cclesia. A t ipsi su p p on u n t et testan tu r, ratione con n exion is,
in cu rsu s dem on is con tra Christum realem et matrem eius naturalem, in cu rsu s c o n
tin u os et q u o d am m o d o saecu loru m d ecu rsu repetitos. C a p u t X I I A p o c a ly p sis,
ergo, cap u t I I I G en esis con firm at et com p let. A B . V irg in e ergo, etiam in
cap. X II A p o c a ly p sis praescin d ere om n ino non p o ssu m u s. A g itu r ergo ibi
M U L IE R A P O C A L Y P S IS 219
de E cclesia et de B . V irg in e: quod q u am p lu rim i hod iern i au ctores lib e n te r

ad m ittu n t.
B . V irg o ergo et E cclesia, duae istae m atres et virgin es, ab ead em ve lu ti tab u la
(ritratto) repraesen tatae in v en iu n tu r. E t h oc con firm atu r ratione f ilii eorum .
E ten im , prim us character h u iu s filii, iu xta A p o c a ly p sim , est regnum et potestas
su p er om n es nationes (A p o c ., 2, 26-28; 19, 13, 15-16 ): qu od p rin cip a liter M a ria e
filio com petit; in tan tu m en im E cclesiae filiis id com p etit, in q u an tu m de C a p itis
pra ero ga tivis particip an t.
Secundus vero character, i. e. lu cta cu m dracone, est etiam prop riu s C h risti,
M a ria e filii; et ad E cclesia e filios non transit nisi per deductionem, seu ratione
u n io n is q u am h a b en t cu m C h risto , eo quia d iab olu s in ipsis et im agin em et
p erso n am C h risti p erseq u itu r. C o n seq u en ter H a g io grap h u s, et p er ipsum S p i
ritu s S an ctu s, non in ten d ebat loqu i ex clu sive de filiis E cclesiae, sed inten debat
illo s n obis p raesen tare in eoru m intim a u n ione cu m C h risto , M a ria e F ilio . H aec
ratione m od i lo q u e n d i quo ipse u titu r. C o n seq u en ter, filius E cclesiae et F iliu s
V irg in is in un itate eiusd em sensus litteralis in clu d u n tu r; et hoc d en u o probat
mulierem A p o c a ly p sis esse sim u l E cclesia m et M ariam : intim a en im con n exio
et v e lu ti com p en etratio in ter matres va lid e p ro b atu r in tim a illa con n exion e et
v e lu ti com p en etration e q u ae est inter filios: si filiu s est F iliu s E cclesiae sim u l
cu m M a ria e F ilio , etiam mulier seu m ater est E cclesia sim u l cu m M aria.
E a d em p lu s m in u sve s c rib it P . F o n c k ( 1. c., p. 354): « Q u a m v is c u m hac
sen tentia lon ge co m m u n io re, te xtu m n ostru m sensu litterali im p rim is de E c c le
sia e x p o n e n d u m esse co n ced a m u s, n ih ilo m in u s ve rb a haec o p tim e B eatissim ae
V irg in i a p plicari possu n t, id q u e non p e r solam a ccom m od ation em q u am d am
fieri m erito m u lti com m en tatores agn oscu n t. E ten im d iscip u lu s, q u em d ili
geb at D o m in u s, cui in cru ce m oriens M a tre m suam am atissim am com m iserat
tu en d am , in visio n e illa caelesti idealem ac symbolicam figuram Ecclesiae contem
plans, eo modo eam describit, qui ex persona reali Virgini M ariae desumptus esse
d icen d u s est. O c u lis suis qu asi in tu etu r V irg in e m illam , de q u a Isaias v a tic i
n atus erat: “ E cc e v irg o co n cip ie t et p ariet filiu m ” (Is., 7, 14), ac m agn am illam
M a trem , q u am M ich a ea s p rop h eta praed ixerat, lo q u en s de M e ssia ex B eth leh em
E p h rata nascituro: “ ...u s q u e ad tem p u s, in q u o p artu rien s p a r i e t ” (M ic h ., 5,
3). H a n c m u lierem vates d icit pep erisse filiu m masculum, qiri recturus erat omnes
gentes in virga ferrea, qui raptus est a d D eum et ad thronum eius, et mulier fu g it
m solitudinem, ubi habebat locum paratum a D eo (A p o c ., 12, 5 s.). U n d e vel ipse
in terp res protestan s Ioannes G e o r g iu s R osen m u ller 1 in scholiis ad hu n c
lo cu m fa te tu r: « Im a go d esu m p ta est a M a ria V irg in e, fu g ien te in A e g y p tu m
cu m in fan te Iesu ».
1 Ita e tia m te n e t , in t e r P r o te s ta n te s , S w e t e ( T h e A p o ca ly p se, L o n d o n , 190S). A t P r o te -

sta n te s h o d ie r n i, in te r p r e ta tio n e m h a n c , u n a c u m R a tio n a lis tis , c o m m u n ite r irr id e n f. C f r e.
g. B o s s u e t W ., D ie O ffenbarung, G o t t in g e n , 1906.
220 M U L I E R A P O C A L Y P S IS
E tiam C a rd . R u f f i n i in cap. 12 A p o c . v id e t « p u g n a m d iab oli ad versu s

E cclesiam , Virgin? m atre, immaculata repraesentatam » [In tr o i, in S . S cr ., p. 2,
1. 1, p. 397). Id e m d i t i t a t C is m e n s A b x x n d r in u s (Paedagogus, P G 3, 300).
A t, quonam sen su te xtu s A p o c . X I I de B. V irg in e in terp retari d eb et?
Communiter e x c lu d itu r h od ie q u o d agatu r de sensu tan tu m m od o accommo
dato. E t iu re q u id em , eo q u od te xtu s ipse, u su s litu rg icu s n ec non interp retatio
p lu riu m ex eg etaru m q u id am p liu s ev id en ter d icu n t. A g itu r ergo ibi de B . V i r
gin e in sensu ve re scripturistico. Iu re igitu r, u lteriu s, in terp retes h od iern i q u ae
runt: agitu r ne de B . V irg in e in sensu typico ve l litterali': ...
C o m m u n ite r h od ie e x c lu d itu r sensus typicus, ob p lu res d ifficu ltates, q u ae
e x u rg u n t sive si B . V irg o con sid eretu r u t typus (E cclesia ve ro ‘a n tityp u s), sive
si con sid eretu r u t antitypus (E cclesia vero u t typ u s). E o ve l m agis q u od ty p u s
(q u i est in ferioris ord in is resp ectu an tityp i), deb et praecedere an tityp u m ; in ter
B . V irg in e m vero et E cclesiam , p o tiu s q uam praecedentia u n iu s resp ectu a lte riu s ,
compenetratio q uaedam habetu r: etenim n equ e E cclesia sin e B . V irg in e , nec
B . V irg o sine E cclesia c o n cip itu r.
D ep o sito isitu r sensu typico seu sp iritu ali, h od iern i in terp retes co m m u n iter
ad sen sum litteralem recu rru n t. N o n co n v en iu n t tam en in d eterm in an d o m od o
q uo de B. V irg in e litt er alit er agitu r.
P. A llo ten ere v id e tu r B . V irg in e m ib i in sensu littera li secundario ( L ’ A p o

calypse, P aris, 1933, p. 194), E cclesia m ve ro in sensu litterali p rim ario d esign ari.
I a c o n o u n ia m sensum litteralem a d m ittit c u m duplici tamen obiecto (E cclesia

n em p e et D eip ara) cu iu s tam en p rim u m (E cclesia) ad secu n d u m (D eip a ra) sese
refert (M a ria S S . mediatrice di tutte le grazie, P o m p e i, 1937, p. 174)-
P errella, tenet sen su m m a rio lo g icu m A p o c . X I I esse litteraliter implicitum,

id est: M u lie r illa a p o ca lyp tica litteraliter explicite est E cclesia , litteraliter im p li
cite, vero , est D eip a ra (Senso M ariologico d ell’Apocalisse, 12, in D ivu s Thomas
P la c., a. 43, 1940, n. 3, p. 220). 1 Q u o d m u lier illa, litteraliter explicite sit E cclesia
ev id en ter apparet ex u n iverso p arallelism o et e x arg u m en to u n iv ersa li to tiu s
A p o c a ly p sis, q u od E cclesia m respicit. E x p len io ri au tem in terp reta tio n e illiu s
textu s, eru itu r q u od m u lier illa sit etiam B . V irg o , p ro u t apparet ex sy m b o -
lism o q u o S. Ioannes in A p o c a ly p si u titu r, q u ib u sd a m factis h y sto ricis alias
veritates su p eriores ex p rim ere solitus. In casu nostro, proin d e, S . Io an n es u su s
esset histo rica figu ra D eip a rae ad E cclesia m u n iversa lem sive V e te ris sive N o v i
T e sta m e n ti d e sc rib e n d a m .
P. D i F onzo, in a rticu lo q u od am contra P . P errella co n scrip to , con atu s est

osten dere B . V irg in e m ibi repraesen tari ta m q u a m symbolum Ecclesiae. A t d u m
in u su ord in ario sym b o lo ru m , in genere, sensus litteralis p ro p rie re sp ic it rem
1 C f r re c e n sio h u iu s a r t ic u li a n o b is p e ra c ta in M a r ia n u m , 2 (19 4 0 ), 4 4 2 -4 4 4 .
S P IR IT U A L IS M A T E R N IT A S IN T R A D IT IO N E
sy m b o lo exp ressam (il sim fcoleggiato), in casu nostro e contra, sensus litteralis
etiam sy m b o lu m ip su m (B . V irg in e m ) ex ipsa inten tione S. Ioan nis, respiceret.
E t id eo sensus m a rio lo g icu s A p o c a ly p s is X I I vo cari potest sensus litteralis expli-
citus SY M B O L IC U S , sive a S p iritu S an cto sive ab h agiograph o inten tu s. H a b eretu r
ita q u e duplex sensus litteralis et explicitus: u n u s gen ericu s, com m u n is, realis,
p rin cip a lis, prim arius (E cclesia); alius ve ro sp ecificu s, svm bolicu s, n ecessario
subordinatus (ad rem p er sy m b o lu m expressam ) et ideo secundarius (D eip ara).
A g itu r ergo de sensu litterali secundario explicita symbolico specifico.
A t , q u id q u id sit d e v a riis istis sen tentiis, uno alterove m od o B. V irg o sem p er
in c lu d itu r et sem p er exp rim itu r.
B . V irg o , ig itu r, sim u l cu m E cclesia , cu iu s est exem p lar, in cap. X I I A p o c .
sign ificatu r. H o c posito, sic arguim us:
Id q u o d c o n v en it E cclesia e, aeque con ven it M a ria e quae est exem p lar et
figura E cclesiae, et q u id em p rop rie, ratione conn exion is realis et ob iectivae.
A tq u i E cclesia e con ven it u t sit m ater m em b ro ru m corp oris C h risti m ystici.
E rg o et M a ria e id conven it.
Q u o d egregie dem on strat P iu s X in E p . A d diem illum:
« N u llu s autem ignorat, m u lierem illam (A p o calyp sis) B. V irg in e m sig n i
ficare, q uae cap u t n ostru m in tegra p ep erit. S e q u itu r p o rro A p o sto lu s: “ E t in
u tero h abens clam abat p artu rien s, et cru ciab a tu r u t pariat ” (ib. 2 ). V id it igitu r
Io an n es sanctissim am D e i M a tre m aetern a iam b ea titu d in e fru en tem , et tam en
ex arcano qu od am partu lab oran tem . Q u o n a m au tem partu? N o stru m plane,
q u i ex ilio ad h u c d eten ti, ad p e rfe ctam D e i caritatem sem p itern am q u e fe lic i
tatem gig n en d i ad h u c sum u s. P arien tis vero lab or stu d iu m atqu e am orem in d i
cat, q u o V irg o , in coelesti sede, v ig ila t assid u aq u e p rece con ten d it u t electo ru m
n u m eru s im p le a tu r ».
II - P R O B A TU R S X TRAD ITIO N E
I. E x Patribus. S p iritu alis m aternitas D eip a rae co m m u n iter trad itu r a

P atrib u s in p e rceleb ri parallelism o antithetico inter Evam et M ariam , qu atenu s
n em p e vita sup ern aturalis gratiae q u am p erd id it E va, restituta n obis fu it a M a ria .
E v a fu it causa mortis, M a ria vero causa vitae.
A t p raeter h an c v e lu ti gen ericam d eclaration em M a te rn ita tis sp iritu alis D e i
parae, in v en iu n tu r id en tid em apu d P atres textu s q u id am talem m aternitatem
m agis d irecte vel etiam ex p licite proclam antes.
S. I ren aeu s L u g d u n e n sis (c . 140 f 2 0 2 - 3 ), prim u s o m n iu m de n ostra sp i

ritu ali regeneratione p e r M a ria m egit. S crip sit enim : « P u ru s [C h ristu s] pu re
pu ram aperien s vulvam , quae regenerat hom in es in D e u m » (A d v . haer., 4, 3 3 ,
11). E ad em ergo v u lv a q u ae g en era vit D e u m (id est B. V irg o ), regen eravit etiam
nos hom in es in D e u m . D e ip a ra ig itu r h o m in u m m ater proclam atu r.
222 S P IR IT U A L IS M A T E R N IT A S IN T R A D IT IO N E
O r ig e n e s (c . 185-254) ex p licite d o cu it q u o d ratione vitae su p ern atu ralis,

q u ilib et hom o a ccip it « a Iesu M a ria m , q u ae etiam ip siu s M a te r f i a t » p er illa
verba: « E c c e M a te r tu a ... E c c e filiu s t u u s » ( P G 1 4 , 32). 1
S. E p h r a e m (306-373) asserit q u o d nos « p er M a ria m tran slati su m u s de

m orte ad v i t a m » ( A s s e m a n i , Opera S . Ephraem, t. 3, 607). A d B . V irg in e m haec
v e rb a d irigit: « V irg o D o m in a , D e i G e n itrix , salus c o m m u n is gen eris C h ristia
n oru m ; tu q u id em velu ti mater n ob is p rosp icere non d esistis» . (Ib id ., 3, 543).
« S alv e, o m n iu m parens ». (Ib id ., p. 576).
S. E p ip h a n iu s (c c . 315-402). B. V irg o a p p ellatu r « v iv e n tiu m m a ter» e o

q u od « a M a ria V irg in e v ita ipsa est n obis p ro d u cta » (A d v . haer. 1. 3, t. 2, h a er.
79, P G 42, 727).
S. A m b r o s iu s (cc. 339-397): « In q u o V irg in is u tero sim u l a ce rv u s tritici

et lilii floris gratia germ in ab at; q u on iam et gra n u m tritici gen erabat et liliu m ...
S e d q u ia de un o gran o tritici a cervu s est factu s, c o m p letu m est illu d p ro p h e ti
cum : “ E t va lles a b u n d ab u n t fr u m e n to ” q u ia gran u m illu d m o rtu u m p lu rim u m
fru ctu m attu lit... E x q u o ergo u tero M a ria e d iffu su s est in h u n c m u n d u m a cerv u s
tritici m u n itu m in ter lilia, q u an d o n atus est in ea C h ristu s » (D e In stit. Virgin.,
c. 16, n. 9 1, P L 16, 327). 2 In m on te vero C alv ario , haec sp iritu a lis m atern itas
fu it a C h risto solem n iter prom u lgata. ( C fr P L 16, 1 2 7 0 ).3
S. A u g u s t in u s (354-430) d istin gu it in ter m atern itatem physicam D eip a rae

relate ad C h ristu m , et m atern itatem eius spiritualem relate ad h om in es q u aten u s
sun t m em b ra C h risti capitis: « plane m ater m em b ro ru m eius (C h risti), q u od
nos sum us; q u ia coop erata est caritate, u t fid eles in E cclesia n asceren tu r, q u ae
illiu s C a p itis sun t m em b ra » (D e sancta virginitate, n. 5, et sq ., P L 40, 398).
S. P etru s C h rysologu s ( f c. 4 5 0 ) exp o sita antithesi in ter E v a m et M a ria m ,

ita co n clu d it: « A d ie c it con g ru e, B en ed icta tu in m u lierib u s. Q u ia in q u ib u s
E v a m aled icta p u n ieb at viscera, tu n c in illis gau d et, hon oratu r, su sp icitu r M a ria
b en ed icta. E t facta est vere n u n c mater viventium per gratiam , q u ae m ater e x titit
m o rien tiu m p er n atu ram » (S erm . 14 0 , P L 5 2 , 5 7 6 ).
S. V e n a n t iu s F ortunatus ( f c. 601) in h ym n o A v e M a ris stella, ipsi tr i

b u to , sic orat: « M o n stra te esse M a tre m » ( P L 88, 266).
1 C f r Z e its c h r ift f ii r K a th . T h e o l., 1 91 6, p . 598; 192 3 , p p . 3 9 1 , 6 1 7 .

2 Iu re a n im a d v e r tit C a m p a n a : « II p e n sie ro d i A m b r o g io , Ib en ch e si sv o lg a n o n se n za
fa tic a , e p e r6 c h ia ro d a n o n p o te rsi fr a in te n d e re . E g li d ic e in sin te si ch e G e s u , u n ic o g ra n o
d al q u a le g e rm in a n o m is tic a m e n te i c ris tia n i, si da fo r m a re c o n lu i u n so l c u m u lo d i m is tic o
fr u m e n t o , era , n o n so lo in q u a n to sin g o lo g ra n o , m a p r e c is a m e n te in q u a n to c u m u lo n e l se n o
d e lla V e r g in e , la q u a le , g e n e ra n d o G e s u , e c o n ci6 d iv e n ta ta g e n itr ic e d i t u t t i i fr a t e lli d i L u i »
(M a r ia nel dogma, p . 1, q . 1, c . 2, a. 4).
3 C o n tr a r iu m te n e t P . E . V is m a r a in S a lesia n u m 7 ( 1 9 4 5 ) 9 7 - 1 4 3 .
S P IR IT U A L IS M A T E R N IT A S IN T R A D IT IO N E 223
Ioannes E p . T h essal. ( f c. 649) m atern itatem sp iritu alem ex p licite d o cet.

A b A p o sto lis en im B. V irg o appellatu r: « M a ter omnium q u i salvi f i u n t ». (H om il.
in D orm it. B . M . V ., G r a f f in -N au , Patrol. O r ., t. 19, pp. 344-438).
S. I o a n n e s D am ascen u s ( f c. 749) in ore V irg in is m orien tis haec verb a ponit:

«Tu (C h riste) ch arissim is m eis filiis, q u os tu fra tres appellare non d u b itasti,
m igration is m eae solatiu m esto » (H o m il. 2, In D orm it, P G 96, n. 10, 735).
E t haec sufficiant. « II serait in u tile — scrib it P. T e r rie n (o. c., p. 2, 1. 1, p. 74)

— ■de p a rco u rir la su ite des siecles ju s q u ’a nos jou rs, p o u r y ch erch er si ce titre
d e M ere des hommes a co n tin u e d ’ etre u n iversellem en t et con stam m en t attribu e
p ar les P eres, les ecrivain s ecclesiastiq u es, les Sain ts et les fideles a la b ie n h e u -
reuse V ie rg e M a rie . T o u s les ages et tou tes les plages reten tissen t de ce n om
b e n i. L ’en fan t appren d s a le p ron on cer sur les gen o u x de sa m ere, et le d o cteu r
1’in v o q u e et le celeb re com m e 1’enfant; s’il est u n e d iiferen ce, c 'est q u e les sim -
p les en go u ten t souven t m ieu x la sign ification tand is qu e le th e o lo g ie n d efin it
avec p lu s de p recisio n les raisons sur lesq u elles il s ’appuie. M a is tou s, ign oran ts
et savants, rep eten t de coeur et de b o u ch e avec le gra n d S ain t A n selm e: “ O
m a souverain e, D ie u vo u s a faite sa mere, afin q u e vo u s d even iez la mere de to u s
ceu x q u i croien t en L u i ... R eco n n aissez don c, o V ie rg e b en ie , p o u r en fan ts
ceu x q u e v o tre F ils u n iq u em e n t a im e n ’a pas rou gi d ’ap p eller ses freres ...
O rat. 47 et 49. P L 158, 945, 9 4 7)» .
II. E x R R . Pontificum auctoritate. T e stim o n ia q u am p lu rim a iam a ttu

lim u s u b i de argu m en to ex S. S crip tu ra . S eq u en tia testim on ia sufficiant:
1) L e o X I I I in L itt. « M a g n a e D e i M a t r i s » (t. 3, p. 144): « Si d eb em u s C h r i
sto q u od n o b iscu m eiu s sibi p ro p riu m q u o d am m o d o co m m u n ica rit D e u m vo can d i
et h ab en d i patrem , eidem similiter debemus communicatum amantissime ius, M ariam
vocandi et habendi matrem... » (C fr B it t r e m ie u x , o. c., p. 129).
2) P iu s X : « V irg o sanctissim a, q u em ad m o d u m Iesu C h risti G e n itrix , ita
omnino est Christianorum M a ter, q u ip p e q u os in C alv ariae m on te in ter su p rem o s
R ed em p to ris cru ciatu s regeneravit: item q u e Iesu s C h ristu s ta m q u a m p rim o
gen itu s est ch ristian oru m , q u i su n t ei ad op tio n e ac red em p tio n e fratres » ( Q uam
quam pluries, t. 2, p. 254).
In iisd em L itt. d icitu r: « q u aeq u e (B. V irg o ) m atru m om n iu m est op tim a
et stu d io sissim a» (t. 3, p. 150).
I I I . E x Liturgia. E tiam in sacris L itu rg ia e labiis v o x « M a ter hom in um »

saepe resonat, p ro u t v id e re est in op. F . J. M o n e : « H y m n i latini m ed ii aevi »
F rib . H erd er, 1854. P atres n ostri, iu g iter cecin eru n t: « M o n stra te esse M atrem !».
E t E cclesia in officio V I I D o lo ru m B . M . V ., fid elib u s repetit: « G e m itu s matris
tuae ne o b liv is c a r is ». In O fficio p ariter D o m in a e nostrae a b ono C o n silio , E c c le -
224 S P IR IT U A L IS M A T E R N IT A T IS R A T IO T H E O L O G IC A
sia sic precatur: « D e u s q u i Genitricem F ilii tu i matrem n obis d ed isti ». Q u in

im m o, P a trib u s O . S. M . S an ctu arii a p u d P o rtla n d P iu s X I p riv ile g iu m con cessit
celeb ra n d i F e stu m B. M . V . M a tr is gen eris hum ani.
« A in si — co n clu d it P. T e r r ie n (o. c., p. 2, 1. i, c. 4, pp. 80-81) — la fo i des
ch re tien s v e n e re en M a r ie d eu x m a tern ite, com m e elle ad ore u n e d o u b le p a te r
n ite dans la prem iere des perso n n es d ivin es. C ’est en p rem ier lieu la p a te rn ite
et la m a tern ite de nature. P o u r M a rie com m e p o u r le P ere J e su s-C h rist est
1’ U n iq u e; car lui seul reco it de l ’u n la n atu re qui le fait D ie u , de 1’au tre la n ature
q u i le fit su b sta n tiellem en t h om m e. M a is p o u r l ’un com m e p o u r 1’ autre, Jesu s-
C h rist est en core u n p rem ier n e, p u isq u e tou s d eu x lui d on n en t des frere s en
en fan tan t des fils selon la grace: ce qui n ’est plu s la p atern ite ni la m atern ite
de n ature, m ais celle d ’ad option. A d o p tio n tou tefo is q u i surpasse a 1'in fini celle
q ui se vo it p arm i les h om m es, p u isq u e elle va ju s q u ’a tran sform er la n ature elle-
m erne des ad o p tes par une p articip atio n reelle et sou verain em en t in tim e de la
n ature de D ie u ».
I I I - P R O B . E X RATIONE T H E O L O G IC A
I. M a te r D ei-H om inis et Redemptoris d eb et esse etiam m ater hom in u m . A tq u i

B . V irg o est M a te r D e i-H o m in is et R ed em p to ris. E rg o .
A d M aiorem . C h ristu s en im , sub d u p lici resp ectu con sid erari potest: a) u t
D eus-H om o et b) u t R e d e m p to r generis h u m an i, a) P ro u t est D eus-H om o, corp u s
physicum h ab et sicu t ceteri hom ines; b) p ro u t est ve ro Redem ptor gen eris h u m an i,
c orp u s habet mysticum, societatem n em p e illo ru m q u i in Ip su m cred u n t secu n
d u m verb a S. P au li (R o m ., 12, 5). H o c posito, B. V irg o F iliu m D e i n on co n cep it
et p e p e rit ad h oc u t esset D e u s -H o m o tan tu m , sed etiam ad h oc u t esset h u m ani
gen eris Redem ptor, seu S alvato r, et q u id em p e r h u m anam n atu ram ab ipsa a cc e p
tam , p ro u t A n g e lu s ad pastores d ixerat: « N atu s est vo b is h od ie S alvato r, qu i
est C h ristu s D o m in u s » (L u c . 2, 11). In eodem ergo sinu B. V irg in is Iesu s et
corp u s su u m physicum et corp u s su u m mysticum accep it. C o n seq u en ter B. V irg o ,
sim u l cu m C h risto etiam nos (corp us C h risti m y sticu m ) con cep it et pep erit,
et id eo etiam m ater nostra d ici debet.
I I . Illa est vera m ater nostra sp iritu alis (i. e. in o rd in e su p ern atu rali), q u ae
n ostrae regeneration i sp iritu ali cooperata est. A tq u i B. V irg o , u tp o te C o rre d e m p
trix, coop erata est nostrae regen eration i sp iritu ali. E rgo.
Confirm atur ex h oc q u od B. V irg o sem per, erga h om in es, saecu loru m d ecu rsu
m aterni am oris im p u lsu acta, munia materna gessit, illos sive salu b ri p ab u lo
pascendo, sive in vitae su p ern atu ralis p ericu lis ab hostibu s defendendo, sive in
a n im oru m afflictio n ib u s consolando, sive in variis n ecessitatib u s subveniendo,
p ro u t historia ab u n d e testatur.
S P IR IT U A L IS M A T E R N IT A T IS R A T IO T H E O L O G IC A 225
Convenientia v ero h u iu s sp iritu alis m atern itatis elu cet sive 1) co n sid eretu r
relate a d Deum , sive 2) co n sid e re tu r relate ad hommes.
1) R ela te ad Deum: a) E x parte P atris q u i u n u m h abet F iliu m secu n d u m
n atu ram et q u am p lu rim o s secu n d u m gra tiam i. e. p e r ad option em . Iam vero ,
co n ven ien s est q u od , sicu t sib i B . V irg in e m co n so cia vit in gen eration e F ilii sui
p e r n atu ram , illam etiam con sociaret in gen eration e filioru m p e r ad option em ,
ita u t socia fecu n d itatis p er n atu ram fieret etiam socia fecu n d itatis p e r gratiam ;
et ita n ed u m P rim o g en itu s sed alii etiam filii u n u m eu m d em q u e p atrem et un am
ea m d em q u e m atrem haberent.
h) E x parte F ilii q u i non p lene fra ter noster d ici posset si praeter patrem etiam
m atrem suam communem c u m n o b is n on haberet; et non p len e in particip atio n e
om n iu m b o n o ru m su oru m nos adm isisset, si m atrem etiam suam , sicu t et om nia
alia sua, n obis n on dedisset.
c) E x parte S piritus S a n cti q u i op eratu r tu m in gen eration e C h risti filii D e i
naturalis (L u c ., 1, 35), tu m in gen eration e filioru m ad o p tivo ru m , quae g e n e
ratio filioru m ad o p tivo ru m n ih il aliu d est nisi p rolon gatio et v e lu ti co m p lem e n
tu m gen eration is filii D e i n atu ralis i. e. C h risti, q u ia C h ristu m totalem co n s ti
tu u n t. C o n v e n it ergo , u t B. V irg o , sicu t socia fu it S p iritu s S an cti in gen eration e
c orp oris p hysici C h risti, ita socia fieret eiu sd em in gen eration e corp oris eius
moralis-, sicu t socia fu it in gen eration e capitis, ita etiam socia fieret in gen eration e
membrorum.
2) R ela te ad homines: ratio con ven ien tiae d esu m itu r e x analogia inter ordi
nem naturalem et ordinem supernaturalem su p er q u o a liq u o m od o fu n datu r: gratia
en im , q u ae est p r in c ip iu m ord in is su p ern atu ralis, n on d estru it sed p e rficit n a tu
ram , et n ecessitates vitae su p ern atu ralis sim iles su n t n ecessitatib u s vitae n a tu
ralis. Ia m ve ro , sicu t in vita n ostra n atu rali D e u s d ed it n o b is m atrem , ita c o n v e
n iens erat u t etiam in vita su p ern atu rali m atrem n ob is daret, m axim e cu m in
h ac v ita sup ern atu rali, u sq u e ad n ostru m in coelo in gressu m (u b i vita h aec p e r
ficietu r) nos sum u s etiam v e lu ti in fan tes et id eo m atre in d ig e n te s .1
I I . De extensione Maternitatis spiritualis B. M. V.
A b so lu ta q u aestio n e fu n d a m en ta li de veritate maternitatis spiritualis B. V ir

gin is, rem an et u t d e eiu s extensione a liq u id dicam us.
Ratio quaestionis ex d iverso m o d o lo q u en d i P atru m et D o c to ru m d esu m itu r.
Q u id a m en im d icu n t B . V irg in e m m atrem esse omnium creaturarum rationalium,
to tiu s gen eris hum ani; alii d icu n t B . V . m atrem esse fidelium , i. e. filioru m E c c le
siae aut iustorum; alii tan d em — u t S . B ern ard in u s S en en sis et S . A n selm u s —
1 P r o m a io r i e v o lu t io n e h a ru m ra tio n u m c fr T erriex, p. 2, 1. i , c. 3, p p . 50-58; P . V en
tura, o . c ., p . 1, c. 3; A . N ic o la s, La V ierge M a r ie et le pla n d iv in , 1. 3, c. 3; L a M erge

M a r ie v iv a n t dans V E g lise , !. 4 , c . 2 e t 3.
15
226 S P IR IT U A L IS M A T E R N IT A T IS E X T E N S IO
d icu n t illam esse M a tre m electorum et praed estin atoru m . A tta m e n haec d iffe
rentia est tan tu m m od o apparens, resp icien s ta n tu m m o d o m odum lo q u en d i,
quia reapse d octrin a est eadem . Q u a m vis en im B . V irg o om n iu m h o m in u m
M a te r, aliq uo m odo, d ici possit, diversimode tam en de ip sis d icitu r.
Prop.: B . Virgo est mater omnium hominum, exceptis damnatis, quamvis diver
simode.
Prob. I. pars. « B. V irg o est m ater om n iu m h o m in u m ».

Prob.: I. A u c t o r i t a t e : i) R R . P o n t if ic u m :
a) L eo X I I I : « Ita su p p licite r im p lo ram u s... ante om n es san ctissim am

D e i G e n itric e m , q u am humano generi C h ristu s ip se e cru ce reliq u it atq u e a ttri
buit matrem... » (Amandissimae voluntatis, t. 4, p . 198).
In su p er: « In Io an n e autem , q u od p erp etu o sen sit E cclesia , d esign avit
C h ristu s personam hum ani generis, eo ru m in p rim is qu i sib i e x fide a d h aeresce
ren t... » (A diutricen populi, t. 4. p. 238).
b) P iu s X I : «... M a ria , quae, cu m homines universos in C a lv a ria h a b u erit
m aterno anim o suo commendatos, non m in u s eos fo v e t ac d ilig it, q u i se fu isse
a C risto Iesu red em p tos ign oran t, q u am qu i ip siu s red em p tion is b en eficiis fru u n -
tu r fe lic ite r» (E n c y c l. Rerum Ecclesiae, A A S , t. 18, 1926, 83). H in c B. V irg o
n ed u m fid eliu m sed etiam infidelium est m ater.
2) S S . P atru m qui p assim affirm ant B . V irg in e m m atrem esse o m n iu m
hom in u m .
II. Ra t i o n e : B . V irg o est sp iritu a lis m ater illo ru m q u o ru m C h ris tu s est caput
m orale. A tq u i C h ristu s est cap u t m orale o m n iu m h om in u m . E rg o et B . V irg o
est m ater sp iritu alis om n iu m h om in u m .
A d M a i. R atio est q u ia in ta n tu m M a ria e filii su m u s, in q u an tu m ad C h r i
stu m p ertin em u s et p a rticip am u s de vita su p ern atu rali cap itis n ostri.
A d M in . C h ristu s, en im , est R e d e m p to r om n iu m , p ro u t d icitu r in 1 T im o th .
2, 6: « Q u i d ed it red em p tio n em sem etip su m p ro o m n ib u s» ; et in I Ioan . 2:
« Ip se es p rop itiatio p ro p eccatis nostris, n on pro n ostris au tem ta n tu m , sed
etiam pro totius m u n d i». Ia m ve ro — u t a n im ad vertit S. T h o m a s (3, q. 7, a. 3)
« salvare hom in es, et p ro p itiatio n em esse p ro p eccatis eo ru m , c o m p e tit C h risto ,
secu n d u m q u od est caput; ergo C h ristu s est cap u t om n iu m h o m in u m ».
Prob. I I . pars. Illo m od o B . V irg o est m ater h om in u m , q u o C h ristu s est

om n iu m h o m in u m cap u t. A t q u i diversimode C h ris tu s est om n iu m h o m in u m
cap ut. E rg o diversimode B . V irg o est om n iu m h o m in u m m ater.
A d M in . E ten im , q u o ru m d a m C h ristu s est cap u t in actu, q u o ru m d a m vero
in potentia tantu m m od o.
A c tu C h ristu s cap u t est fid eliu m peccatorum, fid eliu m iustorum et fid eliu m
beatorum, sed grad u d iverso; etenim :
S P IR IT U A L IS M A T E R N IT A T IS E X T E N S IO 227
a) fid eles p rim ae classis tan tu m m od o per fidem C h risto u n iu n tu r, sed c a r i

tate caren t, et id eo su n t u n iti C h rito sec. quid; isto ru m ergo B. V irg o est mater
sec. quid;
b) fid eles secun d ae classis, i. e. iu sti, actu u n iu n tu r C h risto p er caritatem
viae, et ideo isto ru m C h ristu s est cap u t simpliciter, sicu t et M a ria est M a ter
simpliciter,
c) fideles tertiae classis actu C h risto u n iu n tu r p er fru itio n em patriae ita
u t n u m q u a m p o ssin t ab eo d ive lli; et h o ru m C h ris tu s est p rin c ip a lio ri et e x c e l
len tiori m o d o cap u t, et B . V irg o M a te r.
Potentia au tem C h ristu s cap u t est in fid eliu m , q u i tam en forsan aliq u an d o
actu ipsi u n ien tu r; et isto ru m B . V irg o est mater in potentia tan tu m . H in c, om nes
hom in es, in praesen ti vita, su n t m em b ra C h risti et ideo M a ria e filii saltem in p o
tentia; tu m q u ia retin en t lib eru m a rb itriu m flexib ile in b on u m , tu m q u ia rem an en t
ipsis gratia et virtu s C h risti, quae est sufficiens ad salu tem totiu s h u m ani generis.
D ic tu m est in prop osition e: exceptis damnatis. R atio est quia isti nec actu
nec in poten tia ad C h risti corp u s p ertin en t q u ia, u tp o te existentes in te rm in o ,
vo lu n ta tem h aben t in m alo firm atam nec u llam am p liu s gratiam recip iu n t aut
recip ere possunt; et id eo d am n atoru m B . V irg o n u llo m od o m ater, sicu t et C h r i
stus n u lla ratione eo ru m cap u t d ici potest.
L ic e t om n es hom in es iu sti sint sim p liciter M a ria e filii, religiosi tam en, p ra e
sertim O rd in ib u s et C o n g reg a tio n ib u s M a ria e sacris ad scripti, in h o c praestare
d ici possunt; et h o ru m B . V irg o sp eciali ration e m ater d ici d e b e t.
Q u aestio I.: Utrum B . Virgo dici possit M a ter etiam illorum omnium qui C h r i
stum praecesserunt.
R espo n d etu r : affirmative, q u ia illi om n es sa lvi fa cti su n t p e r fid em sive

ex p licita m sive saltem im p licitam in C h ris tu m v e n tu ru m eiu sq u e M a tre m , u t
ben e cecin it A lig h ie riu s:
. . . a questo regno
non sali mai chi non credette in Cristo
ne pria ne poi ch ’Ei si chiavasse al legno.
{Par., 19, 103-5).
B. V irg o en im , iu x ta D e i con siliu m , est in tim e et necessario con n exa cu m

C h risto; u n d e fit u t revelatio de M a tre aequ ali v e lu ti grad u cu m revelation e F ilii
processit; et spes et aspiratio messianica fu it etiam spes et aspiratio mariana.
H in c, q u ia illis sicu t et n obis, co m m u n em d ed it A u c to re m vitae nostrae d ivin ae
seu gratiae, etiam illo ru m m ater d ici p o test et d ebet. B . V irg o sp iritu aliter re g e
n eravit illo sm et q u i ipsam corp oraliter gen u eru n t, vid e licet S S . lo a c h im et A n
nam . (C fr lo a n n em , M o n a ch . E u boeae, S erm . In Concept. S S . D eip., n. 12,
P G , 96, 1477). Iu re ergo B . V irg o « n ego tiu m o m n iu m s a e c u lo r u m » a p p ella tu r
(S. B e r n a r d u s , In jesto P entec., 2, 4, F L 183, 328).
SECTIO QUARTA
DE SINGULARI MISSIONE B. M. VIRGINIS

C O N S ID E R A T A IN SUIS C O N SE C T A R IIS
M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M . V. IN G EN ERE 231
D u o su n t m agn a consectaria q u ae e x sin gu lari m ission e B. M . V irg in is d e ri

va n tu r, vid elicet: universalis M ed ia tio et universalis Regalitas. E x h oc ipso enim
q u o d B. V irg o sit m ater sive C re ato ris sive creatu raru m , seq u itu r ipsam esse
M e d ia trice m in ter C re ato re m et creatu ras, n ec non u n iverso ru m R egin am .
A g e n d u m ig itu r est:
I. D e mediatione universali B . M . Virginis.
II . D e Regalitate universali B . M . Virginis.
C ap. I - D E M E D I A T I O N E U N I V E R S A L I B. M . V I R G I N I S
R a t io q u a e s t io n is . P rim u m con sectariu m sin gu laris m ission is, seu, u n iv er

salis m atern itatis B . M . V . est, p ro c u l d u b io , u n iversalis m ed iatio.
M a te rn ita s en im sive relate ad C reato rem , sive relate ad creaturas, B . V i r
g in e m v e lu ti in m ed io co llo ca t in ter C re ato re m et creaturas, u tru m q u e e x tre
m o ru m co n iu n gen d o .
D iv is io Q u a e s t io n is . Cum vero de M e d ia tio n e u n iversali tam in genere

q u a m in sp ecie p ertra ctari possit, agen d u m erit:
I. D e M ediatione B . M . Virginis in genere.
I I . D e M ediatione B . M . Virginis in particulari.
I - D E M E D IA T IO N E B. M . V IR G IN IS IN GENERE
B IB L IO G R A P H IA : A i l i n g e r A . , S . I., M a n a aller GnadenM ittlerin, K irnach -V i-

lingen 1938; A l a m e d a , M aria Mediadora, Vitoria, 1928; A l b e r s , O . P ., L a Mediacion
universal de la S.ma Virgen, segun el Bto Alberto Magno, in La Vida Sobrenatural,
t. 18 et 19 (1929-1930); B e l l o L ., O . F . M ., M aria Mediatrice di tutte le grazie, M ilano,
1939; B i t t r e m i e u x , De Mediatione universali B . M . Virginis quoad gratias, Bruges,
1926; B o v e r I., S. I., De B . Virgine M aria Universali gratiarum Mediatrice, Barcinone,
1921; Los fundamentos de la Mariologia en las Epistolas de S . Pablo: E l Protovangelio
estudiado a la luz de la Teologia de S . Pablo, in Estudios eclesiasticos, 2 (1923) 79-93;
134-151; 3 (1924) 38-80; La mediacion universal de la Virgen en Santo Tomas de Aquino,
Bilbao, 1924; La mediacion universal de Maria segun S . Ambrosio, in Gregorianum,
M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M . V . IN G EN ERE
5 (1924) 25-26; Universalis B . Virginis Mediatio ex proto-ev angeho demonstrata, in Gre

gorianum, 5 (1924) 569-583; S . Irenaeus Lugdunensis, universalis mediationis B . M . V .
egregius propugnator, in Analecta sacra Tarraconensia, 1 (1925) 225-241; La mediacion
universal de la Santisima Virgen en las obras del B . Alberto Magno, in Gregorianum, 7
(1926) 511-548; S . Ephraem Doctoris Syri testimonia de universali B . M . V . M ediatione,
in Ephem. Theol. Lov., 4 (1927) 161-179; Universalis B . M . V . mediatio in scriptis Ioan
nis Gerson, in Gregorianum, 9 (1928) 242-268; M aria M ediatrix, in Ephem. Theol. L ov.,
6 (1929) 439-462; De universali B . M . V . Mediatione metaphorica testimonia, in M aria
num 3 (1941) 201-237; Pauli doctrina de Christi Mediatione, Mariae mediationi appli
cata, in Marianum, 4 (191.2) 81-90); La Mediacion de la Virgen M aria, segiin Santo
Tomas de Villanueva, in Estudios Marianos, vol. I, 1942, pp. 227-271; Posicion trans-
cendente y actuacion universal de M aria en el mundo de la gracia, Barcelona, 1946; M aria,
Mediadora universal o Soteriologia Mariana; M adrid, 1946. C a r o l I. B ., O . F . M .,
The theological concept o f Mediation and Co-Redemption Extrait des Ephem. Theol.
Lov., nov. 1937; C l e m e n t C . , S S . R ., S i. Alphonse de Liguori'. son apostolat pour la
mediatrice de toutes graces, in Ephem. Theol. L ov., 8 (1931) 47-66; D e n e f f e S. I., M aria,
die M ittlerin aller Gnaden, in Scholastik, 4 (1929), 321-251; D e s m a r a i s , S . Albert le
Grand, docteur de la mediation mariale, Paris-O ttaw a, 1935; D e v y V . , Cause premiere
et causes secondes. Principes generaux de la mediation mariale, in Rev. de VUniv. d ’ Ot-
tawa, 4 (1934) I 2 7 * - I 4 0 # ; i 6 2 * - T 7 9 * ; D i F o n z o L ., O . F . M . C on v., Doctrina S . Bo-
naventurae de universali mediatione B . M V ., Romae, 1938; D u b l a n c h y , M arie, in
Dict. Theol. Cath., 9, 23S9-2409; E l e j a l d e , La mediacion universal de la Virgen S.m a
segun la doctrina de S . Alfonso M . De Ligorio, in Cronica Oficial del Congreso Mariano
Hispano-Americano de Sevilla, pp. 556-608; F e r n a n d e z , De mediatione B . Virginis
secundum doctrinam D . Thomae, in L a Ciencia Tomista, 20 (1928) 145-170; F r i e t h o f f ,
Sint Thomas van Aquine en het middelaraarschap van M aria, in Nederl. K a thol. Stem-
men 23 (1923) 332-345); De duplici ratione ob quam B . Virgo M ediatrix nuncupatur,
in Angelicum, 6 (1929), 207-216; De alma Socia Christi Mediatoris, R o m a e , 1936; G o d t s ,
C . S S . R ., De definibilitate Mediationis univei salis Deiparae, Bruxelles, 1904; G r i p k e i
M . V ., The Blessed Virgin M ary as M ediatrix in the Latins and French Legend prior
to the Fourteenth Century. D issertation, W a s h in g to n , 1938; H u g o n , O . P ., S . Thomae
doctrina de B. M . V . Mediatrice omnium gratiarum, in Xenia Thom., 1925, 2, 531-540;
L e b o n , L'apostolicite de la doctrine de la mediation Mariale, in Rech. de Theol. ane.
et med., 2 (1930) 129-159; La Doctrine dc la Mediation M ariale, L ou vain , 1939, extr.
Aes Ephem. Theol. L ov., 16 (1 9 3 9 ) 655-744; I k a g u i ( D e ) M ., La Mediacion dc la Virgen
en la Himnografia latina de la Edad Media, Buenos A ir e s , 1938; L e l o i r , La mediation
Mariale dans la theologie contemporaine, B rages, 1933; L e p i c i e r Card. A . , O . S. M ., L ’Im-
macolata, Corredentrice, Mediatrice, Rom a, 1928; M e r k e l b a c h H . , Q uid senserit S . Thomas
de Mediatione B . M . V ., in Xenia Thom. 1925, 3, 505-530; Mediatio B . M . V . in doctrina
Hugonis a S . Charo in Angelicum, 7 (1930) 39-56; M i r a n d a , San Alberto Magno y la
mediacion de la S.ma Virgen, in La Vida Sobrenatural, t. 24 e t 25 (1932-1933); M o d e s t de
M ie r e s , La mediacion universal de la Verge Santisima, in Estudis Franciscans, 24 (1930)
181-205; N a u l a e r t s , De M aria Mediatrice, Louvain, 1922; N i s t a l , Deipara B . V . M aria,
universalis gratiarum M ediatrix, M u r c ia , 1927; O ’ C o n n e l , Our Lady mediatrix o f ali
M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M. V . IN G EN ERE
Graces, Baltim ore, 1926; P a s t e R . , L a mediasione Universale di M . V ., in La Scuola

Cattolica 55 ( 1927) 26-46; P a r q u i n , R o o d , M a l b e r g , M aria, Middelares, in Studien,
112 (1929) 243-286; P e s c h C . , S . I., Die selige Ju.ngfrau M aria, die Vermittlerin aller
Gnaden, Freiburg, 1923; R i v i e r f ,, Sur la notion de M a ie M ediatrice, iri Ephem. Theol.
L ov., 2 (1925) 233-229; R o s c h i n i G ., O . S . M . , La Mediasione Mariana in S . Bona
ventura, in Marianum, 2 (1940) 59-80; S a n d e r s , M aria Middelares. in Studia Catho
lica, 3 (1927) 179-186; S c h u t h , Mediatrix, Innsbruck, 1925; U d e , Ist M aria die Ver-
tlerin aller Gnaden?, Bressanone, 1928; V a n C o n b r u g g h e , De universali B . Mariae
in re salutis mediatione, in Coli. Gand., 10 (1923) 22-27; V i l a i n , Notes sur M arie-M edia-
trice, in Nouv. Rev. Theol., 53 (1926) 748-776; V l o b e r g M . , Marie notre M ediatrice,
G renoble, 1938.
Prasnotanda. Scopus huius quaestionis praelim in aris est generice prob are
principium , u ti aiun t, associationis seu con sortii B. M . V irg in is C h risto M e d ia
to ri in u n iverso M e d ia tio n is opere, p raescin d en d o pro n u n c a variis resp ectibu s
p articu la rib u s h u iu s associationis.
U t au tem rite proced am u s, tria d eclaran d a ven iu n t, vid elicet: I. Q u id sit
M ed iato r; II . Q u aen am m ed iatio B . V irg in i trib u i debeat; I I I . Q u in am sin t op p o -
sitores m ediationis.
I. Quid nomine Mediatoris intelligatur. In p rim is rite d eterm in an d a est sig n i

ficatio h u iu s vo cis, tu m in communi (id est, secu n d u m q u o d verificatu r in q u a c u m
q u e m ed iation e), tu m in particulari, seu, secu n d u m q u o d verificatu r in casu
p a rticu la ri de q u o agitu r.
A) M e d ia to r, in communi, v i v o cis, ille est « q u i se m ed iu m in ter a liq u o s d is

sid en tes in terp on it ad lites com ponen das: con ciliato r, s e q u e s te r » (Ita F o r ce l -
l in i, L exico n ; v e l etiam m agis com plete: « is q u i in ter d u os in terven it v e l p a ci,

ve l am icitiae faciend ae restitu en d aeve, vel pacto ineu nd o, ve l foed eri sancien d o,
c o n s u ltu r u s » (Ita G rim m ). H oc sensu sexies in N o v o T e sta m e n to v o x ipsa
M ediatoris ad h ib etu r, vid elicet: G a l., 3, 20; G a l., 3, 10; 1 T im ., 2, 5-6; H e b r.,
8, 6; H e b r., 9, 15; H e b r., 12, 24. E x d ictis p atet q u om od o apte om n in o m u n u s
M e d ia to ris d efin ierit A n g e lic u s D o cto r: « A d m ed iatoris officiu m p ertin et co n iu n -
gere et u n ire eos in ter q u os est m ediator; n am ex trem a u n iu n tu r in m ed io »
(3, q. 26, a. 1, c.). E t p au lo post: « In m ed iatore d u o p o ssu m u s considerare: prim o
q u id em rationem m ed ii; secu n d o, officiu m co n iu n gen d i. E st au tem d e ratione
m ed ii, q u o d d istet ab u tro q u e extrem o; co n iu n g it Jautem m ed iator p e r h oc,
q uod ea q uae u n iu s sun t, d efert ad alteru m » (3, q. 26, a. 2, ad 3).
A d officiu m ig itu r m ed iatoris, secu n d u m communem rationem con sid eratu m ,
pertin et coniungere partes non coniunctas. A d h oc au tem req u iritu r u t m ed iator
sit d istin ctu s et d istet tu m ab un a tu m ab alia parte i. e. — p ro u t d icit S. T h o m a s
— habeat rationem m edii inter un am et aliam partem . In m ed iatore, ergo , duo
consid erari deben t: 1) ratio medii in ter d u o extrem a, et id eo d eb et m ed ia to r:
234 M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M . V. IN GEN ERE
a ) cu m u tro q u e ex trem o in aliq u o con ven ire et com m u n icare; b) ab u tro q u e

extrem o d ifferre, ita q u id em u t u n i extrem o sit su p erior, alteri ve ro sit in ferior.
S in e d u ob u s istis requ isitis, ratio m ed ii n on h a b etu r ( C fr S . T h o m . In I I I S en t.,
d. 19, q. 1, a. 5, q. 2, sol. 2); 2) officiu m seu actus coniungendi, p er h oc q u o d ea
q u a e sun t u n iu s d efert ad alteru m . Ille ergo q u i n eq u e d iffert ab u traq u e parte
(et ideo n on stat extra partes), n equ e ea q u ae su n t u n iu s p o test d eferre ad alium ,
m ed ia to r esse n eq u it, seu n on p o test exercere actu m m ed ii in co n iu n ctio n e d isiu n c-
to ru m . D e b e t ergo m ed iator a liq u id h abere utriusque partis, u t illu d possit d eferre.
R a tio n e p rim ae con d itio n is (i. e. u t sit extra partes con iu n gen d as) q u is co n s ti
tu itu r m ed iator in potentia re?nota i. e. potest con stitu i m ediator; ratione vero
secu n d ae con d itio n is (i. e. q u o d ea q u ae su n t u n iu s d eferat ad alium ), co n sti
tu itu r m ed iator in potentia proxim a, i. e. effective. A t, n em o c o n stitu itu r m ed ia
to r in h ac poten tia p roxim a, propria voluntate: n on en im p rop ria vo lu n tate, sed
ta n tu m m o d o p er com m ission em u triu sq u e partis, p o test q u is de bon is alio ru m
d isp o n ere. R e q u iritu r ergo, 3) advocatio, seu adm issio, saltem im p licita. A tta
m en , h ic b en e an im ad verten d u m est talem advocationem seu ad m issionem ex
u traq u e parte req u iri solu m m od o q u an d o con iu n ctio vel recon ciliatio inter pares
fieri debet: est en im necessarius u triu sq u e partis consensus. D e u s ve ro , su p rem u s
D o m in u s, a gen ere h u m an o gra vite r offensus, po tu it solus et in d ep en d en ter ab
eius consensu mediatorem statuere.
T a n d e m , ad h o c u t q u is m ed iator d ici possit, req u iritu r etiam u t de fa cto
u tram q u e p artem coniu n gat; si en im , co n iu n ctio n em inchoaret ta n tu m m od o,
sed, q u acu m q u e de causa, n on perficeret, h in c partes nondum coniunctas relin
queret, m ed iator d ici n on posset. S ic, e. g., si ille q u i officio m ed iatoris inter
d om in u m et operarios fu n gi d eb et, tan tu m m od o ex u n a parte (d om ini v e l o p e
rarioru m ) a liq u id ob tin eret, n on vero ex u traq u e parte, non cen setu r officiu m
su u m consum m asse, et id eo m ed iator, sensu vero et p rop rio, d ici n e q u it .1 H a ec
d e communi ratione m ed iatoris. N u n c ve ro aliq u id de p articu lari ratione m ed ia
toris, i. e. de m ed iatore in ter D e u m et hom ines.
B) In particulari m ed iation e de q u a h ic agim u s (i. e. de m ed iation e inter

D e u m et hom in es) non h ab etu r tan tu m m od o co n iu n ctio p artiu m disiunctarum,
seu m elius, non con iu n ctaru m , sed con iu n ctio p artiu m dissidentium, ob v o lu n
tarie solutam u n io n em q u ae in ter duas istas partes antea, p er gratiam , vig eb at.
H a ec u n io dissoluta est p er p eccatu m , q u o d — u t d icit A n g e lic u s — quamdam
habet infinitatem, ratione p ersonae infinitae q u am offen d it. T e n e n tu r ergo, h o m i
nes, e x rigore iustitiae, satisfactio n em D e o praestare, sine qua n ova u n io im p o s
1 S c i t e a n i m a d v e r t i t c l . P . F r i e t h o f f O . P . q u o d in t a l i c a s u n o n e s s e t q u a e s t io d e magis
v el minus perfecte, q u ia n o n d e f i c i t t a n t u m a l i q u i d p e r t i n e n s a d m o d a lit a t e m m e d ia t io n i s , s e d
quod e s t d e ratione com m uni. ( C f r D e alm a S o c ia C h r is ti M ed ia to r is, p . 1 2 ).
M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M. V. IN G EN ERE 235
sib ilis evad it. Ille ergo q u i mediator in ter D e u m et hom in es co n stitu itu r, d eb et
satisfaction em D e o p ro h o m in ib u s dare, qua satisfactione to llitu r reatus poenae;
et in super, d eb et h o m in ib u s mereri gratiam d ivin am q u a restitu u n tu r in a m ici
tiam pristin am . S ecu n d u m grad u m hu iu s satisfactionis et m eriti, h ab etu r grad u s
m ed iation is. E t id eo si satisfactio et m eritu m sint perfecta, i. e. sim p liciter, etiam
m ed iatio erit p erfecta et sim pliciter; si vero satisfactio et m eritu m sint im p e r
fecta, i. e. sec. q u id , etiam m ed iatio erit im p erfecta et sec. q u id . 1
Iam vero, applicando ea omnia quae dixim us Christo, ipse fuit perfectissimus media
tor inter Deum et homines. Etenim : i) Ipse perfectissim e fuit medius inter duo extrema
i. e., inter D eum et hom inem et distat ab utroque; Ipse enim , praeter D eum , est homo,
et praeter hom inem , est D eu s. Stat ergo ontologice in m edio. Pariter: 2) Ipse coniunxit
unam partem cum altera, ea quae sunt unius ad alium referendo, i. e. coniunxit partes
dissidentes, satisfaciendo D eo ex toto rigore iustitiae, merendo gratiam pro om nibus.
Tandem : 3) quod Christus revera advocatus et admissus fuerit ab utraque parte, a
D eo et ab hom inibus, ad officium m ediatoris, luculentissim e patet ex S. Scriptura
et ex Traditione. A d hoc enim, i. e. ut esset mediator, sua Passione et morte, a D eo
Patre in hunc m undum missus est. Q uod vero, ut m ediator, sit admissus etiam ex parte
hom inum , quamvis hoc — ut iam dixim us — necessarium non fuisset, ex hoc praeser
tim patet quod D eus, antequam m itteret F iliu m suum in terram, per Angelum G abrie-
lem ad B. M ariam V . m issum , consensum quaesivit eiusdem « loco totius humanae
naturae» — ut dicit Angelicus (3, 30, 1). T u n c, enim , — scripsit L eo X I I I (Octobri
mense) ■ — B. V irgo «ipsius generis humani personam quodammodo agebat». H oc
relate ad C hristum . Sed quid dicendum de B. Virgine?
I I . Quaenam mediatio B. Virgini attribui debeat.

H isce positis, d icim u s B . V irg in e m fu isse m ed iatricem n on simpliciter seu
principaliter eo q u od ipsa p er se co n iu n ctio n em et recon ciliatio n em p erficere
n on p o tu it, sed sec. quid et secundario, p ro p ter pecu liares om n ino relationes
eius ad M e d ia to rem et praesertim m eren d o et satisfaciend o c u m C h risto pro
nobis. H in c: 1) C h ristu s fu it m ed iator de se sufficiens; B. V irg o v e ro de se insuf
ficiens et d ep en d en s q u ia om n em virtu te m ex C h risto hau rit, cu iu s m eritis prae-
red em p ta e t sanctificata fu it. 2) C h ristu s fu it m ed iator absolute necessarius', B.
V irg o vero fu it M e d ia trix hypothetice necessaria, q u ia D e u s, libera su a volu n tate,
ita statuit. 3) C h ristu s fu it m ed iator absolute universalis, etiam ip siu s B . V irg in is;
B . V irg o , vero , tan tu m m od o relate ad alios, cu m su im etip siu s m ed iatrix esse
n on possit.
1 I s te m ediationis c o n c e p tu s e r u it u r e x d ic tis P a tru m e t s c r ip to r u m e c c le s ia s tic o ru m v.

g . S . E p h r a em (E d . L a m y , 3, 9 7 4 -9 78 ), S . P etru s Chrysologus ( P L 52, 5 79 ), P h ilip p u s de H a r-
vetig ( P L 203, 260), R aym undus Iordanus (C on tem p lationes de B . V irg in e , p r o o e m .), D ion ysius
P e ta v iu s ( D e theol. dogm at., lib . 14 , c. 9, n . 1) etc.
M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M . V. IX GEN ERE
M e d ia tio ergo B . M . V irg in is, cu m cl. P . B o ve r ita defin iri potest: « E st offi
cium, quo B . Virgo, Deum inter et homines posita, eos inter se coniungit, quaternis
et ea quae sunt D e i ad homines defert, dona D ei hominibus exhibendo, et ea quae
sunt hominum defert ad Deum , pro hominibus D eo satisfaciendo et interpellando ». 1
N o s vero p rob ab im u s, in h ac q u aestion e, in B . V irg in e v erificari illa om n ia
quae pertin en t ad rationem communem mediatoris', in su b seq u en tib u s v e ro q u a e
stio n ib u s ea q uae pertin en t ad particularem rationem h u iu s m ed iation is. 2
II . Gppositores. S u n t P rotestan tes om n es, veteres et recentiores, qu i n obis

o p p on u n t, at in u tiliter, verb a S. P auli: « U n u s est M e d ia to r D e i et h om in u m ,
hom o C h ristu s I e s u s ». H a ec v e teru m P ro testa n tiu m op p o sitio au d aciu s ren o
vata est saec. x v m a Ian sen istis et p raesertim ab A d a m o W id e n fe ld t q u i, in
fam igerato op uscu lo: M on ita salutaria B . M a ria e V . a d cultores suos indiscretos
(1673) sign ification em titu li M e d ia tricis perverten s, illu m im p ro b at dicens:
« Q u i m e mediatricem et ad vocatam d icu n t, n on eo sen su d ican t q u o F iliu s m eu s
p ro p rie est m ed iator et ad vocatus: Ille N o v i T e sta m e n ti M e d ia to r est. Ille p r o
p riis m eritis D e u m pla ca vit ... n em o ita q u e h aec m ih i trib u at, n u m q u id c ru
cifixa su m pro vobis? » (M onitum 9). E t in E p isto la ad P. Jobert, am icu m su u m ,
haec aperte scribebat: « M a ria n on est M e d ia trix nostra, ex cep to q u o d ip sa orat
p ro n obis; et h aec m ed iatio com m u n is est ipsi et o m n ib u s aliis sanctis ». 3
1 C f r M a r ia M e d ia tr ix , i n E p h . T h eo l. L o v ., 6 ( 1 9 2 9 ) , 4 4 0 .
2 H in c , e r r o n e e o m n in o q u id a m — u t a n i m a d v e r t i t c l . B it t r e m i e u x ( D e M ed ia tio n e u n i
versa li, p . 1 3 ) M e d i a t i o n e m B . M . V i r g i n i s a d s o la m g r a t i a r u m dispensationem c o a r c t a n t . I s t i,
e n im , d i s t i n g u e n d o i n t e r m u n u s q u o B . V i r g o i n c o e l is f u n g i t u r ( q u o d i n d i s t r i b u t i o n e g r a t i a
r u m c o n s is t i t ) , e t m u n u s q u o i n t e r r a d e g e n s f u n c t a e s t , p r i m u m s i m p l i c i t e r m ediationem , a l t e
r u m v e r o s i m p l i c i t e r corredem ptionem a p p e l l a n t ; e t i d e o , r a t io n e p r i o r i s m u n e r i s B , V i r g o e s s e t
M e d ia tr ix ; r a t io n e v e r o s e c u n d i , e s s e t C orredem ptrix. A u c t o r e s i s t i , u t p a t e t , n o t i o n e m m e d i a
tio n is p e ssu m d a n t, eo q u ia m e d ia t io u t r u m q u e m u n u s c o m p l e c t i t u r , e t id e o t i t u l u s m edia
tricis e t t i t u l u s corredem ptricis a d a e q u a t e n o n d i s t i n g u u n t u r , s i c u t a t i t u l o m e d ia t r ic i s — - u t
v i d e b i m u s — - a d a e q u a t e n o n d i s t i n g u i t u r t i t u l u s M a tr is hom inum . I n s u p e r , s i c u t C h r i s t u s —
p r o u t e x E p i s t o li s S . P a u l i a p e r t is s i m e p a t e t — n o n e s t m e d i a t o r s o lu m m o d o p r o p t e r d i s t r i
b u t i o n e m g r a t ia r u m , s e d e t i a m p r o p t e r o p u s r e d e m p t i o n i s , it a a p a r i B . V i r g o , n o n e s t M e d i a
t r i x s o lu m m o d o p r o p t e r c o o p e r a t i o n e m a d o p u s r e d e m p t i o n i s . H i n c , t i t u l u s M e d ia tr icis d iv e r s i s
m o d is a c c ip i p o te s t. Q u a te n u s s i g n i f i c a t , in genere, o f f ic i u m « c o n i u n g e n d i h o m in e s D eo»,
B . V i r g o d i c i t u r s i m p l i c i t e r M e d ia tr ix D e i et hom inum , v e l in ter D e u m et homines', q u a t e n u s
v e r o , i n specie, s ig n i f i c a t 1 ) m e d i a t i o n e m s e u c o o p e r a t i o n e m a d n o s t r a m c u m D e o r e c o n c ilia
tio n e m , seu r e d e m p t i o n e m , d i c i t u r C o rred em p trix ; e t 2 ) q u a t e n u s s ig n i f i c a t m e d i a t i o n e m s e u
c o o p e r a t i o n e m i n d i s t r i b u t i o n e g r a t ia r u m o m n i u m p e r s u a m a c t u a le m i n t e r c e s s i o n e m , d i c i t u r
D isp en sa trix omnium gratiarum . E t i d e o , d u o i s t i m o d i m e d i a t i o n i s in specie, s u n t d u o v e l u t i m o d i
concreti m e d ia t io n i s in genere. H i n c B . V i r g o , i n c o n c r e t o , f u i t e t e s t m ed ia trix r e c o n c i l i a t i o n i s ,
s e u C o r r e d e m p t r i x ; M e d i a t r i x c u i u s c u m q u e g r a t ia e per suam a c t u a le m in t e r c e s s i o n e m , seu
D isp en sa trix o m n i u m g r a tia r u m .
3 M ss. de M arbourg, v o l . 1, n . 2, fo l. 16 6 . C f r H o f f e r P . , S . M . , i n o p . L a devotion
d M a r ie au decline du X V I I e siecle, autour du Jansenism e et des « A v is salutaires de la B . V .
M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M . V . IN G EN ERE
P ariter, Concilium Anglicanum anni 1867, A n g lica n o s h o rtab atu r u t caveren t

« ab ex a ltatio n e B . M . V irg in is, substitutae (!!!), ta m q u a m M ed ia trix, F ilio suo,
q u ia D e u s g lo ria m S ib i d eb ita m alteri n on d a t ». E tiam h ic aeq u ivo catio m a n i
festa apparet.
N e c d efu e ru n t et n on d esu n t p au ci q u id am cath olici qui d icu n t M ediatricis
titu lu m p ietati, n on tam en scien tiae th eologicae p erm itti posse.
C o n tra h o s om n es seq u en tem po n im u s prop osition em .
Propositio: «B . Vi r go est Me d i a t r i x seu Socia Chr i s t i Me

d i a t o r i s ».
Prob.: I. E x Magisterio Ecclesiastico.

P rop ositio haec — u t affirm at C ard . L e p ic ie r — ad fidem cath olicam spectat.
In B u lla Ineffabilis P ii IX , habetur: « (B. V irg o est) totiu s terraru m orbis poten-
tissim a apud LTn ig en itu m F iliu m su u m M ed ia trix et C o n cilia trix ».
P ariter, titu lu m h u n c M ediatricis, gen erice accep tu m , con ven ire B. V irg in i,
osten d it u sus freq u en tissim u s apu d L e o n e m X I I I , n ed u m titu lo ru m aequiva-
lentium, sed etiam titu li ex p liciti M ediatricis, q u o D eip a ra m saepe saepius co n
decorat. Illa m en im v o ca t d ign am et p eraccep tam ad M e d ia to re m M e d ia trice m
(Fidentem piumque, t. 5, p. 90), d o cet D e u m n obis Ip sam M e d ia trice m b e n i
gn issim a m iserico rd ia p ro vid isse (lucunda semper, t. 4, p. 1 3 2 ).1 Item P iu s X
in variis d o c u m e n tis ,2 n ec n on B en ed ictu s X V . 3 P iu s X I M a ria m vo ca t « g ra
tiae m inistram ac m e d ia tr ic e m » (Miserentissimus Redemptor, 8 m aii 1928, A c ta
M a r ie a ses devots in discrets, P a r is , 1 9 3 8 , p . 2 7 5 . P u t a t P . H o f f e r A d a m u m W i d e n f e l d t in s u is

M o n i t i s m i n i m e n e g a s s e , s t r i c t e lo q u e n d o , C o r r e d e m p t i o n e m p r o p r i e d i c t a m , p e r v i a m m e r it i,
s e d d e i l l a p o t i u s t a c u i s s e , u t p o t e ip s i i g n o t a m , e t r e ie c is s e t a n t u m m o d o t i t u l u m « C o rred em
p tr ix » u tp o te , iu x ta ip s u m , a m b ig u u m e t a q u ib u s d a m a u c t o r ib u s i l l i u s t e m p o r is s t r i c t is s i m e
i n t e l l e c t u m . T e n e b a n t e n i m a u c t o r e s i s t i ( c f r T h o m a s L f.r o y , O . P . , i n o p . L e cu lte de Ia B .
V ierge M a r ie , defendu contre un donneur d 'A v is anonym e p a r le R . P . F . Jerom e H en n egu ier...
S t O m e r , 1 6 7 4 , P- 7 7 ) p a r t i c u l a m c o r p o r i s B . V i r g i n i s e t g u t t u la s q u a s d a m s a n g u i n i s e iu s p r a e -
se rv a ta s f u is s e in co rp o re C h r is ti te m p o r e P a s s i o n is quando p a r t i c u l a ill a d o lo r e s s u s t i
n u i s s e t e t g u t t u l a e ill a e s a n g u i n i s e f f u s a e f u i s s e n t p r o s a lu t e n o s t r a . A t t a m e n , e x v e r b i s s u p r a
r e la tis e t p r a e s e r tim e x E p is to la ad P . J o b e r t, a p e rte p a te t W id e n fe ld t C o r r e d e m p tio n e m p ro
p r i e d i c t a m n e g a s s e e o q u o d m e d ia t io B . V i r g i n i s , i u x t a i p s u m , a m e d ia t io n e o m n i u m a l io r u m
S a n cto ru m m i n im e d iffe r t.
1 C f r B o v e r I . , L a M ed ia cio n universal de la S an tisitn a Virgen en las E n ciclicas de Leon X I I I ,
in E str ella d el m ar, 4 ( 1 9 2 3 ) 5 9 9 - 6 0 0 , 6 1 8 , 6 4 5 , 6 6 3 , 6 9 4 - 6 9 5 , B a r c e io n a 192 5.
2 C f r B o v e r I . , L a M e d ia cio n u niversal de ia Virgen M a r ia en la E n ciclica de P io X «Ad
dzctn illu m », i n E strella d el m a r , 4 ( 1 9 2 3 ) 7 2 7 , 7 4 1 , 7 7 5 , 8 0 7 ; L a M ed ia cio n universal de la V ir
gen en los otros docum entos de P io X , i n E str ella dei mar, 5 ( 1 9 2 4 ) 6 4 5 - 6 4 6 , 6 7 4 - 6 7 5 .
3 C f r B o v e r I . , L a M ed ia cio n u n iv ersa l dc la Virgen en las E n ciclica s y demas docunientos
de B en ed icto X V , i n E strella del mar, 4 ( 1 9 2 4 ) 1 3 2 , 1 6 4 .
M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M. V . IN G EN ERE
A p . Sed is, t. 20, 1928, p. 148 ).1 E x ord in ario m agisterio E cclesia e resu ltat etiam
principium generale c o n s o r t ii B . V irg in is c u m C h risto M e d ia to re, q u od p rin
cip iu m titu lo gen erico M e d ia tricis ex p rim itu r. S ic L e o X I I I — u t a n im ad vertit
cl. B ittrem ieu x (Doctrina M ariana Leonis X I I I , p. 21) — « tu m diserte, tu m aeq u i-
p o lle n te r de h oc p rin cip io freq u en tissim e in cu lcat, adeo u t n u llu s h u cu sq u e
fu erit q u i h an c con sortii d octrin am tam lu cu le n te r a s s e v e r a v e r it». A p p e lla v it
en im B . V irg in e m consortem F ilii, in L itte ris Suprem i Apostolatus (t. 2, p. 216),
in C o n st. U bi primum (t. 5, p. 292), in L itt. Iucunda semper (t. 4, p. 122).
II. E x S. Scriptura: clare eru itu r p rin cip iu m consociation is, id est B. V i r
gin em associatam fu isse C h risto M e d ia to ri et ideo fu isse M e d ia trice m apu d
C h ristu m . E ten im , ex celeb errim o illo oracu lo G en eseo s (cap. 3, v. 15) — testante
P io I X in B u lla Ineffabilis — constat B. V irg in e m cu m ipso u n ico M e d ia to re
C h risto , in d isso lu b ili et m ira b ili n ex u ad d issolven d a op era diaboli esse co n iu n c-
tam . E x in d e facile eru itu r, et lu cu len tissim e ex T ra d itio n e con firm atu r, p rin
cipium consortii seu associationis B. M a ria e V . cu m M e d ia to re C h risto . E t hoc
p rin cip iu m m erito a cl. P. F rie th o ff d icitu r «form aliter revelatum et ta n tu m
m od o in d ig ere exp ressa d efin itione u t sit fide cred en d u m . U n d e pu tam u s p rin
cip iu m illu d fid e i proxim um ». 2 S ed hoc a rg u m en tu m scrip tu risticu m fu se e x p o
n etu r in q u aestio n ib u s seq u en tib u s. S u fficit hic exp o sitio generica.
I I I . E x Traditione. S elig im u s h ic illa testim on ia tan tu m m od o ex P atrib u s

et S crip to rib u s tu m Orientalibus tu m Occidentalibus in q u ib u s « M e d ia tr ic is »
titu lu s explicite con tin etu r, om issis q u am p lu rim is in q u ib u s implicite ta n tu m
con tin etu r. 3 S cite en im cl. P. B o v e r anim advertit: « p lu res P atres atqu e D o cto res
M ediatricis n om en n u m q u a m usurpasse, q u i tam en, u n iversalem V irg in is m ed ia
tion em lu cu len tissim e p ro fite n tu r» (1. c., p. 461).
A ) E x O rie n ta lib u s : 1) S. E p h raem S yru s (f 372 ve l 279): « T ib i... M e

diatrix m u n d i... su p plico : tu u m p ro m p tu m in n ecessitatib u s p ra esid iu m ... in voco» .
( A s s e m ., O p. Graec. L a t. 3, 525). « D o m in a m ea... p o st P ara clitu m alius c o n so
lator, et po st M e d ia to rem M ed ia trix to tiu s m u n d i... u n iversalis p ro tectio m u n d i »
(Ib id ., 3, 528). « S p e s m ea... d efen sio... P atron a, M e d ia tr ix » (Ib id ., 3, 530).
« In te, P atron a et M ediatrice erga D e u m ... gen u s h u m a n u m ... felicitatem suam
ponit, atqu e a tu o sem p er p e n d e t p a tr o c in io » (Ib id ., 3, 532). « M e a m ... v ita m
corrige, u t, h abens te p raestan tissim am M ediatricem , in cu lp a te ante Iu d ic e m
1 C f r B o v e r I ., L a M ed ia cio n universal de la Virgen en los prim eros docum entos d e P io X I ,

in E strella d el m a r , 5 (19 2 4 ) 228.
2 C f r D e A lm a S o c ia C h r is ti M ed ia to r is , p p . 48 -49 .
3 C fr B o v er S . J ., M a r ia M e d ia tr ix , in E phem erides Theologicae Lovanien ses, a n . V I ,
fa s c . 3, u b i p lu ra alia te stim o n ia in v e n ir i p o s su n t.
M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M . V . IN GENERE 239
a d s te m » (Ib id ., 3, 539). « P ro p ter m u ltitu d in e m in iq u ita tu m m earu m im p e

d ior, q u o m in u s in ip su m (C h ristu m ) ocu los figam atqu e exp oscam rem ission em :
et p ro p o n o te po stu latricem sim u l et M ed ia tricem » (Ib id ., 3, 548). « T e in om n i
re M ediatricem ac p ro te ctricem p raeten d en tes ... » ( Ib id ., 3, 552). « T u m o rta
liu m cum D eo c o n iu n c tio » ( Ib id ., 3, 525).
S . E p ip h a n iu s : « Ip sa en im est caeli et terrae M ed ia trix, q u ae u n io n em n a tu

raliter p e r e g it ». V e l, pressiu s — p ro u t a n im ad vertit B o ve r, 1. c., p. 443 —
ex graeco: « Ipsa en im caeli et terrae, M ed ia trix exsistens, u n io n e m p e rfe cit »
( P G 43, 49 1). N o n constat om n in o — an im ad vertit B over, ib id . — verb a ista
S . E p ip h a n io esse trib u en d a . S u n t tam en au ctoris an tiq u issim i.
S. P r o c lu s : B . V irg o est « D e i ad h om in es u n icu s pons » (H om il. in D eip.,

P G 65, 682).
B a s iliu s Ep. S e le u c e n s is : B. \ irgo fu it « D e i h o m in u m q u e sequestra co n
stitu ta, u t parietes in tegerrim i con vellan tu r, et caelestia terren aq u e in u n u m
coeant ». (H om il. in S S . D eip. Annuntiationem , P G 85, 443).
A n t i p a t e r B o s tr e n s is : « A v e , quae facile h u m an itati M ed ia trix in terced is »

(P G 85, 17 7 1).
S . A n d r e a s C r e te n s is : « Gaude, gratiosa, p er q u am cessavit lex, et gratia

illu x it... S alve, legis ac gratiae M ed ia trix, veteris n o v iq u e T e sta m e n ti o b sig n a
tio » (P G 97, 863-866). « D eip a ra m a d d u cim u s M e d ia tricem » ( P G 97, 1403).
« Q u ae te... pep erit, iugis, o Iesu D eu s, p ro terrigen is tu is fid elib u s M ed ia trix
ex sistat» (P G 97, 1 4 1 1 ). « S u s c ip e M a tre m tuam , o C h riste, ta m q u a m M e d ia
tricem: ut, ea su p p lican te, trib u a s m u n d o p acem ... tu a sq u e E cclesia s in u n u m
c o n n e c ta s » (P G 97, 1410).
S . G e r m a n u s C o n s t a n t i n o p o l i x a n u s : u A v t , graiia plena ... io n s q u e p e r e n n is

universis aquas effluens ... omnium peccatorum Mediatrix vere bona» (P G 9 8 , 322).
« Nos in te abunde vitae aeternae altum pignus accepim us, atque ad D eu m M ediatri
cem, humanis emigrantem în Assum ptione) nanciscim ur » (P G 98, 362).
S. I o a n n e s D a m a s c e n u s ( f 807): « U t enim ille (Iacob) per extremas scalae partes
caelum cum terra copulatum ... vidit: sic tu quoque, Mediatricis m unus obiens ... ea
quae dirempta erant collegisti » (P G 96, 714).
S. T a r a s iu s (j- 806): « A ve, M ediatrix om nium quae sub caelo sunt » (P G 98, 149).
S . T h e o d o r u s S t u d i t a (7 5 9 -8 2 6 ) ita m ediationis ideam exprim it: « A v e, proprie
et vere D eipara, tremenda hom inibus cum D eo copula, per quam coniuncta terrenis
coelestia, et humana D eo, vicissim que homini rependens di vi na» (In Dormitionem,
P G 99, 695).
G e o r g iu s N i c o m e d i e n s i s : « T e quidem ad Filiu m Mediatricem, eos vero (parentes
tuos) ad te intercessores adsciscim us hodie » ( PG 10 0 , 1375). « T ib i enim per eum (Iohan-
nem) reliquos item discipulos commendatos volo ... Ipsique vicissim , quae sunt filio
rum ac subditorum praestabunt tibi. Congruum tibi cultum ceu M atri D om ini sui
24-0 M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M. V. IN G EN ERE
persolvent, ut per quam ego ad eos venerim , ut quam ad me Mediatricem facile im pe
traturam inducias habeant » (P G io o , 1475). « N ullum auxilio tuo firmius tropaeum
opponim us. U nicum est, quo illo fortius sperandum habemus: nempe F ilii tui potenti
q u i n , et eius ipsius beneficium , acceptum tibi referim us. Cum enim iugiter eum offen
d am us, despicabiles manem us, indigni exsistentes, quorum ille curam agat. T u itaque
M ediatrix accedens, illi nos reconcilias» (P G 100, 1455). «N on ignoramus immensa
d e lic ta nostra: eamque ob rem te Mediatricem praetendim us. Vides universam chri
st iani populi spem ex te pendentem? Fac ergo potentia tua, ut bene illi ac prospere
cedat. N ullum aliud perfugium habet ...» (P G 100, 1455).
P h o tiu s : o O V irgo ..., propitiatio mea ac refugium ... apud F ilium tuum ac D eum
nostrum intercedens, ac M ediatrix accedens, laudatores tuos ... caelesti thalamo dignos
effice» (P G 102, 562).
C V I I P o r p h y r o g e n i t u s : «D om inum , o V irgo, exora pro illis qui te
o n s t a n t in u s
c eleb ra n t... T e enim omnes refugium , salutem Mediatricemque apud illum habemus; nos
haereditas tua et servi tui, o D eipara, ad tuum suscipim us auxilium » (PG 107, 307).
Io an n es G eom etra: « V erb i, m ox M ed ia to ris... futuri, V irgo, M ediatrix fuit))
(P G ic 6 , 818 ).
I o a n n e s E u c h a i t e n s i s : « O D om ina ..., benedicta sint promanantia ex te dona,
quibus divites facti sumus; benedictae sint tam multae illae gratiae, quibus gloriose
coronati sumus. N on am plius damnationi subiicim ur prim orum parentum; ...n o n
am plius rostri dominatur m ors. Per te et propter te et ex te ista omnia. T u etenim lacri
mas a facie terrae prorsus abstulisti; tu creaturas universas omnigenis cumulasti bene
ficiis; tu caelestia exhilarasti, tu salvasti terrestria, creaturam reconciliasti, Creatorem
propitium reddidisti; ...su perna inter et haec infima per te ipsam intercessisti M edia
trix, et roiium in m edum omnia in m elius transmutasti » (P G 120, 1111).
I a c o b u s M o n a c h u s : <M atrem tuam ex nestro genere elegisti, ac talem nobis the
saurum reposuisti, tali nos spe stabilisti. O nostri generis nobilitatem: qualem consequi
meruit Mediatricem! ... Per eam ineffabili ratione te nobis inclinasti » (P G 127, 598).
0 Per eam ipse nos tib i, ac per te nos Patri reconciliasti ... Mediatricem eam consti
tuisti, qua duce ad tuam feram ur bonitatem ... Eam tu pontem fecisti, quo, a m undi
fluctibus traiicientes, ad tranquillum portum tuum perveniam us. Scalam eam erexisti,
quae a maestitia ad laeta gaudia, atque a terra in caelum transmittat ...; omnibus omnia
factam, ut naturae curet vulnera » (P G 127, 598).
N e o p h y t u s M o n a c h u s R e c l u s u s : «Ave, D eipara V irgo, refugium in te confiden
tium , peccatorum Mediatrix apud D eum , ferventer paenitentium defensio tuta» (Pa-
trol. Orient., 16, 537).
G e r m a n u s 11 C o n s t a n t t n o f o l i t a n u s . «Pax ... nostra Christus est. Advenit enim,
ut dissita coniungat, ac pugnantia ad pacem com ponat, quae quidem bona, ex huius
modi pace profluentia, Mediatrice D ei M atre, uberrim a in universam terram effusa
s u n t » (P G 140, 68 2). Et in ore D eiparae haec verba ponit: «Altissim um ... adoro cui
per hum ilitatem meam com placuit, naturam invidia perditam uberrima gratia dignam
efficere; m eque salutis, irrm o et deificatlonis, m undo conciliandae Mediatricem consti
tuere » (PG 140, 730).
M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M. V. IN G EN ERE
I s id o r u s T h e s s a l o n i c e n s is (-f- n o o ). « Ip sa vero, o D ei M ater gratiarum m are...,

salus mea, per quam et caelos inhabitam us et paradisum recuperavimus .... sis nobis
heic quidem ... propugnatrix adversus insidias, quas inim icus contra nos m olitur; in
futuro autem saeculo aeternorum bonorum nobis fruitionem praebeas. Quam utinam
assequam ur om nes, Mediatrice D eipara, et gratia D om ini nostri Iesu Christi ' (B a l l e -
r i n i , Sylloge monumentorum ..., 2, 671-673, P G 139, 163).
G r e g o r iu s P a l a m a s ( f 1360). Aperte affirmat B. Virginem Mediatricem esse

hom inum et A n gelorum , eo quod per ipsam omnes receperunt gratiam et gloriam (In
Dormit., P G 151, 473).
N i c o l a u s C a b a s i l a s ( f 1371): « Illa vero (B. V irgo) si inter D eum et homines
M ediatrix non fuisset relicta, terrestres caelestium participes fieri omnino impossibile
e r a t » (Patro/. Orient., 19, 499).
T h e o p h a n e s N i c a e n u s ( f 1 3 8 1 ) , de Deiparae mediatione luculenter agit in su o
Sermone in S S . Deiparam (a P. Jugie 2. 1935 editum ). Haec inter alia notatu digna
s u n t: «M ater quidem divinitati immediate unietur, caeteri vero omnes per eam.
I n t e r D eum enim et creaturam media stat, per quam nostrae massae donum et p ro
ipso deificationis retributio efficiuntur ...» (1. c., p. 16 7 ).
B ) Scriptores O ccidentales:
P a u l u s W a r n e f r id u s D i a c o n u s : « M ediator Dei et hominum Filius eius (Virginis)
est: Mediatrix F ilii sui et hom inum , ipsa» (PI, 95, 1496).
S. P e t r u s D a m i a n i , ita M ediatricis ideam, exprim it: « Scala quae caelum terris,
iungis ima su p ern is» (P L 145, 937).
R a d u l p h u s A r d e n s : «Qui s fuit sic H ierusalem , id est, pacificus, ut Mediatrix
De; et hom inum , Maria? >> (P L 155, 1423).
G u ib e r t u s A b b a s : « Nonne est nostrae consummatio gloriae, si vel possim us inter
nos et tuum F iliu m te Mediatricem habere? Ex debito est, D om ina, si nostri memineris;
propter hoc enim facta, propter hoc es electa, ut apud dulcissim um Filium causam
nostram piissim a tuearis > (P L 156, 577).
S. A n s e l m u s C a x t u a r i e n s i s : « D om ina nostra, Mediatrix nostra, tuo Filio nos
commenda, reconcilia nos Filio tuo » (P L 158, 960).
E a d m e r u s : « Q uis igitur ista perpendens aestimare queat qua laude digna sit, quae
tantorum bonorum sola prae cunctis effici m eruit M ediatrix? » (P L 159, 574).
H e r m a n n u s A b b a s : « C ollum inter caput et corpus medium est, caputque iungit
corpori. C ollum ergo sanctae Ecclesiae com petenter D om ina nostra intelligitur, quae,
inter D eum et hom ines M ediatrix exsistens, dum D ei Verbum incarnatum genuit,
quasi caput corpori, Christum Ecclesiae, divinitatem humanitati nostrae coniunxit »
(P L 180, 30). « A d te confugientes, M ediatrix nostra, quae es post D eum spes sola,
tibi peccata nostra confitemur: teque inter nos et D eum Mediatricem et Interventricem
fieri exoramus» (P L 180, 38).
S . B e r n a r d u s : « Opus est ... mediatore ad M ediatorem istum (Iesum): nec alter
nobis utilior quam M aria ... C rudelis nim irum m ediatrix Eva: ... sed fidelis M aria ...
Age gratias ei, qui talem tibi Mediatricem benignissim a miseratione providit» (P L
l6
24 2 M E D TA TIO U N IV E R S A L I S B . M . V . IN G EN ERE
183, 429-430). « Si Ecclesia lunae magis intelligenda videtur vocabulo, ... habes M edia
tricem ... evidenter expressam ... N em pe vellus est m edium inter rorem et aream, M u
lier inter Solem et L unam , M aria inter Christum et Ecclesiam constituta » (P L 183,
431-432). «Iam te, M ater misericordiae ..., L una Mediatricem sibi apud Solem iusti
tiae constitutam devotis supplicationibus interpellat» (P L 183, 438). «M agnifica
gratiae Inventricem , Mediatricem salutis, Restauratricem saeculorum ... Haec mihi
de illa cantat Ecclesia, et me eadem docuit decantare » (P L 182, 333).
B. G u f.r r ic u s A b b as: «M ariam dico exaltatam super choros angelorum , ut nihil
contem pletur supra se M ater nisi F iliu m solum ... nihil veneretur supra se Mediatrix
nostra nisi M ediatorem solum: cui nos ipsa precibus suis conciliet, com m endet, reprae
sentet » (P L 185, 190).
G o d e f r id u s A d m o n te n s is : « Ipsa, super choros angelorum a F ilio suo sublim ata,
totius m undi M ediatrix et D om ina est constituta » (P L 174, 967). « Sic fervens in
amore Creatoris, M ediatrix D ei et hom inum non m inori caritatis affectu erga salutem
vigilabat proxim orum » (P L 174, 1004). «N um quam fierent ista om nia, nisi mediante
illa, nisi inter Deum et homines Mediatrix nostra facta fuisset » (P L 174, 1022). « H om i
nes (Prophetae), qui eandem gratiam in Spiritu Sancto praevidere m eruerunt, eam
(B . Virginem ) utpote Mediatricem eiusdem gratiae non tacuerunt, sed dictis et scriptis
dignitatis excellentiam multis in locis m ystice praefiguraverunt» (P L 174, 1028).
R ic h a r d u s a S . V i c t o r e : « Inter divina itaque et humana, media et Mediatrix est
M aria» (P L 196, 517).
A dam u s S c o t u s P r a e m o n s t r a t e n s is : « D om ina nostra et Advocata nostra, dulcedo
et vita nostra, spes et M ediatrix nostra! » (P L 198, 367).
P e t r u s C e ll e n s i s : haec ad N icholaum monachum scribebat: « V irginem laudas:
et ego. Praedicas sanctam: et ego. E xtollis super choros angelorum: et ego. Asseris
D ei G enitricem , adstruis nostram ad D eum Mediatricem: et ego. Versa et reversa in
quolibet statu venerationis et glorificationis: tecum vado, tecum sentio » (P L 202,
631-632).
P h ilip p u s de H a r v e n g , A b b a s B o n a e S p ei: « Ipsa inter caput et corpus videtur
locum medium obtinere, nec ad Sponsum filii Sponsi possunt nisi M atre media perti
nere. Praesente ipsa nobis Sponsa, bonum est adhaerere; absente vero, non possunt
membra capiti cohaerere. N obis longe infra positis per ipsam D ei F ilius condescendit.
Ipsa prior, ipsa felicior, accipit grande m unus, per quod m ulti et diversi facti sunt
velut unus; per quod duo parietes una fide, uno baptism ate, sunt un iti, et ad Christum
concurrentes, et personaliter couniti. Ipsa denique Sponso et F ilio, interventu medio,
nos commendat, invitat nos ad precandum , illum submonet ut attendat. Sponsi M ater
et ancilla, nostra omnium im peratrix, disiunctos iungit, iunctos retinet, potens et effi
cax M ediatrix ... C ollum bonum , bona interventio, bona denique Mediatrix, quae
iungit quos disiunxerat E va, noxia separatrix; quae Filiu m ad largitatem , ad oboedien
tiam nos invitat, agitque ut et nos deferre obsequium , et ille conferre beneficium non
o m itta t» (P L 203, 260). « Ipsa Sponsa recte nostra omnium Mediatrix, ipsa M ater non
incongrue dicitur im peratrix: quia Sponsum rogans, imperans F ilio, furorem eius
in gratiam , in amorem suavissimum iram vertit» (P L 203, 360).
M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M. V . IN G EN ERE 243
H e n r ic u s de C a s t r o M a r s ia c o , C a r d in a l is : « Per te usque hodie fideles omnes

ad eum (C h r is tu m ) accedentes, te portam , te Mediatricem ... habere gloriantur. T u
siquidem introducis ad fidem; ... tu M ediatrix es ad veniam pro peccatis credentium
F ilium interpellando ... T u tuum porta m ihi digneris esse ad Filium » (P L 204, 338).
B a ld u in u s C a n t u a r ie n s is A r c h ie p is c o p u s : « Huius tantae dispensationis m inistra
et cooperatrix effecta, salutem m undi nobis (M aria) dedit. Sed quia sola non p o tu it,
sed ministerium praebuit, sed effectum Mediatricis exhibuit, sed M ediatorem , qui hoc
posset, in m edium produxit, recte dicitur: Dominus tecum. Opus quiddam m agnifi
cum factura es, salus mundi per te procuranda est ... Sed supra omnem humanam v ir
tutem et sapientiam est, ad quod electa es; sed D om inus tecum , cui non est im possi
bile omne verbum ... In hoc quoque opere salutis nostrae, quod a plenissima gratia
commemoratur; et auctori gratiae laus adscribitur, qui V irgine cooperante auctor operis
ostenditur». (P L 204, 473).
I o a n n e s A l g r i n u s de A b b a t i s v i l l a : Iesus sic M atrem alloquitur: « A n ignoras
te, quod sis stella maris, quae non solum bene merentes dirigis, sed etiam errantes
et devios reducis ad portum salutis? A n ignoras te, quod sis M ediatrix D ei et hom inum ,
ut peccatores discordantes a Filio tuo reducas ad concordiam? An ignoras quod sis
pulcherrim a m ulierum , et ideo in intercedendo pro peccatoribus potentissima? ... —
D ocuisti me, F ilii: iam non ignoro me stellam maris et Reconciliatricem erronearum
ovium .. » (P L 206, 113)
P e t r u s B le s e n s is : « N usquam est hodie ... dies salutis, nisi per V irginem . Haec
est enim unica Mediatrix nostra et interventrix ad F iliu m ... Exaudiet pro nobis M atrem
Filius; offeret M ater F ilio suo preces nostras» (P L 207, 597). «Ipsa est, quae ... inter
omnia quae tim ere potest humana miseria, proposita est nobis in auxilium Patrona
diligens et pia M ediatrix ad Filium » (P L 207, 665). «Ipsa ... facta est M ediatrix D ei
et hominum ... D om ina m undi, reparatrix saeculi, destructrix in fe rn i... fortitudo iusto-
rum , lapsorum fiducia, pugnantium spes ...» ( P L 207, 674).
A b s a lo m S p r in g k ir c h b a c e n s is : «Sedet . . . Christus a dextris Patris, sed ipse solus;
sedet etiam in dextris F ilii beata V irgo, sed ipsa sola ... Sedere enim ad dexteram ,
ad gloriam spectat; sedere a dextris, ad gloriae praeem inendam , quam Christus ...
M atri suae contulit, dum eam extulit super potestates angelicas. U bi illa sedet, regina
beatorum spirituum , et Mediatrix peccatorum , sem per interpellans pro nobis, ut et
nos accipiamus eundem consessum d e x te ra e ...» (P L 211, 283).
A d am , P e rs e n n ia e A bbas: « (B . Virgo est) M ediatrix, et singularis m isericordiae,
compassione propitia» (P L 211, 738). «Mediatricem intuere M ariam . Ipsa media est
inter caelum et terram , media et M ediatrix inter D eum et homines. M edia intelligim us
per condescensionis clem entiam , quae tantum supra caelos elevata est per gloriam »
(P L 211, 752). «D om us M ediatoris est Ecclesia; huius domus medium est ... M ed ia
toris M ater, M ediatrix M aria ... Cum ergo Rex virtutum iure nomen M ediatoris
obtineat, ipsaque regina virtutum M aria se exhibeat Mediatricem hom inum , m erito
iudex ecclesiasticus virtutibus operam dare debet» (P L 211, 752). « T u , m isericor
diae M ater, non rogabis pro filio Filium ? ... Rogabis plane, quia qui F iliu m tuum inter
D eum et homines posuit M ediatorem , te quoque inter reum et Iudicem posuit M edia
tricem » (P L 211, 703. C fr. 717).
2 44 M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B- M. V. IN G EN ERE
H e lin a n d u s F r i g i d i M o n t i s : « Quem non laetificat saepius ad memoriam revo

cata, sem per in auxilium invocanda, dulcis Advocata rostra, benedicta in m ulieribus!
D om ina praepotens, nec m inus clem ens, regina V irgin um , im peratrix angelorum ,
M ediatrix hom inum , G enitrix D e i, m ater m isericordiae, nutrix sapientiae, cultrix
iustitiae, inventrix gratiae, gloriae reparatrix?» (P L 212, 652). « Et certe Mediatricem
om nibus ita fieri co n g ru eb a t» (P L 212, 652). « Quid ergo per collum exprim itur, nisi
M ediatrix nostra, felix V irgo M aria; quae singulariter em inet in corpore, quod est
E cclesia per quam m eruim us auctorem vitae suscipere, panem scilicet vitae, qui descen
dit de caelo et dat vitam mundo? Per M ariam enim factus est Christus caput et Spon
sus Ecclesiae, quando V erbum caro factum de virginali procedens utero, tamquam
sponsus de thalamo suo, eandem sibi Ecclesiam connubio u n x i t stabili propriam que
dicavit» (P L 212, 667).
« Collum tuum sicut turris eburnea. Per collum quippe caput unitur corpori, et idem
collum et tale pulchre M ariam significat, quae post Christum qui est caput eiusdem
corporis, quod est Ecclesia, em inentissim um m em brum est, et M ediatrix nostra, per
quam m eruim us auctorem vitae suscipere, per quam Christus factus est M ediator
D ei et hom inum > (P L 212, 640). « Salomon noster, secundum nomen suum vere paci
ficus, fecit ut artifex sapientissim us thronum de ebore grandem , quasi prim um et prae
cipuum pacis op us: quando C hristus, qui est pax nostra, qui fecit utraque unum , ut
pacificaret quae in caelis sunt et quae io terra, tamquam princeps pacis et rex iustitiae,
innocentissim am virginum et hum illim am m ulierum elegit sibi in matrem propriam ,
quasi in sede pacis Mediatricem ... » (P L 212, 662).
G u l i e l m u s P a r i s i f j n s i s : « A b sit ut peccata mea possint suspendet e (e a tam salubri
officio pietatis, quo et Advocata es et Mediatrix hom inum , post Filiu m tuum spes
unica et refugium tutissim um m iserorum . Officium tuum est inediam te interponere
inter ipsum D eum et hom ines » (De Rhetor, div., cap. 18),
S . A l b e r t u s M a g n u s : « T ertia causa ut confidentiam peccatoribus augmentaret
per hoc quod M ediatrix eorum eadem propinquitate utram que extremitatem coniun-
geret » (Mariale, q. 24). « Ipsa enim sola omnes inferiores reduxit tam quam Mediatrix
reconciliationis, adiutrix redem ptionis» (Mariale, q. 154). « F u it... peccatorum Re-
conciliatrix et M ediatrix..., omnium peccatorum salvatrix et iustorum conservatrix»
(Mariale, q. 191). « N om en Alaria ... beatissim ae V irgini congruentissim e ad aptatur...
ad statum designandum mediationis beatissimae V irgin is, qua mediante genus humanum
per mare huius sacculi ad portum caeli exem plo, suffragio et merito revocaturi (M a
riale, q. 29). «Ipsa enim m edium terrae dicitur: proprietate illa m edii, qua ad ipsum
omnia, sicut ad reparatricem , respiciunt. Caelestium quidem generatio, qui per eam
quae in caelo corruerant sunt restaurata. T errestrium vero, auia omnes ... sunt recon
ciliati. Infernorum autem , quia... per ipsam sunt a captivitate reducti» (In Luc 1, 48).
« B. V irgo fuit medium universale et causa pacis: universalis enim fuit Mediatrix et Recon-
ciliatrix; omnes enim per ipsam fuerunt recon cilian d i» (Mariale, q. 77) « In partu ...
M ediatrix D ei et hom inum constituitur » (Mariale, q. 31).
S . T h o m a s A q u in a s : « In istis nuptiis materialibus (C an a e)... gessit... M ater Christi
Mediatricis personam; et ideo duo facit: prim o enim interpellat ad Filium , secundo erudit
m inistros» (In Ioh. c. 2, lect. 1, n. 3).
M E D IA T IO U N IV E R S A L I S E. M. V . IN GEN ERE 245
S. B o n a v e n t u r a : « B . Virgo ... M ediatrix est inter nos et C hristum , sicut Christus
inter nos et D eum » (In 3 dist. 3, p. I , a. I , q. 2 O p., 3, 67 a.). « U niversale auxilium ...
et redemptio captivorum est sancta virgo M aria et M ediatrix om nium apud Deum
(Serm . 5 De Annunt., O p ., 9, 679 b).
C o n r a d u s de S a x o n ia : «Aurora nostra, nobis est ad D eum M ediatiix... Aurora
i aque est beatissima V irgo M aria, quae inter noctem et solem , inter hom inem et D eum ,
inter hominem iniustum et D eum iustum esL optim a M ediatrix, optima irae D ei refri
geratrix n (Speculum B . Mariae V ., lect. 11).
Ia c o b u s de V o r a g in e : « M ediatrix nostra est V irgo M aria ... D icitu r autem M edia
trix quantum ad sex modos ... Prim o enim est Mediatrix nostrae salutis ... Secundo,
est M ediatrix nostrae com unctionis et unionis, quia nos disiunctos et divisos a Deo
tamquam Mediatrix coniungit et unit ... T ertio est M ediatrix nostrae iustificationis...
Quarto, est Mediatrix nostrae reconciliationis ... Ista autem M ediatrix istos D ei inim i
cos saepe reconciliat, dum eos ad paenitentiam re v o c a t... Quinto est M ediatrix nostrae
advocationis; ipsa enim tam quam nostra M ediatrix pro nobis advocata ante D eu m ...
Sexto est M ediatrix ratione com m unicationis, quia adhuc cum esset in m undo, adhuc
communicabat cum sanctis qui sunt in via, et cum illis qui sunt in patria ... Ipsa enim
tamquam media communicat cum utrisque » (Mariale aureum, lib. 2, cap. 2). B. V irgo
navi comparatur. « Ista igitur navis est in medio mari, quia est M ediatrix inter D eum
et ipsos peccatores. Prim o, in quantum autem est M ediatrix assim ilatur aurorae, quia
sicut aurora est m edium inter diem et noctem , sic et ipsa inter D eum et peccatorem ...
Secundo, in quantum est M ediatrix, assimilatur lunae. Sicut luna lucet in nocte, et
est vicina terrae, et habet virtutem efficacem super m are, sic et ipsa, scilicet M aria,
lucet peccatoribus, dando eis lum en suae gratiae; et est vicina eis, cito eis succurrendo
per affectum m isericordiae; et ostendit virtutem suam super afflictos et amaricatos,
dando eis dulcedinem consolationis suae ... T ertio , in quantum est M ediatrix, assim i
latur soli ... » (Sermones aurei, sabbato post cineres, serm. 2).
R a y m u n d u s I o r d a n u s , appellatus « I d io t a »: « T alem quippe decebat esse M atrem

Salvatoris, ut M ediatrix M ediatorem ... pareres ... S icu t per Evam V irginem facta
luerat humani generis perditio, ita per te Virginem M ariam fieret eiusdem reparatio »
(Contemplationes de B . Virgine, part. 8, contem pl. 13). « O D ei et hom inum benignis
sima M ediatrix, Virgo M aria, tu tantam gratiam invenire m eruisti, quod extrema in
infinitum distantia adunasti ... O piissim a M ediatrix, intercede pro me miserrimo
peccatore ad tuum F iliu m benedictum ...» (1. c., part. 8, contem pl. 18). «H aec omnia
beneficia per te nobis veniunt, sacratissima V irgo M aria. ... T u M ediatrix, quia, te
mediante, nobis caritative donata fuerunt » (1. c., part. 9, contem pl. 8).
B. R a y m u n d u s L u l l i u s : « tu sola M ediatrix fuisti lineaque iustitiae originalis in
mundo, per quam continuatae persistunt virtus, perfectio ac nobilitas universi! ».
(Liber de Immaculata B . Virginis Conceptione. Barcinone, 1901, p. 136). A ttam en,
de authentia huius operis valde dubitatur.
Io a n n e s G e r s o n : « T u M ediatiix, tu Advocata et exoratrix nostra, suppliciter
adeunda es, V irgo gloriosissim a, quae tui nom inis interpretatione tam illum inata quam
illum inatrix diceris. Et quo lumine? Prorsus lum ine gratiae ...» (Opera omnia, Antuer-
246 M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M. V . IN G EN ERE
piae, 1706, t. 2, 202 A ). « Orationis nostrae Mediatricem te constituem us, o Virgo beata,
Virgo D eo gratissim a» (Ib ., 3, 1 1 2 3 B) . « D om ina nostra dicitur Advocata nostra,
Mediatrix nostra, nostra Im peratrix, per cuius manus D eus ordinavit dare ea quae
dat humanae creaturae » (Ib ., 3, 1367 A).
Io a n n e s R u s b r o c iiiu s ( f 1381), A dm irabilis dictus, canit: « M ater est totius pietatis
et gratiae, Mediatrix inter D eum et hominem ...» ( Van den V I I Trappen. ed. M ulier,
pp. 6 1, 62, 63, L ovanii 1911).
B e r n a r d in u s de B u s tis : « (B . Virgo) est M ediatrix nostrae iustificationis ... Est
M ediatrix nostrae intercessionis» (M ariale, part. 3, serm. 1, punct. 3). « O Redem p
trix universi ... O Recuperatrix perditi orbis ... O M ediatrix D ei et hom inum ... O scala
per quam in D eum ascenditur ... O apud nostrum Iudicem Advocata fidelissima ...
O D ispensatrix donorum D ei ... O porta paradisi ... O Thesauraria A ltissim i ... » (M a
riale, ad finem operis).
S . L a u r e n t i u s I u s tin ia n u s : « Quom odo non est M aria ... plena gratia, quae effecta
est M ater D ei, paradisi scala, caeli ianua, Interventrix mundi ..., peccatorum spes,
naufragantium portus, maris stella, confugium periclitantium ... D ei et hom inum veris
sim a M ediatrix':» (Serm . In Annunt. B . M . V.).
T h o m a s a K em p is: « T e igitur, o beatissima om nium que virginum regina pulcher

rim a, totius iam orbis Mediatrix effecta, te ... laudet et glorificet omne genus humanum »
(Orationes de Pass. D .n i et de B . Virgine et aliis Sanctis, or. 7, ed. Pohl, vol. 3, 357).
S. A n t o n in u s F l o r e n t i n u s : « Sicut ipse (Christus) M ediator dicitur noster, ita

et M ater eius dicitur Mediatrix, quia peccatorum reconciliationem procurat apud D eum .
Unde in Sequentia dicitur: Mediatrix hominum, ablutrix criminum, peccatorum venia »
(Summa, p. 3, tit. 31, c. 2, § 2). «V irgo M aria est et dicitur Mediatrix hom inum inter
D eum et hom ines, quasi Mediatrix et Reconciliatrix » (Summa, p. 4, tit. 14, c. 13, § 2).
« F uit B . V irgo M ediatrix et Reconciliatrix omnium » (Ib. c. 24, § 1). « Ipsa est M edia
trix quae procurat nobis in his nuptiis (inter Christum et Ecclesiam ) vinum dilectionis
et devotionis » (Ib. c. 38, § 6). « Interest (in nuptiis D ei et animae) Iesus ut gratiam
m erito suae passionis conferens, et M ater eius ut M ediatrix eam procurans» (Ib. tit.
r S> c - 39)- (<Ip sa s° l a ••• 01Tmes inferiores ... reduxit, tamquam Mediatrix reconcilia
tionis et adiutrix redem ptionis» (Ib. c. 44, § 2).
D io n y s iu s C a r t h u s ia n u s : « T e ergo nim ium , o M aria, obligam ur diligere, quae ...

nostra apud eum (Christum ) fidelissim a Advocata es: te enim inter se et nos Iudex
saeculi Mediatricem statuit » (De praeconio et dignitate Mariae, lib. 1, art. 21). Quoniam
M ediatrix m undi facta est, ... m iserorum exsistens refugium , spes peccatorum , despe-
ratorum que singulare praesidium , non inepte misericordiae M ater liberatrixque sae
culi nominanda est » (Ib ., lib. 2, art. 9). t Lunae appellatione m ilitantem capi E ccle
siam, n il... disconvenit: ipsa enim a vero Sole lucem sortitur... E t haec quoque Mariae
pedibus provoluta est, Advocata Mediatricemque se illam habere congratulans »
(I b ., lib. 4, prooem .). «Am plius volens Rex M essias Christus D om inus, propriam exal
tare honorareque M atrem , constituit eam inter se Iudicem nosque iudicandos M edia
tricem, statuit eam apud se nostram Advocatam , com m isit ei m ilitantem Ecclesian:,
M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M . V . IN G EN ERE 247
subiecit ipsi omnium electorum catervam , eatenus ut nisi per eam nil nobis contigerit,
totum per M ariam nos adipisci sciamus, in cuius manu salus nostra reposita est » (De
vita et fine solitarii, lib. 2, art. 7). « M aria non est M ater gratiae per principalem causa
litatem et auctoritatem, sed per privilegiatam potestatem im petrandi et procurandi ac
dandi hanc gratiam per m odum Mediatricis ac efficacissimae Advocatae, ratione suae
maternae sublim itatis» (Expositio hymnorum aliquot Ecclesiae, hvm n. Memento, salutis
auctor). Ipsa cognovit se desuper constitutam D ei et hominum Mediatricem, fidelium
M atrem , Ecclesiae A dvocatam , miserorum refugium , pietatis Reginam » (De dignitate
et laudibus B . V . Mariae, lib. 3, art. 5). « M ariam omnipotens Deus ab aeterno elegit
in M atrem et Advocatam , in custodem et Mediatricem universorum fidelium ac totius
Ecclesiae. M atrem vero et Advocatam , custoditricem ac Mediatricem pietas et m iseri
cordia potissime decent » (Ib ., lib. 3, art. 13). Propter omnia beneficia ista tam grata,
M aria Virgo beata iuste et pulchre M ediatrix. auxiliatrix. recuperatrix, illum inatrix
atque adiutrix est nuncupata» (Ib ., lib. 3, art. 20).
E x testim on iis istis patet, ante omnia, titu lu m M ediatricis, in d e saltem a sae
cu lo iv in E cclesia B. V irg in i trib u tu m fuisse. D e eius ergo legitim itate, in sensu
generali, d u b itari non potest. E t ideo, haesitationes illo ru m q u i vellen t p otiu s
ab h oc titu lo abstin ere, ne M e d ia tio n i C h risti detrahatu r, absq ue fu n dam en to
ev id en ter apparent. H in c, B. V irg o , titu lo M ediatricis d ecorari debet.
E x testim on iis istis p ariter patet n ed u m B. V irg in e m M ediatricem esse inter
D e u m et hom in es, sed etiam m ed iation em eius esse: 1) n on tan tu m indirectam
seu p h ysica m et m aterialem (M e d ia to rem generand o), sed directam, id est fo r
m alem et m oralem ; 2) non particularem sed universalem.
1) Q u o d sit directa, id est, form alis et m oralis, patet: a) ex ipso titulo M ed ia
tricis, cjuod m oralem actionem de se im portat: n otio en im M e d ia tricis q u em ex
ipsis SS. P atrib u s d eriva vim u s, m oralem m ed iation em ev id en ter secu m fert;
b) ex sermonis contextu ex q u o resu ltat M e d ia tricis titu lo ab ipsis sem p er sig n i
ficatio m oralis adnecti, vel q u ia ipsi q u aedam ep ith eta seu ph rases a d iu n gu n t,
e. g. M e d ia trix verissima, sola, praestantissima, efficax, potens\ v e l q u ia m ed ia
tion em B. V irg in is cum m ed iation e C h risti (quae fu it certe m oralis) com parant;
ve l q u ia m ed iation em ipsam vel m ed iation is o b iectu m tali m od o p ro p o n u n t
u t d u b itari non possit ipsos loq u i de m ed iation e m orali.
2) Q u o d B . V irg in is m ed iatio sit etiam universalis, ex hoc patet quod: a)
explicite affirm atur a P atrib u s et S crip to rib u s: salu tatu r, enim M e d ia trix omnium,
vel totius orbis, totius mundi, nostra omnium M e d ia trix , M e d ia trix omnium p e c
catoru m , vel u n iv erso ru m fid eliu m , ve l o m n iu m q u ae sub coelo sunt, in om ni
re, m ed ia trix universalis etc.;
b) n om en M e d ia tricis, q u od de se ind efinitam u n iversalitatem im portat,
quasi p ro p riu s D eip a rae titu lu s adhibetur;
c) saepe D eip a rae M e d ia tio cu m C h risti M e d ia tio n e (quae certe est u n i
versalis) com paratur.
248 M E D IA T IO U N IV E R S A L I S E. M. V, IN G EN ERE
Iure ergo m erito q u e S . Albertus M agnus scribebat: « (B . V irg o ) non est

assum pta in m in isteriu m a D o m in o , sed in consortium et in ad iu toriu m sim ile
sibi » (M ariale, 4 2 ) .1
IV . Rationes Theologicae.
I. Illa est et d ici potest M ed ia trix in qu a om nia q u ae ad m ed iation em p e rti
n en t in ven iu n tu r. A tq u i in B . V irg in e om n ia quae ad m ed iation em pertin en t
in ven iu n tu r. E rg o B . V irg o est et d ici potest M ediatrix.
A d M aiorem . T r ia , enim , — u t praen o tavim u s — req u iru n tu r ad h oc u t
q u is m ed iator d ici possit: 1) ratio m ed ii, i. e. u t sit medius inter d u o extrem a,
et ideo d istet ab u tro q u e extrem o; 2) ratio conim ctionis i. e. u t coniungat u n am
partem cu m altera, ea q u ae su n t u n iu s ad alteram d eferen d o; 3) ratio advoca
tionis, seu adm issio, saltem im p licita, ex parte d u o ru m ex trem o ru m . A tq u i haec
tria ben e co n v en iu n t B. V irg in i. E rg o ...
A d M inorem . N a m B . V irg in i con ven it: 1) ratio m edii: q u ia B. V irg o m ed iu m
lo cu m tenet, seu m ed ia existit in ter D e u m et hom in es: n am , p er d ivin a m suam
m atern itatem ad fines deitatis attin git ( C a i e t a n u s , 2, 2, c. 103, a. 4 ad 2), atqu e
sim ul pro sua co n d itio n e creatu rae a D eo distat; sim iliter ob suam n atu ram h u m a
nam ad h u m an itatem attin git, atqu e sim ul ob M a tris D e i in co m p arab ilem d ig n i
tatem et gratiam ab h o m in ib u s distat. H in c B . V irg o — sicu t de C h risto d icit
S. Thom as — «distat a D e o in natura, et ab h om in ib u s in d ign ita te et gratiae
et glo riae ».
2) A ctu s coniungendi u n am p artem cu m alia, i. e. hom in es cu m D eo : q u od
duobus modis (de q u ib u s in particu lari in su b seq u en tib u s q u aestio n ib u s agen d u m
erit), p raestavit aut etiam praestat: d etu lit en im q u ae su n t h o m in u m D eo , p ro
h om in ib u s (cu m C h risto et sub C h risto M ed ia to re) D e o satisfaciend o et gratias
m eren do; d etu lit et d efert quae sunt D e i ad hom in es, dona D e i, seu gratias om n es
h o m in ib u s ex h ib en d o .
3) Advocatio seu adm issio ab u tro q u e extrem o, id est ab u traq u e parte. Q u o d
B. V irg o a Deo, sim u l cu m C h risto , ad haec ex cellen tissim a m u n ia ob eu n d a
vo cata et adm issa sit, p atet ex a rgu m en tis iam a d d u ctis e x S . S crip tu ra et T r a
d ition e, et m eliu s etiam patebit ex d icen d is in q u a e stio n ib u s su b seq u en tib u s,
1 Principium consortii h a c e tia m fo r m a e n u n c ia r i p o te s t: « B . V ir g o e st ca u sa secundaria

u b ic u m q u e C h r is tu s e st ca u sa pri?naria » — H in c , m e r ito c o n c lu d e b a t P . H u g o n O . P .: « C h r i
stu s e st p r a e d e s tin a tio n is ca u sa fo r m a lis p r im a , B . V ir g o e s t e x e m p la r s e c u n d a r iu m e t p r o
x im u m ; C h r is tu s e st ca u sa m e r ito ria e t s a tis fa c to ria u n iv e r s a lis p r im a r ia e t d e condigno , M a r ia
e st ca u sa u n iv e rsa lis s e c u n d a ria e t d e congruo; C h r is t u s in c o e lo e st ca u sa im p e tr a to r ia u n iv e r
sa lis e t p r im a ria , p e r q u a m o m n ia b o n a sa lu tis ad n o s d e r iv a n tu r ; M a r ia e s t ca u sa im p e tra to r ia
u n iv e rs a lis s e c u n d a ria , ea s c ilic e t ra tio n e u t n u lla ad h o m in e s d e s c e n d a t g ra tia n is i p e r m a n u s ,
id e st in te rc e s s io n e m M a r ia e » ( Tractatus dogmatici , v o l. 2, e d . 6, p . 7 7 2 ) .
M E D IA T IO U N IV E R S A L I S B. M. V . IN G EN ERE 249
u b i agen d um erit in p articu lari de m ed iation e seu coop eration e B. M . V . tu m

ad op us red em p tion is gen eris hu m ani, tu m ad op u s d istrib u tio n is o m n iu m g r a
tiarum . A d v o c a tio autem seu adm issio, saltem im plicita, M e d ia tricis ex parte
generis humani, posita ad vocation e et adm issione ex parte D e i, patet om n in o.
E o ipso en im q u od h u m an u m gen u s Iesu m C h ristu m M e d ia to rem qu am m axim e
d esid eravit et ad m isit, illu m , evid en ter, adm isit prout a D e o fu it con cessu m et
m issum , i. e. mediante B. V irg in e M a tre sua, n ova E va.
II . M a te r M e d ia to ris, qua talis (i. e. qu a M e d ia to ris) est et d ici d eb et cu m

ipso M e d ia trix . A tq u i B. V irg o est M a te r C h risti M ed ia to ris, qua talis (i. e.
q u a M ed ia to r). E rg o B. V irg o est et d ici d eb et M e d ia trix .
M a ior patet: N a m , « q u od est causa causae, est etiam causa c a u s a ti». A tq u i
B. V irg o , D e o sic d isponen te, fu it velu ti causa, et q u id em libera. M e d ia to ris.
E rg o fu it etiam causa effectus, i. e. m ed iation is eiu sd em , et ideo fu it cu m Ip so
et sub Ip so M e d ia trix .
A d M inorem. N a m si C h ristu s fu it formaliter M e d ia to r qu atenu s est homo,
ergo eius M a te r erit fo rm aliter M e d ia to ris M a ter.
A tq u i C h ristu s fu it form aliter M e d ia to r qu aten u s est h om o. E r g o ...
A d M inorem. N am , u t ait S. T h o m a s (S . T h ., 3, q. 26, a. 2) « V erissim e
d icitu r C h ristu s M e d ia to r, secu n d u m q u od h o m o ». 1 H in c, u n u m id em q u e
est C h ristu m esse hominem et esse M ed ia to rem ; et a pari, u n u m id em q u e est
B. V irg in e m esse M a tre m C h risti et esse M a tre m M ed ia to ris. E x in d e B. V irg o
ip su m o rd in em h y p o sta ticu m attin git, in q u o ve re rad icatu r C h risti M e d ia to ris
potestas et m eritu m .
H in c m agna est d ifferen tia inter B. V irg in e m M a tre m C h risti et m atrem ,
e. g. P o n tificis P ii X I I : nam P iu s X I I n on est n atus P o n tifex sed postea factu s
est; et id eo m ater eius dici n eq u it M a ter Pontificis qua talis\ B. V irg o , e contra,
iure M a ter M ediatoris qua talis d ici potest, quia C h ristu s ut M ediator n atus est,
1 C h r is tu s , e n im . M e d ia t o r d ic i n e q u it quatenus e st D eus, — u t v e lle n t R e fo r m a t o r e s ,

i. e . C a lv in u s , M e la n c h to n — q u ia C h r is tu s quatenus D eus n o n d iffe r t a P a tre e t S p ir it u S a n c to
in n a tu ra et p o te n tia ; n e q u e M e d ia t o r e st fo r m a liter q u a te n u s e st H o m o -D eu s, q u ia s e c u n d u m
d iv in it a t e m e st a e q u a lis P a tr i, e t d iv in ita s eiu s n o n fu it n isi conditio sine qua non suae m ed ia
tionis: principium e n im e x q u o n a tu ra h u m a n a C h r is t i (q u a e sola s a tis fa c it, m e r e t u r e t id e o
m e d ia tr ix est) valorem tra h it in su a m e d ia tio n e (i. e. in su a s a tis fa c tio n e e t m e r ito ) est gra tia
u n io n is , seu h y p o sta sis d iv in a . H in c , p r in c ip iu m m ediationis (i. e. s a tis fa c tio n is e t m e r iti) est
n a tu ra h u m a n a C h r is t i; p r in c ip iu m v e r o valoris h u iu s m e d ia tio n is est h y p o sta sis d iv in a . ( C f r
C a ie ta n in 3 , 26-2, n . 2). H in c C h r is tu s fo r m a liter M ed ia to r est quatenus hom o: n o n q u id e m
red u p licativ e, id e st, q u a te n u s h a b e t n a tu ra m h u m a n a m (q u ia ita o m n e s h o m in e s m e d ia to r e s
e sse n t), sed specifica tive, id est, q u a te n u s h a b e t talem n a tu ra m h u m a n a m . H in c S . P a u lu s s c r i
b e b a t: « U n u s e st M e d ia t o r D e i e t h o m in u m , homo C h r is tu s J e su s ».
H in c , si T h o m is t a e q u id a m d e c la ra n t C h r is t u m esse M e d ia to r e m s e c u n d u m n a tu r a m d i v i
n a m s im u l e t h u m a n a m , se u , q u a te n u s e st H o m o -D eu s, h o c ita in t e llig e n d u m e st, s e c u n d u m
n a tu ra m h u m a n a m fo r m a liter ( s p e c ific a tiv e ), et s e c u n d u m n a tu ra m d iv in a m co n d itio n a lite r .
250 U N IV E R S A L I S M E D IA T IO B . M . V. IN P A R T IC U L A R I
e t in te g ru m eius op u s est op u s M ed ia tio n is. Ip sa en im assu m ptio n e hum anae

n atu ra e in sinu V irg in is M a tris, hominum M ediator con stitu tu s est, q u in alia
con secration e, ab illa q u ae ab ipsa incarn atione d erivatu r, d iversa, indigeat.
S ed haec om n ia in seq u en tib u s q u aestion ib u s m eliu s patebu n t.
III. Convenientia M e d ia tio n is B. M . V ., ex h o c praesertim apparet q u od
D eus — p ro u t an im ad vertit E .m u s L e p i c i e r 1 — « n o n alio m odo, in ord in e
su p ern a tu ra li et gratiae, op erari, ac in ord in e naturae operatur: siq u id em , sicu t
in executione h u iu s ord in is m u ltas causas medias ad m ittit, q u ib u s op eran d i et
effe ctu s p rop rios p ro d u cen d i virtu te m com m u n icat; 2 ita eius infin itam m aie-
sta tem n ed um d ecet, ve ru m q u am m axim e com m en d at talis d ispositio, q u a
hom in es ad finem su p ern atu ralem d u cere co n stitu it m ed ia n tib u s m inistris, quasi
mediatoribus in ter se et h om in es, su aru m gratiaru m . 3
« N e c p er h oc unitati M e d ia to ris C h risti derogatu r, aut illiu s d ign itati q u id
q u am d etrahitur; nam , licet m ed iatores h abean tu r m u lti, unus tam en est q u i est
im m e d ia te ad D e u m m ed iator, d u m alii m ed iatores su n t ad M e d ia to rem C h r i
stu m , q ui et m ed iation em p rop ria d ign itate p ro p riisq u e m eritis exercet, d u m
a lio ru m m ed iatio v irtu ti M e d ia to ris C h risti in n iti om n ino postu lat.
« D en iq u e , licet om nes sancti et angeli, im m o et sacerd otes N ovae L e g is
hoc p a cto m ed iatores ad C h ristu m existan t, tam en, con su etu d o in E cclesia in v a
luit ut un a B eatissim a V irg o , prae om n ib u s sanctis, M e d ia tricis titu lo q u od am
v e lu ti inn ato iu re con d eco retu r; n ec im m erito, c u m ipsa sola, quae p ro p iu s
q u o lib e t S an cto ad C h ristu m acced it, immediate ad H o m in e m -D e u m suam in te r
p o n a t m ed iation em , alii vero S an cti suam m ed iation em per Beatissim am V irgi
nem exerceant; q u o ru m praeterea m ed iatio non ad om n es hom in es exten d itu r,
s ic u t m ed iatio B eatissim ae V irg in is, ad q u am innato q u o d am iu re, u n iversoru m
ch ristia n o ru m salus p e r t in e t».
II - DE M E D IA T IO N E B . M . V. IN P A R T IC U L A R I
P o stq u am eg im u s de M e d ia tio n e B . M . V irg in is in genere, a gen d u m est

n u n c de M e d ia tio n e B. M . V . in specie, id est; 1) de eius m ed iation e seu co o
p eration e ad op u s redemptionis generis hu m ani, seu, in acq u isitio n e om n iu m
gratiaru m , vi cu iu s iu re m erito q u e d icitu r c o r r e d e m p t r ix ; 2 ) de eius m ed iation e
aut coop eration e ad op u s d istrib u tio n is om n iu m gratiaru m , v i cu iu s iu re m eri
to q u e d is p e n s a t r ix o m n iu m g r a t ia r u m p roclam atu r. D ig n ita tes enim C o r re
d e m p tric is et D isp e n sa tricis o m n iu m gratiaru m sunt du o v e lu ti elem enta seu
1 O. c., p . 482.
2 C f r S u m . T h ., I, q . 1 0 3 , a. 6 e t C . G . 1. 3 , c. 7 7 .
3 I u r e S . T h o m a s sc rib e b a t: « H a b e t e n im h o c d iv in u s o rd o ut e x s u p e r io r u m e x c e lle n tia
in in fe rio r a r e fu n d a tu r » (2 -2 , q . 8 3 , a . 1 1 ) . R a tio ista p le n e a c d ilu c id e e v o lv it u r a V i c t o r e
D e v y S . M ., in R e v u e de V un iversite d 'O tta z v a , 19 3 4 , p p . 12 7 ss.
B. V IRG O C O R R E D E M P T R IX G E N E R IS HUMANI 2“I
d u o p articu lares ad spectu s m ed iation is in genere. H in c duae distin ctae quae

stiones, vid elicet:
I. D e cooperatione B . M . V . Redem ptioni generis hum ani ( D e B . M . Y . C o r
r e d e m p t r i c e g e n e r i s H u m a n i) seu acquisitioni omnium gratiarum.
II. D e cooperatione B . M . V . distributioni omnium gratiarum , seu D e B . M . V .

d i s p e n s a t r i c e o m n iu m g r a tia r u m .
Art. i - De cooperatione B . M. V i r g i n i s a c q u i s i t i o n i o m n i u m
gratiarum.
I - DE B, M. V IR G IN E C O R R E D E M P T R IC E IN G E N E R E
B i b l i o g r a p h i a : A m o f o s . A ova Eva , Corredemptrix De S. Bernardini Senensis

sententia analytica disquisitio, in Estudis Franciscans, 41 (1929) 184-210; B a r t m a n n ,
Mater divinae gratiae, in Theologie und Glaube, 17 (1925), 16-29; B it t r e m ie u x I., De
congruo prometuit nobis B . Virgo quae Chiistus de condigno, in Ephem. Theol. I.ov., 8
(1931) 422-436; Adnotationes circa doctrinam B . Mariae Virginis corredemptricis in
documentis Romanorum Pontificum, in Eph. Theol. Lov. 16 (1939) 745-778; B o r z i ,
C . S S . R ., Maria hominum corredemptrix, B rugis, 1931; B o v e r I., S. I., B . V . Maria
hominum Corredemptrix, in Gregorianum, 7 (1925) 537-569; La mediacion universal dc
la « Secunda Eva « en la tradicion patristica, in Estudios Eclesiasticos, 1923, 321-350;
M aria Reparadora, Barcelona, 1929; Sintesis organica dc la Mariologia en funcion de
la asociacion de Maria a la obra redentora de Iesu-Cristo, M adrid, 1929; Redempta et
Corredemptrix, in Marianum, 2 (1940)39-58; Singulari tuo assensu mundo succurristi
perdito, in Marianum, 2 (1940) 329-361; Cooperatio remota in ordine physico ad
obiectivam redemptionem (Crisis sententiae P. Lennerz) in Analecta sacra Tarra
conensia, 13 (1940) 5-45; EI Iteclio de la Corredencidn 0 la Corredencidn mariana gene-
ralmente considerada, in Teologia, 1 (1940-41) 681-729; Los grandes problemas de la Cor
redencidn Mariana, in Estudios Eclesiasticos, 16 (1942) 187-219; Deiparae consensus,
corredemptionis ac Mediationis fundamentum, M atriti, 1942; C a r o l I. B ., O . F. M .,
The blessed Virgin’s Co-Redemption vindicat ed, Quaracchi, 1937; Utrum B . Virginis Cor
redemptio sit in S . Scriptura formaliter revelata, in Marianum, 1 (1939) 238-326; De fu n
damento proximo Co-redemptionis Marianae, in Marianum, 1 (1939), 173-187; Episco
patus catholicus et B . M . Virginis Corredemptio, in Eph. Theol. Lov., 16 (1939) 801-828;
P io X I I e la Corredenzione di M aria, in Marianum, 1 (1939) 361-364; P. E. Lennerz
et problema de Co-redemptione mariana, in Marianum, 1 (1940) 194-200; C u e r v o , La
gracia y merito de Maria, in Ciencia Tomista, 57 (1938); D e l a B r o is e e t B a i n v e l ,
M arie, Mere de Grdce, Paris 1921; D e n e f f e , S. L , Mariae in opere redemptionis coope
ratio, in Gregorianum, 8 (1927) 3-22; D il l e n s c h n e i d e r C . , C . S S . R ., La coredem-
ptrice dans la theologie mariale de Saint Alphonse, in Ephem. Theol. Lov., 10 (1933)
243-266; L e probleme du co-merite mediateur de Ia Vierge, in Bull. de la Soc. Fr. d’E i.
M ar., 1936, pp. 127-191; Le concours soteriologique de M arie d notre redemption, ches les
theologiens du X V I l e siecle etrangers d l ’Ecole Berullienne, in Eph. Theol. Lov. 16 (1939)
B. VERGO C O R R ED EM P T R IX G E N E R IS H U M A N I
779-800; Marie au servtce de notre Redemption. L e m erite m ediateur de la nouvelle five

dans 1’ economie R edem ptrice, Haguenau, 1947, in-8, pp. xiv-432; G a r c ia G a rc ^S N .,
C . M . F ., Mater Corredemptrix, seu de possibili illatione a spirituali M aternitate B. M .
Y irg . ad formalem eius Corredem ptionem , M arietti, Torino-R om a, 1940; G e b h a r d , S .
M . M ., M arie Coredemptrice, in Rev. des Pretres de M aris, Reine des Cceurs, 7 (1920)
78-8.8, 112-118 ; G o d ts C . S S . R ., La Coredemptrice, Bruxelles, 1920; G o o ssen s W .,
De cooperatione immediata Matris Redemptoris ad redemptionem obiectivam. Quaestionis
controversae perpensatio, D esclee, P a ris, 1939: K er kh o fs L ., M a ne, mere de toutes les
grdces, in Rev. de Liege, t. 13, a. 1922; Ja n ssen s A l ., De cooperatione immediata Matris
Redemptoris ad redemptionem obiectivam, in Ephem. Theol. Lov., 16 (1939), 829-833;
J e a n ja cq u o t S . I., Simples explications sur la cooperation de la T . S . Vierge a Vceuvre
de la redemption et sur sa qualiti de mere des chretieiis, P aris, Albanel, 1868; L en n erz
H ., S. L . D e B . Virgine, R om ae, 1935. Considerationes de doctrina B . Virginis media
tricis, in Gregorianum, 19 (1938) 419-444; De Redemptione et cooperatione in opere re
demptionis, in Gregorianum, 22 (1941) 301-324; M a x y a I. B ., Un aspecto de la Corre-
dencion mariana, in Revista Espanoia de Teologia, v o l. 3, 1042, pp. 115-132; P h il ip s G .,
D e cooperatione B . M . V . in Redemptione, in Rev. Eccl. de Liege, 30 (1939) 249-254;
296-312; P h i l i p o n , Le merite de congruo de notre Mere dans le Christ, in B ull. de la
Soc. Er. d’E t. M ar., 1936, pp. 205-245; R iv ie r e , Questions mariales d ’actu alite, in Rev.
des Sc. R . 12 (1932) 98-101, 15 (1935) 614-617; M arie « Coredemptrice »? Ib id ., 1940,
p. 123; R o s c iiin i G ., O . S . M ., De Corredemptrice. Perpensatio difficultatum Can. Prof.
W . Goossens circa cooperationem immediatam B. M . V. ad redem ptionem obiectivam ,
in Marianum, 1 (1939) 242-282; 267-297; La corredentrice degli. uomini, in Regina de!
Cuori, a. 1940-1942; S eil e r I I ., S . 1., Corredemptrix, T heologische Studie zur L ehre
der letzten Papste iiber die M iterloserschaft M ariens, Rom , 1939; S m it h G . D .,
M ary’s Part in our Redemption, London, 1938; S tr a et er P ., S . I., Sententia de imme
diata cooperatione B . M . V . ad redemptionem cum aliis doctrinis Marianis comparatur,
in Gregorianum, 25 (1944) 9-37; T u m m e r s F ., Het « mede-verdienen » van de H . Maagd
in hei verlossingswerk, in Bijdragen, 1 (1938) 82-103, 3 (1940) 199-213, 4 (1941) 148-165.
C fr etiam La Coredemption, T roisiem e Congres M ariale breton, S . Brieuc, Rene Pru-
dhom m e, 19 11, LVin-484 pp. A lia scripta circa Corredem ptionem inveniri possunt in
Estudios Marianos, a. 2, vol. 2, M adrid 1943.
STATUS QUAESTIONIS
In hac tractation e, tam acriter h o d ie in ter T h e lo g o s controversa, status
q uaestion is ante om n ia rite d eterm in an d u s est.
I. Quid per nomen « Coredemptrix » inteliigatur

C u m « C o rre d e m p tio » , iu xta om nes, cooperationem ad Redemptionem s ig n i
ficet, ad plenam co rred em p tio n is in tellig en tiam , b en e d eterm in an d i su n t d u o
term ini q u ib u s ex p rim itu r, vid elicet: Redem ptio et cooperatio. 1
1 C f r B o v e r I., S . I ., L e s grandes problem as de la Corredencidn M a r ia n a , in E stu d ios E c le -

sidsticos 16 (19 2 4 ) 18 5 -2 19 .
B. V IR G O C O R R E D E M P T R IX G E N E R IS HUMANI
i) R e d e m p t io su m i p o test generice (p ro u t u n iv ersu m op u s salvificu m C h risti

c o m p lectitu r) et specifice (p rou t sp ecialem aliq u am m od alitatem operis salvifici
e x p rim it, i. e. redemptionem italice: il riscatto). seu acq u isitio rei antea possessae,
p o stea am issae, p retio soluto.
R e d e m p tio gen erice accep ta, consid erari p o test in seipsa, qu atenu s d esignat
actu ip su m red em p tivu m ; et in suis effectibus, qu aten u s designat fructus actu m
red em p tivu m con sequen tes, sive im m ed iatos et absolu tos (e. g. recon ciliatio D ei
cu m gen ere hum an o , fru ctu s victo ria e supra d iabolum ), et m ed iatos et con d itio -
natos (d ispensatio gratiae, seu, actualis iu stificatio nec non vita aeterna).
R e d e m p tio in seipsa seu actus red em p tivu s q u atu o r m od alitates seu form ali-
tates secu m fert in re fun datae, vid elicet: -meritum (si resp icitu r b o n u m fu tu ru m ),
satisfactio (si resp icitu r m alu m p raeteritu m ), sacrificium seu opus (in casu nostro,
passio C h risti et com passio Deipara:.-) m erito riu m sim ul et satisfactoriu m , et
redemptio (si actio sacrificalis m eritoria et satisfactoria con sid eratu r tam qu am
pretium pro red em p tion e sp ecifice sum pta). R ed em p tio ergo in seipsa seu actus
red em p tivu s n ihil aliud est q u am redemptio sacrificalis, satisfactoria simul et
meritoria-, vel etiam : est sacrificia»!, cu iu s sanguis, ob su u m va lo rem satisfacto
rium et meritorium, p retiu m co n stitu it n ostrae red em ptionis.
2) C o o p e r a t io , i d e m est a c o p e r a t io cu m a lio seu con cu rsu s praestitu s a c t io n i
a lt e r i u s . A d habendam a u te m veram c o o p e r a t io n e m , n e c e s s e e s t u t a c t io q u a e
fit c u m a lio s it: a) efficax, s e u , v e r u m i n f l u x u m e x e r c e a t i n e f f e c t u m ; b) moralis,
seu d e lib e r a ta , ex c o g n itio n e et lib e r a v o lu n ta te p ro ced en s; c) coordinata v e l
s a lte m ( u t in c a s u n o s t r o ) subordinata.
C o o p eratio p o test esse m aterialis et form alis. C o o p eratio materialis h ab etu r
c u m q uis co o p era tu r actioni alteriu s sine cogn ition e vel saltem sine inten tione.
C o o p era tio v e ro form alis h a b etu r cu m q u is coop eratu r actioni alteriu s cu m c o g n i
tion e et in ten tion e eiusd em . Ita, e. g., si q u is praeb et alteri ve n e n u m qu od o c c i
d it in im icu m , q u in sciat de hac prava inten tione, coop eratu r tan tu m m od o m a te
rialiter occisio n i iniustae. Si quis, e contra, ven eu m alteri p raebet sciens et in ten
dens o ccisio n em in im ici, coop era tu r form aliter occision i.
H o c p o sito d icim us: coop eratio materialis est sem per, ex n atu ra sua, m ediata
et rem ota. P ertin g it en im u sq u e ad m ed iu m tan tu m m od o (m inistratio ven en i)
et sistit in ipso, tam qu am in p ro p rio et im m ed iato o b iecto, q u in sese exten d at
u sq u e ad finem (occisio inim ici) quae ab alio solo, absq u e coop eration e (et in te n
tion e) p raeb en tis ve n en u m , fit. C o o p eratio ve ro formalis est sem p er, ex natura
sua, im m ed iata et p roxim a. N o n sistit en im , ta m q u a m in suo ob iecto, in m in istra-
tion e ta n tu m m o d o m ed ii (i. e. ven en i) sed p e rtin git u sq u e ad finem (i. e. occisio
in im ici) eo q u o d in ten d itu r et in ip su m iu g ite r in flu it u sq u ed u m con seq u atu r. !
H a c de causa effectu s etiam ipsi im p u tatu r.
1 I n e p te ig it u r P . L e n n e r z ( c fr Gregorianum 0. 19 4 1, p p . 3 1 1 s.) d iv id it c o o p e r a tio n e m
in im m ediatam e t m edia tam ; m e d ia ta m v e ro s u b d iv id it in m aterialem e t form alem . C o o p e ra tio
2 54 B. V IR G O C O R R E D E M P T R IX G E N E R IS HUMANI
Im m ediatio autem coop eration is form alis d u p lex d istin gu i potest: contactus
(cu m inter coop eration em et effectu m n u lla in terp o n itu r actio interm ed ia) e t
virtutis (cu m in ter coop eration em et effe ctu m in terp o n itu r aliq u a a ctio in te r
m edia, q uae tam en n u llim o d e influxum coop eration is in effectu m im p ed it). C o o
peratio p er im m ed iatio n em virtutis h a b etu r — p ro u t v id e b im u s — in consensu
V irg in is In carn ation i red em p tiva e seu red em p tio n i (q u am in ten d it et in q u am
in flu xit). C o o p eratio vero p er im m ed iatio n em contactus h a b etu r in Compassione
D eip a rae, q uae red em p tio n em op erata est, un a cu m P assione C h risti, m eren d o
et satisfacien d o pro gen ere hu m ano. 2
A ttam e n , ben e n otandum : i) coop eration em B. M . V irg in is, non fu isse
absolute sed hypothetice tan tu m necessariam, scilicet, q u ia D e u s sic sap ien tis
sim e vo lu it, licet p o tu isset h u m an u m gen u s red im ere absq u e u lla coop eration e
B. M a ria e V.
Insuper 2) haec B . V irg in is coop eratio ad op u s red em p tion is, n on est co o p e
ratio velu ti collateralis, q u alis esset, v. g. illa q u ae h a b eretu r in con atib u s d u o ru m
v e l p lu riu m v iro ru m ad su b leva n d u m aliq u od pondus: Iesus, en im , est u n icu s
R ed em p to r: « ipse est propitiatio pro peccatis nostris ». B . V irg o m agn o red em p
tion is op eri coop erata est u tiq u e cu m Iesu , et q u id e m m od o m axim e ve ro et
efficaci, sed om n ino dependenter ab Ip so et subordinate Ipsi. Q u o m od o C h ristu s,
etiam C o o p eratio n e V irg in is adm isa, u n ic u s R e d e m p to r d ici possit, postea v i
d eb im u s.
I I . Sententiarum varietas
A) A c a t h o l i c o r u m sententiae.
P rotestan tes n ed u m veteres sed etiam recentiores, 3 m agn o zelo tu en d i
h on orem D . N . I. C h risti, u n ici R ed em p to ris, apparenter abrep ti, n egan t C o r
red em p tricis titu lu m B. M a ria e V irg in i con ven ire. E sset en im exaltatio in d e b ita
q uae in damnum cederet C h risti, u n ic i m e d ia t o r is , cu iu s, in In carn a tio n is op ere,
B . V irg o materiale ta n tu m instrumentum fu it. E vid en s est, enim , q u od uni tantum
trib u i non possit id q u od cu m alteriu s coop eration e fa ctu m est. E t sic C h risto
tantum , q ui est Unicus R ed em p to r, trib u i non posset R ed em p tio , si cu m co o p e-
e n im m a teria lis, p r o u t d ix im u s , e st s e m p e r m edia ta; d u m c o o p e r a tio fo rm a lis e st s e m p e r im

m ediata.
2 In e p te ig it u r tota c o o p e r a tio im m e d ia ta ad R e d e m p tio n e m a q u ib u s d a m T h e o lo g i s
ad so lu m m eritum g r a tia r u m R e d e m p tio n is r e d u c it u r .
3 C f r 1) E n c y c lo p a e d ia s se q u e n te s: R ea len cy klo p a d ie f ii r protestantische T h eologie und K ir c h e ,
L e ip z ig , 1 8 9 6 -1 9 1 3 , 12 (19 0 3 ) 30 9-33 6 , a r t. M a r ia (Z o c k le r); 2) D ie R elig ion in G e s c h ic h t e
und G egen w art, a rt. M a r ia , 3 ( 1 9 3 1 ) , 1 9 9 5 -1 9 9 6 , e t a rt. M arien verehru n g , 3 ( 1 9 3 1 ) , 2 0 1 4 -2 0 17 .
C f r e t i a m : Theologische S tu d ie n und K r itik e n , 69 (18 8 6) 7 -9 4 , 19 7 -2 6 7 ; H arnack, Lehr -
buch der D ogm engeschichte, T u b i n g e u , M o h r , 1909, t . 2, p p . 4 7 6 -4 7 8 ; t . 4, p p . 6 5 5 -6 5 9 et
p a s s im .
B. V IRG O C O R R E D E M P T R IX G E N E R IS HUMANI 255
ratione V irg in is op erata esset. 1 D o c to r P u sev, R itu a lista ru m A n g lo r u m ca p u t,

po n it q uod , relate ad In carn ation em , B. V irg o in eodem ord ine ac ceteri om n es
m aiores Iesu (antenati) p onend a est; cu m hac u n ica d ifferen tia q u od illi rem ote
tan tu m ad In carn ation em coop erati sun t, B. V irg o , vero, proxim e. 2 H in c —
co n clu d it — sicu t n em o in ter corredemptores, m aiores C h risti, ut A b rah am ,
D a v id etc. n um erare praesu m it, ita nec B. V irg o C o rre d e m p trix d ici potest.
P ro testa n tib u s accesseru n t, saec. x v ii, J a n s e n i s t a e . Ita, e. g . A d ria n u s B a i l -
let, a B en ed icto X I V « h y p e rcritico ru m r e x » appellatu s, 3 scrib eb at: « Jam ais
1’ E glise en lui co n fe ra n t cette q u alite (de M e d ia trice et C o re d e m p tric e ) n ’ a eu
1’in ten tion de n ous laisser penser, q u ’elle (M a rie) eut apaise la colere de D ieu p a r
ses propres merites... J e su s-C h rist n ’ a associe avec lui au cu n e creatu re dans le
m ystere de n otre red em p tio n ».4
B) C a t h o l i c o r u m sententia.
H u c u sq u e de P ro testa n tib u s et lan sen istis. A t, sen tentiae etiam c a t h o l i
corum h ac in re variae sunt.

P erp a u ci enim , titu lu m ip su m Corredemptricis B. V irg in i trib u e re re n u u n t,
in an ib u s — p ro u t v id e b im u s — d u cti ration ib u s. A t, co m m u n ite r C a th o lic i,
p raesertim p o stq u am titu lu s ille in variis d o cu m en tis m agisterii E cc le sia stic i
apparuit, titu lu m ip su m ab sq u e u lla haesitation e recip iu n t. N o n om nes tam en
h u ic titu lo eamdem extensionem trib u u n t.
I. Sententia tenentium cooperationem m e d ia t a m ad redemptionem obiectivam.

G o o ssen s (D e cooperatione immediata M a tris Redem ptoris ad redemptionem
obiectivam, pp. 11 -2 7 ), P ost P- H . L ennerz S . I. (D e B . Virgine, ed. 3, pp. 2 16 -
218), ten et B. V irg in i n onn isi lato sensu et m od o m in im e essentialiter d ive rso
ab aliis h om in ib u s, titu lu m Corredem ptricis trib u i p o s s e .5
1 F a c ili n e g o tio P r o te s ta n tib u s re s p o n d e ri p o te s t d is tin g u e n d o : n e q u it uni ta ntu m t r ib u i

id q u o d c u m a lte riu s c o o p e r a tio n e a g itu r , si a lte r iste independenter a b a lio e t p ro p r ia v ir tu te
a g it; n o n v e r o si dependenter et v irtu te ab alio re c e p ta a g it, p r o u t fe c it B . V i r g o .
2 A n im a d v e r te n d u m q u o m o d o c o o p e r a tio V ir g in is t o ta lite r d iffe ra t a c o o p e r a tio n e m a io
ru m C h r is t i. B . V ir g o e n im scienter e t lib ere i. e. m oraliter co o p e r a ta est I n c a r n a tio n i r e d e m p
tric i; m a io re s C h r is t i, e c o n tra , m a terialiter ta n tu m .
3 C f r D e F e s tis , lib . 2, cap . 16 , n . 8.
4 D e la devotion d la S t e V ierge et d u cu lte qui lu i est du , P a ris, 16 9 3 , p . 40. O p u s istu d fu it
in Indicem librorum prohibitorum r e la tu m d ie 4 a u g . 168 4 e t 6 iu lii 1 7 0 1 .
5 I d e m te n e n t N ew m an , D u cu lte de la S a in te V ierge dans V E g lise calh oliqu e; R iv i e r e ,
E phem . T h eo l. L o v ., 2, 1 9 2 5 , 224. Q u estions m ariales d 'a c tu a lite , E x tr a it de la R evues d es

S c ie n c e s re lig ie u s e s , 1 9 3 2 , p . 95 s .; P . A . I a n s s e n s , E phem . T h eo l. L o v ., 14 , 19 3 7 , 343; D e
la T a il l e , G regorianum , 7 , 19 2 6 , 393 s .; L uykx B . A ., O n z e eenheed in C h ristu s, t. 2, H ilv e r -

su m , 19 3 6 , p . 72 s.; U de, Ist M a r ia d ie M ittle r in A lle r G u ad en?, B re s s a n o n e , 192 8 , p . 17 ;
S m it h , M a r y 's p a rt in our R ed em p tio n , L o n d o n , 193 8 , p . 89 ss.
256 B. V IRG O C O R R E D E M P T R IX G E N E R IS HUMANI
A u c to re s isti d istin gu u n t in ter red em p tion em obiectivam et subiectivam.

R ed em p tio obiectiva in acquisitione b en eficio ru m red em p tion is consistit; red em ptio
v e ro subiectiva consistit in applicatione b en eficio ru m red em p tion is. S u b d iv i
d u n t, insuper, coop eration em ad red em p tion em o b iectiva m in mediatam seu
remota,n et immediatam seu proximam.
H isce d istin ctio n ib u s positis, au ctores praed icti co n ced u n t om n ino co o p e
rationem im m ed iatam et p ro x im am B. V ig in is red em p tion i subiectivae, seu d istri
b u tion i om n iu m et sin gu laru m gratiaru m , qu aten u s om n es et sin gu lae gratiae
per m anus M a ria e tran seun t. C o n ce d u n t in su per p raefati au ctores coo p era tio
nem mediatam et remotam B. V irg in is red em p tion i obiectivae seu acq u isition i
om n iu m et sin gu laru m gratiaru m , q u aten u s n em pe B. V irg o libero suo assensu
in m atern itatem d ivin am , d ed it n obis R e d e m p to re m qu i, solus, gratias om nes
a cq u isivit, op us n ostrae red em p tion is solus, m orte cru cis, perficien s.
N e g a n t proin de, au ctores isti, coop eration em immediatam B . V irg in is redemp
tioni obiectivae, ita ut iu xta ipsos B. V irg o , sensu stricto, C o rre d e m p trix salutari
non possit. A ttam e n , ipsernet G oo ssen s aperte co n ced it B . V irg in em « per totam
vitam suam , et m axim e h ac sua cu m F ilio com passion e, m eru it ac satisfecit pro
h o m in ib u s ... solum in ordine redemptionis su b iectiva e» (o. c., p. 1 5 8 ) .1
A t, si ita est, p ro u t q u id a m iure an im ad vertu n t, facile patet d istin ctio n em
inter red em p tion em immediatam et mediatam, obiectivam et subiectivam ex se
sola im p arem esse ad hanc q u aestion em solven dam . E ten im , si ad m itti n eq u it
coop eratio immediata (u tp ote impossibilis q u ia red em p tio su p p o n itu r iam com
pleta antequam B. V irg o eid em coop erari possit), pari iu re ad m itti non potest
coop eratio mediata et remota a G o o ssen s adm issa, q u ia haec etiam , u tp o te fu n
data in m eritis C h risti R ed em p to ris, su p p o n it iam peractam red em p tion em o b ie c
tivam . In su p er, si B . V irg o , p ro u t con ced it G o o ssen s, vere m eru it et satisfecit
pro hom in ibu s, q u am v is in ord in e red em p tion is subiectivae, vere igitu r, q u am vis
secun d ario et sub ordin ate, gratias illas m eru it, ita u t illa d icen d a sit M e d ia trix
non solum q uia dispensat gratias, sed etiam quia gratias q u as dispensat vere
pro p rieq u e m eru it seu a cq u isivit. S ed si ita est, d istin ctio inter red em ption em
obiectivam et subiectivam non am pliu s su stin etu r, eo q u od illo gice om m in o
red em p tio subiectiva (p rou t fa cit G oo ssen s) ad solam gratiaru m distributionem
cearctaretu r, d u m e contra etiam ad gratiaru m acquisitionem exten d i debet.
A liis etiam ratio n ib u s d istin ctio n es istae n obis reiciend ae v id en tu r. E te
nim : 1) R ed em p tio proprie d icta (non vero analogice dicta) est una tantum, illa
v id e licet quae a L e n n e rz et a G o o ssen s obiectiva appellatu r. R ed em p tio enim ,
formaliter accep ta, n ih il aliu d significat q u am solutionem pretii pro nostra lib e
1 In h ac s e n te n tia n e g lig it u r o m n in o e le m e n tu m q u a e s tio n is p r a e c ip u u m , v id e lic e t, depu

ta tio d iv in a m e r ito r u m e t sa tis fa c tio n u m d e c o n g r u o V ir g in is (u n a c u m m e r itis e t s a tis fa c tio
n ib u s < i c o n d ig n o C h r is ti) ad r e d e m p tio n e m n o stra m .
B. V IRG O C O R R E D E M P T R IX G E N E R IS HUMANI 257
ration e a servitu te diaboli; et haec solu tio pretii (a m eritis et sa tisfa ctio n ib u s
C h risti et D eip a rae con stitu ta) semel ta n tu m lo cu m h ab u it, op e sacrificii cru cis;
d u m e con tra red em p tio, u ti aiu n t, subiectiva m u ltip le x est et pluries lo cu m h abet,
iu x ta m u ltip licita tem su b iecto ru m q u ib u s applicatur. R ed em p tio en im operata
est a C h risto et a D eip a ra ta m q u a m causa universali q u ae singulis applicari
d eb et, ad h oc u t nostra evad at. C u m ig itu r P atres et au ctores, p raesertim veteres,
d e redemptione sim pliciter lo q u u n tu r, sem p er red em p tion em o b iectiva m in te lli
gu n t, id est solu tio n em pretii q u ae est causa u n iv ersa lis n ostrae salutis. R ed em p tio
igitu r, q u aten u s co m m u n ite r d icitu r de op ere ipso red em p tion is et de a p p lica
tion e eiu sd em , n on est term in u s u n iv o cu s sed analogus (analogia attribu tion is),
e t id eo — iu x ta a n tiq u o ru m effatu m — <: analogu m , p er se su m p tu m , stat pro
fam osiori an alogato ». E o ve l m agis q u od term in i ipsi redemptio, redimere, redemp
tor, etc. q u i saepe a P atrib u s et a v e terib u s th eologis C h risto et D eip a rae co m
m u n iter trib u u n tu r, n u m q u a m ve l fere n u m q u a m de aliis Sanctis dicu n tu r:
q u o d fieri d eb u isset, si tales term in o s in sensu red em p tion is subiectivae a cc e
pissent. V id e tu r ig itu r talis d istin ctio su b tiliter ad in ven ta ad va lo rem te x tu u m
S S . P atru m , S u m m o ru m P o n tificu m et T h e o lo g o r u m facili n ego tio en ervan d u m .
2) T e r m in u s ipse: « R e d e m p tio su b iectiva » va ld e a eq u iv o cu s v id e tu r. R e
d em p tio en im subiectiva in tellig i p o test d u p lici sensu, v id e licet, active et p a s
sive. S i in tellig a tu r active, n ih il a liu d sign ificat q u am actio n em red em p tivam
C h risti, id est ip sam red em p tio n em obiectivam. L o q u i ig itu r p ossu m u s de red em p
tio n e subiectiva (in sen su activo in tellecta) q u in ve l a lon ge de applicatione re d e m p
tion is (id est de red em p tio n e su b iectiv a in sensu au cto ru m ) cogitem u s.
3) N e c m in u s a eq u iv o cu s n obis v id e tu r term in u s « R e d e m p tio obiectiva ».
Ip se en im , p ra eter acquisitionem fru ctu u m red em p tion is (p ro u t in tellig itu r a
L e n n e r z et a G o o ssen s) sign ificare etiam p o test applicaticmem fru ctu u m re d e m p
tion is, q u aten u s applicatio ista est obiectum red em p tion is su b iectivae activae,
id est actionis C h risti red em p tricis.
In su p er, R e d e m p tio obiectiva im m erito om n ino ad consummationem ipsiu s
seu ad so lu m sacrificiu m cru cis circumscribitur. R e d e m p tio en im obiectiva, iu xta
S . P au lu m in E p . ad H eb ra eo s (10, 5 -10 ) in itiu m su m p sit in ipso instanti In c a r
n ationis V e r b i, c u m scilicet sem etip su m P atri o b tu lit ta m q u a m victim a m p e c
catoru m n ostrorum . In cru c e red em p tio n ostra h a b u it ta n tu m m o d o su u m lo g i
cum et n ecessariu m complementwn.
4) T e r m in i ip si « coop eratio proxim a et coop eratio rem o ta » sat ambigui et
periculosi vid e n tu r. E ten im a liq u is p o test esse causa causae, et id eo etiam causa
causati d u p lici m odo, vid e licet: a) causa causae ut existentis, et b) cau sa causae
ut operantis. In p riori casu, in flu xu s anterioris causae (i. e. causa causae) in u lti
m u m effectu m , fere n u llu s d ici d eb et, eo q u o d secu n d a causa independenter a
p riori causa op eratur. In secu n d o casu, e contra, causae anterioris (i. e. causa
causae) in flu x u s in u ltim u m effectu m , v e re efficax est, eo q u o d tu n c causa p o ste
17
2 58 B. V IRG O C O R R E D E M P T R IX G E N E R IS HUM ANI
rio r ut m ota a causa anteriori op eratu r, q u ae p roin d e sua actio n e v e l v irtu te ad

ip su m effectu m p ertin git.
H o c posito q uaeri po sset a L e n n e rz et a G oossen s: cau salitas in secu n d o
ca su expressa, a ppellan da eritn e proxim a ve l remota?. ... S i a p p e lle tu r proxim a,
facile causa anterior (causa causae) co n fu n d eretu r cu m cau salitate causae p o ste
rioris q uae im m ed iate p er seipsam (absq u e alia in terp osita causa) effe ctu m p ro
d u cit. Si vero a p p e lle tu r remota facile co n fu n d eretu r c u m cau salitate expressa
in p rim o casu, q u ae n u llu m in flu x u m ex ercet in e ffe c t u m .1
H isc e po sitis, clare, prou t n obis v id e tu r, apparet q u o m o d o p raefatae d istin c
tio n es sep on en dae sin t ta m q u a m de se in ep tae ad qu aestion em de C o rre d e m p -
tio n e a p te solven dam .
II. S en tentia tenentium cooperationem im m e d ia t a m in actu secu n do .
Q u a e cu m ita sin t, alii, h u iu sm o d i d istin ctio n ib u s reiectis ve l etiam sepositis,

alio m od o p ro ced u n t.
A l. lan sse n s an im ad vertit « C h ris u m n on solu m m eru isse q u o ad sufficien
tiam om n ia b ona gratiae, sed etiam q u oad efficaciam m eru isse a liq u ib u s sp ecialia
dona, seu u t sua m erita in illis h ab eren t in fa llib iliter aliq u em effectu m gratiae.
U t alia arg u m en ta n u n c p raeterm ittam , h oc con stat e x eo q u o d C h ristu s n ih il
in flu it in h om in es, n u lla m q u e eis gratiam dispensat, n isi q u am illis m eru it;
sive aliter, in terp ellatio caelestis C h risti n on se habet aeq u aliter ad om n es q u oad
efficaciam , q u o d est in tellig en d u m non ta n tu m ex parte effectu s, q u i in u n o fit
et n on in alio, sed etiam ex parte vo lu n ta tis qu a C h ristu s m eru it et d iverso m od o
o b tu lit sua m erita p ro d iversis, secu n d u m election em et vo lu n ta tem D e i cu i se
vo lu n ta s h um an a C h risti con fo rm avit. 2
« Q u a e cu m ita sint, n on rep u g n a t C h ristu m ratione priu s o m n ib u s, etiam
B. V irg in i m eru isse quantum ad sufficientiam, et d ein cep s, ratione po steriu s,
B. V irg in i m eruisse quantum ad efficaciam om n ia dona gratiae et glo riae q u ib u s ipsa
reapse d ign ata fu it, in sp ecie u t ipsa secum con sociaretu r in m erito quoad effica
ciam p ro cete ris h o m in ib u s » ( 1. c., p. 832 s.). H o c m od o salvatu r e x parte V irg in is
possibilitas co op eration is acq u isition i gratiaru m red em p tion is, (q u ae in sen ten tia
G o o ssen s non salvatur) in actu secu n d o (non ve ro in actu prim o) consid eratae. a
1 C f r B o v e r , in A n a le c ta sacra Ta rracon en sia, 13 ( 1 9 3 7 - 1 9 4 0 ), 6.

2 C f r S u a r e z , O p era om nia, ed . V iv e s , P a r is iis , 18 7 7 , t. 18, p . 360.
3 « O b s e r v a t u ta m e n d ig n u m e st — a n im a d v e r tit id e m c l. A . — q u o d d is tin c tio r e d e m p
tio n is in actu prim o e t in actu secundo n o n d e b e t o ffic e re v e ra e u n ita ti o p e ris s a lv a tio n is h u m a n a e .
C h r is tu s e n im p a tie n d o e t m o r ie n d o n o n h a b u it d u a s v o lu n ta te s d is tin c ta s , u n a m q u a si a b s tr a c
t a m e t c o n fu s a m e x p a rte o b ie c t i q u a v o lu it re c o n c ilia r e e t s a n c tific a r e o m n e s h o m in e s , a lt e
ram q u a si p a r tic u la r e m e t c o m p le ta m q u a v o lu it q u ib u s d a m a p p lic a r i su a m e r ita q u a n tu m ad
effic a cia m . R e d e m p t io in a c tu s e c u n d o , e tsi a b ea q u a e e st in a c tu p r im o d is t in g u a t u r s e c u n d u m
n o s t r u m c o n c ip ie n d i m o d u m , ta m e n v e r e in c lu d it e a m , q u ia u n a e st v o lu n ta s C h r is t i q u a e
B. V IR G O C O R R E D E M P T R IX G E N E R IS HUMANI 259
Ita etiam , q u oad su b stan tiam ten ere v id e tu r P h ilip s 1 (in R ev. E ccl. de Liege,
3 ° (1939). 296-312).
I I I . S ententia tenentium cooperationem im m e d ia t a m in actu p r im o .
A t alii th eo lo gi, et q u id em nu m erosiores, tenen t B. V irg in e m coop eratam

fu isse ad n ostram red em p tion em o b iectiva m im m ed iate, in actu prim o, m eren d o
et satisfacend o cu m C h risto , ta m q u a m eius Socia, pro red em p tion e nostra. Ita
L e p ic ie r , T e r rie n , C am p an a, B ittrem ieu x , D ille n sch n eid er, B orzi, D e n effe,
B o ve r, F rie th o ff, L e b o n , etc. N o n om n es tam en ead em verb o ru m p ro p rietate
lo q u u n tu r. 2
r e s p e c tu h o r u m est e ffic a x , re s p e c tu a lio r u m est s im p le x a ffe c tu s , lic e t q u a n tu m est ex se,

C h r is t u s v e r e v o lu it o m n e s h o m in e s sa lv a ri. Q u o d a u te m m e r itu m C h r is t i n o n se h a b e a t r.equa-
lit e r ad o m n e s q u a n tu m ad e ffic a c ia m , a c c id it p a rtim e x d iv in a e le c tio n e , p a rtim ex lib em arbi
trio, i. e. e x lib e r a c a u sa lita te n o n s o lu m s in g u lo r u m s a lv a n d o r u m p e r m e r ita a u t d e m e rita
p r o p r ia , v e r u m e tia m e x m e r itis c o n g ru is a lio r u m , p o tis s im u m B . A la r ia e » ( 1. c ,, p . 832),
1 S c r ib it e n im : « N o n e rg o a ffirm a m u s e x o p e re F ilii e t c o o p e r a tio n e M a t r is u n u m c o a le
sc e re to ta le p r in c ip iu m g ra tia e : s ic e n im q u a si e x p a rtib u s d iv e rs is in t e g r a r e t u r p r e tiu m , e t
im a g in a ri q u is p o s s e t in o p e r e M e d ia to r is n o n n u lla d e e s se . A t , sin e h a e sita tio n e te n e m u s I e s u m
fu is s e p r in c ip iu m s a lu tis o m n ip e r fe c tu m e t to ta le , e t sim ilite r, p r o p o r tio n e s e rv a ta , M a ria m
fu isse p r in c ip iu m s e c u n d a r iu m , s u b o r d in a tu m , sed e tia m v e r e to ta le : n a m , s u b e ffic a c issim o
in flu x u C h r is t i ad u n iv e r s a lita te m c a u s a ru m v ir t u te su a c o n c u r r it . I ta q u e n ih il o m n in o M a r ia e
d e tr a h im u s , sed e a m in im m e n s u m e x to llim u s , e tia m se clu sa u ti o p o r te t c o o p e r a tio n e im m e d ia ta
a d re d e m p tio n e m o b ie c tiv a m » (se u , p r o u t a p p a re t e x e iu s m e n te , ad r e d e m p t io n e m o b ie c t i
v a m in actu prim o c o n s id e ra ta m ) (I. c ., p . 300). E t s ta tim p o s t, a g e n s d e a c tiv it a te s e c u n d a ria
D e ip a r a e a d acquirendas e t a d distribuendas o m n e s g ra tia s r e d e m p tio n is , s c r ib it : « Q u i d u o
a d s p e c tu s m in im e c o in c id u n t . P r im u s e n im re la te ad a lte r u m , est v e r a q u a e d a m a d e p tio g ra
tia r u m , q u a e s in g illa tim p o ste a e la r g iu n tu r . L o c u s re m a n e t p ro n o ta d is t in c t io n e in te r c o o p e
r a tio n e m r e d e m p tiv a m in a c tu p r im o e t a p p lic a tio n e m in a ctu s e c u n d o . S e d actus prim us et
a ctu s secundus ambo ad redem ptionem s u b ie c t iv a m r e fe r u n t u r » (1. c ., p . 3 0 1} .
2 Ita, im p r o p r ie et a e q u iv o c e o m n in o q u id a m acquisitionem gratiarum v o c a n t r e d e m p
t io n e m obiectiva m , e t d istributionem gratiarum a p p e lla n t r e d e m p tio n e m su biectiva m . E te n im ,
e tia m in re d e m p tio n e , u ti a iu n t, su biectiva , u t p a te t, d a ri p o te s t e t d e fa c to d a tu r v era acqui
sitio gra tiaru m .
P. G a r c ia G ar ces, C o r r e d e m p t io n e m d iv id it in p r o p r ie d ic ta m et im p r o p r ie d ic ta m :
a) C o r r e d e m p t io im proprie d icta e st a c tio q u a e lib e t siv e p ra e v ia s iv e s u b s e q u e n s o p u s
C h r is t i fo r m a lit e r r e d e m p t iv u m q u a e in tr in s e c e v e l in seipsa n o n p e r s o n a m , n o n o p u s , n o n
fr u c t u s R e d e m p tio n is a tt in g u n t , sed re m o tio r e q u a d a m r a tio n e , o c c a s io n a lite r v e l d is p o s itiv e ,
re d e m p tio n is fr u c tib u s v ia m s te r n u n t. Ita c o r r e d e m p to r e s d ic u n t u r ii o m n e s q u i q u o c u m q u e
m odo s p ir itu m e t re g n u m C h r is t i p ro p a g a re sa ta g u n t. ( A p o s t o li e tc.).
b) C o r r e d e m p t io proprie d icta r e s p ic it illa q u a e R e d e m p to r is p e rs o n a m , o p u s, fr u c tu s
a ttin g u n t. D is t in g u it u r h a e c in en tita tiv a m e t conn exivam se u d e r iv a ta m . C o r r e d e m p t io en ti-
ta tiv a v e l in a c tu p r im o , v e r u m e t p r o p r iu m c o n c u r s u m im p o r ta t ad r e d e m p tio n e m seu ad
r e c o n c ilia tio n e m h o m in is c u m D e o ; c o r r e d e m p tio v e r o conn exiva v e l d e r iv a ta e st illa q u a e se
e x t e n d it n o n s o lu m ad d is t r ib u t io n e m o m n iu m g r a tia r u m , sed e tia m ad acquisitionem e a ru m -
d e m , fu n d a ta m ta m e n in v a lo r e e t in m e r ito re d e m p tio n is e n tita tiv a e . C o r r e d e m p t io e n tita -
z6o B, V IRG O C O R R E D E M P T R IX G E N E R IS HUMANI
T r ip le x ig itu r, ap u d cath olicos, sen tentia h a b e tu r 'relate ad red em p tion em

ob iectivam : p rim a sen ten tia ten et coop eration em mediatam; secu n d a v e ro co o p e
ra tio n em im m ed iatam sed in actu secun do; tertia tan d em ten et coop eration em
im m ed iatam in actu prim o, seu in ipsa prim a acq u isitio n e gra tiaru m ve l b en e
ficio ru m re d e m p tio n is .1 P rim a sen tentia est paru m ve l n ih il generosa relate ad
B . V irg in e m ; secu n d a est generosior; tertia vero est generosissim a, et iu x ta nos,
etiam in revelation e fu n datissim a.
t iv a m a terio lis d ic it m e r u m c o n c u r s u m ad m a te ria lita te m a c tu u m (e . g. c o n c u r s u s p h y s ic u s et

m o ra lis ad I n c a r n a tio n e m V e r b i, o b la tio p u e r i Ie s u in te m p lo , c o m p a s sio in m o r te F ilii e tc .).
C o r r e d e m p t io v e r o e n tita tiv a fo r m a lis d u p lic i m o d o in t e llig i p o te s t, v id e lic e t: in q u a n tu m in flu it
in agentem p rin cip a lem , illu m ad a c tu s r e d e m p tiv o s d e te rm in a n s ; e t in q u a n tu m in flu it in effec
tum . In e ffe c tu m a u te m q u is in flu e re p o te s t d u p lic it e r : n e c e s s ita te s c ilic e t absoluta v e l h y p o
thetica . N e c e s s ita s v e r o h y p o th e tic a p o te s t esse intrin seca v e l extrinseca. N e c e s s ita s ta n d e m
e x tr in s e c a c o n c ip i p o te s t ad sim p liciter esse e t a d m elius esse. E n s c h e m a c o m p le tu m :
C O R R E D E M P T IO
im p r o p r ie d ic ta proprie d icta
1
1
c o n n e x iv a v e l en tita tiv a
d e r iv a ta (in a c tu I I ) ( in a c tu I)
1
1
m a te ria lis fo rm a lis, in flu e n s
1
__ 1
in a g e n te m in effectum
p r in c ip a le m n e c e ssita te
a b s o lu ta hy p o thetica
I
___ i— - — :
in tr in s e c a extrinseca
I
— — J' -----
ad s im p lic ite r esse ad m elius esse
H is c e p o s itis , c o r r e d e m p tio d e q u a h o d ie ta m a c r it e r d is p u t a t u r e st corredem ptio proprie

dicta, en tita tiv a seu in actu prim o, fo r m a lis , in quantum in flu it in effectum , necessitate hypothetica
et extrinseca, a d m elius esse. T a le m v e r o C o r r e d e m p t io n e m P . G a r c ia a d m ittit ta n tu m m o d o
ta m q u a m probabilem n o n v e r o ta m q u a m c e rta m , (o . c ., p p . 1 3 9 - 1 4 7 ) .
1 P. L am erz (p o s t S t e n t r u p e t G a lt ie r ) p r o r e d e m p tio n e in actu prim o in te llig e r e m a v u lt
v a lo r e m in tr in s e c u m o p e ris r e d e m p t iv i, et pro r e d e m p io n e in actu secundo a c c e p ta tio n e m
h u iu s o p e ris , e x p a rte D e i, p ro sa lu te m u n d i. A t — p r o u t iu re a n im a d v e r tit D ille n s c h n e id e r
— a c c e p tio d iv in a in c lu d it u r , ip s o fa c to , in v a lo r e ip so in tr in s e c o a c tu s r e d e m p tiv i C h r is t i,
e x ip sa u n io n e h y p o s ta tic a d e r iv a n te ( M a r ie au service de notre R edem ption, p . 7 ).
B. V IR G O C O R R E D E M P T R IX G E N E R IS HUMANI
A t n ecesse om n in o est u t natura hu iu s coop eration is rite p erp en d atu r, c o n

sid eran d o varios lim ites C o rred e m p tio n is nec non varia d iscrim in a q u ae in ter
R e d e m p tio n em et C o rred e m p tio n em h ab en tu r, et a q u ib u s ad versarii in suis
o b iectio n ib u s saepe praescin d u n t, aerem verb eran tes.
II. D iscrim ina inter Redemptionem Christi et Corredemptionem Deiparae.
P lu ra sun t. E ten im , R ed em p tio seu actio red em p tiva C h risti est i ) p rin c i
palis, 2) essentialis, 3) in d epen d en s, 4) absolu te u n iversalis, 5) absolu te n eces
saria, 6) ad sim p liciter esse. D u m e contra, C o rred e m p tio seu actio co rred e m p
tiv a D eip a rae est: 1) secu n d aria, 2) accid en talis. 3) d ep en dens seu su bordin ata,
4) relative u n iversalis, 5) h y p o th etice n ecessaria, 6 ) ad m eliu s e s s e . A d singula:
C o rred e m p tio q u am D eip a rae v in d ica m u s est:
1) Secundaria. N o n en im eodem m odo effectu s totalis seu h o m in u m red em p
tio actioni C h risti et actioni D e ip a r a e a ttrib u itu r. R e d e m p to ri en im trib u itu r
prin cip aliter, d um D e i p a r a e a ttrib u itu r secu n d ario.
2) Accidentalis, hoc sensu q u od m erita et satisfactiones C h risti, cu m sint
infin iti valoris, necessaria et p er seipsa p lu s q u am su fficien tia erant ad ad ae
quatam satisfactio n em d ivin ae iu stitiae ex h ib en d a m et ad nostram red em p
tion em op eran dam ; d u m e con tra m erita et satisfactiones D eip a rae, ex seip sis1
fu eru n t om n in o accid en talia et n ih il in trin sece ad d id eru n t aut etiam ad dere
po tu eru n t m eritis et satisfactio n ib u s C h risti. 2
3) Dependens seu su b ordin ata, eo q u od m erita et satisfactio n es D eip a rae
m e n tis et sa tisfa ctio n ib u s C h risti in n itu n tu r: ab ipsis en im in trin sece dep en den t
et valorem trah u n t, ita u t C o rre d e m p tio D eip a rae n ih il om n ino detrahat R e d e m p
tion i C h risti ac u n icita ti R ed em p to ris. M e rita igitu r et satisfactiones D eip a rae
con cip i d eb en t posteriora (posterioritate naturae, n o n v e r o t e m p o r is ) m eritis et
satisfactio n ib u s C h risti, sicu t l u x p o sterior est f o n t e lu m inoso e x q uo p roced it. 3
4) R elative universalis. D u m enim red em p tio C h risti omnes omnino homines
(B . V irg in e inclusa) resp ex it et ideo fu it ab so lu te u n iversalis, actio c o rred e m p
tiva D eip a rae, e contra, solu m m od o alios om n es (non vero seipsam , quae fu it
redempta) respexit, et id eo fu it relative n on ve ro absolute, universalis. 4
1 D ic o : e x seip sis; n a m , e x d epu ta tion e d iv in a e tia m ip s a , p r o u t in fr a d e c la r a b im u s , neces

sa ria fu e r u n t ad r e d e m p tio n e m n o s tr a m .
2 V a n a ig it u r v id e t u r a n im a d v e r s io P h ilip s : « N o n e rg o a ffirm a m u s ex o p e re F ilii e t c o o
p e ra tio n e M a t r is u n u m c o a le s c e re to ta le p r in c ip iu m g ra tia e : sic e n im q u a si e x p a rtib u s d iv e rs is
in te g r a r e tu r p r e tiu m , e t im a g in a r i q u is p o s s e t in o p e re M e d ia to r is n o n n u lla d e e s se » ( 1. c .,
p . 300).
3 F r u s tr a ig it u r n o b is o b ic iu n t unicitatem M e d ia to r is ; fr u s tr a p a r ite r o b ic iu n t m erita
C h r is t i n e c e s s a r io p r a e c e ssiss e m e r ita D e ip a r a e .
4 A d h o c a tte n d e r e n o n v id e n t u r illi o m n e s q u i n o b is o b ic iu n t re d e m p tio n e m o b ie c tiv a m
a m fu isse in se c o m p le ta m ? n te q u a m D e ip a r a e id e m c o o p e r a r i p o tu is s e t, eo q u o d f u it ei a p p li-
262 B. V IR G O C O R R E D E M P T R IX G E N E R IS HUMANI
5) H ypothetice necessaria. D e u s en im p o tu isset o p tim e acceptare, tam qu am

p retiu m red em p tion is nostrae, sola m erita et satisfactiones C h risti, u tp ote in fi
n iti valoris, absq ue m eritis et satisfactio n ib u s D eip a rae. M e rita p ro in d e et sa ti
sfactiones D eip a rae n on su n t abso lu te sed solu m m od o hypothetice necessaria, in
h yp o th esi n em pe q u od D e u s deputaverit etiam m erita et satisfactiones D eiparae,
u n a cu m m eritis et satisfactio n ib u s C h risti, ad nostram red em ption em . « L a tres
S a in te V ie rg e — scite scrib eb at B . G rig n io n de M o n tfo rt — etant necessarire a
D ie u , d ’u n e n ecessite q u ’ on appelle h y p o th e tiq u e , en con seq u e n ce de sa vo lo n te,
elle est b ien p iu s n ecessaire a u x h o m m e s » ( Traite de Ia vraie devotion a la
S . Vierge, n. 3 9 ) .1
6) A d melius esse. D e u s en im v o lu it u t p retiu m red em p tion is nostrae co n
staret etiam m eritis et satisfactio n ib u s D eip a rae, n on q u id e m ad h o c u t re d e m p
tio n ostra simpliciter operata fu isset (ad h oc en im su fficere p o teran t m erita et
satisfactio n es C h risti, u tp o te infiniti valoris), sed ad h oc u t melius red em p tio
nostra op erata fuisset. 2 M e rita ig itu r et satisfactiones D eip a ra e n ih il intrin sece
addiderunt m eritis et satisfactio n ib u s C h risti, u tp o te e x sese su fficien tissim is,
q u in im o ab u n d an tib u s. Sapientissime tam en — p ro u t postea v id e b im u s — D e u s
d isp o su it u t nos n ed u m m eritis et satisfactio n ib u s C h risti sed etiam m eritis et
satisfactio n ib u s D eip a rae red em p ti essem us: hoc en im red em p tio n is h arm on ia
et p u lch ritu d o req u ireb an t. S icu t en im ru in a nostra op erata fu it n on ab A d a m
ta n tu m m o d o sed etiam ab E va , ita et reparatio nostra, iu xta sapien tissim i D e i
d e c re lu m , operari d eb u it n ed u m a n ovo A d a m , seu a C h risto , sed etiam a nova
E v a seu a M aria. O p e C o rred e m p tricis en im « la sa lvezza giu n g e a noi sotto la
form a di u n b acio m a te r n o » .3 O p e C o rred e m p tricis « la M e re est en tree dans
1’ord re su rnaturel, le sou rir de la M e re , le coeur de la M e re , la ten d re assistance
d e la M e re ». 4
Ad haec om n ia igitu r, rite a tten d ere d eb en t ad versarii C o rred e m p tricis in
sen su stricto, ne aerem verb erare pergan t.
IV . Tractationis divisio. C laritatis gratia agem u s antea de C o rred e m p tio n e

in genere; d ein d e de C o rred e m p tio n e in specie. A n te a ergo, in q u atu o r d istin
ctis ca p itib u s ex p on em u s argu m en ta d esu m p ta I. e x M a g isterio E cclesiastico.
I I . ex S . S crip tu ra , I I I . ex T ra d itio n e , I V . ex R ation e.
ca ta . T a lis e n im r e d e m p tio s u p p o n i d e b e t ia m com pleta p r o B . V ir g in e ( c u i s o li, m o d o s in g u

la ri a p p lic a ta fu it) n o n v e r o pro a liis q u i s a lv i fa c t i s u n t m e r itis e t s a tis fa c tio n ib u s C h r is t i e t
D e ip a r a e sim u l, q u a m v is diversim ode.
1 A d h a n c d eputationem d iv in a m m e r ito r u m e t s a tis fa c tio n u m D e ip a r a e m in im e a tte n d e r e
v id e n tu r q u id a m in sta tu h u iu s q u a e s tio n is d e te r m in a n d o .
2 A d h o c m in im e a tte n d e r e v id e t u r e. g . G o o s s e n s q u i c u m a liis in u tilita te m c o r r e d e m p
tio n is M a r ia e se u m e r ito r u m e t s a tis fa c tio n u m D e ip a ra e p r o n o stra re d e m p tio n e n o b is o b ic it.
3 B e l o n , M a te r C h r is ti, M ila n o , 193 8 , p . 136.
4 C a r d . V a n R o e y , in E p is t. p a st. p ro Q u a d ra g e s im a a n n i 1938 .
C O R R E D E M P T IO IN M A G IS T E R IO E C C L E S IA E 263
D e in d e agem us de C o rred e m p tio n e in specie, et varias ob iection es (in d ecu rsu

tractation is iam praeoccu patas) solvem us.
P o n im u s thesim :
B. V ir g o vere coo perata est im m e d ia t e .ad r e d e m p t io n e m o b ie c t iv a m
G E N ER IS H U M A N I, M ODO TAM EN SEC U N D A R IO , A C C ID E N T A L I, SU B O R D IN A T O , R EL A TIV E

U N IV E R SA L I, H Y P O T H E T IC E T A N TU M N EC ESSA RIO ET AD M E L IU S ESSE O P E R IS R E D E M P
T IO N IS .
I. Argumenta ex Magisterio Ecclesiastico1
S u p rem a m n orm am fid ei viv en tis E cclesia e in iu d icio M a g isterii E cc le sia

stici d efin itive residere, om n ib u s patet. M a g iste riu m en im E cclesia sticu m infal-
hbilitate ga u d et n on solu m cu m ex cathedra (m agisteriu m extraordinarium) d o c
trin am aliq uam ad fid em p ertin en tem definit, sed etiam cu m , pro m u n ere suo
a p o sto lico , cath olicam d octrin am sim p liciter fid elibu s p rop on it (m agisteriu m
ordinarium), p ro u t fit praesertim in E n c y c lic is R R . P o n tificu m ad u n iversam
E cclesia m m issis. 2 A ssertion es ig itu r m agisterii E cclesia stici m agna gau d en t
a p u d th eologo s auctoritate, iisq u e religiosu s assensus ab o m n ib u s trib u i d eb et.
E t de facto th eologi, m agn i fa ciu n t assertion es h u iu sm od i, p ro u t vid e re est in
hac n ostra q u aestion e de C o rred e m p trice , in q u a d o cu m en ta m agisterii E cclesia
stici unusquisque,--Tuxta p rop riam op in ion em , in terp retare con atu r. M a g n a ig itu r
diligen tia et o b iectivita s in ta lib u s d ocu m en tis in terp retan d is, ad h ib en d a est.
Q u ia vero p o tiores partes in m agisterio ecclesiastico R o m an is P o n tificib u s,
fidei m agistris, co m p etu n t, a gen d u m erit in p rim is de doctrina R R . Pontificum ,
et d ein d e de doctrina Episcoporum q u i, un a cu m R o m an o P on tifice E cclesiam
d ocen tem con stitu u n t.
D o c trin a R R . P o n tificu m recen tio ru m (P iu s IX , L e o X I I I , P iu s X , B e n e
d ictu s X V , P iu s X I et P iu s X I I ) 3 aperte favet sen tentiae de cooperatione imme
diata D eiparae ad redemptionem obiectivam. P erp en d am u s igitu r va ria sin gu loru m
P o n tificu m asserta.
A) Ver ba Pii I X
P iu s I X in B u lla D o g m a tica Ineffabilis Deus, haec, in ter alia, asserit:

« E q u id e m P atres E cclesia eq u e scrip tores co elestib u s ed o cti eloq u iis n ihil
a n tiq u iu s h ab u ere, q u am in lib ris ad exp lican d as scrip tu ras, v in d ica n d a d o g
m ata eru d ien d o sq u e fid eles elu cu b ra tis su m m am V irg in is san ctitatem , d ig n i
1 C fr F r. C r is o s t o m o de P a m p lo n a , O . F . M . , L a Corredencidn M a r ia n a en el M agisterio
d e la Ig lesia , in E stu d io s M a ria n o s, a. 2, v o l. 2, M a d r id , 19 4 3 , p p . 8 9 -10 9 .
2 C fr B il l o t , D e E cclesia C h r is ti, th e s is 3 1 , R o m a e , 190 3, p p . 6 5 5 -6 5 6 .
3 U t ili t e r c o n s u li p o te s t p r a e s e rtim S e i l e r H ., C orredem ptrix, T h e o lo g is c h e S tu d ie z u r
le h re d e r le tz te n P iip ste u b e r d ie M it te r lo s e r s c h a ft M a r ie n s .
264 VERBA P II IX
tatem a tq u e ab om n i p eccati lab e in tegritatem eiu sq u e praeclaram de teter-

rim o h u m an i gen eris hoste v icto ria m m u ltis m irisq u e m od is certatim p ra ed i
care atqu e efferre. Q u a p ro p ter en arran tes verb a, q u ib u s D e u s praeparata re n o
van d is m o rta lib u s suae pietatis rem ed ia in ter ipsa m u n d i p rim o rd ia p ra en u n
tian s et d ecep to ris serp en tis retu d it au d aciam , et n ostri gen eris sp em m irifice
erexit inquien s: “ In im icitia s p o n am in ter te et m u lierem , et sem en tu u m et
sem en illiu s ” , d ocu ere, d ivin o h o c oracu lo clare a p erte q u e p raem on stratu m
fuisse m iserico rd em hu m an i gen eris R ed em p to rem , scilicet U n ig e n itu m D ei
F iliu m C h ristu m Iesu m , ac d esign atam b eatissim am eiu s m atrem V irg in e m
M a ria m ac simul ipsissimas utriusque contra diabolum inimicitias insigniter expressas.
Q u o c irc a sicu t C h ristu s D e i h o m in u m q u e m ed iator h u m an a assu m pta natura
delen s q u o d ad versus nos erat ch iro g ra p h u m decreti, illu d cru ci triu m p h a to r
affixit, sic sanctissima Virgo arctissimo et indissolubili vinculo cum eo coniuncta
una cum illo et per illum sempiternas contra venenosum serpentem inimicitias exer
cens ac de ipso plenissime triumphans, illiu s cap u t immaculato pede contrivit ».
« H unc exim iu m sin gu larem q u e V irg in is triu m p h u m excellen tissim am q u e
in n ocen tiam , p u ritatem , sanctitatem eiu sq u e ab om n i p e cca ti lab e in tegritatem
a tqu e in effab ilem coelestiu m om n iu m gratiaru m , v irtu tu m ac p rivileg io ru m
cop iam et m a gn itu d in em iidem P atres v id e ru n t tu m in arca illa N o e ..., tu m in
scala illa, q uam ... v id it Ia co b ... ».
« ... B eatissim a V irg o origin ale d on u m iu g iter augen s, q u in serpenti aures
u n q u a m p raeb u erit, illiu s v im po testatem q u e v irtu te d ivin itu s accep ta fu n d itu s
la b e fa c ta v it».
P atres E cc lesia eq u e scrip tores « p rofessi sun t, glo riosissim am V irg in em
fu isse paren tu m reparatricem , p o stero ru m viv ifica trice m , a sa ecu lo electam ,
ab A ltiss im o sibi p raeparatam , a D e o , q u an d o ad serp en tem ait, in im icitias
p on am in ter te et m u lierem , p raed ictam , quae procul dubio venenatum eiusdem
serpentis caput c o n tr iv it... ».
« ... B eatissim a V irg o , q u ae tota p u lch ra et im m acu lata venenosum crudelis
simi serpentis caput contrivit et salutem attulit mundo ... ».
(A c ta et decreta Sacrorum Conciliorum recentiorum. C o lle c tio L a c e n sis, t. 6,
F rib u rg i B risgoviae, 1882, coi. 839, c. d.).
Relatis verbis Bullae Ineffabilis, Goossens haec tantummodo animadvertit: « Per

pendantur haec excerpta: statim elucebit quaecum que de M aria asseruntur plane expli
cari de eius exim ia sanctitate, tum negativa tum positiva, de eius cooperatione remota
ad redemptionem obiectivam et de eius interventu in applicatione ac distributione
beneficiorum audiuntur. N ec dicatur ita im m erito restringi com prehensionem for
mularum generalium . Illas formulas intelligim us iuxta doctrinam generalem M agisterii
ecclesiastici et Traditionis, uti ex infra dicendis patebit. G ratuito asseritur his locu
tionibus exprim ere imm ediatam M ariae cooperationem ad redem ptionem obiectivam ,
ac proinde inculcasse sententiam quam , uti supra dixim us, Pius X aperte excludit».
V E R B A L E O N IS X I I I 265
Respondetur: 1) Si illa excerpta bene perpendantur, statim elucescet non sufficienter

explicari posse sensu tam circum scripto. Ibi enim explicite asseritur arctissim um
et indissolubile consortium Mariae cum Christo Redemptore in plenissimo triumpho supra
diabolum , et super omnia opera eius. B. V irgin i immediate, aeque ac C hristo, contritio
capitis serpentis seu regni Satanae subversio, seu redemptio ipsa obiectiva, explicite om
nino tribuitur.
Iam vero, circum scriptio illa cum plenissimo triumpho componi non potest. Im m erito
igitur comprehensio form ularum generalium restringitur.
2) Frustra Goossens saepe saepius proritetur se formulas illas intelligere iuxta d oc
trinam generalem magisterii ecclesiastici et T radition is. Continuo enim videm us, et
m elius etiam in sequentibus videbim us, quom odo subiective ab ipso interpretentur
documenta m agisterii ecclesiastici (e. g., verba clarissim a Benedicti X V ) nec non docu
menta Traditionis.
D ig n a etiam sun t quae recen sean tu r verb a P ii I X ad 111. V a n den B erghe,

in E p isto la diei 25 augusti 1S73, pro libro M arie et le Sacer doce: V elu ti sp e
cu lu m sine m acu la [D eip a ra], p erfectiu s u n iversis creatu ris d ivin am in se retu lit
sanctitatem , q u aeq u e a virgineo C hristi conceptu ad atrocissimam cius mortem
adeo arcte se iunxit divini F ilii sui Sacrificio, ut Virgo Sacerdos appellata fu erit
ab Ecclesiae Patribus ».
B) Ve r ba L e o n i s X I I I
A dduci solent q u atu o r loci. P rim u s d esu m itu r ex E n c ly c lic a de R osario
Iucunda semper (8 sept. 1894):
« I n G eth sem a n i h orto, u b i Iesus pavet m aeretq u e ad m ortem , et in p raeto
rio, u b i flagris caed itu r, sp in ea corona co m p u n g itu r, su p p licio m u ltatu r, abest
ea q u id e m M a ria , talia vero iam d iu h abet cogn ita et p ersp ecta. Q u u m enim se
D e o v e l an cillam ad m atris o fficiam ex h ib u it vel totam cu m F ilio in tem plo
d ev o vit, u tro q u e ex facto iam tu m consors cu m eo exstitit laboriosae pro hu m ano
gen ere exp iation is: ex q u o etiam , in a cerb issim is F iliis a n g orib u s et cru ciam en tis,
m axim e anim o con d o lu isse d u b itan d u m non est. C ete ru m , p raesen te ipsa et
sp ectan te, d ivin u m illu d sacrificiu m erat con ficien d u m , cu i v ictim a m de se g e n e
rosa a lu e ra t;... stabat iu x ta cru cem Iesu M a ria m ater eiu s, q u ae tacta in nos
caritate im m en sa u t su sciperet filios, F iliu m ipsa su u m u ltro o b tu lit iustitiae
d ivin ae, cu m eo com m orien s corde, doloris glad io tr a n s fix a ». (A c ta A p . Sed .,
1 894-1895, t. 27, p. 178).
S ecu n d u s locu s rep e ritu r in E n c y c lica Adiutricem p op u li (5 sept. 1895), p a ri
ter de R osario: « In d e (e coelo), d ivin o consilio, sic illa co ep it ad vigila re E c c le
siae, sic n obis adesse et favere m ater, u t quae sacram enti h um anae red em p
tion is patran d i ad m in istra fu erat, eadem gratiae ex illo in om n e tem p u s d eri
van dae esset p ariter adm in istra, p erm issa ei paene im m en sa potestate ... Plinc
rectissim e delata ei in om ni gen te o m n iq u e ritu am pla praeconia, su ffragio cre
scen tia saeculorum : inter m u lta, ipsam d om in am n ostram , m ed iatricem nostram ,
V E R B A L E O N IS X III
ipsam reparatricem totiu s orbis, ipsam d on oru m D ei esse c o n c ilia tr ic e m ».

(A cta A p . S ed ., 1895-1896, t. 28, p p . 13 0 -13 1).
T e r tiu s textu s d esu m itu r e x E n c y c lica Fidentem pium que (20 sept. 1896),
ru rsu s de R o sario. N ecessa riu m d u cim u s citare sim u l co n tex tu m « q u u m lu c u
len ter — iu xta G o o ssen s — osten dat coop eration em im m ed iatam ad red em p
tio n em o b iectiva m n on affirm ari, im m o ex clu d i »: « C ertissim e q u id e m p erfecti
C o n cilia to ris nom en et partes alii n u lli con ven iu n t: U n u s C h ristu s, q u ip p e qui
un us, hom o id em et D eu s, h u m an u m gen u s su m m o P atri in gratiam restituerit:
U n u s m ed ia to r D e i et h o m in u m hom o C h ristu s Iesus, q u i d ed it red em p tion em
sem e tip su m pro om n ibu s. A t vero si n ih il p ro h ib et, u t in ter D e u m et h om in es,
p ro u t scilicet co o p era n tu r ad u n io n em h om in is cu m D e o d isp o sitive et m in i-
sterialiter, cu iu sm o d i d ocet A n g e lic u s aliqu os alios secu n d u m q u id d ici m ed ia
tores sicu t angeli san ctiq u e caelites, p rop h etae et u triu sq u e testam en ti sacerdotes,
p ro fecto eiu sd em glo riae d ecu s V irg in i excelsae cu m u la tiu s con ven it. N em o
eten im u n u s cogitari q u id e m po test q u i recon cilian d is D e o h o m in ib u s parem
a tq u e illa op eram vel u n q u am co n tu lerit ve! aliq u an d o sit collatu ru s. N e m p e
ipâ ad hom in es in sem p itern u m ru entes ex itiu m S erva to rem addiscit, iam tu m
scilicet q u u m pacifici sacram enti n u n ciu m , ab A n g e lo in terras allatum , a d m i
rab ili assensu, loco totiu s h u m anae naturae, excep it: ipsa est de q u a n atus est
Iesus, vera scilicet eius m ater, ob eam qu e causam dign a et p eraccep ta ad M e d ia
torem M e d ia trix . — Q u a ru m reru m m ysteria q u u m in rosarii ritu ex ord in e su c
ced ant p io ru m anim is recolen d a et con tem plan d a, in d e sim u l elu cen t M a ria e
p rom erita de reco n ciliatio n e et salute nostra. N e c po test q u isq u am n on su a vis
sim e affici qu oties eam consid erat, quae ve l in dom o E lisab eth ae ad m in istra
ch arism atu m d ivin o ru m apparet, vel F iliu m pasto rib u s, regib u s, S im eon i p rae
b et in fan tem . Q u id vero q u u m consid eret, san gu in em C h risti causa n ostra p ro
fu su m ac m em b ra in q u ib u s iile Patri v u ln era accep ta, nostrae pretia libertatis,
osten dit, n on aliud ea esse nisi carnem et san gu in em V irg in is? t». (A cta Ap.
Sed., 18 9 6 -18 9 7, t. 29 pp. 206-207).
T rib u s hisce textibus relatis, Goossens ita ab eisdem sese expedit: « Q uibus prae
oculis habitis, statim quoque elucet non aliter audiendos esse alios Leonis X I I I textus,
quarto loco nunc citandos, quorum insuper contextus sensum haud obscure determ i
nat. In suis Litteris apostolicis Parta humano generi (8 sept. 1901) «de consecratione
novi tem pli B. M ariae V irginis a sacratissimo Rosario ad oppidum Lourdes », R . P on
tifex scribit: « Q u o tie s... praeconio angelico gratia plenam M ariani consalutam us...,
toties in mentem venit tum dignitas M ariae excelsa, tum inita a D eo per benedictum
fructum ventris gratia; toties rem iniscim ur alia singularia m erita, quibus Illa cum Filio
Iesu Redem ptionis humanae facta est particeps ... N ec quidquam certe ad M ariae
conciliandam et demerendam saluberrimam gratiam valere rectius potest, quam quum
m ysteriis nostrae Redem ptionis, quibus illa non adfuit tantum sed interfuit, honores,
quos m aximos possumus, habeamus » (Acta A p . Sed., 1901-1902, t. 34, pp. 194-195).
VERBA P II X 267
Goossens ergo, nullo modo destruere conatur argumenta quae ad adversariis ex

verbis Leonis X I I I deducuntur, sed contentus est sim plici et gratuita negatione:
methodus sane sat commoda! Forsan hoc facit quia verba Pontificis thesim nostram
evidenter excludunt? Sed, si ita est, cur evidentia haec non omnibus apparet? ... Inqui
rendum igitur est ubinam recta illorum verborum interpretatio inveniatur. Hoc posito,
quaerimus: 1) C um Pontifex, e. g., asserit ... ut quae sacramenti humanae Redem p
tionis administra fuerat, eadem gratiae ex illo in omne tem pus derivandae esset pariter
administra », nonne sat evidenter distinguit Pontifex inter praeteritam Virginis coope
rationem ad integrum redem ptionis obiectivae opus, et praesentem eiusdem coopera-
rationem in redemptione subiectiva? ... Item 2) cum Pontifex affirmat « consors cum
eo [Christoj extitit [Virgo] laboriosae pro humano senere expiationis nonne consor
tium seu cooperationem immediatam V irginis redem ptioni obiectivae sat evidenter
asserit?... Tandem 3) nonne Pontifex explicite m em init .: singularia merita quibus
Illa cum F ilio Iesu Redem ptionis humanae facta est particeps ? ... Xonne dicit quod
m ysteriis nostrae Redem ptionis [omnibus, in genere] non adfuit tantum sed inter
f u i t )'? ... Si deductiones istae logice omnino ex Pontificiis assertis fluere non videntur,
hoc ostendere adversariis onus incum bit.
C) Ver ba P ii X
C e leb errim a sun t verb a illa: « D e congruo, u ti aiunt, promeret nobis [D eipara]
quae Christus de condigno p ro m eru it» .1 (In L itte ris E n c y c licis A d diem illum,
2 feb r. 1904). A d d eterm in an d u m ge n u in u m sen su m h u iu s asserti, sed u lo c o n
sid eran d u s est con textu s, q u em hic exscrib im u s:
«Ad haec, D eip a ra e sanctissim ae n on h o c tan tu m in lau d e p o n en d u m
est q u od n ascitu ro ex h u m anis m em b ris U n ig e n ito D e i carnis suae m ateriam
m in istra vit, qua n im iru m saluti h om in u m co m p a retu r hostia; ve ru m etiam offi
c iu m eiu sd em hostiae cu stod ien d ae n u trien d aeq u e, atqu e adeo, stato tem p ore,
sistendae ad aram . H in c M a tris et F ilii n u m q u a m d issociata con su etu d o vitae
et lab oru m , u t aeq ue in u tru m q u e cad eren t P ro p h eta e verba: “ D e fe c it in dolore
vita m ea, et anni m ei in g e m itib u s ” . Q u u m vero ex trem u m F ilii tem p u s ad ven it,
stab at iu xta cru cem Iesu M a te r eius, non im m an i ta n tu m occu p a ta sp ectacu lo,
sed plane gaud en s q u o d U n ig e n itu s suus pro salute gen eris hu m an i offerretu r,
et tan tu m etiam com passa est, u t, si fieri potu isset, om nia torm en ta q u ae F iliu s
p e rtu lit, ipsa m u lto lib en tiu s sustin eret. E x hac au tem M a ria m in ter et C h r i
stu m co m m u n io n e d oloru m ac vo lu n tatis, p ro m eru it illa u t rep aratrix perd iti
1 C f r p r a e s e r tim D i F o n z o O . M ., C o n v ., B . V irgo « d e congruo » u ti a iu n t, prom eret nobis

quae C h ristu s de condigno prom eruit, in M a ria n u m , 1 (19 3 9 ) 4 1 8 -4 5 9 . C l. A . m ediam v e lu ti
s e q u itu r v ia m in te r a sse rto re s m e r it i corredem ptivi et a sse rto re s m e r iti im petratorii, a sseren s
q u o d « in P ia n o a sse rto m eritum corredem ptorium n e c s o le m n ite r n e c e x p re s s e a s s e ritu r, n e c
t a m e n e x c lu d it u r o m n in o , sed in actu exercito et im p licite supponitur, imo in ten d itu r saltem idea
g e n e r a li» (1. c ., p . 4 5 7).
268 VERBA P II X
orbis d ign issim e fieret, atque ideo u n iverso ru m m u n eru m d isp en satrix quae
n obis Iesus n ece et san gu in e c o m p a r a v it».
« E q u id e m n on d iffitem u r h oru m erogationem m u n eru m p rivato p ro p rio q u e
iu re esse C h risti; siq u id em et illa eiu s u n iu s m orte n obis su n t parta, et Ip se pro
potestate m ed ia to r D e i a tq u e h o m in u m est. A ttam e n , p ro ea, q u am d ixim u s,
d oloru m atqu e aeru m n aru m M a tris cu m F ilio com m u n ion e, h o c V irg in i augu stae
d atu m est, u t sit totiu s terraru m o rb is poten tissim a a p u d u n ig en itu m F iliu m
su u m m ed ia trix et co n ciliatrix . F o n s ig itu r C h ristu s est, et de p le n itu d in e eiu s
nos om nes accep im us; ex q u o to tu m corp u s com p actu m , et co n n ex u m p e r o m
n em iu n ctu ra m su b m in is tr a tio n is ... au gm en tu m corp oris facit in a ed ificatio
n em sui in caritate. M a ria vero , u t apte B ern ard u s notat, a q u aed u ctu s est; aut
etiam collu m , p er q u o d corp u s c u m cap ite iu n g itu r item q u e cap u t in corp u s
v im et virtu te m exerit. N a m ipsa est collum C a p itis nostri, p e r q u o d om n ia sp i
ritualia dona corp ori eius m ystico com m u n ican tu r. P atet ita q u e abesse p ro fecto
p lu rim u m u t nos D eip a rae su p ern atu ralis gratiae efficiendae vim trib u a m u s,
q uae D e i u n iu s est. E a tam en, q u on iam u n iversis sanctitate praestat co n iu n ctio -
n equ e cum C h risto , atqu e a Christo ascita in humanae salutis opus, de co n g ru o ,
u ti aiunt, prom eret n obis quae C h ristu s de con d ign o p rom eru it, estq u e p rin
ceps largien d aru m gratiaru m m in istra» (A cta A p . S ed ., 1903-1904, t. 36,
PP- 453- 454)-
Relato hoc integre contextu, quaerit Goossens: « Inculcatne assertum de quo sermo,
consortium M ariae in m erito quo Christus obiectivam operatus est redem ptionem seu
in actu prim o acquisivit gratias?». Et incunctanter (nim ium , sane!) respondit: « M i
nim e». Q uinim m o, ulterius progreditur scribens: « H uiusm odi consortium , nedum
affirmetur, vere excludi conficiunt sequentia» (p. 62). Et quatuor rationes adducit,
videlicet: 1) quia vox « prom erere » haud semper sensu stricto est intelligenda » (p. 62),
et ibi sensu latu, ob alias subsequentes rationes, intelligi debet; 2) quia diversum
est tempus in asserto adhibitum : de Christo enim d icitur, in praeterito, promeruit, dum
de V irgin e dicitur, in praesenti, promeret, ideoque actio Christi referenda est ad redem p
tionem obiectivam, olim perfectam , M ariae vero actio ad redem ptionem subiectivam ,
quae nunc et iugiter peragitur (pp. 62-63); 3) cl '11‘ a nedum in contextu im m ediato, sed
etiam per integrum fere docum entum sermo fit de distributione — sive praeterita, sive
futura, — gratiarum , «uti cuique legenti manifeste patebit» (p. 63); 4) quia «in con
textu im mediato occurrunt effata quae assertum cuius sensum inquirim us haud obscure
explicant, et insuper cooperationem im m ediatam M ariae ad redem ptionem obiectivam
aperte excludunt».
Attam en, haec omnia argumenta, quam vis aliquo innitantur fundam ento, rem
m inime probare videntur. Etenim:
1) Concedere possum us — prout concedit ipsem et Bittrem ieux — quod vox
«prom erere» interdum sensu lato accipiatur; at ex toto contextu, ut videbim us, et ex
debilitate rationum adductarum , m inim e sensu lato accipi debet. M eritum enim M ariae
opponitur merito C hristi, quod fuit verum m eritum . Insuper, verbum de congruo addi
VERBA P II X 269
tum verbo promeret, sat evidenter m anifestat verbum promeret in sensu stricto accipi,
prout nempe significat opus praemio dignum . 1 De facto, tandem, theologi omnes, usque
ad P. L ennerz, i. e. per viginti circiter annos, tale tempus praesens pro praeterito acce
perunt, et etiam hodie a plerisque pro praeterito accipitur.
A liu s est enim valor meritorius et alius omnino valor impetratorius (S. Th., 2-2,
q. 83, a. 15). Sem per autem praesum endum est, donec contrarium probetur, R R . Pon
tifices in usu term inorum , significationem fixam et com m unem ipsorum intendisse.
2) D iversitas tem poris (prom eruit — promeret) est insufficiens ad clare stabilien
dam diversitatem actionis. M alitiose, at acute, contra Lennerz anim advertit P. Caro!:
«Etiam Scriptura sacra asserit: “ Erat autem hora tertia et crucifixerunt eum ... et cum
eo crucifigunt duos latrones . . . ” (M are., 15, 35-37). N um quid ex hoc concludet P. L e n
nerz hic sermonem esse de actuali latronum in Calvario crucifixione ? » (Marianum,
t. 1, 1939, p. 238). A gitur ergo de praesente, uti aiunt, historico qui valorem praeteriti
habet. Insuper pluribus modis illa diversitas tem poris (prom eruit-prom eret) ab aucto
ribus de facto rationabiliter ex p lica tu r.2
1 G o o s s e n s a s s e rit q u o d h a e c a n im a d v e r s io , q u a e a b ip s o obiectio v o c a tu r , « fa c ile s o lv i

t u r ». E t ita fa c ilit e r (n im iu m sa n e !) illa m s o lv it: « S u p ra o s te n d im u s quam obvie e x p lic e t u r
u su s te r m in o lo g ia e a n tith e tic a e “ d e c o n g r u o - d e c o n d i g n o ” e tia m a d m isso se n su la tio re
v o c is “ p r o m e r e t " . S e d , e tia m si a d m itte n d u s e sse t se n su s th e o lo g ic u s v o c is “ p r o m e r e t ” n o n
d u m in d e lic e t c o n c lu d e r e M a r ia e m e r itu m c o n tu lis s e a d re d e m p tio n e m o b ie c tiv a m , c u m h u ic
c o n c lu s io n i o b s te t c o n t e x t u s » (p . 6 7 ). A t fa c ile re s p o n d e tu r : 1) in te r p r e ta tio d e q u a lo q u it u r
G o o s s e n s est t a m obvia p r o ip s o , n o n v e r o p r o a liis , p r o u t ia m d e m o n s tr a v im u s e iu s d e m a u c
to ris a n im a d v e r s io n e s , n o n ia m s im p lic it e r n e g a n d o , se d — u t p u ta m u s — s o lv e n d o ; 2) con
textus v e r o , p r o u t s ta tim v id e b im u s , n o stra e c o n c lu s io n i m in im e o b s ta t. C e t e r u m , n u llu m
h u c u s q u e a d d u c tu m f u it e x e m p lu m in q u o m o d u s d ic e n d i: « de congruo p r o m e r e r i» s ig n ific e t:
« obtinere p e r intercessionem ».
2 S ic , e. g ., B it t r e m ie u x re s p o n d e t q u o d te m p u s p ra e se n s v e r b i fr e q u e n te r u s u r p a tu r
ad e x p r im e n d a m a c tio n e m p r a e te r ita m , e t in h o c ca su eo fa c ilio r fieri p o t u it q u o d m e r itu m
M a r ia e s e m p e r v a le a t (D o ctrin a M a r ia n a L eo n is X I I I , p p . 3 1 -3 2 ; M a r ia lia , p . 104). E x p lic a tio
h a e c, iu x ta G o o s s e n s , « h a u d s u ffic it », q u ia « n o n s o lu m e x p lic a n d u m e st t e m p u s p ra e se n s,
sed e tia m a c p r a e c ip u e d iffe re n tia te m p o r u m « p r o m e r e t - p r o m e r u i t ». A t t a m e n , p o s ito q u o d
a g a tu r, p r o u t p u ta m u s , d e praesente histo rico , d iffe r e n tia te m p o r u m ia m su b la ta e st, id e o q u e
n ih il re m a n e t e x p lic a n d u m .
M e t t e n s (a rt. c it ., p p . 3 5 6 -3 5 7 ) d u p le x p r o p o s u it r e s p o n s u m , v id e lic e t: R o m . P o n tife x ,
d e m e r ito C h r is t i a g e n s , a d h ib e t te m p u s p r a e te r itu m v e r b i, q u ia a g it u r d e v e r ita te in c o n c u ssa
a tq u e a b o m n ib u s a d m issa ; sed c u m m e r itu m M a r ia e a c tu c o n s id e r e t , h o c q u e a ffirm a re v e lit
c o n tr a q u o s d a m d u b ita n te s , u t it u r te m p o r e p r a e s e n ti; 2) R . P o n t ife x h a c d iffe r e n tia te m p o r u m
e x p rim e r e in t e n d it n a tu ra e p r io r ita te m m e r ito r u m C h r is t i re la te a d m e r ita V ir g in is . C o n tra
h o c d u p le x r e s p o n s u m , a n im a d v e r tit G o o s s e n s : « U t r a q u e e x p lic a tio , p r a e s e rtim p r io r , est
p a ru m o b v ia ; a d e o q u e n e u tr a e st a d m itte n d a , c u m a d s it v a ld e s im p le x (pro illo !) te x t u i a c c o n
t e x t u i u n d e q u a q u e c o n fo r m is (rursus, p ro illo ) >'. P h ilip s , e c o n tr a , se c u n d o re sp o n s o a d h a e re t
(1. c ., p . 298).
N o s v e r o p u ta m u s d iffe r e n tia m te m p o ru m (prom eruit - prom eret) ita e x p lic a r i p o sse:
R . P o n t ife x , ad p e r fe c ta m om ophoniam v ita n d a m (prom eruit - prom eruit), e le g a n te r lo c o p e rfe c ti
(prom eruit), p r a e s e n te m h is to r ic u m , e iu sd e m v a lo r is (prom eret) a d h ib u it.
270 VERBA P II X
3) Concedendum omnino est in contextu im m ediato et etiam in integro documento

sermonem esse de distributione gratiarum. A t, negari nequit quod ibi exponantur etiam
fundamenta officii dispensationis om nium gratiarum . In documento enim , explicite
asseritur quod B. Virgo non solum meruit fieri dispensatrix gratiarum sed etiam meruit
fieri Reparatrix perditi orbis, seu corredem ptrix; im m o, officium dispensandi gratias
exhibetur ibi tamquam sequela seu effectus officii Reparatricis perditi orbis. D icit enim
Pontifex: « E x hac autem M ariam inter et Christum com m unione dolorum ac volun
tatis promeruit illa ut Reparatrix perditi orbis dignissim e fieret, atque ideo [en sequela
m eriti Reparatricis] universorum munerum dispensatrix quae nobis Iesus nece et san
guine com paravit. 1 Bene insuper notentur verba: « universorum m unerum quae nobis
Ie s u s ... com paravit», in quibus Pontifex clare asserit B. Virginem meruisse eadem
munera ac C hristus, hac differentia quod Christus m eruit de condigno, M aria vero
de congruo. O biectum igitur m eriti C hristi non fuit tantum distributio seu applicatio
gratiarum sed etiam earumdem acquisitio; ergo et obiectum m eriti B. V irginis fuit
nedum gratiarum distributio sed etiam acquisitio. Directe igitu r et solem niter distri
butio omnium gratiarum effertur, et indirecte, sufficienter tamen (tamquam funda
mentum) cooperatio imm ediata redem ptioni, vi associationis per modum meriti, iuxta
commune theologorum effatum.
4) N egam us quod in contextu im m ediato inveniantur effata quae cooperationem

V irginis ad redemptionem obiectivam aperte excludant. Effata ista essent:
a) « D icitu r enim « erogationem m unerum [quae nobis Iesus nece et sanguine
com paravit], privato proprioque iure esse C hristi, siquidem et illa eius unius morte
nobis sunt parta ».
Respondetur: sed im m ediate Pontifex adiungere curat: «et Ipse pro potestate m e
diator D ei atque hom inum est. Attam en, pro ea quam dixim us, dolorum atque aerum
narum M atris cum F ilio com m unione, hoc V irgini augustae datum est, u t sit totius
terrarum orbis potentissim a apud unigenitum F iliu m suum M ediatrix et conciliatrix ».
Pontifex igitu r, — si attendatur ad sensum obvium verborum — statuere mtendit
discrim en, in erogatione munerum, inter Christum et D eiparam . D iscrim en vero in hoc
est quod Christo talis erogatio com petit pro potestate, iure privato et proprio, eo quod
munera illa nece et sanguine suo nobis, de condigno, et ideo stricto iure, simpliciter,
comparavit; Deiparae vero talis erogatio m unerum com petit tantum pro concessione
(«datum est») et quidem apro communione dolorum atque aerumnarum cum F ilio »
(i. e. ratione cooperationis im m ediatae redem ptioni obiectivae) et ideo non stricto iure
sed congrue, secundario et secundum quid tantum. N on excluditur ergo B. V irgo ab acqui
sitione gratiarum , sed tantum m odo natura actionis illiu s (quae totam vim trahit a C h ri
sto) determ inatur. Praeter haec, nihil aliud verba Pontificis exprim ere videntur. Sta
tuitur nempe diversus m odus quo Christo et D eiparae titulus Mediatrix trib u i debet:
1 I p s e m c t P h ilip s c o n tr a G o o s s e n s a n im a d v e r tit: « P a r tic u la et ideo n e q u it v e r ti: in hunc

fin em (ita W . G o o s s e n s , 1. c ., 19 3 7 , p . 2 7 4 ), se d s e rv a r e d e b e t s u u m s e n s u m c o n s e c u tiv u m :
et propterea. P r o p t e r s u a m c o m p a s s io n e m , q u a p r o m e r ita s ib i c o lle g it u n iv e rsa lia , fa cta e st
d is p e n s a tr ix D e i m u n e r u m » ( 1. c ., p . 303).
VERBA P II X
Christo naturaliter et principaliter; Deiparae vero participative et secundario. Haec

igitur difficultas affinis est difficultati de unicitate Mediatoris (i T im . 2, 15).
b) « Etiam determinatur — prosequitur Goossens, — duabus propositionibus quoad
ideas parallelis, quid M aria, ex sua com m unione cum F ilio in passione obtinuerit:
« prom eruit illa ut reparatrix perditi orbis dignissim a fieret, atque ideo universorum
munerum dispensatrix quae nobis Iesus nece et sanguine com paravit », seu; « hoc V ir
gini augustae datum est ut sit totius terrarum orbis potentissim a apud Filiu m suum
m ediatrix et conciliatrix ». Sensus prioris ex his affirmationibus parallelis ex contextu
est obvius: M aria prom eruit ut partem habeat in reparatione generis humani atque
propterea — nempe ut habeat huiusm odi partem — nobis constituta est distributrix
gratiarum quas Christus nobis com p aravit».
Respondetur. Attente et absque praeconcepta opinione verba Pontificis legenti,

apparet violenta detorsio verborum eius a Goossens peracta. Pontifex enim apertis
sim e affirmat quod B. V irgo, ex sua com m unione cum F ilio in passione, duo promeruit,
videlicet: 1) ut reparatrix perditi orbis dignissim a fieret (et ideo socia Christi in redem p
tione obiectiva im m ediata seu in acquisitione m unerum redem ptionis), et consequenter
(«et ideo ») 2) prom eruit ut fieret « universorum munerum dispensatrix ». A p ertis
sim e igitur Pontifex munus acquirendi gratias (per cooperationem im m ediatam redem p
tioni obiectivae) a munere distribuendi easdem gratias distinguit, et docet quod secun
dum munus (distributio gratiarum) est effectus et sequela prim i m uneris (i. e. acquisi
tionis gratiarum ). N on prom eruit ergo — ex sua com m unione cum F ilio in passione
— ut haberet partem in distributione gratiarum (seu in redem ptione subiectiva) tan
tum m odo, prout vellet Goossens, sed prom eruit etiam ut haberet partem in acquisi
tione gratiarum seu in redem ptione obiectiva, ratione cuius facta est « universorum
munerum dispensatrix ». Frustra igitur Goossens violenter identificando Reparatricem
cum Dispensatrice (quae sunt duo bene distincta sive in E ncvcl. P ii X sive in pluribus
aliis documentis P o n tificiis),1 exludere conatur a verbis Pontificis immediatam coope
rationem V irginis redemptioni obiectivae; etenim , nimis aperte ibi affirm atur.2
1 C fr B it t r e m ie u x , a rt. c it ., p p . 7 5 8 -5 9 .
2 F r u s tr a ig it u r a n im a d v e r tit: « C o m p a s s io n e m M a r ia e c u m C h r is t o h ic e x to ili n o n d i f
fite m u r . S e d q u a e r e n d u m e st, — e t h a e c q u a e s tio e st e s s e n tia lis , — quemnam effectum R . P o n
t if e x M a r ia e c o m p a s s io n i a d s c r ib a t. P o r r o ia m o s te n d im u s h u n c e ffe c tu m n u lla te n u s esse c o o p e
r a tio n e m im m e d ia ta m c u m C h r is to ad r e d e m p tio n e m o b ie c t iv a m , — h u iu s m o d i e n im p artes
ex co n textu e x c lu d u n t u r — sed s o lu m in d is t r ib u e n d is g ra tiis in te r v e n tu m ». A t re s p o n d e ri
p o te s t: 1) c o n te x tu s , p r o u t ia m v id im u s , m in im e e x c lu d it c o o p e r a tio n e m im m e d ia ta m B . V i r
g in is a d r e d e m p tio n e m o b ie c tiv a m ; 2) q u o d R . P o n t ife x ta le m c o o p e r a tio n e m in te n d a t, e t
id e o q u o d talem effectum M a ria e c o m p a s s io n i a d s c r ib a t , a p e rtis s im e p a te t e x v e r b is illis — q u ae
a G o o s s e n s , c o n s u lto , u t v id e t u r , m in im e c u r a n tu r : — « a C h r isto ascita in hum anae salutis
opus »; q u ib u s v e r b is a p e rtis s im e p r in c ip iu m c o n s o r t ii e x p r im it u r , v i c u iu s c o m p a s s io n i D e i
p a ra e iid e m e ffe c tu s (i. e . id e m fr u c tu s , p r o u t a s s e rit P iu s X I ) a c p a s s io n i R e d e m p to r is im m e
d ia te tr ib u i d e b e n t. Q u id hoc c la riu s ? ...
F ru s tra e tia m o b ie it u r a G o o s s e n s : « v e rb a : “ p r o m e r u it u t re p a r a tr ix p e r d it i o r b is d ig n is
sim e fie re t ” , d e s u m p ta s u n t e x o p e re E a d m e r i ( f 1 1 4 2 ), D e excellen tia V irgin is M a r ia e , c a p . 9 ,
272 VERBA P II X
c) « T and em , ex eo quod in secunda propositione M aria dicitur «apud unigenitum

suum Filium M ediatrix », — dum in contextu Christus vocatur « M ediator D ei atque
hominum », — sufficienter elucet hic agi de M ariae interventu in opere redem ptionis
subiectivae seu in actu secundo spectato ».
Respondetur. Concedendum est verba « apud Filium M e d ia trix », accipienda esse

de distributione gratiarum seu de redem ptione subiectiva. A t, ex hoc m inim e sequitur
exclusio cooperationis ad redem ptionem obiectivam , quinim m o supponitur, tamquam
fundam entum , in verbis im m ediate praecedentibus. «Attam en, pro ea, quam dixim us,
dolorum atque aerumnarum M atris cum F ilio com m unione [cooperatio ad red. ob .],
hoc V irgini Augustae datum est ut sit totius terrarum orbis potentissima apud Filium
suum mediatrix et conciliatrix» (coop. ad red. sub.).
Insuper, cum Christus sit D eu s, m odus dicendi « m ediatrix apud Christum » sub
stantialiter correspondet modo dicendi « m ediatrix apud D eum » vel « inter D eum et
h o m in e s» .1 Ceterum , m odus iste dicendi « M ed iatrix apud C hristum » adhibetur
etiam ab illis (e. g. Card. L epicier) qui cooperationem im m ediatam B. V irginis redem p
tioni obiectivae ultro profitentur. N um quid ex hoc deducet Goossens eos cooperationem
illam negarer ...
T an d em , quod effatum Pii X : « D e congruo, uti aiunt, prom eret nobis (B. Virgo)
quae Christus de condigno p ro m eru it» intelligendum sit de vero proprioque merito
B. V irginis in redemptione obiectiva, ex hoc patet uuod Pius X effatum illud iuxta
u b i d ic tu m fu s e e x p lic a tu r e t q u id e m p e r c o o p e r a tio n e m re m o ta m D e ip a r a e ad r e d e m p tio n e m ,

q u a te n u s n e m p e B . V ir g o fa c ta e st M a t e r R e d e m p to r is ». E te n im , c o n c e d i p o te s t q u o d E a d
m e ru s ita v e r b a illa e x p lic e t; a t e x h o c m in im e s e q u it u r q u o d e tia m a P o n tific e in ta li se n su
e x p lic e n tu r . P o n t ife x e n im , u t ia m v id im u s , n o n a r g u it (s ic u t E a d m e r u s ) e x e o q u o d B . V ir g o
e st M a t e r R e d e m p to r is , sed e x « c o m m u n io n e c u m F ilio in p a ssio n e », e t id e o e x c o o p e r a tio n e
im m ediata a d r e d e m p tio n e m o b ie c tiv a m , e t q u id e m , v i p r in c ip ii c o n s o r tii, se u , q u ia « a C h risto
ascita in hum anae sa lu tis opus ».
S i t itu lu s « R e p a r a tr ix p e r d it i o rb is » id e m d ic e r e t a c t itu lu s « d is p e n s a tr ix g r a tia r u m »,
sp e c ie s quaedam t a u to lo g ia e in E n c y c lic a h a b e re tu r, v id e lic e t : « Q u ia M a r ia fie ri m e r u it
R e p a ra tr ix p e r d iti o rb is (o b a p p lic a tio n e m g r a tia r u m R e d e m p tio n is ) , Ip sa m e r u it e tia m c o n
s e q u e n te r (id e o ) fie ri d is p e n s a tr ix o m n iu m g r a tia r u m a I e s u a c q u isita ru m » : q u o d n u lla te n u s
a d m it t i p o te s t.
Q u ia v e r o h ic d e v e r b i s E a d m e r i (a P io X re la tis) a g im u s , n o t e tu r aperta contrad ictio in
q u a m in c id it G o o s s e n s a sse re n d o q u o d B . V ir g o , p e r s u a m c o m p a s s io n e m , n o n m e r u is se t
fieri R e p a r a tr ix p e r d iti orbis, se u C o r r e d e m p t r ix (e t id e o c o o p e r a tr ix im m e d ia ta e r e d e m p tio n i
obiectivae) sed ta n tu m m o d o m e r u is s e t fieri disp en satrix g ra tia r u m e t id e o c o o p e r a tr ix red em p
tio n i su biectiva e (p p . 65, 69, 70 ). E a d m e r u s e v id e n te r a g it d e c o o p e r a tio n e ( u tr u m p r o x im a
v e l re m o ta , p ro n u n c n ih il r e fe rt) r e d e m p tio n i obiectivae (v i c u iu s « p r o m e r u it u t R e p a ra trix
p e r d iti o rb is d ig n is s im e f i e r e t ») n o n v e r o d e c o o p e r a tio n e r e d e m p tio n i su biectiva e p r o u t a lib i
(p p . 65, 69, 70 ) G o o s s e n s e x p lic a r e c o n a tu r . H a e c a p e rta c o n t r a d ic t io v im r a tio c in ii G o o s s e n s
in concatenatione id e a r u m E n c y c lic a e P ia n a e (p . 65) sa t e v id e n t e r s u b v e r tit.
1 N e c d e e s t in d o c u m e n tis P o n tific iis t it u la s M e d ia tr ix ap ud D eum . C f r e. g. L e o X I I I
in E n c v c l. S u p rem i A p o sto la tu s e t Jucunda sem per; B e n e d ic tu s X V in L i t t . A p . Illu strio res in te r ;
P iu s X I in L i t t . A p . Ca gn itu m sane.
VERBA P I I X 273
sensum adhibere intendit quo a T heologis communiter intellectum iam erat. D icit enim:
« u ti aiunt)' (T heologi), quem adm odum S . Alphonsus, cuius verba fere repetuntur,
iam dixerat: « come dicor.o i teologi con s. Bonaventura » (Glorie di M aria, O p. asc., 5,
1, pp. 167-16&). 1 Por.titex igitur non iam aliquod novum effatum seu principium mario-
logicum condebat, sed effatum repetebat, identicis verbis, iam a T heologis ante ipsum
adhibitum . Ita S e d l m a y r scholastice propositionem hanc exponebat et defendebat:
« D ico : Q uidquid nobis Christus m eruit de condigno, etiam beata Virgo nobis prom e
ruit de congruo ». Et adiungit: « Ita, teste illustrissim o G uerra, communis Theologorum ».
E t in favorem huius propositionis, citat G u e r r a , 2 V e g a , 3 G a r . a u , 4 S a l a z a r , 5 G u e-
VARA, 8 U r r u t i g o y t i , 7 M o r a l , 8 G o n z a l e s , 9 (Apud B o u r a s s e , Sim m a aurea de lau
dibus beatissimae Virginis Mariae, t. 8, coli. 5 9 -6 3 ).10 H is adiungi possunt G e o r g i u s
D e R h o d f . s (D isp. T h eol. Schol., T ract. 7. disp. unica, L u gd u n i, 1671, pp. 26:5-266),
' I llo g ic e v e r o v e r b a u ti aiunt ad v e r b u m de congruo ta n tu m m o d o re fe r u n tu r . E te n im ,

m o d u s d ic t n c i de co n g ru o n o n m in u s q u a m m o d u s d ic e n d i « d e c o n d ig n o » e st th e o lo g o ru m
propriu s, et id e o eadem ratione v erb a « u ti a iu n t » r e fe r r i d e b e n t, e x in te n tio n e P o n tific is , s iv e
ad « d e c o n g r u o », siv e ad « d e c o n d ig n o »,'e t c o n s e q u e n te r ad u n iv e r s u m e t n o tis s im u m e ffa
t u m . E o v e l m a g is q u o d , si v e r b a illa in te llig e n d a e sse n t d e so la v o c e « d e c o n g r u o », in u tilia
e sse n t, cum om nes cogn oscan t d iv is io n e m m e r iti in m e r itu m de condigno e t m e r itu m de
congruo.
2 C f r F r a n c is c u s G uerra, O . F . M ., E p is c . P la c e n tin u s , in o p . M a jesta s gratiarum ac
v irtu tu m omnium D e ip a ra e V irg in is M a r ia e , H is p a li, 16 5 9 , p . 11, 556.
3 C f r C h r i s t o p h o r u s d f. V e g a S . I ., in o p . T h eologia M a ria n a , t. 2, p . 395, n . 1 7 1 4 et
17 2 2 , e d . i a N e a p o li, 1S66.
4 C fr F r a n c is c u s G arau S. I ., in o p . E lu cid a riu m D eip a ra e, B a rc in o n a e , 1S68.
5 C f r S a l a z a r F . A . , S . I ., in o p . P ro Im m a cu lata D eip a ra e C on ception e defensio, C o lo
n ia e , 16 2 2 , c a p . 2 1 , n n . 7 - 1 0 .
s C fr H ie r o n y m u s D e G uevara, S . I ., in o p . Com m entarium in cap. I M a tth a e i, M a t r it i,
163 4 , v o l. 2, n . 2, fo l. 7 7 . c o i. 1.
7 C f r T h o m a s L r r u t i g o y t i , O . F . M ., in o p . Certam en scholasticum , exp ositivum argu
mentum pro D eip ara, L u g d u n i, 1660. p . 509.
s C arolus del M oral, O . F . M . ( f 1 7 3 1 ) , in s ig n is m a r io lo g u s sc h o la e sc o tis tic a e , d o c e t
B . V ir g in e m m e r u is se di’ condigno ( n o n v e r o de congruo) q u id q u id C h r is tu s m e r u it de condigno.
( C f r B a l i c , O . F . M . , D ie sekundarc M ittle r s c h a ft der G ottesm u lter, in E p h e m . W issen schaft und
W eish eit, t. 4, 1 9 3 7 , S o n d e r d r u c k , F r e ib u r g im B r . , H e r d e r i n - S ° , 22 p p .). I d e m te n e t C h r is t .
de O rtega, S . I ., in o p . D e In ca rn a tion e, L u g d u n i, 16 6 4 , c e r t . 3, e t D o m in ic u s L ossada, O.

