ORDO Pars Generalis

ORDO
MISSAE CELEBRANDAE ET DIVINI OFFICII PERSOLVENDI

SECUNDUM ANTIQUAM VEL EXTRAORDINARIAM RITUS ROMANI FORMAM
Volumen I Pars generalis

complectens documenta, tabellas et schemata ad sacram liturgiam ordinandam
Danielis Di Sorco cura et studio Associazione Culturale Rinascimento Sacro

www.rinascimentosacro.com.
SEN AE Su mp t i b u s et t y p is C A NT A G A LL I MMI X
PONTIFICIA COMMISSIO ECCLESIA DEI
Spettabile Associazione Rinascimento Sacro, Mi gradito esprimere da parte di questa Pontificia Commissione viva soddisfazione e sincero apprezzamento per liniziativa di pubblicare anche per il prossimo anno liturgico 2010 ledizione in lingua latina dellORDO MISSAE CELEBRANDAE ET DIVINI OFFICII PERSOLVENDI SECUNDUM ANTIQUAM VEL EXTRAORDINARIAM RITUS ROMANI FORMAM. Anche grazie a tale strumento codesta Associazione contribuisce a diffondere il patrimonio liturgico cresciuto nella fede e nella preghiera della Chiesa e, cos facendo, si mette al servizio della promozione delluso venerabile e antico della lex orandi, considerato, insieme con luso del Messale promulgato da Paolo VI, due forme dello stesso unico Rito Romano. Auspicando che, anche attraverso limpegno della Associazione Culturale Rinascimento Sacro, il Motu Proprio Summorum Pontificum trovi accoglienza e fedele recezione nella vita della Chiesa, formulo i pi fervidi auguri, affidando alla Vergine Maria le nostre sante intenzioni per il bene e ledificazione della Chiesa. Roma, 16 settembre 2009. Mons. GUIDO POZZO, Segretario della Pontificia Commissione Ecclesia Dei
EXPLICATIO ABBREVIATIONUM
Decr. occ. R RB RG RM S. R. C. V
= = = = = = = =
Decretum Sacrae Rituum Congregationis. occurrens. responsorium. Rubricae generales Breviarii romani. Rubricae generales. Rubricae generales Missalis romani. Sacra Rituum Congregatio. versus, versiculum.
LITTERAE APOSTOLICAE1
MOTU PROPRIO DATAE De usu extraordinario antiquae formae Ritus Romani
Summorum Pontificum cura ad hoc tempus usque semper fuit, ut Christi Ecclesia Divinae Maiestati cultum dignum offerret, ad laudem et gloriam nominis Sui et ad utilitatem totius Ecclesiae Suae sanctae. Ab immemorabili tempore sicut etiam in futurum, principium servandum est iuxta quod unaquaeque Ecclesia particularis concordare debet cum universali Ecclesia non solum quoad fidei doctrinam et signa sacramentalia, sed etiam quoad usus universaliter acceptos ab apostolica et continua traditione, qui servandi sunt non solum ut errores vitentur, verum etiam ad fidei integritatem tradendam, quia Ecclesiae lex orandi eius legi credendi respondet2. Inter Pontifices qui talem debitam curam adhibuerunt, nomen excellit sancti Gregorii Magni, qui tam fidem catholicam quam thesauros cultus ac culturae a Romanis in saeculis praecedentibus cumulatos novis Europae populis transmittendos curavit. Sacrae Liturgiae tam Missae Sacrificii quam Officii Divini formam, uti in Urbe celebrabatur, definiri conservarique iussit. Monachos quoque et moniales maxime fovit, qui sub Regula sancti Benedicti militantes, ubique simul cum Evangelii annuntiatione illam quoque saluberrimam Regulae sententiam vita sua illustrarunt, ut operi Dei nihil praeponatur (cap. 43). Tali modo sacra liturgia secundum morem Romanum non solum fidem et pietatem sed et culturam multarum gentium fecundavit. Constat utique liturgiam latinam variis suis formis Ecclesiae in omnibus aetatis christianae saeculis permultos
1 2
A. A. S. 99 (2007) 777-781. Institutio generalis Missalis Romani, Editio tertia, 2002, 397.
LITTERAE APOSTOLICAE BENEDICTI PP. XVI
Sanctos in vita spirituali stimulasse atque tot populos in religionis virtute roborasse ac eorundem pietatem fecundasse. Ut autem Sacra Liturgia hoc munus efficacius expleret, plures alii Romani Pontifices decursu saeculorum peculiarem sollicitudinem impenderunt, inter quos eminet Sanctus Pius V, qui magno cum studio pastorali, Concilio Tridentino exhortante, totum Ecclesiae cultum innovavit, librorum liturgicorum emendatorum et ad normam Patrum instauratorum editionem curavit eosque Ecclesiae latinae usui dedit. Inter Ritus Romani libros liturgicos patet eminere Missale Romanum, quod in Romana urbe succrevit, atque succedentibus saeculis gradatim formas assumpsit, quae cum illa in generationibus recentioribus vigente magnam habent similitudinem. Quod idem omnino propositum tempore progrediente Pontifices Romani sunt persecuti, cum novas ad aetates accommodaverunt aut ritus librosque liturgicos determinaverunt, ac deinde cum ineunte hoc nostro saeculo ampliorem iam complexi sunt redintegrationem3. Sic vero egerunt Decessores nostri Clemens VIII, Urbanus VIII, sanctus Pius X4, Benedictus XV, Pius XII et beatus Ioannes XXIII. Recentioribus autem temporibus, Concilium Vaticanum II desiderium expressit, ut debita observantia et reverentia erga cultum divinum denuo instauraretur ac necessitatibus nostrae aetatis aptaretur. Quo desiderio motus, Decessor noster Summus Pontifex Paulus VI libros liturgicos instauratos et partim innovatos anno 1970 Ecclesiae Latinae approbavit; qui ubique terrarum permultas in linguas vulgares conversi, ab Episcopis atque a sacerdotibus et fidelibus libenter recepti sunt. Ioannes Paulus II, tertiam editionem typicam Missalis Romani recognovit. Sic Romani Pontifices operati sunt ut hoc quasi
3 IOANNES PAULUS PP. II, Litt. ap. Vicesimus quintus annus (4 Decembris 1988), 3: AAS 81 (1989), 899. 4 Ibid.
aedificium liturgicum [...] rursus, dignitate splendidum et concinnitate appareret5. Aliquibus autem in regionibus haud pauci fideles antecedentibus formis liturgicis, quae eorum culturam et spiritum tam profunde imbuerant, tanto amore et affectu adhaeserunt et adhaerere pergunt, ut Summus Pontifex Ioannes Paulus II, horum fidelium pastorali cura motus, anno 1984 speciali Indulto Quattuor abhinc annos, a Congregatione pro Cultu Divino exarato, facultatem concessit utendi Missali Romano a beato Ioanne XXIII anno 1962 edito; anno autem 1988 Ioannes Paulus II iterum, litteris Apostolicis Ecclesia Dei Motu proprio datis, Episcopos exhortatus est ut talem facultatem late et generose in favorem omnium fidelium id petentium adhiberent. Instantibus precibus horum fidelium iam a Praedecessore Nostro Ioanne Paulo II diu perpensis, auditis etiam a Nobis Patribus Cardinalibus in Consistorio die XXIII mensis Martii anni 2006 habito, omnibus mature perpensis, invocato Spiritu Sancto et Dei freti auxilio, praesentibus Litteris Apostolicis DECERNIMUS quae sequuntur: Art. 1. Missale Romanum a Paulo VI promulgatum ordinaria expressio Legis orandi Ecclesiae catholicae ritus Latini est. Missale autem Romanum a S. Pio V promulgatum et a beato Ioanne XXIII denuo editum habeatur uti extraordinaria expressio eiusdem Legis orandi Ecclesiae et ob venerabilem et antiquum eius usum debito gaudeat honore. Hae duae expressiones legis orandi Ecclesiae, minime vero inducent in divisionem legis credendi Ecclesiae; sunt enim duo usus unici ritus Romani. Proinde Missae Sacrificium, iuxta editionem typicam Missalis Romani a beato Ioanne XXIII anno 1962 promulgatam et numquam abrogatam, uti formam extraordinariam Liturgiae Ecclesiae, celebrare licet. Condiciones vero a documentis
5 S. PIUS PP. X, Litt. Ap. Motu proprio datae Abhinc duos annos (23 Octobris 1913): AAS 5 (1913), 449-450; cfr. IOANNES PAULUS II, Litt. ap. Vicesimus quintus annus (4 Decembris 1988), 3: AAS 81 (1989), 899.
antecedentibus Quattuor abhinc annos et Ecclesia Dei pro usu huius Missalis statutae, substituuntur ut sequitur: Art. 2. In Missis sine populo celebratis, quilibet sacerdos catholicus ritus Latini, sive saecularis sive religiosus, uti potest aut Missali Romano a beato Papa Ioanne XXIII anno 1962 edito, aut Missali Romano a Summo Pontifice Paulo VI anno 1970 promulgato, et quidem qualibet die, excepto Triduo Sacro. Ad talem celebrationem secundum unum alterumve Missale, sacerdos nulla eget licentia, nec Sedis Apostolicae nec Ordinarii sui. Art. 3. Si communitates Institutorum vitae consecratae atque Societatum vitae apostolicae iuris sive pontificii sive dioecesani quae in celebratione conventuali seu communitatis in oratoriis propriis celebrationem sanctae Missae iuxta editionem Missalis Romani anno 1962 promulgatam habere cupiunt, id eis licet. Si singula communitas aut totum Institutum vel Societas tales celebrationes saepe vel plerumque vel permanenter perficere vult, res a Superioribus maioribus ad normam iuris et secundum leges et statuta particularia decernatur. Art. 4. Ad celebrationes sanctae Missae de quibus supra in art. 2 admitti possunt, servatis de iure servandis, etiam christifideles qui sua sponte id petunt. Art. 5, 1. In paroeciis, ubi coetus fidelium traditioni liturgicae antecedenti adhaerentium stabiliter exsistit, parochus eorum petitiones ad celebrandam sanctam Missam iuxta ritum Missalis Romani anno 1962 editi, libenter suscipiat. Ipse videat ut harmonice concordetur bonum horum fidelium cum ordinaria paroeciae pastorali cura, sub Episcopi regimine ad normam canonis 392, discordiam vitando et totius Ecclesiae unitatem fovendo. 2. Celebratio secundum Missale B. Ioannis XXIII locum habere potest diebus ferialibus; dominicis autem et festis una etiam celebratio huiusmodi fieri potest.
3. Fidelibus seu sacerdotibus id petentibus, parochus celebrationes, hac in forma extraordinaria, permittat etiam in adiunctis peculiaribus, uti sunt matrimonia, exsequiae aut celebrationes occasionales, verbi gratia peregrinationes. 4. Sacerdotes Missali beati Ioannis XXIII utentes, idonei esse debent ac iure non impediti. 5. In ecclesiis, quae non sunt nec paroeciales nec conventuales, Rectoris ecclesiae est concedere licentiam de qua supra. Art. 6. In Missis iuxta Missale beati Ioannis XXIII celebratis cum populo, Lectiones proclamari possunt etiam lingua vernacula, utendo editionibus ab Apostolica Sede recognitis. Art. 7. Ubi aliquis coetus fidelium laicorum, de quo in art. 5 1 petitam a parocho licentiam non obtinuerit, de re certiorem faciat Episcopum dioecesanum. Episcopus enixe rogatur ut eorum optatum exaudiat. Si ille ad huiusmodi celebrationem providere non vult res ad Pontificiam Commissionem Ecclesia Dei referatur. Art. 8. Episcopus, qui vult providere huiusmodi petitionibus christifidelium laicorum, sed ob varias causas impeditur, rem Pontificiae Commissioni Ecclesia Dei committere potest, quae ei consilium et auxilium dabit. Art. 9, 1. Parochus item, omnibus bene perpensis, licentiam concedere potest utendi rituali antiquiore in administrandis sacramentis Baptismatis, Matrimonii, Paenitentiae et Unctionis Infirmorum, bono animarum id suadente. 2. Ordinariis autem facultas conceditur celebrandi Confirmationis sacramentum utendo Pontificali Romano antiquo, bono animarum id suadente. 3. Fas est clericis in sacris constitutis uti etiam Breviario Romano a beato Ioanne XXIII anno 1962 promulgato. Art. 10. Fas est Ordinario loci, si opportunum iudicaverit, paroeciam personalem ad normam canonis 518 pro celebrationibus iuxta formam antiquiorem ritus Romani erigere
aut rectorem vel cappellanum nominare, servatis de iure servandis. Art. 11. Pontificia Commissio Ecclesia Dei a Ioanne Paulo II anno 1988 erecta6, munus suum adimplere pergit. Quae Commissio formam, officia et normas agendi habeat, quae Romanus Pontifex ipsi attribuere voluerit. Art. 12. Eadem Commissio, ultra facultates quibus iam gaudet, auctoritatem Sanctae Sedis exercebit, vigilando de observantia et applicatione harum dispositionum. Quaecumque vero a Nobis hisce Litteris Apostolicis Motu proprio datis decreta sunt, ea omnia firma ac rata esse et a die decima quarta Septembris huius anni, in festo Exaltationis Sanctae Crucis, servari iubemus, contrariis quibuslibet rebus non obstantibus. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, die septima mensis Iulii, anno Domini MMVII, Pontificatus Nostri tertio. BENEDICTUS PP. XVI
Cfr IOANNES PAULUS PP. II, Litt. ap. Motu proprio datae Ecclesia Dei (2 Iulii 1988), 6: AAS 80 (1988), 1498.
IEIUNII ET ABSTINENTIAE LEX

iuxta Codicem Iuris Canonici anno 1983 promulgatum
CAN. 1251 Abstinentia a carnis comestione vel ab alio cibo iuxta conferentiae Episcoporum praescripta, servetur singulis anni sextis feriis, nisi cum aliquo die inter sollemnitates recensito occurrant; abstinentia vero et ieiunium, feria quarta Cinerum et feria sexta in Passione et Morte Domini Nostri Iesu Christi. CAN. 1252 Lege abstinentiae tenentur qui decimum quartum aetatis annum expleverint; lege vero ieiunii adstringuntur omnes aetate maiores usque ad annum inceptum sexagesimum. Curent tamen animarum pastores et parentes ut etiam ii qui, ratione minoris aetatis ad legem ieiunii et abstinentiae non tenentur, ad genuinum paenitentiae sensum informentur. CAN. 1253 Episcoporum conferentia potest pressius determinare observantiam ieiunii et abstinentiae, necnon alias formas paenitentiae, praesertim opera caritatis et exercitationes pietatis, ex toto vel ex parte pro abstinentia et ieiunio substituere.
DE CALENDARIO IN OFFICIO ET MISSA ADHIBENDO7

