Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
AMATO MASNOVO
IL CONTRIBUTO Dl S. TOMMASO
- 555 -
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 17:58:25 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
RIVISTA DI FILOSOFIA NEO-SCOLASTICA
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 17:58:25 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
IL CONTRIBUTO DI S. TOMMASO
- 557 -
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 17:58:25 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
RIVISTA DIFILOSOFIA NEO-SCOLASTICA
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 17:58:25 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
IL CONTRIBUTO DI S. TOMMASO
(1) L. I, Dist. 1.
(2) Cos comincia il quarto libro: Samaritanus enim vulnerato appropriane
curationis eius sacramentorum alligamenta adhibuit : quia contra originali*
peccati et actualis vulnera sacramentorum remedia Deus instituit. De quibus
quatuor primo consideranda occurrunt : Quid sit Sacramentum... Sacramentum
est SacrsB rei Signum . Le res quae fruuntur et utuntur sono trattate prima
che non le res quibus utimur, occupando esse in qualche modo il mezzo tra
le res quibus fruimur e le res quibus utimur. Res vero quae fruuntur et
utuntur, dice Pier Lombarbo nella distinzione prima del libro primo, et nos
Burnus quasi inter utrasque (res quibus fruimur, res quibus utimur) consti tuti,
et Angeli Sancti .
(3) Alberto Magno medesimo nel prologo alla seconda parte, dopo aver
detto che ad consideration em creaturarum est transeundum dichiara es-
plicitamente di attenersi alla distribuzione di Pier Lombardo : Librimi ergo
de consideratone creaturarum in duo dividimus, ut primo consideremus de
principio creaturarum secundum quod principium est, secundo de creatis sive
principiatisi.. Sequemur autem or dinem Magisti in Sententiis , quemadmodum
fecimus in prhabitis. E nella prima parte, come introduzione alla questione
XIII , noi leggiamo : Primo ergo de fruibili, hoc est de Mysterio Trinitatis
et Unitatis agendum.... .
- 559 -
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 17:58:25 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
RIVISTA DI FILOSOFIA NEO-SCOLA^TIOA
sua Somma Teologica per quel tanto che di essa noi conosciamo og
gid. Sotto la Q. XII Membr. II, quasi a riassunto e chiusura delle
prime dodici questioni che servono da proemio o introduzione, noi
leggiamo : Recapitulando autem dicimus, quod ex dictis jam patet,
quod tota theologia circa signa et res est : et quod res in tria divi-
duntur, scilicet in res quibns fruendum est , et res quibus utendwm est ,
et res qu utuntur et fruuntur . Et inter res quibus utendum est>
quaedam sunt per quas sicut per formas et dispositiones vel sicut per
instrumenta fruimur et utimur, sicut virtutes quae deserviunt ut in-
strumenta. De bis ergo oportet doctrinam tradere. Et primo de relus in
tribus primis libris et postea de signis et signatis in quarto libro , in
quo ipsa doctrina complebitur .
Orbene : qual' l'unit o 1' uno che la qui accennata divisione
rivela ne' suoi autori? In verit questa divisione, anzich come di-
visione intima del soggetto della teologia, o in altre parole, anzich
come divisione organica e speculativa di una scienza, ci si manifesta
subito come divisione didattico -pratica di un libro funzionante da
testo fondamentale o piuttosto del materiale di esso libro : la santa
Bibbia (1).
Effettivamente non altro che
come si ricava facilmente guard
testo sopracitato Veteris ac N ovse Legis continentiam e all'altre
cos significative, usate per denominare i teologi, sacrae paginae
tracta tores . Ecco dnnque: il teologo tractator sacrae paginae , cio
della Bibbia ; suo soggetto di studio e quindi di insegnamento il
materiale di tutta la sacra pagina , cio la continentia veteris et novae
Legis : continentia guardata dal punto di vista degli elementi interessanti
(1) Nessuna meraviglia che, con s fatto testo, maestro e scolari avessero
a la mano la Doctrina Christiana di Santo Agostino, composta appunto per
giovare il lettore della Sacra Bibbia, e di qui traessero suggerimenti ed ispi-
razione a dividere.
Un'altro rilievo. La Sacra Bibbia fu il testo fondamentale delle scuole
teologiche durante il miglior periodo dal Medio Evo. La sua conoscenza
e dimestichezza venivano presupposte nello studente delle Sentenze e delle
Somme, dove la prova scritturale aveva da valere come semplice richiamo
Solo sul finire del M. E. si guarda con troppa parzialit e fin anche con
esclusivismo alle Sentenze e alle Somme, nonch ai loro prolissi commenti y
trascurando il sacro testo. Allora la storia della teologia somiglia alla storia
del diritto durante l'epoca greve del Bartolismo : trionfa pur troppo il bar-
tolismo^ teologico.
- 560 -
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 17:58:25 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
IL CONTRIBUTO DI S. TOMMASO
- 561 -
37.
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 17:58:25 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
RIVISTA DI FILOSOFIA NEO-SCOLASTICA
- 562 -
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 17:58:25 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
IL CONTRIBUTO DI S. TOMMASO
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 17:58:25 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
RIVISTA DI FILOSOFIA NEO SCOLASTICA
- 564 -
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 17:58:25 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
IL CONTRIBUTO DI S. TOMMASO
- 565 -
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 17:58:25 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms