Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
III
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
EGIDIO ROMANO E L'AVERROISMO 9
Si potest ostendi quodi una et eadem species intelligibilis sit que informat omne
intellectus, tunc sequitur quod sit unus et idem intellecus in omnibus numero. Unde,
licet non sequeretur quod, si eadem res videretur ab oculo omnium hominum, quod
unus esset oculua omnium hominum, bene tamen valeret quod, si una et eadem spe-
cies numero informaret oculum cuiuslibet hominis, quod unus esset oculus cuiuslibet
hominis; ergo a simili sequeretur, si una et eadem species esset in intellectu cuiusli-
bet hominis, quod omnes homines haber ent unum intellectum. Quo)d autem una
pecies informet intellectum omnis hominis, patet: nam possibile est quod plures
homines intelligant lapidem. Tunc ergo quaero: aut est per unam speciem lapidis,
aut per aliam et aliam. Si per unam, habe intentum; si per aliam et aliam, tunc
illae duae species differunt numero et communicant in forma, cum ducant in Cogni-
tionen! unius naturae. Sed! quotienscunque aliqua duo differunt numero et conveniunt
forma in specie, tunc nullum eorum est intellectum in actu, sed habet tertium intel-
lectum communem; ideo nulla illarum specierum est intellecta in actu, 'sed habe-
bunt tertium intellectum communem. Et tunc quaero de ilio intellectu communi,
cum po&sit intelligi a nobis, utrum intelligatur per eandem speciem vel per aliam:
ed non est abire in infinitum, standum est igitur in primis ; igitur una species potest
informare intellectum plurium hominum, et pari ratione omnium. Ergo omnes homi-
nes habent unum intellectum numero.
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
10 STUDI E RICERCHE DI STORIA DELLA FILOSOFIA
'Indi richiama l'attenzione sulla differenza che passa tra una na-
tura spirituale e una natura corprea:
Restt modo vi d ere quomodo distat natura intellectualis a natura corporali. Prop-
ter quod, sciendum quod natura intellectualis sive spirituals differ a natura corpo-
rali in duobus. Prima .differentia est, quia natura spiritualis simul potest esse cum
natura corporali, abque eo quod natura corporalis ei cedat; unde illi qui tice-
bant animam esse corpus, secundum philosophum, ponebant duo corpora simul in
eodem; natura enim corporalis simul cum alia natura corporali esse non potest.
Secunda differentia est, quod natura spiritualis potest esse simul et semel in diver-
sis, dummado tamen ilia diversa habeant or dinem ad aliquid unum; ... natura enim
corporalis nunquam secundum se totam simul potest esse in diversis, quantumcumque
ilia diversa ordinentur ad aliquid unum.
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
ECIDIO ROMANO E L' AVERROISMO 11
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
12 STUDI E RICERCHE DI STORIA DELLA FILOSOFIA
Intelligendi quam intellectiva potentia. Cum ergo illa intentio que intel
formt sit nostra et sit forma in nobis, quia, ut habitm est, intellectus un
per formam suam, scilicet per intentionem imaginatam in nobis existentem
proprie intelligemus et magis proprie intelligemus quam intellectus, qua
proprie forma est ratio intelligendi quam materia.
Quartum quo d restt declarandum, est quo d intentio que plurifcatur
imaginationum, habet esse una ex parte intellectus. Et ratio est: nam licet
species intentionales recipiant numeram per se loquendo ab his a quibus
accidens autem aliquanido iste numerus impeditili*... Unde et commenta
quod huiusmodi intellecta sunt unica secundum recipient et multa secund
tionem receptam, et appellai ibi intentionem receptam intentionem imagin
eadem est que imaginationem informat et que intellectu recipitur.
Quintum quod declarandum restt, est quod non semper intellectus de novo
recipit, quando aliquis de novo intelligit; sed! aliquando est ibi nova receptio, ali-
quando autem solum nova unio absque nova receptione; quod ex habitis satis patet;
nam ex quo intentiones plurificantur ex parte imaginationum., uniuntur autem ex
parte intellectus, ex parte intellectus non est nisi una receptio omnium specierum
differentium solo numero; et ideo si tu intelligis. de novo lapidem, prius autem non
intelligebas lapidem, non oportet quod intellectus de novo recipiat lapidis speciem,
quia forte habebas speciem lapidis antequam intelligeres lapidem, et, ut habitm est,
non possunt esse in intellectu plures species solo numero diffrentes. Et ideo, ex quo
tu de novo intelligis lapidem, cum prius non intelligeres, unitur intellectus cum priua
non esset unitus; non tamen est ibi nova receptio, sed est ibi nova unio absque
nova receptione.
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
EGIDIO ROMANO E L' AVERROISMO 13
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
14 STUDI E RICERCHE DI STORIA DELLA FILOSOFIA
smata qua sunt in me et in te. Quod sic fieri dicebat. Species enim i
quae fit unum cum intellectu possibili, cum sit forma et actus eius,
ubiecta : unum ipsa phantaemata, aliud intellectum possibilem. Sic erg
possibilis continuatur nobiscum per formam suam mediantibus phanta
Unit, intell., c. III, 63; cfr. De, anima , 1. c. ; S. theol., 1. c.; Q. de sp
a. 2; Q. de anima , a. 2-3)
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
ECIDIO ROMANO E L' AVERROISMO < 15
toto coniuncto, satis potest concedi illa via, quod dato quod homo no
aggregati, quod homo intelligit, quia totum aggregatimi intelligit. Et
nauta et de navi, exemplum est valde rude et deficiens a proposito
nulla e6t forma que sit forma intellectus naute. Et ideo aggregatim
navi non intelligit. Sed est aliqua forma que est forma intellectus; pro
gregatomi ex anima et corpore potest anteiligere.
Iterum ratio deficit ex altera parte, cum dicitur quod si homo est n
corporis, quod homo non intelligit, quia intelligere non transit in ext
riam; imaginatur enim quod ipsum organum phantasticum sit exter
specta intellectus: quod non est verum. Nam licet intellectus non s
nica, non tarnen debet concedi, quod sit penitus extra nos, vel ext
quoid! sit penitus extra nos, vel extra phantasiam nostrani, cum illa sp
nostram, cum ilia species que intellectum informat, sit etiam phant
ut diximus. Vel aliter dici potest, quod principalius egreditur actus
ipsa specie intelligibili quam ab ipso intellectu; et quia ipsa species i
nostra, si actus intelligendi communicator nobis, in exteriorem mater
transir.
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
16 STUDI E RICERCHE DI STORIA DELLA FILOSOFIA
Nam si ex ipso actu intelligendi arguitur quod intellectus sit forma in nobis,
non propter hoc oportet multiplicari secundum multiplicationem nostram; quia, ut
deci aratimi est, intellectus tali modo ponitur forma nostra, quod, omnino remanens
unus, est forma omnium individuorum in humana specie, si bene visus est modus,
quomodo intellectus in actu, qui est forma in intellectu materiali, est forma in nobis,
propter quod communicatur nobis intelligendi actus.
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
EGIDIO ROMANO E L? AVERROISMO 17
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
18 STUDI E RICERCHE DI STORIA DEIXA FILOSOFIA
nee cum plantis [cfr. S. Tommaso, Q. %de anima , a. 2, De. unit, int., c. III
De aima , III, lez. 73; lertio, quia cum hoc faciant ut commentatorem def
positionem commentatoris non. retinent.
nam paries nullam habet virtutem cognitivam, et ideo ex tali unione non videt;
eed nobis inest aliqua virtus cognitiva, et ideo ex tali unione potest concedi quod
nos cognoscimus.
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
ECIDIO ROMANO E L' AVERROISMO 19"
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
20 STUDI E RICERCHE DI STORIA DELLA FILOSOFIA
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
EGIDIO ROMANO E L'AVERROISMO 21
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
22 STUDI E RICERCHE DI STORIA DELLA FILOSOFIA
Patet igitur quod positio commentatoris non 6olum est falsa, sed! etiam est im-
possibilis. Propter quod ipsemet bene, vidit, quod positio sua stare non poterat; et
ideo, quando debebat positionem suam ponere, incepit predicare et modo persuasivo
lo qui. Et quia videbat quod eius ratio non prodeseet, cred eb at quod persuasi o hot
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
EGIDIO ROMANO E L' AVERROISMO 23
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
24 STUDI E RICERCHE DI STORIA DELLA FILOSOFIA
Posuit enim philosophus mundum aeternum ; et, per consequens, posuit quod
paecesserunt homines infiniti; quare, si secundum numerum hominum fuisset nume-
rus intellectuum, essent infiniti intellectus in actu.
Advertendum ergo, circa hanc materiam, magnos locutos fuisse, dicentes quod
oportuit Aristotelem incidere in alterutrum inconveniens: videlicet quod homo non,
intelligeret, vel quod essent infiniti intellectus. Nam si intellectus non numeratur
tfiumeratione corporum, et anima intellectiva non est perfectio corporis, non poteri -
nus salvare quod homo intelligat, ut ipsi asserunt et vere. Nam et nos, n quoidiam
nostro tractatu de intellectu, veritatem diffusius declaravimus. Si autem intellectus
numeratur numeratione corporum, cum philosophiis posuerit mundm aeternum, opor-
tet eum dicere esse infinitos intellectus. Dicunt ergo isti quod oportebit Aristotelem
incidere in alterutrum inconveniens. Volnt autm quod, cum oportuisset Aristote-
lem concedere alterutrum istorum inconivenientium, quod potius concessieset hoc
inconveniens quod homo non intelligit, et multa huiusmodi inconvenientia, quam
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
EGIDIO ROMANO E L' AVERROISMO 25
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
26 STUDI E RICERCHE DI STORIA DELLA FILOSOFIA
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
EGIDIO ROMANO E L' AVERROISMO 27
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
28 STUDI E RICERCHE DI STORIA DELLA FILOSOFIA
tatoris concedentem quod homo non intelligit, nisi sicut coelum intel
telligit ille intellectus separatus.
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
EGIDIO ROMANO E L' AVERROISMO 29
This content downloaded from 104.236.131.78 on Thu, 16 Nov 2017 18:25:46 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms