Republika Srpska Univerzitet u Istonom Sarajevu Fakultet poslovne ekonomije Bijeljina

Republic of Srpska University of Eastern Sarajevo Faculty of Business Economics Bijeljina

SEMINARSKI RAD

PREDMET: FISKALNA EKONOMIJA TEMA: DOPRINOSI

Mentor: Prof. dr Hamid Alibai

Student: Anii Mirjana 075/2010

Bijeljina, Decembar 2012. godina

Seminarski rad

Doprinosi

Sadraj:
UVOD ........................................................................................................................................................... 4 1. POJAM I OSNOVNA OBILJEIJA DOPRINOSA ................................................................................ 5 2. ELEMENTI DOPRINOSA ....................................................................................................................... 7 3. DOPRINOSI KAO JAVNI IZVOR SREDSTAVA ................................................................................. 8 3.1. PRIRODA I DEFINICIJA DOPRINOSA ......................................................................................... 8 3.2. DOPRINOSI ZA SOCIJALNO OSIGURANJE ............................................................................... 8 3.3. SAMODOPRINOS ............................................................................................................................ 9 4. OBRAUNAVANJE, UTVRIVANJE I PLAANJE DOPRINOSA ZA SOCIJALNO OSIGURANJE ........................................................................................................................................... 11 4.1. POSLODAVAC KAO OBVEZNIK OBRAUNAVANJA I PLAANJA DOPRINOSA ........... 11 4.2. OBAVEZE OBRAUNA I PLAANJA DOPRINOSA BEZ ISPLATE ZARADE ..................... 12 4.3. OBAVEZA OBRAUNA I PLAANJA DOPRINOSA OD STRANE FIZIKOG LICA OSIGURANIKA .................................................................................................................................... 12 4.4. DOPRINOS ZA OSNIVAE ZAPOSLENE U SVOM PRIVREDNOM DRUTVU .................. 12 4.5. DOPRINOS ZA ZAPOSLENOG NA NEPLAENOM ODSUSTVU .......................................... 12 4.6. DOPRINOS ZA STRANE DRAVLJANE NA RADU PO OSNOVU RAZMJENE STRUNJAKA I TEHNIKE SARADNJE ..................................................................................... 13 4.7. DOPRINOS PO OSNOVU NAKNADE ZARADE I NOVANE NAKNADE NA TERET DRUGIH ISPLATILACA ..................................................................................................................... 13 4.8. DOPRINOS PO OSNOVU UGOVORENE NAKNADE ............................................................... 13 4.9. DOPRINOSI PO RJEENJU PORESKE UPRAVE....................................................................... 13 4.10. LICA KOJA SU SVOJIM ZAHTJEVOM UKLJUENA U OBAVEZNO SOCIJALNO OSIGURANJE........................................................................................................................................ 14 4.11. POVRAAJ VISE PLAENOG DOPRINOSA I PRESTANAK PLAANJA DOPRINOSA U TOKU TEKUE GODINE .................................................................................................................... 15 5. OSNOVICE ZA PLAANJE DOPRINOSA ......................................................................................... 16 5.1. ZA ZAPOSLENE I POSLODAVCE .............................................................................................. 16 5.2. ZA RADNIKE UPUENE NA RAD U INOSTRANSTVO .......................................................... 16 5.3. ZA LICA KOJA OBAVLJAJU PRIVREMENE I POVREMENE POSLOVE .............................. 16 5.4. ZA IZABRANA, IMENOVANA I POSTAVLJENA LICA .......................................................... 17 5.5. ZA LICA KOJA OSTVARUJU NAKNADU ZARADE NA TERET DRUGIH ISPLATILACA 17 5.6. ZA PENZIJE I NAKNADE PO OSNOVU INVALIDNOSTI ....................................................... 17

Seminarski rad

Doprinosi

5.7. ZA OSIGURANIKA KOJI OSTVARUJE NOVANU NAKNADU PO OSNOVU NEZAPOSLENOSTI ............................................................................................................................ 18 5.8. ZA PREDUZETNIKE I OSNIVAE ODNOSNO LANOVE PRIVREDNOG DRUTVA ...... 18 5.9. ZA SAMOSTALNE UMETNIKE .................................................................................................. 18 5.10. ZA SVETENIKE I VERSKE SLUBENIKE, MONAHE I MONAHINJE ............................ 19 5.11. ZA POLJOPRIVREDNIKE .......................................................................................................... 20 5.12. ZA LICA KOJA OSTVARUJU UGOVORENU NAKNADU ..................................................... 20 5.13. ZA LICA KOJA SE UKLJUE U OBAVEZNO SOCIJALNO OSIGURANJE ......................... 20 5.14. ZA DOMAE DRAVLJANE ZAPOSLENE U INOSTRANSTVU ......................................... 20 5.15. ZA LICA KOJA OSTVARUJU PENZIJU, INVALIDNINU I RENTU OD INOSTRANOG NOSIOCA OSIGURANJA .................................................................................................................... 20 5.16. ZA ZAPOSLENOG NA NEPLAENOM ODSUSTVU ............................................................. 21 5.17. ZA STRANE DRAVLJANE PO OSNOVU RAZMENE STRUNJAKA I TEHNIKE SARADNJE, STRUNOG USAVRAVANJA ILI KOLOVANJA .................................................. 21 5.18. ZA SLUAJ INVALIDNOSTI I TELESNOG OTEENJA ODNOSNO POVREDE NA RADU I PROFESIONALNE BOLESTI ............................................................................................... 21 6. NAJNIA I NAJVIA MESENA OSNOVICA DOPRINOSA .......................................................... 22 6.1. NAJNIA MESENA OSNOVICA DOPRINOSA ....................................................................... 22 6.2. PRIMENA SRAZMERNOG IZNOSA NAJNIE OSNOVICE ..................................................... 22 6. 3. NAJVIA MESENA OSNOVICA DOPRINOSA ....................................................................... 23 6. 4. NAJVIA GODINJA OSNOVICA DOPRINOSA ....................................................................... 23 7. STOPE DOPRINOSA ............................................................................................................................ 24 7.1. STOPE DOPRINOSA NA ZARADE I NAKNADE NA TERET ZAPOSLENOG I NA TERET POSLODAVCA ..................................................................................................................................... 24 7.2. STOPE DOPRINOSA ZA SLUAJ POVREDE NA RADU I PROFESIONALNE BOLESTI .... 24 7.3. STOPE DOPRINOSA ZA STA OSIGURANJA KOJI SE RAUNA SA UVEANIM TRAJANJEM ......................................................................................................................................... 25 7.4. OLAKICE ZA POSLODAVCA KADA ZAPOSLI LICA STARIJA OD 50 ODNOSNO 45 GODINA ................................................................................................................................................ 25 7.5. MIROVANJE OBAVEZE PLAANJA DOPRINOSA ................................................................. 26 ZAKLJUAK ............................................................................................................................................. 27 LITERATURA ........................................................................................................................................... 28

Seminarski rad

Doprinosi

UVOD
Doprinosi su jedan od finansijskih instrumenata kojima se prikupljaju sredstva za finansiranje javnih rashoda. Ne postoji opteprihvaena definicija doprinosa, tako da se ona izvodi na osnovu karakteristika samih doprinosa. Savremena praksa i teorija poznaje veliki broj doprinosa. U pitanju su destinirani javni prihodi namjenjeni kako izgradnji objekata infrastrukture, komunalne privrede i slino, kao i socijalnoj sferi (socijalno osiguranje) i privredi (komore i druge asocijacije). Saimajui sutinu definicija domai i strani teoretiara, istie se da su doprinosi posebna vrsta namjenski javni prihoda koja se na osnovu uvedene obaveze ubira od fiziki i pravni lica. Doprinosi su kao i porezi, javna davanja dravi. No, temeljna je razlika izmeu doprinosa i poreza u tome to za poreze nema unaprijed odreene namjene njihovog troenja, a za doprinose ona postoji. Primjera radi, kada platimo porez na dohodak, onda ne znamo hoe li se od tog novca finansirati izgradnja ceste, obrada zemlje ili plate carinika. Za doprinose je, naprotiv, unaprijed utvrena namjena njihovog troenja. Dakle, onaj ko plaa doprinos za zdravstveno osiguranje zna da je namjena tih sredstava pruanje zdravstvenih usluga. tovie, za doprinose bi trebao postojati i odreeni odnos izmeu visine uplaenog iznosa i protuusluge koja se za uzvrat dobije. Tako bi na primjer vii iznos doprinosa plaenog za penziono osiguranje u pravilu treba znaiti i viu kasniju penziju. Za poreze takva veza ne postoji jer teoretski svi dobivaju jednaku kvalitet javne usluge (javne sigurnosti, dravnih kola, i sl.) bez obzira na visinu plaenog poreza.

