Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc

Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1

KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 407
®

1. Nh÷ng c¬ së cña viÖc kiÓm tra b»ng siªu ©m

Néi dung
1. Nguyªn lý kiÓm tra b»ng siªu ©m
2. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n
2.1 Dao ®éng vµ sãng
2.2 C¸c d¹ng sãng
2.3 §Æc tÝnh cña c¸c sãng ©m tíi mÆt tiÕp xóc
3. Sù t¹o vµ thu siªu ©m.
4. CÊu t¹o ®Çu kiÓm tra vu«ng gãc
5. HÖ thèng kiÓm tra siªu ©m.
6. Trêng ©m cña ®Çu kiÓm tra vu«ng gãc

1. Nguyªn lý kiÓm tra b»ng siªu ©m

Thñ tôc nµy dùa trªn viÖc ®¸nh gi¸ sù tu¬ng t¸c gi÷a c¸c sãng siªu ©m vµ vËt kiÓm tra. ¥
®©y sù truyÒn siªu ©m chÞu ¶nh huëng cña vËt liÖu vµ mÆt tiÕp xóc (vd. mÆt giíi h¹n,
khiÕm khuyÕt) cña vËt kiÓm tra, vd. b»ng che tèi, ph¶n x¹, khóc x¹, lµm yÕu, tèc ®é. Nh÷ng
¶nh hëng nµy cã thÓ ®o ®îc vµ cã thÓ phôc vô ®Ó, vd.

 chøng minh khiÕm khuyÕt còng nh lçi, vÞ trÝ vµ kÝch thuíc cña chóng,
 kiÓm tra kÝch cì (®o ®é dµy cña thµnh),
 x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ®Æc trng cña nguyªn vËt liÖu.

Cã nhiÒu kü thuËt kh¸c nhau cã thÓ øng dông, vd. Kü thuËt xung - tiÕng déi, Kü thuËt dÉn
siªu ©m, Kü thuËt céng hëng, trong ®ã ®îc øng dông nhiÒu nhÊt lµ Kü thuËt xung - tiÕng
déi.

Trong Kü thuËt xung - tiÕng déi, ngêi ta ®o thêi gian ch¹y vµ biªn ®é cña c¸c xung ®uîc
ph¶n x¹ tíi c¸c mÆt tiÕp xóc. ¥ ®ã mét ®Çu kiÓm tra duy nhÊt ho¹t ®éng võa nh bé ph¸t, võa
nh bé thu. Thêi gian tr«i qua tõ lóc ph¸t c¸c xung cho tíi lóc nhËn ®îc tiÕng déi cña nã lµ
kho¶ng c¸ch gi÷a ®Çu kiÓm tra vµ mÆt ph¶n x¹ mét c¸ch tØ lÖ vµ dïng ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ
cña chç ph¶n x¹.

ChØ b¸o cña tiÕng déi sÏ ®uîc tr×nh bµy trªn mµn h×nh (H×nh 1).

§Çu kiÓm tra

§Çu T­êng sau vËt kiÓm tra

d
kiÓm tra Xung ph¸t
TiÕng déi t­êng sau
§é cao
tiÕng déi
h

§é cao cña Mµn h×nh cña m¸y

kiÓm tra siªu ©m
tiÕng déi

Thêi gian ch¹y cña

xung siªu ©m

________________________________ Trang 407/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 408
®

H×nh 1: Nguyªn lý cña Kü thuËt xung - tiÕng déi

Thêi ®iÓm mµ xung ©m ®îc dÉn vµo vËt kiÓm tra ®îc ®Þnh trªn mµn h×nh b»ng ®Çu
thang chia ®é (0 Skt).
Sau khi cã sù ph¶n x¹ tíi mÆt trªn n»m ®èi diÖn song song víi mÆt kiÓm tra ®îc coi lµ mÆt
tiÕp xóc th× xung ©m quay trë l¹i ®Çu kiÓm tra vµ ®îc vÏ trªn mµn h×nh vµo thêi diÓm nã
gÆp nh lµ TiÕng déi tuêng sau R.

Kho¶ng c¸ch gi÷a 0 Skt. vµ ch©n ®êng vu«ng gãc cña tiÕng déi têng sau t¬ng øng víi thêi
gian ch¹y cña xung ©m, nghÜa lµ thêi gian cÇn cho qu·ng ®êng tõ ®Çu kiÓm tra tíi chç ph¶n
x¹ vµ quay trë l¹i. NÕu biÕt tèc ®é ©m trong vËt kiÓm tra, nhê thêi gian ch¹y ngêi ta cã thÓ
tÝnh to¸n kho¶ng c¸ch gi÷a ®Çu kiÓm tra vµ chç ph¶n x¹. §Ó cã thÓ trùc tiÕp ®äc ®îc
kho¶ng c¸ch nµy b»ng sù trî gióp cña mét thang chia ®é trªn mµn h×nh, th× dông cô kiÓm tra
b»ng siªu ©m cÇn ph¶i ®îc ®iÒu chØnh.

NÕu trong ph¹m vi luång ©m kh«ng cã lçi nµo (H×nh 1a), th× trªn mµn h×nh, ngoµi xung ph¸t
S, chØ xuÊt hiÖn tiÕng déi tuêng sau R, mµ kho¶ng c¸ch tõ nã tíi xung ph¸t khi m¸y ®îc ®iÒu
chØnh ®óng t¬ng øng víi tæng ®é dµy cña vËt ®îc kiÓm tra.

NÕu trong ph¹m vi luång ©m cã mét khiÕm khuyÕt n»m vu«ng gãc víi c¸c tia ©m (b), khiÕm
khuyÕt nµy ph¶n x¹ mét phÇn c¸c sãng siªu ©m, th× gi÷a xung ph¸t vµ têng sau xuÊt hiÖn
tiÕng déi khiÕm khuyÕt U t¬ng øng, mµ tõ vÞ trÝ cña nã trªn mµn h×nh ngêi ta cã thÓ ®äc
®îc kho¶ng c¸ch cña lçi tÝnh tõ ®Çu kiÓm tra. ChÝnh tiÕng déi têng sau ë ®ã cã thÓ trë nªn
nhá h¬n.

________________________________ Trang 408/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 409
®

2. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n

Nh÷ng sãng c¬ - ®µn håi víi tÇn sè trªn 16 kHz ®îc gäi lµ siªu ©m. TÇn sè ®îc sö dông
nhiÒu nhÊt trong kiÓm tra b»ng siªu ©m n»m gi÷a kho¶ng 0,5 vµ 10 MHz.
2.1 Dao ®éng vµ sãng
Sãng xuÊt hiÖn do sù truyÒn c¸c dao ®éng. Cã diÔn ra sù chuyÓn t¶i n¨ng lîng nhng kh«ng
cã sù chuyÓn t¶i khèi lîng. §©y lµ nãi vÒ mét qu¸ tr×nh cã chu kú vÒ thêi gian vµ kh«ng
gian.

D¶i giÊy dÉn tiÕn

Vorsc hub Papierstreifen A =Híng ra, biªn ®é
T = Thêi gian dao ®éng
T
f =TÇn sè, sè c¸c dao ®éng / gi©y
§iÓm ®¶o
obere r U chiÒu
m kehrputrªn
nkt tÝnh b»ng Hz, (KHz, MHz)
A [f]=1/T
VÞ NtrÝ kh«ng
ullage

§iÓm U®¶o
unterer chiÒu d­íi
m kehrpunkt

H×nh 2 VÝ dô vÒ c¸c dao ®éng cña mét con l¾c lß xo

TiÕn tr×nh thêi gian cña biªn ®é cña mét dao

®éng ®îc m« t¶ b»ng kh¸i niÖm t¾t dÇn A

(H×nh 3) t

Dao ®éng kh«ng t¾t dÇn

A
H×nh 3 : Sù t¾t dÇn cña mét dao ®éng
t

Dao ®éng t¾t dÇn

§iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho sù lan Kh«ng cã tiÕp nèi = Kh«ng cã lan truyÒn sãng
truyÒn (chuyÓn t¶i) c¸c dao ®éng lµ
sù kÕt nèi c¸c bé phËn nhá ®ang dao
®éng (H×nh 4).
TiÕp nèi ®µn håi = Cã lan truyÒn
sãng
H×nh 4: Sù lan truyÒn c¸c sãng
________________________________ Trang 409/ Tæng sè
ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 410
®

________________________________ Trang 410/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 411
®

 MÆt ®Çu sãng lµ ®êng tríc nhÊt cña mét chuçi sãng ®ang lan truyÒn, mµ toµn bé c¸c
®iÓm cña nã cã tr¹ng th¸i dao ®éng nh nhau (H. 5)
 Tèc ®é lan truyÒn c lµ tèc ®é mµ mÆt ®Çu sãng lan truyÒn. Nã phô thuéc vµo c¸c ®Æc
tÝnh ®µn håi vµ mËt ®é cña m«i trêng mµ trong ®ã nã lan truyÒn vµ do ®ã lµ mét h»ng
sè vËt liÖu.

- Bíc sãng  :
Kho¶ng c¸ch gi÷a hai vÞ trÝ liªn tiÕp cã cïng tr¹ng th¸i dao ®éng.
Trong H.5, bíc sãng ®îc x¸c ®Þnh lµ kho¶ng c¸ch gi÷a hai ®Ønh sãng liªn tiÕp. Trong kü
thuËt kiÓm tra b¾ng siªu ©m bíc sãng ®îc tÝnh b»ng mm.
§èi víi tÊt c¶ c¸c sãng, chØ nãi riªng tíi d¹ng sãng ®Æc biÖt, th×:
=
- ¢m vÜnh cöu vµ xung - ©m
NÕu nguån ©m lµ mét hÖ thèng dao ®éng H­íng lan truyÒn
kh«ng t¾t dÇn th× tõ ®ã ©m vÜnh cöu ®îc
©m vÜnh cöu
ph¸t ®i. Mét hÖ thèng d¹ng xung ®îc kÝch
thÝch dao ®éng vµ bÞ t¾t dÇn th× ph¸t ®i c¸c
xung. Trong kü thuËt kiÓm tra b»ng siªu ©m,
tríc hÕt ngêi ta lµm viÖc víi c¸c xung.
Xung
H×nh 6: ¢m vÜnh cöu vµ xung

2.2 C¸c d¹ng sãng

Sãng däc
C¸c sãng mµ híng dao ®éng vµ híng lan truyÒn cña chóng trïng nhau ®îc gäi lµ sãng däc.
Nh÷ng vïng mËt ®é dµy vµ tha ®îc gäi lµ ®Ønh sãng vµ bông sãng, dÞch chuyÓn víi tèc ®é
lan truyÒn cL

H×nh7a: Sãng däc cña mét

chuçi con l¾c

B­íc sãng

H­íng dao ®éng cña c¸c con l¾c

H­íng lan truyÒn

________________________________ Trang 411/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 412
®

H­íng lan truyÒn

Mµng máng

H×nh 7b : Sãng däc trong mét m«i trêng r¾n

Sãng däc xuÊt hiÖn trong c¸c m«i trêng d¹ng khÝ, láng vµ r¾n. Mét vÝ dô cho sãng däc lµ
nh÷ng sãng ©m trong kh«ng khÝ ®îc biÕt tõ ©m häc. H×nh 7b cho thÊy h×nh ¶nh ghi tøc
thêi cña mét sãng ©m ®îc t¹o ra bëi mét mµng máng ®ang rung.

Sãng ngang

C¸c sãng mµ ë ®ã híng dao ®éng vµ lan truyÒn ®øng vu«ng gãc víi nhau ®uîc gäi lµ sãng
ngang.

Trong mét vµ cïng mét vËt liÖu th× tèc ®é lan truyÒn cña sãng däc lu«n lín h¬n tèc ®é ®ã
cña sãng ngang.
cL > cT

Sãng däc vµ sãng ngang ®¬n thuÇn chØ lan truyÒn khi m«i trêng ngang tíi híng lan truyÒn
lín h¬n nhiÒu so víi bíc sãng.

Trong kü thuËt siªu ©m tèc ®é lan truyÒn ®uîc

tÝnh b»ng m/s. C¸c gi¸ trÞ ®Æc trng ®îc thùc
hiÖn trong tËp hîp c«ng thøc).

