Turkcha Masalalar Tarjima @fizika - Attestatsiya

UNIVERSITET IMTIHONLARIGA
TAYYORGARLIK UCHUN
SAVOLLAR KITOBI
FIZIKA
Mahsulot nomi: Universitet imtihonlariga tayyorgarlik uchun savollar kitobi YGS - LYS Fizika
Muallif: Ömer ÖZTEL
Tarjimon: “Samarali Ta’lim” o’quv markazi o’qituvchisi Badalov Mironshoh
2
Mundarija
• Modda va uning xususiyatlari
Fizikaning Tabiati…………………………………………………………………………………………………. 6
Modda va uning xususiyatlari……………………………………………………………………………… 9
Massaning o’lchanishi…………………………………………………………………………………………. 1 3
Modda va uning xususiyatlari (zichlik)…………………………………………………………………. 1 5
Qattiq jismlarning bosimi…………………………………………………………………………………….. 2 1
Suyuqliklarning bosimi…………………………………………………………………………………………. 2 3
Suyuqlik – gazlarning bosimi…………………………………………………………………………………. 2 7
Suyuqliklarning ko’tarish kuchi ……………………………………………………………………………… 3 1
Issiqlik miqdori – harorat……………………………………………………………………………………….. 4 1
Agregat holati o’zgarishi…………………………………………………………………………………………. 4 5
Issiqlikdan kengayish………………………………………………………………………………………………. 4 8
• Kuch
Vektor – Kuch………………………………………………………………………………………………………… 5 4
Kuch momenti va parallel kuchlar………………………………………………………………………….. 6 2
Massa markazi……………………………………………………………………………………………………….. 7 0
Oddiy mexanizmlar………………………………………………………………………………………………… 7 8
• Optika
Soya……………………………………………………………………………………………………………………… 8 8
Yorug’likning qaytishi va yassi ko’zgu……………………………………………………………………. 9 4
Sferik ko’zgular……………………………………………………………………………………………………… 1 0 2
Yorug’likning sinishi……………………………………………………………………………………………….. 1 0 8
Linzalar……………………………………………………………………………………………………………………. 1 1 8
Fotometriya………………..…………………………………………………………………………………………… 1 2 4
• Elektr – I
Modda va zaryad…………………………………………………………………………………………………….. 1 2 7
Elektr kuchi……………………………………………………………………………………………………………… 1 3 3
Elektr oqimi…………………………………………………………………………………………………………….. 1 3 7
Tabiiy magnitlar va transformatorlar……………………………………………………………………….. 1 4 9
• Mexanika
To’g’ri chiziq bo’ylab harakat …………………………………………………………………………………… 1 5 6
Harakatning nisbiyigi tezliklarni qo’shish……………………………………………………………………. 1 6 6
3
Ish – quvvat – energiya…………………………………………………………………………………………….. 1 7 2
Nyutonning harakat qonunlari………………………………………………………………………………… 1 8 4
Og’irlik kuchi ta’sirida Harakat…………………………………………………………………………………. 1 9 2
Kuch impulsi - jism impulsi……………………………………………………………………………………….. 2 0 0
Aylana bo’ylab tekis harakat ……………………………………………………………………………………. 2 1 0
Butun olam tortishish kuchi va Kepler qonunlari………………………………………………………. 2 1 8
Sodda garmonik harakat…………………………………………………………………………………………… 2 2 2
• Elektr – II
Elektr maydon………………………………………………………………………………………………………….. 2 2 9
Elektr potensial va energiya……………………………………………………………………………………… 2 3 3
Zaryadli zarralarning elektr maydonda harakati………………………………………………………… 2 3 7
Kondensatorlar…………………………………………………………………………………………………………. 2 4 3
Toklarning magnit ta’sirlari……………………………………………………………………………………….. 2 4 9
Magnit kuchi…………………………………………………………………………………………………………….. 2 5 6
Elektromagnit induksiya……………………………………………………………………………………………. 4 6 0
O’zgaruvchan tok………………………………………………………………………………………………………. 2 6 6
Elektr zanjir elementlari…………………………………………………………………………………………….. 2 7 0
• To’lqin harakati
Prujina va arqondagi to’lqinlar…………………………………………………………………………………… 2 7 3
Tovush to’lqinlari……………………………………………………………………………………………………….. 2 8 0
Suv to’lqinlari……………………………………………………………………………………………………………….2 8 4
Suv to’lqinlarida interfrensiya……………………………………………………………………………………… 2 9 0
Yorug’likning to’lqin modeli…………………………………………………………………………………………. 2 9 3
• Zamonaviy Fizika
Nisbiylik nazariyasi………………………………………………………………………………………………………. 3 0 0
Fotoeffekt hodisasi va foton………………………………………………………………………………………… 3 0 5
Atom modellari……………………………………………………………………………………………………………. 3 1 1
X - nurlari va elektromagnit to’lqinlar…………………………………………………………………………… 3 1 8
Radioaktivlik………………………………………………………………………………………………………………… 3 2 2
Atomlardan kuarklargacha………………………………………………………………………………………….. 3 2 6
Javoblar……………………………………………………………………………………………………………………….. 3 2 9
4
Yorqin dunyo va muvaffaqiyatli kelajak tilagi bilan...
5
Fizikaning tabiati ko’rsatilgan zanjir tuzib, lampalarning
1. Quyidagi fizik kattaliklardan qaysi biri asosiy yorqinligini kuzatmoqda.
kattalik emas?
A) massa B) vaqt C) yorug’lik kuchi
D) tok kuchi E) energiya
2. Baland bir nuqtadan uloqtirilgan jism yerga
urilganda, uning mexanik energiyasi issiqlik
energiyasiga aylanadi va jismning harorati biroz
ko’tariladi. Bunga ko’ra, quyidagilarning qaysi biri to’g’ri?
Bunga asosan, yuqoridagi hodisa fizikaning I. 1-rasm va 2-rasmdagi zanjirlar qiyoslanganda,
quyida ko’rsatilgan qaysi bo’limida o’rganiladi? erkli o’zgaruvchi manbalar soni, erksiz
A) Mexanika B) Termodinamika o’zgaruvchi esa lampaning ravshanligidir.
C) Qattiq jismlar fizikasi D) Atom fizikasi II. 1-rasm va 3-rasmdagi zanjirlar
E) Magnetizm qiyoslanganda, erkli o’zgaruvchi lampa
3. Quyidagi kattaliklar haqida berilgan noto’g’ri ravshanligi, erksiz o’zgaruvchi lampa sonidir.
ma’lumot qaysi biri? III. 1-rasm va 3-rasmdagi zanjirlar
A) Temperatura → Asosiy kattalik qiyoslanganda, boshqariladigan o’zgaruvchi
B) Vaqt → Asosiy kattalik lampa soni, boshqarilmaydigan o’zgaruvchi
C) Hajm → Asosiy kattalik lampaning ravshanligidir.
D) Kuch → Hosilaviy kattalik A) faqat I B) faqat II C) I va II
E) Tezlik → Hosilaviy kattalik D) I va III E) I, II va III
4. Bir jism impulsining (P) moduli P= m∙V 7. K jism haqida quyidagi ma’lumotlar
tenglik bilan hisoblanadi. Bir jism tezligining keltirilgan.
moduli birlik vaqti ichida bosib o’tgan yo’liga I. Massasi 14,6 kg.
tengdir. II. Harorati L jismning haroratidan yuqori.
III. Yaxshi o’tkazgich, chunki u metalldir.
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi
Bunga asosan, jism impulsining modulini
aniqlash uchun quyidagi asosiy birliklardan IV. Uzunligi 8 m.
qaysilarini bilish kerak? (m: massa, V: tezlik). Bunga asosan, K jism haqida berilgan
tarjimasi
A) Massa, uzunlik B) Massa, vaqt ma’lumotlardan qaysilariga faqatgina kuzatish
natijasida emas, balki o’lchash natijasida
C) Uzunlik, vaqt D) Massa, uzunlik, vaqt
E) Massa, uzunlik, harorat erishilgan?
5. K, L, M jismlarining harorati mos ravishda A) I va II B) I va IV C) II va III
150 K, 27 °C, 54 °C. D) II va IV E) III va IV
Bunga asosan, ushbu jismlarning haroratini 8. Quyida berilgan o’lchov moslamalaridan
ko’rsatuvchi grafik quyidagilarni qaysi biri qaysi birining o’lchaydigan kattaligi noto’g’ri
bo’lishi mumkin? ko’rsatilgan?
O’lchov moslamasi O’lchanayotgan kattalik
A) Tarozi Massa
B) Termometr Issiqlik miqdori
C) Ampermetr Tok kuchi
D) Sekundomer Vaqt
E) Metr Uzunlik
9. Bir jismning massasi ikki elektron tarozi
yordamida mos ravishda 0,14 g va 0,16 g
o’lchanmoqda.
Bunga asosan, o’lchovdagi xatolik quyida
berilganlardan qaysilari sababli yuzaga kelgan
bo’lishi mumkin?
I. o’lchov moslamasi,
II. o’lchayotgan kishi,
III. o’lchov usuli.
6. Bir o’quvchi bir xil lampalar va ichki A) faqat I B) faqat II C) faqat III
qarshilikka ega bo’lmagan tok manbalari D) I va II E) I, II va III
yordamida 1-rasm, 2-rasm va 3-rasmda
10. Quyida berilgan birlik o’zgarishlaridan qaysi I. K ning haroratidagi o’zgarish modul bo’yicha
biri noto’g’ri? L nikiga teng.
A) 0,5 h = 1800 s B) 0,1 t = 100 kg II. L ning dastlabki absolyut harorati, M ning
C) 1 km = 104 dekametr D) 1 l = 103 cm3 dastlabki absolyut haroratidan ikki marta katta.
E) 10 m/s = 36 km/h III. M ning harorati 10 °C kamaygan.
11. Quyida berilgan birlik o’zgarishlaridan A) faqat I B) I va II C) I va III
qaysilar to’g’ri? D) II va III E) I, II va III
I. 1 t = 106 g 15. Bir o’quvchi quyidagi tajribani bajarmoqda.
II. 1 g = 102 santigram
III. 1 sentner = 102 kg
A) faqat I B) faqat II C) I va II
D) I va III E) I, II va III
12. K, L, M rezistorlardan o’tayotgan iK, iL, iM
tok kuchlarini ampermetrlar rasmdagidek
o’lchamoqda.
– 1-idishga 2 choy qoshiq shakar solib
aralashtirmoqda, lekin shakar butunlay
erimaganini ko’rmoqda.
– 2-idishga 2 choy qoshiq shakar solib
aralashtirmoqda va shakarning butunlay
eriganini kuzatmoqda.
O’quvchining bajargan bu tajribasi haqida
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? quyidagi aytilganlardan qaysi biri noto’g’ri?
I. K dan o’tayotgan tok kuchi L dan o’tayotgan A) Idishdagi suv harorati erkli o’zgaruvchidir.
tok kuchiga teng. B) Shakarning erish miqdori erksiz
II. K dan o’tayotgan tok kuchi M dan o’tayotgan o’zgaruvchidir.
tok kuchidan katta.
III. M dan o’tayotgan tok kuchi L dan
C) Bu tajriba “Eritgichning harorati ortishi
eritma miqdorini orttirishi mumkin.” farazini
tarjimasi
o’tayotgan tok kuchidan 99,9 mA ga katta.
tekshirish uchun bajarilgan.
D) Bu tajriba natijasida “Shakarning erish
D) I va III E) II va III miqdori suvning harorati bilan to’g’ri
13. K, L, M jismlarning haroratlari mos ravishda bog’langan.” xulosasiga kelish mumkin.
10 °C, TL K, TM °C dir. L va M jismlarning E) O’quvchi 1-idishdagi suvning haroratini
haroratlari teng va ularning absolyut harorati K orttirsa, shakar butunlay erishi mumkin.
nikidan 2 marta katta. 16. kg: massa birligi
Bunga asosan, TL, TM ning qiymatlari mos m: uzunlik birligi
ravishda K, °C birliklar bilan quyida s: vaqt birligi
berilganlardan qaysi biri? bo’lsa, energiya birligi bo’lgan Joulning asosiy
TL (K) TM (°C) birliklar orqali hosil qilingan ifodasi
A) 20 20 quyidagilardan qaysi biri?
B) 293 20 kg∙m kg∙m2 kg∙m2
C) 293 566 A) B) C)
s s s2
D) 566 293 kg2 ∙m kg∙m2
D) E) 3
s s
E) 566 566
17. K, L, M kattaliklar orasida 2K = 3L + M
14. K, L, M jismlarning dastlabki va oxirgi
tengligi mavjud.
haroratlari quyidagi jadvalda berilgan.
Bunga asosan, quyidagi munosabatlardan
qaysilari istisnosiz to’g’ri?
I. K > L
II. K > M
III. L > M
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? D) I va III E) II va III
7
18. Bir o’tkazgichning ikki uchi orasidagi olimlarning o’rtaga qo’ygan qarashlar yorug’lik
potensial farqining (V) o’tkazgichdan o’tgan tok hodisalarini ochiqlay olmoqda.
kuchiga (i) nisbati o’zgarmas bo’lib, bu Bunga asosan, Planck, Maxwell va Einsteinning
o’zgarmas o’tkazgichning qarshiligiga (R) yorug’lik haqidagi qarashlari quyidagi
tengdir. tushunchalardan qaysi biriga mos keladi?
A) Nazariya B) gipoteza C) Qonun
D) Paradigma E) Taxmin
Bunga asosan, o’tkazgich uchun rasmdagi I, II,

III grafiklardan qaysilari to’g’ri?
19. Quyidagi jadvalda ba’zi kattaliklarning
birliklari va ularni o’lchovchi asboblarning
nomlari berilgan.

Bunga asosan, birligi va o’lchov asbobi
tarjimasi
noto’g’ri berilgan kattaliklar quyidagilardan
qaysi biri?
O’lchov asbobi noto’g’ri Birligi noto’g’ri
berilgan kattalik berilgan kattalik
A) Kuch Massa
B) Harorat Kuch
C) Tok kuchi Harorat
D) Yorug’lik kuchi Tok kuchi
E) Tok kuchi Yorug’lik kuchi
20. Nazariyaning xususiyatlari bilan bog’liq
quyida berilganlardan qaysilari to’g’ri?
I. qonunlarga aylana oladigan xususiyatga ega
bo’lishi,
II. tajriba bilan qo’llab-quvvatlanishi,
III. faqatgina taxminiy bo’lishi.
D) I va III E) II va III
21. Yorug’lik haqida ilk qarashlarni o’rtaga
qo’ygan Newtondir. Lekin bu qarashlar
yorug’likning sinishi, interfrensiyasi va
difraksiyasi hodisalarini ochiqlashda yetarsiz
qolganida Planck, Maxwell va Einstein bu
masalada ish olib bordi va ularning aniqlaganlari
bir-birini qo’llab-quvvatladi. Bugungi kunda bu
8
Modda va uning xususiyatlari
1. Radiusi r bo’lgan bir sharning hajmi V,
sirtining yuzi S ga teng.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
I. Radiusi 2r bo’lgan sharning hajmi 4V ga teng.
II. Radiusi 2r bo’lgan sharning sirtining yuzi 4S
ga teng.
III. Radiusi 3r bo’lgan sharning hajmi 27V ga Bunga asosan, K, L, M jismlar havo harorati 25
teng. °C bo’lgan, quyosh nurlari tushmaydigan
A) faqat II B) I va II C) I va III xonaga joylashtirilsa, muvozanat haroratlariga
D) II va III E) I, II va III yetish vaqtlari tK, tL, tM orasidagi munosabat
2. Bir xil moddadan yasalgan X, Y, Z qanday bo’ladi?
silindirlarning radiuslari mos ravishda r, 3r, 2r A) tK> tL> tM B) tK> tM> tL
va balandlikliklari h, h, 2h ga teng. C) tK= tM> tL D) tL> tK> tM
E) tM> tL> tK
5. Tomonlarining uzunliklari x, y, z bo’lgan bir
prizma rasmlardagi vaziyatlarda bo’lganida,
maksimal mustahkamlik chegarasiga yetib ko’pi
bilan ⃗F1, ⃗F2 , ⃗F3 kuchlarga bardosh bermoqda.
X ning hajmi V bo’lsa, Y va Z ning hajmlari

uchun quyidagilardan qaysi biri to’g’ri?
"Samarali Ta'lim"Fqanday?
o'quv
= F > F bo’lsa, markazi
Y ning hajmi Z ning hajmi x, y, z orasidagi munosabat
1 2 3
A) 3V 2V
B) 3V
C) 9V
tarjimasi
A) x > y = z B) x = y > z C) x = z > y
4V
D) y > x = z E) z = y > x
4V
D) 9V 8V 6. Tomon uzunliklari a, 2a, 3a bo’lgan rasmdagi
prizmaning og’irligi P ga teng. Prizma 1-
E) 27V 8V
rasmdagi holatda bo’lganida ko’pi bilan P
3. Rasmdagi X sharning va Y silindirning
og’irlikdagi qo’shimcha yuk ko’tara oladi.
hajmlari teng.
Bunga asosan, h/r nisbat nimaga teng?

2√3 4 Bunga asosan, prizma 2-rasmdagi holatga
A) B) C) √6 D) 2√2 E) 2√3 keltirilsa, ko’pi bilan necha P og’irlikdagi
3 3
4. Bir xil moddadan yasalgan rasmdagi K, L qo’shimcha yuk ko’tara oladi?
sharlarning va M kubning massalari mos A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
ravishda m, 2m, m ga teng. Bu jismlarning 7. Radiusi r, balandligi h bo’lgan bir silindirning
dastlabki haroratlari teng va 10 °C dir. og’irligi 10 N bo’lib, bu silindir ko’pi bilan P
og’irlikdagi yukni ko’tara oladi.
Shu moddadan yasalgan radiusi 2r, balandligi 3h
bo’lgan boshqa silindir faqatgina o’z og’irligiga
9
bardosh bera olayotgan bo’lsa, P necha N ga B) Suvning sirt tarangligini kamaytirib, boshqa
teng? moddalarning ichiga yaxshi kirishini ta’minlash
A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 25 C) Idishlarning haroratini orttirib, oson
8. 1-rasmda ko’rsatilgan plastinka ustidagi 2r tozalanishini ta’minlash
radiusli suv tomchisi ustiga radiusi r bo’lgan suv D) Suvning adgezion kuchini orttirib, idishlarni
tomchisi tushmoqda va bu ikki tomchi birlashib yaxshi ho’llashini ta’minlash
2-rasmdagi ko’rinishni olmoqda. E) Suvning zichligini kamaytirib, oziq-ovqat
qoldiqlarining ichiga yaxshi kirishini ta’minlash
12. Plazmalar haqida quyida aytilganlardan
qaysilari to’g’ri?
I. Elektrik jihatdan neytral tuzilishga ega.
II. Juda yaxshi o’tkazgichdir.
III. Moddaning eng tartibsiz holidir.
A) faqat I B) I va II C) I va III
D) II va III E) I, II va III
13. Rasmdagi sharning ichi bo’sh bo’lmaydigan
I. 2-rasmdagi suv tomchisining radiusi 3r ga
ravishda radiusi bir tekis orttirilmoqda.
teng.
II. 1-rasmdagi suv tomchilarining sirtlarining
yig’indisi 2-rasmdagi tomchining sirtining
yuzidan katta.
III. 1-rasmda suv tomchilarining yopishinini
ta’minlagan kuch adgezion kuchidir.
A) faqat I B) faqat II C) faqat III
D) I va II E) II va III
9. Bir suyuqlikning harorati ortganda, Bunga asosan, sharning massasiga nisbatan
quyidagilardan qaysilari kamayadi?
I. kogezion kuchi,
issiqlik tarqatish tezligining (nurlanish
quvvatining) radiusiga bog’lanish grafigi
tarjimasi
II. sirt tarangligi,
III. zichligi,
quyidagilardan qaysi biri kabi?
10. Radiuslari mos ravishda r, 2r bo’lgan shar
shaklidagi K, L tomchilar, plastinkaga
rasmdagidek yopishib turibdi. Tomchilar bilan
plastinka orasidagi adgezion kuchlarning eng
kichik qiymatlari mos ravishda FK, FL ga teng.
14. Metaldan va po’kakdan yasalgan 1-rasmdagi

K ning zichligi, L nikidan 4 marta katta bo’lsa, prizmalarning tomonlarining uzunliklari teng va
FK/FL nisbat nimaga teng? 1 cm, 2 cm, 5 cm dir. Bu prizmalar 2-
A) 4 B) 2 C) 1 D) 1/2 E) 1/4 rasmdagidek joylashtirilganda po’kak 1 cm ga
11. Idishlarni yuvishda issiq suv va kir yuvish siqilmoqda.
kukunlari qo’llaniladi.
Bu hodisaning sababi quyidagilardan qaysi biri?
A) Suvning sirt tarangligini orttirib, boshqa
moddalarning ichiga yaxshi kirishini ta’minlash
10
K silindir (maksimal mustahkamlik chegarasida)
eng ko’pi bilan og’irligi qadar yana bir yuk
ko’tara olgan bo’lsa, quyidagilardan qaysilari
to’g’ri?
I. L silindir eng ko’pi bilan og’irligi qadar yana
bir yuk ko’tara oladi.
II. L silindir o’z og’irligidan tashqari ko’tarishi
mumkin bo’lgan yukning og’irligi K nikidan 4
marta katta.
III. M faqatgina o’z og’irligi ko’tara oladi.
17. Bir xil moddadan yasalgan 1-rasm va 2-
rasmdagi X silindir bilan Y prizma bir xil
jismlardan eng ko’pi bilan mos ravishda 2 ta va
1 ta ko’tara olmoqda.
Bunga asosan, prizmalar 3-rasmdagidek
joylashtirilsa, po’kak necha cm ga siqiladi?
(Po’kaklarning og’irligi e’tiborga olinmasin.)
A) 0,02 B) 0,04 C) 0,06 D) 0,08 E) 0,2
15. Bir po’kakdan kesilib, hosil qilingan
rasmdagi teng balandlikdagi X, Y silindirlarning
ustiga K, L jismlar qo’yildi. Silindirlar
maksimal mustahkamlik chegarasiga yetib,
jismlarni arang ko’tara olmoqda.
"Samarali Ta'lim"Bir xil jismlarning har birining massasi m
o'quv markazi
bo’lsa, X ning massasi necha m ga teng?
(π = 3 deb oling.)
tarjimasi
A) B) C) D) E)
1
2
5
8
2
3
4
3
3
2
18. Rasmdagi K, L, M silindirlar bir xil
po’kakdan kesib olingan. Bu silindirlarning
ustiga bir xil kitoblardan bittadan qo’yilganda
silindirlar siqilmoqda.
K jismning og’irligi P bo’lsa, L jismning
og’irligi uchun nima deyish mumkin?
(Po’kaklarning og’irligi e’tiborga olinmasin.)
A) P dan kichik B) P
C) P - 2P orasida D) 2P
E) 2P dan katta
16. Bir xil moddadan yasalgan rasmdagi K, L,
M silindirlarning radiuslari mos ravishda r, 2r, r
balandliklari esa h, h, 2h ga teng.
K silindirning siqilish miqdori 8 mm bo’lsa, L
va M silindirlarning siqilish miqdorlari xL, xM
necha mm ga teng?
xL (mm) xM (mm)
A) 2 8
B) 4 8
C) 4 16
D) 8 16
E) 8 20
19. Radiuslari mos ravishda 2r, r, r bo’lgan K,
11
L, M naychalar suvga tushirilganda, suvning
naychalar ichidagi muvozanat holati
rasmdagidek bo’ldi. Suv va naychalar orasidagi
adgezion kuchlarning modullari FK, FL, FM ga
teng.
Bunga asosan, FK, FL, FM orasidagi munosabat

qanday?
A) FK> FL> FM B) FK= FL> FM
C) FL> FK> FM D) FM> FL= FK
E) FM> FL> FK
20. X suyuqlik solingan idishga radiuslari teng
K, L naychalar tushirilganda, suyuqlikning
naychalar ichidagi muvozanat holati
rasmdagidek bo’lmoqda.

tarjimasi
I. X suyuqlikning kogezion kuchi, K naycha
bilan orasidagi adgezion kuchdan kichik.
II. X suyuqlikning kogezion kuchi, L naycha
bilan orasidagi adgezion kuchdan kichik.
III. K, L naychalar bir xil moddan yasalgan
bo’lishi mumkin.
12
Massani o’lchash Bunga asosan, X va Y jismlarning massalarining
1. Teng yelkali bir tarozining pallalariga 6 gram nisbati mX/mY nimaga teng?
massali X jismlar va 4 gram massali jism A) 1/3 B) 2/3 C) 3/2 D) 2 E) 3
rasmdagidek joylashtirilganda tarozi toshi 4- 4. Teng yelkali tarozining pallalariga X va Y
bo’limga keltirilib gorizontal muvozanatga jismlar joylashtirildi va tarozi toshi 3-bo’limga
erishildi. keltirilib gorizontal muvozanat o’rnatildi. Chap
yelkadagi X jismlarning biri olinib, o’ng pallaga
qo’yilganda tarozining muvozanati buzilmasiligi
uchun tarozi toshi 7-bo’limga keltirildi.
Bunga asosan, tarozi toshining massasi necha

gram?
A) 2 B) 4 C) 5 D) 10 E) 20
2. Rasmdagi teng yelkali tarozining chap Tarozi toshining massasi 4 gram bo’lsa, X
pallasida 1 g massali jism bilan X jism jismning massasi necha gram?
joylashtirilgan. Tarozining o’ng pallasiga esa Y A) 0,4 B) 0,8 C) 1,2 D) 1,6 E) 2,0
jism qo’yiladi va tarozi toshi 4-bo’limga 5. Teng yelkali tarozining pallalarida 1-
keltirilib muvozanatga erishildi. rasmdagidek jismlar joylashtirilganda tarozi
toshi 5-bo’limga keltirilib muvozanat o’rnatildi.
Tarozining pallalarida 2-rasmdagidek jismlar
joylashtirilganda esa tarozi toshi 4-bo’limga
keltirilib muvozanat o’rnatildi.
tarjimasi
1 g massali jism olinib, X va Y jismlarning
joylari almashtirilganda, takror muvozanat
o’rnatilishi uchun tarozi toshi qaysi tomonda va Tarozi toshining bir bo’limga surilishi 1 gramga
nechanchi bo’limga keltirilishi kerak? teng kelsa, X jismning massasi necha gram?
(Tarozining toshining bir bo’limga siljishi 0,1 g A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 7
ga teng keladi.) 6. Teng yelkali tarozi K, L, M, N jismlar
A) O’ng tomonda, 4-bo’limga yordamida 1-rasm va 2-rasmdagidek
B) Chap tomonda, 4-bo’limga muvozanatda.
C) O’ng tomonda, 6-bo’limga
D) Chap tomonda, 6-bo’limga
E) O’ng tomonda, 8-bo’limga
3. Teng yelkali tarozining pallalariga 1-
rasmdagidek jismlar joylashtirilganda tarozi
toshi 8-bo’limga keltirilib muvozanat o’rnatildi.
Tarozining pallalariga 2-rasmdagidek jismlar Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari
joylashtirilganda tarozi toshi 3-bo’limga shubhasiz to’g’ri?
keltirilib muvozanat o’rnatildi. I. K jismning massasi, N nikidan katta.
II. L jismning massasi, M nikiga teng.
III. N jismning massasi, L nikidan katta.
7. Teng yelkali tarozining pallalarida 1-
13
toshi 2-bo’limga keltirilib muvozanatga rasmdagidek jismlar joylashtirilganda tarozi
erishildi. Tarozining pallalarida 2-rasmdagidek toshi chap tomonda 4-bo’limga keltirilib
jismlar joylashtirilganda esa tarozi toshi 2- gorizontal muvozanat o’rnatildi. O’ng palladan
bo’limga keltirilib muvozanatga erishildi. bitta X jism olinganda tarozi toshi 4-bo’limdan
1-bo’limga keltirilib takror gorizontal
muvozanat o’rnatildi.
Bunga asosan, 2-rasmdagi tarozi gorizontal

muvozanatda qolishi uchun tarozi toshi qaysi
tomonda va nechanchi bo’limga keltirilishi
kerak?
A) Chap tomonda 8-bo’limga
Bunga asosan, tarozining pallalarida 3-
B) Chap tomonda 5-bo’limga
C) O’ng tomonda 8-bo’limga
toshi nechanchi bo’limga keltirilganda
D) O’ng tomonda 5-bo’limga
gorizontal muvozanat o’rnatiladi?
E) O’ng tomonda 2-bo’limga
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6
10. Teng yelkali tarozining chap pallasiga mX
(Tarozi toshining massasi yoki tarozi toshining
massali 3 ta X jism, o’ng pallasiga 2 ta mY
bir bo’limga siljishi qanchaga teng kelishi
massali Y jism va 1 ta mZ massali Z jism
berilmagan savollarda, tarozi toshining bir
joylashtirlib rasmdagidek muvozanat o’rnatildi.
bo’limga siljishi 1 g ga teng deb olish
yechimingizni osonlashtiradi.)
tarjimasi
toshi 4-bo’limga keltirilib gorizontal muvozanat
o’rnatildi. Tarozining pallalarida 2-rasmdagidek
jismlar joylashtirilganda esa tarozi toshi 7-
bo’limga keltirilib gorizontal muvozanat Bunga asosan, mX/mY nisbat quyidagilardan
o’rnatildi. qaysi biriga teng bo’lishi mumkin emas?
A) 2/3 B) 3/4 C) 1 D) 4/3 E) 3/2
11. X, Y, Z jismlar va m massali jism teng
yelkali tarozining pallalarida 1-rasm va 2-
rasmdagidek muvozanatda turibdi.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari

shubhasiz to’g’ri?
I. X ning massasi Y nikidan katta.
Bunga asosan, tarozining pallalarida 3- II. X ning massasi Z nikidan katta.
rasmdagidek jismlar joylashtirilsa, tarozi III. Z ning massasi Y nikidan katta.
nechanchi bo’limga keltirilganda gorizontal A) faqat I B) faqat II C) I va II
muvozanat o’rnatiladi? D) I va III E) I, II va III
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
14
Modda va uning xususiyatlari (zichlik)
1. Massa - hajm grafiklari rasmdagidek bo’lgan
bir xil haroratdagi K, L, M suyuqliklardan teng
massada olinib, bir idishga solindi.
Bunga asosan, dX/dY nisbat nimaga teng?

A) 5/9 B) 2/3 C) 3/4 D) 4/3 E) 3/2
4. Asoslarining radiuslari mos ravishda r, 2r
balandliklari 2h, h bo’lgan X va Y
Suyuqliklar bir-biri bilan aralashmasa, ularning silindirlarning massalari teng.
idish ichidagi holatlari quyidagilardan qaysi biri
kabi bo’lishi mumkin?
Bunga asosan, bu silindirlarning zichliklari

nisbati dX/dY nimaga teng?
A) 1/2 B) 1 C) 4/3 D) 2 E) 5/2
2. Toshish darajasigacha suyuqlik bilan 5. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan idishda
to’ldirilgan K va L idishlarga ikkita bir xil temir
sharcha tashlandi. K idishdan 10 g, L idishdan
bir-biriga aralashmaydigan massalari mos
ravishda 2m va 3m bo’lgan X, Y suyuqliklar
esa 20 g massali suyuqlik toshdi.
tarjimasi mavjud.
Sharchalarning ikkisi ham idish tubiga cho’kkan

bo’lsa, K va L idishlardagi suyuqliklarning Bunga asosan, X va Y suyuqliklarning
zichliklarining nisbati dK/dL nimaga teng? zichliklarining dX/dY nimaga teng?
A) 1/2 B) 2/3 C) 1 D) 3/2 E) 2 A) 1/3 B) 1/2 C) 2/3 D) 3/4 E) 4/3
3. Vertikal kesimi 1-rasm va 2-rasmdagidek 6. Jadvalda X, Y va Z suyuqliklarning massalari,
bo’lgan idishlarning asoslarining yuzalari mos hajmlari va haroratlari berilgan.
ravishda 2S va S, yuqori qismlarining yuzalari Suyuqlik Massa Hajm Harorat
esa 2S ga teng. Idishlar zichliklari mos ravishda X 2m V 2t
dX, dY bo’lgan teng massali X va Y suyuqliklar Y m V t
bilan to’ldirilgan. Z 2m 3V 2t
Zichlik moddalarni farqlantiruvchi xususiyat
ekanligiga asosan, X, Y va Z suyuqliklarning bir
xil moddadan ekanligi haqida quyida
aytilganlardan qaysi biri to’g’ri?
A) X va Y bir xil moddadan bo’lishi mumkin, Z
shubhasiz farqli modda.
15
B) X va Z bir xil moddadan bo’lishi mumkin, Y I. 2-rasm teng hajmli suyuqliklardan hosil
shubhasiz farqli modda. qilingan aralashma grafigidir.
C) Y va Z bir xil moddadan bo’lishi mumkin, X II. 3-rasm teng massali suyuqliklardan hosil
shubhasiz farqli modda. qilingan aralashmaning grafigidir.
D) X, Y va Z shubhasiz bir xil modda. III. 3-rasmdagi K suyuqlikning hajmi, L
E) X, Y va Z shubhasiz farqli modda. suyuqliknikidan katta.
7. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan idishga A) faqat I B) I va II C) I va III
massasi 3m va zichligi d bo’lgan K suyuqlik D) II va III E) I, II va III
solingan. Bu idishning 2/3 qismi olinib, o’rniga 10. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan
bu suyuqlik bilan aralashmaydigan 2d zichlikli silindirik idishda bir-biri bilan aralashmay
L suyuqlik solindi. turgan teng haroratdagi K, L, M suyuqliklar
rasmdagidek muvozanatdadir. Suyuqliklar
aralashtirilib bir jinsli suyuqlik holatiga
keltirilsa, aralashmaning zichligi L suyuqlikniga
teng bo’ladi.
Bunga asosan, idishdagi suyuqliklarning

umumiy massasi necha m ga teng bo’ldi?
A) 3 B) 4 C) 9/4 D) 5 E) 6
8. Bir moddaga oid massa-hajm grafigi rasmda
ko’rsatilgan.
"Samarali Ta'lim"Bunga
o'quv markazi
asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri
bo’lishi mumkin?
tarjimasi
I. L suyuqlikning zichligi, K nikidan ikki marta
katta.
II. M suyuqlikning zichligi, K nikidan ikki
marta katta.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? III. M suyuqlikning zichligi, L nikidan ikki
I. Moddaning zichligi 1 va 4 sohalarda marta katta.
o’zgarmasdir. A) faqat I B) faqat II C) I va II
II. Moddaning harorati 2 sohada ortgan. D) I va III E) I, II va III
III. Moddaning harorati 3 sohada kamaygan. 11. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan I va II
A) faqat I B) faqat II C) I va II idishlarda hajmlari va zichliklari farqli X va Y
D) I va III E) I, II va III suyuqlik bor. Bu suyuqliklardan ma’lum
9. Bir xil haroratdagi bir-biri bilan aralasha miqdorda olinib, bo’sh bir idishga solinganda
oladigan K va L suyuqliklarga oid massa-hajm uchchala idishdagi suyuqliklarning massalari
grafiklari 1-rasmda ko’rsatilgan. teng bo’ldi.
Bu suyuqliklardan hosil qilingan aralashmalar Bunga asosan, I idishdan olingan X

haqida quyida aytilganlardan qaysilari to’g’ri? suyuqlikning hajmi necha V ga teng?
A) 1/4 B) 1/2 C) 3/4 D) 1 E) 3/2
16
12. Bo’sh bir idishga d zichlikli suyuqlikdan 2V,
2d zichlikli suyuqlikdan 3V hajmda solinib, bir
jinsli bir aralashma hosil qilindi.
Bunga asosan, aralashmaning zichligi necha d
ga teng?
A) 1,20 B) 1,40 C) 1,60 D) 1,80 E) 2
13. Bir-biri bilan aralasha oladigan, bir xil
haroratdagi X va Y suyuqliklarning massa -
hajm grafiklari rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, K, L suyuqliklarning
aralashmasida qo’llanilgan VK, VL hajmlar va
mK, mL massalar uchun quyidagilardan qaysi
biri to’g’ri?
A) VK= VL, mK= mL B) VK> VL, mK> mL
C) VK> VL, mL> mK D) VL> VK, mK= mL
E) VL> VK, mK> mL
16. Bir xil haroratdagi K va L suyuqliklar bilan
bu suyuqliklardan hosil qilingan bir jinsli
Bunga asosan, 80 gram X va 40 cm3 Y
aralashmaning massa - hajm grafiklari rasmda
suyuqliklardan hosil qilingan bir jinsli
ko’rsatilgan.
aralashmaning zichligi necha g/cm3 ga teng?
A) 1,0 B) 1,5 C) 2,0 D) 2,5 E) 3,0
14. Bir-biri bilan aralashganda, bir jinsli
aralashma hosil qila oladigan bir xil haroratdagi
K, L, M suyuqliklarning massa - hajm grafiklari
rasmda ko’rsatilgan. K va L suyuqliklar teng
hajmda olinib aralashtirilganda d1 zichlikli, teng
massada olinib aralashtirilganda d2 zichlikli
tarjimasi
aralashma hosil qilindi. L va M suyuqliklar teng
hajmda aralashtirilganda esa aralashmaning
Aralashmada qo’llanilgan K suyuqlikning
zichligi d3 ga teng bo’ldi. massasi mK, L niki esa mL bo’lsa, mK/mL nisbat
nimaga teng?
A) 1/4 B) 1/3 C) 1 D) 2 E) 3
17. Zichliklari mos ravishda 4d, d bo’lgan bir xil
haroratdagi X va Y suyuqliklardan hosil
qilingan bir jinsli aralashmaning zichligi 2d ga
teng.
Bunga asosan, aralashma uchun quyida
Bunga asosan, d1, d2, d3 orasidagi munosabat aytilganlardan qaysilari to’g’ri?
qanday? I. X suyuqlikning massasi, Y nikidan ikki marta
A) d1> d2> d3 B) d1> d3> d2 katta.
C) d2> d1> d3 D) d3> d1> d2 II. Y suyuqlikning hajmi, X nikidan ikki marta
E) d3> d2> d1 katta.
15. K va L suyuqliklar va bu suyuqliklardan III. X suyuqlikning massasi, Y nikiga teng.
hosil qilingan aralashmaning massa - hajm A) faqat I B) faqat II C) faqat III
grafiklari rasmda ko’rsatilgan. D) I va II E) II va III
18. Bo’sh bir idish 0 - t vaqt oralig’ida K
jo’mrak bilan, t - 2t vaqt oralig’ida L jo’mrak
bilan, 2t - 3t vaqt oralig’ida M jo’mrak bilan
to’ldirilmoqda. Bu vaqt davomida idishda hosil
bo’lgan bir jinsli aralashmaning zichlik-vaqt
grafigi rasmda ko’rsatilgandek bo’lmoqda.
17
21. Vertikal kesimi berilgan idishda suv muz va
gaz rasmdagidek muvozanatda. Idishga issiqlik
berilib muz eritilganda suvning harorati
o’zgarmadi.
Bunga asosan, K, L, M jo’mraklardan

oqayotgan suyuqliklarning zichliklari dK, dL, dM
orasidagi munosabat qanday?
A) dK> dL> dM B) dL> dK> dM
C) dL> dM> dK D) dM> dK> dL
E) dM>dL> dK
19. Bir xil haroratdagi X, Y suyuqliklar va bu
suyuqliklardan hosil qilingan bir jinsli Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
aralashmaning massa - hajm grafiklari rasmda I. Gazning zichligi kamaygan.
ko’rsatilgan. Aralashmadagi X va Y II. Suvning zichligi o’zgarmagan.
suyuqliklarning massalari mX, mY, hajmlari esa III. Idishdagi suv balandligi ortgan.
VX, VY ga teng. (Gaz tomonidan muzga ta’sir etuvchi ko’tarish
kuchi e’tiborga olinmasin.)
22. Bir xil haroratdagi X, Y va Z
suyuqliklarning massa - hajm grafiklari rasmda
ko’rsatilgan. Bu suyuqliklardan ma’lum
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi nisbatda olinib, hosil qilingan aralashmaning
zichligi Y ning zichligiga teng.
tarjimasi
Bunga asosan, quyida munosabatlardan qaysilari
shubhasiz noto’g’ri?
I. mX= mY
II. VX= VY
III. VY> VX
D) I va II E) I va III
20. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan
idishdagi teng massali K va L suyuqliklar bir-
biriga aralashtirildi.
Bunga asosan, bu aralashmadagi suyuqliklar
uchun quyida aytilganlardan qaysilari shubhasiz
to’g’ri?
I. X suyuqlikning massasi, Y nikidan katta.
II. X suyuqlikning hajmi, Z nikiga teng.
III. X suyuqlikning massasi, Z nikidan katta.
23. 2d zichlikli suyuqlikdan 2V hajmda, 3d
Aralashmaning zichligi d bo’lsa, K suyuqlikning zichlikli suyuqlikdan esa 3V hajmda olinib, bir
zichligi necha d ga teng? idishga solindi va bir jinsli aralashma hosil
A) 3/2 B) 4/3 C) 1 D) 3/4 E) 2/3 qilindi.
18
m2 −m m1 −m
Bunga asosan, aralashmaning zichligi necha d D) E)
m1 −m m2 −m
ga teng?
28. Bir xil haroratdagi K va L suyuqliklarning
A) 2,1 B) 2,2 C) 2,4 D) 2,6 E) 2,8
massa - hajm grafiklari 1-rasmda ko’rsatilgan.
24. Bir-biri aralasha oladigan mos ravishda d,
2-rasmdagi idish avval yarim balandligigacha K
2d, 3d zichlikli X, Y, Z suyuqliklardan V, 3V, V
suyuqlik bilan, so’ngra bo’sh qismi L suyuqlik
hajmlarda olinib, bir jinsli aralashma hosil
bilan to’ldirilib, bir jinsli aralashma hosil qilindi.
qilindi.
Buna asosan, hosil qilingan aralashmaning
zichligi necha d ga teng?
A) 4/3 B) 3/2 C) 2 D) 7/3 E) 5/2
25. Massa-hajm grafiklari rasmdagidek bo’lgan
K va L suyuqliklardan teng massada olinib, bir
jinsli aralashma hosil qilindi.
Bunga asosan, aralashmaning zichligi g/cm3

birlikda quyidagilardan qaysi birida to’g’ri
berilgan?
A) 1 B) 1 va 2 orasida C) 2
D) 2 va 3 orasida E) 3
29. Zichligi 1 g/cm3 bo’lgan X suyuqlikdan VX
hajmda, zichligi 4 g/cm3 bo’lgan Y suyuqlikdan
10 cm3 hajmda olinib hosil qilingan bir jinsli
aralashmaning zichligi 2 g/cm3 ga teng bo’ldi.
Bunga asosan, aralashmaning zichligi necha Bunga asosan, aralashmaning hajmi necha cm3
g/cm3 ga teng? ga teng?
A) 3 B) 3,5 C) 4 D) 4,5 E) 5
26. X, Y, Z idishlarda 2d va d zichlikli
(Suyuqliklar bir xil haroratda.)
A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60
tarjimasi
suyuqliklar rasmdagidek aralashmasdan turibdi.
X, Y, Z idishlardagi suyuqliklar aralashtirilib bir
30. Zichliklari d va 4d bo’lgan haroratlari bir xil
ikki suyuqlikdan mos ravishda V1 va V2 hajmda
jinsli suyuqlik holatiga keltirilganda olinib aralashtirildi.
aralashmalarning zichliklari mos ravishda dX, Hosil bo’lgan bir jinsli aralashmaning zichligi
dY, dZ ga teng bo’ldi. 2d ga teng bo’lsa, V1/V2 nisbat nimaga teng?
A) 1/4 B) 1/3 C) 1/2 D) 1 E) 2
31. Bo’sh idish K va L jo’mraklardan oquvchi
bir xil haroratdagi X va Y suyuqliklar bilan
yarmisigacha to’ldirilgandan keyin K jo’mrak
berkitiladi va idishning qolgan qismi Y suyuqlik
bilan to’ldiriladi.
Bunga asosan, dX, dY, dZ orasidagi munosabat
qanday?
A) dX= dY= dZ B) dX< dY< dZ
C) dX= dZ< dY D) dY< dX= dZ
E) dZ< dY< dX
27. Bir idishning massasi bo’shligida m gram,
suv bilan to’ldirilganda m1 gram, zichligi d
bo’lgan bir suyuqlik bilan to’ldirilganda m2
gram ga teng bo’lmoqda. Suyuqliklarning zichliklari orasidagi munosabat
Bunga asosan, suyuqlikning zichligi d quyidagi dX> dY va birlik vaqtda K jo’mrakdan oquvchi
munosabatlardan qaysi biri orqali aniqlanadi? suyuqlik hajmi L nikidan katta bo’lsa, idishda
m m m
A) 1 B) 1 C) 2 hosil bo’layotgan bir jinsli aralashmaning
m1 −m m2 −m m1 −m
19
zichlik - vaqt grafigi quyidagilardan qaysi biri
kabi?
(Ko’rsatma: Bir-biri bilan aralashib, bir jinsli
aralashma hosil qiliyotgan suyuqliklarning
aralashmadagi hajmlarining yoki massalarining
nisbatlari o’zgarmasa, aralashmaning zichligi
ham o’zgarmaydi.)
Bunga asosan, aralashmadagi X suyuqlik

hajmining Y suyuqlikning hajmiga nisbati
nimaga teng?
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
34. Toshish saviyasigacha suv bilan to’ldirilgan
idishga zichligi suvning zichligidan katta
bo’lgan X jism tushirilganda idishdan m1 gram
suv toshdi va idishning massasi m2 gram ga
ortdi.
32. Bir xil haroratdagi X, Y suyuqliklarning va

bu suyuqliklardan hosil qilingan bir jinsli
aralashmaning massa-hajm grafiklari rasmda
ko’rsatilgan.
o'quv markazi
asosan, X jismning zichligini aniqlovchi
munosabat qanday?
3
tarjimasi
(d = 1 g/cm )
A) B) C)
suv
m1 +m2
m1
m1
m2
m1 +m2
m2
m2 m2 −m1
D) E)
m1 m1
35. Vertikal kesimlari rasmdagidek bo’lgan teng
bo’laklarga bo’lib ko’rsatilgan idishlar berilgan
sathgacha d zichlikli suyuqliklar bilan
Bunga asosan, aralashmadagi X va Y to’ldirilgan. Idishlarning qolgan qismlari bu
suyuqliklar haqida quyida aytilganlardan suyuqlik bilan bir jinsli aralashma hosil qilib
qaysilari to’g’ri? aralasha oladigan ayni haroratdagi 2d zichlikli
I. X suyuqlikning hajmi, Y nikiga teng. suyuqliklar bilan to’ldiriladi. Hosil bo’lgan bir
II. X suyuqlikning massasi, Y nikidan kichik. jinsli aralashmalarning zichliklari mos ravishda
III. X suyuqlikning massasi, Y nikiga teng. d1, d2 va d3 ga teng.
33. Massa - hajm grafiklari rasmda ko’rsatilgan
bir xil haroratdagi X va Y suyuqliklardan bir
jinsli aralashma hosil qilindi. Aralashmadagi X
suyuqlikning massasi, Y suyuqlikning
Bunga asosan, d1, d2, d3 orasidagi munosabat
massasidan 4 marta katta.
qanday?
A) d1> d2> d3 B) d1> d2= d3
C) d2> d1> d3 D) d2> d3> d1
E) d3> d2> d1
20
Qattiq jismlarning bosimi
1. Bir xil g’ishtlardan biri 1-rasmda
ko’rsatilgandek joylashtirilganda, uning Yerga
bosimi P bo’ldi.
Bunga asosan, X jismning 3-rasmdagi yerga
bosimi necha P ga teng?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
5. Bir xil g’ishtlar rasmda ko’rsatilgandek uch
farqli holatlarda joylashtirilgan. G’ishtlarning
yerga berayotgan bosim kuchlari I holatda F1, II
Bunga asosan, 2-rasmda tasvirlangandek holatda F2, III holatda esa F3 bo’lmoqda.
joylashtirilgan g’ishtlarning Yerga bosimi necha
P ga teng?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
2. 1-rasmda tasvirlangan qattiq bir jismning
gorizontal tekislikka bosimi P, bosim kuchi esa
F ga teng.
Bunga asosan, F1, F2 va F3 orasidagi munosabat

qanday?
A) F1= F2= F3 B) F1= F2> F3 C) F1> F2= F3
D) F2> F1= F3 E) F3> F1> F2
Bu jism 2-rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilsa, 6. 1-rasmda tasvirlangan bir jinsli kubning yerga
gorizontal tekislikka bosimi va bosim kuchi bosimi P ga teng. Kub uzuq-uzuq chiziqlar bilan
nima teng bo’ladi? ko’rsatilgan yo’nalishlarda kesiladi va K, L, M
Bosim Bosim kuchi . jismlar hosil qilinadi.
A) P/2 F
B)
C)
P
P
tarjimasiF
2F
D) 2P F
E) 2P 2F
3. Bir xil X va Y jismlar rasmda ko’rsatilgandek
joylashtirilganda X jismning Y jismga ta’sir K, L, M jismlar 2-rasmda ko’rsatilgandek
etgan bosimi P1, Y jismning gorizontal joylashtirilgan bo’lsa, quyidagilardan qaysilari
tekislikka bosimi P2 bo’ldi. to’g’ri?
I. K jismning yerga bosimi P ga teng.
II. L jismning yerga bosimi P ga teng.
III. M jismning yerga bosimi P dan katta.
A) faqat I B) faqat II C) I va III
7. Bir xil kublardan tashkil topgan K, L, M
jismlar yerda rasmda ko’rsatilgandek I, II, III
holatlarda turibdi. Jismlarning yerga bosimlari
mos ravishda PK, PL va PM, bosim kuchlari esa
Bunga asosan, P1/P2 nisbat nimaga teng? FK, FL va FM ga teng.
A) 1/3 B) 1/2 C) 2/3 D) 1 E) 2
4. O’lchamlari teng bo’lgan X va Y jismlardan
X ning 1-rasmdagi yerga bosimi P, Y niki esa 2-
rasmda yerga bosimi 2P ga teng.
21
Bunga asosan, quyidagilardan qaysi biri
noto’g’ri?
A) PK = PM B) FK= FL C) 2FK= FM
D) PL< PM E) PK = PL
8. Og’irliklari G va 2G bo’lgan ikki jism 1-rasm
va 2-rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilganda K
va L nuqtalardagi bosimlar PK va PL bo’lmoqda.
Bunga asosan, kesik konuslarning quyida
berilgan kattaliklaridan qaysilari ortadi?
I. Yerga berayotgan umumiy bosim kuchi,
II. Yerga berayotgan umumiy bosimi,
III. Yerga nisbatan umumiy potensial
energiyalari
Bunga asosan, bosimlar nisbati PK/PL nima A) faqat I B) faqat II C) faqat III
teng? D) I va II E) II va III
A) 1 B) 1/2 C) 2/3 D) 2 E) 3 12. Bir xil uchta g’isht gorizontal tekislikda 1-
9. Bir xil X, Y, Z jismlar rasmda ko’rsatilgandek rasm, 2-rasm, 3-rasmda ko’rstilgan holatlarda
muvozanatda. Jismlarning o’zlari turgan joylashtirilganda, g’ishtlarning tekislikka
sirtlarga berayotgan bosimlari mos ravishda PX, berayotgan bosim kuchlari F1, F2, F3 bo’lmoqda.
PY, PZ ga teng.
Bunga asosan, F1, F2, F3 orasidagi munosabat

"Samarali Ta'lim" o'quv markazi qanday?
A) F1= F2= F3 B) F1= F2> F3 C) F3> F2> F1
X Y Z
tarjimasi
Bunga asosan, P , P , P orasidagi munosabat
D) F3> F1= F2 E) F1= F3> F2
qanday?
A) PX> PY> PZ B) PY> PX> PZ C) PY> PZ> PX
D) PZ> PX> PY E) PZ> PY> PX
10. Rasmda ko’rsatilgan kvadrat prizmaning
yerga bosimi P ga teng.
P ning qiymatini hisoblash uchun g erkin tushish

tezlanishi bilan birgalikda quyidagilardan
qaysilari berilishi kerak va yetarlidir?
h: prizmaning balandligi,
a: prizmaning asosidagi qirraning uzunligi,
d: prizmaning zichligi.
A) faqat d B) h va a C) h va d
D) a va d E) h, a va d
11. Vertikal kesimi 1-rasmdagi kabi bo’lgan bir
jinsli va bir xil kesik konus shaklidagi jismlar 2-
rasmda ko’rsatilgan holatga keltirildi.
22
Suyuqliklarning bosimi 3. Bir-biriga aralashmaydigan ikki xil X va Y
1. Vertikal kesimlari rasmda ko’rsatilgandek suyuqliklar bilan to’ldirilgan rasmda
bo’lgan silindirik idishlarga X, Y va Z ko’rsatilgan I va II idishlarning tubidagi
suyuqliklar solingan. suyuqlik bosimlari mos ravishda P1 va P2 ga
teng.
Bunga asosan, idishlar to’nkarib qo’yilganda,

idish tublaridagi suyuqlik bosimlari haqida nima
Idishlarning tubiga ta’sir etgan suyuqliklarning deyish mumkin?
bosim kuchlari teng bo’lsa, quyidagilardan P1 P2 .
qaysilari to’g’ri? A) o’zgarmaydi ortadi
I. Suyuqliklarning og’irliklari teng. B) o’zgarmaydi kamayadi
II. X suyuqlikning zichligi, Z suyuqlikning C) o’zgarmaydi o’zgarmaydi
zichligidan 4 marta katta. D) ortadi kamayadi
III. Idishlarning tubidagi suyuqliklarning E) kamayadi ortadi
bosimlari orasida PY> PX> PZ munosabat 4. Vaznsiz, ishqalanishsiz harakatlana oladigan
mavjud. porshenlar X, Y, Z jismlar bilan rasmda
A) faqat I B) I va II C) I va III ko’rsatilgandek muvozanatda.
2. Vertikal kesimi rasmda ko’rsatilgan, teng
bo’laklarga bo’lingan idish suvi o’zgarmas
tezlik bilan oquvchi jo’mrak bilan 5t vaqtda
to’ldirilmoqda.
tarjimasi
Bunga asosan, X, Y, Z jismlarning massalari
mX, mY, mZ orasidagi munosabat qanday?
A) mX=mY=mZ B) mX>mY>mZ C) mX>mZ>mY
D) mY> mZ> mX E) mZ> mX> mY
5. Rasmda ko’rsatilgan idishdagi suyuqlikning
idish tubiga bosimi P, idishning yerga ta’sir
Bunga asosan, K nuqtadagi suv bosimining
etuvchi bosim kuchi esa F ga teng.
vaqtga bog’liqlik grafigi quyidagilardan qaysi
biri?
Idish to’nkarib qo’yilgansa, P va F ning qiymati

haqida nima deyish mumkin?
P F .
A) ortadi ortadi
B) kamayadi ortadi
C) ortadi kamayadi
D) ortadi o’zgarmaydi
E) kamayadi o’zgarmaydi
6. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan S, S va
2S ko’ndalang kesim yuzali, teng bo’laklarga
bo’lingan idishlar jo’mraklar orqali bir-biriga
23
ulangan. 2S ko’ndalang kesim yuzali idish suv qismi X suyuqlik bilan aralashmaydigan 2d
bilan to’la bo’lganda K nuqtadagi suyuqlik zichlikli Y suyuqlik bilan to’ldiriladi.
bosimi 6P ga teng.
Suyuqlik muvozanatiga erishilgandan keyin

idishning tubidagi suyuqlikning bosimi necha P
ga teng bo’ladi?
A) 2 B) 5/2 C) 3 D) 7/2 E) 4
Jo’mraklar ochilib suv muvozanatga kelganidan 10. Vertikal kesimi rasmda ko’rsatilgandek
keyin M va L nuqtalardagi suv bosimlari bo’lgan idish bir-biri bilan aralashmaydigan X
quyidagilardan qaysi biri kabi bo’ladi? va Y suyuqliklar bilan to’ldirilgan.
(Quvurlarda qoladigan suv e’tiborga olinmasin.)
PM PL .
A) P 2P
B) P 3P
C) 2P 3P
D) 3P P
E) 3P 3P Suyuqliklar aralashtirilib, bir jinsli suyuqlik
7. Ikki silindirsimon idish teng zichlikli X va Y holatiga keltirilsa, quyidagilardan qaysilari
suyuqliklar bilan to’ldirilgan. X suyuqlikning to’g’ri bo’ladi?
massasi mX va u solingan idishning ko’ndalang I. K nuqtadagi suyuqlik bosimi ortadi.
kesim yuzi S, idishning balandligi hX; Y niki esa II. L nuqtadagi suyuqlik bosimi kamayadi.
mos ravishda mY, 2S, hY.
X suyuqlik bilan to’ldirilgan idishning tubidagi
III. Idish tubidagidagi umumiy suyuqlikning
bosim kuchi o’zgarmaydi.
tarjimasi
suyuqlikning bosim kuchi 2F, Y nikida esa F
bo’lsa, quyidagi tengliklardan qaysilari to’g’ri?
I. hX = 4hY 11. Vaznsiz va ishqalanishsiz harakatlana
II. mX= 2mY oladigan porshenlar X va Y jismlar yordamida
III. mY= 2mX 1-rasm, 2-rasm va 3-rasmda ko’rsatilgandek
A) faqat I B) faqat II C) faqat III muvozanatda.
8. Vertikal kesimi rasmda ko’rsatilgandek
bo’lgan idishga zichliklari mos ravishda d va 2d
bo’lgan va bir-biri bilan aralashmaydigan X va
Y suyuqliklar solingan.
K nuqtadagi suyuqlikning bosimi P bo’lsa, L Bunga asosan, 3-rasmda ko’rsatilgan porshenlar

nuqtadagi suyuqlikning bosimi necha P ga teng? orasidagi vertikal masofa h1 necha h ga teng?
A) 2 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7 A) 2 B) 2,5 C) 3 D) 3,5 E) 4
9. Vertikal kesimi rasmda ko’rsatilgan teng 12. X jism suyuqliklar solingan idishlarga
bo’laklarga bo’lingan idishga d zichlikli X tushirilganda, idishlardagi suyuqliklar
suyuqlik solingan. Bu holatda idish tubidagi balandliklari h bo’lib muvozanatda qolmoqda.
suyuqlik bosimi P ga teng. Idishning bo’sh
24
Bunga asosan, K, L, M nuqtalardagi
suyuqlikning bosimlari PK, PL, PM orasidagi
munosabat qanday?
A) PK= PL= PM B) PK= PL> PM C) PL> PK> PM Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
D) PM> PK> PL E) PM> PL> PK I. M nuqtadagi suyuqlik bosimi o’zgarmaydi.
13. Vertikal kesimlari rasmda ko’rsatilgandek II. L nuqtadagi suyuqlik bosimi o’zgarmaydi.
bo’lgan, tublarining yuzalari teng K, L, M III. K nuqtadagi suyuqlik bosimi ortishi, L
idishlarga d zichlikli suyuqliklar teng massada nuqtadagidan ko’proqdir.
solindi. (Idish yetarlicha katta, suvning bug’lanishi
e’tiborga olinmasin.)
bo’lgan idishda bir-biriga aralashmaydigan va
zichliklari mos ravishda d, 2d bo’lgan X va Y
suyuqliklar bor. Idishning K nuqtasidagi X
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? suyuqlik tomonidan berilayotgan bosim P ga
I. M idish tubidagi suyuqlik bosimi eng katta. teng. Idishning L nuqtasidan bir teshik ochilib h
II. L idish tubiga suyuqlik berayotgan bosim balandlikdagi suyuqlik chiqarib yuborildi.
kuchi eng kichik.
III. K idishdagi suyuqlik balandligi L dan
kichik, M dan kattadir.
tarjimasi
bo’lgan teng bo’laklarga bo’lingan idish K
jo’mrak orqali oqadigan suvdan 12t, L jo’mrak
orqali oqadigan suvdan 6t vaqtda butunlay Bunga asosan, K va L nuqtalardagi suyuqlik
to’ladi. Jo’mraklar birgalikda ochilganidan 2t bosimlari nimaga teng bo’ldi?
vaqt o’tib X nuqtadagi suvning bosimi P bo’ldi. K L .
A) P/2 P
B) P/2 2P
C) P 2P
D) 2P/3 3P/2
E) 2P/3 2P
17. Rasmda ko’rsatilgan idishda ishqalanishsiz
harakatlana oladigan porshenni M nuqtada
muvozanatda tutib turgan kuchning qiymati F, K
nuqtadagi suvning bosimi P.
Bunga asosan, jo’mraklar ochilganidan 3t vaqt
keyin Y nuqtadagi suyuqlik bosimi necha P ga
teng?
A) 1/2 B) 1 C) 3/2 D) 2 E) 4
15. Kengaymaydigan, vertikal kesimi rasmda
ko’rsatilgandek bo’lgan idishda 20 °C haroratli
suv bor. Suv 40°C haroratgacha isitildi.
25
Bunga asosan, idishning K, L va M, N
nuqtalaridagi suyuqlik bosimlari PK, PL va PM,
PN orasidagi munosabat qanday?
A) PK> PL; PM= PN B) PK> PL; PM> PN
C) PL> PK; PM= PN D) PL> PK; PN> PM
E) PK= PL; PM= PN
bo’lgan bo’sh idish suvi o’zgarmas tezlik bilan
oqadigan M jo’mrak orqali 6t vaqtda to’lmoqda.
Idishning S nuqtasidagi suv bosimi jo’mrak
Porshen M nuqtadan N nuqtaga keltirilsa, F va P ochilgandan 2t vaqt o’tib P1, jo’mrak
qanday o’zgaradi? ochilgandan 4t vaqt o’tib esa P2 bo’lmoqda.
(Idish yetarlicha katta.)
F P .
A) ortadi ortadi
B) kamayadi ortadi
C) kamayadi kamayadi
D) ortadi kamayadi
E) o’zgarmaydi ortadi
18. Vertikal kesimlari rasmda ko’rsatilgandek
bo’lgan X, Y, Z idishlardan X, Z idish bo’sh, Y
esa suv bilan to’ldirilgan. Bu holatda Y Bunga asosan, P1/P2 nisbat nimaga teng?
idishning tubidagi suv bosimi P ga teng. (Ulash quvuridagi suvning hajmi juda kichik.)
A) 2/3 B) 3/4 C) 4/5 D) 1 E) 3/2
21. Rasmda ko’rsatilgan U–simon idishdagi bir-
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi biri bilan aralashmaydigan K, L va M

suyuqliklar muvozanatda. K va L
suyuqliklarning zichliklari mos ravishda 6d, 4d,
tarjimasi M niki esa dM ga teng.
K va L jo’mraklar ochilib, muvozanat

o’rnatilganda X idishning tubidagi suv bosimi
necha P bo’ladi?
A) 2/5 B) 1/2 C) 3/5 D) 2/3 E) 3/4 Bunga asosan, dM necha d ga teng?
19. Vertikal kesimi rasmda ko’rsatilgandek A) 1 B) 3/2 C) 2 D) 5/2 E) 3
bo’lgan ikki tirsakli idishda bir-biriga
aralashmaydigan suyuqliklar muvozanatda.
26
Suyuqliklar va gazlarning bosimi Bunga asosan, idish to’nkarilib 2-rasmda
1. Erkin siljiy oladigan, gaz chiqarmaydigan ko’rsatilgan holatga keltirilganda PG va PT
porshen bilan qoplangan yopiq idishda temir qanday o’zgaradi?
sharcha ip yordamida porshenga osilganda, PG PT .
gazning bosimi PG, zichligi d, idishning yerga A) kamayadi o’zgarmaydi
beradigan bosimi PY ga teng bo’lmoqda. B) ortadi o’zgarmaydi
C) o’zgarmaydi ortadi
D) o’zgarmaydi kamayadi
E) o’zgarmaydi o’zgarmaydi
4. K, L, M idishlarda muz bo’laklari rasmda
ko’rsatilgandek muvozanatda edi. Idishlarning
harorati o’zgartirilmasdan muzlar butunlay
eriguncha isitildi.
Bunga asosan, ip kesilib takror muvozanat
o’rnatilganda, quyidagilardan qaysilari to’g’ri
bo’ladi?
I. PG kamayadi.
II. d o’zgarmaydi.
III. PY ortadi.
A) faqat I B) faqat III C) I va II
D) I va III E) II va III Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
2. Idish ichida gaz va suv rasmda I. K idishning tubidagi umumiy bosim
ko’rsatilgandek muvozanatda ekan, gazning o’zgarmaydi.
bosimi PG, K nuqtadagi suvning bosimi PK II. L idishdagi gaz bosimi kamayadi.
bo’ldi. III. M idishning tubidagi suvning bosimi
o’zgarmaydi.
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi (Gazlarning ko’tarish kuchlari va bug’lanishlar
tarjimasi A) faqat I B) faqat II C) I va II
5. Normal atmosfera bosimida ostida joylashgan
sistemada suv va gaz rasmda ko’rsatilgandek
holatda muvozanatdadir. Jo’mrak ochilib
ma’lum miqdor suv to’kilgandan keyin takror
yopiladi.
Bunga asosan, idishning ochiq uchidan bir jism
suvga tushirilsa, PG va PK qanday o’zgaradi?
PG PK .
A) ortadi ortadi
B) ortadi o’zgarmaydi
D) o’zgarmaydi o’zgarmaydi
E) kamayadi ortadi
3. 1-rasmda ko’rsatilgan gazning bosimi PG, Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
idish tubidagi umumiy bosim PT ga teng. I. Gazning bosimi kamayadi.
II. Idishning tubidagi umumiy bosim
o’zgarmaydi.
III. h balandlik ortadi.
6. Bir X jism rasmda ko’rsatilgan yopiq
idishning tubiga ip bilan bog’langanda ipda
27
taranglik kuchi hosil bo’lmoqda. Bu holatda (Oxirgi holatda shar to’liqligicha suv ichida
gazning bosimi PG, K nuqtadagi umumiy bosim qoladi.)
PK ga teng. A) faqat I B) faqat II C) I va II
9. Normal atmosfera bosimi P0 bo’lgan muhitda
X va Y gazlar bir tirsagi yopiq bo’lgan tutash
idish ichida rasmda ko’rsatilgandek
muvozanatda qoladi.
Bunga asosan, ip kesilib, takror muvozanat

o’rnatilganda PG va PK qanday o’zgaradi?
PG PK .
A) ortadi ortadi
C) o’zgarmaydi o’zgarmaydi X va Y gazlarning bosimlari mos ravishda PX,
D) o’zgarmaydi kamayadi PY bo’lsa, PX, PY, P0 orasidagi munosabat
E) kamayadi kamayadi qanday?
7. P0 normal atmosfera bosimi ostida joylashgan A) PX> PY> P0 B) PX= PY> P0 C) PY> PX> P0
rasmda ko’rsatilgan quvurning ichida X va Y D) PY> P0> PX E) PY> PX= P0
gazlar muvozanatda. X, Y gazlarning bosimlari 10. U–simon tutash idish X va Y gazlar bilan
mos ravishda PX, PY ga teng. to’ldirilib K va L jo’mraklar berkitilganda
suvning muvozanat holati rasmda
ko’rsatilgandek bo’lmoqda. L jo’mrak ochilib,
muvozanat o’rnatilgandan keyin jo’mrak
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi berkitildi va h balandlik ortdi.
tarjimasi
Bunga asosan, P0, PX, PY orasidagi munosabat
qanday?
A) PX> PY> P0 B) PX= PY> P0 C) P0= PY> PX
D) P0> PX= PY E) P0= PY= PX
8. Yopiq idishdagi suvning ichida elastik shar Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda. Jo’mrak I. Dastlab X gazning bosimi Y nikidan katta.
ochilib ma’lum miqdordagi suv oqib II. X gazning bosimi kamaydi.
chiqqanidan keyin takror yopildi. III. K jo’mrak ochilsa, I tirsakdagi suv
balandligi ortadi.
11. Oz miqdorda shishirilgan bolalar shari, ip
bilan idish tubiga bog’lanib rasmda
ko’rsatilgandek muvozanatda. Bu holatda
shardagi gazning bosimi Pgaz, idish tubidagi
suvning bosimi Psuv bo’lmoqda.
I. Shar ichidagi gaz bosimi ortadi.
II. Idish tubidagi umumiy bosim kamayadi.
III. Ipda hosil bo’ladigan taranglik kuchi ortadi.
28
h P .
A) o’zgarmadi o’zgarmadi
B) ortdi kamaydi
C) ortdi o’zgarmadi
D) kamaydi ortdi
E) ortdi ortdi
14. Rasmda ko’rsatilgan idishlar X, Y, Z gazlar
Agar uzun ipdan foydalanib shar yana suv va suv bilan to’ldirilgan. Bu holatda idishlardagi
ichiga qoladigan qilib muvozanat o’rnatilsa, Pgaz gaz bosimlari mos ravishda PX, PY, PZ dir. K, L,
va Psuv qanday o’zgaradi? M jo’mraklar ochilib suv oqishi to’xtaganda, har
Pgaz Psuv . bir idishdagi 2h balandlikda suv qoldi.
A) ortadi kamayadi
B) ortadi ortadi
D) kamayadi ortadi
12. Rasmdagi sistemada, ust qismida gaz
bo’lgan probirka simob bilan to’ldirilgan idishga
erkin qo’yilganda, rasmda ko’rsatilgandek
muvozanatda qolmoqda. Bunga asosan, PX, PY, PZ orasidagi munosabat
qanday? (Atmosferadan idishlar ichiga havo
kirmaydi.)
A) PX= PY= PZ B) PX= PZ> PY C) PY> PX= PZ
D) PZ> PX= PY E) PZ> PX> PY
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi bo’lgan idishda jo’mrak yopiq bo’lganda
ishqalanishsiz harakatlana oladigan porshen
berilgan vaziyatda muvozanatdadir.
tarjimasi
Bunga asosan, probirka harakatga keltirilmasdan
idishdan ma’lum miqdordagi simob olinsa,
quyidagilardan qaysilari o’rinli bo’ladi?
I. h balandlik o’zgarmaydi.
II. h balandlik ortadi.
III. Gazning bosimi ortadi.
Bunga asosan, jo’mrak ochilganda,
13. Rasmda ko’rsatilgan yopiq idishning ichida
(Sharning elastiklik kuchini hisobga olmang.)
gaz, suv va muzdan tashkil topgan sistema
I. Porshenga ta’sir etuvchi gaz bosimi kamayadi.
issiqlik muvozanatida bo’lganida, suvning
II. Sharning hajmi ortadi.
balandligi h, gazning bosimi P ga teng.
III. Ipdagi taranglik kuchi o’zgarmaydi.
Sistemaning haroratini o’zgartirmasdan muz
butunlay eriguncha issiqlik berildi.
16. 1-rasmda tasvirlangan idishda bosimlari mos
ravishda PX, PY bo’lgan X, Y gazlar oralaridagi
elastik parda rasmdagi holatda muvozanatda.
Jo’mrak ochilib muvozanat yuzaga kelganda
elastik parda 2-rasmda ko’rsatilgan holatga
keldi.
Holat oxirida h va P ning qiymatlari haqida
nima deyish mumkin?
29
Atmosfera bosimi P0 bo’lsa, PX, PY, P0 orasidagi
munosabat qanday?
A) PX> PY> P0 B) PX= PY> P0 C) P0> PX> PY
D) P0> PX= PY E) P0= PY= PX
17. Rasmda ko’rsatilgan idishda suv, muz va
gaz termodinamik muvozanatda bo’lib, vaznsiz
va ishqalanishsiz harakatlana oladigan porshen
atmosfera bosimi yordamida muvozanatda.
Idish isitilib, muzning ma’lum qismi eritilsa,

quyidagilardan qaysilari to’g’ri bo’ladi?
I. Porshen 1 yo’nalishda harakatlanadi.
II. Suvning balandligi o’zgarmaydi.
III. Muvozanat vaziyatida gaz bosimi
o’zgarmaydi.
(Gaz suvda erimaydi va gazning muzga ta’sir
etuvchi ko’tarish kuchi e’tiborga olinmasin.)
tarjimasi
bo’lgan tirsakli idishning Y va Z uchlari
yopiqdir. M jo’mrak berk bo’lganda, X, Y va Z
tirsaklardagi suv balandliklari hX, hY, hZ ga teng.
Bunga asosan, M jo’mrak ochilib, muvozanat

o’rnatilganda hX, hY, hZ haqida nima deyish
mumkin?
hX hY hZ .
A) ortadi kamayadi ortadi
B) ortadi o’zgarmaydi ortadi
C) kamayadi kamayadi ortadi
D) kamayadi o’zgarmaydi ortadi
E) kamayadi ortadi o’zgarmaydi
30
Suyuqliklarning ko’tarish kuchi
1. Teng massali X, Y, Z jismlarning suyuqlik
ichidagi muvozanat holatlari berilgan.
Jismga ta’sir etayotgan ko’tarish kuchini

hisoblash uchun quyidagilardan qaysilari
Bunga asosan, jismlarning hajmlari VX, VY, VZ berilishi kerak va yetarlidir?
orasidagi munosabat qanday? I. toshgan suyuqlikning og’irligini,
A) VX> VY> VZ B) VX> VZ> VY II. toshgan suyuqlikning hajmini,
C) VY> VZ> VX D) VZ> VX> VY III. toshgan suyuqlikning zichligini.
E) VX= VY= VZ A) faqat I B) faqat II C) I va III
2. Teng massali X, Y, Z jismlar rasmda D) II va III E) I, II va III
ko’rsatilgandek suyuqlik ichida muvozanatda. 5. X jism va elastik shar K va L iplar bilan
suyuqlik solingan idish ichida rasmda
ko’rsatilgandek muvozanatda. Bu holatda K
ipdagi taranglik kuchi TK, L ipdagi esa TL dir.

I. Jismlarga ta’sir etuvchi ko’tarish kuchlari
teng.
tarjimasi
II. Y ning zichligi X nikidan katta.
III. Y ning hajmi Z nikidan katta.
A) faqat I B) faqat II C) I va II Jo’mrak ochilib idishdagi suyuqlik balandligi h
D) I va III E) I, II va III ga kamaytirilsa, TK va TL qanday o’zgaradi?
3. Og’irligi P bo’lgan teng bo’laklarga bo’lingan TK TL .
bir jism d zichlikli suyuqlik ichida 1-rasmda A) kamayadi kamayadi
tasvirlangandek muvozanatda qolmoqda. B) kamayadi ortadi
C) ortadi kamayadi
D) ortadi ortadi
E) ortadi o’zgarmaydi
6. Teng hajmli K, L va M jismlar suv ichida
rasmda tasvirlangandek muvozanatda.
Jism 2d zichlikli suyuqlik ichida 2-rasmda
tasvirlangandek muvozanatda qolishi uchun
jismga ta’sir etishi kerak bo’lgan F kuchning
moduli necha P bo’lishi kerak?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
4. Toshish darajasigacha suyuqlik bilan
to’ldirilgan idishga tashlangan K jism rasmda Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
ko’rsatilgan holatda muvozanatda qolarkan, V I. K jismning zichligi M nikidan kichik.
hajmli suyuqlik toshirmoqda. II. L jismga ta’sir etuvchi ko’tarish kuchi M
nikiga teng.
III. M jismning massasi, L nikidan katta.
31
A) faqat I B) I va II C) I va III II. Y jismga ta’sir etayotgan ko’tarish kuchi
D) II va III E) I, II va III o’zgarmaydi.
7. Bir K jism ichida suv bo’lgan idishga III. idishdagi suyuqlik balandligi kamayadi.
tashlanganda rasmda ko’rsatilgandek (Y jism teng ikki bo’lakdan tashkil topgan.)
muvozanatda qolmoqda. A) faqat I B) faqat II C) I va II
10. Bir-biriga ip bilan bog’langan teng hajmli X,
Y jismlar suyuqlik ichida rasmda
ko’rsatilgandek muvozanatda bo’lganda, ipdagi
Jism teskariga aylantirilib suvga tushirilsa, suv taranglik kuchi noldan farqlidir.
balandligi h va jismning suvga botgan hajmi V
qanday o’zgaradi?
h V .
A) kamayadi kamayadi
B) ortadi kamayadi
C) ortadi o’zgarmaydi
8. M massali quti, ichida massasi m bo’lgan bir
sharcha bo’lganda, suyuqlik ichida 1-rasmda
X jismning zichligini hisoblash uchun
ko’rsatilgandek muvozanatda qoldi. Qutining
quyidagilardan qaysilarini bilish kerak va
ichiga bir xil sharchalardan yana 2 tasi
yetarlidir?
qo’shilganda, idish 2-rasmda ko’rsatilgandek
I. suyuqlikning zichligi,
muvozanatda qoldi.
II. Y jismning zichligi,
III. jismlarning hajmlari.
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi A) faqat I B) I va II C) I va III
tarjimasi 11. Jism havoda ipga osilib turganda, ipning
taranglik kuchi P, suvga tushirilganda esa ipning
tarangligi 2P/3 bo’lmoqda.
Bunga asosan, jism hajmining yarmi 3 g/cm3
Bunga asosan, quti massasining bir dona zichlikli suyuqlikka botirilganda ipning
sharchaning massasiga nisbati M/m tarangligi necha P ga teng bo’ladi? (dsuv= 1
quyidagilardan qaysi biriga teng? g/cm3)
A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 E) 1/2 A) 1/4 B) 1/3 C) 1/2 D) 3/4 E) 3/5
9. X va Y jismlar bir-biri bilan aralashmaydigan 12. P og’irlikdagi teng bo’laklarga bo’lingan K
d1, d2 zichlikli suyuqliklar ichida rasmda jism 1-rasm va 2-rasmda ko’rsatilgandek d va
ko’rsatilgan holatda muvozanatda. 3d zichlikli X va Y suyuqliklarda muvozanatda.
Bunga asosan, suyuqliklardan bir jinsli T1 ipning taranglik kuchi P/2 bo’lsa, T2 ipning
aralashma hosil qilinsa, quyidagilardan qaysilari taranglik kuchi necha P ga teng?
o’rinli bo’ladi? A) 1/3 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 3
I. X jismga ta’sir etayotgan ko’tarish kuchi 13. Bir-biriga ip bilan bog’langan teng hajmli K
ortadi. va L jismlar suyuqlik ichiga tushirilganda
32
rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda qolmoqda 1-rasmda X jismga ta’sir etgan ko’tarish kuchi F
va ipdagi taranglik kuchi noldan farqli bo’lsa, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
bo’lmoqda. I. X jismning zichligi Y nikidan kichik.
II. L suyuqlikning zichligi K nikidan katta.
III. 3-rasmda X jismga ta’sir etuvchi ko’tarish
kuchi F ga teng.
16. Teng bo’lakli, bir jinsli sterjen rasmda
ko’rsatilgandek ikki bo’lagi suyuqlik ichida
bo’lgan holda muvozanatda qolmoqda.
Sterjenning og’irligi G, ipdagi taranglik kuchi T
I. L ning zichligi suyuqliknidan katta.
ga teng.
II. Ip kesilsa, idishdagi suyuqlik sathi kamayadi.
III. Ip kesilsa, idishning og’irligi ortadi.
14. Rasmda ko’rsatilgan K va L idishlarda
joylashgan muzlar ustida K idishda temir
sharcha va L idishda taxta bo’lagi bor. Bu
holatda idishlardagi suv balandliklari h ga teng.
Bunga asosan, T/G nisbat nimaga teng?

A) 1/3 B) 1/2 C) 2/3 D) 3/4 E) 1
17. K jism bir-biri bilan aralashmaydigan X va
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi Y suyuqliklar ichida rasmda ko’rsatilgandek
muvozanatda.
tarjimasi
Suvning haroratini o’zgartirmasdan muzlar
eritilsa, K va L idishlardagi suv balandliklari
qanday o’zgaradi?
(dtemir> dsuv> dtaxta)
K da L da .
A) kamayadi ortadi M jo’mrak ochilib, yetarlicha kutilgandan keyin
B) kamayadi o’zgarmaydi quyidagilardan qaysilari sodir bo’ladi?
C) kamayadi kamayadi I. K jismga ta’sir etuvchi ko’tarish kuchi
D) ortadi kamayadi o’zgarmaydi.
E) ortadi o’zgarmaydi II. K jismning X suyuqlikka botgan hajmi
15. X jism K suyuqlik solingan idishda 1- ortadi.
rasmda ko’rsatilgandek, Y jism L suyuqlik III. Jo’mrakdan faqat Y suyuqlik oqadi.
solingan idishda 2-rasmda ko’rsatilgandek A) faqat I B) faqat II C) faqat III
muvozanatda qolmoqda. X jism K va L suyuqlik D) I va II E) I va III
aralashtirilishidan hosil qilingan bir jinsli 18. Bloklari vaznsiz va ishqalanish bo’lmagan
suyuqlikda 3-rasmda ko’rsatilgandek 1-rasm va 2-rasmdagi sistemalarda K, L jismlar
muvozanatda qolmoqda. muvozanatda turibdi.
33
21. Teng massali K, L, M sharchalar suv
solingan idish ichida rasmda ko’rsatilgandek
muvozanatda turibdi.
Suvning zichligi d bo’lsa, K jismning zichligi

necha d ga teng?
A) 2/3 B) 3/5 C) 3/4 D) 1/2 E) 4/3 K, L va M jismlarning hajmlari VK, VL, VM
19. Toshish darajasigacha suv bilan to’ldirilgan, orasidagi munosabat qanday?
1-rasmda ko’rsatilgan idishga tarang ip A) VK>VL>VM B) VK>VM>VL C) VM>VK=VL
bog’langan bir X jism 2-rasmda ko’rsatilgandek D) VM> VK> VL E) VM= VL= VK
tushirilgan. Ip kesilganda X jism 3-rasmda 22. Teng massali X, Y, Z jismlar bir suyuqlik
ko’rsatilgandek idishning tubiga cho’kmoqda. ichida rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda.
Og’irlikni o’lchovchi tarozi 1-rasmda F1, 2-
rasmda F2, 3-rasmda F3 ni ko’rsatmoqda.
"Samarali Ta'lim"Bunga o'quv markazi

asosan, jismlarga ta’sir etuvchi ko’tarish
kuchlari F , F , F orasidagi munosabat
X Y Z
1 2 3
tarjimasi
Bunga asosan, F , F , F orasidagi munosabat
qanday?
A) F < F < F B) F = F < F C) F < F = F
X Y Z X Y Z Z X Y
qanday? D) FZ< FY< FX E) FZ= FY= FX
A) F1= F2= F3 B) F1> F2> F3 C) F3> F1= F2 23. Bir xil moddadan yasalgan teng hajmli
D) F3> F2> F1 E) F3= F2> F1 bo’laklardan tashkil topgan jismlardan K jism X
20. Bir quti 1-rasmda ko’rsatilgandek suyuqlik suyuqlik ichida 1-rasmda ko’rsatilgandek, L
ichida muvozanatdadir. Qutinining ichiga m jism esa Y suyuqlik ichida 2-rasmda
massali bir jism qo’yilganda 2-rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda qolmoqda.
ko’rsatilgandek to’liq suvga botmoqda.
Bunga asosan, X suyuqlik zichligining Y

suyuqlik zichligiga nisbati dX/dY ni toping.
A) 1/3 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 3
I. Qutining massasi m ga teng.
24. Uchta birlik kublardan hosil qilingan K jism
II. Suyuqlik tomonidan qutiga ta’sir etuvchi
suyuqlikda 1-rasmda ko’rsatilgandek
ko’tarish kuchi ikki marta ortdi.
muvozanatda. K jismning ustiga 1 birlik L jism
III. m massali jism suyuqlik ichiga qo’yilsa,
joylashtirilganda 2-rasmda ko’rsatilgandek
cho’kadi.
muvozanat o’rnatilmoqda.
34
Bunga asosan, quyidagilarddan qaysilari to’g’ri?
I. L jismning zichligi, suyuqlikning zichligidan
katta.
II. L jismning og’irligi, K ning og’irligidan
katta.
III. L jismning zichligi K ning zichligidan katta.
Bunga asosan, K jism zichliginining L jismning
zichligiga nisbati dK/dL nimaga teng?
28. X prizma bilan Y kub bir suyuqlik ichida
A) 1/6 B) 1/3 C) 1/2 D) 1 E) 2
rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda
25. K, L va M jismlardan K jism suvda
bo’lganida, ipda taranglik kuchi hosil
suzarkan, L jism muallaq qolmoqda, M jism esa
bo’lmoqda.
tubga cho’kmoqda.
Bu jismlarga ta’sir etuvchi ko’tarish kuchlari

teng bo’lsa, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? Jismlar orasidagi ip kesilib, jismlar
I. Jismlarning hajmlari teng. muvozanatga kelganda, quyidagilardan qaysilari
II. Jismlarning zichliklari orasida dK< dL< dM to’g’ri bo’ladi?
munosabat mavjud. I. X jism suv yuzida suzadi.
III. Jismlarning massalari orasida mM> mK= mL II. Y jism idishning tubiga cho’kadi.
munosabat mavjud. III. h suyuqlikning balandligi ortadi.
26. Teng bo’lakli X jism d zichlikli suyuqlikda 29. Suyuqlik ichida bir-birlariga ip bilan
tarjimasi
1-rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda. X va Y bog’langan 2V, V hajmli X va Y jismlar 1-
jismlar esa 2d zichlikli suyuqlikda 2-rasmda rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda.
ko’rsatilgandek muvozanatda.
X jismning og’irligi P bo’lsa, Y jismning Ip kesilganda muvozanat 2-rasmda

og’irligi nimaga teng? ko’rsatilgandek bo’lgan bo’lsa, quyidagilardan
A) P/4 B) P/2 C) P D) 3P/2 E) 2P qaysilari to’g’ri?
27. K jism 1-rasmda ko’rsatilgan idishda yarmi I. Ipdagi taranglik kuchi X jismning og’irligiga
suyuqlikka botgan holda muvozanatda. L jism K teng.
ning ostiga osilganda 2-rasmda ko’rsatilgandek II. Y jismning massasi, X nikidan ikki marta
muvozanatda qolmoqda. katta.
III. 2-rasmda idishning og’irligi ortdi.
(X jism teng bo’laklardan tashkil topgan.)
30. Bir-biriga yopishtirilmagan K, L, M kublar
bir suyuqlik ichida rasmda ko’rsatilgandek
muvozanatda qolmoqda.
35
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri
bo’lishi mumkin? L jismning hajmi 10 cm3, zichligi 4 g/cm3
I. K ning zichligi, suyuqliknikidan katta. bo’lsa, K jismning massasi necha gram? (dsuv =
II. L ning zichligi, suyuqliknikidan kichik. 1 g/cm3)
III. M ning zichligi, suyuqliknikidan katta. A) 25 B) 30 C) 40 D) 45 E) 50
A) faqat I B) faqat II C) I va II 34. Teng massali K va L sharlar iplar yordamida
D) I va III E) I, II va III shiftga osilib, bir suyuqlikka rasmda
31. X jism toshish darajasigacha suyuqlik bilan tasvirlangandek botirilganda iplardagi taranglik
to’ldirilgan K, L, M idishlarga tushirilganda kuchlari teng bo’lmoqda.
rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda qolmoqda.
Idishlardagi suyuqliklarning zichliklari mos

ravishda d, 3d, 2d bo’lsa, quyidagilardan
qaysilari to’g’ri? o'quv markazi
asosan, quyidagilardan qaysi biri to’g’ri?
A) Jismlarning zichliklari teng.
I. X jismning zichligi 2d ga teng.
B) Jismlarning hajmlari teng.
tarjimasi
II. L idish og’irlashmaydi.
C) K jismning zichligi, L nikidan katta.
III. K idishning og’irlashish miqdori, M
D) L jismning hajmi, K nikidan katta.
idishdagidan kichik.
E) K jismning suyuqlikka botgan hajmi, L ning
hajmiga teng.
35. Teng massali K, L va M jismlar suv ichida
32. Teng bo’lakli P og’irlikli jism d zichlikli
rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda.
suyuqlik ichida 1-rasm va 2-rasmda
Iplarda taranglik kuchlari hosil bo’lgan bo’lsa,

S1 va S2 iplardagi taranglik kuchlari teng va T quyidagilardan qaysilari istisnosiz to’g’ri?
bo’lsa, P/T nisbat nimaga teng? I. M jismning hajmi eng katta.
A) 4/3 B) 3/2 C) 2 D) 5/2 E) 3 II. Jismlarga ta’sir etuvchi ko’tarish kuchlari
33. O nuqtasidan osilgan vaznsiz teng bo’lakli teng.
sterjenga K va L jismlar osilganda, sterjen III. K jismning hajmi eng kichik.
gorizontal muvozanatda qolmoqda. A) faqat I B) faqat III C) I va II
36. Metal X jism ip yordamida elastik sharga
36
bog’langan bo’lib, suyuqlik ichida rasmda
Qopqoq ochilib, idish suv bilan to’lgandan

keyin quyidagilardan qaysilari sodir bo’ladi?
Bunga asosan, quyidagilardan qaysi biri I. S ipdagi taranglik kuchi ortadi.
noto’g’ri? II. Tarozining ko’rsatkichi kamayadi.
A) X jismga ta’sir etuvchi ko’tarish kuchi III. S ipdagi taranglik kuchi kamayadi.
jismning og’irlik kuchidan kichik. A) faqat I B) faqat II C) faqat III
B) Shar 1 yo’nalishda biroz harakatlantirilib, D) I va II E) II va III
erkin qo’yilsa, suyuqlik yuziga tezlanuvchan 39. Vaznsiz bloklardan tashkil topgan va
harakatlanib chiqadi. ishqalanish bo’lmagan rasmdagi sistemada K va
C) Shar suyuqlik yuziga chiqib, muvozanatda L jismlar muvozanatda.
qolganda suyuqlik balandligi kamayadi.
D) X jism 2 yo’nalishda biroz harakatlantirilib,
erkin qo’yilsa, tezlanuvchan harakatlanib idish
tubiga cho’kadi.
E) X jism idish tubiga cho’ktirilsa, idishdagi
suyuqlik balandligi kamayadi.
37. Hajmlari teng bo’lmagan X va Y jismlar K,
L, M suyuqliklarda 1-rasm, 2-rasm va 3-rasmda
ko’rsatilgandek muvozanatga kelganda, 1-
tarjimasi
rasmdagi ipning taranglik noldan farqli
bo’lmoqda.

I. K jismning massasi L nikidan ikki marta katta.
II. K jismning zichligi suyuqliknikidan katta.
III. K jism osilgan ip kesilsa, idish og’irlashadi.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri D) I va II E) II va III
bo’lishi mumkin? 40. Teng bo’lakli X jism bir-biriga
I. K suyuqlikning zichligi, L suyuqlikniga teng. aralashmaydigan K va L suyuqlik ichida 1-rasm
II. K suyuqlikning zichligi, M suyuqlikniga ko’rsatilgandek, idishdan K suyuqlik olinganda
teng. esa 2-rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda
III. L suyuqlikning zichligi, M suyuqlikniga qolmoqda.
teng.
38. Ichi bo’sh, qopqog’i yopiq shisha idish bir ip
bilan shiftga osilgan holatda suyuqlik ichida
rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda
bo’lganida, S ipning taranglik kuchi noldan
farqli bo’lmoqda.
K suyuqlikning zichligi dK, L suyuqlikning
zichligi dL bo’lsa, dK/dL nisbat nimaga teng?
37
A) 4 B) 2 C) 1 D) 1/2 E) 1/4 suyuqlikning massasi m ga teng.
41. K idish Y suyuqlikda rasmda
ko’rsatilgandek muvozanatda bo’lib, K
idishning og’irligi X jismning og’irligidan ikki
marta kattadir.
S jo’mrak ochilib, suyuqlik oqishi to’xtaganda

Bunga asosan, K idish Y suyuqlikka botmasligi I. d2 zichlikli suyuqlikning X jismga ta’sir
uchun uning ichiga eng ko’pi bilan yana necha etuvchi ko’tarish kuchi ortadi.
dona X jism qo’yish mumkin? II. L idishdagi suyuqlik massasi m ga teng
A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) 12 bo’ladi.
42. Toshish darajasigacha 1,5 g/cm3 zichliklili III. X jismning d2 zichlikli suyuqlikka botgan
suyuqlik bilan to’ldirilgan idish, suyuqliksiz hajmi kamayadi.
boshqa bir idish va L jism rasmda ko’rsatilgan (L idish yetarlicha katta.)
teng yelkali tarozida muvozanatda. A) faqat I B) faqat II C) faqat III
44. K va L jismlar bir suyuqlik ichida rasmda
ko’rsatilgandek muvozanatda ekan, iplarda T1,
T2 taranglik kuchlari hosil bo’lmoqda.

tarjimasi
Suyuqlik ichiga 20 cm3 hajmli va 40 g massali
K jism tushirilganda muvozanat saqlanib qolishi
uchun quyidagilardan qaysi biri bajarilishi
kerak? Sistemaning harorati ortirilsa, T1 va T2 qanday
A) Chap pallaga 10 g massali jism qo’yish o’zgaradi?
kerak. (Suyuqliklarning kengayish koeffitsiyenti
B) O’ng pallaga 10 g massali jism qo’yish jismlarnikidan katta.)
kerak. T1 T2 .
C) Chap pallaga 20 g massali jism qo’yish A) ortadi kamayadi
kerak. B) kamayadi kamayadi
D) O’ng pallaga 20 g massali jism qo’yish C) kamayadi ortadi
kerak. D) ortadi ortadi
E) Chap pallaga 30 g massali jism qo’yish E) o’zgarmaydi o’zgarmaydi
kerak. 45. X va Y jismlarning bir xil haroratdagi K va
43. K idishdagi bir-biriga bilan qo’shilmaydigan L suyuqliklardagi muvozanat holati 1-rasm va 2-
d1, d2 zichlikli suyuqliklar bilan X jism rasmda rasmda ko’rsatilgan.
ko’rsatilgandek muvozanatda. d1 zichlikli
X va Y jismlar K va L suyuqliklardan hosil

qilingan bir jinsli aralashmaga tushirilganda
38
muvozanat holatlari 3-rasmda ko’rsatilgandek
bo’lsa, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
I. Y jism K suyuqlik yuzidas suzadi.
II. X jism L suyuqlik ichiga to’liq botib muallaq
qoladi.
III. K suyuqlikning zichligi, L nikidan katta.
A) faqat I B) I va II C) I va III Bunga asosan, mK, mL, mM orasidagi munosabat
D) II va III E) I, II va III qanday?
46. Zichligi 3d bo’lgan qattiq bir jism K A) mK>mL=mM B) mK>mL>mM C) mM=mL>mK
idishdagi bir-biriga qo’shilmaydigan d, 4d D) mM> mL> mK E) mM= mL= mK
zichlikli suyuqliklar ichiga tushirilganda L 49. Massasi 50 g bo’lgan qattiq jism, ichida 1,6
idishning massasi ortishi m bo’lmoqda. g/cm3 zichlikli suyuqlik bo’lgan K idishga
tushirilganda, L idishga 32 g suyuqlik
to’kilmoqda.
Bunga asosan, K idishdagi massa ortishi necha

m ga teng?
(Idishdan faqat d zichlikli suyuqlik to’kiladi.) Bunga asosan, K idishga tushirilgan jismning
A) 1 B) 3/2 C) 2 D) 5/2 E) 3 zichligi necha g/cm3 ga teng?
47. To’rtta bo’lakdan tashkil topgan, bir jinsli A) 2,0 B) 2,5 C) 2,8 D) 3,0 E) 3,2
jismning yarmi suv ichida qolib rasmda 50. Hajmlari VX, VY, zichliklari dX, dY bo’lgan
ko’rsatilgandek ipga osilgan holatda teng massali X va Y jismlar ustma-ust qo’yilib
muvozanatda. Bu holatda ipdagi taranglik kuchi ikki farqli holatda K suyuqlikka tushirilganda 1-
tarjimasi
jismning og’irligining uchdan biriga teng. rasm va 2-rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda
qolmoqda va suyuqlik balandliklari h1, h2
bo’lmoqda.
Ip kesilsa, jismning suv ichidagi muvozanat

holati quyidagilardan qaysi biri kabi bo’ladi? Bunga asosan, quyidagi munosabatlardan
(dsuv= 1 g/cm3) qaysilari to’g’ri?
I. VX> VY
II. dX> dY
III. h1= h2
51. Vaznsiz, teng bo’lakli sterjenning uchlariga
osilgan teng massali X, Y jismlar suv ichida
rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda.
48. Massalari mK, mL, mM bo’lgan K, L M

jismlarning X suyuqlikdagi muvozanat holatlari
1-rasm, 2-rasm va 3-rasm ko’rsatilgan.
39
Iplardagi taranglik kuchlari noldan farqli bo’lsa,
quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
I. X jismning hajmi Y nikidan katta.
II. X jismning zichligi Y nikidan katta.
III. Idishdagi suvning zichligi orttirilsa,
sterjenning gorizontal muvozanati buziladi.
52. Qattiq bir jism, dK zichlikli K suyuqlikka
tushirilganda hajmining 1/2 qismi, dL zichlikli L
suyuqlikka tushirilganda hajmining 1/3 qismi
suyuqlikdan chiqib turgan holatda suzadi.
Bunga asosan, dK/dL nisbat nimaga teng?
A) 2/3 B) 3/4 C) 4/3 D) 3/2 E) 2

tarjimasi
40
Issiqlik miqdori va harorat harorat – vaqt grafiklari rasmlardagi kabi
1. Bir X termometr suvning muzlash haroratini bo’lmoqda.
-40 °X, qaynash haroratini 110 °X o’lchaydi.
Bunga asosan, qaysi haroratni selsiy va X
termometrlar bir xil ko’rsatadi?
A) 50 B) 60 C) 70 D) 80 E) 90
2. Bir xil moddadan yasalgan K silindir va L
sharning dastlabki haroratlari T1 ga teng. K va L
Bunga asosan, jismlarning birlik vaqtda olgan
ga mos ravishda QK, QL issiqlik miqdori
issiqlik miqdorlari QK, QL, QM orasidagi
berilganda oxirgi haroratlari T2 bo’ldi.
munosabat qanday?
A) QK= QL= QM B) QK= QL> QM
C) QK= QM> QL D) QL> QK> QM
E) QM> QK> QL
6. Mos ravishda massalari m, 3m; solishtirma
issiqlik sig’imlari 2c, c bo’lgan X, Y
suyuqliklarning dastlabki haroratlari T1 ga teng.
Bu suyuqliklar isitilgandan keyingi haroratlari
T2 bo’lmoqda.
Bunga asosan, QK/QL nisbati nimaga teng? Bu holatda X suyuqlik olgan issiqlik miqdori Q
(π = 3.) ga teng bo’lsa, Y suyuqlik olgan issiqlik miqdori
A) 1/3 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 3 necha Q ga teng?
3. Bir xil isitkichlarda isitilayotgan mos ravishda A) 2/3 B) 3/4 C) 4/3 D) 3/2 E) 2
3m, m massali X, Y suyuqliklarning harorat – 7. Bir X termometrda suvning muzlash nuqtasi
vaqt grafiklari 1-rasm va 2-rasmda berilgan. 30 °X, qaynash nuqtasi 180 °X ga teng. Havo
harorati 20 °C bo’lgan muhitda X termometr T
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi °X ni ko’rsatmoqda.
Bunga asosan, X termometr ko’rsatadigan 2T
tarjimasi harorat necha °C ga teng bo’ladi?
A) 30 B) 40 C) 45 D) 50 E) 60
8. X termometrning ko’rsatkichlari va Selsiy
(°C) termometrning ko’rsatkichlari munosabati
1-rasmda, Y termometrning ko’rsatkichlari va X
Bunga asosan, suyuqliklarning solishtirma termometrning ko’rsatkichlari munosabati 2-
issiqlik sig’imlari nisbati cX/cY ni aniqlang. rasmdagi grafikda tasvirlangan.
A) 1/5 B) 1/3 C) 1 D) 4 E) 5
4. Massalari mos ravishda mK, mL, solishtirma
issiqlik sig’imlari 2c, c bo’lgan K va L
suyuqliklar bir xil isitkichlarda isitilganda
harorat – vaqt grafiklari 1-rasm va 2-rasmda
ko’rsatilgandek bo’ldi.
Bunga asosan, havo harorati 20 °C bo’lgan

muhitda Y termometrning ko’rsatkichi necha °Y
ga teng?
A) 30 B) 35 C) 40 D) 45 E) 50
9. K, L jismlar haroratlarining ularga berilgan
issiqlik miqdoriga bog’lanish grafiklari 1-rasm
va 2-rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, mK/mL nisbat nimaga teng?
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
5. Bir xil moddadan yasalgan teng massali K, L,
M jismlar uch farqli isitkich bilan isitilganda
41
boshlanganda mumlarning tushish vaqtlari t1, t2,
t3 ga teng bo’ladi.
K ning massasi L nikidan katta bo’lsa,

I. K ning solishtirma issiqlik sig’imi L nikidan
kichik.
II. K ning issiqlik sig’imi L nikiga teng. X, Y, Z metallarning issiqlik o’tkazuvchanliklari
III. K va L bir xil moddadan yasalgan. orasidagi munosabat X > Y > Z bo’lsa, t1, t2, t3
A) faqat I B) faqat II C) I va II orasidagi munosabat qanday?
D) I va III E) II va III A) t1> t2> t3 B) t1> t3> t2 C) t2> t1> t3
10. O’lchamlari rasmda berilgan X kub, Y shar, D) t3> t1> t2 E) t3> t2> t1
Z silindir bir xil metaldan yasalgan va dastlabki 13. 2 °C haroratdagi 2m massali X modda va 12
haroratlari mos ravishda TX, TY, TZ ga teng. X, °C haroratdagi m massali Y modda issiqlik
Y, Z jismlarga teng issiqlik miqdorlari jihatdan izolyatsiyalangan bir muhitda
berilganda, oxirgi haroratlari teng bo’lmoqda. aralashtirilganda oxirgi harorat 6 °C ga teng
bo’ldi.
Bunga asosan, moddalarning issiqlik sig’imlari,
CX/CY nisbatini aniqlang.
A) 3/4 B) 2/3 C) 3/2 D) 4/3 E) 2
14. Issiqlik jihatdan izolyatsiyalangan idishga 80
°C haroratli X suyuqlik, 70 °C haroratli Y
Bunga asosan, TX, TY, TZ orasidagi munosabat
suyuqlik va 30 °C haroratli Z suyuqlik teng
massada quyildi.
qanday? (π = 3.)
Suyuqliklar bir moddadan ekanligi ma’lum
tarjimasi
A) TX= TY= TZ B) TX= TY> TZ C) TY= TZ> TX
D) TY> TX> TZ E) TY> TZ> TX
bo’lsa, issiqlik muvozanatiga erishilgunga
qadar, X, Y, Z suyuqliklarning harorat
11. Issiqlik jihatdan izolyatsiyalangan bir
o’zgarishlari qaysi qatorda to’g’ri berilgan?
muhitda joylashgan idish ichida 10 °C haroratli
150 gram suv va 50 gram massali X jism X Y Z .
A) 20 °C 10 °C 30 °C
termodinamik muvozanatdadir. Idishga 14 kcal
B) 20 °C 20 °C 30 °C
issiqlik miqdori berilganda idishdagi muvozanat
C) 20 °C 30 °C 40 °C
harorati 50 °C bo’ldi.
D) 10 °C 10 °C 30 °C
E) 10 °C 30 °C 30 °C
15. Rasmdagi bo’sh idish, teng oqim tezligili K,
L jo’mraklar birgalikda ochilganda 2h
balandlikkacha to’ldiriladi, shundan keyin K
jo’mrak berkitiladi va idishning bo’sh qismi L
jo’mrak orqali to’ldiriladi. K va L jo’mraklardan
bir xil suyuqlik oqqan va haroratlari mos
Bunga asosan, X jismning solishtirma issiqlik
ravishda 80 °C va 20 °C ga teng.
sig’imi cal/g∙°C ga teng? (csuv = 1 cal/g∙°C)
A) 3/2 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
12. Qalinliklari va uzunliklari teng bo’lgan X,
Y, Z metal sterjenlari rasmda ko’rsatilgandek
birlashtirilishidan XY, ZX, YZ sterjenlar hosil
qilindi. Sterjenlarning biror uchiga bir xil I, II,
III mum parchalar yopishtiriladi. Sterjenlar bir
uchidan, bir vaqtda bir xil sharoitda isitilish
42
Bunga asosan, idishdagi suyuqlikning oxirgi III. quvurning issiqlik o’tkazuvchanlik
harorati necha °C ga teng? koeffitsiyenti.
A) 30 B) 40 C) 45 D) 50 E) 60 A) faqat I B) faqat II C) I va II
16. Solishtirma issiqlik sig’imi c bo’lgan mX D) I va III E) I, II va III
massali X suyuqlikning harorati 70 °C, 19. Dastlabki haroratlari farqli bo’lgan X, Y
solishtirma issiqlik sig’imi 2c bo’lgan mY qattiq jismlar izolyatsiyalangan bir muhitda
massali Y suyuqlikning harorati esa 30 °C ga yonma-yon qo’yilganda, ma’lum vaqt o’tib
teng. X va Y suyuqliklar issiqlik jihatdan termodinamik muvozanatga erishildi va
izolyatsiyalangan muhitda aralashtirilganda, muvozanat harorati T ga teng bo’ldi.
aralashmaning muvozanat harorati 40 °C ga Bunga asosan, X ning massasi yanada katta
teng. bo’lsa edi, quyidagilardan qaysilari shubhasiz
Bunga asosan, suyuqliklarning massalarining o’rinli bo’lar edi?
nisbati mX/mY nimaga teng? I. Muvozanat harorati T dan katta bo’lardi.
A) 3 B) 3/2 C) 1 D) 2/3 E) 1/3 II. X ning harorati ko’proq kamayardi.
17. 1-rasmda ko’rsatilgan idish K sathgacha T III. Y ning ichki energiyasi ko’proq ortardi.
haroratdagi suv bilan to’ldirilgan. Bu idish L A) faqat I B) faqat II C) faqat III
sathgacha TX haroratdagi suv oqadigan X D) I va III E) II va III
jo’mrak bilan, qolgan qismi TY haroratli suv 20. Qishda qora rangli liboslar, yozda esa oq
oquvchi Y jo’mrak bilan to’ldiriladi. Bu vaqt rangli liboslar afzal ko’riladi.
davomida idishdagi suvning harorat – vaqt Bu hodisaning sababi, quyidagilardan qaysilari?
grafigi 2-rasmda ko’rsatilgandek bo’ladi. I. qora rangli liboslar ko’proq yutuvchi,
II. oq rangli liboslar ko’proq qaytaruvchi,
III. qora rangli liboslar issiqlikni issiqlik
o’tkazuvchanlik yo’li bilan tarqalishini oldini
olsa, oq rangli liboslar issiqlikni issiqlik
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi o’tkazuvchanlik yo’li bilan yaxshiroq uzatadi.
tarjimasi 21. Bir temirchi 1 kg massali temir plastinkaga
temir bolg’a bilan zarba bermoqda. Bolg’aning
Bunga asosan, T, TX, TY orasidagi munosabat massasi 4 kg va temirchi uni 10 m/s tezlik bilan
qanday? 23 marta uradi.
A) TX> TY> T B) TX> T > TY C) TY> TX> T Bunga asosan, temir plastinkaning harorati
D) TX= TY> T E) TX> TY= T necha °C ortadi?
18. Rasmda ko’rsatilgan idishdagi suv va muz (Temirning solishtirma issiqlik sig’imi 0,115
termodinamik muvozanatda. Idish ichidagi cal/(g∙°C). 1 cal = 4 J deb oling. Energiya
quvurdan issiq suv o’tkazilganda muz erishi to’liqligicha temir plastinkaning isishiga sarf
kuzatilmoqda. bo’ladi.)
A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12
22. Sovuq havoda yalangoyoq betonga qadam
qo’ygan kishi, taxtaga qadam qo’ygan kishidan
ko’proq sovuq qotadi.
Bu holat quyida berilgan tushunchalardan
qaysilari orqali ochiqlanishi mumkin?
I. issiqlik o’tkazuvchanlik,
II. haroratlar farqi,
Bunga asosan, birlik vaqt ichida erigan muz III. issiqlik sig’imi.
miqdori quyidagilarning qaysilari ortishi bilan A) faqat I B) faqat II C) faqat III
ortadi? D) I va II E) I va III
I. quvurning suv ichidagi maydoni, 23. Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsiyenti 0,5
II. quvurdan o’tuvchi issiq suvning oqish tezligi, W/(m∙°C) bo’lgan rasmda ko’rsatilgan
devorning sirtining yuzi 10 m2 ga teng. Qalinligi
43
20 cm bo’lgan bu devorning bir sirtidagi harorat T (°C) Q (J)
10 °C, ikkinchi sirtidagi harorat 20 °C dir. A) 4 20
B) 4 80
C) 20 20
D) 20 40
E) 20 80
Bunga asosan, 10 s da devorning issiq

tomonidan sovuq tomoniga o’tuvchi issiqlik
miqdori necha cal ga teng?
(1 J = 0,25 cal deb olinsin.)
A) 625 B) 950 C) 1500 D) 1750 E) 2500
24. Issiq o’tkazuvchanlik koeffitsiyentlari kX, kY
bo’lgan d, 2d qalinlikdagi X, Y jismlar rasmda
ko’rsatilgandek joylashtirilgan. X, Y jismlarning
tashqi sirtlaridagi haroratlar –10 °C, 20 °C,
boshqa sirtlaridagi haroratlar esa teng va 0 °C
dir.