Seminarski rad

Doprinosi

1. POJAM I OSNOVNA OBILJEIJA DOPRINOSA

Osnovni izvor finansiranja obaveznog socijalnog osiguranja (penzijsko i invalidsko osiguranje, zdravstveno osiguranje i osiguranje za sluaj nezaposlenosti) predstavljaju doprinosi. Uplatom propisanih doprinosa, iju kontrolu obraunavanja i plaanja vri Poreska uprava, formiraju se sredstva kojima nosioci obaveznog socijalnog osiguranja (Republiki fond za penzijsko i invalidsko osiguranje, Republiki fond za zdravstveno osiguranje i Nacionalna sluba za zapoljavanje) izvravaju obaveze utvrene zakonima i drugim propisima kojima su regulisane te oblasti, odnosno obezbeuju davanja iz odgovarajuih oblasti osiguranja (penzije, novane naknade, medicinske usluge itd). Institut doprinosa za obavezno socijalno osiguranje ureen je jedinstveno, Zakonom o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje. Ovim zakonom su utvreni obveznici obraunavanja i plaanja doprinosa, osnovice i stope doprinosa, dodatni doprinosi za period osiguranja koji se rauna sa uveanim trajanjem (beneficirani sta), nain obraunavanja i plaanja doprinosa i dr.1 Osnovne karakteristike doprinosa su: 1. Vezuju se za odreeni krug graana koji imaju stvarnu ili pretpostavljenu korist od aktivnosti drave i drugih javnopravnih tijela; 2. Visina doprinosa zavisi od trokova koje drava ima kod obavljanja odreene aktivnosti ili od vrijednosti neposredne koristi koju imaju obveznici doprinosa od usluga drave; 3. Doprinosi imaju obavezan karakter; 4. Nepostojanje neposrednog zahtjeva; 5. Prinudom se ubiraju. Razlika izmeu poreza i doprinosa ogleda se i u svrsi za koju slui kao i nainu ubiranja. Razlika se moe posmatrati i po sledeim momentima: 1. Doprinosi su bez izuzetka neposredna davanja 2. Obuhvatju ui krug od poreza. Mogu se naplaivati samo iz dohotka organizacije udruenog rada, linih dohodaka radnika i ljudi i prihoda graana, 3. Uvjek su sa proporcionalnim stopama, 4. Destinirani se prihodi po oblastima u granicama djelatnosti potreba za ije finansiranje slue, dnosno sa SIZ-ovima. Ne obuhvataju pojedine drutvene i druge djelatnosti i potreba.2

1 2

http://www.zso.gov.rs/domaci-propisi-doprinosi.html A. Milojevic, M. Trklja: Javne finansije, str. 380.

Seminarski rad

Doprinosi

Doprinosi se razlikuju od taksa po tome to obavezu plaanja doprinosa nisu inicirali sami obveznici, i to je za te obveznike proistekla neka materijalna korist od odreene aktivnosti dravnih tela. Doprinosi su javni prihodi novijeg datuma i jo nedovoljno priznati i poznati u mnogim zemljama. Porodica doprinosa je danas veoma brojna, ali je nesporno da je najznaajniji lan ove porodice - doprinos za socijalno osiguranje. Socijalno osiguranje predstavlja zatitu koju drutvo prua svojim lanovima kroz niz javnih mjera kako bi ih obezbjedilo od ekonomskih i socijalnih potekoa nastalih usljed znatnog smanjenja njihove ekonomske snage (prihoda) zbog bolesti, povreda na radu, nezaposlenosti, invalidnosti, starosti ili smrti. Pored toga, socijalno osiguranje obezbeuje, jednim svojim dijelom, i pokrie trokova lijeenja, kao i posebnu pomo u sluaju due boleti.3 Na primer, na Islandu, socijalno osiguranje finansirano je iz dravne blagajne. Gradjani ne plaaju socijalno osiguranje, ve su firme dune da plate doprinose na svaki isplaeni dohodak. Ti doprinosi idu u dravnu blagajnu i slue za finansiranje opteg socijalnog osiguranja. Dravni osiguravajui zavod je izvrni organ socijalnog osiguranja, ukljuujui i porodiljsku pomo i dodatak. Fiskalnom reformom iz 1991. godine obezbeena je puna uporedivost naeg sistema obaveznog socijalnog osiguranja sa socijalnim osiguranjem zemalja sa razvijenom trinom privredom. Realizovano je opredeljenje zakonodavca da obavezno socijalno osiguranje obuhvata penzijsko i invalidsko osiguranje, zdravstveno osiguranje i osiguranje za sluaj nezaposlenosti. Doprinosi kao parafiskaliteti imaju svoje karakteristike. One se sastoje u sledeem : 1. To su direktna davanja i plaa se u novcu 2. Naplauju se od onih koji su ostvarili direktnu korist od rada javno pravnih tjela 3. Prisutan je element prinude 4. Doprinosi su derivativan ili izveden prihod 5. To je destiniran javni prihod 6. Nema univerzalan karakter Kod utvrivanja visine doprinosa kod soijalnog osiguranja, odnosno visine socijalnih transfernih davanja, pored ostalog potrebno je efikasno utvrditi : 1. Vrste osiguranih rizika 2. Obim prava na osnovu osiguranja 3. Korisnika osiguranja.4
3 4

Finansijski Menadment, Mirko Kuli Dr Mehmed Alijagi, Poreski menadment i poreski konsalting, strana 145.

Seminarski rad

Doprinosi

2. ELEMENTI DOPRINOSA
Uzimajui u obzir obveznika kao kriterijum, poreze djelimo na : 1. doprinose koje plaa osiguranik 2. doprinose koje plaa poslodavac 3. doprinose koje plaaju drugi obveznici.5 Osiguranici, kao obveznici doprinosa su: 1. zaposleni i druga lica koja u skladu sa propisima o radnim odnosima ostvaruju zaradu, platu, odnosno naknadu za izabrana ili imenovana lica ako za svoj rad primaju platu, odnosno naknatu i 2. fizika lica, odnosno preduzetnici, koja u skladu sa zakonom obavljaju privrednu i drugu djelatnost kao osnovno zanimanje.6 Osiguranik, kao obveznik doprinosa, je svako lice koje ostvaruje platu ili naknadu. Za penzisko i invalidsko osiguranje obveznik doprinosa je fiziko lice koje se bavi poljoprivredom, pod uslovom da ne obavlja samostalnu djelatnost i nije starije od 65. godina. Za zdravstveno osiguranje, obveznici doprinosa su: 1. dravljani koji primaju penziju, invalidninu ili rentu od inostranog nosioca osiguranja pod uslovom da nije osiguran po drugom osnovu, 2. strani dravljani na kolovanju i strunom usavravanju i 3. monasi i monahinje. Organizacija za obavezno osiguranje u sulau privremene nezaposlenosti je obveznik doprinosa za zdravstveno osiguranje za zaposlene za ijim radom je prestala potreba dok ostvaruju propisanu naknadu, kao i za nezaposlena lica dok ostvaruju pravo na novanu naknadu. Fond za penzijsko i invalidsko osiguranje je obveznik doprinosa za zdravstveno osiguranje za korisnike prava na penziju, osim zemljoradnika i korisnika novanih naknada po osnovu preostale radne sposobnosti. Isplatilac naknade je obveznik doprinosa za socijalno osiguranje za lica koja po propisima o djeijoj zatiti koriste pravo na novanu naknadu po osnovu porodiljskog odsustva. Izvori doprinosa mogu biti samo lina primanja i drugi prihod graana, a ne i dobit ili imovina.

5 6

Dr Jovan Sejmenovi, Javni prihodi utvrivanje i naplata, op., strana 243. A. Milivojevi, M. Trklja: Javne finansije, strana 384.

Seminarski rad

Doprinosi

3. DOPRINOSI KAO JAVNI IZVOR SREDSTAVA

3.1. PRIRODA I DEFINICIJA DOPRINOSA
Prema veem broju autora, doprinosi kao oblici drutveni prihoda karakteristini su po etiri osnovna elementa: 1. Javni su prihodi koji prestavljaju takva davanja kod kojih je inkonporiran element protivusluge. 2. Ne plaaju ih kao to je sluaj kod poreza, sva lica ve samo ona koja e imati neku korist od tako prikupljeni javni sredstava, 3. Predstavlja prinudno plaanje, odnosno obaveznu naknadu pojedinaca ili grupa za uinjene usluge ili radove koji se u potpunosti ili djelimino finansiraju doprinosom i 4. Prikupjlena sredstva su strogo namjenska sredstva, te ne prolaze kroz budet i budetsku proceduru. Saimajui sutinu definicija domai i strani teoretiara, istie se da su doprinosi posebna vrsta namjenski javni prihoda koja se na osnovu uvedene obaveze ubira od fiziki i pravni lica. 7 U jugoslovenskom financiskom sistemu doprinosi se javljaju 1952 god, prilikom donoenja Osnovnog zakona o drutvenom doprinosu i porezima, od tada pa sve do danas se bogato koristi u naem financiskom sistemu. Nekada oznaava prihod koji se alimentira iz privrednog sektora, da bi kasnije doprinosima nazivali prihode koji optereuju lina primanja graana.

3.2. DOPRINOSI ZA SOCIJALNO OSIGURANJE

Novim zakonskim rjeenjima konsrisan je sistem socijalnog osiguranja (u srbiji) koji se zasniva na etiri osnovna naela i to : 1. Naelo obaveznosti: znai da je sistem doprinosa za socijalno osiguranje odreen zakonom kao obavezujui kako za fizika tako i za pravna lica na koja se odnosi. 2. Naelo pluraliteta izvora finansiranja: znai da se sistem doprinosa za sosijalno osiguranje zasniva na ekonomskoj snazi osiguranika, poslodavca i drugih obveznika. 3. Naelo proporcijonalnosti: znai da se doprinosi za socijalno osiguranje plaaju po proporcijonalnim stopama.

Prof.dr.Slobodan Komazec,Monetarne finansije,Beograd 2002,str.658

Seminarski rad

Doprinosi

4. Naelo namjenskog koritenja sredstava: znai da su sredstva mobilisana po osnovu doprinosa za socijalno osiguranje strogo destinirana i nemogu se koristiti za neke druge potrebe. Prema zakono o doprinosima za socijalno osiguranje sistem obaveznog socijalnog osiguranja obuhvata: 8 1. Penzijsko i invalidsko osiguranje, 2. Zdravstveno osiguranje, 3. Osiguranje od nezaposlenosti. Obveznici doprinosa u vaeem sistemu socijalnog osiguranja su: 1. Osiguranici: to je najbrojnija grupa obveznika i nju ine: a) lica koja se nalaze u radnom odnosu i sva izabrana ili imenovana lica koja za svoj rad primaju platu ili ostvaruju drugu naknadu b) lica koja samostalno obavljaju privrednu ili drugu djelatnost kao osnovno zanimanje 2. Poslodavci: sva pravna ili fizika lica koja imaju zaposlene: Sredstva doprinosa socijalnog osiguranja prestavljaju prihode fondova za penzijsko i invalidsko 9 osiguranje, zavoda za zdravstveno osiguranje i zavoda za trite rada.

3.3. SAMODOPRINOS
Samodoprinos je: lokalni javni prihod koji se razlikuje od tradicijonalni dabinski oblika u 10 sljedeem: 1. Jedna od optih karakteristika tradicijonalni dabinski oblika (porezi,carine itd.) je da se oni uvode autoritetom vlasti. Uvoenje samodoprinosa u sistem prihoda rezultat je slobodno izraene inicijative i odluke samih graana buduih obveznika; 2. Samodoprinos je strogo destinirani prihod, dok prihodi od poreza i drugih dabina slue za finansiranje ukupni javni potreba fiskusa; 3. Porezi i druge dabine uvode se za cijelu dravnu teritoriju, a samodoprinosi na nivou grada, optine, mjesne zajednice, naselja ili djela naselja; 4. Prihodi od poreza i drugih dabina evidentiraju se u buetu, dok prihodi od samodoprinosa idu na poseban raun; 5. Visinu samodoprinosa odreuju sami graani, dok visinu dabina jednostrano odreuje nosilac financiske vlasti;

8 9

Prof.dr.Slobodan Komazec,Monetarne finansije,Beograd 2002,str.658-659 Prof.dr.Slobodan Komazec,Monetarne finansije,Beograd 2002,str.658-659 10 Prof.dr.Slobodan Komazec,Monetarne finansije,Beograd 2002,str.659-660

Seminarski rad

Doprinosi

6. Porezi i druge dabine plaaju se u novcu, a samodoprinos u novcu, materjalnim dobrima i uslugama. Zakon o samodoprinosu sadri: 1. Nain donoenja odluka: odluku o uvoenju samodoprinosa donose graani referendumom ili davanjem pismenih izjava. 2. Obveznik samodoprinosa: je graanin po osnovu stanovanja ili posjedovanja nepokretnosti u mjestu raspisivanja samodoprinosa. 3. Osnovica samodoprinosa: ine jih prihodi graana i njihova imovina. 4. Osloboenja: samodoprinos se nemoe uvoditi na primanja fizikih lica koja nisu predmet oporezivanja prema zakonu o porezu na dohodak graana. Samodoprinos danas ima mali bilansni znaaj. Kontni okvir za budetski sistem Srbije, svrstava samodoprinos u konto Porezi na dohodak, dobit i kapitalne dobitke.

10

Seminarski rad

Doprinosi

4. OBRAUNAVANJE, UTVRIVANJE I PLAANJE DOPRINOSA ZA SOCIJALNO OSIGURANJE

Obvezni doprinosi za socijalno osiguranje vrsta su izravnih poreza te prema tome ulaze u irem smislu u porezni sustav. Oni su temeljni prihodi kojima se financiraju izdaci za penzijsko osiguranje, za zdravstveno osiguranje te za zapoljavanje. 11 Doprinosi se ubiru iz plate (tj. na teret zaposlenika) i na platu (tj. na teret poslodavca). Tako se doprinosi za mirovinsko osiguranje plaaju na teret zaposlenika, a doprinosi za zdravstveno osiguranje i zapoljavanje na teret poslodavca. Zakonom se uredjuje obraunavanje, utvrdjivanje i plaanje doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, s tim da obveznici doprinosa ne mogu biti oslobodjeni obaveze obraunavanja i plaanja doprinosa.

4.1. POSLODAVAC KAO OBVEZNIK OBRAUNAVANJA I PLAANJA DOPRINOSA

Poslodavac je obveznik obraunavanja i plaanja doprinosa iz osnovice i na osnovicu: 1. za zaposlene, 2. za izabrana, imenovana i postavljena lica i 3. za lica koja obavljaju privremene i povremene poslove. Obraun i plaanje doprinosa poslodavac vri istovremeno sa isplatom zarade, razlike zarade ili ugovorene naknade za privremene i povremene poslove po propisima koji vae u momentu isplate tih primanja. U sluaju isplate zarade u vie dijelova, prilikom isplate prvog dijela zarade doprinosi se obraunavaju i plaaju na najniu mjesenu osnovicu, ako je ispaeni deo zarade nii od najnie osnovice. Obraun i plaanje doprinosa iskazuje na obrascima zbirnih poreskih prijava PP OD i PP OD-1 koji su propisani Pravilnikom o obrascu zbirne poreske prijave o obraunatim i plaenim doprinosima za obavezno socijalno osiguranje po odbitku.12

11 12

www.porezni vodi.hr,
"Slubeni glasnik RS", br. 96/2004, 105/2004 i 64/2005

11

Seminarski rad

Doprinosi

4.2. OBAVEZE OBRAUNA I PLAANJA DOPRINOSA BEZ ISPLATE ZARADE

Izmjenama i dopunama Zakona, sa primjenom od 1. avgusta 2005. godine, ponovo je uvedena obaveza poslodavca da u sluaju kada ne isplati zaradu do 30. u tekuem mjesecu za prethodni mjesec najkasnije do tog roka obrauna i uplati doprinose za prethodni mjesec na najniu mjesenu osnovicu doprinosa. Pri isplati zarade za odgovarajui mjesec poslodavac je duan da plati razliku izmeu plaenog iznosa doprinosa bez isplate zarade i iznosa doprinosa obraunatog na zaradu koju isplauje.

4.3. OBAVEZA OBRAUNA I PLAANJA DOPRINOSA OD STRANE FIZIKOG LICA OSIGURANIKA

Obaveza fizikog lica - osiguranika da, na zaradu ili naknadu za privremene i povremene poslove koju ostvari kod nerezidenta Republike (diplomatsko ili konzularno predstavnitvo strane drave, odnosno medunarodna organizacija ili kod predstavnika i slubenika takvog predstavnitva, odnosno organizacije i dr.) ili kod drugog lica koje po zakonu nije u obavezi da obraunava i plaa doprinose po odbitku, sam obrauna i plati doprinose. To znai da je tada fiziko lice, kao obveznik doprinosa, duno da obrauna i plati doprinose po punim stopama (zbirno 35,8%), jer tada ukupne doprinose plaa sam (obaveza se ne deli sa poslodavcem). Obraun i plaanje doprinosa od strane fizikog lica kao obveznika iskazuje se na Obrascu PP OPJ, koji je propisan Pravilnikom o obrascu poreske prijave o obraunavanju i plaanju poreza po odbitku i pripadajuim doprinosima od strane fizikog lica kao poreskog obveznika.

4.4. DOPRINOS ZA OSNIVAE ZAPOSLENE U SVOM PRIVREDNOM DRUTVU

Doprinosi za osnivae, odnosno lanove privrednog drutva koji su zaposleni u svom privrednom drutvu, obraunavaju se i plaaju na isti nain kao i za ostale zaposlene, s tim to se doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje plaa fondu samostalnih djelatnosti koji je nadlean za te osiguranike.

4.5. DOPRINOS ZA ZAPOSLENOG NA NEPLAENOM ODSUSTVU

Za zaposlenog koji je na neplaenom odsustvu poslodavac obraunava i plaa doprinos za zdravstveno osiguranje, ako ta obaveza postoji po Zakonu o zdravstvenom osiguranju ili optem aktu poslodavca, na svoj teret prilikom isplate zarade ostalim zaposlenim.

12

Seminarski rad

Doprinosi

4.6. DOPRINOS ZA STRANE DRAVLJANE NA RADU PO OSNOVU RAZMJENE STRUNJAKA I TEHNIKE SARADNJE
Za stranog dravljanina na radu po osnovu posebnog ugovora o razmeni strunjaka ili po osnovu sporazuma o medunarodnoj tehnikoj saradnji, poslodavac je duan da obrauna i uplati doprinos za zdravstveno osiguranje prilikom isplate zarada drugim zaposlenim.

4.7. DOPRINOS PO OSNOVU NAKNADE ZARADE I NOVANE NAKNADE NA TERET DRUGIH ISPLATILACA
Doprinose po osnovu naknade zarade, odnosno novane naknade koje se isplauju iz sredstava Zavoda za zdravstveno osiguranje, sredstava Nacionalne slube za zapoljavanje, odnosno iz budeta Republike u skladu sa Zakonom o finansijskoj podrci porodici sa djecom, obraunava i plaa isplatilac naknade, istovremeno sa isplatom tih naknada, po propisima koji vae u momenta isplate naknade.

4.8. DOPRINOS PO OSNOVU UGOVORENE NAKNADE

Obraun i plaanje doprinosa po osnovu ugovorene naknade vri isplatilac te naknade. U sluaju kada je isplatilac naknade nerezident Republike, odnosno drugo lice koje nije obveznik plaanja doprinosa po odbitku, propisuje se obaveza lica koje je ostvarilo ugovorenu naknadu da samo obrauna i plati doprinose.

4.9. DOPRINOSI PO RJEENJU PORESKE UPRAVE

Za lica koja obavljaju samostalnu djelatnost (preduzetnici, osnivai odnosno lanovi privrednih drutva, samostalni umetnici, svetenici i verski slubenici) izuzev za osnivae, odnosno lanove privrednog drutva koji su zaposleni u svom privrednom drutvu i ostvaruju zaradu, kao i za poljoprivrednike obavezu doprinosa utvruje rjeenjem Poreska uprava. Doprinos se plaa - 15 dana po isteku meseca. Utvrdjivanje obaveze doprinosa za samostalne umetnike vri Poreska uprava rjeenjem, na osnovu podataka o osiguranicima po torn osnovu koje joj dostavlja nadlena organizacija za obavezno socijalno osiguranje, obavetenja koja joj dostavljaju umjetnika udruenja i prijave za utvrdivanje obaveze doprinosa koju dostavljaju ti osiguranici.

13

Seminarski rad

Doprinosi

Konana obaveza doprinosa za samostalne umjetnike utvrdjuje se po isteku kalendarske godine na ostvareni oporezivi prihod od ugovorenih naknada po osnovu samostalne umjetnike djelatnosti ili druge djelatnosti u oblasti kulture. Prijava za utvrdjivanje konane obaveze doprinosa za prethodnu godinu se podnosi najkasnije do 15. februara naredne za prethodnu godinu, odnosno u roku od 15 dana od dana sticanja statusa samostalnog umetnika, na Obrascu PPD - SU, koji je propisan Pravilnikom o obrascu prijave za utvrdjivanje obaveze doprinosa za obavezno socijalno osiguranje za samostalne umetnike13. U ovoj prijavi istovremeno se opredeljuje i osnovica za mesenu akontaciju doprinosa za tekuu godinu. Radi utvrdivanja obaveze plaanja doprinosa za samostalne umjetnike, umjetnika udruenja kod kojih se samostalni umjetnici vode na evidenciji obavezna su da nadlenoj organizacionoj jedinici Poreske uprave dostave obavetenje sa podacima o samostalnim umjetnicima koji nisu osigurani po drugom osnovu jednom godinje, najkasnije do 31. januara tekue godine. Obavetenje mora da sadri ime i prezime samostalnog umjetnika, adresu i PIB (jedinstveni matini broj gradana). Utvrdjivanje obaveze doprinosa za svetenike i vjerske slubenike, monahe i monahinje, za domae dravljane zaposlene u inostranstvu i za inostrane penzionere vri Poreska uprava rijeenjem, na osnovu podataka o osiguranicima po tom osnovu koje joj dostavlja nadlena organizacija za obavezno socijalno osiguranje.

4.10. LICA KOJA SU SVOJIM ZAHTJEVOM UKLJUENA U OBAVEZNO SOCIJALNO OSIGURANJE

Za lica koja su se svojim zahtjevom ukljuila u obavezno socijalno osiguranje, to je mogue prema sistemskom Zakonu za penzijsko i invalidsko osiguranje, daje se pravo organizaciji za obavezno socijalno osiguranje da svojim aktom utvruje obavezu plaanja doprinosa. U tom smislu, upravni odbor Republikog fonda za PIO zaposlenih donjeo je Odluku o utvrdivanju osnovica na koje se plaa doprinos za PIO za lica ukljuena u obavezno osiguranje. Saglasno toj odluci, nominalni iznos osnovice doprinosa usklauje se tromjeseno, rijeenjem direktora fonda i objavljuje u "Slubenom glasniku RS".

13

"Slubeni glasnik RS", broj 64/2005

14

Seminarski rad

Doprinosi

4.11. POVRAAJ VISE PLAENOG DOPRINOSA I PRESTANAK PLAANJA DOPRINOSA U TOKU TEKUE GODINE
Zakonom je uredjeno pravo na povraaj vise plaenog doprinosa na prihode ostvarene po vise razliitih osnova rada (radni odnos, samostalna delatnost, ugovori i dr.), iznad iznosa doprinosa obraunatog na najviu godinju osnovicu doprinosa (petostruki iznos prosene godinje zarade isplaene u RS u godini za koju se utvrduju i plaaju doprinosi). Nominalni iznos ove osnovice utvrduje i objavljuje ministar finansija. Ovo pravo, po podnetom zahtevu i na osnovu reenja Poreske uprave, moe da ostvari obveznik za doprinose koje je sam uplatio odnosno za doprinose plaene u njegovo ime i u njegovu korist. Zakonom je uredjeno i pravo obveznika doprinosa po osnovu ugovorene naknade da u toku godine podnese zahtev za prestanak obaveze plaanja doprinosa na ugovorenu naknadu kada osnovica plaenog doprinosa po torn osnovu zajedno sa osnovicama plaenog doprinosa po drugim osnovima dostigne iznos procenjene najvie godinje osnovice doprinosa. Procenjena najvia godinja osnovica doprinosa opredeljena je u visini petostrukog iznosa godinje zarade ostvarene u Republici u prethodnoj godini uveane za procenjeni rast zarada u tekuoj godini. Nominalni iznos ove osnovice utvruje i objavljuje ministar finansija. Propisano je da uslove, postupak i nain povraaja vise plaenog doprinosa i prestanak obaveze plaanja doprinosa po osnovu ugovorene naknade blie ureuju sporazumno ministar nadlean za poslove finansija, ministar nadlean za poslove rada, zapoljavanja i socijalne politike i ministar nadlean za poslove zdravlja.

15

Seminarski rad

Doprinosi

5. OSNOVICE ZA PLAANJE DOPRINOSA

Zakonom su utvrdjene osnovice za plaanje doprinosa za sve kategorije osiguranika, i to:

5.1. ZA ZAPOSLENE I POSLODAVCE

Osnovicu za plaanje doprinosa za zaposlene i njihove poslodavce, odnosno isplatioce ini zarada, odnosno plata i naknada zarade, odnosno plate prema ugovoru o radu, odnosno reenju nadlenog organa. Izmjenama i dopunama Zakona, sa primenom od 26. jula 2005. godine propisano je da osnovicu doprinosa za zaposlene i poslodavce ini i premija za dobrovoljno dodatno penzijsko osiguranje koju poslodavac plaa za zaposlene ukljuene u dobrovoljno osiguranje, u skladu sa zakonom koji ureuje dobrovoljno penzijsko osiguranje. Ova odredba predstavlja izuzetak od Zakona o radu, prema kojem premija za dobrovoljno penzijsko osiguranje koju poslodavac plaa za zaposlene ne predstavlja zaradu.

5.2. ZA RADNIKE UPUENE NA RAD U INOSTRANSTVO

Osnovicu za plaanje doprinosa za radnike upuene na rad u inostranstvo ini iznos zarada koju bi ti zaposleni, ostvarili u Republici na istim ili slinim poslovima, s tim da ne moe biti nia od dvostruke najnie mjesene osnovice doprinosa. Najnia osnovica doprinosa iznosi 40% od prosene mjesene zarade isplaene po zaposlenom u Republici u prethodnom kvartalu. Dvostruki iznos te osnovice ini najniu osnovicu doprinosa za zaposlene upuene na rad u inostranstvo, a primenjuje se ako je zarada (bruto) koju bi ostvarili u Republici na istim ili slinim poslovima nia od tog iznosa.

5.3. ZA LICA KOJA OBAVLJAJU PRIVREMENE I POVREMENE POSLOVE

Privremeni i povremeni poslovi po ugovorima u potpunosti su fiskalno izjednaeni sa radnim odnosom time to je za lica koja obavljaju privremene i povremene poslove i za poslodavce utvrena obaveza plaanja doprinosa za sva tri vida obaveznog socijalnog osiguranja. Osnovicu doprinosa ini ugovorena naknada. Ovo vai i za lica koja privremene i povremene poslove obavljaju preko zadruge (osim za lice do navrene 26. godine starosti ako je na kolovanju) u pogledu doprinosa za penzijsko i invalidsko 16

Seminarski rad

Doprinosi

osiguranje, od donoenja Zakona i pre toga u skladu sa Zakonom o PIO, a za zdravstveno osiguranje od 10. decembra 2005. godine, u skladu sa novim Zakonom o zdravstvenom osiguranju.

5.4. ZA IZABRANA, IMENOVANA I POSTAVLJENA LICA

Za izabrana, imenovana i postavljena lica koja ostvaruju razliku zarade, odnosno plate uredeno je da osnovicu za obraun i plaanje doprinosa ini ta razlika zarade, odnosno plate koju ostvaruju za vreme obavljanja funkcije. Ne primenjuje se najnia osnovica doprinosa jer je primenjuje poslodavac kod koga su zaposleni i ostvaruju zaradu, odnosno platu.

5.5. ZA LICA KOJA OSTVARUJU NAKNADU ZARADE NA TERET DRUGIH ISPLATILACA

Za naknadu zarade, odnosno novanu naknadu koja se ostvaruje prema zakonima koji ureuju finansijsku podrku porodici sa dijecom i obavezno zdravstveno osiguranje, osnovicu doprinosa ini iznos ostvarene naknade. Izvreno je ujednaavanje naina obrauna doprinosa za naknade zarada koje se isplauju iz sredstava budeta Republike u skladu sa Zakonom o finansijskoj podrci porodici sa dijecom (porodiljsko odsustvo, nega deteta i dr.) i iz sredstava Zavoda za zdravstveno osiguranje (bolovanje preko 30 dana) sa obraunom doprinosa na zarade. To znai da doprinose plaa, kako isplatilac naknade, tako i lice koje ostvaruje naknadu, koja je opredeljena u bruto iznosu. Time je ujednaen obraun doprinosa na naknade zarada, nezavisno od toga da li se isplauju na teret poslodavca ili na teret drugih isplatilaca.

5.6. ZA PENZIJE I NAKNADE PO OSNOVU INVALIDNOSTI

Za penzije i naknade po osnovu invalidnosti koje se isplauju kao steena prava u skladu sa zakonom koji ureduje penzijsko i invalidsko osiguranje propisano je da osnovicu doprinosa ini iznos isplaene penzije, odnosno naknade po osnovu invalidnosti, a obavezu plaanja doprinosa ima samo Republiki fond za penzijsko i invalidsko osiguranje kao isplatilac penzija, odnosno naknada.

17

Seminarski rad

Doprinosi

5.7. ZA OSIGURANIKA KOJI OSTVARUJE NOVANU NAKNADU PO OSNOVU NEZAPOSLENOSTI

Novana naknada koju ostvaruje osiguranik po osnovu nezaposlenosti iz sredstava Nacionalne slube za zapoljavanje je osnovica za plaanje doprinosa, a doprinosi se plaaju samo na teret lica koje je primalac te naknade, u skladu sa zakonom koji ureuje zapoljavanje i osiguranje za sluaj nezaposlenosti. Praktino, iznos novane naknade za isplatu umanjuje se za iznos obustavljenog i plaenog doprinosa za PIO i zdravstveno osiguranje.

5.8. ZA PREDUZETNIKE I OSNIVAE ODNOSNO LANOVE PRIVREDNOG DRUTVA

Osnovicu doprinosa za preduzetnike ini poreska osnovica na koju se plaa porez na dohodak graana - oporeziva dobit ili paualno utvren prihod. Osnovicu doprinosa za osnivae, odnosno lanove privrednog drutva ini osnovica poreza na dobit preduzea - oporeziva dobit u skladu sa odredbama zakona koji ureuje porez na dobit preduzea. U sluaju kada se dobit deli na vie preduzetnika, odnosno osnivaa i lanova privrednog drutva, osnovicu doprinosa ini udeo svakog od njih u ostvarenoj dobiti. Izuzetno u sluaju kada osniva, odnosno lan privrednog drutva zasnuje radni odnos sa tim privrednim drutvom, osnovicu doprinosa ini zarada koju ostvaruje po osnovu zaposlenja, s tim to i doprinose za PIO usmerava Fondu samostalnih delatnosti.

5.9. ZA SAMOSTALNE UMJETNIKE

Osnovica doprinosa za samostalne umetnike je prihod (koji ostvaruju obavljanjem umetnike i druge delatnosti u oblasti kulture) na koji se plaa porez po zakonu koji ureuje porez na dohodak gradana. Izmenama i dopunama Zakona, sa primenom od 1. avgusta 2005. godine, preuredjen je nain utvrdjivanja i plaanja doprinosa za samostalne umetnike. Pojam "samostalni umetnik" podrazumeva osiguranika - fiziko lice za koje je utvrdjen status lica koje samostalno obavlja umetniku delatnost ili drugu delatnost u oblasti kulture prema evidenciji koju vodi umetniko udruenje, u skladu sa Zakonom o samostalnom obavljanju umetnike i druge delatnosti u oblasti kulture a koji nije osiguran po drugom osnovu. 18

Seminarski rad

Doprinosi

Izmjena se sastoji u tome da za ove obveznike obraun i plaanje doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje i za zdravstveno osiguranje ne vri poslodavac, odnosno isplatilac naknade po osnovu autorskih ugovora, ugovora o delu i drugih ugovora po odbitku, ve obavezu doprinosa akontaciono i po konanom obraunu utvruje reenjem Poreska uprava, a plaa sam obveznik. Isplatilac prihoda po ugovorima samostalnim umetnicima od 1. avgusta 2005. godine obustavlja samo porez na dohodak gradana. Do konanog utvrivanja oporezivog prihoda, samostalni umetnici plaaju mesenu akontaciju doprinosa na osnovicu koju, u zavisnosti od visine oekivanih prihoda u tekuoj godini, mogu da opredele u jednom od sledeih iznosa: 1. najnia osnovica doprinosa iz lana 38. ovog zakona; 2. prosena mesena zarada u Republici isplaena po zaposlenom u prethodnoj godini; 3. dvostruka prosena mesena zarada u Republici isplaena po zaposlenom u prethodnoj godini; 4. etvorostruka prosena mesena zarada u Republici isplaena po zaposlenom u prethodnoj godini.14 Konana obaveza doprinosa utvrjuje se po isteku godine na osnovicu koju ini ostvareni prihod, a ne moe biti nia od najnie osnovice doprinosa, niti via od najvie godinje osnovice doprinosa, na osnovu prijave koju podnose samostalni umetnici i drugih raspoloivih podataka.

5.10. ZA SVETENIKE I VJERSKE SLUBENIKE, MONAHE I MONAHINJE

Propisano je da osnovicu doprinosa za svetenike, verske slubenike i monahe i monahinje ini jedan od iznosa na koji osiguranika, polazei od dunosti na koju je osiguranik rasporedjen, njegove kolske spreme, godina radnog staa i drugih kriterijuma sadranih u unutranjem zakonodavstvu crkve, odnosno verske zajednice, opredeli crkva, odnosno verska zajednica, i to: 1. najnia mesena osnovica doprinosa iz lana 38. Zakona (40% od prosene mesene zarade po zaposlenom isplaene u Republici u etvrtom kvartalu prethodne godine); 2. prosena mesena zarada u Republici isplaena po zaposlenom u prethodnoj godini pomnoena koeficijentom 1, 2, 3, 4 ili 5. Osnovicu crkva, odnosno verska zajednica opredeljuje u saradnji sa nadlenom organizacijom za obavezno socijalno osiguranje, koja podatke o tome za svakog osiguranika dostavlja nadlenoj organizacionoj jedinici Poreske uprave, u roku od 15 dana od dana sticanja svojstva osiguranika. Osnovica opredeljena za odredenog osiguranika na napred navedeni nain ne moe se menjati u toku tekue godine, a moe se izmeniti za narednu godinu, pod uslovom da podaci o izmenjenoj osnovici doprinosa budu dostavljeni nadlenoj organizacionoj jedinici Poreske uprave do 15. februara godine za koju se utvrdjuje obaveza.
1.
14

dr Pajo Pani; Carinski sistem i carinsko poslovanje (interna upotreba), Bijeljina 2011

19

Seminarski rad

Doprinosi

5.11. ZA POLJOPRIVREDNIKE
Osnovica doprinosa za poljoprivrednike je prihod od poljoprivredne delatnosti na koji se plaa porez na dohodak gradana (katastarski ili stvarni prihod).

5.12. ZA LICA KOJA OSTVARUJU UGOVORENU NAKNADU

Za prihode po osnovu ugovorene naknade, osnovicu za plaanje doprinosa ini oporezivi iznos ugovorene naknade (bruto).

5.13. ZA LICA KOJA SE UKLJUE U OBAVEZNO SOCIJALNO OSIGURANJE

Dato je ovlaenje organizaciji za obavezno socijalno osiguranje da svojim aktom, na koji saglasnost daje Vlada RS, uredi osnovice doprinosa za lica koja se na svoj zahtev ukljuuju u obavezno socijalno osiguranje, s obzirom na to da ova lica zahtev za obavezno osiguranje podnose organizaciji za obavezno socijalno osiguranje, pa se moe izvriti prijava na osiguranje i utvrdjivanje obaveze doprinosa.

5.14. ZA DOMAE DRAVLJANE ZAPOSLENE U INOSTRANSTVU

Osnovica doprinosa za domae dravljane zaposlene u inostranstvu kod inostranih poslodavaca je prosena zarada u Republici ostvarena u etvrtom kvartalu prethodne godine.