(Excerpta ex RG, nn. 38-58; RB, nn. 148-157; RM, nn. 274-284)
I De festis et calendario in genere 38. Festa sunt universalia aut particularia; particularia autem sunt propria aut indulta. 39. Festa universalia ea sunt quae a Sancta Sede in calendario Ecclesiae universae inscribuntur. Haec festa ab omnibus, qui ritum romanum sequuntur, celebrari debent iuxta rubricas. 40. Festa particularia ea sunt quae ex iure aut ex indulto Sanctae Sedis in calendariis particularibus inscribuntur. Haec festa ab omnibus, qui illo calendario tenentur, celebrari debent, iuxta rubricas, et nonnisi ex speciali Sanctae Sedis indulto e calendario expungi vel gradu mutari possunt. 41. Festa particularia, ipso iure in calendario inscribenda, sunt festa propria: a) cuiusque nationis et regionis seu provinciae sive ecclesiasticae sive civilis (n. 42); b) cuiusque dioecesis seu territorii ecclesiastici cui praeficitur Ordinarius loci (n. 43); c) cuiusque loci seu oppidi vel civitatis (n. 44); d) cuiusque ecclesiae aut oratorii publici vel semipublici, quod locum tenet ecclesiae (n. 45); e) cuiusque Ordinis seu Congregationis (n. 46). 42. Festa propria cuiusque nationis et regionis seu provinciae sive ecclesiasticae sive civilis sunt: a) festum Patroni principalis rite constituti (I classis); b) festum Patroni secundarii rite constituti (II classis).
Numeros marginales relinquimus prout in Codice rubricarum exstant.
DE CALENDARIO ADHIBENDO
11
43. Festa propria cuiusque dioecesis seu territorii ecclesiastici cui praeficitur Ordinarius loci sunt: a) festum Patroni principalis rite constituti (I classis); b) anniversarium Dedicationis ecclesiae cathedralis (I classis); c) festum Patroni secundarii rite constituti (II classis); d) festa Sanctorum et Beatorum, qui in Martyrologio vel eius Appendice rite sunt inscripti, qui ad dioecesim peculiares habent relationes, ut sunt origines, commorationis longioris, obitus (II vel III classis, aut commemoratio). 44. Festa propria cuiusque loci seu oppidi vel civitatis sunt: a) festum Patroni principalis rite constituti (I classis); b) festum Patroni secundarii rite constituti (II classis). 45. Festa propria cuiusque ecclesiae aut oratorii publici vel semipublici, quod locum tenet ecclesiae, sunt: a) anniversarium Dedicationis, si sint consecrata (I classis); b) festum Tituli, si sint consecrata aut saltem solemniter benedicta (I classis); c) festum Sancti, in Martyrologio vel eius Appendice rite descripti, cuius corpus ibi asservatur (II classis); d) festum Beati, item in Martyrologio vel eius Appendice rite descripti, cuius corpus ibi asservatur (III classis). 46. Festa propria cuiusque Ordinis seu Congregationis sunt: a) festum Tituli (I classis); b) festum Fundatoris canonizati (I classis) vel beatificati (II classis); c) festum Patroni principalis rite constituti totius Ordinis seu Congragationis, in universo Ordine vel Congregatione; aut Patroni principalis item rite constituti cuiusque provinciae religiosae, in singulis provinciis (I classis); d) festum Patroni secundarii, ut supra (II classis); e) festa Sanctorum et Beatorum, qui illius Ordinis vel Congregationis sodales fuerunt (II vel III classis, vel commemoratio).
12
47. Festa particularia indulta sunt festa quae, ex indulto Sanctae Sedis, in calendariis particularibus inscribuntur. 48. Calendarium est universale aut particulare seu proprium. 49. Calendarium universale est calendarium in usum Ecclesiae universae, quod Breviario ac Missali romano praeficitur. 50. Calendarium particulare seu proprium est dioecesanum aut religiosum; et conficitur inserendo calendario universali festa particularia. Huiusmodi autem calendarium particulare perpetuum conficiendum est respective ab Ordinario loci aut a supremo religionis Moderatore de consilio sui Capituli vel Consilii generalis, et approbari debet a S. Rituum Congregatione. 51. Calendarium dioecesanum habet quaelibet dioecesis et quodlibet aliud territorium ecclesiasticum cui praeficitur Ordinarius loci. 52. In calendario dioecesano, praeter festa universalia, inscribi debent: a) festa propria (n. 42) et indulta universae nationi et regioni seu provinciae sive ecclesiasticae sive civilis; b) festa propria (n. 43) et indulta universae dioecesi. 53. Super huiusmodi calendario dioecesano conficitur: a) calendarium cuiusque loci, addendo festa propria (n. 44) et indulta; b) calendarium cuiusque ecclesiae aut oratorii, item addendo festa loci propria (n. 44) et indulta, atque festa ipsi ecclesiae propria (n. 45) et indulta; c) calendarium Congregationum religiosarum seu Institutorum iuris pontificii, quae ad recitationem divini Officii non obligantur; et Congregationum iuris dioecesani, addendo festa loci propria (n. 44) et indulta; necnon et alia ipsis propria (nn. 45 et 46) et indulta.
13
54. Calendarium religiosum habent: a) Ordines regulares, et Moniales ac Sorores eiusdem Ordinis, necnon Tertiarii eidem aggregati in communi viventes et vota simplicia emittentes; b) Congregationes religiosae seu Instituta utriusque sexus, iuris pontificii, et sub regimine unius praesidis generalis constituta, si ad recitationem divini Officii, ex quovis capite, tenentur. 55. In calendario religioso, praeter festa universalia, inscribi debent festa propria (n. 46) et indulta ipsi Ordini seu Congregationi. 56. Super huiusmodi calendario religioso conficitur: a) calendarium cuiusque provinciae religiosae, addendo festa propria (n. 46) et indulta; b) calendarium cuiusque ecclesiae aut oratorii, item addendo festa propria (n. 45) et indulta, necnon et alia de quibus numero sequenti: quod calendarium vocatur etiam domus religiosae. 57. In singulis dioecesibus et locis, Religiosi, ii etiam qui alium ritum ac romanum sequuntur, celebrare tenentur, una cum clero dioecesano: a) festum Patroni principalis nationis, regionis seu provinciae sive ecclesiasticae sive civilis, dioecesis, loci seu oppidi vel civitatis (I classis); b) anniversarium Dedicationis ecclesiae cathedralis (I classis); c) alia festa actu feriata [idest de praecepto, etiam suppresso], si quae sint, eodem gradu quo in calendario dioecesano inscribuntur. 58. Religiosi, in celebrandis festis Sanctorum Ordinis seu Congregationis quoad diem et Officium magis proprium, clero dioecesano se conformare tenentur, sicubi iidem Sancti tamquam Patroni principales (n. 57 a) recoluntur. Item, si festa Sanctorum aut Beatorum alicuius Ordinis seu Congregationis gradu superiore aut Officio magis proprio a
14
clero alicuius dioecesis vel loci celebrantur, ibidem etiam a Religiosis eiusdem Ordinis seu Congregationis eodem gradu superiore aut Officio magis proprio celebrari possunt, dummodo eadem festa, in utroque calendario, eodem die inscripta sint.
II De calendario adhibendo in recitatione divini Officii 148. Officium divinum absolvendum est iuxta calendarium proprium vel, eo deficiente, iuxta calendarium Ecclesiae universae, prout numeris sequentibus indicatur. 149. Beneficiarii sequi tenentur calendarium suae ecclesiae (n. 53 b). 150. Clerici dioecesani sequi debent calendarium ecclesiae vel oratorii cui stabiliter sunt addicti (n. 53 b); vel, si nulli ecclesiae vel oratorio sint stabiliter addicti, aut si extra suam dioecesim diutius versentur, calendarium suae dioecesis, additis festis loci in quo domicilium habeant (n. 44), aut calendarium loci in quo commorantur. 151. Religiosi utriusque sexus choro adstricti servant calendarium suae domus (n. 56 b); aut, quando choro intersunt in alia domo sui Ordinis, calendarium illius domus in qua actu versantur. 152. Religiosi calendarium proprium habentes, sed choro non adstricti, servant calendarium suae domus (n. 56 b); aut, si in alia domo suae Congregationis seu Instituti Officium in communi recitant, calendarium illius domus in qua actu versantur. 153. Religiosi qui calendarium proprium non habent, servant calendarium suae ecclesiae (n. 53 b), additis tamen festis propriis et indultis. 154. In seminariis et collegiis clericorum dioecesanis, Religiosis commissis, pro absolutione divini Officii in
15
communi, sive a clericis sive a Religiosis qui una cum clericis Officium in communi dicunt, adhibendum est calendarium loci (n. 53 a), additis festis ecclesiae seminarii vel collegii (n. 45), data insuper facultate adiungendi festa Tituli necnon sancti Fundatoris Religiosorum quibus regimen seminarii commissum est. 155. In seminariis et collegiis clericorum interdioecesanis, regionalibus, nationalibus et internationalibus, pro absolutione Officii divini in communi, adhibendum est calendarium Ecclesiae universae, additis festis Patroni principalis nationis, regionis seu provinciae sive ecclesiasticae sive civilis, dioecesis, oppidi vel civitatis, anniversario Dedicationis ecclesiae cathedralis dioecesis et aliis festis actu feriatis [idest de praecepto, etiam suppresso], si quae sint, necnon festis ecclesiae seminarii vel collegii (n. 45). Si autem huiusmodi seminariorum regimen Religiosis commissum sit, calendarium Ecclesiae universae adhibendum est etiam a Religiosis qui una cum clericis Officium in communi absolvunt, data tamen facultate addendi festa Tituli Ordinis seu Congregationis necnon sancti Fundatoris Religiosorum quibus regimen seminarii commissum est. 156. In collegiis et domibus interprovincialibus, nationalibus et internationalibus Religiosorum, pro absolutione divini Officii in choro vel in communi, adhibendum est calendarium proprium Ordinis seu Congregationis universae (n. 55), additis tantum festis propriae ecclesiae (n. 45) necnon festis de quibus n. 57. 157. Quivis tamen clericus dioecesanus, aut quivis religiosus utriusque sexus, Officio divino quolibet titulo adstrictus, qui Officio participat in choro vel in communi iuxta aliud calendarium aut alium ritum quam suum, hoc modo suo muneri, quoad hanc partem Officii, satisfacit. Item cum quis Vesperis votivis alicuius solemnitatis externae participat, suo muneri, quoad hanc partem Officii, satisfacit,
16
dummodo praedictae Vesperae integrae et servatis rubricis celebratae fuerint.
III De calendario adhibendo in Missae celebratione 274. Missa dicenda est iuxta calendarium aut ecclesiae vel oratorii in quo Missa celebratur, aut loci, aut ipsius sacerdotis celebrantis8, aut Ecclesiae universae, prout infra exponitur. 275. In ecclesia vel oratorio publico, quilibet sacerdos, tam dioecesanus quam religiosus, celebrare tenetur iuxta calendarium ipsius ecclesiae vel oratorii publici. Idem servetur in oratorio semipublico principali seminarii, domus religiosae, collegii, nosocomii, carceris et similium. 276. In oratoriis secundariis seminarii, domus religiosae, collegii, nosocomii, carceris et similium, quilibet sacerdos sequi potest aut calendarium ipsius oratorii aut proprium. 277. In oratoriis privatis, et cum celebrat super altare portatile extra locum sacrum, quilibet sacerdos sequi potest aut calendarium loci (n. 53 a) aut proprium. 278. De festis Patroni principalis nationis, regionis seu provinciae sive ecclesiasticae sive civilis, dioecesis, oppidi seu civitatis, necnon de anniversario Dedicationis ecclesiae cathedralis et aliis festis actu feriatis [idest de praecepto, etiam suppresso], si quae sint, quilibet sacerdos Missam celebrare debet, etiamsi secus calendarium proprium sequi posset. 279. Oratorium fixe constitutum in navibus est oratorium publicum; et in eo adhiberi debet calendarium Ecclesiae universae. Cum autem quis celebrat extra huiusmodi oratorium, super altare portatile, adhibere potest vel calendarium Ecclesiae
8 Nomine calendarii ipsius sacerdotis celebrantis vel proprii calendarii, hic intellegitur calendarium quo sacerdos, iuxta rubricas, in recitatione divini Officii utitur (cfr. RB 148-157).
17
universae vel calendarium proprium. Idem facere potest qui legitime celebrat in itinere areo, fluviali vel viae ferreae. 280. In seminariis et collegiis clericorum dioecesanis, Religiosis commissis; necnon in seminariis et collegiis clericorum interdioecesanis, regionalibus, nationalibus et intemationalibus, etiam Religiosis commissis, idem adhibetur calendarium, quod praecipitur pro recitatione divini Officii in communi (nn. 154-155). 281. In collegiis et domibus interprovincialibus, nationalibus et internationalibus Religiosorum, adhibendum est calendarium proprium Ordinis seu Congregationis universae (n. 55), additis tantum festis de quibus n. 57. 282. Calendarium dioecesanum, additis festis loci et ecclesiae vel oratorii propriis, adhiberi debet: a) in ecclesiis cathedralibus, etsi Religiosis sint commissa; b) in ecclesiis et oratoriis propriis cleri dioecesani, etsi chorum Religiosorum adnexum habeant, qui cum ecclesia per crates tantum communicat; c) in ecclesiis et oratoriis Religiosorum utriusque sexus, qui calendarium proprium non habent, additis tamen festis ipsis propriis et indultis; d) in ecclesiis et oratoriis Religiosorum, quae clero dioecesano commissa sunt, aut adnexum habent chorum Canonicorum; non autem si ecclesia vel oratorium alicui sacerdoti in particulari est commissum; e) in ecclesia et oratorio principali seminarii, etsi Religiosis sit commissum, data tamen facultate addendi festa de quibus n.154. 283. Calendarium religiosum, additis festis de quibus n. 57 atque festis ecclesiae vel oratorii propriis, adhiberi debet: a) in ecclesiis et oratoriis principalibus Religiosorum, qui calendarium proprium habent, etsi sint paroecialia; b) in ecclesiis et oratoriis cleri dioecesani, quae Religiosis commissa sunt, aut ipsis Religiosis inserviunt pro publica divini
18
Officii recitatione, etsi sint paroecialia; non autem si ecclesia vel oratorium alicui Religioso in particulari est commissum; c) in ecclesiis et oratoriis Tertiariorum utriusque sexus, etsi solum Officium parvum B. Mariae Virg. recitent; d) in oratoriis secundariis seminarii Religiosis commissis, si haec oratoria ipsis Religiosis tantum inserviunt. 284. Sacerdos qui celebrat in ecclesia vel oratorio ubi ritus diversus viget, stare debet calendario ipsius ecclesia, vel oratorii quoad festa eorumque gradum, commemorationes et collectam imperatam. In ordinanda autem Missa, sumere debet partes variabiles proprias illius ritus, retentis caeremoniis et Ordinario proprii ritus.
19
Animadvertenda In conficiendo calendario particulari antiquae ritus romani formae accommodato, prae oculis habenda est Instructio S. Rituum Congregationis de calendariis particularibus et Officiorum ac Missarum Propriis ad normam et mentem Codicis rubricarum revisendis die 14 februarii 1961 promulgata (A. A. S. 53 [1961] 168-180), nec non Proprium Officiorum et Missarum pro respectivis dioecesibus aut Ordinibus vel Congregationibus anno 1962 vel circiter vigens. Privilegiis liturgicis a rubricis recensitis gaudent tantummodo Patroni rite constituti nationis, regionis seu provinciae (sive ecclesiasticae sive civilis), dioecesis, loci seu oppidi vel civitatis, ecclesiae aut oratorii, et Ordinis seu Congregationis (cfr. RG 42-46). Patroni vero pietatis causa constituti (confraternitatum, seminariorum, associationum, etc.) nullo privilegio liturgico fruuntur, nisi ex peculiari Sanctae Sedis indulto.
TABELLA DIERUM LITURGICORUM
I cl.
II cl.
III cl.
IV cl.
Dominicae
Adventus Quadragesimae Passionis Paschatis In albis Pentecostes
Omnes aliae
Festa
Iuxta calendarium
Iuxta calendarium
Iuxta calendarium
Feriae
IV cinerum Hebdomadae sanctae
Adventus ante Adventus (17-23 dec.) 17 dec. IV Temporum: Adventus Quadrages. Septembris
Nativitatis
Epiphaniae Quadragesimae Septuagesimae Passionis Paschatis Ascensionis Per annum
Vigiliae
Nativitatis Dni Pentecostes
Ascensionis Assumptionis Ioannis Bapt. Petri et Pauli
Laurentii
Octavae
Paschatis Pentecostes
Nativitatis Dni

