Czasownik FARE, czyli 100 w 1

Jest w języku włoskim taki jeden czasownik, za pomocą, którego możemy opisać niemalże wszystko. To,

oczywiście, czasownik fare, czyli „robić”. Oprócz swojego pierwszego znaczenia, może też oznaczać między

innymi ”wykonać”, „tworzyć” czy „produkować”. Czasami odnajdujemy go w wyrażeniach, które na język polski

tłumaczymy całkiem inaczej. Bez znajomości czasownika fare, nie można mówić o znajomości języka włoskiego.

Jest to, jednak, czasownik nieregularny. Jak się odmienia?

Fare – odmiana

 INDICATIVO – TRYB OZNAJMUJĄCY:

PRESENTE PASSATO TRAPASSATO IMPERFETTO

PROSSIMO PROSSIMO
faccio ho fatto avevo fatto facevo
tu fai hai fatto avevi fatto facevi
lui/lei fa ha fatto aveva fatto faceva
noi facciamo abbiamo fatto avevamo fatto facevamo
voi fate avete fatto avevate fatto facevate
loro fanno hanno fatto avevano fatto facevano

PASSATO TRAPASSATO FUTURO FUTURO

REMOTO REMOTO SEMPLICE ANTERIORE
io feci ebbi fatto farò avrò fatto
tu facesti avesti fatto farai avrai fatto
lui/lei fece ebbe fatto farà avrà fatto
noi facemmo avemmo fatto faremo avremo fatto
voi faceste aveste fatto farete avrete fatto
loro fecero ebbero fatto faranno avranno fatto

str. 1
  CONDIZIONALE – TRYB WARUNKOWY:

SEMPLICE / COMPOSTO / PASSATO

PRESENTE
io farei avrei fatto
tu faresti avresti fatto
lui/lei farebbe avrebbe fatto
noi faremmo avremmo fatto
voi fareste avreste fatto
loro farebbero avrebbero fatto

 CONGIUNTIVO – TRYB ŁĄCZĄCY:

PRESENTE PASSATO IMPERFETTO TRAPASSATO

io faccia abbia fatto facessi avessi fatto
tu faccia abbia fatto facessi avessi fatto
lui/lei faccia abbia fatto facesse avesse fatto
noi facciamo abbiamo fatto facessimo avessimo fatto
voi facciate abbiate fatto faceste aveste fatto
loro facciano abbiano fatto facessero avessero fatto

 IMPERATIVO – TRYB ROZKAZUJĄCY:

PRESENTE
io –
tu fa’
lui, lei faccia
noi facciamo
voi fate
loro facciano

Fare, czyli jak za pomocą jednego czasownika opisać cały dzień?

Wiele wyrażeń związanych z wykonywaniem zwykłych, codziennych czynności tworzymy w języku włoskim za
pomocą czasownika fare.

str. 2
Wyobraźmy sobie zwykły dzień. Niech to będzie sobota.

Co robimy? Che facciamo?

La mattina – poranek

Wstajemy. Facciamo il letto (ścielimy łóżko). Następnie przychodzi czas na poranną higienę, w zależności od
tego czy mamy prysznic czy wannę to facciamo la doccia (bierzemy prysznic) albo facciamo il bagno (bierzemy
kąpiel). Głodni? No jasne, oczywistym jest, że rano trzeba fare colazione (zjeść śniadanie)! No dobra, ale
przecież nie zostawimy po sobie bałaganu. Choć nie za bardzo mamy na to ochotę, facciamo i piatti (myjemy
naczynia).

Co by tu dzisiaj robić? Che cosa possiamo fare oggi?

Może by tak spotkać się ze znajomymi? Tak! To świetny pomysł. Facciamo una telefonata agli amici (dzwonimy
do znajomych) i umawiamy się na wieczór. Niedawno się pobrali, oczywiście hanno fatto una
festa (zorganizowali przyjęcie), a my gli abbiamo fatto gli auguri e gli abbiamo fatto un regalo (złożyliśmy
życzenia i daliśmy im prezent). To dobra okazja, żeby się spotkać, ci potranno far vedere (będą mogli pokazać
nam) zdjęcia z wesela. Przyjdą goście, a zatem trzeba fare le pulizie (posprzątać)! Dobrze, że chociaż gary już
pomyte.

Il pomeriggio – popołudnie

Musimy fare la spesa (zrobić zakupy). Przed wyjściem z domu jeszcze tylko jedno zasadnicze pytanie: che
tempo fa (jaka jest pogoda)? Fa caldo o fa freddo (jest ciepło czy zimno)? No dobra, wychodzimy. Wsiadamy
do samochodu. Co za przykra niespodzianka! Zaraz skończy się paliwo (to zawsze ogromne zaskoczenie).
Jedziemy na stację benzynową i facciamo benzina (tankujemy). Właśnie dostaliśmy wypłatę, więc facciamo il
pieno (tankujemy do pełna).

Jedziemy do sklepu. Facciamo la spesa (robimy zakupy).

Niestety w sklepie jest mnóstwo ludzi, a więc facciamo la fila (stoimy w kolejce). Mamy nadzieję, że uda
się fare tutto in tempo (zrobić wszystko na czas). Niestety non ce l’abbiamo fatta (nie udało się
nam)…. Abbiamo fatto tardi (spóźniliśmy się). Goście ci hanno fatto una sorpresa (zrobili nam niespodziankę)
i przyszli wcześniej. A więc szybko facciamo da mangiare (przygotowujemy jedzenie).

La sera – wieczór

O nie! Wino, które kupiliśmy niestety nie jest zbyt dobre… Wręcz przeciwnie, fa schifo (jest obrzydliwe)! Na
szczęście goście fanno finta di non sentire niente (udają, że nic nie czują). Wszyscy facciamo buon viso a
cattivo gioco (robimy dobrą minę do złej gry). Che fortuna! Co za szczęście! Danie, które przyrządziliśmy w

str. 3
przeciwieństwie do wina jest smaczne. Goście wręcz fanno la scarpetta (wylizują talerze). To dobrze,
bo abbiamo fatto di tutto (zrobiliśmy wszystko, co było możliwe), żeby im smakowało.

Siedzimy już w domu od dłuższej chwili i jeden ze znajomych ci fa una proposta (składa nam propozycję): może
byśmy wyszli? No okej, możemy w sumie fare un giro (wyskoczyć gdzieś). Facciamo una
passeggiata (wychodzimy na spacer), a właściwie to facciamo due passi (wychodzimy na krótki spacer), bo
goście muszą już wracać do domu. Poza tym, fa un freddo cane (jest bardzo zimno). Za niedługo wyjeżdżają na
podróż poślubną i muszą fare le valigie (spakować się). Na koniec facciamo quattro chiacchiere (trochę
gawędzimy) i się żegnamy. Okazuje się, że w sumie abbiamo fatto una bella figura (dobrze wypadliśmy).

To był długi dzień. Jak zwykle w sobotę abbiamo fatto le ore piccole (późno poszliśmy spać).

Jak widzicie, całkiem sporo rzeczy możemy wyrazić używając tylko jednego czasownika!

Far fare
Na pewno spotkaliście się kiedyś ze zdaniami typu „Fammi sapere” albo „Ti faccio vedere„.
Skąd biorą się te formy?

Często stosowana w języku włoskim jest konstrukcja far fare, która oznacza „rozkazać„, „sprawić, że ktoś coś
zrobi„. W pierwszym fare mamy do czynienia ze zjawiskiem apokopy, czyli zanikiem głoski na końcu wyrazu.
Innymi słowy far to po prostu skrócona wersja fare. Nie ma to żadnego wpływu na odmianę tego czasownika.
W przypadku tej konstrukcji, w miejsce drugiego fare wstawiamy jakikolwiek czasownik w bezokoliczniku,
wskazując jednocześnie na to, co każemy komuś zrobić, co chcemy żeby zrobił.

Dla zobrazowania:

 far fare – kazać coś zrobić, sprawić, że ktoś coś zrobi

 far pulire – kazać posprzątać, sprawić, że ktoś posprząta
 far lavorare – kazać pracować, sprawić, że ktoś pracuje
 far studiare – kazać się uczyć, sprawić, że ktoś będzie się uczył

A zatem, w tym przypadku mamy tak właściwie do czynienia ze strukturą fare + bezokolicznik. Stosując ją,
jedyne co musimy zrobić, to odmienić czasownik fare, w odpowiednim czasie.

 La mamma fa pulire la camera ai figli. – Mama każe dzieciom posprzątać pokój.

 L’insegnante ci ha fatto studiare tutto il capitolo! – Nauczyciel kazał nam się nauczyć całego rozdziału!
 Fammi lavorare in pace! – Daj mi pracować w spokoju!

str. 4
Stąd również pochodzą formy wspomniane na początku:

 far vedere – sprawić, że ktoś zobaczy (czyli pokazać komuś)

 far sapere – sprawić, że ktoś się dowie (czyli dać znać)
 Fammi sapere. – Daj mi znać (spraw, żebym wiedział).
 Ti faccio vedere. – Pokazuję ci (sprawiam, że widzisz).

Farcela
Mówiąc o czasowniku „fare” trzeba też koniecznie wspomnieć o formie farcela. To tak zwany verbo
pronominale, czyli czasownik, do którego zostały na stałe doklejone zaimki lub partykuły.

Czasownik FARCELA składa się z następujących elementów: FARE + partykuła CI + zaimek LA, przy czym
partykuła CI w połączeniu z zaimkami zmienia swoją formę na CE.

Farcela oznacza dać radę coś zrobić. Odmianie będzie podlegał wyłącznie czasownik fare – partykuła CE i
zaimek LA będą miały zawsze taką samą formę.

 Non ce la faccio più. – Już więcej nie dam rady.

 Ce l’hai fatta a superare l’esame? – Dałeś/dałaś radę zdać egzamin?

Warto zapamiętać odmianę tej struktury przynajmniej w dwóch czasach – teraźniejszym i przeszłym passato
prossimo:

PRESENTE INDICATIVO PASSATO PROSSIMO

io ce la faccio ce l’ho fatta
tu ce la fai ce l’hai fatta
lui/lei ce la fa ce l’ha fatta
noi ce la facciamo ce l’abbiamo fatta
voi ce la fate ce l’avete fatta
loro ce la fanno ce l’hanno fatta

str. 5
Wyrażenia z fare – lista
Wyrażeń, które tworzymy za pomocą czasownika fare jest w języku włoskim naprawdę sporo. Aby łatwiej było
je zapamiętać, podzieliłem je na podgrupy, takie jak:

(1) czynności codzienne,

(2) relacje z innymi ludźmi,

(3) czas i pogoda,

(4) praca i pieniądze,

(5) emocje, odczucia i osobowość,

(6) inne WAŻNE wyrażenia.

(1) CZYNNOŚCI CODZIENNE:

avere da fare – mieć cos do zrobienia/być zajętym

fare colazione – jeść śniadanie

fare uno spuntino – przekąsić coś

fare il bagno – brać kąpiel

fare la doccia – brać prysznic

fare il letto – ścielić łóżko

fare il bucato – robić pranie

fare i piatti – zmywać naczynia

fare le pulizie – sprzątać

fare benzina – tankować

fare il pieno – tankować do pełna

fare la spesa – robić zakupy (spożywcze)

fare le spese – robić zakupy (w centrum handlowym)

fare la fila – stać w kolejce

fare una passeggiata – pójść na spacer

fare due passi – wyjść na krótki spacer, przejść się

str. 6
 fare un giro – wyskoczyć gdzieś; zrobić przejażdżkę

fare una festa – urządzić imprezę

fare il biglietto – nabyć bilet

fare le valigie – spakować się

fare un viaggio – odbyć podróż

fare le ore piccole – późno wracać do domu; późno iść spać

fare un sogno – mieć sen

farsi la barba – ogolić się (barba – broda)

farsi i capelli – zrobić sobie włosy

farsi fare i capelli – zrobić sobie włosy (gdy korzystamy z czyichś usług; jak gdyby „sprawić, że ktoś to
robi”)

farsi le unghie – zrobić sobie paznokcie

(2) RELACJE Z INNYMI LUDŹMI:

fare conoscenza – zawierać znajomość

fare amicizia – zaprzyjaźnić się

fare una telefonata a qualcuno – zadzwonić do kogoś

fare una visita a qualcuno – zrobić komuś wizytę

fare quattro chiacchiere – pogawędzić

fare quattro risate – mieć ubaw; uśmiać się

farsi vivo – dać o sobie znać (na przykład o swojej obecności w jakimś miejscu)

fare una bella figura – zrobić dobre wrażenie

fare una brutta figura – zrobić złe wrażenie

fare colpo su qualcuno – wywrzeć na kimś wrażenie

fare la corte – zalecać się

fare complimenti – prawić komplementy

fare un favore a qualcuno – zrobić komuś przysługę

str. 7
 fare un regalo a qualcuno – dać komuś prezent; zrobić prezent

fare una sorpresa a qualcuno – zrobić komuś niespodziankę

fare gli auguri a qualcuno – złożyć komuś życzenia

fare l’amore – kochać się

fare il doppio gioco – prowadzić podwojną grę

fare arrabbiare qualcuno – zdenerwować kogoś

fare una scenata – urządzić scenę

fare lo scemo – wygłupiać się; zachowywać się jak głupek

farsi beffe di qualcuno – szydzić z kogoś; lekceważyć kogoś

fare il furbo – kręcić; pogrywać

fare lo spiritoso – żartować sobie; stroić sobie żarty (zwykle ironicznie)

fare il muso lungo – dąsać się; gniewać się

fare uno scherzo a qualcuno – zrobić komuś żart

fare il bidone a qualcuno – wystawić kogoś

fare promesse da marinaio – składać obietnice bez pokrycia

fare orecchie da mercante – udawać, że się czegoś nie słyszy

fare buon viso a cattivo gioco – robić dobrą minę do złej gry

fare finta di – udawać

fare a pugni – bić się; waczyć

fare male a qualcuno – wyrządzać komuś krzywdę

fare pace – pogodzić się

(3) CZAS I POGODA:

che tempo fa? – jaka jest pogoda?

fa freddo – jest zimno

fa caldo – jest ciepło

fa un freddo cane – jest bardzo zimno (pogoda pod psem)

str. 8
 fare presto – zrobić coś w krótkim czasie, pospieszyć się

fare in tempo a (fare qualcosa) – zdążyć na czas ze zrobieniem czegoś

fare tardi – spóźnić się

(4) PRACA I PIENIĄDZE:

fare l’insegnante/il cameriere – pracowac jako nauczyciel/kelner

fare un buon affare – zrobić dobry interes

fare soldi – zarobić pieniądze; dorobić się

fare fortuna – zbić majątek

fare il bello e il cattivo tempo – zarządzać wszystkim

(5) EMOCJE, ODCZUCIA I OSOBOWOŚĆ:

fare attenzione – uważać

fare mente locale – wytężyć umysł; skupić się na czymś

fare uno sforzo – podejmować wysiłek

farsi coraggio – odważyć się

farsi in quattro – dwoić się i troić

fare fronte a qualcosa – stawić czemuś czoła

fare i conti con qualcosa – rozprawić się z czymś

fare silenzio – milczeć

fare paura – budzić strach

far venire la pelle d’oca – powodować, że ktoś dostaje gęsiej skórki

fare pena – wzbudzać litość

fare schifo – powodować obrzydzenie

fare storie – robić aferę; być przewrażliwionym

farsi gli affari propri – zająć się swoimi sprawami; nie wtrącać się

farsi i fatti propri – zająć się swoimi sprawami; nie wtrącać się

str. 9
 fare qualcosa di testa propria – robić coś po swojemu

fare a modo suo – robić coś po swojemu

fare il proprio comodo – robić coś według własnego uznania; robić tak jak jest komuś wygodnie

fare del proprio meglio – zrobić wszystko, co jest w czyjejś mocy

fare di tutto – zrobić wszystko, co jest w czyjejś mocy

(6) INNE WAŻNE WYRAŻENIA:

fare a meno di qualcosa – obejść się bez czegoś

avere a che fare con qualcosa – mieć do czynienia z czymś

fare riferimento a qualcosa – odnosić się do czegoś

fare caso a qualcosa – zwracać uwagę na coś

fare parte di qualcosa – stanowić część czegoś

Oczywiście to nie wszystkie wyrażenia z czasownikiem „fare” – nie sposób jest je wszystkie przytoczyć. Warto

jest zapamiętać ich możliwie jak najwięcej, bo to dobry i szybki sposób na poszerzenie zasobu naszego

słownictwa. Co więcej, wiele z tych wyrażeń należy do języka potocznego, codziennego, a zatem ich znajomość

sprawi, że będziemy mówić jak prawdziwi Włosi!

str. 10