Sei sulla pagina 1di 880

Sn

H .

i-

lailtti
t :

$ m

if i

/.\

r-i

t ' w ' * s f c l *''w B * V / * e * v i s


1 f i w > 2 . C u B S f B S 1 E !V
t'

va

<*/

a
{<

LUDOVICO BARONE VON PASTOR

STORIA DEI PAPI


DALLA FINE DEL MEDIO EVO
C om pila ta o o l auaaidio d o li' A r o h lrlo
d i m o lti U ri

M ir a lo

ponti fleto

A rch ivi

V O L U M E II.
Storia dei Papi nel periodo del KinasdmrnU
dalIVIe/ione di Hit II Ila mori*- di Si* IV
N U O VA V E R S IO N E

IT A L IA N A

BUA IT EXUJOKB

M
Mona. P r o f
rw m w

AWOKLO

M U 'ia n m

M K B CATI
> in u >

( J a u r a e tfiz io tir r i r r U u t a e c o r r e tt a

ROMA
I>EM LE A C. KIUTOKI !O N T m a
Pteca O f W A 4 <t*aia*M I to*ia|

LUDOVICO

baro ne

vox IMSTOR

STORIA I) 1:1 1>A


D A L L A F IN E DEL MEDIO EVO
(Compiuta col uuidln dell' Nrchlvlo w t)n l(i punllfkla
e di molli llii \rrhll

V O L U M E II.
Storta dfi pdpi od periodo dH Riiwsdmmlo
dall* Hr/ioor di Pio II dIU morir di Sislo \\
M O V A VERSIONE ITALIANA
%*u a Mrrvm% m w w m t ******

m
Moni

Prol. A N G E L O M E R C A T I

Quarta fd lltia w

ROMA
l)K.SCL*K i C.' - EDITORI

TH
4

m a ttlrt W lnllatuw r l l t u l r I n ir a n :
4 fr l'u f t l r arit
4 r H U Ir lt llr n . U u Rfmml:w *0 4*a /*apai*ra U r * n , l r r k iv r t
t W m r 4 n * i i f k r W f l r m l.t le Karin n a . T O * l'urroa.
11**4 MaarAtrAtr i r r / I r w Z rilm llrr 4 r r R n M U M v r nm rfrr
n ' I I . U i imm T W r
II*. V i l i IX n i r r i l n l r r t r Au
l a ltnrW au IW llr tilrf rt ( V li M II. 'crta**i<-tihaiwlun*

IM P IU M A T I H
f lartt rut l u i u , Arrh. 1kilipptn .

Vir#>rrnt

ALLA
H

M K M O K IA
P A I * A IM O \

PR E FA ZIO N E A L L \ SECONDA KDI/IONK

f X o dei p r im i <tm oa<ilttri d r l p rritu lo ih I m o t - .. a lo , f i n


' i o I t i K H i K u r . n m / f amii o r tono arrirrtm: Im prrarnl
oprni diverr <4 prr molto lari/hi emidi r i r r f o i n brrrr anrbr prr
irridi atraitieri una rira tona ftmrtinJmrr drl papato r c o n n
non Mollanti, un libro di tritura. alla qualr imrih lrmpomtsirm*, M
i h rrallii un'oftrrv di rona*U*2irmr prr mtdhaaimi n.
(furata pn riaionr non and drlmma X r tono tfi **'Ir Im irr
aionr Irnnitar. l italiana r limalfar r ai prr pmrmno Im tpmjtmmol e
1 c:rrm. In i/uantn la rifa rrnhim aimri imlrrraar prr Im fon* drl
a)rato uri Irrrilorii di lint/mm Irdrtrm dtmoalrmla dm! Imita. rbr
lorii/malr trdraro dopo pi* hi marni rrm compIrlmmrmU ramini* r
71* nr II'autunno drl /SUI 10 pitir tu prr nlarr Im arrondm rdiiitmr
ninni otata r prr mtdh rmpt rifatta drl / rtdmmr / m irri, tri
art/nifi, rior utihz;aZioar nmplr tm mi poaaiMr di Imltm I Irli*
rat ara mditfrma r alrmmirrm mppmram nrl frmtlrmpo. Ir malo tamia di
talli 1 ifinali mppmmh drllm mtirm. furono normr mmrbt prr Im ar
rrmdm rrlizionr drl prrarmtr rtdmmr Prr maim rrmlarm altri tmpr
1 orfmitili Imrori mr diflrnrono l'mllr alrmrmto / mairmr njlm Irllrrmlmrm rrcmtr mai marno merrilm amritr d'am bmam mmmrro di rmrr
oprrr r rrrhir, rkr mom mi fmrrma mrrrmaibth prr Im pnmm rdasiomr.
r mrrict'kii VApprmdirr di mirami importanti drurmmrali: mmrbt mi
Irimrrnli ho mtili::mla prr Ir molr mi Ir*!* mnllr mmorr nommmtrm
ziami formirm, rim arrbirt r fcibltolnrbr Irdrmrbr. frmmrmi. tarflrai
r apr. imlmrmlr itmlimnr
I m mmitftrtr ptrriaiamr r rietchrism rbr I oprrm ba rmifttmmlo
rtrn rjmrmlo Imrtfo nfmrtmrmlo, trm'mrrt rnmr aprra m profila mmrbr
drllm rrrrim ri maari Ir Ilari I Imth rotara. rbr m, frrrro il pam
w
di dmnmi rrttifimtimmi a rmmpirmruti r aprimo mmrbr im parato
la otto Im mtm rirm ifrmtitadimr

alla umiIMla nllllnar

II r J * r III, che mbbmceierii i f/orerui di Innocenzo Vi l i .


VI. U tulio I l e Isonr X uno ni Irrmtnr tir! concilio
Intrrmnmar, r >/ia rum/tinto urliti aun /ntrtr /n diffcile e uncir,
n Iho putrendo, l'anno prtmiimo.
IfriM R iiro

/ w in r t . f| Bffiim * 1

L i imi i< o I* \sntit

PR E F A Z IO N E A L L A TER ZA E 01 \RTA EDIZIONE

X rilB per la presente nuora edizione mi turno studialo a * tutu

, di migliorar tiilisticemtnlt l'opera, ma dt rifonderlo anemie


per ci che riguarda il coutruulo temendo i W o della lettera
tura patria r straniera uscita dal fHiH tu put tu mallt pumi
utilizzai il malrrialr arckirietico renulo frattanto a mia
tu
s io n e : armo drl n um ero fra altri i brrri di /** // proemienti
dnU'archirio eopitolarr di U>dlr pulnano, fino al perorale non
ancora umili r th mi dirruurrn a n n u l l i / per lo bumt drl
toarchicista ponti fino i l 1.111 Iti : quattro di r un dorarne ntu
drl!Archirio di Stalo tu Venezia fono pubblicali per intero me!
lAppmdicr. l rr risparmiare spazio /' I ppendice fa slam polo
carotieri pi pim dl. rppurr qaetta edizione upera I ultima d
SS

pagine.
S p e cia le a tten zion e fu n r t d la a l n fa ci me a l i delle

p a rti r i

fle tte n ti la a io ria d e tt'o rte . d i o q u a l om o fum m o tp re ia lm e n le


u t iliz z a li i r is u lta li della op tru d id a m on o ica fla d i M i r n i n x \
malia C a p p e lla S is tin a S u qu esto p u n to io h o U n t o lo dt s p in a r e
a n c o ro p i a r a n ti Ir in d o g in fon d a m en ta li d r l p re d e tto c ru
d it o c irc a lo spiegaziuae d r l r i d o d egli o fr r a r h * d e llo c o p p e llo
e fo ra r nono rim a rito o d o rrte im o rr di p i otto de fi mi l i r a ris o la
Siomr la q u ea tiou e, r h r r e r ie a u lir idre peim rtpalt. che alammo m
base d i queato lum im oao m ona m e n to d e lla m o re a lia r le d i , a n im o

S ta lo IV .

mm. n i M nat

(.m o t i l 't f l w

PR E FA Z IO N K D E L l/ E D IT O R K AI.LE EDI7.IOM \-V||

IXDO Nr l IHSIi !/'/-i' > 1/ p rim o r l * m r d r i l Slorim <#m pmp*

ih i P m tior, /'-i-,;-, /

-ihi ntU<i D t n t a d M L i t m l a m i u m

fcrlino ( Siil, Yr. I I ) lo draiqno rvtmr un tfnmdi t<i (m m ti


r'o, in m i imdmgimr rd eapomisiome ai rt/mmohmmo. r t hr uprrm ImlU
Ir ra/waizioni prrrrdrmli per k m
illimilmlm rurkt::m di mmom
m a l r ta lr >*.
/la o llo r a i l / ru fa A p ro e / m lilo |kno I d m m o rolm m r, r ,
</ im a ro rtd u n tr. Im c ritirm
r i tlmrm ***<Jmlmme ntr
n ll'a llr z z a d r i p r r c r d r m ti: fn r k r r f p p r r t . ri n l r r o t i Pntfm
w r r F r ir d r n a b u n j m ll'm ppm rirr d r l (m inio nJm m r ( IIia t> * \ v
* Irl/ n h ra r h r ifl l'J llt, IH.1 a .), mrti t r o rM M ii m t*ttprrm drm lr en
h i t i i m I r l l r r t t n u m rmi d iffin lm r m lr af*g<t* mmehe pm into/mifi
irtm lr e iaidmto d orm m rm lo: nmm com plrlm pmdrommmsm r tmhmm pr.
mrtrm riom r d> U a m p i* mmlrnm dkr l'mmlor* tm / a f f j * 1* fmmdn
ltrn r i f i n U i : im o llr r mmm diziom r mppropnmlm / d ifm il d r l aog
jrtU i. t ar n o mm p i r M o b b ir lltn lm . Imltmrim mmo afor ra r r v i r n t r
d i ra a rr y mato mnekr rrm V m rrrram no, tp r n m lm r n lr di
d i * fjp rr z ;n r r imoi
d i ro m p rrm d rrr i l amo i r , m m t r r
im qmrllm p m rU , che hm I r aim pm lir d rllm m lo rr. mom tomo ritmnrmtr
r rm m rrllm lr I r qrmmdt r p m fom d r o m b rr m.
Allr mmmrroar nm orr rdiziom t, r * r d irrm m m mrrraamn* , t /
a la r d r d ir o Im amm pim qrmmd r m r t. mtiliSSmmdm "*m Im mimmzwmm
r arrmprdomm ramtlrzom r * r lo rm rm tU n s m . mrllm doemmamtmsiomr d i
o?mi Im llo r d i ojfmi fimduSto i n a miImt i d r il imdmgimr m m p r r mi
tirm . K d rmarmdo dml 1901 d i r r l l o r r drlV Iah lm lm S l o n m I mal n m m
m Romm. >lh fm m lilr p o t r r Irm a n e rm r mrllm n lim efrrmm, r r m lr o d n
amm atmdi. Im p i yrmm parte d rU rnmmm, .4mrhr mrllm amm mmotm na
rirm d i mmbmarrmlorr d r i l I matnm paramo Im Smmlm S rd r 'k * <9I, r i
rrrnlr dml mmrzo 193 . fm pn*aOnlr mllm amm frrrrm rmrnpm mmm m o

IV h ik a r <Mtnlitirr allr Itxiooi Y-YJI.

pubbiicmrr tr r n itri nuovi ro lu m i, ma anchr d i ri maneggia re


ro ti completarne utr l'im portante terzo ridurne da <f r a i r ut fui r ta u
r i lo . che pu r t t r r demigneto /mimi ro m r un nnitro dono.
Infime ili n u t r anchr u r liu ltim o Irmpei di preparare una
nuota rd i:io n e d rl p rim o r edume ritualm ente raaurito la tinaie, quatti
in tefui untiti, mostra m igliora m enti e aggiunte.

Ma frattanto anche gli altri rolumi. prrparati in mult edi


zioni, furono rMouriti e anche lottaro volume apparto il IMI.
I n fo rte rito c co anche di qurtili ro lu m i a rrrlib e ro inchinilo la
rinunzia al com pletam ento drtla Minna dei tapi chr dere a rrica rc
lino aUrlezin nr di l io V I I ( IXItO). Ita una inchirMla fa lla fra ra ri
r-om pelcnli, r ilu tt l unanime giud izio chr i l recchio \laratro della
S t o r i dei l api d orer dedicmrm le tu r forze al com p ir lam ento
della monumentale opera della ano rila , di cui a o gi tronfi nell raarnunlr i ponlificm li dei grandi pa/n d r llrt barorem. m entre
per i rim anenti r g * n e r e t t o c o m p lrla m m le il m ateria lr d'arc h irio .

I r meritar rirhiralc all'rditorr dei rotami ramartii mostrano


il errtnere d r / f'ia fr r r u r prr lntra potenza usata incolume dal
lurlo pinlualr e malerialr raro pr, la quale mietIra la aoa auto
rit drl mondo o marchiala dalla guerra r dallodio. Il desiderio
dellediletrr di rrndrrr accrssibilr anche in segnilo l'tnaignr monu
menti! di rrudi:iunr r iaorgno Irdrsco giunto importa: interna
zionale per m e;:o di Iradnztoni in italiano, fnnersc. inglrar r spa
gmdo. frrr malurmrr il progrtlo di prr parare una riatampa dei ro
tami i l . l . V .
V II r V i l i , perch ai possa soddisfare alla atraitrdtnana richiesta. Uopo qualche railazionr, Vantare ne del Ir il contento ettn la tprraaza che gli acanzi ancora tempo, dopo arre con
dotto a termine lopera, di poter dare lultima mano a questi redumi

ri.

l otn i l ca p ed a roro d r l P a i tu r. c h r pone F a u to re a llo atraao


iir e lio d i

U om m sen .

Kankr

J a n a te .

pm w n r r

p r o r r io o r ia -

m e a lr anche tn qurtrla fo rm a . A n ch e mr m a g a li p u n ii dei ro ta m i


non r i i terra l i h a n n o fcis/agao d i m ig lio ra m e n ti in a rg a ila a n u o re
d o g i i e s r o p r r lr . i f a t t i p r ia c tp a li per armo ri m a tti , m altermh.
r , ram e ia tr m e . l op e ra aara te m p re gu id a s icu ra e in su p era b ile
fo n d a m e n to dette not i r e ra g n i a n n i t l'e r ic h r .
t re*l n Kert iipa t

I9M

I . f.u u r a m i i T -

SO M M A R IO

1.1 in d i i.
PIO II. I4 M -U 6 4 .

C u iia n to liriro < ia a ta a li n in v imnnluu<H' rinaf w uto.


Iuth-oI iW Tiirrn r riturm a n r l n i w i i a . xirrokk V I 'Ita lo I I I .
Horii- Irl C a n lia a lr i a | iru k < X I.
I. eiM kw l W II. L m MtiulMH 44rta**a <<l*ltrau 4<>i M M IM N
laman* Mtab 4*1 aa |i i l i i M i >. hlttka l p * n la Ilata Vil* <aarr
ti h m w
ca l f f a fraalt a|l
lili ata alioiu blW>wta.

Kr-ritarjiavr drgli a l a i la orraaoar deUVIrciofar VI |M|wt ia


l r u i i u Irlia p rm u ia ra m urt* d rl o n i i na Ir i apranira n w M d a n
Irl l*im >lom ini 17. IHrorao 41 1. * ' | k r l r i i l rapitnlacioar f M
tora Ir irlU H W r a illm a lU ii i a r drl l*irrloaiai 7 11. IM n | r U
rroc ia U r poli I Ira d i par d i l*k> I I 1113. A a t a a n t k 44 W * a t t i
ia t itl a<l un n i i q n w ia Maatoaa I * I * K in tia rtIia iM r rot P n ra a ia I.
I Rotaani a rca rla t I T i..
MHulu li rila r o in illp t di P i 11 m a
k a r r lt W
nrti

77.10.

Irjrli <im 5 2 7 7 . (V w b y w

mmi> p*f i i U q I

H tm tia

I*. II p toaw n v r rat la v ir u a .

<11 f roa Ir

a li

ata

A lfH iti iH Irrart* di

Po II. tartaliarair i <a>i a r . a a w W I I a X X .

L La l i i i i a a i k a t * t I aatutiia l Maataaa ll * ! * #

V iaaib i di F l II la K>au * IV ra*U t i 1, S<aiii| roa Mlrat


prr il raattiaatm i drita a H ia ik a r - aej ** la HWwa 1 2 . r o II
ia Pirra*-. K oln (M r IVrrara a w r fc w la ia le (a Maaima I I W,
U * a i Irl fapa prr l 't a M U d rfti iavltali a m r aaotr trtinr di oaor
aaioor |7 | F a llla r il (-alatli di alraal rardiaali |r
Pin I I al rioran IM S .
Strano n n | tta a n ila dril" I a p m l di (m ala al w iattaaw.
l a l t l r m a a d ri priartpi i W k i I V a b f * n r r w dalla Fnnarta.
41 P ir ra tr r di V rw ra i * i l

d a ll'o rien te ili cerca l'aiuto in Mantova a rrivo degli


arnhaariatori drilli liorgiuna loro freddezza 53-55. Im portanza del
l'a rrivo li Fr. Sfuria in Mantova contegno ilei Veneziani 56-59.
Apertura !! congraaao il
M-itoml>re 1159: d incorni di l'io I I
e del lnaaariune 5 M 2 . Si decide la gu-rra contro i Turchi pratiche
in |r>|wito cogli nm lm wiatori italian i oppoKMone dei Fiorentini
r dri Veneziani ili <i.
Invim i di Polouia e di Savoia partenza di Fr. Sforza 65. Heini
Imrg oflende il papa Mi. Pratiche non aoddbdactmli cogli amltaaciatori
di f a r l o V I I , ili Itenato e di Oiovanni di Calabria '> "0. Ilcinihurg
attizza la d incordili fra l i inviati tolenchi loro concpiwioni Ante
A lb e rt di ItramlculMirg in Mantova 71-73.
f hi iuta ilei rnii||TiMii Itolla che difenile la costituzione inoliarchic* della fh ira a 71 7G.
X La coni per II trono I Napoli la u rcu lone tulio Stato pontifichi. Moti
tpukMkanl m Monta M 60-M 6I. Favori al Pkcolontlni e al Senesi. I mlHaIto

*l Saltili c Malafitta.

Principio e volgim ento della conteaa fra le cane di Angto e di


Aragona |>er il reame di Napoli 77-7!*. Reazione di n w t in Roma mene
li Tthuraio e Valeriane di Mano. Il Piccinino invade la Saliiua SO-82.
Il ritorno lei |>apa rimette |-r intanto la calma in Roma impicca
gione lei r iv o lt! K W I.
S m o ttile W F i a n m l n-l 1UH, !M. N u ovi trtiH in Rma iw og
gel lamento li J. Savelli HTS.
Sigiam om i Malatenta. rappresentante lei fa lm rinancimento
carattere |agai lei tempio lei Malatenta in Rim ini 87 HQ. Sigiamomi
arontgge le gra ti lei papa c>mc Fr. Sforza to m i a guadagnare il
pa|m per la rana di A ragima W W . Fin e della contma pel irono di
Napoli 91.
Pavuri lai! lai papa ai Picrolom ini e ai Krnn K K I .
l a poleosa lei Malatewta fe r r a la nel U S I !ClSa>.
i

La r i i a i airaulsriti pontHeia la Francia e la Germani*.

a. fo o te g n o uniariatnntico Iella Francia lo re n ilo alla pratn


m alica au tom r del l i * * Pi I I m m laiiaa i n n i a l w 9 7 W . Re
ntm u dcU'unitt-ntilA e di f a r l o V I I 1 ,
lnigi X I aannmc il p w tu ln gt d i O. JonSrov M ip p n *
innonditi n ata della prammatica prr pera d i Luigi X I oode
d W a n a n P io I I Ulta lega eoa Fetra n le 101 IQR. Fallante lei papa
a ia drmrrialoae della d a r fo m liiio a e te m i trova la anta Sede nel
rignafd o im p o n ile e npritaale. m a r U S . 106110. AmUanriatori
I n n n d la U-o m . richiam am i* alla egn iia <ppr**<n*- Iella pram
m alie, in t a a n indarno rim ln rrr P io I I a (antan- la a politica
pianto a N apoli loro mina e 111 I I I .
f R a c i a o I nudi umori fra l-nigi X I * Pi I t m linante malli
a Roana emanate alai re fra n rw r 11111*
b S ia lo In trigalo M ie < w r la tlerotaaia. V ani aforri lei K m a
rione per atelier la pare I (7 ISO.

Mil
Iieth*r li I
rj un contrau n m l*U II || i s t la dira
imperial- in V l n u I t t l S S . SmnigKtaUMtit Id
mi
lipiutiira lclln it|>|MMii>iM> in l< n i miu rilu n i r " > r ." j
A|titazioni <li Ilh-r c-ontro la a u t Snle I
I:U*
( l o a d <l<-lla rtxili-i n f| iim ih i Kigim..n<l. .|rl T in l ! : 135.
I'io I I interpon*
135.
II <*iiKanit f i i l l prigioii" >1 Sigini.ii.l..
|frll Irl <lua .M
Tirulo. rk r vio<* n m iu iiio iio i:tfi I.'t7. tV ritti |<lrmi<i Il lliim iu in r
pruvvwlitiMiiti pnui la l<<mu C M I I ,
littin <11 IH elhrr m u Higioaion! 1 1 2 . H ii n|< |ll- I un m o r t i
m i x ii 11 <lft li N r b r r g m u tm II |m|ui r I'u n | r><
l>ivtiHlim*nti <11 q u tultiini in mninarlu IC ' lifi.
I> i f lt bdla |i|mu<iim> anti|M|tf 11 lirt >11 M t iiu
|>m
ni..i..n.' li A d o lfo li N a m ii I r r ir . II M i(n im I I ? 119.
Ixrtta fra A l l( r lirth*r qurM'ultimo I rim nrilia m * II
nui I I 153.
t MinaftiiMH* II S ij: i iih .hI Irl T in .l 117. I-Vilrrtm I I I n r llr in
i m u i |*-r m oipom * un parr 153 155.
9. T t a l l t l i l <1 rNflMAr ( H l l u n l i ( M 1 Chwt*

(' n ilI r liM in i IrlIr < m p a tta tr m a r gil ira q u !! Ir M r *


ri. 1 5 1 157.
ti. I udirtinul J(uor lppla p a rilt n rll |iirwtinr
lirn r a Ihi'I u la nanta Krlr I.Vs IfiJ
II l'm lM m il rm iiw w r r v ln q n la n u 163.
AmlMw-rHa burma | r< liu a l<aia
a u>li-oi (iiwnn I*** II.
"br lrh ira b n litr Ir l ip a lta lr IK I I7.
t VHu i in i.* ia a a lM llM Ir Irl l*dirtiral
ua b fS r < ,r
tiiririv A . Mari ni l * H ffl
II i di Hnrmia i UHiiara 4rA n i(H am ralr in f i w d r lf* W l f l
#m r ra l tura il nunxi. p M iltrio 109172. Prdrcicw I I I l lr t w l prr
il P d icb rl. m n tm il |a|r prr r l r t r Analm m fr m i a l II !*
ra m 172 171.
rMwma.
diia* , ( M t l

* Pr*tti I

*f O rttm L

DfMUMi p t t W m ***

La M a *t m r a u t l m . DOtm * M**tl l r * n ^ i

PwnuiM i tUrmtmm La m B w in rt IM h w al K p i OtUrn. fn a rtri** ( a M U n u i M H f t ( a k t iM a **. >! *>

vilaat I t r v t i

**

Stn t h rti*.

I
di ri forma W tV wmn r di I. 4r' l M a * l f c l 173*17%.
IllU.IM- H ilr n ix ! <ii P o I I W fa ib
* p *rtr - K l i o n
o w n t d rgli d n lin i 179 1*3. I'a * r t lat a i t - m u r t l l l I** I I
"miro la rk ia rita p*rgw i g i * i W W l
H IU li ritrnifaafoor r i l a llCS drlla U W i * ~ * l r
ioatica r |iniii>xir 11 h *t M
W * I*?
1- mntmn Iri | * n a m n i r i W t m w ii inloriM I a *| a r dt
>4*o rim an* inaolala 1*7
H|!-><I x lj cvlrt>nutinMr drlla W i Wl C arjm * tHm im i
C itfH M
4a fi-na <lirliraia n a i* IJ C .
f

** aa * n

<**itrrt*tW 4
L 'ir lr
M ln

<Vi ra rd iu a li nom inal i n r l U M I i* U B I , 192-200.


I l b u * in H iru n 290 204.
! a r i t t A 41 Pi<> una r m w l o n r >li nubil? p rim o rin n -

.Tt '.*

1. la f i l i a r M I * I M - I U iH f lIa *IW potan i Italia. L rf ati r prolu|hi


M T D i M t i aa R m M aMaa Paira kaft. (a r taita 41 U ^ n u r n , Le Itera evorU M l i N II ai wKaa* *<< 4 * m li roliano la Iota i s. Andica Apotala > V a f M U ata rati 41 allum a Taita. Trrknan4a. l*bo e la
l a w m i i i l i U | l Wfl aal II papa h t r f r 41 m tlU n i a cap* itlla craciata.
1' v n ^ a M r (Ir* T u r r il ilapt ll

Irario 2
lU

2 12.
A * h a w r t r u r w p U li
f M t 212211

II.V i

prraaaa 1*1 I I

H lutli di l*in I I

| M i liild r l

in

con

Ija d n riro II

II tla | ia 4rila Morra r la rrgiaa <11 t'ipn* tip|4intnit lu to In


Hm h 2 I& 2 I*. La ra yala 41 W a f r r T lr liia ta la 219.
I 4 l m iw r ia ia r ta 41 I V I I al allan (wrrla* i4 rvtwla rrialia
a
I j aiilawatt* W I'a n K o 4H r a p i 41 aat'Aaalr* la Ki(ua. apri
V l C 222 2
4*4h> c a r 4i allanar a T<4fa 231 22&.
I
r
la H**eawa rna |alMalr 4ai T u r r il 22* 227. I ii<r(nn di
h a 11 4 i |w ni a ru fa tolla rtn riala 22.

22*271

C m a a Marte t i h a I I

V n w U altoaa 4a! l l ! * 4rlla rroriaM 41 1% I I 299 2TC.


U ra4ata 4rtla IV b u r mu lapu rtam a 233. P ilip p 41 iln r f
*aa p r *! alia rr w ta ia l i o * ta V ra rd a . >lmr iiu ila m lp
toar 4r*t<t la * <* ra a la i Turrfct
Wa i 4 r 4 i 41 Y r t m i a roa
H a (W r u S U S
l nalfcrW .> l i a I I r t l i a l r i a l a H 41 H n r p y iu r 4 'Italia rr
I r a 4ri | \ m U a l S R J II o r * ln r o .tol a r lIr a lK T IM S ,
.
. A l l o r r r r i l Ir I* r m i t i a . rkr t a a ardra a mi atr paMdlrata
II 2 : il< r > 241 24*
ln tM ra ja ilri priarlpi 21*247. H fw r <W papa prr la ffarrra
ala 2 i
l u i l a r l u 4ri V r w a a a i a 4rU't a * W r i m i T a rrlii 23*
K r a n a i * iM 4 a r * i 4i
* 4 M ltaa r a n r r r M a 4ri Pfc
va iia i alia p x r r la rra
lllip fa * 41 Bar r t aa i a f n a f r il a a t a i .tolla rnariata altri
a |au aral| M b rrorw la. p** te q iu lr II p a p i t a t w t W ir S I S * .
I W i a l i n a a p iM ia Ita lia 2 3 * 2 ' u ( ( i o 41 PW I I < m u \a
omm 2*12*4 S m a i 4 M a g a a a i 4t l*W I I -- ia 4 a i toi ardiaato Por
try a nrt 5M 3 K - Paitltoa n a t l n 4 ri W a r it a ai ntarvV* a t*-air
W H l* 2*7 21* 1.a a -rir 4rl papa agwnto IIM > 271 272 t aa ( i t i r
.
par n a r V a t *> p r fmrrtotoato
.
II p apa rwaar iwppnmrataat- 4rl p m w r o 4rlte r m i a l a - a a
* * *1 p a lllr a h a 4i 1% I I 274 77*

241

272

Mommario

LI I I I II.
PAO LO II. 1464-1471.

I. II ( K l n i la (fitolailaot ikltofiW M I4M. (aiatttir it nan 41 *lla 41


Paato II. Sue curt p i t la cttti 41 Hama t p n H State 4<lla Ihtcta.

Tinmri r i m la lilx-rti ildla d***tonr Id papa nnxliiUil prr la


digniia wipnuni J7# 'X*. |iiriir< <11 1. <!<' U w r u id il t a n i i i w
ildla rapilahuioor rift turn I- 2JC-2M.
KKallatnrtilo <11 1*. ilarUi l| w tii 1461 2W2K>. Vila anlrcrdwitr
Id nitovu |utpu < mrathm* <11 lui 2S4-2W. La lB ra n iw < iw <!<! papa <*
V iiiihttMi-nr il'uiiljnlirtiu '->5* Jit 1.
* amlrtanvtiti. ildla <apilolain<* rlrllnralr v
l*w rim
runlinali 1 21*5.
l '* n lt r r r rhitia r inarm aihllr <H Paolo II mail umuci nwirti
<l< Ini 29G-2M.
'ram litiu lirncrtmtta <li l'a<d<> II r ami prmmiitnrnt i prr K
W - *7 209. || raroevalr rntann 3!I3IM
K rrrllfn i itin tu <ti p itm n i HI Paol II m-lto Slain pondf)
d o MMtS.
* Pae*a || i ii raaKtaota. La n a fta a > M T a m I U I r la apptrMia** 4*t
f A<(a4mia ramana. II PtaHsa P ir u la Uto l'art* 4tla llama a la Rama
La calntaaf arttotka 4! ara at< ptUtta 4. narra i ata tata pn I man*,
r a il aotwti.
In diriut rria tia n r jaa*an> <ld h iu x iia r t ilii
oauauiatt 303.10.

tm>nUdl4 <k fli

Paido II ahnliarr Ir matitmoini <11 PSo II r d a tiir aeli M itv tillo ri


<Mla < iw -dlrna u p|M tw di qmwti raitara <ld Platina .104.107.
I'<4r>|..ni<. I jp tt t . nipprrwnlanlr d ririn d trin pa|paiw> anrirtA
*m * paran n-piiM.I ana <W1 arradraatd n a n tii 37.1II.
l a o x te m r a d d l'a n a o 1!<** rr-laxmoi d d ( n r a r it r icr I
R taaarlalnri Milaltn4 311.11K. \a> i r j j p il rarraatr. d d platina. II palr
fw* ' P. !** la (w 'a m ii trirtr 6 un doran!*- la na prifttaaia .116.119,
al p o lillos drlla m u f i a n l'aoin I I | m ! r ra titr l i a d !
** |mciin> d rl rin a *rtm rt 3 | M 3 l Hi ( l i M i l r a a o jarolr mimn- rallo
n w r m r t i r a r llr ralarntoW 323324.
II lla tiiu i 4 trftd k a a d i a t t l r aaa r a tin tn r a Mnraftra <11 l a

U ||

Pa*n I I nnat * na l i a t u n drlla d ra w p r a t n ) w m a n


i dotti r a lla r t r d d la alampa dal pepa 396 .W2. S*a n r prr 1 n
*nr*ti a n tid o 333.
Iran dr r a n o t u di a d*artr r di a t l M i l l fa lla da Paolo I I
a a i m i f A prr II rin a a rU a r*! a r t M I r il p a l a di K. M am * .132 3*7.

a. 1 |Mfl> (Mllt | falcili ItMfclWl M Roma.


ln | r t n M
n l r ( a ili
M 4 rv a li m i Ir
i W h t r i Il

ilrlU
l t u l
fo t
l*ala

M nitr Il l'ita I l |rr la jm lou r ilrlU rrm ia la


I l Il f r * l r alla trwwi XW. I*nlirhr puoi 1
Ita lU a r CO CUI
I l prr | 1 'a | W ri m tilrg n Il Vrnraia r tirila

F a lli il
la A ll* m a X II. M am irrtart in rrrra li lu ti a linai*
ari IIW 4 7 iliaarta r aarrlr iW I 'r t i r allmor^r il atto piriti a
i m t t l i r |itmn i 4 raannaiVanalt 3I.V3H.

la n a I r a t a a M M a Mala a< V i w i i m i I 1 a l XI I r i a t t a , to rti


p ti a a tliM I i a a l t ia laa n a t l a aala M a I t ila . P a a U M * IH 11
H n K CailWa* a pai I t a l l i i . TraalatM p tt rtttalr la R a a lt (Ma ClMrta.

TMabtMlt li V r a r ti* a 4 > i M t r a rllr m li llilra a m tillilti


IM I atarli tra I V I i l r i ari m a ip a lrto tli M*CCaO. It y u i M i r trttrla
airi l araj*l S I . I I W a l l t i iwltaa n In ItbrrtA rrrlaaOt a t t f 311 XiS,
I m p a it k t ii ali L a ic i X I natili alla "Virata 3SJ311 l a pianata
tiara awaatamr
lana i*a Maratlai r radala VI I (aitar t H . W .
In fra M i r |tn tm t i h p a l i l r i r ramina il poirrr tr lM n lk u
forti p rr riattar*- itatlrm a q>ira4afr 4 r llt nata Unir S 7 Atti
IV o ia || m la qatrwi ilt tirila f i l a n t i i fam igliar! airi papi
l'ta tiiu a r tiri O l l M I i tarila M a l p a ll r t o m i t i pulraiici
r>tl ru ( l i a i * aSA-W* O t w i ia U i rata ala r in l'raa ria .TtAM
iMm Mo r l r a l i a i d i r*W nar il |tnUln> <^ni 2 aaal S U Tra
tallita 41 rlaairv la K * a l i ( I N * M H .1I
1 I a a a tl I a t n M a i i t a

La i a n llaai m b a M k a

Ifim iM ii di raitltaali fa Ir da Paolo I I ; Tarala M. lU rt. - *


l* ilo

1 * r a I l

M trVrl 3 7 1 .

l i r U * a i dal fayat a r it i cardinali M rarw p 371 371 Aari


ratta roi I h w r W t a r i mali iH tm r to di q a r*talliato lM U lr r

tata 371377
Il l l i n n j l l ,

r a p o 4 r i p a r t ilo a l f H U a r a t r rrrtraataatroa 3 7 7 3 7

Il i*ana>al I * " * * *
w rlw t i a tra
*W

1 1 *1

ai*

a g w .
Fiifiialna

II a a li m i

IStraniai

Venati rid a i drlIr pmpmlr di l a i #

I M a l a f i ai a r l i
MA

M
dal

UtawaiairaiM di

di U

Podalaad m a a
ia m lp u ia w

arila qaratioar

p rria lr

arila

di I k o r r t
Paolo

II

w u tr
3? 3 * 1

d ' a m

se M

lV | a i r drl I nrartk ilM L din a i m a prtnrrdiatraii la nm


a r to di I I

ptaiirVtad

ta y r r r a

la IVw-taU MV.lWi.

M a fr drl ana^aL 4M I U i w m r drl iS d M n d amasi*,


lo t t i ! * la rntri* jwr Ir i i y i i Ualr la p a dMIili di aa ar
a a t iu t h l r a l r di aalaa 2 W 9 * .

S om m ario

u t

l tur* 41 Paolo II pti lo Siala drlla Chirta. La I h l n i l w f della chiana 41 catattrri prriatofl 4rfU Anguillaia. La p t (f 4*1 14*4. D M 41 tra il papa a In c a n ir
4i Napoli, sre ondo t la (t n 41 Ft4rrlra III a Rama

la (a rra pai R M n L

Kvpnau il'Auguillai-ii. m vnlirrp prvth'iw


annientamento
Iftiu Ir* Mini ftgliuoli ili ejpial |*-ti*jirp per mirra ili Paolo I l <1445)
SM .*EI3. Am pliam ento Iella ignorili |>apalc nella 11magna
Knlartiu
M alate! 38.1.
h iv u n lir ilei |>u|>.i con rr Ferrante ili Xa|ml XCIEM. A d it ila ili
Paolo II per M B i M l v 1 pare in Italia (1468)
B. l'alleane la
.. ilei 14#: :b m :rs .
.mitrili wlili* ili Ferrante vera Paolo I l mrt- ili Miciamomlo
H iU im la nli-nll ili Bofcerto Malatmta SW MIO.

K>ruodo viappiii a Koni ili Federico I I I (U fi*!*!!.


Aiipimaioni
W |m(M rim im i-iitn dell'i raper totr Il Palrixi cifra le ir la ioni
tlc lille miprvltii- podeatA nel criatianeaimo M044I. Ii rl*r tr.it la w
.-'nperatiire m i papa 404 4M.
I-a guerra |*r Himini ronfi ita Ielle mi li rie |>a|ali lealt ilei
Vm edani 408 409.
7- La rafcifa 41 N rf rapente I nrtaiiatl (irta la p i n llaai Ivrea la Italia la
Umeeala. Cantrrlmrala a B a r r f lr 4rUa dait 41 4oca 41 Irrtara. Rrpm
ttaa nmrtr 4(1 papa.

Ka (torta mento ilella dulia tu rea Paola l i ckiama al aurrnnn


n atala di Segnu-m ii- fo m e n t o l-gli Italiani (IO Ila .
Zelo ili Paolo I I di fronte al perirofa la tra rirro la tr ilei I I I *
'muti _ ronlrgn ilr f li tifati italian i 413 41.
Pr. Piero lumini in legali- alla dieta di K a tilm a tra tta tile
l a a l l circa al m rm rm da p m ria n i alla rroria la I nata lleri di
M li amo in p rrlrolo 11-V417.
Conferimento della Ugnila di dar di Ferrara a Ilan d'1Sale
<1471, aprilei 410-121.
U pirtione del roMcillo l l 7 l l arritto di K. Kami de Are
a l 421 423,
Morte impein t ia del p o a lr ln i l 471. lo g lio i ma tomba 133 133.
<(Indiai Anale intorno a Pardo I I (m a r ai ra a ln m a r di fm a lr
*1 rimmeimcaio r alla jneatkme ta ira p a e t w i U prioeiprara di
Pmdo II. lai S ia lo puntitelo, aalo dei p M n g lti e dei permani
14 33138.
I.IH K n I I I .
SISTO IV. 1471-1404.
1 l * ramai papi i W B a a * 1*71 (a n m a m i n i a tila r p i W atti 41 t a t r m 41
*** IV W a tata par caia* alti u I tarata. l u m i 4r*a ta n a n w M i p f ria.

M tk a n m lit ia a r | r m l r alla m orie di Paola I I la d iid i nella


" f a * p rrtrw del Romani 139 30.
*i|*airtaaM deUVWm a lo italiana nel a rra ('J lr ft a fie n o s e

.tumart<>

iui

ti Fwurnrw Irtu ll*rrr (g .*! 14711 rvtaiioul tolte lallArrMrk


di H i i i i M IU ihi circa ijtinii rln in n r (>1I UU.
t'a r r ir r v lr U > t ir di Sialo IV min a ttivit rontr riformatoridrll'ItnliM - r ruow b ftr r a lo 431-137.
ta r- n r r M da Siato IV ai m i r lr lio r l IV rvilil lanciata la
Patria 11
la inr**uM*fcfw drl papa 43H 440.
A fim ilin iilr iu d i *k I ii IV ,
Frrrantr ili Napoli rvla*ioui
amirfcrrotl rnn H tilrtu n Maria H fu ru r Un*n* h>* Medici 441-4-4J.
/ r i W papa prr la "|>|>n(i>aiinr dri Turriti nomina di cinquiIresti 41 1 444 It. <*rt..i*r in l 'n w i a , il MorgU uri In S|Mttfiia. il K a r t
in ( I r f M i i l a I4 1 IU *
A IM Im
I di Mia lu t t i rm riata prr >>!*- ilei papa mie cri ni
drl la atraaa 4 4M. U rla li. di M alo IV culla chiraa o rirn talr 4 5 1 4 .

>. t du ini

ii

4*4 RtarK. tt attuisi I 4. (Ma.

t w> agmarriu ta l M a r n a i parenti di K M o IV l& l 4.Vi


lilnftaat M ia R m rt m I V t n Ria r i amarotl ttrl aam> t d lr (i
1471 dir**rirr> 4 1 * 4 l a m i Ir Hat ira di liln lia n o 4.V* 4.Y P ir t r
K ia ii rardiaal di M W M Ita troppo f animai r a riM la k a di
la i l K I
a * a K<tM pv* I m a o n di Aragona (1473. giu gn
4*1 4*4
W>r> ' 1 *> pntillr alrrtta rcU M w c o Napoli 4*4 4*5.
Urariaa lU trt t f i I n i d rl rardiaalr d i 8. Stato, i r Unto
Riar*- ttM a r laaota 4 M 4*7 '> * * > di l*i*-lro K ta n ta ra fa lla
H a ll r a w B n r prraaalam (1474, svettai 471.
L Ra Ci*MMaaa t la i a ir n
Kanifta f fi4*%* r Di a i k Raaa Tw M i
a*aa Ma* >a1ia t a i n n i a a l ( a k a a .la n m a r iT I M m
r<m Ha t a t e a ft ila a a M <at afca la m iai S a n a i **a Anna.
La la* M > 1 1 '
11 (411
D i l u i i KiarW r t li* | i * a M ia K*>rrr. rrr.ll d i l l r t r Ria
Ha 473 473.
* * f c a a drl i I rtMiaaa di | i a M R X o n i f i la Naau
47X 47*
l
d 'i r t a la Roaaa I X
C a | a ( u drl nwri i t i a l i i a drlla Km rr r a rill athria U q a irtr
rW alaillta la T t> M M <fcti Xf-Ortiai - Ntrriri V itrlli y - , ||,
di ( i m d i l <m irlb l 'M i ( t a
di F irm a M ila. a a o ti
a i a . * di N V U riti 477 47
' I r * ! d ia ra l* dt*ra di l t**ao r d ao* * l u la t a f a li o
a a a i drlla Bu m *
awnr** t i r l i fot papa 4 * M 2 .
U Sa d rl J i-winaM 1474 n r r a ilit ia M rrM.tr*. | osala
UrdF 4X1
l l a n | t il m l i f t
ta i* a M * rt

V A *** la N a a m tana** * - --| | | |


ia t ati . (Ma a |*na >ala i t n v

U r i 41 t U arllia i a to 4 I t a u txmm p tvp a rrta r p Il g tl*lr


drl | V air **a t m i n i lanata* di r k W rm tr prr
I H M * I 4r| *ta4w W r l l l iin * r drllr na.tr b i l i a IU ria a o
tW M a di K*>aa* 4M l *

V in a io li Form ulo II \i|Htli a Roma m- Im itativo a-grolo


rol |upa 4S i 4X1.
Il m i n i n o loi |iollcgrini poi giubileo
prinripm rlii
In Itonui 4 8 H 9 I. O i w i u i H I R ovair diventa pn*frtti lolla citt
ntrimitini' loll'uutio giubilare IMI 4!f.'.
I railuta li Calla * In gui-rm (urr l!rj r.:i. Hiaio l\' rimpie li
In n iir h II- a g g n *io ii Irgli i n d i r l i il proprio l u i w , ma ne puoi
>irri*|*>*tii gitidisio toM'Ammanati 4!4 4!.Y
S. Oiijioc 4tlU ratta (M L i i n Ar* MHKL
ftk iii IV laorLa Kiua in rauaa Iella |- 1476,
dnio Irl luca li M ila n (11*0. dicembre) curo lei
ia Italia U N .
I^Mvntii Ir* M olici, fa r o r il in lu llr p i r lai
ingratitudine. P n n v ed im ra fi tem|irrati p iw i o m in i

4M :mo.

(lu p ia i M a
papa per la pare
papa, ripaga n *
Ini la H M IV

i> . Salviati n )iin tii ritmi* a iriv fa n n u di PUn ila l>*mi<. .Vii 502.
unt.-gn. ambiguo di !>>otiw> i r r ! X. V tirili l arto Fof1idcnerio
u intolligouia nm F irm a r
Inrmamiunr di dur gruppi li HI a li
lili in Italia .VC.VM.
I

La (M flM i 4il Porri <H 147*

Tm aiotio fra Kma e Fireuar tm drnar riama lirb r di U m a i

to' Modici SK.

A m U iiim r II tiindam u K ia r i *a r r r lu iiw i coi F a n i offesi ( n


rotoli Ir la l.<renito jOTi006.
U r a t " por abbaltew I Mritiri p n i k k r IH r a a f i a n l l run
" W h IV . il qualr ai dichiara d 'a cro! a i un colpo di Hiato, ma
noto OMadu la monto a Iron apentim m li di a n (i*r S M S It.
*
iiu lia n de' Modici amnadiiato <I|7K. a p rilo >. I n * t > i no a aalto
* pnaiaionr dogli m i a iarni 511 | .t

iaIU io Ana Ir M illa p a rir a rn ia da Xfcrfo IV arila congiura tri


l* a i s ta .

I. La g**rta iwcaaa la t it a t a 4Ha I i m i i a laan ri f afraila Rfta/iaal


La%l XI ralla Mata M i . Itin a ifla ib a i H r*a roa lu a w .
U mala rinarita drlla m a giara dri P i a i i w a n l i II poto* di U
* 114.
I Fiorentini lolm > la lihrriA orrWniaalira
rarrrraaiono drl carl.

ricbtorte di H M o IV , il q a a lr il I gia gao 147* tamannaira


la r ia in r i aaoi fa a tori l U l l
II Mdiurati n w ra i la litania
I ( W a t i a i d ii^ tn ia tM la r*aii
ira la /ipmojm * f'Ia rra / iM prraaop rl|n>lr ailla Francia IT "1
r l i t * am M gao di lit ig i X I m la anta Modo oar Ira d rorr
r i a a t k k r a la tm m n ir arila rn a tia i <an a tta la tto di Pllppn
* i'n m a la n .*.19 X" 4
Kwlo IV corra pcntr*4*r p ir a n Fi d a to I I I argnciall Irgli
a av ar i atoci ia K aa gran aio t o a al maggio 117* 5-4 >

Sommari-'

tv

II. t l l h M rcclniovlka 41 Stai IV e tua iilaa* io lavare 4t*N M W mcndkanli


Proowavr H cullo drlla V rrfkir. Suo cotilrf 41 troalr alta Ift'uK If iMir 41
'r t | M c alla riforma Srcolor irrottoti 4>l S o m Canefto. O M Itla Hoair tnIodio
a iM o IV coma puntip* cIvi Ir r4 tlrla li< o

Favori n m rrM i fin SU to IV ( li O nlini ti*'uli-a riti il mttrr


"/num n tiivit i|iiaut<> ni Ir niiamioni <lim*j{in> li rU ta b ilirr l'uuionr
i i r i m l i n r Iri Km uff-mun J771W .
i 'm m iiu m x ' iii iinliilt*<'ii(4' rurtt prr il li* in m ito r II conio
urgim lu t M||ttlla Hi litui irti.V -.* h ito IV nuintirtir pun U
ttrina Iella <hi.i r lim r a llo il m m lli-rr u*. r r iiir tirilo ri Mi tu
or irrliK M liiu U S s M i.
Promozioni' Irl ru llo li Muri* In |iM-tio.ir -M io I ttuuarolala
' ' no-iionr li Muri* .Vt ,VC.
tu nrvw im ii |>o|itiroirrl<Mutirttr ili H iot IV . K rla *in i rol
l nfhrria r il Pitflogalla. ('a ria m o in H |i|im . '. k M I ,
Il pa|n ili torn ir Ila ln n iiii*ln r |ogr-Ia ra ro llT r p m a
n t r in r n if Trin a ia t ir o ili i|nr<la in titn ii< H ir H ito I V m e t r o il ilu iw
I iiicim iii p ru rv ili-rv Irg li in i] u iilu ri S 93.W .
\m t|imatiiina' tirila r i fi m ia m i t r o a a ' f p a i a ila l M irro Col
Ti*, a lla t n r a .V .w i| .

Murtr ili ordinali ri*ila m m ir r l m l o R i r ) Ir tir r m u i i * i Il


IV r la m w n i r mmit la ttili ori (V tU rfki tri con i ina li r orila
Htrta fitll M i .
Hi esaminano Ir arrnor ilrll'lnfrvorura m o iri. Hotu IV larroaa
'I W M t l l i l rlrn r rropinta 6 < M ill.
Vrpotiaioo r *itrna A nanita rio Irl papo IM la B o o i r 611414.
Hpirilo li p o lir d rllIn fr-M iro 611414
Htto I V mOr rrll.-rv drllt. Hiato | > tilir io
o r r a t r prr il lar
- f ri Ir*
m k M iIi li m i p rr iiapawtiir II d i o t l a a n i l n IrIla
apogiia r pnrio|crr Ir Palotli l > i w ( l ( C I .
I.OI lutnitt.Mi r w n i n li I<1In IV m i priori pr amdarv- rat r r
N t w t l m 631.
I L Urta IV pi a la 4Ho o o t o t MTartr.

/rio tino ma lr li H lo IV ootr i l l n i r r la r fll di Km a a rro


Wo tiri rioouar i o lo art Un. r IrU rfa ri. S S
- .\rrirfciorot. tirila H iW iu lfr \ a tirooa r oprrtnra Irlla In n o
'a . poMttim Ito .. l'U lio a r H Matifmdi raaor ptadrtti tirila
' * '* * a - I . A r r t n . m-frr-i., poofiftrto r lampliaaaraK. IHIa llib li
V a lk o n a < C 0
Violi lai! a*ti oawOMii l'A n r m ^ a b .
il R c iu a m la o o f i > C I
' il i oH rooopn . . r W K ii a m o ila 4r* I n o l i CSI 4X3 A lterigia
' * * W o W i II Frlrlfo. a r* Ir putrii p i n o t i # litarrt* i t r t o l )
fc <Vi M ir r a li la K > u l . i n o l r o i a n a u t a rinnp> C C IC K

UH

( ' r t M n 1%'
II Plaltaa Ir V ite ilrt C ip i W-1 l*L<
9 I a ranm lU di due u w o II
funrmlt d rl l ialina r.nlra|

prati la K oM K M .
ft. I, r^ . 4 di M a l IV , Mptrr d r l l 'a l t l l l l * r i M ic a uri XV i r
da MO.
H ln B M iitaac n i t l M I I a n i o di l<*>a
u u r ro * in itin i di
tm tr *11 4 ? l ' I M r W di r i W |icr <.| ra del papa r >lrl rardlaall
r m t m h a l 'W cardinal t iia lU a di iln d t a fr r r a i mi Ita ti fil. W
T > * 1 d i rardlaall. U itort di t n l i u m in K*>m* .................... drl
r.MIMdaIr di * * p . n 6*4 I I .ir m i..h i di M ia IV a rilo l a i
IN a iilH a a a i * * * lil drlla n a n jirri art lai ina t l 5 .
M M IV
tirila H ita ra
Uri..**, da Kwrll S 5 U .
U i C k|^rlU K t a lM D k n akah w dr' lio lri lai d m ifa x io a r
a a n a a im . i n i ra il I dH pw|>* r gli a f i w r t l nrllr |>anrli <IHla rapfwlla
Mutina 11 7 . I r Id w faalam ralali Irgli a fiw c k l m aral! drlla
M a lia * 7 T I

* Kt

MMMWR W

S!

Mt" W i k I

'>
. a

II

**

U i

W | t H*l|

*** *

-** ->

<K*I

its

* * *

H <

<c.

* 4

M M i i w

II *U <*ta.|
ti nj .i

tt
m

* H

M il M O

tl W

! * <

M l. l *> -MH

Il

n *H
M

M y

II U

M*,|

m - * R - * K |M < i*4 M W U II L| ).!

* B tt - m u

< im k

m ~ i *> I I l I l M * j

il!!

p ;n

W-M

tl

j r. j

n m
ti

**

I* I l V I M ,|

" M M t w I M K *< > M | * * t* II < u M m


- I IK ' H
* <M M i | II 44 M 4

*j 3

d ^ I *tj
IM

IC M W

MCtl n M . CI

u n n i !

tt

ItfMMEI *
J 1-M

* c t t < c m m
h i
C t l 1 M H K. M I
III
g t l M M K W M * I I I
H M t p Ul M .|| HR IP

*
-utR

lMw|i* H -VI .!

III <H M

C ll M > I M i

'

III

n Il VI M J a

U + f^MJ-ni Il VI M,|

m -m m
i l v i m .| .
4 M .I
|| V| K |
M M . I M|.W| II I l H.I M .|
M I *>! Jl-JWM. * I l M M .| t

* * * * * *
*
v*$1 ops
* r Mj-w * o i . i K -fu i i* iM iiv e

v*t I

am
: M H

Il

* M

II

M "

MIR 0

P M*.*#

i\ o iz v > i\ m o :>

"

IIUJU.I M I I , )

..............................................................................

ii.M in t iv .u

0ll

n i t N W M|> U |tf M M M tu .l li., r. . ) , .

V
M

M M tur# Il I*W I! "M Il VI MKt ,

*|M4 * C --m*U

I is li

u i

I l V I * U

OM*| H M Mm

9 1

a maaxi

*in | | l**l MMU*%f

il x m iv i x m i

M i mMmm

mt

'

X
1C
*K

'

* *

'

* W M *
. H i *** i t * * . *

M l W >M d

w n

wrwwewiw ?
i

w r*~

* II VI K l

t u t **<
* K k * ! "I
IM I '< *" I l WMIM <* *! T >*! N * " * IU H
M l **- V 'H M D I i .. <f>
WWW******
. . . .
W i up W S i * H | I l U

VK

tH*

*
I II

*W 'U

-*

*** m m

'" m m

W
4
|^

IMI
i V M m

a t ..................................................................................... m i < #
** *
* W ^ n - *"*41 || >vl * M W
1 ..................................................................... *
*
IU I *W
' 1 -f u
* - il w u a H u m i a
I:

IM I M l* i MM

W M

M M . w rr Il VI " 4

Mt * #
MM *** E " M

IM I " M " M " W H

II <U K l * i

* !

* r * * r * l i "vi *U V
i*** II I

i r * l **-11

M l M M
I# #>i^|^|

nu^ j

fj

> *
M l M M - 1 * M * U M M t i < i | I < f W
: * '
Ml * I
tr *>\ M U * I l V I 4
W
M I *** t
* h* * M I I - U S I
Um '
* M l * | ' " M
*'14 M "114 i m . * |t 14 * M
mm
M l 1 M
*< * U * 1 1 1 1 " K l
W * * ............................................................................................ M I F

"

vi -

*m iM k < M < m il 14 **4 M

t .....................................................
* -ie n ***11 M M **

M ...........................

I*

*K

I* I K ! w 4
' * .................................

y ,
I
** r * W

Il

* 11 I *

* MV
-

H t

H H

* * M mm m a

( I

M *

w:

M TM

I tM I

*!# * * M

................................................................8(1 M H M I ' M U
* M

M>
-n , .

tl
. . .

M * * > B

C 1 M M M * # l M > M II 4 M
. .
p u o i

IK I

M 1 |

K K * * U
a - v I* I l
M ..................................................................
SI I M *
M > n * m im mm m
m *m
* -w
I ..................................................................
*
e n O M M M
K M K m * I M rnm * * * M * *-M
{.
U 1M>

*"

n j i ........................... *
* *s

IM

Il M
K l H
m m - C *>

M m *tJ t I mrn m - t i M M

UM * * * * *

I*

*.
**;
S

M .* R

* | >

**I

............................... .....

HK M

' H *

..................... Ctl - * I ' M U

- * |

M *4
* "*
< * U
Wf *
1 4 t*
t r 1 * *
I*

Il

* * , ~f.
I l *ni * 4 S

O M U Il v i *fcl| IS

IkHinn.nli in!lil namnilMil d'Antlitl

im

17 m iu . 4 r t'.ir n ll.i r n t t w n fim a . i h n <11 M iln. Ilu aa. I g n


lala IK K

.................................................................................

I*s

i**

'Ja. II unllnal IWwartuu* l*ai* lio II. V h m Ii j lglk> I M )


. TIO
K X II rafdlual lh*aariur a la|* lio II. V n M ia . J< hwfta IMQ .
. .713
> M r ! * la IN*iirriiM-ll a f r r * o K h im . lora di M ita . h m w .
7 agoat i i m .................................................................................................... 7ia
> * . II Cardinal Hwaartuw al ran lla a lr A i u w u l l . t i n l a. > aaWu I M t
l i l o r u a l IT H m A n iia lr m - alia m i r l m n Hartara 41 M aaloi ll w u .

TU

.m.4>rr | 4 3 ............................................................................................. . 7 1 7
n l ' in 1*1 I I a Krti-*ti. I <11 M m n h u n . i i w m iU l l i U n W M li*aa.
M> aorm itm - i o n
<U. A4aU* di Naaaaa, ar. lt di M a p m w a >>nn*o I 41 ^ t< oaal*rr
di lllllv*idariiu. Map>Baa. SI |nuMk. 1 4 f t 4 .....................................

717
71*

1. I t i a 1*1 II KaM aa H n r l. Ia ta u p n l l t r t e a ( h a * M w p * 4 rir. I I M itw a i I 4 > V 4 .......................................................................... 71


MU. I-ai* I I || a l aM aa ltarl Mtaaa. 4 m ar IK U . . . . . .
7
I I II Kaldanu llrart. Mrna % a u H e 1 1 6 ................................
7
*14. I I I I a la M a n . Hmrt Wnta. oauxta 1 4 * 4 ..................................... 791
MI , 1 m r d r l'a r r H I a I r t H T * . . nf.<va 4ara 41 Milana I b m . * a l
*1 | I 4 4 4 | ................................................................................................... 721

" O - I t i^ H I o 41 rtfnrm* 41 I T I I 30 macrw. 4 < IK K


. . . .
735
* l*a|a 1*1 I I a l*tar 4 p I M k l Aa . a *r
I 4M
. . . .
7
<f*<rfc> lu lll N n a . a m 15 a * l M
.
. . . . .
7
'** I* i . i' t<a> 4H Cna.aiim tartl 41 h I I aH I W II* IW 6 4Hla
W M M x a Vatlraaa
...................................................................................... 73*
II ranltaal

Ab

o t m ii

l 'r a a r r

M n a

4a

a la

aurtawa

n a

I < m i l ' 1444

II ra rd lM l I a a a
I4M
4

I a ln U a I M I
l v n a A r r lm la a a

.
.

Mita..

K-aa
W

a aaa |a4w
.

l4 n ln
.

J4aaa n |V4raa Aw l i a M a a alta i l a

Itartr

41
.

41

a a
.

M m la ta

Ib a .
.

7X1

4 4
.

H artar 41 M aatw a

flU

* * . I *4141 I W
W l
51 l a m l a i 4r AiM Ia Ma a n t a a Hartara 41 a a lM a W nm. 4 1
M 14*4
................................................................................................... 714
** T H a i t o M ra< a l~iaa m u * > * * . 4 a 41 M I m
t a a . 31 at*

1444

..................................................................................................................7SS

*3 II rir4*aal
c a r it a a aa* a h la a w r t M a U n t a n 41 I b a l M *
H^aaa. 2^ 4fcra^4*' 14*4
. . . . .
h * > I t a la I I al 4 -a r r W M M a I t a a r *1 M a l * 41 l * M la
% 4 ! 1474 S i ...................................................... ............................................. 7S
'* b r t t a M a a irV * alta "tama a ( a l a 41 * Mata . . . . . .
71
A tara ta. 4r A M I > alia a a o t a H artar 41 I b a t a t t a a 31 a
a to 1 4 4 C . ................................................................................................... 73*4
*

A a M ta a a 4a t a t a a r n m ^ m . M ta * 4 t a 4i M il*... IS -a 31
aaaita i c e ........................................................ .................................... , 7 * 7
It a a I M I I al * r M > t a a M or m w S m i . I M i
.
. 7*7
N t a f c a * t*> l ' a a a a * 4a Jar * f in m ata ............. | .... I a m X I

W la t a 3 a a ra I M

73*

ni
1* r f * rto b II *-

II 9 apcUr i ......................"**'

1* f t a -t a M a*4 I V . 4* M4*rt Kmm


a || rantena! tUmemm I ! *

flm

I * 41 * * "

?*
'

..........................................................................
im u n * *1 m r r W w lb t ln > 41 Maniota

*1 II

. r

Marn. I I

............................................................................................ ***

ay. Kart. 4* M t m r k i* alta


M

IA maggU> I *

i H a rta n U Maniota

II > N l w l 'ii aaaa a tmrn |a4it. II M i t t a *


Haia. T ^ a M k * I HIT

T "

I o m I t o 41 Maniota

.H l
4 M
Hlnartan a Jaira*. Marta M nna. a ra <11 Milano Itana. S fa*
Wah lita
A AaaaatMtaa 4 Katai* a <ialaan Mara *f**n< 'Iw a 41 M llaa liorna.
a M M I IM>
. . , .......................................................... *41
l M

M w t a Wan Mana atora* 4ara 41 Milano lUxan. 3 (>


IM
.
.
................................................. t

*t Aa* r lnn* a al na
Mana *6>na. 4an* 41 Miln Itiiaa.
a r a I I
.................................................... 1 *
<* l-apa r t a > I I a r i x * R m b. 1 nmcct u e * ................................ 1 *
u t n a t M l l a t a w 4 ara 41 Mi * a H aa. a Incito 1 1 .
. TS
m TtaMMMa . 4 tal rtawna l . aaati. 9 * 4 l t ........................... TV
II M
I t i n Am aW aat alh> a a ir ta a Hartara 4l M ialm t. Un ,

M i

l'a ta IV W II a H i m lUaaa. 4 a r o i w
l% n

IW

I I al t a

................................... TC

***. * I b , a 1vara la

lUxna

30 mmg

*fc* IM
.
................................................................................. TM

l> H I t a I I *| H t a f c * M W 4 l a n b lln , I I (ra n a l U T I


TM
11 * * i M l liw*t*s a a i 4 n H u a i, IT a*aat I I T I
T3
6 l a I t a II aaH ataan 41 M I t a a 3 ra nal U T I
. TI*
* 1*1* I V * I I al -*** Ma i r 41 I U . Ulaaatalltaa ta ta l lt wa.
3P gaan.H i t l t l
T3A

> **

*V * Ita4* I I ni ** M u . M i OlaantallM a
b a .
13 m
M f l ..................................................................... .....
.
. T
lapa I V * II al r > w a M * 41 t a M * M * . | a i* UT1 . .
T3H
|| m * l r * a a m t a t o M m . H apvtt U TI . . .
. TM
IVpa I V * I I a O M a ta II a a a t a . 41 I t a a a a ir in w m 4 T >
*n H a I* aprU M I
........................................ T3T
N a I V V |l 1 a K n l r I W lia M It a a . 91 d a ca * IIT I
. VK
h * IV A . I I * I M 4an 41 H i m It a a . 1 la c . IIT t ,
.
. T *
U p a IV -* II a l t a i . l . r * H m t a M IUa*a U h t i U TI .
. 7
IVpa IV-fc. || a t a a a ra 41 H m n R m h f i U TI
t
h tw lv A I I al M H t a A M t a
R t t t a a N * a * la
4W l l
. .
. ; ..
............................ .................................. 3 ,

m
tan
!M
W
ta
ta
Ittt.
tal.
1

II al * a Hara 41 M""fca H aa. a a n a 1IT1

I k * n a I t a a 4

. rw

a ;* !* M a r* * U rm . -ta i 41 Mttaa-

* M t a . K T I ................................................................................ rsm
*ta t a l nal Harto** M U T I
. . . . . .
I

'%m M 'x k a ta h M it a -* ***. Marta m . 4 r 41 MMaaHi-aa. * aawnllM. U TI

. .

. T*B

Ihw-itiiM-utl lix-dill r <


-<iuitul>a<i<-l <1 Antli II
III

SMo IV a lia lra u u Maria M u n i , dura 41 M lk a Kuana. 1 agi*


<u 1471
,
............................................................................................. r
M r'xlrino <la IVulmuMll

a alm u ii Maria

rat

S f r n t . dora dl M llum

(ma. 3> apMXx 1 1 7 1 .........................................................................


TOS
la i K M IV a ialra* . Maria Sf..na, dura dl M lU t. Hotua.
23 fia so" I M
............................................................................................. 7*4
111 l'ai* Sli<> IV a Calrarau Maria to n a , dora dl Mllaao N m .
........................... .
...........................................................T l
22 sinon 1472
Il Iapa lx o IV a (ialaixan Maria Kforaa. dora 41 MUaa liorna,
24 M dira tu 1 4 7 ............................................................................................. 7*4
11 C ita s u t IV a Calm za Maria !*f>ra. dora 41 MUaaa II w m . 2
inbrv 1473
..........................................................................
7
l i . Iapa Si,, |V a aIr a n Marin * torta, d m 41 Milano IUaa. I d u
l a i 14,4
.

.
,

.
f
tv l'a i s M a IV a i . a W u Maria Hforaa. 4 ora 41 Milano Ihrtaa. 23 lu
Oto 1474
...........................................................................................................7
l'n j Hiato IV a <Jaira o*. Marta Kfnna. tara 41 Mllaao Kaaaa, la
I

tMa 1474

...................................... ...............................................

** l'a , K M IV a tlalraxao Marin r . dara 41 Mllaao . 3* la


Bllo 14*4
1-1 I'apa .Hiato IV a a lr a n Marta a . dora 41 MUaa Haaaa. lu <*.
tA^a 1474 . . . a . . . . . . . . . . .
33T
>-2 l apa Mat IV a I V n r r H..ma 21 ntluM 1 4 ........................................ 747
*'J lu -la iliw d n t l la r taII tullaar-! a H u a aMIa g la n a <M t a n t Kl
r-nan a apnir U T .......................................................................................70*
tllrrtim i, (Vit- dl A Martlan. alla an + aaa Hartara 41 Maat*a
alla n a d v n i <1*4 l*an i U n a , a t iu llr I I T
. . . . . .
*
a iMmufa-tar dl M rin IV (* r IJ r t w h a 4r
a A M m ia r lit ta K
aaaaj |wvwa. l l a t a n l M r l < d r v III | 4*raad H 147* . . . .
77
* I V l i l i l r a ^ M t e l a n m a a r It-aan. 3 aaara 1 4 ........................... 773
w . I V n ' i i n ra w M a a l a l i m a r Km m . 3S aartm 147
. . . .
773
I'apa D M IV a l a id X I. I 41 l'IM r la Haaaa. 4 at*1W 147 .
.
. 773
Il raftoat tiMlaaa < M a R m m t a l a W X I. i 41 Fm arta M a ,
7 aprtlr 1 4 7 .................................. ......
772
I'apa U M a IV al 4ara l l l r H I 41 % > 4 a . Riwvm ta aa ta r
M* !*>!
.................................................................................................... ...... 77S
l *l Ili|a n > IV al lral- 4aOa M u wn n ala i r ai l !><* IW r
rtax . la tpiafc- I t i
. . . . . . . . . . . . .
773
R!* I'apa !** I V a d la f a n t a r*4artn> I I I Haaaa. 4 a a o t e I4C
774
!|* Il rarlta al r iw a ia ia a r 4 a r t < I 41 i l w M Rm u I I atwaa
I* 1 0 3 .................................. ...... ................................................................. 774
'** r w a Ma*a IV al 4 M 41 Milaa Haaaa. 4 ama> I
.
.
.
.
.
S
l>pa W IV al 4aa 41 M ilaa. Hm m . % af*Ur I M
. . . . .

^ N IT al a a 4i MUaa* lUaaa 1 a***, i r e . . . . .


liara n a . IV al n 41 Mitaa Kaaaa. i l aratl l a ...........................774
* Iapa m * . IV al 4ara 4 M Aaa H . 1 a a n h > laO . . . . .
77
* K itM aaa. K ta * . al ama 41 M Uaa. Haaaa. 7 irr I W
. . .
77

77
77
771

U l l> | * Mai* I* >! Ml r wfcrtr III II ml . H


t e l'*w toto IV t i 4 t M ite. H , M taBtt- lM

I I IV *
IM l t
l*& I V
IM H m
I l i IV |*

Mate
itoto
MM
tot*
Itoli

I t i IM te

IV
IV
IV
tv
IV

t l torti
al t o i
> t o i
al t o *
I t o t

IV I*

M ite
<ft M ite .
M ite ,
M toaa
Mite*

teto IV

I m

IH "

1*0

M m. 3 t r i H

. I
t o n , 3 r u . * tMR
I m
s tato* ia
Ite to . U

m tt I iw li

i* ' M i t i

INDICE
DEGLI ARC H IVI K DKLLK COLLEZIONI DI CODICI
D I C t 'I M I 8 0 X 0 NKM V IT O

K a i u u n II 1 h i I n i r r a 41 B o r g o ( a 7. S I ,

Aut. B i b l i o t e c a S I
' " W i . A r c h i v i o v c m c o v l l c 2
A r r h l r l v c i v i c o OT. SUI

'u . B i b l i o t e c a
Il
M a r i a T T l
tx n a n s ia i

C llItlU

F u i.

B iblioteca

di
4*1

131. MS.

l ' i v m u . B i b l i o t e c a 331. MS. S34

<U
B i b l i o t e c a 41 N l a l o I A

ia i. a i . a m

A r c h i v i * <11 m a i 1*7
>***. R l k l l t l r r a r i v i r a *<
N a t i l i i r r i t i l a 41 l a i *
a
a. . m m
S i w . t.

4M
rh a m u . B ib lio t e c a la g e l la a l
r a 371. 12
f u , H l h l t * l r r a 4e I
j>e 4 a
I r 8 . 141. t

M
m i

a r t >t. 1. i7. w c i<. vm. <7 .

1 .
m K a
w a i:
a m t io m w m
7 7sa
Biblioteca
A I b r a 1 1a a a
7.
Biblioteca i * l r a r ( l i a r l a
Il

H
A
4
I Ift
S II. S i 3*1. sin. t ( 7 i M
Haw. A r c h i ! * p r r o c *h I a I
41 l i M a r i t a *
< 4

l ' u m i M . H l b l l a t c r a 4 r l Car*
l > a 4 * h r I a l M J a l l e g e SIA
w ia r t m o
im nlta l.
Iiibllatrca
IL&
In t-M u . A r c h i v i * c i v i c a ISt
rk M tu
A rchivi* r i v ir a i
IH
t * m *. 72. la ta u m . i l t t .

I n w a i a. A r c h i

lUMtaVa** B i b l i o t e c a 331
A r c h i v i * 41 t l l a l * i at
l m B i b l i o t e c a ci S i
l M M B i b l i o t e c a S . J
A r c h i v i * 41 l a i * U h
a R M M
141. I*. 440, 877.
K a x a u if . t l l h t l * l c c a
rta iia i

Archivi*

* l w

tt

r* a a l>

UT
B iblioteca

' 1 aaaa a w M tfc II Iv K i t o n


* la r l a
aarora a*a Ma.

IA S I

a l a a *

C e ai a a I r

a a a h l M l n l l !

iti V* I * U1 "i * ** *>* .

k ' m

tK a s m

w
x * a n * ** a *
imk va s t s < *- aw
v a * u s t t s 'm k sm
MMi * a w * v a I * t

H * va*
ate wat
m t w
<M w *

> ta

a * 'a * * i s * % v t * *
m
a \ o t o -a a
r a t a i > n i n * a i* * *

IH

n t w

M va

tk

'X x w r a ; \K ; w
ve k
s e 'w n > a
x 'tu c te vtc vve vaB "tac
* e

ue

a c 9 t

az

1K VK '

:k
t8

ves a is v is l i s '. u

a :

TB

nr v t

: vai i ii vt a i vt a t
t i w Vil II III 1*1 m va
a v i i ti vn k a v t
u v* a i t a a t
II

L > * * * * 0
VC8

SKI

| a * 1 * 1

!*M

* l * 1f

1 XH

a VMS * 1* 1141 *******t!


i
11

IJ

TI !
i

ii

I I M I V

a ve
i * r i* a * * * i * i i n

t u *N
I** * I M * * * V * * w j

ase i m i
*a t * m m
a
i * * * * * i * h <mm
t M W t t l VIS

# * * i i n t t
v

va

M t

te

i * * i ia * v

1 *1 1
IM I* !

<M *

1K * * * * *
* '* a * n v i a >* -i*!

I* *

H r t K V * > * t* I W

a c * w c K

*4

r o m m v

va ti o

n v* iM *M n j
EH

it t

* * | * 1 I<II<<III

ve n i u i a h i h h i i
IU U 1 *W IW
t e '*

w i nw h

i v m t a i v e
u e " i * ii * i * h v

l M < M

' * n
wt

<*1* 1111

iM

*s * i * i
i

*1

t r im * i
o?; %kx v i i > u v

4 || l * |it
IP

1n iin

* v

r . i m

4 |*||f|ft| tw ari

U VW! liI * I R
l * I M 1tl VMMaaateHl

1*1
| 1 I | 1 * | o

.**I"|I<IIH

-*

i| l* | * X

**1 *1 1 1 1
tt

va aa a a vae a i ai tsi
v i i a v* a va v* ta te v* n
i * * * * 1
<*1* 1 1 1 1
ta mt vm ri te& ' m v e
i a l t e t e 'W W B i 'M
v va? sog m e m

va# v i * w

<M t a v a 4 i l ti a*
* ih w w * tet ve* te* vi*
x a y a an w t e ' t e w
- a -aw k v vas ' i i<e w r

te v
Ti

lis 1 ten u i a* va

t W

!1 a

M te

VI l V * 1* 1* I* * | * n * v

re

re te s ari V I T i *
** < ]

* | | lv

m " t-n* ro-iMir *a*a * tre** te "i

te *M
m oi

Iluiin- ibfll archivi c drlk IMoal M Ud


T . T 40. 731

733-754. 7.VI . 7 il.

U u o i.

::* T 7 i im .

B i b l i o t e c a c i v i c a ML
W

M x n u M i 4 Ol. B i b l i o t e c a r a

- ..ccblalo &1H

A**. H l t . l l o l v c a A o . b r o . l a n a
> . 13. H. 7 . 7. 0. 6. IW . UO.
U 4 IM . HM. 17*. 1 . M a 232
>42 M I 244. 244 247 X 253.
S A S U MB. 3 0 . * * . M
M .
a l w v aw . s p i .
1 33*. 3M . 440. 4M . 330. 352
MN. 304. 31. 612. 4M > C .
>710. 722 733. 7*5. 757,
Hlblioirca
41 B r e r a
>*4 a i .
Trito la lo

A r c h iv io di R t i t v t

,*** m ' n V , m

MoirrcrVAaMn*. H l b l l . t e c . I M
M ovTvri u u i a A r c h i v i o c a p i t o l a r o S U . 71* 77. m

3M.

IBI.

1 . Ha. t u . 1 M A I4
i r . san tm . 232 s a s n . m h
M I . H i 344. 247. MB. S I
SC. 3SI S U . 204 M A 3 M Ma

2*4 771. 373. 774.


M 7.3H .3M . 1 .
et A
M m
Hi. M ri. M .
M M7. SM 04
M | . 4*2 W
M HI e H i
MI. 44 M l BM
MA ?. M . 472

t w BC A

B ib lio te c a

*4.
270.

7.

....

C tBM fl m

H c * i. A r c h i v i

* * .

MI

*2S- mi

l i m i l a R i k l U U a 41 l l l a l a 13.
e <T
1 . |7n. S I. 30.

IO .

14. W. 40. 44. 47. A so. M 37. M .


. T i n . M . O . H M i f f . *>.
m
M

** *'* m

IH U U H

*V K>. II. 12. 13, 14, 13. 1*1. 1. 21. 94

Hlblloloca
r >4

41 M i a i 21.
t v m i . sba.

ttu a :i. im

472 477. 47* 44 *7 4W 323 7 .


33. 540. 4M.
M i. UH. M7. 3
37. 371. 372 7*. 574. #74. 374 I .

A r c h i v i o 138

M tt. H l b l l u i r e a 331
Il I b l I o t o c a MS

'

A rch ivi

jv r

IH)

S*.
34
3A
M
411.
A4
4*4
MI.
74.
M.

MI. M 2 1
31. 414 31.
S i HT. M .
M M M
12 32 M
M M 4ML
I H +48. Mi
44 Hi 4*4
4 ^ 77, 47*.
404 MI. M2
> a . a, n. s m , a?.
av M
M . S i M
M
M 4BH
l a M H M
T14 T .
a 7M 734 74174B 73 7M -TM
a M i. m L . 777. 774 774 7 M 7T7.
M
|

IVr Ir a i a mi 4a a n i*
H d .4 1 . t r n . a l <4 M I )

Itlbllotoca
Hraacac
t l i a a 7
H l b l l o l o c a K a t l v i a l * 42
X nvnn
H n mai',. A r c h i *
tlo lM
X iu u a ia tL R l k l l a i r c a 4 o l p r l * .

**

D l l t l h a l l , *

* - - . A rchivio c i r c a .
r l o l o 14 IA . H . 42
0m m m m m am
iH m I n .

< h tn
(hrao

r u o li.

A rcM a l.
in

.1 .1 * .

H lblloloca S I
H lblloloca S i
H lb llo lo ca Hodloyaaa

H lb llo lo c a c a p it o la r e
i. M . M
H lb llo lo c a
. .1 v . r a l l a r ia
2 . Mt. *2 Mi. M
r u m i A r c h i v i * 41 l a i .
H l b l l o l o c a C . l a . s a l o 114
r u t t i A r c h i v i * R a t l o t a l o 4M
H l h L 4 I * A r a o s a l 231
nihi d.iriatlt.t. *m
H l b l l o l o c o . a a l o a a l . 4. 4
12 14 14 M M St. 2?. 37. 4 47.
S. *,. 72 74 U H 221. 223 SM. 3M.
Jffla. 3BA S M M I. MB. SM. * 4 IT I.
M W X , . 7B

|4 b* * 0 1 W*hl

itn

1. K . I uu, IDI.
I l i lift UT. Il*,
I S I3ft 12?, I
ia> 147. I . iaft

MB. M
A trklV I*

4*I f l f l I . U

C3,

m k l U u n f * k * l I l *7?
r M . M m * M l U d l t Mt II .

ICC.
lift
13.
iaft
Ift I. t>e t u in .
A 310. 313.

m.

!
1
I3ft
itt.
ift
SUL

122. t 4

I4ft 141
i*w
iw: w *
314. 31.

; # # , (.
3 . 341 ST. Sa sa . 3*7. 3 .

!**. m k l U U M * t * * a l i * r l

m . vT. I . XV. 3 384. SSft

m i. e ,
aran. Ti. sr s n sT.
A. Ila 411 4IA 417. 41

*43.

n * H iiiik iu i* M r * r i * a * a r r i
"*> 331

hMM R l k l U l t n l < f r l >


r i a n i ast
i r c k l t l * 41 II

Ift

R ,

4 ft

M 4 a. MIft 444 44?. 44. 44


47?. 4M. W . 4M.
a : 44T. W

41?, aonas3.aaa.S34

sm. mr. ft** as?,


V

>*<*>

H lk lltlin

4*'

341.

av asri. STx a s an?.

t*
4% 41*

ih

B lk lla lt*

r it u n

u #lkHl*r * l r r a * 4*
rlki* m
hiii H l k l l * l r k O i 4 k * l * * |
<* ym va. r
IM l at I r f k l t l l t
A rrk ltU

4 ilH l>

4 lall t W
u k i* i
4*i

tM

4T? t TiH 704. 7lft IO U V I I I * .

Tse r ? 7m ? ta& t
737 73ft 744 77 771. TT7. 7M T *

i r t k l t U 4 all a
a l a l i * * ft?. *

Ca a l I a

I r i k l t l * 41 ft I r l i *
A r a b i l a 41 1 * 1 * ft 14 31.
41 f t 91. II*. J f t T m S t . M I. 344
I f t *7. K
M . ? . 3 4 R 4lft
U ft f t 443 44.1 4*4 ** Mft 43.
f t 3 . a Oft 7

r *M > i*u

M Ik lU in k a :

4 IO*
l r l l t a < ! 31 M
iM k ltl* Q il*k l n >

nt

iM la la r*
TT1
IM Ia tara

i r r k l t l 4*i M i* r i ( t a

44 f t A a a l al 11 ft
A r c h iv i* t r a i m w
* * k H U aerai u r i

I K t I I I I W A

A S

A l l l a r l Mft. 734
A*c* I I r a I M W

w m
IMIatara a r t e r i a l i

7. f t

I 517 371. I . f t V
M t Mft M? *71. 4*4 atti. 72377?.
T ft 7 3

Il Ikl lattar*

| l l t k a * ' 14

Uft Uff. 3*4 37. 73*


s -.1. . a

sa, f t 5 , n

R I n R. f t
iu

iw e

* ** a a n afta taCMMu
*>

17.

tft

Il Skl I I * r *
IWM > 11. I . 4

D a*ra*faf
4ft ! l

4 S I

*1

Hlhllotcca
C o i a i K m t
i o . M2.
B i b l i o t e c a ' d i s i * 2*. 4 * 1 .3 .
V , 4411. 41. 41. 441*. 44. 401. *.
4ML . 481. M i . *2. 75. TTO*u m .
B iblioteca

0 # n In i

J\

S3

-A 4.14. 4X1. 43*1. M i. TU. 471. 730.


770.

R I b l l o t eoa

<!r I

ca rd in a l

M o rt!. 429
B i b l i o t e c a N a i l m a l r <Vlt r i o K m a u a e I e) 612. 7 3
n Ib ilotera
V a 111e 111a a
. 22. 221 47. K
4*0. 4 . TJD.
B i b l i o t e c a V a f l r a i a . M .
IT. I*. A 31. 3&. .12. * . I I* . 140.
171-17. 17*. 182. 221. 4T. 2 . 3 0 .
11*. 22 33R. XT7 .130 .8*5. -TO.
414. 4IT. 421. 4 8 48*. M X
l a 9 . a . 4M. 728 731. T M a .

T7tl7Tt.
o j i - 8 h v li I b 11 t. 41 14 1*1*1 r
M. fl*. M

B i b l i o t e c a civica S ii
a u B iblioteca 4! F r a t t e
*a a I 4
ri
P r e a c e a e a a L n * 11*1 *.
an r m Qt-MMw. A r c h i v ! M l

au. A r e h l * I 41 H t a l U. 1
*

II. o

. n H A
H. 111. I l i
> 7. K
3C S 1

57,

41

H. te 84. Hi
IM. 1* 1. ln*. 1*1
9*1144 47.
5 80 W7. 7 .

Wl.
1 .
m
7

Tuum

413,

82. 2N2. 3M
T t u r r o A r c h i v ! I v l c 42
B i b l i o t e c a ( I t l M 41
T a n ta l. B i b l i o t e c a c i v i c a I.
Il I b l l a i e c *
4el
Capitalo
4 e l D b 8 1*1. 34* TIT. T I.
B ib lio te c a 4el H m l n a r l
2M
Il I b i l o t e r a 3l,
C 231

Vtanu*. A r c h i v ! 41 t a t I
I*. SH. 88 *4 01. 84. 1*1 INT. .
Z*>.384. 7SII. 3 C . TSR. SK . X I 34A.
347. 248. X> 2S1 M T 3 M 317. 38*.
J*. 278, 3T4. MSL S3ft M T. 4*. 35,
I . M I . W7 ec tat W . 7<. 735
TXT. 737. TTT TW
M a r c i a n a U 14 3 1 I I * m
4SI. 374. 7*2
V tB W l. i n l l o t e r o 4 e I f a l t l
484 a.
* . B i b l i o t e c a l l e r l o l l a a a

221
V M U

A rc h iv ! lotrlalo

4M
A r c h i v ! 41 8 l o 4 I l H . A
343
i n t i t o l e r 41 * 10 1 fl* H
8 7 . S U . M . WB. 4M M . M . 4*7.
4 K . tm. M l , 43. 48. 84.
T M TM

B i b l i o t e c a 1*1
l t l h l l 4 c a 1*1
A r c h iv ! circonda

221

T-I,IB* 1. H 4 b l ! l e c a 4 e l C o l l l o

41 l a t e

rii

A rchiv! f lrr* l8 l8 *
B i b l i o t e c a 48 181. 3*1. 3*1
A r c h i v ! c l v l e II.
m. 1 A.
A r c h i v ! 41*
I r e t i e a l e 391
A r c h i v i * c l v l e 191 M t
** " B i b l i o t e c a 30

A rchlvlo

r i o le I M
I4lhllteca
W . M . M . M

lim

I t e r a l i arla

1*1

TITOLO COMPLETO
d l u i

OPERE RIPETUTAMENTE CITA TE 1

vc x w r 1*1. y p ld lit lin ) d t t radiarti t r t m * allq a it artifdonua I la O li


U* U U W Iw rto i H U a n u L N o n <4H 3 *41 P t r W h 1 7 3
Vntnowi. t>, 1 l un ir di S. l i r t i mmta I t a . aatfVtd *-* N - < - M *
lotwvraOro dato mira |MMUrt privati I m a a l) tUaaa M I
M M U l . r . Iltwan orti t i di r i 7 * M . l u a a l*H
'O U H U n r i c ( h i a t m i n m l * t t II. m a * < > * RaaHaa* ISSI

r ii II. Ridatala* *d Antoata da ZarMM MI.hai 1**1 t - ll l l . i


a I | n Italiota ni 14*7 (rrdl l l i u a. HW*
I t i II. h a U M Maliosi n a a M t a i l l rara ai la ia ir a f
a r i t aar
(dartilao laaadin n<a|HI d r. <Ja aa bar H ll lia aiaartaal la a M !**
t a a m . rardaalla r a tdaaiatay, rara d a n a al te annui i H ad ini n a t i
aaallnaiai w aa a tarli i l a i d i a i l*aa la i f r w f t t t l i d i
111
II.
M oliai i n a * U rlrtj PVrat h a OraUaaaa r - 4 H W ad apri
ataatira* *d Ma*. T . L t l. l a r t r a

r.

' M a . WM.TO. * * t * In c lita a d Ci M a n .


l aam i l . Q m l u . Madia Ut atf c a r n t lila
rrtttotl V lU d a a t T. I. II. Vaaaata 1 %

Mira a la * a

I*

<***

U a i . I*. Mattkte* l < M t ria 4a*ara* T W > d a d l a a M db* l i J * r


Haaitrrta. I * a a * * w aa . a l d a * 4 U . W a t t UMTi
m i . F k . O p e r a ia da a t n M B i m
a rti a a r l li w a d
a A v a a u M
IW IIw a a lM t

i na itia a a rm . Mari dada tmm h a a d al a M


X

Ita iu iil

M m n XXIII.

M<w a l i m
Ja ra m i (qpMaaia* d 1ai a ta tti la n a h l t w * a m ardlaali
I M laarlta aaO ad d i h t I I r i i i it. aartta a

MW

nfrlT

HiHu(*mrtiIr

tilalr.

!* !i*

T ltiil mm|4rtai Irllr *l*-rr r t tr liiU a n ilF rtla lr

SU

r i n v i l i , A.. Ratinarli unii arine NacfebarlAadrr antri lrvr* **aa r<atM>ml


11.^1 VII noti dm KrialK IWwvrtmn uni dir dratnrtar Krattr. Km I M i n i
tur 'rtw blrhlr drr Vrrociir rlarr IM r In t T b t l a l i i t i l i I n t . MUn
IM I narti nnimlnn-klrn juWUn l 'n t IKK
li v u i . A., lnirta ron l ialW'i-a! " ' M
Krtiaoac oad A arrkH u iw i 1
Arrt.1* ftlr Aouirrirlabn-br O fM r t r t . U T , IT I V ir a I N
R m m m m ii . a l*rotrle U r ir h w w lilr ilr 1 Mritaltrr I r W rV ii. I l i u 4 M a' L
MU Irnm nlm r HarUrkairiillgua ifct M in k'i t o i t N U ilm B ii l r i l r
Voi. | r II. Ia-I|t* IW4 l<W
R a t * . I*. Morta d'Italia T. V. Miatrna WTT.
l ' w * . IV. I M lr rrlaxiotii fra la t U n a nrtlalWa r I l M ari Orila Unica ria
IIila Hrrtila. K n rti.H iia 11.-ma 1*1*1.
Ii.ia*aai|. <1. >ltiu.rw talnrtrtar Arila ritiA >11 Jr-I
I1W&
l-.ua. I l m u n ) ! . Vita r fo lti di K f i l r f t di I r t H I r dura di l'rd i
laiorla di li H. t r a t t a da Ma Itardi! trita H M M r n i A lt a l r m n v d a ti
di <aao-r ralnl drl Klx P U h m a X i n u a t i n i I I I Roana 1*0
Ku.|-ta. * t . Minavi la non ral M ** t. 4 n d l I m r m t
nt. U , latro Ioni ad aaahaarlatorl ttrorad r irU r taal di fa ri alla n f o t U I n
tnaarrittr da alcuni raadk* tri K A r r t il'l di M a l* la JUrwa M M a l * >
<prr I r M O r <>. R h r l r M r l I ld t ld a n l H a i f l t a m r U
R>*at*n-a. t'ata lo d i a n d ln m latin M td M k rm r M u lln l a oiaa lanar T 1 V

I1>*-ntlar 1T74-IT77
tt.amatt a. RiMk4hrrn l.r*piitdlaao U a n o t t a m T I I l i H o a l l f l ! l |7M
n '*-*, J II
IN r K a O a i r K nrtr Ihr a i i t l f a o n w t w n nad
l i t KrarM RastaC Mtlnatr l\ M
'> He Moratti tf. X . It a ir iM m a l i l tra A Tata. I\4*lrr a4 Por* tv*> !***
M . I V atta. orHoM ar la ta H |'on M w w a Tonraa a ( U
megli l \ n t lM I f t r A w a l M t l U S I
* *. T u o * * IIM a lir* laa r *n Ir I t alfca r i i 4 Ar l< o ti X I. (aliUla
par 1. l/i k a t l i l 4 oda. la lt. 1W I <*
n rr*n. , i . r n l io feriate Baeenei di t H l oonara r n n ila a lr <WI r t i
H aalarvi .aaia n n n lt IVoal M itll ! | M lt n ll natia fhaU ln i l i i umili
dHTtaaai la M 1* 1 . I Itof Rati Ih to alta Mroa f r u wXnloi 41 (M m I
V f M i a IW t
m w tiit. r
O i i t k n M in w ia M * v w
na lit
h -*n. i . A a* Italtra K a N i w a i t M t l t i i r

IM n >

R M r*

a awd

lt M i

* g <t

IM

lM

R*ront-v. w . H M 4 I* 4r tharV* V II aa*a M a tMI U H


" **, Xaioaai a. I v Aaara ljt*ti * ! paaaa I W tata* aarawAan. aaoraia

Titolo comi4 r(o Ifettr o(*f rirlntiiinlr rllalr

ulti

c-r*. M , I*a|Ml Julius II. und dir *irfliwlnn< -ir K lrrla aataal Ita h a 1 < K
anam. >1. (in r M r b lr 1 K lrrt n -n M u h I r o l : INt* IH. timi 17 Jhrliua>
< H t Gol ha 1WW.
i w a t r . Addillo* r i .Vlilr-i-*mriit. * llii*i4r*- V la
<V|<vl lati
Uqullt- JuwiuVu 14 Ir J. <\ Hi l 'M m i - i u t t I*SI
! **. P lll.tolrr- 4ir l'ortln- h .H ta llrr la ttalat 1**11 l'arte IM C
r ai. A.. Attecch nai llnnatrltrn. Iirirfr ami t w t n i k M r M H f t m II. m u .
Cr**+-!, roli A . B. KJtM Irti a K rh w rU rr (n rtilr W r Voi XIII.* l u
1 IW l
IM u u i a. i . K.. IIM o rla nia la-r^tall. IV r M ra ala. T . V , Ih*, l i t i . IMirV
u i<ts-nrr:i
' allarm i (' r a r lllM o m i-ltirr- cotn|4rrtrtia H u u a > n ia h l l n u a M a a H
Ib a m ad ordinai fra Im m h a l M a i f m m p rr'f i l n M a I M H rtrt
Marlar tir Uontr l 'arnarl afavlanti-* naor | t a n la haraaa <4 U w ih a | W
la | a rtn d lx ln r lu a a fra trr K u w U m m u H n a ln <4<llih p i w
ralorr b a r r a li Para prima 7U 1.V3 N o b m I T I *
libila ri am i M a r n 4 . C. I l i k tal
2 4 1 Vamrtlla |.v* J7

Ila ri Bai orati ni l*rsr<Ur-aloruni i r a T h a r R M I p an i l i 4 r i ad


aalnar rrm cnllam . m m U r l I natia i M r ah A t r . M a * * T a l I t i ,
Uomar 1731.
R tlamm V alicali. in U (M irrilo
' illarlam. dli<lmatui r i p r l r l l n l d i a a r t a r w i n i a i a a i w
l> a lh w
Tau ri ornai cdllk> loraitdrttor farta
Tara r i K a l a A t o m i T n m a t n
T . IV . V. A o c la r Tarti<roa I V lt** ( g a a ln t (Ila Rollartam
* a ra i* Introa inar ata id W n m l
atam. J-a . IHartom r i i i m a a rta m n r adarll I M I * 4 M
1 T a r i t t i 3 laD. l'ari a* |<M1S
J . I M M m I \a rim i n a lira lo la I M i aar I taa h M Br l t a b
Voi V IlaoH l a

M' anatam J . I * r l l n n a i *9aa AaMtaac Cam iaaw <*rr R a M a ir t r


llallrn i a a i aatrr llllv lr t a a i 4aa V n te a a n aa4 a u fc w r d
a a a ii ta a rM M tati lr Wri a ri H at. 7 (a n i l * |1| I O
" < a a u > i J . loarfciHrtr 4*1 B > 41 l i ItallMi Mm IU ta m hara
Mancart UT* <3 v4 IWl*
*< r a atam J.. fila K a lia r 4rr Hreehaeaaa la I la lira D a Vrraaarh f 4 ,
l a <|l *aai
) * * 3 l a i l i l> a r 1 1
h ta a n t.
VMa 41 P i i r i a M a tta U u H anl u'ma d im o ia *lc '*-a
41 lo rtt dtrorrttla la I I lit r i 3 41 B .l t a i I M
Mi a n
l a Hi all IIaaa a 4*r I M h w m Praahtaarh a * W * l 4 rr J tk i*
IW IIM
la ih r * a I w a a a w h i a i
aH h a
al M a f ia IX h llta w e
l f i | K 1*7*
> n a II. I i a a i a 4' I M M ala R a h M a M IM t la a a ia IH * 1 Mtfc

h an d o M A U ih * ga i lt

lM K

1*7

U rta . h U U M i (tarla h 4 a it U 41 t U r r l Maaaa 15:


l 'a m i *. A M . Aaa aliati a h 4 itln raai p a t a a r al ra tarami l a l a a
i M a a a a IW raia la a atr. T X V I I a Oahaataa I ffl l l l aaai *41 a*
fM U
P . r o a i h . Wkaaaat a A x W d a t w t a Mattata T
Iti. n
m a IM I
fohadar a* Mata N j n aaat Ma attirali fa a la hit ha I M M A ftlr* n d M
la ih* I t r M w aaal i M M t m * 4 iat i aaa* la aia* U M aHaa <4 X a
l l x a Itala < 4 M Wf Rao ara ttaaana T a l I I j e i M
la a h a IM I

!il lili i\i


.
i
I
;
j
!
i
1
!
!

j
! ii !i
i r; !!8!i i
i iI !
1I

i I !!

ti ni
e !i

"i

\S :t
tP= \\U

! * i

! t

i i r !K i! i
pjiiUSi
Jlsal|

21

I * *

I
i
e

4
P

h m

j * * m

T ltu l MMUpIrtii tlrllr i t r f r r t l c t a l i m l r r l U I r

ttm

|< i i u , llirro l.m c . Htutolr* <lu t m n r n a M I dr la t'raar |<radaat Ir f * r


Ir <lia lira VII. I*arl> 1MH.
I i w ,
I*. K.. Kami lilxtorWiM- i r la |ila a w tr*a|Mtdl- fcVal. II. Iteri* INI I rt M U .
l n i m , II
l>lr 1'nlrrCMlUl^ti Ira M ltlrU lIrr I n d n n r Ih r (*alndJA ta
ira M lttd a ltrr hla lin t. IW-dln 1 W
1 irt-K, II . 1 lin w ta i Ira I d i --* U u m m M w rf Itoptaa r* P ru a * n n
Ir a U lm da XV* M r 3 t.4 M c a 1*: IM
I* r t H Ju<kt> Im M ltlrtalUY K m tu a rt K M
A n ri. N^i>HarVat> ll|4nalb|tir* <V la h t a tr r la I t a w
1-nnM-nij. iv w r llIU | r ii * rrt ( U n i t i i i i T I. Ilw ia I X

>- > a u i, A , H M n - i r la pul ti*|W n i ^ f l n i r 4r


X I f< m
m
rai^aurt i m 1ltallr. Iart l R
I* a a r fkraa lk. brrao*r n a K. II O w i t a n 3* tarto l l a a t a n 1*
I' >rtu I V r r a i w O allaono l V d a al MOB 41 a atad tecvdi H r l t M .
XXI V. i r i K n MrdtutaBl I T
lia rla N rfad an 41 A r m j i o I r n t o i aa Ii w m
paM4 p e. 41 cj U n
< Arrb. atrita Kw. Ib a 41 rforia patria V il. I l i u a IUwmi IMM
Ita r ta a l a r a n ah an a 1477 a4 l 3 <a M i t i n a i . Hertp XX. ! B
Mr.tt.4anl I73X

' " W U

J,

tW t i M . t r

4 rr a rtld a rrd r* ra

Bao al l&M tarila ra B n t> r l l v * I t m


w t f n ( > n < a t V atk aaar ltM a * 1TB

H il ' H laK.
i Gaha W C

IWm aBr 4.

* '/0 r ll n m > IU a p abdtm ll la nnraal


41 a l n m
* M I ra d a IU
' d a ta 4H dan n 41 T rti K i la m w 41 r < n tat.to I V n M a l . a *
T d ra tr pul 1* 1 n I I . 41 A d n a B a r* * ""* * Trtoaa, a 41
tUaaM JVariVrfcfcv > . * . 41 Trtra t T r t r r i u c
"* > , J J J . IM Ir A n r id M d a a I t d M n d R d w p d t M I f
4m * 4 M o r a J t M a d d . V d . I I a I I I
M n^a dntf d
** ra
m u ta
*u u f li i .

i f k ft a iib 4 r K l n B i a ' -*l

ii

II

a l

Pila

ta n T

duaat

im im

* W a * w s W l
'* < .

i,

t aa h p < r M a

' a n u r , aa t *>> *

aw

ITST

4m

w td t % r

n *

I j k t t 4 I g d i i t apaan^ah *4 n * a

II

iv a t

K it
M a

Til.4 .. nB|4 rl Mir ofrfr rlivOltartlr rltalr

F , V l Mi l i | 4 tla rin > M lv u ri> da IM T lw 4 l ttafclans R m h inai.


i K n m . K m t w . I p t t l roa U H * a d <k>
II.
Ito li* W B
u t i l i ) . K . t i r K n llu r r ! u-tlanc M d l l i l b i la H w w M I ih h
Un*
im

IM

i ^ t u i . K . N l i b r W aad n t l c U a r o l M m u M a w * M a a H U
lim i l l C t
' m a i A . A a <k*r t ' i a m A p a t a 4 a UL J k i * u 4 r t b I3a U r tim i a r
lia iU r W * 4r> |4 pai Urlare f l a w i a a aad daa adradrn Mlllatellrr*
laal rrf c I M .
' u m i c i a, la II liv ra i u
laatlllr
M l t o i raaa v . mi w l i H i k W
rtrv U la M n ti. i i n a H raltrsua H a aM rfcai la arrklrW I M l U a w a l t
drall m m i i o n b B i t i l w I T U
' O , l n M U ti<u* rateati I n i II a l a di aa tetta n M n B T w w
a l 11*1 * m a n a li llgaallre di t r i na ligta. arcata alr l i aa a la U 4 N
liwm a IM S
m a i. < ita * ra M ia f i l l i di N n K t dal I M al I W ara a l a undi fa ai
in a ra to al n a n l U t i M . paliti t r a n di A a a w n f i a i r n n m aa
d a m M drt l a n i n i V Ha USI a t . N m
a A iri. atar. Hai
T XVI . P. I. fi T I a n a a UBO
*ai-aB%u a.
l i a i t M l f * r M a A lia s l a M N M s M
I I *d Ita li

'

. r , 14* (n M m k a llH *t*r r t p u llart ia ia i dw i r t k t l daa


lla a a Zaatla. a a a d v k A a* laprl IM I
ira . r . taaafcirM dw Ktadl Kaai I m u l i . V a 4 Ma M
*
a k Vai VII. | M
di
irti 1 lata aa alla la altal a
M darla la M t a t f f kalia* T M III. M S I I aa tirarli lT*

* * 1 1

' i > n l i . g a u i , a n l i s a l t a n a *1 ta. Val I ; Im a k fa rtn r i t i


a ltra aad a a a l M M a l a f M r la a a a s Ara M K M t i i m M it n w aa la

K Im i

h ttIM

a M 1*M

(> a a .i K . O a r t M t o . l l a t r n V a l I. (fa lta l M


M* a n . p , j laaa I rup i ili al al Matas I W r p H (taaaaa di U n a a h *
N la Naai'AafcMa M r n a a . l 't n s a liti i h a a H ia d iim <Tanra
*aaa ali 3* m i a tari t
o rtm s . I t h M a 4 r rr IW da h * a > T V i l i fa r i. IKB
' W f l i a w
A t a , Maats M k M a lt a M
t t aa M b sa dal T 9 al

IM

Vad, I l r i m a i i n

I r f n 14* n i llr e m w e ii 3 ja rtl. \tMa b t f W v i n k m u n > Ma n r


V^innhnw >Vr n t e t r ! > * m i * l > ( I T i M t a I * H
Ite m W . I M M l r * l u M n < i r b 1m M lltrU H rr Val. I I. M a itja rt | n
<<IH frmMCBlMP
r i n 4 d n M m * i !# par 1 'iM m t T V '
Jure. Ir K l b l l *. 2 w l l'art* lt - l* a * l
II k m l i a . I*, KjM m i dan k i l M t a r l m K lw lni t r l u M L I W H I W IW ,
iBaa-rWlkpuUtfcrb* H U I M I t r W M k r W I x a la r U u r f V al K ' X X X I I
lllir ln
I H ( U K. V , A r n d rr Haata r* a a V M M * * > IH M a l)n a AMaawl
la r a drr k U k M i r k n i M I a t a d d rr W l M a W n a a l 'n t tW I.

II *>* K . I*aa kaiarrllrt- ItM-b t e

UarkfTafra

JHfcr*M AHUU m

V .< ta f

H M IIrl 1 la- lt>M M hlmMk IMB


H m K. tM rM H*4lf iW Im M Ih Im Hi irMM 1 >f1haaai. I part
w IMMHMM
i : r 1 % mMaaterh* V a n aax) tkr V w U K a b
W itiatelirr K m l i

mi

Iti fo n alt e a t e

M n r . , JUhaadhnwra aaa mm liaMMa t e tetarteai OaarMrMr IV


*a W iM a p * r V i' da* W lra rr Akad I D * w K laa>. *i. p l i *11
V a

l<M.

1 1 * 1 * . r. . t*Mi I M n > a Harta I***m j U i l i

V I.) m 4 a l t a M k w
! * !> * < lada. arriar. a d I M Jaaa w l f c f I U r tcm tiaadta a a 4 m
Mata h rja I M I M
ih a m M . I t a i i i B , H artara ia a III > ia n l > r . M a t t i r t l * r m M t <m KM

la to M N M i w t e

11 h M t w f c W 1.

M * * a fr i M I n t l M

h tn itn , i .

ll* M

te

llh M t a r t M

Aaat*rfc tM

lU W r O M H rla

I I I . 1 l i l i

< Meara la 4a JabtMi

R *M mu.

IK n n a n
H. tV a a
Amtm aad
a
*a
J t n lM M M
ti Mam u 4 K H a * f f la K r t r l l m
a a M Ia a * M
<7*
R a M ( * l S W ta iac
'W < V a > | M i p f c a i a a a M i laM H rnm | M t M
M t t l lCJ
" W . r , O i M M h l t e M uateM ar m*4 te t e V m
l ite I t a r U
*M te b w
Illa aaa I t e * M Oat a m I* m * mi Val IJ tX X V I

'**&** M
K. r. K B w r t e M M M I V a w
Val
* f i t e m a t M i te l < a i w iw r fia u m
n n a n I I I . IIM a v M iwlM danira V * 1 T M r m t t >
llt a m u iin .

I:

I**

i l Ma X V

bU aH a*

IV

*. A .. O M t e te i i M i m M I I I ta l IM k t IMR
** M i x m b V i l * X X II I. 1 s m Mwi laail I S
' * * A u a a I m U M t e lU x te a b K b t e n a
N * aa | h ( t e t e M d ala * m

Kaa

mM *

N m t>

* a r t I MC iM iX w t
* * > lllw ^ a h ,
t e ) * i a a t e r t e n . MilHtfiW <at H r m . t e
* '* * * *W V a l I m > l t e t e a M a l * * * * a t

Min

IM oatiM Ir ttm rl|loUilr riUlr.

Wm, H * * i m
la ( u n i i M p ii b la m a n
n t i k t **4 tb vtM m H S V |< *
U n i i . K A. IX
4 rf l M t n Val V II V i l i llfmdau IKTI 1
Ma w4n I M k I M u n ii IIM w ta 4a la* IWrT4noa n | M n 2 n t t

M im i. K , K w fln i r iM r M <rt *Jcr*rfcr oa drr I t a li Sari U w H


italHaxaa M K rW M i m
U w W | . n in dni Jahrr.. 14S4 lM
m u ltili la m cn u l la n n U lb . H M m IMU.
U m i l K.. HaaaHMMa > u m
<V i |m i
di X n o t ir N U
Val V 'M l> 1 V l a W n lM>
H M t U n i u n * r k r t h m h u lt I H !
M fcf,
0 M
T W
H tM u m r ir Parla (U H
H n l aiK U . Mi U nU ia h w IM M tia iVrWar. It . m . R u w ll
vinxM * ien.
H in * f . IWwftMM
h i M W iiH I h t m
M la rlm IriM
H m u n u
W W W W .
a B a m
Urrll N
UlrfearlU V ,M (U n a |*<a>r
V a fU u m Vacatila IT I*
V H M In fr a 4m M X < I< I h fcmaw l rtoji In <-*4 ,k M .f ..rfcnt.*rn m ll(M l
*a R. M r n j u Va* I I lim i' iv o
* * "
* Y MF II M t e I
IWII | a iil< n M artin V. w l l a v o
Ita * XI t ewnw l i m a l a Lata, M A
I ta li* illn i
M m Im i n * J k lim riM in i I nrW fm n > *
* K a a n I h M ! M B i H i n w * IIT3 Ha ISTA I m
aat
*> II * * f I< Il * * k A M w I> .Vr r ia n < r (I M

a t a
a

h ia a

ia w .

IW> M i h n
% *

llM H a >

t b i M U u I, a * l I W n # <

K M W f*

Maina *

v ta

iu n

M M )U

V .*

I IV

XXV

n la {m <

M I Uffi.
Mnaa aa aia a * u
4

II

tiawiiwiiii

.. a i m a a *a a

ih

a lla

una

U a ltfaatM * w M i i
da It r w t a
al > n l aaalrt M> M I t a m i i l*W
" a l i . * . I M m M * 41 M k i i m . M , Il MUaa lM
'** W'X t 'f n l'im a arta - * * %+ > dada -%*'* -Wall
11
U v*4 tu a V n a a a I M a ITM
f u i * . l a l * a hi * * a d ia > i t i a .41 lw .ii l a t t i ;
U r , (i I m w u i
ta a i *41
v OH* YawM aw i f M a M I< \ U I r m w !*T
> i i . I * W.tai iiH w IM d M 1 M M M

K r m . E.. lIM n ll Ir l'ari | v b X la B m l a a n r T

I l lt U r

Im

prUatllh.

laria IM *
tira r*. K . I m T larv | ..iiH raW .hi V i l i * aa XV|* f e t o

4 f i

u n al aalkatal ala Praarv Am iW a a 4 * la iw l H l m


* M I M in a .
T X X X V I l'artw- Ito, (. a i t f l l'arte !<4to
Wi t i K r. 4 r l 'a a i . l a H lM U M fB r 4a \ al tona aa XV* < M J'a|<** a*aa
< b n m a b la M It. l'arto l*7l*

M< U W . L . A a tb b lU IX rm .l 3 a M .* a i IT IT II a
ili mi , l.i a
l i m a Ita!b ara a t1 y ln | O i r t )a l ab taaa a < % fM I
|i a<l M I l a m i a H I " 1 (>* M a r lalaiaM la tanna |ttl M
i t o Me. M i aInali nOrfO. <*4laatM H n itfa ll ' a al i w 3* *JI la
M I -. Ma4b4aaJ K S t lTSI
' * . P . aad l o Aiata. I l u i r a i a a aaa 4aaa Ar*<Mi a 4ral*to*a X*.
>Waall a
to.

.Ml Aalaaa

la

k a

iK a la t o

g M t lila M ft l i

13 (M rtr. i a ^ 4 i a i a la r i k u a l*a
' a a .

A-

Moria

<Mla

V . arataaa

wiabbtlra

l a i

tm

Mi a.i-aa

M i XXIII. a m IMMaal lH
' a

1 Mara

' a

' Uxsk> aa*binari a* a b n l *

v u

m u

Kmm

T it . it .

lX>

Kaaaa

i> m

Ito * . 3 n K

41 VlMto

<> aa to

VltovW pabblli all 4 V arinll 4a Iw u a


'a*ar.

baatoa natoli

MMfc Ulna.

luart

Pai*. ratei

alali

Mk

r im a

l* n

iM w b i

<U

41

4 rM4 4a

l'arto 1MT

' a a M ' . n r o m

M IK

Ibaa IO

I tatto a tUmm afe aaa- IMI al I W

I I I X MCI IM *

Mi a.t al.

b a i 131

Vaia u t n a a n >ba
X*taaa K i V U a a t o M attor J a M b k a * aa4 aaaa r a t t a b b JaUM aa 4 r
t U M laat o K U rta || r w t o t 1*0
a. k
l l r a n i l M b a rti 4' aaaa r i aia 4 * T V V I M a a

K M N
v * > * . K-. I prtoa* aaa* 41 r r i i . a i I 4~Ara*-aaa # n a w b a r 41 Ob
aaal f A l i a a m t a p M a a . X V I I I . X I X X X . X X I. X X f l.

V n i
" m U . l a aaaa 41 Km*4 b a r a I b . i a n 4AraM aa 1 U 4 m t***T
"Vi** aa u M i a o . M *a im raatKn (M ai la ii t o l < M iM a 4 Praaaa
M i R u a IU 41 * * J a 'A u t M r i T I I I
l'arto l S

aatmaa. , Arato ito a a M n H t.r v a 4M a ^ a f c i 41 IV to>* h t o t tea*


* k a i r r * . a H a a v X a r t w 4 ur to* ><>' " la aMlifaii tot T
I II.
t* a te t m

il i ! ; i Ili ,} j
I] i li: j I
HI; ?* 1) |j

n l 5
il

*J I

! li Sii i
!

i \ \ \

S !|

i ; j i

!,!
; ! ci f-ii

t, -

1 -

s=

ij !(i
r

j li *
1

11

"I

!p
t Ju||i

i 'I tliI' i l!

*t

J
*
t I I*

I
i

I
j

j ii iii ! j
i

li

-'ili

'! j

;*>

;
jli
IJj

i
.1 '! ij il! JU
'

) ,

U H
i l! i I

i ili li! i?
i fili i

a l *

*;{ !*! j

; i | i !
l i i i i f
h
i ii
i
i
i

Km . T , Morte IrtM n rte d 'ltalte g l l i n u MH W


M m t i t i * K . I*r AM rW M d M lfte * l lir * W lit M t M t
M M la n l.'f
R< w n . f . r . * , lu lvrr.itor I o o r f t u x 3 p>rti IWrtia mm* M H IU IWT IM I
u m u r r A. <V 1*1. (iM M f (MD
U M f U a . J. M. 14 1 -a fO a t.tr a d du M u k * lu". M* l l (* *
U te * r . M l'a a l l r j . tt a M R t e t lw M M M M t e t e t u l r m t e w
IW t tflr* A a fea * it e IteH ilo <te K l I M n a * I W
TW w n

T i t t t t i M M j*

% M.

IW tW k

Irw t-ru m

rara

41 t t a r m m

(Vw

m iw

Hmm 1MW ll*N al i M Mal r* A Ir U tutta .11 lall i


T i m i u i a, ltM i A i . U a n l i M r hutnrta* llhrl * iu li t Edili I t m
IVtaato* IMS
T il l i > m M n w fc M .*w tor k w w n n l r r r r M U -Mi 41 fc n
Hmm i t s
l ' i w t u T . liaba u t * li* talu t h r n l.olroo n U tn n rtlu i i
h M O tk ito MCI t a lutate It. I i W i t ' L HI '41 VmrtU K l t t r
I u*!!. h v . ta n ta ta M a t a lri d i 't W Y4, I, II. Kirrt l i
l im i*
4

H.

tai m li im

taf

Urft r IW
mnvIuilM

lto rtW il

.ta *tatr*Mta* 3 O. IItatari IMI IM I

ta MMR IW *l

V4

V ili

llr tiW IK

l 'i m u # , I | I I In n i Ctata tal l*uiu T o

Toa IL T a o *
k im

Ita

III. I t a f t a a ta l

ta M Ita*

Titm, wll I Him ta Ita XI


V w u * J M . l M t a l Tata* t a Irta n N lr a t a t a W t l ta f T ra rr Ak
tata itato tata Man LXI. U 357 Ml. I.XII. II Wtai !*
V U*HI T u . l i t i *11. I t a M M t a a VI1*1 1 lu x rttoMk l*r I
I t a w I 7A
u m m T w i t u i . t t M ta D a t a V II. m ta h n . t ta mm t a
I H M T t a IN M H t o l i m i m i l'arto l i e
V n m . O . I* t a t a (M w w l t a l H " * 1 m H *! 4 in W M H n i* * *

I Mtln Ita ** IMMI 1*1 41 a Uiuiim. Il mur liT* m


T It. I im ta l taw tai H W Iim ((ta an la rtattoai H la ta
iwww. *** I a i m ta XV* mv ISrto i >
t a t B N*rw*i Vl'nu . .
raa (tita (*aaa*aa*tora
Um. V 4 I to ta ln XI #-w IIH
VvatvtatJk tt . Ktooata ta ta fertot-rt IVm*t| \*uw tallr ***** ta *
t

II

(ta ta

ita

*** ta Ita w t tta MM lOaatrt tat t a xr la Mit ta


ta ** t a * a >*** ta I. l-tau la Brrlng, a**
Ma* NM tal HW lia mtal ta Hmw i4*4 rat m tata A *<
ta toatl t a n * ata APtotata tact l a la S ta Il 4-4** I - *
f** A,
tatfcwiftm tata Vtaata T*t*. li* taraata 1* Atta***
tatt i Ata m A Ita I t a l a T l a II Ito AMI tata ftaMi I*
m i* 41 m a A**r% i t v i a I r li i l * i m *
l ' i t i * . I ta IVI ' It o t a M i n H m i tota Ita iM rv t a*aa |- liTT--------

Wtaa.rM.rt! Sta ta* ta*,.. |!jrWa** taf* tota U n i. HiUX


4 W I t l M M

I 9 V
T u * # .* * . I. m

a *

ta ta a M

ta ta ** l * n tto l
ta

13 a U Mal M ila lA4

I* ta ta ta ta

I'* rXI'tatar ta Uta J*W Il Ita IWt

ta ta

rW r tta tto * a

T U * ctaajdr <Mlr o (* * i ( p l a m t o rMatr


r n a i i u ASM.. IIM arte 4r* cinidtrt im i II an i
torta I I I n r. n c Ib a a IC A
ra m a . J . lin r U t a r <h* rflrxU fcra l l i a a
tea la #

u x a m a . IL. aa<l U i m m

I*, lia r U t M * t

uni

MTaMMws

ia tn

Itoai-

di

V al

a H m

I:

Km

3 nH

IW

Ila IX & M
K a. Im
M irto v ' ItrrulM atel * 't-* I la * t Zm4W ad irta *H
latta* vali. IWrM K I Q
a n O , lm K T Itn < k ta i da* t l* a h h a IK n li a i * I 4m l'Caaa Jk r
li a > r t 4 n H w l i a i a i
I m a A alta m
a a II U a n M 3 a ll
**. J . m im aaa aa I b a l l * f <m H H I M n i Ita* la t i J * r t a i fc f
a R ii n . IIM m I V r M a r K IV aaaata. * M ia * I
twa
. Q , Il rtomxUarah. *M IaatrW U rlaartm. Maam a r .rriN* ii l a* Ma

41 * X*m i Ur n a lavi
a m m 1. M. H iT M a r iamar. t |. 11 V i I : I W M (la a K > i
lw u r4 p m r ia im*H
u t ia u t i > d i K u iu .
* Manta. L , Aaaa W Ijla.a aw m n ta a i r l a a II r n a d a laMHidnraai
Wm 11 ira m. f r m ad * Km I* l a * m
w . u f a I >a r a *

T SUI * XIV Hi . I m.
* m , i , r X . i m U r l a dar l a a i l w Iti 1
4 II .* ai a. * XX drlla iM H r M .

tea 1 MHalm a si U im i ma
a *. atMM, ih rtM i, *rt b H M

ri m
4

i* I. al* *
ft m
l ^ i d n im la Itartarl

am* M > ^ nm m rfmmw*

V aH h * It1 < M . V d V i lm * K * a k i am m a d f
M a a r ta lH M litin a ArT ra U l S C
a 'V
M *H

art

im a
A , V a w K ttim f h n M M * N f d r m II V * .
MM I U lta
m 'tri Km H ra tn
m * a lla < m * r I W Km m i IW
Mm* lla > tirar U ff
:,m
A M I.
* r R r m r n ib a Tm m a m llM - r a M
W H ir
l-XXIX IT -41. WM2V l | M M t a .* l c :
* * * . K . I < W 1 > m a K H M W IH | * . Hm ri ad n t r a M r
A *K m V a i I I I : |m iM d B H a X 3 II. 3 x A
I h . MM*altrr m
f m

m a j t a m lm

un
a a ia a d l X V I 3

* * >m>MMr m N*Wd

* f f a n t f t r<t li la

a r ra . Km n i nliMa 4 M M 4L l t > M > t IH L


lm a*, l i n a l a w a fc i> aa XV m
b a u
R a k * m Ira M ira d l a a t b aar 4w Mi O m i * < * m m un ma 4 M 4 r
m I t a IV rV m e
***
* W f n a H U d d a W n a H u M m I m a n4 K n d n 15
l m. i l l a * > 4 w u J t h m i m l n t t r m m lw
*4*%l"||m II lm f i m irm a r m im t M la H 4 N a a w im l m K l* T l
U n W T k a '! la l*dadNMc m ii <* a a i*
. . i . fa n a (Marne a a Iiim h m4 ' * * 1

m m a* K u n a m

m . K *

r}*m

(iUvM tti d i b i M
*> r.
IM I

TW i fci<V . n4l|lrrt ina I >r J. Wir>ra Dud l>r I. U n


l*r

l iu i

nd

I*r M m u n .

Vol.

ml

Innafcrort

Mr k . r v t o a c r ^ V k lr ta VrH4aHu>c I l W liu a . II. IU i ttb mm*


A l m t h rra i t * . a a * T a
lia rn -u V a i I aa. iutba ISTI aa
I r U x M l l i l l w . r h r k * M a a i y n t r a n a I I 1 M U 1 N u n . Vol. I n . U l a
rta a a a * t a i f a * t* 0 m
a u r a , i
Ita li lw *aaaaa~ |S4HHr M itra , arta V .u .W lr M U I* I l
fa rta t M
XaaaaiM*

M . lim W r W . A n

a l a rla a

Ib * I n

la

Knnnai.

par!

-tti-fltti II Old
i o H u n

| L grandr movimento nrlla Moria iWU HtllU. rfcr t i nido il


b o o m * di rinaarimmto, ama *nlulo li sno primo #mt nrlla
Itt Hrma sotto il pontrArr XkwlA V, il folatore drlla Wblioira Vaticana t/anrora di ona narna rpora illaminava rol ooi
Oh la rapital* drlla cristianit. rfcr cominciar ad innalzarsi
>arW a centro drlla arinuta e delIr arti
1

giand'frro sorccdere qarHarvrnlmrato terribile. di m i araamo anmr ami Ir rnnovanur dolora*: la radala di (VMtaaUwpoll. lira tonto ni rivel, rfcr lf Irridente intim rra alato colpito
ari aiodo piti grate da quella littori* della armi ottomane fon la
entrai# ri tal Ita r la imprtooariU primitiia drlla (h n inrtu l*lmfarro rra venato alla rena lei mondo rwvrarlando Irtmaato
H leniamo e minacciaialo diaastram rnriaa alla angariata erta*la
U1 Trattatasi ora di ringlim- problemi piti flirtanti rfcr non
la parifica attirila negli al odi artistici a Murari. alialo HI. il
narri ni i di MrralA V, (indicando rrttaanmte qarata dlnaiioar,
vidr la aaa rncazlonr qaaai eaclnairameatr nrl mirar* il mondo
r*iao r la rirllt orridmtalr dairinondaatnar- lei TIslam Ma,
tante gli eroici forai drl papa qapw la. rfcr alien perfino
* a mitra a U n o rassolarne prr errare ana flotta, pare non t
tlr u m atteri ai drciairl Nnaan principe e mwana naaione aaa
****r la parola imprgaala 11 inoro di qttrl nobile eataataamo,
' hr ana rolta arer armalo tatto l*OrrlA atr prr la liberazione
^ * Mepolcru. nrmbr prato negli riati dT.aropa dir lai da ia,'***e disrordie. Inerti al (ara a redere rame li podrraa alato
Militare ottomano andata sempre pia allargandosi
1/rMate dell'aano li'. port dall'oriente ana Inttnona nottata
l'altra, la Morra a ('Attira tea nero Inraae e der astate dal ir
"da rlt agge di Mofcammed : nrl giagno raddr Atene, e dall'Ampali fa Ma sten fola re la Mmtalana; ttriragratfo capitol Corinto.

SVI m ed>im o t * * m | l i l tintinnii co m in cia ro n o il n oggiogan- la


H erW *.1
P l . n o i l i a m a r i d lf t in g a n n l i l v e c c h io <a liu t o p i e g 1 M ia a ta m
ir a t a

|wr l 'e t e r n o

rii*

n rl

g io rn o

M i m m i , iti c u i

lu

c r ia tlu n it.

| w r | r ta l a r k l a t r d e l lV I o p o n n c M i .

La qu estione m i c h i m i u a a d r r b b e a r a d e r e i l t r i r e g n o e ra t a n t o
{IO i m p o r t a n t e in q u a n t o r h e la d l f r u a c o n t r o g l i n f e d e l i n o n e ra
il m io pnttiIrttM. rh r a l t r m l r v a la a o ln s lo n c la i p a p a t o F o n ie non
ra ri a p p a rlre n le . ma a l t r e t t a n t o u r g e n t e e r a u n a l t r o g ra n ile b l
gito ilei letnjm : la r i f o r m a d e lle i w
e c r ic M liiM ic h e .

|*rr rimdvrre queate #luei|netioni irinterewHe mondiale Baron


altro |mm# pin preparato ilei noliilr i*anlinale l'apranica. Fu ni!
-olpo molto forte prr la l'kin. quando poco prima che comincia*
Il runriave da una frM.re maligna venne rapito ai vivi 1 14 agnato
i|M iHmn vrranx ntr granile, al qunle jmreva alcuni la tiara
latta Itoma pian*.- alla tomba di quieto principe della ('bina, del
quale an rontemporaam crivp; Kgli fo II prelato pi aaggiu, pi
perfetto. |d0 dolio e pi anta, ebe la t'hlcaa di Dio ebbe ai noatn
giorni a Tulli l dlargnl ronrrplll lino allora erano adiMWdlutrutti.
era rreata una alatubwe ik4 lutto nuova.
tt*T*
* " * t*4t ***** II- *

II. 3aa m Hoc -ti. 177 ^ --ti----

XOrt Mtatfi.i' iM la u n n t i trVwteb- 4ndl la

a * * a u i* i m m . m b - m m i m t . u ; . * ., * o w
MI A M 4 M *tw M m t m a l U r t m
a M ia
U.iwi 13 h M o I I . A r
b i t t a t l c t a i i l a M a a i a v a . A t t i a a ttto t a n m i a n i i i M
a l

1.

I kim e di Pio II. la librra/ioi* drll'luropa dallollra<}qio della domind/ionr ottomana ideale dH suo pocititk^lo Politka di
p K t in Italia. Vita e (ratiere dH pip i, sm (ootrqno di Ironie
aqli umanisti e stia attivila letteraria.

l n i n H i n n r . rbr ai avvrnt in I t i * * 1 < < a t v w i n u della


J tnlr |tontiAria. nfH'afiart drlfanno 1t-V* fa pi p in * rbr
Mt prr lunc<> Irtnpo wkliiini in renilo al motimeniu generale
'altro gli oliali atranieri a|wgn<di r na|>>lnani <i * Catalani *
favoriti dal defunto pontrflrri regtutta nrlia ritta rame nrllo Mtato
r Indaatini la pili frawlr ronfuoionc; l'eccitamento rra aamrn
alo ancora daH'amUimfcwai cnn<k4llni larapo l*ir< tnino, rbr i
"ra impadronito dei ra*4elli di A ia, Norwra r (Jualdo, alava
'rampalo nm Ir mi* hrllicnH* troppi- nrllr viciaanar ili FoUgno.
creder. rbr q unto a rontr rnu terra a n r irrito rgrrtamralr allcanta col rr Hi Napoli. il quale in tal rombi airrbbr
d a t o impedire l'eirtionr d on |apa franrvar1

In a ra ta i n f a t t i e r a
"tetro a n A g l i o n r l l a
* 1 r** a t a t t o

1 g r a n d e q a r a t k m e

a lira

la r a l l n f r a

di

n a x i o n r I t a l i a o Ie lla f r a n e * - ? I t i f r o n t e

i l r v w to | * i q o e m v o l t l a

a rro o d a

lin e a .

l/namto il II! d'agonto i I' raniiaali prrwnli in Roma ai rwvol


in cooeUre. ai trotaano fra nmd " italiani. .* apognoli. 1 fran
molto influenti. I portoghese r 2 greci * (li traairri erano

l * M il.w l< 4

m i I t

' * IMe-m in ni *rO* Moto >rliM iH wi *< la a*


** * ***** l l t A r e h l I 41 l a i * l a f i #
fcn h * ! " a r f k >iriiia . < U * A mar
'
' * * * X * 111 S * v i t a * 4 H
* **** a* * na ( M m *. Ir* b n >
a

* * *** a f a w m
t U n %

*** %

nmttilaiiiM h li

m m a n a n a * 4*r
* a la *** t I l 74 m * lo d a Ito
rv n tM b n u > w
* * h a l n * 41 I*

Win* , m i 4* H * * * iqm

I4S rW /la*,

a l H i t K l f r | l * l e r a !* a a l e a a l e a f a l l f l

A* . m

A r * ll

im

i*

.llfle l*

Jkrm

XXXI.

ti ItMM |I 4M I* ntrtMI II * t+** wr"m ri Vm* *t N<

lib r o |, tVpiloto 1. I l o I !

q al odi In num ero pre|nderanU> m ieli ita lia n i, ma non raggiung*


vano la in aggio ra n ia li du e t*rzi rlrh icata |n*r lV le * lo n e di-l papi
IV r I gjvi*rnl ita lia n i. aperialm en te per N a p o li M ila n o, er.i
una qm zrtlonr v ita le che rtn fln rn za franccm non d i r e n t u n nella
l*n laol ap|*n n in lr pi p o ten te 11 q u ello eh** g i era. I l timord rlla F ra n cia ,-rb e o r a\rvn i m i fi*rtn p k d f anobi* In tlen ova.
aveva g i p ia v o lt In qu ietato a gulmt d i iq iettro il du ra di
M ila n o : 1 nnwuna m e ra vig lia |**n-l che d o p o la morti* d i C a li
afa I I I e g li gettaNM* r a lla b ilan cia tu tto il |mho d e lla mia au torit
|xr fa t.ir ir e IV Ieaione d ini papa italiano. Il nuo ra n d id a to era il
c a n lln a le t apran lca. N e iria tru z lo n e c ifra ta , con ru i il - agon io 14.*Frant e-* K fu n a a d d ita va al m n in via to rom an o O tto n e de ( a r

reit di Intervenir con tutta la fona a favore di tiuent'uonio (ri


lente, nel rm rbe l'elezione di aa non |N>ata fami rluwire,
hivmm* In prrv inne la camlltatura del cardinale Prospero Colonna
V r a n c h e questa 1 niatraMr arnia aperansa l'inviato ai r e g o li
miiult le. anulnnl ilei *'pratili j J Ma la v o c e di ipieato 1*00
gllere remai fatta mata per tempre An lai 14 aguato: per ottener,
nuore Mnuloiil mancava il tem|>o. e Ottone le Carretto *i vide
obbligato alla propria azione perdonale. Naturalmente 11 n o occhio
cadde ora ani Cardinal Pterotomlnl. che atava in ottimi rapporti
di amicizia con la dinaatla mi lanette, e che gi, nane narovo li
Miena. 1 era athqMfato |trr Irglttlmarla con l'inveatltura imperilr 1
la aa diapaerk mrritto In quello aten> fatai.- 14 di apatn il pre
fato diplomai ira manifesta la n a npmnza di poter rin zrlre a con
darre le rtar a an Anr awai bvana. non natante la attuazione eoo
piet mente cambiata, lo ano, egli aggiunge, non arnia apemnza
|w* 11 cantina) Colo. ma MBrebhe pi facile far rluarire il car
dlnale di Mie. Far Hilvio Flcrolomlni ; egli j* ben veduto da
talli, anche I legati lei re di Napoli ono per lai. E gi il giorno
arguente partiva diretta a Francewx Sforza da mrte del napole
lami IlaWoiio A gnenwb aa relazione, nella quale g li dichiarava,
che era rtnartto ad eHtrr an unione di famiglia fra I Colonna
+ A Oreiul qaaa riapre in guerra fra di km, a rame egli ora m

j<l|N>rava u raccogliere i voli mmm-orati gin al Cardinal <apra


atra ani cardinale di Siena. della cui
azione erano conienti
tanto il duca rumo il re di Napoli. Grazie Dio, aggiungeva <Ja
botto. il cardinale Oraini ha acconarntito. ed io nalro iqieranw di
venire a rapo della COML*
Oltre al eanlinale di Siena da molti *i facevano anrhe i nomi
de) dotto Torquemada e deU'affabile talandrini. quali candidati
alla upn-ma dignit.* Frattanto rontro la candidatura del Pie^domini forniti di |M>tenxa ni prrwnlavano come rivali mtdto
pia |*Hniliai lin 11nent badino Pietro Itarlm e. altrettanto nobile
che riero, litiglielmo Fatouteville, rapo lei partito fnutmae.
Il eonrlave fa preparato nel palano apostolico prima H. Pietro.
iMlo un grande portirato furono diapoate Ielle celle, in mi i car
dinali dovevano mangiare e dormire; in un portirato pi piccolo,
ch e portava il mime di N irrol, dovevano farai ) c diaruiarioni e
k arrulinio propriamente detto.1 Fu molto notato il fatto, che
per la aorvegliansa de) conclave vennero a m m u a t in qualit di le
gali regi anche gli inviati che Ferrante aveva mandali al aarro
tdlegio inibito dopo la grave malattia di l aliato HI.*
Prima di entrare in conclave U vmrnvo di Torre!lo Domenico
le Iloiucalchi. che aveva avuto unedcastone umanista, tenne ai
1rdinali la conaneta allomtione* Kgli cominci con le parole
degli Atti degli A postoli (I. 24: a Tu. o Signore, che vedi i mori.
r lr v

* ta ^ M **

l U l m t a t la i

J e * *

** 4ai"ter.;

A A r c h i v i a 41 a i a t a l a r i r a a a * I I , t u * rn a n m
Mata da Kmh fl 1 1 at
A r a h l v l a I l a t a l a Milana.

La Mr r fa ti# a i i M m m I , m i M( rin i *
a n i N a M i u m Hr ri ter ic a lu t e a * * i t e r t n.tem
n * * * tea te a ^ ai >ta a U tea uteri te i
Aateate t e h
*te a m a d t e a . te Ib a a
la * * . U A r c h i t i 41 l a i
a M l t a a a .

IH II. ( t e M l *>: rtr r o r u tiW


IMA
N

ritote ri raa rlaH. Kmmm MB*

V | te f a r r i 41 OUaa> te O u M k i r o a .
t e te tela 41
M K M * I t i A r c h i v i a 41 Ut a l a l a M i l a n a . * *'< # a a ;

Mtf I. Captialo 1 Pio II.

im-rtru quale li que*tj lo? abbi eletto por ricever la wirte li qu*lo minUtcr e apoatolato .
un elogio dl pa|iu defunto, il
Itomenlrhl eaort gli elettori a deporre ogni ambiatone, ogni iporrmia r dlaronlla Il primo vizio noprnt tutto fu aevenunrole
lta>omato dalloratore, ({uanti che prima dora ni narbliero con
tentati di reggere l'ultima delle chiese, iggi ispirano agli ufllc
ereleidat><*i pi elevati o alla aignoria del mondo. In arguito il
m>m. ntrhi liltiir una erle di empi laU'antirhita -laiariea. Cobr che vogliono -ere ronniib-rul i come Komani. lice, imitino
anche gli ma'ihpi dei loro lammi nmpatriot li, li cui le nobili geatf*.
|*rr Urla con tlerolanwi. riaplendono come atei le nella Ktoria di
lloaia; ai farcini* pnwntl I Itoci, un Itruto, un Catone, uno 8oipione, un tiracrvi, un Kegobi <d altri Mimili >.
I.'iinportania teiroloabine rilevata dal Ihuneiiichi apecialmente In riguardo alle itobinaa cimattanze le i tem|M>. I principi,
egli grida, nono in lotta gli ani contro gli altri, e le armi c h e doirebbero jwrtare contro I Turchi, le dirigono contro la loro pro
pria rame Neamoo II ha riconciliati. I coatumi legli eccletdaatiei
.no cornati; e i anno diventati lo acandalo lei laici; igni ordinamruUj In alacela L'aatorit Iella 'hi.*** diminuince 11 giorno
in giorno, la torva delle aoe cenauro ambra i|tiaM attenta. Chi le
ha rbtato vigore ? La t'urta di Hotna In molte rtM * b*fonuaU;
chi l'ha mal riformata ?
L oratore tace pure la qanabm e turca e lamenta nprattutto
g li orrori, rhe da quei barbari doveva allora tollerare la nobile
tetra del t i m i .
Ha Ila #oe il v * r o io d i T oreello addila in eccellente maniera
I p w b tw t |*n>l>V|, rhe il nuovo |>apa aveva la ri m i ! vere, a La
dignit della Chkaa deve rwarv ristabilita. la aua autorit qaaM
Scaduta deve m r e riattata, m iglbirali I roMtumi. r e c lin a la U
' r ia , ammarata r a a a in M r a O u n r <blla giuatiaia. profan ata la
llli r i t l l | prigionieri. .M<hot> rwMrri ricuperate le citt per
dale, e bisogna a m a t e I i r l i per la guerra m a ta .*
N e lle r a * a l l a a t * l fa tte in co a c la v r ni vb lc u b ilo la reazion e
ro a tru il tra tta ia rn lu rh e II papa d e fa n to a veva f a l l o ta e ra re a l
r a f f i n a l i Fu a b ilita a a ca p ito la zio n e e letto ra le, a m ezzo d e lla
qaab dovevan o ven ire a m p lia ti I d ir it t i IH a ro . . l l e g i o e lim i
ta lo il pot* lei papa 1 M i a t t ir a li d i queMa ra p ii.Ia sion e, m o i r i

* e * t a t a a r t i: * m a i a * > m i m a m * . <4 a >


* * la*'**
r*ajt*iMtk a U M M m
H f c a IIIT-n- a r
* w a a rb e a **, aa* ( w
t ana.
ir t ..! n > v a
l a * * . <aa + a a .
anta * m a a a H * v i > a a
t r a * m u m * I I* a a * * a < U ia a a a rr**% V" r-irr r
ta

lima* im
aaa*m a. *'W tmm. J#*l.
* n v u

et*

IIM

a *, et

Vaa*

* * a o -a* a a *a art ** t m

in . SK *

M a

a * ma

n^ a . t .i* * 4

Itti

lata *u qndla <]! 1431. iiii|H-gtia*n II fu tu ro |iapa p rosegu ire la


( i r m i n i t r o I T u rr h i <>onfornicmcnU a l c o n s ig lio <l-i c a rd in a li e
i riform a re i seconda Ielle fonte la l 'u r i a ; rig u a n lo al In m liio i
M ia l'o r ia . a lla collu sion e ilei r o t a l i e Ielle i M u l r m a g gio ri
I U-gavano al consenso tiri M r m C o lIr K ia II Ir r r H o li ( ' r i a n u
i torno al num*ro all* q u a lita tiri ca rd in a li e a lla lro nom ina
ta |Mlir |-| |hi |mi inni ramw tiNt Iella ntiggi*ran*a lei aacro l'ilMrwi la <lami in conclst*r*i dnW in a v i r n i r r cma*rv M - n a l n
c * rigore. I na serie li a rtic o li m ira va a im p ed ire inani |artrwar
t>r>tinllran> i c a rd in a li nel consrgulncni*i li prebende e rum 'i H k C w i pn rv i lir it li li nom ina prewentaaionc d o m a l o
' ln l m l a p rin c ip i r c c l* ia s tic i < la ic i a li iliH m a p p rova zio n e
W w m ('d ilettili, attutila |nalun|tic r n n m * lu iip In co n trario.
Inoltre il |ut|>a non d o v rv a |sTnw ttcrv alcu na In cetta li Im a n a
ran co ilei c le r o <> lei beni Iella Tiirm In q u an to al p m - n n ' le llo
**at Iella t*hlcu fu ro n o rin n o va te le m o lto ra d ic a li lim ita zio n i
*1*-1 poter- w t-ola rr d el |a|ia g i fi*watc nel con clave Il E u gen io IV .
1 'tliu H * una n ovit la k-ciakmc ( i m a (ai ri m enti n ella ca p ito la
che d a l fornii M ia l'am *ra a | *1 u ll i 11 papa hivenar 114ri
al o gn i ca rd in a le, la cui ren d ita f<*- in f e r i * al I fio rin i
Som, im i fio rin i m en sili finch non fan r m c j m n U q u ella Mtmma 1
s a vo lta a ll'a n n o I c a rd in a li lo vrva n o v e rific a re l o rva n ia
di qaratl a r lln .li e In cairn d i iolaxion e a v v e r tirn e | r r tre v o lte

rntatevdm<nte il papa
NH lerao g io rn o lei r o n d a t e e U r p r in c ip io l'a tin iir d e l tarale,
' d p rim o n rru lin io I c a rd in a li li Hiena r IU l<na, l'Iccu lom in i e
' a la m irin i. f U m ria m a n o cim in e v o li, m nm Ir g li a lt r i pi d i
*** A |ueat< pu n to co m in cia ro n o le tr a tta tiv e . Il m a n eggio d i
q<^ll| rh r a sp ira va n o a ll'a lt indm a tig n ila Nemenno era p ia celan te
Hi'am bicitam E*t<iit-f ille le g a to *re ttim m a m en ie a l ca rd in a le
Mala. In to rn o a i m e n i d i r i i ai n i quewlo ca p o ilei p a r lilo fran
n a te che una re la zio n e i W
n m p >t ilo r e il l 'i m l (
miai, e rti non lei t a l l o p re g iu d ic a la * Kw t m l n i m i r E *tu tc v ille
* * * * * la ana p a r ie b r illa n ti p n m w . m en tre la ll'a llr a cetravra
deprimer in o g n i amalo i c a rd in a li d i llo lo g n a e d i H iena t o m e
**
avrtrhhe le tto il francear. riten ere legn o lei fa m iIfic a io II
'V r ttio m ia t ? K g ll nraffre d i g o t i* . In la i r i a la a a papa a rn ia
" l ' pm e g li a ia ta r e la povera i *hiema ad a l u n i . e g li
* * * * " . ana aaalata * E g li venne p o r fa la lla m a n i a , qu in d i non
10 " m r i a n o ; fona* p o rter co l anche la l 'a r i a C a n e va con la
* * * dnrwaone r ie n lifir a ? la n a lc e re m o a lla ca tted ra Il ** P ie t r o

UM. I IVI-* 1. rw II. 140*14*


an

| rta

p r r n t H I r m n o r b r la l h b -a a r e n e g o v e r n a t a a l l a

fa a a *

O llr r l'A la in . a rro lo la rrla tio n e d i l 'i o I I , 'im p tn n M


Il lare Il vo to al randw lato fr a n r r w anrhe il B c M a rio o ct II IV
r b i, Il Tr<|nrmala. Il Colonna * Il Cantigli*. Ma. |w*cialment
(k r r w ) v a le * m a a b ilita g li i n t r n w i naainnuli, II l'ic fo lo m n t
{ i n ' imm i m dtaato a dkatoman* lai rivai* fruno-ae || < a r t i g l i '
ma a a rb r a gaa lagn a rr a r a iro n i lei c a rd in a li rim anti fo d e ri*
IH mioima im p o rta n ia f a l e o e r g i r a r n t r a t a in r a m p o le i rar
lin a i

Ila r U i.

rW

qukdn

rW w

rin n n ria to

| f i r la tia ra , o l i r aarflo f a r M
a l t a M ia n a i i o a r

a lla

a p i -r u n i a

di

avm -

l a t t o | * rrh II |ia|>uto r r u t a *

IL g lI r a r r o l a r t a l l i I n o i r o m p a t r i o l t l a d e r r r w o t

d r l l ' t i I n B M r |>r| r I I r a r d k n a i r rh r ni d i a t i n g u e v a f r a l u t t i
m o e * d lr * b l p r A a m a d i a n im o . | r a v a r i a t o a a p r n - , p e r w j *
r i r i i M d i NM mdo* |xrr a b ilita d iplom ai i r a . Kn*a S i l v i o l i m i l o m i i *
l a r e a l i a r i <}ar*t a ttia o o r i p ro a o in io a r n i t l n i o d r l 19 a**
r M r u o v o ra ti. K H t r r l'Kjrtoatm il I r M illan to ari.*

U tir-i* fa | ria oltrnuta |rr m eu o della rad d r I U a*


m w
fa
rke rn|>j>r il nilrnxio <ixd p ir e
rg a ro tr db biaracion-: a lo a m ilu al r m i
d i apr11atlva. n m
d in a 1 d i K N a a.
laoga |<aaaa. Il trn ta llvo dei rar
d ia a ll liW n r r
di Interromprre l'ele*ione, aborti
J a a n d p o i
l i dichiaro per il I ircob>
m ia i, a j*m*i m
pA rk r an voto. lai tm aionc ora p w
a l m i a o A llo ra ,
e r r r a w r u di raltrn rrlo. ai Irc II
ca n tin a
I*r|rr>
r
url <|art.- p a role: a A o rb 'k
r o d o al rardlaaW*
m lo farrio |>a|<a a t o lt i ai levar**
f tri baiarono
II prim o omaggio Quindi, torn ali al Ioro

Knlrtfo tiorba largii


la
Hrai aa altra
Torqaraaada
aarla il rardiaal* Trbabbi
amarava
faaataaqar
Ir
.Juana prona
di KW r
alIVIetto

a ra ti. rtnoaoM am araaa n a l n w i o l ea reaita cleakioc. r il l b a


rioa r a la t o n a a a diarum o Il P W o l.im ln l a k m m r il o o o v o ra p o

M ia C b kaa J
C t r w I L Cmmrntmt U n M ta wh a w

sa m m i . * a m

n t a v a 'a m * * *

a ma II, Mia a. a i f c i t a t a

.................... ..