SECUNDUM ORDINEM PRAECEDENTIAE DISPOSITA
Dies liturgici I classis 1. Festum Nativitatis Domini, dominica Resurrectionis et dominica Pentecostes (I classis cum octava). 2. Triduum sacrum. 3. Festa Epiphaniae et Ascensionis Domini, Ss.mae Trinitatis, Corporis Christi, Cordis Iesu et Christi Regis. 4. Festa Immaculatae Conceptionis et Assumptionis B. Mariae Virg. 5. Vigilia et dies octavus Nativitatis Domini. 6. Dominicae Adventus, Quadragesimae et Passionis, et dominica in albis. 7. Feriae I classis superius non nominatae, nempe: IV cinerum et II, III et IV Hebdomadae sanctae. 8. Commemoratio omnium Fidelium defunctorum, quae tamen locum cedit dominicae occurrenti. 9. Vigilia Pentecostes. 10. Dies infra octavas Paschatis et Pentecostes. 11. Festa I classis Ecclesiae universae superius non nominata. 12. Festa I classis propria, nempe: 1) Festum Patroni principalis rite constituti: a) nationis, b) regionis seu provinciae sive ecclesiasticae sive civilis, c) dioecesis. 2) Anniversarium Dedicationis ecclesiae cathedralis. 3) Festum Patroni principalis rite constituti loci seu oppidi vel civitatis. 4) Festum et anniversarium Dedicationis ecclesiae propriae, aut oratorii publici vel semipublici, quod locum tenet ecclesiae. 5) Titulus ecclesiae propriae. 6) Festum Tituli Ordinis seu Congregationis. 7) Festum Fundatoris canonizati Ordinis seu Congregationis.
22
8) Festum Patronis principali rite constituti Ordinis seu Congregationis, et provinciae religiosae. 13. Festa indulta I classis, primum mobilia, deinde fixa. Dies liturgici II classis 14. Festa Domini II classis, primum mobilia, deinde fixa. 15. Dominicae II classis. 16. Festa II classis Ecclesiae universae, quae non sunt Domini. 17. Dies infra octavam Nativitatis Domini. 18. Feriae II classis, nempe: Adventus a die 17 ad diem 23 decembris inclusive, et feriae Quatuor Temporum Adventus, Quadragesimae et mensis septembris. 19. Festa propria II classis, nempe: 1) Festum Patroni secundarii rite constituti: a) nationis, b) regionis seu provinciae sive ecclesiasticae sive civilis, c) dioecesis, d) loci seu oppidi vel civitatis. 2) Festa Sanctorum aut Beatorum, de quibus RG, n. 43 d. 3) Festa Sanctorum alicui ecclesiae propria (RG, n. 45 c). 4) Festum Fundatoris beatificati Ordinis seu Congregationis (RG, n. 46 b). 5) Festum Patroni secundarii rite constituti Ordinis seu Congregationis et provinciae religiosae (RG, n. 46 d). 6) Festa Sanctorum aut Beatorum, de quibus RG, n. 46 e. 20. Festa indulta II classis, primum mobilia, deinde fixa. 21. Vigiliae II classis. Dies liturgici III classis 22. Feriae Quadragesimae et Passionis, a feria V post cineres usque ad sabbatum ante dominicam II Passionis inclusive, exceptis feriis Quatuor Temporum. 23. Festa III classis, in calendariis particularibus inscripta, et quidem primum festa propria, nempe: 1) Festa Sanctorum aut Beatorum, de quibus RG, n. 43 d. 2) Festa Beatorum alicui ecclesiae propria (RG, n. 45 d). 3) Festa Sanctorum aut Beatorum, de quibus RG, n. 46 e; deinde festa indulta, primum mobilia, deinde fixa.
23
24. Festa III classis, in calendario Ecclesiae universae inscripta, primum mobilia, deinde fixa. 25. Feriae Adventus usque ad diem 16 decembris inclusive, exceptis feriis Quatuor Temporum. 26. Vigilia III classis. Dies liturgici IV classis 27. Officium sanctae Mariae in sabbato. 28. Feriae IV classis.
TABELLA OCCURRENTIAE
(cfr. RG 92-102)
Festum I cl. univ. Festum I cl. part. Festum II cl. univ. Festum II cl. part. Festum III cl. univ. Festum III cl. part. Vigilia II cl. Vigilia III cl. 1 Officium de 1, nihil de 2. 2 Officium de 2, nihil de 1. 3 Officium de 1, comm. de 2 in Laud. et Vesp. 4 Officium de 1, comm. de 2 in Laud. 5 Officium de 2, comm. de 1 in Laud. 6 Officium de 1, translatio de 2. 7 Officium de 2, translatio de 1. 8 Officium de nobiliori, translatio de alio. 9 Officium de festo mobili, comm. de alio in Laud.
0 3 3 0 0 0 0 0 dies octavae II classis
7 7 2 2 2 2 0 0 dies octavae I classis
1 1 4 4 5 9 4 5 festum III cl. particulare
1 1 4 4 0 4 4 0 festum III cl. universale
1 1 4 9 5 5 5 5 festum II cl. particulare
1 1 0 5 5 5 5 0 festum II cl. universale
6 8 2 2 2 2 2 2 festum I cl. particulare
8 7 2 2 2 2 2 0 festum I cl. universale
1 1 4 4 5 5 0 0 vigilia II classis
7 7 2 2 2 2 0 0 vigilia I classis
3 3 3 3 5 5 0 0 feria III cl. Quadr. et Pass.
3 3 3 3 3 3 0 0 feria III cl. Adventus
3 3 3 5 5 5 0 0 feria II classis
7 7 2 2 2 2 0 0 feria I classis
3 3 5 5 2 2 2 2 dominica II classis
7 7 2 2 2 2 0 0 et dominica I classis
TABELLA CONCURRENTIAE
(cfr. RG 103-105)
Dominica I classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dominica II classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Feria I classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Feria II classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Feria III classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Feria IV classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Festum I classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Festum II classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Festum III classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dies octavae II classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2
3
1 2 1 2 2 3 1 3 3 2
0 0 0 0 0 0 1 1 3 3 cum dominica II classis
0 0 0 0 0 0 1 3 3 0 cum dominica I classis
Vesperae de Officio currenti, comm. sequentis. Vesperae de Officio sequenti, comm. currentis. Vesperae de sequenti, nihil de currenti.
Notanda in tabellas occurrentiae et concurrentiae 1. Festum Domini I aut II classis, in dominica occurrens, locum tenet ipsius dominicae cum omnibus iuribus et privilegiis: de dominica, proinde, nulla fit commemoratio. 2. Si duo festa eiusdem divinae Personae aut duo festa eiusdem Sancti vel Beati simul occurrunt, fit de festo quod in tabella praecedentiae superiorem obtinet locum, et aliud omittitur. 3. Si festum Domini I vel II classis concurrat cum quavis dominica, vel vicissim, Vesperae ordinantur iuxta tabellam concurrentiae, sed nunquam fit commemoratio dominicae concurrentis in Vesperis festi Domini, nec vicissim.
cum festo I classis
OFFICIUM
Ad I Vesperas: omnia ut in Psalterio de sabbato praecedenti, ii exceptis quae propria assignantur. Completorium subsequens: de sabbato. a) invitatorium, hymnus, antiphonae, psalmi et versus ut in Psalterio de dominica; Ad Matutinum: b) absolutio Exaudi; benedictiones Ille nos, unicus Nocturnus Divinum auxilium, Per evangelica dicta; (9 psalmorum et 3 1a de Scriptura occ.9, a lectionum) ut in c) lectiones 2 cum suis RR; Psalterio et in 3a de homilia10; Proprio: d) Te Deum, qui omittitur in dominicis Adventus, et a dominica in Septuagesima usque ad dominicam II Passionis; quo in casu, dicitur 3um R. Ad Laudes: antiphonae, nisi propriae assignentur, de Psalterio; psalmi e Psalterio dominicae (e 1o vel 2o schemate, iuxta diversitatem temporum); capitulum, hymnus et versus ut in Psalterio aut Proprio; reliqua ut in Proprio. Ad Primam: antiphona (nisi propria habeatur), psalmi, capitulum et reliqua e Psalterio de dominica; lectio brevis de Tempore. Ad Tertiam, Sextam et Nonam: omnia ut in Psalterio, iis exceptis quae propria assignantur. Ad II Vesperas: omnia ut in Psalterio de dominica, iis exceptis quae propria assignantur. Completorium: de dominica. Ad I Vesperas: omnia e Proprio vel Communi. Completorium subsequens: de dominica. Ad Matutinum: tres Nocturni (9 psalmorum et 9 lectionum): omnia e Proprio vel Communi; et dicitur semper hymnus Te Deum. Ad Laudes: omnia ex Proprio vel Communi, cum psalmis de dominica (semper e 1o schemate). Ad Primam: antiphona propria (1a e Laudibus); psalmi 53, 1181 et 1182; capitulum et reliqua ut in Ordinario; lectio brevis de Tempore. Ad Tertiam, Sextam, Nonam: antiphona propria (2a, 3a et 5a e Laudibus, per ordinem); psalmi de dominica; reliqua e Proprio vel Communi. Ad II Vesperas: omnia e Proprio vel Communi. Completorium: de dominica.
DOMINICALE
competit dominicis
FESTIVUM
competit festis I cl.
9 Lectio prima et secunda dicuntur de Scriptura occurrenti, ut in Proprio. Prima autem lectio Sacrae Scripturae ea est, quae in veteribus Breviarii editionibus ut prima notabatur; altera vero efficitur ex secunda et tertia in unam coniunctis, omisso responsorio intermedio. 10 Lectio tertia dicitur de homilia in Evangelium diei; et sumitur ea quae in veteribus Breviarii editionibus ponebatur tamquam prima tertii Nocturni.
OFFICIUM
27
SEMIFESTIVUM
competit festis II cl.
Caret I Vesperis. Incipit a Matutino. Ad Matutinum et Laudes: omnia ut in Officio festivo (v. supra). Ad Primam: antiphonae et psalmi e Psalterio de currenti hebdomadae die; capitulum et reliqua ut in Ordinario; lectio brevis de Tempore. Ad Tertiam, Sextam et Nonam: antiphonae et psalmi e Psalterio de currenti hebdomadae die; reliqua de festo, ut in Proprio vel Communi. Ad Vesperas: omnia ut in Officio festivo (v. supra). Completorium: de dominica.
ORDINARIUM
competit festis III cl. ac Officio S. Mariae in sabbato
Caret I Vesperis. Incipit a Matutino. a) invitatorium et hymnus e Proprio vel Communi; b) antiphonae, psalmi et versus e Psalterio de Ad Matutinum: currenti hebdomadae die (nisi propria aut unicus Nocturnus de Communi assignentur); (9 psalmorum et 3 c) absolutio et benedictiones ut in Ordinario lectionum) ut in vel Psalterio; Psalterio et Proprio 1a de Scriptura occ.11, vel Communi: d) lectiones 2a cum suis RR; 3a de festo12; e) Te Deum semper dicitur. Ad Laudes: antiphonae et psalmi ut in Psalterio de currenti hebdomadae die (semper e 1o schemate), nisi propria aut de Communi assignentur; reliqua ut in Proprio vel Communi. Ad Primam: antiphona et psalmi e Psalterio de currenti hebdomadae die; capitulum et reliqua ut in Ordinario; lectio brevis de Tempore; Ad Tertiam, Sextam et Nonam: antiphona et psalmi ut in Psalterio de currenti hebdomadae die; reliqua de festo, ut in Proprio vel Communi. Ad Vesperas: antiphonae et psalmi ut in Psalterio de currenti hebdomadae die (nisi propria aut de Communi assignentur); reliqua ut in Proprio vel Communi. Completorium: de currenti hebdomadae die.
11 Lectio prima et secunda, cum suis responsoriis, dicuntur de Scriptura; et quidem ordinarie de Scriptura occurrenti, nisi propriae vel specialiter assignatae habeantur. Prima autem lectio Sacrae Scripturae ea est, quae in Breviario ut prima notatur; altera vero efficitur ex secunda et tertia in unum coniunctis, omisso responsorio intermedio. 12 Lectio tertia dicitur de festo, scilicet propria (quae antea communiter vocabatur contracta); qua deficiente, dicuntur lectiones propriae (olim secundi Nocturni) simul coniunctae; si vero festo careat lectionibus propriis, pro tertia lectione sumitur quarta de Communi.
28
OFFICIUM
FERIALE
competit feriis ac vigiliis
Caret I Vesperis. Incipit a Matutino. a) invitatorium et hymnus e Psalterio vel Ordinario, iuxta diversitatem temporum; Ad Matutinum: b) antiphonae, psalmi et versus e Psalterio de unicus Nocturnus currenti hebdomadae die; (9 psalmorum et 3 in feriis, de Scriptura occ. lectionum) ut in vel de homilia in EvangeOrdinario et Psalterio c) lectiones lium diei, cum suis RR; iuxta diversitatem in vigiliis, de homilia cum temporum: RR de feria currenti; d) Te Deum dicitur tantum in feriis temporis natalicii et paschalis; aliis temporibus dicitur 3um R. Ad Laudes omnia ut in Psalterio de currenti hebdomadae die, iuxta diversitatem temporum, iis exceptis quae propria assignantur. In feriis, sumitur oratio propria si habeatur, secus de dominica praecedenti; in vigiliis autem dicitur oratio propria. Ad Primam: antiphona, nisi propria assignetur, et psalmi e Psalterio de currenti hebdomadae die; capitulum et reliqua ut in Ordinario; lectio brevis de tempore. Ad Tertiam, Sextam et Nonam: antiphona, nisi propria assignetur, et psalmi e Psalterio de currenti hebdomadae die; capitulum et reliqua ut in Ordinario, iuxta diversitatem temporum; oratio ut ad Laudes. Ad Vesperas: omnia ut in Psalterio de currenti hebdomadae die, iuxta diversitatem temporum, iis exceptis quae propria assignantur; oratio ut ad Laudes, nisi alia assignetur. Completorium: de currenti hebdomadae die.
COMMEMORATIONES IN OFFICIO
a) privilegiatae dicuntur ad Laudes et ad Vesperas; ordinariae ad Laudes tantum; b) numquam plures quam duae sunt; c) fiunt hoc modo: 1) ad Laudes: post orationem Officii diei, dicitur antiphona quae ponitur ad Benedictus in Officio commemorato, versus qui eam praecedit et oratio; 2) ad Vesperas, post orationem Officii diei, dicitur antiphona quae ponitur ad Magnificat in Officio commemorato, versus qui eam praecedit et oratio; 3) altera commemoratio, si facienda sit, dicitur statim post primam; hoc in casu, conclusio orationis (cfr. RG 115-116) primae commemorationis omitti debet; 4) ante orationem cuiuslibet commemorationis semper dicitur Oremus, numquam vero Dominus vobiscum vel Domine, exaudi; 5) dicta commemoratione, recitatio Horae concluditur more solito, scilicet per versus Dominus vobiscum (vel Domine exaudi), Benedicamus Domino et Fidelium animae. d) in Officio S. Petri semper fit commemoratio S. Pauli et vicissim, hoc peculiari modo: orationi diei additur, sub unica conclusione, oratio alterius Apostoli, absque antiphona, versu vel Oremus. e) de qualitate et numero commemorationum in Officio divino vide RG, 106-114 et RB 250-259; cfr. etiam RB 249.
MISSA
Dominicalis semper propria. Ferialis a) propria in feriis temporis Quadragesimae et Passionis necnon Quatuor Temporum Adventus et septembris; b) dominicae praecedentis in reliquis feriis. a) sensu proprio, scilicet de Mysterio Domini, Sancto vel Beato, secundum ordinem Officii; 1) de festo III classis ab alio festo eiusdem gradus impedito; 2) de Mysterio, Sancto vel Beato cuius fit commemoratio in Officio diei, sed tanb) sensu tum in diebus liturgicis IV classis; latiore 3) de Mysterio, Sancto vel Beato cuius elogium eo die habetur in Martyrologio vel eius Appendice pro respectivis Ecclesiis approbata, sed tantum in diebus liturgicis IV classis. 1) de SS.ma Trinitate; 2) de SS.mo Nomine Iesu; 3) de SS.mo Corde Iesu ; 4) de pretios. Sanguine D.N.I.C.; 5) de Christo Rege; De 6) de SS.mo Eucharistiae Sacramento; Mysteriis 7) de D.N.I.C. summo atque aeterno Sac.; Domini 8) de sancta Cruce; 9) de Passione Domini; 10) de S. Familia Iesu, Mariae, Ioseph; 11) de Spiritu Sancto; 12) de festis Domini in calendario particulari inscriptis. De beata Maria Virgine: de sancta Maria in sabbato (iuxta temporum diversitatem) et de festis B. Mariae Virg. in calendario universali et particulari inscriptis. De Angelis: de singulis festis Ss. Angelorum et votiva de Ss. Angelis feriae III assignata. De Sanctis: de quolibet Sancto canonizato elogium habente in Martyrologio vel eius Appendice pro respectivis Ecclesiis approbata. De Beatis: ex Apostolico Indulto, unice in triduo quod in eorum honore intra annum a beatificatione celebratur. Ad diversa: pro peculiaribus circumstantiis vel necessitatibus.
IUXTA ORDINEM OFFICII
Festiva
a)
Votiva
EXTRA ORDINEM OFFICII
b)
c) d)
e) d)
Defunctorum13
Excipiuntur Missae pro defunctis diei Commemorationis omnium Fidelium defunctorum, quae sunt iuxta ordinem Officii.
13
MISSA VOTIVA
1. de Dedicatione in actu consecrationis ecclesiae; 2. de SS.mo Eucharistiae Sacramento in solemnioribus celebrationibus Congressus eucharistici (dummodo sit in cantu); 3. de Mysteriis Domini, B. Mariae Virg., Sancto vel Beato, occasione celebrationis extraordinariae ex indulto Sanctae Sedis peractae (dummodo sit in cantu). 1. in solemni benedictione ecclesiae vel oratorii, et in consecratione altaris; 2. Rogationum in Litaniis tam maioribus quam minoribus; 3. occasione orationis Quadraginta Horarum aut alterius expositionis SS. Sacramenti; 4. in solemnitate externa festorum; 5. in die coronationis Papae et in anniversariis Papae et Episcopi dioecesani; 6. pro re gravi et publica simul causa; 7. pro Fidei propagatione; a) paroeciis; b) scholis, collegiis, seminariis, etc.; 8. in quibusdam c) domibus religiosis; occasionibus d) diversis coetibus; particul. pro e) domibus exercitiorum spiritualium; f) nosocomiis, castris, carceribus, etc.; 9. in sanctuariis; 10. pro sponsis et pro gratiarum actione in 25 et 50 anniversario a celebratione Matrimonii. 1. de D. N. I. C. summo atque aeterno Sacerdote, prima feria V vel primo sabbato mensis (unica); 2. de SS.mo Corde Iesu, prima feria VI mensis (duae); 3. de Immaculato Corde B. M. V., primo sabbato mensis (unica). Quaelibet Missa quae a rubricis tamquam votiva permittitur.
I cl.
II cl.
III cl.
IV cl.
Normae ad singulas Missas votivas celebrandas vide in RM, nn. 306-389.
N. B. In omnibus Missis votivis sequentia, si qua habeatur, omittenda est.
32
MISSA VOTIVA
I cl.
a) permittitur omnibus diebus liturgicis, iis exceptis qui sub nn. 1-8 in tabella praecedentiae recensentur; 1. dicitur cum Gloria et Credo; 2. excludit omnes commemorationes non privilegiatas et collectam ab Ordinario loci imperatam; b) 3. oratio Missae votivae impeditae additur sub unica conclusione orationi Missae diei currentis, modo ne occurrat dies sub nn. 1, 2, 3 et 8 in tabella praecedentiae recensitus; 4. si in cantu celebratur, adhibetur tonus solemnis. a) permittitur diebus liturgicis II, III et IV classis; Missa tamen pro Sponsis et Missa in 25 et 50 anniversario matrimonii prohibentur omnibus diebus dominicis. 1. dicitur cum Gloria (nisi adhibeatur color violaceus paramentorum), sed sine Credo (nisi dicendum sit ratione dominicae aut octavae occurrentis); 2. admittit unam tantum commemorationem, et excludit collectam ab Ordinario loci b) imperatam; 3. oratio Missae votivae impeditae additur sub unica conclusione orationi Missae diei currentis, modo ne occurrat dies sub nn. 1, 2, 3 et 8 in tabella praecedentiae recensitus; 4. si in cantu celebratur, adhibetur tonus solemnis. a) permittitur diebus liturgicis III et IV classis; 1. dicitur cum Gloria, sed semper sine Credo; 2. admittit duas commemorationes, aut unam commemorationem et collectam ab Ordinario loci imperatam; b) 3. si in cantu celebratur, adhibetur tonus solemnis; 4. quoties prohibetur, non commemoratur in Missa diei. a) permittitur tantum diebus liturgicis IV classis; 1. dicitur sine Gloria (nisi in Missa de Angelis, quocumque die, et in Missa de B. M. V., in sabbato) et sine Credo; 2. praeter orationem Missae, dici possunt duae b) aliae orationes, inter quas adnumerandae sunt sive commemorationes de Officio diei aut in Officio diei occurrentes, sive collecta ab Ordinario loci imperata, sive oratio votiva; 3. si in cantu celebratur, adhibetur tonus ferialis.
II cl.
TEMPUS MODUS
et
celebrationis Missae votivae
III cl.
IV cl.
MISSA DEFUNCTORUM
I cl. 1. in die Commemorationis omnium Fidelium defunctorum; 2. exsequialis. 1. pro die obitus; 2. post acceptum mortis nuntium; 3. in ultima defuncti sepultura. 1. 2. 3. 4. in die III, VII et XXX ab obitu vel sepultura defuncti; in anniversario; in ecclesiis et sacellis coemeterii; intra octiduum Commemorationis omnium Fidelium defunctorum. cotidiana.
II cl.
III cl.
IV cl.
Normae ad singulas Missas defunctorum celebrandas vide in RM, nn. 390-423.
TEMPUS ET MODUS CELEBRATIONIS MISSAE DEFUNCTORUM
I 1. Missa defunctorum I classis prohibetur: a) diebus sub nn. 1, 2, 3, 4, 5 et 6 in tabella praecedentiae recensitis; b) diebus festis de praecepto, inter festa sub n. 11 in tabella praecedentiae comprehensis; c) in anniversario Dedicationis et in festo Tituli ecclesiae, in qua funus peragitur; d) in festo Patroni principalis oppidi vel civitatis; e) in festo Tituli et Sancti Fundatoris Ordinis seu Congregationis, ad quem pertinet ecclesia in qua funus peragitur. 2. Missa defunctorum II classis prohibetur omnibus diebus liturgicis I classis et dominicis. 3. Missa defunctorum III classis prohibetur diebus liturgicis I et II classis. 4. Missa defunctorum IV classis celebrari potest in feriis IV classis tantum, extra tempus natalicium. II 1. In die Commemorationis omnium Fidelium defunctorum, quilibet sacerdos tres Missas celebrare potest, ut in Missali hoc die. 2. Prima Missa ex iis quae habentur in Commemoratione omnium Fidelium defunctorum, adhibitis orationibus propriis in Missali inter orationes diversas pro defunctis assignatis, sumitur: a) pro defunctis Summo Pontifice, Cardinalibus, Episcopis, et Sacerdotibus, in omnibus Missis I, II et III classis; b) in anniversariis omnium defunctorum alicuius Ordinis vel Congregationis clericalis. 3. Missa quae inscribitur In die obitus seu depositionis defuncti dicitur pro defunctis non sacerdotibus: a) in Missa exsequiali; b) in Missis pro die obitus; c) in Missis post acceptum mortis nuntium; d) in ultima defuncti sepultura; e) in die III, VII et XXX, adhibitis tamen orationibus propriis. In Commemoratione omnium Fidelium defunctorum pro Missa exsequiali sumitur prima Missa diei cum orationibus pro respectivo defuncto in Missa
34
MISSA DEFUNCTORUM
exsequiali dicendis. Si vero prima Missa celebratur pro Officio diei, pro Missa exsequiali sumitur secunda, aut denique tertia. 4. Missa quae inscribitur In anniversario defunctorum sumitur in anniversariis defunctorum qui non sunt sacerdotes. 5. Missa cotidiana sumitur pro omnibus defunctis cuiusque ordinis vel gradus, extra dies supra recensitos. III 1. Quoad orationes in Missis defunctorum, haec serventur: a) omnes Missae defunctorum, sive in cantu sive lectae, per se dicuntur cum unica oratione, nisi oratio imperata pro defunctis, iuxta RM, n. 458, addi debeat, vel oratio votiva pro defunctis, iuxta RM, n. 464, addi possit; b) in Missis defunctorum IV classis, si pro certis defunctis applicentur, dicitur oratio conveniens, ut in Missali inter orationes diversas pro defunctis; si applicentur pro defunctis in genere, vel designatio ignoretur, dicitur oratio Fidelium; c) in Missis defunctorum prohibetur quaevis oratio, quae non est pro defunctis. 2. Sequentia Dies irae: a) dici debet tantum in Missis defunctorum I classis. Attamen in Commemoratione omnium Fidelium defunctorum, cum quis tres Missas sine intermissione celebrat, sequentiam dicere debet tantum in Missa principali, secus in prima Missa; in aliis Missis, nisi sint in cantu, eam omittere potest; b) omitti potest in Missis defunctorum II, III et IVclassis. 3. Quaelibet Missa defunctorum potest esse aut in cantu aut lecta.
DE ORATIONIBUS IN MISSA
a) Oratio Missae quae celebratur. b) Orationes Officii commemorati et alicuius commemorationis occurrentis (cfr. RG 106-114). a) consecratione Episcopi; b) collatione Ss. Ordinum; 1. rituales, c) benededictione Abbatis; c) Orationes connexae d) bened. Abbatissae; a rubricis cum e) consecr. Virginum; praescriptae f) benedictione coemeterii; sub unica g) reconcil. ecclesiae; conclusione h) reconcil. coemeterii; cum oratione 2. in die coronationis Summi Pontificis et in Missae anniversariis Papae et Episcopi dioecesani; 3. pro seipso sacerdote in anniversario propriae Ordinationis sacerdotalis; 4. pro Fidei propagatione, paenultima dominica octobris. d) Oratio ab Ordinario loci imperata. e) Oratio votiva ad libitum sacerdotis in diebus liturgicis IV classis.
Nomine orationum in Missa intellegi debent
1. Per se una tantum dicitur oratio, sed fieri debent commemorationes et orationes a rubricis praescriptae vel ab Ordinario loci imperatae; dici possunt, iuxta rubricas (RM 461-465), orationes votivae. Normae pro singulis diebus liturgicis vide in sequenti n. 2. 2. Numerus orationum post orationem Missae: a) in diebus liturgicis I classis, in Missis votivis I classis et in Missis in cantu non conventualibus, nulla alia admittitur oratio, praeter orationem sub unica conclusione dicendam et unam commemorationem privilegiatam, salvo praescripto RM 333; b) in dominicis II classis, nulla alia admittitur oratio, praeter commemorationem festi II classis, quae tamen omittitur si commemoratio privilegiata facienda sit; c) in aliis diebus liturgicis II classis et in Missis votivis II classis, una tantum alia admittitur oratio, scilicet aut una privilegiata aut una ordinaria; d) in diebus liturgicis III et IV classis et in Missis votivis III et IV classis, duae tantum admittuntur orationes. 3. Quaelibet oratio, quae numerum pro singulis diebus liturgicis statutum superet, omittitur: profecto numerum ternarium orationum nullo praetextu excedere licet.
36
DE ORATIONIBUS IN MISSA
4. Oratio dicenda sub unica conclusione cum oratione Missae una cum illa computatur; et dicenda est etiam in Missis in cantu. 5. Oratio propria Missae semper dicitur sub sua conclusione (cfr. RG 115-116), nisi ipsi alia oratio, sub eadem conclusione, iungenda sit. Sub altera conclusione semper dicuntur: a) commemorationes faciendae14; b) oratio ab Ordinario loci imperata; c) oratio votiva. Conclusio, proinde, dicitur tantum in fine primae et ultimae orationis. 6. Dominus vobiscum dicitur ante primam orationem tantum; Oremus vero ante primam et secundam (aut tertiam, si secunda oratio iungenda sit primae sub unica conclusione). 7. Orationes secretae et orationes post Communionem dicuntur eodem numero, modo, ordine et conclusione ac orationes in initio Missae; ante secretas autem non dicitur Dominus vobiscum vel Oremus.
14
Excepta commemoratione S. Pauli in Missa S. Petri, et vicissim (RG, n. 110).
DE HIS QUAE CLARA VOCE AUT SECRETO AUT IN CANTU DICENDA SUNT IN MISSA 1. Missarum species duae sunt: Missa in cantu et Missa lecta. Missa dicitur in cantu, si sacerdos celebrans partes ab ipso iuxta rubricas cantandas revera cantu profert; secus dicitur lecta. Missa in cantu porro, si celebratur cum assistentia ministrorum sacrorum (scilicet diaconi et subdiaconi)15, appellatur Missa solemnis; si celebratur absque ministris sacris, vocatur Missa cantata. Missa solemnis demum, quae ab Episcopo vel ab aliis facultatem habentibus celebratur cum solemnitatibus in libris liturgicis statutis, dicitur Missa pontificalis16. 2. Sacerdos autem maxime curare debet ut ea quae clara voce dicenda sunt, distincte et apposite proferat, non admodum festinanter, ut advertere possit quae legit, nec nimis morose, ne audientes taedio afficiat; neque etiam voce nimis elata, si in altari secundario celebrat, ne perturbet alios, qui fortasse in eadem ecclesia tunc temporis celebrant; neque tam submissa, ut a circumstantibus audiri non possit. Quae vero secreto (idest submissa voce) dicenda sunt, ita pronuntiet, ut ipsemet se audiat, et a circumstantibus non audiatur17. 3. In Missa lecta18: a) dicuntur clara voce (sine cantu): 1. verba In nomine Patris, etc.; psalmus Iudica me, Deus, cum sua antiphona; confessio et ea quae sequuntur usque ad Oremus inclusive; orationes vero Aufer a nobis et Oramus te, Domine dicuntur secreto; 2. antiphona ad Introitum cum suo versu et Gloria Patri necnon Kyrie, eleison;
Missa solemnis sine subdiacono vel sine cantu celebrari nequit. RM 271. Episcopus, quotiescumque in cantu celebrat, formam pontificalem adhibere tenetur. 17 Cfr. RM 512. 18 Ad hanc speciem pertinet etiam Missa dialogata vel cum canticis vel praelatitia vel similis. Cfr. RM 511, Ritus servandus in celebratione Missae et Ordo Missae, passim.
16 15
38
DE MISSA LECTA AUT IN CANTU
3. hymnus Gloria in excelsis; 4. Dominus vobiscum, Oremus, Flectamus genua - Levate (quando dicendum est), orationes; 5. lectiones, Epistola, graduale, tractus, Alleluia cum suo versu, sequentia et Evangelium cum versibus qui eum praecedunt (Dominus vobiscum, etc.); 6. symbolum (Credo); 7. Dominus vobiscum, Oremus et antiphona ad Offertorium, necnon verba Orate, fratres (verba autem ut meum ac vestrum sacrificium, etc. dicuntur secreto). 8. verba Per omnia saecula saeculorum in fine ultimae secretae, praefatio et Sanctus - Benedictus; 9. verba Nobis quoque peccatoribus; Per omnia saecula saeculorum in fine Canonis; oratio dominica (Pater noster) cum sua praefatione (Oremus. Praeceptis salutaribus moniti, etc.); Per omnia saecula saeculorum et Pax Domini sit semper vobiscum; Agnus Dei, etc.; verba Domine, non sum dignus ante Communionem sacerdotis celebrantis (verba autem ut intres sub tectum meum, etc. dicuntur secreto); formulae ad Communionem fidelium; antiphona ad Communionem; Dominus vobiscum, Oremus et postcommuniones; necnon verba Oremus. Humiliate capita vestra Deo et oratio super populum (quando dicenda sunt); 10. Ite, missa est vel Benedicamus Domino aut Requiescant in pace; benedictio et ultimum Evangelium. b) dicuntur secreto cetera omnia, Canone non excepto. 4. In Missa cantata (absque ministris sacris): a) Sacerdos 1. dicit in cantu: Dominus vobiscum, quoties occurrit, praeterquam in versibus post confessionem; Oremus, Flectamus genua - Levate (quando dicendum est), orationes; Evangelium cum versibus qui eum praecedunt; Oremus ante antiphonam ad Offertorium, Per omnia saecula saeculorum et praefationem; Per omnia saecula saeculorum cum Pater noster et sua praefatione; Per omnia saecula saeculorum cum Pax
39
2. 3. 4.
5. 6.
Domini; Oremus et postcommuniones; necnon verba Oremus. Humiliate capita vestra Deo et orationem super populum (quando dicenda sunt); Ite, missa est vel Benedicamus Domino aut Requiescant in pace; incipit in cantu: Gloria et Credo, quando sunt dicenda; dicit clara voce formulas ad Communionem fidelium et verba benedictionis in fine Missae; dicit voce convenienti partes quibus soli ministrantes respondere debent, dum schola vel populus cantat (ex. gr. preces ad gradus altaris); dicit secreto cetera omnia, ea etiam quae in Missa lecta dicuntur clara voce; omittit ea quae a ministrante vel a lectore proferuntur.
b) Schola vel populus aut cantores 1. respondunt in cantu sacerdoti celebranti: Amen; Et cum spiritu tuo; Gloria tibi, Domine; Habemus ad Dominum; Dignum et iustum est; Sed libera nos a malo; Deo gratias; 2. cantant: antiphonam ad Introitum cum suo versu et Gloria Patri; Kyrie, eleison; hymnum Gloria in excelsis (a verbis Et in terra pax); graduale, tractum vel Alleluia cum suo versu aut sequentiam; symbolum (a verbis Patrem omnipotentem); antiphonam ad Offertorium; Sanctus - Benedictus; Agnus Dei; antiphonam ad Communionem. c) Epistola a lectore (etiam laico), veste ecclesiastica et cotta induto, cani potest. Quod si non cantetur a lectore, satius erit quod legatur sine cantu ab ipso celebrante, qui tamen potest Epistolam more solito cantare19. N. B. Epistola proferri potest a lectore tantummodo in Missis cantatis; in Missis lectis semper a celebrante legenda est. 5. In Missa solemni, omnia fiunt ut in Missa cantata. Sed Evangelium cum versibus qui eum praecedunt et Ite, missa est vel Benedicamus Domino aut Requiescant in pace, necnon verba Flectamus genua - Levate et Humiliate capita vestra Deo (quando
19
Cfr. RM 513-514.
40
dicenda sunt), canantur a diacono; Epistola vero a subdiacono. Omnia quae ministri sacri vel lector proferunt, celebrans omittit20. 6. Missa partim lecta partim in cantu celebrare non licet. Proinde: a) In Missa lecta omnes partes Ordinarii et Proprii dicendae sunt clara voce aut secreto, prout a rubricis statuitur (cfr. supra, n. 3), sed semper sine cantu. Dum autem sacerdos secreto orat aut silet (ex. gr. in accessu et recessu sacerdotis, ad Offertorium, post Consecrationem, durante fidelium Communione), cani possunt a fidelibus aliqui cantus populares religiosi, latino vel vulgari sermone. b) In Missa in cantu (cantata vel solemni) canendae sunt omnes partes Ordinarii et Proprii pro quibus rubricae cantum praescribunt (cfr. supra, nn. 4-5). His addi possunt, si tempus superest (ex. gr. post cantatam antiphonam ad Offertorium vel ad Communionem), aliqui cantus populares religiosi, latino dumtaxat sermone (nisi contraria adsit consuetudo)21. 7. Quoad cantum, haec insuper animadvertantur: a) Si ob rationabilem causam, ex. gr. ob deficientem numerum cantorum, vel propter eorum non plenam artis cantandi peritiam, vel etiam quandoque propter alicuius ritus vel cantilenae longitudinem, unus alterve textus liturgicus, qui ad scholam pertinet, cantari nequeat prout in notationibus librorum liturgicorum exhibetur22, hoc unum permittitur, ut textus illi integre, aut recto tono, aut ad modum psalmorum cantentur, organo, si placet, comitante. b) Nullus textus liturgicus, in linguam vulgarem verbotenus conversus, cani licet, salvis concessionibus particularibus. c) Ubi in Missis in cantu, sacerdos celebrans, diaconus aut subdiaconus, vel lector, textibus Epistolae seu Lectionis et Evangelii latino sermone gregorianisque modulis decantatis, eosdem textus
Cfr. ibid., Ritus servandus et Ordo Missae, passim. Cfr. Decr. S. R. C. 2521; 3031, 1; 3066, 1; 3576, 7; Ritus servandus in celebratione Missae; Graduale Sacrosanctae Romanae Ecclesiae, De ritibus servandis in cantu Missae; Toni communes. 22 Putamus nihil impedire quominus, hisce in casibus, cantilenae gregorianae simpliciores adhibeantur, quas Graduale simplex a. 1967 editum exhibet, dummodo textus sint Missalis editioni typicae a. 1962 plane conformes.
21 20
41
lingua quoque vernacula proclamant, hoc fieri debet legendo alta et clara voce, exclusa quavis cantilena gregoriana, authentica vel adsimulata23. 8. Tonus solemnis, in cantu orationum, praefationis et orationis dominicae, adhibetur: a) in dominicis; b) in Missis festivis et in Missa de Officio S. Mariae: in sabbato; c) in vigiliis I classis; d) feria V in Cena Domini et in Missa Vigiliae paschalis; e) per octavas; f) in Missis votivis I, II et III classis. Tonus ferialis vero adhibetur: a) in feriis; b) in vigiliis II et III classis; c) in Missis votivis IV classis; d) in Missis defunctorum24.
23 S. R. C., Instructio de Musica sacra et sacra Liturgia (A. A. S. 50 [1958] 630-663), nn. 13, 14, 16, 21, 25-34. 24 Cfr. RM 515-516; Graduale Sacrosanctae Romanae Ecclesiae, Toni communes.
DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE SACROSANCTO MISSAE SACRIFICIO

(Excerpta ex Instructione Sacrae Rituum Congregationis de Musica sacra et sacra Liturgia, 3 sept. 1958, nn. 13, 14, 22-34)
I Praenotanda 1. a) Lingua actionum liturgicarum est latina, nisi in libris liturgicis, sive generalibus, sive particularibus, pro quibusdam actionibus liturgicis alia lingua explicite sit admissa, et salvis illis exceptionibus, quae infra ponuntur. b) In actionibus liturgicis in cantu celebratis, nullus textus liturgicus, in linguam vulgarem verbotenus conversus, cani licet25, salvis concessionibus particularibus. c) Exceptiones particulares, a lege linguae latinae in actionibus liturgicis unice adhibendae, a Sancta Sede concessae, vim suam retinent; sed absque eiusdem Sanctae Sedis auctoritate non licet eas latius interpretari vel ad alias regiones transferre. d) In Missis [...] celebratis cum populo, Lectiones proclamari possunt etiam lingua vernacula, utendo editionibus ab Apostolica Sede recognitis26. 2. a) In Missis in cantu non solum a sacerdote celebrante et ministris, sed etiam a schola aut fidelibus unice lingua latina est adhibenda. Verum tamen, ubi saecularis vel immemorabilis consuetudo fert ut in sollemni Sacrificio Eucharistico [id est in Missis in cantu], post sacra verba liturgica latine cantata, nonnulla popularia vulgaris sermonis cantica inserantur, locorum Ordinarii id fieri sinere poterunt, si pro locorum ac personarum adiunctis existiment eam [consuetudinem] prudenter submoveri non posse (can. 5), firma tamen lege qua statutum est ne ipsa verba liturgica vulgari lingua canantur27.
25 S. PIUS PP. X, Motu proprio Tra le sollecitudini, diei 22 Novembris 1903, n. 7: A. A. S. 36 (1903-1904) 334: Decr. auth. S. R. C. 4121. 26 BENEDICTUS PP. XVI, Motu proprio Summorum Pontificum, diei 7 iulii 2007, art. 6: A. A. S. 99 (2007) 780. 27 PIUS PP. XII, Litterae encyclicae Musicae sacrae disciplina: A. A. S. 48 (1956) 1617.
DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE
43
b) In Missis lectis sacerdos celebrans, eius minister, et fideles qui una cum sacerdote celebrante actioni liturgicae directe participant, id est, clara voce illas partes Missae dicunt quae ad ipsos spectant (cfr. infra, n. 12), unice linguam latinam adhibere debent. Si autem fideles, praeter hanc participationem liturgicam directam, precationes quasdam vel cantus populares, secundum locorum consuetudinem, addere cupiunt, hoc fieri potest lingua quoque vernacula. c) Partes Proprii, Ordinarii et Canonis Missae elata voce dicere una cum sacerdote celebrante, lingua latina vel verbotenus conversas, sive ab omnibus fidelibus sive a quodam commentatore, stricte prohibetur, exceptis iis quae infra, n. 12, recensentur.
II Principia generalia 3. Missa natura sua postulat, ut omnes adstantes, secundum modum sibi proprium, eidem participent. a) Quae quidem participatio praeprimis interna esse debet, nimirum pia animi attentione et cordis affectibus exercitata, qua fideles una cum Summo Sacerdote arctissime coniugentur ... atque una cum Ipso et per Ipsum [Sacrificium] offerant, unaque cum Eo se devoveant28. b) Adstantium vero participatio plenior evadit, si internae attentioni externa accedat participatio, actibus scilicet externis manifestata, uti corporis positione (genuflectendo, stando, sedendo), gestibus ritualibus, maxime vero responsionibus, precationibus et cantu. De hac participatione Summus Pontifex Pius XII, in Litteris encyclicis de sacra Liturgia Mediator Dei, generaliori modo haec collaudando habet: Ii laudibus exornandi sunt, qui efficere contendunt, ut Liturgia externo etiam modo actio sacra fiat, quam reapse adstantes omnes communicent. Id quidem non una ratione contingere potest; cum nimirum universus populus, ex sacrorum rituum normis, vel sacerdotis verbis recto servato ordine respondet, vel cantus edit, qui cum variis Sacrificii partibus congruant, vel utrumque facit, vel denique cum in
PIUS PP. XII, Litterae encyclicae Mediator Dei, diei 20 Novembris 1947: A. A. S. 39 (1947) 552.
28
44
Sacris solemnibus alternas Iesu Christi administri precibus dat voces unaque simul liturgica cantica concinit29. Harmonicam hanc participationem pontificia intendunt documenta, cum de participatione actuosa agunt30, cuius praecipuum exemplar habetur in sacerdote celebrante eiusque ministris, qui, debita pietate interna atque rubricarum et caerimoniarum exacta observantia, altari deserviunt. c) Perfecta demum participatio actuosa obtinetur, quando sacramentalis quoque participatio accedit, per quam scilicet fideles adstantes non solum spirituali affectu, sed sacramentali etiam Eucharistiae perceptione communicant, quo ad eos sanctissimi huius Sacrificii fructus uberior proveniat31. d) Cum vero conscia at actuosa fidelium participatio absque eorum sufficienti institutione obtineri non possit, in memoriam revocare iuvat sapientem illam a Tridentinis Patribus conditam legem, qua praescribitur: Mandat sacra Synodus pastoribus et singulis animarum curam gerentibus, ut frequenter inter Missarum celebrationem [id est in homilia post Evangelium, seu cum catechesis plebi christianae traditur], vel per se vel per alios, ex his quae in Missa leguntur, aliquid exponant, atque inter cetera sanctissimi huius Sacrificii mysterium aliquod declarent, diebus praesertim dominicis et festis32. 4. Varios autem modos, quibus fideles sacrosancto Missae Sacrificio actuose participare possunt, ita oportet moderari, ut periculum cuiusvis abusus amoveatur, et praecipuus eiusdem participationis finis obtineatur, plenior scilicet Dei cultus et fidelium aedificatio.
A. A. S. 39 (1947) 560. Litterae encyclicae Mediator Dei: A. A. S. 39 (1947) 530-537. 31 S. Conc. Trid. Sess. 22, cap. 6. Cfr. etiam Litteras encyclicas Mediator Dei (A. A. S. 39 [1947] 565): Valde opportunum est, quod ceteroquin Liturgia statuit, populum ad sacram accedere Synaxim, postquam sacerdos divinam Dapem ex ara libaverit. 32 S. Conc. Trid. Sess. 22, cap. 8; Litterae encyclicae Musicae sacrae disciplina: A. A. S. 48 (1956) 17.
30
29
45
III De fidelium participatione in Missis in cantu 5. Forma nobilior eucharisticae celebrationis habetur in Missa solemni in qua caerimoniarum, ministrorum, atque Musicae sacrae cumulata solemnitas, divinorum mysteriorum magnificentiam patefacit, et adstantium mentes ad piam eorundem mysteriorum contemplationem conducit. Adnitendum proinde, ut fideles hanc celebrationis formam, ea qua par est aestimatione prosequantur, congrue eidem participando, prouti infra exponitur. 6. In Missa itaque solemni, actuosa fidelium participatio tribus gradibus perfici potest: a) Primus gradus habetur, cum omnes fideles responsa liturgica cantando reddunt: Amen; Et cum spiritu tuo; Gloria tibi, Domine; Habemus ad Dominum; Dignum et iustum est; Sed libera nos a malo; Deo gratias. Omni cura adlaborandum est, ut fideles omnes, ubique terrarum, haec responsa liturgica in cantu reddere valeant. b) Secundus gradus habetur, cum omnes fideles partes quoque ex Ordinario Missae decantant, scilicet: Kyrie, eleison; Gloria in excelsis Deo; Credo; Sanctus-Benedictus; Agnus Dei. Adnitendum sane, ut fideles easdem partes ex Ordinario Missae, simplicioribus praesertim gregorianis modulis, decantare sciant. Si omnes vero partes cantari nequeant, nihil prohibet quominus faciliores, uti Kyrie, eleison; Sanctus-Benedictus; Agnus Dei, seligantur a fidelibus omnibus decantandae, Gloria in excelsis Deo vero et Credo a schola cantorum. Ceterum curandum est, ut ubicumque terrarum sequentes faciliores gregoriani moduli a fidelibus addiscantur: Kyrie, eleison; SanctusBenedictus, et Agnus Dei iuxta num. XVI Gradualis romani; Gloria in excelsis Deo una cum Ite, Missa est - Deo gratias, iuxta modum XV; Credo autem iuxta num. I vel III. Hac sane via illud maxime optabile obtineri potest, ut Christifideles, ubicumque terrarum, communem Fidem in actuosa participatione sacrosancto Missae Sacrificio, communi quoque laetoque concentu manifestare valeant33. c) Tertius denique gradus habetur, si omnes adstantes ita sint in cantu gregoriano exercitati, ut partes quoque ex Proprio Missae cantare valeant. Quae quidem plena in cantu participatio urgenda est praesertim in communitatibus religiosis et in seminariis.
33
Litterae encyclicae Musicae sacrae disciplina: A. A. S. 48 (1956) 16.
46
7. Magni quoque facienda est Missa cantata, quae, etsi sacris ministris et plena caerimoniarum magnificentia careat, decoratur tamen cantus et Musicae sacrae venustate. Optandum est, ut dominicis et diebus festis, Missa paroecialis vel principalis sit in cantu. Quae vero de fidelium participatione in Missa solemni superiore numero dicta sunt, eadem prorsus valent etiam pro Missa cantata. 8. In Missis in cantu, haec insuper animadvertenda sunt: a) Si sacerdos cum ministris introitum facit in ecclesiam per viam longiorem, nil prohibet quominus, decantata antiphona ad Introitum cum suo versu, plures alii eiusdem psalmi versus cantentur; quo in casu, post singulos vel binos versus repeti potest antiphona, et, quando celebrans ante altare advenerit, abrupto psalmo, si opus sit, cantatur Gloria Patri, et ultimo repetitur antiphona. b) Post antiphonam ad Offertorium canere licet antiquos gregorianos modulos illorum versuum, qui olim post antiphonam decantabantur. Si vero antiphona ad Offertorium a quodam psalmo desumpta sit, licet alios eiusdem psalmi versus decantare; quo in casu, post singulos vel binos versus psalmi, repeti potest antiphona, et, Offertorio expleto, psalmus clauditur cum Gloria Patri, et repetitur antiphona. Si vero antiphona e psalmo non sit desumpta, seligi potest alius psalmus solemnitati congruens. Cani tamen potest, expleta antiphona ad Offertorium, etiam aliqua cantiuncula latina, quae tamen huic Missae parti congruat, nec protrahatur ultra Secretam. c) Antiphona ad Communionem per se canenda est dum sacerdos celebrans Ss.mum Sacramentum sumit. Si autem fideles communicandi sint, cantus eiusdem antiphonae inchoetur dum sacerdos sacram Communionem distribuit. Si eadem antiphona ad Communionem e quodam psalmo desumpta sit, licet alios eiusdem psalmi versus decantare; quo in casu, post singulos vel binos versus, repeti potest antiphona, et, Communione expleta, psalmus clauditur cum Gloria Patri, et repetitur antiphona. Si vero antiphona non sit de psalmo, seligi potest psalmus solemnitati et actioni liturgicae congruens. Expleta autem antiphona ad Communionem, praesertim si fidelium Communio diu protrahitur, licet quoque aliam cantiunculam latinam, sacrae actioni congruam, decantare. Fideles praeterea ad sacram Communionem accessuri, ter Domine, non sum dignus, una cum sacerdote celebrante, recitare possunt.
47
d) Sanctus et Benedictus, si modulis gregorianis decantentur, continue canendi sunt, secus vero, Benedictus post Consecrationem ponatur. e) Dum Consecratio peragitur, omnis cantus cessare debet, et, ubi consuetudo viget, etiam sonus organi et cuiusvis musici instrumenti. f) Consecratione peracta, nisi Benedictus adhuc sit canendus, sacrum suadetur silentium usque ad Pater noster. g) Dum sacerdos celebrans in fine Missae fidelibus benedicit, organum sileat; sacerdos autem celebrans verba Benedictionis ita pronuntiare debet, ut ab omnibus fidelibus intellegi possint.
IV De fidelium participatione in Missis lectis 9. Sedulo curandum est, ut fideles non tamquam extranei vel muti spectatores34 Missae quoque lectae intersint, sed illam praestent participationem, quae a tanto mysterio requiritur, et quae uberrimos affert fructus. 10. Primus autem modus, quo fideles Missae lectae participare possunt, habetur, cum singuli, propria industria, participationem praestant, sive internam, piam scilicet ad potiores Missae partes attentionem, sive externam, iuxta varias regionum probatas consuetudines. Ii potissimum in hac re laude digni sunt, qui parvum missale, proprio captui accommodatum, prae manibus habentes, una cum sacerdote, eisdem Ecclesiae verbis comprecantur. Cum vero non omnes aeque idonei sint ad ritus ac formulas liturgicas recte intellegendas, et cum praeterea animorum necessitates non eaedem in omnibus sint, neque in singulis semper eaedem permaneant, his alia vel aptior vel facilior participationis ratio occurrit, scilicet Iesu Christi mysteria pie meditando, vel alia peragendo pietatis exercitia aliasque fundendo preces, quae, etsi forma a sacris ritibus differunt, natura tamen sua cum iisdem congruunt35. Notandum insuper, quod si alicubi, inter Missam lectam, mos vigeat organum sonandi, quin fideles sive communibus precibus, sive
34 PIUS PP. XI, Constitutio Apostolica Divini cultus, diei 20 Decembris 1928: A. A. S. 21 (1929) 40. 35 Litterae encyclicae Mediator Dei: A. A. S. 39 (1947) 560-561.
48
cantu Missae participent, reprobandus est usus, organum, harmonium aut aliud musicum instrumentum quasi sine intermissione sonandi. Haec igitur instrumenta sileant: a) Post ingressum sacerdotis celebrantis ad altare, usque ad Offertorium; b) A primis versiculis ante Praefationem usque ad Sanctus inclusive; c) Ubi consuetudo viget, a Consecratione usque ad Pater noster; d) Ab oratione dominica usque ad Agnus Dei inclusive; ad formulas ad Communionem fidelium; dum dicitur Postcommunio et datur Benedictio in fine Missae. 11. Secundus participationis modus habetur, cum fideles Sacrificio eucharistico participant, communes precationes et cantus proferendo. Providendum, ut et precationes et cantus singulis Missae partibus apprime congruant, firmo tamen praescripto n. 2 c (vide supra). 12. Tertius denique isque plenior modus obtinetur, cum fideles sacerdoti celebranti liturgice respondent, quasi cum illo dialogando, et partes sibi proprias clara voce dicendo. Quatuor vero gradus plenioris huius participationis distingui possunt: a) Primus gradus, si fideles sacerdoti celebranti faciliora responsa liturgica reddunt, scilicet: Amen; Et cum spiritu tuo; Deo gratias; Gloria tibi, Domine; Laus tibi, Christe; Habemus ad Dominum; Dignum et iustum est; Sed libera nos a malo; b) Secundus gradus, si fideles partes insuper proferunt, quae a ministrante, iuxta rubricas, sunt dicendae; et si sacra Communio infra Missam distribuitur, dicunt quoque ter Domine, non sum dignus; c) Tertius gradus, si fideles partes quoque ex Ordinario Missae, scilicet: Gloria in excelsis Deo; Credo; Sanctus-Benedictus; Agnus Dei, una cum sacerdote celebrante recitant; d) Quartus denique gradus, si fideles partes quoque ad Proprium Missae pertinentes: Introitum; Graduale; Offertorium; Communionem, una cum sacerdote celebrante proferunt. Hic ultimus gradus a selectis tantum cultioribus coetibus bene institutis, digne, prouti decet, adhiberi potest. 13. In Missis lectis [non vero in Missis in cantu] totum Pater noster, cum apta sit et antiqua precatio ad Communionem, a fidelibus una cum sacerdote celebrante recitari potest, lingua vero latina tantum,
49
et addito ab omnibus Amen, exclusa quavis recitatione in lingua vulgari. 14. In Missis lectis cantus populares religiosi a fidelibus cantari possunt, servata tamen hac lege, ut singulis Missae partibus plane congruant (cfr. supra, n. 2 b). 15. Sacerdos celebrans, potissimum si aula ecclesiae magna sit et populus frequentior, ea omnia, quae secundum rubricas clara voce pronuntiare debet, adeo elata voce dicat, ut omnes fideles sacram actionem opportune et commode sequi possint.
DOCUMENTA
AD OFFICII DIVINI RECITATIONEM MISSAEQUE CELEBRATIONEM SPECTANTIA
I Ex Responso Commissionis Pontificiae de Re Biblica36 de versionibus Sacrae Scripturae in linguas vernaculas 2 Pericoparum biblicarum in linguam vernaculam versio quam forte sacerdotes s. Missam celebrantes, pro consuetudine vel pro opportunitate, post lectum ipsum textum liturgicum, populo praelecturi sint, iuxta responsum Commissionis Pontificiae de Re Biblica (Acta Ap. Sedis, 1934, p. 315), textui latino, nempe liturgico, conformis sit oportet, integra manente facultate illam ipsam versionem, si expediat, ope textus originalis vel alterius versionis magis perspicuae apte illustrandi. II Decretum S. Rituum Congregationis37 de precibus post Missae celebrationem recitandis A nonnullis locorum Ordinariis Sacrae Rituum Congregationi quaesitum est, an Decretum n. 4305, diei 20 Iunii 1913, quod permittit preces in fine Missae omitti posse, quando Missa cum aliqua solemnitate celebratur, extendi possit etiam ad Missas sic dictas dialogatas, quae fiunt iuxta Instructionem S. Rituum Congregationis, diei 3 Septembris 1958, n. 31. Et Sacra Rituum Congregatio, audito etiam Commissionis Liturgicae suffragio, ita rescribendum censuit: Affirmative, et ad mentem. Mens autem est: Preces sic dictas Leoninas omitti posse: 1. cum Missa celebretur pro Sponsis, aut occasione primae Communionis, Communionis Generalis, Sacrae Confirmationis, Sacrae Ordinationis, vel Religiosae Professionis; 2. cum Missam immediate ac rite subsequatur aliqua alia functio seu pium exercitium;
36 37
Die 22 Augusti 1943: A. A. S. 35 (1943) 270-271. A. A. S. 52 (1960) 360.
DOCUMENTA
51
3. cum infra Missae celebrationem habeatur homilia; 4. cum fit Missa dialogata, diebus Dominicis et Festis tantum. 5. Insuper locorum Ordinarii permittere possunt ut praedictae preces dicantur lingua vernacula, textu ab ipsis approbato. Facta demum de iis omnibus Sanctissimo Domino nostro Ioanni Papae XXIII per infrascriptum Sacrae Rituum Congregationis Cardinalem Praefectum relatione, Sanctitas Sua Sacrae ipsius Congregationis rescriptum probare et confirmare benigne dignata est. Quibuslibet contrariis non obstantibus. Die 9 Martii 1960. C. Card. Cicognani, Praefectus L. + S. Henricus Dante, a Secretis III Declaratio S. Rituum Congregationis Cum circa interpretationem nn. 144 et 145 novi Codicis rubricarum dubium ortum sit utrum scilicet, post diem 1 ianuarium anni 1961, Laudes inde a tempore postmeridiano diei praecedentis, in recitatione a solo facta, adhuc liceat anticipari, haec S. R. C., ne in re quae directe ad publicam Ecclesiae precationem pertinet, remaneat incertitudo, necessarium esse duxit declarare: a) n. 144 proprie et exclusive permittitur anticipatio Matutini, sive in choro, vel in communi, aut a solo; b) n. 145 proprie et exclusive statuitur, recitationem Laudum, in choro et in communi, fieri posse tantummodo primo mane, id est, absque ulla anticipatione, recitationem vero a solo, quae similiter anticipari non licet, convenienter fieri eodem matutino tempore. Romae, die 28 decembris 1960. Henricus Dante, S. R. C. Secretarius
52
DOCUMENTA
IV Declaratio S. Rituum Congregationis38 de commemoratione feriae IV classis Cum huic S. Rituum Congregationi nonnulla dubia oblata sint circa commemorationem feriae IV classis tum in Missis festivis sensu latiore tum in Missis votivis, haec S. Rituum Congregatio, ad maiorem simplicitatem obtinendam in universa materia de commemorationibus, declarandum esse censuit: feriam IV classis numquam esse commemorandam in Missis cum festivis tum votivis, ne conventualibus quidem. Statuit proinde ut in Codice rubricarum sequentia mutentur: a) n. 26 scribatur: Omnes feriae, nn. 23-25 non nominatae, sunt feriae IV classis; quae numquam commemorantur. b) n. 289 in initio scribatur: In omnibus feriis IV classis ... dici potest, sine commemoratione feriae:. c) Altera pars n. 299 ita scribatur: In reliquis feriis dicitur Missa dominicae praecedentis, nisi a rubricis aliter provisum sit. Romae, ex Aedibus S. Rituum Congregationis, die 27 Maii 1961. C. Card. Cicognani, Ep. Tusculan., Praefectus L. + S. Henricus Dante, a Secretis V Declaratio S. Rituum Congregationis39 circa quaedam dubia quae in rubricarum Codice interpretando orta sunt Ut nonnullis petitionibus circa externam festorum solemnitatem satisfiat, haec Sacra Congregatio, audito Commissionis liturgicae suffragio, numeros Codicis Rubricarum, qui sequuntur, ita definiendos esse statuit: N. 358. Solemnitas externa ipso iure competit dumtaxat: a) festo Ss.mi Cordis Iesu;
38 39
A. A. S. 53 (1961) 388. A. A. S. 54 (1962) 51.
DOCUMENTA
53
b) festo B. Mariae Virg. a Rosario, in dominica I mensis octobris; c) festo Purificationis B.M.V., si actio liturgica huic diei propria, approbante Sancta Sede, in dominicam transferatur, pro ea tantum Missa, quae candelarum benedictionem et processionem sequitur; d) festo Patroni principalis, rite constituti, nationis, regionis seu provinciae sive ecclesiasticae sive civilis, dioecesis, loci seu oppidi vel civitatis; e) festo Patroni principalis, rite constituti, Ordinis seu Congregationis, et religiosae provinciae; f) festo Patroni, rite constituti, coetuum vel institutionum, in ecclesiis vel oratoriis, quo fideles ad Patronum celebrandum conveniunt; g) festis anniversarii Dedicationis necnon Tituli propriae ecclesiae; h) festis Tituli necnon Fundatoris canonizati Ordinis seu Congregationis; i) festis aut commemorationibus, in calendario Ecclesiae universae vel in calendario proprio inscriptis, quae cum peculiari populi concursu celebrantur: cuius rei iudex est loci Ordinarius. N. 359. Solemnitas externa, si ipso iure competat nec supra, n. 358, pro quibusdam solemnitatibus externis aliter statuatur, fieri potest aut ipso die quo festum impeditur, aut in dominica immediate praecedenti vel immediate sequenti Officium festi impediti, aut alio die ab Ordinario loci determinando, iuxta rubricas. Si vero peculiari indulto conceditur, solemnitas externa diei definito assignatur. Romae, ex Aedibus Sacrae Rituum Congregationis, die 2 Ianuarii 1962. C. Card. Cicognani, Ep. Tusculan., Praefectus L. + S. Henricus Dante, a Secretis
54
DOCUMENTA
VI Ex Ordinationibus S. Congregationis de Seminariis et Studiorum Universitatibus40 ad Constitutionem Apostolicam Veterum Sapientia rite exsequendam Cap. I, Art. IV. De latinae linguae pronuntiatione. Quod ad pronuntiandi rationem attinet, quamvis nihil detrahendum sit ei, quam classicam vocant, quaeque, cum sit in pluribus celsioribus praesertim scholis recenter restituta, utique cognoscenda est, attamen, ut iam S. Pius X41 et Pius XI42 monuere, ea pronuntiatio, uniformitatis causa, in usu retineatur, quae romana dicitur, quippe quae non modo intime conexa sit cum instauratione cantus gregoriani, ad cuius numeros modosque formandos multum valuit usitata eo tempore ratio accentuum et pronuntiationis linguae latinae, et maxime apta ad unitatem liturgicam in dies solidandam,43 sed etiam sit in usu numquam intermisso in Ecclesia et in plurium gentium scholis a saeculo circiter quarto, ita ut fere internationalis seu communis evaserit; sitque insuper pronuntiatio, qua legebantur ecclesiastica documenta cum exarata sunt, qua igitur legi etiamnunc debent. VII Decretum S. Rituum Congregationis44 de S. Ioseph nomine Canoni Missae inserendo Novis hisce temporibus Summi Pontifices non unam nacti sunt occasionem ut ritibus sollemnioribus cultum S. Ioseph, inclyti Beatae Mariae Virginis Sponsi, augerent. Prae omnibus autem Pius Papa IX eminet, qui votis Concilii Vaticani I annuens, Ecclesiae universae castissimum Deiparae Virginis Sponsum, die octava Decembris anni 1870, caelestem Patronum designavit. Praedecessorum suorum vestigia persequens Sanctissimus D. N. Ioannis Papa XXIII eundem Sanctum Ioseph non tantum Concilii Vaticani II, quod Ipse indixit,
40 41
Die 22 Aprilis 1962: A. A. S. 54 (1962) 345. S. Pius X, Epist. Votre Lettre, ad Ludovicum Ernestum Dubois, Archiep. Bituricensem, 10 Iul. 1912: A. A. S. IV (1912) p. 578. 42 Pius XI, Epist. ad Ludovicum Card. Dubois, Archiep. Parisien., 28 Nov. 1928. 43 S. Pius X, l. c. (Epist. Votre Lettre). 44 A. A. S. 54 (1962) 873.
DOCUMENTA
55
Praestitem salutarem constituit, sed motu proprio etiam decrevit Eius nomen, tanquam optatum mnemosynon et fructus ipsius Concilii, ut in Canone Missae recitaretur. Quod consilium die 13 Novembris proxima superiori per Cardinalem suum a Status secretis, Concilii Patribus in Vaticana Basilica congregatis publice aperuit iussitque ut praescriptum inde a die octava proximi mensis Decembris, in festo scilicet Immaculatae Conceptionis Beatae Virginis Mariae, in praxim deduceretur. Quapropter haec S. Rituum Congregatio, voluntatem Summi Pontificis prosecuta, decernit ut infra Actionem, post verba: Communicantes ... Domini nostri Iesu Christi, haec addantur: sed et beati Ioseph eiusdem Virginis Sponsi et deinde prosequatur: et beatorum Apostolorum ac Martyrum tuorum .... Statuit etiam ipsa S. Congregatio ut huiusmodi praescriptum diebus quoque observetur in quibus peculiaris formula Communicantes in Missali praescribitur. Contrariis non obstantibus quibuscumque, etiam speciali mentione dignis. Die 13 Novembris 1962. A. Card. Larraona, Praefectus L. + S. Henricus Dante, Archiep. Carpasien., a Secretis
VIII Nota della Segreteria di Stato riguardante le nuove disposizioni del Santo Padre Benedetto XVI per le celebrazioni della liturgia del Venerd Santo Con riferimento alle disposizioni contenute nel Motu proprio Summorum Pontificum, del 7 luglio 2007, circa la possibilit di usare lultima stesura del Missale Romanum, anteriore al Concilio Vaticano II, pubblicata nel 1962 con lautorit del beato Giovanni XXIII, il Santo Padre Benedetto XVI ha disposto che lOremus et pro Iudaeis della Liturgia del Venerd Santo contenuto in detto Missale Romanum sia sostituito con il seguente testo: Oremus et pro Iudaeis: ut Deus et Dominus noster illuminet corda eorum, ut agnoscant Iesum Christum salvatorem omnium hominum. Oremus. Flectamus genua. Levate.
56
DOCUMENTA
Omnipotens sempiterne Deus, qui vis ut omnes homines salvi fiant et ad agnitionem veritatis veniant, concede propitius, ut plenitudine gentium in Ecclesiam tuam intrante omnis Israel salvus fiat. Per Christum Dominum nostrum. Amen. Tale testo dovr essere utilizzato, a partire dal corrente anno, in tutte le Celebrazioni della Liturgia del Venerd Santo con il citato Missale Romanum. Dal Vaticano, 4 febbraio 2008.
DE MISSA CONVENTUALI IN FERIIS IV CLASSIS

(RM, nn. 289-290)
1. In omnibus feriis IV classis, nisi aliter praescribatur, loco Missae conventuali Officio conformis, dici potest: 2. Feria II: a) aut Missa quae respondet commemorationi in Officio diei currentis, ut singulis diebus in calendario indicatur; b) aut Missa de Mysterio, Sancto vel Beato, cuius elogium eo die habetur in Martyrologio vel eius Appendice pro respectivis Ecclesiis approbata: Missa pr. vel de Communi, Gloria, comm. Sancti forte occurrentis, sine comm. feriae, sine Credo, praef. conveniens (RM 482), Ite, missa est; c) aut Missa de Ss.ma Trinitate (alb.), sine Gloria, comm. Sancti forte occurrentis, sine comm. feriae, sine Credo, praef. Trinit., Ite, missa est; d) aut quaelibet alia Missa, quae tamquam votiva celebrari permittitur; e) aut extra tempus natalicium et paschale si hodie est prima feria IV classis hebdomadae: Missa pro defunctis cotidiana, cum or. Deus, veniae largitor, sequentia ad libitum. 3. Feria III: a) aut Missa quae respondet commemorationi in Officio diei currentis, ut singulis diebus in calendario indicatur; b) aut Missa de Mysterio, Sancto vel Beato, cuius elogium eo die habetur in Martyrologio vel eius Appendice pro respectivis Ecclesiis approbata: Missa pr. vel de Communi, Gloria, comm. Sancti forte occurrentis, sine comm. feriae, sine Credo, praef. conveniens (RM 482), Ite, missa est; c) aut Missa de Angelis (alb.): Missa pr., Gloria, comm. Sancti forte occurrentis, sine comm. feriae, sine Credo, praef. conveniens (RM 482); Ite, missa est; d) aut quaelibet alia Missa, quae tamquam votiva celebrari permittitur; e) aut extra tempus natalicium et paschale si hodie est prima feria IV classis hebdomadae: Missa pro defunctis cotidiana, cum or. Deus, veniae largitor, sequentia ad libitum.
58
DE MISSA CONVENTUALI IN FERIIS IV CL.
4. Feria IV: a) aut Missa quae respondet commemorationi in Officio diei currentis, ut singulis diebus in calendario indicatur; b) aut Missa de Mysterio, Sancto vel Beato, cuius elogium eo die habetur in Martyrologio vel eius Appendice pro respectivis Ecclesiis approbata: Missa pr. vel de Communi, Gloria, comm. Sancti forte occurrentis, sine comm. feriae, sine Credo, praef. conveniens (RM 482), Ite, missa est; c) aut Missa de S. Ioseph (alb.), vel de Ss. Petro et Paulo App. (rub.), vel de omnibus Ss. Apostolis (rub.), aut de Patrono principali loci, aut de Titulo ecclesiae propriae, aut de Titulo vel de S. Fundatore Ordinis seu Congregationis: Missa pr., sine Gloria, comm. Sancti forte occurrentis, sine comm. feriae, sine Credo, praef. conveniens (RM 482), Ite, missa est; d) aut quaelibet alia Missa, quae tamquam votiva celebrari permittitur; e) aut extra tempus natalicium et paschale si hodie est prima feria IV classis hebdomadae: Missa pro defunctis cotidiana, cum or. Deus, veniae largitor, sequentia ad libitum. 5. Feria V: a) aut Missa quae respondet commemorationi in Officio diei currentis, ut singulis diebus in calendario indicatur; b) aut Missa de Mysterio, Sancto vel Beato, cuius elogium eo die habetur in Martyrologio vel eius Appendice pro respectivis Ecclesiis approbata: Missa pr. vel de Communi, Gloria, comm. Sancti forte occurrentis, sine comm. feriae, sine Credo, praef. conveniens (RM 482), Ite, missa est; c) aut Missa de Spiritu Sancto (rub.), vel de Ss. Eucharistiae Sacramento (alb.), vel de D. N. I. C. summo et aeterno Sacerdote (alb.): Missa pr., sine Gloria, comm. Sancti forte occurrentis, sine comm. feriae, sine Credo, praef. conveniens (RM 482), Ite, missa est; d) aut quaelibet alia Missa, quae tamquam votiva celebrari permittitur; e) aut extra tempus natalicium et paschale si hodie est prima feria IV classis hebdomadae: Missa pro defunctis cotidiana, cum or. Deus, veniae largitor, sequentia ad libitum.
DE MISSA CONVENTUALI IN FERIIS IV CL.
59
6. Feria VI: a) aut Missa quae respondet commemorationi in Officio diei currentis, ut singulis diebus in calendario indicatur; b) aut Missa de Mysterio, Sancto vel Beato, cuius elogium eo die habetur in Martyrologio vel eius Appendice pro respectivis Ecclesiis approbata: Missa pr. vel de Communi, Gloria, comm. Sancti forte occurrentis, sine comm. feriae, sine Credo, praef. conveniens (RM 482), Ite, missa est; c) aut Missa de S. Cruce (rub.), vel de Passione Domini (rub.), vel de Sacr.mo Corde Iesu (alb.): Missa pr., sine Gloria, comm. Sancti forte occurrentis, sine comm. feriae, sine Credo, praef. conveniens (RM 482), Ite, missa est; d) aut quaelibet alia Missa, quae tamquam votiva celebrari permittitur; e) aut extra tempus natalicium et paschale si hodie est prima feria IV classis hebdomadae: Missa pro defunctis cotidiana, cum or. Deus, veniae largitor, sequentia ad libitum.
ORDO SERVANDUS
IN CELEBRANDIS MISSIS VOTIVIS LECTIS45 IV CLASSIS
Missa votiva De Ss. Trinitate De Spiritu Sancto De Ss. Sacramento De Passione De S. Cruce De Ss. Corde Iesu De B.M.V. (1) De Angelis S. Ioseph Sp. B.M.V. De Apostolis De Sanctis (2) Pro quac. neces. (6) Pro defunctis
Color (7) Alb. Rub. Alb. Rub. Rub. Alb. Alb. Alb. Alb. Rub. (8) Ut in eorum festo Viol. Niger
Missa Propr. Propr. Propr. Propr. Propr. Propr. Propr. Propr. Propr. Propr. Propr. vel de Comm. Propr. Ut in Missali
Gloria Omitt. Omitt. Omitt. Omitt. Omitt. Omitt.

