POJAM I ZNAAJ PENZIONIH FONDOVA

UVOD
Veoma brz razvoj trita kapitala u razvijenim trinim ekonomijama u novijem periodu uslovljen je pojavom i razvojem novih tipova finansijskih posrednika,prije svega penzijskih fondova i investicionih kompanija u grupaciji institucionalnih investitora na finansijskom tritu. Snaan rast kapitala ovih finansijskih institucija rezultat je promjene preference graana kada je u pitanju ulaganje njihove finansijske tednje i rezultirao je znaajnim pozitivnim efektima na razvoj privrede i finansijskog sistema.

Efekti razvoja ovih institucija ogledaju u porastu broja alternativa za mobilizaciju i profitonosan plasman slobodnih novanih sredstava,to je vodilo smanjenju trokova, ali poveanju efikasnosti procesa finansijskog posredovanja.

Privatni penzijski fondovi i investicioni fondovi imaju vanu poziciju u finansijskim sistemima visokorazvijenih zemalja. Penzijski fondovi poslovnu politiku grade na mobilizaciji dugorone i ugovorne penzijske tednje zaposlenih. Snaan rast kapitala investicionih i privatnih penzijskih fondova u novijem periodu u pojedinim visoko razvijenim zemljama doveo je ove institucije u sam vrh institucionalnog investiranja na finansijskom tritu.

POJAM INVESTICIJA
Ekonomska kategorija investicija moe se definisati na razne naine. Ipak je najprihvatljivija definicja u kojoj pod pojmom investicija u najirem smislu te rijei podrazumijevamo ulaganja u fiksne i obrtne fondove. Prema tome moemo rei da investicije predstavljaju onaj dio drutvenog produkta koji se u procesu njegove konane raspodjele i upotrebe nije potroio, nego je upotrebljen za zamjenu istroenih i dotrajalih, te za izgradnju novih kapaciteta.

PODJELA INVESTICIJA
INVESTICIJE U FIKSNE FONDOVE Pod investicijama u fiksne fondove podrazumijevamo ulaganja u objekte trajnog karaktera kao to su zgrade, oprema, saobraajnice, luke i sl.

INVESTICIJE U OBRTNE FONDOVE

Pod investicijama u obrtne fondove podrazumijevamo ulaganja u sirovine, poluproizvode, nedovrene proizvode i gotove proizvode. Drugim rijeima, pod investicijama u obrtne fondove podrazumijevamo ulaganja u poveanje odgovarajuih zaliha privrede.

PENZIJSKI FONDOVI
Sistem socijalnog i penzijsko-invalidskog osiguranja u razvijenim trinim ekonomijama moe se podijeliti u tri podsistema:

sistem socijalnog osiguranja

sistem javnog (dravnog) penzijskog osiguranja

sistem privatnog penzijskog osiguranja

SISTEM SOCIJALNOG OSIGURANJA

Sistem socijalnog osiguranja inicijalno je dizajniran sa ciljem da se obezbjedi bazini nivo buduih penzijskih prihoda zaposlenima koji iz svojih zarada doprinose ovom sistemu. Ovaj sistem je uoblien u vidu obaveznog javnog programa osiguranja za sluaj privremenog ili trajnog gubitka mogunosti zaraivanja usljed nevoljne nezaposlenosti,starosti,bolesti,povreda na radu ili smrti.Posredstvom ovog sistema pojedine drave sprovode i odgovarajuu (motivacionu) populacionu politiku kroz finansijsku podrku domainstvima vezanu za sklapanje braka,trudnou i materinstvo od odreenog broja godina starosti djece (linearno ili usljed nedovoljnosti prihoda pojedinih porodica za pokrie nastalih trokova) itd.

SISTEM DRAVNOG PENZIJSKOG OSIGURNJA

Osiguranje ima znaajnu ulogu u ekonomskom razvoju svake drave. U Evropi radi oko milion ljudi u osiguranju, godinja premija osiguranja i razni oblici plasmana iznose milijarde evra. Osiguranje doprinosi ekonomskom rastu privrede kroz stvaranje novih radnih mjesta, kroz pruanje odreenog vida zatite koja je potrebna graanima.Penzijsko osiguranje i njegova reforma aktuelna je tema i zauzima znaajno mjesto u planovima kako ekonomski razvijenih zemalja tako i zemalja u tranziciji.

SISTEM PRIVATNOG PENZIONOG OSIGURNJA

Privatni penzioni sistemi predstavljaju planove u kojima posebno osnovane institucije, neovisno od drave, preuzimaju obaveze i isplauju penzione naknade. U nekim zemljama djelomino ili u potpunosti ine zamjenu za javne penzione sisteme s kojima postoje paralelno. Njima mogu upravljati poslodavci, penziono drutvo, ili neko tree pravno lice.

PODJELA PENZIONIH SISTEMA

pay as you go penzione sisteme
Penzioni sistem 'pay as you go' (tekui koncept ili sistem tekueg finansiranja) je takav sistem u kome se penzioni fondovi ne akumuliraju, tako da radnici, poslodavci i vlada finansiraju penzionere obaveznim doprinosima i premijama. Sredstva doprinosa populacije zaposlenih se u toku godine koriste za isplate penzionih naknada u istoj godini. Sredstva doprinosa prikupljena u fond se odmah kroz penzione naknade isplauju penzionerima.

fully funded ili capitalized penzione sisteme

Fully funded sistem (sistemom kapitalizovanih fondova ili sistemom akumulacije kapitala ili sistemom kapitalnih fondova) kao osnovu za isplatu penzija koristi akumulaciju sredstava. Sistem kapitalizacije podrazumijeva da se uplaeni doprinosi kapitalizuju i kao tednja za penzionerske dane slue za finansiranje isplata penzijskih nadoknada ija visina zavisi od uplaenih doprinosa kao i visine prinosa na investirana sredstva doprinosa.

PRIVATNI PENZIONI FONDOVI

Koncept privatizacije penzionog sistema pojavio se u ileu osamdesetih godina dvadesetog vijeka i proirio na gotovo sve zemlje Latinske Amerike i zemlje Jugoistone Evrope. Sutina privatizacije penzionog osiguranja jeste u sakupljanju i kapitaliziranju doprinosa na individualnim tednim raunima kojim upravlja privatni penzioni fond, a prava iz penzionog osiguranja direktno zavise od stanja na individualnom raunu. Privatizacijom se smanjuje ovisnost koja je prisutna u svim socijalnim dravama te se jaa individualna odgovornost pojedinca za svoju budunost.

PENZIONI SISTEM U BIH

Penzijski sistem u Bosni i Hercegovini sastoji se od dva nezavisna entitetska sistema. Entitetski penzijski sistemi su vrlo slini i bazirani na Bismarckovom modelu, koji podrazumijeva ostvarivanje prava na penziju na osnovu prethodno uplaenih doprinosa za ovu vrstu osiguranja. Prikupljanje i raspodjela sredstava odvija se po modelu tekue raspodjele (PA YG), koji je utemeljen na principu meugeneracijske solidarnosti. Postojei penzijski sistem je u oba bosanskohercegovaka entiteta, zbog naina finansiranja, u ozbiljnoj krizi i trai reforme. Ekonomski analitiari upozoravaju na to da je neodriv i prijeti mu uruavanje ukoliko se ne pristupi reformama koje podrazumijevaju korjenite promjene u finansiranju penzijskih fondova. Ono to je posebno ugrozilo penzijski sistem u Bosni i Hercegovini jest naruavanje omjera izmeu osiguranika (zaposlenih) i korisnika (penzionera), i on je 1,29:1, s tendencijom daljnjeg pada. Ovo je krajnje alarmantan odnos, jer ovaj model za uspjeno funkcioniranje predvia odnos 3:1, to znai da na tri zaposlene osobe dolazi jedan penzioner.

INSTITUCIONALNI OKVIR PENZIONOG SISTEMA U BIH

Penzioni sistem Bosne i Hercegovini trenutno je podijeljen na dva Zavoda penziono -invalidskog osiguranja. To su Federalni zavod i Zavod za penzijsko invalidsko osiguranje Republike Srpske, to dodatno oteava funkcioniranje sistema, jer se nekadanji osiguranici, a sada korisnici penzionih naknada dijele na dvije kategorije.

FINANSIRANJE PENZIONOG SISTEMA

Penzioni sistemi su u smislu balansa izmeu prihoda i rashoda stabilni. Tekui rashodi se finansiraju iz tekuih prihoda te postoji izuzetno ogranieni rezervni ili interventni fond koji predstavlja od 2% do 8% godinje. U Federaciji BiH doprinosi predstavljaju osnovni izvor prihoda (93-100% ukupnih prihoda). To znai da trenutno zaposlene osobe finansiraju odnosno osiguravaju odrivost svih rashoda koji se odnose na penzije. Budetski transferi proteklih godina nisu prelazili 7.0% ukupnih prihodanamjenjenih za penziono osiguranje. Isplate penzija predstavljaju gotovo cjelokupne rashode u Federaciji BiH, jer na njih odlazi oko 95-96% ukupnih rashoda namjenjenih penzionom osiguranju. Obrada i isplata penzija i drugi trokovi iznose manje od 4%.

PAY AS YOU GO SISTEM U BIH

U Bosni i Hercegovini trenutno u upotrebi je klasini distributivni ili pay as you go sistem. Takav sistem, gdje aktivni radnici, poslodavci i vlada, finansiraju penzione naknade obaveznim doprinosima, naslijeen je iz prethodnog drutvenog ureenja. Ovakvim ureenjem penzionog sistema stvorila se neka vrsta meugeneracijske obaveze, gdje aktivni radnici finansiraju trenutno potrebne penzione naknade, nadajui se da e budui aktivni radnici finansirati njihove vlastite penzije. Penzioni sistem u Bosni i Hercegovini trenutno nije nita drugo nego velika protona posuda.

ZAKLJUAK
Danas su globalni svjetski demografski trendovi u opadanju, pa je sve manje radnika koji izdravaju sve vie penzionera. Izmeu doprinosa i penzija ne postoji ravnotea to izaziva dugove i stvara probleme vladama mnogih zemalja. Sistemi tekueg finansiranja imaju nedovoljne finansijske rezerve, a i penzijska sredstva se loe investiraju i utaja je veoma visoka. Fiskalni efekti ovakvog sistema su katastrofalni. Ako se uskoro ne reformie, javni penzijski sistemi u vie zemalja EU predstavljae prijetnju konkurentnosti privrede, javnim finansijama i povjerenju u javne penzijske sisteme. to se tie nae drave, smatra se da bi novi penzioni sistem trebao biti kombinacija javnog i privatnog, s tim da uee u privatno upravljanom penzionom osiguranju bude obavezno.

HVALA NA PANJI ...