H×nh 5: C¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau cña sù lan

truyÒn sãng MÆt ®Çu sãng
B­íc sãng

________________________________ Trang 412/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 413
®

C¸c d¹ng sãng kh¸c

¥ c¸c vËt thÓ mµ ®é dµy cña nã n»m trong trËt tù kÝch thíc cña bíc sãng, vd. ë c¸c tÊm máng,
th× cã thÓ xuÊt hiÖn m«t lo¹t c¸c d¹ng sãng kh¸c. Nh÷ng sãng ph¼ng ®îc sö dông trong viÖc
kiÓm tra vËt liÖu cã ë hai kiÓu c¬ b¶n (Sãng gi·n vµ sãng uèn, xem H. 9 vµ 10).

C¸c sãng mÆt trªn chØ lan truyÒn ë mÆt trªn hë vµ cã c¶ kh¶ n¨ng theo c¸c viÒn mÆt trªn
uèn cong. Ph¹m vi gÇn mÆt trªn, mµ ë ®ã nã cã thÓ ®îc chøng minh, n»m trong trËt tù c¸c b-
íc sãng.

Híng lan truyÒn Híng lan truyÒn

H×nh 9: Sãng ph¼ng hoÆc sãng gi·n ®èi H×nh 10: Sãng ph¼ng hoÆc sãng uèn
xøng (m«i trêng h÷u h¹n) (m«i trêng h÷u h¹n)

TÊt c¶ c¸c d¹ng sãng cã thÓ cã ë c¸c vËt thÓ r¾n ®îc sö dông cho kiÓm tra b»ng siªu ©m.
ViÖc lùa chän c¸c d¹ng sãng híng vµo sù thÝch hîp ®Æc biÖt ®èi víi mçi vÊn ®Ò kiÓm tra.
Theo tÇn suÊt øng dông cña chóng, sãng däc vµ sãng ngang cã ý nghÜa lín.

2.3. §Æc tÝnh cña sãng ©m tíi mÆt tiÕp xóc

Gi÷a hai m«i trêng tiÕp xóc nhau nhng kh«ng trén lÉn nhau h×nh thµnh mét mÆt tiÕp
xóc. MÆt tiÕp xóc ®îc m« t¶ b»ng c¸c ®iÓm mµ t¹i ®ã c¸c tÝnh chÊt ®Æc trng m«i tr-
êng (trë kh¸ng sãng) thay ®æi bÊt thêng.

Trë kh¸ng sãng w lµ thíc ®o søc c¶n mµ mét vËt liÖu ®èi lËp víi sù lan truyÒn cña mét sãng
©m. Nã ®îc tÝnh lµ s¶n phÊm cña mËt ®é  vµ tèc ®é ©m c
w=.c
S¶n phÈm cña hai h»ng sè vËt liÖu cßn cã trë kh¸ng sãng cña mét h»ng sè vËt liÖu. §èi víi
mét lo¹t c¸c nguyªn liÖu th× c¸c gi¸ trÞ sè ®îc ®a ra trong b¶ng 1 cña tËp hîp c¸c c«ng thøc.

________________________________ Trang 413/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 414
®

Tõ ®ã ngêi ta cã thÓ nhËn ra r»ng trë kh¸ng sãng t¨ng lªn theo thø tù tr¹ng th¸i vËt thÓ khÝ,
láng, r¾n.

________________________________ Trang 414/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 415
®

Sù ph¶n x¹ vµ ®é thÈm thÊu ë mÆt tiÕp xóc

NÕu c¸c sãng ©m gÆp vu«ng gãc mét mÆt tiÕp xóc t¸ch biÖt hai m«i trêng b»ng c¸c trë
kh¸ng sãng kh¸c nhau, th× mét phÇn sÏ ®îc ph¶n x¹ ë ®ã, phÇn kia sÏ ®i vu«ng gãc qua ®ã.

M«i trêng 1 MÆt tiÕp

xóc

M«i trêng 2

H×nh 11: C¸c phÇn tíi, ®îc ph¶n x¹ vµ ®îcc thÈm thÊu

TØ lÖ phô thuéc vµo chªnh lÖch trë kh¸ng sãng gi÷a phÇn ®îc ph¶n x¹, vµ phÇn tíi còng nh
gi÷a phÇn thÈm thÊu vµ phÇn tíi lín ra sao ®îc m« t¶ bëi hÖ sè ph¶n x¹ vµ hÖ sè thÈm thÊu.
Víi møc chªnh lÖch lín gi÷a hai trë kh¸ng sãng th× phÇn ®îc ph¶n x¹ lín h¬n phÇn ®îc thÈm
thÊu

________________________________ Trang 415/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 416
®

3. Sù t¹o vµ thu siªu ©m

Trong sè lîng lín c¸c thñ tôc t¹o siªu ©m ë ®©y chØ nªn nh¾c tíi hiÖu øng ¸p ®iÖn vµ hiÖu
øng tõ gi¶o.

HiÖu øng ¸p ®iÖn sö dông ®Æc tÝnh biÕn d¹ng trong tõ trêng cña c¸c chÊt nhiÔm tõ (s¾t,
c«-ban, ni-ken v.v.). V× thÕ trong trêng biÕn ®æi tõ tÝnh, mét vËt thÓ nhiÔm tõ cã thÓ bÞ
kÝch thÝch dao ®éng. Víi sù biÕn ®æi cã thÓ ®¶o ngîc tõ n¨ng lîng tõ tÝnh sang n¨ng lîng
c¬ häc, viÖc t¹o ra siªu ©m ®¹t ®îc c«ng suÊt lín ë c¸c tÇn sè thÊp (tíi 40 kHz).

- HiÖu øng ¸p ®iÖn (H.1)

H×nh 1: HiÖu øng ¸p ®iÖn

Bé dao ®éng
trùc tiÕp vµ nghÞch ®¶o

§iÖn cùc
Lùc bªn ngoµi TÝch
(líp ®iÖn
phñ b¹c) ngoµi

NÕu c¸c thµnh phÇn ¸p ®iÖn bÞ biÕn d¹ng th× mét ®iÖn ¸p sÏ xuÊt hiÖn gi÷a c¸c ®iÖn cùc
bªn ngoµi (hiÖu øng ¸p ®iÖn).
NÕu ®Æt mét ®iÖn ¸p vµo c¸c ®iÖn cùc, ngêi ta quan s¸t thÊy sù biÕn d¹ng cña c¸c thµnh
phÇn. Nh vËy sÏ cã ®îc sù biÕn ®æi ®iÖn n¨ng thµnh c¬ n¨ng (hiÖu øng ¸p ®iÖn nghÞch
®¶o).
TÇn sè (f) cña sù dao ®éng siªu ©m ®îc kÝch thÝch phô thuéc vµo ®é dµy cña bé dao ®éng
d vµ tèc ®é ©m c cña thµnh phÇn ¸p ®iÖn (d=c/2f).

4. CÊu t¹o cña ®Çu kiÓm tra - §Çu kiÓm tra vu«ng gãc
¥ ®Çu kiÓm tra vu«ng gãc,
Schwinger mit Silberbelägen1.Bé dao
sù dÉn ©m vµo vËt kiÓm ®éng víi lípKontakte)
(elektrische phñ b¹c (tiÕp
tra thùc hiÖn ®îc theo híng Anpaßspule: dient zur elektrischen
c¸c ®êng chuÈn, nh vËy lµ xóc ®iÖn)
Anpassung des Schwingers
vu«ng gãc víi mÆt kiÓm Schutzschicht 2. Cuén
tra. H.2 cho thÊy b»ng s¬ c¶m øng : dïng cho sù
Dämpfungskörper:Dämpft
®å cÊu t¹o cña mét ®Çu thÝch øng
mechanisch den®iÖn cña bédadurch
Schwinger, dao ®éng
kiÓm tra vu«ng gãc. Khi Erzeugung kurzer Impulse

kiÓm tra, ®Çu kiÓm tra ®- Anschlußbuchse

îc liªn kÕt b»ng mét ph¬ng Gehäuse
tiÖn liªn kÕt (vd. dÇu) víi 3. Líp b¶o vÖ

4. VËt tiªu gi¶m: lµm gi¶m c¬ häc

________________________________
ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 bé dao ®éng,qua ®ãTrang
t¹o ra416/
c¸cTæng sè
23
xung
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm ng¾n
tríc ph¸p luËth¬n

5. Trôc nèi
 6. Vá

Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 417
®

vËt ®îc kiÓm tra ®Ó ®¹t

®îc sù dÉn ©m tèt h¬n.
H×nh 2:CÊu t¹o cña mét ®Çu kiÓm tra vu«ng gãc

5. HÖ thèng kiÓm tra

HÖ thèng kiÓm tra bao gåm c¸c bé phËn M¸y kiÓm tra b»ng siªu ©m, ®Çu kiÓm tra vµ
c¸p nèi. Mét m¸y kiÓm tra b»ng siªu ©m chñ yÕu gåm c¸c nhãm cÊu t¹o ®îc tr×nh bµy b»ng
s¬ ®å khèi (H.3)

Bé t¹o xung t¹o ra c¸c xung ®iÒu khiÓn theo nhÞp cña tÇn sè lo¹t xung (50 - 1000 Hz)

H×nh 3: S¬ ®å khèi cña mét m¸y kiÓm tra b»ng siªu ©m

¥ bé phËn ph¸t, c¸c xung ®iÒu khiÓn ®îc ®Þnh d¹ng tíi c¸c xung ph¸t víi ®é cao biªn ®é cã
thÓ ®Þnh ®îc vµo kho¶ng 100 V, chóng ®i qua c¸p kiÓm tra tíi bé t¹o xung cña ®Çu kiÓm
tra vµ ®îc chuyÓn ®æi thµnh xung siªu ©m t¹i ®ã.

NÕu chØ mét bé dao ®éng ®îc dïng kh«ng chØ ®Ó ph¸t mµ cßn ®Ó thu c¸c tÝn hiÖu siªu
©m th× cÇu chuyÓn chÕ ®é ho¹t ®éng ®îc ®ãng l¹i. NÕu hai hÖ thèng ®iÖn vµ ©m häc
t¸ch biÖt ®îc sö dông ®Ó ph¸t vµ thu th× cÇu chuyÓn chÕ ®é c¬ t¸c ®îc më ra.

Qua viÖc chuyÓn dÞch xung th× c¸c xung ®iÒu khiÓn cã thÓ ®îc dÞch chuyÓn vµo mét
thêi gian nhÊt ®Þnh cã thÓ x¸c lËp ®îc ®èi víi xung ph¸t.

________________________________ Trang 417/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 418
®

C¸c xung ®iÒu khiÓn nhê m¸y ph¸t ®iÖn ¸p quÐt khëi ®éng mét sù t¨ng ®iÖn ¸p trùc tuyÕn.
Sau khi ®¹t ®îc mét gi¸ trÞ cùc ®¹i nhÊt ®Þnh th× ®iÖn ¸p ®ét ngét h¹ trë l¹i gi¸ trÞ gèc. §é
dèc cña sù t¨ng ®iÖn ¸p còng nh thêi gian gi÷a lóc b¾t ®Çu vµ lóc h¹ xuèng cã thÓ x¸c lËp
®uùc nhê bé x¸c lËp ph¹m vi.

6. Trêng ©m cña mét ®Çu kiÓm tra vu«ng gãc

6.1 §é dµi cËn trêng

H×nh 5: H×nh thu ¸p lùc ©m phô thuéc ®êng ®i

NÕu mét vËt ph¶n x¹ h×nh cÇu trªn trôc ©m häc trong trêng ©m cña mét bé dao ®éng ®é dµy
h×nh tÊm trßn ®îc ph¸t ®éng (vd. díi níc) th× biªn ®é tØ lÖ víi ¸p lùc ©m cña tÝn hiÖu ph¶n
x¹ vµ l¹i thu ®îc ë nã sÏ thay ®æi.

§êng ©m tõ ®iÓm kh«ng tíi ®iÓm cuèi cïng cña ¸p lùc ©m cùc ®¹i lµ ®é dµi cËn trêng.