Omitt. nisi in sabb.
Orationes 2 diei curr. (3) 2 diei curr. (3) 2 diei curr. (3) 2 diei curr. (3) 2 diei curr. (3) 2 diei curr. (3) 2 diei curr. (3) 2 diei curr. (3) 2 diei curr. (3) 2 diei curr. (3) 2 diei curr. (3) 2 diei curr. (3) unica vel pl. iuxta rub. (4)
Credo Omitt. Omitt. Omitt. Omitt. Omitt. Omitt. Omitt. Omitt. Omitt. Omitt. Omitt. Omitt. Omitt.
Praef. Propr. Propr. Comm. (5) De Cruce De Cruce Propr. Propr. Comm. (5) Propr. Propr.
Propr. vel Comm. (5)
Dicitur Omitt. Omitt. Omitt. Omitt. Omitt.
Comm. (5) Propr.
Hic ordo servatur etiam in Missis in cantu, iis exceptis quae ad commemorationem spectant.
45
ADNOTATIONES
1. De beata Maria Virgine celebrari possunt, tamquam votivae: a) in Ecclesia universa, Missae quae pro sancta Maria in sabbato, iuxta temporum diversitatem, in Missali assignantur, necnon omnes Missae de festis B. Mariae Virg. quae in calendario universali inscribuntur; b) in singulis ecclesiis, praeter Missas supra memoratas, omnes Missae de festis B. Mariae Virg. quae in calendariis particularibus inscribuntur, et aliae Missae votivae specialiter concessae. Celebrari tamen nequeunt, tamquam votivae, Missae quae referuntur ad mysteria vitae eiusdem B. Mariae Virginis, excepta Missa de eiusdem Immaculata Conceptione (RM 309). 2. Missae votivae de Beatis permittuntur, ex Apostolico Indulto, unice in triduo quod in eorum honorem celebratur intra annum a beatificatione (RM 312). 3. Idest 2 or. et 3 (si adest) de Officio occurrenti (non autem de feria IV classis); quoad collectam a loci Ordinario imperata: cfr. RM 454-460. 4. Omnes Missae defunctorum, sive in cantu sive lectae, per se dicuntur cum unica oratione, nisi oratio imperata pro defunctis addi debeat (RM 458), vel oratio votiva pro defunctis addi possit (RM 464); in Missis defunctorum IV classis, si pro certis defunctis applicentur, dicitur oratio conveniens, ut in Missali inter orationes diversas pro defunctis; si applicentur pro defunctis in genere, vel designatio ignoretur, dicitur oratio Fidelium (RM 398 a, b). 5. Praefatio dicitur quae cuique Missae propria est; qua deficiente, dicitur praefatio de Tempore, secus communis (RM 482). 6. Vel pro infirmis, pro Fidei Propagatione, etc. 7. Color paramentorum, in Missis votivis, debet esse cuique Missae conveniens; sed in Missis votivis lectis IV classis non conventualibus, adhiberi potest etiam color Officii diei, servato tamen colore violaceo et nigro unice pro Missis quibus per se competit (RM 323). 8. In Missa votiva S. Ioannis Ap. et Evang. adhibetur color albus (RG 120 f).
PRECES
IN QUIBUSDAM ANNI LITURGICI DIEBUS RECITANDAE
I Hymnus coram SS. Sacramento exposito recitandus in novemdiali supplicatione ad Spiritum Sanctum1
Prima stropha sequentis hymni dicitur flexis genibus.
eni, Cretor Spritus, Mentes turum vsita, Imple suprna grtia, Qu tu cresti pctora. Qui dceris Parclitus, Altssimi donum Dei, Fons vivus, ignis, critas, Et spiritlis nctio. Tu septifrmis mnere, Dgitus patrn dxter, Tu rite promssum Patris, Sermne ditans gttura. Accnde lumen snsibus: Infnde amrem crdibus:
Infrma nostri crporis Virtte firmans prpeti. Hostem repllas lngius, Pacmque dones prtinus: Ductre sic te prvio, Vitmus omne nxium. Per te scimus da Patrem, Noscmus atque Flium, Teque utrisque Spritum Credmus omni tmpore. Deo Patri sit glria, Et Flio, qui a mrtuis Surrxit, ac Parclito, In sculrum scula. Amen.
V. Emtte Spritum tuum, et creabntur. R. Et renovbis fciem terr. Ormus Deus, qui (* hodirna die) corda fidlium Sancti Spritus illustratine docusti: da nobis in edem Spritu recta spere; et de eius semper consolatine gaudre. Per Christum Dminum nostrum. R. Amen.
* Verba hodirna die dicuntur tantum in festum Pentecostes (a primis Vesperis) et per totam octavam eiusdem.
1 Cantantes hymnos stant, etiam coram SS. Sacramento solemniter exposito (Decr. 4224), exceptis strophis quae requirunt adgeniculationem.
64
PRECES
II Actus consecrationis humani generis Immaculato Cordi Beatae Mariae Virginis46 egina del santissimo Rosario, ausilio dei cristiani, rifugio del genere umano, vincitrice di tutte le battaglie di Dio, supplici ci prostriamo al vostro trono, sicuri di impetrare misericordia e di ricevere grazie e opportuno aiuto nelle presenti calamit, non per i nostri meriti, dei quali non presumiamo, ma unicamente per limmensa bont del vostro materno Cuore. A Voi, al vostro Cuore Immacolato, in questa ora grave della storia umana, ci affidiamo e ci consacriamo, non solo con tutta la santa Chiesa, corpo mistico del vostro Ges, che soffre in tante parti e in tanti modi tribolata e perseguitata, ma anche con tutto il mondo straziato da discordie, agitato dallodio, vittima della propria iniquit. Vi commuovano tante rovine materiali e morali, tanti dolori, tante angoscie, tante anime torturate, tante in pericolo di perdersi eternamente. Voi, o Madre di misericordia, impetrateci da Dio la riconciliazione cristiana dei popoli, ed anzitutto otteneteci quelle grazie che possono in un istante convertire i cuori umani, quelle grazie che preparano ed assicurano questa sospirata pacificazione. Regina della pace, pregate per noi e date al mondo la pace nella verit, nella giustizia, nella carit di Cristo. Dategli soprattutto la pace delle anime, affinch nella tranquillit dellordine si dilati il regno di Dio. Accordate la vostra protezione agli infedeli e a quanti giacciono nelle ombre della morte; fate che sorga per loro il Sole della verit e possano, insieme con noi, innanzi allunico Salvatore del mondo, ripetere: Gloria a Dio nel pi alto dei cieli e pace in terra agli uomini di buona volont! Ai popoli separati per lerrore o per la discordia e segnatamente a coloro che professano per Voi singolare devozione, date la pace e riconduceteli allunico ovile di Cristo, sotto lunico e vero Pastore. Ottenete libert completa alla Chiesa santa di Dio; difendetela dai suoi nemici; arrestate il diluvio dilagante dellimmoralit; suscitate nei fedeli lamore alla purezza, la pratica della vita cristiana e lo zelo apostolico, affinch il popolo di quelli che servono Dio aumenti in meriti e in numero. Finalmente, come al Cuore del vostro Ges furono consacrati la Chiesa e tutto il genere umano, perch, riponendo in Lui
46
Dici potest quolibet sermone, versione tamen ab Ordinario loci adprobata.
PRECES
65
ogni speranza, Egli fosse per loro fonte inesauribile di vittoria e di salvezza, cos parimenti noi in perpetuo ci consacriamo anche a Voi, al vostro Cuore Immacolato, o Madre nostra e Regina del mondo, affinch il vostro amore e patrocinio affrettino il trionfo del regno di Dio e tutte le genti, pacificate con Dio e tra loro, vi proclamino beata, e con Voi intonino, da unestremit allaltra della terra, leterno Magnificat di gloria, amore, riconoscenza al Cuore di Ges, nel quale solo possono trovare la verit, la vita e la pace.
III Actus reparationis ad Sacratissimum Cor Iesu47 esu dulcssime, cuius effsa in hmines critas, tanta oblivine, negligntia, contemptine, ingratssime repnditur, en nos, ante altria tua48 provolti, tam nefriam hminum socrdiam iniurisque, quibus ndique amantssimum Cor tuum affcitur, peculiri honre resarcre contndimus. Attamen mmores tant nos quoque indignittis non exprtes aliqundo fusse, indque vehementssimo dolre commti, tuam in primis misericrdiam nobis implormus, partis, voluntria expiatine compensre flagtia non modo qu ipsi patrvimus, sed tiam illrum, qui, longe a saltis via aberrntes, vel te pastrem ducmque sectri detrctant, in sua infidelitte obstinti, vel, baptsmatis promssa conculcntes, suavssimum tu legis iugum excussrunt. Qu deplornda crmina, cum univrsa expire contndimus, tum nobis sngula resarcinda propnimus: vit cultsque immodstiam atque turpitdines, tot corruptl pdicas innocntium nimis instrctas, dies festos violtos, exsecrnda in Te tusque Sanctos iactta maledcta atque in tuum Vicrium ordinmque sacerdotlem convcia irrogta, ipsum dnique amris divni Sacramntum vel neglctum vel horrndis sacrilgiis profantum, pblica postrmo
47 Dici potest latino aut vulgari sermone, versione tamen ab Apostolica Sede adprobata. 48 Extra ecclesiam vel oratorium, loco altria tua, dicatur conspctum tuum.
66
PRECES
natinum delcta, qu Ecclsi a Te institt iribus magisterique reluctntur. Qu tinam crmina snguine ipsi nostro elere possmus! Intrea ad violtum divnum honrem resarcindum, quam Tu olim Patri in Cruce satisfactinem obtulsti quamque cotdie in altribus renovre pergis, hanc endem nos tibi prstmus, cum Vrginis Matris, mnium Sanctrum, pirum quoque fidlium expiatinibus coninctam, ex nimo spondntes, cum prtrita nostra aliormque peccta ac tanti amris incriam firma fide, cndidis vit mribus, perfcta legis evanglic, carittis potssimum, observntia, quantum in nobis erit, grtia tua favnte, nos esse compensatros, tum inirias tibi inferndas pro vribus prohibitros, et quam plrimos poturimus ad tui sequlam convocatros. Excpias, qusumus, benignssime Iesu, beta Vrgine Mara Reparatrce intercednte, voluntrium huius expiatinis obsquium nosque in offcio tuque servtio fidssimos ad mortem usque velis, magno illo persevernti mnere, continre, ut ad illam tandem ptriam pervenimus omnes, ubi Tu cum Patre et Spritu Sancto vivis et regnas in scula sculrum. Amen.
Atto di riparazione al Sacratissimo Cuore di Ges es dolcissimo, il cui immenso amore per gli uomini viene con tanta ingratitudine ripagato di oblio, di trascuratezza, di disprezzo, ecco che noi, prostrati dinanzi ai vostri altari49, intendiamo riparare con particolari attestazioni di onore una cos indegna freddezza e le ingiurie con le quali da ogni parte viene ferito dagli uomini lamantissimo vostro Cuore. Ricordevoli per che noi pure altre volte ci macchiammo di tanta indegnit, e provandone vivissimo dolore, imploriamo anzitutto per noi la vostra misericordia, pronti a riparare con volontaria espiazione, non solo i peccati commessi da noi, ma anche quelli di coloro che, errando lontano dalla via della salute, o ricusano di seguire Voi come pastore e guida ostinandosi nella loro infedelt, o calpestando le promesse del Battesimo hanno scosso il soavissimo giogo della vostra legge. E mentre intendiamo espiare tutto il cumulo di s deplorevoli delitti, ci proponiamo di ripararli ciascuno in particolare: limmodestia
49
Fuori chiesa od oratorio, in luogo di ai vostri altari, si dica al vostro cospetto.
PRECES
67
e le brutture della vita e dellabbigliamento, le tante insidie tese dalla corruttela alle anime innocenti, la profanazione dei giorni festivi, le ingiurie esecrande scagliate contro Voi e i vostri Santi, gli insulti lanciati contro il vostro Vicario e lordine sacerdotale, le negligenze e gli orribili sacrilegi ond profanato lo stesso Sacramento dellamore divino, e in fine le colpe pubbliche delle nazioni che osteggiano i diritti e il magistero della Chiesa da Voi fondata. Ed oh, potessimo noi lavare col nostro sangue questi affronti! Intanto, come riparazione dellonore divino conculcato, noi Vi presentiamo accompagnandola con le espiazioni della Vergine vostra Madre, di tutti i Santi e delle anime pie, quella soddisfazione che Voi stesso un giorno offriste sulla croce al Padre e che ogni giorno rinnovate sugli altari; promettendo con tutto il cuore di voler riparare, per quanto sar in noi e con laiuto della vostra grazia, i peccati commessi da noi e dagli altri e lindifferenza verso s grande amore, con la fermezza della fede, linnocenza della vita, la osservanza perfetta della legge evangelica, specialmente della carit, e dimpedire inoltre, con tutte le nostre forze, le ingiurie contro di Voi e di attrarre quanti pi potremo alla vostra sequela. Accogliete, ve ne preghiamo, o benignissimo Ges, per intercessione della B. V. Maria Riparatrice, questo volontario ossequio di riparazione e vogliate conservarci fedelissimi nella vostra ubbidienza fino alla morte col gran dono della perseveranza, merc il quale possiamo tutti un giorno pervenire a quella patria, dove Voi col Padre e con lo Spirito Santo vivete e regnate Dio per tutti i secoli dei secoli. Cos sia.
IV Oratio in honorem Sancti Ioseph50 d te, bete Ioseph, in tribulatine nostra confgimus, atque, implorto Spons tu sanctssim auxlio, patrocnium quoque tuum fidnter expscimus. Per eam, qusumus, qu te cum immaculta Vrgine Dei Genetrce coninxit, carittem, perque patrnum, quo perum Iesum amplxus es, amrem, spplices
50
Dici potest latino aut vulgari sermone, versione tamen ab Apostolica Sede adprobata.
68
PRECES
deprecmur, ut ad heredittem, quam Iesus Christus acquisvit snguine suo, bengnius respcias, ac necessittibus nostris tua virtte et ope succrras. Ture, o custos providentssime divn Famli, Iesu Christi sbolem elctam; prhibe a nobis, amantssime Pater, omnem errrum ac corruptelrum luem; proptius nobis, sospittor noster fortssime, in hoc cum potestte tenebrrum certmine e clo adsto; et sicut olim perum Iesum e summo eripusti vit discrmine, ita nunc Ecclsiam sanctam Dei ab hostilibus insdiis atque ab omni adversitte defnde, nosque sngulos perptuo tege patrocnio, ut ad tui exmplar et ope tua sufflti, sancte vvere, pie mori, sempiternmque in clis beatitdinem ssequi possmus. Amen.
Orazione in onore di San Giuseppe te, o beato Giuseppe, stretti dalla tribolazione ricorriamo, e fiduciosi invochiamo il tuo patrocinio, dopo quello della tua santissima Sposa. Deh! per quel sacro vincolo di carit che ti strinse alla Immacolata Vergine Madre di Dio, e per lamore paterno che portasti al fanciullo Ges, riguarda, te ne preghiamo, con occhio benigno la cara eredit, che Ges Cristo acquist col suo sangue, e col tuo potere ed aiuto sovvieni ai nostri bisogni. Proteggi, o provvido Custode della divina Famiglia, leletta prole di Ges Cristo; cessa da noi, o Padre amantissimo, cotesta peste di errori e di vizi che ammorba il mondo; ci assisti propizio dal cielo in questa lotta col potere delle tenebre, o nostro fortissimo Protettore; e come un tempo campasti dalla morte la minacciata vita del pargoletto Ges, cos ora difendi la santa Chiesa di Dio dalle ostili insidie e da ogni avversit; e stendi ognora sopra ciascun di noi il tuo patrocinio, acciocch a tuo esempio, e merc il tuo soccorso, possiamo virtuosamente vivere, piamente morire, e conseguire leterna beatitudine in cielo. E cos sia.
PRECES
69
V Actus dedicationis humani generis Iesu Christo Regi51 esu dulcssime, Redmptor humni gneris, rspice nos ad altre52 tuum humllime provoltos. Tui sumus, tui esse vlumus; quo autem tibi conincti frmius esse possmus, en hdie sacratssimo Cordi tuo se quisque nostrum sponte ddicat. Te quidem multi novre numquam; te, spretis mandtis tuis, multi repudirunt. Miserre utrormque, benignssime Iesu, atque ad sanctum Cor tuum rape univrsos. Rex esto, Dmine, nec fidlium tantum qui nullo tmpore discessre a te, sed tiam prodigrum filirum qui te reliqurunt: fac ut domum patrnam cito rpetant, ne misria et fame preant. Rex esto erum, quos aut opininum error decptos habet, aut discrdia separtos, esque ad portum verittis atque ad unittem fdei rvoca, ut brevi fiat unum ovle et unus pastor. Largre, Dmine, Ecclsi tu secram cum incolumitte liberttem; largre cunctis gntibus tranquillittem rdinis; prfice, ut ab utrque terr vrtice una rsonet vox: Sit laus divno Cordi, per quod nobis parta salus: ipsi glria et honor in scula. Amen.
Atto di consacrazione del genere umano a Cristo Re Ges dolcissimo, o Redentore del genere umano, riguardate a noi umilmente prostesi dinanzi al vostro altare53. Noi siamo vostri, e vostri vogliamo essere; e per poter vivere a Voi pi strettamente congiunti, ecco che ognuno di noi oggi spontaneamente si consacra al vostro Sacratissimo Cuore. Molti purtroppo non Vi conobbero mai; molti, disprezzando i vostri comandamenti, Vi ripudiarono. O benignissimo Ges, abbiate misericordia e degli uni e degli altri; e tutti quanti attirate al vostro Cuore santissimo. O Signore, siate il Re non solo de fedeli che non si allontanarono mai da Voi, ma anche di quei figli prodighi che Vi abbandonarono; fate che questi quanto prima ritornino alla casa paterna, per non morire di miseria e di fame. Siate il Re di coloro che vivono nellinganno dellerrore o per
51 Dici potest latino aut vulgari sermone, versione tamen ab Apostolica Sede adprobata. 52 Extra ecclesiam vel oratorium, loco ad altre, dicatur ante conspctum. 53 Fuori chiesa od oratorio, in luogo di altare, si dica cospetto.
70
PRECES
discordia da Voi separati; richiamateli al porto della verit e allunit della fede, affinch in breve si faccia un solo ovile sotto un solo Pastore. Largite, o Signore, incolumit e libert sicura alla vostra Chiesa; largite a tutti i popoli la tranquillit dellordine; fate che da un capo allaltro della terra risuoni questunica voce: Sia lode a quel Cuore divino da cui venne la nostra salute; a Lui si canti gloria e onore nei secoli. Cos sia.
APPENDIX PRO ITALIA

Die 30 aprilis S. CATHARIN SENENSIS Virginis Patron principalis Italiae I classis
Omnia ut in Breviario romano, praeter sequentia:
IN II NOCTURNO
Pater. Absol. Ipsus petas. Bened. Deus Pater.
Lectio iv atharna, virgo Sennsis, piis orta parntibus, beti Domnici hbitum, quem sorres de Pnitntia gestant, impetrvit. Summa eius fuit abstinntia et admirbilis vit austritas. Invnta est aliqundo a die cnerum usque ad Ascensinem Dmini ieinium perduxsse, sola Eucharist communine contnta. Luctabtur quam frequentssime cum dmnibus, multsque illrum molstiis vexabtur; stubat fbribus, nec alirum morbrum crucitu carbat. Magnum et sanctum erat Catharn nomen, et ndique ad eam grti et malgnis vexti spirtibus deducebntur. Languribus et fbribus in Christi nmine imperbat, et dmones cogbat ab obsssis abre corpribus.
R. Propter verittem, et mansuetdinem, et iusttiam: * Et dedcet te mirabliter dxtera tua, allelia. V. Spcie tua et pulchritdine tua intnde, prspere procde, et regna. Et.
Bened. Christus perptu.
Lectio v um Pisis immorartur, die domnico, refcta cibo clsti et in xtasim rapta, vidit Dminum crucifxum magno cum lmine advenintem, et ex eius vlnerum cicatrcibus quinque rdios ad quinque loca sui crporis descendntes; ideque, mystrium advrtens, Dminum precta ne cicatrces apparrent, contnuo rdii
72
APPENDIX PRO ITALIA
colrem sanguneum mutavrunt in splndidum, et in formam pur lucis pervenrunt ad manus, pedes et cor eius; ac tantus erat dolor, quem sensibliter patiebtur, ut nisi Deus minusset, brevi se crderet moritram. Hanc taque grtiam amantssimus Dminus nova grtia cumulvit, ut sentret dolrem illpsa vi vlnerum, et crunta signa non apparrent. Quod ita contigsse cum Dei fmula confessrio suo Raymndo retulsset, ut culis tiam reprsentartur, rdios in imagnibus bet Catharn ad dicta quinque loca pertingntes, pia fidlium cura pictis colribus exprssit. R. Dilexsti iusttiam, et odsti iniquittem: * Proptrea unxit te Deus, Deus tuus, leo ltti, allelia. V. Propter verittem, et mansuetdinem, et iusttiam. Proptrea.
Bened. Ignem sui amris.
Lectio vi octrna eius infsa, non acquista fuit; sacrrum litterrum professribus difficllimas de divinitte qustines proponntibus respndit. Nemo ad eam accssit, qui non mlior aberit: multa exstnxit dia, et mortles sedvit inimictias. Pro pace Florentinrum, qui cum Ecclsia dissidbant et interdcto ecclesistico suppsiti erant, Aveninem ad Gregrium undcimum Pontficem mximum profcta est. Cui tiam votum eius de petnda Urbe, soli Deo notum, sese divnitus cognvisse monstrvit: deliberavtque Pntifex, ea tiam suadnte, ad Sedem suam Romnam personliter accdere; quod et fecit. Edem Gregrio et Urbno sexto eius successri acceptssima fuit, deo ut legatinibus erum fundertur. Dnique post innmera virttum insgnia, dono prophet et plribus clara mirculis, anno ttis su trtio crciter et trigsimo, migrvit ad Sponsum. Quam Pius secndus Pntifex mximus sanctrum Vrginum nmero adscrpsit. Pius vero Papa duodcimus, una cum sancto Francsco Assisinsi, principlem Itli Patrnam declarvit atque consttuit.
R. Afferntur Regi vrgines post eam, prxim eius * Afferntur tibi in lttia et exsultatine, allelia. V. Spcie tua et pulchritdine tua intnde, prspere procde, et regna. Afferntur tibi. Glria Patri. Afferntur tibi.
APPENDIX PRO ITALIA
73
Die 4 octobris S. FRANCISCI ASSISIENSIS Confessoris Patroni principalis Italiae I classis