F . M . , in s u a a p p r o b a tio n e o p e ris C-aroli d e l M o r a l ( M a t r it i, 173 0 , p . ix ).
9 « S a tis c o m m u n is e st t h e o lo g o r u m s e n te n tia a sse re n s S S . D e ip a r a m meruisse de congruo
quidquid nobis C h ristu s m eruit de condigno » ( M y stic a C iv ita s D e i v in d ica to , M a t r it i, 174 7,
n . 409).
10 R e la te ad t e s tim o n iu m S edlm ayr, d ic e n d u m e st ip s u m n o n fu isse s ib i iu g it e r c o h a e
re n te m . A li b i e n im m e r itu m D e ip a r a e ad so la m a p p lic a t io n e m m e r ito r u m C h r is t i re d u c e r e
v id e tu r ( C f r B o u r a s s £, Su m m a aurea, t . v i i , c o i. 60 ss. — C fr e tia m D il l e n s c h n e id e r ,
M a r ie au S e rv ice de notre R edem ption, p . 1 0 6 - 1 1 3 ) .
18
2 74 VERBA P II X
S . A lp h o n s u s M . De L ig o k io , 1 P. S e g n e r i, 2 P . P o ir e , 3 N o v a ti, 4 B a rt. de L os
1 S. A lph on sus a p e rte d o c u it: « E n o t o gia q u a n to c o m u n e m e n t e d a i te o lo g i e S S . P a d r i

v e n g a a tt r ib u it o a A la r ia q u e s to t it o lo d i M e d ia tr ic e , p e r a v e r e lla c o lla su a p o te n te in te r c e s
s io n e e m erito d i congruita o tte n u ta a t u t t i la sa lu te , p r o c u r a n d o al m o n d o p e r d u to il g ra n b e n e
fic io d e lla r e d e n z io n e . D ic e s i m e r ito d i c o n g ru it^ , p e rch ii s o lo G e s u C r is t o e n o s tro M e d ia to r e
p e r v ia d i g iu s tiz ia e p e r m e r ito de condigno, c o m e p a rla n o le s c u o le , a v e n d o e g li o ffe rto i s u o i
m e r it i a lT E te r n o P a d r e c h e g li ha a c c e tta ti p e r la n o stra sa lu te . M a r ia a lT in c o n t r o e M e d ia tr ic e
d i g r a z ia p e r v ia d i s e m p lic e in t e r c e s s io n e e d i m erito de congruo, a v e n d o e lla o ffe r to a D io ,
c o m e d ic o n o i T e o l o g i c o n S . B o n a v e n tu r a , i s u o i m e r it i p e r la s a lu te d i t u t t i g li u o m in i: e
D io p e r g ra z ia g li ha a c c e tta ti c o ’ m e r iti d i G e s u C r is t o » (G lo r ie d i M a r ia , o p . a s c e t., v o l. i ,
p p . 1 6 7 -1 6 8 ).
2 P . S e g n e r i , in o p e re II devoto d i M a r ia Vergine, q u o d o p u s in o m n e s E u ro p a e lin g u a s
c o n v e r s u m e st, h a e c h a b e t: « A u d e o d ic e re : I p s iu s m e r itis s a lu te m h u m a n i g e n e r is de congruo
a D e o d o n a ta m e sse , q u a e de condigno d e b e t u r s a n g u in i n o s tr i R e d e m p to r is » (D evo tu s M a r ia e
V irg in is, in lin g u a m la tin a m tra n s la tu m a b A d r ia n o W ilh e lm o F a b r itio , e d . i , C o lo n ia e A g r .,
p . 1 4 1 ). C o n t r a h o c te s t im o n iu m P . S e g n e r i, fru stra o b ic it G o o s s e n s a liu d a iu s d e m a u c to r is
t e s tim o n iu m , v id e lic e t : « In p r a e m iu m ta m g e n e ro sa e r e s o lu tio n is (i. e . c o n s e n s u s V ir g in is
in m o r te m F ilii) c o n c e s s u m est V ir g in i, e x p a rte s a lte m a liq u a , p a r tic ip a r e v im a p p lic a n d o
m e rita p r e tio s i h u iu s s a c rific ii, e t d iv in a e m is e r ic o r d ia e fie ri in s tr u m e n tu m , in e la r g itio n e b o n o
ru m , ad h u m a n i g e n e r is s a lu te m d e s tin a to r u m , s ic u t fu e r a t in s tr u m e n tu m q u o q u e h u iu s s a c ri
ficii q u o d est p rae o m n i b u s s u m m u m e t m a x i m u m » ( ib id ., p p . 1 3 8 -1 3 9 ). F r u s t r a , d ic o , a sse rit
G oossen s v erb a h a e c « s o lu m sig n ific a re M a r ia m , o b su a m c o o p e r a tio n e m ad In c a rn a tio n e m
C h r is t i e t o b su a m p a ssio n e m c u m F ilio , o b tin u is s e fa c u lta te m s u c c u r r e n d i n o b is » (p a g . 136
in n o ta ). E te n im , se n s u s o b v iu s v e r b o r u m P . S e g n e r i, p r o u t e x t o t o c o n t e x t u e v id e n te r a p p a re t,
est B. V ir g in e m , o b su a m c o o p e r a tio n e m im m e d ia ta m r e d e m p t io n i o b ie c t iv a e , se u a c q u is i
t io n i o m n iu m g ra tia r u m , d e c o n g r u o , fa c ta m fu isse dispensatricem b o n o r u m ad h u m a n i g e n e ris
s a lu te m d e s tin a to r u m . A d d i t e n im : « C o n g r u e b a t sa n e u t P a t e r a e te r n u s d ic e r e t V ir g in i: Q u ia
fe c is ti re m h a n c , e t n o n p e p e r c is ti u n ig e n ito F ilio T u o , n ih il e r it q u o d a m o r e T u i n o n fa cia m .
T u a ffe c tib u s T u i s s ta tu is ti n o r m a m e t re g u la m , n o n n a tu ra e p r o p e n s io n e m , sed m e a m v o lu n
ta te m ; c u i, u t T e p e r fe c tis s im e c o n fo r m a r e s , F iliu m T u u m in s a c r ific iu m o b t u lis t i; e t id e o in
p r a e m iu m t a m g e n e ro s i et m a g n a n im i o p e r is , re d d a m T i b i p r o le m e le c to r u m in n u m e ra b ile m .
T u M a te r eris v iv en tiu m , T u T h esa u ra ria m eae L ib er a lita tis, T u gra tiaru m mearum D isp en sa
t r i x , I u stitia e m o d era trix, C o rd is m ei arbitra » ( ib id e m , p. 140 ). M e r u is s e d is tr ib u tio n e m g r a tia
r u m , e x se n o n e x c lu d it m e r it u m ip s a ru m g ra tia r u m ; q u in im m o m e r itu m o m n iu m g r a tia
ru m est titu lu s fu n d a tis s im u s p r o c o n c u r s u in d is p e n s a tio n e illa r u m .
3 P. P o i r e s c r ib it: « Q u o i, ce q u e j ’ai fa it v o ir , a d e u x d iv e r s e s o c c a s io n s , q u ’e lle a m a r it e
p a r d r o it d e b ie n s e a n c e t o u te s le s g ra c e s q u e le S a u v e u r a e m p o rt£ e s p a r tit r e d e ju s t ic e , e x c e p -
t£ es ce lle s d e sa p r e m ie r e s a n c tific a tio n , d o it - il p a s e n tr e r e n c o n s id fira tio n p o u r n o u s fa ire
a v o u e r q u e so n tre s h o n o r i F ils s ’ e n r e m e t a e lle d e la d is t r ib u t io n d e to u te s ses fa v e u rs? »
( L a trip le couronne, P a ris , 1858, t. 2, p . 68).
4 N ovatus s c r ib it: « S ic u t C h r is t u s m e r u it de condigno o m n ib u s h o m in ib u s s u ffic ie n te r
re m is s io n e m p e c c a to r u m , g r a tia m s a n c tific a n te m e t o m n ia a lia b o n a , q u a e in d e c o n s e q u u n t u r ...
ita d ic i d e b e t q u o d B . V ir g o de congruo eadem p ro m e ru it, o m n ib u s h o m in ib u s , u t s a lv e tu r q u o d
f u e r it ea m e lio r i r a tio n e , q u a e p u ra m c r e a tu r a m r e d e m p ta m d e c e b a t, adiutorium sim ile filio
D e i In c;:rn a to , s im ile in q u a m non s im p lic ite r , std secun dum q u id , s c ilic e t in c o o p e r a n d o
F "’ ip t io n i hum anae».
VERBA P II X 275
R io s 1 P r iu li, 2 P la c . M . F r a n g ip a n e , 3 P e tru s de Tevar y A ld a n a , 4 R o b e rtu s

a Crypta M i n e r v a e , 5 G a b r i e l d e M o r a l e s , 6 D e C o n v e l t , 7 C e l a d a , 8 R e i c h e n b e r -
g e r , 9 S e d l m a y r , 10 M a r t i n e z a B a r r i o , 11 T a u s c h , 12 D a s s i e r 13 etc.
N otatu digna sunt etiam verba P. Bello: «E a enim munera quae Christus de
condigno prom eruit, Regia V irgo de congruo saltem acquisivit. Ita censent omnes
e Schola nostra Doctores mariani iam inde a saeculo x v i i » (o. c., p. 3 7 ) .14
Inde ergo a tem poribus Sedlm ayr et s. A lphonsi, prout ipsi fatentur, effatum illud
theologorum iam comtnune erat. Anno 1868, Auctor anonym us Tractatus theologici
de B . M aria Virgine (T au rin i, 1868) scribebat: « D ocen t theologi, et praesertim de
Rhodes (quaest. 5, sect, 3, § 1) Suarez, s. L igoriu s, Ipsam congrue m eruisse, petendo
et com patiendo, quidquid condigne m eruit Christus m oriendo» (p. 213). Q uinim m o,
im m ediate ante promulgationem Encyclicae A d diem illum, Card. L ep icier, in suo iam
vulgatissim o tractatu de Beatissima V irgine (Parisiis, anno 1901, p. 390) hoc princi
pium , tamquam com m uniter acceptum ponebat: « B. Virgo de congruo meruit quod
Christus de condigno ». Et post Encyclicam , in opere YImmacolata Madre di D io, Cor-
redentrice del genere umano, Rom a, 1910, p. 103, scribebat: « essendo solenne assioma
che la M adre di D io ha meritato de congruo tutto cio che Cristo ha meritato de con
digno ». In nota vero adiungit: « II nostro S. Padre Pio X esprim eva, non ha guari,
questa verita nei seguenti term ini: Quoniam universis ...».
P. H ugon, in suo opere « La Mere de Grdce », Paris, 1904, p . 227, scribebat: « Nous
retiendrons desormais comme incontestable le principe: B . Virgo de congruo meruit quod
1 « I d e o h u m a n ita ti m ea e te s im ile m fe c i, s im ile m in d o lo r ib u s , sim ile m in p a tie n tia , s im ile m

in a ffe c tu , u t omnia quae ego de condigno, tu de congruo m erueris » (H iera rch ia M a r ia n a , p . 68).
a « ... H a v e n d o m e r ita to al g e n e re h u m a n o de congruo t u t t o c i6 c h e il S a lv a to r e n o stro
m eriti) d e condigno » { D e lle g r a n d e zz e i i M a r ia V ., V e n e z ia , 1 6 7 7 , t. 1, p . 4 1 1 ) .
3 C f r B la so n ;s de la Virgen M a d r e de D ios y S en ora nuestra, Z a r a g o z a , 16 3 5 , p p . 6 5-6 6 .
f C f r D e las excelencias de D io s, su M a d r e y sus Sar.ctos, B a r c e lo n a , 16 2 3 , c a p . 3, c o i. 3 5 1 .
6 C f r Iten era riu m anim ae a d palm am virgineam , N e a p o li, 1 6 4 7 , p. 7 .
c C f r C o m p la cen d a s gozosas de la concepcion p u rlsim a de la S a n tisim a M a d r e de D ios, M a r ia
concebida sin m ancha de pecado orig in a l, M a d r id , 1 6 5 5 , c a p . 7 , p. 290.
7 C f r Th eatru m excellen tiarum S S . D eip arae ex consociatione excellen tiaru m su i F i l i i , A n -
tu e r p ia e , 16 5 5 , 2, 4 3 7 .
s C f r In E stherem com m entarii littera les et morales, L u g d u n i, 168 (sic), p p . 724 s.
f' C f r M a r ia n i cu ltu s v in d icia e, P r a g a e , 1 6 7 7 , p . 120.
10 S ch o la stica m ariana, ap. B o u r a s s £ , Su m m a A u r ea , v o l. 7 , c o i. 12 7 5 s.
11 M a n u a lis m isticusque m arianus liber, P a m p e lo n a e , 1 7 7 7 , p . x x iv .
12 D e S S . M a tr e D olorosa, C o lo n ia e A g r ip p . 16 4 5 , p . 1S0.
13 L ’E v a tig ile de la g ra ce, L y o n , 16 8 5 , p . 370.
14 A d asse rtio n e m s u a m c o n firm a n d a m , P . B e llo la u d a t in nota s e q u e n t e s a u c t o r e s : T h .
F r a n c e s d e U r r u t ig o y t i, Certam en scholasticum , s e c t . 46, n . 14 00 , 4 95; s e c t . 4 7 , n . 1432, 509;
D ie g o G o n z a l e z M a t h e o , O . F . M ., M y s tic a civ ita s D e i v in d ica ta , M a t r it i, 17 4 7 , n . 409 et
435; C a r o l u s DEL M o r a l , Theologia S c o tico -M a r ia n a , e t c ., tract, q. 3, a. I, II, 3 7 7 -3 8 4 .
S e m e l p r o s e m p e r n o t e tu r a u c to r e s a sse re re B . V ir g in e m id e m , d c c o n g r u o , a c C h r is tu s ,
m e ru is se : q u o d e v id e n t e r ad re d e m p tio n e m obiectivam p e r t in e t , e t ad q u o d a d v e rs a r ii m in im e
a tte n d e r e v id e n tu r.
2 76 V ERBA P II X
Christus de condigno. E n M arie, le m erite de convenance est aussi etendu que le m erite
de condignite en Jesus-Christ ». E t p. 222: « C ’est la un axiome admis com m unem ent
par les theologiens». E t in fine praefationis testatur: «Ce travail etait deja livre a l ’im -
pression lorsque a paru PEncyclique de S . S. Pie X sur le Jubile de 1’Im m aculee Con-
ception. T o u t en regrettant de n ’avoir pu utiliser pour notre sujet ce magnifique ensei-
gnem ent du D octeur supreme de i ’E glise, nous avons ete profondem ent consoles d ’y
trouver la confirmation de nos principales theses sur le role de M arie dans 1’acquisition
et la distribution des graces. L e document pontificale signale ... le role meritoire:
E lle a ete associees par Jesus-C hrist a 1’ceuvre de la redem ption, elle nous m erite de.
congruo, com m e disent les theologiens, ce que Jesus-C hrist nous a m erite de condigno ».
« L ’E ncyclique fait valoir les raisons fondam entales que nous avons essaye de met-
tre en lumiere: ... E lle est indissolublem ent unie a son F ils pour meriter, satisfaire et
interceder » In tractatu tandem de Verbo Incantato (Paris, 1920, p. 469) scribebat:
« T h eo lo gi hoc axioma com m uniter afferunt; ac novissim e Pius P . X sancivit». T a li
modo theologi omnes, usque ad P. Lennerz, per viginti circiter annos,1 verba P ii X
interpretati sunt; et haec com m unis, obvia interpretatio indicium saltem est talem esse
sensum verborum P ii X . A dm itti ne rationabiliter potest T heologos omnes, per tot
annos (i. e. usque ad P. Lennerz) in errore versatos esse et uni P. Lennerz veritatis
solem tandem aliquando affulsisse? ...
Si igitur ad hunc contextum historicum — ut ita dicam — attendatur, nulla seria quae
stio circa significationem verborum P ii X oriri potest. A d hunc historicum contextum ,
tamen, auctores quidam parum vel nullim ode attenderunt. Consideratis igitur sive
contextu logico sive contextu historico verborum Pontificis, haec nobis videtur vera,
obvia et plena illorum verborum significatio: « Q uam vis B. V irgin i non com petat pote
stative distributio gratiarum (eo quod hoc est proprium C hristi qui stricto iure, seu
de condigno illas m eruit), et quam vis B. V irgin i non possit tribui vis efficiendae gratiae
(eo quod est proprium D ei), tamen, ipsa est princeps ministra largiendarum gratiarum ,
quia universis sanctitate praestat coniunctioneque cum Christo, et quia a Christo ascita
in humanae salutis opus, de congruo, iuxta com m une theologorum effatum, prom eruit
nobis gratias illas quas C hristus de condigno p ro m eru it».
Cum igitur Pontifex effatum repetat apud T heologos iam sufficienter cognitum ,
praesumendum omnino est illud in sensu communiter a T h eo lo gis recepto adhibere
velle. E t ideo rursus vani apparent conatus ad genuinam significationem illius effati
obnubilandam . E x dictis patet quaenam responsio danda sit interrogationi Goossens:
« Sed quaeri potest num huiusm odi sententiam anno 1904 adeo vulgata fu e rit? »
(p. 68). Frustra tandem idem auctor obicit, quin probet: « Additam entum “ ut aiunt ”
manifeste solam locutionem “ de congruo ” afficit, ut ex supra dictis sufficienter p a te t».
E tenim , T h eo lo gi, prout vidim us, locutionem illam « de congruo » non divisim , sed
sim ul cum integro effatu adhibent. V iolenter igitu r — a praeiudicata sua opinione
coactus — Goossens vocem illam a toto effatu separare conatur. O pe talis peregrinae
exegeseos, quis facile obtinere poterit ut auctores prout quisque vu lt, loquantur.
1 C f r B i t t r e m i e u x , A d n ota tio n es circa doctrinam B . M . V irgin is C orredem ptricis in docu-

m entis R R . P o n tificu m , in E phem . T h eo l. L o v ., 16 (19 3 9 ) 748 s.
V E R B A B E N E D IC T I X V 277
Q u a e c u m ita sin t, con caten ation i id earu m E n c v c lic a e P ian ae q u am G o o s

sens p rop osu it, p raeferen d a om n in o est concaten atio id earu m a B ittrem ieu x
sic proposita:
« S ic n em p e d ocet et ratio cin atu r S u m m u s P on tifex: A la ria non tantu m
R e d e m p to ri carnis suae m ateriam m in istra vit, q u a saluti h om in u m co m p a ra
retu r hostia, ve ru m etiam h an c ostiam cu sto d iv it, n u triv itq u e , atqu e stato te m
pore ad aram cru cis con stitu it. H in c n u m q u am M a tris et F ilii dissociata c o n
su etu d o vitae et lab oru m , p ra ecip u e q u an d o stabat M a ria sub C ru c e , in q u a C h r i
stus, M a ria e F iliu s, p ro salute gen eris hum ani offerebatu r. E x illa com m u n ion e
d oloru m et v o lu n ta tis C h ristu m in ter et M a ria m , prom eru it haec u t fieret R e p a
ratrix p erd iti orbis (i. e. co rred em p trix), et co n seq u en ter etiam d ispen satrix
om n iu m m u n eru m , q u ae Iesus m orte sua n obis com paravit. P ro fecto ius p r o
p riu m has gratias d ispen san d i ad C h ristu m pertin et, siq u id em et ille solus m orte
sua has n obis gratias com p aravit atqu e est pro potestate M e d ia to r D e i et h o m i
num . N ih ilo m in u s, p ro p ter co m m u n io n em d oloru m et aeru m n aru m M a tris
cu m F ilio , d atu m est A la ria e u t sit M e d ia trix et co n ciliatrix apu d F iliu m suum .
F o n s gratiaru m est ergo C h ristu s, sed M a ria est a q u a ed u ctu s, sive etiam c o l
lu m , p er q u em gratiae om n es tran seu n t.
« N on ergo con ten d im u s D eip a ra m h abere v im su p ern a tu ra lem efficiendi
gratiam : q u o d solius D e i est. N ih ilo m in u s d icere possu m u s M a ria m (et hic
ve rtit P o n tifex se ad praeteritu m ), q u ia sanctitate et co n iu n ctio n e cu m C h risto
praestat et q uia a C h risto est ascita in h u m anae salu tis op u s, de co n g ru o mereri
gratias easdem quas Christus de condigno prom eruit, p ro p ter q u od con stitu ta est
prin cep s largien d aru m gratiaru m m inistra.
« San e in tali exp osition e n ih il vio len tu m , sed om n ia in ter se coh aeren t et
sen sum h aben t o b v iu m et n aturalem . N o n itaq u e a d m itten d u m concaten ationem
id earum apud Sum m um P on tificem exclu d ere coop eration em B. V irg in is in
op ere red em p tion is » (art. cit., p. 762 s.).
D) Verba Benedicti XV
B en ed ictu s X V in L itte r is Inter sodalicia, d iei 22 m artii 1918 , haec habet:

« Q u o d ... V irg o perd olen s b on ae m ortis patron a d elig itu r atqu e in v o ca
tu r, id cu m m irifice d octrin ae cath olicae p io q u e E cclesia e sen sui respo n d et,
tu m spe in n ititu r recte feliciterq u e collocata. E ten im ve ro trad u n t co m m u n iter
E cclesia e D o cto res, B. M a ria m V irg in e m , q u ae a vita Iesu C h risti p u b lica v e lu ti
abesse visa est, si Ip si m o rtem op peten ti et cru ci suffixo ad fu it, non sine divino
consilio adfuisse. S cilic et ita cu m F ilio patien te ac m orien te passa est et paene
com m ortu a, sic m aterna in F iliu m iu ra pro h o m in u m salute a b d icav it placan -
d aequ e D e i iustitiae, q u an tu m ad se pertin eb at, F iliu m im m olavit, ut d ici m erito
278 V E R B A B E N E D IC T I X V
q u eat, Ipsam cum Christo humanum genus redemisse. Q u o d si hac p lan e de causa,
q uas e red em p tion is thesau ro gratias om n e genu s percip im u s, eae ip siu s p e rd o
len tis V irg in is v e lu ti e m an ib u s m in istran tu r, n em o n on vid e t, san ctu m h o m i
num d ecessu m ab E a ipsa ex p ectan d u m esse, q u an d o q u id e m p ra ecip u o hoc
don o red em p tio n is op u s in unoquoque hom in e efficien ter p erp etu u m q u e in
m o d u m co m p le tu r» (A c ta A p . S ed ., 1918, t. 10, p. 181 s.).
Goossens, relatis verbis Pontificis, asserit: «Strenue quidem affirmat Benedictus X V

cooperationem M ariae ad redem ptionem , et quidem , etiam ad redem ptionem
obiectivam . Nullo tamen modo haec cooperatio declaratur immediata. N am verba: “ ut
dici merito queat, Ipsam cum Christo humanum genus redemisse ” nonnisi form ula
quadam generali seu synthetica exprim unt ea quae in verbis immediate praecedenti
bus magis determinate descripta sunt, nempe B. Virginem “ cum F ilio suo patiente
ac moriente passam esse et paene com m ortuam , materna in F iliu m iura pro hom inum
salute abdicasse, placandaeque iustitiae, quantum ad se pertinebat, F iliu m im m o
la s se ” . Quare, ex hoc textu cooperatio im m ediata M ariae ad redem ptionem obiectivam
gratuito et immerito in R . Pontificis assertum introducunt».
Respondetur: Verba Pontificis ita sunt clara ut opus non sit insistere in confutanda
hac gratuita assertione P rof. Goossens. Quaeri tantummodo ab ipso potest: quibusnam
verbis uti debuisset Benectictus X V ad cooperationem immediatam B. V irginis magis
explicite significandam ?... N onne talis cooperatio apertissim e significatur ex eo quod
dicitur B. V irgo «non sine divino consilio adfuisse» m orti C hristi in monte Calvariae,
ub i, «materna in F ilium iura pro hom inum salute» abdicando, illu m «im m olavit»
ad hoc ut placaretur divina iustitia? ... N onne asserit quod « hac de causa » omnes gra
tiae e manibus veluti V irginis ministrantur? ... Q uapropter iure concludim us coopera
tionem talem ex textu Benedicti X V erui non posse nisi a paucis illis T h eologis qui
sibi, a priori, demonstrare proposuerunt nullum argum entum afferri posse pro im m e
diata cooperatione B. V irginis ad redem ptionem obiectivam .
N e c va let o b ice rc talia P on tificis ve rb a non esse stricte accip ien d a, ex eo

q u o d ip sem et P o n tife x illo ru m sen su m restrin g it p e r alia verb a, nem pe: « quan
tum ad se pertinebat ». E ten im , prou t iu re a n im ad vertit B ittrem ieu x , « p er haec
verb a n on sign ificatu r restrictio quae ex clu d a t coop eration em im m ed iatam , sed
restrictio q uae ipsam hanc coop eration em im m ed iatam defin iat ac d eterm in et.
S ign ifica tio en im locu tion is “ q u an tu m ad se p ertin eb at ” est haec: quantum p os
sibile erat. A sse ritu r ex u n a parte coop eratio im m ed iata, sed ex alia parte haec
fo rm u la lim ites statu it intra q u os haec coop eratio fu it p ossibilis. N im iru m n on
fu it possibilis B. V irg in i nisi in u n io n e c u m C h risto , nisi p er virtu te m C h risti,
d ep en d en ter a C h risto , su b ord in ato m od o sub C h risto ; n on fu it talis coop eratio
q u ae fu erit necessaria, sed q u am D e u s libere d ecrevit, n on fu it ad com p len d am
in su fficien tem red em p tio n em C h risti, sed ad b en e esse tan tu m , ad p u lc h ritu
d in em operis r e d e m p t iv i» (art. c it., p. 772 s.).
V E R B IS P II X I 279
E) V e r b a Pii XI
G o o ssen s citat im p rim is verb a q u ae in v en iu n tu r in L itte ris A p o sto licis E x

plorata res est (2 feb r. 1923): « ... n equ e is m ortem op petat sem p iternam , cui
B eatissim a V irg o , p raesertim in d iscrim in e u ltim o, ad fu erit. Q u ae D o cto ru m
E cclesia e sententia, christian i p o p u li sensui con gru en s p erp etu o q u e com prob ata
ex p erim en to , ea p o tissim u m causa in n ititu r q u od V irg o P erd o len s red em ptionis
o p u s cu m Iesu C h risto p a rticip av it, et, con stitu ta hom in u m M a te r, eos, sibi
velu ti testam en to d ivin ae caritatis com m en d atos, a m p lexa sit filios am antis-
sim eq u e tu e atu r ».
Quibus verbis relatis, Goossens sim pliciter q u a e r i:: e ru m q u o n a m iu r e haec

M ariae participatio cum Christo dicitur intelligenda d e cooperatione immediata ad
redem ptionem obiectivam : . A t pari iure quaerere p o s s u m u s a Goossens: Quonam
iure hoc negatur? ». Ib i enim agitur de Virgine Perdolente, e : quidem ut tali, et de ipsa
dicitur quod « redem ptionis opus cum Ipsa participavit». Sed ulterius anim adverten
dum est quod Pius X I, in iisdem L itt. A p . Explorata res est, quoad V irginis coopera
tionem in opere salutis eam dem doctrinam ac Benedictus X V professus est, cum testatus
sit talem doctrinam aptissimis verbis Benedictum X V docuisse (Acta A p . Sed., t. 10,
1918, p. 182). Iamvero Benedictus X V apertissim e, ut vidim us, im m ediatam cooperatio
nem V irginis ad redemptionem obiectivam docuit. T ex tu s iste, proinde, a textu Bene
dicti X V separari non debet, ad hoc ut tota eius vis percipi possit.
R e fert secu n d o loco ve rb a P ii X I in L itte ris E n c y c licis Miserentissimus R e

demptor (8 m aii 1928) « de co m m u n i exp iation e sacratissim o C o rd i Iesu d eb ita »:
« H isce d en iqu e vo tis in cep tisq u e nostris praesens arrideat V irg o D e i P aren s
b en ign issim a, quae, cum Iesu m n obis R e d e m p to re m ed id erit, aluerit, apud
cru cem hostiam o b tu lerit, p er arcanam cu m C h risto co n iu n ctio n em eiu sd em -
q u e gratiam om n ino sin gu larem R ep aratrix item ex stitit p ieq u e appellatur.
C u iu s N o s confisi ap u d C h ristu m d ep recation e, q u i u n u s cu m sit “ m ed iator
D e i et h om in u m ” , suam sibi M a tre m ad sciscere v o lu it p ecca to ru m ad vocatam
gratiaeq u e m in istram ac m ed iatricem , caelestiu m m u n eru m a u spicem paternae-
q u e b en evo len tia e N o stra e testem vo b is ... ap ostolicam b en ed ictio n em p e ra
m an ter im p e rtim u s ».
V erbis istis relatis, Goossens, more solito, quaerit: «Rursus querimus: quonam
iure asseritur titulum ac m unus reparatricis hic audiedum esse de cooperatione im m e
diata ad redemptionem obiectivam? » (p. 80).
Respondemus: ius hoc affirmandi ex obvia analvsi verborum Pontificis patet. Pon
tifex enim aperte, praeter cooperationem remotam ad redem ptionem obiectivam (« R e
demptorem ediderit, a lu e r it», adm ittit etiam cooperationem immediatam ad redem ptio
nem obiectivam (« apud crucem hostiam obtulerit, per arcanam cum Christo coniunc
tionem eiusdem que gratiam om nino sin gu larem »).
28 d V E R B IS P I I X I
R efert, tertio, verb a E p istolae A uspicatus profecto (28 ian. 1933) ad E .m u m

C a rd in a lem B in et, « legatu m ad solem n ia L o u rd e n sia L X X V a m an ifestation e
B. A lariae V irg in is ex eu n te anno »: « S iq u id e m au gu sta V irg o , sine p rim aeva
labe concepta, ideo C h risti m ater d electa est, u t red im en d i gen eris h u m ani c o n
sors efficeretur; ex q u o sane ta n tam apu d F iliu m gratiam p o ten tia m q u e adepta
est, ut m aio rem nec hu m ana n ec an gelica n atura assequ i u n q u a m p o s s it ».
Et asserit: «Cuique patet nihil esse in textu quo m unus “ consortis redim endi gene
ris h u m a n i” exhibeatur esse cooperatio im m ediata ad redem ptionem obiectivam ».
Respondetur: In textu simpliciter, absque ulla restrictione, enuntiatur consortium
M ariae cum Christo in redemptione generis hum ani, in tota sua am plitudine, et prop-
terea etiam in redemptione obiectiva im m ediata. E t haec est ratio potentiae qua B. V irgo
apud F ilium gaudet.
Refert tandem verba a Pio X I prolata in fine anni Iubilaei (28 apr. 1935): « O M ater
pietatis et misericordiae quae dulcissim o F ilio tuo humani generis redemptionem in
ara crucis consummanti compatiens et corredem ptrix adstitisti ... conserva in nobis
quaesum us atque adauge in dies pretiosos redem ptionis et tuae com passionis fructus...».
E t asserit: « M ariam , com patiendo cum Christo, im m ediate cooperatam esse ad redem
ptionem obiectivam , nullatenus deduci potest ex eo quod dicatur corredem ptrix ” .
N am “ corredem ptrix” vocari potest ratione cooperationis remotae ad redemptionem
obiectivam , necnon ratione interventus in applicatione ac distributione gratiarum .
H ic notare iuvat quam lato sensu ipse Pius X I vocem “ corredem ptor ” adhibuerit,
et quidem in phrasi in qua B. M aria V irgo “ corred em ptrix” nuncupata sit. Pontifex
enim congregationistis dixit: “ Q uei giovani dovevano seguire il pensiero e il desiderio
di M aria Santissim a, che e nostra M adre e corredentrice nostra; dovevano sforzarsi
ad essere, anch’essi, corredentori ed apostoli, secondo lo spirito d e llA z io n e C a tto lica ” .
N ec dicatur locutionem : “ conserva ... atque adauge ... pretiosos redem ptionis et tuae
compassionis fructus ” , gratias non minus im m ediate compassioni M ariae quam redem
ptioni a Christo peractae adscribere. Quom odo gratiae tribuantur hinc operi redem
ptorio C hristi, illin c compassioni M ariae ipse textus non exp rim it. M anifeste mens
R. Pontificis nequit esse ut utrique eodem prorsus titulo adscribantur. U nde nihil
im pedit quom inus, et, uti ex supra dictis liquet, omnia suadent, ut gratiae dicantur
vocari “ fructus redem ptionis” quatenus Christus per passionem suam eas immediate
acquisivit, et “ fructus compassionis M a ria e ” quatenus M aria, com patiendo cum Filio
suo, a D eo obtinuerit partes in applicando ac distribuendo illas ».
Respondemus'. De facto, tam en, Pius X I M ariam vocat Corredemptricem ratione coo
perationis immediatae ad redem ptionem obiectivam . A llu d it enim ad V irginem iuxta
crucem compotientem, et aperte asserit redemptionis fructus non m inus im m ediate ad
passionem F ilii quam ad compassionem M atris p e rtin ere.1 V erum est quod «m ens
1 P h i l i p s a s s e rit q u o d , iu x ta P iu m X I , « aeque la te p a n d u n t u r fr u c tu s re d e m p tio n is Ie s u

e t c o m p a s s io n is A 'Iariae, a lio ta m e n a c a lio m o d o » ( 1. c ., p . 304). A t , n e d u m aeque la te , sed
e tia m aeque im m ediate ta le s fr u c t u s p a n d u n tu r .
P r a e te r te x t u s a G o o s s e n s re la to s, a lii e tia m e iu s d e m P o n tific is a ffe rri p o s s u n t in q u ib u s
n o n m in u s a p e rte c o o p e r a t io im m e d ia ta B . V ir g in is r e d e m p tio n i o b ie c tiv a e s ig n ific a tu r ( c fr
VERBA P I I X I I 38l
R . Pontificis nequit esse ut utrique eodem prorsus titulo adseribantur », sed ex hoc m i
nime sequitur quod fructus illi a Pontifice non immediate compassioni M atris (sicut
et Passioni F ilii) tribuantur. A liq u id enim immediate pluribus auscribi potest, diverso
tamen titulo. Im m erito igitur et violentissim am vim verbis inferendo, acquisitio fru c
tus passionis a V irgine, per suam compassionem peracta, intelligitur a Goossens de
obtentione partium «in applicando ac distribuendo illas . Vana vero est animadversio:
«N otare iuvat quam lato sensu ipse Pius X I vocem “ corredem ptor ” adhibuerit, et
quidem m phrasi in qua B. M aria V irgo “ corredem ptrix” nuncupata est». Sensus
enim alicuius vocis ex contextu determ inari debet; et ex ipso contextu aperte patet quo
modo sensu omnino diverso vox « corredem ptor dicatur de Virgine et de aliis: pro
prie de V irgine, analogice de aliis, qui sequi debent non iam exemplum sed « il pensiero
e il desiderio di M aria ».
Quaerere liceat: sunt ne haec principia m axime essentialia rectae exegeseos»
(p. 82), quae servari vult Goossens in interpretatione docum entorum R R . Pontificum ?...
F ) Verba Pi i XII1
In E n c y c lica M y stici Corporis Christi, P iu s X I I scribebat: « Ip sa fu it quae,

ve l prop riae, ve l h ered itariae labis ex p ers, a rctissim e sem p er cu m F ilio suo con -
lu n cta, eu n d em in G o lg o th a , un a cu m m atern oru m iu riu m m a tern iq u e am oris
sui holocausto, n ova velu ti E va, pro om n ib u s A d a e filiis, m iseran do eius lapsu
foedatis, A e te rn o P atri ob tu lit; ita q u id e m u t q u ae co rp o re erat n ostri C a p itis
M a te r, sp iritu facta esset, ob n o vu m etiam d oloris glo ria eq u e titu lu m , eius m em
b ro ru m o m n iu m m a t e r » ( A A S , X X X V , 247 s.). E t in n u n tio rad iop h on ico ad
p o p u lu m L u sita n u m , ob M arian as celeb ration es F atim ae, die 13 m aii 1946 aiebat:
R o s c h i n i , L a M a r ic lo g ia d i P io X I . p. 46 ). S ic , e. g .. in se rm o n e h a b ito d ie 30 n o v . 1933 ad
p e r e g r in o s V ic e ti n o s a ie b a t: « II R e d e n to r e n o n p o te v a , p e r n e ce ssita d i co se , n o n a sso cia re la
M a d r e su a a lia su a o p e ra , e p e r q u e s to n o i la in v o c h ia m o c o i t it o lo d i C o r r e d e n tr ic e . E ssa c i
h a d a to il S a lv a to r e , l ’ha a lle v a to a lT o p c ra d e lla R e d e n z io n e fin o s o tto la C r o c e d iv id e n d o c o n
L u i i d o lo r i d e lT a g o n ia e d e lla m o rte in c u i G e s u c o n s u m a v a la R e d e n z io n e d i t u t ti g li u o m in i »
( c fr U O s s e r v a to r e R o m a n o , 1 -1 2 - 3 3 ) . In s e rm o n e ad s p o n s o s , h a b ito d ie 30 o c to b ris 1933
a s s e re b a t q u o d B . V ir g o « ha u n ito i s u o i d o lo r i a q u e lli d e l R e d e n to r e p e r la s a lv e z z a d e i su o i
fig li ». ( C f r U O s s e r v a to r e R om ano 1 - 1 1 - 3 3 ) . In s e rm o n e h a b ito ad M u lie r e s ca th o lic a s a sse
r e b a t q u o d B . V ir g o « d o n n a , v o lle rip a ra re a l fa llo d e lla p r im a d o n n a , e p e r c io C o r r e d e n tr ic e
c o n d iv is e 1’ o p e ra d e l s u o F ig lio lo , R e d e n to r e d iv in o ». ( C f r U O s s e r v a to r e R om a n o , 2 2, 2 3 - 1 2 -
1923 ).
1 O p p o r tu n e h ic a d iu n g e re p o s su m u s P i u m X I I , a n te q u a m P e t r i c a th e d ra m a s c e n d e re t,
c o o p e r a tio n e m im m e d ia ta m D e ip a r a e ad re d e m p tio n e m o b ie c t iv a m p r o fe s s u m e sse . In s e r
m o n e e n im L a p u r d ii h a b ito d ie 28 a p r ilis 193 5 a sse re b a t q u o d B . V ir g o fu e ra t « in m o n te
G o lg o t h a c r u e n t i s a c r ific ii in tim e p a r tic e p s » (D isco rsi e pa n eg irici i g 3 i - i g 3 5 } M ila n o , 193 6 ,
p. 370)- A s s e r u it e tia m q u o d a n im a e n o stra e fu e r u n t « redente d a l s a n g u e e d a i d o lo r i d e l R e d e n
to r e e d e lla su a V e r g in e M a d r e » ( I b id ., p . 3 70 ). C f r C a r o l , P io X I I y la Corredencidn de M a r ta
in S em in a rio C a to lic o , 1 (1 9 3 9 ) 28-29.
2& 2 VERBA P I I X I I
« E gli, il F ig lio di D io riflette su lla M a d re celeste la gloria, la m aesta, 1’im pero

della sua regalita; perch e associata, com e m adre e m in istra al R e dei M a rtiri,
n e ll’opera in effab ile d elF u m an a red en zione, gli e per sem p re associata, con
u n p o tere quasi im m en so, n ella d istrib u zio n e d elle grazie che dalla R ed en zio n e
d erivan o » ( O sserv. Rom ., 19-5 -19 4 6 ).
C irc a va lo rem vero assertoru m R R . P o n tificu m , haec iu re an im ad vertit K e u p -

p ens (non ob stan te su a ev id en ti b en ig n itate p ro sen tentia contraria): « A sserta
R R . P o n tificu m q u i, q u an d o q u e a fau to rib u s n ostrae sen tentiae n im is p raem u n -
tu r, adeo clara sunt u t saltem possin t in sensu de im m ed iata coop eration e ad
R e d e m p tio n em o b iectiva m in tellegi, im o in u n o vel altero textu p ro b ab iliu s
d eb ean t in h o c sensu interp retari, v. g. in te x tu classico P ii X de m erito B. V ir
g in is, ve l u b i d istin cta officia en u m erat B . V .: officium d ivin ae M a tern itatis,
officium gra tiaru m d ispen sation is ac “ vere etiam officium eiu sd em hostiae cu sto
d ien d ae, n u trien d ae, a tq u e adeo, statu to tem p ore, sistendae ad a r a m ” .
« H a ec ratio va ld e ro b o ra tu r ex con sid eration e m u n eris C u sto d is su p rem i
fid ei q u o in a lien ab iliter ac d ivin itu s S. P o n tife x est in sign itu s. V ix credibile v i
detur R R . P on tifices non statim co h ib u isse d ivu lg atio n em d octrin ae q u ae tam
in tim e cu m R ed em p tio n is m ysterio ac u n icita te m ed iation is C h risti co n n ec
titu r, p raesertim si sic d ictu s erro r a longe maiore parte theologorum e x ipsis
S . P o n tificis assertis p rop on itu r. V e l si con troversiam statim d irim ere n on vo lu n t,
ad m in u s ab stin ere d eb u issen t in scrip tis ac allo cu tio n ib u s ab a m b igu o illo d icen d i
m od o, q u i tam facile occasion em p ra eb et errores sp argen d i. Iam vero n on m od o
non a bstin en t ab illa “ am b ig u a ” term in o logia, sed iteru m et saep iu s eam d em
d o ctrin a m variis in circu m sta n tiis in cu lcare satagunt. N o n m iru m p ro in d e est
to t th eologos sen tentiae de im m ed iato co n cu rsu B. V irg in is in R e d e m p tio n e
o b iectiva firm iter adhaerere, ita u t p au ci tan tu m , ipsis ad versariis faten tib u s,
han c d octrin am a gg red ia n tu r» (M ariologiae compendium, p. 127 s.).
Conclusio. E x h u cu sq u e exp ositis sufficien ter, saltem , patere vid e tu r, R o m a

nos P on tifices recen tiores coop eration em immediatam D eip a ra e ad red em p tio
n em o b iectiva m non sem el tan tu m , sed iteratis v ic ib u s et term in is sem p er cla
rio rib u s docuisse. U tu n tu r en im ta lib u s d ice n d i m od is q u i ad co rred e m p tio
n em su b iectiva m (i. e. ad solam gra tiaru m d ispensation em ) au t ad solam co rre
d em p tion em o b iectiva m rem otam coarctari n on possu n t, q u in ve rb is ipsis
m agn a vis in feratu r. A sseru n t en im B . V irg in e m un a cum F ilio (non vero in d i
recte tan tu m , seu per F iliu m ) d iab o lu m d evicisse (P ius I X ) . A sse ru n t q u o d in
m ysteriis R o sarii « elu cen t M a ria e p rom erita de recon ciliatio n e et salute n ostra »,
« rem in iscim u r sin gu laria m erita q u ib u s illa c u m F ilio Iesu , R ed em p tio n is h u m a
nae facta est p a r tic e p s », q u ip p e q u ae m ysteriis red em p tio n is nostrae « non ad fu it
tan tu m sed in t e r fu it », id eo q u e factam esse « reparan d i hu m an i gen eris co n so r
C O RRED EM PTIO IN S. SC R IP T U R A 283
t e m » (Leo X I I I ) . A sseru n t « M a tris et F ilii n u m q u a m dissociatam co n su etu

d in em vitae et lab oru m », eam q u e « a C h risto ascitam sese in hu m anae salutis
op us », et « ex hac M a ria m in ter et C h ristu m co m m u n io n e d oloru m ac v o lu n
tatis, p rom eru isse u t rep aratrix (seu C o rred e m p trix) p erd iti orbis d ign issim e
f ie r e t » (P ius X ) . A sse ru n t B. V irg in e m « sic placan dae d ivin ae iu stitiae, q u a n
tu m ad se pertin eb at, F iliu m im m olavit, u t d ici m erito queat ipsam cum C h risto
h u m an u m gen u s redem isse. Q uod hac plane de causa (i. e., q u ia A la ria cu m
C h risto h u m a n u m gen u s red em it) quas e red em p tion is thesau ro gratias om n e
gen u s p ercip im u s, eae ipsiu s perd olen tis V irg in is v e lu ti e m an ib u s m in istran
tu r » (Benedictus X V ) . A sseru n t qu od « V irg o perdolens red em p tion is opus cu m
Ie su C h risto p a r tic ip a v it... », q u od « ... per arcanam cu m C h risto con iu n ctio-
nem eiu sd e m q u e gratiam om n ino sin gu larem , R ep a ra trix item ex stitit piequ e
a p p e lla tu r » et gratiae sun t sim ul effectu s tu m P assionis C h risti tu m com passion is
D eip a rae (Pius X I ) .
E ad em p iu ; m in u sve d o cu eru n t et d ocen t E p isco p i per orb em d ispersi,
p ro u t aperte apparet ex stu d io q u o d am a P . C arol O . F . M ., peracto et p u b lici
iu ris facto in Ephem. Theol. L o v ., 16 (1939) 801-829.
H aec au tem M a g iste rii ord in arii E cclesia stici d octrin a in S . Scriptura et in
Traditione, p ro u t statim vid e b im u s, fu n d atu r.
II . Argumenta ex S. Scriptura1
In lib ris sive V e te ris T e sta m e n ti sive N o v i T e sta m e n ti, B. V irg o tam qu am
Corredem ptrix, et q u id em in sensu stricto, d esignata in v en itu r. In lib ris q u id em
V . T . promissa et praefigurata ex h ib etu r; in lib ris vero N . T . ad im p letu m in v e
n itu r id q u o d in V . T . p rom issu m et praefigu ratu m fuerat.
A) In Veteri Testamento, igitu r, in v en itu r promissio et praefiguratio
C o rred e m p tricis.
I. Promissio in v en itu r in p e rceleb ri illo va ticin io qu od Protoevangelium a p p e l
latu m est, u b i p roto p a ren tib u s lapsis, statim post cu lp am , R e d e m p to r et C o r-
red em p trix p ro m ittu n tu r per verb a illa: « In im icitia s p o n am in ter te et m u lie
rem et sem en tu u m et sem en illius; ipsa con teret cap u t tu u m et tu insid iaberis
calcan eo e iu s» (G e n ., 3, 15).
D e h oc p e rceleb ri va ticin io fu se iam eg im u s alibi, u b i p rob avim u s: 1) ser
pentem , de q u o ibi agitu r, fu isse serpen tem d iab o licu m seu diab olu m ; 2) m ulie
rem fuisse, et q u id e m in sensu litterali, B. V irg in em ; 3) semen serpentis fuisse
au t daem ones, ten tatoris socios, aut hom in es m alos, aut sive daem on es sive
m alos hom in es q u i C h ristu m occid eru n t; 4) semen mulieris, saltem p rin cip a liter
e t directe, M e ssia m R ed e m p to re m fuisse, « fa ctu m ex m u liere » (A d G a l., 4, 4).
1 C fr R a b a n o s R ic a r d o , C . M ., L a Corredencidn de M a r ia en la S ag rad a E scritu ra , i n

E stu d io s M a r ia n o s, a. 2, v o l. 2, M a d r id , 19 4 3 , p p . 9 -5 1 .
284 C O RRED EM PTIO IN S. SC R IP T U R A
H isce om n ib u s praem issis et praesu p p ositis, d u o h ic q uaeri po ssu n t, v id e

licet: 1) in celeb ri oracu lo genesiaco exp rim itu rn e associatio B . Virginis Christo
in opere redemptionis nostrae obiectivae (prou ti aiunt)? 2) H aec associatio V ir
g in is C h risto in op ere red em p tion is ob iectiva e estne d icen d a immediata, directa
v e l p o tiu s m ed iata et indirecta? ...
R esp o n sio affirm ativa ad hanc d u p licem q u aestion em , n obis evid en s esse
vid e tu r. E v id e n s en im est affirm ativa responsio ad prim am quaestionem, seu asso
ciatio, in gen ere, V irg in is C h risto in op ere red em p tio n is n ostrae o b iectiva e,
p ro u t co n ced u n t, de cetero, ipsim et ad versarii. ( C fr G o o ss e n s , o. c., p. 88).
A t non m in u s evid en s, n obis saltem , v id e tu r affirm ativa responsio secu n d ae
q uaestion i. G o o ssen s e contra, aliiq u e, ten en t coop eration em V irg in is, p ro u t
in P ro to ev an gelio expressa in v en itu r, esse ta n tu m m o d o remotam et indirectam,
h oc n em pe sensu q u od B . V irg o , libere genuit Redemptorem, q u i postea, solus
o p eratu ru s est red em p tio n em n ostram serpen tis cap u t con teren d o , diaboli
d o m in iu m su b verten d o.
A t , ad h a n c circumscriptionem associationis (u n iv ersa liter en u n ciatae) p r o
b an d am , n u llu m prorsu s a rg u m en tu m ab ad versariis affertu r, si excip ias solitu m
effu g iu m impossibilitatis cooperationis im m ed iatae, sub lu ce cu iu s om n ia te sti
m on ia S crip tu ra e et T ra d itio n is ab ipsis in terp reta n tu r. ( C fr G o o sse n s , o . c .,
p. 87 s.).
N o s, e contra, talem associationem im m ed iatam et asserim u s et prob am u s.
E ten im , ex ve rb is ipsis P ro to ev an ge lii, m u lier illa co n iu n cta a p p aret R ed em p to ri
n ed u m vin c u lo maternitatis sed etiam v in c u lo participationis luctae et triumpho.
A g itu r ergo de coop eration e im m ed iata red em p tio n i ob iectivae.
In su p er, P iu s I X , in B u lla Ineffabilis Deus, q u attu o r asserit, n em pe: 1) q u o d
P atres Ecclesiaeque Scriptores, in d ivin o h o c oracu lo gen esiaco, sign ificato s v id e
ru n t R e d em p to rem eiu sq u e S S . M a trem ; 1 2) eosd em P atres et S crip to re s in si
g n ite r exp ressas vid isse, in illo eo d em te xtu , sim ul ipsissimas utriusque contra
diabolum sempiternas inim icitias;2 3) d eterm in at in q u an am re in concreto, h u iu s
m od i triu m p h a les in im icitiae repositae fu eru n t, vid e lic et in contritione capitis
serpentis infernalis, ob q u am co n tritio n em d eletu m est d ecre tu m m ortis, id est,
1 E n v e r b a B u lla e : « P a tre s E c c le s ia e q u e s c r ip t o r e s ... d o c u e r e d iv in o h o c o ra cu lo ( G e n .,

3, 15 ) cla re a p e rte q u e p r a e m o n s tr a tu m fu is s e ... R e d e m p t o r e m ... a c d e s ig n a ta m V ir g in e m M a
ria m ».
2 « P a tre s E c c le s ia e q u e s c r ip t o r e s ... d o c u e r e h o c d iv in o o r a c u lo ... sim ul ipsissim as utriusq ue
contra diabolum in im icitia s insigniter expressas ». E t P o n tific ia C o m m is s io p ro d e fin itio n e I m m a
c u la ta e unanim iter c o n c lu d e b a t: « (.'laru m e st ib i s t a b ilir i e a m d e m re la tio n e m in im ic itia e a tq u e
d is s id ii in t e r s e rp e n te m e t m u lie r e m , a c illa q u a e p o n it u r in t e r se m e n s e rp e n tis e t se m e n m u lie r is ,
quum e a d e m v e r b a in im icitia s ponam ad u t r u m q u e in c is u m r e fe ra n tu r ». ( C fr S a r d i , V lm m a -
colato C o n cep im e n to ..., v o l. 1, p. 79 6 ).
C ORRED EM PTIO IN S. SC R IP T U R A 285
hom in es red em p ti fueru n t; 1 4) aperte asserit talem con trition em cap itis ser
p en tin i effe ctu m co m m u n em fu isse C h risti et M a ria e, id est, op eratam fu isse
non a Christo tantummodo, sed simul a Christo et ab eius sanctissima M a tre.
A liis verb is: V irg o S S . c o n triv it cap u t serpen tis in fern alis n ed u m per Christum
(seu m ed ian te C h risto , et id eo in d irecte, rem ote), p ro u t v e lle t G o o ssen s, sed
etiam « u n a cum C h r is t o », id est im m ed iate et p roxim e. C o n tritio ista capitis
serpen tis in fern alis, id est, red em p tio nostra o b iectiva, 2 ex h ib etu r a P atrib u s
et S crip to rib u s E cclesia e ta m q u a m terminus immediatus et communis in im ic i
tia ru m triu m p h a liu m a D e o p o sitaru m inter M a ria m et C h ristu m , ex una parte,
et serp en tem in fern alem ex alia parte. 3
1 « Q u o c ir c a , sicut C h ristu s, D e i h o m in u m q u e M e d ia t o r , h u m a n a a ssu m p a n a tu ra , d e le n s

q u o d a d v e r s u s n o s e ra t c h ir o g r a p h u m d e c r e ti, illu d C r u c i tr iu m p h a t o r a ffix it, sic sanctissim a
V irgo, a r c tis s im o e t in d is s o lu b ili v in c u lo c u m eo c o n iu n c ta [ p r in c ip iu m a s so c ia tio n is M a ria e
R e d e m p to r i in o p e r e r e d e m p tio n is ] , una cum I llo e t p e r I llu m , sem piternas co n tra v e n e n o s u m
s e rp e n te m in im ic itia s e x e r c e n s ac d e ip so p le n is s im e triu m p h a n s , illiu s caput im m aculato pede
co n triv it ■E t a lib i: S e d q u asi h a e c , lic e a t s p le n d id is s im a , sa tis n o n f o r e n t , . , , p r o fe s s i s u n t
(P a tre s E c c le s ia e q u e s c rip to re s ) g lo r io s is s im a m V ir g in e m p a re n tu m R e p a r a t r i c e m , p o s te ro ru m
v iv if ic a t r ic e m ..., a D e o , q u a n d o a d s e rp e n te m a it: in im icitia s ponam inter te et m ulierem , p r a e
d ic ta m , q u a e p r o c u l d u b io v e n e n a tu m e iu s d e m s e r p e n tis c a p u t c o n t r i v i t ». A p p e lla t iv u m R e p a
ra trix seu R e d e m p t r ix e st in B u lla P o n tific ia logicum consectarium te x tu s g e n e s ia c i a ttr ib u e n tis
V ir g in i, sim u l cum C h r is t o , c o n tr it io n e m ca p itis s e rp e n tis , seu re d e m p tio n e m o b ie c tiv a m .
2 Id e n tific a tio c o n t r it io n is se r p e n tin i c a p itis c u m ip sa r e d e m p tio n e o b ie c tiv a , p r a e te r
q u a m ex litu r g ia e t e x u n a n im i T h e o lo g o r u m co n s e n s u , e v id e n te r a p p a re t p r a e s e rtim e x Io a n .,
12, 3 1-3 3 ; e x C o lo s s ., 2, 14; e x H e b r ., 2, 1 4 - 1 5 . ( C f r C arol, U trum B . V irgin is Corredem ptio
sit in S . S cr ip tu r a fo r m a lite r rev ela ta , in M a ria n u m , 1 [ 1 9 3 9 ] 3 19 ).
'f G o o s s e n s e n e r v a re c o n a tu r hanc n o s tra m c o n c lu s io n e m a sse re n d o quod in im ic itia e
M a ria e c u m d ia b o lo e iu s q u e su p ra ip s u m t r iu m p h u s , r e fe r r i d e b e n t — iu x ta B u lla m I n e ffa
bilis — ad p r im u m m o m e n tu m e x iste n tia e D e ip a r a e seu ad im m aculatam Virginis Conceptionem ,
n o n v e r o ad e iu s im m ediatam c o o p .r a t io n e m ad u n iv e r s u m r e d e m p tio n is o p u s. A t , fa c ili
n e g o tio c o n tra G o o s s e n s a n im a d v e r te r e p o s su m u s q u o d tr iu m p h u s su p ra d ia b o lu m a M a ria
in su o im m a c u la to c o n c e p tu re la tu s , e x h ib e tu r in B u lla ta m q u a m lo g ic a conclusio a sso cia tio n is
B . V ir g in is C h r is to in s e m p ite rn is in im ic itiis c o n tr a d ia b o lu m , id e st lu cta e et tr iu m p h o D e i
p a ra e (sim u l c u m C h r is t o ) s u p ra d ia b o lu m . P o sita ig it u r h a c a s s o c ia tio n e C h r is t i e t D e ip a ra e
in p e rp e tu is e t t r iu m p h a lib u s in im ic it iis e rg a d ia b o lu m (p rin cipiu m ), lo g ic e deducitur quod
n e q u e p e r u n u m te m p o r is m o m e n tu m V ir g o S S . p o t u it esse a m ica (e t id e o in sta tu cu lp a e )
d ia b o li (conclusio). O b ie c tio ig it u r G o o s s e n s n e d u m in fir m a t sed r o b o ra t et c o n fir m a t a r g u m e n
ta tio n e m n o stra m . E o v el m a g is q u o d h au d p a u c i M a r io lo g i h o d ie r n i ( B ittr e m ie u x , B o v e r , M u l
ier, F lu n k , C a r o l e tc .) in p r o to e v a n g e lio c la r io r i m o d o c o n te n ta m v id e n t associationem M a ria e
C h r is t o in o p e re n o stra e r e d e m p tio n is q u a m alia p r iv ile g ia m a ria n a , id e st, sp iritu a le m M a t e r
n ita te m , A s s u m p t io n e m ip s a m q u e I m m a c u la ta m C o n c e p tio n e m . Ita ra tio c in a b a n tu r 113
P a tre s q u i s u b s c r ip s e r u n t Postu la tum C o n c ilii V a tic a n i p ro d e fin itio n e A s s u m p tio n is : Cum
iu x ta a p o s to lic a m d o c tr in a m , R o m ., 5-8; 1 C o r ., 15 , 24, 26, 54, 5 7; H e b r ., 2, 1 4 - 1 5 a liis q u e
lo c is tra d ita m , t r ip lic i v ic to ria d e p e c c a to et d e p e c c a ti fr u c t ib u s , c o n c u p is c e n tia e t m o rte ,
v e lu ti e x p a r tib u s in te g r a n tib u s , c o n s titu a tu r ille tr iu m p h u s , q u e m d e S a ta n a , a n tiq u o se rp e n te ,
C h r is tu s re tu lit; c u m q u e G e n . 3, 15, D e ip a r a E x h ib e a t u r s in g u l a r it e r a s s o c ia t a F il io
SCO in HOC t r iu m p h o ; a c c e d e n te u n a n im i S S . P a t r u m su ffra g io , n o n d u b ita m u s q u in in p ra e -

286 CORRED EM PTIO IN S. SC R IP T U R A
C re scit autem v is h u iu s argu m en ti si co n sid eretu r va lo r dogmaticus (non

vero scripturisticus) ve rsio n is V u lg a ta e in q ua, loco: « ipse (C h ristu s) con teret
cap u t tu u m », legitur: « ipsa (M a ria ) con teret cap u t tu u m ». In V u lg a ta enim ,
con tritio cap itis serpentis, id est red em p tio nostra o b iectiva , immediate tr ib u i
tu r D eip a rae, q u em ad m o d u m in T e x tu M a sso retico immediate trib u itu r F ilio
eius, id est C h risto . Ia m ve ro om n es p ro b e n oru n t V u lg a ta m , u tp o te vocis tradi-
tionalis testem, au th en ticu m fo n tem revelation is e s s e ,1 ex q u o licet argu m en ta
desu m ere ab omnibus ad m itten d a. a Iu re ig itu r ex lection e V u lg a ta e coop eratio
immediata D eip a rae ad red em p tio n em o b iectiva m d ed u citu r.
II . P raeter promissionem, co n tin etu r etiam in V . T . m u ltip lex praefiguratio

B . M . V irg in is ta m q u a m C o rred e m p tricis. P lu ra en im figurae et symbola n obis
B . V irg in e m ex h ib en t immediate et proxim e coop eran tem ad o p u s red em p tion is
nostrae.
Inter figuras M ariae Corredemptricis, a Patribus et Scriptoribus Ecclesiae com m u

niter receptas (C fr M a r r a c c i H ., Polyanthea Mariana, Coloniae, 1710), eminent:
D ebbora, Iael, A b igail, Iudith, Esther. Inter sym bola vero em inent Arca Noe et
Iris pacis. 3
A) F i g u r a e : a) D e b b o r a (lu d .,). Sicut D ebora, una cum Barucb, immediate et
directe profligavit hostes Israel, id est Cananaeos eorum que caput Sisaram , ita B. Virgo
una cum Christo im m ediate et directe profligavit hostes nostrae salutis, finem ponens
eorum oppressioni per plura saecula productae.
b) I a e l (lu d ., 4, 17-22). Sicut Iael clavo transfixit cerebrum Sisarae, hostis populi
Israel, ita B. V irgo, clavo qui corpus C hristi et animam propriam transfixit, daemonem
vicit, directe a servitute eius hum anum genus liberando.
c) A b i g a i l ( i Reg., 25). Sicut N abal, caput fam iliae A b igail, a m orte salvus factus
est ab A b igail quae D avidis iustam iram donis suis pretiosissim is placavit; ita Adam ,
caput humanae fam iliae, salvus factus est a morte peccati a V irgin e benedicta quae
iustam iram D ei meritis suis pretiosissim is directe placavit.
fa to o ra c u lo e a d e m b e a ta V i r g o t r ip lic i v ic t o r ia p r a e s ig n ific e tu r illu s t r is ; a d e o q u e n o n s e c u s

d e p e c c a to p e r Im m a c u la ta m c o n c e p t io n e m , e t d e c o n c u p is c e n tia p e r v ir g in a le m M a te r n ita te m ,
s ic e tia m d e in im ic a m o r te s in g u la r e m t r iu m p h u m re la tu r a , p e r a c c e le r a ta m ad s im ilitu d in e m
F ilii s u i r e s u r r e c tio n e m , ib id e m p r a e n u n tia ta f u e r i t ». ( C fr A c ta et D ecreta S S . C on ciliorum
recentiorum . C o lle c tio La cen sis, v o l. 7 , F r ib . B ., 18 8 2 , c c . S 6 9 -8 7 o a).
1 S c ite s c r ib it P . V o s t £, O . P .: « H in c e t V u lg a ta iu r e m e r ito q u e h a b e tu r c e u a u t h e n
tic u s fo n s r e v e la tio n is » (D e la tin a B ib lio ru m versione quae d icitu r « V u lg a ta », R o m a e , 1 9 2 7 ,
p. 2 7).
2 R e c o la n tu r v e r b a C o n c ilii T r id e n t i n i: « S a c r o sa n c ta S y n o d u s ... s ta tu it e t d e c la ra t, ut
h a e c ip sa v e tu s e t V u lg a t a e d itio , q u a e lo n g o t o t s a e c u lo r u m u su in ipsa E c c le s ia p r o b a ta e st,
in p u b lic is le c t io n ib u s , disputationibus, p r a e d ic a tio n ib u s pro au thentica habeatur, et quod nemo
illa m reiicere quovis p ra etextu audeat v e l praesum at » (E n ch ir. B ib i., 46).
3 C f r R o s c h i n i , L a C orredentrice d eg li uom ini, in R egina aei C u u ri, 27 (19 4 0 ), 2 22 -2 2 6 ,
u b i sa t a m p la e x p o s itio in v e n it u r fig u r a ru m e t s y m b o lo r u m C o r r e d e m p tr ic is .
C O R R E D E M P T IO IN S. S C R IP T U R A 287
d ) I u d i t h . Est illustratio omnium fulgidissim a illorum verborum Protoevangelii:
«Inim icitias ponam ... Ipsa conteret caput tuum » (G en ., 3, 15). D aem on, enim , sicut
O lophernes, protoparentes nostros superans, gratiae divinae aquaeductum praeciderat
et omnes homines, sicut habitatores Bethuliae, ad sitim reduxerat. A t B . V irgo, gladio
proprii doloris, caput daemonis — sicut Iudith caput O lophernis — directe praecidit,
et ab om nibus exaltata est tamquam populi salvatrix.
e ) E s t h e r . Sicut Esther, sua intercessione apud Assueram regem populum Israel
directe ab interitu tem porali salvum fecit, ita B . V irgo, suis m eritis apud Regem R e
gum , directe spiritualem Israelem ab interitu spirituali liberavit.
B) S y m b o l a , a) Arca Noe. Sicut arca humanam fam iliam ab aquarum diluvio d i

recte liberavit, ita B. V irgo directe genus hum anum ab inundatione aquarum lutulen-
tium peccati universam terram subvertentium directe liberavit.
b) Iris pacis (G en ., 9, 11). Sicut iris, veluti pons, caelum cum terra coniungit, et
fuit signum foederis inter Deum et N oe, ita B. Virgo D eum cum hom ine, tamquam
Corredem ptrix, coniunxit.
II . In Novo Testamento aperte ad im p leta in v en iu n tu r q u ae in V . T .

promissa et praefigurata fuerant. B. V irg o , en im , ex ipsis E va n g eliis tam qu am
C o rre d e m p trix n o b is apparet, seu ta m q u a m directa et immediata coop eratrix
sive ad initium (in In carn ation e red em p tiva V e rb i), sive ad consummationem
op eris red em p tivi (in P assione et m orte R ed em p to ris).
A ) De cooperatione Deiparae ad initium operis redemptivi, seu ad Incarnatio

nem Verbi redemptivam.
D u b ita r i n on po test q u od red em p tio o b iectiv a gen eris hu m an i initium su m p sit

et v e lu ti virtualiter op erata fu it ipso In carn ation is actu. N e d u m en im n ativitas
sed etiam V e rb i co n cep tio « e x titit salu tis ex o rd iu m ». S. B ed a, com m en tariu m
in E v a n g eliu m A n n u n tia tio n is h isce ve rb is inchoabat: « Exordium nostrae redemp
tionis ... hod iern a n obis sancti E va n g elii lectio co m m en d at » ( P L 94, 9).
A d hoc probandum sufficit recolere verba quae in ore V erbi Incarnati, m undum
ingredientis, S. Paulus ponebat: « Hostiam et oblationem noluisti; corpus autem aptasti
mihi: Holocautom ata pro peccato non tibi placuerunt. T u n c dixi: ecce venio, in capite
libri scriptum est de m e, ut faciam , D eus, voluntatem tuam . Superius dicens: Quia
hostias, et oblationes et holocautom ata pro peccato noluisti, nec placita sunt tibi, quae
secundum legem offeruntur. T u n c dixi: Ecce venio, ut faciam , D eus, voluntatem tuam:
aufert prim um , ut sequens statuat. In qua volun/ate sanciificati sumus per oblationem
corporis Iesu Christi sem el».
In hisce verbis duo anim advertit Apostolus: a) nihil eorum om nium quae secun
dum Veterem Legem D eo offerebantur, Ipsi erat acceptum ; h) oblatio a Christo D eo
Patri facta, ad faciendam voluntatem eius. Prioribus verbis vetera omnia sacrificia
abrogat; posterioribus vero, sacrificiis illis ineptis, sacrificium proprium substituit.
C O R R E D E M P T IO IN S. S C R IP T U R A
E : ob hanc voluntatem C hristi qui, inde a primo Eius in hunc mundum ingressu, volu n
tati Patris sese subiecerat, nos sanctificati sum us, videlicet, redempti sum us unica obla
tione (cum subsequenti necessaria im m olatione) corporis D . N . I. C hristi. E x verbis
igitur Apostoli evidenter apparet praecipuum et veluti fundam entale elem entum redem
ptionis nostrae fuisse voluntatem C hristi adim plendi quoad omnia voluntatem Patris,
seu voluntatem sese sacrificandi, inde ab ipso initio suae existentiae expressam , et num
quam postea retractatam, pro salute generis hum ani. Quapropter, inde a prim o instanti
existentiae C hristi reapse initium habuit, quin im m o, iam virtualiter operata est nostra
salus. Inde enim ab illo prim o instanti, Christus in statu victim ae seipsum posuit, et
sacrificium suim etipsius inchoabat. Posuit, enim , ut ita dicam , praemissas, et quidem
necessarias; conclusio necessario sequi debebat. Per Incarnationem , V erbum , mortale
effectum , viam m ortis iam tunc percurrere coepit. Incarnatio, igitur, iam in seipsa
Redem ptionem includebat. Iure S . G rignion de M ontfort scribebat quod Incarnatio
est c le prem ier mystere de Jesus-C hrist, le plus cache, le plus releve et le moins com-
mun; que c ’est en ce mystere que Jesus, de concert avec M arie, dans son sein, qui est
pour cela appele des saints aula sacramentorum, la salle des secrets de D ieu , a choisi
tous les eius; que c’est en ce mystere qu’ il a opere tous les misteres de sa vie qui ont suivi,
par Vacceptation qu’il en f i t : Iesus ingrediens mundum dicit: Ecce venio ut faciam , Deus,
voluntatem tuam > ( Traite ..., n. 24S).
F u n d a m en ta li hac veritate in tu to posita, facili n egotio thesis nostra ex E va n -

ge lio p rob atu r. S. L u c a s en im (1, 26-39) aperte nos d ocet B. V irg in e m , libero
suo assensu, coop eratam fu isse ad In carn ation em red em p tiva m . A n g e lu s en im
e xp on it B . V irg in i co n siliu m D e i reparan di gen u s h u m an u m , et p etit ab ea,
n om in e D ei, con sen su m ad h o c’ u t tale co n siliu m ex ecu tio n i d em an d etu r. B.
V irg o lib era m anet: a bso lu te loq u en d o , ipsa con sen su m dare p o test vel d en e
gare. V id e t, ex un a parte, ocea n u m d oloris sib im etip si reservatu m ; v id e t etiam ,
ex alia parte, gen eration es om n es hu m anas, praeteritas praesen tes et fu tu ras
salutem an xie a tte n d e n te s .1 Ip sa in m ed io stat, v e lu ti reco n ciliatio n is M ed ia
trix, in ter D e u m et h om in es. Ip si ig itu r libera electio relin q u itu r in ter m ission em
1 R iv ie r e a liq u a te n u s d u b ita re v id e t u r n u m B . V ir g o , c o n s e n s u m in I n c a r n a tio n e m p r a e

sta n d o , p e rfe c ta m c o g n it io n e m h a b u e r it m u n e ris s u i ita u t e x t u n c p a ti c u m F ilio s u o , p r o
n o stra sa lu te , a c c e p ta v e r it. ( C fr Q uestions M a r ia les d 'a c tu a lite , in R e v . de S cien ces R elig ieu ses,
12 (19 3 2 ), 9 7 . Ita e tia m , p lu s m in u s v e B a r t m a n n q u i D e ip a r a e fe re s o lu m m a te rn ita te m p h y
s ica m c o n c e d e r e v id e t u r ( C h ristu s ein Gegner des M a r ie n k u ltu s l, p . 166 ). — A t t a m e n , p o s itio h a e c
n u llim o d e n o b is s u s tin e r i p o sse v id e tu r , siv e a p r io r i, siv e a p o s te r io r i. A p r io ri: D e i e n im s a p ie n
tia e et iu s titia e re p u g n a re v id e t u r a d m itte r e B . V ir g in i m is s io n e m su a m d o lo r o s is s im a m a b s c o n
d isse . A p o s te r io r i, v e r o , r e p u g n a t c u m iis o m n ib u s q u a e d e D e ip a r a e x ip s o E v a n g e lio c o g n o
s c im u s . E x ip s o e n im C a n t ic o M a g n ific a t a p e rte p a te t B . V ir g in e m fa m ilia r ita te m q u a m d a m
c u m S a c r is L i t t e r is h a b u isse : p lu re s e n im r e m in is c e n tia e s c r ip tu r is tic a e — p ro u t om nes c o n
cedunt ■
— in c a n tic o illo in v e n iu n tu r . S u ffic ie n te r ig it u r S. S c r ip tu r a m c o g n o s c e b a t. I a m v e r o ,
Jn S . S c r ip tu r a a p e rte d e s c r ib it u r P a ssio M e s s ia e (I s ., 52, 13; 5 3, 12).
C O R R E D E M P T IO IX S. S C R IP T U R A 289
in e ffa b ilib u s d o lo rib u s plenam et p erd ition em generis hu m ani. 1 Ip sa au tem d o lo

ro sissim a m m ission em , sibi prop ositam , gen ero sissim e accep tat ad h oc u t h u m a
num g e n u s salvetu r, et su u m c F i a t » pron u n tiat, ianuarn In carn ation i V e r b i
D e i v e lu ti aperiens, q u a red em p tio nostra o b iectiva ve lu ti initium sum it, im o
iam virtualiter co m p letu r. Flaec bene ex p rim it L e o X I I I in E n cvcl. Iucunda
semper: « Q u u m en im se D e o ve l ancillam ad m atris officium exh ib u it, vel totam
cu m F ilio in te m p lo d ev o vit, u tro q u e ex facto, iam tu n c consors cu m E o exstitit
laboriosae pro humano genere expiationis » (A cta A p . Sed ., t. 27, p. 178). E t haec
n obis v id e tu r ratio cu r P atres an tiq u iores m agis in In carnation e C h risti q uam
in m orte eius red em p trice insistere vid en tu r. 2
H isce positis, q uaeritur: consensus V irg in is dici ne potest vera cooperatio ad
o p u s nostrae salutis? A ffirm ativa responsio patet om n ino, et de facto ab om n ib u s
d atur. A t, si u lteriu s q u aeratu r u tru m coop eratio haec sit immediata et proxim a
v e l p o tiu s m ed iata et rem ota, n on un a est T h e o lo g o ru m responsio. F au tores
C o r re d e m p tio n is in sensu stricto affirm ative respond en t; ad versarii vero talis
co rred e m p tio n is n egative. ( C fr L ennerz, o. c., n. 276; G o o ssen s, o. c., p. 102).
A u c to re s en im isti tenen t coop eration em a V irg in e per con sen su m praestitam
fu isse rem otam , in d irectam , m ed iatam , q u ia suo libero assensu n obis R e d e m p
torem d ed it qui, solus, m orte cru cis, nos red em it. U n iv e rsa ig itu r coop eratio
V irg in is ad solani physicam maternitatem Redemptoris fere a T h e o lo g is istis red u ci
vid e tu r.
S e n te n tia ista n obis om n in o reiciend a vid e tu r. E ten im , ben e consid erand ae
su n t co n d itio n es requ isitae ad h oc u t actio q u aedam moralis (de qua hic agitur,
c u m red em p tio sit actio in o rd in e morali ad merendam gratiam ordinata), dici
p o ssit directe et immediate in effectu m influere. 3 C o n d itio n e s istac duae sunt,
v id e licet: efficacia et intentio-, req u iritu r, nem pe: a) q u o d actio efficaciter influat
1 O b ic i p o s s e t: I n c o n g r u u m est D e u m , R e d e m p to r is in c a r n a tio n e m , n o n n is i dependenter

a lib e r o V ir g in is c o n s e n s u c o m p le r e v o lu isse ; n a m , si B. V ir g o c o n s e n s u m p ra e sta re n o lu is s e t,
to tu m re d e m p tio n is o p u s fr u s tr a tu m fu isse t.
S e d re s p o n d e tu r q u o d D e u s , in fa llib iliter , q u a m v is libere, v o lu n ta te m cre a ta m ad q u o d -
c u m q u e fle c te re p o te s t. E t h o c a b o m n ib u s a d m ittitu r , q u id q u id sit d e d iv e r s is o p p o s itis q u e
s e n te n tiis q u ib u s h ae c D e i m o tio , in fa llib ilis et lib e ra , a T h e o lo g is e x p lica ta fu it. H in c e x l i b e r
ta te V ir g in is n ih il e ra t t im e n d u m . D e u s , e n im , u t ait S . T h o m a s , ab a e te rn o e t in fa llib ilit e r
d e c r e v it n o n s o lu m opus fa c ie n d u m , se d e tia m ta li v e l ta li modo fa c ie n d u m . E ffica cissim a D e i
v o lu n ta s n e d u m ad s u b s ta n tia m a c tu s se d e tia m ad eiu s m o d u m (i. e. c u m d e p e n d e n tia a ca u sis
lib e r is s e c u n d is ) se e x t e n d it . P o t u it e rg o D e u s m a g n u m re d e m p tio n is o p u s in e iu s m a n ib u s
e t in c o r d e e iu s v ir g in a li, a b s q u e m e tu , re p o n e re . Ie s u s e rg o , R e d e m p to r n o ste r, n e d u m P a tris
sed e tia m M a r ia e donum d ic i p o te st.
2 I ta , c . g ., iu x ta S . H y p p o lit u m R o m a n u m , r e d e m p tio n o stra in ip so V ir g in is u te r o o p e
rata e st. ( C f r e d . A c h e lis , 83, I 2 t ; 2 67, 6 1). A S . A n a s ta s io I, P a tr. A n t io c h ., d ies A n n u n t ia
tio n is v o c a t u r « m un di universi n a ta litiu s d ie s : q u ip p e q u a e u n iv e rsa su o q u a e q u e o rd in e a sserta
su n t; p r io r q u e d e fo rm ita s d e c o re m a c c e p it ». (In A n n u n tia t. D e ip ., P G 89, 1383).
3 C fr B over, S in g u la r i tuo assensu mundo succurristi perdito, in M a ria n u m , 2 (194.0) 2 4 -2 7 .
19
2Q0 C O R R E D E M P T IO IN S. S C R IP T U R A
in effectum ; b) q u od actio intendat (seu tendat in) talem effectu m . R ation e p rioris
con d itio n is (i. e. efficaciae) h a b etu r v e ru s influxus actionis m oralis in effectu m ;
ratione vero secu n d ae con d itio n is (i. e. intentionis), in flu xu s iste actionis m o
ralis in effe ctu m immediatus red d itu r, id est, p ertin git, ex seipsa, u sq u e ad effe c
tu m , eo q u o d in fluere p erg it u sq u e d u m effectu s p ro d u catu r. A d h o c au tem u t
p len e in tellig a tu r q u om od o intentio effectus red d ere possit immediatum alicu iu s
actionis m oralis in flu xu m , n ecesse om n in o est u t b en e a tten d atu r ad essentiale
discrimen q u o d h a b etu r in ter actio n em physicam et actio n em moralem. A c tio
en im physica, cu m (an tequ am p ertin ga t ad effectu m ) p er va ria stadia p ertra n -
seat, n eq u it ad talem effectu m p e rtin ge re nisi m od o ta n tu m mediato et indirecto.
A c tio moralis, e contra (q u ae actib u s in tellectu s et vo lu n ta tis exercetu r), p o test
directe et immediate, u n o ictu , ad effe ctu m seu ad ex trem u m p ertin gere, q u in
varia stadia in term ed ia grad atim p ercu rrat. P raeterea, p ro p riu m est intentionis
im m ed iate respicere finem q u in sistat in m ed iis.1 C ete ru m , sensus ip se co m
m u n is n obis testatu r qu od , cu m effectu s, sive b on u s sive m alu s, ab agen te m orali
intenditur, ipsi im p u tari d eb et, etiam si in flu xu s eius p h ysicu s esset tan tu m m od o
rem otus. C u m , e contra, de causis tantummodo physicis agitur, effectu s u ltim ae
ta n tu m m o d o causae trib u itu r. E . g.: terrae m otu s (causa ph ysica) e ru p e m a gn u m
saxum evellit, q ui saxus (causa ph ysica) dom u m aliq u am su b vertit, q u ae d om u s
(causa ph ysica) in tegram fam iliam o ccid it. H u iu s fam iliae occisio (effectus),
solu m m od o d om ui su b versae immediate et d irecte trib u itu r, et ta n tu m m o d o
mediate et in d irecte terrae m o tu i aut saxo trib u itu r. A t, d iversu s om n ino d ice n d a s
est casus in q u o n on iam de causis p h ysicis sed de causis moralibus, id est d e
causis in tellectivis et vo litiv is agitur. S ic, e. g., A n to n iu s servu s, o ccid ere v u lt
d o m in u m suum ; attam en, p ra vu m su u m con siliu m e x eq u i n on v u lt absq u e P etri,
con servi sui, consensu. P etru s occisio n i d om ini sui con sen tit, et A n to n iu s d o m i
n u m su u m occid it. Q u ib u sn a m im p u tari deb et d irecte et immediate d om in i
occisio? ... E vid en ter, u trisq u e . E t q u id em , A n to n io im p u tari d eb et tam qu am
causae proxim ae physicae et morali; P etro vero ta m q u a m causae proxim ae morali,
eo q u od consensus eius (quae erat con d itio sine q u a n on occisio n is d o m in i sui)
in effectu m ip su m (i. e. in occisio n em d om in i sui) immediate fereb a tu r.
H isce om n ib u s rite praem issis, facili n ego tio in tellig itu r q u om od o con sen su s
V irg in is (qui est actio moralis, id est, personalis et libera) d u p licem illam c o n d i
tion em h ab u it q uae req u iritu r ad h o c u t actio aliq u a m oralis directe et immediate
in effectu m (i. e. in red em p tion em n ostram ) influat, vid elicet: efficaciam et inten
tionem. E ten im : a) A c tio m oralis seu consensus V irg in is fu it efficax, id est ve ru m
ex ercu it in flu xu m in effectu m , eo q u o d ab E va n g elio (et m agis ad h u c d iserte
1 « I n te n tio e s t a c tu s v o lu n ta tis r e s p e c tu fin is » ( S . T h ., 1 - 2 , q . 1 2 , a. 1, ad 4 ). « I n te n tio

r e s p ic it fin e m , s e c u n d u m q u o d e st te rm in u s m o tu s v o lu n ta tis » ( I b id ., a. 2 , c . ) . C f r e tia m S u a r e z ,
In I - I I D . T h ., tr a c t. 1, d is p . 6 ., s e c . 1, n n . 3 e t 6.
a constan ti et un an im i traditione) n obis ex h ib etu r tam q u am a D e o req u isitu s

pro n ostra red em ptione. E o ipso en im q u od D eu s con sen su m illu m p er A n g e
lu m p etiit, et In carn ation em red em p tivam perficere n olu it antequ am talis con -
en su s a V irg in e praestitu s esset, sat evid en ter apparet D eum In carnation em
red em p tricem absq ue V irg in is libero assensu exeq u i n oluisse, q u i assensus, id circo ,
realem h a b u it in flu xu m in R ed em p tio n em ipsam ad qu am perficien d am V e rb u m
carnem assum ebat. R atio vero sapientissim ae h u iu s d ispo sition is d ivin ae facili
n ego tio in v en itu r in h oc q u od , sicu t h u m ani generis ruina, ab E vae consensu
angelo m alo praestito, in itiu m , de facto, acceperat, ita hum ani generis reparatio,
a M a ria e consensu angelo bono praestito in itiu m , de facto, accip ere d eb eb at.
(C fr. S . T h ., 3, q. 30, a. 2).
A t, actio m oralis seu consensus V irg in is ned u m fu it efficax in effectu m (seu
in red em p tion em ) sed etiam b) intendit effectu m , seu R ed em p tio n em , ad q uam
peragen d am V e rb u m D e i carnem su m ebat. Ipsa enim , ex ipsis A n g e li verb is:
« vo ca b is n om en eius Iesum (id est Salvatorem ) bene in tellig ere d eb u it a D e o
in vitatam fuisse ad R ed em p to rem libere dandum et cu m R ed em p to re red em p
tion em ipsam , supra q uam id circo intentio eius necessario fereb atu r. C re scit
vero vis huius argu m en ti si con sid eretu r q u o d con sen su s p o stu lab a tu r a D e o
non tan tu m pro In carn ation e in semetipsa inspecta, sed p otiu s pro In carn ation e
consid erata quatenus redemptiva. In carn atio en im in semetipsa in sp ecta in m a x i
m am V irg in is glo riam ced eb at, absq u e u llo ip siu s V irg in is sacrificio. D u m e
con tra In carn atio consid erata quatenus redemptiva, n ed u m in m axim am V irg in is
glo riam sed etiam in m axim u m eiu sd em V irg in is d olorem ve rg eb at, cu iu s a cc e p
tatio libere om n ino fieri debebat. H o c posito, b en e in tellig itu r q u om od o D e u s ,
a n teq u am fu tu rae M a tri suae tam m agn u m sacrificiu m im pon eret, lib eru m
eiu sd em consensum exp ostu lare vo lu erit.
A n im a d v erten d u m etiam est V irg in e m SS. n ed u m scivisse et sim p liciter,
suo consensu, In carn ation em red em p tiva m seu red em p tion em ipsam in ten disse,
sed etiam red em ption em ipsam desiderasse, p ro u t aperte apparet ex verb o ipso
q u o con sen su m elicuit: F ia t (yevoiTo). V e rb u m en im gra ecu m y e v o i r o « F iat»
est in m od o op tativo q u i (absqu e dv) in serm on e abso lu to seu prim ario, d esi
d eriu m sem p er designat. R ed em p to r, igitu r, et q u id em , qua talis, D e i vo lu n ta te,
donum fu it M ariae.
B eata V irg o , igitu r, sin gu lari suo consensu, ad op u s red em p tion is gen eris
h um ani directe et immediate coop erata est, ita u t n obis d icere liceat: « S in g u la ri
tu o assensu m u n d o su ccu rristi p e r d it o » (Ps. A u g u s t in u s , De Annuntiatione,
P L 39, 20 14 -210 7). E tia m M a ria e, ta m q u a m causae morali proxim ae, red em p tio
generis h um ani trib u i d eb et. 1 N il m iru m ig itu r si P atres et S crip to re s E cclesiae,
1 C o n tr a h a n c c o n c lu s io n e m , c l. P . L e n n e r z h a e c s c r ib e b a t: « C o o p e r a tio ad o p u s a lte r iu s
p o te st esse im m ediata, v e l m ediata, p r o u t s c ilic e t a c tio c o o p e r a n tis p r o im m e d ia to o b ie c to h a b e t
2 C.2 C O R R E D E M P T IO IN S. S C R IP T U R A
B. V irg in i redemptionem mundi c u m o m n ib u s suis effectib u s — p ro u t in feriu s

v id e b im u s — simpliciter tribu an t: q u o d lo g ice facere n on po tu issen t si B. V irg o
m o d o ta n tu m rem oto et in d irecto R e d em p tio n i coop erata f u is s e t .1
A n im a d v e rte n d u m ben e est m atern itatem B. V irg in is, a q u alib e t alia m a ter
nitate om n in o d istin gu i. D u m en im q u aelib et alia m ater n ih il scit q u id fa ctu ru m
sit filius q u i ex illa n ascitu r, et ideo existentia tan tu m n on ve ro operationes eiusdem
ei d irecte im p u tan tu r; B eata V irg o , e contra, p rob e n overat ex ve rb is A n g e li,
q u id fa ctu ru s esset filius ex ipsa n ascitu ru s, et ideo In carn ation i red em ptivae
consentiens, n ed u m existentia sed etiam operationes eiu sd em , seu redemptio ipsa,
ei d irecte im p u tab an tu r.
N uper tamen, P. Lennerz, prim us om nium , prout videtur, consequentem neces

sitatem consensus B. V irginis negavit. Asserit enim quod B. V irgo «libere consensum
dedit ut M ater Redem ptoris fieret; n u l l u m autem habetur a r g u m e n t u m , D eum ipsam
Incarnationem et Redem ptionem ita a consensu Beatae V irginis dependentem voluisse,
ut sine hoc consensu Incarnatio et Redem ptio futura non fuissent» ( 1. c., n. 275).
Assertio ista valde audax et incredibilis nobis videtur. Necessitas enim consensus
virginei ex ipsa narratione evangelica — prout iam ostendim us — sat evidenter apparet.2
ip s u m o p u s a lte r iu s , v e l a liq u id , q u o d m e d ia te se h a b e t ad illu d o p u s, a liq u id q u o d illu d o p u s

a n te c e d it, m e d ia ad illu d p e r fic ie n d u m p ra e sta t, illu d p o s s ib ile re d d it, p ra e p a ra t. M e d ia ta
c o o p e r a tio p o te s t e sse fo r m a lis v e l m a te ria lis. E x e m p lu m : A liq u is p ra e p a ra t v e n e n u m , q u o d
e x su a in t e n t io n e se rv ire d e b e a t a d c o m p o n e n d a m a liq u a m m e d ic in a m ; h o c v e n e n u m ip si
a b a lio a u fe r tu r , q u i eo u t it u r ad in te r fic ie n d u m h o m in e m ; ille q u i v e n e n u m p ra e p a ra v it, d e
fa c to a liq u id fe c it , q u o d a lte r u m iu v i t ad p a tr a n d u m h o m ic id iu m , e t ita m e d ia te c o o p e r a tu s
e st ad h o m ic id iu m ; sed p a t e t h a n c c o o p e r a tio n e m fu isse m ere m a te ria le m . S i a u te m v e n e n u m
p r a e p a ra v it e x in t e n t io n e , u t in s e r v ia t a lt e r i ad p e r fic ie n d u m h o m ic id iu m , co o p e r a tu s est m e
d ia te q u id e m , sed fo r m a lit e r ad h o m ic id iu m . H o c e x e m p lu m se rv ire p o te st ad illu s tr a n d u m
c o o p e r a tio n e m per ipsam intention em non fie r i necessario im m ediatam . I n te n tio p ra e p a ra n tis
v e n e n u m e ra t h o m ic id iu m , sed h o m ic id iu m ab a lte r o im m e d ia te e ffic ie n d u m . R e v e r a in te n d it
h o m ic id iu m , e t e x h a c in te n t io n e p r o c e d it ad p r a e p a ra n d u m v e n e n u m . S e d id q u o d e x h ac
in te n t io n e im m e d ia ta e o p e r a t u r , n o n e st ip s u m h o m ic id iu m , se d p ra e p a ra tio v e n e n i; ita a lte r i
p a n it m e d iu m , q u o e i p o s s ib ile s it h o m ic id iu m ; su a a u te m o p e ra tio n o n a tt in g it im m e d ia te
a c tu m h o m ic id ii, q u e m a lte r p o s u it, e t sic c o o p e r a tu r ad h o m ic id iu m fo r m a lite r q u id e m , sed
m e d ia te . S i m ili m o d o , si ipse h o m ic id a p r a e p a ra t v e n e n u m ad in te r fic ie n d u m h o m in e m , h ac
a c tio n e p raep aran d i ven en u m non im m e d ia te o p e ra tu s e st h o m ic id iu m » (in G regoria n um ,
1 9 4 1 , p p . 3 1 1 - 3 1 2 ) . A t c l. P r o fe s s o r c o n fu n d e r e v id e tu r , u t p a te t, operationem h o m ic id ii cu m
cooperatione ad h o m ic id iu m .
1 E x h a c id ea ad id e a m m eriti universalis D e ip a r a e re la te ad om nia b e n e ficia re d e m p tio n is ,
fa c ilis e st tra n s itu s . E t d e fa c to S . B e rn a r d in u s S e n e n sis s c rib e re n o n d u b it a v it : « V ir g o B eata
in c o n c e p t io n is F ilii D e i consensu p lu s m eruit q u a m o m n e s c re a tu r a e , siv e A n g e li siv e h o m in e s,
in c u n c tis su is a c tib u s , m o tib u s e t c o g ita tio n ib u s » ( D e Im m a cu lata C o n cep t., se rm o 4 , a. 3,
c. 1, iv , 87»). E t q u id e m iu re . A b illo e n im c o n s e n s u , s ic u t e t a m o rte R e d e m p to r is , o m n ia
r e d e m p t io n is b e n e fic ia D e u s p e n d e r e v o lu it.
1 C f r F r e n a u d G ., M a te r ia te d iv in e et M a te r n ite de grdce, in R ev. Tiiom . 45 (:939,1
683.
Insuper universa christiana traditio talem necessitatem adm ittit. Patres enim Ecclesiae
que Scriptores, a prim is Ecclesiae saeculis usque ad dies nostros, unanim iter d o cen t1
consensum V irginis necessarium fuisse ad Incarnationem et Redem ptionem execu-
tioni mandandam. Q uidam textus tantummodo hic afferuntur:
S . I r e n a e u s : « Neccsse et dignum erat, rursus perficere Adam in Christo ... et Evam

in Maria: ut Virgo ... solveret et destrueret virgineam obedientiam per virgineum obse
quium » (Demonstratio apostolicae praedicationis, 33. Ex Arm eno verti: S. W e b e r , Frib.
Brisg., 1917, pp. 59-60).
S. E p h r a e m , verba haec in ore A n geli ponit: M ulierum benedictissim a ... S tu
pefaciet tua agendi ratio, si tuo responso irritum facias nuntium quod tibi affero ... »
(e d . L a m y , vol. 2, 600).
S. P r o c l u s C o n s t a n t i n o p o l i t a n u s haec in ore V erbi ponit. A dhuc anim i pendes...

Non vis ut... homo in terris hom inum causa fiam: N on vis ut p e r uterum tuum patrum
tuorum promissa impleantur? Non vis inobedientiam m ulieris, m u lieris vicissim obe
dientia compensari? (P G 65, 746 s.).
S. P e t r u s C h r y s o l o g u s . «A udistis hodie ... angelum cum m uliere de hominibus
reparatione tractantem. Audistis agi, ut homo cursibus eisdem q u ib u s dilapsus fuerat
ad mortem, rediret ad vitam . A git, agit cum M .iria Angelus de salute, quia cum Eva
angelus egerat de ruina» (P L 52, 579). «Particulae, ut, quia — a n im a d v ertit P . Bover
— significant D ei voluntatem adhibendi principium recirculationis: ad quod D ei con
silium exequendum necessarius erat Virginis consensus. In eum dem sensum poterant
nota verba T ertulliani afferri, quibus recirculationis principium significan ti illa formula
effert: “ D eus im agin em ... su a m ... aemula operatione recuperavit” -, quod principium
dicit fuisse applicandum , «ut quod per eiusmodi sexum abierat in perditionem , p e r
eundem sexum redigeretur in salutem » (1. c., p. 20 s.).
S. E l e u t h e r iu s T o r n a c e n s i s : «Q uia periclitabam ur per primae m ulieris in o bo e

diendam , oportebat ut salvaremur per feminam » ( P L 6 5 , 9 4 ).
P s e u d o - A u g u s t i n u s : « Responde iam, V irgo sacra: vitam quid tricas mundo?

Assensum tuum angelus praestolatur ... Est nobis [in caelum] ad itu s, si assensus tuus
fuerit commodatus .... Fides tua modo aut aperit caelum aut clau d it» ( P L 39 , 18 9 6 ).
S. P e t r u s D a m ia n u s : «Evocatur statim caelestis ille conventus, et iuxta prophe

tam init D eus consilium , cogit concilium , facit sermonem cum an gelis, de restaura
tione eorum, de redemptione hom inum , de elem entorum renovatione, ac illis stupen
tibus et m irantibus prae gaudio, de modo redem ptionis. Et statim de thesauro d ivi
nitatis M a r i a e nomen evolvitur, et per ipsam et in ipsa et de ipsa et cum ipsa totum hoc
faciendum d e c e r n it u r , ut sicut sine illo nihil factum , ita sine illa nihil refectum sit...
T rad itur epistola G abrieli ... » (P L 144, 558-559).
1 P e r m u lti te x tu s circa h o c a r g u m e n tu m c o lle c t i fu e r u n t n u p e r a c l. P . B o v e r in a r t . C o o

pera tio remota in ordine phy sico ad obiectivam redem ptionem , in A n a le c ta sacra Tarraconensia,
v o l. 1 3 , 1 9 3 7 -1 9 4 0 , fa sc . 1, p p . 2 0 -2 9 . N o n o m n e s ta m e n te x tu s ib i a d d u c ti n o b is p r o b a t iv i
v id e n tu r . P lu r e s a lii te x tu s, in s u p e r, a d d u c i p o tu is s e n t.
294 C O R R E D E M P T IO IN S. S C R IP T U R A
S. B e r n a r d u s , Virginem ita alloquitur: «Expectat angelus responsum, tempus

est enim ut revertatur ad D eum qui m isit illu m . Expectam us et nos, o D om ina, verbum
m iserationis, quos m iserabiliter prem it sententia damnationis. E t ecce offertur tibi
pretium redemptionis nostrae; statim liberabim ur si consentis. In sempiterno D ei Verbo
facti sumus om nes, et ecce m orim ur; in tuo brevi responso sumus reficiendi, ut ad
vitam revocem ur. H oc supplicat a te, o pia V irgo, flebilis Adam cum misera sobole sua
exui de paradiso, hoc Abraham , hoc D avid . H oc ceteri flagitant Sancti Patres, patres
scilicet tui, qui et ipsi habitant in regione umbrae m ortis. H oc totus m undus tuis genibus
provolutus expectat. N ec im m erito, quando ex ore tuo pendet consolatio m iserorum ,
redemptio captivorum , liberatio damnatorum , salus denique universorum filiorum
Adam , totius generis tui. D a, V irgo, responsum festinanter. O D om ina responde ver
bum , quod terra, quod inferi, quod expectant et superi. Ipse quoque omnium rex et
D om inus quantum concupivit decorem tuum , tantum desiderat et responsionis assen
sum , in quo nim irum proposuit salvare m undum » (P L 183, 83-84).
A u c t o r B i b i . ia k M a r i a n a e : « D eus nonnisi consensu M ariae nostrae salutis opus
operatur: quem consensum angelus praeparavit» (Ev. sec. Luc., n. 1).
R a y m u n d u s I o r d a n u s : « Bene dixisti: Fiat mihi secundum verbum tuum... N ec
incarnatum in te fuisset V erbum Patris, nisi verbis angelicis consensisses» (Contempl.
de B . Virgine, p. 8, contem pl. 7, n. 3).
N i c o l a u s C a b a s i l a s : < Si vero [Virgo] non credidisset vel non consensisset, volu n
tas D ei pro nobis ad effectum prodire non potuisset. Quem adm odum enim sine illis
tribus [Trinitatis personis] consilium hoc prodire non poterat, ita etiam , Immaculata
consensum et fidem denegante, propositum ad effectum adduci im possibile erat ... «
(PatroI. Orient. G rafhn-N au, 19, 487 s.).
I s id o r u s T h e s s a l o n i c e n s i s : « Cum enim D eus, quandoquidem lapsurum Adam
non ignorabat, numquam eum creaturus fuisset, nisi sim ul eiusdem reparationem
praeordinasset; haec autem medela ab illa prorsus Im m aculata penderet ...» (P G 139,
! 03)-
I te m te n e n t B. F i d a t u s d e C a s s ia (in Evangelia, 1. 2, c . 11), S. L a u r e n t i u s I u s t i -
n i a n u s ( S e r m . In Annunt. B . M . V.), S . A n t o n i n u s (Summa, p. 4, t it . 15, c . 8, § 2),
D i o n y s i u s C a r t h u s i a n u s (De praecon. et dignit. M ariae, i , 27), S. T h o m a s a V i l l a -
nova (In Annunt. B . M . V ., c o n c . 4), S . B e r n a r d i n u s S e n e n s is (c fr F o lg a r a it, La
Vergine bella in S . Bernardino da Siena, pp. 316-320), A m b r o s iu s S p i e r a , O . S . M .
(Ouadragesimale de floribus sapientiae, s e r m . 6; s e r m . 14), S . P e t r u s C a n i s i u s (De Maria
Virg. incomparabili... 33, 1), S . A l f o n s u s M . d e L i g o r i o (Le glorie di Maria, p. 2,
serm . 4 , p u n c t. 1).
Inter Theologos recenseri m erentur I. B . N o v a t i (De Eminentia Deip., t. 1, c. 8,
q. 38, 189), T h e o p h y l u s R a y n a u d (Dypticha Mariana, p. 1, punct. 4, n. 3), C o n t e n s o n
(Theol. mentis et cordis, 1. 10, diss. 6, c. 10), B i l l u a r t (De myst. Chr., diss. 1, art. 6),
T r o m b e l l i (Mariae S S . vita ac gesta, diss. 11, q. 1, n. 9), S e d l m a y r (Scholastica
Mariana, p . 2, q . 2, n. 1005), S a l m e r o n (Comm. in Evang. hist. et A ct., t. 3, tract. 9,
C o i . A grip p ., 1612, p. 75), M a l d o n a t u s (In Luc. 1, 38, n. 149), T o l e t u s [In Luc. 1,
annot. 112), D e l R io (In Cant., c. 8, sect. 9, vers. 13), C ard. L e p i c i e r (Tractatus de
B . M . V ., ed. 5, p. 4, n. 1), J a n s s e n s L a u r . (Summa Theol.,t . 5 ,p . 2, sec. 1, m em br. i ,
q . 30, a 6 , 1 ) , M u n c u n i l l ( Tract. de Verbi div. Ineam ., n . 12 5 0 ), B i l l o t (De Verbo
Incarn., th e s . 4 5 ) , H u r t e r (Theol. dogm. comp., 22, n . 5 7 8 ), L e r c iie r (Instit. Theol.
Dogm., 3 , n. 383) e tc .
E x hac expositione, quam vis incom pleta, evidenter apparet falsitas assertionis
P . Lennerz: « n u l l u m h a b e t u r a r g u m e n t u m ... » (ad probandam necessitatem conse
quentem consensus Deiparae).
Sed insistit P. Lennerz: « N u llu m porro habetur indicium affirmandi D eum B.
V irgin i solum proposuisse, ut si ei placeret et si vellet, fieret M ater Christi; sed Deus
voluit, ut libere M ater D ei fieret, et B. V irgo huic voluntati divinae sese subiicere debuit,
hum iliter sese subiecit et oboedivit. Propterea Patres hanc V irginis oboedientiam adeo
celebrant» (n. 275). Consensus igitur B. V irgin is, iuxta P. Lennerz, nihil aliud fuit
nisi actus oboedientiae, D eo debitae, cuius actus sufficiens ratio non iam in fine quodam
a V irgine intento (seu, in redemptione mundi) sed in praecepto a D eo imposito inveniri
debet. Consequenter, consensus V irgin is, non fuit cooperatio m oralis, neque remota
ad redem ptionem obiectivam .
A t, contra hanc obiectionem plura dici possunt, videlicet:
1) D eus — prout ex ipsa narratione S. L ucae et ex universa Traditione apparet
— B. V irgin i, per angelum nullim ode praeceptum aliquod im posuit, sed beneplacitum
suum solumm odo manifestavit.
2) Etiam dato et non concesso quod D eus B. V irgin i verum praeceptum im posuis
set, oboedientia praecepto debita nullim ode im pedit quod finis (in casu nostro redemptio
generis humani) a Superiore intentus, a subdito etiam intendatur, quinim m o, perfecta
obedientia hoc postulat. D e cetero, Christus etiam , iuxta plures gravesque T h eo lo
gos, verum praeceptum a Patre habuit relate ad opus redem ptionis nostrae, quin ex
hoc valor m oralis seu redem ptionis m eritum in discrim en revocetur. E x hoc igitur
quod consensus V irginis sit actus oboedientiae, nihil deduci potest contra cooperatio
nem eiusdem ad opus redem ptionis, deduci potest potius contrarium , videlicet: eatenus
consensus V irginis ad opus Redem ptionis est cooperatio moralis ad redemptionem
obiectivam , quatenus est actus oboedentiae. N on docet, forsan, Apostolus, de Christo
agens, quod f per unius oboeditionem , iusti constituentur multi? » (Rom. 5, 19).
A pari de Virgine dici potest; et de facto Patres oboedientiam V irginis inoboedientiae
Evae opponere solent, quem adm odum Apostolus oboedientiam C hristi inoboedientiae
Adae opposuerat.
Praecipua vero ratio necessitatis consensus B. V irgin is, ex hoc deduci solet quod
consensus erat repraesentativus, seu a V irgin e exhibitus tamquam a repraesentante
naturae humanae dum haec, tamquam sponsa (et ideo in actu ipso in quo redimebatur)
a V erbo ipso assum eretur. Audiatur Angeiicus: « Congruum fuit B. V irgini annuntiari
quod esset Christum conceptura ... ut ostenderetur esse quoddam spirituale m atri
monium inter F ilium D ei et humanam naturam: et ideo per annuntiationem expecta-
batur consensus V irginis loco totius humanae naturae » (III, q. 30, a. 1, c.). Frequenter
(non vero interdum, prout vellet P. Lennerz) tali modo consensus Virginis exhibetur.
Ita enim exhibetur a S. Ephraem (ed. L am y, c. 5, 974-978), a. S. Bonaventura (Serm .
4 De Annuntiat., O p. 9, 669 ss.), a S. T h om a ( 1. c.), a S. Roberto Bellarmino (Super
Missus est, q. 30, a. 1), a Novato (De Eminentia Deip., t. 1, c. 8, p. 189), a S. Laurentio
296 C O R R E D E M P T IO IN S. S C R IP T U R A
a Brundusio (M ariale, Patavii, 1928, p. 109) etc. Iure igitur L eo X I I I , A n gelici senten
tiam de V irginis consensu repraesentativo « illustrem verissim am que » appellabat (En-
cycl. Octobri mense, 22 sept. 1891, A A S , 24, 195). 1
A t, ex hac etiam sententia, nulla V irginis cooperatio ad redem ptionem , iuxta P.
Lennerz, sequeretur. « Si ita res concipitur — inquit — vix habetur opus mediationis
proprie dictum . Sed M aria ut repraesentans alterius partis extremae consensum dedis
set, ut reconciliatio per mediatorem fieret. Sicuti D eus volendo reconciliationem cum
genere humano per mediatorem Christum non est m ediator, ita neque B. V irgo nomine
generis humani consentiens, ut tali modo reconciliatio fiat, sensu proprio dici potest
M ediatrix: U traque pars extrema et unienda consentiret in eo quod per C h ristu m m edia
torem reconciliatio fieret » (n. 275).
D uplici ergo ratione, iuxta P. Lennerz, consensus repraesentativus B. V irginis non
posset dici cooperatio ad redem ptionem , videlicet: 1) quia B. V irgo, genus humanum
repraesentans, non esset media inter duo extrem a, sed esset (sicut D eus) unum ex duobus
extrem is; deficeret ergo medietas ontologica\ 2) quia in tali casu non ipsa B . Virgo per
fecisset reconciliationem nostram cum D eo, sed consensum tantum m odo dedisset ad
hoc ut reconciliatio nostra cum D eo a Christo perfecta fuisset.
A t prima ratio a P. Lennerz adducta non videtur valere. Si enim valida fuisset,
neque Christus M ediator appellari posset, c u m , utpote verus D eus et verus homo,
identificetur aliquo modo nedum cum una sed cum utraque parte seu cum duobus
extremis coniungendis. Et tamen, hoc m inim e im pedit quin Mediator reconciliationis
dici v a le a t.
Secunda etiam ratio m inim e valere videtur. S i enim ratio illa valeret, negare debe
remus B. V irginem vocari posse M ediatricem quatenus gratias omnes distribuit, inter
quas habetur etiam gratia actualis reconciliationis hom inis cum D eo, quae non efficitur
a Deipara sed ab ipsa tantum m odo im petratur. Et tam en, etiam in hoc casu, B. V irgo,
ab ipso P . L ennerz, et iure quidem , vera M ediatrix appellatur. Q uapropter, quem ad
modum ob cooperationem efficacem (per impetrationem) elargitioni om nium gratiarum
B . V irgo M ediatrix appellatur, ita etiam ob cooperationem efficacem (per necessarium
consensum in Redemptorem qua talem seu in ipsam redem ptionem ), vera Mediatrix
reconciliationis nostrae cum D eo appellari potest.
B ) De cooperatione Deiparae ad consum m ationem operis Redem ptivi (in P as

sione et Morte Redem ptoris).
A c tio n es om n es V e r b i In carn ati, a prim o u sq u e ad u ltim u m vitae m om en tu m ,
ad red em p tion em gen eris hu m an i ord inatae fu eru n t, non tam en , ob lib era m D e i
d ispo sition em , in d ep en d en ter a m orte in C ru c e . S ic, e. g., q u am v is om n ia et sin
gu la consecration is verb a a S acerd o te prolata in tran su b stan tiation em sp ecieru m
eu caristicaru m influant, tran su b stan tiatio tam en non p era gitu r nisi cu m S acerd os
u ltim u m form u lae v e rb u m iam p ro n u n tia verit. Ita, q u am v is o m n es et sin gu lae
actiones V e r b i In carn ati in red em p tio n em nostram in flu x u m e x e rc u e rin t, ipsa
1 C f r B o v e r I., « Tam quam sponsus procedens de talam o suo » (P s. 1 8 , 6). in E stu d ios E c le -
sia stico s, 4 (19 2 5 ) 5 9 -7 3 .
C O R R E D E M P T IO IX S. S C R IP T U R A 297
tam en red em p tio, ex libera D e i d ispositione, an tequ am C h risti m ors h aberetu r,

p e rfe cta n on fu it. M o rs igitu r C h risti in cru ce, fu it, e x D e i d ecreto, n ecessariu m
co m p lem en tu m pro recon ciliatio n e nostra. B en e tam en , an im ad verten d u m est,
m ortem in cru ce, seu h u n c u ltim u m actu m R ed em p tio n is nostrae ex ipso prim o
actu eiusd em , seu ex In carn ation e red em p tiva lo g ice et necessario fluxisse. Ia m
vero , sicu t B . V irg o coop erata erat initio red em p tion is nostrae, per su u m h y p o
th etice n ecessariu m con sen su m in In carn ation em red em p tiva m u t talem , ita
coop erata etiam est consummationi red em p tion is seu sacrificio C ru c is et V ictim a e
im m o la tio n i.1 C o o p eratio haec ex ipso consensu in In carn a tio n em re d e m p
tivam et con seq u en ter in ipsam red em p tion em nostram ex h ib ito , lo g ice et n eces
sario flueb at. C o n sen su s en im eius u sq u e ad crucis sacrificium , in clu sive , sese
e xten d eb at, eo q u o d V e r b u m — p ro u t iam v id im u s — n o lu it pro n ostra salu te
h u n c m u n d u m in gred i ad sem etip su m sacrifican du m a b sq u e praevio et libero
fu tu rae suae M a tris consensu. V o lu it p roin de u t ex illo V irg in is consensu ip su m
eius cru cis sacrificium , in ord ine execu tio n is. pend eret, iu xta illu d S. B ern ard in i
Senensis: « hoc fuit con sen tire in C ru c ifix u m seu cru cifige n d u m et in pretiu m
su p erab un d ae satisfaction is o m n iu m p ecca to ru m , et in m eritu m et im p e tra
tion em ac m ed iation em reparation is o m n iu m electo ru m , ex se et in tra se fo rm a n
d u m et su scip ien d u m » (D e consensu Virginis, serm o 8, a. 1, c. x, 4, 1 0 2 ) .2
C o o p eratio haec seu activa V irg in is p a rticip atio sacrificio cru cis et im m o la
tion i V ictim a e red em p tricis, sob rie q u id e m at su fficien ter ex p rim itu r ve rb is
illis S. Ioannis: « Stabant autem iuxta crucem Iesu mater eius ... Cum vidisset ergo
Iesus matrem, et discipulum stantem, quem diligebat, dicit M a tr i suae: M u lier, ecce
filiu s tuus. D einde dicit discipulo: Ecce M a ter t u a » (Io ., 19, 25-27).
1 A n im a d v e r te n d u m e st q u o d c o n se n su s a V ir g in e p r a e stitu s in d ie a n n u n tia tio n is , v i

c u iu s interne F iliu m s u u m m o r ti o b tu lit, re n o v a tu s est e t q u id e m p u b lice a b ip sa V ir g in e in
d ie p u rific a tio n is c u m F iliu m s u u m D e o in T e m p lo o b t u lit ( L c ., 2, 2 3-3 2). P u b lic a illa obla tio
in te m p io p e ra c ta , im m olationem V ic tim a e in G o lg o th a p e ra g e n d a m p r a e c e d e b a t, ta m q u a m
O ffe r to r iu m m a g n a e M is s a e ib id e m c e le b ra n d a e . I n te r o b la tio n e m illa m e t im m o la tio n e m cru cis
n e x u s in tim u s a d e ra t, q u e m b e n e p e r s p e x it S im e o n c u m ad M a r ia m c o n v e r s u s , a n te q u a m ipsa
F iliu m o ffe r re t, d ix it : « E c c e p o s itu s e st h ic in ru in a m e t in r e s u r r e c tio n e m m u lto r u m in Israe 1
e t in s ig n u m c u i c o n tr a d ic e tu r . E t tu a m ip s iu s a n im a m p e r tr a n s ib it g la d iu s » ( L c . 2, 3 4 -3 5 ).
In oblatione (siv e p riv a ta , se u in m o m e n to I n c a r n a tio n is , s iv e p u blica , se u in m o m e n to m o r tis )
s o c ii, Iesu s e t M a r ia , R e d e m p t o r e t C o r r e d e m p t r ix s o c ii e tia m in im m ola tion e esse d e b e b a n t.
T a li m o d o , una cu m p lu r ib u s E c c le s ia e S c r ip to r ib u s , in te r p r e ta tu s e st r it u m p u r ific a tio n is
L e o X I I I in E n c v c l. Iucu n d a sem per: « U t se m e l hostiam D e o P a t r i ritu pu blico tra d a t, v u lt
ip se in te m p lu m a ffe rri; m inisterio autem M a tr is ib i s istitu r D o m in o ».
2 H o c e x p lic ite d o c u it S . L a u r e n t iu s I u s tin ia n i s c r ib e n s : « A n t e c r u c e m a d s ta n s , c a e le s ti
P a tri d iv in u m F iliu m o ffe r t e n im v e ro a u c to r ita te m a te rn a , cu iu s D e u s c o n s e n s u m e x ig it . Iesu s,
p ro n o b is m o rie n s, n o s fr a tre s a d o p ta t; M a r ia s u u m F iliu m p r o n o b is im m o la n s , n o s F ilio
Iesu fra tre s d o n a t, su o sq u e filio s a d o p ta t. H o c ig it u r F ia t im m o la tio n is , q u o d V ir g o e x to to
c o rd e su p ra G o lg o th a m p r o n u n tia t, a lte r i F ia t in c a r n a tio n is re s p o n d e t, illu d q u e q u o d a m m o d o
c o m p le t » (D e triu m p h a li C h r is ti agone, c . 18, ad fin ., e t se rm o In A n n u n tia t., ad m e d .).
20 8 C O R R E D E M P T IO IIST S . S C R IP T U R A
« Stabat iuxta crucem I e s u ». D u o hic b en e a n im ad verten d a ven iu n t, v id e li

c et: ipsa V irg in is praesentia iu xta cru cem , et modus ipsiu s praesentiae, a) P ra e
sentia Virginis. Cur en im B. V . iu xta C ru c e m stetit? ... U t levaret, forsan,
F ilii sui in effab iles cruciatus? ... M in im e ! Q u in im m o, suis in effab ilib u s c ru c ia
tib u s Ip sa — ut b en e n overat — cru ciatu s F ilii sui q u am m axim e au geb at. U t
Illi, forsan, q u o d d am auxilium in illa hora ten eb raru m ferret? ... N e q u e hoc:
scieb at en im , p ersecu to ru m atrocitate, se Illi n u llu m afferre posse au xiliu m ...
Q u a re ergo? ... S te tit ibi officio coacta (spin ta dal dovere) i. e., u t F iliu m su u m
p ro salu te to tiu s m u n d i, q u an tu m ad se p ertin eb at, im m olaret, sicu t pro salute
to tiu s m un di illu m in lu cem ed iderat; u t sacrificiu m su u m sacrificio F ilii sui
c o n iu n geret.
b) E t ipse modus suae praesen tiae iu xta C ru c e m h oc confirm at. Q u a m vis,
en im , iu xta C ru c e m F ilii ineffab ili d olore fu erit oppressa, ipsa tam en, u t ait
E va n g elista , stabat! ... S tabat v e lu ti S acerd os sacrificiu m pro tota hu m anitate
D e o o ffe r e n s !... « S tabat — ait S. A n to n in u s — beata M a ria , firm a, voluntati
D e i conformans se ». H in c etiam Ipsa, M a te r Iesu terrestris — sicu t P ater eius
caelestis — tu n c «proprio F ilio non pepercit, sed pro nobis omnibus tra d id it» (i.
e. im m olavit) illu m » (R o m ., 8, 32).
D u o ig itu r, in ve rb is S. Ioan nis exp rim u n tu r: praesentia iu xta c ru cem et
modus praesentiae. S ed u lteriu s dicitu r:
f M a ter eius ». V e rb a h aec rationem red d u n t sive V irg in is iu xta cru cem p rae
sentiae, sive modi praesentiae. In V ic tim a en im q u ae pro totiu s m u n d i salute
im m o lab a tu r, a liq u id ip siu s V irg in is inven ieb atu r, sangu is n em pe qu i effu n d e
b a tu r in rem ission em p eccatoru m , q u iq u e ex p u rissim o cord e eius, ipsa scien te
e t vo le n te, o lim proflu xerat. R elate ad V ictim a m illam infin iti valoris, B . V irg o
ve ra iura materna h a b e b a t.1 D e u s en im , B . V irg in e m M atrem Redemptoris qua
talis con stituen s, lib ere ei con ferebat, relate ad illu m , illa ead em iura realia quae
a q u alib et m atre relate ad p ro p riu m filiu m h ab en tu r. C o n stitu en s ig itu r D eu s
ta m q u a m p retiu m R ed em p tio n is, In carn ation em et m ortem R ed em p to ris prout
illum nobis dare voluit, qu aten u s n em pe M a ria e filium , salu tem n ostram e x im m o
lation e V ictim a e d erivare d isp o n eb at erga q u am duo, Iesu s n em pe et M aria,
rea lia iura, in d isso lu b iliter con iu n cta, habebant; 2 iu rib u s istis (i. e. vitae hum anae
F ilii sui) libere a b d ican d o (inde a p rim o instan ti In carn ation is red em ptivae)
sicu t Iesu s p ro p riis iu rib u s (in prop riam suam vitam hu m anam ) abd ican d o
(in d e a p rim o eius in gressu in h u n c m u n d u m ), B . V irg o partem qu od am m od o
h ab eb at in con stitu tion e p erfecta v ictim a e sacrificii red em p tivi, aliq u id sui q u o
1 H o c fu se e t p e r p u lc h r e e x p o s u it c l. L ebon in o p . L a D o ctrin e de la M ed ia tio n M a r ia le ,

E x tr a it d es E phem . T h eo l. L o v ., 193 9 , t. 16 , fa sc . 4 , p p . 6 5 5 -7 4 4 .
2 Ita B e n e d ic tu s X V : « Ita c u m F ilio p a tie n te a c m o rie n te passa e st e t p e n e c o m m o rtu a ,
sic m aterna in F iliu m iura pro hom inum sa lute a b d ic a v it... » (In ter S o d a lic ia ).
d a m m o d o praebens, et ita acq u isition i m eriti red em p tivi realiter a liq u id c o n fe

rens. U n ita s V ictim a e, u n itatem sacrificii et id eo m eriti red em p tivi con stitu it.
U te rq u e abd icatio n is actus (C h risti n em pe et D eip arae) est p ro cu l d u b io distinctus,
u tp o te personalis; in tim e tam en et ind issolu bi liter co n n ectitu r d u p liciter, v id e
licet: a) ratione unius eiusdetnque decreti divini u tru m q u e actu m sapien tissim e
exigentis; b) ratione unius eiusdemque fin is ad q u em u te rq u e actus fu it ordinatus,
glo ria m n em pe D e i p e r red em p tion em m u n d i. E t ita, m aternitas d ivin a fu it
velu ti medium a D e o electu m et in a ctu m d ed u ctu m q u o Iesu m et V irg in e m u n iv it
ad effo rm an d u m unicum principium totale nostrae salutis. Ita etiam , m aternitas
d ivin a fit ve lu ti signum certissim u m q u o associatio C h risti et D eip a rae in opere
n ostrae salutis, n obis aperte in n o te s c it.1 B. V irg o , igitu r, stans iu xta cru cem
ta m q u a m M a ter Victim ae, et m aterna sua iura erga V ictim a m abdican s (seu
m elius, a b d icatio n em in ipso instanti In carn ation is iam peractam , sua p ra e
sentia confirm ans) pro aeterna salute generis hum ani, F iliu m su u m , q u a n
tu m ad se pertin eb at, im m olab at, et co n sequ en ter generis h u m ani Corredem
p tr ix fiebat.
Q u a e h u cu sq u e com m en tati sum us, ex ve rb is su b seq u en tib u s E van gelistae
con firm ation em accip iu n t, vid elicet:
« Cum vidisset ergo Iesus matrem, et discipulus quem diligebat, dicit M a tri
suae: M u lier, ecce filiu s tuus. D einde dicit discipulo: Ecce M a ter t u a » (Io ., 19,
25 - 27 )-
H isce en im verb is, iu xta in terp retation em m agisterii ecclesiastici — prou t
in fra p len e v id e b im u s — solem n is prom ulgatio m atern itatis sp iritu alis B. V ir
gin is con tin etu r, et con seq u en ter solem n is promulgatio coop eration is im m ed iatae
B. V irg in is red em p tion i o b iectivae, q u ae coop eratio, quoad naturam, cu m sp i
rituali m aternitate id en tificatu r, eo q u od u traq u e in prim a collatione vitae super
naturalis, seu in prim a a cq u isition e gratiae con ven iu n t. In illo igitu r eodem
instan ti in quo h om in u m red em p tio a C h risto et M a ria op erab atu r, eoru m etiam
regen eratio vitae sup ern atu rali gratiae, p er A d a e et E va e p ecca tu m am issae,
op erab atur. 2
E x h u cu sq u e d ictis sat clare, ni fallim u r, apparet q u om od o in S . S c r ip
tu ra sive V e te ris sive N o v i T e sta m e n ti, rite in terpretata, B . V irg o tam qu am
coop era trix im m ed iata ex h ib ea tu r op eri red em ption is, seu tam qu am vere et
p ro p rie Corredemptrix.
1 H is c e p o s itis , s u ffic ie n te r a p p a re t q u o m o d o m u n u s C o r r e d e m p tr ic is n o n iam s im p lic i

convenien tia sed necessitate consequente a m a te rn ita te d iv in a in c o n c r e to su m p ta d e r iv e tu r.
3 I n tim u m n e c e s s a r iu m q u e n e x u m in t e r s p ir itu a le m V ir g in is m a te rn ita te m e t c o o p e r a
t io n e m im m e d ia ta m ad o p u s r e d e m p tio n is a p e rte e x p r im it L e o X I I I in E n c v c l. Iucu n d a semper
u b i a it: « S ta b a t iu x ta c r u c e m Iesu M a t e r e iu s, q u ae ta c ta in n o s ca rita te im m e n sa , ut susciperet
filio s, F iliu m s u u m ultro ob tu lit iu stitia e d iv in a e c u m eo c o m m o rie n s c o rd e d o lo ris g la d io tra n s
fixa ».
C O R R E D E M P T IO ET T K ,‘:D I T I 0
IIT. A rgum enta ex T rad itio n e 1
T r a d itio circa hanc qu aestion em , n ou is lu cu len tissim a apparet, et c o n s ti

tuitur: i) ex testim on iis P atrum ; 2) ex testim on iis T h e o lo g o ru m .
I. T e s t i m o n i a P a t r u m . B. V irg o ex h ib etu r a P atrib u s A) tam qu am nova

E va, eid em q u e B ) omnes redemptionis effectus immediate tribuuntur.
A) B. Virgo ab antiquissim is Patribus, inde a primis Ecclesiae saeculis, exhibetur

tam quam nova E va seu Corredemptrix, prioris E vae restauratrix.
H aec, im o, fu it prim a idea q u am de B . V irg in e p rim itiva E cclesia h abu it.
Id ea haec sat p ro b ab iliter orta est ex P rotoevan gelio in q u o m u lieri a d iabolo
victae, su b stitu itu r a D e o m u lier d iaboli v ic trix . O rta etiam est, sat p ro b ab iliter
haec idea ex noto parallelism o P au lin o in ter veterem A d a m in quo om n es m ortu i
sunt et n o vu m A d a m (C h ristu m ) in q u o om n es vivificati sunt. A t, A d a m non
fu it solus in op ere n ostrae ruinae, et sociam p eccati h a b u it E vam . P arailelism u m
igitu r A p o sto li ve lu ti com plen tes, veteres E cclesia e P atres scrip seru nt: « S icu t
in A d a m et E va om nes m oriu n tu r, ita in C h risto et in M a ria om nes viv ifica n tu r ».
P rim u s, inter P atres, qui antithesim in stitu it inter E va m et M a ria m , fu it
S. I u s tin u s (10 3 -16 5 ).
E n eius verba: « E t cu m eu m F iliu m D e i esse ... legam u s, et F iliu m D e i
d icim u s iliu m et esse in tellig im u s ... et ex V irg in e h om in em esse factu m , u t
q u a via in itiu m a serpen te in o b ed ien tia accep it, ead em et d issolu tion em a cc i
peret. E v a en im cu m V irg o esset et in corru p ta, serm on e serpentis con cep to,
in o b ed ien tiam et m o rtem peperit. M a ria au tem V irg o , cu m fid em et ga u d iu m
percep isset, n untianti A n g e lo G a b rie li laetu m n u n tiu m , n em p e S p iritu m D o m in i
in eam su p erv en tu ru m , et virtu te m A ltissim i ei ob u m b ra tu ra m , id eo q u e id q u od
n asceretu r ex ea san ctu m esse F iliu m D e i, respondit: “ F ia t m ih i secu n d u m
v e rb u m t u u m ” . E x h ac ille gen itu s e s t ,... p er q u em D e u s serp en tem , eiq u e
assim ilatos angelos et hom in es p r o flig a t» (D ia lo g . cum Tryphone', n. 100, P G 6,
70 9-712 ).
In ve rb is istis, va ria elem enta parallelism i a n tith etici patent: 1) E v a V irg o
— M a ria V irg o ; 2) E va cred it et o b ed it serpenti — M a ria cred it et o b ed it A n g e lo
G a b rieli; 3) E va, v i suae in cred u litatis et in o bedien tiae, fit m ater p ecca ti et m ortis
pro om n ib u s — M a ria , vi suae fidei et ob ed ien tiae fit m ater eius q u i serpentis
op us d estru xit et cred en tes a m orte lib eravit.
P arailelism u m h u n c m agis e v o lv it S. I r e n a e u s E p . L u g d u n e n s is (120-200),
aequalis S. Pastini, d iscip u lu s S. P o lyca rp i q u i, sua v ic e , d iscip u lu s fu erat
1 C f r S o l a F ., S . I ., L a Corredencidn de M a r ia en la T ra d icion P a tr is tic a , in E stu d ios M a

rian os, a. 2, v o l. 2, M a d r id , 19 4 3 , p p . 6 1-6 9 .
C O R R E D E M P T IO A P U D P A T R E S ; oi
S . Ioan nis. E s t ig itu r testis E cclesiae O rien talis ex qua p roven it, R om an ae, in qua
c o m m o rav it et G a llic a e cu iu s fu it apostolus. In libro Adversus Haereses scribit:
« C o n seq u en ter autem et M a ria V irg o ob ed ien s in ven ta est, dicens: E c c e A n c illa
tua, D o m in e , fiat m ih i secu n d u m v e rb u m tu u m . E v a vero inobediens: non ob e-
d iv it en im ad h u c c u m esset virgo . Q u em a d m o d u m illa v iru m q u id em habens
A d a m , v irg o tam en ad h u c existen s... inobediens facta, et sibi et u n iverso generi
h um an o causa facta est mortis; sic et M a ria habens p raed estin atu m v iru m , et
tam en V irg o , obediens et sib i et u n iverso gen eri h u m an o causa fa c ta est salutis...
S ic autem et E va e in o b ed ien tiae nodus solu tio n em accep it p e r ob ed ien tiam
M a ria e. Q u o d en im a llig avit V irg o E va, p e r in cred u litatem , hoc V irg o M a ria
so lv it p er fid e m » (C o n tr. haer., 1. 3, 22: H arvey , 2, 123-124 ).
E t in libro 5 eiu sd em operis, cap ite 19, scribit: < Q u em a d m o d u m enim illa
p e r angeli serm on em sed u cta est u t effu geret D e u m , praevaricata v e rb u m eius,
ita et haec p er a n gelicu m serm on em evan gelizata est u t portaret D e u m , o b e
d ien s eius verb o. E t si ea in o bed ierat D eo , sed haec suasa est ob ed ire D eo, uti
virginis E vae Virgo M a ria fieret advocata. E t quemadmodum adstrictum est mort;
genus humanum per virginem, salvatur per V irg in em : aequa lan ce d isposita, v ir
gin alis in o b ed ien tia p er v irgin ale m ob ed ien tiam » ( 1. c. 1. 5, 19, 375-376). A ffi
nis ideae recapitulationis a S. Iren aeo prop ositae, est idea aemulae operationis
a T e rtu llia n o illustrata.
T e r t u l l ia n u s (160-240), p riu sq u a m M o n ta n ista fieret, E cclesiae A frica n ae

et R o m an ae testis, in lib ro « D e carne C h risti, 17 », scrip sit: « D e u s im agin em
et sim ilitu d in em suam a d iab olo cap tam , aemula operatione recu p eravit. In v ir
gin em en im ad h u c E v a m irrep serat v e rb u m aed ificatoriu m m ortis. In v irgin em
a eq u e in tro d u cen d u m erat D e i V e r b u m e x tra cto riu m vitae, ut q u od p e r h u iu s
m od i sexu m abierat in p erd ition em , p e r eu m d em sexu m red igeretu r ad salu
tem . C re d id e ra t E va serpenti; c re d id it M a ria G a b rieli; q u od illa cred en d o d eli
q u it, haec cred en d o d elevit » ( P L 2, 782). 1
1 I d e a e reca pitulation is e t aem ulae operationis ex ip s o P r o to e v a n g e lio e r u u n tu r . « A tte n d e

p e rfid ia m s e r p e n tis , et v id e q u a lite r se h a b u e r it in n o d a t io e iu s. N o n m u lie r e m , sed v ir u m s u ; ;
re tib u s illa q u e a re in te n d e b a t; q u ip p e so lu s v ir c o n s titu tu s e ra t t o tiu s su ae p r o g e n ie i ca p u r
in o r d in e ad c o n s e rv a n d a n a tu ra e in n o c e n tis d o n a . N o n ta m e n re cta p e r r e x e r a t d ia b o lu s a i
s c o p u m , sed q u a e s ie ra t m ediatricem m u lie r e m , q u a m s c ie b a t d e c e p t io n i m a g is o b n o x ia m , v iro
ite m su o fa m ilia ris s im a m , ac p e r h o c m a g is id o n e a m q u ae e u m s in m in u s se d u c tio n e , at cert,-
p r e c ib u s e t b la n d itiis in p e c c a tu m a ttr a h e re t. M u lie r e m ig it u r a d u la tio n e e t sim u la ta bene
v o le n tia a d ie ra t, p r o m itte n s ei c o n s o r tiu m e t c o m m u n ic a tio n e m c u m su p e rio r ib u s sp iritib u s
(n a m , d e o r u m n o m in e h ic v e n iu n t s p iritu s s c ie n tia p r a e p o lle n te s ), si m o d o v e titu m p o m u i 1
e d e r e t. T u m d e in d e , p e r s e d u c ta m m u lie r e m , s u g g e s tio n e m su a m e x te n d e r a t u sq u e a d A d a m ,
in q u o p e c c a n te o rn n es p e c c a v e r u n t. — V id e n u n c , q u a lite r h u ic c a llid ita ti e re g io n e o p p o n a tu r
c o n s iliu m D e i re p a ra n tis : Q u ia , in q u it, f e c is ti h o c ..., in im icitia s ponam inter te et m ulierem , et
semen tuum et semen illitis, ipsa conteret caput tuum. Q u id e st, quia f e c is ti h o c? Id est: q u ia fa lla
c e m c u m m u lie r e E v a s im u la s ti am icitiam , s o c ie ta te m q u e in iv is t i ex q u a fa u sta a c c e p is ti a u sp icia
CORRED EM PTIO A PU D P A TR E S
Post S. Iu stin u m , S. Iren aeu m et T e rtu llia n u m , P atres scrip toresq u e E c c le

siastici q ui in B. V irg in e novam Evam vid e n t, veteris E va e restau ratricem , n u m e
rari non possun t.
E x te xtib u s h u cu sq u e allatis ev id en ter apparet B . V irg in e m , in ord in e re p a
rationis a D e i sapien tia aetern aliter statuto, locu m illu m ten ere q u em ten u it
E va in ord in e p raevarication is a diabolo callid issim e statuto, ita u t totiu s re d e m p
tion is nostrae ratio in q u ad am recircu lation e contra satanam et in q u ad am aem u la
D e i op eratione con sistere d icen d a sit. M a ria — iu x ta u n an im em consensum
P atru m — est secunda E v a , p riori totaliter op posita. Ex h oc au tem p rin cip io
trip lex d eriva tu r con clu sio ab o m n ib u s adm issa, vid elicet:
1) Q u em a d m o d u m p rim a E v a partem h ab u it activam in op ere p ra eva ri
cationis, ita n ova E va , M a ria , partem h a b u it activam in op ere red em ption is:
socia p raevarication is p rim a, socia restau ration is secun da.
2) Q u em a d m o d u m pars activa E va e in op ere p raevarication is fu it secundaria
et subordinata activitati A d a e, ita u t sine opere A d a e in u tilis om n in o evasisset
op era E vae, ita pars activa M a ria e, novae E va e, in op ere restauration is, fu it
secundaria et subordinata activita ti C h risti, ita ut sine opere C h risti om n ino
in u tilis evasisset op era M ariae.
t r iu m p h i, id e o e g o a lte r a m s u s c ita b o m u lie r e m , m u lie r e m p rae o m n ib u s e m in e n te m , q u a m

in t e r e t te v e r issim a s fir m a b o in im ic it ia s , u t q u a n tu m t ib i p r im a e x t it it fa v o r a b ilis e t p r o p itia ,
ta n tu m a lte ra in fe sta s it a c fu n e s ta , e t q u a n to fa c iliu s p e r m u lie r e m u n a m a d e p tu s es v ic to r ia m ,
ta n to ig n o m in io s iu s p e r m u lie r e m a lte r a m p r o flig e ris . Q u id e st ite r u m , quia fecisti h o c? Id est:
Q u ia p e r m u lie r e m d e c e p ta m ta m q u a m p e r in s tr u m e n tu m e t o p p o r tu n a m m e d ia tr ic e m , h u m a
n u m g e n u s in s u o c a p ite A d a m se m e n tu u m e ffe c is ti, id e o e g o p e r m u lie r e m a lte r a m a lte r u m
su s c ita b o s e m e n , h o m in u m r e d e m p to r e m n e c n o n e t c a p u t in o rd in e g ra tia e ; ip s e fa c tu s ex
m u lie r e e t m e d ia n te m u lie r e m u n d o d a tu s, c o n te r e t t ib i c a p u t, h o c e st, p le n u m d e te e t d e
p o r tis in fe r i e t d e iis q u i in se m in e tu o p r o p te r n e g le c tu m r e d e m p tio n is b e n e fic iu m r e m a n e
b u n t, t r iu m p h u m re p o r ta b it. H a e c ig it u r v is e st, h a e c ra tio s e n te n tia e a D e o in d ia b o lu m la ta e ».
Ita B illo t , De Verbo I n c ., p p . 3 5 7 - 5 8 , e d . 3 , 1 9 0 0 .
E a d e m , ig itu r, o rd in e in v e r s o , in p r a e v a ric a tio n e et in re d e m p tio n e h a b e n tu r . In p r a e
v a ric a tio n e e n im h ae c h a b e m u s : 1) A n gelu s m alu s E v a m v e lu t i in s t ig a t c o n s e n s u m in m a lu m
p o s tu la n d o ; 2) E v a , lib e r e c o n s e n tie n d o in o b e d ie n t e r , d e d u c it v ir u m su u m (a m o re e rga S o c ia m
c a p tu m ) in ru in a m e t s ic d a t m u n d o A u cto rem ru in a e (i. e. p e c c a ti e t p o e n a e p e c c a t i, v id e lic e t,
m o rtis); in s u p e r 3) A d a m , so cia c o o p e r a n te in ip s o ru in a e o p e re , p e r d it g e n u s h u m a n u m eo
q u ia p e c c a tu m o rig in a le in o m n e s e iu s p o s te ro s, p e r c a rn a le m g e n e ra tio n e m , c u m ip sa h u m a n a
n a tu ra tra d u c itu r. E t ita ta n d e m 4) d ia b o lu s v icto r f u it .
In r e d e m p tio n e v e r o , h a e c e a d e m , e x o p p o s ito , in v e n iu n t u r , v id e lic e t: 1) A n gelu s b o n u s
B . V ir g in e m v e lu ti in s tig a t, c o n se n su m in in c a r n a tio n e m r e d e m p tiv a m p o s tu la n d o ; 2) B . V ir g o
lib e re c o n s e n tie n d o o b e d ie n te r, V e r b u m D e i (a m o re su i v e lu ti c a p tu m ) e c o e lo d e d u c it , e t
ita d a t m u n d o R e d e m p to r e m , seu re p a ra tio n is a u c to r e m (i. e. g ra tia e e t r e s u r r e c tio n is ); in s u p e r
3) n o v u s A d a m , S o c ia c o o p e r a n te in ip s o re p a ra tio n is o p e re , sa lv a t g e n u s h u m a n u m p e r e iu sd e m
re g e n e ra tio n e m . E t ita ta n d e m 4) d ia b o lu s victus e st. A tta m e n s ic u t v e tu s A d a m sin e so cia
v ic tu s n o n fu it, ita n o v u s A d a m , sin e so c ia , d ia b o li v ic t o r esse n o lu it .
C O R R E D E M P T IO A P U D P A T R E S 3°3
3) Q u em a d m o d u m pars activa E va e non fu it ta n tu m m o d o p h ysica et m a te

rialis sed moralis et form alis, eo q u od libere con sen su m p raestitit su ggestion i
serpentis, sciens et volens n ostram ruin am , ita pars activa M a ria e n on fu it ta n
tu m p h ysica et m aterialis, sed etiam moralis et form alis, eo qu od lib ere co n sen
sum p raestitit angelo, red em p tion em gen eris hum ani p rop on en ti, sciens et volens
n ostram salutem .
T r ip le x haec con clu sio n egari om n in o n equ it, et de facto, prou t n obis v id e tu r,
m in im e n egatu r. D issen su s inter th eologo s in c ip it c u m q u aeritu r: P ars activa
M a ria e (secun d aria et su b ordin ata, m oralis et form alis) d ici ne po test co o p e
ratio immediata ad o p u s red em p tion is o b ie c tiv a e ? ... H u ic q u aestion i, q u id am
negative respo n d en t. R atio vero q u am afferunt, sem p er ead em esse vid etu r,
vid elicet: ex contextu ve rb o ru m SS. P atru m ev id en ter apparet coop eration em
M a ria e ad op us red em p tion is ad donum Redemptoris circu m scrib i (qui postea
solus, a b sq u e u lla d ep en den tia a coop eration e sive anteced ente sive co n co m i-
tan te D eip a rae, nos redem it). « E o q u od libere facta est M a te r R ed em p to ris
d on avit n obis vitam , facta est ve re m ater viv en tiu m . U lte riu s au tem ipsi
P atres com paran do M a ria m cu m E v a progressi non sunt; si q u is ergo p u tat,
ex hac com p aration e u lteriores fieri posse d ed u ction es, istae d ici non p o ssu n t
d octrin a ip so ru m P atru m ». Ita P . L e n n e r z ,1 R iv iere, G o o ssen s etc.
A t p lu res alii (in ter qu os L e b o n , B o ve r, B ittrem ieu x etc.) affirmative resp o n
den t. E t iure q u id em . C e le b e rrim u s en im parallelism u s in ter A d a m — E va m
et C h ristu m — M a ria m sat aperte ex p rim ere v id e tu r coop eration em directam
et immediatam in secu n d is (C h ristu s-M a ria ). S icu t en im A d a m et E v a — iu xta
n o tu m pa railelism u m — unum (m oraliter) totale principium co n stitu u n t nostrae
ruinae, ita u t ruin a n ostra, de facto, q u am v is m od o d iverso, ab u tro q u e imme
diate proced at; ita, a pari, C h ristu s et M a ria , unum (m oraliter) totale principium
co n stitu u n t nostrae salutis, ita u t salus nostra, de facto, q u am v is m od o d iverso,
ab u tro q u e im m ed iate proced at. S icu t A d a m et E va , de facto (et non iam A d a m
tantum ) immediate et directe nos p erd id eru n t, ita C h ristu s et M a ria im m ed iate
et d irecte nos salvaveru n t.
R atio vero cu r etiam activa coop eratio M a ria e ad red em p tion em (sicu t E va e
ad ruin am ) directa et immediata d ici p o test et d eb et, d esu m itu r ex c o n d itio n ib u s
req u isitis (de q u ib u s iam egim u s) ad h oc u t moralis actio (qu alis est consensu s)
d ici po ssit in flu ere directe et immediate in aliq u em effectu m . A c tio en im mo
ralis (d ifferen ter ab actione ph ysica) directe et immediate fertu r in effe ctu m prae
visum et intentum, etiam si effectu s iste tem p ore sit va ld e distans. Ia m vero , sive
E v a (in praevarication e), sive M a ria (in red em p tion e) effe ctu m ip su m (i. e. r u i
nam et red em p tio n em nostram ) et praeviderunt et intenderunt. 2
1 D e B . V irgine, e d . 2, 19 3 5 , p . 16 4 , n . 220.
2 N o t a t u d ig n a s u n t e tia m verba I. L e b o n in e x p o s itio n e te x tu u m S . Ire n a e i: « T o u t
d ’a b o r d ... 1’a c tio n s a lu ta ire d u C h r is t e t c e lle d e M a r ie a p p a ra is se n t e tro ite m e n t u n ie s e t
3c4 C O R R E D E M P T IO A P U D P A T R E S
X ii m iru m ig itu r si P atres, sicu t immediate trib u e ru n t ru in am n ostram A d a e

et rep aration em n ostram C h risto , ita p ariter immediate trib u e ru n t ipsam ruinam
n ostram E va e et ipsam reparation em n ostram , cu m o m n ib u s suis effectib u s,
M a ria e, p ro u t statim , scrip ta P atru m p ercu rren d o, ostendem us.
B) Patres immediate tribuunt Virgini redemptionem ipsam omnesque redemp

tionis effectus.
P ra ecip u o s vid eam u s.
S. E ph raem (306-373) asserit q u od D e u s B. V irg in e m « ex u n iverso caetu
v irg in u m elegit ut nostrae esset salutis instrumentum » [O p. O m nia, ed. A ssem a n i,
3, 607). « D u e ve rg in i — eb b e 1’um anita — una, cagion d ella vita, — Faltra
cagion della m orte: — da E v a sp u n to la m orte, — m a la vita da M a ria ». (C fr
R ic c io t t i, Jnni alia Vergine, p. 15). « E v a e il serpen te scavaron o la fossa e v i
fecero cadere A d a m o : — m a si o p p ose M a ria insiem e coi R e (suo figlio); —
ed estrassero (il cad u to), facen d olo risalire dal baratro, — p er m ezzo di u n ascoso
m istero, ch e q u an d o fu rivelato d ie ’ v ita ad A d a m o » ( 1. c., p. 13). B. V irg o d icitu r
« causa o m n iu m b o n o ru m » (ed. L a m y , ■
>, 526). « P ro am aro illo fru ctu q u em
E v a ex arbore decerpsit, M a ria d u lcem d ed it h o m in ib u s fru ctu m . E cc e totu s
m u n d u s M a ria d e le c ta tu r » ( 1. c., 522). « S o ro r vestra A la ria ev ertit arborem ,
quae m o rtem intulerat, et d ed it fru ctu m om nes vivifica n tem » ( 1. c., 530). « Per
E v a m hom o in v en it sep u lcru m : p e r M a ria m in caelu m vo ca tu s e s t » ( 1. c., 3,
986). « G la d iu s ... qu i sep ivit p arad isu m , to lleb a tu r p er M a ria m » (E d . M oe-
s in g e r , pp. 28-29). A p p e lla tu r, in su per, D eip ara: « p eccatoru m m eo ru m red em

ptio » (E d . A s s e m a n i, 3, 530), « p retiu m red em p tion is cap tivo ru m » ( 1. c., 546),
« revo catio A d a m i, E va e pretiu m r e d e m p tio n is » ( 1. c., 3, 547), « d elictoru m
rem issio » (1. c., 530), « m oeroris rem issio, cap tivitatis iioeratio » (1. c., 525 et
529), « d elicto ru m solu tio » (1. c., 547-548), « p ro p itiatio a b erran tiu m et libera-
a s s o c ie e s , c o m m e a p p a ia is s e n t e tr o ite m e n t u n ie s e t a sso cie e s l'a c tio n p e rn ic ie u se d ’A d a m et

c e lle d 'E v e . .. II y e u t, d c Ia m o r t d u g e n re h u m a in , un seul principe total, c o n s titu e p a r A d a m
e t E v e ; il y a d e m e m e , d c la v ie r e n d u e au g e n re h u m a in , un seu l prin cipe to ta l, c o n s titu e p a r
le C h r is t e t M a r ie ... II e st u n se c o n d tra it a n o te r s o ig n e u s e m e n t... L ’e ffic a c ite d e 1’a c tio n de
M a r ie , c o m m e c e lle d e 1’a c tio n d ’ E v e , e st im m ediate e t universelle, p u is q u e ces a c tio n s so n t
p r e s e n t e e s c o m m e a b o u tis s a n t d ir e c te m e n t e t san s in te r m e d ia ir e a la v ie o u a la m o rt d e to u te
l ’h u m a n it e ... II fa u t d ir e q u e M a r ie a c o lla b o r e im m e d ia te m e n t e t p a rfa ite m c n t a la re p a ra -
t io n c o m p le t e o p e r e e p a r le C h r is t p o u r to u t le g e n re h u m a in ... » (art c i t ., p p . 1 4 0 -14 3 ).
F r u s tr a c o n c lu s io n e m h a n c n e g a t R iv ie r e o b ic ie n d o obedientiam C h r isti, q u a e o p p o n itu r
in o b e d ie n tia e A d a e , sp e c ta re liberam crucis susceptionem , id e st m y s te r iu m sa lv ific u m , e t obe-
dientia m M a r ia e , e c o n tr a , q u ae o p p o n itu r in o b e d ie n tia e E v a e , sp e c ta re liberam susceptionem
n u n tii A n g e li G a b r ie lis (art. c it ., p p . 9 9 -10 0 ). E te n im , o b ie c tu m n u n tii n o n n e e ra t, e tia m p ro
ip s a , I n c a r n a tio red em p tiv a e t id e o crucis susceptio se u m y s te r iu m ? ... A c tio n e s e rg o C h r is t i et
M a r ia e , fu e r u n t in t im e u n ita e ac c o n s o c ia ta e sub eodem respectu. C o n c lu s io n i I. L e b o n a d h a e -
le t e tie m F f .z y b y l s k i in o p . D e M a rio lo g ia sancti Iren aei Lugdunensis, R o m a e , 19 3 7 , p p . 55 - 5 7 -
C O R R E D E M P T IO A P U D P A T R E S
Illa corru pta secuta est sed u cto rem ; h aec in tegra p ep erit S alvato rem . Illa p o c u
lu m a serpente p ro p in a tu m lib e n te r accep it, et viro trad id it, ex q u o sim u l m ere
ren tu r occid i: haec gratia coelesti desuperi in fu sa vitam p ro tu lit, p er q u am caro
m ortua possit resuscitari » ( P L 40, 656).
In lib ro D e Agone C hristi (24) S. A u g u s t in u s scribit: « H u c a cc e d it m agn u m

sacram entum , ut q u o n ia m p er fem in am n obis m ors accid erat, vita n o b is p e r
fem in am n asceretu r ». « F e r m u lierem in in teritu m m issi eram u s, p er m u lierem
n obis reddita est salus » ( P L 38, 1308).
S. E p i p h a n i u s ( f 403): « A liu d vero praeterea in u traq u e, E v a scilicet et

M a ria , consid erari potest, et q u id e m a d m iration e d ign u m : siq u id e m E v a gen eri
h um an o causam m ortis attu lit, p er quam mors est in orbem terrarum invecta', M a ria
vitae causam praebuit, per quam vita est nobis ipsa producta » (A d v ers. haeres.,
lib. 3, P G 42, 728-729).
S. P r o c l u s ( f 446): « N a tu s porro ex m u liere est, D e u s n on n u d u s, at n e c

hom o p urus: n atu sq u e eam q u ae olim p ecca ti p orta fu erat, salutis ian u am effecit.
N am , u b i serp en s p er in o b o ed ien tiam in gressu s v iru s effu d erat, ib i V e rb u m
per ob o ed ien tia m ingressu m , v iv u m sibi aed ificavit te m p lu m » (O r. I. de laudibus
S . M ariae, n. 11, P G 65, 682).
E t alibi: « A c c u rra n t m atres, eo q u o d V irg o m ater in o b o ed ien tiae a rb orem

vitae arb ore em en d avit. C o n cu rra n t filiae, q u o d in o b o ed ien tiae m aternae (i. e.
E vae) iniuriam , filiae (i. e. M aria e) ob o ed ien tia v in d ica vit» (O r. in natalem diem
D om ini, 1. c. coli. 7 1 1 - 7 1 2 , n. 1 1 ).
M o yses C h o r Ex
N ENSIS ( f in. saec. v) ita V irg in e m alloq u itu r: « O flos m ira
b ilissim e, od orem im m o rtalita tis ex E d e n frag ran s n o b is filiis E v a e, q u a m ors
p e r o rb e m diffusa e s t ;... te ian u am caeli et v ia m regni, q u ae maledictionem abstu
listi, S erap h im te rrestrem m agn ificam u s » (Laudes et hym ni ad S S . M a ria e V ir
ginis honorem ex Airmeno Breviario excerpta, ed. V en etiis, 1877, p. 54). E t alibi:
« P e r te sen tentia con d em n ation is deleta est, et p er te p e cca trix m ater lapsa ite
ru m se e r e x i t » ( 1. c., p. 19). U n d e B. V irg o M a ria est revera « S erva trix gen eris
h u m a n i» (Ib id ., p. 56), «peccati e x p ia tr ix » ( 1. c., p. 58). A n im a d v e rte n d u m est
laudes istas in E cclesiis sive a p asto rib u s sive a fid elib u s p u b lice recitatas esse.
T h eodotus A n c y r e n s is (f ante a. 446): « P ro ea q u ae ad m o rtem m in istra

extiterat v irgo E va , D e o gratissim a ac D e i plena gratia V irg o in vitae o b seq u iu m
eligitur: v irg o m u iieb ri com p reh en sa sexu, at m u lieb ris exors n eq u itia e... P ro p te r
te en im cessa veru n t E va e tristia; p er te p e rie ru n t m ala; p e r te abscessit error;
p er te m a led ictio abolita; E v a p er te red em p ta» ( P G 77 , 142 7-1428 ).
B a s i l i u s S e u l e c e n s i s ( f p. a. 458): «.Ave, gratia plena, D e i h o m in u m q u e se q u e

stra con stituta, ut in im icitia ru m parietes in tegerrim i co n v ellan tu r, et caelestia
C O R R E D E M P T IO A P U D P A T R E S 3°S
t i o » ( 1. c., 534). T a n d e m , B. V irg o , iu x ta S. E p h rae m , est Spo?isa D e i in reg e

n eration e, p e r reconciliationem, filio ru m D e i: « D o m in a m ea sanctissim a D ei
g e n itrix et gra tia p len a ... Sponsa D ei, p er quam ipsi reconciliati sum us» ( 1. c., 528).
S. I o a n n e s C h rysostom u s (354-407): « P e r q u ae d iab olu s nos exp u gn avit,

p e r ea ip sa C h ristu s ip su m su p era vit. E a ipsa arm a accep it, ac p er eadem ipsu m
pro stra vit: q u o m o d o au tem audi. V irg o , lig n u m et m ors nostrae clad is sy m
b o la era n t... Ia m v id e q u om od o ead em ipsa n o b is victo ria e causa sint. P ro E va
M a ria , pro lign o scien tiae b o n i et m ali, lign u m cru cis, pro m orte A d a m i, m ors
D o m in i » (In S . Pascha, P G 52, 767-768 ).
In E xposit. in P s. 44 haec habet: « V irg o nos paradiso ex p u lit, p er v irgin em
v ita m aetern am in ven im u s. P e r q uam con d em n ati sum us, p er eam fu im u s
c o r o n a t i» ( P G 55, 193).
S e v e r ia n u s G a b a l i t a n u s ( f in saec. v ): B . V irg in e m « M a trem R e d e m p tio

nis » appellat, et asserit M a tre m D o m in i stirpem suam iustificasse et dolorem
abstulisse ( P G 56, 498).
A u r e l iu s P r u d e n t iu s ( f p. a. 405) canit: « cern u a fem in eis — vip era p ro

te ritu r p e d ib u s... — O m n ia V irg o ven en a dom at». ( C fr B o u r a s s e , Sum ma aurea,
t. 5, coi. 780).
S. A m b r o s iu s : «P er m u lierem stultitia: p er V irg in e m sap ien tia» ( P L 15,

1698). « P e r v iru m atqu e m u lierem caro eiecta est de P arad iso. P er V irg in e m
iu n cta est D e o » ( P L 16, 1249-1250). B. V irg o co n cep it « R e d e m p tio n em u n i
v e rso ru m ».
C ir il l o n a s S y r u s (saec. iv - v i) m od o va ld e sin gu lari asserit: « Q u a n d o apparve

la santa M a ria , essa restitu i il p rim itivo sp len d ore di q u ella (E va )... II serpente
sen za pied i p aralizzo il passo di E va . M a ecco che A la ria servi di pied e alia sua
m adre (E va). L a p iu gio va n e porto q u ella piu anziana, affinche qu esta aspirasse
la vita n ella sua p rim itiva dim ora. E v a in v ecch io e si p aralizzo allorch e M a ria la g e
nero e d iven n e di n u ovo giovane; p o ich e la n ascita d ella sua figlia fu q u ella ch e ri-
paro la colp a della sua nonna. E v a aveva n ascosto n ella n ostra m assa il lievito della
m orte e del dolore: m a ecco ch e a p p arve M a ria e lo caccio via, affinche non si
corrom p esse tu tta la creazion e. D io n ascose le sue on d e n ella V erg in e , la vita
scatu ri dalla glo riosa ( = V ergin e ); le sue corren ti saliron o su sop ra la m on tagn a
ed elevaron o gli abissi e le va lli di esse » (E d . B ik e l l , Zeitsch. d. Deutschen M o r-
genl. G es., 27, 1873, pp. 591-592).
S. H ie r o n y m u s (331-420): « M o r s p er E va m , v ita p e r M a ria m » (E p . 22,

D e custodia virginitatis, n. 105, P L 22, 408).
P s. A u g u s t in u s ( f 430), in lib ro de Sym bolo ad Catechumenos (3, c. 4) scribit:

« P er fem in am m ors, p e r fem in am vita: p er E v a m interitu s, p er M a ria m salus.
20
C O R R E D E M P T IO A P U D P A T R E S 3°7
terren aq u e in u n u m coaeant » (In S S . D eip . A n nu n tiat., P G 85, 443). E t po st

exclam at: « A lv u m sanctam , D e iq u e recep tricem ! In q u a d isru p tu m est p e c
cati ch iro g ra p h u m » (1. c., 438).
E s y c h iu s H ie r o s o l . ( f 451 c.): « S ecu n d a V irg o (E va e op posita) ex d en o

m ination e etiam angelica, m iseriam om n em fem in ei sexu s repu lit, om n em q u e
tristitiae fon tem q ui in ter pa rien d u m adesse solet, o b stru x it...: et lu m in a la e ti
tiae apud con trib u les coru scare fecit » ( P G 93, 1454). A sse rit in su p er q u od in
pu rification e B . V irg o « non p ro se ob latio n em , se p ro om n i h u m an o gen ere
f e c i t » (1. c., 1470).
A n t ip a t e r B o s t r e n s i s ( f c. a. 451): « In ve n isti gra tiam q u am p e rd id it quae

prim o con d ita est. Ip sa, cu m esset sola, d ecep tio n em adm isit; tu vero , d u m sola
m anes, d ecep tion is solu tio n em ob tin u isti » ( P G 85, 1773). 1 T u , in q u it [E lisa
b eth], b en ed icta q uae m aled iction is portas solu tio n em » (Ib id .). « A ltissim u s
ipse est, q ui u n ig en itu m F iliu m gen eravit, et co n stitu it u t e V irg in e q u o q u e
h ic gen eraretu r, q uo is qu i ab initio per E v a m d ecep tu s fu erat, ipse p er c o n c e p
tu m V irg in is sa lva retu r» (In Annuntiat. D eip., 6, P G 85, 178 1). D ic itu r tand em
« V irg o ... virg in is [Evae] lap su m reparan s » (Ib id .).
S. P e t r u s C h ryso lo gu s (f c. 450) ex p o n it q u om od o « A n g e lu s m iratu r,

aut fem in am tan tu m , aut om n es hom in es vitam m eru isse p er fem in am » (S erm .
142, P L 52, 580).
S e d u l iu s C a e l iu s (saec. v) ita V irg in is m eritu m in red em p tio n e extollit:

« U n iu s ob m eritu m cu n cti p eriere m inores, [i. e. po steri A d ae] — p atu it q u a
ianua letho: — et qua vita redit, sola fu it m u lier » i. e. M a ria . (Elegia, v v . 4-8,
PL J9> 753)-
C h r y s ip p u s H ie r o s o l . (f 4 7 9 ) aperte asserit im p eriu m d iab oli supra genu s
hu m an u m su b versu m fu isse a M a ria (G r a f f in , Patrologia O rientalis, t. 19 ,
p. 4 2 8 ).
S. R o m a n u s M elos ( f c. a. 550) in h ym n o A k d tisto s ip si v a ld e p ro b ab iliter

trib u en d o , haec in ter alia asserit: « A v e , lapsi A d a e revo ca tio » ; « A ve, lacrim a
ru m E va e red em p tio », « A v e p er q u am ren o va tu r creatu ra », « A v e , totiu s orbis
prop itiatio », « ian u aru m parad isi reseratio », « A v e , p e r q uam sp oliatu r infernus»,
« A v e , p e r q u am in d u ti su m u s glo ria », « A v e , h o m in u m erectio, A v e , d aem on u m
su b versio» , « A v e, q u ae frau d is errorem con cu lcasti », « A v e , p e r q u am soluta est
praevaricatio, A v e , p er q u am apertu s est P arad isu s », « A v e , a u ctrix sp iritu alis
reform atio n is » ( P G 92, 1305 ss.). A n im a d v e rte n d u m est q u o d h y m n u s iste, in
tota G ra e cia celeb errim u s, sive a clero sive a fid elib u s freq u en tissim e can itu r.
S. A n a s t a s iu s I, P a t r . A n t io c h . ( f 599): « S icu t p e r fem in am m ors causata

est, sic op o rtu it d ispensari salu tem p e r fem in am . P er illam d ecep tam vo lu p ta te
3o 8 CORRED EM PTIO A PUD P A T R E S
om n es m o rtu i sum us, p er hanc viv ifica ti sum us: non ea tan tu m a ccipien tes a
q u ib u s ex cid eram u s, sed lon ge m aiora ac pretiosiora, quae n equ e hum anus
in tellectu s possit co n cip ere ...» ( P G 89, 1383).
V e n a n t iu s F ortunatus ( c . 530-c. 601) B . V irg in e m ita salutat: « O V irg o

in sig n is, n o b isq u e m ed ela m on ad es [i. e. E vae] — q u am D e u s im p lev it totiu s
orbis sp e... » ( P L 88, 284). B. V irg o illa est « per q u am om n es fines terrae m eru ere
salutem » (Ib id .).
S. M o d estu s H ie r o s o l . (f 634): « M u n d i gu b ern ato rem , q u i p er ipsam

[D eiparam ] ab im p ietatis et p eccati d ilu vio serva v it ac viv ifica v it gen u s h u m a
n u m » ( P G 86, 3287). « D eip ara, p er q u am a ccep im u s rem ission em p eccatoru m
n o stro ru m et a d iab oli tyran n id e red em p ti su m u s... p er q u am m y stice recreati
su m u s et facti te m p lu m S p iritu s S a n c t i » ( 1. c., 3294). « G e n u s h u m an u m in
te servatu m est, ac per te dona et sem p itern a b on a est a d ep tu m ab eo [D eo] »
( 1. c., 3306). « O b eatissim a d orm itio D eip arae, per q u am accep im u s rem is
sion em p ecca to ru m , et a diaboli tyran n id e red em p ti su m u s » ( P G 1. c., 3293 s.).
S . S o p h r o n iu s E p . H ie r o s o l . ( f 638), ita V irg in e m salutat: « V e re “ b en e

d icta tu i n m u lierib u s ” q u on iam E va e m aled iction em in b en ed ictio n em co m
m utasti; q u o n ia m A d a m , q u i p r iu s iacebat ex ecratio n e p ercu lsu s, u t p er te b en e
d ice re tu r, effecisti. V e re “ b en ed icta tu in m u lierib u s ” q u on iam b en ed ictio
P atris p e r te affulsit h om in ib u s, eosqu e a vetere m aled icto lib eravit. V ere
“ b en ed icta tu in m u lierib u s ” q u ia p e r te p rogen itores tui salu tem in ven iu n t;
tu siq u id em gen eratu ra S erva to rem , qui d ivin am ipsis salu tem c o m p a r a b it»
( P G 87, 3241).
S. G erm anus C o n s t a n t in o p . ( t 733) exclam at: « A v e , q u ae g ressu u m tu o

ru m con cin n itate, serp en tem tru cu le n tu m m ih i ad tran sgressionem d u cem v a fe r
rim u m et scelestissim u m d iab olu m , conculcasti; corru p tam vero n atu ram quae
ad lab en d u m pron a cern eb atu r, tecu m p er viam v e lu t m anu apprehend ens,
ad caeleste et san ctu m n on sen escens tab ern a cu lu m ru rsu s a d d u xisti » ( P G 98,
306). B. V irg o , in su p er, a p p ellatu r « salutis a u ctrix » ( 1. c., 300), « C o n iu n c trix
o lim d issid en tiu m » (1. c., 318), « C h ris tia n o ru m o m n iu m co m m u n e p rop itia-
to riu m » ( 1. c., 330), « ferm en tu m reform atio n is A d a e, ... o p p ro b rio ru m E vae
lib e ra tio ... Illa m ortis d em oratio et sedes; tu , a m orte tran slatio » ( 1. c., 349).
S. A ndreas C r e t e n s is ( f 740) asserit q u o d « O m n es nos p er eam salutem

c o n s e c u ti» sum us ( P G 97, 1307), et q u od D e u s vo lu it u t parentes eius « ad totiu s
m u n d i regen era tio n em » illam « g ig n e re n t» ( 1. c., 1314). In N a tiv ita te M a ria e
« E v a d am n ation e a bso lu ta est; est et A d a m ab solu tu s an tiq u is diris; clam at
m u n d u s in tua, o intem erata, nativitate; in te siq u id em su m u s ab in teritu re d e m p ti»
( 1. c., 1322). « A d a m lib eratu s est, E v a q u e ch oros d u cit, ac in sp iritu ad te D e i
param clam ant: in te su m u s a veteri p rim aq u e m aled iction e r e d e m p t i» (1. c.,
C O R R E D E M P T IO A P U D P A T R E S
1325). D eip a ra a p p ellatu r « d ivin a cu m h o m in ib u s recon ciliatio» ( 1. c ., 896),

« in itiu m gau d ii ac m aled iction is finis » (1. c., 882), « co m m u n is recon ciliatio n is
officina » ( 1. c., 1095). « N o s q u e p e r T e [C h ristu s] D e o et P atri reco n ciliav it »
(1. c., 1098).
Ioannes E u b a e e n s is (j c. a. 7 5 0 ) ad A d a m h aec verb a d irigit: « E x u lta itaqu e,

o A d a m , p ro p ter M a ria m D e i M a trem . Q u o n ia m p e r m u lierem a serpen te d e c e p
tu s fu isti, et per m u lierem serpen tem co n cu lcab is. V e n it en im te m p u s ut sagit
tae potentis acutae ex ead em illa n atura p roven ian t, u n d e in im icu s n ocen d i s u m p
sit in stru m en ta. L ig n u m en im et m u lier origo fu eru n t in paradiso tu i exilii;
n u n c autem lig n u m et m u lier tib i sunt restitu tio. M u lie r q u id em m an u D e i
aedificata te d ecep it; at m u lier e lu m b is Io ach im et A n n a e u tero p rogen ita, sine
sem in e g ig n et m ortis v icto rem , d eb ellato rem q u e illiu s q u i nos cap tivo s a b d u
x it... » (P G 9 6 , 1 4 9 5 ) .
S. I o a n n e s D am ascen u s ( f 749), ratio n em ip sam essen di D e ip a ra e , a red em p

tion e desum it: « V ita m n atura p o tiorem h abebis. H a b e b is au tem n on tib i ipsa,
q u ip p e quae non tu iip siu s causa gen ita sis: q u o circa D e o b en e h ab eb is, cu iu s
gratia in m u n d u m prodiisti; ut orbis u n iv ersi v e lu ti o b seq u aris » ( P G 96, 676 B).
Beata V irg o ilia est « p er q u am nos a m aled icto red em p ti su m u s » ( 1. c., 658),
« p e r q u am u n iv ersu m m ortaliu m gen u s red in te gratu m e st» (1. c., 662). « A v e ,
p er q u am nos e ianuis in fern i ad caelu m evecti su m u s. A v e , p e r q u am nos a
m aled iction e red em p ti s u m u s » (1. c., 96, 657-658 ).
Ex hisce om n ib u s te xtib u s ev id en ter apparet red em p tio n e m m undi cu m
o m n ib u s suis effectib u s (recon ciliatio n em n em p e h o m in u m cu m D eo , m eritu m
gratiae, per p e cca tu m origin ale am issae, satisfaction em pro cu lp a origin ali, lib e
rationem a servitu te d aem onis, a perition em portae Paradisi etc.) a P atrib u s
immediate B. V irg in i trib u i. Patres ig itu r ve rb is idem sign ifican tibu s, c o o p era
tion em immediatam D eip a rae ad op u s red em p tion is o b iectiva e sat aperte p ro fi
teri vid en tu r. A b so n u m porro esset immediate et directe a liq u id alicui trib u ere
q u od tan tu m m od o mediate et indirecte ipsi con ven it. S ic, e. g., abso n u m esset
m atri C h risto p h o ri C o lu m b i A m e ric a e in v en tio n em directe et immediate tr i
bu ere, cu m id ta n tu m m o d o in d irecte et m ediate, et q u id e m m aterialiter ta n
tu m eidem con ven iat. M a te r en im C o lu m b i fu it causa causae (i. e. C o lu m b i)
at existentis tan tu m , non vero ut operantis; d u m e con tra B. V irg o fu it causa
causae (i. e. C h risti R ed em p to ris) n ed u m u t existentis, sed etiam ut operantis,
q u ia D e u s R ed em p tio n em m u n d i ex eius lib ero a s s e n s u — in ord in e execu tio n is
— pen d ere vo lu it, p ro u t supra fu se p ro b avim u s. E o v e l m agis q u o d , iu x ta m e n
tem P atru m , m aternitas d ivin a B. V irg in is et eiu s sp iritu a lis m atern itas gratiae
respectu o m n iu m h om in u m , sunt sem p er ita in tim e conn exae, u t un a in alia
in clu d atu r.
C O R R E D E M P T IO A PUD SC R IP T O R E S O R IEN TA LES
II - T e s t i m o n i a Theologorum et Seriptorum Ecclesiae
In trip lice m classem d iv id i possu n t, vid e licet: A ) S crip to re s m ed iae aetatis;

B ) S crip to re s aetatis m od ern ae, et C ) S crip to re s aetatis nostrae.
A ) Scriptores mediae aetatis (S aec. I V - X V I ) .
I - S C R IP T O R E S O R I E N T A L E S :
S. T a r a s iu s P atr. C on stan tin . ( f 806). Iu x ta S. T a ra siu m , B. V irg o fu it

« salutis m o rta liu m co n cilia trix » ( P G 98, 1486), illa q u ae « beatos effecit om nes
m ortales » ( 1. c., 1490), « secu n d ae regen eration is apu d D e u m con ciliatio » ( 1. c.,
149 1), « to tiu s orbis reparatio» , « A d a m i m aled icti exp iatio, d eb iti E va e so lu tio »
(1. c., 14 9 1-14 9 2 ). « P e r m u lierem m o rtem lu crati su m us, p er m u lierem u n iversa
rursus in s ta u r a b it» (1. c., 1494).
S. T heodorus S t u d it a (f 826). M a ria data est a D e o « in sp len d id u m et

m a gn ificu m pro E v a p retiu m , M a tris m ed icam en tu m filia effecta est: d ivin ae
reform atio n is n ova con sp ersio » ( P G 99, 696-687).
S. I o se p h H ym nograph us ( i 833): « C u m vo ce arch an geli ad te laetanter

clam am us, o V irg o : A v e , m a le d ictio n is solutio; ave om n iu m m a lo ru m red em p
tio » (M a ria le, P G 105, 1258), « p e cca n tiu m exp iatio » ( 1. c., 1 118 ), «a prim oru m
p a ren tu m m a led ictio n e n os liberasti ... o sem p er b en ed icta et p e cca n tiu m p ro
p itiatio » (1. c., 1102).
P h o t iu s P atr. C o n s t a n t in . ( f 8 9 1) a perte d ocu isse v id e tu r coop eration em

im m ed iatam B . V irg in is ad red em p tion em . A ss e rit enim p e r io sa m d iab olu m
v ic tu m et suis p e d ib u s su b iectu m fuisse, ac am aram sen ten tiam con tra genu s
h u m a n u m latam , p er ipsam ablatam fu isse ( A r i s t a r c h i s , Sermones et homiliae
P h o tii, C o n sta n tin o p o li 19 0 1, t. 2, p. 224).
G e o r g iu s Patr. N ic o m e d ie n s is (saec. ix), haec ve rb a ad Io ach im et A n n a m

d irigit: « O iu sto ru m praeclare a ccep tam hostiam ! O ob latio n em m u n d i factam
red em p tion is pretiu m ! » ( P G 100, 1451).
N ic e t a s D a v id (saec. x) aperte asserit B. V irg in e m m aled iction em p roto -

p aren tu m n ostroru m fu gasse ( P G 105, 17).
Ioannes G eom etra (saec. x) ita V irg in e m alloq u itu r: « A v e , doloris solutio,
d estru ctio in im icitiae, cap tivita tis red em p tio » ( B a l l e r i n i , S yllog e..., 2, 205-206).
Ioannes G abras ( s a e c . x i v ) p u l c h r e e x p o n i t q u o m o d o B . V i r g o , iu x t a a eter

num D ei c o n s iliu m , p e c c a t r ic e m h u m a n it a t e m regen erare d e b e b a t. (C fr B o is -
SONA DE, Anecdota graeca, Paris, 18 31, p. ic o ) .
C O R R E D E M P T IO APUD S C R IP T O R E S O C C ID E N T A L E S
N ic iio l a u s C a b a sil a s (t 1 3 7 1 ) fu se de coop eration e B. V irg in is ad re d e m p

tion em agit. Ip sa en im fu it « ad dispensationem tamquam adiutrix assumpta, non
sim p liciter (ut) a liq u id con trib u at, v e lu t cu m ex iis, q u ae ab alio m oven tu r,
sed ipsa seipsam conferat, D eique cooperatrix evadat ad p ro v id e n d u m hu m ano
generi; ita u t cu m eo et socia et p articep s sit gloriae, q u ae exin de p r o v e n it » (In
A n nun tiat., par. 5, p. 488, P atr. O r. G a f f in -N a u ). B . V irg o « poenas pro n obis
d oloresq u e, loco gau d ii sibi p rop ositi (H e b r., 12, 2) ex p erta est. E t ign om in iae
o p p ro b rio ru m q u e F ilii particep s fu it... ad ineam salutem procurandam F ilii socia
effecta est » (In D orm it., 3, § 1 1 , p. 507). D e sc rip tis vero d olorib u s P assionis
F ilio m a triq u e co m m u n ib u s, rationem hu iu s rei ita exp onit: « O p o rteb a t en im
eam sociam esse in o m n ib u s quae ad p ro vid en tia m q u ae circa nos erat, sp ec
ta b an t » (In D orm it., p p . 507-508). Q u are B . V irg o a p p ellatu r « salus h o m in u m ...
et p orta et vita, cete risq u e d ign a a p p ella tio n ib u s quas S alv ato r p ro p ter m eam
sa lu tem au d ivit! H ic en im causa, tu m ihi es concausa sanctitatis b o n o ru m q u e,
q u ae ex S alvato re p er te et quae ex te p ercep it sola» (In D orm it., § 13, p. 510).
I s id o r u s G labas (f 1 3 9 4 ) p u lch re exp on it q u om od o D e u s illam tan tu m m od o
cap acem in v en it lib era n d i h om in es. B. V irg o est n ovu s h om o ad sim ilitu d in em
D e i creatus, ad h oc ut coop erari valeat cu m D e o ad salu tem h o m in u m ( B a l-
l i RINI, Syllog e... t. 2, pp. 428-429, 396-397).
G e o r g iu s S c h o l a r io s (f p. a. 1 4 7 2 ) , asserit B. V irg in e m u n itam sem p er
C h risto fu isse, ta m q u a m eiu s coo p era tricem , u sq u e ad pedes C ru c is, m odo
m a xim e in tim o et m axim e d ivin o (Hom . in dorm. B . Virginis, in P atrol. Or.
G ra ffin -N a u , t. 1 6 , P aris, 1 9 2 2 , p. 5 7 9 ) . B. V irg in i titu lo s trib u it R ed em p tricis,
L ib e ra tric is nostrae, eo q u o d coop erata est saluti n ostrae ta m q u a m causa secu n
d aria et m in isterialis (O r. ad Virginem , t. 2, p. 3 6 6 ; t. 1, pp. 2 0 3 -2 0 4 ).
II - S C R IP T O R E S O C C ID E N T A L E S :
S. A m b r o s iu s A u tpertus ( f 778) haec inter alia scripsit: « H aec prim ae m ortis

dam n a resolvit, haec hom in i p erd ito red em p tio n em a d d u x it » ( P L 89, 1277).
A l c u in u s (f 804): « O m n is m u n d u s co n g a u d et u t p er ipsam redem ptus»
(P L 10 1, 1300).
S. P e t r u s D a m ia n i (10 0 7-10 77), p lu ra habet. E n praecipua: « P e r m u lie
rem in fu sa est m a led ictio terrae, p e r m u lierem red d itu r b en ed ictio terrae. P e r
cu iu s m anus p o tu s m ortis am arae p o rrigitu r, p er eam q u o q u e d u lcis vitae p o cu
lu m exh ib etu r. L a rg issim u m b en ed ictio n is n ovae flu en tu m d etersit m a le d ic
tio n is an tiq uae co n tag iu m » (H om il. in N a tiv . V ., P L 144, 758, 743). B. V irg o
« caelu m n obis a p e r u it » ( P L 145, 33); in ipsa R e d e m p to r co n d id it gla d iu m , per
q u em hostem stravit ( 1. c., 940). In serm on e q u o d am de A n n u n tia tio n e B. V ir
gin is sic ait: « E v o c a tu r statim coelestis ille co n v en tu s et iu x ta p rop h etam init
D e u s con siliu m , facit serm on em cu m angelis de restau ration e eorum , de redemp
C O R R E D E M P T IO A PUD S C R IP T O R E S O C C ID E N T A L E S
tione h o m in u m ... ac illis stu p en tib u s et m ira n tib u s prae gau d io, de m od o red em p
tionis. E t statim de th esau ro d ivin itatis M a ria e n om en e v o lv itu r et per ipsam
et in ipsa et cum ipsa totum hoc faciendum decernitur, u t sicu t sin e illo n ih il fa c
tu m ita sine illa nihil refectum sit » ( P L 144, 558). Iu re ig itu r con clu d it: «Hic,
d ilectissim i fratres m ei, h ic rogo, p erp en d ite q u am d eb ito res sim u s h u ic b ea tis
sim ae D e i G e n itric i, q u an tasq u e illi p o st D e u m de n ostra red em p tion e gratias
agere d e b e a m u s » ( P L 144, 743).
S. A n selm u s A rch . C ant. (10 3 3 -110 9 ) etiam q u am p lu rim a h abet. Ip sa
ratio essendi D eip a rae eiu sq u e m atern itas ex officio C o rred e m p tricis rep etitu r:
« p ro p te r salu tem p e cca to ru m estis tu , filius, et tu , m a ter» (O r. 5 1, P L 158,
9 51). B. V irg o a p p ella tu r « C a u s a gen eralis reco n ciliatio n is» (O r. 52, P L 58,
9 57 B). D e u s en im « fecit u t... nos p e r vitae restitu tion em essem u s filii m atris
eiu s» (O r. 52, P L 158, 957). « Q u i p o tu it om n ia facere de n ih ilo, n o lu it ea v io
lata sine M a ria reficere » (O r. 52, P L 956 B). D eip a ra a p p ellatu r « m u n d i reco u -
ciliatrix » (O r. 5 1, P L 158, 952) « p e r q u a m ... in fern o rem ed ian tu r, d aem on es
co n cu lca n tu r... » (O r 52, P L 158, 955 C ).
E x p o n it q u o m o d o B. V irg o , fin em P assionis C h risti (salu tem n ostram ), b en e
sciens ( P L 158, 648), elegit illam desid erare eam q u e c u m illo su b ire p o tiu s q u am
ab ea liberari ( 1. c., 649 B); id eo q u e filiu m ta m q u a m « suam hostiam » D e o P atri
ob tu lit, cui ob lation i a d iu n x it etiam su os p rop rios dolores. Iu re ig itu r D e ip a
ram d ep recatur: « E x o ra b ile m ... te .... p raebere, D o m in a , ne differas, ex q u a...
red em p tio n obis v e n it» ( P L 158, 945). « P e r te a ccessu m h ab eam u s ad F iliu m
tu u m , qui per te redemit mundum » ( P L 158, 961).
E adm erus C a n t u a r ie n s is (f 112 4 ) de D eip a ra asserit q u o d « p ro m e ru it u t
reparatrix p erd iti o rb is d ign issim e fieret» (L ib . de excell. V irg., c. 9, P L 159
573). S c r ib it insuper: « U tiq u e cu n cta q u ae D e u s b on a et u tilite r fecit, in co
statu q u o con d ita fu eran t, esse d estiteru n t et p er h an c b eatissim am V irg in e m in
statum p ristin u m revo cata su n t et restituta. S icu t ergo D e u s sua p o ten tia p aran d o
cu n cta P ater est et D o m in u s om n iu m , ita B eata M a ria suis ineritis cu n cta rep a
rando M a te r est et D o m in a rerum ; D e u s est en im D o m in u s om n iu m , sin gu la
in sua n atura p ro p ria iu ssion e con stitu en d o; et M a ria est D o m in a reru m sin gu la
con gen itae d ign itati p er illam q u am m eru it gra tiam restitu e n d o » (1. c., c. 7,
578). E ad m eru s p rim u s esse v id e tu r q u i m agis ex p licite de meritis reparativis
V irg in is lo q u itu r.
S. B ernardus ( f 1 1 5 3 ) sat aperte d ocet coop eration em im m ed iatam B . V ir
gin is red em p tion i o b iectiva e. 1 P ro ipso en im — p ro u t co n clu d it P. A u b r o n —
1 C f r A . R a u g e l , L a d octrin e m a ria le de sa in t B ern a rd , P a ris, 19 3 5 , p p . 13 3 -1 4 4 ; D . N o -

g u e s , M a riolog ie de S a in t B ern ard . P a r is - T o u r n a i, 193 5, p p . 10 3 -1 5 8 ; P . A u b r o n , L a M a r io -
logie de S a in t B ern a rd , in R ccherches de Science religicuse, 193 4 , t. 24, p p . 5 6 9 -5 7 2 ; P . A u b r o n ,
L ’oeuvre mariale de saint B ern ard , I u v is y , 19 3 5 , p p . 28-35 et I 9 2 -
C O R R E D E M P T IO A P U D S C R IP T O R E S O C C ID E N T A L E S
« M a rie est la coop eratrice du S a u v eu r d ep u is 1’A n n o n cia tio n ou tou t d ep en d a it

d e son fiat ju s q u ’a la consom m ation du C alv aire «. G oo ssen s, ex om n ib u s te x
tib u s u n u m tan tu m m od o affert Sermonem I I I de purificatione M a ria e: « O ffer
F iliu m tu u m , V irg o sacrata, et b en e d ictu m fru ctu m ven tris tui D o m in o rep rae
senta. O ffer ad nostram omnium reconciliationem hostiam sanctam , D e o p la ce n
tem . O m n in o a ccep tab it D e u s P ater ob latio n em n ovam , et pretio sissim am h o
stiam ». A n im a d v ertit G oossen s: « N u llo enim modo affirm at M e lliflu u s D o c to r
M a ria e passionem et actio n em offeren d i C h ristu m , im m ed iate a liq u id c o n tu
lisse ad red em p tion em o b iectiva m , et n on ta n tu m ad red em p tio n em su b ie c ti-
vam . N o n n e m artyres passi su n t in arcta u n io n e cu m C h risto , n on n e et sacer
d otes in sacrificio M issae C h ristu m D e o offeru n t “ ad n ostram om n iu m reco n
ciliation em ” , q u in ad red em p tion em o b iec tiv a m coop erari d ici queant? » (o.
c., pp. 12 5 -12 6 ). S ed cu iq u e p atet om n in o nullam paritatem adesse in ter m artyres
sacerd otesq u e ex u n a parte et M a ria m ex alia parte. B. V irg o enim , illa om n ia
praestabat — iu xta m en tem S. B ern ard i — ta m q u a m nova E va , et id eo titu lo
om n in o sin gu lari q u i aliis n u llim o d e co m p e tit.
In su p e r S. B ern ard u s, p rim u s om n iu m , u t vid e tu r, de satisfactione redemp-
tiva V irg in is m agis ex p licite locu tu s est: « C u rre , E va, ad M ariam : cu rre,
m ater ad filiam ; filia pro m atre respond eat, ipsa m atris o p p ro b riu m au ferat
ip sa P atri pro m atre satisfaciat: q u ia ecce si v ir c ecid it p er fem in am , iam non
erig itu r nisi p e r fem in am ... O fem in am sin gu lariter ven eran d am ... p aren tu m
reparatricem ! » ( P L 183, 62). « M e rito in te resp iciu n t ocu li totiu s creatu rae,
q u ia in te et p er te et de te b en ig n a m anus om n ip oten tis q u id q u id creaverat
r e c r e a v it » ( P L 183, 328).
A ss e rit in su p er q u od « n ec ipsa m u lier b en ed icta in m u lierib u s vid e b itu r
otiosa: in v en ietu r eq u id em locus eius in hac recon ciliatio n e > (P L 183, 429).
R ation em h u iu s rei in ven it S. D o c to r in coop eration e E va e cu m veteri A d a m o
in op ere praevarication is: V eh em e n ter q u id e m nobis, d ilectissim i, v ir unus
et m u lier una nocuere; sed gratias D eo , per u n u m n ih ilo m in u s v iru m , et m u lie
rem un am om n ia resta u ra n tu r» ( P L 183, 429-430). « E c c e , si v ir cecid it per
fem in am , iam n on e rigitu r nisi per fem in am ... O fem in am sin gu lariter v e n e
randam , sup er om nes fem in as ad m irab ilem , paren tu m reparatricem , p o stero
ru m v iv ific a tr ic e m » ( 1. c., 62). G ra tia m q u am D e u s M a ria e co n tu lit, fu it re d e m p
tio nostra: « Q u a m gratiam ? D e i et hom in u m pacem , m ortis d estru ctio n em vitae
reparation em » (I. c., 76). Iu re ig itu r co n clu d ere potest: « In te, et p er te, et
d e te b en ig n a m anus O m n ip o te n tis q u id q u id creaverat recrea vit » (1. c., 430).
Q u a e verb a im m ed iatam et d irectam coop eration em ex p rim u n t.
A rnoldus C a r n o t e n s is vel B o n a e v a l l e n s is (f 1160) haec praeclara r e li

quit: « Ip saq u e ( B . V irg o ) sine strep itu seipsam m actans, in altari in teriori, et
lign a et flam m as et latices con gereb at. N im iru m in tabern acu lo illo duo vid e res
C O R R E D E M P T IO APUD S C R IP T O R E S O C C ID E N T A L E S
altaria, aliud in pectore M a ria e, aliud in corp ore C h risti. C h ristu s carnem , M a ria
im m olab at anim am . O p ta b a t q u id e m ipsa ad san gu in em anim ae et carnis suae
ad olere san gu in em , ... et c u m D o m in o Iesu corp orali m o rte red em p tion is nostrae
con su m m are m y steriu m : sed h oc soliu s su m m i sacerd otis p riv ileg iu m erat, u t
de san guin e m u n u s in tra sancta in fe rret... C o o p erab atu r tam en p lu rim u m secu n
d u m m o d u m su u m ad p ro p itian d u m D e u m ille m atris affectus, cu m tam prop ria
q u am m atris vo ta caritas C h risti p erferret ad P atrem : cu m q u od m ater peteret,
F iliu s ap p rob aret, P a te r don aret ... Unumque erat... quod P ater bonus, quod F iliu s
pius, quod mater sancta intendebat: quod in commune elaborabat dilectio, simul-
que se complectebantur pietas et caritas et bonitas, M a tre su p p lican te, F ilio in ter-
p ellan te, P atre p r o p itia n te » ( P L 189, 1694-1695). E t alibi: « D ivid u n t coram
P a tre M a ter et F iliu s p ietatis officia, et m iris allegation ib u s m u n iu n t red em p tion is
hu m an ae n ego tiu m , et condunt inter se reconciliationis nostrae inviolabile sacra
mentum. M a ria Christo se spiritu immolat et pro mundi salute obsecrat, F iliu s impe
trat, P ater co n d on a t... M o v e b a t en im eum (C h ristu m ) M a tris affectio, et om n ino
tu n c erat un a C h risti et M a ria e vo lu n tas, u n u m q u e h olo ca u stu m am bo p a ri
te r offereban t D eo : haec in san gu in e cord is, h ic in sangu ine c a r n is ... ut cum
Christo (B . V irg o ) com m unem in salu te m undi effectum o b t in e a t » ( P L 189,
172 6-27). 1
G o d e f r id u s abbas A d m o n te n sis ( f 1165): « B ea ta D e i G e n itr ix M a ria , causa

e iu sd e m red em p tio n is ex stitit u tp o te p e r q u am et p er cu iu s F iliu m com p len d a
et p erficien d a fu it » ( P L 174, 979). « In q u ib u s ve rb is — an im ad vertit P. C a ro l
— non tan tu m u n ificat cau salitatem C h risti cu m causalitate M a ria e, ve ru m etiam
n on o b scu re v id e tu r a llu d ere ad red em p tio n em praeteritam seu o b iectiva m ». 2
P h il ip p u s d e H a r v e n g ( f 1183): « D e c e b a t n am q u e u t v irgo esset quae redi

mebat, q u ia v irg o ex stitit illa p rim a paren s quae to tu m m u n d u m p erd id erat »
(P L 203, 520).
A lanus de I n s u l is (f 1202): « D e hu iu s arb oris radice, de q u a processit

le s s e ... egressa est virga , id est, V irg o A la ria . H a ec v irg a sui fru ctu s su avitate
redemit am aritu d in em rad icis an tiq u ae. H a ec vitiu m q u od erat in tru n co, rede-
mit in s u r c u lo » ( P L 210, 246).
R ic h a r d u s a S ancto L a u r e n t io (f 1 2 3 0 ) seq u en tib u s ve rb is m o d u m c o r

red em p tio n is B eatae V irg in is exp licat: « Q u od ergo attu lit m u n d o F iliu s p as
sione, hoc et M a te r m u n d o attu lit con versation e, reos et p eccatores recon cilian s
compassione, a cq u isita p e r p a rtu m ip siu s to tiu s m u n d i R ed em p to ris » {De laud.
B . M . V ., lib . 2 , c. 1 , in ter O p . S . A lb e r ti M ., ed. V iv e s, t. 3 6 , p. 1 5 8 ) . « U b i
1 V erba haec o m ittu n tu r a P. L en n erz.

2 D o ctrin a de B e a ta e V irgin is Co-rede?nptione ab ortu usque ad prolapsum a etatis S c h o la
sticorum , in M iscella n ea Francescana, 41 ( 1 9 4 1 ) 2 5 1 .
n o ta n d u m — a n im ad vertit P . C a ro l — q u od D eip a rae con cu rsu s ad nostram

R ed e m p tio n em n on v id e tu r ex p lica ri posse p e r illam allu sion em ad m a tern i
tatem d ivin am , q u u m au ctor compassionem q u o q u e V irg in is ex p licite m em oret
et q u id e m ad osten d en d u m m o d u m quo et F iliu s et M a te r m u n d o attu leru n t
reco n ciliatio n em » (in M iscellanea Francesccaia, 4 1 [19 4 1] 252).
S. T homas A q u in a s (f 12 7 4 ), praeter con seq u en tem n ecessitatem co n sen

sus D eip a rae ad In carn ation em red em p tiva m (3 , q. 3 0 , a. 1 et 4 ) , ex p licite asse
rit B. V irg in e m , p er talem consensu m , R ed em p tio n i coop eratam fuisse: « Q u ia
ergo con sen sus B . V irg in is, q u i per an n u n tiation em req u ireb atu r, actus sin g u
laris p ersonae erat in m ultitudinis salutem redundans, imo totius hum ani generis...»
( I I I S en t., d. 3 , q. 3 , a. 2 , q c. 2). D eip ara, in su per, particep s fu it P assionis C h risti:
« h a b u it m eritu m m artyris, m o rtem C ru c is cu m F ilio patien do (S erm o 58.
In Assum pt. B . M . V .). « S i d icit vir: p ro p ter te dam nor, m u lier potest resp o n
dere: p er m e salvaris» (S erm . 2 3 ). — S i h aec aliaqu e testim on ia sim ul sum antur.
aliquid saltem de coop eration e im m ed iata D eip a rae apu d A n g e lic u m in v en itu r. 1
S. A l b e r t u s M . ( f 12S0J, evid en tissim e, iu x ta om n es, p io u t p u tam u s, uno

G o o ssen s ex cep to, th esim n ostram docet. 2 In te r p lu res te x tu s q u i lau d ari pos-
sent, seq u en tes sufficiant: « B eata V irg o non est assu m pta in m in isteriu m a D o
m ino; sed in consortium et adiutorium iu xta illu d : F acia m u s ei a d iu to riu m sim ile
sib i» ( M a ria le, q. 4 2 ) . Ip sa ig itu r non est sim p liciter « v ic a ria » , sed « coadiu trix
et socia » (ibid .). H ic, p ro u t o m n ib u s patet, p rin cip iu m consortii non ad solam
V e r b i In carn a tio n em c irc u m sc rib itu r, sed ad to tu m op u s C h risti sa lvificu m e x p li
cite ex ten d itu r. « N o n en im adiutorium simile sibi d iceretu r, nisi in omnibus eosdem
actu s participaret ». (In M a tth ., 1, iS ). E t alibi: « P ro illa cu lp a (origin ali) beata
V irg o satisfecit » (O p. omn., ed. B o u rg n e t, 37, 80). 3
C o n so rtiu m hoc, ita est p ro p riu m D eip a rae, u t cu ilib et alteri creatu rae d en e
gari debeat; etenim : « [B eata V irg o ] sola fu it cu i d atu m est h o c p rivileg iu m , sci
licet, co m m u n ica tio passion is, cu i F iliu s , u t dare posset praem iu m , v o lu it co m
m u n icare passion is m eritu m , et u t ipsam p a rticip em faceret b en eficii red em p
tion is, p a rticip em esse v o lu it et poen ae passionis, qu aten u s sicu t fu it adiutrix
1 N o n p o s s u m u s ig it u r c o n v e n ir e c u m c l. P . C a r o l h ae c s c r ib e n te : . Q u o a d S . T h o m a m ,
d ic e n d u m e st e u m de n o stra q u a e s tio n e ne verbu m unum s c rip sisse . Im o , si p ro b le m a
c o g n o v is s e t s ic u t i h o d ie p r o p o n itu r , h a u d im p r o b a b ile v id e t u r e u m im m e d ia ta m c o o p e r a tio n e m
ad op u s o b ie c t iv u m r e d e m p tio n is , iu x ta su a p r in c ip ia s o te rio lo g ic a re ie c tu m fo r e (1. c .,
PP- 2 5 4 -2 5 5 ).
- C fr M . D esm arais, S a in t A lb e r t le G r a n d , docteur de la m edintion m ariale, P a r is - O tta w a ,
1 9 3 5 , p p . 6 8-78 ; I. B e r g m a n n , Die stellung der seligsten Ju n g fra u ivi W erk e der Erlosung «acti
dem H I. K irch en leh er A lb e rtu s M a g n u s, F r e ib u r g im B re is g a u , 193 6 , p p . 70 -84.
:1 V e r b a h a e c siv e a G o o s s e n s siv e a L e n n e r z p r a e te r m ittu n tu r . In a liu m v e ro se n su m
d e to r ta fu e r u n t a P . I g n a t i o C o u tin o, O . P ., in su o M a r ia l. M a d r id , 16 4 7 , p. 2 4 1.
redemptionis per compassionem, ita m ater fieret om n iu m p e r recreation em ; et

sicu t totu s m u n d u s o b lig a tu r D e o p er suam passion em , ita et D o m in a e om n iu m
per compassionem n (M a ria le, q. 150). «[B eata V irg o ] p ep erit to tam g e n tem sim u l
in F ilii passione u b i facta fu it ei in a d iu to riu m sibi sim ile, u b i ipsa m ater m iseri
cord iae P atrem m iserico rd ia ru m in su m m o op ere m iserico rd iae a d iu v it et un a
secu m om n es hom in es r e g e n e r a v it» (Ib ., q. 148). ><[B eata V irg o ] sp ontan eo eius
consensu in eius [C h risti] passione, p ro n obis o m n ib u s illu m ob tu lit: p e r q u am
sufficien tissim am et gratissim am hostiam sem el oblatam , D eum toto gen eri
h um an o reco n cilia v it» (Ib ., q. 5 1).
E x h isce m an ifeste apparet q u om od o G o o ssen s, h ic, et etiam in aliis te xtib u s
e x cu tien d is, p raeiu d icata d u catu r op in ion e illo sq u e a p rop rio et nativo sensu
v io le n te r d eto rq u eat. S c r ib it enim : « C en sem u s v ix u n u m dari S . A lb e r ti te x
tu m q ui d icen d u s sit certo affirm are com p assion em c u m C h risto ^directe c o n tu
lisse ad effectu m red em p tion is o b ie c tiv a e » (1. c., p. 129).
S. B onaventura id em d ocet ac S. A lb e r tu s M a g n u s, praesertim relate ad

p rin cip iu m consortii. 1 D ic it enim : « S ed ille (C h ristu s, d eb eb at) ab Ip sa ad iu -
vari, u t a d im p leretu r q u od de E o p ro p h etice d ictu m fu it, G en esis secu n d o [v 18]:
F acia m u s ei a d iu to riu m sim ile sibi ... » (S erm . D e Assum pt. B . M . V ., op. 9,
704-705 a). Iu x ta S. B o n a ven tu ra m , C h ristu s et M a ria « fu e ru n t reparato res
(h um an i gen eris )» (S erm . 4 D e Assum pt. B . M . V’., op. 9, 695 a). C h ristu s co m
m u n ica vit cu m M a tre om n em hon orem q u em ip sem et h ab u it in caelo et in terra
(S erm o 6 D e Assum pt. B . M . V ., op. 9,705 a). A sso cia tio ergo B . V irg in is C h risto
est u n iversalis. P lu ra in su p er de p rin cip io retroversio n is seu recircu lation is,
et q u id em u n iversa liter in tellecto , scrib it: « Illa m u lier, scilicet E va , nos a p ara
diso ex p ellit et ve n d it, ista [M aria] n os red u cit et em it » (O p . 5, 486, n. 16);
« sicu t E v a om n es nos ge n u it m u n d o , sic D o m in a n ostra om n es nos ge n u it caelo »
(S erm . 6 D e Assum pt. B . M . V ., O p . 9, 706 b). « Ip sa etiam reco n ciliatio n em toti
g en eri h um an o prom eru it: et ideo erga eam ard ere d eb et om n is ch ristian oru m
d evo tio » (3 S ., d. 4, a. 3, q. 3; O p . 3, 115 b). « N u llu s au tem est q u i po sset re d
d ere h on orem su b tractu m D e o nisi C h ristu s. E t B . V irg o est ve n e ra tiva et restau-
rativa h on oris D e o su b tracti et m ater consentiens, q u o d C h ristu s in p retiu m
o ffe rre tu r))2 ( C o lla t. 6 de donis S p . S ., n. 17; O p . 5, 486 s.). D ic it R e d e m p tio n is
p retiu m , ex V irg in e fu isse « su m p tu m , p er eam so lu tu m et ab ea possessum ;
ex ea sumptum in incarnatione V e rb i; p e r eam solutum in redemptione generis h u
1 C f r D i F o n z o , O . F . M . C o n v ., D o ctrin a S a n c ti B ona ven tu rae d e u n iv e r s a li m e d ia tio n e

B . V ir g in is M a ria e , R o m a e , 193 8 , p p . 9 5 - 1 2 1 ; P l e s s e r P ., O . F . M ., D ie L e h re des h l. B o n a
ventura uber die M ittle r s c h a ft M a r ien s, in F ra n zisk a n isch e S tu d ie n 23 (19 3 6 ) 3 53 -38 9 .
2 P . L e n n e r z s istit in v e r b is « N u llu s e s t ... n isi C h r is tu s » , q u in a d d a t v e r b a B . V ir g in e m
re s p ic ie n tia , e t c o n c lu d it q u o d iu x ta S . B o n a v e n tu r a m « C h r is tu s solus p o t u it s a tis fa c e r e p r o
p e c c a to o r ig in a li» ! ... (o . c ., p . 1 6 7 , n . 2 18 , ed . 3).
C O R R E D E M P T IO APUD S C R IP T O R E S O C C ID E N T A L E S 317
m ani; et ab ea possessum in assecu tion e glo riae paradisi. Ipsa p retiu m illu d p r o
tu lit, solvit et possedit: ergo est eiu s ut originantis, u t persolventis et u t p o ssi
d en tis » (C o lla t. 6, de donis S p . S ., n. 3; O p . 5, 484 a). In C alv a rio vero, «beata
V irg o filiu m su u m ad sacrifican du m » o b tu lit ( 1. c., n. 17; O p . 5, 4S6 b). S. B o n a
ven tu ra , igitu r, apertissim e, p ro u t ex te xtib u s ipsis patet, ad m ittit coop eration em
effectiva m et im m ed iatam V irg in is red em p tion i ob iectivae. E t ideo falsa om n ino
vid e tu r illa assertio G oossen s: « N e c apu d S . B on aven tu ram co llig i p o test v a li
d u m a rg u m en tu m » (1. c., p. 129).
A u c to r Sp ecu li humanae salvationis (editi a. 1324) B. V irg in em P e rd o le n

tem , ta m q u a m n ovam Iu d ith , ve stib u s red em p tricis S alvato ris in d u tam ex h ib et
in actu p ro icien d i te lu m in d iab oli g u ttu r. In te x tu vero q u i v iv id a m h an c rep rae
sen tation em com m en tatu r, ita legitu r: « S icu t C h ristu s su p eravit d iab olu m per
suam passion em ita etiam su p era vit eum A la ria per m aternam com passion em »
(L u tz et P e r d r i z e t , Speculum humanae salvationis, U e b e rse tz u n g von Iean M ie -
lot (1448): D ie Q uellen des speculum und seine Bedeutung in der Ikonographie
besonders in der elsdssischen K u n st des 14. Ih ts., 2 B d e ., L e ip z ig 1907-1909. B d.
I. I. T e ii, T a fe l 59, v v . 13-14).
Ia m ve ro , h ic etiam ch aracter soterio lo gicu s com passion is B. M. V irg in is
evid en tissim e ex p rim itu r. E st v e lu ti testim on iu m th eologiae p o p u laris m agn i
m om en ti, p raesertim si prae ocu lis h ab eatu r m ira b ilis d iffu sio h u iu s lib ri q u i
m erito h a b etu r tam q u am Sum m a T h e o lo g ia e popu laris. C irca saecu lu m xvi
lib er iste iam pro trigesim a v ic e ed itu s erat. E x q u o ev id en ter elu cet q u om od o
in ter fideles saeculi x iv coop eratio im m ed iata D eip a ra e red em p tion i o b iectiva e
sat com m u n iter, n ullo reclam ante, p r o fite b a tu r .1
B ea tu s R aym undus L u l l iu s in op. « H o ras de N u e stra S e r io r a » (cfr Obres

de Ramon L u ll, P alm a M a llo rc a 1906-1938, t. 19, p. 194), inter alia asserit vitam
filioru m D e i, quae p er sacram enta habetu r, fru ctu m esse P assionis C h risti et
com p assion is B . V irg in is quae, q u ia pati n on d eb eb at ob peccata personalia
q u ae d eerant, passa est p ro p ter nostra p e c c a ta .2
B ea tu s I o a n n e s T a u ler u s, O . P. ( f 13 6 1) aperte d o cu it B eatam V irg in e m

seip sam un a cu m C h risto hostiam v iv a m ob tu lisse pro n ostra o m n iu m salute
(S erm . P ro festo P urific. B . M . V ., CEuvres com p letes, vo l. 5, p. 6 1, P aris, 1915);
« eiusd em [in C alvario] oblationem in gratu m suscepit [D eus] s a c r ific iu m » ad
utilitatem et salutem totius humani generis... q u o p er afflictionum suarum merita
iram D e i in misericordiam commutaret... n ecn on in fin itu m q u em d am h ic thesau
1 R e la t e ad S c o t u m c f r P . U r i b e s a l g o J o s e , L a corredencidn M a ria n a a la lu z de la C r i-
stologia de E sco to , in E stu d io s M a ria n o s, a. 3, v o l. 3, M a d r id , 19 44, p p . 2 1 9 -2 3 0 .
2 C f r C a l d e n t e y M i g u e l , T . O . E ., L a Corredencidn de la Virgen a la lu z dei D octor I lu -
m inado B . R am on L u ll, in Estudios M a r ia n o s, a. 3, vo l. 3, M a d r id , 1 9 4 4 , pp. 2 8 7 - 3 1 9 .
rum comparet meritorum q u ib u s m iseris o m n ib u s sem p er a p u d D e u m su bve

n iret... » ( 1. c., vo l. 6, pp. 253-255). E t B eatam V irg in e m alloquen s: « ... om n em
suam tib i p ra ed ixit passion em q u o meritorum suorum omnium et affliction u m te
participem faceret, eiq u e in salu tem h o m in u m reparan d o co o p era reris... » (1. c.,
c. 19, p. 259). « E t sicu t E va , u su rp an s tem ere de arb ore scien tiae b on i et m ali
hom in es in A d a m p e rd id it, ita tu de arkore crucis dolorem in ie suscepisti, satia-
taque amaritudine, una cum F ilio tuo homines redem isti» ( 1. c., c. 18, p. 256).
« C e r te postea asserit — a n im a d v ertit P. C arol: — “ A d a m de E v a recep it quo
nos in terem it, et C h ristu s ex te su scep it q u o nos red em it q u o d p ro cu ld u b io
de con cu rsu solu m m od o m ed iato in tellig i valet. S ed q u is sanus ex hoc iam argu ere
p o terit verb a q uae praeced u n t in eo d em sensu su m en d a esse? Si au ctor, affir
m ata in genere dum taxat V irg in is ad op u s red em p tivu m coop eration e, praed icta
verb a de con cu rsu m ed iato a d d id erit, tu n c u tiq u e con sid eran d a ista essen t ta m
q u am p er m o d u m ex p licatio n is restrictiva e d icta. S ed casus n oster vald e d iv e r
sus est: ad ditio en im illa n u llo m od o potest se h abere ceu ex p licatio resp ectu
co n tex tu s praeced en tis, q u u m in eo explicite d esig n en tu r actus specifici p e r qu os
D eip a ra ad nostram R e d e m p tio n em coop erata est. A u c to ris m en tem alio m od o
exp on ere n ih il aliud esset nisi eam , con tra leges sanae in terp retation is, a sensu
o b vio d eto rq u ere » (1. c., p. 259).
G ersox (f 1428) haec in ter alia 1 habet: « E rig is cord is aures ad vo ces sp i
ritus sui, d u m p ro p riu m F iliu m , d u m d ilectu m oris sui, visceru m q u o q u e su o
ru m et vo to ru m , consensit crucifigi pro redemptione nostra, dans n obis illu m , u ti
q u e cu m gau d io et exu ltation e, q u ae su m m am su p erab at carnis a n g u stiam ...
E xh ila re sce ad haec et spera tu, q u i perieras, m iseran d e h om o. Q u id u ltra negare
tib i M a te r m iserico rd iae po terit, si p ro p riu m p ro te filiu m con sen sit offerri tantae
m iseriae? Q u id con ced et beatifica in caelis, q u ae talia dabat in terris afflicta?
P erd it m iseriam : n u m q u id et m isericord iam ? p e rd it passion em ; sed n u m q u id
com passion em ? » (Opera omnia A n tw e rp ia e , 1706, t. 3, coi. 671 D -6 7 2 A ).
U lteriu s: « U ltro n e a vo lu n ta te consensit, d ilectu m su u m e x d ilecto, et a m i
cu m p er am orem , et filiu m talem , p ro n ostra red em p tio n e c ru cifigi, cu iu s re d e m p
tion is p o st F iliu m fu it d esid era trix m axim e, fu it et zela trix . Id eo d on ec c o m p le
retu r, n ed u m sufficien ter, pretio passionis so lu to p ro o m n ib u s, sed etiam iu g ite r
et efficaciter in sin gulis n o n d u m dam n atis, q u oad v ix it, am arissim is D e u m sp o n
sum et in en arrab ilib u s g e m itib u s p o stu lab at, freq u e n ter q u o q u e c u m clam ore
v a lid o et lacrim is, ex au d ita est pro sua reveren tia >(t. 4, coi. 3 1 4 D - 3 1 5 A ). —
N e c solu m m od o B. V irg o con sen sit u t F iliu s pro n obis im m o laretu r sed u lteriu s
im m olatam victim a m in h olo ca u stu m D e o sp onte o b tu lit: « M a ria p lu s c o m p la
cu it D eo , p lus h um an o gen eri p ro fu it post C h ristu m b en e d ictu m fru ctu m sive
3 C f r B o v e r , U n iversalis B . M a r ia e V . m ediatio in scriptis Ioh an nis G erson , in G regorianum ,

O. ( 1Q2$) 2 s-1 -2 -Q
C O R R E D E M P T IO APUD S C R IP T O R E S O C C ID E N T A L E S 3*9
F iliu m suum , offerend o ip su m sp on tan ee in h oloca u stu m in ara cord is sui, fe r

vid issim a caritate succen si » (t. 4, eoi 397 C ). B. V irg in e m , tand em , salutat « p e r
d ito ru m R ep aratricem , ex u lu m R e d u ctrice m » (t. 3, coi. 7 1 2 A ), et m agis e x p li-
cite asserit: « A u scu lta te ... q u om od o M a te r particeps fuerit mortis Iesu C hristi
F ilii sui, ratione redemptionis humani generis... A u d ite ..., q u am pro n o b is o b tu
lerit o b latio n e m » (t. 3, coi. 1 1 9 7 B ) . C u m h ac ob latio n e arcte coh aeret em in en s
sacerd otiu m , q u od B. V irg in i agn oscit G erso n . « N o n habet (M aria) ch ara cte
rem sacerdotalem : form aliter, fateor; habet au tem em in en tiu s ad r e c o n c ilia
tion em p eccatoru m , ad a perition em P arad isi » (t. 4, 272 D ). Ia m vero , asserere
q u od B . V irg o lib e rrim e con sen sit u t F iliu s eius cru cifig e retu r et im m olaretu r
pro red em p tion e nostra; q u od illu m sponte, tam qu am em in en s sacerdos, o b tu lit
in h olocau stu m , et q u od p articep s fu it m ortis F ilii sui ratione redemptionis hum ani
generis, id em est ac clarissim e asserere im m ed iatam coop eration em B. V irg in is
red em p tion i o b iectiva e a C h risto in ara cru cis con su m m atae. E t id eo faiso o m
nin o asseritur de m en te G erson is, in hac re, « in d icia insu fficien tia et ad m o d u m
l e v i a » haberi ( G o o ssen s, o. c., p. 130).
S. A n t o n in u s ( f 1459): « S ola fu it (B . V irg o ) cu i d atu m est p er p rivileg iu m

com m u n icatio passion is. C u i F iliu m , u t d are po sset p raem iu m , v o lu it c o m m u
n icare m eritu m passionis, et u t ipsam faceret p a rticip em b en eficii red em p tio n is,
q u aten u s, sicu t fu it adiutrix redemptionis p er com p assion em , ita fieret m ater
o m n iu m p er recreation em » (Sum m a, p. 4, tit. 15, cap. 20, § 14, V ero n a e 174 0 ,
p. 1064). « Ip sa sola h a b u it om n es in feriores red u cere, et re d u x it ta m q u a m
m ed ia trix et adiutrix redemptionis » (ib ., c. 44 § 2).
E t alibi: « N o n d ecet... eu m [C h ristu m ] esse solum , sed m e m atrem suam
iu x ta eu m , d atam sibi in ad iu toriu m in red em p tio n e p er com p assion em m a x i
m am » (Ib id ., 4, tit. 15, c. 44, § 9). E tiam haec clarissim a verb a n e q u e u n t sane
dici « in d icia in sufficien tia et ad m o d u m levia » (p. 130). F in is en im so terio lo -
g icu s « com passion is » ex p licite om n in o d ocetu r. 1
S. B e r n a r d in u s S e n e n s is (f 1444) asserit q u o d B . V irg o , in d ie an n u n cia-

tion is circa d u rissim am F ilii sui m ission em d ivin itu s illu strata « cu m C h ris to
cru cifixa est in hora h u iu s c o n c e p tio n is » (D e consensu Virginis, S erm . V I I ,
pp. 102-103), et p e r su u m lib e rrim u m con sen su m « o m n iu m electo ru m salu tem
viscerosissim e ex p etiit et p ro cu ra v it, ita u t ex tu n c om n es in su is v isc e rib u s b aiu -
laret ta m q u a m verissim a m ater filios suos» ( 1. c., p. 103). H a ec m aternitas gratiae
con su m m ata est in C a lv a rio , u b i B . V irg o n ed u m iu x ta c ru cem stabat, « ve ru m
etiam in cru ce pen d ebat; de se en im in se n ih il rem an serat » (D e passione D om ini,
S erm o 5 1, O p . T . I, p. 257). « T o ta co m m igrav erat in d ilectu m » (Ib id .). Iu x ta
1 C fr B s a n d E ., D ie M itw irk u n g der Seligsten lu n g fr a u Z u r Erlosung iu;c:i dem hi. A n to n in

von F lo r en z , Rom , 19 4 5 .
C ru c e m Iesu , o m n iu m electo ru m « p e r d ilection em B . V irg o facta est m a ter»

(Ib id .). H a ec autem sp iritu alis B . V irg in is m aternitas fit actu alis in sin gu lis
h o m in ib u s cu m in fu n d itu r gratia: « V irg o m ater est o m n iu m am an tiu m C h r i
stu m p er in fu sio n em in v isib ilis gratiae » (Ib id .). D e satisfactio n e vero m ariana,
S . B ern ard in u s haec habet: « T u satisfactio d ign a coram largitore o m n iu m b o n o
rum » (D e E x a lt. B . Virg. serm o 13, a. 2, 4, 103).
F also ig itu r G o o ssen s asserit: « C l. D ille n sc h n e id e r... n on n isi haesitanter
et absq u e validis testim oniis» ad du xisse S . B ern a rd in u m S en en sem (sicu t et
S co la rio n ) (o. c., p. 130). N u lla m enim haesitation em d em on strab at C l. D ille n
sch n eid er, p ro u t legen ti te xtu m ip su m apparet. T e stim o n ia vero ab ipso D i l
len sch n eid er allata sat va lid a cu iq u e apparent, si sim p liciter et ab sq u e praeiu-
d icata op in ion e legan tu r.
R elate ad m en tem D i o n y s i i C a r t h u s ia n i ( t 14 7 1), praeter te x tu s a D il
len sch n eid e r et a G o o ssen s citatos, atten d i d eb et ad alios eiu sd em D io n y sii,
et praesertim ad te xtu m articu li 26 u b i quaerit: C u r Christus, sapientia Patris,
voluit suam dilectissimam M atrem passioni suae esse praesentem. E t respondet:
« M ir u m v id e ri p o test cu r D o m in u s et S alvato r, sine cu iu s p ro v id e n tia n ih il
fit, sine cu iu s n u tu n ec fo liu m arb oris cad it, vo lu it in n ocen tissim am atqu e piis-
sim am M a tre m su am suae adesse passion i, ta m q u e gravissim a affliction e to r
q u eri. — A t a rb itro r resp o n d en d u m , q u od , non absque sublimi consilio, nec sine
m u ltip lici ac rationabilissim a causa, id v o lu it ac perm isit. Prim o, q u on iam prae-
stan tissim am suam G e n itric e m v o lu it nostrae salutis esse cooperatricem p ra eci
p uam . Id eo v o lu it u t sua fidelissim a passione, veh em en tissim a ac m aterna, mere
retur cop iose ex h a u d iri p ro m u ltis, et illis ob tin ere fru ctu m d om in icae passionis
q u i eid em passion i su n t facti in g ra ti... H in c scrib it S . A lb e rtu s: U t C h ristu s
suae m atri daret praem iu m , v o lu it ei com m u n ica re passion is meritum', et u t ipsam
p a rticip em faceret beneficii red em p tion is, p a rticip em esse vo lu it et poenae p a ssio
nis: q u aten u s, sicu t fu it adiutrix Redemptoris p er compassionem, ita m ater fieret
o m n iu m p e r recreation em ; et sicu t totu s m u n d u s D e o o b lig a tu r ob passion em
eius, ita et b eatissim ae D o m in a e om n iu m o b liga re tu r ob eius com passion em ».
E x hac exp osition e sat ev id en ter p atet ch aracter soteriologicus compassionis
D eip a rae. E ten im : 1) n on casu, ve l m aterno ta n tu m affectu d u cta, B . V irg o fu it
iu x ta cru cem F ilii, sed divino consilio', 2) D e i con siliu m in h oc erat u t B. V irg o
cooperaretur p er suam v iv issim am com passion em , nostrae saluti', 3) coop eran do,
et q u id e m immediate (i. e., p er suam compassionem corredemptivam) n ostrae saluti,
ei co m m u n ica vit F iliu s meritum passionis sicu t illam p articip em esse v o lu it poenae
passionis; et id eo 4) copiose ex a u d iri m eretu r p ro m u ltis. — Q u a re textu s citati
a D ille n sc h n e id e r minime excludunt coop eration em im m ed iatam D eip a rae red em p
tion i o b iectiva e, sed illam p o tiu s complent. Q u ia en im ipsa coop erata erat, per
suam com p assion em co rred em p tiva m , passion i red em p tivae C h risti, « e x c e l
len ter prom eru it ut p er ipsam , h oc est p er preces et m erita, virtu s et m eritum
C O R R E D E M P T IO A P U D S C R IP T O R E S A E T A T IS M O D ER N A E 321
p assion is C h ris ti c o m m u n ic e tu r h o m in ib u s ». P au cis verb is: B. V irg o est d isp en

sa trix o m n iu m gra tiaru m red em p tion is p e r intercession em , q u ia m eriti illaru m
o m n iu m g ra tiaru m particeps fu it ob suam im m ed iatam p a rticip atio n em poenae
red em p tiva e C h risti, p e r suam com p assion em co rred em p tiva m . F ru s tra igitu r
asserit D ille n sc h n e id e r, post allatu m u ltim u m textu m : « N u lle trace ch ez D e n y s
d ’u n co n co u rs m arial p lu s direct ». S i ita esset, ipsem et D ille n sc h n eid er negare
etiam d eb eret (q u od tam en n on facit) S. A lb e r tu m M ., a D io n y sio citatu m
im m ed iatam coop eration em B. V irg in is red em p tion i o b iectiva e docuisse.
P a u l u s d e H e r e d ia (fl. 1484) scrip sit q u od B eata V irg o ex stitit « Redem p

trix peccati [in] In carn ation e et passione F ilii s u i » ( T ra ct. de conceptione B . M . V .,
apud M a r r a c c i, P olyanthea M a ria n a , C o lo n ia e A g rip p ., 172 7, p. 575).
H isce p ositis p atet q u isn am sit valor seq u en tis co n clu sio n is W . G oo ssen s
circa scrip tores m ed iae aetatis: « Q u ib u s perp en sis, v ix addere o p ortet m u l
tu m abesse q u o m in u s p ro b atu m sit adfuisse, m ed io aevo, consensu m ynoraliter
unanimem th eo lo go ru m in ex h ib en d o u t revelatam , vel saltem u t absolu te c e r
tam , d o ctrin a m de coop eration e im m ed iata M a ria e ad red em p tion em o b ie c ti
va m ». E t reapse n u llu s scrip to r in v en itu r (et n eq u e a G o o ssen s in d igitatu r) q u i
ta lem d octrin am aut n eget aut in d u b iu m vertat. Q u i de ipsa lo q u u n tu r, illam
ad m ittu n t.
B ) Testimonia Theologorum aetatis modernae.
Q u o a d T h e o lo g o s aetatis m od ern ae (i. e. a saeculo x v i ad p e rio d u m h o d ier

nam ) G o o ssen s n on a d m ittit au ctoritatem te x tu u m S . P e t r i C a n is ii (f 1597).
Ita scrib it: « C ita t en im (D ille n sch n eid er) plu ra asserta q u ae manifeste M a ria e
in terv en tu m im m ed iatu m in ipsa red em p tion e o b iectiva excludunt, q u in his
d ictis ullum op p on ere valeat te xtu m q u i talem in terven tu m affirm et aut su p p o
n at ...» . Q u a m p ra ep rop ere haec scrip ta sint manifeste apparet ex co n sid era
tion e ip so ru m te xtu u m S. P etri C an isii.
T e x tu s q ui manifeste excluderent — iu xta G oo ssen s — M a ria e in terven tu m
im m ed iatu m in ipsa red em p tion e ob iectiva, essent: a) « ... M e d ia to r u n icu s
red em p tion is (C h ristu s), u t in scholis lo q u u n tu r ... cui soli (C h risto ) a ccep tu m
ferre d eb ean t om n es, q u id q u id tu m gratiae, tu m gloriae sin gu lis h om in ib u s
d iv in itu s co lla tu m est, ve l co n fertu r, atqu e in po steru m c o n fe r e tu r » (D e M a ria
Virgine incomparabili, lib. 5, c. 12; B o u r a s s e , Sum m a aurea, t. 9, coi. 145). A tta
m en, statim ex p lic a t S . D o c to r, q u on am sensu C h ristu s sit unicus m ediator,
su b d en s: « Q u i (C h ristu s) solu s p e r se pla cet D e o , atqu e ad D e u m cu n ctis p la
can d u m natura est efficax, cap u t id em et corona san ctoru m om n iu m . N u llu s
vero cath o lico ru m adeo d esip it, u t M a ria m ad h u n c m o d u m faciat M e d ia tri-
c em ... ». V e rb a illa « n atu ra efficax » (quae o m ittu n tu r ab ipso D ille n sch n eid er
et q uae p ro b ab ilissim e ign orata fu eru n t a G oo ssen s), d iscrim en ex p lican t inter
21
C O R R E D E M P T IO A P U D S C R IP T O E E S A E T A T IS M O D ER N A E
m ed iation em C h risti et M e d ia tio n em D eip a rae, q u in ullo modo, p raesertim

m anifeste, m ed iation em seu co o p era tio n em V irg in is ex clu d a n t, b) A liu s te x tu s
esset: « S i q u an d o M a ria m u n d i S a lv a trix d icatu r, n on id p ro p ter efficien
tiam , q u ia n ec salutem n ec gra tiam ipsa efficit, sed p ro p te r su b ve n tio n em d ici;
q u on iam apud D eum gratiam et felicitatem n obis p reca tu r a tq u e p ro cu ra t ».
C e rte h ic serm o est de coop eration e ad red em p tio n e m su b iectiva m p e r a ctu a
lem in tercession em . A ttam e n , p e r sign ification em h u iu s actualis in tercession is
m in im e, et praesertim manifeste, excluditur im m ed iata coop eratio V irg in is ad
red em p tion em o b iectiva m . B en e en im ex p rim i po test un a sine alia.
C o n tra vero hos d u os te x tu s q u i vid e re n tu r ex clu d e re (q u in de facto m in im e
exclu d an t) im m ed iatam coop eration em V irg in is ad red em p tio n em o b iectiva m ,
alii textu s h ab en tu r in q u ib u s sat ev id en ter coop eratio ista ex p rim itu r. D ic it
enim : « C h risti vero sicu ti parens, sic etiam socia, v e l secta trix co n iu n ctissim a,
et hum anae salutis cu p id issim a, fid issim aq u e sem p er p ro cu ra trix ex sistit » (o. c.,
lib . i , c. i , B ou rasse, t. 8, coi. 637). U lteriu s: « C h ris tu m , ve ra m et viv am h o
stiam , pro m u n d i p eccatis exp ian d is o f f e r e t » (o. c., 1. 4, c. 26; B o u r a s s e , t. 8,
coi. 1425). E t alibi haec verb a R u p erti refert: « P ro in d e, q u ia ve re ibi d olores
ut partu rien tis, et in P assione U n ig e n iti, om n iu m n o stru m salu tem b eata V irg o
p ep erit, plane om n iu m n o stru m M a te r est » (ibid ., coi. 1434). P ariter: « N o ta t
et G erso n , n o b ilis ille C a n cella riu s (T r a c t. 2 D e eant, decachordo), M a ria m non
solum cu m Iesu ga u d en te ga visam esse, sed et cu m flen te flevisse, ac tem p o re
q u id e m D o m in ic a e P assio n is tam in F ilio q u am in M a tre d u p lex q u o d d am can
ticu m , p rofu n d issim ae n im iru m lam en tation is et altissim ae ex u lta tio n is re fe r
tu m esse. Sum m um en im lu ctu m , n ec m in o rem lam en ta tio n em sicu t su p er
m orte P rim o g en iti haec pia M a te r assu m psit, quae sim u l q u on iam h u m anae
red em p tio n is fu it sin gu laris am atrix, su u m F iliu m su a q u e v iscera in cru cem
ac m o rtem d irissim am trad i consensit, n eq u e sine gau d io talem hostiam, q u ae
toti m u n d o p u rga tio n em et salu tem afferret, una cum ipso F ilio P atri caelesti
o b tu lit in od orem s u a v ita tis » ( 1. c., coi. 1435). R e fert ta n d em clarissim a ve rb a
S. B on aven tu rae (In L ib. I S en t., dist. 48, q uaest. u lt.).
Iam vero quaerim u s: P arere om n iu m n o stru m salu tem in d olorib u s; c o n s en
tire u t F iliu s in c ru cem trad atu r, et una cum ipso offerre P atri h ostiam to ti m u n d o
salutem afferentem , n on n e id em est ac d icere B . V irg in e m im m ed iate coon e-
ratam fu isse red em p tio n i ob iectivae?
E o d em saeculo x v i d ign i su n t q u i recen sean tu r seq u en tes q u i, su fficien ter
saltem , thesim n ostram d ocen t.
T hom as I l l y r ic u s , O . F. M . C onv. ( f 1528-1529): « B eata ig itu r V irg o

fu it ad iu trix sive a u xilia trix nostrae red em p tion is et est a u xilia trix nostrae iu sti-
ficatio n is... F u it a u xilia trix n ostrae red em p tion is q u an tu m ad q u a tu o r gen era
causarum [efficientis, m aterialis, form alis et fin a lis ] ». E t inferiu s: « Ip sa est
C O R R E D E M P T IO A P U D S C R IP T O R E S A E T A T IS M O D ERN A E 323
restauratrix et rep aratrix ac reco n ciliatrix nostra q u ia rep aravit gen u s h u m an u m »,

et sua facit ve rb a A u g u s t in i d icen tis M a ria m esse au ctricem m eriti (S erm o 2 7
de nomine M a ria e, in Sermones, T o u lo u se , 1 5 2 1 , fol. 1 3 6 ) .
C l ic h t o v e u s (f 1 5 4 3 ) d o cu it q u o d B eata V irg o , post C h ristu m , potest suo

m odo appellari Redem ptrix et R eparatrix gen eris h um ani quia per suos dolores,
vo lu n tarie su scep tos, ad nostram redemptionem cooperata est. Passa est non q u i
d em p ro seipsa q uae n u llu m h ab eb at p eccatu m , sed pro n obis et p ro p ter nostram
salutem (D e dolore B . M . V . in passione F ilii sui, 9 seq ., P arisiis. 1 5 1 7 , p p. 7 0 s.).
A lph o nsu s Salm eron, S. I. ( f 15 8 5 ) qui in C o n cilio T rid e n tin o , legati

p o n tificii m u n ere fu n ctu s est: « A d hoc m ater cru ci astitit, ut h u m an i generis
reparatio ruin ae m u n d i con gru eret. U t enim ru in a ex eo est secuta q u o d m u lier
ad lig n u m scien tiae b on i et m ali acced ens com ed it ac p ro in d e m ortu a est et viro
trad id it in m ortem ad ed en d u m , ita h ic e con trario (siq u id em contraria c o n
trariis cu ran tu r) v ir prim o de lign o am aro cru cis gu stavit ac fem in ae gu sta n d u m
p raeb u it. E t ut ibi a d u ob u s, sed p raecip u e a viro , casus m u n d i p ro fectu s est,
ita salus ac Redemptio a d u o bu s, sed p raesertim a C h risto , p roficiscitu r. N a m
q u id q u id habet virtu tis M a ria a C h risto accep it, n on ta n tu m p ro p ter d ecen tem
q u am d am co n g ru en tia m , sed etiam p ro p ter ex cellen tem C h risti in redimendo
virtutem , QUAM M a tr i suae (cu iu s op era m in im e in d igeb at) tamquam corredem -
p t r ic i communicare voluit, n on solu m sine d ed ecore suo, sed cu m m agn a glo ria
ip siu s C h risti » (Com m entarii in Evangelicam historiam et in A c ta A p ., tract. 4 1 ,
C o lo n ia e A g rip p ., 1604, t. 10, p. 339).
A m b r o s iu s C a t h a r in u s , O . P . ( f 1553), a rcn iep isco p u s C o m p sa n u s: « H a e c

gen eratio ex u tro q u e est, id est, ex viro et m u liere, C h risto et M a ria , q u ia ambo
lice t fu erin t inn ocen tissim i, q u am q u am M a ria p er C h ristu m talis fu erit, tam en
super seipsos peccata nostra reiicientes, m eruerunt n o b is propter su as foenas
salutem , prim o tam en et p rin cip a liter C h ristu s, u t vir, d ein d e qu asi m u lier,
V irg o ipsa » (D e Immac. Concept., disp. lib. 3, 14 persuasio; apu d A lva y A storga,
B ib lio th . V irg . M a ria e, M a triti, 1648, vol. 2, p. 56). E t alibi Im m a cu la ta m D e i

parae C o n ce p tio n em ex C o rred e m p tio n e ita d ed u cit: « H a n c q u o q u e d ecen tiam
va ld e p rob at ac p ersu a d et illu d ad q u od ipsa electa fu it, glo rio su m red em p tion is
op us, ut esset ad iu toriu m q u o d am m o d o C h risto , non q u od ipse C h ristu s non
sufficeret, sed q u on iam et h o c b o n u m et d ecen s fu it, ut h ab eret a d iu to riu m sim ile.
N a m sicu t a m u liere in itiu m m ortis fu it (E cc le s., 25), ita et a m u liere sim iliter
in itiu m vitae esse o p o rtu it. H a ec est en im om n iu m a n tiq u o ru m constan tissim a
sen tentia ... » (L . c., persu asio 5a, p. 47).
P etrus M o rales, S . I. ( f 1603): « B eata V irg o non so lu m ad op tio n e et aliis

m u ltis titu lis et ratio n ib u s est M a te r nostra, u t in co n clu sio n e 2 p raeced en ti
late p ro b atu m reliq u im u s, sed p ra ecip u e et p e cu lia rite r q u ia in passion e F ilii
32+ C O R R E D E M P T IO A P U D S C R I P T O R E S A E T A T IS M O D ER N A E
in co m p a ra b ilib u s u t p a rtu rien tis d o lo rib u s nos p ep erit et o m n iu m effecta est

m ater » (In cap. I M a tth . libri quinque, ed. P arisiis, 1869, 1. 3, tr. 9, v o l. 1, p. 390).
E t alibi, cu m S . B e r n a r d o , exclam at: « P ro p terea cu rre, E va , ad M ariam ;
cu rre M a te r ad F ilia m ; F ilia p ro m atre respon d eat, ipsa m atris o p p ro b riu m au fe
rat; ipsa P atri p ro m atre satisfaciat, q u ia ecce si v ir cecid it p e r fem in am , iam non
erig itu r nisi p er fe m in a m » ( L . c., lib. I, tract. 9, vo l. 1, p. 6 1).
P etr u s de O n a , E p isco p u s G a eta n u s « q u i — p ro u t ex p o n it P . C a r o l 1 —

n on ta n tu m g en erice asserit C h ristu m et B eatam V irg in e m gen u s h u m an u m
reparasse (Prim era parte de las postrimerias dei hombre, P am p lo n a, 1608, p. 408),
sed alio loco q u o d am m o d o sp ecificat m od alitatem reparation is virgin ea e q uan do
affirm at D eip a ra m n u llo sub p eccato co n cep ta m fu isse praecise q u ia a D e o electa
fu erat ut una cum Christo ipsum peccatum deleret (Ib id ., 354). H o c v ix ex p lica
retu r si a u cto r coop eration em in d irecta m et m ed iatam d u m taxat prae ocu lis
h a b u is s e t».
P e rg it G oo ssen s: 0 E x saeculo x v n et x v m p lu res q u id e m a C l. D ille n sc h n e i
d er in d ican tu r testes, inter q u os n on n u lli au ctores sat o b scu ri su n t nom inis,
alii vero m agis noti: e. g. S. L a u re n tiu s a B ru n d u sio ( f 1619 ), N o v a to ( f 1648),
S . Io an n es E u d e s ( f 1680), N ic o le ( f 1695), S in g lin , C rasset, V a n K e th w ig h ,
B . G rig n io n de M o n tfo rt (j- 17 16 ) et S . A lp h o n su s M . de L ig o r io ( f 1787).
V eru m testim on ia a C l. D ille n sc h n e id e r allata sunt insufficientia. A ffirm an t q u i
d em M a ria m fu isse C h risto in tim e unitam ; com passam esse c u m Ip so in M o n te
C alvariae; h an c suam com p assion em ac su u m F iliu m in cru ce patien tem ac
m orien tem , D e o o b tu lisse ad salu tem h om in u m ; eam fu isse “ sp iritu alem sa cer
d o t e m ” ; sin gu lariter coop eratam esse cu m C h risto in op ere red em p tion is, in
sp ecie in efform and a E cclesia; eam actus m eritorios totiu s vitae ad salu tem h o m i
n u m ordinasse. N o n su fficien ter au tem liq u e t D eip a ram , iu xta hos textu s, ita
im m ed iate aliq u id con tu lisse ad red em p tion em ob iectivam . Q u o a d S. A lp h o n -
sum d ice n d u m est eu m h u iu sm od i coop eration em M a ria e plu ries apertissime
n egasse» (pp. 1 3 113 2 ). 2
V e ru m textu s illo ru m a u cto ru m q u i ab ipso C l. D ille n sc h n eid er citan tu r,
et alii etiam textu s eo ru m d em au ctoru m q u i citari possu n t, quid amplius d icu n t.
P raesertim vero d icu n t D eip a ra m tam q u am personam publicam, id est v i officii
S ociae R ed em p to ris, actus illos posu isse, et id eo « im m ed iate aliq u id contulisse
ad red em p tion em o b iectiva m ». 3 A d singulos:
1 L . c ., p . 262.
2 E a d e m , p lu s m in u s v e , r e p e tit P h ilip s , 1. c ., p. 305.
3 P . I. B . C arol, O . F . M ., in a rt. O u r L a d y ’ s p a rt in the R edem ption according to seven-
teen th -C en tu ry w riters (in Fran ciscan S tu d ie s, 24, 194 3 , 30-20, 1 4 3 -1 5 8 ), p ro so lo sa e cu lo x v n
te x tu s p r o fe r t c ir c it e r 70 a u c t o r u m , q u o r u m m a x im a p a rs, a b s q u e d u b io , fa v e n t C o r r e d e m p -
tio n i se n su s tr ic to a c c e p ta e . P e r p a u c a ta n tu m m o d o te stim o n ia d u b ia m a n e n t, ra tio n e te rm in o r u m
q u ib u s u tu n tu r . M a x im a p a rs te s tiu m a sse rit B . V ir g in e m m eru isse de congruo ( p e rp a u c i e tia m
S. L au r e n tiu s a B r u n d u sio 1 sat aperte in suo M a r ia li (pp. 183-184) c o o p e

rationem M a ria e sa crificio C h risti red em p tivo significat: « A n non pro nobis
in vitae d iscrim en M a ria ve n it, c u m iu xta cru cem C h risti stetit eu m uti vero
A b ra h a e sp iritu plena ac su p erp len a, D e o sp iritu vere sacrificans, et pro mundi
salute vera caritate offerens? S tabat iuxta crucem, u tiq u e sp iritu s v irtu te fulta,
sp iritu sustentata. M a ria e sp iritu s erat sp iritu a lis sacerdos, sicu t c ru x altare,
et C h ristu s sacrificium ; licet sp iritu s ip se C h risti esset p rin cip a lis sacerdos, sed
sp iritu s M a ria e un a erat cu m sp iritu C h risti; im o u n u s c u m eo sp iritu s erat,
u n a v e lu ti anim a in d u o b u s co rp o rib u s. Q u a re sp iritu s M a ria e u n a c u m sp iritu
C h risti sacerdotali munere iuxta aram Crucis fungebatur, Christique sacrificium
de condigno) r e c o n c i l i a t i o n e m n o s t r a m c u m D e o ; I p s a m s a t i s f e c i s s e p r o p e c c a t i s n o s t r i s ; s p i r i t u a -
lite r im m o la s s e s e m e tip s a m , u n a c u m F ili o s u o in m o n t e C a lv a r ia e p ro salu te n o stra etc. E x p r i
m u n t ergo varios m o d o s q u ib u s r e d e m p t io n i n ostrae co o p e r a ta tst. A s s e r u n t etiam , ex p licite
et im plicite, m eritoriam co m passion em D eip ara e accep tatam fuisse a Deo Patre, una cum
P a ssion e C h risti, t a m q u a m p r e tiu m re d e m p tio n is n o stra e ; a e t e r n u m P a tre m , in tu itu P assionis
C h risti et C o m p assio n is D eip arae, iram depo su isse et sese c u m h u m a n o gen ere recon cilia sse.
Q u id a m (e. g . V u l p e s , D e R h o d e s , R e i c h e n b e r g e r e t F r a n g i p a n e ) e x p l i c i t e a s s e r u n t B . V i r g i
n e m c o o p e r a ta m fuisse d irecte, p r o x im e et im m e d ia t e r e d e m p t io n i. T r e s t a n t u m m o d o a u c to re s
(B a illet, B o u r z e is e t C o u tin o ) in v e n iu n tu r c o n tra rii. E t iu re c o n c lu d it E c c le s ia m , saec. x v n
d o c t r in a m d e c o o p e r a tio n e im m e d ia ta B. M . V ir g in is R e d e m p t io n i, c u m o m n i b u s suis r e s p e c
tib u s et m o d a lita tib u s , c o n s ta n te r te n u iss e e t a p e rte p r o fe s s a m fuisse.
Id e m P. C arol, i n a r t . Testim onia sa ecu li X V I I I de B . V irg in e C orredem ptrice, i n M a r ia
n um , g ( 1 9 4 7 ) 3 7 - 6 3 , it a c o n c l u d i t : « E x o m n i b u s testim on iis hucusque in m ed iu m p rolatis
h o c c u iq u e liq u id o p atet, n im iru m : D o c tr in a m quae ten et D e ip a ra m V ir g in e m in tim e d iv in i
R e p a ra to ris o p e ri c o n s o c ia ta m fu isse, d u r a n t e to t o s a e c u lo d e c i m o o c t a v o in E c c le s ia C a t h o l ic a
c o m m u n it e r fu isse v u lg a ta m . E x v ig in ti s e p t e m a u c to r ib u s a n o b is citatis, p le r iq u e h o d i e r n a m
th eo lo go ru m sen ten tiam de cooperatione im m ediata ad R ed em ptio n em obiectivam aperte
f a v e n t . N o n q u o d istis v o c a b u l is s e m p e r u t a n t u r sed , in s p e c t o c o n t e x t u , sat fa c ile d e p r e h e n
d itu r d o ctrin am p raefatam ab illis a e q u i v a l e n t e r t r a d i. Inter hos e m in e n t p ro cu ld u b io prae
clari scriptores ex O r d in e M in o r u m : M o n ta lb a n u s , dei M o r a l, L o s s a d a et G o n z a le z , in p r i v i
legiis m a ria n is v in d ic a n d i s iu re m e r itis s im i.
E co n tra , in tota h a c p e r io d o q u in q u e s o lu m m o d o s crip to re s r e p e r iu n tu r q u i in d u b it a n t e r
a d v e rsu s c o m m u n e m se n te n tia m afferri p o ssu n t; sed h i in te r th e o lo g o s m ag n a e n otae num e
rari n o n v a le n t . Q u i b u s a d i u n g e n d i s u n t d u o v e l tr es q u i ita h a e s it a n t e r h a c d e re sese e x h i b e n t
ut de illo ru m m e n te n ih il certi n e q u e in f a v o r e m n e q u e co n tra th esim n o stram co n clu d ere
p o s s i m u s . Q u o d p r o f e c t o m i r a n d u m n o n e s t, p r a e s e r t i m si p r a e o c u l i s h a b e m u s t e r m i n o l o g i a m
specificam a m ariologis h o diern is ad h ib ita m , n o n fuisse e o t e m p o r e u b iq u e r e c e p t a m sicu ti
n u n c. Im o , n e c d e s u n t q u i, e tia m n ostris d ieb u s, d e praefata te r m in o lo g ia m in im e c u r e n t , eo
v e l m a g i s q u o d i n o p e r i b u s n o n s t r i c t e t h e o l o g i c i s m a l e s o n e n t v o c a b u l a i l l a « o b i e c t i v e », « i m
m e d ia te » , « in ac tu p r im o » etc. D e ce te ro , u t q u id s im p lic io re s ta lib u s v e rb is o p p r i m e r e , c u m
n e q u e ipsi th e o lo g i d e e o r u m s e n s u c o n v e n i r e v i d e a n t u r ? ».
E r u d itis s im is articulis P. C arol usi su m u s ad han c q u a e s tio n e m , q u o a d p a r te m p o siti
vam attin et, e v o lve n d a m .
1 C f r J £ r o m e d e P a r i s , O . M . C . , L a D o ctrin e m ariale de S a in t L a u ren t de B rind es, Rom e,
' 9 3 3 , PP- 167-173-
C O R R E D E M P T IO A P U D S C R I P T O R E S A E T A T IS M O D ER N A E
offerebat pro salute mundi aeterno Deo. O m irab ile, o vere d ivin am M a ria e erga
nos caritatem ! D e ipsa n am q u e, u ti et de D e o , cu i sp iritu sim illim a erat, vere
d icere possu m u s q u od sic ... dilexit mundum, ut F iliu m suum Unigenitum daret,
ut omnis qui credit in ipsum non pereat sed habeat vitam aeternam. Q u a re igitu r
toti m u n d o causa laetitiae et gau d ii est, a p u d om n ip o ten tem D e u m talem tan-
ta m q u e h abere P atro n am et ad vocatam , q u ae ap u d D e u m n ih il n on potest, et
n obis m atern a caritate n u llu m non desiderat, n on exop tat b o n u m ? ». E t alibi
(p. 546): « E lu c e t etiam caritas, q u ia u n icu m F iliu m D e o sicu t A b ra h a m o ffe
rebat; nam o b tu lit in tem p lo, in loco sacrificii, q u o d passionem et m o rtem C h r i
sti d e s ig n a b a t».
E x te x tib u s istis eru im u s: 1) B. V irg in e m , iu x ta cru cem , sacerdotali munere,
q u am v is secun d ario, fu n cta m esse; 2) ratione h u iu s m u n eris, ipsu m C h risti
sacrificium , cu m C h risto pro m u n d i salu te o b tu lit et ita fu it toti m u n d o causa
laetitiae; 3) ratione tan d em h u iu s ob latio n is, om n ia potest, sua im petration e,
apud o m n ip oten tem D eum .
N ovatu s in suo p retio sissim o op ere D e Em inentia Deiparae, p o stq u am egit

d e co o p era tio n e rem ota et m ediata, ex p licite quaerit: « Utrum B . Virgo, Christo
compatiendo, Ipsumque D eo P a tr i devovendo, humani generis redemptioni coope
rata s i t ».
E t respondet: « D ico primum, V irg in e m , com p atien d o C h risto , coop eratam
esse hu m an ae red em p tion i.
« D ico secundo, B. V irg in e m m axim e coop eratam esse red em p tio n i h u m ani
gen eris offerend o vitam , et san gu in em F ilii sui aeterno P atri pro salute h o m i
n um .
« Probatur prim o: C h ristu s u t veru s F iliu s M a ria e, erat a liq u id ipsiu s M a ria e,
pars n. p aren tu m sun t filii, ex A risto tele, et C h ristu s etiam sp onte erat su b d itu s
eid em M ariae; ergo ipsa o b tu lit pro red em p tion e nostra a liq u id , in q u o aliq u od
ius h abebat, et sic m axim e coop erata est nostrae red em p tio n i ...
« Probatur secundo: tota T r in ita s co n tu lit C h risto hum anam vitam , et sa n g u i
nem , atqu e adeo p retiu m , q u o nos posset redim ere, ead em q u e in sp ira vit v o lu n
tatem m orien d i pro n obis, et coop erata est, u t seip su m pro n obis offerret in p re
tiu m red em ption is, q u am ob causam D . T h o m a s loco citato a p rin cip io q u ae
stionis d icit, q u o d ipsa red em p tio p o test attribu i toti T rin ita ti, sicu t prim ae
causae: sed, sim ili m odo, seu secu n d u m qu an d am p ro p o rtio n em p ossu m u s
d iscu rrere de B. V irg in e , q u od , n im iru m , illa, gig n en d o, partu rien d o, lactando,
eu n d em C h ristu m , in eius vitam in flu xit, et vo lu n ta tem suam m axim e tem pore
passion is cu m vo lu n tate q u ae erat in C h risto m orien d i pro n obis, copu lan d o,
coop erata est, u t ipse C h ristu s se pro n obis offerret in p retiu m red em ptionis:
ergo V irg in i attrib u i potest, tam qu am causae aliq u o m od o influ enti in C h risti
red em p tion em , m axim a saltem coop eratio eid em red em p tion i. P orro fu it adeo
C O R R E D E M P T IO A P U D S C R IP T O R E S A E T A T IS M O D ER N A E 3 27
p erfecta, et em in en s illa m aternae vo lu n ta tis cu m F ilii vo lu n tate con iu n ctio,

u t ab A rn o ld o C arn o ten se tract. de V irg in , laud. una om n ino u triu sq u e cen se
retur: p erp en d e eius verb a, q u ae etiam su p ra citavim u s: om nino tu n c erat un a
C h risti, et M a ria e vo lu n tas unum que h oloca u stu m am bo p ariter offerebant
D e o , haec in sanguine cord is, hic in san gu in e carnis. H u c etiam ten d it m od u s
ille loq u en d i, quo u titu r ipsam et V irg o R e vela tio n u m S . B irg ittae loco supra
cit. “ C o r eius erat cor m eu m : sicu t enim A d a m et E v a ven d id eru n t m u n d u m
pro u n o pom o, sic F iliu s m eu s, et ego red em im u s m u n d u m quasi uno corde,
etc. ” .
« C o llig e p rim o, hunc m odum coop eran di hu m an ae red em p tion i in hac
secu n d a con clu sion e ex p licitu m ita esse p ro p riu m B. V irg in is, u t nulli alii crea
turae competat. A d h o c respexisse v id e tu r A lb e rtu s M a g n u s su p er “ M iss u s e s t ”
dicens: “ H o c p riv ileg iu m solu m a ttrib u itu r M ariae, q u an d o ipsa est ad iu trix
red em p tion is ” , In h o c sensu etiam accipien d a sunt d icta P atru m , in q u ib u s
o p u s red em p tion is v id e n tu r referre in V irg in e m , tan q u am in causam .
« C o llig e secun d o, q u id in V irg in is p raecon iu m in ten dat S p iritu s S an ctu s
in illis ve rb is C an t. 7. Q u a m p u lch ri su n t gressu s tui in calceam en tis, F ilia P rin
cipis! M e m in eris M o y s i fuisse p ra ecep tu m (E xo d ., 3) ut n on nisi solu tis calcea
m en tis ad ru b u m in co m b u stu m acced eret. P e r ru b u m sign ificatu m fu it M o y s i
m y steriu m red em ptionis; solvere au tem calceam en ta a p u d an tiq u os erat id em
ac ced ere iu ri suo (un de C y p ria n . et A m b ro s. v o lu n t in d icatu m tu n c fu isse M o y s i
q u od E cclesiam , cu iu s liberation em in g re d ieb a tu r, n on sib i vin d ica re, sed C h risto
d eb eb at con ced ere). M o y s i ig itu r solven d a fu eru n t, an tequ am in gred eretu r,
calceam en ta sua in a rg u m en tu m , q u o d n ih il iu ris h ab eret in op ere red em p tion is.
V e ru m B. V irg in i d a tu r in gred i in h oc m y steriu m cu m calceam en tis in pedibus:
“ q uam p u lc h ri su n t gressu s tu i in calceam en tis. F ilia P rin cip is! ” ac si dicat:
q u an tu m tib i glo riae ac p u lch ritu d in is acced it ex eo, q u o d tib i d atu m est ius
a liq u o d retin ere in op ere red em ptionis!
« C o llig e tertio q u id causae fu it q u od vo lu it S p iritu s S an ctu s, sicu t supra
d eclaravim u s cap. 3 quaest. 3, u t u b i vu lg a ta ed itio S crip tu ra e G e n e s., 3 habet
et ipsa con teret cap u t tu um : “ ex h ebraeo v e rtatu r etiam “ I p s e ” , seu “ ip s u m ”
con teret cap u t tu u m . D ix im u s cap. et quaest. su p rad ictis, p er hoc conterere
cap u t in d icatu m fu isse m ysteriu m im m acu latae C o n ce p tio n is, etc. V e r u m hoc
id em co n terere cap u t serpentis in re nostra etiam sign ificat m y steriu m red em p
tionis, q u o d cap ut infern i serpen tis con teren d o , con su m m avit C h ristu s. “ I p s e ”
igitu r “ con teret cap u t tu u m ” , h oc est, C h ristu s op u s red em p tion is p erficiet
solus, et veru s red em ptor: v e rtit vu lgata: “ et ipsa con teret cap u t t u u m ” , hoc
est, ad erit et m u lier q u ae h u ic red em p tion i co o p erab itu r, p er q u am cap u t tu u m ,
o serpen s, con teretu r.
« C o llig e q uarto, B eatam V irg in e m ex etiam speciali capite, q u o d m odo p e cu
liari, et adeo em in en ti electa fu era t in redemptionis humanae cooperatricem, ab
C O R R E D E M P T IO A P U D S C R IP T O R E S A E T A T IS M O D ER N A E
om ni, vel etiam origin alis peccati, labe om n ino fu isse praeservan dam , ut sic
m aiori pro d ign itate posset cooperari.
« C o llig e q u in to , q u an ta c u m fid u cia co n fu gere possu m u s ad V irg in e m p ro
red em p tion is fru ctib u s percip ien d is: certe enim id circo v o lu it Christus illam
in redemptionis humanae consortium sibi adsciscere, u t m agis libere de fru ctib u s
red em p tion is h o m in ib u s d ispensaret. Q u o d si su ad en te E v a , m o rtiferu m p o m u m
com ed it A d am ; v iru sq u e in u n iversam sob olem tran sfu d it; sic M a ria e suasu
vitalis fru ctu s red em p tion is in u n iversam C a th o lico ru m sob olem erat co m m u n i
can d us. S ed quaeres: q u an tae glo riae fu it D eip a ra e sic h u m anae red em p tion i
cooperari? R espon d eo, m a gn itu d in is h u iu s glo riae illu m ferre po sse iu d iciu m ,
q ui eam glo riam m etiri potest, q u am retu lit C h ristu s ex op ere red em p tion is,
ad eam en im p ro p iu s su p ra om n es accessit glo ria D eip a ra e , u t p atet e x d ictis.
P o rro tanta fu it C h ris ti glo ria ex op ere red em p tion is, u t ip se illam vicin a p a s
sione con seq u u tu ru s vo lu erit priu s A p o sto lo ru m ab lu ere ped es, o p eriq u e q u o
h u m iliu s n u m q u am praestiterat, se su b iicere, in n u en s, qu od , si tem p u s u llu m
erat, q u o p e ric u lu m m aiu s adesset (si fieri potuisset) in C h risto su p erb ien d i,
illu d erat, q u o m u n u s red em p tion is a ltissim oru m p raestan d u m erat: q u o d o p tim e
attin gen s C ip ria n . lib. 3, ep istol. “ Im ite n tu r ” ait, “ D o m in u m , q u i te m p o re
passion is non su p erb ior, sed h u m ilio r fa ctu s ped es d iscip u lo ru m su oru m lavit ” .
T a n ta , in q u a m fu it ut ipse C h ristu s, cu m tem p u s illiu s asseq u en d ae a p p ro p in
q uaret, ex u lta b u n d u s sic gloriaretur: “ E t ego, si exaltatu s fu ero a terra, om nia
trah am ad m eip su m ” . Q u a re silen tio po tiu s, q u am ve rb is n obis celeb ran d a est
glo ria D eip a rae, q u am e x h u iu sm od i coop eration e rep o rta vit. Illiu s sane m a g n i
tu d in em agn oscen s S p iritu s S an ctu s, p o stq u am talem coop eration em ex p o su it,
“ V a d a m ” , aiens “ ad m on tem m yrrh ae, et ad co llem t h u r i s ” , u b i le g it R a b b i
S alom on: “ vad am ad m on tem M o r ” , in q u o A b ra h a m o b tu lit filiu m , et C h r i
stus fu it cru ci affixus (q u od de B eata V irg in e p erg en te ad m o n te m C alv ariae
e x p o n it G reg o r. N yssen . orat. 7, in C an tica) n ecessariu m d u x it im m ed iate post
declarare, n ullam inan is com p lacen tiae m acu lam V irg in i e x h o c adhaesisse in
tanta gloria, statim su b iu n gen s: « T o ta p u lch ra es, am ica m ea, et m acu la non
est in te » (t. 1, c. 18, q. 14, pp. 379-380).
E t alibi: « S icu t C h ristu s de co n d ig n o m eru it o m n ib u s h o m in ib u s su fficien ter
rem ission em p eccatoru m , gratiam san ctifican tem et o m n ia alia b on a q u ae ind e
c o n seq u u n tu r ... ita d ici d eb et q u o d B . Virgo de congruo eadem prom eruit omnibus
hominibus, u t salvetur q u o d fu erit ea m eliore ratione q u ae p u ra m creatu ram
red em p tam d eceb at, a d iu to riu m sim ile F ilio D e i in ca rn ato ». E t addit: « D ix i:
sufficien ter, q u ia sicu t th eologi ... d istin gu u n t d u p licem rationem in m eritis
C h risti scii, quoad sufficientiam et quoad efficaciam ... sic ergo m od o p ro p o rtio -
n aliter corresp on d en ti d isseren d u m est de ineritis congruis B . V irg in is. H a ec
en im actus, q u ib u s de con gru o m ereb atu r rem ission em p ecca to ru m o m n ib u s
h o m in ib u s n on sic ap p licab at et o rd in ab at u t om n es h om in es a bso lu te et in fa l-
lib iliter rem ission em p ecca to ru m o b tin eren t, sed u t per m ed ia ordinata o b tin e
rent x (o. c., t. 2, 2 3 6 ) . E x q u ib u s verb is apertissim e patet, m eritu m sociale seu
c o rred e m p tivu m D eip a rae (sicut et m eritu m C h risti), iu xta N o v a ti, sese ex te n
dere non solum ad applicationem fru ctu u m red em ption is (seu ad red em p tion em
su b iectivam ) sed etiam ad ipsam acquisitionem eo ru n d em fru ctu u m (seu ad ipsam
red em p tion em ob iectivam , in actu prim o). P rim a (seu d ispensatio) fu n d a tu r
in secun d a (seu acquisitio): « Id c irc o v o lu it C h ristu s illam in red em p tion is h u m a
nae con sortiu m sibi adsciscere, ut m agis libere de fru ctib u s red em p tion is h o m i
n ib us d ispensaret » (L . c., t. 1, p. 38 0 ).
S. I o a n n e s E udes ( f 1601-1680) apertissim e, et p lu rib u s in locis, p ro fe s

sus est coop eration em im m ed iatam D eip a rae ad op u s red em ption is. 1 A sse rit
en im q u o d finis ob q u em D e u s creavit B. V irg in e m , fu it C o rred e m p tricis offi
cium : « P rem ierem en t D ie u l ’avant c re e e p o u r etre avec son F ils la rep aratrice
de la p rev a rica tio n d ’E ve, il l ’ a m ise en sa place dans le co m m en cem en t de sa
vie ... » (CEuvres completes, t. 5, p. 404). « C o m m e la fin de la p red estin a tio n de
Jesu s est de n ous le d on n er p o u r etre n otre S au v eu r, n otre M e d ia te u r en tre
son P ere et n o u s ..., aussi la fin de la Predestination de M a rie est de n ous la d o n
n er p o u r co o p ere r avec son F ils a notre red em p tio n , p o u r etre n otre M e d ia tr ic e
en tre L u i et nous, p o u r etre n otre M e re , notre n ou rrice, n otre go u ve rn an te,
n otre vie, notre consolation, n otre esp eran ce ... » ( L . c., p. 7 6 ) .
R ation e p raed estin ation is ad talem m ission em , collata fu eru n t ei don a et
p rivileg ia sin gularia. « S o u v en e z-v o u s — scrib it — q u ’ Il n e lui a pas d o n n e
1 S. Ioannes E u d e s (una c u m V e n . O lier, et S. L u d . G rign io n de M on tfort) pertin et

ad S ch o la m , u t i a i u n t , G a llica m s a e c . x v n , c u i u s c a p u t f u i t C a r d . P e t r u s d e B e r u l l e (1575-
1 6 2 9 ) . N u p e r S . T h £ o r £ t , i n o p . L a M e d ia tio n M a r ia le dans V E cole F ra n fa ise, P a r i s , 1940,
d em on stravit q u o m o d o celeberrim a haec Schola G allica d o cu erit cooperationem im m ediatam
D e i p a r a e i n o p e r e r e d e m p t i o n i s n o s t r a e o b i e c t i v a e . « L ’i d e e m a i t r e s s e — scrib it — de toute
la d o c t r i n e M a r i a l e q u e n o u s d e c o u v r o n s dans 1’E c o l e f r a n g a i s e e s t , n o n s e u l e m e n t l ’u n i o n
p h y s i q u e e n 1’ I n c a r n a t i o n , m a i s l ' u n i t e d ’e s p r i t e t d ’a c t i o n d e J e s u s e t d e M a r i e d a n s le g r a n d
c e u v r e d e la R e d e m p t i o n d u m o n d e , q u i c o m m e n c e e n 1’ I n c a r n a t i o n . C e t t e u n i t e i n d i s s o l u b l e ,
f o n d e e s u r la M a t e r n i t £ d i v i n e d e la t r e s s a i n t e V i e r g e , s e r a p o u r t o u t e la v i e d e l ’E g l i s e le
p r i n c i p e d e 1’a c t i o n c o m m u n e d u F i l s e t d e l a M e r e , d u R & i e m p t e u r e t d e la C o - R e d e m p t r i c e ,
e t , p o u r t o u t d i r e , d u M e d i a t e u r d e D i e u e t d e s h o m m e s , e t d e la C o - M e d i a t r i c e » ( o . c . , p . 2 0 ).
A d ean d em co n clu sio n em n u p er p erven it P. D illen sch n eid er: « E n r£sum£, a p a r t B e r u lle
e t le P . C h a r d o n ( i n o p . L a C r o ix de Jesu s, P a r i s , 1 9 3 7 ) l e s p r i n c i p a u x r e p r & e n t a n t s d e l ’ E c o l e
m y s t i q u e fra n^ aise t i e n n e n t p o u r le c o n c o u r s im m e d iat de M a r i e a 1’o e u v r e redem ptrice de
son H is. Et sous la p lu m e d 'O lie r ce t a p p o r t m a ria l est d eja assez h e u r e u s e m e n t d efin i
( M a r ie au Service d c notre R edem p tio n , p . 2 0 0) .
P ra e p r o p e re , p r o in d e , P. G a r c ia G a r c e s n o b is v id e tu r scripsisse: « S c h o l a G allica p lu
rim o s ed id it tractatus d e v o t io n i fo ve n d a e aptos, p otiu s quam stricte th eo lo g icos, in q u ib u s
m u lta p u lch errim a de B . M . V . p r a e d i c a n t u r ; si a u t e m e o r u m m e t a p h o r a s a c p o e t i c a s l o c u
tion es th e o lo g ic a d ic tio n e e x p rim e re in ten d a s, corredem ptionem im m ediatam obiectivam trad i
t a m n o n i n v e n i e s » ( M a te r C o rred em p trix , p . 2 3 5 ) .
33 ° C O R R E D E M P T IO A P U D S C R IP T O R E S A E T A T IS M O D ER N A E
tou s ces treso rs p o u r elle seu lem ent, m ais p o u r vo u s aussi et p o u r tou s les h om -
m es. C a r il l'a ornee de tous ces dons et privileges pour la preparer p ar ce moyen
au tres sublime etat de la divine M aternite, pour la rendre digne de vous donner
un Redempteur et de cooperer avec Liri au grand oeuvre de votre redemption, et
pour vous donner une M ere puissante ... » (Ib id ., t. 5, p. 378).
E t de facto B. V irg o , iu xta S . I. E u d es, socia fu it C h risti M e d ia to ris in u n i
verso m ed iation is opere: « E n tou s les etats de sa vie a co o p e re avec son F ils
a 1’ouvrage de notre salut; et lo rsq u ’ il s ’im m olait su r la croix, elle le sacrifiat,
elle aussi, p o u r la m em e fin » (L . c., p. 65). « C ’est par E lle que Jesu s a ete offert
a son P ere au p rem ier et au d ern ier m om en t de sa vie, lo rsq u ’elle l ’a regu en
ses sacrees en trailles, et lorsq u e elle l ’ a a cco m p ag n e au sacrifice q u ’ Il a fait de
so i-m em e a son P ere en la cro ix » (L . c., t. 3, p. 216). E x p lic a t q u om od o iu xta
c ru cem « par l ’un ion tres etroite q u ’ elle avait avec son F ils, avec leq u el n ’ayant
q u ’un coeur, q u ’u n e am e, q u ’un esp rit et q u ’une vo lo n te, elle vo u lait to u t ce
q u ’il vo u lait, elle faisait et elle souffrait en q u elq u e fayon avec lui et en lui, tou t
c e q u ’il faisait et tou t ce q u ’il souffrait. D e sorte qu e, lo sq u ’ il s ’im m olait en la
c ro ix p o u r n otre salut, elle le sacrifiait aussi avec lui p o u r la m em e fin » (L . c.,
t. 6, p. 150). « N o tre S eig n eu r et sa tres sainte M e re , n ’avaient q u ’un esp rit et
q u ’u n e v o lo n te p o u r le salu t d u m onde; com m e le coeur de Jesu s est to u t em -
b ra se d ’am ou r p o u r les am es, le coeur de M a rie est to u t en flam m e de ch arite
p o u r elles; com m e le F ils de M a rie s ’est d e p o u ille de tou t, a to u t d on n e, a
to u t fait, a to u t souffert, p o u r sau ver les am es, la M e re de Jesu s s ’est p rive e
aussi de tou t, a to u t d on n e, a tou t fait, a to u t sou ffert p o u r c o o p ere r a leu r
sa lu t» (L . c., t. 4, p. 175). « P iu sieu rs autres saints P eres et sign ales D o c te u rs
1’ap p ellen t 1’aide et la co o p era trice avec son d ivin F ils, de n otre red em p tio n , la
so u rce de notre salut, 1’ esp eran ce des p ech eu rs, la m ed ia trice de n otre reco n ci-
liation et de notre paix avec D ie u , la red em p tio n des cap tifs, la jo ie et le salut
d u m onde; et assurent qu e c e s t en elle, d ’ elle et p ar elle, que D ieu a refait et re-
p are toutes choses; q u e perso n n e n ’ est sa u ve q u e par elle; et q u e D ie u ne fait
aucun e g ra ce a personn e q u e par elle » (L . c., t. 6, p. 656). « E lle com m en ya a
so u ffrir un n ou veau m a rtyre de d ou leu rs a la v u e de son F ils et de son D ie u
p en d an t en croix. C e q u i n ’em p ech ait pas n ean m oin s q u e dans son am e, elle
n e fit l ’ office de M ediatrice d evan t D ie u p o u r les p ech eu rs, co o p era n t a leu r salut
a vec leu r R e d e m p te u r, et offran t p o u r eu x au P ere etern el son sang, ses sou f-
fran ces et sa m ort, avec u n d esir tres ard en t de leu r b o n h eu r etern el» (L . c., t. 8,
p. 228). A sse rit q u od B . V irg o fu it <>ad m irab le en ses sou ffrances » (L . c., t. 6,
p. 21). E ten im : « I. E lle a sou ffert en son am e, tran sp ercee du gla ive de dou-
leur; 2. E lle a sacrifie u n e vie d ivin e; 3. son m a rtyre a ete aussi lon g q u e sa vie;
4. ses plaies et ses d ou leu rs sont inn om b rab les; 5. enfin E lle sou ffre d u m artyre
d e son d ivin F ils, q ui est in fin im en t plus sanglan t qu e tou s les autres» (L . c., t. 7,
PP- 5 75-5 77). Ipsa offerebat P atri aeterno om nes has poenas « avec un e ch arite
C O R R E D E M P T IO A P U D S C R IP T O R E S A E T A T IS M O D ER N A E 33i
in c ro y a b le , en un ion de celles de son F ils, pour la meme fin pour laquelle il

les endurait, c' est-a-dire pour la destruction du peche, et pour la redemption de
nos a m es» (L . c., t. 6, p. 150). « S i la ch air de Jesu s est la ch air de M a rie ,
q u i p e u t n ier q u e tou tes les plaies d on t cette tres sainte chair a ete cou verte
d ep u is la te te ju s q u ’au x pieds, to u tes les d ou lers q u ’elle a souffert, tou t le sang
q u ’elle a rep a n d u , et la m ort tres cru elle q u ’elle a en d u ree, ne soient les plaies,
les d ou leu rs, le sang et la m ort de M arie? ». (Ib id ., t. 6, p. 163).
V i huius coop eration is, B. V irg o facta est om n iu m h om in u m R egin a: « E lle
est R ein e de tou s les h om m es, de le prem ier m om en t de sa C o n ce p tio n , tant
p arce q u ’elle est ch oisie des lors d u F ils de D ie u et d estin ee p o u r co o p ere r avec
L u i au salu t de tou s les h om m es, q u e d ’au tant q u ’elle est m ise en la p lace d ’E ve
p o u r etre la R e in e et la M e re de tou s les en fan ts d ’A d a m » (Ib id ., t. 5, p. 395).
A p e r te , tand em , ex p licat n atu ram coop eration is D eip a rae, q u om od o n em pe
sit secu n d aria et d ep en den s a C h risto . « C e n ’est pas, d it S ain t B ernard , q u e
le S au v eu r ne fu t lui seu l plu s q u e tres suffisant p o u r 1’oeuvre de n otre salut:
S e d congruum tnagis erat ut adesset nostrae reparationi sexus uterque, quorum cor
ruptioni neuter defuisset. M a is 1’h om m e et la fem m e avaient ete cause de n otre
ru in e, il etait co n v en ab le q u e 1’hom m e et la fem m e coop erassen t a notre repa-
ration. C e q u i s ’est fait n ean m oin s d ’ u n e m aniere d ifferen te: 1’H o m m e D ie u
ayan t o p e re n otre red em p tio n com m e cau se p rem iere et sou verain e, et par ses
p ro p res m erites; et sa tres sainte M e re y ayan t co o p e re com m e cause secon d e
et d ep en d a n te de la p rem iere, et par les m erites de son F ils, et en la m aniere
q u i a e te d ite » (Ib id ., t. 6, p. 158).
Q u a eritu r: E x hisce om n ib u s te xtib u s potest ne d ed u ci immediata coop eratio

D eip a ra e ad red em p tion em ob iectivam ? ... C l. prof. G o o ssen s respondet: « X o n
su fficien ter liq u et D eip aram , iu xta hos textu s, ita im m ed iate a liq u id contu lisse
ad red em p tion em o b iectiva m d.1 A t res m odo prorsu s d iverso v id e tu r se habere.
A sse rit en im S. Ioannes E u d es D eip aram : 1) ob tu lisse F iliu m su u m et sua om nia,
d olorem praesertim , p ro salute nostra; et 2) h oc fecisse non iam ta m q u a m p e rso
n am p riva ta m sed u t personam publicam , officio C o rred e m p tricis, seu n ovae E vae,
v i praedestinationis in sign itam . Necessario, igitu r, ea q u ae cu m F ilio R ed em p to re
p e rtu lit, aliq u id im m ed iate co n ferre d eb u eru n t ad red em p tion em ob iectivam .
N o n vid e m u s en im q u id am pliu s ad h oc p ro b an d u m ratio n ab iliter ex igi possit.
N ic o l e (f 1695) pariter scribebat: « C o m m e c ’est p ro p re m e n t su r le C a l-

vaire q u e J e su s-C h rist a fo rm e son E glise, il est clair q u e la S ain te V ie rg e a
c o o p e re d ’une m an iere excellen te et sin gu liere a cette form ation; et ainsi on
p e u t dire, q u e si E lle avait en fa n te J esu s-C h rist, c h e f de F E g lise, sans d ou leu rs,
1 De C o o p era tio n e im m ediata M a tr is R edem ptoris ad Redem ptionem obiectiva m , P a r i s i i s ,

1 9 3 9 , P- 131*
C O R R E D E M P T IO A P U D S C R I P T O R E S A E T A T IS M O D ER N A E
elle n ’a pas en fa n te sans d ou leu rs le corp s de ce ch ef, m ais p lu to t avec des peines
dont il n ’y a que D ie u q u i sache la m esu re ». (Instructioris theol. et morales sur
VOraison dominicale et la salutation angelique, P aris, 1776 , p. m ) .
Io a n n es de N eercassel (162 5-168 6), E p isc o p u s tit. C asto rie n sis, V i c . A p .

H o llan d iae, in op. Tractatus de sanctorum ac praecipue beatae M a ria e Virginis
cultu (U tr e c h t 1665, ed. gallica, P arigi 1679, art. 22) scrip sit: « M a rie ne fu t
p o in t au p ied de la c ro ix une sp ectatrice cu rieu se et in u t ile ..., m ais elle y fu t,
y faisan t un ad m irab le sacrifice par sa relig io n et sa foi, y o ffran t avec son
F ils la v ic tim e de n otre salu t et y pay an t avec lu i le p r ix de notre redem ption,
p ar cette ob latio n avec laq u elle elle s ’u n issait a ce d iv in F ils ... II (C h ristu s) ne
v o u lu t p o in t req u e rir (a M a tre sua) u n secou rs q u i n ’etait p o in t n ecessaire, il
v o u lu t p lu to t a u gm en ter sou m erite et sa glo ire, lui d o n n er la g ra ce et la
fo rce de co o p erer a n otre salut, au tan t q u ’elle en etait cap ab le p a r le d e s ii
que sa ch arite lu i inspirait».
A sse rit etiam q u od est « u n e glo ire em in en te p o u r la S ain te V ie rg e d ’etre

la M e re de to u t le corp s des eius » (Instructions theol. et morales sur le Sym bole,
5e In stru et., ch. 2, P aris, 1740, t. 2, p. 313. Continuatiori des Essais: J e su s-C h rist
e le v e su r la cro ix , § 3, t. 13, pp. 431-4 32).
E tiam verb a haec q u id am pliu s, et q u id em , substantialiter, d icu n t ac G o o s
sens. A g itu r en im n on de quacumque coop eration e, sed de im m ed iata V irg in is
coop eration e ad regen eration em n ostram .
E x hac m atern itate sp iritu ali q u ae nos M a ria e in d isso lu b iliter iu n g it, lo g ice
N ic o le d ed u cit actualem V irg in is in terven tu m in d istrib u tio n e gra tiaru m s a lu
tis, seu in red em p tion e, u ti aiu n t, su b iectiva: (Continuation des Essais: L a V is i-
tation , § 2, 3).
S in g l in in u ltim is ve rb is C h risti m orien tis p ro m u lga tio n em m atern itatis

gratiae recogn oscit; et ita con clu d it: « A in si com m e J e su s-C h rist, en d on nant
sa vie p o u r la R e d e m p tio n du m on d e, est d even u par sa m ort le P ere de tou s les
fid eles ... de m em e la V ie rg e , ayan t offert en esp rit ce m em e F ils p o u r les p e ch e s
des hom m es, a merite de devenir la m ere de ces m em es en fan ts de J esu s-C h rist,
q ui n aitron t dans 1’E g lise ju s q u ’a la fin des siecles » (Instructions chret. sur les
M ysteres de N .- S . J .- C ., P o u r le V e n d re d i S ain t, 3e P arole, t. 2, p p . 183-84,
cfr 6 In stru et, p o u r la N a tiv ite de la S ain te V ie rg e , t. 5, p p . 398-99). E tiam
in hisce ve rb is clare p atet om n in o im m ed iata coop eratio V irg in is red em p tion i
ob iectivae.
C rasset clarissim e im m ed iatam V irg in is coop eration em effert, dicens: « II

n ’v a que la S ain te V ie rg e qu i a q u elq u e part a la glo ire de son F ils .,... comme
cause mstrumentale de notre salut d on t son F ils s ’est b ien vo u lu servir. E lle a...
offert tou tes ses actions et ses sou ffrances u n ies a celles de J e s u s-C h rist p o u r
le salut de tou s les h om m es. E t D ie u a accep te cette offran d e, com m e en sei-

gn en t saint B o n a ven tu re et les autres th e o lo g ie n s » (c fr D il l e n s c h n e id e r ,
1. c., p. 139).
V an K e t w ig h O . P ., in sua Panoplia M ariana, sive vo cem Corredem ptrix,

sive rem p e r vo ce m sign ificatam ad m ittit. P ro ipso B . V irg o trip lici m od o nostrae
saluti coop erata est, vid elicet: 1) « R ed e m p to re m gig n en d o , p len e actu elicito
con sen sit in C h risti F ilii sui passion em , q u aten u s red em p tiva et satisfactiva
e ra t p ro n o b is »; 2) « E u m p en d en tem in cru c e p ro red em p tion e h u m ana P atri
suo offeren d o ». Illa en im « q u o d su u m erat o b tu lisse d ice n d u m e s t »; 3) « p re
cib u s et m eritis im p etran d o u t P assio C h risti R ed em p to ris h o m in ib u s a p p li
caretu r » (P anoplia M a r ia n a ... A n tw erp ia e, 1720, pp. 10 1-10 2 , 110). 1
E v id e n te r ergo h ic praeter coop eration em red em ption i su b iectivae (precibus

et meritis im petran do...) et coop eration em m ed iatam red em p tion i ob iectivae
(Redemptorem gignendo), a d m ittitu r etiam coop eratio im m ed iata red em ption i
o b iectiva e (Eum pendentem in cruce pro redemptione humana P a tri suo offerendo).
S. G r ig n io n de M ontfort (f 17 16 ) apertissim e d ocet q u o d D e u s F iliu s

«a g lo rifie son in d e p en d an ce et sa m a jeste a d ep en d re de cette aim ab le V ie rg e
dans sa co n cep tio n , en sa naissance, en sa presen tatio n au tem p le, en sa vie
cach ee de tren te ans, ju s q u ’a sa m ort, ou elle d evait assister, p o u r ne faire avec
elle q u ’un m em e sacrifice, et p o u r etre im m o le p ar son con sen tem en t au P ere
etern el, com m e au trefois Isaac par le con sen tem en t d ’A b ra h a m a la vo lo n te de
D ie u . C ’est elle q u i l ’a allaite, n ourri, en treten u , elev e et sacrifie p o u r nous »
(T ra ite de la vraie devotion d la S ainte Vierge, 1934, n. 189, p. 11). E x q u ib u s
ve rb is p atet q u o m o d o B. V irg o , F iliu m su u m — iu xta D e i con siliu m sibi V ir
gin em associan tis — pro salute h o m in u m iu xta cru cem sacrifican do, red em p
tion i o b iectiva e im m ed iate coop erata sit. 2
R elate a d S. A lfonsum de L ig o r io (f 1787) G o o ssen s in cu n ctan ter a s s e

rit, con tra D ille n sch n eid er, S. D o c to re m « h u iu sm od i coop eration em [im m e
diatam red em p tion i obiectivae] pluries apertissime negasse». E t addit: « Q u ib u s
assertis C l. D ille n sc h n e id e r fru stra con atu r op p on ere alios textu s eiu sd em D o c -
toris; nam h i textu s, q uos ipse C l. D ille n sch n eid er rep u tat m in u s claros, absq u e
u lla d ifficu ltate in tellig i possu n t, ac p roin d e d eb en t, iu xta d octrin am locoru m
m in im e a e q u iv o c o r u m » (o. c., pp. 133-134).
1 C fr D ille n sch n e id e r, L e concours soteriologique de la V ierge d'apres le m ariologue dom i

nicam V an K etzvigh, 172 0 , in R e v . T h om ., 44 (19 3 8 ) 79 4 .
2 A li a a rg u m e n ta in v e n ir i p o s s u n t in a rt. P . H ermans, S . M . M ., M a r ia 's medewerking
in de objective verlossing volgens de leer van den Z a lig en L o u U -M a r ie de M o n tfo rt, in S tu d ia C a
tholica, 20 (1 9 4 4 ) 62-84.
C O R R E D E M P T IO A P U D S C R I P T O R E S A E T A T IS M O DERN AE
A n im ad v ersio haec u tiq u e va leret si revera te xtu s q u id a m S . A lfo n s i aper

tissime th esim n ostram n egarent, et si c u m aliis te x tib u s eiu sd em S . D o c to ris
com p o n i n on possent; n eu tru m au tem ex his d u o b u s p ro b ari potest. 1
T extu s qui iuxta Goossens, apertissime thesim nostram excluderent, tres sunt:
a) « D a G esu noi pero, dobbiam o intendere, riceviamo la grazia come autor della
grazia, da M aria come mezzana; da G esu come Salvatore, da M aria come avvocata:
da G esu come fonte, da M aria come canale ».
Attam en, S. Alfonsus antea, referens verba A n gelici, dicit: « A lcu ni Santi, sog-
giunge 1’A n gelico, hanno tanta grazia che non solo basta per essi, ma anche per salvare
m olti aitri, ma non gia tutti gli uom ini; solamente a G esu Cristo ed a M aria fu donata
una tal grazia che bastasse per saivare tutti » (Glorie di M aria, Opere ascetiche, R om a,
I937, vol. 7, p. 61).
b) Secundus textus est: « N ella morte di G esu, M aria uni la sua volonta a quella
dei F iglio, talmente che ambedue vennero ad offrire uno stesso sacrificio, e percio dice
il santo Abbate [Arnoldo Carnotense] che cosi il F iglio come la M adre operarono 1’iimana
redenzione, ottenendo la salute agli uom ini, Gesu coi soddisfare per li peccati nostri,
Maria coli’impetrarci che ci fosse applicata una tal soddisfasione. E percio parimente
asserisce il B. D ionisio Cartusiano che la divina M adre puo chiam arsi salvatrice dei
mondo; poiche per la pena sofferta nel compatire il F iglio — volontariamente da L e i
sagrificato alia divina giustizia — merito che fossero com unicati agli uom ini i meriti
dei Redentore ».
Et prosequitur dicens: « Essendo stata fatta dunque M aria per lo merito dei suoi
dolori e deWofferta dei suo Figlio, madre di tutti i Redenti, e giusto il credere che solo
per mano di L ei si doni ad essi il latte delle divine grazie, che sono i frutti dei m eriti
di G esu Cristo, ed i m ezzi per conseguire la v ita eterna. Ed a cio allude quel che dice
s. Bernardo che D io ha posto in mano di M aria tutto il prezzo della nostra R edenzione...
C olle quali parole ci fa intendere il Santo che per m ezzo delPintercessione della B. V er-
gine si applicano alPanima i m eriti dei Redentore, mentre per sua mano si dispensano
le grazie che sono appunto il prezzo dei m eriti di G esu Cristo » (Ib id ., pp. 138-139).
Attam en, in eodem sermone, s. D octor haec habet quae immediatam Virginis coo
perationem redemptioni obiectivae apertissime exprim unt: « Siccom e non volle ( 1’Eterno
Padre) che il suo V erbo divino divenisse figlio di lei prima c h ’ella 1’accettasse coi suo
espresso consenso, cosi non volle che Gesu sacrificasse la sua vita per la salute degli uomini,
senza che vi concorresse ancora il consenso d i Maria-, affinche insierae coi sagrificio della
vita dei Figlio fosse aneor sagrificato il cuor della M adre. Insegna S. Tom m aso che la
qualita di madre da un diritto speciale sovra de’ figli; on d ’essendo G esu per se inno-
1 C fr D il l e n sc h n e id e r C . , L a M ariotog ie de S a in t A tp hon se de L ig u o ri. S o n influence

sur te renouveau des doctrines mariates et de la p iete catholique apres la tourm enle du protestantism e
et du jansenistne, F r ib o u r g (S u is s e ), 1 9 3 1 ; L a M a riolog ie de S . A tp hon se de L ig u o ri. S o u rc e s
“ t s y n th e s e d o c trin a le , F r ib u r g ( S u is s e ), 1934; S . A lp h o n se de L ig u o r i : son apologie pour la m edia
trice de toutes les grdees (17 5 0 ), in E p h . theol. L o v ., 8 ( 1 9 3 1 ) 4 7 -6 6 ; L a eoredem ptrice d an s la
theologie m ariale de S . A lp h on se de L ig u o ri, in E p h . theol. L o v ., 10 (1 9 3 3 ), 2 43-266.
cente ... e che non meritava alcun supplicio per propria colpa, parea conveniente che
non fosse destinato alia croce per vittim a dei peccati dei mondo senza il consenso della
M adre, coi quale spontaneamente Poffrisse alia morte ... Ed Elia a tutto acconsente ...
dicendo: Padre Eterno, giacche voi cosi volete, non mea voluntas, sed tua fiat\ unisco
la mia alia vostra santa volonta, e vi sacrifico questo mio Figlio: mi contento che perda
la vita per la gloria vostra e per la salute dei mondo. E con cio vi sacrifico anche il
mio cuore ... E quindi fu che M aria nella Passione di G esu tacque, allorche Paccusa-
vano ingiustamente ... ma solo comparve in pubblico per assistere al gran sacrificio
che dovea eseguirsi sui Calvario ... Q uindi la divina M adre, per Io gran merito che
acquisto in questo gran sagrificio, M ella offert a Dio per la salute dei mondo, giusta-
mente venne chiamata da s. Agostino la riparatrice dei genere umano: Reparatrix ge
neris humani (De fide ad Petr.)... da s. A m brogio, la madre di tutti i fed eii: M ater
omnium credentium (A p. S. B on ., Spec., c. i o ) ... Essendo stata fatta dunque M aria,
per lo merito d e’ suoi dolori e delPofferta dei suo F iglio, M adre di tutti i redenti, e
giusto il credere che soio per mano di lei si doni ad essi il latte delle divine grazie ...».
c) T ertius textus qui obieitur est in Com m entario Dogm atico decretorum C on
cilii T rid entin i, in quo asserit B. V irginem non esse Corredem ptricem quia cum lesu
nos redemit (insieme con Gesu Cristo), sed quia cooperata est, per sua caritatem, ut
fideles in Ecclesia nascerentur» (Opera dommatica contro g li eretici, in sess. 25, § 1,
N ap oli, 1871, p. 181).
Attam en alii textus opponi possunt, ita in opere L e Glorie di M aria aperte dicit:
« Dispose (D io)... ch ’ella cooperasse alia nostra salute e cosi divenisse M adre delle anime
nostre » (Salve Regina, cap. 1, par. 2). Paulo post asserit quod ratione oblationis vitae
F ilii pro hom inum salute, homo natus est gratiae: « D ispose (Gesu) che ella (Maria)
coi sacrificio e colTofferta della vita di esso stesso G esu cooperasse alia nostra salute
e cosi divenisse madre delle anime nostre. E cio significo il nostro Salvatore allorche,
prima di spirare, mirando dalla croce la M adre e il discepolo s. G iovanni, che gli sta-
vano accanto, prima disse a M aria: Ecce filius tuus (Io. 19, 26), come ie dicesse: Ecco
1’uomo che dalPofferta che tu fai della mia vita per sua salute gia nasce alia grazia >
(Ibid.) '■Ed allora ella coi suoi dolori ci partori alia vita eterna; sicche tutti noi possiamo
chiamarci figli dei dolori di M aria ... Ella ancora con tutta la sua volonta offeii e consenti
che il suo Figlio morisse, acciocche noi fossimo salvi » (Ibid.). « Offrendo poi sui C a l
vario la vita dei figlio per la nostra salute, venne allora a partorirci alia vita della divina
grazia» (Ibid.). « Onde attesta s. Agostino, che allora avendo ella cooperato coi suo
amore acciocche i fedeii nascessero alia vita della grazia, divenne parim enti con cio
M adre spirituale di tutti noi che siamo m em bri dei nostro capo G esu Cristo » (Ibid.).
— Tandem : « Inoltre (e questa ragione mi pare la piu valida) perche 'conform e M aria
ha cooperato con la sua carita, come dice s. Agostino, alia nascita spirituale dei fedeii,
cosi vuole anche D io ch ’ella cooperi colla sua intercessione a far loro conseguire la vita
della grazia in questa terra e la vita della gloria nelTeternita » (Risposta ad un anonimo...).
Hisce positis, sequentes conclusiones erui possunt: 1) N ulla habetur oppositio inter
textus s. A lfon si, quinim m o varii textus m utuo se com plent. Ideo enim , prout aper
tissime docet s. D oct. (Risposta ad un anonimo) B. V irgo fieri m eruit dispensatrix g ra
tiarum salutis (et ideo cooperari redemptioni subiectivae), quia sua caritate cooperata
336 C O R R E D E M P T IO A P U D S C R I P T O R E S A E T A T IS M O D ER N A E
est nativitati spirituali fidelium fet ideo redem ptioni obiectivae) per oblationem F ilii
sui iuxta C rucem . D u p lex iste cooperationis marianae respectus modo divisim , in uno
magis quam in alio insistendo, modo vero coniunctim , numquam vero tamquam oppo
situs, a S. D octore consideratur. Attam en, ex eo quod m agis in uno quam in alio ali
quando insistit, m inim e sequitur quod unum vel alium modum excludat. Affirmatio
enim unius non est negatio alterius. T extu s igitur qui, iuxta Goossens, apertissime
negaret cooperationem im m ediatam B. V irginis redemptioni obiectivae, illam minime
negant, quinim m o aperte confirmant. Consulto proinde Goossens textus illos praeter
misisse videtur qui cooperationem immediatam redemptioni obiectivae apertissime
affirmant.
Cum igitur s. Alfonsus dicit B. Virginem « non esse corredem ptricem eo sensu
quod cum Iesu nos redem it», evidenter excludere intendit cooperationem aliquam com
pletivam intrinsece redem ptionis C hristi; eo vel magis quod statim addere curat: «sed
quia cooperata est, per suam caritatem ut fideles in Ecclesia nascerentur ». Cooperari
enim regenerationi fidelium , est cooperari im m ediate redemptioni obiectivae.
A u c to r ib u s h u c u sq u e lau d atis, ad iu n gi p o ssu n t S u arez, F ra n gip a n e, M ie -

ch o w O . P ., P a c iu ch e lli O . P ., R e ich e n b erg er, P eta viu s, D e l M o ra l, G o n z a le z ,
V u lp e s, C elad a , C a rta g e n a , A g n e llo , P o ire , S alazar, D e los R ios, G u erra , D e
R h o d e s, V e g a , M o n ta lb a n u s, L o ssa d a, S ed lm ay r, F e d e ric i, P eralta, D o m in ic u s
a S. P etro de A lca n ta ra , M a r tin e z a B arrio, M a z zin s , S iu ri, T a u s c h , D assier, etc.
F r a n c . S uarez ( f 16 17): « S icu t en im C h ristu s, eo q u o d n os red em it speciali

titu lo D o m in u s est ac R e x noster, ita B. V irg o p ro p ter sin gu larem m o d u m quo
ad nostram red em p tio n em c o n c u r r it ... illu m p ro n obis offeren d o » (In I I I P .,
d. 22, s. 2, n. 4). E t alibi: « D ico secun do: q u am v is B . V irg o n ec nos red em erit,
n ec a liq u id de co n d ig n o n obis m eru erit, tam en, im petran do , merendo de con
gruo, et ad In carn a tio n em suo m od o coop eran do, ad nostram salutem suo modo
cooperata est. P rio r pars est certa de fide, q u ia esse M e d ia to rem D e i et h om in u m
proprie ac perfecte solius est C h risti ... P o sterio r ve ro etiam est clara, scilicet,
q u o d B. V irg o trib u s m od is ad salu tem n ostram op erata fu erit. P rim o, m eren d o
de co n g ru o in carn ation em . S ecu n d o , oran d o et peten d o, et quamdiu f u it in via,
de congruo merendo nobis salutem. T e r tio , co n cip ien d o C h ristu m nostrae salutis
au ctorem » (D e M ysteriis vitae C hristi, disp. 22, sect. 2, n. 4, P arisiis, 1866, t. 19,
p. 327). — B . V irg o , igitu r, iu x ta S u arez, n ed u m mediate (« co n cip ien d o C h r i
stu m n ostrae salutis a u c t o r e m »), sed etiam immediate (« de co n g ru o m eren d o
n o b is salu tem ») op erata est n ostram salu tem , q u am v is C h ristu s solus simpli
citer et m eritis ex seipsis sufficientibus nos redem erit.
P l a c id u s M. F r a n g ip a n e O . C le r. R eg. (f 1638) in op ere Blasones de la

Virgen M a d re de D ios y Seriora nuestra (Z a ra g o za, 1635) asserit B . V irg in e m
m eru isse de congruo q u id q u id C h ristu s m eru it de condigno, et Im m a cu la ta m
fu isse q u ia fu it Corredem ptrix (p. 65 s.).
M ie c h o w (159 0 -168 9) asserit claru m esse B. V irg in e m fu isse cu m C h risto

causam salutis nostrae. « S ic tam en , u t F iliu s tam qu am p rim a, V irg o tam qu am
secu n d a causa R ed e m p tio n em n ostram operata sit ». E t ex p licat q u om od o red em
p tio n ostra d eb eat C h risto suam sufficientiam, M a ria e vero suam pulchritudinem .
(Discursus praedicabiles super Litan ias Lauretanas, N ea p o li 1856, D isc . 1^4,
n. 5, t. 1, p. 234; D isc . 290, n. 10, t. 2, p. 198).
P a c iu c h e lli tenet q u od B . V irg o est « u n iversalis causa et in stru m en tu m

gen erale ad om n iu m salu tem ». E t ex p licat q u om od o D e u s eius coop eration e
libere u ti vo lu erit, licet ipsa m in im e in d ig u isset (E xcitationes dormitantis animae.
V en etiis, 1659, E x c. 1, in P s. 86 , n. 15; E x c . 7 in S a lv e Regina, n. 3).
M a x im ilia n u s R e ic h e n b e r g e r , S. F , in op. M a ria n i cultus vindiciae asserit

m erita et p reces M a tris ad dita fu isse, « p er m o d u m m eriti de co n g ru o » m eritis
c o n d ig n is F ilii, et B. V irg in e m « p ro x im e et im m e d ia te » coop eratam fuisse
red em p tio n i (P ragae, 1677, p. 120).
P e ta v iu s (f 1652) d octrin am su am de m ed iation e B . V irg in is in d u p lici

fu n d a m en to reponit: in m erito et in intercessione. A it enim : « A d id [m unus
m ed iatoris] d u p lex a d h ib en d u m est officium : u n u m in b en e m eren d o, alteru m
q u o d in p recib u s et oration ib u s consistit. P e r has lineas co n sequ en s d ispu tatio
n ostra d u c e tu r» (Dogm ata Theologica, ed. V iv e s , P aris, 1866-68, t. 7, lib. 14,
c. 9).
C ar o lu s D el M o r al ( f 173 1): « S p ecia lissim u s in flu x u s cap itis in p raed e

stin atos ta m q u a m in m em b ra corp oris E cclesia e est m eritu m offeren d i, u t suum ,
p retiu m red em p tio n is ip so ru m , et u t tale ob latu m sit q u o offerens ob tin et in
p raem iu m lib e rta te m et red em p tion em ; at D eip a ra h ab u it in red em p tion em hunc
in flu x u m suis m eritis q u ib u s sim ul cu m F ilio suo ob tu lit pretiu m red em p tion is
p raed estin atoru m , n em pe ip su m F iliu m et ta m q u a m su u m o b tu lit, q u ia ex iure
m aterno, q u o Ip su m possid eb at, P atri aeterno con tu lit pro m u n do , vo le n s q u od
p ro p ter hom in es m oreretu r et ita p la cu it D e o haec D eip a ra e ob latio q u o d in
p ra em iu m a ccep it cu m F ilio salu tem m u n d i et praed estin atoru m u t effectu m
u triu sq u e co m m u n e m » (Fons illim is Theologiae Scoticae, tract. 2, dist. 1, q. 3,
a. 1, n. 43, p p . 373-4).
G o n zalez D id a cu s M a t h e o , O. F. M ., in op . M y stica C ivita s D ei vindi

cata, M a triti, 174 7, fu se agit de coop eration e im m ed iata B . V irg in is ad red em p
tion em o b ie c tiv a m .1 « F a te m u r — scrib it G o n z a le z — C h ris tu m so lu m esse
R ed e m p to re m generis h u m ani p rin cip a lem et p e r m o d u m satisfacien tis sim p li
citer de co n d ig n o » (n. 350). E t p au lo inferiu s: « C u m h oc au tem stat suam S a cra
tissim am M a tre m fu isse in sensu lon ge in ferio ri Redemptricem cum ipso, seu C o -
1 C fr C a r o l, in M a r ia n u m , 9 (19 4 7 ) 45 s.
C O R R E D E M P T IO A P U D S C R IP T O R E S A E T A T IS M O D ER N A E
redemptricem et rep aratricem gen eris h u m an i ex ex u b eran tia et su p era b u n d a n tia

red em p tio n is C h risti F ilii s u i» (n. 3 5 1). R a tio est « q u ia seip sam o b tu lit sociam
P assionis, coop erata est cu m F ilio toto te m p o re vitae suae ad p ro p itia n d u m
D e u m , q u an tu m p o tu it, et vo ta M a tris F iliu s P a tri offereb a t u t sicu t a m b o ru m
cord a co n iu n cta erant, sic et amborum desideria pro totius m undi salute valerent
et a P atre exaudita f o r e n t » (n. 352). U lteriu s:
« S atis com m u n is est th e o lo go ru m sen tentia asserens SS. D e ip a ra m me
ruisse de congruo quidquid nobis Christus meruit de condigno. Sed in d u b ita tu m
est C h ristu m n o b is m eru isse de co n d ig n o om n es gratias o m n iaq u e b en eficia
tam ord in is n atu ralis q u am ord in is su p ern atu ralis, et p e cca to ru m rem ission em
et lib era tio n em a m alis. E rg o haec omnia meruit, nobis de congruo S S . D eipara »
(n. 409. « B eata V irg o p ro p eccatis h u m a n i gen eris co m p en sa tio n em aeq u alis
va lo ris c u m eo ru m d em p e cca to ru m offensa D e o o b tu lit ». « Q u o d Beata V irg o
recom p en saverit p er op era excellen tissim a ch aritatis et aliaru m v irtu tu m m a li
tiam om n iu m p e cca to ru m to tiu s gen eris h u m an i, q u aten u s m eliora su n t opera
S S . V irg in is et p lu s h a b en t b on itatis q u am m alitiae h a b u e ru n t om n ia p eccata
to tiu s gen eris h u m an i, sim ili m od o ac n u m ero p ra eced en ti d e m o n s tr a tu r »
(n. 368). « U t d eclarem sen su m quo possit d ici S S . V irg in e m com p en sare fo e d i
ta tem totiu s gen eris hu m an i con tractam ex p eccato in ration e offensae, n otan d u m
est, u t de fide certu m , q u o d su p ra n otavi, n em p e so lu m C h ristu m satisfecisse
de co n d ig n o pro p ecca tis to tiu s gen eris h u m an i, solaq u e op era C h risti fu isse
ord in ata et accep tata in ord in e ad ta lem co n d ig n a m satisfactio n em » (n. 3 7 1).
A n g e lu s V u lp e s , O . F . M . C o n v . (c. 159 0 -16 4 7) e x p lic ite th e sim n ostram

d ocuit: « ... In n on o [signo, A u c to r scotista lo q u itu r de P ra ed estin a tio n e D e ip a
rae], ex p rim ario m o tiv o vo le n d i C h ristu m n atu rale cap u t o m n iu m creatu raru m ,
M a ria m q u o q u e eius P aren tem v e lu ti co n ca p u t, sta tu it red im ere om n es hom in es
a servitu te p e cca ti, etiam m ira cu lo se p ra eter ord in em h y p o sta tica e u n io n is,
propter merita propria eorum [ = C h risti et M ariae] p e r sacrificiu m cru en ta e
m ortis eiu sd em C h risti, c u m con sen su p ro p rio eiu sd em C h risti ac M a ria e suae
P aren tis. In d e fin aliter d ecre v it sic m ira cu lo se C h ris tu m fu tu ru m su b p assi-
b ilita te carnis, sim iliter M a ria m eius P aren tem , u t fieret c o rr e d e m p tr ix etiam
ip sa totiu s hu m an i g e n e r is » (P. A n g e lu s V o l p e [aut V u lp e s], O . F . M . C o n v .,
Disputationes magis scholasticae D e M a ria Virgine vera C h risti P a ren te [in tr a c
tatu de V e r b o In carn ato), D is p . 7 1 , art. 7, n. 13; in « Sanae Theologiae Summa.
Ioannis D uns S co ti D octoris Subtilissim i et Comm entaria », to m u s 3, partis 4,
pp. 2 9 o b -2 9 i a). 1 P . V u lp e s — p ro u t a n im a d v ertit P. C a ro l ( 1. c., p. 1 1 ) — p r i
m u s v id e tu r in te r T h e o lo g o s q u i u su s est te rm in is « su b iectiv a » et « o b iectiv a »
relate ad C o rre d e m p tio n e m B . V irg in is. (O p . cit., p. 422, coi. 1).
1 C f r D i F o n z o L . , O . F . M . C o n v ., L a m edia zione universale d i M a r ia in un tra tta to

m ariologico d ei P . A . V olp e O . F . M . C o n v ., in M iscella n ea F ra n cesca n a , 4 1 ( 1 9 4 1) 1 7 5 -2 2 6 .
C 0 R R E D F M P T 10 A P U D S C R IF T C R E S A L T A T IS M O D ER N A E 339
C elad a verb a G e n e sis exponens: « F acia m u s ei ad iu toriu m sim ile sibi, h aec
scribit: « A d o re m u s ergo iam tu n c h an c P atris D e i vo cem : n on est b o n u m h o m i
n em C h ristu m esse solum ; faciam u s ei a d iu to riu m in lab ore et o p ere re d e m p tio
nis, V irg in e m D eip a ram , inq uam , sim ile sibi, u t salu tem h u m ani gen eris, q uam
F iliu s D e i o p eratu r co n d ig n e in cru ce, V irg o M a te r iu x ta cru cem co n g ru e m e
reatur » ( T ra ct. in L ib . Esther, a p p en d ., § 365, n. 3).
Io a n n es d e C a r ta g e n a : « B eatissim a V irg o electa et praed estin ata fu it non

solu m u t M a te r C h risti fieret, sed u t coadiutrix eius esset et com es in d iv id u a
in reparation e gen eris hu m an i ... O p in o r, E vam B. V irg in is ty p u m gessisse;
q u o d sicu t illa data fu it A d a e in a d iu to riu m ad tem p o ralem filio ru m g e n e ra
tio n em ... ita et C h risto D o m in o d ata fu it b eatissim a V irg o in Coadiutricem ad
sp iritu a lem filioru m sob olem p rocrean d am et h u m a n u m gen u s a d iab o lica c a p
tiv itate re d im e n d u m » (D e A rcanis Deiparae, p. 2, 1. 1, h om il. 3).
S c ip io A g n ello in op. D ell'interna croce della M a d re d i D io , (V en etia , 1634)

U rb a n o V I I I dicato, m od u m ex p o n it q u o B . V irg in i titu lu s R eparatrix d eb etu r.
E t asserit q u o d B. V irg o « coop ero alia n ostra red en zio n e p er m od o d i m erito »
(o. c., p. 59). E x p o n it q u o m o d o C h ristu s m eru it de condigno red em p tio n em
nostram ; h an c ipsam tam en red em p tio n em « 1’istessa red en tion e » B. V irg o
m eru it de congruo (o. c., p. 59).
P. P o ir e , S. J. (15 8 4 -16 3 7 ) aperte vin d ica t D eip a ra e co o p era tio n em im m ed ia

tam . A g e n s en im de sacrificio D eip a ra e in m o n te C alv a ria e haec scrib it: « Q u i
n ous dira, ce q u e m erite d evan t D ie u le sacrifice de la V ie rg e M a rie , en n o b ly
de tou tes les circon stan ces d on t j ’ ay d iscou ru ju s q u ’icy? ... Iu g e re z -v o u s par
aven tu re q u e ceu x -la m o n ten t trop h au t qui asseurent q u ’elle se ren d it si agreab le
a D ie u q u e sans p arier de ce q u i lu y fu t acco rd e p o u r elle-m em e, elle merite pour
nous par bienseatice, com m e l ’on dit, ce que le Sauveur emporta par justice et par
condignite » (L a Triple Couronne ..., P aris, 1656, p. 247). O ste n d it q u o m o d o h oc
d ign ita ti C h risti n u llim o d e deroget: « II est v ra y q u e com m e il n ’a p p artien t q u ’a
D ie u seul de sau ver en q u a lite de cause p rin cip a le, ainsi ne c o n v ien t-il q u ’a
J e su s-C h rist, D ie u et H o m m e, de satisfaire en rig u eu r de iu stice et de m e rite r
avec c o n d ig n ite com m e on a co u tu m e de p arier en P ecole. E t la S ain te V ie rg e
n ’a gard e de s ’a rroger ce m erite, n ’y m oi de v o u lo ir co n tester en sa fa veu r. T o u t
ce q u e p reten s icy, n ’est autre ch ose q u e de m o n trer q u e sa g ra ce a ete si extraor-
dinaire, ses q u a lites et ses actions si relevees par dessus le com m u n , q u e elles
ont merite que D ieu eust encore regard d elles, au traite de p a ix qu’ il a fa it avecques
les hommes, et qu'd leur consideration il ait ete mu p a r une certaine bien-seance,
que nous appellons congruite, d les recevoir en son amitie. Passe-droit, lequel, comme
il n'appartient d nui autre qu’ d elle, ainsi ne p e u t-il etre denie d ses rares m erites»
(o. c., p. 34 1). H a ec u ltim a verb a apertissim e th esim nostram en u ntian t.
34° CORRED EM PTIO A PUD SC R IP T O R E S A E TA T IS MODERNAE
F e r d in a n d u s S alazar, S. J. ( f 1646) apertis verb is co o p era tio n em im m ed ia

ta m d ocuisse vid e tu r. S crib it enim : « M a r ia V irg o C h risti R e d e m p tio n em p u l
ch ritu d in e et form a d o n avit » (P ro Im m aculata D eip. Virg. Conceptione defendenda,
C o m p lu ti, 1618 , p. 202). Q u om o d o ? « R e d e m p tio n em n ostram ita C h ristu s p e r
fe c it u t M a ria m etiam sibi a d iu tricem asciverit. Q u a p ro p ter sicu t p artu s (teste
A r isto te le de p a rtib u s anim . lib . IV ) n atu ra ip sa d u ce, ex viro ro b u r ex fem in a
v e ro fo rm am et ven u statem trah it; ita etiam red em p tio nostra, q u ae p e r M ariam
e t C h ristu m v e lu ti parta est, a C h risto q u id e m su fficien tiam , ro b u r et con stan
tia m , ex M a ria v e ro ven u statem et sp eciem sibi a c c e r s iv it» (Ib id ., p. 202). E x p o
n it in su p er q u o m o d o vo lu n ta ria ob latio vitae et passion is F ilii m eru it salutem
n o stra m de condigno, et ead em ob latio a M a tre peracta ean dem salu tem de con
gruo (« a eq u u m fu it» ) p ro m eru it. (Expositio in P rov. Salom ., C o lo n ia e A g rip p .,
1 6 2 1 , coi. 624). « A c tu s iste q u o V irg o F iliu m su u m et n o b is d ed it et pro n obis
o b tu lit P atri, p raestan tissim u s fu it et m a xim e m eritoriu s atqu e adeo dignus qui
cum Passione C hristi com putaretur» (o. c., coi. 627). « O b tantam , ta m q u e insignem ,
ta n tiq u e valoris ac m eriti action em , V irg o D e ip a ra d ign a fu it u t illi com m u n is
to tiu s h um ani ge n e ris salus et red em p tio aliquomodo adscriberetur » (Ib id .). 1
B arth olom aeus de L os R io s in celeb ri op ere H ierarchia M ariana (16 4 1)

p lu r a h a b e t d e coop eration e immediata D eip a rae . Iu x ta ipsu m , en im , nos su m u s
V ir g in is m an cip ia « q u ia n os p erso lu to p retio coaem it » (o. c., A n tu erp ia e, 164 1,
p. 54). P retiu m h o c d ep en d et ex suo lib e ro f i a t : « A u c tr ix ergo salu tis n ostrae
et gen eris n ostri c o rred e m p trix d ici po test illa cu iu s lib e ro vo lu n ta tis a rb itrio
p e rm issu m fu it, ut p retiu m n ostrae red em p tion is s o lv e r e tu r » (o. c., p. 59).
T a le p retiu m fu it ab ea p e rso lu tu m ta m q u a m suum : « N o n fu it p retiu m red em p
tion is n ostrae ex V irg in e ta m q u a m e cru m en a d esu m p tu m ; sed revera ab illa
tamquam res eius nobis e x h ib it u m » (o. c., p. 60). F u se d ein d e agit « de iu re m a
te rn o » D eip a rae , et p e rg it asserere: « H u n c ipsa d ein d e F iliu m v o lu n ta rie P atri
sacrifican d o pro salu te n ostra, red em p tio n i p ro fecto sin gu lari ratione co o p e
rata e st» (o. c., p . 6 1). E x p o n it q u om od o n on ratione n ecessitatis sed ratione
m ise rico rd is ob seq u en tia e C h ristu s M a tre m suam sib i sociam in red em p tion e
1 D o c t r in a e P . S a la z a r a d h a e re n t F r a n c isc u s V an H oudfghem O. M . R e c ., in op.

D om us p ro p itia tio n is p a u p e r u m . . . , ( B r u x e llis , 16 5 5 , P . iv , le c t. 8, 3), n e c n o n P . H onoratus
N iq u e t , S. I ., in o p . N o m en cla to r M a ria n u s, R o th o m a g i, 16 6 4 , c. iv .
In e o d e m se n su ac S a la z a r , l o q u it u r e tia m c e le b e r c r itic u s T h . R ayn aud , S. I., in o p .
D ip tv c a M a r ia n a , L y o n , 16 6 5 , p. 2 2 5 , q u id q u id in c o n tr a r iu m d ic a t H offer in o p . L a devo-
tion d M a r ie au d eclin du x v m e siecle; A u to u r du Ja nsenism e et des « A v is s a lu t a ir e s ... »,
P a ris, 19 3 8 , p . 2 75 . In hoc o p e re H o ffe r v in d ic a t W id e n fe ld t a p ra v a in te n tio n e , m in im e
ta m e n a fu n e s to in flu x u o p e ris su i in d e v o tio n e m M a r ia n a m ( C f r A ubron , in R ech . de S r .
rei. 29, 19 3 9 , 2 4 9 -2 5 5 ).
T e s t im o n ia P a tru m V a n H o u d e g h e m , N iq u e t e t R a y n a u d le g i p o s su n t in o p . P . D il
le n sc h n e id e r, M a r ie au service dc notre R edem ption, p p . 15 7 -15 9 , 15 9 -16 1, 149 s.
CORRED EM PTIO A PUD SC R IP T O R E S A E T A T IS MODERNAE 341
a d iu n gere v o lu it (o. c., p. 56), et in ore C h risti haec ve rb a ponit: « N o lu i u t m ea

h u m an itas sola lab oraret p ro m u n d i red em ption e, illo tem p o re q u an d o a d v e r
sus in fern alis P h araon is eq u ita tu m d ep u gn ab am ; sed te feci, o M a te r, sim i
lem ... u t cu m hu m an itate m ea laborans et patien s trah eres salvation em , sim u l-
que m u n d u m red im eres » (o. c., pp. 65-68). « Id eo h u m an itati m eae te sim ilem
feci, sim ilem in d olorib u s, sim ilem in p atien tia, sim ilem in affectu , ut omnia
quae ego de condigno, tu de congruo merueris » (o. c., p. 68).
F. G uerra, O . F . M ., E p isc. P la cen tin u s, haec scripsit: « U n u s ve ro ac p r o

p riu s h um ani gen eris R e d e m p to r C h ristu s D o m in u s, q u i ex toto rigore iu sti-
tiae p ro n obis aetern o P atri de condigno solu s satisfecit, dignatus est M atrem suam
in eiusdem Redemptionis consortium de congruo cooperaturam, non uno tantum
sed titulo m ultiplici admittere. P rim o q u id e m per o b latio n em F ilii sui. S e c u n d o ,
p er o b latio n em s u i ». (C fr M aiestas gratiarum ac virtutum D eiparae Virginis
M ariae, H isp ali, 1659, vo l. 2, disc. 8, fragm . 1, p. 556). « H in c ergo, C h risto
D o m in o in cru ce em o rien te atqu e h om in em reparan te, d u m V irg o M a te r ex
parte sui, ip su m D e o P atri d olen s n im iru m offerebat, n egari n on p o test ipsam
a liq u od m agn u m , in q u o a liq u o d ius h a b eb a t d ev o vere, et c o n seq u e n ter h o m i
n um red em p tion i m axim e fu isse coop eratam . H a ec ergo V irg in is vo lu n ta s adeo
p erfecta et em in en s, vo lu n ta ti q u ae erat in C h risto m o rien d i pro n obis te m p o re
passionis iu gata ac co n v in cta , ta m q u a m causa ad erat a liq u o m od o in nostram
influens red em p tion em : ex q u o iu re o p tim o eid em V irg in i m a xim a ad h u m a n i
generis salutem coop eratio a ttrib u i p o t e s t » (Ib id ., p. 557). « S an e haec se rp e n
tis co n tritio [G e n ., 3, 15] nostrae fu it R e d e m p tio n is m y steriu m ... Q u a n d o ve ro
n ostra V u lg a ta in o m n ib u s ten en d a vertit: ipsa con teret cap u t tu u m , satis in n u it
u t a d fu tu ram ibi m u lierem , D eip a ram scilicet, h u ic red em p tio n i coo p era tu ra m ,
per quam etiam caput serpentis in minutissimum venerat redigendum » (Ib id .,
p p. 557-558 ). « In augu stissim o nostrae red em p tion is sacram ento, post F ilii D ei
o b latio n em , a m atre D e i v irilite r peractam , lo cu m o b tin u it in V irg in e pro humano
genere oblatio sui, per quam una cum Redemptore nostro, hum ani generis Redem
p tr ix fa c ta est » (Ib id ., p. 559).
G e o r g iu s de R h o d es, S . J. (16 6 1 ) co o p era tio n em im m ed iatam ev id en ter

ad m ittit: « N o n po test D eip a ra d ici R e d e m p trix n isi m in u s p rin cip a liter, de~
p en d en ter a C h risto et co n g ru e d u m ta xa t, si v id e lic e t C h risto coop erata est
ad salu tem h om in u m , congrue merendo d ep en d en ter ab eiu s m eritis om n es d iv i
tias salutis q uas p rim arie C h ristu s n o b is m eru it de c o n d ig n o » (D isp u t. theol.
schol., T r a c t. 8 D e M a ria D eip., L u g d u n i, 16 7 1, p. 265). H o c po sito, aperte
asserit: « S em el en im d ici p o test q u od M a ria co n g ru e m e ru it et im p e tra v it p re
cando et com p atien d o, q u id q u id co n d ig n e m eru it C h ristu s m o rien d o » (Ib id .).
E t con clu d it: « F u it itaq u e redem ptrix M a ria , prim o quasi Christo comtnoriendo
et simul cum ipso patiendo in finem humanae salutis; deinde redem ptrix fu it p er
342 CORRED EM PTIO APUD SC R IP T O R E S A E TA T IS MODERNAE
suas p reces impetrando b on a om n ia q u ae collata su n t n obis » (o. c., p. 266). E x

q u ib u s u ltim is v e rb is p atet om n in o q u om od o de R h o d es p raeter m e rita m im-
petrativum (in o rd in e red em p tio n is su b iectiva e) ad m ittat etiam m eritu m redemp-
tivum (in ord in e red em p tio n is o b iectivae). 1
C h r is t o p h o r u s V e g a , S. J. ( f 1672) asserit: « V irg o D eip a ra un a cu m C h risto

c o rre d e m p trix gen eris h u m an i in stitu ta est a D e o » ( Theologia M ariana, N eap oli,
1866, t. 2, p. 397). H o c officiu m in die an n u n tiation is in cep it, « cu m hum ano
gen eri reparan d o lib e n s ac lu b e n s coop erata fu erit con sen su suo e x p licito per
v e rb u m F i a t » (o. c., p. 444). S e d u lteriu s asserit: « M e rito aliq u is su sp icari p o s
set n olu isse P atrem aetern u m salvari m u n d u m in soliu s F ilii m orte sine co rre
d em p trice M a ria » (Ib id .). « T a m e tsi ergo D e u s h om o, F iliu s Iesu s solus con
digne h o m in u m red em p tio n em facere po tu it; ita etiam sola M a ria q u ia D e i M a te r
congrue eamdem prom eruit, id eo q u e ad ex cellen tissim u m C o rre d e m p tricis m u n u s
a d scisci p o t u i t » (o. c., p. 445). Q u o d au tem tale m eritu m de cor,gruo respiciat
red em p tio n em ipsam o b iectiva m , ex seq u en tib u s verb is aperte patet: « E licies...
B . V irg in e m m eruisse de co n g ru o quoad sufficientiam o m n ib u s h o m in ib u s om nis
p eccati sive actualis sive origin alis rem ission em » (o. c., p. 395).
D e b e m u s tam en sin cere fateri au ctores qu osd am (m erito et n u m ero p e r
p a u ci) coop eration em im m ed iatam D eip a rae ad red em p tion em o b iectiva m aut
n egare aut m od o sat va g o et in certo de illa loq u i.
P. S a l v a t o r M on talban , O . F . M . C a p ., in Opus theologicum tribus distinc

tum tomis in quibus efficacissime ostenditur Immaculatam D e i Genitricem utpote
ex C hristi meritis praeservatire' redemptam, fu isse prorsus immunem ab omni debito
tum contrahendi originale peccatum, tum ipsius fom item incurrendi, P an orm i, 1723,
d eterm in at, ante om nia, q u o m o d o m u n u s c o rred e m p tivu m n on con sistit in eo
q u o d Beata V irg o n obis R ed e m p to re m gen u it, q u ia « B eata V irg o p e r id p rae
c ise q u od C h ristu m p ep erit salu tem n ostram p ro m ereri n on p o t u i t » (vol. 2,
n. 520), sed in eius oblatione: « V irg o etiam n on solu m cu m P atre con cors F iliu m
in u n d o d ed it, sed etiam c ;m i F ilio co n fo rm is eundem pro mundo hostiam sacer
dotali pietate o b tu lit» (n. 521).
A ss e rit in su p er « salu tem m u n d i non solu m C h risto sed etiam V irg in i ab
a e te rn o P atre donatam : sic tam en u t F iliu s ta m q u a m p rim a et p rin cip a lis causa
red em p tio n is nostrae c o n d ig n u m p retiu m o b tu lerit, V irg o au tem E a n d e m redem
1 Iu re , c o n tr a L e n n e r z , a n im a d v e r t it B ittr e m ie u x : « E x h is, et s e q u e n tib u s , p a tere p o te st

q u id c e n s e n d u m s it d e m o ta q u a d a m o b ie c tio n e : D octores in v o c a ti neque cogitaverunt de obvia
d ifficu lta te c o n c ilia n d i corredem ptionem B . V irg in is cum redem ptione C h r is ti, q u a m sa n e d iffi
c u lta te m c o n s id e r a s s e n t si im m e d ia t a m M a r ia e c o o p e r a tio n e m in re d e m p tio n e o b ie c tiv a a d m i
s iss e n t. H ic e n im d e R h o d e s a p te e t p e r tin e n te r ia m p o n it d is tin c tio n e m in te r R e d e m p to r e m
d e c o n d ig n o e t p r in c ip a le m ac R e d e m p t r ic e m m in u s p r in c ip a lite r , d e p e n d e n te r a C h r is to ,
c o n g r u e d u m ta x a t » ( A d n o ta tio n e s..., 1. c ., p . 5 7 4 in n o ta ).
CORRED EM PTIO A PUD SC R IP T O R E S A ETA TIS MODERNAE 343
p t io n e m ex co n g ru itate q u ad am im p e tra ve rit. S ic M a r ia C h risto D o m in o ad

R e d e m p tio n e m a d iu trix et a u x ilia trix fuit; n on quia eo au xilio et a d iu torio in d i
g u e rit... sed q u ia M a tris au ctoritas et d ign itas hoc po stu lab at, u t eiu s q u o q u e
m e r it a , p reces et v o ta cu m vo tis ac m eritis C h risti co n iu n geren tu r, u t salus
h o m in u m u t r iq u e d o n aretu r» (vol. 2, n. 603), E t addit: « M e d ia tricis officiu m
tale est u t alteri purae creaturae ascribi nequeat, cu m ea de causa D eip a rae c o m
p e ta t eo q u o d salu tem n ostram a liq u a ratione de con gru o pro meritis suis im p e
trav erit » (vol. 3, n. 75).
H u iu sm o d i C o rre d e m p tricis m u n u s ita ex P a tru m testim on iis patet, « ut
nefas v id e a tu r d e h o c du b itare: etsi ve lle m u s o m n iu m verb a id con cern en tis
h u c recitare, in te g ru m certe lib ru m a d s tru e re m u s » (vol. 2. n. 516).
P. D o m in ic u s L ossad a, O . F . M ,, in ap p rob ation e op eris P. D e l M o ra l,

qu aerit: « U tr u m praed ictis o p in io n ib u s su p p ositis, v e l saltem adm issis, titu
lu s seu m u n u s C o rre d e n tricis [sic] gen eris hu m an i a P atrib u s co m m u n ite r B eatae
V irg in i e x h ib itu m , eid em co n v en iat per satisfactio n em co n d ig n a m aut m eritu m
de c o n d ig n o rem ission is leth aliu m gen eris hu m ani, n ed u m de congru o? . Cui
sim p lic ite r resp o n d et n u llu m prorsu s dari a rg u m en tu m ex P atrib u s vel Sacra
S crip tu ra (ab ad versariis a d d u ctu m ) q u o d in fa vo rem m eriti et satisfaction is
d e c o n d ig n o fa cili n e g o tio solvi n eq u e at (p. I X ) . A d h a n c sen ten tiam con firm an
dam , in v o c a t L o ssa d a au cto rita tem P atris C h risto p h o ri de O rteg a, S. I. ( T rac
tatus de Incarnatione, L u g d u n i, 1664, cert. 3). 1
V ir g il iu s Sedlm ayr, O . S. B ., in o p ere Scholastica M ariana (ap. Bourasse,

S u m m a aurea, vo l. 7) in parte secunda scrib it: « Q u a e ritu r ergo an B eata V irg o
in rei verita te coop erata fu erit h u m an ae R e d e m p tio n i et in d e m erea tu r titu lu m
Corredemptricis, praesertim in passion e D o m in i? C irc a q u o d dico: B . V irg o ve re
coop erata est hum an ae R e d e m p tio n i, sic u t iu re m erea tu r titu lu m C o o p era tricis
h u m an ae R ed em p tio n is; haec assertio v id e tu r esse iu x ta co m m u n e m sen tentiam
P a tru m et d o c t o r u m ...» . E t addit: « B e a ta V irg o etiam eatenu s coop erata est
m ysterio R e d e m p tio n is q u aten u s se o b tu lit sociam passion is, cu m q u an tu m
C h ristu s passus est in corp ore, ipsa passa sit in anim a ... et passionem suam ip su m -
q u e F iliu m p a tien tem obtulit ad propitiandum D eum pro mundi peccatis, sic ut
commune procardicon theologorum sit, Virginem id meruisse de congruo quod C h r i
stus meruit de condigno; Christus autem meruit de condigno redemptionem nostram,
et gratias ad eam pertinentes, et sic eandem B ea ta Virgo meruit de congruo»
(vo l. 7 , q. 6, art. 10, 1. c., coi. 1275 s.). V id e tu r tam en po stea m eritoriam
c o o p era tio n em D e ip a ra e ad solam red em p tio n em subiectivam c ircu m scrib ere
(1. c., v o l 9, coi. 60 ss.).
1 A lia te s tim o n ia e iu s d e m L o ssad a le g i p o s su n t a p u d C arol, a rt. c it ., M a ria n u m , 9

( i 94 7 ) 43 ss.
344 CORRED EM PTIO A PU D SC R IP T O R E S A E TA T IS MODERNAE
G erardus F e d e r ic i in op. Tractatus polem icus de M a tre D e i (N e a p o li, 1 7 7 7 ,

vol. 1, cap. 4, p. 99 ss.) fu se d em o n strat q u o m o d o « tr ip lic i m o d o sive ration e
M a te r C h risti fu it nostra C o rre d e m p trix , vid e lic et, et u t causa Concomitatis,
et u t causa Instrum entalis et u t causa Efficiens, tam M ora lis q u am Physica. F u it
nostra C o rre d e m p trix u t causa Concom itans, q u ia cu m F ilio ip sa co m p a tien s,
con sim u l cu m eo nostram R ed e m p tio n em [sic] coop erata f u i t ... Q u id q u id
F iliu s p atieb a tu r in C o rp o re, et ipsa m aio ri acerb ita te p a tieb a tu r in C o rd e . E t
q u ia n ih il de suis peccatis, q u ae non h abebat, n ec u n q u a m h ab u it, satisfacere
d eb u it, satisfecit ideo cum Christo pro peccatis nostris, et glo ria m sibi, et n o b is et
angelis promeruit. U n d e et ipsa est cu m eo d em C h risto Propitiatio pro peccatis
nostris, non pro nostris autem tantum, sed etiam pro totius M u n d i ... C e rtu m est»
et evid en s, q u od M a te r D e i, ta m q u a m S acerd os, o b tu lit p ro p riu m F iliu m su u m
P atri in S a crificiu m pro p eccatis n ostris in A r a C ru c is; et id eo fu it n ostrae R e d e m p
tion is causa Instrumentalis. F u it in su p er eiu sd em n ostrae R e d e m p tio n is Causa
Efficiens, et M oralis et Physica. F u it causa m oralis E fficien s n ostrae R e d e m p tio n is,
n on solum , q u ia suo C o n sen su d eterm in av it, a tq u e c o m p le v it aetern a d ivin a
C o n silia circa In carn a tio n em D iv in i V e r b i ... sed etiam q u ia C o n sim u l cu m
d ivin o P atre com m u n e m eo ru m F iliu m ad p a tien d u m m isit ... F u it etiam B.
V irg o M a ria C o n sim u l cu m D e o P atre causa Efficiens P hysica n ostrae R e d e m p tio
nis, q u aten u s ex eo gen u it, et p e p e rit Ie su m C h ristu m R e d e m p to re m ...» . D e
m on strat in su p er q u om od o B. V irg in is coop era tio R e d e m p tio n i d ici v a lea t n e
dum mediata sed etiam imm ediata.
A n t o n iu s P eralta, S. I., in co llegio p rim ario m ex ica n o S S . P e tri et P au li

th eologiae professor, in op ere D issertationes Scholasticae de Sacratissim a Virgine
M a ria , M e x ic o , 1726, fu se q u aestio n em n ostram p ertra ctat. A it: « M a ria vere
et proprie fu it Redem ptrix generis hum ani et M e d ia tr ix in te r D e u m et h om in es,
m od o tam en d icto [i. e., secu n d ario et su b ord in ato]. C o n clu sio patet ex d u o b u s
p ra eced en tib u s et p ro b atu r u lteriu s [ex P atrib u s: S S . A u g u stin o , H ie ro n y m o ,
R ich a rd o a S to. L a u re n tio et E p h raem o] ». « P ro b a tu r ratione: q u ia M a ria , stans
iu x ta cru cem , d olores suos acerb issim os o b tu lit D e o P atri pro salu te h o m in u m ;
atqui dolor et compassio M a ria e fu eru n t sufficientes ad secundariam redemptionem
iu x ta dicta; ergo ... » (p. 151 s.). O b iectio n i: « U n u s est M e d ia to r D e i et h o m i
n um , hom o C h ristu s Jesus» , respondet: «... cu m M a ria , sicu t et reliq u a e m atres,
h a b u e rit veram p o testatem supra F iliu m su u m , u t recte p rob at e x P atrib u s S a la
zar, in c. 8 P ro v ., q u an d o C h ristu s in cru c e o b tu lit v ita m suam P atri ad satisfa
ciendum pro h o m in ib u s, eam etiam u t rem su am M a ria o b tu lit: id q u e o b tu lit
D e o o b seq u iu m aequale et superabundans pro offensa » (p. 264).
D o m in ic u s a S. P e t r o de A lcan tara O . F . M ., in op. Palm a victoriosa

de la M y stica C iuda d de D ios, Salam an ca, 1 7 4 1, ad q u aesitu m : « Q u o m o d o e x sti
tit D eip a ra gen eris hu m an i R e p a r a tr ix », respond et: « P rim o , sin gu larissim is
CORRED EM PTIO A PUD SC R IP T O R E S A E T A T IS MODERNAE 345
m eritis In carn a tio n em n o b is de co n g ru o p rom eren d o. S ecu n d o , C h ris tu m ,

au ctorem nostrae salu tis et reparation is, gig n en d o. T e r tio , suis p recib u s et sin
gularissimis meritis salutem ac reparationem nobis de congruo promerendo ». T a lis
est iu xta ipsum , P atru m et D o c to ru m sen tentia (p. 33).
E m m a n u e l M a r t in e z a B a r r io , O . F . M ., in op. M anualis mysticusque ma -

rianus liber (P am p elon ae, 177 7) « gen eris hu m an i C o rre d e m p trici » d icato, d ocet
q u o d « M a ria propriis meritis, vel im m e d ia t e p retiu m n ostrae salutis d ed erit et
D e o P atri un a cu m d ilecto F ilio o b tu le rit pro nobis; ita u t vere et proprie, etsi
secu n d ario et m in u s p rin cip a liter, d ica tu r causa nostrae salu tis et C o -a d iu trix
in op ere R e d e m p tio n is » (p. x v i). D o c e t in su p er q u od « B eata V irg o de co n g ru o
n ob is m eru it om n ia q u ae C h ristu s n obis m eru it de c o n d ig n o ». (p. x x iv ).
P. C h r is t o p h o r u s M o z z iu s , in sua Tabella M ariana, 1718 , vol. 3, scrib it:

« Im m o la t B eata V irg o anim am in Redemptionem sub cruce; gratia q u am meruit,
peccatorem in statum D eo acceptum restituit-, E v a n ova est M aria; R eparation i
m undi co n cu rrit M a r ia ». (C fr. R oskovan y, B. Virgo M a ria in suo conceptu
immaculata B u d ap estin i, 1873, v o l. 7, pp. 191 ss.).
M a r c e l l in u s S iu r i, C o rd u b e n sis E p isco p u s, m u n u s c o rre d e m p tiv u m D e i

parae ita apertissim e declarat: « B eatissim a V irg o , n ih il unquam fec it aut
d ix it nisi sp ecia liter m o v en te aut d irig en te gratia S p iritu s San cti; c u m au tem
electa esset a D e o n on solu m u t esset M a te r F ilii sui in assu m pta H u m a n ita te ,
sed etiam ut esset abso lu tissim a eius im ago ac p erfectissim a im ita trix , q u an tu m
u t p u ra creatu ra cap ere poterat, prop terea, d ivin o afflante S p iritu , d e b u it in
op ere m axim o R ed em p tio n is h o m in u m F iliu m im itare, ut quemadmodum F iliu s,
media sua Passione, operatus est Redemptionem, etiam sanctissima M a ter, media
sua compassione, cooperaretur e id e m Redem ptioni, ac ita esset nostra cooperatrix
et Co-redem ptrix, sensu q u o p lu res P atres et D o c to re s lo q u u n tu r ». (In sacrosancta
quatuor Iesu C hristi Evangelia commentarii exegetici, vo l. 3, tract. 16, cap. 1).
C aspar T ausch , S. I., in op. D e S S . M a tre dolorosa, libri tre s... (C o lo n ia e

A g rip p . 1645) aperte asserit coop eration em im m ed iatam D e ip a ra e ad R e d e m p
tio n em o b ie c tiv a m ... A ss e rit en im q u o d Illa « cu m F ilio sa lu tem n ostram o p e -
rante operata, et ad salu tem n ostram coop erata e st» (op. c it., p. 177).
Q u om o d o ? « Ille (C h ristu s) u t lo q u u n tu r in scholis, v ita m et sah item m eru it
de condigno omnibus-, D eip a ra au tem ta n tu m de congruo et so lu m per m o d u m
im p etration is, salu tem v id e lic e t n obis p er sp on tan eam F ilii sui, u t rei su a e,
eiu sq u e vitae et passionis ob latio n em et p er su am v o lu n ta ti F ilii circa id em
o b iectu m versan tis co n fo rm em , et qu asi id en tica m v o lu n ta tem p ro cu ra n d o »
(o. c., p. 180). 1
1 A lia te s tim o n ia e iu sd e m a u c to r is in v e n iu n t u r a p u d D ill e n sc h n e id e r , M a r ie au service

de notre R ed em p tio n , p . 1 6 1 - 1 6 3 .
346 CORRED EM PTIO A PUD SC R IP T O R E S A E TA T IS MODERNAE
L azaru s D a s s ie r , O . F . in op. L ’Evangile de la grdce ou sermons sur les

M ysteres et D evotion s de la S a in te Vierge (L y o n , 1685) scrib it: « N e c r a ig n o n s
d o n c p o in t de faire tort a J esu s-C h rist, de lu i associer la V ie rg e dans sa q u a-
lite de M e d ia te u r, et d ison s q u ’elle l ’a ete en d eu x fayo n s: P rem ie rm en t d ’une
fa^ on m oin s p ro p re et p lu s eloign ee, en d on n an t au m on d e son seu l p arfait
M e d ia te u r q ui est l ’F Io m m e -D ie u ... E lle l ’h a ete en u n e secon d e faôn, plu s
p ro p re , p lu s n o b le et immediate, en co n co u ra n t avec lu i a ce p r e c ie u x sacrifice,
et o ffra n t la m em e h o st;e de p ro p itiatio n q u i lu i a p p arten ait par le titre de sa
m a tern ite , de M e r e de ce d iv in S au v er, elle en est d ev en u e la P retresse, im
m o la n t a D ie u ce F ils d ivin p o u r le salu t d u m o n d e ... N o u s m e rita par cette
c b la tio n la g ra ce et la glo ire, n on d ’un m erite p a rfa it e t de ju stic e , q u i n ’ap-
p a rtie n t q u a J esu s-C h rist, m ais d ’u n m erite im p a rfa it, et seu lem en t de b ie n -
sean ce » (p. 3 7 0 ).1
N egare v id e n tu r S a a v e d r a ( f 1643) (S acra D eipara, V estig a tio 1, disp. 14,
ed. L u g d ., p. 1 5 9 -16 1 ), P . M a x im il ia n u s L englez (in Escole de la Vierge M arie,
N a m u r, 1652, p p . 220-223), P . F u l g e n t iu s P etrello a S ig il l o , O . E. S . A .
(D e intercessione B . D eiparae V irg., R o m ae, 1647, coli. 264 ss.), et P . I o a n n e s
F r a n c is c u s P r iu l i ( Delle gra nd ezze d i M a ria Vergine, V en etia, 1677, t. 1, pp.
1 1 0 -1 1 3 ), E u seb iu s A m ort , in op. Controversia de Revelationibus agredanis ex p li
cata, A u g u sta e V in d e lic o ru m , 1749), D a l m a t iu s K ic k , O . F . M ., (in op. R ev e
lationum Agredanarum iusta defensio... R atisb on ae, 1750, pp. 6 0 1-6 13 ), T rom -
BELLI (in op. D e cultu publico ab Ecclesia B . M ariae exhibito diss. 8, a p u d B o u -

f.a s s e , vo l. 4, coi. 286) et P etrus de M edrang (in op. Rosetum M arianum ,
FT.spali, 1702, p. 197).
A t in in terp re ta tio n e te x tu u m ben e a tten d en d u m est ne apparentes c o n tra d ic
tion es ta m q u a m reales habean tu r. S aep e en im , c u m au ctores affirm ant C h r i
stum tantummodo o p eratu m fu isse red em p tio n em n ostram , in tellig u n t de m erito
stricte d icto, seu de condigno, ex se sufficiens (q u od n on ex clu d it, iu x ta ex p iici-
tam assertion em eo ru n d em au cto ru m , m eritu m de congruo D e ip .). P ariter, cu m
a u cto res q u id a m affirm ant red em p tio n em n ostram non esse effectum oblationis
seu cooperationis M ariae, saepe in tellig u n t de effectu simpliciter (n on vero de
effectu secundum quid). H u iu s rei ex em p lu m ty p ic u m h a b etu r a p u d B a l t h a s -
sar em de R ie z . S c r ib it enim : « N o tre salut d e p e n d a it ab so lu m en t d ’A d a m .
Q u a n d ’ £ v e aurait m a n g e tou s les fru its de 1’arbre d e fe n d u avec 1’arb re m em e
ju s q u a ses racines, si A d a m n ’y eu t pas to u ch e , et n ’en eu t pas m an ge, la trans-
gression de la fem m e n ’aurait en rien in teresse la n atu re des h om m es ... D e
m em e J e su s-C h rist est n otre u n iq u e S au v eu r, m ed ia teu r, rep arateu r, restaura-
1 D ille n sc h n e id e r in o p . ci t ., a ffe rt e tia m te s tim o n ia a lio ru m d u o r u m o ra to ru m , id e st,

P . R r.p h a el O . S . A . D is c . (p . 1 7 1 - 7 3 ) e t P . N ico la s de D ijo n O . M . C a p . (p . 172 s.), n e c
non la ici c u iu sd a m , c u i n o n i n D e Prie-.ac (p . 1 7 6 -1 7 8 ) .
CORRED EM PTIO A PU D SC R IP T O R E S A ETA TIS MODERNAE 347
teu r, recon ciliateisr et R e d e m p te u r, lui seu! a des merites pour racheter le monde:
il est le seul principe et Vauleur de la g r a c e ... L o rs q u e n ous d iscn s que ia S ain te
V ie rg e con fo rm a sa v o lo n te a celle de son F ils, et q u 'e lle u n it et offrit ses m erites
e t ses p rieres et sou ffran ces a celles de ce d iv in R e d e m p te u r, nous v.e disons pas
qu'elle en ait opere notre Redemption et notre salut: elle les offrit p o u r le b ien des
eius com m e son F ils, m ais avec grande difference et disproportion quant d 1’effet
et au merite. N o u s Ia d evon s d on c hon orer com m e red e m p tric e en sa facon; le
zele q u ’elle a eu de s ’im m o ler p o u r le rachat du m on d e n ous o b lig e a ce gran d
respect, bien que notre rachat ne soit pas Veffet de son offrande. S ain t P au l parian t
de ses souffran ces (C o lo ss., i , 24) en a p a rle b ien p lu s avan tageu sem en t qu e
n ous ne parlo n s des sou ffran ces et des m erites de la sainte M e re de D ie u . Je
m e rejo u is, dit ce saint A p o tre , en m es passions pou r vo u s, et i ’accom p lis en
m a ch air ce q u i d efa u t des passions de J e su s-C h rist, p o u r son co rp s m y stiq u e
q u i est 1’ E glise. T o u s les saints acco m p lissen t en leur chair les passions de Jesu s-
C h rist, lo r s q u ’ils se d isposen t a p a rticip er a ses m erites par leurs p ro p res so u f
fran ce s, et la Sainte Vierge unissant ses prieres et ses souffrances aux souffrances
de son bien-aime F ils , a merite qu'elles jussent appliqiiees d ses eius avec plus d ’ ef
ficace, que n'oni p u fa ir e tous les saints... » (L es justes louanges de la Tres Sainte
Vierge, A ix , 1669, p. 207).
« C e te xte — an im ad vertit P. D ille n sc h n eid er 1 — est tellem en t net, telle-
m en t tran chan t, q u ’on n ’ atten d plu s autre chose. 11 y a cepen d an t autre chose ».
F t de facto D e R iez ib id em apertissim e d ocet coop eration em im m ed iatam D e i
parae ad red em p tion em o b iectivam . P osito prin cip io: « T alis suo modo M ater,
qualis est F iliu s », asserit q u od titu li Redem ptrix, Cooperatrix co n v en iu n t D eiparae
iion solu m « parce q u ’elle nous a d o n n e u n R e d e m p te u r, un M e d ia te u r et un
R e p arateu r; m ais aussi parce q u ’elle a c o o p e re avec lui en l ’oeuvre de notre R e
d em p tion et q u ’elle a u n i ses prieres et ses intercession s, aux sou ffrances, m e ri
tes et v o lo n te s de son F ils b ie n -a im e, n otre S au v eu r et R e d e m p te u r ■(o. c.,
p. 207). « L a gra ce et les q u alites et les actions de la sainte V ie rg e ont ete teile-
m en t relevees par d essus le eo m m u n, que D ieu eut encore egard d elles au trahe
de p a ix et de reconciliation qu’i l a fa it avec les hommes » (o. c,, p. 467). « B ien que
le d ivin S a u v e u r du m on d e n ’eiU au cu n em en t b esoin d ’aide, ni d ’assistance
p o u r p a rach ev er 1’ceuvre de n otre red em p tio n ... n ean m oin s cela 11’cm p ech e
p as q u ’il ne iit 1’hon n eu r a sa tres sainte M e re et a sa tres ch ere ep ou se de l ’as-
socier en cette b elle co n q u ete, et n ous ne d erog eon s au cu n em en t a la q u alite
de S au v eu r qui est sin gu lierem en t p rop re a J e su s-C h rist, et ne lui faisons point
de tort en cette sien ne d ivin e en trep rise, lorsq u e n ous dison s qu'elle meritu avec
son F ils (en un degre pourtant extrernement inferienr) la reparatiou des hommes avec
toute la suite des grdees qui sont encloses dans Ventreprise de notre salut » (o. c.,
1 C f r E phern. T h eo l. L o v ., 16 (19 3 9 ) 79 4 .
348 CORRED EM PTIO APUD HODIERNOS THEOLOGOS
p. 468). E x hac veritate d ed u cit p riv ileg iu m Im m acu latae con cep tion is (o. c.,
p. 466).
C u m igitu r asserit alibi q u od « Jesu s seu l a des m erites p o u r rach eter le
m on d e » agit evid en ter de m erito stricto, de condigno. E t cu m alibi scribi: « N o tre
rachat n ’ est pas 1’effet de 1’offran de de M a rie », agit de effectu simpliciter n on
vero secundum quid.
C) Opiniones hodiernorum Theologorum

T a n d e m G oo ssen s, de T h e o lo g is h od iern is agens, q u o ru m « p leriq u e » co o p e
rationem im m ed iatam B. V irg in is ad red em p tio n em o b iectiva m a d m ittu n t, c o n
clud it: « H u ic thesi ad versantu r, etsi m odo ac grad u d iverso, nonnulli th e o lo g i,
in ter q u os q u id a m vere in cly ti. Q u a re etiam hodie multum abest q u in th e o lo g o
rum adsit consensus m oraliter u n an im is ». 1
E st-n e vera haec assertio? O m n ib u s rite p erp en sis fid en ter asserere p o ssu
m us non multum abesse u t h ab eatu r hodie consensus moraliter unanimis, et fo r
san talis consensus iam habetu r.
A u c to re s q ui ta m q u a m con trarii im m ed iatae V irg in is coop eration i ad re d e m
ption em a G o o ssen s lau d an tu r, sunt: B il l o t , D e L a T a il l e , L u y k x , C o n g a r ,
U de, L ennerz, S m it h , et A d r ia e n s e n .
A tta m e n , q u atu o r p riores, solu m m od o p e r tran sen nam , q u aestio n em hanc
gravissim am p e rtractaru n t, id eo q u e eo ru m a u ctoritas n on tam m agn a esse
1 S a e c u lo x ix , c o o p e r a tio n e m im m e d ia ta m D e ip a r a e r e d e m p t io n i o b ie c t iv a e a p e r t is
sim e d ocu erun t W . F aber (in L e p ie d de la C r o ix , v e r s. g a ll., P a r is , 1 8 7 4 , p p . 44 7 ss .),
P . J e a n j a c q u o t (in S im p les r e f l e x i o n s P a ris , 1868, p p . 6 ss .), V an den B erghe (in M a r ie
et le S a cerd o ce, P a r is , 18 7 9 , p p . 47 ss.; 84 ss. e t c .) e t S c h e e b e n (C fr D il l e n sc h n e id e r ,
M a r ie a t Service de notre R ed em p tio n , p p . 7 3 -9 4 ).
2 B il l o t d e h ac q u a e s tio n e e g it a n n o 1921 in p ra efa tio n e a d o p u s M a r ie mere de grdce
c o n s c r ip tu m a R . M . de la B ro is e e t a I. V . B a in v e l. R e la te ta m e n ad m e n te m B illo t h aec
a n im a d v e r sio c l. B ittr e m ie u x p rae o c u lis h a b e a tu r:
« S i e so liti a n n o v e ra r e tra g li a v v e r s a r i d e lla fu n z io n e c o r r e d e n tr ic e di M a r ia il nom e
a u to r e v o le d i B illo t. C o m e p r o v a si c ita u n p a sso , c h e B illo t scrisse n e lla p r e fa z io n e a lT o p u -
sc o lo d i D e la B ro is e e t B a in v e l.
Q u i e b e n e ric o r d a re ci6 ch e u n p r o fe sso re d i S e m in a r io , d o p o a v e r c o n s u lta to lo ste sso
B illo t su q u e s ta q u e s tio n e , ha p u b b lic a to n e L 'A m i du C lerge, a tte n e n d o s i alia risp o sta
ric e v u ta . B illo t s c riv e v a : « D a n s la P r e fa c e p o u r le liv r e M a r ie M e r e de G r d c e , il n ’y a rie n su r
le m e r ite “ d e c o n g r u o ” , rie n n i p o u r n i c o n tr e . II y a s e u le m e n t q u e la tre s S . V ie r g e n ’a eu
a u c u n e p a rt a u m e r ite p r o p ie d e la R e d e m p t io n , c ’e st-a -d ir e au m e r ite q u i e st la ca u se p r e
m iere e t u n iv e rs e lle d e la r e m is s io n d es p e c h e s e t q u i, a p p liq u e a u x h o m m e s p e c h e u r s les
re ta b lit d an s l ’a m itie d e D ie u . C e m e r ite -la , e n e ffe t, n e p o u v a it e tre q u e d ’u n e v a le u r in fin ie ,
e t d o n c “ d e c o n d i g n o ” a u p r e m ie r c h e f» (A m i du C le r g e , a. 56, S e r . 6, 15 ju in 19 3 9 , p . 376).
Q u e s ta d ic h ia ra z io n e n o n p r o v a c h e B illo t fo sse u n d ife n s o re d e lla te si d e lla C o r r e d e n z io n e ;
m a p ro v a c h ia r a m e n te c h e n e ssu n o , b a sa n d o si su ile p a ro le d e lla d e tta P r e fa z io n e , p u o fa rlo
CORRED EM PTIO A PUD HODIERNOS THEOLOGOS 349
p o test. Im o , D e L a T a ille , ita p e r tran sen nam qu aestion em p ertra ctav it in recen
sion e o p u scu li J. L e R o h ellec (Gregorianum, 7 [1926] 393-394) u t ne m en
te m q u id e m P . L e R o h ellec circa partes M a ria e in acq u isitio n e gratiaru m in ter
p retatus sit.
R em an en t ig itu r U d e , L e n n e r z , A d r ia e n s e n et S m i t h , qui ex professo q u a e
stio n em h an c pertractaru n t.
H isce paucis, alii q u am p lu rim i o p p on i possu n t, inter qu os n om in are licet
C a rd . L e p ic ie r ( L ’ Im m acolata Corredentrice M ediatrice, R om a, 1928) B i t t r e
m ieu x ( 1. c.), B o v e r ( 1. c.), F r i e t h o f f ( 1. c.), D e n e f f e ( 1. c.), L e b o n ( 1. c.),
S ch u e th ( 1. c.), T e r r i e n (L a M ere des hommes, t. 1, P aris, 1902, p. 108 ss.),
G o d t s (L a Coredem ptrice), C a m p a n a (M a ria nel dogma, p. 169 -210 ), L e R o h e l l e c
( 1. c.), S a le s (D e mediatione universali B . Virginis M a ria e in distributione gratiarum,
in D iv u s Thomas, P la c. t. 28, 1925), B o r z i ( 1. c.), B e r n a r d (L e M ystere de M a rie,
P a ris, 1933, pp. 3 2 1-3 4 1), N e u b e r t ( 1. c.), D i l l e n s c h n e i d e r ( 1. c.), P h i li p o n
( 1. c.), C a m p a n a le (L a mediatrice universale d i tutte le grazie, V en ezia, 1933,
pp . 43-88), H u g o n (L a M ere de grdce), S e i l e r ( 1. c.), M e r k e l b a c h (Revue
Ecclesiastique de Liege, 19 1 4 -1 6 , p p . 24 sq.; M ariologia, P arisiis, 19 3 9 ,p p . 323-344),
V a n d e r M e e r s c h (Handelingen van het Vlaamsch M aria-Congress te Brussel,
1, 82 sq .), I a c o n o (M a ria S S . M ediatrice di tutte le g razie, Pompei, 1937,
pp. 187-207), B e l l o ( 1. c.), 1 B o y e r (Synopsis Praelectionum de B . M . V ir
gine, R o m ae, 1946, p. 40), P le s s is (M a nu a le M ariologiae dogmaticae, 1942,
233 -2 56) etc.
P. B ello, M in iste r G en era lis O . F . M ., solem n iter d eclarat u n iversalem B. V ir
gin is m ed iation em , « ad mentem scholae F ra n cisca n a e», im p ortare etiam « eius
p o sitivu m co n cu rsu m , C o rred e m p tricis m u n ere, ad acq u isitio n em om n iu m
passare, co m e d i fa tto si fa , p e r u n a v v e r s a r io . L a sola cosa ch e B illo t ha n egata e s p lic ita m e n te

in q u e l p a sso e c h e il m e r ito d i M a r ia p o ssa essere u g u a le a q u e llo d i C r is to » (M a ria n u m , t. 2
[ 1 9 4 0 I, p p . 2 9 -3 0 ).
L u y k x de h ac re p ertractat in O n z e eenheed in C h ristu s, t. 2, H ilv e r s u m , 19 36 , p p . 7 2 -7 3 .
C ongar o p in io n e m su am a p e ru it in recension e a rt ic u lo ru m G o o sse n s, in R evu e des sciences
philosophiques et theologiques, 19 38 , t. 2 7 , p p . 646-649.
1 K euppens in su o o p . M a riolog ia e compendium d u p lic e m se n te n tia m c u m a rg u m e n tis
u tr iu s q u e e x p o n it, e t probabiliorem p u ta t s e n te n tia m d e c o o p e r a tio n e im m e d ia ta B . V ir g in is
a d r e d e m p tio n e m o b ie c tiv a m . A t h a e c « h ae sita n s o p in io q u a m A u c t o r h ic a ssu m p s it — p r o u t
iu re a n im a d v e r t it B ittr e m ie u x — n o n v id e t u r o m n i ex p a rte c o h a e re n s c u m a liis ab ip so a lib i
d ic tis . A d m it t it u r v. g. (p. 14 2 ) u t c e rtu m e x P r o to -e v a n g e lio p e r B u lla m In effa b ilis illu s tr a to ,
lo c u t io n e m « in d is s o lu b ili v in c u lo S a lv a to r i esse a sso c ia ta m » e t « p le n iss im e d e d ia b o lo t r iu m
p h a re » e n u n tia re v e r ita te m g e n e ra le m su b se c o n tin e n te m p a rte s e sse n tia les, q u a e id c irc o
u t re v e la ta e h a b e n d a e su n t: a d m ittitu r e t is m p a rte s has e sse n tia les, im p lic ite c o n te n ta s , esse:
activa m ccopera tiorcm M a r ia e ad gratiarum acquisitionem e t ad earum d em d is trib u tio n e m .
Q u a e r e t q u is c u r , s e c u n d u m h a e c, a c tiv a c o o p e r a tio in ipsa o b ie c tiv a R e d e m p tio n e n o n sit
v e r ita s re v e la ta ? » (in D iv u s T h cm as, P la c . 19 39, m en s, m a io -iu n io , p. 320).
RATIO THEOLOGIA CO RRED EM PTIO N IS
gratiarum , corp ori m y stico C h risti q u an d o cu m q u e concessaru m , tu m ratione

consensus ad In carn ation em , tu m ratione arctissim ae associationis ad C h risti
R ed em p to ris o b latio n e m » (o. c., pp. 1 1 -1 2 ). A g itu r ergo de sen tentia communi
in ter hod iern os T h e o lo g o s .
IV . R a t i c Theologica
E x fo n tib u s revelation is, seu ex S. S crip tu ra et T ra d itio n e , 1 ap erte con stat

B. V irg in e m vere, form aliter, im m ed iate, efficacissim e coop eratam fu isse red em p
tion i gen eris hum ani. H a ec au tem coop eratio a ratione ipsa convenientissima d e
m on stratur, sive con sid eretu r relate ad Deum , sive co n sid eretu r relate ad homines.
I. Relate ad Deum considerata, coop eratio B . M . V irg in is red em p tion i con-

v e m e n a ssim a apparet ex eo q u od attributa divina, sapientia, iustitia, potentia
et bonitas praesertim m an ifestan tu r.
a) Sapientia, q u ia eodem m ed io (i. e. m u lier) q u o u su s est d iab olu s ad h o m i
nes suae tyran n icae potestati su b iicien d o s, u su s est D e u s ad hom in es a c a p ti
vitate d iaboli liberandos;
b) Iustitia: con ven ien s en im erat ut P ro to p a re n tu m su p erb ia, h u m ilitate,
et illicita vo lu p tas, d olore, p raesertim repararen tu r: quod p er ^hum iliationes
et dolores N o v i A d a e et n ovae E va e fa ctu m est;
c) Potentia, eo q u ia D e u s O m n ip o ten s, in stru m en to d eb ili et p e r se inepto
i. e. muliere, ad m a xim u m op u s p e ra ge n d u m u su s est, ad red em p tio n em v id e
licet gen eris hum ani;
d) Bonitas, quae in eo praesertim relu cet q u o d fem in a, q u ae fu it v e lu ti causa
o m n iu m m alo ru m , fa cta est v e lu ti causa o m n iu m b o n o ru m , et ita in pristin am
d ign itatem , ex D e i su m m a bonitate, velu ti red in tegrata.
1 E x h u c u s q u e e x p o sitis, q u is q u e fa c ile d iiu d ic a re v a le t d c v a lo r e h u iu s a sse rtio n is a P . L e n

n e r z n u p e r ty p is ed ita e: S . S crip tu ra , P a tres, T h eo lo g i de opere redem ptionis loquuntur semper
tam quam de solo opere C h risti; n u n q u a m in d ic a n t , p raeter opus C h r is ti adhuc necessarium
esse opus alicu ius personae creatae, quo deficienti» opus redem ptionis m a neret incom pletum , v el quo
d eficiente non adesset totum opus redem ptionis, sicu t D eus ill u d v o lu it » (in G regorianum ,
194 1, p. 308).
E x a r g u m e n tis a n o b is e x p o s itis (ex M a g is te r io o r d in a r io E c c le s ia e , ex S . S c r ip tu r a , ex
P a trsb u s e t T h e o lo g is ) s u ffic ie n te r sa lte m p a te t q u o m o d o ad o p u s r e d e m p tio n is n o stra e « s ic u ti
D eus illu d v o lu it •, n e c e ssa ria o m n in o fu e r it e tia m cooperatio personae creatae seu D e ip a ra e .
S e c u s e n im , te s tim o n iis a n o b is re la tis q u ilib e t v e r b o r u m v a lo r den egan du s e sse t. V e r u m
q u id e m e st q u o d 0 ad p r o b a n d a m ta le m c o o p e r a tio n e m su ffice re n o n p o s s in t p u lc h ra e c o n s i
d e r a tio n e s , s td u t iu re e x ig i d e b e a n t a rg u m e n ta s tric ta e t se ria t h e o lo g ic a » ( ib id ., p . 324); at
p u ta m u s talia a rg u m e n ta , in h a c q u a e s tio n e , m in im e d e e s se , e a q u e m a g n i esse m o m e n ti et
o m n in o su ffic ie n tia p ro illis q u i a p r a e iu d ic a ta q u a d a m o p in io n e n o n d u c u n tu r .
CORRED EM PTIO IN SP E C IE 351
II. R elate ad homines. M a x im e enim con ven ien s erat u t etiam pura q u a e
dam creatura, qualis est B. V irg o , sim ul cu m R e d e m p to re H o m in e -D e o , et d ep en -
den ter ab Ip so, illam satisfactio n is partem D e o trib u eret cu iu s cap ax esse p o te
rat. In su p er, q u em ad m o d u m m u lier cooperata erat n ostrae ruinae, ita conve
niens erat u t m u lier alia nostrae red em p tio n i coop eraretu r.
I I - D E B. M. V IR G IN E C O R R E D E M P T R IC E IN SPECIE
De modo p a r t i c u l a r i q u o B. V i r g o R e d e m p t i o n i cooperata est1
I - De eooperatione per com passionem , in genere

P osita vera, form ali et efficaci coop eration e B. V irg in is o p eri red em p tion is,
T h e o lo g i recen tiores conati sunt modum particularem seu aspectu s p articu lares
v e l actiones specificas determ in are q u ib u s 15. V irg o hum ani gen eris re d e m p
tioni cooperata est. H a c au tem con sid eration e, quae h u cu sq u e d icta su n t p le n e
en u clean tu r.
Q u ia vero , ut patet ex dictis, B. V irg o fu it S ocia C hristi in op ere red em p tio n is,
hin c, gen erice d ice n d u m est B . Virginem eodem modo redemptioni nostrae coope
ratam fuisse, quo Christus (cu iu s fu it in d iv isib ilis S ocia) Redemptionem nostram
operatus est. Iam vero , C h ristu s red em p tio n em n ostram op eratu s est p ra eser
tim p er suam voluntariam passionem-, 2 ergo B. V irg o coop erata est red em p tion i
n ostrae praesertim p er suam vo lu n ta ria m compassionem seu cu m C h risto R e d e m p
tore passionem . E t ideo B. V irg o p er suam compassionem p raesertim genu s h u m a
n u m corredemit. « In h oc p rop rie — scrib it card. L e p ic ie r , o. c., p. 487 — con
sistere d icen d a est B . V irg in is coop eratio in ord ine ad h o m in u m salutem , q u od
p assion i F ilii sui ita con iu n cta fu erit, u t q u ae C h ristu s per suam P assion em
perfecerit, eadem et B. V irg o sub C h risto , et virtu te illiu s, sit per suos d olores
q u o d am m o d o o p e r a ta ». H aec autem V irg in is C o m p a ssio non iam a die P a s
sionis sed ab ipso die Annuntiationis incepit, c u m lib eru m su u m consensu m d ed it
in In carn ation em R e d e m p trice m .
Propositio: B. V irg o , praesertim per suam com passion em cooperata est re
demptioni generis humani.
Praenotandum. R ite d eterm in an d u s est sensus vo cis « compassio ». V o x « co m
passio )) non a ccip itu r h ic u n ice, exclu si ve 1) pro illo su p er d olores F ilii sui p a
1 C f r C u e r v o M ., O . P ., L a Corredencidn de M a r ia en el m isterio de nuestra sa lu d debe

ser concebida analogicam ente a la accion d e Iesucristo, in E studios M a ria n o s, a. 2 , v o l. 2 , M a d r id ,
1943, PP - 1 1 1 -1 5 0 -
2 D u o in P a ssio n e (et p a rite r in C o m p a s s io n e ) s u n t rite d is tin g u e n d a , v id e lic e t: a) e le
m e n tu m m a teriale, seu d o lo r u m p e rp e s sio , e t e le m e n tu m fo rm a le , seu o b e d ie n tia e t ca ritas
q u ib u s C h r is tu s P a tris m a n d a tu m p r o sa lu te n o stra e x e c u tu s e s t.
352 C O O P E R A T IO PER MODUM C O M P A S S IO N IS
tien tis commiserationis affectu, qu i locu m h a b u it etiam in S. Io an n e et piis m u lie

rib u s q u am v is in m in o ri grad u , eo q u ia B. V irg o erga F iliu m viscera m aterna
h abebat; 2) n equ e a ccip itu r ad d olorem m ere personalem B . V irg in is sign ifican
d um , et sibi tan tu m m eritoriu m , q u o m od o etiam S . Ioan nis et p iaru m m u lie
rum d olor consid erari posset, a q u o B. V irg in is d olor nonnisi q u oad grad u m in-
tensitatis et p erfectio n is differebat.
V o x ergo « com passio » su m itu r h ic ad illas partes significan das quas B. V irg o ,
in passione C h risti, sim u l c u m C h risto , su b ord in ate et d ep en d en ter ab Ip so,
pro redemptione et salute nostra, u t eidem red em p tion i cooperatrix, habuit; id est,
pro particip atio n e V irg in is P assioni C h risti in red em p tion em generis hum ani,
ita ut P assio C h risti et m aterna com passio M a ria e u n icu m totale p rin cip iu m c o n
stitu an t, m od o u n icu iq u e prop rio, red em p tion is hum anae. H o c sensu accepta,
com passio tam quam sin gu lare et personale B . V irg in is p rivileg iu m exh ib etu r.
Prob. propositio: I. E x S . S c r i p t u r a .
a) E x Protoevangelio (G e n . 3, 15) clare apparet B. V irg in e m associatam fuisse
C h risto R e d e m p to ri, arctissimo et indissolubili vinculo, in ex p u gn an d o d aem one
et gen u s h u m an u m ab eius cap tivitate lib eran d o. A tq u i C h ristu s praesertim p er
suam Passionem d aem on em ex p u g n a v it et genu s h u m an u m ab eiu s cap tivitate
lib eravit. E rg o B. V irg o , praesertim per suam compassionem (i. e. p articip atio n em
Passioni et praesertim oboed ien tiae et caritati C h risti), nos corred em it, associata fu it
C h risto in exp u gn an d o daem on e et genu s h u m an u m ab eiu s cap tivita te liberand o.
M a ior patet e x d ictis in praeced en tib u s q u aestion ib u s generalibus.
A d minorem. Q u o d C h ristu s p e r suam passionem praesertim n ostram salutem
o p eratu s sit, ex eo p atet q u o d D e u s decrevit salu tem n ostram n on complendam
fore nisi p e r F ilii sui passion em . C h ristu s potu isset, absolu te loq u en d o , nostram
salu tem q u in pateretur, operari, sed D e u s illiu s passion em ita praeord in averat,
u t convenientius finis ob tin eretu r, sem otis im p ed im en tis h u m anae salutis, illis
n em pe om n ib u s q u ib u s hom o in cita tu r ad p eccan d u m . S iq u id em p e r suam p a s
sion em , C h ristu s h om in em m agn opere in cita vit ad D e i d ilection em , ad p a tien
tiam in ad versis, et ad ceteras virtu tes q u ib u s a peccato retrah im u r (cfr. S . T h.,
I I I , 9, 46, a. 3).
E x itu s lu ctae — p ro u t ex P ro to ev an ge lio apparet — secu m fert p ro sem ine
seu stirp e m u lieris p len am victo ria m , a con trition e cap itis serpentis (pars n o b i
lissim a hostis) significata; pro serpen te tentatore, e contra, secu m fert p artialem
victoriam , a m orsu ped is (pars infim a sem in is m u lieris victoris) significata, seu
passion em m ortiferam . Ia m vero , m u lier sicu t est associata suo sem in i in h o sti
litatib u s et in lucta («inim icitias ponam in ter te et m u lierem ...» ) ita est associata,
saltem im p licite, in ex itu lu ctae, seu, in pleno triu m p h o supra d iab olu m (ser
pentem ) et in partiali victoria serpentis, seu in Passione F ilii m ed iante m aterna
sua com passion e.
C O O P E R A T IO PER MODUM C O M P A S S IO N IS 353
b) E x verb is: S tabat iuxta crucem Iesu M a ter eius (Io . 19, 25). N a m , — ut
b en e a n im advertit P . I. M . L a g ra n g e O . P . — « P ietas communis erga B. V ir g i
n em , eiu s iu xta C ru c e m praesentiam, u t sign u m m u n eris q u od ipsa R e d e m p tio
ne com p let, semper h abu it. M a te r en im nostris m alis in d u lgen s, cu m C h risto
p a tien te seipsam offerebat, q u in etiam cu m C h risto se im m olab at, non q u id em
m eritis C h risti infin itis a liq u id a d iu n gen d o, b en e tam en sua m erita con iu n gen d o,
sic q u e o p eri R ed em p to ris m ira b iliter se associando; p o stq u am en im eum m u n do
ad salu tem d ederat, n on m in u s eius m orti q u am in n ativitate p articep s effecta
est » (E van g. selon S . Jean, p. 495).
II. E x T r a d i t i o n e : I. E x Patribus, D octoribus et scriptoribus E cclesiae.

C o n clu sio im plicite co n tin etu r in om n ib u s te xtib u s illis in q u ib u s serm o est de
associatione B . M . V irg in is C h risto in op ere red em ption is. N a m , si B. V irg o fu it
S ocia C hristi in red em p tion e generis hu m ani, et si C h ristu s red em p tion em g e
n eris hu m an i praesertim p er suam passion em op eratu s est, con seq u itu r B. V i r
g in em p raesertim per suam compassionem coop eratam fu isse red em ptioni.
A t n on d esun t circa h oc explicita testim on ia D o c to ru m et S crip to ru m E c c le
siae, vid elicet:
A r n o l d u s C a r n o t e n s is : C fr testim o n iu m su p eriu s relatu m (pp. 313 s.).
R ic h a r d u s a S . 1 a u r e n t i o : « Q uod ergo a ttu lit m u n d o F iliu s passione, hoc

et M a te r m u n d o a ttu lit con versation e, reos et p e cca to res reco n cilian s compas
sione ... » (D e laud. B . M . V ., 1. 2, c. i , in ter O p . S. A lb e r ti M ., <d. V ives,
t. 36, p. 158).
A uctor S p ecu li Humanae salvationis: « S icu t C h ristu s su p era v it d iab olu m
p er suam passion em , ita etiam su p era v it eum M a ria p er suam maternam com
passionem (C fr. ea q u ae scrip sim u s circa v e rb a haec, p. 3 17).
D io n y s iu s C a r t h u s ia n u s : « A m antissim aj C h ristifera d ici po test mundi
S a lv a trix, propter em in en tiam , virtu o sitatem , et meritum suae compassionis, qua
p a tien ti F ilio fid elissim e ac acerb issim e con d o len d o, ex c e lle n te r p ro m eru it u t
p er ipsam , h oc est p er p reces eius ac m erita, v irtu s ac m eritu m passion is C h risti
c o m m u n icetu r h o m in ib u s » (D e dignitate et laudibis B . M . V ., 1. 2, art. 23,
t. 36, p. 99).
Id em etiam , im o a d h u c m agis ex p licite d o cen t S. A n t o n in u s (Sum m a Theol.,
p. 4, tit. 15, c. 27, § 2), G erso n (O pera omnia, ed it. E llies d u P in , A n v e rs, 1706,
t. 3, p. 1 19 7 ), et praesertim S . A lb e r t u s M a g n u s in op. « M a r ia le ». C fr . testi
m on ia allata, pp. 315 s.).
S. A l f o n s u s M . D e L ig u o r i scrip sit: « In tu tta la su a vita q u esta V e rg in e
eccelsa , p e r m e zzo della sua carita verso gli u o m in i, cooperd alia loro salute, spe-
cialm ente sui monte C alvario offri alb etern o P ad re la vita dei F ig lio p er la nostra
sa lu te » (C ontra g li eretici. sez. 2^, § 1).
C O O P E R A T IO PER MODUM C O M P A S S IO N IS
II . E x docum entis R R . Pontificum .
L eo X I I I d icit q u o d B. V irg o « consors cu m eo (C h risto ) e x titit laboriosae

p ro h u m an o gen ere exp iation is: ex q u o etiam , in a cerb issim is F ilii an g o rib u s
et cru ciam e n tis, m a xim e anim o c o n d o lu isse ^dubitandum non est » (Iucunda
semper, 8 sept. 1894).
P iu s X : « E x hac au tem M a ria m in te r et C h ris tu m communione dolorum et

vo lu n ta tis, p ro m eru it illa u t R e p a ra trix p e rd iti o rb is d ig n issim e f i e r e t » ( A d
diem illum , 2 feb r. 1904).
B e n e d ic t u s X V : « Ita cum F ilio p atien te et m orien te passa est et paene c o m

m o rtu a ... ut d ici m erito q u ea t Ip sa m c u m C h risto h u m a n u m g e n u s red em isse »
(22 m art. 1918 . C fr . A c ta A . Sedis, t. 10, 1918 , p. 182).
I I I . E x S. Liturgia: in O fficio V I I Dolorum B. M . V ., eiu s lacrimis, seu c o m

passioni et dolori cu iu s lacrim ae sig n u m su n t et effectu s, trib u itu r vis lavan d i
crim in a to tiu s orbis, u tiq u e sim u l et in v irtu te sa n g u in is C h risti:
N obis salutem conferant — - D eiparae tot lacrimae

quibus lavare sufficis — totius orbis crimina ...
III. Ratio theologica. C o n ven ien tia compassionis B. M . V . pro sa

lute gen eris h um an i, ex hoc p raesertim apparet q u od , sicu t E v a gaudii illiciti
A d a e, p er q u od p erd iti sum us, particcps et consors fu erat, ita B. V ir g o , n ova E va,
prim ae E va e op posita, doloris id est passion is a cerb issim ae n ovi A d a e , p er q u am
salvati et red em p ti sum u s, particeps et consors esse deb eb at: c o m m u n e ga u d iu m
in p raevarication e, et com m u n is d olor seu passio in red em p tion e. E t ob hanc
ratio n em co n v en ien ter om n in o B. V irg o cu m F ilio p atien te et m o rie n te passa
est et paen e com m ortu a, ita u t com passio m atris a liq u id u n u m cu m passion e
F ilii, ex in ten tion e d ivin a, constitu at.
m * *
H o c circa m o d u m coop eration is in gen ere. S p e cia lite r vero d ice n d u m est
q u od , sicut P assio C h risti — u t d em on strat A n g e lic u s in Summa T li., I I I , q. 48
— • n ostram salu tem operata est: 1) per\ modum meriti, 2) per modum satisfactionis,
3) per modum sacrificii et 4) per modum redemptionis 1 ita p ariter, B . V irg in is com
1 Ratio autem huius quadruplicis modi, sec. S. Doctorem haec est:

S a lu s h u m a n a potest considerari dupliciter: a b s o lu te et r e la t iv e . A b s o lu t e : i. e. quatenus
est finis ultimus hominis, praescindendo a peccato;
R e la t i v e i. e. quatenus homo, per p e c c a tu m a statu gratiae deiectus, damnationi erat
obnoxius.
Hisce positis, passio Christi ad salutem humani generis referri potest dupliciter: prout
haec salus consideratur a b s o lu te , et prout consideratur r e la t iv e .
Si passio Christi ad salutem humani generis referatur a b s o lu te considerata, dic debet
C O O P E R A T IO PER MODUM C O M P A S S IO N IS 355
passio — d eb ita p rop ortion e servata — nostrae saluti coop erata est hoc quadru
p lici modo. H in c iure m erito q u e B. V irg o d icitu r Socia C hristi i) M erentis, 2) S a
tisfacientis, 3) Sacrificantis et 4) Redim entis. 1
Q u ae in hac q u aestion e d icend a eru n t, m agn i m om en ti sunt. T h e o lo g ic a enim
in q u isitio — u t scrib it cl. B ittrem ieu x (o. c., p. 57) — quae iam a saeculis
C h risti Passionem sub om ni velu ti aspectu et ratione d eterm in avit, non adeo tam
clare B, V irg in is compassionem p ersp exit: circa q u am ergo, ad h u c h od ie q u a e
dam ob scu ritates rem an en t, q u ae ex assiduo T h e o lo g o r u m opere dissipari posse
speratur.
A n te om n ia tam en, an im ad verten d u m est q u o d q u atu o r isti resp ectu s q u ib u s
Passio C h risti et C o m p a ssio D eip a rae operati su n t n ostram salutem , ad duos
primarios et fundam entales resp ectu s red u ci possun t, v id e licet, ad satisfactionem
et ad meritum seu ad acq u isition em gratiaru m red em p tion is. P retiu m en im pro
:ed e m p tio n e form aliter accep ta req u isitu m , in satisfactionibus et meritis consistit;
solutio ve ro pretii in oblatione satisfactio n u m et m erito ru m D e o facta in v en itu r.
Sacrificium , in super, n on est nisi modus satisfacien d i et m eren d i, p e r a ctu m n em pe
religion is p ra ecip u u m . A d hoc ig itu r u t B. V irg o d ici po ssit C o rre d e m p trix , s u f
fic it p rob are B . V irg in e m una cu m C h risto et d ep en d en ter a C h risto , sa tisfa c
tion em D e o ob tu lisse et gratias pro n obis m eru isse. A tta m e n , q u ia actu s p ra e
cip u i q u ib u s B . V irg o salu tem n ostram m eru it (i. e. con sen su s in In carn ation em
quod Christus, pro iustitia patiendo, illam meruit: hinc, salutem nostram operatus est per
m od u m m e r it i ;
Si vero Passio Christi ad salutem humani generis referatur r e la t iv e , i. e. praesupposito
peccato, consideratam, animadvertendum est quod peccatum d u p lic e m r e a tu m seu se r v itu te m
s e c u m fe r t : i) reatum p o e n a e et 2) reatum c u lp a e : reatum p o e n a e , si in peccato consideratur spe
cialiter o ffe n sa Dei quae debet recompensari per p o e n a m , i. e. per s a t is fa c t io n e m ; re a tu m c u lp a e ,
si in peccato consideratur specialiter p r iv a t i o a m ic itia e d iv in a e a privatione gratiae procedens ,
quae gratia obtinetur per reconciliationem cum Deo per sa c r ific iu m operatam .
Iamvero, Passio Christi ad hanc duplicem s e r v itu te m (seu reatum) per peccatum inductam
d u p lic it e r referri potest:
1) s in g illa t im ;
2) et s im u l ;
s in g illa tim : et quidem: 1) si refertur ad reatum p o e n a e tantum, tunc passio Christi nostram
salutem operata est per modum s a tis fa c tio n is ; 2) si refertur ad reatum c u lp a e tantum, tunc pas
sio Christi nostram salutem operata est per modum s a c r ific ii.
Si vero Passio Christi ad hanc duplicem servitutem per peccatum inductam referatur,
non singillatim, sed s im u l sumptam, quatenus nos ab illo duplici reatu et quidem p r e t io s o lu to ,
nos liberavit, tunc, Passio Christi nostram salutem operata e s t p r o p r ie p e r m od u m re d e m p tio n is .
Varii isti modi quibus Passio Christi nostram salutem operata est, ad e x c e lle n tia m ipsius
Passionis pertinent; ad excellentiam enim alicuius causae pertinet ut u n u m e u m d e m q u e e ffe c tu m ,
qui tamen virtualiter multiplex sit, per se producat sec u n d u m d iv e rso s m od os seu diversas rationes.
1 Cfr B a s i l i o d e S. P a b l o , C. P . , I e r a r q u ia e n tr e lo s elem e n to s fo r m a le s d e m e r ito , s a t i s f a c -
cid n , s a c r ific io y co rred e n cid n en la co o p er a c io n d e M a r i a a la obra d e n u estra R e p a r a c io n , in E s t u
d io s M a r ia n o s , a. 2, vol. 2, Madrid, 1943, pp. 271-317.
5 56 C O O P E R A T IO PER MODUM M E R IT I
red em p tiva m , p a rticip atio P assion i F ilii etc.) su n t etiam satis/'actorii, posset,
absolute loq u en d o , serm o fieri de coop eration e D eip a ra e per modum m eriti tan
tum. O p p o rtu n e tam en de q u atu o r a sp ectib u s m em oratis sin gillatim agitu r, ad
h oc ut en u cleatiu s V irg in is C o rre d e m p tio exp on atu r.
L De cooperatione Compassionis per modum m eriti.1
Prop. L : B . V ., per suam compassionem praesertim, cooperata est nostrae saluti

PER M ODUM M E R IT I.
L D e c l a r a t u r p r o p o s i t i o : S en su s prop osition is est: C o m p a ssio B . V ir

gin is u tp o te corred em p tiva, fu it m eritoria nostrae red em p tion is. M eritum , in g e
nere, est ius ad a liq u od praem iu m . D u p lex m eritu m d istin gu itu r: i) de condigno
et 2) de congruo.
1) M e ritu m de condigno est illu d cu i d eb etu r p raem iu m ex iu stitia vel saltem

e x fid elitate. D u p le x au tem m eritu m de condigno, claritu d in is ergo, d istin gu i
p o test, u n u m commune, q u ale in v en itu r in creatu ris relate ad creatorem ; aliud
p e r excellentiam, seu, ex toto rigore iustitiae, q u ale fu it in C h risto , u tp o te qui
D e u s erat.
2) M e ritu m vero de congruo est illu d cu i praem iu m d eb etu r non ex iu stitia

aut fid elitate, sed ex mera decentia.
Iam vero , sola C h risti P assio, n ostram salu tem op erata est per m od u m m e
riti de condigno, seu ex toto rigore iustitiae; com passio V irg in is vero , illam o p e
rata est p e r m od u m m eriti de congruo tantu m .
Q u o d C h ris ti P assio nostram salu tem op erata sit p er m o d u m m eriti de con
digno, e x h oc patet q u o d C h risto collata est gratia n on solu m ta m q u a m singulari
personae, sed in q u an tu m est caput Ecclesiae (corp oris eiu s m ystici) u t ab ipso
gratia in m em b ra red u n d aret. Q u a p ro p ter, eo m odo se habent op era C h risti,
tam ad se q uam ad sua membra, sicu t se h aben t opera alteriu s c u iu scu m q u e h o
m in is in gratia co n stitu ti ad seip su m . A tq u i, q u icu m q u e, in gratia con stitu tu s, p a
titu r a liq u id p ro p ter iu stitiam , e x h oc ipso salu tem sibi (non aliis) meretur, iu xta
illu d : B e a ti qui persecutionem patiuntur propter iustitiam. E rg o C h ristu s, p er suam
passion em , o m n ib u s m em b ris suis salutem prom eru it.
Q u o d q u id e m h o c sensu de B . V irg in e d ici non potest: non est illa caput in
E cclesia , sed solu m m od o m em b ru m , licet p raecip u u m : id eoq u e n on p o tu it de
condigno h o m in ib u s p e r suos d olores salutem m ereri, sed ta n tu m m o d o de congruo
lice t sum m a co n gru itate.
1 C f r C o lo m e r L u is , O . F . M . , C o o p e r a c io n m er ito r ia de la V ir g e n a la R e d e n c io n , in E s t u
d io s M a r ia n o s , a . 2 , v o l. 2 , M a d r id , 19 4 3 , p p . 1 5 5 - 1 7 3 .
C O O P E R A T IO PER MODUM M E R IT I 357
II. P r o b a t u r propositio.
A T h e o lo g is co m m u n ite r d icitu r theologice certa, ve l moraliter certa, u t G i-
rerd (Principes directeurs de la theologie mariale-, M a rie M ere des hommes ou M a rie
M ere de grdce, apud Rev. du Clerge f r anf ais, 1920, p. 165), ve l simpliciter certa,
u t V a n der M e e rsch ( T ra ct. de dic. gratia, p. 375), ve l form aliter implicite contenta
in principio consortii, u t cl. B ittrem ieu x (o. c, p. 375), v e l etiam doctrina defi-
nibilis, ut P. F rie th o ff (o. c., p. 7 9 ) .1 P ro b a tu r:
1) E x auctoritate Pii X , q u i seq u en tib u s ve rb is clarissim e com m u n e m T h e o
lo g o ru m op in ion em a u ctoritate sua co m p ro b av it. D ic it enim : « Q u o n ia m u n i
versis sanctitate praestat (M aria) co n iu n ctio n eq u e cu m C h risto , atqu e a C h r i
sto ascita in humanae salutis opus, de congruo, uti aiunt, promeret nobis quae C h ri
stus de condigno p ro m eru it» (E n cvcl. A d diem illum, 2 febr. 1904).
P raestat v e rb a ista P on tificis b re viter en u cleare. T r ia P o n tife x asserit:
a) Existentiam et naturam meriti B. V irg in is: m eritu m n em pe de congruo,
non vero m eritu m de con d ign o. S cripsi: « meritum de congruo »: nam , « sensus
o b viu s effati S u m m i P o n tificis — u t ben e a n im ad vertit P. F rie th o ff in o. c.,
p. 76 — est m eritu m M a ria e esse aliud a m erito C h risti q u od d icitu r et est de
con d ign o. Q u o d n am n om en au tem m erito M a ria e a ttrib u a tu r paru m refert, si
non sit n om en de cond igno; de cetero n om in atu r de congruo, u t a iu n t ».
b) Fundam enta seu rationes huius m eriti de congruo-, et haec sunt d u o, v id e
licet: a) sanctitas em in en s B. V ., seu m en su ra su p erem in en s gratiae et caritatis,
q u a o m n ib u s aliis sanctis ipsa praestat; et b) trad itio n ale p rin cip iu m consocia
tionis B. V irg in is cum C h risto in hum anae salutis opere. N a m sicu t C h ristu s per
suam Passionem m eru it salu tem n ostram , ita et B. V irg o , E i consociata, p er suam
compassionem praesertim , m eruit n ostram salutem , et id eo coop erata est nostrae
salu ti per modum meriti, sicu t in prop osition e nostra asseritur.
f) Extensionem meriti-, tantu m se exten d it m eritu m de con gru o B. V irg in is,
q u an tu m se ex te n d it m eritu m C h risti de con d ign o. Q u a re se ex te n d it hoc m eri
tu m B. V irg in is ad omnes et singulos homines (ab A d a m u sq u e ad u ltim u m h o m i
nem ) et ad omnes et singulas gratias (i. e. ad p rim am gratiam , ad au gm en tu m g ra
tiae, ad reparation em post p eccatu m , ad gratias actu ales, ad perseveran tiam fin a
lem , ad ipsa m ed ia salutis, u t sacram enta; p au cis ve rb is, ad illa om nia requisita
ad con secu tion em salutis). Q u o d de n u lla alia creatu ra d ici potest. E t h oc d e
d u c itu r — ut clare apparet ex ve rb is P o n tificis — ex ipsa merentis conditione.
M a g n a en im adest d ifferen tia in ter co n d itio n em iusti aliis m eren tis, et c o n d itio
nem B . V irg in is aliis p ariter m eren tis. H a ec en im , in oeco n om ia salutis, considerari
d eb et u t S ocia Redemptoris. O c cu p a t ergo B. V irg o in oeco n om ia salutis locu m
pecu liarem om n ino, q ui n u lli sancto ve l iu sto con ven it. Q u ia ergo consociata
1 C fr H ig o n O . P ., L a M e r e de G rd ce, P a ris, 1904, p p . 2 19 -2 3 6 .

35» C O O P E R A T IO PER MODUM M E R IT I
Redem ptori, B. V irg in is C o m p a ssio n ed u m va lo rem h a b u it m eren d i de con gru o

q u id q u id P assio C h risti m eru it de con d ign o, sed etiam pro omnibus id m eru it.
D ifficu lta tes con tra m eritu m corredemptivam D eip a rae ex effato P ii X d ed u ctas
p o stea ex p en d en tu r.
E rg o B. V irg o , suo m odo, seu, de congruo, o m n iu m salutem m eru it.
2) E x auctoritate Scriptorum Eccl.: om issis effatis gen era liorib u s in q u ib u s
d o ctrin a in nostra p rop osition e exp ressa im p licite con tin etu r, afferim u s h ic te sti
m on ia ta n tu m explicita:
V e n a n t iu s F o r t u n a t u s (c. 530, c. 601) asserit quod B. V irg o « illa est
p e r q u am om n es fines terrae meruere salu tem » ( P L 88, 284).
P seu d o A u g u s t in u s : « N e q u e en im d u b iu m , q u ae meruit pro liberandis pro
ferre pretium , posse p lu s S an ctis o m n ib u s lib eratis im p e n d ere su ffrag iu m » (S e r
m o 208, in festo Assum pt. B . M ., P L 39, 2134 , q u i tam en serm o a M ig n e p o n itu r
in te r su p p osititio s).
E a d m e r u s C a n t . asserit q u o d « B . M a ria suis meritis cu n cta reparan d o M a te r
est et D o m in a r e r u m » (D e E xcell. Virginis M ., P L 159, 578).
S. B o n a v e n t u r a asserit q u o d B . V irg o « etiam reco n ciliatio n em toti gen eri
hum an o promeruit-, et id eo erga eam ard ere d eb et om n is ch ristia n o ru m devotio»
(3 S en t., d. 4, a 3, q. 3, op. 3, 115 b).
S . A l b e r t u s M . scrip sit: « cu i (B . V irg in i) F iliu s u t dare posset praem iu m ,
v o lu it co m m u n ica re passion is m e r it u m » (M ariale, q. 150).
B. T a u le r u s O . P . d o cu it q u o d D eip a ra « p er affliction u m su aru m merita
iram D ei in m iserico rd ia m » c o m m u ta vit (Serm . pro P u r if., op. t. 5, p. 16 1).
D io n y s iu s C a r t h u s ia n u s cu iu s verb a retu lim u s pp. 320 s.
A m b r o s iu s C a t h a r in u s , O . P ., cu iu s te stim o n iu m retu lim u s p. 323.
S. A l f o n s u s M . D e L ig u o r i : « Ii noto gia qu an to co m u n e m en te dai T e o -
logi e S S . P ad ri v e n g a a ttrib u ito a M a ria q u esto tito lo di M ediatrice per aver
ella colla sua potente intercessione e merito d i congruito, ottenuta a tu tti la salute,
p ro cu ra n d o al m on d o p e rd u to il gran b en eficio d ella red en zion e. D ic e si m erito
d i con g ru ita, p erch e solo G e s ii C risto e n ostro m ed iatore p er via di giu stizia
e p er m erito de con d ig n o, com e parlan o le scuole, aven d o egli offerto i suoi m eriti
alP etern o P ad re ch e g li ha accettati p er la n ostra salute. M a ria alF in co n tro e
M e d ia trice di grazia per via di sem p lice in tercession e e di m erito de congruo,
avendo ella offerto a D io , come dicono i Teologi con S . Bonaventura, i suoi m eriti
per la salute di tutti g li uom ini: e D io p er gra zia gli ha accettati c o ’ m eriti di G e s u
C risto ... » (G lorie di M a r ia , op. ascer., 5, 1, p p . 16 7-16 8 ). 1
1 Alii plures effatus Theologorum circa meritum de co n g ru o Deiparae, in decursu tracta

tionis expositi fuerunt. De merito B. Mariae V. ex Liturgia probato cfr I d e s b a l d v a n Hou-
t r y v e , O . S. B . , L a m e d ia tio n d e M a r i e d a n s la lit u r g i e, i n e p h . L a V i e d io c e s a in e , 1 9 2 2 .
C O O P E R A T IO PER MODUM M E R IT I
O B I C I T U R : B. V irg o saltem non m eru it aliis perseverantiam finalem . E te

nim : q u o d cum praed estin ation e d ivin a co n n ectitu r, sub m erito cad ere n equ it.
A tq u i p erseveran tia finalis c u m praed estin ation e d ivin a co n n ectitu r. E rg o sub
m erito cadere nequit.
RESPON D ETU R: D istin g u o maiorem: q u o d c u m praed estin ation e co n n ecti

tu r sub m erito cad ere n eq u it pro aliis iustis, transeat; p ro B. V irg in e , nego.
Contrad. conseq. perseveran tia finalis sub m erito cad ere n eq u it in ordine in
tentionis, conc., in ordine executionis, nego.
Q u id q u id sit de p o ssib ilita te m eriti p erseveran tiae finalis p ro aliis iustis, n u llo
m od o h aec po ssib ilitas n egari p o test pro B . V irg in e . V e r b a en im P ii X , sensu
o b vio accep ta, d icu n t B . V irg in e m m eru isse de congruo q u id q u id C h ristu s m eru it
de co?idigno. A tq u i C h ristu s m eru it iu stis de condigno etiam gratiam p ersevera n
tiae finalis. E rg o et B. V irg o m eru it iu stis de co n g ru o gratiam perseveran tiae
finalis. — In su p er, ve ru m est D e u m ab aeterno d ecrevisse se alicu i iu sto gratiam
p erseveran tiae finalis conferre; sed sim ul ab aeterno d ecern ere p o tu it talem g ra
tiam in tem pore, in ordine executionis, n on co n ferre nisi d ep en d en ter a m erito
C h risti de con d ign o et a m erito B. V irg in is de congru o.
3) E x principiis soteriologicis, seu , recircu la tio n is, con sociation is et soli-

d arietatis.
a) V i princip ii recirculationis, B. V irg o est secu n d a E va, priori op posita, p ra e
sertim sua o b ed ien tia p rioris in o b ed ien tiam reparan do, q u em ad m o d u m C h ristu s,
secu n d u s A d a m , p rio ri op positu s, sua ob ed ien tia praesertim , p rioris in o b e d ie n
tiam rep aravit. S ic u t ergo form alis ratio P assionis C h risti fu it eiu s m eritoria o b e
dien tia, in o b e d ie n tia e A d a e op posita, ita form alis ratio C om p assion is D eip a rae
fu it eius m eritoria ob ed ien tia, in o b ed ien tiae E va e op posita, iu x ta illu d S. A u
gu stin i: « A u c tr ix p eccati E va, au ctrix m eriti M a ria » ( P L 39, 2105). E o ve l m agis
q u o d in m eritis secun d ae E va e — p ro u t a n im ad vertit P. B o ver (Soteriologia M a
riana, p. 295) — in v en iu n tu r tres illae p rop rietates quae h a b e n tu r in m eritis
secu n d i A d a e , vid elicet: m u n u s secu n d ae E va e est essen tialiter soteriologicum,
seu ad rep aration em in o b ed ien tiae p rioris E va e a D e o destin atum ; est universale
sicu t u n iv ersa lis fu it effectu s in o b ed ien tiae p rioris E vae; et est officiale, seu pro
rep aration e gen eris h um ani a D e o in stitu tu m .
b) V i p rincip ii consociationis. S icu t P assio C h risti est actu atio red em p tion is,
ita C o m p a ssio D eip a ra e est actu atio corred em p tion is. Ia m vero , id q u od est fo r
m ale in P assio n e C h risti est eiu s m eritoria ob ed ien tia, m eritoria pro red em p tio
ne nostra. E rg o , a pari, id q u o d est form ale in com passion e D eip a rae est eius
ob ed ien tia m eritoria p ro red em p tion e nostra, cu i D e ip a ra consociata fuit.
c) V i principii solidarietatis. S i solid arietas passiva h o m in u m cu m C h risto
red d it eos p assive pa rticip es m erito ru m su oru m (seu p articip es effectu u m ),
p a rticip atio activa D eip a rae cu m C h risto (in solid arietate) illam red d ere d eb u it
3&o C O O P E R A T IO PER MODUM S A T IS F A C T IO N IS
active p a rticip em in ipsis m eritis red em p tivis (seu in causa red em p tio n is n o
strae). E o ve l m agis q u o d solidarietas M a ria e cu m R ed em p to re et cu m o m n ib u s
red em ptis est: soteriologica, eo q u o d h om in es R e d e m p to ri in co rp o ra n d o , red d it
illos red em p tion is capaces; universalis, eo quod om n es hom in es resp icit; et
officialis, ob ch aracterem rep raesen tativu m q u o gau d et.
B) De c o o p e r a t i o n e compassionis per modum satisfactionis. 1

Prop. II.: B . Virgo per suam compassionem praesertim, cooperata est nostrae
saluti P ER M O D U M S A T ISF A C T IO N IS.
I. Declaratur propositio:
Satisfactio est illatae in iu riae recom pen satio. T u n c — secu n d u m S . T h o m a m
— haberi d icitu r cu m q u is « ex h ib et offenso id q u o d aeq u e ve l m agis d ilig it, q u am
od erit offensa » eo q u o d satisfactio im p ortat aequalitatem q u am d a m ad cu lp a m , cu m
sit actus iustitiae.
P e r se au tem illem et satisfacere d eb et q u i p ecca vit. C o n d itio haec verificata
est in C h risto q u i, vi p rin cip ii solid arietatis, D e o [satisfecit om n es hom in es re
praesen tando, seu, D e o satisfeceru n t om n es hom in es in perso n a C h risti. E t hoc
sen su S . T h o m a s scribit: « C a p u t et m em b ra su n t quasi un a persona m ystica: et
id eo satisfactio C h risti ad om nes fid eles p ertin et sicu t ad sua m em b ra » (S . T h .,
I I I , q. 48, a. 2, ad i .
A ttam en , satisfactio dupliciter d ici potest sufficiens: « u n o m odo, p erfecte, q u ia
est con d ign a, p er q u am d am ad aeq u ation em ad recom p en sation em cu lp ae c o m
m issae... alio m od o potest d ici satisfactio p u ri h om in is esse sufficiens impefecte
scilicet secu n d u m accep tation em eius q u i est ea conten tu s, q u am v is n on sit co n
digna; et h o c m od o satisfactio p u ri h om in is est sufficiens») (p. I I I , q. 1, a. 2, ad 2).
C o n seq u en s ergo est, q u o d vim satisfactivam com passion i V irg in is trib u en d o ,
n u llo m od o in ten d im u s de con d ign o fuisse, sed de congruo tantu m . R atio est —
ait ipse S. D o c to r — q u ia con d ign a satisfactio h a b etu r « p er qu an d am adaequa
tionem ad recom p en sation em cu lp ae com m issae; et sic h om in is p u ri satisfactio
sufficiens esse n on po tu it de p ecca to ... q u ia p e cca tu m con tra D e u m co m m is
su m , q u am d am infinitatem h ab et ex infin itate d ivin ae m aiestatis: tanto en im
offensa est gra vio r, q u an to m aior est ille in quem d elin q u itu r; u n d e o p o rtu it ad
c o n d ig n a m satisfaction em u t actus satisfacientis h aberet efficaciam in fin itam ,
u tp o te D e i et h om in is existen s » (Ib .).
S ola ergo satisfactio C h risti fu it de con d ign o; 2 satisfactio ve ro B . V irg in is
fu it de congruo hin c imperfecta.
1 Cfr A ld a m a L, S. 1., C o o p e r a c io n d e M a r i a a la R e d e n c io n a m od o d e s a tis fa c c id n , in

E s t u d io s M a r ia n o s , a. 2, vol. 2, Madrid, 1943, p p . 179-183.
2 Cfr o p u s : D e s a tis fa c tio n e le s u C h r i s t i e t s a tis fa c tio n e n o s tr a } P. I. M. C a p p e l l a , O. S. M.,
Ferrariae, 1551.
COOPERATIO PER M OD U M S A T IS F A C T IO N IS 361
Insuper: q uia, ut ait S . T h o m a s, « om n e im p e rfectu m praesu p p on it a liq u id

p e rfectu m a quo sustentetur, ind e est q u od om nis p u ri h om in is satisfactio effi
caciam habet a satisfactione C h risti ». E x hoc patet solam satisfaction em C h risti
esse absolute prim am , d um om n iu m alio ru m satisfactiones, non excep ta satisfac
tion e B. V irg in is, sunt secundae, seu s u b se q u e n te s.1 H o c tam en in terced it discri
men inter satisfactionem B. V irg in is et satisfaction em alioru m hom in u m , quod
satisfactio B. V irg in is, q u am vis ad C h risti satisfactio n em com parata, sit secunda,
com parata tam en ad a lio ru m satisfactiones est aliq u o m od o prim a: nam , alii h a
b en t to posse satisfactiones suas praestare ex valore satisfactionis C h risti de condi
gno et ex valore satisfactionis B . Virginis de congruo. H in c, sola C h risti satisfactio
d icen d a est absolute prim a; M a ria e vero satisfactio d icen d a est tan tu m relative
prim a, i. e. relate ad satisfactiones aliorum . Ip sa en im C h risti satisfactio, B eatae
V irg in i fu it p rin cip iu m ex q u o et Ip sa haberet q u od p ro aliis satisfacere possit.
H a ec autem con gru a satisfactio B. V irg in is c u m satisfactio n e con d ig n a C h r i
sti con iu n cta, v i p rin cip ii consortii, fu it q u od am m od o universalis q u oad effectu m ,
q u aten u s valorem h a b u it relate ad effectu m u n iv ersa lem recom p en sation is pro
ipsa peccati offensa. E t etiam ex hac parte, M a ria e satisfactio a satisfactio n ib u s
a liorum S an cto ru m differt: q u ia satisfactio n ib u s suis p re tiu m q u od d am solvu n t
p ro poenis tan tu m peccati d u m M a ria pro ipso peccato.
II . P r o b a t u r propositio.
D o c trin a in p rop osition e expressa, implicite co n tin etu r in p rin cip io con sortii
seu associationis. A t explicita testim on ia m agisterii ecclesiastici q u ae h u n c p ar
ticu larem coop eration is resp ectu m revelan t, non desunt.
1) A u c t o r i t a t e :
I. RR. Pontificum:
L eo X I I I d icit q u o d B . V irg o « consors c u m E o (C h risto ) e x titit laboriosae
p ro h um an o gen ere expiationis » (Iucunda semper)-,
B e n e d ic t u s XV asseru it q u od B. V irg o «placandae iustitiae, q u an tu m ad

se p ertin eb a t, F iliu m im m o la v it» (In ter sodalicia).
1 P a ssio C h r is ti, in fin iti v a lo ris, q u ia p r a e c e ssit u t causa q u a e d a m universalis, d e b e t s in

g u lis ap p lica ri se u d e b e t fieri nostra-, a p p lic a tio a u te m — e x d is p o s itio n e d iv in a — fit p e r n o stra m
configurationem C h risto . H a e c a u te m n e c e ssa ria c o n fig u r a tio fit sa cra m enta liter (plen e p e r b a p
tism um , q u ia re m ittitu r cu lpa (e t q u a e lib e t p o e n a ) non plene p e r confessionem (q u ia re m a n e t
p o e n a tem poralis), e t extra-sacra m en taliter (p ro illis q u i p o s t b a p tis m u m p e c c a n t) p e r p r o p ria m
satisfactionem , i. e . p e r a liq u a m p o e n a lita te m v e l p a ssio n e m v o lu n ta r ie s u s c e p ta m , q u a C h r is t o
p a tie n ti c o n fig u r a n tu r . — A tta m e n , D e u s a lio ru m sa tisfa c tio n e s p ro n o b is p o sita s m is e r ic o r
d ite r a d m ittit, c t id e o n o n s e m p e r e x ig it , u t n o s m e tip s i q u i p e c c a v im u s p e r s o n a lit e r s a tis fa c
tio n e m d e m u s.
362 COOPERATIO PE R M O D U M S A T IS F A C T IO N IS
II. Patrum et Scriptorum Ecclesiae:

S. Ioannes D am ascen u s B. V irg in e m vo ca t « E va e em en d ation em » et d icit
« poen as s u s t u lis s e » (In N a tiv . B . M . V ., P G 96, 6 7 1, 733).
S. B e r n ar d u s: « Ipsa (M a ria ) p a tri pro matre (E va) satisfaciat, q u ia ecce si
v ir c ecid it p er fem in am , iam n on e rig itu r n isi p er fem in am ». ( P L 183, 62).
« P en san d a sun t, — scrib it F erd. Q u ir. de S a la z a r in op. « D e fe n sio p ro Im m ac.
D e ip . V . conc. », c. 2 1, n. 10, p. 124 — ve rb a illa: Ipsa pro matre satisfaciat,
q u ae m o d u m et rationem , q u a V irg o E va e d am n a et in iu rias ge n e ri n ostro illa
tas resa rcivit, p artim ex to llu n t, p artim ex p lican t. S ign ifica n t enim illa m suis
p ro m eritis n on u tiq u e co n d ig n a m et aeq u alem , sed tam en co n g ru am et aliq u a-
lem p ro m atris d elicto satisfactionem obtulisse ». In su per: « C u i F iliu s ... u t ipsam
p a rticip em faceret b en eficii red em p tion is, p a rticip em esse v o lu it et poen ae p a s
sionis » (M ariale, q. 150).
S. A lbertus M . d icit q u o d « p ro illa c u l p a » (origin ali) b eata V irg o satis
fecit » (M a r ., q. 42).
S. B e r n a r d in u s S e n e n s is : «Tu satisfactio d ign a coram largito re o m n iu m
b o n o r u m » (D e exalt. B . V ., op. 4, 103).
B) E x ratione:
Illa perso n a quae C h risto u n itu r in passione, seu q u ae C h risti passion em p ar
ticip at, p a rticip at etiam effe ctu m in satisfaciendo saltem de con gru o. A tq u i B.
V irg o — ex d ivin a p raeord in ation e — u n ita fu it in tim e C h risto in passion e, seu
C h risti passion em q u am m a xim e p articip av it. E rg o p a rticip av it etiam effectu m
in satisfaciend o saltem de congru o.
R atio M aioris est haec: quia satisfactio ex op ere poenoso et ex passione a tten
d itur.
A d Minorem'. E ten im B . V irg o fu it martyr cum Christo, q u od p lu s est q uam
esse M artyrem C hristi u t d icit G u ille lm u s A b b a s (In cantic. 3). In d olore C h risti
et B. V irg in is d u p lex d istin gu i potest elem entu m : motus animi dolorosus et causa
huius motus, id est m alu m co n iu n ctu m apprehen su m . P rim u m , n em pe motus an i
m i dolorosus, alius fu it in C h risto et in B. V irg in e : actiones en im su n t su p p o si
torum ; sed secu n d u m , id est causa illiu s m otu s dolorosi fu it n u m erice unum idetn-
que, n em pe, malum coniunctum Christo, seu violenta sanguinis effusio, ita u t causa
Passionis fu it etiam causa Compassionis. A tta m e n , tu m C h ristu s P assionem , tu m
M a ria C om p assion em , n on coacte sed voluntarie su stu leru n t; et per hanc vo lu n ta -
rietatem , tu m P assio tu m C o m p a ssio ch aracterem veri actus h u m ani ind u eru n t:
actus autem hum anu s, gratia seu caritate in fo rm atu s, est actus meritorius et
sat isfactivus.
A d vim seu excellentiam satisfaction is B. V irg in is in telligen d am , n ecesse est
iteru m atten d ere ad ea ex q u ib u s S. T h o m a s p a tefacit excellen tiam satisfactionis
COOPERATIO PER M O D U M S A T IS F A C T IO N IS 363
C h ris ti, q u aeq u e d eb ita p rop ortion e servata, M a ria e app licari possun t. H a ec ig i
tu r consid erand a sunt:
1) M agnitudo charitatis ex qua cu m C h risto p atieb atu r, quae charitas p ro
flu eb at tu m ex m agn itu d in e illiu s gratiae, tu m ex eius p ro p in q u itate ad C h ristu m
patientem ;
2) dignitas actuum q u ib u s satisfaciebat: erant en im perso n ae n ed u m atnicac
D e i sed q uae, u t M a te r D e i, fines D eita tis attin git, q u aeq u e, u t ab om n i p eccato
im m u n is, n ih il h abebat pro quo satisfacien d u m sibi foret. Ip sa en im red em ption e
non vero satisfactione indiguit;
3) magnitudo, tand em , doloris assu m pti, q u ae ex eo p ra ecip u e elu cet qu od
con iu n ctissim a fuit, p er am orem ineffab ilem , C h risto F ilio suo patienti: cu m
q u o « com passa est et paen e co m m ortu a » (B en ed ict. X V ) . S. T h o m a s, com m en -
tans v e rb a illa S im eon is: « T u a m ipsius anim am p ertran sib it g la d iu s» , scripsit:
« V e rb a ista prop h etica su n t de Passione C h risti et n otan tu r tria in ve rb is istis:
P rim o, m agna B. V . ad C h ristu m com passio ... S cie n d u m q u o d quatuor m axim e
feceru n t am aram passionem C h risti B. V .: primum, F ilii b on itas..., secundum
cru cifige n tiu m crud elitas, q u od ve! ex eo patet q u od , m orien ti saltem aqu am dare
n olu eru n t, n equ e a m atre quae d ilig en ter d edisset, dari p erm iseru n t; tertium
poenae v ilita s ..., quartum torm en ti cru d elitas » (Sermo inter dominicales, 15, pro
dom . in fra O cta va m N a tiv . e x E van gelio). 1 U n d e B. V . « h abu it m eritu m m a r
tyris, m o rtem cru cis cu m F ilio p atien d o » (S erm o in ter festivos 57 in A ssu m p t.
B. M . V .). E x d ictis p atet q u om od o satisfactio B . V irg in is, q u am v is de con gru o,
tam en q u am cu m q u e aliam satisfaction em sive obiective sive subiective excedat.
O B I E C T I O : S atisfactio n i su fficien ti (im o infiniti valoris) non d eb et su p er

ad di alia satisfactio. A tq u i satisfactio C h risti fu it sufficiens. E rg o ei non debet
sup erad d i satisfactio B. V irg in is.
R E S P O ? \ D E T L R : D ist. M aiorem : non d eb et ad iu n gi alia satisfactio (i. e.

B. V irgin is) u t aliq u id a d d atu r valoris satisfactioni infin itae C h risti, conc.', ut
ad im p leatu r D e i ordinatio circa oeco n om iam red em p tion is nostrae, nego. Conc.
M in ., nego Cons.
1 C f r e tia m o p u s A m arissim us B B . V irgin is C h risto com potientis dolor iu x ta doctrinam D iv i

B o n a ven tu ra e p ia e considerationi propositus a quodam S a cerd o te S . O rd . Servoru m B . V. M . y
O e n ip o n t i, 17 6 3 . A u c t o r v a lid e p r o b a t V ir ig in is d o lo r e m a m a ris s im u m fu isse o b 13 ra tio n e s ,
v id e lic e t : 1) q u ia o m n iu m c r u d e lis s im e c u m C h r is t o a c tu m fu it ; 2) q u ia e ra t M a ter; 3) q u ia
unigenitus m o rie b a tu r; 4) q u ia C r u c i pro xim e a d stite ra t; 5) q u ia a c e r b is s im e se n se ra t F ilii c o n
te m p tu s ; 6) q u ia e x circu m sta n tiis p lu r im u m a u g e b a tu r ; 7 ) q u ia e x a rd e n tissim a d ile c tio n e o r ie
b a tu r ; 8) q u ia p r o p te r se I e s u m p a ti s c ie b a t; 9) q u ia c o n s id e ra b a t p e c c a ta su ae g e n tis; 10) q u ia
ru in a m t o t m o r ta liu m p r a e v id e b a t; 1 1 ) q u ia e x c e d e b a t o m n e m c o r p o r e a m p a ssio n e m ; 12) q u ia
s im u l ta m m u ltip le x c o r M a t r is o b r u e b a t; 13) q u ia to tiu s v ita e te m p o re d u r a b a t.
364 M E R IT U M C O R R E D E M PTIVU M F U IT « DE CON GRUO »
D eu s en im v o lu it et d isp o su it u t con gru a V irg in is satisfactio sim u l c u m c o n

d ign a satisfaction e C h risti, ad n ostram red em p tio n em con cu rreret. « S icu t enim
D eus — scrib it P. F rie th o ff in o. c., p. 57 — creav it u n iv ersu m q u o n on egu it,
ex bonitate erga nos, ita et v o lu it F ilio suo R ed em p to ri associare B. V irg in e m ex
m iserico rd ia ega nos ».
Quaestio specialis: U t r u m m e r i t u m c o r r e d e m p t i v u m Deiparae

a p p e l l a r i p o s s i t m e r i t u m “ de c o n d i g n o ” .
F Theologorum sententiae.
Q u aestio haec de natura m eriti co rred em p tivi D eip a rae, d iversim o d e a di

versis ^ T h eo lo gis solvitu r.
M a ior theologorum pars m eritu m « de co n d ig n o » a bso lu te ex clu d it.
N onnulli vero ancipites haerent inter m eritu m « de con gru o » et m eritu m « d e

co n d ig n o ».
P auci, tan d em , m eritu m « de c o n d ig n o » ad m ittu n t. P rim u s q u i m eritu m

« de con d ign o » ex co g itav it, v id e tu r fu isse I o a n n e s M a r t in e z d e R ip a l d a , S . I.
( f 1648). D o c u it en im B. V irg in e m « d e c o n d ig n o » m ereri p o tu isse n o b is g ra
tias saltem in actu primo, scilicet, in po ten tia, p e r se; anceps tam en haeret circa
m eritu m de co n d ig n o in actu secundo seu de f a c t o .1 T h o m a s F r a n c is c u s U r r u -
t ig o y t i, O . F . M . d o cu it B. V irg in e m om n ia n o b is m eru isse « de co n d ig n o »
sicu t C h ristu s, q u am v is secu n d ario et d ep en d en ter ab ipso: d u p lex en im p ra e
m iu m respo n d ere po test d u p lici m erito cu m u n u m est alteri s u b o r d in a tu m 2
(C fr. B a l ic in W issenschaft und W eisheit, t. 4, 1937, S o n d e rd ru ck , F re ib . im
B risg ., H erd er). Id e m d o cu eru n t C a r o lu s D e l M o r a l ( f 1 7 3 1), O . F . M . (Fotis
illim is theol. scot. M a r ., tr. 2, q. 3, M a triti 1730 1, 356), V e g a , S . I. (T h eo l.
M a r ., Pal. 29, cert. 7) et V u l p e s , O . F . M . C o n v . ( C fr D i F o n z o , in M isc el
lanea Francescana x l i [194 1] 28).
N o stris vero d ieb u s m eritu m co rred e m p tiv u m de condigno d o cu eru n t L e b o n ,

F ern a n d e z O . P ., C u e r v o O . P ., B a lic, G r a b ic , O . F . M ., etc. E o ru m au tem
urgum en ta b re v ite r h ic exp en d am u s.
1 D e cnte supernaturali disp. theol. P a ris iis , 1 8 7 1 , 3, 143 , A n im a d v e r ti R ip a ld a q u o d a lii

h o m in e s, lic e t iu sti, n o n p o s su n t p ro a liis m e r e r i q u id q u a m de condigno, eo q id e o ru m m erita
p e r iu s ad g ra tia m et ad g lo r ia m ip sis d e b ita m a liq u o m o d o iam s u n t e x h a u s ta -jt, h o c p ro D e i
p ara n o n v a le t. E iu s e n im e x c e lle n tia , p r o u t e st M a te r D e i, ita m a g n a ac su p e ra b u n d a n s e s t ,
u t n u llo p ra e m io c re a to e x h a u r ir i v ale a t. P r o in d e , m e rita D e ip a r a e a p u d D e u m , e tia m re la te
aci n o s, s u n t de condigno d e b ita .
2 Certam en scholasticum pro Praesen t. D eifi., d isp . 2, s e c t. 4, n . 4 2 .
M E R IT U M C O R R E D E M PTIVU M F U IT «DE CO N G R U O » 365
L ebon 1 arg u it p o tissim u m ex arctissim a et in d isso lu b ili u n io n e C h risti et

M a ria e. C h ristu s en im et D eip a ra (tam qu am persona publica et vi gratiae D ei)
u n u m actu m p o su eru n t et p er m o d u m u n iu s, ad m o d u m quo duo u n u m id em q u e
d o n u m faciu n t; u n u m id em q u e sacrificiu m o b tu leru n t, q u aten u s D eip a ra iura
m atern a in co rp u s et vitam F ilii, sicu t F iliu s iu ra p ro p ria a b d icav it p rop ter
salu tem n ostram . D e u s in su p er, o rd in an d o D eip a ra m ad sa crificio cru c is c o o
p era n d u m , eo ipso co o p era tio n em illam a ccep ta vit pro n ostra salu te. E t asserit
p ro hac th esi stare testim o n ia P atru m , to tiu sq u e an tiq u ita tis C h ristia n a e re d e m p
tio n em C h risti et co rred e m p tio n em D eip a ra e ad m odum u n iu s p erh ib en tia .
P. F ern an d ez 2 ita p roced it: « P er h oc q u o d B. V irg o praed estin ata est m ater
C h risti et p le n itu d in e g ra tiaru m cu m u lata, u t esset d ign issim a a u xilia trix re d e m p
tion is, a D eo missionem accepit et ordinationem, u t cu m C h risto ad salu tem n o
stram co n cu rre ret, et co n seq u e n ter id a D e o co n seq u u ta est p er o p eratio n em
su am quasi mercedem, ad q u am D e u s ei v irtu te m op eran d i d e p u ta v it». C o n clu sio
ista ex hoc d e d u c itu r q u o d M a ria , iu x ta P. F ern a n d e z, est caput E cclcsiae.
P . C u er v o 3 p o ssib ilita tem m eriti de condigno ex parte B . V irg in is prob are

c o n a tu r a u ctoritate S . T h o m a e q u i in Sum m a Theol. ( I I I , q. 64, a. 4) d ocet
C h ris tu m co n ced e re p o tu isse d iscip u lis su is potestatem excellentiae, eis trib u e n s
ta lem gra tiae p le n itu d in e m , u t eo ru m m erita ad effectu m sa cram en toru m p r o
d u cen d u m v im co o p era n d i h a beren t. 4
P osita ig itu r po ssibilitate, osten d ere co n a tu r P. C u e r v o q u o m o d o ad m e ri
tu m de co n d ig n o h a b en d u m , triplex conditio req u ira tu r, nem pe: a) gratia p e r
fectissim a; b) repraesen tatio gen eris h um ani; c) D e i ord in atio, vi cu iu s m eritu m
a licu iu s personae ad a cq u iren d a m gratiam pro aliis d irig itu r. Ia m vero , trip lex
haec co n d itio in B . V irg in e h ab etu r. E rg o ...
In su p e r, id em P. C u e rv o , in art. L a Gracia de la M ediadora v su coopera-
cion objetiva en el misterio de nuestra redencion (cfr L a Vida S obrenatur a l, a. 20,
t. 38, m a rzo -a p ril 1940) trip lice m sp eciem satisfactio n is d istin gu it, vid e licet:
1 L a B . Vierge M a r ie , m ediatrice de toutes les graces, 2 opu sc. e x c e rp ta ex E phem . La

v ie d io c ., iu l. e t d e c . 1 9 2 1 . Com m en t j e cortfois, p e ta b lis et j e defends la d o ctn n e de la m ediation
m ariale, e x c e r p tu m e x E phem . T h eo l. L o v ., 16 (19 3 9 ) 6 5 5 -7 4 4 .
2 C f r D e m ediatione B . V irg in is secundum doctrinam S . Thom ae, in C ien cia Tom ista, 38
(192 8 ) 164 .
L a gracia y m erito de M a r ia , in C ien cia Tom ista, 57 (19 3 8 ) 8 7 -1 0 4 ; L a gracia y cl merito
de M a r ia en su cooperacion a la obra de nuestra salud, in C ien cia Tom ista, 57 (19 3 8 ) 2 0 4 -2 2 3,
507- 543-
1 C o n t r a h o c a r g u m e n tu m , iu re a n im a d v e r tit B ittr e m ie u x : « C o n t r o c i 6 si p o tr e b b e fo rse
o b ie tta r e c h e in q u e s to te s to d i S . T o m m a s o si tra tta d i u n v a lo r e d i m e r ito in ra p p o r to alia
g ra z ia gia m e r ita ta d a C r is t o , m e n tre q u i si tra tta d e l l ’a c q u is to m e d e sim o d e lle g ra z ie e ffe t-
tu a t o d a lla S S . V e r g in e , e c h e p e r c o n s e g u e n z a n o n e siste re b b e « paritas» . ( C f r M a ria n u m , 2
r 1940]
266 M E R IT U M CO R R E D E M P TIV U M F U IT « DE CONGRUO »
a) condigna perfecta, seu e x toto rigore iustitiae; b) condigna imperfecta seu ex

m era con d ign itate; f) de congruo.
a) S atisfactio condigna perfecta im p o rta t aeq u alita tem p e rfe ctam in te r sa tis
fa ctio n em et offensam , et su p p o n it in su p er q u o d perso n a satisfacien s ex p ro
p riis satisfaciat. S atisfactio h aec a solo H o m in e -D e o offerri p o test, eo q u o d ip se
solu s h abere po test gratiam ta m q u a m prop riam .
b) S atisfactio condigna imperfecta, a eq u alitatem im p o rta t in ter satisfactio n em
et offensam , n on tam en in ter perso n am satisfacien tem et perso n am cu i satis fit.
In hac catego ria nos om n es sum us, eo q u o d satisfactio n es n ostrae v i gratiae a
D e o receptae effe ctu m so rtiu n tu r. E t ob h a n c rem , satisfactio ista v o ca tu r sa tis
fa ctio « ob a ccep tation em d ivin am » v e l « ob m iserico rd ia m d ivin am » ve l « se c u n
d u m q u an d am p ro p o rtio n em ».
c) S atisfactio de congruo, illa a p p ella tu r in q u a n u lla h a b e tu r aeq u alita s sive
in ter person am satisfacien tem et person am cu i satis fit, sive in ter offen sam et
opus satisfactorium.
H isce d istin ctio n ib u s positis, an im a d v ertit q u o m o d o th e o lo gi h o d iern i « p o r
u n a in e x p lica b le in c o n g r u e n c ia », cu m q u aestion em de m erito et satisfactio n e
V irg in is p ertractan t, ad p rim am et ad tertia m solu m m od o sp eciem a tten d u n t,
sep osita om n in o secun d a sp ecie, seu satisfactio n e ex condignitate (1. c., p p . 9 1 -
92). E x p o n it ta n d em q u om od o tres rationes m eritu m de condignitate p ro V i r
g in e suad eant seu p o tiu s im p o n a n t, v id e licet: a) p rin c ip iu m con sortii, b) d ig n i
tas altissim a M a ria e, un a cum gratia p erfectissim a qua a D e o fu it donata;
c) n ecessitas p o n en d i V irg in e m in o rd in e q u o d am su p erio ri et a q u o lib et alio
co m m u n i m o rta liu m ord in e b en e d istin cto (1. c., p p . 9 5-10 2).
P . B a l i c , O . F . M ., osten d it d o cu m en ta recen tio ru m P o n tificu m , B e n e

d icti X V (In ter sodalicia) et P ii X I (A uspicatus profecto) m eliu s ex p licari posse
in con cord ia cu m sen tentia m eriti de co n d ig n o q u am in sen ten tia m eriti de
c o n g r u o .1
P . G r a b ic , O . F . M ., h isto rice ex p o n it q u aestion em , a R ip ald a u sq u e ad

d ies nostros, in sisten d o p raesertim in a rg u m en tis allatis a C a ro lo D e l M o ra l.
N o ta tu tam en d ign a est seq u en s eiu s anim adversio: « C o m m u n is est d o ctrin a
T h e o lo g o r u m sanctos p ro n obis, et nos ad in v ice m , p ro m ereri po sse g ra tias
pro aliis et h oc de congruo; estne iu stu m et a eq u u m B . V . M a ria m sub h o c r e
sp ectu n obis p e cca to rib u s aequiparari?! V e re p iu s erga M a tre m D e i sen su s tale
q u id su stin ere n e q u i t ». -
1 D ie sekunddre M ittle r s c h a ft der G ottesm u tter (H a t M a r ia d ie V e r d ie n s te C h r is t i d e c o n

d ig n o fu r u n s m itv e rd ie n t? ), in W issenschaft und TVeisheit, 4 ( 1 9 3 7 ), 1-2 2 ; I d e m , M a r ija p o sr ed -
rnca nasa (M a ria M e d ia t r ix n o stra ) in N o v a R e v ija , 7 (19 2 8 ), n n . 1-2 , 1 3 -2 2 , 1 3 4 - 1 4 1 .
2 Theologicae considerationes de natura m ediationi'! B . M . V ir g ., in C o llecta n ea F ra n c. S la v .,
A c t a I I C o n g r e s s u s , 1 9 3 7 , p. 93. E a d e m ra tio a ffe rtu r e tia m a P . C u e r v o : « E I m a r it o y s a t is fa c -
M E R IT U M CO R R E D E M PTIVU M F U IT « DE CON GRU O» 367
II . Meritum corredemptivam E. Virginis fa it de congruo.

O m n ib u s rite perp en sis, non v id e tu r h u cu sq u e arg u m en tu m allatu m fu isse
ad m eritu m co rred e m p tivu m de co n d ig n o stab ilien d u m . P lu ra vero h u ic m erito
obstant. O b sta t, ante om nia, genuinus conceptus meriti de condigno. M e ritu m enirn
d e con d ig n o tu n c ta n tu m h a b etu r « q u an d o in v en itu r aequalitas in ter praem iu m
et m eritu m , secu n d u m rectam a estim ation em » ( I I S en t., dist. 27, q. 1, a. 3).
R e q u iritu r, ergo, ad m eritu m de co n d ig n o aequivalentia operis seu intnnseca p ro
portio ad praemium, q u ia p raem iu m ex iustitia d eb etu r (cfr. S . T h ., I - I I , q. 114,
a. 3, et ad 3; I I I S en t., dist. 18, q. 1, a. 2). Iam vero , aequivalentia ista o p eris ex
parte B . V irg in is n on h abetu r. S ic, satisfactio V irg in is p ro n ostris p eccatis n on
est con d ign a, q u ia actus eius n on h ab et efficaciam infinitam et id eo d eest aeq u i
valen tia o p eris cu m praem io seu cu m satisfaction e con d ig n a pro p eccatis n ostris.
E ten im , « p ecca tu m contra D e u m com m issu m quamdam infinitatem h ab et ex in
finitate d ivin ae m aiestatis: tanto en im offensa est gra vio r q u an to m aior est ille in
q u em d elin q u itu r. U n d e o p o rtu it ad condignam satisfactio n em , u t actus satisfa
cientis habeat efficaciam infinitam, u tp o te D e i et h om in is existen s » ( I I I , q. i,
a. 2, ad 2 ) . 1 E x eo autem q u o d B . V irg o , n on p o tu it satisfacere p ro n ob is de co n
d ign o (q u ia actus eius n on h a b u it efficaciam infin itam ) seq u itu r q u o d n eq u e de
co n d ig n o m ereri p o tu it gratias salutis: in praesen ti en im o rd in e n atu rae lapsae,
n em o m ereri p o test de con d ig n o n isi p riu s aut sim u l satisfecerit p ro p eccatis
q u ib u s hom in es a salute ipsa ex clu d u n tu r.
N e c su fficit ad talem aeqiiivalentiam h ab en d am deputatio et acceptatio divina
m eriti B . V irg in is (vi officii C o rred e m p tricis) ad red em p tio n em alio ru m , v i cu iu s
m eritu m V irg in is fit corredemptivum seu sociale. D e p u ta tio en im et accep tatio
d ivin a n u llim o d e op us ip su m seu actus m eritorios V irg in is in trin sece m u tat, ita
u t id q u o d est in trin sece inaequale et im p ro p o rtio n a tu m , evad at aequale. D e p u ta
tio et accep tatio d ivin a m eritu m illu d sufficiens tan tu m m od o red d u n t. A d m eritu m
ig itu r de con d ig n o seu ex vera iustitia du o req u iru n tu r, vid e licet aeq u ivalen tia
op eris et accep tatio divina; et sicu t aeq u ivalen tia op eris sin e a ccep tation e d ivin a
n on sufficit, ita, a pari, accep tatio d ivin a sine aeq u ivalen tia op eris su fficere n equ it.
c io n de congruo s o la m e n te , la d e ja n e n e l p la n o g e n e ra l en q u e to d o s n o s m o v e m o s, la cu a l h a ce
q u e la M e d ia d o r a se d is tin g a d e n o s o tro s u n ic a m e n t e e n c u e s tio n d e g ra d o s, d e n tro d e la m is m a
e s p e c ie d e m e r ito y d e sa tis fa c c io n . Y e sto d e s tr u y e la d is tin c i6 n e sp e cifica q u e d e b e e x i s t ir
e n tre E lla y n o so tro s » (L a gracia d e Ia M e d ia d o r a ..., in V id a S ob ren atu ra l, 38 [1 9 4 0 ] 100).
1 I d e m d o c e t e tia m D e R h o d e s p o s t S . T h o m a m e t S u a re z : « I s ta q u e so la p la c e t ra tio
q u a m e x S . T h o m a , S u a r e z h a b e t ( D is p . 4, s e c t. 9): ut sa tisfa ctio aliqua aequalis sit offensa e,
necesse est ut persona satisfaciens aequalis sit personae o ffen sa e, v el certe ut non sit inter eas distan tia
sim p liciter in fin ita , quae non p o ssit p er bonitatem operis exaequari', sed sa tisfa c tio e x h ib ita p ro
p e c c a to a p u ra cre a tu ra n o n p r o d it a p e rs o n a a e q u a li p e rs o n a e o ffe n sa e ; e rg o n u lliu s c r e a tu r a e
sa tisfa c tio a e q u a lis esse p o te s t o ffe n sa e (in D e u m ) » (D ispu tation es Theologicae, t. 2, tra c t. 7,
d is p . 1, q . 3, se c t. 3, L u g d u n i, 16 7 7 , p p . 24-25).
368 M E R IT U M C O R R E D E M P T IV U M F U IT « DE CON GRUO »
In su p er, ad m eren d u m de condigno p ro aliis, req u iritu r gratia capitalis, seu

necesse est u t m eren s sit cap u t illo ru m p ro q u ib u s m eretu r. B en e en im in telli
g itu r q u om od o actio cap itis aeq u ivaleat aliq u o m od o gratiae om n iu m m e m b ro
rum eius; m in im e ve ro in tellig itu r q u om od o actio alicu iu s m em b ri aeq u ivalere
po ssit gratiae alio rum m em b ro ru m . Id eo C h ristu s pro aliis de co n d ig n o m eru it,
q u ia est cap u t o m n iu m (S . T h ., I I I , q. 19, a. 1). Iam vero B . V irg o n u llim o d e d ici
po test caput E cclesiae, c u m sit m em b ru m eius, licet praecip u u m , i. e. collum.
U n iv ersa trad itio d en om in ation em cap itis C h risto reservat.
O b sta t in su p er m erito V irg in is de condigno com m u n is trad itio et com m u n is
T h e o lo g o r u m sen tentia m eritu m de congruo tan tu m m od o asserens.
O b sta t tan d em m erito de co n d ig n o o b viu s sensus ve rb o ru m P ii X asserentis
— iu x ta com m u n em T h e o lo g o ru m sen ten tiam — m eritu m de congruo. C u m vero
P o n tife x h an c com m u n em sen tentiam sim p liciter referat, iu re cen setu r illam sim
p liciter adprobare. Iam vero , asserendo sim p liciter, cu m T h e o lo g is , m eritu m de
condigno p ro C h risto et m eritu m de congruo p ro D eip a ra, P o n tifex m eritu m de
condigno pro D eip a ra ev id en ter e x c lu d it .1
I I I . Argumentorum oppositorum refutatio.
R e la te ve ro ad arg u m en tu m p ro f. L ebon , an im a d v erten d u m est q u od , q u a m

vis actio red em p tiva C h risti et actio c o rred e m p tiva V irg in is u n u m totale p rin
cip iu m co n stitu an t n ostrae reparation is (sicu t actio A d a e et actio E v a e u n u m
totale p rin cip iu m c o n stitu eru n t n ostrae ruin ae), tam en actio C h risti (eiu sq u e
v a lo r in trin secu s) est b en e distincta ab actione D eip arae: actio en im red em p tiva
C h risti ratione aequivalentiae op eris, u tp o te efficaciae infin itae, fu it ex toto rigore
iu stitiae et id eo de con d ig n o. A c tio ve ro c o rred e m p tiva D eip a rae , u tp o te p e r
sonae fin itae, n on h a b u it et non p o tu it praestare aequivalentiam op eris, et id eo
n on fu it ex rig ore iu stitiae sed ex co n g ru itate tan tu m . M e ritu m ig itu r red em p ti-
v u m C h risti fu it ex toto rig ore iu stitiae, ex se sufficiens, et ideo de condigno.
M e ritu m ve ro co rred e m p tivu m D eip a ra e fu it ex sola con g ru itate, de se in su f
ficiens, et solu m m od o ratione accep tation is d ivin ae su fficien s (n u llim o d e tam en
aequivalens).
R ela te ad argu m en tatio n em P. F ernandez, a n im a d v erten d u m est q u od
ad m eritu m de condigno n on su fficit d ep u tatio et ord in atio d ivin a m eriti V ir
gin is ad n ostram salu tem , sed req u iritu r u lteriu s aequivalentia operis. In su p e r
B . V irg o n u llim o d e cap u t E cclesia e d ici potest: h oc en im trad itio ch ristian a
ign o rat om n ino.
1 H a e c o b v ia a n im a d v e r s io m o v e r e d e b e r e t, n i fa llim u r , a u c to r e s illo s q u i a lite r v e r b a

P ii X in te r p r e ta n tu r , e. g . F e r n a n d e z , C u e r v o ( 1. c .), L e l o i r (L a M ed ia tio n M a r ia le dans la Theo-
logie c ontem poraine, p . 12 4 ). Is to r u m e n im in te r p r e ta tio v a ld e c o n to r ta v id e tu r , u tp o te ab
o b v io s e n s u v e r b o r u m P ii X d e fle c te n s .
M E R IT U M C O R R E D E M P T IV U M : F U IT DE CONGRUO» 36 9
R e la te ad a rg u m en tatio n em P. C uervo , a n im a d v erten d u m est q u o d praeter

tres co n d itio n es ab ipso positas ad h a b en d u m m eritu m de condigno, req u iritu r
in su p er, et p raecip u e, aequivalentia seu op eris p ro p o rtio in trin seca cu m praem io.
In su p e r, satisfactio < con d ig n a im p e rfecta » con tra d icto ria vid e tu r. Q uo
m od o en im satisfactio aliq u a p o test esse condigna si est imperfecta':... S atisfactio
en im imperfecta d ici n eq u it simpliciter condigna. A c c e p ta tio autem d ivin a m in im e
illa m in seipsa perfectam seu condignam red d it, sed sufficientem tan tu m m od o.
T r ia argu m en ta vero q u ib u s talem satisfactio n em condignam p rob are con atu r,
hoc u n u m ta n tu m prob are vid e n tu r, n em pe, satisfaction em a V irg in e p rae
stitam , v i principii consortii, fu isse corredemptivam, seu a D e o accep tatam (licet
im p e rfe c ta m et id eo de se n on con d ign am ) p ro red em p tio n e generis h u m an i. 1
Ad c o n fu sio n e m ve ro vitan d am et ad d eb itam d istin ctio n em ponend am ,
p u tam u s a d h ib en d o s esse term in o s sequentes:
a) M e ritu m (et satisfactio) C h ris ti fu it m eritu m r e d e m p t iv u m de condigno,
ad aequalitatem iustitiae;
b) M e ritu m D eip a ra e fu it m eritu m c o r r e d e m p t iv u m de congruo, ad s u f
ficientiam ;
c) M e ritu m co m m u n e iu sto ru m est d e condigno ve l de congruo (n u llim o d e
tam en redemptivum au t corredemptivum).
R ela te ad arg u m en tatio n em P . B a l i c ,, p raeter ea q u ae su p eriu s a n im a d v er
tim u s, a d d e n d u m est q u o d d icta recen tio ru m P o n tificu m aeq u e b en e, im o m eliu s
forsan ex p lic a n tu r si de m erito corredemptivo de congruo in telligan tu r.
R eia te tan d em ad a rg u m en tu m P. G r a b i c , secu n d u m q u em si n ega tu r pro
V irg in e m eritu m de co n d ig n o et asseratu r m eritu m de con gru o tan tu m , B. \ irgo
n obis p e cca to rib u s aequipararetur, resp o n d en d u m est negando omnino suppo
situm. M e ritu m en im de co n g ru o V irg in is est m eritu m corredemptivum resp i
ciens acq u isitio n em gra tiaru m in actu primo (seu in ord in e red em p tion is o b ie c
tivae); m eritu m vero de co n g ru o alioru m om n iu m resp icit acq u isitio n em g ra
tia ru m in actu secundo (seu in o rd in e red em p tio n is subiectivae seu app licatio n is).
Q u a p ro p te r n u llim o d e B. V irg o aequiparatur n o b is p e cca to rib u s si m eritu m
eius corrededemptivum, de congruo d icatu r. H a ec ead em a n im adversio va let etiam
p ro ration e allata a P . C u e rv o . M e ritu m ig itu r c o rred e m p tivu m B. V irg in is
fu it de congruo. 2
1 H a s n o stra s ra tio n e s c o n a tu s e st re fu ta re P . C u e r v o in a r tic u lo : S o bre ci merito correden-

tiv o de M a r ia , in E stu d io s M a ria n o s, v o l. i , 19 4 2 , p p . 3 2 5 -2 5 2 . I p s i re s p o n d im u s , in M a r ia -
vum 8 (19 4 6 ) 1 5 7 -1 6 0 .
2 H a e c e a d e m a n im a d v e r s io v a le t p r o P . G a r c ia G a r c e s s c rib e n te : « Q u i c o n c e d u n t B.
V ir g in e m d e c o n d ig n o m e r u is se , d is t in g u u n t p ro rsu s m e r itu m e iu s a m e r ito C h r is t i. Q u i a u te m
m e r itu m d e c o n g r u o d e fe n d u n t, q u o m o d o proban t P iu m X d e c la ra sse eiusdem speciei m eri
tum M a r ia e et iustorum com m uniter? » (o . c ., p . 2 10 ). M e r it u m e n im d e c o n g r u o q u o d a P io X
24
M E R IT U M C O R R E D E M P T IV U M F U IT « DE CON GRUO »
O B I C I posset: « N u m relativae peccati in fin itu d in i relativa etiam d ivin ae

m aternitatis infin itu d o q u aeat p e rfe cte aequ ip arari. Q u o d si u triu sq u e infin itu-
dinis p erfecta est paritas, tu n c, praesu p p osita D ei accep tation e, V irg in is satis
factio condigna posset n u n cu p ari ». Ita P. B o ve r in M arianum , 2 (1940) 55.
R E S P O N D E T U R : C o n ce d e n d a om n in o est paritas in ter relativam p eccati

in fin itu d in em et relativam d ivin ae m atern itatis in fin itu d in em : u traq u e en im est
infin ita secu n d u m q u id . A t, ex h oc m in im e seq u itu r satisfactio n em D e ip a ra e esse
p o tu isse ad aequalitatem iustitiae, seu de con d ig n o. A d h an c en im haben d am , r e
q u iritu r u t persona satisfaciens et persona offensa c o n v en ian t in eo d em o rd in e,
p u ta in ead em sp ecie vel in eo d em gen ere saltem su p rem o: laesio en im h on oris
— p ro u t d ocet A n g e lic u s — aestim atu r ex dignitate personae offiensae, d u m r e d
d itio h on oris, e con verso, aestim atu r ex dignitate personae satisfacientis. Ia m ve ro
d ign itas personae offensae est simpliciter (non secu n d u m q u id ) infin ita, d u m e
con tra d ign itas personae satisfacien tis, in casu, seu B . V irg o , est d ign itas sim p li
citer finita (u tp ote pu ra creatura) et solu m secundum quid infinita (seu ratione
m atern itatis divinae). R em an et sem p er ig itu r, sim p liciter in fin ita d istantia in ter
D e u m offen su m et B . V irg in e m satisfacien tem ; et p ro in d e satisfactio eiu s n u lli
m od e ad aequalitatem iustitiae seu de co n d ig n o (sicu t satisfactio C h risti, q u i est
persona sim p liciter infinita) d ici potest.
Acceptatio vero satisfactio n is V irg in is ex parte D e i, sa tisfa ctio n em illam red d it
sufficietitem n on ve ro aequalem (et id eo con d ign am ), q u aten u s D e u s est illa c o n
ten tu s, u tp o te prop ortion ata V irg in is p o ssib ilitati. A equalitas ergo in ter rep ara
tion em et offensam , vi accep tation is d ivin ae, n u m q u a m h abetu r, sed so lu m s u f
ficientia qu aten u s n em pe D e u s est illa con ten tu s. R em an et igitu r q u o d satisfactio
(et etiam m eritu m c o rred e m p tivu m ) B. V irg in is sit so lu m m o d o de congruo et
ad sufficien tiam u n iversalem , d u m m eritu m red em p tiv u m C h risti sit de c o n d i
gn o et ad a eq u alitatem iustitiae. 1
D e ip a r a e tr ib u it u r , e s t m e r itu m corredem ptivum ; e t id e o e x s e ip s o , iu x ta P iu m X , a c o m m u n i

m e r ito d e c o n g r u o iu s to r u m b e n e d is t in g u it u r .
I n s u p e r P . G a r c ia id e n tific a r e v id e t u r m e r itu m corredem ptivum c u m m e r ito de condigno.
R e la tis e n im v e r b is q u ib u s P. D ille n s c h n e id e r m e r it u m corredem ptivum V ir g in is c o n c e d it,
P . G a r c ia q u a e rit: « Q u id a m p liu s r e q u ir it u r u t m e r itu m d e c o n d ig n o v o c a r i p o ssit? » (o. c .,
p . 2 12 ). R e q u ir it u r u lte riu s — re s p o n d e m u s — aequalitas in t e r o p u s e t p r a e m iu m , in t e r s a tis
fa c ie n te m et p e rs o n a m o ffe n sa m . V i e n im a c c e p ta tio n is d iv in a e (e x o ffic io c o r r e d e m p tr ic is
re su lta n tis ) sa tisfa c tio V ir g in is r e d d itu r c o r r e d e m p tiv a a d sufficientiam u n iv e r s a le m , e t id e o
de congruo, n o n v e r o a d aequalitatem iu stitia e seu de condigno.
1 E x d ic tis sa tis a p p a re n t, p r o u t p u ta m u s, a e q u iv o c a tio n e s e t c o n fu s io n e s q u a e in s e q u e n
tib u s v e r b is P . G r a b ie in v e n iu n tu r : « Iu s te n o n p o te s t h u ic s e n te n tia e (m e r iti de condigno D e i
p a ra e) o p p o n i, m erita B . V . M a r ia e n o n esse in fin ita , p r o in d e n o n p o s s e s a tis fa c e r e d e condigno
p r o p e c c a tis, q u i (sic) h a b e n t in fin ita m c u lp a b ilita te m ra tio n e o ffen sa e d iv in a e M a ie s ta tis .
O m n e s a ctio n e s c re a tu r a ru m — n o n e x c e p tis a c tio n ib u s C h r is t i D o m in i q u o a d e iu s n a tu ra m
hum anam — s u n t fin ita e, c u m cre a tu ra in c a p a x s it in fin ita tis . P e c c a tu m , q u a n t u m q u e (sic)
M E R IT U M C O R R E D E M P T IV U M F U IT « DE CON GRUO » 371
N e c valere v id e tu r haec alia obiectio:

D ic itu r m eritu m de condigno n ed u m m eritu m inh aeren s operi q u od aeq u iv a-
let p raem io (et q u od p roin d e intra lim ites strictae iu stitiae in ven itu r), sed etiam
illu d q u od inh aeret op eri valoris praem io ip so in ferioris (et id eo extra lim ites
strictae iustitiae), q u o ties talis in fe rio r co n d icio a promissione quadam etiam im
plicita, ex parte praem ian tis suppleatur; qua p ro in d e praem ian s fid elita tem suam ,
tali m odo, p ig n o ri dat. A tq u i, actu s m eritorii D eip a rae, q u aten u s socia fu it C h r i
sti in opere R ed em p tio n is, q u am v is sint in fe rio ris va lo ris relate ad p raem iu m
seu ad R ed em p tio n em , talis tam en in fe rio r co n d icio su p p leta fu it a p rom ission e
im p licita D e i quae con tin etu r in aeterna d estin ation e M a ria e ad m u n u s C o r r e
d em p tricis cu m C h risto . E rg o m eritu m co rred e m p tivu m D eip a rae appellari d e
b et m eritu m de condigno.
R E S P O N D E T U R . A d M a i. Concedo primam partem ; distinguo secundam p a r

tem : si agitu r de m erito pu re de condigno in communi, q u ale in v en itu r in om n ibu s
iustis, iteru m concedo-, si vero agitu r de m erito illo p ecu liari D eip a rae q u od cor
redemptivum appellatu r, tu n c sub distinguo-, su p p le tu r in sua in ferio ri con d icion e
a promissione im p licita D e i et ab E iu s fid elita te, q u an tu m ad terminum seu p ra e
m ium , concedo-, q u an tu m ad principium seu ad gratiam e x q u a proced ere d e b e t
m eritu m redemptivum de condigno, nego.
Contradistinguo secundam partem minoris-, talis in ferio r co n d icio su p p leta fu it
etc. q u an tu m ad terminum seu praem iu m , conc.-. q u a n tu m ad principium seu
gratiam , nego.
N e g o consequens et consequentiam, et ex p lico .
g r a v e , est q u id fin itu m . S i in fin itu m a p p e lla tu r h o c e si ta n tu m im p r o p r ie e t e x te rn e , re la te

a d D e u m . C u m o m n e e tia m le v is s im u m p e e e a tu m o ffe n d a t D e u m in f in it u m , t u n c n o n a p p a re t
ra tio n a b ilis d is tin c tio p e c c a to ru m in le v ia et g ra v ia . L i c e t b o n a o p e ra M a t r is D e i fu e r in t fin ita ,
ta m e n u t o p era D e ip a r e n tis sua d ig n ita te e t e x c e lle n tia s u p e r a n t o m n ia p e cca ta o m n iu m h o m i
n u m . U t talia p o te ra n t m e re ri et re v era m e r e b a n tu r s a lu te m p e c c a to r u m in d e p e n d e n tia cu m
C h r is t o . L i c e t in h o d ie r n o sta tu sa lu tis D e u s re q u ira t s a tis fa c tio n e m pro gen eri hum an o a
F ilio D e i In c a rn a to , talis m o d u s re d e m p tio n is n o n e st a b s o lu tu s p ro o m n i o rd in e r e ru m . P o t e
rat D e u s u t c o n d ig n a m a c c e p ta re sa tis fa c tio n e m a b a liq u a iu sta p e rs o n a , q u in sit in c a r n a ta .
i l i c n o n la te t u lla c o n tr a d ic tio . P r o in d e e tia m e x h o c c a p ite m o ta e d iffic u lta te s p ro m a ria n o
m e r ito d e c o n d ig n o p la n e e v a n e s c u n t » (1. c ., p p . 9 7 -9 8 ).
S u ffic it h ae c b r e v ite r a n im a d v e r te r e : 1) q u a m v is o ffe n sa p e c c a ti n o n s it sim pliciter in fin ita ,
111 o r d in e ta m e n g ra v ita tis e x c e d it q u a m lib e t re p a ra tio n e m a d a e q u a ta m q u ae o ffe r ri p o te s t a
p u ra c re a tu r a , o b in fin ita m d ista n tia m in t e r p e rs o n a m o ffe n sa m et p e rs o n a m sa tis fa c ie n te m .
2) P e c c a tu m veniale n o n est offensa D e i sim p liciter, c u m n o n c o n t r a r ie t u r c a rita ti, n e c c r e a tu r a m
c re a to ri p r a e fe ra t au t fin e m u ltim u m in a liq u a re e x tra D e u m r e p o n a t , e t id e o n u llo m o d o
p e c c a tu m v e n ia le c u m p e c c a to m o rta li c o m p a r a ri p o te s t; 3) acceptatio D e i n u llim o d e re d d it
condignam seu ad a e q u a lita te m s a tis fa c tio n e m d e se in a e q u a le m , sed illa m t a n tu m m o d o su f
ficien tem r e d d it, q u a te n u s D e u s e st illa c o n te n tu s . D iffic u lta te s ig it u r , ex h o c c a p ite , p r o m e rito
d e c o n d ig n o , m in im e e v a n e s c u n t.
3 72 C O O P E R A T IO P E R MODUM S A C R IF IC I I
O b iectio con sid erare n on v id e tu r q u o d m eritu m redemptivum p ro ced ere d e

b et n on iam e x q u a c u m q u e gra tia sed ex gratia cap itali, q u ae tam en in C h risto
ta n tu m m o d o , n on v e ro in D eip a ra in v en itu r. In C h risto en im m eritu m red em
p tiv u m est de condigno ex toto rigore iustitiae quia ex gratia eius cap itali proced it;
q u am v is en im talis gra tia a lia n on sit a gratia habitu ali, in v en itu r tam en in Illo
qui ta m q u a m C a p u t an g elo ru m et h om in u m op eratu r. D eip a ra, e con tra, o p era
tu r c u m C h risto red em p tio n e m u tens sim p lici gratia h ab itu ali q u ae ch aracterem
gratiae cap italis n on habet. N e c su fficit q u od , relate ad terminum m aterialem ,
tan tu m sese exten d at q u an tu m gratia C h risti, seu q u od creatu ras om n es ratio
nales respiciat, ad h oc u t m eritu m de condigno prod u cat. T a lis en im exten sio non
iam ex gratia h abitu ali D eip a rae (quasi in alios sese effu n d ere d eb eat, sicu t g r a
tia C h risti) sed ta n tu m m o d o e x facto associationis c u m C h risto in op ere red em p
tion is d ep en d et. O b hanc ratio n em m eritu m c o rred e m p tivu m D eip a ra e n on est
d e co n d ig n o sed de congruo, q u am v is de co n g ru en tia q u ad am sin gu larissim a aga
tu r resp ectu con g ru en tiae alio ru m iu storu m .
A d iu n g i etiam d eb et q u o d m eritu m C h risti est red em p tivu m ab intrinseco
et su ap te natura, eo q u od o ritu r e x gratia capitali, cu m sit cap u t h o m in u m r e
d em p toru m , M e ritu m corredemptivum D eip a rae , e contra (p rou t n om en ip su m
in n u it) est red em p tiv u m ab extrinseco et n on suapte n atu ra, p ro in d e q u e su fficit
u t ex gratia h abitu ali com m u n i oriatur. A t, ob hoc p raecise ad d ign ita tem m eriti
de condigno p e rtin ge re n eq u it, et p ro in d e meritum corredemptivum de congruo a p
p ellari debet.
C ) De c o o p e r a t i o n e compassionis per m o d u m s a c r i f i c i i . 1
Prop. III. : B . Virgo, per suam compassionem, nostrae saluti cooperata est per
MODUM S A C R IF IC II.
P ro p o sitio haec co n sectariu m d ici p o test d u aru m p ro p o sitio n u m p ra eced en

tiu m . P assio en im C h risti (seu mors eius in fieri) merendo n obis gratiam , et pro
in iu ria D e o per c u lp a m illata satisfaciendo, nos D eo reconciliat i. e. u n ivit partes
n on un itas — q u o d est p rin c ip a le in toto op ere m ed iation is. — S u b hoc respectu ,
i. e. q u aten u s nos D eo reconciliat, P assio C h ris ti sacrificium appellatu r. H in c —
u t an im ad vertit P. F rie th o ff 2 — d icere licet: C h ristu s m eru it et satisfecit sacri
ficando, et sacrificavit merendo et satisfaciendo.
I. Declaratur propositio: S e c u n d u m S. A u g u stin u m « Verum sacrificium est

omne opus q u od agitur, u t san cta societate inh aeream u s D e o »; finis, en im , c u iu s
lib et sacrificii est h om in em D e o societate con iu n gere.
1 C fr G arcia G arces N ar ciso, C . F . M ., Cooperacton de M a r ia a la R edencion, a manera

de sacrificio, in hstitd ios M a ria n o s, a. 2, v o l. 2, M a d r id , 194 3 , p p . 19 5 -2 4 2 .
2 D e A lm a S o c ia ..., p. 140.
C O O P E R A T IO P E R MODUM S A C R IF IC I I 373
P orro, d u p lex sacrificiu m d istin gu itu r scii.: interius, seu in visib ile, et exterius
seu visib ile: et illu d q u id e m p rin cip a le est, hoc autem secu n d ariu m : nam , u t ait
S. A u g u stin u s, « om n e sacrificiu m visibile, in v isib ilis sacrificii sacram entu m , seu
sacru m signum est » .1
A d p rin u m , i. e. ad in teriu s sacrificiu m , omnes tenentur: nam , n em o est qui
devotam D e o m en tem offerre non debeat, u t cu m ipso sp iritu ali societate co-
n iu n gatu r. A d secu n d u m au tem i. e. ad sacrificiu m exterius, aut non om nes t e
n en tur, aut saltem n on aeq u aliter te n en tu r.
A t, an im ad verten d u m est, q u o d sacrificiu m interiu s, q u am vis sit finis sa cri
ficii exterioris, improprie sacrificiu m n om inatu r, quia ipsi d eficit propria sacrificii
ratio, q u ae est u t sit sacramentum, seu sacrum signum.
Q u a p ro p ter, sacrificiu m proprie dictum, est sacrificiu m exterius i. e. q u od circa
actus exteriores versatu r.
A t isti actus exteriores in d u p lici ve lu ti con d itio n e in ven iri possunt: i) vel sunt
laud ab iles ex se: ut sunt actus q u i fiu nt secu n d u m d iversas virtu tes; vel 2) su n t
laudabiles solummodo ex h oc q u od fiu n t p ro p ter divinam reverentiam, ut cum quis
v. g. o vem D e o m actat, aut pan em b en ed icit, fran git et consu m it.
P orro, prioris gen eris actus n onn isi latiori q u od am sensu sacrificia dici p o s
sun t, ad q u ae hom in es d iverso m od o ten en tu r.
H in c, sacrificiu m p rop rie et stricte d ictu m , im p ortat actu m externum o rd in a
tu m ad societatem cu m D e o habend am , q ui vid e lic et actus ex hoc solo lau d em
habeat, q u o d o rd in etu r in divinam reverentiam.
U b i tam en u lteriu s a d v erten d u m est, non satis esse ad sacrificiu m p rop rii et
stricti n om in is, rem D e o u tc u m q u e offerri: cu m en im , sacrificiu m exterius sit
sacru m sign u m sacrificii interioris, u lteriu s req u iritu r u t circa rem illam q u ae
o ffertu r, aliq ua mutatio in d u catu r, u t e. g. m actatio aut co m b u stio , si de an im a
lib u s agatur; b en ed ictio , fractio et com estio, si de pane; effu sio, si de v in o etc. in
q u o q u id em d iffert sacrificium ab oblatione, qu a res a liq u a D e o o ffertu r n u lla in
illa re m u tation e in d u cta. M u ta tio , seu v ictim a e d estru ctio om n in o req u iritu r ad
dominium D e i su p er om nia testifican d u m et m a xim e ad D e u m p ro p e cca to (v ic ti
m ae d estru ctio n e loco p eccatoris) p lacan d u m : q u ae d u o ad fin em ip su m sacrificii
p ertin en t. 2
H isce om n ib u s praem issis, sacrificii prop rie d icti definitionem dare possum us.
« E st oblatio rei alicuiu s sensibilis, (a S acerd ote) D e o facta, a liq u a mutatione in re
in d u cta, in recogn ition em d ivin i d om inii, et u t anim a D e o sp iritu ali societate
iu n g a tu r ».
1 D e C i v i t . D e i, i o , 5.
2 C f r o p . n o s tr a m U e s s e n za d ei sacrificio eucaristico. R isposta a lia critica d ei R . P . P e t a z z i ,
S . J ., ad un <puscolo d i S . E m . i l C a r d . L ep icier O . S . M . , R o m a , 1 9 3 6 , e t a l. o p . A n co ra su l-
Vessenza d ei sacrificio eucaristico. R isposta a lia replica dei P . P e t a z z i S . R o v ig o , 1 9 3 7 .
374 COOPERATIO P E R M ODUM S A C R IF IC II
N u n c ve ro , C h ristu s, ex q u o sem etipsu m pro n obis in m ortem voluntarie tra

d id it, ve ru m , p ro p riu m , et stricte a ccep tu m sacrificiu m o b tu lit, q u od q u id e m
sa crificiu m , q uia ex su m m a caritate p roced eb at, D e o m axim e a ccep tu m fu it.
H in c, C h ristu s est vere et p ro p rie S acerd os ...
A t , de B. V irg in e q u id dicen d u m ?...
D istin g u e n d u m est: si agitu r de sacrificio interno, seu im p ro p rie d icto, a m b i
g e n d u m non est q uin B. V irg o , illu d , et q u id em m od o excellen tissim o, et q u id em
a p r im o co n cep tio n is passivae con su m m atae m om en to, m axim o affectu D e o o b
tu lerit: q u am ob latio n em freq u e n ter in vita iteravit. N e c sem etipsam tan tu m m od o
B . V ir g o D e o ob tu lit, sed etiam ineffabiles anim i dolores; q u am ob latio n em , v e
h em e n ti cord is affectu , sub C ru c e N ati consu m m asse d icen d a est. N a m , anim am
su am « in passione F ilii crucifixit cum F ilio » (S . A lb . M .). — In su p er, D eo , o m
n ium v irtu tu m actus perfectissim os consecravit.
S ed haec om nia — u t d ix im u s — resp iciu n t sacrificiu m improprie et late dic
tum. H in c, iteru m quaestio: obtulit ne, B. V irg o , sacrificiu m stricto sensu acceptum ?
R e sp o n d en d u m est: N egative. L ic e t en im V ictim a m d ivin am , i. e. C h ristu m ,
ferven tissim o affectu in illiu s c o n cep tio n e D e o ob tu lerit, et ru rsu s id ip su m p rae
stiterit in T e m p lo , et iteru m , q u an tu m in se esset, eam d em o b latio n em itera
v e rit in C alv ario , tam en , h oc to tu m p eractu m est absq u e u lla rei oblatae immuta
tione, id eoq u e a sacrificii stricte accep ti ratione d efecit. U tiq u e , sacrificiu m p ro
prie et stricte d ictu m fu isset, si B. V irg o , u t olim A b rah a m , m an d atu m a D e o
accep isset F iliu m o ccid en d i, et si rem ad effectu m perd u xisset: q u o d tam en non
fu it, q u am v is in victissim a V irg o illu d sine u lla haesitatione, si D e o ita placu isset,
u ltro praestitu ra fu isse creden d a sit, u t eg regie ex p rim it S. A n to n in u s.
II . Probatur propositio:
A) E x auctoritate: I. RR. Pontificum: L eo X I I I : « S ta b a t iu x ta c ru

cem Ie su M a te r eius, q u ae ta cta in nos caritate im m en sa, u t susciperet filios,
F ilium ipsa suum ultro obtulit divinae iustitiae cu m eo com m orien s co rd e doloris
glad io tr a n s fix a » (Iucunda semper).
P iu s X asserit q u o d B. V irg o h a b u it etiam « officium eiusdem hostiae cu sto d ien
dae n u trie n d a eq u e atq u e adeo statu to tem p o re sistendae ad a ram » ( A d diem illum ).
B e n e d ic t u s X V : « It a cu m F ilio p atien te et m o rien te passa est et paene
com m ortu a, sic materna in F iliu m iura pro hominum salute abdicavit p lacan d aeq u e
D e i iu stitiae, quantum a d se pertinebat Filium immolavit » ( Inter sodalicia).
P iu s X I : « H isce d en iq u e vo tis in cep tisq u e n ostris praesen s arrideat V irg o
D e i P aren s b en ig n issim a , quae, c u m Iesu m n obis R e d em p to rem ed id erit, a lu e
rit, apud crucem hostiam obtulerit, p er arcanam cum Christo coniunctionem eiu sd em -
q u e gra tiam om n in o sin gu larem , R e p a ra trix item ex titit p ie q u e a p p ella tu r » ( M i
ser entissimus Redemptor).
COOPERATIO P E R M ODUM SA C R IF IC II 375
I I . E x auctoritate Patrum et Scriptorum Ecclesiae:
A rnoldus C a r n o t e n s is : «... om n in o tu n c erat una C h risti et M a ria e v o lu n

tas, unum olocaustum am bo p ariter offereban t, haec in san gu in e cord is, h ic in
san gu in e c a r n is » ( P L 189, 1726).
S . B o n a v e n t u r a : « Ip sa (A n n a, m ater S am u elis) ob tu lit filiu m ad servien
d um ; sed beata V irg o obtulit F iliu m suum ad sacrificandum. A b rah a m , vo lu isti
offerre filiu m tu u m , sed o b tu listi arietem . S ed J'irgo gloriosa Filium suum obtu
l i t » (D e donis S piritus S ., coi. 6, n. 17, O p. 5, 4 8 6 b).
S. A lbertus M .: « Ip su m F iliu m su u m et F iliu m D e i, non prou t panis et
vin u m in co rp u s ip sius tran sfereb atu r, et sub sp ecieb u s alienis im m olab atu r,
sed secu n d u m q u o d in eius prop ria carne et sangu ine secu n d u m corp u s fo rm a
b atu r, sub ipsa sua specie propria in qua eum g enu it, spontaneo eius consensu in eius
passione pro nobis omnibus obtulit (M ariale, q. 51).
S. P e t r u s C a n is iu s : < V e re igitu r m agn a fe c it M a ria e q u i potens est, ut
m u lier tot m alo ru m et su p p licio ru m F ilii sp ectatrix adstaret ..., simulque C h ri
stum veram et vivam hostiam pro mundi peccatis offerret» (D e M a ria Virgine incom
parabili lib. 4, c. 26, § 5).
S. A l i -o n s u s de L ig u o r i c u iu s verb a r e t u li m u s pp. 3 3 3 ss.
In M e n a eis S . S a b a e (7 feb r., od e ix): « A d iu ro te D o m in a , u t m e liberes

a d om in io sp iritu u m m alo ru m , tu q u i d ed isti F iliu m tu u m cru cifigen d u m u t
esset com m u n is liberatio totiu s m u n d i ... ».
S u a r e z : « S icu t en im C h ristu s, eo q u o d nos red em it sp eciali titu lo D o m in u s
est ac R ex noster, ita B . V irg o p ro p ter sin gu larem m od u m q u o ad n ostram
red em p tio n e m c o n c u r r it... illum pro nobis voluntarie offerendo» (In I I I P ., d.
22, s. 2, n. 4).
B) E x ratione: a) Q u i ve re et form aliter coop eratu r red em p tion i, co o p e

ratur etiam sacrificio. A tq u i B. V irg o coop erata est vere et form aliter red em ption i
gen eris h um an i. E rg o B . V irg o coop erata est etiam sacrificio.
A d M aiorem . P ra ecip u u m en im et form ale in red em p tion e (seu in hac p a rti
culari mediatione in ter D e u m et h om in es) non est liberatio nostra a poen a per
satisfactionem , n eq u e a cq u isitio d on oru m su p ern atu raliu m , secu n d u m se su m
p to ru m per meritum, sed est ipsa nostra reconciliatio cum D eo i. e. ipsa reu nio p a r
tium o lim d issid en tiu m . S ed praecise sub hoc respectu opus red em p tion is seu sa
lu tis sacrificium vo catu r. E rg o B. V . q u ae vere et fo rm aliter coop erata est re
demptioni. ve re pariter et form aliter coop erata est sacrificio red em p tivo.
M inor p rob ata est in quaest. praec.
b) Q ui c o m p a titu r cu m C h risto m eritorie et satisfactive, sim u l cu m E o ad
E iu s sacrificiu m con cu rrit. A tq u i B. V irg o com passa est c u m C h risto m eritorie et
sa tisfa ctiv e. E rg o B. V irg o sim u l cu m E o ad eius sacrificiu m con cu rrit.
37- COOPEKATiO P E R M ODUM S A C R IF IC II
A d M aiorem : C h ristu s en im sacrificavit sem etip su m passion em meritoriam

et satisfactivam v o lu n ta rie su stin en s, ita u t ve ru m sit d icere Ip su m meruisse et
satisfecisse s a c r if ic a n d o , et s a c r if ic a s s e merendo et satisfaciendo. C o n seq u en ter,
B . V irg o q uae compassa est cu m E o m eritorie et satisfactive, cu m E o p ariter ad
E iu s sacrificium , m eren d o et satisfacien d o de con gru o, con cu rrit.
M in or p rob ata est in d u a b u s p ro p o sitio n ib u s p ra eced en tib u s.
H in c constat om n in o B. V irg in e m sa crificio F ilii sui aliquo modo c o o p era
tam fuisse. S ed q u on am m odo? ... D ic e n d u m v id e tu r B . V irg in e m h u ic N o v a e
L e g is sacrificio coop eratam fu isse tu m remote, tu m proxime-, remote (et q u id em
physice) « m in istran d o m ateriam — u t scrip sit P iu s X — q u a hostia co m p a ra
retur, alend o et cu sto d ien d o hanc h ostiam , et d en iq u e illam d ed u cen d o ad aram
C ru cis; proxim e, ve ro (sed ta n tu m m o d o moraliter), eam d em hostiam sim u l cu m
C h risto , S u m m o S acerd o te, p ro red em p tio n e nostra d ivin ae iu stitiae, m a xim o
cord is d olore offerendo, et q u id em , u t propriam, eo q u ia iura materna in ipsam
h ab u it, q u ae v o lu n ta rie et lib e n te r a d b d icav it. E t ideo, « q u an tu m aci se p e rti
n ebat, F ilium immolavit » (B en e d ictu s X V ) . C o n sen su s en im B. V irg in is, in die
A n n u n c ia tio n is, u sq u e ad crucis sacrificium se ex ten d it, eo q u ia V e r b u m — ut
osten d im u s — n o lu it h u n c m u n d u m in gred i ad sese sacrifican du m , et id eo n olu it
sese sacrificare p ro red em p tion e n ostra ante Virginis consensum, id eo q u e, in ord in e
executionis, ab illo pendere v o lu it sacrificiu m cru cis, cu i ergo immediate, lice t
moraliter, in terne B. V irg o coop erata est. E t haec d icta sin t con tra ea q u ae sc ri
b it P. L ennerz , in o. c., p. 166, n. 225.
H in c, u t scrib it cl. M erkelbach (X en ia Thom. 2, p. 510), « C h ris tu s et
B. V irg o ad eu m d em effectu m co n cu rreru n t, sed diversimode: C h ristu s u t h om o
perfective, d u m externe o rd in a vit de p ro p ria vita, m o rtem q u am h u m a n o im
p erio et vo lu n ta te in stru m en tali im p ed ire poterat, p erm itten d o . 1 M a ria au tem
1 B e n e h ic d is tin g u i d e b e t in te r m o d u m q u o C h r is tu s se m e tip s u m s a c r ific a v i t e t rn o d u m

q u o B . V ir g o ip s u m im m o la v it . E te n im — u t a n im a d v e r tit P . F r ie t h o ff ( o . c ., p . 123) — « p o tu it
C h r is tu s , u t D e u s in n ih ilu m re d ig e r e in im ic o s su o s , v e l s a lte m m u ta r e v o lu n ta te s sa crile g a s
in b o n a s; in s u p e r, in q u a n tu m ho m o p o t u it , u t in s t r u m e n t u m e t o r g a n u m c o n iu n c tu m , t o t a
lit e r v in c e r e eos a d h u c e x is te n tib u s v o lu n ta tib u s p e ssim is, q u o d a liq u a n d o fe c it ( I o a n ., 7 , 30,
8, 20); sed e tia m p e rm itte re o m n e s m a c h in a tio n e s c o n tr a ip s u m ; e t t a m e n c o n s e r v a r e d is p o s i
tio n e m p r o p r ii c o rp o ris , ita u t p o s t ta n ta m s a n g u in is e ffu s io n e m a d h u c in u lt im o m o m e n to
v ita e h a b u e rit v o ce m m a g n a m ... V o le n te v e r o C h r i s t o , n a tu ra c e d e b a t v io le n tia e illa t a e , e t in c li
n a n s c a p u t, tr a d id it s p ir itu m (Io a n . 19, 30). M a n ife s t u m e st B . V . M a r ia m , q u ia n o n est D e a ,
n e c o rg a n u m c o n iu n c tu m , n o n h a b u isse p o te n tia m illa m ... ». H in c , C h r is t u s , d e fa c to , fu it
ca u s a efficien s in d ire c ta su ae m o r tis e t id e o v e r e e t e x te r n e sem etip su m s a c r ific a v it , se u a c tio n e m
e x te rn a m s a c r ific a le m p o s u it; B . V ir g o , v e r o , n u llo m o d o f u it , d e fa c t o , ca u sa e ffic ie n s in d ire c ta
m o rtis C h r is t i, e t id e o p r o p r iu m F iliu m v e r e e t e x te r n e n o n s a c r i f i c a v it , seu a c tio n e m e x te r n a m
s a c r ific a le m n o n p o s u it, sed ta n tu m m o d o in te r n e o b t u lit . I d e o B e n e d . X V d ic it q u o d B . V ir g o ,
q u a n tu m a d s e p e r t in e b a t , h in c se c . q u id , F i l i u m i m m o la v it .
COOPERATIO P E R M ODUM R ED EM P TIO N IS 577
dispositive, d u m F ilii m orti con sen sit et iura materna 1 in E u m a b d icav it. U n d e ,
solus C h ristu s ve re et p rop rie actionem externam sacrificalem cru cis exercere
et immediato in flu xu vo lu n ta tis p erficere p o tu it, P o n tife x N . L ., d u m M a r ia
sacrificio a F ilio ob lato solu m consentiendo co n cu rrit, et ita m in u s p ro p rie illu d
o b tu lit interna vo lu n ta te, q u am etiam sua assistentia m a n ifesta v it ».
A d d i etiam po test B . V irg in e m , in offeren d o F iliu m su u m , D e o gratissim am
fuisse cu m ab om ni prorsu s lab e im m u n is existeret. Q u o d q u id e m c o n v e n ie n te r
om n ino fa ctu m est: nam , ad h oc u t grata et p e rfe cta esset E iu s ob latio , n u llo
p eccato, sive actuali sive origin ali, o b n o xia esse d eb u it, sic u t C h ristu s de q u o sc ri
b eb at A p o sto lu s: « T a lis en im d eceb at u t n o b is esset P o n tife x , sanctu s, in n o cen s,
im p o llu tu s, segregatu s a p e cca to rib u s et ex celsio r coelis fa ctu s» (H e b r., 4, 27).
E x d ictis p atet cu r B . V irg o d ici n on possit S a c e r d o s nisi sen su o m n in o
im p r o p r io . B . V irg o en im , q u am v is F iliu m su u m obtulerit consentiendo in tern a

vo lu n ta te sacrificio E iu s, tam en actionem externam sacrificalem cru c is n u llo m o d o
p o su it. C h ristu s ta n tu m m o d o illam po su it, id eo q u e ta m q u a m ve ru s S acerd os
sem etip su m sacrificavit.
Iu re ergo m erito q u e, die 15 ian. a. 1913 E.rni Cardinales Inquisitores S . O f
fic ii d ecre ve ru n t « Im a gin em B . M . V irg in is vestibus sacerdotalibus indutae esse
rep ro b an d am » . D ie au tem 8 ap rilis 19 16 , S . O f f ic iu m d ecre vit d evotion em erga
M a ria m Virginem -Sacerdotem n on esse prop agan d am . D ie vero 10 m artii 1927
S . Officium in litteris ad Episcopum A d ria e m issis, ration e cu iu sd am a rticu li in
E p h em . « P alestra d ei C l e r o », m o n u it a rticu lu m illu m p ra elau d a to d ecreto
co n tra riu m fuisse.
D ) De c o o p e r a t i o n e c o m p a s s i o n i s per modum Redemptionis2

Pfop. IV: B . Virgo, p er suam compassionem praesertim, saluti generis hum ani
cooperata est p e r m o d u m r e d e m p tio n is .
I. Declaratur propositio:
P ro p o sitio haec po test d ici v e lu ti recap itu latio et con clu sio p ra eced en tiu m
p rop osition u m . E x hac ergo p ro p o sitio n e rite dem on strata, q u am m axim e p e n
d en t in teliigen tia et vis titu li Corredemptricis, in sensu om n in o proprio ac form a li
in tellecti.
C u m d icim u s passion em C h risti n ostram salu tem op eratam esse p e r modum
redemptionis, in tellig im u s sp ecialem q u em d am resp e ctu m ip siu s p assion is, i. e.
1 I u r a is t a m a te rn a — u t b e n e a n im a d v e r tit P . F r ie t h o ff (o . c ., p . 126 ) — * « lic e t n o n s in t

iu ra s im p lic ite r sed sec. q u id ta n tu m , c u m a g a tu r d e h y p o s ta s i d iv in a e rga q u a m n u lla cre a tu ra
p u ra p r o p te r in fin ita m in a e q u a lita te m talia iu ra h a b e re u m q u a m p o s s it, s u n t ta m e n iu ra v er a
q u ia s ib i c o r r e s p o n d e t d e b itu m : D e u s e n im s ib i d e b it o r e st, u t s u is o rd in a tio n e s im p le a t ».
2 C f r E m e t e r io de Je sus M a r ia , O . C . D ., C o o p e r a c io n d e M a r i a a m a n e r a d e R e d e n c io n i
in E s lu d io s M a r i a n o s , a. 2 , v o l. 2, M a d r id , 19 4 3 , p p . 2 4 9 -2 6 3 .
~ 8 COOPERATIO P E R M ODUM R ED EM P TIO N IS
s o l u t io n e m P R A E T ii, a C h risto , D e o P atri factam , pro n ostra lib eration e a d ia

b oli servitu te, et ideo ab u tro q u e reatu, tu m culpae tu m poenae. Redem ptio enim
est n ova emptio q uae q u id em sine pretio non p erficitu r. H in c, ratio form alis
redemptionis est « solutio p r e t i i». « Q u ia en im iuste ord in a vera t D e u s ut, ratione
p e cca ti, in ty ran n icam diaboli servitu tem in cid erem u s, statim ac p e r C h risti
san gu in em restitu im u r in lib ertatem filioru m D e i, p ro fe cto red im im u r, pretio
quidem soluto, non d iab olo, cu i n u llu m ius inerat, sed D eo , q u o p erm itten te et
o rd in an te h u m a n u m gen u s cap tivita tem in cu rrera t » (S . T h., p. iii. q. 48, art. 4).
P orro, passio C h risti vere nostram salu tem p er m o d u m red em p tion is ca u
s a , it, qu aten u s C h ristu s o b tu lit P atri sanguinem suum seu animam et ideo v itam
suam (q u ia « an im a carnis in san gu in e est» L e v ., 17, 1 1 ), pro h om in u m lib e ra
tione. R ed em p ti enim su m u s non auro ve l argen to, « sed pretioso sanguine, quasi
agn i im m acu lati C h risti » (1 P etri, 18, 19); « iu stificati su m u s in sanguine ip siu s»
(R o m ., 5, 9); « em p ti su m u s pretio m agno » (I C o r., 6, 20). Q u a m vis en im omnes
actus et passiones C h risti p o tu issen t esse et d ici possint causa red em p tion is
n ostrae, non fu eru n t tam en — ex D e i d ep u tation e — sine eius morte. H in c per
m ortem praesertim , seu p er passion em m ortiferam fu it Redemptor noster.
S ed de B . Virgine q u id d icend u m ? ... H a b u itn e Ip sa partes q u asd am in hoc
pretio solven d o et a C h risto soluto? ... C o o p erata est ne solutioni p retii? ...
R e sp o n d etu r affirm ative.
I I . Probatur propositio:
1) E x a u c t o r i t a t e : I. Romanorum Pontificum:
P iu s X sim p lic ite r asserens B . V irg in e m fu isse « ad seitam (i. e. assum ptam ,
un itam ) in hum an ae salu tis opus» (E n c y c l. A d diem illum , 2 feb r. 1904), ev id en ter
sign ificat sib i u n itam fu isse in T O T O salutis opere, et p raesertim in eo q u o d f o r
male est in red em p tion e, i. e. in p r e t ii solutione.
B e n e d ic t u s X V verb is: « m a tern a in F iliu m iura a b d ic a v it» (22 m artii 1918

A A S , t. 10, 1918, p. 182), m o d u m sat aperte in d icat q u o B . V irg o solu tio n i p retii
n ostrae red em p tio n is coop erata est.
II. SS. Patrum, Doctorum et Scriptorum Ecclesiae.

O m issis freq u en tissim is a p p ellation ib u s in q u ib u s implicite hoc asseritur,
illis p raesertim in q u ib u s « R ed em p tio n is ad iu trix, hom in u m red em p tio, re d e m p
trix, co rred e m p trix » B. V irg o appellatu r, referim u s h ic testim on ia tan tu m m od o
ex p licita , vid elicet:
S. E p h r a e m : « T u ... p retiu m red em p tio n is cap tivo ru m » (P rec. I X , graec.

3, 545-546); « S a lv e E v a e p retiu m red em p tio n is » ( I b id ., p. 547); « E v a scrip sit
c h iro g ra p h u m d eb iti, et V irg o solvit d eb itu m » (E d . L a m y , 3, 978).
COOPERATIO P E R M OD UM R E D EM P TIO N IS 3 79
S. T a r a s iu s : « T u A d a m i m aled icti exp ia tio , tu d eb iti E va e so lu tio » ( P G

98, 14 9 1-14 9 2 ).
S. P roclu s: « S o la E va e m oerori m ed ela m a t t u li s t i ... sola red em p tion is
m u n d i p re tiu m p o rta v eris ... » ( P G 65, 719 -72 0 ).
S. I o a n n e s D am ascen u s: « E x a u d iv it ... eos (Io a ch im et A n n a ) D o m in u s ...

d on an s eam , q uae p ro p rie M a ria e n om en gerit, in sp le n d id u m et m a gn ificu m
p ro E v a p r e t iu m » ( P G 96, 685-686.
G e o r g iu s N ic o m e d ie n s is : « O p retiu m om n i p retio sitate su p eran s m u n u s!...

O D eip a ra, ... p e r te ex u i h u m an u m gen u s ad suas red iit sedes; p er te im m o r
ta le m parad isi recep im u s v o lu p ta te m » ( P G 100, 1437-14 38 ).
T heodorus M in im u s M o n e r e m it a : « Aequum est ut cogn atio u n iversa

n o ve rit q u am n am (virgin em ) D e o ceu red em p tion is pretiu m pro p eccatis ipsa
p raestitu ra s it » (B a l l e r in i, S y llog e, 2, 223-229).
S. B ern ard u s: E cc e o ffertu r tib i p retiu m salutis: statim lib e ra b im u r si
con sen tis ... » (H o m il. 4 su p er M issus est, P L 39, 2143).
P etrus B l e s e n s is : « D e u s ... ip su m m u n d u m red em p tu ru s, in M a ria m u n d i
p re tiu m c o n tu lit u n iv e r s u m » ( P L 207, 674).
S. P e t r u s D a m ia n u s : « E c c e in tem erata et glo rio sa V irg o M a ria ,... ga zo-

p h y la ciu m th esau ri q u o su m u s d e cru e n ti praed on is servitio c o m p a r a ti» ( P L
144, 746). E t alibi: « D iv e s M a ria e grem iu m m u n d i g e sta vit p retiu m — q u o g lo
riam u r red im i — solu ti iu go d eb iti » ( P L 144, 933).
S. B onaventura : « H o c d eb u it esse p retiu m m agn u m , quo red im i d eb eb at
totus m u n d u s... illu d p retiu m u b i in ven ietu r? C e rte n u squ am , in u tero V i r
gin is g lo rio sa e» (D e donis S p . S ., collat. 6, n. 3, op. 5, 484).
P ariter: « H u iu s m u lieris b en ed ictae est p retiu m p er q u od regn u m caeloru m

o b tin ere valeam u s » (Ib id .). Q u in im m o « Ip sa p retiu m illu d p ro tu lit, solvit et
p o s s e d it », u n d e nos ve re em it. « Illa m u lier, scilicet E v a , nos a parad iso ex p ellit
et ve n d it: ista nos red u cit et e m i t ». (Ib id ., n. 5, et n. 14, op. 5, 485 b).
S. A lbertu s M . osten d it B . V irg in i au reolam m a rty ru m c o m p e tere eo q u ia
p re tiu m to tiu s m u n d i dedit: « D a tio n i anim ae d eb etu r au reola m artyru m ; sed
B. V irg o d ed it pretio sissim am et d ilectissim am anim am ; ergo h a b e b it p re tio
sissim a m co ro n a m ... Ite m q u o d pretio ssim am anim am d ed it patet; q u ia datio
h u iu s anim ae pretium totius m undi et red im ib ilis n atu rae fu it... » (M ariale,
q . 78, p. 135).
S. T h o m as: « B ea tu s v e n te r ... q u i p o rta v it p retiu m red em p tio n is » (S erm .
46, d om . 4 in q u ad rag . D e B . V . ex Evang.).
S. T hom as a V il l a n o v a : « P retiu m ergo red em p tio n is C h ristu s p erso lvit;
sed h aec m u lier d ed it illi u n d e solveret. Ip se red em p to r est, sed ab illa a ccep it
COOPERATIO P E R M ODUM R ED EM P TIO N IS
un d e red im eret. O q u am tib i ten em u r, V irg o beata! » (In Assum pt. B . M . V .,

cont. i, n. 5).
S. B e r n a r d in u s S e n e n s is : « P rim o q u ip p e con sid erem u s o b ie c tu m in quo

consensit, q u od fu it F iliu s D e i Iesu s C h ristu s, u t fien d u s eius ve ru s et n atu ralis
filius, et v e re p assib ilis et m ortalis, pro u n iversi o rb is rep aration e m o ritu ru s
et p ro om n iu m p eccatis p ro p ter q u ae erat de se sa tisfa ctu ru s... H o c ergo fu it
consentire in crucifixum seu crucifigendum et in pretium su p era b u n d a e sa tisfa c
tion is om n iu m p ecca to ru m , et in m eritu m et im p etra tio n em ac m ed ia tio n em
reparation is o m n iu m electo ru m ex se et in tra se fo rm an d u m et su scip ien d u m »
(D e consensu virginali, serm o 8, art. 1, cap. 1, V en etiis, 174 5, t. 4, pp. 101 s.).
S. A n t o n in u s : « Ip sa a cu lp is et poen is p er F iliu m su u m nos a b s o lv it »

(Sum m a TheoL, p. 4, tit. 15, cap. 16, V ero n a e, 1740, 10 17). «Ipsa est illa fortis
m u lier, de q u a P ro v erb . (31, 10): cu iu s p retiu m de u ltim is fin ib u s, id est, d iv i
nitate et h u m an itate con iu n ctis, h om in em p e rd itu m r e d e m it » (Ib id . cap. 44, § 3).
T h e o p h il u s R ayn au d u s: « ... Lanspergius h om ilia 48 d e pass. d om . V ir g i

n em vo ca t participem et comparticipem redemptionis nostrae: n em p e q u ia su p
p ed itav it C h risto pretium redemptionis et m agn o affectu im p e n d it se ac su p e rim
p en d it C h risto red em p tori n ostro iu van d o , m in istran d o ei, d u m op u s red em p tio
nis n ostrae perficeretu r, eiq u e ad calicem p e rd u cto praesto fu it: ac q u an tu m ad
ipsam attin uit, illu d om n iu m saecu loru m n ego tiu m p r o c u r a v it ... S ic ig itu r
p atet q u om od o haec m u lier coop erata sit ad salu tem m u n d i » (M a ria lia . D ip
tycha M ariana, p u n ctu m 10, n. 12 ss. L u g d u n i, 1665, t. 7, 223 ss.).
2) E x ratione: Q u ae coop era tu r solu tioni pretii p ro red em p tio n e a licu iu s

est vere et formaliter C o rred e m p trix . A tq u i B. V irg o proxim e coop erata est s o lu
tion i p retii pro red em p tion e gen eris h u m an i. E rg o B . V irg o vere et form aliter
est C o rred e m p trix gen eris h u m a n i.
M a ior, ex d ictis in declaration e prop osition is patet.
A d M inorem : coop erata est proxim e solu tioni pretii: ipsa, en im — e x b en ign a
et sapien tissim a D e i d isposition e — in ord ine execu tio n is consilii d ivin i circa
red em p tion em , pretii solu tio n em determinavit. P retiu m , enim , nisi ipsa consen-
tiente n on erat solven d u m . R es ex em p lo declarari potest a cl. P . B o ve r a d d u cto . 1
S it ad olescen s d ives q u i c a p tivu m h om in em v e lit liberare. D iv itia s q u id e m p r o
prias possid et, et iu s etiam iis lib ere utendi: sim u l tam en , u tp o te m atris am an -
tissim us, h a n c ipsi sib i leg em lib ere praestitu it, u t om n em d iv itia ru m usurn
sim ul, om n em p ra ecip u e d ivitia ru m larg itio n e m , e x m atris con silio ac b e n e
p la cito regat. P aratus ig itu r cap tivu m liberare, m atrem con su lit, rem totam
1 C fr G regoria n um , 6 (1 9 2 5 ) 539.
COOPERATIO P E R M ODUM R ED EM P TIO N IS
m atris con silio c o m m ittit. M a te r autem ann uit, approb at, hortatu r, rogat etiam
u t cap tivu m liberet. M a tris ergo in flu xu , determ in ation e, filiu s cap tivu m re d i
m it. T o tu m q u id em red em p tion is pretiu m u n u s filius confert; n u m q u id p ro p -
terea m ater a liberation is con sortio fu erit aiiena atqu e exclusa? ... N o n n e, e
con tra, iu xta co m m u n em h om in u m existim ation em m ater d iceretu r m agn am
in cap tivo liberan d o partem habuisse? ... N o n n e etiam liberation is causa p ra e
d ica b itu r, sine cu iu s consensione et consilio n u m q u a m extitisset? E t q u id em ,
ipsa n u llam pretii partem ad ca p tiv u m lib era n d u m contu lit: at filiu m tam en
ad p retiu m solven d u m efficaciter m ovit.
S im ilis est, im o m u lto n o b ilio r et efficacior B. V irg in is pars in h om in ib u s
red im end is. D e u s P ater, U n ig e n itu m F iliu m in m u n d u m m issu ru s, u t h om in es
red im eret, to tu m suae pietatis con siliu m B . V irg in i p rop osu it, sin e cu iu s libera
consensione, statuerat n on ex eq u en d u m . M u lta sunt S S . P atru m D o c to ru m q u e
testim onia q u ib u s asseritur D e u m to tu m h u m anae red em p tion is co n siliu m in
m an ib u s B. V irg in is posuisse. A n n u it V irg o , P ater F iliu m m ittit, D e i et V ir
gin is F iliu s hom in es redim it: hom in es a peccati m o rtisq u e servitu te liberantur.
H a ec \ irgin is consensio h o m in u m red em p tion em ve re d eterm in an s, po tcstn e
d ici n u llu m in eam red em p tion em in flu xu m exercuisse? C e rte B. V irg o , hanc
h o m in u m red em p tio n em toto cord e exop tan s atqu e d esiderans, P atrisq u e co n
silio et F ilii vo lu n ta ti con sen sio n em praebens, sanguinem etiam suum F ilio dedit,
eo fin e ut humanae redemptionis pretium esset. V e re ig itu r dici potest et d eb et
ipsam , remote saltem, in pretii solu tio n em partes h a b u isse. V olu ntas E iu s fu it
conditio sine qua non, nostrae salutis ». lio vel m agis q u od ip sa « m aterna in F i
liu m iura p ro h om in u m salute abd icavit ». P retiu m nostrae red em ption is erat
san guis F ilii sui, illiu s n em p e q ui est c n obis natus ex intacta V irg in e ». H in c
erat aliquid M ariae, i. e. m ediate, v i scilicet origin is, sim ilitu d in is et indolis.
Libere ergo abdicando, con cu rrit seu cooperata est solu tio n i pretii, q u am v is actus
solu tio n is eius, in ord ine iuris, sit secu n d u m q u id ta n tu m et de con gru o.
A t praeter dolores C h risti (q u i erant aliq u o m od o d olores eius), 1 B. V irg o
proprios etiam d olores (m eritorios et satisfactorios) ob tu lit, q u i a D eo , sim u l
cu m d oloribu s C h risti, ta m q u a m p retiu m red em p tio n is nostrae (vi officii C o r-
red em p tricis seu vi associationis) h abiti fu eru n t.
1 V e r e e n im P e r d o le n s M a te r , iu x ta cru cem stan s, illu d P sa lm ista e re p e te re p o te ra t:

<■O p p r o b r ia e x p r o b r a n tiu m t ib i c e c id e r u n t s u p e r m e » (P s. 68, io ) . R e c o la n tu r v e rb a C h a n a -
n ae a e ad Ie s u m : « M is e r e r e m ei, D o m in e , fili D a v id ; filia m ea m a le a d a e m o n io v e x a tu r»
( M a t t h ., i s , 22). C ir c a q u a e v e r b a a c u te a n im a d v e r tit S . A m e d e u s L a u s a n n e n s is : « N o n d ic it:
M iserere f ilia e , sed M iserere mei', q u ia d o lo r filiae est m a tris » ( P L 162, 1389). Q u a n to m ag is,
ig itu r , d o lo r F i l i i fu it d o lo r M a t r is ! ... O ffe re n d o ig itu r d o lo re s F ilii, B . V ir g o a liq u o m o d o ip so s
suos in e ffa b ile s d o lo re s , e t id e o id e m v e lu t i r e d e m p tio n is p r e tiu m o ffe r e b a t. lu r e ig itu r m e r i-
to q u e D e ip a ra Corredem ptrix fo r m a lite r n u n c u p a tu r.
3«2 O BIEC TIO N ES CONTRA CORRED EM PTIO N EM
III - DE Q BIECTIONIBUS C O N T R A C O R R E D E M P T I O N E M 1
E xp o sitis argu m en tis (ex M a g isterio ord in ario E cc l., ex S. S crip tu ra et ex
T ra d itio n e) q u ib u s sufficien ter, saltem , coop eratio immediata B. V irg in is in
red em p tion e o b iectiva prob atu r, ad ob iection es q u asdam , tan d em aliq u an d o,
d ev en ien d u m est, in q u ib u s ad versarii C o rred e m p tio n is n im iu m sane et p ra e
sertim m od o minime theologico insistunt. E x o rd iu n tu r enim , T h e o lo g i isti, non
iam a C o rred e m p tio n is facto prou t ex R evelation is d ocu m en tis resultat, sed ab
impossibilitate huius facti ex q u ib u sd a m d ifficu ltatib u s (quae circa fidei m ysteria
n u m q u a m desun t) d esu m p tis, q u aru m p raecip u a et fu n d am en talis ad hanc r e d u
citur: B. V irg o u tp o te et ipsa Redem pta, C o rred e m p trix esse non potuit: fuisset
en im sim u l activa et passiva sub eodem respectu .
H a c via et ratione, u t patet, tractation is th eologicae ordo in v ertitu r om n in o.
P ostu lat en im recta m eth od u s th eologica u t veritas facti, ante om nia, in re v e la
tion is fo n tib u s in q u iratu r; si veritas facti ex ipsis fo n tib u s non constat, vanae
sun t difficultates; si vero veritas facti (prout in casu n ostro de C o rred e m p tio n e)
su fficien ter saltem constat, difficu ltates (ceteru m in evitab iles) solven dae eru n t,
ita tam en ut q u aelib et probabilis solu tio ex se sufficiat. A d p rin cip iu m h o c illu
strand um , vald e iu va t sequen s ex em p lu m a P. B o ver 2 prop ositu m :
« A n te q u a m Im m acu lata B. V irginis C o n ce p tio d ogm atice esset definita,
cu r a n on n u llis th eologis reiiciebatu r? Q u ia, aiebant, B. V irg o fu it a C h risto
red em pta; red em p tio autem p ra eviu m su p p on it peccatu m : n ecesse ergo fu it,
ut B. V irg o saltem per a liq u od instans, origin ali peccato fu erit ob n oxia. P rava
ista in q u isitio n is via in m an ifestu m d u xit errorem , ab E cclesia dein d e so llem
n iter rep rob atu m . T im e n d u m est ergo, ne, d u m fa ctu m C o rred e m p tio n is e x a
m inatur, sim iles rationes in sim ilem trahant errorem , p o stm o d u m forte ab E c c le
sia dam n and um . In q u aestion e de C o n ce p tio n e Im m a cu la ta u tru m q u e erat
veru m : et B. V irg in e m esse a C h risto red em ptam , et im m u n em fu isse n ih ilo
m in u s ab origin ali peccato. D u a ru m istaru m veritatu m con ciliatio d ifficu ltatem
sane creabat; at solutio erat tentan da ac reperien da. F ieri pariter potest ut u tr a m
q u e ve ru m exsistat: et red em p tam fu isse B. V irg in em , et sim u l tam en C o rre -
d em p tricem . S it sane difficilis d u o ru m isto ru m conciliatio; at vero si u tru m q u e
in fo n tib u s d ivin ae revelation is asseritur, testanti D e o ob seq u en d u m ; u tru m q u e
p ariter ad m itten d um ; u triu sq u e con ciliatio tentan da, q u an tu m vis difficilis prim a
iro n te vid e atu r. P eregrin a tu r in theologia, q u i d ivin aru m ve rita tu m in ter se
co n cilian d aru m d ifficu ltate tu rb atu r. V e ru m om n ino certu m q u e est D e u m et
3 C f r p r a e s e r t i m D e n e f f e , S . I ., i n G regoria n um , 8 ( 1 9 2 7 ) 3-22; C a r o l I. B ., O . F . M .,
T h e B lessed V irg in 's Co-R edem ptio?! v in d ica ted , Q u a r a c c h i , 1937; C r is o s t o m o de Pa m plo n a ,
S o lu cio n de las d ificidtades contra la Corredeticion M a ria n a propiam ente d ich a, i n E stu d ios M a
rian os, a. 3 , v o l . 3 , M a d r i d , 1 9 4 4 , p p . 2 3 5 - 2 5 4 .
2 C fr M a ria n u m , 2 ( 1 9 4 0 ) 4 1 - 4 2 , a r t . Redem pta et C o rred em p trix.
O BIE C T IO N ES CONTRA CORREDEM PTIO NEM 383
im m u n ita b ilem esse et liberu m : ve ru m certu m q u e pariter, d ivin am V e rb i p e r

sonam hum anae in C h risto naturae esse realiter u n itam , hac tam en u n ione n u l
lam intrin secam m u tation em pati; ve ru m item certu m q u e, et d ivin am gratiam
efficacem exsistere, et hu m an am n ih ilo m inu s vo lu n ta tem ab ea m otam liberam
prorsu s m anere: quis tam en gloriari audeat se d ifficillim am haru m verita tu m
con ciliatio n em plane perspicere?
C on stat ergo in veritate C o rred em p tio n is, sicu t in u n iversu m d ivin o ru m
m ysterio ru m , vestigan d a, non ab hum anis rationibus, sed a d ivin is oracu lis
esse ord ien d u m . V a let in d ivin is m ysteriis M a g n i L eo n is severa sententia: « A b i
ga tu r p ro cu l terren aru m caligo ratio n u m , et ab illu m in atae fidei ocu lo m u n dan ae
sapien tiae fu m u s a b s c e d a t» ( P L 54, 216).
F acto ig itu r C o rred e m p tio n is e x fon tib u s R evelation is d em on strato, o b iectio -
n u m solu tio n em in q u irim u s, qu aru m q uaedam ipsam rem p er titu lu m « C o rre -
d em p trix» significatam , q u aedam vero titulum ip su m « C o r r e d e m p tr ix » resp iciu n t.
A) Obiectiones contra rem per titulum « Corredemptrix» significatam. T ri

p lici ex cap ite ob iection es istae d u cu n tu r, v id e lic e t: 1) ex parte personae redi
mentis, 2) ex parte personarum redimendarum, 3) ex parte ipsius operis redemptionis
in seipso considerati.
I. O b i e c t i o n e s e x p a r t e p e r s o n a e r e d i m e n t i s . 1 ) Prim a obiectio ex
h oc d esu m itu r q uod persona redim ens, seu Redemptor, u n u s est, iu xta illu d A p o
stoli: « Unus est M e d ia to r U ei et h om in u m , hom o C h ristu s Iesu s » (I T im ., 2, 5).
H u ic tritae d ifficu ltati tritam resp o n sion em ad d u cere solent th eo lo gi d ice n
tes, textu s illos S. S crip tu ra e aud iend os tan tu m esse de solo m ed iatore et red em p
tore perfecto ac pri?icipali, et ideo nullaten u s ex clu d e re m ed ia tricem ve l corre-
d em p tricem secundariam et subordinatam quae im m ed iate cooperata sit ad red em p
tion em in actu prim o spectatam . V eru m — a n im advertit G oo ssen s — quaeri
p o test u tru m haec th eo lo go ru m distinctio cu m d octrin a S. S crip tu ra e sit com -
po ssibilis ... Ad d irim en d am q u aestion em , non sufficit in sp icere u n u m alte-
ru m ve S. S crip tu ra e te x tu m seorsim et abstracte, sed assertorum sen su m d eter
m in are o p ortet iu xta contextum ac doctrinam gen eralem S crip tu ra e de m ed ia
tore ac red em p tore in re salutis » (o. c., p. 30). Iam vero , atten to co n tex tu et atten ta
d octrin a gen erali S crip tu ra e, u n icitas M e d ia to ris de qua agitu r in textu E p . 1
ad T im . (2, 5) « est — iu xta G oo ssen s — omnino stricte au d iend a ». E ten im « H an c
u n icita tem esse omnino stricte aud iend am , osten d it p rim u m asserti m em b ru m :
« u n u s D e u s ». S icu t D e i unitas non co m p a titu r D eo s secu n d arios, ita, u n icitas
m ed iatoris in red em p tion e o b iectiva m ed iatores secun darios, qui im m ed iate
coop eren tu r, ex clu d e re d icend a est; n onne haec con clu sio necessario defluit
ex arctissim o p arallelism o m em b ro ru m r ».
R atio, q uam ad d u cit A u c to r, est ev id en ter ingeniosa. A ttam en , ex p arallelism o
m em b ro ru m non ex clu d itu r quaelibet im m ed iata coop eratio red em p tion i o b iectivae.
O BIEC TIO N ES CONTRA CORREDEM PTIO NEM
Ia m vero coop eratio q u am B . V irg in i vin d ica m u s, non h oc m od o a n obis

in tellig itu r quasi p er coop eration em suam a liq u id addiderit valoris satisfactioni
et m erito C h risti (q uae su n t iam valoris infiniti), sed solu m m od o u t ad im p leatu r
D ei ordinatio circa oecon om iam red em p tion is nostrae. D eus en im — prou t
postea v id e b im u s — v o lu it et d isp o su it ut congrua V irg in is, novae E vae, satis
factio et congruum m eritu m , sim u l cu m condigna satisfactione etjj cu m condigno
m erito C h risti ad n ostram red em p tion em con cu rreren t. « S ic u t en im D e u s —
iu re a n im a d v ertit F rie th o ff — creav it u n iv ersu m , q u o non egu it, ex bonitate
erga nos, ita et v o lu it F ilio suo R e d e m p to ri associare B. V irg in e m ex m iseri
c o rd ia erga nos » (D e alma S ocia M ediatoris, p. 57). S icu t ergo u n icita ti D e i
agen tis non officit coop eratio creatu raru m , ita u n icita ti H o m in is D e i m ed iatoris
n on officit coop eratio B. V irg in is.
U lte r iu s G o o ssen s an im ad vertit q u o d unicitas M e d ia to ris de q u a lo q u itu r
S. P au lu s in E p . 1 ad T im o th e u m (2, 5) est stricto sensu in telligen d a. S ed etiam
p osita coop eration e B. V irg in is , p ro u t su p eriu s ex p licav im u s, unicitas M e d ia
toris sem p er strictissim a m anet; B. V irg o en im , n on d icitu r m ed iatrix eodem
sen su ac gn o stici (contra qu os scrib eb at S. P au lu s) q u aed am en tia q u ae media
extra ren t in ter D e u m et m u n d u m pon eban t. Q u a p ro p ter van a om n in o v id e tu r
an im ad versio G oo ssen s.
U n itas enim M e d ia to ris, prou t a S. P au lo affirm atur, op p o n itu r sim p liciter
(iu xta co n tex tu m ) possibilitati cu iu sd am secundi D e i q u i su b stitu i possit unico
D e o , aut cu iu sd am secundi M e d ia to ris qu i su b stitu i possit unico M ed ia to ri; n u l-
lim od e vero op p o n itu r possib ilitati mediatorum secundariorum et su b ord in atoru m .
Ia m vero , B. V irg o , non est et n eq u it esse secundus q u id am M ediator aci latera
C h risti positus, ipsi aequalis aut ipsi su b stitu en d u s, sed est M ed ia trix secundaria,
M e d ia to ri p rin cip ali et p e rfe ctiv o om n in o subordinata et ab ipso om n ino d ep en
dens. C ete ru m , si in ten tio fu isset A p o sto lo q u am lib et m ed iation em et q u em
lib et alium M e d ia to rem , p raeter C h ristu m , ex clu d ere, n ed u m m ed iatio et M e
d iatrix immediata a n obis vin d icata, sed etiam q u aelib et M e d ia tio aut M e d ia
tr ix mediata (ab ad versariis adm issa) ex clu d i deberet; a fortiori au tem ex clu d i
d eb eret M e d ia tio et M e d ia trix immediata in d istrib u tio n e gratiaru m seu in re
d em p tion e subiectiva ab ipsis n ostris ad versariis u ltro adm issa.
T e x tu s ig itu r et co n tex tu s S. P au li, ita unicitatem M e d ia to ris efferu n t, ut
q u am lib e t M e d ia tio n em a m ed iation e C h risti in d ep en d en tem ip siq u e non su b or-
dinatam exclu d an t.
2) Secunda obiectio: D o c e t A n g e lic u s q u o d « P assiones san ctoru m p roficiu n t

E cclesiae, non quidem per modum redemptionis, sed per m odum ex em p li et
e x h o r ta tio n is ». (Sum . T h ., I I I , q. 48, a. 5). E rg o nec passio vel com passio
B . V irg in is p er m odum red em p tion is n obis proficit, et id eo C o rred e m p trix
d ici nequit.
O BIE C T IO N ES CONTRA CORRED EM PTIO N EM 385
D ist. Antec.: passiones reliquorum S an cto ru m non p roficiu n t E cclesia e p er

m o d u m red em p tion is, conc., passion es B. V irg in is, nego. B. V irg o en im , vi p rin
c ip ii sin gu laritatis, o rd in em a se con stitu it, et id eo non est « un a de om n ib u s ».
R a tio ve ro ob q uam fit d istin ctio inter passiones B. V . et reliq u o ru m S a n c to
ru m est quia solius B. V irg in is, ex om n ib u s sanctis, pretiu m red em p tion is a li
quatenus proprium erat, prou t suo loco ex p licav im u s. Ip sem et enim S. T h o m a s
in corp ore articuli scribit: Si enim aliqu is solvat pro red em p tion e alicu iu s rei
p retiu m , si non est su u m , sed alterius, non d icitu r ipse red im ere p rin cip a liter
sed m agis ille cu iu s est p retiu m ». S ed p retiu m nostrae red em p tion is fu it a liq u a
lite r B. V irg in is. E rgo. In su p er, m erita D eip arae, v i principii associationis, a ccep
tata fu eru n t a D eo ta m q u a m p retiu m redem ptionis.
II. O b i e c t i o ex parte personarum redimendarum in ter quas

erat ipsam et B. V irg o .
S i B . V ir g o c u m C h risto gen u s h u m an u m red em it, sem etipsam etiam cu m
C h risto red em it. A tq u i n on red em it s e m e tip s a m 1 (fu isset enim red em pta et
red em p trix , causa et effectu s red em p tion is). E rg o h u m an u m gen u s cu m C h risto
n on red em it.
RESPON D ETU R: S. B. V irg o cu m C h risto gen u s hum anum red em it,

sem etip sam etiam cu m C h risto red em it, distinguo maiorem: si gen u s h u m an u m
sen su u n iversali su m itu r, p ro u t et M a ria m et C h ristu m ip su m co m p lectitu r,
conc. mai.; si gen u s h um an u m sensu stricto su m itu r, scilicet, ex cep tis C h risto
et B. V irg in e , nego mai. Conc. min., nego consequens.
III. O b i e c t i o e x p a r t e i p s i u s o p e r i s r e d e m p t i o n i s in se, ex eo
q u o d v id e tu r iam cotnpletum an tequ am B. V irg o eid em coop erari potuisset.
B. V irg o , enim , est ipsamet vere redempta a Christo, seu m eliu s « su b lim io ri
m od o red em pta », prou t d icitu r in B u lla Ineffabilis. <
■Si au tem red em p ta est —
a n im ad vertit L e n n e rz — fru ctu s red em p tion is C h risti ei applicati sunt; ergo
red em p tio obiectiva iam completa su p p on itu r. S o lu m u t red em p ta B. V irg o actus
p o n ere p o tu isset q u i essen t coop eratio ad red em p tion em . S i au tem B . V irg o
in red em p tio n e o b iectiv a p ro x im e coop erata est, ipsa haec red em p tio in tali
c o o p era tio n e nondum completa su p p o n itu r, n eq u e fru ctu s eiu s B. V irg in i a p p li
1 H in c re ic ie n d a e st a sse rtio P . G o d t s d ic e n tis : « sin e d u b io M a r ia c o o p e ra ta est ad su a m

ip s iu s r e d e m p tio n e m ; res c la ra e st. Ip sa re d e m p ta e st e t q u id e m s u b lim io r e m o d o , a it P iu s I X ,
in tu itu m e r ito r u m fu t u r o r u m C h r is t i. I a m v e ro in c a r n a tio V e r b i d e p e n d e b a t a co n s e n s u M a ria e
v e r b is A n g e li p r a e s ta n d o . E r g o d a n d o s u u m c o n s e n s u m e ffic a c ite r c o n c u r r it ad su a m p r o p ria m
r e d e m p tio n e m : res est e v id e n s » (o . c ., p . 16 3 ). E tia m P . F . H . S c h u e t h , S . I. (in o p . M ed ia tr ix .
E in e m ariologische F rage, p . 320 e t p p . 2 5 2 -2 5 6 ) c o n c e d it B . V ir g in e m c a u s a m e ffic ie n te m m o r a
le m (su b o rd in a ta m ) r e d e m p tio n is s u im e tip s iu s esse p o tu isse .
Ita e t i a m C ampana, M a r ia n el D ogm a, p . 20 8 , e d . 4 , 1 9 3 6 .
25
386 O B IE C T IO N ES CONTRA CORRED EM PTIO N EM
cati. E rg o id em op us u t p e rfe ctu m et u t n o n d u m p e rfe ctu m su p p o n en d u m esset».

Ita ratio cin atu r H . L e n n e r z (o. p ., p. 168). 1
T o ta vis argu m en ti in h oc sita est: « A p p lic a tio alicu iu s op eris, su p p o n it
op u s iam in seipso aliq u o m od o co m p letu m . A tq u i red em p tio fu it applicata V irg in i
p riu sq u am ipsa coo p era retu r aut coop erari p o tu isset (q u ia et ipsa fu it redempta).
E rg o p riu sq u am B. V irg o coop erari p o tu isset red em p tio su p p o n itu r iam in seipsa
com pleta.
RESPON D ETU R: Ad maiorem', applicatio a licu iu s o p eris su p p o n it o p u s
iam in seipso aliq u om od o com p letu m ;
di st. mai., su p p o n it op u s iam in seipso aliq u o m od o c o m p letu m relate
ad illam cui applicatur, conc. maiorem; relate ad alios, n ego mai.
A d minorem: distin gu o: red em p tio fu it applicata B . V ir g in i p riu sq u am ipsa
coop eraretu r aut coop erari potu isset red em p tio n i suimetipsius, conc. m in ., red em p
tion i aliorum, contrad. min. p rioritate naturae con c. m in o rem , p rioritate etiam
temporis, n ego m inorem .
E ten im , ideo B. V irg o sublimiori modo red em p ta est (vid e licet praeservata
ab in cu rren d a cu lp a origin ali, n on vero liberata, sicu t alii, ab ipsa) u t p o sset
cooperari red em ption i aliorum (non su im etip siu s). C e r te B. V irg o fu it redempta
priusquam esset corredemptrix aliorum ; sed prioritas ista est prioritas naturae non
temporis eo q u ia non p o tu isset alios co rred im ere nisi v irtu te redemptionis C h risti,
quae red em p tio natura, n on tempore, p raeced it corredemptionem B . V irg in is, sicu t
causa sem p er p raeced it effectu m natura, n on vero sem p er tempore. H in c actio
red em p tiva et m eritoria C h risti praeintelligitur actioni red em p tiva e et m eritoriae
B . V irg in is. T a lis p rioritas plu ries — u t a n im a d v ertit P . F r ie t h o f f 2 — o ccu rrit
in m ysterio In carn ation is, sicu t cu m anim a C h ris ti praeintelligitur in fo rm are
co rp u s ad h oc ut co rp u s sit a ssu m ptib ile; et tam en n u lla est p rioritas tem p oris
ib i. In su p er, u t alio exem p lo u tar, recte d ici p o test B. V irg in e m sanctificatam
fuisse post animationem, si illu d «p o s t » in tellig a tu r de po sterio ritate naturae n on
vero de posterioritate temporis, eo quia in eodem instanti temporis caro B . V i r
gin is fu it anim ata et sanctificata; attam en prius, p rioritate naturae, fu it anim ata
q uam sanctificata, u tp o te h abens debitum con trah en d i p ecca tu m origin ale. Ita
pariter d ici po test q u od B. V irg o priu s, p rioritate naturae, fu it red em p ta q u am
C o rre d e m p trix alio ru m , q u ia n on p o tu it agere nisi v i gratiae in tu itu m e rito
ru m C h risti sibi concessae: attam en sim u l tempore p o tu it esse et red em p ta et
C o rre d e m p trix aliorum . C o n tra hanc d istin ctio n em , ce te ru m iam notissim am ,
n eq u e L e n n e rz, n eq u e G oo ssen s, n eq u e P h ilip s etc. in p rop ria perp en satio n e
ob ieceru n t. Et ideo nulla impossibilitas d em on stratu r aut dem on strari p o test
contra coop eration em immediatam B. V irg in is in red em p tio n e ob iectiva.
1 I d e m re p e tit in G regorianum , 1 9 4 1 , p . 322.

2 D e A lm a S o cia M ed ia to ris, p . 13 5.
O BIE C T IO N ES CONTRA CORRED EM PTIO N EM 387
S ed op pon i ulteriu s posset: si ita est, duplex v e lu ti redemptio d istin gu i debet:

u n a qua red em p ta est B . V irg o , et alia qua red em p ti su n t alii: q u od est in a u d i
tu m et in ad m issibile, q u ia red em ptio una est et in d ivisa.
RESPON DETU R: n ego sup p ositu m . N am red em p tio, in u tro q u e casu ,

sem p er una ead em q u e rem anet, tu m q u ia causa prim aria perfectiva red em p tio
nis, per se et simpliciter sufficiens ad in tegru m red em p tion is op u s p erficien d u m
ima est; tu m quia causa su b ord in ata (uti est B. V irg o in red em p tio n e alioru m )
n on agit nisi in virtute causae prioris, et ideo n on perficit opus red em p tion is nisi
sec. quid et de congru o: q u o d tam en D e u s v o lu it pro red em p tion e aliorum. T o tu s
effectus, ergo , trib u itu r tandem C h r is t o .1
P o tiu s q uam d u p lex red em p tio, duo momenta (non d u p lex actio) in sa cri
ficio R e d e m p to ris d istin gu en d a v id e n tu r, in q u o ru m p rim o op eratu r salus M a
riae, in secu n d o vero o p eratu r salus to tiu s gen eris hu m an i cu m coop eration e
M a ria e. E t ita sp ecialis locu s reservatu r M a ria e etiam in eo q u o d red em p tio n em
eius resp icit, 2 cum o rd in em a se con stitu at. A u d a x forsan q u ib u sd a m h a ec
d istin ctio vid e b itu r. A t, n on m in u s au d ax v id e ri d e b u it th eo lo gis saec. x m
d istin ctio in ter red em p tion em praeservativam et liberativam; et tam en illa n ostra
d istin ctio , n on m in u s q u am ista, a d ocu m en tis revela tio n is ex ig itu r.
H u ic d ifficultati q u ae est certe p ra ecip u a et fu n d am en talis, o m n in o aliae
p ro b ab iles solution es dari possun t et de facto datae sunt. P ra e ceteris ve ro recen
1 P ra e o c u lis h a b e a tu r se q u e n s re s p o n s io c l. B ittr e m ie u x : « C o n t r a p ra e fa ta m d is t in c
t io n e m o p p o n u n t: “ A c t u s R e d e m p tio n is p e r C h r is t u m e st n a tu ra u n u s : q u o d e st n a tu ra u n u m
n o n e st se p a ra b ile : im p o s s ib ile id c ir c o v id e t u r in a c tu illo C h r is t i n a tu ra u n o in tr o d u c e r e ta le m
se p a ra tio n e m q u o d ib id e m e sse t a liq u id q u o d r e s p ic e r e t ip s a m M a r ia m e t a liq u id q u o d r e s p i
c e re t a lio s h o m in e s
« A d h a n c u lt im a m in s ta n tia m e x te n u a n d a m sufficit a tte n d e re ad s e q u e n te m d is tin c tio n e m :
A c t u s R e d e m p t i o n i s C h r i s t i e s t n a t u r a u n u s , i. e . e s t u n u s i n s e , q u o a d s u b s t a n t i a m , i t a u t n o n
p o s s in t in eo d istin g u i influxus d istin cti, p ro q u a n t o a c t u s ille in se u n u s r e s p i c i t t e r m i n o s
d i v e r s o s , nego; e s t i n s e u n u s , i t a t a m e n u t i n e o d i s t i n g u i p o s s i n t i n f l u x u s d i s t i n c t i p r o q u a n t o
a c t u s i l l e i n s e u n u s r e s p i c i t t e r m i n o s d i v e r s o s , conc.
A d m in.: q u o d e st n a tu ra u n u m , in se , q u o a d su b s ta n tia m , n o n est s e p a ra b ile in se , q u o a d
ip s a m s u b s ta n tia m , tra ns. ; q u o d e st n a tu ra u n u m ta le e st q u o d n u m q u a m in e o c o n s id e r a r i
e t d is t in g u i p o s s u n t in flu x u s d iv e r s i in te r m in o s d iv e r s o s , nego.
« A d m is s o ita q u e a c tu m re d e m p to r iu m C h r is t i (p a ssio n e m e t m o rte m ) esse n a tu ra u n u m ,
verum t a m e n m a n e t h u n c a c tu m n atu ra u n u m in flu x u s h a b e re d iv e rs o s in te rm in o s d iv e r s o s .
U t te rm in i d iv e rs i h ic c o n s id e ra n d i s u n t tu m ipsa B . V ir g o , tu m a lii h o m in e s . E t e n im , u t i n c o n
c u s s u m a b o m n ib u s e st te n e n d u m a c tu m R e d e m p to r iu m C h r i s t i a lite r re sp ic e re M a r ia m e t
a lite r a lio s h o m in e s. L iq u e t e x in d e n o s in u n o a c tu re d e m p to r io C h r is t i iu re e t m e r ito d i s t i n
g u e re p o sse in flu x u m p r o u t M a r ia e st te rm in u s e t p r o u t a lii id s u n t. E x u n o ita q u e a c tu r e d e m p -
to r io C h r is t i h a b u it B . V ir g o g ra tia m s ib i, q u a m n o n p o t u it m e r e r i, sed sim u l e x h a c g r a tia m
a lio ru m , q u a m id e m ille u n u s a c tu s r e s p e x it, M a r ia c o m m e re ri p o tu it, id q u e p r e c is e e x gra tia
e x a c tu r e d e m p to r io C h r is t i a c c e p ta ad h o c u t p r o a liis p o s se t c o m m e re ri » (E p h e r n . T h e o l.
L o v . y 8 [ 1 9 3 1 ] 2 2 9 -4 3 0 ).
2 C f r B e u m e r, S . I., in E p h e m . S c h o la s t i k , 13 (19 3 8 ) 2 6 9 -2 7 0 .
3 83 O B IE CTIO N E S CONTRA CORREDEM PTIO NEM
se ri m eretu r rad icalis solu tio d ata a cl. prof. L e b o n , in principio singularitatis
fun data.
B. V irg o , enim , in oeco n om ia red em p tion is, saeparari om n ino d eb et ab o m n i
b u s aliis et po n i, cu m C h risto , in ter D e u m et hom in es red im en d o s. C o n seq u en ter,
B . V irg o est n ecessario extra et supra leges omnes communes: p ersonae en im sin g u
lari, singulares (non vero com m u n es) leges ap p lican d ae sun t. H o c posito, o b iec-
tio n ib u s a d versarioru m resp o n d eri potest: veru m q u id e m est red em p tion em
C h risti su p p on i n on posse sim u l iam completam (qu ia D eip a ra e applicata) et ad h u c
complendam (q u ia su p p on it, in casu nostro, coop eration em M ariae). A t , h o c ve ru m
est pro omnibus aliis, n on vero p ro M a ria , cu i co lla tu m est a D e o munus p u b li
cum sociae R ed em p to ris in u n iv erso salutis op ere. D istin g u en d a p roin d e est,
in B. V irg in e , persona privata a persona publica. Si con sid eretu r u t persona p r i
vata, B . V irg o est red em pta, sicu t alii, et su b iacet, sicu t ceteri om n es, leg ib u s
co m m u n ib u s, et id eo m eru it p ro seipsa, de condigno, b ea titu d in em aeternam ,
et de congruo, pro aliis, ap p licatio n em eo ru m o m n iu m q u ae C h ristu s pro ipsis
d e condigno p ro m eru it. S iv e r o B . V irg o con sid eratu r u t persona publica, m u n ere
officiali S o ciae R ed em p to ris vestita, m eritu m eius u n u m q u id efficit c u m m erito
C h risti de condigno. T a m q u a m persona privata, p rin cip iu m m eriti eius est gratia
sanctificans, seu gratia C hristi, u tp o te m eritis C h risti ipsi collata; ta m q u a m p e r
sona publica, e contra, p rin cip iu m im m ed iatu m m eriti c o rred e m p tivi, est mater-
nitas divina seu gratia D e i (non vero gratia C hristi). H isce positis, axiom a th e o
logicu m : « p rin cip iu m m eriti n on cad it sub m erito» salvu m m anet, q u ia p rin
c ip iu m m eriti corredemptivi n on est iam gratia C h risti R ed em p to ris sed gratia
Dei\ co n seq u en ter, tale m eritu m corredemptivum V irg in is (cu m n on proced at,
ta m q u a m a p rin cip io, a m erito C h risti R ed em p to ris) m in im e su p p o n it re d e m p
tion em o b iectiva m iam completam, cu m , in h yp o th esi, n u llim o d e su p p on atu r
V irg in i applicata (ad h oc u t coop erari valeat red em p tion i aliorum ).
Q u id q u id sit de q u alitate m eriti D eip a ra e a p ro f. L e b o n p rop u gn ati (u tru m
n em p e sit de condigno v e l de congruo, etc.), v id e tu r cu m certitu d in e retin eri posse
d istin ctio in ter person am privatam et personam publicam. B . V irg o en im non
u t persona priva ta (seu u t filia A d a e, p eccato et red em p tio n i su b iecta) sed u t
perso n a publica, officio sociali a D e o decorata, nos co rred e m it cu m C h risto , et
id eo p rin c ip iu m m eriti corredemptivi seu socialis aliu d om n in o esse d eb u it a
p rin c ip io m eriti priva ti, seu p ro sem etipsa. H a c d iversita te p rin cip ii m e ri
to rii posita (n em p e gratia D ei, pro m erito corredemptivo, et gratia C hristi pro
m erito privato) ru it om n in o basis ipsa celeb errim ae ob iection is con tra coo p era
tion em im m ed iatam .
M e liu s forsan (iuxta ea q u ae ex p osu im u s u b i de p raed estin ation e D eip a rae
egim u s) gra tia D eip a rae , ta m q u a m p ersonae publicae con cessa v o ca retu r gratia
C hristi capitis (sicu t gratia A n g e lo ru m ) et gratia eid em tam q u am personae p r i
vatae concessa v o ca retu r gratia C hristi Redemptoris (sicu t gratia n obis concessa).
O BIECTIO N ES CONTRA CORREDEM PTIONEM 389
Obieitur ulterius: In om n ib u s d o cu m en tis d o ctrin a lib u s E cclesia e

red em p tio u n i tan tu m C h risto trib u i v id e tu r. Q u a p ro p te r su p p o n en d u m esset
q u od E cc lesia , in d octrin a R ed em p tio n is, elem e n tu m q u o d d am n ecessariu m
(ob v o lu n ta tem D e i) iu g iter om isisse: q u o d ad m itti n on p o t e s t .1
R E S P O N D E T U R : Sufficit, in p ra ed ictis d o cu m en ti (D ecretum pro Iacobitis,

D e n z 7 1 1 , et Concilium T rid., D e n z 799) sola m en tio C h risti R e d e m p to ris et
m eritoru m eius, q u in ob h oc B. V irg o C o rre d e m p trix , c u m suis m eritis, e x c lu
d a tu r. R a tio v e ro ob q u am in praelau d atis d o cu m en tis m en tio fit de C h risto
R e d e m p to re ta n tu m m od o, h a ec esse v id e tu r: q u ia coop eratio D eip a ra e re d e m
p tio n i n ostrae eiu sq u e satisfactio n es et m erita virtutem omnem et efficaciam
trahunt a R e d e m p tio n e C h isti, a sa tisfa ctio n ib u s et m eritis eiu s. D ic i ergo sim
p lic iter p o test, p e r b re vio rem , q uod C h ristu s nos red em it, q u in ob hoc co o p e
ratio im m ed iata D eip a rae ex clu d a tu r, eo qu od non n om in atu r. E sset igitu r id em
ac d icere: sol illu m in at m u n d u m . H o c d icen d o , m in im e asserere in ten d o q u od
lun a pa rtem n on h abeat in illu m in atio n e m u n d i, tem p ore n o ctu rn o . A tta m e n ,
quia tota lu x lunae d eriv a tu r a sole, sim p liciter assere p o ssu m solem illu m i
nare m u n d u m . Id e m ergo d ice n d u m v id e tu r de R e d e m p tio n e. 2
A t n on d esu n t — u t suo loco v id im u s — d o cu m en ta qu aed am ecclesiastica ,
seu E n c y c lica e R . R . P o n tificu m , in q u ib u s de co o p era tio n e im m ed iata D e ip a ra e
ad red em p tio n e m o b iectiva m sat clare serm o e s i.
B ) Obiectiones contra titulum « Corredemptrix »

1) O b ie itu r : Titulus « Corredem ptrix» est novus. Ita, e. g. B a r tm a n n ,3 B e l
lanti 4 etc.
R esp o n d eri p o test q u od usus titu li Corredem ptrix non est tam recens sicu t
co m m u n ite r cred itu r. F . H eiler osten d it in ven iri ve stig ia h u iu s titu li in M a rio -
logia S y ria ca saeculi iv (cfr D ie Gottesm utter im Glauben und B eten der Jahrhun -
derte, in Hochkirche, M iin ch e n , 193 1, p. 180). D e facto autem , saec. v, M o yses
C IIO R E N E N SIS usus est titu lo C o rre d e m p trix in h y m n o q u od am litu rg ico E c c le

siae A rm en ica e (cfr Sharakan, ed. C o n sta n tin o p o lit., 1790, p. 50; apu d S c h u e t z
Sum ma M ariana, I ed ., P ad erb o rn , 1903, p. 514 ). In itio saec. x iv , A n o n y m u s
M i n o r i t a (F ra n cisca n u s) in suo Tractatus de praeservatione gloriosissimae V ir
ginis M ariae, ante a. 1323, uti v id e tu r, co n scrip to , 5 co n ten d it S p iritu m S an e-
1 Ita L fnnerz, in G regorianum 22 ( 1 9 4 1 ) 320 ss.

2 C f r e tia m S tra IjT £ R , in G regorianum 25 (19 4 4 ) 32.
3 L ehrb u ch der D o g m a tik , t . 1, F r e ib u r g , 1920 , p . 458. A t t a m e n , ip s e m e t fa te tu r illo t itu lo
u s u m fu isse in su o q u o d a m o p e re a s c e tic o d e B . V ir g in e , secundum exem plum recentiorum P o n
tificu m .
4 M a r y , C orredem ptrix an d M e d ia tr ix , in O u r B lessed L a d y , C a m b r id g e S u m m e r S c h o o l
L e c t u r e s (B u rn s O a te s and W a s b h o u r n e , L o n d o n , 19 3 3 , p . 2 14 ).
5 C f r A i .v a y A sto rg a ( S b a r a l. S u p p i., p . 64).
39° O B IE C TIO N E S CONTRA CO RREDEM PTIONEM
tu m , in historia R ach elis, V irg in e m M a ria m E cclesia e p ro p o n ere et q u id e m u t

a cu lp a o rigin ali p raeservata n ecn on u ti Co-redem ptrix cum Christo, q u ip p e quae
u n a cu m E o aetern i P atris oves p a v it per su am in stru m en ta lem coop eration em
ad op us R e d e m p tio n is nostrae. E o d em saecu lo A la n u s V a r e n iu s , etiam M o n -
talb an u s ap p ellatu s (c fr P etr us de A lv a et A s t o r g a , in B ibliotheca M ariana,
M a triti, 1648, vol. 3, p. 525) scrib eb at: « U t duos con d at in sem etipsa in uno
n ovo h om in e facien s pacem , ut reconciliaret omnes in uno corp ore D eo , p er c ru
cem F ilii sui, in terficien s in im icitias in D o m in o jlesu et q u ad a m ration e in
sem etipsa altera Corredem ptrice (ut vo lu n t) evan gelizan s in u n o ve rb o U n ig e
n ito F ilio suo pacem iis q u i lo n ge et pacem iis q u i p ro p e ». Saec. x v , B ern ard in u s
de B u stis testa b a tu r B. V irg in e m Corredemptricem a S S . P atrib u s « passim n o m i
n ari ». 1 E o d em saecu lo in v en itu r titu lu s iste in O ratio n a lib u s S . P etri S alisb u r-
gensis. 2 Saec. xvi A lp h o n s u s S alm eron , th eo lo gu s C o n cilii T r id . scrib eb at:
« M a ria ... assum pta fu era t a C h risto ut esset (si ita lo q u it licet) corredemptrix,
m ed ia trix et c o o p era trix salu tis gen eris h u m ani ». ( Com m ent. in hist. Evang.,
t. 3, tract. 5, p. 16 1, C o lo n ia e, 1602).
A t, posita etiam relativa n o vita te titu li Corredem ptrix, n ih il contra ipsu m se q u i
tu r. E tia m ve rb a omousion ( = con su bstan tialis), transubstantiatio etc. aliq u an d o
n ova fu eru n t. E t tam en nem o, ratione n ovitatis, illa reiecit, cu m veritatem re v e
latam o p tim e exp rim an t. In verita te en im revelata, n u lla certe haberi potest
o b iectiv a evo lu tio ; at, in d ogm aticis form u lis, evolu tio fu it, est et erit. In su p er,
titu lu s Corredem ptrix q u am p lu rim is v o cib u s idem sign ifican tibu s exp ressu s
in v en itu r, p ro u t in d ecu rsu to tiu s tractation is vid im u s. T a n d e m , cu m titu lu s
« C o rre d e m p trix — p ro u t a n im ad vertit card. L e p ic ie r — iam p lu riu m saecu
lo ru m usu apud p o p u lu m ch ristian u m , E cclesia n on con trad icen te, in valu e-
r u it, m erito temerarius d iceretu r q u i de illiu s legitim itate d u b itaret » (o. c., p. 504).
2) Obi e i t ur , u l t e r i u s : 1. Terminus « Corredem ptrix» minus apte significat

id ad quod significandum adhibetur. Ita B artm an n (Lehrbuch der D ogm atik, ed. 7,
t. 1, F re ib ., 1928, p. 144), B ellan ti 3 ( 1. c., p. 214), C o n g a r 1 etc. R atio est q u ia
1 Ed. S h e r b r o o k e , p p . 4 0 -4 1.
S a e p e e n im B . V ir g o s im p lic it e r R edem p trix a p p e lla tu r , a u t s im p lic ite r d ic itu r n os rede
misse. ( C f r B o v e r in Gregorianum , 6 [ 1 9 2 5 ] 5 5 3 -5 5 6 ).
2 C fr D e I r a g u i, L a M ed ia cio n de Ia Virgeti en la hinm ografia la tin a de la E d a d M ed ia ,
B u e n o s A ir e s , 1938 , p . 173 .
3 Ita e tia m a liq u a n d o P . M e r k e l b a c h in R e v . E cc l. de I.iege, 10, 1 : M a te r divin ae gratiae',
Q u id senserit S . Thom as de M ed ia tio n e B . V irg in is, in X e n ia T h om ., 1924. A t in su a re ce n ti
M a rio lo g ia s c r ib it: « T e r m in u m ( C o r r e d e m p t r ix ) m in u s p r o b a n d u m d ix e r u n t p lu re s , q u o ru m
e t n o s fu im u s , q u ia secun dum e ty m o lo g ia m v id e t u r a e q u iv o c u s . A t sig n ifica tio te rm in o r u m
m a x im e p e n d e t a b u su . N u n c a u te m , iu x ta u s u m ia m re c e p tu m , te rm in u s ille ia m h a b e t s ig n i
fic a tio n e m o m n in o re c ta m ad o p u s re d e m p to r iu m s u b o rd in a ta e c o o p e ra tio n is; sa lte m in p lu
rib u s lin g u is » (p. 333).
4 C f r R ev. S cien c. P h ilo s. et T h e o l., 27 (19 3 8 ) 6 47-6 48 .
OB IE CTIO N E S CONTRA CO RREDEM PTIO NEM 391
coop eration em p e r^co ordinationem, et id eo u n iv o cam , p o tiu s q u am coop eration em

subordinatam et instrumentalem sign ificat. M e liu s [adhiberetur v o x coadiutrix,
cooperatrix ...
R E S P O N D E T U R : M in im e !,... T e r m in u s Corredem ptrix, e x se, n ih il aliud

n isi a ctiv u m q u od d am in |redem ptione co n so rtiu m significat. A tq u i B . V irg o ,
reapse, ut vid im u s, q u od d am a ctiv u m in red em p tion e con sortiu m exercu it.
E rg o , si ipsa res a d m ittitu r, n om en ip su m q u o res p rop rie sig n ifica tu r respu i
m in im e d eb et. N a m , v i etym o lo giae, co rred e m p trix n ih il aliu d significat nisi
redimere cum ... i. e. a ctiv u m con sortiu m ta n tu m in red em ptione.
R e s m eliu s p a te b it ex em p lo a S. P au lo d esu m p to. S crib it A p o sto lu s ad C o r in
thios: « E g o p lan tavi, A p o llo rigavit: D e u s autem in crem en tu m d ed it. Itaq u e,
n eq u e q u i plantat est a liq u id , n equ e qui rigat: sed q u i in crem en tu m dat, D e u s »
( i C o r ., 3, 6-7). E t b en e q u id em , eo quia u n iu s D e i est dare gratiam et S p iritu m ,
u n d e tota operis A p o sto lie i efficacia p en d et. E t tam en, hoc n on ob stan te non
d u b itat A p o sto lu s se su osqu e socios « D e i cooperatores« seu collab oratores in
h um anae salutis op ere appellare: « D e i, en im , in q u it, su m us a d iu to r e s », vel
p o tiu s, ex vi verb i graeci, cooperatores seu collab oratores ( a v v e p jo i) (1 C o r.,
3, 9). E t alibi: « A d iu to re s (crvvepyoi) su m u s gau d ii vestri» (2 C o r ., 1, 24). Q u ae
locu tio, ut praeclare osten d it C o rn e ly , con sortiu m c u m d ivin o op ere significat.
H o c posito, ita arg u it P. B o ve r (G reg., 1926, pp. 542-3): « C o n fera m u s n u n c
A p o sto lo ru m coop eration em in op ere d ivin o salutis h u m anae cu m B . V irg in is
co o p era tio n e in op ere red em p tion is. In op ere d ivin o salu tis hum anae, tota op eris
v irtu s et efficacia ex gratia D e i est: “ u t su b lim itas sit virtu tis D e i, et n on ex
n obis ” (2 C o r., 4, 7); non en im q u id q u a m va let et tamen A p o sto li, ob lab orem
q u em p o n u n t u t D e i v irtu s su u m opus op eretu r, recte vo ca n tu r D e i coopera
tores. P ari ratione, im o a fortiori, in hom in u m red em p tion e totu m pretiu m solvit
C h ristu s: q u od tam en non obstat q u o m in u s B. \ irgo, sua libera consensione,
efficien s atq u e determ in an s u t red em p tion is p retiu m solvi possit, h a n cq u e so lu
tion em am p lecten s et inten dens, red em p tion is consors et C o rred e m p trix a p p e l
letur. N e q u e enim , m agis est alien u m ab h om in u m activitate in m oralem pretii
red em p tio n is solution em , q u am in p h ysicam gratiae p ro d u ctio n em , coop erari.
— Q u o d si gratia p o n a tu r ad A p o sto lo ru m coop eration em , gratia etiam im m en so
ex cessu m aior h a b etu r ad B. V irg in is co rred em p tio n em . S u b o rd in a ta etiam sta
tu itu r et secun d aria B . V irg in is corred em p tio. E rg o , D e i coop eratores d ica n tu r
A p o sto li: d ica tu r etiam h o m in u m C o rre d e m p trix B . V irg o M a ria ! ...
S p len d id a m prop ositae rationis confirmationem praeb en t, in n u m era illa verb a
e x p raep o sition e cum com p o sita, S. P au lo ita cara, q u ib u s n ostra cu m C h risto
c o m m u n io (con sortiu m ) ita effertu r, u t una eademque actio, passio ve l prop rietas,
C h risto sim u l et fid elib u s trib u a tu r. E iu sm o d i sunt: compati, configi cru ci, co m
m ori, con sepeliri, con resu scitari, con vivere, con vivificari, con figu rari, con gio-
392 O B IE C TIO N E S CONTRA CORREDEM PTIONEM
rificari, consedere, conregnare, cohaeres, con corp o rari ... Q u a e om nia, evid en ter,
m od o essen tialiter d iverso de C h risto et de fid elib u s d icu n tu r: de C h risto , q u id em ,
prim ario et p ro p rio iure; de fid elib u s ve ro secu n d ario et d ep en d en ter a C h risto ,
ob eo ru m con sociation em vel co m m u n io n em c u m C h risto . Q u a e tam en iu ris
et p rop rietatis d iversitas, non im p ed it q u o m in u s id em de C h risto et de fid elib u s
d icatur. Ig itu r, p articu la cum, in ve rb is com positis, ben e stare p o test cu m a ttri
b u tion is in aeq ualitate, cu m essentiali dep en den tia, cu m secu n d aria et m inus
prop ria signification e. U n d e sim iliter v o x Corredem ptrix m in im e exaeq u at B. V ir
gin em C h risto R e d e m p to r i». ( C fr F . P r a t , L a Theologie de S a in P a u l, d eu -
xiem e partie, ed. 7, P aris, 1923, p. 21). R u it, ergo d u b itatio n is fu n d a m en tu m » .
3) O b i e i t u r : P ro titu lo « C o r r e d e m p tr ic is » n on h a b etu r usus ecclesiasticus.
R E S P O N D E T U R : O b ie c tio haec non a m p liu s h o d ie su stin eri posse vid e tu r.

N am , saltem , a d h ib itu s est a S. C o n g re g . S . O fficii. A n n o 19 13 , die 26 iu n ii,
tu lit d ecretu m , cu iu s en prim a verba: « S u n t q u os am or piu s erga B eatissim am
in ter virg in es sic d electat, u t Ie su m n u m q u a m com m em orare queant, nisi g lo
rioso com itan te n om ine M a tris suae, Corredemptricis nostrae, beatae M ariae.
L a u d a b ilis haec con su etu d o ... » (A A S , 5, 364, 365). Anno seq u en ti, die
22 ianuarii, ead em S. C o n g r., ap p rob an te P io X , in d u lg en tiis d ita vit o ratio
nem , in qua haec ve rb a con tin en tu r: « V e rg in e b en ed etta ... q u esto m isero
pecca to re ... b en ed ice le vo stre su b lim i p rero g ativ e di vera M a d re di D io ...
di Corredentrice dei genere u m an o» ( A A S , 6, 108 s.).
S . Rituum Congregatio in D e c re to diei 13 m aii ( A A S , 1908, pp. 409 s.)
p ro festo V I I D o lo ru m B. M . V ., vo ca t B. V irg in e m « m iserico rd em hum ani
generis Corredemptricem ».
T itu lu s iste in v en itu r in litteris p o stu latoriis C ard in a liu m et E p isco p o ru m
ad S. S ed em , ad hoc u t S. A lfo n su s de L ig u o r i titu lo Doctoris Ecclesiae d eco
raretur (Causa doctoratus S . A lfo n si de Ligorio, R om ae, 1870, p. 12).
E p isco p o ru m testim on ia p lu ra possun t afferri. N am , in litteris ab u n iversis
C ath o licis E p isco p is ad P iu m IX m issis, relate ad d efin ition em Im m a cu la ta e
C o n ce p tio n is, d ecem vo lu m in ib u s com p reh en sis (P areri dell'E piscopato C a t-
tolico ... R om a, 18 5 1-18 5 2 ), non m od o sp len d id a de u n iversali B. V irg in is m ed ia
tion e prostan t d ocu m en ta, ve ru m etiam Corredemptricis titu lu s saepe eid em V ir
gin i trib u itu r. Q u a ed a m hic offeren tu r ex I tan tu m v o lu m in e d ep ron ta. S ic,
in ter alios titu lu m illu m ad h iben t A rc h ie p isc o p u s T ra n e n sis et N aza ren u s, E p i
scopu s G a llip o litan u s, E p isco p u s A lm erien sis, etc ... E o d em titu lo usi sunt
E m .m i M a n n in g , S an z y F o res, P ie, G a sq u e t, M e rc ie r etc. (C fr Gregorianum
6 L1925] 562-563)-
Q u a m p lu rim i tan d em T h e o lo g i m od ern i titu lu m h u n c ad h ib en t et d efe n
dunt.
O BIE C T IO N ES CONTRA CORREDEM PTIO NEM 393
H in c, usus ecclesiasticu s certe adest. T e s tim o n iu m in hac re, h au d sp le n

d id u m , at valde significans red d itu r a cl. V an N oort et a P . M erkelbach. Y a n
N o o r t in T r a c ta tu D e D eo Redemptore (n. 214) u b i in textu scrip sit: c V irg o ,
q u in m eritis aut honori C h risti q u id q u a m d etrah atu r salu tari potest ac debet
concausa salutis nostrae », in I ed. haec ad pagin ae calcem adnotabat: « I11 eu m -
d em sen sum a n on n u llis su b in d e a d h ib etu r titu lu s co-redernptrix\ praestat tam en
ab h oc n om ine abstin ere tu m q u ia usus ecclesiasticus id non habet, tu m q u ia m ultis,
praesertim h eterod ox is offen d icu lo esse s o l e t » (A m stelo d a m i, 1904, p. 154); in
tertia autem ed. haec notat: « In eu m d em sen sum su b in d e a d h ib etu r titu lu s
Corredem ptrix; c fr v. g. D e c r. S. O fficii in A c ta A post. Sedis, 5 (192 3) p. 364 »
(B u ssu m in H o llan d ia, 1918, p. 153). Id e m egit P. M e rk e lb a c h , p ro u t e x M a rio -
logia (p. 333) apparet.
Iam vero: si titu lu s « C o r r e d e m p tr ix » rem sign ificatam ben e e x p rim it; si
vim sign ifican d i con secrat etym o lo gia et usus, leg itim u s om n in o d ice n d u s est
et B. V irg in i trib u e n d u s.
4) O b i e i t u r : T itu lu s iste, haec Virginis corredemptio, aegre vel etiam

perperam, a plebe christiana intelligitur.
RESPON D ETU R: P le b s ch ristian a in stru i debet; h in c haec V irg in is

co rred em p tio ex p licetu r; et sic om n is d ifficu ltas evan escit. E tiam Im m a cu la ta
B . M . V irg in is C o n ce p tio a p leb e christian a aegre in tellig itu r. N u m q u id ergo
B . V irg o Im m acu lata d ici nequit?
5). O b i e i t u r : T itu lu s « C o r re d e m p tr ix ') haereticis, Protestantibus displicet.

H in c ab ipso est abstin en d u m .
R E S P O N D E T U R : N o n est ratio sufficiens. P otiu s p acifice ipsis P ro testa n

tib u s veritas eiu sd em dem on stran d a est; q u am si sin cere qu aereren t, et ipsi
agn oscerent, et d esin eren t con tra verita tis assertores con q u eri. E tiam A rian i
contra v e rb u m ofiovaiov in su rgeb an t; ipsi q u o q u e P rotestan tes con tra v e rb u m
transubstantiatio irasceban tu r: et tam en E cclesia m erito u tru m q u e nom en
retin u it et v in d ica v it, q u ia veritas revelata o p tim e ex p rim eb atu r.
D e cetero, n ed u m titu lu s C o rred e m p tricis, sed etiam alii plu res titu li, u t
M a te r D e i, P ro stesta n tib u s d isp licen t. H in c, P ro testa n tiu m iniusta et irra tio
n ab ilis offensio n u llaten u s est tim en d a. S S . E cclesiae D o c to re s — p ro u t recte
scrib it P. B o ve r (Gregorianum, 1925, p. 567) — « eiusm odi eth ero d o x o ru m q u ae-
relis et d etractio n ib u s n on im b e lle m q u am d am cau telam , sed in trep id am v e r i
tatis profession em o b ie c e r u n t». Iu re ig itu r m erito q u e B. V irg o Corredem ptrix,
et q u id em stricto sensu, ap p ellatu r.
394 B. VIRGO D IS T R IB U T R IX O M N IU M GRA TIAR U M
A r t. 2 - De B . M. V. d i s t r i b u t r i e e omnium gratiarum
B i b l io g r a p h ia : Praeter opera circa m ediationem in genere, digna sunt quae recen

seantur sequentia:
A ubron, La mediation universelle de la Vierge, in Nouv. Rev. Theol., 1938; B a r -
r iu s o , C. M . F ., Exposicion teologica de la doctrina sobre la mediacion universal de la
Virgen, in Cronica oficial dei Congreso Mariano Hispano-Americano dc Sevilla, mayo
de 1929, pp. 521 s q .; B i t t r e m i e u x I., De mediatione universali B . M . V . quoad gratias,
B r u g i s , 1926; C a m p a n a l e A ., C . M ., La Mediatrice universale di tutte legrazie, Venezia
1933; C i v i l t A C a t t o l i c a , 1925, t. 2, pp. 209-324; D e l a B r o i s e , Sttr cette proposi-
tion: toutes les grac.es nous viennent par la S . Vierge, in Etudes, 68 (1896) 302 s s .; G a r c i a
A . D o l s f , La Mediacion Universal actual de la Virgen M aria, in Espana y America,
22 (1925) 9; 23 (1926) 175-189; G i r a r d , Alarie dispensatrice ou mediatrice universelle
dc la grdce, in Rev. du Clerge Franpaise, a. 1920, pp. 247-254; G o d t s F . X ., C . S S . R . ,
D e definibililate Mediationis universalis Deiparae, B ruxelles, 1904, pp, 451, in 8° g r .;
H u g o n , O . P . , M arie pleine de Grdce, P a r i s , 1926; L e R o h e l l e c , M arie, dispensatrice
des graces divines, P a r i s , 1926; I a c o n o V ., Maria S S . Mediatrice di tutte le grazie,
Pom pei, 1937; S a l e s , O . P ., De mediatione universali B . Virginis Mariae in distribu
tione gratiae, in Divus Thomas (Plac.), 28 (1925) 543-473.
Ratio et divisio huius quaestionis
H a ec qu aestio est velu ti consectariu m p raeced en tis q u ia ex ipsa lo g ice om n ino

d escen d it, et v e lu ti ve rticem con stitu it officioru m B. V . V irg in is erga hom ines.
E t haec v id e tu r ratio cu r haec q uaestio th eologos hod iern os q u am m axim e o c c u
patos teneat.
D u o vero h ic q u aeru n tu r, vid elicet:
I. A n s it , seu de facto coop eration is B. V irg in is d istrib u tio n i om n iu m g ra
tiarum .
I I . Q u id sit , seu de n atura h u iu s coop eration is.
I - D e e x is t e n t ia se u de facto c o o p e r a t io n is B. M . V . d is t r ib u t io n i
OMNIUM GRATIARUM
P rop.: Iu x ta praesentem D e i ordinationem, B . Virgo cooperatur, dependenter

a Christo, distributioni omnium et singularum gratiarum quae omnibus et singulis
hominibus a D eo conceduntur, ita u t M ed ia trix seu d is p e n s a t r ix o m n iu m gra
t ia r u m rite v o ca ri possit.
Status quaestionis. A n te q u a m ad p rob ation em p rop osition is acccdam u s,

rite d eterm in an d u s est status q u aestion is. A d plenam [autem d eterm in atio n em
status quaestion is, tria praestanda sun t, vid elicet: I. Explicatio terminorum, I I . A d -
ersarii propositionis nostrae. I I I . N ota theologica huius propositionis.
B . VIRGO D IS T R IB U T R IX O M N IU M GRATIARUM 395
I. Explicatio terminorum. B en e d eterm in ari d eb et q u id im p o rtet P rop ositio:

i ) e x parte rei d istribu tae (gratia), 2) e x parte personae d istrib u en tis (B . V irg o ),
3) e x parte illo ru m q u ib u s gratiae d istrib u u n tu r (hom ines).
1). E x parte rei distributae: res d istrib u ta est gratia in sua universalissima
accep tion e sum en d a. A sseritu r, nem pe, omnes om n ino gratias, cu iu scu m q u e naturae
sint, sine ulla exceptione, non dispensari nisi d ep en d en ter ab in terven tu , seu ab
actuali m ed iation e B. V irg in is. N o m in e ergo gratiae in tellig im u s q u id q u id natura
sua ad vitam su p ern atu ralem q u o cu m q u e m odo in h o m in ib u s prod u cen d am ,
con servan d am , perficien dam , con su m m an d am ordinatur; in tellig im u s ergo tum
gratiam habitualem seu san ctifican tem (q u ae est in n obis in trin secu m p r in c i
p iu m vitae d ivin ae seu ad optionis nostrae in filios D e i p er d ivin ae naturae p a rti
cip ation em ) tu m virtutes infu sas th eologicas, m orales, et dona S p. S. (quae om nia
gratiam h abitu alem com itan tu r), tu m gratias omnes actuales sive illu stration is
in in tellectu sive in spiration is in vo lu n tate, ad ve ru m cogn oscen d u m , ad b o n u m
facien d u m , ad p erseveran d u m , ad tentation es su p eran d as etc. In tellig im u s etiam
bona ipsa temporalia consid erata secu n d u m resp ectu m u tilitatis ad vitam a eter
nam : q u ia sub h oc resp ectu et ipsa gratiae n om ine d ecorari possu n t. B reviter:
n om ine gratiae h ic in tellig im u s om n ia b eneficia ad o rd in em su p ern atu ralem
d irecte ve l in d irecte pertin en tia.
A ttam e n , q uan d o d icim u s: n u lla om n ino gratia sine m ed iation e B. V irg in is
d ispen satur, a) ex clu d im u s gratias illas quas ipsam et B. V irg o a D e o accep it,
q uas — u t patet — sine ulla ip siu s V irg in is m ed iation e accepit; et id eo haec
un iversalitas gratiae resp icit alios ta n tu m m od o. P ariter b) n olu m u s d icere q u od
n u lla gratia h o m in ib u s co n ced itu r nisi antea B. V irg in e m ex p licite in vocaverin t;
q u a m v is en im V irg in is in vocatio q u am m axim e iu vet, non est tam en absolu te
n ecessaria ad gratias ob tin end as, excep to casu in q u o q u is p o sitive et c u lp a b i
lite r B. V irg in is in vo catio n em recu saret aut etiam n egligeret.
T a n d e m c) n olu m u s d icere q u od V irg in is in tercessio n ecessaria sit ad hoc
u t C h ristu s m o v ea tu r ad in terp ellan d u m pro nobis: C h ristu s en im sem p er, ex
sese, ad hoc paratus est.
2). E x parte personae distribuentis, seu B. V irg in is, p rop ositio nostra ponit
in B . V irg in e muneris alicuius exercitium, seu cooperationem d istrib u tio n i gra tia
rum , et asserit tres p raecip u as dotes h u iu s coop eration is, vid elicet: universali
tatem, necessitatem et dependentiam a C h risto .
a) Universalitas coop eration is se ex ten d it, u t iam d ixim u s, ad om n es om n ino
gratias, n ulla excepta; attam en ad q u asd am gratias (i. e. ad gratias actuales)
coop eratio B. V irg in is est a b sq u e d u b io directa; ad alias vero (i. e. ad gratiam
habitualem, et q u id em sive ad eius in fu sio n em , sive ad eius a u gu m en tu m ), co o
peratio saltem indirecta ad m itti debet. G ra tia en im h ab itu alis non in fu n d itu r
nisi p er sacram en toru m (b ap tism i et poen iten tiae) recep tio n em (in re ve l in
B . VIRGO D IS T R IB U T R IX O M N IU M GRATIARUM
voto), et non augetu r nisi p er usum mediorum i. e. p er sacram enta, p e r orationem

et per bona opera in statu gratiae peracta. A ttam e n , ad op era su p ern atu raliter
bona seu vitae aeternae et au gm en ti gratiae m eritoria, req u iritu r gratia a ctu a lis:
et hanc B. V irg o n obis ob tin et. In su p er, ad gratiam actualem p ertin et u t q u is
recipiat sacram en tu m (e. g. p u er b ap tism u m , ad u ltu s poen iten tiam ): et h a n c
gratiam a ctu alem B. V irg o n obis im petrat. T a n d e m , ad fru ctu m sacram en toru m
sive v iv o ru m sive m o rtu oru m , p e rcip ien d u m , req u iru n tu r om n in o in su sci-
p ien te d eb itae dispositiones: et etiam haec gratia actualis im m ed iatae m ed iation i
B. V irg in is d eb etu r. C o n seq u en ter, saltem in d irecte, m ed iation i B. V irg in is
q u aelib et gratia sive sacram entalis sive extrasacram en talis deb etu r. H ic veri-
ficatur axiom a « C au sa causae est etiam causa (m ediata) causati ».
b) Necessitas coop eration is B. V irg in is ad hoc u t gratiae om nes, n u lla excep ta,
d istrib u a n tu r n on est absoluta et antecedens seu ex ipsa rei n atu ra (quasi D e u s
n on p o tu isset gratias dare nisi d ep en d en ter a V irg in is in terven tu ), sed hypothe
tica et consequens, i. e. ex p o sitiva D e i vo lu n ta te seu ex p o sitivo D e i d ecreto,
q u ia D e u s in sua infin ita sapien tia ita libere vo lu it et d ecrevit. H in c iu re B . V irg o
Dispensatrix o m n iu m gra tiaru m v o ca tu r ex g ra tia , q u ia eius coop eratio non ex
n atura rei seu in trin seca n ecessitate, sed ex b en ign a et gratu ita d isposition e
d ivin a necessaria facta est. E t hanc D e i vo lu n ta tem p raecip u e nos d em on strare
et prob are con ten d im u s.
c) Dependentia coop eration is B. V . a C h risto , essentiale d iscrim en d ete rm i
nat in ter m ed iation em C h risti et m ed iation em B. V irg in is. M e d ia tio en im seu
coop eratio B. V irg in is, p en d et om n in o a m ed iation e C h risti, a q u a tan tu m m od o
om n em valorem trah it. E t ideo m ed iatio B. V irg in is natura d iffert a m ediation e
C h risti et non solum m ed iation i C h risti d etrim en tu m non affert, sed illam
po tiu s ex to llit et in clariori lu ce ponit.
3). E x parte eorum quibus gratiae distribuuntur, vid e licet ex parte personarum.
C o o p eratio B. V irgin is d istrib u tio n i gratiaru m se ex ten d it ad om nes hom ines
c u iu scu m q u e tem poris: se ex ten d it ergo tu m ad hom in es q u i vix e ru n t post ipsam,
tu m ad hom in es qui vix e ru n t ante ipsam, diversimode, tam en. E ten im p ro illis
qui vix e ru n t post ipsam in flu xu s B. V irg in is fu it ad m o d u m causae efficientis;
pro iliis ve ro q u i vix eru n t ante ipsam, in flu xu s eiu s est ad m o d u m causae finalis,
in q u an tu m scilicet gratia data fu it illis in tu itu meritorum futurorum B. V irg in is,
sicu t et in tu itu m eritoru m fu tu ro ru m C h risti R ed em p to ris. 1 O p erari en im se q u i
tu r esse; iam vero rep u gn at qu od aliq u is op eretu r antequ am existat, p u ta in te r
ced en d o p ro aliis.
’ F in is e n im a g it in d e a m o m e n to q u o c o n c ip itu r , a n te q u a m in sua re a lita te e x ista t; sic

a r tife x o p e ra tu r p r o p te r mercedem (fin is) q u ae n o n h a b e b it u r n isi p o s te a . D u m e c o n tra « causa
efficiens n o n p o te s t esse p o s te r io r in esse o rd in e d u r a tio n is , s ic u t causa fin a lis » (I I I P ., q . 6 2, a. 6).
B . YIRC-0 D IS T R IB U T R IX O M N IU M GRATIARUM
I I . Adversarii. P raeter P rotestan tes inter q u os em in et Andreas R iv et (in

op . A p o l. pro M a r ia , L . 2, O p p . T h e o l., t. 3), q u id a m etiam C ath o lici, inter
q u os T h e o p h ilu s Raynaud S . J., A . W idenfeldt et L u d o v ic u s A n t. M u ra t ori,
co o p era tio n em B . V irg in is in d istrib u tio n e om n iu m gratiaru m saltem tam qu am
p iam exagg eratio n em h ab u eru n t. P rim u s inter op positores est T h e o p h ilu s
R aynaud q ui d ix it se n on vid e re in q u o fu n dari possit h aec sen tentia quam

tam en vo ca t satis piam\ d ix it etiam d o cu m en ta trad itio n alia n ih il aliu d sig n i
ficare nisi hoc, B . V irg in e m scilicet per suam m aternitatem , fu isse cau sam media
tam o m n iu m gra tiaru m (D iptycha M a r ., 10, n. 14; O p era, t. 7, p. 224).
A d a m u s W id e n f e l d t , in op . « M o n ita salutaria B . V irg in is ad cu ltores suos

in d iscreto s » (16 7 3 ), haec in ter alia in ore V irg in is ponit: « N o li m e colere, ac
si n on su fficeret tib i D e u s. S i D e u m am as, n ullo alio in d iges » (M o n itu m 7);
« N o li m e colere, ac si non d aretu r ad itu s ad D e u m p er C h ristu m sine m e »
( M o n itu m 8; cfr. B o u rasse, Sum m a aurea, t. 5, coi. 164). P lu res secu ti su n t
ipsu m . 1
L ud. A n t. M uratori (L a m in d u s P ritan iu s), in re h istorica p eritissim u s,

in op. « D e lia regolata d ev o zio n e » haec in ter alia scripsit: « S areb b e errore di
cred ere che Id d io ed il suo b en ed etto F ig lio lo n on ci con ced essero, ne potessero
co n ced e re grazie sen za la m ed iazion e ed in tercession e di M a ria ... P reten d ere
ch e tu tti i favori d ivin i d eb b an o passare p er M a ria , e una p u ra esagerazion e
d e v o ta ... N iu n o ha m ai sognato, tra i veri cattolici, che i S an ti di cui noi im p lo-
riam o l ’ aiuto e 1’in tercession e, d ovessero ricorrere alT in tercession e d ella V e r-
gin e p er o tten erci da D io cio ch e noi d esid erian o (cap. 22, p. 285 s.). C o n tra
L u d . A . M u ra to ri scrip sit p raesertim S. A lfo n su s (L e glorie di M a ria , p. 3,
cap. 5), anno 1750, eodem scilicet anno in q u o celeb errim u s histo ricu s m ortu u s
est. A tta m e n S. A lfo n s o resp o n d it an on ym u s q u id a m (L a m in d u s P ritan iu s
red ivivu s, q ui erat n epos L . A . M u ra to ri). C o n tra h u n c id em S an ctu s scripsit:
Risposta ad un anonimo che ha censurato il capo 5 delle « G lorie di M a n a ». H o d ie
th e sim n ostram a d versan tu r U d e , P osch m an n etc. 2
I I I . Nota theologica. S . A lfonsus d octrin am hanc tam qu am « com m u n em

in te r th eo lo go s et d o c to r e s » (G lorie di M a ria , p. 1, c. 5, § 1) habet. T h e o lo g i,
in gen ere, illam appellan t « com m u n em et th eo lo gice c e r t a m », ita u t n u llu s th e o
lo g u s cath o licu s h od ie eid em a d versetu r (B ittrem ieu x , o. c., p. 186). B o ve r, P esch ,
B ain vel, L e p ic ie r , V a n d er M e ersch , illam habent u t «form aliter im p lic ite» in
reve la tio n e conten tam .
N o s vero illam h abem u s ta m q u a m fid e i proximam.
1 B ib lio g r a p h ia o p e r u m q u a e fa v e r u n t « M o n itis » in v e n it u r a p u d M i g x e , E n cy cl. ca th .,

s e r ie s i, t. 13, c o li. 9 0 1 ss.
2 C fr C a m p a n a , M a r ia nel D o g m a , p p . 2 9 5 - 2 9 7 , e d . 4, 1 9 3 6 .
398 M A G IST E R IU M E C C L E S IA S T IC U M
P ro b a tu r itaq u e P ro p o sitio I. E x magisterio ordinario Ecclesiae, II . E x S .

Scriptura, I I I . E x Traditione, IV . E x ratione Theologica.
I. Prob. E x M a g i s t e r i o E c c l e s i a s t i c o .
1) B e n e d i c t u s X I V , in B u lla « G lo rio sa e D o m in a e » diei 28 sept. 1748 (edit.

P rati, 1S46, t. 16, p. 428) scribit: « Ip sa ( B . V .) est caelestis ve lu ti rivu s, p er
q u em gratiarum omnium atqu e d o n o ru m fluen ta in m iseroru m m ortaliu m sin u m
d ed u c u n tu r ».
2) P il'S V II, in d o cu m en to cui titu lu s: « A m p lia tio p riv ileg io ru m E cc l.

B. M . V . ab A n g e lo salu tatae in coen ob io F ra tru m O rd in is S erv o ru m B. M . V .
F lo re n tia e... A . D . 1806» vo ca t B . V irg in e m « P aren tem n ostram , ac gratiarum
omnium Dispensatricem ». ( C fr B o u r a s s e , Sum ma A urea, t. 7, coi. 546, § 1).
Id em P o n tifex , anno 18 16, officium ad p ro b a vit in h o n o rem B. M . V . su b
titu lo « A u x iliu m C hristianoru m », in q u o officio (in 2. et 3. n oct.) d octrin a S. B er-
nardi de B. M . V . M e d ia tio n e legitu r.
3) L eo X I I I p lu rim a et ex p lic ita d o cu m en ta circa h oc habet: a) In E n c y c l.

« O c to b ri m en se» diei 22 sept. 1891: « E x q u o (consensu V irg in is in In ca rn a
tion em ) n on m in u s vere p ro p rieq u e affirm are licet, n ih il prorsu s D o m in u s...
n ih il nobis nisi per M ariam , D eo sic volent e, im p ertiri»; b) In E n c. « Iu cu n d a sem
p er » diei 8 sept. 1894: « Q u o d A la ria e p raesid iu m oran d o q u aerim u s, hoc
sane ta m q u a m in fu n d a m en to , in munere n ititu r con cilian d ae n o b is d ivin ae
gratiae, q u o ipsa continenter fu n g itu r a p u d D e u m ». E t rep etit ve rb a S. B ern ar-
d in i Senensis: « om n is gratia q u ae h u ic saeculo co m m u n ica tu r, trip lice m habet
processu m . X a m , a D e o in C h ristu m , a C h risto in V irg in e m , a V irg in e in nos
ord in atissim e d isp en satu r» ; c) In E n c. « A d iu tr ic e m p o p u li» diei 5 sept. 1895:
« N a m inde (ab A ssu m p tio n e), d ivin o C o n silio , sic Illa co ep it ad vigila re E c c le
siae, sic n obis adesse et fo v ere M a te r, u t quae sacram en ti red em p tio n is a d m in i
stra fuerat ead em gratiae ex illo in omne tempus derivandae esset pariter adm ini
stra, p erm issa E i paene im m en sa po testate »; d) In E n c. « D iu tu rn i tem p oris »
d iei 6 sept. 1898: « A b Ipsa, ta m q u a m u b errim o d u ctu , coelestiu m gratiaru m
h austus d erivan tu r; E iu s in m a n ib u s su n t thesau ri m iseration u m D o m in i. V u lt
Illarn D e u s bonorum omnium esse p r in c ip iu m ».
4) P iu s X , in E n c. «A d d iem illu m » diei 2 feb r. 1904: « E x hac au tem M a ria m

in ter et C h ristu m co m m u n io n e d oloru m ac vo lu n ta tis p ro m eru it Illa u t repa-
ratrix p erd iti o rb is d ign issim e fieret, atqu e ideo universorum munerum dispen
satrix, q uae n obis Iesu s n ece et san gu in e com p aravit. F o n s C h ristu s est ... M a ria
ve ro a q u a ed u ctu s est, aut etiam co llu m , per q u o d co rp u s cu m cap ite co n iu n -
gitu r, id em q u e cap ut in co rp u s v im et virtu te m ex erit... D e con gru o, u ti aiunt,
p ro m eret n obis quae C h ristu s de con d ig n o p rom eru it, estq u e princeps largien-
S. S C R IP T U R A 399
darwn gratiarum m in istra... et th esau ros p ro m erito ru m E iu s (C h risti) m aterno

v e lu ti iure ad m in istrat ».
5 ) B e n e d i c t u s X V : « Q u o d si h ac p lan e de causa (com passion is M a ria e cum

C h risto ), quas e R ed em p tio n is thesau ro gratias om n e gen u s p ercip im u s, eae
ip siu s P erd o len tis V irg in is v e lu ti e m an ib u s m in istran tu r, n em o non v id e t,
sanctum h om in u m d ecessu m ab Ea ipsa ex p ecta n d u m esse, q u a n d o q u id e m
p ra ecip u e h oc don o R ed em p tio n is op u s in u n o q u o q u e h om in e efficien ter per-
p e tu u m q u e in m o d u m co m p le tu r» ( A A S 10, 1919, 182).
Id e m P o n tifex , post |d octissim um vo tu m P. L e p ic ie r O . S. M ., cu i res
tracta n d a com m issa fu erat, in serm on e h ab ito die 6 aprilis 1918 occasion e so lem -
nis lection is D e c re ti q u o d u o m iracu la B. Ioannae de A r c a d p ro ban tu r, d ix it
dona omnia, etiam miracula, mediationi Deiparae attribuenda esse, q u ia ipsa a p p e l
latu r a P atrib u s « M e d ia trix m ed iatoru m om n iu m ».
A n n o vero 19 2 1, O fficiu m ac M issam concessit in hon orem B. M . V . omnium
gratiarum M ediatricis, om n ib u s D io ecesib u s B elgii, facta sim u l facu ltate S. R i
tu u m C . idem co n ced en d i cu ivis E p isco p o pro sua D ioecesi: q u o d in n u m eri
E p isco p i feceru n t, ita ut iam in toto terraru m orbe B. V irg o ta m q u a m gratiaru m
om n iu m D isp e n sa trix solem n i ritu colatu r.
6) P iu s X I in L itte r is diei 2 m artii 1922, B . V irg in e m vo ca t « g ra tiaru m o m

n iu m ap u d D e u m seq u estra m » ( A A S 14, 1922, 186).
S u m m is P o n tificib u s ad haeren t omnes cath olici orbis E p isco p i. E ten im 450
in E p isto la ad card. M e rc ie r, iu d iciu m favorab ile tu leru n t circa opportunitatem
d efin ition is hu iu s doctrinae; tres tan tu m E p isco p i, q u am v is d octrin am a d m it
teren t, d efin ition is op p o rtu n itatem pro nunc n ega veru n t.
E rg o magisterium ordinarium E cclesiae, cu i adsisten tia ord in aria S p . S. d e b e
tur, th esim nostram apertissim e, pluries, in d ocu m en tis p u b licis et solem n i-
b us, et q u id em in re gravissim a ad ipsam fid em sp ectan te, assertive om n ino et
catego rice d octrin am quae tenet B. V irg in e m D isp e n sa trice m om n iu m g ra tia
rum asseruit.
I I . Prob. E x S. S c r i p t u r a .
I. E x V . T .: 1) E x Protoevangelio (G e n ., 3, 15): « In im icitia s p o n am etc ...

ex q u ib u s verb is eru itu r n on solu m coop eratio V irg in is red em p tio n i obiectivae
seu acquisitioni om n iu m gratiaru m , sed etiam coop eratio eiu s red em p tio n i subiec-
tivae seu distributioni o m n iu m gratiaru m o m n ib u s hom in ib u s. E ten im B. V irg o
ex h ib etu r arctissim o et indissolubili vin c u lo co n iu n cta F ilio suo R ed em p to ri
q u oad totum salutis nostrae opus, eo q u o d to tu m req u iritu r ad h oc u t serp en tis
cap u t con teratu r. A tq u i in tegru m salutis n ostrae o p u s co m p reh e n d it etiam co o
peration em in d istrib u tio n e om n iu m gratiaru m . E rg o , B . V irg o d eb et esse E i
u n ita etiam q uoad d istrib u tio n em o m n iu m gratiaru m .
S. S C R IP T U R A
A d M ai.: Prob. Antecedens: P ro to ev an geliu m en im — ut a n im ad vertit B it-

trem ieu x (o. c., p. 187) — « u t obiectum habet h u m ani gen eris a lapsu repara
tion em , restauration is p r o m is s io n e m ». In su p e r m unus associationis B. V ir
gin is con sistit in exercitio in im icitiaru m sempiternarum (« inim icitias ponam »)
contra d iab olu m , et in plenissimo triumpho de ipso (« ipsa ve l ip su m con teret
cap u t tu u m »): q uae d u o clare sign ifican t q u o d tan tu m se ex te n d it m u n u s V ir
gin is q u an tu m se ex ten d it m u n u s C h risti. H in c: eadem om n ino con tra d iab o
lu m lucta, idem sup ra d iab olu m triumphum, unum idemque, u triu sq u e, restau ra
tionis opus.
A d min.: Ia m vero , integrum redemptionis opus, sicu t et m u n u s C h risti p len e
triu m p h a n d i de d iab olo, d u o com p lectitu r: redemptionem in seipsa (ob iectiva)
seu acq u isitio n em om n iu m gratiaru m , et red em p tion em su b iectiva m seu appli
cationem redemptionis sin gu lis h om in ib u s om n iu m tem p o ru m et locoru m , seu
d istrib u tio n em o m n iu m gratiarum : red em p tio enim , ut talis, pro sin gu lis hum ani
gen eris in d iv id u is ad h u c perd u rat.
S i ergo B . V irg o , u t apparet e x P rotoevan gelio , associata est C h risto , a rctis
sim o et in d isso lu b ili vin c u lo , q u o ad integrum salutis nostrae opus, associata est
E i n ed u m R e d em p tio n i in seipsa, seu in acq u isitio n e om n iu m gratiaru m , sed
etiam in ap p licatio n e red em p tion is, seu in d istrib u tio n e om n iu m gratiaru m .
E x d ictis apparet q u am im m erito D r. U d e (Ist A laria die M ittlerin aller Gnaden,
B ressan on e, 1928, p p . 14 3 -14 5 ) in hac nostra exegesi n ih il aliu d v id e t nisi « p u l
ch ra m am p lification em r e th o r ic a m ». Iu re ergo cl. B ittrem ieu x (o. c., p. 186)
d icit q u od talis consociatio B. V irg in is d istrib u tio n i om n iu m gratiaru m « c en
sen d a est implicite form aliter in P ro to ev an gelio revelata » .1
2) E x symbolis q u ib u sd a m , e. g.: A rca N oe, scala Iacob, Vellum Gedeonis de
q u o S. B ern ard u s scrib it: « cu i u tiq u e d istillan tib u s coelis to ta se in fu d it p le n i
tu d o d ivin itatis adeo u t ex h ac plen itu d in e om n es a ccep erim u s q u i ve re sine
illa non aliud quam terra arida su m u s ». 2
II. E x N . T . 1) E x ve rb is Iesu in cru ce m orien tis (Io an . 19, 26): ex eo q u od

C h ris tu s B. V irg in e m p ro clam a vit M a tre m sp iritu alem om n iu m , im plicite d esi
gn a v it u n iversa lem eiu s m ed iation em in d istrib u tio n e gra tiaru m su p ern atu -
raliu m q u ib u s vita supernaturalis p e r Ip sa m V irg in e m ab h o m in ib u s accep tam ,
alitur et evolvitur. 3
2) E x q u ib u sd a m fa c tis in E va n g elio relatis, q u ib u s, si simul accipian tu r,
innuitur saltem et p ra ctice con firm atu r con siliu m d ivin u m (il piano di D io ) circa
1 Cfr etiam B o v e r , 5 (1924) 569-583. In contrarium conferri potest M e r

G r e g o r ia n u m ,
k e lb a c h , E p h . T h e o l. L o v . , 6 (1929) 105. L e L o i r , op. cit., p. 89.
2 Cfr B o r z i, o. c., p . 17 .
3 Pro evolutione huius argumenti cfr B it t e r m ie u x , o . c . , pp. 188-194; et T e r r i e n , o. c.;
CoNT ENSON, T h e o l. m en tis e t co rd is, t. 3, 1. 10, c. 1, ed. Vives, 1805, pp. 210-211.
s. S C R IP T U R A 401
d istrib u tio n em gratiaru m . Facta ista tria sunt: V isitatio, miraculam in n u p tiis
C an ae et effusio Spiritus S . in die P en tecostes.
a) In v is it a t io n e ( L u c ., 1, 41-45), Ioan n es, p ra ecu rso r, cu i in cu m b eb at
N o v i F o ed e ris prim a an n u n tiatio, ad h u c in u tero existen s sanctificatur seu a
p eccato origin ali m u n d a tu r (q u o d q u id e m Io an n es su a exultatione, et q u id e m
scien ter, ex trin sece m a n ife s ta v it)2 et E lisa b eth S p iritu Sancto repletur et Z a -
charias pro p h etia e d on o in sig n itu r. Iam vero , m iracu la h aec ord in is su p ern a tu -
ralis fu eru n t a C h risto op erata sed per M ariam seu cum coop eration e eius.
« V e rb u m In carn a tu m , — scrib it K n a b e n b a u e r — q u o ord in e M a ria sit in n ova
h ac salu tis et g ra tiaru m d ispen sation e, osten d it praeclaro exem p lo v. 4 1 ... voce
B. Virginis quasi vehiculo quodam V e rb u m In carn a tu m et P raecu rso ri suo et
eius M a tr i, b en eficia confert: prim os suos favores et gratias in terven tu M a ria e
d istrib u i v u l t ». Id e m con firm atu r ve rb is L e o n is X I I I (In E n c v c l. « Iu cu n d a
se m p e r» 8 sept. 1894): ■Ioannes m aterno in u tero san ctificatu r charism ate
in sign i; lectisq u e d on is ad vias D o m in i paran d as in stru itu r: haec tam en co n tin
g u n t ex salutione M ariae, cogn atam d ivin o afflatu visen tis» .
T a n d e m , p e r tres menses mansit B . V irg o in d om o E lisa b e th u sq u e ad nativi
tatem Io an n is. Ia m ve ro « in d ig n u m est — u t a n im a d v ertit O rigenes (hom . 9
in S . L u c .) p e r tres m en ses n ec Io an n em n ec E lisa b eth e x v ic in a M a tris D o m in i
et ip siu s S alv ato ris praesen tia p r o fe c is s e ». Id e m a n im a d v ertit S . T homas ( C a
tena A u r , in L uca e E v ., c. 1, n. 22). E x d ictis a p p aret C h ris tu m d em on strare
a liq u o m o d o v o lu isse, sp iritu a lem seu su p ern a tu ra lem electo ru m regenerationem
et nativitatem ab sq u e B . V irg in is coop eration e n u m q u a m fieri. In tim a haec co n
sociatio M a tr is c u m F ilio in gratia su p ern atu rali con feren d a, « quasi p rim u s
anulus est aureae catenae quae p e r to tu m E v a n g eliu m po rrecta, et ad in itiu m
A c tu u m , id est, E cclesia e n ascen tis exord ia pertin gen s, om nes et sin gu las extraor
d in arias gratiae m a n ifestatio n es cu m eiu sd em C h risti M a tris coop eration e co n iu n -
g i t » (Ogara, 1. c., p. 201). Iu re ergo S. A lfo n su s con clu d it: « S e q u esti prim i
fru tti d ella R e d e n zio n e passarono tu tti p e r M a ria ed E lia fu il canale p e r cu i
m ezzo fu co m u n ica ta la grazia al B attista, lo S p irito S an to ad E lisa b etta , il don o
d i p ro fe zia a Z a cca ria , e tan te a ltre b en e d izio n i a q u ella casa, ch e fu ro n o le prim e
1 Cfr O g a r a S. I., D e d o c tr in a m a r ia n a in V is it a t io n is m y ste rio c o n te n ta , (Lc., i, 39-56),

F I .,
in V erbum D o m itii, 18 (1937) 199-204; 225-244; 289-295.
2 Cfr K n a b e n b a u e r : C o m m . in h . I. Exultatio Ioannis effectui physiologico seu naturali
tribui nequit, eo quod non statim evenit ac Elisabeth B. Virginem vidit, sed in s a lu ta tio n e
eiusdem tantummodo, prout etiam ex ipso narrandi modo apparet.
Et H u m m e l a u e r : « Insignis inest humilis Virginis salutationi efficacia; illico ea operatur
sanctificationem S. Ioannis; eum in utero existentem acceptae sanctificationis conscium reddit
(quod plerique interpretes defendunt) facit eum miraculose exultare in utero; plenitudinem
Spiritus Sancti ex ipso in Matrem derivat » ( M e d ita t io n u m e t co n te m p la tio n u m S . I g n a t ii d e
L o y o la p u n c ta , De Visit., punct. 1).
26
S. SC R IP T U R A
gra zie che sapp iam o essersi fatte su lla terra dal V e rb o , dop o essersi incarnato;
e molto giusto il credere che D io fin d ’allora avesse costi tuito M a ria quale acqae-
dotto universale, com e la ch iam a S. B ernarclo, p er cui d ’in d i in poi passassero
a noi tu tte le aitre gra zie, ch e il S ig n o re v u o l d ispen sarci » (G lorie di M a ria
p. 2, d isc. 5).
b) I n n u ptiis C anae ((Io an ., 2, 1 - 1 1 ) , d eficien te vin o , in terven tu , seu M a tris
suae p recib u s Iesu s m ira cu lo ru m horam anticipans, aqu am c o n v ertit in vin u m
et ita « in itiu m sig n oru m su o ru m » facit, ex q u o fides in d iscip u lis E iu s n ascitu r
et robo ratu r. S ic u t ergo cooperatione ei voce M a ria e Iesus p rim u m m ira cu lu m
fecerat in ordine gratiae (in visitatio n e), ita etiam cooperatione et voce M ariae
pera git p rim u m m ira cu lu m in o rd in e naturae. E g reg ie L e o X I I I : « D u m p r i
vatam in terris vitam agit (C h ristu s), ipsam (B . V .) ad seivit utriusque prodigii
administram q uae tu n c p rim u m patravit: alteru m gratiae, q u o ad M a ria e salu ta
tion em ex u ita vit infan s in u tero E lisab eth ; a lteru m naturae, q u o aqu am in vin u m
co n v ertit ad C an a e n u p tia s» (E n c v c l. «Augustissim ae Virginis», 12 sep t. 1897).
S . T h o m a s in hac coop eration e V irg in is in sin u a tu m vid e t eius m u n u s in hom in is
san ctificatio n e (In E v. sec. Ioan. cap. 2, 1. 1). M ira c u lu m in n u p tiis C a n a e p atra
tu m , non ex h ib etu r ta m q u a m fa ctu m a se, sed ta m q u a m « in itiu m sig n o ru m »
cum q u ib u s, ratione con tin u itatis, co n n ectitu r. 1
c) I n E f f u s i o n e S p i r i t u s S. in die sollem n i P en teco stes seu in prim a p u b l i c a
a p p lic a tio n e m erito ru m C h risti, B. V irg o praesens est ( A c t „ 1-2, 12 -14 ): « H i
om n es (d iscip u li) erant p erseveran tes u n an im iter in oratione cu m m u lierib u s et
M a ria m atre Iesu ». R atio h u iu s praesen tiae ita a L e o n e X I I I ex p o n itu r: E ra t
B . V irg o in coen acu lo « sim u l cu m A p o sto lis pro eis que postulans in en arrabili
ge m itu eiu sd em P aracliti a m p litu d in e m , m atu rat E cclesia e, su p rem u m C h risti
d on u m , th e sau ru m n u llo te m p o re d e fu t u r u m » (E n c v c l. « Iu c u n d a sem p er»
8 sept. 1894). S icu t ergo prim a effu sio S p iritu s S. in E cc lesia ab sq u e V irg in is
in terven tu n on fu it, ita q u aelib et alia in E cclesia sin e V irg in is in terven tu n on erit.
T r ia fa cta su p eriu s relata et a n o b is perp en sa, d em o n stran t q u o m o d o C h r i
stus, q u oties gratias sive sp iritu ales, sive tem p orales p r im u m sive sin gu lis sive
E cclesia e d istrib u ere vo lu it, h oc n on fe c it sin e V irg in is interventu et coop eration e:
q u od sat clare innuit alicu iu s legis gen eralis ex iste n tia m in om n iu m gra tiaru m
d istrib u tio n e, secu n d u m q u am om n es gratiae non co n c e d u n tu r absq u e V irg in is
coop eration e et in terven tu . S u n t ergo facta quae, si sim u l a ccip ian tu r, ex iste n
tiam cu iu sd am legis u n iv ersa lis in gratiaru m d istrib u tio n e innuunt et confirmant:,
1Cfr pulcherrima verba N i c o la s in op. L a V e r g in e M a r i a e i d ise g n i d iv in i secon d o i l

V a n g e lo ,
c. 1 7 . Le nozze di Cana. Cfr etiam pulcherrimus Sermo I I I B o s s u k t { D e C o n c e p tio n e
B . M . V .) in quo eloquenter demonstrat quomodo in tr ib u s p r a e c ip u is o p e r a tio n ib u s g r a tia e
(i. e. vocatio ad fidem, iustificatio et perseverantia) Christus sociam adhibet Mariam quae id
circo fit «generale instrumentum operationum gratiae ».
TRADITIO 4° 3
hac en im lege p raesu p p osita, et sub lu ce h u iu s legis in specta, facta illa m ire
ex p lican tu r. E x testim on iis ergo N . T . c o n clu d ere possu m u s B . V irg in e m n obis
v e lu ti ty p u m d ed isse cuiuslibet superruituralis, vid elicet: a) supernaturalis s u b
stan tialis per In carn a tio n em V erb i; b) su p ern atu ralis accidentalis q u oad sub
stantiam in san ctificatio n e B ap tistae et in aliis gratiis sp iritu alib u s; c) su p ern a
tu ralis accidentalis quoad modum tantum in m iracu lo in n u p tiis C an ae, q u od est
v e lu ti sy m b o lu m om n iu m gra tiaru m tem p oraliu m .
III. Prob. E x T r a d i t i o n e .
T r a d itio circa p raesen tem qu aestion em in t r ia velu ti s t a d ia d ivid i potest:
I. a temporibus apostolicis usque ad saec. V III ; I I . a saec. V I I I usque ad finem
saec. X V ; I I I . a fin e saec. X V usque ad dies nostros.
I. A temporibus Apostolicis usque ad saec. V I I I : thesis n ostra implicite t a n

tu m m o d o co n tin etu r in q u ib u sd a m sen tentiis gen era lib u s circa co o p era tio n em
B. V irg in is red em p tio n i ta m q u a m secu n d a E va, et circa sp iritu a lem eius m ater-
nitatem : quae testim on ia in q u aestion ib u s p ra eced en tib u s vid im u s. T e s tim o n ia
vero q uae m agis ex p licite th esim n ostram en u n tian t, su n t seq u en tia : 1
S. I r e n a e u s (120-200) e x p licita m allu sio n em habet ad intercessionem D eip arae:
a p p e lla tu r en im advocata E vae (E p id ., cc. 3 1-3 3 ).
S. E ph raem ( f 373), au t q u id a m ex sch ola eius, leg em iu xta q u am n u lla
gra tia h o m in ib u s im p e rtitu r q u o d p e r m an u s M a ria e n on p ertran seat, ita e x p r i
m it: « P er te om n is gloria, h o n o r et san ctitas ab ipso prim o A dam e! usque ad con
summationem saeculi, A p o sto lis, p rop h etis, iu stis et h u m ilib u s cord e, sola im
m acu latissim a, derivata est, derivatur et derivabitur, atqu e in te gau d et, gratia
plena, om n is creatu ra >1 (Serm o de S S . Virginis laudibus, A s s e m a n i, 3, 532).
S. A m b r o s iu s (f 397) om n es invitat, in perso n a v irg in u m , ad gra tiaru m
p lu v iam a B. \ irg in e p eten d am , quae gratia V irg in is n u m q u a m deficit, q u ia
qu o m agis effu n d itu r eo m agis red u n d at (D e Instit. V irg., c. 13, nn. 81-86, P L
16, 339-340)- C au sa vero po ten tis in tercession is V irg in is M a ria e in h o c in v e n itu r
q u o d ipsa F iliu m D e i ge n u it ( L . c., P L 16, 328).
S. C y r il l u s A l e x .: « S alve, M a ria D eip a ra , p er q u am salvatu r om n is s p ir i
tus fid elis» (hom il. 1 1 , P G 77, 1034). E t in h om il. 4 ( 1. c., coi. 9 91) p lu rim a s
gratias en u m erat q uas B. V irg in i ad scrib it.
S. M od estu s H i e r o s o l .: « genus hum anum in te serva tu m est, ac p e r te
dona et sem p itern a b on a est ad ep tu m ab eo (D e o ) » ( P G 86, 3306).
S. H il d e p h o n s u s T olet. ( f 667): « O m n ia b on a q u ae (h o m in ib u s) su m m a
M a iestas d ecre vit facere, tuis manibus decrevit commendare; com m issi q u ip p e
1 C f r o p e ra T e r r ie n , G o d t s , V illa d a etc.
40 TRADITIO
s u n t tib i th e sau ri et orn am en ta gra tiaru m (C or. Virg., c. 15). 1 E x d ictis patet
quom odo P a tru m te stim o n ia circa actu alem V irg in is in tercession em , rara et
in c e rta ante sa ecu lu m iv , freq u e n tio ra p o st saec. iv evad u n t.
I L A saec. VIII usque ad finem saec. XV: in cip it assertio om n in o exp licita,
q u am v is gen erica, h u iu s d octrin ae. E t q u id em , a saec. v m u sq u e ad saec. x m
ista affirm atio ex p licita aliquando tan tu m m od o in ven itu r. S u fficiu n t testim on ia
sequen tia.
S. G erm anus C on st. ( f 733): « N u llu s , n isi p er te, 0 S an ctissim a, salu tem
c o n seq u itu r, n u llu s, nisi p e r te, im m acu latissim a, q u i a m alo lib eretu r. N u llu s,
n isi p e r te, o castissim a, cu i d on u m in d u lg ea tu r. N u llu s n isi per te, o h o n o ra
tissim a, cui p e r gratiam m iserico rd ia p raestetu r ... Q u is sicu t tu ... h u m an i generis
c u ra m gerit? ... » (In Zonam S . M ., P G 98, 379). A n im a d v e rti d eb et q u o d h ic
S . G e rm a n u s lo q u itu r de m u n ere q u o n u n c in coelo B . V ir g o p ro h o m in ib u s
fu n g itu r, et id eo de eiu s actuali, q u oad om n es gratias, intercession e.
S. J o a n n e s D am ascen u s (f 760) (in hom. I in Dorm itionem Deiparae)

B . V irg in e m ex to llit n ed u m q u ia n o b is om n ia a ttu lit bona, sed etiam q u ia, inde
a m orte sua, sicu t sol, om n ia b on a p erp etu o dispensat: « gratiae flu m in a, sana
tio n u m fon tes, p eren n em q u e b en e d ictio n em f u n d i s » ( P G 96, 7 1 5 , 716 ).
Ioannes E u c h a t e n s is B. V irg in e m ap p ella t d isp en satricem o m n iu m b o n o
ru m q u ib u s nos fru im u r ( P G 120, 1109).
S . T h e o d o r u s S t u d it a d icit q u o d B . V irg o , <corp ore egressa, sp iritu n obis-
c u m est: caelo illata, d aem on es fu g a t, facta a p u d D o m in u m M e d ia trix ... E x u lte t
creatu ra u n iv ersa , q u ae im m o rtalita tis flu en ta e x v irg in e fo n te m y stice hau rit,
q u ib u s a m o rtifera siti lib e r a t u r » ( P G 99, 722). A g it ergo, evid en tissim e, de
m ed iation e actuali, im m ed iata, q u ae n u n c ex e rc e tu r a B . V irg in e in coelis.
S. P e t r u s D a m ia n i (f 1072) d icit: « in m a n ib u s tu is su n t th esau ri m isera
tio n u m D o m i n i » (S erm . 45 N a tiv . B . M . V ., P L 144, 740).
S. A n selm u s A r c h . C a n t . ( f 110 9) d icit q u o d sine B . V irg in e « n ih il p ie

tatis est n ih ilq u e b o n itatis » (O rat. 48, P L 158, 945); d icit in su p er q u od , tacen te
ipsa, « n u llu s orab it, n u llu s i u v a b it » et oran te ipsa, « om n es orab u n t, om nes
iu v a b u n t » (O rat. 46, coi. 944).
S. B ernardus apertissim e d o cet, absq u e u lla restrictio n e, gen eralem hanc
d ivin ae P ro v id en tia e leg em in th esi n ostra en u n ciatam . In serm . 3 In Vigilia
N a tiv . D om ini dicit: « N ih il D e u s nos h abere v o lu it, q u o d p er M a ria e m anus
n on tra n siret» ( P L 183, 100). E t in serm . In N a tiv . B . M . V.: « A ltiu s ergo
in tu em in i, q u an to d ev o tio n is affectu a n obis eam v o lu e rit h on orari, q u i totius
boni plenitudinem posuit in M aria: ut proinde si quid spei in nobis est, si quid gratiae,
1 Q u id a m ta m e n lib r u m d e C o ro n a V irg in is a u c to r i sa e c. x n trib u u n t,

TRADITIO
si quid salutis, ab ea noverimus redundare, quae ascend it d eliciis afflu ens... T o tis
ergo m ed u llis cord iu m , totis p ra eco rd io ru m a ffectib u s, et vo tis o m n ib u s M a ria m
hanc ven erem u s, q u ia sic est voluntas e iu s1 qui totum nos habere voluit per M ariam »
(P L 183, 44 1. n. 6 et 7).
S. A lbertus M . d icit q u o d « B . M . V irg o p ro p rie d ic itu r porta coeli quia

per ipsam ex ivit q u id q u id gratiae u n q u a m creatu m v e l in crea tu m in h u n c m u n
du m ven it vel v e n tu ru m fu it » (Q . 147, Opera omnia, P arisiis, 1898, t. 37, p.
2 11). B. V irg o est « o m n iu m b o n itatu m u n iv ersa liter d istrib u tiv a » (M a r ia le,
q. 29). A sse rit in su p er q u o d « om n es ad n u m eru m (gratiae) tran seu n t p er ip siu s
m an u m » (L . c., q. 164), et « p er ip su m (a q u a ed u ctu m ) d eflu u n t om n es aquae
gratiaru m d eo rsu m » (L . c., q. 164).
R ic h a r d u s a S. L a u r e n t io d icit q u o d D e u s « q u id q u id b on i dat creatu ris

suis, p e r m an us M a tris V irg in is v u lt tran sire » (D e laud. B . M . V ., 1. 2, c. 3,
n. 4, p. 9 1, in ter O p . S. A lb e r ti M ., t.36, ed. V iv e s). D ic it in su p er q u o d B . V irg o
est collum m y sticu m E cclesiae, et « ad h oc data est m u n d o , q u asi a cq u aed u ctu s
ut p e r ipsam a D e o ad hom in es don a caelestia iu g ite r d escen d eren t » ( 1. c., 1. 9,
c. 15, n. 2, p. 441).
V in c e n t iu s de B e a u v a is (f 1264) rep etit D . B ern ard i d o ctrin a m (O pu sc.

laudum Virginis M ., c. 128, et s., B asileae, 148 1).
S. T hom as A q u in a s , in ter alia d icit q u o d « p e r eiu s (B . V .) in tercession em

co n iu n g itu r (anim a) C h risto p er gratiam » (In Ioan . c. 2, lect. 1); d icit in su p er
q u o d n os au xiliu m V irg in is o b tin ere p o ssu m u s « in om n i op ere v irtu tis » et
p le n itu d in e m gratiae B . V ., sub resp ectu red u n d an tiae in h om in es, com parat
p le n itu d in i gratiae ipsiu s C h risti (Expos. super salut. ang.); d icit tan d em qu od
« B. V irg o radios suae gratiae o m n ib u s d iffu n d it et c o m m u n ic a t» (Serm . in M a -
tern. B . M . V ., ed itu s ab U c ce lli).
S. B o n a v e n t u r a ( f 1274) d icit q u od B. V irg o v o ca tu r ianua coeli « q u ia n u llu s

p o test iam co elu m in trare nisi p e r M a ria m tran seat ta m q u a m p er po rtam ».
Ip sa est en im & ad vocata ad in terce d e n d u m » (C o lla t. in Ioan., c. 14, O p . 6, 303 a).
O p e ra tio n es eius in salu te om n iu m h o m in u m « in c ip iu n t a fu n d a m en to fidei
et p e rv en iu n t u sq u e ad co m p lem e n tu m p raem ii a e t e r n i» (S erm . 2 D e N a tiv .
B . M . V ., O p . 9, 7 1 1 a). « B en eficia... V irg o im p en d it d u p lic ite r, scilicet, ad v ita n
dum m alu m et ad co n seq u en d u m b o n u m » (S erm . 6 D e M atern. B . M . V .,
O p . 9, 72 0 -21). L a u d a t, in su per, sem el saltem , ve rb a S. B e rn a rd i: « o m n es
gratiae per m an us M a ria e tran seu n t » .2
1 \ crb a S . B e rn a r d i c h a ra c te rib u s c u rs iv is im p re ssa , in ip sa B u lla d o g m a tic a In effa b ilis

Deus relata in v e n iu n tu r .
2 C f r D i F o x z o L . , D octrin a S . B ona ven tu rae de universa li '.mediatione B . M . V ., p p . 289-
TRADITIO
Ad illam ergo co n fu g ere d eb em u s u t m iserico rd ia m in ven iam u s « in au xilio

op p o rtu n o » (Com m ent. in L u c., c. i , n. 7 0 ; c. 2, n. 3 7 ; O p . 7 , 2 7 . 5 2 ).
C onradus a S a x o n ia (f 1279 ) in su o Speculum B . M . V . p le n e a d h a e r e t

s e n te n tia e S. B e r n a r d i ( L e c t . 3 ).
I ocobus a V o r a g in e ( f 12 9 8 ): « C o llu m d icitu r V irg o M aria, ration e m ed ia
tion is. S ic u t en im co llu m est m ed iu m in ter cap u t et corp u s, sic ipsa est M e d ia
trix in ter D e u m et n os... S icu t a cap ite, m ed ian te c o llo , in corp u s d escen d u n t
om n ia n u trim en ta, sic a C h risto p er V irg in e m in nos ve n iu n t om n ia D ei dona»
(M a ria le, serm . I . ed it. M o g u n tia e , 1 9 2 6 . C f r etiam serm . 2 et 6).
R a im u n d u s I o r d a n u s legem P ro v id en tiae m em orat secu n d u m q u am B . V irg o

est ad vocata n ostra ap u d F iliu m sicu t F iliu s est ad vocatu s n oster apud
P atrem , et B. V . ap p ellat th esau rariam gratiaru m D e i (Contem plationes de B . V .,
p ro lo g ., in Sum ma A urea, t. 4, coli. 851 s.).
Io an n es G e r s o n iu s (y 1 4 2 9 ): « M a ria M e d ia trix n ostra, p er cu iu s m anus

D e u s d ecre v it dare ea q u ae dat hu m an ae naturae» (in serm . D e A n nu n tiat., 4,
O p. omnia, A n ve rsa , 1 7 0 6 , t. 3, coi. 1 3 6 6 ).
S. B e r n a r d in u s S e n e n s is (t 14 4 4 ) p r o c la m a t q u od « n u lla g r a t ia d e coelo
nisi e a d is p e n s a n t e a d n o s d e s c e n d i t ». ((Sermones pro f est iv. S S ., et V . M ., serm .
1 3 , a. 3, c. 3, O p. omnia, P a r is iis , 1 6 3 5 , t. 4 , p . 16 5 ).
E adem d ocen t B e r n a r d in u s d e B u s t i s ( M a ria le, f o l . 3 3 6 ), P e l b a r t u s , S . A n
to n in u s , A m b r o s iu s S p ie r a O. S. M ., D io n y s iu s C a r t h u s ., e tc .
III. A fine saec. XV usque ad nostra tempora: n otabilis p rog ressu s h ab etu r
in d em on stration e et in ex p licatio n e d octrin ae in thesi nostra en unciatae. O ccasio
p ra ecip u a hu ius m aioris ev o lu tio n is fu eru n t saec. x v i recrim in ation es P rote-
sta n tiu m con tra cu ltu m B. M . V ., et saec. x v n o p u scu lu m : « M o n ita salutaria
etc. ».
P ra ecip u i d efensores h u iu s d octrin ae fu eru n t, circa fin em saec. x v i et sae
cu lo X V I I : 1 ) S. R o b e r t u s B e l l a r m i n o (C o n cio 4 2 , D e nativitate B . M . V.,
O p . omnia, N a p o li, 1 8 6 1 , t. 5 , p. 2 9 8 ); 2) I o a n n e s a C arth agena, t 1 6 1 7 (D e
arcanis Deiparae et Joseph,, 1. 14 , horn. 1 7 , A n ve rsa , 1 6 2 2 , t. 2 , pp. 1 2 2 sq:)
3 ) S u a r e z (In I I I am. P ., t. 2 , disp. 2 3 , sect. 3 , n. 5 ); 4 ) N o v a t i (D e eminentia
D eiparae, t. 3 , pp. 3 8 5 ss.); 5 ) P e t a v i u s (D e Incarn., 1. 1 1 , c 9; D e theologicis
aogmatibus, A n v e rsa , 1 7 0 0 , t. 6 , pp. 2 3 7 ss.); 6 ) C h r i s t . d e V e g a (T heol. M a r.,
t. 2, pp. 4 0 2 ss.); 7) R e ic h e m b e r g e r (M a ria n i cultus vindiciae, anim ad v. 20,
P ragae, 1 6 7 7 , pp. 9 2 ss.); 8) B o s s u e t (Sermons sur la devotion a la tres Sainte
Vierge); 9 ) B o u r d a l o u e (S erm o D e Assum pt., t. 1 1 ) ; 10 ) O l i e r , etc.
Saec. xvm : 1) B e n e d i c t u s P l a z z a , S . J. ( f 17 6 1) (Christianorum in sanctos

sanctorumque reginam devotio, p a r s , 2, c . 5, P alerm o, 1 7 5 1 , p . 2 9 4 ); 2) S e d l m a y r
TRADITIO
(Sc.hol. M a r ., B o u rasse, t . 8, p p . 63 s s .; 1 9 2 s s .) ; S. A l f o n s u s d e L i g u o r i
(G lorie di M a ria , p . 1, cc. 5-6; p. 2, d isc. 5); 4) S . L u d . G r i g n i o n d e M o n t f o r t
(T ra ite ... n. 23, 24 25 etc.), etc.
Iu v e rit ad h u c an im a d v ertere q u o d th e sim n ostram d em on stran t etiam om n ia
illa testim on ia q u ib u s P atres, D o c to re s et S crip to re s E cclesiae, aut easd em ap
pellationes q uae su n t C h ris ti p rop riae (lu x, v ita e tc...) B . V irg in i trib u u n t, aut
B . V irg in is dominium e x to llu n t (u t v id e b im u s in su b seq u en ti q u aestion e de
B . M . V . R egin a); aut d en iq u e asseru nt n em in em absq u e V irg in is in tercession e
salvari posse (u t v id e b im u s u b i de n ecessitate cu ltu s B. M . V .).
Iu re ergo a rg u m en tu m ex T r a d itio n e co n clu d ere possu m u s asseren tes haud
p au cas vo ces, ab O rie n te u sq u e ad O ccid en te m , leg em illa m a S . B ern ard o
en u n cia tam proclam are: « S ic est vo lu n ta s E iu s q u i to tu m nos h abere vo lu it
p e r M a ria m » ( P L 183, 441).
IV . E x Ratione Theologica,
I. E x eo quod E-. Virgo est Corredemptrix generis humani et ideo coop era-
trix in acq u isitio n e om n iu m gratiaru m . E ten im , q u i co o p era tu r acq u isition i
alicu iu s thesau ri, ius natu rale h ab et u t co o p eretu r etiam d istrib u tio n i eiu sd em .
A tq u i B . V irg o , u tp o te C o rre d e m p trix , — u t iam p ro b av im u s — coop erata est
c u m C h risto a cq u isitio n i thesau ri o m n iu m gratiaru m . E rg o ...
C o n n ex io in ter coop eration em acq u isition i et coop eration em d istrib u tio n i
gra tiaru m p ra eterq u am e x ipsa rei natura, d ed u citu r etiam ex testim on iis L e o
nis X I I I , P ii X et B en ed icti X V , su p eriu s ad d u ctis. C on firm ari etiam potest
a u ctoritate S. T h o m a e (Com p. Theol. cap. 241).
C o n clu sio h aec est ve re th eo lo gica et m axim i r o b o r is .1 L nitas et harm on ia
con silii d ivin i et op eru m E iu s, nec n on lex aeq u itatis cui sese ob ligari vo lu it
D e u s, con clu sion em nostram po stu lare vid en tu r.
II. E x eo quod B . Virgo est Mater hominum. E ten im : M a te r n ed u m co o p e

ratu r gen eration i filioru m sed etiam eo ru m con servation i et au gm en to. A tq u i
B. V irg o est m ater hom in u m . E rg o ...
Q u o d si p ro vita p h ysica n on sem p er immediata et p ersonalis cu ra m atris
n ecessario req u iritu r, n on ita p ro vita su p ern atu rali gratiae, in q u a n u llu s om n ino
p ro fe ctu s a b sq u e gratia peragi p o t e s t .2
1 R e la te a d v im p r o b a t iv a m h u iu s a r g u m e n ti, o p p o r tu n e s c r ib it c l. F r i e t h o f f ( o . c.,
p . 183): « Q u id a m a r g u m e n tu m illu d apodicticum p u ta n t ( M u eller, Z e itsc h r ift f ii r K a t h . Theol.
1 9 2 7 , p . 420); M effert (D e r h l. A lfo n s von L ig u o ri, M o g u n t ia e , 19 0 1, p . 2 35 ); a lii conveniens
(L ercher, Ir.st. theol. dogm ., v o l. 3, p . 26); a lii d e m u m tr a d u n t h a n c c o n c lu s io n e m cvm certi
tu d in e, q u ia c o n v e n ie n tia h u iu s a r g u m e n ti ta lis e st q u o d oppositum e iu s a liq u id inconveniens,
in decorum , a u t s a lte m a liq u id m in u s c o n v e n ie n s in fe ra t ( B i t t r e m i e u x , D e med. u n iv ., p . 164).
2 P u lc h r e S. Io sep h C a fa s s o : « M a r ia in P a ra d iso fa la fig u ra d i u n a m a d re d i fa m ig lia .
D a te m i u n a m a d re sv e g lia e b e n a tte n ta a lia su a casa: le i sola tie n 1’o c c h io a tu tto , sia p u r n u -
40S NATURA COOPERATION IS B . M. V.
II - D e natura c o o p e r a t io n is B. M .V . d is t r ib u t io n i o m n iu m g r a t ia r u m .
S tatus q u a e s t .: V id im u s h u cu sq u e fa ctu m m ed iation is seu coop eration is

B. M . V . d istrib u tio n i om n iu m gratiaru m ; rem an et ergo u t con sid erem u s natu
ram h u iu s coop eration is, seu quomodo in con creto, B. V irg o d istrib u tio n i om n iu m
et sin gu laru m gra tiaru m coo p eretu r. A d clario rem reru m ex p o n en d a ru m in te l
lection em , q u aed am pra em itten d a su n t, vid elicet:
I. Distinctio inter causam physicam et moralem, principalem et instruraen-

talem.
C au sa d istin gu i po test in physicam et moralem:

a) C ausa p h y s ic a est illa q u ae sua propria activitate effectu m p ro d u cit;
e. g. p ro d u ctio scam n i a serra;
b) C ausa m o r a l is est illa q u ae non p ro d u cit effectu m , sed tan tu m m od o
aliam causam in d u cit (consilio, oration e, im p erio) u t ista effectu m p ro d u cat.
C au salitas physica ergo p rop rie ad cau sam efficientem sp ectat q u ia efficienter
in effectu m influit, causalitas vero moralis ad causam finalem potiu s red u citu r
q u ia m oraliter (i. e. tam q u am o b iectu m seu b o n u m ap p reh en su m et id eo u t
finis) influit in effectum : id en im ad q u od p rop rie atten d it est in ten tio finis.
In terd u m , tam en , causalitas m oralis sub causalitate efficien te recen setu r, eo
q u ia b o n u m praesen tatu m agenti, licet in q u an tu m est extra anim am op eran tis,
h abeat rationem causae finalis, tam en u t est ap p reh en su m ab operan te, in d u it
ratio n em causae effectivae ( C fr C aiet. in i , q. 80, art. 2).
Ûlterius, causa efficiens physica, ratione virtutis q u a agit, d ivid itu r in p rinci
palem et instrumentalem:
a) C . Principalis illa d icitu r quae ad effectu m p ro d u cen d u m agit virtute
sibi prapria, i. e. habente esse co m p letu m in ipsa, et effectu i proportionata, e. g.
pictor est causa prin cip alis tab u lae q u am pin xit;
b) C . Instrum entalis est illa quae ad effectu m p ro d u cen d u m o p eratu r vir
tute sibi derivata a principali agente a quo movetur et regitur; e. g. penicillus quo
u titu r p ictor, est causa in stru m en talis tabu lae.
m ero sa la fa m ig lia , m a p en sa a tu tti; p r o v v e d e t u t ti d e i n e c e ssa r io , e n o n a sp e tta n e m m e n o ch e

q u a lc u n o d ei fig li lo c h ie d a ; v i p e n sa essa; a n z i, p rim a a n c o ra c h e fa c c ia b is o g n o , gia p re p a ra e fa
c h e o g n i co sa si t r o v i p r o n ta a su o te m p o . N o n e v e ro c h e u n a b u o n a m a d re fa co si? C o s i a p p u n to
fa M a ria ; n o i a ltr i t u t ti fo r m ia m o u n a g ra n fa m ig lia , d i c u i I d d io e il c a p o , e il p a d re ; la m a d re
p o i d i q u esta g ra n fa m ig lia e la M a d o n n a S S . I d d io ha d e p o s ita to n e lle su e m a n i tu tte q u a n te
le g r a z ie , ed essa c o m e b u o n a m a d re e s e m p re a tte n ta ai n o s tr i b is o g n i, v a d is tr ib u e n d o le : a
c h i u n a g ra z ia , a ch i u n ’a ltra , se c o n d o il b is o g n o d i c ia s c u n o in p a r tic o la r e e a n c h e a lie v o lte ,
se n za ch e n o i v i p e n s ia m o , se n z a c h e le d o m a n d ia m o » ( O pere co m p lete, v o l. 2, p . 2 45).
NATURA COOPERATION IS B. M. V. 4°9
I n s t r u m e n t o , igitur, com petit d u ple x a c t i o : a) una propria seu connaturalis,

quam perficit ad sim plicem motum localem; e. g. extendere atramentum est propria
et connaturalis actio calami, quam calamus perficit a quocum que sim pliciter m ovea
tur; b) alia proprie instrumentalis quam perficit ad m otum virtuosum seu in virtute mo
tionis a superiore agente, intelligente; e. g. extendere atramentum in lineolas seu lit
teras significativas conceptuum , est operatio proprie instrumentalis quam calamus
perficit tantum ad motum virtuosum principalis agentis.
Actio propria se habet veluti inchoative ad actionem instrumentalem: instrum entum ,
enim , non perficit actionem instrumentalem nisi exercendo actionem propriam; ita e. g.
serra, scindendo (actio propria) facit scamnum (actio instrum entalis). H inc, actio praevia
instrumenti disponit, aliquo m odo, actionem principalis asentis, Dispositio ista pro
instrumentis creaturarum, debet esse semper proportionata effectui producendo; pro
instrumentis vero Creatoris (qui ipsis non indiget) sufficit aptitudo quaedam ad hoc
ut ad opus divinum concurrere possit. Causa principalis ergo elevat, modificat actio
nem propriam et connaturalem instrum enti. H inc, actio instrum enti, in quantum est
instrumentum (non vero in quantum est rei quaedam) non est alia ab actione prine -
palis agentis; sic e. g. tacere scamnum (actio instrum enti ut talis) non est alia ab opera
tione artificis, sed est operatio securis participantis instrum entaliter operationem arti
ficis. H inc opus non debet tribui partirn causae principali et partim intrum ento, sed
totum causae principali et totum etiam instrum ento.
Sicut autem duplex est actio in instrum ento, ita pariter duplex virtus est in ipso con
sideranda: a) una quae est ei propria seu connaturalis, quae com petit ei secundum p ro
priam formam et ideo habet esse fixum et permanens in eo, quatenus est talis vel talis
res; e. g. acuitas dentaturae in serra, talis determinata chordarum dispositio in cithara
etc.; b) alia vero proprie instrumentalis, quae ei com petit in quantum actu m ovetur
a principali agente, et ideo habet in eo esse fluens, transiens et incom pletum ; e. g. dum
serra facit scamnum , vel cithara causat harmoniam m usicalem . V irtus haec fluens rem
seu subiectum corporale pertransire (attraversare) potest ad effectum spiritualem ob ti
nendum, «sicut et in ipsa voce sensibili est quaedam vis spiritualis ad excitandum intel
lectum honimis in quantum procedit a conceptione mentis (S. Th., III p., q. 62, a. 4).
Iam vero, instrumentum form aliter tale constituitur non secundum virtutem pro
priam seu connaturalem, sed secundum virtutem instrum entalem , i. e. sec. participa
tionem virtutis a causa principali, et propter hoc effectus non instrum ento sed causae
principali proportionatur et assimilatur; ita, e. g. serra est form aliter instrum entum
prout et quando actu m ovetur ab artifice; et scamnum non proportionatur et assim i
latur securi, sed arti quae est in mente artificis seu causae principalis.
H isce positis, in stru m en tu m prop riissim e definitur: « id cu iu s actio p rop ria,

virtu te agen tis p rin cip a lis elev a tu r ad p ro d u cen d u m effectu m se n o b ilio r e m »
C fr S . T h ., p. I I I , q. 62, art. 1 in corp. et in ad 2,um ).
E tiam causa m o r a l is , sicu t causa p h ysica , d ivid i p o test in principalem et
instrum entalem :
a) C . m or. principalis si dign itas seu q u alitas qu a aliam causam p h ysica m
in tellig en tem m ovet, inest ei ex propria natura; e. g. si am icus am icu m rogat
4 io NATURA COOPERATIONIS B. M . V.
u t tertio cu id a m gratiam conferat, ipse rogans est causa m oralis prin cip alis c o l
lation is talis gratiae (m ovet am icu m sua d ign itate et q u alitate am ici);
b) C . m or. instrumentalis h ab etu r si dign itas seu q ualitas qua aliam m ov
est ei derivata a causa p rin cip a li su p eriore, e. g. verba vel litterae q u ib u s rogans
(c. p rine.) am icu m rogat, sunt causa m or. instr. collation is eiu sd em gratiae, eo
q u ia verba vel litterae m oven t am icu m , d ign itate d erivata ab am ico rogante (C .
prine.).
P o sitis hisce d istin ctio n ib u s, ad earum ap p licatio n em d even iam u s.
II. Theologorum sententiae. V id e n d u m est in q u o om nes T h e o lo g i c o n v e

n iu n t et in quo discrepan t.
i) O m n es T h e o lo g i c o n v e n iu n t : i . in hoc q u ed B. V irg o non sit et non

po ssit esse cau sa principalis gratiae, quia solus D e u s, et id eo n u lla creatura
q u a n tu m v is p erfectissim a (nec hu m anitas C h risti) potest esse causa prin cip alis
gratiae; gratia e n im « e x c e d it om n em facu lta tem naturae creatae, cu m n ih il aliu d
sit q u am q u aed a m p a rticip atio d ivin ae naturae, q u ae ex ced it om n em aliam n a
tu ram ; et id eo im p o ssib ile est q u o d aliq u a creatu ra gra tiam causet» (S . Th. I - I I ,
q. i i 3, a. i in corp .). Iu re ergo S . T h o m a s scrip sit: « S ic B . V irg o red u n d avit
gra tia m in nos, ut tam en auctrix gratiae n eq u a q u am e s s e t » (Conivi. in E v .
S . Ioan., c. I, lecr. io ).
2. O m n es etiam co n v en iu n t iu hoc q u o d B. V irg o sim u l cu m C h risto et
d ep en d e n te r a C h risto sit causa m o r a l is c u iu slib e t gratiae p e r suam interces
sionem, con sid era ta p re u t est ex p ressio vo lu n ta tis eius de nostra salute, q u in ,
gen era tim , u lteriu s q u aestion em d ete rm in en t. T r ia ergo d eclaran d a su n t: natura,
modus et tempus h u iu s in tercessionis.
A ) Q u oad naturam : agit B. V irg o , per m o d u m causae finalis. A ttam e n ,

e x c lu d i d eb et om n in o q u o d B. V irg o agat in d istrib u tio n e gratiaru m tam q u am
causa finalis motiva, i. e. m oven d o seu d eterm in an d o D e u m ad gratiam co n c e
d en d am sicu t artifex d eterm in atu r ab im p erio alterius: D e u s en im p rop rie m overi
n on potest, cu m sit p rim u m om n iu m m ovens.
In tercessio ergo B . V irg in is con sid erari d eb et p rou ti causa seu ratio est cu r
D e u s agat, seu id p ro p ter q u od , ve l in tu itu cu iu s D e u s gratiam causat; 1 vel
etiam qu aten u s intercessio B. V . causat in hom in e designationem ad gratiam ,
seu titulum p ro p ter q u em D e u s gratiam alicui h om in i in fu n d it. E t in h oc u ltim o
casu causalitas haec p o test vo cari intentionalis. 2
1 C fr. M c N abb O . P ., T h e M ed ia tc r sh ip , p. 758.

2 C a u s a lita s h a e c in te n tio n a lis tu e tu r a P . M erkelbach (M a te r divin ae g ra tia e, p . 15),
u t p o s s ib ile m h a b e t V an der M eer sch ( T r a c t. de d iv. g ra tia , ed . 2, p. 372): u te r q u e ta m e n
d e c la ra t illa m s tric te p ro b a ri n o n p osse.
N ATU RA C O O P E R A T IO N IS B. M . V.
A tta m e n , hic a n im a d v erten d u m est cu m cl. B ittre m ie u x (o. c., p. 300) q u od

<■
. n u llaten u s B. \ irgin is in tercessio rationem h ab et causae finalis respectu D e i,
sed u n ice respectu gratiae quae producitur. D e u s en im , u tp o te prim a causa, est
om n iu m causa finalis, sed n u llaten u s a causa finali pend et; po test D e u s agere
p ro p ter a liq u id tam qu am p ro p ter finem , qu i ipsi u t ratio est, sed n on agere p r o p
te r finem , q ui ipsi causa sit. 1 E t in su p er a tten d atu r in tercession em n on esse
finem gratiae, sed gratiam p o tiu s finem in tercession is, in eo v id e lic e t sensu q u od
gratia n on ord in a tu r ad in tercession em , sed q u o d in tercessio ord inata est ad
gratiam . P ro p terea, u b i d icitu r in tercession em B. V irg in is esse cau sam finalem
gratiae, haec a ccip i n eq u e u n t ac si D e u s a B. V irg in e d ep en d eret ta m q u a m a
causa, n eq u e etiam ac si intercessio B. V irg in is esset id ad q u od gratia esset o rd i
n ata. In d e su p erest solus hic sensus possibilis: intercessio B. V irg in is se habet
ad effectu m gratiae u t causa, in quantum influit esse huius effectus, qui est g ra tia ;
h o c au tem esse in flu it, quatenus divina voluntas effectu m h u n c gratiae p ro d u cit
propter hanc B . V . intercessionem. S e c u n d u m haec, D eip a rae in tercessio est vere
aliq u o m odo causa respectu gratiae, quamvis nullatenus sit causa respectu divinae
voluntatis. In q u ib u s v id e re q u is po sset p ecu lia rem q u am d am a p p licatio n em
n ervosi A q u in a tis d icti: “ V u lt (D eu s) h o c esse p ro p ter hoc; sed non h o c v u lt
p ro p ter h o c ” ; 2 h oc est: vult divina voluntas gratias ESSE propter B . Virginis inter
cessionem, sed non vult hanc gratiam pro pter hanc intercessionem quae deo causa
esset v o le n d i».
H a ec q u oad n aturam intercession is B. V. sufficiant.
B) Q uoad m odum v e ro q u o B. V irg o m u n u s in tercession is ex cercet, an im a d

ve rten d u m est q u o d modus iste duplex est: interpretative et expresse. A n g e lic u s
en im D o c to r, agens de in tercession e S an cto ru m scribit: « S an cti d icu n tu r dupli
citer orare pro nobis: un o m od o oration e expressa d u m vo tis suis aures d ivin ae
clem en tiae pro n obis pulsant; alio m od o oratione interpretativa, scilicet per
eo ru m merita, q uae in co n sp ectu D e i existen tia non solu m eis ced u n t ad glo riam
sed sunt etiam suffragia et orationes q u aedam , sicu t etiam sangu is C h risti pro
nobis effu su s d icitu r ve n ia m petere » (p. I I I , su p p i, q. 77 , a. 3). E t ru rsu s de
m ed iation e C h risti agens scribit: « D ic itu r au tem in terp ellare pro n obis d u p li
citer. U n o m od o p ro n obis oran do, secu n d u m illu d Ioannis: “ N o n pro his rogo
tan tu m sc. A p o sto lis, sed et pro his q u i cred itu ri su n t p er v e rb u m eo ru m in m e ” .
N u n c au tem eius in terp ellatio est vo lu n ta s ip siu s de n ostra salute. V o lo u t u b i
su m ego et illi sin t m ecu m . A lio m od o in terp ellat p ro n obis, h u m a n ita tem pro
n obis assu m p tam et m ysteria in ea celeb rata co n sp ectu i p atern o repraesen tand o.
In tro iv it in ip su m caelu m u t appareat n u n c v u ltu i D e i p ro n obis » (Com m . in
Ep. ad Rotn. c. 8, lect. 7).
1 C fr S . T h ., p. I, q . 19, a. 5, ad 1.
2 C fr S . T h ., p . I, q . 19, a. 5, ad 1.
N ATURA C O O P E R A T IO N IS B. M . V.
Id e m ergo de B . V . d ice n d u m est: intercedit pro n obis sive expresse, sive

interpretative seu tacite, ipsa sua h u m anitate, d olores praesertim et com passion em
su am pro n obis P atri d em on stran d o, q u ib u s n ed u m m eru it exau d iri — u t alii
S a n cti — sed ip su m obiectum suae oration is m eru it i. e. om n es et sin gu las g ra
tias: m eru it en im B. V irg o , p e r san gu in em cord is de congruo, q u id q u id C h r i
stus m eru it de co n d ig n o p er san gu in em carnis. H u m an itas ergo C h risti et B.
V irg in is in coelo, n ed u m su n t sign u m q u o ru m d a m meritorum q u ib u s — sicu t
alii S an cti — exaudiri m eru eru n t (u tp ote fu n d am en tu m efficaciae suae orationis),
sed sun t sign um iuris acq u isiti eo ru m q u ae C h ristu s et B. V irg o lib ere p etu n t.
C) Q uoad tem pu s vero q u o in cep it haec V irg in is intercessio o m n iu m gra

tiaru m , d ice n d u m est ex parte B. V irg in is in cep isse in d e a su a glo riosa in coelu m
A ssu m p tio n e, eo q u ia ind e ab illo m om en to co g n o v it in V e r b o om n es h o m in es
et om n es n ecessitates eorum .
A lii, tam en, u n iversa lem h anc in tercession em anticipant. « C o g ita ri p o test
qu od , in q u ib u sd a m saltem vitae suae m om en tis, Ip sa, om n es anim as h o m i
n um , p er revelation em , co gn o v erit, et pro unaquaque ip sa ru m u n u m q u em q u e
R e d e m p tio n is effectu m p etierit. E st h yp o th esis q u ae bon is argu m en tis d efe n d i
potest, au cto rita teq u e n o m in u m illu stro ru m c o n fir m a r i» ( D e la B r o is e , o . c .,
p. 25). H oc evenisse p ro b ab iliter p u tam u s praesertim in ipso In carn ation is
instan ti. P. J e a n j a c q u o t (o. c., p. 152) citat pro hac op in ion e S. A lb e r tu m M .,
S . A n to n in u m , S. B ern a rd in u m S en ., H u g o n em a S . C aro et P. D e R h o d es.
Q u a estio haec ergo, a q u aestion e de exten sion e scien tiae in fu sae B. M . V . d ep en
det. S. A lph o n su s d icit q u o d B . V irg o in d e a Visitatione co ep it esse d istrib u -
trix om n iu m gratiarum ; p le n u m tam en et p e rfe ctu m ex ercitiu m h u iu s m ed ia
tion is h a b u it tan tu m m od o in d e a sua glo riosa A ssu m p tio n e ( G lorie di M a ria ,
D isc . d ella V isita zio n e, pp. 366-367).
C a r d . L e p ic ie r ( T ract. de B . M . V ., p. 479) scribit: « C e rte tu to ten ere p o s
sum us, ad om n ia q uae C h ristu s in h o m in u m salutem p atravit, praeivisse p o ten -
tissim am M a ria e intercession em , u t con iicere licet, p u ta relate ad d escen su m
S p iritu s S an cti in A p o sto lo s et D isc ip u lo s, m axim e cu m sacer T e x tu s exp ressam
m en tion em faciat de illiu s in h is reru m a d iu n ctis praesen tia ».
O m n es ergo th eologi co n ven iu n t in ad m itten d a m ed iation e m orali p er inter
cessionem. 1 A tta m e n u lteriu s q uaeri potest: praeter hanc m ed iation em m oralem ,
1 P . F r i e t h o f f (in o . c ., p p . 208-222) h a n c o ra tio n e m interpretativam siv e C h r is t i s iv e

B . V ir g in is v o c a t o ra tio n e m proprie dictam , q u ia est o ra tio implicita. D is t in g u it e n im d u p lic e m
o ra tio n e m in se n su s tric to : propriam e t impropriam. O ra tio impropria s u n t merita , q u ib u s m e r e
m u r e x a u d ir i. O r a tio a u te m propria d u p le x est: a) explicita , i. e. e x p lic a tio d e s id e r ii, u t im p le a tu r ,
e t b ) implicita i. e. aequivalens e x p lic a tio d e s id e r ii, v e rb is v e l fa c tis. Ita, e. g . si m e n d ic u s in v ia
s e d e t in p e c to r e p o r ta n s h a n c s u p e r s c r ip tio n e m : “ c la u d u s et ca ecu s et m ise rrim u s ” , tu n c
o m n in o n ih il d ic e n d o a p p e lla t ad n o stra m m is e ric o rd ia m , u t a liq u id a c c ip ia t, e t ta m e n n o n
d ir e c te p e t it im p le tio n e m h u iu s d e s id e r ii. I a m v e ro ip s a m e t re p ra e se n ta tio h u m a n ita tis B . M . V .
C A U S A L IT A S P H Y S IC A I N S T R U M E N T A L IS
p o test ne ad m itti etiam m ed iatio seu causalitas physica instrumentalis, q u alis

a d m ittitu r pro hum anitate C h risti (in stru m en tu m co n iu n ctu m V erb o ) et pro
Sacram entis N . L e g is , secu n d u m d octrin am vere T h o m istica m ? ...
2. C irc a m ed iation em seu cau salitatem physicam instrumentalem non c o n v e
n iu n t theologi; q u id am illam ad m ittu n t, q u id am vero illam om n ino reiciu n t,
e t d icu n t q u od sufficit m ed iatio seu causalitas m oralis per in tercession em .
Admittunt causalitatem p h ysica m in stru m en talem card. L e p ic ie r ( T ra ct.

de B . M . V ., pp. 526 ss.); C a r d . M ercier (in pluribus locis Epistolarum p asto
ralium, prout affirmat P . W ierozinski, in Gregorianum, 10 [19 2 9 ’^, 428), P. H u g o n ,
O. P. (in op. L a M ere de grdce, p. 2 3 8 );1 C o m m e r (in op. Relectio de M a tris
D ei munere in Ecclesia gerendo, V ien n ae, K irsch , 1906); P. F e r n a n d e z , O . P.
(in C ie n d a Tomista, 37, 1928, 1 4 5 - 1 7 1 ) ; P. L a v a u d , O . P ., D e la causalite instru-
mentale de M a n e M ediatrice de toute grdce (in R evue Thomiste, 32, n o u velle
serie, 10, 1927, 292-316, 405-422, 423-445); P. L a c r a m p e , O . P ., (in op. W szech-
posrednictzvo N . M a r ji Panny, L u b lin , 1929, in-8, pp. 55-59); P. B e r n a r d , O . P.
(in Com pte rendu des fetes mariales de Chartres, 1927, pp. 241 ss.; in R ev. Sciences
P hilos. et Theol., 16, 1927, p. 420, et in V ie S p ir., 3 1, 1932, p. 24); P . C l e m e n s
S . M . M . (in S tandaard van M a ria 2, 1922, 1 6 1 -1 7 4 , 273-28 1; 3, 1923, 6 5 -71;
4, 1924, 54-57); P. G ie sb e r t s , O . C ist. (in S tandaard van M a ria , 7 , 1927, 70-
72, et passim ); E m il iu s S a u r a s , O . P . (in art. Causalidad de la cooperacion
de M a ria en la obra redentora, in Estudios M arianos, a. 2, vol. 2, M a d rid 1943,
p p . 3 19 -3 5 7 ); P . P l e s s is , S . M . M. (in M a nu a le M ariologiae Dogm aticae,
p. 268 s.) etc. 2
Reiciunt causalitatem p h ysica m in stru m en talem P. M e r k e l b a c h , O . P.

(in Standaard van M a ria , 2, 1922, 12 9 -13 7, 242-247; 3, 1923, 33-41; et in X en ia
Thom ., 2, 1924, 505-530), H eris (in Revue de Sciences P h il. et Theol., 16, 1927,
528), G r ik l e r (in T h eol.-P ra kt. Quartalschr., 2, 1930, 235-252); P . T er r ie n
(L a M ere des hommes, t. 1, p. 563) q u i scrib it q u od haec op in io est « sim pliciter
r e ic ie n d a »; P. B a in v e l (op. cit., p. 9 1, in nota) qui scrib it: « J ’avou e de
n ’avo ir pu co m p ren d re en core en qu oi con sisterait cette cau sa lite de la S ain te
V ie rg e , ni com m en t elle se e x e r c e r a it»; P. D e l a T a i l l e , S . J. (in Gregorianum,
8 [19 2 7] 137; 7 [1926] 396) vin d ica t « le d ro it d ’ex clu re en ergiq u em en t tou te
( s ic u t et ip sa re p r a e s e n ta tio h u m a n ita tis C h r is ti) iam est o ra tio im plicita (et id e o proprie et
str ic te d ic ta ) p ro sa lu te h o m in u m p e r a p p lic a tio n e m e t d is tr ib u tio n e m fr u c tu u m p a ssio n is
et c o m p a s sio n is. E st q u a e stio — u t p a te t — non de re sed de n o m in e .
1 E x d ic t is p a tet in a n ita s a sse rtio n is P . G o d ts : T h e o lo g i ..., u b i d e a c tu a li g ra tia r u m c o l
la t io n e s e im o est, n u lla m a lia m a d m ittu n t M a ria e o p e ra tio n e m p r a e te r m era m o ra tio n e m »
(o . c ., p. 90).
2 P. H u g o n h a e c s c r ib it: « D ’e m in e n ts p r o fc s s e u rs , ta n t d u c le r g e s e c u lie r q u e d u clerg£
rd g u lie r, n o u s o n t declare q u ’ ils e ta ie n t fa v o r a b le s a c e tte th ese i! (L a causalite. e tc ., p p . 201-2 0 2 ).
C A U S A L IT A S P H Y S I C A IN S T R U M E N T A L IS
id e e de cau sa lite efh cien te in stru m en tale ch ez la S ain te V ie rg e par rap p o rt aux
gra ces. II n ’y a la q u ’un m yte, sans aucu n e p a rite avec le cas des S a c r e m e n ts»;
B i t t r e m i e u x ( o . c . , pp. 277-28 5) q u am v is ad m ittat sen ten tiam h an c « v e h em e n te r
ex to llere glo riam atqu e po ten tia m B . M . V . », illam tam en reicit, q u ia v id e tu r
« certitu d in a liter non esse probatam ;', et d icit rationes allatas «ad su m m u m h u ic
op in ion i q u am d am p ro b ab ilitatem a d iic e r e ». P. F r ie th o ff, O . P. (o. c., pp
203-206) cau salitatem h an c p h ysica m cen set ad m itti n on posse « nisi forsan in
u n o ve l aiio casu p articu lari ». O p in io n em h an c iam reiecerat S u a r e z (In I I I P .,
q. 38, art. 4, disp. 23, sect. 1; O p. t. 19, p. 230) dicens hoc esse « in a u d itu m » .
H isce praen otatis p o n im u s prop osition em :
Prop.: B . Virgo cooperatur distributioni omnium et singularum gratiarum om

nibus hominibus I. c e r t is s im e per causalitatem moralem, seu per intercessionem,
saltem inde a sua gloriosa Assum ptione; II . p r o b a b i l i t e r vero etiam per causali
tatem physicam instrumentalem.
P rob. I. pars. I. A u c t o r i t a t e : 1 ) Patrum , Doctorum et Scriptorum E c c le

siae, qui communiter h u n c coop eration is m od u m , i. e. p er in tercession em a d m it
tun t. « H o c ev in cu n t — scrib it B ittrem ieu x , o. c., p. 266 — vel ipsi titu li, d iv e r
sissim as form as in d u en tes, a tota T ra d itio n e in d e ab exord io m u ltip licati atqu e
e x q u isiti, q u ib u s B. V irg o salu tatu r u t ad vocata nostra, a d vo catrix poten tis-
sim a, p reca trix pro m u n d i salute etc. ». B. V irg o v o ca tu r « O m n ip o te n tia su p p le x ».
In p articu lari vero h u n c coop eration is m o d u m efferunt:
S. I o a n n e s D am ascen u s q u i de B . V . d icit: « cu iu s n on rep e llitu r in terce s
sio, n ec recu satu r oratio ... » (H om . In A n nu n t. B . M . V.; P G 96, 647).
S. A n selm u s: « T e tacente, n u llu s iu va b it. T e orante, om n es o rab u n t, om n es
i u v a b u n t » (O rat. 46, A d Sanctam V . M ., P L 158, 943-944).
S. B ern ard u s: «Ad M a ria m r e c u r r e ... N ec d u b iu s d ixerim , ex a u d ietu r
et ipsa pro reveren tia sua ... S em p e r haec in v en iet gratiam » (In N a tiv . B . M . V .,
serm ., P L 183, 441).
S. B onaventura: «B. V irg o , n ostra ad vocata, non p o test n on e x a u d ir i»
(S erm . 4 D e A n nun t. B . M . V ., O p ., t. 9, p. 673, b).
« S ed lice t V irg in is gratia in om n es possit red u n d are q u an tu m ad gratiae
impetrationem, n on tam en p er in fu sio n em » (S erm . 5 D e A n nun t. B . M . V ., O p .,
t. 9, p. 679).
S. A ph onsus M. D e L ig u o r i: « M a ria ... e m ed iatrice di gra zia p e r via d ’in -
tercessio n e ... » (G lorie di M . p. 2, disc. 2, p. 166, t. 1, T o r in o 1880).
S. L u d . G r ig n io n de M ontfort: « c ’est n otre m ed ia trice d ’ in tercession ...»
( Traite de la vraie devotion a la S a in te Vierge, n. 86).
2) In L iturgia haec m ed iatio V irg in is p e r in tercession em c o n tin u o et cla ris
sim e ex p rim itu r. (C fr p lu ra testim on ia ap u d B it t r e m ie u x , o. c., pp. 264-266).
C A U S A L IT A S P H Y S I C A IN S T R U M E N T A L IS 415
II. R a t i o n e : B . V irg o sicu t fu it socia C h risti M e d ia to ris in acq u isition e o m

n iu m gratiarum , ita est socia C h risti m ed iatoris in d istrib u tio n e om n iu m g ra
tiarum . A tq u i C h ristu s est m ed iator in d istribu tio n e om n iu m gratiaru m per
intercessionem, qua co n tin u o interpellat pro nobis. E rg o et B. V irg o est socia
M e d ia to ris in d istrib u tio n e gratiaru m per intercession em , qua con tin u o in te r
pellat pro nobis.
A tta m e n hic ben e an im ad verten d u m est q u od ista intercessio vel in terp el
latio C h risti n on est oratio in sensu vu lg ari (i. e. in ferioris aut in d igen tis quae
recusari etiam potest) sed est sim p lex expressio voluntatis. Id q u o d d icitu r de
oratione C h risti, prop ortion ali ter d ici d eb et de oratione B. V irg in is. S icu t enim
in terp ellatio C h risti est in terp ellatio R ed em p to ris et fu n d a tu r in m erito de c o n
dign o, q u o om nes gratias im petran das a cq u isivit. ita et in terp ellatio B. V irg in is
est in terp ellatio C o rred e m p tricis, et fu n d a tu r in m erito de con gru o quo om nes
gratias im petran das a cq u isivit. Iam vero sicu t haec in terp ellatio C h risti h ab etu r
ut vera et prop ria m ed iatio, iia et in terpellatio B. V irg in is u t taiis h aberi potest.
E t ex h oc capite q uam m axim e, i. e. natura, n on grad u tan tu m , d iffert in terces
sio B. V irg in is ab intercessione S an cto ru m . « T a lis au tem in tercessio — sc rib it
B ittrem ieu x , o. c., p. 294 — quae com parata c u m alioru m oratione, d icen d a
esset “ S u p erin tercessio ” , n on p o test a D e o n on exh au d iri: S ic en im exu rgeret
ex parte D e i in con ven ien s aliq u o d , q u od , u b i de aliis S an ctis agitu r, n on d a t u r ».
R eco li etiam po test q u od in tercessio seu m ed iatio o m n iu m S an cto ru m , in te r
cession em et m ed iation em C h risti et B. V irg in is supponunt. S iv e ergo illam in v o
caverim u s sive n on et id eo etiam si alios S an ctos so lu m m o d o in v o cav erim u s,
sive etiam n eq u e B. V irg in e m n equ e alios S an ctos in v o cav erim u s, B. V irg o ,
sicu t et C h ristu s, sem p er D e u m in terp ellat oro nobis. A lii S an cti rem anent u ti
q u e intercessores nostri sed secu n d arii, i. e. sunt m ed iatores seu intercessores
apud M ediatricem et M ediatorem .
Prob. II. pars. I. A u c t o r i t a t e : 1) S . Scripturae, in qua B. V irg o sat clare

ex h ib etu r tam qu am p h y sic u m in stru m en tu m in sanctificatione Ioan n is B ap tistae.
D ic it en im S crip tu ra: « E t fa ctu m est, u t audivit salutationem M a ria e E lisa b eth ,
exu ltavit infans in u tero eiu s» ( L u c ., 1, 41); et rursus: « E cc e en im ut fa c ta est
vox salutationis tuae in au rib u s m eis, ex u lta vit infan s in u tero m eo » (Ib id ., 44).
D eu s ergo, voce B . V irg in is, ta m q u a m in stru m en to , u sus est ad P ra ecu rso rem
sanctificandum', ga u d iu m en im P raecu rso ris — u t iam d ix im u s — fu it su p er-
naturale, non p h ysio lo gicu m , et ex trin sece m an ifestavit gratiam a D e o per vocem
V irg in is accep tam .
E x p lic ite de hac re L e o X I I I : « Ioan nes m aterno in u tero sanctificatur c h a
rism ate in signi, lectisq u e donis ad vias D o m in i praeparan d as in stru itu r: haec
tam en co n tin g u n t ex salutatione M a ria e cogn atam d ivin o afflatu visen tis » (E n c y c l.
« Iu cu n d a s e m p e r », 8 sept. 1894).
C A U SA LIT A S P H Y S IC A IN S T R U M E N T A L IS
« S ed n ih il obstat — a n im ad vertit card. L e p ic ie r (o. c., p. 479) — qu om in u s

id q u od ev id en ti S crip tu ra ru m testim on io d ix im u s circa san ctification em Io an
n is in utero, ad alia quoque fa c ta referamus, quatenu s vid e lic et D eip a ra V irg o
d icen d a sit p h ysice coop erata, sub C h risto D o m in o , sive ad gratiam co n feren
dam , u t p u ta in p astoru m et m agoru m illu m in ation e ac sanctificatione, sive ad
m ira cu lu m a liq u od co m p len d u m , sicu t in m u tation e aequae in vin u m apud
C an a G a lilea e ».
N ih il tan d em ob stare v id e tu r q u o m in u s cau salitatem illam p h ysica m in stru
m en talem q u am ex ercu it in terra, etiam in coelis, post suam A ssu m p tio n em e x er
cere pergat. S ecu s, enim , m in u s p e rfe cta esset in coelis ac in terris fuit: quod
est ev id en ter incon venien s.
2) Pontificum , Patrum , Doctorum et Scriptorum Ecclesiae, q u i saepe affirm ant
B. V irg in e m esse thesaurariam C h risti et om nes gratias per manus M a ria e ad
nos perven ire; esse collum m y sticu m per q u em om n es in flu xu s cap itis ad m em
b ra d escen d unt; esse aquaeductum p er q u em om n ia gra tiaru m fluen ta a fon te,
q ui est C h ristu s, pertranseunt.
Ia m ve ro om n es isti d icen d i m od i, etiam si m etap h orice a ccip ian tu r, plenam
e t co m p letam sign ification em n on v id e n tu r h abere nisi per th eoriam causali-
tatis in stru m en talis p h ysicae. P a rtic u la en im per (per m an u s M a ria e) de se ca u
salitatem p h ysica m p o tiu s q u am m oralem designat.
P ariter, sicu t causalitas capitis et fo n tis (C h ristu s) est p h ysica, ita, et cau sali
tas colli (quae m em b ra cap iti iu n git) et aquaeducti (qui recip ien tia fon ti con iu n -
git) p h ysica esse debet.
O p p o rtu n e an im ad vertit P . H u g o n (o. c., p. 210): « Iis (D o cto res) ne sont
pas en tres dans les d istin ctio n s p h ilo so p h iq u es de cau sa lite p h y siq u e ou m orale:
c ’est a en d ete rm in er la p o rtee. C ’est sou ven t cette analyse et cette exam en des
form u les ancien nes q u i fon t progresser la t h e o lo g ie ».
E t etiam h o c sensu v id e tu r q u o d in tellig i d eb ean t illa p u lch errim a verb a
S. L ud . G r ig n io n de M ontfort q u ib u s d icit q u od S p iritu s S an ctu s « est d e-
ve n u feco n d p ar M a rie , q u ’il a ep ou see. C ’est avec elle, en elle et d ’elle q u ’ il
a p ro d u it son c h e f d ’oeuvre, q u i est u n D ie u fait h om m e, q u ’il p ro d u it tou s les
jo u r s et p rod u ira ju s q u ’a la fin d u m on d e les p red e stin e s, m em b res d u corp s
de ce c h e f adorable: c ’est p o u rq u o i p lu s il tro u v e M a rie , sa ch ere et in d isso lu b le
ep ouse, dans un e am e, p lu s il d evien t op eran t et pu issan t p o u r p ro d u ire Jesus-
C h ris t en cette am e et cette am e en J e su s-C h rist.
« C e n ’est pas q u ’on vernile dire q u e la sainte V ie rg e don ne au S a in t-E sp rit
la feco n d ite, com m e s ’il ne 1’avait pas! p u isq u e, etant D ie u , il a la fec o n d ite,
ou la cap acite de p ro d u ire, q u o iq u ’ il ne la red u ise pas a 1’ acte, ne p rod u isan t
p o in t d ’autre perso n n e d ivin e. M a is on ve u t dire que le S ain t-E sp rit, par l ’en-
trem ise de la sainte V ie rg e , dont il veu t b ien se servir, q u o iq u ’il n ’ en ait pas
a bso lu m en t besoin , red u it a 1’acte sa fe c o n d ite , en p rod u isan t en elle et par elle
C A U S A L IT A S P H Y S IC A I N S T R U M E N T A L IS 4*7
J e su s-C h rist et ses m em b res: mystere de grdce inconnue m em e au x p lu s savants

et sp iritu els d ’en tre les ch retien s » ( T raite de la zraie devotion etc. n. 2 0 - 2 1 ) -
Ia m ve ro — u t o p tim e an im ad vertit P. H u g o n (o. c., p. 2 0 3 ) — - fecu n d itas e x te
rior S p iritu s S. est p ro d u ctio gratiae, n on in ord ine causalitatis m oralis, eo q u ia
S p iritu s S. n on est causa m eritoria au t im petratoria, sed in o rd in e cau salitatis
p h ysicae. R e d u ce re fecu n d itatem istam ad actu m n ih il aliu d est nisi ph ysice
p ro d u cere gratiam et op era illa sanctitatis quae tertiae personae d ivin ae ap p ro-
prian tu r. S i ergo S p iritu s S. fecu n d itatem suam ad actum red u cit per M a ria m ,
et si operan s iit p er illam , p er M a ria m etiam in an im abu s p h vsice gratiam p ro
d u cit; M a r ia ergo est in stru m e n tu m p h vsicu m . secu n d ariu m S p iritu s S. in
p ro d u ctio n e gratiae, et ideo et ipsa est q u od am m od o causa gratiae. E t hoc est
— iu x ta S . G r ig n io n de M o n tfo rt — mysterium ipsis sap ien tiorib u s et sp iritu a
liorib u s, in ter christian os, incognitum.
II . Ratione: R atio prob at: 1) P o s s ib il it a t e m et 2) c o n v e n ie n t ia m
coop eration is ph ysicae in stru m en ta lis 5. V irg in is in d istrib u tio n e om n iu m

g ra tia ru m ...
1) P ro b a t P O S S IB IL IT A T E M . E ten im ad cau salitatem p h ysica m in stru m en talem

req u iritu r q u o d in stru m e n tu m exerceat a liq u am actio n em praeviam qua (ta m
q u am p er propriam actio n em et virtu te m ) ad effe ctu m c u m causa p rin cip a li
con cu rrat; et q u o d causa p rin cip a lis elevet et applicet h a n c actio n em p ro p ria m
in stru m en ti, p e r virtu te m seu m o tio n em tran seu n tem ipsi co m m u n ica tam , qua
v irtu te co n cu rre re possit, c u m causa p rin cip a li, ad effectu m a liq u em , q u i suam
n atu ram exced it, p ro d u cen d u m .
A tq u i d u p lex haec con d itio in B. V irg in e verificari potest, sicu t verificatu r
in hum an itate C h risti et in sacram entis. E rg o ...
M a ior ex iam praenotatis patet.
A d minorem. B. V irg o exercere potest actio n em praeviam actioni D e i, p r in
cip a lis agentis, in d istrib u tio n e gratiaru m . B . V irg o en im , cau salitatem q u am d am
con tin u am et actu alem resp ectu n ostri in coelis ex ercet, quia om n es et sin gu lae
gratiae p er m an us eiu s seu p e r suam co n tin u a m et actu alem m ed iation em —
u t iam p ro b av im u s — pertran seu n t. A c tu s eiu s in tellectu s et vo lu n tatis, in te r
p ellatio seu in tercessio eius, p er q u am om n ia et sin gu la dona a D e o co n ced u n tu r,
tam qu am actiones praeviae h aberi p o ssu n t q u ae a D e o eleva n tu r et a p p lican tu r,
seu activita ti suae infinitae associan tu r in p ro d u ctio n e et d istrib u tio n e o m n iu m
et sin g u laru m gratiaru m . N a tu ra hum ana, ergo , et facu ltates V irg in is a virtu te
flu en te pertran siri p o ssu n t et ita elevari ad agen d u m , ta m q u a m D e i in stru m en
tu m , in p ro d u ctio n e et d istrib u tio n e o m n iu m gratiaru m . E t h o c eo vel m agis
q u od , p ro in stru m en tis Creatoris — u t iam praen o tavim u s — non req u iritu r
ut actio p raevia sit effectu i p ro d u cen d o prop ortion ata.
27
C A U S A L IT A S P H Y S I C A I N S T H U M E M A L I 5
S ed contra hanc po ssibilitatem o b ici potest: Im p o ssib ile est u t in stru m en

tu m a liq u od agat ve l possit agere u b i non est (non datur, en im , actio in distans).
A tq u i actio in stru m en talis B. V irg in is (quae est in caelo) ex erceretu r in su b iecta
ab ipsa lon ge distantia (qu ia sunt in terra). E rg o ...
RESPON D ETU R: C erte, actio in stru m en ti attin gere d eb et effectu m ; atta

m en, ad h oc u t in stru m en tu m attin gat effectu m , non est n ecesse u t per semet-
ipsum praesen s fiat, eo q u ia non p er sem etip su m m o v e tu r et su u m in flu xu m
su b iectis applicat, sed per causam p rin cip a lem a qua elevatu r et ap p licatu r.
S u fficit ergo q u od in stru m en tu m tan gat cau sam prin cip alem , et haec term in u m
op eration is tangat: actio enim causae au xiliaris, u n ita et su b ord in ata actioni
causae prin cip alis, hanc com ita tu r et seq u itu r, et ab hac su p er effectu m totaiem
d iffu n d itu r. S i ergo causa p rin cip a lis est infinita, n ulla am pliu s h a b etu r d istantia,
et id eo con tactu s in stru m en ti fieri potest u b iq u e, quia causa p rin cip a lis est u b i
q u e et in in stru m en tis et in effectu . Ita, e. g. — secu n d u m p lu res th eologo s —
virtu s ign is in fern i aeternae iu stitiae in stru m en tu m , a D eo , causa p rin cip ali,
ita d irigi et ferri p o test u t cru ciet daem ones q u i p erv ag an tu r in m u n d o . E o d em
m odo, q u ia D eu s, causa p rin cip a lis, praesen s est et in B. V irg in e et in an im abu s
nostris, potest ev id en ter su p er nos actionem in stru m en ta lem eiu sd em V irg in is
deferre. E rg o om n ino po ssibilis apparet cau salitas ph ysica in stru m en talis B. V ir
gin is in gratiae p ro d u ctio n e et d istrib u tio n e.
2) At ratio n ed u m p o ssib ilitatem sed etiam m u ltip licem c o n v e n ie n t ia m
hu iu s causalitatis in stru m en talis ex parte B. V irg in is prob at, q u ae m u ltip lex

con ven ien tia ex isten tia m h u iu s m agn ae p erfectio n is in ipsa req u irere \id etu r.
a) P rim a et fun d am en talis ratio d esu m itu r ex parallelism o inter humanitatem
C hristi et B . Virginem. H u m an itas C h risti, u t p h y sicu m in stru m en tu m (con iu n c-
tu m et p rim arium ) se h ab u it et habet in p ro d u ctio n e et d istrib u tio n e gratiae.
E rg o a pari B . V irg o u t p h ysicu m in stru m en tu m (separatum et secu n d ariu m )
se h ab u it et habet in p ro d u ctio n e et d istrib u tio n e gratiae.
Prob. antecedens: q u od h u m an itati C h risti com p etat actio instrumentalis ex
S. S crip tu ra et T ra d itio n e clare patet. P lu res en im E va n g elio ru m textu s a ctio
nem p h ysica m H u m a n itatis C h risti (verba, tactu s, u n ctio n es etc.) in patratione
m ira cu lo ru m revelant: quae facta solu m m od o per cau salitatem p h ysica m in stru
m en talem sufficien ter exp lican tu r. D ic it E v a n g e liu m q u o d « v irtu s de illo e x i
bat » (L u c . 5, 19): ergo caro C h risti in patratione m ira cu lo ru m p artem (in stru
m en talem ) h abebat. A d q u id en im actiones illae praeviae h u m anitatis si V e r
b u m tan tu m m od o operabatur? ... N ih il aliud fu issen t nisi occasiones. Iu re Conc.
Ephesinum d iceb a t « carnem C h risti vivificatricem esse q u ia facta est p ro p ria
V e r b i cu n cta viv ifica re va len tis» , (can. 11, D e n z ., n. 83). Iam vero , causalitas
vivifica n s V e r b i est, p ro c u l d u b io , physica-, ergo et virtu s carni C h risti c o m m u n i
cata physica esse debet.
C A U S A L IT A S P H Y S I C A IN S T R U M E N T A L IS 419
S crip to re s E cclesia e p ersaep e d icu n t humanitatem C h risti fuisse organum

Verbi, organum divinitatis, et iste d icen d i m od u s non cau salitatem m oralem sed
causalitatem p h ysica m ex p rim it.
H o c clarissim e et in d u b ita n ter d ocet S. T h o m a s ( C fr 3, p., q. 8, a. 1, ad 1;
q. 13, a. 2; q. 48, a. 6; q. 49, a. 1; q. 43, a. 2). P erfectio ista H u m a n itati C h risti,
quae fu it coop eratrix V erb i in opere red em p tion is, m axim e con ven ien s e.iat.
Prob. consequens: P osita hac perfectio n e in H u m an itate C h risti, ponenda

est etiam in B. V irg in e . E ten im , B. V irg o m ater C h risti, ita in consilio d ivin o
inseparabilis est a C h risto , ut recip iat in se pa rticip ative et secundario id om n e
q u od C h ristu s plene et prim ario habet: q u id q u id est in C h risto de condigno,
in B. V irg in e in v en itu r de congruo. E t ideo, u b icu m q u e C h ristu s est in stru m e n
tum p rim ariu m et co n iu n ctu m . B. V irg o d eb e: esse in s tru m e n tu m secu n d ariu m
et separatum . A tq u i C h ristu s — ut p rob avim u s — est in stru m en tu m p h ysicu m
p rim ariu m et co n iu n ctu m in gratiae prod u ction e et d istrib u tio n e. E rg o B. A irgo,
M a te r E iu s, in stru m en tu m p h ysicu m secu n d ariu m et separatum in sratiae p ro
d u ctio n e et d istrib u tio n e esse debet.
S icu t ergo C h ristu s sibi sociare d ign atu s est B. V irg in e m m atrem suam in
causalitate morali gratiae (ut Socia in in terp ellation e seu intercessione) ita —
u t plena fiat associatio — illam sociare etiam d eb u it in causalitate physica. E te
n im , si om nis gratia ab h ac d u plici m ed iation e seu cau salitate C h risti, m orali
et p h ysica, d erivatu r, B. V irg o , q u ia coop era tu r d istrib u tio n i o m n iu m et sin
gu laru m gratiaru m , etiam hu iu s d u p licis m ed iation is seu cau salitatis p a rti
cep s esse d eb u it. E o vel m agis q u od m aternitas plena su p ern atu ralis con tin u am
praesen tiam et actionem m atris in filios requ irit. H aec vero praesen tia et actio
V irg in is in an im abu s nostris erit m axim ae realitatis et efficaciae si, praeter ca u
salitatem m oralem (per intercessionem ) etiam causalitas physica ad m ittatu r.
P er causalitatem ph vsicam ergo, M a te r nostra realiter et co n tin u o adest nobis:
q u o n ihil d u lciu s aut iu cu n d iu s concipi potest.
b) E x parallelismo inter alias creaturas et B. Virginem. E st p rin cip iu m in M a -

riologia co m m u n iter receptu m : om nia q u ae D e u s alicu i creaturae con tu lit, su b li
m iori m odo M a ria e etiam con tu lit, d u m m o d o n ih il obstet. A tq u i D e u s c o n tu lit
creaturis causalitatem p h ysicam in stru m en talem in p ro d u ctio n e et d istrib u tio n e
gratiae. E rg o illam etiam M a ria e co n ferre d eb u it.
A d M in . S ic D e u s con tu lit Sacram entis N . L . et sacerdotibus (per sacram enta)

causalitatem in stru m en talem ph ysicam p rod u cen d i et d istrib u e n d i gratiam .
Im o, p o tu isset C h ristu s sacerd otes in stru m en ta p h ysica gratiae con stitu ere ab sq u e
ritu sacram entali, ex sim p lici eo ru m im perio.
T a n d e m , « si id S an ctis — scrib it card. L e p ic ie r , o. c., p. 480 — con cessu m
vid e m u s ut m iracu la faciant, n on solu m im p etran d o , sed, u t habet A n g e lic u s,
ex potestate, in q u an tu m d ivin u m im p eriu m d eferu n t ( I I - I I , q. 178, a. 1, ad 1),
42 0 C A U S A L IT A S P H Y S I C A IN S T R U M E N T A L IS
si S an cto ru m reliq u iis tantam D e u s c o n tu lit virtu te m , u t ad illaru m c o n tac

tu m aegri sa n en tu r, q u in im m o , si q u ib u sd a m im ag in ib u s sacris, quas rite thau -
m atu rgas vo cam u s, talem D e u s v im ad n exu it u t ad illas co n fu gien tes favores
n on solu m corp orales, sed etiam sp iritu ales p ercip ian t, cu r d u b itare d eb eb im u s
sim ilem virtu te m M a tri D e i fu isse concessam , a qua om n e op u s nostrae salutis
a u sp iciu m sum psit? ».
C u m ergo thesis de causalitate p h ysica in stru m en tali in m aiorem red u n d et
glo riam B. V irg in is et ve re solida p rob ab ilitate n ed u m extrin seca sed etiam intrin -
seca gaud eat, illam toto cord e a d m ittim u s et laeti profitem ur.
Conclusio.
S i ergo B. V irg o cu m et sub C h risto coop eratu r, m oraliter et p h ysice d istri
b u tio n i om n iu m et sin gu laru m gratiaru m , ita ut om nis gratia « a D e o in C h r i
stu m , a C h risto in V irg in e m et a V irg in e in nos ord in atissim e d is p e n s e tu r »
(L e o X I I I , E n c. « Iu c u n d a sem p er »), ad ipsam , tam qu am ad gratiae th ron u m ,
m axim a cum fiducia acced am u s. « Q u aeram u s gratiam et p er M a ria m q u aera
m us! » (S . B ern ard u s, In N a tiv . B . M . V ., n. 8. P L 183, 441 s.).
T r ia en im sun t q u ae m axim e in in d ig en tib u s fid u ciam erga aliq u em excitan t,
n em pe: q u od ille ad c u e m a cced im u s s c ia t om n es n ecessitates nostras, p o s s it
o p em r o b is ferre, et v e l it de facto opem icrre.

Ia m v e ro haec tria in B. V irg in e p erfecte in ven iu n tu r:
1) Illa en im plen issim e s c it om n es et sin gu las n ecessitates n ostras sive te m
porales, sive sp iritu ales. Q u ilib e t en im beatus in visio n e b eatifica ea om n ia co gn o
scit q uae ad ip su m aliq u o m od o pertinent. Ia m vero ad B. V irg in e m , tam qu am
ad C o rred e m p trice m et m atrem om n iu m , om n es om n in o pertin en t in om n ib u s
ex isten tia e ip so ru m m om en tis. E t id eo om n es om n ino illos cu m o m n ib u s n eces
sitatib u s eo ru m videt et cogn oscit.
2) B. V irg o , in su per, potest n os in om n ib u s ad iu vare, cu m sit « O m n ip o
ten tia su p p lex » et id eo q u o d D e u s im perio, B. V irg o p rece potest, ita u t eius
p etitio n ou possit n on exau d iri. D u m en im alii S an cti, per bona ip so ru m opera
m eru eru n t exau d iri, B. V irg o m eru it de co n g ru o illa omnia q u ae p etit.
3) B. V irg o , tan d em , vu lt om n es ad iu vare, eo q u od om n es u t filios d ilig it
et caritas eius tran scen d it caritatem o m n iu m S an cto ru m etiam sim u l su m p
to ru m . C u i ergo sit gloria, laus et h o n o r p e r infin ita saecula saecu loru m .
B . V IR G O U N IV E R S O R U M R E G IN A 421
C ap. II - DE B. MARIA V. UNIVERSORUM REGINA
B I B L I O G R A P H I A : B a r r e , C . S . S p ., Marie, Reine du Monde, in B u ll. de la

Soc. Francaise d ’E t. M ar., 19 3 7 , p . 2 1-7 6 ; I d e m , La Royaute de M arie pendant les
neu/ premiers siecles, in Rech. de Science R ei., A v r i l 19 3 9 . p . 1 2 9 -1 6 2 , I u in 193 9,
p . 30 3-334; C o m m e n g i n g e r , Unsere Konigin, Paderbon, S c h o a in g , 2 v o l., 1 9 3 1; D e
G r u y t e r , De Beata Maria Regina, M a r ie t t i, 1934; D i l l e v s c h n e id e r C . , C . S S . R .,
Souverainete de M arie, in Compte rendu du Congris M arial de Boulogne sur M er,
193 8 , p . 12 6 s s .; G a r e n a u x P . M . , La royaute de M a rie. P ir is . T e q u i, 1936; G e e n e n
I . B ., Maria Koningin, A u t w e r p e n , 1944; L u is A . . C . S S . R . , La Realeza de Maria,
M a d r i d , 19 4 2 , p. 14 4 in S 0 g r .; K e l l y A . . The Reign o f Our Lady tcith Christ the
K ing, R o m e 1940; M a r i a K o n i n g i n , Verslagboek der zijfd e M ariale Dagen, 19 3 5 .
N orbertijner Abdij T o n g e r lo o . 19 3 5 . Scripta p lu r iu n auctorum ib i referuntur (Cfr
Druzce in Nouv. Rev. Theol., 19 3 5 , p. 968-969: a I o u r e a u E . La royaute de M arie
dans la liturgie, in Rev. eccl. V ig e , 32 (19 4 5 ; 8 4 -10 2 ; P o rr a I ., Regina, o la Regaliia
della Madonna, P a d o v a , 19 2 7; R o s c h i n i G . , O . S. M . , Per la Regaliia di M aria,
estratto dal Marianum, 4 , (19 4 2 ) 2 25-240 ; S a n t o n i c o l a A ., C . S S . R ., La regalita
di M aria, Pagani, 1938; S o sio d A n g e l o , L a Regina Sovrana d'Amore, L . I . C . E . ,
T o r i n o , 19 2 7 .
P raen otanda
Secundum con sectariu m sin gu laris m ission is seu u n iv ersa lis m atern itatis
B . M . V irg in is, est eiu s u n iv e rsa lis R ega litas.
I. Adversarii.
P rim u s q ui n ega vit B. V irg in e m esse Reginam, L u th e r u s fu isse vid e tu r. « P ri
m us au tem u t su sp ico r — scrib eb at S. P etru s C an isiu s — L u th e ru s fu it q u i hanc
n obis C a th o licis calum n iam strueret, q u od q u an d o q u id e m M a ria m caeli R egin am
salutam us, C h risto in iu riam irrogari, q u od en im soli D e o d eb etu r, id trib u i c re a
turae (D e M a ria Virgine incomparabili, L . 5, c. 13).
L u th e ru m secuti su n t Ian sen istae. In op ere en im M o n ita salutaria, B . V irg o
conserva nostra exh ib etu r: « conserva; ve stra s u m » (m on. 6, a p u d B ou rass £,
Sum m a aurea, t. 5, coi. 158).
S iv e contra L u th e r u m sive con tra Iansenistas, au ctores C a th o lici in su rre
xeru n t. A ttam e n , in q u on am praecise haec V irg in is p raero gativa consistat, solu m -
m odo nostris d ieb u s T h e o lo g i d eterm in are c o e p e r u n t.1
1 A n n o 1864 E p is c o p i q u id a m e x p o s u e r u n t P io I X d j s i i e r i u m p i a r u n q io r u m 1 1 ,n filia
liu m p ro so le m n i p ro c la m a tio n e R e g a lita tis M a r ia e . C u i b e n ig n e P o n t ife x a n n u e r e c o e p it . ( C f r
B r o u s s o l l e . U A sso m p tio n , P a ris, T e q u i , 1 9 1 8 -1 9 2 0 , t. 3, p p . 1 7 9 et 180). Id e m v o tu m p ro
la tu m est in C o n v e n tib u s M a ria n is L u g d u n e n s i (190 0 ), F r ib u r g e n s i (19 0 2 ) e t E in s id e ln e n s i
(190 6 ). H a e c , u t v id e tu r , ca u sa p r a e c ip u a fu it c u r h o c V ir g in is p r iv ile g iu m m a g is m a g is q u e
p e r s c r u ta r e tu r .
B . V IRG O U N IV E R S O R U M R E G IN A
I I . Notio nominum «Rex», «Regina»
N o m in a « R e x », « R egin a » d icu n tu r a regere seu ordinare res in finem ; h in c,

iu x ta S. T h o m a m (in op. D e regimine principum, 1. i , c. i) , R e x vel R egin a d ici
tu r ille v e l illa qui m u n u s habet regen d i seu gu b ern an d i societatem p erfectam ,
seu « ord in an d i u n iu s m u ltitu d in e m societatis p erfectae in finem com m u n em ».
A d hoc autem ut rex o rd in et m u ltitu d in em societatis p erfectae in finem co m
m u n em , m u n u s regiu m d u o requ irit: excellentiam virtutis et prim atum su p er
o m n ia societatis m em b ra. R e q u irit m u n u s regiu m excellentiam virtutis, q u ia tanto
m agis req u iritu r v irtu s q u an to p lu riu m est regitiva. R e q u irit primatum super
om n ia societatis m em b ra, q u ia om n e ord inans seu m oven s p rioritatem seu p r i
m atu m h ab et supra id q u o d m ovetu r. « A b his d u abu s q u alita tib u s m u n eri regio
ad nexis — a n im ad vertit de G r u y te r, o. c., p. 3 — usus lo q u en d i h om in u m nom en
“ r e x ” tran stu lit ad eos q u os in aliq u o respectu v. g. in arte, scientia, fo rtitu d in e
etc. m aioris virtu tis ve l p rioritatis su p er ceteros esse co gn o v it. S ic V irg iliu s
d icitu r rex poetarum ; sic R om ae, pu er q ui ceteris feliciu s exam en cathechism i
su b iit, Im p erato r proclam atu r.
N o m en « rex » ergo su m p tu m improprie et analogice, sign ificat « illum qui in
aliquo respectu maioris virtutis est atque primatum supra ceteros h a b e t».
Q u o d d icitu r de n om in e « R e x » valet etiam pro n om ine « R egin a ».
A ffin e n om in i « R ex, R e g in a » est n om en « D o m in u s, D o m in a ». Ia m vero
dominium — iu xta S. T h o m a m (I, q. 96, a. 4) — d u p liciter sum itur: <
■u n o m odo
secu n d u m q u o d o p p o n itu r servitu ti — et sic d om inu s d icitu r cui aliq u is s u b
d itu r ut servu s. A lio m od o a ccip itu r d om in iu m secu n d u m q u od co m m u n iter
refertu r ad su b iectu m q u alitercu m q u e — et sic etiam ille qu i h ab et officium
gu b ern an d i et d irigen d i liberos, d om in u s d ici p o te st...» .
S ervu s in hoc d iffert a libero, q u od lib er est causa sui, servu s au tem o rd i
n atu r ad alium . T u n c ergo a liq u is d om in atu r alicu i ut servo q u an d o eu m , cui
d om in atu r, ad p rop riam u tilitatem sui, scilicet d om inan tis refert. T u n c vero
d o m in a tu r aliq u is alteri ut libero, q u an d o d irig it ip su m ad p ro p riu m b on u m
eiu s q u i d irig itu r, vel ad b o n u m c o m m u n e ».
Ig itu r, in secun d o m odo, n om en dominus, saltem si agatu r de societate p e r
fecta aeq u ivalet nom ini rex, et dominium id em d icit ac munus regium.
III. De muneris regii potestatibus.
M u n u s regiu m seu prin cip atu s, — u t a n im advertit P iu s X I in E n c y c l. « Q u as

p rim as » — triplici potestate con tin etu r « qu a si caru erit, p rin cip atu s v ix in tel
lig itu r »: 1) potestas legislativa qua op p ortu n is legib u s media o b ligatorio m od o
p ro p o n u n tu r ad finem com m u n em assequen dum ; 2) potestas iudiciaria qua auc-
to rita tivo iu d icio ius controversum in casib u s p articu larib u s d efin itu r aut ius
laesum ad poenas, leg e statutas applican d as declaratur; 3) potestas executiva,
B . V IR G O U N IV E R S O R U M R EG IN A
q u a executio eo ru m quae lege vel sen tentia statuta sunt, prom ovetur, ad h ibita
etiam , si op us fu erit, v i coactiva.
P o testas iu d icia ria et ex ecu tiv a a p o testate legislativa d im an an t atqu e d ep en
dent; et ideo potestas legislativa, in ter alias potestates prim atu m o b tin et ( C fr
O t t a v ia n i , Iust. lu ris P u blici E ccl., i, R om ae, 1925, pp. 94-96).
I V . De munere regio Christi.
C u m regn u m B . V irg in is a regno C h risti non sit d iversu m , eo quia B. V irg o

est p articep s in regn o su p ern atu rali C h risti, antequ am ad regalitatem B. V ir
gin is p erscru tan d am acced am u s, necesse est regalem d ign itatem C h risti co g n o
scere. E ten im , iu x ta n otu m p rin cip iu m : « ex d ign itate C h risti ex q u iren d a et
in tellig en d a est dign itas M a r ia e », et id eo ex regalitate C h risti ex q u iren d a et
in telligen d a est regalitas M ariae.
Iam vero C h ristu m regem fuisse, ante om nia improprie et analogice « seu
translata ve rb i sign ification e ... ob su m m u m excellentiae gradum, q u o inter om n es
res creatas praestat atqu e e m in e t » 1 p atet om nino.
A t C h ristu s n ed u m improprie et analogice sed etiam proprie et form aliter R ex
u n iv erso ru m d icen d u s est, q u atenu s h ab et dominium o m n iu m et om nes ad finem
com m u n e m ordinat. « N em o n on v id e t — scrib it P iu s X I 2 — nom en potesta-
te m q u e R egis, propria quidem verbi significatione, C h risto homini vin d icari o p o r
tere ». E t h oc duplici t it u lo ,3 nem pe: 1) titulo naturali, hereditatis, qu aten u s
est H om o-D eus, seu ratione u n io n is hyp o staticae, v i cu iu s ta n tu m habet im p e
riu m u t om nes creatu rae etiam reges et angeli, d ebeant illi ob ed ire et su b iici
absolute; licet n oluerit, in terris degen s, regiam hanc potestatem exercere;
2) titulo acquisitionis, respectu nostri, i. e. qu aten u s Redemptor noster, eo
q uia n os « a cq u isiv it san gu in e suo » (A c t. 20, 28).
S c r ib it P ie s X I: «At vero, q u id possit iu cu n d iu s n obis su a viu sq u e ad
co gitan d u m accid ere, quam C h ristu m n obis iure non tantum nativo sed etiam
quaesito, scilicet red em p tion is, im perare? ». 4
Q uod vero C h risto com p etat triplex illa potestas, prop ria m u n eris R egis,
clare d em on strat id em P o n tifex in iisd em L itt. E n c y c l., ad qu as lectores rem it
tim u s. A liq u id tam en de m om en to sin gu laru m potestatu m d ice n d u m est. M u n u s
C h risti regiu m , secu n d u m in d o le m regn i eiu s su p ern atu ralis, essentialiter, c o n
stitu itu r potestate legislativa qua h om in es, saltem in ord ine su p ern atu rali, p e r
fecte et com p lete ad fin em d ed u ci p o ssu n t p er gu b ern atio n em sive interiorem
(q u a C h ristu s gratias co n fe rt h om in ibu s) sive exteriorem (p rom u lgan d o legem
1 E n c v c l . « Q u a s p r im a s ». A A S v o l. 1 7 , p . 595.
2 I b id .
3 I b id .
4 L . c .. p. 599.
424 B . V IRG O U N IV E R S O R U M R E G IN A
su p ern aturalem ). P otestas leg islativa quae resp icit gu b ern atio n em in terio rem
est prin cip alis, illa vero q u ae gu b ern atio n em ex teriorem respicit, est secu n d aria.
P otestas iudiciaria et executiva sunt potiu s partes integrantes m u n eris regii
C h risti.
H a ec regia C h risti potestas prim ario et directe est supernaturalis, spiritualis,
secundario vero et indirecte est etiam naturalis et temporalis i. e. circa res te m p o
rales qu aten u s ad fin em su p ern atu ralem et sp iritu alem resp ectu m h a b en t e u m -
d em q u e ve l p rom overe vel im p ed ire possun t. (E n c v c l. « Q u a s p rim as », p. 600).
H a ec regia 'C h risti potestas est in su p er universalis, q u ia in omnes, p er g ra
tiam cap italem , sp iritu alia bona ipse influ it (S. T h . 3 p., q. 8), perfecte in Beatos,
q u ib u s co n fe rt gratiam et gloriam ; in iustos in flu it gra tiam et charitatem ; in
fideles peccatores influit h abitu s su p ern atu rales fidei et spei; in schismaticos, hae
reticos, ludaeos, paganos, gratias actuales illu m in ation is et inspiration is q u ib u s
ad salutem disponi possint. In angelos q u o q u e C h ristu s su p ern a tu ra liter in flu it,
tu m illos de m u ltis illu m in an d o, tu m gau d ia etiam ipsis p er suam h u m an itatem
p raestand o. In damnatos ve ro iam n on in flu it m o tu m su p ern atu ralem , sed rem a
net eo ru m iu d ex, et regn at in eos p er iu stitiam q u ia illu m per m iserico rd iam
regn are n o lu eru n t.
H in c, titulo hereditatis et ration e u n io n is h yp o staticae, reg n u m C h risti
resp icit omnes creaturas; titu lo ve ro acquisitionis et ratione gratiae cap italis, om nes
hom in es et angelos respicit, q u oru m o m n iu m est cap u t (coi., 2, 10).
V . De munere regio B. M. Virginis.
Q u a e de C h risto R e g e d ix im u s, de 8 . V irg in e etiam analogice, d eb ita p ro

p o rtio n e servata, d ici d eb en t. N ec e sse ig itu r est u t natura et titu li regalitatis
B. M . V irg in is ben e p ersp ician tu r.
A) N a t u r a mu n e r i s r e g i i D e i p a r a e . Q u o d B . V irg o , sicu t C h ristu s,

R egin a d ici possit sensu improprio seu metaphorico, q u aten u s scilicet prim atu et
ex cellen tia sup ra ceteros om n es gau d et, n u llim od e d u b itari potest. Ip sa en im est
m u lier illa in ter om n es m u lieres b en ed icta, q u ae ratione d iv in a e m aternicatis
et d on oru m ab ipsa p roflu en tiu m , d ign itate et p e rfe ctio n e ceteras om n es crea
tu ras sin gu lariter antecellit, o rd in em a se co n stitu en s, in ter o rd in em h yp o sta-
tic u m (ad q u em in trin sece pertin et) et com m u n em o rd in em gratiae consistens.
Iu re igitu r m erito q u e ab E cclesia, in L ita n iis L au reta n is, B. V irg o a p p ellatu r
Regina Angelorum , ob su p erem in en tem eius in tellectu m , Regina Patriarcharum ,
ob su p erem in en tem eius pietatem , Regina Prophetarum , ob su p erem in en tem
eius d on u m prop h etiae, Regina Apostolorum , ob su p erem in en tem eius zelu m ,
Regina M artyrum , ob su p erem in en tem fo rtitu d in em , Regina Confessorum, ob
su p erem in en tem fidei confession em , Regina Virginum, ob su p erem in en tem
p u rita tem , Regina Sanctorum omnium, ob su p erem in en tem eiu s san ctitatem seu
B . V IRG O U N IV E R S O R U M R E G IN A 425
ob sin gularissim am p len itu d in em gratiae et gloriae. H u iu s p rim atu s e x c e lle n

tiae, ratio fu n dam en talis sita et in sin gu larissim a V irg in is cu m D e o co n iu n c-
tion e ratione m aternitatis ‘divinae. « H o m o, enim , qu an to m agis D e o con iu n -
gitu r, tanto efficitu r m elioris c o n d itio n is» (S . T h., I - I I , a. i , ad 2).
A tta m e n , n ed um sensu im p ro p rio et m etap h orico, id est ratione excellen
tiae, sed etiam sensu proprio seu ratione dominationis B. V irg o R egin a appellari
d ebet. E x e rcet enim et ipsa, influxum quemdam dominativum, in flu xu i C h risti
analogum, in om n ia m em bra S ocietatis su p ern atu ralis ad finem com m u n em illa
d irigen d o.
D ix i q u od in flu xu s d om in ativu s q u em D eip a ra exercet, est analogus, non
vero u n iv o c u s in flu xu i a C risto R ege exercito. In flu xu s enim eius non est p ro
prie et form aliter iurisdictionalis (sicu t influ xu s C h risti), sed est in flu xu s m atris
aut sponsae regis, id est Reginae conven ien s, secu n d u m in tercession em et v o lu n
tatu m con cord iam . R e g iu m enim m u n u s R egis p rop riu m , id en tificari n eq u it
c u m regio m un ere R egin ae, ita u t R egin a ean dem om n ino potestatem habeat
ac R e x (sicut e. g. in H olland ia). A g itu r , ergo, de m u n ere regio secundum sexum
femineum. F ru stra igitu r, T h e o lo g i q u id a m 1 prob are con an tu r in B. V irg in e
trip lice m potestatem form aliter iurisdictionalem, p o testatem n em pe legiferam ,
iu d icialem et coaetivam , cu m haec potestas form aliter iu risd iction alis ex fo n ti
b u s revelation is, p ro u t vid e b im u s, n u llim od e d ed u ci potest. In flu x u s igitu r d om i-
n ativu s D eip a rae est analogus, non vero u n iv o cu s in flu xu i d om in ativo C h risti
R e g is. E t id eo m un us regiu m D eip a rae com parari n eq u it m u n eri regio R egin ae
quae lo cu m R egis teneat (prou t fit, e. g., in H o llan d ia), sed com parari debet
m u n eri R e gio illiu s quae est M a ter et Sponsa R egis, seu R egin a. C u ilib e t autem
R egin ae (M a tri aut S pon sae R egis) p rop ter con iu n ction em cu m R ege, duo co m
p etu n t, vid elicet: personale fastigiu m relate ad su b d itos et validissimus interces
sionis influxus apud ip su m regem . 1) In q u alib et en im R egin a, sp len d or d ign itatis
regis sua sponte reflectitu r, ex quo pecu liaris q u aedam d ign itas et au ctoritas
necessario d im an at, praesertim cu m R egin a, praero gativis o m n ib u s a m u n ere
suo requisitis ornata refu lget. H in c fit u t iure su b d iti, sive R egem sive R e g in am ,
tam qu am u m eam personam m oralem , com m u ni et in d isso lu bili ven eration e
et servitu te p roseq u u n tu r. Ita fit, sive in terra sive in caelis, relate ad D e ip a r a m .
2) A t. praeter personale fastigium , recogn oscen d a est in q u alib et R egin a, et
ideo analogie etiam in D eip a ra, specialis potestas intercedendi pro su b d itis suis
apud ipsum R egem , ita u t cu m ipso potestatem dom inan di aliq u o m od o (et
sem p er secu n d u m sexu m fem in eu m ) particip et.
Sp ecialis haec potestas impetrandi trip lici q u alitate ga u d et, ratione cu iu s
B. V irg o q u am lib e t R egin am terren am in po testate im p etra n d i su p erat, v id e li
cet: efficacitas, universalitas et necessitas, a) Efficacitas, eo qu od , u tp o te R egin a
1 E. g . D f G r u y t e r ( in o . c .) a l iiq u e .
B . V IRG O U N IV E R S O R U M R E G IN A
« q u id q u id vo lu erit a R e g e F ilio im p etrare p o t e s t » ( S . R . B e l l a r m i n o , C o n cio

sup er M issus est, O p. omn., ed. V iv e s , t. 2, p. 477). « C a e li terraeq u e R egin a
a D o m in o con stitu ta ... M a te rn is suis p re c ib u s valid issim e im p etrat, et qu od
q u aerit in ven it, ac fru strari n on po test » (In B u lla Ineffabilis), b) Universalitas:
etenim , « m atern u m sane in nos geren s anim u m , n ostraequ e salu tis n egotia
tractans, de u n iv erso h u m an o gen ere est sollicita » (In B u lla Ineffabilis). Ipsa
en im est d istrib u trix om n iu m gra tiaru m ac « M e d ia trix M e d ia to ru m om n iu m ».
c) N ecessitas, q u ia h aec est, in oeco n om ia p raesen ti, gra tiaru m om n iu m via a
D e o lib errim e, ex sapien tissim o suo con silio, statuta.
M odus vero q u o R e g in a caeli in flu x u m d o m in a tiv u m ex ercet, a p rin cip io

con sortii d eterm in ari potest. Ip sa en im est « co a d iu trix et socia, p articep s in
regn o, q uae fu it p a rtice p s p assion u m p ro gen ere h u m an o » (S . A lbertus M .,
M a ria le q. 42). C h ristu s en im R e x n ih il fa cit, in d e p en d en ter a vo lu n ta te M a tris,
R egin ae. E t h oc m od o B. V irg o , p a rticep s aliq u o m o d o fit trip licis illiu s p o te
statis (legislativa, iu d icia lis et coactiva) q u ae p ro p rie seu iurisdictionaliter ad
solu m R egem p ertin et. E ten im , a) C h ristu s leges condit, et p ro p ria vo lu n ta te
ad illas ob servan d as ob ligat; sed D eip a ra R egin a, illi assentit, n obis repeten s
illud: « Q u o d c u m q u e d ix erit v o b is facite » (Io ., 2, 5). b) C h ristu s, iu re prop rio,
iu d ica t et sen ten tiam irrev o ca b iliter p ro n u n tia t at, sen ten tia illa, si est sen tentia
m iserico d iae, cu m m iserico rd e V irg in is in terven tu , im o ob ip su m p ron u n tiata
fuit; si ve ro est sen ten tia iustitiae, non absq u e V irg in is con sen su p ro n u n tia tu r
a C h risto , c) C h ristu s, iu re prop rio, quae lege vel sen ten tia iu d icia li statu erat
ex eq u itu r; at n on sine con sen su M a tris suae R egin ae. Ita B . V irg o , p ro m od o
suo, p a rtice p s fit in regn o, sicu t p articep s fu erat in acq u isition e eiu sd em
regn i.
B ) De t i t u l i s m u n e r i s regii Deiparae. P lu res a T h e o lo g is assi

gn an tu r, vid elicet: 1) iu re n ativo, ob m aternitatem d ivin am , 2) iu re a cq u isition is,
ob coop eration em ad red em ption em ; 3) q u ia S pon sa S p iritu s S .; 4) iu re h ere
ditario, q uia orta ex stirp e regia D av id ; 5) iure don ationis a C h risto receptae;
6) iure election is etc. A t om nes isti titu li ad d u p licem fu n d am en talem titu lu m
red u cu n tu r, vid e licet ad maternitatem divinam et ad Cooperationem immediatam
ad redemptionem, iuxta illu d S u arezii: « B . V irg o , eo quod M a ter D ei est, habet
sp eciale q u od d am ius et d om in iu m in om n es creaturas ... aliu m titu lu m hu iu s
d om inii, scilicet, q u ia ad nostram redemptionem singulari modo cooperata e s t »
[D e M y st. vitae C h r., D isp . 2 1, sect. 2, n. 4, ed. V iv e s, t. 19, p. 326 et 327).
B . V irg o , igitu r, sicu t et C h ristu s, iure sive nativo (qu atenu s M a ter D ei) sive
quaesito (quatenus Corredemptrix) appellan da est R egina.
H aec autem om nia, q u ae h u cu sq u e exp osu im u s, sive relate ad n atu ram sive
relate ad titu lo s n um eris regii D eip arae, ex u n iversa trad itio n e C h ristian a aperte
com p rob an tu r.
B . V IRG O U N IV E R S O R U M R E G IX A
Prop.: B . Virgo, qua M a ter D ei et qua Corredem ptrix ihominum, sensu quodam
■vero et proprio Regina appellanda est.
Prob. I. E x M a g i s t e r i o Ecclesiastico: P lu res RR. P o n tifices de

m un ere regio D eip a rae lo cu ti su n t vid elicet:
1) S i x t u s I V . B. V irg in e m appellat regin am co elo ru m (in C o n st. « C u m

praecelsa » (D e n z., n. 7 3 4 ).
2) L eo X I I I : « d ivin a et p erp etu a necessitudo qua ipsa (B . V .) cu m C h risti
g a u d iis et d o lo rib u s, o p p ro b riis et triu m p h is tenetur in regendis hominibus iuvan-
d isq u e ad aetern a» (E n c. M a gn a e D ei M a tris : C fr B i t t r e m i e u x , Doctr.
M ariana Leonis X I I I . pp. 92-93).
« S ic eam superi et mundani regni manet corona, q u od in victa fu tu ra sit regina
m artyru m ; sic in coelesti D ei civitate per aetern itatem om nem coronata asside
bit ad F iliu m ; q u od con stan ter per om n em vitam , constan tissim e in C alvaria,
red u n d an tem tristitia calicem sit cu m illo exh au stu ra » (Ib id .).
- S tella n ti d iad em ate a F ilio D e o aucta, a p u d ip su m sedet regina et domina
universorum » (E n c. « Iu c u n d a sem p er» , 1. c., pp. m -112 ).
B. V . « universorum Regina stellante ibi (in P aradiso) corona p r a e fu lg e t»
(E n c . « F id e n t e m », 1. c., p. 14 9 ).
3) P iu s X : « S ed et Ille (C h ristu s) ad d exteram M a iestatis in excelsis (H e b r.,
1, 3): M a ria vero adstat regi?ia a dextris eius, tu tissim u m o m n iu m p ericlitan tiu m
p e rfu g iu m et fid issim a au xilia trix , u t n ih il sit tim en d u m n ih ilq u e d esp eran d u m
ipsa duce, ip sa ausp ice, ipsa p rop itia, ipsa p ro tegen te » (E n c. « A d diem illum »,
B it t r e m ie u x , o. c ., p. 148 ).
4) P iu s X I I , in n u n tio rad io p h o n ico diei 13 m aii 1946 occasion e celeb ra tio
n u m F atim ae, aiebat: E 1’ em p ireo vid e che E lia era veram en te degna di rice-
ve re Tonore, la gloria, 1’im p ero — p erch e p iu ricolm a di grazie, p iu santa, piu
bella, piu sub lim e, in co m p arab ilm en te p iu dei m aggio ri santi e d egli angeli piu
eccelsi, soli o tu tti insiem e un iti — p erch e m isteriosam en te im p aren tata in virtu
d elT u n io n e Ip ostatica con la S S .m a T rin ita , con C o lu i che solo e per essen za
M aesta infin ita, R e dei R e e S ig n o re dei S ig n o ri, q u ale F ig lia p rim o g en ita dei
P ad re, M a d re ten erissim a d ei V e rb o , Sp osa p red iletta d ello S p irito S an to —
p e rch e M a d re d ei R e d ivin o, di C o lu i al q u ale il S ig n o re Id d io ,fin dal seno m a
tern o d ied e il tron o d i D a v id e la regalita etern a n ella casa di G ia c o b b e (L u c .,
1 , 32-33), di C o lu i che afferm o di aver avu to ogni potere in C ie lo e in te rra(M att.
28, 18). E g li il F ig lio di D io rifiette sulla M a d re celeste la gloria, la m aesta, l ’im -
pero della S u a R egalita, — p erch e associata com e M a d re e M in istra al R e dei
m artiri n e ll’ opera in effab ile d e ll’u m an a R ed en zio n e, G li e per sem p re associata
con u n potere quasi im m en so n ella d istrib u zio n e d elle gra zie che dalla R e d e n
zio n e d erivan o (cfr. L e o n e X I I I E nc. « A d iu t r ic e m »).
428 B . V IR G O U N IV E R S O R U M R E G IN A
G e s u e R e dei secoli etern i p e r n atu ra e p er conq u ista; p er L u i, con L u i,

su b ord in atam en te a L u i, M a ria e R e g in a p er grazia, p er p aren tela d ivin a, p er
con q u ista, p er sin golare elezione. E il S u o regn o e vasto com e q u ello dei S u o
F ig lio d ivin o, p erch e n u lla al S u o d om in io e sottratto.
P e r q u esto la C h ie sa L a saluta S ig n o ra e R egin a d eg li A n g e li e dei S an ti,
dei P atriarciii e dei P ro fe ti, d eg li A p o sto li e dei M a rtiri, dei C o n fesso ri e d elle
V e rg in i; p e r q u esto L a acclam a R egin a dei C ie li e d ella terra, glo riosa d eg n is-
sim a R e g in a d e ll’ U n iv erso : « R e g in a U n iv erso ru m , R egin a caelo ru m , glo riosa
R e g in a M u n d i, R egin a m u n d i d ig n is s im a » e ci esorta a in v o c a rL a gio rn o e
n otte tra i gem iti e le lacrim e di cu i e feco n d o q u esto n ostro esilio: « S a lv e R e
gin a, M a d re di m iserico rd ia , vita, d o lcezza , sp eran za n ostra ... ».
T e stim o n ia ista th esim n ostram ita red d u n t certam u t om n is form id o o p p o
siti exclu d a tu r. P on tifices enim , in E n c y c licis, u t « su p rem i P astores et D o cto res
om n iu m fid eliu m a gu n t », et ideo cu m ord in aria adsistentia S p iritu s S. p ro ce
dunt .
T e stim o n iis RR. P o n tificu m ad iu n gen d a su n t testim on ia L itu rg ia e .
T u m in E cc l. O ccid en ta li, tu m in E cc l. O rien tali p ersaep e B. V irg o « R egin a
aut D o m in a » d icitu r, n on solu m in sensu im p rop rio et analogico sed etiam in
sensu proprio et formali,
a) In L it. Romana: « T h r o n o p ro p in q u a F ilii, cunctis creatis im p era t»; « cu m
C h risto regn at in aetern u m », « C o eli R egin a et m u n d i D o m in a », « D o m in a A n g e -
io r u m », « D o m in a n o s tr a »: q u ae om n ia m u n u s regiu m p ro p riu m et form ale
significan t.
E xp ressiu s in n o vo O fficio B . M . V . o m n iu m G ra tia ru m M e d ia tricis in ant.
ad V esp .: « E cc e D o m in u s m eus om nia m ih i trad id it n ec q u id q u a m est, q u od
non in m ea sit potestate ve l non trad id erit m ih i »; et in ant. ad B en ed .: « A b sq u e
tu o im p erio n on m o v eb it q u isq u a m m an u m aut p ed em in om n i terra » .1
b) In L it. O rientali, quae est m agis d ogm atica, saepius q u am in L it. O c c .
B . V irg o « R e g in a » etiam in sensu p ro p rio et form ali p roclam atu r.
Sic, in L it. Coptica B. V . d icitu r R egin a vera, fidelis ad vocata, antistes fid elis
to tiu s generis humani.
In L it. Aethiopica: vere R egin a, D o m in a , M e d ia trix ante D . N . I. C .
I n L it. S . Ioannis Chrysostomi: R egin a nostra Princeps et D om ina totius crea
tionis, D o m in a nostra q u ae est p ro p itiatio ardens et m u ru s irre fra g a b ilis, fons
gratiae et refu g iu m m u n di; et in v o catu r ta m q u a m ad iu trix, praesid iu m , p ro
tectio. Ita, d em u m , precatu r: « custodi servos tu o s sicu t dominatrix ac firm a
m en tu m m u n d i ».
1 N o s tr is d ie b u s P iu s X I , V ic a r ia t u i A p . C a n a lis S u e z , in q u o E c c le sia C a th e d r a lis e st

B. V ir g in i R egina e d ic a ta , fa c u lta te m c o n c e s s it a d iu n g e n d i in L ita n iis L a u r e ta n is in v o c a tio n e m :
R egina m u n d i, ora pro nobis.
B . V IR G O U N IV E R S O R U M R E G IN A 429
In L it. S . Ia c obi: R egin a nostra. In L it. S . B a silii et in L it. M a ronitica : D o

m in a nostra.
In universa E cclesia , ergo, lex su p p lican d i clare statuit legem creden d i q u od
B . V irg o sit « R egina», « D om in a» , in sensu etiam p rop rio et form ali. A rg u m e n tu m
ex L itu rg ia d esu m p tu m th esim n ostram plene certam red d it, q u ia universa E cclesia,
sicut in lege creden d i, ita in lege su p p lican d i errare non potest. (C fr D e G r u it e r ,
o. c., pp. 68-78, ub i q u am p lu rim a testim on ia ex L itu rg ia relata in ven iu n tu r).
P ro b . I I . E x S. S c r i p t u r a . Q u a m vis a rgu m en ta explicita et directa desint,

p lu ra tam en h a b e n tu r ex q u ib u s a liq u o m od o assertio n ostra d ed u ci potest.
A ) Ex V. T estam en to: i) In Protoevangelio (3, 15) B. V irg o p ro m ittitu r a

D e o u t socia R e d e m p to ris seu u t C o rred e m p trix . S ed C h ristu s titu lo etiam acqui
sitionis, seu red em p tion is, est R ex; E rg o B . V irg o , ratione eiu sd em titu li, sicu t
d eb eb at esse S o cia C h risti in red em p tion e, ita esse d ed eb at S ocia C h risti in regno.
2) In Ps. 44, v. 10, B. V irg o tam qu am R egin a ex h ib etu r: « a d stitit regin a
a d extris tu is in ve stitu deaurato, circu m d ata varietate ».
In hoc p salm o m essian ico qui rite — u t an im ad vertit C ard . L e p ie ie r in Com -
rnent. in Psalmos, vol. 1, p. 296 — clavis C a n tici C a n tic o ru m d ictu s est, am ores
c eleb ra n tu r R e g is M essiae, cu m sponsa quae est p rin cip a liter et sin gu lariter
B . V irg o . H in c. R egin a illa, in sensu litterali allegorico, est B. V irg o .
3) B. V irg o praefigu ratu r, u t R egin a, p raesertim a Betsabea, m atre S a lo
m onis, et ab Esther. a) D e Betsabea leg itu r (in 3 R eg. 2, 19): « V en it ergo B et-
sabee ad regem S alom o n em u t lo q u ere tu r ei p ro A d on ia; et su rrexit rex in o c c u r
sum eius, a d o ra vitq u e eam et sed it su p er th ro n u m suum ; po situ sq u e est th ro
nus m atri suae quae sed it ad d exteram eius ».
b) D e Esther vero (2, 17, et 5. 3) legitur: « A d a m a v it eam rex plus q uam
om n es m ulieres, h a b u itq u e gratiam et m iserico rd iam coram ea su p er om nes
m u lieres, et p osuit d iad em a regn i in cap ite eius fecitq u e eam regn are in loco
\ asthi ». f D ix itq u e ad eam rex: Q u id vis, E sth er regina? q u ae est p etitio tua?
E tiam si d im id iam partem regn i petieris, d a b itu r tib i ». Ia m vero , Betsabee et
Esther figurae fu eru n t M a ria e R egin ae, p ro u t saepe S S . P atres et T h e o lo g i et
ipsa L itu rg ia docent.
B) Ex N . T estam en to: B . V irg o osten d itu r u t « M a te r R egis »: a) Angelvs

in A n n u n c ia tio n e , B. V irg in i de F ilio eius dicit: « E t d a b it illi D o m in u s D e u s
sed em D a v id patris eius: et regn a b it in d om o Iacob in a etern u m » ( L u c ., 1,
32); b) E lisa b eth « rep leta S p iritu S an cto » exclam at: « E t u n d e h oc m ihi u t veniat
mater D om ini m ei ad m e? ». 1
1 Iu r e a n im a d v e r tit C e r fa u x : « L e C h r is t a e te p r e s e n t e a v a n t t o u t d an s d es v e r se ts p r e -
c e d e n ts d u c h . i c o m m e le R o i s u c c e s s e u r d e D a v id , Kvpios p ren d d o n c ic i so n se n s o rd in a ire
q u i e n fa it le s y n o n y m e d e <?ecnroTijs o u d e j3 aatXevs. L a m ere d u S o u v e r a in , c ’e st e lle -m e m e
43° B. VIRGO U N IV E R SO R U M REGINA
Iam vero , q u am v is m ater regis non habeat eam dem potestatem gu b ern a n d i
ac rex, in flu x u s tam en eius m u ltu m va let apu d eum . E t de facto E lisa b eth , m ater
servi, sese in clin at M a tri R egis, ta m q u a m D om inae (cfr O r ig e n e s , H om il. in
Lucam , P G 13, 1901 C ). Ip su m M a ria e n om en , iu xta q u osd am , sign ificaret D o
mina. « S cie n d u m q u od M a ria , serm on e S y ro , Dom ina n u n c u p a tu r » (S. H ie
ro n ym u s, Liber de Nom inibus hebraicis, P L 23, 842).
S en su s vo cis Dom ina k v p i a d eterm in ari d eb et a su b iecto cu i a p p licatu r.
E ten im , « o m n is R egin a est D o m in a , non c co n tra » (S . A lbertu s M ., M a ria le,
q. 163). Ia m ve ro su b iectu m cui ap p licatu r, in casu est M a te r D om ini seu R egis
R e gu m . A M a te rn ita te R e gis ad titu lu m Reginae fa c ilis fu it et lo g icu s tran situ s. 1
Prob. I I I . E x T r a d i t i o n e . T r a d itio P atristica et T h e o lo g ic a in tria v e lu ti

stadia d ivid i potest: 1) A b aetate apostolica u sq u e ad saec. v m ; 2) a saec. v m
tu sq u e ad saec. x i i ; 3) a saec. x i i u sq u e ad aetatem nostram . 2
1) A b A eta te apostolica usque ad saec. V I I I . C irc a saec. m , B. V irg o « R egin a
m u n d i » a p p ellatu r a S y b illa L ib ic a , in oracu lis sy b illin is. Iu x ta S . E ph raem
S yrum ( f 373), B . V irg o « o m n iu m est post T r in ita te m D o m in a », « om n iu m

m ortaliu m D o m in a » q u ia est « sola facta d o m iciliu m u n iv ersa ru m gra tiaru m
sanctissim i S p iritu s », « M e d ia trix q u ae p recib u s suis ven ia m la rg itu r »; et c o n
clu d it seip su m « servu m M a r ia e » n om inand o. ( C fr A s s e m a n i, O p. G raeca,
• 3 . PP- 52 4 > 52^ ' 53I ' 534’ 536 > 537. 54.v 548' 549)- A t testim on ia haec cu m
aliq ua fo rm id in e sunt accip ien d a.
In m od o ipso q u o B. V irg o in C a ta cu m b is repraesen tata fu it, sat aperte eiu s
regia d ign itas in n u itu r. In p ictu ra peracta in itio saec. 11, q u ae in v en itu r in C a ta
cu m b is P riscilla e (C a p p e lla G rae ca ) B. V irg o F iliu m su u m M a g is p raeb et a d o
ran d um . Q u a m vis en im non sedeat (sicu t in p ictu ris saec. m et iv), tam en « elle
po rte une coiffu re rap pelant celles des im p era trices de la prem iere m o itie du
II siecle, sans aucun vo ile par-d essu s » (D ic t. A rch . cret. art. M ages [ H . L e c le rc q ],
t. 10, coi. 995). Saec. iv B. V irg o tam qu am R egin a rep raesen tatu r in m arm ore
n igro M u s e i K irch e ria n i et in fragm en tis loci D a m o n s -e l-K a rita ( C fr D elattre ,
L e culte de la S . Vierge en A frique, P aris, 1907, pp. 5 et 6). Saec. v i in v en itu r
talis repraesen tatio in a m p u llis M u d e tia e asservatis, u b i « jam ais reine n ’ eut
p lu s de m ajeste. X o u s vo yo n s n aitre ici ce m agn ifiq u e ty p e de la Vierge Sou -
veraine q u e n ous retrou vero n s b ien to t au x m osaiqu es de S a in t-A p o llin a ire -le
N e u f a R aven n e, aux fresq u es de S. M a ria A n tic a a R o m e, et, p lu s tard , au por
la S o u v e ra in e , la R e in e M e r e , co m m e n o u s d irio n s , tit r e q u i lu i d o n n e d ig n it e e t p o u v o ir d a n s
le R o y a u m e m e s s ia n iq u e a c o te d e so n F ils » (M em o ires et rapports du Congres M a r ia l de B r u -
x elle s, 192 2 , t. 1, 39).
! T a lis tra n s itu s in v e n itu r a p e rte a p u d C h r y s ip p u m H ie r o s o l. ( f 4 7 9 ) in P c tr o l. O r icn .,
t- J 9 > 3 3 9 - F id e s e rg o e x p lic ita in m u n u s R e g iu m D e ip a ra e , n o n n is i sa ec. v a p p a re t.
2 T e s t im o n ia in v e n ir i p o s s u n t a p u d De G ru yter, o . c ., p p . 78 -10 0 .
B. VIRGO U N IV E R SO R U M REGINA 431
tail de nos eglises d u x n siecle » ( M a l e , IJ a rt religieux du X I I siecle en France

3 ed. Paris, 1928, p. 56).
In T e x tu q u od am latino ap o cryp h i Transitus M a ria e, haec legu n tu r: D e
p recor e rso assidue u t ipsa p iissim a ac m isericord isissim a regina sem p er sit
(m em or) m ei et o m n iu m in se cred en tiu m ac sp eran tiu m ante p iissim u m F iliu m
su u m D o m in u m n ostrum Iesu m C h r is t u m » (C . T is c h e n d o r f , Apocalypses
apocryphae, L ip sia e , 1866, p. 123, nota 24). H aec v e rb a fidem testan tu r Chri
stianorum saec. iv vel v relate ad m u n u s regiu m D eip a rae.
S. P e tr us C h r y s o l o g u s ( f 45 1) ( P L 52, 579) et S. S o p h r o n iu s H iero so l.

( f 638) p ariter B. V irg in e m « D o m in a m » vo can t ( P L 87, 3319 ).
S. H ild e p h o n s u s E p . T o le ta n u s ( f 669) B. V irg in e m vo cat « D om in am , D o m i

n atricem » quae d om in iu m et im p eriu m h ab et in su b d itos suos, et d om in iu m
h oc, q u od om n es om n ino hom in es resp icit, Illi ta m q u a m D ei M a tri com p etit;
fatetu r tand em se S eru m M a ria e » q u ia F iliu s M a ria e est « D o m in u s » eius:
« id e o ego factus s e n u s tu u s, quia tu facta es M a te r factoris m ei» ( C fr P L 96
58, 106, 107, 108).
2) A saec. V I I I usque ad saec. X I I : saepe a P atrib u s sive O rie n talib u s sive

O c cid e n ta lib u s B . V irg o a p p ella tu r « R egin a » sensu p rop rio et form ali. P rim u s
q u i, u t v id e tu r, B. V irg in e m a p p ellavit « R egin am » fu it S. A n d r e a s C r et en sis
(circa 72 7). A p u d ip su m B . V irg o v o ca tu r « R egin a flaaiXiSa hu m an i gen eris »,
« R egin a to tiu s gen eris h u m an i », « R egin a u n iv erso ru m h om in u m » ( C fr PG
97, 1079, 1099, 110 7, 1072, 1088, 894).
S. G e r m a n u s C o n s t a n t , ( f 733) B. V irg in i trib u it m u n u s regiu m p ro p riu m

et form ale; Ip sam en im vo ca t « u n iv erso ru m R e g in a m », « D o m in a m te rrig e
n arum om nium », castissim am , op tim am , ac m iserico rd iosissim am D om in a m » .
Ipsa, in super, su p p lica tio n ib u s et in tercession ib u s suis servos suos d irig it et
in regn u m coeloru m in tro d u cit, et p eccatores ab aeterno su p p licio lib erat ( C fr
P G 98, 303, 307, 310, 319, 339, 3 5 1, 365, 379-383).
S. I o a n n e s D a m a sc e n u s ( f circa 749) p ra ecip u u s assertor v id e tu r m u n eris

regii B. V irg in is in sensu p rop rio et form ali. B . V irg o , en im , d icitu r « regin a,
hera, d o m in a », « d om in a om n is creatu rae », « id q u e — • a n im ad vertit de G r u y te r,
o. c., p 106 — sen su p ro p rio et form ali: c u m C h risto regn u m tenet, q u ae sunt
filii po ssid et, res q u ip p e om n es cond itas F iliu s m atri m an cip avit, u n iv erso ru m
D o m in i d om in ation em nacta est. — o m n ib u s creatis im perat, cu n cta illi a n cil
lantur; creata om n ia su p erat o m n ib u sq u e co n d itis rebus d om in atu r, angelis
est su p erio r et D o m in a ; — res hu m anas arb itrio suo regit et m o d era tu r, a ffec
tion es pravas com p rim it, hom in es ad p o rtu m d ivin ae vo lu n ta tis d irig it et fu tu ra
b eatitu d in e d o n at» ( C fr PG 94, 1 1 5 8 -1 1 5 9 , 1162; 96, 670, 690, 7 19 , 722,
742 > 755. 759> 839)-
432 B. VIRGO U N IV E R SO R U M REGINA
A l c u in u s (f 804) v e ra m m u n u s le g iu m B . V irg in i trib u it; scrib it enim :

« V irg o D e i G e n itr ix nostrae regina salutis, h ic p recib u s fa m u lis auxiliare t u i s ».
B. V ir g o a p p e lla tu r « R e g in a po li, p o lo ru m » ( C f r P L 10 1, 749, 75 7, 760, 7 7 1 ,
774)-
T heodorus S t u d it a (f 826) B. V irg in e m vo ca t « R e gin am ac D o m in a m
u n iv e rsi » ( P L 99, 719 ).
Ioannes G eom etra (saec. x ) B. V irg in e m plu ries v o ca t « R e g n a tr ic e m »,
« R egin am » (C fr P G 1 0 6 , 8 6 6 ).
S. P etr u s D a m ia n i ( f 1072) p lu ries B . V irg in e m « R egin am » appellat. ( C fr

PL 144, 722, 736, 740, 934, 940, 935).
3) A saec. X I I usque ad aetatem nostram: B e a t a m V i r g i n e m e s s e « R e g i n a m »

n e d u m D o c t o r e s u n a n i m i t e r t r a d u n t , s e d m u n u s e t ia m r e g i u m B . V i r g i n i s v a r i i s
m o d i s e x p o n u n t a t q u e i llu s t r a n t . E m i n e n t S . A n selm u s A rch . C a n t. ( P L 158)
952-958), E a d m e r u s ( P L 159, 572, 575, 578), R u p e r t u s T u it ie n s is (P L 158,
891), S . B e r n a r d u s ( P L 183, 6 1, 62, 4 1 5 -4 1 6 , 432-433, 436, 425, 4 3 1, 438 e t c ...) ;
P etrus V e n e r a b il is (P L 189, 1018); P etrus B l e s e n s is (P L 207, 660-661,
663); S . B o n a v e n t u r a ( I I I S en t., d is t . 2, a. 3, q . 3; d is t . 3, p . p . 1, a. 2, q . 3,
d i s t . 9 a. 1, q . 3: S e r m . D e Assum pt., O p. omn., Q u a r a c c h i , t. 9, p p . 705, 673,
699-700,701, 705, 695); C onradus a S a x o n ia ( I n t e r o p p . S. B o n a v ., e d V iv e s ,
P a r i s i i s 1868, t. 14, p p . 240-241, 256, 257, 258); S . A lbertu s M agnus (M ariale,
q. 42, Op. omnia, ed. V iv e s 1898, t. 37, p . 81; q . 43, § 2, p . 85; q . 150,
re sp . p. 219; q . 168, p . 230; q . 165, p p . 247-248; q . 29, § 11, p p . 61-6 2; q .
162, p . 236, t. 22, p . 216; t. 37, q . 165, p . 247; q . 42, p . 81; q . 36-43, §. 1 1 , p p .
85 s s .); S. T homas A q . (Comm . in P s. 44, 7); I o a n n e s G e r s o n iu s (O p . omnia
e d . D u p i n . t. 3, p . m , cc. 136 6 -136 7. S e r m . D e A n nun t. B . M . V.); S. B e r
n a r d in u s S e n e n s is (O p. omnia, e d . V e n e t iis , 174 5, t. 4, p p . 92-93, 78-82);
D io n y s iu s C arth . (O p. omn., t. 4, p . 99; Enar. in cap. 31 P ro f., a. 33, O p. omn.
t . 2, p . 206; D e dign. et laud. B . V . M ., lib . I , a . 11, O p . min., t. 4, p . 31;
1. 3, a. 13, p p . 123-124 ; D e vita et fin e S o l., a . 7, O p. min., t. 6, p . 309; E xp.
H y m ni: A v e M a ris stella, O p. min., t. 3, p . 89, p . 84); S. P e t r u s C a n is iu s (D e
M a ria V . incompar., L 5, c . 13); S u a r e z ( d is p . 3, s e c t . 5, § 2,9; d is p . 12, s e c t . 13,
S. L u d o v ic u s M . G r ig n io n de M onteort (T ra ite de la vraie dev., n . 28); S.
A lfon su s M . de L ig u o r i ( Glorie di M a ria , p . 1, c . 1 ). e tc .
P raelau d ati P atres et T h e o lo g i triplici v e lu ti via ad m u n u s regiu m B . V ir
gin is sta b ilien d u m p ro ced eb a n t. Q u id a m en im , ex M a te rn ita te d ivin a p le n is
sim a et d ign issim a p ro ced eb a n t, u t S . Ioan nes D am a scen u s etc... A lii vero , u t
C o n ra d u s a S a x ., S . A lb e r tu s M ., D io n y siu s C a rth ., ex eo a rg u u n t q u o d B.
V irg o , n ova E va , a cq u isitio n i om n iu m gratiaru m cu m C h risto coop erata est,
et ideo c o o p era tu r etiam earu m d istrib u tio n i, ta m q u a m d o m in iu m habens. A lii
ta n d em , u t S. B o n a ven tu ra , E ad m eru s, S u arez, ex u tra q u e via proced u n t.
B. VIRGO U N IV E R SO R U M REGINA 433
P atet ergo, d o ctrin a m de B. M a r ia V . R egin a iam ab a n tiq u issim is te m p o

rib u s in E cclesia sive O rie n ta li sive O c cid e n ta li ex p licite p rop ositam fuisse.
P rob. I V . E x R a t i o n e . D u p le x est ratio th eo lo gica vere efficax ad p ro

b an d u m m u n u s regiu m D eip arae: eius d ivin a m aternitas. et eius coop eratio
ad op us red em ptionis.
1. ' N a tu ra lite r en im m ater regis est regin a . (S. A lbertu s M ., M a r ia le ,

q. 154). B, V ir g o en im , sicu t ta m q u a m D e u m , ita etiam tamquam Regem illu m
co n cep it, et ut R ex, ration e u n io n is h vp ostaticae, n atus est ab ipsa. Q u in im m o ,
ip su m m e t V e r b u m In carn a tu m vo lu it, de facto, ut eius m u n u s regiu m , sicu t
et In carn a tio red em p tiva , ex eius lib ero consensu d ep en d eret. E tiam igitu r,
ratio n e filialis g ra titu d in is, d eb u it C h ristu s su p rem i sui d om in ii M a tre m p a rti
cip e m red d ere. B. V irg in i ergo, bene accom m od ari possu n t verb a illa C an tici:
« V id e te regem in d iadem ate, quo coro n avit eu m M a te r sua » (3, 11). « C o r o
n av it eum q u an d o form avit; coro n avit eum q u an d o g e n e r a v it» (S. A m b r o s iu s ,
PL 16, 328 D ). R ation e d ivin ae m atern itatis, B. V irg o condominium q u o d d am

a cq u irit su p er om nia, id est su p er b on a et su p er su b iecta q u ib u s b on a d istri
b u u n tu r.
2. H u ic rationi a cced it alia, associatio n em p e seu cooperatio immediata ad

opus redemptionis. S cite sc rib it S u arez: « S ic u t en im C h ristu s, eo q u o d nos red e
m it, sp eciali titu lo d o m in u s est ac R e x n oster, ita et B . V irg o , p ro p ter sin gu la
rem m o d u m q u o ad n o stram red em p tio n em co n cu rrit, et su b stan tiam suam m in i
stran d o, et illu m p ro n o b is vo lu n ta rie offeren d o, n ostram q u e salu tem sin gu la
riter d esid eran d o, p eten d o, p ro c u ra n d o » ( 1. c., p. 327). C o n c u rrit en im ad so lu
tio n e m p retii p ro n ostra lib era tio n e. Q u a p ro p ter, p ro u t d ocet S. A lb e r tu s M .,
« sola (B . V irg o ) regn i co n so rtiu m o b tin u it, q u ae laboris a d iu trix fu it » (M a ria le,
q. 163).
In su p e r, B . V irg o , ration e coop eration is ad op u s red em p tio n is, vera Sponsa
C h risti efficitu r in sp iritu ali regen eration e h o m in u m ad vitam su p ern atu ralem
gratiae. Ia m ve ro , in ter sponsos, com m u n itas qu aed am b o n o ru m h ab etu r, ita
u t id q u o d p e rtin et ad sp onsu m , ad sponsam etiam aliq u o m od o p ertin ere ce n
sea tu r. Q u id q u id ergo p e rtin et ad C h ristu m , ad B . V irg in e m etiam aliq u o m od o
p ertin et. A tq u i, om n ia p ertin en t ad C h ristu m . E rg o om n ia etiam ad D eip a ra m
a liq u o m od o p ertin en t, et in om nia, sicu t C h ristu s, d o m in iu m a liq u od exercet.
=3
INDEX
PARS P R IM A
D E B. M . V I R G I N E C O N S I D E R A T A I N S U A S IN G U L A R I M IS S IO N E
S e c t io p r im a
DE P R A E D E S T IN A T IO N E B. M . V IR G IN IS
AD SU AM S IN G U L A R E M M IS S IO N E M
Cap. I — U tru m B . Virgo pra ed estin ata sit A la te r universalis sim ul cum pra ed estin a
tione C h r isti in F iliu m D e i n a tu ra lem , id est. eodem d e c r e t o ......................... 12
Cap. II - U trum B . Virgo pra ed estin ata fu isse t f l a t e r universalis et cum C h risto venisset
si A d a m non p e c c a s s e t ......................................................................................................... ig
Cap. III - U trum B . Virgo pra ed estin ata fu e r it M a te r universalis omnino gra tu ita D e i
vo lu n ta te, ante praevisa cuiuscum que m erita ....................................................... 43
Cap. IV — U trum B. Virgo pra ed estin ata f u e r it a d gloriam aeternam ante ve/ post
p ra ev isa eius m e r ita .................................................................................................................. 48
Cap. V - U tru m B . Virgo pra ed estin ata sit ante omnem pu ram creaturam .................... 51
Cap. V I - U tru m praedestinatio B . M . V . sit causa pra ed estin ationis aliorum . . . . 55
Cap. V II - U trum nomen M a r ia e ab aeterno, ab ipso D eo , pra efin itu m fu e r it . . . . 58
D e significationi nom inis M a r i a e .................................................................................... ......... 58
S e c t io se cu n d a
DE P R O P H E T IIS S IN G U L A R E M B. M . V IR G IN IS
M IS S IO N E M P R A E N U N C IA N T IB U S
Cap. I - D e p ro p hetiis, fig u ris et sym bolis B . M . V . in g e n e r e ........................................ 69
Cap. II — D e p ro p h etiis B . M . V . in s p e c i e .................................................................................... 71
1. D e P r o to e v a n g e lio ......................................................................................................... 71
2. D e V ir g in e - M a t r e E m m a n u e l i s ............................................................................... 97
3. V a t ic in iu m Isaiae d e ra d ic e J e s s e ........................................................................... 110
4. V a t ic in iu m M ic h a e a e d e p a r tu r ie n te p a ritu ra in B e th le h e m . . . . 11 3
5. D e fe m in a v ir u m c irc u m d a tu ra p r a e d ic ta a J e re m ia .............................. 117
6. D e sp o n s a C a n tic i C a n t i c o r u m ............................................................................... 123
Cap. III - D e fig u ris et sym bolis B . M . V irginis in s p e c ie ....................................................... 130

43^ IN D E X
S k c t i o t e r t ia
DE S IN G U L A R I M IS S IO N E B. M . V I R G I N I S
C O N S ID E R A T A IN S U A A D IM P L E T I O N E
Cap. I - De B. M . V irg in e M a tr e C reato ris ...................................................................................141

A rt. 1 - D e m a tern itate d iv in a considerata s u i respectu theologico . . . 142
A r t . 2 - D e m aternitate divin a considerata ’'iib respectu physico . . . . 15 7
A rt. 3 - D e m a tern itate d iv in a considerata sub respectu nietaphysico . . 167

A r t . 4 - D e m aternitate d iv in a considerata sub respectu m o r a li............................170
A p p en d ix I - U t r u m m a te rn ita s d iv in a , n u d e su m p ta , fo r m a lite r s a n c ti

fice t B . V i r g i n e m ......................................................................................................................... 189
A p p e n d ix I I - U t r u m B . V ir g o d ic i p o s sit ca u sa in s tr u m e n ta lis in I n c a r
n a tio n e V e r b i ....................................................................................................................... ........195
C a p . II - De B. M . V irg in e M a tr e c r e a t u r a r u m ........................................................................... ....... 19 7
A rt. 1 - D e B. M . V ir g in e M a tr e A n g e l o r u m .................................................. ....... 19 7

A rt. 2 - D e B. M . V ir g in e M a tr e h o m i n u m ...................................................... ....... 199
S e c t io q u a r t a
DE S IN G U L A R I M IS S IO N E B. M. V IR G IN IS
C O N S ID E R A T A IN S U IS C O N S E C T A R IIS
Cap. I -D e m ediatione universa li B . M . V ir g in i s .......................................................................... ....... 231

I. D e M ed ia tio n e u niversa li B . M . V irg in is in g e n e r e .................................................... 231
II . D e M ed ia tio n e universa li B . M . V irg in is in s p e c i e .................................................... 250
A rt. 1 - De B . M a r ia V . C o r r e d e m p t r i c e g e n e r is h u m a n i, se u de
c o o p e r a t io n e B. M . V . in a c q u is it io n e o m n iu m g r a t ia r u m 2 51
I - De B. M . V irgine C orredem ptrice in g e n e r e .................................................. ....... 2 51

1. S ta tu s q u a e s t i o n i s ................................................................................................................ 252
2. A r g u m e n ta e x M a g is te r io E c c l e s i a s t i c o ............................................................ ....... 263
3. A r g u m e n ta e x S. S c r i p t u r a ..................................................................................... ........283
4. A r g u m e n ta e x T r a d i t i o n e ......................................................................................... ....... 300

5. A r g u m e n ta e x R a t i o n e ....................................................................................................... 350
II - D e Corredernptione B . M . V irgin is in s p e c i e ................................................. .......351
1. D e c o o p e r a tio n e p e r C o m p a s s io n e m , in g e n e r e ........................................ ....... 351

2. D e c o o p e r a tio n e C o m p a s s io n is p e r m o d u m m e r i t i ................................... ....... 356
3. D e c o o p e r a tio n e C o m p a s s io n is p e r m o d u m s a t i s f a c t i o n i s .................... ....... 360
Q u aestio specia lis: U tru m m e r itu m c o r r e d e m p tiv u m D e ip a ra e
d ic i p o s s it « d e c o n d ig n o ............................................................................................364
4. D e c o o p e r a tio n e C o m p a s s io n is p e r m o d u m s a c r i f i c i i .............................. ....... 372
5. D e c o o p e r a tio n e C o m p a s s io n is p e r m o d u m R e d e m p t i o n i s ........................... 3 77
I I I — D e obiectionibus contra C o r r e d e m p tio n e m ........................................................... ....... 382
INDEX 437
A rt. 2 - De c o o p e r a t io n e B. M . V ir g in is in d is t r ib u t io n e o m n iu m
G R A T I A R U M ........................................................................................................................ 394
1. D e e x is te n tia se u d e fa c to c o o p e r a tio n is B . V ir g in is in d is tr ib u tio n e
o m n iu m g r a t i a r u m ...................................................................................................... 394
2. D e n a tu ra c o o p e r a tio n is B . M . V ir g in is in d is tr ib u tio n e o m n iu m g r a
tia r u m .................................................................................................................................... 408
C a p . TI - D e R egaU tate u niversa li B . M . V ir g in i s ........................................................................... 421
1. P r a e n o t a n d a .................................................................................................................. .... 42 1
2. A r g u m e n ta e x M a g is te r io E c c l e s i a e ....................................... .... ......................... 427
3. A r g u m e n ta e x S . S c r i p t u r a ...................................................................... .... 429
4. A r g u m e n ta ex T r a d i t i o n e .................................. .... ....................................... ..... . 430
5. A r g u m e n ta e x R a tio n e t h e o l o g i c a ...................................................................... 433
F in it o di st am par e il 23 ottobre i 947
nella T ipo cr afia P o l ig l o t t a V a tic a n a

Mariologia 2claro

Caricato da

Informazioni sul documento

Titolo originale

Copyright

Formati disponibili

Condividi questo documento

Condividi o incorpora il documento

Opzioni di condivisione

Hai trovato utile questo documento?

Questo contenuto è inappropriato?

Copyright:

Formati disponibili

Mariologia 2claro

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

P. GABRIEL M. RO SCH IN I O . S. M.

De Beata Maria Virgine

R o m a e , d ie 2 I u lii 1947 - Fr A lfo n s u s M . B e n e t t i

iimmi n«I n in d e m / ( a p e c c a to o rig in a li

/•) mi\c m d is trib u tio n e o rig o

B. VIRGO CON SIDE

M a ter n ita s universalis

R egalita s universalis ( S ectiu l/i) j

M issio ve ro ad q u am electa est B eatissim a V irg o in eius universali maternitate

Divisio huius primas partis. C u m vero sin gu larissim a haec m issio B. M .

1. De praedestinatione B . M . Virginis ad suam singularem missionem.

• C:"r B o v e r I ., M ed ia cio n de M a d r e 0 la M ed ia cio n universal como actuacion de la M a te r -

B I B L I O G R A P H I A : A l a s t r u e y , Mariologia, t. i , p. n , c. i , pp. 57-77;

Ratio quaestionis - Q u aestio haec n ed u m o rd in e logico, sed etiam o rd in e on-

Praedestinatio (a p rae seu priu s, et destinare), stricte su m p ta, p raeord in ation em

1 O p p o r tu n e h ic a n im a d v e r ti p o te s t q u o d pra ed estin atio e st p a rs, e t q u id e m n o b ilio r ,

P rim a ergo su p ern a tu ra lis coniunctio, seu praedestinatio, p e rtin et ad ord in em

Secunda praedestinatio ex ced it q u am m a xim e prim am : ord o en im h y p o sta ticu s

H in c, haec q u aestio 7 articu lis constat:

Cap. I - UTRUM B. V I R G O P R A E D E S T IN A T A S IT IN M ATREM

Prop.: I) Eodem decreto quo praedestinatus est Christus F iliu s D ei naturalis,

S u p p o n im u s hic, u t patet, B. V irg in e m ve re p ro p rieq u e M a tre m D e i fuisse.

Prob. prima pars: A ) Auctoritate: i . S . S c r i p t u r a e : a) In S . S c r ip ­

1 C u m m u lta ac m u lt ip lic it e r a th e o lo g is lin g i so le a n t d e c re ta d iv in a , lic e a t a n im a d v e r ­

toties fe r e S erva to r h o m in u m c u m sa n ctissim a ciu s M a tre con iu n gitu r» . (E n c y c l.

Antequam ex his verbis argumentum instituam us, necessarium ducim us brevem

P osito ergo q u od ibi agatu r de Sapientia incarnata, a p p licatio p ra ed icto ru m

stru atu r, ita separari n eq u it V e r b u m in carn atu m a M a ria q u in V e r b u m ip su m

S. E p h r a e m asserit q u o d D e u s M a ria m « e x u n iv erso coetu v irg in u m eleg it

3. A u c t o r i t a t e L itu r g ia e : In festo P u rita tis B . M . V . d icitu r: « D e u s q uam

B) R a tio n e : P ra ed estin a tio — iu x ta S. T h o m a m — n ih il aliu d est nisi

Pulchre N i c o l a s : « On peut absolument coiicevoir Jesus-Christ sans les eius: 011

1 « A U o ste sso m o d o c h e Gesi/ n o n e fig lio d i D io ch e p e r m e z z o d i D iu , su o P a d re , ch e gli

Q u ia v e ro p ra ed estin a tio su p p o n it electionem c t electio dilectionem, ideo

Prcb. II. pars: A) A u c to r ita te : P a tru m et S c r ip to r u m E c c l., qu i

B ) Ratione: Ita e x p o n itu r a cl. A la stru ey : « B . V irg o M a ria , si n on esset

E x d ictis consequitur, p raed estin ation em B . M . V ., a p ra ed estin a tio n e alio­

1 A d re m C a i e t a n u s : « D is t in g u o in t e r e ffe c tu s p r a e d e s tin a tio n is : q u o n ia m q u id a m s u n t

B 1R L IO G R A P H IA : B a li6 C ., O . F . M ., La Predestination <7e la T. S . Vierge

Bulletin de ia Socieie Fratipaise d ’E i udes M ariahs, a. 1938, pp. 1-3-38; H i l a i r e df. P a r i s ,

B re v ite r ea o m n i a re su m e n te s q u ae ex p o situ ri su m u s, dicim us:

Q u aestio pertractari coep it saecu lo x i i , q u am v is v a ria so lu tio n is elem en ta

pertus Grosseteste ( f 1253), Scotiis ( f 1 3 0 8 ),1 Franciscus de M ayronis ( f 1323),

S. T h o m a s , e contra, n on n egat possibilitatem h yp o th esis scotisticae, eo qu od

1 U n ic u m m o tiv u m se u ra tio I n c a r n a tio n is p o s ita a S c o to , e sse t, iu x ta P . C h r y s o s t o m e ,

P ost b re vem ex p o sitio n em h isto ricam h u iu s qu aestion is, v id e n d u m est n u n c

Positio ei solutio scotistica haec est: E tiam si h o m o n on peccasset, V e rb u m

Positio et solutio Thomistarum, haec est: Si hom o n on peccasset, V e rb u m

Series ergo decretorum divinorum , iuxta T hom istas, haec esset:

I - E x S. Scriptura. S iv e in V . T ., sive in N . T ., unicum m o tiv u m In ca rn a ­

qu i erit v u ln eratu s p ro p ter in iq u itates n o s tr a s ,1 q u i finem im p o n et p e cca to , 2

II - E x Patribus. P atres, p lu rib u s d icen d i m o d is sed su b stan tialiter id em

Tertullianus, S . H ippolytus, Clem ens Alexandrinus, Origenes, S . Cyprianus, S . M e ­

III - S x ratione theologica. P ra ecip u a ratio th eo lo gica q u am ex h ib et P.

1 Ad d e s tiu c r d im v im f r g u m t n t i r. T h e m istis e x o m n ib u s te x tib u s P a tru m d e s u m p ti,

I - E x 3. Scriptura. 4 P lu res te xtu s S. S crip tu ra e aperte affirm an t p rim atu m

1 N o t e t u r e tia m , in te r im , q u o m o d o ra tio h ic a d d u c ta v a le a t in h y p o th e s i p ecca ti existen tis,

regin a, ante ipsas origin es terrae. E x q u ib u s ve rb is apparet q u od p ro m o tio S a ­

II - E x traditione. Iu x ta P. H ila riu m a P arisiis O. M . C a p . (o. c., p. 10)

Iuxta P. Chrysostom e, Patres asserunt:

2) Homine'!;! creatum fuisse ad imaginem Christi, in com m entariis G en ., 1, 26-27.

1 E t ia m re la te a d h o c a r g u m e n tu m e x P a trib u s , a n im a d v e r te n d u m est P a tre s a ge re d e

Prob. ex ratione theol. Q u a tu o r seq u en tes rationes a fferu n tu r a P. B o n n efo y,

Prob. prima pars: A ) Auctoritate: i . S . S c r i p t u r a e : a) In S . S c r ip

1 C u m m u lta ac m u lt ip lic it e r a th e o lo g is lin g i so le a n t d e c re ta d iv in a , lic e a t a n im a d v e r

E x d ictis consequitur, p raed estin ation em B . M . V ., a p ra ed estin a tio n e alio

I - E x S. Scriptura. S iv e in V . T ., sive in N . T ., unicum m o tiv u m In ca rn a

Tertullianus, S . H ippolytus, Clem ens Alexandrinus, Origenes, S . Cyprianus, S . M e

regin a, ante ipsas origin es terrae. E x q u ib u s ve rb is apparet q u od p ro m o tio S a

B reviter: C h ristu s est causa exem p laris et finalis om n iu m reru m et p raeser

1 O p p o r tu n e h ic o b s e r v a r i p o te s t q u o d a p u d P a tre s G r a e c o s In ca rn a tio , la tio r i se n su oeco

Ia m v e ro , cu m in praesen ti q u aestion e in q u irim u s ratio n em su p rem am , u n i

fa lla x q u aestion is po sitio q u aestion em ipsam in so lu b ilem red d id it et in term in a

in ter Christum et peccatum , sed inter Christum et omnia in clu sa in o rd in e p ra e

I I I . A r cta et indissolubilis connexio inter Incarnationem et peccatum , q u ae c o n

stu m et peccatu m e x is te n tib u s ;1 b) q u od n on ubique a ssign atu r in S crip tu ra p e c

A) S i B . V irg o co n sid e re tu r in o r d i n e a d D e u m , a p p aret om n ino sin gu la

P ra esu p p o sitis n o tio n ib u s m eriti de condigno et de congruo, p lu res d istin ctio

5) T h e o lo g i co m m u n ite r d o cen t B. V irg in e m ta n tu m m o d o de congruo m e

m od o ad su p ern atu ralem cu m D e o con iu n ction em sec. operationem (i. e. ad g lo

Prob. I. pars: I. A u c t o r i t a t e : I. S. S c r ip tu r a e : «E go ex ore A ltis

I L S S . P a t r u m , praesertim E cclesia e G raeca e, q u i B. V irg in e m solam elec

Cap. VI - UTRUM P R A E D E S T IN A T IO B. M . V . S I T CAU SA PRAE