TÊt c¶ c¸c ®iÓm trêng ©m mµ c¸c ®êng ©m nhá h¬n ®é dµi cËn trêng dÉn tíi th× m« t¶ cËn
trêng ®ã. §èi víi c¸c ®êng ©m dµi h¬n th× viÔn trêng tiÕp nèi, mµ vÒ lý thuyÕt th× nã kÐo
dµi v« tËn. ¥ viÔn truêng, ¸p lùc ©m p gi¶m liªn tôc (®èi víi s>3.N th× p ~ 1/s)
PhÐp gÇn ®óng cho bé dao ®éng ®é dÇy tÊm ®Üa trßn lµ:

________________________________ Trang 418/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 419
®

N=

________________________________ Trang 419/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 420
®

6.2 ViÔn trêng

M¸y siªu ©m

VËt ph¶n x¹ h×nh

cÇu
BÓ n­íc

§­êng ph¶n x¹

H×nh 6: H×nh thu cña biÓu ®å ®Þnh híng ©m

Mét vËt ph¶n x¹ h×nh cÇu ®îc ph¸t ®éng trªn mét h×nh b¸n nguyÖt quanh t©m ®iÓm cña
mét bé dao ®éng ®é dÇy h×nh tÊm trßn trong viÔn trêng nµy (s>3N). ViÖc biÓu diÔn sù
biÕn ®æi ®é cao cña tiÕng déi trong mét ®å thÞ to¹ ®é cùc dÉn tíi h×nh ¶nh cña biÓu ®å
®Þnh híng ©m.

NÕu gãc ph©n kú liªn thuéc ®îc x¸c ®Þnh ë tØ lÖ ¸p lùc ©m cho tríc, thêng lµ -6dB, th×
qu·ng ®êng tõ ®iÓm xuÊt ph¸t tíi cùc ®¹i bÞ gi¶m mét nöa vµ cïng víi nã bÞ uèn mét cung
trßn quanh ®iÓm xuÊt ph¸t. §êng th¼ng ®i qua c¸c ®iÓm c¾t cña nã víi ®êng cong vµ
®iÓm xuÊt ph¸t t¹o thµnh víi c¸c ®êng th¼ng 0 gãc ph©n kú cÇn t×m.

§èi víi bé dao ®éng ®é dµy h×nh tÊm trßn th×:

sin-6dB 0,5.

H×nh 7: X¸c ®Þnh gãc ph©n kú

b»ng tØ s« ¸p suÊt ©m
________________________________ Trang 420/ Tæng sè
ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 421
®

M«i tr­êng thÐp Tia biªn

Trôc ©m häc

ViÔn tr­êng

H×nh 8 Trêng ©m cña mét bé dao ®éng ®é dµy h×nh trßn

Víi ®êng kÝnh cña bé dao ®éng vµ c¸c gi¸ trÞ cho ®é dµi cËn trêng vµ gãc ph©n kú th× tr-
êng ©m cã thÓ ®îc tr×nh bµy b»ng h×nh vÏ.

§êng kÝnh cña luång trong viÔn trêng (ab > 3.N) ®îc tÝnh to¸n ®Çy ®ñ b»ng

DB -6dB

§êng kÝnh luång nhá nhÊt DFokus tÝnh b»ng

DFokus -6dB

________________________________ Trang 421/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 422
®

U2: KiÓm tra b»ng ©m tíi vu«ng gãc

Néi dung

1. Mµn h×nh vµ nh÷ng yÕu tè ®iÒu khiÓn quan träng

2. §iÒu chØnh kho¶ng c¸ch ®èi víi ©m tíi vu«ng gãc

2.1 §Þnh nghÜa
2.2 Ph¬ng thøc tiÕn hµnh trong viÖc ®iÒu chØnh kho¶ng c¸ch

3. §Þnh vÞ b»ng ®Çu kiÓm tra vu«ng gãc

4. §¸nh gi¸ kÝch thíc cña khiÕm khuyÕt - Ph¬ng ph¸p b¸n trÞ

5. §o c¸c qu·ng ®uêng ng¾n - Kü thu©t SE

5.1 CÊu t¹o vµ c¸c ®Æc tÝnh cña c¸c ®Çu kiÓm tra SE
5.2 Ph¬ng thøc tiÕn hµnh trong viÖc ®iÒu chØnh kho¶ng c¸ch

1. Mµn h×nh vµ nh÷ng yÕu tè ®iÒu khiÓn quan träng

Xung ph¸t
¥ ®Çu kiÓm tra kh«ng kÕt nèi hoÆc kh«ng liªn kÕt th× chØ cã xung ph¸t S ®uîc h×nh
thµnh. Víi ®é khuyÕch ®¹i lín nhÊt nã còng vît qu¸ 100% ®é cao mµn h×nh. Theo c¸ch th«ng
thêng th× xung ph¸t khi ©m tíi vu«ng gãc ®îc ®Æt vµo kho¶ng 0 Skt (®iÓm 0 trªn thang chia
®é)

H×nh 1. Xung ph¸t

________________________________ Trang 422/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 423
®

TiÕng déi nhiÒu lÇn

TÝn hiÖu xuÊt hiÖn do ph¶n x¹ nhiÒu lÇn cßn ®îc gäi lµ tiÕng déi lÆp l¹i. Khi dùng mét
®Çu kiÓm tra trªn mét tÊm kim lo¹i th× tõ tiÕng déi ®Çu tiªn ë mÆt kiÓm tra chØ cã mét
phÇn râ rµng cña ©m ®îc thÈm thÊu tíi ®Çu kiÓm tra. Mét phÇn lín sÏ ®îc ph¶n x¹ vµ l¹i ®i
qua cïng mét ®o¹n ®uêng. Nh vËy ë mçi kho¶ng c¸ch b»ng nhau th× chØ b¸o R 2, R3 (tiÕng déi
nhiÒu lÇn hay tiÕng déi lÆp l¹i) v.v... xuÊt hiÖn trªn mµn h×nh.

H×nh 2. TiÕng déi nhiÒu lÇn

________________________________ Trang 423/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 424
®

Bé ®iÒu chØnh khuyÕch ®¹i

Víi c¸c bé ®iÒu chØnh khuyÕch ®¹i th× ®é cao cña c¸c chØ b¸o cã thÓ ®îc thay ®æi th« hay
tinh theo c¸c bËc. Qua ®ã bÒ réng cña c¸c chØ b¸o còng thay ®æi.

H×nh 3: Thay ®æi ®é khuyÕch ®¹i

________________________________ Trang 424/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 425
®

ChuyÓn dÞch xung

Víi viÖc dÞch chuyÓn xung th× tÊt c¶ c¸c chØ b¸o cã thÓ ®îc ®ång thêi dÞch chuyÓn theo
chiÒu ngang mµ kh«ng lµm thay ®æi kho¶ng c¸ch c¸c chØ b¸o.

H×nh 4 ChuyÓn dÞch xung

T1= T2

X¸c lËp ph¹m vi

Víi c¸c bé x¸c lËp ph¹m vi th× kho¶ng c¸ch theo chiÒu n»m ngang cña tÊt c¶ c¸c chØ b¸o víi
nhau cã thÓ ®îc thay ®æi theo c¸c bËc th« hay tinh kh«ng ph©n bËc. Qua ®ã tÊt c¶ c¸c chØ
b¸o tiÕng déi ®Òu thay ®æi vÞ trÝ cña chóng.

________________________________ Trang 425/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 426
®

H×nh 5: Bé x¸c lËp ph¹m vi

T1 T2

________________________________ Trang 426/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 427
®

2. §iÒu chØnh kho¶ng c¸ch ®èi víi ©m tíi vu«ng gãc

2.1 §Þnh nghÜa

Ph¹m vi ®iÒu chØnh SB: §êng ©m [mm] ®îc vÏ b»ng siªu ©m trªn mµn h×nh gi÷a 0 vµ 10 trªn
thang chia ®é
HÖ sè chia ®é k: §êng ©m t¬ng øng víi mét phÇn trªn thang chia
®é b»ng mm. Trong ph¹m vi thang chia ®é TB 10

k= =

§o¹n ®êng ®iÒu chØnh Sj: Mét ®o¹n ®êng ®· biÕt(mm) ®îc híng ©m tíi
®Ó ®iÒu chØnh
VÞ trÝ tiÕng déi: [Skt] VÞ trÝ ®îc ®äc ra cña ch©n ®êng vu«ng gãc cña
biªn t¨ng cña tiÕng déi trªn ®êng trung tÝnh (®Ønh
tiÕng déi lµ 80% BSH)

2.2 Ph¬ng thøc tiÕn hµnh ®iÒu chØnh kho¶ng c¸ch

1. Lùa chän ph¹m vi ®iÒu chØnh SB

Th«ng thêng sao cho ph¹m vi cÇn xö lý ®îc biÓu diÔn, vÝ dô ®é dµy thµnh
75mm, SB = 100 mm
2. Lùa chän ®o¹n ®êng kiÓm tra Sj
sao cho tõ 2 ®Õn 5 tiÕng déi trong pham vi ®iÒu chØnh ®îc biÓu diÔn, vÝ dô Sj=25mm
(®Çu kiÓm tra K1)
3. TÝnh to¸n c¸c vÞ trÝ ®iÒu chØnh T
khi ®iÒu chØnh ®óng t¬ng øng víi mét phÇn thang chia ®é
k= = = 10
Do ®ã c¸c vÞ trÝ ®iÒu chØnh ®îc tÝnh cho tiÕng déi cña ®o¹n ®êng ®iÒu chØnh vµ
cña tiÕng déi lÆp l¹i cña nã:

§êng ©m s (mm) cho BiÓu diÔn VÞ trÝ tiÕng déi C¸c tiÕng déi ®îc
®o¹n ®êng ®iÒu R= têng sau ®iÒu chØnh chän ®Ó ®iÒu
chØnh vµ nh÷ng lÇn R2= tiÕng déi thø 2 [T] = Skt chØnh
lÆp l¹i
25 R 2,5 tiÕng déi thø nhÊt
50 R2 5,0
75 R3 7,5 tiÕng déi thø 3
100 R4 10

________________________________ Trang 427/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 428
®

________________________________ Trang 428/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 429
®

4. TiÕn hµnh ®iÒu chØnh

- V í i s ù d Þ c h c h u

tríc hÕt xung ph¸t ®îc ®Æt ë 0 (tèt nhÊt b»ng ®Çu kiÓm tra kh«ng kÕt nèi)

H×nh 7 : §Þnh híng ë xung ph¸t

- S a u ® ã v í i s ù t r î

®îc ®a ®Õn vÞ trÝ quy ®Þnh TR.

H×nh 8 : §iÒu chØnh tríc

- Sau ®ã kho¶ng c¸ch T=2.TR ®îc x¸c lËp b»ng c¸c bé x¸c lËp ph¹m vi

________________________________ Trang 429/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 430
®

H×nh 9: §iÒu chØnh tõ xa

- T i Õ p t h e o , n h ÷ n

®îc dÞch chuyÓn tíi nh÷ng vÞ trÝ quy ®Þnh b»ng viÖc dÞch chuyÓn xung. Trong ph¸c
®å mµn h×nh, gãc ©m tíi ®îc x¸c ®Þnh díi cuèi thang chia ®é bªn ph¶i, vµ ph¹m vi ®iÒu
chØnh ®ù¬c x¸c lËp, t¸ch ra b»ng c¸c dÊu phÈy, c¸c chØ b¸o ®îc gäi tªn vµ c¸c vÞ trÝ
tiÕng déi ®iÒu chØnh ®îc chØ ra b»ng c¸c mòi tªn.

H×nh 10: Ph¸c ®å mµn h×nh ®Çy ®ñ

5. KiÓm tra viÖc ®iÒu chØnh

Víi ®êng ©m, ®îc x¸c ®Þnh bëi c¸c ®o¹n ®iÒu chØnh, viÖc ®iÒu chØnh kho¶ng c¸ch cÇn
®îc kiÓm tra.

________________________________ Trang 430/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 431
®

H×nh 11: KiÓm tra viÖc ®iÒu chØnh

Khi ®iÒu chØnh kho¶ng c¸ch ®óng th× chØ b¸o tiÕng déi xuÊt hiÖn ë vÞ trÝ ®· tÝnh.