M i l a \mrn a * r a * w i. I a > * J i r l'u r n a t u r m


t t I b b a r ma* M ta rta a u m aa rm w a rfrm a u a r t ^

a 1 * 1 M i mate 1 wiavn im 4H m a

b lu a

r a n a l i t i a >W>*)*L * a*# tai a m a t a a ( i a ta ** -

ta s ta a a

LWa

ru ta

a*

Il

a m M V a n III. * *
* a a

l.-m at-to IO * t*

KVu.xw <U Ph> II.

Il

Il fa tto deU VIetion * protluMM* una r t n im lin a r a imptfnnion*


i rotai. rb e ila c u ti noni M illa n to rrm ta t o fr e g ia to d e lla porp ora ,
^a lla u an im a p rom ette gra vem en te la ri Amatone <lU ll.'*ju t
b-lla u voca zion e a tvo m p a g n a ih lovini il arn lim it ilo Iella gru tuIr
-(tuM bilita. Coen* ra ccon ta il C am pano, n o b io gra fo , P io I I
f*.ruppe in la r d in e r p*r |ualrhe t e m | pot appena patlronegjn d. (jn a n to torn in ne a g li a m iri. rb- g li fa m ra m t anim o, ri*
h e l'una ai a lta lig n ite pot*rano ra lleg ra n ti M illan to coloro,
rk# non rifle tte v a n o ai riartii e a lle fa tic h e rh e al rana van n o rtKi
r unti e ch e o ra p e t t a t a a lu i m l i t u n - r i r k r p rM i a veva
rtHrao b g li a lt r i.1
Ib ipo rb e il n uovo r lr t t o *bl* im toaM tO i tua ih h i a b iti (mi [tali
Iwblani li v o le re annumero il mrnir d i p io I I : con ta le nme g iu r
m o ra m en te li a r r r t t a r e la r a p lln la *io ir ele tto ra le . n g g iu n g rw lo
I* r : IV r |iiauto lo p a n i ran llli. e o ll'o n o rv e la l i i u i k i a M ia
S b a p oatolira *. *
A ll in fu o ri li q u n rt relaxione d e t l'e lH lo non ( b t o ir n in to rn o
al r n w l i* lei 14.V rb e |mrbi d la p a rri .Ir g li in v ia ti li M ilano,
e in partb-ularv* u n * le tte ra lei 90 at<M o li H lo o r le C a r re tto *
|n> fa r m e ra v ig lia rb e l in v ia to qu i r w b i Il rappro**ntaro
. am ie a l |MMMbilela p a rte la la i a vu ta aeH e le a io a e ; fa e r a r i
d ia in vere q u an to g l i n w r o n la m i r o a t g a o lei c a rd in a le C olonna
c * n e <-onargn.fit * lei legam e Il fa m ig lia nftra rk cin la U i tra e li
" n i n i e I C olon n a avvinine, m iiw ln il C a rretto , rfce en tra m b i I
-Minali r I lo ro a<l>*rrnti ilrcin rro li ele g g e re il P ic ro lo m in i. A
ca n d id a lo e g li. Il t 'a r r o tto . tire aH ia v la lo na|->lHano
rebbr gu a d a gn a to puro il m n lin a l Iella C e rd a e t a t t i e lue I
'p a t i d el papa lefa n to . M ita e Ito rja . q orarii a itim i con la q r r a n u
f W F e rra n te avrohtar rc o m la to i toro d n d d erU M a m w i l n i C o

** al w n i i a M
a H i I a. I W . w : Ona a X X a*
"< te nain a | M M b w la r i a a m i a la fa * I m * H a H a u *
***. h l * > l A r r V J a a a a c a l a N t i i x a i OH * i N nm g f
' *
rtnm ** # A r f k l f l * i r ! * r a i i r i e l a t'aa M
'* too-ArrM Tte m % " W i . rm ru f 1 t. ** ai v a am: a aia*

m min a b s u : r<r m * a a n <*m> r r . se


* l 'M r o t - i T > m tu . U n ia a a Sa <arrV r M ti nna ilati, cr
la O h m l M
m M t * n aa I t i
n r (Sta tato IW
**" * r a n a b a pata la I a n a a a b b M a ria m i * waCara*
H i K a 4aOa H l l l a l a r a p r i v a l a a l M a r i t a a l * n * a
" a 1 1 1 M h a * aal aroaa r i rinrariaaalal t f t la w atra a r ta : v a l t.
*e
a a . t TST t4 B H Ii
' * U I W a. a
t 4 M nr i , . , , < I M > 4a OwvMta a r r
aa*
tv 4 a u N
, w * la la n a fia ta aa* I * arvwta u . e ala r i a Dna: B l k l l a l *
* * l i a i 41 M i l a * PM aa Ma Vana. r i " t e 'i < M a la

*cr* a nriaaaaa la Olaa r i B u l aaat. Amari < V ra l a lM al la*


" " a a IWaaMb* < ara i t a atou n liaaiat tata

ts

iJhtm

I i'arMfe I Po II. M * im

_____________

mmiiirtl ili l*W Il il rutllnal Colonna tnti n |x hi lutanti prima


Irli trrMMM> dHtoUita *IHlr riaolutainenle dullu |*nrt- ili K*tu
!riltr gl *>.Uato ma n. . . Ila ronnulttuionr ilri ranlinali ita
llaal pfr|wnla lai lU r l In l**urr Iella rrlaxionr leilinvialo li
Milaa ala il fall, *kr. n.mpklala tubilo lopu IVIrtkH, al acni
i| pln ImuM-diata M CtHamrnlarii li !* Il wrilti nolo pi far
H Ma rM im la rrlai*ir ri fa la b r i la rlriurtaiiw, rh- l'invialo,
tl >|u*lr la rtxifnrmll* tirIIr istruir Ioni ibi muo Inru i l o * agirv prr
il Cnlnnaa, a m a *a U l r i w n*l far veder* la parte avuta la |U* .nliDAtr w l l 'r l n W ilrl l*irolonini piu grami* li |uaato
rralmrittr f . aiKhr all
l*rtn|rr 'limita non |otrva rrrto
rW tornar (ralo, r k *rwl.. rolla ma arri artod fall Irritlrra fa*ur* >lrl IV i^ n a la l, minar limrnli-alo il m nmiHt)!i a
irrtorr in fatr- ih>llti>iiintllr ' H|rrlanii -hr ullrriori an)|rt>rarrhtii apprtrn>nno In fatarti *l*-lla In*- 11 i|urati punto. Ad
<ial tmuil* p*. ritrarrvi nmar wrnm, rkr IVIrtionr Irl IHcrol
mini fu aadantrMwntr auilrritata aia dagli inviali li Milano, aia da
turili tl Napwli La trti Pnmmni Sforxa in una l*ttrra kl
11 rllHuber lk^ I pj ir aantrntr. rfcr l'io 11 fu rlrtlo prr linflumaa
Il rr F rm a lr r a rt rHrrt*t.t*.lr Ori tallo anrhr il ronlrgn rva
piarrntr rkr II aamo papa l aanir li Croate al rr li Napoli.
\ Ito* l'(4rskM*r tri l*krolaadal fn aiutala ron gioia una
alMM- Mi ilrj'. arai r ri w tr alla haailira li 8 l'irtr prr
.MMirarv il amno rirtto al griU. Intnnlr .11 .. Sirna. Hlma, frta
nata Hiraa ! U**lt. Mrwa ! a Mall'imbrnnirr furono arrnd faa-ki
Il allnerraa. r tri lami w-iallllartMM hrn lungi lallr numrnwr torri
Mia ritta. I aa folla lirtaatmlr nauMMa intaar Ir tralr rkr ria
narvaa lt vati di liaWIn r drl moa Il .mi r li trtmhr. W
trrrld attrataaau di ana atrr aal tiato Kotaa in -ari grorralr
frwtrtnir aaiaa**i*r Oli la iati Mietiamo il papa rahit dopo
Il amo ritorno la * llH n r lo tmvamao atollo atanm |rr Ir fatlrr
fattr. ma n 4H lw rd affabilr h w 1 rartlinalr U arra a p p w
ui|anrn> a ratalKo I anfcili Iella ritta rati Aarrolr in mano, prr
aprtiarrr le la* n a n la ia iin ii
il aainiAni rnrtnr
Il IW t I

** \ n % i n o 11 htillini li H !k
Mn> 1

KI-U*hw <11 IV II.

(ra n d e in nwnlci tr ito n i imi rio fu n atu ralm en te l'a lleg n *m a


i 'H a patria |*| n uovo papa. u t ' m ig lia n o r Siena F ra te p lrn
li. Ir e avariate, rumi* le aniHra IVfMM*u *!! r im a r i m eato, fu n a io
l'tirr rrlrb ru tr tifila m a g g io r p a rte d e lle a ltre c itt Ir li* pen ia ola ;
#1 r m i i o n e d i F i te n ie e V r a a r ia , lcleviurionr d el p o liiir o 1 irc o lo
mini onoriutn getterai titrn te fonti* amanti* d ella |mre. fu a r r o t i
n granile gio ia in lu t ti g li S ta ti ita lia n i . 1 Hi n *p in d i nuovo
*ii nulo fa vla to e lim n a lo il p e ric o lo d un |>a|>a o tr a n ir m tju rvto
tinnire, rb e la pi a lla d ig n it potito** ra tiere u un Franrcae, ri*
f i n tu tto ra fo rte m e n te tifili* relaabm l d e g li In via ti r b r l U o v a
n o a Konta. u t onte V natta K r r r llr n t a a vr a p p m m . or riv e A n
aloda IMotoia II *.'1 p w t n a F r. S fu ria . era un gra n pericolo
di aven un pa|>a fr a n r e w I/K aton tevill.* e l'A la in a veva n o fa tto
fra loro ta li p ra tlrb r. rb e la d ig n it p o n tiliria doveva |uai n e re
'la m en te ra d e re mi uno d i Ioni. S ia b a ia to lib ilo , rb e n w t e
> inata in It a lia *.*
Ma uni-hi* al d i fu o ri d e lla |traiola ap|>rntttnira. ad errra ion e
I la F r a n fia e d e g li a lt r i a vvera artl ite tT lm p rn ito rr. fu a r a tilo
n xi piacere il ria u lta to deH V Iealnoe 1 litu a n i t a l l i fa d i r i od
^ u fit t ia d m o F e d e ric o
a l i|uale il papa o r i g io rn o
d ella
* a ri emione it n lir iu o apertali l H l m \ ana a (Urla le n| una ltra
' f t d r n z la lr . * I V r l o riu tp era to re a t n + b r o ra apjw n a H ro a a a riu to

III,

rinon

X a T t-n u 71. I t i II. r.mmrmi 30. #7 I V h m

IO m i m m .

* U r n a t * i m i l i f t a i t t h * M a n 41 I r
a
4* fW
*41, M ite . MI I I IV * - ari r w
N t l M * M
IH m
l U n ,\ a i u t a i 41 C a r i c i ) . M k Am a r n n . ia a M KUrm*

Mtatnaa XVIII. K M H W . Ot A I t u
O t ** < T Ut
H a . *frte 4l *** * HI. t a i a M
W M i A I A I i a t a e a tr i
> C t l t t n l t l 41 l i l * * a : la O m
Itami " * a*.
An i aa i i TT#
Tl" a i a r * m o t i Mi u m i XX W M i u n u t III. m i m a * t. S C CW
i l u s s i t i , t M a m, M ia R l k l l * l * M a r r l m a I * V a a a a la .
^ Il r r t a r la aaa a M m A a t m a * M * a a * t S i m ia
* m * . 4a lia a i 9 a 1*3* A r c h 1 *1 * 41 A l a i * l a A l a a a laa a i ni

*> I l w w r t la aaa > M n > al IV r a M la a * N m M


A IM Iti l l a t a r a C t a i a a l i 41 r r l i .
*
la M m i m A *1 a. A i w < i r M o m o l i i H l H I i f A a
a a M a nf i n M r v m t M a (M M O i 4 w a a

a n a w *
ta
* e
* tt

I V 11 arfla < U MTJtra


te la

o r

' A a ii wl m a r n la M a n 41 ita m a u a a Cte II al nuotai


* * - ia * w . te te la a , A a
* a a 4 a r l a l * 41 K * r l a l * f | a .

M A lfa

IM n .li A r c h i v i a I r

* la M a n A M A * in i >03aaa aaa IV. te atea * M a n

* 4 t u 4 M b l A l l a l a a a 41 O a f t * 41 a hi
A ateo* Vteav l l l l . I t i Alte W a a f f ( M ite H it

* a v a M a r e n n a

* A V ana A A*m A H

T W m :t

M u te

mwa

IM m w

#*>
I*

rrtraU

Ut t. tfatrtlat 1. lV. 1!. IW ItM.

U m o n it r o r f n t o r t o , tanto r n w l rapid am en te -ru w m in tr


rbui<> ! H rb lira r i t m l u i r nolo 53 anni, l io I I e r gi un Tfccbi'
cadr Ir 1. H j o r l t d r i m o corpo era a ffr a n ta ; to rm e n ta v a io 1
ria)UH-nU la |alagra. r b r e g li aveva co n tratta n e ll Hooaia, quando.
j t adem piere un *u io m i in una tem prata d i man*, m i
fa tto a prdi nudi p er via crudam ente g e la ta un |>ellrgnnaggin ad
aa a r k k w itri la beata Vergine. A questo male, che a|tea tot
r i t t a * li n u oto papa tu modo da ren derlo im m ob ile, ni aggiun
g * v a a d o lo r a auil d i p lrtra e una tnaseralia che non lo I i k U *
M i 1 1* non natante I l o I I ai n t j r v In piedi con m era viglio sa
energia. A b itu d in e r f o n a d i volon t avevan o saputo d o m in a re tal
a m lr in la i II dolora U r o , rb r appena ni a v v e rtiv a qu an do eg li
ai aMtrdrva I r la b b r a o a m n a i n v o l o n t a r i a m e n t e l a b o e ra : ani
ta n to 11 ra p o g rig io .
gote g ia l la s t r a , i li n e a m e n t i e s t e n u a t i, q u a ! ,
aoao rip ro d o tti a rte I n i m i t a b i l e a r i l a f a u n a m e d a g l i a d i An
draa tiu aaaalotlt. tra d iva n o la v i o l m a a d e i s u o i d o l o r i 1
L 'r lr a io n r d r i r a f f i n a i l ircolom in i
in tu tta E a ro p a
roane ) - * . oratore, alorina, sm aniata e mimo d i S ta to . fu un av
m lm r a t o r ils v a a lr d i la rg a portata. Con lu i a li la ca tte d ra di
l ' W m uno api r ito rm ia m tr a tr n le critico, r b r riu n iva in * r la cui
ta ra d r l ano lm | > r con r e b b i gen iale rigu ard a va il presente
r o n r il paawatn. ebe con ftar m a n diarrrn eva r sapeva deb ita
n *m tr appram ara Ir le g g i rb r governan o 11 c o n d rl m ondo
Ir
ftta a rg rrtr d r l la (aalttlca. fa v o rito da una rierbianim a H p t i H w f .
r b r at r r a a r q a M a t a a r i p i * diventi a m b irm i O o m neaann a ltn
an la Ir w n n era l a t t o a contin u are la rm tau raxion e tiri |
pato ia U ia ta dai n o i p ev 'irrn a u ri r a dare n u ota v it a al ano
a n tico a p lm d ora J
I
ari a a a i d i l W * r a t o d i P i o I I nono dom in ati da una an
b lia tr td *. a lb i qu ale ai * " H t r r o aabon lin ara t a tt i g li a lt r i latrr*M
la b ip f t t iio a d r ilK a r o p a d a lla vergogn a d r l la sig n o ria *
lontana r d i a n t r una g * * r r a l r crocia ta d ei p rin cip i r d r i popoli
rrlsC iaat U difra* co n tro I barb ari d O r im t r , rb r a 'a w le ia a v a a o
arm pra pl4 la a r e io a i. prr d rl Ir fo ra r r ia n ltr d r il'O c r k lm lr .
fa II gra n m a p i l a . a l q a a lr a d a l p rin cip io d r l ano ragn o e g li I

Ir

celebre

I n a < a a i I l i H M * a a M N A. t a w a M i i 4 h * U A
baaa * ra a a .i* a a a U n a MB3
> rt a t a t e l M ata <M r *
b o ** M r t .
a w >
II.
C b . A a s ts a I.
*
Ik iM W U S
r * a u aaataoaaii *
*
r v I I a * . M a r n o a
X uaaum Mte a w r w W jM w a * m i* r w a w 4t P - t - f - r I H M B &
I m II < a a * a l a 41 M a I I < t i K i a*u a a n N l a a n m m f c a
mrnm. rn * a a k s t M <f m ** aa a a i . a a .. . n
a *M m i i a
ta ta S i t i l a i a c a A a l r a a i i a a t % ira m a r
1*
a e tl < r a aa> l a t a a i B c u m* a w i a a * *** >*
( ' * M . M o n i C*r
M r t a M a M M a n n f. h n a
a m . N M u r w 11
t'ru

* Va r u tv a tu a et

aaa.

i m

i.

ZrU. di Ita II prf la (Tortala


(Dtt*4<-r r o t i t r i o u n i i ' r n t u a i a u m o r n t r m i lg lio a m n w U n u

IS
n i i n r

l u i il a n - a i itu o i m a l a n n i li a i r i . K g l i r i o r n u b b r r h i a r a m r n t e ,
m a n n m a o m e t t a n a , la t | u a lr m i r r a la una
pmrte a v v i r i n a r a i ila H 'A a ia verno la li n e a del D a n u b i o |wr Ir rovinr ali H m m i i , d a lla lt r a p a r in o lo ila U A f H r a m in a rria rr p r r
>>n 4<la la 8|iagna, n i m p o n e v a li -Marnare a llr a n n i non un
fm p o lo i l o . ma t u t t a q u a n t a la r r i a t i a n i t . 1
<*l nrl g io rn o Klitano tirila u r l n i o n r l*io 11 ai rapreaar colria tta lo ili M ila n o in m odo non n jn iv o r o in favor- tirila gra n d e
| v t i rria tia n a onde librrarK i d a g li IH I m u d I . L a m a ttin a dopo
*tii radumi il m e ro t o l l i g i o a m in atili* in to rn o a llr m iaure da
t * * Irre.* l'o m r un liiaogno im p ellen te ai p r r w o tf in n a n ii tu tto
il ristabilim en to d e ll'o r d in e u rlio S ta lo tirila T i I i i b ; biaogaava
oddlafarr i ca stella n i ( a ta la n i, ma a n p rattu tto allontanar*- il pertrnW* rb r a ovra a la ra da p a rtr d r l l it-rinno tja rn t'u ltim o pu n to
*ra iai|Haaihilr a rn ia un a rro m u d a m m to ron N a p o li A l rirono 1 mento ili
F e rra n te ru n traatava il p a rtito fra a rra r. F io 11 rrf w
Ir propoate r b r re a iv a n o ila <|nr*ta p a rtr r o l ilocnam larr
'tap h rrm rn tr, ae il re K rn a to. il prrt m i len te fra a rra r, potrebbe
4ifrrM|rrr lo S ta to d r lla 'h in w d i f ro n tr a l P lr ria lira .* Coal qu in d i
Dn p i a p r r lim in a r r vrra o il rro a < w rim m lo d i F e rra n te fu
fin dal -*11 aparto, rh r g li in v ia ti n ap oletan i f wa r n la o gn i
'in -m ta n ia tr a tta ti com e in v ia ti re g i e rb e a F e r r a a t r al d a r n a r
^re U tito lo d i: U t r a t rrm Jr * In d i fu ro n o ia ta v o ta lr Ielle t r a !'
*4 lite n.n Ik in l'n ln I.ava lU irj*. r b r tro v a ta s i a a ro ra in poaanan
^ I t i l a -ertala, S p o le to n i a ltr e p ia n e f o r t i * W tem eva, rk e
W i o a o p e rin iltM i potraae unirai r o l F ie r i nino per p r r r ip ila n d
papa q u *a i In e r m e *
l<r p r r w e a| mii< *ni d i F io I I fu ro n o a rrro n riu le a u ro ra la iIr no
***** H k ven iva n o d a ll'o r ie n t e a a ir ir m d a t ib il* a v a a ia ra i dei T u r
S t a n a i m era 1(1 La r b r il con l e * n o d el papa f u a avrio, riarr-

r t r | t o p p o ra i a lla

* * H I ir Ahraataai
* r* ti rv a n i . a
*
** h i t <m t v t a *r
"*<* r ^ M a i r M r i f k i i 41 a i a i *
.Xfcwtaw I I t a t r a d a r M a i
* tal tal rm MI t a l aaa l l l l * e a

M v w It* la i n - 3
l a M i i a a * nry o
<ta f t a M a a . la * CW.
a t l a a a l * 41 r a n c i

* t e f c | t a 41 f f l a l a l a t t t l a a n r * rt r *
' I**** 41 m u lt a i
4 Itala' a a
** *** T a 34 tanta U H A t t i l l i O v t t l l l l a W a I a * a

Ufcta I M(4IW
. I. lia II. lViH-ltOt.

I*

ta lo ,
iw )< w t m ir o wm h f taranto le fnt* *l*- g io rn l a egu m iL 1
1 liiH n m .1 r t lt mlin- Innunii ullu IwmIHch <11 8. I ip lr o r ir w rti'
1 ( loro d a lle u a n l ilrl cardinal- i'o lo n n o ; |uinli Mfcul 1 aolrrat
|>m d i |aMWMM> d rl |j>l>niliu l l H u m illo del liuaao popolo, he
ai d e ta tiu|xtlr>mrr innanxi l**m|m> lelil rh iiifu |>a|al\ dlaturt*
1 feata. ti r a l j.lrtulur- 1 cul u u ig itiliifiiu i un r o n c itta d io o 1*1
rwn m abita n ta celebrar*.* l/ a r t* del la rinaaccnxa nu<*
va m m tr b o fc n le d a a u n 'a tlrattivu aun |irn|triu 11** s o lc o o l ja!'-;
di
(tm rrr l*>M tino fa rc l un'idea lella .lim on ita arti
ti* * | r ti fa lt o ,rh. un auo-rtn Come Henozxo (io u t o li d ip in U iM llr tr r li- t n w fiir -be m i n i n o per la fewtu.
I
n u n t i a M l a r k r r m p toerm a P o I I fu. ch e nel lord*
tnw llo r n 3 r ttm ilir v tenue ron<loila a term in e la r*n vrn ii' r
ro n Iio n C n trn llo r ja U mor* <li (ucat'uomu, wetfuita II S
l l U f n >1*1 tu tio U |in|ta la tal* praoccn poslooo.4
( I t<rtn|a M r r n w iin fu a rru p ato ncl r i t v r w amboiu'lat- ' *
n a l* a | K i r r l'o b ta 'd ta u * n r llr ronaultasinni p in te con (r*n
dM*>OM I in lo rn o a lia dlfeaa con tro i T u rc h i che |>cnctraTaix
C a r p i n l r r i i i H la H rrfcla.' A g il in v la tl II |ui|>a H e p o e d n
iw ru naln ritr. ana m i t a jrala,* che < yll, p a rla to rc fu o r drlToc
lin a rio atrtlr n i n p r r tii, |4r tentare/ II 7 flotare a r r ir a r o n o fH
* ** M N W * ' M * 4 I^ IW Ia M M M t t it o (B lfc l A **
a r a*> a o wi i *> a n w i im mata
p. ia. .
t i U * t

X i a U n t l 4) C i t i f t

t. a < 4 t * *> *. i 4m <a Rmhi a wm. tasa. A r h l * l *


l a t a t a * I * a a J t T v tf aw t * i u m m w r a i > M

M ttn w w

4 mrtt, a U n *

M iianl i r*n~ n u n a m a n * (. Ctf

n i 44 * tv* n a m o n a ia m % a a ti'* Trtnn n airt-rir 41 IV I*


O r a o . U * * * 41 ii 4 4 *rrArra* <r 4*41 (a tril m rtTArt***** +
41
*n l * <<* a o a j n i M * j , s e * 4<n

It

A * !*

* r a l* r . a t l f l , !
h M> im $. f|Mi|4*

A r r k lr l

41 O a l a

I*

O a. la im tm n feeae M e * |. x a
H . a t i , * .. M n m t am
r sm. ta rta SI a O a .a * * '*"
m |i* M * * O n a n a . 41 L N m i M I 4a I b a a 9 < l 149 A r * i
v a 41 O a l a 4 1 O l a a u

!*># r i u m n i a

(M FWmUal cft

a r f r M * * t na 0 n m
ta < n t
KM tM I a f i 4 m
u n * VarrA an

m i

1 4.r ra 41

t a ta e a a - > mm
^ a *
a a 4*" *

V*f*4* i M m t m y vrwwa a * aestaM. a rlaMk <ia a> a *-a r


M
* * * . * A r * i * la 41 S i a t a la T a a a m ia M V a a
tan *<4 TMHU * M a n 41 I V n T . ufa,, ia u u 0a4 t i 4a* n
!<* a 41 1 la arta m a O ! O M . M M > M waai 4. r m **
* * w a w M B MM 4 h a n t a n S* n a ha karata 4 imm* * O
!* A r r h l a l a 41 l a l a l a M l l t a a W . "a n . a t m 4*
W4-a . r. Ta a. 44 a.WiI - . 4rtT iM4a la * * * Oaa U *
ftUavwra tt. a a
I < -* U tn n .a tatna 41 ram at
m n a M H rnm* 0*J
a > III.. Ao- * UB

Tiri 41 l*v> It it U natala

I?

inviati li*iIn repubblica di F irrn ir. F ra m i ai trovava il ucpote di


('wirno. P ie r F r m ir n m dri M w lirl. e il pio arriveacovo Antonina,
rb* aveva gi felicita to il | iw lw r n r r d i P io I I , I l r im im m t a
<W Fiorentini fa fi w n lo per il IO. (juando i ta ra p w n ilm r r in
roerintoro. il vecchio arriv-mtvo. indebolito d a ll'H a r dai ri f o r i
d r lli pcnitcnia. sembr venir mena; g li fa rfTerto un piccolo ritoro r allora con m eraviglia di lu tti * con voce chiara il aettantenne vecchio tenn* al papa un m agnifico diacono eh luro quasi
n ora. I l pa|a. ebe era rimasto molto tm psticsm eatr lucrato dalla
>;-rsnia 'p re m a da Antonino di una vittoria a i Turchi. riapose
tu una forma non meno bella ed eletla. g u a rn pia tamii I F ioren
tini lo wd lecita nino | *r divenri favori a pm IH Inni m h Ktadini.
Il m enu eb en an d o dinam iti, perch non g li rarcomandasam it
loro a rrites ro vo ; larrivearovo. rispnaarm. ai raccomanda la a. 1
Halle ndaxioni legli in via li riunita, rhe s a mntm idea occupava
U papa: la p i m a contro i Turchi * I l IO ottobre egli pubblicava
t* ne dellberasiani. ponderale maturamente coi cardinali in lunghe
nanltr. | membri pi eminenti lei ttacro Ydlegio, m olti vwirovl
* prelati della t'n ria come pure tutti g li in viati p r**m ti in (toma
nino in questo giorno raccolti nella cappella dH p a la n o apoatoww. t|al P io I I m n minuto diaronm p k fii. quali r o n fili* aves
ero I Tu rrh i arreca lo al cristiani e come i loro farci tendrwarro
a ; annientamento lei rriatlannrimo. * rw n r egli per la dlfeaa della
n liglonr averne decion di opporsi a q r * * o farkam n rm iiu Ma
ich era impuasiMI* di menare a buon patrio rimprwaa arnta
l'alato dei principi criatianl. egli, aggiunse. iniem e al cardinali
v**a deliberato d i farsi a l prim i di g l agno personalment^ In
" t r e a m en a trad a a quelli rhVrano di l dalle A lp i, e di V** * un n m g m w in M anlova o in l'd ln e. L eg li avrebbe InUan
I panni d i coloro, che voleva chiamare in aiuto O r t o era per lui
ona inr rvm bsm, laoriare Homo, la s d e d i H P ietro e la ronca dH
" h t iu n d iB o . ma pia *gl l w t >w a rhe M io il a pontificato
,#aiBe patire danno il anta Vangelo, per la cui d i f m eg li era
* Ot s n

<11. a

CXr

V s rw ta

R w n iM

'+**%, K n r w fc Iti. U H . e. I t la Mac * *

h w *

Ma

I. N *

I ** w*** Smrfr t

r m a im M i W m i i i n . a * u n . T n H .c n ail 4 M M I -r f t la
* * * M a b M * i m ISIaOSa f S M a t r i **+*> 4 v l Orni g r i l l .
* a t. r t t X IX . I V. s r tw t < M , r w
4 *
* > * *

FW M . r m

rr n M a M M

Ma

P~ r t mun, n i . SI.

a D a M i s e r ra ( m i : *. O m b . i . * .
r*
*** *MeaM
num m i 4 B m m n u n ri C 4. 4m tu f i n i i
pnM tm
^
*
a. **. S r w t* m I I *a m * I m h r **** n n ufi*,, e*4.
t * H* n
t *

R IM ISI* V alica.
C t s a n a
*jrrf f a

mn*> * f wi.mn Werws x Barn, r m a a t a n t (t r a Me *m. li la sm m * iuta


M a t m a i i* a u 4 1 l a w : * * * > 4 M M M i r . a*, t
" I f c l l s i * H a s v l a i 4 i > . ra B i i i i n o t X i i e a s

Q rsn v tt

IH

U tt t

O ttta io 1. I t o I I

t W i > <* rtfi< a rr non aolo il niuti'lo f il l'u t ri inoli io li P ie tr o , tu*


a t I k il ro rja r 1 i t a K M iro r v a n ia lo in et e offeren ti
por- non | m < rn lrtrM r n l'allt-r.* Irg li A p | iiiiin i. n ! rq u
tri I * >nd p a l m i ro n aiglla re col p rin cip i rria tia n i p er il ben ir li religion e T a l l i , card in oli. in via ti e v fo r o v i, inlarono u n
l a t r d r r ia lo n r '

Il
gw>rt> appream a|>|rir l'en fa tica bolla, ro l la q u a le P io 11
In v ita la lu t ti l p rin cip i a quel rtw a ig lio |x*r unii c ro c ia ta eu ro j-*
l>* quando r tm | im to r e ( W a n l i n o reatitui la p u f a lla ( birno vi
t d lrrva , la crtatianlt* mi h. mITrrtH min angUNtia pi gramiIl q tirila ffc *m p n a lai arcuaci lei fnlao p rofe ta M aom etti
talli b i r r e lei t r l m i w i dragon e K n n t quanto il cantigli lei del*
I* 1 | r a t i Iri |Hqalt Un. l'ha ele v a lo lilla Sede rom ana per
i | a r r il Momtu ila qoeato p ericolo II cum pito a lu i a n d a t o
la vrw a li*a > < llM irta rtilr liffit ile. nia r g li non liapero. K p * la barra tirila C k k a i ma litan ie, ma non attornia; vien e Iw t tu U
ma mm ai ri*| > r. vien e t w a l l U , ma non prem i; D io j** r n ir tl* rbI n o i r g a n ir a la t i, aia non li laaria aucctunbere .*
O l i r a q ora ta (m ila gen erale fo ra n o marniate anche le tte re par
lc o la ri l i m i l o non a J o lle g r a t ili poterne, ina anche a l picco) i
p rin cip i, M a il e ro m a n i T o t l r contenevano la tr in g e n tr riehirata
alt aIr puf a re a l r>gTfito Irgli In via ti ria p etta b ili r prov v ia li di
o S t r ie li (w t r r i a *
V*4 t v m u t : 1*0 II

r e t a m i M irtariali

n m *

a* m a i V n t e M -r m . atta orer laen

la nrtaHna * >

m w i waio .i trt U a i

t w . a r a m SI i

*>

rw taa> im m o w i o a m m a i l i ara ar, I I . t **


Il a l a In I t i n l t .
la IM I* l a w n mm rum la Ptt H M . I a M* 4

* tll#

tM

*. nmrn

tilt JU

wrvtWMwa M a ia I I I ; ra i Ort jwt a r i * ** ->


mOtmmm 4 l *1 la f f t a i M t a a MUaa* ani IW J (I t a * > "
* + la 4*a aa**a I t i I* r* I V u A a n . . i I O a u i . l a ari *
fa ll H I K W * n o a H a a n M > fa i V a a t N . a
M M
IH
**.
t 141 a * W w w . KM* r n
fa a B l f c l l a t a a a V a t i r a a a a K - a t a .
mO *** l a a n t a *|# f I I , t I fa*a l I M l a U n H * i a Il B a r i l a
a l ** a I I . * f a n l a i l a i a r a 4 a II* B a v n r I a I a. ari r w
ISO fa *
B lh ll a l a a a l l * a I T * i r l fa V m %n t n a fa B r ill a l i
M a * a a * . a 4 r a aa r w I I I n i I. M a I. M i m i f a t r A r e f c l v i a
a e r a l a p a a l l t t r t * t K i i O n O i m a i lM i <MTA r r k l v l a 41 l a i *
l a V l a a a a i t a * O a * II. MS a la 4 1 T U f i l . |B r i I r a 41 *
t a n t a aiaaaa 1 *1.
* w a i o la fata i r la M . a f f a V a t h
aontt fa < W fa <M f a a w n i i I W l M r i r r k l i l * a l r a a 4 a r i a l a 4
r i a t k a r t a a f a * r * r e l t l a 41 t a t a 41 t * r a 4 n . (> u m t t C*t
a f a X a T V t m *

io ws<* i o o rti fcK fa ria *> si i ma in a*-**


USB n

Mt r i M

le *

A rchivia i i r * l a

na ilf* rla

la

IHdttira 1 (or la Italia

I
na b ilia vig oroa a -mitro i M aom ettani r r a impMadhilc, <|tin
tra non # v a c re g n a lo in It a lia la ron cord ia * la pace. Con t a tt o
la ir lo q n im li P io I I i n t i | i i e n t o tifflclle n im p ilo . In n a n ii
la tto fu ron o ntubilite n in d iiio n i o rd in a te o r ilo S ta lo M ia C h in a
la rb a lo lai regim e b*i llo r ja ('ohm* il p r r i f u l Ik m P a tir llo rja ,
mi anche i ca a tclla n i ca ta la n i fu ro n o per n lio r ink>tti r>uu Irn aro
rtwiw-gnan- 1- lon* b r t n t n '. 1
La pi trini- r m l i t a che P io I I a veva ricevu to lai pred*TMorr r r a la lo tta con Napadi. I p rim i pajad verno la aoltixione
b <|arato |-ri colono diawitlio rra n o gi t a t i f a l l i prim a M ia Inco
ri aitan e p a p a le ; a llo r a Ir t r a t t a t ile rra n o a la te rene d iffic ili la
li non ch ia m a ti , 1 In a rg u ito
un oatacolo p e d a le
!> ; (M itio n r lei |>artilo fra n rra r nel C o lle g io W c a r d in a li; a d
d n i n i w l'in d u g io d i F e rra n te, a cui parecch ie co oIU io n i del
p ip a acm bravan o tro p p o dure. P io 11 in ta n to rim a - ferm o n elle
p-eteae. che a a n s a v a n eH *intrrn aa- Iella 1 "hie*a e fe r e llr r a l re.
a raere la i an Die rra n te. che dom atola m o llo per o l ten ere poco *
V- r r t r da aua |>arte aal p rin c ip io d i ottobri* m in acci di rlchiaI
u o l in v ia li.' ma tro p p o a cu ore g li alava il ricnnoariincnto
d-ila aaa le g ittim ila da p a rte d e lla H Hede per a x za rd a rr di ven ire
a aaa rottura. N on a ven d o P i o 11 r in a o r ia to ad alcuna d e lle a u e
r n a r lp a li rirbfaatc, il re d o v e tte Analm ente an rooarotire. I l 17 ottotire fu ati|Htlala in Itonia una convenaiooe. in r g u ilo a lla (itale
H papa prom etteva d i tg lic rr le cennurr in d ille dal ano p r rle c e
*r>- c o a tto il re e d i c o n fe r ir g li il fatata e I l a v e n tila r * nella form a
'a d ix ta o a lr. a a lvi tu tta v ia i d i r i t t i d i tenti. L 'ia rn m a a jd o n e d o r a ta
rM er* f a l l la uo /eoataa 4 r Im lrrr. er-ondo la conouetodine. Il
^ 11 N a p o li io ric a m b io al o b b lig a v a a ri m odo pi leu D e a pagare
a n a lm e n te a lla ( l i i n a un In term in ato canone fro d a le , a ron a*
f * * r u b ilo |len*vento e T e r r a r in a tapo d M anni, e A nalm ente

mt a4

* *

'f t

' W a r i r a a a t f b
I li

41 (O a f a a r c h i v i a
In e r te

* a

l h w

la atMa afla ttt* 41 !*na I o t


* l * l a e l r * a 4 a r l a i 41 Xarl a kar a.
* r*ra

**

fc a

e tn ie
L

7S

l a

41 C l
*

lm

it ili Cai Vav.t I I A r

rn il taaini a rt* a watt

*a a * la ta R t k l i i a A a l r t a l a a *
a t,n n i%m Uaaanea. lUaaa la m i IM a i r r k l

i l

Q a ii| i

Matura
*

* * ***n aaa M a n 41 (U b a 4 ( V a t i * *4 AateM 4 Tarn- Im m


aa ta*x i a i l a l a r a A a l r * l a a

* ^ Il
m C tt par a a .a Mae 4 1 la n a r I V
* * ** *4 Aainaa <a T m M a M it. a I k l l c t A a l r t a l a a a

* ' X n su n a % v ili, aaa gw a r la |Wa* a * t


a a a | intMi*

UN I

i I- II. IttKUM.

a
r i ** Il l ' a - r i n i n o a l l a r c a t i M t h m e <l*i t o r r i t o r i s t r a p p a i
a lla Hantn M r '
I l IO m *-m brr t *I la pabtdirashm r d r ila U .lla d in vratittira
r.l g iu r a tic i.. la p t* -lr dal rr li N u jioli. A lu ta la d e lla a to
r i t j (wrI.--ta.fM-i * || a lla
furtimi ri|**tut* in a n a ta n u 1
rao*TtiiMt| (UMMait- b ir a l'a r t o I r l 'k n i n U c IV . In flnc d r l l i
l>tla ai ( m a i 4 s r r m jtrrw aroi i i l f ri* p*r una non InU w di '
r t r r p n t it t H iit a g li r t m in a ti d ir it t i Il ti*r*i. L u t t o fu aottoarritt.
t it a n io *t<4 t r n lii t card in ali, manramin ((U riti dr<l |urtilo franer<onlrta|anu*raK*nt(> a | > )n r una Im.I1 d i P io I I ran la qual
F rrra n t i m i t a prari**lto da tu ttr Ir m u n i r a Ini in flitti* ila <*a
I i * t < i n o i a x M i l i tr a t t a n o in v ita li a aotbM O rtirnd,*
I V r r t m i f f || g ia r a rom tu d i ftxtrlta r p rr .- g u i r v la crr.
atonia M rin c o ro mi*io r fa in caricato il 1 * ilirem bn - il card. <>i
in i* _ q l.iln tin fa fa m andalo in r g r r ta m U aionr a N a p o li S i'
cwl l'ortiTeu ^rrl nom inato t r a m o d i Tran, T r a t t a t a ! d i praticip r r an ft.U n aatn ralo trita fletta naturale d rl r r coi n ipote d el p a p
A n im ilo I V r o b w t i i , con r b r l o t t a n o . w r r a m lcu ra ti i uno
ra p p o rti r n a t fr a ttma r il n* d i N a p o li* I n rlT H Io b m cftco di
q w w to tign ate ai t i.t r M ltdto nella tatuati)* d o lio H tato p o n tiA c i
|,a airvarv a d i F erra n te. a l qu ale al era u nito en rrg tca m rn tr neh*
Il du ra d i M ilano, a i p rin cip io M t'a n n o 1 l .*.9 im i mane A n a ln m lr il
l 'i r r i s l t o a n w J iU ir i .k>minM la la i a r a r p t t i d trtr o il c o m p ro * 1

* * * a

1*^ a

3*3*

nuv

i b < n t .|

ttl

l. ani

jw t n 1

# * * *-* IV m m >
lamia alto faaW M < n k w a r**rmn * a "* noama a l l M rrwMMK n *m i n a o ta r W M*>
*

r *

H U l i t u r t xaaiaaala li r a r i t a i
*
.ri
. si * * * B i k l l r l t r t % m e r l i l a *
Irtu a
o r a I I a * a * a k m m a a H o
A

#<11 mmi

I a* * *
mi ta

* im a a n. *>** aa e a k r tnm ti.


w r t i in r iif a a rito t a l l i l l i a a

r 4 I
* M a

t II
tm m

, a u i *
I V i k n < ta

a
n*

a*

*r U w

t*

a m a t t a i . * C a r a ta i la a . a

<aan

ila fa n a w l i n u *

MS,

e 1 ari *
O aa. I 11 a 1 a w w*mnmt i w w
H i I I I 1 U t t t x a a r t a w w mano m .*< m ,

r. C

* lutta h o a * a**** tu t a * : 1 , , w t-nr.r*- rt

r * a
fa r * a n at n i 1 m i <* ir- 9* .
IM * * * ! - * * fW U n a itM r a t A w A r a t i t i M i r . l a * *
ti fia ta M a < a M M a ite*#* a * a** ta a i a tv4****
t ! t t w w ftn ra M B. k a i n f** a a f l< a M i * t a : V m I I I
ST. I b O t t . f r i o t r i *
l t M a . **-* IX . sa \ < n > 4 n X t W
I a. *30 k

l*ntlUra

|*i* ta tutu

<11

li Jiaiod luratL1 A a d w in Komn |*io I I i ailoprr a m ili i iimmI


l-r 1 <m*lr r la jiarr. C oavoraU i Itaroni. li fr r r iditilicarp con
fin n n n t o li evitan* >gni novit dn ranlr la m a u , Ircr**
laude |* v e r i mi m* contra i ron trarvrn tori. A lie r ilta ai g o
irlio ta to I-lla t h i m fnrono ro a frrm a li i Ion p rivl.
Wgi p fu loro rilaaciatu prr tn> anni una p a rir drl r r o a i.
</uail<> p w la ntortr li

IHmi

IV d ro U n

llo rja rimaar varantr

a rarica di p i v f r t l drl la r i l U , P i I I affik> II 16 llrrmtirr t|urnto


aportante nflflrUi a<l AnttHiio fo lo n n a .' lando nrl B in N n m Um|io

primogrnlto di la i il d iritto a auecrdrtgli. I V 4

c u < la | r a

lartiu> pin |<otrntc li Koma. A castellano di 1'aalH H


(alo f i

II

An grlo *ra

nominal il 1* arttrm iirr Antonio Pkrotatuinl,* I on nna

halla ip r r ia l fu o n lin a to di pnaa-guin i lavori di miglloruiiMnto

II .*
I
K om an i pm > non i p o trva n o ranr g nan aH i<lni eb r il pon
IH 1 I m m r la a ria rr p er lu n go trm p o la lo ro r lt l e qo-ala dovram*
I i r n ir p r v a la li v a n ta g g i Irlla C u ria I I t r ia lr trm p o Irlla
i >ea a a r n u li K u g ru io I V r r a a u rora |*rr m ol ti un rie o n lo tro p p o
n a K 'in trrp n -ta va n o m a lr Ir in tr n u o n i lrl p a p a : II con gr d i
W a lm a r r r r W ir u-nuto anlo in ap|>am >ta: n rl i ia g g io I*io aa*
rim a alo in K irn a n i a v rr lib r a rrtre h ita la p ro p ria patria.
VWuai d i m a n o : il papa, m u r i a t o fra I T n lr a r k i. |aa m a lia B ar
i* "jarlla ro a Ira la r non r t l m * riwm t a V r n n a i a lia u a d ig n ila
' * r pmmmr al d i Ul < lllr a lp i la H n lr a | t o l i r a A lt r I m n a t w ch r
1 *p o U l a l l i n a o p p m a o d a lla H 4 r d a lla m a la ltia non m r r b i f
H rtto m a to t'u a p m fo w la in q u M u d la r a 'ia ip a d ro u l Irlla popo.
* rtaaa d i Kom a r a d f cilm en te itnprraariooabilc U d o en e al la
-a la va a n , I g io va n i ia r r iv a n o . g li n oatini ia g iu ria v a a o malr<1 auo, to rn trr trl v r r r lii n k a t l dalIV apn riru aa a r r ra v a a o a f ro l I r
***1 papa t lo a ro n gin ra va n o a non a b h am loa a rr la aua m W r w u
!** I I II romana*a r f a m a lo ro ia tr ttd e f* la t>rr malla W*| ra o
p n a a r tIr te lo inairm e. che p m l o r r M n to rn a to *
v l l i n n | t ( n a romana Intraprrai lai p m l i * * w r i di l lo

* a M m a l te V a n ( U L 137 X< n o n a J t n i t . S a* T
^
M
rn M U aar *1 t a fe***
** r i b a * 4 M aa* i ta r * l k m M M
Mal Im
* H l * l a a a a l a a a l 41 T a a n I x m a ( * In A i * a
?* waaa*m. !*aa R U I l a l e r i A a k r o l a a a
^
f mrmt 31! T m n ( W
t0l t t t a*l l l w . I

I
. (
taan i l t L
. . . I I m h . I*
*
H
T k * H in i > a > M U W
H a n a * a
D "
* * * a a a M M n k i ) r a l a a a * m * t fea la a ta
m m < u s a
* i ra fa
* 4aaaa* * ( V n i .
u h O t M i tm r tx O o m l N llw

**" *

4 * v r , t a i rnmm n i * r m ***> 4 * > n M t i l 1 irr,


l a . k l I t l r U Ct * < * * > X t t Se * U MI

r * 4 , * *
fw
te a
* 1 Mr*Kk 31
* 1 II I W M

a ta *

t,

<a

a i TV!** 3 K

* a i

* "<a<i

a ia

a t> lo v *>

41

41

39

I**

n | 4 n *> I. I t o I I . I I S * - U I .

iVr lran|Uillan- maggiormente gli ultimi fu Ntubilitu che un


lrtr Irgli ufficiali li 'uria ealt-uni cardinali dovemero rimaner
iM'UVtrrna riila ebrigarvi mia nulla mutare gli affari in eora
I na Ila p a rtico la re regolava la fu tu ra eletta n e lt-1 |a|ia. cb
a t ffl.u - .(<>*ut. a v rr luv' M i l l a n t o in R om a . 1 l io I I 1*11 g " 1
tuii. 148 ain.b l'im p ortan te rarit-a li v ic a r io g e n era le tlel papu
p rr Itoraa e |-r || P a trim on io al mio vecchio m ir o , il rardin a:
I n i " X im * l 6 <11 i 'n a cb 'cm rito riu ilo n elT H ern a c itt nulla finli artirm bre.* I l m n n a i u r r li Itoinu fu r r e a to il I." ge n n a io I4*V

II *w n B 4i Mantova lia ln t t n l'avrianU*

I n t o n o a l n H i b i li i t a e a l c a r a t t e r e li l ' i o I I a i b a n n o t>

l i e aaflb irtiil tla l r i a l in a . d a l r a m p a n t i e ila a l t r e f o n t i , le u n a ! '


n r t r w I i i t M p a a w iM le u n r i t r a t t o v iv o .* T u t t i ai a c c o r d a n o n e ll'e t
ro tola re m ia Millanto la *t r a t in i in a r i a e v e r a m e n t e u n i v e n t a l e I
ta ra tlel | p r ta m ia a | i r r i o r t l 4 i n t e l l e t t u a l e , m a a n c b e la *
iM

im h

a m a b ilit , m i p l i r U

e d o lc e * * * . C o m e

tu tti

g li

o w ir^

tli genb l io I I e r a n r w k i l i u g n i | i e t l a n l e r i a : n o n a n n e t t e v a
a lm i *
tta p orta a ia a l f a a lo ile lla u n a l ' o r t c , m >libene q u a m io
ve ne ftnaar il b iM ig n in , > | ir w w p ie g a r e a n r h e i| u n t o e f a r r i a l
tari* la .tig n ila Iella s a |vmi*oim- * la i d u p l i c i t le i litto r e tli

a r M*a M tt n li> l h w x * t*<i.*- t* *


*
W i I ' < i n rntaHm n t m i f W t*'*
I M <M I W M
ma I k l I t H r i X i t l c t i U I P a r iti
* n I l O m inin* K t C t T v n n I H 4**1 111 pm a. H i v o i **"
a I U U H M X a * M l w b ita W IM. l i n . n M . i r . VII* !
tarato W 0
4 ito. al* m ain i g l i y w wiK . rrmrtm
e*
Ma* mia 4* w t fe a r i i h h . . f i i r i p t a >* ***"
H >
r* * * * t u t l o u e
kreklvja r e t a e a i i i * *
* w
* ! a M i M *a M i m * i M h l l a l a r a 41 r la I - *
H T m I4a ea*aife * * * I t n n t'aitato 111- lin a O SI M J t aa f i *
> MI T t n . m t a t o t'toa la i t o rara t f a l i w n t 4 4 '* +*
% a -* I I i ta . V ir u i t o a i w 4t K * a II. a li* t . l a v rVtora
* "ima a n<aaa o m * > I m A
I t a Irta raait.. 4 a
A r e * !* *
a* c r a i a r * * ' i l u u
t

n Miei 41 naitoii I 4 M . aaaar * # 4 a rvrnaa. I p jr r m . ra t r*>


4 f > e . I t t I u a r A r a b i la a e g r e l * e a a i l t i e l a c
*at m> laa ta a m i a a V i M a M n a a * 4 lU t o i t i t t i I. a
* *

attoa 41 ii i ai .

ir

a m n

MS a M T A r e k l v I a D a t i t i l a M t t t a k. t a i l
M a r .V to aH 41 H w t o i ta a i a <aa4taau L r a a n t t I * T t M
al M M ttaw l * a v M rM i> M * ia ti <MTaa*< la ta

Vita

nnliri* 41 IV II

ita <l-l |>m|m> anrpronl*va m aggkirtn en tr i|iu m la Ir ni paragon ava


Il faato e la |*m p rh> apirga* ano d r i r * n i In a li ro m c l i ^ l o a l r t llr r il Itorja. P e r il ano ai-gnito r r a <qinn una liaperaaion r
l4an<lo n ri im i m o lte p lic i v ia g g i il |>apa ai t r a l l m r t a In qu alch e
ta rga ta |M>vpra o | im w i q u a lr h r m on aatrro d rra d u to. <lovr 'r r a
p n it T f ila lo n l n p a rra m rn tr a g li a lim en ti |>i m r T U a lla i l a .
P io I I in ta li rin-uatanar ni ro n trn ta v a li t a t t o : r g li non llwlig n a r a
li I n in v a i u n lin arin aim i e d i a b ita re in m o o aa trri. r b r o ffri' n o appena m ia difi-na ro n tr o il Tento r la piaggia. H ulla ta v o la
H papa non ven iva n o ch e r lb l ru m im i e |ioro v in o ; d i r lo ord*
na*a nna qu alche p M a n a a fa v o rita .
I
na p ro va a u te n tica p e r q u n l a a r m p lM t d i v ita , gi fa tta
n M a r r lai bio gra fi d i P io I I . l o ffrono | n o i lib r i d i co a ti. I no
to d k a u . r b r ba e ra m in a to q u e l lib r i, e g iu n to a M l r ro n rla n io n i
r W fanno m o lto o n o ro a i p a p i M ia p rim a rp o r a Iri r in a a r im m to
r prrlalm e a te a P io I I . I n r m a p l m , m a i g li. fa m e ra v ig lia
la r in p lir it m la paroim <inla d r lla ra ra p o n tificia : 1 d i r o t t a che
m i aia rogola n tin n a ta lun r o t a t o r io ti rla a a lr a li. I # p r a r
b-U 'am m inlatraabinr lo m ro tira d i P io m a o I r p i modrtrte r b r mi
ir i n o K < w a m m o n ta m i d i r r g o la a . 7, In ra ti a l g io rn o a.
<**in b b u g n a t r n r r o ro n to Irila a n r p r o m lm lr m o ilM t IH pronai
li q a H trfn|M>. m a q u a m lo ai penai r b r r o n q a r i la p ie m ia r a m a
4 p r o r m lr t a al m a n tm im rn to d i 2 0 a i " * peroni**. ogn u n o r n
'dar r b r Ir iW la n u u lo n l rn n lro aita r o r t r rra p a k a ta a Inani
rtara qui non w n o a ponto.'
K r a fa m a r b r P io I I lla trib a ira r m o lto h r n r il m o te m p o N r i
r m r a l in r a l r i I n n a t a lrt*r. ai Ir r a v a col I r i a r dei aralr. ir r it a v a
Il b m l a r i o . c e le b ra ta o a n l l a t a n n a N n w r poi ai n H t n i
abito a| la v o ro F in c h e non v e n iv a n o i c a r d in a li. lava a d ir a t a
b rig a ta a ltro m a r l a (A ria I na b r r t r p a a w g g ia ta in g ia rd in o
*** l a a im ano M i r t o p rim a M p ro n a o Ito p o d i n w i il papn la
" a t t r a e v a m i nani f a m ig lia r i e ai ( n o m i n a a n b r o t r rip o tu J a in d i
M tava M i r r o o a i t n x l n a a q u a lch e la v o ro M i r r a r l o , poi d i n u o to
'g a lva n o I r a d ir a t e Da a l l o ro d i m i a I t a f d i n a a t r a t t a n o
R i g a l i g l) a ffa ri in r o r w In r i m i m a la m p o A m m a n a ti r U r o
w i I-o lli. A n a lm e n te ai r b ia d r t a a o t m a l i U r o a i n o m in a li *
*<*ano la a fw ria lr r a a M m i a d i P io I I il aaao atfarfr F r a n m r o P l r
r *ii<M ial. Il g r o i r r d o tto ta r o t o d i t* fo W a , I I r m a n l o K r o ll.
N irrw l* P o r t r g a r r r i d i P ia la ta r l l i a m m n d i I -a r c a ; tra I c a r d i
n a li lo a t t i r i n a ta n o Il p io il t a la m i H a i. Il l'a a ttg lio a r . il 'a m . il
'a ria ja l r i l IM a w ir V tw p r im a d i m rtr a ru i P io I I i r r i t a t a 11 roato

'uanii
Lfi M
m
>v M
M
loM
lKa
l>aa 44 am
i
"v j u aa M
in m a m
mi w>n a <m .

Il
u e a*; i M W 4 r 4 M tt I t a a i I I r u M
" " a - ( 4 M t t M I H . * IV tt a B > W a !

4 * a h

l* * I

in.. i l .

Irl b re v ia rio ; afa-aao leg g eva d e t t a r anche lai letto , giare!,

In i e ra n o * I H r i r n l l *G o r e li r l p o a n .1
T a n i o I W i - r n o ro m e il c a ra tte re d i P io I I T ie n e con i d e a r rit t o

lai P l a t i n a
l e i * -m d i a t a t u r a p irr la t a r c h ia t a ;* i l i o ca|
nubiani a l p f w n r r n K U l r g li Ii*-1- p r e m a t i ! r u m e n t e g i n e i N o i
aitai v ir ili an a a ja H to d a v e c c h io . T u tta lu m in t la io n o m la a n n u ii
U v a a u a t r e it r d o l n m N e l t i r e n o n e r a n p e d a n t e n r i a t t o
.%lltnalu a ffli t r a p a n i a u f l r h a i m p a m i b i l m e n t r la f a m e e l a * -t e
I l a tm r w p o , t o r t e p r t n a t u r a , e r a i4 a t o I n i l r l t o l i t a d a l m o l t i v ia g g i

d a lle f a tie b e e d a l l e t e g li e Sebbene t o r m e n t a t o d a l l a t u a , d a l la


p ietra e d a lla p o d a g r a , e g li e r a a rr e a a i li lle a t u t t i . A m a l i n c u o n
1 r id a ta la d i eaaadire ju a l. h r d o m a n d a . C o d i l C a m p a n o r a r r o n t a .
kr volendo ana to lt a un ran teriere p o n tilirin a v v e r tir e un receh io
r ia r lle r o p w h l o a r p io breve, H o 11 rom and a >|SMti d i ron
tin a * re tran qu illam en te ; al ra m rrle re poi diiaa- e r r it a to ; N o n aai
I che in maae papa non iM>U. v lte r e |ier me, ma |**r g li a lt r i ? a
I l o 11 ip ia n t rW rte ta , a ltretta n ta rid ava N o n era p u n to a r id o di
rhrrhevip
mal at trin a v a p r w r n lr <|uando ai contava il d en a ro
tua nemmeno le d la d egn a va In argu ito a lle gu erre le aue rana** rima*
nrvann Mote, n a i ch r faraan r g l) fu gra v a to da d e b iti .1 t k lla r a I
trtjgianh e g li a d a ia lo r t K ra fa c ile a ll'ira , ma a'am m anaava con
a ltre tta n ta pcoateaaa. P erd o n a ta fa r tm ente le offrac pernottali, ma
o n r a n d e f e r m e * r o m b a t i l a g l i a t t a r r h i o n t r o la S a n t a S e d e
T r a t t a t a a a I r h e n o ! a te n te | a a o i f a m i g l i a r ! . l i l i p l a r e r a i n t r e c c i a r e
M > lla n m n r r m i t i i B e m o t t i a p i H U a d

la* c h ia c t -h le r e le i p u b b l i lo

l a a r t a t a n o i n d if f e r e n t e . e n e m m e n o lo r a t t r i a t r a v a

il

b ia a i m o r h e

Irr o la ta a rauaa dei n i frequ en ti viaggi, p io I I non rttnoarrva


a U m ore, a l a m lr a a e mal fa la t o Inauperhito nei g io r n i fe lic i,
a b b a lla to n egli a vverai U awe ore lib ere eran o conaacrate a lla
t e t t a r * o a llo a rr lte re K r * a ttu era i to re ra m en te a lla fed e critlan a * p a a > r l n r t r t I tanti a r rament i

- vfc N m m m i w 30>j* r a r a t m u h m t . v 4 i v i * a
MI 31 M w k ta> A l t r u n t t lOa t u II. Tr I t a n a n * 3
aaa,> tam*> ITI a wa a a.au 4 1 h a II i a ' lr**a 41 ta t* *
a m a to I a** M i l l mm I
Il ara* h > i i a I M
**+ m w *'<* 4 > t ifc ir l o tu prn ri.PW aarll.uua tm a li a "
I fa * rt aatu *
r * * f a a la Ite* 4 T A a* v>w4Me ih < i taa a
I* %* at a*- Ma' a * * * 4 m*m I u m
lera ( a t l x l a t a
* I 'd l a a a t 41 r i amo M

im i, W t* m ia *

BlMI

laa*a* a*a aaM* " * * n a a t 4ar I V It a .aw *i-*aa


a l a a a it i a a a M a a n ta w i m . u * & i t i ir aaeta*
M 4 t aaiai ar atali <M Hf V t aa, '%* # . |m* X a **> n i i itNwwaal
M b a a ea | i liB 't ja a *t> a to t* V> a w > O
II a a rn a a r a * *
4 a 4ra< l a a lM t l <W4 t i - . I * f i Iti |M
ia M t t k a aw*
Ma t#e*fK**ta l t r a a r it > gtoaa ** r t ik a k tha.* Ma a t a ta- rat
a a * <aa 4a*l mfca awiOa a a a * W 4 am * i >4airt ta mm la m a
I a laiairt .m m t iniia>t at *> M n u t a n i* l a i
ri*i
la* A l.w W aa a a i r t i I H t 41 l a t a la l t l | a a

VUa n n lln r IH hi|a


A <|m i r t o r i t r a i l o , a h U i u a l n d a u n a m a n o r r n i m r r a U > , hi d e b
t m a g g iu n g e r* * a o lo p o r b i t r a i l i . ' t j u a n t o r i g i l a i m - n t r O M m a n v
p r u r i t i i r l l a l b i-ia I n m o a t r a i l f a t t o , r b r i n d a r n o i n o i a m i r i

.1

d o lo r a t a m i | rr d i a lo g li r r lo . i T i - r r n l r , d a l t 'o M -n a n c a

m a

le i d i

I iva g r a m t r d i r o x i o n e p n i f n m t a i l p a | m a l l a t i r a i i m i in a V c r -

r ia a . K g l i r m i r r a d i r a r r m i t o la atta a p r r i a l r p n r t e a i o o r r r i a t t a v a
f a v o r iv a

nm

ir lo

V r r i i li o n o r a r r

la

lu o g h i

rrftn a

di

jir llr g r in a g g i

1*1 r i r l o

IM

ra t u m r ra li.

a w h r r w l m a i| w * r r r i n n i

in

a i-norr 1
La ana a tra o n lin a ria paaaioor |rr Ir ( i l r r i via g g i. ricon ta (a
Ut l'ia lin a , m rrita tu tta v ia una ron ailrra *in r a|rrialr Kr l*to I I
ana ba In lm p n iw i tri lu nghi v ia g g i, ro a ir a ir o n i a lt r i papi. r r nr
m m porbi r b r abbian o v ia g g ia lo ta n to q n a n lo la i I I aoprannom r
tla IV IIrg rim A p ia rto liro r b r la p ro fe zia Il M a la rb ia d a P io V I ,
m arrbb r p otu to a lla tta r b m r a n rb r a Ini R a gio n i p o litir b r d i
alata,* un bbatgno in aaxiabilr li aa|rrr. la g io ia d i com rraarv II** r* a m l r con g li a m iri, ftn a lm m tr un g ra n Ir <tttaa*am o p rr Ir
patria b r i l l a r n a tu ra li fu ro n o I m o tiv i r b r lo a piaarro In q u rl
*m rs a ih ia rr d i reah b-n u a ffa tto inanlito a l a o Irm po. I l angg naa la ram pagn a r r a la p r ih r ip a lr r ir r r a iio a r r b r ni ronca
v , a M {nirftr' in fe rm o d i g o tta . |oando II ra b ta mrrwevo la

P H m tdrvam i impanribilr il anggioroo nri Inogbi haari II faarimi


* a p a a m o trita natura v rritara mi la i Urtalo li an raro am a
rtirw ana irrvaiatihitr attrattiva. I n a certa r r M ir ila ba o ttm a to

3M

14*.. I IV|4li J. in II.

jw cialim -ntr II M ^ g io r n n tlro n i Monti* A iu ta la di-m-ritU d * ' '*


Irpmi l*b> I l Fu N iT m t a t c drU 'an ito 1462 eh* il pa|M fl* il
u.1 ...giortm m -ll'A b lta iia di 8. Salvatori- m in a la u m rt li *|u I
in<>nlr t ju n i, d r il moni* li-dina rip id o fr a i im U g iii, il m
p r illo t - . t . * * rnt-mpiarr Ih nirravlgllnHa U-lli-zza d r lla rampa:
loarana fin o a ll* lontani- to rri ili H rna.' >ku a u rora nn iarriii*
r ir o n l a l la g x ia to r r , in.- il papa *bri|C*aae i|ui l mini a ffa ri rr
r M a t t r i r p o litlr ! a ll'om b ra ili uno ilri pi g ra n ili a lb rri. Clli at
fa ri in c-t>*-rr non m ) a n o a o ffrili- |-r nulla ila i|in*wta m a n u
H T t a f t k r r ; o iu n > | w a tr M r a frrm a m i. il |Mnt lir r ti-urvam -m|>>
a lb i >na <* ma d i b ri*u n - u b ilo i- ri-li<rtni-nti* i d o v a ri d i n i
Urto l'o n ir uri sont t i n l m i l i l o pn-ndi-n* il frugali* |aitfo d
n w iiifiir iw In (tu rlira M illtniliiw , in roni|mi;nla d i |N>rhi m n tb lrn u
nn p ra to Itoritn, iaitto nn lib r n i rir lo . n a i il pa|>a ba w k
|mM> l>ricai> ( I l a ffa ri d i ta to r r im ru to in una m an iera f*
m lgliartw !m a | *talan tl n i ani'bi* di*i t i t o l i , a llo tn b r* d i antirb
inrrrr r d i ra a ta ca i n *rm *ilb n ii o in tran i|ailli IxMirhrtti d i o l i '
a r m a t o al mnrm orb d i q o a lr b r Morenti- *
I # b w rts iu a i i b i prprii r i a r s i fatti* con guato tiix- d a Pb U
tpatoiMn a boun d ir itt o d i nna * m n fam a : ntgl p u r* li* l i t t f r t c o
a m m ln u tn o r rblanqa** m i * l'io m n lo d rl | a n K (i< i ita lia n o : a H
Umrt d i iH ana - n i r a u a r t n la g o ili N rm i ; T o ill eh* nrnor-*Kia b
r o llln r arm ln atr d i I t i r d i o l t n t i , la T a llr p itto r m r a I r l i 'A n i *
u|>rrtorr la arlvacxta iltad in r prr**n S u b iam . r in o un parato Im ta p a c a a rwana. il panoram a rb r m g.-b- d a lla pi a lta ria w
d r l r o lli A lb a n i m ila t r r fa tartm lrtta ila lla natura r p ir o a d i f i
r u fd l t o r v i M on d iali r d i aatb-br m in r . non rrann m al a ta tr p r
P ia n a n ti d r a r r ittr t a o a i p a rtir !r i n m tan ta a r t r r rntoidaiano
11 pupa, r b r t i |aaliftra ila r a m b o ib*llr H v r . a v rv a r e t a t o nn
r o o r r p r o fa a d a a m tfr a r r l l i b i l r p rr Ir rn w u b m i |--tirbr m o ri
( a l r d a lla n a ta la N atta, n rltr r l r r rum r n rlla r a m p a fa s
* * * * * * *1 " farrfeto p m r lr a a lr r n n a l i m > : ro n li o r urna d r lla
natura im Iocu a i b a r t i t r Ir fn rm tr ombrtaa*. I m m p i o o k e
C ian iI. i r b * i a la r i r a l i a t i 1*4 fcH P i .Ir tin a ia la m
d rlla
m a it a . r ta n to p i * t b a n n l r r l i iir a b la > a ) a ll'ln ro m p o ra b ilr
m a cn iftrra xa t r ll'lt a lia : I l m l ia t m t o tirila n atu ra r trita p a tria
* a *
s . <r
s
* m a *w w taar >M U mili UMMl l v II < teM * 4 M *****
mm*~ #
' * ##**- r mmmtml. a l t . * arta I'u r d < * M M *
* * * * l ** " * I V II * 0 i C tlti. n > r a u w l t* *
* l |

Uhm ,

M O**i * i M d M

Iwr M

K a i * I l !: t

r a
.* h m i a * u m> t m ^awiata a i v l i nim nn " * r**
' 4 i 4 w t u > ! aaa
* .
uw m a i m > * n. w <
4 1
4
I * 1. Ift* i 4 -i I V II ir |r'i4 M ataAl*.
Imm a
H * ( l * ** 44 TM W r .**> k tana
* **"
4t 4 409 mi * * *** a m i r4 * * n m M n >n

sa la ron o nt-UViit im iajttiro im n rp p r r la mia terra arnrmv Q u i


t r i l i p rim a vera Irl l'a n n o I i m i r g l l in tcrr h ia n tr g o d e tte a p im i
n i la t ta la ( ll.u u i Iella n atu ra he ai rtr*ta K ra 'mine lata
la d-liikiaa p rim a vera . a rrlv e *gli nei attui l'u m m eni a r ii. e in form i
a Siena rid eva n o tu tte 1 r o llin e r iv r a titr d i fo c ile e d i A o r i: le m agioni ai Ir t a t a n o rigoglbaa* nei ram pi. I d in to rn i pi v lr ln i a lla
ritt ini I nna h r lle u a im le a rriv ib ile : r o llin e lo lo rm m tr aalien tl
r W p r r t e d i p ia n te in d igen e e d i r i t i o p p u re a ra te p er rlc r v e r r II
rn u io s'in n alsan o al d i aopra Ielle v a lla te trliaioar. in ru l trr d rg stam> w m in a li o p ra te rie e g o rg o g lia n o fo n ti p eren n i: l atolgottal
p a i* n u m en ai b ia rh i, n a tu ra li e diapuaU la ll'a rte , in meaao al
jaall g li u ccelli fa n n o una m uaim lolriaaim a '
Non meno Ir g li in ca n ti d e lla natu ra intr n w i i w nei atto!
aggi || v r ra a tile pontefice i m onum enti le il'a r le e Id l'a n tic h it ;
m r in m io lei paa lo c ris tia n o pagan o fu g g i a a lla aua g* aie M KTvaxione N ei c o n te n ti e g li ai i a m a m t r a r r g li a n tielii
a a o M crllti; in Chinai tornatolo lei la h e rin lo ricorla to da P lin io ;
al llin r io ritrit la 1 il/a fi V ir g i l i , m en tre nei lia ln m i d i Kotna
r a t r a m a t a le a n tich e atrm le franane e g li a cq u ed otti e c ir r a t a
d> lia u r r I confini le g li an tich i p o p o li N e lle V illa A d ria n a prem o
T it o li c r r n i d in le rp re ta re q u el m * u m u ti e |ur tu tta via cori
M a lr| p ili ra p | rrw n ta ri a v a n ti a g li o rrh i d e lla m ente l*im
adagine Ir* a d u la le ll'a n tlr o aplnwlore. * I l tem p o ha q u i lu tto r io r
a lo a, a r r ite e g li nei anni < o m m e n ta rii : * l^e p a reti r i r o p n i r una
*alta la ta | q m r r ic d ip in te e d a c o rtin a g g i la v o ra ti in oro. amo
"*B r|t
il* Hi edera r i l i n t r r . S pin e e r o t i o ra r m a-uno d o ve
aaa to lt a etlevan o I trib u n i v e a lill d i p orpora, e nel Ir cam ere
WW re gin e ri an n idan o ora le *erp4 T a n to r ra d u ra la natura d i
la l t * r io r b r te rre n o 1

l-a rvartanlr p en a rla d i d en a ro d i P io 11 p ie g a in p a rte il irmino r t q u o . rfce d u ra n te II ano regn o ila r i f a l l o re la tiva m en te
I * * I fa t a r e d e g li u m an i*!). Ilo p o IV Irtin a e del P lr ro lo m in l al
rr*a a n tr i te Ir q a ra n a r pia c g e r a le neI loft r im a li : ta n to pia
Mie q u in d i fu o ra il d isin ga n n o * l*a prla rlp fc Il papa, c rlrb re
r b r e g li ra m e r r lt t o r r . ai m oatr tm u r d in a r ia m m tr a k it lt a a n
-*i frtm tr a lla wam m w i arhim
d el p o eti d i r lo c ele b ra ra n o O li
"*UInai e I (u r t i a o ln a d ire. l i a v r r M m w r pr*pcto in cign i, a ltr i
*M M i non v a lgo n o n ulla.* N e l p rim i a n n i d e l p o n tific a lo d i P io I I

tJ M I

< . 1 . 4o J. i n II. H W H I M .

tu mtirte rapi p a rv rrb l Irl p r i m i ra p p resen ta n ti deirunian*iro*>


nel II*** m r i II V eg io , cui tennero d ie tro nel 14U il M an etti. il
|*ugtu r r .\ a r ip a : I lo m im etm aori i n p a rie e ra n p ln t to ft o in
tntn. a l l V m r g x ia t o r i turn- l'irre q u ie to tlla n n a o to n h l*l Pando
(t ir ilo ( W l l t o i , r h f untilo a veva \ iauuinto. non |Nittva n o naturo
tin n ir i| r u r r I m n r r io in tc m a a - in u n n o m o tmi g e n ia le con
P io I l II |toHa a r m llo o r F D d f o r o v i n h i mia p o a U o M *on I*
n a tu n 'U l im p ortu n it a.1 <V
tata debba giu d ican ti d ri 1
m ruti li a lt r i am an U ti r m i indecimi l/ iiltim a pu m la in to rn o al
lattTOfti*mnlo ili P i o I I tl fronti- ai le tte ra ti min pu ancora pr>
nnnrkiiri, mxt r w r w lo a n fora stato ea n iiu a to a b b aatan ia ta tto il
r r la t it o m ateriate naaroafo nei mam iaeritti- Hauti c ita re un ta ra i pi*
m>Io | t t i - f f t|nanta ra n tela aia in ci neri- ria. I n profum i
n>M w tln tr i Iella lei i r ta ta r a e ilei le tte ra ti li quel tem|Hi era d '* '
i * <1 * a n Hn a a ttfc ! * m a t a Mrr>4-> Vallr arai rimettalo dal V a i '
ha tata* tiratala a v a * t t t M n i t aaUr ( m a di in II. ai * * a altre I
* a u is te aa*a I t.a n a t m i VI I * a <Vl ^ . m a r v w a i i a ^ i t
K *aat
* N tr> tM MI V iU t . a fa a ftt m a t r a t m . al V m W . *
*a aaa < H a r i t t l i a d i i M M M m .M I I u ln t t H I di I w u h *
H
l t K II.* I I l < W
Ita T i -M ia I t i M I o I r a a d i U i t i d i a l '
< * * * d i*
> N u t l u u n tnaiar l i r a ; latta IXW*1
I* M b M w tttla da a i a . | N w w a < * la tradaaioa di * * r t d f
* > * a ' U t* . I m M t - t r
M ila I (altra* Maaqwu- a Un <
I t t i i j a r a * fa ta t O a ai. * i < 4 a i dalla tl I M
d i l>reada. *
**"
* * d i a * w * a i i m a m di aaa dtaOm a in I l l aa ra m d ia di p 6'
I a a t * I V I I U a a a T l l t i l t a4U A t m u n ii a S I I * W
r t (t w i a i a t t a aae* 4t ( a i M i t a I t i aaJ ia tat a . S S ) * a*t c w I.
*##. I O daOa n i e l l a i , c a l t i d i k t a t . d i 'im m a n i di l i n s u n t a
n a n n a t I V I I M a ta ti l i M Hra il alfe, . a i a r a a
a*
a i l a
U I r t i * p a l r t i l a a r is a r u m a la u r in a ( f a i I . ***
a/ Il 1 < M i M I h l l a l a * a A a k f a t l a a a d i M l t a a a * t m a W a a
T 4 a * * - * / . - X X 1 IM A X I* . iv a a r ia , a . . ^ t t a t a I
M a dta'*la al *
*
t a n I II . e a
t.i a a a I l a i ; . K
la u a a al I v a * *>*
ia a w I I I * U a 4M anOr aa t ata Ita a a a t V l l a !**. a i M J M *
<*ma t a a *a **a *a r * - . * t a H t o a a ari i< t . . t m a n a
* * * l " < > a
*y* M a A l U n a u t i a 4 4>Ua M a rn a amadaata 4t 4 a a i I. I O
u * a a . la nadtw alt 4t l a m l<M. V H a.
a
t V t * ai 4 a t l
*H
XX. X II a II * rad. I aia- #7 a t t a
4*
d*aaa I V a #1. r w t V a N a m n r i m a i * > taa t a t t a u m
a*
a ****. t * * a j a * i 4 Artartf* H mgmnu a r a I I r w M a * etaaa,'
t a * a l a a a i * M a ato ia. t a a . t a t a 4> a d a a a # **aa t a t l a
a4 danaa Vaaa I I I* W h a a a da*wsa t a f * X > M M < f ' e t~ M naaa
.artadaaa. I J
H a a u > . l a t a ad I h - a a a ai r a a f
a
T * * a * . r*
4r*a*>a a a ..
" a t > t i a a , - f n a aaOa la t t a r <M (a a a a la
a a < a ir *t* *Waai nata tarata H r n I, 2 Aaa 3 dal
aaBa
daOa I M I i l t . i I t l l t t t t M
o t t a 4ri r a t i t t a a l r a d I a
JTJ
a a *ria a n a > a Mata*' -..a 41 a a a a l I1 l a tatt* Oat.iTttm II N
aO i a aiktaa. I t t a a *> a fa ta Haate*. Vaattaa-ata l o a O l f I t a
W M ' v a * a ' tVaaw. |Mr*,w tata Otara 4. M i X X X V II. KM
a

m , rb r P io t n u r n n m - n im p lr ta m m lr i tra d u tto ri IH ti-m|io ili


V irro l V , ( r n t f in vid im l i t i g i o . t'o n t r o c i l a il fa tto , *hIl I M I p u r- in r a r ir n p r n iw n irn tr un lla rep td W V a lla . Kran
rrart i l 'A n i f t , li co n d u rre a Ane la tra<lu*line d e ll'Ilia d e rotaiar u ta lai m n a n rtm . e d i ap|iaiarT l'in te ra r m r io o r letl't M i a .
<'*ne rirotn pM im F ran rrw ro ni rid ir d a l papa uaa postatone iru ra ,
I* q oa le mm M illan to lo m lai b in fiM i ia m i i t r in a ta , ma
lo r r w in g ra d o d i a iu ta ri- u madnr r s a o r rlla . l a t r a i a n rb r
*"<arr, rk e antto il p o n tiflra to d i P io 11 non p orb i u m an iU ai tn>
n o n rl rollini. Insti a b b n *tia tori. com e fr a a lt r i BartokMBeo
l'ia lin a . I^m driaio O i v r l l i r Ita ttia ta P o n t o .1
Hriihrnr la t n w r u r a t e a a to r n ita l i am a a ia ti la p a r i* tri
M to pontefici- non ia ta ta n a l grand.-, n a w pm aa II n o n o m o
H t n r f o , p o r r mm I pu m t a r r una certa r i a m a t < i a I V r d a m r
aaa p rd u to n e i rirorau o ltr e a lla p r a a r ia continua d i danaro.
Ile r a r e p o lit ir o e r r lr U i i r b r . r b r o rra p a ta n o qoaarf continua
a im lr P io I I e a l m i a n lr n lr i r l o p er la rr o r ia la . U n ta m e n te
xnprrwi IH n o a lto u fficio d e lla to a zio n r poli tira , eoa ragion e
- t in i a PW> I l U p ro m n o tere la tfa rrra n a tr o l'in fn lr li una
pi im p orta n te d e lla p r o la d m e lei poeti e d ei d a t t i 1 A r i *
'-rai a a i a n i m - u n 'a ltra rirru a ta a s a : ra rreratoa ie d el papa a lla
m iT i'a m padana. P io r o w a r r r a m o lto bene I la ti periraload d i
ra to in diriaao a l q u a le una t o lt a a t r r a t l l traaan rraao o m a c c io ;
r,l t e la t o a lla arde Il IM etro r ne a llo n ta n ria n la ta m ea te A n rb r
tiaui **T a, am . affa, aia 1 *
> ongMmt
'< tmmtwtm I w l . r t in a a > t i M W l W a i l , t. Tw

>

IA * . I

I. ttn I I

140A44M.

. I t o iju .v to
i l t i m i m i r e lim en tlra to tl IUMM d i Km -
a miIo rtm a b rrr || M>|>rntM>><' Il Ttn. N e lla u Irild io trra p r iv a i
trova n o x t r m l l r n u joaai | irrva lm tr o|**rr -riatianr, n iM iti gli
u lo r t n itr iti la rrtono d i m o llo .* nri n o i r r i t t i Tien e rati arru
poto ir* Il a lo l a t i rhV r W pw'i r m r t v In tm i ro m r Idea pagana. Nel
a m i i o f t a n Ir a n tk k r d iv ia t i* al aggiun ge rh e em- fr a n o Imma
gin d 'id o li a Ir m o a l, Ir Idre e I* maaaimr d r l filoaofi roaw ti:
m e n n o r w T r t ir r n p r r a lla rtrrgtta di-Ila d o ttrin a rr ia tia n a II
dnbtdn r la r r illr a d f M m u am m utolire di front* a ll'a u to r it d r i l i
r h lr w * ' H rritto ri, r k r tro p p o ri perm ettevano, ro m r |wr m Andr**
C on trari), l n w > ln rw >rlilm entr b a n d iti* R a p p r e a n ta n ti Invera
U t rinaarrnaa rr iria n a . cotnr l o ttim o F la r io lllo n d o , godrt
Ir t o t a l In tl fa v o r r d i l to I I Kgtt -rtm ipagnava il papa In o ra r
ioni n ri a tag n lfiri d in to rn i di (tom a, lam io rin trr p rr ta x io n e rio
r ifa d i | ri i n n a n t rie rk l d i ta n tr m em orie.* I l B io n d o p r e
p a rir aneli** a l w a y n -wn d i M antova, love r>mluNe a Ir rm in e la
u I f o o a Inmmpitmm tjfn rrio a prim o grande ten ta tivo d i una p
r it o n r gm rralr trtt'n tirk lt rom ana fu d e lir a t a a P io 11.* 1
q u o t o a lt o Mtnr r g ll I m i ] arato an tico attiriate I r l i l'u r ia , lo
timiMiro t v n r ria n IV * rat lo (-fargli ro m p o** d rl g r a m lr r a p o l
va ro tu r ira d r l Itioada. I prim i v m tt tltri Ir llr Irradi, ria r o l nomi
narne II fig lio f)a *| w ro anta r o t t e li l'a m r ra |>toli-a. tonando nrlta
p r lm r ? a <|rl I Irta II ttiundo amauU g r a r ta m tr . il papa g li marni
il p ro p r io n m in m * * - r p io ta rd i r i dtrd r ra r a r k r g li vrn laar data
* Mfwt. t MU I *4a m M i a * r ri m u m iW I la t o w
i*m . * a * a * h m M t m
n n a w n M 1 1 * r*> / . m * i w
* W i III. g*. aaa *fr Mrtf I. u I I Rmm la. ni. Il rum*
a M a U n i * r i* t l

I* *aatt K rih |M tar*


11
m
friT.
tfif-
iMr
. Wt*1V. ** H.*W
fitii
f'A.UAAuf Jja f. ' I- ^
W
*

ai *M * tilt, m 1 <i W a IV II ama i m m


taa.aaro att *m
tali* a r u m a

. w r v * ta a Iv a * rtnmm
r i M a n * a aattaal a rta i I V a I V t m n *
Ia a **. * a i la * ) > | .p u it. Ite m w *.*
a a t M i M m *; * < a U a a a * n m < a ro
ta i* 41 **. a a Ma fe w * "*>la * r

* t a w t m II. a *
* rt

M a a *

MW

A r o m i Aaa*. ! la * o t. r i n n u
rv

Ma**

4M 13 mi

l Q . a .

a la *

a a ia

l ' M n w t a a * $t. r a M M M prwUmtrt 11H*te lM> a*

* Mwtt> n
rnmSm !% * * W * l l S a a t l iia ^ n m a * l i
4M M a * , ma**
<rf la a M a 4rl r a l U a ***
aar*a i w *4 4i r i mb *** % .. V a n a ia t iKm - * o amaro
k t o m ' r ia a a a t 4M M w 4> a * a * a n a * a > a w i II. u a i m a * ,
w
* .AmTO* u a O h a t a , fa a * j a u t o * * * * roa roaraa
a* r i r i n*Ma W r i
t. f a u K u a K t A
*

M irrtu lr M|MilUiru.1 A l fig lio


a ftid M ih ilo il (xnrio <11
rerrtario l a lo prim a d a l p a d re.1 A o rb e un a ltru ra p p n -w n ta n te
<M rtnaarim ento rr o lia n o . r r M in - ( r r M n lila II r i l a e p rr kl*
trina I r a lu f ir t , K u n P a ra c le to , fu nrl l i t i o i m n l u l da l i o 11
in n w o
Apern/5
P o I I rrrrV d i M ira n * a lt<m ii a o rb e a lr a n l W*<ti H n n l< rt, ro r il (iu m m i Mt n in o a io l l M t U U Plaido. < 11 d a llo teologn tedearo
t b H r lr Hiel. A re n d o <|u<*t u ltim o. nom o m p l i r r r i w ilr d n , r
r la lo a un ta le n o n *, la rk la m a ta a Kom a t e n a r a r r o lla <la
Vi-rrol H agundino <li Xcgn>|awte, rfcr r l m or DeH'anno I W S '
V H 'in a n ld a I n l n n i A lia -r o <11 K j b P o I I a t e t a g ia c o n fe rto
fcei prim i nwai <|el mo rrg n o la d ig n it d i ram eren * a poatollro.*
O l re a l llio n d o gia lc tte n la ja d a le p n te*lon c <|H papa A gtv
4 m e F r a n m r o l 'a l r t i aeneai.* A g a p ito <le' K w l k i m in a n ,' la
to fm A bim an a 11. I^ u n a n lo IHit 1.* e > p r * itu t t o l'a rg u to g lo r a le
O k ita n a a n lon lo Cam pano. I I C am pan o era t a l o p rro rn ta lo al n a o ro
| p a l i o I I q o a n d o .jacal i Del li-'.9 d i* o r a a la P e r n g ia . po| eom e
-/ reta ro <lel r a n lln a l Fillp | ai C a la n d rn l ra rro m p a g n al rond i M a n io ta r lo r io al gnadagn A 11 f a r o l * d el papa. S el i I lW q a ra ti g il c o n fe r II tra ru ta d o d i C ru lon e r In* annl
1*4 la n ll |o> ll<> d i T e ra m o II C am pano, a an U n t m d e llo til* m
**m te m m rn tr II poeta a a llr o d i P o I I . II q a a le (e n e ra la ta n ta
* l e r u i o n e le an* p n a la x lo n l r k e n r arrutar a a r e r o nam en
v- p ro p rl C o m a m u r l * In <jual p re g lo II papa ten ea r la genere

<11

* nraa*M
M U I

*mrU

prvala

***

al

t a t o a l B

O m tU i a i It M n 4

P rtirir.

rw

M i. r

4i

Sama

naam pagit

r<te

II H a

* fCmm

* * * V i u n x u te U < rl 4mt WT*. M w o. M r a | n a a < a a < M


M a r i i t i I Hai| m r l <i> a

a H M b IV

II p n >

<Tr u r l ilia t a n Jttv !


M

t a l . r a lirlatai < i* * r v

ta a n

m tio ia ii

II

"** * * * a n a l ha

tu t* v * a p*mm l i la * l U n n u i a n < if w * I.'****

***

H a n o i

* * t r

a r t a

Im

a ra *

ta o

a n *

l******

n a ta

f c m
* w
r n t t . am a
* o a w IJ W O M r W a ta V I UMB. m
B it w > l III t. Xtt

*
* c

v t Ik m U >> a t t l a
r

>m

. / t e *

a w

im

r .

O * * I. <h|4U*> 1. I l

I I . 14M UM.

il h ello rrhrr**. 1 d tn itn i il un d iw g n n li rifortu a n * lo td *


.I. II*- b o lla . peri e g li d o v r ttr rin m in iarvi perch1> in n o va zion i ! < *
t i l t i| u e l i a ll'e tfn > tri wm|m*ii nuiraut*nticit d ei d o r a a m ^
p u n tlA H 1 l*to It * > ! ro M p o rre da ni* b re v i e b o lle im p ortai
In lo* e legli drudi a lt i fio riva n o fra le mie m ani docu m enti fir mente o filiu a U , d ia tln ti |er leggiatlrin e e n fa tica viv a c it , I I
m ente in tern ali li im m agin i e aentenae b ib lic h e : |iieti, inni*
a i dim orai del papa, rivela va n o ch iaram en te il tig lio d el r i n a t i
lo *
li in a n i am ore l n w pieno il nuovo papa |**-r il p r o g n * o
d ella orien ta l> oaatfr co ll'a iu to lato ai d o tti tr a n ie r i, co lla p r
tea ione a lte n l t r r o i U g l* intenti e con la fom la sion e d e lle no*- e
d i Nantea, In goU tad t e I U i l m ! N e lla b o lla li fo n d azio n e d i qo~* i
a ltim a a a i'e r m i* vien e ra p r o n o in form a n obile il c a lilo entmdao'
d i l 'i o I I |rr II |m>ereami d ella irip n ia . F r a le v a r ie felicita
v i 4 d k n che In o to o m ortale put o tten ere per la g n u ia d i I*
la i)arata fu gg evo le vita , m erita di eanrre ric o n ta la non o l i l a *
locata, che e g li m ediante la prrnrveranaa n ello otudto pu coq u U la re la perla lalla orien ta. che ad d ita 11 o e n tlrm verno **
v ita benna e feltra, e cv>n la wna e re ellen ia fa id che l tMMno coli
i * e le v a to m olto a l dlanpra b-gll Incolti. It i pi n m lo rem le *
m ite a IH n e lo eondnev a fa r g li conoarere ch iaram en te i m i*1"
d el m onda K m a la ta P ign oran te e fa t i r * ai pi a lti g ra d i qnrt
che tturftmno la m i n ata li l*-rrio. proaegne a lire 11 papa
a c h e la K o le a p n M olk a ha orm p r* p m m u m i le ortense, pnwtj
nolo ad e*ar M ie ord * d a to a la to per l'o p p o rtn n a pruaperi*affinch g li anarial iv a o m o ta n to pih fa cilm en te v e n ir r o n d o
a e o a a r g o lr* ana fe lic it am am i eoa a h i ime. e d o p o a verta con
o e g a tU a rv n d rm e p a r W ip i g li a lt r i F ^ o rrr pereto u> ardent
deaktrrto r h r venga a p erta la Itaolm ana r i g o g l i * fo n te d i orien to
a lla mi a h t * d a a * a pnaonna a ttin g e re t a t t i in cili che Imbleran*
d i ventre In i t i * I l a g li or-ritti d ella orien ta w.
411 a i h * > n
a M i . - * , i v * w . n r m m m ** *
j + ** \x. a . ma. m o n m
* ***** \ iu m i k

m- n m i. s a
* tm m il. a n
Hi u m . i M
T u a u a i v n l. * r w i a o m *
h o ** #/y t o o a i. rv n i m t ,
* m i v n n m *-
*> M r
a* * n*o m t+m n r v i i m r o u < M n .m . *
* * * ttn a * reo*w a w i . al b<> <u> a a w e o i a l a a *
t

Ih m

. m m ,

Irn n u

K m .

n u m m o

I. a w

ttaaaB*MK U

f*

t*M Or n 4r rana l t < m


m a U K . Il<w< m 4 a w o % m i
4. jr M a <* noma. ! tata gai . r n i m
<moi K m w a m * I
lama * i a *>0
* * * * * * * * * a o . mneeaea a l 0 U
te wtiw w a Jamoora-r m * l
r ^ i | *. M 1 Komm*
n aOMI M I a OMO n a n a t I V II a V i t o a i a u II. US * r**v*a*
r.

A i i k H I W 4IH1r ia 41 n >

II.

l a q u in t o al r u r a r r 1 a rirn ta il papa 4 > w d a va un lu m in o


am ipio, tro va n d o r g li p a r ( r a p o d i a r r iv m * g r a v i r flo tti la v o ri
n * l ( n d o il c a ttiv o i t a l o tirila aua a iln t r r U | n u IH iimi| tool
trp llci a ffa r i X r l l r o r r n ottu rn r a o ttra ttr al m a n o, e g li, nei p rim i
anni del mio rogito, a ttr a r ad u a 'o p rra (r u t r a B r a e rtn o g ra flra
><>orrpita in m odo g n in d io a . r io r a lla i W r t i l o o r d i t a t t o il m om la
a lia r ro a a a ria to ron l'a g g iu n ta d i d a ti a to riri a. A qu ale anhlia>it* d i m n m i o n r P io I I ai rlrv a a a r in q o n A 'o p rr a r r lo m oatra
t i rintrtM lnsionr. r b r rb iu ilra i ro a una dbaraaaionr. la q a a lr al-ra di gran lunga t a t t i I a g g i d i g i*o g r*fl* d rl l<-oi| Q a i P io I I
Moti la n ir n tm im o hr d i p m v a r r la r o o r a li iil< H w d r llr u n
K R r d i q a ri Ir p a rti d r l la i m a rb c m i n o a la i ro n a n rio tr.'
l* cn a tia ta a irn tr la g ra n d r o p rra non fa ro m p iu te : a t t e n t o la
p r ia a p a rtr r b r r o m p r m d r l ' i n a , co m in cia te gi da l 'i o quando
r anrora ra r d ln a lr r m an dala a va n ti aprrialaM>|r a T iv o li da-*n tr la d im ora ra tiv a d r ll'a n n o U S I . fa r o n d a li d a r F a m r
'a l i t i l a in q a m t'o p rr a a n p n illa tlo 1 a tra o r d in r ia v m m tiltlA
'W t'a a to rr . rito* m oatra la ti r i i * i n t r l l i g m t p r r Ir raar p ia
divrrar. Mono q u i d m r r it t r r o a r i v i l a r i non o lla n to Ir r m
i Mfar | ritta , ma a n rlir Ir ro o d ifam i pn lllirfcr. Ir coatitoaion i,
i 'n a ta m i r g li n i d r l d iv ra ri popoli. Mi tro v a n o p a ra r q a a r l
w n a i k i a l a lta flora, a a lla fauna, avi p ro d o tti d r l parar r pa
w f c l r a lt r r ro a r Mi tra tta p m rin o d r llr d r r im a r d i a a tir k r r a r t r
p n t r a t lr W , L 'A a la m in o rr r t r a t t e la 1 p i* m in a tea a ra tr M o lto
d i n ate * r b r l'A a la ro n tm g a ana d rarrta iou r p a rtir o la rr g
r ta t d r l T a n rb i. U r r a r ta la in fa tti co n tro q o ra ti a rm ici g l a ra ti
M i fr d r rria tia n a r r a q n r lla r W d a la a g b i a n i a v rr a fr a n to
-rv w m p a ta P i " I l * N r lla p a rtr t a r o m p M a v II'K a ro p a la to rta
W H
trm p i a rr a p a a a o p a tio m o llo g r a n d r : a n p ra tta tlo r i r
tra ttela l a i f u w i i i r la t l r r m n i . In tn ra o a l l q a a lr i m g w w riim i
* 4 t ! a l t i r r r o H d iffa a i a lia r in I t e l i A w V q i anno p m r in m
P*n f n a l m i W p r r ia lm m t r Ir g a r r i r <iH T n rr b i a r U T n g b r r ia
fili
d i g o v e rn o im p ed iro n o
P io 11 d i d a r r g li a itim i
r ib w fc l all*op rra aaaa. rfcr d a v rv a i m n
d i rrrnmn
t o a r i
a p irg a n o
r ip H h la a i r a lt r i d i f r i
d H la voro,
p rim a m in a t e
; la g r a g r iA a
a o r vece r
ir
w jetkaN B
marno
fo a ii p i
Molo a
* * di
P io 11
- M i n W anno m a lm r t r

aitimi

affari

a
ranfia.
ai
Ir
li
lo fanno apparir*, mal renai te. q4 na
Mia dotte r profonda prr r inrulratbilr
r*rali*ra ba pena* di qi Ir
pmprir amo, fuo
rmdirk>nr
atllinatr Ir
ditrrar
qarai'oprra di
Toloaaro
'

d i n M-m 4WM

*# m i m * m

h *

rW I l

ttm . M

Tf

li

u rtM a r

M i * . *' r + -

II

U b o 1. Capitalo 1. P io 11. 1OH 1464.

ta ti H n t r w i i a lla |wrtala I 'u i i pubblico pi gru m lr. I j rum i*


mona* m i I r a c e r t o a n o v a ria to In treccio li la t i R * o g ra flc l, t>
r ir i r M im ili, tu a n r i p n l r v a aH 'iiu lolc ile i t e t n p o .1 Pern iilo ni
r r it k o m olto i r m In q u M t opera, con la q u a l e P i o I I pri
m eggia mi t a t t i s i i r r l t t o r i i li g e o g r a f ia e o n te n i| M )r u n e i e p e
addita Ielle le r o m p le ta m e n te n u o v a a n n u i r l ' d e r a t f u a d e ll
t n l a i r e pena*. n o n d o v e n t i r i g u a n l a r e m n d io p rw u o u n l i b r o eh
nelle m ani li O i a t o f o r o t ' o l i m l n p o t d o n * impuliti rodi |M*tenti
Non B r i i m p o r t a n t i a o n o <|uei VommrHtarii di io II. r b e |p
piQ vo lte aliitiam o a v a t o a re a iiio n e d i r l c o n la n * . A nche <|tii i l g e n ia !
M a tu re si a p p tlr a t a l t r e t t a n t o a c u t o M w e rv a to re che a b i l e n a r r i
t o r o * I h i v e r t o r t r u i l Ptcrolo m ln l d u r a n t e tu tta la u a g it a t a
eaiatenaa a veva fa tta m a l i n u a n i e n t e d e g li appu n ti mu t u t t o , n o n ool
ta n to m q u ello rb e a v e v a e p r r i m c n t n t o e v e llu t o , m a a n c h e
r i che a veva intra da a lt r i e d i c a l e r a v e n a t o in c o g n i z i o n e . Aochda |w|ia riten n e q orata a M lm lln c e ci ad n a c q u e la p i a m p i a la
pi in fo ia rvi Ielle *nc o p ere : la *aa a n t o h i o g r a l l a , c b 'c n e l m
deaim o tem p o u n a t a r l a d i q n e i r i m p o r t a n t e p e r it a lo . cb e *i ovolg>
In n an ti al
d e i l a pit a l t a d i g n i t e i r i l l e t t e n e l n o p
r it o 11 papa la vo ra va a ttiva m en te e n - n i a ri|aaa> i n t o r n o a |ur*t opc
r a ( I l i a lta ri In tan to per k> p i ! a c c u m u l a t a m i In m o d o , c h e e ra
g i m olto ar g li rlotariva d i cotuawrarr a questo l a v o r o Ine o r e d i
rg a ito , anche qoeate q * i a ttr a tte a m t t l in a o n u l. A q u an to p a n a le n a r p a rti Pi I l le r e t a - d i p r o p r i o p u g n o , a l t r e le M i n a Per
q a ra to l'o p e ra r n t a d una q u an tit d i p e s a i a lesa ti p i a o m ere*
g ra n d i e f < c o lle g a ti f r a b i r o In n w a lo a r b i t r a r i o *. l a e a f "
iaJotte p id i r r e a l e la t ta d an g e t t o o f f e r t a p r o p r i a m e n t e a J
ta n to U l p rim o libro, cbe racronta In m aniera r e l a t i v a m e n t e b r e v e
la v ita d i P i I l prim a d ella o a n a a lta s b m c a l b i c a t t e d r a li P ie tr o
I ega en tl a ad tei lib r i narrano per d la t r a , a c c n d e m lo p e a ta . a l
portlevdarc. la M o ria d el aao ponti A rato alno a lla fin e d e l l a n n 1 4 ;
a n i c r r to a* a n r W II p rin cip io coamrv a to r i le i l i b r o i e r i a**
t e r * , ciac va dna a l g t a g a d el I Iftt, d e r iv i da P io 11. la i a a rra a io oe
a ma' d i d ia r ia prvarede r m a a l a t i n o M k t e l l a b l a . a m a a t e n e r e
gra n r o a to d i ano tr o t t o o r d i n e r e a le ; a l l a n a r r a l i n e d i an 'im
prema poi i l Ica a d 'a a a g a r rra t l e a d i H r o qarnd im m ed ia ta m m i*
la viva ce k v r r i i l d i aaV arand on e, l'a cu ta ca ra U rrla tlc a d i
q a a le b e prrw aaaggin 1 p r r a n a a d c lla a to rc f o r a t a la ln te n le II v e r o

Ma* 9

IP. i m
'i i w a n
IX ) a I II m M
a ..ani*
a i a i l IM. II. 3W l t w a a l ir . U O am M l i m m a t u >
m a. rn m, Ia t t . a a *. ani a . 4 aart i v n . a *> * *
V a*t.

a t n U r e V fc a a

aaaaftr. M I M r a

l S T

S*t.

a i g

r li *

it n M W K 't. latenta ima


t p w I I * S a a a <M la a amia a r r A

*. A a.

a l

I *

A l l u n a M i r r a r l a <U PV I l

33

l t o rt-nlrw lr ilei lu n arraxion r. rh r e li a i t r u i i n m l l non trn gn n o


e r r a li rm orti in** I r r t t a m m t r rru m tlogin i, ma b tin m Io I i l i U .
a ll* q u a lr nr g in n e n im it Ir noi un- |*i. ||. fu r a t a amatili*
' w f w j o w v ir n r a n n u i a n - m r i a l a la i Ir tuoi i r |il tri n r u n d o n i
(ijfirltr, g r n r a lo g ir h r o crojfm rtrh r. Ir llr <|uali i l i gra lita a rr a '
la m r n iio n r li una r i t t , li una fa m ig lia u li un parar <Vn
a a niK*rr a b ilita l'a n lo r r jw r aa r ip rrtn lrr r n n p t r Ir Ala d r l
n. .-onta r rip o r ta r *! a ll o g g r t to prin ripadr. H i'r la Ira rritk m r
M m n p o n tiflra to r rra p n a itio a r h a rm p rr t i r a r o rig in a Ir al
Mutuo: nn w i a i o ltrrtu o d o a l o i d i p r r i*n i j m r r r di M i m a ,
-onpagna lo (a lla ltr li n a m a l o n - profon do. ( H a Cauto r r
im <unlr n a rra zion i In a rritr a n a ' d'rpiaoalio Non t it a n io pand,
toa ttrh r fru ir rrrlra ia a t k h r r r i r i l i . ana i r p l a <ml m arr d i IWtl
n a . ana rivin ta d i tru p p r li K r lr riro d a 1 rW no. ana lrtn|>raui in
t f, n i l*io I I d r a r r it r r r al v iv o ron a r t r iu a u p rru b ifa 1 M a lgra d o
* n a a n w d iv a g a z io n i il lihn> la n a n p l r a prr-umta ro ta r

d ia rio a rri It o in tu r n o a ffli a n r t t i m r n i l * I d ife tt i i n c i t a b i l i


laruCoprra m o l a fu o ri a a m ili non r l a a w m ig n o ti a llo I n a
* : Ti a rr m n a n o in fa tti uri tnanuM-ritto o rig in a le n u t u m ! n i
i i b r a a m i i t i l U t M a r r it li li auo pugno, ma |>ur t r o p p i non g li

u* L OiMii t iv. il i l tM.

fn n m r m o d i dar- l a l l l i u lim a H 'o p era . 11 auo


a a l>
r i m r t l r l'In r a r k o d i l o c l l n r | rr q u a n t o (imm> pnaaildle 1 i n e g u .
( ( U n i r l a t t a t i * rlia a tr K ' aitata una fo rtu n a |m t I p o a trri d i r li
r a m i m i non aNMa (m w tro p p o mil eri* i|amta lavoro.
N a tr tattenni U n d elira ta d i uouikni r d i roa*. m a tu rit <!
( i w l ) f i u , >rmr l> t w { i m a n i l r nel r o a e rp irr e DeH'espoalakMe, ano
luti
d i qanrto m rtnorahtlr libro, r k f 11 |iapa amaaiaU.
o l i r n f t l a r r a l m m o : t r M im r n a n p a rtii-ip i anrKc d r l d i M t
l>rt>|>rii a lla atartagrafta d rl I p | k r w w d i q u ri II ie lle metaori*- ir.
f r o r r a l / r f t a la t t a r la * d i gran v a lo re com e fo n te U rk .
1/mtallraaa i ' a o H t l i l U a ri p a rtlro la ri fan no mirano d ife t t o fao?
d i datddui, a a ro ta r la t a tto r ia rk e a rria r il g e n ia le araear ai
Ir m a aarfcr q at a a a r o a c n lu a r viva e in d ivid u a le. rb e r i t k r
Il p ro fitto l o t r a a r W a m a t o a g li a tti p i fu m la m m U li
I l le tto re f*M *a *a lo Irllr o p r i , eoa le q n a li P io ro ta r pa|w *
r r * r b r t r a r f l Ui d e lla a i r t i a geugraftra r atorlra . r o n v e rr eoa a;
lutto arattollrtk. U q a a ir tr o ta la r a e nuu rnlllram rntr a llea ta !
ria a a a ra tla a ra to f w f e t t per la tenta e p rr l a r t r
afta a p in u lo a r a l td * nubili beat rk r r i o ffra la r lt a q o r lla r W aai
a a t a 11 ( M l d k . *

a* r a * a i m *uaM
aan wi t inaa atan*

t*<w<4r tw n w *

n i h nda.

4>* .w * a

f a n t i * * M in U k t il ( y n u

V d > ln *

(1 4 5 * U W ).

l |<rteaaa 41 l'in 11 la K om tt lata I m U per II prlarlpto


J *li febbraio<SH II'. ma la kaUil iMI t iik u n l Otlurtom tri
Tmnrbi nella Nrrbia f<n> al rW, Malgrado la aaa a a lfffw alale,
u papa dnidrwr d lilmpfrtilefT II tU<fto gii lai |M M la 1 I Velui IrttrMl per 11 loro trattalo di n i a i f rfci rum la Porla a*
aarowi di rwKwIrw I dlae r per n at yaiara ora eaae Mal
> u m lr la M anica a "de drl r ia<T w i *
iVr ptb|rrr | rrlattasi aeile a^<|*e f m V raalm la font*
Ml pulettirttM-nte pnaprraatr <Vli Hliaaaat. U papa para
della aaa partenM fond a a w n afilla M iglaai Il
'bari I Mdrllo dH Oloraaalll di M i
doea rida'
ani l ontlae della Iteala Ver*tar Marta di IMIroa d am *
*a mie nell'lauta di UfllW 1

* *

Il

tana*

Itav * M

II

li

Cmm

ItM IH *

* r

r-*"aa B a m .
4t r a n c i
* h i

1 *2*

r ....... ..

iw
,j

r w .
n

a g W

m
a

M a

U H

R ltlla U r* H all*
a

> *

MM I

1 qur*tluM> orientai* Il l ' M i i m w

d i M aato*a

Il
3 0 genn aio II.* P io I l l u r i II V a tica n o ai r w a S M j t T l
M {b it r , aluvr |ai<Mi la gio rn a ta arguenta* c <love lacnedlaar U |pl. p rof m alam ente rim u n m ii Ki fa-re a u rora un a lt r o ten tali
|er i n l i p i t r r r II | | * : g li ai r ir o n l lo a la to aolTerm U 1 li m u
Iute r la r r u * Im a Iella la g Io n e , e. r io non p ro d o crn tlo alcun fm t'*
anche i |w rim ii ria- minarclavana lo H ia to Iella rh ia iw A p i
l**o aira n r trapanatilo il Po. I tira n n i q u a li lu p i n i p a ri ai a a r
I m i g e tta ti Mil P a trim o n io li 8 . P ietro . II |>apu lontanalo te
aAprel.U p io i l w e | a # rr il ra|ai. P io I I a ta li a vvertim en ti
arrv rfcr P ia la * ) m inacciava la *ua o v r a n iU a p iritu a le, il riI n> iella qn ale era m olto pi d ifficile. he q u e llo d e llo S ta lo al
l Ila ia . Il qaaalc g i arra alala pio v o lte prralutai e a lt r d t a n t e r f
perai *

Il gen n a io II |aa|>a |rwr n .n ged o alalia ( t o n a e l i t i ; I


*** rw|a*|tnla al tro va va n o I ca rd in a li t'alan alrin l. A la in .
t o i l l e . liorna, lia rla r Colonna. Inaiente a un c r r t num ero
c a r ia li r I n a la t i' ( I tartine r a r t w maaaae ala Pantc Malle ver
l'ampaagnaa* l i l i i M a l , a l a|aali a|qatrtrnrva |ueia luogo. pr>

**

Ia t

m i t a r n i

aagrala

a lti

* 1 te (aia* a a totea >* R k i laa. a 3 4 In v a ia , rm* '


****** * -a * a K > < * . < n t w a l te M a: . / . u II. 3*;
ite V a M I ane a*1 I fatte ia a 4 4 p w att O t i u i m w f a t e
te a tette n ~ t e alte la a i> tt tara l a a a4 aa a l t e a*4u teIte M *"' tei <Mte t a n n a ta I T a r l i la i m M a ( r w
te r v I I n a k i a * -te a- Maaaa tei Ba i a li a . m a a U alraaa ama*
m*aaa**. 1^ 1 * te E * te te h a t e a *4 latta | f c W .a t l a "
aa M h a t e te Q W a t e l a 4 a n t a aaata 1*14 f i aa l a t e r
* wWte * >te* a atotetoa. atte*. Oaa a w l . t*4M 4 n % T+ t* m 4
a* te te a * t e r n a n a , fate a te a a M a / M
4 i* X X 1* 1 '
H a ' ' " * at * m teatl aa totea O PV. I I . I h f r a V I te*
t e t e t t t t e a I
a a n t e w i n a l a aatfi .'.ara f w t e i te*
aaaa aa. . . < atoa fte afte afa te aaaa* f | U 1 . te* 14
* te. A f f i l a i t a * u f t t l t l l a
1 Ia** II.

aa T V * ! . a O a a S I , a I I i T n a a i rtee*
aaa * r*a* H A riwatea t > .aa t S
I t o i n t e n M 1*111 Iter*

fararuao al |M|< UM apim lalo rirrftem la1 XH gtaraa v e ! # ,


Ils strada d NVpi r 1*1ita l'aalrllaaa. ltn | | rim rtl* la IMa
aotitia drlla MitiiHiiiwMonr IH IVHalaa la <*ilta t'aatrllaaa. aaa
ritta Unala ottrvmod itton n a o ir opra aaa m ria di tafo,
Vii Milatn II tram a Irl langa, Nlrrol l*alarria.
rrklo
l*rroM Maglia ao fa paaaat II Trtrtr opra aa puatr Il
a frata. Tatti I laogltt. rfcr raivaao barati iirtaiw
Ulta il ptarihilr prr prrpinrr aa rim iarala niar al iraria
li CHaa Marml<i r lairi farrvaao a (ara arll'aaararla faarialli
iWrtibrttr a gkirlaadr rallara la trata r raiaoarrlli di oli
la Hata* aagaravaao (H'Im | m > oapltr fri triu r ita, 1^ ir r ir
Mradr m a rimprftr di raa>i rrdi r atipatr di gratr rW a va
m io

p alava M W r li pn trr to rra ra il Iraalm g l i h t t l p a p a li1 l t


l*W I I ir a a a il p r r S a r a i a T r r a i t a o a ttp o lH . fcwr ai frtvao d a r

Xra*ra la jarato iaggto l'iMlwahW |atHbr ri


Ira a ripnan tlk da Trrai a tn a rritto al
Tirala, al atarrkrw Aliarlo di Itraadrabarg a a FrJwiw dara di
iaia ialarao al n a g n a n atra i Tanrfct* XH gtorai a f a atl
*6 la Hpolrto aaa arir di Irllrra riaill al rardiaalr ana)al.
a> rnaaiglirri dririaaprratar* a a lai atra*. ai arvi di IW wUll,
"nhar* a lU a k rta . alla ritta di MnMarfa, Ha tlia a l a
tMirramla llrta fa il rirrtiaM ia rfcr avara papirato al papa
'ahi. la ritt rirra li aoaaatrrt Pia II <MU Ir aara a Ir far
Iraar rWvtMratr da MrroU V. oH tM ai di riafaraarir aarura r
* fra gtararr fruita dai rtttadiaL* A tiratati aaW auggtorl di

raaggin l'attnwlrvaao a iVragta Tattr Ir r*a> r la ritirar di **a


a ritta. rW da attaate aaai ana avrva pM allargata fra la a a
ara aa pafw. m a tata calarna i ratr a Miiiial . Ir aaiarita
N II raa< 9 X a t i S
* f a II twmmmm* tt a a a N a i a *a a a *
a . m
t

a a

* raa>urf% <aM> *kn ttt a ft a a a> a***


*a.ni Imi | a a a> a g faaa M a tmm a Ja aaaXal rat
*"*aa fi m tw a g IV ai TU m a.aia.. ^ a r'aaam aaa aa
a**a aa aaa> aa* t. * a a

* a .,

ih m

* . a r. taatat a ita a n * aar* t a w

* kx*M w a l a a* I 1 a * *#* a ***.. * i

**

* a* aiiigw m a a w w M > ** a a* " a a

1 1) * | lapM ofc. a

itm c tn r r ir n la lc r 11 un rrvn a d i M n o t ."

n > M r c u r u ii * l hi I I Ir rh ia v i d e lla ritti, che fu ro n o lo tto loro


rieoftoegnatr K m la |to|adaiionc regn ava una g io ia profondano-
r u tila U rron a ra li l e m g ia den rrive l ing r e O aolenne dei
g io rn o I* frtdiraio. in m i 11 |oipa veatito com p leta m en te d e g li abiti
p on tificali e la m itra in Unta. fu (x irta to in iin*xxo a una fo lla plaa
ImU* M>|>ra ana le ttig a o rn a la d 'o ro e d i |Mir|Mira. I*io. arcooipo
g ita lo da rin qu e ca rd in a li, abiri> dap p rim a il HH. Kacram ent"
o rila ra ttrd r a le d i H l i m i l o , d o ve rip a m T *n o tre auoi p re d e r
unti, e quitti ni rec a l p a la u o d el governatore.
A nche nei g im n l l o g o r a t i i fece d e l t u t t o i t a g l i a b i t a n t i p f '
aorarr II | | < * . r b r r i m a a r n r i r i l l u a t r e c i t t |>er <|uaai t r e a e tti
rnanr, r i i n . n> la chinai d i H m m i e n i c o . ai a d o p e r p r r a p
pianare i iliaaidki d i p a r t e , e m a n n u o v e le t t e r e d ' i n v i t o p e r i l con
iT r u m 1 r r V n H t r g li in v ia ti d e l d u c a d i H a v o ia e d i F e d e r i
-ntc d i rrhtncfc* V i ai t r o v a r o n o a n c h e d e i le g a t i i l i K i r n a v e n u t i
per a p p ia n are Ir dIM m ll c h e r e n d e v a n o d a l d t ia la v l i d i a d e l p a p a
a lla m a patria.*
K ia da q a a a d o re a vra rm o d i H irn * |*io I I aveva a v o lo a bt
ta re c o * la l i f t d m w d r i a * 4 rom pai rio tti, ai q u a li a p p a riv a a
p r t t r r iiBH- fa o to r r d rU a ria ta c n n ia aptabotata. e m ai e g li w
rarvliaale 'm i f a l l o ved er* en tro Ir m nra d r lla c itt .* I*opo la
aaa r lr t io a r arn ia dohhto rraat a p rrto nm >v*m rnte a lla fa m ig li*

IM
I M a R * U h * R U a W m r4U 4ala f v
n f'* >
. M a
* Ma 'a . |a a ooate ** * 4 i it 4Wi a a a * * "
04 * a w l al a a t n w t t I * M < iM M U n al 4 a u m a U a
a O tat A I. W * In i n i ) m i n a .
M
* ni a I l l w a a *
aana I . H . n.
! . I mMm,
w p m m t la * >
rntmmm *> >. r w fan p*>nram* -..nialam.nl a. . rrU\ A l i l i
-

r* * *

M
.

*K a i ' * * e a
m
sm mi P n I I
m
Ik a U M <C1 ff I m w m i , w
,M it i

________

>,

MMU
rv i n a i n i h 4 lii.il . . m i tom aie I t e i la *aa i n a i o . .
m amma ,

In tu

O m

II

Archivio

O . n a f i

I*

Inni

> k l< U 4 I l a l a l a S I * *
l a * IH S n ava |
faa*t- t an r H*..-<*..-*
DM

In n n iW . * * .!* * * ' m
a n n n n'faiUnT

V a

Ptonaltaalal l'aditii gli Mori r tir rarirW Mio (alo. ma Pio II


r m i Molta |mi mklWiUn, valrido lia a M a t r di tali la n
Ulu a (alt# ir rarirfcr Attnrkr aoa r ia u n a r p ii alma daM4
Ila aaa iatm itow, rgli Ha lai Si aotfiabf* 1li a m a gi fai Ir
dir raritkkr riaiMdMir al aaol nartlladtal n * aa b m r
rrMlo di proprio pugno ' I Vaaafaaanrta latala a K>a atri di
" a k rVmrtir larria M irata 11 pa|a aoa fUr aalta di
arila al Hraral prt 11 loro rualrgn |a m faiom olr aa tair par
laar; pmi qoalara aoa (Il al Inaiir {arala aMlWaiiaa. e>a
n w n ln tM r a Irai W W w4i ri atra lalrtuiuaar di tal* alla
ti tML* Nrt a n M a trapa avara fatto arriaawaIr raptrr, rkr ari
a a laccio aoa arrMa lamalo H iru A talr |irnadnar 11 partilo
" H a i* mirila* ari araan, rW allifA ai^saalo Ir rifidr |rtitra
arf pwar roatrn I aoMIi I aa a|ifn ila itrkfaiiaap knrva coaaa i * w * al papa la p r ra jtla |rta Irr t aaar r a rt a*l4 aao Iraapn
"ta r la a fa r * a a a ria lta a MU-aa P io a rra la r h a | r u ia a d i l 'ia v llo

la w in aduai raprtarado ia*aai la frraaata di altrriort ar


naaa a ll; H pltn la doauaada IH ir**ti di aoa atr pi*
"aa* aalla ^wyttoar la Hiraua.
Il
I* frttoalo I Parafisi ridir raa dota* Il papa alloataaanri
'-Ili loro ritta ; aal roalai dH a-ara* lattradraa aaa onlraar dr
i *artna ; li populo la rtm rtlr oaa|<ar a raa aar*va gioia a Prr
la* r Martraa U la* * aaolar paiaaa ama lon ^ M an ,
M nana rfcr (Ho a ir* a laariatn da p m m faaHallo r rtr ora ri
*^1 rnaai rapo IHla rrfartiaaita llalla ralllaa Il aarcae al tm kl
fctrgffUtaao I* patft* abtlatoai IH PUraluaalai m la pirrada
' a parrarrtlalr <*aa lattaia gioia 11 papa alato 11 patrio avolo,
Ma la awoln* patir dH aaoi nalaari rraaao f ii ararti, r *aHll
* * a i *1*1 rraaa Htraatl la n a i lalla rrrtlala a latir aaalai tir
*tpw* m iao raa* n a U ttl. ir Pio a trata II rtwa iMa la jar
*** *Mta ar*aar pniaU laratr Marnala di Pia II raa |aH
onrlrtai armiotr. rfcr gli a m a appraa aaa aalta I pailai Hr
Il dH lt pr r dHIo arriar* Tw giurai >1aa> P*o la |aHla
Atadla*. 1 ral abitaaii aaa al MUiaaao di aataalrar* 11 loro illa
r* roariitadia M rttoa la nwanUtlaar di adirlo rmalaf* la
***aa alraar arila lo* pam rrito il gtarao Mia M a Mia mi
*****
* *. PlHn> 33 frtto*kt*
Prlaaa dHla aaa parir U papa praa* pat* tatti I arreaaHi
M*ltatral| prr la raatradoa* d aaa a a a a r*Jl#tralr a di aa

<3

!-*** I

1 1 qamlMr urtMiWlr Il CinicrriM Il Mani."

|Miaaao. g tanto- ( t u il uoiiit- li t'icnxn, ( 'nnrignano doveva **w


r in a t a a r id v r w m ilr 1
Il
34 febbrai Pi* l i entn'i in Ki-na, i i i 1 il |>arti(o dominar.!*
a lle n ite la II MM) a rr i. rtn tornieiilotui tenutone. Il r i r t w i n n l f
o n o r i f t r o , ma frrtblo. ( i l i oam-rvatori a tte n ti rimunero u b ilo n r )> r *
talla liffr w n i* li fron te airrn lim iu a tirn iirro g lien x a Il Peni;. * !
C i n o n a la n te P io 11 min m ortr u c h e benevolvMUl e tmnta *.
il priore IrIla badia ai el*le in tono la rima d 'o r o * in tal ctt-<
M a n t a II |<a|a trtine un liaronai unita n obilt e le g lo r ie ili Ki<
l a lan ga |-rm am n*a li l io I I in S iena arn**n una it a
*
a llo ra lgm<4a a lla r l ( ( a . d o n ubiti Kalirono m o lto not.-volm. ni i
pnraaj Ielle i l r r m ir * Il m ovim ento ni n r r m t o m o r a quat 1
g ia n a riti le ilrp a la ilu n i Ielle p o (e n ie tm n ic r e |wr lolilIten*a ' f
rita m m i g li in v ia li lei t r li ('a r t ig lia . A ra go n a, P o rto g a llo , I ne
ria. IU -m ia , lei ta rili l'ili|>|i li lU rg o g n a e A lb e r to li A u rtria .
'
a ir k m i A llir r ta r l n lr r ir o ili llram tcnlinrg. P i o I I riajunar a (asii
maritoa* m a la H a abitu ale ela|untia la p a rte Ietlimp*rat***'
r k r ata U Sfattela. aia p i ta n ti, il 2 * feb braio, ita S ien a il p*
a r * a r t r a i n * r a r d W r it a t o per il via ggi a M an tova.* g i
r ^ e ib -leg a li le g ll noaainl Il ana prarisbute rela(ivam't>(> l a i H ore Ih | fim ip o r . a<m arni im tu gia lo a ven ire a Siena. dfcip *
r e a li r b r II pa|ai i r it a lo M attia C o rv in o il tito b li re d i
giteria. ina P io I I rV Itla a l aH rn sione ut m .-l.. li a g ir e W *
| irn ln ra > rr e a a lla p i Iella U n ir n ima tu, li rh lam an r m i pi'
at-n tc re rmlmi. Il ^ a a le r la | > r > .lei regno, sen ta a rreca re eoo
c i * a Ir a p r e m i t e l o al d ir itt a r e n i naie HI a l t r i II d lw n m I
ttilm lienaa fa (e tta io la ir a a n ir ta lltm b -rb a ih a t k M ln a lla < t ^
gaulone la periate P io r i f * r la m aniera a a i a m ie Iter o le *

ftnitaatu rrrau 1 lin r tiri naai cx W k tm i In K t r M t r t r il fm|m


a f f U i r IH m i i M i k t k i d i ra m M a rr la n i i i a i i i M r M in K m
m im * . f'.gH H i M n a li i a v la i r l > l r u l a m d i la t ta la a
M ita : a | m i li p a rtito k i t m i u i ri la p x w - riamaai. (a H rto
-a fu M m ta ta n n la t a r t o l r a i a tri in p o lo a lia a ra ta ra a o la li
a. K r*a im t*i In a s t o d ia ra aaial d a r a a lr Ir a a li a ir a a i
M ia a oM It ai r a ih in a a a l papa p r r t r a t a r r a a ra lp n Il ma*,
ma II papa r w p i i a r la i w n p a t a aa a l a i r a l n aaarp a lta n a t o
Unta K ia a la tr a tr al rn n rlaar. r t o a l a o to li luaar a p ir lu l a l i t a a
atto Ir r a r ir t o r a t a t t i I l a n r i, t a l l a i la ad rm to trr a ta rta ra
I a lra a r r a r ir t o la q a a r ta r d 'a llr r a o ila a t l o t t a t a p flrtr II
i p a a a |trt a a n d ar liH u d i a a a n w m a i m r a i a x w k ia a .
a ita r la a m t l ria g ra a ia m to rd ' p r a la aprraaaa d i t r o ia r r
* l t r r o a d ia rr a d rn ia la a r r r a lr r . l a a a u d i ( r a l l t a d i a r H iraa
fa r i n a t a a H ltom a M r v p n llla a a r a lla rr p a M d tra fa tota la fro d a
f r i a o la p lrra la r it t a d i K a d lr u t a a l1

l*riau Mia partraaa li l*to II la Mraa 4 rrnao fatti aamra


-i tratali ri prr dM<l)rrla dallldra drl agman Mm wto t
"W* di atanratarlo mi arllrrtli araati tatti I parinoli moalNII.
a * iratn di rappn alargli llmprmi aoa asto iaatiir. ma laa
*aa AIra ai rardiaali di mi taira li fraanai aaa al f t i U nan aati
1 iuatr luatm il oiafria aarto 11 r* l arto VII. la a Mirra
ritta ia tarato arma ira ar ari Ir maai di l*W II; aollaato il II
** di aaa araatlalo ritraar II |w|m dal paalrr il Tarara apr
la.* talai iataalo rto m a i M ag ai rolla p in a a di putrr

**l*rrr roa tali arti lto II. 'ta*aaaaia il papa fmaaaarato


"rtoa di aaaalrarrr l'impacia aaaaatoa i aaa ari al aamwto tatto.1

li* I <1llnln i 1

' f wrvtUnwr

rlrnlBlr a II riman-nao il Mani..*

Mai confini del dom in io fioren tino lo ric e v e tte ro l d e le g a ti <lr *


rvpuM dira. In H ( a r i a n o ra ttrn d rv a n o a lt r i d ep u ta ti. P o i fin :.
m-tn I ig n o r i ili lim im i, F o rti, F a e n u . C a rp i, lilia lm en te (alra/
Marti* Sforna. l'a p i- t ia ardlcenne fig lio lei du ra ili M ila n o, con o
r g a ilo ili 350 c a v a lie r i l 'm o t i la C rrtoaa rb be lu ogo il a la to
l*-tt*r || gla va n r S forna ialiti' la ra va llo , Itari il p ied e d r l pai
a lo ala to oh i a ilb r a n u cuaipoato d a iriin ia n ia ta (In in ifo r t* >U
I t a m i I l g o n fa lo n i* * A n g r lo V e tto r i Heort il papa. la m i p
ia n tin a 1 o p r a m m iio n a tl tlinaati |artantno it con fo n a t a om n
idoar a. a l ilo a o M a <11 l a H. M aria N o vella , dova g i i a v e v a
a v a io r e iitln u a a n rb r M a rtin o V tl K u gen io I V .1 In o o o rr il
l aagn ato taapitr al d irU ro m agnifiche frate d i c a ra tte re qnaai carU
iva m m tr b o m U m : i a lle n a r o n o a p rtta eoli te a tra li, ro m b a r
turitii d an im ali, o r d i c a v a lli e frate da h allo .1 l 'i o 11 a dot
e fo rn ito d i i a r amati art l a t i n i dovette c erto a p p r r u a r r le I
lr*a r. d i r a i la r it t a tirila ria a a rm aa r m Un d 'a llo ra ai ilo rU i*
I j arm lnal t 'a d a w d r l M rdW i fa tto m a a r r a raaaa d i a a la tr noe
al [w ir M a o trattar- a ffa ri F a fa tta errra io n r M illan to p r r l'eleak*!
d a a a a o v o t r a m t o , rwamdo m orto p ro p rio a llo m il - m agg ><
II aaato t*rrivrarto A a tonino I F io re n tin i fe c rro d r l l r prraal'
a t t o r t e l rlra io n r nadrawr o p ra un Itmt m n rit tati in o e Pio
r o a d lartwr :

h a * * N f * . i W IVI I I Jfci*f|a. I IK A r c h i v i o 41 m a l
l a K i a a 0 SI * M t r i n M lk H t n * 31. rf M Ut*il l*fc. MI; f i * a
m m tti hW a. Sta i , w u a M ta l rii t R i f c | l l r a a a l a a r a M
l a 41 n . I * t r* 4 M I h I l a w * M aaaatialain a am a r r i al fV t-mta* a** a * M w -tata* M ta t
a a r lsa i J * *JL t T S ta : a*
! * aa - m a *
lta l l r * . f |ta m a 4
* min *
M*fV l H < ) i l ia t W n <* a f w . a a iat f
4b a a i >t UW t a
t a . 4M a m a r i a ! ar****. *4 r a t* f t XI. t SU M i a < >
4M i i m m i m M m a * i ii t*aa a a h i i a f a r . a a
t< a * '
a t a a 1 * h aataaaat a*ma u t a ^ m . I l 4a lana . rraaa. a* f M ^
* ** t l a* aa c atara f a x m aMa a > I M I . t H a * e
r l i t l a i a i a t a la r i i .

r* Il r t a a i a

.a a ,a n

l a ^ r IH . r m

i r a i m*

* * M l h t l a i | a a a l r t | a r t a 41 ( l . c a a t T t n n t t t I L t S a h
' It i. 14 1 9*1 f i t a w r * l
IM M r m r w w i I r%aa*>
m t r^aaai. t M a l tana* a.i"Wa I II a t l a c m i a Ita II 4 aa**
laftmM I k a a io a aat M lm al a a t t lm 41 H aa M a a P r **
3M aavta c h l t l a O a a i a t a l a M a n a t a
V * w atu ai rfc. N M Ia . aar*
M ) t M i . r l n i in i h O t 111*11
r e a N a a l a a a t * 41 r < r * a t * a i t w tw aaai aa I n a n t *
sta i. S U I . am . i V t a w l m hataa a *>**< aa* I I Ita * * ***
a v a t 'io w a t a l*| * I O l i Mi
I I ' || V. aavO * la**** aa f*
N O *>.ara 4* fw * I a Cta* **| a B a l l l h l l a l a r a f r l i a l * 4

Il
p > ( to te * a l a v i a r r la b rlla r i t u < W I'.\ r a a d a l 4 m a*
ito. la t t a r la r t a w r a a r a n a a a ltra g io r n o ; Il d ri anddrtto a n r
rm a I W o * m . ' V a lic a lo l 'A p t n a i a u . l*ki i m a r a l i w a n t aa a a
' n w w prriroloM t : l la fa t t l term in a i a. r a oa I m a g a i g r a g ra
r i d r llo H tato tirila i l i i m , la n t r l l a a l a t a s d r il'a a t o r iU d i
4 M , r k r a h b r a r r ia u ancora H p o lrto e la T a r i * , a u r i r a p a
a lle a it a r * d r ir A p p r a a ia o , a l d i l (tri q a a U a rila | m t a r i atal
v i d ella H om agna r d d l r M a r r W r a a i a r i t r a g l * a farai a ra tira
la fo n a a t t r a t t ila p o litic a d i M lla a o a Vrawaia 1

Molto imtairta era aap rr tata Ikdogaa Mprriaa Irila aaa ti


tt || partito Ir^ dotnlaaatr voleva aaprrr drila lga ria dri
aia papa ri poro n a r di qari la dri ari peralaraw r l ' I a m a

* n a la a g o a l da fa r r i la in fa rin a i d r i ria g g to t
** a fla a la tr tiir ven a ti a lla d rriatna r d 'ia U t a t * l*to I I a i la
di fa r i r a l r r la r i t u d r i Ir tr a p p * a i l a k r i I I papa a m a d l

m a lrio ir Hk | aulatali gli giara r * frirlu II m aaalo m


p**a* al*!Ir Militi* fa aftlat a Uairano Maria H#ra. ria arava
ftt aattflrai>ai atr d la o tr iio la aa dea urtane t i la Haila
rir ' (Jnratr r im a ta - apirgu aMaataua il p*frW l**o II I
'aliotnar ollanto lai al I* augxto la parila iaftda ritta,* doada
i r i i dri brvvl a Kmalo r* di l*rwvenia. ria. arrabbiata p t Ha
Baca* V I MI * la a u u ttl 3Ki . rada a
B M*m t i l . - . > I t . fMaia 14 a 4*
t
*
a n io ta a arti 4a h a a a i 4M aanwMli
a 41 a a J i aa r> aaa a* *'raaa i* i a #1BM a
4 M a
't o b
a M mrnpr* > U i A r a fc la t a 41 t a t a l a H
I

"ai aiata la ritaaa e i m


*

I V II i
# A r t t l

l * a n wa>
la %a(a4L
e a e r

m . t asa .
naia 41 w a a Imm ri a w a 4i Miaia*.
a a 4t r i m a i a a > a n i a ........ a rv. ti a a w u

* aiaawa

aaiiwia. 4a naaai * aa* li (grattala taaiaga

aa
a M a a t a a a i * aa * M a n 41 aa.a * <%*** a r M aat, r i w a s l i
> A r a b l a l a 41 S t a t a l a M l l a a a
ara

tir na

aala 41 t'arici a <


*a
A ~aa l a : . 4 M " * ' *
aa O aaaia a n l M 4 t (
M*. M a a M a a . I l i i a
41 f t | g a a
N
It ( W
a
tt im

a a a rw tt a*a*a a a a a

* * m 4 i m m a r M * * a la 4Ma a*
k i t a 41 l i a l a l a M l l a O a a a
M W
4M* B I M t a l e e a a l a e r a l i a r i a
a .

a f*

r aaa< aa

M ia

rn

!J k I

1 W il

n r n u k r * tl <.uutrrwn. d i J l u n *

roronaatone d i F m i l l f li N a p o li, non farevu p o b b l l a r r i >


ru n o u ti puntili*, e <|uti<li a G iova n n i I I re li A ra g o n a r I >
rir o IV trtn gb k llrrra, rlwr in v ita v a a p rem ier parli- a ) n m g r r .
S plen dido o li m u o i o fa il ricevim en to In F e rra ra , dve Pm II
Ir . || r o ii Bgrrm> il 17 m a g g i aotto un Italtlarrh in o tra p u n to a
im Ir rtra d r eran o p a ra r li (ron di, Npl*n*lili a ra zzi * festoni i
i r l orn avan o Ir A n n tr r r ovunque ridonavano r a n ti e mari
IU>rwt, i l a r i li H w ln w , f r r r qu an to era in u o |wU>n> |n*r r i m >
tl p a | la im i m aniera reraio u a lr.* Ie dim oM tnuioni ili o m a ggio <! -I
faatuao prim ripr e n a r r o per m olti attenu ate, qu an do queati m
a va n ti ana la a g a w r i r il dom ande F io I I non era in gra d o M
areood k a rm d ergli la ta tto , r il 2 Ti m a ggio Ianel il mio oap ite a Ir
B rillile ta s to ka doaaande. ram e in orteaie .* F a t a n d o da bvere kl v ia g g io pnm rgul per Ir haaar pianure a b lio n ila n ti d'arj *
ta a r t i alte q u a li g ia re la c itt d i V ir g ilio .
F r a il S i avaggtu qaaadu PW> I l en tr in M an tova.* l/ ln g rr *
CareggW ka uagnlArrnaa eun q o e llo d i Perugia. A v a n t i ven tola
vano t r r bandtrrr. a u lir q u a li b rilla v a n o la erore. le c h ia vi d riU
t*birw i e lo trauma dei P irro b im la l, einque m e u e lu n r l'o ro >*
ernre a n a t r a . I l faapa art |>aramento li ga la a ctn tilla n tr d i p*ct
prirtia n ir v a * > ( > bbb iH Iig a portata da v b jw iIIL A lla p o rti
r i m e t t e ta lIr m ani d rl a u r r l m r l.u d o t ir ( i o n u g i Ir ekia
Iella c itt . Il e b r una v a rca d a ta ne a M im a n a F ir m i
C am m in an do n p a a ta p p eti a'and q u in di al |mlaxso. |MMaanda In
a r m i a lle abttafe>ni r i r a p v t r d i t a r i e a rra p a te la rig n o re vesti
a M . a r a l i da una fo lla Im m m aa sa liva II grbb* l u n " 1
d i : / 'rete# #V fU r*m 4 a ,%
* a tfc a A * a m ( A r c h i v i * * < ! a l i t i * * *
a d M t M e w r
M l l l l l n Urt.r rMt tu b a m i |m w B I W
* w . . I M n a M*< u . t r r al t l T * r * '
il 4 ll l* 4 l t*U |
* I***

r* w

sm

huoana

3U

Hiu m .

m m hm

*>

* #i h m m i h la', m . n t
i l In n i |p furiai t i n o i ai * *
tatti IK M IW *1 M M * K x
4 t IV fTtn M I l a 9 B
b i b a m i i i i i * i t l a M a a i * * tv a Ir * rmMitt* #
r*whwn a e * * i w
t l a * i r a . t ts m b i i n i r c a i a
i * * v i r i t i M i . . r m a n i l * i m w t *i **
jx

II

cu a i i n

la *

VMM III. a

* ''* l p a i " * la a #w b M a
r a r a * n tru a t X

n *** .aio -a a

tl a B n w

>W B m i w

Hifc|l*t*ca n a a u l *

a ^

<1 r * v

a* w m t ru tw m v u n <

Il
lara li M ila n a **n* M i m l i l a M w i m . per wlaUrr il
rape Iella 1iii. la aa t(ma, rbr II (toree apprraau a |>mrot<>
" I t | I M I laaanai a l pa|m la (ale riirmlaaia aaa p iilia a* Ila
Mio Hf.>r?a. Ii$lita. li 11 II aaal, Iraar aa r ltfu l# 41ar*a
la latiao, rlw fa la latti aaairat ' a l aa Wa a r i m i Laici
vrapn al aa n o aalm , a aoa < rrW aapat (tarlar awflhi a*
Alleatati oaoriftrl 41 san ta grerfe aaa t a l m llla lm I l o II
ifctorao al w a tato Ielle roar. la ritta et ptraa 41 furatri.
U ao4o rrrrllrate rra tal < lb | n < o prr il aggtoraa la a a . 1
a 41 tatti I re r priaripi rrMlaal. rV riprtataaaratr e raa lauta
=>raata Pio a m a lai Hai, arppair aao rra raap u w : aaii aal
P ii! Ir loro tup a i a aoa atrtaao r m l i l a a a a ea m ri a tr io
ti aa ala re lattali premiati 41 pira! p n liti1 I aa lale ladriWa
**aai a rifu n lo lei papa. <-kr peataaltaratr era flaat a a W
ialrk fiorai pria 4rt Irralae ataMItto. fam a 1a< ri la pf(V>
''all tatto fenato Irea lr preraaioei per laplaniy a l w a jt t a i
faatrcioer drU'AltWaw
Il
1* Kiasao Pio 11 laiacar II ma in a i aa aaa M < a * a
-aa a aa Jiarura ari qaale lapnt a aprrlaaaretr il aao a t ia t lu
' aalo laalrai la aaa p ra waa arila taato am m alia la
aL Me gl'iarllati aoa teaiaa tu. 4 a m a latta la aat riilana
ha tatti. rW a l.al. al papa, rra aaarata aOo II potere, aaa la
*eat* 41 etaapirrr haoae aaiual * la ita li a r i a pari Il papa

a w a e

tir lit la

41 S i a l a

a*.
la

im m i

M tla a a

M ai ami

a a a a

ta ta

t lt a a

a te

tt a a a i < aat a a w M a i | a a k l a a i M I S I R t t t r r i a l
* tlJI. I I ! a * r * S a a e a a r a l f . T| b M a a a a a S l S t 41 l 'a r i a ,
a
l a , m . a r w uh. a l i a a a S i n A i S a r s a i a S a l a a a t
r
ir. a a S l S t T r i * a l a i a M I l a a a t * ( S U I I r a r a . * i
'a a a . l||. ta f a a a r a . > a a M * a I I M a a 4 a a A a
' ' a a t Mia
a. *r M imaarai II MM aaa aai-ra.!* I*.
r i iNiu MI Maiaaat* a i i i a a
ISA
la

la

r i re a a

*** arrv a

aaa

a r ea aa
a

i a tr in

|iiaa l a t a

*a a

Ut.

* naaa a a a ta n a a Ma*-

H a*

r aaia ai a

aaa

a a a a a h i l . m nti Aaa l a tra . II. a a

*** Sa a a a Aaaa. Ma Arakllaaaaa la Maataaa I*


* ' *a aMuaai a aSaa aaaaaaS Bar l a a a >an a
"**'
aa a a a -i -r - ** taa n ri

**aaa> a raa l ai a a i w a a m rnmm


sa
* *taa s r a a a n -tu a a a a r a II a arata T Aa .a..a
'*** a aa l a i ia M a t t r *a a l a a H A r n i
a a b an
sta a r itra i*

t. a a i
aa 3

aaa

1 aa SS SaMMrrSiala 41

* * * I l a a amaaiA. a * a 41 l a a I a a a a a a a h a a a
s M
Mart a rri a A al B r l l l t l M a a a 41 l * t 4 r w > S .

a I t i M a i

lite I (fepttnto 3. 14 qtxrnlUior rlniltlr r 11 ('<.ligrr> <11 llu isii

anrbe in u u en ciclica h<- porta la lata lei m edeaim o f i o r i .


inr*tA fa m am lata a l a t t r I- |N>t*nsc lei m ondo cria tia n o e a<l u
Irnn rrt d lr tr o im m ediatam ente a ltre | M iia li p re m u ro * aorta- i
affinch 1 mandaancro lelega t Riattiti ili pien i p o te ri.1
In | n itu a la to li n r non era la |ieu*ar*i nl una vera a p r tn i
Irli, tra ttative. Hi Irte am m irare l'en ergiu lei l'in fo rm o pont* o*.
rlr non ni arrear neanche allorch I uni fa m ig lia r ! m isero ta tto ia
RMitn per In d u rlo a laariare la tran|uillu M antova. 11 papa. R* <e
m o ra a n o |unti i m l m t l, venuto |ttu nenia r ifle tte r e a n u lla. 4i
I r ir f a ii v e nr io parhlaimi ; la con trad a paluria. inani.. *
e trop p o calda. 11 t in o ca ttivo, g li a lim en ti pu n to buoni, m oli; 4*
noi ai win<> a m m alati, f*M>ri Rial Igne m ieton o non poche vitin a*
e mia e > la udire rln- 11 gra ck la r Ielle rane.*
M irratoti In lu n M per II papa fu il 'inlegno li a lca n i r i
n a rd la a ll a rili tr a rari, rh e antto qualche p retesto ai a llo n ta n i
van o talla m a tM n tw c itt o am lavan lietn ai lo ro d iv e rtia rt u
* e v a a 1 |-tckK>H 1 A lt r i v e n u to . specialm en te d i p a rte f r a n o ,
I inali c m -a v a a o d i ma imla re a vu oto l effettn a a lon c atcta* del eoa j
g r v a s N ra m n o |>arla a raai apreuuintem cnte del |>a|>a com e il c+r
linaIr rtcaram |n 'a la i chiam ava bam binesco || liargn o d i l*i> H.
che a m a la a ria to lt*n>a n i o ra e rra va qua e l ro ta r un aap-'>*
ro a la aaa rto q a c a a * voleva invllup|arr I re n ella g u e rm ed a
a ir a ta re l T a rr h i. d i e a i g li ea rrrltl eran o In vin cib ili. M eg lio a
r**bia> a la to foautr* rim aalo a eaaa rl avranr p n > n lu tu a lla aaa
10 H raram po anai and raai a va n ti da m oratiliare I V eacaian i 4i
m andare la Wm deputazion e II Cardinal T ela tilo m a i ai e n tria te *
papa
la e a tre laaria
aa>
la viao a IV * I l m
mori*

11
trauto vm m iarale a Mantova per arricchire lei face
aiWri.
i
nella miarria. Altri rardiaali diceva*
proprio iateadeva porli al pertralo di

la qorH'arla M lllmiialr li M attata 11*11 la n n d om a turaair


a Rm u , Ho*. n rm lii arrivalo ori tfm ior pw ^ i t m fi* pr*
' Ilio al *ao ooorv l'm lrt (oro 11 i l o * I Tarrll la anlo ? 1
Noa ortaatr loll* qootr trataaioai h o II ria w r frrom ari
roptoito di tallo troiai* prr la d ifn drlla rriaUaalt* rrVWa
(all r ia ci fli riataom fr.tr!I al ttaaro afwrUlawatr I nitaali
Ilr rioa r Tonjanaatla1 Aarara aaa rolla II p ai foro lattaio
M I* Irtlrn* ronrtalnrir r aiaalork la tatlr I * parli tri anodo
a a oda Ir a i tornir. awJlo teaLaarnie apfnrxi di <|aa di I*
Muri tarlati a I priarlpl dKampa ataalnarooo gaa* talli la pi*
,-raadr iadilforraaa ; ano rapiraao la (raadr Idro di l*V II. a rW
' atraa far p t r aaa aama ma Mlr rror*al- ,*
1*1* *t nano di ta tti fa II r n o lif a o r i r di ft o o lr alla groanlr raaao
' a a a r l*lp rra trr II i l di d lir o d r rr llknrtdrata* a l i o
I M olto iM I'Iolaan apH lara oa*ialo Ir Mor a w lir r a ll npraltatl
a lai r u o r a protettore d r ll r r M ia a ta Kt W > l'Iaapr r u di allora
( M n l n w p i* r t r a a 'n o l) Irti aaa prtaiitira pntroao. d *
*aa o r ia a lr aa rrrV * faarloti r e por o p pr Meato alla < w * m di
1 aria M acao l r r parala l io I I a m a Aa la prtoH pta dato la a
aa laapnrtaa* alla raaaparw la p t a o a a a Maataoa di F *d r
r t I I I . potW prr la i ria adorava di p a l m a ttira r* al na^naaa
<arW gli a ltri poi ari p i ' Fidrrtn> I I I ri r ari arila taaairra pt*
o r b h a paooiMIr. dkt-ado di i w * f ruoti I l aM r i la A w l i t a >

voi di aaa rorn obbligato a iabnm lm , prrrW Ilarit ano I


(rara aa Iooro Mmaiaalo. a a toartcoaaa caaoeatr I dia a
Variai1 a La rtapala a. ritm a da KpolHo Pio II U 9* groaaln
riaaprratarv. rtir 11 aorini beato Ila taa orlo r| oaaaaalra. aaa
n tp od a* alla aoatra a tp iU tlia. a* alta anneri drl tao
I* Ha la aaa Irai, ocaaaa rrrdrr di or* m aoln aMa

BD IJMt> I rapo* 1 1

ortnlilr r II (Vogrcsso di Mani

(so m>mr, |r la n l<ru a della religione cri utlana, ritinti ancor


una volta alla n m e rlttilrlti a venire alla (Urta .*
Knlrrir I I I Intanto, quando gli giunsero quest** Mortali:
era arrapato nm progetti pollUri, rhe stavano agli antipodi del
lotta rontro I Torchi progettata dal papa. Kgli, che avrebbe dovir >
proteggere li ngbrria come baluardo dellAuiitria e di tutta la cr
stianti*. aaa pensava che ad abbattere, a apra? dellunit e del a
furia di rmitenia deill'ngberia. quella rasa regnante valida
difenderla. Kgli si alle eoi partito dei magnati ungheresi osti
a Mattia Corvino e II 4 mano 149 ai fece proclamare re dT
gHeria *
l*lo 1 1 aveva fe r r a lo d i p rorraatin are fr a 1 due p rin c ip i II di
adla, che doveva m andare a vu oto le sue sperarn e d i nna go rrr
to rva a d i rat tr a r r e I d a r p a rtiti a beneficio d e llo scopo del co*
g i r ano * K g li si tro va va in Hlena quando giunae la n otista d e lla pr*
rla a u u W o r d i F r d e r ir o 1 1 1 a re d C n gh eria e ai a ffr e tt a far
evertasime rim ostrarn e a ll'im p era to re a M en tre II re d T n g h e r ia
a rriv rv a a l 5 d 'a p rile , a * la p roein to d i b ran d ire la aua spada co n tr
I T u rch i, e g li vien e torm en ta to da oata roll da p a rte d e l r ia t ta
( r i i m agnati scontenti p m u a d o n o tua a lle n a d i p ren d er pari
a an cam biam ento d i s ia lo In questo regno. O ra affinch da rinon a# ven ga ana aran dalo pia grande, noi ti eso rtia m o perrh
ris p etta to
to o a lto officio e a provved ere al
c ristia n it e non d ia a sco lto a i rooaigl
r ii
facilm en te acradere ro n la
ad
d is c o rd i*
aaaressr una gnerva. non d o c rr b b
rsarro
il i r .
e g li dovrwse fe r r a r e il s u
ro*
piu ttosto c o lu i che l
spin to a l
regn o e lo a rado d i la t t a 1 *
p n d rtti
abbiam o go d u to fin q u i pace sicura
qaeato va rr , la sven tu ra evrcbb
la u to
p ro g e tto verreb b e
a.* 1 1 leg a to p o n tific io la C a

l>ensi a mantenere
il
vantaggio romane della
del farinai CW ar. che pa.
siane, da qmwta
ne
incolpato
qualora
la ana pace Tarrhi. ma
unalWnaiu rari vergognosi (Questo
-riattasti*
la essa
Ite si dorr aprire ai barbari
a cadere su talli e all'aatarr di
ruinosn
imputale da tHo latte le roausrgaenie

arrssar

tua
sramp1

M a w t t 1 I I , A l* a * . cft I s <**< n m I M
av*r
10
i l i a r a t i v i * i r v i * r i i i i u u me* isaaa (
i v >w n a * <*-* t * ( r n a w M y m a i
* vsssv ( I L C
t w w k i t * a t h w V II. 3*2 IM r* ir* t
H u n n V II. iS t K t n m I l i . aa h a n u k l U K SI I k n v I l

rti

re

tifici.

***

Man*>

ia

A r e fc lv i* s e c c a ta

>*

iuivu* ia a wtrn t tats n.t iti. sua. tu*su tt.


jmi* M
sum * tata Im
us mt t t tv m
w
u a* a
t &
ut.

rw II V I nMw III mM m Mb llwMi

:W fk rardnale CniJl, f larartnl li * H tm talla II km ata


lw> oada inprdirr pand riolaall e m r lid m aa im W iilo iIim m
It 1 prmoiBui MUIr. lia i n a l ifonJ rlaturra m m rrallo
la fa m a aprrta ira PrdrrVt III a Malla <orvtao.1
l.iaiprratirr prrpanS n h llo ai {apa aa ota dUptarrcr. la
* ciar dfH 'allm rif*Mlrtol dapataatan* al praralin aa la
na* di Frdrrin. dntli aoaaial evmk lanalraaU. H a lio II II rf
aa46 addlrlttnra all'laiprralocr. latiauadafll di iattait c rau
att, rkr fnaa m la frailo di rappn a aU i dfaarala la anaafi
-parale ia ana n al riipriiabtl aaaraiblaa a di dara adir diara
'al a rolo aalorrrolr Ll 1 glafao fa a a a b la all'laprrabwa
aa aaova M ura : a Sol abtiaaw appnao a, I n dW*. a 4a II
ata dllHto Ifllo la Otalo, nilaatr* rr di Fvaarla. ala traltaad
aa la (aa altana aAarfc* II p w fc rwafwan di Maalma **afa
ofrrlio la qaaVkr paaw r r a o l m KrHA f m , la prapaaU ana
' a a k a aunarla a la falka aaa; patato a m ada ao* laarlala la
<>al*a M r ap o d o lk a i >ar a dn aoa anua aa ftaa dlgln pat
*aal m a l! qai par S d aiiflia la n a tn alia taa allana a aftl
W priacipl rwilaai. par fiad o Ha aarW aai laarlan la Ion
di a. rfclaatall dal rappfr*ralaatr di (tW a praaao afH lat< naal
Ma fnjr apoalntka r al rirardiao dal loan d am a Sai pnflilaaa
alta* di aaa praalarr aarolto a lall n a i 1 a i ll a*
II ftorao laflio Po 11 **nrtaa Fadartn ptrfcr, prr Hfaatd
*u arraaa Ha anua da alirwWnl dafll iartaU *fW t.a diaaa
N a aaaadarr rapprowalaali adaltl. la ila a a lf aiaad* all'taaprra
aaa pkla a aa rapprllo h n a M ll oadr mrtari alladratpi
ala dal aao dovm , ata tallo fa laatUr. fU tiH daata I aalaaao.
* acora aoa al lava alraa apata ria la p r la k '
la a * I. U t ta n * aa Hat<iM a IW a
<M> m
* a" a a a ** a a a
fa il Waax aa * aa.
* Mhm aaa aja a I m m 11 aaaaa la oa*a
* W n* a I aa arakM ia atraa aaiiltaiai
* iw Hum a*> ae a a a* aaa **.. a *>*
*** < .*i. a* *tiiiia u*. nr a l aa**
a
* ara * . la n MI
tw oa., .u
a a.<u >a * * a <*. ah. >* awa,
>*

' > a
* * * ** l i r i a l a
I
Ow
^

r x * aa a a>aa*ata * . til aiaa i tv a *

i i a a* h i ( a *** * a a a i * a n * * i a
a i an* m
a t a tnranta* w v
* a a * i a
a **
<1 a * # *< *'mWM
r io r * " 1 *** * **!**
l l f f l ( / 1
t as * * k 1 t a l * l a l * a

I H * I

1 qom kuO r ..rU-ntaU- e U O ob |Th d 41 M a n i *

t orna ntu|*ntti>n- m coit**ineri anche i p rin c ip i tedeachi |rr


lungi) tem po r i i w w n i | r lo ro lnfru ttnu ae le n o rt a z io n i iW papa,
r quel pochi rii- I l a firn- prearro la riaoluxion* ili v e n ire o li Bua
lare leg a ti, rrai>*> p in ti da tu tt'a ltr i m o tiv i che d a llo i r l o ptr
la fed e o d a l tim ore dei T u rc h i.' Ma ni limolami e n te d o lo r o ' T**
il papa al fu. che I p rin rip i errlin iaw tiei d e lla G erm a n ia f o r
min m eno In d o lfo U d el p rin cip i laici.*
N o i non r i stanchiam oi, a rrlveva II |>apa l 'U giu g n o al r
tinaie 'a r v a ja l d i |>enmalere notte e g io rn o i p rin c ip i e le !
le n te cria ! la ne affinch 1 untarono |ier la a l n t u d e lla crii* 1
iitA e com in cin o ron nul la aunta impresta ; N o i non n iw e reo i .li
lavorar Ano a lla Aae, nulla traaruranrio d i q u an to pu rtm rir g r
a l lo o che sem bri m e r neutro dovere, n ella *p e ra n *o che il <1 '
vin o am ore nun p erm etter* che l noatri a fo n i reatino i n f r u t t l*lo 11 non m an< lavvero d i ir lo , ma tu tta la aua elo q u en te c->
a lt e en o tere i p rin rip i ledm ch i dal lo ro leta rgo.
P r e g i ancora d rlP in d iffe re n u i tedeara fu il rontegiw ilr
m ente t i l e m a n ifesta to co n tro l in ia ia tiva d el papa d a lla
|m<mna iella r r ia tia n lt*. la Fran cia. D a q u an to F e rra n te et '
l'in rn titu ru d i N a p o li II |>micro lei re fran reae t 'u r lo V I I dtfMXV d e lle pretnwr d e g li A n g io in i fu ferm am ente r iv o lto ari u n a '
la re qu el fa t t a K g ll * p e f t a d i g iu n gervi col fu r d ip e n d e re la
Irieriputtooe a d u n a cro cia ta da u n ca m b ia m e n to Iella p o l l i '
ita lia n a d i P io I I Iftapprim a II re m anifest rh ia ra m e n te II p m p r
cunicolo, q u a n d o a lla I n t e r a d in v ito de l papa p ie n a d i ri**>-', J
rinpoMr r o n u n a a m in a ccia m o lto s ig n ific a tiv a . ric o rd a m lo il
n o lo d i Ito a rg e * m t ile a (U r n a t poi diffe re n d o q u a n to g li fu p**
lidi*, m a lg ra d o tu tte le rt* ta c ln o i d i P io I I . P lu v io lei ta o i ri
legali. N u u a o a rm a i della C o rte p o n tificia d u b ita v a che a l
a p p a rire
d a a n i m a r v i delle d U r m i o n t v iv a c i*
* 1 *1

SI M

I I I . 1

tt l e

| N M >

* %

4M M l u n

tK T

rtM M

n. . n w r r * l l < l *

I. S * M

I * *

tNcuaaiw > M t* im> u i w * r i x u t. a u m . M t


t* M ie f w M

* w

Ut**

t e t t i i leitt III te m e * orw , * l a f c


M U ** l i ir*** m 4ta rekt * lo 4 1 Dettiti
*'
roaxtM * r - * w a i w
m
a rt n n .
>< i m f a

ltiu i mm *s* mit i t MwMt cw u m ui i W i , i t ft m e n*


I" M rtM la

mmm*

i > 11 m 4 n .

r W r M M a ** * a t t u t im i
M i m i v iw e i i un

* 11 A re a

f H .

Mania Mb

M n * U *tr t

I l i * M ta t I n m

K* M

am an

e-*'*
M b

0 *

r v tam i M w l < a a aa**

a 4 tM M * t t i r t it p a t i t i t i
* * U I Ut. JU * <MMa | *u ateai a
*f

In M r t

** niTU *

I atm a ( M M , a M e tafla etaiOi.a<

u a

\ r t o kr r r p a tib lir to li K t t r e i r a V r M l a yw w p r H N la
a ffa ir di N a p o li p r r |alluri- 1 lo ro u n t o l i ( m
m a lte
s ii ia frd H i, M u a t r p r in r ip a lis r a tr d a i lo ro l i l i - w r i m a a r r
tali l*to lt km naiaa d i H n r ia t r eoa I r t i n a i------ |trl A i
ama
a
M o lo a
attorto Bufi l i r
n agri
H*tl
12
la

Itom U al
fall apnlirr da Itolagaa dal II
amo latito
al
mi lattali MiaaiU di
fwlrri II |* il finfmn tarala prrgfcM* fa HpHtata
u aalo* a. aut m u fratto la argallo a ri* fi lag Ilo aawV>
ila ritta IrII'Amo atta Moia Mirra redatta la loto d'aryrwa
taalr ndA paHartil) infral ataw Aarto ai I* di agnato l*k> Il
<t UartUta. r t o . qaantaa|r rari Mai al latf IH m agnai I
'W ra Hai ftna n arro mmcarn aaa*dalo a Ira a fegato I t o di a***
altra prr ottanta giorai. a a rto ora la aaaa pattraua rra naarita
Ar aarto |tarala aa I tlu rtrtreta faar ri aaala Mirra aorta.
arHtto rumirrito | orrH a ri p a M rfira a tra tr di IVaar *
la t a a t o r r a a o g ia n li a M aat*a la r r r r a d a tato q a a li la
< t o n l t a r a t i d r l p r r t o d o r t o a l a a r r i a t t a lli M r a l r I r a a i
a g g i d i A itata la . Ik w a U . Kagtaaa. t*)pra. M i . I n f c o r I Irg a ti
H d a raaa r a t r trib o la i P a t o l o g o Toaaai aan t/ a ti a tlia i. r t o p o r
' * * a a l papa I * p r ig io a ir r t la r r b i, p rw la a a a ta a o a a M illa a
*ta | > fH ta a ra tr U a a a tia a r t o b m p i m t a a^auadna a M lla i* d a l
U lta aw H ato a la la a a tt r tr a lr a fa g a r r i T w t l l d a lla p r a to d a 1
'H l a m a n l t a a t o r aa qarat o a ffa rr aataaa la n a f M i w . r a g t
^ l a r t r i r il papa f r r r r t M a r r r t o a a a a w
a l atdgao d i
a a r r t o a la to M t a t i ta t t r ir a t r M a Ir i watal r a ar W l'r a
w * a < tra, aa iiaraprrto I b a w r W la l a d a a a t o a a f w J r t la
' M . a a irr a o trlir ja a li fa d a to d a lla darti aa d i Milauaa l.'rato
( a g i t a * a l papa 1 e r a r ia li g t aaaam Waat la traapa p rr p r
'* * a ia ta a T b a a a a la a a a a m o iaarttlr aaawd in . aua pai al a to a
*a*a<aa r d ia p r r w m jaa r I * p r r H a iH * r r ro a tra d a aaott o g g taa d a
* *~*~aa V *
Malia *nr di laglla al timanaa la Maalana aarto gUatiati di
VMtia l artiao. rto fattaa rimali aar lattali *gi Prtaa
*** rraao raati aarto M tarwMggi drl rr li tfaaaaia laapiantali

IJ N I

CWpiloto 2. 1 qonKboo* o rien tale c U V n g m u o d i M a n to

Aiuto, poi sitino* la te rrib ile notiziu, che rim p o rta n tiiu iim a fo n - u
U H m rtli'iw o minuta la dove la M o ra w a ni g r t ta nel D anubio r f
radu ta n elle uianl d*-gll in fedeli. O ra, rlio-vu lutucntandoai il p u f,
non v pia nulla b e lm peliara ni T u rc h i d i p io m b a r I H o
gh etta 1

i l * la un* I M ar<t intani- trova vani il |>a|>a n ella ritta lei r


t;rrwM> e ancora non erano rappreat-natr le p rim e fo n Iella cri* i
n lU , m entre i p rin cip i Ita lia n i lo erau o uoltanto la g li in via ti
re li N a p o li N o n aa v ra au rora nulla in vinta p er una|ert a
lei!* tra tta tiv e A ranno li p ia cevo li conte, -he g i eran a r
piate fr a le | n iiir Il 4 uria, il 1.1 g o a to il |>apa em an il p
rale provvedim en to, rb e n m u n o avreblie a o ffr ir e a lru n p n t i
Itilo p rr l'urillnp d i fr a * lo o d i egg ln nel eoagrcM k.*
Fu un vero a llie v o per F io I I qu an do verno la m*t* d i a ***'"
fere Analm ente il auo in gm a a i In M an tova la p le n d id a d e p u t a
M potente du ra d i lio rgn gn a K g ll In vero non ven n e perani
ntenle ram e aveva penatela, ma in u o lu ogo giu n tu ra il ulp<
la p a rte d i Burella. il du ra O io va n iti d i l i e v e . e (io v a n n i le O ro
alguore d i 'hlm a.v. non un m agnifico argu ito li 400 r a v a llL 1 U
mar-b<w d i M an tova m n un non meno plcnriWlo corteo, co n
p u r parere hi c a rd in a li a iu ta ro n o U d n ra Il C leve, rb e il g*on
appreww 4 prem u to u ri ro n ria to m Innanal al |t|>a A n rb e S*
r u r e i^ lir u iu fu antenne e m a i onorevole. Jeun J oofT roy, veartn
li A r t * , a gg iu n to a *juea lep u ta iio n r. tenne il dlaronu d i
luto. In CU fe r Ir arua d el n o signore e a w ic iir r b e era pront.

t.

* l"V Il l'Hm
mmrmt 1 H i| n V M t
4rt jr d.no U V a
lu if e f c m . MktBoaow <m a icUo . m im m * i j . K u i t

r w I I u rta 1 a * * N o * ' 4 Attorto


Ho I U * u * t s k M i I r f ai u lu lili
Voto, al
l 4 * O t l i t l r i t t i * a V t o a a a i ; U S l< t

H fuma* M *e C
* * | fl* H a lit i* !
. lu*^*** *** * *
**" 1

t*M o n in u ( A

Itra vW oA o r 9*
a rii ~ ~ M tv
n tw it a

reo I, ( am U r l i l i * ]

t aur*o hma l.*..^ ^ *. < * r


a
n Il

Vao

n u w u ) n m t .m a a a M Itaanaa al t o t t ia l a
>
n o-*-#*-. ** + * * '" w l K a n < * I< tt< *o -< . r a t I * Sfa*a*a aat >*%> *nao. ~oa, t r . la * * . J 4 H * n III c **
r v II t w > a |* Il al * > ai V r n
t-r TrrTra - r >oo.1*
Um ***
* * * mi a * 4~wm U n ,t b o . ^
' i i o
. * * . arat r o 4 r k w nm m h ori. . . ii, a o e t M t
taf fcra *W t a io ir M a 4 M r* ** a n 'h it U t. I m I I M I *
o M . t o a i o l o M l l l l l r l l a M U n o * I V II al 4 n *
-'. i * * * M
t v fia t U U l t *mm C+* I
a h t n i i . * t . a a r a l a a a a r i a t i ta u* <a 4M *
** '*** a * IO* o k w o 4 tM . a IMinMMe o a r fa lw t I
t * * *
* Mi a a! i i wt|i< * x w t *. l a tt*a rr
r o r e t * I l a * l * . ,o n i i r t . u a M MI m m * aia

* ra t Mo I <vaaMra*

t i a .

i * t la difraa M ia rrta tia n lu


I

(aartioolart

d r llr

a l q w l f parole

tjaaailo ari ta ra i a r a t i *4 m a r

lia lla lh r

T*dr q u a l o

II dara di ( V

ntiiarr Irli* trattative

per

la

p or

d k k la r i r W

la r a d o

la t r a

m nu-

titM r

rapa lo m t r m r arrotolalo a rila ana raaUna relativa a K o n l


I r t i *

q a c *

(tanta, a u

w a

a iiw w

potato

aalo dopa r W

a lm aa

I)

l*h* I l

rtn a m rra a

I W fiU adeaao i M r n a m a o , rb r 11 l o * t * o r * m a |---- 1 ma


li p re a d rr p a ri# a lla r r a r ia fa a lo a r i r a w r f e a a a ltra p r t a d p
tananai col u n c a n a p i. r I*lo I I I m H ir m a ir a la n t l 'a i i t
^ a a la tra tr lo ra fr a p p a lo la p m a irq . r i U d a ra a t w l i b aaa
tato la dlfraw teH t n * b r r i a . " r a ia llr r t a K M m M a li a p i n t i 1
laapo d i r W II d a ra d i l > w voleva lo r a a n a a r l a a b ito , ani
a rr a a d r I r a t o p o lr II papa fa r ai r l r d iffrr t la a a p a H a w i
a a al 6 r pai Aaa al 10 a t b a b r v daaeado p rr a lia ta a r r iv a r *
d d a ra d i M ila n o r Iloraa d i ftM .* M a t a la a lo a*-a*k |anM al
! <aaa n * grata te b a o d H p a a la A rr r it ir a la la a a | r m a i a a *
Fraarw oro M a n d iffe r ita l a n m la a a t r a atta. It m a a a l di
' b a a a noi Ir rlauaam r p i * a l a a f n II tgmen d i ('felina? aa(
f t n dt a a a feb bre la t r a la t p a rti e y a lw o r a lr Ito p o a o l l * la
raar dei papa a a a r i a a i m r i a porfer pi i a a < d r i t a i U i d r ila
r a r ir a d i tlor-Rugaa C o i P ia I I ri ai a' d i a a a a a o la eoa la
aa l'o r t r . I 1 a ^ p r i J O r V a U ^ a a V I a ltra ia r a r t r a l di
a l r l r l ao w o a dt qaalefer r t lla a a l i p rr a lt r i arapi
tre
**ai rv a a o ( r a n n i d a l Irra a ia r I n a i o p rr II pH a H p i o d r i ra a
-raaaa aravan o era rxaapam o a ll ia fa n H d H b b f a l i ianperiall
Ito rto g a a : o l i r * ad aa* pai ana ~ aa d a la t a p p * r a la a M
41 X a p o ll *

hi il m w a
Minai * * i l M

>aa t|L
a IUmo n. I * rw>< a a la a * * * * * * im o a .urna a*
>* WwaOU 1 I t . ||
la

ai a a 1

a .

Ir *

(a

irr *, t saa

a I n o * > toNgko r r x M i a
I l o a w a * * n o x a * * * # o

a - w

a i l i , yor lo M rt

l a

** *****

Mooa..* m a * .

r e b i * i * # r * t . a t lfie i I a a *
l a a f a
Il

a >

a a -

a * ro

M * a a

M a

a a * a

* a m o <1

< v

(t t u

or rat m

a #

a r i o
* f a 11 immwma sa . r * *,aMo v a e * * a ro * n o * a a a . a
* * a a 1 m , a c aa, T. sa a r t l l M o a a * r t a p o a t l f l t l a
ai** III. aa ir
tv. Ma

4 #*

M a*** l
aa a

aa

ti r w m

i n

a **a a

ia to *

U t* I

a t u ,4 X 1 M A I o rtr a ia lr Il i ' o g m a d i M a n to *

l<r r r a rnm in ria rotto p m id fr e tuta pi<*ga in m e g lio aolo qaat


lo Anultnruir r i 1 m itid a un ta li w*ttemlire ni |tnnrnU'> in prr
mu al rn tu rrw n P n tn rra ro Kfonta rip etu ta m en te e <tm ta n ta pr
m a r in* Hat* ila l*n> I l 1 Kg li Tram | *r il M in rio ro n 47 barriiIl M a rrltrw d i M antova inl-ni- a lla una *|Hma llu rlia ra g li orni
Incontro | * r un t r a ilo # 'S2 barche l 'n croniitta m an tovan o <k
r r iv r a I v i r*l*ri l'a|>|>nMiniami a lla ritt ili <|iie*ta roggnuIrtu lr M i a * I l tia ra r la o o r t n ir fu lg o ra n te d 'o r o dmtarung m r r a lr a m m ira i**!' II gio rn o orgu entr in gra n |M>tn|*a e g li >
| *m m l a l |t|i. rb r lo H r r t r l l r in un pu bblico conciatori
g li a o t y i i il |**4o M i o dop. 1 ca rd in o li diaconi. I l disrarao *1*
t in t o fa fr a n t o d a llo m a iiia t F ile lfo : e g li pronti- r b r il o #
gnor* ill'u n lln r fri | | ta tto In traprcm lerrh he c o n tro i aangu
a r t i In frd e ll r g ltr in | - n n H ir .n . Ir r o w l l i b n i d r l l 'I t a l l a n
l.'n lllm o |m *to fa m lt m a a it t m lr d iu M > m i roll<|ui primati c b
lan arn tiii p i i Ir a II (Io n i r 11 pnntrAce T r a t t a v o ! princip nln troiIrllr rotwliafciai r> .lr tl iw| regn o di N apoli.
Il
p a rtito m * t a F rc ra n tr ra|>itanalo dal tirannie* prlnripIl T a ra n to l i l o t a M l A n to n io Irg li (train i. a m a ea iln ria to >
g i t a n i r o t n il rr g U n i p rln rip b ib-H'onno 14.' * F in d 'a lia r
F io I I t r r o p p ra lo ra a la t ta la fo n a a qan rta p r r ir o lo eb r ta>
a a r r t la | a rr d r l l 'I t a l l a * M a II p rin rip r d i T a r a n to non
(Ir to r b r a r U 'a g ta lo a oa ru ppi., la o lir a x io n r a|>erta eot>
F e rra n te Ad a ia ta * g li Inaurtl fa ch iam ato tlim a n n i. il A g lio dr)

* tn

a r r

m v |t M f I h o M

9 M k * s i a t o i ,tn> a l *

la
V * * r a t * I H I r * r r W 4 * p r r a ttt
**>* * a i < * o h L ' A r a b l * ! a i * i m i a m *

w o * liw
M t m H M
i l o aa |
** r a r a 1 *0 Mi la a i* M it o i* al a m i 41 h u u
r a r a u n t se*. <* N m a o u . m m # y > a > i
rr
h a * - ' t t I t a l a
M m > > M
t O
Mm m m , r HIi a * k w n n ia a la r a ti llr w / h i o t

4 *t----------* ) ! l' r < "


f rr a <w o *
t e w tu * '
M a

h
* * * m u r a n i a m o * r a r a t u i m i r a t *
T r a . * a ra t 9* M t r a ItsS matf ia il i 1* 0 w a a r a mm i n r a >
r a * a a * r a * r a r a t a r a a> rtm U tt. a O l i i
? H t r a < A * c t l * l I l a t a I M H t t *

* A I a i r a a r a * a e ra i la r a a r a . f r a r a r a
a ! . a r a r a arava H t t r | . a m r a r a
o t i a o r r a * > a a a a * i t r a i n r > m r a > a r r a *
l 4 t O l a t a I S i t i a
IH
R i t t a I t a

Me M
la a a . w T l t < l l i *
e t * a l i l i I * U N > * * t r a a arava <M U *****

rr tra d ra tr fn iR rr W K r M l . ffcr M M IM r II t it o lo d i < fm d i ( '


Ukria. Hr n n rto |-nnri|>r f a t a l i Maro n i i r t n I m m i Mrraaai la
X ip o lt 1 H fu r u d o i n l i t r n . r W alatili m m H i <la p w t o dagli
" t W w D fitrlv iih r tu a r k rk lo II M a d t r a l o rari f l k n n l r
^ M a t n r a o a a w t n riruamariato d a i r i M p m t o n v ' e In f r w t r
-fc* I Iter i l o In q M f(o r iW rta i II prr-tute la to J h K n a n M la
Italia, 1*1 la t t a la i l a p u litin i m r r U a rtrai x Il r a ) ( aanrialr
Ite la l| i| n M iln r a p erta d r ila F r a a r ia a lltd n a 41 a a a r f u r k l * .
M a fa d i a r l l r a llo *f..ra a d i gaadagaar- I V I l la f a * * * d a a
*jaW da d a rri a l t e la a r r ia lo irunu a n a w r *
11
| r ia w r i f r i t t i d r lla | > r r t m d r i p ia faaaoa p riB rlp r I t a l i a
i* M aatoaa fa . r W a t r i la a n W p a rte W tli a lt r i a la li M aliaai
4 k la r u a i d e g li la ia t i, ta n to r W a llo r a
m a l g iu r a aa a m a ia a o d ri a a m i M o lli pvwtali, p i n a w aaaaaartaf* I > M r fa ll
*to Mlraa II (t o r n a SS H tr a h r v , a to lli rig a uri. la t ta t i r | r a t e
d ' i r forata a m i lo r a a a a r a lo d r lla M i a M a a la ta * (H a A aal
i r ( t r i n o i W a r t i a a i ri pii gartaaa a a a a i i i i f a a 'a t * a r * - r u
'/ r ia W W u a r ra p v w v d a ta d a l a a f h r r i h a h d M r a a M l I
C tW tra li d r lla r it t a triIr l M * a r . (w r l r a d a t l U a l a da tale n ta i
1 ta atriall. m a n o p p u rilo ri r r r ir i d ri d ia egao p a a lU r ia d r lla rtt
M ia raaii q a r i lo r W a a la a rria ra a a a rat ta r a d r i h a * ra p p orti
a r i i r l r a a il r * g u t a i r a A r i * ri a g s t a a * r a la r i t a l Ita # l'a a li
M tri F to e ra tia i. i q a a li | r ra | M d r i laaa n a a a tirriu a a a l r
" " a t e I aalcltori ra p p o rti rad M ila n a I l W r a l l a l a a a r i M g
a iata d i dar- a a a ira ra rio a t a l a a n w d * l i ta fra W i. r i n la
- r a t e ir a r a a M i l i f l l d a r t i d i l*to I I p r la f ia t a t i l i * i d 'a a a
' t a t a a a lla a t f t * e g li a I m h d a ll'I t a lia , antr i F l m a #
V ttaaa a eaairl - t a r a i * d i Vranaia ! * l/ a e te a la to d i a * a l l
n a * a a r a apegarr p t * il n a l i t a a r g a l l t dt V m t l a .
a qaatr a a a r i tot*-a r a a p m a r l l # * d a a r i a * C M tmm nmla a la 11

OH

t-ll-r I

C apitata *

q t m U i i w orientato Il t n * r w o d i M a n to .

contegno l4 m a g g io ren ti
lu r itta Irli lagu n e reata inrieg
l'u n |M>t-iixa criirtiana. eg o iM iro e d i c o rte vedute. I l doge I 1
M|ual<> M a lip icro , > m o lto am an te Iella pare, a m ico Cuna beo: >
tavola e
lati * . utava in o ttim i rap|x>rti d 'a m ic iz ia col >u
tatto . 1 I>a p r in c ip io a V e n ta la iti -ra cerca to li ten er a l>a<la P io II
con lclle p rom esse:* fin alm en te li*tm le ri|M>tnte Mtanxe lei p a ia
1 cont iti- il :.*! lu g lio li ele g g e re Ine ricleguti, O rn ato <iu tin in
e l.u igi FiM i-arini. i q u a li rinvennero ra p p re w n ta r e la repu bblica 1
rongreamt 1 A m a m la rli ai lifT*-rt ancora tu tto il m ine li ag<-t
n ella |M-ranza che P io I I i Ktanchcrchlie tinalm*nte dellV aaer <
nuto iiw l a lala Ielle leluniotii. tii.t liti dal 1 ago sto P io I I ave '
p o rta to il d oge a m an dare i dep u tati da |mm*o e le t t i.4 I l - lei
tem o m r - .-gli nmndo un n uovo b reve a i V en eaiani. in cui '
bam ente ai lagn a d e H 'n w t u a lei lo ro legati. Iv i e g li {tarla va i
tono li rim p ro v e ro e non p i ili p re g h ie ra : mormorarmi che I V e
n n ia n i ten gan o pi per i T u rc h i che (ter i criittlan i. cu ra n ti aita n to del b iro i w n i w i o e pu n to Iella fi-rie e Iella re lig io n e . 1
p a ri tem po P io ann u n ciava, che Io|m> t r e meiti li ut im a era a i
ferm o pr|i*ito d in iila r e i la v o ri lei ctngn**Mt> col 1* le t t r t a b r
He Vrne<ta t o l i w r d iffe rire ancora, e g li m erid ie cu a trH to a U
guanti pu lriitkam rn te Iella c a ttiv a volon t d e lla repu bblica * l
M ignotta rtapnae II 4 arttetubre. d iren ilo che l auoi le le g a ti <i
tereM irro tannaiVamente In v ia g g io il l .* he a <|uc*ta aincnr*
alone ra r r i* | w n ln r n i i fa tti, fu re ria m en te effe tto a op ra ttu tto de)
ra p p orta to n e in M an tova lei luca li M ilano. M a i v e ri intcndim ent

M ia repu lih lira ven gon o riv e la ti da uno p u n k * eh- ai d ia a ll'


tM ilion i a i d r lrtta li : a n o i a r m i n o lir e n ia d i d a r * M illan to la
; iwriea p r a a n a a , -hi* la S ig n o ria a r r r U arm p rr fa tto il uno d
w , <t*mlorm i p rin c ip i rria tia n i a n rn d o le lo ro i o n e in tr a p r m
I. f r o una |>r<ji*ionr c o a tr o g l'in fe d e li a * L a arra del 33 artw-n.
Hre I am lwM -rria ven ecian a coa ana p a ra ta d i .<00 c a v a lie ri fere
il i s o n g m m in gra n |ionipa n ella c itt d el r u a i m w T u tta la
o ft , 1 p rin c ip i p rv o m ti. fra cu i lo r i i a n d o ra d i M ilan o, le m a
- ro in con tro .1 I l g io rn o a p p r ta ebhr lu ogo il ricevim en to del
rnliaarrriu in un pu bblico c o o c ia to ro II P a a ra rin i nel a a d io r a m i
"** gra n d i promctaa* pel r a n r b r la spnllxiutvr ra*a> In tra p rra a e
" a ita da tu tta la crio tla n it . M a quomfc avevan o da ruilegarwi
t e a tu tti I rria tia n i p er queata p r d iiio flr ? K v id e a lm e n t e <|
ta clauMila non a erv iva che da ra p p a to ia per Miti ra m i pnrato
't in r n ir d a lle in e v ita b ili p runi ri
1 11 papa n ella i o riapoalu
< < r la d ifllc o lta d i lineata rundloioue. n pntr m p rlm m - il Ittairimo.
I V rn eaiau i, a rb h m e I |mt v ic ia i a M antova, fm aaro ven a ti
1* r a it im i; nel reato ebbe p a ro le d i ucranio per i ni proponiti
Ila repubblica.*
II 36 a rttem lire A nalm ente id pot tenere, d op o q u a ttro u n i
*1S'arrivo d el papa, la prim a a rd a la d r i coagreaaao Hi rati una rum
1 ila te u c ra m ia c a tte d ra le d o ve a n z itu tto <m r r W m i una M a u
HI# H p irito Manto.* dpo la q a a lr i l papa ai ala6 e tenne |wr d o e
*4 a a lit a r o n U n m ilit a t o , che ia t p a rti ^p on eva lo ro p o
e la nix i i it d i una la tta com une c o n tro g l i In fed eli, i a m i per
mudarla ad an fe lic e evito e le rirom pram r p er c o lo ro che r i
mudi ro p a r t e *
H iu n w
**"

liw h

>'*** I *
a la

\ M

Iti. > g o a >

t * 01 n l b

to r

mm.

XX.

a.
10 * 1

O* u m i * n e a .
w
la * M k n * tt art U k U l * 41 a l a l e l a * >

gmmnm

* V h i tt, ( a e n i e e * a w m
41 Storta a . *
'" a
*
Maa t.ag 3k w o rw *e l a i r s h i v l 41 a i a t e l a
* w n a u i M a pmtm m i M i a ^ i l a m < * h t i M U a a a l

4* l >
aieoa.

* * * * .. m ia** r*** . t w - a e a a . a m i 4 . a*m *n la X * * -

4* I Hmm m m XXIII

I * g w a . I irtii a > |M n M IU

<m <** O h m a n a M < 41 VvaUUam * * m i . * ! <*** tl


* - B a ta a ito , a v t a * i w H M n e
Il a u U * " in a i a
"a 4 0 U a l * aaa p i a M a n Biaia a t - Me mm
C.
** 1 t r t H a r a f e i v l a 41 a i a t e l a r i r e a *

* K A Mi m
* r tt

V II 3 C

I nr, aa*B a * u f ia *4 MlH I a n ea M et

*>

U t* I

's p i loto 3. 1 qu ratiour orU-ntali- e II 'nirn-Mn d i M a n to

lk) miuinri *>11 una preghiera e, ornandola di tutti i prn


di>IIVIM|in*nui wirra profana, vi fwc wguire una fommotp!'
lesrriiin n e dell* |M-nliU* ch e la r r ift ia n it a veva mifTerto |wr opera
Irg li in ferirli, h 1.4 ti-rra Minta, dovi; a correva la tte e mieli-, il
u<do ai n i p u n ta ro n o i prim i fiori r ifila nowtra Mtlute. il tempi
li Salomon*, d o ve il signor* -osi
a v e v a p red ica to , II-!!!!!
love K g li nm-qu*, il ttlorria n o lov> fu liatteaaato, il T a b o r, l o "
Iella u trastigiiraxioin*, il C a lv a rio , he viri* m-m*n* il u o m:
cu*-, la torni, in ru i ha rijMMito. tu tti p ilo to sta la lune** t*tM|-'
in iNiMM-wiat *l*-i ito*tri m in iri : w itw i non l> penm -ttono, noi n**
intasiamo ved ete qu esti Minti luoghi. laua-iumo o ra la p a rte p ie g
anti! he p r n lit e ; ni fona* ai nontri g io rn i * |-r m tra ->lpa | f
luto li ntrno * N on i totri pariri, uiu noi abbiam o la s ria to pr*
rirrr Ini T u rr h i oatantino|Mli. la rupital- IcH 'O rien te, e meni
i m inienti r r ne stia m o n elle noulrc raa-, li- arm i li q u in ti b a rb a'
l**netrano fin al h an n h io e a lla Sava. NVIIa ritti n gia riell'O rien t
nai hanno u rriiw il ann i usire li t W t a n t iit o in*i-tn' al mio (|ol, hanno p ro fa n a to i tem p li tri S ign ore, il n obile eri tir io li O i
fin ta n o ta t o m arch iato laUo rr iilo m i t o li M a o m e tto ; m i hann >
(istru ito le im m a sin i Iella m adre lei S ig n o re e d i a lt r i aanti, r
r i a l a lta r i, g e tta to a i p o rri le reliqu ie dei m a rtiri, a cciso aacr
luti, d ison orato rio n oe r fa a r iu lle t (tentino le v e rg in i runawrra'
a I Ho, g n a u li nei c o n v iti lei a ita n o i n ob ili Iella r it t a , portai
nel tom ra m p o fr a le beffe e le leriai*ni l'iu tm a gln e lei S alvatorr n v i i i w > a l g rilo f u r i l o r i l /h<i
m a lin i. lo n la m lo la li fa a g *
e rii p a ti. T a t t o qu esto arrariu to aott i n ostri o rch i, ma lorm ian* p ro f mutamente K p p u re no, noi |*>iano co m b a ttere fra
imi. atk l T a r e hi la v ia m o eh e sfm rinuieggino liberam en te. IV r
t m a i m o tiv i i c ris tia n i prendon o le arm i e i-ou b atlon n iw nguin*Iml t a g lie ; co n tro | T u rc h i invece, che o ltr a g g ia m i il n oatm IHn.
atterrano le marv- r b ir s r e r r m r n o srariteare il nom e -ristia*',
nessuno n o i leva re la m a n o in verit , tu tti ai sono a llo n t a n a i.
la t t i tan d iv e n ta ti i n a l i l i ; non v > uno che fa rc ia il bene, neppar*
a n o S i c iv ile , che qBmrte le siano rose avverta Ir . che n*>
a vra n n o p ia a ca m b iare e che l'ora In a va n ti si a v r la par*

l t * i f c r t a t I I f t . Wf, I I * H l f c l t a l r e s \ n l l r a a s r W fatar JiB.


I l a
I.a s 4 r a U r i t i !
lM a T U l f a i A Il |a l l a i <-
n * 4 lls a I * 1
l i i l i l i r a * . R i l i u i r r a a a tls a a l*
I L I. W V I r a a a n i k l l a l a r a i l C a r i * I H M a s a r a . l l l M I a l e *
OM Ita I* * t a a. n i h l l s l e c a < t i l i f IS - a M * t a . B l l i l l t l r r
p| * Ir a '* t*w . 1* v i k alvin a r c t M fc lla la e s 4*1 f i l a r i ! I e
i r t r k a i a i a s i II, U t. r * i , V i i a a t l a a a i * V * I M : I
s i v m * I C * t l l k l t a I M M l a l a c a 41 a l ' i r l i * I
t III. t t
T l* a > C a l i R a s a I I I a i t O a sia *4* < * *aswM A* a
W W6
g | M tt 4 . H f t t n I Mi a.: I.ua *V||| 2S* * IT
t n u i s * tf, 3#*
M o n i V ii. 3 6 : Vani U t t l **. ||<>v*m XX

romr m > aia la a p erore q u ie te ila un popola, che lui arte lei n o
ir *njrir, rh> <I>|n > v e r meiri>gato la O r r r ia gi ha n i n i Ut
a |>alu o ri tian m d r l I T tight-ria ; la a l lr m lr fv |i p p la un av
"-T'Mrio f o f il Multano M oham m rd AM*an.|<matr qur-ta fid a rla .
I*> b- \|ohanini*! d*j**rr Ir a rm i in noti a ltr o m k i rhp r a n r
trio n fato re o ajm oltitam eiitr vin to. O gn i v itto r ia i i i v u p r r la i
r > il irralino al u n 'a ltra , rinrh, tornali t a t t i i r r I r U 'iln ilM it r ,
* abbia diat ru tto il V a n i r l o li t'r ia to r m n abbia im poato a
la tto il m ondo la l*gge le i fo la p ro frta .
1*W I I , Ii i |mi a v e r poi m ostrata rh r n r llr p o p o la i* oonlnub ti i irrid en te non man*avan> le fo ra r p r r una f o r m i n ia lr o la
Herjtalana. in Ane n r la m i: a Oh ! or o ra ft m qu i
Ita!
talno, KuMtarhio. C r ii , Itorm ondo, T a n c m li r g li a lt r i valoroal
1" i n i , rh r una vo lta o va n ia n lo in m rcao all- orh irrr. rtruprrorw no
ruaolemmc -on Ir a rm i ! In r r r l t t o r i im o r i fa rrb lirro jeo<letv
T J l r |>arolr, ai Irv rrrltb rrn r ro n v o r r li fo o ro , rn a r gi innanai al
M m p m h r m w ir r l'r b o n n I I . p W r f r b b m i : D io lo v o o lr ! IH o l<>
i r ! V a l In vece a t t r o lr lr in a ilm x io la A o r tri i lh m r a i r in o b n i
ho Ir mi* fo o r ta tio n i non r i rom m on van a K t o n r v i moo a lc o o l
ira vai r h r d ira n n o : q u r to papa p a rlo ornila p r r o i a l i n i a lla
orrro r itH ta r r i o o a tri w p i r o o lr a Ir apm lr a rm ic h r ; r qoeut/
il ' lu m e tri p r r t l ; im p on gono a g li a lt r i i | i pi e r a r i r h r w i
' vo g lio n o ta r r a r r n rm m rn o con un d it o Non la r n d H r . A gli
M ! X n n i N i , p rr q u an ta ric o rd a n o i n n t r l padri, ha a rd a la ou
' ' A ra ttn lr a , r h r abb ia f a l l a p r r la f* lr d i <*riato p io d i q a r llo
h a i In lrtH llam o f a r r o l t o O r o a io lo r la g ro tta <W S ign o re N o i
orno m u l i q a a a b b o n ia m o Irb oil, rrno r v r d rtr. noo p o u p r
rm|n Irl!a n ootro r it o , non a rn ia lo o o n d r ila td a b Irlla <*hieoo
v abbiam o tr n o ta lo m a g g io r p n t la d i f n a lr llo f d r , rh r
r r* d ilo d i K. l 'W m r lo (m itr a o n a o la t r r tra n q u illit . Oh !
* " * i o o noi a n d p u rr Ir f a n irio va a lli d 'a n o a lta .* a llo ra co i noo
I r r a t r a lla g o e r r a M u a d i o o i. o a o a ra to d i
o r i p r r ir o ll
v i m r i o u r r r r r m m o a r a n ti a lla bandiera. o o i d w p w l r m a o w
4 r t o r
Ktjrnorr.
atraoi
co n tro
*W l
In argne d i l rix to r r i repolO Trm m o M i c i ,
faaor eoo
Bd
i l i a . ar lo c M H # a p p o
oan
di
o 'fia la
qorarta
ro rp o i o f m n o
li. a ltra re r o o
W
io
"*'*o a i
vogllaO K fa r r i
io
lettiga .
*r *a i lo r a n d g lia t r ; Or v a g lia n o r o o aoiova o d a M a c u m t d M n .
M ie parole. Ilelibrrulr c i dm p i * o l i l e a lla m on a r r ia tia o n

ooi
dH
noi
M fh m o a a
I ormici infr
Ir
or ci
di morir* prr Ora*.
oorhr
ci rtctnm na n*uarraw <
Signore prr
'^cr ioprwa il ooatro
r la (wdni aalara alaocn
Attravrran gli gerani pararti
Ir Air comballroli.
ormici
rondarrr eoo gioia ooa

(SS

lit u o I. Capitulo 2. 1 qo M tiiin e o rie n ta l*

Il Coucrmato ili M a n i.)'

Noi non avrem o n u lla la* a|i|Mirn- per ci che rig u a n la il no* >
corpo, la m t r a |H-mona il n oatm Itene .
A l |ia|>a, che in quewta notatine e g r a v e circon tan za eraxi addi
iiKMtrato ancora una v o lta inacwtro Iella p a ro la , 1 r i* p o e a ne
lei m e ro C o lle g io |uel ca rd in a le, che a tu tte le cono o rie n ta li a*< a
M-nipre premi il p i v iv o ia terea a e: il Iiesoiarione. K g li cominci'*
con un e lo g io a ll'a u gu a to o ra to re che lo a veva prt*ce<luto ed e*p rr*
Ih buona liaptaiitionc del m e ro C o lle g io p er la g u e rra turca. C.-i
ram i- fo g g io d i eloqu enza criatia n a e ela m ic a rieacrim e le ge*
ra ccap riccia n ti d ei T u rc h i e il p erico lo 1 cui era m in a ccia ta i
re lig io n e criatian a, e concium con un a p p e llo a tu tt i i princip i
j io poi i criatia n l, p*r i q u a li il Mignon vermi il u o m u gu e, a flit)
conlblando neU a iu to d i I>io in trapn-n din acro la g u e rra co n o >
g l'in fe d c IL *
A q acato p a n to g l'in v ia t i d ied ero a co n om i're il lo r o a m e
m ento e anche F ra n c e c o K fo rta ni d ich ia r p ron to ad ameci
lare 11 d e*ilc rio lei |>a|>a II vescovo d i T r b u te , ch e tro v a v a *! *
otne r a p p n w n U n t c lei l'im pera ton\ m antenne il i l e u i io aac!
inanl<> i ieleg a ti u n g h em d i lam en taron o aapram ente d i F!
rico I I I . F io I I li biawim per q u in to in opp ortu n o m ettere innai
I lo ro p riv a te qnratinl. D a u ltim o l'aanem blta ad u n an im it co:
c tu a r: (io e r r a c o n tro l Tu rchi. F e r m an dare in eaa-coEiooe tal
lellberaaton r il papa ai a p p ig li a ll'u n ic o meuto p ossib ile Ir
q u elle d a te circam tanir e g li non coa voc pi a lca n a aammbla*
generale, ma tr a tt la cnm eoa le sin gole n a ilo n i o dep ata zton i
l a p rim a com m i buttata* ron g l'it a lia n i ebbe a b ito lu ogo
*7 nMlem bre. F r a n o p n w n t l il d a ca li M ilan o, I m arche* d i Mai
tova e d i M o n ferra to , il ig n o r e di Itim in i, 8 ig im o n d o M a l a t a
a l|V lnna atia a i rw II * t n j I , rO H om i v w l l m n l * a
' V * . la cm
rata te * m * M ia M lo a . I t n w t a n i * *
3*> r i U O nria oi M Ma
aaa tk pM4Wto ari m X V I I I a ri mrr
<$** in m a <M l a n a r n 3 9 1 3
al m i n M a R l l l * i r a
l l a a l l t <11 C a r i c i ra n a lai | f l f I la 1331 Mato 4al V t la m
ta l I
a a w w m i * 4 * Hai
I* 1*1 tM If. t K

r kaa.
a I M ! ! V a lic a M M m i ilim ^ ii (
la a a ilm ir i. r a
* *

3 **.

m illa la a a

fa n *

| *R

I,

la araatan *

n i M l . t . * fW

u t 9

rtM

rtw

I fa r, i t i ,

U t

r4

t. t

7!

23

S* r i r *

am 4* t I J * a .

I r T r l M t 0*11 ............. 1 a r

a * , r m i l i a r n i a IX am* ** <** la i m m i aaa n y a la m i l l


l a t a 41 X p*m11 fm l I I H 111: ja a a l m i al nac * M * n all* **aa**a
la h a it i, 1**< H ti manta f a * a f i a !M f a i U H *41 l l l l l
t * c a * a a I a I . aaa I "W la ta , i n a* iia ta a a a ll a <M *
*<*m* a a m I a ama i ta * a . a m i a a
**na ataaama 4M O w n
*
a la t i a m m la a lu h a <*aam m a * a m i mai"n f * ' aaa M ira
4am W U t aa ri*aa a a *a i m i laaaaM aa
*
*
d a hi * M > * 41 W M an a 4M 31 m i m a I I A r f c l * l 4 l l a i
l a H i l a a a aa4TAim a
r i II i w a m i

V a > I a t t a
Vaaar I li . 3 . I n * 11. 3 a n

. li tn tia li tl<-l re li Nu|miI. q u elli IH r r li A ra g o n a p rr la S ic ilia , la


.>*!.* r la Kanl-gna. i ra pp reaen tan ti li V en tala , F iren ar. Kirnn.
l' rara. Lu cra, Ito lo g n a . 1 D op o le p a ro le d 'in tru d u iio n e dei papa
parl lap prim a d el m odo d i con d u rre la p t r m . I V r la gu erra
H mare prevali- dcciaam cnte l'o p in io n e lei d ele ga ti vetu niani,
per a veva n o p n n p a rte a lla diacuaaiooc Millanto rem e parp riv a i. R ig u a n lo a lla gu erra in te rra ferm a Fruncearo H forsa
fa '.' opinione, ch e m e g lio cunveninae re cin ta re Id a ti d a lle rrg lo n i
r id ile a l T u rc h i, perch m e g lio rom airevano II n em ico; l 'I t a lia e
gli l i t r i paeai lon ta n i aotn min la trerebbero ani ta n to il da n aro I
p* nll a w ni irono : Millanto S ig ia m o m i M alatcata d ife a r Topi
**' iie contraria. a A n c h 'io , riapunr l io 11 con prudente rig u a rd o
ti amor p ro p rio n azio n a le dei n o i c o m p a trio ti! ron aigliere d i
Militati ita lia n i, perch n eora n 'altra nazione trovaal m e
*>> ia a rm i, q u a lo ra u n 'a ltra aia In gra d o d i aom m iniatrani II d e
naro nrr ir to a ll'im p rra a . S o lo l'I t a lia e ra p a ce d i d : ma perch
* * ' ta tto ven ga a ca liere au d i un milo. debbono g li a l t d man
M>l<lati e navi, llla n g n a pu re riflettere, e h 1 a t r i p rin cip i
t * 'r t e r i non aaranno diapoat! a com battere fu o ri d 'Ita lia . Q u i
b patria la gu erra con d otta a rn ia p erico lo d ella c ita e d ie tro
m d e rnm penao: fr a 1 T u rc h i Invece al vien e a a d a g i aanguinone.
* P M gu adagn o al fa a olta n to p er le aniaae N o i q u in d i d ia m o
*1 t o |ie re he p er t r e a n n i g li c e le a ta a lid debbano co n trib u ire
*!
p r w d i gu e rra p er una decim a p a rie , I la ic i p er a a trw
u**ma. I g ia d e ! p e r una r r a i n M a *
,
ontrw questa propoata leva ron o le n o l i d iffico lta p ro p rio
* r ppraarutanti d i q u e g li rta ti, che dlapone^ano d i m a g g io d a m i
P ia n t a r li ; Vene-aia e F i rena*.* Q u est* repu bbliche In clin a va n o
la F ra n cia , ch e p a tro cin a va le p r e t e d e g li A n g io in i a S a
" I eran o g i per q Beato n atili a l papa. M a il mom ento Ire lai i o
{ * ia p o litica lagen ertw a e interraanta d i q a ra ti S ta ti d e d iti al
M i o e s ig n o re g g ia ti m Io la lla v id ilA d el d e a a ro

Pa ti i w i m he a. i,- Mi* im * imwi m a


arahfvta
Stana

'"*** >rn amara Mh


***
**

w in a n i ai f t m

<mi* v it i
a i a n i * ta
O M ia m Dmtmtmi ta. aian< v

m
*

* i u m*

a*r**arM a*a

%* i haai
He
<* Me ** icX .

**
t n l v a r a l i * a i M a l a g a a * m
*
X a tv i. in
* * * * * * m i a w n . A H * ria*. *H m.|.. 1 ; , m A *
** a **-. M
laatt sasa i r k i * i * 41 t a l * l a M a l a t a
* * * Il n w a n i a m
h jn 4 a i
a# <M
k M m n Vtt. B a
fi

Mi

H n n a ia *

a a

ma**

>*

a Mn

jmKl

U t. I

<141)4 X 1 qu rl.n e urtrnlal.- * 11 Contenda d i M a n to

Il
.10 settem bre ni radun d i nuovo la n azion e ita lia n a . U pap
triu iv fe rm o n i punto, chi* tu tti i presenti sottoacriveiw ero d i pro^
p rio pugno || riccreto nulla Ieritua, nulla ven tesim a * su lla tr t>
traimi O li o n ici, chc apertam en te v i ai ritlu ta ro n o , fu ro n o i m p
p n -*n ta n ti d ella rvpu M ilira d i H. Marco. I l conU*gno dei Fi> *
lin i m dubbio, ma al riten eva che avreb b ero im ita to i V e o * ia u i 1
T u tta v ia l io I I riusc ad a ccord a r*! con itoti m ed ia n te patto ac
e r e t o :* Invece tu tti i te n ta tiv i fa tti per guadagnar** V en eu a a
larono a vu o to tjm-ata repubhlica proaegul con Imiasi sp irito tt
c a n tile l'a n tic a p o litica d avan zare rich ieste in esegu ib ili.
adizione d e ll* sna partecipazion e essu chi' lev a il l'ornando
prem o e a * > lu lo su t o lt e le fo ra e d i mure, la |w dronanza r i o - *
sol buttino da farai, II risarcim en to d e lle s| x w , 8000 uom ini |r
le|ul|ji|*glamriito d r lle prvtprir navi, lo sch ieram en to l un
irrito
Il
uom ini a c a v a llo e 30000 a p ied i sui confini d e l l T ngb* ria.
I l |w|m non |st nasconden* il suo m alcon ten to p er II cont<~*
asaonto la i)O ella potenza m a rittim a , che n ella g ra n d e impreau *
la t r n m d In prim a lin ea V o i V en ezian i, avrebbe gli esc lamato,
dom an date Ciro pom i bile. In v e rit da lam en tare la degen era*
Iella v t r a re|nbbllra, che m entre una v o lta fo rn iv a le p i {*
i l f i w r dot te I r llfesa Irlla fede, o g g i non pi in g ra d o d i * '
mar* una m ia n ave da gu-rra. HI. voi a vete in tr a p m a i g r *
gn erre c o n tro 1 P isa n i, co n tro 1 (len ovea i. co n tro re e Impera*
in d ifra a lei u t r i a lle a ti e lei vostri su dditi ; o ra ch e d o vete f* "p
b a ttrfp co n tro g l in fe d r ll |er l onore d i t risto, v o le te -* r p ir ;i
He v i si l.-^.-r> a rm i. voi non le prendereste. V o i fa te so lfa r
Ielle d lfltro lia . a t t w k r la gu erra non a vven ga ; ina se fonar f *
v o i per l p rim i a vre ste a fa r la penitenza .3 tju este parle far*
In a lili; l d e le g a ti ven eziani min accon taron o nulla.*
l'or la m> a ai
41 i s t a l a U lv a .

<v*ti tataO di s*mm M

l s w n l* 3*

IVe s a i r i I TmrW nnwww ta is ilm ln l Orti aa1 a w > * **


( W s i t ! a |M*<M mH IntDto n tal .m
youwaswai' i w w a w * 1
- **
bMI 41 I W a * inaiar hi m i <4 |lw M n N a n l r * a I e S**"**
I x r a M 4 aa o a i v I I , et aartw
DinnM t 4*1 I* a****

A * * k l l 4i l a t a l a r i n a i

ri* tt r n m i t t C r a a n 1
V w i* w w .

tr

X . I. U

Q u tM Sr* s i CS Mu< I L *3*

tt ww>as 4M VraMhuri a I fcatw

*Mne*

4>asq 44 t I I * s a H w H Swa f r
JTJt. t M I N A r * M I * *
I s l a l a t t t f i l t . IT sarta 4 h fawiii 4M a a 41 lfc*M < * * *
fea 4 Ohm Ik 4s IbM m t 3 >i n 4 w
Iti. H l t > l l t # r
I s M '
l a s s Suaabi la ra ftw lR i Tar. i r IM
PKh TU a * a a * 41 la t

.O li

iMM Minai

M o lla p o r m M b r fu liin r p rora r a l p o a trA re an* hr- Camita


rria ilr l r r Il P o lo n ia ; qu i la anvraM m ndanui Irli*- | m l f d o r e lle
appi ire a lla m a n ra n ta d i f l r r t f r r a ll n i a n r W la argu ito tu tta
la -oudlarenlrn*a d i P io I I non fu in gratto d i iln ia n > m ig lio r i
patim enti . 1
I ria u lta tl o tten u ti Un q u i eran o a N v o t a n u ararvi ; tu tta* la I
fa m ig lia r! del |>apa li tro v a v a n o au fltcim f I per lontanan te ora t r r w i
*aaa. P io I I I n t fc r g iu d ic a ta ta n to tnrno fin ito il ano ro m p ilo . In
laaato r b r eran o da atten derai a ltre leg a zio n i e p rin cip i aia d a lla
l'r a a r ia aia d a lla tien n a n ia ,*
II d n ra d i M ila n o p r w con gedo dal pa|>a il 2 o tto b re N e g li
aitim i g io rn i e g li a veva ta n to ila fa re r i e , m ta r a rr iv e ta a lla atta
' M o r t e , tro v a v a appena II tem p o per m a n g ia re : Il 3 o tto b re la
b ia t a M an tova.*
U nel r itr a i d el n w a d d e tto g in narro fin alm en te attrite g li
in viati d i l.u ig i d n ra d i H avola M a lgra d o tu tte le m m U i m del
; p a queato p r in r ip e d i p a rte fran cese a veva d iffe r ito tanto, cfce
U tra tta tiv e tu g li in v ia ti ita lia n i eran o g i term inal*.* Q uando
Ila line 1 d e le g a ti il 19 o t l n b r e ai prem a la ro n o in an con riatoro
o libi ir. d o v e tte ro w n t lr r da P io I I an diarorao arvero. quaa
di rom lan n a .1 Ito fm m ea sog iom o il papa fe re una g it a a lla rliieaa

a aaMkvatt i r i
aaOa I M M i n a a r a i n i u u w m a **av.
*1. f J i m . A r e t t i v i a 41 H a t * l a V a a e a l a

mm V l. i ; t . la i i* m m 41 f c m n i n et *M r a i h r*
W
* M t te Marna* 4 i* > a h ie n a a a a a , e~*M
M w ra a n a a * n ta . w4 rM L r p tu a* p x t* la a ta M U a a m
' U l a i a a n . La
4 r aim a ri |>y t
f w a a e*** f* U ,
M i a * # a O n a t a a u r t i laar M a fm a m t
I rafa *
In Ila h a a ) O a rn P m a f t l t* l
rtr * I r ^
4rt M H 1 41 M a 4 a w n w im a * f l l l a
4 * a i l a a i e a a . tt l a i a n I l m >
m
a a .
M n a l i w n M c M la a li n m n a a i im w lM in r n a ie at et H arta
T^ M i n a i n m a m a a a lm M a w tk a a a a4aaaa . W
H t l I
* 1 a M t o H i k t l e l e e a
a r*aalaa a V l r t l i a
Il a * 41 M a , torvi a . ! * I t i 41 a > a tra X% t
M a il 41 *m m . M a a M a a w t % M M IIM fc a im a M M
4 a i a n t la r e * a M i m M > * a -a
I e S aaM * I O
* r l l l 41 a i a t a l a t t i l a a L
1141) fia |* M * i a ll 41 m m
4M
tta a i t a

a l a

**

lava- *. t *4, < ia M *

IZ

* 3 I

> (Ma a ama e n atum iM zraklvl

f * t atti lata e t l * <W a o <al a i i m M aa <a4M M M Ut*


M la t a e L a a r a a a la a a a r ir a a . m i m W a I

* * ala rara Mt aaaa M nM.


ta-a a I

paMa

t* a

w a a

trn

l. lb f I. ra p it o la 2.

h o m i loop orientato

Il ( n g w a a o d i M a n i '

d i H M a ria l-llc> ttra xie, mintuurio m olto ven era to , che giace al
11 la del la g rin q u e m ig lia ad occiden te d e lla c itt . T r e giorni
rimui- l 'i o n e ll'a ttig u o ch iostro : la dom iiica o(Tr) il Manto sa
c rificio n ella ra|>|M-lla d rU 'im m a g in r m iracolosa e concesse in d a 1
ge n ia a tu tti i fed eli ehi* visita ssero la chiesa n ella prim a dome
nica d o tto b re e v i ricevessero la com u n ion e.'
Q uando da qneata b reve -srursione l io I I to rn a M a n to ',
d o te la a iiw w nia era M ata tenuta seg reta , g li to n fa ro n o n u - i
disp iaceri. !> tra tta tiv e p relim in a ri eon I d e le g a ti tcdcachi. che
eran o com in ciate il 2 ottob re, non fa cevan o p rogressi e la de] ata llo n e im p eriale m ancava M'tiipre. C om e oratori- d e llamtauriuta
rie ll'a rrid o ca A lb r r to a gi O re g o rio H cim lm rg. (Juesto r o u o e in
d elica to avvoraito giunse a d d irittu ra ni pu n to d i o ffen d ere e v ili
pendere II pa|>u. NeH 'udicnxa a cco rd a ta gli il lU o tto b re -gli oo> **
d i aroprirsi il ra|>o arron do il costum e il ano discorso ai avola ta
fraai satirich e llr im b n r g p a rl poi anche una seconda vo lta l#
nauti al pa|ia in nono dr| du ra (iu g lie lm o di Sassonia e d el dm *
S ig ia m o m i del T ir o lo , che venne in persona il l novem bre, N*
l'u ltim o tliaronai -gli rb b r l'a u d a cia d i ram m en tare q u elle Icttrrd i tinca H ivio l*ie-oiomtni p er il giovan e S igism on do. il cn l ricor
non p M r ta riuarir eh* m o lto apia revole al papa.*
Il
du ra del T ir o lo non era a ffa tto ven u to p er la queatiou''
l u m i ; r i che lo a ttir a M an tova fu aoltan to la aua c o n i * r i
ca rd in a le C osa. eb r era g i et>mparso d a va n ti al papa.*
S r p ia te la n ti ai m oatrarono le d iv e n ir am basciate. che nel*-
cro m ia m rt d i novem bre g in narro d a lla F r a n c ia e d a lla Oc*
m a n ia K ra g i una cooa strana, rhe g l'in v ia t i d i q u eotr due prirr ip a li {Mrfrnsr, i q u a li avrebbero do vu to raaerr i p rim i, ai presenta
ora. a lla i n e del ro n gm a a v A v narro o ra m o stra to alm e;
q n a lrh r prem ura per il grande riiargno rh e a c ro p a v a l anim a <H
p m tr iir r .
guanto r r C a rlo V I I d i F ra n cia osteggiasse Il p ro g e tto de;
papa per una crocia ta co n tro i T o rc h i, ai rile v a d a l fa tto , ebe pro
p rio a llo r a e g li Mrwn per a m a p lei n o i a m h a aria tori in V * *
fr e e iW t a tt o p rr d is to g lie r* qu el go vern o dal p rem ier p a rte co
m unqae l o a e a lla g ue rra la rv a * A c i co rrisp o n d e pien am en te d

t *M
r

iqDt

C*

r H t r fiM i tiri i l c l f p i l i fran erai a M an tova, r k r m ir a r o n o n lm n c


omtr a c a v a llo **11 r itta d el ron grraao il 24 w u r o ib r : con trai
(traitram m l** c o m p s rv r ro | ll am ba a ria tori <W w lim a t o e del
tara d i tlr H a s n a .'
F in a lm en te 4
poi v iv i in M an tova an rh r | rapprrarn
ta a ll le ll'im p e ra to re . il m arrliear a rio d i lla d m . I vnacovl d i
C k lu U U e d i T r e n t o 1 | j prim a o d im ia ilei Fra n era i II 21 d i
trtah rr, n ella q u ale ra ri perniaron o n l M I I m u . p w A tran qu illa,
l i 1 1 nel h i dlarctran inaiati- m *-rg ira m m tr a lla p i m m a d i pot r t rk r p r t t a a l | p a dicen d o n in n m o d o v rr prnaarv. che dal
autorit d r i r o n r ilii ven ga H rm a rH tta la podeat d r lla v d r di
' i r t r n da I l i o t <-**> (a b ilit a r n m a iM ) a vere da M H ta r p
Ir
A n i o n i d i qnalaiaai d o tto . Ir q a a li siano a la te condannate d a l
>HliO d i F ir m a r T a t t i I p rin cip i ca tto lici. aggiuntar, anno
- - g rill a lla ( b i n a rom ana . 1
lui diacuaaione in to rn o a llr coar n a p o leta n a r k l n t dai d elega ti.
*b r la o g o il .*10 n o v m b r r * A d rana fu ron o p r e v a l i a n e to gl*lntali dal r lim a t o a d r i (Im o v r a i. poi il a u r r t e t r d i lla d m . non
K f ro m r Irg a to d a ll'im p e ra to re ; in o ltre i r a p p n a a U a l i d ri d a cb l
m H rria gn a r d i H avoia. F r a n o a a a m li I p im i poi m a la rii d i f io r
cna a d i V e n rtia . V e n im m o H igiam ondo dal T ir a lo p w r p a r lr
f i a d ir a ta ; e g li r r a p a r tito a ir im p e o v r U o Im m ediatam ente prim a
,!l m m con gra n d o lo re d r i papa r ir a t a r k r foaar d rria a la n a
*VM 4 , r w * ri/ asa * : rfr l k < n t n Vt S I k f b h > I l
" M M * 0
r ia M a t M t a * K t ( a firn nm t w m ik * (
*o * iMan. . M h a l l
t 4 Mm im^ I - u h * l a t r i l l i l a
* l a l a l a S i i l a fe ti* * M t <rfc r f l k n h a la a i m i x
** * : *. OtanHfc tJvm*a m i t*m>M *
* t i u i t M a S*m tC*
W , MS a
f'n II r u x m i a a l u i a K > n u r I. i* > M i n a r WKmtm** t i a -sa* t * ,n ntmiaM *> * *.a u> Jnm * tu**a * * * r
N i Ut na i w a ^
M M i M rn t / lt m n III. MS a i la
<*mm a fn > i . x i a a m a p*r
tu 4
y a ia n a
' * < * i r r ! i v k i i t a a r u n *p r r u n a i .

ciwIm

Imi la a a *

aa a

i m

... .................

i i * w n Mu

crr

*4

aii'i

M a

>1 a

u r i M um n

Vm

Va

(It i. I l a

t. aaa * <

*1 sta
fc a w i m m H O a a a ra i
S M a i a w w S T a in
' i a !. taci " a <a<a&> la M ***a S H m a* i a a i 0
41 KXHUti *** m iinaainn m S ~ t iria ia f i
* * *s a * arfc* laa-aaa al t i. a a (* Il 4
u *** **
ai t i aria a a a ( i r a s s r w t
**a*a
ll* 1* a n . a . > in * a a i a
* i 4 n > y > a

' r ta*
* a*
' Cv Il
*
Mnwi
ai
v

tt. a ; * a m i >ia asa m i i * ** III. a


f i m *J Vm Iti. M . rft laaaaaia SaanH
aaaaa m
i t n a ia 16 UrrkHla I lata la f l uat
a* a> nrnaa M aMMw M a Hi l i l al i n k m *
m i a

Oh

IJI>r I

a|ritl<> i

1 |ix-Mlnoe o rien tale e II OMISMMO Il M an lo ta

Francesi

tinto

li** *fl l'w a L o n i o r i lei


ni p ro fila r in nan zi
in am iaurati e lo g i 'Ie lla < nazioni* lei g ig lio e tri n o i re. < r
a n i! li iliin im tra rf ir lo ro p r e l i * ' hii Nu|n>li; |uinli
a* ri
rim p ro v e ri al pa|ia |ier la kuu politicu ita lian a . I l *onferiui* to
Iella inirona a F e rra n te eanere un to rto fu tto ulta rana li Fran .
il r it t a ! ti lllie r |uiwuggi> |mt
un in gitu itizia. F ii
niente i|ntanili> a d d irittu ra chi- il |*apa annullaHMe tu tto i|
a vera fa tto In fa v o re ilei F e rra n te per inv*atirv* lei regn o li N**
|>ll II re Menato. Il pa|ia, che m olto |tazienteinente a v e v a aaroltato
il lim onai, o|>|MMr M illan to (M ic h e |>arole d ife n d o , c h i - timi u )
a t m nm eiito e g li aveva tra tta to lu tti gl'intere*ui li aim il gei. d'lhl-aa ril aacro l o lle g io e che anche o ra non in te n d e r * M w
binare la te uaanaa In |iari leui|Mi chi-* c h e , m-rondo I n d< a
( uria, l Franerai p rra rn tu a w n i le lo ro pn qaiat 1 in im-ritto.
Il
g io rn o arguente P io I I ric evette i d e le g a ti ini|ieriali
a lt r i t a l e a M. |ii n i la n li |uelli t e i duca Il itro ta g n a : qu*->ii
u ltim i fu n m lottati in |>articolare perch il Io n i nigm iro a m a
renpinto la pram m atica m n zion e n i era rimanti fe d e le a lla H a '- *
M r . 1 N e i gio rn i arguenti il |apa fin - mi|ere li em er m alato
I
Fran erai p r e m ia r o n o o ra le Io n i pn>|MMt> in in e riti.* Ua
H|MHkta rh r P io d ln lr ln > a v o re , nel mimi genere, a un c a p
vo ro . K g ll mm m g a . eoal a ll'in iz io li |tiet illM n n w che dar
Ir e ore. d i
an peccatore, ma e g li vu ole innen* con vin ti d*
gra ve to r to cin om eiw i rn n lm la F ran cia l.a F ra n c ia ha m o lti
r it i veri la t'h lew i. ma am he la l'h in w v e ra la Fra n cia . la !
ai vm dc rim in n a iliilr K g li min pm'k tran locare la rriv e a ro v o I
(le n o v a r a m a lfem lere il d ir it t o can on i', a rm m lo il q u a le i ve
a m i mn i n a n m raarre Ira a fe riti co n tro lo ro v o g lia a-nza u n '*
rh ira ta Q u anto a r iii che a vven n e a Na|>oli, ha per n il d ir itt' e
In ragione. In r g a it a 1*1 ai difltua* a |ariare lei preceden ti rap
p o rti d i qu esto r o g a con la Hrie romana. K qu i com e per d ife *
dere la p o litic a v o la h ile lei auoi a n lrci aaanri nere n o a lle w e r
ailA del m om ento, v a i parim en te ginatiRrA il ano p ro p rio m odo

fece

Piccinino

e gl

IH

I* n a M *

a ' 'f a n te 4r* M o l i a l M ia e varOo M I x v M *


***( i M
. * 4 M T a tla m i M I a W I

t in i*
ne*r<

v V a o III. *
f ill > tty Hnin o a i I w X far a tm n a m l * rara IL P

n II

l|tl c w

* I t M M A4

M i. t TX m M I* m a i a l e r 4 1 a l a l a 4 1 M a *
III

>4 h 4 a a e a t M a ialala n w w

U *a

I I.

' A r a n o 111. M I
a *a r* a i M u t a *
A a T n iv i u u a S f *
lia a a a t t i 4 a U l u t a l a m i a ta a r i l i iiinvUH. a * v a a l l t k t f i ! *

ai a rvfw a r in . i t m*. r a n c i m a i n a i s n - w i a * w . i t i t i
Ha rana
iW n * M a . a> a tortila: a*. aaal. m *<*
aaahaaa M IX umaa lliuraai ia*aa a Maareala la
ratina f#ariaa 4ai*al** 4l Vaila Iv^aK ria IWfc 4M afta araea . arvi*aaaa 41 JtasitvaS U1AII4: . P*a. #MHa Oarra t a 1*

nari

*'

itrr rnn 1 f o n a tir ile n r . N on -JEli l u rarluau i F r a nevati lai


regno l'It a lia m erid ion a le, ma li lui tr o v a ti ( u w l t r i F e r
n u l r era ta to r in m ia r lu ln In <'a|>ua lai baratti d r) v a regn o c
t nrtntnrn una o w k l*r in la v u rr li K r m l n O li H la ti pi
tenti tb -H 'ita lia . V r a n l a , M ila n o e P i t w i i r , r i ( n t a m w i | r r r b r
eli iifvrtwrttn r i m n t i l u r t : ar noi l 'a i n a i B o rin a ta la , una | w m
Ir r ir o iia t id iu a a r r r b b r n iin a rvia to la i l i l n a N o i a i r m i m po
tata p re fe rire il p ir t c w lr iit r <11 F ra n cia u t u ri m i V e g l i faaar
tato v ir in o r irniente q u an to Ferra n te, I'4 noi cou ableram lo il
l- r ir o io t ir ilo H ta to Irlla l l i i n a r In f iala tirila p w n turca ta n to
. a r ia . Irrblrtntu l in v r a lir r F erra i te : la m a Iw M itn aaiion r
fa una ronargu rnaa n m w a r t a li q n ra lo | w a n imptm tori la lla w
" I t i a. I v i rr-ato k I nn ha mai o ffr a il r r K rn ato. lai q a a l
I iit ia to ha rir rv a t p a tr e r b ir offra- r ilr lu r io a l; g l i r r a r ia a r it
' a l l ta tt ai un inam ente btbtrow il a | t r . rb r propria tlunantr
a t|Ma li M an tova una tlotta relrgsiaaM r a lla Ita Il N a p o li
tarbaatb r i a l la trm n|aillila Ir H 'Ita lia i" b r m> g li ai r l l n l r o ra
*il tlieb ia ra rr in ta lb b i a fa i u t r Il K rn a to qu an to r r a a la to fa tto
**r F r rra n tr. rb n*n r |aaaibilr r a t a a v r r a r a tilo F e rra n te
lu n a to r g li non ba t o lto n u lla r nem m eno ba ru a tM la to il U r lilo
>1 i n i ; mane |||rettile o ra lu g lir r r il [ w t a a i a F e rra n te a m a *
*tlrli ? Hr ai utile a m ia re |rr Ir t i r tri dirillta, a llo ra ai tlrpon
. ' * Ir a rm i : r g l i aara un g i a l k r l i n d a
R ig u a rd o a ll'a lt r a p r u n a ia tri llh rro |mmaggio fri l W a l n o
a llr a v r r a lo S ta to Irlla T iln a . I l o I I | m a rg a i lirrm b. e b r at
m l r r a a r q u an to fa lla r ! alano Ir a w raratbaai t a l r la la ti r a m M
^ t li m ili ir m rrrrn a rir. t'u n g r a r l p a w b il pa|a ra n rl a r b
i 'ta tia a i al m anti ni a a m ia pare ir a b r a la abita IH p erico lo
arm . In h ra o in lutalo r g li to lle re r , r b r la q a ra tk m r na|olrlaaa
1 " * * a rvm ffolla a I m n l n r fu o ri r b r p r r r ia | a d t r a Hr | r rana
** r im a i l e a rm i r*r ia teanrrr r b r l a l l a l'I t a l i a r m g a im p a ra ta
^ l a g a r r r a K q a ra lo a ppu n to r 11 ira b lrrb p i* appaaaiaaato
^ T a n rb l I k n r t r in r e r r fri F r a a t w i, r b r a r i Irm p i f am al i
' a i atrv-aaaaarntr lo tta ro n o p r r la difeaia M ia rrltgtoair ra tto ! ira .
* *iarato li ram iarn~ la gu erra c o a tr o q a r l irr r ib lr a rm ira t l rr
r a n a , r b r p rr r n n n i ile p o p o li r tr iIr M i l a a l rbiaaaaa c ri
***aamimo. ba la q a ra to a a t r a r r ro m p ilo tana aiti a a r: r g l i
l a q a ia d i lai tr trg a li trile profwmtr r b r alano r a w r n l a a r r
In i a r tri aio d ia ro m o il papa H le r 6 il aaao < M 4 r t i o r b r Il
(foto fr a a c n r ( o a r M inio r im m a co la to ; r i prv a o a p o lr r > rv
*
la r i d a lla a a r r b la W*lla/*ramaaaira Htmnam* P r r a a
* a a l'a a to r itA Irlla W r a p n rfo ib a . ia d r b o llla la f*r*a
f r i l j k a r . a a a ir a la la F a a i l i r ba liW t t a trita f b i n a . i la ici
ta m e r r it i gtariW i tri c ir r o ; a l rr arcu o roana ao. la c a i par" * , k b r 11 a to m i. la r a i p r o v ia r ia a o a r r i m a r r i l l a la lF a rra a o .

70

I .>> I

'apiintu -

q o n ttk io r lim ita le e U C n *n m io <11 M aut.iT

in F ra n cia viri lanciala nolo tan ta giu rin d izio n e qu an ta |>ia<<- j I


purlauo-nto i. P erm etten d o ri, noi fa ccia m o diventar* la Chi >
un niiMtni, in trod u ciam o u n'idra du lie m olte U nte c dint ru g g ii >
l unita. T u tto queato non ha -erto vinto il r e ; liinogiiu lun<j iia tru irlo affinch aM >anliii qu inta via e m e riti d i fa tto il no
d i crlntianlnaim o
I
d e le g a ti fran i m i ria|N>m-ro tim id a in rn tr a
d in r o r '
tin'udirnxa p riva ta I lo ro argom en ti fu ro n o nblHintanza drb<
F*ni cercarono naipratlutto ili giunt ideare la co n d o tta del lori re
qu an to a lla pu bblicaaion f ilella |>rutnniatira Hauxione e rarrom
la ro n d i nuovo le rich i irte alI't-Hame del S an to Padre.
A m o lto in g ra te dim unni uni n i venne pu re nel
d- >
in v ia i) lei re Iten ato e li q u elli del duca d i C nlahria. I prim i
levan o em a n a rr una protesta contivi il tin tin n o d u in a in cu te i>
g a tiv o che il |>M|m a e a anaunto india q tieni ione d r U 'i t i v e n t i l U i
in ta l cimo l io i l m in acci d i fa r avviar il proc>limento contro
li lo ro com e eretici.
pi le g n a t o ni munir il |ia|a coni
i M i t i l i del d o ra li C a la b ria . |iereh il lo ro nignaire a vrva
lo n ta n a to la llo lta cristian a da M a n ig lia ed aveva tu rb a to la pa
d e ll'I t a lia ; gli li aa-radar con fn m te tiir r u r r ia la e niiattr rhiar
m ente che il lo ro |aria r e g li rip u gn ava.*
In a rg u ito a lle d i >ii>nt nulla qu estione na|M>letana era |
natiti in anim ala linai lo anqm p ro p rio del a im g rn i. Quando l io I
ne venne in linrona e dom and brevem ente ai le g a ti fran o-*
q u ale a i u l o il Io n i re intrude* a r m r r d n r mdla canna torca , ri
c r v e tle in H | "* a . ch 'era in u tile tra tta r e d i ci duch lo ra v a r
le cunlrMp tra la F ra n cia e r in g h ili erra (Juando il pa|m d ic h ia r
d i v o le r eavocare u n'adu nam a per a p p ia n a re la ro a . 1 InE* 1
anegiunaeco che c i m
r i a m a t o a lla deckftoae lei lo r o re e na
M io uri rid ata m i* d 'a ccord a re un corpo d i trup|ie per q u an to ign -'
l'in v ia t i d i U n n w a e q u elli d i R en a lo f tiro no n atu ralm en te lell^
m rdeaim a o p in io n r F in a lm en te ginnnero d ei le g a ti anche d a ll'In
g h llte rra . ma p e r * v en a ti al o ffr ir e noccond per il bene roana**
d e lla erim ia n it . ma per rerea re aiu to a lle lo ro lia p rra te roani'
b in i ' Magma* invece proaniae |>ec m etro lei nwd le g a li d i m a

questo

ricevimento

Ancor

ll>tu > l l < m n V ili. I t t lt * Vaaot III M ; et* P a a a * 5


* vat ttt. na: cf* i l n n ^ i t i M v o t n i v it i. I t a lia
* **aa H I. a l M ia
u ^ .tata <M te Urta i al a * I*
latta M ttoa M 3 u n a* H at rtratefe a Cto II I A re : * ft a n e *
ten tnr a n ia |<w m an a MMlrt l'alatale al t o la m a l * v tn
" S uaaaaaiaaaa a a far*, urta la u h aaa in * a a in M .
na i a iw < a a l a a n i a
alle laan re x M m i n a a a M tmm *V Ivana, d i l l a i e c a I v a r i a i
* fu tt aW a Im a a a a II. j a a Vaaaa III. *1 a < a M a *
V a I *
I l 1 a . I > a u SCt r A Jtta> IN (W M nta M<n
aaiaW M alr * *wa *tpt*ar al w ai^H
x * '* * 1
t ( l t I*

Un* iju* ca irn - arm ati- la r it t a n u tr ita t a tta via n o i para M o r i a


la una r n iria ta . r h r nM itrtnporanpam m tp o a n U al a Ita m i il n o
r i * trib u to 1
Il
| m lH irr gii ta n to d isin ga n n a to ro l(o ra v a ancora qualche
{rransa n elle t r a tta tiv e coi T n l w k i . ata d tc n a ja ia m m tr. non
M a a t r tn ttr le ea o rta iio n i (li l 'i o I I a lla pan*, rrg a a v a tra n o i
a m aorlon* rilaronione. a I rip iegali riririn | rra lo rr andavano ra ri
ta ro ri'a rro n lo ri in q u r lli Irg li p in t o r i r ilei prin cip i. m a r q a r * ll
fr Il lo ro o r o i mnao i|p||p r i t i * a.*
IH a lu u irr n m i r l o la riia ron lla t n W al a r r a p a ta aprrial
a le O re g o rio lle im h u rg t/ n ra 'w im n p irim rii (Ir lr. p p in ta
a r a r arrnpn- la leata Ielle UI-p <11 Itaailpa. al ra g lia v a o ri modo
|*i< appauaonato ta n to co n tro r i n | v n t o r r w r c o a tro il papa
11 I l non in d ir! re g g ili rii fro n te al tp a ta tiv o rii fa r cam biare arati t u a irin fla n ttU a im o uom o la a a p r i v a i r o llo ijit o , p rm la t t a la
w r ia q o p n u m rto In rfltra rr rii fro n te a llr n t U t lr la r ir a lla riiflD*' *>*a rii <|OPMt ?i r ia fa * N p IIp rirro a la n a r m * t r n t i il papa rio v H tr
i M l a r r i . ch e il I I d k e iw b rr ai vpaiaor ari a a arrarria tri T r r ir
H a II qua Ir a lm rn o a veva l'appan -n ca rii a a a o a o r r v o lr p r o ffe r* .
In re a lt eam non f a n ani1 -kr r a t a d a n - Il riianirii a pi
tardi a.* I l onrrnrao p ro n o g i a Xlrrol^ V rii -tiOMi M a l i a
' % n i. t U B Irfr a XOI. * r f t *> (Marta #(* % (imwr
vn, mm itote MTMMntor S a t|
f i i M tm *W a* 1 *
il la a a rta I -W n i M *

*4

M o ti

M n w l

a 4

mmmrtm

w tf* r

*1*1 I Q t i a n (fwiral li IV II a* nutr> In IXHIIfcw


< a i W I a

aaaaa a

tara

41 T W i

rn a n n

i l i l m a awafc

<ntlr a > a 1 f * 4 ***** fta* a*. J * arila aria


a
*a a

t im i

M *ann

la m n a w i

a<

> (* i aaa - a a

i t ytaa ia

41 a l r
(r ia

al a a

41 mnaaaBtol
rio

la

N
atl' ii a l*V I I h a l li i m i i a * i . < a r i i a a

|a<* M l ' w w a a ** a ila 'a


l aaril a s r tM 4ri t a l a a la a e r a * a*
*** la O r a a i a f p o l i a a i * la n * a u i la na aawaaa a a r a la aaa
a ta aaaaMT , M
ailn' a ll ; fa a * F r a t i n 4 aataaa A a a a '. a
-* i a r a tatti n .a m lia lr a a r t i a f r iM * a a l
a aa a
" * '* fc t a t a II n aaa.1 fa i * * t a a a a aaa aa a n l aa i a ri
41 * r a r i tarai a a i a | a a a * K < n f n - u 0 * l
"** *a*aaa . S U : r a a t t u . W T a n a a
fa
et C l r a .4 a#
***'
a a r i | * a H a a v . | t a a > 41 I W I M
i M i , m in .
a a a a . a a a . a i aa*ian a ro * . m a n a a t o a a a r f

I.ilr I. p lin t o 1 . 1 qn ratloae orien tale * tl C on erem o d i M a n to *.

p io li e Hhhni c a v a lie ri fn nlat: i im rtic o ln ri |rf*r m an dar ad


e ffe tto tal* del I t m ione d o veva n o enarri* tr a t t a t i col l*j:uto ai-*
ii.h r. in dm* d iete i M r i m p n v , una l*ll* in ali d o v e v a tpiifnci a
Norimhi*n;u r l'a ltra in Anni ria |**r *liininar* la lim artiiu tra
l'ini|M>rator* 1*1 ngheria.
S u b ito do|io nel gio rn o *f*ti*>ntc fu m ilo m ain iate I* l*tt,re liw
i l o a tu tti i p rin cip i
S ta ti d*ll'im|em. Il pa|m li ea o rU vn r<
l>in atriu gen ti |*inile a mandar* a m lia w ia to H pl*nipot*n*iarii ; la
d ir la d i Norimberga d oveva a ver l o o p ) n*lla d om en ica /arorw n l
|2 m a r , |u*lla p n w o la e o rte im periali* la d om en ica J n d *
irto m anutL1 In v it i (rim ili fu ron o m am luti in ign i p a rte ila Fedrtro I I I II 21 gen n aio I4K0."

1^plnoaimimo eompito Iella legnilone ti*dmca fu affidato al


eardinal Itnwwrioiie. ' lmr dell'eaerrito rrtelato tedi-uro fu tw*ti
nato eoa tailla *|treiale del 12 granalo 1460 1*1peratore, ron j
famll* |n>, nrl ma rhr non |mli*m* rondurre la aptdillODr in |
ma. di *a*itnlrv ihih*vii-erapilanoun principi* della na naaioi>* *
m o n titi M

ih u r u r k i w m n llr n W ' p rr la (U r m m a lin I T u r


Vaiar i W f c l m n a rhr m * t M i U t a i a m l r |>rt*t<ilr p a i data la a
*B a . M
j**.r< ( M a i n danuaratt i f r aarbr i i m i w
B *

*>i . I i i
in a

im k w n .

a *

M& *1 a l
hi M i t a M

\> I |*'ratl .Wkr .trrlaa- * 4rlir ta*J


*

ripartiti *

k v in

rft

ito n u a

f* ""

* 1 tara* .*. *-l ta u l MMMIII la


il JO .Ik'rafacr 1* 1-* *-*
* a * t u a rfr Vamt III. la. : i h tu airkhll ri tir tadrarM *-*'
* * (a iw M i V l M I 41 fa M ire* m t H r e a l a t l a . I M H rrr
* v ili, aai F r a i * a f r i t j u m m i i , i o a r * u a u . S H f*
l4at* -Vl * h t - arrWrh. i i i m u alratar <arUa1 l p v *, appart a i larrrr 4
m i M >***< k n r r 41 luparia
1 W n n a r w r l n H m m J u w a I I . l a i4 m v la tota * rt***1
a m i arla tu la I* t a '" ria h p a a a k K art ae.taalae | M i al * * * "
a * " 1
' a l a l i a la * w < r A r r l i l f l a r i v i r a i W lH * X*
t w w it : a a M a H I I W a r n f ta a - I M r 11. M W
n w a . M in *
aaw> tat
la M ta !**rOa alla rtttft 41 l^ rr a 4a V Waa 31 a a a la I**'
ca ta ra n Im * > * -a a tappa It n * . H * M m a la l I lata W all U
rarntat 4 M a A u l i t i 41 l a t a l a b a r r a . L u i. <*** t l l
* pnatra p t la rM iM * H n a a a M r l f i b f a r, a . tu * r i tmp "
am M iit t w <* M a M i* .M I
a lif t * l A r r h i *
41 t a l * l a f l t * J t J t f W t alla *tt* 41 Putta la faa4# !*
f ir n t 3N 4rOa n i k l l a l a r a X a t l a a a l a a P a r i t i
1 atla 4rt I* ataaatM I m a * k i o i t t IM > a 1 "a la a**"
v * * ***. p i t m t
I w a l c a t tat a la n * t *wt> a r i r A i
r t a l t l a r i t i r a 41 T r a t t a t a t i * . a l M a a a V A
II. f
*
aaai al f. 94 I ** 4 n tap* i t | || i a t o * la It a ! l a aaaalaa *<
tt aairfea > n tata latta la aa aaM ata t u i a 3 p a t > i * O i*al ia * *
Mutali 41 t e l a m i . i v i A r a t i t i 41 K l a l a l a a l a a a II t a l
I ' * .i m itrala la a nm ltii 4M H .* riina a Inatta M a 1 1nmtnln al a r
ata*! t n t a i
|a am a. **4S h t r u t t i I I . ST? a n u a m . O a r w H I * *
< t > a P i t 3 la. * aaaait iaa t m l **vwr4al al ltaaa t*ir. la lai*
Vaataar I H t*. tea t pa*.. 14 l a A* . A refe, t r i t a t a p a l f r t a

* k t o u * Ipat. a sa Anta taa t a a4a l a a a a t l l a

*a

a >

(Mia rh* (n a n l|i la n x n n a ln I TM

tS

fu i i! |w|m |M*nMiva -tk lrtilM M U Ir a H V B r tfir a , a d i t o r bellin m an h<-M- A Ila-rio ili H raiulctubarg. r k r n m 1 Mimma g io ia
crani tro va i preaente In M in im a a lb i Rnr lei I * . ' l*i< ||, r k r
* i arm pre ri |aarto a n i grumi- trin cia n rl ta l re m ilita re li jikio principe. lo riilm O ili bali, g li c tn rg a una i * * l a I r n n l r l U '
n i a ltri regali. I l germ a n ico A c h ille ai vaiar ile lia fa r o r r v o le oc urne : Inaine! la fantania che r id a ta a lt o lei |*m lrftrr. ma pi
u irn tierl a*mli*|ien'i al o tten ere U tile nn le in ali |ite ra lim i
aaire la g iu rim iiiio n e lei ( i r a t i ili W ar-th a tg e li I latti b r ig a e
|<ere |in stabilm en te II p io le n ella K ran rn a ia .*
Il
I I gen n a io il papa celeb r una M w a lentie lu tan te la
l l l r re rii a lrtin e p regh iere fTWU|aarte a ta le aropu,* r fere <|Umli
t-tmultare la b olla tu r a i M n iin a a r a una gu erra ili I r r anni
n a l r o I T u rc h i F a tu bili!*. rb e la tu tte le <Wmetirhc ta ran te
la K. Menna f<m*- lum am lato l'a iu to li I H la fa t o * * Ielle arm i c r i
s m a * H i |er o tto turai prem le parte p r r w a a lm e a te a lla gu erra ,
rtr rt* u n 'im lu lg en ia plenaria. I M I a metleaiaaa im la lgen ca p a rte
ci --ranno tu tti i co n ven ti e ru m a n ti* religkaar. la a la ra a gn i fieri
M lorr m em bri m a n te a ro a ) p ro p rie p r r o tto a r a i an
**> b a ttim i*.*
> < m n a u i I O I V II m a n i> m a |aanaaamit Wl i w
r ! 9 a H * * e
. n a Ah a * . M
* * *** * 1 M i l < t M n a i tia t i t i l l i a r a l a
t l f i r l a n ilt la it r a l.a a r e a a la a a
* A w w a wa i l a M

ta a n M

iw a a a f c t l !

Im u

a ; M

JVI i>orti i g . T tt. &


___' ' * HI. M I M O a * * * - U t la ia II L I n t t m w 1
W* " t. Am * M i > r f M ( . i i XXII. UC a l a w aP . ria i W t a M X .

*> e -.

* * tu * im a

* *

W w-

m*.n. iv li n u ina.. i 4mi. >i**ai


M a irix a
e in l i . i r - , r a i* im i l i * r 3 1
X a ila aa lv
f a tili

al
* iw
in
mmnm >m
a# M t Ma aa n 1 aliaiea L a a n a ila a a aa
a i a i III. nm m W * l k la llr la a <*"In f a a

'" n i k l i a i a r a

* I# iv m < i * M r a f a // a h m a

** ^

t-xtnii

*mm* n a v
tt. * * * a i t a a a

* * *V 4Trr nato
a* la * maiaw i i i m i
*

a m i ia *

r lf .lt

iw ai M a * a i r i rttM w a i M
I l a w ai I m b < < 1 m M m
M wmm* m x u u a* va>t w
a

r q * . m i

law ianaa- M a a i< i a

* ^ an aau i m i *
- * * *
****>+ n a i N
f i
|?l I a f r i
B m a u * IH * a l ? a
*. * 11. m m u m * nwwi

a *i * h
a iti, a i a i a t a l * M l l a a * * a w t n m Vm n I I I lam

'

U l * I. a p i t a l 31 1

qara tuo

o r tm la l*

U lV>a(rmaw 41 M a n ta

In pari tem p o urn-imno i lerretl nectnaaril u p i W T * d i i n


|w untarti |rr I gu rrn t Muta. lai S*!- a p o to lic a p recedette en
buon e m p io ;1 ro m r tu tti irli n -rh ttiaxtiri, c im I miche la l'u ria
i lu tti g li u fficiali ti|>endlatl ila lla S*-lc |>ontilt'ia e l'e r a rio l*
|>a|>a. ilo m a n u nlTrirr la i M h i i i |>artc d i tu tte le rendite. A i lailim a m i tu tto a |uelll d Ita lia , fu lni|ioto la trenteaiiua. a i tilm l*
la vrn traim n .i IV r l'ntaxionc lei lanari fu ro n o n om in ati parrcrli
col letto ri.*
N el atto liarorw i li i t i n j o l P io 1 1 rie p ilo g li nuovo i rianltat
lei r o n g r m i; li tro r e r to per nulla Id iN fu c fiiti. tu tta v ia noi
Inatti u lti d i o g n i p r r a n ia P o i rhiune il itiiiG n iM i ron una a n im i
preghiera. * thtnlft*nte, etem D io. rhe ti nel legn a to li riarai
ta re II grn-re umano mealiante II an gu e pn->im iaim o lei lw>
M i o P ig li, n i hai a olleva to II m>nlo im m enm n elle ten*ln* alla
lu rr ilr l van gelo. ioi tl (reghlam o a fa r ni, rh e l p rin c ip i e i p
|aoll r r U tla n l bram liacano cad fo rte le artni co n tro la r a u a In fn W f
lei T u rc h i e g li a lt r i ha ri ari nem ici Iella t'ro ee, che I gnerrv-r
rip o rtin o la v itto r ia a g lo r ia lei mme tuo .*
Il
19 getinaWi lt M il papa la a ri M antova |*er recanti a S irea
le n e c a ttiv e listoni li a lu te avevan o u rgen te liiw tgno li ut
n llle v o |opn le fa tich e e le a g ita z io n i lei congreaav*
Pow prim a li a llo n ta n a m i la M antova P io I I a veva fa tto aa
che nn pa*aa> Il rnllta-nm im p o r t im i* , em anando una India In llfe w
Iella n a lllm lo fK - n x w a n h im Iella t'hieaa. l'ima era d ir e tta cootr*>
le appellaxin n l lai papa a nn c o n c ilio gen erale, le in ali, com e nn*

T o m I I I l*C
a*** n i U r * k l * l r e t a M * t l t l l A t n a s o w u #*
*a*a*a* ** iM U rrt U d r Aat U | | j i * a.,, > 4rrimm m w *
* * te * I * liM a a 4M : t s m > * < > > : t. 3 *
r
> m M w aatr iim m m 4M latri X I V m
f* *
4* 1 ; r i* K m n i IO M * *
a lv r a U M IT a m a te It
MriTA r e f cl v l t a r a t e t t l l 41 N t t i l i ,

r*** r i r. aia *
M lW

D M

11. t M t

* 4 WMM* r a *

I k V c f c t V l i c r e i a p a l l i r i r l !*** w *
&
IH
*11. u e %_** T i < U J M l paar r w
wnwm M r la | r tN > 4 l i *X*ira A fa rti i D I M I o t r r a 4 e l T r i * * *
l t a r a | a t l i *. * 41 i l IT . Va** I I I . M r i
(m m > ;
4ala rw * H -t* la M 4 * * r* * 4 ra X X I I . I f t u t
Mi
W h r i l 4a aia n lb w i artla p M m a u t e i I m m W ( ( ' *
iaaffc 4 4 nt|a. ria np<| f n K m , ti itiaan f l o a f te, * h a n a a
P lM M n * i Variala a N M M r i . t M in ia 4 ri >n I n a ! T *' *
> * * aa
atta a m v b w n r t a n . telata 4 M n * * *
late I W
u r r h l t l * i t a l i l a H a a l a x l i H i *W 1 ' la 1* 1*'
nate** te M ia M M o a t I V l l W te * n aa faonwna I I M a il 3U a a a a t^
A 4a i l * * * I M te te Iternat'a , ria a t r a n i a* te e aaa la n *
W IteMM 41 fiim iaaoMta H n w | M a ; < I H (a*, t e i a * r . * *4na*
I T 4 . #*,. I#. a la |**aa te r* *.

n n -ffu .-tiiit d e lia faliwi d o ttrin a Iella au periorita lei r o n r ilii. |iur
tnprr n rip eteva n o m a lg ra d o l'in te rd e tto r u i u ( n da M a rtin o V.
<! ad e*. o tto t'a liirto I I I le un ite ra i tu d i l* a r ii e d i T o t * ,
me pure |>arerrhie ru rjio ra zlo n i religtoae. avevan o a p p e lla to a
f ro n rllio c o n tro rini|HWKine Iella decim a per la gu erra t a ir a .'
Krn da p revw lem i che ta li ap|*ellaftioni, a la te a p n - Canna d ell op
l* itktne, aarelil*n rip etu te o ra per la |Ueati>ne d e lla iln r in a l*er
<>lti in fa tti una ta le ap|tellaiion e era a llo ra riten u ta o m r un
n. t a o g iu r id ir o lei tu tto ani tu im i t>i le. n ad aveva r a a r ir a n iella
n>at radiatone tra la falaa teo ria m r l l i a r e e I lir it ti d iv in i le)

; -pala*
l'io I I riron idd* -he au i|unrto pu n to Irtangnata fa re la Iu re:
'* era |>eranaM> rb e il m o lti pi ira ra d i a im ili a p p e lli loveva
vilire del tu tto la piaten ti p o n titiria e infine ile ir e g g e r e ogn i
"rdiaam eu to errlea ia a tirt a.* K g li pernio d acrn n iu < t r a n lin a li
(< ntiae autto pena d i arutnnnka c|nerte ap|*-lla<ioni g i vie ta le
I prevedenti pon tefici e d ic h ia r lini le (n elle gi a v v e n u ta * l.'la
tante ladla anima ( t a l :
l'n a h u a o e a r r r a l d l e e p e r | 'a ld ie t n i n a u d i t o a' d i r r r e n t e
ii tnalotto. |a-r r u i a l c u n i . p i n t i t a llo a f d r i t o d i H b e ll Ione, non p e r
Ieri d i g i u a t U i a . aia p e r t l r a n d a l l a M e r i t a t a p u a . h a n n o

1 a r d ir e

I l f a r e a p | ie llo ta l t e a r o v o d i

lt o n a ,

ra p p re w ru ta a te

di

|.u,, | t'a p ito ln Z

I * * a * l u a r rW-iiiaV Il <\ m g m m <11 M a n ta *

riato, ad un ttin r lllii generale, pillim i* u lu i n ella |a*raona ili l*i


In i * a la to (](( u . /*a*< I r m ir p r c o r r p: ( u r lio rh t tu a rra* f<
</*#* nulla U r r u n In/a lo ancht ih c ic lo . Q u an do e l i aia in o p p
tiln iip m i a r r i rum ini, qu an to ilantMaai |*-r tu tta |uantu la l'h ir*.
pu riron oarere o g n u n che min aia l**l tu tto (n a n i d el d ir ii
iU tr h i-, p rea rin d m d o da altri* ragion i. che ai op p o n g on o r\
dpn lem ente a gneuTabuai). rh i non tro ver rid ic o lo rht* deblar
in te rp o rre ap|*dlo a qu alche nata, hi- in ueaaitu lu o g o eaiat* *
d i ru i non ai . r ram irri mai in a v ven ire ? 1 I jm veri rim ango!
oppreaai In m olti m odi d a i |wtrntl. 1 d elin q u en ti rim a n gon o Ir
pu n iti. vien e (am putata la fib rillim i* co n tro la p ili a lta a u to r i
api r ii itale, Il d r lit t o giatr l im m unit, ugni d ia rip lln a m 'Im U n li
f g rra rrtitc o ord in a m en to - a i a a i d a llr roiulnim'iitu. N o i a M 'b i
I w la i d i lib e ra re la < h ir * d i I 'r ia lo ita queato p e a tife ro relr.
d i ru rure la a lu lr d el ( I r l i a noi a ffidati * d i allon tan ar!* n *
m o t iio di arguitala lai g re g g e d el noatro K edciitore. IV r rt . h(
r r r In te m e ra to e o tte n n io 11 n m a n a i ilei noatri v e n e ra b ili ir.
t r lll. I m u lin a li d e lla an ta rom ana l'k in M . e d r i p iv ia li e d t
.a|HMitori iW g iu re d iv in o 1 umano a d d etti a lla l'u r ia e d o p
w a tr u peraonale a rru ra ta rifteawione. condan n iam o t a li apprlbi
aioni. Ir d irb ta ria m o ro a w r r m iH r r dptpatabili. Ir raaaiam>
a n n u llia m o !* a p|>rd a zion i in lrrja a ite tino a qu eato gio rn o
id eu n rm en te Ir d ich ia ria m o n u llr. pcrnirioac r a rn ia ro n a r g u rt
giu ridich e. I noti re ru u a m tb m o . che nraauno d 'o ra in n an zi. H
qualunque p M n t n , a n i tara d 'in te rp o rre un ai (Tatti riro ra o da
m a* ri o rd in i, d a llr w a l r r r o l m a r o dai m aitri mandi, o da
p irli! tri m a ir i aurrvaanri. o m irri ara a una ta le a p p ella zio n e. o In
qualaiaai mudo la d ifro d a . l'h iu n q u e fa q u a lrb r roaa c o n tr o qor**bariaioni. r r io d a lla line drt arm n d o mrar- d a lla pu bblicazion e di
q orata la il la o r ila ca n celleria a p o alo jira . d i qu alu n q u r n d i i i o * f
era*lo ra n go r g t l aia. quantunque illu a trr |rr d ig n it im p e ria i'
re g ia o i r a r o tir . in cocre ipao fu r io la com u nica. d a lla q u a le u c
pu ramrrr peoarloH o r b r d a l i n r m o d i K<>ma r In p u n to d i m orir
U ro m a n it r i c o lle g i In corron o n r ll'in t r r d r t t o O lt r e a H A ta ti
I c o o lr a v v m t o r l I w t w la q u elle prn r e re n a re r b r fo n o < U ir
a fa b illlr c o n tro i ro m p i lei l r rim in e d i I n inanit r I fa u to ri d*
ereaa. A n ch e g li w rritto ri r tratim on i, rb e hanno w a b t i l o a ta li
a t ti e r b r a rie u lr m ra tr hanno p m a lo II lo ro ronaiglb*. il lu e
a iu to a n rb r w d la n to il lo ro fa v o re a g li a p p ella n ti, aaranno c o lp iti
con la m rdrotm a pena .

Ir (Mini per il trooo di Spoli r U stu tn r m t sali SUIo pon


lilkio. Moti rrpubblkjni in Ronu HWHHI livori ji
Pkcolomini r ai Scorsi. Imilw/iouf 4ri Strili e *Utr%U

tvn u c P io 11 r r r r a v a ili rin n ir r i p rin cip i r r M i u i p r r U ga rrn c o a tr o l U lan i. r n a i


l
a
It a lia la bMta fra b '
A b giii r ili A ra gon a. I l r r f a r l o V I I ili F r a a r ia r i faaari i p r r U
' i f m a r a o a tra iio rr tiri p a rtito a a f M a o < | a a lo p r r r i a f i o
otro F r r r a n t r Il N a| di ( r r r n>w aBan> a r l i n a i o Ir 2* c a lr r r
r v m lt r a M a n ig lia lai r a n lin a lr A la in p rr la ga r i r a t a r r a < o a
* ' * a a vi il A g lio d i lio n a to, th w a a a i d a r d i t'a la b ria . a l p ria
^ p a d r ir o iio lir r d rl U.*>9 ai | > n w l i a n au ti a Xapult, l a a a pr* M * H r t r o p p la iw ana r iv o lta ro a tru il ne a i n a l r ia C a la b ria.
* r i n r r t . I*rr m a a a c n ra ia tr lr g g ta n d o a r i l w a p p r a t p r r a n
fa r d rl V o lta m i* * t m aropp la n o i p a r ir l'ia s a m n in A r ro a

r i ti. r o a n i * 1 M M m i aan a o m h i 4
ras o n
**11 I V II al l w n a i
m a u * W .
<a<M K m *
"a. a a < 41 m m * M k . t JmmU 4 #* W t t < a i w a a la a

a a ha. mm *M*t a *
''" i IH
?<a ..

a.

a < !*

(<

ww

aa

a l

la to faa a i I
|nla w 4n u t * la . f I I Arfcl*la a
la llfirla.
*
Oa*aaK U H iua ita a a ii aaJ Jt a IVrni aa* Caau
** I* Mai * a <aw Kb ta na ia)nwa
* rnxcmmm a tam III
*
*
latto in a bit, aaaifc a l Ir a ai i* i* W V W
Cariali 41 R*aa 41 * Jtaw ita a * " 41 f wai|<
1 *'*"* * (M ia n a * a *'#** l. rn a i tt a* m h *
*** N # a i i t u t M M i a i i

U h*. I. < a 141.4

1 1 11

H 9H W .

iru K r m n i r . 1 /n n tiro p a rtito a n g ioin o com e i pi p o ten ti ig n feu d a li leva ron o i a ren a li d ella riv o lta co n tro la rana ili A ra g o i
rh r M>ubrA perduta
A |unito p o n to fa Fran ctu ro Kfonui du ca d i M ila n o, che en
tu tta en erg ia ni oppone a lle a ro b iiiu w min* d el |iartito angioin
iu tdato d a lla giunta itlea, che la v itto r ia dei Fra n era i in Ita lia
il lo ro a n n id a r! in N a p o li a rebbe dint ru tto o gn i in dipcm lensa v ita p o litica o r ila p e n t o la . e g li inalili*- il |a|>a mi in te rv e n ire l
fa so re d i F e r r a n t e 1 F ir m a r e V e n e t i ni d ic h ia ra ro n o neutrali
il r a p o in * e r r di ak ta U oeh e m ercen arie Iuco|m> P ic c in in o rim *-t
in ga n n a re il leg a to p o n tific io e F ed erico d i U rld n o e a m arria
lu n go la n atta vena 11 Hud per d a r mano ai riv o lto !.
N e lla p rim a vera d el 1166 com in ciarono le o p era zio n i d i guerr
A leaaandro Sf>r*a. fr a te llo d i Franrcan. ca p ita n a va lea rrcito n
Iattrae, H ln io o rtto il |*>ntifleio Quando il duca d i C a la b r ia ai a
v icin o a lla c itt d i N ola, g li ai fec ero in con tro F e rra n te e le trupjlei papa. 11 ? lu g lio il re d i N a p o li alatali p recip itoaa m en te il
mie, che eraai trin c e ra to n ella c itta d e lla d i H om o, a poche m ie
lalla ca p ita le, ma ne rip o r t una com pleta c o n fitta : la maggip a rte d e lle o c tru ppe fu prraa n i e g li ae ne fu g g i a N a p o li *n
o li 20 c a v a lie r i (Juan* t o l t i 1 granali e la m a g g io r p a rte <W>
citt delta C am pania, n -cettoa ta N a p o li. |tannarono u| |irtita> a i
g io in u 1
l a v itto r ia o tten u ta p rra a Karno avrebbe p ro d o tto p i p i '

ma

; V i * * B v* u i* t ir n*> * n t t u m lf Ifalt a o ib io a k . la 1
1
in i m

a ina *n*i n

tv a

i v a *u w iu

nihL

u n

r i 41 J t a p a l t f O. I I . m m rliw iin i . rb ^ a n U <ieea<a H>*


tir a tn tU > u U iw w m ta*f r a i n i o ri IM.V X w r w aa*n *
* *a n m w a > < r affila t ila U a ri m m i a k 0 w f c
R > o l . o t fw t a a t a f M U a Im a * . I
mmi F w 4 *Mw*m i i
aaa. rf a w M a l X T l l l . 411 a . M I a i X I X . S I * I h Q I W U

a * !b*K* m <M I* *
ho. 43 % V . a n d ha

rMto*> MOi MHHt { m tn r*

41 I V . I l O s . <4*1 t U m

0 4WMH. M
&m
k n irrm. tar M
*Ir

Ufaa fa

I - *

|li *

Ut K m*- II 4 41 ***

XXX *1W
B
>. 3 .

I r n r lo ^ r H K

Aaw vn n a n i r Il r

wi la* ina lutati I W a. 1 *****

i i w n w 1 V 'a lrn
HWW ta ra i a U M a ra t I I . 4 SI ts I*
l e 41 IV o M 4 M a a tt I w a H r M n t lt . S 4 3 K La W
w w lm e a l M e w n i t inarata o b fetta* l a m i a i a f a u a i > r *
m i . avita <*aal* r * o i* M M t f a a r M a a la aa 4 M , a ia ta 4
v .r R T N H> t a n a Uavaia a n A r t l t * l a 41 l a i * l a M l l a a *
V * * , | M * u n . I"rtw vu fi M ft m a li n a ia aarlla M S M 4a*
41 C*la**ta v a a a T N e .**> M rwmf*. tc tU al r*ta-te* * * *
*<* a * * 4a * a * M , 4*1 w ta e w a a t* avariata a iW a a * ama*
w n a t I W * a * w l r i r t l l t l O a a l a a t l a R a m a M a
fa t * i w m i a e * ^ v r tt. Sai * tale t*** fi* * a a ta i a a * 1
41 aaa * H w <M a * 41 Oaferia la 4aOa t N H > Itati - aria ( V 4 O *
a V a n lM n 41 N t r m u i n a n i M a K l M I a t e r a 41 I r * 4 a . C*r
aa a nafta* X **** X X . 4SI a

t m t w i i i i r fr a i tirai ir i ili K r ir a a t r r i f a r a lata p i a n io a r


I r t r r j U . Koartido t|uertr man a tr. ritaaar t i a p u l U f n r f f k t i rr
li N apoli, fo rtem en te a iu ta to da M ilan o, d i r i a r m i
Sulla fine li l o g l i ai r r a a r a>l uno a ra a tro a a rb r a l t r a in i
U la gu erra rrru o N o n i II 22 d i Irtto o w
il l 'W i n l h o a li
rraan K. F a b ia n o tran lu n gi <la .ta m ii I r a r r i tn ru tta n d a ln da
\ ln n iM ln i S fu r ia r F n lr r ig d i F r M n o ; o r n a n jo r una v io Ir a la
a tta g lia , la <|ualr rim a.- braal m i n i ma obbllgA io argu ito
U i a m l r o f F n Ir r ig o a b a ttrrr la r itir a ta . 1
^u aiirio giu n a rn i|urotr triirti n o titlr. P io I I tr o ta airi la M ira,
' d a r * lai Iw g n i li a r r r r in r l H r io lo . ilo ip r n i an d ato a cvr
* r r an r e f r i g e r i o al a o i g r a v i d o lo r i d i g o tta .1 (2 1 * An dal tuag
d a r r K m a to . p er n m o d i a n aaih aariala. a m a o rrr a to d i t o r
il |apa d a lla raaaa Irl F r r m n t r * eo a la a i u n i a d i ana ri
W l h a a r ila r it t a d i A r ig u o o r r d i an a p p r llo al r a a rilla . ma
ib , a f t L f m t o in fe lic e Ir llr ha t la g I ir p n > H o m o r H F a b ia n o
' U n t o Ito pretorio n ta lm en te II p a ri A ro P io I I , f W ra a a la ri a tra
* uarr I tiri-ai r b r a llo r a avraar a r a t o la a a lia o a d o a f c t o lir
trnxr Ir 1 r a r ia li Il F ra n c ia r d i la o r ia rr la a a o F e rra n te .
1 'm o s tr a n ir Irl d a m d i M lla a o. Il <|aalr rm unrata* a la q orata
.ua*Tu a v r r a il a a a l o r v In tm uar a e Ir rna r i aana i Il F e rra n te
u narro la q u o t o r r i t ir o m o m m to II papa atnrtla a lla I f f * . ' N'oa
J ta a t o F r r r a n t r m l e t t r ad A m irra a r p o tr Irl papa la r lt la d ia a
li 1 a a tlg lla o r d r lla P r t m ia la T a a r ta a a r lauta d r l G ig lio , aia
n a a a ri a ltm rt a T e r r a r i a I r l d op o la b a tta g lia prmaan H arao
**a i ro a tltu lto a a p a rtito r o a tr o I fa u to ri d r lla P r a a r la . il yaalr
" r t la p ro tra io a r d r lla n i i r a t Pk> a llo r a uiamW I * Il a rp o tr
'M o a lo . r b r a r r a p l ia ip o r ta a tr r i t i * , ch ia ra d r lla t'a a ip a a ta
f * r r a a t r o r fa o ro a tr a to ro ta r F r a n r m ro S fo c ia . aia b w rttrro p *r
f w * l or o l l r r o m a a trn rra i p rr a lle a to P io I I * I l papa ai IrgA
<>** ai f a TU 9 i i n n . 71 a f t w * .

a * * * o

*.

* XX. a a

r h a m u r t . x ti. u . ta a w a i . n M * r k i > u o o *
a la M a a t a r a . M > aat n > a * art
au ra 4 C V w . a d
" * fr a * t a da mnrn a f t I t a la
* % * aa fo o laat
J**v a I m 0 *u>
a 4oaa a a a a * B i a d a t a J a r *
**> la arOBaorr* n o n o 4 te o a r * a * K M f * > T

Ub o t. t
* a tot tu. va cn i - *i r t w a rm aa aav taaa
t f l M U

a **** t 5 t $ f* !fe

Wanr

t a tu. tu v
a >i ai ------ -iairM**

* h m m ii. tu . ?m

ai aawow

* *

a ."<
opiuaHi^r iu

" * <a aa fa t a a t w q ia n *
l + * * . t t n 044 aa WWW* *
1"*"
aala II ano*. . 4 * * r a
***** la ataa* r r r u a
' *u Ow0f*a81a * J N m U* <tr AHMaa
* " * a o i , a a ia imao i WS. T o a n a r

fflfr

u *
* -ila *

io *

rv

vhbu m*b o v

tt iaia
i #
a
i i
^

l t l * ra ta a iif i
m I a a i . ta 4 II *rr*m
H o w m M n a , a * rtW
Ama** rt 1*** < . M i
ai ; M a m II. ta: a la**

Ubf. I. (tefU.4 SL l'io II 1400-UM.

g li a b ita n ti conferm an do i Ion i p r i v e a u to riz z a n d o li ad r v


g lle r r I n u tr e a fa r li p a rtecip a re a lu tti i lo ro p r iv ile g i.1
(/a cerb a lo tta |w-r la n im iiu di N a p o li a veva in ta n to reat'i:*'
u Itoina in m aniera |wrnW*ioalnima.
fu predente Xier
li <*ua, cu atitn lto vb-ario gen erale lei |wpa. In trun|uilliut li K*- *
non era tata tu rb a ta ; il |Mj>a ricoo oa cr e loda d in parecchi
brevi.* Ma non m olto
la mia partenza ai utente (ta rla re d i el
va gg e rimo- e m is fa tti avven u ti e n tro la citta , i cui a b ita n ti lo b b r*
van o rK a n ie n te il rito rn o d H papa
In un breve lei l* febbrai*
litu i P io ram m enta li nuovo d e lle a g ita zio n i in Konia el incari* a il
m a lo re Iella ritta li o p p rim e re pienti < m a n d a li d ie ai rin n ova:
o g n i g io rn o .* t 'n rro n ia la conteui|nranco racconta, ch e e r a
form ate in Itom a lu r la n d e li gio va n i ca|-Ntniti. le in a li *i gure g g ia va n o fra lor e la u ltim o a r r d ta v a n o imi v e r o regim e 1
te rro re ra tti d i lonne. acchi-gci p uccisioni era n o a irn lin e dd
g io rn o * I # a u to rit citta d in e non facevan o n ien te p er ripriatinanr
l o rd ilo ' r v * 'iluche m eilian le la contin u azione d e llo t a t o d i an*r
ch ia (rra va n o d i Iw lttnrv P io l i a rito rn a r prvato. I l 30 ma?
il papa eaprlnw va a l coniw nratoH la u m e ra viglia , com e M
(w lr w r n i tdlrare ta li i e r i la tigli lei Itn m a n i:
c m le a ;*
li a ccelera re in ta l mb> 11 m rito rn o la ta g lia v a n o d i Bollo ' *
l'av reldw n lieti* m m i lol>U<ilienaa e la m tg giiio h e, non g *
rib ellion e.* l a attuazione d ive n to p r r to r ia l c ritic a , che il govrrr-
la r e la lla n a a b ita zio n e (a m o al pi ic u n V a lic a n o e prrg
|>apM d i m a n d a rg li nn iim r w m ilita re, che P io 11 n b ito aretini
N e l m a g gio le a g ita z io n i p m a rt* un.-tenutone a n cora p io g r*a
le Hi
oca. rb e i m i n i m i d e lla citt avevan o addanti a lle a ti !

Pinchi

dopo

vide

I i I n t *M > M I i-t t r

* <

II M
A rch iti, o t r o l p tiitrie l:
* T r t t K iM r ir t u r n i l a , a : , v

tua I Imi p ii r%
i>
IV II M tal Trtrtrtaa. a <* <M * *
U H I 4 * ! 4* '> * < 1 4
- V tn r m 17. Ikfrf
ilw lM A r c h i v i a 41 m a i l a M i l a a

li* * 4 l a >*

iiM iiiM 13119B> a r a * s a


' t i a i n - a W N w t <M g**. ia a A r c h i l a * * ' *
p*ai i t l r l
Brw. * i 37 I Uriw I mrOa HlliUlft* U a a r a a a l a a a *
r i r v a t * * <W
*w *k M O M r i t t k i n * aceraia a a i f l * *
*, A ra a *
*4 a a pt-v n a t a la R*ni 4 IM M s a I*3
. 19 m # > la IW W 41 I r t a IM I V I |>

<* *4 I Mtnk> ina M a*, at, t a* A t r l l r l f i **


a*aiI Ilei
1 X a T l r r n 901. I i><a (rw *
unto laa a m ta o II. MI4C Usa. (Wm K at f *

Urti nrM lntl uUtiMi la

' ' f i l i , In u m i r A n g u i l l a i a . iju-*ti Iw r o u i i i r t u o

Manto a l

< * lo a ro p p io d i-ila g u e r r a n a p o le ta n a | r i l n - k l m i a f a d e g li
U c i a i a i e t> p i r a r e nel m n l m i m o r tn | . r a o I V i a l i w r M a la
<'sa.* lara|H> K m r i li g a r a n t i v a a i b a n d it i r o m a n i u n a lc u n a a ilo
m l a lo m b a ra a l l r f a ld e d e l M o n t r l l m n a m 11 1 m a g g io u n g i
ta n e in a ia n o , It-tto | rr la au a (u uaiionc a t a u n u i l 'I n n a m o r a lo ,

api nel m esso t ir ila r i t t a u n a ra g a aa a , r k r d r n r i a a llo r a re M i n re


m o p , m a fu p re m i e c o n s e g n a to a l a m a t o r e A U U n o v e lla a m a r
re r i puoi a m ic i ila P a lo m b a r o p e r l i b r r a r l o C a p it a n a v a n o (a ra ta
wla d a r f r a t e lli, o r i u n d i ila u n a f a m ig lia d i v r t i c o s p ir a t o r i ; T i
i o r V a l r r i a n o d i M a ia I I lo r o p a d re , c o g n a to d i H t r f a n o P u r -

- ara, i c r o n i r u n o lei p r i m i c m a p liH t ir ila r a a g iu r a d i e v i t a i , r m


't a t o g iu a t it ia t o i t u d r m r a l lo r o m a g g io re f r a t e llo T t b u n u o r V a
ria n o v o le v a n o m v n i d i r a r r q o r a t i m a r t i r i Ie lla lib e r t a , a r u o t r t r
li ( i t g o a r e n i it a li-, rv -a ta u ra re l'a n t ic a re p u b b lic a a. H I t r in c e r a
n o a r i P a n te o n , m in e r a c o n trib u a o u e II v i r i n o q u a r t ie r e r n o n
< a c q u e ta ro n o A n c h e n o n r iu n r ir w n o a lib e r a r e l 'i n n a m o r a t o 5

Anche la a rg u ito con tin u aron o Ir a g ita *io n i n ella r it t a o r a


-nta per l a a m u tiri | p a r p rr la |arte ila lu i p t n u n ella g u rtra
polH an a. S i form i una nuova banda, la q a a lr antto la gu ida
> un c e r io Itonan no Kpec-rhlo com m etteva 1 pti Ir a n m isfa tti
W
unanimi ig l lo n rrv ira a quenti ritir ili una torre pretura K U
- n a o la l.uriua. K n b la ti d i IA |rr un aaamltu d i Antoario n rp o tr
pa|ui, al trin cera ro n o nel palaaxo t a p a w ik * . Jul goataonlglia
a o il gio rn o , la n otte morivano al a a rrb e g y io T lb u r d o era il
*ru re.*
La n oti ala d i t a li a r v r a im e a ti irt rem in o P io I I a pennate a *
- n r a t r p er un r it o m o a Roma. Q u i a"e r o la m a t l a w ferm en to
a r W tlopo i he. d ie tr o p regh iera d i a lru a i gra n d i. T l barata rm a i
a tr a m e n te r it ir a t o a P a lo m b a ro O t t a d ia i ia erm i te n ir a a o m al
!r t t a l i aulla pubblica via , d o n a r r v e rg in i <1Inonorate, an mona
*** K u a to fu o ri d e lla r it t a fu com pire am m i e a n c h e g g ia to I I
H p a rapi o ra . e b r al p o te r p r v e d e re aoltan to a m 11 moo rito rn o
* Hooaa A a un term in e p r r la p a r t e * * *

riamai

V II*

la i m in

* a < <

(Mwaai

41

*** . HUMMaw L Ma
* l*mii II Irt nm m f t t mm Kroo MM rm uO I t 4mU W*
tata a haag iti, rm an
* n tt*m W r Il c
" *

Ctr

Vaatft i l i . U t a

"** f** 4 l nt S3 it nota

K tn tn

o i

M a * *

M ** .

* Un II P m w q U K * $ w * w r v I t i. noe
* Ha I L rwMMMnai to t r t r l ** H * u a l n w raa* * a l < M e r* M i *

T*"*n m

^iltlrH

** *

* a

*artM t m

ta

4al gai Ir m alia . n

am
a

. t

laan n t i * i .

a a n i, w M

r t a iM . rmmn M oaoa *e aa

'" * ta m i * * h m a m

* t a l a

a i. Ow*>w *

a r r i*

rtim a a m ia *

La oarveana 4a MMm *a

**** i

te

uiw 1. capitolo a. imo ii uw -m u.