5.15. ZA LICA KOJA OSTVARUJU PENZIJU, INVALIDNINU I RENTU OD INOSTRANOG NOSIOCA OSIGURANJA
Za lica koja ostvaruju penziju, invalidninu ili rentu iskljuivo od inostranog nosioca osiguranja osnovicu doprinosa za zdravstveno osiguranje ini iznos penzije, invalidnine ili rente ostvarene u mesecu za koji se doprinos utvruje, odnosno plaa. Preraun tih primanja iz strane valute u dinarsku protivvrednost vri se, u skladu sa Zakonom o poreskom postupku i poreskoj administraciji, po srednjem kursu NBS - vaeem poslednjeg dana u mesecu za koji se doprinos plaa.

20

Seminarski rad

Doprinosi

5.16. ZA ZAPOSLENOG NA NEPLAENOM ODSUSTVU

Osnovicu doprinosa za zdravstveno osiguranje koju plaa poslodavac za zaposlenog na neplaenom odsustvu, ako obaveza postoji po Zakonu o zdravstvenom osiguranju ini zarada koju bi taj zaposleni ostvario da radi.

5.17. ZA STRANE DRAVLJANE PO OSNOVU RAZMJENE STRUNJAKA I TEHNIKE SARADNJE, STRUNOG USAVRAVANJA ILI KOLOVANJA
Za strane dravljane koji u Republici obavljaju poslove po osnovu razmene strunjaka, odnosno meunarodne tehnike saradnje osnovicu doprinosa ini prosena zarada u Republici ostvarena u etvrtom kvartalu prethodne godine, a doprinos plaa poslodavac kod koga rade.

5.18. ZA SLUAJ INVALIDNOSTI I TJELESNOG OTEENJA ODNOSNO POVREDE NA RADU I PROFESIONALNE BOLESTI
Osnovica doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za sluaj invalidnosti i telesnog oteenja po osnovu povrede na radu i profesionalne bolesti i osnovica doprinosa za zdravstveno osiguranje za sluaj povrede na radu i profesionalne bolesti, je najnia mesena osnovica doprinosa. U sluajevima kada se ostvaruje ugovorena naknada, ukoliko je ona via od najnie mesene osnovice doprinosa, osnovicu doprinosa ini ta ugovorena naknada (bruto).

21

Seminarski rad

Doprinosi

6. NAJNIA I NAJVIA MJESENA OSNOVICA DOPRINOSA

6.1. NAJNIA MJESENA OSNOVICA DOPRINOSA
Zakonom je propisana jedinstvena najnia mesena osnovica doprinosa (umesto osam najniih mesenih osnovica doprinosa utvrenih prema stepenu strunosti, kakvo je bilo dotadanje zakonsko reenja), a iznosi 40% od prosene mesene zarade u Republici isplaene u prethodnom kvartalu. Najnia mesena osnovica doprinosa uskladjuje se kvartalno sa kretanjem zarada u Republici, a nominalni iznos najnie osnovice objavljuje ministar finansija. Izuzetno, najnia osnovica doprinosa za samostalne umetnike, svetenike i verske slubenike, monahe i monahinje i poljoprivrednike ne podlee tromesenom usklaivanju sa kretanjem zarada. Za ove kategorije osiguranika najnia osnovica doprinosa je ista za celu kalendarsku godinu, a ini je 40% prosene mesene zarade isplaene u Republici u etvrtom kvartalu prethodne godine. Nominalni iznos objavljuje ministar finansija. U svim situacijama kada je zarada ili drugi prihod koji osiguranik ostvaruje na mesenom nivou nii od najnie osnovice doprinosa, za obraun i plaanje doprinosa primenjuje se najnia osnovica. Izuzetno, najnia osnovica doprinosa se ne primenjuje kod isplate: 1. Razlike zarade, odnosno plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica; 2. Naknade zarade u skladu sa zakonom o finansijskoj podrci porodici sa decom; 3. Naknade zarade na teret zavoda za zdravstveno osiguranje; 4. Penzije i naknade po osnovu invajidnosti na teret fonda za pio; 5. Novane naknade na teret nacionalne slube za zapoljavanje; 6. Ugovorene naknade (autorski ugovor, ugovor o delu, dopunski rad i dr.).

6.2. PRIMJENA SRAZMJERNOG IZNOSA NAJNIE OSNOVICE

Primena srazmernog iznosa najnie mesene osnovice doprinosa omoguena je u sluaju kada zaposleni zbog poetka rada ili prestanka rada u toku meseca ili iz drugih slinih razloga ne ostvaruje pun meseni fond asova rada kod poslodavca. Izmenama i dopunama Zakona precizirano je da se u sluaju kada zaposleni radi sa skraenim radnim vremenom po osnovu invalidnosti u skladu sa reenjem nadlene organizacije za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje, a ispunjeni su uslovi za primenu najnie mesene osnovice doprinosa po osnovu zarade, obraun doprinosa vri na srazmeran iznos najnie mesene osnovice doprinosa. 22

Seminarski rad

Doprinosi

Kada se radi o nepunom radnom vremenu, primena srazmerne najnie mesene osnovice doprinosa mogua je ukoliko zaposleni radom kod dva ili vie poslodavaca ostvaruje puno radno vreme. U sluaju kada zaposleni radi sa nepunim radnim vremenom samo kod jednog poslodavca, obavezna je primena najnie osnovice u punom iznosu, tj. nije mogua primena srazmernog iznosa najnie osnovice. Srazmerni iznos najnie mesene osnovice doprinosa utvruje se u odnosu na pun iznos najnie mesene osnovice, srazmerno broju ostvarenih radnih dana, odnosno asova rada.

6. 3. NAJVIA MJESENA OSNOVICA DOPRINOSA

Najvia mesena osnovica doprinosa limitirana u visini petostrukog iznosa prosene mesecne zarade u Republici prema poslednjem objavljenom podatku. Primenjuje se od prvog u narednom mesecu po objavljivanju podataka o prosenoj mesenoj zaradi isplaenoj po zaposlenom u Republici. Najvia mesena osnovica doprinosa primenjuje se na mesenom nivou kod plaanja doprinosa na prihode po svim osnovima (zarade, samostalna delatnost, poljoprivreda). Izuzetno, na mesenom nivou nije mogua primena najvie mesene osnovice doprinosa za prihode od ugovorenih naknada jer se ti prihodi u toku godine ostvaruju povremeno, a ne redovno, pa je mogue da u jednom mesecu bude ostvarena ugovorena naknada do visine najvie godinje osnovice, a da u ostalim mesecima nema isplate te naknade. Stoga je za te prihode mogua primena najvie osnovice doprinosa samo na godinjem nivou.

6. 4. NAJVIA GODINJA OSNOVICA DOPRINOSA

Najvia godinja osnovica definisana je kao petostruki iznos prosene godinje zarade ostvarene u Republici u godini za koju se plaaju doprinosi. Obaveza plaanja doprinosa na ugovorene naknade kao prihod koji se povremeno ostvaruje, kao i obaveza istovremenog plaanja doprinosa po vise razliitih osnova sticanja prihoda, uslovila je potrebu za utvrdivanjem najvie godinje osnovice doprinosa. Za vie plaene doprinose, odnosno za iznos doprinosa koji je plaen na osnovicu koja prelazi iznos najvie godinje osnovice doprinosa, dato je pravo osiguraniku da ostvari povraaj vie plaenog doprinosa.

23

Seminarski rad

Doprinosi

7. STOPE DOPRINOSA
Utvrene su jedinstvene stope doprinosa za svaki vid obaveznog socijalnog osiguranja, ime se pojednostavljuje sistem obrauna, olakava kontrolu obrauna i sniava trokove. Stopa doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje iznosi 22%. Stopama dodatnog doprinosa za PIO za sta sa uveanim trajanjem (benificirani sta) zadran je dotadanji srazmerni odnos izmeu osnovne stope tog doprinosa i stopa doprinosa za benificirani sta osiguranja. Za penzijsko i invalidsko osiguranje za odreene sluajeve, po osnovu povrede na radu i nesree na poslu zadrana je dotadanja stopa od 4%. Propisana je jedinstvena stopa doprinosa za zdravstveno osiguranje u iznosu od 12,3%, (umesto dotadanjih 13 stopa koje su se kretale u rasponu od 0,8% do 17,7%). Za zdravstveno osiguranje za sluaj povrede na radu i profesionalne bolesti, u odredenim sluajevima, propisana je stopa od 2%. Za osiguranje za sluaj nezaposlenosti stopa doprinosa iznosi 1,5%.

7.1. STOPE DOPRINOSA NA ZARADE I NAKNADE NA TERET ZAPOSLENOG I NA TERET POSLODAVCA

Kada doprinose na istu osnovicu plaaju i zaposleni i poslodavac, odnosno isplatilac naknade zarade, stopa doprinosa za svakog od njih je polovina propisane pune stope doprinosa:15 Na teret Doprinos za PIO Doprinos za zdravstveno osiguranje Doprinos za osiguranje za sluaj nezaposlenosti Zbirna stopa doprinosa Zaposlenog 11,00% 6,15% 0.75% 17,90% Na teret Poslodavca 11,00% 6,15% 0.75% 17,90%

7.2. STOPE DOPRINOSA ZA SLUAJ POVREDE NA RADU I PROFESIONALNE BOLESTI

Stope doprinosa za sluaj povrede na radu i profesionalne bolesti, kada se plauju u propisanim sluajevima na teret poslodavca, iznose: doprinos za PIO za sluaj povrede na radu i nesree na poslu 4,00%

15

www.propisi.co.yu

24

Seminarski rad doprinos za zdravstveno osiguranje za sluaj povrede na radu i profesionalne bolesti16 2,00%

Doprinosi

7.3. STOPE DOPRINOSA ZA STA OSIGURANJA KOJI SE RAUNA SA UVEANIM TRAJANJEM

Stope dodatnog doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za sta osiguranja koji se zaposlenom i preduzetniku rauna sa uveanim trajanjem (benificirani sta) u skladu sa zakonom su: kada se efektivnih 12 meseci rada rauna kao 14 meseci staa osiguranja - 3,70%; kada se efektivnih 12 meseci rada rauna kao 15 meseci staa osiguranja - 5,50%; kada se efektivnih 12 meseci rada rauna kao 16 meseci staa osiguranja - 7,30%; kada se efektivnih 12 meseci rada rauna kao 18 meseci staa osiguranja - 11,00%.17

7.4. OLAKICE ZA POSLODAVCA KADA ZAPOSLI LICA STARIJA OD 50 ODNOSNO 45 GODINA

Radi zapoljavanja lica koja su starija od 50, odnosno 45 godina, a koja su kod Nacionalne slube za zapoljavanje sa statusom primaoca novane naknade po osnovu nezaposlenosti ili prijavljena kao nezaposlena najmanje godinu dana bez prekida propisana je olakica za poslodavca - oslobaanje od plaanja doprinosa na teret poslodavca za zaposlena lica starija od 50 godina, odnosno plaanje tog doprinosa po umanjenoj stopi za 80% za zaposlena lica starija od 45 godina. Odreeno je trajanje ove olakice u periodu od dve godine od dana zaposlenja radnika. U sluaju da zaposlenom prestane radni odnos (osim smru zaposlenog, odlaskom u penziju ili iz drugih razloga bez volje poslodavca i zaposlenog) u vreme trajanja propisane olakice i u narednih tri godine posle isteka olakice, poslodavac ima obavezu da plati doprinos koji bi inae platio da nije koristio olakicu, valorizovan rasf6m cena na malo, a u roku od 60 dana od prestanka radnog odnosa zaposlenog. Doprinos, odnosno razliku doprinosa za lica za koja je poslodavac ostvario olakicu snosi Nacionalna sluzba za zapoljavanje.

16 17

www.propisi.co.yu www.propisi.co.yu

25

Seminarski rad

Doprinosi

Nain i postupak primene ove olakice blie je ureen Pravilnikom o nainu i postupku obraunavanja i plaanja doprinosa za obavezno socijalno osiguranje za novozaposlene starije od 45, odnosno 50 godina18.

7.5. MIROVANJE OBAVEZE PLAANJA DOPRINOSA

Za vreme mirovanja radnog odnosa koje je zaposlenom odobreno u skladu sa zakonom koji ureduje radne odnose, miruje obaveza plaanja doprinosa. Preduzetniku koji privremeno odjavi obavljanje delatnosti, za taj period miruje obaveza plaanja doprinosa, osim ako podnese zahtev Poreskoj upravi za plaanje doprinosa u tom periodu. Preduzetnik moe podneti zahtev za plaanje doprinosa za vreme privremene odjave radnje nadlenoj organizacionoj jedinici Poreske uprave u roku od 30 dana od dana privremene odjave obavljanja delatnosti. Poljoprivredniku kome miruje svojstvo osiguranika poljoprivrednika, u skladu sa zakonom koji uredjuje obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje, za taj period miruje obaveza plaanja doprinosa za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje.

18

("Slubeni glasnik RS", br. 99/2004 i 33/2005)

26

Seminarski rad

Doprinosi

ZAKLJUAK
U ovom semiarskom radu sam obradila sve aspekte doprinosa za socijalno osiguranje koji se pojavljuju na ovim prostorima kao to su doprinos za penzisko invalidsko osiguranje, zdravstveno osiguranje, osiguranje od nezaposlenosti i ostale vrste doprinosa za socijalno osiguranje. Doprinosi su kao i porezi, javna davanja dravi. No temeljna je razlika izmeu doprinosa i poreza u tome to za poreze nema unaprijed odreene namjene njihova troenja, a za doprinose ona postoji. Iako je primarni motiv proirenja osnovice za plaanje obveznih doprinosa bio fiskalne naravi ostvarivanje dodatnih prihoda za financiranje sve veih socijalnih potreba drava je, ini se, gotovo nehotice i nedovoljno promiljeno otvorila prostor za irenje radnog angairanja fizikih osoba na tritu rada putem ugovora o djelu. Plaanjem doprinosa i poreza na dohodak na zarade bez radnog odnosa naruitelji posla ispunili su svoju obvezu prema dravi iako su sklopili ugovor o djelu za isti posao kao da je rije o radnom odnosu.

27

Seminarski rad

Doprinosi

LITERATURA
1. dr Dejan Popovi; Poreski sistem, Dosije, Beograd 1999. 2. dr Jovan Sejmenovi; Javni prihodi-utvrivanje i naplata, Fakultet za poslovne studije, Banja Luka 2006 3. dr Mehmed Alijagi; Poreski menadzment i poreski konsalting, Fakultet za poslovne studije, Banja Luka 2006 4. dr Pajo Pani; Carinski sistem i carinsko poslovanje (interna upotreba), Bijeljina 2011 5. Milivojevic dr Aleksa, Trklja dr Milivoje, Javne finansije, Srpsko Sarajevo, 2000. 6. Prof.dr.Slobodan Komazec,Monetarne finansije,Beograd 2002, 7. Stankovic dr Miodrag, Spoljna trgovina, Beograd, 2005. Slubeni glasnici: 1. Odluka o osnovicama i stopama doprinosa za zdravstveno osiguranje; Vlada Republike Srbije Zakon o doprinosima, 2006. 2. Odluka o osnovicama i stopama socijalnog osiguranja; Slubeni glasnik Republike Srpske 3. Slubeni glasnik RS", br. 96/2004, 105/2004 i 64/2005 Internet izvori: 1. 2. 3. 4. http://hr.wikipedia.org/wiki/doprinosi http://www.podaci.net http://www.vladars.net. http://www.zso.gov.rs/domaci-propisi-doprinosi.html

28