3. §Þnh vÞ b»ng c¸c ®Çu kiÓm tra vu«ng gãc

C¸c chØ b¸o xuÊt hiÖn khi ©m tíi tíi ®Çu kiÓm tra phÝa tríc chØ b¸o têng sau sÏ ®îc ghi l¹i.
Kho¶ng c¸ch tõ mÆt kiªm tra (s) ®îc tÝnh to¸n tõ vÞ trÝ tiÕng déi
s=T.k
NÕu cã mét lçi n»m vu«ng gãc víi c¸c tia ©m trong ph¹m vi luång ©m (H.12), mµ nã ph¶n x¹
mét phÇn cña c¸c sãng siªu ©m, th× tiÕng déi lçi U t¬ng øng xuÊt hiÖn gi÷a xung ph¸t vµ
tiÕng déi têng sau, tõ vÞ trÝ cña nã trªn mµn h×nh, ngêi ta cã thÓ ®äc ®îc kho¶ng c¸ch cña lçi
tíi ®Çu kiÓm tra. ChÝnh tiÕng déi têng sau khi ®ã cã thÓ trë nªn nhá h¬n.
s= T . k = 6,2.10 = 62 mm

H×nh 12 (xem bµi)

________________________________ Trang 431/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 432
®

NÕu b»ng luång ©m ngêi ta gÆp mét lçi bao phñ c¶ luång ©m (H.13) th× tiÕng déi têng sau
hoµn toµn biÕn mÊt, vµ chØ cßn cã thÓ nh×n thÊy tiÕng déi lçi.
s = T . k = 6,3 . 10 = 63

H×nh 13: (xem bµi)

NÕu cã nhiÒu lçi ®îc luång ©m thu thËp, mµ kho¶ng c¸ch gi÷a chóng lín h¬n bÒ réng c¸c
chØ b¸o liªn thuéc cña chóng (H.14), th× c¸c lçi nµy ®îc biÓu diÔn nh lµ c¸c chØ b¸o t¸ch
biÖt.

s1 = 5,4 .10 = 54 mm
s2 = 6,2 . 10= 62 mm

________________________________ Trang 432/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 433
®

H×nh 14 (xem bµi)

NÕu mét bÒ mÆt lçi ph¼ng lín kh«ng ch¹y vu«ng gãc víi c¸c tia ©m (H.15) th× chóng kh«ng
®îc ph¶n x¹ vu«ng gãc tíi ®Çu kiÓm tra vµ v× thÕ cã thÓ kh«ng thu ®îc. Nh thÕ trªn mµn
h×nh c¶ tiÕng déi lçi lÉn tiÕng déi têng sau ®Òu kh«ng ®îc biÓu diÔn.

H×nh 15 (xem bµi)

________________________________ Trang 433/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 434
®

4. §¸nh gi¸ kÝch thíc c¸c khiÕm khuyÕt - Ph¬ng ph¸p b¸n trÞ

KÝch thíc cña c¸c vËt ph¶n x¹ ®èi diÖn víi ®êng kÝnh luång ©m ®îc x¸c ®Þnh nhê viÖc
quÐt c¸c ®êng biªn cña chóng. §Ó lµm viÖc ®ã ngêi ta dÞch chuyÓn ®Çu kiÓm tra tõ mét vÞ
trÝ tíi ®êng biªn cña lçi, vÞ trÝ nµy dÉn tíi tiÕng déi lçi tèi u. §iÓm mµ t¹i ®ã ®é cao cña
tiÕng déi gi¶m cßn mét nöa gi¸ trÞ, còng nh chç tia chÝnh gÆp ®êng biªn lçi, sÏ ®îc ®¸nh
dÊu trªn mÆt kiÓm tra. NhiÒu ®iÓm ®o kiÓu nh vËy cho ta ®êng viÒn cña mÆt ph¶n x¹.
Tuy nhiªn kÝch thíc nµy chØ cã thÓ x¸c ®Þnh gÇn ®óng.

§é dµi b¸n trÞ HWL lµ kho¶ng c¸ch ®Ó ®o tõ vËt ®îc kiÓm gi÷a tra gi÷a c¸c ®iÓm theo híng
chiÒu däc, ®é réng b¸n trÞ HWB lµ kho¶ng c¸ch nh thÕ theo híng chiÒu ngang.

Kho¶ng c¸ch b¸n

trÞ

VÞ trÝ 2 VÞ trÝ 1 vµ 3

H×nh 16: C¸c vÞ trÝ ®Çu kiÓm tra khi ®o nh÷ng gi·n c¸ch b¸n trÞ

V× ®êng kÝnh luång ©m thay ®æi víi ®êng ©m, nªn ®é chÝnh x¸c cña viÖc quÐt biªn phô
thuéc vµo qu·ng ®êng. MÆt kh¸c, víi ®êng ©m ®· biÕt, ®Çu kiÓm tra
thÝch hîp nhÊt ®îc chän theo ®êng kÝnh bé dao ®éng vµ tÇn sè kiÓm tra. §Ó n©ng cao ®é
®o chÝnh x¸c, ngêi ta sö dông luång nhá nhÊt cã thÓ t¹i vÞ trÝ lçi vµ tËn dông t¹i ®ã sù tô
tiªu tù nhiªn ë cuèi cËn trêng.

¥ ®Çu kiÓm tra kÕt nèi c¶ bÒ mÆt, ngêi ta chØ cã ®îc gi¸ trÞ gÇn ®óng khi vËt ph¶n x¹ ®îc
tiÕp xóc vu«ng gãc , nh½n vµ ph¼ng vµ kh«ng cã mÆt nghiªng nµo ¶nh hëng tíi sù lan
truyÒn ©m.

________________________________ Trang 434/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 435
®

Khi kh«ng cã tiÕng déi nhiÒu lÇn nµo xuÊt hiÖn ë c¸c vËt ph¶n x¹ kh«ng ph¼ng hoÆc
n»m nghiªng víi mÆt kiÓm tra, nh÷ng tiÕng déi mµ trïng víi tiÕng déi têng sau, th× c¸c
gi·n c¸ch b¸n trÞ còng cã thÓ ®o ®îc qua sù gi¶m tiÕng déi têng sau.

§é ®o chÝnh x¸c h¹n chÕ ®i khi mÆt trªn cña vËt ®îc kiÓm tra vµ do ®ã c¶ sù liªn kÕt biÕn
®æi m¹nh vµ khi cÊu tróc kh«ng thèng nhÊt liªn quan tíi tèc ®é ©m hay sù gi¶m ©m.

5. §o c¸c ®o¹n ®êng ng¾n - Kü thuËt SE

5.1. CÊu t¹o vµ ®Æc tÝnh cña c¸c ®Çu kiÓm tra SE

§èi víi viÖc ®o ®é dµy têng h¹n hÑp vµ viÖc chøng minh c¸c vËt ph¶n x¹ s¸t ngay díi mÆt
kiÓm tra th× c¸c ®Çu kiÓm tra SE ®îc sö dông. Chóng cã n¨ng suÊt ph©n gi¶i tèt, v× xung
ph¸t qua ®o¹n ch¹y tríc tõ vÞ trÝ cÇn ®¸nh gi¸ ®îc dÞch chuyÓn vµ tiÕng déi vµo ®îc tr¸nh
nhê viÖc ph©n chia chøc n¨ng ph¸t vµ thu vµo hai bé dao ®éng.

æ c¾m

vá
vËt lµm
cuén c¶m øng gi¶m
gãc m¸i
bédao ®éng
®o¹n ch¹y tr­íc

líp c¸ch ©m vµ ®iÖn

H×nh 17: CÊu t¹o cña mét ®Çu kiÓm tra SE.

C¸c ®Çu kiÓm tra chøa trong mét vá bäc, ®îc c¸ch ©m vµ ®iÖn, hai hÖ thèng ®Çu kiÓm tra
vu«ng gãc cÊu t¹o nh nhau vÒ c¬ häc víi c¸c ®o¹n ch¹y tríc.Víi cÇu chuyÓn c¬ t¸c ®Ó më th×
mét hÖ thèng lµm viªc nh bé ph¸t, cßn hÖ thèng kia lµm viÖc nh bé thu. NÕu ®iÖn ¸p chªnh
lÖch th× c¸c hÖ thèng nµy sÏ dµnh cho viÖc ph¸t vµ thu, vÝ dô nhê ®îc ®Þnh d¹ng ®Æc biÖt
vµ qua ®ã ®îc biÓu thÞ lµ c¸c æ vµ phÝch c¾m kh«ng thÓ tr¸o ®æi ®îc.V× c¸c bé dao ®éng
ph¸t vµ thu nghiªng vÒ nhau thµnh mét gãc m¸i nªn khi so s¸nh ®Ó kiÓm tra vµ ®iÒu chØnh
kho¶ng c¸ch b»ng c¸c ®Çu kiÓm tra vu«ng gãc cßn l¹i , cã thÓ xuÊt hiÖn nh÷ng sai lÖch khi
x¸c ®Þnh ®êng ©m (lçi ®êng vßng, xem H.20).

________________________________ Trang 435/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 436
®

C¸c ®Æc tÝnh cña kü thuËt SE

- Ph¹m vi ®é nh¹y
V× ë c¸c bé dao ®éng víi c¸c sè ®o nh nhau kh«ng xuÊt hiÖn sù kh¸c biÖt nµo gi÷a biÓu ®å
®Þnh híng ph¸t vµ thu nªn tõ chóng dÉn ra cho c¶ hai trêng hîp c¸c trêng ©m víi c¸c tia chÝnh
vµ biªn. ¥ c¸c bé dao ®éng ®øng nghiªng, chóng c¾t nhau vµ bao gåm mét ph¹m vi ®é nh¹y
cã giíi h¹n. Nh÷ng ®Æc ®iÓm hîp quy luËt cã gi¸ trÞ ®èi víi c¸c hÖ thèng bé dao ®éng
chuyÓn tiÕp cã ®é cao tiÕng déi phô thuéc ®êng ©m th× ë ®©y kh«ng cßn øng dông ®îc
n÷a. Nh÷ng vËt ph¶n x¹ n»m ngoµi ph¹m vi ®é nh¹y dÉn tíi c¸c chØ b¸o cã ®é cao h¹n chÕ
h¬n, chóng thêng kh«ng ®îc biÓu diÔn n÷a. ChØ khi mµ ¶nh hëng ®êng ©m vµ ¶nh hëng
lµm yÕu cã thÓ bá qua th× tiªu ®iÓm ©m häc míi n»m ë giao ®iÓm cña hai tia, cã nghÜa lµ
c¸c vËt ph¶n x¹ ë chç nay dÉn tíi c¸c chØ b¸o cùc ®¹i.

§é cao tiÕng déi

Tiªu cù ©m häc
(b¨ng h×nh häc)

Ph¹m vi ®é nh¹y

H×nh 18: §Çu kiÓm tra SE; c¸c trêng ©m vµ tiÕn tr×nh ®é cao tiÕng déi phô thuéc ®êng ©m
cña mét vËt ph¶n x¹ h×nh cÇu

- D¹ng tiÕng déi

ViÖc s¾p xÕp ch©n ®êng vu«ng gãc víi gi¸ trÞ cùc ®¹i cÇn ®¸nh gi¸ bÞ ng¹i, v× c¸c tiÕng
déi ®· xuÊt hiÖn cã thÓ trïng nhau, ®Æc biÖt ë c¸c sãng ©m ng¾n do ph¶n x¹ nhiÒu lÇn vµ
do sù biÕn ®æi sãng.

________________________________ Trang 436/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt
 Trung t©m §µo t¹o vµ ChuyÓn giao C«ng nghÖ ViÖt - §øc
Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn hµn 1
KiÓm tra kh«ng ph¸ hñy – kiÓm tra siªu ©m Trang 437
®

H×nh 19: D¹ng tiÕng déi ë c¸c sãng ©m ng¾n

- Lçi ®êng vßng

§Ó ®¹t tíi chØ b¸o th× ©m ph¶i ch¹y qua c¸c con ®êng h×nh ch÷ V. ChØ ®èi víi c¸c ®êng
©m dµi míi cã sù liªn hÖ trùc tuyÕn tiÖm cËn tíi ®Çu kiÓm tra/kho¶ng c¸ch ph¶n x¹. Víi ®é
dµy têng nhá h¬n th× sù chªnh lÖch gäi lµ lçi ®êng vßng gi÷a c¸c ®êng h×nh V vµ ®êng
th¼ng míi gi¶m ®i.

H×nh 20: Lçi ®êng vßng

________________________________ Trang 437/ Tæng sè

ã IIW/EWF 1178 _ IWI-B_WI_4.06 23
Tµi liÖu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, cÊm t¸i b¶n vµ chuyÓn giao. Vi ph¹m b¶n quyÒn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt