ESKALATORI

Prof.dr Dafer Kudumovi V.asis.mr Ahmed Ahmi

Medina Malievi Adela ehi Jasmin Meetovi

PITANJA:
1)

ta su eskalatori i gdje se primjenjuju?

2)

ta je sve definisano standardima

Evropske norme EN 115?

3)

Koji su zahtjevi pri ugradnji, a koji pri

rjeavanju eskalatora?

4)

ta predstavlja pokretno gazite i gdje

se najee postavlja?

UVOD
Eskalatori u biti predstavljaju ''pokretno stepenite'' sa beskrajnom trakom za transport osoba (iskljuivo osoba, nikako tereta sem manjeg bagaa) izmeu spratova unutar objekta Eskalator je izumio Jesse W. Reno in 1891. god.,a prvi put je eskalatore primjenila na Svjetskoj izlobi u Parizu 1900. godine firma Otis". Prvi model je bio serija pokretnih zuba, meutim tehniko rjeenje je bilo isto kao i dananje.

Eskalatori imaju veliku primjenu kod masovnog transporta ljudi i one su bitan faktor vertikalnog transporta. Uspjeno rjeenje masovnog transporta ljudi kod metroa, eljeznikih stanica, aerodroma, robnih kua i slinih objekata, postie se jedino preko pokretnih stepenica. Pokretne stepenice se postavljaju na odgovarajua mjesta, koja su tako odabrana da putnike mogu to prije prebaciti na odreena mjesta. Preko eskalatora putnici se najbolje upravljaju ka jednom cilju.

PRIMJENA ESKALATORA
Pokretne stepenice/eskalatori imaju masovnu primjenu kod objekata svih namjena u kojima treba obezbjediti neprekidni masovni prevoz putnika. Najvie se primjenjuju u javnom gradskom putnikom prevozu, robnim kuama, zdravstvenim i kulturnim centrima i drugim objektima.

 Eskalator se mora postaviti tako da ga najvedi broj ljudi moe vidjeti kad ulazi u zgradu. Osnovna jedinica za kapacitet eskalatora je broj ljudi na as. Kapacitet eskalatora zavisi i od tipa zgrade, odnosno od njene namjene, te imamo eskalatore koji u roku od 5 minuta mogu da prevezu od nekoliko osoba do stotinu. Putnici obino ne treba da ekaju na vonju eskalatorom, osim u izuzetnim sluajevima, kada mu je kapacitet prevazien. Duina ekanja mora biti svedena na minimum. Ako su eskalatori primarno sredstvo vertikalnog transporta, trebalo bi da zamjene vedi broj liftova. Rukovanje eskalatorom je najjednostavnije, sa potpunom bezbjednodu za putnike. Za osobe koje se normalno kredu i vide, koritenje eskalatora je potpuno bezopasno. Bespomodnim osobama ne preporuuje se upotreba eskalatora bez pratioca.

Specijalne primjene eskaltora

Eskalatori mogu praktino svuda da se instaliraju. Ukoliko se postavljaju napolju, pod vedrim nebom, recimo u podzemnim pejakim prolazima, potrebno je da imaju nastrenicu zbog atmosferskih padavina. Zimi, pri zaleivanju, pokretne stepenice bi predstavljale veliku opasnost za one koji ih koriste, te i zbog toga moraju biti prekrivene. Eskalatori se mogu instalirati na brodovima, s tim da rade kada je brod u pokretu. Posebno slue pri ukrcavanju ili iskrcavanju putnika. Njima se rjeava kosi transport izmeu pojedinih paluba, kao i veza izmeu paluba, restorana, bazena, kuhinje, palube za zabavu i sl.

U posljednje vrijeme sve se vie primjenjuju pokretne stepenice za rjeenje kosog transporta u industrijskim objektima. One su u pogonu za sve radno vrijeme a posebno pri promjeni smjena radnika. Najvedi protok ljudi je, meutim, u stanicama metroa, te eskalatori u tim objektima moraju biti sposobni da za kratko vrijeme prebace veliku masu putnika do odreenog cilja. Zato ovdje i nalazimo najvede i najbre eskalatore. Smatra se da se u londonskom metrou nalaze najvedi i najbri eskalatori na svijetu, sa visinom dizanja od 25,9 m, i sa brzinom kretanja od 54,9 m/min.

Eskalatori u javnom gradskom putnikom prevozu

Transportni sistem "pokretne stepenice" spadaju u grupu nekonvencionalnih podsistema, i to kao podsistem za povezivanje, dva meusistema javnog gradskog putnikog prevoza, najede na terminalima. Ovaj podsistem daleko bolje odgovara potrebama putnika nego klasini podsistemi, jer je neprekidno u pokretu, tako da putnik istog momenta kada naie, moe da ga koristi. UIaz i izlaz putnika je mnogo laki i jednostavniji nego kod klasinih vozila javnog prevoza.

LOKACIJA ESKALATORA

Jednoredne pokretne stepenice postavljene u jednoj liniji kretanja.

Na svakoj stanici postoji podest za prilaz sljedeim pokretnim stepenicama. Ovo se rjeenje primjenjuje kad to zahtjeva konstrukcija zgrade. Da bi putnik stigao do posljednje stanice, recimo do etvrte, kree se samo pravolinijski i njegovo vrijeme kretanja je skraeno jer nema gubitka u vremenu za dva okretanja kao i zbog vee putanje do sljedeih pokretnih stepenica.

Pokretne stepenice postavljene jedne iznad drugih sa kretanjem u jednom pravcu.

Pokretne stepenice koje su postavljene jedne iznad drugih u dva reda.

Rjeenje pokretnih stepenica postavljenih jedne iznad drugih sa kretanjem u jednom pravcu.

Rjeenje pokretnih stepenica koje su postavljene jedne iznad drugih u dva reda

Nedostatak je u tome to putnik mora od izlaza jednih stepenica da ide do ulaza u sljedee pokretne stepenice, kao i da se dvaput okrene, to sve predstavlja gubitak u vremenu. Dobra strana ovih pokretnih stepenica je to ne zauzimaju veliki prostor, poto su postavljene jedne iznad drugih.

Vrijedi sve isto kao i za rjeenje pokretnih stepenica postavljenih jedne iznad drugih sa kretanjem u jednom pravcu.

Pokretne stepenice koje su postavljene jedne naspram drugih, sa kretanjem u jednom pravcu.

Pokretne stepenice koje su postavljene jedne naspram drugih sa kretanjem u jednom pravcu.

Stepenice postavljene jedne naspram drugih u dvije grupe, za penjanje i za silaenje.

Stepenice koje su postavljene jedne naspram drugih, i to u dvije grupe, za penjanje i za silaenje, ali su grupe jedna od druge potpuno razmaknute.

Stepenice postavljene jedne naspram drugih u dvije grupe, za penjanje i za silaenje.

Pokretne stepenice koje su postavljene jedne naspram drugih, sa kretanjem u jednom pravcu.

Grupa pokretnih stepenica koje vode nagore, kree se od prve etae do poslednje u poznatoj liniji Isti je sluaj i sa grupom stepenica koje slue za silaenje.

One se tako postavljaju da slue uvjek samo za penjanje ili samo za silaenje. Gubitak vremena putnika pri prijelasku sa jednih pokretnih stepenica na druge sveden je na minimum. Ovo rjeenje, meutim, zahtjeva vei graevinski prostor zbog smjetaja pokretnih stepenica sa suprotnim smjerom vonje.

TEHNIKA RJEENJA ESKALATORA

Postupak projektovanja sprovodi se u tri koraka:
Analiza tipinih tehnikih rjeenja pokretnih stepenica Analiza karakteristika objektai njegovih korisnika, znaajnih za rjeenje vertikalnog transporta i utvirivanju mjerodavnog zahtjeva Projektovanje tehnikog rjeenja pokretnih stepenica

TIPINA TEHNIKA RJEENJA

POKRETNIH STEPENICA I MOGUA

VARIJANTNA RJEENJA
Standardima (Evropske norme EN 115) su definisani:

ugao dizanja, irina stepenika, brzina kretanja i minimalna geometrija holova.

Princip rada centralnog podmazivanja

Prilikom obrtanja punog kola profili zuba zahtjevaju ulje za podmazivanje i prenose ga iz kartera u gornju kuicu, a preko pua se jedan dio ulja, uslijed centrifugalne sile nastale obrtanjem pua, izbacuje u kadu gdje se ulje skuplja i odatle se napajaju radijalna aksijalna leita pua, a viak ulja odlazi iz leita u karter reduktora. Drugi dio mlaza ulja napaja radijalna leita osovine punog kola.

Princip rada pokretnih stepenica i pokretnih trotoara

Pogonsko elektromotorno postrojenje se sastoji od odgovarajuceg trofaznog asinhronog kratkospojenog elektromotora, kocnice i reduktora sa kojima je spojena pogonska Osovina koja pokrece dva specijalna celicna lanca koji prenose kontinualno kretanje stepenika odnosno paleta.

Poloaj, nain postavljanja i mogua varijantna rjeenja pokretnih stepenica

Postoje dva naina postavljanja pokretnih

stepenica izmeu dva nivoa objekta:

paralelni i ima prednost to zahtjeva manje prostora,

unakrsni. Unakrsni

ali paralelni prua impresivniji izgled i moe veoma

mnogo da doprinese estetici enterijera objekta u

kome se nalazi.

ZAHTJEVI PRI UGRADNJI ESKALATORA

o

o
o o

o
o

Sve razdaljine kod eskalatora trebaju biti mjerene od taaka oslonca, odreivanje eskalatora poinje od visine dizanja kao i lokacije, nagibi su odreeni u rasponu od = 30o do = 35o. pri ugraivanju eskalatora mora postojati odreeni prostor u zgradi koji ima graevinske detalje odreene prema zahtjevima samog proizvoaa, duina puta i ugao penjanja zavise od prostora ugradnje, eskalatori su montirani na elinim nosaima koji primaju sva opteredenja, tereti su vedinom podjednako rasporeeni po duini eskalatora, sa dodatnim opteredenjem usljed dinamikog udara.

ematski prikaz ugradnje za ugao penjanja = 30.

Pregled osrednjeg optereenja za eskalatore dat je u tabeli

Zahtjevi pri rjeavanju eskalatora

Svi eskalatori imaju isto rjeenje eljeva na stepeniku.

Svi eskalatori moraju biti konstruisani da mogu raditi i za penjanje i za silaenje.

Pristup eskalatorima, tj. ulaz i izlaz mora biti proiren. o Dohvat rukohvata je jednostavan.
o

O&K

Otis

Hitachi

Brzina kretanja eskalatora mora biti takva da se putnici na nju lako privikavaju. o materijali koji se mogu upotrjebiti za eskalatore: nerajudi elik, emajlirane povrine, zastakljena balustrada, esto se naziva i kristalna, osvjetljeni stakleni paneli.
o

Brzina eskalatora
Ranije pokretne stepenice kretale su se brzinom izmeu 24-30 metara po minuti. Otis je standardizirao brzinu na 27 m/min dovoljno brzo da omogudi brzo putovanje s jedne razine na drugu o Danas, vedina Otisovih pokretnih stepenica radi pri brzini od 30 m/ min
o

KAPACITET ESKALATORA
Eskalator mjeri koliko se ljudi preveze u odreenoj

jedinici vremena. Taj kapacitet se nalazi izmeu 500010000 osob./asu.

gdje su: = koeficijent zauzetosti eskalatora, E = broj ljudi po stepeniku, V = brzina eskalatora (m/sek), tst = korak stepenika.

o Koeficijent zauzetosti eskalatora () predstavlja odnos izmeu broja ljudi koji se prevoze eskalatorom za odreeni dio vrijemena, prema broju ljudi koji bi mogli biti prevezeni za taj isti dio vremena, pri zauzetosti svih stepenica, u odnosu na njihovu nominalnu sposobnost zapremanja. o Koeficijent zauzetosti zapremanja eskalatora zavisi od njihove brzine, a sniava se povedanjem brzine.

o Broj ljudi na jednom stepeniku moe biti jedan ili dva, zavisno od konstrukcije samog stepenika. Maksimalni korak stepenika (tst) odreuje se time, to je on praktino ravan dubini poda, razlikujudi se od njega samo za veliinu zazora izmeu susjednih stepenika, koji je ravan (58 mm). o Maksimalni korak stepenika (tst) odreuje se doputenom razlikom susjednih stepenika i uglom nagiba eskalatora prema horizontali. Radi toga, da bi se eskalator koristio kao stepenite, pristup ne bi trebalo da prelazi 200 mm.

Ugao nagiba eskalatora prema horizontali krede se od 30 do 35. Obino se radi sa uglom od 30, i pri tome nagibu eskalatora dubina poda ne smije da prelazi 400 mm.
U tabeli su date veliine kapaciteta, vezane za vrijeme rada eskalatora od 5 min., sa maksimalnim i nominalnim veliinama, za eskalator koji radi sa nagibom od 30.

Teoretska prevozna sposobnost

Na osnovu evropskih normi (EN 115), pri proraunu teoretske prijevozne sposobnosti pokretnih stepenica predpostavlja se da na jedan stepenik odgovarajude irine maksimalno moe stati jedan putnik (najdui stepenik 600 mm), prosjeno 1,5 putnik (800 mm) i dva putnika za najiri stepenik (1000 mm).