Omnia ut in Breviario romano, praeter sequentia:
IN II NOCTURNO
Pater. Absol. Ipsus petas. Bened. Deus Pater.
Lectio iv rancscus, Asssii in Umbria natus, patris exmplum sectus, a prima tte mercatram fecit. Qui quodam die puperem, pro Christi amre flagitntem pecniam, cum prter consuetdinem repulsset, repnte eo facto commtus, large ei misericrdiam impertvit; et ex eo die Deo promsit se nmini unquam poscnti eleemsynam negatrum. Cum vero post in gravem morbum incidsset, ex eo aliqundo confirmtus, cpit ardntius clere offcia carittis; qua in exercitatine tantum profcit, ut, evanglic perfectinis cpidus, quidquid habret, paupribus largirtur. Quod ferens inquius pater, eum ad Assisintem epscopum duxit, ut coram illo bonis cderet patrnis; qui, reictis tiam vstibus, patri concssit mnia, illud subingens, sibi in psterum mairem faculttem fore dicndi: Pater noster, qui es in clis.
R. Honstum fecit illum Dminus, et custodvit eum ab inimcis, et a seductribus tutvit illum: * Et dedit illi clarittem trnam. V. Iustum dedxit Dminus per vias rectas, et ostndit illi regnum Dei. Et.
Bened. Christus perptu.
Lectio v um autem illud ex Evanglio audsset: Nolte possidre aurum, neque argntum, neque pecniam in zonis vestris, non peram in via, neque duas tnicas, neque calceamnta; sibi eam rgulam servndam propsuit. Itaque, detrctis clceis et una contntus tnica,
74
APPENDIX PRO ITALIA
cum dudecim scios adhibusset, rdinem Minrum insttuit. Quare Romam venit anno saltis millsimo ducentsimo nono, ut sui rdinis rgula ab apostlica Sede confirmartur. Quem cum accedntem ad se summus Pntifex Innocntius trtius reiecsset; quod in somnis pstea sibi ille, quem replerat, collabntem Laterannsem baslicam suis hmeris sustinre visus esset, conquistum accrsi iussit, benignque accpiens, omnem eius institutrum ratinem confirmvit. Francscus gitur, dimssis in omnes orbis terr partes frtribus ad prdicndum Christi Evanglium, ipse cpiens sibi liquam dari martrii occasinem, navigvit in Sriam; ubi, a rege Soldno liberalssime tracttus, cum nihil profceret, rdiit in Itliam. R. Amvit eum Dminus, et ornvit eum: stolam glri nduit eum, * Et ad portas paradsi coronvit eum. V. Induit eum Dminus lorcam fdei, et ornvit eum. Et.
Bened. Ignem sui amris.
Lectio vi ultis gitur exstrctis su famli domicliis, se in solitdinem montis Alvrni cntulit; ubi quadragnta dirum, propter honrem sancti Michalis Archngeli, ieinio inchoto, festo die Exaltatinis sanct Crucis, ei Sraphim crucifxi effgiem inter alas cntinens appruit; qui eius et mnibus, et pdibus, et lteri vestgia clavrum imprssit. Qu sanctus Bonaventra, cum Alexndri quarti summi Pontficis prdicatini intersset, narrsse Pontficem a se visa esse, ltteris commendvit. His insgnibus summi in eum Christi amris, mximam habbat mnium admiratinem. Ac binnio post, grviter grtans, defrri vluit in ecclsiam sanct Mar Angelrum; ut, ubi grti spritum a Deo accperat, ibi spritum vit rdderet. Eo in loco fratres ad pauperttem ac patintiam, et sanct Romn Ecclsi fidem servndam cohorttus, psalmum illum pronntians, Voce mea ad Dminum clamvi; in eo versculo, Me exspctant iusti, donec retrbuas mihi, efflvit nimam quarto nonas octbris. Quem, mirculis clarum, Gregrius nonus Pntifex mximus in Sanctrum nmerum adscrpsit. Pius vero Papa duodcimus, una cum sancta Catharna Sennsi, principlem Itli Patrnum declarvit atque consttuit.
R. Iste homo perfcit mnia qu loctus est ei Deus, et dixit ad eum: Ingrdere in rquiem meam: * Quia te vidi iustum coram me ex
APPENDIX PRO ITALIA
75
mnibus gntibus. V. Iste est, qui contmpsit vitam mundi, et pervnit ad clstia regna. Quia. Glria Patri. Quia.

Lingua

ORDO Pars Generalis

Caricato da

Informazioni sul documento

Copyright

Formati disponibili

Condividi questo documento

Condividi o incorpora il documento

Opzioni di condivisione

Hai trovato utile questo documento?

Questo contenuto è inappropriato?

Copyright:

Formati disponibili

ORDO Pars Generalis

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

ORDO

MISSAE CELEBRANDAE ET DIVINI OFFICII PERSOLVENDI

Volumen I Pars generalis

Danielis Di Sorco cura et studio Associazione Culturale Rinascimento Sacro

PONTIFICIA COMMISSIO ECCLESIA DEI

LITTERAE APOSTOLICAE BENEDICTI PP. XVI

LITTERAE APOSTOLICAE BENEDICTI PP. XVI

LITTERAE APOSTOLICAE BENEDICTI PP. XVI

LITTERAE APOSTOLICAE BENEDICTI PP. XVI

LITTERAE APOSTOLICAE BENEDICTI PP. XVI

IEIUNII ET ABSTINENTIAE LEX

DE CALENDARIO IN OFFICIO ET MISSA ADHIBENDO7

Numeros marginales relinquimus prout in Codice rubricarum exstant.

dummodo praedictae Vesperae integrae et servatis rubricis celebratae fuerint.

TABELLA DIERUM LITURGICORUM

Adventus Quadragesimae Passionis Paschatis In albis Pentecostes

IV cinerum Hebdomadae sanctae

Epiphaniae Quadragesimae Septuagesimae Passionis Paschatis Ascensionis Per annum

Nativitatis Dni Pentecostes

Ascensionis Assumptionis Ioannis Bapt. Petri et Pauli

TABELLA DIERUM LITURGICORUM

TABELLA DIERUM LITURGICORUM

TABELLA DIERUM LITURGICORUM

0 3 3 0 0 0 0 0 dies octavae II classis

7 7 2 2 2 2 0 0 dies octavae I classis

1 1 4 4 5 9 4 5 festum III cl. particulare

1 1 4 4 0 4 4 0 festum III cl. universale

1 1 4 9 5 5 5 5 festum II cl. particulare

1 1 0 5 5 5 5 0 festum II cl. universale

6 8 2 2 2 2 2 2 festum I cl. particulare

8 7 2 2 2 2 2 0 festum I cl. universale

3 3 3 3 5 5 0 0 feria III cl. Quadr. et Pass.

3 3 3 3 3 3 0 0 feria III cl. Adventus

0 0 0 0 0 0 1 1 3 3 cum dominica II classis

0 0 0 0 0 0 1 3 3 0 cum dominica I classis

cum festo I classis

competit festis I cl.

competit festis II cl.

competit festis III cl. ac Officio S. Mariae in sabbato

competit feriis ac vigiliis

IUXTA ORDINEM OFFICII

Normae ad singulas Missas votivas celebrandas vide in RM, nn. 306-389.

N. B. In omnibus Missis votivis sequentia, si qua habeatur, omittenda est.

celebrationis Missae votivae

Normae ad singulas Missas defunctorum celebrandas vide in RM, nn. 390-423.

TEMPUS ET MODUS CELEBRATIONIS MISSAE DEFUNCTORUM

Nomine orationum in Missa intellegi debent

Excepta commemoratione S. Pauli in Missa S. Petri, et vicissim (RG, n. 110).

DE MISSA LECTA AUT IN CANTU

DE MISSA LECTA AUT IN CANTU

DE MISSA LECTA AUT IN CANTU

DE MISSA LECTA AUT IN CANTU

DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE SACROSANCTO MISSAE SACRIFICIO

DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE

DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE

DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE

Litterae encyclicae Musicae sacrae disciplina: A. A. S. 48 (1956) 16.

DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE

DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE

DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE

DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE

Die 22 Augusti 1943: A. A. S. 35 (1943) 270-271. A. A. S. 52 (1960) 360.

A. A. S. 53 (1961) 388. A. A. S. 54 (1962) 51.