Hul p rin cip io tli M 'tii-nilirf giunta' la t e r r ib ile n o tizia chi-,


r Ih meland o I* in ciden do. l 'i i d n i n o era piom bato india Haldna
i
timi rvd baroni gh ib e llin i m inim -iuva la ra p ita lo lidio K to to |*> >
tiri.1 lui le fe iio n e >11 T iv o li, d o ve la p a rte irliitxdini -ra in I a
ro l m id e tto ra|M>lianda. fu nido a te n to iin|Hilita lai *arlinal ' *
lonna. !* tru ppe lei Ptcein tn o che Iaro|M> H a velli a veva occolte ta
l'u lotiiliam , a a crln gg ia v a n o di l i d in to rn i Iella c itt etern a An
goarla e tim o re im a , anche i ({ontani : tu lt'a tto r n o noi vedev
inuawa-re e m *td ll andare a fim e; india c i l l tn aa ai a g it o '* "
d i nuovo I rib e lli, che
l intendevano con P icc in in o . i l peri*
era ta n to m a g gio re In |uanto ehe anche il m dvnggio K v r r t Il
A n g u illa ra rlcom incb le u a ro rrerie e il M a la texta non fa *
pi aleuti m U tero d el in |tart-ggiare jier (tli A n g i .*
In ta n to la (d is ia rom ana aveva a rn w ta to un e r t o L a ra
T ia o , |r ra t de| maialoni riv ela ro n o al
< l ablaao del p- >
r o l in tu tta la u a p rofo n d it n H reom lo la c<nfn*ine tfcV . .
ehe |
la tortu ra , feee in C a stel H. A n g e lo , eran*- 1
prin cip e li T a ra n to . K ver Il A n g u illa ra , Ia co p o H a velli e i 1
lonna. rh e avevan o ch iam ato il IM crinino nel t e r r it o r io roma :
|>lM-hr T lb u ra lo con la mu lam la avc*ne u|>erto al c o m lo lti
le porte Il Ktima. la c itt loveva caaerc Maa-clnggiata e il nep
del |apa rhimu a inorte . 1
Queata n otizia iHertnim ^ Il
rh e era am m alato, ad are
ra re il n o viaggio. lHpo a vere premurato in O rv ie to un nappa1'
-amento tr a le p a rti con ten den ti d ella c itt .* il HO arttrtn bre e t >
en tro in V ltrrla x Q u i l'a tten d eva n o i tn iia i d i (tom a. ch e lo p 'ga roito d i rnm ltuuirr g li rcera*d d ella gioven t rom ano. Q a a l *
tra c itt , avrebbe re p lic a to 11 papa, pi lib ero d i R o m a ? Vo* * *
(agate Impawtr. t a l non anpportate |>e*l. vo i riv e s tite le cari*'
pi on orl ch r. voi ven dete a l prexao c h e .v i a g g ra d a il v o o lro vi '
e II viartro gram i, e le vaatre m a r v i procu ran o ricch e p ig io n i '
In oltre, ch i r 11 to a tro sign ore ? fona* un conte, un marchesi*. * *
d u m . un re o an im p era tore ? N o , ma uno pi g ra n d e d i i * 5
il pontefice rom ano, il aw rem m re d i P ie tr o , il v ic a r io d i CYi**

tw w

m
l'U 11 mmmamrml ||o | i n , u i H 1 llm t
IfSee-emM# a st M ln a t m l V a M IW * A * * * * r r k l t l *

*+

r a t * t u t e l a i o are* . t t i * , n o
vaf It i. H * T * * *. 'Mai r o m tp t* t 17
rn II rwwwrn* M K A
** w * U par PI I l a* n e
a) m4 r w i* t t ( Oatat a llcaa Ila * W O la a* r t n t M al *
tOi 4fc A M * * a * nf a i l ) a M ie i rrw iifia aa* atal t .a a r a *
a t a a a 41 U r t a i w*. a.
r t f *a t* I t o w n w # O n M tt. Tiaaria 1 M M ; f w
Cui
T t a M a l i . * I a n f U n a n t *fw M mrrnm. T I .
a a li <fcITAf*M*1 O e W

tmmm* *

' *iirrt che f i flit piu ra e heo iaaai rr . r k r r i a p p o rla r k r l M W


U tu tto il m om io <.'
Il
4 o tto b re con .V il ca v a lie ri che. iIlH r a n e p r r w a h w b u n a r .
li t u r m a n d a lo p er c o rta il d o ro d i M ila a o. I*W 11 'in can in (n
dia to lt a d i Itom a. d o va en tri II A r m g r u p o t a ilr l Itom an i *
.gli chiam o o b it o a " i n i i w m * l i i r i e I p i r i| a n p r o )i r it t a
Im i f In un d i m i t a d i In- rr p irg n lo ro la ni i i l i A d| rom
ttrrr l l k n i n n i li C a la b ria , P ic c in in o r g li a lt r i a a la r i <iH d i
-rdlBL*
lui pri-M-nra Irl |m |m tr a m in illin per il n o m u l n la H U A : la
i t w ii o w p er Tintinnava ad i m r m olta (ertcolaoa A n H t d i
itobrr r o m - la v o r * r h r P ic c in in o |> tr| raa a u ltim o ro lp a d r r i
o fo n tr o R om a e r h r a ta lr ra p o r r u l l ai r a n l o l a ia ta del
M i l n a p oleta n i.* In fa n ta jwn'i nel a l r i * o w w T l t m n io 4
in* p r r la n a a m la cia II 29 o tto b re H oaaan o M perrhio m u ri
a r d a l a d i r n t r a r r n rlla c itt , ma cad>lr a d i r m ani d e lla (d ia la
H barxio ebbe appena a p p rra o ci, eh# ro n 41 15 rxmipagril a r
la P a lo m b a ro a Itom a. la t r in c it il popolo a rito lta , a K '
" 1 1 t a n li a. g li fa risp ia b a Ha (jarata in d ilfc r m ia I rib e lli * t r
ano fa tto ai p ir o co n to m a r ani la g a g lia r d a m afcraxa rh r lo ro
v|| M rro g li a m ici IcU 'ordin e r i anidati d el p a p a
q a ln d i c r r
* -irono ram|a> in una pron ta fu g a ; a len a i In fa tti r i v r i n w o a fa g
e, ma T ih n n io con cim in e n o i com pagni radd e p r lg io a r N r lla
tara r a n M , rh e con l'a la t o dei baroni g h ib e llin i e d i P ie r i
in o a t e r a Ut in alo fj a b b a ttere il go t e m o del papa e d i d a r Il
mee* a i c a rd in a li e ai r ir r h l r o m m e rr ta a ti C e rti i a d a r la i g li atre*
r r o aMdcnrato. ch e in q a d l'a iin o tema w n U r c a d a lo il ( o t a r m
bi preti : e g li non dom an d la gracia, ma aalo i h p ron ta r a
Iti amile ten ore fu ro n o Ir d f p a i t i a o i d e g li a lt r i rib elli. 1 1
* p a p roib d i to rm e n ta rli : l'a H im o g io rn o d 'o t lo b n T ib a riU . H o
h i IL wmmrmi

* '* m nai"im a t

(IM it *

l i i "ai i -

** tea mmrmtkn, * ta tal

m T tU

11

O tm

M t a r i m aara* iaai m o n t a

>Vm

rii*

ta o W H

weena* ** M - o n m o I a t a a l

* ' ' 1 * M r w l a M I* i t t i M IM O t t I aawaa*. 4 I W a I


** **nti i a * <aaa ih m m avi *
r
a a o< aam
urlTA r a h i r l a 4 M t l a 41 f l t a a a u * n i e l l a l a
* ** l a i | k a

Tr t atta

: # * * / * I I L

*4

141*.. I. t'ap ito lu S. I l a

11 U . W H W

nati fio S | N trlilo od a lt r i **-i com pagn i fu ra n o im p icca ti ani <anr.>


t i f i l o . 1 H*- w*l l orouro il m ovim en to d em o c ra tico tra lig n o all
tulrc li r u t ilim i. in T i liu n io e V a leria n o , g li crai d e ll'a n n o 14* 1
m i*
ni m a la n d rin a ggio.*
lai |M*i*ton* ili l 'i o II P erin im e n te iti n*giiit alTatti-gc;
f i n i t o ininaeciiHHi d i P icc in in o e ia tu tta via ooal u iigu M iata. ch e. i
niTrl pace a lacupo S a v e lli ad pie condlxinni.* S ul principi
d ir fin lite |>urve in fa tti che a*a vvera aa1 tu paciticaxiniic con qu
*
i indimaitno avventuriti del p o tere |olitico del pupa/ ma avei:
P ic c in in o fa tto a v a n ia r e d i nuovo le mie MoldatcMche. il fa v e lli
ru p p e I n*go*lati.*
A l i-M m in S to rta e F e d e rig o di l'r ld u o non |>edinaron-'
l*it> iftlio ch e lrrwni|ieva nel d om in io d ella C b ifM , c i fu da ni
(arte |*t la disu n ion e che regn ava tra loro, d u ll'a ltr a |**r il #>
I umore
I (lu ca li M ila n o a -mina d eirocctip a xlo u e li T erra ri- 4
fa tta lai |>u|>a Ma fin alm en te I lue wuddelti fo re r ai. che il I* !
duino rtirawM- a v e rn a re neirAbruM u.*
la i p rim a vera lei 1 t*'l ap|Mrt> a i F ra n co ! un lanuo moU<
m oUtle. \ e l m a n i M-oppli in <5-iiova una riv o ltu io n e . eh* c
triti- la gu a rn igio n e franceao a ritira ra i nel caatello, love fa
amwdiata. M ila n o fa v o riv a l'im presa. In va n o il re R en a to c o r|M-mnalmente a l laarona. K g li fu com p leta m en te aconfitto * '1
anche U c a rte llo fin alm en te fu preao*

* t >t u u i a .

hww 41

|UO

T ik m i

X. M Ttitu M

fi

( > w

inM

p ir la r o ll

4 m a

ln w

I* * - '

4T#a* W a Ktra VoU*

!> C X M , a a i n I I O rnarat. 17 I I t n M 41 f orti t 3 l ( M


4*0 H l k l I U 4*1 l ' r I a c I f>< Il < p a e n I 41 a i a ) e a *
< 4l A rim i* R io * VI a i w w l n IM O A r r k l t l * n m | i I *
l a v a 144*; V. An a I
* U k k m m i i VII* ITT *

Hemmm | * ( t l r l r nrM< i W 1 m n l a

I Tactata. 4 II. ( 4 M
* 4M 4M t w ' . i t w taav 1 11 II Kput la *4 i m h

11 *

tttM * **

la < l * 1* 1 *4aa n i M ila a H in u r i M 4 U * tf* lira a


* n
i W v w w a a w to n a t r i. 41 fVrteU rt&>ft*rr aa m a re* *
t i 4*
a eia*. 4> IU aft w u r t w I W A r e h I * lai 41 *1 *
la a t e a a

* * Ik a M a ia * a r k M i* a t * H n x * * a a Jt. " *
m*w * lana nfe**!
a m a ta * rirv u rt a t* laM k*wa> *
* 4 "* ta*a m i m i tmmtmm. % m <*i <
m r t a b n ** *"
r itm tm tA M m * M a la Atta 41 I U w a 4 k *4 w w 14
A r h 1* ! 41 *1 a l
la * l a a
* tMnaaw.. O a n m tM u M H te lin a * 4 4WMar* l a tm #

* vmm in. m a * fan tu* r t a t u i l i

m i Aku^"

m m a f t 'r t h . a * i m lM*nupHa m t o n i *c n nnbia la a * 1


* * ari r" a f l i aM ihm
a far < M i I m * a**
4 ranMi a f> M 4 M m a h m * w l a i m i * 4* f wrM 4M a
* a a i afa* A t t l l t U 41 f i l a l a la M i l a a a

* RMV t n a q u i 4.
a att ta H i a w 4 * 5 1

* ; IV SK4 E l i u a Mi V ia n U t M U
t t u n (tana 4 U M 1 2 , I*, lM 4 f i t

l-tf r o n lilla <li Ib-nato fu un ru lpa m o lla g n t r | r II | rtito


a n fioin a n* l n-pin. til N a p o ll. m i* non al ( m a r I m i ro a tr o <briatve n r ll'r o ta tr d rl I I f i l. X rll'a gia rto n H n p i n r ia \pu lia la a ia to
II IV r r a n tr lo Kran d'-rh rg ron an n n r l l o II '.t* w a .tnoo .M lw n rd .
a Ir mu- arlvapi:- a iM a Ir t r llr non I r r m i rkp l a w r n l j r r la ( r
n l r ron fim ion'
II
papa fr a t la n lo r r a o rra p a to a r M a h ilfr r l o n lio r fr a ro la n
Hb* g il atavano pin v ir l ni. l a Koina ai r i t r t a amaprr la (latn * td
r ila z io o r ; I p a la u i <11 l a t t l I r a n lia a li rra no |<rrridla|l la a d d a tl
r ntrari In t a lo d i d ifr a .* W l m a n o Irl l ! l fa n x to ( t m i i i U t l
ItH a n d lrl in d iv id a i >lrlla hatnla II T ib r*k > , r W <la l aloaih ara
avrvauo a v a lo 1au darta II vrn ln * a IUmiul 1 S r l a a i g i o rana r o m
ara, rfcr p r r d a r ia la l an w a i p i o II pap<a p r n u r a r t o l
g + tr l a t i r Ir mw fu rsr r o n lro la ro p o X a t r lli. r W a l l u K t i a t a ro a
ti uam rntr a la r |utw>i la m i < l r n u p o a tlftr t a * i*l l u a n a p rr la
n oarita d i i|O rt In tra p m a i. na II t a l m t atllltan * d i F l r r l ( o d i
l rM iw al m a n tra n r a orlo- <|ai n rU 'a a ttro a p lra d o tr F ia <lal p ria
i(4 o || l a g l l t u lla la Mabina r r a w a r < p l t t : rtar|||, r k lu a i la
l alutakani. d o r r t lr ra p tlo la rv I I 10 la ftllo r f l l a* ( H t a l p t l l d r l
[**pa, r k r Tarru lar U n ijcn a ru rn U . fa m K ln g ll, p rr r ig a a n lo a lia
* i l l n w u ron | o t o m a ilia r r H r rnw lt i i na l d i p r r *
la K oaia m a tin a a v a ta tta v la II frrta ra lt* II popla, ro a tr dlaar
P i I I aicli in v la tl >11 M ilan o. I n a t a a a g r id o prr o g a i ra p o d i b r
t*aaar r p ita .* l a ttuaaionr r r a n a t i n u a r a l r t m
H a lla A a r d i

Ul I Calciolo 3 in Il 14VH 4*W


giu g n o m a la i Mroperto un co m p lo tto per iiMiultarv itnprovvi*.i
to rn ir C a a lrl K A lia rlo Sul p rin cip io ilei nieae w*gui*nte fu prolbit*
rtin i r t i r jw i'iii' prnr il |mrtn ili a n n i nella citt.* Q u a n d o il l**!*-
rh e d a ll prim avera in poi era udito Acmpre HotTcrente,2 il S I lupi
luti lo il ralalo opprim en te d i Monta |m t nt-nnti nulle u rione a ltu re di
T it o li , Il hrl n w n a oppiaron o li* antichi* a g ita z io n i e nolo a atent
I

m a l o r i d e l la r i t t a

di
rh r

M a m m a , tlw

r i u i r i r v i io a ria tu ld lir e lo r d i n e .

I/ in v ia t

r u n o n t a q tir a ti a v v e n i m e n t i , a g g i u n g e d i teiuei<

M o in a m i n u n g i o r n o n n V r a p e r n i c i li u n o , n o n e a a e n d o |d>:

( a m l M I r g i n r n i a r r g l i M in ia titi n l i d i a

Ito iit

ni c o l

r i g o r e .1

Il
papa n o rim a - per nulla in a ttivo nemm eno d u ra n te quc*t
iw ffflu rw i e v it io in T iv o li. M em ore del pericolo, che unehe d i rrvntt i r * a m ln arviato qu ella ritta dominanti- i pawii. o rd in l
rM<ru*Hntr d i una c itta d e lla ; in |uiri tem po rifo rm il lo ca le con
t r n lo ilei l ram < ani 1 * llr r a q unito e g li tro v tem po anche pe
orrn|iiiionl t m t iiW h e lavorand o in torn o a lla dcM -riiion r d e ll A m *
M o llo a|atni in o li r r in tra p m w ilei Ir rw u m in iti in quei m agnilir.
U ntom i |**r n a llr ta r r il ro rp o e lo aplrito. I/ r m u to unto p ro v a to ili
qa* t i * U s t i r t ilr dio o r tirile aru te dearrlxlon l del C om m en tarli
Il l*lo I l a T r a T iv o li e V illa A d ria n a a, vi leggiam o, ai ten d o n o
p i hrl iig u r t i e a l i a r t i . nei vig n eti rm a-otio alU -rl ili o gn i |iectr
p rrla la a rn tr m elagran i. *n fratti d i una atru ordin aria bont e
inltilriM I n t im o a lla ritta bri linai mi- fo rra tr verd i, n elle q u a li U
|a|< m a l a t i m ir m r al rarallnall p r r ristorare il ano a p lrito . aita
giam ltMi o r anjtna a rd ili fo rm ati d i o lir erbaatr o t t o g li o liv i n i
u ni . f r a a a r n l r p ra to m ila aponda dell* A ttien e, per goderai U
gtorw .Ielle ch iare m ie ftpnaao v m iv a ricercata qu alche v a lle ap
p a rta la . |arnttraa ila a**Jtr a rq n r m orm oranti ({u t fr a II gorgogH*
dei ru w rlli. o tto p U a tr oaahmar. rn i ( i r a i ano in to rn o Ir ro vin e di
a a a rq a rd a tto roaaea. *p ra o il |a|w 'in tra tte n n e eoi c a rd in a li
a ffa ri im|w1anti o r i r t i r am haariatr A T iv o li l*lo I I dim orava

u r i a %
i t a n tv a ti ,w a.
i'*r i *
ai ik-tt . i t e * a i n , tati m a r A r c h i v i a

i M a a u ta l> Il < t k M m i i i m*irv. n a r

a M I > ( N a a b t a i ; i IW t I B I k
t
A a i w i i a - sa M n * a ai*tw i t a
il tiiaiaaa

A rra

la U t a l a t a

f M a t a 41 n I t m a . 4ai 33 i ^ i a m i A r c h i v i l l a t l t l
l a M a a l o t a l M M M m t o lt a .. n~*aii-> a H.*t I a t a
aaaaa rw II -Mal a tar a. . I. I. 4r Maa U 31 D > lan t 1 <t<i M a*a Ma*. a * a tti* laiaaHn team U nate aa * *wmf
Maa* A r c h i a t e 41 l a t a , la a t r a l a i ta la 41 1 a n > fa a*a*t
aaa * la t e 44 teManah 1
t u at r arr. 4 1 I. f . U H a lM r. t e
3 4 k a b lata A t c h l a l Q a a i t f t
Aaiiun r> t
iitaitn gin. M Vau Iti. i * Xaat. ra ^

*** I, Ma --* IH .
H am utM e

a a ltfM tt. 4a t e a a

im m , Hata Hff. te

H n .

^aaa

in IT

P io i l

e Sl*im ooiV> U a l a m i a

S7

! antico co n ven to lei fr a t i M in o ri iiitiiMio in I I : li I* 1 vadrva


iti e il r u m i U il'A n ie n e . * non v era a ltra coaa |>er lu i pi
attraente *.*
I m -w im I . imIo tallii gu e rra mi|Nili-tana. la |n> lello S ta lo pon
io
fu tu rbata lui l'a tte g g ia m ento n atile d i Kigiam on do M a latrata
i -lo <lin|Mita ili K itu in i non M iltanto c la rtgura plii alniatra dell 'l - > a lei p rim o rinaw iniiM ito. ma in g fn r r a li1 uno d el p rin cip i
Iw vrntCToli li cui t iw p o . K -ltro q u an to prode. non li ral
favorito <|IIh fo rtu n a , n w liu a v a in tu tte Ir q u a lit che il M a
4-lll rir h itilc v a in un tira n n o , il |ual<* do veva u nire in w I*
|- |>rieta d e lla vo lp o e l*l lnnt'. In o ltr e S igiam ondo i t a un prtrita r* Itila a rien ia r d e lla rte ri e g li atenao porta, A low tfo e le t
ti alo. Ma <|iifta aolld a cui tu ra u m a n is ti* non ratten n e S igia
lo lai a le rv m ila pi p ro fo n d a a k h itc iO M n o r a ir . Non ha
r fatto, rhi* p u iito a fro n ta to p acan o non abbia coni p ia to o alm eno
< Ma ta to in g ra d o li co m m ette re; nulla era tro p p o a b b o n in e
' per |ara to a a n gu in a rio lib e rtin o , ch r a v r a urclao una spoaa f
I I r avea rip m lla to . e d en tro r fu o ri d e lle p a reti k iw w t ld w
nm Htrva i pi m a lva g i d e litti.* I l w diiaddlo con P io 11 la la va
la pace eh- il |iapa g li aveva im p orto a M a n to a Klglam on do
i p r o ttt iliir im lm r a u ii che il 1 lcein in o recava a llo S ta to ponti
' prr rip rem len d il in d m u m ) 11 qu el te rr ito r io , che a llo r a a veva
*rdutn,* S r i novem bre d el 1460 l*lo I I a v e v a p reg a to il duca di
Uno d i m a m la rg li aoeoond contn> H igiam om lo e in iir it ir a *a
" lin aio l'in tro d u rre un p r a m m r im ir o II fa r in o r w u p r in c ip e / i l
dicem bre fu la n ciata co n tro II In i la rm n n n lca com e m a lfa tto re
M i t i # r III h tarato p r iv o d el ratii d o o iin ii.*

*1 I I

mm tm i | ItaMW. I I 3 ?

'**- a : a a
u h m x v t it . a f h a i a i a x fin i
' 1
Ma
II*. m Sto. sa jitm m n St. *iiim U
Mm , laari la
1 . a * i w w r una. w
ft m a im w . a h m a t
i h e. 17. I w
I. xsr> rnmmd 41 W 0 0 : hw a l Ho
trala <il > |l. I H U M Inr. W <* f t l
rtlaai*- ut. ab

Ma

'***

if^a^aw * salava

Im

a l a i t n ilw B i * M a lliti
4
rtasaw* all n i w a i r n. * J i t in n a i . ju t ia r t ! VI I .
L m n . X V III. I a i t r i la i mtfli 4rtt a rrM .I (a li*

la ri ! * ; I M a* i ' l i i < e a U w m la

<*

U brt I. ('p ilo t o 3

11.. I I

1>K-HW

II
i lr q w U |gHtu) ni fw c befTe di qui-nta pen a e rid rn d o <
m * n d i mal |ll Mruuinnirati |>enliu*ero il (;** p e r il buon ri o *
Ir l i i a t i lr M -rrllritl riigimnondo. in rn i Tum am **im o pacan o av. .*
l n t r * t o ana M a t u r a di tm ro ta n te tiergla jh1 d r lit t o , rr;i*i
i k r prr il |iHMt<> ri*> d c lle rerim o n ie irrlfMiiiMt irh>. W rarron
i-K.' ritorn an .lo t*tut v o lla la nna fr rta n ottu rn a f * e m p ire 1
r k iu itm Ir |>ilr d rll'a rq n a Manta <11 una rh iraa, |>er |oi d iv e r t ir
4 r t l. f r | f r * l r ii tin g rn <li IM'MI 1 I MTIltillIfllti illO tfd u li 11 < |U f
lirattM i 4 rt<rliM. pu rr rh iaran irn te d a llo Mtrano t-ditleio, che gi > |
Mit in|>rutt> i iliits iw m iH i ro l nono* li t ten ip io d el Malateati*
Itn lg n l rto rtrl d r ll'a r t r ron vrn gon o nel din*, ch e la rvatnn
* i. n r d r l la r h t o a i g*ira d i 8 P r a w v r o intruprritu n idio r t i l r d S
rin a a rm tr rlaaalriMitio ha im piraao a i|Ututo i-d illrio un raratt*
tra i), rh- t a in ru n tra rto ron la Mita rriMtiana d ra tln a *lo oe.*
l| irto ra ra tlrrr- r o a re rln d a M iro ilid T r m p i n d r l M a l tn ta
r iir la M |w r ta l i* e t* tr n r ir in t r m o d r lIrdiiU io o rn a to ro n m a g ii
r -n ia r r a m r n t r r t g a l r l/ a n tira n aa ta ro l ra v u llr tto d r l t< *
a j- rti. la vMta a ra rto to a i in rro ria tl. Ir tin ra trr g o tir h e riro n ln
ta ita la la rhk-a p r im lth a . ma Ir a ggiu n te d rl M a la trota offeDdon
m r i r o n * fc lr r iiM > . l a irin o . il Mrntinirnto rrintiano. L orch k rfc
a tto a lto o r n l r*a lw ra n lr fr r| io m a rm o n n g r tta to l i a pro*
*nr, (au ll d i rw lo i in n m lra in <|ualrhr roaa r h r |h>nui rtco rd a r
II rrirtia n rrtm o o II m it o drt m i F n t Ir nnraeroar ia rrixion i un
ola | > rw iii4 en ra p p o rto rrligiiaat, nta la Mua in tr rp r rta *io n r r
aiM-ura dabfcta II troCru d r lla rrlig io n e rrirtla n a . la T r o r r . arinbr
e v ta lo a h rlla p m ia a r llr d rro ra tia n i. In v r r r in o gn i a n z o lo r rotr
aita > iM * r n w i> t|rl|> a lla rto n i al paganroim o i* r o n r p u rr r r n
* . . n , dai q u ali rt r tn frrito . rh r i. U . t t a r Hifcitnondo ilo v n a a rimi-rr | g r o il ta tr la r i drl|rd illria , g li d ri da v m r m r r in q u rl tro
p i * H a lle h o la o rtro tr. a r llr r o m ir i. n egli a rrh l. n r llr v o ltr, da|
p r r ta tto rt a m a n o ia lr e r r ta tr in ain n r Ir d n r l r t t r r * d r tl a l W * '
I i p u lla e K ll|tW M lok. ro ta r pu rr i blaaoni r rtnldrtni d r i SU
trota.
l * r U i < a l d iv ia in a n o a p r r ta u im tr il r a a t n it t o r r > '
II t ila * , I A p o lla d i K iatin i
N r lla m p | irlla d i H. U rr o la m o * '

Vk o

iii

tai *.
~ rortiu O H U M o l t n i | n C. *
* * * m i.
* * 1 * ** **' *ann. *rr ilO m ir,

*
..

- .

' r -**

. " ****** '

*H Mitnint* p**m
> !&. M K

-VI n - . . * -

H V S T . t Z . T
Taun tm

t*a, 5K

* '

i r

r r --* *

L~
.

afmaMi

riirti

1*.. I I *

S l*t.n .o .k . l U U l n M

iu i lilil* l'O lin ip o p a ga n o : D ian a. Mari*. M ercu rio. Kiiturm ,


la W u f r r aventitu -h- * lal m i n > ! ' I I m rcu f go li Kigta n o w lo inimtra un r g n o rria tia n o i poco ro ta r il m a gn ifico man
*4ro irIIn ana la o lta . che ri|Mm aopra
r lr fa n li. rin a rg n a l*i
M alalrata L ia rrU lo n - II |U-I> m onum ento r r r t t o m rntnr rra
ita-ora in r it a |tn>lla lontia. la a<l -a il tltol li Ih rm . la / h rin a /
1 1 'ttrr I m >i la . p rim a li llv rn ta r c n io g lir Irl lira n n o . era t a la aun
maul Ii | ia m r h ir u llu re m pu lin n w tra rr ra- ta o illu o lra
>ni di nn |xwma rumor- li K igiam on lo "I l o t t * , s
In vcritA una rhi*aa. in m i |>aganraimo (mina Ano a ta l
( i i , u ieritava in n -rtu pial nalo il liiaaim li l io I I . II <|ualr
i ui t'o n iu irn ta rii |-UKa. r h r il Kan F n i u m n i li Itiin in i a-mlra
|H un tem p lo IH paguni ch r una r h i n lewtnaia al cu lto d*l
IH o le r latn ni.*

II
inra li M ila n o non a p p m v a v a p r r n u lla r in lr a p n m i II l*lo i l
v n tm M a la lco la ToIm m Io e g l l ch e lu I r Ir fo rx r fa a w m im p lega ! fila gu erra na|ol-tana.' na il papa non a nr laari lla to g llr r r *
aantWi ro n tru il lira n n o .VHKi uom ini M o il m m am ln IH I'a rc ltc ~irvo i]i l'o r a r tn , Hariolnm<-*> V it H k a r k L II - In gllu I !* 1 g li *a-rn i n rm iri in-ontninn> a N 'ilatrr iw lla M arra. Klgim<*nlo
Oilatilic n m ip m nn o r a fu rc n tr a r a h a ragli r a m p M a m fn lr I V
* i r i l p o n li rio .*
I
\ > r t ia n l g lu ltila n u to IrlIV a lto lella latta glia r i g im a ru n o
W la rircoatanaa per fa ra l larc in |rgno la Higlaaion! M u ir M a r
n a o ; ma il |a|a Im i 'i ro n tru ana p r o ln t a II llargn o M a Mi
.tmria r r a li an|ulatarr "olA pian pia n o un t e r r it o r io litoral*
*M >roAttanl lella lianirvlia. l* k r in in o r II p rin cip e li T a ra n to
a>aulan>no a Higjiuon<lo un a i r r o r w li 16000 In cal.*
71 l 4 t a r l , rr.. T u un* * . 21* 317
' Tr l M > m a i r
ij ri a r * r I m rt|r 4 m n M
im k m II
n r f ia i||&, r 4|
i j t j i |t n a m a m la [ 4at* 4 * l l1 i t
* I m k M a la tal l l a lw t amm mmm* F a *U *a <U M ir a n
* M a M M M I * K M t M r rW M
a r - HHIM
n
'* * * la*ta t. arfar m u il
< 4 f N m
IWftta l* B

* h i II r r i t i.
** la n w rte n u a , la r M l.. i 3 m I i ial R l f c l l a l a r a
Ift fc r a a la a a M frMHH u a a m i l !*i a * rl* la H O m * 41
r
a I I h W t aama >aaa 31 ~ r f I W i r r k l t l * O t a i a i a
** V t t U i t
** II I W I l l
7 I M r C<^t l<NM p r l r l rr
* * * ' - M -m w m T i I t a t M i r . * , n I I I a
K t k l l l a aba
I K I ai l a II a w
Tk *i 3 l a B ru r* I. V * la lata U ral
* * <*** i * 1 * v n t o n h a n <M & N>ts < A r r h l * l Oa a * * a M a a U i a l * pw la * rtuaara 4H la a ia w n . a 4 Hrl i i lar.
1 H a la r a
* * * * ni i * i *

* > fla l
* T

r a l * a r a l t a r l a 41 H . l . a a
II la M a

v M M d ; A^f a a , A r r h i * !

lu M M it

MB a A

C : R > i* u * IM I. a

tan

n>

II
a

M ; Ib n tM n

Ubi I Ca|*>*> X. Il Il II'AIKH


l to I I r i m o m o lt o s p a v e n t a t o |*-r la s r n n l i t t n s u b i t a d a l l e <u
n ld a tiv lu '

M t l w l u t r . m a n o n ni p e n i* li

al legato M i a

lii u n i
(. m i

M a rm

w rilc l

N a | * lr in r

mitrava

coraggio;

o r d ii

Il r a r r o g l i e r e d ila t i la k ii |>arte e p u
O m i n i .1

N c U u c im I ) d r l

n o n alie n * d a l c o n c e d e r * u n

1 !*I

il

||

u n ii tiz io

al

p e ri

r illu n i a t t e n t a r l o

I j i sitnaaionr Il P io I I era a llo ra m olto d iff ic ile : le flnam


rra n o ra a u iitr. I* tm pji- rra n o apprnu su fficien ti |***r o|>porT* r>
il.-nid a H liU w u m lti: 11 lura Il M ilan o giaeevu g ra vem e n te an
la to r il | r t lb i frane**- a lla aua -urte faceva li tu tto por rom| !
la I r g ron Napoli. Ani h.* il pa|ia 'om in ri o ra a form ular* *M
b lrr in )u rto M a i : n w r im psihllc (*h'*ycli potcaac tollera r'
piQ a lungo ir marrele e Ir nmlrati- che g li ven iva n o o g n i g io rn o di
rr li F ra n ia . d a lla maesH.r |urt*- d ri p rela ti rm in r n ti da q # *
tatta la C a r ta , a tro p p i p erico li a v v i -gli r|MMtta la C h iesa |
raumt d i F in ta n te , 1 m i a tte r g a r li ai m o ltip lic a v a n o rnr l<
Ira tr d r ir t d r a ; |trrr* r w i tn rglio aa|rttare da n eu tra li leait*
irlla lotta, ru ra rr g lin t r r r ~ i tirilo S ta to Irlla c h ie s a e impircac
il d r n a r (( la g u r r t contro i Turchi.3 Ma anehe in |Ueato cn
Itro ommopuIo l'nuKiaru *frui rimase fe n u o : col m atrim on
di soo a ip t r A n to n io ran Maria, fig lia n atu rale li F e rra n te , a
t r a l arila anrwawla meta U autunno. Pio I I venne d i n u o to *
trin a m i pik ftrtra a m lr I r f a l o d ia rasa l'A ra go n a . A n to n io , r^*
gi portata II titolo d i d o ra li Hi- , fu ora c ir r a t o a n rb r a l gr*!
d i giadtrv a a p r tw i d r l regni, r nom inato dura li A malti *
X r l a r i u d rlI anno s r g u m tr 114^> giunsi, in Rom a una spi
d b ia a m h ~ iata d rl n o rr francnar L u igi X I e ten t a n te r a a *
t o lt a la t te le r ie oad e gu adagn are 11 jwipa a lla au sa d e g li A a

. v>a a a**,,. a.*.an i;a i tw m a** Art a t r i : Vani


>>

l.-Sr*sasa ViX 1 maa.aSt M m

M S a

N b jw

II < .

aOa | w m 41 IV. Il n .l n . Uste !-'1

rb w a au .

n w

M M l t Itete** I M t r* . i n a
<*** Vaavao a* . (a a i* r t a Im . t IH A r c h i * ' *
a * r a t * a 1 1 i n K a a t > a iMiaa* a l'a it a i m la sa** < a
t l * la 41 s i a l a N I I a aia t * t U U ^ i 4MT a li <a fa * *
\ ratei a u t . r n w o a i i n r t a * * t r V A r r k l t l u r a l a l
ttaa ili. A . K M , * tf i

* * Inatte V t n t e a 4

L a |m*' a t 5*1

trefclrl aegte r * *

11 U r i
*
ta l t a s i
I * m w M l a i m f a t t a t i < s a a a rt *
*<a**r*> tetwa <te a m t e a p n ( a n s i Im e tM T A r r k i * I 41 a *
la N l l a a ; a aa M W Wwa n s n a i a l . a l l a rke 4 la il 1 *

* r * a aatte
* taal m N a a u Il m la i t v II a MMn*a *
M te n a ai amra* a t a a m s a u n M iiteaa Ha sai tW > t*
4>na l U l a l t i tt t * k a a l a f e a a

Un tirila fatTvada upulrtuui

il U opo l i r w r ten ten n a re l 'i o 11 ni d rcla r tu tta* in a rim a n er


frr jK) a lla lega con F e r r a n te . 1
I. Vaiate del m edeaim o anno a rre c Una Imeni* la d ed a lo n e tirila
nn i M nel regn o na|Milt*tam te rrib ilm e n te devaataU.* I l IS ago
al- I l i . Ferranti- e A ltim and ru H forxa rip o rta ro n o |in-aa> T r o ja
i-t ("tu piet v it t o r ia mi P ic c in in o e (io v a n n i d i C a la b ria .* Im
iiata t-oiiNeguenza ne fa la |wce fr a il p rin cip e d i T a ra n to e
Ferrante. C on ct in q u e lla ro v i nona lo tta era p rop ria m en te Inter o la la dcciirionc.
Ora, com e va g i q u i n ota to a n ticip an d o , g li a vven im en ti ni
. irono con una certa ra p id it . N e ll'a u tu n n o tlel arguente anno
i l l M j P icc in in o d ie tr o ric co cotnpcnan paaa a i a rrv ig i ilei vin ci
*
At|uila. che ti n dal 1 IM I a lia v a la ban diera a n gioin a . capi
analm ente ni am -*- anche M a n a n o , du ca d i Henna e princi|te
<4i Iti-auno * l/ in fe lic v G io va n n i d i C a la b ria fu g g i ad In d ila nel
Uriubre ilei 1 UKi. A lla m et ili o tto b re il papa pot rn biuman- le

truppe d a X a p o lL * Q u a n d o nel mene ta-guente m ori il p rin cip e


Hi Taranto. F e rra n te ni p rm e i mini tenori e i suoi fen ili.* Adt-w u era

r.

rap i

' t i l la B lu . a H . la 4 W m i W M > M a r u t*
r i tuta
*'* w O m I . le tiv o iu . Il |S a>a<xv> I W da R m i atta M i W n a
** l l a 4| a l a t o l a M i r a * . Ilia ia albica t n la |a<* a * n W w
*<+mm rriato* m r t r . l t a aaa M irra rt 3 a a b IM C II U
'* * (a fa e r t i t e m a m i* |* tiiU i a la tti I a aaaIII M ia < U t * 41
* * * ahr. m M b m a U | i aa H n a nrt 41 t* O t n a l . Il< a
14 ! **afe lu e A r c h i v i a 41 M i a i * l a N l o a a .
*k in. m a rn a r? I a 11 1 II. n a m t a i S<7 a. C%nm*e Km
V*1
>aa ' u n M km i 'w h u l i : i w iw i H I I la t a
* I. sta; II. W
\ i t i u m X X I S S U do IV i li alaWiai ~
I
fe ra : t a iM l C da I m a al ara a la M i aam 4 la
***'4 **a m la H tt M I Ib al 4ana (Jfcaaaal a al a a Jae* > A r r k 1 l o
* M a i o | a t r a .
" " r t b W lt (a lia li* '. H o w a daaaiai alla rlritom* <tt P M a la o
* >i"*aaa. , U la ro4ab*r 4 ! m M ia a l iM t t a * 4a T I -41 1 a a X . I N I
i M *I ,
t t l| a a l a M ia rto a rf U a a w 41 I b n u et*
t '
4 li 4o I V t i l a lo llo ila T I4 I 5 *!aa ' I M I . A r r k l t U 41
** l a m a a o la M irra 41 I V I I M M t . a . I T. A r r t u l .
' a i l a t t a Apatia . Votar u t . i n a .; aaw w in r l. iw . Jr*.
**'* XXII lC o I * M t l M IO ta 0 k- IM I : v. Af> k U W A r c h i
'* l f * l M a i I t l r U
* A tta rd a i di XV w > aar M SI OKI Ita bei I 13. A r r l l t l a 41 N l a l *
'
* t U n i a* ta M iai a* II. M
11 n r i M l imamm M l i n
M a a rtrMaaa* M > tra rv* i i a ilM . hi aaa * M irra * 4 U d la M
, t * h lv l * U a a t a i a la M a a ia va .
* b a la t o al Nhaan dotta ao'O tr M i rtaa%a 41 Taraaa* tono a t f l
*
Vao I I I . r i h l a xrtaawato la dola 4 4 * a a M | W T
.*'***'* * M 4k V fM 4M IH # I l| l| . \a * ~ U u n M a o < rrwda# la
"* " * * a.'aa, a Mona d o t- da \aa4t la a t o n i e ! * B aaHNra M a I M
lotaoifa ( A r c h i v i a 41 N I a l a l a e i a a a i : J 4o A r M b la aaa * r

iJtw I

a. I*v. Il 1-WM-IM4.

blrflUla |iUi4i Mfierania per la rami dAngi eil due* il*.,


ni nell |>rtm*er Iriranmi I4i4 f ritorno in Provenza.'
Kn r i * rtn m U lo , ebe A n to n i IM ccolom ini era n tto in v e * : >
1 ( erranti ilei du cati d i Hemw e A m a lfi ili rkOnOttPMWa dei tt-r
Ig l. ebr IM g li a e a preatatl n ella lo tta r o a t r o l i A u g i* . T i r v i ci non ta u ri a ll'a r id it d i r*gio del ne|Mte. f o n l'a lm o
Irl im a u so** p roietto re, ebe a p p re is a v a la gra n d e levoaioi- i
N n ln tio e r * la <biea.* e g li nel 1 tw* ginn*- ad ottener* anch

M i a r o t t i d i l rlttiwt
ijo r v t anmre w-nenienle T e m i i p a ten ti oottUtnlare una d *
rrk tr ilrl |>ntiA*ato d i l'io I I . la <|iiale ai m anifeitta lr| ;*
y w o iH t r r al Antonio, la Morella del |a|a Lttttdoatla p u a u
a N anni T<nderWal a e a ancora tre tig li: A n d re a , G ia c o I r * w > w . . | <|tir prim i ric rre ttett da P io I I a len ili p ic c o li f* it(*>mo In ptft anebe M on trm arrian o : Fran ceaco fu e r ra to
llnale nel m a r * *lrl I tini A lla m edesim a d ig n it fu la a a l*!*
N lr ro l Korir|fu rrri, p a rrn ie del pa|w |er |arte d i M adre. '
nnuirtii tr a o r d in a r t d i pareli ti nenml fu im p ieg a to n elle p t * !'*
ta r e dell H tato Iella l 'k u m i'
tjnnrta p referen za *4 eatebdca ai He netti in gen ere, gia>
l*W
4 te la ta d e g li l r m ) l e t i e |aro ir u r i R om an i e era <
fM lu a a lo n w r*.rr a d d irittu ra fa n a tico a lla u a |>atria,4 d i m i ^
A rrnr itto r i * tanta rofclettta le etdline m ollem en te o n d e g g ia . i
| ttrtl e l vig n e ti l a n i
n a ltro luogo e g li a b ita va pi voi*
tire* rbe n ella w d lta d ia e ram pm itre d i om igu au o e in Hiena 4
n a a M tn r e a lle to r ri a e r ia t e Im e anche o g g i ta n te r w r k n
n io U tw i N e lla M M M m d ella ra tted ra le d i qu rata m agnifica citta

tt It n>mm (* <krtt M I

\ >* ttt. m
U m m i 3*1

Atefcltl*

Ma HA a > ~ **i <m trta*ar **'

|vr I Mdl Ori atta**

*-<a *> tara m u t i * t. a <iu r i i *e*"

sa * a* m**M- * rv II , Hw>.tea U
aru K i m i mmm "
t tt " Mi* * tt>a a n art CM I. 1 *j, t sa atte # l * " #
tee a * i r t a i T a r i
IH <*> r*n M t uaai| li, mm
i W u i I. M i i ' a w i Mm m * H > I. W ( M i i M 38* T i * ita !> ** Mrm Mw m , M i a i M i. I a V a a III. IT* tttt. ^
m m i m a * n m a a i a * * n . r a . * ^ n m
,m*

v.

roti* ih s it tu* mw in t. it to M < n ~> . ir. a* *

ma rw faia a<ai de 4 Mal* 3m. il araaa* ^


* a l>'awii* * I r t ILunji a i art Cm4. rt* . t a * * * *
laik IM Arkl<U ! r*aitfteia t na ranti'**
iv II i a i >
* Me* *a < a m iaa -- - i * * * * * ia* er
a *
i*aHM tW a a i Archi*! ai m u la #l*
I*. l w M
n

*< r>.'

<

m Mtet.. M a d V h U i n

S ro m i

Ila

C o rte

K lrU iu o a d

U tU M U

(Kt

*- > l'a rte ha im n io rta lu to i tr a tti p r in r p a li <M la min memo


ral'. vita nei g ra n d i utTrew-hi a to riri IH P in tu ric c h io 1
Tra I fa m ig lia ti 1>l papu ai tro va n o <|uam eacluaivam ente IH
** *1 e fra q u in ti <|tia*i <*! imi vam en te d e i P ic ro lo m in i >. Mug
(
'ino era A liw iu n d r d e' M ir a h a lliP ic r o lo m in i. dal 14*MI un
rhr prefetto d i Fra acati. I con fid en ti v e ri d el |ui|>a eran o Ia cop o
\>
m ali, c a rd in a le dal 14>0. e (Ir e g o r io frolli, tg lio d i aua ia
Kir" .Ionica.* A lm e n o p er P io non a rric c h iv a i n epoti a pane d e llo
t pontificio e ta le rinervntezxa e g li m ootrA anche d op o la vittoci t I Mulut.-wt '
U t m eni a ra era |iioml>ala aa H igiam ondo M alateirta nel mede
si.. t-mpo. in cui prvaan T r o ja ai d ec i aero le ararti d i t'aaa A tig i '
*-! prim avera d e ll'a n n o 14:; P io I I aveva ch iaram en te mani
la aua in ten sion e d i p u n ire eaem plarm ente q ara to tira n n o
la <1 te punti d i Kom a fu a llo r a b ru ciata la aua effige p a rla n te H! *' rtta ila P a o lo K om an o e n t a n t e queata i* r r i* k n r : f (ja e a tt e
'
mondo Malata-ala. re d e l tra d ito ri, nem ico d i lk e d e g li uo
m i condannato al r o g o jm t arn te n ia d el Narro C o lle g io .* I l
tiranno vo lle ven d ica m i d e ll'ia r rialone, mi Ila q u a le la t t i oon vrn i
rulla penna e in p a ri tem p o d ifen d era i c o lla apoda fino a ll'u l
V a atto Il tn a rid 4H n rtilR U > rtta 41 I V II. wgattl
iwMfc <M nnUnal | raar*r l l nrrt lai tr a 1 * 0 1 0 W >U

m
'**
'*"

e ra * lliM n it a r p4* rlaartta W M rh r am |


Maa 41 <pa4 t
* 4 I rtam rtM iria ro lo M alia* t M iia ihaa l 41 4 ^1 * 41 M a r
Q
li? , r u r a l i I* a ; Bracaaawai. I t i e w
R i a:

'* * IV. 30 m .: n a ia .
e una

W rwarwrat ta M
m
m M
orti

tar. <41. N u m . Htmrim SA l ; i n t o a f ln h i > i l i H I W b Coa


" ' 'a M r tom i**. N n M M i la ( la r i 4 4 M
X IX fa i*ar a k a a
IH a H pt* m f t r t l n w l Qaaat aar*aa 1 a i aaa ha
a la r JUraa* l* 4 l> M M
4 t 4a R a u h n v u n a m art
jW. M*aa IO TI la tu lliani 4rt aBi * rii ' 4 a H e
* * " . tt**4 8 d a r a a a r a t a r l c l a a t * d a l 4 M raa & t* 0 1 4 )
4
r v . || ora4 fi Ir t a ta H ia a al m
aarta la | 1 rata I
'**].*** * ,'v> f < 4 ^ aw ir t l l 41 M a * . Ir a rti la tal aaa i* 4 e a a > 4 r a
7*'
U rn a aaad i r u a a n rm Mi: . v n a * a. a, e il
ru *1 Uh 4rtla t aw lliiaa r t w a r t alla la a 41 aaapra raaat *8* Qal a
*** * IWatae al aafc>1aai i 41 m a n a li a K m t

weraam. , vrn ua

* ***
rm m m m i l a i laa T w im 3
T a rta n JMI C o w a <7U| pam*
^**w w w ' aaa m*> a rV a u M 11*1 II n w ira rt* In a a aaM I !''<
(
JM I , i r t t M a <U n U m ~ a 4H JS e ro IM 2 A r r f c l !
l a M a a l a t a l rmmm pmrr aaa ** M H i 4 4 r t M I < a a a a
' * * * ' M 4 Maroartm a nM>aa 4 4
| r B ea i n I * * * .. f j (6.
.
* 4HW M a t M
l a ita
l l MrW fa
fwr*
a > m a al M la td M b 4 a i u M
---------- . . . I a a a alila i .. ......... 41 H a ara' Me* n e
^
* M a * n a r K m * 41 T U I I 4 4 * 4 M * 11*1 A r c h i v i 41
^ ^ J a

Ma l a a a a :

An i al

IMI a m a

W * ; * h a n u a 1*

*a

Ut* I rantolo a. Pio II 1IAK-14M4


tlm * e>ria d i angue,
m tm m * ifli al tura <li M ila n o i a
bri m o rir (a t t a la r lta onora ! 1
Il
12 aifoato H A .* F ed erig o Il T ritin o d ied e al M ulatrNta nn
g ra v r con ftta pnum. Stnignglia, che punti fu c o n trrtto a ripar ?*
in A p o l l a 1 F g ll aveva In tcn iion e d i rnrrar> a iu to p n n G l o ni
Il C alabria e U |*HnH|r Il T a ra n to, ma la lo ro p o le n ta era at <u
p ro p rio a llo ra tla rra la piroao T r o ja e Klglam ondo non tr o v pia
( H a a n *i .IrU V a rrtito angioino. 1*1(1 a coru ggiato d i <|naml>'

n at, r o r t o r o a Rim i ni m. I.'u n ira u aperunxa era Vrn


r k r l p rt l'aaklletro aveva MMii n u t .-g irta m e n te 1 M a la t a
< r qarata repubblica ni mine a n n llir lU n 1 II papa con le t t e
*
l e * l l *>f*r otten ere una | r r pi favorevoli* eh* foaae |
|rr II r t M I r , al qua Ir p rr via egreti*Mm a (a i'rv a perven ire
* **ri *11 Im a m * la ta n to F e ilcrtg . rh e II M a la tin U cerc Im i
*
l'in d orre a roBprr fede al papa.* proargu iva en ergica m en te 11 <*
trio n fo . Il ja a lr e vinari pi tan to fa cile in q u an to che I aal
lei II a latrata nulla fe re ro la dtfraa ilr ll'o illa to tiran n o. U n ln< e
ven to d ip lo m a tico la fa vo re ili H igiam on d non a p p ro d t>l al- a
r is a lta to p io I I M a a lfr ( II ano ferm o propm dto d i ann len ttari d ra p o ta *
N e ll a n a vegnente 1463 col ven ire d e lla buona sta gion e I
irrig o ro m in rl 41 a a o vo la lo tta co n tro il rib e lle , la c a i H a a t
d l v m t m >pre p
iotriirte II fr a te llo pi gio va n e d i Hlgiam or
Ih ittrn lo t, rtaanctA ad o gn i a)>erania di un cam b iam en to d i f
t a a a e per 4M Q d a n t i r a d e t e T e r v la a V eneala, che p oco p i *
ecaai lia p a d ro a ita anche d i Ravenna.*

ta U M W I . b u m W hm .,, 1, rr
r t ( l l t l * I l a i * Mi taaa.
T *

r \ L . rr r r
'

TL.
'

"?

^ r * "**** * * * u

T m t* i M

*'**" ******

"*

**

*"*

mmm *****

* / * *

h u m

30

yu t

t r H n v r

**

rt

* * * * * M t . .*.*%.

**
'

m * nn a u *

r i,..
r ,t

m ,

* ** Mr** * * T * * * *

la AM> a
aw >

*-

la * *

r it t o a ri #'

* " * aaW * | M t d M a

v m m tu . Ma ila
* - *
i ti. t

?*a*aia

, * a r

.la m i!!

**

,W. .<* *~

A r c h i v i a 41

A r c h i v i * 4 t a i a i a
41 S i a l a l a r

****
* mlisnaa & a*ae rioaiiu *t nomato 3
ir
% r * h l l * 4 t t a l * a n . i , r to ..____ _ T T '
* - * * W . tt*A un M a M

IVMM
m
a t1*
a aw>n i* * n a* *
a XXI.
41 tHatj
"T* *
*" *
* l. e
t tI A
A rrcrhl ilvt ila. 41

ir
il

* urt *A r*a m
*** *
e la I I "

1 * * *a

WS

l'u U ia M u o o d i S IU u **w V . S U I11M

I>al c iu c ilo la lo tta n -o l^ e v iv i p rin cip a lm en te in to rn o a lla forti*


r * ,n . rb r F e d e rig o rtrin p e v a d'aaard io d a lla p a rte d i terra . m entre
il r. di ita Ir F o rti*gu erri a tte n d e va a bloccarla d a lla parti* d el m a re.'
a primi di agnato le n avi p o n tiflc ie gu a d a gn a ron o una v itto r ia
. II. !! Malati-Hta. ma a llo r a -reo co m p a rire dm* imperla*
gaW* r iH iia iif, chi*. lib e r a ti i b a tte lli d el M a la fit ta , rie a rc ia ro n o
ni (.mente la flo tta p o n tific ia verno A n con a a.2 N em m eno in ar*r lo Venezia (badati* d a l m an dare o r ro n d a lla r i t U aaardiaUi,
t i (.eri H i aettem lin* ca d d e tin alm eiite in m ano dei pontefici.
'
r* anche H in ig a g lia ai a r r e - .* Ilo p o d i che 1Vaerei to pontif
m arci a lla v o lta li Hi ni ini, d o ve H igiam ondo com pletam en te
fe ato a tten deva la aua a orte 1.
Kolo a lT in te n e n t o d i V*n**ia. a lla qu ale ai u niron o F lr e n w e
M 4 w, (In veite il tira n n o ae il |ui|ta p ii acrord il |m iono. ma
a ^ .odiii<ni coal dnn*. che flaccaron o dcfln ltivam *n tr la m a po4 In con tracca m b io V e n iiia to la r l'a w d io a T r ifa le . d o te
1' * n ta to vew o vo . A M igiam ondo, che d o v e tte a b iu ra re la ua
a, non rim aae che la c i t t * d i H im in i con nn t e r r it o r io d i fin 1 ' m iglia a ll'in to r n o ; a m io fr a t e llo nn te r r it o r io eg u a le in torn o
* ' <"wna. h n tra m h i ai o b b lig a ro n o a p a ga re un trib u to annuo
1; Heile a p o a to lica : m o r e n d o a r t iu ered i il lo ro d o m in io do veva
______________________________________
4 " o l i e r * a lla <*hieaa.4

*r
T y f.

l l t 4.*mns l'iu a n t . !
<N f i mel l j l marmi i *
pr*f t a* 4i (iin m m ( ' i n t u o t T 4. Faa | k
! IT T n n 3*7 n a pmt* la
a A* ria *

*"*

v in t a *

7 * ! .. i e

A rch ili l

l a i la

M i l a a*.

0 Ttaaiat 3K| Paan raf4toA U U t l i a M .

12

a la w i * w

wria a i Ol
O u N Ii
T a t i <* i a i date a m w s . a
ST i iM la A r c h i v i * 41 X I ta

** * I , lw bciirt>ti m
* * l * u l la M i v <M le d e rla
a I r *f<+m M S t t
*>1 4 * tr>..*t r ia | l | h l l l r r i l a t * * l l l
Rm *4
'M iilla l H fa w a i la aa f w i mmHmm Oaa H I a m r 4 l F a at
"

llW

>1 ' I r w * '

> !

I O * I M M I I . H Il < *

in .

'** **aua*lia a
( m u i
n h n * a m | 4 k U * H a
^
* * < * - *
w ra a palai w b la a 4* X ft, r M i
** * * * t a h a a a la w ria m ia a r r 4 Waalo r J
**** *Q*
A r c h i v i * a i a t a l a M a a* t a I V 11 *
"
Wan a tila m i M aata t a mm a*fa A M aala: v. t.
,
** -** a h a . 4a ll aa* a ilfc a ir la B A r c h i v i * 41 t a l * l a
' a i
' **

HI.

in

Hi asari

I *

b raa n

tam w.

P.

aal

C, "'***-* * r? " a la h<w 41 aitfiM a l


ti
( X i n i . **nr. al*
Z~ *
*
MK. *t. M a ** V . 41 ohm 4* (Vcerti * A*
** * 1
* ^
* rw 4r m
OH
Itti
A r c h i v i * 41 l a i * l a Mt
* i v a * , 4 1 t'rMM fa htr a i a i rVi 1ai 11
v i m a IH. M a c
- T w**n a a V a lac. * m
1 * " ** W r m T lata a i n

m t*u*i l M

ga m a M ai** m a rtr < la tal rt


IW
A r c h i v i a 41 H a i * l a r i r c a a c :

XMrnm I. ( * '< * > X P I I I I4M -14M .

In tal nnl> Il pi I f a n l o li lu tti i dcnpotf Ie lle r itta ita li,


a rk r per 2Q anni n ta to lo p a v e n to d i m o lti p rin c ip i e pa|>
oc'* hu b ri te davan ti al p n r ile o Pio. A lla line crn felic em en te *
dato nn ( n m l r fu tir o lo |wr li S ta to Iella f hieaa. M en tre In rj *
a n r im l > * l i n li la m i, n ell'in ta te del I4IIH, I*io l i a vevo int
prrw i nnW nrw kw w* nei monti A liatiti, ila lui d ea critta con !
giuitu nel * 4 1 ' i i m m r I r qm-wtu circ o o ta n ia i appren d e n>
Il dot lo | itr ftr r paaoamb innanzi a g ii a n tich i m onum enti dr *
via A p p la t r a i w e r a A lbano dove fci-e via ita al ca rd in a le h
ram po nella * a v illa e o n u rT II gia rtlin o x o o lo g iro d i q u el pr
r ip r Iella I*bb*n. An-b- nei r o lli A lb a n i nono le an tich e rovi
rt>r d i preferenaa la Interv-mano : tu tta via lo raplocon o e m p ie |
h r lln ii- Iella natura (arale. Il la go d 'A llu m o itu u to in minio t
ra ietHMuni'nt< deliriamo r { rla lm e n te il la g o d i Xetni. !>
" i t t i , lire e g li nel f*m atra fa ri, rh e n d m a n o una v a lle profonri|>nlnr>nn rmr nn t e r e r i a t a l l o l'im m a gin e li ch i le guatI * ilir n w fta gin ni la * o r> la t ta nn boaro; pi lu ngi n in nili
lei d iru p i. ma ta n to I Inumili plan i eotne i d iru p i miun ri|
tino a lla im m it d i altieri fr u t t ife r i: vi nono rartu itni. noci. p *
e u r in i. u llii Il nati ro lle r! ombrets^lanli e p ra tic e lli v e n ie * * *
la a r re IM U a l atde ru ta ingom bri d i (d n e t i; n u lla du ran te *
r a ld a Ia s io n e pu Ir am i d |10 am eno d i queatl a cn tlcn c
l r t i d i fo glia m e, la tti a p | ata per I |ioeti ; in neaaun a lt r o In. -
I*tra 1 e g lla r ri an'an im a lu etica . < rim ane Inaenalblle qui. d*>
r i | lH > k r (r o t a r e l'a b ita rio n e Ielle Mime e d e lle N in fe o, e
q u a k o a d i e r o a r ile fa v o le d e * li antichi, il boaro d i P ia n
!* pwptJariooe aM nlva da e a i p a rte d i q u elle m ontagne. m olti *
le la crim e a g li orrfci. |er la ( l o i a d i vedere il r ic a r io d i <r i* '
t t r e m o lio felice d i ew*r padrone d i (a le c o n in o la . l*lo I I <
a m b e la rtaw* d i M onte C a v o a g a l . ro ri ra rvo n la n o I fo r n a i'*
fa r d i l*b I I . Il pooM fere ripoaa'i un po' d i tem p o coi c a rd in a li,
hi T e r r a r i* * n o a capo U n a r o e g li m irarti col mio guarvb t a t i*
la n a i a m a riltim a d e llo S ta to pon liA cio Hi ved evan o I m onti di
'iritavm -ebtn. d o ve In n a r i T o lfa . b a ia , il corao lei T ev e re , A n W
Nritanoy. Il pnpm ontoria t 'i r e e a v v o lto da leggen de, l'iiada d i I W *
lin aim en te T r r m r i a a V l r i n M m l ri porgevan o i la gh i d i A l l e d i Verni e l fr e m e * * amene praterie, b w c h i e rewpngli.
pm b* la ' W * v b ilm e a t e la g ia * r e fioren te o vu n q u e f h U r
m ente r i o ffr iv a n llo gu a rd o Uom a r In o ltre il H ora tle. le r i * ^
d e ll*A p p e a a in o la c r im a li per neve, P alom baro. T iv o li. P n le o lrin *
le ro vin e d i T a a rn lo . l ' t w n i i e M a rin o a .1
rw ti

m u t

cn Rum

mi * l i n w o m Y i r i *

4.

la ribellione all'autorit pontificia in (rancia t in Germania.

Ir

i in d iz io n i politiw M -ccleaiaatich e d e lla F ra n cia


W U < ler
mania p rocu raron o a 1*1 I I preoccu pazion i * w w m * 0 o ri
^
a gita zion i Iella aua p a tria . U in d ifferen za r o lla q u ale i ^
m aggiori n azion i d d l a c r ia tia n il rom p o r ia va n ri Hi frim tc a l
tiri pa|>a l u n gu erra ro m a n e c o n tro glla U rd eU , era un
cr i r in d izio d e lla d ecad en te influ*-nra d e lla l'klena. M a eoa* di
O ! lunga pi il p r r m ln M era, ohe in en tra m b i I regn i al face
-> validam ente a m tir e d e lle tendenze, le q u a li, a p p o g g i a n d o
al fatar d o ttrin e r a lla a ovra n it d el r o n d i l i p u b b lic a le a * 'd a n za
* I lari I r , re m a v a n o d i d ia tru g g ere la co a tito zio n e mona n b i r
* la C*liiena.Nella pien a coacicuza d e lla ra a a lla d ig n it aacerdo*a
P io I I ri op|NMe a tu tti I l e n t a l h i d i q w ^ o g e n e r e ; Il ano
***. la raa ferm ezza nel d i f etnie re l a u to rit e i d ir it t i Inaliena**! della Mede a p o stolica co n tro g li a ra a ltl d e l p a r tito c o n c ilia re c
*ai a lia t a d e lla Cbiexa. m e rita n o una iop p ia con riderazion e,
lo rigu ardo a lle d i S iri diari m e eirroatanZe d el tempo.
J

l*ae deeennii erano paarali lacch la Francia raa la fori letta


K*a.teatira arnione di lionrgr (7 taglio 113*1 aveva aimnto una
"***mte mezzo riama lira. Ijp lertrioni formatale in meczo alle
di quel tetnpo venivano a atrappare al pontefice qaari
"**l influenza ral conferimento delle raiiHtr rerM irbe nel
**4a regno della Francia e a privare la Caria della maggior
**t delle rendite ricavale Ano allora di l: ma poich, oltre a
ripetevano I decreti della an rin lU dei concili, n w minar
'-no direttamente la coatiluzione awmarebira. ri Criato nan
"a dato alla ava l'hiraa 1 prammatica nazione, dio* uno
non cattolico, era un armamento permanente della cor***** nwriliarr r ne intera in pM i la Karopa le ma rime e I*
azioni. | jw era iaoltrv aa monua*enlo di oppnaAzkxte d z o
*> rai* m

lih t> I 4'ap<toi 4. l io I I 14AM U M .

uni* n m lr la I m r i ilei la rlilin a u nlveraale : estui nprim .'va la


l>nHra Il un m n u o laico li on lin u re g li afTari M f l H l u t k i o d
p rop rio regno an uinlo il prop rio piacer*. Pinchi- la F ra n c ia n. <n
in t r v * la pram m atica arnion e. 'e r a un Nciupio a l |iial' altri
|wr*i potevano r ic h ia m a r r *a v n una m i m iccia permanente
nini la |a>lrta |>nliticia. Finch la pranum iticu aantioue n *
fonar revia-ata, il pa|tto restaurato non |ni(<vu p r c te iu lrrr li a ' r
l>4rnaBM-ntr rista b ilita la propria au torit. La |m m xoii d e lla P r ia
ria fo n d a ta *! ani il.-rr .il Il <Mttansa d i Ila * leu. era juitvll
n w t w t f lu *im |>atinarc con o p t i m ovim ento, che aveaae |wr i *
d i a M ln H tr la o vra n lt del co n cilio mil papa . 1
Non eran o mancati ten ta tivi |w*r ra u iiu llu m en to d i |Urtfa lg * r
antipapale. provenien te da u n'autorit d el tu tto in com peten te >
matteria n r | r ia l l r O l K n gen lo IV , |m>1 il c a rili naie Katiuteti *
|wr in c 4 rir 0 .lt N t m il V , Analm ente anche ( a lia to I I I m* ne r u
arrapati a -M a n ir i n v a n o 1

PI* I l ai prese a raon - con grande en ergia l'im p o rta n te affa


'fila n to p n d n la m en te e * ll fwar coui|-nct ra to d e lla m e n adi.* 'I
*Ullr la pram m atica aantlone. al rile va d a lla fmea d n f r i n 1 *
*h. nei aaol '.n m rn ta ril ex li fa Ielle n in a ^ n t.n ir Il jm uta le*-a P e r e a . nell arrive, I p rela ti franerai, he a | ra va n o Il diventar
llh rri. uno in< jp fm ll la una lurlaaiima a rrvlt . d iven ta m i n>
rh la v t tri la tri l . i m>o r i 4 re tti a render ont lei lo r o affa*!
al (ta rla m ento f r a n m r ar*niu il ben eplacito d e) re e d i n lrt
l a t r a l i .te n o r i a prom uover, d udiri sacerdotali lei m inore, r*.
ign oran ti, sto rp i! r l l k f l l i i a i , a en<lnare la |a*na a n 4 n>. rfcr
condannarono | r d e litti, a ricon cilia re amtnunicat 1 a rn ia penilea t 'h l in rta aa r 1 F ra n cia una In t e r a eh * annasar c o n tra ria l i *
I >rain natica awmtone era reo li morte. N el |tarlan>*i)t<> d g iu d ic a *
li eanar v a r a t ili, d chiese m etropolitane. Il m atrim oni*, d i n m r **
frale K a n i rvari a va n ti la a fa rrla la g s ln c .lei la ic i In Francta. * V
d a lla n a t> polen te W re fa im p atto persin o al KS itacram - d i ferm arvi iv a iw ln ven iva |>rtat In prore aaione. com e a r d e * *
d i fre tja ra te fra il pofado p rr d ln k > n e o | r r lare P a l l i a r *
fo r to a g li In fe rm i: r.st* ava n ti, che tea ro vl e a lt r i p rela ti.

aa aon aa II.
e,
xmmt IH. IH 1 . h n i u c
rta r i. t u * K o i m n la jrr 4 tw > ' I m SII. WN
* w * . t u 1 1 1 am * ; V. I t v * tra M - M u w im *>*
a tir a r K w t w t t a I jaC>
la 1 ~ - ...... - IM I a Mae mi afe*
MrttaW fa la nafta

< aa ratte <.1 H k .w a

4rt a l a * . W *

* * ** *Taaa*a t t a r i b r iamava 41 O A i v r u n i IMaraa all a


* * * M i i m a ari ar. S V I ]rm w . U v m
a
V a .

***

*aa i a 535 a V a * a a m a
U rs * M m . KM a l m * *
* nt s i I M t faafc
| > a | a , a a l a i r*M .
ir a***

r a n

lu v M . l i .

R u trw n . *

1*V
> Il roAiInria ni arfnr poolru la pramaalk* M aten

D
O

uti di-gni tli tu tto il rK|M*tto, ven iva n o tra d o tti nell* pu bbliche
prigioni e i braeA gt w r le a ia a tir i 1 a lt r i h**ui d ei ch iric i, per
leggeri m o liv i p o ti o t t o eq u eatro |n-r cn tcn za d i nn giu dice
Uko, rim anevano a diapoaizlon e d ei la ic i .'

ita a) conprvaHo d i M u n tova P io I I non aveva fa tto alcun mi


ritto d i qneati m-nt im en i i : in q u e lla m em ora b ile udienza in c o i
g li Buatille il iiu o m odo d i a g ir e n ella qneatione napoletana a
(tu re di F e rra n te c o n tro le p retin e d e g li A n g io in i a p p o g g ia te d a lla
I W i a , e g li r a p r n a e in m an iera fo r t e la ana d lra p p ro va zio n e trailo
Maio anorm ale Iella r h i n a ili F ra n c ia crea to d a lla pram m atica
r it i< * e . I l d iv ie to d cH 'a p p ella zio n e dal |>a|Mi a l c o n c ilio p u b b li
cai < alla rh iu u ra d el congn***o an d ava d itv tta n ie n te co n tro la Ufiria, ra lla q u ale era tram ili la le g g e franceae.*
t/uanto am ara im preaaione ni e n tira r a P a r ig i d a lla ro n d otta
<W | p i lo prova il co n teg n o d e ll'n n iv e n d t e d el re (Juella ani
errit, per p r in c ip io la pi deeiaam i-nte o t ile a P io I I a. g l * ra tto
('aliato I I I a veva ia titu ito una p ro p ria dep u tazion e p er d ich ia ra re
e n xn pletare la p ram m a tica aanzton e; Il 1 # m a g gio MIMI r r a d e
ria* ebe i|nrata d ep u ta zio n e dovraae ric evere d 'o ra In n an zi uno
M 'en dio: o lt r e a di' fu ro n o in iz ia te d e lle tra tta tiv e col re e il
N U a n t a per la p ro tezio n e d e lle n a ilettc lib ert d e lla cbieaa
fallW-ana. 1 f a r l o V I I ai In te re *' d e lla coiai eoa ta n to m a g g io r
*ri^ in qu an to ebe e ra m m a m en te in aa p rito per l'a tte g g ia m e n to
P 1 ! *1 Pi 1 1 n ella con tn ivern ia re la tiv a a l tro n o d i N a p o li. P e r
* r ** o ilei ra o procu ratori* ge n era le llio v a n n i I*a n vrt e g li fe re
H b W ira re una p ro tra ta , ebe irfTendeva g ra veo len te il r i tqa t t o do a r e t i il ca p o tra prem i d e lla 'b ir r a e a ia a rr ia *a an o arian a,
lr i. Uqai un in v e ttiv a .c o n tr o II w * d ia ro n * d i M an tova, a a lode
r i > M a n li, cb e g li a vreb b e fa t t o m e g lio a rite n e te p er ai-a, il
N p a ie n e co o rta to a rifle tte r e pi erta m en te m i |<Ji ebe a veva
gi m a rrb in a tn c o n tro la F ra n cia , a m an ten er pace coi con
'd i i * cu{ Io n i d e c re ti, a ra<latiare nn lib e ro c o a rtilo , non jw n a l
-* era no t (a v e r e in F ra n cia . F in o a llo ra , a g g iu n g e * * . U re
d i m an tenere rig id a m en te in v ig o r e nel n o regn o le Ieri
* i co n c ilia ri p re c e d e n ti; to r to eb e p er 11 papa p er ta l m otivo
, '* * e a*olecato In i o a n o ile i a n i a d d it i, e g li mi a p p ellereb b e
,Jla r a t e o * ilei f a t a r co n cilio, e q u a lo ra il papa non lo coovo-

Ha II r- - - - a v a * III. ** 't r tn w o W t**


fc e. M | t*~U w e w al
4*ft P * U * art
** k a tM a a i rfw t M *M *Oa r**~e. a * m > m * *
** M T ta I (! n i H * * *4 * *
U
1*1* Mita 0**. a * P a tu n III 1 . 0 * * ****
.
* " f* tln r> rti <M lana III. 6 *
<1* t n

* > . a

* IN iiar* , U a f

IM I

U t * . I.

Ilo

I I I4 M I4 A 4

raanr In |lH4 tii lib riti, r ( l l Im W i prenderebbe in RUMO 1 *OM i l


irta r run U r i p rin cip i.' A di gu atare il pu|>ii co n trib u p o r r no:
|<ort> 1 rim a ri ansa. rb e il r r d i F ra n cia fece a tte n d e r per mrai w u
r p t"*U a l leg a to d i P io I l lo ra ric a to di trattari* (lid ia qwntftonr
in fra , la ta li r i m M a u r non deve fa r uierav ig iia rb e non In
w u r n i t n * n . I t o Ir pregh iere d i T a r lo V I I n d a t h e a lla i o
m ina d i ra n tln a ll a la i g r a d iti.1 Q uando pi ta rili ai m an ifn rt |
t ntr In G erm an ia rop|n*iaonr al papa. orae n ella t 'u r la il Umor
rh r 1 h rta k i d e lla U n ta Hcde In F ra n cia e in d e r n ia n ia poU aam fa r rauw rom ane. inarato tim ore era certam en te fo n d a to : In qo
trat> fa In fa tti m andato a lla corte d i F ra n ria t i n t o r i o lle im b u rg
Il p ia bollen te n rm lro d i P io I I , p rr p rovocare un paaa rom a o
co n tro II*-ma e in prim a lin ea un ro o e illo .4 P e r e i P io I I ritenti
r a w ruMD praticate il l f o f r r Innanzi tu tto l'a p p e lla ilo n c eoa
dlaJoaata d el re f n n r w : a una rom lanna fo rm a le d e g li a tti d>
P a r ic i r k l W n in o ltre an tra ttam en to procciaraale pmaa> la Ca
ria. r k r non | w tn a and are avan ti en d prrato
I l papa d el * *
n e lla ritr a tt ilei >*> ilr r r e tl e nelle e Irttrre a T a r lo V I I non tra
l*MrV> m al d in r t r t e r r aalta qqr*Tiior*e Iella pram m atica aanaior
IH m a rn a Im portaana fa 11 fa tto , rb e rigu ard o a g li in te re* *
rbraaatkl la F ra n ria 11 papa ai a a r t ie w in ra p p o rto col IV lh t
l.a tg i. Il q a a le it e r a f u g g ia n ella IU>rgi>gna e tem eva p er 1*
a a a tr o o i o n r al tro n o la tra tta tiv e con d otte dall'am b ixkiao
tottu r > r t o d i A rr a . Ilim n a n i J o a ftm v . rb b rro |>er co n a ega en t
cke (.a lc i farraar al papa la prom ra fo rm ale d i a b o lire la praai
m al ira a a a io ae. to rto r W foaar- g ia n to al govern o.* (parata evea
t a a l it t era 1 v ir i a a la d a lla eim atfaan a. rb e con le aue a re*oia tr**
C a r lo V I I I era ga a a tato rum piet m ente la a la t e g i per a d
bole. N eU r t a te d el U S I pr*a* al re un mal d i d e n ti: p er l i a n e

* f* **a e * * ) 3mg. i *
*a k i t

Tmm ttl. U . V u u i m f a t t i u i

ma

U t wtmrmt aa I V II w m

a a*W VII. a* tt a n M

fv u M 4 w a 1 >! . * **wtn< ai i h *
u r . i * ,>
* l * K . m i > * <lana |.1lW
M ariti.

">HaW A to '" * * a . aa* t u * a * a , m * * . a) w ai **r>


a aa A i r k i i u n o t i t i * e a t n t i
* 11 1 1 nanoati in a a M a * a m t a Hmm 1 nti... i a e >

!> * . 0* a I aMUMtar aa. la I n a a i rn t t 111


a a a >
*
Ita ll'iwwm l e ,T**~ifiai iM.n w a i.ii
p4 , a ** torta o a * '* "
a a i m an a m m m 1 * * a a < w > . . . a rw
U na

A r e f c lv l 6 a a t t t la M a a t a r a

* II*

aavnn

M i

* i l l f e i m a a n in t i l t

llM M U w o a m w t m a
ia

e me- o* '

ab

M ii

11

l'a tta I l art a a a * laaa . * m >


p m *W M *
CU I I. a l l'n * a a e l i . Mmmrnr M a

IH I I
Da MI

ra a tw ra

ia

ai m ia a m w a n a r v n
N . i > m 4 eaaara n a i e " " * '

h M m v a L a X I la A n

au

**a

41 r r a v v rle n a to riliu to | r mol tu tem p o d i m a n gia re o d i Itere


i:.n lo ronduaae a lia m o rte il 22 d i lu glio.* O l aucrvwae L u ig i X I.
<
ira la qneatfon e groaan era ae il n uovo re avrr>bJ>c m nnlenuto
i< |>ni>M fa lt a in eirroata n ae d el t u llo divrrae. I.a a trllen te opMiooc a l materna d i ano padre, ch e L u ig i X I in au gu r aubito
V-(*t la eb'vaxionc a l tro n o ,* la a ria va a d ito a tiene *j*t-rar>* in que
4 rigoardo.
Con lettera m r itta d i |tr<i|irio pu gn o An d a l I * aguato 14<>1
l*4> I I eonrtava II re a mantener- la aua promcaaia :* la cundotta
IrMe apn-iali tr a ttu liv c in to m n a ll in ip orta n te a ltare fn afttdata
I an p rela to m o lto g r a d ito al re. a tio v a n n i J o u ffro v , vearnvo
41 A m , giA Mipra ricord a to .*
Srnjhm rb e a llo ra F io I I altbia a vu to poca H ilaria n e llo avol
t** <lelle con d ixion i politiro-eccleaiairtirlie d i Fran cia. I I vearovo
1,1 Arraa fu a ccred ita to non anlo per la F ra n cia . n a anche per
la cb ilterro , la Hernia e la Ihtrgngna. quaai ai nntriaae il lim o tv
II
ano potere d i le g a to de Im trrr i l o i n w in m n tra re m iiir te n u
i* > rancla a * In p a r Ir t n p fu calorosam en te ea o rla fo il c a n lin a le
Loagaril a prtM egaire nei nu<>i afonti ter la rra ta a m x io n c d rl p r r
* * |a|ale in F ra n c ia e a fa re d i t a tt o a ffln ebr riunrioae la
I H w Io U t r r d m r t u , i <li L u ig i X I *
II
J o a lfro v , r m u to d a l re con t a tt i g li o n o r,7 ai a i b l m 'i ron
rio ardente a lia mbarione a flld a ta g li.* roa I n m i i d a la i aaati
fa ro n o a n e rfi. com e non era ta le il ano le lo , m trk r n cll'o p

' u t m V m m u i a, t/ni ip M3 a * H i t thrw 4 ***** t w X V I I .


o n M i i t rila <H* t r n l M t <M I*. V < aa*fcr aa M t
' m t i . a . i o u aritato < viu m i . * .
i i t f
o n oataaM a Mm m 0 7 I . a w * i a* I. M a l|.
K . . i I I . a k Y ! 2 * O I*J1 rrOa- a r t l *** * * 4a T lw ll ftlaaa ; * la aar*a 4Ua a r t l 4H l* f l l **<rta far*
* " a * 1$ Caua> i A t e h l t l a d i t a l o l a V U a a
*
1 f r A . 4 I M M

** * l

'* K < I i i I i i . |

n rw l l a ia tli) ' a l a M X I. f a u a 4

w " * * N * '*** + a riH b a rt. la 4al 13 a a a . I0 I 4m TN a| al * n H


11
* fal M f a a ilo mrr- ttm n h a iffiM r a * H ^ a to * > Mr *
t * f c l | . 4 | t a i v l a M l l a a a i P . K K -m * I I . KM
JM ia
*
r t n n t >12
1 a -a"era 8 h ia a i J w t r a i r n
* * f * *** * I la * lr i t la * a i n ii 41 h i n M . * fr a id tr ' w m

**5 * m u 4r rib<* * '*< m


* k n u , IW

a, I I *

ta m

III

1*1 -

M W I I t f l IV

121

** * " *
1-<WW*1 t A h * r . t * * J l r v l l r l * a e r l a
l l a l p 11* ^
R r* > lC I ai IIT
* "'* * 1*1 II a J a t ) 4a
a a i* la u * n | la i* Rl
*,, !l** l ,4 v *ia * <*aM n a f**va h , M UV lu na m t l IM i LamZ T
** l* ri* i> * a4 *<*> H rata la * tM a a*- ll~ w
* M i) I m
a f JJI A r d i l l a * r* l* y a t l l l l r l *
>
Im t X I naanra n a p M . rr% . I*** I I U l lllr ll> f t v
*** fc
4r
y t lk . N r k m
12 I^ W n I . S R

le

JM i i-***.* i w. it ifcVviMW _______________ _

pu gnar* la pratnm al ira a iin m q w < i'n o a o m b U lo o o lion p a r tir


I p on ti ili t U ia rcrlraanti i. um gtiWIavalo o n lro n ie n tr 11 *ao
p rop rio i n l r t r a I m pram m atica minzioni- d o v e v a w r v ir g li li g r
lino !> ndltrr, prr
r io r I lign iti -anllnulixia. "b*- ft
llura t r t i Im a n o i-rrrato >11 o llt-n iT r per rititm tn iw d oio- (W
ilo ra II lbrgicma,1 Tun j ! m ira rumiti !') il .lou ftroy al I m i
unarm pmtaa Il n u oto ir , r * a rh r laro p reato g li rinari. data la
a In a rca Iti Ir a W i f r*r<*jrlaura*a.
Il
rom pit Irl Vvarati li A rra a iu gra ittlin ii-n lr fa c ilita to dall.*
fo r t* a u r n iu B r rk r l.u ig i X I at-ntiv* rim iro ugni p t w i w li m r e t
prr (la sao patir- IH lr e a rWi il J u ttffro j non Iru la a ria v a li n p
pm p rn la rr a l rr. rb r *U|. I'a b o lltio n r irlla an alone le il'a n n o 143*
a vrrM w a a lo Bt*r rinH nrnaa i W gra m il ani co a ferh n ettto W i r ra
rtr W iv r l n u l k f c r I >ra l'a m ilia x io n r r r im lr b o llm r n to Iri va*
ailli tirila re u m a r r a una 41 la r llr Idre. rb r orru pav ano Un l'a lb n *
ta n tin o 41 L a ic i X I N r llr tra ttati- m i rr fran m u * v e n n rro a-asi
du bbio no ai la rilW-to a n rb r Ir a n lir b r n m l o n l a ram ai Ir la
grami- Inllarnaa t ir ilo fraarnu- a liorna e il .lo n flro y . la ra
uprra 41 ra p titu non |awiamu ora m r ttr rr a nudo n ri |>arlicular
| f m a iu a n u 4 i pia tri la g Ila Ir n u litir, Ir t r a v r r r e lim in a lo
m ill prrurrapartoak r o l d k b la r a rr. rb r 11 |M|m a v t f W atabilit*
la l ra n ria a a h t a lo . Il q a a lr dutraar t-onferirc I b m r t t l : in la
aitalo il b-aaro aaa a n v M r p i a ttu ilo a Huma .1
P u a|H aa a i r p t r a a dubbio, r b r rr l.u ig i X I a libia man*r
a la lo a l W*alt> p o a ll r io aarfcr la Irrm a |a-ransa. r b r in rto>>
a i a p r la la J ia iu o r Irlla pram m atica aanftiunr I*k I l a r rW *
fa l l o a rila aaa p o lit lr * a apoletaaa ana t-ontendone a f a t o r r l i
Fra n cia , r rim il JuafTrov l'abbia ru o frrm a ln In ta lr aprranaa m a
Ir a la aaa p rop ria r w r W a i * H i o ra lo arrunb> ttnr 4 r l r r poro *'
n u lla free w p r r o a Rom a II J o u ffro y, ta n to p i in v rr e tir ila bo rni1
4 ia p a ltiu r 41 l . a i { t X I a (M i a m a frem a d rcia lon r 41 a b o lir e *i
p ro p ria a u to rit la l w aatipapule.
I* U I I appru a r W r r i m a t o i|an4o lu ain gbiere n odale. m * v
o b it o a a a la n c a ir llm a 41 rin graziam en to. in r a l l a l a t a la drl
la m u m r d i l.u i* rwaar aaaaW.ne grami- r buona e p r e g a * d
m ai d iffe r ir la a Mr I to o l p rela ti r Pu n it m ai ta d n d d era a o 4a ma
q un Ir be ra a . 'I W n a r i la tu ra la M i r r a , n a i | ir a n n o r i v o l c * '
a tuoi a n lta a lo | t tu o a r t a <
nu4 concederem o v o le n tie ri i a t i *
rVk rb r p>4ra a m - a m a t la la , I Ir ro n r r o ir a a v a. P a ria te
il |a |a ra ta a a il r r a r a a p i w il tao lo te te ro l p m rta re U
a la lo unir*. | T u re b i la fa v o r * d e lla r r ia tia n il* t a l d u r a m e * '
tra l l a l a . 4

Il r ir h im tf In |wrte ili L u ig i X I abbiam o m ille p rim e unica* - a t imi 1* 1 i lr lla n lt 'n l r d w k h r i o li I w r il J o a ffr o y r il p ro to
l.c b rrtfo fn -g ia ti Iella |wrpom . l io I I r b le l*ne, ehe mI n in o itm e n - l'a n n u lla m en to Iella pruni m al im aaniion- <|u-t
ila binognava -atidln* la p re g h ie ra g i ava n za ta la t 'a r b i V I I
fa p r ra ltm -aria m o lla fati<*a p er fa r p r r r a lr r r la mia Idra
C o ltrg io lei c a rd in a li. P io I I dn a-rive dilTim amente nei mioi

m m t a r ii 1 le lu n gh e e a g ita te liianaalonl rb e eb b ero lu ogo


V
a n lin a li nm v o lc ra n o a d a tto acni ir parlan * d'n n a u m m to
ari la iu r m lei m em bri lei ( o lle g lo ca rd in a lia b i, a lt r i f a w i t a c i
t io it i. rbe. itaa-mbi il L e lir rtl d uiia n inbtta m ora le irrep ren
'ir. ra m i riv o lte ear Inni am en te r o n lm la p e rw n a lei Jiu(Troy
ra n lin a le A la in apt<rialmentc lipinae il r a r a tten- lei ano n in n a
* naie eoa tin te m o lto funche. I*io I I min lo m ntnablbaw. ma free
i i-arr rb e in q n e lle r ir m a t a n ie tra tta v a * li r r g lie r e il m ale
atiMirr tju alo ra min caandbme la lontanala lei rr. |U*(i w m avn-bbr
** iito la p ra m m a lira a n a lo n e ; il JoufTniy a v rrb h r in fu ria to roma l'a g o e a vrebbe e a errita lti la aua in llu cn a ani n* in etuai an
tlpapale, la |iial n a a ilei n u lo min g li riuarin-bbe d ifficile. i i w i m Io
I -g X I a n m len to Iella p o litic a na|*detana Iella Kanta Hwle. Holo
el ilirembn* ai riu ari ad i i w r r ro n n tn li : il IH d i q # t mear fae r ra li a n t e n uovi a n lin a li e fr a | U *l W iP H I n e Jiuffn.T*
l*ni|rlo in |Uel lem|ai giunae in fauna la n oliala, rb e L u ig i X I
' ^ a in ru a d lib m a la m e n te a b o lito la pram ma lir a Mansione. F u il
** t e rb e m m u n in i al |>a|ia |Ueata im (o rla n te n o vit ro n una
* * * * * * d atata il 27 n ovem bre 1401. a l o leb e noi riconom-iaato a.
a rm e r L u ig i X I . a r b e lo b b n iic n a a m ig lio r e d i t a t t i i aarrittri.
d ia a o il m arini a a m a i a |uanto c i ta t o co m u n ca la in t i
Ite r io r la (m in im a tira amaione la o ^ l l e a I r e a lla tua
r i a la un m om ento d i agitaaion e. a l tem i* leib riam a e
I l i M l i n a e e w p a ra s lo n c balla tua mole, e pafe-b d a te. lai
* a lr partono e ban no o r ig in e le le g g i aante. r w a tri tra e o gn i au to
t a . n~| naina o gn i d ir it t o e gni le g g e H eM - ne alcu n e bitte pe

ili

Hi

Il

h l II -m m n* M

N a *

Mi m

n a a

........

aU l | i' 1 l i

n r ,

te

r w a i fra te> javata

rttr *

r*

* *' * *

* * *

< * *#<*

1** r * *'**

k, i t A r c h i ! * i * r * l f l l l l d
* a rlJ,i , f I
0* a * f fe I Ih # gf # I <* K P t iil# !1
* H ^
^
. ^
w a *
*ra ~ n
jfc _ - , ^.te

In i

U t*.. 1

IV

I I M B S -U M .

aM iU ito cerca lo d i n ega rlo e im iii*i| !lia t l'a lK illilo n f le 4


p r 4 n>indtU>> ari**..tir. tu tta via imi eononclumo e up piam o, eh. ta
r i II |irtnr)|M* ili tu tta quanta la l'Iiiea a. co lu i, che a lla relig<
p fiw ln lf, || |alatore 1*1 gTrgg. lei S ig n o r e ; p erci noi a rgu ia n i" il
tuo r<riitndo n i a d rtia m o con tu tta l'an im a a te e a lla ca tted ra i
H l'I r lr u Q u indi im i ! Inaliam o, condanniam o c a rro ch ia m o . coti
tu iln iilr H , la pram m atica arnione in tu tto II n ortro n-gm>. i l
|ir|flMii> r In ta tti l t r i dom lnii... S e rv iti |un* ila i g e i in |>
d el tuo |irrr uri nootro regno, w m l u l eonie v u o i; poich coi
le o m b r i drirn u m u in n guidati* rn xa con traato da un nolo e e da un > lo p lrito , n U | p rela ti d e lle rh lin e ilei n ostro rrg *
p red era n n o minMone r intera o M in lim u ai tu oi aanti decreti.
m- q a a lru n o o m m r i r r e e reclam are, noi p w r t l i l B O a lla w
(it a tua *u lla m agra p an da regale, ehe fa rem o d a r c o n a lle t <*
M nuU aut. ra rlad em lo aamdutamrnte ogn i ap|>cllaxione o a lt r o a d i nppradxkm r. e q u elli r W ni m iM tn u w m a le re n iten ti,
Il (a rro to r m t a n > pu nire rea n d o t tuoi o rd in i *.'
Q uando rom a n ico q n t lettera ai ra rd in a ll ru ecolti in eoi;
Mar, il pupu non potette d a lla g io ia fr e n a le le lagrim e. I l n to rw
Attente ttre g n rio la d tl nand u b ilo una copia ilei d o ru m cn to regi*
a Htena. aggiu n gen d o che da lunga tem po nnn u n papa a w a o li
n u lo a I gruutie carne il Iona ca o c itla d in o .1
A n to n io da X areta, an fr a te llo d e i n o lo P ie tr o ila N o ce to , ia
u iu d a lo in f> u n ria per p r e m i a r e a l re una fa id a he ne ietta . I l *
cu i laUM
ta to Inciso ua a p p ella a lla gu erra co n tro I T u rr *
co m p ra lo lu era* d a llo t n w P ia I I ; o ltr e a qu rato e g li rrea *
ana M i r r a d i rtu gru a ia m m lo a u to gra fa d el |>apa. n ella q o a ^
I.u ig i X I l i n i ric o p e rta d i grandtiadm i e lo g i *
A w W U 2 * d k r m b r r del 1161 Itr e g o rio U d ii a veva annauw*'eK u ria d i trio io ai auot eou citta d ln i d i Hiena l'a b o liz io n e d e ll
pram m atirn u u *to e com e il mr g g io p i Im p orta n te ch e a v r * ^
(M u t o ven ire a lla He.le | lo t ic a con a co lp o o l o r w r n gua*l
g n a lo a a | w i gra n d e quale era la K ru n ri* r ris ta b ilita l'o M *
tien i* d i t u lli I c r M i a u i ; H u gra ito a arn U lo rh e una ta le c * * lt *
ion e d e lla l l i i r t u f * a v e rn a la a l tem po d i an papa r n e a r ; p *
che P * in m rtn pienam ente iu fa rm a li e poicaarn o rn ata la re. ram *
A* *<M " W

*4 H e * t t i *i M < K > i< .iiiik i m

H# *

tM M Iti. ISA. I w w i I. 3H
* ( u n i
> U I la Uteaa
h i II I ' < N -

l* i

MD

w - w * a* w * M . *

rwrn.

(* .* >

4 4 Ut

SS 4

r v f

VM M

| m
VM 1

a ro IV m

A r c h i * ! *

( I I I . M i f* - n e - 1'

II. 3***

I Ok M iM tt Ulti MI rm{ti m 4

la ii 1

* * t . w

V M .

|m*>"
!/*

Laigi X I ritan* h o lit o la K U ildrlU linr* a r a r a / n ta r u m a . m an


t a loro rtipia <l dui- I r lt c r r l*i u n m ili Ix m g u ril r JtmffrctT .1
M i * <UI p rin c ip io d r l ( n im io 1H52 P o U < in m ano un r|>p - t o . l r l .loufTror. rh> v e r a tu tt 'a lt r o tono. D o p a d a il .loufTniy,
f* , iiitiii I ir u r o |torio d el r a n lin a la to , ra rro n ta l io n<*i nuol
nim rii, niM> a r a n ti riA che prim a a v r t ta r iu to : rio*- rh r
U |-mniintira a a n iio n r aa rrb b r * t t rrrta m e n tr b o lit a , qualnra
V i < w
r n in t U lo i <li*fti<la*rii <I<*1 n* i| iin to a N a p o li .* l io U
r * i * II** d ifltro lt che op p on cva il .louflTrnr in lo rn o 11 < w
f
iliU d rl t ili n to n -gio d 'a n n u lla m e n to il 13 p u n a io 11* 12 II
' I r d i A r n i. r t * l r ilr r a eje II. a r r r r t m r n le in (erado d i
H K U r r li* d iftlroltA rh c potn *<n i r g r n * ; r g li non p o trr rrea un ram hiam rntu d id e * da part* del p i r r .*
II
coatrftno ti lin to 1 L u lg i X I nrl lim p o im m n lia U m m lr
gatto ro a frrm o || |.U|> in U l r opin ion e. A i p a rla m m ti fu m andato
f o l l n di fa r r rgia tra n - la le ttr r a d r l 27 n orem b rr l l i l rom*
* * < d ia a n ia r v * i ; il r r non r r e b fir to lle ra to a iro n a ira U trn ca .*
A* l o jw ro il p a rla m en to r r a n h r n i U oaato d i r l r r a r r d e lle
h ! **ra n r , |orate Ti>nni*ni r ig e tta tc n rl m odo p i t rigoroao, N r l
alo ilrl 146J u n d ep n ta xio n r d r ir u n ir r n r it i d i l'a r ifti 1 |>rr '*' a ta lr r o p o a l r r che d i m o ra ra a T u n r, n a d o t r t l r r n t lr r
I r r r r W rim p ro rr ri. A m la t r p r r 11 ro a tro via ja rlo ! at rebbe
f -ato il rr a i d o ttu ri ( o i non irfrtr d i f n l r b 'io m i o rrn p i d i
n i* *
l*ai|ti X I a p erara r h r nn ta n to arlo p rr la raaaa d i K om a aan '* *a to rim m p cn a a to d a l papa ro n nn ra m b ia m en to r a d k a lr
na p o litira n ap olrta n a . ro n n n 'a p rrla adratonr l i a ranaa
'*'* * A n s io o t lm m a ro l illr in t r n w anM in t T t n i r r d r l la ra n a
4i IV m rn tr. I I r . che. r r o m lo ilo n a t r r lH . aaprva p s r la r r d o le r
***** n a arrna. non n a n o ) tu l la r ia d i a ta a a a r r a ll'o rra a io n r
a W d rl Ir n in a r r v A lia fine d i jeennaiu d r l 1U2 ( oaim o d r ' MrJ '* H o d r g li in r ia t i llo r m t in i a r r v a a v a lo ( U acora n otisia
4 ' d r a a o g la r a m m lo d i L a iji X I d i v ra d ira ra i d r l p a | , qoa* *arai non a m a r fa v o r it o O im a u n i d i 1 a la b r ia : llo r a g i l

IH

U t o I 'trita to 4

It n I I 1i.Vv 1VU

m HtrreM* in n*nto cnlrt> Uoiiim un concilio, tutto quanto f i *

In patrrv.'
I*ji parola c w iJ h ) mise il pu|u in g ra n ile eccita li** ..a
Odi m a R Irn li. rinne l'in v ia to li M ilano, *gll ni iu p w w r am a**
iu m lr in ton a a lla au|rrlla r aU rg>glio g a llic o .* A l re tu tta u
im i Ir* m | .trr il atto m alum ore. a n ti il 'Jl fe b b ra io avpva manda*
a lu i u lttera concepita nel term in i piti cortesi, d ire n ilo ckr >n
q u an to a lle fa ccem lr d i N a p o li e g li a tten deva le prn pon lr eb r gl'
|artrrrtlir il ra rd in a l J iin llm t e chi* n u lla avrebbe n e g a i
qu an to ai p r i m r c o n c illa rr con l'on ore e con la g lu slia la
IM fa tlI l*k I l a e r a a llo ra preso in c o im id e n u io n r un arti-ratti Ma m rn lo Iella aua p o litica n a p oleta n a lai m inaccia fa l l a :
d a l re Ih in rn w Il un r o n d ilo antim m am i, d i uno ai'iama. rau>
c la va al -arfritare la u in llacnu Q u anto pi i a vvicin a va
g io rn o leUa r r iv o tri JoafTrov e l*gli a lt r i in v ia ti fran erai, l a n
pi II pupa fa ceva*! an gu stiai 'm pletam en le a arcoiwla d<- >
kWa* Iri J ix jffrv it aar|r l IniWlo v t t n n o Il T*rui. il t o p p ia i, arn
v*va pra in to rn o a l con tralto m inaccloao Il L u ig i X I : che ri-
qu alora il |i|>a n o ai fiwa* .In i . | r g li Augi, e g li ai a a r r W
Ira to m i V eu ra ia a l. a v rrM ir m andato |>rr la S a voia a lla v o lta i l i *
Ita cva*rrin p a v m in a i r avrelthr la u to t r lU d a lo il luca Il M ila
la d o v rr .Ira ia irrr tall'aiatarv* F r e n a t e ; rh e q u in d i P i o I I avrei*'
d o v a lo a a r u a h e r r w>tla li |a*sn d ella gurrra B U p c l H l M *
FaierioruM ratr l*k I l *rp|*- naarom lcrv la sua eccltaaiooc. a *
a lla p r e r a d i a le n a i in tim i non fe r r alcun m is te r t ir ila aaa
lutatia circa la pnsaifelta I un a lle r io r e a iu to a F e r m a i* '
ria u lla da a a 'l i i r r it>iiama rrlaxlon e (12 m a r io li 2 i d rll's*
v la lo a tila n rw m i o a r d r C a rre tto a F r a n o a c o Sforma.* l * * 1 1
pa|< n a l f i a t u t dopo a v r r fa tto uaclrr q u an ti era n o p e
a r a li a r ila aaa cam era. m i ka d r tlo : M n a e r tltto n r. vo i r fr t r i
serv ito re fr t lr lr d r l vnrtrn s ig n o r* . gia re k r o ra gl'in trrca M *
m edraim o <<> rw i M r H U a r a t r Ir g a li con I m iri, v i v o g lio t *

<a U a t t M

m a in

i * ; iw > . n . atta itta ii 'e'*

II. | M W r tt Mwattam a t o M * <tol I M M fa*

it t o M t o * ) la to*a tt flsa r t U <* t o t r M > r i


^ M a M i m J i r # k l f U U a r l a a l 41 a

_ _

* |atrto <tt * M rk>n*n a h


k l l a i r r a A m M a s la a a I u * l a
* le

11

U 1

s i N sM

Il r .a s w i

im i K i l l l n n

Storta ton a a naca

"

m m a

r . n n ta i i

to n a

O r a > i

a lto

ttlfcllalrra

k r l * a a 1 M i l a * * IV to * a w * s - I w to ra *to n i * * * ****'

to it o '! r t a n * * s to IU x hH a * I a > l l * a

< o an id reaiiu al p o l l i ! . - w r i w t o ^ l f W

.U I V

II H

1 !

KIT

a iln n - in tn ltii e g re te z za q u an to wto |ier d ir e e |m> r n l i r r in


^ i h ) il viartro ro n a ig lio.
Quindi, n arra u lte rio rm e n te il Ir ( r r r t l u , il Jajia tra c c i in
aaaiitutto in g ra n ili lin ee fa ttu a li* attu azione p o litica . K g li rum ili
rfc> ih Milani* e n iiw tn i n im r il d u ca to fmatc in to rn ia to da S ia li
kp i l tutti* o in parti- ten eva n o |ier la F ra n cia , q u a li la S avoia,
H M onferrato c M<lena. I>a F ire n ze in n u n d i marnilo fratn va r
Vr* t ut f a i pi da a p e ra rr un p icc o lo a in lo in denaro, m([n*
U ttra tv ; ma V en ezia a vreb b e in du bbiam en te u t iliu a io a p rop rio
vantaggio una lo tta f ra n co m lla n e a e . Fra u cea ro S fu m a |ut rei la
tore ili g m a*argn am en to a n d a tilo n i m a r r h iw d i M antova, d i eo i
4 [r t r t t u mm era granile. A q u in to a g g iu n g a *! il m alcontenti
M liliti ntilaneai . 1 dei q u a li rh i tien e |wr la F ra n cia e chi |*er
Veaegla.
I M tu tto dia p era ta aem lirava al pa|*i la attuazione ili F erra n te.
* * aolo tro v a v a *! nenia den aro, ma per d i pi era gra n d e
en te ndiatu nel regno, riten en d o F e rra n te q u an to piaavdeva nulo
v^ia fo n a . I gra n d i, to rn a ti in |ace col re, potrebb ero da un gio rn o
tt a ltro nuuv am en te n in i la m i, ansi alcu n i g i ten ten n a va n o : a
Ita la p o litica d i F e rra n te m ancava un a u lh l fondam ento.
P io i l trarr!Me anche la p ro p ria M utazione antlo una luce fo
" 1 im a. pi nera ili q u e llo che foaae in rid illa, ra p oocn d o com e
K a m i tu tto il in te n te p a rtii ilei f o lo n a * r t e a e per la F ra n cia .
1
H avelll r<l K vena d i A n g u illa r a r ln n o e r W n i v o le n tie ri la
**| !*"ga n n la m p o l ierin in i, che o ltr e a i a d d e tti 'e r a n o m olti
*K 1 ancora nel lum inili d e lla <'h le co n ten ti p er la r w i t t m a i
V fa ceta ! a i lo ro r i m a i . N e lla M a rra >w r r il T ir a r lo d i ( 'a
Mao. I H a llo re n a re V a ra n o, nn gra n n em ico d e lla S an ta Sei le
I *1 *igtaaaoot|o M a la t e * !, d i F o r li e lei v ic a r i! Iella Itom agna pre
f*vir d i la cere a ffa tto F ir e n z e e V en ezia n a lla p i a n len tem en ti
" Aerare che lo S ta to d e lla t*bi#a o ffr a tanno In It a lia non
* * * l i ru o ta re con le n te z z a ch e aal d a ca d i M ila n o Ma a*
.erti temlaar p rro rc tip a lo la a ltr e fa rren ile, che accadrebbe del
"' 'r a o punti b r i ? I*- A naaar era n o n a a a r . le e n tra te -cr lenta
! * * * * * r t v lli non r r w l e i a w i in la t t o p ia d i l.'VOUOO d u ca ti all'an n o.
*J|*> p i im p orta n te d e lla c iv ile e ra poi ir a t a p a ri la m -ran ita api
*%aie M ia S on ta S e.le (*om e an d avan o le c a ie a q n ealo rig u a rd o ?
* * * '" l a ( r iio fe lig t> n r in It a lia non la v a n o m e g lio che i l i o
' itile iti tie rm a n ia . p er a vere r g t l cum r era a Wncrr d ifra o
M ia S e le a p o rto llra . ! era a t tir a to l'in im ic iz ia d e l p n ir a lr
S r * n o .lo d a r lei T i nubi e Ir li'e le tto r e d i M g o n z a , co l qu ale
"*** m i leg a ti |airerrbi a lt r i p rin c ip i t n ln v k i. j ire talm en te il conte
** **lla i l n lr r t A l t r ! p rin c ip i ile ir im p r r o era n o a la i m a lli per

* * < i a aa. ar.-t>4*o>* M

UUv I

Cafri tfc> 4 I t o I I 1 4 0 * 14M.

la u n i t r i t i rt>H'im|eratorr. S en tir d i F e d e r ic o l i ! m m b
il m l ' l n cberla. l i t u i } in o ltre ron I.u ici X I. I l re li B o e m i - r i
un o ie tto e re llrt; U Un- li l Irv r era p a rim en ti ili en tim en ti a
tirom an l, p rr r y * la H anla H**le non aveva fr o n d a io I* a- inciti***
| i M r a lla rhl*-a ili Colonia. 1. Spagna ni latu ia va qtiai la
t a llo rim orch iare U lla Francia. come pur* la Ik irg o g n a e la fi*
a ia Q uanto fa-il turni* poteva il pr fr w w t it f in citera i a lla t*-U
Il t u lli |Or*tt rtw itenti, prein lm en te nel ra m p o ecrln d aitti
L a ic i N I aveva. t u , al>lil<> 1 pram m atica H n t l o w , ma o r* *4
Itre v |rlrtH l t i tal rr, rb c llom a n u H IiiM P li p ru teccpr** I Vr
ra n lr Itih H la n ..! la n a a , c e r a la tem ere, r h r L u ic i X I * ' t i
p r e t e li arto p rr la hlr^a Militi-ita*- la ro n v o c a tio n c d i i
r o n d ilo I an n ottiIn ali im-miri <|| |{m a avrp b h frn in rkV a * l r '^
a Itti, mntt premino iuta pnrhl ca n ti itali. F a cilm en te qu in d i ' r d
l> ta lo r n lr r i l a l a ano rtm a m ila Chiraa d i Iin. E g l i tra* *
M ollo, r k g l 'ia t i a l i fran o-* pnaadml ad a rriva n * fftf'tfckw o r a t
a a err t|| in iil trt> n > | ca rd in a li parte |>er tim o re d i a n o r i : n
p a rtr (r r r fc r pro|-ni a lla F ra n ria . m n-blteni li o p l l k t w f W *
trui|i il |apa i anth a w r piatW wto tl rr <11 F ra n cia , i n r w r d i fari-*
lira re r p rrp a ra rr la la i m odo a
M n w i m o lte trib o la tio n i
<"Cll. U C a m * ! , non diim u lk la *na opinione, ma non fa c rla c o i
Ir a n o parola tri ro llo q a io , te n d o r c ll. il |tapa. ten u to Ano alW -*
r c r d l I Mtnl dob M l, | rrk r, irn rm iti a o p e re. t a t t i prrtHk-r
bero ir a r i : lei reato e li era l a t o letto, che anehe tr a l f a *
f i l a r i lei d a r por Iti ni tanto em m i l a w l a o i dovc*ae p e n '
n ella p n rir tio a r >11 F e r m a te .1
N e lla w a r i p n * a rinviato m ila n rw fe e r in ten .lerr rfce ut
Brodo l o l l e Ir d ift r p ll il o o M cn orr pnqenleva per ana oltecior
prtf>on ~ d i F e rra n te e e W ri dovenarro tra n q u illa re l drl*C *
f r a n m t n ta U m w partile H e li lei r r t o era p ron to a n tlo p > T
a l d o ra Ir roaadr T a llo n i m o lle d a l pip a .
F io II r r p llr rW in c a n ii t a l l o il t 'a r r r t lo ri><>nrw la m*
Idea *> la q a a lit * d i H ta lo . Ma ro ta r o m o p r iv a lo y a e ttti <**
rko*obfcr la d in r o lt a Iella tloaakNie. ma rilev abito l non Me-'
* r a o d i v a n ta c i*. f W otrrbfcrro d e r iv a li da un rambiatwnlo Ari a
I! il ir italiana d el papa L a d icn itA vo le v a che penetm
n rl M m e r e F e v r a a lr Qaalr tm p e w io n r a v r e b b e e il J*P
Mao ad o ra n r tr a ita r * la la t t i l Modi d i F e rra n te, in r a i l o a l *
Minare- e alte la 4a c b r fri F r a n e ronv i>lcrnr la t t o ? Q a u'
I v a n la c c i iMMe!iat rifle tta il papa nme ia enatam e d ei Fra?
, r ** * Mollo proaarttere e paro a*anleaer* I W r r inoltre t a t t t d >
m m .labbia T la reall L a ic i X I iacrrirefcbe I profomlaMc '
o r ile rr Haliaoe tHMeilMeaie Veneoia tollererei, rbr naiaeaw

Arrl rii Wl'islm-Uli (hanw,

100

-W U Francia in It a lia divi-nima* ut ra n n iin a ria : nel M ila n ra c la po


t * la * n e non in m 'rr coai con ten ta , q u an to il |ut|xi m oatrava di
cndrr*. A l c o n tr a r io : m ai un p rin cip e u r r c ta t o a m a lo mio
lo quanto il duca d a i til Ktidditi. eh* to llc re re b b rro qu alu n qu e
al* |>iutt<wio chi* a d a tta n ti ad un n uovo ignori*. So L u ig i X I,
*
tu tta via ani-ora m o lto in certo . ni d o v m w im m iarh lare per
a l n n l e n i t l i a ffa r i d 'I t a lia , g l i im p iegh erebbe m o lto tem po
" n i per i n n n m r i i p r e p a ra tiv i r in q u n ito fra tte m p o potrebbe
* * ir affocata la riv o lta d i N a p oli.

I* fino della *ua dichiarazione il Carretto torn di Iwl nuovo


pianto aveva fatto oaaervare in principio della mia ri*porta
tarn.-*, nwi ,^|| opinava, rhe tutti i pericoli diana! volti eai
In realt, emii riardi crebbero egualmente gravi in un catn
Hat- nto ilei la politira italiana da |iarte ilella Mania Hli*. ijunloru
Francia romandaaae u Napoli, tlenova. AMI. Firmar e Modena.
I f*'aae e orgoglio! re al veliere come barNi una aola parola
l" **<illarr il pa|a e il dura di Milano, ottometteretihe alla un
*** 'a anche il reato di-l l'Italia Hu chi poi cadrebbe la colpii
l'Italia frana* aaanggettata all'orgoglio gallico e il papa ab
all'ufllcio di rap|H>liano del re di Francia ? Cbl potrebbe
t*lire a Luigi XI di porre aul trono pontillcio una ava creatura
<1 'raafrrirr nuovamente in Francia la aede del aupremo governo
<1ifB t A tali pericoli non dcreai -aporrr lItalia e la Hnb^potolica per la vana peranaa. che il re di Francia a'intemaai
'*' cnrrra tarra He i cardinali. I prelati ed altri pmmnaggi di
' p* *nigljvano di venire a patti con la Fra nel*, il papa ri
14 *kr rad mno pinti a ci iltanto ila motivi infoiatici
Il domo dopo q acato nillw|nio giunar in lloma la apleodiiU
*> --ria ilei re francear, con a capo il conte Pietro de Cbau
***** Il ricevimento drll'amhaarcria fa onorevole e olenne. Mie
^ ^ l delegati eranvl i cardinali Jonffrov e LongaeiL la mag
larte del membri del aarro Collegio I fece loro incontro firn.
,,*ta del popolo. Hi dlarewr temporaneamente al enarrato ai
*** l*** la detta porta, dove I nn eletti cardinali mietano
ttuo | loro mitenne ricevimento ori cooctatora,'
la
f* " * 1
ma
1
a
I. in vialo milanrap t ittom- de t*arrvtto pie**

q *H gio rn i un*

ita febbrile. Le ne na r r azioni avevano prodotto a l p on lrlk v


i p r r aaiuiie.

l'in v ia to non

~ ^ ru -to ebe aveva com inciato

...

*** rt a o

a r c iarii

a ltr i

pot d Ilarim olare, ebe, dal

tentennare, d i fronte a lle minacce

apertali a fo n i

per

tener

ferm o

II

H alleanaa. I l C a rretto al rivolae tananai ta tto n coloro, ebe

a
.

u ** in i i M m h . l a 4H i w m k A r e n i v i 4 i a r a l a la
r n i t a A r d i t i a e a r a la M a l l l l f l n

ta* * * **irana * r

v ^ i m i a ti

,r . , ,

m > a f

ati a i a* y*

UWv I fattu*.

Vio

II MBKUO

aa| a pi itirtornti uH'aniino d i I*k I I , ai ca rd in a li P o r taf e rr i


e A tu m anali, | i l l n f a r i I x l l l , indi iD c k c a llo Sraram pu, al
llem w rionr, al r v a ja l r d a ltr i m em bri r m lw n t i ld ( o l i *
c r d ln lis io 1,a w laia rlatore r a d avvlao rh e la ru m pii B*f
tante I n a dapprim a r b r a ri l o lirci fa rti inni i l i o ai r i r o w n r t - w f
| t |urlio rb r M l m r n i r m i a o Ir r* ll> liin i t ir ila F ra n c ia rie u M o
m ettere la |>tnli nn erunde ra rrrito con tro i T u r c h i: r io r a lire
rum illu sion i
l ' r i u irl ricevim en to tirila la jp o k m r frun nt* il C a r r H lo .
ro llf| # l con p io I I . X eU a ltim o II |m|m (li r a W " 1*
n a I r r U o M d i riprtlere affabilm en te ai K ranci-ai r d i trib u ta '
ItHTti I m e rita le bali f r f l'a b o lltin n e tb-ll p ram m a tica aan si
a lla p id llir a na|drtana r e l i dich iarerebbe d i lo tv r r | * r *
rra re
u n p on to d i la t a ; rb r tu tta via **11 era dlapoato a n
p i w w L a ic i \ l la c i rb r potrebbe fare ani a io lo 11 p ro p rio ou*'**
mm rom perebbe in nnamn r a a i ctn la F ra n c ia p
nr cr r a m R p f r da * | m r r In una v ia li com p iw iiio tii|>|aatr
| M ir i piti p r e m u ri! a fo n i n i ranno, m ai
m in a
m
relavion r II l'a r r H t o , d i tener ferin o Sua K a n tllA * * !
no r a g
aupere Ir n r Im -erteuuIn ta n to a n rb r il m r d ln a lr J o u ffm j era a la to d a l papa. Fin *
<(iK**a prim a U r a u l ' i i b l o rtl am biiitato uom o non ai w n tro *
ratne an p r in r ip r V Ila 1 iir*a r a tlo lir a . m m r un m rm b n i d rl
p rra o
tirila t l i i r a i anW eraale. ma u nicam en te r aob> li
tn tvrrm r. da a r t t r tp e n d ia t tiri ano rr K g II w r in tu tti I m * h
d i a n n u ir 1*1. I l d a lla lln a n ta d i Ferran te. Con neriiaumr U 1'
mpprtn*r*| r l l a l papa l d a n a i a rg in a n ti d a lla p o litic a tino ali-'*
da la i r e n ila , per p o i d ip ia c e re a r ila ua man ir m m illa n ta trir*
tantairtfi r b r 4 anrbbrr o tten u ti da una m n veroia n e in * *
f r a a r t i r , fa reia lm ra tc oliar a i a o l la p m ap ettiva d i *r m d i <**
| * r I n epoti Irl p a t r i r r Jurali r i q w r . e b r at|irta bene p f * ' *
a r r l'a m iris ia d ella F ra n cia r ebe non diaconi t o m a ili raarre i*
irb ito d i rim noareaw a m a i 11 re per l'a b o lltin n e t ir ila p r a * J
qu an to U i s i X I rich ied eva riiroa rd o a > *
Manta Mele r r b r la r i n o n n d r * *
| 4eta
N e l r o r a d el la n e co llo q u io li J o u ffm ***
F erra n te o d p r i n c i p a t o d i
Phi I I
II
rb e il re d i S a p id i a d e r ir e * * *
|
U J o a ffr m ai c r o m i a ! r p r i l c * ' 1
il
d t i p a t una ltra o lla .*

al

dar altri

rieuardo
ari
In *rnrtmlr
alla
ir
|irrt w
la
far ai rbr aree

Ir*

vm Io

lira oaaaMme, ma rbe


poli, amata Ineiurta alla
non
Cftrdrrr
la nel*re propinata di m aialare
ranlu
ra|>rnar dubbio
aralo diarca Flualmrulr
prrunaa di Ir arr papa aartio

T*
*

t'Uenaa all tahaaliu fraacw

Il

111

l/ o t lir n u i m I p m
i n v i a l i f r a n c n ii -blu- lu o g o il ' t a r s o .1
in |Miiii|m m a g n a ani* v a ani t r o n o n*lla g r a m i - m i a

r . t ( r i a l * a iu ta to g li i li front* i c a r d in a l i. nell *|>ailo li n n t b i


1
p r e la t i. Molai I U r i r t i r i u l i . lin a lin e n le n u iu e n iiii wjN-ttu
U ri I toporbe g l 'i n v i a t i e b b r r o lia riu t it 11 |tl*b* d e l pa|a i* p r m r n
b l u k lo ro < r n le i i s i u li. il .lo u lT r o y te n n e u n lu n g o d lta n trm . D o p o
M arnpolliaa |>uiie girico lei re ir le i p o p o li fra n re a e , p r e a l l'olilo*
4 k a Il L u i g i X I . r o m p r o v l'a b o lis io n e I r lla p r a m m a t ic a m n
*
eoi la r l* ttu ra lei i l l a t i v o lerr*t r r a l r * r fece m a g i la lit i
tig n a n t i a lla g u e r r a t u r c a lieenl*. eh* i l u o tv a v e v a i n t r a li r o n d a r r * in raiu|M>
M o h a m n ie ! u n i w r r i t o d i
i i L m a |rr r l f a r e ea ige va m l t a n t n . r h e 11 |a|a lo a iu tju m *

contro

71MHW

ori r v u|>rarr G en ov a r rh* nel regn o Il N a|li faorlato* invcc*


*1 Ferrante il mio a w e n a ir iu I in v a im i Il l'a la b ria .
l*to II riitpiMtr ron un liio*ono rotti arm on iu m . flu! e oquialUi
il form a, rh tu tti 1 p reo rn ti rim a sero m e ra v ig lia ti. Fu aarultaU
" tanta at tensione, n arra un n*lattre m ila iw m ,* la m tubrare rle
ara. a Ummm- p reoen tr n ella m ia . Ncanm rno il papa nunn\ d i far*
i 't i lei re f r a n o * . ma nn I W I H l U t f a llr prete- in to rn o a
1* *a f N a p o li.* (ju im li. lpo ebe fu t i e o i anebe a l t ntarlle
v l i M arte, w Ifcrr t o u r I I I . IM i - e t fa
'** * l M r i e i'< u i v i IV a. S*i Im m a M m m rm : I* l l w 4 r
*
a I r albera da tbaaa M a i n IM 2 T lia rte
***""
O rti m O t a m e a V* * tm n M
M ! a m M I * T O e i in ii a reta I * I 41 t a l l a M l l a a a . *
l U l la
** * < '> ' * k 4a lUwm 17 m i IM I *. - A re ta l * la II a l o
'* * * a a r n I h m i . al a w i t a U M a * -* <ta I U m la a*ra IM S
*** tal* 1 l i * t t a i a l a M a a l a v a . V A. a T t a u n K 4Ha
te d
U r t a i I n a e r a l a a a l l f l e l a . <^a 1* M rn e k
* M | ** + * I X
I ara- M i). In e 1 lire tar I V I I H i al l i ta w ll fraa
* * * ** Mara* 1,^ la l m <M V aar. r i f a * l"W II N
* O a M araaeaa * errata n a llw lir e i t H li M a i< *artae al

a nc

<k a . *e ta* a
" * ' I t a n a ir ta> are < V m m m i* * Imiih in f a * B * . * i n o
'** * *M a la te e H * > a4 Itaa * . rtae. a m * Mara mtm -a Mi
2"**aa 4 a * la aa II IO ( t i r a * t Ma te a tin a mi *t a m
^hateea la ar*4tr *4a Ir < * H b 4te M u 4r m ** te I f r r n t e !
*> la t e i a H at< Ni f a lllw * IX te Va M
ye a a a a Jlaiaate te laaeatte 4aHMa* n m U M
f*r aavei. A m t l m a tta i > i* a a*i ar rv * e te < > Ite
* R KK*ta* a f t i r k 41 d u i . l a M l l a a * t la A m a SS
I . tv rmate A ri IT a t t e A re ta 41 l a t a l a U l e a a

* * 1

H i

Ar i W t t r

4M 14 a r i l i

Ite

A rrtaltl

na

ut* i.

rv> ii ia*i4M.

aoHa boU iion e lella pranuttatlra a n iim ie , m -k u la c o m a *n a W


e a p jir llo riiMMj al J oafT ro. al ju alr m iih ora iiMu-gnato U u o pot
fra I r a n ln a li 1
l a p ra m m a lk a M u tu n r , f a m a iw |h t * <5 reg rio I x l l i U IT
m a n a i m u ro n riita d ia l, e ta la alm lita m-nia a iro n a ( o w l U i
l.a tto U Ir r i fu II pi w l n i e II pin b ello be la lo n c o U n .
abbta a t u lo Inngo a lia t o r t r ; m u m ato o le n n iix a lo ro o f r >
f p r w n w o flL 1
I na ib t ia rtm n in aa
per la rittit le M*ttr r o lli |oar
i ItlTuw la atM iiia d e g rim p o rta n li fa tti ii>in|iuti nel conriat.
I'an>na a rr> fin ti i II a lle g r r u a fr a lo q o illo d e lle t rumbe r
mkhm) IrlUi ram panr. K tan to pt ven iva en altato II | a | . ai r?i
n f M ) era t r ra la ana Umlie fortu na. |uanto m eti ln a<blietnri i r
p rra to ta na r a i l n a l f a t o m o l f . N rm in u , lir r l io I I n ri <
i < M a r a | n i, a u r b h r H trn a to poMtihilr l'a lio liiia n r lella k <
a a tip a p u l* k*t>a 21 a n a l li raate u ta . id aarrbbe riin aati c o a !* * ti
aob> r k r il m a lr b h > m f i m rateau m agj:ioru iente. 1
In fa t t i q f r t n fn nn a a m rn to M orir d i gra n d e Importar*-
ia < d o a ta ria iu ra lr II papa lo r it e riprn aare a n oel g lo ru l fcrll a
m
l i l * . |Baolo r w w l t t o d i F rd e rtro I I I -gil a *ra prorurat
la rtr**rila*io**r d i aua eran p a rte IrU 'im p ero rom a n o trd n
a Itxina * A lt o r n a m a d e m la g io ia non era ta ta m u aab>
t a lla r la l*b I I a n a per o ra t a t ll I m.Miri d i n w r r r o e t e :
lM rbr p rr II a n a m l o a lm e n l r i K i t lella n n ill*rrn d e o *a
l.a ig i M era gram le e < k t W a *
II rardlaal J o a lf r u t e II ro a te i|e cbau m nnt e b b r r d H I * * *
~ * u r a t i p a re vrfcie l u a g W r T*frTen*r ro l I*>nleftrr.* M rb b a ir a*<
le a a rro la *|*m t a ita la lo to rb aj n enia. p a re lo ro non fu laft d

* 4>M a* <* * r> a

* **
la . . W a Mi U
*

I t r k l t U l i r i a | > l l ( l r U la

< M aaU l - W H l * J

**.

* *'

m m n

M u M tt mt m i r l l l 4 i ta ta i a i

* t t l II

Immmmal

tt

II

t? w n ia c a i r k i t u

*tn w

m i *>

I A **

B <U*ra*rt 4i N l w W

**

ai t a i . i a a m *

i a I. * m

iu i

* f u * i Itr & saaaa ti Huma a


m ^
, n,)1ir ta
MU* 1 NMi *w a IU ii* w a t M w rn w a * tona r*
M M h Mil ti'W m al t c
< t am iga i T T I Tin a 4 4 r l f*-*-*
I wWt XI * * aUMtMrt la <aa n * M < a . f * ~ d i
a h i M i i*
a 1 a * . awrW |M I a IWaila a la a > k w
i al a *
til. 33 lia a M * .r JM > * * a * l iw w ea w i * t * . la ata
U w *
awarw IM I m aaanl a aU ' a h > I I * TirtmHii <B ulaatT a * ***
w+mm
M a i i a tw
maat m * r * f c t l a O a a a a t a *
Mala a
* FU M *
* I M la h a a < H fcrt* I
a M a *
l a J* 4a v a*" ir* < * Ua a *
* < ( a n a

Tnttatlrr

n | l l la t t a li f i

aiI

tu

Mirr l'io I I d a lla |nrt* Ifg li A n g io in i- D a p p rim a il |mi|>m o ffri


m i!in o u n via g iiills ta ria o u m n lia iiu n r * d e lla nma
> itt a |>iii rip n tw . ina M 'iiui ven iro a un riau ltato. O ra i In i
r- franerai non f e n r o ninti-aro minare-. C o m e i r m i a trovanti,
iuitiino -aai. il pa|ta o n la atta lo lla -ontro la rana d i F ra n ria
ti f- fn ir al nnindo rria tia n o , qu an do q u ra lo aapr rh e <-on l'annu
U
1 pram m atica *uti*iin- L u ig i X I ha d a to una pntva eaauricntc
u oll<dion*a r oltrt* a r io ha p m n i- M i la u to |wr la gu erra
t*- * Non ai d ir fona- rh e l io 11 alitila aM m iulonato il ano porto
' i
n azioni r che non ai p rrn d r |a*nairn d i life w le ro la fr d r
atentr opprraaa ? *
il papa non ai diaaiu iulo q u a n to in ta l m odo s ii a t te r a a r i d rlla
*
a v rrh b rro a fru tta lo la |ucatione l u n a , ma d 'a ltra pari*
i * lai p rin rip io g li ra anche m an ifeato q u an to f o a r la lllanrt
**
pmmnaa* m illa n ta i ric i d ei F ra n era i |ier una en-rra tu rea.
t i labhio a turalo r ig u u n t d o v e tte a|*ariro qua m io II J o u ffro y
*
Ha m ito ni ai fec ero a va n ti p rr d ich ia ra re che L a i f l X I a vrva
kt<* lo ffrr ta ao/o a r a n d h r io r , r h r prim a ai r a w l i v r a t l n a r a llr
f'
IH r r r it t a l m o a r \a|m li 1
l*opo a v r r llarutaa* au r gin p r r in* a rttim a n r. il r o n lr Ir l*hau

*
l inairmr al t n r o v o di Haintra laari.i la ritta rtr m a II 3 di
p n l** | Ir ledati non ai il iati mutarono rh r lo arupo principale drl
W 'j la cc io non rra alalo raggiunto r durantr il v i a r i o di ritorno
t forti |>arolr lin lm i fo g o alla loro indlcm uiuar. A F ir m a r il
* ' ' * * 1 llaar, rh r II atto rr rchlaiarrebbr la Itm ia t a lli I protali
r al p n -n le rc M w i r r r l b i l r vendetta.*

* M wfca. O U ka> Ar lirM t* > M a . U R-aaa a *a^ l C


l * * l l a 41 t a l * l a t l l l a a a lpv m r a la t K 11*1 *a.aa
^

I. M

a * . m i m i V r a m t a a rr
M l a l . r a A t n t r a a l a a a . M
- Il
M a latta laaaa M t-ra
% ' i lUaaa a a i r l r t t t A r c h i v i a I
* aAa.a 41 m i w 4 it o it n i a >
kliaiara A a k ra a la a a .
* . fa -a a mmttmm r a r o . W ra* - * -

Aa f e m 3 a ra > 1
w a a a .
t r u * * art * tmtmm A a r* - a T t **-raa
a l a i la M lla a *
a a B-*aa 3 a r a I * :

+ Haaia. * W

Ar %ta

IM

IJfc I. l'apttob. 4.

rio

11 14M.14M

I
n t a o t o lu i U t fram-eae, il ainiaraW'o d i T o loa a , preae q u ton o a l u r r k a i i n r h r in Ito m i, tua P io I I non ni lanci ap*ta re da queati llrm i. polche re la to ri airttri in form avan o.
Il m l'lr tio d ele g a to nwn a m a il potere li a ttu a re in realt i (
rib ill n r u i m in acciati.'
Ih ir a n lr tu tto q u n t o periodo la corriap on den sa -piatola!.
F i 11 r L a ig i X I non m mai alata in te rro tta , tua l'allontanani- ' >
fra t Inr aum entava n in lin u a m m tr. (*i non im tantr in u n* q
tit ir p olitica arw tadaria aa vvcr au rora una v o lta un arco
allorqu an do rio L u ig i X I ced ette a lla t hieaa le co n tee Il D ie i
V a i m i * legate ad m a laU a lt im ront, ma c h f f a r l o V I I a ' *
riten u to |er e in rom prnao e g li ebbe liren sa li rite n e re le p*
d e lla c o n te aitaata al d i l lei {(o d a n o * A p rem ier prxw ' '
q u ella terra fa Bunxlato la F ra n cia A n to n io da X o rrto . A l l o r
J o u ffn n e L u ig i X I p m p o a m nuovam ente al |W|>a il m atrlm
Il uno lei o i n ip oti con una tig li* lei re d i F ra n cia . f o n t e
rancam ente C O lo ap>*ura<-rblo d i nn'allcan&a frun n vhoetn a ai cer> :
Il roa trin gere F io I I a an cam biam ento d e lla aua p o litic a Ita lia * *
l an o e la ltr o ten ta tivo m r fa r o n tu tta via aen ia e fM to .*
Abolenti la pram m atica u n iton e II re franre*- in al ero.- 4! >
p era a * * Il gu adagn are il p a p I l a cauaa a n gioin a a veva a ' 1-'
il arrvMMlu A ae d i a vere n elle p rop rie m ani II co n fe rim e n to d i t * ::
i p ia Im im rtan tl ben elW r r r M * t H * iju a tx lo anche q oeato a r
veb un i l l uatooe, IV a p r r a * ln e d i L u igi non n>m>bbe pi lim i!
la tale a la i d 'a a lm o arrisa- a l papa e ai o r d in a li una le tte ra * l
degna del tu o gra d o e qaaai e g li fnaae auperiore a F io I I
In *'
autlopotveva t a l l i g li a lt i d i go vern o del papa ad una c r itk n
dia n p p rova a fcx. Aao ad acruaare F io I I d i fo m en ta re I dUa
'
tra I p rin cip i criaClani invece d i a n lrll. com e d a va ad ia le u d '*
a llo aropo d i a a a gu erra ra u tro l T u rriti.* lu tia m o 11 papa con k<
ere a u to g ra fe e eo a r in v io d i n u n ii re m ' d i p la ca re lo a h r
dal re, T u lio n au fra g a p erialm ea le per op era d el c a rd in a le Joa
frujr : qu ealo p re la to am ie fa g g ir e al p erico lo che ai ven la a m a
la 4 M M a4 t t au |*IW < |a . w >** <*.1 tu Ir r n t a ne.r** *
* * 4* K m * I M I w i W i e Un 11rt! a l d u n a . Arefc. I "
la d i a r w e> 'I aaa i y m h ; h m . m i* * l . ix - * >,
K n * 4M a ayaU i m A rea , 41 S t a i ! * a l a n i
IH II
j*C aaa ta n a m u M a i 1 I s a t a t u i I *
*

t >mu a a

>v . * w a* iv a a ^ t i a r> n 4* r w

a * r n H * . A r a b i * ! 41 1 * 1 l a M l l a a

lu v u * im a

la

ta n

r K

111 aau r n i i 1 . a % e t*

a t i Kft

M t i f w M a m r u n a . 4a a a i Ut a v t . 1. t a t i l l l l t r *
A U k r a a l a a a a u * m a A i a > m i mt> a
e r m o

mm
ma

t ilt ,

aaa * r

il

r a * m . v * iib a K

IW*. jt a * .

t. u n

* *

I I r>aaa a>al a m

T tm t

K k iu .

>a w i* '

tll. m

h a a t I. V i

( M lill fr a m a l

t*ir* I noi in tric h i, m oatr co n tro il |ionte(lrr un co n tre n o pi u rti


le di {u rlio (ir I lo atoaMo re.1 Kru lu i ch r i i u v i contin u am en te
I 9tgi X I co n tro ltom a. l io I I u ri n o i Cum m rm tm nt 1 i r g li
Altri grevi lam en ti co n tro il c i n l i n a l r a n cb r q u ello, ch r e g li abbia
presentalo lu i il co n ten u to d i le tte r e re g ie u lto una fo rm a allgu
mta < r k abbia |>arlul< d i d e s id e ri del rr. che a lu i non rra n o
radati mai in m e n tr; in o ltre eb r II c a n lin a lr abbia fa tto r r r m lr r
alla rrte di F ra n c ia re la z io n i falae, inainuando eb r II papa foaae
a anatro d e lla caaa d el re e che non m a n t e n e r la p a ro la date.*
.NeU'autunno del 14(Vt i ra p ito ri! d e lla F ra n c ia con R om a erano
f i* nm in d . eb e quaai o gn i f i m o giu n gev a n o d i l c a ttiv e n o
t U f Mi aeppe d i m iau re o ltr e ie o d o natili predar lai re co n tro I card i ' l i li> n (tie il e A la in ; a q u ea t'u ltlm o fu ro n o m r i o t t o aequr
i vearovati d i U a e Carcaaaona. l abbazia d i H (in v a n n i
ed a lt r i benefici, che e g li p orawile v a in q u e lita d i cotnmee U n o ; poi id o d i |>arlare anche d i c e rti d ec erti regi. e b r eran o
U am rn tr r iv o lt i c o n tro i d ir it t i d e lla H n le apnatollce. Hi crede,

rr da Roma ai
di ottobre rinviato di Mantova, ebr il re rin
*e* la prammatica unzione; egli arrlve al papa le plt terribili
fcttefe ie fevore lei Jonffroy. il |uale aarebbe trattato Ingiuatarate perrb fa il ano dovere ! *
Il re veram en te non p rn re d rttr a rim e tte re le v ig o re la leg ge
*
anso 14-1** : ma d 'a ltr a p a rte (In dal 1 4 e * l i fere del t e t t o per
"*- U gn a re q u a n to a veva perdu to n ell'a n n o precedente N e l 1 4 t

* 1**4 fe caienata lei

re nne Intiera aeri** di ordinanze

aa

dlfeoa

ea erp ozio n l rom ane e per la r r o u a r a z io n e d e lle a n tich e liWrta ca llira n e . t ir ile n m cra n n n i fa tte a lle R. Hede con l a boli
d e lle pram m atica aanzlonr rim eae le p ied i a o lto poro. O ffe
** d ire o g n i d ir e p er II ca p o d e lle c ris tia n it f e tra g li a lt r i un
o regio d el 1 * giu g n o 14*4. il q u a le a o tto p o o e re e en rigoro " o c o n tro llo t e t t i l c o r r ie r i d ei p rin cip i, e s c h e q o e lll del papa.

* *Tieti potereno entrare nel regno aolo per le citt attuate ael
e eoe dovevano abbandonare le grande itrade militare per
%**"'ae dlim oof ; peraino il contenuto delle lettere e dei disporri

11

I4 b r I

C a p ta to -I

Ilo

II I4 A M M U

d oveva t- w f* w>tt>|MMto ad uu a rr a ra to mubc d a g li im p ieg a ti fr*n


*1.' I..-.M illa rh r II re mani fin t
la pn bbtteaslO M li l-> *
ilrrrHl, d ire I*U I l uri a n i l'timmrnlarii, fu pi gra n d e d d 4o'>
ma irlo addin u m trat quando a la ill la p raiu n ia tira M ansione1
l'u i h i r | i l o a lc a a ilim iw ln iri' q u an to arbltrarianx-t
| > n r o l> i L u ig i \ l n elle ruae crrlealaatlrbc. S u lla llu r W I * 1
n aul p r i i i p t lei l i i c r a ii rim anti va ra n ti in A lig e r a e a I '
r ig l due beoeftai: l.u lgi X I preg il pa|>u 11 c o n fe r ir li a tlio v a i
Italu r. ma nel in rd raim tem po ft e e p > t t che queato ano fa
rii e rrlra ia a tlro iw aveva gi p itu o |Maoa-aia>. e ch e in qu rato et
il rr, l* difenderebbe co n tro chiunque ! l*io I I n ella aua ri*| *
w t l l * |*"r a l rr la i|tieni ione, ae gli to llr rr re b lie che u n
p r r w n la w r a lui con i|im4a lo m a n ila . Ianim i apoiitaneam r
q u rto r a * tr llo a In In I r m i rati la fim o .4
I ) r lr m fr a aerar n m eglio rin d lr iM o uuxionale uri atto *>
l>>|> r h r fu ra ffred d a to lo u-ln ili L u igi X I r a m n i la p n i a * >
tira aan iion r. m to rn a to in l>uona in tellig en xa con la con '
w u * l T k qarwto i n d i m i fa c ilit al r\ r k r tu tto avvolg-
curar un ragno . I c r c u t i o n r d elle aur v e d a le contro riudlpeud-. .
lei rirn , r k r r g l l p r e t e n d r v a d ifen d ere d a lle a u a u r p u x k M il *'
m aar *
Il
carvlinalc -lu affm v il t o tto b re IH U aveva In trapreao II
viaggi da Koma a lla v o ita Iella Francia.* Kra cnrUaa* di vedete
q u al u do Luigi X I l'a vreb b e a m i l i (guanto fo * r ancora d i*
ia Parigi qurataaibtakMn. ch 'era a la to meaao in rid ic o lo eoa
lire r rum medie poi II ir he. ai v id e al ano a r r iv o in q u ella ril<J
M u m n o <4 urrap d i la i II r r peri lo ric evette con t u lli g li omot- *
(rrlvr ap eva che q o r *t tuano difenderebb e o r la aua p o l l i * *
aatinMaana ro) a a M u n a rio ro| qua Ir nr a veva d ifea a per H
l amato la romana I I rr l i t i g i e il rarvlinale J o u ffro v era n o W***
uno d e lla l Iru

con

r*. . 0 , 1* m j ; *.

l*W I I <(V X , a vaw II I . * la i ma i m m l i r m n f l i t


e it u

%,

l <

I , Stri

| | M 1 tn 4 u

mUr

w u u r

I I I * I I I . U t h M IU r* . I t u * r* 4 w r-* l k r w i l r n l

IlA w a t t * n a w M a r* A n i 13
MVwaai I t i l a 1 rmw a
d i i ** I I I L 1
tmfe l l d w i S E

M*m *r

rtr

tt

II* IV | C 1 *

1 4 M ma*ta IIM M wati * |rM ** * **'

1 H Hm . * U M a y W rWMlal. Mar **'

rMlea * ***** M a l M . mb m

In** r*. n

p,.w.rt,..

Il 0* *

mmt* 1 1
*
**
a M
4M ra>* .........a . .
w M p e-a * < a i r r I *M M M M a *U (w n a 4 a a a m n u v i 4 M **
un
a * a* *r t a M i.a a i I
4 *0 HaaMMthw
* e
< *M ia a *4 *# AriV m a i i w n w a . ir t i In r i t !<
laltaa a u J *a *ir la b i r . I M I IV. I m , u h a

MUH (a 4m-ratania

lirr a lia m t a n r u k m p Ir llr ra ilrttr lib e rta K llir m * Lu; \1 I-M anlrva an-hr un a lt r o nniuu trr r r n d r r r a rn a iliilr la
p o d ra v r n iM t a a l'it I I : la <|in-titione d e ila u w r r tu rra. (J u a n l
tifiH * ln M vu itn aru r r d r r r ronn- *u li a|*-aar aatarolarr i irrandi
ni l*l |Ni|ia a a rh r in |Ur*tt'alTarr d i ra m a im |rtan*a.

b.
V m t r r in F ra n c ia il p t it im i nm narrhir n i a-iuprr
pin al p rop rii am pi t u ttr Ir finu- \ ita li M a naxionr. la m a la ttia
n air. rhr. MTitndo Ir |>an>lr II N ir r o l d i Cuaa. a * a aaaalito
H m i^ro rom ano K rrn ian iro, alava Currado ( i n i g w a i rrr a ia ib ill
Kr |a-rirokaa> p e r la Ira n q n illitM il-ll lm|rro il fa tlu . rfcr -ranai
farauiti Ira i p r in r ip i lu r |m rtiii tatili. L 'n w i r r a ra p ita n a l lal
W iltrlah a rh F n W n t I il V iftorh aa. r o n tr p a la tin o Irl Itrno,
* la k n trn il R irru . lu ra d i lla irlera l.a n la h u t. L i w
Ir ir a lt r o
-tilo rra i| m arrhna- A lb r r t o A r h illr II Hraixb-nlmnc. I V r Ir aur
polllirk'. |irr la ana p m n tru u i n rl p m id e r r r> ln ito n l. inab-maarh r |H-r la a ra llrv tx a . rjjli. a r n c - c x ' II llranb-nburn a,
c.Jlr a r m ili tro v a tr. r h r nraauno |n ara m a lia r-a a orp a *
a i ' t u ll i p r in r ip i tml.-arhi Irl m o Ir r a p o I W H trla b a .h rano i
"W-i a a lu r a li Ir lIr aapiraxion i m o li ra a tr ilr ir r a r r g ir o llo b m
* rr
X r l m ach io la g u r rra artnbrara In r t it a M Ir In |urato
* - r a to p rriro b a a i I 'i o I I non n a n n i d i a rlo |>rr m a n trn m * la
a r ll'ia ip r m I u m i nunsi fn ro u o in fa t ir a b ilu r a t r a t t ir i in q w
w a : a m a a n ro r pin rtU rari fu ro n o a lt r r r i m a t a n i r n,1
lu e li.. .1.1 I i.". ai rttnrluar a X ortm h rn sa una purr,* rh r
N * aoa rb b r rn o s a tra w I j i jro rrra a|rrta tra Ir raar W itlr la h a rh
a iln h ra a o llrm a ro p p i aal p r in c ip io dcH 'an a o HfiO r l M n rira ip i
* a a |iartr Irila O m n a n ia d i w t W o o r d ia c r a d il
1 r o p r i al lora K iu n *r? a in (Ir r m a n la il m r d ia a lr llc a r to n r
a a k u . d a l pa|a li n < n 4 p n lrr p r r anllrritanp la g a r r r a tu rra *
' a M Iirr la p a rr nrU'im|M-ro (n rato p riw i| a - d r lla f h i m a ( U
***at| r e i a a n i a m a aaaunto p ro p rto a r l rm a r* d r i r i n t i n o
t*a*a (rfa iio n .-. r h r non a t o r io i a o i
hanno ra p p rr
" ' t a t a rn m r un m a r tir io a.*

. . I. ta. IT r /*!*#

I .

***. * *

m * 4 ~ K * . * * a. la ) >
* * M U . . I I I . J ia w a > tm * h a u rw t la

****. trntmmm U H a
r ta n k

___ _
f

* -

___

* * * * *
* Ma*r.

____

tu a a o w

** a tu ta>t nt. za laaaaraaa ti. awt i aana>

___
* * * * !'
*

Il

Ufer I. rapitolo 4 l'io 11 1438.1404

11 '.1 feb b ra io U ItrtM i-io n gi I m v a v u i in N o rim b erg a , e * r


Il 2 manu ai doveva a p rire la lirta rom bi nata n M a n to va .1 1Vw.
n x n m ia w ril ilr ll lni|>rraiotv v i eran o con ven u ti 11 cardinali- 1
A u ga lw rg * I v rw u v i li Hpira r 1. ih ululi. D e l p rin c ip i r r a >
|iam aoltan to A lb e rto A i bilie. ch r voleva a a lva re l a p p a re n ia d e i>
aur In lm a io n i {* iib b> 11 luca L o d o v ic o a veva m an dato 1 nt>
rtsigh rn in a ltro o n lin e eh r Il levare lum entl co n tro la Ir a i1
lei m arebrae ' I l ca rd ln a l j t k u con ima n im o v e n te eaortaxi*
e r r ilo l p rra rn tl a (a rila |** . c b 'rra alata co m r il tratam**
la * ia to la rial al n o i d lare poli | j |H>t'iiui ilei T u rc h i *
d ive n ta la 4 im o * Ir per i dinamiti tra 1 p rin cip i c ris tia n i HarrJ
una vera v r r g n a r la O r m a t ila nulla faceawe c o n tro II neon
d e lla t W r II attlo c a ttiv o ra m i pio produ rrebbe triatiiw in ii rflr tti

aU A H I a faaa M | l a a li I mr** Mr nmriomU a lia r franala aa **


limai la # * T t p t <* l M a rr+ tttn ara l IM v a rr*irralaraa p rr

l a tm u i x i i i < e * va 4. L
Vtarmmm k y a ia a tm Irp mMamf <!*>'r
ri
1 1 .
Il 4 a a > nM*ar> rum n a atta
4al ' * *
laaya at Warrw 1 0 . a i t l a i a l al 1 i'M- a un altra Itala Wtrmmr I r
arpt Il Taaa I l i , M a a l a ta rta m il ra aa fa n I. Jtraaarlaal M K * "
IM * a *at<tt ts waiartrap A lti 4 rtfi a n i 14*4 147?. ma t a r i *W ' '
M a 11 1 * aa taiana r i raeHaaW p m . i t
a l. V a l a l w r * ' '*
M I* l| a > tat aa. l i ; M i a a it taalta i lt * a HA H i r k l H *
e r r i p a l l f l r l a |a a M aatfl i n a X X IX r X X X I V Ir* a ltri vate* *
A tti <M h naW ia a. * l a l l I la parola a pr>faa*l .M ia h a t tu t 4M a '
a In M t * la (I t a la aM iaai it o t i. * . " *! a lll. I
* 1
a * m a l fuIMMt 4M l faa r > * a M
41 n a i M I K taaM 4M f e > a M * a H U r X X X IX . T I* . * a
t>Ti t

<41a r nw a t latva* a * * aaa a a n a Minala 4Mta r a ia M ^


a * t a s i y * r * " a * M . la a a a a 41

- * ---------
w
>.t 4.aia simili
1
^^ '
^ taf ^
atla *m
i
a1 13
a *MhShS*'*

OatUllA la (irMala.