Nominalna irina pokretnih stepenica (mm)

Teoretska sposobnost

prijevozna (putnika / h)

Brzina kretanja

0,5 600 800 1000 4500 6750 9000

0,65 5850 8775 11700

0,75 6750 10125 13500

Teoretska prevozna sposobnost

teoretske prijevozne sposobnosti pokretnih stepenica, koje su posljedica irine stepenica i brzine kretanja pokretnih stepenica, date su u tabeli:

Nominalna irina pokretnih stepenica (mm)

Teoretska sposobnost

prijevozna (putnika / h)

Brzina kretanja

0,5 600 800 1000 2250 3375 4500

0,65 2930 4387 5850

0,75 3375 5062 6750

Stvarna prijevozna sposobnost

Za prosjenu vrijednost faktora iskoritenja pokretnih stepenica utvrenu istraivanjima dobivaju se, u funkciji od irine stepenika i brzine njihovog kretanja, vrijednosti za stvarne prijevozne sposobnosti pokretnih stepenica prikazane u tabeli 5.

Prijevozna sposobnost

Prijevozna mo pokretih stepenica

se dostie pri njihovoj najveoj brzini kretanja (0,75 m/s).

Pokretno gazite

Pokretno gazite predstavlja pokretnu traku, koja danas ima sve veu primjenu u horizontalnom i kosom transportu.

Pokretno gazite (Trav-o-Lators) u stvari predstavlja pokretnu traku, koja danas ima sve veu primjenu u horizontalnom i kosom transportu, gdje uspjeno rijava ovu problematiku.

Primjena mu je vrlo iroka jer se svuda moe upotrijebiti gdje postoji potreba za

masovnim transportom ljudi, a ugao nagiba nije mu vei od 12o . Pokretna gazita se
najee postavljaju u trgovakim centrima, aerodromima, eljeznikim stanicama, zabavnim parkovima.

Samo rijeenje je u principu isto kao i kod eskalatora. Preko pokretnog rukohvata koji se nalazi na balustradama, omogueno je osigurano kretanje putnika. Konstrukcija pokretnog gazita moe se postavljati kao otvorena ili zatvorena konstrukcija. Ranije konstrukcije pokretnih traka nisu pruale punu sigornost, zbog tvrdih valjaka. Primjenom novog rijeenja od strane firme "Otis" i "Danlop-Raber" stvorena su pokretna gazita sa najmirnijim hodom pokretnih traka.

Travolator s dva kraka

Pokretno gazite

To je regulisano tako to suispod nagazne povrine postavljeni

valjci samo na krajevima taaka konstrukcije, ime je omogueno

da cijela povrina koja nosi putnike bude slobodna od tvrdih i neugodnih podupiraa.Poveanim stepenom iskoritenja, cijela konstrukcija je usavrena, potrebna snaga svedena na minimum, te su izbaeni mnogi skupi elementi iz konstrukcije ime postaje jeftinija i laka.

Ugao nagiba ne smije prei 12o zato to pokretna gazita koriste

sve osobe pa i starije kao i majke sa dijecom. Kod nekih specijalnih konstrukcija ugao nagiba je i 15o.

Mjere ugraivanja

Na sl. prikazano je pokretno gazite fabrike "FFlor-Otis" sa mjernim veliinama za ugradnju. Ovo rijeenje radi sa pokretnim rukohvatom. U zavisnosti od ugla date konstrukcije postoje odreene vrijednosti mjernih veliina pojedinih dijelova. U gornjem dijelu postrojenja nalazi se mainski prostor gdje je smijeten pogonski ureaj za kolica gazita i za pogon rukohvata. U prednjem dijelu se nalazi zatezni ureaj za kolica gazita. Izvoenje cjelokupnog ureajao moe biti u betonskom prostoru ili u elinoj oplati.

Zakljuak

Eskalatori imaju znaajnu ulogu u transportu velikog broja ljudi u trgovakim centrima, hotelima, poslovnim objektima, transportnim terminalima kao tu su zrane luke, kolodvori, eljeznice i javni prostori.

Preko eskalatora putnici se najbolje upravljaju ka jednom cilju. Vlasnici robnih kua, koji uspjeno posluju, smatraju da su njihovi eskalatori u centru panje i da privlae kupce.

Kod metroa i drugih podzemnih prostorija eskalatori najbre rjeavaju transport ljudi. Potom nastaje nagli razvitak i usavravanje eskalatora, tako da su danas doli do vrhunca. Savremeni eskalatori imaju balustrade, koje su izraene kao providne od stakla ili slinog materijala.Mnoge fabrike i zgrade nale

su u eskalatorima idealno sredstvo za brzo komuniciranje izmeu

spratova.

Hvala na panji!