X Y
tarjimasi
Bunga asosan, k /k nisbat nimaga teng?
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
25. Qizil g’ishtdan qurilgan bir devor qattiq
ko’pikli material bo’lgan polistirol plastinka
bilan rasmdagidek izolyatsiyalangan. Havo
harorati 0 °C bo’lgan muhitda g’ishtlarning bir
sirtidagi harorat 24 °C ga teng.
G’isht va plastinka orasidagi muvozanat harorati

T, devorning 5 m2 sirtidan birlik vaqtda
o’tayotgan issiqlik energiyasi Q bo’lsa, T va Q
ning qiymatlari quyidagilardan qaysi birida
to’g’ri berilgan?
(G’ishtning va plastinkaning issiqlik
o’tkazuvchalik koeffitsiyentlari mos ravishda
0,6 W/(°C∙m), 0,04 W/(°C∙m) ga teng.)
44
Agregat holatining o’zgarishi III. Har ikki idishda muvozanat harorati 0 °C ga
1. –40 °C haroratli 50 g muzni butunlay eritish teng.
uchun kerakli bo’lgan issiqlik miqdori Q ga A) faqat I B) faqat II C) faqat III
teng. D) I va II E) II va III
Bunga asosan, 10 °C haroratdagi 100 g suvga Q 6. X, Y, Z moddalarning muzlash va qaynash
(cal) issiqlik miqdori berilganda oxirgi harorati nuqtalari jadvalda berilgan. Bu moddalarning
necha °C ga teng bo’ladi? harorati –30°C dan 110°C gacha oshirilmoqda.
(csuv= 1 cal/(g∙°C), cmuz= 0,5 cal/(g∙°C), 𝜆 = 80 Jism Muzlash harorati Qaynash harorati
cal/g) (℃) (℃)
A) 40 B) 50 C) 60 D) 80 E) 100 X –100 60
2. –20 °C haroratli 200 gram muz parchasiga Y –10 120
ma’lum miqdordagi issiqlik berilganda yarmi Z 40 80
erimoqda. Bu isitish jarayonida dastlab qattiq holatda
Bunga asosan, muzga berilgan issiqlik miqdori bo’lgan, keyin suyuq va oxirida gaz holiga
necha kcal ga teng? kelgan moddalar qaysilaridir?
(cmuz= 0,5 cal/(g∙°C), 𝜆 = 80 cal/g) A) faqat X B) faqat Y C) faqat Z
A) 8 B) 8,5 C) 10 D) 12 E) 18 D) X va Y E) X va Z
3. Dengiz sathida, izolyatsiyalangan idishda 40 7. Dengiz sathida, izolyatsiyalangan muhitda
°C haroratli 300 g suv bor. Idishning ichiga 0 °C suv to’ldirilgan bir idishga ma’lum miqdordagi
haroratdagi ma’lum miqdordagi muz solinib muz bo’lagi solindi.
issiqlik muvozanati o’rnatilganda, muvozanat Idishdagi umumiy suv massasi o’zgarmagan
harorati 10 °C ga teng bo’ldi. bo’lsa, quyidagilardan qaysilari shubhasiz
Bunga asosan, idishga solingan muzning noto’g’ri?
massasi necha gram ga teng? I. Muzning va suvning boshlang’ich harorati 0
(csuv= 1 cal/(g∙°C), 𝜆 = 80 cal/g) °C.
A) 50 B) 100 C) 150 D) 170 E) 200
4. 0 °C haroratli m1 gram muz bo’lagi bilan 100
II. Dastlab, muzning harorati 0 °C, suvning
harorati esa 0°C dan yuqoridir.
°C haroratli m2 gram suv bug’i aralashtirilganda III. Dastlab, muzning harorati 0 °C dan past,
tarjimasi
muvozanat harorati 40 °C ga teng bo’ldi. suvning harorati esa 0 °C dan yuqori.
Bunga asosan, m1/m2 nisbat nimaga teng? A) faqat II B) faqat III C) I va II
(csuv = 1 cal/g°C, 𝜆 = 80 cal/g, r = 540 cal/g) D) I va III E) II va III
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 8. Izolyatsiyalangan muhitda, qattiq holda K va
5. Dengiz sathida, izolyatsiyalangan K va L L moddalar bir-biriga tekkiziladi. Issiqlik
idishlarda teng haroratli suv bor. Idishlardagi muvozanatiga erishilgunga qadar vaqt
suvlarga, 0 °C haroratli teng massali muz davomidagi K va L moddalarning harorat– vaqt
bo’laklari solinganda muz massalarining vaqtga grafiklari rasmda ko’rsatilgandek bo’ladi.
bog’liqlik grafiklari 1-rasm va 2-rasmdagidek
bo’ldi.

istisnosiz to’g’ri?
shubhasiz noto’g’ridir?
I. K moddaning massasi, L nikidan katta.
I. Dastlab K idishdagi suvning massasi, L
II. Oxirgi holatda K modda qattiq holdadir.
idishdagidan kichik.
III. L modda butunlay eriydi.
II. Oxirgi holatda idishlardagi suv massalari
teng.
9. –80 °C haroratdagi muz bo’lagi haroratining,
45
unga berilgan issiqlik miqdoriga bog’lanish Termodinamik muvozanat qaror topganda
grafigi rasmda ko’rsatilgan. idishdagi suv massasi msuv, muz massasi mmuz
bo’ladi.
Bunga asosan, msuv va mmuz ning qiymatlari
uchun quyida berilganlardan qaysi biri to’g’ri?
(csuv= 1 cal/(g∙°C), cmuz= 0,5 cal/(g∙°C), 𝜆 = 80
cal/g)
msuv (gram) mmuz (gram) .
A) 50 150
B) 75 125
C) 100 100
Bunga asosan, Q1/Q2 nisbat nimaga teng? D) 125 75
(cmuz= 0,5 cal/(g∙°C), 𝜆 = 80 cal/g) E) 150 50
A) 1/4 B) 1/3 C) 1/2 D) 2/3 E) 3/4 13. Yopiq bir idishda termodinamik
10. Izolyatsiyalangan idishda joylashgan muvozanatda bo’lgan suv-muz aralashmasi
suvning ichiga muz bo’lagi solinganda muz isitilganda idishdagi suv massasining berilgan
massasining vaqtga bog’liqlik grafigi rasmda issiqlik miqdoriga bog’liqlik grafigi rasmda
ko’rsatilgandek bo’ladi. ko’rsatilgandek bo’lmoqda.
Bunga asosan, oxirgi holatda idishdagi suvning

I. Muzning dastlabki harorati 0°C ga teng.
harorati necha °C ga teng?
(csuv= 1 cal/(g∙°C), cmuz= 0,5 cal/(g∙°C), 𝜆 = 80
II. Muvozanat harorati 0°C ga teng.
tarjimasi
III. t1 onda termodinamik muvozanat
cal/g)
A) 15 B) 25 C) 30 D) 45 E) 50
o’rnatilgan. 14. Izolyatsiyalangan idishga solingan suvning
A) faqat I B) faqat II C) I va II ichiga bir bo’lak muz tushirilganda muz
D) II va III E) I, II va III massasining ortgani kuzatildi.
11. Dengiz sathida joylashgan ichida ms, mm Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri
massali termodinamik muvozanatdagi suv-muz bo’lishi mumkin?
aralashmasi bo’lgan idish teng vaqt oraliqlarida I. Suvning dastlabki harorati 0°C ga teng.
teng miqdordagi issiqlik beradigan isitkichda II. Suvning dastlabki harorati 0°C dan yuqori.
isitilganda, idishdagi aralashmaning harorat – III. Muzning dastlabki harorati 0°C ga teng.
vaqt grafigi rasmda ko’rsatilgandek bo’ladi. A) faqat I B) I va II C) I va III
15. Bir idishdagi suyuqlik massasining vaqtga
bog’lanish grafigi rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, ms/mm nisbat nimaga teng?

(csuv= 1 cal/(g∙°C), 𝜆 = 80 cal/g)
A) 1/3 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 3
12. Izolyatsiyalangan idishda joylashgan 40 °C Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri
haroratli 100 gram suvning ichiga –40 °C bo’lishi mumkin?
haroratli 100 gram muz bo’lagi tashlandi. I. 0 – t1 oralig’ida suyuqlik issiqlik olgan.
46
II. 0 – t1 oralig’ida suyuqlikning harorati ortgan. D) II va III E) I, II va III
III. t2 – t3 oralig’ida suyuqlikdan issiqlik 19. Rasmda ko’rsatilgan erigandan hajmi
olingan. kamayadigan X qattiq jism va X suyuqlik
A) faqat I B) I va II C) I va III termodinamik muvozanatda bo’lib, idishdagi
D) II va III E) I, II va III suyuqlik sathining balandligi h ga teng.
16. Haroratlari mos ravishda TX, TY bo’lgan X,
Y moddalar issiqlik jihatdan izolyatsiyalangan
muhitda bir-biriga tekkizilganda ma’lum vaqt
davomida har ikkisining harorati o’zgarmadi.
TX> TY bo’lsa, quyidagilardan qaysilari
shubhasiz noto’g’ridir?
I. X qaynash haroratidagi suyuqlikdir.
II. Y qaynash haroratidagi suyuqlikdir. Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari
III. Y erish haroratidagi qattiq moddadir. bajarilsa, h balandlik kamayishi mumkin?
A) faqat I B) I va II C) I va III I. idish isitilsa,
D) II va III E) I, II va III II. atmosfera bosimi ortsa,
17. Ichida L suyuqlik bo’lgan issiqlik jihatdan III. atmosfera bosimi kamaysa.
izolyatsiyalangan yopiq idishga K qattiq jism A) faqat I B) faqat II C) faqat III
tushirildi. Termodinamik muvozanat o’rnatilgan D) I yoki II E) I yoki III
keyin idishdagi suyuqlik massasining 20. Dengiz sathida, izolyatsiyalangan muhitda
kamaygani kuzatildi. quyida aytilganlardan qaysilari bajarilsa, muz
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri massasi istisnosiz kamayadi.
bo’lishi mumkin? I. 0 °C haroratli muz 0 °C haroratli suv ichiga
I. Dastlab L suyuqlik muzlash haroratidagi tushirilsa,
suyuqlik bo’lgan. II. –10 °C haroratli muz, 10 °C haroratli suv
II. Jarayon oxirida K ning harorati ortgan, L niki
kamaygan.
ichiga tushirilganda,
III. 0 °C haroratli muz 10 °C haroratli suv ichiga
III. Jarayon oxirida K ning harorati ortgan, L
tarjimasi
niki o’zgarmagan.
tushirilganda.
A) faqat I B) faqat II C) I va II D) I va III E) II va III
D) I va III E) I, II va III 21. Dengiz sathida joylashgan izolyatsiyalangan
18. Dengiz sathida, izolyatsiyalangan X, Y bir idishdagi suvning ichiga muz bo’lagi
idishlardagi suvlarga teng haroratdagi bir xil tushirilganda idishdagi suvning massa – vaqt
ikki muz bo’lagi tushirilganda, idishlardagi grafigi rasmda ko’rsatilgandek bo’ladi.
suvlarning massa – vaqt grafiklari rasmda
ko’rsatilgandek bo’ladi.
Bunga asosan quyidagilardan qaysilari to’g’ri?

I. Dastlab suvning harorati 0 °C bo’lgan.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? II. L sohada suvning harorati o’zgarmagan.
I. t = 0 onda Y idishdagi suvning harorati, X III. M sohada termodinamik muvozanat qaror
idishdagidan katta. topgan.
II. X idishdagi aralashmaning massasi, Y A) faqat I B) faqat II C) faqat III
idishdagi aralashmaning massasiga teng. D) I va III E) II va III
III. t = 0 onda idishlardagi muzning harorati 0
°C dan past.
47
Issiqlikdan kengayish
1. Bir-biriga biriktirilgan XY, YZ, XZ metal
juftliklari T haroratda rasmda ko’rsatilgan
ko’rinishni olmoqda. X, Y, Z metallarning
chiziqli kengayish koeffitsiyentlari orasida
munosabat αZ > αY > αX o’rinli.
Bunga asosan, jismlarning chiziqli kengayish

koeffitsiyentlari λK, λL, λM orasidagi munosabat
quyidagilardan qaysi biridek?
Bu juftlar to’g’ri chiziqli holga kelishi uchun A) λK > λL > λM B) λK = λL = λM C) λL > λK >
quyida aytilganlardan qaysilari bajarilishi kerak? λM D) λM > λK > λL E) λM > λL > λK
XY YZ XZ . 5. R radiusli tekis va bir jinsli yarim doiraviy
A) isitish isitish suvutish plastinkadan, rasmda ko’rsatilgandek r radiusli
B) isitish suvutish isitish yarim doiraviy bo’lak qirqib olindi.
C) suvutish isitish suvutish
D) suvutish suvutish isitish
E) suvutish suvutish suvutish
2. T1 haroratda uzunliklari bir-biriga teng
bo’lgan chiziqli kengayish koeffitsiyentlari mos
ravishda αX, αY, αZ bo’lgan X, Y, Z sterjenlar
rasmda ko’rsatilgandek birlashtirilib XY, YZ, Bunga asosan, plastinkaning harorati
ZX sterjenlar hosil qilingan. Bu sterjenlar T2 orttirilganda R, r qanday o’zgaradi?
haroratgacha suvitilganda uzunliklari 𝑙XY , 𝑙YZ , (O: yarim doiralarning markazidir.)
𝑙ZX ga teng bo’ldi. R r .
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi A) ortadi
B) ortadi
ortadi
kamayadi
α < α < α bo’lsa, 𝑙 , 𝑙 , 𝑙 orasidagi
X Y Z XY YZ XZ
munosabat qanday?
A) 𝑙 = 𝑙 = 𝑙 B) 𝑙 > 𝑙 > 𝑙
tarjimasi C) kamayadi
D) ortadi
ortadi
o’zgarmaydi
XY YZ ZX XY ZX YZ E) o’zgarmaydi ortadi
C) 𝑙XY > 𝑙YZ > 𝑙ZX D) 𝑙YZ > 𝑙ZX > 𝑙XY 6. Bir-biriga rasmda ko’rsatilgandek
E) 𝑙YZ > 𝑙XY > 𝑙ZX birlashtirilgan uzunliklari bir xil, teng bo’lakli
3. Bir xil haroratdagi, teng uzunlikdagi X va Y X, Y, Z sterjenlarning ostiga bir xil yog’ochdan
sterjenlarning harorati T ga kamaytirilganda, X yasalgan K, L, M silindirlar joylashtirilgan.
sterjen Y sterjendan d ga qisqa bo’lib qoldi. Sterjenlarning haroratlari teng miqdorda
orttirilganda K, L, M silindirlar mos ravishda n,
2n va 3n marta aylanib, ilgarilamoqda.
Bunga asosan, dastlab X va Y sterjenlarning

harorati 2T ga orttirilganda, sterjenlarning
uzunliklari qanday bo’lardi?
A) Sterjenlarning uzunliklari bir-biriga teng Bunga asosan, X, Y, Z sterjenlarning chiziqli
bo’lardi. kengayish koeffitsiyentlari λX, λY, λZ orasidagi
B) X sterjen, Y sterjendan d ga qisqa bo’lardi. munosabat qanday?
C) X sterjen, Y sterjendan 2d ga qisqa bo’lardi. A) λX= λY= λZ B) λY> λX> λZ C) λZ> λX = λY
D) Y sterjen, X sterjendan d ga qisqa bo’lardi. D) λZ> λX> λY E) λZ > λY > λX
E) Y sterjen, X sterjendan 2d ga qisqa bo’lardi. 7. 0 °C haroratdagi uzunliklari 𝑙, 2𝑙, 𝑙 bo’lgan X,
4. Rasmdagi K va M sharlar L plastinka ichidagi Y, Z metal silindirlar bir xil moddadan yasalgan.
teshikdan arang o’ta oladi. Bu jismlarning
haroratlari teng miqdorda orttirilganda, K
teshikdan oson o’ta oladi, lekin M o’tolmaydi.
48
A) K va L bir xil moddadan yasalgan bo’lishi
mumkin, M shubhasiz farqli moddadan
yasalgan.
B) K va M bir xil moddadan yasalgan bo’lishi
mumkin, L farqli moddadan yasalgan.
C) L va M bir xil moddadan yasalgan bo’lishi
I. Silindirlarning haroratlari teng miqdorda
mumkin, K farqli moddadan yasalgan.
orttirilsa, X va Z ning uzunliklari teng miqdorda
D) Uchchalasi farqli moddadan yasalgan.
ortadi.
E) Uchchalasi bir xil moddadan yasalgan
II. Silindirlarga teng miqdorda issiqlik
bo’lishi mumkin.
energiyasi berilsa, X va Y ning uzunliklari teng
10. 0 °C haroratli uzunliklari rasmda
miqdorda ortadi.
ko’rsatilgandek bo’lgan X, Y, Z metal sterjenlar
III. Silindirlarga teng miqdorda issiqlik berilsa,
bir uchlaridan vertikal devorga mahkamlangan.
X, Y va Z ning hajmiy kengayishlari teng
Metal sterjenlarning haroratlari teng miqdorda
bo’ladi.
orttirilganda d1 masofa o’zgarmaydi, d 2 masofa
ortadi.
8. Teng uzunlikdagi K, L, M metal sterjenlardan
K va M bir uchidan vertikal devorga
mahkamlandi, L esa teng o’rta nuqtasidan
gorizontal holatda mahkamlandi. K va M
sterjenlarning haroratlari T °C orttirilarkan, L
sterjenniki T °C kamaytirildi. Bu holatda K va L
orasidagi masofa ortadi, L va M orasidagi
masofa kamayadi. Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri
bo’lishi mumkin?
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi I. X ning chiziqlik kengayish koeffitsiyenti, Y
nikiga teng.
tarjimasi
II. Y ning chiziqlik kengayish koeffitsiyenti, Z
nikiga teng.
istisnosiz to’g’ri? III. Y ning chiziqlik kengayish koeffitsiyenti, Z
I. K ning chiziqli kengayish koeffitsiyenti, L nikidan kichik.
nikidan kichik. A) faqat I B) faqat II C) faqat III
II. K ning chiziqli kengayish koeffitsiyenti, M D) I va III E) II va III
nikidan kichik. 11. Rasmda ko’rsatilgan idishlarda joylashgan
III. L ning chiziqli kengayish koeffitsiyenti, M bir xil suyuqliklarning haroratlari va
nikidan kichik. balandliklari teng. Idishlardagi suyuqliklarning
A) faqat I B) faqat III C) I va II haroratlari teng miqdorda orttirilganda
D) II va III E) I, II va III suyuqliklarning sathlarining o’zgarish
9. K, L, M metal sterjenlarning uzunlik – harorat miqdorlari mos ravishda h1, h2, h3 ga teng bo’ldi.
grafiklari rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, h1, h2, h3 orasidagi munosabat

qanday?
Bunga asosan, K, L, M sterjenlarning moddalari A) h1= h2= h3 B) h1> h2> h3 C) h1= h3> h2
haqida nima deyish mumkin? D) h3> h1= h2 E) h3> h2> h1
12. Chiziqli kengayish koeffitsiyentlari mos
49
ravishda λX, λY bo’lgan X, Y sterjenlar 1-rasmda
ko’rsatilgandek biriktirilgan.
Bunga asosan, sterjenlar 2-rasmda ko’rsatilgan

ko’rinishni olgan bo’lsa, quyidagilardan
qaysilari to’g’ri bo’lishi mumkin? Bunga asosan, sterjenlarning chiziqli kengayish
I. λX> λY bo’lib, sterjenlar isitilgan. koeffitsiyentlari αX, αY, αZ uchun quyidagi
II. λX> λY bo’lib, sterjenlar sovitilgan. munosabatlardan qaysilari shubhasiz
III. λY> λX bo’lib, sterjenlar sovitilgan. noto’g’ridir?
A) faqat I B) faqat II C) faqat III I. αX > αY > αZ
D) I yoki III E) II yoki III II. αY > αX > αZ
13. Dastlabki uzunliklari bir-biriga teng bo’lgan III. αZ > αX > αY
X, Y, Z sterjenlarning haroratlari teng miqdorda A) faqat I B) faqat II C) I va II
orttirilganda, oxirgi uzunkliklari orasidagi D) I va III E) II va III
munosabat 𝑙X < 𝑙Y < 𝑙Z ko’rinishida bo’ldi. 16. Rasmda ko’rsatilgan elektrik zanjirda
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari foydalanilayotgan X, Y, Z metal juftliklarining
istisnosiz to’g’ri? chiziqli kengayish koeffitsiyetlari orasida αY >
I. X sterjenning chiziqli kengayish αX > αZ munosabat o’rinli.
koeffitsiyenti, Y nikidan kichik.
II. X sterjenning issiqlik sig’imi, Z nikidan
katta.
III. Y sterjenning chiziqli kengayish
koeffitsiyenti, Z nikidan kichik.
tarjimasi
14. Kengayish koeffitsiyentlari mos ravishda αK,
αL bo’lgan bir-birlariga biriktirilgan K, L metal
juftliklari t1 haroratda 1-rasmdagidek, t2 bo’lishi mumkin?
haroratda 2-rasmdagidek va t3 haroratda esa 3- I. Sistema turgan muhit isitilsa, qizil va ko’k
rasmdagidek ko’rinishni oldi. rangli lampalar yonadi.
II. Sistema turgan muhit isitilsa, faqat sariq
rangli lampa yonadi.
III. Sistema turgan muhit suvitilsa, faqat sariq
rangli lampa yonadi.
17. Rasmlarda ko’rsatilgan X va Y sharlar Z
αK > αL bo’lsa, t1, t2, t3 orasidagi munosabat
halqaning ichidan yengil ishqalanish bilan arang
qanday?
o’ta oladi. 1-rasmdagi muhitning harorati
A) t1= t2> t3 B) t1> t2> t3 C) t1> t3> t2
kamaytirilganda, 2-rasmdagi muhitning harorati
D) t2> t1> t3 E) t3> t1> t2
esa orttirilganda X va Y sharlar Z halqadan oson
15. Teng uzunlikdagi K, L, M metal sterjenlar
o’tadi.
rasmda ko’rsatilgandek bir uchidan yerga
mahkamlandi. T1 haroratdagi sterjenlar, T2
haroratgacha isitilganda, X va Y ning
uzunliklari farqi, X va Z ning uzunliklari
farqidan kattaroq bo’ldi.
50
koeffitsiyentlari mos ravishda αX, αY bo’lgan X,
Y metal chizg’ichlari, chiziqli kengayish
koeffitsiyenti αZ bo’lgan Z metal plastinkaning
O1, O2 nuqtalariga mahkamlangan. Muhitning
harorati orttrilganda d1 masofa o’zgarmagani, d2
masofaning esa kichraygani kuzatildi.
Bunga asosan, bu metallarning kengayish

koeffitsiyentlari αX, αY, αZ orasidagi munosabat
qanday?
A) αX = αY = αZ B) αX > αY > αZ C) αX> αZ >
αY D) αY > αZ > αX E) αZ > αX > αY Bunga asosan, quyidagi munosabatlardan
18. Kvadrat shaklidagi bir jinsli metal qaysilari to’g’ri?
plastinkadan rasmda ko’rsatilgandek r radiusli I. αX > αZ
doirasimon bo’lak kesib tashlandi. II. αY > αZ
III. αZ > αY
21. Rasmda ko’rsatilgan X, Y, Z kolbalarda bir
xil suyuqliklar bor. Suyuqliklarga teng miqdorda
issiqlik berilganda naychalardagi suyuqlik
balandliklari hX, hY, hZ ga teng bo’ldi.
Bunga asosan, metal plastinka isitilganda X, Y,
Z uzunliklarning o’zgarish miqdorlari ΔX, ΔY,
ΔZ orasidagi munosabat qanday bo’ladi?
A) ΔX = ΔY > ΔZ B) ΔY > ΔX = ΔZ
C) ΔY > ΔZ > ΔX D) ΔZ = ΔY > ΔX
E) ΔZ > ΔY = ΔXtarjimasi
19. Rasmda ko’rsatilgandek bir uchidan devorga
mahkamlangan, chiziqli kengayish
koeffitsiyentlari mos ravishda αK, αL bo’lgan K,
L sterjenlar orasida issiqlik jihatdan
izolyatsiyalangan M g’ildirak erkin aylanishi Bunga asosan, hX, hY, hZ orasidagi munosabat
mumkin. qanday?
(Kolbalarning kengayishini e’tiborga olmang.)
A) hX= hY> hZ B) hY> hX= hZ C) hZ> hX= hY
D) hZ= hY> hX E) hZ> hY> hX
22. Kengayish koeffitsiyentlari mos ravishda aK,
aL bo’lgan K, L jismlar, kengayish koeffitsiyenti
aS bo’lgan suyuqlik ichida rasmda
αK > αL bo’lib, quyidagilardan qaysilari alohida- ko’rsatilgandek muvozanatda. Muhitning
alohida bajarilsa, M g’ildirak strelka harorati ko’tarilganda K pastga, L yuqoriga
yo’nalishida harakatlanishi mumkin? harakatlana boshladi.
I. sterjenlarning har ikkisini ΔT haroratga isitish,
II. sterjenlarning har ikkisini ΔT haroratga
sovutish,
III. K ni ΔT haroratga suvitib, L ni ΔT haroratga
isitish.
20. Haroratlari teng, chiziqli kengayish Bunga asosan, aK, aL, aS orasidagi munosabat
qanday?
51
A) aK> aL> aS B) aK> aS> aL C) aL> aS> aK
D) aS> aL> aK E) aK= aS= aL

tarjimasi
52
TO’RT BURCHAK 3. Ustiga mos ravishda X va Z jismlar
1. Bir-biriga ip bilan bog’langan K va L jismlar joylashtirilgan Y jismning yerga berayotgan
bir xil haroratdagi teng hajmli X va Y bosimi 1-rasmda ham, 2-rasmda ham P ga teng.
suyuqliklar ichida 1-rasmdagidek
muvozanatdadir. Suyuqliklar aralashtirilib, bir
jinsli aralashma hosil qilinganda K va L
jismlarning muvozanat holati 2-rasmdagidek
bo’lmoqda.
Bunga asosan, 2-rasmdagi Z jismning Y jismga

berayotgan bosimi haqida nima deyish mumkin?
P P
A) 0 bilan orasida B)
2 2
P
C) bilan P orasida D) P
2
E) P bilan 2P orasida
I. K jismning zichligi, L nikidan kichik.
II. K jismning massasi, L nikidan kichik.
III. K jismning hajmi, L nikidan katta.

…………………………………………………………………. ……………………………………………………………….....
2. X va Y jismlar issiqlik jihatdan tarjimasi

izolyatsiyalangan muhitda birga qo’yilganda, 4. Uzunliklari mos ravishda 2𝑙, 𝑙, 𝑙 bo’lgan X,
ularning harorat - vaqt grafiklari rasmdagidek Y, Z metal sterjenlarning kengayish
bo’lmoqda. koeffitsiyentlari mos ravishda 2α, 3α, α ga teng.
Sterjenlarning orasida joylashtirilgan K, L
g’ildiraklar erkin aylana olishi mumkin.
Sterjenlarning haroratlari teng miqdorda

orttilganda K g’ildirak n marta aylangan bo’lsa,
Bunga asosan, X va Y jismlar birga qo’yilishdan L g’ildirakning aylanish yo’nalishini va
oldingi holatlari uchun quyidagilardan qaysilari aylanishlar sonini aniqlang.
to’g’ri bo’lishi mumkin? n
A) K bilan bir xil yo’nalishda, marta.
I. X qaynash haroratidagi suyuqlik bo’lgan. 2
II. X qotish haroratidagi suyuqlik bo’lgan. B) K bilan bir xil yo’nalishda, n marta.
3n
III. Y qaynash haroratidagi suyuqlik bo’lgan. C) K bilan bir xil yo’nalishda, marta.
2
A) faqat I B) faqat II C) faqat III n
D) K ga qarama-qarshi yo’nalishda, marta.
2
E) K ga qarama-qarshi yo’nalishda, n marta.
53
Vektorlar va kuch ⃗ +𝑀
I. 𝐾 ⃗⃗ = 3 𝐿 ⃗
2
⃗,𝐿
1. Bir tekislikda joylashgan 𝐾 ⃗,𝑀⃗⃗ , 𝑁
⃗ vektorlar
⃗ +𝑀
II. |𝐿 ⃗⃗ | = |𝑀⃗⃗ |
rasmdagi kabidir.
⃗ +𝐿
III. 𝐾 ⃗ +𝑀 ⃗⃗ = 1 𝐿⃗
2
4. Bir vektor bir skalyar songa ko’paytirilganda,
vektorning qaysi xususiyati o’zgarishi mumkin?
I. qiymati,
II. yo’nalishi,
Bunga asosan, bu vektorlardan hosil qilingan III. to’g’ri chizig’i.
⃗ +𝐿
𝐾 ⃗ +𝑀 ⃗⃗ + 𝑁
⃗ vektor quyidagilardan qaysi A) faqat I B) I va II C) I va III
biriga teng? D) II va III E) I, II va III
5. Bir tekislikda joylashgan 𝐾 ⃗,𝐿⃗,𝑀
⃗⃗ , 𝑁
⃗ va 𝑃⃗
vektorlarning yig’indisi 𝑅⃗ dir.
⃗,𝐿
2. Bir tekislikda joylashgan 𝐾 ⃗,𝑀
⃗⃗ , 𝑁
⃗ va 𝑃⃗
vektorlar rasmdagi kabidir.
asosan, qaysi vektorning yo’nalishi

o'quv markazi
o’zgartirilganda yig’indi vektor 𝑅⃗ ning
yo’nalishi o’zgarmasligini aniqlang.
tarjimasi⃗ B) 𝐿
A) 𝐾 ⃗ C) 𝑀⃗⃗ D) 𝑁⃗ E) 𝑃⃗
⃗,𝐿
6. Rasmdagi 𝐾 ⃗,𝑀
⃗⃗ , 𝑁
⃗ vektorlar bir tekislikda
joylashgan.
Bunga asosan, quyidagi tengliklardan qaysilari

to’g’ri?
⃗ +𝑀
I. 𝐾 ⃗⃗ = 𝑁 ⃗ + 𝑃⃗
⃗ +𝐿
II. 𝑁 ⃗ = 𝑃⃗
⃗ −𝑁
III. |𝐾 ⃗ | = |2𝐿⃗|
A) Faqat I B) I va II C) I va III
3. Quyidagi rasmda 𝐾 ⃗,𝐿 ⃗ va 𝑀
⃗⃗ vektorlar
berilgan. Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
⃗ +𝑀
I. 𝐾 ⃗⃗ = 𝐿 ⃗
⃗ –𝑀
II. 𝑁 ⃗⃗ = –𝐿⃗
⃗ +𝑀
III. 𝐾 ⃗⃗ = 𝑁
⃗ –𝑀⃗⃗
7. Bir tekislikda joylashgan 𝐾 ⃗,𝐿⃗,𝑀
⃗⃗ , 𝑁
⃗ vektorlar
1-rasmdagi kabi joylashgan. Bunga asosan, 𝐾 ⃗ −
Bunga asosan, quyidagi tengliklardan qaysilari ⃗ /2 + 𝑀
𝐿 ⃗⃗ − 𝑁 ⃗ vektor 2-rasmda ko’rsatilgan
to’g’ri? vektorlardan qaysi biri bo’ladi?
54
1-rasm 2-rasm
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
8. Bir tekislikda joylashgan 𝐾⃗ va 𝐿
⃗ vektorlar
Buna ko’ra, bu vektorlarning natijaviysining
rasmdagi kabi joylashtirilgan. 𝐾⃗ +𝐿 ⃗ vektorning
uzunligi necha birlik?
qiymati 𝑅1 va 𝐾 ⃗ −𝐿 ⃗ vektorning qiymati 𝑅2 dir.
A) 2√3 B) 4 C) 4√3 D) 6 E) 6√3
Bunga asosan, 𝑅1 /𝑅2 aniqlang. ⃗,𝐿
⃗,𝑀 ⃗⃗ , 𝑁
⃗ vektorlardan
11. Bir tekislikda 𝐾
tuzilgan 𝐾⃗ +𝐿 ⃗ va 𝐿
⃗ −𝑀⃗⃗ vektorlar rasmda
ko’rsatilgan.
A) 2 B) 2√2 C) 3 D) 4 E) 5
⃗ +𝐿
9. Bir tekislikda 𝐾 ⃗ va 𝐾
⃗ −𝐿
⃗ vektorlar
rasmdagi kabidir.
⃗ +𝑀
Agar 𝐾 ⃗⃗ + 𝑁
⃗ = 0 bo’lsa, 𝑁
⃗ vektor
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi quyidagilardan qaysi biri?
tarjimasi
⃗ vektor quyidagilar qaysi biri?

Bunga asosan, 𝐿 ⃗⃗ – 𝐾
12. Bir tekislikda joylashgan 2𝑀 ⃗,𝐿⃗,𝐾⃗ +𝐿
⃗
vektorlar 1-rasmdagi kabi joyashtirilgan.
10. Tomonining uzunligi 2 birlik bo’lgan 1-rasm 2-rasm

muntazam oltiburchakning tomonlariga 𝐾 ⃗,𝐿
⃗,𝑀
⃗⃗ , ⃗⃗ vektor 2-rasmda
Bunga asosan, 𝑀
𝑁⃗ , 𝑃⃗ va 𝑅⃗ vektorlar rasmdagi kabi berilganlardan qaysi bo’ladi?
joylashtirilgan. A) I B) II C) III D) IV E) V
13. Bir tekislikda joylashgan 𝐾⃗,𝐿
⃗,𝑀
⃗⃗ , 𝑁
⃗ va 𝑃⃗
55
Bunga asosan, quyidagi tengliklardan qaysilari Bunga asosan, qaysi vektorning yo’nalishi
to’g’ri? o’zgartirilsa, vektorlarning yig’indisi nol
⃗ | = |𝑀
I. |𝑁 ⃗⃗ | bo’ladi?
⃗ –𝐾 ⃗=𝑀 ⃗⃗ A) K B) L C) M D) N E) P
II. 𝑁
17. Ishqalanishsiz gorizontal tekislikda
III. 𝑀⃗⃗ + 𝐿⃗ = –2𝐾⃗
harakatsiz tutib turilgan M jism erkin qo’yib
A) faqat II B) I va II C) I va III
yuboriladi va 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3 kuchlarning ta’siri
ostida harakat boshlaydi.
14. Rasmda tasvirlangan vektorlar uchun
yozilgan quyidagi tengliklardan qaysi biri
to’g’ri?
Bunga asosan, M jismning harakat yo’nalishi

A) 𝐿"Samarali Ta'lim" o'quv markazi
⃗+𝑁 ⃗ + 𝑃⃗= 0 B) 𝑀 ⃗⃗ + 𝑃⃗= 𝑁
⃗ C) 𝑀 ⃗⃗ − 𝑃⃗= 𝑁
⃗ rasmda berilganlardan qaysi biri?
A) I B) II C) III D) IV E) V
⃗+𝑁
D) 𝐿 ⃗ =𝐾 ⃗ E) 𝑀 ⃗⃗ − 𝑃⃗= 𝐾⃗ +𝐿⃗
tarjimasi
15. Bir tekislikda joylashgan 𝐾
⃗,𝐿⃗ va 𝑀⃗⃗ 18. Ishqalanishsiz gorizontal tekislikda
joylashgan O nuqtasviy zarracha uch kuch
ta’sirida +y yo’nalishda harakat qilmoqda. Bu
kuchlardan ikkitasi rasmdagi kabi 𝐹1 va 𝐹2
bo’lsa, uchinchi kuch uzuq-uzuq chiziqlardan
bilan ko’rsatilganlardan qaysi biri bo’ladi?
Bunga asosan, 𝐾 ⃗ +𝐿⃗ −𝑀

⃗⃗ vektor quydagilardan
qaysi biri bo’ladi?
16. Gorizontal va ishqalanishsiz tekislikda A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

joylashgan vektorlar rasmdagi kabidir. 19. Gorizontal ishqalanishsiz tekislikda
joylashgan bir jism rasmda ko’rsatilgan 𝐹1, 𝐹2 ,
𝐹3 va 𝐹4 kuchlarning ta’siri ostida
harakatlanmoqda.
56
22. 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3, 𝐹4 va 𝐹 kuchlar bir tekislikda
joylashgan.
Bunga asosan, quyidagi kuch juftliklaridan qaysi

biri ta’sir etmasa, jismning harakat yo’nalishi
o’zgaradi?
Bunga asosan, 𝐹 kuch quyidagilardan qaysi
I. 𝐹1 va 𝐹3
biriga teng?
II. 𝐹1 va 𝐹4
I. 𝐹1 − 𝐹2
III. 𝐹3 va 𝐹4
II. 𝐹1 + 𝐹4
D) I va II E) II va III III. 𝐹4 − 𝐹3
20. Gorizontal tekislikda nuqtaviy M jism A) faqat I B) faqat II C) faqat III
𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3 va 𝐹4 kuchlar ta’sirida harakatsiz
qolmoqda. 23. Bir tekislikda joylashgan 𝐹1, 𝐹2 va 𝐹3
kuchlarning 𝐹1 + 𝐹2 va 𝐹2 + 𝐹3 yig’indi bilan 𝐹1
kuch rasmda berilgan.

1 2 3 tarjimasi
𝐹 , 𝐹 va 𝐹 kuchlar 1-rasmda kabi bo’lsa,
kuch 2-rasmda berilganlardan qaysi biri?
𝐹 4
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Bunga asosan, 𝐹3 kuchning yo’nalishi va son
21. Gorizontal va ishqalanishsiz tekislikdagi
qiymati uchun berilganlardan qaysi biri to’g’ri?
nuqtaviy K zarracha 𝐹1, 𝐹2, 𝐹3 va 𝐹4 kuchlar A) +y yo’nalishda, 4 birlik
ta’sirida harakat qilmoqda. B) –y yo’nalishda, 4 birlik
C) +x yo’nalishda, 2 birlik
D) -x yo’nalishda, 2 birlik
E) -x yo’nalishda, 4 birlik
24. Rasmdagi K nuqtaviy jismga to’rtta kuch
ta’sir etmoqda. Jism +x yo’nalishda
harakatlanishi uchun quyidagilardan qaysilari
Bunga asosan, K zarracha uchun quyida bajarilishi kerak?
berilganlardan qaysilari to’g’ri?
I. 𝐹4 kuch yo’nalishida harakatlanadi.
II. 𝐹1 kuch ta’sir etmasa, harakat yo’nalishi
o’zgarmaydi.
III. 𝐹2 kuch ta’sir etmasa 𝐹3 yo’nalishida
harakatini davom ettiradi.
D) I va II E) I, II va III
I. 𝐹1 kuchning son qiymatini ikki marta oshirish,
II. 𝐹2 kuchni olib tashlash,
57
III. 𝐹3 kuchni olib tashlash.
25. Bir tekislikda joylashgan 𝐾⃗,𝐿 ⃗,𝑀
⃗⃗ , 𝑁
⃗ , 𝑃⃗, 𝑅⃗
vektorlar quyidagi rasmda tasvirlangan.
Beshta kuch rasmda berilgan bo’lsa, 𝐹6 kuch

quyidagilardan qaysi biriga teng?
A) 𝐹1 B) 𝐹2 C) −𝐹3 D) −𝐹4 E) 2𝐹5
29. Bir tekislikda joylashgan F, 2F, 2F, 4F, FX
Kuch vektorlarning natijaviysi 3F ga teng.
Bunga asosan, qaysi vektorlarning

yig’indisining moduli eng katta?
A) 𝐾⃗ bilan 𝐿⃗ B) 𝐿
⃗ bilan 𝑀⃗⃗ C) 𝑀
⃗⃗ bilan 𝑁
⃗
D) 𝐿⃗ bilan 𝑅⃗ E) 𝑁 ⃗ bilan 𝑃⃗
26. Modullari mos ravishda 6 N, 8 N va 12 N
bo’lgan uchta kuchning natijaviysining eng katta Bunga asosan, FX kuchning moduli eng kamida
qiymati Rmax, eng kichik qiymati Rmin dir. necha F ga teng?
Bunga asosan, Rmax va Rmin quyidagilardan qaysi
A) 1 B) 2 C) 2√2 D) 3 E) 3√2
biri? 30. Ishqalanish bo’lmagan, gorizontal tekislikda
Rmax (N) Rmin (N) .
joylashgan K nuqtaviy jism bilan 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3, 𝐹4
A) 22
B) 22 2
0
va 𝐹5 kuchlar bir tekislikdadir.
C) 26 0
D) 26
E) 26
tarjimasi
4
2
27. Rasmdagi 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3, 𝐹4 va 𝐹 vektorlar bir

tekislikda joylashgan.
Bunga asosan, qaysi kuch bo’lmaganda edi, K

jismga ta’sir etadigan natijaviy kuchning moduli
eng katta bo’lardi?
A) 𝐹1 B) 𝐹2 C) 𝐹3 D) 𝐹4 E) 𝐹5
Bunga asosan, 𝐹 vektor quyidagi vektorlardan 31. Ishqalanish bo’lmagan, gorizontal tekislikda
qaysilariga teng? joylashgan nuqtaviy P zarracha shu tekislikdagi
uchta kuchning ta’siri ostida +x yo’nalishda
I. 𝐹1 − 𝐹2,
harakatlanmoqda.
II. 𝐹3 + 𝐹4,
III. 𝐹4 − 𝐹1.
28. Bir tekislikda joylashgan 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3, 𝐹4 , 𝐹5 ,
𝐹6 kuchlarning natijaviysi nolga teng.
58
Bu kuchlarning ikkitasi 𝐹1 va 𝐹2 bo’lsa, Bunga asosan, dastlab bu kuchlardan qaysi biri
uchinchi kuch rasmda berilganlardan qaysi biri bo’lmaganda edi, jismning harakat yo’nalishi
bo’lishi mumkin? o’zgarmagan bo’lardi?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A) 𝐹1 B) 𝐹2 C) 𝐹3 D) 𝐹4 E) 𝐹5
32. Ishqalanish bo’lmagan, gorizontal tekislikda 35. Ishqalanish bo’lmagan, gorizontal tekislikda
dastlab tinch turgan nuqtaviy M jismga shu tinch turgan K jismga shu tekislikdagi 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3
tekislikdagi 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3 va 𝐹4 kuchlar 1-rasmda va 𝐹4 kuchlar bilan birgalikda qaysi kuch ta’sir
ko’rsatilgandek ta’sir etishni boshladi. etganda, jism +x yo’nalishda harakatlanmaydi?
Bunga asosan, jism erkin qo’yilganda

harakatlanmasligi uchun 2-rasmda tasvirlangan
kuchlardan yana qaysilari ta’sir etishi kerak?
A) I va II B) I va III C) I va IV
D) II va III E) II va IV
33. Ishqalanish bo’lmagan, gorizontal tekislikda
joylashgan nuqtaviy M jism shu tekislikdagi
𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3, 𝐹4 va 𝐹5 kuchlarning ta’siri ostida
harakat boshlamoqda.
"Samarali Ta'lim"36.
o'quv markazi
Ishqalanish bo’lmagan, gorizontal tekislikda
harakatsiz ushlab turilgan nuqtaviy M jism erkin
qo’yib yuborilganda, 1-rasmda ko’rsatilgan OP
tarjimasi
yo’nalishda shu tekislikdagi to’rtta kuch ta’siri
ostida harakatlanadi. Bu kuchlarning uchtasi 1-
rasmda ko’rsatilgan 𝐹1 , 𝐹2 , 𝐹3 dir.
Bunga asosan, biroz vaqt o’tib qaysi ikki kuch

ta’sir etmay qo’ysa, jismning harakat yo’nalishi
o’zgarmaydi?
A) 𝐹1 va 𝐹3 B) 𝐹1 va 𝐹4 C) 𝐹2 va 𝐹4
D) 𝐹2 va 𝐹5 E) 𝐹3 va 𝐹5
34. Gorizontal P tekislikda joylashgan nuqtaviy
Bunga asosan, M jismga ta’sir etgan to’rtinchi
bir jism rasmda tasvirlangan gorizontal 𝐹1, 𝐹2 ,
kuch 2-rasmda berilganlardan qaysi biri?
𝐹3, 𝐹4 va 𝐹5 kuchlarning ta’siri ostida ma’lum A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
bir yo’nalishda harakat boshlamoqda. 37. Ishqalanish bo’lmagan, gorizontal tekislikda
tinch turgan K jism 𝐹 kuch ta’sirida
harakatlantirilmoqda. Jism +x yo’nalishda
harakatlanishi uchun unga ta’sir etishi kerak
bo’lgan eng kichik kuch 𝐹1, +y yo’nalishda
harakatlanishi uchun unga ta’sir etishi kerak
bo’lgan eng kichik kuch 𝐹2, jism o’zgarmas
tezlik bilan harakatlanishi uchun unga ta’sir
etishi kerak bo’lgan eng kichik kuch 𝐹3 ga teng.
59
muvozanatga kelganda iplarda hosil bo’lgan
taranglik kuchlari T1, T2 bo’lmoqda.
Bunga asosan, 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3 ning modullari

A) F1> F2> F3 B) F2> F1> F3 C) F3> F1> F2
D) F3> F2> F1 E) F1= F2> F3
T1 = 3T2 bo’lsa, mX, mY, mZ orasidagi
38. Ishqalanish bo’lmagan, gorizontal tekislikda
munosabat qanday?
turgan X zarracha shu tekislikdagi 𝐹1 va 𝐹2 A) mX> mY> mZ B) mX> mZ> mY C) mY>
kuchlarning ta’siri ostida harakat boshlaganidan mX>mZ D) mY> mZ> mX E) mZ> mY> mX
t vaqt o’tgach tezligining moduli V ga teng 41. Og’irlik kuchi P bo’lgan jism iplar
bo’ladi. yordamida rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda
Dastlab tinch turgan zarrachaga 𝐹1 va 𝐹2 kuchlar turganda iplardagi taranglik kuchlari T1, T2
⃗,𝐿
bilan birgalikda shu tekislikdagi 𝐾 ⃗ va 𝑀
⃗⃗ bo’lmoqda.
kuchlardan qaysilari uchinchi kuch sifatida ta’sir
etganida, zarrachaning t vaqtdan keyingi
tezligining moduli yana V bo’lardi?

tarjimasi
Bunga asosan, T , T va P orasidagi munosabat 1 2
qanday?
A) T2> T1> P B) T2> T1= P C) T2> P > T1
D) P > T1> T2 E) P > T2= T1
A) faqat 𝐾⃗ B) faqat 𝐿
⃗ C) faqat 𝑀
⃗⃗ 42. Rasmda ko’rsatilgan sistemalar bir xil
D) 𝐾⃗ va 𝐿
⃗ E) 𝐿 ⃗ va 𝑀⃗⃗ prujinalardan hosil qilingan va G og’irlikli
39. Ishqalanish mavjud bo’lgan gorizontal yuklar bilan muvozanatga keltirilgan.
tekislikdagi nuqtaviy M zarracha 1-rasmda
ko’rsatilgan shu tekislikda joylashgan 𝐹1, 𝐹2, 𝐹3
kuchlarning ta’siri ostida harakatsiz qolmoqda.
Bunga asosan, 2-rasmdagi kuchlarning qaysi biri

faqatgina o’zi ta’sir etganda M zarracha
harakatga keladi? Bunga asosan, K, L, M prujinalarning uzayish
A) faqat I B) faqat II C) faqat III miqdorlari xK, xL, xM orasidagi munosabat
D) I va III E) II va III qanday?
40. Massalari mos ravishda mX, mY, mZ bo’lgan A) xK> xL> xM B) xK= xL> xM C) xM> xK= xL
X, Y, Z jismlar rasmda ko’rsatilgandek D) xL> xM> xK E) xM> xL> xK
60
43. Ishqalanish mavjud bo’lmagan sistemada P I. T3> T1
va G og’irlikli jismlar rasmda ko’rsatilgandek II. T2> T1
muvozanatda. III. T1= T3
46. P og’irlikli jism 1-rasm va 2-rasmda
ko’rsatilgandek muvozanatda va S1, S2 iplardagi
taranglik kuchlari mos ravishda T1, T2 ga teng.
T1 va T2 taranglik kuchlari noldan farqli bo’lsa,

quyidagi munosabatlardan qaysilari to’g’ri? Bunga asosan, T1/T2 nisbat nimaga teng?
I. T1> T2 (sin53° = 0,8; cos53° = 0,6)
II. T1> P A) 3/4 B) 4/5 C) 5/4 D) 4/3 E) 5/3
III. G > P
44. Bir xil prujinalardan hosil qilingan rasmdagi
sistemalar mauvozanatda bo’lib, prujinalarning
uzayish miqdorlari teng.
tarjimasi
Bunga asosan, K, L, M jismlarning massalari
mK, mL, mM orasidagi munosabat qanday?
A) mK= mL= mM B) mK> mL> mM
C) mK= mL> mM D) mL> mK> mM
E) mM> mK= mL
45. Rasmda tasvirlangan K jism muvozanatga
keltirilganda iplardagi taranglik kuchlari T1, T2
va T3 ga teng bo’ldi.
Buna asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri

bo’lishi mumkin?
61
Kuch momenti va parallel kuchlar C) (+) yo’nalishda, 1
1. Bir tekislikda joylashgan 𝐹1 , 𝐹2 , 𝐹3, 𝐹4 va 𝐹5 D) (–) yo’nalishda, 1
kuchlar rasmda tasvirlangan. E) (–) yo’nalishda, 2
4. O nuqta atrofida erkin aylana oladigan,
vaznsiz va teng bo’laklarga bo’lingan sterjenga
shu tekislikdagi 𝐹1, 𝐹2, 𝐹3 kuchlar rasmda
ko’rsatilgandek ta’sir etmoqda.
Bunga asosan, qaysi kuchlarning O nuqtaga

nisbatan kuch momentlarining moduli teng?
A) 𝐹1 va 𝐹2 B) 𝐹1 va 𝐹3 C) 𝐹2 va 𝐹4 𝐹1 kuchning O nuqtaga nisbatan kuch momenti
D) 𝐹3 va 𝐹4 E) 𝐹4 va 𝐹5 ⃗M
⃗⃗ bo’lsa, sterjenga ta’sir etayotgan natijaviy
2. Vertikal tekislikda joylashgan, O nuqta kuch momenti nimaga teng?
atrofida erkin aylana oladigan plastinkaga shu A) −2M ⃗⃗⃗ B) −M⃗⃗⃗ C) 0 D) ⃗M
⃗⃗ E) 2M
⃗⃗⃗
tekislikdagi 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3 kuchlar alohida-alohida 5. Og’irligi 20 N bo’lgan teng bo’laklarga
ta’sir etganda plastinka rasmda ko’rsatilgandek bo’lingan bir jinsli sterjenga X jismlar rasmda
muvozanatda qolmoqda. ko’rsatilgandek osilgan.

tarjimasi
Ipdagi taranglik kuchi T = 40 N bo’lsa, X
jismning og’irligi necha N ga teng?
A) 14 B) 21 C) 28 D) 35 E) 40
6. Teng bo’laklarga bo’lingan plastinkaning uch
Bunga asosan, 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3 kuchlarning modullari
farqli nuqtasiga moduli teng 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3 kuchlar
rasmda ko’rsatilgandek ta’sir etmoqda.
A) F1= F2= F3 B) F1= F3> F2 C) F2> F3> F1
D) F3> F1> F2 E) F3> F2> F1
3. Rasmda ko’rsatilgandek bukilgan vaznsiz
sterjen O nuqta atrofida erkin aylana oladi.
𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3 kuchlarning O nuqtaga nisbatan kuch

momentlarning modullari M1, M2, M3 orasidagi
muosabat qanday?
Bunga asosan, moduli F bo’lgan uch kuchning A) M1= M2= M3 B) M1> M2> M3
ta’siri ostida sterjen qaysi yo’nalishda, necha F∙d C) M1= M2> M3 D) M2> M1> M3
kuch momenti bilan aylanadi? E) M2> M3> M1
A) (+) yo’nalishda, 3 7. P og’irlikli, teng bo’laklarga bo’lingan KL
B) (+) yo’nalishda, 2 sterjen ipga osilganda 1-rasmda ko’rsatilgandek
62
gorizontal holatda muvozanatda qolmoqda. Bunga asosan, 2-rasmdagi ipning taranglik
Sterjen bir uchiga 2P og’irlikli jism, ikkinchi kuchi T, necha P ga teng?
uchiga X jism osilganda 2-rasmda A) 1/4 B) 4/7 C) 6/5 D) 9/4 E) 3
ko’rsatilgandek muvozanat o’rnatilmoqda. 11. Teng bo’laklarga bo’lingan, bir jinsli sterjen
massalari mos ravishda mX, mY, mZ bo’lgan X,
Y, Z jismlar yordamida 1-rasm va 2-rasm
tasvirlangandek muvozanatda.
Bunga asosan, X jismning og’irligi necha P ga

teng?
A) 1/3 B) ½ C) 1 D) 3/2 E) 5/2
8. Teng bo’laklarga bo’lingan, bir jinsli sterjen Bunga asosan, mX/mZ nisbat nimaga teng?
4P og’irlikli jism yordamida 1-rasmda A) 1/2 B) 1 C) 3/2 D) 2 E) 3
tasvirlangandek muvozanatga keltirilgan. 12. M nuqtasidan osilgan, massasi m bo’lgan va
teng bo’laklarga bo’lingan bir jinsli sterjenga
massasi noma’lum X jism va massasi m bo’lgan
Y jism rasmda ko’rsatilgandek osilganda, u
gorizontal holatda muvozanatda qolmoqda.
Bunga asosan, sterjen 2-rasmda ko’rsatilgandek

ip yordamida muvozanatga keltirilganda ipda
hosil bo’ladigan taranglik kuchi T necha P ga
teng?
"Samarali Ta'lim"Sterjenning
o'quv
A) 2/3 B) 1 C) 3/2 D) 2 E) 3
osilishmarkazi
9. Teng bo’laklarga bo’lingan KL sterjennuqtasi N nuqtaga
ko’chirilganda gorizontal muvozanat
tarjimasi
tayanch ustida 1-rasmda tasvirlangandek
buzilmasligi uchun quyida berilganlardan
muvozanatda qolmoqda. Massalari mos ravishda
mX, mY bo’lgan X, Y jismlar sterjenga alohida- qaysilarini alohida-alohida bajarish kerak?
alohida iplar orqali osilganda 2-rasm va 3-rasm I. P nuqtaga 4m massali bir jism osish kerak,
tasvirlangandek muvozanat o’rnatildi. II. R nuqtaga m masali bir jism osish kerak,
III. L nuqtaga m, R nuqtaga 3m massali jism
osish kerak.
13. Teng kvadratlardan tashkil topgan tekislikda
joylashgan F kuchning qiymati 20√2 N.
Bunga asosan, mX/mY nisbat nimaga teng?

A) 1/4 B) 1/3 C) 1/2 D) 2/3 E) ¾
10. Teng bo’laklarga bo’lingan bir jinsli sterjen
1-rasm va 2-rasm ko’rsatilgandek muvozanatda.
Bunga asosan, F kuchning O nuqtaga nisbatan
kuch momenti necha N∙m ga teng?
A) 4 B) 8 C) 10 D) 20 E) 40
63
14. O nuqta atrofida aylana oladigan teng
bo’laklarga bo’lingan sterjenga F, 2F va 3F
kuchlar rasmda ko’rsatilgandek ta’sir etmoqda.
Sterjenning har-bir bo’lagining uzunligi d ga

teng bo’lsa, kuchlarning O nuqtaga nisbatan
umumiy kuch momentining moduli necha F∙d ga Kuchlarning O nuqtaga nisbatan kuch
teng? momentlarining moduli teng bo’lsa, ⃗FK , ⃗FL , ⃗FM
A) 2 B) 3 C) 5 D) 6 E) 7 kuchlarning moduli orasidagi munosabat
15. O markazli doiraviy plastinkaga ta’sir qanday?
etayotgan 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3 kuchlar rasmda A) FK> FL> FM B) FK> FL= FM C) FL> FK= FM
tasvirlangan. D) FL= FM> FK E) FM= FL= FK
18. Kvadratlarga bo’lingan tekislik ustidagi
𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3 kuchlar rasmda tasvirlangan.
Bunga asosan, kuchlarning O nuqtaga nisbatan

umumiy kuch momentining moduli necha F∙r ga
"Samarali Ta'lim"𝐹 o'quv
teng?
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
markazi
kuchning O nuqtaga nisbatan kuch momenti
1
⃗M
⃗⃗ ga teng bo’lsa, uch kuchning bu nuqtaga
tarjimasi
16. O nuqta atrofida aylana oladigan
nisbatan umumiy kuch momenti necha M
plastinkaning X, Y, Z nuqtalariga rasmda ⃗⃗⃗ ga
ko’rsatilgandek ta’sir etayotgan kuchlarning O teng?
nuqtaga nisbatan kuch momentlarining moduli A) –1/2 B) –1/3 C) 1/3 D) 1/2 E) 4/3
mos ravishda MX, MY, MZ ga teng. 19. Vertikal tekislikda, O nuqta atrofida aylana
oladigan teng bo’laklarga bo’lingan bir jinsli
sterjenga 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3 kuchlar alohida-alohida
ta’sir etganda, sterjen barcha holatda gorizontal
muvozanatda qoldi.
Bunga asosan, MX, MY, MZ lar orasidagi

munosabat qanday?
A) MX>MY>MZ B) MX>MZ>MY Bunga asosan, kuchlarning modullari F1, F2, F3
C) MY>MX>MZ D) MZ> MX> MY orasidagi munosabat qanday?
E) MZ> MY> MX A) F1> F2> F3 B) F1> F3> F2 C) F2> F1> F3
17. O markazli kvadrat plastinkaning K, L, M D) F3> F2> F1 E) F3= F2= F1
nuqtalariga qo’yilgan ⃗FK , ⃗FL , ⃗FM kuchlar rasmda 20. Ishqalanish mavjud bo’lmagan gorizontal
ko’rsatilgan. tekislikda O nuqta atrofida aylana oladigan
plastinkaga rasmda tasvirlangan kuchlar ta’sir
etganda, plastinka muvozanatda qolmoqda.
64
L, M jismlar yordamida rasmda ko’rsatilgandek
Bunga asosan, F ⃗ X kuchning moduli necha F ga

teng?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 8 Bunga asosan, quyidagi tengliklardan qaysi biri
21. Vaznsiz, teng bo’laklarga bo’lingan sterjen istisnosiz noto’g’ridir?
bir xil X kublar va bir xil Y sharlar yordamida A) GK= 3GL B) GK= 4GM C) GL= 2GM
rasmda ko’rsatilgandek gorizontal muvozanatga
D) GM= 3GL E) GK = GL+ GM
keltirilgan. 24. P og’irlikli, teng bo’lakli bir jinsli sterjen
rasmda ko’rsatilgan ishqalanishsiz sistemada
Bunga asosan, X va Y jismlarning og’irliklari

quyidagilardan qaysi biri bo’lishi mumkin?
X ning og’irligi (N) Y ning og’irligi (N)
A)
B) "Samarali Ta'lim"Bunga
5
5 o'quv 5
markazi
asosan, P ning
10 qiymati necha N ga teng?
(sin37° = 0,6 va sin53° = 0,8)
C) 15 30
D)
E)
20
50
tarjimasi
A) 10 B) 12 C) 16 D) 18 E) 20
30
25. Vaznsiz, teng bo’laklarga bo’lingan KL
25
22. Teng bo’laklarga bo’lingan bir jinsli sterjen sterjen P og’irlikli blok, 3P og’irlikli jism va F
rasmda ko’rsatilgandek gorizontal muvozanatda kuch yordamida rasmda ko’rsatilgandek
turibdi. muvozanatda turibdi.
Bunga asosan, F kuchning qiymati necha P ga

teng?
noto’g’ri?
A) 1/2 B) 2/3 C) 1 D) 3/2 E) 2
A) Sterjenning og’irligi 2G ga teng.
26. Vaznsiz, teng bo’laklarga bo’lingan sterjen P
B) T1= 3G.
og’irlikli jismlar va modullari F ga teng bo’lgan
C) T2= G.
kuchlar yordamida rasmda ko’rsatilgandek
D) Sterjenning har ikki uchidan bittadan bo’lak
kesib olinsa, muvozanat buzilmaydi.
E) Sterjen o’rtasidagi nuqtadan osilganda, G
og’irlikdagi yuksiz muvozanat saqlanishiga
erishishilardi.
og’irliklari mos ravishda GK, GL, GM bo’lgan K,
65
Bunga asosan, F kuchning moduli necha P ga
teng?
A) 1 B) 3 C) 5 D) 6 E) 8
27. Og’irligi P bo’lgan teng bo’laklarga Bu sterjen 2-rasmda ko’rsatilgandek F kuch
bo’lingan bir jinsli sterjenga 2P va 4P og’irlikli yordamida muvozanatda bo’lsa, F/P nimaga
jismlar rasmda ko’rsatilgandek osililib, teng?
gorizontal muvozanat o’rnatildi. A) 1/2 B) 1 C) 2 D) 3/2 E) 3
30. L nuqtasidan osilgan, vaznsiz, teng
bo’laklarga bo’lingan sterjenga 2m massali Y
jism va massasi noma’lum bo’lgan X jism
rasmda ko’rsatilgandek osilganda, gorizontal
muvozanat hosil bo’ldi.
Bunga asosan, ipda hosil bo’lgan T taranglik
kuchi necha P ga teng?
A) 1 B) 3/2 C) 2 D) 3 E) 6
28. Teng bo’laklarga bo’lingan, bir jinsli sterjen
1-rasm, 2-rasm va 3-rasmda ko’rsatilgandek
"Samarali Ta'lim"Sterjen
o'quv
mos ravishda F1, F2, F3 kuchlar bilan
muvozanatda.
markazi
M nuqtasidan osilganda, gorizontal
tarjimasi
muvozanat buzilmasligi uchun 4m massali Z
jismni sterjenning qayeriga osish kerak?
A) M bilan N ning orasiga
B) N nuqtaga
C) N bilan P ning orasiga
D) P nuqtaga
E) R nuqtaga
31. O nuqtasidan osilgan, vaznsiz, teng
bo’laklarga bo’lingan sterjenning K, P, S
nuqtalariga bir xil jismlar rasmda
ko’rsatilgandek bog’langan.
Bunga asosan, F1, F2, F3 kuchlarning modullari

(Bloklarning og’irliklari va ishqalanish inobatga
olinmasin.)
Bunga asosan, quyida aytilganlardan qaysilari
A) F1= F2= F3 B) F1= F2> F3 C) F1> F2> F3
alohida-alohida bajarilgandan keyin, sterjen
D) F2> F1> F3 E) F3> F1> F2
gorizontal muvozanatda turadi.
29. Og’irligi P bo’lgan teng bo’laklarga
I. K nuqtadagi jismlardan birini S nuqtaga
bo’lingan sterjen 1-rasmda tasvirlangandek ikki
osganda,
tayanch ustida joylashtirilganda, tayanchlar
II. K nuqtadagi jismlardan birini P nuqtaga
tomonidan ta’sir etuvchi reaksiya kuchlari teng
osganda,
bo’lmoqda.
66
III. P nuqtadagi jismlar S nuqtaga osilganda. ekan, R uchiga bog’langan prujina bir miqdor
A) faqat I B) faqat II C) I va II uzaygan.
32. Teng bo’laklarga bo’lingan, bir jinsli P
og’irlikli sterjen va P og’irlikli Y jism 1-rasmda
ko’rsatilgandek X jism bilan muvozanatda.
Quyidagilardan qaysilari alohida-alohida

bajarilganda, sterjen gorizontal holatda
X jism ip yordamida 2-rasmda ko’rsatilgandek muvozanatga kelishi mumkin?
osilsa, sterjen gorizontal muvozanatda qolishi I. X jismni L nuqtaga osganda,
uchun Y jism qayerga osilishi kerak? II. Y jismni L nuqtaga osganda,
A) K nuqtaga B) K - L orasiga III. Y jismni N nuqtaga osganda.
C) L - M orasiga D) M nuqtaga A) faqat I B) faqat II C) I va II
E) M - N orasiga D) II va III E) I, II va III
33. Vertikal tekislikda joylashgan, yupqa, teng 36. Og’irligi P bo’lgan teng bo’laklarga
bo’laklarga bo’lingan bir jinsli plastinkadan K bo’lingan bir jinsli sterjen rasmda ko’rsatilgan.
teshik orqali gorizontal o’q o’tkazilgan.
Plastinkadagi kvadrat bo’laklarning har biri P
og’irlikka ega.

asosan, sterjen qaysi nuqtadan osilib
erkin qo’yilganda gorizontal muvozanatda
tarjimasi
Plastinka rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda
qoladi?
A) K B) L C) M D) N E) P
bo’lsa, F kuchning moduli necha P ga teng? 37. Og’irligi 2P bo’lgan va teng bo’laklarga
A) 3 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10 bo’lingan bir jinsli sterjen, P og’irlikli shar bilan
34. Teng bo’laklarga bo’lingan bir sterjen bir ip rasmda ko’rsatilgandek gorizontal muvozanatda
yordamida rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda ekan, 1-tayanch tomonidan sterjenga ta’sir
bo’lganida tayanch reaksiya kuchi N, ipning etayotgan tayanch reaksiya kuchi N1 ga teng.
taranglik kuchi T ga teng. Shar L nuqtaga ko’chirilganda 1-tayanch
tomonidan sterjenga ta’sir etuvchi tayanch
reaksiya kuchi N2 bo’ldi.
X koptokcha strelka yo’nalishida harakat

boshlasa, N va T haqida nima deyish mumkin?
N T .
A) o’zgarmaydi o’zgarmaydi Bunga asosan, N1/N2 nisbat nimaga teng?
B) o’zgarmaydi kamayadi A) 3/5 B) 2/3 C) 1 D) 3/2 E) 5/2
C) ortadi ortadi 38. Vaznsiz va teng bo’laklarga bo’lingan KT
D) ortadi o’zgarmaydi sterjen bilan X, Y yuklar rasmda ko’rsatilgandek
E) kamayadi ortadi muvozanatda. Dastlab sterjenning M nuqtasiga
35. O nuqta atrofida erkin aylana oladigan teng bog’langan ip N nuqtaga bog’landi.
bo’laklarga bo’lingan sterjen, X va Y jismlar
bilan rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda
67
Bunga asosan, sterjen gorizontal muvozanatda
qolishi uchun Y jism bilan bir xil boshqa bir
jism sterjenning qayeriga osilishi kerak?
A) R nuqtaga B) R–S orasiga
C) S nuqtaga D) S–T orasiga
E) T nuqtaga
39. Massa markazi O nuqtada bo’lgan bir sterjen Bunga asosan, sterjenlar erkin qo’yib
rasmda ko’rsatilgandek gorizontal muvozanatda yuborilganda I, II, III sistemalardan qaysilari
bo’lib, K va L nuqtalarga bog’langan iplardagi gorizontal muvozanatda qoladi?
taranglik kuchlari TK, TL va prujinadagi A) faqat I B) faqat II C) I va II
elastiklik kuchi esa F ga teng. D) I va III E) I, II va III
bo’lingan bir jinsli sterjen X va Y jismlar bilan
rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda turibdi.
Bunga asosan, sterjen bo’ylab temir sharcha

"Samarali Ta'lim"T o'quv markazi
strelka yo’nalishda harakatlansa, TK, TL, F
haqida nimada deyish mumkin?
ipning taranglik kuchi 12P bo’lsa, X jismning
(Iplar cho’zilmas.)
tarjimasi
og’irligi necha P ga teng?
Ko’rsatma: bu savolda prujinaning elastiklik
A) 2 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
kuchi uning cho’zilish yoki siqilish miqdoriga 42. Teng bo’lakli, bir jinsli sterjen O nuqta
bog’liq ekanligini ko’zdan qochirmang. atrofida erkin aylana oladi. Sterjen rasmda
TK TL F . ko’rsatilgan holatda muvozanatda bo’lganda
A) ortadi ortadi ortadi ipdagi taranglik kuchi T = 30 N bo’lmoqda.
B) ortadi ortadi o’zgarmaydi
C) ortadi o’zgarmaydi ortadi
D) kamayadi kamayadi o’zgarmaydi
E) kamayadi ortadi o’zgarmaydi
40. Vaznsiz va teng bo’laklarga bo’lingan
sterjenlar cho’zilmas iplarga bog’lanib, rasmda
ko’rsatilgandek gorizontal holatda tutib turilibdi.
Bunga asosan, sterjenning og’irligi necha N ga

teng? (sin53° = 0,8; cos53° = 0,6)
A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60
43. O1 va O2 nuqtalar atrofida erkin aylana
oladigan, teng bo’laklarga bo’lingan, bir jinsli
sterjen 1-rasm va 2-rasmda ko’rsatilgandek F ⃗1
va ⃗F2 kuchlar yordamida muvozanatda turibdi.
68
Bunga asosan, F1/F2 nisbat nimaga teng?
(sin37° = 0,6; sin53° = 0,8)
A) 2/3 B) 3/4 C) 1 D) 4/3 E) 3/2
bilan X, Y sharlar rasmda ko’rsatilgandek
muvozanatda ekan, iplarda hosil bo’lgan
taranglik kuchlari T1 va T2 ga teng.

I. T2> T1.
II. X sharcha rasmda ko’rsatilgan yo’nalishda
harakatlansa, T1 kamayadi.
III. Y sharcha rasmda ko’rsatilgan yo’nalishda
harakatlansa, T2 ortadi.
tarjimasi
A) faqat II B) faqat III C) I va II
45. Og’irligi G bo’lgan teng bo’laklarga
bo’lingan sterjen rasmda ko’rsatilgandek
gorizontal holatda muvozanatda ekan, iplarda
hosil bo’lgan taranglik kuchlari T1 va T2
bo’lmoqda.
Bunga asosan, T1, T2 va G orasidagi munosabat

qanday?
A) T1> T2 > G B) G > T1 > T2 C) G > T2> T1
D) T2> G > T1 E) T2> T1> G
69
Massa markazi
1. Massalari m, 8m va 3m bo’lgan nuqtaviy
jismlar gorizontal tekislikda rasmda
ko’rsatilgandek joylashtirilgan.

istisnosiz noto’g’ridir?
I. X plastinkaning massasi, Y nikiga teng.
II. X plastinkaning massasi, Z nikiga teng.
Bunga asosan, jismlarning massa markazi qaysi
III. Y plastinkaning massasi, Z nikiga teng.
nuqtada? (Nuqtalar orasidagi masofalar teng.)
2. Bir xil moddadan yasalgan, r, 2r va r radiusli
bir jinsli halqalar K va L nuqtalaridan bir-biriga
5. Teng bo’laklarga bo’lingan gorizontal
mahkamlangan. tekislikda massalari mX, mY, mZ bo’lgan jismlar
rasmda tasvirlangandek joylashtirilganda,
jismlarning massa markazi K nuqtada yotadi.
Bunga asosan, sistemaning massa markazi qaysi

nuqtada?
o'quv
A) O1 nuqtada B) K nuqtada markazi
asosan, m , m , m orasidagi munosabat
C) O2 nuqtada D) L nuqtada X Y Z
E) O3 nuqtada tarjimasi
qanday?
A) m = m = m B) m > m > m
3. Bir xil moddadan yasalgan teng qalinlikdagi, X Y Z X Y Z
bir jinsli uchburchak shaklidagi plastinkalar C) mX> mZ> mY D) mX= mZ> mY
rasmda ko’rsatilgandek birlashtirilgan. E) mY> mX= mZ
6. Bir jinsli bir sim bo’lagi rasmda
ko’rsatilgandek bukilgan va gorizontal
tekislikda joylashtirilgan.
Bunga asosan, bu jismning massa markazi qaysi Bunga asosan, simning massa markazi qaysi
nuqtada? kvadrat katakchada yotibdi?
A) K - L orasida B) L nuqtada A) K B) L C) M D) N E) P
C) L - M orasida D) M nuqtada 7. Bir jinsli kvadrat qismlardan tashkil topgan
E) M - N orasida rasmda ko’rsatilgan jism K nuqtasidan ip
4. Bir jinsli X, Y, Z doirasimon plastinkalar yordamida shiftga osilgan.
rasmda ko’rsatilgandek birlashtirilganda,
sistemaning massa markazi O2 nuqtada bo’ldi.
Bunga asosan, jism quyida ko’rsatilganlardan

qaysi biri kabi muvozanatda bo’ladi?
70
Bu sim qayeridan osilib, erkin qo’yib yuborilsa,
rasmdagi holatda muvozanatda qoladi?
(Nuqtalar orasidagi masofalar teng.)
A) L nuqtadan B) L - M orasidan
C) M nuqtadan D) M - N orasidan
8. 1-rasmda ko’rsatilgan 80 cm uzunlikdagi teng E) N nuqtadan
bo’laklarga bo’lingan KN sim bo’lagining K 12. Bir xil va bir jinsli kubchalardan tashkil
uchi sim bo’ylab 2-rasmdagidek qatlandi. topgan jismlar rasmda ko’rsatilgan I, II va III
holatlaridan erkin qo’yib yuborildi.
Bunga asosan, simning massa markazi necha cm

siljidi?
A) 2 B) 4 C) 5 D) 7,5 E) 10
9. Bir jinsli simdan tayyorlangan jismlar 1-rasm, Bunga asosan, qaysi jismlar muvozanatda
2-rasm va 3-rasmda ko’rsatilgandek O qoladi?
nuqtasidan ipga osilib erkin qo’yib yuborildi. A) faqat I B) faqat III C) I va II
13. Massalari m, 3m va 4m bo’lgan zarrachalar
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi xy koordinatalar tekisligida rasmda
tarjimasi
Bunga asosan, jismlardan qaysilari rasmda
tasvirlangan holatda muvozanatda qoladi?
A) faqat K B) faqat M C) K va L
D) L va M E) K, L va M
10. Massalari bir-biridan farqli, o’lchamlari bir
Bunga asosan, zarrachalar sistemasining massa
xil va bir jinsli X va Y kubchalarning
markazining koordinatalarini aniqlang.
birlashtirilishidan hosil qilingan jismlar O1, O2,
A) (2, 2) B) (2, 3) C) (3, 2)
O3 nuqtalar atrofida erkin aylana oladi.
D) (4, 2) E) (4, 3)
14. Teng bo’laklarga bo’lingan plastinka 1-rasm
va 2-rasm ko’rsatilgandek muvozanatda turibdi.
Bunga asosan, jismlar erkin qo’yib

yuborilganda, qaysilari rasmda ko’rsatilgan
holatda muvozanatda qololmaydi?
11. Bir jinsli sim K va P nuqtalaridan to’g’ri
burchak ostida bukilganidan keyin rasmda
ko’rsatilgan holatda tutilmoqda.
71
2-rasmdagi iplarning taranglik kuchlari teng va
T bo’lsa, plastinkaning og’irligini va og’irlik
markazi qaysi nuqtada joylashganini aniqlang.
A) T, Y nuqtada B) T, V nuqtada
C) 2T, Z nuqtada D) 2T, X nuqtada
E) 2T, V nuqtada Bunga asosan, quyidagi munosabatlardan qaysi
15. Kvadratlarga bo’lingan vertikal tekislikda biri to’g’ri?
rasmda ko’rsatilgandek bukilgan holatda A) d1> d2> d3 B) d1> d3> d2 C) d2> d1> d3
joylashtirilgan bir jinsli sim qaysi nuqtasidan D) d3> d1> d2 E) d3> d2> d1
osilsa, shu holatda muvozanatda qoladi? 19. Bir jinsli simdan kesilgan sim bo’laklari
iplar orqali shiftga osilib, rasmda ko’rsatilgan I,
II va III holatlarda ko’rsatilgandek tutilmoqda.
A) KL orasidan B) L nuqtasidan
C) LM orasidan D) M nuqtasidan
E) MN orasidan
16. Bir jinsli sim bo’laklaridan r, r va 2r radiusli
sim halqalar yasalgan va rasmda ko’rsatilgandek Bunga asosan, qaysi sim bo’laklari erkin qo’yib
birlashtirilgan. yuborilganda, berilgan holatda muvozanatda
qoladi?
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi 20. Bir jinsli va bir xil kvadrat plastinkalarni
birlashtirish orqali hosil qilingan jismlar rasmda
tarjimasi
Bunga asosan, sim halqalar sistemasining
markazi O nuqtadan necha r uzoqlikda?
massa ko’rsatilgan I, II, III holatlarda tutilmoqda.
A) 1/4 B) 1/3 C) 1/2 D) 1 E) 3/2

17. Rasmda ko’rsatilgandek birlashtirilgan bir
jinsli KL, LM va MN simlarning massalari mos
ravishda 5m, 2m va m ga teng.
Bunga asosan, jismlar erkin qo’yib

Bunga asosan, hosil bo’lgan sistema qaysi yuborilganda, qaysilari vaziyatini
nuqtadan osilganda LM sim bo’lagi gorizontal o’zgartirmasligini aniqlang.
holatda rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda A) faqat I B) faqat II C) faqat III
qoladi? D) I va II E) II va III
A) KL orasidan B) L nuqtadan 21. Bir xil va bir jinsli kubchalarni birlashtirish
C) LM orasidan D) M nuqtadan orqali hosil qilingan X, Y va Z jismlar
E) MN orasidan ishqalanish bo’lmagan gorizontal tekislikda
18. Bir xil moddadan yasalgan va qalinliklari rasmda ko’rsatilgandek joylashtirildi va erkin
teng bo’lgan X, Y va Z plastinkalar rasmda qo’yib yuborildi.
ko’rsatilgandek birlashtirilgan. Sistema massa
markazi O1, O2 va O3 nuqtalardan mos ravishda
d1, d2 va d3 masofada joylashgan.
72
Bunga asosan, jismlarning muvozanati haqida
quyida berilganlardan qaysilari to’g’ri?
A) X muvozanatda qoladi, Y va Z ag’anadi.
B) Y muvozanatda qoladi, X va Z ag’anadi.
C) Z muvozanatda qoladi, X va Y ag’anadi. A) K nuqtasidan B) KL orasidan
D) X va Y muvozanatda qoladi, Z ag’anadi. C) L nuqtasidan D) LM orasidan
E) Y va Z muvozanatda qoladi, X ag’anadi. E) M nuqtasidan
22. Teng hajmli K, L va M bir jinsli kublar 1- 25. Bir moddadan yasalgan va bir xil
rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda turibdi. qalinlikdagi X, Y va Z bir jinsli plastinkalar
rasmda ko’rsatilgandek birlashtirilgan.
Bunga asosan, sistemaning massa markazi qaysi

Bunga asosan, kublar 2-rasmda berilgan I, II va nuqtada?
III holatlardan qaysilari kabi muvozanatda (π = 3, nuqtalar orasidagi masofalar teng.)
turishi mumkin? A) KL orasida B) LM orasida C) L nuqtada
A) faqat I B) faqat II C) faqat III D) M nuqtada E) MN orasida

23. Ishqalanish bo’lmagan va bloklari vaznsiz
26. O markazli bir jinsli plastinkadan rasmda
ko’rsatilgandek r va 2r radiusli bo’laklar kesib
bo’lgan sistemada teng bo’laklarga bo’lingan olindi.
tarjimasi
sterjen rasmda ko’rsatilgandek gorizontal
muvozanatda bo’lganida, iplardagi taranglik
kuchlari T, 2T, T bo’lmoqda.
Bunga ko’ra, qolgan qismning massa markazi O

nuqtadan necha r masofada?
A) 1/9 B) 1/8 C) 5/11 D) 7/11 E) 7/9
27. Teng kvadratlarga bo’lingan plastinkadan
Bunga asosan, sterjenning massa markazi qaysi ikki doiraviy bo’lak kesib olindi va rasmda
nuqtada? ko’rsatilgandek plastinkaning yoniga
A) K nuqtada B) KL orasida C) L nuqtada yopishtirildi.
D) LM orasida E) N nuqtada
24. Rasmda ko’rsatilgandek bukilgan bir jinsli
sim bo’lagi qayeridan osilsa, rasmda
ko’rsatilgan holatda muvozanatda qoladi?
Bunga asosan, hosil qilingan jismning massa

markazi qaysi nuqtada? (π = 3)
A) K nuqtada B) KL orasida C) L nuqtada
73
D) LM orasida E) M nuqtada
28. Bir jinsli plastinka rasmda ko’rsatilgandek
24 ta teng bo’laklarga bo’lingan.
31. Radiuslari mos ravishda r, 2r bo’lgan bir

Bunga asosan, K, L, M, N, P va R bo’laklardan jinsli K va L plastinkalar ip yordamida shiftga
qaysilari bir vaqtda kesib tashlansa, osilganganda, 1-rasmda ko’rsatilgandek
plastinkaning massa markazi siljimaydi? muvozanatda qolmoqda.
A) K va L B) L va M C) P va R
D) K va N E) M va P
29. Bir jinsli doiraviy plastinka rasmda
ko’rsatilgandek bir xil bo’laklarga bo’lindi.
Bunga asosan, plastinkalar 2-rasmda

ko’rsatilgandek yopishtirilganda, sistemaning
massa markazi O nuqtadan qanday masofada
K, L va M bo’laklar ikki qatlamli bo’lganida, yotadi?
plastinkaning massa markazi qaysi bo’lak ustida A) r/3 B) r/2 C) 2r/3 D) 3r/4 E) r
yotardi? 32. Teng kvadrat bo’laklarga bo’lingan bir jinsli
30. Rasmda ko’rsatilgan, teng bo’laklarga
plastinka ip yordamida shiftga osilgan va
rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda qolmoqda.
bo’lingan bir jinsli plastinka K nuqtadan ipga
tarjimasi
osilib, erkin qo’yib yuborildi. muvozanat holati
qanday bo’ladi?
Bunga asosan, plastinkaning muvozanat holati Bunga asosan, qaysi bo’laklar olib tashlanganda,
qanday bo’ladi? plastinkaning muvozanati buziladi?
I. K va M
II. K va N
III. L va M
A) faqat I B) faqat II C) I yoki II
D) I yoki III E) II yoki III
33. Teng kvadratlarga bo’lingan tekislikdagi bir
jinsli K va L plastinkalar sistemasining massa
markazi O nuqtada.
74
Bunga asosan, K va L plastinkalarning quyida
berilgan xususiyatlaridan qaysilari istisnosiz bir
xil?
I. massa, Bunga asosan, plastinka haqida quyida
II. zichlik, aytilganlarda qaysilari shubhasiz to’g’ri?
III. qalinlik. I. Bir jinsli.
A) faqat I B) faqat II C) faqat III II. Massa markazi K va L nuqtalar orasidadir.
D) I va II E) I va III III. M nuqtasidan bir ipga osilsa, ipning davomi
34. Bir xil plastinkadan X doira, Y kvadrat va Z N nuqtadan o’tadi.
teng tomonli uchburchak yasaldi va har A) faqat I B) faqat II C) I va II
uchalasidan rasmda ko’rsatilgandek r radiusli D) II va III E) I, II va III
doiraviy bo’laklar kesib tashlandi.
37. Teng bo’laklarga bo’lingan, bir jinsli

plastinkalar I, II, III rasmda ko’rsatilgan shaklda
har biri K nuqtasidan bir ip bilan shiftga osilgan
va rasmda tasvirlangan holatda tutib turilibdi.
I. X ning massa markazi 1-yo’nalishda siljidi.
II. Y ning massa markazi 2-yo’nalishda siljidi.
tarjimasi
III. Z ning massa markazi siljimadi.
35. Kvadratlarga bo’lingan bir jinsli
plastinkadan doiraviy bo’lak rasmda Bunga asosan, erkin qo’yib yuborilganda,
ko’rsatilgandek qirqib olingan. Bu holatda X qaysilari berilgan holatda muvozanatda qoladi?
tayanch tomonidan plastinkaga ta’sir etuvchi A) faqat I B) faqat II C) I va II
tayanch reaksiya kuchi NX, Y tomonidan D) I va III E) II va III
plastinkaga ta’sir etuvchi tayanch reaksiya kuchi 38. Kvadrat shaklidagi bir jinsli plastinkadan I
esa NY ga teng. va II bo’laklar qirqilib rasmda tasvirlangandek
III va IV bo’laklar ustiga qoplangan.
Bunga asosan, NX/NY nisbat nimaga teng? (π =

3 deb olinsin.) Bunga asosan, plastinka O nuqtasidan bir ipga
A) 1/3 B) 1/2 C) 2/3 D) 3/4 E) 2 osilganda, uning muvozanat holati
36. O markazli doiraviy plastinka K nuqtadan
bir ipga osilganda rasmda ko’rsatilgandek
muvozanatda qolmoqda.
75
quyidagilardan qaysi biri kabi bo’lishi mumkin? O nuqtadadir.
Bunga asosan, bo’yalgan bo’laklar bilan

birgalikda qaysi ikki bo’lak kesib tashlansa,
plastinkaning massa markazi strelka
yo’nalishida siljiydi?
A) K va M B) K va P C) L va P
39. Rasmda ko’rsatilgan teng bo’laklarga D) L va R E) M va N
bo’lingan bir jinsli plastinkaning massa markazi 42. O nuqtasidan bir ipga osilgan teng
O nuqtada. bo’laklarga bo’lingan bir jinsli plastinka rasmda
ko’rsatilgandek gorizontal holatda muvozanatda.
Bunga asosan, bo’yalgan bo’laklar bilan

birgalikda qaysi bo’laklar kesib olinsa, qolgan
shaklning massa markazi O nuqtada qoladi?
A) K va M B) K va N C) K va P
bo’lak kesilib, R ning ustiga qoplanganda
"Samarali Ta'lim"Lplastinkaning
D) L va M E) L va N o'quv markazi
gorizontal
40. Bir jinsli plastinkadan kesilgan teng
muvozanati
buzilmasligi uchun quyidagilardan qaysilari
tarjimasi
bo’laklarga bo’lingan jismlar rasmda
alohida-alohida bajarilishi kerak?
ko’rsatilgandek I, II va III holatlarda tutib
I. K bo’lakni kesib, T ning ustiga qoplash kerak,
turilibdi. II. S bo’lakni kesib, P ning ustiga qoplash kerak,
III. N bo’lakni kesib, M ning ustiga qoplash
kerak.
bo’lingan sterjen va 5P, P, 3P og’irlikli jismlar
rasmda ko’rsatilgandek muvozanatga
keltirilganda I tayanch tomonidan sterjenga
ta’sir etuvchi tayanch reaksiya kuchi N1, II
tayanch tomonidan sterjenga ta’sir etuvchi
Bunga asosan, jismlar erkin qo’yib tayanch reaksiya kuchi N2 bo’lmoqda.
yuborilganda, qaysilari berilgan holatda
muvozanatda qoladi?
41. Rasmda ko’rsatilgadek teng bo’laklarga
bo’lingan, bir jinsli plastinkaning massa markazi
N1/N2=2 bo’lsa, sterjenning massa markazi
qayerda?
A) K nuqtada B) K - L orasida C) L nuqtada
76
D) L - M orasida E) M nuqtada muvozanatdadir. Plastinkadan rasmda bo’yab
44. Bir jinsli X, Y, Z jismlar bir xil o’lchamdagi ko’rsatilgan kvadratlar kesib olindi.
kublardan tashkil topgan. X, Y jismlarning
birlashtirilishidan hosil qilingan jism 1-rasmda
ko’rsatilgandek muvozanatda qolmoqda.

Bunga ko’ra, plastinkaning muvozanati
bo’lishi mumkin? buzilmasligi uchun raqamlar bilan berilgan
I. 2-rasmda ko’rsatilgan X va Z jismlarning kvadratlardan qaysilarini kesib olish yetarlidir?
birlashtirilishidan hosil qilingan jism erkin
A) faqat 1 B) faqat 2 C) 1 va 2
qo’yib yuborilganda, vaziyati o’zgarmaydi.
D) 1 va 3 E) 2 va 3
II. X jismning massasi Y nikiga teng. 48. O nuqtasidan ipga osilgan, teng bo’laklarga
III. X jismning massasi Z nikidan katta. bo’lingan, bir jinsli plastinkaning bo’yalgan
sohasi ikki qavatli bo’lib, rasmda ko’rsatilgan
holatda tutilmoqda.
45. Teng bo’laklarga bo’lingan bir jinsli
plastinkaning massa markazi O nuqtadadir.
Plastinkaning massa markazi faqat K va L
bo’laklar kesilganda x1, faqat K va M bo’laklar
kesilganda x2, faqat L va M bo’laklar kesilganda
x3 masofaga siljiydi.
tarjimasi
Plastinka erkin qo’yib yuborilganda, gorizontal
muvozanat buzilmasligi uchun quyidagilardan
qaysilari alohida-alohida bajarilishi kerak?
Bunga asosan, x1, x2, x3 orasidagi munosabat I. K bo’lakni kesib, L ning ustiga qoplash,
qanday? II. M bo’lakni kesib, N ning ustiga qoplash,
A) x1= x2= x3 B) x1< x2= x3 C) x1< x3< x2 III. P bo’lakni kesib, R ning ustiga qoplash.
D) x2< x1< x3 E) x3< x1< x2 A) faqat I B) faqat II C) faqat III
46. Bir jinsli K kvadrat plastinkadan kesilgan L D) I va II E) II va III
doiraviy plastinka va L dan kesilgan M kvadrat
plastinka rasmda ko’rsatilgandek birlashtirilgan.
Bunga asosan, sistemaning massa markazi

qayerda?
(Nuqtalar orasidagi masofalar teng. π = 3 deb
oling.)
A) X nuqtada B) X - Y orasida C) Y nuqtada
D) Y - Z orasida E) Z nuqtada
47. Vertikal tekislikda O nuqta atrofida erkin
aylana oladigan teng bo’laklarga bo’lingan bir
jinsli plastinka rasmda ko’rsatilgan holatda
77
Oddiy mexanizmlar D) F5= F6 E) F6= P
1. Vaznsiz richaglar bilan qurilgan 1-rasm, 2- 4. Og’irliklari turlicha bo’lgan X va Y jismlar 1-
rasm va 3-rasmlarda tasvirlangan sistemalarda P rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda ekan,
og’irlikli jismlar 𝐹1, 𝐹2 va 𝐹3 kuchlar bilan iplardagi taranglik kuchlari T1 va T2 bo’lmoqda.
Bunga asosan, jismlar 2-rasmda ko’rsatilgan

ishqalanishsiz sistemada muvozanatda
keltirilganida T1 va T2 haqida nima deyish
Bunga asosan, 𝐹1, 𝐹2 , 𝐹3 kuchlarning modullari mumkin?
orasidagi munosabat qanday? T1 T2 .
A) F1> F2> F3 B) F1= F2> F3 C) F2= F3> F1 A) ortdi kamaydi
D) F3> F1= F2 E) F3> F2> F1 B) ortdi ortdi
2. Og’irliklari G1 va G2 bo’lgan jismlar 1-rasm C) o’zgarmadi ortdi
va 2-rasmlardan ko’rsatilgan sistemalarda 10 N D) o’zgarmadi kamaydi
kuchlar bilan muvozanatda tutilmoqda. E) kamaydi o’zgarmadi
5. Bloklarining og’irliklari P bo’lgan rasmda
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi tasvirlangan sistemalarda 2P, P, P og’irlikli
jismlar mos ravishda F1, F2 va F3 kuchlar bilan
tarjimasi
Blok og’irliklari va ishqalanishni hisobga

olmaslik mumkin bo’lsa, G1/G2 nisbat nimaga
teng?
(sin37° = 0,6 va cos37° = 0,8)
A) 5/6 B) 5/8 C) 1 D) 6/5 E) 8/5
3. Og’irligi P bo’lgan jismlar, bloklari vaznsiz Bunga asosan, F1, F2, F3 orasidagi munosabat
va ishqalanish mavjud bo’lmagan sistemalarda qanday?
rasmda ko’rsatilgandek muvozanatda. A) F1= F2= F3 B) F1= F2> F3 C) F2> F1> F3
D) F3> F1= F2 E) F3> F1> F2
bo’lgan rasmda ko’rsatilgan sistemada massalari
mos ravishda mK, mL va mM bo’lgan K, L, M
jismlar muvozanatdadir.
Bunga asosan, quyidagi tengliklardan qaysi biri

noto’g’ri?
A) F1= F2 B) F3= 2P C) F4= P
78
ostida muvozanatdadir.
Bunga asosan, mK, mL, mM orasidagi munosabat

qanday? (sin53° = 0,8 va cos53° = 0,6)
A) mK=mL=mM B) mL>mK>mM C) mL>mM>mK
D) mL> mK= mM E) mM> mL> mK Bunga asosan, X, Y, Z blokdan qaysilari
7. 1-rasm va 2-rasmlarda tasvirlangan og’irlikka ega? (Ishqalanish e’tiborga
olinmasin.)
ishqalanish mavjud bo’lmagan sistemalarda 𝐹1 A) faqat X B) faqat Y C) faqat Z
va 𝐹2 kuchlar yordamida iplar h masofaga D) X va Z E) X, Y va Z
tortildi. 10. Bloklari og’irlikka ega bo’lmagan va
ishqalanish bo’lmagan rasmda ko’rsatilgan
sistemada K, L, M va N jismlar muvozanatda.

Bunga asosan, X jismning ko’tarilishtarjimasi
balandligi,
Y jismning bosib o’tgan yo’lidan necha marta
katta?
A) 1/12 B) 1/6 C) 3/4 D) 4/3 E) 12 Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari
8. Bloklari vaznsiz va ishqalanish bo’lmagan istisnosiz to’g’ri?
rasmda ko’rsatilgan sistemada teng bo’laklarga I. K ning massasi, M nikidan katta.
bo’lingan bir jinsli sterjen va X, Y jismlar II. N ning massasi, K nikidan katta.
muvozanatda. III. L ning massasi, N nikidan kichik.
bo’lgan 1-rasm va 2-rasmda ko’rsatilgan
sistemalarda P og’irlikli bir xil jismlar
𝐹1 va 𝐹2 kuch yordamida muvozanatda turibdi.
Bunga asosan, X va Y jismlarning

og’irliklarining nisbati GX/GY nimaga teng?
A) 1/2 B) 2/3 C) 1 D) 3/2 E) 2
9. Vertikal tekislikda joylashgan bloklar
sistemasi rasmda ko’rsatilgan kuchlarning ta’siri
79
Bunga asosan, F1/F2 nisbat nimaga teng? A) 1/3 B) 2/3 C) 1 D) 4/3 E) 3/2
A) 1/4 B) 1/3 C) 2/3 D) 3/4 E) 1 15. Rasmda ko’rsatilgan vaziyatda harakatsiz
12. Bir xil X, Y jismlar va vaznsiz bloklar tutib turilgan sistemada X jismning og’irligi P,
yordamida hosil qilingan 1-rasm va 2-rasmda bloklarning og’irligi 3P dir.
ko’rsatilgan sistemalar F1, F2 kuchlar ta’siri
ostida muvozanatda tutilmoqda.
Sistema erkin qo’yib yuborilganda, X jism

yuqoriga qarab harakatlana boshlagan bo’lsa, Y
jismning og’irligi quyidagilardan qaysi biri
Buna asosan, F1/F2 nisbat nimaga teng? bo’lishi mumkin? (Ishqalanishni inobatga
A) 1/3 B) 2/3 C) 1 D) 4/3 E) 3/2 olmang.)
13. P og’irlikli bloklardan hosil qilingan rasmda A) P/2 B) P C) 3P/2 D) 2P E) 5P/2
ko’rsatilgan sistemada 2P og’irlikli jism F kuch 16. P og’irlikli bloklar yordamida hosil qilingan
ta’sirida muvozanatda turibdi. rasmda tasvirlangan sistema F kuch ta’sirida
muvozanatda ekan, K blok osilgan ipdagi
taranglik kuchini T bo’lmoqda.

tarjimasi
Buna asosan, T/F nisbat nimaga teng? X jismning og’irligi 4P bo’lsa, T taranglik
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8 kuchining moduli necha P ga teng?
14. Vaznsiz bloklar bilan qurilgan rasmda (Ishqalanishni inobatga olmang.)
ko’rsatilgan sistemada P og’irlikli jism F kuch A) 2 B) 3 C) 5 D) 6 E) 7
ta’sirida muvozanatda turibdi. 17. P og’irlikli bloklar yordamida qurilgan
rasmda ko’rsatilgan sistemalarda P, 4P, 3P
og’irlikli yuklar mos ravishda F1, F2, F3 kuchlar
yordamida muvozanatdadir.
Bunga asosan, F1, F2, F3 orasidagi munosabat

qanday? (Ishqalanishni inobatga olmang.)
A) F1= F2= F3 B) F1> F2= F3 C) F2> F3> F1
D) F2= F3> F1 E) F3> F2> F1
Bunga asosan, dinamometrning ko’rsatkichi
18. Ishqalanish bo’lmagan rasmda tasvirlangan
necha P ga teng? (Ishqalanishni inobatga
sistemada massalari mos ravishda mX, mY
olmang.)
bo’lgan X va Y jismlar muvozanatdadir.
80
K blok vaznsiz bo’lsa, mX, mY orasidagi

munosabat qanday? Bunga asosan, Y jism biror miqdor vertikal
A) 3mX= mY B) 2mX= mY C) 3mX= 2mY pastga tortilsa, quyidagilardan qaysilari sodir
D) mX= mY E) mX= 2mY bo’ladi?
19. Rasmda ko’rsatilgan sistemada K va M I. K va L bloklarning markazlari orasidagi
jismlar orasidagi vertikal masofa h1, M va N masofa kamayadi.
jismlar orasidagi vertikal masofa h2 ga teng. L II. K, L, M bloklar bir xil yo’nalishga aylanadi.
jism biror miqdor harakatlantirildi va M jism III. X jismning ko’chishi Y nikidan ko’proq.
bilan bir gorizontal sathga keltirildi. A) faqat I B) faqat II C) I va II
22. Radiuslari mos ravishda r, 2r bo’lgan K va L
bloklar yordamida qurilgan rasmda ko’rsatilgan
sistemada X jism vertikal pastga 6πr masofaga
siljitildi.

Bunga asosan, h va h haqida nima deyish
mumkin?
1 2
tarjimasi
h1 h2 .
A) ortdi ortdi
I. K blok 3 marta aylanadi.
B) ortdi kamaydi
II. L blok 3/4 marta aylanadi.
C) kamaydi o’zgarmadi
III. Y jism 3πr masofaga ko’tariladi.
D) kamaydi ortdi
E) kamaydi kamaydi
20. Rasmda ko’rsatilgan sistemada X jism h
23. Ishqalanishsiz qiya tekislikda m va 2m
masofa pastga tushirilsa, Y jism necha h
massali jismlarni muvozanatda saqlab tura
masofaga ko’tariladi?
oladigan eng kichik kuch rasmda
ko’rsatilgandek F = 2mg ga teng.
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
21. Ishqalanish bo’lmagan rasmda tasvirlangan Erkin tushish tezlanishi g bo’lsa, qiya
sistemada X va Y jismlar rasmda tekislikning uzunligi necha h ga teng?
A) 7/4 B) 5/3 C) 3/2 D) 1 E) 2/3
24. Rasmda tasvirlangan ishqalanishsiz
sistemada bir xil X kublar bilan Y sharcha
81
27. Radiuslari r va 2r bo’lgan X va Y tishli
g’ildiraklar rasmda ko’rsatilgandek
joylashtirilgan.
X kublarning har birining og’irligi GX, Y

sharchaning og’irligi GY, blok orqali o’tgan
ipning taranglik kuchi T bo’lsa, quyidagilardan
qaysi bir to’g’ri? Bunga asosan, X g’ildirak strelka yo’nalishida
A) GX> T> GY B) GX> T = GY C) T = GY> GX aylantirilganda, g’ildiraklarning ko’rinishi
D) GY> T = GX E) GY> T > GX quyidagilardan qaysi biri kabi bo’lishi mumkin?
25. K, L, M, N va P tishli g’ildiraklar bir
tekislikda rasmda ko’rsatilgandek
joylashtirilgan.
Bunga asosan, K tishli g’ildirak I yo’nalishda 4

marta aylansa, quyidagilardan qaysi biri
noto’g’ri?
A) L g’ildirak II yo’nalishda 1 marta aylanadi.
B) M g’ildirak II yo’nalishda 1 marta aylanadi.
tarjimasi
28. Rasmda ko’rsatilgan chig’iriq sistemasida
C) P g’ildirak II yo’nalishda 1/2 marta aylanadi.
2m massali jismlar F kuch bilan muvozanatda
D) N g’ildirak I yo’nalishda 3 marta aylanadi.
tutilmoqda.
E) K bilan N bir yo’nalishga aylanadi.
26. Rasmda ko’rsatilgan sistemada radiuslari
mos ravishda 3r, r, 2r, r bo’lgan X, Y, Z, T
bloklardan X bilan Y ning va Z bilan T ning
markazlari bir nuqtadadir.
Bunga asosan, ⃗F kuchning qiymati necha mg ga

Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? teng? (g: erkin tushish tezlanishi.)
I. X blok 1 yo’nalishda aylantirilsa, Z va T A) 1/3 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 3
bloklar 2 yo’nalishda aylanadi. 29. Rasmda ko’rsatilgan tishli g’ildiraklar
II. Y blok 2 yo’nalishda 2 marta aylantirilsa, T sistemasida X va Y jismlar bir gorizontal sathda
blok 1 yo’nalishda 1 marta aylanadi. ekan, sistema F kuch yordamida berilgan
III. T blok 2 yo’nalishda 2 marta aylantirilsa, X yo’nalishda 2 marta aylantiriladi.
blok 2 yo’nalishda 4 marta aylanadi.
82
bo’lgan jismlardan X va Y orasidagi vertikal
masofa h ga teng bo’ldi.
Bunga asosan, X bilan Y orasidagi vertikal Bunga asosan, oxirgi vaziyatda X bilan Z va Y
masofa necha πr ga teng bo’ladi? bilan Z orasidagi vertikal masofa qanday?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6 X bilan Z Y bilan Z
30. Qadami a bo’lgan burama mix II yo’nalishda orasidagi masofa orasidagi masofa
2N marta aylantirilganda taxta ichiga 4h A) 0 h/2
masofaga kiradi. Burama mix rasmda B) 0 h
ko’rsatilgan vaziyatda bo’lganida, avval I C) h h/2
yo’nalishda N marta aylantirilganda taxta D) h h
ichidagi uzunligi h1, keyin II yo’nalishda 2N E) 2h h
marta aylantirilganda h2 bo’lmoqda. 33. Rasmdagi sistema yordamida og’irliklari P
bo’lgan yuklarni muvozanatda saqlash maqsad
qilingan.

1 2
A) 1/3 B) 2/5 C) 1/2 D) 3/2 E) 5/2
tarjimasi
Bunga assoan, h /h nisbat nimaga teng? Bunga asosan, vaznsiz 4r uzunlikdagi dastakka
qo’yilishi kerak bo’lgan kuchning yo’nalishini
31. Ishqalanishsiz sirtdagi r va 2r radiusli va qiymatini aniqlang.
silindirlarning markazlari umumiy bo’lib, m A) I yo’nalishda, P/4 B) II yo’nalishda, P/4
massali jism rasmda ko’rsatilgandek bir ip bilan C) II yo’nalishda, P/2 D) I yo’nalishda, P
r radiusli silindirga bog’langan. E) II yo’nalishda, P
34. Rasmdagi sistemada K va L shkivlarning
markazlari bir nuqtada bo’lib, shkivlarning
radiuslari orasida r1= 3r2 va r3 = 2r2 munosabati
o’rinli.
Bunga asosan, silindirlar rasmda ko’rsatilgan

vaziyatdan boshlab sirpanishsiz 3 marta
aylantirilganda m massali jismning, 2r radiusli
silindirning L nuqtasidan uzoqligi necha π∙r
bo’ladi?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6 Bunga asosan, K shkiv 2 marta aylanganda M
32. Rasmda ko’rsatilgan sistemada K va L shkiv necha marta aylanadi?
shkivlarning markazlari umumiy bo’lib, M shkiv A) 1/2 B) 2/3 C) 1 D) 3/2 E) 2
tasmali uzatma orqali K shkivga bog’langan. K 35. Rasmdagi sistemada K tishli g’ildirak strelka
shkiv strelka yo’nalishida 1 marta yo’nalishida n marta aylantirilganda N tishli
aylantirilganda dastlab bir gorizontal sathda g’ildirakning aylanishlar soni 3n ga teng
bo’lmoqda.
83
I. K g’ildirakni 1 yo’nalishda 1/8 marta
aylantirish
II. K g’ildirakni 1 yo’nalishda 1/16 marta
aylantirish
III. K g’ildirakni 2 yo’nalishda 1/4 marta
aylantirish
K tishli g’ildirakning aylanishlar soni n
38. Rasmdagi sistemani tashkil qilgan K, L, M
o’zgartirilmay, quyida aytilganlardan qaysi biri
tishli g’ildiraklarning radiuslari mos ravishda 3r,
bajarilsa, N tishli g’ildirakning aylanishlar soni
r, 2r ga teng.
ortadi?
A) K tishli g’ildirakning radiusini kamaytirish
B) L tishli g’ildirakning radiusini orttirish
C) L tishli g’ildirakning radiusini kamaytirish
D) M tishli g’ildirakning radiusini orttirish
E) N tishli g’ildirakning radiusini kamaytirish
36. Radiuslari mos ravishda 3r, r, 2r, r bo’lgan
K, N bloklar va L, M tishli g’ildiraklardan K tishli g’ildirak rasmdagi vaziyatdan boshlab,
rasmdagi sistema hosil qilingan. K blok bilan L strelka yo’nalishida 3/2 marta aylantirilsa,
tishli g’ildirakning markazlari bir nuqta. g’ildiraklarning keyingi ko’rinishi
quyidagilardan qaysi biri kabi bo’ladi?

tarjimasi
Bunga asosan, N blok strelka yo’nalishida 15
marta aylantirilganda M tishli g’ildirak qaysi
yo’nalishda va necha marta aylanadi?
A) 1 yo’nalishda, 5/2 marta
B) 1 yo’nalishda, 3/2 marta
C) 1 yo’nalishda, 5 marta 39. Radiuslari r bo’lgan X, Y bloklar va K, L
D) 2 yo’nalishda, 3/2 marta jismlardan rasmda ko’rsatilgan sistema hosil
E) 2 yo’nalishda, 5/2 marta qilingan. K jism F kuch yordamida πr masofa
37. Radiuslari mos ravishda 2r va r bo’lgan K va pastga tushirildi.
L tishli g’ildiraklar 1-rasmda ko’rsatilgan
vaziyatda tinch turibdi.
Quyidagilardan qaysilari bajarilsa, L

g’ildirakning ko’rinishi 2-rasmdagidek bo’lishi
mumkin?
84
Bunga asosan, X va Y bloklarning ko’rinishi radiusli M blokning va 3r radiusli L tishli
quyidagilardan qaysi biri kabi bo’ladi? g’ildirak bilan 2r radiusli N blokning markazlari
bir nuqtadadir. M va N bloklarning atrofiga
o’ralgan ipga osilgan P blokka X jism
bog’langan.
40. Rasmdagi sistemada bir xil K va L tishli

g’ildiraklari bilan bir markaz atrofida
aylanadigan M va N bloklarning radiuslari mos
ravishda r va 2r ga teng.
X jism erkin qo’yilsa, K, L tishli g’ildiraklar va
P blokdan qaysilari soat strelkasi yo’nalishida
aylanadi?
A) faqat K B) faqat P C) K bilan P
D) L bilan P E) K, L va P
43. Qadami 10 mm bo’lgan burama mix 3 cm
uzunlikdagi dastakning uchiga rasmdagidek
sahifa tekisligiga tik ravishda qo’yilgan F kuch
ta’sirida arang aylanmoqda.
tarjimasi
Bunga asosan, K tishli g’ildirak strelka
yo’nalishida 2 marta aylantirilsa, P yuk qaysi
yo’nalishda va qancha masofaga ko’chadi?
A) (+) yo’nalishda, 2πr
B) (+) yo’nalishda, 4πr
C) (–) yo’nalishda, 2πr
D) (–) yo’nalishda, 4πr
E) (–) yo’nalishda, 8πr
41. Rasmdagi I, II, III qiya tekisliklarda P1, P2 Burama mixning brusok ichiga kirishiga qarshi
va P3 og’irlikli yuklar F kuch yordamida yo’nalgan kuchlarning natijaviysi R ning
muvozanatga keltirilgan. qiymati 6 N bo’lsa, F kuchning moduli necha N
ga teng?
(π = 3 deb oling.)
A) 1/6 B) 1/3 C) 2 D) 3 E) 4
44. Radiuslari mos ravishda r va 2r bo’lgan K va
L bloklarning markazlari bir nuqtadir. L
blokning atrofiga o’ralgan ipga X jism osilgan.
Ishqalanish mavjud bo’lmasa, P1, P2, P3 K blok strelka yo’nalishida sirpanmasdan
orasidagi munosabat qanday? aylantirilmoqda.
A) P1= P2= P3 B) P1> P2> P3 C) P1> P3> P2
D) P2> P3> P1 E) P3> P2> P1
sistemada 3r radiusli K tishli g’ildirak bilan r
85
Bunga asosan, bloklarning ko’rinishi ilk marta
2-rasmdagidek bo’lganda X jism necha πr
masofaga ko’chadi?
A) 1/2 B) 1 C) 2 D) 3 E) 6

tarjimasi
86
TO’RT BURCHAK 3. Uzunligi 3𝑙 bo’lgan bir jinsli bir sim
1. Bir xil va bir jinsli X, Y sharlar rasmdagi qiya rasmdagidek bukilib muntazam uchburchak
tekislikda F kuch yordamida muvozanat holatiga keltirilmoqda.
tutilmoqda.
Bunga asosan, uchburchakning KL tomoni kesib

tashlansa, massa markazi necha 𝑙 masofaga
Bunga asosan, qiya tekislik tomonidan Y ko’chadi?
sharchaga ta’sir etayotgan tayanch reaksiya A)
1
B)
1
C)
√3
D)
√3
E)
√3
kuchi N necha F ga teng? 12 6 12 9 6
1 √3
(sin 30° = ; cos 30° = )
2 2
2 √3 3 4
A) B) C) D) 1 E)
√3 2 4 3
…………………………………………………………… ……………………………………………………………
tarjimasi
2. O nuqtasi atrofida aylana oladigan bir jinsli, 4. Radiusları mos ravishda r, 2r bo’lgan L, N
teng bo’lakli sterjen rasmdagidek muvozanatda disklar 3r radiusli bir xil K, M tishli
bo’lganida ipdagi taranglik kuchi 12 N ga teng. g’ildiraklarning markazlariga mahkamlangan.
Bunga asosan, M tishli g’ildirak strelka

yo’nalishida 1 marta aylantirilsa, K va M tishli
Bunga asosan, sterjenning O nuqtasiga ta’sir g’ildiraklar orasidagi masofa qanday o’zgaradi?
πr
etayotgan natijaviy kuch necha N ga teng? A) ga kamayadi.
2
(sin37° = 0,6; cos37° = 0,8) B) πr ga kamayadi.
A) 4 B) 10 C) 12 D) 13 E) 16 C)
3πr
ga kamayadi.
2
πr
D) ga ortadi.
2
E) πr ga ortadi.
87
Soya C) I yoki III D) II yoki III
1. Qorong’i muhitdagi optik sistemaning parda E) I yoki II yoki III
ustida hosil qilgan soyasi rasmda ko’rsatilgan. 3. K sharsimon yorug’lik manbai va shaffof
bo’lmagan sharsimon X jism rasmdagidek
joylashtirilgan.
Bunga asosan, K, L, M, N nuqtalardan

qarayotgan kuzatuvchilardan qaysilari yorug’lik
Bunga asosan, optik sistema quyidagilardan manbayining hech bir qismini ko’ra olmaydi?
qaysilari kabi bo’lishi mumkin? A) faqat K B) faqat L C) faqat M
D) K, L va M E) K, L, M va N
4. Nuqtaviy yorug’lik manbalari va r radiusli bir
xil shaffof bo’lmagan sharsimon jismlar
qorong’i muhitda pardaning oldida rasmdagidek
joylashtirilgan.
hosil bo’lgan to’liq soyaning yuzasi

"Samarali Ta'lim"Pardada
o'quv
S , yarim soyaning markazi
yuzasi S ga teng bo’lsa,
TG YG
S /S nisbat nimaga teng? TG YG
tarjimasi
A) 1/4 B) 1/3 C) 1/2 D) 1 E) 2
5. Bir pardaning oldida 2r radiusli sharsimon
yorug’lik manbayi va r radiusli shaffof
bo’lmagan sharsimon jism rasmdagidek
A) faqat I B) faqat II C) faqat III joylashtirilganda pardada to’liq soya va yarim
D) I va II E) I va III soya hosil bo’lmoqda.
2. K1 va K2 nuqtaviy yorug’lik manbalari va
shaffof bo’lmagan bir jism ekran oldida
rasmdagidek joylashtirilgan.
Pardada hosil bo’lgan to’liq soyaning yuzini

kamaytirish uchun quyidagilardan qaysilari
alohida-alohida bajarilishi kerak?
Quyidagilardan qaysilari bajarilsa, ekranda hosil I. yorug’lik manbaini jismga yaqinlashtirish,
bo’lgan to’liq soyaning yuzasi kichrayishi II. jismni pardaga yaqinlashtirish,
mumkin? III. jismni yorug’lik manbaiga yaqinlashtirtish.
I. K1 manbani 1 yo’nalishda harakatlantirish, A) faqat I B) faqat II C) faqat III
II. K2 manbani 2 yo’nalishda harakatlantirish, D) I va II E) I va III
III. Jism 2 yo’nalishda harakatlantirish 6. Nuqtaviy yorug’lik manbai va r, 2r radiusli
A) faqat I B) faqat II
88
shaffof bo’lmagan sharlar qorong’i muhitda qanday ko’radi?
parda oldida rasmdagidek joylashtirilgan.
Bunga asosan, sharlarnig pardada hosil qilgan

soyasi quydagilardan qaysi biriga o’xshash?
9. Nuqtaviy yorug’lik manbalari va shaffof

bo’lmagan sharsimon jism qorong’i muhitda bir
parda oldida rasmdagidek joylashtirilgan.

7. Nuqtaviy Ι1, Ι2 yorug’lik manbalari va shaffof
bo’lmagan jismlar teng bo’laklarga bo’lingan
tarjimasi
tekislikda bir pardaning oldida rasmdagidek
joylashtirilgan. Bunga asosan, pardada hosil bo’layotgan soya
quyidagilardan qaysi biriga o’xshash?
10. Qorong’i muhitdagi sharsimon yorug’lik

manbaining oldida joylashtirilgan shaffof
bo’lmagan sharsimon jismning orqasidagi
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? kuzatuvchi X, Y, Z nuqtalarni ko’rishga
I. K nuqtaga har ikki manbadan ham yorug’lik urinmoqda.
tushmaydi.
II. L nuqtani faqat bitta manba yoritadi.
III. M nuqtani har ikki manba yoritiladi.
A) faqat I B) faqat III C) I va III
8. Sharsimon jismga rasmdagidek parallel
yorug’lik nurlari tushmoqda. O nuqtadan jismga
qarayotgan ko’z jismning yoritilayotgan qismini Kuzatuvchi qaysi nuqtalarda bo’lganida X, Y, Z
nuqtalarning eng kamida ikkitasini ko’ra oladi?
A) faqat K B) K va L C) L va M
89
D) L va N E) L, M va N Bunga asosan, X va Y sharlarning radiuslarning
11. Qorong’i muhitda kvadrat shaklidagi yupqa nisbati rX/rY nimaga teng?
X plastinka va oq parda bir-biriga parallel A) 1/3 B) 1/2 C) 3/5 D) 3/4 E) 4/5
ravishda joylashtirilgan. Pardada hosil bo’lgan 14. Qorong’i muhitda oq parda, X, Y shaffof
soyaning yuzi, nuqtaviy yorug’lik manbai K bo’lmagan jismlar va qizil, yashil nuqtaviy
nuqtada joylashtirilganda A1, L nuqtada yorug’lik manbalari rasmdagidek
joylashtirilganda A2, M nuqtada joylashtirilgan.
joylashtirilganda A3 ga teng bo’lmoqda.
Bunga asosan, A1, A2, A3 orasidagi munosabat

qanday?
A) A1= A2= A3 B) A1= A2> A3 Bunga asosan parda uchun quyida
C) A2> A1> A3 D) A3> A1= A2 aytilganlardan qaysilari to’g’ri?
E) A3> A2> A1 I. K – L oralig’i qizil ko’rinadi.
12. Radiuslari mos ravishda r1 va r2 bo’lgan X, II. L – N oralig’i qora ko’rinadi.
Y shaffof bo’lmagan sharlar qorong’i muhitda III. P – S oralig’i sariq ko’rinadi.
yetarlicha katta pardaning oldida rasmdagidek
joylashtirilganda, sharlarning pardada hosil
(Bo’laklar teng oraliqli.)
bo’lgan soyalarining yuzalari teng bo’lmoqda. D) II va III E) I, II va III
tarjimasi 15. Qorong’i muhitda sharsimon yorug’lik
manbai va bir xil X, Y shaffof bo’lmagan
sharlar rasmdagidek joylashtirilgan.
Bunga asosan, r1/r2 nisbat nimaga teng?

Bunga asosan, P nuqtada turgan kuzatuvchi
A) 1/4 B) 1/3 C) 1/2 D) 2/3 E) 3/4
yorug’lik manbaining tasvirini quyidagilardan
13. Bir xil nuqtaviy K, L yorug’lik manbalari va
qaysi biri kabi ko’radi?
X, Y shaffof bo’lmagan sharlar qorong’i
muhitda oq pardaning oldida rasmdagidek
joylashtirilganda pardada yarim soya hosil
bo’lmadi.
90
16. Qorong’i muhitda S1, S2 nuqtaviy yorug’lik 18. Qorong’i muhitda Ι1, Ι2 nuqtaviy yorug’lik
manbalari va bir xil X, Y shaffof bo’lmagan manbalari va X shaffof bo’lmagan jism parda
jismlar K va L oq pardalarning oldida oldida rasmdagidek joylashtirilgan.
Pardadagi KL, LM, MN sohalar uchun

quyidagilardan qaysi biri to’g’ri?
I. L pardada mutlaqo soya hosil bo’lmaydi.
KL LM MN .
II. K pardada to’liq soya ham, yarim soya ham
A) Yarim soya Yorug’ soha Yarim soya
hosil bo’ladi.
B) Yarim soya To’liq soya Yarim soya
III. X jism S1 yorug’lik manbaiga
C) To’liq soya Yorug’ soha To’liq soya
yaqinlashtirilsa, K pardada hosil bo’lgan yarim
D) Yarim soya Yorug’ soha To’liq soya
soyaning yuzasi kamayishi mumkin.
E) To’liq soya To’liq soya Yarim soya
19. K nuqtadagi nuqtaviy yorug’lik manbai va
shaffof bo’lmagan X jism qorong’i muhitda bir
17. Qorong’i muhitda bir pardaning oldida bir
parda oldida rasmdagidek joylashtirilganda,
xil X, Y shaffof bo’lmagan sharlar va nuqtaviy
pardada hosil bo’lgan soyaning yuzasi S ga teng
yorug’lik manbai rasmdagidek joylashtirilgan.
bo’ldi.
tarjimasi
Bunga asosan, sharlarning pardadagi soyalari

K nuqtadagi yorug’lik manbai L nuqtaga

keltirilganda pardada hosil bo’lgan soyaning
yuzasi necha S ga teng bo’ladi?
A) 4/3 B) 3/2 C) 9/4 D) 8/3 E) 3
20. Nuqtaviy K1, K2 yorug’lik manbalari va
shaffof bo’lmagan sharsimon jism qorong’i
muhitda bir parda oldida rasmdagidek
joylashtirilgan.
91
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari yolg’iz K va L yorug’lik manbalari bir-biriga tomon
o’zi bajarilsa, pardadagi yarim soyaning yuzasi ma’lum miqdorda harakatlantirilsa, pardada
kamayadi? hosil bo’lgan to’liq soya va yarim soya yuzalari
I. pardani jismga yaqinlashtirish, qanday o’zgaradi?
II. K1 yorug’lik manbaini K2 yorug’lik manbaiga To’liq soya Yarim soya
yaqinlashtirish, A) kamayadi ortadi
III. K2 yorug’lik manbaini K1 yorug’lik B) ortadi kamayadi
manbaiga yaqinlashtirish. C) o’zgarmaydi o’zgarmaydi
A) faqat I B) faqat II C) Faqat III D) kamayadi kamayadi
D) II va III E) I, II va III E) ortadi ortadi
21. Bir xil nuqtaviy ikki yorug’lik manbai va bir 23. Qorong’i muhitda 8 birlik uzunlikdagi oq
xil uchta shaffof bo’lmagan sharlar bir parda parda oldida K1, K2 nuqtaviy yorug’lik
oldida rasmdagidek joylashtirilgan. manbalari va shaffof bo’lmagan X to’siq
rasmdagidek joylashtirilgan. Pardada mutlaqo
yorug’lik tushmagan sohaning uzunligi to’siq 1
holatda bo’lganida L1, 2 holatda bo’lganida L2
ga teng.

tarjimasi
Bunga asosan, pardada hosil bo’lgan soya
Bunga asosan, L1/L2 nisbat nimaga teng?

A) 2/3 B) 3/4 C) 4/5 D) 5/6 E) 7/8
24. Nuqtaviy K1 va K2 yorug’lik manbalari va
shaffof bo’lmagan sharsimon to’siq qorong’i
muhitda parda oldida rasmdagidek
22. Qorong’i muhitda K, L nuqtaviy yorug’lik joylashtirilgan.
manbalari va shaffof bo’lmagan sharsimon jism
yetarlicha katta pardaning oldida rasmdagidek
joylashtirilgan.
92
27. Nuqtaviy K1, K2 yorug’lik manbalari, to’siq
va bir sharsimon jism parda oldida rasmdagidek
joylashtirilgan.
Bunga asosan, pardada hosil bo’lgan soya

Bunga asosan, sharsimon jismning pardada hosil

bo’lgan soyasining shakli quyidagilardan qaysi
biri bo’lishi mumkin?
(To’siq yetarlicha uzun.)
25. Uzunliklari mos ravishda hX, hY bo’lgan X,
Y to’siqlar va K, L nuqtaviy yorug’lik manbalari
qorong’i muhitda parda oldida rasmdagidek
joylashtirilgan.
28. Nuqtaviy K yorug’lik manbai va shaffof

bo’lmagan X jism qorong’i muhitda pardaning
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi oldida rasmdagidek joylashtirilgan. X jism O
nuqta atrofida 90° ga burilmoqda.
h /h nisbatni aniqlang.
X Y
tarjimasi
Pardada yarim soya hosil bo’lmaganiga asosan,
A) 1/4 B) 1/3 C) 1/2 D) 2/3 E) 3/4

26. K nuqtaviy yorug’lik manbai va ikkita bir xil
uchburchak plastinka qorong’i muhitda pardaga
parallel ko’rinishda joylashtirilgan.
Bu vaqt davomida pardada hosil bo’lgan

soyaning o’lchami qanday o’zgaradi?
A) Uzluksiz kamayadi.
B) Avval kichiklashadi, so’ngra kattalashadi.
C) Avval kattalashadi, so’ngra kichiklashadi.
Bunga asosan, pardada hosil bo’lgan soyaning D) Uzluksiz kattalashadi.
ko’rinishi quyidagilardan qaysi biriga o’xshash? E) O’zgarmaydi.
93
Yorug’likning qaytishi va yassi ko’zgu
1. Rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilgan yassi
ko’zgular sistemasiga tushayotgan K yorug’lik
nuri qaytishlar oxirida kelgan yo’nalishi bo’ylab
orqaga qaytmoqda.
Bunga asosan, bu nurlar raqamlangan yorug’lik

manbalarining qaysilaridan kelayotgan bo’lishi
Bunga asosan, α burchak necha gradus? mumkin?
A) 10 B) 20 C) 30 D) 45 E) 60 K L M .
2. Nuqtaviy yorug’lik manbayi va yassi ko’zgu A) 2 3 1
rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilgan. B) 2 4 5
C) 5 1 3
D) 5 3 1
E) 5 4 1
5. Rasmdagi S sohada joylashgan yassi
ko’zguga tushuvchi I yorug’lik nuri K chiziq
bo’ylab qaytmoqda. Ko’zgu ma’lum burchakka
burilganda shu nur L chiziq bo’ylab qaytdi.

Bunga asosan, ko’zgudan qaytgan nurlar qaysi
nuqtalar orasini yoritmaydi?
tarjimasi
A) K – L B) L – N C) L – P
D) L – R E) N – P
3. Yassi ko’zgu va K, L, M, N, P nuqtaviy
jismlar rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilgan.
Bunga asosan, ko’zgu necha gradusga burilgan?
A) 15 B) 30 C) 45 D) 60 E) 90
6. X, Y, Z yorug’lik nurlari yassi ko’zgularga
rasmda ko’rsatilgandek tushmoqda.
Bunga asosan, G nuqtadagi kuzatuvchi qaysi

jismlarnining tasvirini ko’zgu orqali
ko’rolmaydi?
A) K va L B) K va M C) K va N Bunga asosan, X, Y, Z yorug’lik nurlaridan
D) K va P E) M va N qaysilari sistemaga kelgan yo’nalishi bo’ylab
4. K, L, M yorug’lik nurlari yassi ko’zgudan orqaga qaytadi?
rasmda ko’rsatilgandek qaytmoqda. A) faqat X B) faqat Y C) X va Y
D) X va Z E) X, Y va Z
7. Rasmda ko’rsatilgan P sohada joylashgan
yassi ko’zguga tushayotgan Ι yorug’lik nuri K
chiziq bo’ylab qaytmoqda. Yassi ko’zgu rasmda
ko’rsatilgan strelka yo’nalishida o’zgarmas
94
tezlik bilan t vaqt aylanganda Ι yorug’lik nuri L ko’zguning oldiga rasmda ko’rsatilgandek
chiziq bo’ylab qaytmoqda. joylashtirilgan.
Bunga asosan, yassi ko’zguning aylanish davri

necha t ga teng? Bunga asosan, qaysi jismlarning tasviri ham G1,
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 ham G2 kuzatuvchilar tomonidan ko’rinadi?
8. Yassi ko’zgu I holatda bo’lganida, ko’zgudan A) faqat K B) faqat L C) faqat M
rasmda ko’rsatilgandek yorug’lik nuri qaytadi D) K va L E) L va M
va devordagi P nuqtaga tushadi. Tushayotgan 11. Bir doiraning ichida yassi ko’zgu
nurning yo’nalishi o’zgartirilmay ko’zgu II rasmdagidek joylashtirilgan.
holatga keltirilganda, qaytgan nur K nuqtaga
tushdi.

tarjimasi
Bunga asosan, ko’zguning ikki holati orasidagi
I. M nuqtadan ko’zguga qarayotgan kuzatuvchi
α burchak necha gradus? KM orasini ko’ra oladi.
A) 20 B) 25 C) 30 D) 50 E) 100 II. MN nuqtalar orasidan ko’zguga qarayotgan
9. Bir yorug’lik tarqatuvchi X jism K, L yassi kuzatuvchi KN orasini to’liqligicha ko’ra oladi.
ko’zgular orasida rasmda ko’rsatilgandek III. N nuqtadan ko’zguga qarayotgan kuzatuvchi
joylashtirilgan. NL orasini ko’ra oladi.
(O nuqta doiraning markazi.)
12. Rasmda ko’rsatilgan bola va ko’zgu teng
modullari tezliklar bilan qarama-qarshi
yo’nalishlarda harakatlanmoqda.
X jismdan taralayotgan yorug’lik nurlarining Bunga asosan, bola tasvirining yerga nisbatan
dastlab K keyin L ko’zgudan qaytishidan hosil tezligini aniqlang.
bo’lgan tasvir raqamlanganlardan qaysi biri? A) –3V⃗ B) –2V ⃗ C) –V
⃗ D) 2V⃗ E) 3V⃗
10. Shaffof bo’lmagan K, L, M jismlar yassi
95
13. Juda uzun devordagi S nuqtaviy yorug’lik Bunga asosan, G nuqtadan ko’zguga qarayotgan
manbayidan chiquvchi nurlar yassi ko’zgudan bir kuzatuvchi K, L, M jismlardan qaysilarining
qaytib, devorning ma’lum qismini yoritmoqda. tasvirini ko’rolmaydi?
A) faqat K B) faqat L C) faqat M
D) K va L E) K va M
16. K nuqtadan I va II yassi ko’zgularga
qarayotgan bir kuzatuvchi X, Y, Z shaffof
bo’lmagan nuqtaviy jismlardan qaysilarining
tasvirini har ikki ko’zgu orqali ko’ra oladi?
Yoritilgan bu qismning o’lchami o’zgarmasligi

uchun quyida aytilganlarni qaysilarini bajarish
mumkin?
I. S yorug’lik manbayini ko’zguga
yaqinlashtirish.
II. Ko’zguni 1 yo’nalishda harakatlantirish. A) faqat X B) faqat Y C) faqat Z
III. Ko’zguni 2 yo’nalishda harakatlantirish. D) X va Y E) X va Z
A) faqat I B) faqat II C) I va II 17. X va Y ko’zgulardan tashkil topgan optik
D) I va III E) II va III sistemaga rasmda ko’rsatilgandek tushayotgan
14. Nuqtaviy K, L, M jismlar mos ravishda 2V ⃗, K yorug’lik nuri kelgan yo’nalishi bo’ylab
⃗ va –V
⃗ tezliklari bilan yassi ko’zguga parallel orqaga qaytishi uchun Y ko’zgu qaysi
–V
yo’nalishda necha gradusga burilishi kerak?
yo’nalishlarda rasmda ko’rsatilgandek
harakatlanmoqda. G nuqtadan ko’zguga
qarayotgan kuzatuvchi K jismning tasvirini tK, L
nikini tL, M nikini tM vaqt kuzata olmoqda.
tarjimasi
A) 1 yo’nalishda, 15° B) 1 yo’nalishda, 30°

C) 1 yo’nalishda, 45° D) 2 yo’nalishda, 15°
E) 2 yo’nalishda, 45°
18. X, Y yassi ko’zgular va K, L, M shaffof
bo’lmagan nuqtaviy jismlar rasmda
Bunga asosan, tK, tL, tM orasidagi munosabat ko’rsatilgandek joylashtirilgan.
qanday?
A) tK = tL= tM B) tK> tL> tM C) tK> tL= tM
D) tL> tK= tM E) tL> tK> tM
15. Shaffof bo’lmagan K, L, M nuqtaviy jismlar
yassi ko’zgu oldida rasmda ko’rsatilgandek
joylashtirilgan.
Bunga asosan, G nuqtadan X ko’zguga

qarayotgan kuzatuvchi K, L, M jismlardan
qaysilarining tasvirini Y ko’zgu orqali ko’ra
oladi?
96
A) faqat K B) faqat M C) K va L 22. Nuqtaviy K jism bilan X va Y yassi
D) K va M E) L va M ko’zgular rasmda ko’rsatilgandek
19. Ichida yassi ko’zgu bo’lgan P sohaga kelgan joylashtirilgan.
Ι yorug’lik nuri rasmda ko’rsatilgandek
qaytmoqda.
K jismning sistemada umumiy nechta tasviri

hosil bo’ladi?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Bunga asosan, yorug’lik nurini kelgan yo’nalishi 23. Rasmda ko’rsatilgan ko’zguning oldida
bo’yicha qaytishi uchun ko’zgu qaysi turgan K jism 1, 2, 3 yo’nalishlarda moduli teng
yo’nalishda necha gradusga burilishi kerak? tezliklar bilan birma-bir harakatga keltiriladi.
A) I yo’nalishda, 45° B) I yo’nalishda, 65°
C) I yo’nalishda, 130° D) II yo’nalishda, 75°
E) II yo’nalishda, 115°
20. Nuqtaviy K jism bilan X, Y yassi ko’zgular
rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilgan.
Bu uch holatda jismning tasviriga nisbatan

tezliklarining moduli mos ravishda V1, V2, V3
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi bo’lsa, ular orasidagi munosabat qanday?
A) V1> V2> V3 B) V1= V2> V3 C) V3> V1>
V2
tarjimasi D) V2> V3> V1 E) V1> V3> V2
24. Nuqtaviy K, L, M, N, P jismlar yassi
ko’zguning oldida rasmda ko’rsatilgandek
O nuqtadan ko’zguga qaragan bir ko’z, K joylashtirilgan.
nuqtaviy jismning tasvirlaridan eng ko’pi bilan
nechtasini ko’ra oladi?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
21. Nuqtaviy K, L, M, N, P jismlar bilan X va Y
yassi ko’zgular rasmda ko’rsatilgan
joylashtirilgan.
Bunga asosan, G nuqtadan ko’zguga qaragan bir

kuzatuvchi qaysi jismlarning tasvirlarini ko’ra
oladi?
A) K va M B) M va N C) K, L va M
D) L, M va P E) K, M va P
25. Rasmda ko’rsatilgan G nuqtadan X va Y
yassi ko’zgularga qaragan kuzatuvchi K, L, M,
N, P nuqtaviy jismlardan qaysilarining
Bunga asosan, O nuqtadan Y ko’zguga tasvirlarini har ikki ko’zguda orqali ko’ra oladi?
qarayotgan bir kuzatuvchi K, L, M, N, P
jismlardan nechtasining tasvirini ko’rolmaydi?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
97
Bunga asosan, K jismning bu sistemada umumiy
nechta tasviri hosil bo’ladi?
A) K va M B) N va P C) K va P A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
D) M va P E) M, N va P 29. Bir kuzatuvchi G nuqtadan X ko’zguga
26. K, L, M nuqtaviy jismlar bir yassi qaramoqda.
ko’zguning oldida rasmda ko’rsatilgan
joylashtirilgan.
Bunga asosan, bu jismlardan qaysilarining

tasvirlari ham G1, ham G2 nuqtalardagi
"Samarali Ta'lim"KYo'quv
kuzatuvchilar tomonidan ko’riladi?
markazi
jismdan tarqaluvchi nurlarning avval X keyin
ko’zgudan qaytishidan
A) faqat K B) faqat L C) K va L hosil bo’lgan tasviri
D) L va M E) K, L va Mquyidagilardan qaysi biri kabi?
tarjimasi
27. Yassi ko’zguning oldida turgan shaffof
bo’lmagan X, Y, Z jismlardan X va Y rasmda
ko’rsatilgan. Bir kuzatuvchi K nuqtadan 30. Bir kuzatuvchi G nuqtadan X ko’zguga
ko’zguga qaraganda X va Z ning, L nuqtadan qaramoqda.
ko’zguga qaraganda esa Y va Z ning tasvirlarini
ko’ra oladi.
Bunga asosan, Z jism qaysi nuqtada?

28. X va Y ko’zgular va K nuqtaviy yorug’lik Bunga asosan, kuzatuvchi K, L, M, N
manbayi rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilgan. jismlardan qaysilarining tasvirlarini ko’ra oladi?
A) faqat L B) faqat M C) K va L
D) L va M E) M va N
31. Teng bo’laklarga bo’lingan gorizontal
tekislikda X nuqtaviy yorug’lik manbayidan
tarqaluvchi nurlarning avval K keyin L yassi
ko’zgudan qaytishidan tasvir hosil bo’lmoqda.
98
L ko’zgular orasidagi X jismdan taraluvchi
nurlarning avval K, keyin L ko’zgudan va
hokazo qaytishlaridan tasvirlar hosil bo’lmoqda.
Bunga asosan, X jismning sistemadagi bu tasviri

raqam bilan ko’rsatilgan shakllardan qaysi biri?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
32. X jism rasmda ko’rsatilgan tekislikda
o’zgarmas V⃗ tezlik bilan harakatlanarkan, K, L,
M kuzatuvchilar X jismning ko’zgudagi
tasvirini mos ravishda tK, tL, tM vaqt ko’ra
olmoqda.
Bu usulda X jismning K va L ko’zgularda hosil
bo’lgan ikkinchi tasvirlari quyidagilardan qaysi
biri?

Bunga asosan, t , t , t orasidagi munosabat
qanday?
K L M
tarjimasi
A) tL> tM> tK B) tM> tL> tK C) tL= tK> tM
D) tM> tL= tK E) tM> tK> tL
33. X, Y yassi ko’zgular va nuqtaviy K, L
jismlar teng bo’laklardan tashkil topgan
joylashtirilgan. 35. Teng bo’lakli tekislikda joylashtirilgan yassi
ko’zguga X nuqtadan qaragan bir kuzatuvchi
tekislikdagi nuqtalardan ba’zilarini ko’ra oladi.
Bunga asosan, 1, 2, 3 nuqtalardan qaragan

kuzatuvchilardan qaysilari K va L jismlarning
tasvirlarini ham X, ham Y ko’zgu orqali ko’ra
oladi?
A) faqat 1 B) faqat 2 C) 1 va 2 Kuzatuvchi Y nuqtadan ko’zguga qarasa, avval
D) 1 va 3 E) 1, 2 va 3 ko’rmagan nuqtalaridan qaysilarini ko’rishni
34. Rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilgan K va boshlaydi?
99
A) faqat K B) faqat L C) K va L Bunga asosan, tasvirning bolaga nisbatan tezligi
D) L, M va P E) K, L, N va P qanday?
36. X jism va yassi ko’zgulardan rasmda A) nol B) –2V ⃗ C) –V⃗ D) ⃗V E) 2V ⃗
tasvirlangan optik sistemalar hosil qilingan. 39. Parallel X va Y yassi ko’zgular orasida bir P
jism rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilgan.
Bunga asosan, K, L, M nuqtalardan qaragan

Rasmda K, L, M, N, R bilan ko’rsatilganlardan
kuzatuvchilardan qaysilari X jismning
qaysi ikkitasi, P jismning Y ko’zgudagi
ko’zgudagi tasvirlarini to’liqligicha ko’ra oladi?
tasviridir?
A) faqat K B) faqat M C) K va L
A) K bilan M B) K bilan R C) L bilan M
D) K va M E) L va M
D) L bilan N E) M bilan R
37. X, Y jismlar va yassi ko’zgu rasmda
40. Nuqtaviy K jism va X, Y yassi ko’zgular
teng bo’lakli tekislikda rasmda ko’rsatilgandek
joylashtirilgan. K jismning X ko’zguda hosil
bo’lgan tasvirlarining soni NX, Y ko’zguda hosil
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi bo’lgan tasvirlarining soni esa NY ga teng.
tarjimasi
Bunga asosan, jismlarning ko’zgudagi tasvirlari
Bunga asosan, NX va NY nimaga teng?

NX NY .
A) 0 1
B) 1 1
C) 1 2
D) 2 1
E) 3 2
38. Bir bola rasmda ko’rsatilgandek yerga 41. KL nur taratuvchi jismdan tarqaluvchi
nisbatan 2V⃗ tezlik bilan yassi ko’zguga tomon nurlarning avval X, keyin Y yassi ko’zgudan
harakatlanarkan, yassi ko’zgu yerga nisbatan ⃗V qaytishidan bir tasvir hosil bo’lmoqda.
tezlik bilan boladan uzoqlashmoqda.
100
Hosil bo’lgan bu tasvir quyidagilardan qaysi
biri?
42. Nuqtaviy K jism bilan X, Y yassi ko’zgular

teng bo’lakli tekislikda rasmda ko’rsatilgandek Bunga asosan, X nuqtadan yassi ko’zguga
joylashtirilgan. O nuqtadan ko’zgularga qaragan kuzatuvchi K, L va M jismlardan
qarayotgan kuzatuvchi K nuqtaviy jismning qaysilarining tasvirlarini ko’ra oladi?
ko’zgulardagi tasvirlaridan eng ko’pi bilan A) faqat K B) faqat L C) faqat M
nechtasini ko’ra oladi? D) K va L E) L va M
(K jism shaffof emas.)

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 tarjimasi
43. Teng bo’laklarga bo’lingan tekislikdagi G1
va G2 kuzatuvchilar yassi ko’zgularga
qaramoqda.
Bunga asosan, K, L va M nuqtaviy jismlardan

qaysilarining tasvirlarini har ikki kuzatuvchi
ko’ra oladi?
D) K va L E) L va M
44. K, L, M nuqtaviy jismlar va shaffof
bo’lmagan P jism bir yassi ko’zguning oldida
101
Sferik ko’zgular
1. Botiq ko’zgularning fokus masofasi quyidagi
berilganlardan qaysilari o’zgarishi bilan
o’zgaradi?
I. yorug’likning rangi,
II. yorug’lik intensivligi,
III. ko’zguning egrilik radiusi.
A) faqat I B) faqat II C) faqat III Bunga asosan, X, Y, Z yorug’lik nurlaridan
D) I va III E) II va III qaysilari sistemani tark etolmaydi?
2. Fokus masofalari F bo’lgan rasmda A) faqat X B) faqat Y C) X va Z
ko’rsatilgan botiq va qavariq ko’zgularga D) Y va Z E) X, Y va Z
tushayotgan monoxromatik yorug’lik nurlaridan 5. Fokus masofalari fX = f va fY bo’lgan botiq va
qaysilarining qaytish yo’nalishlari to’g’ri qavariq ko’zgularning bosh optik o’qlari ustma-
chizilgan bo’lishi mumkin? ust tushadi.
Bu ko’zgularga tushayotgan K yorug’lik nuri

rasmda ko’rsatilgan yo’l bo’ylab harakatlangan
bo’lsa, ko’zgularning qutblari orasidagi masofa
quyidagilardan qaysi biriga teng bo’lishi
mumkin emas?
A) 2,5f B) 3f C) 3,5f D) 4f E) 4,5f
tarjimasi
3. Fokus masofalari mos ravishda fX va fY
6. Fokus masofalari fX, fY bo’lgan qavariq va
botiq ko’zgulardan tashkil topgan optik
bo’lgan X va Y botiq va qavariq ko’zgularning sistemaga tushayotgan Ι yorug’lik nuri rasmda
bosh optik o’qlari ustma-ust tushadi. Y ko’rsatilgan yo’l bo’ylab harakatlanmoqda.
ko’zguga tushayotgan Ι yorug’lik nuri bosh
optik o’qqa parallel ravishda qaytadi va rasmda
ko’rsatilgan trayektoriya bo’ylab harakatlanadi.
Bunga asosan, fX/fY nisbat nimaga teng?

A) 1/3 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 3
Bunga asosan, ko’zgularning qutblari orasidagi 7. Botiq ko’zguga tushayotgan Ι1 va Ι2 yorug’lik
d masofa fX va fY orqali berilgan quyidagi nurlari ko’zgudan qaytganidan keyin rasmda
ifodalardan qaysi biriga teng? ko’rsatilgan yo’l bo’ylab harakatlanmoqda.
A) fX + fY B) fX – fY C) fY – fX
D) 2fX – fY E) 2fX + fY
4. Fokus masofasi F bo’lgan botiq ko’zgu bilan
yassi ko’zgu rasmda ko’rsatilgandek
joylashtirilgan.
102
I. Ko’zguning markazi LM orasida. K nuqtadagi yorug’lik manbayidan tarqaluvchi
II. Ko’zguning egrilik radiusi kichraytirilsa, Ι1 va avval botiq keyin yassi ko’zgudan
nur bosh optik o’qqa parallel qaytishi mumkin. qaytishidan hosil bo’lgan tasvir qaysi nuqtada?
III. ST masofa, TK masofadan katta. (f: ko’zguning fokusi.)
A) faqat I B) faqat III C) I va II A) I B) II C) III D) IV E) V
D) I va III E) I, II va III 11. Fokus masofalari mos ravishda f1, f2, f3
8. Fokus masofalari teng qavariq X ko’zgu va Y bo’lgan sferik ko’zgularga tushayotgan K, L, M
botiq ko’zgularga K, L, M yorug’lik nurlari nurlarning harakat yo’nalishlari 1-rasm, 2-rasm
rasmda ko’rsatilgandek tushmoqda. va 3-rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, K, L, M nurlarning ko’zgulardan

qaytish burchaklari θK, θL, θM orasidagi
munosabat qanday?
(FX nuqta X ko’zguning qutbidan fokus
tarjimasi
masofaga teng uzoqlikda joylashgan, FY nuqta Y
ko’zguning fokus nuqtasi.)
A) θK > θL > θM B) θK = θM > θL C) θL > θK >
θM D) θL = θM > θK E) θM > θK > θL
9. Qavariq va botiq ko’zgular oldida rasmda Bunga asosan, f1, f2, f3 orasidagi munosabat
ko’rsatilgandek joylashtirilgan teng o’lchamli X, qanday?
Y, Z, T jismlardan qaysilari strelka yo’nalishda A) f1> f2> f3 B) f1> f3> f2 C) f2> f3> f1
harakatlantirilsa, ko’zgudagi tasvir ko’zguga D) f2> f1> f3 E) f3> f1> f2
yaqinlashadi va kattalashadi? 12. Fokus masofalari mos ravishda f1, f2 bo’lgan
X, Y botiq ko’zgularga tushayotgan Ι1, Ι2
yorug’lik nurlari ko’zgulardan qaytib, rasmda
ko’rsatilgan yo’llar bo’ylab harakatlanmoqda.
A) faqat X B) X va Y C) Z va T
D) X, Z va T E) Y, Z va T
10. Rasmda ko’rsatilgan sistema bir botiq ko’zgi
bilan bir yassi ko’zgudan hosil qilingan.
Bunga asosan, f1/f2 nisbat nimaga teng?
A) 2/3 B) 3/4 C) 4/3 D) 3/2 E) 2
13. Bosh optiq o’qlari umumiy, fokus masofalari
mos ravishda f1, f2 bo’lgan X va Y botiq
ko’zgulardan hosil qilingan optik sistema
103
tushgan Ι yorug’lik nuri rasmda ko’rsatilgan yo’l (Nuqtalar orasidagi masofalar f ga teng.)
bo’ylab harakatlanmoqda.

A) 2/3 B) 3/4 C) 1 D) 4/3 E) 3/2
14. Fokus masofalari mos ravishda f1, f2 bo’lgan
X, Y qavariq va botiq ko’zgularning bosh
ustma-ust tushadigan qilib joylashtirilgan.
Qavariq ko’zguga tushayotgan Ι yorug’lik nuri
rasmda ko’rsatilgan yo’l bo’ylab
16. Fokus nuqtasi F bo’lgan botiq ko’zguning
harakatlanmoqda.
oldida yorug’lik tarqatuvchi K jism rasmda

tarjimasi
Bunga asosan, K jismning tasviri uzuq-uzuq
kesmalar bilan berilganlardan qaysi biri?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
A) 4 B) 2 C) 1 D) 1/2 E) 1/4
17. Nuqtaviy X yorug’lik manbayi fokus
15. Fokus masofalari mos ravishda 2f, f bo’lgan
masofasi f bo’lgan botiq ko’zgu va yassi ko’zgu
X, Y qavariq va botiq ko’zgular bosh optik
orasida rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilgan.
o’qlari ustma-ust tushadigan qilib
joylashtirilgan.
Sistemaga rasmda ko’rsatilgandek tushayotgan Ι

yorug’lik nuri qaytishlardan keyin sistemani
qaysi ko’rinishda tark etadi?
X jismdan taraluvchi nurlarning avval yassi
ko’zgudan, keyin botiq ko’zgudan qaytishidan
hosil bo’lgan tasvir qaysi nuqtada?
104
A) K B) L C) N D) P E) R 21. Bir sferik ko’zguning qutbi S nuqtada, bosh
18. Fokus masofasi f bo’lgan ko’zguning optik o’qi esa KLPRS to’g’ri chiziq bilan ustma-
oldidagi N nuqtada bo’lgan jism o’zgarmas ⃗V ust tushadigan qilib joylashtirilgan. K nuqtada
tezlik bilan M nuqtaga keladi. optik o’qqa tik ravishda joylashtirilgan bir
jismning tasviri P nuqtada hosil bo’lmoqda.

I. Sistemada botiq ko’zgu qo’llanilgan.
II. Hosil qilingan tasvir haqiqiy, teskari va jism
o’lchamidan kichik.
III. Ko’zguning fokus nuqtasi P – R orasida.
Bunga asosan, jismning ko’zgudagi tasvirining (Nuqtalar orasidagi masofalar teng.)
o’rtacha ko’chish tezligi nimaga teng? A) faqat II B) faqat III C) I va II
(Nuqtalar orasidagi masofalar f ga teng.) D) II va III E) I, II va III
A) –V ⃗ B) –V⃗ /2 C) –V
⃗ /3 D) V
⃗ /2 E) V
⃗ 22. K yassi ko’zgu va L botiq ko’zguning oldida
19. Fokus nuqtasi F bo’lgan X botiq ko’zgu va nur sochuvchi X jism rasmda ko’rsatilgandek
Y yassi ko’zgu rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilgan. X jismdan taraluvchi nurlarning
joylashtirilgan. Bu ko’zgular orasidagi nuqtaviy avval K keyin L ko’zgudan qaytishidan bir
bir jism rasmda ko’rsatilgandek K nuqtadan L tasvir hosil bo’lmoqda.
nuqtaga tomon o’zgarmas tezlik bilan
harakatlanadi. Jismning X ko’zgudagi o’rtacha
ko’chish tezligi moduli VX, Y ko’zgudagisi esa
VY ga teng.

tarjimasi
Bu tasvirning balandligini orttirish uchun quyida
aytilganlardan qaysilarini bajarish kerak?
I. K ko’zguni +x yo’nalishda harakatlantirish.
II. K ko’zguni –x yo’nalishda harakatlantirish.
Bunga asosan, VX/Vy nisbat nimaga teng? III. L ko’zguni –x yo’nalishda harakatlantirish.
A) 1 B) √2 C) 3/2 D) √3 E) √5 A) faqat I B) faqat II C) faqat III
20. Bir jism fokus nuqtasi F bo’lgan botiq D) I yoki III E) II yoki III
ko’zguning oldida rasmda ko’rsatilgandek 23. Bir botiq ko’zguga tushayotgan X yorug’lik
joylashtirilgan. nuri rasmda ko’rsatilgandek qaytmoqda.
Bunga asosan, jismning ko’zgudagi tasviri


I. R nuqta ko’zguning markazi.
II. PR masofa RS masofaga teng.
105
III. X yorug’lik nuri PR orasidan tushsa,
qaytgan nur RS orasidan o’tadi.
24. Rasmda ko’rsatilgan optik sistemada K
yorug’lik nuri fokus masofasi f bo’lgan botiq
ko’zguning bosh optik o’qiga parallel
tushmoqda. K nur botiq ko’zguga ikkinchi marta Bunga aosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
urilib, kelgan yo’nalishi bo’ylab qaytadi. I. X ko’zguning fokus nuqtasi K nuqtada.
II. Y ko’zguning fokus nuqtasi P nuqtada.
III. X ko’zguning fokus masofasi Y nikiga teng.
27. Fokus masofalari mos ravishda f, 2f bo’lgan
X va Y botiq ko’zgular bosh optik o’qlari
ustma-ust tushadigan qilib rasmda
Bunga asosan, x masofa quyidagilardan qaysi ko’rsatilgandek joylashtirilgan. Bosh optik
biriga teng bo’lishi mumkin? o’qqa parallel tushayotgan Ι yorug’lik nuri
I. x = f/2 ko’zgulardan bir martadan qaytganidan keyin
II. x = f kelgan yo’lidan orqaga qaytadi.
III. x = 3f/2
A) faqat III B) I va II C) I va III
25. Rasmda tasvirlangan optik sistemaga
tushayotgan Ι yorug’lik nuri yassi ko’zgudan
qaytganidan keyin P nuqtadan o’tadi.
tarjimasi
Bunga asosan, ko’zgularning qutblari orasidagi
masofa necha f ga teng?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
28. 1-rasm va 2-rasmdagi botiq va qavariq
ko’zgularga x masofa uzoqlikdan tushayotgan K
va L nurlar ko’zgulardan qaytganidan keyin
ularning davomlari bosh optik o’qlar bilan
rasmdagi kabi d1 va d2 masofada kesishmoqda.
Bunga asosan, balandligi 2 birlik bo’lgan X

jismning qavariq ko’zgudagi tasvirining
balandligi necha birlik?
A) 1/3 B) 1/2 C) 2/3 D) 4/3 E) 3/2
26. X qavariq ko’zgu va Y botiq ko’zguning Bunga asosan, x, d1, d2 orasidagi munosabat
bosh optik o’qlari ustma-ust tushadigan qilib qanday?
joylashtirilgan. X ko’zguga tushayotgan Ι A) d1> x > d2 B) x > d2> d1 C) d1> d2> x
yorug’lik nuri ko’zgulardan qaytganidan keyin D) d2> d1> x E) d2> x > d1
kelgan yo’lidan orqaga qaytadi. 29. Qavariq ko’zguga tushayotgan Ι1 yorug’lik
nuri 1-rasmda ko’rsatilgan yo’l bo’ylab
harakatlanmoqda.
106
Jismlarning ko’zgudagi tasvirlarining
o’lchamlari teng bo’lsa, quyidagilardan qaysilari
to’g’ri?
I. K jismning balandligi L nikiga teng.
II. K jismning balandligi P nikiga teng.
III. P jismning balandligi L nikidan katta.
Shu ko’zguga 2-rasmda ko’rsatilgandek davomi
Y nuqtadan o’tadigan bo’lib tushuvchi Ι2 nur
raqamlangan yo’nalishlardan qaysi biri bo’ylab
qaytadi?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
30. Fokus masofasi f bo’lgan botiq ko’zgu, yassi
ko’zgu va nuqtaviy S yorug’lik manbayi bir
joylashtirilgan. S yorug’lik manbayidan
chiquvchi K, L, M yorug’lik nurlarining yassi
ko’zgudan qaytish burchaklari mos ravishda θK,
θL, θM ga teng.

tarjimasi
Bunga asosan, θK, θL, θM orasidagi munosabat

qanday?
A) θK = θL = θM B) θK = θL > θM
C) θK = θM > θL D) θL = θM > θK
E) θM > θL = θK
31. Fokusi F nuqtada bo’lgan botiq ko’zguning
oldida K, L, P jismlar rasmda ko’rsatilgandek
joylashtirilgan.
107
Yorug’likning sinishi
1. Monoxromatik yorug’lik nurining 1-rasmda
havodan shaffof X muhitga, 2-rasmda esa X
muhitdan shaffof Y muhitga o’tishi tasvirlangan.
Bunga asosan, Y muhitning nur sindirish

ko’rsatkichi nimaga teng?
(sin30° = 0,5; sin37° = 0,6; sin53° = 0,8; nhavo=
1)
A) 1,2 B) 1,5 C) 1,6 D) 2 E) 2,4 Bunga asosan, I yorug’lik nurining X muhitdan
2. Rasmda I yorug’lik nurining shaffof X, Y, Z Z muhitga o’tishi 3-rasmda uzuq-uzuq chiziqlar
muhitlardagi harakat yo’li tasvirlangan. bilan ko’rsatilganlardan qaysi biri kabi bo’lishi
mumkin?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
5. X, Y shaffof muhitlarning ajratuvchi sirtiga
rasmda ko’rsatilgandek tushayotgan I yorug’lik
nuri K yo’l bo’ylab harakatlanmoqda.

Bunga asosan, muhitlarning nur sindirish
ko’rsatkichlari nX, nY, nZ orasidagi munosabat
qanday?
tarjimasi
A) nX > nY> nZ B) nX= nY= nZ C) nX= nY> nZ
D) nY= nZ> nX E) nZ> nY> nX
Nur L yo’l bo’ylab harakatlanishi uchun quyida
3. I yorug’lik nurining shaffof, parallel sirtli K,
aytilganlardan qaysilari bajarilishi kerak?
L, M, N muhitlarda tarqalayotgan yo’li rasmda
I. α burchakni orttirish,
tasvirlangan. K, L, M muhitlardan N muhitga
II. X muhitning nur sindirish ko’rsatkichini
o’tishdagi chegaraviy burchaklar mos ravishda
orttirish,
θK, θL, θM dir.
III. Y muhitning nur sindirish ko’rsatkichini
orttirish.
D) I yoki II E) I, II yoki III
6. Ι yorug’lik nurining shaffof X, Y muhitlarda
tarqalish yo’li 1-rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, θK, θL va θM orasidagi munosabat

qanday?
A) θK = θL = θM B) θK = θM > θL C) θM > θK >
θL D) θM > θL > θK E) θK > θM > θL
4. I yorug’lik nurining X, Y va Y, Z shaffof
muhitlarda tarqalish yo’llari 1-rasm va 2-rasmda
ko’rsatilgan.
108
Bunga asosan, I yorug’lik nuri 2-rasmda
ko’rsatilgan 1, 2, 3, 4, 5 yo’llardan qaysi biri
bo’ylab harakatlanadi?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
7. Monoxromatik I yorug’lik nurining X, Y, Z
shaffof muhitlarda tarqalish yo’li rasmda
tasvirlangan.
Bunga asosan, yorug’likning prizmalarda

tarqalish tezliklari VX, VY, VZ orasidagi
munosabat qanday?
A) VX> VZ> VY B) VX= VY= VZ C) VY> VZ>
VX
D) VY> VX> VZ E) VZ> VY> VX
10. Havo muhitida joylashgan shishadan
tayyorlangan M markazli yarim sharlarga
rasmda ko’rsatilgandek tushayotgan I1, I2, I3
nurlar sinib, yo’lida davom etmoqda.
Bunga asosan, X, Y, Z muhitlarning nur
sindirish ko’rsatkichlari nX, nY, nZ orasidagi
munosabat qanday?
A) nX> nY> nZ B) nX> nZ> nY C) nX> nY= nZ
D) nY> nX> nZ E) nZ> nX> nY
8. Bir-biriga yopishtirilgan X, Y prizmalardan,
X prizmaga tushgan I yorug’lik nuri 1-rasmda
ko’rsatilgan yo’l bo’ylab tarqalmoqda. Y
o'quv markazi
asosan, qaysi nurlarning sinishi
prizmaning o’rniga Z prizma X ga
shubhasiz noto’g’ri ko’rsatilgan?
yopishtirilganda, I yorug’lik nuri 2-rasmda
A) faqat I B) faqat I C) faqat I
tarjimasi
ko’rsatilgan yo’l bo’ylab harakatlanadi.
D) I va I E) I va I 1
1
2 2 3
2 3
11. Havo muhitida joylashgan, tashqi sirti botiq

ko’zgu bilan qoplangan, shishadan tayyorlangan
yarim sharga rasmda ko’rsatilgandek I, II va III
yorug’lik nurlari tushmoqda.
X, Y, Z prizmalarning nur sindirish

ko’rsatkichlari mos ravishda nX, nY, nZ bo’lsa,
ular orasidagi munosabat qanday?
A) nX= nY= nZ B) nX< nY< nZ C) nY< nX< nZ
D) nZ< nY< nX E) nY= nZ< nX
9. Ortogonal teng yonli uchburchak shaklidagi Bu uch nurdan qaysilari sinish va qaytishlardan
X, Y va Z prizmalardan hosil qilingan optik keyin kelgan yo’lidan orqaga qaytadi?
sistemada K yorug’lik nuri rasmda ko’rsatilgan (F: botiq ko’zguning fokus nuqtasi, M: botiq
yo’l bo’ylab tarqalmoqda. ko’zguning markazi)
12. K, L, M shaffof muhitlarga tushayotgan
monoxromatik Ι yorug’lik nuri L va M muhitlar
chegarasi bo’ylab, Ι1 yo’nalishda tarqalmoqda.
109
15. Monoxromatik Ι yorug’lik nurining shaffof
K, L, M muhitlarda tarqaluvchi yo’li rasmda
ko’rsatilgan.
Bunga asosan, Ι yorug’lik nuri Ι2 kabi to’la ichki

qaytishi uchun quyida aytilganlardan qaysilarini
alohida-alohida bajarish kerak?
I. β burchakni orttirish,
II. L suyuqlikning nur sindirish ko’rsatkichini
kamaytirish,
III. M suyuqlikning nur sindirish ko’rsatkichini
orttirish. Bunga asosan, K, L, M muhitlarning nur
A) faqat I B) faqat II C) faqat III sindirish ko’rsatkichlari nK, nL, nM orasidagi
D) I va II E) II va III munosabat qanday?
13. Nur sindirish ko’rsatkichlari n1, n2, n3 A) nK> nL> nM B) nK> nM> nL C) nL> nK> nM
bo’lgan shaffof muhitlardan n1 muhitdan D) nL> nM> nK E) nM> nL> nK
o’tayotgan monoxromatik Ι yorug’lik rasmda 16. Shaffof X muhitda joylashtirilgan Ι
ko’rsatilgan yo’l bo’ylab tarqalmoqda. yorug’lik manbayidan sochiluvchi, X muhitning
tubiga parallel yorug’lik nurlari shaffof Y va Z
muhitlarga o’tishda rasmda ko’rsatilgan yo’llar
bo’ylab harakatlanmoqda.

qaysilari istisnosiz to’g’ri? tarjimasi
α > β bo’lsa, yorug’likning bu muhitlardagi
I. n1> n2
II. n1> n3 tezliklari VX, VY, VZ orasidagi munosabat
III. n3> n2 qanday?
A) faqat I B) faqat II C) faqat III A) VX> VY> VZ B) VX> VY= VZ C) VY> VX>
D) I va II E) I va III VZ
14. Y shaffof muhitdagi S nuqtaviy yorug’lik D) VY> VZ> VX E) VZ> VY> VX
manbayidan taraluvchi nurlar X va Z shaffof 17. Bir xil ortogonal teng yonli uchburchak
muhitlarda rasmda ko’rsatilgandek tarqalmoqda. shaklidagi X, Y prizmalar rasmda
Bunga asosan, X va Z shaffof muhitlarning nur

sindirish ko’rsatkichlari nX/nY nisbati nimaga
teng? (sin30° = 1/2) Bunga asosan, I yorug’lik nuri 1, 2, 3, 4, 5
1 1 √3 √5
A) B) C) D) E) 2 yo’llardan qaysi bo’ylab tarqaladi?
√10 √5 √2 √2
(Shisha – havo uchun chegaraviy burchak 42°.)
110
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 nuri 1-rasmda ko’rsatilgan yo’l bo’ylab
18. Yashil rangli Ι yorug’lik nuri shaffof X tarqalmoqda.
muhitdan shaffof Y muhitga normalga α
burchak ostida tushganida, rasmda ko’rsatilgan
yo’l bo’ylab tarqalmoqda.
Bunga asosan, shu prizmaga 2-rasmda

ko’rsatilgandek qizil rangli yorug’lik nuri
tushsa, bu nur raqamlar bilan ko’rsatilgan
yo’llardan qaysilari bo’ylab tarqalishi mumkin?
A) faqat 1 B) faqat 2 C) faqat 3
D) 1 va 2 E) 2 va 3
Bunga asosan, ΙΙ yorug’lik nuri Y muhitga o’ta
21. Suvi bo’lgan hovuz ichida bir gorizontal
olishi uchun quyida aytilganlardan qaysilari
sathda joylashgan qizil, yashil, ko’k rangli
bajarilishi kerak?
nuqtaviy yorug’lik manbalar rasmda
I. α burchakni kichiklashtirish,
ko’rsatilgan.
II. qizil yorug’lik nuridan foydalanish,
III. ko’k yorug’lik nuridan foydalanish.
D) I yoki II E) I yoki III
19. P sohada joylashgan ortogonal teng yonli
uchburchak shaklidagi prizmalardan hosil Bunga asosan, havo muhitidan hovuzga qaragan
qilingan optik sistemaga tushayotgan kuzatuvchi uchun quyida aytilganlardan
monoxromatik Ι yorug’lik nuri rasmda
ko’rsatilgandek Ι1 yo’l bo’ylab qaytmoqda.
I. qizil yorug’lik manbayini eng yaqinda ko’radi.
tarjimasi II. yashil yorug’lik manbayini eng uzoqda
ko’radi.
III. ko’k yorug’lik manbayini eng yaqinda
ko’radi.
Bunga asosan, P sohadagi optik sistema 22. Bir-biriga parallel X, Y shaffof muhitlarga
quyidagilardan qaysi biri bo’lishi mumkin? tushayotgan Ι yorug’lik nuri 1-rasmda
ko’rsatilgan yo’l bo’ylab tarqalmoqda.
I yorug’lik nuri havo muhitidan 2-rasmda

tasvirlangandek joylashtirilgan Y, X shaffof
muhitlarga tushayotgan bo’lsa, bu nur raqamlar
bilan ko’rsatilgan yo’llardan qaysilari bo’ylab
tarqalishi mumkin?
A) 1 va 2 B) 1, 2 va 5 C) 2, 3 va 4
20. Ortogonal teng yonli uchburchak shaklidagi D) 3 va 4 E) 3, 4 va 5
prizmaga tushayotgan yashil rangli yorug’lik 23. Yarim shar shaklidagi O markazli X shaffof
111
jism bilan Y shaffof jism havo muhitida rasmda sindirish ko’rsatkichi nX, Y prizmaniki nY, Z
ko’rsatilgandek joylashtirilgan. suyuqlikniki esa nZ ga teng.
Bunga asosan, nX, nY, nZ haqida quyida

aytilganlardan qaysilari istisnosiz to’g’ri?
A) nX= nY, nZ esa ulardan kichik.
B) nX> nY, nZ esa ulardan katta.
C) nX bilan nY haqida bir nima deyish qiyin,
lekin nZ ulardan kichik.
Bunga asosan, I yorug’lik nuri 1, 2, 3 yo’llardan
D) nZ< nX, nY haqida esa bir nima deb
qaysilari bo’ylab tarqalishi mumkin?
bo’lmaydi.
E) nX> nY, nZ haqida esa bir nima deb
D) 2 va 3 E) 1, 2 va 3
bo’lmaydi.
24. Ι1 yorug’lik nuri shaffof X, Y, Z muhitlarda
26. X, Y, Z muhitlardan hosil qilingan sistemada
rasmda ko’rsatilgan yo’l bo’ylab tarqalmoqda.
bir yassi ko’zgu Z muhitning ichida rasmda

tarjimasi
Bunga asosan, Ι2 yorug’lik nurining tarqalish
yo’li quyidagilardan qaysi biridek bo’ladi?
Ι yorug’lik nuri rasmda ko’rsatilgan yo’l bo’ylab
harakatlanayotgan bo’lsa, quyidagilardan
qaysilari shubhasiz to’g’ri?
I. X muhitning nur sindirish ko’rsatkichi, Y
nikidan katta.
II. X muhitning nur sindirish ko’rsatkichi, Z
nikiga teng.
III. Z muhitning nur sindirish ko’rsatkichi, Y
nikidan katta.
27. Ichida suv va yassi ko’zgu bo’lgan idishga
tushayotgan monoxromatik I yorug’lik nuri
rasmda ko’rsatilgan yo’l bo’ylab tarqalmoqda.
25. Bir Z suyuqlik ichida joylashtirilgan bir-
biriga yopishtirilgan X, Y prizmalar rasmda
ko’rsatilgan. Y prizma ichida joylashgan K
yorug’lik manbayidan taraluvchi I1, I2 yorug’lik
nurlari X, Y prizmalarda rasmda ko’rsatilgan
yo’llar bo’ylab tarqalmoqda. X prizmaning nur
112
Bunga asosan,quyida aytilganlardan qaysilari
bajarilsa, I yorug’lik nuri havo muhitiga o’ta Bunga asosan, qaysi yorug’lik nurlari
oladi? ko’rsatilgan yo’llar bo’ylab tarqalishi mumkin
I. α burchak kamaytirilsa. emas?
II. α burchak orttirilsa. (Prizmalardan havoga o’tishdagi chegaraviy
III. idishga suv solinib, suv sathi orttirilsa. burchak 42°.)
A) faqat I B) faqat II C) faqat III A) faqat I1 B) faqat I2 C) faqat I3
D) I yoki III E) II yoki III D) I1 va I3 E) I2 va I3
28. Monoxromatik Ι yorug’lik nuri shaffof X, Y, 30. Havo muhitidan shisha muhitiga o’tayotgan
Z muhitlarda rasmda ko’rsatilgan yo’l bo’ylab I yorug’lik nuri 1, 2, 3 yo’llardan qaysilari
tarqalmoqda. bo’ylab tarqalishi mumkin?
(Shisha sharning markazi O nuqtada.)

tarjimasi
D) 2 va 3 E) 1, 2 va 3
Muhitlarning nur sindirish ko’rsatkichlari mos 31. Yonma-yon joylashtirilgan, shaffof X, Y, Z
ravishda nX, nY, nZ bo’lsa, quyidagi muhitlar rasmda tasvirlangan. X muhitdan KL
munosabatlardan qaysilari to’g’ri bo’lishi chegaraga parallel tushayotgan Ι yorug’lik nuri
mumkin? rasmda ko’rsatilgan yo’l bo’ylab tarqalmoqda.
I. nX> nY> nZ
II. nX> nZ> nY
III. nX> nY= nZ
29. Ι1, Ι2, Ι3 yorug’lik nurlarining havo muhitida
joylashgan, ortogonal teng yonli uchburchak
shaklidagi prizmalarda tarqalish yo’llari rasmda
Bunga asosan, Ι yorug’lik nurining muhitlardagi
ko’rsatilgan.
tezliklari VX, VY, VZ orasidagi munosabat
qanday?
A) VX> VY> VZ B) VX> VZ> VY C) VX= VZ>
VY
D) VY> VZ> VX E) VZ> VY> VX
32. Bir-biriga rasmda ko’rsatilgandek
yopishtirilgan ortogonal teng yonli uchburchak
113
shaklidagi prizmalarga tushayotgan K, L, M yorug’lik nurlarining tarqalish yo’llari rasmda
yorug’lik nurlaridan qaysilarining tarqalish ko’rsatilgan.
yo’llari to’g’ri ko’rsatilgan?
(Shisha-havo uchun chegaraviy burchak 42°.)
α > β bo’lsa, yorug’likning bu muhitlardagi

tezliklari VX, VY, VZ orasdagi munosabat
qanday?
A) faqat L B) faqat M C) K va L A) VX> VZ> VY B) VY> VX> VZ C) VZ> VX>
D) L va M E) K, L va M VY
33. Bir xil rangli Ι1 va Ι2 yorug’lik nurlarining K, D) VY> VX= VZ E) VY> VZ> VX
L va K, M muhitlarda tarqalish yo’llari 1-rasm 36. Shaffof bo’lmagan plastinka bilan K (qizil)
va 2-rasmda ko’rsatilgan. va Y (yashil) nuqtaviy yorug’lik manbalari
qorong’u bir muhitda oq pardaning oldida
β > α bo’lsa, K, L, M muhitlarning nur sindirish

ko’rsatkichlari nK, nL, nM orasidagi munosabat
qanday?
A) nK> nL> nM B) nK> nM> nL C) nL> nM> nK
tarjimasi
D) nM> nK> nL E) nM> nL> nK
34. Shaffof K va L muhitlarni ajratuvchi sirtga α
burchak ostida tushayotgan monoxromatik I
yorug’lik nuri rasmda ko’rsatilgandek Ιı nur
bo’ylab qaytmoqda.
Bunga asosan, pardaning P, R, S qismlari qaysi

rangda namoyon bo’ladi?
P qism R qism S qism .
Bunga asosan, boshqa hech bir o’zgarishsiz L A) qizil yashil sariq
muhitning nur sindirish ko’rsatkichi orttirilsa, I B) qizil sariq yashil
yorug’lik nuri rasmda raqam bilan ko’rsatilgan C) sariq qizil sariq
yo’llardan qaysilari bo’ylab shubhasiz D) yashil sariq yashil
tarqalmaydi? E) yashil qizil yashil
A) faqat 1 B) 1 va 5 C) 2 va 5 37. Rasmdagi P sohada ortogonal teng yonli
D) 2, 4 va 5 E) 1, 2, 4 va 5 uchburchak shaklidagi prizma mavjud. I
35. Shaffof X va Z muhitlardan, shaffof Y yorug’lik nuri prizma 1-holatda bo’lganida P
muhitga tushayotgan bir xil rangli I1 va I2 sohani I1, prizma 2-holatda bo’lganida I2 yo’l
bo’ylab tark etmoqda.
114
joylashgan. Normalga yaqin nuqtadan qaragan
bir kuzatuvchi bu manbani joylashgan yeridan
h masofa yaqinda ko’rmoqda.
Bunga asosan, prizmaning 1-va 2-holati

Bunga asosan, h masofa quyidagilardan
qaysilari bog’liq?
I. suyuqlikning nur sindirish ko’rsatkichiga,
II. idishdagi suyuqlikning chuqurligiga,
III. yorug’lik manbayidan taralayotgan
yorug’likning rangiga.
40. 1-rasmda ko’rsatilgan K shishaga
tushayotgan besh rangli nurlardan sariq, yashil
va ko’k yorug’lik; 2-rasmdagi L shishaga
tushayotgan besh rangli nurlardan qizil, sariq va
yashil nurlar o’tmoqda.

tarjimasi
38. Nur sindish ko’rsatkichlari mos ravishda nX,

nY, nZ bo’lgan X, Y, Z shaffof muhitlarga
tushayotgan monoxromatik Ι yorug’lik nuri Bunga asosan, K va L shishalar 3-rasmda
rasmda ko’rsatilgan yo’l bo’ylab tarqalmoqda. ko’rsatilgandek joylashtirilsa, qaysi rangli nurlar
ikkala shishadan o’ta oladi?
A) faqat sariq B) faqat yashil C) qizil va sariq
D) qizil va ko’k E) sariq va yashil
41. K muhitdan L muhitga tushayotgan
monoxromatik X yorug’lik nurining tarqalish
yo’li rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, nX, nY, nZ orasidagi munosabat

qanday?
A) nX> nY> nZ B) nY> nX> nZ C) nY> nZ> nX
D) nZ> nX> nY E) nZ> nY> nX
39. Rasmda ko’rsatilgan idishning tubida
monoxromatik nuqtaviy yorug’lik manbayi
115
Bunga asosan, quyidagi kattaliklardan qaysilari D) 2, 3 va 4 E) 3, 4 va 5
kattaroq bo’lganda X yorug’lik nuri to’la ichki 44. Ichida yassi ko’zgu va suyuqlik bo’lgan
qaytadi? idishga tushayotgan monoxromatik Ι
nK: K muhitning nur sindirish ko’rsatkichi, yorug’likning tarqalish yo’li rasmda
nL: L muhitning nur sindirish ko’rsatkichi, ko’rsatilgan.
f: X nurning chastotasi.
A) faqat nK B) faqat nL C) faqat f
D) nK va f E) nL va f
42. I yorug’lik nurining parallel sirtli K, L, M
shaffof muhitlarda tarqalish yo’llari rasmda
ko’rsatilgan.
2√3
Suyuqlikning nur sindirish ko’rsatkichi n =
3
bo’lsa, α burchak necha gradus?
1 3 √2
(sin 30° = , sin 37° = , sin 45° = ,
2 5 2
4 √3
sin 53° = , sin 60° = , nhavo = 1)
5 2
Bunga asosan, L muhit K va M muhitlarning A) 30 B) 37 C) 45 D) 53 E) 60
orasidan chiqarib olinsa, shu nur quyida 45. Havo muhitida shishadan yasalgan, to’g’ri
ko’rsatilgan yo’llardan qaysi biri bo’ylab burchakli prizmaga tushayotgan Ι yorug’lik nuri
tarqaladi? rasmda raqamlangan yo’llardan qaysi biri
bo’ylab tarqalishi mumkin? (nshisha> nhavo,
θchegaraviy = 42°)

tarjimasi
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
43. Suyuqlik ichida joylashgan teng yonli to’g’ri 46. Shaffof K muhitdan, shaffof L muhitga
burchakli prizmaga rasmda ko’rsatilgandek tushayotgan monoxromatik X yorug’lik nurining
tushgan monoxromatik I1 yorug’lik nuri tarqalish yo’li rasmdagidek.
prizmada rasmdagi yo’l bo’ylab tarqalmoqda.
X yorug’lik nuri normalga 2α burchak ostida K

muhitdan L muhitga tushsa, quyidagilardan
Agar suyuqlikning nur sindirish ko’rsatkichi
kattalashsa, prizmaga tushayotgan shu rangli I2
yorug’lik nuri rasmda ko’rsatilgan yo’llardan
qaysilari bo’ylab tarqalishi mumkin?
116
qaysi biri bo’ylab qaytadi? (α < 45°) Bunga asosan, O nuqtaga tushayotgan
monoxromatik Ι yorug’lik nuri sinish va
qaytishlardan keyin quyidagi yo’llardan qaysi
bo’ylab tarqaladi?
47. Shaffof K, L, M muhitlardan tashkil topgan 49. Tubida yassi ko’zgu joylashtirilgan ichida
bir sohada ikkita bir xil to’g’ri burchakli prizma suyuqlik bo’lgan bir idishga tushayotgan
rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilgan. monoxromatik K yorug’lik nurining tarqalish
yo’li rasmda ko’rsatilgan.

tarjimasi
Bunga asosan, d uzunlik quyida berilganlardan
qaysi biriga bog’liq emas?
A) Idishdagi suyuqlik balandligiga
Muhitlarning nur sindirish ko’rsatkichlari B) Yorug’likning to’lqin uzunligiga
orasidagi munosabat nM> nL> nK bo’lsa, C) Yorug’likning chastotasiga
prizmalarga tushayotgan monoxromatik Ι D) Yorug’likning suyuqlik ichidagi tezligiga
yorug’lik nuri M muhitda qaysi yo’l bo’ylab E) Yorug’lik intensivligiga
tarqaladi?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
48. O markazli shishadan yasalgan yarim
sharning cheti rasmda ko’rsatilgandek botiq
ko’zgu bilan qoplangan.
117
Linzalar
1. Yashil rangli Ι yorug’lik nuri yupqa, qavariq
linzaga tushganda rasmda ko’rsatilgandek
o’tmoqda.
Bunga asosan, ΙΙ yorug’lik nuri K nuqtadan

o’tishi uchun quyida aytilganlardan qaysilari Bunga asosan, nurlardan qaysilari berilgan yo’l
bajarilishi kerak? bo’ylab tarqalishi mumkin?
I. ko’k rangli yorug’lik nuridan foydalanish (F: linzaning fokus nuqtasi.)
kerak, A) faqat K B) K va L C) K va M
II. linzani o’rtasidan vertikal ravishda ikkiga D) L va M E) K, L va M
bo’lish kerak, 4. Fokus masofalari teng va f bo’lgan qavariq
III. qizil rangli yorug’lik nuridan foydalanish linza va botiq linza bosh optik o’qlari ustma-ust
kerak, tushadigan qilib joylashtirilgan.
D) I yoki II E) II yoki III
2. Havo muhitida joylashgan optik sistemaga
tushayotgan monoxromatik I yorug’lik nurining
tarqalish yo’li rasmdagidek.
tarjimasi
Bunga asosan, sistemaga rasmda
ko’rsatilgandek tushayotgan monoxromatik I
yorug’lik nuri sinishlardan keyin qaysi yo’l
bo’ylab tarqaladi?
Bunga asosan, I, II, III sohalardagi optik jismlar

I II III .
A) botiq linza qavariq linza qavariq linza
B) qavariq linza botiq linza botiq ko’zgu
C) botiq linza qavariq linza botiq ko’zgu
D) qavariq linza botiq ko’zgu qavariq linza 5. Rasmdagi optik sistemadagi qavariq linza va
E) botiq linza botiq ko’zgu qavariq linza botiq ko’zguning fokus masofalari teng va f dir.
3. Havo muhitida joylashgan linzalardan
monoxromatik K, L, M yorug’lik nurlarining
o’tishi rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, botiq ko’zguga rasmda

ko’rsatilgandek tushayotgam monoxromatik K,
118
L yorug’lik nurlarining linzada singanidan A) faqat K B) faqat L C) K va L
keyingi tarqalish yo’llari quyidagilardan qaysi D) K va M E) L va M
biri? 8. Nur sindirish ko’rsatkichi n1 bo’lgan muhitda
(Nuqtalar orasidagi masofalar teng.) joylashgan sindirish ko’rsatkichi n2 bo’lgan
linzaga tushayotgan Ι yorug’lik nuri rasmda
ko’rsatilgandek sinmoqda.

I. Agar n1> n2 bo’lsa, linza botiqdir.
II. Agar n1> n2 bo’lsa, linza qavariqdir.
6. Bosh optik o’qlari ustma-ust tushuvchi X III. n1 va n2 sindirish ko’rsatkichlari bir-biridan
botiq linza va Y qavariq linzadan hosil qilingan farqlidir.
optik sistemaga bosh optik o’qqa parallel A) faqat I B) faqat II C) faqat III
ravishda tushayotgan P yorug’lik nuri rasmda D) I va III E) II va III
ko’rsatilgandek tarqalmoqda. 9. Bosh optik o’qlari ustma-ust tushuvchi K, M
qavariq linzalar va L botiq linzadan hosil
qilingan optik sistemaga yuborilgan
monoxromatik I yorug’lik nuri rasmda
ko’rsatilgandek tarqalmoqda.
tarjimasi
I. K nuqta X linzaning fokus nuqtasi.
II. K nuqta Y linzaning fokus nuqtasi.
III. X va Y linzalarning fokus masofalari teng.
D) I va II E) I va III Bunga asosan, linzalarning fokus masofalari fK,
7. Fokus masofasi f bo’lgan X qavariq linza va fL, fM orasidagi munosabat qanday? (Nuqtalar
Y yassi ko’zgu teng bo’laklarga bo’lingan orasidagi masofalar teng.)
tekislikda rasmda ko’rsatilgandek A) fK= fL> fM B) fL> fK> fM C) fL= fM> fK
joylashtirilgan. D) fM> fL= fK E) fM> fL> fK
10. Qavariq X linza va botiq Y linza bosh optik
o’qlari ustma-ust tushadigan qilib
joylashtirilgan. X linzaning fokus masofasining,
Y linzaning fokus masofasiga nisbati fX/fY=4 ga
teng.
X linzaga tushayotgan K, L va M yorug’lik

nurlaridan qaysilari Y ko’zgudan qaytib, P
nuqtadan o’tadi?
119
D) f1= f3> f2 E) f3> f2> f1
13. Rasmda tasvirlangan optik sistemaning K
nuqtasida joylashgan nuqtaviy yorug’lik
manbayining botiq linzadagi tasviri L nuqtada
hosil bo’lmoqda.
Bunga asosan, X linzaning bosh optik o’qiga

parallel tushayotgan monoxromatik Ι yorug’lik
nuri sistemani raqamlangan yo’llardan qaysi biri
bo’ylab tark etadi? Bunga asosan, linzaning bosh optik o’qiga
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 parallel tushuvchi monoxromatik I yorug’lik
11. Havo muhitida X, Y linzalar va Z ko’zgu nuri sinishdan keyin qaysi nuqtadan o’tadi?
bosh optik o’qlari ustma-ust tushadigan shaklda A) M B) N C) P D) R E) S
rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilgan. 14. Fokus masofalari teng va f bo’lgan linzalar
bilan botiq ko’zgu bosh optik o’qlari rasmda
ko’rsatilgandek ustma-ust tushadigan qilib
joylashtirilgan.

X linzaga tushayotgan monoxromatik I
tarjimasi
yorug’lik nuri rasmda ko’rsatilgan yo’l bo’ylab
sistemani tark etgan bo’lsa, quyidagilardan Bunga asosan, F nuqtada joylashgan nuqtaviy
qaysilari istisnosiz to’g’ri? yorug’lik manbayining sistemada hosil bo’lgan
I. Y qavariq linzadir. so’ngi tasviri qaysi nuqtada?
II. Z yassi ko’zgudir. A) P B) F C) L D) M E) N
III. botiq linza qavariq linzaning fokus nuqtasida 15. Bosh optik o’qlari ustma-ust tushadigan
joylashgan. qilib joylashtirilgan X va Y qavariq linzalardan
A) faqat II B) I va II C) I va III X linzaning fokusida P jism rasmda
D) II va III E) I, II va III ko’rsatilgandek o’rnatilgan.
12. Monoxromatik Ι yorug’lik nurining qavariq
va botiq linzalardagi tarqalish yo’llari
rasmdagidek.
Bu jismning sistemada hosil bo’lgan oxirgi

tasviriga aloqador quyida aytilganlardan
Bunga asosan, linzalarning fokus masofalari f1, I. Y linzaning fokusida hosil bo’ladi.
f2, f3 orasidagi munosabat qanday? II. d masofa o’zgarsa, tasvirning o’lchami
A) f1> f2> f3 B) f2> f1> f3 C) f1= f2> f3 o’zgarmaydi.
120
III. Y linza, X linzadan uzoqlashtirilsa, hosil
bo’lgan tasvirning jismdan uzoqligi ortadi.
16. Bosh optik o’qlari ustma-ust tushadigan
botiq X linza va qavariq Y linzalarning fokus
masofalari f ga teng. X linzaning fokusida
joylashgan jismning sistemada hosil bo’lgan
oxirgi tasvirining balandligi h, Y linzadan
uzoqligi d ga teng. Bunga asosan, botiq linzaning fokus nuqtasiga
yo’nalgan nurlar qavariq linzadan singandan
keyin sistemani qanday ko’rinishda tark etadi?
Bunga asosan, X linza olinsa, h va d haqida

nima deyish mumkin?
h d .
A) ortadi ortadi
B) o’zgarmaydi ortadi
19. Havo muhitida joylashgan qavariq va botiq
E) ortadi o’zgarmaydi
linzalarga tushayotgan monoxromatik Ι1 va Ι2
17. Fokus masofalari teng bo’lgan qavariq X
linza va botiq Y linzalarning bosh optik o’qlari
yorug’lik nurlari rasmlarda ko’rsatilgan yo’llar
bo’ylab tarqalmoqda.
bir-biriga perpendikulyar.
tarjimasi
K linzaning fokus masofasi fK, L linzaning

fokus masofasi fL bo’lsa, fK/fL nisbat nimaga
teng?
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
20. Rasmdagi optik sistemaga tushayotgan Ι
X linzaning bosh optik o’qiga parallel tushuvchi
I yorug’lik nuri bu linzadan rasmda yorug’lik nuri sistemani tark etayotganda ham
ko’rsatilgandek singan bo’lsa, bu nur Y linzadan optik o’qining K nuqtasidan o’tmoqda.
raqamlangan yo’llardan qaysi biri bo’ylab
sinadi?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
18. Bosh optik o’qlari ustma-ust tushadigan
botiq va qavariq linzalarning qaysidir fokuslari
F nuqtadadir.
121
Bunga asosan, linzaning focus masofasi etayotganda optik o’qning qaysi nuqtasidan
quyidagilardan qaysi biriga teng bo’lishi kesib o’tadi?
mumkin? A) K nuqtasidan B) KL orasidan
I. f C) L nuqtasidan D) LM orasidan
II. 2f/3 E) M nuqtasidan
III. 2f 24. Fokus masofalari f bo’lgan botiq ko’zgu va
A) faqat I B) faqat II C) I va II qavariq linza rasmdagidek joylashtirilgan.
21. Optik o’qi teng bo’laklarga bo’lingan
linzalar sistemasiga tushayotgan monoxromatik
Ι yorug’lik nuri sistemani Ι' ko’rinishida tark
etmoqda.
Bunga asosan, sistemaga tushayotgan

monoxromatik Ι yorug’lik nuri uchun quyida
aytilganlardan qaysilari to’g’ri?
I. Linzada singanda optik o’qqa parallel ketadi.
II. Ko’zgudan qaytganda L nuqtadan o’tadi.
X linzaning focus masofasi fX, Y linzaning III. Sistemani tark etayotganda optik o’qni kesib
focus masofasi fY bo’lsa, fX/fY nisbat nimaga o’tmaydi.
teng? A) faqat I B) faqat II C) faqat III
A) 2/5 B) 2/3 C) 1 D) 3/2 E) 5/2 D) I va II E) I, II va III
22. Fokusi F nuqtada bo’lgan sochuvchi 25. Optik o’qlari ustma-ust tushadigan K
linzaning oldida rasmdagidek X jism qavariq linza bilan L qavariq ko’zgudan tashkil
joylashtirilgan. X jismning linzadagi tasvirining topgan optik sistemaga tushayotgan
balandligi h, X jismdan uzoqligi esa d ga teng. monoxromatik Ι yorug’lik nuri berilgan
tarjimasi trayektoriya bo’ylab harakatlanib, kelgan
yo’nalishi bo’ylab orqaga qaytmoqda.
Bunga asosan, X jism strelka yo’nalishida

harakatlantirilsa, h va d qanday o’zgaradi?
A) Ikkisi ham ortadi.
B) Ikkisi ham kamayadi. K linzaning fokus masofasi fK, L ko’zguniki esa
C) h ortadi, d o’zgarmaydi. fL bo’lsa, fK/fL nisbat nimaga teng?
D) h kamayadi, d o’zgarmaydi. (Nuqtalar orasidagi masofalar teng.)
E) h ortadi, d kamayadi. A) 4/3 B) 5/4 C) 1 D) 4/5 E) 3/4
23. Fokus masofasi f bo’lgan qavariq linza va 26. Rasmdagi optik sistemada X jismning hosil
yassi ko’zgu rasmdagidek joylashtirilgan. bo’lgan birinchi tasviri X1, ikkinchi tasviri esa
X2 dir. 1 raqamli linzaning fokus masofasi f1, 2-
raqamli linzaniki esa f2 ga teng.
Bunga asosan, sistemaga tushayotgan

monoxromatik Ι yorug’lik nuri sistemani tark
122
A) 2/3 B) 3/4 C) 4/5 D) 5/4 E) 3/2
27. Havo muhitidagi X, Y va Z linzalarga
tushayotgan ayni rangli Ι1, Ι2 va Ι3 yorug’lik
nurlari berilgan yo’nalishlar bo’ylab
tarqalmoqda. Linzalarning fokus masofalari mos
ravishda fX, fY va fZ ga teng.

tarjimasi
Bunga asosan, fX, fY, fZ orasidagi munosabat
qanday?
A) fX= fY= fZ B) fX> fZ> fY C) fY> fX> fZ
D) fY> fX= fZ E) fZ= fX> fY
28. Fokus masofalari teng linzalar optik o’qlari
ustma-ust tushadigan shaklda joylashtirilgan.
Sistemaga tushayotgan ayni rangli Ι1, Ι2
yorug’lik nurlaridan Ι2 ning tarqalish yo’nalishi
rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, Ι1 yorug’lik nuri sistemani qaysi

ko’rinishda tark etadi?
123
Fotometriya Bunga asosan, Φ1/Φ2 nisbat nimaga teng?
1. Yorug’lik kuchi Ι bo’lgan bir xil yorug’lik A) 2/3 B) 3/4 C) 4/3 D) 3/2 E) 5/2
manbalar tomonidan yoritilayotgan K va L 5. Yarim sfera markazida joylashgan yorug’lik
nuqtalardagi yoritilganlik mos ravishda EK va EL kuchlari Ι1 va Ι2 bo’lgan manbalarning sirtlarga
ga teng. tushayotgan umumiy yorug’lik oqimi teng.
Bunga asosan, EK/EL nisbatni aniqlang. K nuqtadagi yoritilganlik E bo’lsa, L nuqtadagi

A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4 yoritilganlik necha E ga teng?
2. Yorug’lik kuchi 100 cd bo’lgan yorug’lik A) 1/8 B) 1/4 C) 1/2 D) 2 E) 4
manbayi tomonidan yoritilayotgan rasmda 6. Plastinka parallel yorug’lik nurlari dastasi
ko’rsatilgan O nuqtadagi yoritilganlik E ga teng. orqali yoritilmoqda. Plastinka Ι holatda
bo’lganida uning sirtiga tushayotgan yorug’lik
oqimi Φ1, II holatda bo’lganida Φ2 ga teng.
Bunga asosan, E necha luks?

(sin30° = 1/2; cos30° =1/√3)
A) 100 B) 150 C) 200 D) 400 E) 800
3. r radiusli sferaning markaziga yorug’lik kuchi
Ι bo’lgan yorug’lik manbayi joylashtirilgan.
o'quvasosan, Φ /Φmarkazi
nisbat nimaga teng? 1 2
(sin30° = 1/2 va cos30° = 1/√3)
tarjimasi
A) √3 B) 2 C) 3 D) 2√3 E) 4
7. Rasmda ko’rsatilgan fotometr yorug’lik
kuchlari 4Ι va Ι bo’lgan yorug’lik manbalari
Sferaning to’liq sirtiga tushayotgan umumiy bilan yoritilganda fotometrda moy izlari
yorug’lik oqimi quyidagilardan qaysilariga ko’rinmayapti.
bog’liq?
I. yorug’lik manbayining Ι yorug’lik kuchiga,
II. sferaning r radiusiga,
III. sirtga tushayotgan yorug’lik rangiga.
4. 1-rasm va 2-rasmda ko’rsatilgan sferik
sirtlarning markazlarida yorug’lik kuchlari Ι va
2Ι bo’lgan yorug’lik manbalari joylashtirilgan.
Sferik sirtlarga tushayotgan yorug’lik oqimlari Bunga asosan, d masofa necha cm ga teng?
Φ1 va Φ2 ga teng. A) 3 B) 6 C) 9 D) 12 E) 16
8. Rasmdagi sistemada Ι yorug’lik manbayining
K, L va M nuqtalarda yoritilganligi mos
ravishda EK, EL va EM ga teng.
124
Bunga asosan, EK, EL va EM orasidagi K nuqtadagi yoritilganlik EK, L nuqtada esa EL
munosabatni aniqlang. bo’lsa, EK/EL nisbat nimaga teng?
(sin37° = 0,6 va cos37° = 0,8) A) 5/8 B) 2/3 C) 3/4 D) 8/5 E) 2
A) EK= EL= EM B) EK> EL> EM C) EK> EM> EL 12. Fokus masofasi f bo’lgan qavariq linzaning
D) EL> EK> EM E) EM> EK> EL bosh optik o’qiga yorug’lik kuchi Ι bo’lgan
9. Rasmda tasvirlangan qog’oz parchasi ustida yorug’lik manbayi rasmda ko’rsatilgandek
moy tomchilari yorug’lik kuchlari Ι1, Ι2 va Ι3 joylashtirilgan.
bo’lgan yorug’lik manbalari bilan yoritilganda
ko’rinmayapti.
X nuqtadagi yoritilganlik 1250 luks bo’lsa, Y

nuqtadagi yoritilganlik necha luks?
A) 250 B) 500 C) 750 D) 1000 E) 1250
Bunga asosan, Ι yorug’lik manbayining
3
yorug’lik kuchi necha Ι ga teng? tarjimasi
(sin30° = cos60° = 1/2)
A) 12 B) 10 C) 9 D) 5 E) 3
10. Yassi ko’zguning oldida rasmda
ko’rsatilgandek yorug’lik kuchi Ι bo’lgan
yorug’lik manbayi joylashtirilgan.
Bunga asosan, O nuqtadagi umumiy

yoritilganlikni aniqlang.
10I I 9I I I
A) 2 B) 2 C) 2 D) 2 E) 2
9d d 10d 9d 19d
11. Yorug’lik kuchi Ι bo’lgan yorug’lik manbayi
fokus masofasi f bo’lgan botiq ko’zguning bosh
optik o’qida rasmda ko’rsatilgandek
joylashtirilgan.
125
TO’RT BURCHAK 3. Bir qavariq linzaning oldidagi K nuqtada 1-
1. Fokus masofalari mos ravishda fX, fY bo’lgan rasmdagidek joylashtirilgan jismning linzadagi
X, Y botiq ko’zgular optik o’qlari ustma-ust tasviri L nuqtada hosil bo’lmoqda. Linza teng
tushadigan ko’rinishda rasmdagidek o’rtasidan ikkiga bo’linib, 2-rasmdagidek
joylashtirilgan. K nuqtadagi P jismdan joylashtirilganda esa jismning sistemadagi
taralayotgan nurlarning X ko’zgudan oxirgi tasviri M nuqtada hosil bo’ldi.
qaytishidan hosil bo’lgan tasvir K nuqtada,
avval Y, keyin X ko’zgudan qaytishidan hosil
bo’lgan tasvir esa L nuqtada hosil bo’ldi.
Bunga asosan, fX/fY nisbat nimaga teng?

A) 1/2 B) 2/3 C) 4/3 D) 3/2 E) 2
Bunga asosan, x masofa necha d ga teng?

A) 1 B) 2 C) 4 D) 6 E) 8
…………………………………………………………… ……………………………………………………………

4. Yorug’lik kuchi Ι bo’lgan nuqtaviy yorug’lik
2. Oldida botiq ko’zgu joylashtirilgantarjimasi
bir bola manbai yassi ko’zgu bilan yig’uvchi linzaning
bosh optik o’q ustida N nuqtadan T nuqtagacha orasida rasmdagidek joylashtirilgan.
o’zgarmas tezlik bilan yurimoqda.
Bunga asosan, bolaning botiq ko’zguda

ko’rayotgan tasvirining o’lchami qanday
o’zgarib boradi? Linzanining fokus masofasi d ga teng bo’lsa,
(F nuqta kuzguning fokusi, M nuqta ko’zguning pardadagi K nuqta atrofida hosil bo’layotgan
markazidir.) I
yoritilganlik necha 2 ga teng?
A) Avval kichiklashadi, so’ngra kattalashadi. d
B) Avval kattalashadi, so’ngra kichiklashadi. A) 2 B) 5 C) 10 D) 17 E) 23
C) Uzluksiz kattalashadi.
D) Uzluksiz kichrayadi.
E) O’zgarmaydi.
126
Modda va zaryad Bunga asosan, L sharchaning dastlabki zaryadi
1. Elektr zaryadli, r radiusli K o’tkazgich qL quyidagilardan qaysi biriga teng?
sharcha bilan 2r radiusli L o’tkazgich sharcha A) –q B) –3q C) 0 D) +q E) +3q
tekkizilib ajratilganda K ning oxirgi zaryadi +q 5. Bir xil o’tkazgich K, L, M sharlar dastlab
ga teng bo’ldi. zaryadsiz. Sharlar zaryadlarining moduli teng va
K ning dastlabki zaryadi –5q ga teng bo’lsa, L (+) zaryadli X, Y plastinkalarning orasida
ning dastlabki zaryadi qanday? rasmda ko’rsatilgandek ma’lum vaqt tutilib, bir-
A) –3q B) +2q C) +6q D) +8q E) +9q biridan ajratildi.
2. Radiuslari mos ravishda r, 2r va 3r bo’lgan K,
L, M sharlarning elektr zaryadlari +2q, –q, –7q
dir. Sharlar bir vaqtda bir-biriga tekkizilib
ajratildi.
Bu jarayondan keyin, K, L, M sharlardagi elektr
zaryadlarining moduli haqida nima deyish
mumkin?
K L M . Bunga asosan, jarayon oxirida K, L, M
A) kamaydi kamaydi kamaydi sharlarning zaryadlari quyidagilardan qaysi biri
B) kamaydi ortdi kamaydi bo’lishi mumkin?
C) kamaydi ortdi ortdi K L M.
D) ortdi ortdi o’zgarmadi A) –q 0 –q
E) o’zgarmadi kamayadi ortdi B) –q 0 +q
3. Radiuslari mos ravishda r, 3r, 2r bo’lgan C) –2q +3q –q
dielektrik tutqichli K, L, M o’tkazgich D) –2q +4q –2q
sharlarning zaryadlari +5q, –q, +8q dir. K E) +3q –6q +3q
sharcha avval L ga keyin M ga tekkizilib 6. Elektr zaryadli K, L, M o’tkazgich sharlardan
ajratiladi. K sharcha avval L, keyin M sharchaga tekkizilib
ajratilmoqda.
tarjimasi Bu jarayondan keyin quyidagilardan qaysilari
to’g’ri bo’lishi mumkin?
I. L zaryadsiz, K va M zaryadga ega.
II. Sharchalarning uchalasi zaryadsiz.
III. K va M zaryadsiz, L zaryadga ega.
Bunga asosan, K, L, M sharlarning oxirgi D) I va III E) II va III
zaryadlari qK, qL, qM nimaga teng? 7. Zaryadi +q bo’lgan o’tkazgich X sharcha
qK qL qM . zaryadsiz Y o’tkazgich sharchaga tekkizilib
A) –2q +3q –4q ajratilmoqda.
B) –3q +2q –6q Bunga asosan, zaryad o’tishi haqida quyidagi
C) +3q +3q +6q berilganlardan qaysi biri imkonsiz?
D) +5q +3q +10q A) Y dan X ga, -q/3
E) –4q +q –8q B) Y dan X ga, -q/2
4. Bir xil K, L, M o’tkazgich sharchalarning C) Y dan X ga, -2q/3
zaryadlari mos ravishda +q, qL va +q ga teng. K D) Y dan X ga, -3q/5
sharcha avval L, keyin M sharchaga tekkizilib E) Y dan X ga, -q
ajratilganda zaryadsizlanmoqda. 8. Izolyatsiyalangan yerda, zaryadsiz va
o’tkazgich X, Y, Z sharlar rasmdagidek
joylashtirilgan. (+) zaryadli K sterjen X
sharchaga tekkizib turilib, Y va Z bir-biridan
ajratiladi.
127
C) – – –
D) 0 + 0
E) + + +
11. 1-rasmda ko’rsatilgandek bir-biriga tegib
turgan r va 2r radiusli o’tkazgich K va L
sharlarga zaryadli X jism yaqinlashtirildi.
Bu jarayondan keyin, X, Y va Z ning zaryad Shundan keyin sharlar bir-biridan ajratilib, K
ishorali qanday bo’ladi? sharcha zaryadsiz M sharchaga 2-rasmda
X Y Z. ko’rsatilgandek tekkizilib ajratildi.
A) + – +
B) + + –
C) + – –
D) – + –
E) + + 0
9. Zaryadsiz K, L, M o’tkazgich plastinkalardan Oxirgi holatda M sharchaning zaryadi +q bo’lsa,
K va L bir-biriga o’tkazgich sim bilan quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
bog’langan. I. Dastlab X sharcha musbat zaryadga ega
bo’lgan.
II. Oxirida K sharchaning zaryadi +q bo’lgan.
III. Oxirida L sharchaning zaryadi –4q bo’lgan.
(+) Zaryadli sharcha K plastinkaga rasmdagidek 12. Zaryadlari mos ravishda +6q, –q bo’lgan 3r,
yaqinlashtirilsa, L va M plastinkalarda zaryad 2r radiusli K, L sharlar rasmdagi vaziyatda
taqsimlanishi quyidagilardan qaysi biri kabi bo’lganida kalit ochiq edi.
bo’ladi?
tarjimasi
Bunga asosan, kalit ulanganda zaryad o’tishi

haqida nima deyish mumkin?
A) K dan L ga, +4q B) K dan L ga, +3q
10. Zaryadsiz K, L, M o’tkazgich sharlar bir- C) K dan L ga, –3q D) L dan K ga, –3q
biriga tegib turibdi. (–) zaryadli sterjen E) L dan K ga, –4q
rasmdagidek yaqinlashtirilgandan keyin sharlar 13. Radiusi r, zaryadi +2q bo’lgan o’tkazgich K
bir-biridan ajratildi. Bu jarayondan keyin K shar sharcha, radiusi 3r bo’lgan o’tkazgich, ichi
avval L, keyin M sharga tekkizilib bo’sh L sharning avval ichki tomoniga keyin
uzoqlashtirildi. tashqi tomoniga tekkizildi.
Bunga asosan, K, L, M sharlarning oxirgi Oxirgi vaziyatda K ning zaryadi +q bo’lsa,

zaryadlarning ishoralari qanday bo’ladi? quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
K L M . I. Dastlab K va L ning zaryadlari teng bo’lgan.
A) – + – II. Oxirida L ning ichki sirti neytral bo’lgan.
B) – – + III. K dan L ga +q miqdordagi zaryad o’tgan.
128
D) II va III D) I, II va III
14. O’tkazgich K va M metal sterjenlar orasida
L jism joylashtirilganda, L jism rasmdagi strelka
yo’nalishida harakatlanib, K jismga
tegmaydigan holatda yaqinlashmoqda.
Bunga asosan, Y shar zaryadga ega bo’lishi

uchun quyida aytilganlardan qaysilari bajarilishi
kerak?
I. Zaryadli jismni X sharchaning ichki sirtiga
yaqinlashtirish,
Bunga asosan, bu jismlarning zaryadlarining II. Zaryadli jismni X sharchaning tashqi sirtiga
ishorasi quyida berilganlardan qaysi biri bo’lishi tekkizish,
imkonsiz? III. Zaryadli jismni X sharchaning ichki sirtiga
(Jismlar bir-biriga tegmaydigan uzoqlikdadir.) tekkizish.
K L M. A) faqat I B) faqat II C) faqat III
A) + + + D) I yoki III E) II yoki III
B) – zaryadsiz – 18. O’tkazgich, zaryadli X, Y, Z sharchalardan
C) zaryadsiz + – (+) zaryadli X sharcha avval (–) zaryadli Y ga,
D) – + – keyin Z ga tekkizilib ajratilganda (+) musbat
E) – – – zaryadga ega bo’ldi.
15. (+) zaryadli elektroskopga (+) zaryadli Bunga asosan, oxirgi vaziyatda quyida
o’tkazgich jism tekkizildi. aytilganlardan qaysilari istisnosiz to’g’ri
Elektroskopning yaproqchalarining harakati bo’ladi?
haqida quyida aytilganlardan qaysilari to’g’ri I. X va Y sharchalar bir xil ishorali
bo’lishi mumkin? zaryadlangan.
II. X va Z sharchalar bir xil ishorali
I. Yanada ko’proq ochiladi.
tarjimasi
II. O’zgarish bo’lmaydi.
III. Biroz yopiladi.
zaryadlangan.
III. Y va Z sharchalar turli ishorali
A) faqat I B) faqat II C) I va III zaryadlangan.
D) II va III E) I, II va III A) faqat I B) faqat II C) faqat III
16. (+) zaryadli sharlar rasmdagidek yerga D) I va II E) II va III
ulangan K, L, M o’tkazgich plastinkalarga 19. 1-rasmda (+) zaryadli X sharcha, o’tkazgich
yaqinlashtirilganidan ma’lum vaqt o’tib, yerga va zaryadsiz r, 2r radiusli K va L sharchalarga
ulangan simlar uzilib sharlar uzoqlashtirildi. yaqinlashtirilgandan keyin, sharchalar dielektrik
tutqichlaridan tutilib bir-biridan ajratildi.
Shundan keyin K sharcha 2-rasmdagi
elektroskopning yuqori uchidagi r radiusli
sharchaga tekkizilganda, elektroskopning
yaproqlari butunlay yopildi.
Bunga asosan, oxirgi vaziyatda qaysi

plastinkalarning zaryadining ishorasi (–)
bo’ladi?
D) L va M E) K, L va M.
17. Zaryadsiz X, Y metal sharlar rasmdagidek
bir-biriga tegib turibdi. Bunga asosan, elektroskopga K sharcha o’rniga
L sharcha tekkizilganda edi, yaproqlarning
harakati haqida nima deyish mumkin bo’lar edi?
129
(Elektroskopning yaproqchalari va o’tkazgich
simi zaryad taqsimlanishida qatnashmaydi.)
A) Biroz yopilar edi.
B) Yanada ochilar edi.
C) Biror o’zgarish bo’lmas edi.
D) Butunlay yopilar edi.
E) Avval yopilib, keyin yana ochilar edi.
20. Zaryadli K o’tkazgich jism, zaryadli X, Y
elektroskoplardan avval X elektroskopning
sharchasiga tekkizilib ajratilganda X ning
yaproqlari biroz yopildi. Keyin K jism Y Bunga asosan, X plastinkaga (–) zaryadli
elektroskopning sharchasiga tekkizilib o’tkazgich jism tekkizilsa, plastinkalarda zaryad
ajratilganda Y ning yaproqlari biroz ochildi. taqsimlanishi qanday bo’ladi?
Bunga asosan, dastlabki vaziyat uchun quyida

aytilganlardan qaysilari shubhasiz to’g’ri?
I. X va Y elektroskoplar bir xil ishorali
zaryadlarga ega bo’lgan.

II. X elektroskop va K jism bir xil ishorali
III. Y elektroskop va K jism bir xil ishorali
tarjimasi
21. Bir xil K va L elektroskoplarning zaryadlari
mos ravishda +q va +5q ga teng.
23. Zaryadli elektroskopning sharchasiga zaryad

miqdori elektroskopnikiga teng bo’lgan
o’tkazgich sharcha tekkizildi.
Bunga asosan, elektroskopning yaproqlari
haqida quyida aytilganlardan qaysilari to’g’ri
bo’lishi mumkin?
Kalit ulanganda elektroskoplarning yaproqlari
I. Yanada ochiladi.
orasidagi masofa qanday o’zgaradi?
II. Biror o’zgarish bo’lmaydi.
A) K niki ortadi, L niki kamayadi.
III. Avval butunlay yopilib, keyin takror
B) K niki kamayadi, L niki ortadi.
ochiladi.
C) Har ikkisiki ortadi.
D) Har ikkisiki kamayadi.
E) O’zgarish bo’lmaydi.
24. Rasmdagi zaryadli elektroskop va zaryadli
22. Neytral, o’tkazgich X, Y, Z plastinkalar
o’tkazgich sterjenning zaryad ishoralari aniq
dielektrik tekislikda rasmdagidek
emas.
joylashtirilgandan keyin Z plastinka yerga
ulandi.
130
tekkizilib olinadi. Bu jarayonlarda K ning
yaproqlari yanada ochilishi, L ning yaproqlari
esa biroz yopilishi kuzatildi.
Sterjen elektroskopga tekkizilmay

yaqinlashtirilganda elektroskop yaproqlarining
harakati haqida quyida aytilganlardan qaysilari
to’g’ri bo’lishi mumkin? Bunga asosan, K, L, M sharlarning dastlabki
I. Biror o’zgarish bo’lmaydi. zaryadlarining ishoralari uchun quyidagilardan
II. Avval butunlay yopilib, keyin ochiladi. qaysi biri shubhasiz to’g’ri?
III. Avval yanada ochiladi, keyin biroz yopiladi. A) Uchalasining zaryad ishoralari bir xil.
A) faqat I B) faqat II C) faqat III B) K va L ning zaryad ishoralari bir xil.
D) I va II E) I va III C) K va M zaryad ishoralari bir xil, L esa
25. Bir xil ishorali zaryadlangan bir xil K va L qarama-qarshi zaryadli.
o’tkazgich sharlar, zaryadsiz M elektroskopga D) K va M zaryad ishoralari bir xil, L ning
ketma-ket tekkizilganda elektroskopning zaryad ishorasi haqida aniq bir nima deb
yaproqlari orasidagi burchak mos ravishda α va bo’lmaydi.
2α ga teng bo’lmoqda. E) L va M zaryadlari turli ishorali, K ning
K va L sharlarning dastlabki vaziyatdagi zaryad ishorasi haqida aniq bir nima deb
zaryadlari qK, qL bo’lsa, quyidagilardan qaysi bo’lmaydi.
biri to’g’ri bo’lishi mumkin? 28. Zaryadsiz ikki metal sharcha bir-biriga tegib
A) qK= qL B) 2qK= 3qL C) qK= 2qL turibdi. (+) zaryadli sterjen birinchi sharchaga 1-
D) 3qK= qL E) qK= 3qL
26. Zaryadli K va L elektroskoplar va X
rasmdagidek yaqinlashtirildi va shu holatda I va
II sharchalar bir-biridan ajratildi. Shundan keyin
o’tkazgich jismdan yasalgan sistemada 1-kalit I sharcha zaryadsiz K elektroskop sharchasiga
tarjimasi
ulanadi va takror uziladi. Bu jarayonda K ning tekkiziladi, II sharcha esa zaryadsiz L
elektroskop sharchasiga 2-rasmdagidek
yaproqlari yanada ochiladi. Shundan keyin 2-
kalit ulanadi va takror uziladi. Bu jarayonda esa yaqinlashtirildi.
L ning yaproqlari avval butunlay yopilib keyin
biroz ochilishi kuzatiladi.
Bu jarayonlardan keyin K va L
elektroskoplarning yaproqlaridagi zaryad
Bunga asosan, K va L elektroskoplar va X ishoralari qanday bo’ladi?
jismning dastlabki zaryad ishoralari qanday K L .
bo’lishi mumkin? A) – –
K L X. B) – 0
I. + + – C) – +
II. + – + D) + –
III. – + + E) + +
A) faqat I B) faqat II C) faqat III 29. O’tkazgich neytral K, L sharlarga (+)
D) I va II E) II va III zaryadli plastinka 1-rasmdagidek
27. Zaryadli M o’tkazgich sterjen zaryadli va bir yaqinlashtirilgandan keyin sharlar bir-biridan
xil K, L elektroskoplardan avval K ning ajratildi. Shundan keyin L sharcha 2-rasmdagi
sharchasiga, so’ngra L ning charchasiga neytral o’tkazgich M silindirning tashqi qismiga
131
tekkizilib ajratildi, so’ngra K sharcha M ning III. L sterjen va elektroskop qarama-qarshi
ichki qismiga tekkizilib ajratildi. ishorali zaryadga ega.
32. + zaryadli jism o’tkazgich sharsimon
jismning ichida rasmdagidek osilib turibdi.
Shundan keyin yerga ulangan sim uzilib,
sharcha uzoqlashtirildi.
Bu jarayonlardan keyin K, L va M ning zaryad
ishoralari qanday bo’ladi?
K L M.
A) Neytral + +
B) Neytral + –
Bunga asosan, oxirgi vaziyatda o’tkazgich
C) Neytral – +
jismdagi zaryad taqsimoti qanday bo’ladi?
D) Neytral – –
E) + + –
30. Zaryadli K va L o’tkazgich sharlar zaryadsiz
X jismga bir vaqtda rasmdagidek tekkizilib
ajratiladi.

Oxirgi vaziyatda L sharcha zaryadsiz bo’lsa,
tarjimasi
I. Dastlab K va L sharlarning zaryad miqdorlari
teng bo’lgan.
II. Oxirgi vaziyatda K sharcha zaryadsiz
bo’lgan.
III. Oxirgi vaziyatda X jism zaryadsiz bo’lgan.
31. Zaryadli elektroskopga o’tkazgich va
zaryadli K sterjen 1-rasmdagidek
yaqinlashtirilganda elektroskopning yaproqlari
yanada ochildi. Keyin zaryadli L sterjen 2-
rasmdagidek K sterjenga yaqinlashtirilganda
elektroskopning yaproqlari biroz yopildi.

I. K sterjen va L sterjen bir xil ishorali zaryadga
ega.
II. K sterjen va elektroskop bir xil ishorali
zaryadga ega.
132
Elektr kuchi
1. Zaryadlari +Q1 va –Q2 bo’lgan jismlar
ishqalanishsiz gorizontal tekislikda rasmdagi
vaziyatda harakatsiz tutilmoqda.
Zaryadli bir jism I, II, III sohalardan qaysilariga

joylashtirilganda, muvozanatda qolishi N jism bo’shatilganda harakatsiz qolgan bo’lsa,
imkonsiz? quyidagilardan qaysilari istisnosiz to’g’ri?
A) faqat I B) faqat II C) faqat III I. L va M jismlar bir xil ishorali zaryadlangan.
D) I yoki II E) I yoki III II. K va N jismlar bir xil ishorali zaryadlangan.
2. Zaryadlari mos ravishda +3q, –q, +4q bo’lgan III. M va N jismlar turli ishorali zaryadlangan.
bir xil K, L, M o’tkazgich sharlar rasmdagi A) faqat I B) faqat II C) faqat III
vaziyatda mahkamlangan. Bu holatda L jismga D) I va II E) II va III
ta’sir etuvchi natijaviy elektr kuch 𝐹 ga teng. 5. Teng bo’laklarga bo’lingan, ishqalanishsiz
gorizontal tekislikda zaryadli X, Y, Z jismlar va
+q zaryadli jism rasmdagi nuqtalarda
mahkamlangan. +q zaryadli jism erkin qo’yib
yuborilganda strelka yo’nalishida harakat
K jism L ga tekkizilib oldingi joyiga boshladi.
qo’yilganda L jismga ta’sir etuvchi natijaviy
elektr kuch qanday bo’ladi?
A) –4𝐹 /3 B ) –𝐹 C) –3𝐹 D) 5𝐹 /2 E ) 3𝐹
3. Zaryadlari mos ravishda +q, –3q, +q va qN
bo’lgan nuqtaviy K, L, M, N jismlar va +q
zaryadli jism gorizontal ishqalanishsiz tekislikda
tarjimasi
Bunga asosan, X, Y, Z jismlardan qaysilari
shubhasiz (+) zaryadlidir?
A) faqat Y B) faqat Z C) X va Y
D) X va Z E) Y va Z
6. Zaryadlari mos ravishda qK, qL, qM bo’lgan K,
L, M sharlar rasmdagi nuqtalarda
mahkamlangan.
O nuqtadagi zaryad erkin qo’yib yuborilganda

harakatlanmagan bo’lsa, qN zaryad nimaga teng?
A) –8q B) –4q C) –2q D) 2q E) 8q
4. Zaryadli K, L, M, N nuqtaviy jismlar
ishqalanishsiz gorizontal tekislikda rasmdagi
vaziyatda mahkamlangan. L sharcha erkin qo’yib yuborilganda dastlabki
harakat yo’nalishi quyidagilardan qaysilari
bo’lishi mumkin?
A) I va II B) II va III C) III va IV
D) I, II va V E) I, IV va V
7. Zaryadli nuqtaviy K, L, M, N zarralar va +q
zaryadli X zarracha rasmdagi vaziyatda
harakatsiz tutilmoqda.
133
Y sharcha –q zaryadli boshqa sharcha bilan
almashtirilsa, iplardagi taranglik kuchlari
qanday o’zgaradi?
K ip L ip .
A) ortadi ortadi
B) kamayadi ortadi
C) kamayadi o’zgarmaydi
D) o’zgarmaydi ortadi
X zarracha erkin qo’yib yuborilganda strelka E) o’zgarmaydi o’zgarmaydi
yo’nalishida harakat boshlagan bo’lsa, K, L, M, 10. Ishqalanishsiz gorizontal tekislikda +
N zarralarning zaryadlari quyidagilardan qaysi zaryadli o’tkazgich K, L, M sharchalar rasmdagi
biri bo’lishi mumkin? vaziyatda mahkamlangan.
K L M N.
A) –2q +q –3q –q
B) –q +q +3q –2q
C) –q –2q –q –2q
D) +2q –q +q –q
E) +3q –3q +q –2q
8. O nuqtadan ipak iplarga osilgan va zaryadli L sharcha erkin qo’yib yuborilganda strelka
K, L, M sharchalarning muvozanat vaziyati yo’nalishida harakat boshlagan bo’lsa,
rasmdagidek. quyidagilardan qaysilari to’g’ri bo’lishi
mumkin?
I. K ning zaryadi L nikiga teng.
II. K ning zaryadi M nikiga teng.
III. K ning zaryadi M nikidan katta.
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi A) faqat I B) faqat II C) I va II
Bunga asosan, quyida aytilganlardan tarjimasi
11. O nuqtadan V0 tezlik bilan uchirilgan
qaysilari
̂ M burchak o’zgarmaydi? elektron, zaryadli X, Y zarrachalarning orasida
bajarilsa, KO rasmdagidek yo’nalishini o’zgartirmasdan
I. K ning zaryadini orttirish, harakatlanmoqda.
II. L ga zaryadli biror jism tekkizish,
III. L ning massasini orttirish.
(Sharchalar orasidagi gravitatsiya kuchlari
9. K va L iplar yordamida shiftga osilgan
zaryadlari mos ravishda –q, +q bo’lgan X, Y
sharchalar rasmdagidek muvozanatda.
I. X va Y zarralar bir xil ishorali zaryadga ega.
II. X va Y zarralarning zaryad miqdorlari teng.
III. Elektron O-K orasida tezlashmoqda.
12. Zaryadli K va L o’tkazgich sharlar M
nuqtadan iplarga osilib rasmdagidek β > α
burchak ostida muvozanatda qolmoqda.
134
ishqalanishsiz gorizontal tekisliklarda
rasmlardagi kabi joylashtirilgan.
Iplarning vertikal bilan hosil qilgan α va β

burchaklari teng bo’lishi uchun quyida Bunga asosan, qaysi sistemalarda +q zaryadli
aytilganlardan qaysilarini yakka holda bajarish jismga ta’sir etuvchi natijaviy elektr kuchi nolga
yetarli bo’lishi mumkin? teng bo’lishi mumkin?
I. L jismning massasini orttirish, A) faqat I B) faqat II C) faqat III
II. K jismning massasini orttirish, D) II va III E) I, II va III
III. L jismning zaryad modulini orttirish. 16. Ishqalanishsiz, dielektrik va gorizontal
A) faqat I B) faqat II C) faqat III tekislikning K, L, M nuqtalariga +q, +4q va –2q
D) I va III E) II va III zaryadli zarralar joylashtirilib, rasmdagidek
13. Zaryad ishoralari rasmda ko’rsatilgan mahkamlandi.
zarralar ishqalanishsiz gorizontal tekislikda
mahkamlandi. Bu zarralar orasiga K (+)
zaryadli, L zaryadsiz va M (–) zaryadli jismlar
joylashtirildi.

tarjimasi
Bunga asosan, K, L, M jismlar erkin qo’yib
yuborilsa, ularning qaysilari harakatsiz qolishi
mumkin? Bunga asosan, O nuqtadagi +q zaryad erkin
qo’yib yuborilsa, qaysi yo’nalishda harakat
A) faqat K B) faqat L C) K va L
boshlaydi?
D) K va M E) L va M
14. Ishqalanishsiz gorizontal tekislikda A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
joylashgan +q, –q, +3q, +5q zaryadli nuqtaviy 17. Ishqalanishsiz gorizontal tekislikda zaryadli
nuqtaviy X, Y, Z jismlar rasmdagi nuqtalarga
jismlar rasmdagi vaziyatlarda mahkamlangan.
mahkamlangan.
Bunga asosan, O nuqtadagi +q zaryadli jism

erkin qo’yib yuborilganda qaysi yo’nalishda
harakatlanadi?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
15. Zaryadli jismlar teng bo’laklarga bo’lingan
135
X jism erkin qo’yib yuborilganda strelka β > α bo’lsa, quyidagilardan qaysilari shubhasiz
yo’nalishida harakat boshlagan bo’lsa, to’g’ri?
quyidagilardan qaysilari shubhasiz to’g’ri? I. X sharchaning massasi Y nikiga teng.
I. Jismlar bir xil ishorali zaryadlarga ega. II. X sharchaning zaryad miqdori Y nikiga teng.
II. Y jismning zaryadi modul bo’yicha Z nikidan III. Z sharchaning zaryad miqdori Y nikidan
katta. katta.
III. Z jismning zaryadi modul bo’yicha X A) faqat I B) faqat II C) faqat III
nikidan katta. D) I va II E) I va III
18. Vaznsiz teng bo’laklarga bo’lingan sterjen
uchlariga mahkamlangan zaryadli, vaznsiz
jismlar yordamida rasmdagidek gorizontal
muvozanatda.
Bunga asosan, qX zaryadni aniqlang.

(Dioganal bo’yicha elektr ta’sir e’tiborga
olinmasin.)
A) –4q B) –6q C) 6q D) –8q E) 8q
19. Zaryadlari qX, qY, qZ bo’lgan nuqtaviy
tarjimasi
jismlar gorizontal tekislikda rasmdagidek
mahkamlangan.
Bunga asosan, O nuqtadan erkin qo’yib

yuborilgan q zaryadli nuqtaviy jism strelka bilan
ko’rsatilgan yo’nalishlardan qaysi biri bo’ylab
harakatlanishi imkonsiz?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
20. Ipak iplarga osilgan X, Y, Z zaryadli sharlar
1-rasm va 2-rasmdagidek muvozanatdadir.
136
Elektr oqimi
1. Bir zanjirning ko’ndalang kesimidan t vaqtda
+q zaryadli ionlar bir yo’nalishda, –2q zaryadli
ionlar qarama-qarshi yo’nalishda o’tdi.
Bunga asosan, bu zanjirdan o’tayotgan tok kuchi
quyidagi ifodalardan qaysi biri orqali
aniqlanadi?
A) q/2t B) q/t C) 2q/t D) 3q/t E) 4q/t
A) 3 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10
2. Ko’ndalang kesim yuzalari teng bo’lgan K, L
6. Rasmdagi zanjirning K-L nuqtalari orasidagi
o’tkazgichlarning solishtirma qarshiliklari mos
umumiy qarshilik nimaga teng?
ravishda ρ va 2ρ, uzunliklari esa 𝑙 va 2𝑙 dir.
Bunga asosan, o’tkazgichlarning qarshiliklari
nisbati RK/RL nimaga teng?
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
3. Rasmdagi X, Y, Z zanjir qismlari bir xil
rezistorlardan hosil qilingan. X zanjir qismining
umumiy qarshiligi RX, Y niki RY, Z niki RZ ga
teng. A) 3R B) 5R/2 C) 2R D) R E) R/2
umumiy qarshilik 3R ga teng.
Bunga asosan, X rezistorning qarshiligi necha

"Samarali Ta'lim" o'quv markazi R?
A) 1/2 B) 1 C) 3/2 D) 2 E) 3
tarjimasi 8. Rasmdagi zanjirning K-L nuqtalari orasidagi

umumiy qarshilik RKL, L-M nuqtalari orasidagi
Bunga asosan, RX, RY, RZ orasidagi munosabat umumiy qarshilik RLM dir.
qanday?
A) RX> RY> RZ B) RY> RX> RZ
C) RZ> RY> RX D) RZ> RX= RY
E) RZ> RX> RY
4. Rasmdagi zanjirning bir qismining K-L
nuqtalari orasidagi umumiy qarshilik necha Ω
(ohm)?
RKL/ RLM=3/2 bo’lsa, X ning qarshiligi necha Ω?
A) 2 B) 3 C) 6 D) 9 E) 12
9. Rasmdagi elektr zanjirda 2 Ω qarshilikli
rezistordan va R qarshilikli rezistordan o’tuvchi
tok kuchlari teng.
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
umumiy qarshilik necha Ω (ohm) ga teng?
Bunga asosan, R qarshilik necha Ω (ohm) ga
teng?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 8
10. Rasmdagi zanjirdan i tok kuchi o’tmoqda.
137
Bunga asosan, voltmetrlarning V1, V2 va V3
ko’rsatkichlari orasidagi munosabat qanday? Voltmetr Ampermetr .
A) V1> V2> V3 B) V2> V1> V3 A) kamayadi o’zgarmaydi
C) V2> V3> V1 D) V3> V2> V1 B) ortadi o’zgarmaydi
E) V1= V2= V3 C) ortadi kamayadi
11. Bir xil rezistorlardan hosil qilingan rasmdagi D) o’zgarmaydi ortadi
zanjirdagi ampermetrning ko’rsatkichi faqat K E) o’zgarmaydi kamayadi
kalit yopiq (ulangan) bo’lganida i1, faqat L kalit 14. Bir xil rezistorlardan hosil qilingan rasmdagi
yopiq bo’lganida i2 ga teng. zanjirda asosiy tarmoqdan o’tuvchi tok kuchi
faqat X kalit ochiq bo’lganida i1, faqay Y kalit
ochiq bo’lganida i2 ga teng.

Bunga asosan, i1/i2 nisbat quyidagilardan qaysi
biriga teng?
tarjimasi
A) 3/4 B) 4/3 C) 2 D) 1/2 E) 1
Bunga asosan, i /i nisbat nimaga teng?
12. Rasmdagi bir xil materialdan tayyorlangan
A) 1/2 B) 3/2 C) 5/2 D) 1/3 E) 1
1 2
ikki o’tkazgichning uzunliklari 𝑙 va 2𝑙, radiuslari

r va 2r ga teng. 15. Qarshiligi 2R bo’lgan 1-rasmdagi o’tkazgich
sim teng o’rtasidan kesilib 2-rasmdagidek
yopishtirildi.
Bunga asosan, 2-rasmdagi simning qarshiligi

Bunga asosan, voltmetrlarning ko’rsatkichlari nimaga teng?
nisbati V1/V2 nimaga teng? A) R B) 2R C) 3R D) 4R E) 5R
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4 16. Rasmdagi zanjirning K-L nuqtalari orasidagi
13. Bir xil rezistorlardan hosil qilingan rasmdagi umumiy qarshilik necha Ω (ohm) ga teng?
zanjirda K kalit ochilganda, voltmetr va
ampermetrning ko’rsatkichlari qanday
o’zgaradi?
A) 1 B) 3/2 C) 2 D) 7/2 E) 4
138
17. Rasmdagi zanjirning K-L nuqtalari orasidagi o’tganda K-L, M-N va P-R nuqtalar orasidagi
umumiy qarshilik necha Ω (ohm) ga teng? potensiallar farqi mos ravishda V1, V2, V3 ga
teng bo’lmoqda.
Bunga asosan, V1, V2 va V3 orasidagi

A) 4/3 B) 5/2 C) 3 D) 5 E) 6 munosabat qanday?
18. Rasmdagi zanjirning K-L nuqtalari orasidagi A) V1> V2= V3 B) V2= V3> V1 C) V1> V2> V3
umumiy qarshilik necha R ga teng? D) V3> V2> V1 E) V3> V1= V2
22. Bir xil rezistorlardan hosil qilingan rasmdagi
zanjirda ampermetrlarning ko’rsatkichlari
nisbati A1/A2 nimaga teng?
(Tok manbaining ichki qarshiligi e’tiborga
olinmasin.)
A) 1 B) 3/2 C) 2 D) 3 E) 4
umumiy qarshilik 2 Ω (ohm) ga teng.
"Samarali Ta'lim"A)o'quv
1 B) 2 C) 1/5 markazi
D) 5/6 E) 6/5
23. Rasmdagi zanjirda V , V voltmetrlar mos 1 2
tarjimasi
ravishda 12 V, 48 V qiymatlarni ko’rsatmoqda.
Bunga asosan, R qarshlik necha Ω (ohm) ga

teng?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
20. K, L, M rezistorlar uchlaridagi
kuchlanishning (V) ulardan o’tuvchi tok kuchiga
(Ι) bog’lanish grafiklari 1-rasmda ko’rsatilgan.
R1 qarshilik 4 Ω bo’lsa, R2 qarshilik necha Ω
(ohm)?
A) 1 B) 4 C) 8 D) 12 E) 16
zanjirda X rezistorning uchlari orasidagi
potensiallar farqi V1, Y rezistorning uchlari
orasidagi potensiallar farqi V2 ga teng.
Bunga asosan, K, L, M rezistorlar 2-

rasmdagidek ulanganda X-Y nuqtalar orasidagi
umumiy qarshilik necha Ω (ohm) ga teng?
A) 1 B) 3/2 C) 2 D) 3 E) 4
Bunga asosan, V1/V2 nisbat nimaga teng?
A) 5 B) 3 C) 5/2 D) 2 E) 5/3
zanjirlardagi X, Y, Z rezistorlardan i tok kuchi
139
25. Har birining qarshiligi 5 Ω (ohm) bo’lgan bir
xil rezistorlardan hosil qilingan rasmdagi
zanjirda voltmetr 30 voltni ko’rsatmoqda.
Bunga asosan, Ι1 va Ι2 tok kuchlarining nisbati

Bunga asosan, ampermetrning ko’rsatkichi I1/I2 nimaga teng?
necha amper? A) 3 B) 2 C) 1 D) 1/2 E) 1/3
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 29. Bir xil rezistorlardan hosil qilingan rasmdagi
26. Rasmdagi zanjirda voltmetrning ko’rsatkichi zanjirda I1, I2, I3 tok kuchlari orasidagi
60 volt ga teng. munosabat qanday?
A) I1> I3= I2 B) I2> I3> I1 C) I3> I1= I2

D) I3> I1> I2 E) I3> I2> I1
30. Ichki qarshilikka ega bo’lmagan beshta bir
Bunga asosan, ampermetrning ko’rsatkichi xil manbalar 1-rasmdagidek ulanganda R
necha amper? rezistordan o’tayotgan tok kuchi i ga teng
(Tok manbaining ichki qarshiligi e’tiborga bo’lmoqda.
olinmasin.)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6
tarjimasi
27. Bir xil rezistorlardan hosil qilingan zanjirda
ampermetrlarning ko’rsatkichlari A1, A2, A3 ga
teng.
Zanjir 2-rasmda ko’rsatilgan holga keltirilsa, R

rezistordan o’tuvchi tok kuchining yo’nalishi va
qiymati haqida nima deyish mumkin?
Tok kuchining yo’nalishi Tok kuchining qiymati
A) L dan K ga tomon i
Bunga asosan, A1, A2, A3 orasidagi munosabat B) K dan L ga tomon i
qanday? C) K dan L ga tomon 2i
(Tok manbaining ichki qarshiligi e’tiborga D) L dan K ga tomon 2i
olinmasin.) E) K dan L ga tomon 3i
A) A1> A2> A3 B) A1> A3> A2 C) A2> A1> A3 31. Rasmdagi zanjirda X, Y, Z rezistorlardan
D) A2> A3> A1 E) A2> A1= A3 o’tayotgan tok kuchlari berilgan.
28. Ichki qarshilikka ega bo’lmagan bir xil tok
manbalari yordamida 1-rasm va 2-rasmdagidek
zanjirlar hosil qilingan.
140
Bunga asosan, i1 tok kuchini i2 tok kuchiga D) I va II E) II va III
nisbati i1/i2 nimaga teng? 35. Rasmdagi zanjirda ampermetrlarning
A) 1/4 B) 1/3 C) 1/2 D) 1 E) 2 ko’rsatkichlari mos ravishda A1 va A2 ga teng.
32. Bir xil lampa va ichki qarshilikka ega
bo’lmagan bir xil tok manbalari yordamida hosil
qilingan rasmdagi zanjirda X lampadan o’tuvchi
tok kuchi kalit 1-vaziyatda bo’lganida I1, 2-
vaziyatda bo’lganida I2, 3-vaziyatda bo’lganida
I3 ga teng bo’lmoqda.
Bunga asosan, A1/A2 nisbat nimaga teng?

A) 6/7 B) 7/9 C) 3/5 D) 4/3 E) 2/3
zanjirda P kalit 0 holatda bo’lganida asosiy
zanjirdagi tok kuchi i0 ga teng. P kalit 1-holatga
keltirilganda asosiy zanjirdagi tok kuchi i1, 2-
holatga keltirilganda esa i2 ga teng bo’lmoqda.
Bunga asosan, I1, I2, I3 orasidagi munosabat
qanday?
A) I1> I2> I3 B) I1= I2> I3 C) I1> I3> I2
D) I3> I1> I2 E) I3> I2> I1
33. Ichki qarshilikka ega bo’lmagan manbalar 1-
rasm va 2-rasmdagidek ulanganda 5R va R
qarshiliklardan o’tuvchi tok kuchlari berilgan
yo’nalishlarda teng bo’lmoqda.
o'quv
qanday?
asosan, tok kuchlari orasidagi munosabat
markazi
(Tok manbaining ichki qarshiligi e’tiborga
tarjimasi
olinmasin.)
A) i > i > i B) i = i > i C) i > i = i
0 1 2 0 1 2 1 0 2
D) i0= i2> i1 E) i0> i1= i2
37. Ichki qarshilikka ega bo’lmagan bir xil
Bunga asosan, 𝜀1/𝜀2 nisbat nimaga teng? manbalar va bir xil rezistorlardan hosil qilingan
A) 3/2 B) 2 C) 5/2 D) 3 E) 5/4 rasmdagi zanjirda X va Y kalit ochiq bo’lganida
34. Bir xil X, Y, Z lampalar va ichki qarshilikka A1 va A2 ampermetrlardan tok o’tmoqda.
ega bo’lmagan bir xil batareyalar yordamida
rasmdagi zanjirlar hosil qilingan.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
I. X va Y lampalar bir xil ravshanlikda yonadi. I. Faqat X kalit ulansa, A2 ampermetrning
II. Y lampa Z dan ravshan yonadi. ko’rsatkichi ortadi.
III. X lampa Y dan ko’proq vaqt davomida II. Faqat Y kalit ulansa, A1 ampermetrning
yonadi. ko’rsatkichi kamayadi.
A) faqat I B) faqat II C) faqat III III. X va Y kalitlar birgalikda ulansa, A1
ampermetrning ko’rsatkichi o’zgarmaydi.
141
kuchlanish 32 volt ga teng.
Bunga asosan, ampermetrning ko’rsatkichi Bunga asosan, qaysi kalitlar alohida-alohida

necha amper? ulansa, lampa yona boshlaydi?
(Tok manbaining ichki qarshiligi e’tiborga A) faqat I B) faqat II C) I yoki II
olinmasin.) D) II yoki III E) I yoki II yoki III
A) 2 B) 4 C) 8 D) 10 E) 12 42. Bir xil K, L, M, N lampalar orqali hosil
39. Bir xil rezistorlardan hosil qilingan rasmdagi qilingan rasmdagi zanjir uchun quyida
zanjirda tok manbayi ichki qarshilikka ega aytilganlardan qaysilari o’rinli?
emas. Zanjirning berilgan qismlaridan
o’tayotgan tok kuchlari I1 va I2 ga teng.
"Samarali Ta'lim"I.II.o'quv N lampa yonmayapti.markazi

X kalit ulansa, M lampa yonmaydi.
Bunga asosan, I /I nisbat nimaga teng?
1 2
A) 1/3 B) 1/2 C) 2/3 D) 1 E) 3/2 tarjimasi
III. X kalit ulansa, L ning ravshanligi ortadi, K
niki o’zgarmaydi.
40. Rasmdagi zanjirda P kalit ochiq bo’lganida
nechta lampa yonadi?
43. Bir xil manbalar va bir xil lampalardan hosil
qilingan rasmdagi zanjirlarda K, L, M
lampalarning ravshanliklari orasidagi munosabat
qanday?
(Manbalarning ichki qarshiliklari e’tiborga
olinmasin.)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
41. Ichki qarshilikka ega bo’lmagan tok
manbalari orqali hosil qilingan rasmdagi
zanjirda lampa yonmayapti.
A) K > L > M B) L > K > M C) M > L = K

D) M = L > K E) M > L > K
44. Rasmdagidek ulangan X, Y, Z manbalarning
hech biridan tok o’tmayapti.
142
Bunga asosan, bu manbalarning elektr
yurituvchi kuchlari orasidagi munosabat I. K lampaning ravshanligi kamayadi.
quyidagilardan qaysi birida to’g’ri berilgan? II. M lampa ravshanlashadi.
A) X = Y = Z B) X = Y > Z III. N lampa ravshanligi kamayadi.
C) Y > X = Z D) Y > X > Z A) faqat I B) faqat II C) faqat III
E) Z = X > Y D) I va III E) II va III
45. Bir xil manbalar va bir xil lampalar orqali 48. 1-rasmda tasvirlangan zanjirdagi bir xil K, L
hosil qilingan rasmdagi zanjirlar uchun quyida va M lampalarning barchasi yonmoqda.
I. X va Y ning ravshanliklari teng.

Bunga asosan, zanjir 2-rasmda ko’rsatilgan
II. Y va Z ning ravshanliklari teng.
holatga keltirilsa, K, L, M lampalarning
III. X ning yorug’lik tarqatish vaqti Y nikidan
qisqadir.
ravshanliklari qanday o’zgaradi?
(Manbaning ichki qarshiligi e’tiborga
olinmasin.)
olinmasin.) tarjimasi
A) Uchalasiniki o’zgarmaydi.
B) K niki kamayadi, L va M niki o’zgarmaydi.
C) K niki ortadi, L va M niki kamayadi.
46. Bir xil lampalardan hosil qilingan rasmdagi
D) K niki o’zgarmaydi, L va M niki kamayadi.
zanjirda qaysi lampa eng ravshan yonmoqda?
E) L niki ortadi, K niki kamayadi, M niki
o’zgarmaydi.
49. Rasmdagi zanjirlar bir xil lampalar va bir xil
manbalar orqali hosil qilingan.
Lampalarning yoritish vaqtlari mos ravishda t1,

t2, t3 bo’lsa, ular orasidagi munosabat
quyidagilardan qaysi biri?
47. Bir xil lampalardan hosil qilingan rasmdagi
olinmasin.)
zanjirda X kalit uzilsa, quyida aytilganlardan
A) t1= t2= t3 B) t1< t2= t3 C) t1< t2< t3
qaysilari o’rinli bo’ladi?
D) t2= t3< t1 E) t3< t1= t2
50. Bir xil lampalar orqali hosil qilingan
rasmdagi zanjirda K lampa yonmoqda.
143
53. Ichki qarshilikka ega bo’lmagan bir xil tok
manbalari va bir lampa orqali hosil qilingan
rasmdagi zanjir uchun quyida aytilganlardan
Bunga asosan, K lampaning ravshanligini

orttirish uchun quyida aytilganlarni qaysilarini
bajarish kerak?
I. Reostat surgichini strelka yo’nalishida
harakatlantirish.
II. X kalitni ulash. I. Kalit 1-holatda bo’lganida lampa eng ravshan
III. Y kalitni uzish. yonadi.
A) faqat II B) faqat III C) I yoki II II. Kalit 2-holatda bo’lganida lampa yonmaydi.
D) II yoki III E) I yoki II yoki III III. Kalit 1 va 3-holatda bo’lganida lampa teng
51. Ichki qarshilikka ega bo’lmagan bir xil ravshanlikda yonadi.
manbalar va bir xil lampalar orqali hosil A) faqat I B) I va II C) I va III
qilingan rasmdagi zanjirda kalit ochiq D) II va III E) I, II va III
bo’lganida barcha lampalar yonmoqda. 54. Bir tok manbasi va bir xil beshta lampa
orqali hosil qilingan rasmdagi zanjirda ko’pi
bilan nechta lampa yonishi mumkin?

Bunga asosan, kalit ulansa, quyida
tarjimasi
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
aytilganlardan qaysilari sodir bo’ladi? 55. Ichki qarshilikka ega bo’lmagan tok
I. K lampa o’chadi. manbayi, bir xil lampalar va reostat yordamida
II. L lampaning ravshanligi ortadi. hosil qilingan rasmdagi zanjirda reostatning
III. M lampaning ravshanligi o’zgarmaydi. surgichi L nuqtadan K nuqtaga surildi.
52. Bir xil lampalar va ichki qarshilikka ega
bo’lmagan bir xil tok manbalaridan rasmdagi
zanjirlar hosil qilingan.

I. X lampaning ravshanligi o’zgarmaydi.
Bunga asosan, K, L va M lampalardan II. Ampermetrning ko’rsatkichi kamayadi.
o’tayotgan iK, iL, iM tok kuchlari orasidagi III. Y lampaning ravshanligi kamayadi.
munosabat qanday? A) faqat I B) I va II C) I va III
A) iK= iL= iM B) iK= iL> iM C) iK> iL> iM D) II va III E) I, II va III
D) iL> iK> iM E) iM> iK= iL 56. Bir xil K, L, M lampalar va ichki qarshilikka
ega bo’lmagan tok manbaidan 1-rasmdagidek
ulanganda lampalar yonmoqda.
144
Bunga asosan, manba va lampalar 2-
rasmdagidek ulansa, K, L, M lampalarning
ravshanligi qanday o’zgaradi?
K L M . Bunga asosan, S kalit ulansa, qaysi lampalarning
A) kamayadi ortadi ortadi ravshanligi ortadi?
B) ortadi kamayadi ortadi (Manbalarning ichki qarshiliklari e’tiborga
C) kamayadi kamayadi kamayadi olinmasin.)
D) ortadi ortadi kamayadi A) faqat X B) faqat Y C) faqat Z
E) ortadi kamayadi kamayadi D) X va Z E) Y va Z
57. Rasmdagi zanjir ichki qarshilikka ega 60. Bir xil K, L, M, N, P lampalar va ichki
bo’lmagan bir xil bateriyalar orqali hosil qarshilikka ega bo’lmagan tok manbayi orqali
qilingan. rasmdagi zanjir hosil qilingan.
"Samarali Ta'lim"
Bunga asosan, K, L, M batareyalarning to’liq
o'quv
Bunga asosan,
markazi
munosabat qanday?
L M
tarjimasi
zaryadsizlanish vaqtlari t , t , t orasidagi
K I. P lampa yonmaydi.
II. K va M lampalar bir xil yoritadi.
A) tK= tL= tM B) tK= tM> tL C) tL> tK= tM III. X kalit ochilsa, L lampaning ravshanligi
D) tK= tL> tM E) tM> tK= tL ortadi.
58. Bir xil tok manbalari va bir xil K, L, M, N A) faqat I B) I va II C) I va III
lampalar orqali hosil qilingan rasmdagi zanjirda D) II va III E) I, II va III
barcha lampalar yonmoqda. 61. Bir xil K, L, M lampalar va ichki qarshilikka
ega bo’lmagan bir xil manbalar orqali rasmdagi
elektr zanjir hosil qilingan.
Bunga asosan, ochiq bo’lgan kalitlar ulansa,

qaysi lampalar o’chadi? Bunga asosan, ochiq bo’lgan S kalit ulansa,
A) K va L B) K va M C) K va N quyidagilardan qaysilari o’rinli bo’ladi?
D) L va N E) M va N I. K lampa o’chadi.
59. Rasmdagi zanjirda bir xil X, Y va Z II. L lampaning ravshanligi o’zgarmaydi.
lampalarning hammasi yonmoqda. III. M lampaning ravshanligi ortadi.
145
D) II va III E) I, II va III (Manbalarning ichki qarshiliklari e’tiborga
62. Rasmdagi zanjirda K kalit ochiq bo’lganida olinmasin.)
R qarshilikdan t vaqtda E issiqlik energiyasi
ajraladi.
A) E B) 4E C) E/2 D) E/4 E) E/8

66. Rasmdagi zanjirning bir qismida R1= 5 Ω
qarshilikdan ajralayotgan quvvat 20 watt ga
teng.
Bunga asosan, K kalit ulansa, R qarshilikdan t
vaqtda ajraluvchi energiya necha E ga teng
bo’ladi?
A) 4/9 B) 3/4 C) 4/3 D) 3/2 E) 9/4
63. Ichki qarshilikka ega bo’lmagan tok
manbayi, bir xil rezistorlar va bir isitkich orqali
hosil qilingan rasmdagi zanjirda K kalit uzildi. Bunga asosan, R3= 4 Ω qarshlikning uchlaridagi
potensiallar farqi necha volt?
A) 8 B) 12 C) 20 D) 24 E) 28
67. Rasmdagi zanjirda S kalit ochiq bo’lganida
X rezistorning quvvati 32 watt ga teng bo’ldi.

Bunga asosan, isitkich haqida quyidatarjimasi
I. Undan o’tayotgan tok kuchi ortadi.
II. Birlik vaqtda ajralayotgan issiqlik miqdori
kamayadi. Bunga asosan, S kalit ulansa, X rezistordan 2 s
III. Quvvati o’zgarmaydi. da necha J issiqlik miqdori ajraladi?
A) faqat I B) faqat II C) faqat III A) 50 B) 75 C) 100 D) 125 E) 150
D) I va III E) II va III 68. Bir xil lampalar yordamida hosil qilingan
64. Rasmdagi zanjirning bir qismidan i tok rasmdagi zanjirda K lampaning quvvati 20 watt
kuchi o’tayotganda qarshiligi R1= 2 Ω bo’lgan ga teng.
rezistordan 4 soniyada ajralayotgan energiya 72
joulga teng bo’lmoqda.
Bunga asosan, qarshiligi R2= 4 Ω bo’lgan

rezistorning uchlari orasidagi potensiallar farqi
necha volt? Bunga asosan, N lampadan birlik vaqtda
A) 6 B) 12 C) 18 D) 24 E) 28 ajralayotgan energiya necha joul?
65. 1-rasmdagi zanjirda R qarshilikdan ajralib A) 30 B) 45 C) 60 D) 90 E) 180
chiquvchi issiqlik energiyasi E bo’lsa, 2- 69. Rasmdagi zanjirda 3 Ω qarshilikning quvvati
rasmdagi zanjirda R qarshilikdan ayni vaqtda necha watt ga teng?
ajralib chiquvchi issiqlik miqdori quyidagilardan
qaysi biriga teng?
146
A) 160 B) 176 C) 192 D) 208 E) 216
70. Rasmdagi zanjirda K, L va M rezistorlardan
tok o’tmoqda.
Bunga asosan, bu zanjirda necha soniyada 320 J
issiqlik miqdori ajraladi?
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 8
73. Rasmdagi zanjirning bir qismida K, L, M
rezistorlarning quvvatlari mos ravishda PK, PL,
PM ga teng.
Bunga asosan, ochiq bo’lgan kalit ulansa qaysi

rezistorlarning quvvati ortadi?
A) faqat K ning B) faqat L ning Bunga asosan, PK, PL, PM orasidagi munosabat
C) faqat M ning D) K va L ning qanday?
E) K, L va M ning
71. Rasmdagi zanjirlar ichki qarshilikka ega
A) PK> PL> PM B) PK> PM> PL C) PK> PL= PM
D) PK= PL> PM E) PM= PL> PK
bo’lmagan bir xil manbalar va bir xil 74. Rasmdagi zanjirda EYK i 60 Volt bo’lgan
tarjimasi
rezistorlardan hosil qilingan. tok manbaining ichki qarshiligi 1 Ω ga teng.
1-rasmdagi zanjirda 4t vaqtda ajralib chiquvchi

issiqlik energiyasi 128 J bo’lsa, 2-rasmdagi
zanjirda t vaqtda ajralib chiquvchi issiqlik Bunga asosan, manbaning uchlariga ulangan
miqdori necha joul ga teng? voltmetrning ko’rsatkichi necha volt ga teng?
A) 24 B) 36 C) 48 D) 64 E) 72 A) 30 B) 45 C) 50 D) 55 E) 60
72. Rasmdagi zanjirda KL nuqtalar orasidagi 75. Rasmdagi zanjirda tok manbaining uchlariga
potensiallar farqi 8 volt ga teng. ulangan voltmetr kalit ulanganda V1 ni,
uzilganda esa V2 ni ko’rsatmoqda.
147
Bunga asosan, 2 Ω qarshilikdan o’tayotgan tok
Bunga asosan, V1/V2 nisbatni aniqlang? kuchi necha amper?
A) 3/4 B) 4/5 C) 6/5 D) 7/8 E) 9/10 A) 10 B) 12 C) 15 D) 18 E) 20
76. Rasmdagi zanjirda tok manbaining uchlariga 79. Bir xil lampa va bir xil manbalar orqali hosil
ulangan voltmeter, kalit ulanganida 60 volt, qilingan rasmdagi zanjirlarda ochiq bo’lgan X
uzilganda esa 54 volt ni ko’rsatmoqda. va Y kalitlar ulandi.
Bunga asosan, K va L lampalarning

ravshanliklari qanday o’zgardi?
Bunga asosan, R qarshilik necha Ω ga teng?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
K
A) kamaydi
L .
ortdi
tarjimasi
77. Har birining EYK 24 volt, ichki qarshiligi 1
Ω bo’lgan bir xil manbalar orqali rasmdagi
B) ortdi
C) kamaydi
ortdi
kamaydi
zanjir hosil qilingan. D) ortdi kamaydi
E) o’zgarmadi o’zgarmadi
Bunga asosan, ampermetrning ko’rsatkichi

necha amper ga teng?
A) 3 B) 4 C) 6 D) 8 E) 12
78. EYK lari 100 volt va 80 volt bo’lgan, ichki
qarshilikka ega bo’lmagan manbalar yordamida
rasmdagi zanjir hosil qilingan.
148
Tabiiy magnitlar va transformatorlar
1. 1-rasmdagi KL tabiiy magnit 2-rasmdagi kabi
ikkiga bo’linmoqda.
Bunga asosan, bo’laklarning qaysi uchlari bir xil

qutbga ega?
A) K va L B) K va M C) K va P
D) L va P E) M va P
2. Bir tabiiy magnitning atrofida kompaslar
Bunga asosan, boshqa magnitlarning 1, 2, 3 va 4
raqamli qutblari quyidagilardan qaysi biri
bo’lishi mumkin?
1 2 3 4.
A) N N N N
B) N S N N
C) N S S S
Yerning magnit ta’sirini e’tiborga olmagan D) S S N N
holda, qaysi kompas strelkasining yo’nalishi E) S N S N
noto’g’ri ko’rsatilganligini aniqlang? 5. Ishqalanishsiz gorizontal tekislikda
A) K B) L C) M D) R E) P joylashgan kompas strelkalari markazlari
3. Bir xil K, L, M tabiiy magnitlar ishqalanishsiz atrofida erkin aylana oladi. Bir xil tabiiy
gorizontal tekislikda rasmdagi vaziyatda magnitlar kompaslarga I, II va III
bo’lganida K magnit L ni itarmoqda, M esa L ni
tortmoqda.
holatlardagidek yaqinlashtirilmoqda.
tarjimasi
Bunga asosan, magnitlarning 1, 2, 3, 4 raqamli

qutblarining ishorasi quyidagilardan qaysi biri?
1 2 3 4.
A) S S N S
B) S N N S Bunga asosan, qaysi sistemalardagi kompas
C) S N S N strelkalari aylanishni boshlaydi?
D) N S S N (Yer magnit maydonining ta’siri e’tiborga
E) N N S N olmasin.)
4. Ishqalanishsiz gorizontal tekislikda bir xil A) faqat I B) faqat II C) faqat III
tabiiy magnitlar rasmdagidek qo’zg’almas D) I va II E) II va III
tutilmoqda. X magnit erkin qo’yib yuborilganda 6. Iplarga osilgan tabiiy magnitlar ostidagi
strelka yo’nalishida harakatga kelmoqda. gorizontal tekislikda X temir sterjen va Y, Z
tabiiy magnitlar mahkamlandi. Jismlar berilgan
holatda bo’lganida iplardagi taranglik kuchlari
T1, T2, T3 ga teng bo’lmoqda.
149
I. Magnitlar bir xil.
II. K magnit temir sharchani itarmoqda.
III. L magnitning qutb kuchi, K nikidan katta.
9. Bir xil K, L, M jismlar ishqalanishsiz
gorizontal tekislikda rasmdagi holatda
mahkamlangan edi. K va M jismlar erkin qo’yib
yuborilganda berilgan yo’nalishlarda
harakatlandi.
Bunga asosan, K, L, M jismlardan qaysilari

shubhasiz magnit?
Magnitlar bir xil bo’lsa, T1, T2, T3 orasidagi A) faqat K B) faqat M C) K va L
munosabat qanday? D) K va M E) L va M
(Dioganal bo’yicha ta’sirlashuvlar e’tiborga 10. Gorizontal tekislikdagi tabiiy magnitning
olinmasin.) atrofida K, L, M kompas strelkalari rasmdagidek
A) T1> T2> T3 B) T2> T1> T3 tutilmoqda.
C) T1> T2= T3 D) T1= T2> T3
E) T1= T2= T3
7. Bir xil K, M magnitlar ishqalanishsiz
gorizontal tekislikda rasmdagidek qo’zg’almas
tutilmoqda.

asosan, K, L, M kompas strelkalari erkin
qo’yilganda, qaysilari ko’rsatilgan yo’nalishda
aylanadi?
tarjimasi
L magnit erkin qo’yib yuborilganda harakat
D) K va M E) L va M
etmagan bo’lsa, 1, 2, 3 qutblar quyidagilardan
qaysi biri bo’lishi mumkin emas? 11. Rasmdagi transformator yuksaltiruvchi
1 2 3. sifatida qo’llanilmoqda.
A) S S N
B) S N N
C) N N S
D) N S S
E) N S N
8. K, L tabiiy magnitlar gorizontal tekislikda
mahkamlangandan keyin M nuqtadan ϑ tezlik Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari
bilan harakat boshlagan temir sharcha rasmdagi bajarilsa, transformator pasaytiruvchi sifatida
trayektoriya bo’ylab harakatlanmoqda. qo’llanilishi mumkin?
I. Ikkalamchi chulg’amning o’ramlar sonini
orttirish,
II. Birlamchi chulg’amning o’ramlar sonini
orttirish,
III. Birlamchi chulg’amga qo’yilgan
o’zgaruvchan kuchlanish orttirish.
12. Foydali ish koeffitsiyenti 50% bo’lgan X
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? transformatorning K chulg’amiga 44 V
150
o’zgaruvchan kuchlanish berilganda, bu X transformatorga berilayotgan o’zgaruvchan
chulg’amdan o’tuvchi tok kuchi 1 A, ikkinchi kuchlanish o’zgartirilmay quyidagilardan
chulg’amga ulangan R qarshilikdan o’tuvchi tok qaysilari bajarilsa, Y transformatordan 8V
kuchi 2 A ga teng bo’lmoqda. kuchlanish olinadi?
I. K chulg’amning o’ramlar sonini ikki marta
orttirish,
II. L chulg’amning o’ramlar sonini ikki marta
kamaytirish,
III. M chulg’amning o’ramlar sonini ikki marta
kamaytirish,
IV. P chulg’amning o’ramlar sonini ikki marta
Bunga asosan, transformatorning L orttirish.
chulg’amidan olinayotgan kuchlanish necha volt A) I va II B) I va III C) I va IV
ga teng? D) II va IV E) III va IV
A) 11 B) 22 C) 44 D) 88 E) 176 16. Rasmdagi ideal transformator o’ramlari soni
13. Bir transformatorda birlamchi chulg’amdagi mos ravishda 2N, N, 3N bo’lgan K, L, M
o’ramlar soni NP, ikkinchisidagi esa NS, chulg’amlardan tashkil topgan.
birlamchi chulg’amdagi kuchlanish VP,
ikkinchisidagi VS ga teng.
bajarilsa, VS ortadi?
I. VP orttirilsa,
II. NP kamaytirilsa,
III. NS orttirilsa.
"Samarali Ta'lim"Transformatordan
o'quv markazi
D) I yoki III E) I yoki II yoki III yuksaltiruvchi sifatida
14. Foydali ish koeffitsiyenti 80 % bo’lgan bir
foydalanish uchun kirish va chiqish
tarjimasi
transformatorda birlamchi chulg’amning quvvati
chulg’amlari quyida berilganlardan qaysilari
660 watt, kuchlanishi 220 volt va ikkilamchi
bo’lishi mumkin?
chulg’amdan o’tayotgan tok kuchi 1 amper. Bu Kirish Chiqish
transformatorda ikkilamchi chulg’amning I. K L
quvvati WS, birlamchi chulg’amdan o’tayotgan II. K M
tok kuchi esa iP ga teng. III. L M
Bunga asosan, WS va iP ning qiymatlarini A) faqat II B) I va II C) I va III
aniqlang. D) II va III E) I, II va III
WS (watt) iP (Amper) 17. X, Y transformatorlar rasmdagidek ulangan.
A) 528 3 X transformatorning K chulg’amiga 2V
B) 528 1,5 o’zgaruvchan kuchlanish berilganda, Y ning
C) 264 6 R chulg’amidan V kuchlanish olinmoqda.
D) 264 1,5
E) 264 3
15. X, Y transformatorlar rasmdagidek ulangan.
X tranformatorning K chulg’amiga V
o’zgaruvchan kuchlanish berilganda, Y ning P
chulg’amidan 2V kuchlanish olinmoqda.
bo’lishi mumkin?
I. X transformator yuksaltiruvchi bo’lsa, Y
transformator pasaytiruvchidir.
II. X transformator pasaytiruvchi bo’lsa, Y
transformator ham pasaytiruvchidir.
151
III. X transformator pasaytiruvchi bo’lsa, Y Birlamchi chulg’amga 100 volt o’zgaruvchan
transformator yuksaltiruvchidir. kuchlanish berilgan bo’lsa, quyidagilardan
A) faqat I B) faqat III C) I va II qaysilari to’g’ri?
D) II va III E) I, II va III I. Ikkilamchi chulg’amning kuchlanishi 500
18. Rasmdagideki ulangan X, Y Volt.
transformatorlar K, L, M, P chulg’amlardan II. Transformator yuksaltiruvchi sifatida
tashkil topgan. K chulg’amga 2V o’zgaruvchan qo’llanilmoqda.
kuchlanish berilganda P chulg’amdan 3V III. Ikkilamchi chulg’amdagi tok kuchi 0,4
kuchlanish olinmoqda. Amper.
21. Bir ideal transformatorning ikkilamchi
chulg’amidagi tok kuchini orttirish uchun
quyidagilardan qaysilari ortishi kerak?
I. birlamchi chulg’amga berilayotgan
Bunga asosan, K, L, M, P chulg’amlarning kuchlanish,
o’ramlar soni quyidagilardan qaysi biri bo’lishi II. birlamchi chulg’amning o’ramlar soni,
mumkin emas? III. ikkilamchi chulg’amning o’ramlar soni.
K L M P. A) faqat I B) faqat II C) faqat III
A) N N 2N 3N D) I yoki III E) I yoki II yoki III
B) N 2N 4N 3N 22. K, L, M tabiiy magnitlar hosil qilgan magnit
C) N 3N 4N 2N maydon kuch chiziqlari rasmdagi kabidir.
D) 2N N 2N 3N
E) 2N 3N N N
19. Rasmdagi ideal transformatorlarga
berilayotgan kirish kuchlanishlari va
chulg’amlarning o’ramlar soni berilgan.
tarjimasi
Bunga asosan, magnitlarning 1, 2, 3 raqamli
sohalarning qutb ishoralari uchun
quyidagilardan qaysilari to’g’ri bo’lishi
mumkin?
1 2 3.
I. N S N
II. N S S
III. S N S
Bunga asosan, qaysi transformatorlarda chiqish D) I va III E) II va III
kuchlanish V ga teng? 23. Ishqalanishsiz gorizontal tekislikda bir xil X,
A) faqat I B) faqat II C) faqat III Y, Z tabiiy magnitlar rasmdagi holatda
D) I va II E) I va III qo’zg’almas tutilmoqda. Y magnit erkin qo’yib
20. 2N va 10N o’ramli chulg’amlardan tashkil yuborilganda, harakatsiz qolmoqda.
topgan rasmdagi ideal transformatorning
birlamchi chulg’amidagi tok kuchi 2 Amper.
152
Bunga asosan, 1, 2, 3 qutblar uchun II. S1 ipning taranglik kuchi, S2 ipning taranglik
quyidagilardan qaysilari to’g’ri bo’lishi kuchidan katta.
mumkin? III. K va M magnitlar tomonidan L magnitga
I. 1 va 3 qutblar N, 2 qutb S dir. ta’sir etayotgan magnit kuchlarining modullari
II. 2 va 3 qutblar S, 1 qutb N dir. teng.
III. 1, 2 va 3 qutblar N dir. A) faqat I B) faqat II C) faqat III
(Yerning magnit ta’siri e’tiborga olinmasin.) D) I va II E) I va III
A) faqat I B) faqat II C) I va II 27. Rasmdagidek ulangan X va Y
D) I va III E) I, II va III transformatorlar mos ravishda K, L, P va R
24. X va Y tabiiy magnitlar rasmdagidek chulg’amlardan tashkil topgan. X transformator
muvozanatdadir. yuksaltiruvchi va Y pasaytiruvchi sifatida
qo’llanilayotgan ushbu tizimda, V2 kuchlanish
V1 kuchlanishdan kichik.
Bunga asosan, K, L, P va R chulg’amlarning

o’ram sonlari quyidagilardan qaysi biri kabi
Bunga asosan, T ipning taranglik kuchi
bo’lishi mumkin?
quyidagilardan qaysilariga bog’liq emas?
K L P R.
I. d masofaga,
A) 4N N 2N 4N
II. Y ning og’irligiga,
B) N 2N 4N N
III. X ning qutb kuchiga.
C) N 4N 2N N
D) N 3N 2N N
E) 2N 5N 2N N
tarjimasi
25. Tabiiy magnitning hosil qilgan magnit
maydon ichidagi K nuqtada joylashtirilgan va
28. O’ramlarining o’ralish yo’nalishlari va
o’ram sonlari rasmdagidek bo’lgan
erkin aylana oladigan kompas strelkasi
transformatorda kirish kuchlanishi 72 V ga teng.
rasmdagidek muvozanatda qolmoqda.
KL va MN uchlari orasidagi potensial farqlari
VKL, VMN bo’lib, L, M uchlar o’tkazgich sim
bilan birlashtirilganda KN nuqtalar orasidagi
potensial farqi VKN ga teng bo’lmoqda.
Bunga asosan, kompas strelkasi L nuqtaga
keltirilsa, quyidagilardan qaysi biri kabi
muvozanatda qoladi?
26. K, L, M magnitlar gorizontal ishqalanishsiz

tekislikda rasmdagidek muvozanatdadir. Bunga asosan, VKL, VMN, VKN ning qiymatlari
nimaga teng?
VKL (Volt) VMN (Volt) VKN (Volt)
A) 24 18 12
B) 24 36 60
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? C) 48 36 12
I. K magnitning magnit qutb kuchi, M nikidan D) 48 36 84
katta.
153
E) 48 40 8 Bunga asosan, K, L, M jismlar magnit
29. Massa markazi O nuqtada bo’lgan K magnit xususiyatlariga ko’ra quyidagilardan qaysi biri
va bir xil L, M magnitlar rasmdagidek kabi guruhlantirish mumkin?
muvozanatdadir. Ferromagnit Paramagnit Diamagnit
A) K L M
B) K M L
C) M K L
D) M L K
E) L K M
Bunga asosan, 1, 2, 3, 4 raqamli sohalarning

qutb ishoralari quyidagilardan qaysi biri?
1 2 3 4.
A) N S N S
B) N S S S
C) N S S N
D) S S N N
E) S N N S
30. Foydali ish koeffitsiyenti 80 % bo’lgan
rasmdagi transformatorning birlamchi va
ikkilamchi chulg’amlaridan o’tayotgan tok
kuchi mos ravishda i1, i2 ga teng.
tarjimasi
Bunga asosan, i1, i2 ning qiymatlari

i1 (A) i2 (A)
A) 0,64 0,40
B) 0,80 0,40
C) 1,00 0,80
D) 1,28 0,80
E) 2,00 0,80
31. K, L, M jismlar bir jinsli magnit maydon
ichida joylashtirilganda, magnit maydon kuch
chiziqlari rasmdagidek egilmoqda.
154
TO’RT BURCHAK 3. Rasmdagi elektr zanjir potensial farqlari V va
1. Rasmdagi zanjirning bir qismida KL nuqtalar 3V bo’lgan manbalar va bir xil lampalardan
orasidagi umumiy qarshilik necha ohm ga teng? foydalanib hosil qilingan.
10 15
A) 2 B) C) 3 D) E) 6
3 4
Bunga asosan, K, L, M lampalarning yorug’lik

kuchlari iK, iL, iM orasidagi munosabat qanday?
olinmasin.)
A) iK> iL> iM B) iK> iM> iL
C) iL> iK> iM D) iL> iM> iK
E) iM> iK> iL

…………………………………………………………… …………………………………………………………....
2. Ichki qarshilikka ega bo’lmagan manbalar va 4. Rasmdagi transformatorning X chulg’amiga

tarjimasi
X, Y, Z rezistorlar yordamida rasmdagi elektr V o’zgaruvchan kuchlanish qo’yilganda X va
X
zanjir hosil qilingan. X, Y, Z rezistorlardan Y chulg’amlaridan o’tayotgan tok kuchlari ΙX, ΙY
o’tayotgan tok kuchlari mos ravishda iX, iY, iZ ga va Y chulg’amidagi kuchlanish VY ga teng
teng. bo’ldi.
Reostatning surgichi strelka yo’nalishida

Bunga asosan, iX, iY, iZ orasidagi munosabat ma’lum miqdor harakatlantirilsa, ΙX, ΙY, VY lar
qanday? qanday o’zgaradi?
A) iX= iY= iZ B) iX> iY= iZ A) ΙX, ΙY ortadi, VY o’zgarmaydi.
C) iX= iY> iZ D) iY> iX= iZ B) ΙX, ΙY, VY ortadi.
E) iZ> iY= iX C) ΙY, VY ortadi, ΙX o’zgarmaydi.
D) ΙY ortadi, VY o’zgarmaydi, ΙX kamayadi.
E) ΙX ortadi, ΙY, VY o’zgarmaydi.
155
To’g’ri chiziq bo’ylab o’zgaruvchan harakat A) faqat I B) faqat II C) I va II
1. To’g’ri chiziqli yo’lda harakatlanayotgan bir D) II va III E) I, II va III
jismning koordinata-vaqt grafigi quyidagi 4. To’g’ri chiziqli yo’lda t = 0 onda bir nuqtada
rasmda ko’rsatilgan. bo’lgan K, L mashinalarning tezlik-vaqt
grafiklari rasmda berilgan. Mashinalarning t
vaqt oxiridagi bosib o’tgan yo’llari teng.

I. Jism 0-t vaqt oralig’ida tezlanuvchan
harakatlangan. K mashina o’zgarmas V tezlik bilan
II. Jismning 0-t vaqt oralig’idagi o’rtacha tezligi, harakatlangan bo’lsa, t vaqt o’tib L ning tezligi
t - 2t oralig’idagidan kattadir. necha V ga teng bo’lgan?
III. Jism 2t-3t vaqt oralig’ida o’zgarmas tezlik A) 4/3 B) 3/2 C) 2 D) 5/2 E) 3
bilan harakatlangan. 5. To’g’ri chiziqli yo’lda harakatlanayotgan
A) faqat I B) faqat II C) I va II jismning tezligining vaqtga ko’ra o’zgarishi
D) II va III E) I, II va III rasmda ko’rsatilgan.
2. Koordinata-vaqt grafigi rasmda berilgan bir
jismning tezligi qaysi sohalarda bir xil yo’nalish
va bir xil kattalikda?

tarjimasi
2t onda jism yo’lning teng o’rtasiga yetib kelgan
bo’lsa, t nimaga teng? 3
A) 3t B) 4t C) 5t D) 6t E) 7t
A) I va II B) I va IV C) II va III 6. t = 0 onda bir nuqtada bo’lgan, to’g’ri chiziqli
D) II va IV E) I, II va III yo’lda bo’lgan K, L mashinalarning tezlik-vaqt
3. Bir gorizontal harakatlanayotgan K va L grafiklari rasmda tasvirlangan.
mashinalarning koordinata-vaqt grafigi quyidagi
Bunga asosan, mashinalar qaysi sohalarda bir-

birlariga yaqinlashadi?
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? A) faqat II B) faqat IV C) I va IV
I. (0 - t) oralig’ida mashinalar qarama-qarshi D) II va III E) II va IV
yo’nalishda harakatlanagan. 7. To’g’ri chiziqli yo’lda harakatlanayotgan
II. (t - 2t) oralig’ida L mashina, K mashinaga jismning tezlik-vaqt grafigi rasmda tasvirlangan.
yaqinlashmoqda.
III. 2t onda mashinalar orasidagi masofa x ga
teng.
156
mashina M bilan Y vertikal to’g’ri chiziqdan, K
bilan esa X vertikal to’g’ri chiziqdan bir vaqtda
o’tgani ma’lum bo’lsa, K, L, M mashinalarning
tezliklarining modullari VK, VL, VM orasidagi
bog’liqlik qanday?

I. jismning (0 - t) oralig’idagi tezlanishi, (t - 2t)
oralig’idagi tezlanishiga teng.
II. jismning (0 - t) oralig’idagi ko’chishi (t - 2t)
oralig’idagi ko’chishiga teng.
III. jism t onda harakat yo’nalishini o’zgartirgan. A) VK = VL> VM
A) faqat I B) faqat II C) faqat III B) VL> VK= VM
D) I va II E) II va III C) VL> VM> VK
8. To’g’ri chiziq bo’ylab harakatlanayotgan D) VM> VK= VL
jismning tezlik-vaqt grafigi rasmda tasvirlangan. E) VM> VL> VK
11. Bir-biriga parallel to’g’ri chiziqli yo’llarda
mos ravishda 15 m/s, 10 m/s tezliklar bilan
harakatlanayotgan uzunliklari teng bo’lgan K, L
mashinalar rasmda ko’rsatilgan vaziyatda.
Jismning 0 - t oralig’idagi o’rtacha tezligi V

o'quv markazi
bo’lsa, 0 - 4t oralıg’ida o’rtacha tezligi nimaga
teng?
asosan, necha sekund o’tib K mashina L
5 3 9
4 2 tarjimasi
A) V B) V C) 2V D) V E) 3V
mashinani butunlay quvib o’tishini aniqlang?
4
9. t = 0 onda bir nuqtada bo’lgan va to’g’ri
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
chiziq bo’ylab haratlanayotgan K va L 12. Teng bo’laklarga bo’lingan to’g’ri chiziqli
mashinalarning tezlik-vaqt grafiklari rasmda yo’lda rasmda ko’rsatilgandek turgan X, Y
ko’rsatilgan. mashinalar mos ravishda VX, VY o’zgarmas
tezliklar bilan bir-biriga qarab harakatlanadi va
M nuqtada uchrashadi.
Bunga asosan, X mashinaning tezligi 2VX

bo’lganida mashinalar qayerda uchrashardi?
A) M bilan N orasida B) N nuqtada C) N bilan P
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? orasida D) P nuqtada E) P bilan R orasida
I. mashinalarning bosib o’tgan yo’llari teng. 13. Velosipedchi dastlab 20 m/s tezlik bilan 30 s
II. mashinalarning tezlanishlari moduli teng. g’arbga, keyin 40 m/s tezlik bilan 20 s shimolga
III. mashinalarning o’rtacha tezliklari teng. tomon harakatlandi.
A) faqat I B) I va II C) I va III Bunga asosan, bu vaqt ichida velosipedchi
D) II va III E) I, II va III uchun quyida berilganlardan qaysilari to’g’ri?
10. K, L, M mashinalar bir-biriga parallel I. ko’chishi 1 km.
yo’llarda rasmda ko’rsatilgan nuqtalardan, II. o’rtacha tezligi 30 m/s.
rasmda ko’rsatilgan yo’nalishlarda bir vaqtda III. umumiy yo’li 1400 m.
o’zgarmas tezlik bilan harakat boshlaydi. L A) faqat II B) faqat III C) I va II
157
14. To’g’ri chiziqli yo’lda harakatlanayotgan K
va L mashinalarning koordinata–vaqt grafiklari
A) n1 = n2 = n3 B) n1 = n2 > n3 C) n1 = n3 > n2
D) n 2> n1 = n3 E) n3> n1> n2
17. Quyidagi rasmda to’g’ri chiziqli yo’lda
harakatlanayotgan K va L mashinalarning mos
ravishda koordinata–vaqt, tezlik–vaqt grafiklari
va t = 0 onda tinch turgan M mashinaning
Bunga asosan, (0–t) vaqt oralig’i uchun quyida tezlanish–vaqt grafigi berilgan.
I. L mashina K dan tezroq harakatlanadi.
II. K va L bir xil yo’nalishda harakatlanadi.
III. K va L bir-biriga yaqinlashadi.
D) II va III E) I, II va III Bunga asosan, (0–2t) vaqt oralig’ida,
15. To’g’ri chiziqli yo’lda harakatlanayotgan I. K ning harakat yo’nalishi o’zgarmaydi.
jismning tezlik–vaqt grafigi rasmda II. L ning ko’chishi nolga teng.
tasvirlangan. III. M avval musbat yo’nalishda keyin qarama-
qarshi yo’nalishda harakatlanadi.
yuqoridagilardan qaysilari to’g’ri?
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi D) I va II E) I, II va III
18. To’g’ri chiziqli yo’lda harakatlanayotgan
mashinaning tezlik–vaqt grafigi rasmda
tarjimasi ko’rsatilgan.
Bunga asosan jism;
I. (0 - t) vaqt oralig’ida sekinlashgan.
II. (t - 2t) vaqt oralig’ida tezlashgan.
III. (2t - 3t) vaqt oralig’ida tezlashgan.
yuqoridagilardan qaysilari to’g’ri?
D) I va II E) II va III Bunga asosan, mashinaning (0 - 6) s vaqt
16. To’g’ri chiziqli yo’lda harakatlanayotgan K oralig’idagi o’rtacha tezligi necha m/s?
va M mashinalarning tezlik-vaqt grafiklari, L A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10
mashinaning esa koordinata-vaqt grafigi rasmda 19. To’g’ri chiziqli yo’lda t = 0 onda bir
ko’rsatilgan. K, L, M mashinalarning harakat nuqtadan harakatlanishni boshlagan X va Y
yo’nalishi (0 - t) vaqt oralig’ida mos ravishda mashinalarning tezlik-vaqt grafiklari rasmda
n1, n2 va n3 marta o’zgargan bo’lsa, n1, n2 va n3 ko’rsatilgan.
orasidagi bog’lanish qanday?
Bunga asosan, t, 2t, 3t vaqt momentlarida qaysi

mashina oldinroqda bo’ladi?
t da 2t da 3t da .
158
A) X X X
B) X X Y
C) X Y Y
D) Y Y X
E) Y X X
20. Mashinalar o’zgarmas tezlik bir yo’nalishda
harakatlanyapti. K mashina L bilan to’liqligicha
yonma-yon bo’lgan vaziyatdan boshlab har ikki
mashina o’zgarmas tezlanish bilan Bunga asosan, t vaqt momentida K va L
sekinlashishni boshlaydi va bir nuqtaga borib orasidagi masofa quyidagilardan qaysi biriga
to’xtaydi. teng bo’lishi imkonsiz?
I. 5x
II. 6x
III. 7x
Bunga asosan, mashinalarning sekinlashishni D) I va II E) II va III
boshlaganidan keyingi tezlik-vaqt grafiklari 23. Bir to’g’ri chiziq bo’ylab harakatlanayotgan
qaysi biri bo’lishi mumkin? K va L mashinalarning tezlik-vaqt grafiklari
rasmda tasvirlangan. K mashina 5x masofaga
ko’chib, t onda L mashinaga yetib olmoqda.

K, L, M mashinalarning t = 0 ondagi
tarjimasi
21. To’g’ri chiziqli bir yo’lda harakatlanayotgan
I. mashinalarning tezlanishlarining moduli teng.
tezliklarining moduli teng. K, L, M II. K mashinaning o’rtacha tezligi, L nikidan
mashinalarning tezlanish-vaqt grafiklari katta.
rasmdagidek bo’lib, ular mos ravishda t1, t2, t3 III. t = 0 onda, K mashina L mashinadan 2x
vaqt onlarida harakat yo’nalishini masofa orqada bo’lgan.
o’zgartirmoqda. A) faqat I B) faqat III C) I va II
24. t = 0 onda rasmda ko’rsatilgan
koordinatalarda bo’lgan K, L mashinalar mos
ravishda o’zgarmas ⃗VK , ⃗VL tezliklar bilan
harakatlanarkan, qandaydir t vaqt momentida 0
nuqtada uchrashmoqdalar.
Bunga asosan, t1, t2, t3 orasidagi munosabat
qanday?
A) t1 = t2 = t3 B) t1 > t2 = t3 C) t2 > t1 > t3
D) t3 > t1 > t2 E) t3 > t1 = t2
22. To’g’ri chiziqli yo’lda harakatlanayotgan va
Bunga asosan, mashinalarning tezlik-vaqt
t = 0 onda oralaridagi masofa x bo’lgan, K va L
grafiklari quyidagilardan qaysi biri bo’lishi
mashinalarning tezlik–vaqt grafiklari rasmda
tasvirlangan. K mashinaning (0 - t) vaqt
oralig’idagi bosib o’tgan yo’li 3x ga teng.
159
mumkin?
X mashina, Y mashinaga M nuqtada yetib olgan

bo’lsa, X mashina M nuqtada necha m/s tezlikka
ega bo’lgan?
A) 15 B) 20 C) 25 D) 30 E) 35
28. K, L mashinalar to’g’ri chiziqli bir yo’lda bir
nuqtadan t = 0 onda harakatlanishni boshladilar.
Mashinalarning tezlik-vaqt grafigi rasmda
25. Bir yo’nalishda o’zgarmas V1, V2, V3 ko’rsatilgan.
tezliklar bilan harakatlanayotgan mashinalar
rasmda ko’rsatilgan koordinatalardan o’tgandan
keyin mashinalar orasidagi masofalardan x vaqt
o’tishi bilan ortmoqda, y esa kamaymoqda.
t onda mashinalar orasidagi masofa x bo’lsa, 3t

onda oralaridagi masofa necha x ga teng?
A) 1/2 B) 1 C) 3/2 D) 2 E) 3
Bunga asosan, quyidagi munosabatlardan 29. To’g’ri chiziqli KLM yo’lning K nuqtasidan
qaysilari shubhasiz to’g’ri? bir mashina tinch holatdan 4 m/s2 tezlanish bilan
I. V1> V3 tezlanish harakat boshladi va L nuqtaga yetib
II. V2> V3 kelgan onda tezligi 20 m/s ga yetdi. Mashina
III. V3> V1
shundan so’ng, LM oralig’ni o’zgarmas tezlik
bilan bosib o’tdi.
tarjimasi
26. Bir-biriga parallel to’g’ri chiziqli yo’llarda
KL = LM bo’lsa, mashina KM oraliqni necha
sekundda bosib o’tgan?
o’zgarmas tezliklar bilan bir yo’nalishda A) 5,5 B) 6,0 C) 6,5 D) 7 E) 7,5
harakatlanayotgan X, Y, Z mashinalar t onda ⃗ va −V
30. Bir-biriga parallel temir yo’llarda 2V ⃗
yonma-yon bo’lgan. Ma’lum vaqt o’tib X bilan o’zgarmas tezliklar bilan harakatlanayotgan X
Y orasidagi masofa, Y bilan Z orasidagi va Y poyezdlardan X poyezd tunnelning K
masofadan katta bo’ladi. boshiga yetgan onda, Y poyezd tunnelning L
Bunga asosan, mashinalarning tezliklarining boshiga yetib keldi. Ma’lum vaqt o’tib X
moduli quyidagilardan qaysilari bo’lishi poyezdning lokomotivi bilan Y poyezdning
mumkin? oxirgi vagoni tunnelning L nuqtasida yonma-
X Y Z . yon bo’ladi.
I. V 3V 4V
II. 3V 2V V
III. 5V 3V 2V
27. To’g’ri chiziqli KLM yo’ldagi X va Y
mashinalarning dastlabki koordinatalari rasmda Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari
ko’rsatilgan. X mashina K nuqtadan o’zgarmas shubhasiz to’g’ri?
tezlanish bilan tezlanuvchan harakat boshlagan I. X poyezd tunneldan uzunroqdir.
onda Y mashina o’zgarmas tezlik bilan L II. Y poyezd tunneldan qisqaroqdir.
nuqtadan harakatlanadi. III. X poyezd Y poyezddan uzunroqdir.
160
D) I va II E) II va III 34. To’g’ri chiziqli bir yo’lda tinch holatdan
31. To’g’ri chiziqli bir yo’lda harakatlanayotgan harakat boshlagan bir mashinaning tezlanish-
X, Y mashinalarning tezlik–vaqt grafiklari vaqt grafigi rasmda tasvirlangan.
rasmda tasvirlangan. t onda mashinalar bir
nuqtada bo’lgan.
Bunga asosan, mashina uchun quyidagilardan

I. t = 0 onda X mashina Y dan orqadadir.
I. (0–2) sekund vaqt oralig’ida tezlashmoqda.
II. 2t onda X va Y bir nuqtadadir.
II. 4-sekundda yo’nalishini o’zgartirmoqda.
III. 3t onda Y mashina X dan oldindadir.
III. (4–6) sekund vaqt oralig’ida 8 m masofa
bosib o’tmoqda.
32. 1-rasmda tasvirlangan to’g’ri chiziqli
yo’lning K nuqtasidan boshlang’ich tezliksiz
35. Rasmda tasvirlangan nuqtalardan bir onda
harakat boshlagan bir mashina tezlanishining
mos ravishda VK, VL, VM o’zgarmas tezliklar
koordinatasiga bog’liqlik grafigi 2-rasmdagidek.
bilan harakat boshlagan K, L, M mashinalardan
K mashina L ga I to’g’ri chiziq ustida, L
mashina esa M ga II to’g’ri chiziq ustida yetib
olmoqda.

Mashina KL orasini t vaqtda bosib o’tgan
tarjimasi
bo’lsa, KN orasini necha t vaqtda o’tadi?
(KL = LM = MN)
A) 1 B) 3/2 C) 2 D) 5/2 E) 3
33. Bir nuqtadan bir onda harakat boshlagan K,
L mashinalar bir to’g’ri chiziq ustida
harakatlanmoqda. K mashinaning koordinata- Bunga asosan, L mashina M ga yetib olgan
vaqt, L mashinaning esa tezlik-vaqt grafigi onda, K mashinadan uzoqligi necha x bo’ladi?
rasmda tasvirlangan. A) 1 B) 4 C) 9 D) 12 E) 15
36. t = 0 onda rasmda tasvirlangan nuqtalardan
K, L mashinalar o’zgarmas tezliklar bilan bir-
biriga tomon harakat boshlab, t = 4 s da
uchrashmoqdalar.

I. 4-sekundda K mashina, L mashinaning
yonidadir. Bunga asosan, L mashina qarama-qarshi
II. 4-sekundda K mashinaning tezligi L nikidan yo’nalishda harakatlanganda edi, K mashina L
kichikdir. ga necha sekundda yetib olardi?
III. K mashina dastlab sekinlashib to’xtagan, A) 6 B) 8 C) 9 D) 12 E) 16
keyin qarama-qarshi tomonga tezlashgan. 37. 1-rasmda tasvirlangan, teng bo’laklarga
A) faqat II B) faqat III C) I va II bo’lingan to’g’ri chiziqli yo’lning O nuqtasida
161
bo’lgan mashinaning tezlik-vaqt grafigi 2-

40. X, Y, Z jismlar rasmda ko’rsatilgan
nuqtalardan bir vaqt momentida mos ravishda
o’zgarmas VX, VY, VZ tezliklar bilan harakat
boshlamoqdalar.
Mashina t onda P nuqtada bo’lsa, 6t onda
qayerda bo’ladi?
A) K B) L C) O D) R E) S Jismlar ma’lum bir vaqt momentida yonma-yon
38. K, L, M mashinalar to’g’ri chiziqli yo’lda bo’lishgan bo’lsa, jismlarning tezliklari uchun
o’zgarmas tezliklar bilan rasmda ko’rsatilgan quyidagi munosabatlardan qaysilari shubhasiz
nuqtalardan bir vaqt momentida bir tomonga noto’g’ridir?
qarab mos ravishda ⃗V1 , ⃗V2 , ⃗V3 tezliklar bilan I. VX> VY> VZ
harakat boshladi. d to’g’ri chiziqqa dastlab L, II. VX> VZ> VY
keyin M, eng so’ngida K mashina yetib keldi. III. VY> VX> VZ
A) faqat I B) faqat III C) I va III
41. Ishqalanish bo’lmagan gorizontal bir yo’lda
t = 0 onda tinch turgan jismning tezlanish-vaqt
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi grafigi rasmda ko’rsatilgan.
tarjimasi
Bunga asosan, V1, V2, V3 tezliklarning
modullari orasidagi quyidagi munosabatlardan
qaysi biri shubhasiz noto’g’ri?
A) V1> V2> V3 B) V2> V1> V3 C) V2> V3> V1
D) V1= V2> V3 E) V3> V1> V2
39. Rasmda tasvirlangan ishqalanish bo’lmagan
I. (0 - t) vaqt oralig’ida jismning tezligidagi
KLMN yo’lning K nuqtasida turgan X jismga
o’zgarish eng kattadir.
yo’l bo’yicha yo’lga parallel o’zgarmas F kuch
II. (t - 2t) vaqt oralig’ida jismning bosib o’tgan
ta’sir etadi.
yo’l eng kattadir.
III. (2t - 3t) vaqt oralig’ida jism ta’sir etgan
natijaviy kuch 0 (nol) ga teng.
42. Bir-biriga parallel temir yo’llarda
Bunga asosan, quyidagi grafiklardan qaysilari X harakatlanayotgan X va Y poyezdlarining
jismga tegishli bo’lishi mumkin? lokomotivlari ko’prikning K boshida
uchrashganidan keyin, oxirgi vagonlar
ko’prikning L boshida yonma-yon bo’lmoqda.
162
rasmda ko’rsatilgan. K mashina (0 - t) vaqt
oralig’ida x masofa bosib o’tmoqda.

I. Y poyezd ko’prikdan uzunroqdir.
II. Y poyezd X poyezddan uzunroqdir.
Mashinalar 4t onda bir nuqtada bo’lsa, t=0 onda
III. X poyezdning tezligi Y poyezdning
ular orasidagi masofa necha x ga teng bo’lgan?
tezligidan kattadir.
A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10
46. O markazli doiraviy yugurish yo’lagidagi K,
L, M nuqtalardan mos ravishda X, Y, Z
43. To’g’ri chiziqli bir yo’lda harakatlanayotgan
yuguruvchilar bir vaqt momentida moduli VX,
K, L, M mashinalarning koordinata-vaqt
VY, VZ bo’lgan o’zgarmas tezliklar bilan
grafiklari rasmda ko’rsatilgan.
yugurishni boshlamoqdalar. X, Y, Z
yuguruvchilar birinchi marta N nuqtada
uchrashmoqda.

Bunga asosan, mashinalarning (0 - t) vaqt
oralig’idagi harakati uchun quyidagilardan
tarjimasi
I. Ko’chishlari teng.Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari
shubhasiz noto’g’ri?
II. O’rtacha tezliklari teng.
III. L tezlanuvchan, M sekinlanuvchan I. VX> VY= VZ
harakatlanmoqda. II. VY= VZ> VX
A) faqat I B) I va II C) I va III III. VX= VY= VZ
D) II va III E) I, II va III A) faqat I B) faqat II C) faqat III
44. t = 0 onda bir nuqtada bo’lgan K va L D) I va III E) II va III
mashinalarning tezlik-vaqt grafiklari rasmda 47. To’g’ri chiziqli bir yo’lda bir nuqtadan bir
ko’rsatilgan. vaqt momentida harakat boshlagan K va L
mashinalarning tezlik-vaqt grafiklari rasmda
tasvirlangan.
Bunga asosan, mashinalar yana qaysi vaqt

momentlarida bir nuqtada bo’ladi? (0 – t) vaqt oralig’ida K mashina x masofa yo’l
A) 2t va 6t B) 2t va 8t C) 3t va 7t bosib o’tgan bo’lsa, 3t onda K va L mashinalar
D) 4t va 8t E) 6t va 8t orasidagi uzoqlik necha x ga teng?
45. To’g’ri chiziqli bir yo’lda harakatlanayotgan A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12
K, L mashinalarning tezlik-vaqt grafiklari 48. t = 0 onda K nuqtadan L nuqtaga tomon
163
harakat boshlagan X mashinaning tezlik-vaqt
grafigi rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, mashina t= 4-sekundda qayerda

bo’ladi?
(Nuqtalar orasidagi masofalar teng va 25 metr.)
A) M-N orasida B) N nuqtada
C) N-P orasida D) P nuqtada
E) P-R orasida
49. Bir to’g’ri chiziq bo’ylab harakatlanayotgan
va t = 0 onda bir nuqtada bo’lgan K, L, M
51. To’g’ri chiziqli yo’lda mos ravishda 2V, V
mashinalarning tezlik-vaqt grafiklari rasmda o’zgarmas tezliklar harakatlanayotgan
tasvirlangan.
uzunliklari 𝑙 va 2𝑙 bo’lgan K, L mashinalarning
t = 0 ondagi joylashuvlari quyidagi rasmlarda
tasvirlangan.

I. L va M bir yo’nalishda harakatlanmoqda.
tarjimasi
II. K va M sekinlashmoqda, L tezlashmoqda.
III. mashinalarning tezlanishlarining moduli
teng.
50. To’g’ri chiziq bo’ylab harakatlanayotgan bir
jismning (0 - 3t) vaqt oralig’idagi tezlanish-vaqt
grafigi rasmda tasvirlangan. Mashinalarning bir-biri yonidan butunlay o’tib
ketish vaqti 1-rasmda t1, 2-rasmda t2, 3-rasmda
esa t3 bo’lsa, t1, t2, t3 orasidagi munosabat
qanday?
A) t1= t2= t3 B) t1> t2> t3 C) t1> t2= t3
D) t2> t3> t1 E) t3> t2> t1
52. Tinch holatdan harakat boshlagan bir
mashinaning tezlanish-vaqt grafigi rasmda
Jism 3t onda to’xtagan bo’lsa, uning tezlik-vaqt tasvirlangan.
grafigi quyidagilardan qaysi biri bo’lishi
mumkin?
164
Bunga asosan, mashina uchun quyida
berilganlardan qaysilari to’g’ri?
I. (0 - 3t) vaqt oralig’ida doimiy ravishda bir
tomonga qarab harakatlangan.
II. 2t onda yo’nalishini o’zgartirgan.
III. (t - 2t) vaqt oralig’idagi ko’chishi (2t - 3t)
oralig’idagi ko’chishiga teng.
53. To’g’ri chiziqli bir yo’lda t= 0 onda tinch
holatdan harakat boshlagan K, L, M
Bunga asosan, jism harakat boshlaganidan 30
mashinalarning tezlanish-vaqt grafiklari rasmda
sekund o’tib, qaysi nuqtaga yetib keladi?
tasvirlangan.
A) K B) L C) O D) M E) N
Bunga asosan, mashinalarning 2t ondagi

tezliklarining modullari VK, VL, VM orasidagi
munosabat qanday?
A) VK>VL>VM B) VL>VK=VM C) VL>VK>VM
D) VL>VM>VK E) VL=VK>VM
54. To’g’ri chiziqli yugurish yo’lagida bir
yo’nalishda yugarayotgan X, Y, Z atletlarning
koordinata-vaqt grafiklari rasmda tasvirlangan.
tarjimasi
Bunga asosan, atletlarning finish chizig’ini kesib

o’tish vaqtlari haqida nima deyish mumkin?
A) dastlab X, so’ngra Y, shundan keyin Z yetib
boradi.
B) dastlab Y, so’ngra X va Z bir vaqtda yetib
boradi.
C) dastlab X va Z bir vaqtda, keyin Y yetib
boradi.
D) har uchchalasi bir vaqtda yetib boradi.
E) tezliklarini bilmasdan turib, bir nima deyish
qiyin.
55. 1-rasmda tasvirlangan to’g’ri chiziqli bir
yo’lning L nuqtasidan +x yo’nalishda harakat
boshlagan bir jismning tezlik-vaqt grafigi 2-
rasmda tasvirlangan.
165
Harakatning nisbiyligi va tezliklarni qo’shish
1. Rasmda K nuqtadan bir vaqtda 𝑣𝑥 , 𝑣𝑦 va 𝑣𝑧
tezliklar bilan harakat boshlagan X, Y, Z
jismlar ko’rsatilgan.
A) VY yo’nalishda, 1 birlik
B) VY yo’nalishda, 3 birlik
C) VY yo’nalishda, 5 birlik
D) VZ yo’nalishda, 3 birlik
E) VZ yo’nalishda, 5 birlik
5. To’g’ri chiziqli harakat qilayotgan X, Y va Z
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? mashinalarning koordinata-vaqt grafiklari
I. Z jismga nisbatan X jism janubga ketmoqda. rasmdagi ko’rsatilgan. X mashinaning Y
II. Z jismga nisbatan Y jism sharqqa ketmoqda. mashinaga nisbatan tezligi 2V bo’lsa, Y
III. X jismga nisbatan Y jism shimolga mashinaning Z mashinaga nisbatan tezligini
ketmoqda. aniqlang.
2. To’g’ri chiziqli yonma-yon yo’llarda X, Y
mashinalar harakatlanishi mumkin. X
mashinadagi kuzatuvchi Y avtomobilni g’arb
tomonga ketayotganligini ko’rmoqda.
Bunga ko’ra, X va Y mashinalarning
tezliklarining yo’nalishi va son qiymati
"Samarali Ta'lim"A)6.o'quv
–V B) V C) –2V markazi
quyidagilarning qaysi biri bo’lishi mumkin? D) 3V/2 E) 2V
Bir to’g’ri chiziq ustida harakat etayotgan K,
I. X g’arbga V, Y sharqqa V
tarjimasi
L, M, N mashinalarning yerga nisbatan tezlik
II. X sharqqa V, Y harakatsiz
III. X g’arbga 2V, Y g’arbga V
vektorlari rasmdagi kabidir.
3. To’g’ri chiziq ustida VK, VL, VM tezliklar
bilan harakatlanayotgan K, L, M mashinalardan
K mashinadagi kuzatuvchi L mashinani shimol
tomonga, M mashinani esa janub tomonga
harakatlanayotganligini ko’rmoqda. K mashina
shimolga tomon harakatlanayotganligini bilgan
Bunga asosan, qaysi ikki mashnaning bir-biriga
holda, quyidagilardan qaysilari to’g’ri bo’lishini
nisbatan tezlik moduli eng katta?
mumkinligini aniqlang.
A) K va L ning B) K va M ning C) L va M ning
I. VK>VL>VM
D) L va N ning E) M va N ning
II. VL>VK=VM
7. K, L, M qayiqlar daryoning O nuqtasıdan
III. VL>VK>VM
suvga nisbatan mos ravishda VK, VL va VM
Tezliklar bilan harakat boshladi. K qayiq qarshi
qirg’oqning Z nuqtasidan chiqdi.
4. Quyidagi rasmda, X va Z mashinalarning
yerga nisbatan tezlik vektorlari ko’rsatilgan. X
mashinadagi kuzatuvchi Y mashinani VYX tezlik
bilan harakatlanayotgandek ko’rmoqda.
Bunga ko’ra, Y mashinaning Z mashinaga
nisbatan tezligi qaysi tomonga va necha birlik?
166
10. K, L nuqtalardan bir vaqtda suzishni
boshlagan suzuvchilarning suvga nisbatan tezlik
vektorlari VK, VL rasmda berilgan.
Bunga asosan, L va M qayiqlar qarshi
qirg’oqning qaysi nuqtalariga yetib boradi?
L M
A) Y R
B) Y S
C) Z S
D) X R
E) P S
8. Oqimining tezligi Va bo’lgan daryoda X, Y
suzuvchilar O nuqtadan, suvga nisbatan VX va Bunga asosan, K nuqtadan suzishni boshlagan
VY tezliklar bilan bir vaqtda suzishni boshlashdi. suzuvchi qarshi qirg’oqning X nuqtasidan
chiqqan onda, L nuqtadan suzishni boshlagan
suzuvchi qaysi nuqtada bo’ladi?
A) Y B) Z C) T D) P E) V
11. Oqiming tezligi 4 m/s bo’lgan daryoda
suvga nisbatan o’zgarmas tezlikka ega bo’lgan
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi suzuvchi K nuqtadan L nuqtaga 12 soniyada, L
nuqtadan K nuqtaga 18 soniyada boradi.
tarjimasi
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilar to’g’ri?
I. X ning qarshi qirg’oqqa chiqish vaqti Y
nikidan ikki marta ko’p.
II. suzuvchilar qarshi qirg’oqning bir nuqtasidan Bunga asosan, KL nuqtalar orasidagi masofa
chiqadi. necha metr?
III. oqımning tezligi kamaysa, suzuvchilarning A) 96 B) 100 C) 144 D) 200 E) 288
qarshi qirg’oqqa yetish vaqtlari ortadi. 12. Oqimining tezligi qirg’oqqa parallel va
A) faqat I B) faqat II C) faqat III o’zgarmas bo’lgan daryoda X va Y suzuvchilar
D) I va II E) I va III suvga nisbatan 10 m/s tezliklar bilan rasmdagi
9. Oqimining tezligi Va bo’lgan daryoda suvga kabi K va L nuqtalardan suzishni boshlaydi.
nisbatan VX va VY tezliklar bilan suzayotgan X suzuvchi qarshi qirg’oqning L nuqtasidan
suzuvchilarning tezlik vektorlari rasmda chiqsa, Y suzuvchi qarshı qirg’oqning K
berilgan. nuqtasidan necha m masofada daryoni kesib
o’tadi? (sin37° = 0,6; cos37° = 0,8)
X suzuvchiga nisbatan Y suzuvchining tezlik

vektori quyidagilardan qaysi biri? A) 36 B) 48 C) 54 D) 60 E) 80
167
13. Oqimining tezligi o’zgarmas bo’lgan
daryoning qirg’oqlaridagi K, L nuqtalardan
suzishni boshlagan X, Y suzuvchilarning suvga
nisbatan tezlik vektorlari rasmda ko’rsatilgan. X
suzuvchi qarshi qirg’oqning M nuqtasidan
chiqqan bo’lsa, Y suzuvchi qaysi nuqtadan
chiqadi?
I. K va N suzuvchilar bir vaqtda qarshi

qirg’oqqa boradilar.
II. L va M suzuvchilar bir vaqtda qarshi
qirg’oqqa boradilar.
III. M va N suzuvchilar qarshi qirg’oqning bir
nuqtasiga yetib boradilar.
A) N B) P C) R D) S E) T D) I va III E) I, II va III
14. Gorizontal tekislida harakatlanayotgan X, Y 17. Oqimining tezligi o’zgarmas va Va bo’lgan
mashinalardan X mashina 3V tezlik bilan to’g’ri daryoda X va Y suzuvchilar suvga nisbatan
chiziq bo’ylab sharqqa tomon harakatlanmoqda. rasmda ko’rsatilgan tezliklar bilan bir vaqtda
X mashinadagi kuzatuvchi Y mashinani g’arb harakat boshlaydilar.
tomonga V tezlik bilan ketayotgandek
ko’rmoqda. Bunga ko’ra, Y ning yerga nisbatan
tezlik yo’nalishi va son qiymati nimaga teng?
A) sharqqa, V B) sharqqa, 2V C) g’arbga, V D)
g’arbga, 2V E) sharqqa, 3V
daryoning qirg’og’idagi O nuqtadan X, Y
tarjimasi
qayiqlar suvga nisbatan mos ravishda VX, VY
tezliklar bilan bir vaqtda harakat boshladi. X
qayiq t vaqt o’tib K nuqtaga yetib borgan bo’lsa,
Y qayiq qarshi qirg’oqdagi qancha vaqtda va Bunga asosan,
qaysi nuqtaga yetib boradi? I. Ular bir onda qarshi qirg’oqqa yetib borishadi.
II. Qarshi qirg’oqqa yetganida ularning
gorizontal ko’chishlari teng bo’ladi.
III. Suzuvchilarning yerga nisbatan
tezliklarining moduli teng.
18. Quyidagi kvadratlar ichida X va Y
mashinalarning yerga nisbatan tezliklari VX, VY
berilgan.
A) t vaqtda, L nuqtaga B) 2t vaqtda, M nuqtaga
C) 2t vaqtda, L nuqtaga D) 2t vaqtda, N nuqtaga
E) t vaqtda, M nuqtaga
daryoning X, Y nuqtalaridan bir vaqtda suzishni
boshlagan K, L, M, N suzuvchilarning suvga
nisbatan tezlik vektorlari rasmdagi kabidir.
K suzuvchi Z nuqtaga yetib borgan bo’lsa,
168
X mashinaga nisbatan Y ning harakat yo’nalishi
va tezligini modulini aniqlang.
A) janubga, 2V
B) janubga, 2√2V
C) shimolga, 2V
D) sharqqa, √2V
E) g’arbga, 2√2V
19. Tezliklarining modullari teng bo’lgan K, L,
M mashinalardan K mashina shimoli-sharq Bunga asosan, suzuvchi qarshi qirg’oqqa yetib
yo’nalishda VK tezlik bilan harakatlanmoqda. K borganda, u L nuqtadan necha d uzoqlikda
mashinadagi kuzatuvchi L ni janubga, M ni bo’lishini aniqlang. (sin37° = 0,6, cos37° = 0,8)
g’arbga ketayotganligini ko’rmoqda. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6
21. Gorizontal tekislikda K, L, M, N
yuguruvchilar rasmda ko’rsatilgan nuqtalardan
bir vaqt momentida o’zgarmas tezliklar bilan O
nuqtaga qarab yugurishni boshladi.
Bunga asosan, L va M mashinalarning yerga

nisbatan tezliklari VL, VM quyidagilardan qaysi

Yuguruvchilar O nuqtaga bir vaqtda yetib
tarjimasi
kelgani ma’lum bo’lsa, qaysi ikki
yuguruvchining bir-biriga nisbatan tezligi eng
kichik?
A) K va L ning B) K va M ning C) K va N ning
D) L va N ning E) M va N ning
22. Oqimining tezligi o’zgarmas va Va bo’lgan
bir daryoning K va L nuqtalaridan X, Y
suzuvchilar o’zgarmas VX, VY tezliklar bilan
suzishni boshladi. Suzuvchilar t vaqt o’tib M
nuqtada uchrashdi.
20. Oqim tezligi o’zgarmas bo’lgan daryoning L

nuqtasidan suvga tashlangan jism t vaqt o’tib M
nuqtaga yetib keldi. K nuqtadan suvga nisbatan
5V tezlik bilan rasmdagi kabi suzishni
boshlagan suzuvchi 2t vaqtda qarshi qirg’oqqa Oqimning tezligi Va yanada kichik bo’lganida,
yetib keladi. suzuvchilar uchrashadigan nuqta va vaqt uchun
quyidagilardan qaysi biri to’g’ri bo’lardi?
Uchrashish nuqtasi Uchrashish vaqti .
169
A) K-M orasida t dan kam D) I va III E) II va III
B) K-M orasida t 26. Bir tekislik ustida harakatlanayotgan X, Y, Z
C) K-M orasida t dan ko’p mashinalarning yerga nisbatan tezliklarining
D) M-L orasida t dan kam moduli o’zgarmas va V ga teng. X mashinadagi
E) M-L orasida t dan ko’p kuzatuvchi Y ni shimoli-g’arb, Y mashinadagi
23. To’g’ri chiziqli bir yo’lda harakatlanayotgan kuzatuvchi Z ni janubi-sharq tomonga
K va L mashinalarning koordinata-vaqt harakatlanayotgandek ko’rmoqda.
grafiklari rasmda ko’rsatilgan. Bunga asosan, X, Y, Z mashinalarning yerga
nisbatan harakat yo’nalishlari quyidagilardan
qaysi biri bo’lishi mumkin?
X Y Z .
A) Sharq G’arb Sharq
B) Sharq Shimol G’arb
C) Sharq Shimol Sharq
D) G’arb Janub G’arb
E) G’arb Sharq Janub
27. To’g’ri chiziqli bir yo’lda VK, VL, VM
o’zgarmas tezliklar bilan harakatlanayotgan K,
L va M mashinalardan K mashina sharq
L mashinaning yerga nisbatan tezligi ⃗V bo’lsa,
tomonga ketmoqda. Mashinalarning
uning K mashinaga nisbatan tezligi qanday?
tezliklarining moduli orasida VK > VL = VM
A) −V⃗ B) −V ⃗ /2 C) V⃗ /2 D) V⃗ E) 3V ⃗
monosabat o’rinli bo’lsa, quyidagilardan
24. Bir to’g’ri chiziq ustida harakatlanayotgan K qaysilari shubhasiz to’g’ri?
va L mashinalarning tezlik-vaqt grafiklari I. L mashinadagi bir kuzatuvchi M mashinani
rasmda tasvirlangan. harakatlanmayotgandek ko’radi.
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi II. K mashinadagi bir kuzatuvchi M mashinani
g’arb tomonga ketayotgandek ko’radi.
III. L mashinadagi bir kuzatuvchi K mashinani
tarjimasi sharq tomonga ketayotgandek ko’radi.
28. To’g’ri chiziqli bir yo’lda sharq tomonga
Bunga asosan, qaysi sohalarda L mashinaning K ketayotgan K, L mashinalarning tezlik-vaqt
mashinaga nisbatan tezligi mashinalarning yerga grafiklari rasmda tasvirlangan.
nisbatan tezlik yo’nalishi bilan mos tushadi?
25. Bir to’g’ri chiziq ustida harakatlanayotgan
K, L mashinalarning tezlik-vaqt grafiklari
Bunga asosan, (0 - t) va (t - 2t) vaqt oralig’ida K

mashina L mashinadagi bir kuzatuvchiga
nisbatan qaysi tomonga va qanday
harakatlanmoqda?
(0 - t) oralig’ida (t - 2t) oralig’ida
Bunga asosan, L mashinadagi kuzatuvchi K .
mashinani qaysi sohalarda sekinlashayotgandek A) sharqqa, tezlanuvchan g’arbga,
ko’radi? sekinlanuvchan
170
B) g’arbga, tezlanuvchan sharqqa,
sekinlanuvchan
C) g’arbga, sekinlanuvchan sharqqa, tezlanuvchan
D) sharqqa, sekinlanuvchan g’arbga, tezlanuvchan
E) sharqqa, tekis g’arbga, tekis
29. X, Y, Z mashinalar to’g’ri chiziqli bir yo’lda
bir nuqtadan t = 0 onda yerga nisbatan mos
ravishda modullari VX, VY, VZ bo’lgan tezliklar
bilan harakat boshladi. Mashinalarning tezlik-
vaqt grafiklari rasmda tasvirlangan.

I. (0 – t) vaqt oralig’ida X mashinadagi
kuzatuvchi Y mashinani o’ziga
yaqinlashayotgandek ko’radi.
II. (0 – 3t) vaqt oralig’ida Y mashinadagi
kuzatuvchi Z mashinani tinch turgandek ko’radi.
III. (0 – 3t) vaqt oralig’ida X mashinadagi
kuzatuvchi Z mashinani o’zidan
uzoqlashayotgandek ko’radi.
tarjimasi
⃗ A bo’lgan
30. Oqimining tezligi o’zgarmas va V
bir daryoda O nuqtadan harakat boshlagan X va
Y suzuvchilarning suvga nisbatan tezlik
vektorlari rasmda tasvirlangan.
Bunga asosan, X va Y suzuvchilar uchun quyida

berilganlardan qaysilari teng?
I. qarshi qirg’oqqa borish vaqtlari,
II. qarshi qirg’oqqa borgan ondagi K nuqtadan
uzoqliklari,
III. yerga nisbatan tezlik vektorlari.
171
Ish. Energiya. Quvvat
1. K, L, M jismlar teng kattalikdagi F kuchlar
ta’siri ostida rasmdagidek x masofa bosib
o’tmoqda.
Bunga asosan, E1/E2 nisbat nimaga teng?

A) 1/4 B) 1/2 C) 2/3 D) 3/4 E) 4/5
5. Bir jinsli va teng massali X, Y jismlar I, II, III
Bunga asosan, K, L, M jismlarga ta’sir holatlarda bo’lganida yerga nisbatan umumiy
etayotgan F kuchning bajargan ishlari WK, WL, potensial energiyalari mos ravishda E1, E2 va E3
WM orasidagi munosabat qanday? ga teng.
A) WK> WL> WM B) WK> WL= WM
C) WL= WM> WK D) WM> WL> WK
E) WM= WL= WK
2. Bir xil va bir jinsli K, L jismlar I holatda
bo’lganida yerga nisbatan potensial energiyalari
yig’indisi E ga teng.
Bunga asosan, E1, E2 va E3 orasidagi munosabat
qanday?
A) E1= E2= E3 B) E3> E1= E2 C) E2> E3> E1
D) E3> E1> E2 E) E3> E2> E1
6. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan I va II
idishlardan I idishda bo’lgan suvning yerga
Bunga asosan, jismlar II holatga keltirilganda
nisbatan potensial energiyasi E ga teng.
tarjimasi
yerga nisbatan umumiy potensial energiyasi
necha E ga teng bo’ladi?
A) 5/4 B) 3/2 C) 7/4 D) 2 E) 9/4
3. Massalari mos ravishda mX, mY, mZ bo’lgan
teng hajmli bir jinsli X, Y, Z kublar I holatda
bo’lganida yerga nisbatan umumiy potensial
energiyasi E1, II holatda bo’lganida E2, III
holatda bo’lganida E3 ga teng bo’lmoqda.
Jo’mrak ochilib, suv II idishga to’kilsa, suvning

yerga nisbatan potensial energiyasi necha E ga
E1> E2> E3 bo’lsa, mX, mY, mZ orasidagi teng bo’ladi?
munosabat qanday? A) 2/9 B) 2/7 C) 2/5 D) 1/2 E) 2/3
A) mX> mY> mZ B) mX> mZ> mY C) mY> mX> 7. X, Y, Z jismlar iplarga rasmdagidek osilganda
mZ D) mY> mZ> mX E) mZ> mY> mX iplarda hosil bo’lgan taranglik kuchlarining
4. Bir xil va bir jinsli g’ishtlar I holatda modullari mos ravishda TX, TY, TZ ga teng.
bo’lganida yerga nisbatan umumiy potensial
energiyalari E1, II holatda bo’lganida E2 ga teng.
172
TX> TY= TZ bo’lsa, jismlarning yerga nisbatan
Bunga asosan, idish teskari aylantirilsa, EX va
potensial energiyalari EX, EY, EZ orasidagi
EY qanday o’zgaradi?
munosabat qanday?
EX EY .
A) EX> EY> EZ B) EX> EY= EZ C) EX> EZ> EY
A) o’zgarmaydi o’zgarmaydi
D) EX= EZ> EY E) EY= EZ> EX
B) ortadi ortadi
8. Massalari mos ravishda m1, m bo’lgan K, L
jismlar rasmdagidek osilgan S1, S2 iplardagi
D) kamayadi ortadi
taranglik kuchlari mos ravishda 3T, T ga teng. K
E) ortadi kamayadi
va L jismlarning o’rinlari o’zgartirilib shu
11. Bir xil va bir jinsli kublardan hosil qilingan
ko’rinishda takror osilganda jismlarning yerga
K, L, M jismlar rasmdagidek I, II va III
nisbatan umumiy potensial energiyalari qanday
holatlarda bo’lganida yerga nisbatan potensial
o’zgaradi? (g: erkin tushish tezlanishi.)
energiyalari mos ravishda EI, EII va EIII ga teng.
"Samarali Ta'lim"
A) 2mgh ga ortadi B) mgh ga ortadi
o'quv markazi
C) o’zgarmaydi D) mgh ga kamayadi
E) 2mgh ga kamayadi
tarjimasi
9. Bir-biriga aralashmaydigan mos ravishda 3d,
d zichlikli X, Y suyuqliklar teng bo’laklarga
bo’lingan idish ichida 1-rasmdagi holatda
bo’lganida suyuqliklarning yerga nisbatan Bunga asosan, EI, EII, EIII orasidagi munosabat
potensial energiyalari yig’indisi E1 ga teng. Idish qanday?
2-rasmdagi holatga keltirilganda suyuqliklarning A) EI> EII> EIII B) EI= EIII> EII C) EII> EIII> EI
yerga nisbatan potensial energiyalarining D) EII= EIII> EI E) EIII> EII> EI
yig’indisi E2 ga teng bo’ldi. 12. Massasi m bo’lgan teng bo’lakli bir jinsli
sterjen va uning ustidagi m massali jism F kuch
ta’sirida o’zgarmas tezlik bilan gorizontal
holatga keltiriladi.