11

tirate |tarolt* fu n m o diN graziu tam en to lette ia>n!i. Neaauno


unsi la t t a l'attenzion*ra r Ita a ll'im m in e n te gu erra tra i jw r t it i tiri W ittela lia ch e
llu b rn n illrrn . 1 p rea rn tl immi f r r w o a lt r o m a te n arra un
m
>u ront*ni|M>ran<o. r b f iitt,ol|uinii l*uno l a ltr o r un parU t* tir mal* d c ll'a lt n i >.' P e n in o qu an do a r r iv d a lIT n g h c r ia
u * e r a tiri c a n lin a l t a rv a ja l. t h an n u n siava una nuova I r
ta;
dei T u rc h i e il Iti^N unone con le la g rim e a g li occh i euort
li i.n<vo a ll'u n it e atl un a rm am en to generale, uon ai otten n e
* c i.* im |im iin e. L e n erg ia ilei le g a to a n im a to d a lla m ig lio re vo
l * * u ottrnn e alm en o qu into, che ni convenne d i ten ere una nuova
a*& M ra a W o rm a il 2 manto.
Intanto tml Iteno, n ella K v e iia e n ella F ra n co n ia la gu erra era
I
incom inciata e m illa tr a ila d i W o r m il Iteaaarione gi ne
*
-'a le d o lo r i* ' tracce. I "he in ta li c lrro a ta n ie la tllH a Il
* ,fw> i r t i a e il metlcaimti ria ni ta to li q u ella d i N orim b erga , non
^
far m era viglia .* C on p rofo n tlo d o lo re il ca rd in a le fece ap ere
*** I m aigm ire e ai a rrin o e a rito rn a re a N orim berga. E aie
non a'aveva pi a|teninut d 'a iu to la p a rte W r im p e n in
'* t le U T n g h e ria . il pa|ui lo ve tte |ienaare a pm u *rvare al re
d* berta alm en o le fon te Iella p ro p ria n azion e P e r r i fin dal
2* -a n o P io I I p rega va ca ld a m en te il re d i Ita eia ia a rat tenere
*
ante un p a rifico a cco n to rin i| iera lo re ila I l i a tta erh i con tro
**
ghereai. I l r a n lin a l le g a to r r r v e t t r a N o rim b erga U 20 a p rile
* W evr p o n tificio ch e co n fo rta n d o lo e in eora glfia n d olo Insiem e
* * ^poneva d i arenndare con tu tta l e n e rg ia g li fo n ti d i tlo r g lo .
fu a d ir vero ter liflld en ta nel l'a b ilit lei a ffe r r a te e tu r rt
legato, ch e II papa t a b lli che l'a b ile g lo r ia la P ra n cro ro d i
* 'd o I rr a a lla c o rte d e lT im p e r a to fe onde ra rre ita re la o a
ta ra n a u F e d e ric o I I I . M a le t r a tta tiv e n au fra ga ro n o ancor
"he il I team rio n e avetao* a vu to tem po d i erop a rom e.4

| j a il ii(ut gu erra co n tro j r l ' i t i .

wm m

i hi

* " * m u h m i

*'

ani

i/ mmtm m
V a lic a *

-M ia l i l a | l i e r a

i v t

l 'i r

mob wqoiwew m
im
i y iw a;

rwia^w

e 4 I# aaatw

| IM M II Ori I w a i t ,

** "** t n w r t L K I M M i 39>
* ' * T O M I)
tt. l u
***"* *

nati* III. an

e H 4 t n a < a

M b

X. S*i

% ****** in a a t t a 111 i
IO tba a d i i
*** m i
41 V r t a M . . l . *4 0 4
_ * *** > * ! 41 r v a l. ito alleata la *
O <
enia4 4 n a n a 44 Ifcart ai
* > a .a la Aria
" l*

XXXV. T .
lU4Jfi

Di

qa

fW

Xmitr

~ t.

|i |}

w tt

<U tratta 4M R

aaO M t li lw

w h a a M to 44 Urna
t 44

t c ta la %ala4 aa
M
a n i w a l w r ir /
Varrai

a n i

a f ta *U

H awa >*
X US a

m*

rrb lO a

rela

n ai |nan Vaaa*. III.

la M a M a

333 rr

a l * 3* a*a4r I*

Ut>n> I

( p ilo t e 4

r i o I I 1 4 K .1 4 M .

ttornodo |r decisioni pnnr ni rongmw ili Muntovi la it u


Iniiii i
rr |iriia alia corte itii|H-riulc tin dal .'Wmar*>
ta n to a mu** tolla gurrra II Ileanarione ni vitto rontretto ron

ptrrnl dolore a lar* II |>r>|rio urna-nao 11(Nuche II trrri


fuaar diffrrilo 11*11 nmgshi!
min

II
card in ale iaarl |*-t trni|Mi X orim ticrga r il 7 m a g gio kw
in V ir a n , Im e rini|a*ralon> io r ir r r r t t r o iiorcvo ln icn tr.* S o i
fa | rn i la |-narr aHa|*rt nru 1*1 In ilirta . |rn'hr in lo o g
'
p fiftfip i eh t| eatovn o non ai t n i u m n o p rin rn ti chi- fiorili
Ir g a ll n i a i hr i|neati non | m tv in liiti ili NiiMcii-nti ia tn isio n i ! 1<>
ru n e p r r n o lar* ila U Ir una nuova liliu io iir fino al 1* arttm>
T a n to il
r il u o Ir g a lo r o a r P itto r ic o I I I r o u i u r a w
*
to n n i p r r * * a t i Ir t tr r r d 'in vito .* t 'iii non aitantr nrinn- 1
un p ri nel a- n>m|trvr nrl trrtn in r lin a io , i i m I tra a rora rro
cura a len ar rtllm a ivr in itn p axiritlr alteaa. F in a lm en te l a a w a il *
putr n a r i a p r r la II I? art tiro h re
la jarato traiint|> A lb e r t ili llra n d cn liu rg. n i a i a t n r n t r |
tetti dal anoi a lle a ti. r r * talo r o n l i t i o nei a n o rrg n o II ^ P
gito I I M I r f l l ilo i.- llr r k l w i r t r II I m i t a l o ili Ito lh . r i a l a f a v o r c '
rfcr a ri a g g e tta rlo g l i ir n n r d a pianger*- a. T a l r d a r r u a

rtKM llliiw I appu n to fr r r trtn rrr a l*U I l rh r la |acr a rrl> b r V pura r a n a M e m *

fa *
iv
I

il

in


im

* * S t
a m in

a n lw o . tri H n m W

Maia

n m i

n a v i.

A*rfclla M I * i w a l i r i f U
a a

rf

U i

n *aaa

**

l i n a *** WWW. ***<u w a > V. IU r u t iu . raa*r*n . Ir *


(* * III. va M r*n *r al w a m h -aa m i a vm aa a iw~-rtaaw airi mi im m faM to f i ama M rllrta <ta aa K n
a) ItaMtrta. **a <** t I I I
V

a a *
<

fa

* t

|l*a|

f * * m * la a in >
IW

nH d k *

* la *"

iV W ta H M ri <kr l a * *** I

a l*
im

W . U r

la l a p a a t l f l e l a
K n vu t

>*** a

a a

laa II

iw*l<
a n

M o

r a * i

VIH.

Ir

H IV

. f

3ME A * * '

M tia r > 4 r l

im m * a ; sa

*"

i. .*uta*u * *

a*** na<a m l>wwn *aa <au i v M a ia4 k * a <** w


n w f u"! a *.** a b u a i
ta n i p a latta <w * "
kwm * I t a al *
a ( H i i t r k n u r i v i r a ta l tr t***0'
H^i-a rli m >> p* b < a a a 4rib *ma la T i n l i v T ira*
* * II- * * Ha I I W on ta aa a til< t
-llam-- la
a * a i m n w I i a v m* i 4 i r a a i a n n n n i i.

IH r lh r r Il I w d n i t

121

n o dolori mo |H-r A lb e r to fu. -he il u a llea to . rarrivear-ovo


I* ker <li M di>nu. tiltil d|> ni r t a m i la l a i : h M b r r . in fa tti,
1 I M ieli 14(H) era t a t o vint p n *M { ft^Meraheiui. non lu n gi
ti W orm , lai ronti* |ialatin< K u lc r in i, nartrett a lla pa re a
. IV a lle a tila II ituMtuggii li'H 'a r r iv iw o io li M a g o n u alalia
Well llo h c n s o lle rn a <|tn*ll li W itte lla r h a v rv a la ua
v-r* ragion** iu r i o : n ella lo tta ehe t a va p r r in izia re ro n 1*1 I l
i| n t a principe <Ini a t irai |a*rava tru v a rr un m ig lio r r a||Hgglo
;
* i p rn cip i <|cir>||MMiixi<n-. 'h** prewma I n o i m r r h i am ici 1
li*ther li l i iiltu rg f a r i nnoH To li o r i lig a ita r ii i w l n r f
a.
ilri inali un ern ita n-nam l*-l a m d o X V lic e ; fib im r,
ah -or, in |iianti vearovi la *|a<!a ha riBMOM il p a s to ra le ! I ve
t i i r ngono fe r r a t i m it au to |trr r*om|Uitare an p o t r t * la ic o :
w * li rhieaa perei non on< pi fr a i fa t t i fre*|aentl n*i i h ut ri
< v a t| a.
IH rthrr, nata ir r * il 1412 -ipare nini* ra n o n iro li M a go n ia
P j e lla a n 1127. O ltr e a p n 4 m d r n elle r a t t n lr a ll Il t*lnia
* ! T r rv iri. e g li ric e v e tte nel 1142 la p rrp a a ila ra Ir llr 'o lle g ia te
li H V itto re e li K. tlU iv a n n i a M agnnia. N e l 1 l-Vl fa e le tto rnW* <|r| r a p ito lo e a tte d ra le m ag un l no Ma am p re a iiu a lle li
trm le ia la n|rrlla leH'onM in sa zia b ile X e l I4*'i# b rig
f
I a n iv ra ro v a to li T r r v ir i. ma la m a ggio ra n za le g li e le tto ri
I il m arrbeae t ilo v a n n l li llalen <Jiatal*i. Il 6 mag
i
11**4, Boari T r * lo r io i I a rcivea ro vo Il M a go n ia , am he i|U
iH rtkrr li la m h n r g fa a n o d e i pi fe r v id i a sp ira n ti e <|ucata vo lta
w d i o tic tirre il ano intent, eh 'era Io e llo li d iv e n ta re an
P" artpr indi|enlente. ig n o r e di t r r r r e d i gen ti. Il I * giu g n o *
fa * M in ad a rv iv rv ro v o li M a g o n ia n w l n i A d o lfo d i Naaaaa p rr

K Marni, (trtlirl, Wiy*it T. W r /MrlW m


* a iM k f l n l . * l r > . L t f m l e M l III
a a la i ir f < o

a |ll*lan

XMl rMa

*! a M f* !

' " ' ' li rva>rrv > *

zi

r i' r rz

r t f M o n I TT2
* * * fc a fa a k a ia

. -

***

Qcari
u l

41

is

tJfccu |. ('piU*. 4. Il Il 14M>1404

m era <11 0 1 1 rtMn|>ruaifWM) r con la inumriorauza li un voto,


il irm i ronqnUrtaaw i w i in to n i 1 T r v gio rn i u p p rn do|iu la
r lr a i n e U a r r t r a r o a d Im h Ih t. in a rg u ito a lla capitolasi
r M t u n l r a m a dovu to rin iu n a iv l'a lle a u ta ntretta dal i o pr*
r t w i r r r>u \ llirH n \* b ilie r l l d fr iin d i VVflrttmil>rrg rB ln > l!
rn o tr p a la tin o K u lr r ir u In c a p p a i ro ti Un da p r in c ip io in a .>
ittmi<nr d i p r t it . l i d - a t r r tatui im iuirnte a cnorr
r u a fr r m p n iift 1 A tal* ac>p tigli mand Dubito unm haactaU
a M a n in a , d m c 1 % I l i m n a il con gm am per la gu err a r w i
I T a rrb i
A pp rn a ridi* r n t r e l.-ll lnx h> li i|iic*t'aaibaareria, il |*a *
f r r r w p r i f a h lr tk r r , rb r, r I r t a ricevere la con ferm a. d o c *
pr r o ta r * peratoialm entr a lla l'u ria .* Ii*tb*r iu v rc r m w ai n
d i q w a l in v ilo ttranrlir >|uaiHl p u r d|M> venne rip e tu to I
prto in |itrl tem po P io I I tro v a v a ! n u d i a fflitto **r la m a i

p r r r n M iW p rin cip i in ita ti a M a n lo v a ; ir r ita i |rr r i n m r n n


M ia a a l a i l a a i l w i r da p a rtr li un pn *tu lantr f w le llr 4 U b *
a i le le g a li li M acnnta rig u a rd o 11 con ferm a leH 'rle*bnc * *
ru a ln iiiM -n l tiri p a llia K g li a vreb b r rirbieato, che g li la v i '
dean rr la Bmar M bm ig n o re il ra iu rn a per la r i i a i u * - dr
decim a da t a lt r Ir n w l i l r rrclcttiaaiticbc IcU 'ln ip rro e 'Im i*
gaaaarn ffla r b r l a it h a i o r o non in aiate*- in i |tt-r un caacib
n n m n a * r g li M a l i scn-r|i bdl'im pert w n t il p r r o * *
bd p a p a .' ' V
P io I I abbia reala tru le fa tto .|tira i* ric h ie d a . *
ai p M rv in r m t w k a t v c a . ad a l modo in a rg u ito n o t r
f r r r p io panala.
I . c a it fa * *-tdc tirila raawa d i liir ih . r devrai Ire i*aaer i*
a l m a rrb rw A lfc rrl# li Itra a d m b a rg . b r tu ran te la aua
la M an tova a ' i n l w . iva n a ra le |>rr lai. l'it a a v n w la le g " * *
d d l a r r i r>rn d i M a in a la len ite III Imi la li -fe r m a r il pali'
a
M a*,

tot****, aaa a* m . t i a . * * * . ta ro U

a a -

n tr fW 3fc. rtm aaa~n"ia ai


rtran tu n a m M a mm**f V o i <
,*. m 1 (fiata aknaa f a - a a im u Irnmm rta ti^ * b* aa*r ****
a >. * f t Ma* * t * n i * K trl * 1 4m tm kn l t n U t *
t a n a tt l, 13* nt w .w la w a a
a
* *- a
q
ita* M a r
h u
a ) A r a t i v i * r t a n a a t l f t c l .
*
1

v
ai
a i n a
a* a n li m u xa* aaj t. % a. sa n i k i u u n i-*
reatlaaa a ri* V a * 9

i v a (* r t * t l % a art a lattee t e a 4al IM I a m* at a*


a la t e aa*? 4 M M I t a iMCiaaa II. a t t u M . a wvttti
r o tta m i a a itetti 1 tetei al *a*n ** wa aaaal l| * m late* 3*-

I1-0*rr di Imtrtu

1ZI

*!- l'im pegn o giu ra to . r b e nel term in e ili un n o n Ii-thT ai


!-' - cterehbe peroon alroente e eh* In <'a m era a|MMtolim wiirt-hl u t * M M i i l i i |M*r q u an to r o iM v n ir t * Ir annate. L a <'antera l'oro
j'ati
(ma- Iella eo n fern ia a SORSO rtorlni r e n a n i1 S em bra che
1- a li non a b b ia n o rite n u to |Uesta Minima ta n to errm a iva
to |>ui la n li re re ili fa r la a p p a rire lM-ther D ei ban chieri ili
K< 4 prestarono il den aro, (tei p ia le l i in v ia ti rila sc ia ro n o una
*
gallone. N el versam en to d e lle ip io te che s p e tta ta m i a l |M|ia,
ai M in ali e a g li a lt r i m in o ri u fficia li li f u r i a . I ban chieri ai f
n laariare in o ltre Ie lle (M ilizie. c o lle q u a li cootoro si obbll
t*>
alla re s tii u tion e nel raao che lile t b e r non ( e i i s v II "U<<
drhM a**
Ihether non attempi in nun. n o una Ielle r o m llilo n l o t t o ra t gli
tata lata la ron ferm a. N on si presen t a lla l'a r ia , le v in o ltre
contro l'a lt e u a Iella nomina che la la i ri rmkgr%m e ai
rtl i u li id e a r la .1 H p ira to il term in e per il lautam ente, ( l i u fficiali
* f -*"rt ilei |oi|ta risp osero c o lla ctimanica m inore, ma non natante
K '<a retisnra l'a r r iim n iv a min si peri Ut li aaadstere al aerr|*ii
i,ai P resto I ritte II p rim o e le tto re e ir lr a ia it ir a d e ll'im p e ro
IU t>a|a tIrgli a t te n t a r li d i K om a l a soa maleOca anione al
fc*' -M A in nan ri t a t t o n ella d ie ta d i V ien n a
La frequ en ta a qnesta a s m l t l e a fa m esrh in a l a r r r r h le r i t t i
***
m i t M acon ta e W e ts la r. non v i era n o rappresa-alate nem
^
hi In v ia ti: ri a rosa ron o a th lo rrm lo la lo ro p overt e la In*w ' u a d ella rito a x io n c .4 In o*-gulto a ri* Il ilesa a rio n r si per
Oh :- tanto d i n m n i o . che l*lo I I lovrtU* e s o rta rlo a lla p a l i m i %

nr
^

V un 4 j*r*o h r w

etrrstw raiia

s, ,n ,
Iti. m

(B H M
a i *

I t s m

4t

m s ti

'm

H r w fMt. r m
m
t * i i n on

I |T. O B t . a M X X * m
t*

MOOM

*** *** la Ut* M m 4M S K i c m k

. ....

Lir*i*-

J l

II w

to w

41

M S

. (S s
4 V

4rt tmmri

M mmtsrnU
I *ts**ri
"""* ***
a l a a ia n l * tal Its 'e t i ^ I M s ***** * * *<<
****** * '* < * a H W lt M r t S N U s m M i * 41 4 * M * sMr
^
* * M Iti, S i i l a s p *
* M 4 s*at H w * M r
' 't * f * a s * 4M ( m i x i H i s n s * #n i s o * a * s i M a
V ** * * " * ia t i raMaass M . u m s g ii (a # i*
_ * * ** * *> *M M i x s s i M pom i H a a * r n s M ia t r t
t ** " ** ** 4ms M l a s a Hi 4a*s a l t I M I f t U ' l r i I r
^ r * s # * t r s MftasMcw I I . I M i a la * m in * X t U # a h s
T ;
** * * u m a m *s **w 4 u r** /r. m
^
* # l * al M a i M 4a lir fo n a .. ts .fs u M . ( i m i
I m i*
Htt m f

Ma ora r i I m m

libro I. Capiloto 4. Ilo II 14M>14*I

134

* t >.!n i>-ut Irlla ilirta rlla- |oi u giu N titrare p k u a r ^


I
tintori tiri v r rrb lo ra n lln a lr. Ih*i p rin cip i, In ru n tr tu tta la <1 u.
non mi fe r r r n l f f r a lc u n ; pni i l i * la rro iu ira li S p ira . <
a vrvan o tro|>|- g u r rrr in lo ro ila |Mitrr |x-nMirr a |ii*lla n> :ra
I T u rr b >.* I ro n i(l| p ri pn-w-utl c g li in v ia ti fr a n o pieni ! !W
I SSt H ili* )M ilio n i b lettu ra trana ili-llu tNilla ron rn i tri <U
van o p irn l |atrrl al Itraaariour ila r it riiiilig n u s io n r ilr ll'a
l lr <jtir*to l<u m rn to in fa lli non i r if r r iv a proprtam eat i
IW im
Irlla lieta, ma n a t iin iv a lirrlta iu e n te il li t a t n < *
I W e n t n r e W H o n lin i |>ntirtrt a.* In r im ir a r lo g li In v ia ti m - 't
tr r o 11 i l m r f r ia iliila m m ir tnt. lurv il ln > U ritto ili p rea d rr
ig ll r d r r W i a i p rr una gu rrra con tro g r i n f n l e l i e p r r l lai|*
aionr ili una taw* ili gu rrra. b i m oratori* in l a l a f o K n rin I *
btng. Il ra p p r r w n la n lr li |>irlbrr l Ia-nlMtrg, il i|iialr a tb la n
i
r 4 r I W i a p r r fa r r oppoatxione al pu|>a II U u b in g *
*
raarrr una ri.nu-t n.ltnr r usa n La bali'Vitlr che, doven dosi j -
Irre In ion<lrralkitvr a ffa ri m a l Im p o rta n ti, eini la linai n i tu 14
f | r r rial lana a il aarn rom ano irop. ni, ct d o n w avvenir- \*r
u iim ra u Iro p rrla lr r o l m n a ig lio Iri mini p rin c ip i H rtln ri

rb r i^rvW ai doveva t m r r e una nuova ilir ta d c H 'Im p e ra *


Il
IWaawrionr nulla laarl.. r in lr n la t o p rr riu ra b la rr g li r
fre d d i e anaritar* in ari lo i r l o per la ra u a Iella fn le e ci f *
M a n i n r llr p n b h lk b r *.lu n a m .-, ma an rh r n rlla sua a b it a i* '
lo vr a rp a ratA m rn lr r i r r t n | m em bri Irlla U r la ; t a t t o p e n fa
van o n i t l l v n t r v 1 h m m rta p i n t a wrmpn pii) lo n t * f * *
u n ir c o n fo r t Plniprratonr. r b r era gi p n .pm an ad annnirv *'M
rtcbratr tri p a p a : p rr >|nr(o ora in arno ll'a ia a m b lr * fu n * * Vv a tr n c b r IrlU- arenar r u t t m IV Ir n o JJI.
U l i w op|aaiMHr IH Irlr g a li a tn a rre g i Il ra rvlin a lr
ta n to pia r b r |orai a veva c o n c im i Irlla p o r r * * tr iIr p n f ' ~
in te n ta m i rr o fo m ta a ir a te im p m a k ritn p rl t e ir lb ile Ir a tla A "
aml n .n n a ib m a h e g li ri boera t a d a n lr n t r r i o >nlr a rrre a rv b * *
an i r r o r a .tuanto p i * r a p iti fa ta r a la to pamriblle !H * g n u

s ta ta W i

r*

a i

.V 111 J U n

H a fermai

_________ j g . r_ _ I

%. la>. a Sa a a V i v i l a * taaa. 4p*> h+nr, tma> a * H * * * *


1 W w *a *a* tarna*rr .un i pnr**| r i a a N u far a t W I fa *aaa*
Aaa mm **! a i Maa a i t a l a Inr* ( tm A r r f e l * t a a r e r a i * * * * '

urtai*

* ##*****- a l tm 1 arti * t | 0 M I Ha i n n i I I I A * *
aki * a a <a*a la t a t i * t l t M r u r f c r i v i * Il t r a a a b t * *
4 ' h* I l M ari n * A4 M
* Vaiat III. SA
* K M w t. R ta a w a u I. it i l e l'aa m ir a la * Il T i i l r tra a a "
a ta l l i a n a laaaa la M
Tur t O * *

II H r a i a r k Ib t l w a u t a

m n U - in r i -jtli p r r d r t t r la ni i mira, -he la d tg n ita e la mimdone


ti
(.n ^a n o, liiH i a m U i t m arin an - mi iitffiu rie e m in u n v ru n lm
l priaripi in ln r h i. I d ele g a ! i rU]xw-ni a l i o rtr w n ton o e |ti indi
lU M du n araiM i la di-ta.'
II
Hi rinnr, p in to ill ro o -n te d o loce per II n a u fra gio d ella
l' U i l i Vienna, rhitut- a Konta II v e n ir r ir b ia n ta lo M i l*bt I I non
tmU la r qu eaio | jw i prim a i r i n l r r n < r r l a n lm a lt, la r a l opim fu >|Urta. rht- in nnu n n moli i t l a t r w rirb ia m a rc II l i e
( W f rompen- le t r a lt a liv e I I 4 n o vm tb re 140 il papa coniunie
l a In-iaione a l ano lg a lo .* L a m o re d i |>io a, n i -gil IVanr
U < a ,a l'on ore lela le a|Mwlolira raige. rb e nui aperiam o am tpre
W *, n nan<lo t u lle le v ie e n Ir |uali |H rr r W u n t a m ig lb tr ron
*-. !* m ent legll iioininl. Ke a lt r i ai aottn utgon o a l la voro, non
teae fin* no| argu lan io II lo ro raetnpio. tV d | irtw < rr a rr nel
W * 4 rondaron al l<ene a urbe |<ielli. rb e ira 1avverM in o e ar
I c m d ora w n u a m m o llltl, ce la | r a r r rb e non b a ra n m i aetn
>* l a riHivem ione le g ll u onilnl apeaao * ana fo r ia ndrncoloaa.
* U i l a iella a lu le vien e a|ierta I * d o ve non i r m l He tu ab^ M c t i a a la pru vln ria. ne verr aenta duhbo an gran a n ta g g io
1 e a iir i; * q u alo ra i d i a p v r M * Iella raoaa Iella r r i i t la n i U , raai
r a n a o rb e o rm a i lu lln otilan liare a lo ro e p rim .len -b T o mas
> ardim en to nell a a ia lin i : e r e r t o an be per I n l r l l aarell>e
| b liM rile n -ygem i m- lo * i m rin n n iia n - a aperare pial be
* di Inmmmil A n rb e g il t'n gb erea i. i q n a li o ra mimo 4ati ir a l l e
p it talla te rg o g n a . r b e tal bnon voiere. n g l i r n M m i qaeatfa
* b * *aB*a rwate an p retea to e ron rb lu d cn d b en ron I T u n b l o
* pare o ana tregu a e roa) t a it a Tonta a n W noatrn e non
Twb a l il. T n a i rb e non naanoano a M ld irm a e a ju elli rb e
^ a # l| b e n e : ta n to pin in <|Or*ti rlo e lin te n to d r lle Ir a lta liv e . rb e
>*r 'a aaa tin ta d i biatrinto. ieveai p rn m ra rp per qu an to e poaaribile
*br i| bnon itntoe Iella ('bieiaa ta ten n to a lto r a 'a fb r a in a l .
**' i n i a l a r i iella Sele ap tM iolira non i en gaito M aai n a li. I n oltrr.

__ ' * "*
* 1 M -----

* . Moi. i** r j 'i vm tlt. s i m


hl* t * Hw * arfm i Hmmiii I . t 4t IVnoi
--- ---------------_______

LUwo 1. ('(*<*> i. Pio II. 1*5*1*14.

aiccome tu m olti lu oghi ai rurculgono con u lleritu < lin e l aorrorva


vn(n n n>dirti|r a lte de-iioni <l**l conanum ) ti M an tova. c i r > '
lrr t TO|wirbtl u n ragion*- piti fori- |mt far- op posizion e. al m
le n ti poi orm atone li ree la riliu to e coni verreb b e a m anrtr
tu tta furata |arte d i aoerorsl. F in alm en te, nirrom e noi a te. a(Sfx>
fra tello , e a tu tto il monl<> abbiam o epreeo m -ritto , ch e aoltant<> ' a
la n*trs v ita abbam lonerem o l'o p era Iella lieta lm|eriale,
b tw rfc b rb e q u elle |>rmr*w aia no ta te fa tte la noi non con urri^t j
ma |wr m illa n te ria Hi tra tta d e ll'o n o re d i D io. d e lla aalute b-U
rtatanlta, d ella lib ert d ella tua p a tria oppn-wui. In neaaun atr*
cuaa, aia c e rca m i tl riposo. aia liabrigu m lo a ffa ri, tu p o trm ti la o
ra rr ron m a ggiore m e rito tju in d i nl ti eaortiam o. ven era b ile ?ra
le llo , a to lle ra re il prolu n gam en to Iella tu a lega&ionc. finche
diam o, rhe qu an to noi m ilit ia m o abbia a o rtlto un buon r is o le
I l M u lro d ile tto A g li Il rn rd in n le G io va n n i t'a r v a ja l, e h * f i * '<*
cinque anni la vo ra In q u a lit Il leg a to e lo tta per la fede,

le d i ro n fo r to e d i rartnplo *.
N e l metlrwtmi breve llo I I torn a o p ra ad u n 'a rd ita p rop > '-*
.h e a veva g U fa tta a l n o leg a to r i i o tto b re .1 S econdo q n * * u
gn errra ro ca p o lei p a rtito W ittela b a cb doveva i M M r r r II w n a
lell'lm p em e q u ello d e lla frd e. coa trin gere il c le ro a l p a ga m **'^
Iella Ierim a e a llestire l'e a e r rlto Q u alora non vi ottencasc n u li^ s
Il le g a lo brteva riten ta re la prova con un a ltr o p rin c ip e t e d e in r w o Il U a g n a ,
r a n e aveva d etto e g li ateaso una volta
M a n to - a ai do veva n o m en dicar* anidati Il porta in p o rta a * *
t e t t o am ira a vanto, a o i v o g lia m o laattere e p m a rg n ire con tnt*a
In aolentla q arata al rada. eotae l'u ltim o r ifu g io d e lla anatra
ransa ; la in ta n to ritletU al mudo e a lla m an iera d e l l 'e a e r u * * ^
com unicaci p er In rritto q a a n to a te a m b r a o p p o rtn n o a M a gra * a
lam en ta c i aanrnno qu esti ra p p o rti del tirava rion e N e ira rrfc i
argnrto { u t ift e io in to rn o a q u ra t argom en to conservasi eranp***m ente una le tte ra d el le g a lo la d ata 2 * m a n o I M I , n ella q u a le * * u
d ife n d e II ano o p era to p e r tal m ente t I l a qu eation e d e lle d a c ie * r
fa an q a a d ro m t m a m r a t r tnlervaannte d e lle conditk>ni t a h a r V

11 HrrVor la

12T

ertaaaUa

!V r interni** quelita le tte ra i l r * i in nan zi t a tt i r i m n U i r , che,


m previsione d e lla iniuarrina p ro ce lla e portan d o la jritra , r b r
li | ntu p rin cip a le che d a va lu ogo aH 'ppn dzion e la arte dei
fi|.l tedrachi imm> *|u-l 1 del dan aro, F io I l m a in i in Uera m ia due minai con d ic h ia ra z io n i ra a a lra ra trlc i qu an to a lla d r
ituai O ltre a quMrto il 12 febbrai* 14<M In ca ric il Cardinal* l*l<iru
! -v hatifnlw rg. v e ir o v i li Attjtuburff. d i dif*ndf** la p o litica
d*
H n lf a|HMtolica c o n tro le ingiu nte aggreaaion l d el p rin cip i
W* rarhL' I l
m a r i 1 ttian d al U r a a r k i w l ia tru zloo *. che
* aud a t n w em an ato qu alche o rd in e rig u a rd o a lla Irrim a, lo
rr * i a e e dichiarala* a tn tti a vo ce e per ia rritto , non raaerr
tn intensione lei papa 11 ea igere la pi p io v ila eoa* aenza il
vw a ao Iella n azione.1 I l llem u rton e riapoae In torn o a jtwiUo
arp mento da YU-nna 11 39 m a rzo a I t t e r fu g i Sri p rin cip i la*ifcwhl, rtmi r f l i , nono In u tili e va n i, non ta n to ra g io n i qu an to
p t i per c a ttiv i am pi, poich in to rn o a lla lerim a lo non ho
**
'li pift, d i q u an to V o atra K a n tita ha In m ano p r la rrltto , va le
* tr* ' p ia iz I o iM * Ielle a|**e al o r d i n a r i e d e lla Manta Mede per
* aaaa Iella fede. a l che lo agjriumri la d k h ia n u io n e , eh* V oatra
t e l i t i r*4grv a d a i p rin c ip i tedearhi non la lecim a. ma lea errito
f ' * > a a K* vero, ch e io ho le v a to innanzi ad eaa in p a rte lei
k** -'U ll p a la m i. In p a rtr fa t t o d e lle giunte am m on izion i c d a to eoo
^sli. yaali co n ven iva n o a ch ia m in e avrane a v u to a c o o r e la cauau.
' 'la t t a lo non nono m ai a ix la to pi In I * * W lr p a ro le ; in torn o
** pnaiaioor d e lla lerlm a lo non ho m al em an ato nn ordin*. che
nta ava 11 d o vere d i revocare co n form e a U 'U tru zio n e d i V oatra
I lo ro la m en ti a m io ca ric o a q u t o r ig a a n lo era n o qu in d i
' t n t i T u tta v ia , * r lo In qu alch e coaa li ho aStw i. eu ll o lta n to
^h e naa a vreb b ero d r v id rr a to rh e lo. a lo ro r u m e giu n tine*
**'* a t r i a rru a a lo rim|**ratore e f r t l a l n tu tta la c o lp a au lui.
^
in fa tti Ab d a lloru a veva n o co m in cia to a la v r*re la argretF e d e r i I I I . com e id ved u to p io t a n fi K r ifr o m e per
^
ragion i non v o lli re*|rre a ci. d iv e n ta i l o **e < to dd lo ro
" * n : a i riten n ero tro p p o a tta cc a to a ir im p r r a fo r e . a r ila qu al coaa
'" rt* n o incannano, a ven d o lo e r a o d Unim a tin ta d i F e d e ric o IH
* * V a. qu an to ben al v o g lia n o n e i p r o r a i M l i * V o rfrn ftaniti
n n p n i o r r F tw ia a m c n te p er queato q u ella ge n te s o n i m i
* * d ie* anrhe apertam en te, IH c i V a n ir H a a lit* ha anche m olte
***** M tloni perMMMdve. fr a lo a lt r e le r i o r d w i e r w n tem ente
ovanqu e la la r v in o d a irim p o *le n te , b ru ta le e p erfid o eretico
lle im b a r t l o le ho I n l m appen a una o l l a pazientando.

la

a m a . * a KM *. * a r v t r a
* m a 'm im im n m\ M b a* a m w t a ; u e . a v w
WM. *4 . l i *

r v ti
Ver***.

UKv I Capi(ola 4 M Il HVHHW.


ma le rraplnai
n Ir r o lli m andare a Vnwtra S a n ili "
n o a|H-wt |uanln la-ne \'<mlra S a n tit ha in fo rm a ta , rh r i
I t t i iti qitm te a gita zio n i nono tutt a ltro rh r la i|Ue*tlone trita !*
rim a. Wi aro|i|lere4 |ier II dolore. T u itu v ia qu i. Munto P a d re, -a
rorrubu | a r m M niuinrnll. In n an zi tu tti lu *pn*xxante ingrat
III** d i Iileih*e, l o v o g lio ora p a rla re liliern n ien te ili q i w t *
nella riti raaa. come mi ra rm n ta vu ItiMlolfn d i ttlidraheim nel
rito rn o ila W o r m a M agonza. 1 dinar o gn i m ale co n tro It *.
ta n to da quel pazzo vrarovo dom enicano rh e fu a M an tova |

conferm a Il lH rtb e r, com e d a g li a lt r i wuoi fa iu ig lia ri. A lid o ri


lrw tim n la : V ia t r a S an tit Iti pu in te rro g a re a p ia re re. D op o
i
la ro n tu a lra del M a go n tin o a canna d e lle m in ate ed e g li | *
g in n a ta le rrv dazion e, rh e m inacci d i m e tte r aoaoopra ri
*
terra. Nr r g li itr g li a lt r i al prendono |x-nu a lru n a {ter qOrata
>
m u n ir IH pi e g li eerea Il cam m inare irti 1Ir o rm e del aoo pn *ie
m a i f r , rfcr era r i a l rm p rr |hm*o drvotn v e rn i la Sede A p o alo *
hi roonarr q u egli In trig h i m eglio di V o atra S a n tit . che a
*
t M | 1 a n in n ar n tan ta en ergia ? l>aUa p | irlla zlo n r d e l prln P*
ria a lla che n a l noti ai lam entano prln rl|ialm rn te per la decim a
*
a o r he per le annate. In du lgenze e le preteae prt-oaionl o n d e a p n
lo d lte r a r m an iere II dettarti. A elA al a (g iu n a r l'in ren aantr alrvj
lei d o ra S igia m o telo tonatilo al tim o re d e lla decim a, ho p r o v w i '*
aMaantanza rtaae Tbo g i r ife r ito a V oatra S a n tit In du e leinalilo al m i o fa n * a n o lt a conveniente m an dare n aovt lega*; 1
|oall enia ilhlM i riv o ltera n n o abilm en te la qum tione. S ie r o - *
d ie ta r lir ai d rv e lettre* a K ron cn forte d iffe r ita a lla d o a ^ '1 *
Iella S S T r in it . w r r M e p erfetta m en te o p p o rtu n o in ca rtca r* *"
g a li d i fa re o d fra ttem p o una via ita ai aingolt p rin cip i e d i
rttn n a i In p o rtlro la rv a .'
|*(nro lr t n | dafai l'ia v io d i qaettfa relazio n e anche l*k I l
te n u to n ella |i*t*u*aiooc. rh e per una gu erra co n tro i T a rr h i
ierm a n ia era perdala, a l o |w-nwn * a rriv e r e g li a l I h t a a r i M ' W
2 t a n t i 1 *1 . a rhe. d oven do d i a e r a n o d i |u * j t a t t o et. f
c a l fa rti m a n d a lo In Ite rm a a ia . o ra l'tn rom h a la p a clllra x io a c W*
(im p e r a to r e ro a il re d t g h e tta a * Ma anche q unito f a l l i
( i i per a m a la ticcio i l llcmmrione venne a a o ffrire ancor p
ala per I diaym reti aia per | v ia g g i in an clim a c rm lo al q u a le a *
era a bit a a la * K g li fa o li w m talo ra o teatri qu an do la argu* a ll*
M M la a M a M lr 4>l B ia iW pi a Ma 11. 4a
A r a t i t i t a t a a l i t i c i * . A n o X X X I X. t

tre

M u n * I I I . A re
K m W * u II* W *o*ta 1
* 9. t jw a a a w t a
lava aa la <tta 1/ tfa
V* m U t S O

11

ni II a m i >**
t I . ta ta *

U e 41 I l* * n * la lata 4*4 S a n o V .
* U r* tM Oaia
n a a la (tanta > * * *
* a a mo ni 4 rttta > lattava * hw*i ao **
4* J*

Unr omina I'atsluriU pallirlt la tiraU

13*

t ;oa di b x r n l i a r ) ! (6 Wltcuihpp 1461) gli al o ffH lorraaione di

Wt mngedo dalla irte im|xTal<* e <11 aldiandonare queUa


turtan Ierra, nella ijtiale la rultura Intua e gm-a mm -rano
lir itr in ronakleraxinne .*

V l l a ana relaxion e dd '. m a rro 14'.I I papa 11 IU*oaarion


<|oall a n t r l prinrl|>ali d r i l * a g ita xion i in tle rm a n ia l a r
i
to d i M agn xa e 11 d o ra H igiam ondo <1>1 T ir u lo II modo
<ti proredrrr d i t|u<n4i d a r ro n tn liorna r ir k ird e ana nm aiderai* *x* | rtim la rc .
L r h n n l r a ttlv it d e H 'in t i a t o m a giiu tin o l i a d ir a <11 V lro n a
h p rrim llo ilr llr roae fu ta n * A tir o r prim a rb e tin iw v l'a n n o UfiO
l ' !W di la m lia r g r F e d e ric o d el l'a la lin a lo ai u m n .n o on<le
i itar* I.to r g io |'o>li<-l.rad nel m n a e g a im e n t <lrlla rwroaa d i re d i
l; - II p a lto Ir a IH e th er e II re d i Ito m iia a r m e liia nei prim i
t i di d im n lm *. O m lr m m - a iu ta t a rlla m u aapiraxione a lia
' ' " i lrleara F o d ieb ra d lo r e tte p ro m e tie re d 'ia tita ir e in M a go n a
a * '< * te aqprem a tlel r e g . d e lta |>arlament, d i m i u m a r e ferla p a re e la ro n rt.n lia. d i alletrtire <|aanlo prim a la ape**
f M l m 1 T u n h i m n m l il ro n a ig lio d-gli K lr tln r l, d i non
f * llf n > arnxa p revia rogn ixiu n e e a p p n w a x io o e d r g ll K lH t o r l
* -M ria ia a lu n e <1.-1la <lee i na o d i a l l r r implarte n <la p a rle d e l
a da p a rle d i an m n r i l k d i fa r Ien ere un n m n U a yracra/e
** n l l Ir tlr a r* a itiiata aal K rn o e d i H p H m * r d ifetw lerr la
** i M rrrrit Hi / U n i r p e n a lm e n te in to ra o a lie v a le rm e . I l r
* * M t e e 11 gia riio lix io n e del la l'a r ia . 11 r a r a r r r k r il papa per
"
' ' W a r a t o del pal lio a In .-th rr non n riga ana a i m a mag
r' ' ^ l l a n a n o H a . Anal m ente d i to m a r e i n r i r a r a l p p d o <laltti
a lia hir-aa romana.
# a M lo |u|m |a m o r lw ili.n e d i q n n t a p a lto r M v lo o g a a Mam|*f a * aa d ieta d i p r in r ip i, e l l a q u a le 4 d m a I M f o r t r t w i i l r
r ^ f a l w a e r a a tr o il papa e m a l r o 1'im p era l ore. I'rin rrp e Irg a II
*n * a ga ra elV aJw alire II ra p o au prrm o apiri to a Ir e lem p ora le.

i a* <wi.

i t i m rtiat. a M n

*i

ai >o m i

*'1
1
,,M Ham
Oiu WDamlM> * rt> uro K wreen-w a na*
J * **'-** m <*
n ia l .
< a n t > a i . < e w tmrnm
. *** a f c a i mlaa A r t k l f l * * * r r
Ana
* ** taaai a M m w tM e mmm I a I M ^ m a * 1 SI a w

*> atfcy , t*| , l i m M M . i r n r f M i M t

B lt> lil* * a l'al-

* * * * * l a 4 1 R * | i i | Hi aaat ** 4 * < 4.11 m u i mt>


( t ** *
* * * # < r t 4 n a
II, * * w u . a a a i> * 4 t a e
* 3814 a j a . a > a t : t A*m ****** r aa M r A r k ) t
V * ' *< i r i t L
lmmmmmm

U b t I. r a p lU il 4. f i o l i

145. 1404.

-.uno

Fa

ma
raggiunta- la vrlolenxu li D ie tb e r ili Iw n b u r g
-a
n tll, rh r p r a v a t a g li l u n a t i nclTMMa-uitileu uno w r itto col qaW
al pn ttm tava con tro T era iio n e d ella ilr-rimu d el r ie r a e p m m l l
m e n te >1 fa re ta a p p e llo ntr o gn i ceiiHuni H-eleaiiuttira. Qua o
pen* al venne a lla a o tto o rriilo n e d e ll'a tto 1 c o n M g ltcri d i H a - -
e d i llrantb-nburg 1 #i riH utan.no I l n* d i Iba-m ia e il dura I
d o v ir o ili |.anlbut da lu i d ir e tto non v o lle r o pu n to m|n*rv di :
prore le re qualamjnr- co n tro il |tupa. n vi fu m oilo iTln du rii a
aottnarrivere l'a p|tei ta llo n e . 1 t oiil l'in ito <le ru w w nih lea non ror*
rlapnae a ffa tto a lle p r t t a t lv e d i D ietb er e d e g li a lt r i amrrr.i-'d
d i (toma. In verit a m b e nella d ieta a rgu en te atl K g e r ai p *ri
ran v in ic o la contro la HeIe apuartolira. ma non al venne a ca|*> i
nulla polche II Piallch rad ai*p|e deviar- (iitutl co m p le ta m m l* i l
m r r r n te d i oppiaditon c del pap4 m n tro Tiin|erutir\s
ternati I n M m w l avrebbero re rto in d o tto a lla m oderali>r

uomo meno a p p a * 4 a ti. ma D lrtb cr, p r o te tto dui co n te palai *


F i o r i r , o ra non fere che proM-gulre au'or pi a u d a m n m l< i
m a agtta iln e co n tro le K n l apoatollca. l no p r u n o d i luce n i1
atra In torn o a l aool c u tlm n ti g e tta II fa tto, d i a v e r * e g li il 22 f b
bru U S I prrwt a l m w n iii.i nn uomo, tu tta T o p e n a d u
qoab- rb lm e v a a ll'ia lio m o t r a K>ma e m n tr o l*lo I I . * ^ u r d i "*
U rv ..r i.. Ilr im t.o rg gi ra lp ito d i com u nica lai |a|a, a l cui f
nnt.i inttuwM. V ir a i p rin cip alm en te a ttrib u ire il m r a t ie r e r i o l r * '
rb < a n n < Il r o a flltta d el ra rd ln a l <*un. em inenti- m oie t r o k c *
tHoanfo lei p a ri rh r m a r m atem atico e aatranntno, ro l d u ra
m>ml> lei T ir a to
(Jnrwti. r a a t i l l n (re tta m e n te ro n n n a o con T a llo n e r t r f i > *
p iega ta d a l t'a a a n o a pra Iella p o rra ta e Iella lib ert d e lla e k * *

lai aAllata

*
"o c r l l a m a ggio r p a rte d e lla (Irrm a n ia , m al a o r b e a ri T*
ra lo a r a m a d e lle prar*Sm tt a gi ta llo n i m le w la a ttc b e era n o lavai**
d H g r a v i abaa* o p r a tta tto eraat prap ogata in m ailo p a v r a n -
I Im m ora lit ta n to o r i popolo com e uri r ie r a arr o tare e g o l* '*
**< SD a Mntat. Mtkr wi li. t_ m S *

u .w
Ma
l i i w a n f i ? 4 II i II i x r i , |Niin m
Ila lii M U r * 14

IM a to n a* a -**. A*-il* )

K tm iM *

la#*'*

l.aatra 4L r*r / M M M '

M ii ito l a a r ia %nia>ir ari a X X I X . t ia > 4 * *


..aal i 41 Vlaaaaaa A w M N d a i i M a M
* j h . * w t a l T r ~ ~"
^aa niatir*a.i i n > t i i f*vaw al *aa* law a*a a frawai *>* t *
<w*#ae l n a * * * i . a t M U a i a mi a4 ito r f a > a **
**a * * I **
I l m N > w * r*a M i la * I M * ' * "
*4 rrlaiiMMMa w n n M a r m
4m m i A r c h i v i a I r r a l
r i a l *l W l n k i r c
O a * U

U t

. .

1 1 14

a t o n a l i - a Ia a a a 4 a a - W

a i 41 r i

a **"

t M

! ***

1 d l i n i l l i IH C aaaao r i rifo rm a r * ta m a

MI

N> i r *|uii*li li pi n atu rali', che il aevero l'ita a n o ron crn tm aae
M aon minor* formi e a ollecitu d in e la ima gra n d ioaa o p era rifar*
M ir ic e , rh r m ira va a lla aalveaza d i tu tta la O erm a n ia , nel suo
proprio -arm ato dacch tic a veva aaaunta l'am m ini tr a z io n e n ella
pr trvera del l i M . 1 f o n tu tta l'e n e rg ia r la v iv a c it d el *uo
trm p ram ento renan o il c a rd in a le ai ftoae aU o p rra a n u tu tta v ia
trovai* e lla m a g gio ra n za dei muti dinceaani q u ella rorriapon den za
eh- c r e b b e r o m e rita to i aiuti p ro vv ed im e n ti d ir e t ti al vero bene
<tl parar. I l t naano e ra tro p p o gra n d e p er g l i augnati con fin i d el
Tirato, U cui p rin cip e, c le r o e po p o lo non ved evan o in la i che lo
* a n n lr r o t; la aravan o vo leva ria p e tta rr g li a m p li a tra o n liu a ril
p rri co n fe rite g li da Rotila : da ck\ c o n flitti q u a i ovuni|Ue.
1-r difficolt , c o n tro le |Uali urti il c a rd in a le a vreb b ero fa tto
-'f srgirr a ltr i. |wr lu i in vece cA gli oatacoli c tra re va lo aelo. K g ll
ta li m a i d i e ffe ttu a re a qu alu n qu e n a t o n e ll atta dlucrai 1o p rra
A riforma. A buon d ir it t o II ca rd in a le d ed ic la aaa j*erla le alten** ar alla rifo rm a d e g li o rd in i religio n i che g ia ce va n o m o lto b o a ri:
la i cadenza m ora le in q a ra ti la tita ti, che d oveva n o m ar re con*
airTati a lla povert e a lla m ortifica zion e. d o veva c erto p rod u rre
a * pi acuta imprecatone. P e r la gra n d ezza Iella c o r r a z io o r che
< *!|l regnava, e a ig n iflca tiva lo p p a n iz io o e pamiionala c o la qu ale
* ttr+ rrwrtcnza a g li o rd in a m rn ti d el n ao vo vearovo. t na raparI * traordin aria d i fro n te a g li / orzi d i rifo rm a d el ca rd in a le
'Tan m o le l Ia n m * d i U n a a n o w - . v i rim aar e n ia e ffe tto prr*
* * aa in terven to d e lla Manta Mede: le m onache ai beffaron o d i
fc**vi punti A ri com e d e lle irn e rc rlra ia a tich e d cU 'in terd ettu e d e lla
* - u n ir in flitte lo ro d a l i a w in o 1 Kcrxnnk una vwrrhla cape*
za non v > che un e a p rd ieo te p er o tte n e re in rim ili ca ri una
rt*eaia; tra p ia n ta re c io n uovi in d ivid u i d i a p irito ream en te c lau
re a le (w ir is tltu to d ep erito . P e r queata v ia co l tem po ria a rt anche

'

'am i. a u rt > tf*n m i


aaaew*
W i.a u
ir t* r a . 4m* K rutmti ffcM ( a a g t w a l i * < > * <M

'> la

4 M **

> .w l

|ia llr a

la i r a t i r. tn v 4 ta
' * ' * ' k a ta-*r* l U m * i 4 i m

f n W

* l u

mi

l n i u

4 *1

m t C ai v a ra li ria I la
i
Il e a M VI M 1

** tmmm R * u u a . ir. a d a ..w

a* ** im i m m auaw

la In a ia a law ia in e ia j f c n a V a * l e
r * a * I. a
l a ar r a a a r a V d a m* awM X IV * I V m

) <(1 H l l w a n i i i a a t *

'"*
J*
la rwta.*taw ta
r *li
it* lai
al
** > * a *

a
aai aaa a <*eaMa-

w r v * * a 41 r si. -ra a rfi a *

III
I ' I * . Itera I
a .
*" * * J i M k
<MMra **t M I M I

Sii a la

W K IM I a

*- *------aaa>a'
. la
| M aaailia
aaa
i raa
M ll aaw
.
** * kaaa a * n a t <*
I i f t a a !*** n t l l l a a I j v a a i l a

4 l*aaa I mxm

U b " . I.

i n I l 14S AI4M .

Il C u * il m ix Unni n* Ir rm liiio n i b*l im m aiitoro li Ilm w in iM i'


Ai>rli' It r m r , | rr m rm p lo n eH 'an tin i co n ven to p n *m on *lra trti
Il W litr o |>rr<MM> InnaticncX , Il *umm (Tcttu lu rifo rm a ! chu
m a r* monaci la a ltr i n d . 1
I
|4o tknlrtiil iw i l l t t l l i W ' il i 'i i w con I* m onache mmida
t*l r lt r o r o n ir n lii twnrb-ltinn li K onnrnbu rg i*lln l unt*rtl.
t ir it i li fiu rld l*iiit- n i|*ndo m onantrro ni in c e rto : in ir>
i.jiir I nn tiMi<lii> fr a |tirate monache i Io n i H ndilili ili Knn
lrr*. Ir prim e 1 rito la rro al dnca ftlgb m o tid o , *0 1 1 Itali e pri>
cip.- M ia terra, I *rctdi a l trr.v o <li llntMunnnc. Kn tram bi.
r Higiatainbi. p orta ron o la IH* a ra n ti ni p r o p r io fo n e I
M> au rw ro le pia io lrn tr rW iin * . Il ru n a r m lt 'v u ta n to pio
to trf tem-r
uri aool d ir itt i a lla Italia > a lla nupn-ma g iu r i*
lo n r at.pra II cooetto , perche m l w a in r i un nu*uo propi*
orni r a ir e a ra p o tirila riform a rccle*iiutica rh r g li utava |rtu <
ta ti a r o * r 111 Ir m nnarbr li Honncnliurg fn rrvn im la pi Irtit>p|atxk>nr a p p a a to a t a lr riform a atwcrrniio, ebe il r a n lin a lr
ftt>aaw a rra pan- pi i W tirai tem |irall d r l ron ven t ebe b-l
rifo rm a tiri l * l w t/uan.W. il ra n lin a lr richiede da lo ro IVaatt
r n # d r l Ir d rr i* k il in o lia li fo rn iu la tr nel l l i i l a Kaliabant
n pw rla lm m lr d i |Urllr rig u a n la n ti la clauaura, pwi> in r o r a r o n I
l> n > tn la r d r l d a r K ijiiw w t ilo . ijn r t o principi*, he in g ro rn *
itt r r v M a p i* d i faaacbelti ai*c>lali r il'a r r im tu r r im m o ra li,
a a r a n a lb r r h e* aiac ..ia rr |*-r nn ..Mit. nl.. d i m onache/ ma c<
rpl** rap|*nwmtarr la w a p a t i r I 4 1 p ro te s o n e ch e e g li aaM*cp
a llr tuona h* Ir n w i caparbie. r b r il * uaa c m l e l t e li do*
pan r a lla p p lb a t lu a r tri m i o r r c it h i p ir ilu a li pi r o r r t *
N e l I t-w fa pu bblicala la ro m a n ica m aggbire ro n tro Ir t i w 1,
itK|ailinr d rl m o A * tc n : qtx~atr a p p ella ron o al papa. *alfa*o IH
liM tppnnO la **e T IA d rl ra r d ia a lr r p er *ita n > M a n d a li c o r n a i
d i co m p o rr* la m * p ia tto a io noli b o o o r t*i n om w ta n tr II * ' * *
. n a t i n e a r ila m a a r r r iU m a in i b* mottarbr. Ir |uali a lb i b>n>
d ia w n W j i t a i a r ila p n 4 *k n * tiri d o ra .4

1 * M n t ram a i l i r> w t ^ w m i i * * i w m m * *"


iMiraii i a r < ** m J u .a u . m * t<a~
mia M 9 a ** *

11 1 >* " * w * ' m4 * f M a r A a a**#.w a . . <>1 r |* *


r ta U t K o w m M S U M 4 U r l i ! I . t > r * t a r l a l a 4 r l I r a *
* ! 41 II I l n W w ad a i t u
tw a .

i w a .

ih

in m

11

u t

aa

* IV Ih < n 4 < M M w * *< ta m > t, rtt la h ~ l.^ .ta w a a A r r k M *


4 # l l a i f u * a * Il l a a * k r a l
a a M u n i t. s
#***
V * 1 3 f| t * r I M le : t r i I A
k
M i w 1 t*t**o * n * <***
m t . " - *
1
ataam t n 1* p*4 4 m * * * " *

K k a w w a ir * N * W i n : *

l * i

* > <* a l M a < |. I r a a a fta ft 1**

m
i * r * ** * 4 . m
u 3M3 it
m -<
*
i m a n* am la m a 4 1 a a
> * I. I mk. m.. M . | . m V, iw w t IM . IHm *** * '

1
JlflV'olL* M ('iMIKi Uri rUorttiarr te u dii-rad

IX

Il

n t iillllo <11 flo n n en b u rg ikIuwm- il lotto itilinu li uil un


a p p ro fo n d ito ili*gli unlit'hi d ocu m en ti, p r lv ilr c i e piurim lii m Irli* un rhi-*H. II riwulUito ili i n o i tm lii fu. ch e i-jrli *>
r r .iM t r au toriu u tto h limnmlart- |ier m- Ih n orran ita |ritii'ipeaa-a
* iniiuraliata li|a tilrnui lui re ili lim ita mui1 uno S ta to ilcll'im I m l< i| w t . S igiM iio in lo gt'IiMo l*l nuoi l i m i t i (*rrito ria li prin
c t p*>arht fu al nummo ir r it a lo ila |U**to mutlo ili ppm-wliTP lei eardina Ir : irli liih ia r o r k f ta li pretenr, Ir q u a li non Irtirv a n o aJruti
r )!> leiIn a viln p p o ch e Ir cunr a veva n o premi lin o a llo ra . non rra n o
k: n> fh r u n 'ln to llrra liilt' n*<ur|iaxiom*. IU*n m u to non ni ta t t o pi
di Konnruliun;. uia li una ltlta In i il prinrl|tatn r h r M a a jicr
c--li m im i r Ir im m u niti m e d toev a li ron tn u rtanti a i|U-*U far-

Hvmmrmfcary ili.

H H- ardiih W k IM ^ t* IMI

* U di m w t o J jU m l la rat ameia Irattaaluar ima ialtl I h m W h I,


H 't * <M p w l.. i i || I t a t u a!44a | i n i n l Il d t a M b 4 rM>raa> <41 Non*
!-nr Iraartaan44a nH lamini- rrr tr v la lk n . l i . i M
li a i r n
i l . ilH J n o i I U : Ma iM * t n a ffa li 4nrilr rra Mala
* m> tal IW * . a l i m b i U 3 _~ttrm i*v m i |r. M u . i l . /r r * a l !*
" *' rm :l/ w m l M W k U la Kmdrrtaad H I H I r I i * . n I
I J , k r i \ n i GJ( Ija n ir Ir llr r r nua M v a l a m 1 M tallo
~ r*M . la * * n * i .lati a 'U U U di dwialnl .. a>a I r a * * all* rtfanaa M a diari
'
la u tta n a l g n in a ra tr h i d i a in i m
4* W < w
* **
Ir lr H it H
* ' X I.IX O
u n - r t n a n b al a<Mlr w ,
' J ' - l * r
Inaansl agli avM. n*U a rrU a a (la d U iu i r da
'* n r a
II J >-**. l'u n rW
m o i r t r II r it a a lr
" * M * v w i a ari lis a rs U In * n n rta n lai w > ia i Ir a f t ir !
**- * anaaiai. ma M a M a n W
l a i l l i n t. faalr .aitatala m M i t a
" * H l a al M 4>r<al I r h a ll n n 1 lr Ina* dia I n tal J w *
f n l a i m a M r a a a lr a | i> <M a di N r t ia a l
iw
di <
' " + lal*Ha tartina |M I H <*>im <rtt I.U rm r a * < t e r | w 1*41 la
*"* l a i . Ir a .. l .n l u J W a f a r dalla |art> d rl a m artiaai V <^aa4
** * ** d rl Ttfadral. * (a ll t rtlraave aarfcr U * " mmmrmmrn Ir I M I .
' ** * m a K<aK ad a a a a rtlrf U a M lh raaa*. IM t a a >11 t < n a if l
*"a l , a i mtm (< a a l aa la ) ln H H > : iM r i t i rarti lrta In
M " in J u n a ra m
N 4lica: In w a im t a t M > l *na|4a
amila la m a rrM a i la ja ra |ia a I i n a H a r na m
aa i n i a H M * t u o * i m a r itai AH d lfM I raam ka tal
J U * 4 aaaafva m a la r a ir arila aa i n i i a i M a ha (ra ra
"
H < M M f l 4rv ITIn a r I M n * IX . 3 a l II K rn m a yiar
U *"*
n a I I I . M i
la* a a lira mai
m a aa a4>' la ila a
* '--fc-4 M M a a l H d i M a n U M *rrr r a a rt* glY 1 a*
aa* a u n i r p a i IIM II* aaai

^ a i. . w a t ^ m m i\ a *
--- mm 1 l1IS
: 1ti*
Juan

a ra

2 * n a t e aa*.

laa4<M*4
il i > a

n m v n a VI. i n . v in x i 4 ib a ft #
_ , ,, _
--
I
J * > iMMhmr* laMV I
I * *a l * 4 a a M aM rta 4

r*va lallr

Ut

U h i I. Cateto 1 rio II 143*14*4.

Il
lanrrrfcb r i* o r r Ori t ' m con tro H onnenburg ni r*aipri>iq s a ix lo ai h # r i # al BMttlmrnto altam en te la itllr 'hi* brn p w r t o I r I ta tto II parar ra a tro tll la i qttalr a tra n iero ; I r e o e *
g a r a * * II n a rd la a lr
d i r in a o r la r r ad una a frra d i a*bnr, b #H
q ita Ir |r aar (> *h w ia tm a to n i inranl ra fa n o ta n ti im U w ll, p re p a riti
da ni> p rin rlp r artatra, da vaaaalll ir r it a li r da prraon r rrllg b ia r cor
ro itr, * lahdA t r a t t a li * | *r la w a l u w IH mio le a ro v a to a un pria
r l | ha ara*- l a fa tti Ir m w lliln n l ti fa re u n artuprr p ia ia ta li'
ra b lll II r lr r a ta n to r n s U r r r b r arrotare, r b r lieti i l e n i ir r i a v rr b w
eo a Un nato a r ila Ib-maa d i priaia. f a m a a ga ra uri p r r p a r a r r di?
r o l l i aa d lM ro lt a l p rop rio ir a r a t o r b r rifo rm a v a ra a r i* * *
a iH illa rlh rllk oar d i J ra a lirlr t a M a iIr a a d i H on n rn b a rgl, a m * '
Il ' a a l a fr d r lr a m b o . Il priore d i T i t r r a a r , anche Ir Q a
rtww d i llm aaan oar n a o d U r n ia tr la m lr a t l r r a d a fra n ta tr. da a * J*trt r m l r f v I rreaaoaatratn u d d i W iltr n , r b r hanno a b b rrru <
la la d r lla a la t r , r u a i n r l t i p a ria trn ll a riguardar* in d ie tro ; *:
atto ra p ito b w a p ia r* la ai la a ttiv it . |*errh<- nati umano la p a rr di
qt<*to aw a d o la p a rtr d r i n ob ili Ir aiiaam p erra ro n o : II priart|*
t a r r a fatuciart* ( l i a r r fa a r ii r. pn irbr r a i non |niaaotto a l t r i a m i
a lia re ra ti. M l| a w > a t r o d i i r d r lla g rn tr r b r d o v rrb b r la ti*
d irm i ta rtlla a lr la fo n a tarata * Xeanrhe il |*polino ai pnm d.
priva Irg li cardia! d r l rardlaab-, n ra o rb r ar lo m ln a rria v a d i *
r r ita im r prttr, l a Utlr a ita a tlo o r il t'o a a I r m n a da nn a o a !
a ll'a lt r a iW I# la a id ir prtU n o ra a ir ha p rop ria i t a : in fa tti ( U a*
a rilr m b r r d rl 143* ec^ ta to araprrto un raro plot l o p rr a r r id r '
X r U ra ta tr d r l I t t i II l 'a t a ai r r r d t4 lr p rra o n a lm m tr I n a r v ia !
d a l d a r tflgtaaaattdn. ra l q a a lr aitila a r d i giu g n o r r a r a a t a
tra tta ti rtm aatr rana a lr a a r d r t t o a ri nwmaatrra d i 'V i l i
prraan la a a b ra rk 1 IV r alaggtnr a a lt r r lo r i p r r ir a li a r i lu g lio
1*57 Il r a r tlia a lr ai r itir a a r i qaaai t a a r m a ib lr rajrtrlb d i A a d f t
a lla r b r a a ir ia , w l a t d r i anidati a n r m r i l n rl V en eto r a r r a
a Hotaa II d a r tUgfeaaaawto d i a tti b a len i m e d ita ti raaitra la a *
la t r a t a l a ro a M rffa r** papa l'a lia t o 111 m in a rri II d a ra d i aw>
tnnnbra * U ano parar d 'I a t r n M K q a a lo ra m i r a a it o f i o r a i 11 <a
d in a Ir a oa ( n a r m i l l a l l a a q a rlla |4raa lib rrt r a b u r r * * * . cb*
l i d ra td rra a p r r lia d ia t u rta to n m i i i o d rl ano a flirto p a rta m i* '
l* o p H a abbr r i m a l o qnaata I l a U d a ra ai ri vo la r .I a a m *
a a iiro a a l o d H r ama ra a a ic lio il I novem bre 14*7 p a k W ^
a * p ra irrta a l r o l in te rd etto fa g lilo . prr qu an to ai d i m a , rant**

a * irtaai mnw <a iuhm . Ma a a a u*m r *i i iiw m w i


l i m a *' al i v a m k (m M * parta u * H a * II. a* i l aa**r
m i m a (U

l I i n

jw a i a * :
*r a i w l

i m a m J i w t Vaaati

raa a * a a im i *

4 * * * * * * X\l

ttt

j m m i m m

a /a**'

1+

unirul!*

Cimano nrl riformare h eoa 4tmi

l.V.

it 0 1 dalla H. Stilt*
itti a|t|N*Ilo a l |Mtpa m ig lio in fo r n im io : coni I > M n riB rn tr aaaieurd con un a tto p i- c lile un a lv a c o n d o tto
*J ( W
Non r e d u b b io : l'a m ic o avvo ca to, che pinne il tinca a
o-, > |im w rtwl com prom etten te, fu G r e g o r io llrim h u r g , a Pop p o
ili* jn iitn n narchico ru ilicalc d e lla S. Sede. tju rrt'u o m o fo rn ito
ti : ir *Ii loti, ma a ltr e tta n to appaw donato. d ive n ta orm ai l'an im a
iz io n c . d i u n'opiaadxione riaolu ta, aialem atica **-* lki|io
d r IM tn btirg fu e n tra to n ella lo tta , non era pi coai fa c ile penaan l i crom ilam en to. A d aeu in* 1 rat ro d e r e il co n flitto contribu w m finalm ente non poeti le eaagerwU* pretene. eoo le t|oali venne
f * * ) alla db-la d i Iln tn e o k 1 13 ge n n a io U ' # l il rap|m **n tan te del
alla rhieaa d i B rran an ooe tri tbvevano re rtitu ir e i c a rte lli
d < a *tnip|Miti nei tem p i |tiu*Nati e il ca rd in a le do veva a e n
m io com e il v e ro Mignon* d e lle v a lli d e ll Knn e d i N o r i;
Mtt >i* alt tlovrvanai n u li tu in* com e fetidi d ev o lu ti lu tti i feutli ebe
** >i te il duca Higiatuom lo ptaaa-deva d a lla cbieaa li lir e a n on e
11 * febbraio 14SN K igianm ndo a p p e ll |>er una a r o w l a v o lta e di
' W i , che e g li non ricon osceva l'in terd e tto . P e r i rn tim en ti lei
riero tirolm e d i a llo ra a ig n iA ra tiv o , ebe eaao n ella maaaima parte
" b r i a ll ap|>elIasione e non d ied e alcu n a rg u ito n lP In te r d r tlo
La m orte d i l'a lia t o I I I ch iam o il c a n lin a le d i l'u a a a Homa.
*"
U > am ico Knea H ilv io P ie e o lo m in i era a a lito n ella ca tted ra
<4 l u r o col nome d i P io I I . I l n novo papa ai |we to rto com e
' v I r il uhm e K igiam ou do l a conclnaione d i un a m o rd o a p
in* a tanto p io fa c ile in q u a n to ebe g i prim a Iella ana elevazio n e
i l era a la to in a m ich evo li ra p p o rti eoi duca, e An tla lle prim e
'* * * a Ini m o stra to m o lto diapnrto. ajec ta lm en te n ella compoai
e Ielle d iffe re n te tnriu ere * I d u e con ten den ti ai p rrw n ta ro n o
* * 1 ni p a | in M a n tova nel n ovem brr d el I *-'* H igiam ondo
'* '* 1 * a 1! In benevolenza {a ltern a e la c o rd ia le a rro g lien a a r i
d a t a dal papa in una ut ran a m an iera col n om inare ano pruni
* * * * * O rr g o rio lle im b n r g K* a la lo g i n a r ra lo com e q o r r t o a p p a
* " * 0
a r r e n a r lo d e lla K a n la Mele non a olo b r t g a w con tri il
pon tiA eio (ie lla cro cia ta , m a conte o f f e n d e aneto pena*
** -a le il ||in.s N on poteva c e rto prom n overe il rirtaM lim en U

n Ma t**<t . !< f M t I t a m w M I : tn r i ** > 41*


li* i* N

mm < * < M ' M i h e i r * l . M h

aa ** *

a .<

J a I.
' v

III. t e

t Ar i t a *

L M

e II. K

W w lIiM * |
*** u . r t t S I s e . 2TP* I H !

" n
' O

1*1

M t iv w a

V I. C .

**

V t H i < . HI. IX"

a M ie n M b alla iM te t * 4 3 art
II. M >
p
T I II m a n a n a . + 4 u w a a a a*.

I t i ** *

U to I

l 'a iiio t o 4 t*W I I M ^ I W U

tirila Im rr II fa llo . rWr KkgiHHr*iln im arie. p iw im tn irn tr .ju>


Il in lr la r r la *ua <au*a l. irrilasion - l*l I iwm la u pt4# -
Il i w i t i i w i r r a p irilu a lr p tem p orale u ri tu* v ra ro ra to , f t v r f !
r m \lalgnmb la |rtifiMla r quatti in v in c ib ile anli|>alia fr a le <1
p a rti Pa I l >t (Win tl'Inlrrjm nU e t*rr'> li elTettu arr una fo n '
liw tr . |*r la |ualr Im n a n o a r r p m * lM ll fta tta m e n lr i ra p i
tiri i i w t Il llrrwwiMMip Itti p r iiiti)* II I (arar. A qtlrwtr pro|H l(la w x > li i*|>|anr un a|>M> rifiuto. ansi prtrtruti c o a tr o la c>
I ( r n i a g la r b lira tirila Hrlr |>nt iliria r -li ilnnirtiao d o la le
||Kt II 3t> m o rm b rr la a r i la c itt lei m n it n i !.1
Mdlgr<
*>
>aa lalr |n*armi l'io Il riprrw
intrrrottr trat**
Ut, aa talli I ** Ioni prr II riataliiliiiicnt Irlla |a-r aaaf
(ama |-t l'rmfrnnnnK Irt rontrnrirnti rhr andar! pi ava;
arllr loro tutta lira, qaand ari marni IH 1IMI il l'ua la
Imitili a Itraarrli rtnwmi rinlrrdrttu wm
|m
m
i |>rr lur anni *
I* Il r ItrfeUr al tara Il toler traamettere all'imperatorr la
I (rwll Irl rarmaln ili Hnaamnw. nuu mal egli mm rtlriw '
alla r*m Ir Imw, HI(mmhmIii pnw la riaoluftlooe ili Irnlar*
rolpo ili t WilenM Vrlla Inla tirila Santa l*UM
|ua irosa *hr il rllnalr m|ii*w ili alla lo Ir aggredire in Ilruneek r lia|
gi*narr il l mi imi pnr rtruaquiatare la librrt rhr nn l'arrraltre a aaa rumf#w.ar aolt favurrtulr.*
l'i o I I r t a a > r o n r r r t a t U lta n otici* Il pirati bruta! at *
ili fc>tra r a w r l W o ru alrt a a p rin rip r tirila C h in ai. r h r g li * "
prv>iM>lR>-air ra r a r rh r g v l r t a li lam a r r lr b r r in f a l l a la n
atiantia lcH'trW-ate r iW I't lr r ic lr t ilr a NVIIa a o rp m a i li l ir a * '
l i %ble aa a * r * r a tl r*m a lla * n l e a p n *tlira . a l t alW gk Ir i o .
d ia a li, a a lla la t*hWa. a a r * * l r |wr t hiuni|ur b r a m a '
la a a a W r * l a M i b ra i errln rtairtbl r m n trt I r a p p n w i i ' u
Irlla l bitm. a a a it a m i a lla l l b t l rrrlm A*i<-a. aH l a t i o l * u l i U
d r i < m r a h r i r M ia u p r o p r i * * . a n u u . n rl q u a lr r r a m **
i s a r a iD M t a l i r a a lo r ila O rila C h i m a * * P ereto e g li d r e ii u
a f f i a t a r * Il b a r a la tia ra m a t a l l o II p n t ir ila u a n i o n i * *T
ritu a le Twm. f a a t t u t o II p r t a n a m o t r o S igiw i.on .lo r>l 1 f
-italo |-r il | a g t a rb p n m lm - | > rtw n alm rn lr *

* *m aMnaa i r
*

* <

ama tv a u *
' m i

a *

-ir n i i

n tM i* r*

h *

A a k r * i i

la a*
-

j w i

J w t II

skj

ti

l a i

v w v ili

a u e

Jm

a * a u x k t

im i

i** b <*

Slct m en ilo <M Tin*i> r o t a r K o n u

137

Il
'totI rH|Mnw Multilo con m i a p p e llo lui papa mal' in fo rm a lo
I | n -g li in form a n d o e a Ini a d er ia u ia^gior pari- ]<) c le m
tifi
Siccome H igiam on do non ro in p a rvi n*l Ifr n iin r utahilito,
Haattrn giorni !<|o, l'S adonto. ven n e fu lm in a ta in S iena Ih aro*> < 'Maggiore co n tro ili In i * i Mimi fa u to ri ' A n c o r prim a chc
li
a ne ginugcMMe a lla corti* lin ea le ili In n aliru rk. Higiam om ln
fa*
. |mMH. i che notti o gn i rin petto d o veva n o ca gb m a rc m a g gio re
* *
.i al ra p o Miipremo d e lla l'h ic * a e ren dere la ro ttu ra irrim*abi"
K gli il itile m i l a la c o n u in m an o ilei |in jioiiato llc im lu ir g

rouil um*p il linea, che non era un c a n ili e r e indi|cnd*ntr.


i < Iella Mtia ru ile c in d elica ta op | io*igioiif co n tro la Sede
^miolie, nella q u a le a v e v a gra n p a rte l'a n tip a tia |icr*nale .
* '-io ilir e tto ilei a rve ro decreto pubhlb*ato roventem ente
-rto pontefice a M an tova. SigiMm ondo il 13 agot<i em ano
* * * o " v a f pi fort* ap|M-llaxione al fu tu ro pa|ia rom ano e al un
**
generale, che d o veva e m r r ten u to in tcm|io d ch ito confa
liti- a i te rre ii d i CoM tania n Hanilea. K ra la t o llc im b u r g
' "
.l>r- |nevi iin|Mirtante |am:
H <*m iniKMi il pitale m illa v ia d e lla rivolu n ion e : l 'i o 11 non
premier* le Mite niMure in c>ntrnrio. I i*r o gn i |narte fu ro n o
fc- ti brevi, che noti lo n t a n o la m i un unica la n ciata c o n tro S ig i
i* p ro ib ita m i o gn i re la zio n e col duca c col uno p a r w l 'n cjif
,l1*
-nifm iii del I! a ciw to ginat A cava la com unica. A H 'im p era
l*r* eli S i u i t . a tu tti g li S ta ti d e ll'im p e r o venne o rd in a lo d i
*
t v r n i al duca. I^uewti |m m p e r r lib r m o r c i mmi M illan to
* * * * * * ( t i H i i n w i M - m p r e p ro n ti a ll'o ffen id va . ma a m b e queiMo fu
P *,*r e m . I p rin c ip i t n l e n l i i liiaidm am n o la co m lo tta del
*
P*# w hieram bw ii a lie n a m e n te d a lla p a rte d i S igiam om bi ;
la tte le c itt di|ireuuironi l'o r li ne d i a o o com u n icare con
b *-nunicati. ansi pen n o la m a g g io r p a rte d i i p rin c ip i r r r le
""ltL ^ m *Mlnirom i c a ttiv a vo lo n t i|uanto a l m ettere in i w a i i o w
,1 ili ie B li o n lin a li d a l |apa.3 In T ir o lo poi i la ic i e la m a g gio r

m u j u n

Bmmmrrm II. t>tl ''M HI.

l * ~ Il . ;
m * 1*7
twmmm IL 121 13 J U n II. M
i v a n i naw
Htlfta

d i Irltn H

*
mi

* fa'*-*... - *

** u n i 30
-v I

I " 11

fc n r
t i4hi- T l* * t f i

H-i W . W . 4 .
tmmrn im,.<**

l %II* i;a
**

Il

* IH . *S*

,,r t

r*fr*4Nww

^ *

' *
A h rtl *

-H I* - A ia -*

k lltlr w an > e 4

*- ** r

*1

'mm

.a iiM' tm*1*

j)n n II. tot

m.

I* *
V ili

HI. * t *. * * *

> / > * H * W < *

<'

** t | , .
U H n a n i. Ma II la **
*
* fc a * M h mm im im it t * * * * * * im i- a. 13: sia tm

|3ft

IJtw I. CapiU* 4. Ito 11 H&MM4.

pari* tri rlm > ni d ich ia ra ro n o fa v o re v o li ni Mignon* M ia t r r a.


i
Il fro n te al fw rlr o lo ri* lo m in acciava p ie g u n'atth *
frM .rilr. Xon o le i rivoli*- al aoo u o rero , O ia ro m o re <11 &<au*.
mm a i br a quel prinri|>i, i q u ali, M M IM eth rr d i M b o r t
f a r l o V I I ili Fri m ia , eran o g ra n d m im i** o a tili a lla H. 8 rd e l ^ - a
a ver prim a HfTuitu uh m em oriale pieno d i a m a ro dlupreaxo * f
Il papa. v i p rim i d i Mrtlemhre fu m andata <la In n abru rk a lutti
1 prin cip i * trin i e lon tan i, rcrlra ia a ticl e la ic i un a rco o d o m
a p o lu K iiim ru m i m o in Ia lin o e in tw lw n i, d o ve 1 t r i '
vlvorem en te | d ir it t i p rin rip ro rb i d i H igirn ondo u l | * Il
9 p t l m b r * 11 d o ra rinnova'* i noi I r r la sua ap|*>lla*im r del 13 .
lo
Vm-Kr tl ra p ito lo d i l l n o M innr ap|*ll<>. dirhiaranl<> *
li o t r r d H t o p o o tiA rin .1
I.'a a lo r r M ia nuova ap|>el ta llon e d i rtigiim m lo fu Hetortn
t l i t i una grtwnuiotM* pi ta rili g li 'r i t t i d i L u te r o c I l o t i
roai votaron o la b w r per lo t t a la (ir r m a n ia 1 n o i ta g lie n ti nu
M i : la loco granale f n q w n u n elle b ib liotech e tealrarhe
m n *r aM W M rnt la una m ano a ll'a ltr a A n s i id in <l*reania f>*
10 It a lia Ir a p p e lla li* *} fn n w n a tta rra te a lle |*>rte d r llr r i i '
a lta gola o i W tirarreti d r l pupa, a m i a acopo li ra m la lo a o d i o *
io n r prrainn a h n w r atnaai r a Kiena a.*
X rU 'a a to n n o >W U f i l io I l pnorrtb-tle peraon alM eate > *
llr im b o r g o k
p rim o Is tig a to re tiri duca a r a u to tv a d e l l * *
nata
r im ir o la U n ir apawrtollca a. K g li fu ro m a n o J
n ata ln alta rotr a a lo t t e Ir a o lo t il r r r l r i a i i r h r r c iv ili d e lla <' '
m ania fin a * la r d in e d i fa r p rtg io n irro a qttroto llg llo d r l 4 *
v o lo rfcr re m a ta d i d istru g gere l'o o lta Irlla * hi*wa.
I
na badia p n otlA ria d r l 5 novem bre U tili ra c r o m a w U ' * **
a n n n altlam m le. form ai p o rtlro la rr menatone d e t t a n o tw a r c *1*
d i * < e i*m *to e d i llH m t.o rg . il ie rtv to em an ato in M an tova
( a p p e lla * * a n o ranr-tlto, d ir barava r o m a n lm tl #> f * '1* 4
c o n t r o * e o lo t i e p r o ib ita p o r la p p e llo a l fu tu ro papa *

! * ! ' < * I un malli - h w M * vnm tr* tn g tm m

**

<ww * *
fot Ir

thfM iM t
i*

lw i t r t

I U M >

T A fr llil*

***rr *

r i r i 4 r * *

t i l t . a. {| t

* \mm Iti * J*a I, Ut a. la a A


4a mlM *
mrn - k i
* iw ia .
PH al in<ri sa la Nm> fc***

a fW M

r t * I m a r * ,

rw i

h ,

itati* * a * u n a o a t n w < v . U fa. I n ! . ta mm+ I i n


ri iW
ta M

a t <
4M
Urta k l M I * i r a

***'*

m a t l a l r r a r a l t a l a r a i r r r f * rl/
r i v i r a i 1* r a t a a M w Ma tOM** * * * "

W - * * 1- IM *"* M M M m i 4al*la <aa b * t aar* *


a * *"
la *anwtkM* cvw a < < *( la i-* *w * .* ,
*,, rrt*a*

i M a i m twmi u t, am

A** m i

rw tt U t

a.
* * > ISMt a a

M B M B . . * I l m i a
r>
w tn w n

i w < a II IM ** *

It r lm liu r i f l a t i R u m

,a *

Ifn m bu rg d ie d e o ra p ien o c o n a l fu rori d e lla mia ira *. I n - *


u t t a t t o procu r li d iffo n d e re la b o lla ilin*tU i co n tro li lu i con
r i . !fcla li g lo a w m a rg in a li napre e o ffen a ive non aolo co n tro
I
lei pupa, ma anche co n tro II u o p r im a to ; q u im li comfrm- a i nuova a p p ella zio n e a un co n cilio. u n 'in ve ttiva , che impera
la j ' t w m tu tti ( l i a tta cc h i tino a llo r a vellu ti a.1 In qu>*to lib e llo
.?*- it.te che ap|tarve inibito anche in una tra d u zion e trdeaen,*
fa . : al pi a elva gg i im m iti c o n tro il papa. il qu ale. pi g a r
rula (Ila | tr*io re gautu. ha g lo r ific a to a M a n tova l'a d u lte r io e I
,u
<iff*n<lon<i il pii libi i'o o n ore . ai d ife n d e a op ra ttu tto la an
t r a c i* .|ei m n c llii. I l c o n c ilio gen era le, qu eat* a n ti*im a aaiafnlei cristia n i. <|UeMta nini Ire d e lla lib ert , o d ia to d a l |>|ia
' - w una dom am la ille c it a : e g li p era d i a ld a ittere il conritta Mi un va n o d e c re to e lo ha con d an n ato a n cor p rim a che ai
l i . con q u in ta condanna e g li non ha fa tto che g iu d ic a r
* *
Poich q u an to pi uttnlioaam ente |roibi*rc. ta n to pi in*** fa m an ifesta la u panni. la i u a n liia a condanna ha fa tto
I r iv iv e re q u an to g i per il lune s ilen zio era pnw a to
(noria. K g ll i a vven u to c>me ae uno vdeNc wifforar>- o a ffo
^
^ fo n a la ten te Ie lla -alce con v e rs a rv i aopra acqua fred d a ,
i m la Vere i d ia la c o n tro la u a vo lon t a. a P r e la ti, p rem lcte la
IH n n cilio ! a g rid a lle im b u rg . a II c o n c ilio II r ifu g io Iella
* * * n hrrta. una colon n a Ie lla voatra d ig n it , p e n a t e i ten u i lacci
MI !*T5( r m antovana E vo i. p rin c ip i la ic i e u om ini d i gu erra.
* l r t i Iella lo tta , la cu i tr a te g ia consiste nel l'occu pa re li
*** *1 nem ico le | *a iiiin i pi fa v o re v id i. r e g ie te q w a t n impor'w
punto lei c o n c ilio generale. He queato im p o rta n te punta
* * * * a rrap ato p rim a d a l papa, v o i sa rete c o r r e t t i a v en d ete a
*** !**** la voatra v ita , enaa r u d o e d ife a a com e irti-, p er
*"i " 0 tribu to, ch e o t t o la m a *rh era Iella gn erra n u tro i T u rch i
T *1 b i n a t o a llo ro|>o Ig n o m in ia * e r r o d i p ro te g g e re F e rra n te
- * * H i . quel F e rra n te, ch e nacque la co lp e v o le a m orazzo d i
^
p er qu esto il |>apu a rrive, che t lr e g o r io lle im b u r g
u- C*-aaiato d a l d ia v o lo , perch e g li m * n a to d a c o lp e v o le far*
u
w la un m a trim o n io od ira to II papa, q a n t o a m ico dei
** 11 . <a|i* | m a ir i m onti o n o r a ti: e g li in fa tt i a M a n to va tenne
^
* * * * * * d i quasi tre o re a lole d el bastardo F erran te. I l papa
__ 1 *B|lre. ch e con la m ia a p p ella zio n e a an fu tu ro c o a r tilo io
a r i d e lit t o d i leia macwt* K g li p * p rete lece n e ll* u a
** * * * * re. m * u n a q u ile e a v v o lto i K g ll m i d ich ia ra
perch con form em en te *| d e r rv ti d i f i a t a n u io ri*

* J r * ** K

,iM 1 IL

Mi

V w t III. u n ;

R*a>t*

I **> wa * f lit tmmi * i l i e i e f iiha '


**
IM "~ XI I V 1 t a f r u m
X
W %

im

IV

140

L ib r o I. T a llito lo 4. H o I I 1408-14A4.

* t e n e il concilio generai* ni diwipra ilei pu]a. Io in vece dii


il
pupa un e re tic o . '
L 'e ffe tto li |tn*tdo s c ritto , cui q n a le l'in v e t t iv a uniuuHti< > fa
|M>i1 utii nel d o m in io d e lla lo tta ecclesia stica , fu enorm e, ( l i
u
n isti Ih r ip o r ta n m o n e lle lo ro cronache, i c a n c e llie r i n ei lon* atti,
anche lim iti m onaci l'at-colnero n ella liihlioti*ca ilei Io n i conti ti
Il carilinali* Ite m i rio n e il 29 m arco 14(51 sc riv e v a al papa da V ii tu
che ii il fu rilio n d o s c ritto ile iriu ip u iien te, b ru ta le, p erfid o cr
I le i ni lui rjs era d'ilTua ovu n qu e ; tu tta v ia e g li ni fece scrupolo di
inunilurc d ire tta m e n te qu esto IIm*IIu al papa. C i fu fa t t o n<' h
m eno alcu n i g io rn i <Io|k> dairiui|H*ratore onde m ettere innanzi ili
ticchi del pupu il |>ericulo dcU o p p o N m o iif .3
In d lfe a s d el |>apu e del c a ra ttere m on arch ico d e lla costitux -
ecclesiastica sorta- un u d itore d e lla R o ta , T e o d o ro d e L e i II, ve- *
d i Feltri- dal 1462. N e lla miu rep lica vien e esposto m o lto l**ii il
con cetto, it che lu g e ra rch la s ta b ilita lu C r is to n ella Chiesa, r ^,
gra d a rio n i n elle mie m em bra, coni rich ied e n ecessariam en te un p"
ch e faccia d a guidu . K ' <|uimli t a n t pi d e p lo r e v o le che ai h*
il L elU abbia assunto la stessa intonaxiunc v io le n ta e fre n a ta
suo a vversa rio , ( in s ti ris|x>s- subito, rile v a n d o che tu tta la r
eresia consisteva n ella d i f e n che faceva d e l c o n c ili!, ch e il | i *
a veva fe r r a t o di abliatten - a M a n to va , e n e lla mia opinione. &*
con la sp ed ision c c o n tro i T u rc h i il pajui non m irasse w non *1
t fd o m -r e d en a ro .'
In ta n to l io I I a veva fa tto un nuovo passo co n tro la riv o ln *
d el T ir o le s i. I l 23 gen n a io l i d i e g li c it e n tro ."0 p io rn i inm s
a l mio tribunub* il duca S igism on do, ( i n f u r i o H eim b u rg , L o r w *9
Itlu n ienaii. il Tracovo it io r g io d i T re n to , tu tti i c o n s ig lie r i del du*a.
il c a p ito lo li ItreM iaiione, la m a g g io r p a rte d*gli a lia ti d ei co n v r :i
del T ir tilo . un gra n num ero d i s ig is iri la ic i el ecclesia stici. tu tti I
p r e ti e i la ic i del T ir a lo , che a veva n o d isp rex sa to l in te rd e tto

' I. llM V tl UH In > IW n


l m

r .ai .

rmrU muji, 4 m u r i fmlmfmm (

I I. l a a. t t o u i M II. 1305 a l*S fr>n|nrnt. aarta- In n e t . (*rf '


|tr. Voir. |w (1.1 > o -U \ r r h i I I .. 41 S i a l o a l r r l a h '

a l l e a a.

si. t. m * v4 l'mtmi .*, r . n i k l l ' f

>

anCk, d m r u | l r rata|>Malp le o t lllr fai Bar ftal" *


a. I tnlorta alla U # ^ n t r i M lltU>> la M a n r r i t t l l a k t l m <M IW '
w i l i i lu t l i l n l r IrU'A r r h I v I * a i r t o i > a 1 1 f t r i t a : . la a n > a **
* I a K rp ltr* ,|| | u u r I .IH *< <11 llM atat ab p m u ilu t a w t II. I * 6 *'
ltt>|: tiw la ln | p ii ila R i a B A I * || . f r . i ; i , m u n r; l a i * II. S f* *
J M HlttMiUX S p i Ja I r lll V III P I I H . S 1 ; l'tM U i'll M l l V I
l M l II. SM: M u t M t m i . l a n u l w i i 4. n<M M i r l k Iti. 340 r S w u r u 1*
Im r *;* 4 ^W lM tohi. I I . lm . l i . Il r n i M l ** in
*
- M t j r i u ar i C M rttlte.
- Il i I-11 > I r r a r a l l r a a a l * * * '
inalilo am ila I a w n lamJHn
*

iM iiilu in c in n in> limita

-tiro, p e r riiq io n ilere c ir c a la lo ro ortodoKaiu e iiiimiik


lui' intorno a ll'a r t ic o lo : I o cred o in l tia t'hiem i nauta, rat (o lirti
1 aixw tolira >.*
Ut imliurg, rir o lm a to d a l du ra SigiHittondo d i o ro e d i rega li,*
ii 1 marzo IH II eoni|>ot*e in riiqioHta tuta nuova ap|iellazione o
(liuti..to un tnanifcHto [fien o d i m ord ace d ia p rezzo p e r l'in tim a
unni- |Mintitit ia e p ien o d i te o rie riv o lu z io n a rie in to rn o a lla |M*t<ntn
(nctrUi e a ll'a u to ritil d e i o o n eilii. Con qu esto a p p ello a giHu ili uno atorieo p a rtig ia n o d ei duca, H igiam ondo e lle in iliu r g
rn
u rto titillati m o lto a v a n ti |M>tcvuai a rig o re fa r la dotiiaiidti
- i r>-Minvano a u ro ra mil te rre n o d e lla in n iu n ion e ecrlen iaatin i
ratiner, non p iu ttoa to ai foaaero aepurati da <**e*a e r ifu g ia ti ili
mtpo a s tra tto m>nta lim iti * aenzn form a d i una chieaa uni
trraul- NtiHHMti>nui nolo nel l'i m m agi illusione.1 N el m ereoled d e ll
**tt'>iana annta d e ir a u ito 14**1 l io I I eweluae wolcnncfnente d a lla
mone eccleai natica ( n g o r i o Ile im liu r g eom e eretico , nel g io
unto (2 a p r ile ) rin n o v la arotnuniea m a g g io r im ir o d i lui.
frm tm Sigifunondo e i aitoi a d eren ti.* In riapiarta H igiam ondo fece
^XE-rp io sprezzan te m a n ifesto d i lle im tiu rg d el Iti marno in
altro lu oghi d i Itomu. d o n d e |er a trn p p o llo l ira del p o p o la 1
ri.

11
r a lt iv o enem pio d el d u ca d el T ir o lo ha evid en tem en te e*a*r
'Ut* ima d ecisiva in flu en za sur paH*i Mitili in litr o l{om a . rh e in
2 * l'a rriv e a ro v o d i M a go n za n ella p rim a vera d e ll'a n n o I4 6 L
l'ir :hurg fu a u to re d e lla a tr e tla a llea n za tra I due p rin eip i. Un
U tutta l'amirm Hmlmmmr ai Ita n*|4ra ad |vaa> I I m w T I I . 137 a.
'* * r *< #>*r. A ' a*. V o w t I I I . 'ai i r *tm ni tal n M I d ril A r l r t p u n t l l e l o . l a M ia * pai riportala alar r a t * : H ri5 . I. !.* r *M. t. IW .
. . * <1rr IlaU M B i nrtla K * ii* h r 4. IV rW < a < a ^ ri l< w a K m o a it rM i.
. ,~T*
W H i m anlnaii. t->4 roa.
' * II. i n I f r t u ra a ia ). Z r iiw + r V i l i . M trr aura |. I1A. II;
^ * * * * *
I I . * 153 : Jom niMana* 315 % (/arala aaiai tra di llH a
Z 1 * -' la lo prava GotAuat I I . l.>a IV O
la H ria a l1 amara afr al ha
* * I I . M i n k . IW ta p ia rr d rU 'A fcM 'to 41 M alo di Virwaa.
* ' ' ( I I I tu da a>r 1ro ta lo tarirA r r k I la d i X l a t a d i l r r a d a

M ;* i m
^ (

* * ^Hla drt 1 a|1lr ( m a i J t u a tradotta la laatrana la ina l i la n f l a

lili***1
" B ^ l* rr " * ' * ' ' (*. t l A r e f c i v l a r a r e ! I a
* 1 . IV r . h * r di l*W I l n m tn . Ilr ta r iw * . la -tela di Ibwaa a a a v .

; | ** * * r i v

/. l i r o t H i , \ < n w p xv. ia

** 'ara Hlcfeianaxtr. d r .taM rta la ti 4r a n ir la i H ai * d r far


4 . 7 *
d r a. IV . a to rtla drt I M r t h . la laaarM 4 la <aa>
I a m rtM Ida a la I ia t o . <*r anta laptdaia.. n a a
~ ^ '* ' * d r ia | H a k a t M a m I * p illa d r 4aa h n n dartv dh* d r
4
*4 *a*a la*f idraH a r
g a T i f i vaar llw aa i n d la a far .r
1^ T*4* f* " * *r>alr 4 p a la i> a p a la tt-deafca di B lv a iin a l V .
' * n da Iloaraa W a|ttr IM I A r r k l v l a a t t l f a l a M a a l a i a .

U b r o I. Capitoli. 4. I l o l i 1458-1404.

gio rn o i Io |m> eh* qin-st'uom o fu nesto fu e n tra to al s e rv iz io d i l ' i r


tln-r, incorni n e i ron o le discussioni d e lla d ie ta e le tto ra le di No
rim b erga 1*23 feb b ra io 1401).
l.a v*ra anim a d i q u ella d ieta m olto fr e q u e n ta ta fu Dietlw r
d 'Isen b u rg . 1 a scom unica m inore, pron u n cia ta d a i g iu d ic i itifr
r io r i (Mintiflei in causa del m ancato pagam en to d e lla Koihma fid a
t a g li, aveva ta lm en te ir r ita to qu iw t uomo v io le n to , che minacci
li osare p en d ilo l Mrtremo co n tro Rom a . 1 R es o a n lit o dal fat a,
che un ni gra n num ero d i p rin cip i avevan o ris p o s to al uno appello
p er la d ieta d i N o rim b erga , ora abbandon o g n i rig u a rd o vcrw> il
ca p o d e lla Chiesa.
C hecch si |HMa (NMisare del l'a ccen n a to passo d u n 'a u to rt
rom ana In feriori co n tro il prim o p rin cip e d e ll'im p e r o , p u re certo
ch e esso non eru n cosi im p orta n te, n cosi irr e v o c a b ile da gs tilica re la stra o rd in a ria reazion e in tra p resa tosto da D ieth er *.
C ostu i sdegn d i a p p ig lia r s i al m ezzo le g a le pi o v v io o di re
cla m a re presso il (Nintelice |er il tra tta m en to usato verso d i Ini ;
a n d su bito a g li eeet-ssi pu bblican do n n 'a p p ella xlo n c fo rm a le a a *
fu tu ro co n c ilio ,* che doveva si ten ere secondo i d e c re ti d i Costa: **
e d i liu sllen o g n i d ieci unni e so tto la cui p ro te z io n e e g li poni
se stesso, la s u rh iesa e tu tti q u e lli che a vreb b ero a d e rito alla
sua a p p ella zio n e. A l papa, e g li afTcrmava, non p o trei appellare,
perch sosp etto li c o m p lic it ; tu tta v ia a p p e lle re i anche a lu j qe**
hra u li volcw ie rim e tte re la cos a lla d ecision e a r b itr a le di u*
p re la to non (M p c tto ; ma a ltrim e n ti al su suec**iore, il qu ale b*
il Uriti* Il s o tto p o rre a esani- g li a tti I>1 p n i l m u n n '.
l io U n a g lu iliz io d i ano eru d ito p ro testa n te non p o t *
fo n *- essere (Teso pi viva m en te che da un ta le appi-ilo, il q u ale a i
ta va sopra le o o lite r ie le g a li, ge tta v a com p leta m en te n e l l o m b ra
l'u n to riia p o n tific ia e che, pur a ltro v<dte da lu i stesso d ife s o in R*
aib-a, e g li con sp ecia le d ecreto iiveva recen tem en te condannai** *
M an tova q u a le secrezione d i una |s-rniclosismma eresia tendente
a lisgregn ro tu tto l'o rd in a m en to ecel>slastico. e co m la n n a to d i tal
m an iera, che tu tti g li a u to ri e fa u to ri d i una s im ile appella***!*"
la ir im p e ra to re fino a ll'u ltim o am anuensi e h w tim on io. l a i r W
in corsi i/nn / t r i o n ella seom unlca cccl**ia*tica m a g gio re, d a ll*
q u a le s o lta n to il pa|>a in pu n to d i m o rte avrebbe p o tu to *
m i vere .* K* m o lto p rob a b ile che lo aeom unlcato Ile im b u rg . pce
* I r t i M l i m a t i a 1*1 I l M 2 t r a n 14*11 w Il A r e h * I '
g r e t o p a s t i f i c i o |t. Ape a 44; r f r r r g n o n J i J
* | .| n t o t a m i i r w a lata
. H u r a u m a IV , W J M T t jV s r v * * I trri K rtrfr O k i t m rum / fr e t o r f la Vmfilcn a. r k n 4 * < n il. p r t a t t * i* w
/ fila la V I. X
* M o i r i V I I . TT? Vkantu w r i t m i l * *i n w r t 4 M r a
ta rWfc*'-*6*
di un r M K i lk si ri Ir a ita ma * J U f a n i o in 11 B a u l i M IO u n I W . A r
o b l i l o t i t i l l i l a I n M u t i t a ; . A ) v a 43

IH ethrr di ltn-nlwirs n>aln> Roma.

143

m i.- in N o rim b e rg a , sin .stato q u a g li che is tig l'a rc iv e s c o v o a


q -to passo a ltr e tta n to in d e lic a to che im p ru d en te; in fa tti nell'apprlo tesso si cred e d i ricon oscere la pouna d i q u e ll'n om o vio le n to . 1
On li il d iss id io tra il D ie th e r e Kuma ora in sanabile .8
(Illu den do a ll'o n lin i- d e l papa il cardinali* Iicssa rio n e aveva
U to m andato in N o r im b e r g a un m e a n g g io il q u a le d o veva di
r t u r a r e non essere in te n z io n e d i K om a d i d im an d a re la pi p ic
roia o*a senza il consenso d e lla n a zio n e ;* tu tta v ia ni* caso n i
iti'- i n ini pare ninno g iu n ti in tem p o per in tr o m e tte r n elle di< ru io n l d e lla dieta.
('al D ie th e r ebln* lib e r o ra m p o |n*r le trac a g ita z io n i n n tiro
E g li p o t ben p resto co n ta re il tr io n fo d i ved ere non nolo il
CMiU* palatino F e d e ric o , m a anche l'e le tto r e F e d e ric o d i Brandenbor. i n oi fr a t e lli A lb e r to e G io va n n i, com e p a re il vescovo d i
'u n l.u r ji inter|Krre p a rim en te a p p e llo .4 S o lta n to i d e le g a ti boemi
> presero p a rte a qu esta d im ostrazion e, [errb per buoni m o tivi
il loro re non v o le v a m e ttersi fu o ri c o n tro il papa.
Anche co n tro F e d e ric o I I I fu ro n o le v a ti fo r t i lam en ti in N orlm b :a come in g e n era le in tre c c ia t asi in v a r io m odo e fo r ti lira ani
nda l'o p p o sizio n e in so rg en te a llo n tn iu tem p o co n tro II |>apa
* l im peratore.* I l 1* m a rzo g li e le tto r i d i M agon za, d el l a la tin a to
^ d llran den h u rg in v ia ro n o aU'ini|M*ratorc una le tte ra m inaccioaii.
fa cni ra pp resen tavan o lo s ta to coropassion e*ole deII'ini|iero, si
Ur. - u tatan o d e lla tra scu ratezza d i F e d eric o , che da q u in d ici anni
r,r era com parso quass n elle te rre d e lT im p e ro e l in vita v a o i
una d ieta a F r a n c o fo r te p e r la dom en ica dop o la P en tecoste
31 s ta g g io ); nel ra so in cu i l'im p e ra to re non in te rveo ia sr peraoM
l
i nni d ich ia ra v a n o che tra tte re b b e ro e delifa-re rebbero b
* ( quanto fosse sta to neci-ssario per l'im p e r a * N e l m ille sim o
f**T>o j sa d d e tti e le tto ri s a ccord a ron o sa i lo ro onore, in vece d i
***** il giu ra m en to d i non lasciarsi d is to g lie r e dal lo ro propo***
dal |>a|ta, n d a H 'im p era to re.:

tH rikrw Itti lim u a v t l i rtira r <


i ld f r t "* *1 *ni >U IM mi-or* . V m i
lift. a a.
* * U l M i r u M H t r m. 4. .le . *'** la ( I M U iw o . I . ano, K .
T *"* alta dal h rrtr a| H~m arV-r d rl apfOr IM I. A r c h i v i o
a ia
i r i d a . U.
t. 2I7V
1|******* u t U r r o i . H r th t r W V I0 N W * di p a d i M I I l ap
* n . T . T ,W ** rf, * dl Ma*n*a; I M a***!ai fwrrtA k a n nm m igii a
**'**'(*
c m W iU<t*r al di M t f k l ri IM I m
w a n a
... *
*>sa aa a ia ik ta nto A r c h i v i a c i v i c a d i F n t c a f a r l t
* a . t f .N | ,M rt ra SSI7,

pun

brr #.

r a ^ r T IV X 172.

1J " W
I I . I I2S I na m*a M ia
'fc lv ia r i t Ir di C a la s i .
B
, u - I raadra X r i l t l u v i . Orar, r. \aaa

M irra

aartw

144

U h m I. C a p ito lo 4. H o I I 14.'>S-14K4.

Il
2 manto IV I e tto l e F e d e ric o e i m archesi A lb e r t o e G iovai. ..
r in te m col c o n te p a la tin o in di rizza ro n o una le tte r a al papa. !) *
q u a le innan/.i tu tto ni m e ra v ig lia v a n o che p er il p a llio e g li av *
preteso laU an*lv*scovo I> ieth er una som m a m o lto pi alta <li
q u ella pagata lai n o i predet'cssorl. Q u esta p retesa , *kh afTer a
vano, |mt la chiesa ili Magonr.a, ch e una v o lta e ra stata la pm
a d en te (|ell (m|iero, ma ora aveva co m id erevo lm en te so fferto
g u e rra e in fort utili, costltuls-* una nuova d is g ra z ia , le d e i ilir r t i
lei c o n c ili! e I co n cord a ti, ch e i papi a n te r io r i con ch iu sero con la
m m on c tedesca cotiiluce a lla ro vin a d e lle ch iese Il fle rm a n iz
E **t qu in di p rega va n o u m illiw im am ente Sua S a n tlti a con ten ta'*)
d ell'u n tic a tassa, ch e ra rcir*sc o vo era sem pre p ro n to a p a p i *
a re vo c a re le .iene em an ate co n tro d i lu i e i suoi ad eren ti.
lo ra 11 papa c i non faccia, d ice in ton o m in accioso la chiusa di-ila
le tte ra , essi e piasi tu tti i p rin cip i Iella n azion e t*<l*sa panaci '
len d a lla |mrte Il D ic th e r e lo a liitrchhcro col *onsiglio e >i
fa tti
tonasi ch e la S ede a p ostolica non fosse stata s u ffic ie n te tc
ofTesit luitu prim a a p p ella zio n e. IH e tb e r n e em an su b ito lopo n- i
seconda. In -a si fa ceva ni speclalnm nte d o g lia n ze sul c o n ti"'11*
lei Itessarlone In V len iiu e |mi anche su lle m o lte in du lgen ze, <
le q u a li sa reb b ero sta te vu o ta te le tns*he lei fe d e li e su lle e** slve esigen ze Ielle m inate. (m**tn a p p e lla z io n e <l unii eonve
alone c<rris|N>nlente fu a o tto a rrifta la unu grun p n rte lei principi
Icleg n tl .3 ( i p e n s a m i al una co m p leta soppression e 1
uniuite co n form em en te ni li'creti d el co n ciliti d i 1 In s iliti .3 l 'n ut*rio ro sin tom o |N>ri*olo*o lelln situ nzione fu. che nnche i *,|: !
g lle r l d e ir u rc ir e s e o v o (io v n n n i li T r e v lr l p resero p a rte a tti*'*
t u tt i |U*stl jmssi fa t t i c o n tro In S>le apostolica. I<o s ro p o ultin}U
l>irqt|MMtlzlone guilntn In D le th e r > dn lle in ih u r g era evwlcnt
Il vd*n* im ita re in (e rm a u ia In p ra m m a tica sanzin- M
Honrgett; le re la z io n i d e lla chiesn tedeNcn *ol cen tro b d l u n iU 1 '
vevnnsi ru lleu tn re a l |sidhll e la ( ruiuniu n w - r rid o tta al
slt unzione m esso wi-.nu! ira
K rosa m o lto sin gidare, che l'o p is is U io n e ge rm a n ica si r i ' "
lii'nm- In fo rm a si v io len ta p ro p rio c o n tro un pnpa. che fu accusai
lai sm d con n a zion a li Il tro p p a p re d ile z io n e |N>r il germ an i***'
a g a n n ia te pi accuratamcnt*. si rlc o n is o *. che c o n i love
s*ro s ig n ific a r e le bell* (a m ie lei p rin c ip i s u ll'o n o n ' e la lib eri4
Iella tie rm a n la : non eran o a ltr o che una m aschera p*r ricoprir*

mente

Per,

V ii x * j

1.

/ h r lk r

II

I l i

U r ' o i . / t i r i ||\ H i M a i m j n S t a t n t i i i
Vr.ll JoM ttlWfaa 311.

llnrni lln>>ia

o iw c IIinIni .IH T W h w M

V it i. iaa

u n V 1. 171

A n rtw

lo

a n i *. J i w m

ivtnnla

Ilo

tt n

S ii

Dletber <11 IwMibtirg rantr IU>ma.

145

ini
i p a rtic o la ri * egoatici. Celiai p a triot t ig lio ci pu mai mip
j.rre in |u**ti p rin c ip i tl*Hchi, ch e non ni p erita n o ili a trin g e iv
-anta col re gn o fn n ce*e. le cui vecch ie a sp ira zio n i renane non
Tu:i'> a llora per n u lla es tin te ? P u rtr o p p o m ancano au <|innto
patito pi difilli* n o tiz ie ; nm ronata il fa tto , che H eirab u rg fu
nundato a llo ra a lla c o rte ili F ra n c ia per c o n fe rir e col i r au
romani leUo p p o a U io n e tiln ra e fran e* e aul lii**gno li un con
Hl> generale.1 A n c h e a ltr im e n ti i p rin cip i tedearhi non liad*gnHn*t > li c*n*are l'a iu to tr a m e r e sp ecia lm en te perniarono li a l
leami con R en ato, che |Hr ra g io n e iella mia p o litic a napoletan a
w * un fervitlo a r r e n a r l o lei papa.2 E* evibnt* rh e non era Iu te
della (e r m a n ia . eh Kn:ito e con lu i l'in flu a fra n reac in
Italia ottcniwNcro v itto ria .
I>opo che il <5 m a rzo il *ont* p a la tin o Federi*o e Iie th e r eb
ro d a to la lo ro a<l*nionc a lla b*ga lgli e le tto ri, fu r ia b ilit o lia tr u
to* io Iella dieta. (2ut> ch ied eva fr a l'a lt r o un c o n c ilio jjnrab*nr!4 nuova nnHcmhh*a a F r a n r o fo r te (p e l 2*- m a g gio ), p ro ib ita ogn i
trattativa a a rte eon la u ria .1
I marcheni d i IIh*nzollern a ita ro n o li accetta re |u<Ktn le
ri*-<*e;* dH)i(*<'tnl> e lifNdenzu apuntarono prraao i m em bri 11
partito deU'op|MMixione ai |uali non prem eva eh* il lo ro p a rtic o
^
unl|[|>ifl m en tre neaMuno li b iro era p ro n to a fa re un a c ri
*** per la cauna eh a w irole difenb*va.s L'aaaeaiblea t a n t o
h tu m |mt i lue au prem i p o te ri Iella c r is tia n it a veva d o per
Wv - tem|o m aachcrato e li a n tich i r o n t r u t i d i p a r tito : il march**A ll rio riv e l in gra n ar g r e t o n a irim | *ra to re i piani o r d it i nella
e nel r u m i li poch i unni era lia fa tta l'o p rr a d i IliH h e r
tetto d im en tica to m an to era ta t o au ggtdlato c n giu ra m en to in
* ,,r>berua.

mitrare

U n otizia li riA ch era a vven u to a N o rim b e rg a a veva p ro d o tto


IU 'u rte im|H*rial> il pi g ra n ile tu rbam ento. F l e r i c o I I I al riper a iu to a P io I I . a R ifle tte te , u n to p adre a, eoa a rrivevs
** Il a p rile , a <|uanto a rd ita m e n te le fa z io n i d eH 'im p ero abbian o
^ t o 1 lo ro tenta, com e n ella lo r o inaenaata tem erit ardiacano
***ttar leg gi a noi lue. lo ro capi a p iritu a le e te tp tra le : n e r e
rio che anche noi aenza alcu n in tin giti c i u niam o e inaiem e com

'a Kml**ri ft<-* M |f r i o . Jr? <*ersnM 3N6 V r w j. M t a r


** a Sa Jo w a ia iu a s 312. 711 M a tto * 4 IW a to * Ita * laaaaxl al*
* * * to ta tri r u rlilo ; la tot- pabMka la lirTa ato M a a a c .r u a
* " . ( m m | ra a ria , n a rteolia 4a aa * ! * Boaa."
^ " a W a a r a |ai A r e k . * o a a a l a M a a t * a : .
a 4
ItM M ia a M W inrm ar X C a W H t * m . W r f V I
***, f H H t r 12
* n *a a o * |. *
*
t i m t t u t t r r l i . aao
* * 'ia N r | r r r t M f a #ra f a r P**-' I M u *atonrt *a r# m tC

l. t> . r Jra ia a a a M L
*a a

IJ b ro I. C a p itolo 4. I l o

I I 145^1464.

battiam o i lo ro d e littu o s i disegn i. I)at*ci i l vontro co n s iglio . il


vostro aiu to, ch e noi F a ccetterem o v o le n tie ri. In D ie th e r voi p*
tote ved ere d o ve si a rr iv a , q u an do si d la c o n fe rm a ecclesia* j
ad insaputa d e ll u u torit c iv ile ; p rocu rate p e rc i che e g li alimi*
non riceva |**r g iu n ta anche lu co n sacra zion e ad a rc iv e s c o v o *
F e d eric o 111 m and il su fed ele m a rescia llo E n r ic o d i Pappen li di
n ellim p e ro om le s co n sig lia re e lissu adere ovu n qu e d a lla divi- u
d ieta di Francoforte.1
lu Itmna crasi ricon osciu ta p er teinp) la d iffic o lt d e lla situa
/.ione e di
p a rtiro n o anche le pi ris o lu te m isu re d i difesa. An
che prim a che giu n gessero d a lla G erm a n ia le m in a ccio se noti*-,
l io I I , com e stat accennato, s e m p r e v ig ila n t e e p rep a ra i-> *.
aveva s a l i t o in (c rm a n in com e nunzi il ca n on ico F r a n o w .1
T o le d o e l e g re g io deano del cu pitdo del Iiu o m o li 'W ornts K*
d o lfo di H fdesheim , che dovevuuo tra tta r e coi p rin c ip i tedeschi in
to rn o ui lo ro gru vam i e s|-ciulmente dar* spi*gozioni rassicuranti
c irc a
d e lla decim a.3 <*ui gra n d e a b ilit i suddetti *
iuist*ro al d iffic ile co m p ito li p la ca re la tem p esta che m in acci* *
l'a u torit *ecl'*lastii-u, a iu ta ti in v e ro dal v a n ta g g io id ea le, che rsd
In difender* l unit co n tro una m o ltitu d in e p tiliw h l-* *
diS|N*rsa: ci p*r non diminuisc* il lo ro n m rito ; essi sep pero -
disfar* a b ilm en te al d es id erio d el papa nel s*ts), che calm arono
il |>artito fa v o re v o le a l c o n c ilio e isola ron o l arcivea covo.*
Innutizi tu tti i nunzi |M>ntillci riu sciro n o a in ten d era i *on '
lerto A ch ille . Kssi lo assicu raron o non essere In ten sion e d e l [w|J
d im|>orrc la le im a senza il cins*UNo Iella nazioni*. R ig u a rd o *
d ic h ia ra zio n i m inacciisc fatt> in V ien n a lai B essa rio n e e w i *1
m an darono fo rm a lm en te scusa. asserendo che *gli non a veva rie
vut< su ci alcun o rd in e d a p a rte d el papa, e eh* p iu tto sto *< i
aveva (ta rla lo com e un uom o addtdorato. cu i stia m o lto a cuorr U
sa ,F.ssi in o ltro g iu stifica ron o la co n d otta d*l papa con tro il
duca S igism on d o il cont*gno amich*vole tlm a llo r a ten u to ver**
il n* li lio e m ia R ig u a rd o a l con cili, essi lichiararou>. che P io H
v i m w iis*n tir'W i- a p a tto che i la ic i mandass*ro al e ffe tto 1* n
fo rm a r e la tiv a ai vescovi.*

qui

restatone

avevano

l ' t u t n IV IMI 1 I r i l m .li >nlrrin> al |*i>w Mala p t W I n l a


1Ubk tu l W * 1 'tr rr i . \ l, ia.% i.i stilla H i *ia .V I I | fk r * w
la <tp|4a iwlatomr . V e 111.
r I 'm i t k i 1 l'f f anrtw II* a *
I. 43.

V. I |<n.| |Krrt | rw > I I Mk>Lm .*< k H tin S 4 3 S


* M S U I H t lk r r aa l U t a
Su K<*k4f di R t.lrM rim r f r u r t w IW *
Orarli V a r lln , ' * I 1 1>*( * * r 3 5 *. r ia u WS
ABprm nt* **
Minfmfikhr X M X . Jt2* %; J a u K m w lO s ia . : \ l l,K>- I I . I J I : J r ! '
Q r jW M IIra 4
R rtn fr lltvnian 1**.V 15

* U W t Ine. SI. IlU D M U X |. SI. Atrkhr f. Attrrr O n d i. X II. 311 ( 4 " "
lm w 11 1451 iIm m I lf| s m -- t e - l l

t'orni** rrrmm * * r

Se*, a. X M V . S

H lW b e r d i Iai*nl>ur* m i r a lt><taa.

liopoche g li in fa tic a b ili nunzi d i l io I ! chU -m o tten u to In- un


<he il conte p a la tin o F e d e ric o e l a rcivea eovo d i T r e v ir i rinunzlaniill'apiM-llo .1 lin o ln in e n to d i
era quani
e
r iit iv a riuncita d e lla tem u ta d ie ta d i F r a n c o fo n e , d a lla q u a l aveu n en ergicam en te (liw n a w ) ta n to rim |ierutore, q u an to il papa.*
-*. <la p r w e d r n d nicura. <'i non untante l o rgo glio n o D lc th c r non
|- .va d i
In va n o il mio c le r o l'e s o rta v a a p ieg a r*!, Inu n o i nunzi jon titici ni era n o d ic h ia ra ti p ro n ti ad in terin im i affinch tu tto p r o c e d e * in o rd in e nolo che l'a rc iv e s c o v o revocaaar In
j.v in fon data ap|H*llazione; c o n n ig lia to dal v io le n to lie im h u r g il
p mate d e lla chiena tedenca perwintette n ella nua opposizion e.
Quando F ru n co fo rte, la c itt pi im p e ria le d i tu tta la G e rm a n i,
di
I I I , respinta* recisam en te il
p m jrtto dcH 'assem blca id ea ta da D ie tb e r, l'u d f C R I N O la tra e te li
M ia Mia ritti vescovile.*
(/ in te rven to a lla d ie ta d i M a g o n ia fu m esch ino: m ancarono
1 Ionia, T r e v i ri, la B o em ia, tu tte le c itt deU 'im pero. f o n l arcl,r * r o v o d i M agon za ni tro v a ro n o n oltanto i ra p p resen ta n ti d el duca
-. m ondo del T ir o lo , i q u a li o s te g g ia v a n o l a u to rit erelesU ftirs
interesni |M*rnonali; r eran o o ltr e ad essi il la n g ra v io K n rim
<b \*sia e g li in v ia ti d i alcu ni a lt r i p rin cip i.*
Ic dM-uitnioni com in cia ro n o il 4 giu g n o con una co n fitta del(M ilione. a ven d o o tte n u to i nnnzi p o n tific i d i ten er lontano
dall ed u le lo scom u n icato lic im h u rg . I l g io rn o appresso D ieth er
' i " in un lu n go d iscorso le mie q u erele c o n tro |{oma e dom ando
con cilio generale com e Pu n ico m ezzo che rim a n e con tro
tfciil d i |n>ten* d e lla S ed e ujtoMnIica . I a - decim e |ninliflcie e
I Inlgenze furono d a Ini ch ia m a te in aid ie fa lla c i, a lle f|uali la
tu rca serv iv a nolo d i p retesto ! *
R o d o lfo d i ItOiIenbeiii). em in en te ta n to com e d ip lo m a tico qu an to
r,**e d o tto g iu ria te, d ife s e con a ltr e tta n to v a lo re ch e nucciuno a
la Santa S ed e c o n tro le q u erele d i D ieth er. L e m ie argom entasi'
i tarano un c a p o la v o r o : m o d era to n ella form a, pru d entem en te
r illa tiv o n elle q u estion i d im p orta n za gen erale, esau riente, rik nUmenti* n eg a tivo q u an do tru tta vani in con creto ilelPinteresm *

ero

Dietber

completo 1

ceder*.

ronformemeate all'ordine

> Il I I

'- m r a i

ts s

Federico

M i m i . I H r l* * r 1*1 r O r

e. ' * >*

U i p r i t i . , i m i i m , . ma arabi*- W prterlpta e mmt 4aia l n a i ttr*** 1. a. U * l l t u n I I . 21: raaplHa ma d ari t M tm n , f 1


*
.r(rrlo
11 f I r I a C 4 M e u M
Voawt I I I . 2Sa <+*
* fcttrta aia a la maralata U 3 aprii I M I . arme4
H I M hr*r. la
* * 1* ! + SH 21 a| 1kr 1*11

a,

h m

|,

l l u m . I rvWrv *| J a w i

RnaiUM I.

** M

II. CwmmmM I O

MRint, IMfcnr l e

II.
J a n w iM 21 i r *

L ib ro I. C a p ito lo 4. P io I I 145&-1464.

14S

d c ll'a u to rit e Iella d o ttr in a d e lla Chiusa .* D e c is iv a |er iti la


solenne d ich ia ra zion e ilei tini* u tilizi: non essere statai m ai intuii
ziom* ili Stia S a n tit , ni* essere p resen tem en te stia v o lo n t d i aggravar? l Illu s tre nazioni* tedesca con tra d ic e n d o v i i suoi p rin cip i
p rela ti fin ( im p osizion e d ella din-ima s ta b ilita a M a n to va , ne di
vio le n ta re alcu n o con le pene s p iritu a li m in a ccia te n e lla relativa
bolla.*
T a li p a ro le d e tte ro a l p a rtito deH opi>oKzioiie un ol|o tr<
menilo. D opoch ai assicu raron o ch e non a vre b b ero d o v u to aprir
l e lo ro tasche pT la gu erra tu rca qu eatl s in g o la ri r i f o r m a t o r i
d im en tica ron o tu tti ti i gra va m i e le oppression i d e lla ( 'u r ia w, coi
pure i gra n d i d isegn i li un c o n c ilio ge n era le e d i una pram m atica
sanzione e abliandom irono D le th e r al p ro p rio destin o .3
la com p leta s*ontltta d el |>artito c o n c ilia re fu |>oi su ggella i*
i|uando jmm*o do|st Iiie th e r, n ella aperanza che anche il papa -
m ostrasse a rre n d e v o le n ella sua faccenda o p p u re accord a ta ? t< *
m in i piti lu nghi al |mgaincnto f*ce la prom essa d i rip a ra re ri'
che d isp iaceva al S a n to P a d re e d i fa re q u an to fossi- g ra d ito
Sua S an tit.* K ' ta n to m eno da m e ra v ig lia rs i, ch e ci non ostai
in Itomi non si lidassero d i i|iiest'tiomo senza c a ra tte re , q u a
si |H-nsl che su bito <Io|m costu i f w un nuovo te n ta tiv o d i o p p o
zione. D leth er, | * t ra ercita re una p r u r io n e sul papa, in v ito 1 pr*r
d p i , 1 p re la ti e le u n iversit tedesche a co n tin u are il congr-*
*

I. ai*

IV

t- i

Xai-j, s \ a, i., nota <b-l

p, mi : <11 4 lm > lw ilrl b-*io iiuatr fu tru lli urti' nilniiaiiia Ir! |iriBrtt*. *
lai la tur trovai nrt li. A r r h l v l o p r l a r i p a l r d l S t a i <11 I r r 1
lw. i n q , f. t#l I K i m t basitala. lo ulUlxaai (rito rtiti II ntM rtt
a-irvdo J i q , b u i tot al I. Itti* I trovai rttr la nota tttcfcla raiioar rtrl M f
tlilorno alla <ViBa VI S cinsi. r al t. H Q I W l .|ialom - ili Ibrtoilo 1 '
trova! tamiwta
JU i * RT Ut m v w l li * W . urna. 75 ilrlla l I b 11 **
I r c a Il S i a l o d i M o n a r o . l fr ra iin n ln J om iiiw->itx 221
in***lM O jrr<T W K M ttM

I. XM.

tl

r ltrn il-r r

I4 l

<4rttnrtu-nlr qta la M l a n t l M r 4ri Mto ansai: .


irmi I I . I l IM

* i;ibii<w >> t M i s t o , lu r tk r r ) K p O rar*, r .

Ilo

II

->->*

S f irW a n
V o m

sm

q n M t* h M *

notlrW arrivarono a ltaa olla tlnr <11 sm ina Ita rt. lotta-. > Ibtnati
al a s * . >11 Unnia la K-xoa il j* sin* M a l: * I V Alrauisna
Ima*m orti.- Il <|u<r<ta Urla rt b w |-r la Sta Ir X. H. ri.- <|orili |>rinri|4 r *'**
hanno drllla-rato rtar la Haa lm kaMa rra uU-l-ota <la qarffa | a r H **
lo a rri'ro to W M a tu u a . rh ria qaHk> rra n w w M Iurta |rr no !<***
la aitala W ano i t a n t t i a rttlr X X dorali. tg 1 <|v*IU> * Jaatu r no i <***
Itili m nilb-nr <lr a n r t U n r ad intarma rnortiinm rum <|t*ra*o rttr no r *
ramni d> U ri- d w ln r . n M r l t v parti rol-irularlo ra mandai d r uri'. * r
r b i v i o U o a c a a a la Marnata.
* M t .t u i. i r t r t r V * Ji|, t l t a j i n i * i H t i n a t i v I I. U T In**'*
Ir M U t i t r t r a IH n la a in rt< a t X II. IM . D v U t t f i l I. 1 II {aartlto <*
rtllam. waarva P j r * i IV Z l<ft aad& nonaaarnlr in rovina prf pando <
biatarili rvfa-nllno r m t'la lr 1aaio rttr Ian4vr l'arto V II di s a r t a ( f S **1
naurl |ww dopo. II 2 ? Insilo I K t l .

Dtrther di Im-nlmrc r a M n R u m .

149

M agonui jK*r la fen ili li S. M ic h e le : l d o v e v a n i dIncutere


>vamenti la u pedizione c o n tro i T u rc h i, la decim a i* le q u erele
ila nazione, (|uin<li fo rm u la r e le relativi*
*
Non Ht- ne fec e n ulla. Q u an do l 'i o I I b b e tro v a to un co n tro
a m biato nella pcraonu ilei can on ico m agu n tin o A ilo lfo ili N'uaaau.
n.iml in tu tta egretew .ii |ier s m n i ili un agen te, G io va n n i W e rn e r
li Manalaml. le b o lle in te m ia n ia , e o lie i|uali ai ile|Mineva l IaenGorghe e ven iva c o n fe rita al mio a vvera n n o la provvitdono pontii ia.5 Il l'la a la n i] giuiiM- felic em en te a M agon za, d o ve A d o lfo d i
' " 8 con voc Hiihito u iiadtinnnza eapitolan *. In <|ueta ai tro v
pr.-. nte am be il D icth er. gii fa t t o roiiHa|M*vole del |M-rieolo ch e lo
tiihairriava. A d o lfo tu tta v ia non ni uro lice r t |>er iju in to : con la
' Ma {Mintitieia n e lle m an i n n n iinei la ilepoaixion e d i D ieth er e la
propria nom ina. I/ltn-nbiirghin- le v lib ito uua p n ilm U ed a p
pell ilal pnpn m ale in fo n u a lo al |iapii m e g lio in fon n au d o, ma non
p"t im p edire in e g u ito la prina d i |m*tiji del u o avventa rio 1
O ltre a ipn u to pubblici' un v ib r a to t r ititi in mia difetta, in cui
totrra lu tta la u lo tta c o n tn R om a, proteata ru n ico la u deponii ne. d ich ia ra d i nun rlcon oacere il d iv ie to d i a p p e llo jie n he ila
* -uno a p p ro v a to e p erch r o n tr a rlo a<l ugni d ir it t o n a tu ra le e
divino. K*- duvet- eaaen- ruiti, q n i ni dice, che nr a g lin o |Mitt-NM- ap
I* lare per g li a g g r a v ii d i un |mpa a nn fu tu ro co n cilio, a llo ra il
papa | irebbe fan * con e co n tro ogn u n o e im pn-n dere c i che g li
talentalo* o poti-KM- p ia c e rg li.*
l-a situ azion e d i IH eth er era la p rin c ip io m al pori lie ta ili
ra a ie, che in l u ria op in a a n i ni aarebbe rip o r ta to v it t o r ia aopra
di la i nenia g ra n ili ilifllc o lt . P e r prealo ni d iin g a n n a ro n o .& i l
l'-puato era decimi d i andan* in c o n tro ai antti nem ici con le a n n i
P *n d o e g li la u pcraniu n e l |m|eule co n te p a latin o. Q u ando
l*r< lin ealo ara II n i p rin c ip e ni miai- a teu ijio re g g ia rr, llir t b e r
P a d e lle |x-r un m om ento lu tto i|uanto il c o ra g g io Senxa carat-

U t C w m I.

M I I I . / rW rW * *7 r iMrfftrr I V

Ta m i I I I . 3

> 'n t

* . a
* ** * * k l - *-- *W 21 I M I la
a i. t R K
, f ' k l * | n e c r r l n | > i I U r l a i Iim M
i n m n lr M
*4* ,4**- " i l a n | 4 H a In I t i I I K r M . 4 l U H M r | w t a m n I I ,
** *i*' '* l l la n m i M n r |T A M h f Ir i N n O r M * ll<

***** i n
*

UtrmprMm IK*.l.
1 a.

il. M u m
*-

I V . .

*
" f U<*

,
T -

,lr

3 ;

IX3C. 64 Un IU 4 t*4
lN*M#r ISA

M a i II. tao.

r m i . r. < 4 .

II. m
Il

-t. r, I f r

0 p r ir r lm f r r m i * *

* <H n rr* IV H m h II al
U U iM m i 4m tem a no' **l * I * A tra u n a e ha H r invila f ili t i * M ac-M in nnn
* ' a M a o a r
In bracata *. I r r h h l n l u m i a l a U a a't a

ISO

U b r o I. C a p itolo 4. I Io I I 1458-1464.

tere, *<jrn> Heinprt- o n d e g g ia n te tra la Hot ton i issiou e e l opp*!


alone ,' la p rin c ip io prom ine li cedere p er jk> in v e c e ten tare di
iiuovo la fo rtu n a d e lle arm i. 1/11 n ovem bre 1401 D le th e r conrhin
eon A d o lfo una con ven zion e solenne, n ella q u a le e g li rin u n ciava
l'a n 'ivew -ovn to d ie tro assolu zione d a lla com u n ica e una larga ri*
eom|M*nmt in terre e va ssa lli a carico del ca p ito lo . <'on c i la p.
om b ra va assicurata. T u tta v ia nel im*dcximo g io rn o in cu i la con
venxlom* venne su gg ella ta con giu ram en to, D ie th e r cerc aiti >
i>ntro A d o lfo : il 12 n ovem bre i suoi in v ia ti in una le tte ra al con
s ig lio di M agon za n ega ron o recisam en te che fosse ta ta conchiu-a
una qu alu nqu e convenzione con A d o lfo ; il IH l'Isen b u rg h ese wtrii
col con te pnlu tino Pel-reo una nuova lega p er ten era! nel ve- ro*
voto, aaaegnandogli in i*om|M*ns4> d e ll'a iu to c o n tro A d o lfo le bel!*citt e i c a stelli d e lla BergiitrnsHC ! 2
O ra ebbe p rin c ip io unu s e lv a g g ia lotta , la q u a le intliss- ai *
bella cm trala ilei Iteno tu tte le ca la m iti! d e lle g u e rre d i a llo r i
e polch e sul p r in c ip io del *cgu*ute anno sco p p i d i n uovo ancb*
Il c o n tlillo tra g li I lo h e n z o lle m e i VVittelsbuch, la m a g g io r part
d e ll'im p e r o fu uu a ltra v o lta pien a del ru m ore d e lle a rm i. M a l^i
noi dobbiam o pannare so tto s ilen zio le vicen de d i queMta lotta.
L 8 g en n a io 1 102 l lo I I emun unu fiera b o lla c o n tro D iether
In essa e g li rich ied e la c o n w g n a e n tro d ic io tto g io rn i d i tutt* "
te rre a p p a rten en ti a lP a rc Iv e a ro v a to d i M a g o n za ; In caso con trari
D le th e r e i suoi a d eren ti in correra n n o n elle m a g g io ri pen e eccl*siaittiche e tu tti 1 lu oghi in cui a b ita n o so gg iaceren n o a ll lnU -rdetto. S u b ito lopo ni sjh iIi da Itom a a lle c lttil d i C o lo n ia e di
P r a n c o fo rte l'u rg e n te o rd in e d i p resta re miccorso ad A lo lfo di
Xcwsuu* I l I* feb b ra io venne giu stific a to in un a m p io m em ori*!'*
il d ec reto d i scom unica co n tro D le th e r e l suol a d e re n ti e fatta
in o ltre in tim a zio n e d i p re s ta re a iu to ad A d o lfo e fa v o r ir e leeeca
ziou e d e lle eem m re p o n tificie.* O lt r e a qu eato fu ro n o m an dati *
tierm n n ia due nunzi, Pran ceoco di T o le d o e P ie t r o F e r r ic i, pervh*
si a doperassero In fa v o re d e lla -ausa del pupa. I su d d etti nunzi
non m an carono d a vve ro d i z e lo n ell'ca p o rre o ra a voce o ra eoa
le tte re e m e m o r ie * le buone ra g ion i d i P io I I , ma |**r questa a * *

il-

l>ai** Il 1. VI t i r . \ m i IH, as> f l ttju kt IV a. 217.


* >111 SU. I h r l k r r II- M ' t if a r t i r ! 310 UH. t ' U < V
* K tr tu u t I t i * * , **. Il m rtU m b tr g ||| ||m >T!T IWB. t H I I *

I* W 1'

la | n r r n w w > r l t n r ila m . le u
* V. In *H* I*. M II * l ' I r ' r I n M v f u t l r rrw4 rrls fiu lr 41 jtarirA *
h i r i riviri
d e ll *l<niw> lpn> a I H i a K I 'A r r h i I * r *
v i r o d t C I n a l a i>Ha la a l i : l'ra a n 'M a tu m aann (Z I d ir I T n a r U
* N rll'n ltik ia r ollanr^- <M | K la l<Ua ha la lata : W 4 . al. r * r *
Va. lia m ill.m I M Il i b I i u I r a r r f l a 41 H r r l l a n l l i r n i r
Cai. IVfcr
* IM lrr alla M i r r a M
b m ) ih M im ta in
l ' A r r h l r l o r i I r 41 l i a i r o t n r i r n < m * i m all** W W * *

Dlrthrr <11 Iuriilitirg I r Ruota.


>< il nucccaNo non fu >1 facili e p ien o qu an to |ht 1 prere<!<"itc: com uni in te r e !, c o u a id erev o li v a n ta g g i a|>emnie d i a lt r i
j* r l'a vven ire a v e v a n o
una certa w d id a rietA fr a i ritM-lli. 1
V
S pira la b o lla |x>iititi*ia Iella com u n ica fu staccata la lle
porte Iella c a tte d r a le ; il c o n te p a la tin o p r o ib Hutto pen a d i m orte
li |>ubl>li'arla nel aito accam pam ento. K g li e D ieth er a p p ella ro n o
m e m> il papa f o i w con ci npedito .* I l 30 m a n o U fi.' D ie
th.-r mand fu o ri du IlitchHt un m an ifeato a tu tti i p rin cip i la ici
*d m tli xijixt il i aflln ch voleaaero p r e n le n i a cu ore >1 <-aami
r e <|nanto niii ingiunto, in to lle r a b ile e iniquo. c o n tra rio a D io.
all onore e ad igni d ir it t o il m odo d i a g ir e e procedere contri di
* non c im|tedim'nno d i recar* a in to e c o n fo rto a lla g iu n t ili
i> ri aiu tin o, c i aaaiMtano e c i fa vo ria ca n o nel pu n ire un tal ummIo
li g ir e in iqu o, m a lv a g io e p refio ten te n.* Idi tam|N*ria di Out-ii.rg m o ltip lic quewto r r i t t o polem ico, che do veva u *c ita rc
malumore co n tro Itm iia.*
Ma qui non ai p e n a v a p er n u lla a ca-dere. l 'n a nuova en ciclica
papa lei 1 " m a g g io 1462 ch iam ava a n c o n una v o lta tu tti g li
>n i deirim|Hro in a iu to d i A d o lfo d i XaMau.&

creato

cattr I r ML. M liK - Il l'ra n c rv di T n lx l rr* ltrrfn r(r 4mt r


w - B w tfusn.. r 4 lugli*- le u < K t r i i . w *< i M J | i A lle tH Irrr <M
HM M
H r it n t f r t u r ( M k m K n a H ft
< /Wrr*r >*
n 4 A4alf I I . m
M a . <tatuit>rHk l*M . a I rra ria la a mlrmm
alarlo n y i M i r re tila , r i m i f M l w
r faria p r if H a m it
Umrmmtlmi doaalao M I "
r* U ' P "
**** a t * r i * i *
* " * T'Mrtmmmm art o d l l i m i l t m IM M ta | l | t l i o l r r a U a 41

Ha
' H I. Iirrfc. r . .W M a . l a
\m nt I l i . 3 H 4 A l i a m u f*rr KaOrrdaa :

Mprirr, M
* Mi u

if,

Il

Maia* l*OS H

||. 1J VM

H . 1 U H IT .

d i q u e s t i a a llrliliilB i t WI d a a t a l p t r iiS ln ii# V <n < 4


" d M h * , rta ir |HA era odi rarit n ira ftrfa r. t a la i a I* " a V r a a
lari,
M
, 4) nrH'arrti|tW . i r a i B a l l i l i I.
aa Sa <1*1 t M
** n i k l i o t r r , r i v i r a , .a rb r | A r r b l | t > r . a a a t r r a r a l l a * . Il
l a r |v n o i . I H r l h r r m i . la
41 M a a a r o , M i r k l

* s - * 1 * I r a 4 1 a p l r a r <iirUo <11 C u i a i a r ...........M a ai. la ra ra d a a a . <M

I H f i t n n 131 m a a n i ani I I t t r f h rt a r i l i a w w n e w 4 lrri ;


1 * < W * IK C u . 130 s a li, 4 a n lr d na 4 I arlto a * <alU a a
*"* * V a . U m . M a lra trr la ll# a rf M J*, a* a . a la r* d ra *rr
***** I H W J
n a ir ittft K m ln lM ll l r m w r l i * W K W
** a M a r V iu n . Ifar f n t / r i'a I rr* rrtl-w r 4 rr /araritaa# r u r a li <UIU
*
a d V <a;
M#fcariala*r ra rialrafcrr* | a n W a
O ta cw ra i r . t a n a rata M irra 41 n I l aiw- m n 41 I b e M i Hrfclril
* * * 'nlaaiar la a i i rarrmmaana 41 a
Milana < w r a IH
, < fa tn ri.. A d u li dar a a a r prd Cai. * 3 a|1Wl 1 ari
( * * % l f I . r i t i r i , d i l ' n l a i t 1.1. M a h a rM r a > n rfr d a trW * f.
Orar* V I. I a. /ai a a t r i * O TM W * a n 41
I l a riU fcdla
** M rt* ta q a lr * d ra M 4 a i p r H
la a l la aardu Ita..
** ***" Irtarrr allora Ir rr w r r t | ll

I.litri I. Ca|>iUilo 4. P io I I 14S8-1404.

102

D ieth er cerca va in is|s**ie d im p ed ire l'o sserva n za d e llir


d iti o d a pari** d*l elen i. A tali* s*o|m> la d om en ica 151 settem bn 1
e g li h preaentti |M*rxonulmcntc a F r a n c o fo r te uni M eno, ma il
Miglio non l i perm ise d i p r o c e d e * e n tro le m u ra d e lla c itta <>: v
j;li cccleaiastici che sta va n o |>er il papa. < i p er non im|>ed 'he
rarcIveMCovo M prendesse la sua strada a lla v o lta d e lla chie*a <!i
S. Itartolm neo. N a tu ra lm e n te gli tro v le p o rte c h ili* , ma q.-4
non fu un im barazzo. A ccon tate seale al m uro, fu ro n o r o tte le p
e jm *i- q u an to fu n eceM a rio anche le tn ea tre; q u in d i si penetr
n ella ven eran da c a tte d ra le im|M*riale. In ta l m odo D ie th e r imp*
Il s e rv iz io d iv in o n ella casa del S ig n o re rim a sta destata da *>
mani* ti causa d e ll'in te r d e tto .1
Fu un c o lp o te r r ib ile |*er D ie th e r q u an do il 28 o tto b re 1 *'riusc al suoi nem ici d i pren d ere con im p ro v v is o a ssa lto la ei, 'A
d i M agonza. D a a llo ra e g li, p r iv a to di un pu n to c e n tra le e f<
d e lla sua sig n o ria , cadde in sem pre m a g g io r di|endeiiza lai c> t
p a la tin o .3 N o n m an carono te n ta tiv i per ris o lv e re il lisgraz
co n tlitto, ma queste t r a tta tiv e non prom isero alcu n ris u lta to < "?
quando, n ella p rim a vera d ell anno 1 <<'>.'{, R oberti del l a la tii
fr a t e llo d i F ed erico, fu e le tto a rcivesco vo d i C o lo n ia e 'in te r i'
per la pace p rem en d o gli di aver* la con ferm a d e lla sua elexi
A R o b erto riusc d i co m lu rre a buon p o rto in Opp*nheini una
t n ^ u a tra le p a rti con ten d en ti, la q u a le d o veva d u ra re d a l 24 * Pn *r
tino a l l 'l l n ovem bre 14*13. D ecorso questa term in e, sem brava < '
nuovam ente sroppinss* la gu erra , qu an do le *>se p rea ero u: *
pi*ga sorpreiHl^nte.
<ili sfon ti lei p a rtito del Nassan
lu n g o tem p o r i'
p rin cip a lm en te a ren d ere estran ei m io a ll'a lt r o 1 dm* a lle a ti F
r ie e D ieth er. F in a lm en te c i fu otten u to. D ieth er. d iffid a n d o 9
senxa m o tivo d el suo m o lto eg oista am ico, n e llo tto lm * ilei 14,v*
s'IndnsM** a v e n ire ad un a c n n lo con A d o lfo . In fo rz a li * ' '- *
rin u n ciava al vea rova to d ie tm la cem ion e li un p ir r o lo territori,
m entn* A d o lfo da sua p a rte p m m etteva li assum ersi tu tti i H *1'
b 'H 'a w e n w r io e d i ado|M*rarsi j*er la sua ric o n c ilia s io n e <-ol p p *
e l'im p e ra to re .* tim u to im ito fu ra litic a to su bito do|to a F r ' f
fo r t e in p resen ta lei n un zio IM etn F e r r ic i, cui P io 11 a veva co*

erano da

* s u n m * f> > M l f rm lfm rt trhrrmJ 4 rr ilrnim'rr.


I r r lr . / . tn m lfm r l* i j x t t H t i . 2 v r r I. F r a n k to r t K " 213,
* K

WiM

In Itrmlwrk

V. 19> S n ll'aw aili. ln | r t t > *U

W M l r r . . * XV I I I I. SI II. W

& 17 A HmUrt </**'**

rkrifl l4il. K t

r Ci i l in i n t i r f, t r ia r r t | f 4 X F II II*''
25*1 a, IK III# A rt I"* t n m in I i r a la >ulr O t r i ni c*rf. Ini*'*
la |iulhllraxkM . iM la ll l a n l| n D M t w r r i <n4 a ilrm d t. Im l p e * 1*
K iv*m len , a. **>

* u n i . iM rlkrr 3 13

Ira rf iM .uaaiw ra

K > * o h a / ' r l n l r i r i i * f lir f r r ir t S *t I* * *

| !(" l r f t ia > X

14 **

!>!*<h rr <11 lu r a lm n c o a l r II..ma

fi ilo tutto le fa c o lt |x-r ria o lvere nuexto con flitto. In Meglio Iella
*ri., rinunzia l>i*tber in pu bblica udunanza cunaegn a iru rc iv Ncovo
V olfo Iti Hpiula li e le tto r e e g li pr**t o m a g g io com e a n o Mignore.
IJnindl rhieMe p erd o n o in gin o c c h io al n un zio e ric e v e tte In o lii
*!' d a lla Mcotnunica ecclcaiuMticn.1
M aggiori d iffic o lt fe c e 11 co n te p a la tin o Fe<lerico. ma tinult ite -gli pu re Mi liiMei m u overe d u lie o m - n iu iim i lei fr a te llo
Kolx-rto al una pare, li cu i le co n d izio n i era n o nu>lto fa vo rev oli.
A-olf* promMe li o tte n e re p er lu i e |mt i im i l'a i o l unione |Mntitkia e ricom dihe in p a ri t*nipo -1 ca p ito lo l'im p cgn a m en to Iella
It*Tp.iranw .* Pi in una li*ta li W orm a , r e m la in*ta lei mene
li ' i n o I tt>l. F e d e ric o fu aolennem ente a cco lto li nuovo nella
comunione -feleMiuati a lui le g a ti p o n tifici il ven rm o li T r i c a r i
Ot fr io li 8 . t 'r o c e il can on ico P ie tr o F e rric i. P r im a |ier il
ermi** palatin o d o v e tte d ic h ia ra re che d u ra n te la lo tta e g li non
- a mai a v u to in tenxion ' d i o ttra n d a llo lila -d ic tiia vena la
Kde a|Mmtolica e ch e in a v v e n ire a n 'lilir fe d e le e ibla-d len te al
f p * e a lla M anta t'h ieM L*

I
na im4 in azion e m olto pi fo r te d i |Uella lei lue capi l*llu|l>wixioue anti|>apalc n iriin|N*ru a<ldlm<Mtr il luca lirolcw *
's tmoni lo. C ol nianif*wt> lei Ili m arzo 1 IO 1 il c o n flitto tra la
co n c ilia re lemiM*rati'a. ani ira tto llc a . |uale rra ra p p re w n ta lu
U lln n ih n rg e da K ig im o n lo . e la ru a titu zio n r m onarchica Iella
'* > 'life isi dal p a p a a v e v a ra g g iu n to il coliuu. *a lo tta ettir a

** II. rum * ni MS 1 1 1 Ut k U my rapmm4*rnt II. SS M * i /Mr'* '


* * '-r* r. \ u n X K u l i i i n . Se . J k M h * < * tM U la
'" * * *n < w i lj> I r t llr Ini lite a lla r r t m o r a l
* ja f la H * 4 rl r l m irt4 a rr r m n iir it n ll
I. JS * ; M i 4 . fi*
'* * " * 3 ; r*Jl nmrl il 5 t i m i * * HTS i*al mk.
. Mimmi, iMr
' I W r t w l, f a Z \V ir.* .Irti i All.ra l* rta T fa *11.. |- la
''*1 <4ia I*. l a u t i , I. 7VT
|| 1*5 a .; l i w m r t l nmit.rm I. 221:
***** tv a m i aia twin.i| io trattatalo r a t i la
mm la * ra li a
* 'i M i M a dH raiatulo di Macutua U n a U n * U 4 a i - I I (Il M .I
41*. i u
rrtrtto rW - i t r l A t k l U Il M i a i * a M a r t a
" * * aHaaau | |J1 *| M a : l/ a ir tir a n t It H k r r di M ta a m aam m ia al
ll> M K a i.o w lB l. r t r > ll a ri n a m ll (Mtaaa driW l*aUw * ta l
>T* " ^ n a ir t a a ri a artUrt
*n* ! ** ( J a H . n * t aa fa
* ' h I I i I b di I a n a ta d l; Il t a n a r H it * a a a a o t x , *
***
da t H A i r U t l o 41 U i r h i t t l a w
di I t t i la
*rt| |#T*. l dala |d : V m rfil) i-raaa M r t a t a r i - * a |* r. na re nto
**
**.

! * . I rdrtrtt t u
^

a l l l n m . IHrthrr 23 r * * l i

a . / rird rtr* I r * i r :
Il r . M O >
ria I I n a t t a ) Ir*
a4 ir lt r a v r o 41 f 4 a 'I . k o o i IV .
In farcia
*~**aa d >< r t ( H tardi IV - I l dtaw tff U M a tn llia d la r n m a 4 l*
" rt: f r i l i w n , ',**** r . \ i a l e

Uln> I. C a la to lo 4. I l o I I 1468-1104.

1M

qu*sto punto 11**1 niio u ltim o stalo, in q u e llo Iella m ediazioni- p-r
la pace. L 'esa sp era zio n e ila una p a rte e d a lla lt r a era certam te
ani-ora g r a n d e : le v io le n te m inare prese dal du ca c o n tro i p a r tii
d e lle eeiiHUre |Mintitleie d o v e tte ro p ro d n rre in R om a la p i doli* -j
im pression e e g e tta re o lio nel fu o co ,1 m a im p on eva n o w m p n - j>in
d i nuovo pro|Mite d i accom olam ento. L in eflica cia d e i m ezzi r<*.-ritivi d ella Chiesa e g li a vven im e n ti d e lla G e rm a n ia m ossero P io II
a lasciarsi scender a tra tta tiv e . S igiam om i) p e r vo le v a pur s e m ;
non sen tir parlari d i c h ied er perdono dotto una fo rm a p er m ite hr
fo sse; e g li |ter*istcvn i n d i c i b i l e n e ll'iile a ch e il papa d o v e w e i* *
il p rim o to g lie r' le censure. C o n tro a ta le qu estion e d i p rin cip io, ->i
co n tro a lle a lte pretese d el Cardinal Cura, d o v e tte nau fragar*
1
la m ed ia zio n e lei V e n ezia n i, i q u a li d esid era va n o urgente - i*
un a ccom odam en to a causa lei tu rb a to lo ro co m m ercio d i trai to
per il T ir o lo .*
M a in seg u ito a ll'in c o n tr o fo rtu n a to d i d iv e rs e circostanz* d
pri-sciit una solu zion e a m ezzo d e llo stesso ini|erator*. Sani <*
sim i P a d r e , s criveva F e d e ric o I I I il 2 feb b ra io 14*4. < i r
o rm a i tem p o d i re g o la re questa cosa. L a u to rit d e lla C h iesa, eora<noi ved iam o, va perden do m o lto li credito. E* n*c*ssario, a v o to ri
gu a rd o a i n ostri tem pi, ili cessare a lq u a n to dal rigor*. N o i pregi *
m o V o s tr a S a n tit d i con sen tirci che |M>K*iamo co n tin u a re n- le
tra tta tiv e . * d i rin n o va re a l vescovo d i L a v o n t l in ca rico di 1 '^
nan* da noi e, d o p o aver* aggiustati* le cose e ch iesta Passoluxi*
d i assolvere, d i rim etter* l'in te r d e tto e d i com pier* o gn i a ltra e-*
che sari o p p o rtu n a |**r il pien o ris ta b ilim e n to e m an ten im en to d e '!*
pace P o ic h tosti che sar 'on con la ta la cosa rig u a rd o a lla rr
stitn z io n e e ai suoi a e c tw o r ii, noi nel nom e e n e lle veci d el no*4r*<
cu gin o, in fo rza del m an dato che riceverem o, p regh erem o sole
Dem ente e u m ilm en te V o s tra S a n tit o il vo stro in c a ric a to p er l**e
e d u z io n e e la rem ission e Ielle pene, j*er la (is t it u z io n e e p er tut
q u an to sar n**'ssario chi*dere .*
L 'im p ro v v is a m orte i|*l Cusa (11 agosto 1464),* cui s*gnl p<*

1 J u u It. jm

sin *.

ViHuf I I I . 4WT . 414 . Il J t u i ra lla n w era IHh- s p i m i drlla


dU ifcM tlH V ra n iM i < 2 i.'-lC i fr aorta* J o wKi ww mv 243 s.

II. 4U4I&

Inlornu al t n t t i m l u la luaria a unir ta o n x i v n t l a W O r *


1
S rw*lr\> lo V tornii rt.Ua ma sui Ara M a ranltrrilk-a .tri rantioak**
Im i llr - * o .
Mi m uirrr m i , l ' m s u n lo H i* lo r J a k r* XI V. 3 *
AatfculU l * i i I. a> il ra ta ir *> ili I m m o . /.M ita 4 , Un a r H + *
r im r r in t in ' or> lafUn^ta
li
fr i n aorta- l u t i 1 1
r w n iM lli. jS v a. : ii|irw li><r >M aauwuawnto lo Ituaaa |<vaa U k b h Vr *rA .*lr 4 r lu trta llrr* . K l a I H S in ' r ta lo * m * a I I I M * <*' ,L*
M l-*imriil>- a o rta w ll'A r r h I i o t r l t ' A o l m a a I l o t a a. Sulla i e * "~
iw a
haa la la iwbMtmafe*- di t m i H n la U U Ia r J - h r l X I V S3P
n
r w r r ilri i"ua Oi r1|a ri al o U d o t* a m a |il|4taiu la |Hoa l'ila a , v *

Slattinomi <M Tirata v Honui


;
li <1o|hi i| I l e i In ili P io I I , ptaa* lin e a tu tte le li Aleni t. I l 'J*> ngoat" furono i M r t t a le o ffe r te li med a zion e p resen tate aolcnncm cnte
d i l l i o p era tore il 12 giu gn o. I pu n ti p ric ip a li nono: il 'a rd in a le
er nnovanietite il m io veacovato li Itremtanone e lo ptataetler,
o- . lo |Mwtelettero *gli i u o i anteecNMtri prim a le il'a ffa re li
tfruneck; le o b b lig a z io n i a n te r io r i al fa tto d i B ru neck rim a n gon o
in icore, <|nel le in vece fo rm u la te a Bruneek
conaulerarai
a lle e
a vven u te. T u t t e le penarne aia e c r lc ia tie h e che
U. he lebliono ria v e re tu tti i p recelen ti l n i e d ig n it . I** t'Iariane

ale la K ig iin ou lo rito rn a n o nel Io n i iiionantem li Hn-wuinone.


li ;aanto a lla balia del ninniiMten li Konuenburg -I a lt r i a rtic o li
fi: i linleciai in pu lita co n ven zio n e,
com pom i aerando
0 te n u to Ielle p reced en ti pn *acrizioni. I l *anlin ale u n ferioce
o
vfo ro v o li Hnututnou l'in v e s titu ra al luca. com e I suoi pre*
I' -Mri la c o n fe rir o n o a g li a n ten a ti d i lui. T u t t e le |**ron che
t e n e r o d a lla |artc d el duca nono assolte e al c a p ito lo d i iin naa rim angono i suoi a n tich i p r iv ile g i.
iHtpoch
I I I bla- p re g a to a capo
il leg a to
p tirici per il peniam o e l'aaMadtizinne d i S igism on do, q u egli diKigim nom lo p ro sc io lto d a lla anxn n n ica e la lle altri* n*n
*,h e tolae l'ia t e n le t t o .1 11-inibiirg non fu aian lto, ma dpo che
f^*|fcTtorr elilie preao in m ano l'o p era d i co n cilia zio n e, p a rla re
li lai ogni tra ccia nel T i r a l a : pi ta rd i l'oppu aizion e d i G io r g io
f !i lir iid re b-gli Cz*chi o ffr i al l i t i g i o ) a tta cca b righ e a vvo ca to
, s " ' oecaniuiie di levan ti c o n tro Homa.

ri-

debbooo

rotte non

debbono

Federico

reperto

>!* Bri MM-I .IH U la tria . | rr B n d **.. b r *4rttal* ta li* mrn*


* * iw w . in a v o alla I-4 U ts 4 ttl> 4w. r t jrt* 4i < t l l n ***
M la in i i f r m M ir r W r rrM ia a . U I rttfl m | * . O H il
v *. 1 4 . i | iteti i. i n la aniu di n w nd ru r a li <M Dm saulir
Mh ehhra ilHt'n|ir<blr il !*.. H I < r p 4 t n V f l l a * l i
la Inaiata M i a <reUa <M n i d i i a l r * > !< * <pwa r t m .
7J**** ** tata**' H <l ldTl. rta arriia m a I. tan n ata * < ttln i <M
5** * **l . i mi u rtm ii

l i . I . 4-7 la i a urlar la i n * a d r | M 4
ttna
< W l l a | n l o t r ta H n m M c t d U M r ru i n 11 ita J m i <tia
*** *< <taa Irttrra wau' 4M , w a t a a . ad aa ntWa< awa t a * *
J ] " '1
1 a lr a la n is t a lw <lrl ' im i 4 laat**a 4 H l i d l * 4 i m i t o
****- " W a t * . a q tM d a m a n k a r a l U i i o i I I . **- -aft
lm
./ **. * t a t a tao P d r t a a a s fa lta r * , ta * d * i 41 |rt t a

l,& *

1 i r t n i 'runa aaaHr<a<W Il taaa t li a i ii a t a * n44Wiattap. ta


U M M W ffi di
o l r * r u Inadirtlaw M Ir la Ma
*taa* t 4 | r r . Ir r la aia l i m a t a di p o nt a an aO a a lo rt iWla
**
aldai4atara * 4 !* a*ta I -

>a*V * * a e * l a n |n tta > dinHll | f i t a l

5.
Tentativo di riunione della Boemia con la Chiesa.
i
a r i v o l i c o n tro l'a u to rita |HMititicia in F r a n c ia c in (Ic rn u n u 1
J J p a rtivi! lai p rin cip i lai d o tti *<1 *ru d i ca ra tteri* pi
fanatico eli** cn*ti*o. A ltr im e n ti an d avan o le com in B oem ia, J '
il m ovim en to ni presen tava ta n to pi |mtc<1oso |M,rrh* iv i la niajt
giurnnza del |mi|m>Io sta va in op p o sizion e c o lla d o ttrin a d e lla C h i*
ca tto lica .
P io I I 'e r a g i |N>tuto |M*nniailcre ter vintone personal'- a
(|iianto profon de ra d ici averne messo nella Ihicm iu la dimildiidi* * *
co n tro la l'h im a <|iiandn v i and fo n ie n un zio n ell'esta te del 1451
I-c a d d e t t t 'o m p a tta te c o n ven u te nel 1433 tr a i B o em i e il rinod
d i I taxi Ita, e ransi Iteli tonti a d d im o stra te com e laiac a ffa tto it
u fficiente p er la restau razion e d i una pace ecclesia stica vera e a
rat lira. I Ita silccsi. |>er i q u a li tra tta v a s i in n a n zi tu tto d i otten err H
clam oroso su-vc*mi d i fro n te ad H n gen io I V , a veva n o a g ito in ta ti*
questa causa con ni |tora sin cerit com e i Boem i. A lla sti-ssa guw*
che I u nione g m -a , anche questa con ven zion e tra i lue era co n
d e ra ta com e una rin u n cia l*gli bussiti a lla liro eresia. p er la qual*
in c o n fo rm it dei q u a ttro a rt in d i in v e rit m o lto lim it a t i di l * r
ad usi ven iva fa tta tuia |NMrixione *|iecialc riguardai a ll'u s o del calr,r
p er I laici. I lloetn i |>er con sid era va n o |Uctti a cco rd o com*-
ricon oarin ten to d ei lo r o e r ro ri e Ielle lo ro p a rtic o la rit . m e n i rr
anoi m o lti u g g ro v ig lia n ie n ti e le sue cla u sole naacontlcvano II
li n u ove liscordie. S|ievialtnent<* in to rn o a lla com u n ion e lei ha*
b in i non ai v o lle m ai pi intend*rai neanche Io |mi. sellitene le I
p a tta te I i i K i w n i in fw lo abliandonata. lllu tle n d o si ni |tos*ai k*|***
ai co n tra s ti che sla va ti prwfontli. poich i n t c r e m v a al e n t r a 1*
le |iarti d i con*h r a iv la |tat- ap|iurcntc conte m i tri>nfo,' I l d a * '
*
' r .11 Vorut la Mimlmt. Xrtfarfcr. iti K i v i V . I U . d a w a r M k r **
Ima il l' *t4KV I t i Z 217). U M<uitr <U il o l i r t i ut.. >M lt r.w afttltai' - * *
-il ritrtaltwrn.- r Inr. mi M a a a ntr a m i -ew -n tt. wt r < i > W . w
|mt****1*
hnmltira < # . . * . il ilnraiarn l risin a Ir- .la la i m w n t ll ta
latina r I m . i t r anctw F t a |||. I&M37. il ifttalr ( n . U a r M r w r *
***
ona | ai* fo>lafa mi incanni .

I rvi>l<-n*p i h f U

u iraqtil*tt In IW tn la .

IST

li
sterna li o ccu lta m en to ni fec e te d e r e 1m*ii t>ti. Subii*
< ! I pu bblicazione d e lle C o m p a tta le (."* lu g lio
uuvi
<)ii tru Itokvzunu e i le g a ti ilei miumIo li Itaxileu in to n i) a lliiiu
niins*t razione lei sa cram en to IcHa lta re, e p r e d o * o n w o anchl-r lir e rime d c llr w r ii1 d iffico lt .
<li iilru<|uNti accolaero I* n n iiw iiin i d e lle C o m p a tta te, ma
a. Ito *|>ew> tru acu ravan o d e l tu tto le con d ision i e g li tbblighi an
C<*l nel l'a in tu in ut ra re l'K u c a r it ia o t t o en tram be le apecie
l i M aggior p a rte d el c le r o iitra<|UHta tra la scia va li r ic o r d a le ai
frM I. he Motto rianeuna sp e c ie ni m n U 'w r i tu tto il C ris to , neh
Un ir Coni p a tta te p m r r i T c a n o i'W ch iaram en te. A ltre tta n ti* poro
' i l * * w n a t a d a lla m n gg ior p a rte d e g l! u traqu iati la conili
*
<Kprem a niente d ic h ia ra ta n*l co n tra tto , d i u n ifo rm a m i n egli
tri punti al lognut e al r ito Iella C h ien a: com e per l'a ililk t r o
Aeravano -i la lo ttrin n ecclecia K tim lei p u rg a to rio , l'H Rcacia
VII* pregh iera p e r i m o rti, le in d u lgen ze e il c u lto d e lle im m a gin i
v
nel 144M i a m a to r i li i ra ga p r o ib ir o o o rig orosam en te li am
' tra re ia in p u b b lic o che in p r iv a lo l'K u irsH etla o t t o una
io | r lc , dichiaranti* in |*ari tem p o con ra ra lo g ic a che le
' p a t t a t e loveascro ONarrram i ferm e e in v io la b ili ! C om e clA v e
intm o lo liptotUrano le t r a tta tiv e in fo ia te ron g li ria m a tici
ta aa tin i. N e i medcirimo an n o 144# il c a p ito lo c a tte d ra le c a tto lir o
" tatti I iini.nl ri e ta lle n t i tedearhi d o v e tte ro lanciare P ra g a , perch
* l i m i rir-onoNcere com e a r r iv m r o v o il Kok vzana OOf c o n fe r
mato <U Kotna.' L'utra<|uim o o lta n to do veva d o m in a re n ella ca
bi*ina. I v i lai p u lp ito Iella chiena d i T e v n il R o k jrs s a * pot
'*( Jo-uwntc vitu|*erare la C h iesa rom ana ed rwpom * IV a a tta affi
<W pa|>u con la bratta leU A p o c a liM K 1

14M)mrwro

*
<*J le Com pattate eranti lacerate m olto prima che Itoma w
U su a s i form alm ente l'annullam ento I.a M r apostolica *raai
tapr. op|iata a un ricon*im ento Iella convenzione ronchiti
, *1 tio ilo di Itaailea. Durante il periodo d ifficile Ielle lotte con II
N rtlto rotici Hare I papi avevano to llera lo tacendo lo A a to ceredella lto*Mnia: eaai comperar ro chiaramente che non aarrbbr
K * *to durare i r n u che la C hirea ne riam tlaar lanno,
Juant pi fu tilm e n te v o lg e v a ! p er I c a tto lic i la p ra tica
lei tra tta to , q u an to pi o t t o p retesto li nm o I ven iva
****, > < r t i r W r t n A r r

*
.
^

it a u . v

/ ! *

4 rr

II-IT T

W '*r

417: e fr r t

* 11 M j . a x m a l t n t t t | U r * * r W *
I- lr* *
U t- M I * tari r * u m t u r to lttl fa n * m tm ttv I l . U r r >
f l i K n i tatU d i I tts ^ a M I 4 H>-mm p n > < i * aU n n i
*****. di M w n l q e t o m i tmm I f il a t e l i ! a co r
*U

C W a^.1 ,.1 ,

""w n a

p n

la tr a te

ni.fi. i. rapitolo a rio li itg-iu .

fo rm a m i In Itoem la una |M-cial


utrnquiHta, chi a-
m in*' im b o lo luau del ca lice per i laici, ta n to pi era n o g iu - >
ra ti g li fo r a i d i Homa tendenti a ll'a b o lizio n e d e lle C om p at'
ria p re pitt ch ia ro In fa tti ap|mriva, com e o lta n to in qu esto n Sa
fiMHM prwaiblle la n a ta li ratin ile d i una pace d u ra tu ra e una ' ^a
riu n ion e d i q u ella nazione rvn la Chiesa. M a tu tti i ten ta ti
li
questa p ecle n au fragaron o con tro lo te lo fa n a tic o le g li Ciet'h ia
fa vo re drU'uao d rl c a lice per i laici.
l* a n e che le rose p rrm ln w *n i una pi*ga m ig lio r e quanti i
ren n e re d i lio rm ia t lo r g lo i'odlcbrad. lui u a a b iu ra d e g li rrr
hum itl com e 11 n o giu ram en to d e lla corona d o v e tte ro destar a
l(n a la ir a r a |ieranza. che con il u o a iu to i riu arlrvbbe a ri
cond u rre la n atione boema a lla com unione d e lla C h iesa I t o l i - *
M a la d oppiezza e l'aatuzia che ca ra tterizza n o In ge n era le la p o lr "a
lrir a b lll* im o re d e g li C ie ch i. non l m en tiro n o neanche r. k
u re la tio n ! con la Hede a p o s to lic a N el giu ram en to , che pr <a
Iella u a In coronazione llo r g in prest a lla presenza d i s o li p* W
tm tIntoni n elle mani d i due vesru ri ca tto lici, non o lta u to e g li p-**
m ir la *a a personale fed elt r obbedienza a lla C h iesa f 1 ' *
ra p o n prem o, ma im pegn ancora d i a llo n ta n a re il popolo la
la i g o v e rn a lo da o gn i errore, riam a e d o ttrin a e re tic a le , da qu* ta
inanmma op|*ine*r a lla Hdi-an ca ttolica e a lla vera cred* *.
e li ric o n d u rlo a ll'ob b ed ien za e alt'oaservanza Ielle vera fede. r> *
pure a ll'u n it e a lla com unione piena. etern a il in te rn a con la
l'h iea a rom ana anche nel r u llo e nel r i t i * (Jucsto giu ram en to *
le v a ric evere td ia n lo una in terp retazio n e r a t lo llc a e g i '
n tra q n la la : e i a crlftca va le l'o m p a tla te . C U non natante O h K *
non in frappoae alcu no in d u gio p er co n ferm are con giurarne!* I
p r iv ile g i d e l regn o boemo, fr a I q u a li d a g li u tra q u isti ai aan*
ravam anche le C o a ip a lta tc. C he 11 re boem o fa*> con sap ''' '#
d el co n trasto che e r a v l fr a i due litig a n ti, rile va si d a lla n s ia s a cara
che pose nel tir a r e un eh d i profon dlsalm o s ilen zio ta n to sai*
biu ra Ielle eresie. qu an to aal giu ram en to d e ll'in co ro n a zio n e 1
K* n atu rale, ch e an ta l g ia ra u b d olo e fa l o d o veva presta
la r d i ven ire am aram ente pan ilo, lui m ancata esecuzione del
ra m en lo d d l'ln c o ro n a z io n r esponeva il re la part. d e lla R
*
fo n d a i rim p ro v e ro d i iqarrgiaro. m entre il solo te n ta tiv o d i
ten ere la aolnne p ro n w w a eq u iva leva a una d ich ia ra zio n e d i g * * * *
* H n u i

* * * Uafcl 111 IL 1 9

* v u t4i> v i ; a * * tatti li m im

**

t w . 4rl * . MKW 1(3 fa ( **< . 4al l l t i o i * ) ! a , ' l S h < * ' *


a * M ia Il l i l M n V a m ilM a a t a m i , a U k a -4lt* aa * m a s t >
C*aav M ania i < 1 W r W a r i l a X n q \ t I I M T A r r k I V 1
arala r -a l I flr l*

( l o f f i o IV x U c in il e n o ( ! > b o rom | {

ino

teU ulra<|uinti. che fo rm a v a n o p ro p ria m en te il fo r t e lei Miioi adi


ti T o lt a l'art* d el re fu q u in d i r iv o lta a lifT*rir** p i ch e f** . . iM le il fatali* m om ento, nel q u a le e g li d o veva l*|>orrv la ma t - ra col d ich ia ra m i a|a*rtamente pr o co n tro Itom a. I a tra rr e
/tanto il m a g g io r p r o fitto d a lla mia et|Uvora ponixione.
D apprim a tu tto p roced ette bene o ltr e l'on p etta tiva . N e l ten ere
* ! 1 Ih Sede A|xaitolica il re d e g li ('n e rb i fu fa v o r ito d a lla clrU n u , che e g li eraai fa t t o eapreaNanirtite filmare un term in e al;> p im e n t o Ielle mie proni-**- e ch e l'a ltra |*arte in Houia i
*^S"*va tener ro n to Ielle c o n d izio n i d e lle coar e perei* non i in**(* pm aai il m onarea |a*rrh la riu n ion e venia* precipitata.*
Per m antenere la f o r t e rom ana in buona diapoaizione <lin rg io
1 - i. l.rad ai a tta c r da p r in c ip io a lla juratione. rb e q u iv i era a
t'^a liritto ron aid era ta com e la pi ini|irtante. rom* la e r a joe vita le Iella < ria l iati i t i . O l a l vecch io ('a lia t o I I I ( l l o r g i o
1 a fa tto p len d id e prometta- rir e a la tia |art<-ei|axloni- alta
i
rra tu rra : con l io I I fu tocca to lo tea* tanto. N on d eve perei
1,r m eraviglia, che nel co n ciato ro id aia decita d 'in v ia re al re dei
^ * " ! la m-<lidiiia le tte ra l'in v ito p e r II r o n g m a n d i M an tova,
r fa ta ta m am lata a g li a lt r i p rin c ip i cristia n i. I l P odiebral
" affrett al u tiliz z a re in p r o p r io favor il b reve che p o rta va
r ' v t . i o i i r ; d ife tta fig lio . ed in fa t t i la b r r c c H f m 'i w w ittom i'
* tal m olte te rr e e c itt .3 M a d 'a lt r a p a rte q u eH 'apparen za Il cat
i*mo che le *ue re la z io n i con llo m a b u ttavan o u P odlebra!
jNeae U l i n k t u n a a p roce d ere n uovam ente c o n tro i c a tto lir i. N el
z a a 11.\! a TOI istiga tinti- fu ro n o p u b b licati nei d o m in i! utraquiati
^**vrbi d ecreti. in fo rza d ei q u a li neaauno p oteva alin- ered ita
* S i t r e g iu rid ica m en te, m-aanno | te v a c o n tra rre m a trim on io
* i W f r { o ltu r a eeclcaiaatica in un r a m p o m a to ben n letto , n e
<"#*** In P ra g a o tten ere il d ir it t o d i c itta d in a n za o m aere ricevu to
^
'vaporazioni o anche e w g u ir e arm plicem *-nte la v o ri m anuali.
y *t*ale non ai obbllgaaor con giu ram en to a v o le r v iv e r e m o rire
'w r w lo I m i d-| e a lie e |wr i l a i c i 1 lui fo r te influenza, d i cui
u* i* j r a II K o k rz a n a com e ca p o d e g li a lra q u ia ti. m u a r il re, ae
* * * * * * *P P *w ta re, a tollera r- a lm en o q o e a ti e d it li, rb e equivale a l l a ro ttu ra d e lle C o m p a tta te S e P io I I le o n e ro n to d i qtteala
^ a a * d a ttrib u q u e g li e d itti a lle prcaakm i d i llo b r t a n a e
MI f * i taaaiooe d el re, d o v e tte p u re ca p ire, che (bangio t e r r a * a
i| m edesim o gio c o evalarda. co l q a a le a veva g i p er ta n to

: m,%~ *

b a u , * r u t U o r n a n tM * * a JU I Wti. am a

-'*! -1"******* * * * * * 8 te a m
*** *** * ***
* * * * <

ittm etia n * f na

(a * M b I

n a n ad* **m teMOtsaa wtm rta ia e* a


r i U o t t f , M i x i w n a e aire u a a a t i ^ i m
' ****** m a * mm
t n i li, a il

" *

tu k m tm m i

IM W

ffrau. V . U t

HK

U fc f I

11.. I l

I4 S K IM 4

lfiu|m in gan n ato il n w k i f i 'iliw to I I I . I^i m ilciine a m h u r i i l a r>


g i g li era stata promessa, non ni vedeva m a i; coin j h t l'juMir* <
il re r r m i t # con belle parole e f n c proni-*** ili d c t o m l u n

Manta Hcde al *n riranoM-imcnto vitando ron o g n i ra r a tn".>


*i, rh r lo | m i ront p rom ettere a g li occhi d e g li huMsiti. In U i >
l'a cco rto |*ntrAre In ta n i ralrm pini-nto lei li lu i a rd en te dIrr io li comparirli* nel prossim o con givan o li M a n to a co n **
innanzi a tu tto il m o n d o , a lla pn lih lira in con d izio n a ta o b t ll< ' *
Ir li ilo -m ia e lei mio aignore * Ma G io r g io e r e d i lu ne d i m
te rr aiutare m l oltre. In |Uella > h t n*l ftdiliraio I I.V fu m a
d a to a lla t**>rtr|*nliArj| il prevosto G io va n n i li K n lien sM n <
l'in c a ric o li |>r-irtarr l o ld ^ li. nza al papa in nom e <M re e d> a
fa m ig lia r*k>, ma non in nom e lei regno. n i anche qu esto * n
in un rfHHiM nm p r iv a to A n ch e o ra I*io I I |M-raitette ani pa '
d i min potere o n o ra re pubblicam ente <lo r g io rom e re Anche ;
a veva p n m m * thhnltenia anche pubblicam ente.*
I n eccellen te a p p ig lio li fro n te al papa fu fTerto o ra ai **
Uh-tuo lai r n n ( m w li M antova che stava |>er aprirai. P io II *h
c o i tu tti I | n * i t i e a fo n i eran o a llo ra |naai arluaivament* r i
c en tra ti aulia gu erra turca, eblir a aierim entare |ui il p rim o grar 5*
llsln gan n o d el > ponti A rato (guanto pi n e g lig e n ti ai m o s tra * "
la m a eg io r parte .ir g li a ltr i p rin cip i rris tla n i. ta n to m a g gio r * J
p ie g a t a II l*odirbm *l : a q w v l i fece annu nciare i auoi messi t ir
tra velere l'id e a che g l i u ln a r con la gu erra c o n tro la
la n a sff.-arr la p ro tervia bussila ed esp iare lY rvsta a. CJm-sl'at '<*
m anovra mnaa- P io I I ad i w i n r .U I rM*rbo ten u to Ano a llora . S c U
u a risposta a lla M l t t n u l n r l una amimi iuta b u rn u dratJ *
|**r il congnraan e g li p er la prim a o lla senta re s triz io n i ch ia -*
G io r g io c>l tito lo d i re, prega n d olo d i venir* a M a n tova la p '
mkmi o d i m a n d a rvi le g a t i; nH m r 'lr s im tem p o P io I I dich iara *
che a II lU b m a tr in mm era s ia lo ric e v a lo conte le g a to r r j w . f
d o v e v a ! a ll rsscr e g li ven a to p rirm lim e in segreto.*
p od M irad l attavl a n ai |>nnir> in pensina. n m arni leg *;i
1 congresso araaaadtM* col dire, che Anche non foasr aignorr

v m
r

ut.

s
T ..T

|*fct I f t e l

9mm& * *

* n-

1 - 0

* t-


T 7 T r, i-

**-~

tib > r*t Pn4 *i>ni<l r ll>>ma

1tl

li
dei

uni M idditi. non a m b i l i 1 |otnto far- alcu n poaao in fa v o re


. .nr.1 C t ni riferira i n|mi-hI m ente a lloatin ata oppoaizion e
li llm d a v ia . i inali ni rifiu ta va n o d i p n u tan * o m a g g io a
U
p w t l eretico. P e r appianar* q u a tto c o n flitto fu ro n o man
4!
-Ila S l.n ia r ir r iT c a r o v o d i l'n -ta , G iro la m o (.and, e Fratiw*
*11 Toltalo. Ih iv ftid o uni Im ita r - anche d e lla gu erra lu rra
*
la ricon cilia zio n e eccleniaatica d e lla Itoem ia. ai recaron o in
a*
a lto a Praga . Q u iv i G io r g io f * e del t u lio |ier gu adagn are
l i |>r<>pria ratina i nunzi p o n tific i e v i ri nitri anche. A Itrealavia.
P o d ieb ra d ai o d ia v a pi a n c o r* Io czeco che l'e re tic o , I
nMti pontifici ai tro v a ro n o da p rin c ip io in una poaizione d ifficile.
Ila Hne rlo a c iro n o ad a ttu a re un accordo, aecondo il qu ale
5
i fan* o m a g g io a G io r g io com e re c m lto lie o dop o paaaati
lt i U i 1

i . con l in te rv e n to d el pa|>a, fu in fra n ta l u ltim a oppoaizione


<t ,r** U Podiebrad. G io r g io non laari m oncan- riro n o a rrn li oaaicu
r*
m nel aenao, eh* n u lla g li atava p i a cu ore d e lla ric o n cilia zio n e
Jh m ia con la * hieaa e d e lla gu erra c o n tro i T u rrh i, ma a lle
%r-e in corria]ioa rro I fa tti. P a m a ron o n-*i e noni M-nza che
l t 4 p r i a Interna ai faceta** vedere. I n ta le in d u g i d o veva de*
la diffiden za del pontefice, il q u ale non pot d im m u la r e pi
*
la auu im p azien za e m ando a P ra g a con rigoroae a n n
k *1 il p rocu ra to re re g io F a n tin o le V a lle , che a llu n i d im o ra v a
1 * a . U a l'a M u to re d ei Ito em i a -p p e ta lm en te persu adere anche
* w ; o aoBw in to rn o a lle aue oneate in ten zio n i c irc a l'u n ion e, che
^
=,ra F a n tin o con la pi g ra n d e ferm ezza clifcxe in Kotna la
Nr
lo lo n l d i G io rg io . I l 11* aetu-mbre 1460 il P o d ieb ra d aaai
il pontefice, che e g li reatava a ld o e fed ele a l giu ram en to ;
1 1 tem p oregg ia re doventi a ttr ib u ir e a lla aua d iffic ile attu azion e;
** P* ta rd i nel pronm o mn*> d i feb b ra io a rrivere b b e la aua
' '<*ione d 'u b b id ien za ; m a rre atta aincera preoccu pazion e d i p re
N r * r * non prudenza il ria ta b ilim en to d e lla v e ra fede.*
ta n to hi m ente d el re era occu pata in tu tte a ltre r a ir . L'acqu i^ d a corona te d e w a era la m eta u ltim a cu i ten deva la aua
: crom e e g li a ta le a ropo atri tua* utr e t t i ra p p o rti anche col
r*tt* d e ilop p p rizia tie a n tip a p a le in G erm a n ia , d o v e tte d i nuovo
il anapetto ile ila C u ria g i da tro p p o lu n g o tem p o ten u ta a
J*'-1 ^ p ro g e tto a b orti. A llo r a l'a m b iz l * n o n ro o c rp t l'a rd ita
di r u t w g u ir e 1 d ig n it d i re d i Ruma con l'a iu to d el p a p a
* * * diaeguo w m b b e in c re d ib ile a r G io r g io fta a t a la to realm en te

* -

' w W t a m mmj n u I I IT
* * * * * * w n r lUmtm mm4 /"** II. I*
!
* * * *n u. L a *
C A u i a Ave >W
"* * * - - n
HrtMMr Ir
***** I. m m

***""*'

* rumi a

rana a*J*
m.

lhcao.

Mtv I. 1|4Mo a ti II. 143 14H.

II propu gn atore r |ii il m rtir* <l<-lla w t t a humiita. |Ualc han


r a to ti ra p p rn w n ta rlii r r r t i t o r lr l pu rziali. In rv a lt le romrt&i
n-ligtoM- l**l rv
|irr piant >l r i m |mmu parlar- tra tta n !
un la l Mnmu,
i r n l r u n i M-tuprr ilovunipit- i h i h I i i h >
iiirn ir II fr o n tr l l r iite i-n U ' l-l)u miiu |m111ira e le *u ol i|ip m a m a li k*
l rrta n to r g ll o ra rfTrl a P i I I i nuui Ihioii m -rvlgl ron !
i
m rm l.ri i|rirop|HiBk>n- Inlr-ara. p i.lli rh< tino a llo ra eran r=tl
nol antlri |M>hllrl, |B>irh- <11 una rio rg u n iiia x io m - d r lle e o a d li rd
rU-aimtii -he d rlla I irru an la p rrn m a | l| ni |nn-u <pianto Irlla <-
M a rtfrm a d rU 'lm p rro N- fru la re la p ro ra la Itlm s io m r
Bffmrr i >Mi/M. un M ioaxo rh* rrrtn non vrn n e m al a o it
r r h i d i l*h I I . na r b r p rr un d o n U M U to <11 a lta Im porta: sa
Ma ro m r
O io rg ln d i gna<lagitart II |ia|ia al mo dl*rt: ' *
i'o n n lrn tr a ltr o rh r m ediante la rlro n rilia x io n e d e lla llu n n l
*
U M r *. 1^11 4 llrh w r a p io n lo al a p p ro va re la nom ina da p
<l*l |apa d i un q r e t t m r o |-r P ra g a op p u re II ro n ferlm en i
un d e g n r r r lr * in iir o Ir |-i.-ri areivcarov 11i tlnrh non aia rlarm cn te U ttiu lt un a r r lte w m a . (Jnam lo |ol II |i|a i t h m - ti
lato in llo rm ia un le s a lo a la llo . II re inlrm> a llam ininlatr t
<M I*arrhi-aroat> a* rvlil.- f r o t a ! || m odo <11 reelaiin are I
Irlia t l r Irlia naaione aen a apar-gim en! <11 nangue. II rr p-a
avrebhe p a rln ien ll r lla lo a prvwlarr ilriu n - < pu Mil Ira obbrdt< *
r atnldllanaa a lia tW|r rom ana In Mime <11 t u l l o II n g n . r* n a n o fa llo l o o i pr*dem K > ri * I on r i al rn lleg a II rigt>o ^
|Ualr l ilo r g lo p n n l r i l , ron tr o Ir p irr le a rtte d r l u o n g n u !
m a n o 1**11, l hr r g i* n-r qurtrto f a l l o fu gra tu lr rirrita x Irgll B traqu lrtt. m ro p p i In una nuinirra r lv a g g la ju a* lg io v r d i M inio M 1161 n rl ra a le llo d i P ra g a in a i K i i u . a 'l l r ,i'
Ir iia a tn l I * ! t e t r o ! II i n r m u d i Itrrw larla p m l l r pah'
m en le .litro I'm o <lel r a l k r per I la lrl. 81 rir e l . r h r II * * p '-
Itok.Tu n a. illr ln II q a a le ai naia-ondera la m am a d elta p o p o lai
utnK|uM a .Irlla llo rm ia . rrm pin potente I.-1 rr. 8ro|>pi ana
lrm|r4a d liM lignaatoor m m tn r O lo r g io a lrm le ra la m ano *****
la m ro n a rumana, c a m lm i a m a n ra rg li 11 terren o aw llo I p*r,
I. lrrlta a io itr In lloran la | > r w t a lr m trm dan r. r h r l l k v g t o p e * *
heme II rtn n n ria rr a l n o p ra g e ito d i <litemlre re d i K om a e *

----------nr * l i a n

n-*

a .

j<m r c t h a # .

tltttm* 1 .

a * ii

V. l * J h t n i i M n

SU

tt -11-fTU

mawr* in >*ar* mi m< a a M waw i d * if-n ti


iMr "T a. l i*t I f t k l t l am grei ^ a n t u i
* IW ..1M M m 3H
& la ( MMrtInf +>*
" * * V** * > I
wr
4 m . ir llfcweuawafr * t u u . t w * 1 I m a l a

*
H a

* * * .

rr t w

w*

****''

r n * *

* r * * mC * * *
rtr

lt * t n m

i c l ia iMm> a w ^ *

; torci.. r IM .m l r

\l. txm

1*1

re w n z o r i w r l i ru tn u |in m o. XcJ m o g g io ni riu n in


Praga uno ut m o n ti n oria lie to n ella q u a le il Podich rad m i- nna

or ro n tr u r ritto M i m a n tru im rn to lei c a lice p er i lo iH e d e lle

C'!pattato.1
In Uomo |ertanto t r a rm p n * ven u to r m r r m l n la difthlenca
rr.i irn Paliebro<l. # Se i le g a ti barrai non giu n go n o pn-oio , am
il lido F o n tin a , V a n ir M oihU i kmn i iliw tn o m to neaauno
1*1 f m l f pirt, tu tti m i ron nlderatto ra m e nn b u gia rd o .* I l 30 gin*
V I ti| era ta t o ilo ta un o lv u c o n d o tto |*r i B orra!.* ma P an i
la * ria a d n|>eftao prom -n non ni v a le v a mai. l io I I otteae
'*ra un m m i anno, ma |m a n rb e la u o paziensa fu m u r ila .
Il 1* gennaio l i t i 1
. ' c o n fe r al P o rci vearovo ili t rrta . d e le g a to per
Vienna, P ra g a e H n u la v io . la fa c o lt , i|ualora il n* trin|*in*g
ji
pili a lu n go n eirn ietiip im 'n tn ilei tuoi ila v e ri r i m i la ijue* < di ferie d i p r o tra r re a tin|o in d eterm in a to i lim iti per
i o la p a rte ilei H rm lo v in ti e d i fo rm a re nna Irg o ro n tn
4i lm tra |ti*-ta c itt e I r po tern e co n tin om i com unque ai fonai-.
-l*tn che fu o ri d e lla Hlenia. e d i r io g lie r e i giu ra m en ti, pr
e al li-unte -intenti in c o n tr a r ia *

*ra Analm ente, do|io t r e an n i d i d ila x k m i. G io r g io ari il-cir a


*a> dare a n * a m h a 'ia ta II ano co m p ito e ra d u p lic e ; r a w laver
p ta re l'obliedieniut in nom e del regn o boemo, ma nel m l i m o
t-o in terced ere anche p er la co n ferm a Ielle ('o m | w lta te ! *
iV r r ia (a v a n a a c a p o d cH 'am baaciola un r a tto lir a . Il ca n celliere
f **po *li Kabenatein. e un h madia. Z len k o K m tk a d i Poatupitx,
'
in o ltre nel a rg u ito due te o lo g i u tra q u ia li. W en ceola o
e W en cealao K a ra n d a ; la relaxion e d i ju-*t u ltim o e
* * * d elle fa n ti pi pnr*lo*n- p er i fa t t i che a rg u o n o *
U W M .

--------- ---

>' *

vr.

I a t a t t a l l * a P r a i a ^
M
.

* *
1 !

i l

r a t l-U '*

arfla

" I
1

1 F*

SS

M K>m <M S twUr M AI ) w w i P tK W . rr*mmdI


| I T I 41 alUraw >Iaa a r i >>
H a .

* > W *r

t a n a i r la u n <M Ma K M a a a a . a a l o *
iMIm r tr . M rtr ln > IT . I. MW <* t,i *

q ia a a

r tfr fta 4a - ----a

f W IW

* *n

ataata a * rU n * *rO I h ir iw *M | a >



~n. la a u 4 a a f - r - - - * r r aa> a l* n * a m r B * a ia i.
* *** t e a w * . r . U ira B f U m r a a *> aaa |1at*ad a
" * *' il i * H w rfcw a * a 1
f c fa aa ma
a r

ha. rnm m
'**! < ! (

<*** r n M . *

*"

r * r w. aa * a t n

ma *

r*,*
a ** '
la
a *

*r

la Maatnaa.

* * * * ,! nr. Mhra T ilt. T I .


* <*r n a n a * * > T a r m a V ia M

<t r . u m

IL

IT x aw a: M aia a a : Rara** * * *< * * * . *

m * 1 4 a . A a la r a a m

Ai

lihr I l'*|4nio 5. l*W


. II. 14K-M6I.

Ter

I
legati p roeed H tero lentam ente |***r V ie n n a
il 8m !
V i i h i m 1 uni Io n i W n lfa n gn K oreliten au er n n o e c o lle g a to Im per.
I l IO m a r i I Hi'.' giin*-ro a Itmua. Jui l nnior** non era pu
fa v o re v o le al n> li Ib rm ia . S i mi|m\h pia che gli a g iv a oh i- forva. Im|ii u n * iti f a l l i l i i Mini tliaegni in (e m ia n la . I l carili
i'u m , al <|Uale P io I I a veva l a i l'in c a ric o li r ife r ir e o lla n >
liffidava com pletam ente.' I l papa Ntcwm il 12 m a n o in
ro lk a p iio tiri t a tto fa m ilia re c o ll'in v ia to m ila n ese ehi** a dici ;
rarr. che non era la fila n ti tiri rneuut e re tic o re b o e n o m algr.
la u le g a i torte di n h ltrd im ia e rh e -gli era un nom o f u r i l i -
fin la ir ih fa naia.* H ealm ente Putin hratl unti |mt*va ceglier*
m om ento |rin fa vo re* ile |wr ni tenere lallu Manta S tile qual
o a Il pianto e*ra gi ter l in n a n il a veva e*l rlo lu ta m e n tr
rUMMto* O ltre a queato tn tta la Itu a iin ric | io lltlc n e o rle la t
m lm m n rttrrnrnm rm lr. era t cam biata in fa v o re lai papato reat- *rat * H lglam ooda lei T ien iti perarverava e r to n ella u o p p
alone, m l'a n rlvrarovo d i Magnnaa era orm ai com e vin to. II | '
I lio rotteli la re in lM rtt tll|>erwn c*l anrhe il re Il F r a n r ia a*< *
p ro p rio a llo ra rirtuoctatn d*t ta tto a lla pram m atica arn io n e 1 >
d a vve ro nna r o la c ld m ia c a r io . rle l le g a ti boem i glnngea.
a (tom a appu n to lo tem po per -arre trat intoni Il queato a *
tr io n fo lei p a pato S u b ito In fa tti II e a n lln a l I team rion e in on a |>
v a ia c o n fe r m a . rich ia m o 1 lo ro a lle n ito n e uH 'illu w tre w w i
li I<algt X I. Il q u ale aveva rin u n ciato a lla p ram m a tica a
K voi lovete a | t v . eh* In F ra n cia v i aono 101 vearovt. m ' lr
e g ra n d i M a i i r * p ig ia tu re e II c le ro t apponeva a q o r d o pa**
d el ano re con la t ta la fo ra * ; ma poich il re vo lle, coai c a n i
lo trfw u V o i vedete q a a li on o ri ne aono a la i d e r iv a t i; aachr *)
o a tro re aarelthe la ta l m odo fes te g g ia to q u alo ra al decide*- *
fa r e II n w W m o a *

' M i '< ' m E a tta *W M *t II aa


* t* pae4 * h I l il < W m i W M t* ir n i
* (V a m **
* h -H tie 0 M i * > mm a t a a a b . <faal Im i M a * a i
< M w a . t*a% e > a * f a * ana k m u n * ta ti d M a H mm
ta
"* * M I* * W
<M 18 aaan VMS. *
*
l i i k l u i r r 4 a r * i t * t la M ila na ,

litu n tt
<nm a a a n mmA f%a* II.
* C** rW- i * l * i t la a g o r a t t o r nini i **+> a p M V *
taMMn *
l > I l trf a mnain a* r u m i i l i w m <rl f * n W
<Hli a w fe M w w a te aa a a a
*
IV 1 2 t - fi U S II l u n a lM rt< * w * ** * faaa** l t * a * al T a o H it . M I) tu H M ia i n i te aaw * a *

(birghi IVkIMiiiiI r Itotua

i l v c n c rd l

IOS

10 m a r c o il k o a t k a . il |>u tillo r o n a ig lic r v <l < io rjjli,

f*
it

h i tonto lo wolo p n -a a o U p o |mi ; In qocnto colloqulo P i I I c e r r


o d i |M -ntiinili'ri il Im r o n i1 I w m i o che I r t om puttut4* n o n a ve-

piti o lr n n v a lo r- lo a -lu lo te*- K ta tc r a n n w

l l a n t o n<l u n o

t-

aiion*, lo |Uol<> in e r a n p a rt - c ra a i g iu t i n t o ; M r m t o I
Iai w* n- ra llo a h tiw it i in t n t t i i m o d i. h -r o d r m lo n m l la jtni
f i r m in p ro p o a ito .

II
gio rn o Moliente fliU - luotfo la aolenm* uli*nio lirainl>o
ra. Do|m nn diaconal l in tn alu xiom * l*l F o r r k t r M iw r pl*nipo r io l*irmp>rat<in>, il ra n ccllicn * liala-natein i arua in n o n ti
ta t . i|fl tungo in d u gio n - *1*! n o aignon* j ti in di in noni* U*l

mo prtKto PtlilM*<lii*nxo. Pi I I o w n r : * Vo pn-atot* Pobu ' * a in nouit* li*l n* a olton to, m*ntr* non v V pun* l uiai <h<- lo ni
t'
'< on h* in no tu* I*l n*gno ? il n r r llic w im lu g i o riajain
*b- l o |uanlo il K o a tk o che g li atuvo virin onnul. *gli aod a l <l-*ib*rio l*l papa, h* |n a g g i n n - : * * a w t r a m u ra

V a ltro n , nn*tt-t-la fu o ri . A llo ra il m aratn ntro|Uato


W. v o d i o K o ra m la . atan do p ro p rio ali front* o l popo. prwa* lo pn^
: KgH | r lA ol a lto vocc. p in it o i* w n im p rto. in |tt-Mo auo
*
ni andar** triu n fa l ri-. liv n in ta Ra o ld tu a lc n*-i p r rd ic a lo ri
' **1 |"lrmiati huaaiti a.1 II mo lo n g o t lin 'o m flnk n**llo p n f k k t l ,
*
i>

*1 pnpa " i < b g i m w ro n fe rtn a n * n p n i a i i i n M i l f a l |w*|>olo l r m n

** 1 x n p i t t a t * !
a u M tru utnwiulata ai lu ain gavo f o n * li a i r r (a fla to con un
aum -w . P e n i II ano a p | a J w lo n a t > i l i i r u r w non f w clw*
" '^nm rr n-g!i u lito ri la p e n a n d o * , cIn- jnl id a r r r a a fa r r
^
* * n o t i m u t i i o fo t t o rivolnxM iario r ontirr^rlraioatirn. ton to
^ PT*rolonn, in <|uanto r h c era atinlo r p rn o d i p r r t i i p I.orol'
al Ti-nm aiV, ro ta r d i * uno ebe p m a* |orl* a l I'ud ir tico,
fc * i a n i n - o lio p n * n u II p o d r roai l o t t i lo pnp>aKion<*. rm
^
I* cuwoniou* wolto tu tte c duc Ir j w i r w r r waaria o lio aalu tr
' f " * * l o U do t 'r s t o ; I aui argom -nti fu m im in m a im a p a rte
* * . a n t a rio rrk i r d k o li a.*
Pb> I I r i s p im m rdiatanw n tf* Vio- cow aaritorr drilt* roar
*n ( I I fu l l A r i l * li ron fu ton * b r i l l o n t m m t c r o m lu r rk r
p fc *d u to i NVI ano 1iro m o , cln* d o n do** ocr, II papa mrrmr
o r ig in e M o H ia to bonno. fin o o ir ift t r o d a x k o r d d rria tia
<*oo bruma rlo>|tm ua tnagm ftr.. il b u w a a w <r lo f l o r d u
***rHaab* r m otrriol* W in r a r to r ro t a g i In i l r t k d r lP u n lt* col
II

' a

tu

____

|. 3 B 3 M

*** n u .

lli< i

m la

txxvl

la a m p f

i m

libo. t. uHiot 5 . ino tl. iv*s 14*1 1

moml r i* * la no ; r n elevate pa n ile inim- in nan zi a g ii ocrh i dei


u d ito ri I** r|>iwir ln*nnlltl<mi, rh r in u n v ita genu in am en te
t la ita n i n r lr v iiu ith ii la Ibtt-mui aveva godu to nei m h II X I I I r X I '
| ik | l m i 'l t m i *11 r o llin i in utridi-nte c o n tra s to i d e p lo re v o li
v rn ln tm ti tiri |>eril hinmila e rirhiauiari* lnt tem im i* M i gtid ella nailon*-, a lla iIh iu lr n u d ella *l*ltrina d e lla C h im i ria 1 *
parte e d ella |tenxa ilr lla nailon* ila ll'a ltr u . nulla d ia lr u r
M ia |wn- in tern a ilei n>gno r la r i io n e <1**1 po|olo in litr ra ri*
U nii M-|iaratr |rr la re lig io n e f n o ilr i t r U ti fr u t t i li im iti d i
(tin i, una < w in a- giunta fo n t in e inai a m u leto lalln Chi**, ~ *
q u ale Ib v h i- ron irretito* iltile <t in a i ioni- ten evan o i I torn ii hn>
n a r n - le t im p a lia te, -he non ruppmnentavHno Invi-n il m
nia eram C on tarol a lla com pleta unita l*i Ito rn ii ron la <*!> *
e a lla rentatiratioi- trita p erfetta |mrr in lrrn a Ivi |tae*e, la? !*>
lrail rata d a lla Santa Sede lui quentiouc r m dunque plutt> *
11 tw l r r in |ual modo ai tinn u c ro annullar* e non g i n n ilr rn '
Ir 4Vm |iilatc Ma ita la la gran de iui|tortaniut trlla -a*!. e * '
|*rr rig u a rd o a l rr. Il |W|m d ich ia r che vo le v a prim a m urigli- ;
r o i -a n im a li; p o i avrebbe |mrteri|iato ai ilrli*g a li la r i t * i l 8 1 **
n ltiv a i
S egu iron o tin n ir tr a tta tiv e dei llortn i con una n > in m i*t'*
c a r d in a li; rw- lu lla v ia rimom-nt m>hu ria ttila !. S ol tanto
una cmm 4 venne al un a m .n l. rh* Homa d o r a m anrian
le g a lo in I W t n ia l*er tr a tia re td re ili q u elle coap, per cu i I !
non ave* atto | l r ( i
In ta n to P io I I era veu u lo nella rirciirimte ti tr a r r e le relai*
ranavguenar ria lfo b h rriicn ta perniata lai le g a li. II S I a r t
prm rn aa Il 408# fw tn o a r *-M lu ogo un m n ria to ro p n b b liro I
m aniera jaionata r calm a a il |>w|i r p a * r J m oti i che g li
dr-tatto im p*rilile il r W n n a rm rn lii Ielle C om p attate, la t o w r *
ta le , I u r t a fu n a io arrnrriatc ai I W m l nolo cottdlaioaataHMralr li
|wrnt<*w> lei r a lk e a i la ic i era ta l n t m o tta n ta a q u e lli. <fcr
l# lu i lo il rvwtn ai fa w e m co n form a ti a lla < h tm a . o ra qu eeto a
m ai a ccadu to e p e r v i non pu (w rla re d i una ronceswkmr *,/
c a lic e | t i l# M , Nii aM riata |< n t riv ed u to in*irm - a i m***
fr a te lli. I ca n tin a ti. le co p ie d i q u e lle ron* e m io n i e abbiam o ****
v a io
lo d ic h ia ria m o q a im fi pahtri ira m ente rh- t vo stri p*irt
ille g a lm e n te p o rta n o Il r a lie e al la ici. V o i |en> a vete p rega i * nn< h' noi i t n w li* tir ru a m l< w i> il permrMn. ma c i e imp***
m irile Ier m o lle ra g io n i In w n u i tu tto i m a ir i prwlecewawci I w "
aem pre n e g a i quel |m ninM n; una ta le ixmrewrioue f a l l a a
rinarlrefcbe d i aran dalo a t a l l o il re a io d ella r W ia n it a In a r * 1
lu og o nana arrbb * b o riv a attrite a voi potette v i arebU r pTrirt 1'

fio 11 allottare Ir <'Hn|liate.

IOT

it uj errsis ! fa r crw len * -he il (V in to non aia lu tto presente


m*
una milu ajiecie. In tenui l o o p ) c ' p e ric o lo che nell'uttinihi.
-..nr ilei S a n to S a c ra m en to il pn>ziim Mandile li 'riirto, com e
g
avven u to, ai verni per le rn . V au rora un q u a rto
nmMto, I l'u n ion e e la p a r e ile i vo a tm n"gm. nel q u ale la ma#
pv n ts non vuol NU|>criie Iella com u nione Motto en tram be le h|m*
tu V..n ila q u in ti. che ra tiiin iiia n o nulle o rm e ilei Io n i |tailrl. |oa
i-vigere eoniliarenilciizu . ma aolo ila q u e lli rh e ra n n o lietn
l ( vlt. In q u in to lu ogo, q u alo ra noi volnaiim o areou aentire
*
M e tte r a n n o al ria rh lo anche la |<a-e m i ikm I i vii-ini V o i
i intrnilete nem m eno q u a n to ilannoita *ia la coaa rh e ilim am late,
*
un fn le le |taiton- runtiliare le mie |econ*lle affinch non
** . .twi am arrile, roai anche noi aiauio ten u ti a in v ig ila r e affinch
i f|li non ile v iin o ila lla tr a ila d e lla aalute. A p p u n to |en-h noi

namo la viwrtra aalute. reapinjtinmo la vatro ilontanila I ni


*' a tutta laltra *rlntianit e rari nel vostro regno torner lo

km- antico Iella gloria e Iella pace *.'

'p a n ilo II |ia|ia ebb e Unito, il p n * n m to r e |*er le caar li fn lr .


V f-m io ila (lu lib io . Inaie la argu en te ilir h la r a iio n e : la* 1 om pat
**'. he II rm e lilo Il ltaail*a ha co n rn a n a g li n tra qn la ti boemi.

* ** annullate ni intinte ; la comunione onMo le loe perle non e


-aria per la m in te ; Il a n i l a*ln* r ile r m l'o b b n lir o s a pre
**ts In nome lei re Interno com e un a tto li vera fe ile lia ani
v -4.I m II n* inaiente a lla aua nazhm e ai n r n u n ifo rm a lo In tu tto
' l* v tu tto a lla t hiemi c a tto lic a a *
lai ppmaiioae Ielle t*om|>allale fa un |aan grar inaiato la
W tr M ia Hele a|MMtolira. e al > non al Tenne rhe d o p o il

'naturo ina me 1 lai a min permettevo rhe v m lw pio a


** |>roratta: topo il quaal a nnirerwale a b b a lla n o Ielle novit
*

lU ailea. le <o m | a ilta le d o veva n o i ri raaaa d i araiw lalo |>*r


It i* n azioni e per l lloetn i un p e ric o lo |>ermanente Il riam a
r 'H -m ia a.* In o ltr e : lo ni|ai A n ale Ielle ( m p a t la le *ra ta to
*b rim aalsm * la riu n io n e con la l hiraa lie tr o II terni iwnn lei c *
lirt p w I la ic i ; ma l llo e m i al e r iv a n o d i q u el p a tto r c u m e d i
* * M ie t a d i fra n c h ig ia per lia trn g g ere o g n i c o n fo rm ila con la
*
Jaal lir it t o a veva n o m d ili la m en ta r! o ra per I ann u lla

Mwtaa Il

P iu ia i

IV l

SS a II

* t*w*

n ... .......m i nm t k w n i M l IM< I* r n t r l


i t i . U : 1 K r a * t S l * r : O M M m
* l
liti

ty

tm Mtarai; CW. UH. M


* ***** t* IH. *
B lM >iira I 0 a lr r m C W I I . S . la V l e a a a : * * * * "

' a mm. t a s n zr:. i u . t * a * a . p i . im-ms


* * .

(M r * fr a r l

I. tSk S

* M I .
* vana. 14 c

tr

P tU rtt M X

ir tm t t-s.

lw t

I n c ili i l i

i'B H lo tu 5 PW> 11. 14JSH-M84.

'I U f i II r i l l l V f l ) X ( l l ) l ' r h c

IU N Mt*MK U V fV U lH I |(il

li

(l

iiiih)i in fran ta - Iella qu ale n cron o -mi uliUMuti ? V a ( o r


mandatu, m- I* t\.!in attati ullura i-niii|iri-nili-vunn ancora Ir
(a iia tr ili l rtin rilin ili Ita*ileu m- r liin lr r t' o ra la co n ferm a <! C om p attate g i limi ignifiiuw u- ultrn m* nuli e ig e r e chi- l'a* rnni|ilttlmrlH> ti-nln- ttaiiainnatu II.1
I*!In lirniI imi) ni Ir r nul>l(o in difcMa Ie lle C*oni|aUate, ti
laarb w t i r f W ancora m o llo tchi|o prim a li [ i r r o d w una p
xlutti- ii-lia K.- Dii ila! p rin c ip io || min cunti-gno era ta t o aml-u
poich iw l giu ram en to r s n tii d ella liMiim iiaxkitn- a veva prun
Im lliliit if Ielle uni|>altati-, ora mmi d iven n e d el tulle ini*
niliile. /nel giu ram en ti! era Mal fino a llo ra il gn-to d i p

in izia ti. ma nel m e- li m a g g i Kuma ni deci"- a fa r m w r r h


n
una |>in largita rr rr h ia g li a lt i re la tiv i a lle p ro tn cc del re e*.
ri ai o l e fa re u n'u ltim a prewaionr u U 'a n im o d i I lio '*
(|rh>- d a lla e r i i l i ituuainnc lei re il pu|a >i rip ro m e tte v a *
pre il m i rito rn o, che era I aro|N> pnMwitnu e prinei|a)e Ielle i
ta tlv r ; ni |M-nnava rb r -nn a tvlil* a vu to |wr ciM M gB rn sa la tnnuminne a In hi- lei regno.* In |Ueoto artlMO fu red a tta ali
riatrn aion e, ch e F a n tin o 1* V a lle , ta to Uno a qu el p u n to pn
ra tiirv lei re. r m H t r |w-r la u miaeiuitc a P ra g a . F a n tin o :
altura aveva M 'alenato atrenuam ente l'idea, ch e il un r r pena*
lealm ente d i m antenere il gio ra m eu to di-ila im-umnaulone. t"hi I 1
d i lu i poteva w m lira re a lla tto per rrc latitar' ad * da iio r g io * '
m anteniTe Analm ente la ma |wrola rega le ?
I l F a n tin o g ia a w n ella e a p ila le d ella B oem ia la q u a rta **
lim a ita lop l*am|ua. ma non rim a i per lu n g o tem p o ad a
r a m e ! a ll'o d ien a d el re, poich q u m ti vo le v a innanai tat*<
g u a d a g n a r trn |* > p rr r a ffo n a r e e m ig lio ra re la aua U n a * *
T en e ani a llo r a in M -n le aeeu|alo aleu ni a vven tu ro *! dwnr
co n cep iti da an fr a n r e w d i nome A n to n M a rin i palmato a l * '
v ia io || ru n eetto fondam en tale dei p ro g e tti a lm a n a c ca li a I*r *
era baaato a l fa t t o rtcotM riu ln . w rb e i p r in r ip i e 1 p o p o li noa *V
|tcrell*>ro d a l rid g e r e i lo ro aguardi d-l<wi v e r Kuma. t n r *
I * n lta n to v e r r v W premi in ro n ab lrra zio n e 1 d ifesa d i t e t t a la
rrw tia n l ru o tro le in in a i d ei T u rc h i . Hi tr a p p i a K>ma 1*
q u e s t io n e to rv a ; p e r la M a aola xiooe e lo ta h ilim e n to d o n a f * *
ge n era le n ella c ris tia n it a* tr in g a una gra n d e lega d i p riiK ip
eu ropei tra la Ik tn u ia. la l'a to n ia . IT n g b e r ia . la F ra n cia , b 1 ^

! * * * !* * * # |MM> *U
**
t+r * * *
4 n l*w l~c** m
||. t a t i O r <**
**'
Iti. I . bc w * * #*et ar*t m > a*-* **#*
artf*_ < * t N Hmm amm M I ta t M a a i* |*r la . am iti rotta <*a ' *

Himmmi Om>| *** * * * * * *

Cr. fmtnummsi t. M*.

A lio n e <trii S

rulr<> G ln tta

r*f V n m U l ; con a \ <*rr t o lla a lia S e d e rom ana la *ua


M ai u U 'K u rop u < la n a inm iodi* m ondial* c ara comjut< \ T (io rt n la co ro n a deirim |a*ro Id x a n tin o l> pin dovevaai
r
un* nn c o n c ilio gen orn lc p er ri form ar- la l'h ira a . cio, In
<!
ruin. |**r dep orn * il papa e con form an I- 'oni|mtt.at* i.
I
!* il M a rin l idru va nn trib u n a l* in torn axion alc, an par
lar nto d cgli tfta ti #, d*l i|ual'. a p la n to m h r a . d o r n i tr a e r *
la
<tdmxa II r * d i F ra n cia . |**r i l w l f l r i t m il* Ir <|U*-tioni d r g li
ajt m r iill a lia lega.*
V .|ii.i.- trato- propoMl**. che m ira va n o ad una rivolu x ion e di
<|0 anln II triiiu p n litiro i l r i r K o m ) , mui fu n m o i r o l t r fn
tw nlr n e ll* ilivH rw co rti. i 'an im iro d i P o lon ia . rh r era
'*
.n a to in una vivar** In d a <*on il |wpa a m i r a delta p n w ri* >W vrw m vato d i C ra co v ia . I n i H i t u llo ad un tr a tto i mo*
i trian !* p**r la gu erra c o n tro g l'in fn lr li. rh r fin o a llora
1 r ta la indilTcrente,* ma la p o ten te repu bblica d i V cn exla.
i t r o v a * - altura in relaxion l t-ae ro n F io I I a <aun d*l
M ' i N , nnn v o lle pu n to wi|*-rr d i non U-nrr r a lr o lo del la Santa
| w la ruerna c o n tro i T n rr h l, l ' m w il du ra d i IWirjrngna.
* o di l'fci I I , || Iin|uai'* M a rin i non tro v alru n a in rlin axton c
* " f p m < rtti. I*i r o r t n m w n t r lo i r a llo l.u ig i X I . r k r | r w r
ana pn-waionc u ll'a n im o d i l lo I I n n 'a llr a n i* f n i n n i b o m a
** p^rfof la m en te a rro n ria . ma P h lea i H r o n r illo fu da l.u ig i re
** ** la pun* ik u i i n ot nn v r r o i r l o per p in g rn * a va n ti juelle
,v~ <-he pin prem evan o al P o d ieb ra d .*
l ta n lo anche Itom a aviara in ix ia to la ma acin** d ip lo m tica
V it a m a naanr auperion* a |U**lla d e g li a v m a r i i gia |>e| fa lto ,
'** pin *i*trm a t ira. pin arria e | w in t m U . non calou lava rhr* au
l**'1 '!> fa tto r rom m i va nn o lid a la r A F a n tin o r r a gia data
^
I W r tu iiin r d i a ln d ia n d p er rtrin g en * ami< ixia coi p rim i ral*
d rlla naxionr. m i p r in r ip i d elta Hlnaia r r o l i n n n d i H re
*^**4. A clA ai aggiun** la p u M d ira aio n r d el g iu r a m m to ta-grrto
' '*m til. t a i t'turti t n
a *
m Manm * 0 a
*> la
jrMir*r <a Una XXI. a ; l'mw I. W a:
1* ^ *<* WrM. I ! u m ; tmiK. M f n 4 N l w r*rt.
*** * J w u Mi K*m4 rrnl M H * 4 O.
l**rt* m
a U
T * * * " * <M M u m VrMd> mm| n prtani* 4*4 l*S 1 OnO
* tatfh |lei rmn 1<. 4a IT. al
; KHfbM*
Manm 4 , rin u m rm n o H m . 1 aii l a a a M m m**<4*
""
* < M a a h i i m ttmkmmm < M n a u a n
t J * ""* * ** " I * * * a < M k n . a a*l *a w taa ****** tawWa. a4
. **' *tlt-X C . t l a M h R l k l U U r a 41 a M a r la
" ' * *W m a n : D> n n
iM M t t t f m m *
i r mH

'

tm*

* I * 4Oa m i l l * t * r a

41 M a a a e * . Or

n*m r IIT7V II. X a


. *

* * * * 4> n m

w ni, v m %

r . a t * *> r 1 . 1* 1

W w f i l m ni i * *

IJ b r I. t a t 't l ! X I l o I I .

del n n r r o n a * ione. I.u lu ti era U lta m e n te pen aata: e ti>m anteneva 1 u |iniui<m. i^ tiu n n poteva c n n o M ite i doram -
* r poi non 1 (M w rvavn e g li ven iva tigniMtiiuuito conte uno
g i u r o 1 II re e ie c o cred ette liene c e g lie re la onda p a rtr =!3

riltomatin.
I l 12 a g u to I t J in com in ciaron o le iIm-iimmoii d e lla c o rte <
'" a l # a P ra g a , nella qu ale il l odi.-brjnl, fa tto a r d it o d a lla im.
rata ma .'indizione, 1 decita* a d ep o rre la luaachera eh* a
*
t in t o nella uu pieUrne e incoroniudone d i fr o n te al | p
venni* i e a lla |airte r a t lo lim , a d ich ia ra m i fo rm a lm en te e **nemente utraquiata a In Vero voi aapete, iiw l eo m iu a e il re c
il mki diacona del 12 a gonio. ehe noi iau io nati, t a t i ed s e n ti r
la gra zia 11 IH o a r e i al tro n o u ella com u n ion e o t t o In tte e di
p r r ie ; |-r i noi la vo glia m o m antenere, d ife n d e re e arrtim lo " *
viv fv e m orire. A n ch e la noatn* conaorte q u i n lenir. i t
tig li e in aliti r i wtno devoti. de)loiio v iv e re com e md a r o 1

Ielle Compattate .*
I l dM-orw> ili tiio rgU m irava a Un lu p liee ro| > : legare
tam ente g li utraquhrti al m i regn o ron una v ig o r o m dim on trai
In fa vo re dell'niw lei a ltre pei la ic i: poi. o p r a (fa r e I r a t l o l k i
i;iirti>iu perdonale lei re d o veva in tal m odo eaaere elev a ta nd *
qu et ione d i S ta to e il m> to r to ven ir an x ion a to d u lia naxkine y
M a non rin ari M en tre il Kotk>a In mme d ei g iu b ila n ti o tn N j ^
p ro n iw in ro n d i in n a ta devastane a l re, il ea|i d ei c a tto lic i. Z*b
II M tern U 'fg dich iar, ehe em volt-vano e * c r g li u bbidien ti e
roae r i v l l l: t b r non a veva n o mai a vu to a ehe far** e o lie *
I a lia le ; rh e il re a veva ileeUn d i m an ten erle trnaa il lo ro >**
gli. e che p rrrlA o ra d ovevan o a in ta rb i tp iclli ehe a r i * fo v e r a
ennaiglinliv *
I l 14 agM lo ru tilin o ro m p a rve d inau ri al re. S'on g l i fu * "
E nato a lm a (m alo ri M i n i. .o in r g li aareldte iq ietla tn n ella n a I**
lit*i d i n a n a p o n it o r i d a p p rim a riv en d ic q u ella lib e r t i u
(partita ehe p e t ia a nn min aio r g l i
r he, a a la I
pniJouc lei re. il rich ia m o a l d ir it t o .Ie lle g e n ti era niente ***">
rh e o p e rfin o l*oi i riiffu *. n lla U r iit io n c ile lle C o n n e t t a le

* Rk k i m * *
I. 2 M * 1
1
* .* * * - * '
mm U w ( W f t r a m la m
frat* I r* M . tir M ***
I t i *rW # *
r*r * I M I X X I. ? *,
* l M *M

* * 5

g l

H a u it

D w | rtM f lit - r S

* tu ra ,
I. 3M * l
r ;
tira r*. t X *
v a * itw tw i tntw, U (* t.k**w M * otiti* rlMrtU 4 e P*'"'
ai
******* *

i im m
t* im

u 4 * * a <<*.> , B h M M ** *

m i 41M

4rt ime. <*. i omi-oh

*> *

K tn tllH i ilr V a lle e l k | l IH a lI r im l

et ta n iT a r ia . e r ile v fo rte m e n te il doveri* lei rr. g l rum


! i o r) giu ram en to d e lla r o n a e ra u lta n te dal lo b i allietim i. d i
n t '! i rr ad e ffe tto la riu n io n e Iella IWa-ntia n la h im a Il r e
rvapinm- i n ru di m a n iere la dom anda d*l le g a lo |*mtitic*io
i'4ImIo. rht* la H n a n e la Ielle l o m p a ttu lc non g li <-ra mai veanta in Mente, rh e a n zi in te m leva m in < lo f* a r v iv e re e m orire
v ni |Miinn in inali* f m n e n a F a n tin o era Uno a llo r a fa tto
E> jI*- lei giu ra m en to e d e lla p a ro la re ga le d i tilo r g io . I*ne inI r - llnipn-waioni- che d o v e tte fa n * il lu i |Ueirto r i n in i rinnega
t ' i f H l a f >! giu rata , l e r un m om en to e g li, rh e era o ffesa | r>
su
ite in g r a v e n n lo, t e t t e aetiza |a fo la . (Quindi fe re rile va r'
-4
una v o lta l'o ld d ig o del re e i**prv<\ ch e |tialora t ilo r g io
f
-vi-miaa* n ella u a aliern a lirh la m z lo n e . a luon d ir it t o g li ni
1>*> g e tta lo in fa c c ia il rim p ro v e ro d i fcd ig n w lo e d i a fa rg iu m . I l
tir a to g li interrup|a- b ru aram en te il lia ro ro . ma II c o r a g g i
a
|>rwrgui n i v o r e |d a lta e lich ia r d r ra lo ti lai Io n i uf
la tti g li c 'lr t a a t i r i he |a-miatneri nel m antenere le l m
lattate. e che ae il r e e la u a fa m ig lia 1 ontinanaero nel loft* e r
m* aorhVaai a s fv b b e ro in c o r i n elle iene Ie lla < M r i. K alcrom e
t ;i nella ferm a tiilncia rh e il n* rin o o r ie re b b e a lle t om|nittate
r * m i m i i <h m i- o t t o le lue aj*cie era ta t o m im i p n riirtrr. r i
* a v a m i qurwti m an dato
l er un m om ento |iarvc che II re pallfclo | r r la rabbia ai vo*
^
ra g lia re cotto- un leone r u g g e n t e c o n tro il n u n zio : a lla
*
ma con fa tic a . In n tt ta n ta |aln*nan*n d i ae. che il leg a to
*** a llon ta n a m i liberam en te. M a ai rb le a lo d i pni la o a lm e
**"*' li non v o le r pi v iv e re a- prim a non a ttmmr v e l l i c a l o li
* n o Nn t ia e r qu in ta la K a n la Me*le. ma la le Iella |**t-.nWj|r d i t a t t i 1 fe ile ll fo rm a la S an ta K l c . rh e c e rto
Ito * a R o m a 1
*Jaale a zion e e a e r r i i a w a il ferm o r a g g i lei m p p r e n la n te
, k ia i rom ana n IllW rile che |mj m v a ia ta m i tro p p o all.
*
quanto tcn|a m n ai a en tivan o pi in Ik e m ia ta li |aiMle jn>
^ u a l e pabbl ira m ente ! p ia n ti, rh e ten eva n o a l l a d el calice.
i* * a n n o In v lr t Ielle t o m p a tta te d i u n n - buoni rrbrtan i c a tto
,kr - I o n ven n ero a na|*re ch e II papa r u w l a n u n ta n to lo ro
V-4au> Ir f o n i inaliate : (J a a n li che. non am m e<lenlo l > W a
**'* erano pu re t a t i per a m o re d i pa re in eom an ioe n q u e lli
'h * io riten evan o. ven n ero o m a napere rh e il papa co ola a n a va
|anrrn|| |nr*ta | a o e quenta comunione ! In o ltr e una raana
fa rilm e n te la p o p o la r li* per la ri*la te *za r r a g g i
li eh i la d ife n ile a.* t on oaretalo q a en lo p e riro lo II f-d ifra g o
,rre aa n u o to |m u m > a lla r ia 1 ru rcio ie ^ o le del M a le q a a m lo

non

* "*

L SM

* a i Iti. a

1.11* I. Ca|4lefc> 5. P io I I . l W l l f t l .

roti brutali' \ lutazioni- |i*l lir itto d e lle g e n ti il g io rn o w gu en t.


B tr tlp ir in c o rre re il leg a to p o n tilir io .1
Ilo jio |it-la d ir e tta provoca zion e *1**1 papa ? lei ra tto ! ti
vescovo li | ttvlavia, lo 8 trrn lerg it i n itri id gn o ri lawrar
l*
ra p ita la d e lla ilo r ia ia , d o r lo huw*itiiuiio d a va fo c o in modo
a n te al n o o d io r o t i t i il |m|>a la <'hie*a.* L a ro ttu ra ron K h
la ro tto ra m i a tted ici l m i era com pleta.
(Jfuando (lio r g i o to rn in ni*, ni a v v id e in q u a le ablaw i 1'*
a
co n d otto la *na p a *io n c In lettere ai p rin cip i n o i am ici, ri
sa
jU rllr al Hantl**dnio P a d re . il tiglio u bbidien te r e r t di - *
* r r l 'i m i i l i i l i * Il F an tin o, che ron p a ro le r is o la te ma e
tran*|ilillr 1*1 I l w lu im m in e w arrrdote e com e n u n zio *. n-
11 i l o tto b re la llir r t , tra tten en d o ten e |eri> i n**rvi r i ra<
Ma allori* tu tta P a rte ilip lo n ia tira li tio r g b fa r iv o lta a qn*
d i fra *tro a te nn pa*.. rivolu to ili ....... a e O ttenere tu tta ^ a

mrwo ili axtnxia la mnfrnna delle ('impattate.


K d i Alette co m p ren d ete m ute il re ( ' i n i |>te*w- aurora
la re in r im ili |'rau *e X*n r n r li* rh r unii *pl**ga*i*n-. e *
11 pa*Mato d i t b r s k i, t rerln t in m e tto n ll'a rn ie g g io d ei pur* i.
livenuto grand- m i r a g g ir i e g l'in trig h i, e g li era tino a lle mi*i *!f
un p o litico ( m ilit o m * a p rin eip ii. T u t t r Ir a r ti olitirb.- r t *
la lu i mutar- in o j r a ron marMtria, d a lla v ilt e fOfTOSkm*
aliti lo t e u a brut a l, T u t t o -fili riten eva poaaibtle n ella ft o - i* *
o ln ld lr d r g li In te re !. eccetto r h r al rutto poterne fa re i M '-
u ri la u arian e la (a b ili p r in r ip il d i in orale r da Id u lU
l>rr, io <io r g io ro n *td rra va la u portatone d i frh tr a lla H ania *
rir ro m e m eram ente p o lit i* . <|nlndl v a ria b ile e da ih *erm M
'

Il
re di IWtuia teppe trovare un avvocato di deciaiva l ! * i!
tanca n. Ila perwwta IrtrimprTatorv Frderim Il debole rapo <W
(impero rimmprn lo rampo dallr mani d e l Virnneri ribelli rwi
pr*metter* di favorire In Htuna la mm|nMrinnc lei conflitto eo
alrnna piacevole r n n w M per liorgio Stante le rtrett* r* *
rioni drUimprralotv mn la Hanta Sede ri arriv infatti al p u '*
rhr 1b Il alla fin' deUanno H6L*
latte le pr* * >
iati. hr riguardanti (Iiorgio* Ma queti otto la rompo*i*too* M
conflitto Intrudeva la conferma drlle or < ompattate ! N a t o r a l m r c U papa rvwpitu* una lab perir* tonando poi lio 1! pre**> ulto **

a * n t a t i *>.

Maa ttnaa dkUa n i n m


tra rrti

<

. .u r t i .

*tr n * o a

tu m *
Ha a

I l
i

(irli n inni r i <H CO jw* Ip m


n u *

la h o

t* f .

* * *

ri *

V w n t u . <Tt.

e. #<i*wr M Hk t. SUt
i t t * i tu. i e i
t*

r iu n

i i w i

iK o n te a

1 | * V *

<*

. N > rM art
rnm

-*11

P io I I e G io r g i M M i w i

173

.ioni* a n c h e i|iiii li llria la via , il n - cw co rivolae li naovo


t
> iiii ri al progetto della l*ga dei principi d K a r o p i. IV
frtfi 4 i t m e rra lo li prem iere il (uipa un aiqtetlativr t< prom ***. gli perniava in tim id irlo ira ron oppooilione minar-lana
V'
. tonu al re f v n la |finizione natilc li l.uigi X I verno
Ki t: Parve che la politica frati reta* i b b n r r i a a r un piacere il
K ' d o tinento. che Intendeva d irig ere i tuoi tr a li contro il pa
i
m l.uifi X I nn f-*f una form ale proni Hat. e <|uand<> nel
r*J- afa
il M arini andi- a Venezia. ivi
acrolae benai
*w m tito ilin r la notizia M ia p r o n i levata in arm i contro 1
a*

I
|
I
j

I
[
|
I

M 1463

i volli* |*r r h r ni t It'n n u e un at*ordi non aolo con


infria, ma anche con Km a.J
VH g ra n a io lei 146S P io I I hi* n otizia d e lle mene lei M a rin i
l
. i i r frantane | * T m ezzo ili A n to n io la N o ceto che dim orava
i* I ARria per kuo in*nrieo.* e nn man* li op p orvi al liargn o
ritto p**r m ezzo Iella diplom azia. 1 I r c i |>i d e l papa.
4N
linrgogua e li V em -tia co n tro 1 T o r c h i n w riila ita n e ll'o tto b re
^ * -Irnimo anno, fece co m p leta m en te a b o rtire il p ro g e tto lei re
^ I * * n i * e lei n o fm d o lc n tn d ip lo m a tilo a m b u la n te *
i* 'Id e a to la to dnm|ue il |*apa m in a v e v a n u lla a tem ere. Ifcindr
* II n o in d u gio m algru do le Inidirtentr d i |oelli d i llre a la via .
* f> a miare a va n ti la qu estion e lio e m a ? V i ru n trib a iru n o d h e ra e
**n *r. In n a n zi t u t t o P io I I era per natu ra c o n tra rio a lle mi
v io le n t e . In o ltr e , m a lg ra d o t a tt o q B e l lo ch 'era a rvadn to.
^
'fla v a t i o r g i o . d el |oale lien f l n la d ifllc lle punizione,
*** * *ai Aitava f n w la fo rz a e 11 p o tere d i ri com i a rr e eo a c o
f i r * a zion e e rig id o com am io i n o i burniti a lla <*bieaaa, A
i 4 gan e il paurum in g roana rv d el p erieob ottom an o, il q a a le
ia ero n ila lin ea le preoccu pazion i p er la Iloem ia. F in a l'
era a n a n tlca e iqerim en tata m a m i ma d i R u ota: n u lla tra
n

***'

I
I

<11

Ta * III

ma

' a ia * |, a.
te KM ZrilxOr
* *- " m ilg> M
.

*T *

fa *a , <*

? ***
T * *

li

S U

te

M i

* rr* p l

l*
a mm l t < U M U
** rO e i* M ir i 8 l a

^
0

0
JMfcr*

M a a A

>miu
* a t * * w i w

**

( a * a nm an
nikllatee* A a k r * i l * l

a ri u h

PW I I

"a i

4M

la a
raum w m a *

te rnaa la (t a **

i a r l * i w a M u

*la**

y m a ia

M h
M N a * * * * - U h
V ili. W
n i. ( % te H M t

teifcw

M a m a rta la a m . SV.
teetr M r tnltain m

a 4 <t* IV II U w

M artei r * a e w *>U l a t e

a>ia nauta 4i moa h a d a n M

n r .

***** v i

IV

M w *. aa nitela 4a (b a o
*

.ik i. m

ajtWaffcati M

a a i fr

m i n m i. a a
a

f r i i , * # U n a . XXI. W a

ta a

a r t>

*1 n inM i*

Ubm I. rIdi..lo S. Ho li. H&M-l-M


M
.

IH

w u ru rf, ut. mu li.- n ulla p m -ip ita n -.1 F in a lm e n te jer anehe I 11


fu ann oiato ila num ti in cu rabile ten er a liuila e lui p erp etu i r .".ri
li U lo r g io , il i|nal> n o n r e n a v a a ltr o ch e d i gu a d a gn a r Ih i , -
p rep a ra re i n t a n t o la noi toniitwione del HrealavieMi. in in*
*j
p rep a ra tivi |er la apcdtskm r co n tro i T u n hi, m dla prim avera iti
lanno lli>4 in I**- al giu ram en to d e lla in ro ro n a x ion e fu i ' f
lotto il | m r fn n contro liio r g io com e e re tic o p e r g iu r o e mr *
DA era ta to decimi in un puhbli<-o eo n ciid om I Ifi giu g n o 146i 4)
* himnare il re n w o a Konta,* gii) era c o m p ila ta la b o lla di 'ita
i o n e , a llo n t a n ilo in terven n e la m orte del pontefice.*

WS**! <in *<*< a> V okn Iti. 3. Itv ** I. *


f ' M I r t M ,

* ( ' . . .

4 > lir t

fa r *

I X . Sfl m. l l u l l V M S

IX

U t I. a4> ava t m i * rhr la t.|La h o ampia de H


.WWW)., a Vnwt I t i. 5*. aartar nr| fa * I . O 4 ) .M ia B l f c l l ! * *
I t a l v e r a l i * 41 f r a g a I* um-b iv a. a i*, tir o iu in a
erti). < tot n e i re e a ulr la itala dH 15 d n o e l f
M lM 4at Cr<OMM i . ! '.*>

**
*1

4rrntm k

IX .

3 * 2W.

***

I . * 1 *.

H c rtp l,

ere.

Pretti di ritoffiM. Miqlioramento deqli Ordini Disposi/ioni per la


ditrva d|li schiavi e dei Giudei. la bolla di ritratta/ione.
Difesa della liberta ecclesiastica. Punizione di eterodossi, la
mestane intorno al sanque di Cristo. Feste ecclesiastiche, faxKu//a/ione di S. Caterina da Siena, 'ornine di cardinali.
Protezione dellarte. Siena e Pien/a.

l
d o t t o r a le IrU 'an n o 14-V* o b b lig a va c p r m
J
menti- il n uovo
>1 u n i rifrm a Wdla u ria rom an a l i
a ta l* In H t a m m t avrr-bb- ap|*na a l o banno un uom o ronIV I I . rk r a v rv a r o n tiw iu lo la v ito in In H r Ir w r ( n a i- e *
* 0 1 1 0 un ( m i n i li operim i*- |unl** m w u n o i W
w i ro n U m
poteva va n ta re, n m ^ in n lo v i una r u l l a r * n a r U ( M i u *.'
' ' * 1 * 0 fo ra r rtiiMMrrva I -attam en te r m n V fli. cke g ra n d i * a rrii
" t r t liin l n iirtrra n u non l o a R om a r in Ita lia , ma atwbe
* * t l *11 a l t r i parvi d e lla rrlirtta n iU . A l p r in c ip io lei un rr*n ..
Il
non manri'i Irlla vo lo n t d i a rru p a iid Irlla rana. S e l i la
N o U fa tto rim a rti) aronoarlu to alt* r W r r k r M o rir he fa tte fino
ad 'm i . r W per lio ru tcrr la rifo r m a in n a n zi tu tto Iella t uria
,,fc-*a )aw*o |w|ni istitu una roium barionr ro m p < ta d i p a rrrrld
' f'ila a li. t w o v I. p re la ti r d M tu ri l> oe i w r . d i a l*lo I I a l m em bri
* q * ( a r o m it a !. m i ta n n o p rtio lu rm *-o tr a r w r : la gu erra
1
T u rr iti e la rifo r m a Irllo ' r i a . d a l l * qu ale m a r da un
' p ia r e d lp ra ttr il m i*liu r*m f-n ti iH I i- ra a d lx io a i t - W r t i r k r ,
* ho <lnrin d i a t t n a r r ; p rim a d i tu tto m ia in te n d a n e d i m i
^ r a r | r e t a m i d el rie ro . d i b a n d ir* lo lla a ria n i im o n la e
**i a ltri lu i r b e tri lan a .*

libro I CaHMn A. I*b> 11.

17

IM I**
a llo ra fall* ne mino r o n M T i t du*: pirli.. >
lotto \ m 'ita n o Ih in ii-niiii d* I >nii**ni<'hi e |Md II diat*gno Irl <
n aie N Ierob'i d i l'uim gi riilo tto a lla form a d i una b o lla ponti
*
/muto Iniim iwrtm o a m b o d i l 'i o 11 Ita eo n eep lto il mio ro m p ilo

In la rg o del Ito n irn irb i dando r g li II liw g m * j h t una rifo rm a t- tal* d rilli C h iin a.1 H*--o n ilo |tirato d o veva n o K reglirn d tre ; *
lo r i, I in ali. *wminriando da Kontit e d a lla l'u r ia , r r e b b e r o <
->
lr o a poro la loro axiom* mi tu tta pianta la Chientt. iju a tto n li'
ifol* ven gon o tAbilita* i-oinr lin-n li '(indotta |*r p o n ti v baita' i
I q u a li II i*tim n o la tin * (Orni* uom ini M*rii. m atu ri, im m agini fid e li Irl p ro to tip o d i l r ito , I p ia li ant*|>oiigono la v r r it a to t: il
m ito . untarono a llo xa*l> p er lib ilo la nriruxa e la tapin ila,
aapiran o al o n o ri e rirrbw *i' a* p e re i nono lib e ri e pu ri nei
*a
g in d lii. nd lo ro pa*nieri e nadle baro anioni, a intanino tornati
b
t w i ma pianto a f i t t o * ir a t it o ront*ntauii li r i *he na
giu ata I ra n on i e a ri' d ob b liga n o anrhe ron giuram *nto a
Il
runtenutn d e lle tegola* p**r pirati vini la t o r i ai pu comi- *
Ila re m ai : tananai tu tto ai debbono itregli<*re n rlh i re ri'b ia di
bro ebe dovranm **i t (aitare tre uom ini g iu r a ti rnn il co n e o r*
inali i -arguir* la rifo rm a rtirconir aro|w u ltim o bdla riforn

*** t e * r t w w w a * U I M
.V M M m a r u m i a r * 4r * *
**a m m
irtMntra a ttaaataa a mrt B u b M l a h o r e a f a *
d
la lh a ily * r a t e a l i * n l i f c l * 1 ul a a a M r r i n n i

tiatfcnw* f i a li* * a a 4 W l w a M n w n t i r m aU m r intrmiit * 4 *r*~ *


totewa tn.i ,|ja. w * *laa n a l r a i * i M a T a M x a H trlM laal antatei* la n a * " **
t w * * a l i ! * a 4 i>rrm tmt ia r * t e l|a*te* ttottonoCa IXawtairt. t**
Imm, f i t I . ( O t t * I a r i a a a a a r M a R I b I l o t < * a t a l i * 1 *
41 H o a i a l a i atta | a c I T t a X

al

Il tla^ i te (V a al naaaei aitaMo art CW. |H Mia M k ll* 1* ' *

aia*

4 1 M a la r*

AD r a a n t

I3 M

aa) * f*tU

*W * 41 a "

1-* u prtaaaa mi IMS rVMauaw> rallaauae** w ipante Iwi.fc 4*aar


rte fta v * r*aMW.l* al lPi .11 SI a . VoMrt (tu. VUl U aa te**
tagtaat 41 a a
rati
r t e a a a a t e a t e t *
r t a a - l r * al m im m i
K ffw w i#
ttN a r*

aa K u W l m a t e <t*Ua l r t i w . ------- * * * * *
* a i r l w * m r 4aOa q a M (4 * p iaaarall * * "
t e r , ! t e a f e w r M . il C tr , * r M a i * l l . 3 0 a a e a > r > ttta m*t> M O a a |a M **

* * '* 1 5 "* h i
* - H n u a n . - m . m M M r m
IV * t a U n
t e i Vate*
ll*Vl r*aatefc*<li Ir r l t a r a r te
M H I t e - Tattan aaaatea t e a * * - | M * r a a lr o .m *.
tei * - *
awaani * a M a r t e U n a * a t e a i a rraaaar a t e n a ina r i a a 0 m a
tl * * * .* * f i a t a l i te. i * t e M n * i r aii a a
a aaac*4 l a U k
llfc* r - * 8
* * *******

*a* * * * M i U B I l l n u r - l t a a c n a i a n i m i * a V * # '"
* * r* ^ " ' a ^ M a l * <rO aiate I H a ) a ilM te * * * '

r r o g v t ll d i r ifa r

177

il rito rn o I l o s ta to o r ig in a r io <"orriapondeiit- a g li ordina r t 'i > i l-*ia*ti i. -mi he ogn u n o Mia rrHrtdaati<-i che la ic o v iv a
*
il p ro p rio ntato noni*. F re a rrizio n i am pie iu kumIo par*
*1 lam io |H-r i lM*n*tt-iuti : vi *i con tem pla ea p rm M tn en t
'J*li**i** !! m im ilo d*i Itenetizi e Irli p t v b r o d r ; ai proibiace

ti-nlr in m olo H|M-<-ial- l'in c o rp o ra z io n e d i p re te n d e v i* * ' *e in r a p ito li in c o n v e n ti : una li| a d zio n r li p a rtico la re

m sa m in accia a tu tti g li M t l m i a i t i r l secolari o re g o la ri, i


>l p rrtea to d i p r iv ile g i p o n tific i i op{tou-oero a lla riform a .
*
lila ili i|iinti kI cmm p r iv ile g i A c o lo ro ohe disprvstasaero
k > uri |H>ntitici<- m to lg a n o i benefizi t* a i fe t id i si prnibiara
flfc' ven ire a lle lo ro a r r e fu n z io n i C u ra |*arti>lare vien e racctv
*
>* ai viitita to ri q u a n to a g li a|M*lali. a g li ed ifici d e lle chicae, ai
t i v en d ito ri d 'itn lu lgeiize, a lla ciauaura d e lle monache, alf;*
"
* *
^

itirit e aH e a g e ru to v a lo re d a to a lle re liq u ie da ven era r!,


-eie a lle o M ie cru e n te e ad e v e n tu a li m ira n d i. F in a lm en te
to r i debbono ado|M'rand n m eh i |t l'r a t ir ] m sio n e d e lla
' * uanra. d e lT a d u lte r io e lei liapresso le! d ec reti d ella
** **! d d ilin n o in o ltre so p p rim ere tu tte le fa zio n i, m ondare
t t , | luoghi d a lT im m o n d izia d e lla d ivin a zion e, ile lla atnrgoneria
itti <|Uei p eera ti. con | q u a li id offen d e la m snrts d ivin a e
I * n* comune d ei c r ia tia n i; lo ro cu ra leve enaerr d i rlc om lu rre
** *tnlo la pu rezza Iella ( l i l r M p rim itiva .
l a corni p a rte lei liaegn o d i rlfrm a lei urna ai occu pa In
lare d el m ig lio ra m en to d e lla <*urla. l arteiw lo d a l papa, viene
** -U una c r ic d i rifrm e |er I ca rd in a li, il |crisinaie d e lla C u ria
li f i n n ro m a n o; anche ch i ven ga a a ro p rire q u alch e * nel
'* * ' M in C h in ai, che
d a re arandalo. leve d ir lo chiaram ente.
* * ' aria non da |-r l p re la ti. I b en efic ia li e i religiosa nn aailo
*ca(a>nda in fin g a rd a gg in e , n o ffra la peroickam orrajd*nr al
** d in e d e lle ani Ie ri Ia sio n i per ot ten ere p rela tu re pi a lte o
* ~.*ar benefici T u t t i q u e lli ch e per giu a ti m o tivi rim angon o
* a C a ria lebhono in vece q u an to al contegno. a l eualam i. a ll' * a alla lonanra e a lla r e r lta Ielle o re can on ich e co n ten er! nel
r W p rea rrivon o le le g g i ecrleidantiebc 1 membr i c-orToUi
*
' a ria, stano p u re la ic i, debbono ri t a llo n ta n a li. F r a I d i
M*eH ia in nan zi t a l l o a tte n ta m en te n a n i n a U la l'e n it e n z ie r ia
*ini com e p e r a lt r i d ica steri il Cuna inaiate *u IIa b o lizio n e
. *m il4 in ain aateviai per m p b lig ia ; ch e se p er o r * non ai pu
, * * Nf
d i m eglio , aia alm en o la C a r ia ricon d o tta a q u ello
^
a veva a llo rc h a ll m ila ca tted ra d i K oota M a rtin o V ,
la fo rm a to da non m in o re c o ra g g io e lib e rt d i aydrito il piano
'fio ra ia d i D om en ico d e l*o m e n !rb l < | M t o uomo, egu alm en te
.
* * * " r***e d o tto e ro ta e d ip b a a a tlco . p er la ma lu n ga dim ora
* * p o r z io n e a Ib-m a ro o o a rrv a d i visio n e personale i m ali

IT

l i b r o |. r| 4 lu to

IV

11. MA8-1M4.

che |uivi in K ii'vm m ' || kuo pia n o li rifo r m a d e lla C u ria pr


la to a P io I I d i villin i Iti ven tidu e w/.ioni.5 N e lle p rim e due
iniwtra in genere la neeim dt* d e lla rifo r m a rile v a n d o forteti
t*
g li in con ven ien ti d e lla 'u ria . A q u in to i intenta vani la prov# V
liiig n a i m com in cia re la rifo rm a d a l papa e d a i ca rd in a li r i4
ten d erla ai earov i e Analm ente a tu tti g li a lt r i m em bri d- U
l 'hiei. e rb e neaauno a v i w ad opinim i a lla riform a . N e lla qo ta
arsione il I ionie n ir hi en tra nel ano p ro p rio tem a. (Jui tratt. ;
nansi ta tti lei w r v is ia divin o, d e lle cerim o n ie d a im r n r a r
^1
|W|a e del a ilen tio che d ovevan o tenere i curdi nuli * 1 pr U
alando in rhiraa. l n ra p ito lo speciale rig u a rd a il d o vere d i t
g ir e rlftm w in r, a|t ialm cn te da |>arte d el (uipa, che d ev e ( * r
il {Nidre d ei p eri. U in du lgen te, T o n d o il D om en ich i. ci
Nono concedere m io d i rado. A ragion e vien e nferxata la pr ( f
re m a fu o r d el conveniente p er i p a ren ti : nel co n fe rim e n to d ei | *i
alano w n p r r da p referira i in prim a linea persone buone e do*te;
il IfcMnenirhl l i ha niente da o b b ietta re c o n tro le protnui<>'> f i
co n giu n ti v ir t ! del pontefice I fa m ig lia r! del ca p o d e lla Ck *
lebboito r w r r r I n t e r i e qu i p eria lm en te non devetd tollera r la
venalit.
N e lla io n e dee iuta prim a il Ikunenichi tocca una d e lle pi* kr
pi profon de ile lla k lr a t d i quel tem p o: l accu m u lam ento drt -e
u rtici Jul d i v i n a procedere con rigore. n|x-cial niente conti- W

Il I r a h -b * .

m i

4 MMk a a

aaan > n

It i

|* M * a * *

* * H M . B4i t t . w atta !* * 41 >:rt<u. IV . U q u l>


t -4
la Hmm la 4 i r * a * rtltM Ita t. tV 4acab a pnmm, a Riak>
.XVw *
1 a r i a *
a di M
art 1 4 Il * - r a lo 41 W n t k * > *
rnmtu. 4 M I I I I M . I l i r b t a M tl l x M t r h l a H . M I* *
w M r * 4 t l > * l ' aUn> il m * 4 iw e*> al n a r t a 'f fa rtlrrtlD f v a a |M
*
M a I I i*aw tM tim ta r M arta la * * I m i i . 41 M i a dott la
* *
art - o h a M a a t^ a . f l a* 4 la i w i a . 4*4 " * < a * U 0 <
w a * imi . a M itn hi
r o w ia * -
*
'* * * * *
U i i I. ! * * : A . i t i 1. M *. : T>a a T I l
*
l V * , * I M . a *trtatam>r la Ira ila M x ir li Jo m A l a i t i t l * * 1<4 t * * " * * * * n w n f 4*1 la m is a w i ta
i * * j i r i t t i ta *> ***
M**4RI <M H a r a lr M alla V a t l r a a a . atta n I b i R a r b a r l a t alla I M I *
l e e a 4 i r f a I r t a l i * 4| H U , , alla n i b l l a l a e a 41 * ' *
>
trattai* m a l t h a * g a i a M l i a a k . rtm | a fv * 4H I * * * '
* . IV ,f * r 4V a li M k a u i I V I I a 4 > n a 41 aian ilfcaa adaM larr **
ari a r d a K l l l l a l a r a A b r a * l a a a 4 i M i l a a o ( W
4 . M Im i
Il T x r M i o 4* i * f t M l i i <w*M ttmmmma. ... 4 mme. 4aaa f * <*
r _ "Vmmmm * 4 t a N i m fa M a a *a lo art 1 la Itfaarta I * l l u ' f
*
a
4*nUata n t M a t <aa .~w|4a'* a r t T A r v M , 4rt wa* t * *
la i W t a n r t . 1. ., 4 .
m n ^ t . aa a* u * a a W a t salir* la i i a n f a * U a r t i w w t Il tr a tta i i i m m a a a a w t n '
li 1 b 1 1 1 * r a v a i i r a a a r w r a v m
4 I f l a a 0*4, 0 * 4 ><'

,r,'T*a M "S XVI. rtr tr b a ^ tw a M f *1 * t n * t it in fin a M


H l b t l a l a e a H a r b a r l a t c * J J H . i f 131 I j r / . 54
H m ! a fe li n w i i m k m n i ma i ni
~r

i w 01

Irrtll dt ritmai

c il. 4|m-i la tin *. L o m iim i 12-17 ni occupano d e lla v i i lei


* fis n a li e <l*gli a tti p rela ti. I ni* ni bri lei -n a to *u pretini I d i
c m tiz n it debbon o d r e il buon w rn p io . u n i l U n - in p u b b lio
<k --* 1 Kant Meami. e v ita r e o g n i lu m o r |>ompa. i lo ro fam i4ri portar*- l'a b ito c le r ic a le e 1 tonsura. K e r e qu i invaliti p ravi
* tri. i iiu ali rim a-ivano li p r a n d i ca n d a lo a c o lo ro che m i
** h> a lla ('a r ia . P e r c i non ai debbon o pi p erm ettere i lussuosi
W ftfW iti IH ca rd in a li e lei p re la ti, nem m eno quando ta li feste
n a d a tr in o n o re d i l*ga ti; p a rim en ti il iHnnenichi vu o le bau
lltr inaili lei tn tto d a lle rane lei p re la ti le p ietre prealoae e II
ta *r? la e d 'o r o e l'a r g e n t a P e r i vearovi e I b en eflria li ven iva
rf, <to rigorosam i-ute l'o b b lig o d e lla rem den ia e b ia sim a lo a rn ia
*' ',-iimenti I'(ira n u t d i |uei g io va n i, ohe in vere Il conaacrarsi
e 'i "lucili d iv e n ta v a n o c a r ia li e poi fe r r a v a n o d i a a lire a lle diga iU ecclesiastiche eoi s o lle c ita re il fa v o re lei ca rd in a li P e r in
l o b b lig o d e lla re sid en ia il D om enlchi propone d i ta b i li re
* * ommiwione apponila. K e l c a p ito lo leeim o o tta v o vien e a|ier*
Uts^nte b iu im a la la consuetu din e in v a i n ella <*uria. rh e ai p r
t a r t a r i r a g li in v ia ti d ei p rin c ip i acco n ta va la p r e c e d e sul
" w t A l p e n ite n iie ri ai in cn lea che non ric eva n o n u lla dai pe'" s i i In {tenere poi g li u n c ia li d i ('u r ia , specialm en te g li ab
erri latori e g li u fficia li d i K n ota. de bbono ric e re r e an o tip c n d io
eiaacano poi ia p r o ib ito d i p ercep ire a lt r i gu a d a gn i l i
c i t i m i . || llo m e n irh i A n a lm en te ai pron u n zia in fa v o re dei d e
li < M a n z a e d i lUudlea p er q u an to rig u a rd a n o la ritorna
* < 1 C u ria e per q u a n to eaoi ro rria p o m la n o a i tem pi. N e H 'n llim a
'iouu. per la rifo rm a Irg li u fficiali di 'u r ia , specialm en te d i q u elli
'" 'la can celleria, e g li d o m a m i l ititu r io n e d una co n grega zio n e
* *rvllB ali e p rela ti, la q u a le deliba v e lie r e in nan zi t o lt o qu an to
t i r a d i im onia.
iH agnudatam ente qoewto vanto pia n o d i rifo r m e non fu man
4**o pienam ente in n e m i o n r . C h e p e r * P io l abbia penaato ert* * * t a lla rifo rm a b m o stra to d a l fa tto d i a v e r g l i rb ia m a to
* ,hT PTte d e lla com m iasione n om in ata a ta le aropo un nom o com e
* ' t o n i n o ; 1 ma poi a lla fine e g li te m o non al a m n k ) ad al* u t a i la gra n d e botta c o a tr o 1 co rru zio n e p en etra ta n ella hirrtw
"**
u g n ilo si co n ten to d i com battere' soltanto alcu n i e r b ari
L va n ta rsi m in a c c io d e i T u rc h i c la lo tta per la M e n u d ella
^ * n i l * preoccu p ben p resto tu tta la m a a tten zio n e qu an to
*** a non piccola a ttiv it non fu aaaorbita d a lie g u e rre con tro
venne a t tr a tt o d a una Ir a o r d in a r ia c u in r id e u n d i p ertu r
***fc>i a d l'I t a lia . n e lla F ra n c ia , n ella O erm a n ia * n ella Hoemia.
. _

'** *

J a A m W

*"<* l a rtta lu a * * t e a

Ma l. X3i t a l (tu * A zannatar i m i il


i

n w r> o a i i m m

n li.

r i n 41 al n e m

li*.. I. ut.*, n 11 II.


l tati In q u r*tio n r tifila rlfrma fu apinta nempre |>Ui iti arrotiti
lln ra P io I l t n t la t la non la dlmmtlraffatto, tuttaltro: oellr^ai*
.(r ifa n n o H A I, In in e t * al pnparntivi |mt la erodala, in r*tr
un vn *to plano |r la riforma Mia uria;1 In morti* Immatura
M papa ne Imperi! IW n tk M r. Xellln lrm w (Iella OhWma qntat
fa tto nuli 1 pn mal rimplangn- alitMintanxa. T u tta v ia t* rrt
i k r riattarti a lta rifrma
( 'l i l n a Pio II non H m i pu n to inat
I l v o N el glusn* IrH'anno 1 .*. r g ll a v rv a gin Meono fin e all'abu*
Mifira rirorlat> tirila pcverde!* lei protouotari ani vra ro vi. I r*
fr r m ila r ii |Mtnlir| o ri prrmlrr |Ma*r*ao i|rl loro u ffirio ilovrvaO
giu rare, rkr non a * rrtlrr> arredato Ioni ili aorta.3 thr ai doM*
fa rla Unita an rh r mi tiannllut r r ia im t i nella IV n ite n s ie ria lo d i*
M ra la nom ina a p r n llr n r ir r e maggiore ili un uom o m-mplit'e, t*ni|
ra to r r r lt o qua Ir r r a il t'a la n tlrln l. N r ll'a m io 1160 l io 11 iw-on!
nn *lrlrrU r a p llr llo lei l*n ten irh i qnnm lo o n lin u n W n r i i - i
v ir ila r una rifo rm a *lrl | rn itrn*lrri li H P ie tr o , Irl I* * t r r * n o +
H Vii*ria M tissto fr 1 ,\ * Ira rio gen erale li Itomn n om in l'e g re g i
F n in rrw 'ii ilr U s n a m in r. r k r nrU 'anno 14(11 Ir n n r un al ondo !'
ta ti Il r ie r o ro m a n o * l*> r r r m linuxioni fa tte c o n tro Ir I q K
r in a n k k r fu n oto w rtrra m rn tr p ro ib ite ron una lailln n rU 'ann o 1441
( m iro il ro n m M n a to *lrl r i m i arrotare r re g o la re tirila d k x io i
V a lrn ta fu ron o p r w nrU 'anno 1 Usi ilr llr iniun* m o lto p t o fo n V
l'ir t n t IWatham. r k r n rl I tU fu m am lato rom e nunzio n rlla H r r
Una la r i r r t r t l r r r tm i ito-ari hi |xrr la rifo rm a Irl r ie r o li q *
|hhw.! P a rim rn ti l io I I al ahq<ent afdn rh r \ en im r wairrvato Poh
l>ligo trita m m itrttia Ir * li rerlrtdttatiet uri lom in io li V en ezia
C a n tin a ti. rk r. linM-ntirhi tirila tign ila Irl lo ro gral>. ri la

*1

km l * l

I "

w m a a i

41

M i<Mr H i t k r r t k l

< W s n l

Rt t a t a

la m

M u to n W a

4 rtta

ni

tv* | ir o n < u n r . At* a C*

a . v i isa. m n rummmt r. t u i , i t
H U I I Mr. tV 1 m
I

>iit 4n

i iM
4 I lt*MI
nR
t a

'!

kmmm

V. >*& M* X

i****

rr * 1

41 a *
XIV.

im nn* a

arda

la

IlIkiUlp*

aark la t*MUim4aa*. * >


(iw a M t M U

iM m

HMMW Ma r mtpmtmH r a m

* l|U 11 r w O r l - e

t H i n w

a r a i etrit

r*

<t<atfe> i w w

Mm rU *

41 Mmwm snmm w r n a w
l.
* r*m M, 4WL M " * mm f u l w a t >rn.^

lW ltr*n

Caaaaate***

ti ra *

> ***

v *{**. * * *

( M m t

tmtrrnl

|M t >11 u r d i t r i r r l t > *

l l l l r l o Al an n rii a a a n n i> t > a a N4I* p t la rH tta a M * * "


tt Afaanaa. w * IU O U I***, a SI MI lN d (a n f. t i u m

4. KW M ttri. M 4al V n t a t il
M i * t * r t a * e i r M i * *
mrwn 41 HmUidM M I Tuttriit I IM Ihamt til. M H o n M n '***'
I. 4 rtt4 i rtM n w n 4*4 m n n a ll aa n t l l n r M iln > M U n * *
4t KUtaW
**-* I

f, as i M m *M 4 m

(U l tV tt r. H

Im

I* ri

I*r<

4ii

li rifo rm a | ( H

a d i m a v i t a l i c f i i z i i m a . c o n te I t i N l r i p l U r j a . f u r o n o la i p ii |mi

- v e ra m e n te a m m o n it i. c o m e
.W

<la I t o I I .

M rm

C o lle g io r t if ila

rr - a m in o li / .io n i la

P io

in

l'u r i a
I I .*

R enm

anche

i m e m b ri

d o v e tte ro p i i

P in u lm n itr

im n<la.ni

v o li* w r o l U r

t|.-jn a i l V n r o m l o

m<~
in

u t t u l i o In r a r a c h e i l |u ip u |Mwtr n e l la r i f o n n a t i f i l a d i a r i p i i n a
>1*4 t i t o l a r i .

I a- a p a v r n t o n e d r a r r i s i o n i li e o o t e m p o r a n e l bem * i n -

M in iti, r a m e G i o v a n i l i K u m l i r w n , ( i o v u n n i

lltiw c h O l a r o m o d i

i a t 'r l x i g k , in o M tr a n o d t i a r a m e n t r *!* p r e e ia u m e n t e <|ui ' f r a n o i n


g io iti | p i n j f r a v i i i i f o n v f n i f n t i . * H n i i i t o lo |m la m i* a n n i n x io n e

*1

t n . n o |*i> I l f i u a m n n a d i a p a i d x k m e o n d e r r p r i i i c n

l'a b u a o li

'rtl f r a l i n i f i n l i r a n t i I i n a l i t l p r e t e s t o le g li * i u l i l ai a o t t r a r r a n o

la Kinriialixion' IH lo ro a u p erio ri. I*i ta rd i poi id m l f un*


ii pia li|Mirali |uifi*i. p e c la ln im le in Ita lia , lir r m a n la . F ra n c ia *
^Ita sn a * il |ui|.u p rem ia Ie lle m iu n* c o n tro i co n ven ti l*gi nr*li In Ita lia fn in ton isi tu tto la ta n to I m r lt r a a ttiv a r<m(tn'ir iH-ncilfttina li S. tiiio tin u li l'a d o r a jn rlla. a lla q u ale il
r iv o li l f t u r p rem u re ; r| U Ir 'o iifrrm i p r iv ile g i B*luti
" allora r Ir a rro g t ifi c o n v en ti WaoftiHwi li rifo rm a .* Nel liti.!
f iiHiaa in >|irra una rifo rm a lei m onnnlerl d d l'a r d ia r Il ' al Ioni*4.5 In F irvn u * S ifiia P io I I ni cru|V Irl r io ta liilin ifiito d ella
* i|*lina clau *tcale. A V rn ra ia fu ord in u ta la rifo rm a lirll F m l*
*ti, a Frll r a K-v j:i" la r ifo r m a Iri D o w n i r a a l , a l l n a r i a fu
twv.imaaa in rlla Irl l a r m r U la n i.' I.'in lr m i genera Ir IH l>ome.
i n il (, s a i ror. n M i n o iu Mirra
** *Ca. V. HM l | r r a V a l |. TKI , l u i I t o l i
T r < r l a n l r ra p 9 r : i 4 r l r r f r t l M * m I

m i - ! **

ImrmU)

, Jt'ruam .K ir . Voi. |. I I . ori C W

J| M ia R l k l l o l r r a 4 l
aarn ari <W W M rim t*. <MU

1-lolo railf4 ral Il T rr tlr l


" lkH*lM 41 n Ifru lillU L 1 Mi f. n. ( 3* i, I IMI*
'* 4*li | alterali A 41 I n k i r t la I iia wvtti** 4r-l
*!**: IH
4n(M rl****no. r i 4
mrwm
< *
t . in n i ft- a rwM asm * * v * * * iii, s m : i

'

***1 t a l l U

la M i a

| o*ta la 4 a la : I l

IW

la * .

n i*. iM a ia llw 1. SM
9 a
' * lw n >T lOT r M M /*>. tm aMaOa 0. W r t ' - t * loio 4ar /Jf

h*

i*

f M't

sm. t. sa

il WtMM siti s i

* fic a ia I o - I I . s a V * . a lt a l w * m mOrmr
<|W a n o n *
** i o m i i v a . i i . i a m a * . 1**0 * : ! 1. a a * . t s .
v * * itti. f. 1 A r t l l r l * c r o i a o a i l I I r U
* r r t l l c ro ia p o a ltflrl.
t W S : * EtrmmtmmnoMra O f r m l . i o m r i m laH a f i a t a i or4 * Hrm*4*rH !. C o
** / *** # A 14 > ir (* t r 4 * e
* H o t ! j o * la U l n a * 4 a a r f 41 a M aria
**
3 ataCko O I I M > N > I H a o t fA r H * l 4 ( t u i o l a f i '
* * * * * Uinmrm a M a .
#1*. fc H a l a * M i o * < H 4 < ^ U
***** * < * M a r t i . 4 a la 4 * K m m I ? M i o l M A r c h i v i o 41 l l l a t
* * * . 4aOa
ri rO n a H I
toa> a * a I V I I 41 r fc 4 la a f*
i w
t ' i r r t * M n i r v * c n I m O m i io v i m i *
A r * h l * l o 41
1 T a * t i a * m . x ti. t i n r*n *
* *
/ w * - IH .
* H R n a t t l i i ii m
r X

ut** i omu*> * n il. ivaiwi

idra ni M a n i I r A u r ib r llr fu .|.|*to dal mio R in do p rr ordii.- *jr i l r d rl |


1 TU I l al | in w poi ta n to pi r o o r * il m icltara
mrnio .|rl Mfilttr tiri l'a r m r lit a iii In qu an to r h r in O lo ra n n i Horrtk
g rn rrn lr Il a ll*r. r l i ai t r m I Mauro un nom o II q n a lr. m i t r
r a rm > am.twlti II Itimi Ito. (m t a n lr t
pin p r r f r t t * in tr llljtr o i
|rr im p rrar
ta l * w r * .
U rla ti am ^ntr hrn m o lto f w r l 'i o I I p rr la rifo r m a tiri ro n trtti
t r > l. h t 1 X ri o o i rrg ia tri ai trin a n o fr a l'a lt r o d r l l r tliaptatii*:
p r r la rifo rm a d r l ro n tr n to d r f l l H roairai in K atiabona. Ir llr * l
ria- a ll ilr a . K * r r r P fu lU n grn * N V ira rrh id io rra i d i C o l o la il
p a p fa trn i rt> rn (irm rn tr I Ir n t a t ir l d i rifo rm a d f H ' r r l t i o
T n lo r t r t l A l l aw latarr a lio tir tirila ro n | sn it*ltw d i llunrf-!-'
P io I I do|Mt
M O M in iir al trotto r o n n ia r T i r a p p r o r s fio e
f rat* tota itdaiwnt*- A w fc r ad
la rv i t a t t i I p r itilr jfi. r b r Ha
g r a ia IV v r r f i * r r o r l t o
ro n g r r g a iio n r aopra m r n u o ti* li . liin tt iiM d i C a d o ,* A w h r In argu ito l io I I | n w *
in n i laliaio d i Urm-tr<tB trdrartd In r r i e tim n irrr. ai c o
m i n o in torn o a q n m to t< j> H lo p a rv rrh ir b o lle d r llanno
E* a la to oaarrrato, r b r la ro a tita a io n r ra trrb irv tirila r o n T 1
( M i o n r d i Ita ra frtd ai d la tin g u r p rr un aiatnna d i cm trm li***
to u r fino a llo ra m m a n n io a i l l r n n k l l i n i p r o p r ia m m tr d e t t i l >
a r r a a|H>imo Ir ar Uhi a rile ro a d U io n i tiri trm p i. r o d o U
p - r t m i * i u r t M l o r b r ria o la a tm lo a r r r r a r apraa g n m - d a i
a d o rd in i awm aatiri
K i Art irta lo
r i o l io
n rl
4*>l p m > a

41

11

14*1

11

Ct *aai 33
M

h *

rw w M

Itr 1HW r a MI a a *

r*r O w W

tMk

H M n k ttt

U * 1

Am

Ititi I V Ma i* axlk * lv II 1

* tf

U t*. I

Ito *.

U * . * * <M ' W l w O I

fa tan

M ia H " r i t i n a m i i M b
r 1 i l i f r i b a t t a l n

T fc *

u > nettar dr IX

l U H M ta a a a lv aaO a O - t n t 4M

lfc th * ,

U K a. t*kt n w M in U M w 4*r tt<***">

U n t i ir fl M

a* U

| .K l SI * * *

H lh lla la ra r iv ir a

ari

M aalr*

* * f * l l * l a l a a l i r i c l * '* *
|Tf. W : JTaaaa****
( w H M r M h a i t o n ^ a a n f i rtatiart prr * a *
* ( W m w I ft w w ItM II V*. M
A' f . I M f * * *
fmnmth, awa**< . aatiaWaiia a f* in w n t (ara ( W
Ha Va*
" a t I*J **. Cmt 4aa 4 f * * * * * Uri. t ir ; ai aM a la rtfcfwa ri
nmt # r t t ft al < M a * IWO . li *mm. >01 i r , l ai ( r i i J* r '*
a r i J o i t * ttt. 3 . H a n a m it M it IM lllcaatV> a I 41 M
l w f * * r i a r t < * III. j h iu im m un
a.

* V

aaarfna *

|W

lM a . N r *

M m w * UWT U t i l i . I l * a

* RWttUL Amfmpr * n a**f*ft*nr


te $* * ** * *
M a**
a
, 13 J8*r._ *a m a r i n a t a * 4 a * * * ,
Jaa I H a
m i i : IJ Itim l W
D m taaafanhnn f. a a a i
mtam a * T. M ala I W
m : l i a w 4n> Mra4ttraa**r4ff* X X 3** *
11 M r t T n a a w , l a r t . * n a m i Sf NTaaNMa* I t i
1 i l l * f n u t a l * 4 a V a i l| a a lr*r W . r ii JV
* C arA aia la a 1 , O

I*ru* v lim r u t i pur g li u n ititi nsUfiuai.

1(0

rtoi.tr> inaiente I* tre co n g re g a zio n i ,|j |<urnf*ll. d i t aatel e di


Se anche pieato gran Uomo d im e n o non fu m an dato ad ef>'<'
non i rafTrrld lo z e lo d i r ifo r n ir d e l |ontet-e A neh** nelli:
lei 14H4 11 n un zio p o u titiclo (ir o lu m o I*anlo. a rrivea ro vo
Hi 'H a , -urtava a d a r a iu to n ella rifo rm a d r i co n ven ti Itencdettu
aiente rin w e n d o pi g r a to al papa d i picMt'opcra aiu ta re.
Mi U txtliilia |N>cialmcnte op|a>ncvHai a ll'a ttn a x io n e li <|uete eccelIn Itam liergu il c o n fe rim e n to d c ll'a M ia z ia di M ichclala-rg
n 4<-i rifo rm a ti non a p p a rten en ti a lla n ob ilt d ella F ran eon ia
t*
' o l e w accen dere una gu erra c iv ile . Q u an do ni |M-nai ai vaati
'm eati d e ll'o r d in e Itcn edettin o fa c ilm e n te in ten d e com e
1
'ilt i non |Miteva p erm ettere ch e le nfuggiim r d i m ano |ueta
P . nxa e prrciak ricalcitruMM* a lla rifo rm a dei auoi m onaateri 1
I*
- nti fu MMtenuta da l io I I la rifo r m a d ei con ven ti d ei l re rateimi Iw vareai e d ei D om en ican i del l aeai Itam i 1
NeH 'O rdln * fran ceacan o P i o I I fa v o ri la rego la pi tre tta .
V * 'a Irgli <h a r n a n t i. ai pu ill Un da piando era c a rd in a le aveva
ttot- i rm a del mio a ffetto. S i tro v a n o non ( " he lolle. n elle piali
tli n>n ferm a g li in crem en ti lei lo ro |m w u m . accorda l 'f n d o a r
'vi- raae e cerva d i a iu ta re con numertaii fa v o ri la b iro azione.
S* ln|B rnii v ia g g i n o i il |Nipa p r e fe riv a a llo g g ia r e n elle lo ro
'* *
' H conventi d i T iv o li e d i Ha r u n a I C o n ven tu a li per or* W |m|ui d o v e tte ro a lo g g ia re |er la r (Mario a g li O aaervanti.
**" n e ll Spagna, in Irla n d a e in te rm a n ia l io I I ai ntoatn
* * ! 'leg ll wM-rvanli. I p ia li d a l lo ro ca n to eran o p red ica to ri
*'
-a b ili d e lla m n -ia ta. N e lla m io 1*64 P io I l r a n m a r a l vic a ri!
**11 d eg li U naerran ti fu o ri d 'I t a lia il d ir it t o d i p rocedere da
!' t m

<|uei in e m lir i d e l l 't > r d l n e c h e l e r l a r r o

p r iv lie g h i fn
kw m a .

p o i a b o lit o d a
I. n v

a. 1 H u m

.***, xt. am. xx. se *.


'

t* a

la V e l i

' III. a|. HmU

i. fnmk. O rarti.
m t4

dalla

fe d e ,

p a p i p ia t r r iu r i. ' (iu n r ta
V I. jm

nimtrm u

ma

bene-

* - ib w

IV. tu tt a

/VwnHr. III. M

H I. WT a . * > t * marno I IK o tr latta lai W U M M . C d aartw K t i n .


|, j j , ^
IrU m d I. S S . M a I * i . l a *
^
a ri. I l I I I M r f r i M a i H a ll ani. m ^ r i I " P'rmt a
** n * * * . * a w
MOS I l V l.t Bit .feto hi I m i 44 M t l m r a l
'
la w fla iW a <M h H h q l r l n r i a l a I r n * M ie a r i
*7
* ' M l ' A r r k l i l n 4*1 M l a a r l a l
A M t l l la
f c ! * 1 Il w *
m a r t <M h H i a a U a a i u a UaaUaloi nm m f a *
T| ' * * *
* K a f l r w h a l a l 3*. i t i w c t i i t * < < * tm r k tr*- n~awi iv a . US * r i u M a t u t TT a. me l a , alfe h a i
^ _ ^ * '* - * a a i (' M a a U * n n r < a tu <M H m a iV a > 4 s ra *r la a a le
. u m m i m la i i " * m u r i r i i o I V t a . t v
*/ in r ii aaan a a ll. a n w * H t M i u la r t i t l N
* ~ a i.a . 1 m M l w a a 4ri C M a n * tH u tm t i l r t . X VI.
, , 7 * 11 ** * a a a r aU U M *ali<a M I a l t i * I V I I m a lili <**181
a a n i a f M l a a l l n I b l i n <a ia I. I S T Sm3. I I. S U

IM

IJW* I. I >|4l.4 11 Il 143* lM.

in lr iiu i < rr> g li K w n H l i torn buona a n rh r p e r la t r a r ifo n


I
b im (im lt r a ln r l jrr l'a p p u n to rom lm l teron o con aa r.
la It a lia rt>nlm la gra n ile r u r r n lH a ilei roatn m i, c o n tro i p a n
rb e rnclo U fi ano lu tti t in eoli e ro n tro riunir, an gtiiau ga lei p
|mln 1 K n rM i raa p rin rip a liu e n le rh r tlitilir ti im pilino e attuar*
o a n q u e In It a lia la l> itailm n l'u no lei plii la>nelirt la tita li
|u* I trnipo. ilei pu M tllri ( l it u i ) Il p restito lin e a te raae li p f t
be pitti i n l n g n ai | n r r | rr || bliaigno tl*l m om ento. atHilrab>H a llo afru fta m en to Irg li uaurai. Ilrevanai m u n ir /nrtmit* 1
t/aibiM> W K raarearanl 4pUm a r n a n ta fu non m eno Iw ir !
fra I pagani r
l a m -rirn iliB ilta n ell'a d em p im en to
p n .p rii ilo tr ft , la r t a t a n u r la g io ia nel aaerilieto. il r o ra g g io i
trrp i.lo . li ru l la i|n n iu lavano ih anqne in an ifrata p r a . aot
rra n o pi ia t i la lu ngo tra ip o p m w i g li a lt r i t it i ll i l i e tarer!m o la r i til fc w r v a n ti rra n o p in ti ivunque lai lo ro i r l o i n
a tlb ile |rr la fiale, la Inalata aia. In fro a ftla , n ella lUa-mia. a*
t ld d a la e a r ila V a la erb la . la lu tti I |a>-ai m in a ifia li o g i
lu lalali la lla M rtaalnna. o r i i|aall ai t r a t t a la li a lv a r e o n*>
q a iata re tra tto t r a ilo la fr*U- r r ip ia n a , eon la apatia, qu alora
fiatar a la lo b i a f n
raai la o r a ano a U rruaaletnm e. a I M l r !
e nel reato Iella l'a lr a ila a . a llia ll e a ( 'r e t a ; tla lle iaole li V
norea e ( i t a |a*rtlaao la r>npagnla Irg li ir o p r tto r t |-r la (la te
e le Inule ( aitarle, tiene In a u ra a a o a r e n i* i e ila ri 1 L . ta l
tata arrfclealale tleU A fH r a ai era venut fo rm an d o uno tal*
n a r aaaal m larraM le. A l tem po || |*k I l ai era g iu n ti a tal p '
rb e a lla n a t a i n a i tirila (a ia e a I arto i n v e r t i t i lai roUaioaar
n o eran o pi a ira ri d i fro n te a i p rw b ad rria tia n i li uom ini. T**1
r b r il |a|at ebfca* a a l o a ira re autiaie in to rn o a queato M a lo > a i \ ai riM> ro n tu a M i r r a lei 7 o tto b re 1|G '.' a l vearovo
M atu ro a e irta v la ran a ria U a u m i r . a tlgm a tlu a n tb q a ra lo eta|>
amarre a e iu ftiggeiab Ir pene errleaiaatiebe a q a e l m a lva g i "*
tia a l. ebe 4 a t t t p l a M m i a tra a rin a re in a rb la v it l te n o M n e r tin *
* | m t n k a > i r am ni u n l a t o |p, j a
ta to aa laturwaOiaU 4a* aHb |w m nft Vrf III*. (" * 1 **"
a a a tw 4 K a i n m i M .n a a a : r a . l a i 4
w
a#
* * : t w * a % * - * " ( a . T i u m i a i v i t. a l l : i " *
t. *ar*rar-W t , SS * l i a m i i w% a . 4. I w l i 4i p*4+ la l a t a *+'
I l * V a r t r a a * T u t t l l t . H a l a 4rr f a i a l t a I I I * ' *
W O I W J r ai i
U a n K a l i > p*r4 u n a * ia* r *
arrit I M t a fr a . 4>yH ( n i la / V a. T><la> 1 l a t t a at**
* I W W <a aa - a ( M I la IV racu t<rt fa M n a * * '- ^ '
tra M w a fc 4a W u i n a i M o v a a U a rw le 4a f m i I a . r * *
ll w a a im e

* t a n III. Wm
* Ib o u I K a
<-*

V * a r r f n w a i . arti i i r a a M M o

* a r * * m i i n u m a i H l l i a i t a l m i q n amara aa a iw a '
M U f a * IV la I m a * 4M a ~ * a iw M il aH * i a * r k

lj* tailla <11 r itn lliiliia r.

ntc il papa Kt oc'il p IH ri r a tto li qu ei erK tau i oh** fu.mi nHIa p r ig io n ia IH T u r c h i.1
ni* rin M fa tto m a lle v a d o re |n*r i p o veri a fric a n i -mi I*i I l
>
tre In mia voce u|m>hIoIch in fa v o r e IH giurici oppreaai in
M i r t Miinuianiciilc iigiimta. Krairi al tem p o d el ci ingmaat rii ManIvi. quando i p n *rn t al |uipa m ia riepntaxion e rii giurici |*r
i gravanti ria cui e r a n o o p p ir a d . l io 11 fece u b ilo m aiuinurc
!'
i *itc la rotiti rial velartivo rii tfp o lcto c |ti p u b b lic i un o
V
.livieto rii h a t t e u a r e i giu rici c o n tro la b iro vo lon t prim a
4M
-tri anni n rii o lililig a r li ai la v o ri a e rv ill n*l a ita lo .2 Itrl
r- - ino 'iliin te n to accvro ria pregiu riixi riie" p m ta l io l i li
fc*
Ila c m lc iiM am ai riifTuu d 'in d o vin a r l a v v e n ire riulla po**:
riri pianeti. l Hrinicnti riisprcxxava il |m|a rint**rpr*taxionc
1* i tanto ra ra IH wogni il a lt r e tre g o n e rie .*
>
rt

' I l a p r m lc n t f t r a t t a t o n e fu cnjanrto e o o qu an ta en ergia


**> 11 a b b i lo tta to cn tro i te n ta tiv i lei p a r tito c o n c ilia r e e d e lle
4
naxionali. Klecon* un pu n to pu n to i ric o rre v a |HMO a
fitti p re m ie n ti IH papu. a p eeia lm en te a q u e lli com pilati al tem po
na lim o n i in lta ile a . gli cre*b*tte pportu n o rii la c c a m i
*'
a ana v o lta con nnn lenii* ritra ltn x io n e Ini mni a n tich i erM * r io fe re n ella faiuowu M i a d i r i l r t l l t : t n n r lei "Jt a p rtlc 11^1
* ' la a ll'a n iv em ita rii C o lo n ia .4 In p rin cip b rii *-n l b I I ri ' i * i riiabtghi ria lu i in v ia li una v o lta a lla .b ie t t a u n ivem ita.
prim a li ri reven - g li o n lin i a r r i, in lifeiMi Iella imperiort- (ria m a ta lai H a iln *i o p ra il ||ni- F o ra r alcu n i rii vi. e g li
***. nao t a t i t r a t t i ria eh in errore, tjo a lo r a l>k v o l t ora
'V i e t . qnwto
ria lle noartre m ani, noi non Ire m m o
I t rb e n in fin M iirio il n itro |rcralit. M a non haxla im pb
r* ,v la ab-rir>rriia d iv in a , dob b ia m o in vere a n rh r r e r r a r li r i
p e a r e il (immi falao la noi fa tto. T r a t t i ri .nie l aob in erro re, ml
* tA*aoM letto, r r i t l o e fa t t o m o lte n r "nriannabili, e n ella notgnom nxa abitiam o (e m e g a ita to la C h in ai d i l io e la Ma*dc

angue

ri-

I. t sta Jlrtklfl* * | r r U p a i ( l e i .
H I. 2 Z V 2 Ah> l
I
* IV . I l osa I Stwl* et*
J '* *
4
( ( * V I. It . . M ; V I I . I 4 V I I . V a o M n o I I . US;
'* * * ^
* * O r ra aa I k l m n i s
n I l la t e * * M I * mmuia ' m * .
" . V f M < r K f t M o H l m i t M I m il 4 r *1*41 . i M t o r Ut *
'* -'Arti I I I i n . u o s a
* l a t a n . I t l i w i r . aaa

^ **" * * * a ( In t * t n a m a l
. Ma MmU V. ITS
a 114 . I ; a ra ta , di a lt * * t w w I V
n ** I I . I I . W S.

^
aa H a * O n aari A m a m i " M i l a n a aal m * i d i l l n al im i
*
* '" * * * r t r I n t u i r . IV . a a : V i u n aa V l a t t i u i I I I . X I: M*m3 * ***
a a r I I I . I l a : I m * I. J C 1 . t b a x
* r, a rt
'**

UW* l. cateto * l-W U. IttttMM.


rom ana

I V r r i noi ra a p p lic h ia m o : Miglioro. |r*>nlonri i p r ;


pi
In m n lro |o-rr, bm uri Ir mani Il m ulti e potrebb ero, atmmi>
m m da m align i. rrra rr un granili- m in iali. N o i w n tla m o qain
Il liim > ir im ila n - S a n i'A g o s tin o r <11 r itr a tta r e I n oalri rrro
I V r r in r i rw>rtiamw a ani a n in M a r r alru n a
a qu el |rimi n i
i hr r*ml*ttoiM> la n fir t iiir iU tirila U n ir rom ana o n m tm t>H
ualrbr ru m r k r la t*birm rom ana non accvtta. KarrtMnamU'
r ro n o ig lla tr la t t i a tr n r r a r r r a ugni a ltro q u rlla r a t t n lr a w>
la lr il n ifn o r r ha | l o il i v o ropprvu rn lan tr, * non rro tlia tr ri
la d ir ln a p r o t * hlrnaa. rh r t a l l o g o tr r n a non tram un atra
d r llr tir r r m lttr r , al>t>io taariato o lii la l'h im a m ilita n tr nra<
nn o rd ia a m rn tu O ra, l'o n tin a m m to rh r I lo ha la to a lla
l'h k a a in o lr , rh r l'in lrr io n ma gu vrrn ato dal n|w*riarr r rh r t a l'
Analm ente la p o rta lo tananai a<l nn prin cip e r re tto re apro ta b ilit o al d i nf>ra d i noi II K a lta lo r o ha c o n fe r ito il apro;
p o lrr o al o h i l'te tr o : qu esti r I u oi le g ittim i lirrro a o H uno t
a n tri in r a i ria in la il p rim a to He u ri d ia lo gh i, n r llr Ir t t r r r t
a ltro tttMrtro o|>ere
|drbr m o llo abbiam o r r it t u in g to r c a l .
Ir o r r r r t r t|aahrhr n a co n tra ria a <|Milita d o ttrin a , roopinget.
lU p reo a a trla H re a itr q a r llo r h r o ra r i d ir ia m o ; r r o d r tr al rrrrfc
p io rh r a l g h a a n r ; non b a ia ta le i la tri pifc tiri papa ; rig e tta te I l a
a llm r in l a
l*rr m a ia la r e coloro, r h r Irr ita n o il un ra m b ia m m lo <b
fa tto d i a e r r n n w t n iio la d ig n it papale. l 'i o I I g r t ta an o *a a al ano p rriw ln law dlrrw r q a lm li m oatra. m m r ( im m - g ia n lo al
r M w n M d e lla i r r i u m a lto prim a d ' i w
fa tto |>apa. I M V
p ro ra la M i r r a dt r itr a i ta o o r. rh r ueUagtmto 1147 K m a Kit
a ro ra in d ir ir ta lo al rv tlo ro d r ir a n it m d t A dt to lo n ia .*
ttnr t M la bolla II papa tnM*4 r au rora una t o lt a a lla
I ttik m r m onarchica tri la l l i n a (Juam lo Han IU>r n ardo a r e t a l *
g n a l o d i K a g r a to I I I . il n m lra im 4 Ir te a m m rllrr o d i K o gvn m t '
r d i t a t t i t w c r w u r i d i l 'M r o S olo al pa|>a p r lt a il d ir it t o J
(iw iu r a r r r aiapM drro i c o a rtili g r n r ra li tirila t'h im a : ila In i re m
rapo, H # l r ugni p o trta a ri m em bri
u rila rioadnlceca. r h r addlam atro con tro II p a rtito concilia-'
I t o 11 la m an ica n e dt fr o n tr a irtn tra aon r d r lla |*teata la ica n**1*
lib erta d rlla *h ira II p on lrA ce rb be a a a t r n r r r lo tte dt qac****
g ru m e in It a lia p rc ia lm ra lc c o Siena. Y e n e tla e con I l o *
tlo lr 1 N rU 'a n n o I 4 l al to r r it r a u n d a rv n n'am m ontxionr m tn*r

Irli

aimI ra g in tr n ta ! In ta n to | *ro i mmtri M rritti non m w

IV

In

Ini

AUlvti

<11 l*to II.

UT

*rp - -I t<> anche al re d i P o r t o g a llo A l io uno V .1 P io I I fu im plirato


o<U col ig n o r i d i P o lo n i e d i C a a tiglia -L eo n pel c o n fe
ritore del r r n w a t i d i C r a c o v ia e d i Leon.* Mentre qu i il papa
**
venire n ra p o d i n ulla, o tten n e in vece in A ra g o n a la
ppr<rione di nna p ra m m a tica p ericoloaa per la lib e rt d ella
PVtm l u S tefa n o N a n iin i ch e ronduaae u>l una oddiafacenU * no
taiiin queat'affare.*
I. v e r P io 11 in flitte num e r o d e celim i r e deveai a ttr ib u ire a lle
ftr* ta n i* del te m p o ; jier e g li era cau to n ell'im o d i q u o t e
pMM- la m i r m a-en te Inefticucia uno lei Regni pi i g n o r a t i v i
4r
mante a u to rit d e lla C h ic * .*
In lif.ua d ella puntuta d e lla fe d e P io l i v Ideai e<wrt re tto nelr u n * !|.*,? a p n i m l f i v c o n tro ftli c r it t i ( d e f i t t i c i d i K eg in a ld o
IV o . k. rlw era a la to iq io g lia to iella 11 d ig n it d i veacovo d i Chi
fW * . r nell'anno 1457.* O lt r e a qu coto il [ui|>a v o lle foaaenu nevef*s
puniti d e g li etenMloMfi. che a p p a rv e ro n ella Hn*tagua e
ML> Pierardia. N el p ro p rio S ta to il papa v id e rin n ovarai II mo
**'
lei fr a tic e lli p er o|iera d i una netta che preten d eva la
pm*tta aaaolnta da chi on*u|iaaNe la su prem a ca tted ra d e lla cri * ' 'U In Itergam o un ca n on ico in n eg n a va : 'r ia lo non ha o ffe rto
^ *itun- d e iru m a n it . ma a o tto Pln l1u o d e lle tir ile : C ria to neli * t u 1 a era ta non calate secondo la u u m anit, ma aoltan to
I* u d iv in it ; il fu rto e la rapin a non o n o peccati m or
t4- il dom enicano <i la m in o da Itn-acia e r o d it o r e p o n tific io B er
>w" da Itoarn In riu iw ro l'in fe lic e a ll'a b in ra d ei u o i e m i r i che
P * ordine ilei papa c e li pi m ed ia n te ca rcera zion e clautral<H la tta la vita.
m e d i liia c o m o da B rra ria al ric o lle g a una qu estion e riog

***"*. che gi antlo C lem en te V I a veva aem in a lo la d ia ro rd ia Ira


J^,4 w * * m I e 1 Domenicani. lai qu ea llon e era qu-la : a> Il aangue
"n u o re, veraato n ella laiaakine e rip reso a lla m o irreE lo n e, nei
fw r n i della i**poltura aia riru a lo ip n sia tira m cn le u n ito a lla
,r!** e perci ae aia da adorare. N e g o la m a la m p o d e lla

X. T*
Il

*m

i l

IKV tm m SUL. o a r

*s** v ili, im i ma o n i i > h


> 1 . - --------a
*

< u nmtlilBlimmmm

tm

kua>

I I. 3 ** e l a lt

i* * * t a . ***** n
tnm lr* I *

tm

a i a a a. a

k u * i

v m

u t.

. -.

*-*

Va*T

< * *

w ' * t a i a n <viu nifriiiea r i i


' **

<

*-

IJkr I. I.|4I<4 A 1*1 11. 143* MAI.


M urra M in o rila m lto rrlrb n * e o a * p n i l i r u l n r r 1 lai pu lpito
It n - w li nel ciortwt ili l'aa|ua ib-H'auim 1 1 - | h t t tlirtro i
(M llilH ' llrl Il >11irli ira Ito llln ilH im ila lln-ariu i-gll fll |HlMillran
<rUautn ili c m t r r r ili t rm in |>m riti lumini- u b ilo una lo lla
I m i Ira K r a n rw a n i r Ifcanm lrani. Im la rtio II v r a r o r o li llr*- *
r r r m (li ris ta b ilire la | r e P i o I I p ro ib lim a m i t o l t o o t t o p *
li m >ni ititi li-a. ili |tarlar- piti olir* Mia in p u b b lico r h r in p rv a
Intiarn a t a lr i| n m iu n r * Ma r io mm tartan! |ertluranl I *
liiiiiu ir II |w | nnlliMt | r 11 Natali- tiri I llJ m ia g r a w lr li
a lla |ualr lit lm p t in r r g li im a i ('in * tira tori ai llatinarr I *
Miro tir' iN H u rnkki, N i n n i l i Ib ttrrv lln il fn m r to r a o o Kran<>
IHla Ibitrtr. T r r g io rn i tla ra m n o Ir Him utanmi. j ii la n a fa -**
m inata in * ir * r ai ra r tlin a ii: la m a g gio r | r t r ni iU rblar?
fa i*t-Il air>pln ion r tiri Ik tm m lra n l, r| u nrhr l io I I . 1 ! I'

i l M e n a . M I la MMIa m tt |* i m i u t a t l l l l l t t
M nii t t i l . Mhwial | w ar | * iM k ad M i* n w a n i. t a f* Il Ilani mi <4 *
N a n a 4 n w t M la U .. a t |r * D o t r iP ta t. .11 A m l l IV rtM
n
|j w > i l 1*1*11 d a r w n n w H l IM I t n h y n if 44 H. flttrm am I r l i * * H l V '
*41 r*r 1 >>< I mm-nm M
I
l .lit i. H lp e lr a a e * r l M X
la Miarri! N a n o . I. I X r< M a i I t i * ( M i m m i , / W in * t f * '
" t W I a a * a I M t n w daMa Marra r i nm rrm lm 41 0. Maria M b
f ' **
M a>ti aili. . IJ t M W l*aa | w a im M ll di J* tila n a a d r a H a t"'
n a a aadla t l I M I a l e e a t i r i r m t f i n a i >11 g a t r a r r b l
*
waaaal a a >*a R R u m n i 1 ra auHilaa.. *
Il
M f t a - !
a !' A l m a M I t a n a * > la a r i* n a t i dal a l a altra Ma * <
d a i - rN t |H *| l a t r m i . *a a r l i a d i i m i tu * ! .M I* a * *
a * > A d a I d a ll n m a l i l l dada daa-
t r t tl v a d a aa o a a . a n i #>. h n l u g a i a U
daa MMMII d i a M a riaamia. * la kraal lw * k
>> t l ' al M n d x a d daa U d i i <4 a a > i mitati 41
t d la di aanta . M
di l t * i
a .O r O r ad
arii |
a taalll l.'aahda rfla aad* <e-aa la K am i Horttlara t a l l padri * " *
* U d r t H * ( M I it t w t fc f a ld a % a m
l a t t e i a la ia .lt> a > ddM
a |*H a a i m d ri a X I I I a X I V la i r t a . ! * - a l M a d ia iraaaal a

tt .a a *

a I . t * - a * * la t t e a a f d a a r i t a *
al ta a O n . ftr 4+milml r * - *
l a t t i l i d i Im u u m r M w H k M I la < a U a ' - 1-*

***-* i l a . * . . . i l . *. fXMn .laal a

a tita n i 30 t Ita
M. tot M a d d a m o l l a i a r a K l a n a l a d i f t r l i l

h i I I r a a * * t J a I f d H K
4 d a : a l l a W rara a a a la - ***
a * * * * M **a > M . fa a rt raa Ml a a l l a i a w . I l a d a d a * a*-*" rie M : ad a a d tana a M iM a W M u ttrri d >*ftaat** a

IVMr rcrlrHUMMir,
li un lecn-to b-tiu itivo parve a llo r a iuop|ortuna, giaci poteva fan* a m ono l*i fr a t i m in o ri |n*r la pn*li*azinne
ilriU lata e l io I I non vo le v a |M*rci> o ffen d erli, l'h e la
ione
i f j - ancora ni Icdui'e d a l fa llo , ehe anche neH'agowto lei 1 l i l
li ( fu olibliiralo a p r o ib ir e che ni preriicaKne e riinputanm- nu
**! canto.1
I t<> I l non ha com e i mioi preb<eewiori is titu ito alcuna nuova
AMU i j . Ila Chiesa, pur* gli cele b ra v a le gii m in ien ti con parti^
ile n ilo r e ; ri' v a le n p T a lm en le p e r la f-*ta lei ( V / i m
fku
s v i l ( ;| g l i la cele b r in M oina: d u ra n te la gra n le pron .
-eli nte*Mi |Hirt' il Santinnimo. p e r moni ra re la p rop ria
trir erm i il nantinaiiuo nacram ento d e l l 'a l t a r e 1 P r e p a ra tiv i
r ii igsiori ni p e n e r o u ell'a u n o segu en te a llo rch il |Mtpu a v a
' fi hwe fe r r a v a un s o llie v o ai uni g r a v i 'ciacch i d i gotta.
* U la magnitb'ensa e la pom|ta d e lle fante Iella rlnnnrenzn fu
** *a clreoMlansa npiegata a servizi Iella n d iglo o e . In tu tto
1
|emnm Iella preteennione la H. F r a n *** al duom o
riaxmne tu lle |uelle p a r li n|Mrgenti lenii ed ifici che |ot*
r*re ta colo. e l*adlolam ento Ielle cane fu ri|artito tra
'f i li prm en ti. i p re la ti e i c u ria li, amnuinemlone una parte
*rtf i|
T u l l i fu ro n o m irpn n i d a i m a gn ifici a ra zzi lei ca r
franerei e lei c a n tin a l Itorja . A l t r i m em bri lei sacro C o lle g io
(m o t o lei inoriti v iv e n t i: Il Tn|Uemalo per m Piatiile ir K iira rim ia dve ni vedeva una ntalua li K T o n in u n
'
,,*M II l'a r v a ja l a veva rapp n -sen tato la <*aduta le g li a n geli
' I I ! . Il llo r ja una fo n ta n a d i v in o e lue a n g e li che a d ora va n o
111
1 'imo. il lleaaarione un gran co n d i angeli. A c ra n to a |U-ste
** r* a n o a ltr e ra p p n -w n la z io n i o g g i d iffic ilm e n te in le llig ib ili.
^
^ b ilie II u om ini s e lv a g g i con leon i w l orai S u lla p ia zza lei
*^ < t r| era r a p p n w n t a lo il nanto aepolcn*. dal filale a lP a vvi*
>W pa|>a venne fu o ri il S a lv a to re a n n u n ria n te al |npob in
* italian i la reden zion e d el mondo. In nimll m odo ni v a le v a |mi
ha d e ll lleatiaajm a V e r g in e : d o p o la M n o a p o n tific a le e la
*~'iuinm r fa q u lr i p a rim en ti ra p p n -w n ta ta r a * in z b n e d i M aria
A* * n d r m l i . In o ltr e l o l l e le strade, per le q u a li paonava la
p iw o n io a ', era n o a d o rn e d i festo n i. d i Ilari o lezza n ti, li
a w a r r i tem p esta ti d i s te lle d 'o ro , d i solen ni a rch i d i trio n fo
* b a r i: avan|ae rbam ava una manica re lig io s a A m ig lia ia con
W. >

T L 1* **'* *
7 m M k is a . A r c h i v i * C a t t a t i i * M a
* ***
* 4 *tt I U a II. ITS i * | M la m i v O 'm * l n

v. U S I Urna m r t / V ,! III. 0 4
* ' * * ! * T H U H I 4 * fa M i fa n

** IH

<fataea

Rmm 4

llM H IIo a lfa t u r

14*1. A r e h l r i *

0 *z *a

Is

MM I rat!.* rio II (SM.IKU

IH

ten n ero dai d in torn i per t edere la proceaaione n ella qu ale P i 11


in |>mpa m agna
il Kantiaaim o K m n tlo i cro n isti d i V ilr -
n la l r o r ilU , n t o lt a l It a lia a veva m ai v is to un ira ta rrligt<4
ta n to anlrnne.1
Le ca n o n iia a tio n i del santi fn ro n M-mpre celeb ra te d a l papa
ron granale splendore. A P io 11 non fn d a to rh r cele b ra r i m
m ia M a di qneato genere.* e fn la r u n n illa z io n e d i unta l at^r a
d a Mima. M o rta a 33 anni, q ora ta ve rg in e d el K ign ore era <1. *
nata subito n m e Krnmrcaco d* A a risi una san ta p o p o la re:
lette eran o specialm ente le ra r lH te re . chi- peraino uno arritt-
raatonaIlota rk ia m a : a an sublim e lib ro d i ealitiraxione. nel q i *
I r it r o t a m o lto p ia lo s tile d i un apoatolo rh e q u e llo d'u n a le >
ran te (Im a p r it n >. I l * > ritra tto , .rip ro d o tto piti v o lte in Vrt a
un dal p rin elp lo del arroto X V , era n elle m ani d i m ig lia la di i * t
Mine.: I V > l e , rfcr d lp ln w pi t o lt e cuitu l a terin a |nnev ia
evita re n elle sne im m agin i l au reola d i u n t a , |miche n r ta l m
riten u ta dal l> a w n lm n l rifo rm a ti . ' N e i lo ro iu n te n tl o g n i an:
g io rn o d elia m rle d i a n ta 'a te rin a era una f r t a ; ai p re d ic a ta * U
ne virt e le g io v a n rtte recavano maxai di fio ri e coron e dataalla a im m agine. l a malia aera nel c o rtile t e r n o del contr- :*
ven iva n o rapp resen tate dram m aticam en te le axion i p r in c ip a li * *
ua v it a ; l c o ri ca n ta ti la qoe*4a r i m a t a n u ai c o n a rrta n o anci- a
a 0 c itt d e lla V ergin e, q a l ai dice, o Pien a dolce p a tria , la gto***
d i q arata p o teva te rg in e aupera tu tti i tu oi sp len d o ri a *

tntf* atta A f a

- a * a a S i *
M e * K im w a w

Ma il

ir.

anasti

r i*

a*"1
<

TtnU H
V e u d Caavaara a a la <*
an vi l i, n a n a a M ta 4>rt> n s * '

e kit la t e a I l a 41 r i u r k te aa M m tlK > M TA r e f c l * * r * *


t * a r r l la M t t a l a a m ( \ n
I I ; t d a IK -artM . a **
13 Hcatau W
a a taa**** n /i*ia> parta l<N. a-a B * * t * f '
' a a t t a t i a a ^
*

a ' a i

a*. SUI >

laaaM
M

tantti

<a

la iiw a a

a *

la n a iM a *Oa j e * *

h im ii

a*na

at

an a li a ia M t

i M m l * i ** aU tal

un

Mim

a *~+r*r

Mat'44r* *

a 25 *

4a l'aitai II I a 9 ( M * >

tanti alee
Hinw >< i * Caia*- I "
m M i K h m w i. t v II <a p rb a I I* ***

v. a M ar *** at I. au m

M w x atnx r M a
I * aaaa Ma aMa M a

l & l

K *

_ * / a a
nat-aoa l i

ta a a

M M ia n

** (aHamai ama la ala n M M t

il >

ai sa.

r * r * a * ra aa. tal

* * *

(aa, f

VTT au la a M i m **

ra n u m

(M

n a rf

*****

aM W M iM * * W
B.
I T |T* : m ft* 1 ^
m a 4* aa area . seaJ9 & laM a> an -m *****9'"

<** la faaa**

iU a la *a*w

n w r. sa. a

ai r a r i
aitorii

tr o .

tana, i t i s e

/ ' 'i ja aa n ^ .r i w a

<M n m n a 41 U * * *

Ctr

lu t-w * * - * *

su. s a

i m n II, a l a a a a aa a M a arata naia U n a ia "a*aa* "


aaw. n ad. f M n w a a ^ i M a taaa * t

t'auotiluazlom- <M Stinta Caterina <ia Siena

ltt

l^n trito foaae tenuta lu S an ta S iile a qu in ta netti pi ice donna


.tir, non rim a ** o b lia to a lla l o rte |iontiHria. P i t w h i papi.
m ie lr e g o r io X I I , ai occu p a ron o con o g n i prem u ra d e lla
'.azione d e lla p r o fe tic a Beitene ; ina la m ia rria dei tem p i, poi
la geloNia d ei H ranceaeani, iin p ed iron o d i con d u rre la causa
n porto. S o tto C a lis to I I I la causa era stata prom ossa d i bel
lai leg a ti senesi.1 l io l i la inni* inibito en ergica m en te a

a lu i, il pi g ra n d e uom o che S ien a abbia gen era to ,2


n aorte d i d ec reta re g li o n o ri d e g li a lt a r i a lla donn a pi
. r pi n obile d i qu eliti citt. S u b ito dop o la sua elezioni* il
ii.caric alcu n i c n n lin a li | t le neceaanrie ricerch e.5 N e l
di Muntovu Me ne tr a t t a lu n go.4 ma siccom e la Santa
-< prH ile tte con la contraria circoa p ezion e e d ilig en za , la coaa
I |>ot con clu d ere p rim a d el'a n n o 1461. L*8 e II 15 giu g n o
lungo dei con ciatori, n e ll'u ltim o dei q u a li fu d efin itiva m en te
la can on izzazione.* S i fec ero g ra n d i p r e p a ra tiv i : un in via to
4
!* apeae a WMMt du cu ti.* N e l g io rn o d e lla festa d i aan P ie tr o
v
Paolo il pi Illu s tre tig lio d i S ien a ann u n ci ch e la Chiesa
M u t a v a g li o n o ri d e g li a lta r i a lla pi gra n d e fig lia d i q u e lla citt.
M 4 n a o a veva com poato la b o lla d i ca n on izza zio n e p er la u
*<b& (m triolta e c o n c itta d in a . a U n oeneot d a lla ca tted ra d i H. Pie***. It1 ai legge, d o veva p ro cla m a re la sa n tit d i una aeneae. e
" farciam o con una g io ia aanta n.T P io I I com poae in o ltre in

ria-

H * * i la |nr>

Har

lei. r r t r 4. V. 442

II. 1; I. P. U l.
*** * n w i | qtMMn lo aw da i n o
tarditi, drt rardtaalt He
* * * ' 4aaaa. m a | <|aalt aaa4 rO ln a iaaa I l a ! n a t u l m 4H |w b
di ra
' fc datali da f e r r a r 19 aazsfc> 119. ri I m i t o arila II I M l u i e r a
1* 1 a a AHI d rl |W
.
am aad i|unlt> a M ira r* U m u l a >
W a l IM la a d M I <d t t v m a api Cmwt A . K I X X arila II t b 11 t r r a
* o i a a M i l a n o
IV* M i n ,
|| o , H i u t o n u U M T * M n u k 4M 14 arttraalwr
J1* W I >an| k f i t t . U d da I Varani M t m l i Itm f t a o aaaa4ali dalla r t lll
* a M a a to o . a * < r a r di M a t a n U M fh a it di fa r a lW I t a i la
'* * ' l i nai
im rtr r t n . A r c h i v i a 41 ( t a t a l a X U a a
* 4 a a > a di B. I t a i t da R c a a 15 (ta c a o 1401 <""fr la l a i
* * 4 ^ Itra m a d drt I * f l a o r 141 u r c l t l t l a Q > a a i ( a l a N a a
m a i dH d r V o u
d rll
D a n a 1401 A r c h i v i a d i
* * la c a a .

rhr

*' a

mam

* * I 41 n

lU a a lt U . aaarrhxNa f la r t a r a 4M 9

z M a a 1401 A r

' * O a a a a a a la M a a t a v a

I l Cieaeeana# I t r t m t t a I I * < id IV o M t a l l i a&l | j t m 41 B


, * ' v
t u r b a i da I b a a 3 t l a o t a l i A r c h i v i a O c a
a tmUm di . a a . a l n a r l. a i a t a r a l a a frfca dhla la a l l V. tm
* ***a 4ata |>m k t u v s a a 14*1. a t i i . la ta a isaa^a a t a r i t

^
..

t a_

ava.

ww, 9vwa

ai

****- #c* 41 M a M C a n n a 47 : <r*l*1 a (a c 473


472
' h o 41 I V

l i . c r r a4a C t r M m 300. T u * n i

twi. sa tur T
V
n
m
rt V
|
|
. Ulti a*

t b a u a

U h .. I

iHuirr J rlla

a w i

< ,4 1 .* .

a n i

1 1 II.

nn rpltuftlo,

l'u ftlrio

i* |mrft-hl

li

Ialini.
tir a n d r fu 1 g io ia d a g li Ita lia n i. nrl cui rim n* r r a w tn p r r vi
la nirtnttria d i r a t r r in a . r *i Im - a gara w l m a n ifra ta rta -oa
irn n l |>r > 1) 1 1 ) 1 1 l a r iit a d i Hii-na r l w la nnuva a n ta prr
-onda patrona r ilin lr in ra rro a Mano ili l M r o d i d ip in grrv
u im m a gin r prr il p a la ia pu bbllro.3 O li a b ita n ti d r l q a a rti
h in iph raiw la. Im r la a n ta rra nata, co v ir t ir o n o la d i M r a
ta on o r a to r io i p ir a t i a r tig li hanno a llig n ilo
a n tu a r i
a n rh r n n l ra r r k tw lr l'an gu aia r a m r r r lta r a lru n r r r liq a ir drIn d irn e*!Ira b 4 Ir M i n i a
A n r h r a ltrin iriiti H ln w f r ir r a d i rktirila m a g r a w lr U sila W l l a m ia d r g li a n tifo n a r i! d r l la r a lt r d i
Il P in la r ir r lilo ha d ip in to la u a ra n o n iu a x lo tir : itrlla o a p p rll
K lim n rflln t, i k n f i r o n w r v a la n a tm ta, t lio v a n n i d i Mlrfa
r
raiKnuro d 'A n lo n to c a re g g ia ro n o nrl g lo rific a rla . t ju iv l an
Mtatoma ha d ip in ta l'r t a i d r lla an ta . c h r fona* il n o qaa
p i badia r m n a t in m li* .* A n rh r Itom a rooarn ra a ir o n i *>'
co rd i ; in a n i aia ] ! Iv a la aoa m e m o r i a 1 vidi* n r H ' a n o o 1
a llm r h r P io l \ awwtftW* a llr o r naa* nna nuova I r o t t o l'alt
m a n ln n - Ir Ila rk lraa d i H M aria o p ra M ta rm a r n rl
qua
li m<-<Iraimo p on trn rr a g g io n a r una nuova ifi-mma a lla *ua r o r
dich ia ra n d ola |<fntrtlr<fi* d r llY t r r n a rltt .

|H.|. l'r le tto r e d i l*W I l II waro C o l l i r i o era r t im p * *


ito-m bri. * M q o a li prWV IT id la n to rra n o presen ti o r ila
d r l governo M ia l i n a Juando pot aolla lin r d r llV a ta tr d r l l i *
fu ro n o r a p ili d a lla a w r tr G iacom o d i P o r to g a llo r A n to n io dr

1 4aat ftmr*l w t
*M I X

ImmM H-m~ l

( iu m m ii (r

h I l **>* I* |M*a Mia t w a

al t*a* a* W . t i l fc l i M t a a W w
M a <*> I* m I " * ! a h i m n a M m *

mi* K*.t Il

ai

r w la o r 4 i

3 : t IS
|
V p
arta a
w
rfa
r

" * ' Ihaam


*** I-

Ir

ad *

r*a aer i la M m i i M a n n j (a ll* arila K i t i m


Hala la r<a a * a * a * 4 M a x m| ^
aa n a a mi a i a a
la A a i M . < ramala H a < o i arr la aitala :
a

* m a

aua

* llr
N M M a IL r m a Mia
X X V II * * . * A Ih -a a . l a ra a t. ( ' ( m a i _______
U t A w a i w * m a n o p u i M a n a a r a u itn i
.
< *-
< " * *a*a * * l a * na u h m m i aa a

Vimine <11 c-artllnall.

HA

tv - ' il papa rim aae con a tto rn o a aoli 1"* c a rd in a li.1 (fu ca to
( d i I n r h r Poppoa*k>ne del p a rtito fn u iw n e che ai m an ifeat
n b ii. <kpo il r o n d a r e ,* inriuitarro l io I I a e n tra re tiw to nella
della nom ina d i nuovi c a rd in a li. A lc u n i v i ni op|ioacro
a tutta la en ergia , lo B can ttnpo ap erialm en te.4 ma il papa MettaUtigli con tava nel m e ro C o lle g io lei nem ici pericolon i e dal
I* |>arti pochi a m ici d i cu i ai potcaae fidare In ta li rir ro a ta n ie
11 II doveva |M-naare a cn*arai un p a rtito nel aarro C o lle g io me
4uat<- una nuova nom ina d i c a rd in a li, anche d i a nom ina d i ne
poi qaalora non ai poteawe a ltr im e n ti.4
Solo nel m arao d el 14<*0 fu v in ta o gn i o p p o a irio n e: il fi del
irti.. iJi.nr etdie lu ogo in S ien a la p rim a nom ina d i ca rd in a li di
V II
O li e le tti eran o perwone ile i tu tto eg reg ie. I l vea rovo di
K
Vx .r u > C a t u m c i , un fr a t e llo dcH in d in ien tica b ile ca rd in a le
Ut
co, diatingu evaai com e i|ueato |ier rig iric e la rii coatum i.
e rettitu din e, e (tawiava in o ltre |>er un m ira co lo d i ge n io am m i
' livo.* U gu ali d o ti ni celeb ra n o in Hk*\\bik> Kkoi.i Sebbene
la N ic c o l V veacovp rii S p o le to e g li foaaero afflala!! anche
lt>i afliei, pure lineato in aign e a a rerd ote era ri manto povero, l io 11
rv' - (in fid o |M>rwtnaggio eaim io |x*r purtnua d i n a t u m i e pe
^ * * f >i>a tra i n o i fa m ilia r i e g li profewa una fiducia atra ord i
r u * A lcu n i ca n tin a ti v o lle r o opporai a lleleaion e d e U 'K ro ll ad
' t.Jo || mia in digen sa. ma il p a p * min ai la a ri tra rr e in errore,
t l i nom in il b ra v o n om o le g a to d i P eru g ia , t^ui P K r o li gi
la la rg a mi m ira la fidu cia in lu i poata d a l ano a tgn o re: a a

an Ir* rwmrtmt <MIA T t. h t 1 * * K r * t a I f I e l t. 3 *


*a a a l imnmm w r t 11 2T p -
t w x a . r

a
I *
* trntUm

USB

fna I# M t w

<M

* M

t* "'

h a i )<OV * U V 4r U I it ili U 12 ctli h "** * *


41 **
" * lT t M m t a l'IU rt 4m M io b I arf
ptrmtt u t . I J * A r c h i I *
r itr a i*
1 *

' **
r<r u <U^*rrk> Aatcm k. Am IK aM a >VI 21 aa
felfcllai. A a a h ro n la a a .

l * > a A
.

1'1 ri ||
M a i <U liw r in
lai ra) wrfc
a U a fmtmtram M a l m l' f t *
* t fia o ia ia i
"**

* "*
u an | j
J a taan in. s o J i a t a a a > * * * * * * lrt: l* p

M a w iai a r R> * l - * * *** r * r ***. ! 1^1

a * * t a t a .:

* 1

III SB. f IM .

'I H M ,

U il **- n **r **

i rrm- caaa u m

n Cumm n. khS:

* ,*

arte M
A r c h i v i * a t a i a

>

naiiawr 4 i W

* f

a ~ --

*?* *

'^ * * * *

UM I

a | * lt A

l*fc> I l

IM *-IM

m o lti veram ente em b ra va r v r r o , an zi Itir ruatlco, ma ogti i


do veva con fra n a re , eh <|urwto uomo non nolo conoaceva II linst
ma anche la p~a(ira Iella r m r t iiia .' A N a rn i u p a tria l 'i.
f r r fabbricare un convento, una rap|x-lla e un oa|M*lale. A l e
fra m m en ti lei u o m agnifico aarcofago, caeguito la G io va n n i I*
m ata, ri tr*gow> giri n elle (1 ro tte vaticane.1
Il
tenui itegli e l e t t i univa a ttitu d in e d ip lo m a tic a a un ra ro u
len to m ilita re ; q u m tl r m il v ir ile X t o c o t A F r r ; r a t i , un lonta
p a ren te del papa. I l le tto re ricorder ancora <|iiaU r r v lg i a<
re o euatul a P io I I n elle lo tte c o n g li A n g io in i e I M a la t e ! <>
t i t m I j u n ceM >nti In laj>Hr d a U 'Ia rrixlon e IH ami aar
fa g o In M f e c i Ila. preaioa> la vo ro Il M in o la Fit*>lc. l ' a alt *
op era Iella |>rlma rinaarrnsa non meno bella il m onum ento A
ra rtlin a le in P ia tola , d i cui la ta tu a Il m arm o d el V erroceh .
tonando un recente a rritto re petim che II c a ra tte re re d en ta '
fo * r attaccato 1 F o r te g o e r r i aolo com e <|nalrhe coaa d i acri-i
tale, e g li r i m eite la ra a tra d lrio n e col giu d ix io d i c o n t e m p o
bene In form ati.*
ontrw F u v t t m tc' T i m w i i i m P u t t it iiM lM , tig lio d i L a
m ia aorella d i P io I I , non ri poteva o p p o rre che la aua g io v i ie<ael n u lo e g li r i diatingu eva |*er a ria p e tta b lle cu ltu ra , p e r ger
v e n u tile e con d otta m orata a.* F in d a ll'a n n o I4 *0 Q lM M B a
V o lte rra g li p r o fe t in o la tiara, che l'Inaign e p rin cip e d e lla Ch**-*

to*K itc r Mu 1* *
'*** I. KM m k m .

i. a 9 > H u r v a n v u w #
se. C X V. va. lla u .

i- 3>i
V

J l*

IV . t a l V . * t

a i M i M H w n i 8 K i a i tm A f<* 4H T A r* * til, 3
atA k x i tt. 3 t. e s*> * n t o a o v a
n a * a Vaat* I I I

sai <0

la O i mcnH a >V< h u n .

W 9*

n ert e l w

!' IW IW ' a f H 4 a a II rehnt1 a te i w i * * I V II


a -, * t l n H a r t i i H t w > u * iv * a > ; tn ii iH in t i r m m
te
Nal >naaw0 teaf ia lt *> t . r a n i a r tta u I M II w
e
w *i <M l tw n a u n a X m T v * t i a r laa am e **n tWav B * ' *"
a R i t a A k n *tr a iw w a a i iH ta a il de
a
tettfe* ft < t m > . I k r n m M M . f v v t t o la H H W tn Mwlata M
-aa* la tvn a a>l I I M . aa n a t ( I r * < r w u a r A f c * *
* < V T a r * I J e \ ia > M i( a . f au>lim a r m e * - w m j
i . r t t SMt t . n e - *
n " < a a l > ValW a u M
l'- e * e * - T t
<a a * a 4 H I
vlata a w m a l h
Ir * *> i M i n a n n a i a o a b a H l

wb *am i. *

Ir x n n t t , ta s a t*a a
a a a | *a a M t a a a * * '** *
m m
la UH 4r Km*m 911
*"**'
i l l | a 41 a l a l a M * * * *

*- til : if> aw ii i ianw*4.> M " '

l> a it III. aai a u * M i a a Im n II 9 1 u v i l I t a m o * ^


i ' V v M t . . II t a a a (SmmtkA %c la to a w . a4 aaat o n * m < M * ***
a ll

a u a

<M

m i.

a w 4 1 l * a l l< Mna>r
**ea> 4 M a l > #in a. te n a l l

ia ia a la k

a rb n t

le-

T * r t k l a IV***-"

. M r

<!alrlM

No mira- iti cantinati

4 *ata ottenere a l i|tiuntlo le *ue forno orano eatom intc.1 Fratirr*n t- ,-oloniini dove naere m-gnulutn conio uno d ei p rin c ip i d ella
* V -d * di quel tem p o pi in n a m o ra ti d e l P a r t e ; i m a gn ifici affn*
W, f>i qu ali p er h u o in c a ric o il P in tn r ir r h io eterni in Hiena lo
r ^ a i l i P o I I . a p p a rten go n o 11 u n Y p oca pi tarila. IM irante il p o li
t z a lo di mio xio il c a rd in a le ri voi w le mie cu re p a rtic o la ri a lla
riw a * di 8 S alta : p ittu re, ia rrizio n i e a rm i m o lto ro v in a te danno
R i pure n otizia d i ci.*
I
n uomo v era m en te m g lie dotto o g n i rig u a rd o era il <onoralo
re i A gostin ian i A l w u u d k o O ijv a . P io I I lo p m e M a i c a rd in a li
f'** |uru. p a ro le : p e r fe t t o dotto o g n i rig u a rd o e ch iam ato da
Dfc>
A ro n n e . F in d a l q u in to an n o connacrato al S ign o re
* >4 ua Madn* da un v o to d ei g e n ito ri, giii da 42 anni e g li vi, r 1 i**lla eon grogaxlon o d o g li K rem lti-A g o n tin ia n i. la q u a le era*l
H * f t a d i fa r r ifio r ir e m ed ia n te una tr o t t a otwervanxa del Pan
t h rrgola la fam a im p a llid ita d e ll'O rd ln e ag<xrtiniano. P e r meriti
avena culi iiimguato filoootia in P eru g ia . |Mad-ia a veva pere
,T" t o quaai tu tta l It a lia com e un p red ica to re ia p ira to da Dio,
* ^ '0
11-V' gen era lo d el mio O rd in e, era con la u a v ita un
! * l a r m p l o a tu tti i auoi mi Imi torni P e r le mie prem u re in
M atl nel rom |m m * le lo tte dei p a r titi n elle d ive ra r c itt Ita lia n o
**t' U
nome d i a n g elo Ie lla pace. f o n g ra n d e mtrr mm> predic
uomo a F iren ze . a V en ezia . a F e rra ra , a M an tova, a D o
y * - S ien a e a N a p o li b
ch ia m a ta a fa r p a rte d e ) 8 en a to
Mia hiraa g li giunw- d el tu tto inattem i e da p r in c ip io fu noce
* ' ' 'U t i l i a iu to con re g a li p er a rre d a re la tu*b b |wr|>ora non
il tenor* d i v ita doni pi ice e r ig id o d i qu eat uom o d i codi
^ n d a piet, che conaacrava dei o re d el g io rn o a lla p regh iera
la aanta M em a fu vla to pi v o lte a rio gliera i in lacrim e,
" t e le u e dcanu* re n d ile P O Iiv a e ra aem pre p ro n to a cor
^
** iu lo qu an do ai tra ttarn e d i a n r r o m r r p o veri, m a li, chb-ae
' ^ i i l l hiwtgnodi e ria m a tic i g re c i rito rn a n ti in grem b o a lla
K ra anche a n o te la n te p ro te tto re d ei d o tti. M ite con g li
,ri ^
eevero v e r a ae r t r a ; dotto la p o rp o ra p o rta va il ci
m an giava r a m e n beveva v in o r non p e r o rd in e d ei me
Non i vcaleva m ai ozi**. non laa ria va m ai la doa a b ita zio n e

t " * trr a m i a vidi ta re il papo. I c a rd in a li e le c b ir , special ** M aria M a g g io re e S M a ria d el P o p o lo F u un g r a v e co lp o


1 **
quandi ana feb b re lo ra p i a lla v ita nel 1 4 ! appena
t'pMfttarinqoenne. I l pa|ta ne cele b r p erm n a lm en te le narquic
la p p o ltu ra lei defu n to, a l q a a le nei doni <Vmi m enta rii de
m aiovenliaain io e lo g io : a K g li e ra un n ob ile orn am en to
.

J * * ' u n a
* ******

XI I .

ua
m

tn i> * o

l . 'i n u

rm n U * tr t

' V

p o r

IM

Uh* I <a|4u4o a l>w> II. IU1M

Irl w r C o lle g io U p u re u a riella un v ita gan >ggiava roti U


luce i U-Un u M trln a . M o lli uom ini potavan o m o rire a rn ia a r r
-are M ri mento, in queata m rtr in v r r r la C h in m ric e v e tte m
gra v e ir r ita l* l'n a t<raiiuiinlania m a g n ili' 'he le|ione a favore
Irl papa r tiri n o i m n lin a li J. rh r a lla m o rte d i O liv a ai penaa
g r n e ra lm m tr . eh*. ron una vita pi lunga e g li a rrb lie ta t o il w>
t r u w r r d i l*W II.*
Il
arato n m lta a lr . rb 'era Ut ut* o r W K IS W B U U I I , a r t i ,
aravo d i Hallabargn, il papa lo rlaerb in p r lt o |irr non ofTml-rr
a lt r i p rin cip i o ltr a m o n ta n i* O li a lt r i ca rd in a li co n tro l'o p ta lo**
d i tu tti fu ron o a b ito pubtilirnti il 5 manto I UHI* l 'i o I I eoo r f
ca ri parole fr e r lo ro In trn d rrr I d o v rr i d e ll'a lto lo ro u ffic io 1 l#>
m a n o | -anim ati K o rtrg u rrrt, K r o ll r O liv a ric e v e tte ro il c a p p i o
ra a u . il 1# ebba-ro p rr t it o lo Ir r b ir t r li 8. C e c ilia , 8. S ab ina r i * ^
Mima II 21 mano> ai tro va ro n o p r v ir n ti anche II t'a p r a n lr a r i
T u d m rh ln i l'lcrol*o iin i. a i q u a li cin que g io rn i pi ta r d i f u r o n o a
r g n a tr Ir ritira r d i 8 C r o r r in O eru aalrm m e i> d i K, Kuata* fe
Kaarmlo m orto II Cardinal le C a a tlg lio n r 11 14 a p rile , l a ltia
gio rn o d i letto bm w fu affittala a Tolearhln l IM reolom lni la 1**
io n e Iella M area picena.4
T u t t i I ca n tin a ti p u b b lic a li 11 5 manto eran o ita lia n i. Ma
lu n go a m larr non ai pn trva fa re a m eno li tm cn< in rotu d d era* '
tr j>trn *r ri tram on tan e O l a ri dierm h re lei l'a n n o 1H*0 l io I l e
B lin d a fa r parola Il queata n r r m i u ; ma anche qirata volta
t n o o li fro n te a v iv a c i o p im iiio a l.1 S olo lopu un ann o -gli r i*

I*m I I r . o w w i s a t a o I II . S t j t ' a a t t 1(3 a. : S o tf. V *


U l &l
T a u u , m a Im ta ia a V II. tk4na* I M
13 . * ^
B a l i ew w a iB 41 M H a a N a n i 4. d i n , f w O n l a ( * * '
M*a Ite r a * tB Il tfc a w i li U v n a B u a atiltaaata la l *M ama *-*
4t aotlaaW a 1 1 ^ M a l U a a l r W a na n r avita I l I B l l e t e e a l *
a l l e a r A in II IM O . M > m i M l t W i <wa 4 a i f l r a a > ^ *
:
Vaa lir a B t O a * n ama
mm+m Ir W a r t P i
n i
I a t o m M a M a n i tsMBi 4aaa>* U 31 uaa>>: a * U 4
a a a a a rta * ka a a * a l a a B a o la aaa a t w t i M t
H O ArrB IV Ia U a B lila .

*.U
* B *
I * 4 n * rf 1
Itavi I 11 mftMra. ila 4* iUaa a a iw IMI. I M

IJT

Arekirta

fta

r l II

rata

Bn

. *

M B illlria

lar

rm.

ci

aa TvrrtA

laaat '* *'K

li Bfra t B n rt> h a i 4rt n a titi t 31 A r a b i * *


1*0 I I n . a a w i
M aatalaaa a t l l B I I a l a e a 41 l r * r a l a *
l a a a a a la a BtwW a * w>aaa 4M p a i al aae1 raeliaaB < * r * *
4 W 4, n . IX . t t a a i a a U t O a a * , a * a a I I . V ' *
prtm** a *a>4aat atrarHti y a r t . 4Bw.en * rartaaaratr U B I 4a 4 * 1* ' '
la u . o I l 4 M
M
B i l m m a t i i r * t * i i I M a 1 a nWaa W *
l a B a a n e l a w t a t a n a n n a fc i art
r m h e. eB
* M a n a M ii I mp a U r l i t i , t i r a i * p a 11 f l a i *
....
t l a |U Mi atta B a 4 B a a tanto 4 * 4 trattata 41 aaa a

Nomili- <11 A n im a li.

107

ad . M in a re il k u o pro|Mndto. 11 1S di*emhre 1-ltl fu ro n o a cco lti


arJ aarru c o lle g io tre ita lia n i e tre o ltra m o n ta n i.1 IH |ti-wti al*
t u a gi m enzionato il J o t m u r e il I,KKRETm. C o m e rtmtoro,
J a t u e dk C aD O K A , vescovo d i l r p l , e Fkan laa-o Uo!f>
n %dovettero la lo ro nom ina a lle raccom an dazion i d i p rin cip i. F in
dkla lieta d i M a n tova il pu|>a era ut retta m en te leg a to c o lla fa m i
glia lin niaga. (Viti L o d o v ic o <lo n sa g a , che a im um iih i dei p rin cip i
* * i cntenipranri la ced eva p e r line co ltu ra , cuna m olto eloqu en te
y - *|el n i'o lo . fa com une entuaiiumio |er la a cien ia e l'a r t e jnello
rk* 'wngiwiiae il d o tto F io l i . F r a n c a n o stu diava ancora a Padova,
ft a n it i | 17 Mimi f n e le tto card in a le. I e r e g li p m i i l n a |oco o
pasto interenae per aupi ra zio n i d i o rd in e n piritu ale,* m en tre eg li,

* ' * aall 4 ri Irta latlr l.-il.r. tiri l'k rratlnl al |a|a r al > 4 k tl" n i ' l i
**
dtm nhrr I **> (II. J . /Mal. I. a. U
( r r k | < l 41 a t a l In
? < * < fr. aarfar App 4. Nadio td.rr dal 1441 H o I I to o l* BOora* *

'M I C h w j i 214; l 'a M .. n m r > il. . Ir! ra n lln a ll a ri l A


(T . ( W
T i l t I n m r t t r ( t u a lla n w
I . V p a la a l K a l a d i f i M

* "a*'a** risalta dalla Bottata. rb r alk^a u.r1 U rantloal mirarhl i a


***" a1>*aar l'H iillutifT I M I ; . irim n a a M . Il T u tM u v /*) r r t lr .
r i N iM r la t Ir M I * n a l a i l i r t n * al ( 1 . * ( * rai l Ir

l ^ n i t a M l t n a l i . A r r k l t l c d l M l a t a l a ( a U t . rat. I.
- aano. train ar, alla inaKr a .lr r fr r a o rta U Vate I I I . 34&I *. rfcr al
** *>> tmhtdkatl m i I r ranlln all * lta r ,IU W :
t i I l orila Ma*
" ^ a a I W
M in d k a a A r r i a t i ( A r e a . 41 a l a l o l a r i r k t |
T * " " " a a i k i i 4 a<rr a a r ia a la anltanl i ranlln all Ualtaal Ira ir a
,mm *
4 arronta X a* T r e * W7 a K l t m * la M . f f M ir t 1111.
M ia am ala U IH d im o ia r r tra m r a> al ( w a i m V dal k t*ia
^
l l a a o w atnraa datalo la n aa. d o r a a ri taalr rWao nntia** a 4*dl*Amaaaatl l A r r h l t l o 41 I I I * l a H l l l t a l . da a
,
I . I M w * drl IH dw-rai>rr 1481 ( A r e h l a l a 41 a l a I l a
I a dal il M M * | -r 0 H m t * U a r4w r r a n mi a!,**
K " * t I t i |. 3 j
C f r / ; I . S C . ; l l a a n n
4 . r. K r *
* 31 * * * * W 430 a . 47* IV * la ooaniaa a K m a m n . I l a t a |U art 14*:
IX 1 l l w a i n
Warfcar la 114 tan ti H h a < 41 M aai*a
*' . IWrt. Hnoatlo. ntatA . p io t i ar*>iatl C u n a * . 0 M r 1Immi ***:
*
*a4Na nrll'A r r b l l o C o ltiti [ a m i t lr a a 4 t a t i * fl M a
la aaa a tr tlr r dot 14 r abra 1441 rati aoaaol ^ M a a a l
_ * " 1a a < * a alla a a ir t w a H ortara H*r mri n>mri<4 ^ '< a n < di <p*r|
* caia 4 r r w la OMBlaa 41 a w M i o . rha la r a M lf ri a t - a * aoa a<r*44
**
* a a.a4a. aaam tt D artata 4 m a t l a m a a i a (44 l a r i l I H M
I " n w w . . . la la i pr . I f * a 41 f a wiaat aa : *a4l k m ,
* . - M * M i a o f r . IV . Aaaterh ITTI **S A lena W a * r M
J r * l , w i a l a ri t r f l a A r c h i v i a 4 o n a t l r * a n r 11 a o ; Motto
,7
" * la r n n*a h a i rfdaocdorr r4 aa*4 a 4 l 4m a t n t art
* t | * l * o a a a a a l a U i a l i t i . H a ad 4Tr1 matto m * l * a M M
v * * ! * >
V t d a a a t r U d a ho < jota aaa M ir r a

un

u t*

i '1*1.4..

rw

il.

iw iw .

A fllu <11 p rin rip l r d o la lo d i a rn tim en ti m o lto m ondani, t iv a n al.


^ i n l r m w i u d i Ir itM n lu r a e d i arte. K g li p n r t i i w um aniati. fra i
in a li il P la tin a , e ( una d illc r n t r r a m ili a d i ram m i e bron n
1
rice Intento d rl ca rd in a le a Homa fu ti-n m lo d a l M a n t o n a *' *
fa n * l'm m rm d r y li i f n d cH 'a n tim palazzo durali* d i M anlo *
F ra n fiu rn O on zaga fa il prim o cardinal" 11 M a n to v a : pi U Si
la f a m i g l i a I ion zaga riten n e r u m i - l'im a inriiapcnaabile che uno b
u rum fiw w membro tei mirro C o lle g io .1
<Sii a ltri d o * Ita lia n i a r m iti n-l C o lle g io ra r d in a llz io . Bar?
tiim R o verella r Ia co p o A m m a n a li p roven iva n o da fam igli- p o o r
i d tatin gu m an o per una buona r n lto r a um anlatlca. I l It o v z a ii
doveva il n o in n a lz a m m t a N ic co l V , eh* g li a veva ro n frr >
fa r r i - r o t a lo d i Ravenna. I a llo r a in p o i a qui-at'uom o p n i
eran o a la le aftblate a m za in terru zio n e ie lle mi anioni p o lltk b - *
ra r ir k r n rllo H ia to d ella Chlraa. In m odo em in en te il Rover*
d im a lr d la ana a b ilit ctxne leg a to ili Ib-nevento d u ra n te il |*
r i o d o c r i t i c o Iella lo tta |rr il tr>no d i N a p o li. l a aua ele v a n
a l r a r d ln a la l al b>ette in M a tta n z a ai g ra n d i i - r ig i la In i a llo '*
prestati a lla Hanla Hrb. Vrwpaalano la llia t ir r i lala la arrapo^-**
p r o b i t . Il U m ore d i Ilio . la a rm pliclt e l u m ilt lei R o v e n t i. '
lo rii lam a an o d r i |iu legn i p rela ti d el ano tem po.* A n ch e o g r '
f i g u r a d e l m o r t o ri p rra m ta con una m ira b ile frearbezza e v i g t x - i
ch i r i g u a r d a la a tom i* aunluoaa in H. C lem en te.* L A U M A X A lt *
n a t o nrl 1122 a V illa Ita a ilira | i m w l.urca. ai rec per tem p o a V
re n z e . lo v e p o a r le h a i d e lla u r u llim i ria m ica . V en u to a B*' J
a n t t o \ r r b V . viaae q u iv i In una tr e m a mia-ria ; |wa*i a l m 1

*
** * I
W

*>

I*. I A I |. M M l n M *r TA rf * r * *
I h i k u I m I m M l i f l i w 41

m m o
a
a * * a *

tM In

Ht a

lit 4

IT t,> l a > ' 4*1 a n M n l i m a |<n la ftr 4 * *"


M a m >

la

M rm

Iti. :

* Ma. a#*rar I, n a y n u u u > a i Cunonatt M ; w 'm *


m
I I , I l tm*r JOA. l | H U V a * MI rp*tr. I r a r f w 4I H
' I II . 3Stt a i U C R # * * * ' * || ltt< 4 > a ll U n *** ! ****
r v . I l al ttM*4vtta * 1* aaaM
. t i r n m i r a i w ^ lai t u r o ***
I m i Ul
4 > l i M a l * la * I w r 4 * 4a r ln w ! M * 3. X X I X . Jt*-*
IMMI a w m II 4wr*-. 41 M M taa r i H n 4 U a al < m < I H * *
I * I # '* * M I t S > A i e f c l v l ( t r i p o i l r i r I *

* t t HM%> f 4 a a IM a 1 a i a la i i 4 p

A**-

IV . I M n a
* I H rtla w la n it a 44 Pl U | p44 (lU im i ifm * * "- r * * m
llN nawtai 1
nr.i.H irti al > * all 4 a T itu m ni. rita H l M I * * lf *
!tt*aU

4**# M i

41 r i r * i *

Iti. S U . S ii ;

U n * ! Hi l. aaa t e

t * ** n iiM

M u

lU t a ta

la m i. IM M y r

li

m i

I I. a i ;

u. a. i ~ ;. t\ *-.

(< rt

It

V K I t* t- *** **

jim o k

t. i l

4 * a * A r fc ll c r e i f a l l f l l r i

11*11

Nomine

.11 n l l n a l l

100

4M* runica - wttu <'alinto I I I d iv e n t t n - U r i o a p o a t o l ie o . <oinu 1 rt>rf*nn l 'i o I I nel g io rn o Htinnu d ella mia rln iorn *. I r w t o
t
r tie g li era il v e ro fa v o r ito lei n uovo |apa, il q u a le nel
VaNM g li ci ni feri il rew -ovato li l'a v la . In quexta aedi* *jl i
U
in m olto fr u tto e d u ra n te la ima lu n ga ajwrnxa la p ro v v id e
4i i
i noi rupprcNentanti. I/ A m m a n a ti. a ceo lto da l*ii I I nella
f
a P k r o lo n iin i e fr e g ia t o Iella eitta d in a n sa r n ', gu a r
4 a ' pajKi eom e uno m olar ricoiuwwente e d ev o to m. 11 papa
rf . ,<m <|iiani il mio id ea le. m von do il q u a le e g li ai formai anche
Mi- ruim entc. I*a mia co n tin u a zio n e dei C o m m r n ltin i. rom le u
*
'*+ lettere uveite n ella fo rm a nono c r it t e lei tu tto n ello utile
411" . I I ; i|Uete o|iere ta n n o nel n n m em Ielle fo n ti pi im p orta n ti
*

- i o r i a d i q u e l te m | o i*l " |n*rcii m o lt i la d e p l o r a r e

4ii
I**

eom e v e n iv a

to'*

(a lla v a n i t

***

( r e e g li e r a

it*

-d e :

**

la p e r

1U* . V i t e le i (t a p i d - i r A m m a n a t i . K e M * n e i l e a n l i n a l e d i

i il

je r

lo

e la lla
un

d e a i g lu i t o

r A m m a n a t i,

non

fm -

d e lla

le tte ra tu ra

um ani

b r a v u o m o . a l p ia le i l

lU -x m rio n e

trib u ta

(-a l i m o n i o d e i
duo

p i

m in r e t t ib llit A
muo

n o b ili,

te n ta m e n to . n e l q u a le

n m a n lta rii ed

u m ili a rn ti

p r o i b l a r e tri f a r r i a n o g r a n d i

la u ae p o i tu ra .'
-* pubblicazione i l e ll'a r r iv iw o v o li rialiabuneo ebbe lu ogo il
" ig l 142 a V ite rb o .* S e lle fo n ti o r ig in a li nn al tro v a alin ferm a, che in quewto tem p o aia ta t o fr e g ia lo d e lla |nm
che f o t tim o v m ro v o Il K ir lw ta tt, G io v a n n i I H li K lrb
il rifo r m a to r e d e lla una dloeewi. era c erto degn o d i an
j j j ' * 'ore, m a g li a n n a li Il Kichutatl non hanno n ota to n iente di
rifc. r c i che lovreltlie eanetv d e ris iv a g li a tti n ioriirti
^ 1 H r A r e h lv io a rg re to |iontlAeio ne ta ce nino rom p i et m e n ti
*1 G ia com o d i V o lte r r a l io I I |a>n*ara li e lev a re al card i
Uto letto vm ro vo , ma |Uinti non a ir H t A .1 N e llanno 1163 il
* ' m * lle g k |M-rdette tre d ei miol m em bri. l r w p r m < o lon n a,*
|w

rMU

ctr. 0

n H:

SS XI

ladino IH

la

JT4f i:4rm A r fmU K U k a ,o

Ah *> *4
4w

Cmr4 M 4 e y n i

****** * * A r e h l v l ( * ! p a a l l f t e f * ri * |a'Ua tela 4r


*** " * i t t u t. a k
,u u 1 * 1 . a fvalp m w l't n K ir m NM> #
313 *
*

U5

**

c a e lia a la l

ifrxaaat. M

a ll* a

la K

*r

-rtl

h l* " ',rhr t a Vom d i i . i n i m i a a ( M l.' iw < n <1 04**


JWfc fu U b m la M H 4al w i n w a i A 0 ^ 4 sn
.
** * ra ai i m o r***n*W4ar i o * KB I I * 4 e. Kr* 310
*
i m i * m v t i m M all <U *** K la a a 41 r
/**** ' ) k u r n ITH*W*|| **n> v i MMfOf * W 1*MS *1! e ri
T * iMlmrinar nW m w ,i.iai mfa r4m4ala 41 in w . 41 V J w n 4
^
IH. r4v a*c**44a *ar**a a a*
r t t l l i m t * 215 :
**Ma III. s a . jw n u r n a Urnlrm**** I a
*. t|
* '* r * a t i f i n 1
***! <!*ai*|a

Arlm

Ul I I a|4tul fl Ilo II 1

1li

O lh a .' n i U iilurn. ehi* 1*1 I I . Iln en tlra n ilo n i la o|tpa>iilc>n>


(M M -llTr, nw>ta i l U l R t o In m in i o n orrvolin rim o.* A lt r v n*.u
| n non .-lilirn lu**<>, m-Ma-n- nun m an raaam proponte da |
r i |>l Am i a lla Un*-!-! go vern o li l*io I I P i %*! in il'in v ia to Il M ilan o. O tton e d r C a rretto , a in trrp o a r a favori* >
l'H rrlY tw irtn Il M ilan B iffa n o

Com e per la l*tteratura n i a m ile |ht Part** P io I I p on i a


an (urto rtnr I non r fii tu tta via ut) i*ntuiiiufitir<) p**r l 'i r t r o
Nlretl\ V r |lfa tarali P a o lo 11 o l/rne X. i m t w l o una r a r a pr
r ifin ir il ( n t r m o <lrlla h ira C i non aitanti P io 11 frr* n>
|ff il progn-aa* <|rIIart- r o rra i' nunifriNil un h ite tti. m itpittu ri, ora li r m in ia tori, rite genenm iinieiite r im n p O M a ta , },r
iw ta m to utolto al lm>n an<laiix-nt<> <lr|la rana |>onllttrla. '
K w

I IMk

1-fcV.. r n
U

ajattr l i a

a laoijatH M ia lU n ti iti l a t r i a f r a
h u H

I. a * . 4 a. VJuht al I n n a a *Vt |<artW"4a'

I tu iomUV* 41 11 I l di
an Httiala. n r In i**' asti #>
**** >Mto
-*4W t*.k.. m liR I* a U-.WW Ito allallla" ! a a p i v IMRi
1 % W M ia * *W <* i w t lia ir A M m 4 aprii* | U i H I H I *

........................ .. * <* U-aaa ataca 1464 A r r k <tl t a l * l a M i t


III u n I Jta a, a * a *M 4a I alaraa I S
11 l l l l M U aa *
r i * t. a a fvaaa H M t m a a * r a t . r a m i.a lo a * * * ! B r a a r * ' " 1
to> ** .la n a ( t i r a tifa li. *4 i ) la a l l <ti
<*rtTa * >'
* * I*** to r t M * 4*1 M a t o e r t a aita 411 di IW *llra . n w w * '
rito r a la *>*% aa4 ia to alla m i * tto*ilra r . * * * * * * aaaW M **
ha aaa > f c n t W 41 'laman la n a j a i * * . Hi a * * u * l K l w M M a * " * r
r* . * * * a H a - %. 1 4 a a : > xl t-aa* f*aa aa
M M a a a a a M I l l * a <41 ( t a r i l a * , l a 11 I l m a ra r M aar4ll I*
a > a r f c a 4 l a U b a t a l a . 41 n a * *M a.v n a aa tal4**> to la : a*4 P t' ' ,
tali a*va*rl 4 < M r * Arali I t a a a r t M l ari rrrr4.~ ta n a a <M r v ~ * - a *
Ir l U t l t I V * * a I* |M|r i" a a l a * . |4 * a u M N a u t . 4 * * *
* " iWN*> Va Sm\ 7 a 4*aitr aa ri lo n a aa t .^ a t i ar ila e 1* " * * " *
<M t-la*M r T k M a I p w M l . ta /M a-r X lif
I. J | i a 4 * aarf I "
a
n i a aHn> art r * n t l i a a l r a * 41 t a a a k r a r k a a **4* ** 4 4 1 .
1**11a 4 r t o f b M rw > ( a u m M * ftotT a rrairl 4*4 * * * '
41 T * . , 4*
an ta arti* . I M I. m 4*4 n a l r P a a r . * a t o o * * '
to , a Haaaa S* aa aaaOa, 4*4 |am . ( U arila B t k l l a t a e a e aa a a a i
" r * * 4 V a * 4 r | r * | i i a 4 r | l i a r a * i r a i 4' aa a lla * i>4a * 11
* * ' '
' sr a a a <rf T a * P m a a n la J * r * * . . i i M
**
taw Ara **'< - a r*a a a *r S U i q w |xarr I ( a f l M a i t t a t - * * * * * "
*arO i * > a i a <4r < ! * . aa*rtoii to naW> Il ra t a a n a f a W - - a r t
* M I M il <Taaa 4Mtra4 t n a t m a r 4 tto a li a p * * * a r4 * "
I a w a ili mm 4 r> . a r w i * a a M a l i , a a a r * > a i n w . n * H t a * * *
ttrwal4*, r * l* a t < M l t l l i t l l * 4 to arata Art r t4 * 4 tl* *
^
41 >al a i a arto M I * laraatiaw a tU yartoaa * 4 4 a 41 a a m V * r t * * *
^
atti al t ' n * * < L t l a t o a . *a* 4 p ^ i aaatl r a n a * '
l a l i a r taa aa t r ili aa*a4M > * a ia la t a w u t n a * I M la i M "

Pio 11 l'artr.
Molti u M *rllim rn ti
a |U**t |*a|>a il l a la u o V a tic a n o
f U *h a ili H. P ie tro . I j i lo g g ia d e lla ben*ali*lone e re tta p a r i n
r*!
r i n uova ra p jx d la d i S. A n t im i aono o|**re ini|*ortanti, e
o n U m i d a vvero eh* 1 to r ic o v i i ferm i un m in u to.1 1. lo ggia
im;mrtirv la o le n n e ln *n li* io n e |mi pale l io I I 1 fe re e rig e re
ibi |>illnforma innanzi a lT In gn -* n e lla tr io o v-tilado quadran
p ia re a colonne d e llun tira rii imi d i R P ietro. I j i lo g g ia i elevava
a Itr, antirhe ro lo n n e I e ra riiv a m e n te a b la d lita con o p ere ru l
lrv in marmo. P e r la g ra d in a ta d arre*o a lla p ia tta fo rm a il papa
4 " lin 'i le lue a la tile roliMocall dei p r in r lp l Irg li a|MMt<di, eh- o ggi
nel paKuaggio a lla a r r ia tia d i K. P ie tro . P a o lo d i Ma
*>. Il prim o ed u n ir r n lto r e d ini|M>rtanza d i Kotna nel rjuat
tiw rn to, rom pi qu este atutur. i cui p ie d is ta lli rin arran o l'a rm e
M rfci nimiaa- il la v o ro oa ten u ta d a p u t t i; Il law am ento Iella ta
ta I j* Pado un la vo ro ddlu m ano lei M arian o, juell Iella ta
la di K P ie tr o e il huxto m a r m o m i r a r a tte r ia tlro > d i P io I I nelr| rtam ento Ito rg ia p rove n g on o da un llarepob* lei sunnomi
** - ultore. A n rh e M in o la F ie v o le fu rh la m a to la l io I I per ora r* la loggia. IH |uanto |iinto fio re n tin o n p r i w g li artiirti ro
a l Il a llo ra l i
ved ere dal r ilie v o del tin ip am i o p ra l'e n tra ta
^ * tliiin im o Irg li S p a g n o li a P ia zza S avon a. I . angel rb e K M tin w
9m*rme a ain intra d i chi gu a rd a p rovien e da P a o lo Il M a ria n o ;
e |ieaante. m anra l'a rm o n ia Ielle p rop on tion i : nem m eno l'an
r lntra en za life ttl. ma nwn m aatra ta n ta g ra zia c alam i...
' hr la .(U.^ta ga ra a rtlirtlra 1 d eve rieon oa rerr la palm a a Min*
<*wlr. t*W non urtante pan* rb e P io I I abbia p re fe riti Pani
* U *ria n o : a Ini in fa t t i a flld la e e rn z lo o e Iella ta tu a , pi del
arale, d i 8. A m irra, la |uale a n rb e o g g i non lo n g l la P o n te
H " le in d ir || lu ogo love II papa r ir e v e tte il ra p o d i queirt au to 1
I * ca p p ella II K A n d rv a n ella n avata inbrtra leU a n tica rbleaa
^ ^ P ie tro d o veva a c c o g lie re II ca p o d cU 'a p oa tolo om on im o ta n to

pu

m aaarvitrt ^oHto M Vlawaa * mmrUr awtl


V *M
' * * * * !* * a a irtiin i f M b 41 tra *, m M h H < * > m nrtlm rr U mm
* * * ' t m i M trta 41 I V b X N l h O " " I 1 ! M
Im m > *1
, . ,w l
1* > . 4 n r rMrwmla M b H l h l l a l e e 41 I r s i .
* 4W* - A i m I w t ,n r I M rintana* a i r r r f fa la
y *"*
rwr 1 4 * 4 aratri 111 I I a I* M i l l i * M . 4 a u I i k I i w p ria
* - i * i w > M l i w
Ira M i n aa lH ' M > ' " *
H * t n I. 211 w . 3
7 o x ; <p n rt r i
IV . UO .
*
* * V f t u i | i Ih , aranrf. u s a ; K o i n
M
T r I t a t t M .

"
raaUL r i . m . . u m
I I " .

r -w a

tal 4 < vtir*.

4*1

m n m a n . <r> 3 1 Tir Art* i l i i m a asa 4 m <


la i i a <*IU 4 * 1 I. u l t r a n n M l a - I U a alr 4 a i <|m ai
** la i M t e t a 4a a M a ari l*aa* > M i a n a a * a M a**
art art ara>> M t a M n *M te
M i a TnmtH 4M IVI
W * 1 ra ta 1 * * - r a v 4) I V X.

M>* n . i n

va

i m i.

. it o il. i m i

ven erato dal |a|a A n ch e i|Uinta m agnifica ( i l e leg a n te cap| tu lli d istru tta tirila cuatro rion e Iella nuova IwNilica. N e lle grr' >
alitane ai r o iiv r t a iu ) i m it i lei tiingnilhO tntiernncolo d i t t i t i !
a ru atilir* la reliq u ia ili H A n d rea. anrli'eaao o|rra del auddm u ltore I na conila ta tu a rolnaaale d i M. A n d rea d i P a o lo !i
M a ria n o trovaal preaentem ente nel |>jimiuggii a lla a c ria tia ili K. I
tru m entre la ta tu a d i K P a o lo d e llo te m o m aeiitro, la q u a le |
hbilm ente era deatinata per la b>ggiu d e lla lien edlrion e, t r
| t n|trm d i C lem en ti' V I I il duo ponto nell'nrct-mai a P o n te S A
g r l 1 H.c..i*lo ogn i |>ndiabilita anchi* (H o v a iin i P a lm a ta fu a i *
1*1 ili P io I I giarch parecchie eo*ie accennano eh e ia op era
la Imlla arm a del papa oatcnuta da due p u tti in fo rm a d # i
in fin o c c h ia ti, attuata u un portone nel c o r tile d el M u n aria I
P io I I fere eaeguirv' la v o ri ili m a a uro al te tto d e lla chlea
S P ietro , uri lu te ra n o . In H M aria M a gg iore, in H. S tefa n o
H. M a ria d ella Iti>4onda <Pantheon i, nel r a m p id o g lio , in
S A n g elo , in llverai |nli e A nalm ente n ella cin ta d e lle u ' *
d e lla t ltt*.* SI ieIr, che non tra tta v a *! d i una rip resa del podrr
p ro g etti ili N ic c o l V. I pensieri del papa eran o a lt r o v e ; Rom a
| *r lui la r it t a d e lle ro vin e P io I I da ca rd in a le a veva gi eapr*.
in un noto epigram m a quel rnao d rlla fu g a cit ili tu tte le n
Ir r r m e , ch r In uraann a ltri lu ogo ilei m ondo com pren de l'an>:
umana cual fo r te com e R om a :
1 * ' ! !

*i
M

mm. Il

. la o i| t 1 iit m in

la i a n a i n r* M
taaa M r h

N a n i d i-fi-in a i H a l l

a iri la i M i f i n a a a i a m lata n|ult


l a r * ! I r a l aa Mr p a i i a r t a a a .
aaUaai M ar M W a i a t t i l l a l i m *

A n rw r pi chiaram en te f riv e la II r n tlm r n to d e lla foga*1-1


d e lle m a r umane n ella bolla, con la q u a le P io I I II 2 * a p r ile IP In tn alm w r ana a o n rg lla n a a ibi p a rte d e llo S ta to a g l i a n tich i
m e n ti* In eaaa e g li p ro ib iv a per Rom a e la C am pagn a r o m a * I*
da n n eggia m en to e la dlaCnufcrne Irg li antich i l i n c i , anche nei f* * 1
d el p r iv a li, ri*'rran *kU II d ir itt o d i prendere a U 'o re o rre n a o ff *
In n i provvvalJnwntl ia c o n tr a r io C h e II papa abbia fa tto p er a b
fo rtu n a tro p p o la rg o n o d i qanMo p riv ile g io , ris u lta d a l w i

l a * * a * * * m i * e n w H la wi l i 0 la ** *4 t
ttt i t m
*t . i a M J U i l i

* '

l i l 't M k t i
i l ' l 4 * > > M a a lW XXII i t * * "
Xan a , V w * 3 M r a a r u u X I I I & M n i t. 3 6 a
, IV".. I 3 R M a r t a IX < W * .Manto . M
*ar 4M * * * * '
H i a i i i r * Mal. I. t t
Mmmt t. 3 S
T a t i Iti. S C S I

,
. ti
^

I*k. I l p l'a rte . O liera X lm a .

JW

<11

II.* A op ra iiiteiu len t* d e g li l i f t c i < d e lle ntnwle li Itom a


un 'illu d im i m in ano. Ix trv n io , liul io ili A mi rea M a l tr i.3
Nrlitt Stato d e lla C h iraa P io I I o n lin e fa v o ri roMtruxioni e r<*
u i. rclalmi-nt- li <-arutt*rr m ilit a r e : in A m in i. l 'i t i l a Canteitm *. 1 ititavecch la , F o lig n o , N a rn i. N<-pi. O rv ie to . Vit.rU.. g . >
I .-riunga la <-Nt ra zio n e gi m enzionata d e lla citta d e lla d i Ti d i r d dim-gno d i un n uovo p o rto a C o r n e i .5
S ii pure n ella vetu sta S ien a iti rincontra quaai ad ugni pawari
*r
>nlo del papa e lei P h 'co loin in l. N e lla m agni tira c a tted ra le
> t-risin e n otilica che il papa n *gal a lla rhieaa il b raccio di
* '" t a n n i lia tliitta . la errane a chietia melro|Mdilana e in -Ha
! !*> im ita rli Pim ltilgen zu . I l m ed eim o *tg g iir n o vien ric o rd a to
4 i m 'ciHiria incrizionc |Minia nulla p a rete in*impiuta Iella est*
i lfa ie p r o fit t a la pi grand*. lK*gli alTrmchi n ella M ia d*gli an
Uf.nwiiii, a eh* w m h ra n o w in p r e <11 ie ri e che n*lla m agnlflr*nza
in d efettib ili c o lo ri celeltrann la m em oria lei pa|a >. Ia lo
f 14 pi vlte ta rla to 4
' m i o per le v ie Ie lla c itt , che hanno rtMtoervalo ancora
a lo <lei la lo ro im p ron ta nuilitieval*. l'a m ic o d e lla atoria <an-rvn
* piacere in m o lte cu ** e |wlazxi le indegne leo co n a rrva te lei
no m in i; v ir in o a lla chiena d i K. M a rtin o e g li a m m irer Priec t r lr g i a tre a rca te tlngt/ai d r t pmpai che. o h w nona narriP io || d n lin i ai m em bri Iella u fa m ig lia P ic r o i o m in i a.
Lai '-re .li |iii-t<i|>era com in cia ta nel I IM I fu A n to n io F e d erig h i,*
prpria lei P ic c o lo m in i K. F r a n n i r o In < P io I I
^
'lep o rrr Ir n p og lir lei im i g e n ito ri, c i che pi ta rd i pinne

H fw I a a
U m i m i . (fc r t m it a .
*
*
<
i*a a rCW II
y,
M T antira r a t - * I * > " 0 S * 71
* U a m u i * AwtrnM- t t a l f b r i
* w M a i M . w t a li. 4 )0

*% r t 1 n M r t t l n i i m
n W > 1
1^

** i l i (
u m i l i M ir t i patlflei,

**

t^ ti j*
| I

* * ** *

V : IH II. l > M n l
k

1 :
* 1- s * *. * ! t : ale
4
XX. *
" * Mi ; i i t o i P r u i i . t * r ** * * l a al

I .t .r n v > r n

* " " w * 4i im m .

J "*

4M H> i m t k . | n m
la
I f i I l I* ' *
4 n tu*
l 'i w b
I I M X a r t i A r e f c l I r * > I U l l 41 p a r i l a e M i a
* ' l o I V I I p r v w 1 w n t m r V Ua i r * * a la *
I

.ti

T l*

la i o r o al f a * 4 M - a - 0 ' t i *

* * * * **< I m n u . IWtmMttmm |. * .
* V *
**

li *

* . IM

* * . * * tas * * a * < a a t a ^ f - t. * - K - *
* '+ ~ m
tn*i > 4mr a i a * H a I I . I ' * * a*4 *mmmm 41 O M a n a m . I I

* V lU ttM

i <M

ftar.

*V !.**, ,| V , , n ,

nrm* II. W t OSI r-* *xl 1 .


>rM . U rnmm UrrU+ri. M
I1 *4
K*y*t1

a < <H Tfl

* * * * * X II. sfTT a. H w 4w la ta * aie 41


* * w
51 * <
**** l l > a r | a m a lao a nfcaa * U * a 4"aH>*a 41 fa a t r a r la a < a a m
fc*
<U h i i w M m . tar. a l .

IJtar I <

Ita II.

non p a rM d lrc n ilrn ti tiri P ir ro lo m in i u re r e a r q u ir i a n * h . ( u ltim o ripunti I l fru n cm rano ltartoloin-o li l ia m iu ita ;!!
>>
h elll Ih rhknui Il t e t r i c o lo ra ti |rr in ca rico li>l
il qu ale pur
u n itilo li n*i * hiii*li-re 1 chiana r il convento nel re cin to iella citt
l*l non inalante a|ur*io lu ogo ra n e ra M Ir ha i-unervato Ir altrui
tlV r tirila u lllu d ln e e | r r io ni eompri-lltle m olto b c M m i e l to II
tri recarne ili p re fc re n ia m i qunrta col lina, d u lia q u a le apre i m
m agnlAca teiluti* a lla cam pagna wtiene Ano al M on te A m ist
In ll'a rv h ite tto It r m a n lo fu rono fa t t i l d ic g n i per la ca a . rW
l*lo I I fere e rig e re a lla r e lla 'u terin a n ella v ia prin cip ale .li
Siena t P a la n o l'ircu lia n ln l tirila pu|tfttui, unni N rruccl>, com e an
|er II gninilknai p a la i* com in ciato ila (iu c o m o r ila a lt r i l"> *
lum ini r ch r anrke u d ^ ne |orta il nome.* l a m agni tW m -i *
e r a Irg li rlittri tlel prim o rln asrlm en to |ui al fa imponcnt* H
che a * lene a neo n i pi tirila granili** eontrusioni m ig li i l * '!*
r it t a n atale d el papa. g n u lin a n ii nte ila , ron Ir q u a li e g li Ha er^tt
un m onum ento im p eritu ro a l m o g iu to p>r la n atu ra r per l'art
A m m i fr a O rv ie to r Siena. non lungi ila ll'a n tir a tr a ila a *
t r a * r r i Homa, a t r r ore la M o n lrp u lria n o rin o m a ta per il a
vlnu. a lq u a n to Imitala n rlla v a lle Irir o n -lu . n i d o rso ili una collias
I tu fo, rh e ren de m a r r w i e r Sud-Kat. tro n e g g ia per lan ca
a tra la r it t a r p is n q ia lr d i l ie n ia q u iv i una t o l U r r a II castella
d i t'oragnano e a rile u e t trinarne la casa can ipeatrr d o ve l io II
a veva v b * o la la re llg ll r r a ta to lialtemiuito n rlla piccola c H
p a m a rrk la lr d r l Si* V ito i* M .a lr*tn ;: In S. Frnnt'em'o r r a ta to ain d io n o p a d re.1 F in da quando r r a ra rd in a lr. P io I I . eoo q *
ra ld o am orr d i p a tria r W form a un d is tin tiv o tiri u o ca ra ti**v
cnud |>rr. a cu ore quel p m e ro ro m u n e; s a lito s u lla c a tte d ra d i I*

ro, n e ll Dai 14*# dreW di sbhrllirr qarl imiie di una r a t i c'ir '
II un palanu* I latori furono incominciati subito r nrl 1IR II p f |
* Mi ma* II. tW* U> m v i I I I I
I m i i * I V II Ih * H * 1*
la M m y W m ft
a M arna K l u x * . U i u w I w
M f l I. a * Tu*. ( 4 rt,i>a 4# a h a n n la M n rW | W . af i i *
aaMrt a r t
$ * * * * pari n i r r w l &
Ilio U m
a ^ 1*
M a ** 4i A " * * , A n ta ! ! Ir t ir t r lVle\aa I V a l a i M *-
*** ra **tw l
l * * t f*a M in . n a + t n r m
n r <
* "
l i m a i< si
v iw io wan
* l| H a t h M ln t e l. *| a a a m
"

pri

Hm

iwra la n a

l a i U ta

s w * * a * m * v ia i m i

r m r v a m m
* I V II

la m t

iih

rt n i m a i m

< i > V aan a a h m r m

M n *.

m*

* ****

*** taaiH M
ara
I .pM alk. M i r i . M r la n a " * * '
tfrlrnm mt<
* ! .
U N Im rtoaail a n w #Vpa r ia *
* Mi m a

1 p II .

II.

t7 *

Nh

m u

III

I*

IViatm ant

#*.

**

Itmia. u ria * i .
j-- >uri* |*-rmnalmente d el lo ro progresso. I.** re la zio n i t e t r
l*M l i e la re p a b b lica d i S ie n a fcero id. ch e il papa ni aKten<s'
<UI itita re <|titlla c itt n*gli a n n i 1461, I- l2 e 143. e ch e p erci
mal*- - tan to mnggi>ri c u re al mio ver |tae natale. N on sol
ma fu in n alzato nel 14fiU al g ra d o d i c itt e d etto l ie n ia , ma
*- ' i ca rd in a li e i c u ria li fu ro n o in v ita ti a fa td iricarvia i d elle
<4*r || prim o che necond qnentin v ito fu il c a rd in a le Aromaati, il ra i liel p a ia n o ai eonaervu ancora. A n c h e a lt r i ca n tin a ti,
e per r il JouiTrov, ni ertascro d e lle a b ita zio n i in l ienza. I l
papa li p rreed eite col buon e m p io : una grami* a ttiv it etliliaia
tia r i nella p iccola b o rg a ta , a lla <|uale P io I I non aolo d ied e il
* mme, ma anche l im p ro n ta lei mio ge n io line. N e l giu g n o
14VJ la *attedrale era g i eoa! a va n ti, che ni pot proceder*
H* tma ronnacnuione. N c U 'a g o s to lei m edesim o anno la c itt d i
P I fa rrrtta a selc vea rovile.*
Il
papa ch iam a II d ir e tto r e di (uesti la v o ri tirrnmrduM Klttrrm
' mm * a c i i*'a***rdano le n o tiz ie n*i lib r i d ei con ti pontili 1
H t n H rm m rdn d i F i o r r m a ) . K ' m o lto pruhabilr, che qu esti non
d i !tr| che lt e m a n lo Kws**llino. I.a p erizia o r ig in a r ia Ielle |Mr' "rpaastta d i m olto, ma lle r n a n lo rim ase tu tta v ia nel fa v o re del
pa, che anzi g li affbb't pu re a lt r i in ca rich i * Vart aoraero II pa
' M j' esco rile, la can on ica p er I c a p ito la ri e II p a la zzo muni

* r a

HA

V w tt

III.

H la v ilo Ori l a c

* '

v * 1 r w f c w < M I aataal * n
la n -l
Cir H t u n t n l e H -r la la - M

a Nra. daf. r r

cm ln , M M H M n M . l o d i l * C

Ae

1 1 a| a i a t a l a S l a a .
Il
rd la a l fe a ta o i ta w p n * al M ai araH rl U 2 a s r t IM&. * r U
" * r * " prvaala <H h h M n r r a ) l a r . a I V a
t v I V II h a i a
I * * * * * a ra r a ri I W ai < M w * .u aaa M ir r a 41 la r 4 r J U M Ia alla u f
l'a ita r la fiata
T lu d l ZI laslb> I M I A r c h i v i a U a i i l i l a
a Sa d l-t^adll <M p i i la b - x * I V a la **** * ttftrHanr fa I-U I
, * * M i a a m m 4a Roma S m a h - IM S A r c h i v i a 41 S f a t a

* U ifc ,

r * * *~ a <M U awm4m I K
V -
M
A r r k lr l* sagrala
I f Ir I (
t l a i m a atra r i f i a t a a r a s > n it H <U n rfamfaata
=M*k. tari a i * l a 1 ! !* < . i I r e 17. n r i a la Kmtt V , ir n a U h

I * 4* * . .< K B

' I l r wmmrmi j q
ta ta ra a IV
I H M r a n i ' i t i ra ta * <nU
I
am a a / a ~ t r r t t a U n a m r P -W * **a la a lr saSs M i Haa
*** * <
> W u a ai I l a Iadirar Il W.iaanta i. M a a r l m a a
* I I. la i. R i w u n > t I S . l i *!
3CML ll< a a u a i
M i l Ik n t ima. a*K a i u t t m m la cjan H far AaaM<a4*ar** I * * la t e a M I I m I M
I V n a N > a H r fa r *> 44 t a n n a
^ * * * 1 . attaaia ( i w t t r u I. ZZI a I * a i. rara. 4. I n M a t i r i r .
* > t Ramard i a . a r a d a r * a a * a a n n t a n a i * n a oda a b t a a n
** "
la L W
lataate fa *4 M i * e * a M M > n a fa r
l h a i * i *a larvata Ha < 1 1 * la fr k M r iu di I V a a a* a r r i la
" * r* s | w tata u I la M r t l * T r la ra s K a i ria a i J u n w a a

MM

I.

rsirttol

A in li. 14.VOKM

T a l l i pirati ed ifici uno ra g gru p p a ti p ittoreoean ieu te ini*'


Ila p iem ia p u u a o r n a i t ifila mia fo n ta n a : il la to Hutl e chi
dal duom o rat la una fa r r ia la bene intonata, q u i accanto, ad l
aorge il palazzo t ifi r o t a l o a rn ip lire e orvero. atl ( ) r t il graa
palazzo t ifi P ire o lo m in i ran la mia m agn itira fa r r ia la in atil< fio
ren tin o n u tk n . N e l mio in tern o, o ra tri te m e n te abban dot.,:
a I . m i t i a ra m etto n i f o o i a n t i il lo ro la v o ro a in ta g lio e i ncotorl, Ir |ortr e I ra m in i rivela n o l'a b ita zio n e d i nn p rin cip e f r
inente am an te e in tendente d e lla rte . ' In tu tti e tre l p ia n i d*
p a rte posteriore del pala zzo aono di|M>atr d e lle lo g g e a p erte r i >
e r t o il g ia rd in o e il sole d el m e zzo gio rn o; d i q u i ai god e q w *
viata in com parabilm ente gnandltam au lir m on tagne etru arhe I a
creata basaltica del M on te A m la ta e il a rlv a g g io K a d ir o fa n K r ii'
ta n to ra p iva il papa a l in n am orato d e lle b ellezze d e lla natura 1
Qaani d i fro n te a lla ca tted ra le, aeparato dal p a la zzo c o c o r ite 4 * a
via p rin cip ale, n rge il Pmlmsia del p re to rio d ec o ra to a g r a f t
on fig lio au ten tico d e lla prim a rinaarenza lie ta e arrena >, al tb
aotto d el p a la n o nn p o rtico aperto, a ll'a n g o lo il ca m p an ile eo a
delizioan m e r la tu r a
l a ca tted ra le,* a tre in giro o i. conaarrata a lla V e r g in e M ar-
aaonnta in O lr lo l a n i con l'alaritle del co ro aorge d a l anolo w
p e n d i araar ra d ella c o llin a , p ro p rio com e q u ella d i H lrna. ed h*
antto l'a ita r m aggiore, certo p r r im ita re la c a tte d ra le oencor, m*
fcar rtt II M 4r t H a U i * ta fr t n 4* i l i torta r 4UUia 41 I W "
H * h a n n a t l 4 l 4Mto tatto 4r ll* r r t> it r li t .M ia ( t t a a H ** *'*
r t t a * t a a i moti t*a* t n n la M M M W l Il
uauun art Jmhr% ** " * "
A t M l M M a Bai W i a k ( I M I M ia I t m u n i 4 rl H m artlla la IH**
* t i la a
li I M w m a
m
R m i a a t 7. S i 9 a V ia t . fia t a * ' * '
is* Ha n t la K a t v *a lu HI I A X X I XSA a l/ a r a 4 t a l * * * ** **
rw t Or I t a t r t m i 4 wwm ttota tta a m a . to K la 4i R U t o * *
nahr l u i * la eaat O V a f l O I | n m D t> u n m n l. z*rr u n i * *
rfciti, m a tte w S tot
a *1 1 . to t o i M a 4>ra.<l <Oite
H t i n i 4M p tk u a .
tot t a l * alla 4l^m >4ii a l*lrn r> a *"
t lt a o i i lH
U n ! O r r tot i | * t v * r u o t 4*1 T *
M II M
l t I * > I d i O l i a i e r a 41 O l e a a l . 1 t 5 l > ***
la ta U a * ( t t O a 4 rvw tw ai
A a tm to titornma e A w lm 1 r ' *
iMHtat. I t a , t l
flt II r a a a n t
I t o * 130
tto B l i t a m - w i
la * a
A
O
!< w i k i b m
t ir a r *
4
***

a o a itoa*a 41 d a t o t o n t a e f*a m atta U a fta 41 ltm ta r * r a O*' '*


M i t w w a W r ii N I 1 a * a 4 41 Ut u w t t i t o l i I t o f a *****
a atout. 41 h M t w M t l a a r e n i M aa I V < * k <0 4 aUa t t o O * * **
a * tmat-a a w n a i t > la t , t 'i r a a 1. I l n f t
M*Mre a * * l a *
0 4 l* tt l W
f a * r 4a V < a O I t t w
B ? m . | t l o M ra t I W a * M
--Or* l * O a 1*01. M
r Itoraaat KrmmHmm f ilm i* , ratto 1 4 6 * '
- 111. SIS a U r a n r t o i m <t a* r < l'ara ta t i l a %

fta a ta lartrtoto ta n a ito | tv a > I t o n t t M a N I


I OI T a ia*aa U *
rataa. i*tr t t r A m 4 r a a l* * . to irtttrOtoja**. Iterila 1 V C

l'Im u . U citt 41 Pio.

tir:

JOT

>, ni quali* ni ucciili* dui lu to d e lla ch iina * fo rm a il battintcn i.

L V v k> diapoato com e una oh Una a p o rtic i con In * n avate


i a Ir altezza, q u in d i in un ge n ere d i t r a z i o n e m o lto mr<
14 Italia.* S<-iiilira h e aia ntuta com in cia ta d a lla p a rte d el c o ro ;
tafatti |ni ni ritro v a n o aldNindantem ente dei m o tivi del g o tic o norAn>. Ir firn t r e o g iv a li hanno ricch e d e c o n u io n l a rch itetto n ich e in
U ri:- gotiche tarde.* <'emuiuo in vece le rem inincenze go tich e nella
M ia ru rattrria tira fa c c ia ta ; quentu p a rte con la mia ch ia ra e vlgtv
wa m. in lira tu ra a la w a o d i pliant ri (nuotanti n n tra . com e g li a ltri
i
l. lo ntile n azion a le d e l l 'I t a l i a : la rinaacenza. Interw m ante
pan- U celta fa tta da chi coni mine l'e d ific io d e lla ruat ra zio n o di
* in di ca p p elle in to rn o al coro, uno arm prc poco com une ai
t n italian i. L in tie ro piuno deH rd iflc io fa l I n p r e M io M che
Hki et nbiiw quei la v o ri, a ven d o m o lto v ia g g ia to , aldiia o rd in a to
iM r o u tiliz z a ti c e r ti m o tiv i ilei N o rd e del nuo ntile ar k t iiiiia ir o d i quel tfiii|Mi. C o n c i ni a ccord a q u an to d i ceni nei
W t i t r i i d el papa,1 che e g li aldda cio o n lin a to la contrazione
41 In d iiic io a p o rtic i, perch quntto, d a i m od elli da lu i vellu ti
* A m trU , w rn b ra v a g li pi b e llo e pi fa v o r r v o le p e r la lu ce .
la tali rdiflci. che ponaono a v e r qu i n ervito da m odello, nono degne
: niiniM* la chioma d el n uovo co n ven to fo n d a to da F e d e ric o I I I

w r \t>u>tadt (an. 1149 .), la c a tte d ra le d i t i r a ( t4&!*-145tii


' ** Stefano d i V ien n a .*
IV r l'in te rn o d e lla c a tte d ra le tu tto In p ie tra q u ad ra II |>apa
***
una India a p | x ita on d e p ro te g g e re m la lu cid a bianchezza
fla loie e d e lie | * r c t i e in cu i proih ivani l a p p o rv i p ittu re, ta
o
fa r r i qu alu nqu e a lt r o cam biam ento.* t*n prrzloarj orn am en to
^ n p anche o g g i g li n talli del coro, la v o ro ita lia n o g o t ico con
* t i r r hi tetto n ici ed in ta rsi ; q u i ai ved e l a rm a d el papa t e n u t a
fc a a g e li e la da ta d el I45*J. gu a n i tu tte le a lt r e trappolici l i II d e lla
tifc w i Ip ile tta per l'ac|ua nanta, p a lp ito , fo n te b a ttm im a le i appar

r**

' *^ * *
^4

* V"**s*

m w w

(v ita m l l n b i t r t k i a tVrncte r M i a n

M -

Ih
(a M a la ani
lai, . m . Ur

( itM ir tlI

Irwn *ri m.

4W1* <w<lr<.

v n ! * *4 <**e

rW
atrW arati M X e n V *
a < t>* t i l t
k " * l,W>*l niHam4lrkr IV l ' imi am M W <
flu ir
'
r i IV II i m i
HI inm a nel a * <i*CD
'** 'Ma** min a. 41 1% ti> W ii tal in n i il. * J i . I

M * taaNMaril a i m t ir . tV * i n m la | r a > > ritm i* IN *.


*" * xn r Vii u t hi ll%a W m H rlto lx U m fw tlM I. iwn 4
' *>'** >> iw n la n ttaal. la < a ia 4 n lr 41 * MaUnaa. IV. 11. <*
, l I* >n a ia f r ain ifi MJk. ari m *i M IC A I M it r f * l

Mrw
.

*** Il [ > 1
m i IS l

s a

IV?

I ln t r iit u i K

Hi a t i u a n

lib tto 1 I atlol A Pia 11. lt*.lHM

I f n g n i m l n w r 1 1 p i B o lli I r p r i m a r i u n m i - n i a . 1 I n u n a r a p p e t la

M in is tr a p r r w i ) l ' n l t a r m a g g io ri* ni p u a n c h e o g g i v n l e r r u n t a l n a r o l o d e l f .-m p o i n e u l v m n r m ttf r u l l a la r h i i w a ; n e l le a l t r r r * (


l>*l|r ai v i-g g o iio a n c o r t r r a l t a r i r o n g r a d i n i lu i mi ( " n n i n a n
i t a l i a n i 1.

11

>.<

p r i m a r i n a s n -n s a i n t a g l i a t i i n le g n o e r o n p U t n n r

m u o la r i i n i r 1 I n

a n a Il q u m t* rapjM -IW * a m o

c u s to d iti* d e l l r

l l q u l r , f r a li- q u a l i u n a p a r t r d e l ea|o i l i H . A m i m i e n t r o u n a |
li t m a r u a t i t d i a d 'u r g i - n t o r e g a l a la d a l io l i
I l p e tto r a li* g o l l m r i l m l i c r <li l io

11

a l l a chW m a c a t t e d n

| a r l m r n t i g o t i c o r o n la f O p r *

a m p i a *I a l t a , -ohm* p o r r i l p a s t o r a le d a r g r n t o d o r a t o e a irli.ti<*

11

p iv ia le

tm li*

nel

del

papa

m a u ro

p n * * la w iu c -n tr r i r a m a t o

is t it u it o

tirila

r a n o n ic a .*

ai

O ltre

tro va n o
a

al

q u ra tl

p*

<1

r i c o n t a a n c h e g g i la m -m o r ia 11 I*lo 11 i l q u a d r o d i O h v a n m d i
P a o lo
rh r

| m to d i e t r o
tiri T a n n o

l'a lt a r

m a g g io r' d e lla

ra t trd r a le

di

P W w j

14*12 c i r c a *

t a t u p a n o , i l | w f a u l i r d i P i o I I , c a n t q u i n t a
s i o n r d i b o t ll r p r i m o

n u o v a e tr a

r i n a m in u -n t o . r h r fa r i i n p m a d o n e

di

r* u n p in n a r i e r o r b r i h t a, n a t i :
I * r l F i tal l a ** alta n i r*4Jr
y ilra , la mm I V a * la i V w

IM t a t a a a n a a Me 41 tra|<fc> W n a
K 41 a t n . l a tm U moia-. In..
Naia atsU u n m a l i a r t 4*a :
1 * 9 a aaU v aa ( n t n l r rM a4r.

H t i M a l I. <4 m X 41
a- m ia tW ia i Alla H lla4 4 M n w
II a a laa

'

41 a i i l m a n

I * a in a i a m a i tir a va lamtr
a i M a a ma. O atM la 4 ar4 :
aarai a t*v * * a l 4a ma U m a I V

* U n 6
k
> |> c fgt t a
* Jwaa. /al Naawx U M I M n o w a fa* m 3
*
n i M a t la a 4 r a r i r l r n t m . i n a * * tr I M I I W
*
I l a. la * * r t l a 4 4 H a l* I V I I 4rl a . X IV (aita 4a U * r .

V la U lf l > *ticu < n i H iW a

M * * n liivita 4a il l amxv XVtt

* ri Kurt II. * I. a 1
* lleam m ta a a
f e r m a 11, l t * t o i m n IH 1. U T I W * 4 * * *
la a a ia a a W m aMmf <a * l a 41 r a | a m > m rlrra .%:* t W t t t n

aaak * B a v o > a
4a ( a m ala i V t *t mmwraa I * 1 ***
a i a 'V W <M t r a < P t I l

7.

la

orientale 1460-1463. Inerzia deIlepotenze italiane. Irqati


i profughi dallOriente in Roma. Gli ultimi Pakoloqi. Carlotta
di iuNkjnano. lettera esortatoria di Pio II al sultano perch
Mefiti cristiano, la testa di S. Jndrca Apostolo a Roma. Sco
perta delle cave di allume a lolla. Irebisonda. lesbo e la Bosnia
^Nioqate daqli Ottomani. Il papa decide di mettersi a capo
della crociata.

I l 1vT * * P O r r id r n tr xl l i r m v a in In tlr In lr r tin r , il conqu ista


**l
,o fr d i * ontani in o p o li p r o a rg u ita v n u a m m a n ii la una
* * ia trionfali- f o n pu gno g ro m la n tr li aa rigor l i aia lr o m ia r
rti d r ir O r ic n t r u m lr n tra p p a rr ai m it i d i f l i H tati l a r i uhil U n w d r jtm rl n p tra i fr a i aooi lum ini! d a V rn ra ia a
* ^ M # d a la lon> in d ip rn d rn sa con ta n ti a trn ti m a r n a t a f In
1
a rro to n d a r* p r r fH la m e n t r il n o im prro. U fortu n a
rTv^ * * l i O ttom a n i in m odo ninnolar- r la nuova p o trn ia n i
,ria a ila llr j>on<lr M Ilo fo r o d i d irrn ta n * p r r il m ondo erir * * " dtJ rrid rtit* iriiw a in m illr jfu iw m o lto p ia p r riro la a ancora
l ^ f t o non eran o irta I r una T olta Ir in ta a io n i d r l i l 'n n l r d ri
;,,li ** F io d a lP n rta tr d el 1409 r r a it a la n Q ( i a ( a t a dateli
**nai 1 H rrbia. K ro m r q u i irli a d rr rn ti d r llo ria m a jfrrc o prr^w** 1 l*la m a lla riu n io n r con la < 1 iln a r a tto !ir a . ra rt la iruar
t v " ' pontiB rta n rU iaola d i l^ tn m o fu m p r a ffa tla m n lia n tr
j
1" *,tal i i o r d r i ( i m i 1 X r l l anno 1460 fu an n ien tata n rlla
* ic n o r la IH l a lrn lo g i e il a a p rrb o l art.-nonr d a chinai

'w s i i t , a r in lia r r mm4 l l i a n **:, SS


la *

T ' * * "
4 C m ,

* * * a * a ia

iin m m n

II. a n .

K u rf

Iu u m . ! * *

*nr

M iM m . i r m m r i . 4M pr*<l tartari Hi M a p * r
n *r r i l . t ss * ia l. ari > a r r k l t i 4 i l a i *

31

Uhm

<'a^loto T. Pio II. H SM 4M

Il S an ta Marta fa cam b iato in Miaa-hea.1 I/Ialu n i avan zava ir


ia tiliilin e n le ru# la Hpaila < col fuoco, riduci-ndo in un deaeri
ilo b elle r |>la boren ti con trad e l**llu terra. S em p re plA minar*
fa c e v o ! la qttci*tlonc o rien tale, la q M a tlO M pi a n tica e pia r< >p|i'*a li p o litica co ter*. r b r mai r i aia ta ta jw r il m ondo r riattai
l<a lo tta per IVaiatensa che la cu ltu ra crini una d <>rctii<
aveva la ctndurre co n tro la barb arie deH 'lNlum , In nrmtun a l -'lu ogo c m ta ta a p p r r u a ta r o l l i o che in Koinn. forn i* il n m j "
d*reaat>re ( a lia to I I I , l io 11 aveva Un daU'ttMatinslone d e ll'a lt
riv o lto Ir ane r a r r pi prem um ar a g li a ffa ri il'O rie n te , ma n '*
p rin cip io ilei ano (ju tiA c a to aveva p rova to al iu n p ita t o li Mant*<*
a rerh e dlaillaaion l. Nem m eno du ran te I to rb id i r o p p ia ti in \'aj**b
iio|>o la com p a riti ilei tinca d i t'alu briu . il |ui|>a a veva penlnt di
m ira la gra n ile m eta.1
T r a i la a i a va n ti tu tto ili m ettere in eaeetu ion e quanta
tato **ilm irm en te p r o n tn o nel m n gn iM o. H i g i nel via gg i*1 **
M an tova a S iena P io I I non aveva onunMo ili fa re a ta l rig u a -*
ca lile r r t a * lo n l. ma q u a ! in o n m tn lu ogo trovi') i|uella entri?ilenaa che ai appettava. Ia tu tte le p a rti ven iva n o ria p erte e v a ' *
Im i| > r g g ilric i. I l In e It o m i d 'K ote. ebben e avetair aotiom-Il p ropria m ano II le e rH o d ella decim a, o ra non vo leva rmrr>
p rim o a m tn ine tare nel p ro p rio pacar c o lle tte d i d en a ro per *
gu erra turca e rv-apitw i m em i |a>nt itici.1 In v a n o II papa g ii r
present la a in gra titn ilin e. la una le a lt ; in d a rn o lo mina
d i co m u n ica / It o m i non m antenne la |iarola. ansi in a rg u ito a i*
le t a p r m * d Sigiam om i* M a la te *!* co n tro lo S ta to d e lla t T i k
X m e g lio ai condtuwrro I ricchi F io re n tin i, Juan*b> P io II
inorando n ella lo ro c itt mine uni ta p p eto la queatiotte ili a t e i * ' '
ad e ffe tto le lecU ion l d i M an tova, g li ai op|xa>c che le p n * " * *
fa tte lai le g a li d ovevan o prim a -mere co n ferm a te ila l g ra m i*
a iglio . ma che non v era alcuna p rob a b ilit . che q n ra to p e r H t *

' ll< f* H W Hrfrrrm Um SS


I U t Un,Hkmtm4 I
inn**ma 1 4 w i k m w i i i ^ t i v t u i r M t t|. m

H x iu u e

**

' M t m
* C a M M i r * vtl* im i \ h i . i i t i n n e w * ^
r "'
ta n a n a * U *mmrn f M a t M > I r i r ia tt a r e a
< l 1. t*M H , a anl(
m i t o * Im tli# e
t$m 4 I* tl ftaaa II, a 3 ; P r
* . . . 4 w l< r b U o * < M

* *'*

%
. t** ita r. e

Uat-wvttt la **'

Il w l a l a l w
-W t !
l > II. m n avita P I k l l e t r *
r i i t t i i i a i t*ia a i s t n
* h i II. fmmnmmi M a * H a i * a t W w 4H peUr \ \ * *CV- *

* ru

it

tta a

dm

a. n i

An l i ( . u

im m

> <

v ti.uu.

M ^r

W k x

r*a> l* * * * * l# *!i t* r oaa ai


* IU *w

li

a Ita . <
V i

im

*. t. SS

t. a

r * **'1 **"

tettata 1*TT S < > * *

i n ai rtlMaU *.

M h n a

. re t ti lo ( t r i *

I*

p a a ltO e l.

e 1' * '

**

211

O atllitA a l i a l i ! - <M p a i | r la T a rlata.

I .-mj ih- ( M i e off*rte lai la ic i, m en tre r ig u a n lo a lla decim a d e g li


* .urtici ai d ie d e q u a lc h e ( p e r u n . guando poi la al d o r e r
r* rosliere. F ir c n ie p ro ib m iche qu eata.1
A Vt-iiesia l 'i o 11, op era n d o sem pre un cam b iam en to d 'o p in ion e
art io rrn tl Iella re p u b b lica , a veva m an dato il ami lid o (lo r o
Lalii, ina lu ti le u r p ro p o ste ri m a -ri a rn ia *ffetto. I-a |toliticu
(nr'l'U m ftilc c a lco la i ri-* d e lla H ign oria rlt**nn- et a pi convenienti*
riti ii- t r provvlaoriu m en te in buoni ra p p o rti col |*teute nem ico.1
Tu tle le eaortaxloni l*l papa fu n n o in u tili Il fro n te a m*mli
a i i i i i inten-aautl e la lle c o rte vedu te. Mu anch* qu an do ricorse
all* minaccia li sev ere iene ecclesiastich e *ome p*r e a fu per
B" * : u , il fr u tto fu m o lto poco. M o tti eh* non v o lit a n o |tagan*.
* 1 ronfcMMavami, n co m u n ica va n o pi. 11 r r o n l a eh* c i rac
l i aggiunge, eh* il d e n a ro non *ra hirtinat a lla f U T r a turca.
H iVr tutta una tru ffa e che in ueasun a ltn luog furi li li***' 4 ai ni|r*va la taAsa.* D 'a lt r a p a rte p er vlen narrai**, che
la Ib-lngua ai n m i l a - m o lto d en a ro ter la canna Iella fe d e ;* da
'k* *t * l e che d i gra n lu n ga non t u l l i g li a b ita n ti la penaavam
f**
Il |>aMattinato a n tiro m a n o a u to re II q u ella c r o n a c a g u a n i
* 1 a falaa l'accusa che n egli a lt r i |taeai m*n ai *sigcNse l'iutp"*ta in de n an i co n tro 1 T u rc h i, ai s ro rg e fa cilm en te col lare un'oc' u la ai du m i li re g rs tl le ll'a rc h lv lo s rgn -to |x*ntif)cio O l dutante || 'o n g n m o e inibito d op o la eh inaura lei ntedeidmo furom
tom atl lei n in n i e d el etili et to r i p er p u bblicare la c ro c ia la e
t * o lie r e II denan* neeraaar lo |*er la N o rv e g ia . H teaia. la l.ltu a n ia .
' alcune t-ontraile Iella tle rm a n la e ile ll'I t a lia . jer l'In g h llle r r a .
la tfrtada, l'Ir la m la . I*A ragon a, la f a m i g l i a e l^ o n . I"n c e rto nu
r r" lei re la tiv i b revi alatalo p a rte da Kiena. p a rte d a i (agni
* Macereto e P e t r b .lo : e punta una p rova d e lla arrtetA e d e llo
M a col q u ale il p apa sp in g e r a a v a n ti l'im p o rta n tis s im o a ffare.*

*. I l i w
1^

>/ M e n * e U I * ir I to n i I n n I I M

G u a n t a i BMMlalo rio i i t r a r i f n t la S t - U .

17

M an

IM

M i * A rcfct-

i n , |a r |re a i e
t^t M. f ^ a a n l . K

rV iaara a a al ay a a T S i f 'f c aaHw- O a m a a v r i . h r 4 i W * . f * .


* ** Wta H l k l l c l r r a 4 I r l a I * r I * a l l * a a

' * h a ma itr 40. 4*tf $:mam jt a tv. mk


*

tw in a nteaor. alato ila Uaafota I I taa w r 17


I* .
M a Igaathoa a U a l r a aa a a tltH l a Marta a r W m a rtlala
I | M > M la n l i M < a a < i a (4~aa I k n i U b n i r a l l M a a a . trtfft
fl&ilpsti" '
M lrfH n i fpo*>-

MM vMpfr

A r d iv i

41

a . V * *0 t l t , X t O . t a - T
f l l . 1 * l a : M arta
,
* n ^ H a M a r avalla r i ria rta r> a i ( n a i* V M l r . M ie H
'**** * l a M t .
l a i r n t 341 e t n i i i u ita , a T i
^
f H i l ' n x t w w fi I M ira aa a tmrfUariiar > la tw*.u
*f l r a 4
1 4 X I I I f a i l U t t A* 2 tei ( la r n a i

Ut 1. 'apHolo 7. Ilo II.


I
riu n itali o tten u ti fu m im certam en te scarsi : in qu a ta tti
t a li r r is lia n l ni e d e v a una in ro n re p ib llc IndifTerrnaa li fror
ai |M*riroli in O rirn te, la c o i rapprvsenU txioiie t u un o g g e tto f*
o r ilo | t I p o rti r i re to ri u m anisti.1 I l flw re U d i reazion e d r
Irrltna dal c u ria li rra ta t o p u b b lira to in S ien a il 24 feb b ra io 14>>
ma tosto si apprende rh r a ir o n i p re la ti e c a rd in a li, a p e r t a l o ''
li parte (r a n m r , s non d avan o gi II buon esem pio col | f >
ma d a ta m i il m lt iv o r o l m orm orare col fan * rm istrn a a .* la
Ita lia , ron ir il | | la m rn la va si gi m i ni a g g io d el 1460 r o l '
d ln a l llrasarlwnr, Ir rose non p ro ra to n o con q u ella speditezza. r i
r i a tten d eva m o P o r hi so ltan to si rir o n la n o d r lla prom essa fa t i*
M an tova.* Minori* s r io ancora d r ll'I t a lia m o stra ron o la F ra n cis
la (Jet-mania. Ir potenze pi fo r ti in gu erra rh r ro n ta ssr l O ecid rat
iju a s i ovu nqu r Ir b r llr protnrm e si rid o r rv a n o a niente.*
In ta l dolorosa situ azion e non si poteva p rn sa rr pi so l r
m in io a una g ra n d r Im presa P io I I si dovetU* rassegn are a vrnir*
In a iu to del pi tr iU d a t |>rr qu an to g lir lo jirn n rtlra a rr o 1 se
m e n i ris tre tti r Ir a g ita zio n i nel N a p o leta n o r n e llo S ta to pontilir a trn rr in ta n to drata l'id ra d'n n a rr o r ia ta in a ltra a d i ona p< >
propiala o rra sio n r ( V
e g li fa rrsa* rlA lea lm en te e ro n ore* <
non p s a m o n ega rlo n r m n r s o I soni p i d lr h la ra tl avversar
M en tre P io I I d im o r a ta ancora in S lrn a v i giu n se il d*X
M olar iib lr t , a rvM la ro n o d 'A n tio rh la . m olto versa to n ella M i
tu ra g r r r e * i riara. I j m ven iva rom e le g a lo d el p a tria rch i
Irn ts a lrm m r, A a tlo r h la rl A lessan dria, d rl p rin cip e d i Carmina*

1 t M w i# t
g m IV. W|; ( . ! : Vat.wta I tteat
latta* Matta* H 4 M a rattffaM X4li4ai. H M tk a VW-t**i J U w
HHt. H
4 N i M l Ita 'Mi X lIU A* 3* c t r t WT . 1 3 * *
* ' * ! < * " B u r i 4 >iast>sa tk m
C a M la U <**> *
Manait t s # III 1
laan A* r i . Ctt l a t a H i JI4. 1 a . A r e n i t i ''
i * n t u a itr ie la
il
n **
r i w i n a 41 T V t V a r m o a < w u i r M L W *
v r ass, *
M W 41 l ' i m a A M U * S l 'M M U a I M S M t W * * * *
H l l l l a l a r a I t i I l S a t i t s s a ( st uaa I V aa -dii.. i n > * i a i * "
*rt
V < i l ' T ^ ta a * a fc l 1 M U M H W h i 41 N m m i *
*
a r t * * # u t a M i la * ^ m i * a i *44 r a i a N n U prfmrtti *
*
li

Ita II.

II

V i4 a l a immUmmt
h i M . I

**

I. f

n r M i 4*1 M
% trhil> i r t i *

| a a l

i /|W r * t >1 * ' r

ir t e la

A *m

* S 9*-

Urto IM a S> vm IH. KC


Rm* M a amali isn la i t t xit.au \rekl t i * 1*

Aathaarlale rtratall lina

SU

H .ih mbi% e ili a lt r i ig n o r i o rie n ta li, che p er o|**ra d i P io p e


ni k . la lib e n u io n e d a l g io g o tu m . K g li p o rta va b-More da |artc
lar<>n li* q u a li i au ddetti d ich ia ra va n o d i a d e rire a ll'u n io n e fio*
* '!& . P io l i lo r ic e v e tte in p r iv a to e in pu bblico e il 21 a p rile
4ri; n n o 11*10 i f e c e rila n cia re un docu m en to in to rn o a ta le p n k
*-
d'obbcdicnsa. (JucNto, im b u ir a lle le tte re dei |al riarch i
* *M ;>HnHpi reca te in la tin o , fu dpprwto neHa rc h iv io lo lla t'hieaa,
trov a ccoglien za in un lib r o d i a r r iv i, p ro p rio a llo ra apRront e 'K U inale p er l'accu ratexxa d e lla s c rittu ra e la mia di*|>oMKoni in |(. ni- ni d ia tin gu e dai r e g is tri d i quel m edesim o |wriodo. D a lla
a M I leg a tu ra timo p o rta il nom e d i L ib r o r o n a a.1
f a m e ra viglia che il |>upu do|M> non abbia mai pi r lr o n la to

M riunitalo. S i su pposto rb e e g li abbia d u b ita to Un d ai!* della sin cerit del intimo e d e lle le tte re da lu i recate.3
*u lla line d i d icem b re d el m edesim o anno ( l l f i O i preaentA ai
N p a llnra gi rito rn a to in R om a una nuova am basciata o rie n ta le .1
''
.'ram liw dm o stupori- dei rom ani ecco a p p a rire n e lla c itta

U r l i l o r r e I p o n t i f i c i o A l IV . i l I I I * " A : **
4 M * r r ImM'Umt. V. i n an t ta gH a la la lU to jal ta l.

alt s u l rlar r u lli - i | i n a n l nwM** 4alfc> *"> M * !*' *


** M t v l e i . I l <lorata ra i t SI. n i s a * 0 0 4 H 4k*tara 41 ae* ' I 4 i t i A n tra il M l'oa ln ar In
*H a r i a it a la r ii u 4 M
* a t | H r fa ta to : *f#a ! / * - * H O U I M e a#|M| n-maimmi** r r t W a
l i h i l i M ta4<#n-t n rrM a r I *>* * - < mmmm p r ^ r U
* * ' Dal lum i* 41* X X I . m*nM* I p r* H I V *
la
chr ab*** * 4 M M b retateti- la n r thme *
Il SB4H
taviMeMe 1
*** 41 Itwabinihrc ( MA. rmh t 3 * n '" 4 i a * mmUmtlm.
N a t a K nell lnte*nar H S 4 n f i * mm%w4 U * ar. *
la tri Ite * lulu> lo nr*.. tri IM rt f * F a r t * *-
<M n * * *
- W
t U 4nM tar nel IWO M ia |r.*4tA
Il * 0 - r /a. H*p*
a. .in#! ratfaa. l a ta li* M
la t ft a fiW t lim r iln
* * .

M a t -

A tn U U

**rArHtW imntiArta.

lilr a e M a i

M m n d q w - i

41 O r o a l n u n

a
n *t *n v i *

7 >

III.

IS l

lT S|
m. m

.
'*
* t r n 1 - H I a n i'iH ia rttna<a Ma p i n a a r t a a * a a
t * Ww, t t na * M te n <U it e * r f n n n ta Ba ert n tla rta n
_ '* * * ". ala ta 4a lUtna l a a m n * a ai<rj>*at ; la> asart 4 a l
l
* * * a M i a l n a w ! * * * e A r e n i v i * > * a i a r > l a M a a _ * * r " * e a ntvuatla a * M a M T A e W it a 41 Mata I t**m r m annaia
**f * Dtae. I *
f i l e n a ri 4 ai ata l S #ni fw * - '^iain n a
l ta l w 4m M w m | faitO vai m a l a t i t a l f a m M I | aH fawaaa

**|l M

lihr, I (>41.4 7. fu , II.

etern a n elle lo ro iu g u la ri (u gge irii-ntali d e g li am baia-ialon


l tiu|M-ntlt>rr l a il li Trflbiaonila, li (iio rg U r r d r i / V r w i ,
*
S ig n o ri (Ila t -o rg ia d e ll'A r m e n ia e lilia lm en te b*l petr-,-*
p rin cip e tu rco l'u iib a a it. ' I-u ixta d eg li im p ili o r ie o la li r r * min
niaaima M a gg io re lm p rv*iu n c facevan o g li um lm m 'iatori Iella I*. aia e tirila M ca op ota m la : ipirat'u ltln u i aveva la l<Hta tu tta r a
a lta fo g g ia 1*4 monaci ad ccretion e d'una p iccola corona d i r a j Il
e l'un riu r tH io a l c a c u u o lo i^ii-kI o rie n ta li era n o ven u ti | r *
via d i terra a V f i n i i a pam ando p er l'A u t r ia e IT n g h e r ia ; a V>
n r*ia eran o M a il tr a tta ti con m ulti on o ri e |N>rrl anche P io It
non miae in lubl>to la lo ro in c e rila . In te rp re te e gu ida d i i|o>
in g o ia t i forv-tler. He prvaentarono lettere relntunti d el lo ro pria
r ip i, era il franccarano ornartiante la a lovlc o la Itologn a, rh r . -
m t t o X lcro t V e f a l l a t o I H a t r i m olto v ia g g ia to in rim iq u iv i (r e t t o parecch ie n>laiiotil, e nel Tot t olire d e ll'a n ih) I4JM ri n
ta to m andato tane leg a to da l*io I I . (*t che prom etteva l a l o >
era una c o m b in a to n e polH ica. a lla piale pi v o lte ni era |W |>
Mito iti t>rrilen tr AH 'anaalto Ielle ( t le n ie MlfOpM* co n tro i Tar* ->
loveva orr|>ndere u n'aiiotte p a ra llela d ei a iv r a n l o rien tali. I
torn o a lle g ra n d i n i a w li u iiliiie , che potevaiuti ajierarc la
i
lato, la a lo vic o la lloh^tna f w Ielle proitieaae ch 'era in i| x**
im m agin a m e Ielle pi plendile. l*lo I I . rh e gi prim a era entra*
in relaaione co l prittri|ie d i C ara m ania, fece tra tta r e i le g a ti a *
apear poi 11 c o n s ig lio d i v lattare, o ltr e i p rin cip i ita lia n i. w
il re li F ra n c ia e il In e d i lto rgo gn a , |iereh enxa l a la to d i 6' '
tii p rin cip i littr ilm c n tr i a re M a' p o ta to in tra p ren d ere la cr
d a t a I le g a ti a rc o ta ra t irono. ma fecero richicata lei <tenari
il v ia g g io e d e lla nom ina o m e glio con ferm a d i L o d o v io da l<logn a a t a l r i a n a lei c ria ti*m la tin i d 'O r ie n te ; l io I I r r v a p * '1
ad en tram be le dom ande, ma In qu an to a lla aeconda poar la * *
dkaioue. che la a lo v k o |*>t>w p o rta re il t it o lo d i | ltria rra m *
a llo ra . |uanl> ai fa m e avu ta p r e r i * c o m w v n u lei lim ili <W
I <t ria rra t o *
( I l i o rie n ta li, m a lg ra d o le le ite r e d i racrom an daxioae d el j a f *
n ulla c o n c im a to a lle c o rti d i F ra n cia e d i Ito rg o g n a e n a i *
v u o le parvde a> ne torn a ron o a Itoma. I.'a<-roglienia .pirata vo lt*

* I |*|l|nH twi n' mi ima (inMi t 'a l m u i I K rr**'-***1 3,8 *


lU tw u i WMHa
* r ii II w w r i ist * c n i v u t r o t * m m . h m t i
IN w . a i. w v w v m ii. is ; K t u a * / w M
tm va it .
#IMI>^x<4n> XXII 1 . I m t u M
aftl
VBIr* 4 w m
XXII X la
| t I o v a i V ie .* . T U tM * ' '
* ti

fan. rii |

l l k t ro tta * H f* n W ** T

a ra i*a*a la a H a l l la l a Mi a a i r**r Iv e a t a a M t f H
t a i a kart 14 l a* *
U n H a M a w 4 mm a ..... * l a i t l i
A r c h iv ia r e t a pan i i Ile i*

'

Analam-latp e |>HnH|>) r i m U I I l(u m n

SIS

U t fu t'onlalc. r w i n t u mirto il oHpctt) li una inule. IxxlorU 'ti


rf
< 4 a ttrib u ito a rb itra ria m e n te il tito lo ili p a tria rc a d O rtea te,
* n m in lat* ili|K iiw e ammnxKuto d en a ro o t r u q K II pa|n
**> r!<i ili Im-| nuovo g l i in v ia ti un hiihkiIhi fin a n zia rio por 1 ri
1m-n. ma i ri liu to li nom inar.- p a tria rc a L o d orico . Q u ando |kkh
irr,{*.
p io I I a|>|irfM- che c i nootMftant' ip ieiru ou n i fro n
i j f. ira riu M 'ilo a V en ezia a carpir* la roti narrazione, dii**!* o r
<*> di M u r a r lo L o d o r ic o , a v v e r tito lai dge. fu g g i e il papa.
*'
u le orm ai tutt* I* n o tiz ie rb c ven iva n o d O rie n tr a p p a riv a n o
* -Me, min M*p|H* p i n u lla d i lu i.1
Tino a rh e punto tu tta qu cIPam bu arcria avi-**- un caratteri*
fn llrn to r d i Diri Ir drcblert* dall* noi itti* i bi* stilliam o ta n te
h ililftiu ar ro iim n ira zio n i li nel temp*.* A lm e n o il rappr*arntante
A H IlM iu n to r p li Treliim im la. M lo b e l* Irg li A b lig h le r l. non *ra
1 .. on in ga n n a tore Solo a fa t ila pu p m aa n d he un tal* uomo
* u porcina* I Kuropu in co m pagn ia li crorconl.* tjualun|uc
p -m -amore ta t o il c a ra tte re Il pirata am ltanriata. pieato ic u ro
, i " frzl del p p a p er una cro cia ta a u a r ita r o M fr a le |tenar
*
Vaia ontili a g li (>ttim ani un m orim en to, he in m ig lio r i ro m li
a i u r r l i W p lin t o w ria tn e n te coni p rom ettere la |io(rnza Irl n i
* m > Muhaninni)
Maggior** im prcwiion Iella d*tta am i u r i a la pnxluaai'ro i
ipi apodeatati. rh e p o ro tem p o d o p o fu g g iro n o d a ll i rin iti
1U volta Iella c itt r t r m a |er chlelen* aiuto. I.'iw p ita lita r e m i
1,1 '**>1 e I mi m-ra In li era nn a n tic o p r ir ilr g io lei p a p a to e mai
*** ta ta m e t r it a t a |uanto nel o l a X V .
U ? m a n o 1461 giunta* a H om a il a Icapota d e lla M o rra T o m
t l * < rim anto en za tro n o .* <Jue*t> a ro n a ig lia lo p r io c ip e in ut
p n a H p ie M l'a n n o 11.19 a v e ra ro tto II p a tto tr o t t o con la T o rta
'' (ia to a t i l i u c o n tro il fr a t e llo iN n w tr i atonlH p er conar
ebe M obam m ed dee in- d i p o r line a lla o r r a n it d ei P a
l' , **'gi nella M orra, l a T ilt e m earh ln it lei O n c i ai r lr e l ora
* lo r i r M n m IhnnetHo i ritorni*** e ranargn^ al u lta *
l*To|cla fig lia p er ( harem M nkam tiinl g li d ic h ia r ton d o tornio.
* * * orm ai lorera a i m e tte r fine a lla ije n o ri d ei l a le o lo g i T u tto

ir 11 _ - .
*

tt w .m .*. xill ik 0 .

11..
* r r lk * l k

rm M ttr

.a ir.

ih

4m <* 4 i r i * tl* m r * *< *

* "*
MI

,5* *
la*

n U n n -* a n s a
1

It o U t llo u n ^ in i

V ili.

I Inx

a ano Mto < * < * ***'*

DM.

ir

a* u im *

** a*

III
" l i ... r i

IH

/ *

>**-

t t

MI M

iM

**** * , * |h

**

*****

"**

XXII

Mn*fci*n* aa a 2
* * > h i t ' i
la

Il

Hm

M a a la

m i

* rw

l a i : *. *

A ra fc l l a

u t* i. Owiiob r n.. it. n w i w


Il

|MMnM*

fu mrtwo a

ai'ci r

fu ron o cotunieMc

iiw

ublminitH-

II 2 lu glio d d l'a n n o lliU I Tdtnm aNi lunriA di*|M*rato II P e lo ;*


n-o e cerc rifu g io aulto lu r e t ir o d i V fD M ia n ello a p lta le
.a
lii I W I h i ini In fr e tta up ne and il Ili n ovem bre in A n * 1
per In v ilo del | | a K g li r r r a r * m i da Pattum ai una p rw
reliqu ia, la !< d i H. Andn-a A paotolo, che consegn al ran;
nab- O lita , 11 q u ale |-r o rd ii- d i P io I I di*|MMc prov viaorian
quel premio* Inauro n ella aieuru fo r te iz a d i N a r n i.1
Il
n oran o tirila M orva, l m i lin eam en ti dit ono eaa*rc ta ti *
p rod o tti n ella ta tu a d i 8. Paolo*' una v o lta ro l locata in n a n n *
t bit-vM d l K P lr tn i, v ir n r ilr w r it t o com e un uom o b e llo f *
*
d i M anni. K g li tra d ita an a b ito lu n go d i c o lo r n ero e port. *
an n|>|irllo bianco t U n ta to I M " 0 c a v a lli col q u a li fre e II *
ln gr-> t r r aultanto eran o attui 11 pupa ric e v e tte brnev o lin e*1
l'in fe lic e nel -nciatoro, che fu tenuto n ella cam era ilei Pnp
s a li , g li a a a t n il nm -aairii> |wr viv e re e com e a b ita zio n e il t*
la u o |>rr> I K K Q u a ttro t u ron ati.1 N e lla ilom en ica /Mi
g li don la n a a d'nro, e col m nrtirau dei ca rd in a li g li rtiaa un
pn nn aggio annuo ili i n d u ra ti *
Il
P a Indugi, che anche n ella ven tu ra al aen tiva sovrano >
erede d i ltl*an slo. n ella |>rintavera d ell'a u n o I M S fece r in a ti
tentatiti d i alu|>erart4 a Hiena. M ila n o e V e n u la |ter la *u a oto*
A llo r a P io I I ron ana taalla antenne fece a|>|>cllo a tu tti i fr*
affinch c n ir in v lo d i tm p|ie e d i a rm i g li tlenaen q u c U 'a lu t. H
llMPT. U H rft*aa4

Ut a

Afta, N * * I I . KS a Vom III.

a i

550 *

H rtrH M *

11. 44

t u M U *

fu *

A * * w

I t i I I t'+mammt K * t r a t a n , m w ta <r KMMM XM . I H ta li T i


l l M w a i^ n M al i i * **% m a n t a tvttqata <t i w
4 u r m t *
''
a t ^ i V n t i i k a n H m * ! * 4a H V M U a w a v i" WM 1 **
l a 'i I a limimi 1 1. m ttM i a? a: *t i M I l k '
4a Si U. h N A rti 41 H t M m a a IW H qaal hana |*tat> <ha O n O > *
U f l i * *"* H i t M * a i * M * h a (Wtata la iw t ' * * a <t
a r i n I t n n X a 4a iu t a la cani.. a a r a 4 l < t i m i A * h i
a

41 l a i *

la

M ilana

a i a n t a

Wtarda aa ro ra m i i U
la
a
U ini. mai ttaH r *

r<
I'iU I W Vani m a m a w aw l.

H * A fta. I w e e a * . I l i Ttam . f V I I 11 m * x m o a a
afcfcttrat ta n a I U
N*tt M
M > 9 a w i n t a * IMO art 1 ina *
tat *rtu

L a a r a a t l a a a t * it a

t a * 4 a Wt.aa M
H laa

aa H* tana 4i alatart n a * a w

13 aaattd la n f l ' A t r t i l i U

41 t a l

I*

4 t*t w|a p tt M
* n a a ita w 41 n K m i i. 4M m o . la !

l a i la M a a t a i a Ita I atn in n i

AM> a

Archivi*

M r |. a i

l% | a n t 41 n K a a n aUa c a t i a Ha Va a la W a M e 'a h ai' *


a a I * aa** ** A r h l * l * a l a l a II h a t v t t w la twa ***,,
> a a . ( M U * r m m , 4 M a a aa* a i t i la i a a t i l '* * **
f Mi va t. SIX t A a w t a U awatr 4 I S !* tvrtl 1 la aa a ta r a * * * *
Um ani M 31 a a f t l t n > a t# a 4 al * < H 4 a : i l * * v
n a l l a a i la la tti U rn at

f*rtnrl|4 o rie n ta li

Rom a.

217

n tu can i d i in**/./.i fjli non p o teva d a r : a tu tti q u e lli eh*


atr-m o t e n u t o la caumi d o l P a le o lo g o ven iva pronicNKn un'lndul. Quando
non riuw-1 a n ulla |>arv che m in con d iffico lta
ia i ruxM'unato a lla p ro p ria Morti*. Q u in l'in fd in * rid o tto
in>np con le elem oaiu e del papa non gui*t pi le g io ie d e lla
iti
II dolor- e la p e ra ilx a di-luna eo a a o m a roa o la ina fibra e
iie
i t o da tu tti in ori ncH'|M-lalc d i S S p ir ito il 12 tuaggio
M I K . lui mia ]oki C a te rin a lo a v e r a p recedu to tln dal 1161!.

ni Klcna, regin a d el N erbi, che m ori nel 1474, In un mona t t o 4 l^-ucadia, T om m aa o Iiinc una eeom ta fig lia . Zoe, e due
Vndrea * M anuele, (jiiin t'u ltin u i to rn a to a t'itantlni|oli. m
fcrw t>iti<wulmano e fu |M-nionuto d a lla P o rta . A n d rea , che fu ri>r, ... m to da fiapa P io I I com e dca|iota t ito la r e Iella Monca, r i
tta ' in Rom a, tua *1 ro vin la iioaisione |>*r a vere opoaato una
d i peMiima fam a. 1 auol iliw-gni d i ric o n q u lta re il Pelopon.
* ' prima con l a iu to d i N a p o li e poi Iella F r a n e l, an d aron o a
n ' 1-gU im iri n ella m i Meri a l'a n n o 1302, lopo a vere la tltu ltl
*lel aao h-gno P e n lln a n d o il (C attolico rd Is a b ella d i ('a a ll*
f iu / * r vinti- In Itom a Motto la p rotezio n e lei c a n ltn a l ItcM iartonc;
anno 1472 *ni m|mmm con una ltc fa tta le d a l |>a|>a il gran ' * D an I I I WaMMI}eitN-h d i IIummm e Iraamba- le muc prrt*ae
i t t a i lei K om el a lla aua unica fig lia K lcn a e a llo |mmm> d i lei
A ^^M ndro I .lag*-lIone d i P o lo n ia .1
Sai prin cip i) d i o tto b re Itdl'an no 1461 conte Toce. che una pa
* i e dei P n lcn logi a veva In ten sion e d i d o m a in ia ie |rnam alm ente
1 ' <lr| p a p * : <n rlo tia d i Luaignano. la g io va n e regin a d i <*ipn>.
1 M W p r in c ip e !. ch 'era ven u la al go v e rn o ardo n ell'a n n o 14&*.
S ' a i t a col p rin c ip e L u ig i li S avoia , A g lio d el lu ca M a *ram*
' " r i a ltr e e n e rg ie che non |nel le d i una g io va n e regin a e
' *** lehole p o n i. |t-r ig n o n -g g la n * le lifllcottA d i qu el regno
J* * w tm to lla . Hehbene p ro vv ista <11 c o r a g g i e d i en ergia, f a r 1
" p o tette im p edire, eh* il o o fr a te lla s tro (tla ra m o . esp erto
* r a n a l, o 'im p o d n H iisw d el g o v e rn o m edian te l'a io lo dr| o lia n o

................
*
*"

r. u Mrw 111

(W
1 u n *U tta|V> <M lingaita * t r
a 1MB M>< - u
M m h II.
a *1

* " " a a a m a i n r i M h la M .
***%- l a c n e <M IV . r w
4a H
U
M W ll la < | O la * la lam a

** 2 Manu I W Watl i I mm Oaea*ra

M IT

41 * * "w
fa ><*MMa>Aal<- pr-

rn m tt

< ! * >.
I O O T e - ..

u e * *
M l- e r

aBa a rrt Har*aea A *

* li w> Wt> a*e-a taM


*t m
ila |mr*a m m m

0 *r* *

* * tamr 4 r rupia a*ftnri. itf h*


ail* la
**l" l' a M * ,
a r e h I* i O a a t a i a la a i a t a

* a-w*
'** *

a* 'irfcrirai 131 a lliarm II. *S al **1* HI- 114=17*


a i t ii4M
c* n l IM htu i *a raunam
Il m a *
a.***. s*a a

libra I. 1apltntu 7. rio II. 140*1 Ai.


d K gitto. L u ig i li Suvua fu riiitK'hiuiM) nclht f o r t r u a d i ( '
i'a r lo t t a u g g i iu rra II a iu to |iriuiu a K o d i c pin t a n li a !{ * * *
Ma al |*a|>i. ch e a v rv a a ItMland del o jiite g n o di-lla ra*. f>*
vola 1 p o ro r o u r lidia fcd eltil d o gm tica d i <*i|ro . qur* r
idla iMin riuM *ita gra d ita . K g li mundo |MT(anlo II rardin ab- I
trvilb * ad Ihrtia |*>r d iiito g llm * la rvgin a d a l *uo propoaito ow
roarudoTi riuM ito,
I I an-olae la fttggiuM 'ii
ron
lam iA n.1 II I I llo lir p d d Taim o 14*51 la rvgiu a d i ( I p r o 1
H.
I'a o ln ; II g io rn o N fu i- n t r fi> II u o iigri-aaii in |{
Hl l i i v r o in ro n tro a ll 'i n f r l i r r rh r vennc ricevu ta ron tu tti g il
*
In tu ) ad uua n-gina n ovr ra r d in a li.* l 'i o I I n ri auni
ta r ii roa! d i r i r la figu ra d r ll u ltinia dd L u a igu a u o: Haau *p
l H t a d r ll'r t d i .'4 anu n i era d i n m lia atatura. I auoi **
atrrvano uno ac na rilo arrviK. 11 auo vian r r a d'u n bruno j* : *
la aua jnri>la a lfa b ilr c a ro tT W o lr a lia m an iera d r i O i w l r r a r><*r
un ru a rrllo H n > fluan gil1
) d a lla m ontagna. N V atira a lia frar-
i a v r t a un ro n trg n o da rvgin a .*
<*m gra n d e afTabiltU P in I I d ln lr nid ro n ra to ro il hrn
a lia du ram ente p rora la regina. tju an d o l'a r lo t t a a*ingiaarrkW> *
I w r aubito H a lla r e :* per abitaH om - Ir aaargnit un p a l a n * ' "

nun

Pto

* U m I.ii

III.

l'IW M M l*C M a A

R tltiu a .

3C *

U rt

roa

l 'p p m

f* <

11

II*

W a u . Ijr a i. 4rr A */**

V w r t a l U m n I 0 a a lr r ir j~ M
irr ri t l r m mml IT3, a **
M
i i M N M i W* * rtrw 0 > k t l ( f w r t a a f X 3WT a I Irtfali * * * ' 1
rtthm n* ata laattl a l U H w l a i a l da l a t i r 4 rl 1* 1
a4l Pm I I * *
ara# IMt i r * . 4**a R K M w 1 4 iu a I II . I l l a llr a t i B
A

fn t i
* *
tt Km d I I . a l b ~ b * . c a r a c a <MI I I a 12 - ' * *
1 r r k l i la
l a H a a l w t a l i m m M ) *!*
(P H W * '
a A mtpmft* ! ^ a m h fa aaatra la tn a* 4a I N I a + > aUa k v A
Aarb* Yaan ( t i l W .I m d n t w a na mka 4ala r a r f l <ft I1 | | W I
l a m i a 'a*a *wm | i m . il h > l i * a I t C <a I datl a a i * r " M
n a ft iii- a r
* Uci a n I I I 1. I K
* V la Aat> a U la w a n * K i v a i i . <m ia a n a m i * * * * '
Q a u a i a l a M a n i a t a ti | M * M n * t f n a > M a ta l a a a M
4 a l *ariaaa*aa la aaa * M a 4 lila naa I U H al laarrb . *
'
lala 4a I b a a M> a i* a 1*81 ai 4tea a IA 4*4 ii r a a
la n *a a A *
ftw la lautaaaii < 4r*arv 4a B iaaa l a r rtl X|m i|> l ' w a a M a 'a**...
a * ta wmm W w a I b * 41 Ijrtr 4a t>aa I *
1*41 r t *
4a O p rt na-t** 4al * H a 4 h I b a n *4 M a 4 rl ta l a a a l a * a > '
la Miana a a b aa la < a <M *a n 4 r *r~4Mt la f a a b * M n a l 4b "** *
4 ri p i l a | > > iM a > * H ala ra* u n k < a * i * r f k * l a 4 i
*
4 a a a i I I b a a i i * ta a * arfa M a M > M
1 * * * 1 1*1 *
a a **
aba* a a t r * U r v k l t U l i a k i a i a l tbaaaraa * H b ^
U Mna> IA
* h l I I (N w a n . 1 | W t t M n a l a la * l t < M
aal i r - *
a t a o m < t e l T A i r k l t | > l * * i a ( a to AN> k K
_

C a rlo tta d i I t i fl p i a a u a IT a.