A) 3/2 B) 2 C) 5/2 D) 3 E) 7/2 Bunga asosan, F kuchning og’irlik kuchiga
10. Bir-biriga aralashmaydigan X va Y qarshi bajargan ishi necha mgh ga teng? (g:
suyuqliklar teng bo’lakli idish ichida rasmdagi erkin tushish tezlanishi.)
vaziyatda bo’lganida yerga nisbatan potensial A) 1/3 B) 2/3 C) 3/4 D) 5/6 E) 5/4
energiyalari mos ravishda EX va EY ga teng. 13. Ishqalanishsiz gorizontal tekislikda turgan m
173
⃗ kuch ta’sirida x masofa
massali jism rasmdagi F
bosib o’tdi.
Jismning x masofa oxirida erishgan kinetik Bunga asosan, h1 balandlik necha h ga teng?
energiyasi quyidagilardan qaysilariga bog’liq A) 1/2 B) 1 C) 3/2 D) 2 E) 5/2
emas? 17. Vaznsiz sterjenlar orqali hosil qilingan
m: Jismning massasi, rasmdagi sistema muvozanatda ekan, X, Y, Z
F: Kuchning qiymati, jismlarning yerga nisbatan potensial energiyalari
x: Jism bosib o’tgan masofa, mos ravishda EX, EY, EZ ga teng bo’lmoqda.
α: F kuchning gorizont bilan hosil qilgan
burchagi.
A) faqat m B) faqat x C) faqat α
D) m va F E) m va α
14. Bir xil va bir jinsli kublar 1-rasmdagi
vaziyatda bo’lganida yerga nisbatan umumiy
potensial energiyalari E ga teng.
Bunga asosan, EX, EY, EZ orasidagi munosabat

Kublarni 2-rasmdagi holatga keltirish uchun
og’irlik kuchiga qarshi bajarilgan ish necha E ga
qanday?
A) EX> EY= EZ B) EX> EZ> EY
C) EX= EZ> EY D) EY= EZ> EX
teng?
tarjimasi
A) 1/6 B) 1/5 C) 1/4 D) 1/3 E) 1/2
E) EZ= EY= EX
18. Vaznsiz teng bo’lakli sterjen, bir xil X, Y
15. Gorizontal ishqalanishsiz tekislikdagi K prujinalar va P og’irlikli yuk orqali rasmdagi
jismga rasmdagi F1, F2 va F3 kuchlari alohida- sistema hosil qilingan.
alohida x yo’l bo’yicha ta’sir etganda bajarilgan
ishlar mos ravishda W1, W2, W3 ga teng bo’ldi.
Bunga asosan, W1, W2 va W3 orasidagi Sterjen gorizontal muvozanatda bo’lsa,

munosabat qanday? prujinalarda to’plangan (elastiklik) potensial
A) W1= W2= W3 energiyalarning nisbati EX/EY nimaga teng?
B) W1= W2> W3 A) 9/4 B) 3/2 C) 3/4 D) 2/3 E) 4/9
C) W2> W3> W1 19. Massalari mos ravishda m, 2m, 3m bo’lgan
D) W3> W1= W2 bir jinsli X, Y, Z prizmalarning o’lchamlari bir
E) W3> W2> W1 xil. Prizmalar rasmdagidek I, II, III holatlardagi
16. Bir jinsli X jismning yerga nisbatan kabi joylashtirilganda yerga nisbatan umumiy
potensial energiyasi jism I holatda bo’lganida E, potensial energiyalari mos ravishda E1, E2, E3 ga
II holatda bo’lganida 5E ga teng. teng bo’lmoqda.
174
yordamida bir-biridan ajratilgan. Idish I holatda
bo’lganida suyuqliklarning yerga nisbatan
potensial energiyalari EK, EL va EM ga teng.
Bunga asosan, E1, E2, E3 orasidagi munosabat

qanday?
A) E1> E2> E3
B) E1> E3> E2
Idish to’nkarilib II holatga keltirilsa, EK, EL va
C) E2> E1> E3
EM qanday o’zgaradi?
D) E2> E3> E1
(Ko’rsatma: zichligi katta bo’lgan suyuqlik
E) E3> E2> E1
idishning ostida, zichligi kichik bo’lgan
20. Ishqalanishsiz gorizontal tekislikning K
suyuqlik esa idishning ust qismida muvozanatda
nuqtasida turgan m massali jism F kuch ta’sirida
qoladi. Bu
harakatga keltirildi. Jism L nuqtadan V tezlik va
masalada metal to’siq suyuqlik o’tishiga yo’l
E kinetik energiya bilan o’tmoqda.
qo’ymaydi.)
EK EL EM .
A) kamayadi kamayadi kamayadi
B) kamayadi kamayadi ortadi
Bu holatda m massali jism o’rniga 2m massali C) kamayadi ortadi ortadi
jism qo’llanilsa, V va E qiymatlari qanday D) kamayadi o’zgarmaydi ortadi
o’zgaradi? E) o’zgarmaydi ortadi kamayadi
V E . 23. Rasmdagi ishqalanish bo’lmagan
A) ortadi ortadi sistemalarda m massali jismlar bir xil prujinalar
B) ortadi
C) kamayadi
kamayadi
kamayadi
yordamida muvozanatda edi. Shundan keyin
jismlarga F1, F2, F3 kuchlar ta’sir ettirilib,
D) kamayadi
tarjimasi
o’zgarmaydi
prujinalarning teng miqdorda potensial
energiyaga ega bo’lishi ta’minlandi.
21. O’lchamlari teng, bir jinsli bo’lgan X, Y va
Z jismlar rasmdagi I va II holatlarda bo’lganida
yerga nisbatan umumiy potensial energiyalari
teng bo’lmoqda.
Jismlar o’zgarmas tezlik bilan harakatlangan

bo’lsa, kuchlarning bajargan W1, W2 va W3
ishlari orasidagi munosabat qanday?
A) W1= W2= W3 B) W1> W2> W3
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari C) W1= W2> W3 D) W3> W1= W2
istisnosiz to’g’ri? E) W3> W2> W1
I. X ning massasi, Z nikidan katta. 24. Bloklarining og’irliklari P bo’lgan rasmdagi
II. X ning massasi, Y nikiga teng. sistemada P og’irlikli X jism F kuch yordamida
III. Y ning massasi, Z nikidan kichik. h masofaga ko’tarilmoqda.
22. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan yopiq
idishdagi bir-biri bilan aralashmaydigan K va L
suyuqliklar M suyuqlik bilan metal to’siq
175
Bu jarayonda F ⃗ kuchning bajargan ishi necha
mgh bo’lishi mumkin? (g: erkin tushish
tezlanishi)
A) 3/2 B) 2 C) 5/2 D) 3 E) 7/2
ishqalanishsiz yo’lning K nuqtasida V tezlikka
ega bo’lgan jism uzuq-uzuq chiziqlar bilan
ko’rsatilgan trayektoriya bo’ylab
harakatlanmoqda. Jism harakati davomida L
nuqtadan VL, M nuqtadan VM tezlik bilan
o’tmoqda.
Bunga asosan, F kuchning bajargan ishi eng

kamida necha P∙h ga teng?
(Ishqalanishni hisobga olmang.)
A) 1 B) 3/2 C) 2 D) 5/2 E) 3
sistemada r va 4r radiusli silindirlar O nuqta
atrofida erkin aylana oladi. F kuch qo’yilgan ip
o’zgarmas tezlik bilan h masofaga pastga
tortilmoqda.
Yo’lning h1 va h2 balandliklari kamaytirilsa, VL
va VM ning qiymatlari qanday o’zgaradi?
VL VM .
A) ortadi kamayadi
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi B) kamayadi ortadi
o’zgarmaydi
tarjimasi D) kamayadi
E) kamayadi kamayadi
28. 1-rasmda K nuqtada E kinetik energiyaga
ega bo’lgan jism qiya tekislik bo’ylab h
Bunga asosan, kuchning og’irlik kuchiga qarshi balandlikka chiqa olmoqda.
bajargan ishi necha mgh ga teng?
(g: erkin tushish tezlanishi.)
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
26. m massali, teng bo’lakli, bir jinsli sterjenga
2m massali K jism rasmdagidek mahkamlangan.
Sterjen rasm ko’rsatilgan vertikal F ⃗ kuch
ta’sirida gorizontal holatga keltiriladi.
2-rasm va 3-rasmdagi jismlar ham h balandlikka

chiqa olishi uchun E1 va E2 kinetik energiyalari
nimaga teng bo’lishi kerak?
(Ishqalanishni hisobga olmang; sin 30°= 1/2;
sin 45°= √2/2; sin 60°= √3/2)
E1 E2 .
A) E/2 E/4
B) √2E/2 √3E/2
176
C) √2E √2E faqatgina MR orasi ishqalanishli bo’lib, yo’l
D) E/√2 E/√3 bo’yicha ishqalanish kuchi o’zgarmasdir. K
E) E E nuqtada turgan jismga F kuch KR yo’l bo’yicha
29. Ishqalanish kuchi Fi bo’lgan gorizontal ta’sir etganda jism R nuqtada to’xtamoqda.
tekislikning K nuqtasida turgan jismga
gorizontal va o’zgarmas F kuch L nuqtagacha
ta’sir etmoqda. Jismning kinetik energiyasi L
nuqtada 6E, M nuqtada esa 5E ga teng. Bunga asosan, ishqalanish kuchi necha F ga
teng?
A) 1 B) 5/4 C) 5/3 D) 5/2 E) 3
yo’lning K nuqtasida turgan m massali jism,
yo’lga parallel ⃗F kuchning ta’sirida
Bunga asosan, F/Fi nisbat nimaga teng?
tezlanuvchan harakat boshladi.
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
30. Ishqalanish mavjud bo’lmagan rasmdagi
sistemada N nuqtadan E kinetik energiya bilan
harakat boshlagan m massali jism muvozanat
holatida bo’lgan prujinani M nuqtagacha
siqmoqda. Jismning N nuqtadagi potensial
energiyasi kinetik energiyasiga tengdir.
Jismning KL yo’ldagi harakati davomida quyida

aytilganlardan qaysilari istisnosiz to’g’ri
bo’ladi?
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi I. Mexanik energiyasi ortadi.
II. Kinetik energiyasi ortadi.
III. Potensial energiyasi kamayadi.
tarjimasi
Bunga asosan, jism prujinani L nuqtagacha
siqqan vaqtda prujinada to’plangan elastiklik 34. Ishqalanishsiz qiya tekislikning R
potensial energiyasi necha E ga teng bo’lgan? nuqtasidan erkin qo’yvorilgan m massali jism
(|ML| = |LK|) gorizontal va ishqalanishli yo’lning M nuqtasida
A) 1/2 B) 1 C) 3/2 D) 2 E) 3 to’xtamoqda.
31. Rasmdagi matematik mayatnik K nuqtadan
erkin qo’yvorildi.
Bunga asosan, S nuqtadan erkin qo’yvorilgan

2m massali jism qayerda to’xtaydi?
(Ishqalanish koeffitsiyenti har ikki jism uchun
bir xil va nuqtalar orasidagi masofalar teng.)
A) L nuqtada B) M nuqtada
Bunga asosan, jismning kinetik energiyasi C) N nuqtada D) P nuqtada
potensial energiyasiga teng bo’lgan onda tezligi E) P nuqtadan ham o’tadi
necha m/s bo’ladi? 35. Faqatgina LN qismi ishqalanishli bo’lgan
(g = 10 m/s2) yo’lning K nuqtasidan E kinetik energiya bilan
A) 2√3 B) 5 C) 5√2 D) 10 E) 10√2 harakat boshlagan jism M nuqtada to’xtamoqda.
32. Rasmdagi teng oraliqli gorizontal yo’lning
177
tutilayotgan K, L jismlarning massalari mos
ravishda m, 3m ga teng.
Bunga asosan, E energiya o’zgartirilmasdan

quyidagilardan qaysilari alohida-alohida
bajarilsa, jism N nuqtada to’xtashi mumkin?
I. jisming massasini kamaytirish,
II. h1 balandlikni kamaytirish,
III. h2 balandlikni orttirish. Bunga asosan, jismlar erkin qo’yvorilsa, K jism
A) faqat I B) faqat II C) faqat III yerga urilgan vaqtda L jismning kinetik
D) I va II E) I va III energiyasi necha mgh ga teng bo’ladi?
36. Massalari mos ravishda m va 2m bo’lgan X (g: erkin tushish tezlanishi)
va Y jismlar vertikal kesimi rasmdagidek A) 1/4 B) 1/2 C) 2/3 D) 3/4 E) 3/2
bo’lgan ishqalanishsiz yo’lning K va P 39. Vertikal kesimi rasmda ko’rsatilgan
nuqtalaridan bir vaqtda erkin qo’yvorilmoqda. ishqalanishsiz yo’lning K nuqtasida tinch turgan
m massali jismga qiymati mg ga teng bo’lgan F
kuch M nuqtagacha harakat yo’nalishida ta’sir
etmoqda.
Jismlar M-N orasida uchrashgan bo’lsa,

quyidagilardan qaysilari to’g’ri? (|LM| = |MN|)
"Samarali Ta'lim"Jismning
o'quv
I. α burchak θ burchakdan katta. markazi
kinetik energiyasi
M nuqtada necha E ga teng?
L nuqtada E bo’lsa,
II. Jismlar uchrashgan vaqtda tezlik modullari
teng. tarjimasi
A) 3/2 B) 2 C) 5/2 D) 3 E) 4
40. Massasi m bo’lgan bloklar orqali hosil
III. Jismlar uchrashgan vaqtda kinetik
energiyalari teng. qilingan rasmdagi sistemalarda m massali X va
A) faqat I B) faqat III C) I va II Y jismlar F1, F2 kuchlarning ta’sirida o’zgarmas
D) II va III E) I, II va III tezlik bilan h masofaga ko’tarilishi uchun
37. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan bajarilgan ishlar mos ravishda W1, W2 ga teng.
yo’lning S nuqtasidan E kinetik energiya bilan
o’tgan m massali X jism ham, R nuqtadan erkin
qo’yvorilgan 2m massali Y jism ham faqatgina
gorizontal qismida ishqalanish bo’lgan yo’lning
P nuqtasida to’xtamoqda.
Bunga asosan, W1/W2 nisbat nimaga teng?

A) 1/3 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 3
41. Massasi m bo’lgan bir jism vertikal kesimi
rasmdagidek bo’lgan yo’lning K nuqtasidan
erkin qo’yvorildi. Jism faqatgina gorizontal
Ishqalanish koeffitsiyenti har ikki jism uchun bir qismi ishqalanishli bo’lgan bu yo’lning M
xil bo’lsa, E necha mgh ga teng? nuqtasida to’xtadi.
A) 1/2 B) 1 C) 3/2 D) 2 E) 3
ishqalanishsiz sistemada rasmdagi holatda
178
II. jismning massasini kamaytirish,
III. |KL| oraliqni kamaytirish.
44. Gorizontal ishqalanishsiz tekislikda turgan
bir jismga ta’sir etgan kuchning jism
koordinatasiga bog’lanish grafigi rasmda
Bunga asosan, jism bilan sirt orasidagi ko’rsatilgan.
ishqalanish koeffitsiyenti quyidagilardan qaysi
biriga teng?
h h∙g x x∙g x
A) B) C) D) E)
x x h h h∙g
yo’lning faqatgina gorizontal MS oralig’i
ishqalanishli bo’lib, ishqalanish kuchi yo’l
bo’yicha o’zgarmasdir. K nuqtadan erkin Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari
qo’yvorilgan m massali X jism P nuqtada noto’g’ri?
to’xtamoqda. I. (x - 2x) oralig’ida jismning energiyasi ortadi.
II. (2x - 3x) oralig’ida jismning energiyasi
kamayadi.
III. Jismning x koordinatadagi tezligi V bo’lsa,
3x koordinatadagi tezligi 2V bo’ladi.
45. Radiuslari mos ravishda 3r va r bo’lgan, bir-
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi biriga mahkamlangan K va L silindirlarning
Gorizontal yo’l bilan ishqalanish koeffitsiyenti markazlari bir nuqtada bo’lib, silindirlarning
X jism bilan bir xil bo’lgan m massalitarjimasi
Y jism S atrofidagi tarang iplarga osilgan X va Y jismlar
nuqtadan necha mgh ga teng bo’lgan kinetik rasmdagidek muvozanatdadir. K silindir bir
energiya bilan harakatga keltirilsa, L nuqtagacha miqdor aylantirilganda X jismning potensial
chiqa oladi? energiyasi E ga ortmoqda.
(g: erkin tushish tezlanishi. Nuqtalar orasidagi
masofalar teng.)
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
ishqalanishsiz KLM yo’lning K nuqtasidan E
kinetik energiya bilan harakatga keltirilgan bir
jism maksimum h balandlikka ko’tarilib, N
nuqtada yerga urilmoqda.
Bu jarayonda Y jismning potensial energiyasi

qanday o’zgardi?
Bunga asosan, kinetik energiya E ning qiymati A) E/3 ga kamaydi B) E ga kamaydi
o’zgarmas qolish sharti bilan quyidagilardan C) E ga kamaydi D) 3E ga kamaydi
qaysilari yolg’iz o’zi bajarilsa, h balandlik E) E/3 ga ortdi
ortadi? 46. Havoning qarshiligi bo’lmagan rasmdagi
I. α burchakni orttirish, muhitda 2m massali jism 4h balandlikdan erkin
179
tashlanarkan, m massali jism 3h balandlikdan E A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 8
kinetik energiya bilan otilmoqda. Jismlarning 49. Rasmdagi silliq yo’lning K nuqtasidan V
yerga urilish onidagi kinetik energiyalari teng. tezlik bilan o’tgan jism ko’pi bilan M
nuqtagacha chiqa oldi.
Bunga asosan, m massali jismning otilgan

ondagi E kinetik energiyasi necha mgh ga teng? Bunga asosan, jism L nuqtadan o’tayotganda
(g: erkin tushish tezlanishi.) tezligi necha V?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 A) √2 B) √3 C) 2 D) 2√2 E) 3
47. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan silliq 50. Ishqalanish bo’lmagan rasmdagi
yo’lning K nuqtasida V0 tezlik berilgan m sistemalarda foydalanilgan prujinalar bir xildir.
massali jism L nuqtada V (V≠ 0) tezlik bilan m massali jismlar berilgan balandliklardan erkin
o’tmoqda. Jismning kinetik energiyasi K qo’yvorilganda prujinalar ko’pi bilan x1, x2, x3
nuqtada EK, L nuqtada esa EL dir. ga siqilmoqda.

asosan, x , x , x orasidagi munosabat
1 2 3
tarjimasi
qaysilari shubhasiz noto’g’ri? (g: erkin tushish
qanday?
A) x = x = x B) x = x > x C) x > x > x
1 2 3 1 2 3 2 1 3
tezlanishi) D) x2> x3> x1 E) x3> x1= x2
I. EK= mgh 51. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan silliq
II. EL= mgh yo’lning K nuqtasida E kinetik energiyaga ega
III. EL> EK bo’lgan m massali jism L nuqtagacha chiqa
A) faqat I B) faqat II C) faqat III olmoqda.
48. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan silliq
yo’lning K nuqtasidan V tezlik bilan o’tgan m
massali jism, uzuq-uzuq chiziqlar bilan
ko’rsatilgan yo’l bo’ylab harakatlanib, P
nuqtadan 2V tezlik bilan o’tmoqda. Jismning K
nuqtadagi potensial energiyasi EP, kinetik
energiyasi esa EK ga teng. Bunga asosan, jism L nuqtadan E kinetik
energiya bilan pastga tomon harakatga
keltirilganda, K nuqtadan o’tayotganda kinetik
energiyasi necha mgh ga teng bo’lardi?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
KLMNP yo’lning K nuqtasidan EK kinetik
energiya bilan harakatga keltirilgan jism P
nuqtagacha chiqib, orqaga qaytadi va L nuqtada
Bunga asosan, EP/EK nisbat nimaga teng?
180
to’xtaydi. Butun yo’l bo’yicha jismga ta’sir tezlik berilgan jism L nuqtadan V tezlik bilan
etgan ishqalanish kuchining moduli o’zgarmas. o’tib, M nuqtada to’xtadi.
Jismning M nuqtadan ikkinchi marta o’tishidagi

kinetik energiyasi EM bo’lsa, EM/EK nisbat Bunga asosan, KL orasida issiqlikka aylangan
nimaga teng? energiya necha mgh ga teng?
(Nuqtalar orasidagi masofalar teng.) (g: erkin tushish tezlanishi)
A) 1/7 B) 2/7 C) 3/7 D) 4/7 E) 5/7 A) 8 B) 6 C) 4 D) 3 E) 2
53. Vertikal kesimi 1-rasmdagidek bo’lgan 56. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan
yo’lda m massali jism, yo’lga parallel F kuch ishqalanishli yo’lning K nuqtasidan E kinetik
ta’sirida harakatlantirilmoqda. Jismning I, II, III energiya bilan harakat boshlagan jism uzuq-
sohalardagi tezligining bosib o’tilgan yo’lga uzuq chiziqlar bilan ko’rsatilgan yo’nalishda
bog’lanish grafigi 2-rasmda tasvirlangan. harakatlanmoqda.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari Jismning L nuqtadagi mexanik energiyasi 4mgh

I. I sohada jismning kinetik energiyasi ortdi.
I. Jismning K nuqtadagi kinetik energiyasi
II. II sohada ishqalanish mavjud.
tarjimasi
III. III sohada jismning mexanik energiyasi
kamayadi.
2mgh.
II. Jismning L nuqtadagi kinetik energiyasi
3mgh.
A) faqat I B) faqat II C) faqat III III. Jismning M nuqtadagi kinetik energiyasi
D) I va II E) I va III mgh.
54. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan (g: erkin tushish tezlanishi.)
ishqalanishli yo’lning K nuqtasidan erkin A) faqat I B) faqat II C) faqat III
qo’yvorilgan m massali jism maksimum L D) I va III E) II va III
nuqtagacha chiqa oldi. 57. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan KLM
yo’lning K nuqtasidagi tezligi 10 m/s bo’lgan 2
kg massali bir jismga 4 N o’zgarmas kuch
yo’lga parallel ravishda M nuqtagacha ta’sir
etmoqda.
Bunga asosan, m massali jism K nuqtagacha

chiqa olishi uchun unga L nuqtada eng kamida
necha mgh kinetik energiya berish kerak?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 Jismning M nuqtadagi tezligi 8 m/s bo’lsa, KLM
55. Rasmdagi qiya yo’lning faqatgina KL yo’l bo’yicha ishqalanish kuchining bajargan
orasida ishqalanish mavjud. K nuqtadan 3V ishi moduli necha joul?
181
(g = 10 m/s2; sin 30° = 0,5) rasmdagidek ustma-ust joylashtirilganda,
A) 8 B) 10 C) 12 D) 16 E) 20 ularning yerga nisbatan potensial energiyalari
58. Gorizontal yo’lda turgan jismga ta’sir bir-biriga teng va E bo’lmoqda.
etuvchi natijaviy kuchning koordinataga
bog’lanish grafigi rasmda tasvirlangan.
Kublarni 2-rasmdagi holatga keltirilish uchun

og’irlik kuchiga qarshi necha E ish bajarish
kerak? A) 2/3 B) 3/4 C) 1 D) 4/3 E) 3/2
61. Ishqalanish mavjud bo’lmagan sistemada F
kuch yordamida, m massali K jism va 3m
Bunga asosan, jismning kinetik energiya - massali L jismni rasmdagi I holatdan II holatga
koordinata grafigi quyidagilardan qaysi biri o’zgarmas tezlik bilan keltirishda W ish
bo’lishi mumkin? bajarildi.
"Samarali Ta'lim"Bunga asosan, W necha mgh?

(g:o'quv markazi
erkin tushish tezlanishi.)
A) 1 B) 2 C) 4 D) 5 E) 6
tarjimasi
62. O nuqtadagi o’q atrofida aylana oladigan 3d
uzunlikdagi, gorizontal holatdagi vaznsiz
sterjenning uchlariga m va 2m massali jismlar
rasmdagidek mahkamlangan.
59. Massalari juda kichik, teng bo’lakli

sterjenlar O1, O2, O3 nuqtalardan o’qlarga
mahkamlanib, bir xil prujina va bir xil yuklar
yordamida rasmdagidek muvozanatga
keltirilgan. Sistema erkin qo’yib yuborilib, jismlar vertikal
vaziyatni egallaganda sistemaning umumiy
potensial energiyasi qanday o’zgaradi?
A) 3mgd ga kamayadi B) 3mgd ga ortadi
C) 2mgd ga kamayadi D) 2mgd ga ortadi
E) o’zgarmaydi
Bunga asosan, prujinalarda to’plangan potensial 63. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan
energiyalar E1, E2, E3 orasidagi munosabat yo’lning S nuqtasidan E kinetik energiya bilan
qanday? o’tgan bir jism R nuqtagacha chiqa oldi va
A) E2> E1= E3 B) E1= E3> E2 C) E2> E1> E3 orqaga qaytib K nuqtada to’xtadi.
D) E1> E2> E3 E) E3> E2> E1
60. Teng hajmli bir jinsli K, L kublar 1-
182
KL yo’lning uzunligi 10 m, ishqalanish
Yo’lning faqat KLM qismida ishqalanish koeffitsiyenti 0,5 bo’lsa, V tezlik necha m/s?
mavjud bo’lsa, jism N nuqtadan necha E kinetik (g= 10 m/s2)
energiya bilan o’tgan? A) 5 B) 10 C) 10√2 D) 15 E) 20√2
A) 1/3 B) 1/4 C) 1/5 D) 2/5 E) 3/5 67. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan
64. Bir xil X va Y jismlar gorizontal tekislikda yo’lning faqatgina LMN qismida ishqalanish
rasmdagidek I, II, III holatlarda mavjud bo’lib, ishqalanish kuchi yo’l bo’yicha
joylashtirilganda jismlarning yerga nisbatan o’zgarmasdir. K nuqtadan E kinetik energiya
umumiy potensial energiyalari mos ravishda E1, bilan o’tgan X jism qiya tekislikning P
E2, E3 ga teng bo’ldi. nuqtasigacha chiqa oldi va orqaga qaytib M
nuqtada to’xtadi.
Bunga asosan, E1, E2, E3 orasidagi munosabat

qanday?
o'quv markazi
asosan, X jism K nuqtada necha E
A) E1> E2= E3 B) E1= E2> E3 C) E2= E3> E1
kinetik energiyaga ega bo’lsa, R nuqtagacha
D) E2> E1= E3 E) E2> E3> E1
chiqa oladi?
tarjimasi
65. Massalari mos ravishda m, 3m bo’lgan X va
A) 3/2 B) 2 C) 5/2 D) 3 E) 6
Y jismlar rasmdagi holatda bo’lganida, X jism F
kuch ta’sirida yerga tekkuncha o’zgarmas tezlik
bilan harakatlantirildi.
Bloklar vaznsiz va ishqalanish mavjud

bo’lmasa, F kuchning bajargan ishi eng kamida
necha mgh ga teng?
A) 1/2 B) 1 C) 3/2 D) 2 E) 5/2
yo’lning faqatgina KL qismida ishqalanish
mavjud. Massasi 2 kg bo’lgan bir jismga K
nuqtada V tezlik berilganda M nuqtagacha chiqa
oldi.
183
Nyutonning harakat qonunlari A) F > FK> FL B) F > FL> FK C) FL> F > FK
1. Mutlaq silliq gorizontal tekislikda joylashgan D) FK> FL> F E) F > FK= FL
massalari mos ravishda m, 2m, m bo’lgan X, Y, 5. Rasmda ko’rsatilgan va ishqalanishga ega
Z jismlarga 2F, F, 2F kattalikdagi kuchlar bo’lmagan sistema erkin qo’yib yuborildi.
rasmda ko’rsatilgandek ta’sir etganda, jismlar
gorizontal yo’nalishda aX, aY, aZ tezlanish
olmoqda.
Bunga asosan, aX, aY, aZ orasidagi munosabatni

aniqlang.
(sin60° =√3/2, cos60° = 0,5)
A) aX> aY> aZ B) aX> aY= aZ C) aX> aZ> aY K, L jismlarning massalari mK, mL. Jismlarni
D) aZ= aX> aY E) aZ> aX> aY bog’lab turuvchi ipdagi taranglik kuchi T va
2. X, Y, Z jismlar rasmda ko’rsatilgandek jismlarning tezlanishi a bo’lsa, quyidagi
ishqalanishsiz sistema tuzildi va erkin qo’yib tengliklarning qaysilari to’g’ri?
yuborildi. I. (mK– mL)g = (mK+ mL)a
II. mLg – T = mLa
III. T = mK(g – a)
6. Ishqalanish mavjud bo’lmagan 1-rasm va 2-
Bunga asosan, sistemaning tezlanishi necha
m/s2? (g = 10 m/s2)
rasmda K va L jismlar va qiya tekislikdan
tashkil topgan sistema rasmlarda ko’rsatilgan
yo’nalishlarda modullari teng tezlanishlar bilan
tarjimasi
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 10
3. Rasmda ko’rsatilgan mutlaq silliq tekislikda 3
harakatlanadi.
kg va 2 kg massali jismlar erkin qo’yib
yuborilganda, ipda hosil bo’lgan T taranglik
kuchini necha N bo’ladi? (g = 10 m/s2)
1-rasm 2-rasm
Bunga asosan, K va L jismlarning massalari
nisbati mK/mL ni aniqlang. (sin 30° = 1/2)
A) 4/3 B) 3/2 C) 2 D) 3 E) 4
7. K, L, M jismlardan tashkil topgan rasmdagi
mexanik sistema erkin qo’yib yuborilganda,
A) 12 B) 14 C) 16 D) 18 E) 20 iplardagi taranglik kuchlari T1, T2 bo’ladi. L
4. K va L jismlari F kuch ta’sirida 1-rasm va 2- jismning massasi K ning massasidan kattadir. K
rasmda ko’rsatilgandek harakatlantirilmoqda. 1- va L jismlarning joyi almashtirilsa, T1 va T2
rasmdagi K va 2-rasmdagi L jismlarga ta’sir ning qiymati qanday o’zgaradi?
etuvchi o’zaro tayanch reaksiya kuchlari mos
ravishda FK, FL bo’lsa, F, FK va FL orasidagi
bog’lanishni aniqlang. (mK> mL)
1-rasm 2-rasm
184
T1 , T2 .
A) kamayadi ortadi
B) kamayadi o’zgarmaydi
D) ortadi kamayadi
E) o’zgarmaydi kamayadi
8. X, Y, Z jismlardan tashkil topgan rasmdagi
sistema t = 0 onda erkin qo’yib yuborilganda Y
jism 1 m/s2 tezlanish bilan harakat boshlaydi. 5 Bunga asosan, ipdagi taranglik kuchini aniqlash
sekund keyin Y bilan Z jismlarni bog’lab uchun F kuch bilan birgalikda quyidagilarning
turuvchi ip uziladi. Bunga asosan, ip uzilgandan qaysilari berilishi yetarli?
necha sekund o’tib Y jism to’xtaydi? (g = 10 mK: K jismning massasi,
m/s2) mL: L jismning massasi,
g: erkin tushish tezlanishi
A) faqat mL B) mK va mL C) mK va g
D) mL va g E) mK, mL va g
11. X va Y jismlar ip bilan bir-biriga bog’langan
va Y jismga rasmda ko’rsatilgandek 20 N kuch
ta’sir etmoqda. Ipdagi taranglik kuchi 5 N, X
jismning massasi 1 kg bo’lsa, Y jismining
massasi necha kg? (Ishqalanish mavjud emas.)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
9. Ishqalanish mavjud bo’lmagan mexanik
sistema quyidagi rasmda ko’rsatilgandek
massalari teng va m bo’lgan, bir-biriga ip bilan A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
bog’langan K va L jismlardan tashkil topgan. 12. Gorizontal tekislikdagi X jism rasmdagi F
kuch ta’sirida o’zgarmas tezlik bilan shu tekislik
tarjimasi bo’ylab harakatlanmoqda.
Bunga asosan, jism tezlanuvchan harakat etishi

uchun quyidagilarning qaysilari bajarilishi
kerak?
I. F kuchning qiymatini orttirish,
Bunga asosan, sistema erkin qo’yib II. jismning massasini kamaytirish,
yuborilganda, ipdagi taranglik kuchi necha mg III. ishqalanish koeffitsiyenti k = cot θ bo’lib, θ
ga teng bo’lishini aniqlang. (g: erkin tushish burchakni kamaytirish.
tezlanishi. sin 30° = 1/2) A) faqat I B) I va II C) I va III
A) 1/6 B) 1/4 C) 1/3 D) 2/3 E) 3/4 D) II va III E) I, II va III
10. Bir-biriga ip bilan bog’langan K va L jismlar 13. Gorizontal tekislikda bir-biriga ip bilan
vertikal tekislikda F kuch ta’sirida tezlanish bog’langan 2m, m massali K, L jisimlarga
bilan harakatlanmoqda. gorizontal yo’nalishda o’zgarmas F kuch ta’sir
etganda jismlar o’zgarmas tezlik bilan harakat
etmoqda.
185
Jismlar orasidagi ip uzilgandan keyin, K ning II. LM oralig’ida sekinlashadi.
tezlanishi 𝑎𝐾 , L ning tezlanishi 𝑎𝐿 bo’lsa, 𝑎𝐿 /𝑎𝐾 III. KL oralig’idagi ishqalanish koeffisiyenti,
nisbat nimaga teng? LM oralig’idagi ishqalanish koeffisiyentidan
(Ishqalanish koeffisiyentlari har ikki jism uchun katta.
teng.) A) faqat I B) faqat III C) I va II
A) –4 B) –2 C) –1 D) 2 E) 4 D) I va III E) I, II va III
14. Rasmdagi qiya tekislik va jism orasidagi 17. K nuqtada turgan m massali bir jismga KN
ishqalanish koeffitsiyenti 0,5 ga teng. yo’l bo’ylab o’zgarmas F kuch 1-rasmda
ko’rsatilgandek ta’sir etganda, jismning tezlik-
vaqt grafigi 2-rasmdagi kabi bo’ladi. Jism t1
onda L nuqtadan, t2 onda M nuqtadan va t3 onda
N nuqtadan o’tadi.
Bunga asosan, sistema erkin qo’yib yuborilsa,

ipdagi taranglik kuchi necha N bo’ladi?
(g = 10 m/s2, sin37° = 0,6, cos37° = 0,8)
A) 10 B) 12 C) 15 D) 18 E) 20 Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari
15. Rasmdagi K nuqtada turgan jismga K-N yo’l shubhasiz to’g’ri?
bo’yicha qiymati F bo’lgan o’zgarmas kuch I. Yo’lning KL qismi ishqalanishsiz.
ta’sir etadi. KL oraliqda ishqalanish yo’q, LM II. Yo’lning MN qismi ishqalanishsiz.
oraliqdagi ishqalanish kuchi F/2, MN oraliqdagi III. Yo’lning LM qismida jismga ta’sir etadigan
ishqalanish kuchi F ga teng. Jism KL, LM va ishqalanish kuchi F ga teng.
MN oraliqlarni teng vaqtlarda bosib o’tgan A) faqat II B) faqat III C) I va II
bo’lsa, bu oraliqlarning uzunliklari x1, x2, x3 D) II va III E) I, II va III
orasidagi munosabat qanday? 18. Bir gorizontal tekislikda harakat etayotgan K
va L jismlarga harakat yo’nalishida 10 N kuch
tarjimasi ta’sir etganida jismlarning tezlik-vaqt grafiklari
rasmda ko’rsatilgandek bo’ladi.
A) x1> x2> x3
B) x2> x1> x3
C) x2> x1= x3
D) x3> x2> x1
E) x3= x2= x1
16. Rasmda ko’rsatilgan yo’lning K nuqtasidan
V tezlik bilan harakat boshlagan 1 kg massali
jismga harakati davomida o’zgarmas va qiymati L jismning massasi 5 kg bo’lsa, K jismning
5 N bo’lgan ishqalanish kuchi ta’sir etadi. massasi necha kg ekanligini aniqlang.
(Ishqalanish koeffitsiyentlari har ikki jism uchun
tengdir. g = 10 m/s2)
A) 12 B) 10 C) 8 D) 6 E) 4
19. Ishqalanish mavjud bo’lmagan qiya
tekisliklarda og’irlik kuchlari PK, PL bo’lgan K
va L jismlar F kuch ta’sirida rasmda ko’rsatilgan
yo’nalishda o’zgarmas tezlikda
harakatlanmoqda.
Bunga asosan, jism uchun quyidagilardan

I. KL oralig’ida tezlashadi.
186
IV. avval sekinlashib to’xtaydi, so’ngra qarama-
qarshi yo’nalishda tezlanish bilan harakatlanadi.
22. Ishqalanish mavjud bo’lgan gorizontal
tekislikda turgan K jismga FK kuch, V tezlik
bilan harakatlanayotgan L jismga harakat
β > α bo’lsa, quyidagi munosabatlardan qaysilari yo’nalishida FL kuch ta’sir etishni boshlaganda
to’g’ri bo’lishi mumkin? jismlarning tezlik–vaqt grafiklari rasmdagi kabi
I. PK> PL bo’ladi.
II. F > PL
III. F = T
20. Rasmda ko’rsatilgan ishqalanish mavjud
bo’lgan gorizontal tekislikdagi 0°C haroratli
muz bo’lagiga ip bilan bog’langan X jismdan
tashkil topgan sistema erkin qo’yib yuborildi.
FK = FL bo’lsa, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
I. L jismga ta’sir etuvchi ishqalanish kuchi, K
jismga etuvchi ishqalanish kuchidan katta.
II. K va L jismlarga ta’sir etuvchi natijaviy
kuchlarning moduli teng.
III. K va L jismlarning massalari teng.
(Jismlar va sirt orasidagi ishqalanish
Bunga asosan, jismlar harakat etarkan, koeffisiyentlari bir xil.)
quyidagilarning qaysilari to’g’ri bo’la oladi?
I. Muzning bir qismi eriydi.
II. Ipdagi taranglik kuchi o’zgarmaydi.
tarjimasi
III. X jism o’zgarmas tezlanish bilan harakat
etadi.
23. Massalari m, 2m bo’lgan jismlardan 1-rasm
va 2-rasmda tasvirlangan mexanik sistemalar
hosil qilindi. Jismlar erkin qo’yib yuborilganda,
A) faqat I B) faqat III C) I va II 1-rasmdagi sistemaning tezlanishi a1, ipdagi
D) I va III E) I, II va III taranglik kuchi T1, 2-rasmda mos ravishda a2 va
21. Quyidagi rasmda ko’rsatilgan bir-biriga K T2 ga teng.
va L iplar bilan bog’langan massalari teng
bo’lgan X, Y, Z jismlardan tuzilgan sistema
o’zgarmas tezlik bilan harakatlanmoqda.
Bunga asosan, a1, a2 bilan T1, T2 ning modullari

L ip uzilganda Y jismning harakati haqida orasidagi munosabat qanday?
quyida aytilganlardan qaysilari to’g’ri? (Ishqalanish mavjud emas.)
I. o’zgarmas tezlik bilan harakat etadi. A) a1 = a2, T1 > T2 B) a1> a2, T1 > T2
II. sekinlashadi va to’xtaydi. C) a1 = a2, T2 > T1 D) a1> a2, T1 = T2
III. avval sekinlashib to’xtaydi, so’ngra qarama- E) a2> a1, T1 > T2
qarshi yo’nalishda o’zgarmas tezlik bilan 24. 1-rasmdagi K nuqtada dastlab tinch turgan
harakat boshlaydi. jismga o’zgarmas F kuch N nuqtagacha ta’sir
187
etganda jismning tezlik-vaqt grafigi 2-rasmda A) a3= a2= a1 B) a1> a2> a3 C) a1> a3> a2
ko’rsatilgandek bo’lmoqda. D) a1= a3> a2 E) a3> a2> a1
27. K, L, M jismlardan tuzilgan 1, 2, 3-
rasmlarda tasvirlangan sistemalarga teng
kattalikdagi 𝐹1, 𝐹2, 𝐹3 kuchlar ta’sir etganda,
jismlar harakatga keladi.
Jism t onda L, 2t onda M, 3t onda N nuqtadan L Jismning massasi K nikidan kichik, M nikidan
o’tgani ma’lum bo’lsa, quyidagilardan qaysilari katta bo’lsa, iplardagi taranglik kuchlari
to’g’ri? orasidagi quyidagi munosabatlardan qaysilari
I. Jismga MN oraliqda ta’sir etgan ishqalanish shubhasiz to’g’ri? (Ishqalanishni e’tiborga
kuchi, LM oraliqdagidan kichik, lekin KL olmang.)
oraliqdagidan katta. I. T1> T3
II. KL va MN oraliqlarning uzunliklari teng va II. T2> T1
LM oraliqning uzunligidan kichik. III. T2> T3
III. Jismning KL oralig’idagi tezlanish moduli, A) faqat I B) faqat II C) faqat III
LM oraliqdagidan katta. D) I va III E) II va III
A) faqat I B) I va II C) I va III 28. Massalari mos ravishda 2 kg, 3 kg va 1 kg
D) II va III E) I, II va III bo’lgan X, Y, Z jismlardan rasmda
25. Rasmda tasvirlangan sistemada m massali ko’rsatilgandek sistema tuzilgan.
jism osilgan ipdagi taranglik kuchi lift
o’zgarmas tezlik bilan harakatlanganda T ga
teng. Taranglik kuchi lift a tezlanish bilan –y
yo’nalishda sekinlashganda T1, lift a tezlanish
bilan +y yo’nalishda tezlashganda T2 ga teng.
tarjimasi
Bunga asosan, sistema erkin qo’yib
yuborilganda Y jismning harakat yo’nalishi va
tezlanishining modulini aniqlang?
Bunga asosan, T, T1, T2 orasidagi munosabat (Ishqalanishni hisobga olmang. g = 10 m/s2,
sin53° = 0,8)
qanday?
Harakat yo’nalishi tezlanishi (m/s2) .
A) T1 = T2> T B) T1> T > T2 C) T > T1= T2
A) I 1
D) T2> T > T1 E) T = T1= T2
26. Rasmda tasvirlangan ishqalanish bo’lmagan B) II 1
C) I 2
yo’lning K nuqtasidan erkin qo’yib yuborilgan
D) II 2
m massali jism N nuqtagacha chiqmoqda.
E) I 2,5
Jismning tezlanishining moduli KL orasida a1,
LM orasida a2, MN orasida a3 ga teng. 29. Rasmda tasvirlangan faqat gorizontal
tekislikda ishqalanish bo’lgan sistema mX, mY,
mZ massali X, Y, Z jismlarning bir-biriga S1 va
S2 iplar bilan bog’lanishi orqali hosil qilingan va
erkin qo’yib yuborilgan.
θ1 > θ2 bo’lsa, a1, a2, a3 orasidagi munosabat

qanday?
188
Ip uzilgandan keyin F kuch ta’siri davom etgan
bo’lsa, K va L jismlarning tezlik-vaqt grafiklari
Jismlar harakatlanishni boshlaganidan ma’lum

vaqt o’tgach S2 ip uzilsa, Y jismning bundan
keyingi harakati haqida nima deyish mumkin?
(g = 10 m/s2, ishqalanish koeffitsiyenti k = 0,5)
A) Sekinlashadi va to’xtaydi.
B) O’zgarmas tezlik bilan harakatini davom
ettiradi.
C) Avval sekinlashib to’xtaydi, keyin qarama-
qarshi yo’nalishda o’zgarmas tezlik bilan
harakatlanadi.
D) Avval sekinlashib to’xtaydi, keyin qarama-
qarshi yo’nalishda tezlashadi.
E) Shu yo’nalishda tezlanuvchan harakatini 32. Ishqalanishsiz gorizontal tekislikda, bir-
davom ettiradi. biriga ip bilan bog’langan bir xil K va L jismlar
30. Rasmda tasvirlangandek o’zgarmas 2 m/s2 rasmda ko’rsatilgan gorizontal 𝐹 kuch ta’sirida
tezlanish bilan tezlashayotgan vagonchaning harakatlanayotganda K jism ustidagi X jism
polida 2 kg massali jism bor. Jism bilan
vagoncha poli orasidagi ishqalanish
olindi.
tarjimasi
koeffitsiyenti 0,3 ga teng.
Bunga asosan, sistemaning tezlanishining

moduli va ipdagi taranglik kuchi qanday
o’zgaradi?
Sistemaning tezlanishi Ipdagi taranglik
Bunga asosan, 2 kg massali jismning kuchi .
vagonchaga nisbatan tezlanishi qaysi A) ortadi ortadi
yo’nalishda va nimaga teng? (g = 10 m/s2) B) ortadi kamayadi
A) I yo’nalishda, 1 m/s2 C) ortadi o’zgarmaydi
B) II yo’nalishda, 1 m/s2 D) kamayadi ortadi
C) I yo’nalishda, 2 m/s2 E) o’zgarmaydi ortadi
D) II yo’nalishda, 2 m/s2 33. Gorizontal tekislikda turgan bir xil
E) nolga teng. moddadan tayyorlangan X va Y jismlar shu
31. Rasmda tasvirlangan va bir-biriga ip orqali tekislikdagi va teng kattaliklardagi kuchlar
bog’langan K, L jismlar gorizontal tekislikda, ta’siri ostida harakatlantirilganda jismlarning
tekislikka parallel o’zgarmas F kuch ta’siri tezlik-vaqt grafiklari rasmda ko’rsatilgandek
ostida o’zgarmas V tezlik bilan bo’ldi.
harakatlanayotgan bir t vaqt momentida ip
uzildi.
189
Harakat yo’nalishi Masofasi .
A) o’zgarmaydi ortadi
B) o’zgarmaydi kamayadi
C) o’zgaradi kamayadi
D) o’zgaradi ortadi
E) o’zgaradi o’zgarmaydi
36. Massalari teng va 1 kg bo’lgan jismlardan
tuzilgan rasmdagi sistemada K, L jismlar bilan
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari gorizontal tekislik orasidagi ishqalanish
shubhasiz to’g’ri? korfitsiyenti 0,2 ga teng.
I. Gorizontal tekislik ishqalanishsiz.
II. X jismning massasi, Y nikidan katta.
III. Jismlarning (0 - t) vaqt oralig’idagi kinetik
energiyasi o’zgarishlari teng.
34. Ishqalanish bo’lmagan rasmdagi K va L
jismlardan tashkil topgan sistema erkin qo’yib
yuborilganda ipdagi taranglik kuchi T, Bunga asosan, K va L jismlarni bir-biriga
sistemaning tezlanishi a ga teng. bog’lab turgan ipdagi taranglik kuchi necha N
ga teng? (g = 10 m/s2)
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 8
37. Ishqalanishsiz gorizontal bir tekislikda
rasmda ko’rsatilgandek bir-biriga tegib turgan 3
kg massali X kub bilan 4 kg massali Y kub 21 N
gorizontal kuch ta’sirida harakatlanmoqda.
K jismnining massasi, L nikidan kattatarjimasi
bo’lsa va
jismlarning joylari o’zgartirilsa, a va T qanday
Bunga asosan, harakat davomida X kub Y kubni
o’zgaradi?
necha N kuch bilan itaradi?
a T .
A) 6 B) 9 C) 12 D) 15 E) 18
A) kamayadi ortadi
38. Gorizontal va ishqalanish bo’lgan
B) kamayadi kamayadi
tekisliklarda turgan K, L jismlarga gorizontal
C) ortadi kamayadi
yo’nalishda kuch ta’sir etganda jismlarning
D) kamayadi o’zgarmaydi
tezlanish kuch grafiklari rasmda ko’rsatilgandek
E) o’zgarmaydi ortadi
bo’lmoqda. K jism bilan tekislik orasidagi
35. Gorizontal va ishqalanishsiz bir tekislikda
ishqalanish koeffitsiyenti k1, L jism bilan
turgan M nuqtaviy jism shu tekislikdagi 𝐹1, 𝐹3 , tekislik orasidagi ishqalanish koeffitsiyenti k2 ga
𝐹3 kuchlarning ta’siri ostida t vaqt intervalida x teng.
masofa bosib o’tmoqda.
Agar 𝐹3 kuch bo’lmaganida jismning harakat Bunga asosan, k1/k2 nisbat nimaga teng?
yo’nalishi va shu vaqt intervali davomida bosib A) 1/3 B) ½ C) 2/3 D) 3/2 E) 2
o’tadigan masofasi haqida nima deyish 39. Massalari mos ravishda 2m, m bo’lgan X, Y
mumkin? jismlarga 1-rasm va 2-rasmda tasvirlangandek
190
F1, F2 kuchlarning maksimal qiymati ta’sir
etganda jismlar birga harakat etmoqda.
X jism bilan gorizontal tekislik orasida

ishqalanish bo’lmasa, F1/F2 nisbat nimaga teng?
A) 1/2 B) 2/3 C) 1 D) 3/2 E) 2
40. Massasi 4 kg bo’lgan X jism ip bilan
vagonchaning shiftiga osilgan. Vagoncha 𝑎
tezlanish bilan harakatlanganda ipdagi taranglik
kuchi 50 N ga teng bo’ldi.
Bunga asosan, 𝑎 ning yo’nalishi va modulini

aniqlang. (g = 10 m/s2)
A) I yo’nalishda, 5 m/s2
B) I yo’nalishda, 7,5 m/s2
C) I yo’nalishda, 10 m/s2
D) II yo’nalishda, 5 m/s2
E) II yo’nalishda, 7,5 m/s2
tarjimasi
41. Massalari 2 kg, 1 kg bo’lgan jismlar va blok
liftning shiftiga rasmda ko’rsatilgandek osilgan.
Lift yuqoriga 2 m/s2 tezlanish bilan

tezlashayotgan bo’lsa, 1 kg massali jismning
yerga nisbatan tezlanishi necha m/s2 ga teng? (g
= 10 m/s2)
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
191
Og’irlik kuchi ta’sirida harakat
1. Yerdan 80 m balandlikdan bir xil jismlar 1 s
vaqt intervali bilan erkin tashlanmoqda.
4-jism tashlangan onda, 1-tashlangan jismning
jismning yerdan balandligi necha metr bo’ladi?
(g = 10 m/s2, qarshilik kuchi hisobga olinmasin.)
A) 5 B) 15 C) 25 D) 35 E) 45
2. K nuqtadan erkin tashlangan bir jisim L
nuqtadan 20 m/s tezlik bilan o’tib, yerga
tushadi. Bunga asosan, h1/h2 nisbatni aniqlang. (qarshilik
Jismning erkin tushish vaqti 3 s davom etgan kuchi hisobga olinmasin.)
bo’lsa, h1/h2 nisbat nimaga teng? A) 1/8 B) 1/6 C) 1/4 D) 1/2 E) 1
5. Vertikal yo’nalishda V tezlik bilan rasmda
ko’rsatilgandek otilgan X jism t vaqt o’tib V1
tezlik, otilganidan 2t vaqt o’tib esa V2 tezlikka
erishmoqda. V1= 2V bo’lsa, h1/h2 nisbat nimaga
teng?
(Qarshilik kuchi hisobga olinmasin.)
A) 8/5 B) 5/4 C) 4/5 D) 5/8 E) 4/21

3. Massalari mos ravishda m, 2m, 2m bo’lgan K,
L, M jismlar, rasmda ko’rsatilgan nuqtalardan
erkin tashlanmoqda.

tarjimasi
A) 1/3 B) 2/5 C) 3/5 D) 4/5 E) ¾
6. Massalari teng bo’lgan K, L jismlar qarshilik
kuchi ahamiyatsiz bo’lgan muhitda V, 2V
tezliklar bilan rasmda ko’rsatilgandek vertikal
yuqoriga qarab otiladi.
noto’g’ri? (qarshilik kuchi hisobga olinmasin.)
A) K jismning yerga urilish tezligi, L nikiga
teng.
B) M jismning yerga urilish tezligi, L nikidan Bunga asosan, jismlarning uchish vaqtlari tK, tL
katta. va maksimum ko’tarilish balandliklari hK, hL
C) M jismning yerga tushish vaqti, K nikidan uchun quydagi munosabatlardan qaysilari
katta. to’g’ri?
D) K jismning yerga tushish vaqti, L nikidan A) hK = 2hL, 2tK = tL
katta. B) hK = 3hL, 3tK = tL
E) K jismning tezlanishi, L nikiga teng. C) 2hK = hL, tK = 2tL
4. K nuqtadan erkin tashlangan bir jism L D) 3hK = hL, 2tK = tL
nuqtadan V tezlik bilan o’tib, 3V tezlik bilan E) 4hK = hL, 2tK = tL
yerga tushadi. 7. X jism h balandlikdan erkin tashlangan onda,
Y jism yerdan 2V tezlik bilan vertikal yuqoriga
otildi. X jism yerga V tezlik bilan urilgan onda
Y ning yerdan balandligi necha h bo’ladi?
(qarshilik kuchi hisobga olinmasin.)
192
Bunga asosan, jismlar qaysi nuqtada
to’qnashgan bo’lishi mumkin?
A) faqat K da B) faqat L da C) faqat M da
D) L yoki M da E) K, L yoki M da
11. X jism vertikal yuqoriga 30 m/s tezlik bilan
otilgan onda Y jism 10 m/s tezlik bilan vertikal
pastga otildi. Jismlar X ning maksimal
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 ko’tarilish balandligi bo’lgan K gorizontal
8. 25 m/s tezlik bilan N nuqtadan vertikal sathga bir vaqtda yetib keladi.
yuqoriga otilgan jism 4 sekund o’tib qayerda
bo’ladi?
Bunga asosan, Y jism yerga tushgan onda X

A) K nuqtada B) L nuqtada C) L–M orasida jism yerdan necha m balandda bo’ladi?
D) M nuqtada E) M–N orasida (g = 10 m/s2, qarshilik kuchi hisobga olinmasin.)
9. Gorizontal tekislikda turgan X, Y jismlar 30 A) 15 B) 25 C) 30 D) 35 E) 40
m/s tezlik bilan vertikal yuqoriga otilganda O
nuqtada to’qnashadi.
12. K va L jismlar rasmda ko’rsatilgandek
modullari teng bo’lgan tezliklar bilan otilmoqda.
K jism yerdan eng ko’pi bilan h balandlikka
tarjimasi ko’tarila oladi.
Bunga asosan, X jism Y jismdan necha sekund

oldin otilgan?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 Bunga asosan, jismlarning uchish vaqtlari
10. Farqli vaqt momentlarida otilgan X va Y nisbati tK/tL ni aniqlang.
1 1
jismlar biror vaqt o’tib to’qnashmoqda. X A) 2 +
√2
B) 2 −
√2
C) 2 + √2
jismning to’qnashuvgacha bo’lgan tezlik-vaqt D) 2(√2 − 1) E) 2(√2 + 1)
grafigi rasmda berilgan. 13. Qarshilik kuchi bo’lmagan muhitda K va L
nuqtalardan mos ravishda VK va VL tezliklar
bilan gorizontal otilgan jismlarning
trayektoriyasi rasmda ko’rsatilgan. VL= V
bo’lsa, VK necha V ga teng?
193
Bunga asosan, h1/h2 nisbatni aniqlang.
A) 2/3 B) 3/4 C) 4/9 D) 9/16 E) 7/16
17. K va L nuqtalardan gorizontal yo’nalishda
V1, V2 tezliklar bilan otilgan jismlar, yerning M
nuqtasiga urilmoqda.
A) 1 B) √2 C) √3 D) 2 E) √5
14. Dastlab Yerdan ma’lum balandlikda bir
nuqtada bo’lgan X, Y jismlar gorizontal VX, VY
tezliklar bilan otilgandan keyin mos ravishda
vertikal to’g’ri chiziqning L va P nuqtalariga
urilmoqda. Bunga asosan, V1/V2 nisbatni aniqlang.
(sin 37° = cos 53° = 0,6; sin53° = cos37° = 0,8)
A) 9/16 B) 3/4 C) 5/3 D) 16/9 E) 25/16
18. Ishqalanish bo’lmagan muhitda 0 nuqtadan
53° burchak ostida otilgan jismning otilganidan
3 sekund keyingi joylashuv koordinatalari (x, y)
dir.

Bunga asosan, VX/VY nisbatni aniqlang.
(Qarshilik kuchi hisobga olinmasin. Nuqtalar
tarjimasi
orasidagi masofalar teng.)
Bunga asosan, (x, y) metrlarda nimaga teng?
A) 1/2 B) 1 C) √2 D) 2 E) 4
(sin53° = 0,8; cos53° = 0,6, g = 10 m/s ) 2
15. K nuqtadan V gorizontal tezlik bilan otilgan A) (5, 15) B) (5, 45) C) (15, 10)
jism yerdagi L nuqtaga 2V tezlik bilan tushdi. D) (25, 45) E) (45, 15)
19. K va L jismlar modullari teng bo’lgan
tezliklar bilan 1-rasm va 2-rasmda
ko’rsatilgandek otilmoqda. Jismlar yerdan
maksimal h1 va h2 balandlikka chiqa oladi.
Bunga asosan, x/h nisbat nimaga teng?

A) 1/√3 B) 1/√2 C) 2/√3 D) √2 E) √3
16. Yerdan h1, h2 balandliklardan moduli bir xil
tezliklar bilan gorizontal otilgan K va L
jismlarning trayektoriyasi rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, h1/h2 nisbatni aniqlang. (sin 30° =
1/2)
A) 1/4 B) 1/3 C) 1/2 D) 3/5 E) 3/4
20. Bir jism K nuqtadan gorizontga 53° burchak
ostida rasmda ko’rsatilgandek otilmoqda.
194
Qarshilik kuchini hisobga olmagan holda jism
yerga tushgan onda mashinaga nisbatan
Bunga asosan, jism gorizontal 180 m joylashuvi qanday bo’ladi?
uzoqlikdagi L nuqtadan o’tayotganda vertikal (sin37° = 0,6; cos37° = 0,8; g = 10 m/s2)
tezligi V necha m/s ga teng bo’ladi? A) mashina ichiga tushadi
(cos53° = 0,6; sin53° = 0,8; g = 10 m/s2) B) mashinaning aynan old tomoniga tushadi
A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50 C) mashinaning aynan orqa tomoniga tushadi
21. K jism yerdan gorizontga 37° burchak ostida D) mashinadan 30 m oldinga tushadi
otilgan onda, L jism erkin tashlandi. E) mashinaning 30 m orqasiga tushadi
24. K va L jismlar yerdan rasmda
ko’rsatilgandek gorizontga burchak ostida
otilmoqda. Jismlarning maksimum ko’tarilish
balandliklari h1, h2, gorizontal ko’chishlari x1, x2
va uchish vaqtlari t1, t2 ga teng. V1= V2 bo’lsa,
quyidagilarda qaysilari to’g’ri?
I. x1 = x2
Jismlar yerga modullari teng tezliklar bilan II. h1= h2
urilgan bo’lsa, h1/h2 nisbat nimaga teng? III. t1= t2
(Qarshilik kuchi hisobga olinmasin; sin 37° =
0,6; cos 37° = 0,8)
A) 25/9 B) 16/9 C) 4/3 D) 3/4 E) 9/16
"Samarali Ta'lim"A)o'quv
faqat I B) I va IImarkazi
22. h balandlikdagi minoraning yuqorisidan V0
C) I va III
tezlik bilan gorizontga burchak ostida otilgan
jism yerga moduli V bo’lgan tezlik bilan
urilmoqda. tarjimasi
25. Rasmda tasvirlangan jism V gorizontal
tezlik bilan otilganda K nuqtaga, V gorizontal
1
2
tezlik bilan otilganda L nuqtaga tushadi.
Bunga asosan, V tezlik quyidagilarning

qaysilariga bog’liq?
m: jismning massasi,
h: minoraning balandligi, Bunga asosan, V1/V2 nisbat nimaga teng?
α: V0 tezlikning gorizont bilan tashkil qilgan (g = 10 m/s2, qarshilik kuchi hisobga olinmasin.)
burchagi. A) 2/3 B) 3/4 C) 1 D) 4/3 E) 3/2
A) faqat h B) h va α C) m va h 26. Rasmda tasvirlangan m1 massali jism
D) m va α E) m, α va h ishqalanish bo’lmagan muhitda K sathdan erkin
23. Gorizontal yo’l ustidagi jism rasmda tashlangan onda, m2 massali jism yerdan vertikal
ko’rsatilgandek gorizontga burchak ostida yuqoriga V0 tezlik bilan otilmoqda.
otilgan onda, uncha baland bo’lmagan mashina
berilgan joydan 20 m/s tezlik bilan kelayotgan
edi.
195
bilan tushmoqda. Jismning tezlik-vaqt grafigi
Ikki jism L sathda uchrashgan vaqtda

tezliklarining moduli teng bo’lsa, h1/h2 nisbat g erkin tushish tezlanishi va grafikdagi t1, t2
nimaga teng? ma’lum bo’lsa, quyidagilardan qaysilarini
A) 1/2 B) 1/3 C) 1 D) 2 E) 3 aniqlash mumkin?
27. Ishqalanish bo’lmagan bir muhitda K h: minoraning balandligini,
sathdan erkin tashlangan bir jism tashlanganidan Vo: jismning otilish tezligini,
t1 vaqt keyin L sathdan o’tmoqda va m: jismning massasini.
tashlanganidan t2 vaqt keyin yerga urilmoqda. A) faqat h B) faqat Vo C) m va h
D) h va Vo E) m, h va Vo
30. Massasi m bo’lgan bir jism rasmda
tasvirlangan, egrilangan yo’lning K nuqtasidan
erkin qo’yib yuborilganda L nuqtadan gorizontal
V tezlik bilan o’tib Yerning N nuqtasiga tushadi.

3t1= 2t2 bo’lsa, h1/h2 nisbat nimaga teng?
(g = 10 m/s2)
tarjimasi
A) 1/9 B) 1/3 C) 4/9 D) 4/5 E) 2/3
28. Havoning qarshilik kuchi bo’lgan bir
muhitda, yerdan ancha baland bir nuqtadan
vertikal otilgan teng massali va ichi bo’sh
bo’lmagan K, L sharlarning tezlik-vaqt
grafiklari rasmda tasvirlangan. Bunga asosan, jismning gorizontal bosib o’tgan
x yo’li necha h ga teng?
A) 4 B) 2 C) √3 D) √2 E) 1
31. 7h balandlikdagi bir minoraning yuqorisidan
X jism vertikal yuqoriga tomon, Y jism esa
vertikal pastga tomon modullari teng V tezliklar
bilan otildi.

I. K shar yuqoriga tomon otilgan.
II. L shar pastga tomon otilgan.
III. K va L sharlarning radiuslari teng.
29. Bir minoraning yuqorisidan Vo tezlik bilan X jism otilgan nuqtasidan h maksimal
vertikal yuqoriga otilgan bir jism yerga V tezlik balandligiga ko’tarilgan onda, Y jismning
yerdan balandligi necha h ga teng?
196
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 Jism KL va LM nuqtalar orasini teng vaqtlarda
32. Rasmda ko’rsatilgan teng bo’laklarga o’tgani ma’lum bo’lsa, quyidagi
bo’lingan vertikal tekislikda erkin tashlangan X munosabatlardan qaysilari noto’g’ri?
jism P sathdan o’tayotgan vaqt momentida Y I. ϑ2 > ϑ1
jism ham erkin tashlanadi. II. h1> h2
III. x1= x2
35. Ishqalanish bo’lmagan bir muhitda K va L
nuqtalardan rasmda ko’rsatilgan tezlik vektorlari
bilan otilgan X va Y jismlardan X jism U
nuqtaga tushdi.
Bunga asosan, Y jism N sathdan o’tayotganda,

X jism qaysi sathda bo’ladi?
A) R B) S C) T D) V E) Z
33. Massalari mos ravishda m, 2m bo’lgan K va
L jismlar VK, VL tezlik vektorlari bilan rasmda Bunga asosan, Y jism qaysi nuqtaga tushadi?
ko’rsatilgandek otilmoqda. A) P B) R C) S D) T E) U
36. Yerdan h balandlikdan VX, VY, VZ
tezliklar bilan otilgan X, Y, Z jismlar yerga bir
xil kinetik energiyalarga ega bo’lgan holatda
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi tushmoqda.
tarjimasi
Bunga asosan, K va L jismlarning quyida
berilgan kattaliklaridan qaysilari teng?
tu: umumiy uchish vaqtlari,
hm: maksimum ko’tarilish balandliklari, Bunga asosan, VX, VY, VZ orasidagi munosabat
xm: gorizontal uchish uzoqliklari. qanday? (Qarshilik kuchini hisobga olmang.)
A) tu B) hm C) tu va hm A) VX=VY=VZ B) VX=VZ>VY C) VY>VX=VZ
D) tu va xm E) tu, hm va xm D) VY>VZ> VX E) VX=VY>VZ
34. Rasmda tasvirlangan ishqalanish bo’lmagan 37. Rasmda ko’rsatilgan qiya tekislikning K
muhitda K nuqtadan ϑ tezlik bilan gorizontal nuqtasidan gorizontal yo’nalishda Vo tezlik bilan
otilgan jism L nuqtada moduli ϑ1, M nuqtada esa otilgan jism rasmdagi trayektoriya bo’ylab
moduli ϑ2 tezlikka ega bo’lmoqda. harakatlanib L nuqtaga tushmoqda.
Bunga asosan, jismning L nuqtaga urilish

tezligining moduli necha Vo ga teng?
(sin37° = 0,6; cos37° = 0,8)
197
A) √5/4 B) √13/4 C) √5/2 D) 3/2 E) √13/2
38. K va L jismlar O nuqtadan rasmda
ko’rsatilgan tezlik vektorlari bilan otilgan. K
jismning maksimum balandligi h, L jismning
gorizontal bosib o’tgan masofasi x ga teng.
Jism K nuqtadan o’tgani ma’lum bo’lsa,

quyidagilardan qaysilari to’g’ri? (g = 10 m/s2)
I. V0= 20 m/s ga teng.
Bunga asosan, h/x nisbat nimaga teng?
II. Jismning uchish vaqti 2 s.
A) 1/3 B) 1/2 C) 2/3 D) 3/2 E) 2
III. Jism gorizontal yo’nalishda 60 m yo’l o’tadi.
39. Bir gorizontal sathdan X jism rasmda
ko’rsatilgan nuqtadan erkin tashlangan onda, Y
⃗ 0 tezlik bilan otildi.
jism gorizontal yo’nalishda V
42. K nuqtadan V ⃗ 0 tezlik bilan otilgan bir jism
rasmda ko’rsatilgan trayektoriya bo’ylab
harakatlanib, vertikal devorning L nuqtasiga
urilmoqda.

Y jism t onda O nuqtadan o’tgan bo’lsa,
Bunga asosan, L nuqtaning yerdan balandligi h
I. X jism t onda K nuqtadan o’tgan.
tarjimasi
necha m ga teng? (g = 10 m/s ; sin 30° = 1/2;
II. X jism 2t onda L nuqtadan o’tgan.
2
III. Jismlar 2t onda N nuqtada to’qnashgan. cos30° = √3/2)

A) faqat I B) faqat II C) faqat III A) 5 B) 8 C) 12 D) 15 E) 20
D) I va II E) I va III 43. K nuqtadan ⃗V0 tezlik bilan gorizontga α
40. L nuqtadan V0 tezlik bilan otilgan bir jism burchak ostida rasmda ko’rsatilgandek otilgan
vertikal devorga mutlaq elastik urilib rasmda bir jismning maksimum ko’tarilish balandligi
ko’rsatilgan trayektoriya bo’ylab harakatlanadi. hm, gorizontal bosib o’tgan yo’li x, uchish vaqti t
ga teng.
Bunga asosan, α burchak yanada katta

Bunga asosan, x1/x2 nisbat nimaga teng? bo’lganida, quyida berilganlardan qaysilari
A) 1 B) 3/2 C) 2 D) 3 E) 4 istisnosiz noto’g’ri bo’lardi?
41. Yerdan 20 m balandlikdan K jism gorizontal I. hm ortardi.
⃗ 0 tezlik bilan otiladi.
yo’nalishda V II. x o’zgarmasdi.
III. t o’zgarmasdi.
44. O’zgarmas 10 m/s tezlik bilan
198
ko’tarilayotgan havosharidan bir jism
havoshariga nisbatan gorizontal yo’nalishda 20
m/s tezlik bilan otildi. Jism gorizontal x masofa
bosib o’tib, Yerga 20√2 m/s tezlik bilan tushdi.
Bunga asosan, h va x ning qiymatini aniqlang.

(g = 10 m/s2)
h(m) x(m).
A) 5 20
B) 15 20
C) 15 60
D) 45 40
E) 45 60
45. Yerdan ancha baland nuqtadan t = 0 onda V0
tezlik bilan otilgan bir jismning tezlik-vaqt
grafigi rasmda ko’rsatilgan. Jismga ta’sir etgan
havoning qarshilik kuchi Fq, jismning tezlanishi
a ga teng.
tarjimasi
Bunga asosan, t = 0 ondan keyingi Fq

va a ning qiymatlari haqida nima deyish
mumkin?
Fq a .
A) ortib borgan o’zgarmagan
B) ortib borgan kamayib borgan
C) kamayib borgan ortib borgan
D) kamayib borgan o’zgarmagan
E) kamayib borgan kamayib borgan
199
Kuch impulsi va jism impulsi
1. To’g’ri chiziqli bir yo’lda t = 0 ondagi
impulsi 20 kg∙m/s bo’lgan 4 kg massali bir jism
o’zgarmas 2 m/s2 tezlanish bilan tezlashganda,
jismning impuls-vaqt grafigi rasmdagidek
bo’ladi.
LM masofa 40 m bo’lsa, yerga urilgunga qadar

jismga ta’sir etgan kuch impulsining moduli
necha N∙s ga teng? (g = 10 m/s2)
A) 40 B) 60 C) 70 D) 80 E) 100
5. Dastlab tinch turgan bir jismga ta’sir etgan
Bunga asosan, jismning 5 s ondagi impulsi natijaviy kuchning vaqtga bog’lanish grafigi
necha kg∙m/s ga teng? rasmda ko’rsatilgan.
A) 40 B) 50 C) 60 D) 70 E) 80
2. Gorizontal va ishqalanish bo’lmagan bir
yo’lda harakatlanayotgan 5 kg massali jismga
ta’sir etayotgan kuchning vaqtga bog’liqlik
grafigi rasmda ko’rsatilgandek.
Grafikdagi F1, F2, t ma’lum bo’lsa, jismning

nimalarini aniqlash mumkin?
I. impulsining o’zgarishini,
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi II. kinetik energiyasining o’zgarishini,
III. tezligining o’zgarishini.
Jismning t = 6 s ondagi tezligi 12 m/s bo’lsa, t = 6. Massasi m bo’lgan bir jism gorizontal,
0 ondagi tezligi necha m/s bo’lgan? ishqalanish bo’lmagan tekislikda joylashgan bir-
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 biriga tik K, L to’siqlardan rasmda
3. Massasi m bo’lgan koptok gorizontal, ko’rsatilgandek mutlaq elastik to’qnashib
ishqalanish bo’lmagan tekislikda 2V tezlik bilan qaytmoqda.
harakatlanmoqda. Koptok devorga urilib, orqaga
qaytganda energiyasining 75% ini yo’qotadi.
Bunga asosan, jism impulsining o’zgarishini

aniqlang.
A) –3mV ⃗ B) –2mV ⃗ C) 2mV ⃗ D) 3mV ⃗ E) 4mV⃗
4. Massasi 2 kg bo’lgan bir jism K nuqtadan 10
m/s tezlik bilan otilgan va yerning M nuqtasiga Bunga asosan, to’siqlarning jismga ta’sir etgan
urilgan. kuch impulslari moduli nisbati IK/IL ni aniqlang.
(cos37° = 0,8; cos53° = 0,6)
A) 16/9 B) 4/3 C) 1 D) 3/4 E) 9/16
yo’lda tinch turgan massalari mos ravishda mK,
mL bo’lgan K, L jismlarga (0–t) vaqt oralig’ida
200
ta’sir etgan kuchning vaqtga bog’lanish massali jismning impuls vektori P ⃗ 1′ bo’ldi. P
⃗ 1, P
⃗ 2,
grafiklari rasmda ko’rsatilgan. ⃗P1′ vektorlar 1-rasmdagi ko’rsatilgandek bo’lsa,
to’qnashuvdan keyin m2 massali jismning
impuls vektori 2-rasmda ko’rsatilganlardan
qaysi biri bo’lgan?
t onda L ning tezligi K ning tezligidan modul

bo’yicha ikki marta katta bo’lsa, mK/mL nisbat
nimaga teng?
A) 1/4 B) 1/3 C) 1/2 D) 2/3 E) 3/4
yo’lda 20 m/s tezlik bilan harakatlanayotgan A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
balandligi kichik bo’lgan 4m massali vagondan 11. Ipga osilgan 9m massali taxta bo’lagiga
m massali jism yerga nisbatan 50 m/s tezlik massasi m, tezligi 20 m/s bo’lgan bir o’q rasm
bilan gorizontga burchak ostida otildi. ko’rsatilgandek to’qnashib, uning ichida
qolmoqda.
Bunga asosan, jism yerga tushgan onda,

vagondan uzoqligi necha metr bo’ladi?
(sin37° = 0,6; cos37° = 0,8, g = 10 m/s2)
A) 120 B) 130 C) 140 D) 150 E) 160
tarjimasi
9. Gorizontal va ishqalanish bo’lmagan
Bunga asosan, umumiy massa ko’pi bilan necha
tekislikda joylashgan, massalari teng bo’lgan X,
cm balandlikka ko’tarila oladi?
Y jismlar rasmda ko’rsatilgan koordinatalardan
bir vaqtda o’zgarmas tezlik bilan harakat (sin60° = √3/2 ; cos60° = 1/2 ; g = 10 m/s2)
boshladi. Jismlar O nuqtadan to’qnashib, bir- A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 25
biriga yopishib qoldi. 12. Gorizontal to’g’ri chiziq ustida massalari
teng bo’lgan X, Y, Z jismlar VX, VY, VZ
tezliklar bilan harakatlanmoqda. Ma’lum vaqt
o’tib, dastlab Y va Z, keyin X va Y jismlar
mutlaq elastik to’qnashmoqda.
Bunga asosan, X, Y, Z jismlarning

Bunga asosan, to’qnashuvdan keyin jismlar to’qnashuvdan keyingi tezliklari VX′ , VY′ , VZ′
uzuq-uzuq chiziqlar bilan ko’rsatilgan uchun quyidagilardan qaysi biri to’g’ri?
yo’nalishlardan qaysi biri orqali harakatlanishini VX′ VY′ VZ′ .
aniqlang. A) 2V –2V V
A) I B) II C) III D) IV E) V B) –V 2V 2V
⃗ 1, P
10. Impuls vektorlari P ⃗ 2 bo’lgan m1, m2 C) –2V V –V
massali jismlar gorizontal, ishqalanish D) –2V V –2V
bo’lmagan tekislikda mutlaq elastik E) –2V 2V V
to’qnashmoqda. To’qnashuvdan keyin m1
201
13. Gorizontal va ishqalanish mavjud bo’lmagan qolmoqda va birgalikda rasmda ko’rsatilgan
tekislikda dastlab tinch turgan bir jismga ta’sir yo’nalishda harakatlanmoqda.
etuvchi kuchning vaqtga bog’lanish grafigi
rasmda tasvirlangan.

I. X va Y ning to’qnashuvdan oldingi tezliklari
Bunga asosan, qaysi sohalarda jism impulsining teng.
moduli ortgan? II. X jism Y dan oldin harakat boshlagan.
A) faqat I B) faqat II C) faqat III III. Y jism X dan oldin harakat boshlagan.
D) I va II E) I va III A) faqat I B) faqat II C) faqat III
14. Rasmda tasvirlangan gorizontal va D) I va II E) I va III
ishqalanish mavjud bo’lmagan tekislikda 8 m/s 17. L nuqtadan vertikal yuqoriga otilgan bir jism
tezlik bilan harakatlanayotgan 2 kg massali eng yuqori T nuqtaga chiqqan onda ichki
jismga 10 N kattalikdagi kuch K nuqtadan L portlash natijasida massalari m1, m2 bo’lgan ikki
nuqtagacha ta’sir etdi. bo’lakka bo’lindi. m1 massali jism K nuqtaga,
m2 massali jism N nuqtaga tushdi.

Bunga asosan, jismning L nuqtadagi impulsi
tarjimasi
necha N∙s ga teng?
A) 20 B) 24 C) 28 D) 32 E) 36
15. Gorizontal va ishqalanish mavjud bo’lmagan
tekislikda tinch turgan 850 g massali taxta
bo’lagiga massalari va tezliklari berilgan ikki
o’q rasmda ko’rsatilgandek to’qnashib, taxta Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
bo’lagining ichida qolmoqda. I. m1 massa m2 massadan katta.
II. bo’laklarning gorizontal impulslarining
moduli istalgan vaqt momentida tengdir.
III. bo’laklarning vertikal impulslarining moduli
istalgan vaqt momentida tengdir.
Bunga asosan, umumiy massaning harakati (Nuqtalar orasidagi masofalar teng.)
uchun quyida berilganlardan qaysilari to’g’ri? A) faqat I B) faqat II C) I va II
A) I yo’nalishda, 2,5 m/s tezlik bilan. D) I va III E) I, II va III
B) I yo’nalishda, 7,5 m/s tezlik bilan. 18. Gorizontal ishqalanish mavjud bo’lmagan
C) II yo’nalishda, 2,5 m/s tezlik bilan. tekislikda bir-biriga tomon VX, VY tezliklar
D) II yo’nalishda, 5 m/s tezlik bilan. bilan harakatlanayotgan mX, mY massali
E) II yo’nalishda, 7,5 m/s tezlik bilan. jismlarning impulslarining moduli PX, PY ga
16. Gorizontal va ishqalanish mavjud bo’lmagan teng.
tekislikda teng massali X, Y jismlar t= 0 onda
rasmda ko’rsatilgan nuqtalarda joylashgan.
Jismlarga VX, VY tezliklar berilganda, O
nuqtada to’qnashib, bir-biriga yopishib
202
Jismlar to’qnashib, yopishib qolganidan keyin 1 Bunga asosan, jismning kuch – vaqt grafigi
yo’nalishda harakatlangan bo’lsa, quyidagi quyidagilardan qaysi biri bo’lishi mumkin?
munosabatlardan qaysilari shubhasiz to’g’ri?
I. mX > mY
II. VX > VY
III. PX > PY
19. Massasi m bo’lgan bir vagoncha gorizontal
va ishqalanish mavjud bo’lmagan yo’lda V
tezlik bilan harakatlanmoqda.
Vagoncha ustidagi m massali jism yerga

nisbatan I, II, III tezlik vektorlarining qaysilari
bilan otilsa, vagonchaning tezligi o’zgarmaydi?
(Rasmdagi uzuq-uzuq chiziqlar orqali kvadratlar
chizilgan.) 22. Dastlab harakatsiz bo’lgan 3m massali
A) faqat I B) faqat II C) faqat III aravacha bo’ylab 2m massali bola aravachaning
D) I yoki II E) I yoki III K uchidan L uchiga tomon o’zgarmas tezlik
20. –x yo’nalishda V tezlik bilan bilan yuriydi.
harakatlanayotgan vagonchaga massalari m
bo’lgan plastilin sharchalar rasmda
ko’rsatilgandek to’qnashib, yopishib qolmoqda.
tarjimasi
Bunga asosan, bola aravachaning L uchiga
kelganda aravacha qaysi yo’nalishda va qancha
masofaga siljiydi?
Bunga asosan, umumiy massaning harakat (Yer va aravacha orasida ishqalanish yo’q.)
yo’nalishi va tezligini aniqlang. (cos60° = 1/2) A) I yo’nalishda, 𝑙/3 masofa.
A) –x yo’nalishda, V/2 B) II yo’nalishda, 𝑙/3 masofa.
B) –x yo’nalishda, V C) I yo’nalishda, 2𝑙/5 masofa.
C) –x yo’nalishda, 5V/3 D) II yo’nalishda, 2𝑙/5 masofa.
D) –x yo’nalishda, V/3 E) I yo’nalishda, 𝑙 masofa.
E) +x yo’nalishda, V 23. Ishqalanish bo’lmagan gorizontal tekislikda
21. Gorizontal va ishqalanish bo’lmagan bir massalari teng bo’lgan jismlar 1, 2, 3-rasmlarda
yo’lda, yo’lga parallel kuchning ta’siri ostidagi ko’rsatilgan tezliklar bilan to’siqlarga mutlaq
jismning impuls–vaqt grafigi rasmda elastik to’qnashib qaytmoqda.
ko’rsatilgan.
203
Bunga asosan, jismlarga to’siq tomonidan ta’sir
etgan kuch impulslarining moduli Ι1, Ι2, Ι3 Bunga asosan, to’qnashuvdan keyin X
orasidagi munosabat qanday? sharchaning harakat yo’nalishini va tezligini
A) Ι1 > Ι2 > Ι3 B) Ι2 > Ι1 = Ι3 C) Ι2 > Ι3 > Ι1 aniqlang.
D) Ι2 = Ι3 > Ι1 E) Ι3 > Ι2 > Ι1 A) I yo’nalishda, 7 m/s
24. 1-rasmda ko’rsatilgan K nuqtada dastlab B) I yo’nalishda, 9 m/s
tinch turgan jismga ta’sir etishni boshlagan C) II yo’nalishda, 9 m/s
kuchning koordinataga bog’liqlik grafigi 2- D) I yo’nalishda, 12 m/s
rasmdagidek. E) II yo’nalishda, 12 m/s
27. Gorizontal va ishqalanish bo’lmagan
tekislikda massalari teng bo’lgan X va Y jismlar
t = 0 onda rasmda tasvirlangan nuqtalardan
o’zgarmas tezliklar bilan harakat boshlab, O
nuqtada to’qnashib bir-biriga yopishib qoldi.
Jismning L nuqtadagi impulsining moduli P

I. Jismning M nuqtadagi impulsining moduli 2P.
II. Jismning N nuqtadagi impulsining moduli
8P.
III. Jismning R nuqtadagi impulsining moduli
4P. "Samarali Ta'lim" o'quv markazi
tarjimasi
Bunga asosan, umumiy massaning harakat
25. Ishqalanish bo’lmagan tekislikda t = 0 onda
yo’nalishi raqam bilan berilgan variantlardan
K va N nuqtalardan VX, VY tezliklar bilan
qaysi biri?
o’tgan mX, mY massali ikki sharcha t vaqtdan
keyin M nuqtada to’qnashmoqda va
28. Ishqalanish bo’lmagan yo’lning rasmda
to’qnashuvdan t vaqt keyin 2-rasmda
ko’rsatilgan nuqtalaridan bir vaqtda erkin qo’yib
ko’rsatilgan nuqtalardan o’tmoqda.
yuborilgan m, 2m massali jismlar to’qnashadi va
yopishib qoladi.

I. VX= VY
II. mX= mY
III. mX∙VX= mY∙VY
26. Ishqalanish bo’lmagan gorizontal tekislikda t Bunga asosan, to’qnashuvdan keyin umumiy
= 0 onda K va M nuqtalardan o’tgan X va Y massa dastlab qaysi nuqtagacha chiqa oladi?
sharchalar L nuqtada mutlaq elastik A) L–M orasiga B) M nuqtaga
to’qnashmoqda. C) M–O orasiga D) O–N orasiga
E) N nuqtaga
29. Rasmda ko’rsatilgan siqilgan prujinaning
ikki uchiga joylashtirilgan m va 2m massali K
204
va L jismlar bir vaqtda erkin qo’yib
yuborilganda K jism impulsining moduli P,
kinetik energiyasi E bo’ladi.
Bunga asosan, L jismning impulsi va kinetik

energiyasi quyidagilardan qaysi biri?
Impulsi Kinetik energiyasi . Bunga asosan, mX/mY nisbat nimaga teng?
A) P/2 E/2 A) 1/2 B) 2/3 C) 1 D) 3/2 E) 2
B) P E/2 33. +x yo’nalishda 3 m/s tezlik bilan
C) P E harakatlanayotgan 4 kg massali bir jism O
D) P 2E nuqtada ichki portlash sababli uch bo’lakka
E) 2P E/2 bo’linib ketdi.
30. Ishqalanish bo’lmagan bir muhitda K jism
erkin tashlangan onda L jism VL tezlik bilan
vertikal yuqoriga otildi. Jismlar X sathda elastik
to’qnashgandan keyin ularning tezliklari rasmda
ko’rsatilgandek 3V va 2V bo’ldi.
"Samarali Ta'lim"Bo’laklardan o'quv markazi

ikkitasining massasi va tezligi
rasmda berilgan bo’lsa, uchinchi bo’lakning
harakat yo’nalishini va tezligini aniqlang.
tarjimasi
K, L jismlarning massalari teng bo’lsa, h va h
balandliklarning nisbati h /h nimaga teng?
1 2
1 2
A) –x yo’nalishda, 3 m/s
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4 B) +x yo’nalishda, 3 m/s
31. Gorizontal va ishqalanish bo’lmagan C) –x yo’nalishda, 6 m/s
tekislikda bir-biriga tomon teng va V tezliklar D) +x yo’nalishda, 6 m/s
bilan harakatlanayotgan K, L sharchalar E) +x yo’nalishda, 12 m/s
to’qnashib yopishib qoldi. 34. Gorizontal va ishqalanish bo’lmagan to’g’ri
chiziqli bir yo’lda t = 0 onda dastlab tinch
turgan mK, mL massali K va L jismlarga ta’sir
etgan gorizontal kuchlarning vaqtga bog’liqlik
To’qnashuvdan avval jismlarning umumiy grafiklari rasmda tasvirlangan.
kinetik energiyasi E1, to’qnashuvdan keyin E2
bo’lsa, E1/E2 nisbat nimaga teng?
A) 9/8 B) 7/6 C) 3/2 D) 3 E) 9
32. Vertikal tekislikda 4𝑙 uzunlikdagi iplarga
osilgan mX, mY massali X, Y jismlar rasmda
ko’rsatilgan nuqtalarda bo’lganda, X jism erkin
qo’yib yuborildi. X jism Y bilan to’qnashdi va
jismlar birga harakatlanib L nuqtagacha chiqdi.
K va L jismlarning 3t ondagi tezliklarining
moduli teng bo’lsa, ularning massalari nisbati
mK/mL nimaga teng?
A) 3/4 B) 3/5 C) 4/5 D) 4/3 E) 5/3
35. M nuqtadan vertikal yuqoriga otilgan bir
jism S nuqtada ichki portlash natijasida M1 va
205
M2 massali ikki bo’lakka bo’lindi. Bo’laklarning F: jismga ta’sir etgan natijaviy kuch,
trayektoriyalari va boshlang’ich V1, V2 tezliklari E: jismning t ondagi kinetik energiyasi.
rasmda tasvirlangan. A) faqat Ι B) Ι va F C) F va E
D) Ι va E E) Ι, F va E
38. Rasmda ko’rsatilgan bir tepalikdan
gorizontal yo’nalishda V = 30 m/s tezlik bilan
otilgan 0,5 kg massali jism Yerga 50 m/s tezlik
bilan tushmoqda.

noto’g’ri?
A) V1 tezlik, V2 tezlikdan katta.
B) M2 massa M1 massadan katta. Bunga asosan, jismga harakati davomida ta’sir
C) M1 massali jismning yerga tushish vaqti M2 etgan kuch impulsining moduli necha N∙s ga
massali jismning yerga tushish vaqtiga teng. teng?
D) Impulslarning vertikal tashkil etuvchilarining (g = 10 m/s2, qarshilik kuchini hisobga olmang.)
modullari harakat vaqtining istalgan momentida A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50
teng. 39. Ishqalanish bo’lmagan gorizontal tekislikda,
E) Impulslarning gorizontal tashkil dastlabki impulsi nolga teng bo’lgan bir
etuvchilarining modullari harakat vaqtining jismning kuch-koordinata grafigi rasmda
istalgan momentida teng. ko’rsatilgan. Jismning impulsining moduli x
Y jismlar ishqalanish bo’lmagan gorizontal
koordinatada P1, 3x koordinatada P2 ga teng.
tekislikda bir-biriga tomon teng va moduli V

tarjimasi
bo’lgan tezliklar bilan yaqinlashmoqda. Jismlar
to’qnashuvdan keyin yopishib qoladi va
birgalikda harakatlanadi.
Bunga asosan, P1/P2 nisbat nimaga teng?

A) ¼ B) 1/3 C) ½ D) 1/√3 E) 1/√2
Sistemaning energiyasi X va Y jismlar 40. Gorizontal va ishqalanish bo’lmagan
to’qnashuvidan oldin 36 J bo’lsa, to’qnashuv tekislikda tinch turgan X, Y jismlarga moduli
natijasida ajralgan energiya necha J ga teng? teng bo’lgan kuchlar bir yo’nalishda va bir xil
A) 4 B) 8 C) 16 D) 24 E) 32 vaqt davomida ta’sir etdi.
37. Bir jismning impuls-vaqt grafigi rasmda Bu vaqtning oxirida X va Y jismlar uchun
tasvirlangan. quyida berilgan kattaliklardan qaysilari
shubhasiz teng?
I. tezliklarning o’zgarishi,
II. impulslarning o’zgarishi,
III. kinetik energiyalarning o’zgarishi
41. Ishqalanish bo’lmagan gorizontal yo’lda t =
Bu grafikda berilgan ma’lumotlar yordamida 0 onda ⃗P impulsga ega bo’lgan jismga ta’sir
quyidagilardan qaysilarini aniqlash mumkin? etgan gorizontal kuchning vaqtga bog’liqlik
Ι: jismga (0 – t) oralig’ida ta’sir etgan kuch grafigi rasmda tasvirlangan.
impulsi,
206
Bunga asosan, uchinchi bo’lakning impulsi 2-
rasm berilgan vektorlardan qaysi biri?
⃗ ga teng bo’lsa, 3t A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Jismning impulsi t onda −P 45. Ishqalanish bo’lmagan gorizontal tekislikda
onda nimaga teng? mos ravishda 2m, m, m massali K, L, M jismlar
A) 6P⃗ B) 5P ⃗ C) 4P ⃗ D) 3P⃗ E) 2P⃗ V, V, 2V tezliklar bilan rasmda ko’rsatilgandek
42. Gorizontal va ishqalanish bo’lmagan harakatlanmoqda. L jism dastlab M jism bilan,
tekislikda tinch turgan M massali taxta bo’lagiga so’ngra K jism bilan mutlaq elastik to’qnashadi.
massasi m bo’lgan bir o’q V1 tezlik bilan urilib,
V2 tezlik bilan chiqib ketadi.
Bunga asosan, L jismning K jism bilan

Bunga asosan, taxta bo’lagi ega bo’ladigan to’qnashuvdan keyingi harakat yo’nalishi va
tezlikni quyidagi ifodalarning qaysi biri bilan tezligini aniqlang.
aniqlash mumkin? A) (+) yo’nalishda, V/2 B) (+) yo’nalishda, V
m(V1 +V2 ) m(V1 −V2 ) M(V1 −V2 )
A) B) C) C) (–) yo’nalishda, V D) (–) yo’nalishda, 2V
D) "Samarali Ta'lim" o'quv markazi
M M m
mV1 m+M E) (+) yo’nalishda, 2V
E) 46. To’g’ri chiziqli va ishqalanish mavjud
MV2 V1 −V2
43. t = 0 onda 1-rasmda ko’rsatilgan gorizontal bo’lmagan bir yo’lda 4 kg massali aravacha +x
yo’lning K nuqtasida V tezlikka ega tarjimasi
0 bo’lgan 5 yo’nalishda 1 m/s tezlik bilan harakatlanmoqda.
kg massali jismga ta’sir etgan kuchning vaqtga 1 kg massali bir plastilin bo’lagi 10 m/s tezlik
bog’liqlik grafigi 2-rasmda tasvirlangan. bilan rasmda ko’rsatilgandek otildi va
aravachaga yopishib qoldi.
Jism 8-sekundda L nuqtadan 20 m/s tezlik bilan

o’tgan bo’lsa, V0 tezlik necha m/s ga teng? Bundan keyin aravachaning harakati haqida
A) 4 B) 6 C) 8 D) 12 E) 14 nima deyish mumkin?
44. Gorizontal, ishqalanish bo’lmagan tekislikda (sin37° = 0,6; cos37° = 0,8)
tinch turgan bir jism ichki portlash natijasida A) darhol to’xtaydi.
uch bo’lakka bo’lindi. Shu tekislikda sochilgan B) 0,8 m/s tezlik bilan +x yo’nalishda
bo’laklardan ikkitasining impuls vektorlari 1- harakatlanadi.
rasmda ko’rsatilgan P⃗ K va P
⃗ L dir. C) 0,8 m/s tezlik bilan –x yo’nalishda
harakatlanadi.
D) 1 m/s tezlik bilan +x yo’nalishda
harakatlanadi.
E) 1 m/s tezlik bilan –x yo’nalishda
harakatlanadi.
207
47. Gorizontal va ishqalanish bo’lmagan D) II va III E) I, II va III
tekislikda Y va Z jismlar tinch turganda, X jism 50. Gorizontal va ishqalanish bo’lmagan bir
rasmda ko’rsatilgandek V tezlik bilan yo’lda harakatlanayotgan 5 kg massali bir
harakatlanmoqda. Ma’lum vaqt o’tib, Z jism V jismning impuls–vaqt grafigi rasmda
tezlik bilan harakat boshladi. ko’rsatilgan.

I. mX= mY,
II. mY= mZ,
III. X va Y jismlarning oxirgi tezliklari nolga
teng.
A) faqat I B) faqat II C) I va II Bunga asosan, quyidagilardan qaysi biri
D) I va III E) I, II va III noto’g’ri?
48. Gorizontal va ishqalanish bo’lmagan A) Jismning boshlang’ich tezligi 2 m/s.
tekislikda V tezlik vektori bilan B) Jismga harakat yo’nalishida 8 N kattalikdagi
harakatlanayotgan 4m massali bir jism O o’zgarmas kuch ta’sir etgan.
nuqtada 2m, m, m massali uch bo’lakka bo’linib C) Jismning tezlanishi 1,6 m/s2.
ketdi. D) Jismning (0–5) oralig’ida kinetik energiyasi
100 J ga ortgan.
E) Jism (0–5) sekund oralig’ida 30 m yo’l bosib
o’tgan.
51. Rasmda ko’rsatilgan 𝑙1, 𝑙2, 𝑙3 uzunlikdagi
iplarning uchlariga mos ravishda m, 2m, 2m
massali jismlar bog’lanib gorizontal tekislikda
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi 2V, V, 2V tezliklar bilan tekis aylanma
harakatlantirilmoqda.
tarjimasi
2m va m massali jismlarning tezlik vektorlari
rasmda ko’rsatilgan I va II bo’lsa, uchinchi
1-
bo’lakning tezlik vektori 2-rasmda

ko’rsatilganlardan qaysi biri?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
49. Ishqalanish bo’lmagan, gorizontal tekislikda Jismlarning impuls momenlari teng bo’lsa, 𝑙1,
harakatlanayotgan bir jismning impuls-vaqt 𝑙2, 𝑙3 uzunliklar orasidagi munosabat qanday?
grafigi rasmda ko’rsatilgan. A) 𝑙1 = 𝑙2 = 𝑙3 B) 𝑙1 = 𝑙2 < 𝑙3
C) 𝑙1 < 𝑙2 = 𝑙3 D) 𝑙3 < 𝑙1 = 𝑙2
E) 𝑙2 < 𝑙1 = 𝑙3
52. Markazlari atrofida aylana oladigan 2r va r
radiusli X, Y moslamalarning aylanma harakat
kinetik energiyalari mos ravishda EX, EY, impuls
momentlari esa LX, LY ga teng.

I. (0 – t) vaqt oralig’ida jism sekinlanuvchan
harakatlangan.
II. (0 – t) va (t – 2t) vaqt oraliqlarida jismga
qarama-qarshi yo’nalgan kuchlar ta’sir etgan.
III. (2t – 3t) vaqt oralig’ida jismning kinetik
energiyasi o’zgarmasdir.
2EX= EY bo’lsa, LX/LY nisbat nimaga teng?
208
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
53. Uzunligi 50 cm, massasi 3 kg bo’lgan bir
jinsli sterjen xz tekislikda rasmda
ko’rsatilgandek 2 rad/s burchak tezlik bilan O
nuqta atrofida strelka yo’nalishida aylanmoqda.
Sharlarning impuls momentlari mos ravishda L ⃗1

va ⃗L2 bo’lsa, quyidagi tengliklardan qaysi biri
to’g’ri?
Bunga asosan, sterjenning impuls momentining 2
yo’nalishi va moduli uchun quyida (I = mr 2 .)
5
berilganlardan qaysi biri to’g’ri? A) L⃗ 1 = 2L ⃗2 B) L⃗ 1 = −2L
⃗2
1
(I = mr 2 .) C) −L ⃗ 1 = 4L
⃗ 2 D) ⃗L1 = −4L⃗2
3
Impuls momentining Impuls momentining E) 8L ⃗ 1 = −L⃗2
yo’nalishi moduli (kg∙m2/s) .
A) +y 0,5
B) +y 1
C) –y 0,5
D) –y 1
E) –y 2
54. Uzunligi 4d bo’lgan vaznsiz ikki sterjenga
massalari 2m, m bo’lgan jismlar 1-rasm va 2-
rasmda ko’rsatilgandek mahkamlangan.
tarjimasi
Sterjenlar o’rtasidan o’tgan o’q atrofida
o’zgarmas ω1, ω2 burchak tezliklar bilan
aylandi. 1-rasmdagi sistemaning impuls
momentining moduli 2-rasmdagi impuls
momentining moduliga teng.
Bunga asosan, ω1/ω2 nisbat nimaga teng?

A) 4 B) 2 C) 1 D) 1/2 E) 1/4
55. Bir xil moddadan yasalgan ichi bo’sh
bo’lmagan 1-rasm va 2-rasmda ko’rsatilgan
sharlar markazlaridan o’tgan o’q atrofida mos
ravishda 4ω, ω burchak tezliklar bilan qarama-
qarshi yo’nalishda aylanmoqda.
209
Aylana bo’ylab tekis harakat harakatlanmoqda. Jismlarning t=0 ondagi
1. Uzunligi 2 m bo’lgan ipning uchiga vaziyatlari rasmda tasvirlangan.
bog’langan jism 2 s da 5 marta aylana bo’ylab
tekis harakatlanmoqda.
Bunga asosan, jismning chiziqli tezligining
moduli necha m/s ga teng? (π = 3)
A) 12 B) 15 C) 20 D) 25 E) 30
2. Radiuslari mos ravishda r, 2r bo’lgan M va L
disklarning markazlari bir nuqtada bo’lib, M
disk bilan 2r radiusli K disk tasmali uzatma
yordamida bir-biriga ulangan.
Bunga asosan, t = 22 sekundda jismlarning

vaziyati quyida berilganlardan qaysi biri kabi?
(π = 3)
K disk strelka yo’nalishida aylanganda,

disklarning chetki nuqtalari uchun quyida
aytilganlarni qaysilari to’g’ri?
I. K va M disklarning chiziqli tezliklarining
modullari teng.
II. L va M disklarning burchak tezliklarining
modullari teng.
III. K va L disklarning markazga intilma
tezlanishlarining moduli teng.
6. r radiusli aylana bo’ylab harakatlanayotgan
tarjimasi
3. Radiuslari r, 2r bo’lgan disklar tasmali
jismning chiziqli tezligi ortdi.
uzatma yordamida bir-biriga ulangan. Bunga asosan jismning quyida berilgan
kattaliklarining qaysi biri ortadi?
I. davri,
II. chastotasi,
III. burchak tezligi.
Bunga asosan, disklar aylanganda K va L 7. Rasmda tasvirlangan gorizontal stol vertikal
nuqtalarning markazga intilma tezlanishlarining
yy ′ o’q atrofida √5 rad/s burchak tezlik bilan
modullarining nisbati aK/aL nimaga teng?
aylanmoqda.
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
4. Uzunligi 𝑙 bo’lgan ipning uchiga bog’langan
m massali jism gorizontal, ishqalanish
bo’lmagan tekislikda f chastota bilan
aylanganda, ipdagi taranglik kuchi T ga teng
bo’ladi.
Ipning uzunligi 𝑙/2, jismning aylanish chastotasi
2f ga o’zgartirilsa, ipdagi taranglik kcuhi necha
T ga teng bo’ladi?
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4 Stol ustidagi m massali jism, stol bilan
5. Uzunliklari 1 m va 2 m bo’lgan iplarga birgalikda aylanayotganligiga asosan, jism va
bog’langan X va Y jismlar O nuqta atrofida 2
m/s va 3 m/s tezlik bilan aylana bo’ylab tekis
210
stol orasidagi ishqalanish koeffitsiyentining eng A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
kichik qiymati nimaga teng? 11. Bir uchi O nuqtada tutib turilgan ipning
A) 0,8 B) 0,6 C) 0,4 D) 0,2 E) 0,1 ikkinchi uchiga m massali jism bog’lanib, jism
8. r, 2r uzunlikdagi iplarning uchiga bog’langan vertikal tekislikda aylana bo’ylab tekis
m massali jismlar gorizontal, ishqalanish harakatga keltirildi. Jism K, M, L nuqtalardan
bo’lmagan tekislikda O1, O2 nuqtalar atrofida o’tayotganda ipdagi taranglik kuchi mos
teng aylanishlar davri bilan tekis aylanma ravishda TK, TM, TL ga teng bo’ldi.
harakat qildirilmoqda.
Bunga asosan jismlar K va L nuqtalardan TK/TL = 1/3 bo’lsa, TM necha mg ga teng?

o’tarkan iplardagi taranglik kuchlarning nisbati (g: erkin tushish tezlanishi.)
TK/TL ni aniqlang. A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 3
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4 12. Og’irlik kuchi P bo’lgan jism rasmda
9. O nuqta atrofida o’zgarmas V tezlik bilan ko’rsatilgandek aylana bo’ylab tekis harakatga
aylana bo’ylab harakatlanayotgan jismning keltirilganda, jismga ta’sir etuvchi markazga
aylanishlar davri 6t ga teng. Jismning (0–t) vaqt intilma kuch F, ipdagi taranglik kuchi T ga teng
oralig’idagi o’rtacha tezlanishining moduli a1, bo’ladi.
(0–5t) vaqt oralig’idagi o’rtacha tezlanishining
moduli a2 ga teng.
tarjimasi
Jismning markazga intilma tezlanishi g ga teng

Bunga asosan, a1/a2 nisbat nimaga teng? bo’lsa, P, F, T orasidagi munosabat qanday?
A) √3/2 B) 1 C) 5/√3 D) 5 E) 5√3 (g: erkin tushish tezlanishi.)
10. Bir uchi vertikal o’rnatilgan sterjenga A) P = F < T B) P < F = T C) F < P = T
bog’langan ipning ikkinchi uchiga m massali D) F < P < T E) T < F = P
jism bog’langan. Sterjen vertikal o’q atrofida 13. 2 m uzunlikdagi ipning uchiga bog’langan 1
o’zgarmas ω burchak tezlik bilan aylantiriladi. kg massali jism vertikal tekislikda aylana
bo’ylab tekis harakat qilmoqda.
Jism 3 sekundda 2 marta aylanganiga asosan,
ipdagi taranglik kuchining eng katta qiymati
necha N ga teng? (π = 3)
A) 42 B) 48 C) 64 D) 82 E) 100
14. m massali matematik mayatnik rasmda
ko’rsatilgandek o’zgarmas V chiziqli tezlik
bilan aylana bo’ylab harakat qilmoqda.
Ipning vertikal bilan hosil qilgan burchagi 37°
bo’lsa, jismning aylanishlar chastotasi necha s–1
ga teng?
(π = 3, g = 10 m/s2, sin37° = 0,6, cos37° = 0,8)
211
17. Gorizontal yo’l ustida g’ildirak rasmda
ko’rsatilgan strelka yo’nalishida aylanmoqda.
Bunga asosan, quyidagi tengliklardan qaysilari

to’g’ri? Bunga asosan, g’ildirakdagi qaysi ikki
V2 nuqtaning yerga nisbatan oniy tezliklarining
I. tan α =
r∙g
mg moduli teng?
II. cos α = A) K va P B) L va R C) M va P
T
V2 D) N va R E) S va N
III. T = m(g + )
r 18. Rasmda ko’rsatilgan ishqalanish bo’lmagan,
o’lik sirtmoqqa aylanuvchi yo’lning L nuqtasida
V tezlikka ega bo’lgan 1 kg massali jism K
nuqtadan o’tayotganda unga 10 N tayanch
15. Massalari m, 2m bo’lgan X, Y jismlar
reaksiya kuchi ta’sir etmoqda.
rasmda ko’rsatilgan holatlardan erkin qo’yib
yuborildi. X jism vertikal vaziyatdan
o’tayotganda, u bog’langan ipda T taranglik
kuchi hosil bo’ldi.
o'quv markazi
asosan, V tezlik necha m/s ga teng?
tarjimasi
(g = 10 m/s ) 2
A) 3√5 B) 4√2 C) 5√2 D) 2√10 E) 2√15

Bunga asosan, Y jism vertikal vaziyatdan 19. Vertikal OO′ o’q atrofida aylana oladigan
o’tayotganda, u bog’langan ipdagi taranglik gorizontal, ishqalanish bo’lmagan plastinka
kuchi necha T ga teng bo’ladi? ustidagi mX, mY massali X va Y jismlar rasmda
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 8 ko’rsatilgandek aylana bo’ylab harakat etarkan,
16. Gorizontal, ishqalanish bo’lmagan tekislikda iplardagi TX va TY taranglik kuchlari bir-biriga
O nuqta atrofida ipga bog’lanib, tekis aylanma teng bo’lmoqda.
harakat qilayotgan jismlarning chiziqli tezliklari
VK, VL; burchak tezliklari ωK, ωL va ipdagi
taranglik kuchlari TK, TL ga teng.
Bunga asosan, mX/mY nisbat nimaga teng?

Bunga asosan, quyidagi tengliklardan qaysilari A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
noto’g’ri? 20. Massasi m bo’lgan jism O nuqta atrofida V
I. TK = TL tezlik bilan aylana bo’ylab tekis
II. VK= VL harakatlanmoqda. Jism L nuqtadan o’tayotganda
III. ωK = ωL ipdagi taranglik kuchi nolga teng bo’lmoqda.
212
k∙r k∙g
D) √ E) √
g r
23. Bir-biriga ip bilan bog’langan m1 va m2
massali jismlar gorizontal, ishqalanish
bo’lmagan tekislikda aylana bo’ylab tekis
harakat qilmoqda.
Jismning tezligi 2V ga yetkazilsa, jism L va M

nuqtalardan o’tayotganida ipdagi taranglik
kuchlari necha mg ga teng bo’ladi?
L M. Iplarda hosil bo’lgan T1, T2 taranglik kuchlari
A) 1 3 orasida 2T1= 3T2 munosabat o’rinli bo’lsa,
B) 2 5 m1/m2 nisbat nimaga teng?
C) 3 3 A) 2/3 B) 3/4 C) 1/2 D) 4/3 E) 3/2
D) 3 4 24. Massalari mos ravishda m, 2m bo’lgan X, Y
E) 3 5 jismlar gorizontal tekislikda 2𝑙 va 𝑙 uzunlikdagi
21. m massali matematik mayatnik rasmda iplar bog’lanib, O1 va O2 markazlar atrofida
ko’rsatilgandek aylana bo’ylab tekis harakat aylana bo’ylab tekis harakat qildirilmoqda.
qilmoqda.

tarjimasi
Jismlarning aylanish davrlari teng bo’lsa, iplarda
hosil bo’lgan taranglik kuchlarining nisbati,
Bunga asosan, ipdagi taranglik kuchi, jismga T1 /T2 ni aniqlang.
ta’sir etayotgan markazga intilma kuchdan A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
necha marta katta? 25. Vertikal tekislikda aylana bo’ylab tekis
A) 1 B) √2 C) 2 D) √3 E) 3 harakatlanayotgan jismning t = 0 ondagi vaziyati
22. Rasmda ko’rsatilgandek markazidan o’tgan rasmda ko’rsatilgandek. Jismning aylanishlar
o’q atrofida aylana oladigan stol ustiga o’qdan r davri 6t ga teng bo’lib, 3t/2 ondagi ipning
masofa uzoqlikda bir jism joylashtirildi. taranglik kuchi mg ga teng.
Jism va stol orasidagi ishqalanish koeffitsiyenti

k ga teng bo’lsa, jism radius bo’ylab sirpanishni Bunga asosan, 7t/2 ondagi ipning taranglik
boshlagan onda stolning burchak tezligini kuchi necha mg ga teng? (cos60°=0,5; sin60°=
aniqlovchi tenglik quyidagilardan qaysi biri? (g: √3/2; g: erkin tushish tezlanishi.)
erkin tushish tezlanishi.)
A) 3/2 B) √3 C) 2 D) 5/2 E) 2√3
√k∙r √r∙g
A)
g
B) √k ∙ r ∙ g C)
k
26. Bir ipning o’rtasiga va uchiga bog’langan K
va L jismlar ishqalanish bo’lmagan gorizontal
213
tekislikda O nuqta atrofida aylana bo’ylab tekis D) I va III E) I, II va III
harakat qilmoqda. 29. Rasmda ko’rsatilgan ishqalanishsiz
sistemada, ustida K jism bo’lgan sterjen vertikal
o’q atrofida ω burchak tezlik bilan aylanganda,
jism berilgan vaziyatda muvozanatda qolmoqda.
Bunga asosan, K va L jismlarning quyida

berilgan kattaliklaridan qaysilari teng?
I. burchak tezlik,
II. chiziqli tezlik,
III. markazga intilma tezlanish.
27. Rasmda ko’rsatilgan sistemada gorizontal
stol OO′ o’q atrofida o’zgarmas ω burchak tezlik
bajarilsa, d masofa kamayadi.
bilan aylanganda, X jism bog’langan ipdagi
I. θ burchak kamaytirilganda,
minimal taranglik kuchi 0,4 mg ga teng bo’ldi.
II. ω burchak tezlik kamaytirilganda,
III. jismning massasi orttirilganda.
A) faqat I B) faqat III C) I yoki II
30. m massali jism 2 m radiusli silindir ichidan
tushib ketmasdan V tezlik bilan aylana oladi.

asosan, bir xil X, Y jismlar bilan stol tarjimasi
Y jism stolda arang sirpanmasdan turganiga
orasidagi
ishqalanish koeffitsiyentini aniqlang.
A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 D) 0,4 E) 0,6
28. Elastikligi k bo’lgan prujinaning uchiga
bog’langan m massali jism O nuqta atrofida Jism va silindir sirti orasidagi ishqalanish
o’zgarmas V tezlik bilan aylana bo’ylab koeffitsiyenti 0,1 ga teng bo’lsa, V tezlik eng
ishqalanishsiz harakat qilmoqda. kamida necha m/s ga teng bo’lishi kerak? (g =
10 m/s2)
A) 2√5 B) 4√5 C) 10 D) 10√2 E) 20
31. Massasi m bo’lgan bir mashina vertikal
kesimi rasmdagidek bo’lgan ham aylanma, ham
silliq qiya yo’lda aylana bo’ylab tekis
harakatlanmoqda.
r, k, m va V berilgan bo’lsa, quyidagilardan

qaysilarini aniqlash mumkin?
I. aylanish davrini,
II. prujinaning elastiklik kuchini, Bunga asosan, yo’lning mashinaga ta’sir etuvchi
III. prujinaning dastlabki uzunligini. tayanch reaksiya kuchi og’irlik kuchidan necha
A) faqat I B) faqat II C) I va II marta katta?
214
(cos37° = 0,8; sin37° = 0,6) II. Jism N nuqtadan o’tayotganda, unga ta’sir
A) 2/3 B) 3/4 C) 4/5 D) 5/4 E) 3/2 etuvchi markazga intilma kuch 5P ga teng.
32. Massasi m bo’lgan mashina rasmda III. Jism N nuqtadan o’tayotganda, unga ta’sir
tasvirlangan yo’lda o’zgarmas V tezlik bilan etuvchi tayanch reaksiya kuchi 5P ga teng.
harakatlanmoqda. Mashinaning yo’lga beruvchi A) faqat I B) faqat II C) I va II
bosim kuchining moduli, mashina K nuqtadan D) I va III E) I, II va III
o’tayotganda FK, L nuqtadan o’tayotganida esa 35. Mashina qiyalik burchagining tangensi 0,6
FL ga teng. bo’lgan ham aylanma, ham silliq qiya yo’lda 12
m/s tezlik bilan aylana bo’ylab tekis
harakatlanmoqda.
Bunga asosan, mashina harakatlanayotgan
aylana radiusi necha metr?
A) 8 B) 16 C) 20 D) 24 E) 30
36. Teng bo’lakli sterjen rasmda ko’rsatilgandek
Bunga asosan, FK+ FL nimaga teng? O nuqta atrofida aylana bo’ylab tekis
(g: erkin tushish tezlanishi. FK noldan farqli.) aylanmoqda.
A) mg B) 2mg C) 3mg D) 4mg E) 5mg
33. Massasi m bo’lgan jism rasmda tasvirlangan
ishqalanish bo’lmagan yo’lning K nuqtasidan
erkin qo’yib yuboriladi. Jism L nuqtadan
o’tayotganda jismga ta’sir etuvchi tayanch
reaksiya kuchi 𝐹 ga teng bo’ldi.
Bunga asosan, sterjenning K, L va M

"Samarali Ta'lim" o'quv markazi nuqtalarining markazga intilma tezlanishlari
quyidagilardan qaysi biri kabi bo’lishi mumkin?
tarjimasi
Bunga asosan, 𝐹 ning moduli quyidagilardan
qaysilariga bog’liq. A) a
K L
2a 4a
M .
I. jismning massasiga, B) 2a 4a 5a
II. egrilik radiusiga, C) 4a 5a 2a
III. erkin tushish tezlanishiga. D) 5a 3a a
A) faqat I B) faqat II C) faqat III E) 5a 4a 2a
D) I va III E) II va III 37. m massali jism 𝑙 = 2 m uzunlikdagi ipning
34. Og’irligi P bo’lgan X jism rasmda uchiga bog’lanib, O nuqta atrofida 2 m/s
ko’rsatilgan ishqalanishsiz yo’lning K chiziqlik tezlik bilan gorizontal tekislikda aylana
nuqtasidan erkin qo’yib yuboriladi. Yo’l bo’ylab tekis aylantirilmoqda.
tomonidan jismga ta’sir etuvchi tayanch
reaksiya kuchining moduli jism M nuqtadan
o’tayotganda 8P ga teng bo’ldi.
Bunga asosan, jismning harakat boshlaganidan

19 sekund keyingi vaziyati quyidagilardan qaysi

I. h = 5r.
215
bir kabi bo’ladi? (π = 3.) Bunga asosan, VK, VL nimaga teng?
VK (m/s) VL (m/s)
A) 4 2
B) 4 2 √2
C) 8 2 √2
D) 8 2 √5
E) 8 6
41. Radiuslari r bo’lgan bloklar radiuslari 3r, 4r
bo’lgan tishli g’ildiraklarning markazlariga
mahkamlangan.
38. Massasi 1 kg bo’lgan jism, uzunligi 2 m
bo’lgan ipning uchiga bog’lanib, gorizontal
ishqalanishsiz tekislikda aylana bo’ylab tekis
aylantirilmoqda.
Jism 3 sekundda 2 marta aylanayotgan bo’lsa,
ipda hosil bo’lgan taranglik kuchi necha
nyutonga teng? (π = 3.) Bunga asosan, 2r radiusli blok strelka
A) 16 B) 24 C) 32 D) 48 E) 64 yo’nalishida aylantirilsa, K, L, M, N, P
39. 𝑙 uzunlikdagi ipning uchiga bog’langan m nuqtalardan qaysi birining chiziqli tezligi eng
massali jism rasmda ko’rsatilgan vaziyatdan kichik bo’ladi?
erkin qo’yib yuboriladi. Jism vertikal vaziyatdan A) K B) L C) M D) N E) P
o’tayotganda ipdagi taranglik kuchi T ga teng 42. Massalari mos ravishda m, 2m bo’lgan X, Y
bo’ladi. jismlar ip yordamida bir-biriga bog’langan.
Gorizontal silliq plastinka ustidagi X jism tekis
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi aylanma harakatlanganda Y jism harakatsiz
qolmoqda.
tarjimasi
Bunga asosan T quyidagilardan qaysilari
bog’liq?
m: jismning massasi,
𝑙: ipning uzunligiga, Bunga asosan, X jismning aylanishlar chastotasi
g: erkin tushish tezlanishiga. necha s-1 ga teng? (g = 10 m/s2, π = 3)
A) faqat m B) m va 𝑙 C) 𝑙 va g A) 1/3 B) 2/3 C) 1 D) 4/3 E) 2
D) m va g E) m, 𝑙 va g 43. Massalari mos ravishda m, 2m bo’lgan X, Y
40. Gorizontal tekislikda o’zgarmas tezlik bilan jismlar r, 2r uzunlikdagi iplarning uchiga
sirpanishsiz aylanayotgan rasmdagi g’ildirak PR bog’lanib vertikal tekislikda aylana bo’ylab
nuqtalar orasini 3 s da bosib o’tmoqda. G’ildirak tekis harakalantirilmoqda. Y jism R nuqtadan
P nuqtadan o’tayotganda K va L nuqtalarning o’tayotganida ipdagi taranglik kuchi nolga teng
yerga nisbatan tezliklarining moduli mos bo’ldi.
ravishda VK, VL ga teng bo’ldi.
216
Bunga asosan, jismning markazga intilma
tezlanishi necha m/s2 ga teng? (π = 3 deb oling.)
Jismlarning kinetik energiyalari teng bo’lsa, X A) √2 B) 2 C) 2√2 D) 4 E) 4√2
jism P nuqtadan o’tayotganida ipdagi taranglik
kuchi necha mg ga teng bo’ladi?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
44. G’ildiraklari bilan yo’l orasidagi ishqalanish
koeffitsiyenti 0,4 bo’lgan bir mashina 100 m
radiusli aylana bo’ylab gorizontal yo’lda
o’zgarmas V ⃗ tezlik bilan harakatlanmoqda.
Mashina xavfsiz harakatlana olishi uchun uning
⃗ quyidagilardan qaysi biriga teng
tezligi V
bo’lishi mumkin? (g = 10 m/s2)
I. 15 m/s
II. 20 m/s
III. 25 m/s
45. Uzunligi r bo’lgan ipning uchiga bog’langan
tarjimasi
jism O nuqta atrofida o’zgarmas 𝜔 ⃗ burchak
tezlik bilan aylana bo’ylab harakatlanmoqda.
Jism K nuqtadan o’tayotganida ip uzilsa, M
nuqtaga tushadi. L nuqtadan o’tayotganda ip
uzilsa, R nuqtaga tushadi.
L nuqtaning yerdan balandligi h bo’lsa, h/r

nisbat nimaga teng?
(MN = NP = PR = RS)
A) 2/3 B) 1 C) 4/3 D) 3/2 E) 3
46. Aylana bo’ylab tekis harakatlanayotgan
jismning koordinata-vaqt grafigi rasmdagidek.
217
Butun olam tortishish kuchi va Kepler
qonunlari
1. m massali jism, massalari M1 va M2 bo’lgan
ikki jism orasida rasmdagidek muvozanatda
qolmoqda.
Bunga asosan, sayyoraning erkin tushish

tezlanishining masofaga bog’liqlik grafigi
d1= 2d2 bo’lsa, M1/M2 nisbatni aniqlang?

A) 1/8 B) 1/4 C) 1/2 D) 2 E) 4
2. Radiuslari mos ravishda r, 2r bo’lgan K va L
sayyoralarning o’rtacha zichliklari mos ravishda
2d va d ga teng.
Bunga asosan, sayyoralarning sirtidan r

uzoqlikdagi nuqtalarning erkin tushish
tezlanishlari nisbati aK/aL ni aniqlang.
A) 9/16 B) 4/9 C) 3/4 D) 2/3 E) 9/4
tarjimasi
3. Massalari mos ravishda m, 2m, 2m bo’lgan X,
Y, Z sun’iy yo’ldoshlar M massali sayyora
markazidan r va 2r masofalardagi orbitalarda
aylanmoqda.
5. M massali sayyoraning atrofida V chiziqli
tezlik bilan aylanma harakatlanayotgan 2m
massali sun’iy yo’ldoshga ta’sir etuvchi
natijaviy kuch F ga teng.
Bunga asosan, shu sayyora atrofida 2V tezlik
bilan aylanayotgan m massali sun’iy yo’ldoshga
ta’sir etuvchi natijaviy kuch necha F ga teng?
A) 1/8 B) 1/4 C) 4 D) 8 E) 16
6. X va Y sayyoralar Quyosh atrofida mos
ravishda T va 8T davrlar bilan aylanma
Bunga asosan, sun’iy yo’ldoshlarning chiziqli harakatlanmoqda.
tezliklari VX, VY, VZ orasidagi munosabat X sayyoradan Quyoshgacha bo’lgan o’rtacha
qanday? masofa dX, Y dan Quyoshgacha o’rtacha masofa
A) VX= VY> VZ B) VX> VY= VZ esa dY bo’lsa, dX/dY nisbatni aniqlang.
C) VY= VZ> VX D) VY= VX = VZ A) 1/2 B) 1/4 C) 1/√2 D) 1/2√2 E) 1/3√2
E) VZ> VX = VY 7. Bir sayyora atrofida aylanma
4. Rasmdagi sayyoraning sirtida joylashgan L harakatlanayotgan sun’iy yo’ldoshning davri T
nuqtadagi erkin tushish tezlanishi g ga teng. ga teng.
Bunga asosan, sun’iy yo’ldoshning chiziqli
tezligini hisoblash uchun T bilan birgalikda
218
quyidagilardan qaysilari berilishi kerak va ravishda d, 2d masofadagi orbitalarda
yetarli? (π = 3) aylanayotgan m, 2m massali X, Y sun’iy
M: sayyoraning massasi, yo’ldoshlarning potensial energiyalari EX, EY ga
m: sun’iy yo’ldoshning massasi, teng.
d: orbita radiusi
A) faqat M B) faqat d C) m va d
D) M va d E) m va M
8. Massasi M, radiusi r bo’lgan sayyoraning
sirtidan ikkinchi kosmik tezlik bilan uchirilgan
m massali sun’iy yo’ldoshning tezligi
(G: gravitatsion doimiy.)
GMm 2GM GM GMm 2GM Bunga asosan, EX/EY nisbat nimaga teng?
A) B) √ C) √ D) √ E) √ A) 1/8 B) 1/4 C) 1/2 D) 2 E) 8
r r 2r r mr
9. Massalari mos ravishda 2m, m, 2m bo’lgan K, 12. Bir sayyora fokuslaridan birida Quyosh
L, M sun’iy yo’ldoshlar Yer atrofida d va 2d bo’lgan ellips shaklidagi orbitada aylanmoqda.
radiusli orbitalarda aylanma harakatlanmoqda. Sayyoraning KL va MN oralig’laridagi o’rtacha
tezliklari V1, V2 va bu oralig’larni bosib o’tish
vaqtlari t1 va t2 ga teng.

tarjimasi
I. L yo’ldoshning potensial energiyasi, K
S sohaning yuzi S sohaning yuziga teng bo’lsa,
2 1
quyidagilardan qaysilari to’g’ri? (α < 90°)
nikidan katta.
I. V1> V2
II. K yo’ldoshning yer tortishish doirasidan
II. t1= t2
chiqib ketishini ta’minlovchi eng kichik
III. t1> t2
energiya (bog’lanish energiyasi) M nikidan
katta.
III. L yo’ldoshning kinetik energiyasi, M nikiga
13. m massali jism Yer sirtidan vertikal
teng.
yo’nalishda yuqoriga otilganda 20 m
balandlikka chiqa oldi.
Bunga asosan, shu jism massasi va radiusi
10. M massali sayyoraning atrofida r radiusli
Yernikidan ikki marta kichik bo’lgan sayyora
orbita bo’ylab aylanayotgan sun’iy yo’ldoshning
sirtidan vertikal yo’nalishda yuqoriga shu tezlik
orbita radiusi 2r ga yetkazildi.
bilan otilsa, ko’tarila oladigan maksimum
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari ortdi?
balandligi necha metrga teng bo’ladi?
I. aylanish davri,
(Havoning qarshilikka e’tiborga olinmasin.)
II. sayyoraning tortishish doirasidan chiqib
A) 5 B) 7,5 C) 10 D) 20 E) 25
ketishini ta’minlovchi eng kichik energiya
14. Massalari mos ravishda m, 2m bo’lgan X, Y
(bog’lanish energiyasi),
sun’iy yo’ldoshlar M massali sayyoraning
III. kinetik energiyasi,
atrofidagi d, 2d radiusli orbitalarda aylanma
IV. potensial energiyasi
harakatlanmoqda.
11. Massalari M, 2M bo’lgan sayyoralardan mos
219
B) K yo’ldoshning aylanishlar chastotasi, L
nikidan katta.
C) K yo’ldoshning kinetik energiyasi, L nikiga
teng.
D) K yo’lkdoshning tortishish potensial
energiyasi, L nikiga teng.
E) K yo’ldoshning kinetik energiyasi, L nikidan
katta.
Bunga asosan, sun’iy yo’ldoshlarning chiziqli 18. Bir jismning potensial energiyasining yer
tezliklari nisbati VX/VY nimaga teng? sirtidan uzoqlgiga bog’lanish grafigi
A) 1/√2 B) √2 C) 2 D) 2√2 E) 4
(Yerning radiusi r ga teng.)
Y sun’iy yo’ldoshlar Yer atrofida d va 2d
radiusli orbitalarda aylanma harakatlanmoqda.
Bunga asosan, X yo’ldoshning quyida aytilgan

qaysi kattaliklari Y nikiga teng?
I. kinetik energiyasi,
II. markazga intilma tezlanishi,
III. Yer tortishish doirasidan chiqib ketishini
ta’minlovchi eng kichik energiya (bog’lanish
energiyasi). tarjimasi
16. Massalari mos ravishda 2m, m bo’lgan X va
Y sun’iy yo’ldoshlar Yerning markazidan 2r, r
uzoqlikda aylanma harakatlanmoqda. 19. Jismning og’irligi radiusi r, massasi M
Y yo’ldoshning aylanish davri 9 yil bo’lsa, X bo’lgan sayyorada P ga teng.
yo’ldoshning davri necha yil? Bunga asosan, shu jismning og’irligi radiusi 3r,
A) 18√2 B) 12√3 C) 6√3 D) 6 E) √6 massasi 4M bo’lgan sayyorada necha P ga teng?
17. Yer atrofida massalari mos ravishda m, 2m A) 16/9 B) 4/3 C) 3/4 D) 9/16 E) 4/9
bo’lgan K va L sun’iy yo’ldoshlar d, 2d radiusli 20. Bir sayyora Quyosh atrofida rasmdagi
orbitalarda aylanmoqda. orbitada aylanmoqda.
Bunga asosan, K va L yo’ldoshlar uchun

quyidagilardan qaysi biri noto’g’ri? S1 va S2 yuzalar teng bo’lsa, quyidagilardan
A) K yo’ldoshning chiziqli tezligi, L nikidan qaysilari to’g’ri?
katta.
220
I. Sayyoraning K nuqtadan L nuqtaga kelish Bunga asosan, sayyoralarning sirtlaridan
vaqti, M nuqtadan N nuqtaga kelish vaqtiga ikkinchi kosmik tezlik bilan otilgan jismlarning
teng. tezliklari nisbati V1/V2 aniqlang.
II. Sayyoraning K nuqtadagi to’liq mexanik A) 1/2 B) 1/√2 C)1 D) √2 E) 2
energiyasi, M nuqtadagiga teng.
III. Sayyoraning L nuqtadagi impuls
momentining moduli N nuqtadagiga teng.
21. K jism Yer va Oy o’rtasida rasmdagi
vaziyatda bo’lganida Yerning va Oyning K
jismga ta’sir etuvchi gravitasion kuchlari bir-
biriga teng bo’ldi.
Yerning massasi Oyning massasidan k marta

katta bo’lsa, d1/d2 nisbatni aniqlang.
A) 1/k2 B) 1/k C) 1/√k D) √k E) k
22. Massalari M, 4M bo’lgan sayyoralardan r, 2r
uzoqlikda aylanma harakatlanayotgan mK, mL
massali K, L yo’ldoshlarning kinetik
energiyalari teng.
tarjimasi
Bunga asosan, mK/mL nisbatni aniqlang.
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
23. Bir sayyora Quyosh atrofida rasmdagi
orbitada aylanmoqda. Sayyoraning tezligi K
nuqtada VK, L nuqtada esa VL ga teng.
Bunga asosan, VK/VL nisbatni aniqlang.

A) 4/9 B) √2/3 C) 1 D) √3/2 E) 9/4
24. Rasmdagi K, L sayyoralarning radiuslari r,
2r, sirtlaridagi erkin tushish tezlanishlari esa 4g,
g ga teng.
221
Sodda garmonik harakat E) –x yo’nalishda, 20 N
1. Rasmdagi prujinaning uchiga bog’langan m 4. Bir zarracha rasmdagi KN nuqtalar orasida
massali jism KL nuqtalar orasida sodda sodda garmonik harakat qilmoqda. Zarracha t =
garmonik harakat qilmoqda. Jismning uzayish 0 onda O nuqtadan +x yo’nalishda o’tdi.
tenglamasi y = 20sin 8πt (cm, s) ko’rinishida.
Zarracha M nuqtadan N nuqtaga t vaqtda yetib
borsa, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
I. Zarracha LM nuqtalar orasini t vaqtda o’tadi.
II. Tebranish davri 6t ga teng.
III. Tebranish davri o’zgarishsiz qolish sharti
bilan tebranish amplitudasi orttirilsa, jismning N
nuqtadagi tezlanishi ortadi.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? 5. Rasmdagi KN nuqtalar orasida T = 8 s davr
(KO = OL) bilan sodda garmonik harakat qilayotgan jism O
I. KL uzunlik 20 cm ga teng. nuqtadan +x yo’nalishda harakat boshladi.
II. Jismning tebranish chastotasi 4 s–1 ga teng.
III. Jism O nuqtadan L nuqtaga 2 s da boradi.
Bunga asosan, jism harakat boshlaganidan 1
2. Bir prujinaning uchiga bog’langan m massali
daqiqa o’tib, qaysi nuqtada bo’ladi?
jism rasmdagi x o’q bo’ylab K va L nuqtalar
A) K B) L C) O D) M E) N
orasida sodda garmonik harakatlanmoqda.
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi 6. Bir uchidan shiftga osilgan prujinaning
ikkinchi uchiga m massali jism bog’lanib, sekin
Bunga asosan, quyidagi variantlardan qaysi biri pastga tushirilganda prujina 90 cm uzaygan
noto’g’ri? tarjimasi vaqtda muvozanat o’rnatildi.
A) Jismning tezlanishining moduli O nuqtadan
L ga tomon harakatlanishda ortadi.
B) Jismga O nuqtada ta’sir etuvchi kuch nolga
teng.
C) Jismga ta’sir etuvchi kuch, jism K va L
nuqtalarda bo’lganida eng kattadir.
D) Jismning O nuqtadagi tezligi nolga teng.
E) Jismning O nuqtadagi tezlanishi nolga teng.
3. Bir prujinaning uchiga bog’langan 1 kg
massali jism ishqalanishsiz x o’q bo’ylab KL
nuqtalar orasida T=6 s davr bilan sodda Bunga asosan, jism tebranma harakatga
garmonik harakat qilmoqda. keltirilsa, tebranish davri necha soniyaga teng
bo’ladi?
(g= 10 m/s2, π = 3)
Bunga asosan, jism L nuqtada bo’lganida unga A) 1,2 B) 1,6 C) 1,8 D) 2,2 E) 2,4
ta’sir etuvchi kuchning qiymati va yo’nalishi 7. Bir xil prujinalar va bir xil X, Y, Z jismlar
qanday? (π = 3) orqali hosil qilingan rasmdagi sistemalarda, X,
A) +x yo’nalishda, 0,2 N Y, Z jismlar garmonik harakat qilmoqda.
B) –x yo’nalishda, 0,2 N
C) +x yo’nalishda, 2 N
D) –x yo’nalishda, 2 N
222
Mayatnik sharchasi K nuqtadan L nuqtaga 2 s
Bunga asosan, jismlarning tebranish chastotalari
yetib kelgan bo’lsa, tebranishning davri necha
fX, fY, fZ orasidagi munosabat qanday?
soniyaga teng?
(sin30° = 0,5)
A) 4 B) 6 C) 9 D) 12 E) 16
A) fX= fY= fZ B) fX> fY= fZ C) fY> fX= fZ
11. Bir muhitda sodda garmonik harakat
D) fY> fX> fZ E) fZ> fX> fY
qilayotgan ikki matematik mayatnikning
8. Bir xil prujinalar orqali tuzilgan 1-rasm va 2-
tebranish davrlari teng.
rasmdagi sistemalarda m1 va m2 massali jismlar
Bunga asosan, matematik mayatniklarning
teng davrlar bilan tebranma harakat qilmoqda.
quyida berilgan kattaliklaridan qaysilari farqli
bo’lishi mumkin?
I. mayatnik sharchasining massasi,
II. mayatnik ipining uzunligi,
III. mayatnik ipining vertikal bilan hosil qilgan
eng katta burchagi.
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi 12. Sodda garmonik harakat qilayotgan bir
jismning koordinata-vaqt grafigi rasmda
Bunga asosan, m /m nisbat nimaga teng? ko’rsatilgan.
A) 1/2 B) 1/√2 C) 1 D) √2 E) 2 tarjimasi
1 2
9. Ipning bir uchiga bog’langan rasmda

ko’rsatilgan m massali jism erkin qo’yib
yuborilganidan 1,5 s o’tib vertikal vaziyatdan ilk
marta o’tadi.

(π = 3 deb oling.)
I. Jismning maksimum tezligi 0,6 m/s ga teng.
II. t = 2 s da jismning tezlanishi 0,9 m/s2 ga
teng.
Bunga asosan, ipning uzunligi necha metr? III. t = 3 s da jismga ta’sir etuvchi kuch nolga
(α < 10°, π = 3, g = 10 m/s2) teng.
A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10 A) faqat I B) I va II C) I va III
10. Rasmdagi K nuqtadan erkin qo’yib D) II va III E) I, II va III
yuborilgan matematik mayatnik vertikal 13. Tinch turgan liftning shiftiga osilgan X va Y
vaziyatdan o’tayotganida ip O nuqtadagi mixga jismlar teng va T bo’lgan davrlar bilan garmonik
ilinadi va mayatnik sharchasi shu ko’rinishda harakat qilmoqda. Lift +y yo’nalishida
garmonik harakat qiladi.
223
o’zgarmas tezlanish bilan tezlashganda X ning
davri TX, Y niki esa TY ga teng bo’ldi.
Sharcha erkin qo’yib yuborilganidan t vaqt

keyin L nuqtadan birinchi marta o’tgan bo’lsa,
Bunga asosan, T, TX, TY orasidagi munosabat quyidagilardan qaysilari to’g’ri? (α < 5°)
qanday? I. Tebranish davri 8t ga teng.
A) TX> T > TY B) TX= T > TY C) TY> T = TX II. Sharchaning M nuqtadagi tezligi
D) TY= T > TX E) TX> T = TY maksimumdir.
14. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan silliq III. Sharchaning K va P nuqtalardagi tezlanishi
yo’lning K nuqtasidan erkin qo’yib yuborilgan nolga teng.
jism gorizontal tekislikdagi prujinaga uriladi va A) faqat I B) faqat II C) faqat III
unga ulanib qoladi. Bu jarayonda jism prujinani D) I va II E) II va III
maksimum x masofaga siqadi va T davr bilan 17. Erkin tushish tezlanishi nolga teng muhitda
garmonik harakat qiladi. bir xil K, L, M prujinalar va X jism orqali hosil
qilingan 1-rasmdagi sistema sodda garmonik
harakat qilganda, M prujinaning kuch–uzayish
grafigi 2-rasmdagidek bo’ladi.

Bu sistemada h balandlik orttirilsa, x va T
qanday o’zgaradi?
x T .
A) ortadi tarjimasi
ortadi
B) ortadi kamayadi
D) o’zgarmaydi ortadi
15. Massasi 2 kg bo’lgan jism elastikligi 50 N/m Jism 5/𝜋 s–1 chastota bilan tebranayotgan bo’lsa,
bo’lgan prujinaning uchiga bog’lanib, gorizontal quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
silliq tekislikdagi L nuqtadan t0= 0 onda erkin I. X jismning massasi 2 kg.
qo’yib yuborilib, KL oralig’ida sodda garmonik II. Jismning tebranishlar amplitudasi 15 cm.
harakat qildirilmoqda. III. Jismning maksimum tezlanishi 1 m/s2.
18. Teng uzunlikdagi iplarning uchiga
bog’langan X va Y jismlar rasmdagi
vaziyatlardan bir vaqtda erkin qo’yib yuborildi.
Bunga asosan, prujinaning uzayish tenglamasi
(cm, s) quyidagilardan qaysi biri?
A) 20cos5πt B) 20sin4πt C) 10cos5t
D) 10sin5t E) 10cos5πt
16. Rasmdagi matematik mayatnikning m
massali sharchasi muvozanat vaziyatidan 2α
burchakka og’dirilib, K nuqtadan erkin qo’yib
yuborildi.
224
(α < 5°)
I. Jismlar O nuqtada to’qnashadi.
II. Jismlar to’qnashish momentidan biroz oldin
X ning tezligi Y nikidan kichik.
III. Jismlarning to’qnashish momentidan biroz
oldingi tezlanishlari nolga teng.
Bunga asosan, X va Y jismlarning 2-rasmdagi
davrlari nimaga teng?
19. Uzunligi 𝑙 bo’lgan ipning uchiga bog’langan X ning davri Y ning davri
m massali jism rasmdagi vaziyatdan erkin
A) T/√2 T/√2
qo’yib yuborilganidan t vaqt o’tib vertikal
vaziyatdan V tezlik bilan o’tib, sodda garmonik B) T/√2 T/2
harakat qilmoqda. C) T/2 T/√2
D) T/2 T/√2
E) T/2 √2T
22. Nuqtaviy zarracha rasmdagi x o’qi bo’ylab
K va N nuqtalar orasida sodda garmonik harakat
qilmoqda. Zarrachaning tezligining moduli, L
nuqtada VL, O nuqtada VO ga teng.

I. α kamaytirilsa, t o’zgarmaydi, V kamayadi.
II. α orttirilsa, t va V ortadi. Bunga asosan, VL/VO nisbat nimaga teng?
III. m orttirilsa, t kamayadi, V o’zgarmaydi. (Nuqtalar orasidagi masofalar teng.)
A) 1/2√3 B) 1/2√2 C) 1/√3
D) 1/√2 E) √3/2
23. Ishqalanish bo’lmagan 1, 2 va 3 sistemalarda
tarjimasi
20. K, L prujinalarning kuch-uzayish grafiklari
rasmda berilgan. Bu prujinalar orqali hosil bir xil prujinalar muvozanat vaziyatidan x
qilingan 2-rasmdagi sistemalarda m massali X masofaga siqilib, erkin qo’yib yuborildi.
jism va 3m massali Y jism sodda garmonik
harakatlantirilganda davrlari mos ravishda TX,
TY ga teng bo’ldi.
Bir xil jismlarning tebranish davrlari mos

ravishda T1, T2, T3 bo’lsa, ular orasidagi
munosabat qanday?
A) T1= T2= T3 B) T1> T2> T3 C) T2> T3> T1
D) T2> T1> T3 E) T3> T2> T1
24. Rasmdagi K-N nuqtalar orasida sodda
Bunga asosan, TX/TY nisbat nimaga teng? garmonik harakat qilayotgan jismning harakat
A) 1/2 B) 1/√2 C) 1 D) √2 E) 2 tenglamasi x = 0,5∙cosωt (m, s) ko’rinishida
21. X va Y jismlarning 1-rasmdagi davrlari teng bo’lib, jism muvozanat nuqtasi bo’lgan O
va T dir. Prujina o’rtasidan ikkiga bo’linib, nuqtadan 2 m/s tezlik bilan o’tmoqda.
uchiga X jism, ip o’rtasidan kesilib ularning
birining uchiga Y jism 2-rasmdagidek bog’landi.
Bunga asosan, jismning L nuqtadagi tezligini va

tezlanishining modulini aniqlang.
tezlik (m/s) tezlanish (m/s2)
225
A) 1,6 6,4 30 soniya keyin ilk marta K nuqtaga qaytib
B) 1,6 4,8 keldi.
C) 1,2 6,4
D) 1,2 4,8
E) 1,2 3,6
25. Bir prujinaning uchiga ulangan rasmdagi X
jism muvozanat vaziyati bo’lgan O nuqtada
harakatsiz turibdi. X jism K nuqtaga etilib, erkin
qo’yib yuborilganda jismning sodda garmonik
harakat davri T, K nuqtadan O nuqtaga kelish
vaqti t ga teng bo’ldi. Bunga asosan, jism O-L nuqtalar orasini necha
soniyada bosib o’tadi?
A) 6 B) 7,5 C) 9 D) 12 E) 15
28. Tezlik-vaqt grafigi 2-rasmdagidek bo’lgan
Bunga asosan, jism L nuqtaga etilib qo’yib 1-rasmdagi liftning shiftiga osilgan matematik
yuborilsa, T va t qanday o’zgaradi? mayatnikning (0 - t), (t - 2t), (2t - 3t) vaqt
(Ishqalanishni e’tiborga olmang.) oralig’laridagi tebranish davri mos ravishda T1,
T t . T2, T3 ga teng.
B) o’zgarmaydi kamayadi
C) o’zgarmaydi o’zgarmaydi
E) ortadi kamayadi
26. Bir ipning uchiga bog’langan jism
rasmdagidek K, L nuqtalar orasida sodda
o'quv
asosan, T , markazi
T , T orasidagi munosabat
garmonik harakat qilganida davri T, O nuqtagi
qanday?
1 2 3
tezligi V ga teng bo’ldi.

tarjimasi
A) T > T > T B) T > T > T C) T = T > T
D) T > T > T E) T > T = T
1
2
2
3
3
1
1
3 1
3 2
2
1 2 3
29. 𝑙1 uzunlikdagi ipning uchiga bog’langan X

jism K-L nuqtalar orasida, 𝑙2 uzunlikdagi ipning
uchiga bog’langan Y jism esa M-R nuqtalar
orasida sodda garmonik harakat qilmoqda.
Jismlar rasmdagi vaziyatlardan bir onda
o’tganidan keyin X jism O nuqtaga ilk marta
yetib kelgan onda Y jism N nuqtaga ilk marta
Bunga asosan, jismning massasi yanada katta yetib keldi.
bo’lganida T va V haqida nima deyish mumkin
bo’lardi?
T V .
A) ortardi ortardi
B) ortardi o’zgarmasdi
C) o’zgarmasdi ortardi
D) o’zgarmasdi o’zgarmasdi
E) kamayardi ortardi
Bunga asosan, 𝑙1 /𝑙2 nisbat nimaga teng?
27. 9𝑙 uzunlikdagi ipning uchiga bog’langan
rasmdagi jism K nuqtadan erkin qo’yib A) 9/16 B) 4/9 C) 3/4 D) √3/2 E) 2/3
yuborildi. Jism O nuqtadan o’tayotganida ip 30. Elastiklik koeffitsiyenti k bo’lgan
mixga o’raldi va jism L nuqtaga chiqib, orqaga prujinaning uchiga ulangan 1-rasmdagi m
qaytdi. K nuqtadan erkin qo’yib yuborilgan jism massali jismning tebranish davri T ga teng.
Prujina teng o’rtasidan kesilib, hosil qilingan
226
bo’laklardan 2-rasmdagi sistema tuzilganda X
jismning tebranish davri T√2 ga teng bo’ldi.
Bunga asosan, X jismning massasi necha m ga

teng?
(Ishqalanish e’tiborga olinmasin.)
A) 1/2 B) 1 C) 2 D) 4 E) 8
31. Ishqalanish bo’lmagan rasmdagi sistemada
elastiklik koeffitsiyenti 400 N/m bo’lgan
prujinaning uchiga ulangan jism K-N nuqtalar
orasida sodda garmonik harakat qilmoqda.
Jism K-M nuqtalar orasini 0,2 soniyada o’tgan

bo’lsa, jismning massasi necha kg ga teng?
(π = 3 deb oling. Nuqtalar orasidagi masofalar

teng.)
A) 0,5 B) 1 C) 2 D) 2,5 E) 4
32. Elastiklik koeffitsiyentlari mos ravishda 4k,
tarjimasi
k bo’lgan prujinalarning uchiga ulangan bir xil
X, Y jismlardan X jism L-M nuqtalar orasida, Y
jism esa K-N nuqtalar orasida sodda garmonik
harakat qiladi.

I. X jismning chastotasi Y nikidan katta.
II. X jismning maksimum tezligi Y nikiga teng.
III. X jismning maksimum tezlanishi Y nikiga
teng.
(Ishqalanish e’tiborga olinmasin.)
227
TO’RT BURCHAK 3. Massalari mos ravishda 1 kg va 4 kg bo’lgan
1. Uzunliklari 5x, 4x bo’lgan K, L X, Y jismlar va vaznsiz bloklardan hosil
prujinalarning uchlariga vaznsiz sterjen 1- qilingan rasmdagi sistemada Y jismga
rasmdagidek joylashtirildi. Sterjenning teng o’zgarmas 23 N kuch ta’sir etmoqda.
o’rtasiga Z jism joylashtirilganda muvozanat
holati 2-rasmdagidek bo’ldi.
Ishqalanish faqatgina X va Y jismlar orasida

mavjud bo’lib, ishqalanish koeffitsiyenti 0,4
bo’lsa, X jismning yerga nisbatan tezlanishining
qiymati necha m/s2 ga teng?
(g = 10 m/s2)
Bunga asosan, 2-rasmda K va L prujinalarda A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
to’plangan elastik potensial energiyalaring
nisbati EK/EL nimaga teng?
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
…………………………………………………………… …………………………………………………................
2. Ishqalanishsiz va bloklari vaznsiz bo’lgan 4. Massasi 4m bo’lgan bir taxta brusok rasmdagi
rasmdagi sistemada massalari teng va m bo’lgan
X, Y jismlar erkin qo’yib yuborildi.
ishqalanishsiz qiya tekislikdagi K nuqtadan
erkin qo’yib yuborildi. Brusok L nuqtadan
o’tayotganda, gorizontal yo’nalishda
tarjimasi harakatlanayotgan m massali bir o’q brusokka
urilib, tiqilib qoldi va brusok bir zumga
harakatsiz qoldi.
KL = 12 m bo’lsa, o’qning tezligi necha m/s ga

teng?
(g = 10 m/s2; sin37° = 0,6; cos37° = 0,8)
A) 50 B) 60 C) 75 D) 80 E) 100
Bunga asosan, X jism yerga urilgan vaqtda Y
jismning kinetik energiyasi necha mgh ga teng
bo’ladi?
3 4 5 6 6
A) B) C) D) E)
68 51 36 25 17
228
Elektr maydon
1. Zaryadli K, L, M sharchalarning elektr
maydon kuch chiziqlari rasmda ko’rsatilgan.
K va L jismlarning zaryadlari mos ravishda +q

Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari va –q bo’lsa, M va N ning zaryadlari qanday?
shubhasiz to’g’ri? M N .
I. K va M musbat (+), L manfiy (–) zaryadli. A) 2q –3q
II. M ning zaryad moduli, K nikidan katta. B) –2q 3q
III. M ning zaryad moduli, L nikidan katta. C) 4q –9q
A) faqat I B) faqat II C) I va II D) –4q 9q
D) I va III E) I, II va III E) 2√2q 3√2q
2. Zaryadlari +q, –q, –4q bo’lgan nuqtaviy 5. (+) zaryadli K, L jismlarning zaryadlari mos
jismlar rasmda ko’rsatilgandek joylashtirilgan. ravishda qK, qL ga teng. Y nuqtadagi natijaviy
maydon kuchlanganligi, X nuqtadagidan ikki
marta katta.
Bunga asosan, qK/qL nimaga teng?

A) 1/3 B) 1/2 C) 2/3 D) 3/2 E) 2
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi 6. Bir muntazam uchburchakning uchlariga
joylashtirilgan K, L, M jismlarning zaryadlari
mos ravishda +3q, +3q, –q ga teng. M jismning
tarjimasi
Bunga ko’ra, jismlarning O nuqtada hosil
qilingan natijaviy maydon kuchlanganligi O nuqtada hosil qilgan maydon kuchlanganligi ⃗E
vektori, raqamlangan vektorlardan qaysi biri? ga teng.
3. Zaryadlari mos ravishda qX, qY bo’lgan
gorizontal tekislikdagi X, Y nuqtaviy
jismlarning O nuqtada hosil qilgan natijaviy
maydon kuchlanganligi vektori E ⃗ ga teng.
O nuqta uchburchakning og’irlik markazi bo’lsa,

O nuqtadagi natijaviy maydon kuchlanganligi
nimaga teng?
Bunga ko’ra, qX/qY nisbat nimaga teng? A) –4E⃗ B) –2E ⃗ C) ⃗E D) 2E ⃗ E) 4E⃗
A) –4/9 B) –2/3 C) 4/9 D) 2/3 E) 1 7. Zaryadlari +q, +q, –q va qK bo’lgan nuqtaviy
4. Zaryadli K, L, M, N zarralar gorizontal jismlar gorizontal tekislikda rasmdagidek
tekislikda rasmdagidek joylashtirilganda, O joylashtirilgan.
nuqtadagi maydon kuchlanganligi nolga teng
bo’ldi.
229
joylashtirilgan. Bu zaryadlarning K, L
nuqtalarda hosil qilgan natijaviy maydon
kuchlanganliklarining moduli mos ravishda EK,
EL ga teng.
O nuqtadagi natijaviy maydon kuchlanganligi –

x yo’nalishda bo’lsa, qK nimaga teng?
(Bo’laklar kvadratlardir.)
A) –4q B) –3q C) 2q D) 3q E) 4q
8. Rasmdagi qX, qY zaryadli ikki jismning O Bunga asosan, EK/EL nisbatni aniqlang.
nuqtada hosil qilgan natijaviy maydon A) 2 B) 5/2 C) 3 D) 7/2 E) 4
kuchlanganligi vektori ⃗E ga teng. 11. Ichma-ich joylashtirilgan O markazli ikki
o’tkazgich sferalar +Q va –2Q zaryadlarga ega.

Bunga asosan, qX/qY nisbat nimaga teng?
(sin37° = 0,6; cos37° = 0,8)
I. O nuqtadagi maydon kuchlanganligi nolga
teng.
A) 1/3 B) 2/3 C) 3/4 D) 4/3 E) 9/16
tarjimasi
9. O markazli aylananing K, L, M nuqtalarida
II. K nuqtadagi maydon kuchlanganligi moduli
L nuqtadagidan katta.
joylashtirilgan +Q zaryadga ega jismlarning O III. K nuqtadagi elektr maydon kuchlanganligi
nuqtada hosil qilgan natijaviy maydon vektori –x, L nuqtadagi esa +x yo’nalishidadir.
kuchlanganligi moduli E ga teng. A) faqat I B) faqat II C) I va II
12. O nuqtadan ipak ipga osilgan qX zaryadli X
sharcha ⃗E kuchlanganlikka ega bo’lgan elektr
maydonda rasmdagidek muvozanatda.
M nuqtadagi jism aylana bo’ylab strelka

yo’nalishida N nuqta tomon harakatlantirilsa, E
ning qiymati qanday o’zgaradi?
A) o’zgarmaydi
B) faqat ortadi Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
C) faqat kamayadi I. Sharchaning zaryad ishorasi musbat (+).
D) avval kamayib, keyin ortadi II. Ipdagi taranglik kuchi sharchaning
E) avval ortib, keyin kamayadi og’irligidan katta.
10. Rasmdagi teng yonli to’g’ri burchakli III. Maydon kuchlanganligining qiymati
uchburchakning M, N burchaklarida zaryadlari kamaytirilsa, α burchak kichrayadi.
+4q, +3q bo’lgan nuqtaviy ikki jism
230
A) faqat I B) faqat II C) I va II Bunga asosan, VK/VL nisbat nimaga teng?
D) II va III E) I, II va III A) –3 B) –3/2 C) –4/3 D) 2/3 E) 3
13. +4q, +2q, –q va qX zaryadli zarralar O 17. Rasmdagi yarim aylana bo’ylab
markazli aylana bo’ylab rasmdagidek joylashtirilgan zaryadlari +q, +q, –q bo’lgan
joylashtirilgan. nuqtaviy jismlarning O nuqtada hosil qilgan
natijaviy maydon kuchlanganligi moduli E,
umumiy elektr potensiali V ga teng.
O nuqtadagi natijaviy potensial nolga teng

bo’lsa, qX nimaga teng?
A) +q B) –2q C) –3q D) –4q E) –5q Bunga asosan, –q zaryadli jism …
14. Zaryadlari qK, qL bo’lgan nuqtaviy jismlar I. 1 yo’nalishda harakatlantirilsa, E va V
rasmdagi vaziyatda joylashtirilganda O nuqtada o’zgarmaydi.
hosil bo’lgan natijaviy maydon kuchlanganligi II. 2 yo’nalishda harakatlantirilsa, E ortadi, V
vektori ⃗E ga teng. kamayadi.
III. 3 yo’nalishda harakatlantirilsa, E kamayadi,
V ortadi.
Yuqoridagilardan qaysilari to’g’ri?
18. Teng bo’lakli dielektrik sirtda joylashgan qX
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi va qY zaryadli zarralarning O nuqtada hosil
qilgan natijaviy maydon kuchlaganlik vektori ⃗E
K
tarjimasi
q zaryadli jismning O nuqtada hosil qilgan
potensiali V bo’lsa, O nuqtadagi natijaviy
potensial necha V ga teng?
A) –1/3 B) –1/2 C) 1/4 D) 1/3 E) 1/2
15. Zaryadlari +4q, +2q, –2q, +q bo’lgan
zarralar, teng kvadratlarga bo’lingan tekislikda
Bunga ko’ra, rasmdagi qaysi nuqta yoki nuqtalar

orasida natijaviy elektr potensial nolga teng?
A) K–L orasida B) L nuqtada
C) M nuqtada D) N nuqtada
E) N–P orasida
Bunga asosan, berilgan nuqtalardan qaysi birida 19. Zaryadlari –2q va qX bo’lgan rasmdagi
elektr potensial eng katta? nuqtaviy jismlarning M nuqtada hosil qilgan
A) K B) L C) M D) N E) P elektr potensiallari tengdir. Jismlarning K
16. Zaryadlari +2Q, –Q bo’lgan rasmdagi nuqtada hosil qilgan umumiy potensiali VK, L
nuqtaviy jismlarning K nuqtada hosil qilgan nuqtada esa VL ga teng.
potensiali VK, L nuqtadagi esa VL ga teng.
Bunga asosan, VK/VL nisbatni aniqlang.

231
A) 2/3 B) 1 C) 3/2 D) 2 E) 3 23. Zaryadlari +Q, +Q, +2Q bo’lgan nuqtaviy
20. Zaryadi +Q bo’lgan rasmdagi o’tkazgich jismlar to’g’ri to’rtburchak bo’ylab rasmdagidek
sferaning K, L, M nuqtalarda hosil qilgan joylashtirilgan.
potensiali VK, VL, VM ga teng.
Bunga ko’ra, VK, VL, VM orasidagi munosabat

qanday? Bunga asosan, K nuqtadagi jism L nuqtaga
A) VK> VL> VM B) VK= VL> VM ko’chirilsa, sistemaning elektr potensial
C) VK> VL= VM D) VL> VK> VM energiyasi qanday o’zgaradi?
E) VL> VK= VM k∙Q2 k∙Q2
21. Zaryadlari mos ravishda +q, –q bo’lgan K, L A) ga ortadi. B) ga kamayadi.
2d 2d
parallel pastinkalar rasmdagi vaziyatda k∙Q2 k∙Q2
C) ga ortadi. D) ga kamayadi.
bo’lganida, ular orasidagi potensiallar farqi V, d
2k∙Q2
d
zaryadli m sharcha osilgan ipak ipning vertikal E) ga ortadi.

d
bilan hosil qilgan burchagi α esa ga teng. 24. Rasmdagi gorizontal ishqalanishsiz
tekislikdagi zaryadlari qK, qL, qM bo’lgan
jismlarga mos ravishda VK, VL, VM tezliklar
berilganda, ular O1, O2, O3 nuqtalardan modul
bo’yicha teng tezliklar bilan o’tmoqda.
tarjimasi
Bunga ko’ra, K, L plastinkalar bir-biridan
uzoqlashtirilsa, V va α qanday o’zgaradi? Bunga asosan, VK, VL, VM ning modullari
V α . orasidagi munosabat qanday?
A) kamayadi kamayadi A) VK> VL> VM B) VK= VM> VL
B) ortadi kamayadi C) VL> VK> VM D) VL> VM > VK
C) kamayadi o’zgarmaydi E) VM> VK > VL
22. Zaryadlari +q bo’lgan nuqtaviy ikki jism
gorizontal tekislikda rasmdagidek
mahkamlangan. L nuqtadagi jism erkin qo’yib
yuborilganda M nuqtadan VM, N nuqtadan VN
tezlik bilan o’tmoqda.
Bunga ko’ra, VM/VN nisbat nimaga teng?

A) 1/2 B) √3/3 C) √2/2
D) √2/√3 E) √3/2
232
Elektr potensial va energiya Bunga asosan, K, L, M, P, S nuqtalardan qaysi
1. K va N nuqtalarda +q zaryadli zarralar birida elektr potensial eng katta?
joylashtirilgan. (Nuqtalar orasidagi masofalar teng.)
A) K B) L C) M D) P E) S
5. Gorizontal tekislikda joylashtirilgan zaryadli
N nuqtadagi zarrani M nuqtaga ko’chirish uchun X, Y jismlarning N nuqtada hosil qilgan
bajarilishi kerak bo’lgan ish W bo’lsa, shu umumiy potensiali nolga teng. K, L, M
zarrani M nuqtadan L nuqtaga ko’chirish uchun nuqtalarning potensiallari esa mos ravishda VK,
bajarilishi kerak bo’lgan ish necha W ga teng? VL, VM ga teng.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
2. Teng bo’lakli tekislikning K, L, M
nuqtalarida rasmdagidek joylashtirilgan +q, –q
va qM zaryadli zarralaring O nuqtada hosil
qilgan natijaviy elektr maydon kuchlanganligi
vektori ⃗E ga teng. X jism (+) zaryadga ega bo’lsa, VK, VL, VM
A) VK> VL> VM B) VK> VM> VL
C) VK= VM> VL D) VL> VK= VM
E) VM> VL> VK
6. Zaryadlari +q, –q bo’lgan rasmdagi ikki
nuqtaviy jismning K nuqtada hosil qilgan
umumiy elektr potensiali VK, L nuqtada hosil
qilgan umumiy elektr potensiali esa VL ga teng.
tarjimasi
Bunga ko’ra, K, L nuqtalar orasidagi
kd
Bunga asosan, O nuqtadagi elektr potensial potensiallar farqi (VL– VK) necha ga teng?
d
k∙d (k: proporsionallik koeffitsiyenti.)
necha ga teng? (k: proporsionallik
d
A) 1 B) 1/2 C) 0 D) –1/2 E) –1
koeffitsiyenti.)
7. Bir to’g’ri burchakli uchburchakning
A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10
uchlarida rasmdagidek joylashtirilgan +3q, +4q,
3. Zaryadlari –q, + 2q bo’lgan nuqtaviy ikki jism
+5q zaryadli jismlar orasidagi o’zaro ta’sir
d to’g’ri chiziqda rasmdagidek joylashtirilgan.
umumiy elektr potensial energiyasi E ga teng.
Bunga asosan, K, L, M sohalarning qaysilarida

ham maydon kuchlanganligi, ham elektr
potensiali nolga teng bo’lishi mumkin?
kq2
D) K va L E) K va M Bunga asosan, E necha ga teng?
d
4. Zaryadlari –2Q, +Q bo’lgan nuqtaviy ikki A) 9 B) 10 C) 12 D) 15 E) 16
jism bir to’g’ri chiziqdagi N va R nuqtalarda 8. Zaryadlari +q, +2q, +2q bo’lgan jismlar teng
rasmdagidek joylashtirilgan. tomonli uchburchakning uchlarida rasmdagidek
joylashtirilganda, jismlar orasida to’plangan
umumiy elektr potensial energiya E ga teng.
233
12. Zaryadli, nuqtaviy K, L jismlar rasmdagi
vaziyatlarda bo’lganida, X nuqtaning elektr
potensiali Y nuqtanikidan katta bo’lmoqda.

Bunga asosan, +q zaryadli jismni K nuqtaga istisnosiz to’g’ri?
ko’chirish uchun elektr kuchlariga qarshi necha I. K jism (+) zaryadli.
E ga teng bo’lgan ish bajarish kerak? II. L jism (–) zaryadli.
A) 1/2 B) 1 C) 3/2 D) 2 E) 3 III. X nuqtaning potensiali noldan katta.
9. Zaryadi +q bo’lgan jismning atrofidagi K, L, A) faqat I B) faqat II C) faqat III
M nuqtalardan L–M nuqtalar orasidagi D) I va II E) II va III
potensiallar farqi VML= 3 volt ga teng. 13. Bir tekislikdagi, zaryadli X, Y, Z, T jismlar
orasida hosil bo’lgan elektr maydon kuch
chiziqlari rasmdagidek.
Bunga asosan, L va K nuqtalar orasidagi VLK

potensiallar farqi necha volt?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
10. Zaryadli X, Y nuqtaviy jismlarning K I. X va Y qarama-qarshi ishorali zaryadlarga
nuqtada hosil qilgan natijaviy elektr maydon ega.
kuchlanganligi vektori ⃗E ga teng. K, L II. Z va T bir xil ishorali zaryadlarga ega.
III. X va T bir xil ishorali zaryadlarga ega.
nuqtalarning potensiallari esa mos ravishda VK,
VL ga teng. tarjimasi A) faqat I B) faqat III C) I va II
14. Rasmdagi qX, qY zaryadlarning L nuqtada
hosil qilgan natijaviy elektr maydon
kuchlanganligi nolga teng.
qY zaryadning L nuqtada hosil qilgan maydon

Bunga asosan, VK/VL nisbatni aniqlang?
(Bo’laklar teng oralig’lidir.) kuchlanganligi vektori ⃗E bo’lsa, K nuqtadagi
natijaviy elektr maydon kuchlanganligi nimaga
A) –2/7 B) –2/9 C) 2/9 D) 2/7 E) 2/5
11. (+) zaryadli, markazi O bo’lgan o’tkazgich teng?
sferaning O, K, L nuqtalaridagi elektr (Nuqtalar orasidagi masofalar teng.)
potensiallar mos ravishda VO, VK, VL ga teng. A) –10E⃗ B) –8E ⃗ C) –4E⃗ D) 8E ⃗ E) 10E
⃗
15. O’tkazgich X, Y, Z parallel plastinkalar ikki
manbaning qutblariga rasmdagidek ulanganda,
K, L, M nuqtalardagi elektr maydon
kuchlanganliklari EK, EL, EM ga teng bo’ldi.
Bunga ko’ra, quyidagi munosabatlardan

I. V0= 0
II. VK> VL
III. VL> V0
234
18. Zaryadlari qX, qY bo’lgan nuqtaviy X, Y
jismlar rasmdagi vaziyatda mahkamlanganda O
nuqtadagi elektr potensial V ga teng bo’ldi. X
jism K nuqtaga keltirilganda O nuqtaning
potensiali 3V ga teng bo’ldi.
Bunga asosan, qX/qY nisbat nimaga teng?

Bunga asosan, EK, EL, EM orasidagi munosabat A) 4 B) 3 C) 2 D) –2 E) –4
qanday? 19. Qarama-qarshi zaryadli K, L jismlardan K
A) EK> EL> EM B) EK= EL> EM C) EK= EM> EL jism rasmdagi nuqtada mahkamlangan, L jism
D) EM> EK= EL E) EK= EL= EM esa O markazli aylana bo’ylab harakatlantirilib
16. Teng bo’laklardan tashkil topgan rasmdagi X nuqtaga keltirildi.
tekislikda q1 va q2 zaryadlarning O nuqta hosil
qilgan umumiy potensiali nolga teng.
Bunga asosan, L jismning harakati davomida O

nuqtadagi natijaviy elektr maydon
kuchlanganligi qanday o’zgaradi?
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi A) Uzluksiz ortadi.
B) Avval ortadi, keyin kamayadi.
Bunga asosan, bu zaryadlarning K nuqtada hosil
C) O’zgarmas qoladi.
qilgan natijaviy maydon kuchlanganliktarjimasi
vektori
rasmda berilganlardan qaysi biri bo’lishi
D) Avval kamayadi, keyin ortadi.
E) Uzluksiz kamayadi.
mumkin?
20. Rasmdagidek ichma-ich joylashtirilgan
metal sferalar +q, –q, –q zaryadlarga ega.
17. Zaryadlarining modullari teng bo’lgan to’rtta
sharcha 1-rasm va 2-rasmdagidek muvozanatda.
Bunga asosan, I, II, III, IV nuqtalarning

K va L nuqtalardan sharchalargacha bo’lgan qaysilarida elektr maydon kuchlanganligi nolga
masofalar teng bo’lsa, quyidagilardan qaysilari teng?
to’g’ri bo’lishi mumkin? A) faqat I B) faqat IV C) I va III
I. K nuqtadagi maydon kuchlanganligi nolga D) II va III E) I va IV
teng. 21. Bir ipning uchiga bog’langan zaryadi q
II. L nuqtadagi elektr potensial nolga teng. bo’lgan m massali jism, elektr maydon
III. K nuqtadagi elektr potensial, L nuqtadagidan kuchlanganligi o’zgarmas va E bo’lgan qismida,
katta. rasmdagidek muvozanatdadir.
235
Bunga asosan, maydon kuchlanganligi E Bunga asosan, jismni L nuqtadan M nuqtaga
quyidagilardan qaysi biriga teng? ko’chirish uchun elektr kuchlariga qarshi
(g: erkin tushish tezlanish; sin37°=0,6; bajarilishi kerak bo’lgan ish necha W ga teng?
cos37°=0,8) A) 2 B) 5/2 C) 3 D) 4 E) 5
3mg 4mg 3mq 3mgq 3q
A) B) C) D) E)
4q 3q 4g 4 4mg
22. Radiuslari mos ravishda 2r, r bo’lgan +q, qL
zaryadli K, L sferalardan K ning sirtidagi elektr
potensial V ga teng. L sfera K ga tekkizilib
ajratilganda L ning sirtidagi elektr potensial 2V
ga teng bo’ldi.

Bunga asosan, qL necha q ga teng?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
tarjimasi
23. Zaryadlari +q bo’lgan nuqtaviy ikki jism O
markazli yarim aylananing K va M nuqtalarida
bo’lganida O nuqtada qandaydir elektr maydon
kuchlanganligi hosil bo’ldi. M nuqtadagi jism
aylana bo’ylab strelka yo’nalishida
harakatlantirilib L nuqtaga keltirildi.
Bu vaqtda davomida O nuqtada hosil bo’lgan

elektr maydon kuchlanganligi qanday o’zgardi?
A) O’zgarmadi.
B) Uzluksiz ortdi.
C) Uzluksiz kamaydi.
D) Avval ortib, keyin kamaydi.
E) Avval kamayib, keyin ortdi.
24. Bir jinsli ⃗E elektr maydonda –q zaryadli
jismni K nuqtadan L nuqtaga ko’chirish uchun
elektr kuchlariga qarshi bajarilgan ish W ga teng
bo’ldi.
236
Zaryadli zarralarning elektr maydonda Bunga asosan, K va L plastinkalar bir-biridan
harakati teng miqdorda uzoqlashtirilsa, quyidagilardan
1. Gorizontal tekislikdagi zaryadli parallel qaysilari to’g’ri bo’ladi?
plastinkalar orasida zaryadlari +q, –2q bo’lgan I. Jism harakatlanmaydi.
zarralar rasmdagidek erkin qo’yib yuborilganda II. Jismga ta’sir etuvchi Kulon kuchi kamayadi.
zarralar mos ravishda qiymati F1, F2 kuchlarning III. Jism 2 yo’nalishda harakatlanadi.
ta’sirida harakatlanmoqda. A) faqat I B) faqat II C) faqat III
4. O’tkazgich parallel K, L plastinkalarning
uchiga EYK i 80 volt bo’lgan tok manbai
rasmdagidek ulangan.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysi biri to’g’ri?

A) F1= F2, harakat yo’nalishlari bir tomonga.
B) F1= F2, harakat yo’nalishlari qarama-qarshi. Plastinkalarga tik ravishda, o’ng tomonga
C) F1= 2F2, harakat yo’nalishlari qarama-qarshi. yo’nalgan +x o’qi tanlab olinsa, plastinkalar
D) F2= 2F1, harakat yo’nalishlar bir tomonga. orasidagi potensialning koordinataga bog’liqlik
E) F2= 2F1, harakat yo’nalishlari qarama-qarshi. grafigi quyidagilardan qaysi biri bo’lishi
2. Zaryadlari berilgan parallel plastinkalar mumkin?
orasida 1-rasmda –q zaryadli X jism, 2-rasmda
+q zaryadli Y jism erkin qo’yib yuborildi.
tarjimasi
Og’irlik kuchini hisobga olmagan holda

jismlarning harakat yo’nalishlarini aniqlang.
X jism Y jism .
A) 1 yo’nalishda 2 yo’nalishda
B) harakatsiz 1 yo’nalishda
C) 1 yo’nalishda 1 yo’nalishda
D) 2 yo’nalishda 1 yo’nalishda
E) 2 yo’nalishda harakatsiz
3. Zaryadli parallel K, L plastinkalarning orasida
5. O’tkazgich va parallel plastinkalar orasida
zaryadli m massali bir jism rasmdagidek
joylashgan zaryadli, G og’irlikli jism
rasmdagidek muvozanatda turganida ipda T
taranglik kuchi hosil bo’ldi.
237
Manbaning qutblari almashtirilib, plastinkalar
orasidagi masofa 2 marta kichraytirilsa,
zarraning tezlanishi qanday bo’ladi?
A) g B) 2g C) 3g D) 4g E) 5g
8. K nuqtadan V tezlik bilan harakat boshlagan
zarra berilgan yo’l bo’ylab L nuqtadan 2V, M
nuqtadan V3 tezlik bilan o’tdi.
Jismga ta’sir etuvchi Kulon kuchi F ga teng

bo’lsa, G, T va F ning qiymatlari quyidagilardan
qaysi biri bo’lishi mumkin? (sin53° = 0,6;
cos37° = 0,8)
G(N) T(N) F(N) .
A) 15 20 25
B) 20 25 15
C) 30 40 50
D) 30 50 40
E) 40 30 50 Bunga asosan, V3 tezlikning moduli nimaga
⃗ teng?
6. Bir jinsli E elektr maydonning kuch chiziqlari
A) 2V B) 3V C) 4V D) 5V E) 7V
rasmda ko’rsatilgan. V ⃗ X, V
⃗ Y o’zgarmas tezliklar
9. Bir-biriga parallel K, L, M o’tkazgich
bilan t = 0 onda mos ravishda K va M plastinkalar va EYK lari ε1, ε2 bo’lgan manbalar
nuqtalardan o’tgan zaryadli X, Y zarralar t onda 1-rasmdagidek ulangan. t = 0 onda V tezlik
L va N nuqtalardan o’tdi. bilan K plastinkadagi teshikdan o’tgan zaryadli
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi bir zarraning tezlik–vaqt grafigi 2-rasmda
ko’rsatilgan. Zarraning 2t onda M plastinkadagi
teshikdan o’tgani ma’lum.
tarjimasi
|OL| = |ON| bo’lsa, quyidagilardan qaysilari

I. X zarra (+) zaryadlidir.
KL plastinkalar orasidagi elektr maydon
II. ⃗VX tezlik, ⃗VY tezlikdan modul bo’yicha katta. kuchlanganligi E1, LM plastinkalar orasidagi
III. X va Y ning zaryadlari modul bo’yicha teng. elektr maydon kuchlanganligi E2 bo’lsa, E1/E2
(Og’irlik kuchining ta’siri e’tiborga olinmasin.) nisbatni aniqlang.
A) faqat I B) faqat II C) faqat III A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
D) I va II E) II va III 10. Bir-biriga parallel, d oralig’li ikki o’tkazgich
7. O’tkazgich K, L parallel plastinkalar 1- plastinka tok manbaiga rasmdagidek ulangan.
rasmdagi vaziyatda bo’lganida, zaryadli va m Musbat zaryadli plastinkaning oldidan (+)
massali zarra muvozanatda qoldi. zaryadli zarra erkin qo’yib yuborilganda, zarra
tezlanish bilan harakatlanib, t vaqtdan keyin (–)
zaryadli plastinkaga ϑ tezlik va EK kinetik
energiya bilan urilmoqda.
238
Bu sistemada zarraning massasi orttirilsa, t, V α> β bo’lsa, quyidagilardan qaysi biri noto’g’ri?
va EK qanday o’zgaradi? (Jismlar orasidagi Kulon kuchi e’tiborga
t V EK . olinmasin.)
A) ortadi ortadi ortadi A) Jismlarga ta’sir etuvchi elektr kuchlari teng.
B) ortadi o’zgarmaydi ortadi B) Y jismning massasi, X nikidan katta.
C) ortadi o’zgarmaydi o’zgarmaydi C) X va Y jismlarning zaryadlari turli ishorali.
D) ortadi kamayadi o’zgarmaydi D) X jismning zaryadi (+), Y niki esa (–) dir.
E) kamayadi ortadi o’zgarmaydi E) X jism osilgan ipdagi taranglik kuchi, Y
11. Parallel o’tkazgich X, Y plastinkalarning nikidan katta.
uchlariga manba rasmdagidek ulangan. X 13. O’tkazgich X, Y, Z plastinkalarning
plastinkaning oldidan erkin qo’yib yuborilgan uchlariga EYK lari ε1, ε2 bo’lgan manbalar
jism, plastinkalar orasida tezlashib, Y rasmdagidek ulangan. X plastinkaning oldidan
plastinkaga V tezlik bilan urilmoqda. V1 tezlik bilan harakat boshlagan elektron Y
plastinkaning orasidan V2 tezlik bilan o’tib, Z
plastinkaga V3 tezlik bilan urilmoqda.

tarjimasi
Bunga asosan, V tezlikning moduli

quyidagilardan qaysilari ortishi bilan ortadi?
m: jismning massasi, Bunga asosan, quyidagi munosabatlardan
q: jismning zaryadi, qaysilari to’g’ri?
V: manbaning qutblari orasidagi potensiallar I. ε1 = ε2 ⇒ V1 = V2
farqi, II. ε1 = ε2 ⇒ V1 = V3
d: plastinkalar orasidagi masofa. III. ε1> ε2 ⇒ V1> V3
A) q va V B) q va m C) d va V (Og’irlik kuchining ta’siri e’tiborga olinmasin.)
D) q, d va V E) m, q va V A) faqat II B) faqat III C) I va II
12. Zaryadlarining modullari teng X, Y D) II va III E) I, II va III
o’tkazgich jismlar dielektrik iplarga osilgan 14. Bir-biriga parallel X, Y, Z o’tkazgich
holatda, zaryadli va o’tkazgich plastinkalar plastinkalar rasmdagidek EYK lari V1= 120 V,
orasida rasmdagidek muvozanatda. V2= 60 V bo’lgan ikki tok manbaiga ulangan. K
nuqtada erkin qo’yib yuborilgan proton, Z
plastinkaning R nuqtasiga uriladi. Protonning
kinetik energiyasi L nuqtada EL, P nuqtada EP ga
teng.
239
I. VH orttirilsa, θ va t kamayadi.
Bunga asosan, EL/EP nisbat nimaga teng? II. VS orttirilsa, θ ortadi, t o’zgarmaydi.
(Nuqtalar orasidagi masofalar teng.) III. VH va VS bir xil nisbatda orttirilsa, θ
A) 3/5 B) 3/4 C) 4/3 D) 5/3 E) 2 kamayadi, t o’zgarmaydi.
15. Rasmdagi parallel plastinkalar orasida erkin A) faqat I B) faqat II C) I va II
qo’yib yuborilgan massalari mos ravishda m, D) I va III E) I, II va III
2m, 2m, zaryadli X, Y, Z zarralarning harakat 18. Parallel o’tkazgich X, Y plastinkalar va
tezlanishlarining moduli teng. parallel o’tkazgich Z, T plastinkalar
rasmdagidek joylashtirilib, uchlariga EYK lari
V1, V2 bo’lgan manbalar ulangan. X
plastinkaning oldidan erkin qo’yib yuborilgan
+q zaryadli jism Y plastinkadagi teshikdan ϑ
tezlik bilan o’tib, T plastinkaga 2ϑ tezlik bilan
urildi.

Bunga asosan, zarralarning zaryadlarning
modullari qX, qY, qZ orasidagi munosabat
qanday? tarjimasi
(Og’irlik kuchining ta’siri e’tiborga olinmasin.)
A) qX> qY> qZ B) qX= qY> qZ C) qX= qZ> qY
D) qZ> qX= qY E) qX= qY= qZ
16. Rasmdagi parallel plastinkalar orasida erkin
qo’yib yuborilgan proton (p) va elektron (e)
qarshi plastinkalarga E1 va E2 kinetik
energiyalar bilan urilmoqda.
A) 1/9 B) 1/8 C) 1/6 D) 1/4 E) 1/2
19. Kinetik energiyasi E ga teng bo’lgan
nuqtaviy S zarracha, qarama-qarshi zaryadli
parallel X, Y plastinkalarning orasiga kirib, L
nuqtadan orqaga qaytadi.

A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
17. Zaryadi +q bo’lgan zarracha VH tezlatuvchi
Bunga asosan, boshlang’ich X, Y
kuchlanish ostida tezlashtirilib, kuchlanishi VS
plastinkalarning joylari almashtirilganda,
bo’lgan plastinkalar orasida θ burchakka
zarracha P nuqtadan necha E kinetik energiya
og’diriladi va ekranga t vaqtda yetib keladi.
bilan o’tadi?
240
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
20. 40 eV kinetik energiyaga ega bo’lgan
elektron kuchlanishlari V1= 20 volt, V2= 30 volt
bo’lgan manbalarning uchlariga ulangan parallel
o’tkazgich uch plastinka orasiga kirib,
rasmdagidek harakatlanmoqda.
Zarralarning zaryad miqdorlari teng bo’lsa, tK/tL

nisbat nimaga teng?
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
22. Bir-biriga parallel d oralig’li X va Y
Koordinatalar boshi K plastinka turgan nuqtada o’tkazgich plastinkalarga tok manbai
joylashgan x o’qining musbat yo’nalishi o’ng rasmdagidek ulangan. Y plastinkaning oldidan
tomonga yo’nalgan bo’lsa, elektronning K, L, M boshlang’ich tezliksiz harakat boshlagan
plastinkalar orasidagi kinetik energiya– elektron tezlashib, X plastinkaga urildi.
koordinata grafigi quyidagilardan qaysi biri?

tarjimasi
Bunga asosan, d masofa yanada kichik

bo’laganida, elektron uchun quyida
aytilganlardan qaysilari o’rinli bo’lar edi?
I. X plastinkaga urilish vaqti kamayar edi.
II. Elektronga ta’sir etuvchi kuch ortar edi.
III. X plastinkaga urilish tezligi ortar edi.
23. O’tkazgich X, Y parallel plastinkalarning
21. Bir-biriga parallel X, Y o’tkazgich
uchlariga EYK i ε bo’lgan manba rasmdagidek
plastinkalarga tok manbai rasmdagidek
ulangan. X plastinkaning orasidan 15 eV kinetik
ulanganda, K nuqtadagi m massali zarracha tK
energiya bilan o’tgan proton K nuqtagacha yetib
vaqtda Y plastinkaga, L nuqtadagi 4m massali
kela oldi.
zarracha esa tL vaqtda X plastinkaga urildi.
241
Bunga asosan, manbaning EYK i necha voltga
kamaytirilsa, shu kinetik energiyaga ega boshqa
bir proton M nuqtagacha yetib kela oladi?
A) 30 B) 35 C) 40 D) 45 E) 50
24. Bir-biriga parallel o’tkazgich X va Y Bunga asosan, WK, WL, WM orasidagi
plastinkalar manbaning qutblariga rasmdagidek munosabat qanday?
ulangan. A) WK>WM>WL B) WK=WM>WL
C) WL>WK=WM D) WL> WM> WK
E) WM= WL= WK
27. O’tkazgich X, Y parallel plastinkalar bir
manbaning qutblariga rasmdagidek ulangan. t =
0 onda parallel plastinkalarning teng o’rtasida
bo’lgan bir elektron va bir proton erkin qo’yib
yuborilganda mos ravishda X va Y
plastinkalarga urildi.

I. K va L nuqtalardagi elektr maydon
kuchlanganliklari teng.
tarjimasi
II. K va L nuqtalarning elektr potensiallari teng.
III. K va M nuqtalarning elektr potensiallari
teng.
25. Zaryadli K, L, M zaryadlar elektr va magnit
maydonlari bir jinsli bo’lgan sohalarda 1-rasm, Bunga ko’ra, quyidagilardan qaysi biri
2-rasm va 3-rasmdagidek uchib kirdi. noto’g’ri?
A) Elektronga va protonga ta’sir etgan elektr
kuchlarining moduli bir-biriga teng.
B) Elektronning va protonning plastinkalarga
urilish onidagi tezliklari bir-biriga teng.
C) Elektronning va protonning plastinkalarga
Bunga asosan, qaysi zarralarning tezligi urilish onidagi kinetik energiyalari bir-biriga
shubhasiz ortadi? teng.
(Og’irlik kuchining ta’siri e’tiborga olinmasin.) D) Elektronning tezlanishi, protonnikidan katta.
A) faqat K B) faqat L C) K va L E) Elektronning plastinkaga yetish vaqti,
D) K va M E) K, L va M protonnikidan kichik.
26. Zaryadlari +q bo’lgan uch zarra O nuqtadan
K, L, M nuqtalarga birma-bir ko’chirilganda
elektr kuchlariga qarshi bajarilgan ishlar WK,
WL, WM ga teng bo’ldi.
242
Kondensatorlar
1. Rasmdagi zanjirning bir qismida K-L nuqtalar
orasidagi umumiy sig’im necha C ga teng?
Bunga ko’ra, X kondensatorning sig’imi necha

F?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6 A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 12
2. Rasmdagi zanjirning bir qismida K-L nuqtalar 6. Rasmdagi zanjirda K-L nuqtalar orasidagi
orasidagi umumiy sig’im necha C ga teng? umumiy sig’im 4C ga teng.
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
3. Har-birining sig’imi C bo’lgan bir xil
kondensatorlardan hosil qilingan rasmdagi Bunga asosan, X kondensatorning sig’imi necha
zanjirda K-L nuqtalar orasidagi umumiy sig’im C?
4 F ga teng. A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 12
7. Rasmdagi zanjirda X, Y, Z kondensatorlarda
tarjimasi to’plangan zaryadlar mos ravishda qX, qY, qZ ga
teng.
Bunga asosan, C necha F?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
4. Rasmdagi zanjir har birining sig’imi 6 μF
bo’lgan bir xil kondensatorlardan hosil qilingan. Bunga asosan, qX, qY, qZ orasidagi munosabat
qanday?
A) qX> qY> qZ B) qX> qY= qZ C) qY= qZ> qX
D) qZ> qY> qX E) qZ= qY= qX
8. Sig’imlari 3C, C, 2C bo’lgan X, Y, Z
kondensatorlar rasmdagidek ulanganda
zaryadlari qX, qY, qZ va plastinkalari orasidagi
Bunga asosan, K-L nuqtalar orasidagi umumiy potensiallar farqi esa VX, VY, VZ ga teng
sig’im necha μF ga teng bo’ladi? bo’lmoqda.
A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 9
5. Rasmdagi zanjirda K-L nuqtalar orasidagi
umumiy sig’im 3 F ga teng.
243
I. X kondensatorning sig’imi ortadi.
II. Y kondensatorning zaryadi kamayadi.
III. K-L orasidagi potensial farq kamayadi.
Bunga asosan, quyidagi munosabatlardan A) faqat I B) I va II C) I va III
qaysilari to’g’ri? D) II va III E) I, II va III
I. qX> qZ> qY 12. Bir xil K, L, M kondensatorlardan hosil
II. qX= qY+ qZ qilingan rasmdagi zanjirda X kalit ulanadi.
III. VX> VY> VZ
9. Zaryad- kuchlanish grafigi 1-rasmdagidek
bo’lgan X va Y kondensatorlardan 2-rasmdagi
zanjir hosil qilingan.

I. L kondensatorning zaryadi ortadi.
II. K kondensatorning zaryadi o’zgarmaydi.
III. Zanjirda to’plangan umumiy zaryad
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi o’zgarmaydi.
zaryad necha kulonga teng?
tarjimasi
Bunga asosan, zanjirda to’plangan umumiy D) I va III E) I, II va III
13. Rasmdagi zanjirda X kondensatorning
A) 30 B) 40 C) 60 D) 90 E) 120 zaryadi 12 C ga teng.
plastinkalarida to’plangan zaryad 12 μC.
Bunga asosan, Y kondensatorning zaryadi necha

C?
A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 12
Bunga asosan, Y kondensatorning 14. Rasmdagi zanjirda yopiq bo’lgan X kalit
plastinkalarida to’plangan zaryad necha μC? uzildi.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 6 E) 9
11. Zaryadli va parallel ulangan X, Y
kondensatorlarda zaryad muvozanati
o’rnatilgandan keyin X kondensatorning
plastinkalari orasiga dielektrik singdiruvchanligi
havonikidan katta bo’lgan dielektrik modda
kiritiladi.
244
Bunga asosan, K va L kondensatorlarning Bunga asosan, Z kondensatorning plastinkalari
plastinkalari orasidagi potensiallar farqlari orasidagi masofa kamaytirilsa, qX va qY qanday
qanday o’zgardi? o’zgaradi?
K L . qX qY .
A) kamaydi ortdi A) ortadi ortadi
B) kamaydi kamaydi B) ortadi kamayadi
C) ortdi ortdi C) kamayadi kamayadi
D) ortdi kamaydi D) kamayadi ortadi
E) o’zgarmadi ortdi E) o’zgarmaydi ortadi
15. Rasmdagi zanjirda K kondensator 18. Rasmdagi zaryadli kondensatorning
zaryadlangandan keyin avval Y kalit uzildi, plastinkalari orasidagi masofa orttirildi.
ortidan X kalit ulandi.

I. KL nuqtalar orasidagi potensiallar farqi ortadi.
II. Kondensatorning plastinkalari orasidagi
elektr maydon kuchlanganligi o’zgarmaydi.
III. Kondensatorda to’plangan energiya
kamayadi.
19. Rasmdagidek ulangan K, L
Bunga asosan, oxirgi vaziyatda M kondensatorlarning zaryadlari mos ravishda qK,
kondensatorning zaryadi necha C ga teng qL va M-N nuqtalar orasidagi potensiallar farqi
bo’ldi? VMN ga teng.
A) 40 B) 60 C) 90 D) 120 E) 180
16. 1-rasmdagi X, Y, Z kondensatorlar 60 V
tarjimasi
potensial ostida zaryadlandi.
Kondensatorlarning zaryadlari o’zgartirilmay 2-
rasmdagidek ulandi.
Bunga asosan, K kondensatorning plastinkalari
orasidagi dielektrik modda chiqarilsa, qK, qL va
VMN qanday o’zgaradi?
qK qL VMN .
A) ortadi kamayadi kamayadi
B) kamayadi ortadi kamayadi
C) kamayadi ortadi ortadi
D) ortadi kamayadi ortadi
Bunga asosan, Z kondensatorning oxirgi zaryadi E) kamayadi ortadi o’zgarmaydi
necha μC ga teng? 20. Rasmdagi zanjir sig’imlari mos ravishda C,
A) 30 B) 60 C) 90 D) 120 E) 150 3C, C, 2C, 3C bo’lgan K, L, M, N, P
17. Rasmdagi zanjirda X, Y kondensatorlarning kondensatorlardan hosil qilingan.
zaryadlari mos ravishda qX, qY ga teng.
245
kamaydi?
Bunga asosan, qaysi kondensatorda to’plangan I. X kondensatorning plastinkalari orasidagi
energiya eng katta? elektr maydon kuchlanganligi,
A) K B) L C) M D) N E) P II. Y kondensatorning plastinkalari orasidagi
21. Rasmdagi tok manbaiga ulangan elektr maydon kuchlanganligi,
kondensatorda to’plangan potensial energiyani III. sistemada to’plangan potensial energiya.
orttirish uchun quyidagilardan qaysilarini A) faqat I B) faqat II C) I va II
bajarish kerak? D) I va III E) I, II va III
energiyasi, S kalit uziq bo’lganida E1, ulangan
bo’lganida esa E2 ga teng.
I. manbaning kuchlanishi orttirish,

II. kondensatorning plastinkalari orasidagi
masofani orttirish,
III. kondensatorning plastinkalari orasiga
tarjimasi
Bunga asosan, E /E nisbat nimaga teng?
dielektrik singdiruvchanligi havonikidan katta 1 2
bo’lgan modda kiritish.
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
A) faqat I B) faqat III C) I va II 25. X, Y, Z, T kondensatorlar orqali hosil
D) I va III E) II va III qilingan rasmdagi zanjirda K-L nuqtalar
22. Rasmdagi zanjirda Y kondensatorda orasidagi umumiy sig’im 6C ga teng.
to’plangan potensial energiya E ga teng.
Bunga asosan, Y kondensatorning sig’imi CY

necha C ga teng?
Bunga asosan, X kondensatorda to’plangan A) 2 B) 4 C) 6 D) 12 E) 18
potensial energiya necha E ga teng? 26. X, Y, Z kondensatorlardan tuzilgan
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6 rasmdagi zanjirning K–L nuqtalari orasiga
23. Bir xil X va Y kondensatorlar yordamida 1- potensiallar farqi hosil qilinganda Z
rasmdagi zanjir hosil qilingan. Ma’lum vaqt kondensatorning zaryadi Q ga teng bo’ldi.
o’tib, Y kondensatorning plastinkalari orasidagi
masofa 2-rasmdagidek ikki marta orttirildi.
246
Bunga asosan, X va Y kondensatorlarning C1= 12 μF, C3= 4 μF bo’lsa, 2-rasmdagi zanjirda
zaryadlari necha Q ga teng? MN nuqtalari orasidagi umumiy sig’im necha
X Y. μF ga teng?
A) 3 2 A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 9
B) 3 1 30. Rasmdagi zanjirda X kondensatorda
C) 2 1 to’plangan energiya EX, Y kondensatorda
D) 1 2 to’plangan energiya EY ga teng.
E) 1 1
27. Zaryad-kuchlanish grafiklari 1-rasmdagi
bo’lgan X, Y, Z kondensatorlar 2-rasmdagidek
ulangan.
Bunga asosan, EX/EY nisbat nimaga teng?

A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 4
31. X va Y kondensatorlar 1-rasmdagidek V
Bunga asosan, 2-rasmdagi zanjirning umumiy kuchlanish ostida zaryadlantirilganda, X ning
zaryadi q ga teng bo’ldi.
zaryadi necha kulon?
tarjimasi
A) 50 B) 60 C) 70 D) 90 E) 100
28. Bir xil X, Y va Z kondensatorlardan hosil
qilingan zanjirda ochiq bo’lgan S kalit ulandi.
Kondensatorlarning zaryadlari o’zgartilmay 2-

rasmdagidek ulansa, X ning oxirgi zaryadi
Bunga asosan, X, Y kondensatorlarning necha q ga teng bo’ladi?
zaryadlari qanday o’zgaradi? A) 1/4 B) 1/2 C) 2/3 D) 4/3 E) 3/2
X ning zaryadi Y ning zaryadi . 32. Bir xil X, Y, Z kondensatorlardan hosil
A) o’zgarmaydi ortadi qilingan rasmdagi I, II, III zanjirlarda X
B) ortadi o’zgarmaydi kondensatorning plastinkalarida yig’ilgan
C) kamayadi o’zgarmaydi zaryadlar mos ravishda q1, q2, q3 ga teng.
D) kamayadi ortadi
E) ortadi kamayadi
29. 1-rasmdagi zanjirda KL nuqtalari orasidagi
umumiy sig’im 8 μF ga teng.
247
Bunga asosan, kondensatorlar o’rtasidagi zaryad
o’tishi haqida nima deyish mumkin?
A) X dan Y ga q/4 B) X dan Y ga q/2
C) zaryad o’tmaydi. D) Y dan X ga q/4
E) Y dan X ga q/2
36. Potensiali V bo’lgan manbaga ulangan
rasmdagi yassi kondensatorning plastinkalari
orasidagi masofa d bo’lganida zaryadi q ga teng.
Kondensatorning plastinkalari orasidagi masofa
Bunga asosan, q1, q2, q3 orasidagi munosabat 2d ga yetkazildi.
qanday?
A) q1> q2> q3 B) q3> q1> q2 C) q3> q2> q1
D) q3> q1= q2 E) q3= q2= q1
33. Rasmdagi yassi kondensator plastinkalarida
yig’ilgan zaryad q, kondensatorning sig’imi C
va K-L nuqtalar orasidagi kuchlanish V ga teng.

bajarilsa, kondensatorning zaryadi q ga teng
bo’ladi?
Bunga asosan, kondensator plastinkalari I. manbaning EYK ini V/2 ga o’zgartirish,
orasidagi d masofa orttirilsa, q, C, V qanday II. manbaning EYK ini 2V ga o’zgartirish,
o’zgaradi? III. kondensatorning plastinkalari orasini
A) q, V o’zgarmaydi, C ortadi. dielektrik singdiruvchanligi havonikidan ikki
B) q, V o’zgarmaydi, C kamayadi. marta katta bo’lgan dielektrik jism bilan
C) C kamayadi, q o’zgarmaydi, V ortadi.
D) C kamayadi, q, V ortadi.
to’ldirish.
E) V, C kamayadi, q o’zgarmaydi.
tarjimasi
34. Rasmdagi zanjirda K-L orasidagi umumiy
sig’im 3C ga teng.
Bunga asosan, X kondensatorning sig’imi necha

C?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 12
35. Bir xil kondensatorlardan hosil qilingan 1-
rasmdagi zanjirda kondensatorlar to’liq
zaryadlangandan keyin X ning zaryadi q ga teng
bo’ldi. X va Y kondensatorlarning zaryadlari
o’zgartirilmay 2-rasmdagidek ulangan.
248
Toklarning magnit ta’siri yo’nalishda teng miqdorda tok kuchi o’tmoqda.
1. Sahifa tekisligidagi cheksiz uzun, sirtlari
izolyatsiyalangan X, Y to’g’ri o’tkazgichlardan
iX, iY tok kuchlari o’tmoqda.
Bunga asosan, O nuqtadagi natijaviy magnit

Bunga asosan, qaysi sohalarda magnit maydon induksiya vektori qaysi yo’nalishda?
induksiyasi nolga teng bo’lishi mumkin? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
A) I va II B) I va III C) II va III 5. Sahifa tekisligiga tik joylashgan P to’g’ri
D) I va IV E) III va IV o’tkazgichdan o’quvchiga tomon yo’nalgan i tok
2. Bir tekislikda joylashgan rasmdagi X va Y kuchi o’tmoqda. x–y tekislikda esa x o’q bilan
to’g’ri o’tkazgichlardan mos ravishda 2 A va 4 60° burchak tashkil etuvchi bir jinsli magnit
A tok kuchi o’tmoqda. O’tkazgichlarning K va maydon bor.
L nuqtalarida hosil qilgan natijaviy magnit
induksiyalarining moduli BK va BL ga teng.

K L
tarjimasi
Bunga asosan, B /B nisbat nimaga teng?
(Nuqtalar orasidagi masofalar teng.) Bunga asosan, K, L, M nuqtalardagi natijaviy
A) 2/3 B) 3/4 C) 4/5 D) 5/4 E) 3/2 magnit induksiyalarining moduli BK, BL, BM
3. Sahifa tekisligiga tik joylashtirilgan to’g’ri orasidagi munosabat qanday?
o’tkazgichlardan iX, iY tok kuchlari qarama- A) BK> BL> BM B) BK= BL> BM
qarshi yo’nalishlarda o’tayotganda K nuqtadagi C) BM> BK= BL D) BM= BK> BL
natijaviy magnit induksiya nolga teng bo’ldi. E) BM> BK> BL
6. Sahifa tekisligidagi X to’g’ri o’tkazgichdan
2i, sahifa tekisligiga tik joylashgan Y to’g’ri
o’tkazgichdan esa sahifadan chiquvchi i tok
Bunga asosan, shu toklar shu o’tkazgichlardan kuchi o’tmoqda.
bir xil yo’nalishda o’tsa, qaysi nuqtadagi
natijaviy magnit induksiyasi nolga teng bo’ladi?
A) L B) M C) N D) P E) R
4. Sahifa tekisligiga tik X, Y, Z to’g’ri
o’tkazgichlardan rasmda ko’rsatilgan
Y o’tkazgichning O nuqtada hosil qilgan magnit

induksiyasining moduli B bo’lsa, O nuqtadagi
natijaviy magnit maydon induksiyasi necha B ga
teng?
249
A) 1 B) √2 C) 2 D) √3 E) 3 rasmdagi yo’nalishlarda i, 2i tok kuchlari
7. Sahifa tekisligidagi X, Y, Z to’g’ri o’tmoqda.
o’tkazgichlardan mos ravishda i, i, 2i tok
kuchlari o’tmoqda. Y o’tkazgichning K nuqtada
hosil qilgan magnit maydon induksiyasi ⃗B ga
teng.
Bunga asosan, O nuqtada hosil bo’lgan natijaviy

magnit maydon induksiyasi vektorining
yo’nalishi va qiymatini aniqlang.
Bunga asosan, K nuqtadagi natijaviy magnit
(Kataklar kvadratdir. π = 3 deb qabul qiling.)
maydon induksiyasini aniqlang. i 5i
A) –B ⃗ /2 B) ⃗B/2 C) –B⃗ D) ⃗B E) 2B
⃗ A) μ0 ∙ ; ⨀ B) μ0 ∙ ; ⨂
24d 48d
i 5i
8. r, 2r radiusli halqasimon o’tkazgichlar bir C) μ0 ∙ ;⨀ D) μ0 ∙ ; ⨀
12d 24d
tekislikda rasmdagidek joylashtirilib, ulardan i, 9i
2i tok kuchlari o’tkazilganda O1 va O2 E) K ∙ ; ⨂
24d
nuqtalardagi natijaviy magnit induksiyalarining 11. Rasmdagi g’altakning o’ramlar soni 1000 ta.
moduli B1, B2 ga teng bo’lmoqda.

tarjimasi
Bunga asosan, B1/B2 nisbatni aniqlang. Bunga asosan, g’altak ichidagi magnit
A) 1/2 B) 2/3 C) 3/4 D) 5/4 E) 3/2 induksiyasi necha wb/m2 ga teng?
9. Sahifa tekisligiga tik X, Y to’g’ri (π = 3, μ0 = 4π ∙ 10−7 N/A2)
o’tkazgichlardan mos ravishda iX, iY tok
A) 1,2∙10–2 B) 4∙10–2 C) 6∙10–2
kuchlari o’tmoqda. O’tkazgichlarning K nuqtada
D) 8∙10–2 E) 12∙10–2
hosil qilgan natijaviy magnit induksiya vektori ⃗B 12. Rasmdagi r radiusli halqasimon
ga teng. o’tkazgichdan va solenoiddan o’tuvchi tok
kuchlari teng va i dir. Halqaning markazidagi K
nuqtaning magnit induksiyasi moduli BK,
solenoid ichidagi L nuqtaning magnit
induksiyasi moduli esa BL ga teng.
Bunga asosan, iX/iY nisbat nimaga teng?

A) 5/3 B) 4/3 C) 3/2 D) 2/3 E) 3/4
10. Halqasimon X o’tkazgich va cheksiz Solenoidning o’ramlar soni n ta bo’lsa, BK/BL
uzunlikdagi Y to’g’ri o’tkazgich rasmdagidek nisbatni aniqlang.
1 2 π n 2n
bir tekislikda joylashgan. O’tkazgichlardan A)
2n
B) C) D) E)
n n π π
250
13. Rasmdagi bir markazga ega bo’lgan r, 2r E) BM= BL= BK
radiusli halqasimon o’tkazgichlardan qarama- 16. Cheksiz uzun K, L to’g’ri o’tkazgichlardan
qarshi yo’nalishlarda 2i, i tok kuchlari rasmdagidek 2i, i tok kuchlari o’tmoqda. P
o’tmoqda. nuqtada K o’tkazgich hosil qilgan magnit
induksiyasining moduli BK, L o’tkazgich hosil
qilgani esa BL ga teng.
Tashqi halqaning O nuqtada hosil qilgan magnit

induksiya vektori B⃗ bo’lsa, O nuqtadagi
natijaviy magnit induksiyasi necha ⃗B ga teng?
A) –3 B) –2 C) –1 D) 2 E) 3 Bunga asosan, BK/BL nisbatni aniqlang.
14. Bir tekislikdagi X yarim halqasimon (sin 60° = √3/2; cos 60° = 1/2)
o’tkazgich bilan Y to’g’ri o’tkazgichdan i va iY
A) 1/4 B) 1/2 C) 1/3√2 D) 1/√3 E) 2/√3
tok kuchlari o’tmoqda. Halqaning markazi
17. Rasmdagi X, Y, Z to’g’ri o’tkazgichlardan
bo’lgan O nuqtada X o’tkazgich hosil qilgan
o’tayotgan toklarning O nuqtada hosil qilgan
magnit induksiyasining moduli 2B ga teng.
natijaviy magnit maydon induksiyasi nolga teng.

O nuqtadagi natijaviy magnit induksiyasining
moduli B bo’lsa, iY tok kuchi uchun
tarjimasi
mumkin? (π = 3)
I. 1 yo’nalishda, 3i/4.
II. 1 yo’nalishda, 9i/4. O’tkazgichlardan iX, iY, iZ tok kuchlari
III. 2 yo’nalishda, 9i/4. o’tayotgan bo’lsa, quyidagilardan qaysilari
A) faqat I B) faqat II C) faqat III shubhasiz to’g’ri? (π = 3 deb qabul qiling.)
D) I yoki II E) I yoki III I. iY> iX
15. Yo’nalishi rasmdagidek bo’lgan magnit II. iY> iZ
maydon ichida sahifa tekisligiga tik joylashgan III. iX> iZ
to’g’ri o’tkazgichdan i tok kuchi o’tmoqda. A) faqat I B) faqat II C) faqat III
18. Quyidagi birliklardan qaysilarini magnit
maydon induksiyasi birligi sifatida qo’llash
mumkin?
I. Weber∙(Metr)2
II. Tesla
III. Weber/(Metr)2
Bunga asosan, o’tkazgichdan teng uzoqlikdagi A) faqat I B) faqat II C) faqat III
K, L, M nuqtalardagi natijaviy magnit D) I va II E) II va III
induksiyalarining moduli BK, BL, BM orasidagi 19. Sahifa tekisligidagi X, Y, Z to’g’ri
munosabat qanday? o’tkazgichlardan ko’rsatilgan yo’nalishlarda
A) BK> BL> BM B) BK= BM> BL mos ravishda i, 2i, 2i tok kuchlari o’tmoqda. Y
C) BL> BK> BM D) BM> BL> BK o’tkazgichning O nuqtada hosil qilgan magnit
maydon indusiyasi ⃗B ga teng.
251
Bunga asosan, O nuqtadagi natijaviy magnit
Bunga asosan, O nuqtadagi natijaviy maydon
induksiyasining qiymati va yo’nalishini
induksiyasi necha ⃗B ga teng? aniqlang. (π = 3 deb qabul qiling.)
1 √2 μ i
A) B) − C) 1 + √2 A) Sahifa tekisligiga tik va kiruvchi, 0
2 2 6r
1 1 μ0 i
D) −1 − E) √2 − B) Sahifa tekisligiga tik va chiquvchi,
√2 2 6r
20. Parallel ikki to’g’ri o’tkazgichlardan μ0 i
C) Sahifa tekisligiga tik va kiruvchi,
rasmdagidek qarama-qarshi yo’nalishlarda i1 va 4r
μ0 i
i2 tok kuchlari o’tmoqda. K va L nuqtalardagi D) Sahifa tekisligiga tik va chiquvchi,
3r
natijaviy magnit maydon induksiyalari E) Sahifa tekisligiga tik va kiruvchi,
μ0 i
modullarining nisbati BK/BL= 1/2 ga teng. 3r
23. Rasmdagi K, L, M solenoidlarning o’ramlar
soni va tok kuchlari teng. Solenoidlarning ichida
bir jinsli ⃗BK , ⃗BL , ⃗BM magnit maydon
induksiyalari hosil bo’lmoqda.

A) 5/2 B) 2 C) 5/3 D) 4/3 E) 3/2 tarjimasi
Bunga asoan, i /i nisbat nimaga teng?
1 2
Bunga asosan, quyidagiardan qaysilari to’g’ri?
21. Cheksiz uzun sirti izolyatsiyalangan X, Y, Z I. ⃗BK va ⃗BM ning yo’nalishlari bir xil.
to’g’ri o’tkazgichlar sahifa tekisligida II. B⃗ K va B
⃗ M ning modullari teng.
rasmdagidek joylashtirilgan. III. ⃗BK va ⃗BL ning modullari teng.
24. Rasmdagi cheksiz uzun X to’g’ri o’tkazgich
sahifa tekisligida, Y halqasimon o’tkazgich esa
sahifa tekisligiga tik joylashtirilgan. X simning
O nuqtada hosil qilgan magnit induksiyasining
moduli BX va O nuqtadagi natijaviy magnit
O’tkazgichlardan mos ravishda iX, iY, iZ tok induksiyasining moduli BO ga teng.
kuchlari o’tayotgan bo’lsa, K, L, M, N
nuqtalarning qaysilarida natijaviy magnit
induksiyasi nolga teng bo’lishi imkonsiz?
A) faqat K B) faqat L C) faqat N
D) K va N E) L va M
22. Bir tekislikda joylashgan cheksiz uzun
to’g’ri o’tkazgichlardan va halqadan tok BX/BO=4/5 bo’lsa, o’tkazgichlardan o’tuvchi tok
o’tmoqda. kuchlarining nisbati iY/iX ni aniqlang.
(π = 3 deb oling.)
A) 1/4 B) 1/3 C) 1/2 D) 2/3 E) 3/4
252
25. Bir muntazam uchburchakning K va L E) 2 3i
uchlarida joylashtirilgan cheksiz uzun to’g’ri 27. Sahifa tekisligiga tik cheksiz uzun K, L va
o’tkazgichlardan sahifa tekisligiga tik, M o’tkazgichlardan mos ravishda i, 3i, i tok
o’quvchiga tomon yo’nalgan teng va i tok kuchlari rasmda ko’rsatilgan yo’nalishda
kuchlari o’tmoqda. o’tmoqda. K o’tkazgichdan o’tayotgan tokning
O nuqtada hosil qilgan magnit induksiyasining
vektori ⃗B rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, O nuqtada joylashtirilgan bir

kompas strelkasi quyida ko’rsatilganlardan qaysi
biridek muvozanatda qoladi?
(Kompas strelkasining bo’yab ko’rsatilgan qutbi Bunga asosan, O nuqtadagi natijaviy magnit
shimoliy qutbdir.) maydon induksiya vektori quyidagilardan qaysi
biri kabi?
"Samarali Ta'lim"28.
o'quv markazi
Rasmdagi cheksiz uzun, sirtlari
izolyatsiyalangan X, Y, Z o’tkazgichlardan
tarjimasi
berilgan yo’nalishlarda teng va i tok kuchi
o’tmoqda.
26. Bir-biriga parallel cheksiz uzunlikdagi K va

L o’tkazgichlardan mos ravishda i va iL tok
kuchlari o’tmoqda. O’tkazgichlarning P nuqtada
hosil qilgan natijaviy magnit maydon
induksiyasi nolga teng.
Bunga asosan, K, L, M nuqtalardagi magnit

induksiyalarining moduli BK, BL, BM orasidagi
munosabat qanday?
A) BK= BL> BM B) BK= BM> BL C) BL= BM> BK
Bunga asosan, L o’tkazgichdan o’tayotgan iL tok D) BM> BK= BL E) BK= BL= BM
kuchining yo’nalishi va qiymati qanday? 29. Sahifa tekisligida joylashgan cheksiz uzun
Tokning yo’nalishi iL ning qiymati sirtlari izolyatsiyalangan X, Y, Z
A) 1 2i o’tkazgichlardan berilgan yo’nalishlarda ΙX, ΙY,
B) 1 3i ΙZ tok kuchlari o’tmoqda.
C) 1 4i
D) 2 2i
253
o’tmoqda.
Bunga asosan, qaysi sohada natijaviy magnit Z o’tkazgichning K nuqtada hosil qilgan magnit
induksiyasi nolga teng bo’lishi imkonsiz? induksiyasining moduli B bo’lsa, K nuqtadagi
A) K B) L C) M D) N E) P natijaviy magnit induksiyasining moduli necha
30. Cheksiz uzun X, Y, Z o’tkazgichlar B ga teng?
izolyatsiyalangan bo’lib, sahifa tekisligida A) √2 B) √3 C) 2 D) 2√2 E) 2√3
rasmdagidek joylashtirilgan. X va Y 33. Izolyatsiyalangan cheksiz uzun X, Y
o’tkazgichlardan mos ravishda 4i, i tok kuchlari o’tkazgichlar sahifa tekisligida rasmdagidek
bir yo’nalishda o’tmoqda. Y o’tkazgichning K joylashtirilgan. O’tkazgichlardan teng, lekin
nuqtada hosil qilgan magnit induksiyasining qarama-qarshi yo’nalishda i tok kuchi
moduli B bo’lib, K nuqtadagi natijaviy magnit o’tayotganda, K, L, M nuqtalardagi natijaviy
induksiyasi nolga teng. magnit induksiyasining moduli mos ravishda
BK, BL, BM ga teng bo’lmoqda.

Bunga asosan, L nuqtadagi natijaviy magnit
A) 1/2 B) 1 C) 3/2 D) 2 E) 5/2

tarjimasi
induksiyasining moduli necha B ga teng?
Bunga asosan, X o’tkazgich I holatdan II
31. Cheksiz uzun X, Y o’tkazgichlardan X holatga keltirilsa, BK, BL, BM lardan qaysilari
sahifa tekisligiga tik, Y esa sahifa tekisligida ortadi?
joylashgan. X dan 3i, Y dan 2i tok kuchi A) faqat BK B) faqat BL C) faqat BM
o’tmoqda. D) BK va BL E) BK va BM
34. Cheksiz uzun X, Y o’tkazgichlar sahifa
tekisligida 1-rasmdagidek joylashtirilgan. X, Y
o’tkazgichlardan o’tayotgan tok kuchlarining
vaqtga bog’liqlik grafiklari 2-rasmda
ko’rsatilgan.
X dan o’tayotgan tokning K nuqtada hosil

qilgan magnit induksiyasining moduli B bo’lsa,
K nuqtadagi natijaviy magnit induksiyasining
moduli necha B ga teng?
A) 5/4 B) 4/3 C) 5/3 D) 5/2 E) 5
32. Cheksiz uzun o’tkazgichlardan X, Y sahifa
tekisligiga tik, Z esa sahifa tekisligida Bunga asosan, I va II vaqt sohalarida
joylashgan. O’tkazgichlardan rasmdagidek tok o’tkazgichlarning K nuqtada hosil qilgan magnit
maydon induksiyasi moduli haqida nima deyish
mumkin?
I II .
254
B) kamayadi ortadi
C) ortadi kamayadi
D) ortadi ortadi

tarjimasi
255
Magnit kuchi etuvchi magnit kuchining yo’nalishi qaysi
1. Sahifa tekisligida joylashgan cheksiz uzun tomonda?
parallel K, L to’g’ri o’tkazgichlardan A) +z B) –z C) +y D) –y E) –x
rasmdagidek iK, iL tok kuchlari o’tmoqda. 4. Dielektrik iplarga osilgan rasmdagi metal KL
sterjendan i tok kuchi o’tmoqda.
iK> iL bo’lsa, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?

I. K ning L ga ta’sir kuchi L ning K ga ta’sir
kuchidan katta.
II. iK ortsa, L ga ta’sir etuvchi kuch ortadi.
III. iL ortsa, L ga ta’sir etuvchi kuch
o’zgarmaydi.
A) faqat I B) faqat II C) faqat III Bunga asosan, quyida aytilganlardan qaysilari
D) I va II E) II va III bajarilsa, iplardagi taranglik kuchi kamayadi?
2. Bir tekislikda joylashgan cheksiz uzun I. i tok kuchi kamaysa,
parallel K, L, M to’g’ri o’tkazgichlardan mos II. i tok kuchi ortsa,
ravishda 2i, i, 3i tok kuchlari rasmdagidek III. B magnit maydon induksiyasi ortsa.
o’tmoqda. K o’tkazgichga ta’sir etuvchi A) faqat I B) faqat II C) faqat III
natijaviy magnit kuchining moduli FK, L D) I yoki III E) II yoki III
o’tkazgichga ta’sir etuvchi natijaviy magnit 5. Rasmdagi X, Y, Z to’g’ri o’tkazgichlar
kuchining moduli esa FL ga teng. joylashgan kvadrat shaklidagi sohalarda teng
qiymatli bir jinsli magnit induksiyalari mavjud.

tarjimasi
O’tkazgichlarga ta’sir etuvchi magnit
Bunga asosan, FK/FL nisbatni aniqlang? kuchlarining modullari teng bo’lsa,
A) 1/5 B) 1/4 C) 1/3 D) 2/3 E) 3/5 o’tkazgichlardan o’tayotgan iX, iY, iZ tok
3. Rasmdagi cheksiz uzun K to’g’ri o’tkazgich x kuchlari orasidagi munosabat qanday?
koordinata o’qi bo’ylab yo’nalgan, L (Sohalar bir xil kvadratlardan tashkil topgan.)
halqasimon o’tkazgich esa x–z tekislikda A) iX= iY= iZ B) iX= iY> iZ
joylashgan. K o’tkazgichning to’g’ri chizig’i L C) iX> iY= iZ D) iZ> iX= iY
ning markaziga tikdir. E) iZ= iY> iX
6. Zaryadi 2∙10–4 C bo’lgan bir zarracha magnit
maydon induksiyasi bir jinsli va qiymati 10–3
wb/m2 bo’lgan sohaga 2∙104 m/s tezlik bilan
induksiya chiziqlariga tik ravishda uchib kirdi.
Bunga ko’ra, zarrachaga ta’sir etuvchi magnit
kuchi necha N?
A) 2∙15–4 B) 4∙10–4 C) 2∙10–3
D) 4∙10–3 E) 8∙10–3
7. x–z tekislikda joylashgan ikki tabiiy
O’tkazgichlardan iK, iL tok kuchlari o’tayotgan magnitlarning orasiga elektron va proton
bo’lsa, L o’tkazgichning K o’tkazgichga ta’sir rasmdagidek y koordinata chizig’i bo’ylab uchib
kirdi.
256
ko’rsatilgan.
Bunga asosan, elektron va protonga ta’sir

etuvchi magnit kuchining yo’nalishi qanday? Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari noto’g’ri
Elektron Proton I. X ning zaryad ishorasi (–) dir.
A) x –x II. VX tezlik orttilsa, r radius ortadi.
B) –x x III. VX tezlik kamaytirilsa, zarraning magnit
C) –z –z maydonni tark etish vaqt kamayadi.
D) z –z A) faqat I B) faqat II C) faqat III
E) –z z D) I va II E) I va III
8. Zaryadlari mos ravishda –q, +q, +q bo’lgan 11. Zaryadli X, Y zarrachalar magnit
K, L, M zarrachalar, magnit induksiyasi bir induksiyasi bir jinsli va sahifa tekisligiga tik
jinsli va sahifa tekisligiga tik bo’lgan sohalarga bo’lgan sohaga rasmdagidek VX, VY tezliklar
VK, VL, VM tezliklar bilan rasmdagidek uchib bilan uchib kirdi.
kirdi.

yo’nalishlari to’g’ri chizilgan bo’lishitarjimasi
Bunga asosan, qaysi zarralarning harakatlanish Zarralarning harakat tayektoriyalari
mumkin? rasmdagidek bo’lsa, quyidagi kattaliklardan
A) faqat K B) faqat L C) faqat M qaysi biri har ikki zarra uchun shubhasiz
D) K va L E) L va M farqlidir?
9. Zaryadlari +q, +q, –2q, massalari m, 2m, m A) massa B) tezlik C) zaryad ishorasi
bo’lgan X, Y, Z zarralar magnit induksiyasi bir D) impuls E) aylanishlar chastotasi
jinsli va sahifa tekisligiga tik bo’lgan sohaga 12. Zaryadlari +q, –2q bo’lgan X, Y zarralarning
sahifa tekisligi bo’ylab VX, VY, VZ tezliklar massalari m, 2m ga teng. X, Y zarralar B
bilan uchib kirdi. induksiyali magnit maydonga 2V, V tezliklar
Zarralarning harakat trayektoriyalarining egrilik bilan induksiya chiziqlariga tik ravishda uchib
radiuslari teng bo’lsa, VX, VY, VZ ning kirib, aylanma harakat qilmoqda.
modullari orasidagi munosabat qanday? Bunga asosan, quyidagi kattaliklardan qaysilari
A) VX> VY> VZ B) VX> VZ> VY X va Y zarralar uchun teng?
C) VZ= VX> VY D) VZ> VX= VY r: aylanma harakat radiusi
E) VZ> VX> VY F: magnit kuchi
10. Sahifa tekisligiga tik kiruvchi magnit f: aylanma harakat chastotasi
induksiyasi bo’lgan sohaga VX tezlik bilan uchib E: kinetik energiyasi
kirayotgan X zarrachaning harakat yo’li rasmda A) r va F B) r va f C) F va f
D) F va E E) f va E
⃗ magnit induksiyali sohaga
13. Bir jinsli B
induksiya chiziqlariga tik uchib kirgan X va Y
ionlarning zaryadlari mos ravishda +q, +3q,
impulslari 2P, P, aylanma harakat radiuslari esa
rX, rY ga teng.
257
Bunga asosan, rX/rY nisbat nimaga teng?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 8
14. Rasmdagi massa spektrometri ichida sahifa
tekisligiga tik bir jinsli magnit induksiyasi
mavjud. Zaryadlari +q, –q, +2q, impulslari P,
2P, 2P bo’lgan X, Y, Z zarrachalar spektrometr
ichiga rasmdagidek uchib kirdi.
K o’tkazgich I holatdan II holatga keltirilsa,

ramkaning harakatida quyida aytilganlardan
X zarracha K nuqtaga kelib urilsa, Y va Z qaysi biri kuzatilishi mumkin?
zarralar qaysi nuqtalarga uriladi?
A) K simdan uzoqlashadi
Y Z.
B) K simga yaqinlashadi
A) M K
C) yy' o’q atrofida aylanadi
B) N K D) i2 tok kuchi yo’nalishida siljiydi
C) M L
E) i2 tok kuchiga qarama-qarshi yo’nalishda
D) N L
siljiydi
E) L N
17. Rasmdagidek bir tekislikda joylashgan bir-
⃗
15. Sahifa tekisligiga tik va kiruvchi B biriga parallel, cheksiz uzun K, L va M to’g’ri
induksiyali magnit maydoni bilan ⃗E
kuchlanganlikli elektr maydoni bo’lgan sohaga
o’tkazgichlardan berilgan yo’nalishlarda 2i, i, i
tok kuchlari o’tmoqda. M o’tkazgichning L
rasmdagidek ⃗V tezlik bilan uchib kirgan –q o’tkazgichga ta’sir etuvchi magnit kuchining
tarjimasi
zaryadli zarracha o’zgarmas tezlik bilan moduli F ga teng.
harakatlanmoqda.
Bunga asosan, E ⃗ elektr maydon kuchlanganligi Bunga asosan, L o’tkazgichga ta’sir etuvchi
vektorini yo’nalishi qanday? natijaviy magnit kuchining yo’nalishi va moduli
A) → B) ← C) ↓ D) ↑ E) ⨀ haqida nima deyish mumkin?
16. Rasmdagi prujinaga osilgan kvadrat ramka yo’nalishi moduli
bilan cheksiz uzun K to’g’ri o’tkazgich bir A) 1 F
vertikal tekislikda joylashgan. Ramkadan i1, B) 1 2F
simdan esa i2 tok kuchi o’tayotganda ramka C) 1 3F
harakatsiz turibdi. D) 2 F
E) 2 2F
18. Rasmdagidek bir tekislikda bir-biriga
parallel joylashtirilgan cheksiz uzun K, L, M
to’g’ri o’tkazgichlardan berilgan yo’nalishlarda
mos ravishda i, 3i, 2i tok kuchlari o’tmoqda.
258
K o’tkazgich tomonidan L o’tkazgichga ta’sir Bunga asosan, zarraning V tezligi kattaroq
etuvchi magnit kuchi ⃗F bo’lsa, L o’tkazgichga bo’lsa edi, f va r qanday o’zgarardi?
ta’sir etuvchi natijaviy magnit kuchi nimaga f r .
teng? A) ortardi ortardi
A) 3F⃗ B) 2F⃗ C) –F ⃗ D) –2F⃗ E) –3F
⃗ B) kamayardi ortardi
19. Bir tekislikda joylashgan KLMN kvadrat C) o’zgarmasdi o’zgarmasdi
ramka bilan cheksiz uzun P to’g’ri D) o’zgarmasdi ortardi
o’tkazgichdan rasmdagi yo’nalishlarda teng va i E) ortardi kamayardi
tok kuchi o’tmoqda. P o’tkazgich tomonidan 22. Har ikkisidan i tok kuchi o’tayotgan
ramkaning KL tomoniga ta’sir etuvchi magnit rasmdagi K, L o’tkazgichlarga P sohada ta’sir
kuchi F ga teng. etayotgan magnit kuchlari teng qiymatdadir.

asosan, P sohadagi magnit induksiya
tarjimasi
Bunga asosan, to’g’ri o’tkazgichdan o’tuvchi
tok kuchi necha i ga teng bo’lsa, ramkaga ta’sir
vektori qaysi yo’nalishda? (α < 90°)
A) +z B) –z C) +x D) +y E) –y
etuvchi natijaviy magnit kuchi 2F ga teng ⃗ magnit induksiyali
23. Elektron bir jinsli B
bo’ladi? maydonga, V tezlik bilan uchib kirdi va aylanma
A) 3/4 B) 4/3 C) 3/2 D) 2 E) 4 harakatlandi.
20. Sahifa tekisligiga tik bir jinsli induksiyali Bunga asosan, elektronning aylanishlar davrini
magnit maydon ichiga impulslarning modullari hisoblash uchun quyidagilardan qaysilari
teng bo’lgan X va Y zarralar, sahifa tekisligi berilishi kerak va yetarlidir?
bo’ylab uchib kirdi. I. magnit maydon induksiyasi,
Zarralar teng radiusli aylanalar bo’ylab II. elektronning uchib kirish tezligi,
harakatlanayotgan bo’lsa, quyidagi III. e/m nisbat.
kattaliklardan qaysilari X va Y zarralar uchun A) faqat I B) faqat II C) I va II
shubhasiz teng? D) I va III E) I, II va III
I. zaryadlarining modullari,
II. aylanishlar chastotasi,
III. kinetik energiyalari.
21. Magnit induksiyasi sahifa tekisligiga tik
kiruvchi bo’lgan sohaga zaryadi q bo’lgan
zarracha V tezlik bilan uchib kirganda, f
chastota va r radius bo’ylab aylanmoqda.
259
Elektromagnit induksiya D) I ortadi
1. Teng uzunlikdagi K, L, M o’tkazgichlar E) II ortadi
magnit induksiyasi bir jinsli va ⃗B bo’lgan 4. Cheksiz uzunlikdagi K o’tkazgich y
sohada teng modulli tezliklar bilan rasmdagidek koordinatada, halqasimon L o’tkazgich esa x–y
harakatlanganda simlarning uchlarida hosil tekislikda rasmdagidek joylashtirilgan. K
bo’lgan elektr yurituvchi kuchlar mos ravishda o’tkazgichdan –y yo’nalishida o’zgarmas iK tok
εK, εL, εM ga teng bo’ldi. kuchi o’tmoqda.
Bunga asosan, εK, εL, εM orasidagi munosabat

qanday? K o’tkazgich yotgan to’g’ri chiziq
A) εK > εL > εM B) εK > εL = εM o’zgartirilmasdan quyidagilardan qaysilari
C) εK = εL > εM D) εM > εK = εL bajarilsa, L o’tkazgichdan strelka yo’nalishida
E) εK = εL = εM tok oqadi?
2. Rasmdagi sistemalarda o’tkazgich KL I. iK tokning qiymatini orttirilsa,
o’tkazgich strelka bilan ko’rsatilgan II. L o’tkazgich +x yo’nalishda harakatlantirilsa,
yo’nalishlarda harakatlantirilganda, o’tkazgich III. K o’tkazgich +y yo’nalishda
ichida K dan L ga tomon yo’nalgan elektr harakatlantirilsa,
maydon hosil bo’ldi. A) faqat I B) faqat II C) faqat III
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi 5. Rasmdagi doimiy magnit bo’lagi solenoidga
o’zgarmas V tezlik bilan yaqinlashtirilmoqda.
tarjimasi
O’tkazgichlar joylashgan sohalardagi magnit
induksiyalari sahifa tekisligiga tik bo’lsa,
qaysilarining yo’nalishi sahifa tekisligidan
chiquvchi? Bunga asosan, quyidagilardan qaysi biri
A) faqat I B) faqat II C) faqat III noto’g’ri?
D) I va II E) II va III A) Rezistordan 1 yo’nalishda induksion tok
3. Rasmdagi magnit bo’lagi solenoidga oqadi.
o’zgarmas tezlik bilan yaqinlashtirilmoqda. B) R qarshilik orttilsa, induksion elektr
yurituvchi kuchning qiymati kamayadi.
C) Solenoidning o’ramlar soni ortirilsa,
induksion tok kuchi ortadi.
D) R qarshilik orttirilsa, induksion tok kuchi
kamayadi.
E) Solenoidning o’ramlar soni kamaytirilsa,
Bunga asosan, solenoiddan o’tayotgan tok induksion tok kuchi kamayadi.
kuchining yo’nalishi va qiymati haqida nima 6. Rasmdagi o’tkazgich O nuqta atrofida ω
deyish mumkin? burchak tezlik bilan aylantirilganda uning
Yo’nalishi Moduli uchlarida hosil bo’lgan induksion elektr
A) I o’zgarmas yurituvchi kuch ε ga teng bo’ldi.
B) II o’zgarmas
C) I kamayadi
260
O’tkazgichning uzunligi va burchak tezligi ikki Bunga asosan, sterjen K nuqta atrofida shu
marta katta bo’lganida induksion elektr burchak tezlik bilan aylantirilsa, KN nuqtalar
yurituvchi kuch necha ε ga teng bo’lar edi? orasida hosil bo’ladigan potensiallar farqining
A) 2 B) 4 C) 8 D) 12 E) 16 qiymati necha volt ga teng bo’ladi?
7. Rasmdagi sistemalarda o’tkazgich relslar (Nuqtalar orasidagi masofalar teng.)
ustidagi X, Y, Z o’tkazgich sterjenlar ⃗VX , ⃗VY , ⃗VZ A) 9 B) 12 C) 15 D) 18 E) 27
tezliklar bilan harakatlantirilmoqda. 10. Halqasimon X o’tkazgich magnit
induksiyasi sahifa tekisligiga tik va chiquvchi
bo’lgan sohada 1-rasmda ko’rsatilgandek
joylashtirilgan. Bu sohadagi magnit maydon
induksiyasining o’zgarishi 2-rasmdagi grafikda
ko’rsatilgan.
Bunga asosan, qaysi sistemalarda rezistorlardan
o’tayotgan tok yo’nalishlari to’g’ri ko’rsatilgan?
8. Sahifa tekisligiga tik va moduli 0,4 wb/m2
bo’lgan magnit maydonda joylashgan va
o'quv markazi
induksiyaga tik 0,5 m uzunlikdagi o’tkazgich
asosan, quyidagilardan
sterjenga ulangan ramka 2 m/s tezlik bilan qaysilari to’g’ri?
I. (0–t ) vaqt oralig’ida X o’tkazgichdan strelka
magnit maydondan chiqarilmoqda. 1
tarjimasi
yo’nalishida tok oqadi.
II. (0–t ) vaqt oralig’ida X o’tkazgichdan 1
o’tayotgan tok kuchining qiymati kamayib
boradi.
III. (t1–t2) vaqt oralig’ida X o’tkazgichdan tok
o’tmaydi.
Bunga asosan, 40 Ω lik rezistordan o’tayotgan D) I va III E) I, II va III
tok kuchining yo’nalishi va qiymati qanday? 11. O’ramlar soni N, ko’ndalang kesimining
Yo’nalishi Qiymati (A) yuzi S bo’lgan solenoid magnit maydon
A) I 4∙10–3 induksiyasi bir jinsli va B bo’lgan sohada
B) II 4∙10–3 markazidan o’tgan o’q atrofida aylantirilib, t
C) I 10–2 vaqtda 1-rasmdagi holatdan 2-rasmdagi holatga
D) I 2∙10–2 keltirildi.
E) II 2∙10–2
9. Rasmdagi o’tkazgich KN sterjen joylashgan
tekislikka tik bir jinsli magnit maydon mavjud.
Sterjen o’zgarmas ω burchak tezlik bilan L
nuqta atrofida aylantirilganda, KN nuqtalar
orasida hosil bo’lgan induksion elektr yurituvchi
kuchning qiymati 6 volt ga teng bo’ldi.
261
Bunga asosan, KL nuqtalar orasida hosil bo’lgan maydon ichida harakatlana oladigan KL sterjen
induksion elektr yurituvchi kuch quyidagilardan rasmdagidek joylashtirilgan.
qaysi biriga teng?
(cos30° = √3/2; cos60° = 1/2)
BSN √3BSN BSN
A) − B) − C)
2t 2t 2t
√3BSN BSN
D) E)
2t t
12. Rasmdagi o’tkazgich relslar joylashgan 1, 2
va 3 sistemalarda sahifa tekisligiga tik bir jinsli
magnit maydon mavjud. Relslar ustidagi
o’tkazgich X, Y sterjenlar berilgan R qarshilikdan strelka yo’nalishida induksion
yo’nalishlarda ϑ o’zgarmas tezlik bilan tok oqishi uchun quyidagilardan qaysilari
harakatlantirilmoqda. alohida-alohida bajarilishi kerak?
I. KL sterjenni 1 yo’nalishda harakatlantirish,
II. KL sterjenni 2 yo’nalishda harakatlantirish,
III. B magnit induksiyasinining qiymatini
orttirish.
15. 1-rasmdagi Y halqasimon o’tkazgich
joylashgan sohadagi magnit induksiyasining
vaqtga bog’lanish grafigi 2-rasmdagidek.
Bunga asosan, qaysi sistemalarda induksion tok

hosil bo’ladi?
A) faqat 1 B) faqat 2 C) faqat 3
D) 1 va 2 E) 1, 2 va 3
tarjimasi
13. Manbaga ulangan solenoid bilan R
qarshilikka ulangan boshqa bir solenoid o’qlari
ustma-ust tushadigan shaklda joylashtirilgan.
Manba ulangan sistemadagi X kalit ulanib, Bunga asosan, Y o’tkazgich uchun quyida
uzildi. aytilganlardan qaysilari to’g’ri?
I. (0-t) vaqt oralig’ida, 1 yo’nalishda induksion
tok hosil bo’ladi.
II. (t-2t) vaqt oralig’ida induksion tok oqmaydi.
III. (0-t) vaqt oralig’idagi induksion tok kuchi,
(2t - 3t) vaqt oralig’idagi induksion tokdan
kichik.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? D) I va III E) I, II va III
I. X kalit ulanganda K solenoiddan 1 ⃗
16. Sahifa tekisligidan tik chiquvchi bir jinsli B
yo’nalishda o’zinduksion tok oqadi. induksiyali magnit maydon ichidagi KLM
II. X kalit ulanganda L solenoiddan 4 o’tkazgich, rasmdagidek sahifa tekisligida va L
yo’nalishda induksion tok oqadi. nuqta atrofida ω burchak tezlik bilan
III. X kalit uzilganda L solenoidda 3 yo’nalishda aylantirilmoqda.
induksion tok oqadi.
14. Sahifa tekisligiga tik va o’quvchiga tomon
yo’nalgan bir jinsli B⃗ induksiyali magnit
262
⃗ induksiyali magnit
tekisligiga tik va chiquvchi B
maydonga V tezlik bilan kirmoqda.
Bunga asosan, ionlar qaysi yo’nalishda

LM nuqtalar orasida hosil bo’lgan induksion harakatlanadi?
elektr yurituvchi kuchning qiymati 1 volt bo’lsa, A) (+) ionlar V yo’nalishida, (–) ionlar V ga
KM nuqtalar orasidagi necha volt ga teng? qarama-qarshi yo’nalishda
A) 3/2 B) 5/4 C) 7/3 D) 9/2 E) 11/2 B) (–) ionlar V yo’nalishida, (+) ionlar V ga
17. Rasmdagi zanjirda solenoidning induktivligi qarama-qarshi yo’nalishda
L = 1/2 Henry, manbaning EYK i 80 V va KM C) (+) va (–) ionlar V ga qarama-qarshi
orasidagi qarshilik 40 Ω ga teng. yo’nalishda
D) (+) ionlar K tomonga, (–) ionlar L tomonga
E) (–) ionlar K tomonga, (+) ionlar L tomonga
20. Sahifa tekisligiga tik magnit induksiyasi
bo’lgan sohada bir o’tkazgich halqa
rasmdagidek joylashtirilgan. Magnit maydon
induksiyasi bir tekis orttirilganda, halqada
berilgan yo’nalishda induksion tok hosil bo’ldi.

Reostatning surgichi 1/4 soniyada M nuqtadan,
tarjimasi
L nuqtaga keltirilsa, solenoidda hosil bo’lgan
o’zinduksion EYK necha volt ga teng bo’ladi?
(KL = LM) Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 12 I. Magnit maydon induksiyasi vektori kiruvchi.
18. Solenoid, reostat va tok manbaidan hosil II. Magnit maydon induksiyasi vektori
qilingan zanjir rasmda ko’rsatilgan. chiquvchi.
III. Hosil bo’layotgan induksion tok kuchi
o’zgarmas.
21. xz tekislikda rasmdagidek joylashtirilgan
o’tkazgich halqa y o’q atrofida aylantirilganda
Bunga asosan, quyida aytilganlardan qaysilari o’tkazgich bo’ylab induksion tok hosil bo’ldi.
bajarilsa, induksion tok va zanjirning toki bir
yo’nalishda bo’ladi?
I. S kalit uzilsa,
II. reostatning surgichi 1 yo’nalishda surilsa,
III. reostatning surgichi 2 yo’nalishda surilsa.
19. Ichida (+) va (–) ionlar bo’lgan eritma KL Bunga asosan, muhitda bo’lgan magnit maydon
idishga solingan. Idish rasmdagidek sahifa vektori x, y, z koordinata o’qlaridan qaysilariga
parallel bo’lishi mumkin?
A) faqat x B) faqat y C) x va y
263
D) x va z E) x, y va z II. Reostat strelka yo’nalishda harakatlantirilsa,
22. Cheksiz uzun, X, Y to’g’ri o’tkazgichlar ipning vertikal bilan hosil qilgan α burchagi
bilan halqasimon Z o’tkazgich bir tekislikdadir. kamayadi.
X, Y o’tkazgichlardan mos ravishda o’zgarmas III. Manbaning qutblari almashtirilsa, L ipdagi T
iX, iY tok kuchi o’tmoqda. taranglik kuchi kamayadi.
25. KL o’tkazgich B induksiyali magnit maydon
ichida o’zgarmas V tezlik bilan
harakatlantirilmoqda.

bajarilsa, Z o’tkazgichda strelka yo’nalishida
induksion tok oqadi?
I. iX tok kuchi orttirilsa,
II. iX tok kuchi kamaytirilsa, Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
III. iY tok kuchi kamaytirilsa. I. O’tkazgichning K uchi (–), L uchi (+)
A) faqat I B) faqat II C) faqat III zaryadlar bilan zaryadlanadi.
D) I yoki III E) II yoki III II. O’tkazgichda induksion tok hosil bo’ladi.
23. K va L solenoidlar bir-biri bilan ta’sirlasha III. K–L nuqtalar orasida hosil bo’lgan
oladigan masofada rasmdagidek joylashtirilgan. potensiallar farqi BVlsinα ga teng.
26. Rasmdagi magnitlarning orasida joylashgan
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi ramka o’zgarmas V tezlik bilan bilan
harakatlantiriladi.
tarjimasi
Bunga asosan, reostatning surgichi strelka
yo’nalishida harakatlantirilsa, quyidagilardan
qaysilari kuzatilishi mumkin?
I. K solenoiddan 1 yo’nalishda induksion tok
oqadi.
II. K solenoiddan 2 yo’nalishda induksion tok
oqadi.
III. L solenoiddan zanjirdagi tok yo’nalishiga
qarshi yo’nalishda o’zinduksion tok oqadi. Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
A) faqat I B) faqat II C) faqat III I. Rezistordan 2 yo’nalishda tok oqadi.
D) I va III E) II va III II. Ramkaning KL tomoniga V ga qarama-qarshi
24. K solenoid va L doimiy magnit yordamida yo’nalishda magnit kuchi ta’sir etadi.
rasmdagi sistema tuzilgan. III. V tezlik orttirilsa, ramkaga ta’sir etuvchi
magnit kuchi ortadi.
27. Sahifa tekisligida, o’zgarmas V ⃗ tezlik
harakat boshlagan o’tkazgich ramka t = 0 onda,
⃗
ichida sahifa tekisligiga tik bir jinsli B
induksiyali magnit maydon bo’lgan sohaga
rasmdagidek kirdi.
I. L ning I raqamli sohasidagi qutbi N dir.
264
joylashtirilgan.
Bunga asosan, ramkaning magnit maydondan

butunlay chiqqunicha bo’lgan vaqt davomida
induksion EYK ning vaqtga bog’lanish grafigi
quyidagilardan qaysi biri bo’lishi mumkin? Bunga asosan, o’tkazgich halqa bo’ylab strelka
yo’nalishida induksion tok o’tayotgan bo’lsa,
quyida aytilganlardan qaysilari to’g’ri bo’lishi
mumkin?
I. X o’tkazgichdan 1 yo’nalishda o’tayotgan tok
kuchi kamaygan,
II. X o’tkazgichdan 2 yo’nalishda tok
o’tayotganda halqa X o’tkazgichdan
uzoqlashtirilgan,
III. X o’tkazgichdan 2 yo’nalishda o’tayotgan
tok kuchi kamaygan.
D) I yoki II E) II yoki III
30. Bir jinsli magnit maydon ichidagi o’tkazgich
rels bo’ylab, o’tkazgich sterjen V tezlik bilan
rasmdagidek harakatlantirilganda R qarshilikka
ega bo’lgan lampa yonmoqda.
o’tmoqda. Y ramka o’zgarmas tezlik tarjimasi
28. Cheksiz uzun X o’tkazgichdan i tok kuchi
bilan 1, 2,
3 yo’nalishlarda harakatlantirilganda ramkadan
o’tayotgan induksion tok kuchining o’rtacha
qiymatlari mos ravishda i1, i2, i3 ga teng bo’ldi.
Bunga asosan, V, d, R kattaliklardan qaysilari

yakka holda orttirilganda lampaning ravshanligi
ortadi?
A) faqat V B) faqat R C) V va R
D) V va d E) V, d va R
Bunga asosan, i1, i2, i3 orasidagi munosabat

qanday?
A) i1= i2= i3 B) i1> i3> i2 C) i1= i3> i2
D) i3> i1> i2 E) i3> i1= i2
29. Cheksiz uzun X to’g’ri o’tkazgichning
yonida o’tkazgich halqa rasmdagidek
265
O’zgaruvchan tok
1. Qarshiligi 20 Ω bo’lgan rezistordan o’tuvchi
o’zgaruvchan tok kuchining tenglamasi i =
10√2sin100πt (A) ko’rinishida.
Bunga asosan, quydagilardan qaysilari to’g’ri?
I. Rezistor uchlari orasidagi potensiallar
farqining effektiv qiymati 100 volt.
II. Tokning chastotasi 50 Hertz ga teng. Bunga asosan, solenoiddan o’tuvchi tok
III. Rezistordan o’tayotgan tok kuchining kuchining effektiv qiymati necha A?
effektiv qiymati 10 amper. A) 5 B) 5√2 C) 10 D) 10√2 E) 15
A) faqat I B) faqat II C) I va II 6. Bir xil K, L solenoidlar uchlariga effektiv
D) II va III E) I, II va III qiymati VK, VL bo’lgan o’zgaruvchan
2. Aktiv qarshilikka ega bo’lmagan o’tkazgich kuchlanish hosil qilinganda, solenoidlardan
simdan tayyorlangan solenoid effektiv qiymati o’tuvchi tok kuchining vaqtga bog’lanish
30 volt bo’lgan o’zgaruvchan tok manbaiga grafiklari 1-rasm va 2-rasmdagidek bo’ldi.
ulandi. Tokning chastotasi 50 s–1, solenoidning
induktivligi 2∙10–2 H ga teng.
Bunga asosan, solenoiddan o’tuvchi tokning
effektiv qiymati necha A? (π = 3 deb oling.)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
3. Sig’imi 10–3 F bo’lgan kondensator, qutblari
orasidagi potensiallar farqining vaqtga
bog’lanish tenglamasi 20√2sin100t (V) bo’lgan
Bunga asosan, VK/VL nisbat nimaga teng?
o’zgaruvchan tok manbaiga ulandi.
A) 4 B) 2 C) 1 D) 1/2 E) 1/4
7. Aktiv qarshiligi 5 Ω bo’lgan o’tkazgichdan
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi o’tayotgan tok kuchining effektiv qiymati 2 A.
Tokning chastotasi 50 s–1 bo’lsa, o’tkazgichning
tarjimasi uchlari orasidagi potensiallar farqining vaqtga
bog’lanish tenglamasi quyida berilganlardan
qaysi biri bo’lishi mumkin?
A) 5sin100πt B) 5√2sin100πt C) 10sin100πt
Bunga asosan, zanjirdan o’tayotgan tok
D) 10√2sin100πt E) 20sin100πt
kuchining effektiv qiymati necha A?
8. Sig’imi C bo’lgan kondensator, qutblaridagi
A) √2 B) 2 C) 2√2 D) 4 E) 4√2
kuchlanishning effektiv qiymati 5√2 volt
4. O’zgaruvchan tok zanjiridagi 10 Ω lik
bo’lgan manbaga ulanganda, kondensatordan
rezistordan 5 soniyada 400 joul issiqlik
o’tuvchi tok kuchining vaqtga bog’lanish grafigi
energiyasi ajralmoqda.
rasmdagidek bo’ldi. (π = 3 deb oling.)
Bunga asosan, zanjirdagi tok kuchining
maksimum qiymati necha amper?
A) √2/2 B) √2 C) 2 D) 2√2 E) 4
5. Induktivligi 10–2 H bo’lgan solenoid,
qutblaridagi kuchlanishning vaqtga bog’lanish
tenglamasi 10√2sin200t (V, s) bo’lgan
o’zgaruvchan tok manbaiga ulandi.
Bunga asosan, C necha mF ga teng?

A) 1/3 B) 1/2 C) 1 D) 2 E) 3
9. Rasmdagi zanjirning bir qismidan effektiv
qiymati i bo’lgan o’zgaruvchan tok o’tganida,
266
induktivliklari L1, L2 bo’lgan solenoidlarning B) 2 2
uchlaridagi potensiallar farqi mos ravishda V, C) 5 1
2V ga teng bo’ldi. D) 5 2
E) 10 5
12. Rasmdagi o’zgaruvchan tok zanjirida
ampermetr ko’rsatayotgan tok kuchi i ga teng.
Bunga asosan, L1/L2 nisbat nimaga teng?
A) 2 B) √2 C) 1/√2 D) 1/2 E) 1/4
10. Induktivliklari L1, L2, L3 bo’lgan
solenoidlar, qutblaridagi kuchlanishning vaqtga
bog’lanish tenglamasi mos ravishda Vsint,
Vsin2t, 2Vsint bo’lgan o’zgaruvchan tok Manbaning qutblaridagi kuchlanishning effektiv
manbalariga rasmdagidek ulangan. qiymati o’zgarmas saqlanib, quyidagilardan
qaysilari bajarilsa, i ning qiymati ortadi?
I. tok kuchining chastotasi orttirilsa,
II. tok kuchining chastotasi kamaytirilsa,
III. kondensatorning plastinkalari orasidagi
masofa kamaytirilsa.
Solenoidlardan o’tayotgan tok kuchlari teng D) I yoki III E) II yoki III
bo’lsa, L1, L2, L3 orasidagi munosabat qanday? 13. Aktiv qarshiligi 5 Ω bo’lgan o’tkazgichdan,
A) L1= L2> L3 B) L1= L3> L2 C) L2> L1= L3 effektiv qiymati 2 A bo’lgan o’zgaruvchan tok
D) L3> L1= L2 E) L3> L1> L2 o’tmoqda.
11. Induktivligi 1/50π H bo’lgan solenoid va Bunga asosan, 1 soatda o’tkazgich simdan necha
sig’imi 10-3/ π F bo’lgan kondensator yordamida kJ issiqlik ajraladi?
hosil qilingan 1-rasm va 2-rasmdagi A) 18 B) 36 C) 54 D) 72 E) 108
14. Rasmdagi elektr zanjir induktivligi 4∙10–2 H
o’zgaruvchan tok zanjirlarida solenoid va
tarjimasi
kondensatorga qo’yilgan o’zgaruvchan
kuchlanishning vaqtga bog’lanish grafigi 3-
bo’lgan solenoid va sig’imi 1 F bo’lgan
kondensator yordamida hosil qilingan.
rasmda ko’rsatilgan. Solenoiddan o’tuvchi tok
kuchining effektiv qiymati i1, kondensatordan
o’tuvchi tok kuchining effektiv qiymati esa i2 ga
teng.
Bunga asosan, zanjirning rezonans chastotasi

necha s–1 ga teng? (π = 3 deb oling.)
A) 2/3 B) 5/6 C) 6/5 D) 5/4 E) 5/3
15. 1-rasm va 2-rasmdagi zanjirlarda
manbalarning qutblaridagi potensiallar farqining
effektiv qiymati o’zgartirilmay, tokning
chastotasi o’zgartirilganda K lampaning
ravshanligi ortdi, L lampaning ravshanligi esa
kamaydi.
Bunga asosan, i1 va i2 ning qiymatlari

i1 (A) i2 (A)
A) 2 1
267
Bunga asosan, 1-rasm va 2-rasmdagi zanjirlarda Bunga asosan,
tok kuchining chastotasi uchun quyida L: induktivlik,
aytilganlardan qaysilari to’g’ri? XL: induktiv qarshilik,
1-rasmdagi zanjirdagi 2-rasmdagi zanjirdagi P: lampaning ravshanligi
tokning chastotasi tokning chastotasi yuqoridagilar uchun quyidagilardan qaysi birini
A) orttilgan orttilgan aytish mumkin?
B) orttilgan kamaytirilgan A) L ortadi, XL va P kamayadi.
C) kamaytirilgan orttilgan B) L va XL ortadi, P kamayadi.
D) kamaytirilgan kamaytirilgan C) L kamayadi, XL va P ortadi.
E) kamaytirilgan o’zgartirilmagan D) L ortadi, XL ortadi, P o’zgarmaydi.
16. 1-rasmdagi solenoidning uchlariga qo’yilgan E) L ortadi, XL kamayadi, P o’zgarmaydi.
o’zgaruvchan kuchlanishning effektiv qiymati 18. Tomonlarining uzunliklari 50 cm, 20 cm
o’zgarmas va tok chastotasining vaqtga bo’lgan ramka, magnit induksiyasi bir jinsli va
bog’lanish grafigi 2-rasmda ko’rsatilgandek. qiymati 10–2 N/(A∙m) bo’lgan muhitda
rasmdagidek 100 rad/s burchak tezlik bilan
aylantirilmoqda.
Bunga asosan, solenoiddan o’tuvchi tokning

vaqtga bog’lanish grafigi quyidagilardan qaysi
biri kabi bo’lishi mumkin?
Ramkaning qarshiligi 0,1 Ω bo’lsa, ramkadan
o’tayotgan tok kuchining vaqtga bog’lanish
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi tenglamasi quyidagilardan qaysi biri bo’lishi
mumkin?
tarjimasi A) sin100πt B) 3sin100t C) 3√2sin100t
D) 5sin100t E) 5√2sin100t
19. Bir lampa va kondensator yordamida
rasmdagi o’zgaruvchan tok zanjiri tuzildi.
Ma’lum vaqtdan keyin kondensatorning
plastinkalari orasiga shisha plastinka
joylashtirildi.
17. Rasmdagi o’zgaruvchan tok zanjirida Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
solenoidning o’ramlari ichiga temir sterjen I. Kondensatorning sig’imi ortdi.
joylashtirildi. II. Kondensatorning sig’im qarshiligi ortdi.
III. Lampaning ravshanligi ortdi.
20. Rasmdagi transformatorning birlamchi
chulg’amiga 40 V o’zgaruvchan kuchlanish
berilganda ikkilamchi chulg’amda 10 V
o’zgaruvchan kuchlanish hosil bo’ldi.
268
Birlamchi chulg’amdan o’tayotgan tok kuchi NM/NP= 5 bo’lsa, NK/NL nisbat nimaga teng?
ikkilamchi chulg’amdan o’tayotgan tok A) 1/20 B) 1/10 C) 3/5 D) 5 E) 15
kuchining yarmiga teng bo’lsa,
transformatorning foydali ish koeffitsiyenti
necha %?
A) 25 B) 40 C) 50 D) 60 E) 80
21. Foydali ish koeffitsiyenti 80% bo’lgan
rasmdagi transformatorning birlamchi
chulg’amiga 150 V o’zgaruvchan kuchlanish
berilganda, ikkilamchi zanjirdagi rezistordan 2,5
A tok kuchi o’tdi.
Bunga asosan, birlamchi va ikkilamchi

chulg’amlarning o’ram sonlari nisbati NP/NS
nimaga teng?
tarjimasi
A) 1/3 B) 1/2 C) 2/3 D) 2 E ) 3
22. K, L, M, P solenoidlardan hosil qilingan X
va Y transformatorlardan X yuksaltiruvchi, Y
esa pasaytiruvchidir.

qaysilari shubhasiz to’g’ri?
I. V1> V
II. V > V2
III. V1> V2
23. Rasmdagidek ulangan X, Y
transformatorlarning K, L, M, P
chulg’amlarining o’ramlari soni mos ravishda
NK, NL, NM, NP ga teng. X transformatorga 120
volt o’zgaruvchan kuchlanish berilganda Y dan
40 volt o’zgaruvchan kuchlanish olinmoqda.
269
Elektr zanjir elementlari
1. Quyidagi ifodalardan qaysilari to’g’ri?
I. Germaniy, kremniy kabi 4A guruhi
elementlariga oxirgi elektron qavatida 5
elektroni bo’lgan mishyak kabi element kiritilsa,
N turdagi yarim o’tkazgich hosil bo’ladi.
II. Germaniy, kremniy kabi 4A guruhi Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
elementleriga oxirgi elektr qavatida 3 elektron I. 1-soha P tipdagi yarim o’tkazgichdan tashkil
topgan.
bo’lgan bor kabi element kiritilsa, N turdagi
II. A nuqtaning potensiali B nuqtaning
yarim o’tkazgich hosil bo’ladi.
III. P turdagi yarim o’tkazgichlarda zaryad potensialidan katta bo’lsa, zaryad tashuvchilar
tashuvchilar elektronlardir. neytral sohaga itariladi va A dan B ga tomon tok
oqadi.
III. B nuqtaning potensiali A nuqtaning
2. O’zgaruvchan tokni to’g’rilash uchun potensialidan katta bo’lsa, zaryad tashuvchilar
qo’llaniladigan zanjir elementi quyidagilardan neytral sohaga itariladi va B dan A ga tomon tok
oqadi.
qaysi biri?
A) Kondensator B) Tranzistor
C) Diod D) Transformator D) I va II E) I va III
E) Solenoid 6. K, L, M diodlarning uchlaridagi kuchlanishlar
rasmdagi kabidir.
3. Tranzistorlar uchun quyida aytilganlardan
I. Simsiz radio qabul qilgich, magnitafon kabi
elektron qurilmalar yasashda qo’llaniladi. Bunga asosan, qaysi diodlardan shubhasiz elektr
II. P va N tipdagi yarim o’tkazgichlarning NPN toki o’tadi?
yoki PNP shaklida birlashtirililishi orqali
yasaladi.
D) K va M E) L va M
III. Signal kuchaytirgich sifatida qo’llaniladi.
tarjimasi
7. Rasmdagi elektr zanjirda kondensator
zaryadli bo’lib, kalit ochiqdir.
4. K, L, M zanjir elementlari mos ravishda LED
(yorug’lik chiqaradigan diod), fotodiod,
fotorezistor ekanligi ma’lum.
Bunga asosan, K, L, M zanjir elementlari
quyidagilardan qaysi birida to’g’ri berilgan?
Kalit ulansa, lampaning ravshanligi qanday

o’zgaradi?
A) O’zgarishsiz qoladi.
B) Uzluksiz ortadi.
C) Uzluksiz kamayadi.
D) Avval ortadi, so’ngra kamayadi.
E) Avval kamayadi, so’ngra ortadi.
8. K, L lampalar va L, C zanjir elementlari
yordamida 1-rasm va 2-rasmdagi zanjirlar hosil
qilingan.
5. Bir diodning ko’rinishi rasmdagi kabidir.
270
zanjir elementiga teskari kuchlanish (anod
manbaning manfiy qutbiga, katod esa musbat
qutbga ulangan) berilgan bo’lib, qorong’i
muhitda X, Y lampalar yonmayapti. K va L
elementlarga yorug’lik tushirilganda har ikki
lampa ham yonishni boshladi.
Ochiq bo’lgan kalitlar ulansa, 1-rasm va 2-

rasmdagi zanjirlarda qaysi lampalar yonishda
davom etadi?
1-rasm 2-rasm
A) K K Bunga asosan, K, L zanjir elementlari
B) K K, L quyidagilardan qaysi biri bo’lishi mumkin?
C) K, L K K L .
D) L K, L A) Tranzistor Fotodiod
E) K, L K, L B) Fotodiod Fotorezistor
9. Rasmdagi elektr zanjirda S1 kalit ulangan, S2 C) Fotorezistor Tranzistor
kalit ulanmagan. D) Fotorezistor Fotodiod
E) Fotodiod Tranzistor
12. Rasmdagi elektr zanjirda UM66 integral
mikrosxemasi zanjirga musiqa signallari beradi.
Kalit ulanganda karnaylardan musiqa tinglanadi.

tarjimasi
Bunga asosan, S1 kalit uzilib, S2 kalit ulansa,
qaysi lampalar o’chadi?
A) faqat K B) faqat L C) faqat N Bu zanjir uchun quyida aytilganlardan qaysilari
D) L va N E) K, L va M to’g’ri?
10. Bir xil K, L, M lampalar, diodlar va bir xil I. Kalit ulanganda zanjirdan o’zgarmas tok
uchta tok manbai yordamida rasmdagi elektr kuchi o’tadi.
zanjir hosil qilingan. II. Tranzistor musiqa signallarini kuchaytiradi.
III. Manbaning kuchlanishi orttirilganda
karnaydan chiquvchi tovushning intensivligi
ortadi.
13. Quyidagi zanjir elemantlaridan qaysi biri
o’zgarmas tok (DC) bilan ishlamaydi?
A) Diod B) Transformator
Bunga asosan, K, L, M lampalarning yorug’lik C) Tranzistor D) Fotodiod
kuchlari ΙK, ΙL, ΙM orasidagi munosabat qanday? E) Fotorezistor
A) ΙK = ΙL = ΙM B) ΙK = ΙL < ΙM
C) ΙK = ΙM < ΙL D) ΙK < ΙL = ΙM
E) ΙL < ΙK = ΙM
11. Rasmdagi elektr zanjirlarda faqatgina K
271
TO’RT BURCHAK 3. Rasmdagidek bukilgan, 2i tok kuchi
1. Bir xil ishorali zaryadlangan jismlar rasmdagi o’tayotgan X o’tkazgich va i tok kuchi
nuqtalarda bo’lganida Y jism strelka o’tayotgan cheksiz uzun Y o’tkazgichlarning O
yo’nalishida harakatga keltira boshlandi. Y nuqtada hosil qilgan natijaviy magnit
jismni berilgan nuqtadan K nuqtaga keltirish induksiyasi nolga teng.
uchun elektr kuchlariga qarshi bajarilgan ish W1,
K nuqtadan L nuqtaga keltirilganda esa W2 ga
teng bo’ldi.
Bunga asosan, W1/W2 nisbat nimaga teng? O nuqta r, 2r, 3r radiusli halqasimon
4 2 3 3 d
A) B) 1 C) D) E) qismlarning markazi bo’lsa, nisbat nimaga
3 3 4 5 r
teng?
(π = 3 deb oling.)
2 3 4 5 4
A) B) C) D) E)
3 4 5 4 3

…………………………………………………………… ……………………………………………………………
2. Sig’imlari 4C, C bo’lgan X, Y kondensatorlar 4. 6𝑙 uzunlikdagi rasmda ko’rsatilgan KL

1-rasmdagidek ulanib, zaryadlangandatarjimasi
Y ning
zaryadi q ga teng bo’ldi. Shundan keyin X, Y
o’tkazgich bir jinsli ⃗B induksiyali magnit
maydon ichida O1 nuqta atrofida ω burchak
kondensatorlar zaryadsiz Z kondensator bilan tezlik bilan aylantirilganda, KL nuqtalar
KL nuqtalar orasiga 2-rasmdagidek ulandi. orasidagi potensiallar farqi VLK= 48 volt ga teng
bo’ldi. O’tkazgich O2 nuqta atrofida shu
yo’nalishda 2ω burchak tezlik bilan
aylantirilganda esa, VLK = –72 volt ga teng
bo’ladi.
q
Jarayon so’ngida Y kondensatorning zaryadi
2
ga teng bo’lsa, Z kondensatorning sig’imi necha
C ga teng?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Bunga asosan, |O1 O2 | uzunlik necha 𝑙 ga teng?

1 4 3 5 7
A) B) C) D) E)
2 3 2 2 2
272
Prujina va arqondagi to’lqinlar D) I va II E) I, II va III
1. Bir jinsli bir arqonda hosil qilinayotgan 4. Bir uchlari devorga mahkamlangan, ikkinchi
davriy to’lqindagi nuqtalarning muvozanat uchlariga ⃗F1 , ⃗F2 kuchlar qo’yilgan X, Y
nuqtasidan siljish- vaqt grafigi rasmda arqonlarda hosil qilingan K, L to’lqin
ko’rsatilgan. pulslarining qandaydir t onidagi ko’rinishlari
To’lqinning tezligi 10 cm/s bo’lsa,

quyidagilardan qaysilari to’g’ri? K, L pulslar vertikal devorga bir vaqtda yetib
I. Manbaning davri 8 s. borgan bo’lsa, quyidagilardan qaysi biri
II. To’lqinning amplitudasi 10 cm. shubhasiz noto’g’ri?
III. To’lqin uzunligi 8 cm. (Arqonlarning uzunliklari teng.)
A) faqat I B) faqat II C) I va II A) X arqon, Y arqondan og’ir.
D) I va III E) II va III B) Y arqon, X arqondan og’ir.
2. Bir xil va bir jinsli ikki arqon teng C) F1> F2 va X arqon, Y arqondan og’ir.
kattalikdagi kuchlar ta’sirida D) F2> F1 va X arqon, Y arqondan og’ir.
taranglashtirilgandan keyin arqonlarda 1-rasm E) F1= F2 va arqonlarning og’irliklari teng.
va 2-rasmdagi to’lqinlar hosil qilinmoqda. 1- 5. X, Y devorlar orasida tarang tortilgan bir
rasmdagi to’lqinning to’lqin uzunligi λ,
chastotasi f ga teng.
arqonda strelka yo’nalishida harakatlanayotgan
to’lqinning t onidagi ko’rinishi rasmda
ko’rsatilgan.
tarjimasi
Bunga asosan, t onida K, L, M, N nuqtalardan

qaysilari yuqoriga (↑) tomon harakatlanmoqda?
Bunga asosan, 2-rasmdagi arqonda hosil A) K va L B) K va M C) L va M
qilingan to’lqinning to’lqin uzunligi va D) L va N E) M va N
chastotasi nimaga teng? 6. Tarang arqonda hosil qilingan pulslar rasmda
To’lqin uzunligi Chastotasi ko’rsatilgan.
A) λ/2 f/2
B) λ/2 2f
C) λ f
D) 2λ f/2
E) 2λ f
3. Bir jinsli arqonda hosil qilingan to’lqin Bu pulslar ilk marta uchrashganida vujudga
pulslarining kengligi quyidagilarning qaysilari keladigan natijaviy pulsning shakli
ortishi bilan ortadi? quyidagilardan qaysi biri?
I. pulsning hosil bo’lish vaqti,
II. arqonning taranglik kuchi,
III. arqonning birlik uzunligiga to’g’ri keluvchi
massasi.
273
(Bo’laklar teng oraliqli.) A) faqat I B) faqat II C) I va II
10. Bir jinsli arqon qo’zg’almas P va
qo’zg’aluvchan R uchlari orasida
taranglashtirilgan. Arqonda t0= 0 onida hosil
qilingan ikki pulsning joylashuvi va harakat
yo’nalishlari rasmda ko’rsatilgan.
7. Bir jinsli arqonda hosil qilingan K, L, M
pulslarning tebranish yo’nalishlari rasmda
ko’rsatilgan.
Pulslar har t vaqt oralig’ida bir bo’lak ilgarilasa,

10t onida pulslarning ko’rinishlari
quyidagilardan qaysi biri kabi bo’ladi?

I. Pulslarning tezliklari teng.
II. Pulslarning harakat yo’nalishlari bir
tomonga.
III. K va L pulslarning chastotalari teng.
IV. L va M pulslarning amplitudalari teng.
A) I va II B) I va III C) II va IV
D) I, II va III E) II, III va IV
8. Bir jinsli arqonda hosil qilingan 5 ta
tarjimasi
11. Bir uchi devorga mahkamlangan arqon
garmonikaning (5-turg’un to’lqinning)
bo’ylab harakatlanayotgan to’lqin rasmda
chastotasi 100 Hz ga teng.
Bunga asosan, bu arqonda hosil qilingan 2 ta ko’rsatilgan.
garmonikaning (2-turg’un to’lqinning)
chastotasi necha Hz ga teng?
A) 40 B) 80 C) 120 D) 210 E) 250
9. Bir xil taranglikdagi ikki bir xil arqonda hosil
qilingan K va L to’lqin pulslarining t onidagi Bunga asosan, to’lqinning K nuqtasi
ko’rinishlari rasmdagi kabi. qo’zg’almas L uchga yetgan onda arqonning
ko’rinishi quyidagilardan qaysi biri kabi

I. K va L pulslarning tezliklari teng.
II. L pulsning kengligi, K nikidan katta.
III. L pulsning chastotasi, K nikidan katta.
274
bo’ladi?
Qaytgan puls K nuqtaga kelgan vaqtda o’tgan

puls L nuqtaga yetib kelmagan bo’lsa,
I. X ning massasi Y nikidan katta.
II. K nuqtaga yetib kelgan puls to’nkarilgandir.
III. O’tgan va qaytgan pulslarning chastotalari
teng.
15. X, Y arqonlar O nuqtasidan bir-biriga
ulangandan keyin qo’zg’almas PR uchlari
orasida taranglashtirilgan. X arqonda 1-
12. O nuqtasidan bir-biriga ulangan X, Y rasmdagidek hosil qilingan K, L pulslardan K
arqonlar K, L nuqtalar orasida rasmdagidek puls O nuqtaga yetgandan keyin bir qismi
taranglashtirilgan. t = 0 onida strelka qaytadi, bir qismi o’tadi.
yo’nalishida ilgarilayotgan pulsning, O
nuqtadan o’tgan qismi L nuqtaga, qaytgan qismi
esa to’nkarilgan holatda K nuqtaga bir vaqtda
yetib kelmoqda.

tarjimasi
qaysilari to’g’ri bo’lishi mumkin?
I. 𝑙 X > 𝑙 Y Biroz vaqtdan keyin pulslar 2-rasmdagidek
II. 𝑙 X = 𝑙 Y bo’lsa, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
III. 𝑙 X < 𝑙 Y I. X arqon Y arqondan qalinroq.
A) faqat I B) faqat II C) faqat III II. 1 va 3 raqamli pulslarning harakat
D) I va II E) II va III yo’nalishlari bir xil.
13. Uzunligi L bo’lgan bir jinsli arqon ikki III. 3 raqamli pulsning kengligi 2 raqamli
nuqta orasida taranglashtirilib tebrantirilganda, pulsnikidan katta.
arqonda 5 ta garmonika (5-turg’un to’lqin) hosil A) faqat I B) I va II C) I va III
bo’lmoqda. D) II va III E) I, II va III
Bunga asosan, hosil bo’lgan to’lqinlarning 16. Ikki devor orasida tarang cho’zilgan bir
to’lqin uzunligi necha L ga teng? jinsli bir arqonda hosil qilingan rasmdagi puls
A) 1/5 B) 2/5 C) 4/5 D) 5/4 E) 5/2 strelka yo’nalishida ilgarilamoqda.
14. Teng uzunlikdagi X va Y arqonlar O
nuqtasidan bir-biriga ulanib, KL nuqtalari
orasida taranglashtirilgan. X arqonda do’nglik
ko’rinishida hosil qilingan puls O nuqtaga
yetganidan keyin bir qismi o’tmoqda, bir qismi
qaytmoqda. Bunga asosan, pulsdagi K nuqta,
qo’zg’aluvchan L uchga yetgan vaqtda
275
arqonning ko’rinishi quyidagilardan qaysi biri Ma’lum vaqt keyin arqonlarning ko’rinishi 2-
kabi bo’ladi? rasmdagidek bo’lsa, arqonlarning birlik
(Bo’laklar teng oraliqli.) uzunlikka to’g’ri keladigan massalari μX, μY,
μZ orasidagi munosabat qanday?
A) μX > μY > μZ B) μX > μZ > μY
C) μY > μX > μZ D) μY > μZ > μX
E) μZ > μY > μX
20. Bir-biriga O nuqtasidan ulangan X va Y
arqonlardan X arqonda t = 0 onida hosil qilingan
bir puls 1-rasmdagi kabidir.
17. Bir uchi qo’zg’almas, bir uchi

qo’zg’aluvchan bir jinsli arqonda hosil qilingan
va bir soniyada bir bo’lakka ilgarilayotgan bir
xil ikki pulsning t = 0 onidagi ko’rinishlari
rasmdagi kabidir.
5 soniya o’tib, qaytgan va o’tgan pulslar 2-

Bunga asosan, pulslar necha soniya o’tib, ilk rasmdagi kabi ko’rinishni olgan bo’lsa, o’tgan
marta bir-birini so’ndiradi? pulsning tezligi necha cm/s ga teng?
(Bo’laklar teng oraliqlidir.)
A) 5 B) 8 C) 9 D) 10 E) 11
A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 12
21. Bir jinsli sim bo’lagining xususiy (tabiiy)
18. Birlik uzunligining massasi 0,01 kg/m tebranishlar chastotasi 8 Hz ga teng.
tarjimasi
bo’lgan 1 m uzunlikdagi bir jinsli arqon 4 N
kattalikdagi kuch ta’sirida taranglashtilib
Bunga asosan, bu sim bo’lagi quyidagi
chastotalardan qaysi biri orqali rezonansga
tebratilganda, arqonda 10 ta garmonika (10- kirishishi mumkin?
turg’un to’lqin) hosil bo’ldi. A) 10 Hz B) 12 Hz C) 14 Hz
Bunga asosan, arqonning tebranishlar chastotasi D) 16 Hz E) 18 Hz
necha Hz ga teng? 22. Qalin X va ingichka Y arqonlar O
A) 25 B) 50 C) 75 D) 100 E) 125 nuqtasidan bir-biriga ulanib K, L qo’zg’almas
19. Bir-biriga K va L nuqtalaridan ulangan turli uchlari orasida taranglashtirilgan. X arqonda
xildagi bir jinsli X, Y, Z arqonlar M va N hosil qilingan puls t = 0 onida rasmdagi
devorlar orasida taranglashtirilgan. Y arqonda vaziyatdan strelka yo’nalishida o’tmoqda.
hosil qilingan bir pulsning t = 0 onidagi
ko’rinishi 1-rasmdagi kabi.
Bunga asosan, ma’lum bir vaqt o’tib

arqonlarning ko’rinishi quyidagilardan qaysi biri
kabi bo’lishi mumkin?
276
(Bo’laklar teng oraliqli.) nechta garmonika (turg’un to’lqin) hosil
bo’ladi?
A) 2 B) 4 C) 8 D) 16 E) 32
26. Bir jinsli arqonda hosil qilingan rasmdagi
pulsning tezligi V, chastotasi f ga teng.
Bunga asosan, bu arqonda hosil qilingan tezligi

23. K, L, M pulslardagi nuqtalarning tebranish V/2, chastotasi 2f bo’lgan to’lqinlarning
yo’nalishlari rasmda ko’rsatilgan. ko’rinishi quyidagilardan qaysi biri kabi bo’lishi
mumkin?
Bunga asosan, pulslarning harakat yo’nalishlari

quyidagilardan qaysi birida to’g’ri berilgan?

tarjimasi
24. Rasmdagi ipning qalinligi K nuqtadan L 27. K nuqtasidan mahkamlangan bir jinsli
nuqtaga tomon bir tekis ortgan. arqonda hosil qilingan P, R pulslarning t = 0
onidagi ko’rinishlari va harakat yo’nalishlari
rasmdagi kabidir. Pulslar t vaqtda 1 br yo’l
o’tmoqda.
Bunga asosan, strelka yo’nalishida

ilgarilayotgan puls uchun quyida aytilganlardan
I. Tezligi kamayadi.
II. Amplitudasi kamayadi.
III. Kengligi kamayadi.
Bunga asosan, 3t onida arqonning ko’rinishi
25. Tarangligi F bo’lgan arqon KL nuqtalar
orasida f chastota bilan tebratilganda
rasmdagidek 4 ta garmonika (4-turg’un to’lqin)
hosil bo’ldi.
Arqonning taranglik kuchi 4F ga yetkazilib,

arqon 2f chastota bilan tebratilsa, arqonda
277
Bunga asosan, 4t vaqt o’tib, X va Y

arqonlardagi pulslarning holati quyidagilardan
qaysi biri kabi bo’lishi mumkin?
28. Bir xil K va L prujinalar teng kattalikdagi

kuchlar ta’sirida cho’zilib, ularda rasmdagi
to’lqinlar hosil qilindi.

tarjimasi
noto’g’ri?
A) K prujinadagi nuqtalarning tebranish
yo’nalishi to’lqinning harakat yo’nalishiga tik.
B) L prujinadagi to’lqinlar bo’ylama 30. Taranglashtirilgan elastik arqonda hosil
to’lqinlardir. qilingan to’lqinning t onidagi ko’rinishi
C) K va L prujinalardagi to’lqinlarning to’lqin rasmdagi kabi.
uzunliklari teng.
D) K va L prujinalardagi to’lqinlarning tezliklari
teng.
E) K va L prujinalardagi to’lqinlarning harakat
yo’nalishlari bir-biriga tik.
29. O nuqtasidan bir-biriga ulangan X yengil To’lqin strelka yo’nalishida ilgarilayotgan
arqon bilan Y og’ir arqon K, L nuqtalar orasida bo’lsa, to’lqindagi nuqtalardan qaysilari t onida
rasmdagidek taranglashtirilgan. t = 0 onida X pastga (↓) tomon harakatlanadi?
arqonda rasmdagidek ilgarilashni boshlagan bir A) K va M B) K va L C) L va M
puls t vaqtda ikki birlik yo’l bosib o’tmoqda. D) L va P E) M va P
31. K, L arqonlar O nuqtadan bir-biriga ulanib
PR nuqtalar orasida taranglashtirildi. t0 = 0 onida
K arqonda hosil qilingan X puls O nuqtaga yetib
278
kelib, bir qismi qaytmoqda va bir qismi
o’tmoqda.
Qaytgan va o’tgan pulslar 2-rasmdagi Y va Z

bo’lsa, quyidagilardan qaysilari shubhasiz
to’g’ri?
I. K arqonning birlik uzunligining massasi L
nikidan katta.
II. X pulsning tezligi Y nikiga teng.
III. Y pulsning amplitudasi Z nikiga teng.
32. Bir xil ikki arqonda hosil qilingan rasmdagi
to’lqinlarning tezliklari teng.

tarjimasi
Bunga asosan, to’lqinlar orasidagi fazalar farqi
A) π/3 B) 2π/5 C) π/2 D) 2π/3 E) π
279
Tovush to’lqinlari
1. Tovush to’lqinlari haqida quyidagi
ifodalardan qaysi biri noto’g’ri?
A) Tovush to’lqinlari bo’ylama to’lqinlardir.
B) Chastotasi inson qulog’i eshitadigan (20 Hz -
20 kHz) soha chastotasidan katta bo’lgan tovush
to’lqinlariga ultratovush deyiladi.
C) Tovush intensivligi tebranish amplitudasiga K to’lqinning tezligi V, chastotasi f bo’lsa, L
bog’liq bo’lib, birligi detsibeldir. to’lqinning tezligi va chastotasi nimaga teng?
D) Tovush to’lqinlari yorug’lik tezligida (Bo’laklar teng oraliqlidir.)
tarqaladi. A) V, f/2 B) V, 2f C) V/2, f D) 2V, f E) V, 4f
E) Tezligi tovush tezligidan katta bo’lgan 6. Bir muhitda tarqalayotgan K, L tovush
manbalar shok to’lqinlari hosil qiladi. to’lqinlarining oniy ko’rinishlari rasmda
2. Tovush to’lqinlari uchun quyida ko’rsatilgan.
I. Vakuumda uzatib bo’lmaydi.
II. Manbadan uzoqlashganda intensivligi
kamayadi.
III. Chastotasi katta bo’lgan tovush, chastotasi
kichik bo’lgan tovushdan ingichka bo’ladi.
D) II va III E) I, II va III Bunga asosan, K tovush to’lqinining quyida
3. Tovushning tezligi 340 m/s bo’lgan muhitda berilgan qaysi kattaliklari L to’lqinnikidan
tarqalayotgan K, L tovush to’lqinlaring oniy katta?
ko’rinishlari rasmda ko’rsatilgan. I. intensivligi,
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi II. balandligi,
III. tezligi.
tarjimasi (Bo’laklar teng oraliqlidir.)
Bunga asosan, 7. Quyidagi qurilmalardan qaysilari tovush
I. K to’lqin infratovush to’lqinidir. to’lqinlari yordamida ishlaydi?
II. L to’lqin ultratovush to’lqinidir. I. Exolot
III. K tovushning balandligi, L nikidan kattadir. II. Ultratovushli diagnostika apparati
A) faqat I B) faqat II C) I va II III. Buyrak toshlarini parchalash qurilmasi
D) I va III E) II va III A) faqat II B) I va II C) I va III
4. Bir kamertonning xususiy tebranish chastotasi D) II va III E) I, II va III
200 Hz dir. 8. Bir muhitda tarqalayotgan K, L, M tovush
Bunga asosan, tovushning tarqalish tezligi 340 to’lqinlarining chastotalari va amplitudalari
m/s bo’lgan muhitda, bu kamerton maksimum jadvalda ko’rsatilgan.
amplituda bilan tebrana olishi uchun tovushning
to’lqin uzunligi necha m ga teng bo’lishi kerak?
A) 1,4 B) 1,7 C) 2,0 D) 2,4 E) 2,8
5. Bir xil muhitda tarqalayotgan K, L tovush
to’lqinlarining oniy ko’rinishlari rasmdagi
kabidir.
Bunga asosan, K, L, M tovush to’lqinlarini hosil
qilayotgan manbalardan teng uzoqlikda turgan
kuzatuvchi uchun quyidagilardan qaysilari
to’g’ri?
I. L tovushni K ga nisbatan yaxshiroq eshitadi.
280
II. K tovushni M ga nisbatan ingichkaroq Bu qurilmaning ishlashida tovush to’lqinlari
eshitadi. bilan quyidagi holatlardan qaysilari amalga
III. M tovushni L ga nisbatan ingichkaroq oshadi?
eshitadi. I. qaytish,
A) faqat I B) faqat II C) faqat III II. interfrensiya,
D) I va II E) I va III III. difraksiya.
9. Po’latdan yasalgan, teng qalinlikdagi L, 2L (F1, F2 qaytaruvchi ellips sirtning fokuslaridir.)
uzunlikdagi ikki sim 1-rasm va 2-rasmdagidek A) faqat I B) faqat II C) I va II
K, L nuqtalardan mahkamlanib, boshqa D) I va III E) II va III
uchlaridan tebratilmoqda. Simlarning hosil 12. Bir sirtdan qaytgan tovushning intensivligi
qilgan tovush to’lqinlarining chastotalari f1, f2, quyidagilardan qaysilariga bog’liq?
intensivliklari esa Ι1, Ι2 ga teng. I. tushayotgan to’lqinning chastotasi,
II. tushayotgan to’lqinning intensivligi,
III. tovushni qaytarayotgan sirtning xususiyatiga
13. Bola gapirganda hosil bo’layotgan tovush
to’lqinlari rasmdagidek sinmoqda.
Bunga asosan, f1, f2 va Ι1, Ι2 orasidagi

munosabat qanday?
A) f1> f2; Ι1> Ι2 B) f1> f2; Ι1< Ι2
C) f1> f2; Ι1= Ι2 D) f1< f2; Ι1> Ι2
E) f1 < f2; Ι1< Ι2
10. Ikki mix orasida taranglashtirilgan bir jinsli
o'quv markazi
sim o’rta nuqtasidan tortilib qo’yib yuborilganda
asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri
tovush to’lqinlari hosil bo’lmoqda.
bo’lishi mumkin?
tarjimasi
I. Muhit shamolsiz bo’lsa, havo issiq yer esa
sovuqdir.
II. Havo va yerning haroratlari teng bo’lsa,
shamol strelka yo’nalishida esmoqda.
Hosil bo’lgan bu tovush to’lqinlarining III. Muhit shamolsiz bo’lsa, tovush to’lqinlari
chastotasi quyidagilardan qaysilari ortishi bilan kunduzi hosil qilingan.
kamayadi? A) faqat I B) I va II C) I va III
L: simning uzunligi, D) II va III E) I, II va III
S: simning qalinligi, 14. O’zgarmas amplituda bilan tebranma harakat
d: simning zichligi. qilayotgan sim tovush to’lqinlari hosil qilmoqda.
A) faqat L B) L va S C) L va d Bunga asosan, simning taranglik kuchi orttirilib,
D) S va d E) L, S va d oldingi amplituda bilan tebratilganda hosil
11. Rasmdagi sistemada buyrak toshlarini bo’lgan tovushning balandligi va intensivligi
parchaluvchi qurilmaning ishlash prinsipi qanday o’zgaradi?
ko’rsatilgan. balandligi intensivligi
A) ortadi kamayadi
C) kamayadi ortadi
D) kamayadi o’zgarmaydi
E) o’zgarmaydi kamayadi
15. Tovush tezligi 300 m/s bo’lgan muhitda mos
ravishda VK, VL modulli tezliklar bilan
harakatlanayotgan K, L jismlarning hosil qilgan
tovush to’lqinlari 1-rasm va 2-rasmdagi kabidir.
281
majburlanganda, kamerton chiqargan tovush
intensivligining to’lqin uzunligiga bog’lanish
grafigi rasmdagidek bo’lmoqda.
Bunga asosan, VK, VL larning qiymatini

aniqlang.
VK (m/s) VL (m/s)
A) 50 300
B) 50 450
I. Kamertonning xususiy tebranish chastotasi
C) 60 300
100 Hz ga teng.
D) 60 450
II. Kamertonni faqatgina to’lqin uzunligi 3,4 m
E) 200 600
bo’lgan tovush to’lqinlari tebrantirishi mumkin.
16. Yerga nisbatan rasmdagi yo’nalishlarda va
III. Tovush to’lqinlari energiya tashiydi.
tezliklarda harakatlanayotgan K, L
(Tovushning tezligini 340 m/s deb oling.)
kuzatuvchilar f chastotali tovush to’lqinlari
tarqatayotgan manbadan chiquvchi tovushning
chastotasini fK, fL kabi qabul qilmoqda.
19. Tovush tezligi 340 m/s bo’lgan muhitda, tez
yordam mashinasi 300 Hz chastotali tovush
to’lqinlari hosil qilib, rasmda ko’rsatilgan
yo’nalishda 40 m/s modulli tezlik bilan harakat

Bunga asosan, fK, fL, f orasidagi munosabat
qanday?
qilmoqda.
A) fK> f > fL B) fK> fL> f

tarjimasi
C) fK= fL> f D) f > fK= fL
E) fL> f > fK Bunga asosan, K nuqtada tinch turgan
17. Bir muhitda rasmdagi I, II, III sistemalarda kuzatuvchi bu tovush to’lqinlarining chastotasi
K, L, M nuqtalardan chastotalari teng, necha Hz ekanligini o’lchaydi?
intensivliklari mos ravishda 3Ι, 2Ι, 2Ι bo’lgan A) 260 B) 280 C) 300 D) 320 E) 340
tovush to’lqinlari hosil qilinganda, P, R, S 20. Rasmdagi mashina o’zgarmas V ⃗ tezlik bilan
nuqtalarga yetib borgan tovush intensivliklari harakatlanmoqda. Yerda tinch turgan bir
teng va Ι bo’lmoqda. kuzatuvchi mashina divigateli chiqarayotgan
tovushning chastotasini mashina
yaqinlashayotganda 3f, mashina
uzoqlashayotganda 2f ekanligini eshitmoqda.
Bunga asosan, X, Y, Z sirtlarning tovushni

yutish koeffitsiyentlari kX, kY, kZ orasidagi
Bunga asosan, V⃗ tezlikning moduli necha m/s ga
munosabat qanday?
A) kX> kY= kZ B) kX> kY> kZ teng?
C) kX> kZ> kY D) kY> kX> kZ (Tovush tezligini 340 m/s deb oling.)
E) kZ> kY> kX A) 54 B) 68 C) 82 D) 98 E) 132
18. Bir kamerton turli xil to’lqin uzunligidagi 21. Tovushning tarqalish tezligi 3V bo’lgan bir
tovush to’lqinlari bilan tebranishga muhitda bir xil manbalar davriy tovush
282
to’lqinlari hosil qilmoqda. 1-rasmdagi sistemada
manba harakatsiz, K kuzatuvchi tezligining
moduli V, 2-rasmdagi sistemada manbaning
tezligi moduli V, L kuzatuvchi esa harakatsiz.
Bunga asosan, X, Y, Z nuqtalardan eshitilgan

tovush intensivliklari ΙX, ΙY, ΙZ orasidagi
munosabat qanday?
A) ΙX > ΙY > ΙZ B) ΙX > ΙZ > ΙY
Bunga asosan, K, L kuzatuvchilar eshitayotgan C) ΙX = ΙY > ΙZ D) ΙY > ΙZ > ΙX
tovushlarning chastotalarining nisbati fK/fL E) ΙX = ΙZ > ΙY
nimaga teng?
A) 2/3 B) 3/4 C) 8/9 D) 1 E) 4/3
22. Tovushning tezligi 340 m/s bo’lgan bir
muhitda davriy tovush to’lqinlari hosil
qilayotgan manba rasmdagidek 40 m/s modulli
tezlik bilan harakatlanmoqda.
K nuqtada tinch turgan kuzatuvchi bu tovush

to’lqining chastotasini 255 Hz kabi eshitgan
bo’lsa, L nuqtada turgan kuzatuvchi bu tovush
to’lqinning chastotasini necha Hz kabi eshitadi?
A) 268 B) 276 C) 285 D) 305 E) 323
23. Tovush to’lqinining tezligi 7V bo’lgan bir
tarjimasi
muhitda manba va kuzatuvchi rasmdagidek bir-
biriga tomon teng va V tezliklar bilan
harakatlanganda, kuzatuvchi manba hosil
qilayotgan davriy tovush to’lqinlarining
chastotasini f kabi eshitmoqda.
Kuzatuvchi va manba teng va V tezliklar bilan

bir-biridan uzoqlashsa, kuzatuvchi bu tovush
to’lqining chastotasini necha f kabi eshitadi?
A) 9/16 B) 4/9 C) 5/9 D) 3/4 E) 7/8
24. Bir xil fazali, bir xil nuqtaviy K1, K2
manbalar to’lqin uzunligi 4 m bo’lgan davriy
tovush to’lqinlari tarqatmoqda. X, Y, Z
nuqtalarning bu manbalardan uzoqliklari
jadvalda ko’rsatilgan.
283
Suv to’lqinlari
1. Chuqurligi hamma joyida bir xil bo’lgan suv
havzasida hosil qilingan davriy suv
to’lqinlarining chastotasi 1/4 s–1 ga teng.
To’lqinlarning tarqalish tezligi 5 cm/s bo’lsa, 2-
to’lqin botiqligi bilan 5-to’lqin botiqligi
orasidagi masofa necha cm ga teng?
A) 40 B) 50 C) 60 D) 70 E) 80
2. Vertikal kesimi rasmdagidek bo’lgan suv
havzasining K sohasida hosil qilingan to’g’ri
chiziqli suv impulsi L va M muhitlarda
harakatlanmoqda.
5. Bir suv havzasida hosil qilingan suv

to’lqinlarining yuqoridan ko’rinishi
rasmdagidek.

noto’g’ri?
A) Pulsning L sohadagi to’lqin uzunligi eng
kichik.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilar to’g’ri?
B) Pulsning K sohadagi tezligi, M dagidan
I. Suv havzasining chuqurligi bir tekis bo’lsa,
kichik.
C) Pulsning K sohadagi kengligi L dagidan
manbaning chastotasi ortmoqda.
II. Suv havzasining chuqurligi bir tekis bo’lsa,
tarjimasi
kichik, M dagidan katta.
D) Pulsning barcha sohalardagi chastotalari
manbaning davri ortmoqda.
III. Manbaning chastotasi o’zgarmayotgan
teng.
bo’lsa, manbadan uzoqlashib borganda suv
E) Pulsning M sohadagi kengligi eng katta.
havzasining chuqurligi ham ortib bormoqda.
3. 2 soniyada 5 marta aylanayotgan bir
stroboskop orqali 20 cm/s tezlik bilan
tarqalayotgan davriy suv to’lqinlari kuzatilganda
6. Bir suv havzasida hosil qilingan davriy
to’lqinlar harakatsiz kabi ko’rinmoqda.
to’lqinlarning tezligi V, to’lqin uzunligi λ,
To’lqinlarning to’lqin uzunligi 2 cm bo’lsa,
chastotasi f ga teng.
stroboskopdagi teshiklar soni nechta?
Bunga asosan, sayozlikdan chuqurlikka o’tgan
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 8
to’lqinlar uchun V, λ, f lar qanday o’zgaradi?
4. Rasmdagidek chuqurligi o’zgaruvchi suv
V λ f .
havzasidagi K nuqtada to’g’ri chiziqli bir to’lqin
A) Ortadi Ortadi O’zgarmaydi
manbai rasmdagidek to’lqinlar hosil qilmoqda.
B) Ortadi Kamayadi O’zgarmaydi
C) Ortadi Ortadi Ortadi
D) Kamayadi Kamayadi O’zgarmaydi
E) Kamayadi Ortadi Kamayadi
7. Bir suv havzasida hosil qilingan to’lqinning
tezligi quyidagilardan qaysilariga bog’liq emas?
I. havzaning chuqurligiga,
Suv sirtiga yuqoridan qaragan kuzatuvchi II. manbaning chastotasiga,
to’lqinlarni qanday ko’rishi mumkin? III. to’lqinlarning to’lqin uzunligiga.
284
8. Chuqurligi hamma joyda bir xil bo’lgan suv
havzasida hosil qilingan to’g’ri chiziqli
to’lqinlarning to’siqlardan qaytganidan keyingi
ko’rinishini aniqlang.
10. K, L, M sohalardan tashkil tashkil topgan

suvli idishning K sohasida hosil qilingan to’g’ri
chiziqli suv to’lqin pulsi L va M sohalarda
rasmdagidek harakat qilmoqda.

tarjimasi
9. Gorizontal tekislikda joylashtirilgan rasmdagi Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari
idishning KL burchaklarining ostiga bir xil istisnosiz to’g’ri?
ikkita kichik jism joylashtirilib, KL qism I. K sohaning chuqurligi, L nikiga teng.
ma’lum midorda balandlatildi. II. K sohaning chuqurligi, M nikiga teng.
III. L sohaning chuqurligi, M nikiga teng.
havzasida hosil qilingan KOL to’g’ri chiziqli
suv to’lqin pulsining yuqoridan ko’rinishi
rasmdagi kabidir.
Bunga asosan, idishda hosil qilinayotgan davriy

suv to’lqinlarining yuqoridan ko’rinishi
quyidagilardan qaysi biri kabi bo’lishi mumkin?
Bunga asosan, pulsning to’siqdan qaytganidan

keyingi ko’rinishi quyidagilardan qaysi biri
285
kabi?
α > β bo’lsa, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?

I. To’lqinlarning K muhitdagi tezligi, L
muhitdagidan kichik.
II. K muhit L muhitdan chuqurdir.
III. To’lqinlarning K muhitdagi chastotasi, L
muhitdagidan katta.
14. Bir idishda hosil qilingan to’lqinlarning
davri 1/12 soniya, to’lqin uzunliklari esa λ0 ga
teng. Bu to’lqinlarga teshiklar soni 3 ta bo’lgan
bir stroboskop orqali qaralganda, to’lqinlar
idishda tinch turgandek ko’rinmoqda.
Bunga asosan, stroboskop bir soniyada
12. Rasmdagi idishlarda hosil qilingan davriy maksimum necha marta aylanmoqda?
to’lqinlarning linza shaklidagi sohalardan o’tishi A) 1/4 B) 1/2 C) 2 D) 4 E) 8
berilgan. 15. Bir suv havzasining K muhitida hosil
qilingan to’g’ri chiziqli suv to’lqin pulsining L
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi muhitga o’tishi rasmda ko’rsatilgan.
tarjimasi

I. K muhit, L muhitdan sayozroqdir.
II. K muhitdagi pulsning tezligi, L dagidan
katta.
III. K muhitdagi pulsning kengligi, L dagidan
Bunga asosan, qaysi idishlardagi to’lqinlarning kichik.
tarqalish yo’li to’g’ri ko’rsatilgan? A) faqat I B) faqat II C) faqat III
A) faqat I B) faqat II C) faqat III D) I va III E) II va III
D) I va III E) II va III 16. Bir xil K va L idishlarda suv to’lqinlari hosil
13. K muhitda hosil qilingan to’g’ri chiziqli suv qilayotgan manbalarning davrlari teng bo’lib,
to’lqinlarining L muhitga o’tishi rasmda hosil bo’layotgan to’g’ri chiziqli suv
ko’rsatilgan. to’lqinlarining yuqoridan ko’rinishi rasmda
ko’rsatilgan.
286
(K nuqta qavariq linza shaklidagi sohaning
fokusidir.)

I. To’lqinlarning tarqalish tezliklari teng. A) faqat I B) faqat II C) I va II
II. Manbalar qarama-qarshi fazada tebranmoqda. D) I va III E) I, II va III
III. To’lqinlarning to’lqin uzunliklari teng. 20. Bir idishda K manba hosil qilayotgan davriy
A) faqat I B) faqat II C) I va II suv to’lqinlarining yuqoridan ko’rinishi
D) II va III E) I, II va III rasmdagi kabidir.
17. Rasmdagi sistemalarda linza shaklidagi
muhitlarga yuborilgan to’g’ri chiziqli suv
to’lqinlaridan qaysilari bir nuqtada fokuslanadi?

18. Rasmdagi idishning K muhitida hosil
o'quv markazi
qilingan to’g’ri chiziqli suv to’lqinlarining linza
asosan, quyidagilardan
shaklidagi muhiti bo’lgan L sohasidan
qaysilari to’g’ri
bo’lishi mumkin?
tarjimasi
o’tganidan keyingi ko’rinishlari berilgan.
I. Manba 1 yo’nalishda harakatlanmoqda.
II. Manba qo’zg’almas bo’lib, idish 1
yo’nalishda harakatlanmoqda.
III. Manba va idish 2 yo’nalishda
harakatlanmoqda.
21. Chuqurliklari bir xil bo’lgan ikki suv
havzasida manbalar davriy suv to’lqinlari hosil
Idishning K va M sohalarining chuqurliklari bir qilmoqda.
xil bo’lsa, quyidagilardan qaysilari to’g’ri
bo’lishi mumkin?
I. Linza shaklidagi muhit qavariq bo’lsa,
sayozdir.
II. Linza shaklidagi muhit botiq bo’lsa, sayozdir.
III. Linza shaklidagi muhit qavariq bo’lsa, juda
chuqurdir.
19. Rasmdagi sistemalarda to’siqlarga
yuborilgan to’lqinlarning qaysilari to’siqlar
orasidan o’tganidan keyin aylanma to’lqinlarga
aylanishi mumkin?
287
Bunga asosan, manbalar orasidagi fazalar farqi Bunga asosan, L nuqtadagi kuzatuvchiga
quyidagilardan qaysi biriga teng bo’lishi nisbatan to’lqinlarning davri necha s ga teng?
mumkin? 7 8 10
A) 2 B) C) D) 3 E)
3 3 3
A) π/2 B) 2π/3 C) π D) 3π/2 E) 8π/5
25. Chuqurligi hamma joyda bir xil bo’lgan bir
22. K muhitda hosil qilingan to’g’ri chiziqli suv
suv havzasida o’zgarmas chastotada ishlayotgan
to’lqin pulsining L muhitga o’tishi rasmda
K va L nuqtaviy manbalar hosil qilayotgan
ko’rsatilgan.
to’lqinlardan ba’zilari rasmda ko’rsatilgan.

I. sinish burchagi β ga teng.
II. L muhit K dan chuqurdir.
III. L muhitning K muhitga nisbatan sindirish
ko’rsatkichi 1 dan kichik. Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
A) faqat II B) I va II C) I va III I. Manbalar qarama-qarshi fazada ishlamoqda.
D) II va III E) I, II va III II. K manba hosil to’lqinlarning to’lqin uzunligi
23. K muhitda hosil qilingan bir to’g’ri chiziqli L manba hosil qilayotgan to’lqinlarning to’lqin
suv pulsining L muhitga o’tishi rasmda uzunligidan katta.
ko’rsatilgan. Pulsning tezligi K muhitda VK, L III. Manbalar hosil qilayotgan to’lqinlarning
muhitda VL ga teng. tezliklarining moduli teng.
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi (Bo’laklar teng oraliqlidir.)
tarjimasi D) I va III E) I, II va III
26. Rasmdagi X idishdagi suv chuqurligi Y
idishdagi suv chuqurligidan katta. Idishlardagi
K, L manbalardan chiquvchi suv to’lqinlarning
yuqoridan ko’rinishlari berilgan.
Bunga asosan, VK/VL nisbat nimaga teng?

√3
(sin37° = 0,6; cos37° = 0,8; sin60° = ; cos60°
2
1
= )
2
2√3 5 5 6 8
A) B) C) D) E)
5 8 6 5 5
24. Rasmdagi idishda manba 2 cm/s tezlik bilan,
to’lqinlar esa 6 cm/s tezlik bilan
harakatlanganda K nuqtadagi kuzatuvchi to’lqin
uzunligini 8 cm ekanligini o’lchamoqda.

I. X idishdagi to’lqinlarning tezligi Y idishdagi
to’lqinlarning tezligidan katta.
II. X va Y idishlardagi to’lqinlarning to’lqin
uzunliklari teng.
III. K va L manbalarning chastotalari teng.
288
27. Rasmdagi suv havzasida K nuqtadan aylana
shaklidagi suv to’lqinlar hosil qilinmoqda.
Bunga asosan, suv to’lqinlarining linza

shaklidagi muhitlarni o’tgandan keyingi
ko’rinishi quyidagilardan qaysi biri kabi
bo’ladi? 29. Tor tirqishdan o’tayotgan davriy suv
(Nuqtalar orasidagi masofalar teng va linza to’lqinlari rasmdagidek difraksiyalanmoqda.
shaklidagi muhitlarning fokus masofasiga teng.)

bajarilsa, difraksiya kuzatilmasligi mumkin?
I. manbaning davrini orttirish,
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi II. suv havzasini sayozlashtirish,

III. to’lqinlarning amplitudasini kamaytirish.
tarjimasi D) I yoki III E) II yoki III
30. Rasmdagi suv havzasining K nuqtasidan
hosil qilingan aylana shaklida suv to’lqinlari
sferasimon to’siqdan qaytganidan keyin L
28. L muhitda hosil qilingan to’g’ri chiziqli suv nuqtada fokuslanmoqda.
to’lqin pulsining K muhitga o’tishi rasmda
ko’rsatilgan.
Bunga asosan, S nuqtadan hosil qilingan to’g’ri

chiziqli suv to’lqinlari to’siqdan qaytib, qaysi
Bunga asosan, K muhitda hosil qilingan to’g’ri nuqtada fokuslanadi?
chiziqli suv pulsining L muhitga o’tishi (Bo’laklar teng oraliqlidir.)
quyidagilardan qaysi biri kabi bo’lishi mumkin? A) P B) R C) S D) T E) Z
289
Suv to’lqinlarida interfrensiya
1. Ikkita nuqtaviy manba yordamida chuqurligi
hamma joyda bir xil bo’lgan suv havzasida
davriy to’lqinlar hosil qilinmoqda.
bajarilsa, suv havzasida kuzatilayotgan tugun
chiziqlari (minimumlar) soni ortishi mumkin?
I. manbalar orasidagi masofani orttirish, Bunga asosan, K, L, M nuqtalar uchun quyida
II. manbalarning davrlarini teng miqdorda aytilganlardan qaysilari to’g’ri?
orttirish, I. K nuqta 2-qator chizig’i (2-maksimum)
III. manbalar orasida fazalar farqi hosil qilish. ustidagi juft do’nglik nuqtasidir.
A) faqat I B) faqat II C) I yoki II II. L nuqta 2-qator chizig’i (2-maksimum)
D) I yoki III E) I yoki II yoki III ustidagi juft botiqlik nuqtasidir.
2. Chuqurligi hamma joyda bir xil bo’lgan bir III. M nuqta 3-tugun chizig’i (3-minimum)
suv havzasida bir xil S1, S2 manbalar 2λ to’lqin ustidagi nuqtadir.
uzunlikli to’lqinlar hosil qilmoqda. S1 manbadan (Manbalar so’ngi vaziyatda do’nglik hosil
4λ uzoqlikda bo’lgan P nuqtada to’lqin qatori qilgan.)
(maksimum amplituda) kuzatilmoqda. A) faqat I B) faqat II C) I va II
Bunga asosan, P nuqtaning S2 manbadan D) I va III E) I, II va III
uzoqligi quyidagilardan qaysilari bo’lishi 6. Bir xil va bir xil fazali K1, K2 manbalar hosil
mumkin? qilgan doiraviy suv to’lqinlarining ba’zilari
I. 2λ rasmda ko’rsatilgan.
II. 3λ
III. 8λ
D) I yoki III E) I yoki II yoki III
3. Bir xil fazada ishlayotgan K1, K2 nuqtaviy
manbalardan 3 cm va 7 cm uzoqlikdagi P nuqta
tarjimasi
2-to’lqin qatori (2-maksimum) ustidadir.
Bunga asosan, P, R, S nuqtalarning qaysilarida

tugun chiziqlari (minimumlar) kuzatilishi
mumkin?
(Uzuq-uzuq chiziqlar to’lqin botiqliklarini
Bunga asosan, to’lqinlarning to’lqin uzunligi
ko’rsatmoqda.)
necha cm ga teng?
A) faqat P B) faqat R C) faqat S
A) 2 B) 5/2 C) 3 D) 7/2 E) 4
D) P va R E) R va S
4. Bir xil fazada ishlayotgan ikki bir xil
manbaning chastotasi 1/4 s–1, to’lqinlarning
havzasida S1, S2 manbalar bir xil fazali va davriy
tarqalish tezligi 3 cm/s ga teng.
to’lqinlar hosil qilmoqda. Rasmdagi P nuqta 2-
To’lqinlar hosil bo’layotgan suv havzasida
tugun chizig’i (2-minimum) ustida, R nuqta esa
tugun chiziqlari (minimumlar) kuzatilmagan
3-to’lqin qatori (3-maksimum) ustidagi bir
bo’lsa, manbalar orasidagi masofa
nuqtadir.
A) 5 B) 7 C) 9 D) 10 E) 12
5. 1-rasm, 2-rasm, 3-rasmdagi sistemalarda bir
xil fazali S1, S2 manbalar 2 cm to’lqin uzunlikli
davriy to’lqinlar hosil qilmoqda.
290
Bunga asosan, manbalar orasidagi masofa necha Bunga asosan, rasmdagi x masofa necha λ ga
cm ga teng? teng?
A) 22 B) 24 C) 28 D) 30 E) 32 A) 7/5 B) 7/4 C) 5/2 D) 7/2 E) 4
8. K1, K2 manbalar bir xil fazada ishlab, 2 s 11. Bir suv havzasida bir xil fazada
davrli davriy to’lqinlar hosil qilmoqda. tebranayotgan ikki nuqtaviy manbalar hosil
To’lqinlarning tarqalish tezligi 3 cm/s bo’lib, P qilayotgan to’lqinlar interfrensiyaga
nuqta 3-tugun chizig’i (3-minimum) ustidadir. kirishmoqda. Suv havzasida kuzatilayotgan
tugun chiziqlari soni n, qo’shni ikki tugun
chizig’i orasidagi masofa esa d ga teng.
Suv havzasining chuqurligi orttirilsa, n va d
uchun quyidagilardan qaysi birini aytish
mumkin?
n d .
A) ortadi ortadi
Bunga asosan, PR masofa necha cm ga teng? B) kamayadi o’zgarmaydi
A) 6 B) 7,5 C) 9 D) 10,5 E) 15 C) ortadi kamayadi
9. Bir xil fazada fazada tebranayotgan S1, S2 D) kamayadi kamayadi
manbalar hosil qilayotgan davriy to’lqinlar E) kamayadi ortadi
12. Rasmdagi bir xil fazali bir xil S1, S2 nuqtaviy
vujudga keltirayotgan interfrension manzarada,
tarjimasi
1-to’lqin qatorining (1-maksimum) markaziy
to’g’ri chiziqdan uzoqligi d1, 2-tugun
to’lqin manbalari, chuqurligi hamma joyda bir
xil bo’lgan suv havzasida chastotasi 10 s–1,
chizig’ining (2-minimum) S2 manbadan uzoqligi tarqalish tezligi 40 cm/s bo’lgan to’lqinlar
d2 va to’lqinlar qilinayotgan suv havzasida tarqatmoqda.
kuzatilishi mumkin bo’lgan to’lqin qatorlari
(maksimumlar) soni n ga teng.
Suv havzasining chuqurligi kamaytirilsa, d1, d2

va n lardan qaysilari ortadi? Bunga asosan, manbalarning biridan 12 cm,
A) faqat d2 B) faqat n C) d1 va d2 boshqasidan 24 cm masofada joylashgan P
D) d1 va n E) d2 va n nuqta qanday interfrensiya chizig’i ustida?
10. Bir suv havzasida bir xil va bir xil fazali K1, A) 1-to’lqin qatori (1-maksimum)
K2 manbalar to’lqin uzunliklari λ bo’lgan B) 1-tugun chizig’i (1-minimum)
to’lqinlar hosil qilmoqda. C) 2-to’lqin qatori (2-maksimum)
D) 2-tugun chizig’i (2-minimum)
E) 3-to’lqin qatori (3-maksimum)
13. Bir xil fazali nuqtaviy, λ to’lqin uzunlikli
to’lqinlar hosil qilayotgan manbalar yordamida
291
o’zgarmas chuqurlikli suv havzasida
interfrensiya tajribasi bajarilmoqda.
Interfrension manzarada bir nuqtaning
3λ
manbalardan uzoqliklari farqi ga teng.
2
Bunga asosan, bu nuqta qaysi interfensiya
chizig’i ustidadir?
A) 1-to’lqin qatori (1-maksimum)
B) 1-tugun chizig’i (1-minimum)
C) 2-to’lqin qatori (2-maksimum) Quyidagilardan qaysilari yakka holda bajarilsa,
D) 2-tugun chizig’i (2-minimum) P nuqtada 2-tugun chizig’i (2-minimum) hosil
E) 3-tugun chizig’i (3-minimum) bo’lishi mumkin?
14. Oralaridagi masofa 12 cm bo’lgan bir xil I. manbalarning davrlarini orttirish,
fazali, bir xil ikki nuqtaviy to’lqin manbai II. suv havzasidagi suv chuqurligi orttirish,
chuqurligi hamma joyda bir xil bo’lgan suv III. manbalarni qarama-qarshi fazada tebratish.
havzasida 3 cm to’lqin uzunlikli to’lqinlar hosil A) faqat I B) faqat II C) I va II
qilmoqda. Hosil bo’lgan interfrension D) I va III E) I, II va III
manzaradagi to’lqin qatori (maksimumlar) soni 17. Chuqurligi hamma joyda bir xil bo’lgan suv
n1, tugun chiziqlari (minimumlar) soni n2 dir. havzasida bajarilgan interfrensiya tajribasida, bir
Bunga asosan, n1/n2 nisbat nimaga teng? xil fazali va davrlari teng bo’lgan ikki nuqtaviy
A) 7/8 B) 8/9 C) 9/8 D) 8/7 E) 9/7 to’lqin manbasi orasidagi masofa hosil
15. Bir xil fazali K1 va K2 to’lqin manbalari bo’layotgan to’lqinlarning to’lqin uzunligiga
hosil qilayotgan interfrension manzarada P teng.
nuqta 1-to’lqin qatori (1-maksimum) ustidagi Bunga asosan, to’lqin manbalari qarama-qarshi
nuqtadir. fazada tebratilganda nechta to’lqin qatori
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi (maksimumlar) kuzatiladi?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
18. Chuqurligi hamma joyda bir xil bo’lgan bir
tarjimasi suv havzasida K1, K2 manbalar yordamida
interfrension manzara hosil qilinmoqda.
Bunga asosan, suv havzasida kuzatilishi

mumkin bo’lgan tugun chiziqlari (minimumlar)
va qator chiziqlari (maksimumlar) soni nimaga
teng?
tugun chiziqlari qator chiziqlari
(minimumlar) (maksimumlar) Tugun chiziqlaridan yonma-yon kelgan
A) 4 3 ikkitasining ko’rinishi rasmdagidek bo’lsa,
B) 4 5 quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
C) 4 7 I. Manbalar hosil qilgan to’lqinlarning to’lqin
D) 6 5 uzunligi 4d ga teng.
E) 6 7 II. Manbalar qarama-qarshi fazada
16. Bir xil fazali K1, K2 manbalar hosil qilgan tebratilmoqda.
interfrensiya tajribasida P nuqta 2-to’lqin qatori III. Qator chiziqlaridan (maksimumlardan) biri
(2-maksimum) ustidagi bir nuqtadir. markaziy to’g’ri (bosh maksimum) chiziq bilan
ustma-ust tushadi.
(Nuqtalar orasidagi masofalar teng va d dir.)
292
Yorug’likning to’lqin modeli
1. Young tajribasida qo’llanilgan yorug’likning
to’lqin uzunligi 6000 A° ga teng.
Pardadagi P nuqtaning manbalardan uzoqliklari
farqi 15000 A° bo’lsa, P nuqtada qanday spektr
kuzatiladi?
A) 2-maksimum B) 2-minimum
C) 3-maksimum D) 3-minimum
E) 4-maksimum
2. Rasmdagi juft tirqishda bajarilgan tajribada Bunga asosan, quyidagilardan qaysi biri
qo’llanilgan yorug’likning to’lqin uzunligi 3λ bajarilsa, P nuqtada 3-minimum kuzatilishi
dir. mumkin?
A) Tirqishlar orasidagi masofani orttirish
B) Kattaroq chastotali yorug’likdan foydalanish
C) Tirqishlar tekisligi va parda orasiga sindirish
ko’rsatkichi katta bo’lgan muhit kiritish
D) Tirqish tekisligi va parda orasidagi masofani
orttirish
E) Yorug’lik manbaini strelka yo’nalishida
harakatlantirish
6. Juft tirqishlarda bajarilgan difraksion
Bunga asosan, P nuqtada qanday manzara tajribada to’lqin uzunligi λ1 = 4200 A° yorug’lik
kuzatiladi? qo’llanilganda pardadagi P nuqtada 2-yorug’
A) 1-maksimum B) 2- maksimum spektr, λ2 to’lqin uzunlikli yorug’lik
C) 2-minimum D) 3-maksimum qo’llanilganda esa shu nuqtada 4-minumim
E) 3-minimum
3. Bir tirqishda bajarilgan bir difraksiya
spektr kuzatildi.
Bunga asosan, λ2 necha A°?
tajribasida qo’llanilgan yorug’likning chastotasi A) 1800 B) 2000 C) 2200 D) 2400 E) 2600
tarjimasi
f, tirqish kengligi w, tirqish tekisligidan
ekrangacha masofa L ga teng.
7. Bir Young tajribasida juft tirqishlar tekisligi
va parda orasidagi masofa L1 bo’lganida 4-
Bunga asosan, f, w, L kattaliklardan qaysilari maksimumdan markaziy maksimumning o’rta
kamaytirilsa, spektr kengligi (qo’shni nuqtasigacha bo’lgan masofa x, juft tirqishlar
maksimum yoki minimumlar orasidagi masofa) tekisligi va parda orasidagi masofa L2
ortadi? bo’lganida 6-minimumdan markaziy
A) faqat f B) faqat w C) w va f maksimumning o’rta nuqtasigacha bo’lgan
D) f va L E) w va L masofa 2x ga teng bo’lmoqda.
4. Juft tirqishlarda bajarilgan difraksion Bunga asosan, L1/L2 nisbat nimaga teng?
tajribada pardadagi P nuqtada 5-maksimum (Qo’llanilgan yorug’lik nurlari monoxromatik.)
spektr kuzatildi. A) 8/3 B) 10/7 C) 11/16 D) 16/11 E) 11/7
Shu shartlar ostida juft tirqishlar orasidagi 8. Bir tirqishda bajarilgan difraksiya tajribasida
masofadan ikki marta kichik bo’lgan, bir markaziy maksimumning bir tomonidagi 3-
tirqishli sistema qo’llanilsa, P nuqtada qaysi minimum bilan boshqa tomonidagi 2-maksimum
spektr kuzatiladi? orasidagi masofa 22 cm ga teng.
A) 2-minimum B) 2-maksimum Bunga asosan, markaziy maksimumning
C) 3-minimum D) 3-maksimum kengligi necha cm ga teng?
E) 4-minimum A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10
5. Juft tirqishlarda bajarilgan difraksion 9. Rasmdagi Young tajribasida, ekrandagi P
tajribada pardadagi P nuqtada 3-maksimum nuqtada 2-minumim spektr kuzatildi.
kuzatildi
293
Bunga asosan, K nuqtada qanday spektr Bunga asosan, markaziy maksimum o’rtasidan
kuzatiladi? x = 4 cm uzoqlikdagi P nuqtada qaysi spektr
(Qo’llanilgan yorug’lik nurlari monoxromatik.) kuzatiladi?
A) 3-minimum B) 4-maksimum C) 4- A) 2-maksimum B) 3-minimum
minimum C) 3-maksimum D) 4-minimum
D) 5- maksimum E) 5- minimum E) 4-maksimum
10. Rasmdagi Young tajribasi haqida quyida 12. 1-rasmdagi Young tajribasida ekrandagi K
berilganlardan qaysi biri shubhasiz noto’g’ri? nuqtada 3-maksimum, 2-rasmdagi bir tirqishda
bajarilgan difraksiya tajribasida ekrandagi M
nuqtada 3-minimum hosil bo’lmoqda.

A) Yorug’lik manbai 1-yo’nalishda
siljiydi.
tarjimasi
harakatlantirilsa, markaziy spektr II yo’nalishda
d = w bo’lsa, qo’llanilgan monoxromatik
B) Yorug’lik manbai 3-yo’nalishda yorug’likning to’lqin uzunliklari nisbati
λ1
λ2
harakatlantirilsa, markaziy spektrning
ravshanligi kamayadi. nimaga teng?
C) Yorug’lik manbai 2-yo’nalishda A) 2/7 B) 2/5 C) 3/8 D) 5/2 E) 8/3
harakatlantirilsa, markaziy spektrning 13. Bir tirqishda bajarilgan difraksiya tajribasi
ravshanligi o’zgarmaydi. shu shartlarda juft tirqishlarda bajarilganda
D) K1 tirqish oldiga shaffof jism qo’yilib, quyidagilardan qaysi biri o’zgaradi?
yorug’lik manbai 2-yo’nalishda surilsa, A) Markaziy maksimumning kengligi
markaziy spektrning joyi o’zgarmaydi. B) Spektr kengligi (qo’shni maksimum yoki
E) Tirqishlar va ekran orasi suv bilan to’ldirilsa, minimumlar orasidagi masofa)
spektrlar kengligi kamayadi. C) Spektrlarga tushayotgan yorug’likning
11. Rasmdagi Young tajribasida, tirqishlar to’lqin uzunligi
orasidagi masofa d = 10–2 cm, tirqishlar D) Spektrlarga tushayotgan yorug’likning
tekisligidan pardagacha bo’lgan masofa L = 2 m chastotasi
va tirqishlarga tushayotgan monoxromatik E) Tirqishlarga tushayotgan yorug’likning
energiyasi
yorug’likning to’lqin uzunligi 8000 A° ga teng.
14. Rasmdagi juft tirqish yordamida bajarilgan
difraksiya tajribasida λ to’lqin uzunlikli
yorug’lik qo’llanilgan. Tirqishlar tekisligiga
parallel pardadagi P nuqtaning tirqishlardan
uzoqliklari farqi 7λ/2 ga teng.
294
interfrensiya tajribasida P nuqtada yana 2-
maksimum spektr kuzatilmoqda.
Bunga asosan, d/w nisbat nimaga teng?

Bunga asosan, P nuqtadagi spektr A) 3/4 B) 3/5 C) 4/5 D) 5/4 E) 4/3
quyidagilardan qaysi biri? 19. Juft tirqishlar yordamida bajarilgan
A) 3-minimum B) 3-maksimum interfrensiya tajribasida qo’llanilgan
C) 4-minimum D) 4-maksimum yorug’likning to’lqin uzunligi λ = 4000 A°
E) 5-minimum tirqish tekisligi bilan parda orasidagi masofa L =
15. Bir tirqish yordamida bajarilgan difraksiya 2 m va tirqishlar orasidagi masofa d = 0,2 mm
tajribasida qo’llanilgan yorug’likning to’lqin ga teng.
uzunligi λ = 4000 °A, tirqish kengligi w = 0,1
mm va tirqish tekisligi bilan parda orasidagi
masofa L= 2 m ga teng.

tarjimasi
Bunga asosan, markaziy maksimumning o’rta
Bunga asosan, pardada hosil bo’lgan markaziy
nuqtasidan 1 cm uzoqlikdagi P nuqtada qanday
maksimumning kengligi necha cm ga teng?
interfrension spektr hosil bo’ladi? (1 m = 1010
A) 0,8 B) 1,2 C) 1,6 D) 2,2 E) 2,4
A°)
16. Bir tirqishda bajarilgan interfrensiya
A) 2-minimum B) 2-maksimum
tajribasida markaziy maksimumning ikki
C) 3-minimum D) 3-maksimum
tomonidagi 2-minimum spektrlar orasidagi
E) 4-minimum
masofa 6 cm ga teng.
20. Juft tirqishlar yordamida bajarilgan rasmdagi
Bunga asosan, markaziy maksimumning
interfrensiya tajribasida ekran I holatda
kengligi necha cm ga teng?
bo’lganida P nuqtada 5-minimum spektr
A) 1 B) 1,5 C) 2 D) 2,5 E) 3
kuzatildi.
17. Young tajribasida pardadagi bir K nuqtada
λ1 to’lqin uzunlikli yorug’lik qo’llanilganda 3-
minimum spektr, λ2 to’lqin uzunlikli yorug’lik
qo’llanilganda 5-maksimum spektr hosil bo’ldi.
Bunga asosan, λ1/λ2 nisbat nimaga teng?
A) 1/2 B) 3/5 C) 6/5 D) 5/3 E) 2
18. 1-rasmdagi juft tirqishlar yordamida
bajarilgan interfrensiya tajribasida 2-maksimum
spektr P nuqtada hosil bo’lmoqda. Shu yorug’lik
qo’llanilib 2-rasmdagi bir tirqishda bajarilgan
295
24. Monoxromatik yorug’lik nuri shishadan
suvga o’tganda nurning qaysi kattaliklari
o’zgaradi?
I. to’lqin uzunligi,
II. chastota,
III. tezlik.
25. Rasmdagi Young tajribasida K2 tirqishning
oldiga yupqa shisha joylashtirildi.
Bunga asosan, ekran II holatga keltirilsa, P

nuqtada qaysi spektr kuzatiladi?
A) 4-maksimum B) 4-minimum
C) 5-maksimum D) 6-maksimum
E) 6-minimum
21. Juft tiriqishlar yordamida bajarilgan Young
tajribasida qizil rangli yorug’lik o’rniga ko’k
rangli yorug’lik qo’llanildi.
I. Spektr kengligi (qo’shni maksimum yoki Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
minimumlar orasidagi masofa) kamaydi. I. Markaziy maksimum 1 yo’nalishda siljiydi.
II. Ekranda kuzatilayotgan spektrlar soni II. Markaziy maksimumning kengligi ortadi.
kamaydi. III. Ekrandagi interfrension manzara
III. Bosh maksimumning rangi o’zgardi. o’zgarmaydi.
26. Juft tirqish (Young tajribasi) yordamida
tarjimasi
22. Juft tirqishlar yordamida bajarilgan
interfrensiya tajribasida ekranda maksimum va bajarilgan interfrensiya tajribasida ekranda
minimum va maksimum spektrlar hosil bo’ldi.
minimum spektrlar kuzatilmoqda.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysi biri Bunga asosan, spektr kengligi (qo’shni
bajarilsa, ekranda hosil bo’lgan spektrlar soni maksimum yoki minimumlar orasidagi masofa)
ortmaydi? quyidagilardan qaysilariga bog’liq?
A) Qo’llanilgan monoxromatik yorug’likning I. qo’llanilgan yorug’likning intensivligiga,
to’lqin uzunligini kamaytirish II. yorug’lik manbaining tirqishlardan
B) Qo’llanilgan monoxromatik yorug’likning uzoqligiga,
chastotasini kamaytirish III. qo’llanilgan yorug’likning rangiga.
C) Tirqishlar tekisligi bilan ekran orasidagi A) faqat I B) faqat II C) faqat III
masofani kamaytirish D) I va III E) II va III
D) Tirqishlar orasidagi masofani orttirish 27. Juft tirqishlar yordamida bajarilgan
E) Tirqish tekisligi bilan ekran orasiga nur interfrensiya tajribasida tirqishlar tekisligi bilan
sindirish ko’rsatkichi katta bo’lgan shaffof parda orasida nur sindirish ko’rsatkichi n1
modda kiritish bo’lgan shaffof muhit bo’lganida 3-
23. Bitta tirqish yordamida bajarilgan difraksiya maksimumning markaziy spektrdan uzoqligi x
tajribasida λ1 to’lqin uzunlikli yorug’lik ga teng. Tirqishlar tekisligi bilan parda orasi nur
qo’llanilganda 2-minimum spektr kuzatilgan sindirish ko’rsatkichi n2 bo’lgan shaffof muhit
nuqtada, λ2 to’lqin uzunlikli yorug’lik bilan almashtirilsa, markaziy spektrdan x
qo’llanilganda 3-maksimum spektr hosil bo’ldi. uzoqlikda 2-minimum spektr kuzatildi.
Bunga asosan, λ1/λ2 nisbat nimaga teng? Bunga asosan, n1/n2 nisbat nimaga teng?
A) 4/7 B) 2/3 C) 3/2 D) 7/4 E) 9/4 A) 2/3 B) 5/6 C) 6/5 D) 3/2 E) 2
296
28. Bitta tirqish bilan bajarilgan interfrensiya
tajribasida panjara tekisligi I holatdan II holatga
keltirildi.
Bunga asosan, oq pardada hosil bo’lgan

markaziy oq maksimumning kengligi necha cm
ga teng?
(1 m = 1010 A°)
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari A) 1 B) 1,2 C) 2 D) 2,4 E) 4,4
shubhasiz to’g’ri? 31. Rasmdagi bir tirqishda bajarilgan difraksiya
I. Spektr kengligi (qo’shni maksimumlar yoki tajribasida qo’llanilgan monoxromatik
minimumlar orasidagi masofa) ortadi. yorug’likning to’lqin uzunligi λ, tirqish kengligi
II. Ekrandagi spektrlar soni ortadi. w, panjara bilan parda orasidagi masofa L ga
III. Markaziy maksimum 1 yo’nalishda siljiydi. teng.
29. Rasmdagi young tajribasida qo’llanilgan
yorug’likning to’lqin uzunligi 5000 A°,
tirqishning kengligi 0,2 mm va tirqish tekisligi
bilan parda orasidagi masofa 4 m ga teng.

tarjimasi
Bunga asosan, markaziy maksimumning bir
tomonidagi 2-minimum spektr bilan boshqa
tomonidagi 3-maksimum spektr orasidagi
λL
masofa necha ga teng?
w
A) 13/4 B) 7/2 C) 9/2 D) 11/2 E) 13/2
Bunga asosan, 3-minimum spektrdan markaziy 32. Juft tirqish yordamida bajarilgan
maksimumning o’rtasigacha bo’lgan masofa interfrensiya tajribasida pardadagi P nuqtada 4-
necha cm ga teng? (1 A° = 10–10 m) minimum spektr kuzatilmoqda.
A) 0,5 B) 1 C) 2 D) 2,5 E) 5
30. Rasmdagi bir tirqishda bajarilgan difraksiya
tajribasida monoxromatik sariq va ko’k
yorug’lik tarqatuvchi yorug’lik manbalari
qo’llanilmoqda. Sariq yorug’likning to’lqin
uzunligi λS = 6000 A° ko’k yorug’likning to’lqin
uzunligi λM = 5000 A° ga teng.
Bunga asosan, parda panjara tekisligidan necha

L masofaga uzoqlashtirilsa, P nuqtada 2-
maksimum spektr kuzatiladi?
A) 2/3 B) 3/4 C) 3/5 D) 7/5 E) 7/4
297
33. Rasmdagi Young tajribasida qo’llanilgan
monoxromatik yorug’likning to’lqin uzunligi λ,
tirqishlar orasidagi masofa d va tirqishlar
tekisligi bilan parda orasidagi masofa L
bo’lganida pardadagi P nuqtada 3-minimum
spektr kuzatilmoqda.
s
bajarilsa, P nuqtada 2-maksimum spektr
kuzatiladi?
I. tirqishlar orasidagi masofani d/2 ga
kamaytirish,
II. tiriqish tekisligi bilan parda orasidagi
masofani 3L ga yetkazish,
III. qo’llanilgan yorug’likning to’lqin uzunligini
5λ/4 to’lqin uzunlikli yorug’lik bilan
almashtirish.
tarjimasi
298
TO’RT BURCHAK 3. Suv chuqurligi hamma joyda bir xil bo’lgan
1. Massasi 250 g, uzunligi 5 m bo’lgan ipning suv havzasida davrlari teng bo’lgan K1, K2
uchiga rasmdagidek massasi 2 kg bo’lgan bir manbalar tebratilmoqda. Manbalar hosil qilgan
jism osildi. ilk to’lqin do’ngliklarining ko’rinishi rasmda
ko’rsatilgan.
Bunga asosan, ipda hosil qilingan to’lqinlarning

tezligi necha m/s ga teng?
(g = 10 m/s2)
A) 2√5 B) 5 C) 10 D) 10√2 E) 20 Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
I. Manbalar bir xil fazada tebranmoqda.
II. Markaziy to’g’ri chiziq ustida tugun chizig’i
(minimumlik) hosil bo’ladi.
III. Suv havzasida 15 ta to’lqin qatori
(maksimumlar) kuzatiladi.

…………………………………………………………… ………………………………………………………
2. Uzunligi 𝑙 ga teng bo’lgan bir xil ikkita

tarjimasi
elastik arqon 1-rasm va 2-rasmdagidek F , F
1
4. Rasmdagi difraksiya tajribasida
monoxromatik ko’k yorug’lik manbai va
2
kuchlar bilan cho’zilgandan keyin arqonda f1, f2 monoxromatik sariq yorug’lik manbai
chastotali davriy to’lqinlar hosil qilinmoqda. yordamida interfrension manza hosil
qilinmoqda.
Bunga asosan, ko’k yorug’lik manbai strelka

yo’nalishida harakatlantirilsa, oq pardada
kuzatilayotgan bosh maksimum spektrning oq
To’lqinlarning ko’rinishlari rasmlardagidek ko’ringan qismining kengligi qanday o’zgaradi?
bo’lsa, f1/f2 nisbat nimaga teng? A) O’zgarmaydi.
(Elastik arqonlarning uzunligi aniqlanayotganda B) Uzluksiz kamayadi.
to’lqinlarning amplitudasi e’tiborga olinmasin.) C) Uzluksiz ortadi.
√2 √3
A) B) C) √2 D) √3 E) 2√3 D) Avval o’zgarmaydi, so’ngra kamayadi.
4 4
E) Avval kamayadi, so’ngra o’zgarmaydi.
299
Nisbiylik nazariyasi
1. Quyidagi olimlardan qaysi birining
zamonaviy fizikaga hissasi bo’lmagan?
A) Heisenberg B) Bohr C) Einstein
D) Planck E) Galileo
2. Quyidagilardan qaysilari to’g’ri? Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
I. Kichik tezliklarda harakatlanayotgan katta I. Avval P, keyin K nuqtaga yashin tushgan.
massali jismlarning harakatini o’rganuvchi II. M nuqtadagi kuzatuvchiga ko’ra, yashinlar
fizika sohasiga klassik fizika deyiladi. bir vaqtda tushgan.
II. Katta tezliklarda harakatlanayotgan kichik III. Dastlabki yashin tushishini M nuqtadagi
massali jismlarning harakatini o’rganuvchi kuzatuvchi L nuqtadagi kuzatuvchidan avval
fizika sohasiga zamonaviy fizika deyiladi. ko’radi.
III. Klassik fizika va zamonaviy fizika qonunlari A) faqat I B) faqat II C) I va II
bir-biridan tamoman farqlidir. D) I va III E) II va III
A) faqat I B) faqat II C) faqat III 7. Rasmdagi sistemada A nuqtadagi soat aniq 12
D) I va II E) I, II va III : 00 : 00 s ni ko’rsatgan onda bu nuqtadan bir
3. Fazoning efir moddasi bilan to’lmaganini yorug’lik signali yuborildi. Signal B nuqtaga
isbotlagan tajriba quyidagilardan qaysi bir? yetib borgan onda bu nuqtadagi soat 12 : 01 : 00
A) French - Hertz tajribasi s ni ko’rsatdi.
B) Milikan yog’ tomchisi tajribasi
C) Michelson - Morley tajribasi
D) Moseley x-nurlari tajribasi
E) Rutherford α - nurlari tajribasi
Bunga ko’ra, soatlarni bir-biriga nisbatan
4. Rasmdagi sistemada yuqori qismida lampasi
sinxronlash uchun quyidagilardan qaysi birini
yongan mashina V tezlik bilan
bajarish kerak? (c = 3∙108 m/s)
harakatlanayotgan bo’lib, K, L kuzatuvchilar
harakatsizdir. Lampadan chiquvchi yorug’lik
A) A nuqtadagi soatni 10 s orqaga qoldirish
kerak.
nurlarining tezligi mashina haydovchisiga
tarjimasi
nisbatan V1, K kuzatuvchiga nisbatan VK, L
B) A nuqtadagi soatni 50 s orqaga qoldirish
kerak.
kuzatuvchiga nisbatan esa VL ga teng.
C) B nuqtadagi soatni 10 s orqaga qoldirish
kerak.
D) B nuqtadagi soatni 50 s orqaga qoldirish
kerak.
MNN ga asosan, V1, VK, VL orasidagi E) Soatlar bir-biriga nisbatan sinxron.
munosabat qanday? 8. Rasmdagi vaziyatda bo’lgan bir kuzatuvchi
A) V1= VK= VL B) V1= VK< VL K, L soatlar va o’zining soati bir vaqtni
C) V1< VL= VK D) VK< V1< VL ko’rsatayotganligini ko’rmoqda.
E) VL= VK< V1
5. Quyidagi fikrlardan qaysilari MNN ga zid
emas?
I. Barcha inersial sanoq sistemalari uchun
barcha fizik qonunlar o’rinli.
II. Massa o’zgarmas kattalik bo’lib, hech bir
shaklda o’zgarmaydi.
III. Yorug’lik tezligi manbaning va Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
kuzatuvchining tezligiga bog’liq emas. I. K soat L soatdan orqada.
A) faqat I B) I va II C) I va III II. Kuzatuvchining soati L soatdan orqada.
D) II va III E) I, II va III III. Kuzatuvchi K soatga tomon harakatlansa,
6. Rasmdagi sistemaning L nuqtasida joylashgan o’zining soatini orqada qolishini ko’radi.
kuzatuvchiga K va P nuqtalarga tushgan yashin A) faqat I B) faqat II C) I va II
yorug’liklari ayni onda yetib keldi.
300
D) I va III E) II va III A) t dan kichik t dan kichik
9. Biror voqeaning tinch turgan kuzatuvchiga B) t dan kichik t dan katta
nisbatan davom etish vaqti t ga teng. C) t dan katta t dan kichik
Bunga asosan, 0,6c tezlik bilan D) t dan katta t dan katta
harakatlanayotgan roketaning ichidagi E) t t dan kichik
kuzatuvchiga nisbatan bu voqeaning davom 13. Bir astronavt 15 yorug’lik yili uzoqligidagi
etish vaqti necha t ga teng? osmon jismiga tomon 0,8c tezlikli roketa bilan
(c: yorug’lik tezligi.) harakat boshladi. Astronavtga nisbatan osmon
A) 3/5 B) 3/4 C) 4/5 D) 5/4 E) 5/3 jismining Yerdan uzoqligi Δx, harakat vaqti Δt
10. 0,8c tezlik bilan harakatlanayotgan roketa dir.
ichidagi kuzatuvchiga nisbatan roketaning KL Bunga asosan, Δx va Δt larning qiymati nimaga
to’g’ri chiziqlar orasini o’tish vaqti 30 daqiqa ga teng? (c: yorug’lik tezligi.)
teng. Δx Δt
A) 9 yorug’lik yili 11,25 yil
B) 9 yorug’lik yili 18,75 yil
C) 12 yorug’lik yili 11,25 yil
D) 12 yorug’lik yili 18,75 yil
E) 25 yorug’lik yili 31,25 yil
14. Tinchlikdagi uzunligi L bo’lgan jismning
Bunga asosan, tinch turgan kuzatuvchiga tezligi ortib bormoqda.
nisbatan roketaning KL to’g’ri chiziqlar orasini Bunga ko’ra, jismning uzunligining tezligiga
o’tish vaqti necha daqiqa? (c: yorug’lik tezligi.) bog’liklik grafigi quyidagilardan qaysi biri?
A) 18 B) 25 C) 30 D) 42 E) 50
11. Rasmdagi to’g’ri to’rtburchak plastinka
yorug’lik tezligiga yaqin tezlikda
harakatlanganda Yerda tinch turgan
kuzatuvchiga kvadrat shaklida ko’rinmoqda.
tarjimasi
Bunga asosan, plastinkaning harakat yo’nalishi

va tezligi qanday? (c: yorug’lik tezligi.)
harakat yo’nalishi tezligi
A) x 0,6c
B) x 0,7c
C) x 0,8c
D) y 0,6c
E) y 0,8c 15. Bir astronavt Yerdan 4√3 yorug’lik yili
√3c
12. X, Y roketalar mos ravishda 0,6c, 0,7c tezlik uzoqligidagi bir sayyoraga o’zgarmas va
2
bilan harakatlanmoqda. Tinch turgan bir tezlik bilan ketib, ortiga qaytdi.
kuzatuvchiga ko’ra, t' vaqt davom etgan voqeani Astronavt ortiga qaytganda, Yerdagi
X roketadagi kuzatuvchi tX, Y roketadagi kuzatuvchiga va astronavtga ko’ra necha yil
kuzatuvchi tY vaqt davom etganini qayd qildi. o’tgan?
tX= t bo’lsa, t' va tY uchun quyidagilardan qaysi (c: yorug’lik tezligi)
biri to’g’ri? Yerdagi kuzatuvchiga ko’ra Astronavtga
t' tY . ko’ra
301
A) 4 4 mos ravishda
√3c
va
2√2c
tezliklar bilan
B) 4 8 2 3
C) 8 4 harakatlanmoqda.
D) 16 8 K roketadagi kuzatuvchi yerda tinch turgan bir
E) 16 32 jismning uzunligini 6 m ekanligini ko’rgan
16. Tinch holatdagi uzunligi 18 m bo’lgan havo bo’lsa, L roketadagi boshqa kuzatuvchi shu
√11c jismning uzunligini necha m ekanligini ko’radi?
kemasi tezlik bilan harakatlanmoqda. (c: yorug’lik tezligi.)
6
Bunga asosan, havo kemasining bu tezlikdagi A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 12
uzunligi tinch turgan kuzatuvchiga ko’ra necha 21. Bir sportchi gorizontal yo’lda o’zgarmas 10
m? m/s tezlik bilan yugurayotganda, yuqorisidan
(c: yorug’lik tezligi.) 0,6c tezlik bilan bir roketa o’tmoqda.
A) 15 B) 16 C) 17 D) 18 E) 19
17. Tinchlikdagi massasi m0 bo’lgan relativistik
bir zarraning yorug’lik tezligiga yaqin V
tezlikda harakatlanayotgandagi massasi 3m0 ga
teng.
Bunga asosan, zarraning bu tezlikdagi impulsi
necha m0c ga teng? (c: yorug’lik tezligi)
A) 3 B) 2√2 C) √5 D) 2 E) √3 Roketaning ichidagi kuzatuvchiga ko’ra sportchi
18. Bir astronavt Yerda tinch turganda yurak KL nuqtalar orasini 4 s da yugurgan bo’lsa,
√3c sportchi |KL| uzunlikni necha m ekanligini
urishi daqiqasiga 60 taga teng. Bu astronavt ko’rmoqda? (c: yorug’lik tezligi.)
2
tezlik bilan harakatlanganda yurak urishi o’ziga A) 32 B) 36 C) 42 D) 45 E) 50
ko’ra n1, Yerda tinch turgan bir kuzatuvchiga 22. Tinch turgan kuzatuvchi tinchlikdagi
ko’ra n2 ga teng. uzunligi L bo’lgan bir roketaning uzunligini
Bunga asosan, n1, n2 qiymatlari nechta?
n1 n2 .
roketa V1 tezlik bilan harakatlanganda L/√2, V2
tezlik bilan harakatlanganda esa L/2 ekanligini
A) 30
B) 30
60
120
tarjimasi ko’rmoqda.
C) 60 30
1 2 √3 2
D) 60 60 A) B) √ C) D) E) √3
√2 3 2 √3
E) 60 120
23. Tinchlikdagi energiyasi E bo’lgan bir zarra
19. K, L kuzatuvchilarning tezliklari va harakat
yorug’lik tezligiga yaqin V tezlik bilan
yo’nalishlari rasmda berilgan.
harakatlanganda umumiy energiyasi 2E ga teng
bo’ldi.
I. Zarraning kinetik enerjisi E ga teng.
√3c
II. V = ga teng.
2
III. Zarra tezlashtirilsa, tezligi ikki marta ortishi
Bunga asosan, AB nuqtalar orasidagi masofa K mumkin. (c: yorug’lik tezligi)
va L kuzatuvchilarga nisbatan m? (c: yorug’lik A) faqat I B) faqat II C) I va II
tezligi.) D) I va III E) I, II va III
K kuzatuvchiga ko’ra L kuzatuvchiga ko’ra 24. Tomonlarining uzunliklari 2 m, 4 m, 10 m
A) 3 4 bo’lgan parallelipiped shaklidagi bir jism
B) 3 5 √3c
rasmdagidek tezlik bilan harakatlanmoqda.
C) 4 3 2
D) 4 5
E) 5 5
20. K, L roketalar yerga parallel yo’nalishda
302
27. Tinchlikdagi energiyasi E bo’lgan zarra 3c/5
tezlikda harakatlansa, umumiy energiyasi necha
E ga teng bo’ladi? (c: yorug’lik tezligi.)
A) 3/5 B) 5/4 C) 4/3 D) √2 E) 2√2
28. Tinchlikdagi energiyasi E bo’lgan zarracha
yorug’lik tezligiga yaqin V tezlikda
Tinch turgan kuzatuvchiga ko’ra, prizmaning bu harakatlanganda umumiy energiyasi 3E ga teng
tezlikdagi ko’rinishi quyidagilardan qaysi biri bo’ldi.
kabi? Bunga ko’ra, V necha c ga teng?
(c: yorug’lik tezligi.)
A) 3/5 B) √3/2 C) 2√2/3 D) √5/3 E) √15/4
29. Tinchlikdagi massasi m bo’lgan bir zarracha
0,8c tezlik bilan harakatlanmoqda.
Bunga ko’ra, zarraning bu tezlikdagi impulsi
quyidagilardan qaysi biriga teng? (c: yorug’lik
tezligi.)
2 3 4
A) m ∙ c B) m ∙ c C) m ∙ c
3 4 5
5 4
D) m ∙ c E) m ∙ c
4 3
30. Tinchlikdagi massasi m, tinchlikdagi
energiyasi E bo’lgan bir zarracha yorug’lik
tezligiga yaqin tezlikda harakatlanganda
umumiy energiyasi 5E ga teng bo’ldi.
Bunga asosan, zarraning bu tezlikdagi kinetik
energiyasi necha E ga teng?
25. Relitavistik bir jismning tezligi ortsa, quyida
A) 1 B) 2 C) 4 D) 8 E) 16
√13c
31. Bir zarracha
kattaliklaridan qaysilari ortadi? tezlikda harakatlanganda
I. energiyasi, tarjimasi
umumiy energiyasi E , kinetik energiyasi E ga
teng bo’ldi.
7
U K
II. impulsi,
III. uzunligi. Bunga asosan, EU/EK nisbat nimaga teng?
A) faqat I B) faqat II C) I va II (c: yorug’lik tezligi.)
D) I va III E) I, II va III A) 6/5 B) 7/6 C) 6 D) 7 E) 8
26. Relativistik jismning kinetik energiya–tezlik 32. Relativistik bir zarracha yorug’lik tezligiga
grafigi quyidagilardan qaysi biri kabi? yaqin V tezlikda harakatlanganda kinetik
energiyasi tinchlikdagi energiyasiga teng
bo’lmoqda.
Bunga ko’ra, V necha c ga teng?
(c: yorug’lik tezligi.)
A) 1/2 B) √3/3 C) √3/2 D) 2/3 E) 2√3/3
33. Relativistik zarra yorug’lik tezligiga yaqin
tezlikda harakatlanganda umumiy energiyasi EU,
kinetik energiyasi EK bo’lmoqda.
Zarraning tinchlikdagi energiyasi E0 bo’lsa,
mumkin?
I. E0= EK
II. EU= EK
III. EU= E0
34. Tinchlikdagi energiyasi mc2, zaryadi +q
303
bo’lgan bir zarracha o’tkazgich KL parallel Bunga asosan, zarraning tezligi necha c ga teng?
plastinkalar orasida tezlashmoqda. Zarra L (c: yorug’lik tezligi.)
plastinkaga urilganda umumiy energiyasi 2mc2 A) 1/3 B) 1/2 C) 1/√3 D) 1/√2 E) 2/√5
ga teng bo’ldi. √2c
39. Massasi m bo’lgan zarracha tezlik bilan
2
harakatlanmoqda.
Bunga asosan, zarrachaga bu tezlikda mos
keladigan de-Broyl to’lqin uzunligi
(c: yorug’lik tezligi, h: Plank doimiysi)
h √2h h
A) B) C)
√2m∙c m∙c 2m∙c
h √3h
D) E)
m∙c 2m∙c
Bunga asosan, manbaning qutblari orasidagi

potensiallar farqini aniqlovchi ifoda
quyidagilardan qaysi biri? (c: yorug’lik tezligi.)
m∙c2 m∙c2 2m∙c2 m∙c m∙q
A) B) C) D) E)
q 2q q 3 c2
35. Massasi m bo’lgan relativistik zarraning
umumiy energiyasining tezligiga bog’lanish
grafigi rasmda ko’rsatilgan.

tarjimasi
Bunga asosan, zarraning tezligi 0,6c dan 0,8c ga
yetsa, impulsining o’zgarishi quyidagilardan
qaysi biriga teng bo’ladi? (c: yorug’lik tezligi.)
1 1 5
A) m ∙ c B) m ∙ c C) m ∙ c
4 3 12
7 3
D) m ∙ c E) m ∙ c
12 4
2√6
36. Tezligi c bo’lgan bir zarraning bu
5
tezlikdagi massasi m ga teng.
Bunga asosan, zarraning kinetik energiyasi
necha mc2? (c: yorug’lik tezligi.)
A) 1/5 B) 1/4 C) 3/4 D) 3/5 E) 4/5
37. Tinchlikdagi massasi m bo’lgan zarra
yorug’lik tezligiga yaqin tezlikda
harakatlanganda umumiy energiyasi 2mc2 ga
teng bo’ldi.
Bunga asosan, zarraning bu tezlikdagi impulsini
aniqlang. (c: yorug’lik tezligi.)
√3
A) m ∙ c B) m ∙ c C) √3m ∙ c
2
D) 2m ∙ c E) 2√3m ∙ c
38. Tinchlikdagi massasi m bo’lgan relativistik
bir zarraning impulsi 2mc ga teng.
304
Fotoeffekt hodisasi va foton A) 0,8∙1015 B) 1,6∙1015 C) 2∙1015
1. Absolyut haroratlari TK, TL bo’lgan K, L D) 2,4∙1015 E) 2,8∙1015
jismlarning tarqatayotgan nurlanish 7. Monoxromatik yorug’lik sochuvchi yorug’lik
intensivligining maksimum nuqtalariga mos manbai orqali K va L metallar yoritilganda, K
keluvchi to’lqin uzunliklari mos ravishda 2λ, 3λ plastinkadan uchib chiqqan elektronlarning
ga teng. maksimum kinetik energiyalari EK, L
Bunga asosan, TK/TL nisbat nimaga teng? plastinkadan uchib chiqqanlarniki esa EL ga teng
A) 4/9 B) 2/3 C) 1 D) 3/2 E) 9/4 bo’ldi.
2. Bir jismning nurlanish quvvati quyidagilardan EK> EL bo’lsa, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
qaysilari bog’liq? I. K metalning chiqish ishi L nikidan katta.
I. jismning haroratiga, II. K metal uchun qizil chegaraga mos keluvchi
II. jismning sirtining yuziga, to’lqin uzunligi L nikidan katta.
III. jismning rangiga. III. K metal L uchun qizil chegaraga mos
A) faqat I B) faqat II C) I va II keluvchi chastota L nikidan katta.
D) I va III E) I, II va III A) faqat I B) faqat II C) faqat III
3. Bir jismning nurlanish intensivligining to’lqin D) I va II E) I va III
uzunligiga bog’liqlik grafigi rasmdagi kabidir. 8. Bir fotoelementda katoddan uchib chiqqan
elektronlarning maksimum kinetik energiyasi
quyidagilardan qaysilariga bog’liq?
I. chastotasi o’zgarmas bo’lgan yorug’lik
intensivligiga,
II. yorug’lik chastotasiga,
III. katodning chiqish ishiga.
Bunga asosan, jismning harorati necha K ga
teng?
9. Monoxromatik yourg’lik bilan yoritilayotgan
fotoelementda katoddan uchib chiquvchi
(Vin doimiysi 3∙10–3 m∙K.) elektronlar sonini orttirish uchun quyidagilardan
tarjimasi
A) 1000 B) 2000 C) 3000 D) 4000 E) 5000 qaysilari bajarilishi kerak?
4. K, L, M jismlarning nurlanish intensivligining I. tushayotgan xuddi shunday chastotali
to’lqin uzunligiga bog’liqlik grafigi rasmdagi yorug’lik intensivligini orttirish,
kabidir. II. tushayotgan yorug’lik chastotasini orttirish,
III. katod sirtining yuzini orttirish,
IV. anod va katod orasidagi masofani
kamaytirish.
A) I yoki II B) I yoki III C) I yoki IV
D) II yoki III E) III yoki IV
10. Bir metalga λ to’lqin uzunlikli yorug’lik
tushirilganda uchib chiqqan elektronlarning
maksimum kinetik energiyalari 4 eV, to’lqin
Bunga ko’ra, jismlarning haroratlari T K, TL, TM uzunligi λ/2 to’lqin uzunlikli yorug’lik
orasidagi munosabat qanday? tushirilganda esa 10 eV ga teng bo’ldi.
A) TK= TL> TM B) TK> TL= TM C) TL> TK> TM Bunga asosan, shu metalga 2λ/3 to’lqin uzunlikli
D) TL= TM> TK E) TM> TL> TK yorug’lik tushirilsa, elektronlarning maksimum
5. To’lqin uzunligi 2000 A° bo’lgan fotonning kinetik energiyasi necha eV ga teng bo’ladi?
energiyasi necha eV ga teng? (h∙c = 12400 A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9
A°∙eV) 11. Zaryadsiz elektroskopning sharchasi metal
A) 3,1 B) 4 C) 5,5 D) 6,2 E) 8,4 plastinkaga o’tkazgich sim bilan bog’langan.
6. Chiqish ishi 3 eV bo’lgan metal uchun qizil Metal plastinka ma’lum vaqt monoxromatik
chegaraga to’g’ri keluvchi chastota necha s–1 ga yorug’lik tushirilganda, elektroskopning
teng? yaproqlari orasidagi burchak α ga teng bo’ldi.
(h = 6∙10–34 J∙s, 1 eV = 1,6∙10–19 J)
305
III. xuddi shunday chastotali yorug’lik
intensivligini oshirish.
14. Bir fotoelementga tushirilayotgan X, Y, Z
yorug’liklarning foton sonlari mos ravishda NX,
NY, NZ va chastotalari νX, νY, νZ dir. Yorug’lik
nurlari hosil qilgan maksimum fototok kuchi va
elektronlar uchun yopuvchi kuchlanish quyidagi
jadvalda berilgan.
Bunga asosan α burchak quyidalardan qaysilari Fototok kuchi Yopuvchi kuchlanish
ortishi bilan ortadi? X I 2U
Ι: metal plastinkaga tushirilayotgan xuddi Y I U
shunday chastotali yorug’lik intensivligi, Z 2I 2U
ν: metal plastinkaga tushirilayotgan yorug’lik Bunga asosan, quyidagilardan qaysi biri
chastotasi, noto’g’ri?
A: metal plastinkaning chiqish ishi. A) NX = NY B) NZ > NX C) νX = νY
A) faqat Ι B) faqat ν C) Ι va ν D) νZ > νY E) νZ = νX
D) Ι va A E) ν va A 15. Rasmdagi fotoelement katodi parallel K
12. Chiqish ishi 3 eV bo’lgan rasmdagi parallel yorug’lik dastasi bilan bilan
fotoelement katodiga to’lqin uzunligi λ = 1550 yoritilganda, P lampaning yorug’lik kuchi ΙK,
A° bo’lgan yorug’lik nurlari tushirilmoqda. parallel L yorug’lik dastasi bilan yoritilganda
esa ΙL ga teng bo’ldi.

tarjimasi
Bunga asosan, anodga urilayotgan
fotoelektronlarning maksimum kinetik ΙK > ΙL bo’lsa, quyidagilardan qaysilari
energiyasi necha eV ga teng? (h∙c = 12400 shubhasiz to’g’ri?
A°∙eV) I. K yorug’lik dastasidagi fotronlar soni L
A) 2 B) 3 C) 5 D) 7 E) 11 dagidan ko’p.
13. Rasmdagi fotoelement yashil yorug’lik bilan II. K yorug’lik dastasidagi fotronlar chastotasi L
yoritilganda ampermetr ma’lum qiymatni dagidan katta.
ko’rsatdi. III. K yorug’lik dastasini hosil qilayotgan
yorug’lik manbaining katod plastinkasidan
uzoqligi L nikidan kichik.
(Katoddan uchib chiqqan barcha fotoelektronlar
anodga yetib bormoqda.)
16. Bir fotoelement katodi yoritilganda zanjirda
hosil bo’lgan tokning kuchlanishga bog’lanish
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari grafigi rasmdagidek bo’ldi.
bajarilsa, ampertmetrning ko’rsatkichi ortadi?
I. ko’k nur qo’llash,
II. anod–katod orasidagi masofani kamaytirish,
306
I. K uchun qizil chegaraga to’g’ri keluvchi
to’lqin uzunligi L nikidan katta.
II. α = β.
III. L dan uchib chiqqan elektronlarning tezligi
K dan uchib chiqqan elektronlarnikidan katta.
Fotoelement katodi chiqish ishi yanada kichik D) II va III E) I, II va III
bo’lgan metal bilan qoplansa, VK, Ι0 va Ιm 20. To’lqin uzunligi λ, energiyasi E bo’lgan bir
qiymatlarning moduli qanday o’zgaradi? X yorug’lik fotoni erkin holatdagi elektron bilan
(Katod sirtining yuzi o’zgarmaydi deb qabul ta’sirlashgandan keyin sochilmoqda.
qiling.) Bu hodisada fotonning to’lqin uzunligi 25%
VK Ι0 Ιm . ortgan bo’lsa, sochilgan elektronning energiyasi
A) ortadi ortadi ortadi necha E ga teng?
B) ortadi ortadi o’zgarmaydi A) 1/5 B) 1/4 C) 1/3 D) 1/2 E) 4/5
C) ortadi o’zgarmaydi ortadi 21. Compton sochilishida fotonning qaysi
D) ortadi o’zgarmaydi o’zgarmaydi kattaliklari shubhasiz kamaymaydi?
E) kamayadi ortadi o’zgarmaydi I. chastota,
17. Bir muhitdagi K, L, M fotonlarning to’lqin II. to’lqin uzunlik,
uzunliklari mos ravishda 2λ, λ, 3λ ga teng. III. tezlik.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysi biri A) faqat I B) faqat II C) faqat III
noto’g’ri? D) I va III E) II va III
A) K fotonning energiyasi L nikidan kichik, M 22. Rasmdagi fotoelementli zanjirning katodi
nikidan katta. chastotasi υ, fotonlar soni N bo’lgan yorug’lik
B) K fotonning chastotasi M nikidan katta, L bilan yoritilganda, zanjirdan fototok oqmadi.
nikidan kichik.
C) L fotonning impulsi eng katta.
tarjimasi
D) M fotonning tezligi eng kichik.
E) K fotonning davri L nikidan katta.
18. de Broglie to’lqin uzunliklari λ, 3λ, 2λ
bo’lgan X, Y, Z zarralarning massalari 2m, m,
3m ga teng.
Bunga asosan, zarralarning tezliklari VX, VY, VZ
A) VX> VY> VZ B) VX> VZ> VY Manbaning kuchlanishi V bo’lsa, ν, Ι, V lardan
C) VY> VX> VZ D) VZ> VX> VY qaysilarining qiymati ortsa, zanjirdan fototok
E) VZ> VY> VX oqishi mumkin?
19. K va L metal plastinkalar ν chastotali A) faqat N B) faqat ν C) faqat V
fotonlar bilan yoritilganda, fotoelektronlar D) N yoki ν E) N yoki ν yoki V
maksimum kinetik energiyasining tushayotgan 23. Bir metalning sirtiga tushirilayotgan
fotonlar chastotasiga bog’lanish grafigi yorug’lik chastotasiga bog’liq ravishda uchib
rasmdagidek bo’lmoqda. chiquvchi fotoelektronlar kinetik energiyasining
grafigi rasmda tasvirlangan.
307
Bunga asosan, ν/ν0 nisbat nimaga teng? Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
A) 2/5 B) 2/3 C) 3/2 D) 5/3 E) 5/2 I. Tushgan fotonning tezligi, sochilgan
24. X va Y fotoelementlarning katodiga foton fotonning tezligiga teng.
tushirilganda uchib chiqqan fotoelektronlar II. Sochilgan fotonning to’lqin uzunligi tushgan
maksimum kinetik energiyasining tushayotgan fotonning to’lqin uzunligidan katta.
fotonlar chastotasiga bog’lanish grafiklari III. Tushgan fotonning impulsi sochilgan
rasmdagidek bo’ldi. fotonning impulsidan katta.
27. Bir fotoelementga alohida-alohida
tushirilgan K, L va M yorug’liklarning foton
sonlari va fotoelektronlarning kinetik
energiyalari jadvalda berilgan.
Yorug’lik Fotonlar soni Kinetik
energiya
K 2N 2E
Bunga asosan, fotoelementlarga 5ν chastotali L
M
N
N
2E
E
foton tushirilganda uchib chiquvchi
tarjimasi
elektronlarning maksimum tezliklari nisbati
VX/VY nimaga teng bo’ladi?
I. K va L yorug’liklarning chastotalari teng.
II. M yorug’liklarning to’lqin uzunligi eng katta.
A) 4 B) 2 C) √2 D) 1/√2 E) 1/2
III. L va M yorug’liklar fotoelementdan birlik
25. Chiqish ishlari EX, EY, EZ bo’lgan X, Y, Z
vaqtda teng sondagi elektron urib chiqaradi.
metallarga ν chastotali yorug’lik tushirilganda
urib chiqarilgan elektronlarning de Broglie
to’lqin uzunliklari orasidagi munosabat
28. Erkin holdagi X, Y, Z elektronlarga to’lqin
λX > λY > λZ ko’rinishida bo’lmoqda.
uzunliklari mos ravishda λ, 2λ, λ bo’lgan
Bunga asosan, EX, EY, EZ orasidagi munosabat
fotonlar tushib, rasmdagidek sochilmoqda.
qanday?
A) EX> EY> EZ B) EX> EZ> EY
C) EY> EX> EZ D) EZ> EX> EY
E) EZ> EY> EX
26. Bir X yorug’lik fotoni erkin holdagi elektron
bilan ta’sirlashgandan keyin elektron va foton
rasmdagidek sochilmoqda.
Y elektron E energiya bilan sochilgan bo’lsa, X

va Z elektronlarning sochilishdagi energiyalari
necha E ga teng?
EX E Z .
A) 8/3 4
308
B) 8/3 2 Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
C) 2 4/3 I. K va L yorug’lik manbalaridan chiquvchi
D) 1/2 2 fotonlarning chastotalari teng.
E) 3/8 3/4 II. K manbaning yorug’lik intensivligi L nikidan
29. Compton hodisasida E energiya bilan katta.
harakat boshlagan foton elektronga III. L manbadan chiquvchi fotonlarning to’lqin
to’qnashganda energiyasining 50% ini uzunligi K nikidan katta.
yo’qotmoqda. A) faqat I B) faqat II C) I va II
Tushgan fotonning to’lqin uzunligi λ bo’lsa, D) I va III E) II va III
sochilgan fotonning to’lqin uzunligi necha λ ga 33. Katodi K, L, M metallar bilan qoplangan
teng? uch fotoelement lampa, teng chastotali yorug’lik
A) 1/4 B) 1/2 C) 2/3 D) 3/4 E) 2 sochuvchi bir xil yorug’lik manbalari bilan ayni
30. Quyidagi yorug’lik hodisalaridan qaysilari sharoitda yoritilganda, zanjirlardan o’tayotgan
yorug’likning ham to’lqin, ham zarra modeli tokning kuchlanishga bog’lanish grafiklari
bilan ochiqlanishi mumkin? rasmdagidek bo’ldi.
I. Yorug’likning qaytishi,
II. Compton sochilishi,
III. Interfrensiya.
31. Zanjirdagi fotoelementning katodiga bir xil
sharoitda K, L, M yorug’lik bilan yoritilganda,
fototok kuchining kuchlanishga bog’lanish
grafigi rasmdagidek bo’lmoqda.

tarjimasi
I. L va M metallarning chiqish ishlari teng.
II. M metalning sirtining yuzi K nikidan katta.
III. L metal uchun qizil chegaraga to’g’ri
keluvchi chastota K nikidan kichik.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysi biri A) faqat I B) faqat II C) I va II
noto’g’ri? D) I va III E) I, II va III
A) K yorug’likning fotonlar soni L nikiga teng. 34. Rasmdagi fotoelement monoxromatik
B) L yorug’likning fotonlar soni M nikidan yorug’lik bilan yoritilganda ampermetrdan tok
katta. o’tmadi.
C) M ning to’lqin uzunligi K nikidan katta.
D) K ning chastotasi eng katta.
E) L ning chastotasi M nikidan katta.
32. Bir fotoelementli lampaning katodi teng
uzoqlikdagi K va L yorug’lik manbalari bilan
alohida-alohida yoritilganda tok kuchi-
kuchlanish grafiklari rasmdagidek bo’lmoqda.

bajarilsa, ampermetrdan tok o’tishi mumkin?
I. chastota o’zgarmas qolish sharti bilan
yorug’lik intensivligi orttirish,
II. chastotasi katta bo’lgan yorug’lik qo’llash,
III. chiqish ishi kichik bo’lgan katod qo’llash,
IV. katod sirtining yuzi orttirish.
309
A) I yoki II B) I yoki III C) II yoki III elektronlar anodga eng ko’pi bilan necha eV
D) II yoki IV E) III yoki IV kinetik energiya bilan uriladi?
35. Rasmdagi fotoelektrik zanjirda fotoelement A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10
K va L yorug’liklar bilan alohida-alohida
yoritilmoqda. Fotoelement K yorug’lik bilan
yoritilganda lampa porloqroq yonayotgan
bo’lsa, quyidagilardan qaysilar istisnosiz
noto’g’ri?
I. K yorug’likning chastotasi L nikiga teng.

II. K yorug’likning to’lqin uzunligi L nikidan
kichik.
III. K yorug’likning intensivligi L nikiga teng.
(Fotonlar urib chiqargan barcha fotoelektronlar
anodga yetib boradi, deb hisoblang.)
36. Chastotasi ν1 bo’lgan bir X –yorug’lik fotoni
erkin holdagi bir elektron bilan to’qnashib ν2
chastota bilan sochilmoqda.
tarjimasi
Sochilgan elektronning energiyasini hisoblash
uchun, ν1 va ν2 bilan birgalikda quyidagi
kattaliklardan qaysilari berilishi kerak va
yetarlidir.
h: planck doimiysi,
R: rydberg doimiysi,
λ: sochilgan fotonning to’lqin uzunligi.
A) faqat h B) faqat R C) h va λ
D) R va λ E) h, R va λ
37. Katodining chiqish ishi 2 eV bo’lgan bir
fotoelement 4 V li manbaga rasmdagidek
ulangan.
Fotoelement katodiga 8 eV energiyali fotonlar

tushirilganda, katoddan uchib chiquvchi
310
Atom modellari
1. Vodorod atomining 4-orbitasidagi
elektronning chiziqli tezligi V1 dir. Elektron
asosiy orbitada bo’lganida chiziqli tezligi V2 ga
teng bo’ldi.
A) 1/16 B) 1/4 C) 1/2 D) 4 E) 16
2. Bohr atom modeliga ko’ra, Li++ ionining 3-
orbitasining radiusi necha A° ga teng? s
(Bohr radiusi a0= 0,53 A°, ZLi= 3) Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
A) 1,06 B) 1,59 C) 2,12 D) 15,9 E) 21,2 I. K nurlanishdagi fotonning chastotasi eng
3. Vodorod atomining 1-orbitasidagi katta.
elektronning impuls momenti L, chiziqli impulsi II. L nurlanishdagi fotonning impulsi eng kichik.
esa P ga teng. III. M nurlanishning to’lqion uzunligi L nikidan
Elektron 2-orbitaga chiqarilsa, impuls momenti katta.
va chiziqli impulsi nimaga teng bo’ladi? A) faqat I B) I va II C) I va III
Impuls moment Impuls D) II va III E) I, II va III
A) L/2 P 8. Vodorod atomining ba’zi energiya sathlari
B) L 2P rasdma berilgan.
C) 2L P/2
D) 2L P
E) 2L 2P
4. He+ ionining 2-orbitasidagi elektronning
ionlashish energiyasi E ga teng.
Bunga ko’ra, asosiy holdagi vodorod atomining
ionlashish energiyasi necha E ga teng?
(ZH= 1, ZHe+ = 2)
A) 4/9 B) 3/4 C) 1 D) 4/3 E) 9/4
tarjimasi
5. Vodorod atomining asosiy sathida bo’lgan
elektronning burchak tezligi ω1, Li++ ionining 3-
orbitasidagi elektronining burchak tezligi esa ω2 Bunga asosan, vodorod atomi uchun
dir. quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
Bunga asosan, ω1/ω2 nisbat nimaga teng? (ZH= I. 12,50 eV energiyali elektronlar bilan
1, ZLi++ = 3) uyg’otilishi mumkin.
II. 12,50 eV energiyali fotonlar bilan
A) 3 B) 2 C) 1 D) 1/2 E) 1/3
6. Ichida seziy atomi gazlari bo’lgan bir idish uyg’otilishi mumkin.
ichiga kinetik energiyasi 25 eV bo’lgan bir III. 12,75 eV energiyali fotonlar bilan
elektron uchib kirdi. uyg’otilishi mumkin.
Bunga asosan, eng ko’pi bilan nechta atom
ionlashishi mumkin? D) II va III E) I, II va III
(Seziy atomining ionlashish energiyasi 3,87 eV) 9. Simob atomiga oid ba’zi energiya sathlari
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7 rasmda ko’rsatilgan. Simob atomlari bo’lgan bir
idishga energiyalari 9 eV bo’lgan elektronlar
7. Bir X atomiga oid ba’zi energiya sathlari
rasmda ko’rsatilgan. X atomidagi elektron n = 3 uchib kirdi.
sathgacha uyg’otilganda, bu elektron asosiy
sathga qaytishda K, L, M nurlar chiqarishi
mumkin.
311
Bunga asosan, atomlar barqaror holatga
qaytishda nechta farqli nurlanish chiqarishi
mumkin?
I. Lyman seriyasida uchib chiqqan fotonlar
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 10
chastotasi Balmer va Pachen seriyalarinikidan
10. Bir X atomi spektrida K, L, M nurlanishlar
katta.
kuzatildi.
II. Elektronning impuls momenti α va Hα
nurlanishda bir xil miqdorda kamayadi.
III. Balmer seriyasidagi nurlanish natijasida
uchib chiqqan fotonning impulsi Pachen
seriyasinikidan katta.
13. Energiya sathlari rasmdagidek bo’lgan seziy
atomi bug’lari, kinetik energiyalari 3 eV bo’lgan

Bunga asosan, bu nurlanishlarning to’lqin
elektronlar bilan bombardimon qilinmoqda.
tarjimasi
uzunliklari λK, λL, λM orasidagi munosabat
qanday?
A) λK = λL > λM B) λK > λL > λM C) λK > λM >
λL
D) λL > λM > λK E) λL > λK > λM
11. Energiya sathlari rasmdagidek bo’lgan
simob atomi bug’lariga energiyalari 10 eV
bo’lgan elektron dastasi yuborildi.
Atom asosiy holatga qaytayotganda, quyida

energiyalari berilgan fotonlarning qaysilarini
chiqarishi mumkin?
I. 0,13 eV
II. 0,92 eV
III. 2,30 eV
IV. 3,87 eV
A) I va II B) II va III C) I, II va III
D) I, III va IV E) I, II, III va IV
14. Vodorod atomining ba’zi energiya sathlari
Bunga ko’ra elektronlarning oxirgi kinetik
rasmda ko’rsatilgan. Asosiy holdagi vodorod
energiyalari quyidagilardan qaysi biri bo’lishi
atomlari energiyalari 12,75 eV bo’lgan fotonlar
imkonsiz?
bilan uyg’otilmoqda.
A) 0,28 B) 1,16 C) 3,33 D) 5,14 E) 6,67
12. Vodorod atomining spektrida kuzatilgan
ba’zi seriyalar berilgan.
312
Kinetik energiyalari 3,80 eV bo’lgan elektronlar
bilan seziy atomlari bombardimon qilinsa,
elektronlarning oxirgi kinetik energiyasi
quyidagilardan qaysi biri bo’la olmaydi?
A) 1,04 eV B) 1,50 eV C) 2,42 eV
D) 2,67 eV E) 3,80 eV
18. Vodorod atomlarining spektrida kuzatilgan
Lyman va Balmer seriyasiga oid chiziqlardan
ba’zilarining ko’rinishi rasmda berilgan.
Bunga asosan, vodorod atomlarining impuls

momentlari qanchaga ortadi?
h h 3h 2h 5h
A) B) C) D) E)
2π π 2π π 2π
15. Asosiy holdagi vodorod atomi fotonlar bilan
3h
uyg’otilganda, impuls momenti ga ortdi.
2π
Bunga ko’ra, atom asosiy holatga qaytarkan
quyidagi nurlardan qaysini chiqara olmaydi?
A) α B) β C) γ D) Hα E) Hγ
16. Vodorod atomiga oid ba’zi energiya sathlari
rasmda ko’rsatilgan. Asosiy holdagi vodorod Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
atomi energiyasi 12,75 eV bo’lgan fotonlar bilan I. Lyman seriyasida nurlangan fotonlar
uyg’otilmoqda. Atom asosiy holatga chastotasi Balmer seriyasida nurlangan fotonlar
qaytayotganda foton chiqarishi natijasida chastotasidan katta.
h II. Lyman seriyasidagi spektr chiziqlarining soni
elektronning impuls momenti ga
kamaymoqda.
2π Balmer seriyasidagilardan ko’p.
III. Lβ nurlanish to’lqin uzunligi Hβ nurlanish
to’lqin uzunligidan kichik.
19. Bir X atomiga oid ba’zi energiya sathlari
Bunga asosan, atom chiqargan fotonning

energiyasi necha eV ga teng?
A) 0,31 B) 0,65 C) 1,90 D) 2,55 E) 2,86
17. Seziy atomining ba’zi energiya sathlari
berilgan.
X atom, energiyasi 6,34 eV bo’lgan foton bilan
uyg’otildi. Atom biroz keyin bitta foton
h
chiqarib, impuls momentini ga kamaytirdi.
π
Bunga asosan, bu fotonning to’lqin uzunligi
necha A° ga teng? (h∙c = 12400 A°∙eV)
A) 2500 B) 2850 C) 3100 D) 4000 E) 5000
20. X, Y, Z atomlarning ketma-ket kelgan
energiya sathlari berilgan. Barqaror holatdagi X,
313
Y, Z atomlar 6 eV energiyali elektronlar bilan
maksimal sathgacha uyg’otildi.
Bunga asosan, elektron barqaror holatga

qaytayotganda nurlanuvchi foton energiyasi
quyidagilardan qaysilariga teng bo’lishi
mumkin?
I. E
II. 3E
III. 6E
A) faqat III B) I va II C) I va III
23. Bir X atomning energiya sathlari rasmda
berilgan.
Bunga asosan, X, Y, Z atomlardagi
elektronlarning impuls momentlaridagi
o’zgarishlar ΔLX, ΔLY, ΔLZ orasidagi
munosabat qanday?
A) ΔLX> ΔLZ> ΔLY B) ΔLY= ΔLZ> ΔLX
C) ΔLY> ΔLZ> ΔLX D) ΔLZ> ΔLY= ΔLX
E) ΔLZ= ΔLY= ΔLX
21. Rasmda qandaydir atomning ba’zi energiya
sathlari va nurlanishlari ko’rsatilgan.
tarjimasi
Bunga asosan, bu atom uchun quyida
I. 6,27 eV energiyali fotonlar bilan uyg’otilishi
mumkin.
II. 7 eV energiyali fotonlar bilan uyg’otilishi
mumkin.
Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri? III. 7 eV energiyali elektronlar bilan uyg’otilishi
I. K nurlanishning to’lqin uzunligi eng katta. mumkin.
II. M nurlanishning chastotasi eng kichik. A) faqat I B) faqat II C) I va II
III. L nurlanishda elektronning impuls momenti D) I va III E) I, II va III
h 24. Bohr atom modeliga ko’ra, bir atomning
ga kamayadi. elektroni n- orbitadan (n + 1)- orbitaga
π
A) faqat I B) I va II C) I va III chiqarilsa, elektronning impuls momenti qanday
D) II va III E) I, II va III o’zgaradi?
22. Ba’zi energiya sathlari rasmdagidek bo’lgan h h h
A) ga ortadi B) ga kamayadi C) ga
bir atom, energiyasi 10E bo’lgan elektron bilan 2π 2π π
uyg’otildi. ortadi
h nh
D) ga kamayadi E) ga ortadi
π 2π
25. Quyidagilardan qaysilarini Bohr atom
modeli tushuntirolmaydi?
I. Elektronlarning atom atrofida ellips
orbitalarda aylanishi.
314
II. Energiya sathlarining bir-biriga juda yaqin A) faqat K B) faqat L C) faqat M
ko’plab chiziqlardan tashkil topganligi. D) L va M E) K, L va M
III. Elektronlarning orbitalarda nurlanmasdan 29. Simob atomining ba’zi energiya sathlari
aylana olishi. rasmda ko’rsatilgan. Ichida simob atomi bug’lari
A) faqat I B) faqat II C) faqat III bo’lgan bir idishga kinetik energiyalari 5,0 eV
D) I va II E) II va III bo’lgan elektronlar uchib kirdi.
26. Bohr atom modeliga ko’ra, bitta elekronli
atomda elektron yuqori orbita chiqsa,
I. Elektronning tezligi kamayadi.
II. Elektronning impuls momenti ortadi.
III. Atomning umumiy energiyasi ortadi.
27. Barqaror holatda bo’lgan bir vodorod atomi Bunga asosan, elektronlarning oxirgi
kinetik energiyasi E bo’lgan elektron bilan vaziyatdagi kinetik energiyalari va atomlarning
ta’sirlashmoqda. Vodorod atomi barqaror asosiy holatga qaytishdagi chiqaradigan
holatga qaytayotganda Hδ nurlanish chiqardi. fotonlarning energiyalari quyidagilardan qaysi
Elektronlarning oxirgi Atomlar nurlanadigan
kinetik energiyalari (eV) fotonlar energiyasi (eV)
A) 0,14 0,14
B) 0,14 4,86
C) 0,14 0,14 va 4,86
D) 0,14 va 5,0 4,86
"Samarali Ta'lim" o'quv markazi E) 0,14 va 5,0 0,14 va 4,86
30. Vodorod atomining chiqargan ba’zi
tarjimasi nurlanishlar rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, E quyidagilardan qaysi biriga

teng bo’lishi mumkin?
A) 11,50 eV B) 12,00 eV C) 12,50 eV
D) 13,00 eV E) 13,50 eV
28. Seziy atomining ba’zi energiya sathlari
rasmda ko’rsatilgan. Seziy bug’lariga
energiyalari mos ravishda 2,30 eV, 3,00 eV va
5,00 eV bo’lgan K, L, M fotonlar yuborildi.
noto’g’ri?
I. K nurlanish Balmer seriyasidagi α
nurlanishdir.
II. K nurlanishda elektronning impuls momenti
o’zgarish moduli L nurlanishdagi impuls
momentining o’zgarish modulidan katta.
III. L va M nurlanishlarda elektronning impuls
h
momenti teng va ga kamaygan.
π
Bunga ko’ra, K, L, M fotonlardan qaysilari seziy
atomi bilan to’qnashuvdan keyin shubhasiz
mutlaq elastik qaytadi?
31. Vodorod atomi uyg’otilib, elektronning
315
yuqori orbitaga chiqishi ta’minlandi. Bohr (h: planck doimiysi.)
modeliga ko’ra, atomning umumiy energiyasi E, A)
E
B)
E
C)
3E
D)
4E
E)
2E
4h 2h 4h 3h h
elektronning burchak tezligi ω, elektronning
37. Rasmdagi majburish nurlanish hodisa uchun
impuls momenti L qanday o’zgardi?
quyida aytilganlardan qaysilari to’g’ri?
E L ω .
A) ortdi ortdi ortdi
B) ortdi ortdi kamaydi
C) ortdi kamaydi kamaydi
D) kamaydi kamaydi ortdi
E) kamaydi ortdi kamaydi
I. Tushayotgan fotonning energiyasi E2– E1 ga
32. Vodorod atomi chiqargan ba’zi nurlar
teng.
II. Uyg’ongan atomlar soni asosiy holdagi
atomlar sonidan ko’pdir.
III. Atomlar chiqargan nurlarning ranglari bir
xil.
38. Uyg’otilgan bir vodorod atomi ikkita foton
chiqarib barqaror holatga qaytdi. Atom fotonlar
nurlanganda elektronning impuls momenti mos
h 3h
Bunga asosan, bu nurlanishlardan qaysi biri ravishda va ga kamaymoqda.
π 2π
ko’rinish sohasida? Bunga asosan, atom nechanchi uyg’otilish
(h∙c = 12400 A°∙eV) sathigacha uyg’otilgan?
A) K B) L C) M D) N E) P A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
33. Bohr atom modeliga ko’ra, elektroni n = 6
energiya sathida bo’lgan atom barqaror holatga
39. Bosh kvant soni n = 2 bo’lgan bir qobiqda
bo’lishi mumkin bo’lgan ost qobiq soni va
orbital soni nechta nechta?
tarjimasi
qaytayotganda nechta farqli nurlanish (spektri)
chiqarishi mumkin? Ost qobiq Orbital
A) 4 B) 6 C) 12 D) 15 E) 21 soni soni
34. Barqaror holatda bo’lgan bir atom A) 2 2
uyg’otilib, elektroni yuqori orbitaga chiqarildi. B) 2 4
Bunga asosan, atomga oid quyidagi C) 2 6
kattaliklardan qaysi biri ortmaydi? D) 3 4
A) Atomning umumiy energiyasi E) 3 6
B) Elektronning aylanish davri 40. Atom nomeri 10 bo’lgan atom uchun
C) Elektronning impuls momenti quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
D) Elektronning impulsi I. 2 ta qobig’i butunlay to’la.
E) Elektronning radiusi II. 3 ta ost qobig’i butunlay to’la.
35. Bitta elektronli atomning asosiy sathdagi III. 5 ta orbitali butunlay to’la.
elektronning bog’lanish energiyasi 12 eV ga A) faqat I B) I va II C) I va III
teng. D) II va III E) I, II va III
Bunga asosan, shu atomning 2-sathidagi bir 41. Bir elektron bosh kvant soni 4 bo’lgan
elektronning bog’lanish energiyasi necha eV ga qobiqdagi f ost qobiqda joylashgan.
teng? Bunga asosan, elektron joylashgan qobiqning
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 simvoli va elektronning orbital kvant soni
36. Vodorod atomida asosiy sathdagi bir quyidagilardan qaysi birida to’g’ri berilgan?
elektronning umumiy energiyasi E ga teng. Qobiq Orbital kvant soni
Bunga asosan, Lyman seriyasining α A) M 2
nurlanishida atomning chiqargan yorug’likning B) M 3
chastotasi quyidagilardan qaysi biriga teng? C) N 2
D) N 3
316
E) N 4
42. M qobiqda joylashgan bir elektron uchun
I. Bosh kvant soni n = 3.
II. Elektron f ost qobiqda joylashgan bo’lishi
mumkin.
III. Elektronning orbital kvant soni 𝑙 = 0, 1, 2
qiymatlarni olishi mumkin.
43. Bir atomdagi ikki elektronning bosh kvant
soni orbital kvant soni va magnit kvant soni
teng.
Bunga asosan, bu ikki elektron uchun
quyidagilardan qaysilari noto’g’ri?
I. Bir qobiqda joylashadilar.
II. Impuls momentlarining modullari teng.
III. Spin kvant sonlari teng.
44. Atom nomeri 26 bo’lgan barqaror bir
atomning K, L, M qobiqlaridagi elektronlar soni
mos ravishda nK, nL, nM ga teng.
Bunga asosan, nK, nL, nM ning qiymatlarini
aniqlang?
nK nL nM .
A) 2 4 9
B) 2 4 16
C) 2 8 9tarjimasi
D) 2 8 14
E) 2 8 16
317
X– nurlari va elektromagnit to’lqinlar D) I va II E) II va III
1. Elektromagnit to’lqinlari haqida quyida 6. Elektromagnit to’lqinlar energiyalariga ko’ra
aytilganlardan qaysi biri to’g’ri? rasmdagi tartibda joylashtirilgan.
A) Radio to’lqinlarining impulsi, ultrabinafsha Radio Mikro K Ko’rinadigan L M γ
to’lqinlar to’lqinlar yorug’lik nurlari
nurlarining impulsidan katta.
B) X (rentgen) nurlarining tezligi, γ nurlarining Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
tezligidan katta. I. K infraqizil nurlardir.
C) Infraqizil nurlarining energiyasi, II. L ning to’lqin uzunligi M nikidan katta.
ultrabinafsha nurlarining energiyasidan kichik. III. Vakuumda K va M ning tezliklari teng.
D) Ko’rinuvchi yorug’lik elektromagnit to’lqin A) faqat I B) I va II C) I va III
emas. D) II va III E) I, II va III
E) Elektr zaryadli bo’lganlari uchun elektr 7. Bir X (rentgen) nur trubkasida qizdirilgan
maydonda yo’nalishini o’zgartiradi. katoddan chiqqan elektronlar tezlashtirilib anod
2. Quyidagi elektromagnit to’lqinlardan bilan to’qnashtiriladi va X (rentgen) nurlari hosil
qaysining bo’ladi.
energiyasi eng katta? Bu hodisada quyidagilardan qaysilarining
A) Radio to’lqinlari B) X (rentgen) nurlari o’zgarishi X (rentgen) nurlarining to’lqin
C) Ultrabinafsha nurlari D) γ nurlari uzunligi o’zgartiradi?
E) Mikro (ultraradio) to’lqinlar V: tezlashtiruvchi kuchlanish,
3. Quyidagilardan qaysilari elektromagnit d: katod va anod orasidagi masofa
to’lqinlardir? n: elektronlar soni
I. Tovush to’lqinlari A) faqat V B) faqat d C) V va d
II. α nurlar D) V va n E) d va n
III. X (rentgen) nurlar 8. Bir X (rentgen) nur trubkasida elektronlar
A) faqat I B) faqat II C) faqat III anodga 4∙107 m/s tezlik bilan urilmoqda va anod
bilan to’qnashib 10–10 m yo’l bosib to’xtamoqda.
4. Quyidagilardan qaysilari to’g’ri? Bunga asosan, hosil bo’lgan nurlarning eng
I. Tezlanishli harakatlanayotgan zaryadlarning kichik to’lqin uzunligi necha A° ga teng? (c =
tarjimasi
atrofidagi elektr va magnit maydon fazoda 3∙108 m/s)
A) 12 B) 15 C) 18 D) 20 E) 30
elektromagnit to’lqin ko’rinishida yoyiladi.
II. Tinch turgan zaryadlarning atrofida faqatgina 9. Bir X (rentgen) nur trubkasida V kuchlanish
elektr maydon hosil bo’ladi. ostida tezlashtirilgan elektronlar anodga
III. O’zgarmas tezlik bilan harakatlanayotgan urilgandan keyin 2d masofa yo’l o’tib
zaryadlarning atrofida faqatgina magnit maydon to’xtamoqda. Bu holatda hosil bo’lgan X
hosil bo’ladi. (rentgen) nurlarining to’lqin uzunligi λ ga teng.
A) faqat I B) faqat II C) I va II Bunga asosan, 4V kuchlanish ostida
D) I va III E) I, II va III tezlashtirilgan elektronlar anodga urilib d
masofa o’tib to’xtasa, hosil bo’ladigan X
5. Quyidagi rasmlarda ⃗E va ⃗B elektr maydon va
(rentgen) nurlarining to’lqin uzunligi necha λ ga
magnit maydoni yo’nalishi, c esa elektromagnit
teng bo’ladi?
to’lqinlarning tarqalish yo’nalishi ko’rsatmoqda.
A) 1/8 B) 1/4 C) 1/2 D) 2 E) 4
10. Quyidagilardan qaysi biri elektromagnit
to’lqin emas?
A) Ultrabinafsha nurlari
B) X (rentgen) nurlari
C) Beta (β) nurlari
Bunga asosan, qaysi sistemalarda elektromagnit D) Gamma (γ) nurlari
E) Radio to’lqinlari
to’lqinlarning tarqalish yo’nalishi to’g’ri
berilgan? 11. Elektromagnit to’lqinlar uchun quyida
A) faqat I B) faqat II C) faqat III aytilganlardan qaysilari to’g’ri?
I. Vakuumda yorug’lik tezligida tarqaladi.
318
II. Tebranish yo’nalishlari harakat 15. Bir X (rentgen) nur trubkasida 6∙107 m/s
yo’nalishlariga tik. tezlikka erishgan elektronlar anodga urilib
III. Zaryadlarning tezlanishli harakati natijasida to’xtamoqda.
hosil bo’ladi. Anodga urilib 0,3 A° yo’l bosib to’xtagan bu
A) faqat I B) faqat II C) I va II elektronlar chiqargan X (rentgen) nurlarining
D) I va III E) I, II va III chastotasi necha Hz ga teng?
12. Xarakteristik X (rentgen) nurlari uchun A) 1015 B) 1016 C) 1017
quyida aytilganlardan qaysilari to’g’ri? D) 1018 E) 1019
I. Uzluksiz energiya spektriga ega. 16. 1-rasmdagi atomning K, L, M orbitalaridagi
II. Atom yadrosi tomonidan tarqatiladi. elektronlarning energiyalari mos ravishda –3000
III. Tezlashtirilgan elektronlarning nishondagi eV, –1000 eV, –500 eV ga teng. Tezlashtirilgan
atom ichidagi elektronlarni uyg’otishi natijasida elektronlar nishondagi atomning K orbitasidagi
hosil bo’ladi. elektronlarni urib chiqarmoqda va bu bo’shliqlar
A) faqat I B) faqat II C) faqat III bir ustki orbitadan tushgan elektronlar bilan
D) I va III E) II va III to’ldirilmoqda. Bu holatda hosil bo’lgan
13. Bir X (rentgen) nur trubkasida V potensiallar xarakteristik X (rentgen) nurlari intensivligining
farqi ostida tezlashtirilgan elektronlarning to’lqin uzunligiga bog’lanish grafiklari 2-
to’xtashi natijasida hosil bo’lgan uzluksiz X rasmdagidek bo’lmoqda.
(rentgen) nurining spektri rasmda ko’rsatilgan.
asosan, grafikdagi λ va λ ning

o'quv
qiymatlari nimaga markazi
teng?
1 2
(h∙c = 12400 A°∙eV)

tarjimasiλ (A°)
A) 4,1
λ (A°)
12,4
1 2
Bunga asosan, tezlashtiruvchi kuchlanish (V)

B) 6,2 12,4
necha volt ga teng?
C) 4,1 24,8
(h∙c = 12400 A°∙eV)
D) 6,2 24,8
A) 6,2∙104 B) 12,4∙104 C) 24,8∙104
E) 12,4 24,8
D) 6,2∙105 E) 12,4∙105
17. Bir X (rentgen) nur trubkasida 4∙107 m/s
14. Bir X (rentgen) nur trubkasida anodga
tezlikka erishgan elektronlar anodga urilmoqda.
urilgan elektronlarning tezliklarining
Bu elektronlar anod ichida maksimum 1 A° va
to’xtagungacha bosib o’tgan yo’llariga nisbatan
minumum 0,2 A° yo’l bosib to’xtamoqda.
o’zgarish grafigi rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, hosil bo’layotgan X nurlarining
to’lqin uzunligi qaysi oraliqda yotadi?
(c: 3∙108 m/s)
A) 1 A° - 3 A° B) 1 A° - 9 A°
C) 2 A° - 10 A° D) 3 A° - 10 A°
E) 3 A° - 15 A°
18. Vodorod atomlari orasida rasmdagidek bog’
hosil bo’ldi.
Bunga asosan, X (rentgen) nur trubkasida hosil

bo’lgan nurlarning chastotasi quyidagilardan
qaysi biriga teng?
V d V 2V 2d
A) B) C) D) E)
2d 2V d d V
319
Bunga asosan, hosil bo’lgan bu bog’ turi II. Odatda 4A guruhi elementlaridir va barqaror
quyidagilardan qaysi biri? holatga o’tishi uchun to’rtta kovalent bog’ hosil
A) Qutbli kovalent bog’ qiladilar.
B) Qutbsiz kovalent bog’ III. Diodlar va tranzistorlar yasashda ishlatiladi.
C) Ionli bog’ A) faqat I B) I va II C) I va III
D) Metal bog’ D) II va III E) I, II va III
E) Vodorod bog’ 24. Bir radar tarqatayotgan elektromagnit
19. Ionli bog’lanish uchun quyidagilardan to’lqinlarning chastotasi 3∙109 Hz ga teng. Tinch
qaysilari to’g’ri? turgan radardan V tezlikda uzoqlashayotgan bir
I. Metallar va ametallar orasida sodir bo’ladi. mashinaga bu to’lqinlar urilib, orqaga
II. Elektron olish - berish bilan sodir bo’ladi. qaytmoqda.
III. Kovalent bog’ga nisbatan kuchsizdir. Radar qaytgan to’lqinlarning chastotasi 800 Hz
A) faqat I B) faqat II C) I va II ga kichik ekanligini o’lchagan bo’lsa, V ning
D) I va III E) I, II va III qiymati necha m/s ga teng?
20. Moddalar atom yoki atom guruhlarining (c = 3∙108 m/s)
xususiyatlariga ko’ra kristal va amorf tuzilishda A) 30 B) 40 C) 50 D) 60 E) 70
ikkiga ajratiladi. 25. Atom yoki molekulalarning birma-bir
Bunga asosan, amorf tuzilishdagi modda uchun birlashtirilishi jarayoni natijasida kerakli
quyidagilardan qaysi biri to’g’ri? mahsulot olinishiga nanotexnologiya deyiladi.
A) Modda atomlarining bir-biriga nisbatan Bunga asosan, quyida berilganlardan qaysilari
joylashuvlari tasodifiydir. nanotexnologiyaning afzalliklari orasida
B) O’zgarmas erish harorati mavjud. ko’rsatilishi mumkin?
C) Atomlari tartibli shaklda joylashgan. I. juda bardoshli materiallar ishlab chiqarish,
D) Elektr tokini yaxshi o’tkazadi. II. yarim o’tkazgich va juda yaxshi o’tkazgich
E) Faqatgina qattiq holatda uchratish mumkin. materiallar ishlab chiqarish,
21. LCD (suyuq kristalli ekran)
texnologiyasining CRT (elektron lampa) dan
III. texnologik qurilmalarni kichik ko’rinishda
ishlab chiqarish.
asosiy farqi tuzilishida qo’llanilgan suyuq A) faqat I B) faqat II C) faqat III
kristallardir. tarjimasi D) I va II E) I va III
Suyuq kristallar uchun quyida aytilganlardan 26. Bir radar rasmdagidek f chastotali
qaysilari to’g’ri? elektromagnit to’lqinlar tarqatmoqda. Radar
I. Ichlaridan o’tuvchi yorug’likning yaqinlashayotgan bir mashinaga urilib
xususiyatlarini o’zgartirishi mumkin. qaytayotgan to’lqinlarning chastotasini f1 deb
II. Molekulari orasidagi bog’lar kuchsizdir. o’lchamoqda.
III. Ranglari qizildan, binafshaga qadar
o’zgarishi mumkin.
22. Quyidagi qurilmalardan qaysilarida o’ta
o’tkazgich moddalar qo’llaniladi?
I. Magnit yostiqchalarda harakatlanuvchi Bunga asosan, quyidagi munosabatlardan
poyezd (maglev) qaysilari to’g’ri bo’lishi mumkin?
II. Magnit rezonans tomografiya (MRT) I. f > f1
III. LCD (suyuq kristalli ekran) televizor II. f = f1
A) faqat I B) faqat II C) faqat III III. f < f1
D) I va II E) I va III A) faqat I B) faqat II C) faqat III
23. Yarim o’tkazgich moddalar uchun quyida D) I va II E) I va III
aytilganlardan qaysilari to’g’ri? 27. Bir radar rasmdagidek 108 Hz chastotali
I. Issiqlik, yorug’lik, magnit maydon kabi tashqi elektromagnit to’lqinlar tarqatmoqda. Radar V
ta’sirlar ostida o’tkazgichga aylanishi mumkin. tezlik bilan radardan uzoqlashayotgan bir
320
mashinaga urilib qaytayotgan to’lqinlarning
chastotasini 20 Hz ga kichik o’lchamoqda.
Bunga asosan, V tezlik necha m/s ga teng?

A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50

tarjimasi
321
Radioaktivlik D) L > K > M E) M > L > K
1. Bir X atomi yadrosining radiusi 3,6 fm ga 6. Umumiy nuklon sonlari mos ravishda 10, n
teng. bo’lgan K, L yadrolarning bog’lanish
Bu atomning yadrosidagi protonlar soni 12 ta energiyalari E, 4E dir.
bo’lsa, neytronlar soni nechta? K yadrodagi har bir nuklonga to’g’ri keluvchi
(1 fm = 10–15 m) bog’lanish energiyasi, L yadrodagi har bir
A) 11 B) 12 C) 13 D) 14 E) 15 nuklonga to’g’ri keluvchi bog’lanish
2. X, Y, Z atomlarning massa soni, protonlar energiyasidan ikki marta katta bo’lsa, n nimaga
soni va neytronlar soni jadvalda berilgan. teng?
A) 5 B) 20 C) 40 D) 60 E) 80
7. 238 –
92U elementi 2α, 3β nurlanishdan keyin X
elementga aylanmoqda.
Bunga asosan, X elementning yadrosida nechta
neytron mavjud?
Bunga asosan, jadvaldagi pX, nY, nZ ning A) 138 B) 139 C) 140 D) 141 E) 142
qiymatlari nimaga teng? 8. Radioaktiv K, L, M elementlar bilan quyidagi
pX nY nZ . hodisalar sodir bo’lmoqda.
A) 10 20 25 K: Yadrodagi bir neytron protonga aylanmoqda.
B) 20 25 27 L: Yadrodan ma’lum energiya yo’qolib,
C) 20 20 28 elektromagnit nurlanish sodir bo’lmoqda.
D) 20 25 55 M: Proton va neytron soni 2 ga kamaymoqda.
E) 30 45 55 Bunga asosan, K, L, M elementlarning
3. Bir atom yadrosining massasi, o’zini tashkil yadrolaridan uchib chiqqa zarralar
qilgan nuklonlarning massalari yig’indisidan quyidagilardan qaysi birida to’g’ri berilgan?
kichikdir. K L M
Bu massa farqining energiyaga ekvivalenti
A) β–
B) β –
α
γ α
γ
C) β – γ β+
tarjimasi
A) Ionlashma energiyasi
B) Bog’lanish energiyasi D) β+ α γ
C) Bo’linish energiyasi E) β+ γ α
D) Kinetik energiyasi 9. Radioaktiv elementning yadrosidan uchib
E) Potensial energiyasi chiqqan zarralar bir jinsli elektr maydonda
4. Bir fisyon (bo’linish) reaksiyada rasmdagi trayektoriyalar bo’ylab harakatlanib
parchalanishdan oldingi umumiy massa 8,004 g, ekranga urilmoqda.
parchalanishdan keyingi umumiy massa 8,000 g
dir.
Bunga asosan, bu parchalanishda ajralib chiqqan
energiya necha J ga teng?
(c = 3∙108 m/s)
A) 0,4∙1011 B) 0,8∙1011 C) 1,2∙1011
D) 3,6∙1011 E) 7,2∙1011
5. K, L, M yadrolarning bog’lanish energiyasi
va nuklonlar soni jadvalda berilgan.
Bunga asosan, 1, 2, 3 nuqtalarga urilgan zarralar

uchun quyida berilganlardan qaysi biri to’g’ri
bo’lishi mumkin?
Bunga asosan, yadrolarning barqarorliklarining 1 2 3
munosabati quyidagilardan qaysi biri? I. α γ β+
A) K = L > M B) K = M > L C) L > K = M II. α γ β–
322
III. β+ γ β–
10. Bir radioaktiv parchalanish seriyasi
rasmdagidek sodir bo’lmoqda.
Bu grafikka asosan, quyidagilardan qaysilari

to’g’ri?
I. Har bir nuklonga to’g’ri keladigan bog’lanish
energiyasi eng kichik bo’lgan element vodorod
I. X element α zarra chiqarib, Y elementga
atomidir.
aylanmoqda.
II. Massa soni 50-100 orasida bo’lgan
II. Y element β– zarra chiqarib, Z elementga
elementlarning har bir nuklonga to’g’ri keluvchi
aylanmoqda.
bog’lanish energiyasi qolganlaridan katta.
III. X va T radioizotop elementlardir.
III. Temir (Fe) elementi yadrosining bog’lanish
energiyasi eng katta.
11. Radioaktiv yadro ketma-ket α, β–, γ
nurlanmoqda.
15. 238 1 x
92U + 0n → 38Sr +
147 1
yXe + 2 0n
Bunga asosan, bu nurlanishlarning qaysilarida
yadroning zaryad miqdori kamayadi? reaksiyada x, y ning qiymatlari quyidagilardan
qaysi birida to’g’ri berilgan?
A) faqat α B) faqat β– C) faqat γ
tarjimasi
D) α va β– E) α va γ
12. Quyidagi yadro reaksiyasida k butun son va
x y
A) 88 52
X bir zarradir. B) 88 54
104 104 C) 90 52
67Ag → 69Ag + kX
Bunga asosan, k va X quyidagilardan qaysi D) 90 54
birida to’g’ri berilgan? E) 92 56
k X. 16. Radioaktiv X, Y elementlarning
A) 1 β– yemirilmagan massa miqdorlarining vaqtga
B) 1 β+ bog’lanish grafiklari rasmda ko’rsatilgan. X
C) 2 β– ning yemirilish doimiysi λX, Y niki esa λY ga
D) 2 β+ teng.
E) 2 γ
13. Quyida berilgan yadro reaksiyalaridan
qaysilari tabiiy radioaktivlikdir?
I. 146C → 147N + −10e
II. 146C + + e → 146C
III. 235 231
92U → 90Th + 2He
4

14. Atomlarning har bir nuklonga to’g’ri
keluvchi bog’lanish energiyasining massa
Bunga asosan, λX/λY nisbat nimaga teng?
soniga bog’lanish grafigi rasmda ko’rsatilgan.
A) 1/3 B) 2/3 C) 4/3 D) 3/2 E) 2
323
17. Radioaktiv bir elementning yemirilmagan D) I va II E) II va III
massa miqdorining vaqtga bog’lanish grafigi 21. Quyidagilardan qaysilari aktivlikning
rasmda ko’rsatilgan. birligi?
I. Becquerd (Bq)
II. Curie (Cu)
III. Hertz (s–1)
22. Radioaktiv K, L elementlarning
yemirilmagan yadrolar sonining vaqtga
bog’lanish grafiklari rasmda ko’rsatilgan.
Bunga asosan, bu elementning yemirilish

doimiysi necha s–1 ga teng?
(ln2 = 0,693)
A) 0,5 B) 1 C) 1,5 D) 2 E) 2,5
18. Radioaktiv K, L elementlarning yarim
yemirilish davrlari t, 2t, yemirilish doimiylari
λK, λL va o’rtacha yashash vaqtlari τK, τL ga
teng.
Bunga asosan, quyidagi tengliklardan qaysi biri Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
to’g’ri? I. t0= 0 onida K ning aktivligi, L nikidan katta.
A) λK = 2λL; τK = 2τL II. K ning yemirilish doimiysi, L nikidan katta.
B) λK = 2λL; 2τK = τL III. K ning yarim yemirilish davri, L nikidan
C) 2λK = λL; τK = 2τL
D) λK = λL; 2τK = τL
katta.
tarjimasi
E) 2λK = λL; τK = τL
19. Yemirilish doimiysi 6,93∙10–3 (daqiqa)–1 23. 235 1 91 142
92U + 0n → 36Kr + 56Ba + 3 0n +
1
bo’lgan radioaktiv bir elementning t0= 0 onidagi energiya

massasi 240 g ga teng. Yuqoridagi radioaktiv parchalanish uchun
Bunga asosan, 5 soat o’tib bu elementning quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
yemirilmagan massasi necha g ga teng? I. Fisyon (bo’linish) reaksiyadir.
(ln2 = 0,693) II. Kr elementi uchun har bir nuklonga to’g’ri
A) 7,5 B) 15 C) 30 D) 60 E) 120 keluvchi bog’lanish energiyasi, U elementining
20. Radioaktiv bir element uchun rasmdagi har bir nuklonga to’g’ri keluvchi bog’lanish
grafik berilgan. energiyasidan katta.
III. Parchalanishda umumiy massa saqlangan.
24. Quyidagi reaksiyalar uchun aytilganlardan
I. 21H + 31H → 42He + 10n + energiya
II. 235 1
92U + 0n →
100 135 1
40Zr + 52Te + 0n + energiya
I. 1-reaksiya fuzyon (sintez) reaksiya, 2-reaksiya
Bu grafikdagi y o’qi quyidagilardan qaysilari
fisyon (bo’linish) reaksiya.
bo’lishi mumkin?
II. 1-reaksiyada ajralgan energiya, 2-reaksiya
I. aktivlik,
ajralgan energiyadan katta.
II. yemirilmagan massa,
III. Yadro reaktorlarida, 2-reaksiyaga o’xshash
III. o’rtacha yashash vaqti.
reaksiyalar sodir bo’ladi.
324
25. t0 = 0 onida 1011 ta yadroga ega bo’lgan
radioaktiv bir elementning yemirilish doimiysi
3,7 s–1 ga teng.
Bunga asosan, bu radioaktiv elementning t0= 0
onidagi aktivligi necha Cu ga teng?
(1 Cu = 3,7∙1010 Bq)
A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 25
26. Elementlar uchun har bir nuklonga to’g’ri
keluvchi bog’lanish energiyasining, massa
soniga bog’lanish grafigi rasmda ko’rsatilgan.

tarjimasi
I. K sohadagi elementlar fuzyon (sintez)
reaksiyasi natijasida barqaror sohaga o’tishi
mumkin.
II. L sohadagi elementlar fisyon (bo’linish)
reaksiya natijasida barqaror sohaga o’tishi
mumkin.
III. L sohadagi elementlar fuzyon (sintez)
reaksiyasi natijasida barqaror sohaga o’tishi
mumkin.
27. Quyidagi radioaktiv parchalanish reaksiyasi
natijasida X elementi hosil bo’lmoqda.
238 4 0
92U → X + 2 2He + −1e
X elementi haqida quyida aytilganlardan
I. Protonlar soni 89 ta.
II. Yadrosida 230 ta nuklon mavjud.
III. Fuzyon (sintez) reaksiya natijasida barqaror
sohaga o’tishi mumkin.
325
Atomlardan kuarklargacha Hosil bo’lgan elektronning va pozitronning
1. Kuchli yadro kuchlari uchun quyida kinetik energiyalari teng va 0,3175 MeV bo’lsa,
aytilganlardan qaysilari to’g’ri? ν necha Hz ga teng?
I. Tabiatdagi eng kuchli ta’sirlashuv kuchdir. (Elektronning tinchlikdagi massa energiyasi
II. Yadro zarralarini bir joyda tutib turadi. 0,51 MeV ga teng. h = 6,62∙10–34 J∙s)
III. Maydon zarrasi gluondir. A) 1039 B) 2,5∙1039 C) 5∙1039
A) faqat I B) faqat II C) I va II D) 7,5∙1039 E) 1040
D) I va III E) I, II va III 8. Quyidagi reaksiyalarga asosan, γK, γL fotonlar
2. Katta energiyali γ fotoni bir atomning hosil bo’ldi.
yadrosini bilan ta’sirlashib, zarralar juftligi hosil e̅ + e+ → 2γK
qildi. p + p̅→ 2γL
Bunga asosan, hosil bo’lgan zarralar juftligi Dastlab, barcha zarralarning kinetik energiyalari
quyidagilardan qaysilari bo’lishi mumkin? teng bo’lsa, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
I. elektron - pozitron, I. K fotonning energiyasi, L nikidan kichik.
II. proton - pozitron, II. K fotonning to’lqin uzunligi, L nikidan
III. neytron - antineytron kichik.
A) faqat I B) faqat II C) faqat III III. Reaksiyalarda massa saqlangan.
D) I va III E) II va III (Protonning tinchlikdagi massa energiyasi
3. Quyidagi atom osti zarralaridan qaysilari elektronikidan katta.)
adronlardan tashkil topgan? A) faqat I B) faqat II C) faqat III
I. Barionlar D) I va III E) II va III
II. Leptonlar 9. Energiyasi 2 MeV bo’lgan γ fotoni
III. Mezonlar qo’rg’oshin atomining yadrosi bilan ta’sirlashib,
A) faqat I B) faqat II C) I va II zarralar juftligini hosil qildi. Hosil bo’lgan bu K,
D) I va III E) II va III L zarralarning elektr maydondagi harakat
4. Mezonlar haqida quyida aytilganlardan
trayektoriyalari 1-rasmda ko’rsatilgan.
I. Spini butun (0 yoki 1) songa teng.

tarjimasi
II. Bir kuark va bir antikuarkdan tashkil topgan.
III. Beqaror zarralardir.
5. Leptonlar haqida quyida aytilganlardan
I. Kuchli yadro kuchi bilan ta’sirlashadilar. Ba’zi zarralarning tinchlikdagi massa
II. Barchasining spini 1/2 ga teng. energiyalari 2-rasmdagi jadvalda ko’rsatilgan
III. Elementar zarralar sinfiga mansub. bo’lsa, K zarra quyidagilardan qaysi biri bo’lishi
A) faqat I B) faqat II C) faqat III mumkin?
D) I va II E) II va III A) Elektron B) Pozitron C) Proton
6. Quyidagi kattaliklardan qaysilari bir zarra va D) Antiproton E) Neytron
bu zarra antizarrasi uchun teng? 10. 1-rasmda elektron va neytrino, 2-rasmda esa
I. Massa proton va neytron orasidagi ta’sirlashuvni
II. Elektr zaryad ishorasi ko’rsatuvchi Feynman diagramlari berilgan.
III. Elektr zaryad miqdori
7. Chastotasi ν bo’lgan katta energiyali γ fotoni
bir atom yadrosi bilan ta’sirlashib,
γ → e– + e +
tenglamaga asosan, zarralar juftini hosil
qilmoqda. Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?
326
I. Elektron va neytrino kuchsiz yadro kuchi
yordamida ta’sirlashmoqda.
II. Pion (π°) maydon zarrachasidir.
III. Z° bir bozon bo’lib, kuchsiz ta’sirlashuv
tashuvchisidir.
11. Tinch turgan neytronning protonga aylanishi
quyidagi reaksiyadagi kabi sodir bo’ladi?
n → p + e− + ν̅e
Bu reaksiya uchun quyida aytilganlardan
I. Neytronning tinchlikdagi massa energiyasi
protonnikidan katta.
II. Parchalanishdan oldingi va keyingi barionlar
soni 1 ga teng.
III. Parchalanishda leptonlar soni saqlangan.
12. Kuark tuzilishi uud ko’rinishida bo’lgan
zarra quyidagilardan qaysi biri?
A) Proton B) Neytron C) Pion
D) Elektron E) Kaon
13. Kuark tuzilishlari quyida berilgan X, Y, Z
zarralardan qaysilari barion?
X: udd
Y: ud̅
Z: uud
tarjimasi
A) faqat X B) faqat Y C) faqat Z
D) X va Y E) X va Z
14. Quyidagi zarralardan qaysi biri kuarklardan
tashkil topmagan?
A) Proton (p) B) Sigma (Σ) C) Pion (π)
D) Neytrino (ν) E) Omega (Ω)
15. Quyidagi reaksiyada nechta lepton mavjud?
𝑝 + 𝜈𝜇 → μ− + p + π+
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
327
TO’RT BURCHAK
1. Vodorod atomining 2-orbitasida aylanayotgan 3. Uyg’otilgan bir vodorod atomining nurlanish
bir elektronga mos keladigan de Broglie to’lqin spektrida Hβ chizig’i kuzatilmoqda.
uzunligi necha A° ga teng? Bunga asosan, atomni uyg’otgan elektronning
(Bohr radiusi a0 = 0,53 A°, π = 3) energiyasi eng kamida necha eV ga teng?
A) 0,53 B) 2,12 C) 4,26 (E0 = 13,6 eV)
D) 5,48 E) 6,36 A) 10,20 B) 12,09 C) 12,75
D) 13,06 E) 13,22

tarjimasi
……………………………………………………………
……………………………………………………………
2. Asosiy sathdagi bir vodorod atomi
elektronining chastotasi f ga teng. Atom 4. Bir fotoelement lampa K va L yorug’lik
energiyasi E bo’lgan bir foton bilan nurlari bilan bir xil sharoitda yoritilganda hosil
uyg’otilganda elektronning chastotasi f/8 ga bo’lgan tok kuchining kuchlanishga bog’lanish
teng bo’ldi. grafiklari rasmdagidek bo’ldi.
Bunga asosan, E ning qiymati necha eV ga
teng?
(E0 = 13,6 eV)
A) 10,20 B) 12,09 C) 12,75
D) 13,06 E) 13,60
I. K yorug’likning fotonlar soni L nikiga teng.
II. L ning to’lqin uzunligi K nikidan kichik.
III. K va L fotonlarning tezliklari teng.
328
MODDA VA UNING XUSUSIYATLARI
Fizikaning tabiati
1-E; 2-B; 3-C; 4-D; 5-B; 6-A; 7-B; 8-B; 9-E; 10-C; 11-E; 12-D; 13-D; 14-C; 15-A; 16-C; 17-A; 18-
C; 19-E; 20-C; 21-A;
Modda va uning xususiyatlari

1-D; 2-D; 3-C; 4-D; 5-B; 6-E; 7-D; 8-B; 9-E; 10-D; 11-B; 12-D; 13-B; 14-C; 15-D; 16-E; 17-B; 18-
C; 19-A; 20-A;
Massani o’lchash
1-D; 2-C; 3-E; 4-B; 5-C; 6-C; 7-B; 8-B; 9-C; 10-A; 11-D;
Modda va uning xususiyatlari (zichlik)

1-E; 2-A; 3-B; 4-D; 5-A; 6-C; 7-D; 8-C; 9-C; 10-C; 11-D; 12-C; 13-C; 14-A; 15-E; 16-C; 17-D; 18-
C; 19-D; 20-A; 21-B; 22-D; 23-D; 24-C; 25-C; 26-B; 27-D; 28-D; 29-B; 30-E; 31-A; 32-B; 33-D;
34-A; 35-C;
Qattiq jismlarning bosimi

1-A; 2-D; 3-D; 4-E; 5-A; 6-C; 7-E; 8-B; 9-C; 10-C; 11-B; 12-A;
Suyuqliklarning bosimi
1-E; 2-D; 3-A; 4-E; 5-D; 6-B; 7-D; 8-C; 9-B; 10-C; 11-C; 12-D; 13-C; 14-C; 15-E; 16-B; 17-B; 18-
B; 19-A; 20-A; 21-A;

Suyuqliklar va gazlarning bosimi
1-A; 2-A; 3-C; 4-E; 5-C; 6-D; 7-B; 8-E; 9-E; 10-E; 11-D; 12-B; 13-B; 14-E; 15-E; 16-C; 17-E; 18-
C;
tarjimasi
Suyuqliklarning ko’tarish kuchi
1-A; 2-E; 3-D; 4-A; 5-D; 6-B; 7-E; 8-B; 9-E; 10-B; 11-C; 12-D; 13-D; 14-B; 15-E; 16-A; 17-D; 18-
A; 19-C; 20-E; 21-A; 22-C; 23-D; 24-A; 25-E; 26-C; 27-E; 28-C; 29-B; 30-C; 31-B; 32-C; 33-D;
34-E; 35-B; 36-C; 37-A; 38-D; 39-E; 40-D; 41-C; 42-C; 43-A; 44-A; 45-C; 46-C; 47-C; 48-D; 49-
B; 50-E; 51-D; 52-C;
Issiqlik miqdori va harorat

1-D; 2-E; 3-A; 4-B; 5-B; 6-D; 7-E; 8-B; 9-C; 10-D; 11-D; 12-E; 13-C; 14-A; 15-B; 16-D; 17-A; 18-
E; 19-E; 20-C; 21-D; 22-D; 23-A; 24-C; 25-E;
Agregat holatining o’zgarishi

1-C; 2-C; 3-B; 4-D; 5-B; 6-C; 7-A; 8-E; 9-B; 10-E; 11-E; 12-D; 13-C; 14-B; 15-C; 16-A; 17-E; 18-
E; 19-D; 20-E; 21-E;
Issiqlikdan kengayish
1-D; 2-B; 3-E; 4-D; 5-A; 6-C; 7-E; 8-A; 9-B; 10-E; 11-D; 12-D; 13-E; 14-E; 15-A; 16-D; 17-C; 18-
D; 19-A; 20-D; 21-A; 22-C;
To’rt burchak
1-D; 2-A; 3-E; 4-B;
KUCH
Vektorlar va kuch
1-B; 2-C; 3-B; 4-B; 5-A; 6-D; 7-E; 8-E; 9-C; 10-C; 11-B; 12-A;13-C; 14-E; 15-A; 16-E; 17-D; 18-
A; 19-A; 20-B; 21-E; 22-C; 23-B; 24-C; 25-D; 26-C; 27-E; 28-C; 29-B; 30-C; 31-C; 32-E; 33-D;
34-D; 35-E; 36-A; 37-C; 38-B; 39-C; 40-A; 41-B; 42-B; 43-E; 44-E; 45-D; 46-C;
Kuch momenti va parallel kuchlar

1-A; 2-D; 3-A; 4-A; 5-C; 6-E; 7-D; 8-B; 9-B; 10-D; 11-D; 12-D; 13-B; 14-B; 15-B; 16-B; 17-D; 18-
C; 19-D; 20-C; 21-E; 22-D; 23-E; 24-A; 25-C; 26-C; 27-D; 28-B; 29-A; 30-D; 31-D; 32-D; 33-C;
34-C; 35-B; 36-B; 37-D; 38-E; 39-B; 40-C; 41-C; 42-C; 43-B; 44-A; 45-C;
Massa markazi
1-E; 2-C; 3-B; 4-B; 5-A; 6-D; 7-C; 8-C; 9-B; 10-E; 11-D; 12-C; 13-C; 14-E; 15-C; 16-D; 17-B; 18-
D; 19-B; 20-A; 21-E; 22-A; 23-C; 24-B; 25-B; 26-C; 27-D; 28-D; 29-A; 30-C; 31-C; 32-A; 33-A;
34-D; 35-B; 36-B; 37-D; 38-C; 39-A; 40-D; 41-E; 42-B; 43-A; 44-E; 45-C; 46-E; 47-A; 48-E;
Oddiy mexanizmlar
1-C; 2-B; 3-D; 4-C; 5-D; 6-B; 7-A; 8-C; 9-E; 10-A; 11-B; 12-E; 13-D; 14-D; 15-E; 16-E; 17-D; 18-
B; 19-D; 20-E; 21-E; 22-E; 23-C; 24-E; 25-D; 26-D; 27-D; 28-C; 29-E; 30-A; 31-B; 32-B; 33-A;
34-C; 35-E; 36-A; 37-B; 38-E; 39-E; 40-C; 41-C; 42-C; 43-B; 44-B;
To’rt burchak
1-C; 2-D; 3-C; 4-C;

tarjimasi
330
OPTIKA
Soya
1-D; 2-C; 3-A; 4-B; 5-E; 6-C; 7-E; 8-A; 9-D; 10-E; 11-A; 12-C; 13-C; 14-E; 15-B; 16-E; 17-E; 18-
A; 19-C; 20-E; 21-E; 22-B; 23-D; 24-C; 25-C; 26-B; 27-D; 28-C;
Yorug’likning qaytishi va yassi ko’zgu

1-E; 2-A; 3-D; 4-D; 5-A; 6-B; 7-B; 8-B; 9-C; 10-A; 11-D; 12-A; 13-E; 14-D; 15-E; 16-C; 17-A; 18-
B; 19-B; 20-C; 21-B; 22-C; 23-B; 24-E; 25-D; 26-D; 27-E; 28-C; 29-B; 30-E; 31-B; 32-D; 33-B;
34-D; 35-C; 36-D; 37-B; 38-B; 39-D; 40-D; 41-D; 42-D; 43-A; 44-A;
Sferik ko’zgular
1-C; 2-C; 3-B; 4-B; 5-A; 6-E; 7-D; 8-A; 9-A; 10-E; 11-B; 12-A; 13-D; 14-D; 15-A; 16-C; 17-B; 18-
B; 19-E; 20-D; 21-E; 22-D; 23-C; 24-A; 25-C; 26-B; 27-D; 28-A; 29-C; 30-A; 31-D;
Yorug’likning sinishi
1-C; 2-A; 3-B; 4-E; 5-B; 6-C; 7-A; 8-D; 9-E; 10-C; 11-D; 12-A; 13-E; 14-A; 15-B; 16-D; 17-D; 18-
D; 19-B; 20-C; 21-C; 22-B; 23-B; 24-E; 25-C; 26-C; 27-A; 28-E; 29-D; 30-B; 31-E; 32-E; 33-B;
34-B; 35-E; 36-B; 37-C; 38-A; 39-E; 40-E; 41-D; 42-B; 43-E; 44-A; 45-C; 46-A; 47-C; 48-B; 49-E;
Linzalar
1-E; 2-C; 3-E; 4-A; 5-D; 6-D; 7-A; 8-D; 9-C; 10-B; 11-C; 12-D; 13-D; 14-B; 15-E; 16-C; 17-D; 18-
B; 19-B; 20-C; 21-B; 22-E; 23-C; 24-D; 25-D; 26-E; 27-E; 28-E;
Fotometriya
1-A; 2-C; 3-A; 4-D; 5-B; 6-B; 7-C; 8-E; 9-B; 10-A; 11-D; 12-E;
To’rt burchak
1-C; 2-D; 3-B; 4-A; tarjimasi
331
ELEKTR I
Modda va zaryad
1-D; 2-B; 3-C; 4-B; 5-D; 6-D; 7-E; 8-A; 9-C; 10-A; 11-B; 12-D; 13-B; 14-C; 15-E; 16-E; 17-A; 18-
B; 19-A; 20-A; 21-A; 22-C; 23-C; 24-B; 25-D; 26-A; 27-D; 28-C; 29-B; 30-E; 31-E; 32-A;
Elektr kuchi
1-B; 2-C; 3-A; 4-A; 5-B; 6-D; 7-E; 8-C; 9-D; 10-E; 11-D; 12-A; 13-C; 14-C; 15-D; 16-D; 17-C; 18-
B; 19-E; 20-E;
Elektr oqimi
1-D; 2-A; 3-E; 4-B; 5-E; 6-D; 7-E; 8-A; 9-C; 10-A; 11-A; 12-D; 13-C; 14-C; 15-E; 16-C; 17-C; 18-
C; 19-B; 20-E; 21-B; 22-C; 23-D; 24-C; 25-C; 26-B; 27-C; 28-B; 29-B; 30-B; 31-C; 32-D; 33-A;
34-E; 35-A; 36-C; 37-E; 38-B; 39-D; 40-D; 41-A; 42-E; 43-E; 44-C; 45-D; 46-B; 47-E; 48-C; 49-C;
50-A; 51-D; 52-A; 53-B; 54-B; 55-E; 56-C; 57-A; 58-A; 59-E; 60-D; 61-E; 62-E; 63-B; 64-B; 65-
B; 66-E; 67-C; 68-D; 69-C; 70-D; 71-B; 72-C; 73-A; 74-B; 75-B; 76-D; 77-C; 78-E; 79-A;
Tabiiy magnitlar va transformatorlar

1-C; 2-A; 3-C; 4-B; 5-E; 6-B; 7-E; 8-C; 9-C; 10-D; 11-B; 12-A; 13-E; 14-A; 15-E; 16-D; 17-E; 18-
D; 19-E; 20-E; 21-B; 22-D; 23-D; 24-E; 25-A; 26-E; 27-B; 28-C; 29-A; 30-E; 31-D;
To’rt burchak
1-B; 2-E; 3-D; 4-A;

tarjimasi
332
MEXANIKA
To’g’ri chiziq bo’ylab o’zgaruvchan harakat

1-B; 2-C; 3-E; 4-C; 5-C; 6-A; 7-B; 8-C; 9-E; 10-D; 11-D; 12-B; 13-D; 14-E; 15-D; 16-D; 17-D; 18-
E; 19-B; 20-C; 21-C; 22-B; 23-E; 24-A; 25-B; 26-C; 27-D; 28-A; 29-E; 30-B; 31-E; 32-D; 33-C;
34-E; 35-B; 36-D; 37-B; 38-E; 39-D; 40-B; 41-E; 42-A; 43-E; 44-E; 45-B; 46-C; 47-D; 48-D; 49-E;
50-B; 51-B; 52-D; 53-B; 54-A; 55-A;
Harakatning nisbiyligi va tezliklarni qo’shish

1-E; 2-B; 3-D; 4-C; 5-B; 6-C; 7-A; 8-A; 9-B; 10-D; 11-E; 12-B; 13-D; 14-B; 15-B; 16-C; 17-A; 18-
D; 19-A; 20-D; 21-E; 22-B; 23-A; 24-E; 25-D; 26-C; 27-E; 28-D; 29-B; 30-D
Ish. Energiya. Quvvat

1-E; 2-C; 3-C; 4-E; 5-B; 6-A; 7-C; 8-D; 9-B; 10-C; 11-C; 12-D; 13-A; 14-C; 15-B; 16-C; 17-A; 18-
E; 19-C; 20-D; 21-A; 22-B; 23-E; 24-C; 25-E; 26-E; 27-B; 28-E; 29-C; 30-A; 31-D; 32-C; 33-E;
34-D; 35-A; 36-C; 37-B; 38-D; 39-E; 40-D; 41-A; 42-B; 43-C; 44-C; 45-C; 46-D; 47-E; 48-D; 49-
C; 50-B; 51-D; 52-A; 53-A; 54-C; 55-B; 56-E; 57-D; 58-D; 59-C; 60-D; 61-B; 62-A; 63-D; 64-C;
65-A; 66-C; 67-B;
Nyutonning harakat qonunlari

1-C; 2-C; 3-A; 4-B; 5-E; 6-C; 7-C; 8-A; 9-B; 10-E; 11-B; 12-B; 13-B; 14-C; 15-D; 16-D; 17-B; 18-
B; 19-A; 20-A; 21-E; 22-C; 23-A; 24-E; 25-A; 26-C; 27-E; 28-B; 29-A; 30-E; 31-B; 32-B; 33-B;
34-D; 35-B; 36-B; 37-C; 38-C; 39-A; 40-B; 41-E;
Og’irlik kuchi ta’sirida harakat

1-D; 2-C; 3-D; 4-A; 5-C; 6-E; 7-C; 8-B; 9-B; 10-C; 11-E; 12-E; 13-C; 14-D; 15-C; 16-C; 17-D; 18-
E; 19-A; 20-B; 21-B; 22-A; 23-E; 24-A; 25-A; 26-B; 27-D; 28-D; 29-D; 30-B; 31-C; 32-E; 33-C;
34-B; 35-A; 36-B; 37-E; 38-A; 39-E; 40-C; 41- C; 42-D; 43-C; 44-C; 45-E;
tarjimasi
Kuch impulsi va jism impulsi
1-C; 2-C; 3-A; 4-D; 5-A; 6-D; 7-C; 8-D; 9-E; 10-B; 11-A; 12-E; 13-E; 14-B; 15-C; 16-E; 17-C; 18-
C; 19-A; 20-B; 21-A; 22-C; 23-A; 24-E; 25-C; 26-A; 27-A; 28-C; 29-B; 30-E; 31-E; 32-C; 33-D;
34-A; 35-D; 36-E; 37-B; 38-B; 39-C; 40-B; 41-B; 42-B; 43-C; 44-D; 45-E; 46-C; 47-E; 48-D; 49-C;
50-D; 51-D; 52-C; 53-C; 54-B; 55-E;
Aylana bo’ylab tekis harakat

1-E; 2-C; 3-D; 4-D; 5-A; 6-D; 7-C; 8-B; 9-B; 10-A; 11-D; 12-A; 13-A; 14-C; 15-B; 16-C; 17-A; 18-
E; 19-D; 20-E; 21-B; 22-E; 23-B; 24-D; 25-D; 26-A; 27-D; 28-E; 29-B; 30-D; 31-D; 32-B; 33-D;
34-D; 35-D; 36-E; 37-B; 38-C; 39-D; 40-D; 41-E; 42-B; 43-D; 44-C; 45-A; 46-D;
Butun olam tortishish kuchi va Kepler qonunlari

1-E; 2-A; 3-A; 4-B; 5-D; 6-B; 7-B; 8-B; 9-E; 10-C; 11-C; 12-D; 13-C; 14-B; 15-E; 16-A; 17-E; 18-
B; 19-E; 20-A; 21-D; 22-D; 23-B; 24-D;
Sodda garmonik harakat

1-B; 2-D; 3-B; 4-C; 5-C; 6-C; 7-E; 8-A; 9-E; 10-C; 11-C; 12-E; 13-D; 14-C; 15-C; 16-B; 17-C; 18-
E; 19-A; 20-B; 21-C; 22-E; 23-A; 24-B; 25-C; 26-D; 27-A; 28-E; 29-B; 30-E; 31-E; 32-A;
To’rtburchak
1-D; 2-A; 3-A; 4-B;
333
ELEKTR II
Elektr maydon
1-C; 2-A; 3-A; 4-D; 5-D; 6-E; 7-D; 8-A; 9-D; 10-B; 11-C; 12-E; 13-E; 14-A; 15-C; 16-A; 17-A; 18-
B; 19-C; 20-B; 21-C; 22-E; 23-A; 24-E;
Elektr potensial va energiya

1-C; 2-A; 3-A; 4-E; 5-A; 6-E; 7-C; 8-A; 9-D; 10-D; 11-B; 12-B; 13-C; 14-A; 15-B; 16-A; 17-E; 18-
E; 19-A; 20-C; 21-A; 22-A; 23-C; 24-A;
Zaryadli zarralarning elektr maydonda harakati

1-E; 2-C; 3-A; 4-E; 5-B; 6-D; 7-C; 8-B; 9-B; 10-D; 11-A; 12-E; 13-D; 14-B; 15-D; 16-D; 17-C; 18-
C; 19-E; 20-B; 21-B; 22-B; 23-D; 24-C; 25-A; 26-C; 27-B;
Kondensatorlar
1-A; 2-D; 3-D; 4-C; 5-A; 6-A; 7-B; 8-C; 9-E; 10-C; 11-E; 12-C; 13-B; 14-A; 15-B; 16-C; 17-B; 18-
C; 19-C; 20-B; 21-D; 22-E; 23-E; 24-A; 25-D; 26-A; 27-D; 28-E; 29-C; 30-A; 31-C; 32-B; 33-C;
34-A; 35-E; 36-E;
Toklarning magnit ta’siri

1-C; 2-C; 3-B; 4-C; 5-E; 6-B; 7-D; 8-C; 9-B; 10-D; 11-A; 12-A; 13-A; 14-D; 15-D; 16-A; 17-B; 18-
E; 19-D; 20-C; 21-C; 22-E; 23-B; 24-A; 25-A; 26-B; 27-E; 28-A; 29-A; 30-C; 31-C; 32-A; 33-C;
34-B;
Magnit kuchi
1-B; 2-A; 3-A; 4-E; 5-E; 6-D; 7-C; 8-D; 9-E; 10-C; 11-C; 12-C; 13-D; 14-B; 15-C; 16-B; 17-C; 18-
A; 19-E; 20-A; 21-D; 22-C; 23-D;
tarjimasi
Elektromagnit induksiya
1-C; 2-B; 3-E; 4-A; 5-B; 6-C; 7-E; 8-C; 9-D; 10-D; 11-A; 12-D; 13-B; 14-D; 15-E; 16-B; 17-B; 18-
D; 19-E; 20-E; 21-B; 22-D; 23-E; 24-E; 25-D; 26-E; 27-A; 28-B; 29-E; 30-D;
O’zgaruvchan tok
1-D; 2-E; 3-B; 4-E; 5-A; 6-A; 7-D; 8-A; 9-D; 10-E; 11-C; 12-D; 13-D; 14-B; 15-D; 16-D; 17-B; 18-
A; 19-D; 20-C; 21-D; 22-B; 23-C;
Elektr zanjir elementlari

1-A; 2-C; 3-E; 4-A; 5-D; 6-E; 7-D; 8-B; 9-C; 10-D; 11-B; 12-D; 13-B;
To’rtburchak
1-E; 2-A; 3-C; 4-E;
334
TO’LQIN HARAKATI
Prujina va arqondagi to’lqinlar

1-E; 2-B; 3-D; 4-D; 5-C; 6-A; 7-D; 8-A; 9-C; 10-B; 11-C; 12-A; 13-B; 14-D; 15-B; 16-B; 17-E; 18-
D; 19-A; 20-C; 21-A; 22-D; 23-C; 24-B; 25-B; 26-D; 27-D; 28-E; 29-C; 30-D; 31-B; 32-C;
Tovush to’lqinlari
1-D; 2-E; 3-A; 4-B; 5-A; 6-A; 7-E; 8-E; 9-B; 10-E; 11-C; 12-E; 13-B; 14-B; 15-D; 16-A; 17-B; 18-
D; 19-E; 20-B; 21-C; 22-E; 23-A; 24-B;
Suv to’lqinlari
1-C; 2-C; 3-C; 4-C; 5-D; 6-A; 7-E; 8-B; 9-D; 10-C; 11-A; 12-D; 13-B; 14-A; 15-D; 16-E; 17-D; 18-
A; 19-C; 20-D; 21-B; 22-E; 23-E; 24-C; 25-D; 26-C; 27-A; 28-B; 29-A; 30-C;
Suv to’lqinlarida interfrensiya

1-D; 2-D; 3-A; 4-A; 5- E; 6-E; 7-D; 8-B; 9-E; 10-B; 11-E; 12-E; 13-D; 14-A; 15-B; 16-E; 17-B;18-
E;
Yorug’likning to’lqin modeli
1-D; 2-A; 3-C; 4-B; 5-D; 6-D; 7-C; 8-D; 9-B; 10-C; 11-B; 12-E; 13-A; 14-C; 15-C; 16-E; 17-E; 18-
C; 19-C; 20-D; 21-D; 22-B; 23-D; 24-D; 25-A; 26-C; 27-E; 28-D; 29-D; 30-C; 31-D; 32-B; 33-B;
To’rtburchak
1-E; 2-B; 3-D; 4-D;

tarjimasi
335
ZAMONAVIY FIZIKA
Nisbiylik nazariyasi
1-E; 2-D; 3-C; 4-A; 5-C; 6-D; 7-D; 8-E; 9-D; 10-E; 11-C; 12-B; 13-A; 14-A; 15- D; 16-A; 17-B;
18-C; 19-D; 20-B; 21-E; 22-B; 23-C; 24-D; 25-C; 26-D; 27-B; 28-C; 29-E; 30-C; 31-D; 32-C; 33-
A; 34-A; 35-D; 36-E; 37-C; 38-E; 39-D;
Fotoeffekt hodisasi va foton

1-D; 2-C; 3-E; 4-D; 5-D; 6-A; 7-B; 8-A; 9-B; 10-C; 11-B; 12-B; 13-E; 14-C; 15-A; 16-B; 17-D; 18-
A; 19-D; 20-A; 21-E; 22-B; 23-E; 24-B; 25-A; 26-E; 27-E; 28-A; 29-E; 30-A; 31-E; 32-C; 33-E;
34-C; 35-C; 36-A; 37-A;
Atom modellari
1-B; 2-B; 3-C; 4-C; 5-A; 6-D; 7-B; 8-C; 9-D; 10-D; 11-E; 12-E; 13-B; 14-D; 15-E; 16-B; 17-D; 18-
E; 19-D; 20-B; 21-D; 22-D; 23-D; 24-A; 25-A; 26-C; 27-E; 28-B; 29-D; 30-C; 31-B; 32-D; 33-D;
34-D; 35-B; 36-D; 37-E; 38-D; 39-B; 40-E; 41-D; 42-E; 43-C; 44-D;
X– nurlari va elektromagnit to’lqinlar

1-C; 2-D; 3-C; 4-C; 5-B; 6-E; 7-A; 8-B; 9-B; 10-C; 11-E; 12-E; 13-B; 14-A; 15-D; 16-D; 17-E; 18-
B; 19-C; 20-A; 21-E; 22-E; 23-E; 24-B; 25-E; 26-C; 27-C;
Radioaktivlik
1-E; 2-C; 3-B; 4-D; 5-C; 6-E; 7-B; 8-B; 9-E; 10-E; 11-A; 12-C; 13-D; 14-E; 15-D; 16-D; 17-B; 18-
B; 19-C; 20-D; 21-E; 22-C; 23-C; 24-E; 25-B; 26-D; 27-C;

Atomlardan kuarklargacha
1-E; 2-A; 3-D; 4-E; 5-E; 6-E; 7-B; 8-A; 9-B; 10-E; 11-B; 12-A; 13-E; 14-D; 15-B;
tarjimasi
To’rt burchak
1-E; 2-A; 3-C; 4-C;
336

Turkcha Masalalar Tarjima @fizika - Attestatsiya

Caricato da

Informazioni sul documento

Titolo originale

Copyright

Formati disponibili

Condividi questo documento

Condividi o incorpora il documento

Opzioni di condivisione

Hai trovato utile questo documento?

Questo contenuto è inappropriato?

Copyright:

Formati disponibili

Turkcha Masalalar Tarjima @fizika - Attestatsiya

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

UNIVERSITET IMTIHONLARIGA

Bunga asosan, o’tkazgich uchun rasmdagi I, II,

"Samarali Ta'lim" o'quv markazi

X ning hajmi V bo’lsa, Y va Z ning hajmlari

Bunga asosan, h/r nisbat nimaga teng?

14. Metaldan va po’kakdan yasalgan 1-rasmdagi

Bunga asosan, FK, FL, FM orasidagi munosabat

"Samarali Ta'lim" o'quv markazi

Bunga asosan, tarozi toshining massasi necha

Bunga asosan, 2-rasmdagi tarozi gorizontal

Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari

Bunga asosan, dX/dY nisbat nimaga teng?

Bunga asosan, bu silindirlarning zichliklari

Sharchalarning ikkisi ham idish tubiga cho’kkan

Bunga asosan, idishdagi suyuqliklarning

Bu suyuqliklardan hosil qilingan aralashmalar Bunga asosan, I idishdan olingan X

Bunga asosan, K, L, M jo’mraklardan

Bunga asosan, aralashmaning zichligi g/cm3

Bunga asosan, aralashmadagi X suyuqlik

32. Bir xil haroratdagi X, Y suyuqliklarning va

Bunga asosan, F1, F2 va F3 orasidagi munosabat

Bunga asosan, F1, F2, F3 orasidagi munosabat

P ning qiymatini hisoblash uchun g erkin tushish

Bunga asosan, idishlar to’nkarib qo’yilganda,

Idish to’nkarib qo’yilgansa, P va F ning qiymati

Suyuqlik muvozanatiga erishilgandan keyin

K nuqtadagi suyuqlikning bosimi P bo’lsa, L Bunga asosan, 3-rasmda ko’rsatilgan porshenlar

"Samarali Ta'lim" o'quv markazi biri bilan aralashmaydigan K, L va M

K va L jo’mraklar ochilib, muvozanat

Bunga asosan, ip kesilib, takror muvozanat

Idish isitilib, muzning ma’lum qismi eritilsa,

Bunga asosan, M jo’mrak ochilib, muvozanat

Jismga ta’sir etayotgan ko’tarish kuchini

Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?

Bunga asosan, T/G nisbat nimaga teng?

Suvning zichligi d bo’lsa, K jismning zichligi

"Samarali Ta'lim"Bunga o'quv markazi

Bunga asosan, X suyuqlik zichligining Y

Bu jismlarga ta’sir etuvchi ko’tarish kuchlari

X jismning og’irligi P bo’lsa, Y jismning Ip kesilganda muvozanat 2-rasmda

Idishlardagi suyuqliklarning zichliklari mos

Iplarda taranglik kuchlari hosil bo’lgan bo’lsa,

Qopqoq ochilib, idish suv bilan to’lgandan

Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari to’g’ri?

S jo’mrak ochilib, suyuqlik oqishi to’xtaganda

"Samarali Ta'lim" o'quv markazi

X va Y jismlar K va L suyuqliklardan hosil

Bunga asosan, K idishdagi massa ortishi necha

Ip kesilsa, jismning suv ichidagi muvozanat

48. Massalari mK, mL, mM bo’lgan K, L M

"Samarali Ta'lim" o'quv markazi

Bunga asosan, havo harorati 20 °C bo’lgan

K ning massasi L nikidan katta bo’lsa,

Bunga asosan, 10 s da devorning issiq

"Samarali Ta'lim" o'quv markazi

G’isht va plastinka orasidagi muvozanat harorati

Bunga asosan, quyidagilardan qaysilari

Bunga asosan, oxirgi holatda idishdagi suvning

Bunga asosan, ms/mm nisbat nimaga teng?

Bunga asosan quyidagilardan qaysilari to’g’ri?

Bunga asosan, jismlarning chiziqli kengayish

Bunga asosan, dastlab X va Y sterjenlarning

Bunga asosan, h1, h2, h3 orasidagi munosabat