31*

rir .3 u IH V atica n o. I l g io rn o ( r g w n l r la regin a


al |ni|w<
t r i all* la crim e tu tta la u ven tu ra , im p lor a iu ta |"*r il
*t*~o fr e t t o lui n em ici e anche un a iu to |*r il p ro p rio vi gg io .
! i p ira ti P a v i a n o d ep red a ta cani in in fa m u lo . Il |wpa pr
!*- 'ii mi omlart* qucaite Ioniam ie. ma non pot tra tten e r* lai ri
W 'U r r a lla priitcipfaaa q u a le a rro g a n te l i p r m o i m n 1 K a n t
Ir f tra a ru ra tc u a |>er la rauaa criatia n a avevan o d im oa tra to il
1 a e il m u o u o cero lu ra n te il rongrraaa li M a a to va .1

r io tta rim a e Uno a l :*9 o tto b re nella c itt eterna vhdtandonc


Im a tu a riL * P io I I a veva in ta n to p rovved u to a l leoa ro per II via g
e 4 aita ru rta ili .MI c a v a lie r i.1 coi q u a li la regin a paain do
p r una. K irenae e Ito log n a . ai i l i n n a a lla p a tria del ano apoau
< * t * q a fu r ir rv u ta co rd ia lm en te e ai p ro v v id e al m aatenim euU
*t> r lei arguito. C in tila a l term in e del u o via gg io , tro v pretaa.
M a~rru tan to |Mira ilie|Maaixionc al a iu ta rla , rh e rinunciai ad un
' K ' * ia Fran cia. A nche in a rg u ito rimaacrri r u ta aormaan tu tti
g<* fo r ti deH in atan cahilc regin a J*cr ia ti rr re i p rin cip i e ri
a lla aua ra u a a : n ell'a u tu n n o lei IM S 'im b a rc n u o ta to m i*
a W -w tiji a lla v o lta d i K tli. d o len ti* con p a role ramnauveati
lib a n d o m i*
Anche prim a rh e la regin a d i C ip ro a t r it u m e a Kotua. eran o
W r a a t d a ll'o r ie n t e a lt r e tria tl n o titir. M alia I n r d i aritem bre
*4
lettere ila V n ie t ia a n n eu x ia n li, rh e il p rin cip a to d i Hi
e l'im p e ro ili T H i i a i w l a era n o d iv e n ta ti pirata fc g li Otto-

___I X. a arcar* i a
^

i"

K O a a a> la a m o *4 tl<aofl<
H # a a U . A r c h i t i * D a a i a o l a M a a l a a

Il Vmmmrrnl I * | i
*A

*aa w i M i aerata a
* < . .
>* a * e v i a la t'n m

W
I

^
rmt* 1 *ata t ft . l

SI. * a

* Ma ut M
l: fa**

* 11** '

* * ! ! U . a a a i i l a .................
_ .
r Il *
.
HI O - * - *
4 * ,. al re*~*m *
"2
mmm

riua W W

la** <

'Ma,

* % 1 l a n u a o n a . I# 1
l - w ^ a 41 < * i v < u la Haa Ha a
I*
a M I. i w M l <4 w m
<%* l a t W t u
* " * a * i * r 4*4 aaa ra *
* Ittia ta iiia

. .

k> I l a a al l * H U f a va * ! * * |**
IM I ta l* >< * * * . ** t I * A r * f c l l

1 ** Itoan n raa*wa* I

i tarmi ir I *
* * r * i *a*l

m afta a l

_________
i a li * " " 1, - ' [Tn *
* * '*

r *

IK

1 --->

' a r a , l A U t t . a I a - la **"a t u a mm^rnm M B


a Ma *
raa* * . / 4* r m * * WS , * a # * - 4 - a a .
Iiw r* -a * -..,.. * e . * In aiai, M M a a a n *a a la a

u t*. I

C aptiate 7. r i o

I I . Ifc V tU IM

1 n o t it i d e l l |-nlita Iella m uta * t t n t rio n ale b d l'A u Mi H


Win- tro v il |>apa in m it t o g l i im b arazzi d e lla gu erra pu,
r m ila p i o p p rim en te |-nuria d i Ictiarn . tju cata n o t it i a
giu n ta 1 con tegn o com pletam eli te n ega tivo (Ie lle p oten te

ta li d i fro n te al p erico lo turco, fu ron o c e rto l'tM-caaione p n


-a.
che apinar il |>apa a ro n rv p ir r l'a rd ita ilea li oann- p rero
tan<> un te n ta tiv o d i con ven d on e.1 lui m o lto lifTuna lettera >1
d o tto |i|ta a l novrano d e g li in fed eli, pi un t r a t t a lo ebe uaa *
t r i , tu tta ta p in ila d a lla rn n v in iio n r co n ferm a ta d a g li a

m enti |M*trrk>Ht eb r II t'o ra n o a lla line non aan-hbr in gr. di


im perare la c a ttu ra criatian a. I l papa in <|ucto m em orabile t n
uno b*i piU p m fo n d a m rn tr a rn titi ch 'eg li abbia rotupoato a, i ; *
m inutam ente al a ita n o Ir d o ttrin e lei crin tia n n d m o in o p p a ' *
a ll'la la m r g li -prim e l'anb-nte deaiderio, ebe g l i t o m i a lU *
r lt H e tu facraai |uet<>. g li din* l 'i o I I , non v i tairebbe a m
p rin cip r r o lla terra, che p o tr w r aor|wanre la tua g lo r ia od * t
g lia re la tua p o len ta N oi t i flirh ia rrrem m o ini|M ra to rr Iella ( I r i *
r d r i r o r i r n t r i|an to ta ra hai pretto a fo rza r ritie n i l *
tam ente, lo pnaardm-aCl poi con d iritto . N o i In voch erem m o il twa
braccio co n tro et loro che oror|iano i d ir it t i d e lla l htero r * >*
r riv o lg o n o I r corn a co n tro la b iro m adre K com e i naadn p *v
b eia ro ri. Mtrfana, A d ria n o r l.eon r ch iam arono a P ip in o C a -**
M agn o r tra a | rta rm > l im p rro lei l l r r c i n elle m ani <M lo ro li*n ito ri. c i anche noi n etlr u tre tte u e d e lla <'b ir r o p p ro tittrrr.~ a
lei ta o a iu to rim uneram i rotar conviene il fa v o re p rra ta to **h
a bbondatila d i p a r* a llo ra fa r e b b e rito rn o l'e t d e ll'o r o d 'A o g * 4*

m mi itMMi *
tu. c r>*ao ai, nanna t<r * '
** *
a * uro a tim a. Na iaro .wn immU rw t * *
****** '
novwMaBa te rota di g i t a |4m m U * * * *
la ^o- *<. m
aTOard la ta '* r a * rt tir* a < M M >
I*
I - l h a il V m t o ro t a li la rtw w ta . a * *"'*
30 * > *
> r o Otte# H n t t e a rapMaa aaar* * '
tiro * m ' 1 * - tari mmmm T a r m a t w * r* e i- h M la ***
tatara t | w i> r o < i v . *** n r X X . t
t r r k K I i ' '*
n - - al ***
l a ' a r a l a T n i r o t a ---------r r a u sa 4tdw* m i
^

* * a M

ti It a

ha f * a r tal fa * * . te t * ! * la

ta ro * M t a a . N ta a a
U0M| , * * I . ,. , 4 , ,,*dte p a
l a i lunar i t4 h a W M a i r h l t l * U s a t a l a
'a * i I I I
h i m u il. M i
M I h . It aiata < r o w a r t t e a M t M l r o t a I |rtari* a a - ' * '
aa'attaaw r a r ta l * o * al a i a n lata a t > a r a ta a la U w * " *

4Mte M > r o a a M

i m a tal M o t o
r i t i III
wma r o
t a r o da
tara * # .

la t e M

rnaar'.Ki a da n aiuta T**

Ktaan. Va a* n
*arat I.

t in i

ia

u t t ?: a u

rn

ir

iro * * * '

V arte t e n . M k i i a
S ta I t a n a g a te<ta <ta* ** ** *
f r a * aU t*tea raa
-tal t a r o I* < * '
I t e ' a
l v I I . r ti | r i I I tan
11 N W w r - " * a- i t e " 1
f t a w * mtrIMi***
T tU a n la
a t

1 M irra <11 Ila I I >1 lla a

ni

U t ' M l i U (lui p o rti. He tn ti unitari a noi, p r w t o t a tt o l'O rie n te


i
rrtirrh lw a t'rin to. S o lo u n volon t cV , r W |>wm prora
f w 1 pare a t a tt o il m o n d o: qunrta u n ir vo lon t la tu a !
I l |4pt rua la atoria a lla tuano p ie g a poi lungamente a l a l
U i rlw qu<-ta ro u vrra io n e non r n r t r M A r poi ia o la ta : v a t*|
4 >>* i n n o ro n v e r titi I F r e n r k l, n w S te fa n o g li In g h e r ta i.
' * k r r n i| o I V in ic o li, ro n A g ilu lfo I t*ongubanli r ro n < oatan
t>-4 It-ma da pagan a V r fa tta <riat lana (^ u rli o p m t ta t t o
n*rr iw r g li im ita rr n i a llo r a il |>a|>a r o o l a iu to di D io lo in
a lla lto o n o re r h r g li a veva pnw M w w
a M M i <M |*|a fa a l a t a l i *14 art mr. XV , 41
tm 4. M I M I !

*< * .

, r t u la I t I M a
II. W
7 M T*4 I M M * Bf**> t M M IX
*

M uwi

e tr

* M... * * *

* u rt
f n I M M *|
DwU . K . n . i * IM I a 4 a 113:

4 | T r a a e a f a r l e M ia

t a* i n i b i i !

W lr r ,

M.

Ir

f|

a**a ira

* <<aliaa>; Kpitlmtm / l N f r*m II / > . I# / Onta fa


*

I.

la

p.

(M I

< a U

aaaM

U r ta la

M t

Oaa 4M

IV Hi t M
H X V I ( m in ra a U q a a fl* M n i a t r v s a r W . I w M
* i l > l a i aara* la aa a nirrllU - N i a l r ( a . M W . < W t //.
* >t*aa M ate lU M M x a 4H t a a W a M i n a t i l a * . M M
m ia . 0 a f t
*

'* *

c |:

lira valla*.

R84W

RM M

r***a W

<W

XV *

1/7*. R a r o r l a l a

M ; C r i * ! . IR

> H M r a C 4 3 M 7; M a l k I W I M r 4 f HL f M I a
Maaaa.
*a4l AMaaa. Carta* IV . U f i.
IH M M 41 a r t i O . W
"> ( I
O l a l u tU M M r a r l f l IH M M . a r Arataal a
/.
l** * IMW a i w aatinaaW. r 4 la 1 M * C. a* a * a n t o i . I t i* * .
***,* P i a t a l a M M M
r * w a * M 4 . I. f I ! T r a a . M M M <M
'" M
I*
in #
f * M < n q n r t XVI. n
S an a
" a < M l a I a 4 a l. l u m i a la aaa ta ta ra ; lOi l <
* * **. t . ) m . e 313 a . M t f. t I a r K f. M I 1 3 t * a
*

***

*a

ir t a .

l ai *

a i.

fa t. t

M. * * ; f r l M l ,

Itrt a . t ( *
t o t
tu
T l4 *.
v a . M a t t i * 1 * 1
N> la tta

* l l a a a a n m i l a a a r lb l a * * aaana la 4ata <Jwaa 0 tiaaa la


? ' * '* 4 a a . T a n M i 1173 t a u M a * ( * * aaa rata f a i rl|4' a4ta
,
<1 * l * a a*4fc R i a t t a i . B r r t a l l a a a 41 V l a a a t a a 4 <
t 1 a * tnw a a i a a la i w n t a i a i a i a i l a i 4 i * i a a r .
' * " 4 I II . 4M, n I k l t a l a r a H * i l * l l a t t 41 T l * i t * l R I M I a t
^ ^ M v a r a l i s 41 R a 4 a a r w
I a | a a a r * u a :
** *** . . in W aatata B V * w M - < .. r a tra 4 *1 * r i4 aa *
*
*** *a* a# la a*"4* aataa a iaRaai aMHa tuntatit a t . a <a * a T n * *
"** ' a * # cata aatam t* ***** p Z ia I h
tu f a 41 aa* Catta
7 " * ta *a a H T t M t 4 I W
a l a e t i l u n a * a * j>* in a a . la a r U
'M a la f M a a . a
p at* R rav* <7 X m a *t*aa* anata a a
* * * * *t 4M* a la M ie t a aa tata m n u a taiaf an'* * al a * ' I I * * *
*"*
la ta M a i alia a * t a a M M U a * < 1 *
t a t la a
U t t a t i

a m a t> V II* m a l a M t a 41 R I l al aiRaai 41 R*iUaa.


a a . I t a taaafM a K R a ta * * It a a a i l a i n n a 4*1
* III. a a r a ta r a ta * * * * * f a * a a l 41 I V I I a * ( a * ara
" a * * a R n a I M f a x M ia v a ta*l 4
M 4 4 t R I M I *
* 4 i C a r i * a H a r a i a 4 l * 4a *<*
**4 * V 4 a * l a I t o * * , a
* * 1 R i a ara a a la i in ta lb a a a % a
a a tt a W t 4a R a a

333

libro I. pilo! T. l*to II. 140*140.

S f ila w-tt inumi nauta ilill'a n n o Hii'J l io I I r r l t - W un*


aitt iiflm la ir tlr a , la q u a le do veva n e rv i* a p e ria ln e n te a rim
ren d ere lo t r io | *r la rr o r ia ta *h> u m lava n rn iprr pi iq*
ilia l SI tra tta tirila trualaalonr Iella tin ta d i H. A m irra a I! *
T r r r a n lln a ll, il lU-aaarionr. l'O Ilv a il l*irrokN D nl fu ro n o aia
li
a N a rn l a p ren d ere la prrsioaa r e liq u ia ; la ilo in rn ica d r llr I *
( I l a p r ile ) w a i gi narro a lle |**rt- ili Itomn. I l g io rn o tr%
il | | i ro n lu tti i r a n lin a ll. pn lu li, in v ia ti c g ra n ili lrlla
'U
ni n*r0 In p rotra zio n e ai p rati a l ili qua ili P u n ir M ollr.
-*'*
la t a rre tta una trilia n a a lta ro n un a lt a r e ; a lla tribu n a n larrvn n o ilne a ra le ; Tan a lla lla |artr i M jtonte r r a d ro tlo a l* r
I r a n lin a ll f b r dovi-vano portan* la K, T in t a ; ani l'a ltra , ri
u
v e r a la r i t i * , a ll P io I I p rr rirevrn * il ra ro teworo I l
rion e, nn uomo ven erab ile lla lla lunga burba. o ra ni|*Pr*"r*
ta n lr lrlla (n -r la a, | m n r n n le la rrim e a g li o rrh l II f r f h w r t
al papa;
pn > fom lam rn lr COMBMMM ni p roa tr in nam di*
re liq n ia d rll'A p iM to la , |n>i ila v e ro tig lio tirila una et r K I " ! *
la a iu t ro n com m oventi pan>le il r t i r in lin g u a la t i n a : 1
m o ltitu d in e luitnrnan d i popolo alava a tto rn o al | w n tH W , il
ron t o o * trotean te roa) r a o t n e i : T u e l lin a lm rn te q a l. o
a n ltw im ii d r ir A p ta to b , a ra rr ia lo dal lu og o ilr l ta o r i | '
fu ro re del T u rriti. T a vien i rornr un fn g g ia a ro a tn w a n * il I* *
fra te llo , i l p rin cip e Irg li apn*tdL O fr llr e fr a t t o , rb e U k* *
Ita >
1 m
M i *
Sta.tota da I*u atm a4l. da n i *

*
r i * 4 >|4 w * iln > * I W a i r f m a Il a M i i* e * **
d nw<r' l i I da f W I I a Maafcna (< y n p .
* r * r' * *
I f f k l t l * d i U H I l a M l l a u ^ r * r t pernir e i
a i alla *W | I| M la 1*0 I I r w a w l ISO tr i, aarta l > M **-**
u * > <xt i v i
M i l a t i m i la < U * a r r ta ta a 41 J P JU>*
dH 1
l a e Ut aaa M * r r H H a u t i <M I w M . 0 O T *
O a a a a g a ! d i a m ki di a l a t t a da tu 13 * I l **
' i f l i i l di a l a i la * 1
l a W llm t |t w n P u m i
a * i * * aatt* di at a m m a i ia a in
a a n t a a m i * 1 h a * ' " IM T L 'ia d t * * r i r a t ' la r t a * a a t i i v a i i l i * T . *
"
a la a t m i t a M V ia a r a i a PW I I ; U M arta <W r W Va#*r
"
N * i dal a nt a
n M ta rl a a l W reta>a n a a
a a t * i * r **'*
t a ta Mwrtw i t a r *t.M MBl M h / * * * / f, rrrp t M d t a
*'
IN r d I I .
4 4 i i t t a da K a ra a l l n u a I t t V c f * ' *

t a n i 'n t r a t w w

tal t w

tp m i u t* a, r r* u d w c i m

a * 5* *

atM A r * m i . M n *ta di A M m
la I b a a IS a p io l C T a * * * *
r a r a i t * t a a t a * da la a ta t a t a la P o I I. f m tm rm i I M I * * *
H
t H I * *
I t a v i aaa t a * a a a a i m ira a M H art I V
M l > t t * l e a V a l l l * l l l a a a 1 R a *
r i t a r t i p rr r**m I I -r
rtttm n M t a f - M ta l a a i a i t a * * t * * i a tfe O H I W r a a l a a * * *
t a r a e i a d i R a v e a a a P a r ta ** ! arila m i l l a u r a J t t l ' *
.
P a r l a i . ***1 * M f t a * IV . a e a<la M M I t r a S a * l * > a a l 1
V t r a a a a I I . I. fa i
i v t a i i T I P I M f i l a t a t a t h I l ft*->t ata **
l a t a a l da * a t a ta di a J M m . . a a pt 9*1

nx 4to ! luuunsi a I* tu r r d i PA In ta liorna. m n tiA ra ta 1*1 u n


p r | .iH n n tfrl tu fr a t e llo K r r o |iii II populo rh r l't H n i e Paulo
f u * ' cuaruao O ia t o . X o l pxllanH i, tl (iu M IIa w o d i p o trrti
V M ln U rr. K n tra lun|u* n rlla fwmtn rittA Manta e il propia* al
p
lo ti Knnia. Su n.wtn> l u i r a t u in r ie lo r prt*-ccl la a lra ir al
f - t|r licll |HHitiili |iiti>ta Itotua tn tta inania la rrlrtta n llA .
I>:
r i l ira Ir ir A ltla a iu io m n t m gH ra tp il T u rr h l r I b arb ar! rhAi - . ; u M II H tcu orr I M
l * r l lo . l>po cfcf II papa r tu ttl I r i r
l a a t l rb tim r c n o i t o la rrlh|ula. r topo r W P o I I n w ana
P " . n l r ritli*- iu v n ra t la p n tr *lo n r II H A n lm a r o a tr o I T u rrk i.
I l m a t o II T e Hrmm 1 a lt r i in n l rr llg io a i H opo HA al m iar In
to alia t u lla li Hotna la a tlr a n r pcorraaioar, n rlla <|aalr II |>apa
p * t i # n tllr p ro p rtr m an! la lr * t a W aaato. I na flla i n n r u a
la r a F la m in la e irt'w u r | r r tal* ob'oaita r r a M ata I
drtta an iu lu lg n u i irlu b lla rr c r a n r i r o o r r a u t i uum rm ai p r llr
(tta l non aolu la tu tta l'lt a lia . ma arx-br talla t lm u a a ia . d a lla
f
<a r il a i r i n flM tia . ttlu n tl a lia rh lroa II K M a ra W Pnpob
U < ) irlt'apiuAoln fu drpiMrtu u lT a lta r RUMQtiorr, da d m r II
U |>rlr fu tr a a fr r ito a K P l H m
i ' * * fruta Ir! rinaarKM-nto rria tta n o fa cm rawllM ai. rh r
* ta I la t n rlla n a rrtaaion- a i K r w d p i a t a da arrwll m
rr lrb ra ta una frata r r l r t U A i m ia lr. L r M ra d r r r a n
* * < * a lr d i ft>ri e d i e rh r mhtrnm- e p r u ir lt r da rtnrhiaaiaal ta p
>K| '" * t r o | r i| | i d d aulr. I ernrwli pila r l t U r i r a n lla a ll. j
n * ls t r A la iu e ih trja . arvan> ffa rrg g ta to a r l l o r a a r r i prprtl
* a i ; Ir r h l w a n a n o r j t n Ir lo ro r r llq a lr e a lln r r m r

>i*a. tHuo|ur p lm t lr r a n o tumi I rrhrjQ fta a t n u n rrtlfr a u la n u m r r r io li ilr t u t l frvtn ita n * Ir t l r : 4 r m l r a . r h r aaa
a rl g ia b iln <K H aniMn I I M f* a r ta la prna-atr la K a u i U a U
re e w p r r |Urlla r A a . I > n n n lr la p n r m o a r . r h r M u U r
* 'Mtlri a ltr a tr r o n la rittA . il papa a * r * a p r aam l r o r d in a l
<attl. a a rh r i r a r d ia a li. Im i rm a n d a r a p*rdl F u wmn p r l
a ru * 4 r u r fo o r i d rU 'a rd in a rio r d e re I prtarlp d r lla fhW w a
' * r , t p f ( r r h la la r l a f m n i l * p m rm d u u a rr ia trmmfr- p a ra la con
u N * ia a ia a o r p rrjta a *lo T a l l o II r lr r o . t a t t r Ir a a lo r ita ,
' t a l l r | graiw li .11 ttaa>a p f r w t o rg w a lia ru tr p a r ir a lia pr
"*a r tu ttl p o rta a n o r a n l r l r mte wm. I I papa. a u d crra tr p r r
M i l . A l i o II a h iti p oatllk rali. r d a t o n p ra a a t r o * d o r a l
* < u au U b la r r h in o . rrcV la a n ta trM a *lao a lia haallina II Han
r " , n ( a a i r | | i a a l r d i la r* | a il la Vpua* taaauui a lia * a f *
f * * " ' P"A il Itm a iH o o r. a l r a l ttaaro mnie%u II
n a rd la a lr
- o , la ana la u ca o n u l o w ia to r ft l a ia to d i H A a d r r a IH
< t)ll apaatoli p rr la r m r ia t a : a lia a r i IrrA a p a r la
* * * * * U )p a a Xo ( i pm nH tiaaao.
ra o rla a p * * ! l II
-* o K A a d m a . p o M o lo b t d i 1 rtA n . Titapircar*p M ia iu n , a l riru p rr d r l l r l a r p a l l r r Irlla ta a raaa

U h m I. l'a p t t o l 7. r i. I I . lt -m V 4 .

terrena. N ie n te r i l a pi a cu ore qu an to la lifrNu Iella re lig i* e


tla n a e Iella vera fele, che I T u rc h i tuoi e nontri nem ici mina'
li a n n ie n ta r* .

H e i p r i n c i p i r r i a t i u n i a 4 * o lta M * ro l a

e *-gu in n e ro i l lo r i

p u n tu re , t u t t a

la C h i e s a

m in v e r n o i t r a n r u r u t o c i c h e

in u tilm e n te

le i

r e li | u in
iu t a

fu

hai

c e r c a lo

e*|M w ta a l l a

ai c h in a r c o n

d e l l 'i n d u l g e n i a

la

l'a iu t o

D o a tr a

ra lle g r e r e i !-

asa

m m tro d o v e re e p e rch e la
tu o

f ra te llo .

v e n e r a z io n e d e i

la -im lit io n e

ni

p a p ille

Dopo

c i

f e d e li;

la

g ra n ile

e con

la

p u b b lic a '

p le n a ria .

N el m a g gio deU anno mcalcMimo, in cui fu d e b r a ia q w * U fcirta, *alc la properta Iella ricca m in iera d a llu m e a T lfa non l- r*
li C ivita vecch ia . per <>|M'ra d el p adovan o G io v a n n i le l*a tro , R. m
lei fim iM n g lu rreo n v u lto P a o lo 1 tjm * t'in d u tr ia le (in o a l 14.'** <ra
tato in C<w tautinqadl a ca|m li una g ra n ile tin to ria aveva
|arato a con oarrre m a ttam en te l'a llu m e leva n tin o e Ir trae Mt> *
1 . 0 nteaano P io I l
racconta nei auoi l'ttm m r n tu rii in una *
minimamente |<entpirua n an e ISiovannl le ( antro v a g a n d o q a * U
per le r o llin e nelvtaar e ricche d i acqua, che ni catendono non l*s i>
da 1*1 il a vece h i Un p m al m are n ella rn n trala d i T o lfa . I" **
un'erba, che crener anche nulle m on tagne li a llu m e le ll'A ^ a ^
nore, |*>i Ielle p ietre bianche, la cui nalncdinc e la p rova a l I* *
m ostrano tra tta m i d i allum e. K g li ai reca u b ilo dal papa ad *
nuneiare la o a im p o rta n te ro p rr ta . i O g g i earlam a k>
t*
a VnUra M an illa la v itto r ia a i T u rch i. poich n a t u r o f * * 1
talla crta tia n it* p o i d i 1 0 0 0 0 d a ra tl a ll'a n n o p.*r l ' a l f a * . **
q u ale noi abbiam o biaaagno |>er co lorire. K ldw n e li |orata s t * <
adorante, che p n a n d i noi ai o ttien e ardo in pochi lsn gh i e
Ihrtff q u an tit. io a 'h o tr o v a lo n elle m ontagne, tanta, c h e | w T ' *
Itatare per r t t e p a rti del m onti. la i rieehexxa la c iju r Iella rv
tra d a e la virin a n aa d el m are fa c ilita n o l'u t t liu a iio n c
nien*. per m i paA t a l l i r m i a l T # m i una rie ra fo n te d i g s s d n f -v
el a V o a ira S an tit ptanaoao o ffr im i i m m i tin a n tiarti
^
p er la gu erra m a ta a,

delle W

Po

II

mMm > *
* I

l 'M M n i

rea

t& M

fa

r ,*> m a i

la mmfmi x M n M

lK

M a

p m

A 44 a

C * **
a * * *** **

a* T n

n . t a r a i* i,
**** a

* .......

T u li W
rt l a
M S I aaa l a i . n n H a tal R x n U t *>
X * ** -** h i I I I t . t n 1 1 N M M M > Star* la data
l* M **
S * 1 * III * ; a * . * I a n anai na> ini
a r a li a m i * * * * "
r * * t l a a i a M e a lla w a l i n a n a , tnrn* fra i n w a i a a r * r t r a m I H *
U n a saa l k n MI.. * f a r rlffcrtta d alla (V a n a a 4*
T M a * *i '"
a K l * farti a a i L 4 a H J a a a t a 331 da Pnuaaaav
***
C a U lM l a t t a vane im p a r a" M ia o H a aaaSn > 'n t o < i e n a*, a i e * * *

Vn m t i.ia

Wm

unta am ala la aa a

4
l m * a : H* T t e t a w m t t I. H I *
I l ! i < a i a S a arid 'aS aa a l a n u a m

ta w 4 a

inanraan* Idi*

M i a t i II. *M s a T m t
O faaaa d a o r tu* a a a a

*** *

*** 0*

'

Href tta MI d allunar a TaHk


l m I I r i l e ne In u h |mt iiiii r n la ia M t m lc lr a . fla r b r Irg li
i f'iliir t iU In m ateria non ven n ero n ro n fri-m arr la i h U F u ron o
r k U m ili dei lien o v ea i i t|uali a m a n o lm|aarato In l ) H m l r
a r TP l a i In m e: ron Ir la g rim e a g li u rrhi m i ap p rova ron o U
Ci4i*in li l i o r a n n l : d a lla aoluaioite riattilo rb r v i IIImv n|uiva
al va lo re d i 100 libri* d i a llu m e la r r a l * l r a o r r |ilriwi d i
rv
m i a il pa|>a di*riin* d i rn n M rr a r r q w l o d<XH> d i IN o
<lr-ll.\ l i m i ino u rlili gu erra co n tro i T u rch i. m and <|uiadi
in
a lla r r i t i n i t affinch in avvenir** non ai fa ri w
pio
*
> ! d i allumi* lai n m iir i tirila ( li* , ma M illan to d a Knwa.
" i u ntine li fu rto ad u tiliaa a re Ir m in iere: i m i a i l o la n otiaia dei
* n Ma d i Vlt*rbo gi uri I4 U v i eran o a rr a p a le muwi | im n w *
I *ta prin cip io la |>artr tecn ica tie irim p rra a fa a ffid a la ila l*k I l
1 - pritorr. il |oalr inaiente a un g m o t i * r a un pipano fond
' * W 4 p er l'a llu m e che fr e e un c o n tra tto ro a la <'antera apo* Aro.1 L 'a lia n te d i T o lfa , anche o g g i m o llo p regia la , fu a b ito
(a da la t t e le p a rti e a a tro d iv e n t an aam o celefa rr; la
w m ip i-tta appu ri.. a l l'e r a rio p o n tific io an a a a tea to d i m b llt o
OOOo di 100000 d u ra ti.2
U rn lre la tal motto ai a p riv a a l papa ana a a m a , ln atln m fo n ie
H m * |ier la gu erra co n tro g l'in fe d e li. q a n l i a i e i a a o rid o tto
I rn agaoria <|oai l a t t o l a rrip rla gm M aM to topo la r o d a la d i
-opr e d i Trebiaon da, M oham m ed a veva la ia to ana va lid a Sol la

aa

Un

' *- T r n

' a

am i m a * I R

Cm

UnmM

a a

* * i l i . a c

3M Marna**. ***/ I. X

M I fcwtL

* i. m m cu M n a nmtui. Ma* a ******


* "* '
r t f * a le . r nn i m
O ttu u fm
II. m
U aM M craaa
i: Cm m t M M aaOe mamnr *a nem
arfaw
r tm n *
a dal t a r d o W T m w w H t x n . a i h

K U , W M ti ari Crtr n a a M i a a d - m d b
k> x n f a yte*4rt. dt r w i da n w M U I M M *Ta*a
J k
ad iil dii T d U

' a tw eu bar rM * AaM<n

Cmmmml

m * rmwrf i IV*

Ubf t. <a|tll 7. no It.

r i-rno II timri- llgi- Kaaa d o v rv a \*>r llin* a llu m iprnuaxia

t W op ra Ijk I* , ru rtrln giT i- I M aom ui li t 'h io e il la r di N


1 |n8ami'nta d i m i pifl rli>\ato trib u to
cncciari* * umm*
|NMMbUr i H a n glovan n iti la Itodi d a lle inole r h r al <*** a, >;
I r n m n o . tju ra tr u ltim a |*t a o rro rre re I <|tiali U papa
'**
l n pin ta rd l a n rbe in tien u a n ia , aoatanncro 1aMMalt; tna la
-*
( la d i t.n tm nel w it r n ib n 1 d#*l 11*>- fu preaa daftli Htoaa.
la r it l madre, ( I r e o r i , avevu ri tin tillo il ano a iu to ; ana ' t t
m n i a n a o l i o U m in a m o di V it t o r e ( a p e llo non i m
r
m m tre i T a r r b l levanta vatio l in fe lir e laida.*
S e lla n n t u '- n l r I** a n n i legli in fe d r il ai f t a d w f o r* a *
g il rtlavi del Hud riin avtl a u rora im lip en d en ti. o p ra ttu tto t' *4b a rr a la la lUauila. A n rb e qnl I dlaegni d i M oham m rd furvt
'*
o r it l da m olto tria ti r l r n a l u i i r : a p irito d i o atilit , dlarord ia
*
rana n t n i n t i ' * |iecialm entr lio d i w tta . I V r i|ur*t allia> - rm
Kiotw cM w a la d frire aprrialm en te H ti-fun T o m a a r h e a it* **
n u lo al (p itw n i to-li anno 1461.
H trfa n o ai r i f o w l l W ro n la m atrign a, la regin a l 'a t r r i u
rh iii*' una p a rr ro n M a ttia t*un>lno i> fa v o r) in tu tti I m
*
b in a r a t t o lir M m M a lla o t r a guia rh e a l K om el piar***
*
il tu rban te d rtfli O ttixu a n l . b r il cap|-llo dei la tin i. n i d (til ** **
p rv frriro n o la a rb la rilA aillo g li Ot tom an i a lia lib erta f W
**
ffriva ll nonlo la t in o * . I num em ai l'a t a r ln l b-lla Ib a m u *
aro argrete M a t lo n l ro l m ila n o r len tam en te p re p a ra ro n <
lrtti|Mn<a. rb e lo v r ra A n a lm rn lr re ga la re a n rb e al rr g a o 1 k*
Ibautla * la p r rp r ta a n ottr d r lla arbiavlt in ia m k a a.*
II
H ta lo f a l l o neUanno I R * dai rv d r lla lUamia d i j a t * ^ *
trib u to , fr r r m a ta ra n la llo b a m m e d I I la Haoluxion* d i r*'la lUM*la a ua p a n rta la t t a r r o Ma nirrom e a llo ra r * l l m
p a lo anrura a r lla V a la rrb la , dUTeri r n m i a l o n r d r lla a a
tino a lia p H ta * e r a dr| t n r n l r atino H trfa n o TumajnHbr*
'
a ppru ttll6 d i < | r*in ltiin a dilaaiom - per arm ara! ro a t a l l r I* ^
ro n tr o la n ln a rria ta barraara. I I | p a lo a i a to per qaaaU
*
a |otrr*. Vemraia. r b r pin d i t a t t l aarebbe ta ta la p a d o di
n lr r la im erom . ai m an teane a to llo fr r d d a : la fe p u b b lk a n l vl*1*

* llnr. U f * r n a n t I t l t a t a II I I
II** f*r < * * " *
m* <tr turn Tmvtt n tp t tptMmtm H f t * I I
IWt f > I * * * *
* rtm a rm U n !
u t n i a. M . a
llw in u n IL. * * * *
1*1 M i
t + t k. 7 !. IMH a X> U *
M I * * '
t
al w a t a t w M i k A f t k l t l * a i * M * i i l * 41
. t iI.
* M o n jil H
* K u i l 41* a. S
a lt n M a M b I k t r t M **& * *"***
l i u m w rAtMMmr* 4 K M m < n I. IWUw M a 24 39*. U r a * *
la /r

i!U M a 41 M l ( a r a 41 m n i

>*9*4. X X III 31 a

U a r*

S f

'*

tUr

1 T u rb i arrapano 1 Hn ta

Si

li'
]
tondo l'all.-rtinui |ini|wMii lai I r r i t i tirila ltaoaia contro II
I-hIt tiri allatto ora li rtfllcrr alla |>nitMa l'abbandonato
tr li Itaanla prima cbr gl} prtnarm Kluti(rtr a m m i la una
f r i * laalaiaal. Kg li trnn- argivlo i|awio ran illirgno ni arronk

tal* Mastra1

^ 'U t i o Titmanrhi** ilo rb . a|tat c u la ta a lt m a a d o lai ( I p t t i b i r l t i


anaam m tl tiri T u rc h i. una I n t u a Il l anni. P a i a rt In m w|to
*i a ra rrrito li L'UMIDO nom ini, no marni' uno jar<*- vena la
" * p f I m r r r occu ltalo M u tila 4 'o rrin a , niri Ir e m i (n o m leirn rr W lo r g li ai n W t t r r w i i rtMillni Irlla Itaania. N rl m o ccio Ir!
U B r rrrriu > tu rrn ai orm m |at in n a n ii o lla f o r l r u i li ItahoM t Mohanim') rm x i gi |>riparalo al un lu n ga o ia n lia li }o r la
fo rlr , ma la|H> pochi g io rn i il ra m a m la a lr K oilok , uu ar* * " p o U rin o, 'unut-gno II b a lu a rd o tri la l i m i l o (Juando p m i
d ('-d ito rr rh ica r al im itan o la p r a m r o a ricom prano. q o ra ti g li
4 g liorr lo Ira to

l aftamin generale. rkr al diffuar l|a la orlata Iella faru** li Itotkmali r (maria nuovi t rodi meati facilitarono al anllano
* *<|toc*aimio iWlf oltre parti drl parar L'infdkv rr m i fag
il* *1 (Ir cartello di Kljutorh rolla tiavn, lave Ir truppr at
l* M* lo atri narro do ogni lato. La moneontu di vettovaglie e di
-Kxtanl lo curtrinar prmto alla rraa, urlio quale gli fa rtapor
! ita garantita la liltrrta. a patto cbr dovmar prr qorato
N n ih anrbr a tatti gli altri looghi noa ancora angjrtogati di
" " d fn i ai Turriti, Ioni rN r principio anrW prr la Itoroio il
li |arlla iaranrahilr arhiovit, sotto la qoale agni rltalit* #
c^i Hbrm atovimrnla Ielle nazioni pnal Mito II gkqto IrIlo Mi
k i*** 1ieor pmalo o lardi a riirr rumi prr ni ri'gai Ui li noloro1
' * t*rtr m t* la aalvraxo orilo foga. M oiiutanl 11. avvertito da
* '"oioa fiu m ran o , cbr i luatinil opprno roaq alatoti minor
*tnpolarai, riloorio al frati di qoeat ordine aa docammU,
N laalr arrordava ai crlrtloni il libero rwtriiio irIlo loro nrli
*
la tal aada la O lm o cattolico vmnr nhoto arila Bornio
* aa mapino rovino Da querteporo I Fnu*mraai divennero
* ' *aka annlo rifugio di latti I rrtrtloni Mia Itoaaia a*
Ci m

M u tr

a nw*lr Ih ow n Q

iM n{

K io f m w

*>
aa A**. W <ft >< la. II. 3 * >

Ma
,___ a

n ,i*%

u n

im

> O iM M M ft

a r i*

M f

n 4

Ma Ita
m rr*

XIX. Hi

MI ,

M ( t m | r *
a a * r i R t f t u I * * * * *
- iim im u
i - r - - a Jlaa a * b w W B r - t .
* ammm, nmaamr a*. ' i * * al,! rm <v
U
" * *

2* '**

t W

tMrr *

m m

, ju n

trnm l*M. ow ai.

I e t la a n f.

*m

rma#a.-a a - r

IJfafu I. rapitolo 7. rio II. li.Vi.140t

Non a u rora aoddinfatti luiItt writoniinaione lellji Bosnia. U *


hnm innl | 1 1 a va o ra ili rou q aiu tare un he r K r x e g o * ina, ina
a! In rrtte lieti |.rT>to ron t m e re. eh* q u in to paeae montagli* a*
ra poi tli m a l ta rile tMinniMa N e l ano rito rn o m i A d ria n o p o li f * *
llrh la ra rr n u lli I a a lra ro m lo ttl a iv o rd n ti al re Il I Umilia r
li fi-re d eca p ita re in aim i' a llo z io al n in o.1 S o lta n to la f
| t aratufwirr la nn egu a le (tino la regin a M a ria la r
*
tundre <a te rin a : q n m ta vi***- la p rin H p io in Ituguau. |"i ini 1
a Noma ** venuta tal |**nt*tlr, n m tlintorava q u ivi, inain
*i
a ltre iio lilll l 'j n i f e ig n o r i Iella Itoania. in una onta p era i*
M arn i, (iti ta rll o-lla r i t t i l<ronlna. Q u iv i m>rl a 83 anni, il 1* >*
udire IH U T * . i|a|m a r r nom inato e r tile lei ano n t w la I* *-U
H nlr, iu n io r l n o i tigli fa ttiai m aom ettani non to m a *-r
'*
religio n e ra tto llr a A m b e ov'gi *i pud r n l e t r In 8 M a ria In
r r ll la t o m i leHrH Ila ta m artire. Kami f rappreu rn tata P**
la pl-tni *r|Hil<-rale a figura In fierii, il rapo o rn a to Iella n > n **
l e g a l e ri|mna op ra uu m a rin o . le m ani (tonano aopra an li**"
a rra n to a le i al xrggotM. lue a rm i : l iarH xlon e lire let, lo r ^ 1
r II ( m i o Iella ttrpolla.*
P rim a ammira rh e f o w r giu n ta in It a lia la n otizia lei nes
m m lo Iella Iloanla. il p o p * In alcu ne n otti inannnl. t w 4W1
* r f ti
tr a m i, a t r t a im m agin ato un u o t o plano |>er im la ttere 1 Tar> W
>11 tnua. In prranoa. ttrhbene m alato e In d H m lito lagti
in ten d er a m r r r il rom an do d ella gu erra anta.

V i

In aa,

*4 t*

ew fW w
a~a a tta la ~w aU . ia ^ d ii. W m h M
M l attai rtealia a l D r a n i M u . * 4 aJlaa 41 f W a . r f . . ai
'
aa*a#* A * a ~ a *
|wMt>*tl * * r *
i o * . Ilw a a l t

U t It. 7*7* * r t n . Orar* t~m Malm. I n


m ia lUMBt * * * ala a la f f l a
rW* ttarfc ( It l a O to T arM U I.

17. MB. I* *

fw w

Jak U *mhm
M
i*rl a. D n A a iH ^ M K a

i*

7a
***

M *M a m
R>i w i
raafc 1:

ut

1.

liu r f

Il r t v a n r t III. li 4 41 r

M i m 4 i { S ta
mani m

IM

lwm*n aM tM T iM n M a * k
r*ta <aH Ih m u i.
tMMaMrala im a.. T u r n i Vmm. Ma* | M i n

ra a t
r lfM u k w
fWtlra

M IM :

'* * '

&

C r o c iti r morti* di Pio II.

L -Itaegno *l*l |wi|m li metterai in |-rw m a rapo Ir li pedi


ita cuatro I) a m ir a (M ia ( I r r con tjarrto a tto li a l i d i
a rc il tuonilo alla crociata m, lo la prtacipio tenuto m rgrrtu
s U nto a ori ra n lia a li intim i l k I l c o W il * piano nel
art. lei 1Ifil, | o | k > a ver latti ano a n u n lo ai n i a n i tentativi
Famnti di ria n irr i cristiani conin il nemico comaac.

* 'Jaaado ci venne in ente mai votar le m* idee tl pon


li convocare an m ngm w . Muntola ci nn*<r < * r
%n*o aa liare** vano He mandiamo legati prr chiedere I alato
** emi leafoao Ierini. tjnanl> imponiamo al clero aaa de
**ma. ri fa apprllo a an fataro concilio He promalghiamo indnl
*ane e con (Tuie pirituali ollrriliamo ana cnoperaaione Unan
MU. >amo arcami i di rapid igia Hi crrde che tallo 4 far ia d.
H mmamr denaro : negano pr*a fede alle no*re parate. Noi
enea credito come an merranle. il qnale non p* *Mi***** I aaoi creditori, tjnanto noi facciaino al prende la cattivo
*
alla atree na Ielle loro intensioni migrano le ncrtrr Ora
*"* Itaan ancora an a ru o m io, forar l'allimo: U dar Filippo
* ft*Cna ndl anno della ronqairta di CaaUaopoJi ha eme*
% *4o oienne di remlcre la campo contro I Tacchi joaloca
** PM principe ai metta a rapo della apedtorme Fino ad ora
""'a Id e offerto Orbene, noi atetan jaaatan|or infermi di rorpo
^echiati. vogliamo aaanmerr il romando della gnerra V** *
***** *altdica. noi alenai rendere in campo e chiamare al iw tro
*5* O lora di llo r o n a Qaaado il rapprmtaate di VMo.
* H* rande del re e imperatore, parte per la gmrrm. U daca.
I leaato la fona del ano volo, non potr cerio mfartriw
Z i n n ie a cam He Filippo almfaarrfcrr* a Veonia noi aU
d attenderlo In Ancona con qnantc galere ci ar* possibile
~ ~ *r+ e con latta la anatra armata. Il dnca coodarr* nero cinra
J** manini; Il rr di Francia al ctygncr di non mandarne
altrettanti avendone p inumi 7*.000 I>11'Inghilterra,

Libra t. Capitolo H. Ito II. UAIKH.

2*1

d a lla tierm a n ia Ittllu Spugna verra n n o ilei v o lo n ta ri! r d


*
pie, tri In K a to p a che in A aia, ai levera n n o co lorii r b r >
m o rta ti lai T u n 'h i. <'hi vorr negar* il >no .a iu to quando tl
vearovo li ltm a rnpour la p rop ria v ita ? M a in n an zi tu tto b l *
aplngere aH'uth-abim- alrura i Yeu-ziani, p oirh eaai m e g lio li t 'U
aanno rutnr ai il*ve ro m h a ttcrv il T u m e a lro aono aperti l U
i m ari. He eaai at-ronaentono * ar anrhe la B o rg o g n a e la F r a ia
a rr e n a n o l'in v ito , noi |ienaiam li p rn te a ta rri a|>ertamrnlr.
H
nam lo a tu tti I rria tia n i una tregu a li rim in e an n i o t t o peiu 41
um ilila, im pon em lo a ta tto il rlt*ro una taaaa |iar!m-nti *
lrna li a rm n n ira r allettam i* roti im lu lgenu - ed a lt r e gn u *
ritu a li I lai ! a raw trih nirr. N oi a|<riatno ehe la p u b b lic a **1 H
qnrwta ria u ln ilon e unii- un tuon> |aiteute ae n oter i |mip o li da!
in n o e a rr e n d e r g li a n im i lei fa t e li a lla lifean d e lla r v llg b
*
I
r a n lln a ll d b 'h ia ra ron o e a w r legno lei ra p p rea en la a'
t 'r i a l || p ra a lrro li lare. an lleaem pio IH M iottiro. la propria
ta
|**r le aOr |>m>retle.
o l t r e a rb\ Pb> I l a veva con una lettera a u to g ra fa w
Itd en ila lm en te al r o r r r n le d el ano p ro g etto il loge li V r n r iU . I "
apem M a lip ie r la i riq > M ta d ei V enexiau i fu li a dn don r. l u **
ro n rrp lta In term in i coni gen era li, ebe da non ai dl*rer

l*ne un Ila! a m i n etto d a lla poi il ira precedente.* la q o a le rr


a le r nel m an tenervi In d la rrete rela zio n i con la P o rta tiorbe t'* *0
|aaltaie. mie a h a g u a rd a r e gl inl.-n-w i
m ereia i tjnca.
ra n tl eg o ia tirl non o le v a n o aaprrne l ana rro rla ta . A lle aaart r
n elle i|oali e r a ! t r a t t a lo d i una difeaa com une ro n tr o g li O t f c A
m I lorv> le g a ti o m ancarono lei tutto, o ven n ero trop|a U n i
nn a veva n o a Ir una a u to rit d i vin co la m i In qnalaiaad modo. r * )
m ente |narm Ielle con d izion i in ea rgu lb lll a 1 la tut* \* m * '*
aloni lei pontefici era n o (o r n a le vane : Il g o v e rn o li V v r t J
evita v a con r a r a ntnl allen ai a. ma con tin u am en te ai p r v f * * ' *
p o irb arebe v e n a to una v o l i il m om ento iella gra n d e M *
d eria iva Ir a la prim a p o len ta m a rittim a ie ll'lV ri< le n te e la * " *
p o le n ta ani Ib w fo m
ton a m i il 5 m a g g i bri 11*.* m ori a V en ezia il log e I tb M- *
M a llp tem . r b e era il ra p o lei p a r t ilo d e lla par** e il 15 d ri

rota

n * tata M M u M i" M T tM n

l a a tn v

t*C> t r a w * *
a la

I Il a i a t a la Ve a a t l a . a ,
X X I . t m ci*. tt
I V II. la 4ala a tfr ib IW} ; I pap m a u n naaal
IMA la la* * * i
aaa ralal *

fn

m a h

fart a> U t r

airi aerata . M I.

MM a4 a N a llt IK C tn*n
* I l o a l U i v i r I l 3 l.s '*

Va

and * >

t. la

a a M i n i

XV.

a. Tl

. *

(V
tataia nnrtr iti P
WII.

ai

ir .. b n r venne e le tto il w n w w i r r u r li penaina li t 'r ia to fo r o


W r>* |arr r b e a lla ('u r ia nm ana ni aia (- r a to In un rim h la m rtiln
r '< i1 m a fa v o re Iella auhm rom ani- illa rria tia n it . N e lla m a
Ik*< a Il 'ngratulaxion* il <*anliualr I tin w ru m r d lrk la rA aperta
* - a(\ rk r r'e ra la fe lic ita m i a n rb e r o o la re lig io n e rr U tia a a . la
roti (a m ia p ron u n cin e a veva arqubtfat un m d a m m lraM Ie
di f un*.1 I l | p a non ai -intento ili ma mia re una m ip llr r Ih
t aia fe re in o ltre ea p rim err al d o ge la m a g io ia per mecao li
a s a lo p eria te, il |uale tenne un fiarona rrU n rtt aerando II
[ i , iiri tempi. Ut rari-io anche la m a g gio r p a rie iW r a n lln a l!
i n u m # ron le tte re a p eria li le lo ro m a g ra lu U u io a I *
T a tta v ia lo ite r a lo cam biam en to non velin e m al p m tfn A Ve I
-errava aeoipre Il p rorra a tin a re q u ella gu erra, a lla qu ale
* lavano m n o g n i lilig e n ia p refia ra m io 1 Juat*k nel a etlew b re
* ItfiS la D o r m ir laida d i l^eatm fn p rra tagli Mtmanl. I ani
' - r l l o d e ira ru ta la veneaiana a ra p o li aa a qu a d ra d i I * ga lere
n ^ ij. <a mente ri| a ip a g gia le. d o v e tte ta r e a g u a n ta te m u a poter
ir a llajnalla, lai tra ni ina ria a ttiv it , rh e o ra II a ita n o con
w al ra lfo n a m e n to e mi una m ig lio re orgn n U aaaioae d e lla u
faeeva In ta n to h iara m en te veliere, r e lo ro p p k Iella lo tta

Ut* I. Capitolo .

in

II. 14.W1-MM

d r rla lta non |i rt fa n d a tten d ere pi a lu n g o .1 C io o o n o a t. i#


e r a r i in
m i |Ntente |w rtito. il q u ale vo leva r o u m u i - t i
pace con r a r r e n d r r o lr a a , |u p ru d rn ia e l'a b ilit d ip lo m a ti'
I
n fa t t o | r m- in aigli Mirante, la n*gata ronaegna d i aao
ch iavo cria! latto da |>arte d r l go vern o ven ezia n o in Modine. * f***
A nalm ente p re c ip ita re la valanga a. F in dal novem bre d rl I t C
O m ar |aaria m etteva a ron tribu ahm e i d in to rn i d i L ep a n to N '*
prim atrrsi del H O il potar l d rl PrloiM iniieao riip|M> a|rrtamrr
1
parr, w m I le ro b in ie ven rte n rH 'A rg o lld e e con l'a io lo d i t i
dilor*, un p r r lr greco, il 3 aprii* prear |nm<a> d i Arpe I k" t *
qui-*to fa tto nrmmnti ift u n i- n lr pitter piti nutrir- Iri dnb>
torn o i i r i n t m i b n r Irl nllatMi, ch 'era d i lla tru g g ere la poi-
t e m i lana T u tta v ia il [verno non ai rimilap ancora a coikkI *>
com e nn caao d i en erra la afacelata ro ttu ra d e lla r a n T r n iio w *
cbt al a crord a pienam ente il fa llo , che la repu bblica d i * Mar.
contenne m o llo fm lila m e n lr d i fro n te ai le g a li lei trib o la i
re d e lla llo a n la e r ii!a lo w n t a rifciri l'a llt-a n ia d a l a m ln in i
p rim a p r o p iz ia Ilen a ltr o i r l o diin oatn i la H lgn oria. qaan
tra tto d i a in ta re il an lU iiaD M a la tm ta *ontro F io I I r d i far*
quinti ani m are A d ria tico in vaden do I d o m in ll d e lla HeabN e n w a t n l . che nel m a n rio e giu gn o la lloon ia d ivrot
*-*
p rovin cia ottom an a II p r riro lo nel qn ale ven n e p e r rl a l n > 14
fo rte Itaguaa e la m ata d ella I alm axla. m iw in o r g a i w l * i u
l 'I ta l la. I j m ) fe r r ai che g li a vven ta rli li q u ella frealda r
p o r e g g ia lr W p o lilc a p a o A a ta fa m a a r n in Y en ea la nn M a
la t lv o o od e fa r v a lere la lo n opinion e A ra p o d el p a r tilo d- *
gu erra la v a V i lio r r C apello. nn uomo d i c a ra tte re n a te ro *
rimai hi le. in un I n n g o diarorao l i dich iaro, che nn l l r r i o r r u m
poreggtam en to eq u iva rreb b e a d d irittu ra a nn t r a d i m e n t o vera u
re p u b b lica ; la connotata d i A r g o moatran* ch iaram en te, ch e il a
latto intendeva ten ta re ftn dove potetav p ln g e re Ir m a r : t v * * *
ten d a glielo . penato e g li andrebbe pirt ava n ti. alm poapraarrebbr V i *
a llr r r i t i * ten ete lei Felopon n roo e prenderebbe peraino N a T *
potile. Iliaocn ereb be una bmma v o lla Analm ente m oatrare
tx * * * *
barbaro,
p o ten ia
ta n to . r o ll'e t r n io tem p oreggiare
perdu to t o a ta n lin o p o ll. poi || IV Iop on ncao e p o ro
M *V U

qaal

noi

fa

M1 1 r* Il n u b w w M t w to t a v w t TX h n m e i II. i *

u m 'i

mi is um* i t e A t n i t i * *1 ***

-a

la M ila a a

iiMnK. MwiMM II.

fa t o M N m a M n
t

sa A r c h i t i i l

Itorr IM HmU tnaaMii *>


***

m a a a a i M t >

i m

*. m * *

11

M a i a la v aaia.

et r****r v * * m

p. n

t . 1 * m ** m i a*a r urna m ss m a * m i* m *m * _
C lt t a m la M a n Iw n tltim m t b a a i n l w P a i * m
fk
4m an J w w M f|* A r r f c t v i O a t a | t l a M a a t a a * .

(.Variala n>-d 41 fVp II.

ZXS

li-ria . c h e < in i poaaiam # iifiit | r n i, m- i t r u t r g i i r m i a trarr*


i/w in ilU iu rn lr Ir m ani in ari ? 1 p r n lita Iri pn aardim m ti d r lla
rrTirMtlira r la a rb ia r itii Iri auoi u .l.h li A llo r a il p a rtito Irlla
i
r l i l r il a o p r a v r r o lo , ma il p a rtito m n lr a H o n l rO iprv
b lu - rl*|iH tall Ir 1
<*oalr a fa v rn ln prodorraa- in V r o r t ia la rn oi|nM a Irlla B o r e i*
I A n larr tal m m b ia m rn to d i tuno d r llr l a n u l m i i d a l* a ll'ln v la lo
il Kuom llm ia r d <lin ai intani. I l I g i a c i q an rti m a r la ro
tm li' di r o o iu n k a r r al |*|* r a i c a n i ina II r ia fa o a to B r o o n t o
^ l ' n t i l H g io rn i pi t a n li r g ll r i c r H t r l o r d i o r d i rm^ntrrr l u i
i r f ln r v a t a n u n i Iri T u r r h l fin n rlla < n a i l a r il p r riro lo rlr ita a
I1
*
in arria rr anche l'Ita lia , ma o r i m w W i w i tem po d i d ich ia ra r*.
I' w g M r n m a t r r a Ir r ia d i fron trggiar** m a t a t t r Ir fu rtr
V**-'* a n g o io a r ii o rm ic i. I/ io v io lo lovrva p r rg o rr il
af
1** W I* n n r itn w -. r h r o r i aooi d om in i la K ig a a ria r W M i a a ' la
* . m ir a im a r la Ir m lr a im a mmt p o trr natrtxrrr la loti.
* oli |rr il p ro p rio b rn r. ma anche p r r <|orilo d r g li a ltr i r i
rta ot*

Nonoataolr |or*tr larllr |>andr ai rldr Mio. chr i Yrarsiaol


aoo di rtodorrr la lotta, Ilvmota onoai iorritaWIr. torlo
mtr prr <|oanti fra |*wit>ilr ori proprio loro aal aggi
V<M( iotmclool non nma*-f igantr oroarhr ai nalitojw aort
( a darir pandr Pio I I dirr r k r I Ymraiaol rraoo allcttali dalla
rkr orrapa a la Morra prr II oorp rio maodialr r
* '* 000 dorati aitool di trlhatl rkr m frollava "
la radala Irlla Ihamla fa m aai loollr* rW pnrwlmar 8or
qOrila malaugurata lotta. rlr riolrva r prrri parai irta a
* Ito grado Ir fonr tri rrgno o agarico arila a krfta rnolro il
'*Mor dririaiam avaoxantr ita la M ia altima drl rrialanr
W lrtali al lianpra Wlr Mtr di o iw | * i U , *rto r*fkol
auggiori bmi rraa io giaoro Il (ap i * il a Irgote 1 ar
* ** rtnooMirro rhr || prrirolo rra rrvorioU prr la radalo drlla
iumio r inaarni la mna fim iM pratica lUa liaaoo lit o t i
^ r o *rltn d a rr pmranit la por di tVimrr \m4adl drl

JSM

Mtwti I 'apUol *. 11 II. 1.Vi-Urti

'I lu g li !4 l. I *r
fu rtco n oa ria to al C o n i n o il U r it i

il v ita o uwii tirata la am-maiion- a lla una li lln haltu rg nel *ai
rho M a ttia vpiim m * a m orto aonza l-u>' tim i riixronrionti.1
A l |w|mi non M'Uibrava u ffli'ionto la p a rtee l pastone doli < a
ghoria r ili \ 'r n tlii a lla gu orra c o n tro g l'in fe d e li. Hi l o v o t a
>
lagnaro a lla U fficile improaa non anlo tu tta ( Ita lia , ma a- w
lla ip e r a to r e , |>i la F r a n r ia la B orgogn a . Ili |iuati a itim i |j
ora gii* ta to manriato n olla I aw|ua ilo! I Ui'J il voa rovo ili P r
"
In u m ilo K ovorolla. M a il ro franooae ni oontonno in nmrio t T n t
otm trario N on o d o r h o Ante, d ir e t a L u ig i X I . |**r fa r p o r r ii
vinta la |m>atiino nainilotana.1 F ilip p o li B o rgogn a . a llo ra a u '. .
prom iao al molto li manriaro a U w ia l*i N-gati T a rria m lo e
v o n i r o , l'io I I marni' |wr ariloritan* un n uovo n u n zio n olla por
lol ilalm ata l.noa lo T o llo n tia , rho la p rin c ip io nn Ottonar

lol m> anloctaaoro ; in q u m t m ontro il luoa fu c o lp ito la


*
n u ota o g ra v o m a la ttia, rho g li mitr una inprttw a am m oni
|ior l'alom pim onto ilol m v o to A pia nti g u a rito , irli n m rtt *
ut ir ho p a n ilo ai lirh ia r pron to ari o ffe tto a rlo .*
Il
|m|m H orvotto |Oota lio ta n otizia il - l o g l i o : * toatn I *a
rtnii. ii> a llo |itonao r i'Ita lia in v iia m lo lo a Itom a |*rr un n * t '
In qaoat m om onta u r g l l |mtr lar lungo a lla aporanui li * 'r

* Hat * I I I t 1*4 I M I i m n M i t a a 41 I V II ira r ia e * * ' *\


H a lli* H a t l n . la * . \ m * i I I I a|
|la t r a .* K , I . , - - *

W r * . aa m. WS a * H > m i I. M

4, 4 irr fu M W i

O i a * III aaa I I I I* I M U a ta tto a d w .lli>k.mtto M c a n a l i M J


A h a l* a O inifa> W l > I l * M. a n t a (t . I t i Itrrirkfr
fy a > 1
U S I; ai a wM a aal-ta ifc.W aarfa m a M n f t i ptft {ta ta M >*
H a ^ i| i m
I a Ih m u <aU> h w m a l <M ' riaM la t'M la fte ta a rt *+
W Iball ha i l l H I n l a fl l a o l A l la ( I f l i t t . Apra Un* la a a * a * * i *
.)< ifraataa* t K W l a m la l a m ill*4t*a- al few******

a>a*o > i a lt la 4 H I'A n 4 ih aatftoIrma fo t li fa*ut* *la lai |in l> a a *''
m M
*

Iti

II

* t w w
ila

k a lt .

4 a n rt
" O

'

I W
W .

* *

a n l
M

S I S S

T a M tn a M a ff

fr a n ta
" *

I o t i

tta ra a a a *

4M
O l

M a l*

ftrt

a a a

a t a im

H n n a

lB n

arti* a a o r n a r M a a i M

4t

U t

iM

lm U >

a ra
<aa

I.

a a

a*

ut

M ia tm

(t o r
,< *

tv t;

ta r .ll

h iM

ia .

Iti.

V II

p tr w a
a a a

(V fn a a niamfi ili. f i In

KM

t * "

**

* *
*

lM * *

*kr**o<a 4* aa ma aa4la M I M I o l o r a 4* 1 H . a l a a t l . 41 T r o 4
tatM lnO a 4al lt
la atra. Q*uivM n t w i a K t ; a
~
4 lf* a | a a M IW . ? * M a M M I i a i . o a 41 a i O a f f f i I H o t a * * *
|4* l a i mmo kmcai 4M a> 4a*a r a d a 4a fa * . I t ; a a a a i la * *
M la late ora ih 4*<aal al m a a < a a r > M ra 4 | f* . 1 a
*
k l l t t l a r a 41 h l l l l a a *

l i t n r i t r m l i t u t a in m odo granriioao t'o p rra |r la ju a lr ai


> n JTannatn ta n ti an n i >.' F in <lal 3 la g lin II lln M r a t i r p a rt
wi
legato |x*r V m n i a . : K*-o|to le la n a mlaaooe t r a II w l l r
rtt.u * la H ignria al n n 'a p rrta llrh la ra zlo n r II g o r r r a c m ilro I
T * f W . II M r m iln a r r I p a r tir o la r in to rn o a lia rr o r la ta com nnr
r .1 appianarr la \*rtrnza Ira V r tw tla r rim p r r a to r r rig u a n lo
di T rtu to.
Km m o || 'S2 lu c ilo n rlla H t t i Ir llr la ga n e e r l m n t a n *
r * ' !t iltnKwt m i lo ni II o n o rr ro m e ar ai tm ttaan r l una M co
K a l z , ' II r a n t a le g n i n non v k lr lut la t a Ir amr t m l l a l i t r r o
>la t o n v a n m i p rra lo n n w nel n w a rt tente i r l o p r r la
<x '* r a u a *T{li a v e a iqterato l-* H lgn oria a rro la r ro n rk tio o

aa raalo drl pontrflrr. 11 jrrtneam II parir arr la Wlau.


W iitiM aui r la Irmlrama nH ra dominio toa riguanlo aI
|-rta li h ia m zio n e <11 gu erra f r r r I r aaar illB m J U , a r m ano*

<1 K ia z a r r p r r g lilr r r |wr || r i U l l e l l a l a l r a l z K a a M a o l adrr,

r t m a II llra rln n < - II 38 ta g lio . k> ana aa* ra p a rta rm i e


a* n mera* Ig lia rm l al><matanza, ro ta r M al I Vrwrzanl N H Ia z n
'ill ta ll Hm>lt4 par ana ru ttnra a p rrta ra a I Tnnrld. ax-ntrr
haaao ( U fa lt o gra m il p r r p a m t h l p rr Ie rra r p r r ajare r
^ i a o t i o tn lto ra a fa n r . K t a t t o q w * l i * fa a a o a tra p a rlo ,
h *r a a ora n r a t r t a n o e v ta lo prrano l a p ^ a t r a u l a r t a lla * i*
^ ' ! r li'o a t la n i| irra n n < i r o l T a r r o * II Ir g a lo poaltttrW*
I* 1- * la n o in fa tira h (m e n te in jarato r t w n. W f i a II I * InglW
H t z ra a a z n irztr a Roana la lir ia M i l l a , i aaa r*4 II |totn n prim a
^ " a la lrb ia ra z io n r 11 g n rr tn a lia I W t a * T a it a * la pana ancora
* * o a la ta n |>rima r lr in V r o r z ia fnaar p * b W r a n * l r prrtira ta
te 'r o y a la r prim a rfcr mlaaar p rom lg a la p rr tatla 11 dom in io
* fla rvpabfelira l l m i aztonr Irlia d a r l a . M a i r a W m a r V Ila

MI.. I CapHoto . rw. II. 14.Vi14*H


tn 'n lr * in i 4 r o n fo m it iiir n lr ni d f r n tu di M antova.* I na i H t m 7 i * l
co la re irUn repubblica in v ia la ai p rin cip i m ir i notifica, eh >
n%rvn i l r r U i r in tla r e m ia Ito lla d i 4 galere e d i m ettere in p f t
un r w r r it i d i I r m ; a lt r i gra n d i p rep a ra tivi era n o menni in *U
per l'avvenire.
In ta l m *ln una parte del com p ito a ffid a to al le g a to era
r it o |*in U fficili ni p rm rn ta va n o ora le tr a tta tiv e p e r la ll i t . *
I l a cro c ia la In com nnr. I vnw-mlatti p i n arro d i n uovo in pr<^a
linea le p regh iere a fa vo re lei Malatentu. I l Uenaarione rii -m
n o m e intrusioni lai |nnlellcr 1 A nche la pn -gh lera d e i le g a i" <b
rennare la gu erra r o a t m T r lm t e fu la p r in c ip io d la p rrcsa ta ;
ta n to il 17 novem bre ni effc1tuV una pace ma nolo per bcrt
te m p o *
I l i nomina im p ortan za fu ch e nel m-tteinlire lei l t 3 tri

e lu - a a a leg a ottenni a tra V en ezia e r t ngheria. l.e due poi.


egu alm ente m inacciai. .la lla p o litica d i con<|ulata d e g li

ni o M ilic tn to n d i mni rlejiorrr Ir arm i ne non in anclrth. I V


alani to te*a n o am lire il o em lro ra g (I) g a le r e e d i pi w * *
te rr nella M orva r mriia l> a lm a iia con fa n ti r c a v a lli, m eotr.
*
I n g h e r m i lo vrva a o irrom p ere ron fo rte m e r r ito n elle pro>
'
d i ron fin e d el X o n l A t a t t i I re e p rin cip i fa rin erva to d i a
Irre a ta m ia Irga.*
.
I*U i l nna tardi a ch iam are In a la to a n rb r lo ttk a od er
il m i l o nome riem p iva i T u rc h i d i n p a vm to r I m i port '
fo r t e * - r t t a a lr d i fr o n te a ll'I t a lia fa v o riv a n o lo b a r r o d ei U
L o M la n d e rh ** a veva a d ir e r o r o n d a , p a m p rim a a a a |< '
ro n I T o r c h i ; m a V r n e tia r i l p p m a tta ro n o IV rw r l i m a r *
non rim a n ere m tr a a r o a lla lo lla che rO r c ld c o te t a t a p er w * *
c ia r e U op o e * * lo Hkaadrrbrte a p ri le o a tilit co n tro I T u rr h l
d k h ia ra g io n e d i gaerrm.*
In ta n to eran o g iu n ti a T iv o li, dove il papn pammva la atag^ 1jr
m li a . I U n t o a ttra i le d a li .M ia l l o r r n a L e nplendWIr p n a m ^
fa tte lai lo n ora tore, il v m ro vo d i T q n u jr, rie m p iro n o il
tirr d i I M r p o m a t e *

V, h i a v n
v> ntfn

l e t t o 4>l IVworVw al ra o l M H 'I m a ^ n *


u a

ArefeltIn t r i *

r iir ie l

rw t L m
V la W t m wntn a * M n L la*. m l
I W t . u t. san ir te
Ut M I n n t |

V, I ***.* *

X a \ | V , T U M , IM *. I

L '*tm i M IM I*
*

a iM

lw i* t

ts

IV

tw u .

11 <

tw *

snes * * *

trnmmm t U n a

w w e -m .

( a
a * a
T k i n a > I L *
o * o * 4 M T A t r l l t l 41 a i n l n l a V i U
4 *

n o n n a X. 3H r t 31*
h i II w rw , x a t n u i l i

h n as a

wr e t i m i* 4>< t a w i

YurUt* e n n d f di n o II.

21?

Il
ricevim ento ufficiali- dcllan ilM tw iu tu <11 llo r^ ig D a ebbe luogu
il 19 i r i l r a b r r in un co n c isto ro pu bblico a Kom a. d o r I*io 11 era
larr j( o imito prim a. I l f t m m d i T o u rn a v . ( n {l i r l m u F I laatre.
i ' - un fiaronst n d 'a r g o m e n to d ei T u rc h i pien o di entusiasm o
* p w b r rh e il mio sig n o re n ella prossim a p rim a vera avrebbe
4 M principio ron tu tte le fon te a lla gu erra contn * I nem ici d e lla
f r -he purch fase com u nqu e possibile |iartirebhe gli purp, in
m b r it m a r lo m andcrebls* un rappresentante. I l papa lotkS qunrto
M ia per la fed e del p rin c ip e d i r a d ricche e p o p o late provin ce
p*< rirbiam T a lten sion e uni r o n p n a n d ei le g a ti ita lia n i, che
i l i ta ra per a p r ir e .1
Prop rio a llo ra l'a s tro d e lla p o litic a era m a i mani e tile fa vo rev o le
I f f v-ftin Iella rro c la ta . la i v e r t m ia |ier il Iro n o d i N a p o li era
taH a, l lrm | tiieto M a la lea ta u m ilia to. 1 lt a lia tu tta torn ata ni**
*- U n ea m e n te in |*are. D u e p o len te , le q u a li fo rm avan o gi da
* *
n o d la p r c tta b lle f o n a gu erresca. r t 'n g h e r ia e la repu b
M k di V en ezia. dal conm d e lle cose eran o ( a l e sp in te n atu rai
d una o p p o sizion e a rm ata. Incatenate in una p o u U n ea
aiieartia. t on tu tta ra g io n e |*ot*ta il | p a questa r o lla sperare,
lui sarebbe to r c a lo II gu id a re la n obile im preca, specialm en te
* *f rl|<M da| al m e ttes te a lla teata in persona.*
I ' d i r niadnn i con i d e le g a ti ilei le p o le n te ita lia n e com inriaIl
TZ settem bre * I l ( t a f aceenM a lle profum ar d el daca di
^ f ' p a e d iatan d che rosa rasi esib ireb b ero per la dlfets Iella
c a llo !Ira . L e ria|Histe d e g li in v ia ti n ap oletan i e v*a ra la n l fu
m ollo soddisfacen ti. non eoa! q u e lle li m ilanesi |.a m al a n ta
lem lu n go p a rla re fu qarwla. ch e rasi n o a veva n o poderi su f
* ^ t l e rh e d o veva n o tananai t a l l o r ife r ir n e al lo ro go vern o I
1 t i a l a d eriron o, ma la lo ro risposta fa m itrar a*eno s > l< M a

Ubr I. l'aptloio S. in II. 1&K-I40i

frnl*% |*lcb m i iim in liitr h i unita iiifin n it d ellu partecipai *


tri re franccae, il m i rifiu ti! a lla ltu|>nnu Iella cruciata era
"
Iwn n o ta 1 8 en ci, i B o lo g M a l, i Luccheai e i M an tovan i (* "
untore p a rim en ti la n w l u d i r ife r ir n e a i lo ro g o vern i e di ri.*#lere nuove U tru zion i.
N ella nn r i | t u l 'i o I I ture innanzi tu tto la q u eotio a r !
decim a, ricordan do le re la tiv e dee io n i presa in M an tova
ton do che qurwte a llo r a ernno ta te bene a cco lte da t u lli, ad >
(la n e dei V en ezia n i, I q u a li | v ora eran o ta n to |ia pronti *4
a cco lla rle, t>gni p rin cip e |>otrt-bU- enigere il d en a ro nel h o |
p ria d om in io r | r r w t re clu ta re trnp|*e ed a Mentire n avi.
non voleva to r c a r lo ; ven gan o |-r ovunque tinaie t u lle le eu > **
l*er II r e ilo im p iego IH fro n te a lla p r e d a i d ei F io re n tin i P io II
fece rile v a re la n r m r i U rb e l'I t a lia , com e prim a m ln ocn *.
fanne anche la prim a nel d a r p rin cip io a lla crocia la .
I le g a li ni m antennero peri* nul punto, eh '*<*! non palei
innumere nmnnn im pegn o |>rima d i ricevere i pien i |*otrri dal
g o vern o : nltanto ( In v ia lo ven eziano feci- q u i una lodevole
r io M 1
t om e in q n r*ta prim a adunanza. n o i anche in a rg u ito i * f
prewentanll d e lla rie ra F iren ze tennero una con tlotta m o llo e jW
vaca, em p re p ia riv e la n d o ! g li a v v e r a r l i piti an tati e pi
d e lla crocialo. I l m o tivo d i q u in to con tegn o era la una porte I * *
lagoni**** p o litic o dei F io re n tin i con tro i p io n i d'IugTundtnx '*
letto rrp o b b lira d i H M o rr in lu t t o , d a U 'a ltra le v e le n o - r i *
lltJ) ilei dne H ia tl rig u a rd o al com m ercio col la v a n t e a \m pera*-*
r g r e i d ei F io r e llin i era che V en ezia pcrdentr tu tto II * w *>* '
n ello gu erra do o la c o g li o tto m a n i a P e r c i co ti va leva n o V *
gu erra non feaae nn a ffa re in>lfetale fr a le |w*enze d U c c id e rti *
p e r ra g giu n g ere qnmt*, i d e le g a li F io re n tin i non r i f u g g i r * alcun in t r ig o l a uno udienza p r iv a la r a d d ich ia ra ro n o a l P*P*
come lo gu erra la r v a ntonar I b i Ane a v a n ta g g io a lo d e! '* * * "
io n i. I q u a li a b b a g lia li d a l l abbia d i m arre i m r r a u i d eg li a

h i II mi* J l * k " O iln u n * N * t M * M ,'


K * w t t a* rute Onrliliali a A. O R m . * u t t r 4* ( V n m
M i *

Ibna a** t w A r e i* I v i * 41 a i
n* r . *# rit oro m m im a

n n lw ItK*. li n m

1 4M, t u a

* ) ! la M a * .

l o l a M 11 * * * * **r

a* a * r

w r 4M r * 1***

O i r i t l a r in u rt d i l*W* l i .

SH

t kl . inani e Hit* lo ro ap|Mirt-ngu la aijrnoria tiri mondo. Iojmi

in irta tifila t Srv ria |*-iim-rvbbcr<j n m>gg igar*- a n rh r l'I t a lia


I
>m 1 l 'tu rn i rom ana a a lv a g u a rd rrrb b r la m a in diprn lrn aa
< tig n ila Hi abita in loti ino |>rrtanto
tu li
V rn rcta n i
i T >kl a lo ro ttw i e *oat la guerra t r r r b h i in lu n go r a p p or
irr- ' - a en tram bi in rg tia l m odo la rovin a, a a l v r u a d r l l'I t a lia
VI tnundo riattano.
l'io i l ri|HMp, hi- it>t-ta *ra una p o litica p irr la r gretta. inW rapprvM M ilanlr li l riato. P o te re brtioi apitigerai tro p p o
li l 'i a b i s i a M Ir! Y rn rx ia n i. ma ai r o r r t p o r a rm prr lipro r i* |>taltMto la Vrn*xia c b r latta P orta . J oan d'an rkr la rrpub'li H M a rro avi-aar p rin c ip a lm c n tr d i in ira la m o q u ie ta dal
^ i l in iw w , con r m tu tta v ia com bacia la raaaa tirila e r ia lianita.
' P ' w n l r non ai drt>lioii> g u a rd a re Ir n a r m a l d i lontano, ma
rk r a m n pnmaitnr : la a m n litta r io r d r ir ia ia iu r la lib reta
Karupa: m i atto a iu to r m i aorrorao Ir! loca d i IVorgogna, d rl
g h r r ia r h-gli a id a tici o rm ic i tri T a r r h i d o vrra i a ffro n ta r*

in cotnunr il m tn u n r n m im . I*rr d im o a tra rr a i F io rm ttai, fk r non tut- Ir m n|ulalr lo r c b r r r h b m ai V m r a ia a i, il


*
pirjt nn liartrno la lu i atman r o o r r p ilo in to rn o a lla ri*
pa?tuioMr d r lla T u rch ia , il |ualr r r r r t o il p r ia Irl ta n ti peo*<* li ta l g rn rrr. I V rn ra ia n i r k n r t r W r r i i il IV kjponnm u . la
"**ia. l A t tir a r Ir c itta d r lla n a t i d r il'K p ir o ; lo H k a n d rrb rg la
Inaia; a lI T n g h r r ia In v c rr to r rh rfr tih r la M a lg a r i. la H rrbia.
' " l a r la V a la rrh ia r l u t i il parar r h r va Ano al M a r Xrrv,
* 'tre Ir a l l r r p a rti lririin | rm b iza n tin o a u r U m p a awatr in
!**> m n d i n ob ili g r r r i A r i i U n t a l i a a m a n a o , |OanU> m
' * ** liAhrilr in d n rrr il po|x>li fto rrn ltn o a ahornar* Irn a ro .1
W gio rn o r f o r n t r (2 3 r t lr ia b r r 1 il papa ia a a m o ria to ro
V a ia la rapoar a li tn trru C o lle g io d r i ra r d in a li Ir a a r in tm r io n i l a
* * * * a rum BH nrntr rnn Ir ta e riin r a g li o rch i r ( U c r r r in
a tango diam n a d 'in v a lid a r * l a l l r Ir obbrtion i r h r ai f a m a a o
' I t a l 'i a p r n a (> n . m a i a g li ra gion a va , dopa II r i n b ilim m t
a * ! |an> la It a lia , ai k lib r r i d i p rv n d rr* Ir a rm i ro a t r o I T u rrh i
*a a a ai p a d iffe r ir * , t ir a ai v e d r * *> lo i r l o d r i ra r d in a li p r r la
*4' "*a M ato Ano a <|Or*o m om m t Anta, a p p a i * raai vorran n o
* T a w la i. Il papa. K g li p rtu a d i lir a * ir * a a a Aatta. ta n to | n u d r
'* * * lo p rra a rttrm n n o Ir r t a o n d r lla C h i n a ; affli. M m n ta f-

1 *

IH

^ 11 ^ nmn ut a i . t o M i M 11. X a BLMaM*aair a aia aaU


*
tu t* a* N a t > w a w v n i ai H m m tr tmm f * M **> a B iiw li
7" a
a ^ x . a m m m m m * t a s a - . f a s a a L a r
** ** tt l a i la M i l a *
itm a
miaiin a Ina** a .<w n
T * "** '**' ' Uian aaa rrw ttu rtaana M h M M * i A. 4 Ha* 0

OwvMto hi a i a t u a la t a t a lava H lfc ll t * < - a l a k r


" * la M i l a n a

UI*V> |, Capitolo . Pi II. l*.Vi lt*V*


rh io * m aial. |>en*a d i aulire in prnwmn una n ave e fa r re la *-?
la ( I i w U f l Aida, Ma. ni d ir , elle cwaa vuol* quelito wr> u
radente, rh e rima ig n ltir a il aarerdoU* n ella gu erra , che r
ig u lA a tn o I - anliriH ll e I c u ria li al ra m p o ? P erch e p in ttm M tm
rim angon o a aiai e non m andano una flo tta con e a e r rili bene .;
nella gui-rra ? (Juanto noi fa rcia m o dal |opolo in t r r p r r la l"
n lafrn m m lr. V iv ia m o in m-xao ai |iiarrri, euai Iirono, a n m t *
denaro, an d iam o d ie tro al Iummo, ca va lch ia m o p in gu i aaini e t
lrt rie ri. r i a t r a * irh ia m o d ie tr o U* fra n g e d ei nmrtri m a n telli

reggiam o p er la r lt t con le gnu no- p a ffu te a otto il r a p in ilo r* m


e II la rg o r t c p n n io , m anteniam o ra u i |x*r le ra ere, diam o
>"
|er 1 rom m ed la n tl e t pantani ti. ma n iente fa rc ia m o p er la d i' m
Iella frd e K qn*ato non onn tu tte in v e n tio n l: v i anno par** I
fr a l c a rd in a li e g li a lt r i rn ria li. che m i ) a g ia ro n a * A dir
verit , II Iuwmi e la pom pa tirila noatra u ria >nn tro p p o gr*
l'e r qurato noi > im i> rua) in o d io al |>n|>oln rh e non r i ** '*
n rm m rao qu an do p a rlia m o ainreram ente. t ir a rh e ru m pr- u l
vo i ala la fa re d i fro n te a un ta le am arro ? N on d o b b ia a * f* *
prem iere una q n a lrb c v ia per ria rq u ia ta re la d u c i* pervi *
K quale atrada. m i d irete, r i r i con d u rr ? In v e ro a**aan* -h
q u e lle g i ro ti) u n i . al anatro tem p o: noi lohtdam o battere * *
tra le. n o i d o b b ia m o d i m a m ia re r o n q u a li m e u i i n o a tri prvd** *
a o ri c i a c q u ie ta ro n o q a e a to vaato d o m in io d e lla T ite im e di ^
m m l d o b b ia m o f a r u*o a o r b e n i l o i r h r i l d o m in io v ie o e fa n !
utente r o n a r r v a t o e o a q u e i m e n i eoi q u a li v e n n e a rq a la ta iu l a
m h r ie f , la r o n t i n e m a . r ia n o r e n c a . lo ce lo p e r la f rd e . I l f * *
Ie lla re lig io o e , i l d ia p rv t a o d e lla m o r ie , la b r a m a d e l a r t **
h a n n o r i e v a lo la C h i m a ro m a n a a l d i a o p ra d i t u t t o i l *
r.m n o n al p a r a a a t n r r , a r n o i n o n p r e m ie r e * a<l e a u f l * I
n o n tri p w l r m t r h e f o o d a ro a o II refcno d e lla f h i e a a N o a b a * *
r o n f e a m re p r e d ic a re a l p o p o li, t u o n a re r o n I r i l v ix k t. le v a r '
v i r t a l rhob. S o l r i d o b b ia m o a v v ic in a r e a q u elli, c h e dled er
lo r o v it a p e r il T e a la m e a t o d e l H ig a o r . T u t t o d o b b ia m o
tane p e r la a l a t e d e l g re g g e a n o i a ffid a to , e d o m a r a n d a r - a*
c h e la V lt * | T a r v h i d e ra a ta n o o r a q u e n ta . o r a q u e lla l e v r M
ria tta n i C W m a d o b b ia m o f a re ? a f f r o n t a r li m a g l i

M a n o n r d e n a r o p e r re c lu ta rli o p p u r e d o b b ia m o e s o r t a r i *
a*l a n d a r lo r o l a m a t r e re a p ia g e rv i n e m ic i d a i t r i m a * *
l 't a la t o t e n t a lo d i r Il v e ro , m a In u t ilm e n t e .

a In va n o m a il m i r o g r id o : andate ! Form* m ig lia r * * * * *


a o rlir il g r id o : m i t e : Q u in d i noi ci damo deviai a m a fw t f'
1 p m n i u c o n tro | T a r v h i e a m u over m a i col fa tto e d i a f *

(Vuotata umftv Il l*V> II.

2(1

n l i i prin ripi rin tia n i D 'Im ita z io n e IH n a r im earrapto. Form*


|art ire |ier In gu e rra il lo ro tn in rtro e |>adrr. il v n ru v u
41 K i. il v ic a rio d i C riitfo. nn veerh io m a in i e ra d en te jier g li
a i. ai vergo gn era n n o d i rim a n ere a rum . He nn< h r quonto |h*dbate irtiiMM a main ar.- nini ne ronuariam o a Ir un a ltro . N oi nap
!*>> quanto la ma ia rirhi<Mu | r la nomini H a . r.une r i
nfartaina ad una m o rte qunnl certa. Ma rin io ltia n .o la t t o tirile
u i <li Dio. d i en i aia fa tta la volon t. N o i n iam c e r to tnp|ni
* '1 |-r co m b a ttere con la aria in pugno, c poi queoto non
l o ftlrio ilei aarcrdote. M a noi im iterem o M m p , quando
Mv* |>regamlo nopnt u n 'a ltu ra m en tre il |iopo!o d 'In ra elo rom b ai
!' |i eoa g li A m a le e itl. l> a lla lto d i una nave u alalia v etta d i un
nv.1!# Bui pregh erem o per la lib era zio n e e la v itto r ia il Hignoce. Il
.iato m rp i non d eve U r lo n ta n o da noi a.
Il
papa term in roti un a p p e llo a i ca rd in a li a t o i r l a H oltan to
I *"-W pi a va n za ti n egli anni d o veva n o rim a n ere a aaa. o llrp
legato je| d ia lirig o d e g li a ffa ri rrclea ia n tiri e un a ltro |ar
si* rtari d i K tato. qm -nt'ultim o con un prroidiu d i > * uom ini
*4t> 1 m m lo tta d i A n to n io F ic ro lo m in i. a M ettia m o du m |e n elle
* ! M ia m in erim rd ia d i IH o q u e llo ra p o ia ra a u tito e questo
4,1 ^
w j n . 1Igl I ni rie o rd e r d i noi. He e g li r i m g b rr a il rito rn o
^ 'r a g l i r t l in c ie lo c ro n n e n e r ilie v i la prim a arde e la a
<*"" a *
Nonostante quelite entmdaatirlke p a ro le il |artilo fr a n r r w in
al C o lle g io lei C a r d in a li le v eerrziu n e r i m ir o il i l i a t w lei
H N la m in i ri aie un F-wtoutevllle o un J o a lfr o v eran o lei M n
> ~ i r i am he i l o a rm ip ren dere la ria o tu ik m e d i F io I I d i
k ^ t a r g li aatirfai |mpi m a rtiri d e lla fed e r r M ia a a . T u tta v ia la
p a rte d ei rarvtin ali d ie d e il Wrt> w r 11 vierltin
, " , ) a l era la t t o a m m a n to d i zeb a.
e la va re i W
1
a. g rb b i e g li entnaianm at. a io t i a t m , i n i f W tu c i gu id i
* * i| r ir lo : a.3
N elle netti ma no argu en ti il pa|*a ai w n t r t in o g n i g a ia * a tti
a p r l'im p re a a F u n om inata ana n m a i win tir d i c a rd in a li
>* a lW-nlre g li arm am en ti u rlio H tato d e lla f k i n a : ' in o ltre qua ni
* * i l m t i t e 4 ten n ero r o a n i* l r o a g li in v ia ti prva m t l in torn o
^
p|nntr fa tte d a lla H orgugna.* F io 11. che m i ni u n rn tnleta

*, t*H rmti 11 . ( t a t a t n H I :
Mena T ilt. Sitasi
* * . a
rv Il t w l 3(1 rn n H 9 9 Iw k m 1 I i V II JW >ft * t r fc *

*lata

la M i l i t a

. ' * UM*iaa a ia 4r I V M ta > t <t> M t 4n 1 M I


r vna*, raen aiw e
* Ir

I n a n f a n i 41 i

4e t M I -

4M K n w

2* 1

II*

a N e X * IM < *

su

O** I. 'piloto K. Ilo II. IKVvHiM

I- <11flirt>||it Iririuiprt-aa. |H-||U>M n otte e g io rn o muI ro iu r a 'a *


a ollrrlta rla . !> o M h m I r i p n -lin ti d ei F ra n era i, il cu i r*lirl nuovo n i r i l n a a va n ti la m in a rria il un r o n r lllo , non fa c r t* ,
rh e f f M l r r r a rm p f* p i i i|umto l a 1
Il
li o tto lirr In una d u n a n ia -It i c a rd in a li e in v ia ti II pa|> r
unar nel m odo rg u rn tr Ir |>rinrl|>ali diNpoaisUmi per la fn>
m n ln i * r in fr * lr li. U *p ed i*io n r dt*vr in tra p reu d rn d uri w '
I lio r Matto il argno tirila nanta t'ro rr . i V v r r aaerc letto i t
nera Ir in ra p o In nom r tirila < hi.ua, al <|tialr g li a lt r i d o rm i
o h lm ltrr I*- r*n.|iitr andranno d iv iw m m u lo la p rm ta xlo n r fa i
da elaaruno K im n a r il dura d i llo rg o g n a in tfin ir m u o v e r
proaataio B a n k | r <|orato trin|*i ogn un o aia p ron to e p
vin to d i v r tto v a g lir |w*r la d u ra la ili un anno. P e r r v lta r e diror
ai vta h illr una ro n v m a io n r m onrtaria. T u t t i I le g a ti a p p ro v a r *
tliifw tr p ro p m tr. at| m -r *io n e d i t|urllo tli V ern a la . K g ll t trf
|>rr la d cM in a ik m r d r llr t r n v da ron qu iatan ii e poi perehr 4
v r t a m o i l a l l r r r antto il vmadIlo tirila iTileaa P r im a rb e ai c f c l ! - '
l'odunanaa. Il p o p dannando In o ltre a i preaeiiti. ar d a i lo ro
rra u o gtu u tr it t n u in n l r ig u r lo a lla t re tile ) ma. S o lta n to l.o m *
llo lo g n a riaptaarm afferm a tiva m en te, g li a lt r i d ir d r r o al popo *
ransa | * r un pnaadmo a v m ire.*
Itr a lm m tr le t r a lt a tiv r andarono a lu n g o iu un m odo Iikt>*
lallr. P i Ir g li a lt r i r w n n i n n arap|aatoir i F io r e n t in i: P io I I **
la n t e t m , rk'raai voleva n o fa re eotnr gi a ltra v o lta a M a n i"
M a a n rW M ila n o al araatr p oro s r la n te * K ci'n a d v a m m tr p r *
Hurtrano a l papa Ir tra tta tiv e run la *ua p a tria . S in * *, a p *

*1 1 b o io k M

r i ln u l i M ia * Ori f

t i r i IM I m ata a

k B

41 O l i i * I V l U t a t a m M i a J< a * 4 w *
la i 4a > 'a la an al i I M g o t i <4 O a; t M < w la a *
* I W '" '

aa4t m m t a ** ti r '* *. n i b i u u r a

mmmiA mmttw ani*

A l > r l a a a. O *

* I. |uw.|i>ti U t tii4 t lt *

"

* * **

<ftM i.iB. la i* a4 |aa<U <aa<ti * I lana l u n a *\ tira O aa*w


t I i n t r 'i
rt <* fa* a aa* 'iaai 4 f r i r la i* aaaaa *kaOka4nafcka* a
a la i* aa 01 * * *1 aa 41 OaaaMt a. V i r a i l a 41 HI a l * l a H I *
t i ka " M M * 41 iM aaii A m a M I * 1 4 . I I A f l "
41 A l a l a l a M l t l a t a l a 4 * * 4friarr ii 41 |. llH i>M tllrtl 4al a* ' *
m
J atia M * 1
i i t k l t l 41 O l a i a l a M i r a M U
a itM *
tettal i aa*toaa~l *- I K M I I 4 la H i tt*4 a ' |> iKafca. OHI
t a p O u a U <faaka a * < 4 m a n t i l n t la a Va11 ai tkraaiO* a fl ***** *
n a a W i N a ipa'lki w M a f a 4 aaaaa 4 4 a M anRHafa ta4 w U M a a O a *
k r e f c l v l a 41 U l t a l a M i l a *

* V | * 4hta1 41 M 4a '
la a

4<4w tata l l l k l l l a

- a il )

ir UaW 4MMI O ''

la k tli

rii. Ammi

atta* n m n k > g m i a w la ka* h a t M M pa la f t w la la a a a la IMI O '


4ala 4a
a ^ a t a a al t a * lr>ka*> la I k a a U I . & U t R . M a * * < 1
l . ta a m a O a i i w : u r l i t i * 41 a l a l a l a V I r a a a a .

* Hamhaa
i l

la M i t l a t k

i o

katrtk. O Kaaaa 1 th *a. I W

A r llt l * *

Cru ciata m - O r ili I*lo I I .

JU

f i arrirrb im en to e g li a veva d o vu to subire U n t e u m id ir-!!- . 1


fta a lungo rh e ai pot ni f w e a tten ricrr (li l una riapoota deci
h a Vlulgrario le ri|H*tut(* prem uroae ln *it e tile del pontefice
ria vu to d i Hieii# non a veva a n cora ric evu to alcuna istru zion e
x w r b e nel novem bre. I l
(li d e tto meac -li acri ve a l suo g
H n o , th un ta le co n teg n o fa ceva stu p ire non solo il papa, ma
saHb* d i a ltri. 11 12 n ovem bre il leg a to rip e te tte le mie p rotrale.
B n crn do che il
era ir r it a t o jierchc 1 f*cn-i in vece di
t I prim i ora era n o g li u ltim i. F in a lm e n te d o p o lunghe e lunghe
4 ' * i n i i Setteni ai a cco rd a ron o nel pagam ento d i lo n o o du cati,
Mw-T-ndo com e acuaa la lo r o p o vert .*
La cnmmiMdone c a rd in a liz ia in ta n to a veva fa tto vasti p rog etti
t*r avere i m r u i p ec n n ia rii o cco rren ti. In t a tto k H tato d ella
k ir ri doveva ea igere la decim a, la venteaim a e la Irrntetdm a.
" n per la canna d e lla fed e tu tte le a a p p e llc u ili p c rtio o r d e lle
(ram en ti e c a lic i che foaaero tip e rflo l, c t a tt i I con ven ti
'e c e tio n c d o veva n o r w e r g r a v a ti d una ta a Idi crocia ta ai
r i* a a puM dicare in tu tto il m ondo, p * - la t t e le a ltr e inrial*
P * * on rrd en ria a m r atlo |er la c ro c ia ta :
IH m a Im portan za decitdva fa il fa tto , che il 19 o tto b re II& 1 il
N e II loca (li Ito rg o g n a si atrin-ro In ana lega eoa V en esia,
quale Im pegn avan o reciprocam en te d i coori a rre la gu erra
a itu l Tu rch i la nmi a t r e anni con ta tta la lo ro en erg ia e d i non
* * *a pace ae non inaieme. |*io 11 proni ine in o ltre , quando il loca
i I- r g in a areh lie ven u to in Ita lia , d i |arllre laaiem e c o lai.
si o b b liga va d i m u overe per la gu erra co n tro I T u rc h i con
*** il n o c a rr e llo al pi ta rd i il 1* m a g gio Ir! r g a e o lc anno.*
(im p o r ta n z a d e lla cru ciata a r r tib p crear io ta ira o r d in a r ia
* *** >)a lo c a o ltr e a l d o ra rii Ito rgogn a I a aur o prnao p orte

..

U t. * t

I* S !* < n r w

.w .

U t

!- u i.

^ "' X * *' atm ( tm. M taW k*' a tv*rn n a r tu M r !


*

N n M

a . ( a

t///

la 4 M

13

la a

** t i

IM >

M m I

A r r h l la 41 l a i *

la

i ^ f* 11

i c tir i " o a um * t- *-m mi a a


7 * * ^ B . * r i a l B A r c h i v i * 41 I t a t * 1 I * a a
I . , '**** 41 n a a i a naiM U i A 4 M > * M m . 4 a * ) M

A a * fc ia a *
t

r * * a i H n i a i n ^ a n m n a * . * * r R M i
1
' l i f c * a a a f l e w * e * '> < * O 0 f * w > II. 4 N u .
4 n * m a r w * rt
# f V W i !
** mtmm t i
m .**
r" ' A r c h i v i a 41 a t a r a l a V a t i * ( * * r , e *
*
' ' I n a
l a S u ! V a i a tm f h M t * M
I V * Il
** I " im a a
a a l a * * r I >an *( t r a r t / n ra wm V m i jR

t ,_?*** **** S : f. I> iv ra t I I nt W tm t I Mar tatuiti


' -l* a * a

A l

M a. * a
IT a * r > I

m a r i I a n i e t u la "
M a n
A r c h i v i a O a * <ra i m S a t i n i

4M

3M
IN U

IJbrtj I. tapi!..!.. H. 11. tt. ItMHH


o m

Im

m iIf

tiI h - ili** r i

Irllii m in ia t a i l c
im h

Ia a r i

n u lla

i i i **1

p r in c ip i

ra m e

una

I r . A t i r h e a o tto q n r a l o

l 'i n t r n l a l u .

lim a m i

H it lo

m ila

ai

rip u n to

tm y I
il papa

e g l i ai r i v o l a r al a

a m i' I a l l r a l i l l u r a li M il a n i . |m> a i r r li t 'u a t i g l i * r i r l I '. *


lo c a l i .1

l ur tro p i il lut a P r o n e * Sform i liiilr una riap>arta era *,


la i| t r al p | * ritta, t la u to pi tenutila. in|iiunia-hr a r r t a .?
rat li |nlrr tm -m ionare la |arin-i|axione l l p o trn tr a i f t * *
Iella laanharvlla o r ila bolla, rtn la |ualr tu tta la criatlanit-> <W
r r a w f i ' in form a ta <l-triuipr.-M Irlla cro cia ta .* (fu ra ta I U
e t g U M ata a p p ro v a la in un ron ciaton argrrt Irl .* oltolw v
non rra il caw i ili a t lr ix lr r * pio a In n p i la mia pu bh licatitior *
e b r | lattati Irlla llo rg o g n a Iraitlrravan o p a rtire r li p i*
o p p ia ta io K oota una p m tr cpblrm lca. '
IV rtan U U papa la r r a nrl i l o tto b re convoco uri 0 0 |
I r a n lin a li r g li in v ia ti Ita lia n i r in v it i|u-ati u ltim i al im p rr '
a o lm itn n rn tr |irr I W u t i o o r Irl Irc rrto li M an tova r r l a l h o alW
Im pnatr T o l t i i p r ra m ti. r to n a m i tu tto i le g a ti Irl rr d i Na|-4i.
I ii i|uriti li M ilam . M .alrna. M antova. Ilo lo g n a * Lu rca. a > " *
*rn lir*m o : n oo al tornarono i p a r llr o la r i rig u a rd a n ti II trm p * h
maialila W la rtaraaaina* | le g a ti Il F ir m i- r li Htrita 0 0 r *
rr p a rte a |arata a. Ion a m a . on a i r m io ancora r i r r r o l a ak -*-*
la troak atr lai b*ro tre n i. l i m o a. la a v o l a r il M o o frc ra t' * ' *
avrv ano m a m la lo al roncrnaa nrmim no un d e le g a to ! *
Il
m a llio a a r g o m tr . aalw to TJ ottobre. ni t m n r un c a m t
p a b b lk o la pn raraia Il tu tta la l o f t r r li tu tti K li in via ti
rio latiti r i Ifctlr lettu ra M ia b olla |rr la crocia ta , a *rtw
rtn g tm a n llr rolutam ta , o r ila jo a lr II |a|a a n u u n ia a
n ro trn lr la | t ir t ir i| iiin ir n u r tri loca Il lbrgu:na a lla p ' " 1*
1 *
la fmlr. \ t a t t i |orili, eb r fa v o ri a a rr la (to rrra r t a b a a **
a ita to le sta llie a p lriln a ll lo gran copia. |Orlli |i rtar u n t m * *
prriM |r*rr p a r t r a lla crorta ta r a lm m o |rr w t mrai n a t a * * '* *
otto !r a rm i, r ( a r i m a t i (a r ili r b r -o o trlb o lia a fo la traar*-

> #**

v a

* * W m *

Ma

aaw

aM* ^

h o t t r iia t I W

* v n

tu

*aM M a

*** a

a itia M a r r .

******

ptMtaieaa Aahr.m**

a H , ritta

aUa m i a

c tt

mm

a im a

* *

im . o i m l i , . A a irt tia tu a a> * **

n*a * N ttM M . la aia Kmm a ia , i m a M T A r e k l la 41 * ' * ' '


l a U l l a a * I. IWa.-a*ai tawarta trtarHI. ,***. r - . t . aaa ^
,r '* * * * '
I I A r o k l t i t 1 a l a l a la l a t a .

* k k lataa <Mntkii tatHae ri a a u w ta B lk ll '" *

l a k f l t t t l t a * ta m a l * <er,t . * aa.-lal M 3* * * * *
* * a wrfl' I r k l > 1 I i t i * l t M l l a a a ; *al <rwa p m r m m a **
4
MUaaa tannaiin aw w ler la ra m a * ' *
M * a i. a k t lt * t lb 4 w O

Yurta! r n m lr di 1*1 II

la ile llr Io n i fonte, I w r p r r b h fn i u n 'im ln lg e n u plenaria, ( ' *


f r u i i .tu lli.u ni ti. in a l t e in In u m t o l t i ven ivan o m ille rita ti a
|artc I l a 'r it in ta . T n cru d ele, tu in gra to . tu inaeuaato.
rrt^ijn u , rht* tn tto i|iiinto marniti r|i|iun< non ib i ile ri li m orinpr <>li rb e unirlo |**r t% |ieii*a I tuo pnaadnto. ai Ion i
f r a M l i riatiani. rb e o u n o in p rig io n ia d ei T u r r lil o debbono i r tmrr ugni g io rn o r in r o m * r v l. Hi- tn w i uomo, t i laarla m u o trrr
4 il > n 'iu irn to am ano, e p orta aucco cau a r o liim rb e ilrM m m i til
b - j.> Ir n r pi in d e g n e ; ae ari rria tia n o . p o rg i r o l l o a lla v rrita
*
meri, rb e t'ira|*oni* ili am are I fr a te lli rum I r r t L l unr V m la m iir n i m n d ix io n e lei r re. leu li. runtru I q itali In fu ria m i
I T a r r k i; | fig li mino t r a p a l i d a lle Im n - ia i H p adri. I lam
Hai -L .I M ito . I e l l e m adri. Ir ]M r ilio m ir a tr in n a iu i a g li irrb l
dm i p r i t i , i g io va n i a tta r r a ti aH a ra tru rum* I m i l r ! A b b i p lH
ir * l ttoi fr a te lli, e e min vu oi a v e r p in a d i loro, abbi p ir la d i te
toma; j.iir b e anrhe a te pu tu rrare una im ile i r t r . e e tu
1 prendi a ru o re .pu lii rh r ti prnre*bm, l i ablam bineranno
aorb- <|n e l li rb e l i aegtionu. V o i lr lr r b l. rb e ano w l r t r a iu ta re
f b I ngbecmi. u n p era i* n e ira iu tn i W K n n u , r td l n m m ii,
U 1 U lu le u ll'a iu lo d e g li S | ie r i o l i . Un he mai y w m r l i I T e
Con i|aella ni i aura run la i|nale m lanrale. ara rim iaaratu
a to4 * t ja a u lo g lo r i lo ta r e a tn b - r r e l'a tten d ere. I b a n n gi
t * talen talo g l'im p e r a to ri d i t ' t a n lin ..p o li e d i Tn -bbaim U . I
* Arila Itoania. -Iella Ita*, i e a lt r i p rin cip i. I in ali l a t t i nn d op o
r H m
M a li v in ti e a n d a ti in ra tin a. D o p o a t r e rum|ui4ala
** '' n o r ia d e lP O r im lr , M obam m rri a sp irer a q u ella Ir ll'tlr r lU I n t a n i d e lla b o lla a rr a p d a r o re ia le c e : I il papa. an rbe
, w lra iM | a iiliu a re i Kmia ni rb e a*mi m al v o lm l W*ri lo i n l n a i x i
N 't ir e , d irb la rti rb e per la d a ra ta Iella aaa aaaamu a vrebbe a
fcl* * t o
u lta n to nn le g a lo c i t ile , ma a n rb e nn le g a to nericala
***rT> n n it r ii tim i p o teri, n a n e pure r b e rieaarreMw-ra ia K.ana
I* 1 a a relbi ia.
l a a r r a apnalolir-a. la l!<-U e la I* e n it# tie ria ,
p rc la
l o n t a n a I p o p o li rriM U n i
a m r ro
p n y ia liiio
I l a a lb ica n o l t i a t n a a n r it m a la l a i la I 1 a | < | r nna
^ Ib ilf,
d o p o la pabbllm itbin e Iella b o lla l'o p in io n e pub

non

la
aaa

alcun

ma

**

*. I l On, M i e i R u t i u I l a a. m * * I l I t a w .
*1* M o n i t i l t
M u n a o i . t M l Ut. a c . J m k i |-
tn u M

II. sm , *!

la M b

4*1 a

m * . lin o

'-M

UN t. r a|iMl , lio II. MM-UM

bllca rr ix n U iiiiin c iitr i <sttnl>i. l i r a ni r r w le v , eh*, o v e II papa


e II tu r Il lU irgogua
in vita , l im p r eoa l u t i * am i rir
a va n ti a gran*!* o n ore b -ll eriatia n it . V o g lia Id d io . Iella A
ran u I t r a ila . o i rh lm lo n o la lo ro re la zio n e g li In viati i l
Mi U n o a rm -lr r> lungu v ita ad en tram bi. a l luca e al papa
l a b o li, n ella qu ale l*io I I aveva le v a to la aua vare, r .
capo Iella re lig io n e eriatia n a e com e p ro te tto re IcU 'um anlta. b a
lib ert e Iella cu ltu ra. fu Inalo In via ta In tu tti i |aci; <11 pi fa
ron o Am ati lei n u m i, eoi le tto ri e preti ira to ri Iella r r o r la U * a
a ilo |*r tu tta r it a lla . ma anrhe |er la m a g g io r p a rie d eg li a ' ri
S ta ti d 'E u ro p a .* T u tte le eon trale rlaonarono o ra d i llarorai *
prediche co n tro I T u rc h i. nel che al d ia tiu w r o | * t la lo ro tt>
I fr a ti M in ori, m entre anebe i n u m i apiegnvano un g ra ia le *rb> r**
eccita re l a m b ili) a r w r r r r in a iu to e muover- l p rin cip i a pro
la lo ro aaalatenaa * l.'e ffe tlo non fn qu ale ai a tte n d e v a l*tT*--
gra n d i ed | p rin cip i era avanti |uai lei tu tto q u c H 'a n le o tr r * '
alatomi. rb e avpva tr a tto II OMNido < rio lia n o lei M edio-taro a j *
lo*cbi u n ti, d o ra II S a lv a to re era vlanuto I a veva spana il *
an gu e a, Juasi In m-mun lu ogo 1 rla ron tra va una tra ccia d i r
a -M lm e n to cav a Mere-, rb e a v e ra tro v a to II co m p ito d ella
p ria ewlalenaa a ri protegger.- I lu oghi aantl Il fro n te a l a r lr
d o la lrt S tilia m o le c la m i m edie e in fe rio ri al moaaem. ap* *
m ente in l im n a n la In a lr a a l lo o g b l Trccltaiiion e fu n o i p o a a a 1^
rb e a qu an to n arra la cronaca d i A m b u rgo a la gen te a b * tonava c a rr i ed a r a tr i e c o rte a a Itom a per un la re a ctoahaK^7*
I T u rc h i a *
(tu ra n te g li a itim i a n i d e llanno U t ! l'in I I i b it et l e la ta 1
la re M ie tra tta tiv e am ai p ia c e v o li con I le g a ti li F l n w .
t o t a e S ien a o od e o tten ere alm en o un qu alche a la to da i * * * '
S t a t i* A Itoiaa in fu ria va la p*-*le c m o lti r a r d ia a ll p n w w
fu g a : ma il papa araapre n fle r e a lr |<er la g o tta perwtwrua
a la n te e cercava d i m an dare a va n ti in t a t t i I anali la gru ade l *

U lta * * > * # a a > e A Or < V M l> a r ' f - n a ta a a 4 t a ......


a

aM o

laa

* !* I I .
* * ' *
ilei i n

n in i-

rnmmn*

K k r * iiit

S i l i i m a . ta ta * tl. t u

rfr

II I

> | a S m n "

'Urti

<| > la **>* ir A r e b l t l a r t r r l * r * *


ia Arv>. a r et ir n im iii> ai m iir 4 * 1
u a i a m a l i

ar a c a p i t o l a r 4 1 T r a v i t i

* H*a i
1. a * laai a* ^4ha.l a> Ma ce**
la rUati n kei a U n - v. W; ^ rilalta *6 X w Tv **
e naa tra . 1 (aia. m lai) M
im i .* u a a S U I M) a
* llim ao S t

* ttM W y
*

la M ire
a

se.

J k ta o

fWa. 3aa a a

*>aoaiaw l w cttn t
a i moltaal
aa.

m an

la

vi a l o

r m e a*a

<|wa> In rn n rt
tUm m 3 h a

4M ra*a

Ita

a* *
^

i r r l l 1'

OwtaU r mnrlr <tl Flo II,

217

prwM-1 K g li finttniiH* <li ulUntir- a pnipridi**-i i H m u i r


( w r k l l< tn i la tra *| rt; l*l ca rriiiia li M i r n'lu|ir]|naniiHi a
ftr r jllr v t ir r r ia ir iiiu i una g a lfr a . tin-nlrv g li a lt r i f m w *| im irr
*ltti -^ in i F ru It- |N>U<iib* Italian* a'lni|Mf;nan>n 11 a llro tin *
4 *r t n n iu i Itonat 11 Fat*. U iilo Y irn (lo n u ic a It M a n ltita . Itolugna
*> * na; *aiiiii<> 1*' M.-rini I I.u-rhri v o lfta n n a|*|nnlart* -la > una Iriw n*. (if t i o v a ott* gran di n avi. II .*# rwn in I>rr I4t
fa t* tMiratn un ilr r r r to , co l *|italr r n i t a ini|4<i a la U l ( I I uf
b u l l n ip rH iiri r lnf*ri<ri Iflla * 'u ria II |*omnrnt Irlla tlrriuut
Irllr lo ro m x lil* a favor* M ia g a r r r a r o a lr n I Tan rh l :*
in iart lrn|M> wi -*ii-wi una Iomni la t o t t l |u*lli r b r m t r o I nri ^ n l l w i n m i r i r r i i w n i <|Ualh<- l*n rfu i>: * n llr r a f U fa * U
M ill rlkr g li iH ieli 11 t a l t l i pr*lall rfcr t r n iw i r a w r i i r da
***!< la m r ia la f n w m i m p i i t a l l |f la g a r r r a want* '

I-

Imrnnrn aMa | n t , r tr |r H i m M n H t o l i ! In 4 a
**-* r r t r a H * I d I t o w * f r u * > i * M M * 41 R I I .
m * ti I M l
I. r A r t i . l r I * 4 *1 4 l II
a

. -mm** I M V i 11 arfl A r r k l ! *

4 H i
4

II t* m 4 u > A 4 R a M *

* M | * H I <43 r t M w m >J r w
4 I * | r * f * < M 41 a a i)M * * *

la Ir k W * , , . ) , rm~ 4 r r v n H c ll 4 r l * * >4 r*m4 M rt , mm


* M U X U l u X ft ha n h i . U 4 a ) H * * * v f M I a I V .

I.ihv | <

K. in. II. IUM.I-HU.

lai tr* o r rria d f l d en a ro I ni imi lo a lla T o r in i v p ii ut a llora


I hi r a t d a lla r iu n io n e prim uriu !! i i n i m ra m n i iniatnuiom - w j
fu a lt i ! ! iti tesoriere p r iv a lo !*!
N lir o li' Pirmb>
II u*i lil*m Iri ro tili |w-r la rn a-iata, r ile g a t In innror him
roti la r m r r r Carme li P io I I aopra la ro|*rtlna. ai
lu i tor 1 I U om in i ia ro l n m m ib r v l*l 1 l i t i va Uno bif *
m o rie lei |Mnlrrtre IJ u iti MIIMI re g itr iite eaat tinnente le etrtr '
rom e le tua ile. It i ai ro u fu la n o riia-um enturiaineiitr le a r r a
A i f l l K i i i u la |airte lei p.|>a rig u a rd o ai p re| ia ra titi | r la n
r ia la m r w a a u l lai neml*l | r iu ili li P io l i . I*al l *
te m b re I USI lin o al in a p rile 14*4 fu ron o ajaad |a*r la r r o r u u
l J V i lineati. la* a|irar rreblen> M|ni ia lm e iile r o l prin rlpb
n u o to a n w i N el g e n ita ! |>er eariuplo a m la ro n Mani rim a ti |
a p p rot Igiottam ento. nel frlritraio l.Vai lin e a li jar tre n a ti pre*
lm i Ho la Horli r lib a i d o ra ti |a*r b* ga lere la a rm a m i In P i*
la m n le c im Mimma l'abbiam o Il n u oto In nian u i; nel nv*.
ab- a 2-VM r im a li In I r l i rnear fa m m i alaintuli m o tp ln aritan.
rntii menu Il I2 K W larati. || tota le tirile n a ritr o r lT o * * * I ! * '
t a t a la r ifr a li S iW In m ll *
a l l a n i P adre
n arra il 12 n otem lirv H iC I l in la b
i l e m prsa per la * a rr o r ia ta la m a g gio re a ll i t i l a . I.*
btlla re la tiv a a la i pr*|ait tien e |a-riila in tu tti I parai rrbrtia
I t i lo rred o rb'rrnw im lu rra m olla g e n ie a p r e m ie r ii parte. In VrCtU.
IW ba m a m la lo lanuto |>a|>a p r r la n lt r x a a lei ami pnpub'
I ita le. abbam b in alo la l a t t i I p rin rip l. ai tro v a ra|aato a g li w *>
lei T u rr iti % l/ la t t a lo I* poi u n gu a rd o a ll a t t i ita r b r P> H
r te n u to p rc a a ri Un dal p rin rip b del w g o t e n t | r la
atbm r d ella r r o r ia la . enum era g li m taroli frap|aartiai a l n o d i a * '
e a itila l'a lle a n ta tr e tta rtm la llt>rn|tM. V m r i a r r i 'a g b e * *
l*r II |u|u m a i ra n r la d r n ell Ir atte ro n a lrier*b n i *"*
Utraae p t r a i t a l l i tarati a m i p r o v i ardimenti. r i t i a r k m ^ * * * *
prggo r b r mtn al Irtn po tri ( l o t i a.*

aia, * W t t taltl a * a n ( <r*r *


e ia M fM a W * *
a aaakr MM ara % i* rnrn W o . <r tVm laaw IVroarti a a l * * * * *
latin a % a * tii>ar%> ta o I i b Ma a** m n a t a i l 4 MM-
MI Mia *a a >*' 4
aerata a litiv i* ;:

! a

:.* a* m a l la % r w

fnanar i

U rti

IN. i l

laatat w * M a l t i *

& *

it *

a m *

rw m

(V a r ia la f

in u flr il P I I I .

340

I r tra tta tive v i


rh r ut Io n i P io II i r t i coi ra p p rrw n
U nii Mkr
stra n iere . h rifrrls r o m quasi uuieaiu*nle a l l
torva. In se g u ito a lla l e p i i l n u c a lla n rg lig e n ia lei
h d o r r r nel p rin cip i Tintinni, rw d a l p r in r ip io i M n ovem bre
4 " ? n io n # tlin a n ti al liy n ln Iella sua | u lria lo m n o n m ir r ilo
lirrm i <a|N> M ia crociata. Ke noi la s ria u i a t a n u r e II
Tafrw n.tur f m a io fa tto |rr g li an n i pum ati, noi lu tti ra lm u o
ta * * r tr i l i o la sita sign o ria . Ii fa ro |nanlo sta in m io
! HI aiuter ! * .'
!-< ir lo ilr l im n lrU rr e le sue s|**ran*e in Hit ( r l i r r ris u lta lo fu~tm" *'f r s r l l r a n c o r ilail- li-*- notUi- p m r n a l r lai I r I n tirila
cm rT in llr r r ia . le n iv i la lo tta r r a stata a p rrta n rl lugli* lai | r
I b t lo k lo li Kste. onle In lu tto il P rla q io n iw w i l i m i r g li
si leva ron o in a rm i V o s tilift n i A r g o fu ro n o rk o n q u is ta lr
i* aimliri g io rn i r ip a r a ti i fo r t i d t l l l l w l l l o o . A p | iu l'intot* >11 V n i n l a Itcrn a rd o liu t in ia n i tra u m i la n o t it i li jucsti
a | 11411m
n i i i f o r un r u o r ls o n t. n rl <|ualr onn
n tu sia i* ira m agniflci iju rsti Ihhxi r is u lta li Irlla gu erra *
Mia M H li B n t r a lir r , topo la m ir*r Irl p r io r ip r Il T a ra n lo .
* ^ r r n rl rvgn o n ap olrian r r a o rm a i p n a a im a al m Irrm in r.
All
< inalimi- li f|it-t<> m assim o i s t a n t i M ia w i a l a si rw llr
* ' 4 r~ largHr s p r r a n ir |er l 's r v m l r r 1 IU-n tosto |r* 4 rivrtA
a illu sio n e ratlm *l*-r* la F e rra n te I rfcr parlrr-ipas-r
wr^sa a lm m ir a lla rriM-lala e a llo ra P io I I m W li a w a lm m o
^
*^* 1 tu rali, r b r il p a d re Irl r r a veva p r r irsOam ra lo tr a in a t i
*** ra erra ( r r a . ma n*n a im n r rfcr la H a d i ja H la s m ia a .
*%alr F e rra n te g li rim is r n rl m a rto M la n m n g w a i r r
'ha 8 tal
n d n lir r P io I I aveva in v it a lo n w a a a M i r r a r io
^v * * ' Il lo g r t 'r ia t o fo r o M oro al unirai iw-rsnaMalaaratr a lla m e
* * * * 1 iu a a d o qu arta p m | s ia o n a r la d lsraawioatr a V n M tla ,

* M im 41 |. l t a n 4 M I la 4 a 41 > ' *
* ' 41 l a i la i r a s .

****

11'
_ _

<isai ir a * liti H

'mi "

I . T aarfcr fa Mirra S U
* * * * * l a I r a N liiatia* fu li
*>'- 4

, "

' 1

4 ril**ll
' * !

** * t u . i ite f , k i i U 4 i a t i u i i i
T

w M S I * 41 I .

1 * * ,

la n

law u

Arrklsls

41

I M >

I V . . 1 a
41 s i a l o

4r fr r tl

4M

la I r a

O SI

-S

* * *

u r

-M a
iaa

awrr

4 ama

* % . 0 i r l I 1 41 l a i * I M i l a l~ s *'*
* * MO W IS Aaa.ao. Mk> la * 4Hs**o- *
4
tm 4* 3 a rt* 10*0 J r r f c l l * 0 * t *
1*
""*"* 41 IN W * , I V I . ! la 4 M 41 M a I* "
** 0* M .

* < * . tmei m i y u s t-a a i l U M


* ' * t * * rt a * u m
H I m *. M n f M rm rt* 4 a m * 4 M * > rt

*
*
*


' > *

MI*. I. <*ap*lok> S.

P io

II. lljr n w i

Il d o gr f t
di A iu tila a d d u rm i lo la mimi a u la H a r la < a
a p rrtrn ia !-! nian- A llo r a l'a rd e n te V itto ri- t 'u p r llo cariato
t o a tn i M c r m il* non t u o lr Im b u rrar! ro n le buon*. noi la
g e m m i a |w riirv a fo n a , giu rrb Il 1* 1 M- r l'onori- d el n w l r |*.
r i atanno filli a rim rr delta to a tra |M*raoiia . A l l a Unr fa d r r i
w
Il ib igr bitrwm* |irtiri- rt>n la d u lia , ma ch e g li ri tbitraarr..
Ktiar** iiia llm tim a ig llr ri d i p i r r r * ; |"*r ri-altb*rio del M im i f pai
Mutuali a m m ira g lio tirila Hi!la I-o rm iti M on i, d u ra d i f a

In |Url l>*ni|M> a V r # r t ia fu anche iterimi d i far- un (m la t-i- 4


awatM ii,bi o m in i II a u lla n o ' H i pi fa n n ia p ro a rg u ltl a a lla c - a
Bli arm am en ti, ma m iai I a m b a ria liri ni-lla F ra n c ia r n ella l l " t *
gita. e I r v i ir reta i I m i rtt| a d en te p rin rlp e lu m m ia n m i I
'-a*
an1
In i|umin frallrtu|Mi r r a ih cluni- ila parti- bri n* n R (k m ~
Ialiti I>it*i.- Mnlla line d i artietubn* r e II a ra|ai ilH ano *
>ta
a t e t n Ir a te r a a lo la H ata I in ta a la lita n ia , |nl a m arre f-* * *
rra al p i n i ha a io Ir m ura d i Jaitaa. ila Un d a l 1 o iio b c r .j **
ini|>rtai)tr ritta rra rigu ad agn ata. ma la c itta d e lla a p p a i
te n ia Ano a l d itv m b rr S u ltan i.i la righ lr-u a le ir in t * r o e
c ib ile dratdaabMM- Irl |a*ar tra ttrn m -n i il rr M a ttia la ll * '
pi a r a n t i*
V'tirala a a l r w n fert blam ente 1 uraggbari l'n gh ereai.
{ir r a n ia rb r. rrM a m lo la | a *n tia tu m a iir r u | t a t a la m o al I**
m i Ititi r la Hata, rimaneaar | a in ilin a ta t a llo n e tiri n em ico nH *
Ma la ptrirnaa Irl g ra m lr algm>re rra g i tro p p o grami#- prrr*limar a la to puaaiMIr T ia ln al V en ezia n i I u rr rum Ifaalrit *n
llaricttr. I l prtalr llrrto ld u m x-rom brltr a llr f r r i t r ri|H t*<' *
r it o lt a n rl |Vlo|w>amnm* rallenti, rn p p ia m m i ma la i li- Hi A
rin u n cia re a l l 'a i a t l l o Il l 'o r in io r a llit a n u liu n . r b ra P ' * "
t|oai la t t i I arrraa t firn, a llo ra o tt m u t l fa m m i a n n ien tati U-i*
rtnupar-ui d i an i w w l t n o tlo ta a n o d i -aMMMl m xnlnl.*
I-n N W a Il turati a t t r n im m t i torm i a a i g r a d ita al **'*
Il IW g o g a a . t u a r ia r * l l m la > la rr a a b in r |rr rw trraarr I " *
tim o ri r p m r r a in a re d i d a r mrwi la aaa | m rtm ta p r r la r w f * * 4
M a l*b> I l non r r a d i t p a i a a a d a tta rti** r p rr t r r g io rn i d i r g * '

M u in n i. ; l * . *% * li;* . fa ta ta
e : Waea**
U t a la l a I a r i l a
tiAM * * ! I*

m u>m i

di aamtammil
t4tf. t a. M* I

* la *

la

n i it

*,< #

M in a t
latto. Mr

in

t **>

tv II *1 I
* .Mv a

1 1* *

a r e h l* * * *'

dfc-aaa*a* i *
l na>a * *

**

aa*a la l t n m
a Onrm* l a A r c h i t i 41 a i a l l a T * * ' *
ira I i* (f H il < I f l a a <W*I l u re I r a tta r a It n * * I * *
pM* W la n
tatari franata. nytl<. In w m In a S a
h ttu u

II

K u rf MI

11 tua I I I . 3H

* ll**>Mnat. tirtn*wmtom II. t m *m.

W t a ll Modr II 1*10 II.


w n lr lt * n - M I i H l w

II | iia li II |wi|ui w n i n g i u r a t a . r w r t a i a ,

r.M tU v .

li ia n ii i ia v a

n i i r u | ! t :i n i i i ,

m n fu ta ia

jo -l l o r a . 1

<
nur in l(<ina n w ) a V e t u lia ni rin u iw v u n m l a 1 |ur*t<
U f o i a M lu m H llu rp i| iia ; ai <lrri*r d i fa r g li fa r r Ir llr rl K r in ir |irr miuu> d e ll'in v ia lo M a n ItonaU i ; l i l i artnam raU
m> (tnm ryuiti ro n g r a m lr M illm 'iltw linr r K ig iw w m ilo M a l a l r !
i ' i w uMinUi ai M T iig i M a rrp a b b lira . U *rr n m a in lurm i a
M f o iu ll d i pan- r lir ai m r rb tir n i In ta v o la ll ro n La P o r t a n u r
B a lit a la ll'a n ilia n ria lo tv li V r f l M i . 1
Vil li< h ian izioiii- i M |a|>a. ehrisli aarrMw uirlil anrbr m u
U 4*m di llon eaciia. tennr llrtrn la ilrviakuw li V w i * , "br m
^fv.traii non ai fandiln- |er |nr*l liBtuelir* d a ir im p r r a *
*

inra r i nl r r v r nl n |-m>na]r d rl lora li M Ii m

uta ln <UI l l m l i r p .

Mal s mdo la ria fiort* r t u i i a

m u

|U t fa t

d i K r n r it

* i . 1 l*iti I I fr r v t u lla * ia n o o t i I m l a l i v i prc ra a d a c n a rln a lia


P * l rn u m . l i l i in t ia li tnilanti ai U v i a N M a lia ra la n a | * l
*lintriir. r r a n m n i S fon u i li r i a p r a r m n d i t*o avi-rlo im u ii
*

~ tanta infoniiulo di r V t clr o r r r lr ia a lia <r ia . p r r ia l r iili

4r,'U W-ga d ri papa ro n V i


n t r in n m

lilii

11a l l r a p a r i r rt>l |>a|>a t a l


** r a c io n i H u i r a r t d | * ir r II l o r o
WU

*i

d i li m o n ln i r r a l la r *

|irr b k u r

di

l'l i ig l M l l i t

una tunga

di

ana

la I r

W r < w r r r a a l i n a a
d r l m o man p a i i r r l p a r r

r w ia ia I N I I r I r t l r r r n i n M a U - ia

ta lr rtm a tfa a s a

r t a a lt a .

! Knaia ntnlli |>rnuian<> rl*r II lo g r d i V r a n i i a r w p m


*** II n n i In lr r t m U i a lia fn r r r a d o I nr d i r w ln lr rw r II Inra
* M>taan* N H d ie n n b rv IrH a n a o 14*1 il papa a a l a d d i M lra rrr
l ia n r r a r H fo rta a lm m o la p r o o * a a H i'n t li ai p r * r lr r r M ir
* a l t o a lia rrw ria la I I i n t ia li r r r d H l r t H ror d i n o tro n ra rr

33C

Mi* I. <'*t*toW H. in II.

V ^ - U U

a ( I r riunr>In ogn i a i m i n u . 1 i|uuntuin|ur mi|m-ihmt l - n i* - i .. f i *


il lo ro gnor' non |wiiwva punto a in te rv e n ire | rm>iialin*-ti<* *
rrm latn A m i eoi (trecento Iella p r te eran o t a le (ter lu n go t- ;
tn ten lette nel M ila m i' |icreiiu> le p n tlic lte in fa v o re Iella r n u 1
K |unl><lo d ie tr o le ronlkntte nK*tctiXe lei |Mintetiee (re e la l-f*
ninna d i m antlare alm en o ili 100 n om in i Motto il ornan do Ih
A gli, h w w n Hforaa immi era In i| iiilu in cero . P i la n li 1 ><**
a *a| rv n a n e e g li Inveee ni a<lo|M*riume a lla c o rte fran--
V
d is to g lie re lalla *|wdlaione anrhe il d u e d i ltrgogn a *.*
Non la difeaa Iella criatla n lt . ma t u t f a l t r e fa rrrn d e I r * >
a llo ra c a p a lo II du ra d i M ilano. C h e la gu erra tu rca, la q w *
tomai, lava em p re nuove vittim e,
gra vem en te w j 'H V e
nraia. fu |rr Fnaaccaco S fo rsa una rirruatanaa fv rrv lc |
p p m tllta n d o d ella m om entanea d e b o le * Iella riv a le , e g li *
l>a<lronl d i t le n o v e Savona. li |iieirim|M irtanle lito ra le >W
loveva liven ta re una m ln arcia |er V en ezia |ualra f a *t*
con un j>tcule S ta to ita lia n o * I*a cn a rln io n e lei d iffic ili * * < * '
nf ut II 22 dicem bre del l'an n o MICI 1j noi lata giu n ar a R * J *
prin cip i d i (rW im tii; Il papa nulla a veva a p u lo Iella e w a
'u rta i ere lev a. che In cnm|*mao lo S fo r a v r a a r |inm tn*> a
francese la tig n ila Im periale, P io I I dich ia ri H 'In v la lo d i
**
che e g li avrebbe | .in tt*o u b ilo il m a rtirio , ch r to lle ra r
rvam Ornile.*
lju * t i a vven im en ti d e ll'It a lia u | T o rc fu ro n o un gra ve * f
non r i o per Vene-aia. ma anche ter la gu erra contri g li I H I n *
I repu bblica d i le ito v a a veva pmmeaan S to g ra n ili h tftia t r a ii
tr| > rto d i m i i a veva u rgen te b lm g n o ; P io I I e II an
F a b ia n o lic o r i m rm n m a Ano a lla line In t u l l i i a l l Il
an r r v w w m a l Im p e rla n te per la crociata. I l r is a lta to d i ***
|u> * t i f o r t i e n e g la lt tn an m m p lc to in*ucccaao; le n avi M
**

l u t . w -a trnhmm 4 , i-an^a. + .
i n , , , , im i j i # h " *
Hi a i * t * i U M i i
I* te M irta A aa* r *!,- arar r I H
I I*** *
*W
V **,
ft,
^
^
*

* raaaota + *rn + t * , # K t *,.*,, m ~ * *


llk lla tr r a

A a a r * la

M .m * r. W i III X MMtM, 11 ^
*n i**awww
*t>r* r tt n i , M i
*

***

W l km rtt I t i

in i

Di

A r c h i c i . 41 HI a l .

r M * .

aau. #> Nei* trmmi* tl4wu noi

fc r * i

II r *

ti t j i

Ummm
rv* la 4KMU

! ,n u*
'**

M ila*

||i ; | t a v I. a

I > n * - 4M a
i

0mtL ^
m i* 41

rfcr l*, SI la fM.


wne i M m .

# c /w * Archivi* ai i i u l Mila*

IM

< **

i H f c l l a l e e **

>v

a * W -

ir VT a M 4rta **

r i.. a 4 M

* * ' *

iV r llI

r llfcrftr d i P io I I .

MM.ru r nranrh' Ir lrup|tr anni Ila r i tiri tura li M ilano. I |tialN i l i |>roprlo it*U'alTarr li t l r a o r a uvr\u p ir a t a ! gratu li - r r l g i *
l irvnrc i n n i r |>ii! M Yrlalaturittr
la u a u . rM oiic i l U
garrra In tra . L I l li g iu g n o Irl IHCl l in la to m ilan rar arri
i n | .. |n| ni 'tiiini<l*nt -ontr una T r n ta n i r b r II T u r r o ih h U
roaqmntalo la Ikm nia. nm mm ni r it ir a r pun una d io g r u la rb*'
I W .- d a n i jb b ia n o p ia M tr n w a la n H tn brr .* lai r i| t u {M n u
*>i r t o n u t ln i c o n tro la gu e rra nauta I | * l > aMta*4aaaa rb ia ra
i r lairintniKon' l*l 10 lirrm b rr I1 K I a ll'in v ia to li lt < t i
la vlrrt*. r b r furati d o m a fa re. anno Irl t a l l o in a u fllrira ti s
|>i iituilm. nl* |**r ra g lim i li ro n v m lr n a a burette a rca r
<hr l i n i r In ta n i |tcr la raiiM Irlla r Mielata. a n rb r la |U4
I fM r u n i li r w r p i a v a ri eb e
p n a i M k * l.'o J lo ru a tro
' ila a m i n in n i r o d p n ifo m lr r w l W a r ila H ll M I'A m o .
rfc** ittaiwln uri g iu g n o M I d l g iu n a m i B u tb ir ( n o w n l l tal
W r a irIla gurrna rb* tri n im h a llr t a n rlla l l t w t o , rmmr vru n rn
^
a tr un g io ia .* A m i un rn m in *a (n rru tin ti m a l a , c k r I w il
'm r i i t u l l i l f p it m *alTr n r llr m ani del a lia n o M ie iH t r r r In lr r
U t ai V parala ni. Ir |iiali r ir r la t a w i I p la n i Ir Ila S ig n o ria *
*
ajrioftr li nooitiut a b ita itin tetilo p r r il pupa fa poi II r r ir r r r b r
h n > in tnrsjto a i nri pi in tim i fa m ig lia r! pta-bi !ta n to ai m o
in ri Ina ti al a iu ta r lo n rlla noa i n l r i p r * l a rlaroaalanr
ignaro p r r la c r o r la la in r*n lr o p p o a is io a r u rlio M a l o <Ir l la
<\biai u n t o in la ic i com e in rrrlra la a O ri. o w b l*lo I I fa e a * r H t o
- porre fo rm a lm en te Ir lIr ro n tr ib a s io a i r a fa r lr e a l g w m i
aow m o rlgn rr. In ra m p in o In nraaaa la o g a r g l i In con tro |rl
*at M a n to d i gra rriM ita . irai ( u a lr a m a f a l l o a n rn am ra ta . f o a i
* * a trtn lo e l i f a l l o p rep a ra re In i o m r t o d r llr g a l l r t l r a o r
V * ' . rW tr a a rn tlrr n m ano g r a m lr l i ^ w i n e W |*H com une
' d i r v t f r m r perni il m a rin a lo a. la i r ir r a l'r n a g la g ia n w an*J

N ' CSaMumt. l xin ta w v<m ti. a. # ut. Jw a.*.


***** V- Ik o n i mo M

i rrkl I* r t l l > l f >

41 M * t * t

*** lk H1a Ma
n ' ** * * * * 4 * ^ I U r i
sm r a * w 4 m o m <m w
1 **'> ta i. 4 a a a m in * ( f a n I I I . M ti w * < * a * i n a w
mali
am
M ia
* >'!lM*m 4 M M M v 4 f w * * H
> I / m l| 4 l
r 14 *1 2 1 A r m i t i . 41 l a i . 1 r t r v a s *
' ** * la m a 4 l > I l r i w h * a tir
4 a > 4 IM t4 >
. **"'* ! R l k i u i r r t i B ^ l x I t t i i l *
M
(K M ***
| T *
4 * t X X X . iw m U a
> > *
a a i h <i a
Man,, ima
4a lnaM r **# !* UK t . A r e k l r l a 41
* * i* r i v a a a a

* '

|> H r a
* " * ' la M lla a a
* h * * * i ii. a *

a lata 13 a* im a 4 r s w ar

a r r k l la

I . C a p ttu l 8. H o l i . 145&.1-MM.

a farai minaci-iurc dinterdetto.' I Ilologiieai avevano fatt* j t


pitMneiwe e non dovevano infine che approntar- du< ;*lm
ma anthe <|iieto etubr loro troppo. Anche rallentimeli' W
galere da parte dei cardinali procedeva a rilento. Xewmna w*n
viglia pwti che gli armanienti riiiM'inM*ro coni nietM-hini, *1
olerai perniare ad un'impr-Ku energica.1
In ta n to l io I I ta v a |h t p rova re la pi am ara diailln aiot
Ti
fra/ione d el v o to |ter la cro cia ta da p a rti1 d el duca d i Bor
I l p a rtito d i co rte lei ig n o r i d i C ro ix avvprao a lla gu erra t i r
Mie con Filip|to la u to pi fa c ile gioco, im |iiuiitoche in eguiia *
turni tr a v ia i <|tieti a veva perdu to igni energia. Mm p rrja i
P<t il feb b ra io ilei 14*>l un ahltoccam ento d i F ilip p o con il re fr i
cear, che in ta le o cca io n e impoac al luca, com e n o r a m ili". I
non m u overe a lla gu erra turca, giacch l'im pretta d el |ta|ta u f d h
g io v a to M illan to a g li e re tic i G re c i e a g li a v id i V en eaian i. n>
mrebbe rio a cita d a n n i* per la cau a t ifila crin tiu n itii ! * Filipp
o r cred ette d 'a v e r t r o v a lo una buona ra g io n e o n d e ven ir i w * '
cll ap|tren ia d ell'o n o re a l u o voto e a lla convenaitm e, a 1* <
aera wm r v a n t e r im|Ma d a ll'o n o re e lai d ir it t o d e lle fW i *
I. * m arco e g li fm > re ai n o i ta ti, che per o rd in e del i ^
I ra n c i aveva d o vu to d iffe rire d i un anno la uu tediatone t w *
I Tu r hi e che ut ntotnenlo non toteva pari ir- che il auo ha*1
A n to n io c*n .intu uomini, l e m m e Itene in fo rm a te aiadcaru" w
u b ilo , che anche i| r to > r ,i i r w m darebbe rid o tto nienU f*1
a v v m tn iim ii d e tte ro lo ro ragion e.*
l 'i o I I tro va va * a llo ra a Siena, ila love per inaiatente f 5*
g llo ile i m edici trn v a recam i a i bagni d i IV t r io lo J K m cow

4-

' * * II I t lt ** * *
RM XX
m

(W n iu iv

fetta l M in t Im
* (M u h * .

** ^
***
*-*. 4M * n

V.

*a

X III. S i k h i t n i 2!
M

ri.

hnt

T, Utrkv " *
*****

**

u r l i t i * ai a i i i a n u t l t
A

IM I*

<U I I M

la tata a ( f d i ,

im i

rm *

H i H t t * i U d i t a l i 4 1 p a r i c i watt* a*
r tr Mftr l a m n la N

f*1'

M m w

A M t I M i t 4 t n - 4 la Aula
* t u I M i C *r * *
U w < v * 4 n a 4 e *u t a t M U i b o la 4 l i I I H I I M I 4a P a rtrt w
MI. N t r o t a > * <* l a i c i X I n a n o la p n * % w M > M
la i
'*
trnttm a lla w i m
a w l la M I * O n M i k 4 ata d a K a n t a i t
? * * * t> O t w t t i .a M a
niaa m 41 n o m i n i IV . M i f t * '* *

< ' * J In

ii* r . i

h n

i et

t i in w . Tarn
* M h m * A M w i <M w t v im i k, a . " M I *
*ta * rw m t a 4 M 41 Rmw 1 1 tH ft, l a i H | k l U l * r i l a * * '
l a a * t V w n I l i *11 it g t t t a a

a U i * n

Il rara a** !* guata a a M lti t


VMM IH. K m
V m tl* 4M

IM Io l

3 >
IM I

M T A e h l* l* t l M

A f eh I l a

T ftu

i l i as
IM I

41 a i a t a

p .a lltle i

tH w V
la

la >%m

f '
*

Mltaaa
m iii *

* ***

31 M *


v ia li e taoftr di IVi II.
W
hr non |iotettr n in i ra m o tCMTF un -oiniaton. O ltr e d
<-{ rr 4 luni M l i t o la g r a v i p c n a irr i: tem eva aperialm en te che
rrf>r> li i h k i v i ren derebb e im|Maaiihilc la n a im prroa M i a
n w u i t 1 P a rim en ti non i r co n fo rta n te q u an to al ven iva a aapere
41W n .'H w l o ltra m o n ta n e , p er ea. rb e il r r K rn a to sV ra opposto
Ha r - alone ilei d en a ro |n*r la cro cia ta ila parti- ilrl e le n i e aveva
Mi pan tHu|a> ap|>ellato a un co n cilio.* Ma eran o a p rria lm en tr
I* M u t e lla lla Ito rg o g n a , che a rreca va n o a ll'in fe r m o p o n teflc
f
Bnove in qu ietu d in i, l a n o tisla ebe 11 d o ra a veva cam*
K a l (unione g li aa*nibn't la p r in c ip io quani in cred ib ile ancora
w '-ita I n a irt h al u o v o to pubblico, in v io la b ile al n on ore a.
l o IW Ia m t'orna b u m m i c o lp iv a cnprraaam eot d i arom on ira
1 " principi. ebe poneoaen* un q o a lc b e ca ta ro lo a lla c r o c ia ta ;
}*r k loveva ven irn e c o lp ito anche c o la i, ebe a veva fa t t o cam
'tu - 'Il en lim en to il du ca d i Ilo rg og n a . l a le tte ra d i F ilip p o
am aia il gio rn o a p p n a a o tolae o g n i du bbio a q a ra to d o lim iw
far*b ta<; P io 11 la d ic h ia r degna d el g io rn o d e lla panatone*
! giorn o d i P a | U a ven n e a a|*err eo o q o a le fe r v o re gu rr
Il
re d C n g b e ria aveane a ccetta to la apoda benedetta. na
W | m che ne p ro v II |a|xi g li fa ben tanto a m a re g g ia la lla lla
M-nn. ; i i M r r o c a ttiv e n o tiiie . a V en eala ero nropplata la peate,
' b ( r n la ia g li a r m a m e n ti;4 d i p ia corar v o r , rb e no amba
Mrtor l a m i era in v ia g g io venni la r it t a W ie lagn ne onde tra i
**1 n o p orr.*

Tate dtallaaloni avrebln-ro certo potato r*ITnblate lo arlo pio


piegar la volont pio ferreo : ma ima fo coai del pont
w* Pio, Lo difficolta brn laagl lai drprinert. lo aproaano ad
** fe*cgior energia ; Invece di farai rldarrr ol atiendo dalla g
ole ndiffrrentA frrdiletxa. egli voleva rooteHa vincerla
* fa -m

r a ^ M i.

* O il*

fa > ~ a

M fa m fa aaa

la au O > a w iw In a n

A re m !

* '-

a a * * ewna n a

* <*m fa iH faw M a n a 4* UH* * * *' '*


' ' a l r o lla t a dal r * . i l . an. Oa iv irfa * *
* fa.* r w l i i m i v a . na f a a l * - a l X **"*
" " I l *
l a x > T m a i 4H N m a i

m O aaa laa
a

*r
_____

fan aOa * b u m M maanfa * * Oaaana ima aaaaa fa u$it.


fa* fa-* - 4a * -a m . M N A t r f e l v l n di
** m m i . . .
f a c* l i m n I. U l
_____ ______ _____

+ a . a . ^
l m

**

IH . tM

T r la * M o r a

* * % ! ! di a n i
'Mr

i iw n

di u

< m *

fa l 'fata* a n i d a v .a > fa

t M U d l a i t i i n 1 l i l i a v * i a *
**

jaa

la m V a a ra m * t

* * * < fa T fa rfa a
*

i * " * * * <

In N t l a a

a n >

1 ,'fa W . w f a a >

*
la n - i v o h m fa iV
M a i a I n M i l a n , C a rt e *

_ .
2 * * ' m a a
__
__

naw fa O r "a *1 < *

naafaa* fa
m i

1 d

ra n ~ *. l i t i

4* " M*
aaatfa

Arehl*

Ut* I. Capitolo s. l-lo II. II0*14AI.


r 4 >l>ln|)|>iuii>li> g li n|>|N IU .i Sititi d i m o llo m alti v o g lia il I I
d el 1 1*>I ttl r w i a i tw gn l ili l e trio lo . ('u n ta n ta ansia alt.
**tf11 il m om ento tiri auo a r r iv o in A n con a , che, ron tr narra
vo lte II leg a to ili M an tova, o gn i g io rn o g li sem brava lungo "
un a a n u * 1/in d ign a zion e tuia co n tro il tlu ra ili B orgogn a cr*l
ta n to pili t|Uamlo alcu n i re la to ri tlcgui tll fed e r ife riro n o r W t-<a
ra ila fan* alcun assegnam ento m m u ien o trulla q x d U o t w tW tu
ta r ilo
l i pu tte Maltenuta in qu tn tulTan* ilu lla s tn to l.uigt XI t
r ito ta lm en te II papa. che sulla line tll n|trile p a r la ta d i la* a i*
su t|url re la m im iiunica.'
M o lti ca n tin a ti, specialm en te tli p a rte f r u c w , erano !
ninne che un, non ven em lo piti il tlura Filip|M, anche il p a i t-*m
pienam ente sensato t|ualora rim anraac a catta.* M a P io I I
vo leva assolutam ente saperne IV n tin o le re la zio n i d e g li Im u i!
tattili a ll'im p resa rlfetia rom t, che il |ui|ia era ris o lu to tli maa
^
in t|ualunt|ue raso la u p m m rw a e ili recarsi |*nanalmer u ta
\ tuona |a*r Iv i attem len * le aue g a le re e la titilla ven eziana e
Iict*re in nan zi tu tto a Itagnsa. tlove e g li |ansava ili metirCM t
ra p p o rto m n 11 re u nghen* r e lo H kandcrheg.*
IH fro n t.&#