GS. TS Tran Viin Dich (chu bien) PGS. TS Nguy~n TrQng Binh, PGS. TS Nguy~n The Di)t, PGS.

TS Nguy~n Viet Tiep, PGS. TS Tran Xuim Vi~t

CONGNGHE CH~TAOMAy
(Gillo trlnh cho sinh vien co khi cae trltimg dlli h,?c kh6i ky thwit)

In ldn thit 4, co sua chua

TRiJONG CD. CONG THiJONG TPHCM

THUVIEN
So:

,,'

NHA XUAT BAN KHOA HOC KY THUAT HA NQI 2009 .

.,

. ,

Chiu trach nhi4m xua; ban: Bien tiftp va

s/(a

TS. Ph~m

.van Di~n

cM' ban.:

Nguy~n Di~u Thuy Quang Hung Nguy~n Thi H~nh Db Thinh

Trinh bay va che' ban: Vi>hinh:

In 700 cuon kh6 16 x 24 cm, t\li C6ng ty in S6ng Lam SOdang ky kho\lch XB: 82 - 2008/CXB!415.2 - 02/KHKT, ngay 14/1/2008. Quyl djnh XB so: 308/QDXB-KHKT, ky ngay 11/11/2008. In xong va n~p luu chi~u thang 12 nam 2008.

CL>NGNGm;

cIlli

T~O

MAy

L0INOIDAU
Che't{LO may la m(jt nganh Ph{Lm vi sU:d,tng san phclm cua tau vii tn;. cho aen giay, dip va aeu alir;Jc che't{Lo ra nhd cac may quan tr9ng cua nen kinh te' quoc dan. nganh che't{Lo may rat r(jng rai. Til con quOn ao - tat ca nhung san phclm nay moc khac. nhau.

Nganh che't{Lo may la nen tang cua cong nghi~p che't{Lo may. Chinh vi UllY,Dang va Nha nlidc ta aa va aang quan tam ai;ic bi~t aen nganh che't{Lo may cong Clj.. Trang zrnh vr,tcche'tao may cong Clj.thi cong ngh~ che't{Lo may aong vai tro rat quan trQng. No nghien cuu cac quy lu(it tac a(jng trang qua trinh che't{Lo san phclm nhfim nang cao nang suat, chat llir;Jngva giam chi phi gia congo Mon hQc cong ngh~ cAe' t{LOmay la mon hQc chinh trang chlirJng trinh aao tao ky sli cke"t{LO may cung cap cho nglim hQc nhitng kien thuc cd bG.nve nang suat, chat llir;Jngva gia thanh san phclm, ve phlidng phap thief kt qui trinh cong ngh~, ve phliong phap xac ainh cke"a(j cat tol liu va ve nhung phlirJng phap gia cong mdi, V.V . , Giao trinh nay la tai li~u chinh dung cho sinh vien cd khi thu(jc cac h~ aao t{LO,la tiii li~u giang d{LYcho cac giang vien, a<5ngthm la tai Mu tham khao cho cac can b(j ky thu(it cd khi, cac nghien cuu sinh va cac hQc vien cao hQc thu(jc cac nganh che't{Lo may. N(ji dung cua giao trinh nay g<5m241,chlirJng va do '5 tac gia bien .,
,

sOlin: PGS. TS. Nguy@n TrQng Binh bien'so{Ln cac cr.lirJng.8, 9, 14. PG8.TS. Nguy@n The'D{Lt bien SO~tncac chlirJng 5,20 .. PGS. TS. Tnln Van Dich bien SO{Ln cac chlirJng 1, 2, 3, 4, 6, 11, 12, 17, 19,22,23,24.

LOr NOIEJAU

PGS.TS. Nguy~n Viet Tie'p bien sO(Lncac chltdng 7,10,16. PGS. TS. Tr6n Xuan Vift bien sO(Lnbai md d6u va cac chltdng 13, 15, 18, 21. Chiing tOi xin tran trQng dim dn va mong nhan dltlJc j kien dong gop cua b(Ln dQCdll6n tai biin sau cuan. s~ch nay dltlJc hoan thifn hdn. Nhilng jkien gop j xin gZti ve. B(! man cang nghf cke't(LO may, trltilng D(Li hQc Bach khoa Ha N(!i ho4c Ban bien t(!p Nhti xuat ban Khoa h?c va Ky thUl7t, 70 Tr6n Hltng D(Lo,Ha N(!i.

Cae tae gia

C6NG NGm . \

cH! TAO MAY .

..

;:-

BAI MODAU
Khai ni~r.J Cong ngh~ c11i duac giao su nguai Duc ten Iii JOHAHN BECKMA!'TN Vi~n Hiin HIm Khoa h\lc Hoiing gia GOETIINGEN neu ra ti:!the ky thu 18. TIl do, mot ngiinh khoa hoc mai d1iduqc hlnh thanh do Iii ngiinh Cong nghf Nhu yay, Cong ngh~ co Ihll(ic linh khoa 111;)(:.

KARL MARX (Cae Mac) cling d1i khi\.ng dinh vai tra eua cong ngh~ trong ho~t dong bien d6i tu nhien de t~o ra san philm ph~lev\l can nguai.
COIIg ngh4 dl1'7c hi~;/ Id Ky Ihl/l!1 hogc Ky ngh4 che'I'!O ra SOlipl1l1m Vi!1 chi it I'd stin pl,tim linh Iluin 1"1/.'" 1'" con ngadi Vi) xii h(ii .. I/~ng ngdnh stin xuat I'd dich 1'1.1 Cl,a 1112"11 kinh Ie'Xl! h(ii co cong ngh4 rieng, vi d~l: Cong ngh4 Ihong lin, COlIg IIghf sillh h,?c, Cong IIgh4 kiwi Ihac, Cong IIgh4 c(J khi, COlIg nghf gi<lo dllC,
1'.1' ...

Trong nhil'ng th~p nien gan day, COlIg ngh4 d1iduqc eoi Iii m<>tdong Il!c pMt trien quan trong dai vai nhi6u quae gia. De phat trien n6n kinh te eua mInh, ti:rngquac gia d1ico nhil'ng quae saeh phlI hqp uu tien phat trien Cong ngh~, d~e bi~t Iii lUll tam den van d6 chuyill gieio cong nghf Cac nuae eong nghi~p mai (NICs) duqc coi Iii mo hlnh tat v6 (mg dung vii ph at trien cong ngh~ nhanh t~o co sa de eong nghi~p h6a vii hi~n d~i hoa n6n kinh te dilt nuac. Trong ph~m trlt Cong ngh~, Con Is ngh4 c(J khi ngh4 che'I'!O may (Technology o/Mechanical Engineering)

thuang g\li Iii COlIg duqe hieu Iii ky

Ihl/(it I,!O ra chi liet lid stin phtim cO'khi (nlllY moc) d,!1 gia Iri SIr d(mg tot I'd kinh Ie:' nghza Id d,!1 cac chi lieu kinh Ie' ky Ihl/(!I nhl1 sau: cltdt h((;mg cao, gi" Ihdnh 1"11I'd d" Slf<:c,!nh lrallh Iren Ihi Iru'img hang hoa n(ii dia, khu Vllc I'd Ihe' gi67.

Dang ta, ngay ti:!D~i h<>i Ian thu 3 trong nam 1960 d1ixae djnh ngallh cong nghi4p Ma. Bilt dau S~lIlghi~p d6i maivai mac lfch sir Iii D~i h<>iIan thu 6 eua Dang trong nam 1986, Khoa h,?c WI Cong ngh4 d1iduqe coi Ii: d<>ngIl!c quan tr\lng de phat trien dilt nuac
cO'khi la Ihen cho'l trong s/lnghi4p

thea ml,lctieu cong nghi~p hoa vii hi~n d~i hoa.

6 D<lphat tIi<lnva hoa nM? vOi nen kinh te the giai, chuy!n giao cong ngh? (technology tran~fer) la mi?t giai phap dang duqc coi trqng; vai nghia chuy!n giao (transfer) d<llinn c!1l1vI!'cong ngh?, nghia la biet each lam nhu tM nao va lam duqc (KNOW HOW); vf dll nhu mu6n cau duqc c'l thi phai c6 c6ng Cll la ciin cau, m6i cau va phai biet cau ca, nhu v(\y phai quan tam den c6ng ngh~ lam crin GaUva c6ng ngh~ cau ca... Hinh thue liJn' doanh lien kef san xuat va"!' die cong ty Illt6'cngoiii (ioint venture) dang duqc tI'i<lnkhai nhieu linh v\fc san xuat va djch villa mi?t each di cll th<ld~ tiep c(\n va niim biit c6ng ngM hi~n d~i trang san xuat va djch Vll.

San ph&m co"khf duqc coi la hiing h6a, duqc hinh thanh nhu sau: IrUac het phai thief ke"kef cdll san phdm, r6i ehe"tC/osan plullll theo quy 111.0 WI dieil ki?1lsan xudt nhat dinh, sau d6 la hao quail san pM11l va cu6i cung la 'ieu dung san phd/no Dt5 co the che t~o ouqc san ph&m off !hiel ke thea quy m6 va <Mu ki~n san xual nhat dinh O~l hi~u .qna 16t lmac helphai lien hanh ehudn hi san xuat va ehe'tlur (han san xudt). Vai Ira, chuc nang cua khau chw1n hi eong ngh? lrang ph~m vi chudn hi san xuat san ph&m co"khf duqc th<lhi~n nhu sa d6 hinh 1 dUai day.

hot 11Igngsiln ph5m + Nang su5t 1'0 d9n9 + Gia thilnh dn

Phaffi]~---"-

Suc c<;lnhtmnh

Bieu tro nhu ctiu ve

CHUAN 81 vA TO CHlIC sAN XUAT

Ssn xuat s<ln pham

s.:m ph5m

Chuan bj - Thanh tllu khoo hC?c va 06ng ngh~cd khf

ky

thu~tcha san xua'l, Ml:lc tieu slm xuat: - Chat ILlc;1ngsan' pham cao,

trang do: thie1 kf/ san pham va chuan bj eong ngh~thea hai yeu

t6:

- Ky
(chu

thu?t san xufit,

- Chi phi slm xu5t thap,

- Nang suat lao d9n9 coo.

- Ky
ht;>c

thuot tin

- To chCtc san xufit ve thoi gian

ky

san xuift) va kh6ng gian

m~1 bang

(quy ho"ch

san xuiit)

Hinh 1. Did toan ccng ngh~.

C6NG NG~ CHIfT~O MAy

Bi~n pMp chu y~u dt! tang nang sufft lao d,?ng, giam chi phf san xufft la giam thai gian che' t~o san ph:lm th6ng qua vi~c ap d\lng phucmg an t6i Uti v6 ky thu:).t san xufft va t6 chuc san xufft dam bao cho day chuy6n c6ng ngh~ che' t~o san ph:lm co tfnh d6ng b,? phu hqp v6 cac mi).tky thu:).t, thOi gian va' kh6ng gian. Nhu v:).y, truac khi trit!n khai san xufft m'?t san ph:lm c6ng nghi~p nao do dt! dua ra thi truong tieudung nhfft thie't phai th,!c hi~n c6ng vi~c chudn bj san xwit ve' cae mgt leY thw)! va tiI chIle dt! t~o I:).pcac qui tdnh c6nb ngh~ va day chuyt!n san xufft che' t~o slm ph:lm co hi~u qua kinh te' ky thu:).tpM hqp vai quy m6 va di6u ki~n san xuilt nhilt dlnh, nham gop phitn quye't djnh dEn kha nang c~nh tranh eua san ph:lm tren thj truong, dam bao thu h6i v6n ditu tu va tang lqi nhu:).ndt! tfeh luy nham ph at l1it!nSllnxudt sau nay. Xudt ph at ti:! nhang nh:).n thue tren, m6n h9c C6ng ngh? che'tt,lO may eung cdp nhang kie'n thue CO ban va hi~n dl)i v~ c6ng ngh~ ehe' tl)Ochi tie't CO khf, e6ng ngh? Hlprap Sllnph:lm co khf, \<)0 khll nang v:).nd\lng th,!c te' nham gop phitn thi~! t1Wenhdt vao sl,lnghi?p ciao ilIa kjp thai va co ehdt luqng I,!c luqng nhan l,!c ky thu:).!dap ung nhu diu cua c6ng cu,?c e6ng nghi?p hoa va hi?n dai hoa ddt miae.

C6NG NGH~ cHfi TAO MAy

Chlidng 1

NHUNC KHAINI~M cO BAN

1.1.QuA TRINHSANxuATvAQuA
1.1.1. Qua trloh sao xuat

TRINHc6NGNG~

Qua trloh slm xuat la qua tdnh can ngttoi tac d(ing vaa tai nguyen thien nhien de bien no thanh slm ph~m ph\]c V\] cha lqi feh clla can ngttoi. .

Thea nghia rbng, vf du, de co m(it san ph~m C(j khf thl can ngttoi phai thlJ'c hi~n cac qua tdnh nhtt khai thac qu~ng, luy~n kim, gih cGng ca, gia cbng nhi~t, hoa, lAprap, kiem tra, v.v... Thea nghia h<;:p, vf du trang m(it nha may ca khi thl qua tdnh san xuat la qua tdnh tbng hqp cac ha:;tt d(ing co fch clla can ngttoi de bien nguyen li~u va ban thanh ph~m thanh san ph1\m clla nM may. Qua tdnh tbng hqp do baa g6m: che t:;ta phbi, gia cbng cAt g<)t,'gia cbng nhi~t, hoa, kiem tra, Hip nip va hang la:;ttcac qua trlnh ph\] khac nhtt che t:;tad\]ng C\]' che t:;tad6 ga, v~n chuyen, sua chua may, ch:;ty thu, dieu chinh, san lot, baa bl, dong goi, baa quan trang kha, v.v... 1.1,2. Qua trloh coog ogh~ Qua tdnh cbng ngh~ la m(it phan cua qua trlnh san xuat trlJ'c tiep larr, thay dbi tr:;tng thai va tfoh chat cua J6i tttqng san xuat. Thay dbi tr:;tUgthai va tfnh chat baa ham: thay dbi hlnh dang, thay dbi kfch thuoc, thay dbi dnh chat ca ly hoa cua v~t li~u va thay d{i vi trfttrang quan giua cae b(>ph~.nella chi tiet.

10'

Chuang 1: Nhung khai ni~m ca ban

Qua trlnh cong ngh(: gia cong C<1 la qua tdnh ci\t gQt pMi de lam thay d6i kfch thu6'c va hlnh dang clla n6. Qua tdnh cong ngh(: nhi(:t luy(:n la qua tdnh lam thay d6i tfnh cha"tv~t ly va h6a hQCclla v~t li(:u chi tiet. Qua tdnh cong ngh(: Hiprap la qua trlnh t~o tMnh nhCingquan h(: tuang quan giiia cac chi tiet thong qua cac lo~i lien ket moi Hipghep. Ngoai ra con c6 cac qua tdnh cong ngh(: che t~o phoi nhu qua tdnh duc (cong ngh(: duc), qua tdnh gia cong ap It)'c,v.v... Xac djnh qua trlnh cong ngM hqp Iy roi ghi tMnh van ki(:n cong ngh(: thl cac van ki(:n cong ngh(: d6 duqc gQi la quy tdnh cong ngh(:. Qua tdnh cong ngh(: hqp Iy la qua trlnh cong ngh(: thoa man duqc cac yeu du clla chi tiet nhu d9 chfnh xac gia cong, d9 nham be m~t, vj trf tuang quan giiia cac be m~t, d9 chfnh xac hlnh dang hQc, v.v... Qua trlnh cong ngh(: duqc tht)'chi(:n t~i cac eM lam vi(:c. 1.1.3. Chb lam vi~c CM lam vl(:c la m9t phan clla xUCmgsan xua"tduqc dung de tht)'c hi(:n cong vi(:c Mng m9t ho~c m9t nh6m cong nhan. T~i day duqc bo trf cac lo~i d\!ng C\!,do ga, may cat gQt, thiet bj nang h~, gia d5 pMi, chi tiet ho~c dan vj Hiprap.

1.2. THANH PRAN SAN XUAT CllA NHA. MAy

em:

TAO

MAy

cac nha may che t::J.O may bao gom cac dan vj san xua"trieng bi(:t duqc gqi la cac phan xUCmg va cae Cd ca"ukhac. Thanh pMn clla cae phan xUCmgva cac Cd ca"uduqc xae djnh biing san luqng clla san pham, d~c tfnh clla qui trlnh cong ngh(:, yeu cau doi v6i cha"t luqng san pham va cac yeu to san xua"tkhac, dong thai biing muc d9 chuyen man h6a san xua"tva st)'hqp tac clla nha may vai cae xf nghi(:p khac trong nganh cling nhu ngoai nganh. Chuyen man hOa doi hOi phai t~p trung san xua"t m9t khoi luqng 16n Mng h6a (cila m9t so d~ng san pharn nha"tdjnh) trang tUng nha may. St)'hqp tac doi hoi cung ca"ppMi (pMi duc, phoi ren, pMi dilp) va cac thiet bj (ho~c C(J ca"u)khac til cac nha may chuyen man h6a.

CONG NGH~ CHff TAO MAy

11

Neu mQt nha may duqc thiet ke se nh~n phoi duc tll nha may khac thl trang thanh phful clla nha may nay khong co pMn xuemg duc. Vi dll, mQt so nha may che tilo may cong Cll nh~n phoi duc tll mQt nha may duc phoi chuyen mon hoa, nha may nay co khil nang cung dip cac IOiliphoi duc cho tat ca cae khaeh hang theo mQt trlnh lI! t~p trung hoa cao dQ. Thanh phan clla thiet bi cung cap nang luqng clla nha may cling rat da d;lng, tuy thuQc vao kha nang hap tacv6i cac xi nghii;p cong nghii;p khac doi v6i vii;c cung cap nang luqng dii;n, ga, hai, nu6c, v.v ... Trang san xua:t 100 co rat nhieu nha may da biet hqp tac v6i cac nha may chuyen mon hoade duqc cung cap cae bQ ph~n san ph~m dung cho san ph~m duqc che tilo tili nha may, vi dll, cae nha may che tilo 0 to va che tilo may keo da dat hang cac dQng ca tll cae nhit may khac. Nhln chung thanh phiin clla mQt nha may che tilo may co the duqc chia ni cae nhom sau day: 1) Cac phan xucmg chu~n bj phoi (phan xUCmgduc thep, phan xuang duc gang, phan xuemg duc hqp kim mau, pMn xUCmg ren d~p, v.v...) 2) cac phan xuemg gia cong (phan xui'mg gia cong ca, phan xUCmgnhii;t luyi;n, phan xuemg d~p nguQi, phan xUCmggia cong ,g6, phan xuemg mil, phan xUCmgHlprap, phan xUCmgsan, v.v...). 3) cac phan xuang phil (phan xUCmgdllng cll' phan xUCmgsua chua ca khi, pMn xUCmgsua chua dien, phan xUCmgche tilo khuon mau, phan xUCmg thi nghii;m, phan xUCmgche thu, v.v...) 4) cac kho chua (kho chUa v~t lii;u, kho chua dllng cll, kho chua khuon mau, kho chua nhien lii;u, kho chua san ph~m, v.v...). 5) cac trilm cung cap nang luqng (tram cung cap dii;n, trilm cung cap nhii;t, cac trilm cung cap hai er va khi nen, trilm cung cap nu6c). 6) Cac ca cau v~n chuyen. 7) cac thiet bj vi; sinh - ky thu~t (thiet bi suai am, thiet bj thong gio, duemg ong cap nu6c, hi; thong CO:lgranh). 8) Cac bQ ph~n chung clla nM may (phong thi nghi~m trung tam, pMng thi nghii;m c6ng ngh~, phong thi nghi~m do luemg trung tilm, cac van phong, . trilm xa,nha an, he thong lien lilC,v.v...)

12

. Chuang 1: Nhung khai ni~m ca ban

1.3.cAe THANH PRAN

eVA QUY JRINH

e6NG NGm:

Quy tdnh cong ngh~ gia cong co duqc chia ra cac thimh pMn: nguyen cong, ga, vi trf, bu6'c, duang chuyi!n dao, d9ng taco I) Nguyen congo Nguyen cong la m9t phfin clla guy trlnh cong ngh~ duqc hoan thanh lien tuc t~i m9! ch6 Jam vi~c do m9t hay nhic!unh6m cong nhan th\lc hi~n di! gia conb m9t hoac mot so chi tict cung hic (khi khong cO'cong nhfll1 nao j)h~c vu thl dO' la H nguyen cong dllO'Ct\r f L1yngh6a hoan toan). G IJ Ncu thay d6i met trang cac di~u A c 8 ki~n nlm: tfnh lam vi~c lien tuc hoac ch6 lam viec thl ta dft Hinh 1.1 . Gia cong trl}c b~c chuyi!n sang mot nguyen cong khac. Ta xet trllang hqp gia cong tr~c b~c tren hlnh 1.1. Ncu ta ti~n m9t dau roi tra dilu ngay di! ti~n dau kia thl van thu9C m9t nguyen congo Nhung ncu tien mot dau cho cii lo~t chi tict rili m6'i ti~n dau kia cho cil lo~t chi tict thl ta cO'hai nguyen congo Hoflc la tren m9t may chi ti~n m9t dau, con dau kia dlrqc ti~n tren may khtic thl ta cling cO'hai nguyen congo Sau khi tj~n xong m9t (ho~c hai may ti~n) ticn Mnh pby rftnh then H tren may phay thl se cO'rguyen cong khac (nguyen cong phay). Nguyen cong la dan vi co ban cua guy trlnh cGag ngh~. Phan chia guy trlnh cong ngh~ ra thanh cac nguyen cong c6 y nghia ky thuftt va y nghia kinh tc.

'I' nghia ky 'Imflt la a cM tuy theo yeu cau ky thu~t ella chi tict rna phai gia cong be mat nao dO'bang phuang phap bao, phay hay mai.

l' nghia kinh tc (vi d~, trllOllg hqp gia cong tr~c b~c tren hlnh 1.1) la a ch6 tuy theo san luang va oi~u ki~n san xuat eu thi! ma chia guy trlnh cong ngh~ ra lam nhi~u nguyen c{jng (phan tan nguyen cong) hO(lCtap trung m91 vai nguyen cong (tap trung nguyen cong) nhiim dam bao Slr cftn btll1g

C6NG NGH~ CHE TAO MAY

13

clla nhip san xuilt. Hoac tn~n mot may chfnh xac khong ncil lam ca vi~c thO va vi~c tinh rna phai chia thanh hai nguyen cong: tho va tinh cho hai may (may thO va may chfnh xac).
2) Ga.

Ga la m(lt phil.n clla nguyen cong duqc hoan thanh trong m(>tIan ga d(lt m(>tho(lc nhieu chi tiet cung loco Vf d]j, tren m(>tdau clla chi tiet (hinh 1.1) roi ga I~i chi tiet 0 dau Kia Iii hai Ian ga dat. Mot nguycn cong co the co m(>t hoi;icnhi6u Ian gao 3) Vj trf. Vi trf 1a m(>t phan cua nguyen cong duqc xac djnh boi mCltvi trf luang quan gifra chi tiet gia cong vii may ho~c gifra chi tiet gia cong va d6 ga hay d]jng C]j ciit. Vf d]j, m6i Ian phay m(>t c~nh hoi;ickhoan !l1(>t Iii tren chi tiel co nhieu 16 duO'c goi Iii m(>t vi trf. TruOng hqjJ gia cong m(>t 16 nhung qua nhieu buac kMc nhau nhu khoan, khoet, doa (hinh 1.2) cling duqc xem Iii chi tiet co nhi6u vi trf.

\
J

2
Hinh 1.2. Gia cong chi tiel co 4

vi

tri trim

may khoan ba tryc chinh

Khi thiet ke 'luy trinh cong ngh~ 1-Vl tr; ga va thao chi tlet; 2-khoan; 3- khoet; can lUll y ia giam so Ian ga u(lt ([rang 4-ban may; 5-doa khi van gifr duqc so vi trf can thiet) boi vi m6i m(>tIan ga d~t sf: gay ra sai so gia congo Khi lap rap, doi tuqng lap cung vm do ga (vi d]j, do ga v~ tinh) tren bang tai xfch co the dich chuyen tm vi trf mm M thlJ'chi~n nguyen cong lap rap. 4) Buac. Buac Iii m(>t phan clla nguyen cong de tien hanh gia cong m(>t b6 mi;it (hoac nhi6u b6 m(lt) bang m(\t dao hoac nhi6u dao vai che do cat khOng thay d6i. Neu thay d6i m(>ttrang cac di6u ki~n nhll: b6 m~t gia cong hoac che do cat (t6c d(>, Illqng ch':lYdao hO(lCchi6u sau Gilt) thi ta d1l chuyen sang ITlqt bllac kMc. Vf d]j, (i~n ba dO~1l1 A, B, C (hinh 1.1) Iii ba buos khac nhau, ti~n bon m(lt dau D, E, F, G (hinh 1.1) Iii bon bllac doc li;ipvoi nhau. Sau khi ti~n ngoai ta (hay dao, thay d6i toc dq va lmoc (ien dao (lllqng chay dao) d~ (i~n

14

Chuo'ng 1: Nhitng khai ni~m co'ban

ren la hai buac khac nhau. Ho;:ic khi gia cong 16 chinh xac Ian luqt bang cac phuong phap khoan, khoet, doa thi CO'ba buac khac nhau.

Buac CO'the Ia buac don gian va buac phuc t~p. Vi d~, khi ti~n mi)t tr~c b~c gam ba d(j~n vai dUOng kinh khac nhau (bang mi)t dao) thi ta phai th\Tc hi~n ba buac don gian. Con khi ti~n truc bflc dO' dong thOi bang nhieu dao thi ta CO'mi)t buac phuc t~p.
Khi Hip rap buac dUQ'cxem la mi)t qua trinh noi ghep cac chi tiet l~i vai nhau M d~t di) chinh xae can thiet hoac cac qua trlnh khac nhu cao sua then de Hip nO' vao vi tri, Hip mi)t vong bi tren tru:, v.v ... Mi)t nguyen cong CO'the CO'mi)t ho;:ic nhieu buac. 5) DuOng chuyen dao. Dnc'ng chuyen dao la l11i)tpMn cua buac cung che di) cat va bang cung mi)t dao.

M h6t

di mi)t lap v;:it li~u CO'

Vi d~, M ti~n m~t t~ ngoai ta CO'the dung mi)t dao vai cung mi)t che di) cat M h6t lam nhieu lan, m6i Ian la mi)t dUOng chuyen dao,ho~c khi mai mi)t be m~t nao dO' ta phai th\IC hi~n nhieu dUOng chuyen dao. Nhu v~y, mbi bUac CO'tM co mi)t hoac nhieu duang chuyen dao. 6) Di)ng tac. Di)ng tac la mi)t hanh di)ng cua nguai cong ilhfln de dieu khien may khi gia cong ho~c Hip rap. Vi du: bam nut, quay ~ dao, day ~ di)ng, thay dbi che di) cM, V.V .. Con doi v6i Hip rap thi di)ng tac la lay chi tiet, lau s<,Ichchi tiet, boi rna tren chitiet, cam cle, siet dai oC, V.V ... Vi~c phan chi a thilnh di)ng tac rat can thiet de dinh muc thai gian khi gia cong va Hip rap, dong thai de nghien Clru nang suat lao di)ng va II! di)ng h6a nguyen congo

1.4. SAN LlIQNG VA SAN Ll1QNG HANG NAM

San luqng Iii soluqng may, chi tiet ho~c phOi dUQ'cche t<,lO ra trang mi)t don vi thai gian (nam, qui, thang). San luqng hang nam dw chi tiet duQ'c xac djnh theo cong thuc: N

= N,.m(l

+ -)~

100

(1.1)

CONG NGH~ CHI::TAO MAy

15

a dily: N- so chi tiet duac

san xuat trang m9t nam;

N, - so san ph~m (so may) duqc san xuat trong m9t nam; m -.so chi tiet trang m6t san ph~m (m9t may); ~ - so chi tiet duqc che tao them de d\f phong (~ = 5+7%) Neu tinh den so a% chi tiet phe ph~m (chi! yeu trong cac pMn xuang duc va ren) th1 ta co c6ng thuc xac dinh N nhu sau: N=N,.m(l Trang do: a = 3+6%. Soluqng may, chi tiet hoac ph6i duac che t\\Othea m9t bim ve nhat d\nh duqc gqi la xeri (lO\\t) . M6i m9t 10\\imay mai ra dm du duqc danh so xeri (solo\\t). 1.5. CAC D~NG SAN XUAT Qui tr1nh c6ng ngh~ rna ta thiet ke phai dam baa duqc 09 chinh xac va chat luqng gia c6ng,d6ng thoi phai dam baa tang nang suat lao d9ng va giam gia thanh. Qui tr1nh c6ng ngh~ nay phai dam baa duqc san luqng d~t nL De d':lt duqc cac chi lieu tren dily th1 qui tdnh c6ng ngh~ phai duqc thiet kc thfch hqp vai d\\ng sanxuat. Tuy thea san luqng hang nam va muc d9 6n djnh cua san ph~m rna nglloi ta chia ra ba d':lng san xuat: san xuilt dan chiec, san xuilt himg lo\\t va san xuat hang khoi. 1.5.1. San xUllt'don chiec San xuat dan chicc la san xuilt co so lllqng san ph~m hang nam rat it (thuang tu m9t den vai chlJc chiec), san ph~m kh6ng 6n djnh do chung 10':li nhi6u, chu ky che iao lai kh6ng duqc xac djnh. San xuat dan chiec co nhung d~c diem sau: - T':Iim6i ch6 lam vi~c dllqc gia c6ng nhi6u lo<,ll chi tiet khiic nhay (tuy nhien cac chi tiet nay co h1nh dang !1:nhhqc va c:)c tfnh c6ng ngh~ tuang t\f) . Gia c6ng chi tiet va lap rap san ph~m dllqc th\fc hi~n thea tien tr1nh c6ng nghe (qui tdnh c6ng nghe sa luqc).
'" ?
K

a+~ + --) 100 .

(1.2)

16

Chuong 1: Nhiing khiii ni~m co ban

- SU d\!ng ciic thiet bj va d\!ng C\! Vim nang. Thiet bj (may) duqe b6 trf theo tling lo,,-iva theo tling b(l ph~n san xuiit khiic nhau. - SUd\!ng cac do ga v,,-nnang. Do ga chuyen dung chi duqc su d\!ng df gia cong nhilng chi tiet thuang xuyen duqe Ii)p l,,-i. - Khong thvc hi~n duqc viec l~p 15n holm toan, co nghla la phan 1611 cong vi?c l~p rap d~u duqe thrre hien bilng phuong phap cao sua. 6 day viec l~p 15n hoan toan chi duqc dam bao d6i vai mOt s6 m6i ghep nhu ren, m6i ghep then hoa, cac b(l pMn truy~n banh rang va cae b9 ph~n truy~n xfch. - Cong nMn phai co trlnh do tay ngh~ cao. - Nang suat lao d(lng thfip, gia thimh san phdm cao. Vf d\!, d,,-ng san xuiit dan ehiec la che t<:to cac may hang nang hoi)c cae sim phtlm che thu, cae sim phdm drrqc che t,,-otheo dan dill hang. 1.5.2. San xuat hang lo,,-t - San xuat hang lo<:tt la d<:tng san xuat co san iLrqnghimg nam khOng qua ft. san pMm duqc ehe t,,-o theo tung loat voi chu ky x,:c dinh. Sa'! ph:;m tuong d6i 6n djnh. - San xuat hang loat la d<:tng san xuat ph6 bien nhiit trang ngimh ehe t<:to may (70+80% san phflm cila nganh che t<:to may duqc che t<:to theo tUng iO'!t). Sim xuiit hane 10<:tt co nhilng di)c difm sau day: - T,!i cae chb lam viee duqc th,!e hi?n m(lt s6 nguyen eong co chu ky Ii)p I,,-i6n dinh. - Gia cong co va I~p rap duqe th,!c hi?n theo qui tflnh cong ngh? (qui trlnh cong ngh? duqc chia ra eac nguyen eong khae nhau). - Si'rd\!ng cac may v<:tn nang va chuyen dung. - Gie may duqe b6 trf theo qui tdnh eong ngh? - Si'rd\!ng ,1hi~ud~mg eu va do ga chuyen dung. - Dam bao nguyen lac lap 15nhaan toan. - Cong nMn co tnnh d(l tay nghe trung blnh. Tuy thea san 1Lrqngva muc d(l 6n djr:h eila san phdm rna nguai ta chi a ra: san xuat Mng lo<:tt nhc, san xuiit hang loat vua va san xuat hang lo<:tt 1611.

C6NG NGH~ CHE TAO MAy

17 chiec, can san xuat

San xuat himg loat nhO rat gan v6i san xuahtari himg lo'.tt 100 rat gan v6i san xuat hang kh6i.

Vi d\!, d'.tng san xuat hang lo'.tt co the la che t'.to may cang C\!, che t'.t0 may nang nghi~p, v.v... Trong d'.tng san xuat hang 10,1 vua co the t6 chU'c cac day chuyen san xuat 1inh hoat (day chuyen san xuat thay d6i). Dieu nay co nghia la sau m(>t khoang thai gian nhat djnh (2-3 ngay) co the tien Jianh gia cang loat chi tiet khac co ket cau va quy trlnh cang ngM tuong tIL 1.5.3. San xuat hang kh6i San xuat himg kh6i la d'.tng san xuat co san Im;mg rat 100, san pham 6n dinh trong thai gian dai (co the tu I den 5 nam). San xuat hang kh6i co nhihlg d~c diem sau day: - T'.ti m6i vi trf lam vi~c (ch6 lam vi~c) duqc thuc hi~n c6 djnh m(>t nguyen cang nao do. - Cac may duqc b6 tri theo quy trlnh cang ngh~ rat ch~(,(:he. - Sir d\!ng nhieu may t6 hqp, may tv d(>ng, may chuyen dung va dUOng day tu d(>ng. - Gia cang chi tiet va It'tp rap san phdm duqc thvc hien theo phuong phap day chuyen lien tlJc. - Sir dlJng d6 ga chuycn dung, d,mg Cl.lchuyen dung va cae thiet bi do tlJ' d(>nghoa. - Dam bao nguyen tftc It'tp11i.n hoim loan. - Nang suat lao d(>ngcao, gia thanh san pham h'.l. - Cang nhan d6ng may co trlnh d(>tay nghe khang cao nhtrng thq dieu chinh may l'.li co trlnh d(>tay nghe cao. Vi du, d'.lng san xuat hang kh6i co the Iii che t'.to a ta, che t'.to may keo. che t'.to vang bi, che tao cac thiet bi do luOng, v.v... San xuat hang kh6i chi co the mang l'.ti hi~u qua kinh te d6i v6i san luqng ella chi tiet (ho~c cua san pham) du 100, khi ma tat cii m9i chi phf cho vi~c til chuc san xuat hang kh6i duqc hoan l'.ti va gia thanh m(>t don vj san pMm nho hon so v6i san xuat hang l0'.tl.
TRUdNG CD. CONG THUbNG TPHCM

THUVI~N
2-CNCT

So:

18

Chuang 1: Nhfrng kh<ii ni~m ca ban

Hi~u qua kinh te khi che tao so lm;mgIan san phftm duqc tinh thea cong thuc: c n:2: --SL - SK
(1.3)

a day:

n - so don vi san phftm; c - chi phi cho viec thay d6i tu d~ng san xuat hang IO\lt sang cl~ng san xuat himg khoi; SL- gia thanh elIa mQt dan vi san phftm trang san xuat hang lo~t; Sk- gia thanh ella mQt don vi san phftm trang san xuat hang khoi.

Dieu ki~n xac djnh hi~u qua ciia san xuifl hang khoi truac het lit san luqng va mue dQ chuyen mon h6a clIa nha may doi vai tung lo~i san phftm c\l th~. r\hung dieu ki~n thfeh hqp nhat elIa san xuat hlmg khoi la chi che t~o mQt lo~i san ph1\mvai mQt ket cau duy nhal. Tuy nhien, v6i sv phat tri~n elIa khoa hQ'cva ky thu~t thl ket cau elIa san phftm ciing can duqc thay d6i d~ c6 chat luqng hoan thi~n hon. Trang nhiing truang hqp nhu v~y quy trlnh cong ngh~ cling can dllqc hi~u chinh I~i.
, K

1.6. NHW SAN XUAT

Trang san xuat hang lo~t Ian va hang khoi thuang su d\lng phuong phap san xuat day chuyen (cii gia cong co va Hlp rap). Thea phuong phap nay thl cac may duqc bo tri thea thu tv eae nguyen cong. So vj tri (ch6 lam vi~e) va nang suat phai duqc tinh toan sao cho dong bQ (khOng bj dlnh don gifta cac nguyen cong). Muon eho clay chuyen san xuat d6ng bQ phai tuan thea nhip san xuat nhat djnh. Nhjp san xuat la khoang thai gian lap I~i chu ky gia cong (ho~c Hlpnip) va dllqc tinh biing cong thuc:
t= -

F q

(1.4)

a day:

tFq-

nhip san xuat (phtit); thm gian lam vi~c tinh thea ca, thang, nam (phut); soluqng san phftm (ho~c chi tiet) duqc che t~o ra trong thm gian F.

C6NG NGH$ CHIl TAo MAy

19

Vi d\!, trang m(>tngity linn viec 8 gia, ta co: F

= 8 x 60 phut = 480

pMt.

. cong d uac q = '160 c h'1 tlet. ',' Nh U vay ' n h'Ip san , xuat " t = -480 = 3 ph'nt. C'0 GIa . .' I~ nghia lit thai gian cua mili ngnyen cong la 3 phut (ke d. vi'lnchuyen) hoi'\c lit b(>is6 cua 3 (vi d\!, 0 nguyen cong cAtrang din co 4 may lam viec mai kjp cho ngnyen cong tnrac do boi vi mili may dit rang phili cAt m(>tchi tiet mat 12 pMt tuc la b(>is6 cua 3).
,
"

1.7. XAC DINH DANG SAN XUAT .

San khi xac dinh duqc san luqng hang nam N cua chi tiet theo eong thuc (1.2) ta phili xac dinh kh6i luqng eua chi tiel, Kh6i luqng Q eua chi tiet duqc xae dinh theo cong thue: Q=V.y
( 1.5)

o day: V - the tieh cua chi tiet (dm'); y _kh6i luqng rieng cua vi'ltli~u (y eua thep la 7,852 kg/ dm'; y cua gang deo la 7,2 kg/ dm'; y eua gang xam la 7 kg/ dm'; y cua nhom lit 2,7 kg/ dm' va y cua dong la 8,72 kg/ dm'). Khi co N va Q dl!'avao bang 1.1 de ch9n d~ng san xuat phu hqp. Khi thiet ke do an mon hge va do an t6t nghi~p eong ngh~ che t~o may sinh vien thuang gi'lpcae d~ng san xuat hilllg lo~t vua, hang lo~t IOn va hang kh6i d thiet ke qui trlnh cong ngh~ vai cae do ga ehuyen dung, may chuyen dung, may ban W d(>ng,dao di'lcchung, v.v...
Bang 1.1. Xac d!nh d~ng san xual
D~ngsfm xuat > 200 kg
Q - khoi IlJ'qng

ella chi
kg

tiet

4.200

<4 kg

San h.tqng himg nam eua chi tiet (chiec)

Don chiec

<5 55,100
,

<10 10.200 200 - 500

< 100 100 - 500 500.5000 5000.50000

> 50000

Hang lo?! nho Hang lo?! vua Hang lo?! Ion Hang kh6i

100-300 300 - 1000

> 1000

500,1000
> 5000

20
1.8.TAp mUNG

Chuang 1: Nhting khai ni~m

Cd

ban

vA

PHAN TAN NGurtN

C6NG

Trong san xulit himg IO(lt16n va himg kh6i gia cong chi tiet co the dugc thl!c hi~n theo phuong phap ti!p trung nguyen cong holic theo phuong phap philn tan nguyen congo 1.8.1. Phuong phap ti!p trung nguyen cong

Ti!p tmng nguyen cong co nghla la b6 trf nhieu buac cong ngh~ van rn9t nguyen cong va dugc thuc hi~n tren rn9t may. Thong thuang ti!P tmng nguyen cong dugc thuc hi~n d6i vai cae buac cong ngh~ gan gi6ng nhau nhu: khoan, khoet, doa, dt ren hOlieti~n ngoai, ti~n trong, V.V ...
Phuong phap ti!p trung nguyen eong dugc ting dung eho nhilng chi tiet phuc tap co nhieu be mi!t can gia congo De gia cong cae loai chi tiet nay nguai ta phai dung may co nang sulit cao. Do la-Cal' may t6 hqp, ;:lay nhieu tn,lc chfnh (gia eong dugc tien hanh tuan LU 11"en tUng tfl,lc chfnh va dong Ihai tren nhieu vi trf khac nhau). Trong truang hgpnay thai gian gia cong m9t chi tiet biing thai gian gia cong Iren m9t trl,lc chfnh; Nang sulit gia cong tang nha gia eong song song va Sl! trung hqp cua thai gian may. ThOi gian phl,l biing thai gian quay eua ban may di m9t vj trf. Ngoai Cal' may t6 hgp va may nhieu trl,lc chfnh ra nguai ta con dung cae may nhieu dao de thl!c hi~n gia eong theo phuong phap ti!P trung nguyen congo Ngoai nang sulit cao ra, phuong phap ti!P trung nguyen cong con eho phep nang cao h~ s6 sir dl,lllg mi!t biing san xui'll. Tuy nhien phuong phap nay co nhuO'c diem la dung may co d9 phuc t(lP cao va dieu chlnh may ciing rlit kho khan. 1.8.2. Phuong phap phiin tan nguyen eong Phuong phap phan tan nguyen eong co nghla la ehia quy trlnh cong ngh~ ra nhieu nguyen eong nh6, rn6i nguyen cong duge thl!e hi~n tren rn9.t may. Trong truang hgp nay nguOi ta sir dl,lng cae may thong dl,lng, cae dl,lng cl,ltieu ehuan va cae trang bj cong ngh~ don gian. Nha nhilng net dlie tnmg do rna phuong phap phan tan nguyen eong co tfnh linh hO(lt cao, el,l the la qua trlnh chuyen d6i doi tuqng gia cong dugc thl!c hi~n rlit nhanh chOng va chi phf khong dang ke. Hi~n nay trong linh vl!c che t(lOmay, nhln chung nguOi ta co xu huang ap dl,lng phuong phap ti!P trung nguyen cong tren CO' tl! d(ing hoa san xuat nhiirn tang nang sulit lao d(ing, nit ngiin ehu ky san xulit, giarn chi phf dieu himh va Ii!p ke hO(leh san xual. Con phuong pMp phan tan nguyen cong chi , ap d~lI1g quy rna san xuat 1611 [lee trlnh do?Silllxui'lt kern nhln tit gal' d(i ky thui!t san xual.

so

C6NG NGH$ CHfi TAO MAY

21

Chu'dng 2

CHAT Lu'dNG B~ MAT . . GIA CONG vt CHAT

2.1. KHA:IN~M

LV<;1NG B MAT GIA CL>NG

Chllt 1m;mgbe m(it gia cong duqc danh gia bing hai yeu to d(ic trung: - Tfnh chllt ca ly cua lap ,kim lo;;tibe m(it. - D(i nham be m(it. Chllt luqng clla lap kim lo;;ti be m(it duqc t;;tOth1mh boi tfnh chllt cua kim lo;;tiva phuong phUpgia cong ca. Trong qua trinh gia cong ca du6'i tac dl,lng clla luai cilt dl,lng Cl,l, :tren be m(it kim lo;;tit;;tOth1mh nhfrng vet loi, 16m va cllu truc clla lap be m(it cling thay d6i (l&pbe m(it bj bien d;;tng &0 va t;;to thanh bien cling, dong thai xullt hi~n lingsullt du) . .Muc d(i bien cling va chieu sau bien ,c6ng phl,l thu(ic vao phuong phap gia cong va che d(i cat (luqng ch;;ty dao,chieu sau cat va toc d(i dt). Khi tang luqng ch;;tyda@'va chieu sau dt,chieu sau bien cling tang len, nguqc l;;ti khi tang toc d(i cilt tlii,.chieu sau bien cling giam xuong. ,cac sai so clla M m(it 'gia cong duqc pMn bi~t theo dllu hi~u hinh h<;>c .rihu sau: _ Sai so hinh dang (d(io van, ,d9 r.6n , d(i tang trong, d(i da canh, v.v ...) - D(i song be m(it. _ D(i nham be m(it (duqc t;;tOtMnh b:ing nhfrng vet loi, 16m duoi tac ,dl,lngclla luai cat).

22

Chuang 2: Cha'tlugng b~ m~t gia cong

B~ m~t co the co de;> song va de;> nham cao (b~ m~t I tren hinh 2.1), de;> song va de;> nham vua phili (b~ m~t 2 tren hinh 2.1), be m~t tul1ng d6i biing phlmg nhl1l1gco de;> nham cao (be m~t 3 tren hinh 2.1) ho~c be mat phi\ng vai de;> nham thap (be m~t 4 tren hinh 2.1). Sai s6 hinh dang hinh hQc la me;>t trong nhfrng yeu t6 clla de;> chinh xae gia cong, vi v~y cac sai s6 nay se duqc nghien cUn sau chUl1ng 3 (de;> chfnh xac gia cong).

De;>song b~ m~t xuat hi~n khi gia cong co rung de;>ng clla h~ th6ng cong nghe (May - Dao - Do ga - Chi tiet gia cong), qua trinh cat kMng lien t\lc, de;> dilO clla d\lng C\l cat, v.v... Thong thuang de;> song b~ m~t xuat hi~n khi gia cong cae chi tiet co kfch thuoc vua va Ian biing cac phul1ng phap ti~n, phay va maio B~ m~t chi tiet duqc gia cong biing cac d\lng C\l co lucri cat (dao ti~n, dao

~/$/;;W/&////'/.#ff&////l: 4 PII/,,J;w)///I/$/J///,/w)//)l: Hinh 2.1. Cae d~ngbe m~tgia cong 1 . 69 s6ng va 69 nham cao; 2 - d9 s6ng va 69 nham VLra phai; 3 - be m~t phimg va d(>nham cao; 4 - b~ m~t ph~ng va d(>nham thap.

phay, dao bao, v.v...) co de;> nham v6i cae d~c tfnh kMc nhau; - De;> nMm dQc (trung vai phul1ng clla vectl1 t6c de;> cat - hinh 2.2a). - De;> nMm ngang (vuong goc voi phul1ng clla vectl1 t6c de;> cat hinh 2.2b). De;> nMm dQc xuat hi~n khi I~rc cat co bien diSi gAy ra rung de;>ng. Ngoai ra, de;>nham dQc con xuat hi~n do nguyen nhAn I~o dao (hi~n tuqng lap kim lo;:tibj dfnh ch~t tren miii dao).

a)

b)

Hinh 2.2. )<:> nham d\lc (a) va d<:> nham ngang (b)

De;> nMm ngang thong thuang Ian hl1n de;> nham dQc. Khi gia cong tinh b~ m~t biing d\lng C\l h;:ttmai, de;> nham b~ m~t theo cac phul1ng ngang va dQCgan nhu nhau.

CaNG NGH~ CHI:: TAO MAy

23

Chat luqng, be m(it gia cong ph9 thu\>cvilo nhCi'ngyeu to sau day: - Tinh chat cua vi).tli~u gia congo - Phuong phap gia cong (ti~n, bilo, phay, mili, v.v...). - Che d\>dt (toc d\>dt, luqng ch(lYdao, chieu sau dt). - D\> cUng vCi'ngClla h~ thong cong ngh~ (May - Dao - D6 ga - Chi tiet gia cong). - Thong so hlnh hQ'ccua dao. - Dung djch tran ngu\>i.

2.2. )Q NHAM B~ MAT

D\>nham be m(\t (d\>nhap nM te vi) Iii ti).phqp tat ci\ nhCi'ngbe 16i, 16m voi buoc cuc nho vii duoc quan sat tren mot khoang ng::\ntieu chuan. Hlnh 2.3 Iii d\>nham be mat gia cong dLT<?,c ph6ng d(li len nhieu litn. D~ danh I h gla d\> nham, tmoc het ta ph[li ve duqc ducmg thill1g chuan. Duong thing chuan la ducmg trung '/1 blnh duqc ve sao cho trong Hinh 2.3. DC?nham be m~it ph(1m vi chieu dili cllUan I t6ng di~n tfeh (phan g(lch dUng) tir hai phia (ella duong chunn) biing nhau. Chieu dili chufin I Iii chieu dili dill1g d danh gia cac thong so ella d\> nham (I = 0,01 den 25 mm). R, - sai I~ch profin trung blnh c\>ngbiing gia tr! trung blnh c\>ngcua cac gia tri chieu cao h tinh tit duong trung blnh trong ph(lm vi chieu dili chuan 1. R" duqc xae d!nh theo c6ng thilC sau:

24

Chuang 2: Ch~t lulJngb~ rn~tgia dIng

,
" 'I
o

tlh,l
n' (2,1)

R =~flhldl =-' -

a day: 1, chieu

dili chuiln; cila prafin duQ'c.dotit dubng thAng chuiln;

h"tung,d9

n - soluqng tung d9 cila profin duQ'cdo. R, - chieu cao ,nhi'fp nho bing gia trj trung binh giua nam dinh cao nhat vii nam dinli thap nhat cila prafin duQ'c do trang ph~m vi chieu dili chuiln 1: R ,

(H, + Hj t'.H,

+ H, + H,).-'(H, + H, + H, + H, + HIO) 5

(2.2)

Son - bUGc.nhap nho theo dubng trungblnh bing gia trj trung binh cila cae bUGCnhap nho (theo dubng trung binh) !rong ph~m vi chieu dili chuiln I;

(2.3)

a day: n -

bUGCinhap,ohO(theo dubng trung binh) trang ph~m vi chieu dili chuiln;

S - bUGc: ,nhap nM theo dinh bing' gia trj trung binh cLIa cac bUGC .;i>ilhap oho (theo dinh) trang ph~m vi chien dili chuiln I;
".'.~S ~', LJ n

.S=-'-

(2.4)

a day: n - bU'<Jc,nhapnho (theo dinh}Jrong

Ron", (chien cao nhap nho Clrccl~i).

ph<:tm vi chieu dilichuiln I;

Dubng thimg cach deu dubng trung binh duQ'c ve cach dinh cao nhat cila d9 nliam,mi;>Lluqng 111 P. Dai luqng P duQ'cch9n trang khoang 5
7-

90%

C6NG NGH~ CHt: TAO MAY

25

Hlnh dang eua d6 nham anh hUOng den phan v~t li~u. Chieu dai eua phan v~t lieu a vi tri nao do la t<lng ehieu dai eua phan kim loai d1 qua eae di~m eua d(> nham (hinh 2.4)

If

Hinh 2.4. DU'Ong cong

ella

phan v~t liEjlu.

D6i khi phan vilt li~u F duqe danh gia theo phan tram (%) eua be mat gia e6ng: I F = --'-100% L (2.5)

a day:
li~u

Ii - ehieu dai eua eI(>nham

a m(>t vi trf nao elo;

eong nay eho biet

L - ehieu dai eua phan be m~t eluqe quan sat. DuOng eong a (xem hinh 2.4) eho phep x{le eljnh gia tri eua phan V(lt

a cae

eI(>eao kh,\c nhau eua profin be m~t. Duong

phtln kh6ng gian giUa eae be m(\t song song eli qua eac elinh eao nhitt va lhfip nhitt eua eI(>nham duoe dien clay biing lap kim lo;~i. DuOng eong a ella phan vat lieu dae trung eho kha ~lang ehiu tai eua be m~t. M6i m(>t di~m eua eluOng eong nay eluQ'e dl!llg biing deh h (h la tung c1(> c1uang eong). Mue e1(> e1ien clay be m(lt biing kim lo~i eang eao thi c16 ehong mon va e1(> kin khit eua e,le be m(lt e(>ng t;lt ca cae khoang eaeh be r(>ng eua c1(> nham (I, + I, + IJ) nam tren eung m6t d(> eao

Hlp ghep cang cao. Nhu v~y, eung m6t ehieu eao
nhau hay noi each khac thi hinh1thlng nhau.

eua c1(> nham, phtln v~t li~u se khk

eua e1(> nham kh,le nhau thi phan vN lieu se khk

Ngoai eae th6ng so tren day nguai ta eon danh gia c16 nham theo ehieu

26

Chudng

2: Cha't IU<Jng be' m~t gia cong

cao nhap nho Jan nhat Rm". Chichi cao nhap nho Rm" la khoang each gifra hai dinh cao nhat va thap nhat cua d(>nham (xem hJnh 2.3). Thea tieu chulln nha nuac thl d(>nham be mat dUdCchia lam 14 cap U'ng vaj cac gia trj R, va R,. D(>nham be mlit thap nhat (hay d(>nhan bong be mlit cao nhat) ung vai cap 14 (R, = 0,01 /.lm ; R, = 0,05 /.lm). Tren ban ve chi tiet may, yeu cau ve d(>nham M mlit duqc cho thea gia trj cua R, holic R,. Trj so R, duqc cho khi yell cau d(>nham be mlit (d(>nhan bong be mlil) dn d(1ttil cap 6 den cap 12 (R, = 2,5 <- 0,04 /.lm). Trj so R, duqc ghi tren ban ve neu yeu cau d(>nham be mlit can d~t trang ph~m vi til cap 1 den cap 5 (R, = 320 <- 20 /.lm) holic til cap 13 den 14 (R, = 0,08 <- 0,05 /.lm). Ky hi~u d(>nham be mlit thee R" duqc the hj~n nhu sau:
"J~

(gia tri R, :s; 0,63 /.lm)

con ky hi~ll R, la "";:j (gja lri R, :s; 20 /.lm). Trang th~rcte san xuat nhieu khi nguai ta danh gja d(>nham be mlit chi tiet may theo cae,muc 09: tho (dip 1+4), ban tjnh (cap 5 <- 7), tinh (cap 8 <- II) va sjeu tjnh (cap 12 <- 14). Bang 2.1 la cae gia trj R" R, va chieu daj cllUlln lung vai cac cap d(> nham. Bang 2.1. Cap d(l nham va cac gia tri J ILtdng ling
Cap 6(> nham R.(,lm) Kh6ng Ion hdn R,(,lm) Chieu dai chu1n I (mm)

1 2 3 4 5 6
7

84 40 20

320 150 80 40 20 10 6.3 3.2 1.6 0.8 0,4 0.2 0.1 0.05 0.08 0,25 0,8 2.5 8

. 10
5 2.5 1.25 0.63 0.32 0.16 0.08 0.04 0,02 0.01

8 9 10 11 12 13 14

C6NG NGH~ CHE TAO MAy

27

2.3. ANH WONG CVA DO NHAM B~ MAT T6I TINH CHAT DUNG CVA CHI TIET MAy .

SV

Nhi6u cong trlnh nghien cUn dfi chUng minh rilng rna sat va dl) man ella chi tiet may phI,! thul)c vaa ehi6u eaa va hlnh dang ella do nham M m:).t va phuang clla vet gia congo Hlnh 2.5 la cac dlrimg cang chi dl) nham t6i I1U (cac di~m 01 va 0,) (mg vai do man ban dau nha nhat ella cae M m:).t tiep xuc. Ta thay: d6i vai di~u kii)n lam vii)c n:).ng duong cang rr,on dieh ehuyen v6 phia tren va ben phti (duimg eang 2) Ung vai dl) nham toi I1U co gia tri 16'n han. Thlle te eha thay dl) man ban dau ella chi tiet may co th~ san philng 65+75% ehi6u eaa ella dl) nham va nhu v(iy trang ml)t so tnrimg hap di6u kii)n Hlp ghep co the bj pha hOng. Do do dl) nham b6 m:).t can duqe eh9n tren co sa tnrimg dung sai 8: Khi duimg kfnh 1ilp ghep R,

U(fl.m)

Ra(flm)
Hinh 2.5. Anh hlfdng ella de) nham
Ra tdi de) mon U ella chi tiift.

be m~t

1 - dieu ki$n lam vi~cnh~;

2 - dieu ki$n lam vi$c

n~ng.

> 50 mm:
8 (2.6)

= (0,1+0,15) = (0,15+0,2)

Khi duong kfnh lilp ghep trang khming 18+50 mm: R, 8 (2.7)

Khi duimg kinh lilp ghep

< 18 mm:

R, = (0,2+0,25) 8

(2.8)

a day:

tnrong dung sai 8 va dl) nham R, co dan vj do la 11m.

DI) nham b6 m:).t tang co ,inh huang xau Mn do b6n clla m6i ghep cang (lilp ch(it) bai VI khi ep, dl) nham b6 m:).t bi chen xu6ng lam cha do b6n ella m6i ghep giam xuong. Chrmg han, dCl b6n etla m6i ghep gifra truc chfnh va banh xe tau haa co do nham 36,S 11m giiim 40% so vai dl) b6n ella m6i ghep

co ~I) nham 18 11m.

28

Chuong 2: Chat lugng b~ m~t gia cong

D(') nMm be m(lt giam (d(')nhan bong be lI1(lttang) cho phep nang cao d(')ben moi cua chi tiel. Vi d\!, be m(lt vi,ltli~u thep dugc danh bong co d(') ben moi cao hon 40% so vai be m(lt kMng dugc danh bong. D(') nham be m(lt can anh huang nIt Ian den tinh chong an man hoa h<;>c cua lap be mi,lt chi tiet (hlnh
2.6).
NhiIp nh6 cD

Nhap

nh6 m6i

cac ch6 liim tren be m(lt chi tiet (day cac nhap Hinh 2.6. Qua lrinh an m6n hoa hQc nM te vi) la nO'i ch(ra cae tren be m{it chi tiel may. t~p chat nhu axit, muoi, v.v... cac t~p chat nay co tic d\!ng an 1I10nhoa h9C doi vai kim lo~i. Qua "tdnh an mOI~hoa h9c tren lap be mi,lt chi tiet lam cac nhap nho mai hlnh thanh. Qua tdnh an man hoa h9C nay a lap be mat xay ra d9c suan doc cila cac nhap nho te vi theo chieu ttr dinh xuong day (theo mUi ten tren hlnh 2.6) cae nhap nho, lam cho cac nhap nho cli bi bien mat va cac nhap nho mai hlnh thanh. Nhu vi,ly,be m(lt chi tiet may co d(')nMm ding thap (d(')nhan bong ding cao) thl cang it bi an man hoa h9C. Ban kinh day cae nhap nho cimg Ian thl khil nang chong an man hoa h9C cila lap be m(it cang cao. Co the chong an man hoa h9c bang phuO'l1gphap m~ (m~ crom, m~ niken) ho(ic bang cac phuong pMp CO' khi t~o ra lap cling ngu(')ibe m(il.

2.4. ANH Hl10NG CUA BmN dJ'NG B MAT TOI TINH CHAT

Slr Dl}"NG CUA CHI

TmT MAY

Be m(lt bien cung co the tang d(')ben inoi ella chi tiet len khoang 20%, taPg d(')chong man cila no len 2+3 Ian. Chieu sau va muc d(')bien cling ella lap be m(lt deu co anh huang den d(')ben moi eila chi tiet may, C\! the la no ,'h~n che khii nang gay ra cae ve: n(l! lam ph:i hOng chi tiet. Tuy nhien, be m(it qua cling (muc'd(') bien cung qua cao) se lam giiim d(')ben moi clla chi tiet may.

C6NG NGH~ CHE TAO MAy

29

2.5. ANHHl10NGCVA U'NG SUAT DlJ'B MAT TOI TlNH CHAT SV Dl,JNG CVA CHI TIt:T MAy
Dng suat du nen tn~n 16'pbe m(it co kha nang lam tang dQ ben m6i ella chi tiet con ling suat du keo tren lOp be m(it lam giam do ben m6i ella chi tiet. Vf du, d6i v6i chi tiet tit vat lii)u thep do ben m6i eua no co th6 tang len 50% khi tren lOp be m(it co (mg suat du nen va do ben m6i giam 30% khi tren lOp be m(it co ling suat du keo. 2.6. cAc

YEU T6 ANH mr0NG GIAC6NG

DEN DQ NHAM

B MAT

2.6.1. Thong 56 hlnh hoc eua d~ng e~ cat QClathue nghiem d6i v6i phuang phap tii)n nguai ta dii xae djnh duqe m6i quan hi) gifra cae thong s6 dQ nham (ehieu eao nhap nho te vi) R" luqng tien dao S, ban kinh mfii dao r va ehieu day phoi nh6 nhat hm;". ffinh 2.7 mo ta sl! hlnh thanh do nham be m(it khi gia eong Mng cae lo~i dao tii)n khae nhau. day khi tien, sau mot vong quay ella chi tiet gia eong dao thl!e hii)n mot luqng an dao S, (mmjvong) va djeh ehuy6n tlr vj trf 1 sang vj tn 2 (hlnh 2.7a). Trong truang hqp nay tren be m(it gi~ eong con l~i phan kim lo~i chua duqe han di (phan m). Phan m nay ehfnh la do nham be m(it sau khi gia eong. Ta thay, hlnh dang va gia tr! ella dQ nham be m(it ph\) thuQe VaG hrqng eh~y dao S, va hlnh dang ella luiJi cfit. Vf d\), khi giam luqng eh~y dao tlr S, xuong S2'

b)

s,

d}

e)

2 f

Hinh 2.7. Anh hltong cua thong so hinh hQc cua dao ti~nt6'i de?nham

be m~t.

30

Chuang 2: Cha't lul,1ng b~ m~t gia eong

ehieu eao nhap nM te vi (ehieu eao do nham) R, giam xuong R', (hlnh 2.7b). Neu thay d6i goc nghieng chfnh <Pva goc nghieng phI! <PIthl chieu cao va hlnh dang cua do nham se thay d6i (hlnh 2.7c). Khi gia cong bang dao co ban kfnh miii dao 100 thl hlnh dang cua d9 nham cling co dang duqc ve tran (hlnh 2.7d). Neu tang ban kfnh mui dao tai r, thl chieu cao cua d9 nham R, giam xuong (hlnh 2.7e). Trong qua trlnh hlnh thanh do nham khi ti~n bang dao co ban kfnh mui da0 khong Ian va luqng Ch,.IY dao iOOthl d9 nham be m(it khong chi chiu anh huang cua ban kfnh mui dao rna con chju anh huang cua lu5i dt chfnh va lu5i dt phI! (hlnh 2.7g) co nghla Ia anh huang cua cac goc <Pva <PI' Tu nhi1ng l(ip lu(in tren day rna giao su ngmJi Nga Trebusep dii dua ra cong thuc bieu thi moi quan h~ gifra R, vai s, r va hm,,, nhu sau: _ Khi S> 0,15 mm/vang thl: R, - Khi

S' 8r

S < 0 ' I mm/vang

thl: R = + hm,,, , 8r 2

S2

(I + rhS' J
m ,,,

chieu day phoi kim lo~i h""" phI! thu9c vao ban kfnh mui dao r. Neu mai lu5i dao dt bang da kim wang min m(it troac va m(it sau !u5i cat, khi r = 10 J.tm thl hm,,, = 4 J.!m.Mai dao hqp kim cUng bang da thuang neu r = 40 J.tmthl hm," <: 20 J.tm.

d day,

Neu Juqng ch~y dao S qua nhO (S < 0,03 mm/vang) thl tri so cua R, I~i tang, nghla la thl)"chi~n buac ti~n tinh ho(ic phay tinh vai luqng ch'.lYdao S qua nha se khong co y nghla doi v6i vi~c cai thi~n chat luqng be m(it. 2.6.2. Anh huiing eua toe di) clit Toe dQ cat co anh huang rat Ian den do nham be mat (hlnh 2.8). Khi cat thep cacbon toc dQ cat thap, nhi~t cat khong cao. phoi kim lo~i tach de, bien d'.lng cualap kim IO'.likhong nhieu, VI v(iy dQ nham be mat thap. Khi tang toc dQ d.t len khoang 'i5 + 20 m/phut thl nhi~t cat va Il)"C cat deu tang, gay ra bien d'.lng deo m'.lnh, m(it troae va m(it sau eua dao kim IO'.libj ehay deo. Khi lap kim lo~i bj nen eMt mi).t troae dao va nhi~t dQ eao lam tang h~ so rna sat v[mg dt se hlnh thanh It;o dao. Do la do mQt ft kim lo~i bj ehay va bam vao m(it troae va mQt philn m(it sau eua dao. Ve eau

CLlNG NGH$ CHE TAO MAy

31

truc, thl Iyo dao la h'.lt kim 10'.li rat cling, nhiet d(> nong chay len toi khoitng 3000'C, bam rat chic vao m~t truoc va m(>tph1ln m~t sau cua dao. Lyo dao lam 20 100 V(mlph)200 tang d(> nham be m~t gia c6ng. Neu tiep t~c tang toc Hlnh 2.8. Anh hltCing cua t6c dQ dt tili dQ nham be m~t d(> dt, lyO dao bj nung khi gla cong thop. nong nhanh han, vung kim 10'.libien d~ng bi pha huy, I\rc dfnh Ctla lyo dao kh6ng thing nili Il!'c ma sat cua dong phoi va lyO dao bi cuon di. Lyo dao bien mat ling voi toc d(>dt trong khoang 30 -;.60 m/phut. v oi toc d(>dt 100 han 60 m/phut thl Iyo dao kh6ng hlnh thanh duqc, nen d(>nham be inat gia c6ng giam (d(>nhan bong be m~t tang). Khi gia c6ng kim lo~i gion (gang) cac manh kim 10'.libi truqt va va ra kh6ng theo thil tu do do lam tang d(>nhap nh6 (d(>nham) be m~t. Tang toc d(>dlt S15 giam duqc hi~n tuqng va ~n cua kim 10'.liva nhu v~y lam giam d(> nhap nh6 be m~t. 2.6.3. Anh huang eua IUQllgeh~y dao

Luqng eh'.lYdao S ngoai anh huang mang tfnh chat hlnh h9C nhu dii noi tren, can co anh huang 100 den milc <1(> bien d'.lng deo va bien dang dan h6i & be m~t gia c6ng, lam cho <1(> nham thay d6i. Hinh 2.9 la d6 thj quan h~ giUa luqng ch'.lYdao S va chieu cao nhap nM Ie vi (d(>nham be mat) R, khi gia c6ng thep cacbon. Khi gia c6ng voi luqng ch'.lYdao c S = 0,02 -;. 0,15 mm/vong thl be m~t gia c6ng co d(> nhap nh6 te vi giam. Neu gia c6ng voi S < 0,02 mm/vong thl d(> nhap nh6 te vi S15 tang len (di' nhan bong giam xuong) VI anh huang cua bien d~ng deo IOn han anh huang a 0,02 0.15 S( mm/vang) cua cac yeu to hlnh h9C. Neu IUqtlg c}-1'.lY dao S > 0,15 mm/vong thl bien Hlnh 2.9. Anh hltl1ng cua Ilt<.,"gch~y daD d~g dan h6i se anh huang den sl!'hlnh 5 till chieu caD nhap nho te vi R.

32

Chuang

2: Chit lugng b~ m~t gia c<lng

thanh cac nhap nh6 te vi, ket hqp vai imhhuemg clla cac yeu to hlnh h9C, lam cho di) nham be m~t tang len (do~n BC tren hlnh 2.9). Nhu yay, d~ dam bao di) nhan b6ng be m~t va nang suat gia c6ng nen ch9n gia trj luqng ch~y dao Strong khoang tit 0,05 den 0,12 mm/vong doi vOi thep cacbon. 2,6.4, Anh hUOng elm chieu stm cat Chieu sau cat nhln chung kh6ng cO'anh huemg dang k~ den di) nham be mal. Tuy nhien neu chieu sau cat qua 16'nthl rung di)ng trang qua trlnh cat tang, do dO'di) nham cO'th~ tang. Nguoc l<:ti,chieu sau cat qua nho se lam cho dao bi truqt tren be m~t gia c6ng va xay ra hi~n tuqng cat kh6ng lien tllc, do dO'di) nham be m~t l<:ti tang. Hi~n tuqng gay truqt dao thuemg ling vai gia trj cua chieu sau dt trang khoang 0,02 -;-0,03 mm. . 2.6.5. Anh hUOng cua v~t li~u gia c6ng Vat li~u gia c6ng anh huemg den di) nham be m~t (di) nhap nh6 te vi) chll yeu la do khii nang bien d~ng deo. Vat li~u deo va dai (thep it cacbon) de bien d~ng deo se lam cho di) nham be m~t tang hon so vai vat li~u cling va gion. De dat di) nham be mat thap (di) nhiln bong be m~t cao) nguoi ta thuemg tien hanh thuemg h6a tilep cacbon nhiet di) 850 -;-870'C truac khi dt g91.

Di) cling clla vat li~u gia c6ng tang thl chieu cao nhap nh6 te vi giam va h~n che Imh huemg clla toc di) dt tOi chieu cao nhap nh6 te vi. Khi di) cling clla vat li~u gia c6ng d~t tai gia trj HB = 5000 N/mm' thi anh huemg clla toc di) dt tOi chieu cao nhap nM te vi (R,) h!iu nhu kh6ng can. Mat khac, giam tinh deo clla vat li~u gia c6ng b~ng bien cling be m~t cling lam giam chieu cao nhap nh6 te vi. 2.6.6. Anh hu&ng eua rung dQng eua h~ thong e6ng ngh~ Qua trlnh rung di)ng trang h~ thong c6ng ngh~ t~o ra ehuyen di)ng lUong doi cO'chu ky gifra dllng cll dt va chi tiet gia c6ng, lam thay d6i dieu ki~n ma sat, gay n~n di) s6ng va nhap nh6 te vi tren be mat gia c6ng. Sai l~ch clla cac bi) phan may lam cho chuyen di)ng clla may kh6ng 6n dinh, h~ thong c6ng ngh~ 5e co dan di)ng wang buc, nghia la cac bi) phan may khi lam vi~c se cO'mng di)ng vOi nhfmg t!in so khac nhau, gay ra song d9C va

C6NG NGH~ CHE TAO MAy'

33

song ngang tfen b~ m~t gia cong voi buoc song khac nhau. ,Khi h~ thong cong nghe co rung d(mg, de?song va de?nhifp nM te vi d<?cse tang neu l1)'c dttang, chi~usau dt.lOn va toc de?caLcao, ,,,,i'd\!, khi maL Ttnh wmg ella may co i'mh huang IOn den de?nham b~ m~t gia congo Muon d::ttde?nham b~ m~t gia cong tMp truoc het phai dam bao co dil de? cling vfrng can thiet. De?nMm cila b~ m~tgia cong dm ph\i thue?cvao de?cling vfrng cila chi tiet khi kt;p chat. Vi d\!, khi kep chi tiet gia c6JTgd::tng tf\!C me?t dau (kt;p congxon), de?nham b~ li1~t tang dan tll dau duqc kt;p ch~t sang dau khong duqc kt;p ch~t. Khi chi tiet gia cong duqc chong tam hai dau thi de?nham b~ m~t tang di;j] tll hai dau toi Wm cila chi tiet (neu, ty, I~ giua chi~u dai I va duemg kinh d phoi ~ :'> J5~;;!

2.7. PHUONG pHAp DAM BAO CHAT LVQNC.B~ ~T

dam bilo chift'luqng b~ m~tgia cong, truoc het'phili chu1ln bj h~ thong cong ngh~ th~t tot, d~c bi~t 6 khilu gia cong tinh. M\lc tieu 6 day la xac djnh va ap d~mg co hieu qua cac bi~n philp cong nghe nhiim ci\i thi~n chift luqng b~ m~t,v~ cac yeu to nhu: de?nham (de?nhan bong) b~ m~t, chi~u sau va m(rc de? 'bien clmg b~ m~t, ling suift du cilal0pb~ m~t. 2.7.1. Phulffig ph3p d~t do 'bOng

De

be m~t

Co tM chl?n phU011gphap gia c jng voi che di) cilt S. V. t hqp ly t~o fa di) bong (di) nham) M m~t theo yeu cau ...Bang 2.2 cho ,biet cac phlwng phlip gia cong'wco kha:nang t(to ra cac cap eli)bOng wangling.
Bang 2.2. Phlfong phap gia cong cO va
Phuong phap gia cong
Tj~n. baD tho

de

09 bong

tl1<lng Ung
Cap de?bong

3
4 ~.6 6~7 4 5~ 7

Tipn, baD tinh Ti$n, baD rat tinh Phay tho Phay tinh

Chuang 2: Cha't lugng b m~t gia cong

tiep bang 2.2
Phuong Khoan, phap gia cong khoet Cap de} bong

3+6 6+8 6+7 7+8 5+6 7+8 9 + 10 9 + 13 7 + 10 10+ 14 11+13

Doa Chuat
Chuet tinh Mai tho Mai tinh Mai rat tinh Mai nghien

Ma; khan
Mai sieu tinh xac f)anh bong bang b9t mai

Danh bang b~ng vaj

. ,

12 + 14

2.7.2. Phuong phap d\lt dQ cung

be mi)t

DQ CU'ngbe mi,it (muc .dQ va ehieu sllu bien eU'ng) phI) thui)e vao cae phuang phap gia c6ng v~ cae Ihbng so hlnh hqc cua dao. Bang 2.3 cho biel cae phuang phap gia cong co kha nang 1\10 ra muc dQ va chieu S,LU bien cU'ng khae nhau. Bang 2.3. Mlte d9 va ehieu sau bien eltng ella eae phu'l1ng ph<ipgia cong.
Phltong phap gi. c6ng Ti$n tho
Ti$n tinh

Mac de;, bien elmg

120+150 140+180 140 + 160 120+ 140 160 + 170 150+160 150+200 160+200 120+180

(%)

Chiau sau ,bien cUIlg (~m)

30 + 50 20 + 60 40 + 100 40 + 80 180+200 150 + 200 20 + 75 120+150 80 + 100

Phay b~ng dao pha, m~ltaau Phay b~ng dao phay tr~ Khoan Doa Chuat Phay I~n r~ng va x9Cr~ng Ca r~ng

va khoel

C6NGNGH~CH~T.. OMAy

35
liep bang 2.3

PhlJ'cmg phap gia cong Mai trem thap ehva nhi~tluy~n Mai tron ngoai thep it cacbon Mai tron ngoa; thap nhi~tluy~n
Mai ph~ng

MLrC de? bien cUng (%)

140 + 160

Chieu sau bien cU'ng (~m) 30 + 60 30 + 60 20 + 40 16 + 25

160+200 125 + 130 150

2.7.3. Phuong phap d~l (rug sufit du

be ru(it

Qua trlnh hlnh thanh ung suat du be mi).t khi gia c6ng ph~ thu(>c vao bien di,lng dan hoi, bien di,lng deo, bien d6i nhi~t va hi~n tuqng chuyen pha trang diu tnJc kim lOi,li.Qua trlnh nay rat phCrcti,lp. Khi gia c6ng bimg d~ng c~ cilt co luai, qua trlnh hlnh tMnh ling suat du tren be mi).tph~ thu(>c vao bien di,lng dim hOi cua vi).tli~u gia c6iJ.g va d~ng cu cilt, dong thai cling phu thu(>cvao che d(>cilt, th6ng s6 hlnh hQc cua dao va dung dich tron ngu6i. Nhu ta dii biet, ling suat du nen co anh huang t6t den d(>ben cua chi tiet may, can ling suat du keo co anh huang nguac li,li. Khi bao, mu6n di,ltling suat du nen thl dao phai co goc tnrac y ilm. Cac thanh phan khac nhau tn~n be rni).tgia c6ng chi tiet may thuang co ling suat dll khac nhau ve trj s6 va dau, nen anh hllang cua che d(>cilt, cua th6ng s6 hlnh hQc cua d~ng c~ cilt, cua dung djch tron ngu(>i d6i vai ling sua! dll cling khac nhau. Dl!a vao nhiing ket qua nghien CUucac yeu t6 iinh huang den ling suat du trang lap be mi).tella chi tiet gia c6ng co the ket lu(in sa b(>nhu sau: I) Tang t6c d(l cilt (V) hoi).CtAng luqng chi,lydao (S) cling co tM tAng hoi).cgiam ling suat dll tr~n be m~t gia c6ng cua chi tiet may. 2) Luqng chi,lydao (S) lam tang chieu sAuco ling suat dll. 3) Goc truac (y) co tri s6 fun gAyra U'ngsuat dll nen (ling suat du colQ'i). 4) Gia c6ng v(it li~u gion biing d~ng clJ cat co Illai gily ra ling suat du nen, can gia c6ng biing v(it li~u den thllimg gil)' ra ling suat du keo. 5) Gia c6ng biing da mai thuang gAy ra ling suat dll keo, con gia c6ng biing dai mai thllang ti,lora ling suat du nen.

36

Chuang ~:CM't lugng be' m~t gia eong

2.8, PHUONG pHAp DANH GIA CHAT LVQNG BE ~T

2.8.1. Danh gia de} nham be m~t

De danh gia dO nham be mi).tnguai ta dung eac phUOlilg phap san day: I) Phuong phap quang h9C (dung kfnh hien vi Linich). 2) Phuang phap do dO nham R" R, va Rm,,, bang may do profin. 3) Phuang phap so s{,nh bang mat. Trang cae philn xuang san xuilt nguai ta mang vi).tmau so sanh vai be mi).tgia cong va ket lui).nxem be mi).ll gia cong d~t dQ b6ng cap nao (phuang pMp nay chei phep xae dinh dugc cap" b6ng tif 3 den 7 ).
2.8.2. Danh gia mire de} va ehieu sau bien Clrng

De danh gia muc dQ va chieu sau bi6n Clrng nguai ta chu~n bi mQt mau kim tuang r6i dua mal,!nay len kiem tra may do dQ Clrng..

Nguyen Iy kiem tra nhu sau: dung dau kim wang tac dong len be mi).t mau mOt l1fcP, sau d6 x.ic dinh di~n tfch be rni).tmau do dau kim wang an xuong. DO bien Clrng dugc xac dinh theo cong th(rc:
H,.=

(2.9)

a day: H, - dO bien Clrng (N/mm');

P - 11fctac dl!ng cua dau kim wang (N);

s-

di~n tfeh be mi).tdo dau kim wang an xu6ng (mm,'j(

De do chieu sau bien cung, dung dau kim wang tac dQng Hln lugt xuong be mi).tmau tif ngo~i vao trang, sau mili Ian hie dQng I~i xac dinh di~n tfeh bi lun S cho jen khi di~n tich S khOng thay d6i thl dirng I~i va do dugc chieu sau bien Clrng. 2.8.3. Danh gia tfflg suat du De danh gia (xac dinh) ung suat du nguai' ta thuang dung cac phuang phap sau day:

1) Phlidng phcip tia Rdnghen.

Dung tiaRoilghen kfch thieh !rcn be r.!:)!mau. mQt 16pd'ay 5+ 10 !Amva

. CONG NGH$ CHE T.. O MAY

37

sau m6i liin kich thich ta ch\lp anh d6 thi Ronghen. Phuong phap nay cho phep do duqc cii chieu silu bien clIng. Tuy nhien, phuong pMp nay rat phuc t~p va t6n nhieu thiJi gian cho dieu chinh d6 thj Ronghen (mat khming 10 giiJ trang mQt l1indo). 2) Tinh toan lzt<!ng'bien dr;mg Sau khi h6t timg lap mong kim lo~i biing phuong phap hoa hqc va di~n co khi ta tinh toan luqng bien d~ng cua chi tiet miiu. Dl!'a vao luqng bien d~g nay ta xac dinh duqc lIng suat du. Cling co the dung tia Ronghen d"; do khoang cach gifra cacphan ti'r trang lap kim 10aj bien d~g va kh6ng bien d~ng. Voi khoan:; cach nay co th"; xac dinh duqc .(mg suat du.

38

Chuang 3: D.;'> chinh xac gia dIng

Chlidng 3

>9 CHINH xAc

3.1.KHAI N$M

GIA CONG

Khi thiet ke va che t'!-om9t may nao do, ben c,!-nhvi~c tfnh toan d9ng hQC,tfnh toan d9 ben, d9 cimg viing va d9 chong mon con can phi'li tfnh toan d9 chfnh xac clla no. D9 chfnh xac la dac tfnh chU yeu clla chi tiet may. Trang th~TC te, ta khOng the che t'!-ochi tiet co d9 chfnh xac tuy~t doi boi vi khi gia cong xuat hi~n cac sai so. Vi v~y. d9 chfnh xac gia cong co the rat khae nhau. Nang eao d9 ehfnh xae gia eong va d9 ehff!h xae I~p rap se lam tang d9 ben va tu6i thQ ella may. Vf d~. khi tang d9 ehfnh xae ella vang bi (giam khe ho) xuong til 20 den 10 11mthi thm gian ph~e v~ eua no tang len til 740 den 1200 gia. D9 ehfnh xae ella qua trinh san xuat dong vai Ira quan trQng nhat. Nanjl; eao d9 ehfnh xae ella phOi eho phep giam khoi luqng gia eong ca, giam luqng du gia eong va tiet ki~m nguyen v~t li~u. Cae phoi co d9 ehfnh xae nhu nhau 0 tat ci\ cae nguyen eong la m9t trang nhiing dieu ki~n tien quyet de tlJ d9ng hoa qua trinh gia eong va Hiprap. Nang eao d9 eh(nh xae gia eong ca eho phep lo,!-ib6 eong vi~e dieu ehlnh khi j;ip rap, tao dieu ki~n eho vi~e Hip Hin hoan toan v? thlJe hi~n phuoog phap l~p nip theo day ehuyen. Nhu v~y no khong chi giam nhe khoi luqng Hiprap rna can giam nh~ eong vi~e st:a chua may khi van himh.

C6NG NGH1):CHE TAO MAy

39

Khi giai quyet van de d(>chinh xac trong che t~o may, nha cong ngh<;; can dam bi\.o: - D(>chfnh xae gia cong va I~p rap vm nang suat va hi<;;u qua kinh te cao. - Ok thiet bi kiem tra d(>chfnh xac thl!c te khi gia cong va I~p nip. - Xac dinh dung sai coa cae nguyen cong va kfch thuoc phoi va phuong phap d~t duqc kfch thuoc ttong qua trinh gia cong. Ngoai ra, nha cong ngh<;;con phai nghien cUu d(>chinh xac thl!c te coa qua trinh va phan tfch cac nguyen nhan gay ra sai s6 gia cong va Hlprap. D(>chinh xae gia cong coa chi tiet may lit muc d(>gi6ng nhau ve kfch thuoc, hlnh dang hlnh h9C, vi trf lUong quan coa chi tiet gia cong tren may va chi tiet 19 tuang tren bi\.nve. Nhu v!ly, d(>chinh xae coa chi tiet duqc Mnh gia theo cac yeu t6 sau day: 1. fJ(> chinh xac kich thlidc. Do la d(>chfnh xac ve kfch thuoc thfulg ho!lc kfch thuoc goc. D(>chfnh xackfch thuoc duqc danh gia bang sai s6 coa kfch thuoc thuc so voi kfch thuoc 19 lUang duqc ghi tren bi\.nve. 2. fJ(> chinh xac hinh dang hinh h9C. Do la muc d(>pM hgp gifra hlnh dang hlnh h9C thl!C va hlnh dang hlnh h9C 19 tuang coa chi tiel. Vi d\!, khi gia cong chi tiet hlnh tf\!, d(>chfnh xac hlnh dang hlnh h9C duqc danh gia qua d(>can, d(>ovan, d(>da c~nh, d(>tang tr6ng, V.V ... , con khi gia cong m!lt phfulg, d(>chfnh xac hlnh dang hlnh h9C duqc danh gia qua d(>phiing coa no so voi d(>phiing 19 lU,ang. 3. fJ(> chinh xac

vi tri

tlidng quan.

D(>chfnh xac nay thl!c chilt la sl! xoay di m(>t goc nao do coa be m!lt nay so voi be m!lt kia (dung lam chufu1). D(> chfnh xae vj tri tuong quan thuang duqc ghi thanh m(>tdieu ki<;;n ky thu!lt tren bi\.nve thiet ke. Vi d\!, d(> song song, d(>vuong goc, d(>d6ng W.m,V.V ... Oin nho dng d(> chfnh xac dmg cao (sai s6 cang nho) thl gia thanh dng cao (hlnh 3.1).

40
D(> chfnh" xac gia c6ng trang di6u ki~n san xuilt ph\! thu(>c vao rilt nhi6u yeu to, do do ngum. ta thuang gia c6ng chi tiet vOi "d(>chfnh xae kinh te" chu kh6ng phaj "do chfnh xac co tM dat toi".

, Chuang 3: Di? chinh xac gia dIng

C (gli/fhaah )

flilng sal' (sai so)

+ "D(>,chfnh xae

r5
C.

kinh te" la d(>,chfnh Hinh 3.1. Quan h~ girta dg chinh xac 5 (sa; s6) va gia thanh xac d<:tt dugc trang di6u ki~n san xuilt binh thuang voi gia thanh ha nhilt.

+ "D(> chfnh xac co the d<:tt toi" la d(>chfnh xac d<:tt dugc trang nhfrng
di6u ki~n d~c bi~t khOng tfnh den gia thanh gia cong (may chfnh xac, d6 ga tot, c6ng nMn co tay ngh6 cao, v.v...). Hinh 3.2 mo ,ta moi quan h~ gifra gia thanh gia c6ng va d(>chfnh xac (sai so) 8 cua cac phuong phap dt g9t kMc nhau. Duang J m6 ta moi quan h~ gifra C va 8 khi ti~n th6, duang 2 - I:hi ti~n tinh va duang 3 - khi maio Ta thily duang cong 2 dt cii hai duOfig cong J va 3, t<:tora ba vung I, II, III khac nhau. Nhu v~y, vung I co the g9i la d(> chfnh xac co the d<:tt toi (d(>chfnh xac cao nhilt), vung II la d(> chfnh xac kinh te con vung III la d(> chfnh xac dam baa. Taco the phtln tfch cae duang cong nay nhu sau: Vf d\!, bangphuang phap ti~n tinh (duangcong 2) co the d<:ttduge mue d(>chfnh xae, i cr., yV.ng I nhung gia

I, I " .....

I
I

.....~
~ III

Ii

J[

Hinh 3.2. Qua" h~ giG'agia thanh gia cong C va di) chinh xac (sa; so 5). 1. ti~n tho; 2. ti$n tinh; 3. mai.

C6NG NGH~ CHI: TAO MAy

41

thanh C cao, VI vi!y bttng phuang phap mai cho ta gia thanh h;t han (duang cong 3). Di) chinh xae a vung III c6 the d;tt duQ'C Mng ti~n tinh (duang cong 2) nl;mng t6t han la dung phuang pMp ti~n thO (duang cong I). De d;tt di) chinh xac a vung II t6t nhtlt la dung phuang phap ti~n tinh VI c6 gia thitnh h;t nhat.

3.2. TINH CHAT CUA SAl

s6 GIACL>NG

Khi gia cOng mi)t 10<1t chi tiet trong cung mi)t dieu kien xac djnh miic dil nhfing nguyen nMn gay ra tang sai s6 cila mlli chi tiet la gi6ng nhau nhung sai s6 t6ng c9ng tn~n tung chi tiet l<1i khac nhau. Sa di c6 hi~n tUQ'ng nhu vi!y la do tinh chat khac nhau cila cac sai s6 thanh phan. Mi)t s6 sai s6 xutlt hi~n tren tang chi tiet cila cii 10<1t deu co gia trj khOng d6i hoiic thay d6i theo mi)t qui 1uiit nao d6. Nhfing sai s6 nay g9i la sai s6 h~ th6ng c6 djnh hoiic h~ th6ng thay d6i. C6 mi)t s6 sai s6 kMc rna gia tri cila chung xuat hi~n tren mlli chi tiet kh6ng theo mi)t qui luiit nao cit. Nhfing sai s6 nay g9i 1a sai s6 ngllu nhien.

1. Cae nguyen nhdn gay ra sai so'h~ thong co'clinh:

- Sai s61y thuyet ella phuang phap dt. .- Sai s6 che t;tOcila may, dao, d6 gao - Bien d;tng nhi~t cila chi tiet gia c6ng.

2. CdC nguyen nhdn gay ra sai so' h~ thOng thay clo'i(thea thOi gian gia eong)
- Dlmg c~ bi man theo thai gidn gia c6ng. - Bien d;tng nhi~t cila may, ddo va d6 gao

3. Cae nguyen nhan gay ra sai so'ngdu nhien:

- D9 cling cila v~t li~u kh6ng d6ng deu. - Luqng du gia c6ng kh6ng d6ng deu. - Vj trf cila ph6i trang d6 ga thay d6i (dlln den sai s6 ga diit). - Thay d6i eila ling sutlt duo

42

Chul:/ng 3: >9 chinh xac gia cong

- Ga dao nhieu 11\n. - M1lidao nhieu Ian. - Thay d6i nhieu may M gia cong mi?t lo:,ttchi tiet. - Dao di?ng nhi?t cila qua trlnh dt. - cac lo:,tirung di?ng trang qua trlnh dt.

3.3. cAc PHUONG pHAp DAI DO CHINH xAc GIA CONG

De d:,ttdi? chfnh xae gia cong nguoi ta thuang dung 2 phuong phap sau day: - Phuong phap dt thi\'. . - Phuong phap t\l di?ng d:,ttkfch thUGc. 3.3.1. Phuong phlip cal lhir Bim chat ella phuong phap la sau khi ga phoi tren may nguoi cong nMn dua dao vaova tien hauhdt thi\' mi?t luqng du nhat djnh, sau do dung may de kiem tra kfch thuGe. Neu chua d:,ttyeu du thl l:,ti dieu chinh dao an sau them nua r6i l:,tidt thu va kiem tra, cong vi?c duQ'c lap l:,ticho den khi dat dUQ'c kfchthuGC yeu duo InTOCkhi dt thi\', phOi thuang duQ'clay dau M nguOi thQ'co the dua dao v110vi trf (da lay dau) mi?t cach nhanh chong va M tranh phe philm (clo dao duQ'cdua vao qua sau) . . Phuong phap dt thi\' co nhtrng tnt diem sau day: - Tren may khong chfnh xac van co the d:,ttduQ'Cdi? chfnh xac caD (nho vao tay nghe clla nguoi cong nhan). - Lo:,ti tru anh huang cila man dao khi gia cong cii lo:,tt chi tiet (do dao luon luon duQ'cdieu chinh dung vj trf). - Khong dn che t:,to d6 ga dat tien rna chi dn nguoi thQ'ra ga chfnh xac. Iuy nhien, phuong phap ra ga co nhung,nhuQ'c diem sau: - Di? chfnh xae gia cong pht,!thui?c vao b~ day nho nhat cila lap phoi duQ'c h6't di. Vf cit,!,khi ti~n bimg dao hqp kim (co mai bong lucri) be day

C6NG NGH~ CHtTJ:,.O MAy

43

phoi co the dt duqe kh6ng nM hemO,OSmm, con khi ti~n bang dao dii mon thl be day phoi co the dt duqe kh6ng nM hon 0,05 mm. Nhu v(\y, khi gia e6ng bang phuong pMp dtt thu nguai thq kh6ng the dieu ehinh duqe dao de lu6i dtt co the h6t di be day phoi be hon be day phoi noi tren, do do kh6ng the dam baa duqe kfeh thu6'e co sai so nh6 hon be day lap phoi do. _ Nguai thq phai lam vi~e eiing th~ng nen phephiim. - Nang suat thap do phai dtt nhieu Iitn. - Do nang suat thap nen gia thanh gia e6ng eao. V6'i nhiing nhuqe diem tren day, eho nen phuong phap dtt thtl chi duqc su d\mg trang san xuat don chiee va hang lo(\t nh6, trong san xuat thu va trang sua chua ho(\c trang cae philn xUCmg d\!ng C\!.Trang san xuat hang lo(\t IOn va hang kh6i, phuong phap dtt thu ehu yen duqc dung a nguyen c6ng mai boo vIluqng mon cua da co the duqc bu I(\i nha dieu chinh da bangtay trang qua tdnh gia c6ng. Neu si'r d\!ng h~ th6ng dieu ehinh tit d(mg thl phuong phap cat thi'r se kh6ng con duqc si'rd\!ng d6i v6'i nguyen c6ng maio 3.3.2. Phuong phap tlr d(mg dllt kich thuoc Trang san xuat hanglo(\t IOn va hang kh6i de d(\t d(l chfnh xac gia c6ng chu yeu nguai ta dung phuong phap nr d(lng d')t kfch thu6'c. Ban chat cua
a) b)

de met,

do do co the gay ra

1 1 2

c
Hinh 3.3. Gia cong chi tie't thee phltdng phap III d9n9 d~t kich thltOO
a: 1. et6; 2. chi tiet gia

con,:

3. dao phay;

b: 1. du go: 2. chi tiet gia cong: 3. dae phay: 4. m~t ty.

44

Ch1.tong 3: D~ chinh xac gia cong

phuong pMp nay la tmoc khi gia cong, d\!ng c\! dt duqc dieu chinh san de co vj trf tuong quan co dinh so voi chi tiet gia congo Noi cach khac thi chi tiet gia cong ciing phai co vj trf xac djnh so voi d\!ng c\! dt. Vi trf nay cua chi tiet gia cong duqc dam bao nha co eau djnh vj eua d6 gao Con d6 ga ding co vj trf xae djnh tren may nha co cau djnh vj rieng. Vf d\!, khi phay phoi (chi tiet gia eong) 2 d~ d~t kfeh thuoe a va b (hinh 3.3a) bim may phay duqe dieu ehinh sao eho mij,t ty eua rna tinh I eua eto each true quay eua dao phay m(>t dmm K = D + a (D - duang kfnh dao 2 phay). Trang tmang hqp nay mij,tben ella dao phay.3 nilm each mij,t dUng eua rna tinh eua e16 m(>tdo~n bilng b. Vi~e dieu ehinh may nay duqe th~re hi~n bilng phuong phap dt thu hoij,e nha co eau so dao eua d6 ga ehuyen dung. Sau khi dieu ehinh xong, vi~egia eong duae tien hanh tI! d(>ng rna khong can phai djeh ehuy~n biln may theo hai phuong ngang va dUng. Do trang qua tnnh gia eong cae kfch thuoe K va b co djnh nen d(>ehfnh xae eua cae kfch thuoe a va b eua chi tiet gia cong se nhu nhau doi voi cit lo~t phoi duqe gia eong tren may. M(>tvf d\! khae, khi ti~n mat dau eua phoi 2 (hlnh 3.3.b) kfsh thuoe a duqe xac dinh bilng khoang caeh e tfnh tu mij,tdau eua d6 g(> I toi mij,t ty 4 (mij,tty 4 duqe dimg d~ h~n ehe djeh ehuy~n eua dao 3) va kfch thuoe b tfnh tu mij,t ty 4 toi dinh dao 3, co nghia la a = e - b. Neu cae kfeh thuoe dieu ehinh e va b co djnh thi d(>ehinh xae eua kfeh tlmoe a cling co djnh. Nhu vij,y,khi su d\!ng phuong phap tl! d(>ngd\lt kfch thuoe thi vi~e dam bao d(>ehfnh xac gia eong khong phai do ngum eong nhan thl!e hi~n rna do: thq dieu ehinh (co nhi~m V\!dieu ehinh may); thq ehe t~o d\!ng e\! (co nhi~m V\!ehe t\lOd6 gal va nh~ eong ngh~ (co nhi~m V\!xae djnh ehuan eong ngh~, kfch thuoe phoi va phuong phap ga dat no tren d6 gal. Phuong phap tI! d(>ngd~t kfch thuoe co nhiing uu diem sau day: +- Dam bao d(>ehinh xae gia eong, giamphe ph:i:m. D(>ehfnh xae gia eong khong ph\! thu(>evao be day nhii n1lflteua lap phoi duqe dt va trinh d(> tay nghe eua eong nhan.

+ Chi cat mQt Ian la d\lt kieh' thuoe, kht'ng mat thai gianJay dau va cat

C6NG NGH$ CHE TAO MAy

45

lhlr, do do nang sual gia c6ng lang.

+ Sir dung hqp Iy nhan c6ng co lrlnh di? lay nghe cao. V6i slI phal lrien
cua III di?ng hoa qua ldnh san xual, nhiing c6ng nhan co lrlnh di? lay nghe cao co kha nang dieu chinh may va cung luc ph~c ~ nhieu may khac nhau.

+ Nang cao hi~u qua kinh Ie.

Tuy nhicn phuong phap nqy co nhfmg nhuac diem sau day:

+ Chi phi cho vi~c lhiel ke, che 1;10do ga cung nhu chi phi cho vi~c dieu
chinh may, dieu chinh dao co khi vU91qua hi~u qua kinh Ie clla phuongphap mang l;ti.

+ Chi phi cho vi~c che lao ph6i chinh xac d6i khi kh6ng btl l;ti duqc neu
so chi liel gia c6ng qua it. + Neu d~ng c~ mau mon lhi kfch Ihu6c da duqc dieu chinh se lhay d6i nhanh, do do can phai dieu chinh I~i nhieu Ian. Dieu nay gay Ion kern cii ve IhOi gian va kinh phi, dong lhai .lam cho di? chinh xac giam.

3.4. cAe NGun:N NHAN GAy RA SAl56 GIA C6NG

3.4.1. Bien dl,lng dim hOi clia h~ thOng cung ngh~ H~ thong c6ng ngh~ (may - dao - do ga - chi tiet gia c6ng) la m91 he thong dan hoi. SII lhay d6i cac gia lri bien d~ng dan hoi du6i tac d~ng elta llICcal se gay ra sai so kfch Ihu6c va sai so hlnh dang hinh hQc cua chi tiel gia c6ng. LlIc ckthay d6i la do luqng du gia c6ngkh6ng co djnh, tinh chal co ly cua v~t li~u ghl c6ng kh6ng co djnh va do lffiQnildao.Bien d;tng dan hoi cua' h~ thong c6ng'ngh~ ph~ thui?c vao IlIc cat va di? cUng viing cua ban than he thong do.

3.4.1.1. DQelfng vilng eua h~ thOng e6ngngh~

D9 cUng viing clla h~ lhong e6ng ngh~la kha nang c~ong I~i bien d~ng cua no do ng01:lillIc gay ra. Di? cUng viing ella h~ Ih5:lg c6ng ngh~ dW1C bieu dien dinh luqng brlllg c6ng thue sau:

46 Py

Chuang 3: Di! chinh xac gia dIng

J=-

(3.1)

a dil.y

J - dO cling VUng(kN/m ho~c kG/mm);

Py

Il!c tac d~mg theo phuang hu6'ng kfnh ella be mi)t gia c6ng (kN ho~c kG);
(mm).

Y - luqng dich chuyen ella miii dao theo phuong tac dllng clla Il!c DO cling vUng clla h~ thong c6ng ngh~ ciing co the duoc bieu dien qua so gia:
J=-

tlPy

(3.2)

tl,

a day:

tlPy va tly - so gia clla I~rctac d\mg va clla luqng dich chuyen (hay bien di!ng) co cung dan vi do nhu trang c6ng thlrc (3.1).

D6i khi nguai ta con dung khai ni~m dl) mem deo (kha nil.ng bien di!ng dan h6i clla h~ thong c6ng ngh~ duai tac d\lI1gella ng0i!i II!C)de bieu dien gia trj dao nguqc ella dl) cung vUng. DI) mem deo clla h~ thong c6ng ngh~ duqc x,\c dinh theo c6ng thuc sau:
ffi =

l'...
P
y

(3.3)

a day:

ffi -

dl) mem deo (m/kN hoac mm/kG);

P, - ll!c tk dllng (kN hoi)c kG). Hoi)c:

I
ffi=-

(3.4)

a day: J - dl) cling vUng.

Trang ba thanh phan luc elit P" Py va P, thl P, (!trc huang kfnh) co anh Illlang 16'nnhfit den lu<;,ngbien d\mg dan h6i. VI vay, de don giiln khi tfnh loan ta chi giai hi!n Il!c P,. Bil.ygia ta nghien cUu anh huang clla Il!c P, tai dl) chfnh xac gia congo Anh huang nay kh6ng Ian I~m. Ta gia str dng, khi ti~n chi tiet di!ng truc va .

e6NGNG~ em: T~OMAy

47

Hinh 3.4. Anh h...rang biif" d~ngella dao thea phlfd'ng tiifp tuyifn den ban kinh ella chi tiet gia cong

dao bi bien dang thea phuong tiep tuyen m\it Ilrang t3.z(hlnh 3.4). Tu tam giac ABC CO' the xac dinh luqng tang ban kfnh !'!.ydo bien dllng cua dao !'!.zthea phuong tiep tuyen: !'!.y'" !'!.z . tg a Tu tam giac vuong OAC ta CO': t"a o DodO': !'!.y= 2 -(!'!.z)' D

(3.5)

= -D

2!'!.Z

(3.6)

(3.7)

a day:

D - duang kfnh ella chi tiet gia cong (mm).

Do bien dllng dim hoi clla dan CO' gia tri khong 16n, cho nen luqng thay dbi ban kfnh fl.y cua chi tiet gia cong rat nho. Anh huang cua thanh pMn I\rc P, (tMnh phan luc dqc tn~c chi tiet) t6i bien dang cila h~ thong cong ngh~ thea phuO'l1ghlr6ng kfnh con nhO hO'l1 nhi6u.

3.4.1.2. Bien dg,ng tie'p xuc va bien dg,ng cua ban than. chi tiet
LUO'l1g bien dllng dim h6i eua h~ thong eong ngh~ (horlc ClLacae philn til' trang h~ thong) pIW thu\ic vao bien d,mg ella b,ln th,ln dc chi tiet vii bien

48 dang tiep xue ella cae b6 mat lip ghep.

Chuang 3: D(l ehinh xae gia eong

Bien d,!ng ella ban than chi tiet (bien dang keo, bien d,!ng nen, bien' d,!ng uon, bien dang xoiln ho~e t6ng hqp cae bien dang do) dlTl?,e tinh theo cae eong thire ella sire b6n vat li~u ho~e theo 19 thuyet dim hoi. Vi d~l, khi tien tr~le tran 'co chong tam hai dau, do yang ella chi tiel co thi! dlrqe tinh theo xa d~t .tren hai goi df!. Do yang y elUIchi tiet co gi,\ tri Ian nhat khi dao n{ull a giiia true va no dllae x,\e dinh theo eong thire:

Y= Do yang y day:

" 4XEI

P L'

(3.8)

a hfit ky

vj trf n'lo ella chi tiet chrae tinh theo eong thire sau

(3.9)

a day:. L:, ehieu ,dai ella chi

E - m6dun dan hili;

tiet (mm);

1- m6dun quan tfnh ella tiel di~n chi tiet (chi tiet co tiet dien tron th] 1= 0,050'; nla dllang kfnh ella chi tiet); x - khoang deh tfnh tir mat dau ben In\i eua true. Nhlr yay, khi dao n{ull a gifra tr~lcth] do eirng vfmg Clla true se la:
J

= P, = 48EI
1

(3.10)

Khi dab nam a vi tri e,\eh m~t dau ben trai ella ehi tiet m(it khoimg x th] dQ eimg viing ella chi tiet dllqc tfnh theo cong thue: J

3EIL
x2(L-x)'

(3.11)

Doi vai true tran dllae k~p mot dfiu (kepcongxon) tren mam CflPth] do yang Ian nhfit dirac xac djnh theo cong thirc: PL" y - 3EI
-

(3.12)

C6NGNG~ cHfi T~O MAy

49

Nhu yay, d(>cling vilng cua chi tiet se HI:!" J = 3EI

L' (3.13)

Trang tnrcmg hqp k<;pm(>tdau tren mam cap va m(>tdau chong tam, d(> yang y cua chi tiet se la:
-

PL' y

y - 100EI

(3.14)

Va do cling v[mg cua chi tiet:

(3.15)

Bien d,)ng tiep xuc ph~1thu(>cvaa d(>nham b~ m~t, d(>song be m~t, sai so hlnh dang hlnh h9C, tinh chat dan h6i ella v~t li~u tiep xuc, di~u ki~n boi troo va d~c iinh tili tr9ng ella cac M m~t tiep XlIC. D(>cling vung tiep xuc duqc xac dinh thea cong thuc:
~=

3.
y

i:J day: ~ - d(>cling v[mg tiep xuc (N/mm' ha~c kG/mm'); .

q - ap lvc rieng (N/mm' h;:,ackG/mm'); y - bien d~ng (mm). 3.4.1.3. Xae dinh df) eUng uilng eua h~ thong eong ngh~ bfing phlidng phap tinh toan De xac dinh d(>cling vilng cua h~ thong eong ngh~ dn pMi xac djnh luqng chuyi!n vj tuoog doi giua mui daa va chi tiet gia cong duai tac dung cua I~rcdt co djnh. Nhu ta dii biet, bien dang cua taan b(>h~ thong biing tcing cac bien dang ella cac khau thanh phan.cua h~thong do. D(>cung vilng cua cac khauthanh phan co the duac xac djnh Mng phuoog phap thuc nghi~m. Nhu yay, bien dang tcing hqp y duqc tinh thea eong therc: . y = y, + y, + y, + Y4 + ... + y"
4-CNCT

(3.16)

50

Chuang 3: Vi? ehinh xae gia eong y" Y2 ... y" - bien dang ella cae khau thanh phan.
111,

a day:

Cilng tuang

d(> m6m deo cua h~ thong:

+0)3 +0)4

0)::::0)1 ~C02

+ ... +(011

(3.17)

Ho(ic d(>m6m deo duqc viet duai dang khac:

-=-+-+-+-+ ... +.I .I, .I, .1,.14

(3.18)

.I"

a day: J"

.I" .13,.14. ..1"- d(>cung viIng eua cac khau thanh phan;

.I - d(>dIng vfrng clla h~ thong. Bien dang dan hoi eua h~ thong cong nghe thuang bie'n d6i (khong co dinh) do do no gay ra sai so kich thuae va hlnh d~ng ella chi tiet gia congo Di6u nay co thi! de thay khi ti~n tr~lctron co chong tam hai dau (hlnh 3.5). Gia sir r~ng thanh ph:'in luc ci\t Py gay ra bien d~ng dan hoi cua lJ sau Y2 khi dao di chuyi!n tu lJ sau v6 u tnrac va Yo bien d6i theo dllang thi\ng BC, con bien d~ng dan hoi c'Ja u truac y, bien d6i theo duang thi\ng ED. D(> yang (d(> uon) cua duang W.m chi tiet duai tac d~mg clla luc Py duqc bii!u dien Mng duang net diit. Cac bien d~ng tren day xay ra a phia ben kia tfnh tu duang tam cua chi tiet gia congo Duai tac dlJng clla thanh phan luc P,. mili dao bj bien d~ng v6 phia ben nay ([nh tu duang tam cua chi tiet gia con. Nhll v(iy, tat cii bien d~ng clla h~ thong cong ngh~ lam cho k [eh E thuac clla duang kfnh chi tiet tang len so vai kfch thuac ~ di6u chinh. Tuy c nhien, kfch thuac clla chi tiet gia cong thay d6i theo. chi6u dal. Vi dlJ, a m(>t vi trf A-A nao do, duang kinh th~'c d'{A.A) A clla chi tiet gia Hinh 3.5. SCIdo bie"nd~ngdim hoi eua h~ thong cong ngh~ khi cong se biing:
ti~ntrlrlc trdn.

CONGNG~C~TJ:..OMAy.

SI

(3.19)
i:J day: dde- duang kfnh diilu ehinh;

d'(A-A) - duang kinh tlllIe ella chi tiet gia eong t~i vi trf A-A; Y'(A.A) - bien dang ella u tnrae tai vi trf A-A; Y'(A.A) - bien dang ella \l sau tai vj trf A-A; Yd(A.AI - bien dang ella mlIi dao t~i vi tri A-A; YettA.A) - bien d~ng ella chi tiet gia eong t~i vi tri A-A; Co the thay gia tri thue ella duang kfnh chi tiet i:J mot vi trf nilOdo ehju anh huang ella tbng bien dang dim hOi ella tat ca cae khau trong h~ thong t~i ehitih diem do. De lam vi d,l Hnh toan d9 eCmgvLmgella he thong chung ta eh<;>n tmang hap khi dao n~m i:J diem riua ella chi tiet gia eong. Blm than chi tiet gia eong duae xem la co d9 eung vJng tuy~t doi. Khi do bien dbi ella duang kfnh chi tiet se ehiu Imh huang dan hoi ella \l tnrae, \l sau va ella ban xe dao. Cae gia tri ella bien d~ng dan hoi do dU(ie tfnh nhu sau:
Ybd= -

Py

(3.20)

JIxl

Y,

P,
2J,

(3.21)

P,
Y2 = 2J~
i:J day: Ybd - bien d~ng dan hoi ~lla ban xe dao;

(3.22)

Y, - bien d~ng dan hoi ella ban u tmae; Y, - bien d~ng dan hoi ella ban u sau; Jbd- d9 eU'ngvfrng ella ban xe dao; J, - do eung vling ella u tmo-e; J, - d9 eU'ngvling ella \l sau; Py
-

thanh philn hIe hu6ng kich (ban xe dao ehiu tae d,mg ella toan bi) thanh philn l;re Py, con \l tmae va \l sau chi ehiu tae dung P ella -y ). 2

52

Chuartg 3: Dc? chinh xac gia cong

Tbng bin dang cua \! tmac va u sau
y

a vi tfi diem
y (

giiiacua chi tit se la: (3,23)

yo=Y'+Y'=2

I ( 2J,+2J, P P,) =4P J,+~ I I)

I)
J2

Nhu vay, bin d~ng cua may Ym dJrqc linh nhu sau:

Py Y =-+m, J bd

Py ( -+1
4 JI

(3.24)

Ta dua fa khai niem "d(>cli'ng viing cua'may" Jm, co quan h~ vai bin d~ng cua may y m rrrrUsau:

Ym =

P T
y m

(3.25)

Can btmg hai phUONgtflnh (3.24) va (3.25) ta duqc: I J:=J +4 1,+J

bd

I Ill' I)
2

(3.26)

Vi d\!:

Biing phuong phap th\fc nghi~m ta xac dinh duac d(>cCmgvfmg ella cae khau thimh phan trong h~ thong cong ngh~ nhLlsau: 1, = 100.000 N/mm (10.000 kG/mm) 1, = 50.000 N/mm (5.000 kG/mm) Jbd= 100.000 N/mm (10.000 kG/mm) Khi do do cli'ng viing cua may Jm: I I I -=--+-(---+--) 1m 100.000 4 100.000 Nu dao niim 1 50.000 '" 57.000N/mm (5.700kG/mm).
m:

a vi Ifi ella u sau Ih, d(i cli'ng viing cua may J

-=-+1m
Jbd

1
J2

(3.27)

.Boac:
-=

1 + --'" 33.000 N/mm (3.300 kG/mm). 100.000 .50.000

eCNGNG~ em: T~OMAy

53

Khi daD nam fJ vi trfdieh m~t daD ben tn,i eua true (chi tit gia e6ng), d9 cling viing eua may Jm t~i diem d6 duqe xae djnh theo e6ng thue:

_I=.L +
Jm
J'd

(1-~)2~ +.(~)2 ~
L

(3.28)

J,

J,

fJ day: J'd -d9 e(tAg vung ciul bim xe daD;

J, - 09 etrng wung eua u tnrae; '12
-

c!(>,clrng vCi'ng"cua

t.'

sau;

L - ehi~u dai ella chi tie.-gia e6n!; (true);

x - khoimg each tu m6tv; t.ri nao d6 clla chi tit gia e6ng each m~t dilu ben tnli eua no. Trong t<uOnghap nily.d@.C(,,'~VLtAg.eua chi tit gia c6ng duac gia cljnh la tuy~t d6i. Cfing can l,lU y rfmgd6i khi nglloi ta cho rang d6 cung vLrngcua m9t s6 b9 phan cua may la tuy~td6i va chUng hau nhu kh6nlj anh huang Mn cl9 chinh xac ci,a chi tie-t gia c6ng. Ck b6 phan cl6 thubng la th,in may, b~ may, h9P t6c cl6, h6p xe ciao, v.v... 3.4.11,4. Anh hUdng do sai s,)'eua ph6i Khi gia c6ng, ciao bi mim lamcho 1\ICci\t Py vi, bin clang dan hoi Clla h~ th6ng c6ng ngh~ Kich thUac tang len, do d6 kich khi cJieu chi'nh thuac cila chi tit may cung bibin d(ing. Con su :bi.n d9ng cua cl9 cUIYl wi,H li~u va ltlqng ,du ,gia c6ng se gay ra :sliis6 hlnh clang hluh.hqc cua chi tit. H011 nua, min Ymin trang th,!c I -cung Oct ton t~ihi~n tuqng in min D h d*p (di truyn c6ng ngh~-) sai s6 hlnh Hinh 3.6. Anh '~uiJn9 sai so' hinh dimg cua phoi clang hlnh hqc cllllg
den sai so' hinh dan~cua chi tiift.

54

Chuang 3: D<;ichinh xac gia dIng

tinh chat cila phoi va chi tie't gia cong nhu do 0 van, di\ con, di\ dao, v.v... Duai day ta xet truang hqp phoi co sai s6 hinh dang hinh hoc va :mh hUOngcila no tai di\ chinh xae cila,chi tie't gia cong (hinh 3.6). Gia Slrphoi co di\ 0 van (sai s6 hinh dang) ""ph:
L1ph

Dph

max -

mill

Dl'h

(3.29)

Do do khi tj~n tinh hoac ban tinh, chi tie't cGng co sai s6 ttrong tu (sai s6 hinh dang duai dang 0 van):
A _

UCI -

Dma ,DCl cl

1TIlIl

(3.30)

sau eftt bien d6i tu

Ta thfiy: de?0 van cila phoi t~o ra ltrqng Clukhong deli, lam cho chieu tmin den tmax' trng vai chi~u sau cat tmin va tmax la bien dt,mg Goi ty s6
E

d~m hoi Ymin Va Ymax' la h~ s6 chinh xac hoa:

L1ph
E=-

(3.31)

L1CI

Va K la h~ 56 giam sai (h~ s6 in d~p): (3.32) Nhu vay, chi tie't sau mi\t Ian cit got thi sai s6 se giam di Klan '0 vai tmac hie cat. Ne'u qua trinh gia cong g6m n Ian ch~y dao vai cac h~ s6 K" K, ... K, thi h~ s6 giam sai tcing cong K,la: Kr = K,. K2
...

K"

(3.33)

Vi d~, K,= K, = K3= ... = K,,= 0,1 thi K,= 0,1". Do do, mu6n d~l de?chinh xac cao can philn ra nhieu Ian ci\t (cit tho, cAtban tinh, cM tinh). Duong nhien, khong nen gia cong d~ cho K,'" K, = ..' = K" vi nhu v~y se khong kinh te'oTrang th,!c te' khi thie't ke' qui trinh cong ngM can cM y Mn qui lu~t sau: K,< K, < K3
...

< K,;

eONG NGm em: TAO MAy

55

Vi nhfrng h~ so K,< K, ban dau c6 the dat duoc gia trj nha m6t cach nhanh ch6ng de c6 kinh te' cao (nhtmg nguyen c6ng dau la nhfrng nguyen c6ng th6, sir dllng may, dao, d6 ga it tien nen phili d~t gia trj K nha ngay).
3.4.1.5. Xac djnh df) cung ui1ng b&ng phuong phap thvc nghi~m

C6 hai phuong phap de xac dinh d6 cU'ngviing eila h~ thong c6ng ngh~ bang thl1c nghi~m: xac dinh d6 cling viing finh va xac djnh d6 clrng vtrng d6ng. I. Xac dinh d('jcling vG"ng tinh. D6 cU'ng vlrng t"inhduqe xac dinh khi ga chi tie't tren may a tr~ng thai t"inh(tr~ng thai kh6ng lam viec). Hinh 3.7 la sO d6 nguyen ly xac dinh d('j cU'ng vtmg tinh cila cac b('j ph(in cila truc chinh may a tr~ng thai finh. Tai t!.9ng P duqc tang dan va dil1lg d6ng h6 so 2 de X,lc din" luqng bien dang dan h6i etla truc chinh I. Ll1c P tang dan tir 0 den m6t gia tri c~rc dai nao d6 (phu thu('jc vao 1m); va kfch thuac ctia may). Sau khi l~rc P dat gia tri cuc d~i thl n6 duqc giam dan va dung d6ng h6 so 2 de x,\c djn" luqng bie'n d~ng lUang ling. Khi tang va giam hrc P, d6 thi quan h~ giiia bie'n d,.mg y va I~rc P: y=f (P) duoc xay d~rng nlur tren hlnh 3.8. Ta thay: hai duang cong khi tang va gi'lm l~rc kh6ng trung nhau. Dieu nay duqc giai thich dmg ngoili bien d~ng dan h6i cua h~ thong c6ng ngh~ con c6 bie'n dang tie'p XllCva ma sat . cac be mat Hipghep. Neu tai m6t c1i~mnilo do tlen cac
2

Hinh 3.7. So do xac djnh di>c((ng vUng tinh

1-tn:/c chinh; 2-dong

he so.

Y(f(m) 100

80 00
40

100 200 300 400 500P(/((J)

a
Hinh 3.8. 06 thj quan h~ gifta .bien d~ng

va h/e tac dl)ng.

1-khi t~ng hIe; 2-khi giam Ille.

56 duo-ng cQng tao ve duo-ng tiep tuyen vai duangcQng thl tg a (a la goc gifra duang tiep tuyen vatruc y) la do c(mg vfrng cua bi? ph~n may. Cling. tUffilg W nhu V'!y ta co tht! x1ly d,rng cac duo-ng cQng bien dang ella chi tiet gia cong va ban x.e daQ may tien trQng truo-ng hap, khi' daQ ntmi b vi trf dit!m gifra el,a chi tiet gia cong. Sadit.nguyen Iy ella tnrang hapnaY'iduqc trlnh b"y. tren hlnh 3.9. Tn,lc mati I (chi, tiel' gia cong) duqc g,i tren hai mlii t1lm

Chuang 3; Di? chinh xac gia cong

Hinh 3.9. So do,xac dinh bien d~ngdan hoi ella h~ thong c6ng 'ngh~ b~ng phltdng phap linh. 1-chi tit gia c6ng (tr~c maul; 2, 3-deng he so; 4-lltc k; 5-ban xe dao.

cua may ti~n.. Luc ke 4 duac g'\ gifra'itruc g:,\ I' v" ban Xc daQ 5 dt! tang hQ(lc giam I,rc theo y.mu6n. Ole d6ng ho,sb2 va 3 duac dflllg de dO'luang bien d",ngella tr\)c ga I va ella ban xe daQ 5. Khi xac dinh duqc luang bien d~ng ta co tht! xfly dung dlrac d6 thi ph\) thuoc gifra y{luang bien d"ng) va I,rc PdQ lue ke taO' nen. Lue cdt (trong tnrimg hap nay duqc thay btuig lue clla luc ke) duac dal b mi'i daQ v" hrffilg bien dang clla mOi daQ (dO'Il~cn"y gay ra) dl,'qc guy trt\'c 1" gia tri duang. L,rc nguqc chi6u tai\' dClIlgVaQchi tiet gia cong se xay ra theQ hai Illrang nguqc chi6u n'lau (dic1ichuyen cuachi tiet di v6 huoog cua d6ng h6 SO'2, can dich chuyt!n ella daQ va cua ban xe daQ di v6 huoogcua d6ng h6 SO'3). Goc tQ~ di?-'dt!tfnh luqng bieit.d",ng clla chi tiet gia cong'va cua mOi daQ duqc guy uac la hlnh chieu cua miii daQ (khi c111racohrc tac dung) len m~t ph&ng vuong gocvai truc ella chi tiet gia cong. Tren'C<1sb ly Juan tren dfly ta x,iy dung duac dM. tfnh hien dang el,a he thong cong.ngh~.nhu tren hlnh 3.10. D6 thi .co hai nhanh: nhanh bien dang dUffilg (ABC) va'nhanh bien d",ngd\m (A'B'C')dlrqc t~IQ ra bai tang hrC'(AB va A'B') va gi,\m luc (BC v'II3'C').

CCNGNGm; C~ T~o MAy

57

Hi~u giiia gia Iri bie'n dang sau khi giam Il!c hoim loim va gia Iri ban dau cua no (cua bie'n d,!ng) duqc g9i 1a bie'n dang du (Z' va Z"). Hieu gifra cae gia tf! ella bie'n d,!ng dll sau khi giam Il!c hO'1I1lo,m duac go; Iii stl gian do,!n ella duc Ifnh dan hoi cong ngh\' Z. Trang Inrang hqp co khe ha giua dc b6 mal lie'p xuc va co S\l Ia ep do nMm b6 milt se x,iy ra su InIal mot plJ<in doi vai m(it phiin khac ella h\' Ihling cong ngh~ Jl1(itItlqng Zu Ia:
Zo = Z - (Z'

Y(flm)

-P(kli)

P//,ii1X P( k Ii)

D'
-y(}<m) Hinh 3.10. Do thi quan h~ gilta bien d{lng dim hoi eua h~ thong cong nyh~ (chi tiet "'ia cong va ban xe dao vA Il!c tac dl:Jng). I. l' - khi t~ng Ivc: 2, 2' - khi giom Ivc; y - bien d~ng ella chi tiet gia cong ve phia dong
w

he So 2;

Y _ bien d,;mg ella dao va ban xe dao ve phia dong he :;0 3.

+ Z")

(3.3~)

Luqng dich c1ll1y~ntLlOW~ doi Ian nh"t giLla dao va chi tie't gia cong trong truang hqp nay 1akhoang each DD',

;2, Xac dinh d(i cllllg vung dong

Phllong pMp xae dinh do cllllg VLOlg d\lJ1g(khi m,iy lam viee) eho phep danh gi,i do ClOlgvling ella may chfnh xac han phUOl1gphap x;\c dinh do ClOlgvung li'nh (khi m,iy c:ura 13m vi\'e) bai VId(i clOlg vung li'nh khong t[nh Mn anh huang ella lllng dong V'I va d,lp (khi gia cong) bie'n d'.lI1gclla he thong cong ngh~. Tfnh to<indo chinh x,ic tl,,~odo cClIlgvLlIlgti'nh lam eh" sai so gia cong gi,llTI, eha nen d(> chinh xac fiB c6ng c;~odl~~.),Ctfnh toan :hco 0<) cU'Jlg vi.fng

58

Chuang 3: Vi? chinh xacgia dIng

dl?ng, con dl? clmg viIng tlnh co the duqc dung de kiem tra do cli11gviIng cila cac may maio a)

b)

De xac djnh dl? dmg viIr,g di\ng (tren m,\y gia cong) ta gia cong truc b~c ho~c truc I~ch Wm (hlnh 3.11). Trang tnlimg hop nay phoi phili co dl? cling viIng cao (cao hdl' dr, clrng vfrng ella may 5-6 Ifin) M loai trir anh huang cila may tai dl? chinh "ac gia cong. Khi dao chnyen tir b~c nay sang b'lc khac, chien siln dt va bien dang dan h6i ella h~ th6ng cong ngh~ thay dbi, VIv,IYxi,y ra hi~n 111911g in dilp ella dc do~n b~c nhung vai gia tri nh6 hoo. Hi~n lllqng in d~p sai s6 dau vao 11\ Cd SOd~ xac dinh dl? drng viIng dong. Theo nguyen ly ct.t kim Im,i thl thanh ph3n l~IC huang kinh c1trqcxac dinh theo cong thllc: Py

C p' tX, .S'"

(3.35 )

Luqng bien o\mg cila bi) ph(m m,iy khi gia cong bilc thll i:

C6NG NGm; CH~ TAO MAy

59

.= p ~=C y, , 1000

IX"SY"~
p

1000

(3.36)

Hi~u cac bien d')ng khi gia cong cac b~c ke nhau vai luqng chay dao khong d6i se 11\:
Y,. - y.,.1 = C PS', 1000

~(t'"

-I'" )
,-I

(3.37)

Ta

ky hi~u:
(3.38)

b day: tJ.
Va:

ph -

imi s6 ella phoi (chieu cao cua bac).

Yi -

Yi-l

1'1 Cl

(3.39)

b day: tJ." - sai s6 cua chi tiel (lllqng in d~p cua chieu cao bac). Tir cong Ih(rc (3.37) xac djnh di? mem deo nhu sau:
(3.40)

Ty' s6 -"

tJ.

tJ.

lit he s6 chinh xac ~.oa,cho nen do mem deo

. '

OJ,

se lit:

"
1000
(j).

C1" S','.f:

(3.41)

Nhu v~y, di? c(mg vlmg ella may: (3.42)

3.4.1.6. Cae phlicJng phap nang eao d(J eung vitng eua h~ th6rlg eong ngh~
Tang di? cung v[mg clla h~ Ih6ng cong ngh~ co the duqc thuc Iii~11biing cac bi~n phap sau day:

60

Chuang 3: Dc;J chinh xac gia cong

1. Tang dq C(fig vU'ngel,a tifig khau trong hi; th6ng cong nghi; bang cach chqn kfch thuac va hlnh dang hap Iy, chqn vioU lii;u va phUOllg phap nhii;t ]lIyi;n hap Iy. 2. Tang dq cung vung tiep xuc bang cach giam do nham va dq sang b~ m~t d6ngthoi t~IO d(\ cang (trong m6i Hlp gh6p ch~t) va khe h& (trong m6i Hlpghep long) hap ly. 3. Giam s6 khau trong hi; th6ng cong ngh~, b<'liVI nhll ta dil biet: do m~m deo cua he th6ng cong nghi; 1a tbng dq m6m deo cua cae khau thanh philn. 4. SiI dung cae co ciill Iiun tang' do cUng cua toim bo he th6ng nhu cac ch6t ty va cae luynet di6u chinh ho~c tr",c di~u chinh. 3.4.2. Anh huang clla d(i chinh xac clla may toi sai so gia cong Thong thuOng may eong
C~l co

nhU'ngsai s6 hlnh hoc nlur sau:

- Do dao Illl&ngkinh eua true chinh. - D(i d'lo ella 16can tr~lcchinh. - D(i d,lo mat diiu cua tr",c chinh. - ClICsai s6 cua cae h(i ph,'n khk nhu s6ng truqti ban may, v.v... Cae sai s6 tren day se pluln 'Inh m(itphftn ho~c toan b{J len chi tiet gia cong duai dang sai s6 hi; th6ng. Vii;c hlnh thanh cae b~ m~t gia cong la do chuyen d9ng wang buc clra cac b9 ph:~n chinh nllll tr",c chinh, ban may ho~c ban dao, v.v... Neu cae ehuyen d9ng nay ea sai s6 chung se ; phan anh len b~ m~t clm chi tiet gia congo

-Hinh 3.12. Chi

.wft co sai so

hinh con khi

tryc ch:nh khcmg song song vai song

tnte;tt.

Vi d",: neu dUGng tam eua tr",e chinh may tii;n khong song song vai s6ng tntot eua than may trong mat ph~ng nam ngang thl khi ti~n chi tiet gia cong se ca hlnh con (hlnh 3.12).

eCNG NG~ em T~OMAy Ducmg kfnh Ion nhilt eua chi tiet Dm" duqe tfnh nhu sau: ~=-+a

61

D
2

(3.43)

a day:

a - d9 khong song song tn~n ehieu dai L trang mi:it phing nam ngang.

Neu song tmot khOng song song vai ducmg tam eua tf~le ehfnh trang mi:it phing dtmg thl chi tiet gia eong se co hlnh hypeeboloit vai duang kfnh Ian nhilt Dm,,, la:

D
max

=.I~+b2
V 4

I'

(3.44)

a day:

b - d9 khong song song trang mi:it phlmg dung trIOnchieu dai L.

Neu song tfUqt khong thting tfen mi:it phing nam ngang thl quy d~o ehuyen d9ng eua mili dao khong thing lam eho ducmg kfnh euaehi tiet gia eong khong deu nhau (hlnh 3.13). Ducmg kfnh D' t~i m9t vi tff nao do bang:

D'=D+20
D - ducmg kfnh cua chi tiet trf dung thea tfnh toan;

(3.45)

a tiet di~n

rna

a do

song truqt trung vai vj

o - luang

dieh ehuyen Ian nhat ella song tnlqt trIOn mi:it phiing nam ngang so vai vi trf tfnh toano

--

S6ng trUCJI ..::...-L....=-:::::..

Hinh 3.13. Chi tiet gia cong co dUdng kinh khac nhau khi s6ng tn(qt kh6ng th~ng.

D9 I~eh tam ella mili tam truac so vai tam quay ella true ehfnh se lam cho ducmg tam ella chi tiet gia cong khong trung vai ducmg tam ella hai 16 tam dii duqe gia eong tmae de lam ehu&n (hlnh 3.14).

62
Neu di? leeh t!lm elIa mGi tam truck la e thi trong khi quay duang n6i hai 16 tam se dao thanh mi?t hinh chop ma dinh la mui tam sau. Sau khi gia cong, tai

Chuang 3: Dc? ehinh xae gia elJ.'g

Duong tam

mui tam trude

L,
A

mi?t mat citt A-A' nao do (th~ng goc voi phuong ch,~y dao) lIet di~n van Ja hinh trim nhung tam clIa n6 b!

Tam quay (tam

(n)c

DUong n6) hai

cl1fnh may)

fa fam

Hinh 3.14. Duong tam cua tryc chinh khong trung vol dltong tam cua hai mGi tam.

J~ch so vai duang n6i hai 16 t>tm mi?t Juqng la e, va duqc xac drnh theo ty I~:

S.
e

l
L

(3.46)

Neu gia cong trang mi?t Iffn ga d~t thi duCtng tam eua chi tiet van la dllang thing nhung n6 lam vai dllCtng n6i hai 16 tam mOt g6c u (radian):
U=-

(3.47)

o day: L - chi~u dai cua chi tiet gia congo

B

t *Jt~+7rA
\T (
Dudng n6i 2

Tam quay khi gia cong phan B

Tam quay khi gia cong phtm A

fo

fam

Hinh 3.15. Chi ti"t dltQc gia oong trong hai I~n go d~t.

Nhung neu phai gia cong lrang hai !ffn ga dat (Ira dau ching tren hinh 3.15.

h~n) thi

m6i do~n cat se co mi?t dllang. tam rieng va chung khong trung nhau nhll

D6i vai cae may cong cv khac cung v*y, sai s6 che t~o cll.a may se true

C6NGNG~

ctm T~oMAy

63

Ban may Hinh 3.16. M{it ph3ng gia c6ng kh6ng song song vdi m~t phang Hinh 3.17. M~tph~nggia cong b! 10m.

day eua chi tiEit.

tiep gay ra sai so gia congo Vf du, tren may phay dUng, neu truc chfnh cua may khong thang g6c vai bim may theo phuang ngang cua bim may thi m~t phang gia cong se khong song song vai mat day ella chi tiet dii dinh vi tren bim may. D<?khong song song nilY se bang d<?khong vuong g6c cua dllang tam truc chfnh so vai bim may (hlnh 3.16). Neu tr\lc chfnh khong vuong g6c vai bim may theo phllong d9c thl be m~t gia cong se bi 16m (hlnh 3.17) . Doi vai may ti~n neu song trllqt cua than may b! mon n6 se lam cho ban xe dao t\lt xuong va vj trf tllang doi cua dao so vai chi tiet gia cong bj thay d6i va gay ra sai so gia congo Thong thuang song trllqt phfa trllaC cua may se mon nhanh han VI ch!u h!c lem han, do d6 lam cho dao b! nghieng (hlnh 3.18). Luqng dich chuy~n y cua dao theo phllang ngang dllyC tfnh theo c6ng thuc sau:

LfG
L~

II

I I
"I

II
II
I
I I
8

I
I

Hinh 3.18. Sd dolinh ILtgngd!ch chuy~n y cu. d.a thea hf\lng L'. cu. song tnte;ll.

64 H y=-!>. B
(y

Chuang 3: D9 chlnh xac gia dIng

(3.4R)

day: H - chieu caD tinh tu m~\t day ella sllng tntat tai tam chi tiet; B - khoimg cach giua hai s6ng trtlqt; !>. - 1tlqng mon clla s6ng twqt.

Neu luqng dich chuyi!n y thay deii theo chieu dai ella s6ng tnrqt thl n6. khong chi gay ra sai s6 kich thuuc rna con g"y ra sai s6 h,nh dang h,nh h,?c cUa chi tiet gia cong.

3.4.3. Anh huang ella sai so ella do ga Wi d(l ehinh xae gia ebng
Sai s6 che tao va lap rap clla d6 g,i ding 'Inh huang den d<:'chinh xae clla chi tiet gia cong. Cac chi tiet quan trung ella do ga nhu cac chi tiet dinh vj, dan huang, so dao, v.v ... neu c6 sai 56 do che t~o ho~c mon se lam thay dili vj tri tuang d6i giua may-dao-chi tiet, do d6 cung gay ra sai s6 gia cong. Sai s6 nay c6 thi! x,ic djnh duq" bang tfnh toan dlfa vao dung sai ella cac chi tiet chu yeu cua do ga ho~c c6 thi! dua vao kich thuac thlfc te Clla cae chi tiet d6 khi che tao. Nh,n chung, t6c d9 mon "ua d6 ga cung nhu cua may cong Cll rat ch~m, Vl vay sai s6 ve h,nh IJ'?c eua d6 ga se phan anh len cac chi tiet OUll'Cgia cong la nhu nhau va mang tinh h~ thong. Ngoai ra, sai s6 do Hip rar do ga len may cung gay ra sai 56 gia cong VI n6 lam mat vi tri chinh xac Cl\a dogu so vai d\lI1g Cl) dt. De dam bao d(l chinh xuc gia cong thl d(l chinh xae cua d6 ga dull'C che t~o ra phili cao han it nh,n la m9t citp so vai do chinh xac cua kich thuuc gia cong.

3.4.4. Anh huang ella sai so ella d\lng e\l cat Wi di) ehinh xae gia ebng
D9 chinh xuc che t~o dl!ng
C\l

dt, mllC d9 mai mon cua n6 va sai s6 ga

d~t tren may deu anh huang den 09 chinh xac gia cong. Khi gia cong bCtflg cac dung cl) dinh kfch thuac (vi dl) :1hu mui khoan, mui khoet, dao doa, dao chu6t ...) thl sai s6 cua chung anh huang den d(l chinh xac gia congo Khi gia clIng ranh then Mng cao phay ng6n; dao phay dia th, sai s6 tntc tiep

e6NG NG~ em TAOMAy

65

duang kinh va be rong ella daD cling imh hulmg true tiep den dQ ehinh xae ehieu rong ella ranh then. Sai so bUGeren, g6e nang ella ren, g6e dinh ren, duang kinh trung btnh ella cae loai taro va ban ren deu phan anh tr~rctiep len ren gia congo Khi gia eong cae mat dinh htnh bang cac daD d!nh htnh (nhu daD ti~n dinh htnh, daD phay rang mOdun) tht sai so praphin clla daD se g"y ra sai so htnh d~ng be mat. Ngoai sai so ehe l~o, trang qua trtnh dt daD se bi mon va anh huimg rat 100 den do ehfnh xac gia eong. DQ mon mi)t sau h (htnh 3.19) co imh huimg 100 nhat den kieh thuGe gia eong. Trong truang hqp nay mui daD lui ra khoi chi tiet gia cong mQl lu<:mgla
U.
Hinh 3.19. Anh hltClngeua di? mon m~t sau eua dao tal kich thLtoc dltong kinh
eua chi tiet gia congo

Khi gia cong tr",e dai, dQ mOIl clla daD se gay ra sai 56 htnh dang htnh hoc (do con), con khi gia eong tn.le c6 do dai nho tht dQ mon clla daD se gay ra sai so kich thuGC eho cit loat chi tiet (kich thuGC duang kinh ngoai lang dan). Neu gia cong 18tht kich thtrae duang kinh trang giam dan. ffinh 3.20 la qui luat mon ella daD khi dt. giai dO\ln d: ban dau (I) daD mon nh~mh.DQ mon a giai dO\ln nay duqc g9i la mon ban dati (U,,). Do mon ban dau U" ph", thuQevao chieu dai duang dt L" v~t li~u lam daD, v~t li~u gia cong, chat luang

m
Vz

v,
L(Km)

Hint- 3.20. -Quan h~ giCi'adC}mon ella dao U va chieu dai cat L.

)-CNeT

66

Chuong 3: Vi? chinh xac gia c(jng

mai va danh bong ph1ln d.t. Chieu dai duang d.t ~ el,a phan nay thuang nam trong khoang 500 -i- 1500 m.

6 giai dO\ln hai (II) dao man blnh thuang, Iuqng man co quan h~ vai chieu dai duang d.t theo duang thiing. Duang thiing nay lam vai tr\lc hoanh mqt goc a..
Cuang dq man cua giai do~n nay Uo (~lm/km) duqc xk dinh c6ng thue: U
o

'-.

= tga. =
.

U, L
2

(3.49)

CJ day: U, - luqng man tTOnggiai do~n hai (flm);

L, - ehieu dai duang d.t trong giai doall hai (km) Chieu dai duang d.t CJ giai doall II (L,) khi gia cong thep bang dao ti~n TI5K6 co the dat 40000 m (40 km). Giai do~n III la giai do~n man kich li~t, co the 11imcho dao bj gay, VI v~y ciin ph3i mai l\li dao ho~e thay clao. Luqng man eua dao U (flm) Imh huoog den dq chinh xac gia cong duac xac dinh theo cong thuc:
U - Uo-CJ

(3.50)

1000 day: L - chieu dai duan[l dt tinh bang m va duqc xac djnh tuy theo phuong phap gia congo Khi ti~n, chieu dai duong cIll (m) duqc tinh theo cong th(rc: L

nD . 1000 S

.!.

(3.51)

CJ day: D- duang kinh gia tong (mm);

1-chieu dai gia cong (mm); S- luqng ch~y dao d9C cua dao (mm/vang). Khi phay brmg dao phay m~t dau thl L duqc tinh nhu sau:

L=
CJ

IB
1000.So

IB
I000Z.Sz

(3.52)

day: I - chieu dai gia cong lren chi liel (n~m);

CCNGNG~ Cll: TJ'.OMAy

67

B - be rt)ng phay (mm); So - luqng ehay dao vong (mm/vong); S, - luqng ehay dao rang (mm/rang); Z - s6 rang eua dao phay. Cae eong thue tren day duqe dung d~ tfnh dt) man trang giai doan II (man trung blnh), kh6ng k~ den sl! man nhanh eua giai do~n 1. D6i v6i dao m6i hoae . dao mai lai, . d~ xae dinh . ehfnh xae do . man dao trang qua tdnh cat phai k~ den ehi6u dai dUO'ngcat ban dilu Lh va do man eua giai do~n dilu Vh. Khi d6 luqng man ttlng et)ng du()'etfnh theo eong th(re:

v=
i:J day: Lb
-

L+Lb V
1000
0

(3.53)

ehi6u dai duang cat btl sung (m).

Bang 3.1. Clti1ng de? mon ella dao khi ti~n tinh
V~tli~ugia cong V~tli~udao

Toe dQ c~t
m/phut

Cltilng di? U,
m/km 8,5 3,5

Thep

hqp

kim

c6
2

T15KtJ T30K4 T30K6 BK3 BK4 135

cr.

92 kG/mm

2,0 9.5 20,0

Thep 20

T30K4 T15K6

150

4,0 8,0

Thep20

T30K4 T151<-6

120

4,0 8,0

Thep 45

T15K6 T30K4

120 480 100 120 140 90 120 240

12 3,0 13,0 18,0 35,0 2,5 18,0 11,0

Gang xam
15-36

~K8

Gang hqp kim

HB

BK3

= 230

68

Chuang 3: Hi? chinhxacgia

cong.

Chi6u dili duang dt btl sung Lb trung blnh co th'; lay khoang 1000m. Khi tinh luqng man V thl gia tr! luang man lUang d6i (wang d(> man) Vo duqc ch<:mthea biing 3.1. Duai day xet vi dll tinh luqng man V theo phuang phiip tren. Ti~n tinh trlle (vat li~u Iii thep 20) vai luang du duang kinh 3 mm, luang eh~y daa S = 0,3 mm/vong. Chi6u dili trlle I = 2000 mm, duang kinh trlle D = 200 mm. Can xiie djnh d(>con do man dao gay ra. Ciie buae tfnh toiin duqe tifn hilnh nhu sau: + Chi6u dili duang d.t L: L=
.

TID . ~ = ~. 2000 =4200m 1000 S !tOOO 0,3

+ Ch<?ngiii trj wang d(>man Vo thea bang 3.1 (d6i vai v~t li~u Iii thep 20, eh<?n v~t li~u dao Iii TI5K6 vai t6e do cAt V = ISO m/phut) biing 8 J.Lm/km. + Lay ehi6\ldai duang cAtb6 sung Lb = 1000 m. Khi do: V= L+LbV lOCO = 4200+1000.8=42 1000 m J.L

Nhu v~y, duang kfnh eila chi ti!!'tgia eong tang len do d(>man dao gay ra Iii: 42 x 2 = 84 J.Lm = 0,084 mm. Trong khi do dung sai eila dip ehinh xiie 3 khi ti~n true co duang kinh 200 mm b3.ng 90 J.Lm. Di6u nily eho thay sai s6 hlnh diing hlnh h<?e(d(>coni eila chi tift do man dao gay ra niim trong pham vi dung sai eho phep. 3.4.5. Anh hui\ng ella bien d::mg nhi~t cila may tOi d(l chlnh x:ic gia cong Khi miiy Iilm vi~e, de b(>ph~n khiie nhau eila no bi nung nong ehlI y!!'u Iii do nhi~t rna siit, nhi~t phiit ra til d(>nb cY va tll h~ thf\ng thuy life. Nhi~t d(> eila eiie b(>ph~n khiic nhau co th'; ehenh !~eh trong khaang '0..,. 50"C, trong do nhi~t dq hai 6 trlle ehinh co giii tri Ian nhat vii co ,\nh hui\ng lOr: nhat dfn d(>ehinh xiie gia eong. Nhi~t d(>tiing len lam eho tam tr,le ehinh xe djeh theo cit hai phuang ngang va dung. Do do cae chi ti!!'tgia e.'ing & dau va eu6i ea lam vi~e se co eiie kieh thuae kh:\c p'1au.

CONGNG~ C~ T~O MAy

69

Hinh 3.21 la quan hi; phl) thu(>e gma luqng xe djeh eua tam l) tru6e ""eua may tii;n va nhiet nung nO'ngklli gia eong brmg chong tam hai
dilu.

Tir db thi tren ta thay trong .khoimg 3 -i- 5 gia u true ehinh bj nung nO'ng nhanh (nhii;t d(>tang nhanh) nhung sau do ,CO' xu huOOg6n djnh. D(>xe dieh nay CO'the d~t t6i 10 -i- 17 flm. Khi tang so vang ,quay eua trl)e ehinh do xe djeh nay se tang len va ty Ii; v6i

,fr;
II

(n la so vang quay eua true ehinh).

10 8
6

10

/Z

lq

16

18 ZO

zz

Zq

T(gid)

Hinh 3.21. Xe dich theo phLtdng nganh cua tam ~ tnme 13. ella may ti~nkhi n6 bi nung
n6ng tr0l19 .truang hQp gia cong bang chong tam hai dau.

T - thai gian lam vi~e eua may (gio); I, II - t~ng nhi~t va giom nhi~t (khi may lam viee va khi .may dCJl1g).

Nhu v~y, bien dang nhii;t theo phuong ngang eua l) tru6e se gay ra sai so duang kinh va khi gia eong cae chi tiet 100 'CO' the gay ra sai so hlnh dang hlnh h<:>e. Ngoai ra, nhii;t d(>.tmng ph0ng -boac anh ning m~t trai ciing lam eho cae may CO' d(>ehinh xae eao bi nung nO'ngva mat ehinh xae. De giam bien d~ng nhi~t eua may nglrai ta dung nhii'ng bi~n phap sau day:

+ Ket eau eua may phai dam bao di6u ki~n toa nhi~t tot. + Cae b(>ph~n nhu d(>ng ea, h~ thong (huy I(re phiii duae b6 tri sao eho

70

Chuang 3: Dij chinh xac gia cong

nhi~t d6 clla chung it anh hu6ng cln may d6ng thai co kha nang giam rung d(mg cho may.

+ Cac chi tit may phiii co dll di~n tfeh de toa nhi~t.
+ Chon thung chUa dau hop chong trong qua tdnh lam vi~c.

Iy

de dau co kha nang toa nhi~t nhanh

+ Cae may co d(\ chinh x,\c cao phai duqc bo tri nhung tranh anh hu6ng clla anh ni\ng m~t trai.

a noi co dll anh'sang

3.4.6. A.nh huang cua bien d~ng nhi~t cua dao cat too dQ chinh xac gia cling
Khi cit, nhiet d(\ truyn vao dao v6i ty I~ kh6ng 16n (l0 -;-20%). Tuy nhien, ty I~ nhi~t nay cling gay ra bin d~ng dang ke clla dao cit. Hlnh 3.22 la quan h~ ph\! thu(\c giUa d(\ giiin dai clla pMn c6ngALq(f<m x6n clla dao va thai gian 1 cit. JZ

Chiu sau cit cho ca 4 truang hop la t = 0,25 mm, con luqng chay dao tuong U'ngS = 0, I mm/vong. D6 gian diti ella dao co tM d~t t6i 30 -;-50 ~lm. Ta tha'y, d(\ giiin diti clla dao tang len khi toc d6 cit tang. D(\ giiin diti ella dao '" Ld co the duqc xae dinh theo c6ng thuc:

/'

16

II
II
(/

/
/'

--

'z
\,

4,

16

Z4

JZ T(phul)

Hinh 3.22. Quan h~.girta dQ gian da; cua dao ('" L,) va thoi gian dt t lien tyc (T). 1,2, 3,4 - cae t6e d6 lllang ling (200, 124,72 va 42 m/phut;
c

0,25 mm; S = 0,1 mm/vong).

a day: C - h~ so (C = 45 khi ch d(\ cit:

V = 100 -;-200 m/pMt);

t ~ 1,5 mm; S ~ 0,2 mm/vong

V'l

Ld - chiu diti c6ngx6n ella dao (mm);

C6NGNG~ cI-ffiT~OMAy

71

F - tit di~n cua dao dt (mm');

<Jb
-

giai han ben cua vii! li~u gia cong (kG/mm2);

t - chieu sau dt (mm); S - luqng ch:)y dao(mm/vong); V - v~n t6c dt (m/pMt). Thea hinh 3.22 ta thay a giai doan dau khi rna nhi~t d9 chua dtiac can bang thi d9 gian dai cua dao co imh huang dn kfch thuac gia congo Khi gia cong cae chi tit nh6 thi do gian dai cua dao gay ra sai s6 kfch thuac con khi gia cong cae chi tit Ian no gay ra sai s6 hinh dang hinh h9C.
1

T(phvf)

Hinh 3.23. Anh hlJClng cua gia cong gian do~n tdi bien d~ngnhi.t ella dao. 1 - khi gia cong lien tl,lc; 2 - khi gia cong gian do~n.

a - nung n6ng; b - lam nguQi.

Khi gia cong lo:)t chi tit th. trong thai gian dao nghi (khi chuy~n tiTchi tit nay sang chi tit khac), dao duac lam ngu9i, do do chien dai cua no giam xu6ng toi vi trf xuat phat ella Ian dt tiep theo (gia cong chi tit tip theo). Ngoai ra, khi dt khong li~n t~c (tr~n be m~t gia cong co cae I:anh)hi~n tuqng dao duqc nung nong va lam ngu9i cling xay ra tuang l\T(tuang Ung vai dao dai ra va ngan lai). Hinh 3.23 la so d6 nguy~n Iy mo ta hi~n tuqng dao bi dai ra va ngtm I:)i khi dt gian do:)n. Trong truang hqp, nu qua trinh dt xay ra m9t cach nhip nhang (thai gian lam cho dao ngu9i T, = T2) thi anh huang cua bin d:)ng nhi~t cua dao se c6 djnh d6i vai tat cii cae chi tit trong lo,!!. Nunhu d9 nhip nhang ella qua trinh dt khong duqc dilm bao thi bin d:)ng nhiet cuadao khong 6n dinh, do do no se gay ra sai s6 ella kfch thuac gia congo

72

Chuang 3: Do? chinh xac gia cong

Tuy nhien, khi gia cong gian do')n,nhin chung bie'n d')ng nhi~t (di? gian dai) cua daD giam, xuong (duang ,",ong 2 tren hinh. 3.23 thilp han duong cong 1). Doi voi, cac lo')i.dao nhu daD phay, daD chuot, daD dl rfmg anh huong cua bie'n dang nhi~t cua chung tai di? chinh xac gia cong it han so vai cac lo')i dao.ti~n. Condoi vai cac Ioaida mai thi anh huong clIa bie'n d,mg nhi~t cua chung tai do chioh xac gia cong can it han boi' vi vitt li~u chilt ke't dinh (nhu Keramit, Vuncanlit va Bakelit) phat nhi~t rilt ye'u va h~ so gian dai cua chung rat nbO. Vi v~y, khi mai va cae nguyen cong khac tuang tlr thi ilnh huang cua bie'n dang nhiet cua dung cu d: (cac Io')i da mail tai di? chinh xac gia cong khong dang ke va e6 the bo qua. 3.4.7 . .,,\,nh.,.huQng';C1ia'bielid,lDg nhief ella chi tiet t6i ell) chinh xac gia cong Mot ph1lnnhi~t 0 villlg cat duqCJtruy~n vao chi tie't gia cong, linn eho n6 bie'n dang va gity Fa,sai,so gia eong<Ne'uchi tie't nung n6ng d~u thi chi g"y ra sai so kich. thuac, conne'u n6 b! nung n6ng C~lebo, khong d~u thi ngoai sai so kichthuae can gay ra sai so hinh dang. Nhi~t di?dlrqc truy~n vao chi tie't phu thui?e vao ehe' do dt. Vi cl~l,khi tien vai toe di? cat va luqng ehay.dao cao, c6 ngh'ia la rut ngin thai gian tac d(mg nhi~t .tai ehitie't gia eong thi nhiet di? gi{nn. Chang h')n, khi tang toe do d.t ti! 30 Mn 150 m/phUt voi 'chi~u sau cat khong dbi (3 mm) va luqng chay dao 0,44 mm/vong thi nhi~t dt? eua chi tie't giam ti! 24C xuong II "c. Khi tang Itrqng eh(lY dao ti! 0, lIMn 0,44 mm/vang vai toc dt? d.t khong dbi (140 m/phut) va chi~u sau cit 3 mm thi nhiet do clIa chi tie't giiim ti! 36 "C xuong II "c. Trang truang hqp tang chi~u sau dt"thi nhi~t dt? ella chi tie't tang. Vi du, khi tang chieu situ cit tir 0,75 Mn 4 mm thi nhi~t dt? clIa chi tie't tang tir 4 'C len 11C (toc dt? dr 130, m/phUt va luang ,ah(lYdao trang truang hqp nay khong thay.dbi). Nhi~t cit?,elJa.chi tie't e6a-nh huimg rat I&n Mn dt? chinh xac khi gia cong cac ehitiet,thanh mong, ~Khigia eong cae chi tie't lan, anh hlrang ella nhiet dt? tai dt?ehinh x,k gia cong la khong dang ke.

C6NGNG~ cHfi T~O MAy

73

a)

vHOJ5JO'C ,

10'C

b)

{--.-----3
Hinh 3.24. Nhi~t de) ella chi tiet khi tiE;!n.

H1nh 3.24 la sa do mo til nhi~t do clla chi tiet gia cong ph,)! sinh trong qua trlnh cat. Ta thay: nhi~t d<?clla chi tiet thay diSi thea chieu clai ella no. Hi~n tl1O'ngnay lam cho vi~c tinh to,'p sai so gia cong co the rat kho khan. Han nua, cac sai so gia cong co the dl).tcae gia tri rat 100 so vai clung sai gia congo Vi clt.l,khi gia cong thftn may b~ng gang cO'chieu clai 2000 mm va chieu cao 600 mm, nhi~t do a phia dllqc gia cong chi co 2,4 'C nhl1ng gflYra il<?vang tren toan chieu dai iii 0,02 mm. Cling tl1O'ng ttl, sai so gia cong thea d<?thfrng tfen
:01111

chieu clai 1000 mm se lit 0,0 I mm.

Neu chi tiet dl1qc nung nong deu thl nhi~: d<?trung blnh Ctla nO'dll'O'c xac djnh thea cong thuc sau:
t=~

(3.55)

CyV

b dfty: C - nhi~t clung clla vat li~u chi tiet (kCal/kG.d<?hoflc Jun/kG.c1<?).
y - mat do clla vftt li~lI chi tiet (kG/m'). V- the tfeh ella chi tiet (m'). Bien c1l).ng nhi~t AL clla chi tiet thea phtrO'ngcila mol kfeh thl1ac chieu clai L nao dO'duqc xac d,nh thea cong thuc:
AL= all (3.56)

b day: a - h~ so giiin clai ella chi tiet.

74
Vi du

Chuong 3: Dc? chinh xac gia clIng

Tfen may khoan dUng 3 tn~e ehinh co bim quay 3 vj tfi (m6t vi tfi dIp ph6i) nguai ta khoan va doa 16 6ng gang vai dUOngkinh ngoai D = 40 mm, duang kinh 16 d = 20 mm va ehi6u dai L = 40 mm. Hay xae djnh luqng giam ella dUOng kinh 16 sau khi chi tiet duoe lam ngu6i tai nhiet di? ella m6i truOng. SO vang quay ella true ehinh n = 310 vang/pMt, luang eh~y dao S = 0,36 mm/vang, e6ng suilt cl'U true ehinh N = 956,8 W (1,3 ma life). Cach giai: Luqng nhi~t Q (kCal) toa ra sau khoan b!ing: Q = 75.N.t 60 427
0

(3.57)

a day:

to - thai gian co b3n khi khoan.

Thai gian co ban toduqe tinh nhu sau: t - ~ 40 = 0,5 pMt - nS - 310.0,36 Khi do Q b!ing: Q = 75.1,3.0,5,60 427 Gia
Sll

= 6 85 kCal = 137 !<Jun= 13700 lun ' ,

fling 50% nhi~t dlrqe.truy6n vao chi tiet: Q' = 0,5 Q = 3,42 kCal

The tich ella chi tiet V: V= 1t(D -d )L=

2 2

3,14(4 -2 )4

=38em)

Ch(:mty tn:mg ella gang y = 7600 kG/m' va nhiet dung ella no C = 440 Jun/kG.di? (0,11 kCal/kG.di?) ta xae djnh duoe nhi~t di? nung nong ella chi tiet: t= 13700 440.7600.0,000038 = 107C (3.58)

CCNG NG~

C~

T,>,.O MAy

75

Neu b6 qua nhi~t d<?nung n6ng chi tiet khi doa thl sai s6 duang kinh ~d se la:
~d 0,000012.20.

107 = 0,026 mm

(h~ s6 dan dai a

= 0,000012)

Gia tri 0,026 mm tuang tffig vai dung sai clla d<?chinh xac cap 2, do d6 de giam sai s6 gia cang dn phai lam ngu<?ichi tiet truac khi doa. De khik ph~c bien d~ng nhi~t clla chi tiet gia cang nguai ta dung nhiing bi~n phap sau day: - Tuai dung dich tran ngu<?ivao vung gia cang theo che do help 19. - Gia cang chi tiet c6 yeu cau nhi~t do chinh xac cao trang phan xllimg rieng. _ Truac khi gia cang nen cho may ch~y khang m<?tthai gian de cfm bling nhi~t (de cho nhi~t d<?clla cac khau trang may tang dn muc can bling nhi~t vai mai truang xung quanh, c6 nghia la luqng nhi~t tang them len dung biing luqng nhi~t truy~n ra mai truang xung quanh). 3.4.8. Anh hui'mg cua rung d(mg trong qua trlnh cat Wi d(J chfnh xac gia c6ng Rung d<?ngclla h~ th6ng cang ngh~ trong qua tdnh dt lam cho vi trf tuang d6i gifra dao ci\t va chi tiet gia cang thay d6i theo chu ky, do d6 ghi lai tren be m~t chi tiet hlnh dang khang bling ph~ng. Neu tan s6 rung dong thap, bien d<?Ian se sinh ra d<?s6ng be m~t, neu tan s6 rung dong cao va bien d<? thap se sinh ra d<?r.ham be m~t. Ngoai ra, do rung d<?ngchi~u sau dt, tiet di~n phoi va I\!'c cat se tang, giam theo chu ky lam anh huang dn d<?chinh xae gia cang. Rung d<?ngc6 hai lo~i: rung d9ng cuong buc va Wrung d9ng.

3.4.8.1. Rung d(mg elidng Me

Nguyen nhan gay ra rung d<?ngcuong b(IC la do cac luc kfch thfch ,til ben ngoai truy~n vao. Rung dong wong buc c6 the c6 ho~c khang c6 chu ky tuy theo I\!'ckich thich c6 ho~c khang c6 chu kyo Ngu6n g6c sinh ra rung d<?ngcuong b(ICla:

76

Chttong 3: Dc? chinh xac gia cong

_ Cae chi tiet may, dao hoac chi tiet gia cong quay nhanh nhung khong duoc can bilng tot. - Cac chi tiet truyen di)ng trang may co sai so 1611. - Luqng du gia cong khong deu. - Be mat gia cong khong lien t~IC. - Cac be mat tiep xuc co khe sau day: - Nang cao do CtlI1gvihlg Clla hi) thong cong nghi). - Gii\m Il!c kfch thfch tll ben ngoai. _ Cac chi tiet truyen dong dn phi\i duqc gia cong vai di) chfnh xac cao. - Cac chi tiet quay nhanh can phi\i duqc can bilng tot. - Tranh dt kh6ng lien t~IC. _ Khi gia cong cac chi tiet co d(l chfnh xac cao can phi\i co co cau gii\m rung va co nen mong gii\m rung each Iy vai ben ngoai.

ha Ian.

De gii\m rung dong wong buc nguai ta thuang Slr dung cae bii)n phap

3.4.8.2. TV rung dijng

Tu rung d(lng (hay la III rung) la rung d(lng sinh ra bai qua trlnh dt va no duqc duy trl bai lue dt. Khi ngltng dt thl hii)n tuqng tl! rung cling ket thuc. De gii\m bOt tl! rung ng'lai ta dung cac bii)n phap sau day: - Khong nen dt 16'pphoi qua r(lng va qua mongo - Chqn che d6 dt hqp l~o daD. _ Thay d6i hlnh dang hlnh hoc cua daD sao cho giam I~rccM co rung d(lng. - Dlll1gdung dich tran ngu(li de gi<\mbOt mon daD. - Nang caD do Ctffigvihlg ella hi) thong cong nghi). - Sll dung cac co cau gii\rnrung.

ly

sao cho khcng nilm trang vung co xuat hii)n

a phllang

C6NGNG~ cHfi T~OMAy

77

3.4.9. A.nh huiing cua phuong pMp ga d~t too de) chinh xac gia cong De gia c6ng duqc tren may, chi tiet phai duoc djnh vj va kep ch~t. Hai qua trtnh nay (djnh vj va k<;pch~t) duoc goi la ga dar. Bim than ga d~t nay cling c6 sai s6 va anh huang tr\lc tiep den d9 chinh xae gia congo Sai s6 ga dar bao g6m: - Sai s6 chuiin ~, - Sai s6 k<;pch~t - Sai s6 d6 ga Sai s6 ga dar
E,

E dg

Edg

duqc tfnh theo cong thuc:

E gd

Ee

E k

E dg

(3.59)

Phep c9ng vecto (cong thuc 3.59) duqc giai thfch la: phuang cua cae sai s6 riit kh6 xac djnh hay n6i caeh khac la phuong cua chung kh6ng trung nhau. Dexac djnh gia tri
Ego

ta dung cong thlrc: (3.60)

Viin d6 ga d~t chi tiet se duoc nghien Clrusau

a chuang

5. Chuiin.

3.4.10. A.nh huiing cua d~ng c~ do va phuong pMp do tui de) chinh xac gia cling Dllng cu do va phuong philp do cling gay ra sai s6 va anh huang den d9 chfnh xae gia congo Ban than dung Cll do khi che t~o cling c6 sai s6, do d6 khi dungn6 de xae djnh d9 chfnh xac cua chi tiet se cho ta ket qua khong chfnh xae. Ngoai ra phuong phap do (ga chi tiet gia cong len dung cu do hoac d6 ga, sau d6 dieu chinh chu6i kfch thuac r6i thuc hi~n phep do) cling gay ra sai s6 va 1mhhuang den d9 chfnh xae gia congo De giam b6t1mh huang cua do luang den d9 chfnh xac gia cong can phai ch9n dung Clldo va phuong phap do hqp Iy.

78

Chuang 3: Dil chinh xac gia dIng

3.5. f)'l cHiNH xAc eVA PmJ0NG pHAp GIA eL>NG f)6NG THOJ:BANG NHltU DAO
M(ll trang nhiing hu6ng quan tn;mg cua cong ngh~ che"tao may hien dai la t~p trung hoa nguyen cong nha phuang phap gia cong dong thai bing nhieu dao va Slr dung nhieu truc chinh cung luc. Phuong phap nay cho phep nang cao nang suat va hi~u qua kinh te"o VI giam duqc so Ifin ga d~t do do giam dl10Csai so ga d.;ttcho nen sai so vi tri ttlang quan cua cac be mat gia cong ve nguyen tic se giam xu6ng. Tuy nhien,trong trtlOng hqp nay co the xuat hi~n mot so sai so rieng bi~t (co gin lien vai bie"nd;:mg dan h6i etta h~ thong cong ngM) lam cho d(>chinh xac kfch thtlac va hlnh dang hlnh h<?c giam. Vi d"" khi gia cong trl}c b~c bilng nhieu dao vai cung thai diem xuat phat va ke"tthuc (hlnh 3.25a), bie"ndang d~m h6i y, cua '" tmac va y 2 cua '" sau duai tac dung cua t6ng hqp Itlc Ry cua cac tMnh phan luc ci\t Py cua mfii dao d5 lam cho dtlang tam cua chi tiet gia cong dich chuyen va xoay di m(>t goc a (hlnh 3.25b) do do gay ra sai so kfch thuac va hlnh dang hlnhh<?c cua ti'rng dO;ln (hlnh 3.25c). Trang trtlOng hqp nay sai so kich thuac va hlnh dang hlnh h<?cgiam dan ve phia dau trai. Vi~c tfnh toan cac sai so nay duoc thlfc hi~n tren CO sa xac dinh bien d;:mg cua I} tmac va I} sau va cae kich thLr<'rc th~ng cua ti'rng dO;lnb~c gia congo
a)

b) ,;;

>I L,

I I", t,

1 \

T Pyl
Lz L
Py;

pyJ

Py.

Ry

t,
L.

c)

Hinh 3.25. Sat s6 kich thuoc va hinh dang hinh

hQc khi gia cong dong thai b~ngnhieu dao.

Khi gia cong 16 b~c dong thai biing nhil'u dao tren may doa kim wang, rung d(>ng cua nhi6u dao lam vi~c dong thai tac d(>ng qua lai vai nhau lam cho sai so t6ng c(>ngva d(>nllam b6 m~t tang len. Trong tmOng hqp nay gia

e6NG NG~ em TA-O MAy

79

tr! sai so bien di?ng tuy thui?c VaGso luqng va vj trl tuong quan cua cac dao lam vi~c d6ng thai (hlnh 3.26).

a)

'"

"' "

.. "
""

""

b)
AR (I'm),_

c).

(I'm) Z I
II III

R.

*z
a

a
16doa
b ;; 69

Hinh 3.26. Anh hLtOngcola gia c(;ng dong thili b~ng nhi~u dao .loi d9 chinh .accua
tren v~tli~uthep 45.

a-tn,IC g8

nhieu dac de

ti$n

ba 10 b~c vai

v = 180

m/phut;

S ;; 0,06 mm/vong;

t ;; 0,1

mm;

kh6ng tron (sai so hlnh dfmg hinh hC?c);c - 69 nham

be m~t;

I - dac 3 lam vi$c; II dac 3 va 2

cung lam vi$c dong thai; 111-dac 3 va 1 cung lam vi$c d6ng thai; IV - cae dao 3; 2 va 1 cung lam

vi~cdong thoi;

Khi gia cong tren may doa kim wong d6ng thai biing nhi6u truc chfnh (m6i tn.lc chfnh co nhi6u dao) thl sai so hlnh dang hlnh hQc (do khong Iron va di? khong tfl!) cua cae 16 tang len ty I~ thu~n v6'i so luqng trl!c chlnh (hlnh 3.27). Trang truang hap nay v6'i kct cau cua may doa kim cuang co nhi6u li\lC chfnh thl m6i trl!c chfnh khi lam vi?c se giam di? chinh x.1e (trung blnh la 10+15%). .

If'm)

R, (I'm) l.5 Z 1.5 U I

5 4 J
Z
f Z J SO' trl,.lc chfnh

1 Ul

O. 1 Z J SO' trLjc chfnh

Hinh 3.27. Anh hU'dng cola s61U'<;lng tr~c chinh lam vi~c dong thili toi d9 tr~ a) va d9 nham b) ella 10 gia c(ing
1- thep 45; II - gang xam; III - nhom.

80

Chuang 3: Vi? chinh xac gia cong

Cac vi du tren day cho thay ding khi tel chuc gia cong dong thai bilng nhiu dao va dung nhiu truc chfnh din phai tinh den kha nang xuilt hi~n cac sai so bel sung doi vai tung dieu ki~n cu thi! trang cac nguyen cong chju anh hui'mg ella di? cling vling ella h~ th6ng cong ngh~. 3.6. cAc PHUONGPHAp xAc D~NH D9 cHINH xAc GIA

CONG
Di! x:\c djnh do chinh xac gia cong nguai ta thuang di:mg cac phuang phap sau day: - Phuang ph.ip thong ke kinh nghi~m. - PhUffilgphap tinh tmin phan tich. - Phuong phap thong ke xac suilt. 3.6.1. Phuong phap thong ke kinh nghi~m Phuang phap nay rilt dan gian, n6 dl1a vao "di? chinh xac kinh te" de danh gi,L Do chinh x,ic kinh te (nhu tren dii n6i) HIdi? chfnh xac dat duac trang diu kien san xuilt binh thuang. Nhu vay, trong thuc te nguai ta chi can cu vao tung phuang phap gia cong cu the de danh gia di? chfnh xac d~t cilp nao va tuang ling tUng cilp chfnh xac c6 the tinh fa gan dung dung sai (di? . chinh xac) cua nguyen congo Nhin chung phuang phap nay mang tfnh chilt dinh tinh han la djnh luang. 3.6.2. Phuang phap Hnh toan - phan Hch. Khi gia cong tren may dii diu chinh san thi sai so tcing ci?ng tinh theo cong thuc:
L'.L L'.L

duqc

= L'.y + E + L'.H

+ L'.m + L'.T + L L'.hd

(3.61)

a day:

L'.y -

sai so kich thuGCxuilt hi~n khi co bien d~ng dan hoi cua h~ thong cong ngh~; sai s6 ga d~t (g6m sai so chuan, sai so kyp ch~t va sai so do gal; sai so ph:it sinh do diu chinh may gay ra; sai so do dt,mg cJ,ldt bj mon gay ra; sai so do bien d~ng nhiet cua h~ thong c6ng ngh~ gay ra;

E -

L'.H -

L'.m L'.T -

e6NG NGm em; TAO MAy

81

L: Dohd - sai so hlnh dang hinh hoc do sai so cila may va bien d,.mg ella chi liet gay ra. M(jt so thanh phan cua sai so tren day co the kh6ng xuat hii;n trang m(jt so truang hqp. Vi du, khi gia c6ng mat tm trim xoay hd~c cac mat phAng doi xung thi kh6ng co E. Khi gia c6ng loat nho chi tiet ma'kh6ng thay dao thi kh6ng tinh DoH (trang tmang hqp nay sai so tbng c(jng bfmg hii;u cua cac kich thuac Ian nhat va nho nhat se giam). Vi du: Xac dinh sai so tbng c(jng neu Do, = 10 fim; E = 25 ~lm; DoH ,= 30 fim; ~m = 15 fim; ~T = 10 fim; L:Dohd = 20 flm. Cach giai: Theo c6ng thuc (3.16) ta co:''

DoL = Do, + E + DoH + Dom + DoT + L: ~hd

=
110 fim.

10 + 25 + 30 + 15 + 10 + 20

3.6.3. Phuong phap thong

ke

xac suat

Trang s{m xuathang lo~t va hang khoi, vi<;cxac dinh d(j chinh xac gia cong duqc thuc hii;n b5ng phuong ph3p thong ke xac suat. Khi gia ,cong m(jt lo~t chi tiet tren may dii du~c. dieu chinh san, kich thuac thlIc cua chi tiet Ia m(jt d~i"luqng nga.).lnhien. 'Nh'ieu nghien elm thlIc nghi<;m dii khAng dinh r5ng klli gia cong WlcaC sai so do cac yeu to ngi\u nhien gay ra deu ph an b6 theo guy hiM chu:1n. Ve m~t Iy thu'yet guy luat nay duqc mo ta b5ng duang cong G~IUS. De xay dung duang cong philn bo th~rcnghii;m, tmac tien, phai dt thu m(jt lo~t chi tiet rbi kiem tra kfch thuac cua.tirng chi tiet. Sau do cac kfch thuac nay duqc chia ra tung khoang (m(jt s6 khoang) va xac djrih tan SU'II,co nghia la ty 56 gifra so chi tiet co kfch thuac n5m trang tirng khoang chi a do va tbng so chi tiet cua ca lo~t m (0 dafm
n

la 56 chi tiet co kfch thuac niim

trang tirng khoang chia con n Ia t6ng so chi tiet ella d loat): Gia su lo~t chi tiet co lOGchi tiet va kfch thuac'thlIc niim trang khoang tu 50,00 den 50,36 mm. Cac kfch Ihlrac nay. dlrqc' philn chia fa 7 khoang va duqc ghi trang bang 3.1.
6 - CNCT

82
Slmg 3.1
Khoimg kich thUdC(mm) 50,00 50.05 50.10 50,15 50,20 50,25 50,30 - 50,05 - 50,10 - 50.15 - 50.20 - 50.25 - 50,30 - 50,35

Chuang 3: Dc? chinh xac gia c(lng

Tan so m 2 12 18 27 23 15 3

Tan suat ~

0,02 0,12 0,18 0,27 0,23 0,15 0,03

Lm

= 100

L~n

=1

Theo so li~u cua Mng 3.1 co the xay dung d6 thi thtfc nghi~m (hlnh 3.28). Tren truc ho1mh di).tcae khoimg kfch thuac, con tren truc tung di).ttan so (m) hoi).ctan suat ( m ). Cae c~t hlnh chfr nh~t i duoc g9i la di).ctfnh phan
n

bo. Neu noi cac diem 0 gifra cac khoang phan bo ta duqc duemg cong gap khuc va no duqc g9i la duemg cong phan bo thtfc nghi~m 2. Khi tang so luqng chi tiet trang lo~t, giam gia tri khoang chia va tang so luqng khoimg chia thl duemg gap khuc se gan trung vai duemg cong 19 thuyet ci'Jaguy lu~t chuan Gaus. Sai so gia c6ng trang ,,6ng ngh~ 'che t~o may th6ng tllll<1ng phan bo theo cac guy lu~t sau
day: m

m
JO Z5 ZZ
18

n
o,JO O,Z5 O,ZZ
0,18

7~
10

0,7~
0.10

6
Z

0,05
~OZ ~ ~ 50,10 50.15 SO,ZO

- Quy lu~t chuan (guy lu~t Gaus). - Quy lu~t xae suat du. - Quy lu~t Simson ('Iuy lu~t hlnh tam giac).

50,00

Hinh 3.28. Phan be; kich IhLttlc Ih,!c cu. chi Ii"! 1- a~c tinh ph:]n b6; 2 - dUdng cong thi/c nghiem,

- Quy luat Maxvel ('IllY 11I,it i~ch tam).

3.6.3.1. Quy luilt chur1n

Khi nghien clm anh huang cua cae yeu to ngau nhien tai d~ chfnh xac

e6NG NG~ elf! T~OMAy

83

gia cong, can gia thiet rfmg co nhieu yeu t6 trong cac yeu t6 nay tac d9ng tai !lin s6 xulit hi~n nhu nhau va chung khOng phu thu9C vao nhau. Quy lu~t chuan duqc dii.c trung b~ng cac d':li luqng sau day: - Kfch thuac trung blnh c9ng (hay sai I~ch trung blnh cong). - Sai I~ch blnh phuong trung blnh
(J.

Kfch thuac trung blnh c9ng cila 10':lt chi tiet duqc xac d!nh thea cong thuc sau:

L - L, +L, +L,+ ...+L"

tb

-..!- ~L
~
I

(3.62)

.0

j",1

a day:

Li

kfch thuac cila chi tiet thu i.

n - s6 chi tiet trong 10':11. Sai I~ch blnh phuong trung blnh
(J

duqc tfnh thea cong thuc:

(J=

2 Xl

x::! + x]

+ ...+ xn

~>; ~
"
n

(3.63)

a day:

Xi = L, -LIb'

D':Ii luqng (J dii.c trung cho phan tan kfch thuac va hlnh dang cua duang cong phan b6. Hi~u gifra kfch thuuc thl!c Ian nhlit va nh6 nhat cita cac chi tiet trong lo':\t gQi la khoang philn b6 hay truang philn tan: (3.64) Duang cong phan b6 chuan duqc trlnh bay tren hlnh 3.29 va duoc viet

b~ng phuong trlnh: (3.65)

a day:

e - co s6 cila logarft tl! nhien .

. Duong cong ph:in b6 -:hw)n co cac d~c tfnh sau day:

+ D6i xUn8 qua true tung va hai nhUnh ti~m c~n vai tr\lc haanh. Dinh
ella duang cang (tr\lc tung) khi Li

= Llc

du9'c xac djnh thea cong tht'tc:

84

Chuang 3: 1Ji? chfnh xac gia ding

Hinh 3.29. lU'O'ng cong phan

bo chufln

(duong cong"Gaus)

111,\)\

:;::

cr.J2;.:::=::: ~

0,4

(3.66)

+ 0 khaang each :!: cr tfnh til dinh, dllCmg eang co hai diem uon (cae diem A va B) v6i cae true tung: (3.67) + Di~n tfch gi6i h(ln ella dllCmgeang ehut\n dllqe tfnh thea congethue:'
+0')

l
+C(l __ ,_

,~

+0)_--,----,

Jydx=---00

cr.J2;.

Je 2o'dx=--00

cr.J2;.
!I

Je 'o'dx=l
0

(3.68).

Hinh 3.30. Anh hltC1ngcu

I~ch binh phltdng trung binh "till hinh dang ella dU'C1ngtong phan

bo chu~n.

eCNGNG~ em TAOMAy

85

Trong ph(lmvi :t 30- di~n tich chie'm khoang 99,73% toan b(>di~n tich giai h(ln cila dUOng cong. Nhu vay, thuc te' (vai sai s6 0,27%) co the cho rttng trong ph(lm vi :t 30- dubng cong .phlln b6 chu:1n chua tai 99,73% s6 chi tie't trong cii loal. Khi tang 0-, tung d(>Ym" giam, con truOng phiin b6 (phiin tan) 60- tang, do do dUOngcong gian ra, co nghia la d(>chinh xac giam. Dai luqng 0- dng nhO thi do phan tan cila kich thuac cang nho, do do d(>chinh xae gia cong dng cao (hinh 3.30). Ne'u tam phan b6 trung vai tam dung sai thi nguyen cong khong co phe' ph:1mne'u thoa man di6u ki~n:
/) ~ "" r

(3.69)

a day:

"" r - truOng phan b6, bttng 60-; /) - dung sai nguyen ding.

Sai s6 h~ th6ng (vi d1r sai s6 di6u chinh may ho~c thay dao da mon) khong anh huang de'n hlnh dang dta dUOng cong phan b6 rna chi djch chuyen no di m(>tgia tr! tuang Ung (hinh 3.31). Khi tinh de'n Itlqng dich chuyen cila dUOng cong phiin b6 thl nguyen cong khong co phe' ph:1m neu thoa man di6u ki~n sau day:
/) ~ ""r

+ """ = 60- + """

(3.70)

/ i "\
\ \
\ \ \ \ \

Hinh 3.31. Anh lnrang eua sai so h~thong tOi vi tri ella dLtong cong phon

boo

, ,

'--

3.6.3.2. Quy lu{)t xac Su.i{t d~u Trong truOng hqp, khijia cong chi tiet rna sai s6 cila n6 chju anh huang clh m(>tye'u t6 nao do, vi du, d<)mon dao, rhl kich thuac thue cila chi tiet se

86

Chuang 3: Df! chinh xac gia cong

m m,n

fI

Hinh 3.32. Anh hudng ella mon dao den thay d6i kich thU'Oc thl}'c a) va phan kich thU'ac theo quy lu~txac suat

bo

deu

b).

phan b6 theo quy lu~t xac suat deu. Gia su, khi gia cong dUCmgkfnh ngoai elta lo?t truc thl kfch thuGCgiGi han nho nhat Lm,,, trong lo?t se tang theo quy luat tuyen tfnh (hlnh 3.32a). Cac chi tiet duqc gia cong (j cu6i se co d9 chenh I?ch dUCmgkfnh la I. Neu d?i luqng 1 nay duqc chia ra nhieu khoang thl ro rang trang m6i khoang se co s6 luqng chi tiet nhu nhau, co nghla la tan s6 (hoijc tan suat) se co gia trj c6 djnh (hlnh 3.32b). Dieu nay chung to kfch thUGC phan b6 theo quy lu~t xc suat deu. Khoang phan b6 thl!c cua kfch thuGC trang truCmg hqp nay dUGCx,lc djnh theo cong thuc: '" = 2.13 .cr
(j

(3.71 )

day: cr - sai I?ch blnh phuong trung blnh, duqc xac djnh theo cong th(rc (3.63). m, m n 3.6.3.3. Quy [Urll Simsdn Khi gia cong chi tiet trang h? th6ng cong ngh? khong du d9 cling vllng thl ph:1n b6 kfch thUGC co th~ tuan theo quy lu~t Simson hay con goi la quy Ill~t hlnh tam giic (hlnh 3.33). Dijc diem cua quy luijt nay la nguyen nhiln kfch. d9ng (j nUR giai do?n dau xay ra chijm, con (j nua giai Joan sau xay ra nhanh.

Hinh 3.33. Ph;;n

be; kich

thl10c thea

quy lu~tSimson.

C6NGNG~ C~ T~OMAy

87
hqp nay duae xae djnh thea (3.72)

Trllang e6ng thue:

philn bo kich thu6'e trang truang

fj.

= 2. -J6 .cr

3.6.3.4. Quy lu(it Maxvel

Trang thue te, co mi)t so sai so gia e6ng nhu di) I~eh tam, di) dao m(it dau,. di) 6van, di) kh6ng vu6ng goe, di) kh6ng song song, sai so bu6'e ren, v. v... philn bo thea guy lu(it Maxvel (guy lui).t I~eh tam). Cae sai so tren day Ju6n lu6n duong (bien d6i tll 0 den gia tri nao do) eho nen guy luat nay thui)e 10'.li guy lui).t mi)t th6ng so. Can nh6' ding guy lui).t philn bo ehuiin thui)e 10'.li guy luat hai th6ng so (VI cae sai so co the am hoae duong).

!J

Hinh 3.34.Dl10ngcong phiin b6 thea lu~t M.xvel (quy lu~t I~chtiim).

quy

Hlnh 3.34 la duang eong ly thuyet phan bo thea guy lui).t Maxvel. Hlnh dang ella duang eong kh6ng doi xt'cng. D(ie diem ella duang eong nay la phan IOn chi tiet gia e6ng co di) I~eh tam R nho, con philn con l'.Ii co R IOn. Trllang phan bo ella duang eung Maxvel duqe tfnh thea e6ng thue: fj.

= 3,44cr

(3.73)

3.6.3.5. Td hejp cae duiJng eong phan b6'

Hinh 3.35. Anh hlt<lngcu.

yeu

16kich
d
A

thich va cae yeu to "gau nhien tai tnJifng phan bo kich thuoc ella chi tiel. ,1,1 - phfm tim klch thLfOC do tac d9n9 ella
1cac yeu t6 ngau nhien; phiintan kichthLfac do tac d9n9 cila cae yeu t6 kiehthich(mondOl');

112 - ph~ntan kich thLfOCdo til: dqng ella

to

n chi tigf!

hqp eae yeu t6.

88

Chuang 3: Di? ehinh xae gia dIng

Trong thl!e te, doi khi co cae duang eong Iii t6 hqp ella cae duang eong phan b6 tren day. Vi d\!, khi xuat hi~n yeu t6 kich thieh (mon dao) vii d6ng thai xuat hi~n nhiu yeu t6 ngau nhien thl se nhan dUoe duang eong phan b6 A nhu tren hlnh 3.35. Ta thay: duoog ab Iii thay d6i kich thuae do tac di)ng ella yeu t6 kieh thich (mon dao) con I Iii gia trj Ian nhat ella duang abo Tmang phan b6 kieh thuae do tae di)ng ella eac yeu (6 kieh thich Iii !I., = 6cr. Nhlf v~y, khoimg phan tan t6ng eong ella kieh thuae Iii !l.2

!I., + I.

Duang eong nhu lren co the xuat hi~n khi di) mon dao co anh huang rat Ian dn di) ehinh xae gia eong. 3.6.3.6. Ung dlfng cac quy lu(it phan b6' kich thlldc de' xac djnh phdn tram phi phd.m clla chi tiet Hlnh 3.36 Iillcae tmang hqp gia eong chi tiet khi truang phan b6 ella kieh thuae Ian han dung sai nguyen eong (6cr > 8). Trang nhling tmang hop do ~t xuat hi~n phe pham. 6 tmang hqp thu nhat diu ehinh may duqe t1we hi~n sao eho tam phar! b6 ella duang eong trung vai tam dung sai (hlnh 3.36a) con tnrang hqp thu hai: hai tam leeh nhau mi)t doan !l.H (hlnh 3 .36b).

Lmin
L

'6

a)
Hinh 3.36. 5" dolinh

b)

ph5n tram ph" pha'm khi phOn be; dbi xU'ng a) va.kh6ng dbi xlrng b) eua tam phan be) va tam dung sai.

CONGNG~ C~

T~O MAy

89

Phan g:.tch cheo duai duang cong ung vai so chi tiet th3nh phftm, con phan khong gach cheo ung vai so chi tiet phe phftm. Xac suat nhi.\n duoc cac chi tiet thanh phftm duoc xac djnh bang ty so giUa phan di.;n tich duqc g:.tch cheo va toan b(>dien tich duai duang cong. D6i vai mot khoang x nilO do di.;n tich F duqc xae djnh theo tich pMn:
F= 1

x_~

Ie

'0'

(3.74)

a'/2n " De don gian hoa khi tfnh loan tich phfm tren duoc viel duai d~mg z=

~ . Vi pMn
a

bieu thCrcnay ta duoc dx

= adz.

Di.\Iz va dx vilOcong thCrc(3.74) la duoc ham so ~(z):

~(z)=

'J27t

~Ie
0

x_~

'dz

(3.75) duoc tflnh My trang bang

Gia tf! cua ham ~(z) ph\l thuoc vao z va

3.2.

116

Barg 3.2. Giil tr!

z
0.00 0,01 0,02 0,03 0,04, 0,05 0,06 0,07 0,08 0,09 0,10 0,11 0,12

:lam $(z)
z
0,26 0,27 0,28 0,29 0,30

Hz)
0,0000 0,0040 0,0080 0,0120 0,0160 0,0199 0,0239 0,0279 0,0319 0,0359 0,0398 0,0438 0,0478

~(z)
0,1026 0,1064 0,1103 0,1141 0,1179
.

z
0,52 0,54 0,56 0,58 0,60

Hz)
0,1985 0,2054 0,2123 0,2190 0,2257

z
1,05 1,10 1,15 1,20 1,25

~(z)
0,3531 O,3543 0,3749 0,3849 0,3944
.

z
. 2,6 2,70 2.80 2,90 3,00

Hz)
0,4953 0,4965 0,4974 0,4981 0,49865

.
0,31 0,32 0,33 0,34 0,35 0,36 0,37

.
0,62 0,64 0,66 0,68 0,70 0,72 0,74 0,2324 0,2389 0,2454 0,2517 0,2580 0,2642 0,2703 1,30 1,35 1,40 1,45 1,50 1,55 1,60

.
..

0,49931 0,49966 0,498841 0,49993~ 0,488968 0,499997 0,49999997

0,1217 0,1255 0,1283 0,1331 0,1368 0,1406 0,1443

0,4032 0,4115 0,4182 0,4265 0,4332

.3,20 3,40 3,60 3,80 4,00 4,50 5,00

0,4394
0,4452

90
thlp bang 3.2
z 0,13 0,14 0,15 0,16 0,17 0,18 0,19 0,20 0,21 0,22' 0,23 0,24 0,25 $(z) 0,0517 0,0557 0,0596 0,0636 0,0675 0,0714 0,0753 0,0793 0,0832 0,0871 0,0910 0,0948 0,09987 z 0,38 0,39 0,40 0,41 0,42 0,43 0,44 0,45 0,46 0,47 0,48 0,49 0,50 $(z) 0,1480 0,1517 0,'1554 0,1591 0,1628 0,1664 0,1700 0,1736 0,1772 0,1808 0,1844 0,1879 0,1915 z ' 0,76 0,78 0,80 0,82 0,84 0,86 0,88 0,90 0,92 0,94 0,96 0,98 1,00

Chuang 3: Di! chinh xac gia cong

$(z) 0,2764 0,2823 0,2881 0,2939 0,2995 0,3051 0,3106 0,3159 0,3212 0,3264 0,3315 0,3365 0,3413

z 1,65 1,70 1,75 1,80 1,85 1,90 1,95 2,00 2,10 2,20 2,30 2,40 2,50

$(z) 0,4505 0,4554 0,4599 0,4641 0,4678 0,4713 0,4744 0,4772 0,4821 0,4861 0,4893 0,4918 0,4938

Hz)

. .
-

. -

D6i vai truOng hqp phan b6 d6i xUng (hlnh 3.36a) di~n tfeh gi)ch cheo trang khoang AB b!lng ~(z) + ~(z) = 2~(z). VI toan b() di~n tfch duai dUOng cong biing I nen pMn tram phe pham duqc tfnh theo c6ng thuc: p= [1- 2 ~(z)l, 100% (3.76)

D6i vai truOng hqp phan b6 kh6ng d6i xUng (hlnh 3.36b) thl phep tfnh ding duqc thl!c hi~n tU011g tl! nhlmg vai cac di~n tfeh F, va F, khac nhau. Khi gia c6ng m~t tr'l ngoai thl tat ca cae kfeh thuac n!lm ben trai di~m A d~u la phe ph1lm kh6ng sua duqc, con ben phai di~m B HI phe ph 11mco the sua duqc. Khi gia ccng 16 thl phe ph11m duqc tfnh theo huang nguqc.1ai.

Trang phi)m vi x =, :t 30"co nghia HI z = :t 3 se co 99,73% s6 chi tiet (con 0,27% chi tiet n!lm ngoai phi)m vi noi tren). Duai day ta xet hai vf dl! , xac djnh pMn tram chi tiet thimh ph&mva phe pham,

Vi dlf 1
Tren may ravonve nguai ta gia c6ng loat trl!c (1000 trl!c) vai dung sai dUOngkinh /) = 0, I mm. Gia sUr!lng 0"= 0,025 mm. Hay xac djnh s6 chi tiet thilrth ph&mva phe ph1lm truOng hqp duang cong pMn b6 d6i XUng(tuang tl! nhu hlnh 3.36a).

e6NGNG~ em: T~OMAy

91

Cach gidi . Trang truang hap nay 6(J xuat hi~n phe pham. Gia tri x ."

6 . 0,025

0,15 > 0, do do co khii nang

=~

= 0,1 = 0 05 khi do z = ~

"

(J

= 0,05 = 2.

0,025

Theo bang 3.2 khi z = 2 co ~(z) = 0,4772. Di~n tfeh F nay ling vo-i 47,72% chi tiet thanh pham (ham ~(z) duqc tfnh trang ph~m vi tu 0 den xo). Nhu vi)y, d6i vo-ica loat chi tiet thl s6 chi tiet thanh philm bang 2 x 47,72% = 95,44% hay 954 chi tiet. S6 chi tiet phe philm se la 4,56% hay 46 chi tiet. Vid",2 Gia sir khi gia c6ng co sai s6 dieu chinh may, cho nen kfch thuo-c philn b6 kh6ng d6i xling (lUang tt! nhu hlnh 3.36b). Gia sir rang luqng djch chuy6n giua tam philn b6 va tam dung sai la ~H = 0,02 mm. Hay xac djnh s6 chi tiet thanI:!philm va phe philm, neu biet 0 = 0, I mm. S6 chi tiet: 1000. Cach gidi Xac djnh s6 chi tiet thanh philm theo di~n tfeh F,: XA = - + ~H = 0,05 + 0,02 = 0,07 2 Z = XA = 0,07 = 2 8 A (J 0,025 ' Theo bang 3.2 co ~(ZA) = 0,4974, co nghia la 49,74% chi tiet thanh philm va 0,26% (3 chi tiet) phe pham (0 day s6 phan tram chi tiet thanh pham va phe pham duqc tfnh cho 50% chi tiet trang lo~t, co nghia la 500 chi tiet). Xac djnh s6 chi tiet thanh philm theo di~n tfch F2:

x. = -o

- ~H = 0,05 - 0,02 = 0,03

Z = XB = 0,03 = I 2 B (J 0,025 ' Theo bang 3.2 ta co ~(Z.) = 0,3849, co nghia la 38,49% chi tiet thanh

92

Chuang 3: Vi? chinh xac gia clIng

ph~m va 1(51 % (lIS) chi tift ph phftm (a dily so philn tram chi tift thanh phftm va ph phftm duqc tinh cho 50% .chi tift trang lo~t, co nghia la 500 chi tift). T6ng so chi tift thitnh ph~m la:
49,74 + 38,49 = 88,23% hay 882 chi tift.

T6ng so chi tift ph phftm la:

0,26

+ 11,51

11,77% hay 118 chi tift.

3.7. DmU CHINH MAy

D~ thuc hi~n bat ky m<?tnguyen cong nao ta phili thuc hi~n vi~c dieu chinh may. Dieu chinh may la qua trlnh ga d~t d\)ng c\) dt, d6 ga va cac co cau khac (cam, cu chan, v.v...) d~ dam bao vj tri tuang quan gifra chi tift va dung c\) dt nhiim d~t duqc d(>chinh xac gia cong can thiet. Dieu chinh may con bao g6m cit ch<;>n ch d(>cflt. Doi voi m6i quy trlnh cong ngh~ duqc thit k moi ho~c dang t6n t~i c6 th~ philn tich - tinh toan va xily dl1ng sa d6 dac trl1ng cho d(>chinh xac gia cong (hlnh 3.37). Tren tr\)c tung ta d~t kich thuoc cua chi tift (vi d\), kfch thuoc cua truc) con tren tr\)c hoanh d~t so thu tl! cua chi tiet. D~ cho dan gian, nen ch<;>n kfch thuoc gioi han nha nhat Lm;" lam goc t<;>a d(>. Tit kfch thuoc nay d~t sai so co djnh, chftng h~n sai so do a = L'> do. Tip theo d6 d~t trl1ang dung sai 60' th~ hi~n khoang philn tan ctia kich thuoc do cac yeu to ngi'iu nhien gily ra. Di~m giua 0 cua trl1ang dung sai duqc ch<;>n lam goc d~ xily dl1ng duang cong L'> = f (m), mo ta anh anh huang ctia eac yu to h~ thong thay d6i theo quy lu~t toi d9 chinh xac gia co;;g. Yeu to h~ thong do co th~ la d<?mon dao. Tren khoang cach :t 3cr ta ve cac duang cong each deu (voi duang L'> = f(m), A va B). Ciing tuang tl! nhu v*y, tren khoang cach L'> d = a ta ve cac duang cong cach d~u (voi cac duang Ava B). Cac duang cong tren dily la gioi h~n thay d6i ella kich thuoc chi tift khi gia congo Chung dan dan tin tvi kich thuoc Ion nIJat Lm",.

e6NGNG~ elf! T~OMAy

93

Khi gia cong chi tiet thu m", he th6ng cong nghi; ciln ph,ii duqc hii;u chinh lai, bai VI neu tiep t\lc gia cong thl kich thu6c elB chi tiet co the , ., "0 vuqt ra ngoai pl1<)m ~ ~ " ., vi dung sai. Khi dit!u chinh, Uft ci\ cac dUOngcong cach dt!u djch xu6ng gi6i h'.111 du6i cua truOng dung sai, co nghia la tra vt! Hinh 3.37. )6 thi vj tri ban dau.

m,
SO' thO

tu eva

elJi tie'!

thay d6i dC) chinh xac kich thltC'c khi gia cong lo~tchi th~'t.

Tu d(>thi tren hlnh 3.37 ta thay: luon luon ciln d;:it truang phan b6 6cr tuong quan v6i gi6i h~n cua tr~/\ng dung sai sao cho philn con I~i ella truOng dung sai B duqc diuw de bil 1:,1. sai s6 do cac yeu t6 hi; th6ng thay d6i gay ra (mon dno ch~ng h~n). tlnh va dit!u chinh di?ng.
I

Hii;n nay co hai ~huang phap di6u chinh hay duqc dung la: dit!u chinh

3.7.1. Dieu chinh tinh

Di6u chinh tinh la ga d\Jng C\Jdt de xac djnh khOling cach tu no den chuftn d!nh vj:eua chi tiet tren may chua Chllyen c~bng(khi chlla dt). Khi di6uchinh may can phai biet each d;:ittruOng phan b6 mi?t each hqp Iy so v6i cac gi6i h~n cua truang dung sai. Vi d\J, khi tien tr\lc nen djch twang pMn b6 v6 phia kich thl16c gi6i h~n nho nhat. Trong truang hqp nay do mon dao rna twang phan b6 kich thu6c djch dan ve phia kich thu6c gi6i h~n 100 nhat, nlnr v~yJhai gian giua hai Jan di6u chinh tang len. Kich thu6c can d~t trang qua trlnh dieu chinh duqc gqi la kich thu6c dit!ll chinh th,!c (kich thu6c gia cong). Khi dieu chinh tinh thl caJip hoac duang, mau duqc l~p vao.vj'tri cua chi tiet gin cong, sau do dich chuyen dung c\J dt sao cho no ty sat vao M mat calip hoac duang, mau rai k~p ch;:it. Cac clr ty cling duqc dieu chinh mi?t cach tuong tlr.

94

Chuang 3: Di.' chinh xac gia c(lng

D~ c6 kfch thucrc di~u chinh thl!c khi gia c6ng trlle, dn phai dung chi tiet mau (du6ng) c6 duimg kfnh nha han. Gia tr! nha han cua kfch thucrc,phiii b~ng t6ng bien d~ng dan h6i eua hi; . th6ng e6ng nghi; va di) nham b~ m~t rna thea d6 ta tien hanh di~u ehinh. Khi gia e6ng 16 thl kfeh thucre eua chi tiet mau (du6ng) phai 100 han kfeh thucre di~u ehinh thl!e. Kfch thucre di~u ehinh tlnh duqe xae djnh thea e6ng thue: (3.77)

a day:

L" - kfch thucre di~u ehinh tlnh; L" - kfeh thucre thl!e ella chi tiet gia e6ng;
~b, -

luang b6 sung eho bien d~ng dan h6i eua hi; th6ng e6ng nghi;, di) nhap nh6 b~ m~t eua chi tiet gia e6ng va khe ha eua 6 trlle ehfnh.

Neu di~u ehlnh vao gifra trllimg dung sai thl: L

Cl

----!!!2.!---!!!!!!..

+L. :2

(3.78)

a day: L

m,,,

kfch thucre gicri h~n 100 nhat thea ban ve chi tiet; kfch thucre gicri h~n nhO nhat thea ban ve chi tiel.
~b,

Lm,,,

LUqllg b6 sung

baa gia cling la s6 duang, n6 duqe tfnh nhu sau:

+ B~ m~t kh6ng d6i xung:

(3.79)

+ B~ m~t dOi xUng:

~h,

= 2 (~[ + ~, + ~J)

(3.80)

a day: ~[ - luqllg bien d~ng dan

thea e6ng thue: P
~[=-y

h6i eua h~ th6ng e6ng ngh~. ~[ duae tfnh

(3.8!)

a day: P

y -

tMnh phan :l!e d.t huOOgkinh (kG ho~e kN);

J - di) eUng vfrng cua h~ th6ng c6ng nghi; (kN/m hoac kG/mm)

CCNG NG~ c:I4 T~OMAy 1'1,- ehieu eao nhap nh6 eua be m~t gia e6ng (1'12= R,); 1'1,- khe hi\' ban kinh eua el dO' tr~e ehinh (1'1,= 0,02 -;-0,04 mm).

95

Trang e6ng thue (3.77) dau (+) duqe dung khi gia e6ng true, con dau (-) duqe dung khi gia e6ng 10. Nhuqe diem eua phuang ph3p dieu ehinh tlnh la kh6ng biet duqe ehinh xae luang bel sung I'1b,. N6 thuemg duqe xae dinh bang kinh nghi~m, do d6 dung phUffilg phap dieu ehinh tlnh rat kh6 dlit d6 ehinh xae 16n han cap 4. 3.7.2. DieD chinh d(ing Dieu ehinh d<:>ngthlIe hi~n trang qua trlnh gia e6ng theo hai phuang phap sau dil.y:

3.7.2.1. fJiiu chinh thea chi tie't cat thL'cnhiJ calip lam vi~c clla nguiJi
thr;
N<:>idung eua phuong pl1ap nay la nguai thq tien hiinh dt thii m(\t ho!le m(\t s6 chi tiet. Neu kich thuGe ella cae chi tiet ci\t thii nam trong ph lim vi dung sai thl dieu ehinh xem nlm dii duqe va eho phep gia e6ng d 10lit chi
A 6C1
/,....

,
\ \ \

I I

tiet. PhuO'ng phap dieu ehinh nay kh6ng the tranh khoi phe phA~ ngay cii khi dung sai IGn han trLlemg philn b6 kieh thuGe eua d 10lit chi tiet. Khi dt thu m(\t chi

,/

Hin" 3.38. Kha nang xu.t hi~n phe' ph:lm (ph~n A) khi dieu chinh theo chi tiet

dt

thu nhe c.lip

tiet, kh6ng the biel chi tiet nay nam i\' V! tri nao ella duoog ecng (hlnh 3.38) , VI v~y trang tnremg hqp nay co khii nang xuat hi~n nhieu phe phAm. C6 ngh! la duemg eong phan b6 kfch thuGe co the nam i\' vi tri b[it ky so VGitrLlimg dung sai va kich thuGe dt thir eung kh6ng biet nam i\' d[1ll lren duemg eOllg phil.n b6 do (d:: diem A). De diim bao kh6ng co phe phiim ngay ci\ trang tnremg hap dung sai IGn han tnrang philn b6 kieh thuGe (is> G cr) phai dieu ehinh sao eho t[lm ph,in b6 kieh thuGe trung VGi him dung sai. Diell nay kh6ng the thue hi~n du'O'c neu s6 chi tiet ci\t thii qua it.

lam vi~c cu. ngltili thQ (Ii> 6 cr).

96

Chuang 3: Do? ehinh xae gia eong

3.7.2.2. Didu chinh thea chi tiel ciit thit nhiJ d\lng C\l da vc;znnang Phuong phap di6u ehinh nay duoe xlly dung tren suat. Co ella Iy thuyet xae suat duqc hiu nhu sau:
C(j

sa

sa ella Iy thuyet xae

Neu kich thuac clla ca 10at chi tiet philn b6 theo guy lu~t chu1ln va; sai I~ch blnh phuong trung blnh cr (duOng eong I tren hlnh 3.39) va neu lo~t chi tiet nay duoc chia ra cae nhom nh6 gam m chi tiet va xac djnh sai lech trung blnh c9ng clla m6i nhom thl phlln b6 kfch thuac ella cac gia tr! trung blnh clla cac nhom co th tulln theo guy lullt chU1lnvai sai I~ch blnh phuong trung blnh

Hinh 3.39. Phil" bo kich thU'Oc ella lo~tchi tiet dU'ang 1 va

cr,

cr =,J;;;

ella

cae gia tr! trung binh

eua

cae

(duOng

nham dUdng 2.

cong 2 tren hlnh 3.39). Nhu vlly, khi cit thi1 10 chi tiet, neu kfch thuac trung blnh cong clla chUng nam trong pham vi dung sai thl vi~c di6u chinh coi nhu d~t yeu duo Trong truOng hqp nay khi gia cong loat chi tiet bang daD co d9 lOon it va khi gia eong kim loai mau bang d\lng c\l h~t mai thl anh

Lmin

Hinh 3.40. 50 do ,Toeu chlnh thea chi tiet cat thlt nhd dyng cy do v~n nang (khi man dao khong dang kif).

C6NG NG~

cH TAO MAy

97

huang ella mon dao co th6 be qua. Kfeh thuae dieu ehinh LH, hqp 1:1 rihat khi no trung vai ttlm dung sai O. Sa do dieu ehinh theo phtiang phap nay duqe trlnh bay tren hlnh 3.40. ta cae vi trf ngoai eung ella duang eong phtln b6 niim trang ph1!mvi dung sai 0 = Lm" - Lmio va cae vi trf ngoai eung ella cae Guang eong phtln b6 ella cae gia tri trung blnh eong ella cae nh6m chi tiet'ma theo do gia eong kh6ng co phe ph~m. Vai cae dieu ki~n eu.th6 co th6 eho riing kich thuae trung blnh eong ella m chi tiet I~eh vai kich tnuae trung blnh eong ella ca I01!tchi tiet mot gia tri kh6ng qua 3 ;;;;. Neu kfeh thuae trung blnh e<:Jng ella m chi tiet rai VaGkhoang 0 H (dung sai dieu ehinh) thl viee dieu ehinh eoi nhu duqe va se kh6ng co phe ph~m khi gia e6ng. Theo hlnh 3.40 ta co:
OH = 0 - 60 ( I

d dtly mo

l)

(3.82)

S6 chi tiet m co th6 chon tu 2 den 8. Nhu vtly, dieu ki~n d6 kh6ng co phe ph~m la 60( I + };)

+ 0H <0
(3.83)

Neu tfnh den sai s6 h~ th6ng (trong nhieu truang hqp) eoanh huang den kich thuae thl dieu ki~n d6 kh6ng co phe ph~m se la: (3.84)

a dtly:

b. - sai s6 h~ th6ng.

Dung sai dieu ehinh OHkh6ng trung val sai s6 di~u ehinh 1'>H" Sai s6 di~u ehinh b.H la khoang caeh gifra cae vi tri ngoai eung eho 'phep ella cae dinh duang eong pMn b6 khi di~u ehinh. Sai s6 di~u ehinh b.H ehiu anh huang ella cae sai s6 sau day: - Sai s6 djeh ehuy6n b., ella tam phan b6 kich thuae,so vai kfeh (huae di~u ehinh.
7-CNCT

98

Chliang 3: Di) chinh xac gia ding - Sai so diuchinh vi trf L'l, clla dao. - Sai so do chi tiet mau (duang)
L'l3'

Ba 10l.lisai so tn:;n day' {h'nhfrng dl.liluang ngau nhien, khiing phu rhu9c vao nhau, cho nen sai so diu chinh L'lH duac tfnh thea nguyen dc can b:}c hai t6ng cac gia tfi binh phuClng:
""H

1,2 "",

+ L'l; + "";

(3.85)

a day:

1,2 - h~ so tinh den do sai I~ch cua quy iuat phan bo thuc so vai guy luil.tchuftn. Dung sai diu chinh duac tinh thea cong thuc: IiH = I, 2~ L'l; +

f,;

(3.86)

Til sa do tren hinh 3.40 ta thay dung sai diu chinh Ii H nh6 han sai so
h A 1 d., leu c h'111 "H mot uqng
"I
A

60' = ~.

Thea SCIdo diu chinh nhu hinh 3.40 thi kich thUGCeMu chinh duac tinh thea c6ng thuc:
(3.86)

Lmax
Lmin

Hinh 3.41. So gia cong chi

do
tiet

dieu chinh may d&'

d~ng 'trl;Jc co den anh h~ng

tinh

clla
b

sai so h~thong thay

d6i.

n Lmin

L'fnax

e6NG NG~ em: TAOMAY

99

Trong truOng hqp gia cong loat Ian chi tiet (vi du nhu cae chi tiet d~ng trllc) can phiii t[nh den do mon dao, do do khi di6u chinh may phiii tinh toan sao cho truOng phiin b6 n~1T1 trong truOng dung sai de phan Ion truOng dung sai duac dung de bu I~i luang mon dao va cac sai s6 h~ th6ng bien dbi khae. Giiii quyet duqc van d6 nay se cho phep tang thai gian sir dllng cua may rna khong dn phiii di6u chinh lai. Hinh 3.41 la sa d6 d,6u chinh may hqp truc. Trong truang hqp nay m9t phan truOng dung sai a duqc dimg de bU 1\li sai s6 do, phan thu hai cua truOng dung sai duqc dung de bu lai sai s6 di6u phan thu ba 6cr(l + duac dung de bu l~i tac d9ng cua cac sai . '1m s6 ngau nhien, philn con I~i b cua truang dung sai duqc dung de bu lai sai s6 do cae yeu t6 he th6ng thay dbi gflYra (mon dao). chinh
I)H'

ly de gia

cong lo~t chi tiet d~ng

i-)

R6 rang, trong truOng hqp nay kich thuac di6u chinh khong the trung vO'itam dung sai I). No djch ChUyell v6 phia kich thuac giai han nh6 nhat cua truc. Do do dn phai xac dinh cae kich thuac giai h~n cua kich thuac trung blnh cua nhom nh6 chi tiet. Giai han nh6 nhat L". cua kich thuac trung blnh ella nhom duac xac . min . dinh theo cong thuc: (3.87) Giai h<:mIGi1 nhat L'~,,, cua kich thuac trung blnh cua nhom duqc xac djnh theo cong thuc: (3.88) Dung sai di6u chinh
I)H

duqc xac djnh theo cong thuc:

I)H

= I.:'

max

- I.:'min

(3.89)

Thay cac gia tr! I.:~"va I.:~i" vao cong thuc (3.89) se duqc:

100

Chuang 3: Dc? ehinh xae gia eong

.0 = 0- 6/ I + _1_) - a - b
. H

l ~

(3.90)

Cong thUe (3.90) eho thay: de tang dung sai di~u ehinh OH (lam eho viee di~u ehinh dO'ngiim va re ti~n) can phai giam gia tri b, nhtrng di~u nay Elm tang s6 liin di~u ehinh. Trong thue te phuO'ngphap di~u chinh nay duo'c tien himh nhu sau: gia cong nh6m chi tiet thu. nhat rai tfnh kfch thuac trung blnh cua nhom. Neu kfch thuac tru'1g blnh cua nh6m nAm trong pham vi dung sai di~u chinh thl vi~e di~u chinh coi nhu d~t yeu duo Trong twang hap nguo'c I~i can them luqng hi~u chinh b6 sung vao kfch thuac di~u chinh ffnh va gia cong nhom chi tiet thu hai roi tfnh kfch thuac trung blnh cua nhom chi tiet do va d6i chieu xem no co nAm trong pham vi ella dung sai di~u chinh Oli hay khong. Cong vi~c duqc lap l~i cho den khi kfch thuac trung blnh cua nhom nAm trong ph~m vi dung sai d:;~uchinh Ow Khi gia cong dong thai bang nhi~u dao thl vi~c dieu chinh h~ th6ng cong ngh~ phuc t~p hO'nnhi~u, VIv~y de dieu chinh duo'c nguai ta thuang dung duang ho~c chi tiet dii duac gia cong chfnh xac twac do. Trong twang hap nay ciin ga tat cit cac dao sao cho chung tiep xuc vai cac be m~t (can gia c6lig) cua chi tiet mfru ho~c duang. Sau khi gia cong thi:r mot chi tiet dn phai hi~u chinh l~i cac dao theo cac be m~t dii duo'c xac dinh twac. Noi cach khac, chi tiet mfru (ho~c duang) chi cho phep dieu chinh t1nh rna trong do can co them cac hi~u chinh do dieu diinh dong gay ra. Trong nhfrng twang hap khi biet duqc d(i chfnh xac cua h~ th6ng cong ngh~ (khi biet lUO'ngbien d~ng dan hOi) thl chi tiet mfru ho~c duang duo'c che t1)otheo kfch thuac dii hi~u chinh.

3.8. mu KH~N EJ6 CHlNH

xAc GIA C6NG

Dieu chinh may phai dam bao duqc hai yeu du: d(i chfnh xac va nang suat gia congo Trong qua trlnh gia cong, duai tac d\lng cua cac sai s6 h~ th6ng (chu yeu la man dao) twang philn b6 kfch thuac cua chi tiet (do cac yeu t6 ngiiu nhien gay raj djch chuyen tic vj trf I den vi trf 2 (hlnh 3.42). Ta thay, sau m(it thai gian gia cong kfch thuac cua chi tiet co kha nang Vllqt ra ngoai ph~m vi dung sai 8. De lo~i tric nguy Co'do can phili "di~u chinh I~i" may d~ cho truang phim b6 kfch thuac tra v~ vj :rf ban diiu (vi trf

GONG NG~

CH T~O MAy

101

cua.Ian diu chinh dau lien). Nhu v1l.Y, "di1'lchinh I~i" (vi chlnh) duo'c goi la qua ,lrlnh khoi ph\IC lai kich lhuac v,!tri tuang quan cua d\fng C\fcal va chi liel gia cong duac xac dinh khi diu chlnh ban dau.
1

--

- -

- ~-- --0 0 0 0

----a
0 0 _0 ____ 0

'\
'"

- - I-

- ------

--

f.-i

n,

N nh6m chi tie"t

nz

"

Hinh 3.42. Sd

do ki6m

tra thong ke

de?

chinh

xac

gia cong

ella

chi

tiet.

1, 2 ~gioi h,~mtren va dvoi ella trvang dung sai; 3, 4 ~ dLfang ki~m tra gioi h~n truang phan kich thl10c trung binh ella
CaG

be ella

nhom.

T' a)

- --j--7

___ I.c:: _
T b)

Hinh 3.43. Anh hI/dog ella cae sai so h~ thong thay dbi toi dQ chinh xac va nang suat
gia'cong.

102

Chttong3: Di! chinh xac gia cong

Hlnh 3.43 la cae Sv do mo ta anh huang elIa sai s6 h~ th6ng thay d6i toi da ehinh xae va nang suilt gia cang. Goc a tren hlnh d~c trtrng eho wang da mono Trong time te rilt can xae djnh thai gian gifra hai Jiin "dieu ehlnh lai". Vi~e xae dinh thai gian nay co the thue hi~n duqe neu ta do kieh thuoe eua cae chi tiet gia cong (co ngh'ia la xac djnh thai diem din dieu chlnh I~i). Neu voi ciing di;> chinh x:\c (cLIngdung sai 0) khi gia cong bang dao co do mon it thl thai gian gifra dc Ian "dieu chlnh I~i" tang len VI a 2 < a, (hlnh 3.43a). Dieu nay cho phep nang cao nang suilt gia congo Nhtrng neu gia cong bang dao it mon ma thai gian gifra cac Ian "dieu chinh I~i" cling nhu khi gia cang bang dao co di;>mon nhanh, co nghia la lam cho T, = T (hlnh 3.43a) thl di;> chinh xae gia cang tang len. Nang cao di;>chinh xae gia cang cling co the duO'c th\lc hi~n nha giilm thai gian gifra cac Ian "dieu chinh lai" (xem hlnh 3.43b). day, voi wang di;>mon cua d\llIg Cll nhu nhau (goc a nhu nhau) va voi dieu ki~n T2 < T, (thai gian gifra hai Ian dieu chlnh I~i) thl trtrang dung sai 0 giam (02 < 0,). Tuy nhien, khi s6 Ian "dieu chinh I')i" duqc thuc hi~n bang tay tang len thl thai gian may bi dUng (khang lam vi~e) tang len. Dieu nay lam eho nang suat gia cang giam.

Nhu v~y, xuat hi~n mau thuan gifra mong "'lion nang cao di;> chinh x:\c (do giam thai gian lam vi~c ella may gifra hai Ian di6u chinb lai). De giai quyet mau thuan nay can lIng dllng phuO'llgphap kien tra tfeh c\lC (kiem tra chu di;>ng)va cac CO'cau dieu chlnh l\l di;>ng.Nhtrng nhuqc diem chinh ella cae CO'cau dieu chinh t\l di;>ngla ket cau phCrct\IP va rat kho th\lc hi~n djch chuyen rat nho cua dllng cu cat. Vi dll, de dam bao di;> chinh xac !rong ph')m vi phan tram mm thl CO'cau dieu chlnh t\l dong phili th\lc hi~n duO'c dich chuyen trong ph~m vi phan nghln mm. Voi luqng djch chuyen nhO nhu vay thuang xay ra cat khong lien tllc ma co buoc nhilY, anh huang xfiu toi qui! tflnh gia cang. De nang caD do chinl~ xae gia cong, giao sU Balacsin d1i de xuat eac phuO'llg phap dieu khien bien dang dan hOi ClIa h~ th6ng cong ngh~. Do la hai phuO'llgphap dieu khien bien d~ng dan hOi bang each thay dili kfeh thuoc dieu chlnh t'inh vii dieu chinh dong.

C6NG NG~ CH Tf:..O MAy

103

Khi gia eong, chi tiet duqe ga vi, k"p chat tren may ho;:ie d6 ga, do dO'
tlio thanh kich thuGe ga dat Ay. Sau dO' xae dinh kfch thuGe dieu ehinh tlnh

A" cO' nghi"a la xae djnh khoang each gifra lucri dtt ella dung eu va be mat
ehuiln eua may ho;:ie d6 ga (m;:it ehuiln nay xae djnh vj trf eila chi tiet gia eong). Kfeh thuGe gia eong A~ cO' the duae xae djnh Mng tcing dai s6 hoae tcing veeta sau day: (3.91 )
(y

day: A, - kfch thuGe ga dat; A, - kich thuGe dieu ehinh tlnh; A,,- kfch thuGe dieu ehinh d(mg (Ad bang bien dang dan hOi Ad= Y = p f).

Giao sU Balaesin eho riing bUGe thu nhat eua qua trlnh dieu khien bien dling dan h6i (hay dieu khien d(l ehfnh xae gia eong) la blJ llii Iuqng thay dcii 1"1 d eua kich thuGe dieu ehinh dong Ad xuat hi~n trong qua trlnh gia eong nhC!dua vao luang hi~u ehinh 1"1, d6i VGikieh thuGe dieu ehinh A,: (3.92)

a dtiy 1"1, = I"1

BUGe thu hai eua phuong phap la blJ llii luqng thay dcii dieu ehinh d(lng Ad brmg each dua them vao no (Ad) nhung vai dilu tim:

I"1d

ella kich thuGe

Iuqng hi~u ehinh I"1d

104

Chuang

3: DC? ehinh xae gia eong

Ac 5 5

Hinh 3.44. So do h~ thong dieu khi~nthich nghi kich thltclc dieu chlnh trnh A.

Sai I~eh (luqng thay dbi cLIakfch thuae (lieu chinh dong) "'" duqc bU lai nha thay dbi kfch thuac di~u chinh tTnhA,. Trang tmang hap n"y chi tiet gia eong cung do ga va barr may djch chuyen di mot luang dieu ehinh can thiet thea hu6'ng nguae I(li. Luqng diehehuyen nay co the duac th,re hi~n hoan toan tu d9ng ho~c Mng tay. Khi gia cong chi tiet dau tien, di~u chinh d,WCthuc hi~n de dat do chfllh xac biing phuOllg phap blnh thuang. Chi so eLIad,:mg cu do duae diU vi trf O. Sau khi ga chi tiet tiep thea thl doleeh clla kim chi so (ella dung eu do) eho biet gia tri va dau hi~u chinh can dU:l vao nha dich chuyen ban xe dao thea. huang thfch hop cho den khi kim chi eLIad\lI1gC\ldo Ira ve vi trf O. Viec nay duqc th\TChi~n khi chua gia eong (chua co tai trang). Tuy nhien, phuang an tot nhat la luqng hieu ehinh duac th,'S hi~n t\rd9ng. Nguyen Iy hoatd6ng eLIasa do tren hlnh 3.44 nhu sau: Luqng bien J(lng dan hoi duqc di~u chinh do dattric (sensor) 4 chi thi. Dattric 5 xac djnh hrcYngdich chuyen d,?c cLIadao phay va chi tiet va truy~n tin hi~u di~n vao co cau so sanh. 6, nai co su so sanh vai gia tri eho tmac va tfnh toan gi31riva d'lu cLIatfn hi~lLchenh lech. Khi qlia.bo khuech dai 7, tfn hi~uduqc.truy~n vao co criu chifp'hanh 8, co cau nay th\cc hi~n luang chuyen djch nhO CLIa ban dao ctmg chi tiet. Phuang phap nay eho phep dua vao luang hi~u chinh can thiet thea cac thong so d,iu vao, co nghTa la giiim duac lnlang phfll1bo clla kfch thuac do cacyeu to ngau nhien gay. ,a (hrang du gia cong,va d9 clmg el,a val lieu thay dbi).

CONGNGm C~

T~O MAY

105

C:ic nghien cuu thuc nghiem cho lhay lmg dung he thong dieu khien thfch nghi bang thay dbi kfch thu6c dieu chinh Gnh A, cho phep nang cao do chinh x:ic clla nguyen cong phay len 3 Ian. Vi d\l, khi luang du thay dbi trong pham vi til 2 den 8 mm, trLlang phan bo cila kfch thuoc giam ttl 0,06 xuong 0,02 mm. Phuang phap dieu khien thich nghi tren day cho phep lrong nhieu truang hap th,!c hi(\n gia cong bang mot buoc thay cho hai bu6c nham nang cao nang suiit lao dong.

3.8.2. DieD khien bien d~ngdim h6i nho thay d6i kich thude dieD ehinh
d(mg Trong trLlang hap nay kfch thu6c dieu chinh tlnh A, co gia tr! co dinh trong qua tdnh gia cong. Bie'n dang dim h6i thay dbi xuiit hi(\n trong h(\ thong cong ngh(\ do luqng dll gia cong va d(> cLIng v~it lieu thay dbi duO'c btl l~i nha bie'n d~ng dan hOi cila cac khflu (cac chi tie't) trong he; thong cong ngh(\ theo hu6ng ngLl<J'c l~i. Noi cach kht\c, hi(\u chinh bie'n d~ng dan h6i CLla ban than h(\ thong do rna khong can de'n luang djch chuyen nao cila cac cO' cfill ella may. Nhu ta da bie't, bien dang dan h6i cila h(\ thong cong ngh(\ Ad = Y = ~, co nghla la phu lhu(>c vao luc dt va do cu-ng vfmg cila h(\ thong. Do do, khi biet d(> cung vil'ng Clla h(\ thong co the dieu khibJ dllqc thong so A" bang cach thay diSi luc eftt P. L\IC eftt P khi gia cong thep va gang duO'c tinh theo cong thuc: p = (C, .t.So'''HBo,6)'

+ (C/',9S0'''HB')'

+ (C,tl,' ,SO;6HBI.5)'

(3,94)

~ Ta thay: khi cac thong so dau vito (chieu sau d.t va d<i clmg vflt li(\u gia cong) thay diSi thlhlC dt P thay dbi. Cac he C,' Cy, C; trong nhung dieu ki(\n d.t cu the (thong so hlnh hoc ella dao, toc do citt, durlg dich tron nguoi) la nhfrng dai luqng khong diSi. Cho nen, dieu khien l,!~' dt nha thay diSi luqng chay dao d9C lit phuang phap hap ly nhtlt (khong gaX ra cac bu6c nhay dao d(>t ngot va co the thay diSi luO'ng bien dang ditn h6i m(>t cach lien tue), Dieu khienluqng dieu khien tu dong. chay dao co the duO'c thl:'c hi(\n bang tITy hoac bang he '.

"a

106

Chuang 3: Di? chinh xac gia cong

Khi di6u khiiin biing tay thi nguoi tha phai thuong xuyen quan sat kim chi s6 cua dung C~Ido va thay dbi ILrang ch~y dao vai h~ th6ng di6u khiiin t~r d(mg khi luqng dLl va do cling v~t li~u tang thiltrqng chay dao giam. Khi gia cong chi tiet tiep theo co luang dLl va d(> Cling v~t li~u giam thi luqng chay dao tang. PhLlang phap dieu khiiin tu dong cho phcp giam twong phan b6 kfch thuac cua chi tiet xu6ng 3 c- 9 l[;n. Vi du, khi gia cong truc biing v<1tli~u thep tren may ti~n I A616 twong phan b6 kfch tlmac biing 0, I mm nhung khi sir dung he th6ng eMu khi6n tLtdong thi truOng ph[ll1 b6 kfch thU{lC chi biing 0,03 mm. TIloi gian gia cong trmg truOng hqp nay giilm dLrac 50%. Nhuqc diiim ella phtr<Jng phap nay la khi do nham be milt thay dbi lam cho luang ch~y dao thay dbi va khi Itrang chay dao thay dbi lai lam cho d(> nham be m'lt thay dbi. Vi vay, 1>6m'lt chi tiet thuong co d(> nham khac nhau. Tuy nhien, nhlWc diiim nay khong dang quan tam I&m, boi vi sau khi gia cong tho, chi tiet thuang duac gia cong tinh dii giam do nham be m'lt.

CONGNG~ C~ Ti;\O MAy

107

Chu'dng 4

CHUCI KICH THlfC1C

CCNG NGill:.

Khi thiet ke qui trlnh cong ngh~ chung ta ph,li tinh laan dung sai va kich thuac nguyen cong dong thai phiii tinh cit luang du gia cong. Trang nhfrng tnrang hap kMc cac chu!\n cong ngh~, chu!\n thiet ke va chu!\n c1a luang khong trfmg nhau mil lai can thay d6i chufrn thl nhit cong ngh~ phiii xae c1jnhkich thuac cong ngh~ va tlnh lai dung sai. nit cilnilfrng cong vi~c nay duo'c giili quyel tren co' [inh chuoi kich llnrac cong ngh~.

sa

4.1. CHu6I KICH THVaC

Chu6i kich thuac la !fIp hap cac kich thuclc c1uo'cb6 tI'l theo :not mach (congtua) kh6p kin, xac c1inh vi tri tUo'ng quan cua cac biS mat hoac cac duang tam b~ m(lt cua mot chi tiet haac ella nhiiSu chi tic"tlrong mot c1o'nvi lAprap (hlnh 4.1 a). Chui\i kich thuac ket diu xae c1jnh khaimg citch ha~c g6c quay tUo'ng d6i gifra citc biSmat ha;ic gifra dc duang film cua dc b~ m(lt chi tiet trong san phfrm (hlnh 4.1 b, c, d). Khi thiet ke qui trlnh cong nghe lAp nip cite chu6i kich thuclc lhiet ke tlurang duqc g9i la chui\i kfch thuoc lip rap. Chui\i kich lhuac cong ngh~x:ic dinh khaang each gifra cac b~ melt Clta chi tiet khi thuc hi~n nguyen cong ilOae lAp nip, khi di~u chil1h may hO(le tinh kich lhuoc nguyen cong va luang dl! (hll1h4.le). Cae kich thuac cu" chu6i kich thuclc dlrqc gai I:l cac khau. Khau cho

108

Chuang 4: Chu.3i kieh thude dIng ngh~

tmae eila ehubi kfch thuae duae g9i la khau khCp kin. Cae khilu con l~i eila ehubi kieh thuae la cae khau tMnh phan. Khau khep kin eila ehubi kfch thuae xae dinh d(\ ehinh xae kfch thuae eila cae khau thanh phan. Dung sai va kfch thuae giai han eila eae khau thanh philn duqe xae djnh tren crJ khau khep kin. Vi du, khi xae dinh eae kieh thuae A2 eila ranh then va kich thuae A, etta then (hinh
a)

A,

Az

sa

C~;H
'~
z
e)

4.1 b), duang kinh A, eila tr~le va duang kinh A, eila Ib (hinh 4.1 e) phai xuilt pMt tu yeu eau dam baa khe ha Ao (A" trang tnlong hqp nay la khau khep kin). Chieu dai BI ella tr~le duae xae dinh til yeu du dam baa 1uqng du gia e6ng Z = Bo (Bo trang tluang hqp nayla khau khep kin).

I:

B,

Hinh 4.1. Cae lo~i chubi kich thltOc

Tuy thu6e vilO caeh b6 tri kfch thuae rna ehubi kich thuae duae ehia ra: _ Chubi kich thuae duang th&ng (baa g6rn cae kfch thuae th&ng song song vai nhau). _ Chubi kfch thuae goe (baa g6rn eae kieh thuae goe va duqe ky hi~u bftng cae ehii Hy L~p: a, 8,
E,

A va w).

_ Chubi kich thuae rn~t phing (baa g6rn cae kfch thuae nftrn trang cae rn~t phling kh6ng song song vai nhau). Hinh 4.2 la sa d6 ehuy~n dbi ehubi kfch thuae mat phing thanh kich thuae duang thing (hinh 4.2b). (hlnh 4.2a)

eONG NGm: em T~O MAY Trong tWOng h9']J nay muc d(> anh htrang cua kfch thtroc va sai s6 cua cac khau thanh phan toi kfch thtroc va sai s6 cua khflU khep kfn. nho hon trong cac chubi kfch thtroc dtrOng th~ng voi cac khau

109
a)

b)

Hinh 4.2. So

do chuyGn d6i chu6i

kich thltac m~t ph~ng

song song voi nhau, bO'i VI thimh chubi kich thllGC <'liang th~ng. & day khong baa gam cac kfch thtroc va sai s6 cua cac khau thanh ph an A" A" A, rna la cac hlnh chieu cua chUng len phtrffilg cua khau khep kin, c6 nghia la:
A', =A,sin~;A'2

=A,cos~;A'3

=A,sin~.

H~ s6 di.ic trung cho muc d(> anh huang cua kfch thuoc va sai s6 clla khau thanh phan toi kfch thtroc va sai s6 ella khau khep kin duac goi la ty s6 truyen E. Cac chubi kfch thuoc voi cae khau khong song song c6 ty s6 truyen E n~m trong khoang 0 :S E:S I (d6i voi cae khau tang) va -I :S E:S 0 (d6i voi cac khau giam). Cac chubi kfch tlmoc voi cac khau song song c6 ty s6 truy(;n: (d6i voi cac khau tang) va E = -I (d6i voi cac khau giam).
E

= +I

Khau thanh ph:ln dtrac goi la khau tang neu khi n6 tang sf; lam cho khau khep kin tang. Khau thilnh ph:ln dtrqc goi la khau giam neu khi n6 tang sf; lam cho khflu khep kin giam.

4.2. CAC DANG BAI TOAN VA CACH GIAI

May va cac co cau ella n6 la mot h~ kfch thtroc phuc t':lP rna trong d6 kh6ng m(>tyeu t6 nao c6 thi! thay d6i m(>tcaeh tuy ti~n VIchUng c6 qual' h~ rang bu(>cvoi nhau. VI vi.iychUng ta c6 hai d':lng bai toan: - Tinh chubi kfch thtroc cong ngh~ dtrqc t':l0 thanh khi gia cong tiet. - Tinh chubi kfch thtroc ket call trang cac san phiim lAp nip.
CCi

"'''''

'"

chi

Chuang
110

4: chu6i kich thuoe eong ngh~

Cae bai toan tren d1ly dUa'e giai tren cO'sa 19 thuye't ehubi kich thuoe. Nguoi ta philn bi~t hai dang hai toano thu~n va nghieh tuy thube vao khilu nao eua ehubi kich thuoe eho truoe con khilu nao la khilu phai tim. 4.2.1. Bili tOlln thu(ln Bai toan thu~n la bai toan xae d\nh dung sai, lOi!dq t1lmdung sai va sai l~eh gioi hi!n eua cae khilu tMnh phan trang ehubi kieh thlfoe (bai toan thie't ke). Trinh tU cae buoe giai bai toan thu1lndUa'etie'n hanh nhu sau: _D~t hai toan va xae d\nh kh1lukhp kin. _ Xae d\nh t1lm dung sai t.o' dung sai 86 ho~e cae sai l~eh gioi hi!n eua kh1lukhp kin. _Xae d\nh cae khilu thanh philn va x1lyd1!'ngsa' do ehubi kieh thuoe, l~p phuO'ngtrlnh va tinh ty so truyen. _Tinh kieh thuoe danh nghia eua cae kh1lu thanh phan. _Chqn phuO'ngphap giai ehubi kich thuoc ebng ngh? co tinh de'n ye'u to kinh te' trong dieu ki~n san xuat xae dinh. _ Tinh dung sai, t0i! db t1lmdung sai va sai l~eh gioi han eua cae kh1ln thanh philn trong ehnbi kieh thuoe. 4.2.2. Bili tOlln nghich Bai toan nghjeh la bai toan xae djnh kieh thuoe danh nghia, dung sai, t0i! dq t1lm dung sai va sai l~eh gioi hi!n eila kh1ln khp kin (bai to an ki6m tra). Trinh t1!'giai bai toan ngh\eh duqe tie'n hanh nhu sau: _ Di)t hai toan va xae d\nh kh1lukhp kin. _ Xae djnh cae khilu thanh phan va x1ly dl!flg sa' do ehubi kieh thuae, x1lydung phuO'ngtrlnh va xae d\nh ty ~o truyen. _Tinh kieh thuoe danh nghia eila kh1lukhep kin (ne'u chua bie't). _ Chqn phuO'ngph:ip giai ehubi kich thuae. _Tinh tat ca cae thbng so eila khau khep kin.

C6NG NG~

cfffi TAO MAy

III

4.3.cAc C6NG THUC TINH cHU6I KICH THU'Oc C6NG NG~ Kfch thu6e danh nghia eua khau kMp kin At. va eua cae khflU thanh phan A, co quan h~ v6i nhau bang phuong trlnh sau:
(4.1)

, day: o

E, -

' so < < ( trong mot ".. so truong hqp ty truy"n

E,

I' a dao h' am:

E,

dA, dA. ).

m - s6 khau trong chu6i kfch thu6e.

8

D6i v6i cae ehu6i kfch thu6e co cae khau song song thl ty s6 truyen 1 (cho cae khautang) va 8 = -I (eho cae khau giam).

Dung sai eua khau khep kin 0" duqe xae djnh tuy thuDe vao phuong pllap tinh. Khi tinh theo phuong pllap cUe d~i - e1!"e tieu thl:
m-I

0" =

2),1,
I m-I

(4.2)

Khi tinh theo phuong phap xae suat thl:

0" = t" 2:>,10;0;

I

(4.3)

a day:

t,,- h~ s6 rui ro;

A, - sai I~eh blnh phuong trung blnh wong d6i;

0, - dung sai clla cac khau khep kin. H~ s6 rui ro t" ph\' thui;>cvao phan tram rui ro P va quy luat phan b6 ella sai s6. D6i v6i quy lu~t phan b6 chuan khi tam phan b6 trung v6i tam dung sai thl quan h~ giiia h~ s6 t" va phan tram rui ro P co ty l~ nhu sau: P 32 I 10 1,65 4,5

1
2,57

0,27 3

0,1

0,01
3,89

3,29

112

Chuang 4: Chu6i kich thttClccong ngh~

Sai Hieh blnh phuang trung blnh tuang doi Ie, duae xae djnh thea eong thlIe: Ie.= , 2cr, co,
i'J day: cr,- sai I~eh blnh phlrang trung blnh; (4.4 )

co, - tmang phftn bo. Doi vai guy luat phan bo ehuftn thl Ie, dUde x,\c dinh thea eong thue: Ie'

, 9

=.!.

(45)

Doi vai cae guy lu~t phan bo kh,\c thl cae h~ so t,1va

Ie;

duae xae dinh

thea bi'mg 4.1 co tfnh den so luang cae khau thanh phan trong ehubi kfeh thuae. Khi ehubi kfch IhuDe co s6 khau thanh phan 160 han 6 thl co the lay t~ = 3 khong phil thuoe vaa guy lu~t phan b6. Neu khong biet duae guy luat phan b6 (eho e,k chi tiet trang san xuat hang la~t nha va san xuat dan ehiec) thl nen chon guy lu3l phan b6 xae suat deu.
Bang 4.1. Gia tr! cae h~ so t" va
.
Quy lu~1philn

Ie;
Gia trj t... cho cae so khau thanh phan 2 3 2,83 4 2,86 2,61 5 2,88 2,65 6 2,91 2,68

bo

H~ SOA~

Quy lu~thlnh tam giac

1 9

2,8 2,45

Quy lu$t phan

be

xac

1 3

2,55

suat deu

Dung sai trung blnh 1\ eua cae khau thanh phan khi giai bai toan thu~n duqe xae djnh thea cae eong thue sau day: - Khi tfnh thea phuang pMp el1'edai - el1'etieu:
/)o =~ m-l (4.6)

2:),1
d6i vai ehubi kfch thuae duang thi\ng vai cae khiiu song song thllE,1 = I va

eONG NG~ em T~O MAy

[ 13

8=~
,

m -I .

(4.7)

- Khi tfnh thea phuang phap xae suat: 8, =

t6

8"
m~l

(4.8)

L~~A~ ,

Dung sai kfch thllO'e eua mot khau thanh phan nao do 8" khibie'tl dung sai kfch thllO'C ella cae khilu con 1,lidllO'exae.djnh theocong thuc saUl - Khi tfnh thea phuO'ngphap cue dai - cue:ti6u:

trang trllOng hqp dac bi~t khi IE,I = IE"I = 1 thl

m-2

Ii, = Ii" -

L Ii, .,

(4.10)

- Khi tinh thea phuang phap xae suat:

(4.11) & day: n - s6 thu tu ella khau can tim. Phan b6 dung sai tuang d6i so vai kfchthuae dar\h iIgh'ia viI dcsai leeh giai h\!n duqe xac djnh kh6ng phu thuoe'vao phuang phap tfnh ,chu6i kfch thtrae. To\! dq tam dung sai eua khau khep kin L10A va .to~dq. tam dung sai kfch thllae cila cae khau thanh ph,in L1 0, co quan h~ vai nhau b~ng!phu,<mgtrlnh:
L1
0"

L1." t L1
2

H,

_ ~

(L1.,

+ L1H,)
2

(4. [2)

"7"'

114

Chuang 4: chu6i kich thudc c6ng ngh~

"'B;I' "'H'" '" Bi' '" Hi - sai I~ch tren va sai I~ch duCii ella khau

a day:

khep kfn va cae khau thanh phan. Khi giai hai tmin thuan (hai tmin thit ke) thong thuang ta chi bit toa de?tam dung sai ella khau khep kin, vi vay to~ de?tam dung sai ella tat eli cae khau thanh phtln duqe lay theo quan diem kt eau ho~e eong ngh~, ngoai tru mot khau nao d6 rna toa de?tam dung sai ella n6 duqe xae djnh theo eong thue (4.12). Sai I~eh giai h~n ella kfch thuCieella rne?tkhau bat ky nao d6 duqe xae djnh theo cae eong thire sau: "'.="'0+8 2 (4.13) (4.14 )

'" ='" -~2

H
0

a day:

'" B'
'" 0 -

'" H -

sai I~eh giCiih~n tren va giCiih~n duCiiella kieh thuae khau;

to~ de?tam dung sai ella kfch thuae khau;

8 - dung sai ella kieh thuae khau. Khi giai ehubi kfch thuae tfen co ta sir dt1ng cae eong thue sau:

sa kt qua kiern tra loat chi tit nguai

_ Toa de?tam ella twang phan bo kieh thuCieella khau khep kin "'0'"
m-I

t1.rot.

L
I

i~,,)i

(4.15)

a day:

'" Wi

to~ de?tam phan bo kfeh thuae ella khau thanh phtln.

- To~ de?tam ella sai so kfch thuae ella khau khep k,n (4.16)

a day:

a i - h~ sol~eh tam (khong doi xUng) wong doi:

a., = 2 . M(X)i - """i
Wi

(4.17)

va M(X)i - to~ de?tAm ella sai so kfch thuae ella khilu thanh phan.

C6NGNG~C~T~OMAy

115

Truong philn b6 kich thucre ella khilu khep kin w, duqe xae djnh thea '. cae e6ng thue sau: _ Khi tinh thea phuongphap eI!'ed",i - eI!'etieu:

w, = Z),[w,
I

m-I

(4.18)

- Khi tinh thea phuong phap xae su"t: roll

=tl\

(4.19)

4.4. TINH CHU61 KICH THVOC C6NG NG~ 4.4.1. Phuong phap xay dl!ng ehubi kich thucrc eong ngh~
De xily dung ehu6i kich thlrcre e6ng ngh~ ta phi'li dung quy trlnh e6ng ngh~ rna el,lthe hml la cae sa d6 nguyen e6ng vcricae kich thucre bieu thi cae khilu eua ehu6i kich thucre. Trang truang hqp nay chi tiet duqe the hi~n vcri cae luqng du nguyen e6ng , cae kich thucre nguyen e6ng vcri dung sai thea trlnh tI!' gia e6ng b~t dau tll kich thucre ph6i eho tcri kich thucre eua chi tiet a nguyen e6ng eu6i eung. Xily d'!'!1gehu6i kich thucre duqe b~t dau tll vi~e xae dinh khilu khep kin tuy thu6e vao bili toan dijt ra. KMu khep kin eua ehuoi kich thucre e6ng ngh~ co the la: _ Kich thucre vcridung sai kh6ng trI!'etiep do gia e6ng t",o ra. _ Luqng du gia e6ng, rna xu"t phat tll gia tri nhc, nh"t eua no ta xae dinh kich thucre nguyen ding. Khi xae dinh kMu khep kin can phili Ian luQ'l them vao no cae khilu thanh phan eho tcrikhi ehuoi kich thucre duqe khep kin. Hlnh 4.3 la vi dl,l xily d\rng ehu6i kich thucre xu"t pMt tll nhi6u di6u ki~n khae nhau. Gia e6ng cae mat dau I, 2, 3, 4, 5 duqe thue hi~n qua b6n bucre (hoae

116

Chuang 4: chu6i kich thu6'c cong ngh~

<'1) A,

Mn nguyen eong). ffinh 4.3a la so do hlnh thanh de kich thuae a cae nguyen eong nay. Cae kieh thuae duang kinh tren cae SCido gia eong khong dUCIethe hi~n, bai VI trang tnrang hqp nay chUng khong duqe tinh Mn khi giai bai toan dilt ra.

b)
A2 2 A8

A2
1 I

z,

-~
-

.-

er

-'!1
II 3

A..
As A7

A6

III

III

1..

De xay dung SCI do hlnh thitnh kieh Hinh 4.3. So do xay d\l'l1gchubi kich thltac c6ng ngh~ thuae eua qua a- sa d6 nguyen cong; b- sO d6 hinh thanh kich thLfac; trlnh eong c, d, e- chuoi kfch thvac; I, II, III, IV - cae bvac gia cong ca. nghe ta g<?ptat ca de kieh thuae nguyen eong va luqng du tren m<?thlnh (hlnh 4.3b). Trang truang hqp dn thiet tren SCI do ciing can ghi ca kich thuae phoi. Doi vai vi du tren day ta co de phuClIlgan xay dl!Ilg enu6i, kieh thu'ae sau day: 1. Oin xay dlmg ehu6i kich thuae noi ket trlfe tiep kich thuae As vai cae kieh tlurae hlnh thanh trang qua tflnh gia eong. Khau khep kin,B" duqe eh9n trlmg vai kieh thuae As, bai VIAs la kich thuae phai tIm. Sau, do ta Ifin luqt bil sung cae khau th1mh phfin de t,1Othitnh ehu6i khep kin,. co nghia lit B, = A,; B, = A,; B, = Ab. Nhu v~y ta duoe ehu6i kich thuae B (hlnh 4.3e). Cnn lrm y rang cae kich thuae khae (vi d\l, A" A,) khong nam trang ehu6i kieh thuae nay, bai VIchung khong t20 th1mhehu6i khepkin vai B".

CONG NG~

c~

TJ>..O MAy

117

2. Can xae dinh ho~e kiem tra luyng du nh6 nhat khi gia e6ng m~t dau 3. XAyd\l11gchu6i kich thucre duqe b~t dau tit kieh thucre Z, va chon Z, lam khAu khep kin C~ (hinh 4.3b, c). Chu6i khep kin ng~n nhat duqe hinh thanh boi cae khAu: C, = A6 va C, = A,. Cae kich thucre khile kh6ng n!im trang ehu6i kich thucre nay. Nhu vAyta xAy d\l11gduqe ehu6i kich thucre C. 3. Can xae dinh ho~e kiem tra luqng du nh6 nhat khi gia e6ng m~t dau 4. Trang truang hqp nay khAu'khep kin la D~ = Z,. Cung v&ino co cae khAu D, = A7, D4 = A" D, = A6 V" D, = A,. Nhu v"y ta duqe ehu6i kieh thucre D. 4.4.2. ChQn phuong phap giiii chuoi kich thUlk De giai ehu6i kieh thucre e6ng ngh~ ta co the dung hal phuong philp: - Phuong phap cue d'.li - etIe tieu. - Phuong phap xae suitt. Ch<:mphuong philp nay hay phuong philp khae phI,!thu<?cvao dieu ki~n el,!the cila bai toan d~t ra. Vu diem eua phuong philp cue dai - etIe tieu la dam baa kh6ng co phe pham rna nguyen nhAn eua no co the la sai s6 eua phuong phap tinh. Mi)t un diem khae eua phuong phap la don gian trang tinh toan Va kh6i luqng tinh toan it. Phuong pMp xae suat phai xae dinh quy lu~t phAn b6 kich thucre khi gia e6ng va ei)ng cae sai s6 eua cae khAu thanh .philn. Dungsai eua cae khAu thanh philn tinh thea phuong phap nay kh6ng co philn dtI tril di) chinh xae, do do no cho phep giam chi phi gia e6ng chi tiet. Tuy nhien phuong philp xae suat co the tao ra phe pham, don,s thai phuong phap co kh6i luqng tinh toan Ian va ph(rc t'.lp. Hi~u qua Slr dl,!ng cae phuong phap tinh toan tren dAy phI,! thui)e vao nhieu yeu t6 khae nhau. Yeu t6 co anh hui'mg Ian nhat la s6 luqng cae khAu thanh philn trang ehu6i kich thucre. Khi s6 luqng cae khAu thanh phan tang thi hi~u qua Slrdl,!ng phuong phap xac suat tang thea. Mi)t yeu t6 khac cUng co anh hui'mg nhieu den hi~u qua eua cae phuong phap tinh toan la sU phfm b6 eua cae kich thucrc thtre. Neu kich thucre phAn b6 thea quy lu!!t ehuan (quy lu!!t Gauss) thi Slrd\l1Igphuon!Cph:ip xae suat co hi~u qua hO'Il.PhAn b6 kieh thucre eang khac quy lu!!t ehuan ~aoi eaeh kMe thi sai I~eh binh phuong trung blnh tuong d6i Ie i eang Icrn) thi hi~u qnii Slr dl,!ng phuong phap xae suat eang thap.

118

Chuang 4: Chu6i kich thuac clIng ngh~

4.4.3. Giiii chuoi kich thuac cong ngh~ Mng phuong phap cl!c d~i . cl!c
ti~u

Vi dlf 1 (B (ii toan th utin) Do yeu cau Iftp ghep cua trl)c vai cac chi tiet khae cho nen kich thuac chii!u dai 350 mm ciln duqc gia cong d<)t d<:> chinh xac J50!O,25 54 :t 0,25 mm (hlnh 4.4a). 5 {i 7 Trl)c duqc che t<)o tir ph6i thanh trang san xuat hang loat nh6 theo tien trlnh c6ng ngh~ sau dfty:
8 9

44(J

1. Ti~n cae be m~t 7" b) va 8, ti~n cae m~t dau 6 va 9 d"; d<)tkich thuac 54 mm (dinh vi va k~p 'chat theo H!nh 4.4. So do tinh chub! klch thlll'fc b~ng m~t 5 tren mam c~p ba phap elfe d~i . Cl!c ti~u chau l1!dinh tam).

phuong

a- ban va chi tiet; b- chuoi kich thLfdC.

2. Cftt ph6i dat kich thuac 440 mm. 3. Ti~n cae b6 m~t 2 va 3, ti~n cae m~t dau 1 va 4 (djnh vi va k~p ch~t theo mat 5 tren mftm c~pba chan tlf dinh tam). Nhu v~y kich thuac 350:t 0,25 kh6ng duqc dam hilo khi gia c6ng t~rc tiep. Bai.tm,n d~t ra nhu sau: xae dinh kich thuac vai d<:> chinh xac nao do d~ . dam hilo di6u ki~n d~t ra. tien hqp nao khi Ta xac djnh khftu khep kin At; = 350 mm. Tren CeJ sa b3n ve chi tiet va tr1nh c6ng ngh~ ta xay dlfng chu6i kich thuac (hlnh 4.4b). Trang truOng nay can xac djnh khau thanh philn nao la khau tang va khau thanh philn la khau giam. Ta thay: aphia tren cae chll co ve miii ten chi khau tang miii ten huang vi! ben phili va chi khau giam khi no huang vi! ben tnii.

Nhu v~y ta co:

A,

va

A,

la cac khau giam, con A2 la khau tang. Chu6i

kich thuac nay co s6 khau m = 4.

eONG NG~ em TAO MAy Thea

SO'

119

do ehu6i kich thucre (hlnh 4.4b) va thea eong thlle (4.1) ta co: A~= - A, + A2- A,

Ta tfnh kich thucre danh nghla eua tilt ci\ cae kMu Thanh phan: A, = 54 mm; A2 = 440 mm; A, = 36 mm. Ta eh<;mphucrng phap giai ehu6ikich thucre:'CIa vi~e ehe t1)o chi tiet thu<?ed1)ng san xuilt hang 101)tnhO va s6 kMu Thanh phan Mng 3 eho nen ta eh<.mphUffilgphilp e,!e dai - cue tieu. Theo dieu ki~n eua bai toan thu*n ta chi biet dng dung sai kich thucre ella khau khep kin biing t6ng dung sai kich thucre ella de khau Thanh phan co tinh den ty s6 truyen (eong thue 4.2). De giai phucrng trlnh co nhieu tin s6 ta phili (rug dl!ng nguyen tiie: anh huang nhu nhau, co nghla ta ehia dung sai kich thucre eua khau khep kfn Ii~ ra cae philn biing nhau gifra e~e khau Thanh philn trong ehu6i kfeh thucre. Nhu v*y ta phili xae djnh dung sai trung blnh 0 eua kich. thucre eua cae khau Thanh philn theo eong thlle (4.6):
0

0=
0

0;5 =O,17mm.

Tiep theo do ta xae djnh dung sai kich thllcre eua cae khau Thanh philn biing each tra s6 tay. Nhu v*y, ta co dung sai eua khau A, 13 0 I = 0,12 mm va dung sai eua khau A, 1a 0, = 0,1 mm. Khi do dung sai 0, eua khau A, duqe xae dinh theo eong thue (4.10): O2= 0,5 - (0,12 + 0,1) = 0,28 mm Kiem tra phep tfnh theo eong thue (4.2): o~= 0,12 + 0,28 + 0,1 = 0,5 mm ~ Ta xae dinh tam dung sai eua cae khau Thanh philn. D6i vcricae khau A, va A, ta eh9n cae sai I~eh tren va ducri eua dung sai niim dmg m<?tphfa (phfa ducrng), co nghla 1a toa d<?tam dung sai eua kha~ A,: /',.01 = 0,06 mm va eua kMu A,: /',.0] = 0,05 mm. T01)d<?tam dung sai eua khau A2 duqe'xae djnh theo eong thue (4.12):

120

Ghuclng 4: Chu<li kich thtt<1cc6ng ngh~ Khi do: ~02~'

~o~

~o,

~03

= 0 + 0,06 + 0,05 = 0,11 mm.

Xae dinh sai I.;eh giai h~n eua kich thuae eua cae khau thanh philn thea eong thue' (4.13) va eong thUe,(4. 14):
A '-'.006 + -0,12 =O,12mm. '-'0"-' 2

~H' = 0,06 - O,~2 = 0 , 0,28 AB, = 0,11 + -= 0,25 mm. 2 ~H,=O,II-

0,28 -=-O,03mm.

~ 1i1

= 0,05 + O~I = 0,1 mm.

~ >13 = 0,05 - ~ = O. 2 Nhu v~y, de d~t duqe kich thuac 350:t 0,25 mm ta phai dam bilOduqe cae kieh thuae nguyen eong vai cae dung sai sau day: A = 54 +0,12 mm' A - 440+0,25 mm' A - 36 +0,'mm'
I ' 2-0,03 '3 ,

',Vi dl! 2 (Rili (oiln nghich). Theo'Sa db chi tiet tren hlnh 4.4 va cling theo tien trlnh eong iJgh.; nhu trang vi dll I ta co cae kich thuae sau: A, = 85 +0.14 mm; A, = 45{)"." mOl va A3 ='35 +0.'mm. Ciln xae djnh do ehinh xae (dung sail eua kich thuae 350. Gidi' Theo ehubi kich thuae tren h:r.h 4Ab ta co eong thue xae djnh kich thuGe eua khiiu',khep kin A~: ;\ A~ = - A, + A2 - A3 = -85 + 450 -35, = 330 mm Ta eh9n phuclI1gphap el!e d~i - el!e tieu M giili ehubi kieh IhUGe.TruGe het ta xae djnh tam dung sai eua khau khep kin theo eong thue:

eONG NG~ em T~O MAy

'" o~

121

= - (+0,07)

+ (-0,125) - (+0,05)

= - 0,245

mm

Dung sai kfch thuae eua khiiu khep kIn duae xae djnh theo eong thue
(4.2):

0"

= 0,14

+ 0,25 + 0,1

= 0,49

mm

Sai I~eh giai han eua khau khep kin duqe xae djno theo cae eong thue . (4.13)va (4.14):
'" B~

= -0,245 = -0,245

+ 0,49 2 - 0,49 2

=0 = -0,49 mm

'" Ii~

Nhu v(iy kfch thuac cua khau khep kin A~: A~ = 330 - 0,49 mm 4.4.4. Giai chuiJi kich thuac cong ngh~ b:\ng phuan~ niJ<lp xac suat
Vi dlJ 1 (Btli toan thutJn).

Xuat pMt tll yeu cau l~p rap cho nen chieu dai do~n trlle c;6duang kinh Ian nhat (hlnh 4.5a) phai duqe gia cong vai do ehinh xae 50 -0,16 mm. Che t<:tochi tiet duae th\IC hi~n trang dieu ki~n san xWlt hang khoi. Tien trlnh cong ngh~ duqc the hi~n tren hlnh 4.3. Can xae djnh cae kiehthuae vai dung sai de dam bao yeu cau d(it ra (d<:tt kfch thuae 50 -0,16mm). Gidi: Truae het xae djnh kfch thuac khiiu khep kin B~ = 50 n;,il, .Ja do tiim dung sai "'0 = - 0,08 mm va dung sai o~ = 0,16 mm. Tren co ban ve chi tiet va cae sa d6 nguyen cong ta xiiy dllng ehu6i kfch thuae (hlnh 4.5b). Ta phai xac dinh cae khiiu tang va cae khau giam. cae khilu tang duqc ky hi~u biing cae mUi ten huang ve ben phai, con cae khiiu giam duqc ky hi~u biing cae mUi ten huang ve ben trai. T6ng so khau m = 4.

sa

Theo sa d6 chu6i kfch thuac va tren ca sa cua cong thtlC (4.1) ta co: B~= B,- B2+ B, Xae djnh kfch thuac danh nghia eua tat cit cae khiiu thanh phan:

122

Chuang 4: chu6i kich thuoc cong ngh~

B,= 140 mm, B,= 200 mm, B,= 110 mm. Chi tiet duqe ehe tlio trong dieu ki~n slm xuat himg kh6i. Ngoai ra, cae kfch thuD'e danh nghia ella cae khau tMnh phan khae nhau khang qua 2 Ian va duqe gia eang VD'i di? ehfnh xac gan nhu nhau (dung sai kh3e nhau khang nhieu). Do d6 ta e6 thi! chon phucmg phap xae suat di! !fnh ehu6i kfch thuD'e nay. Di! tfnh dung sai trung blnh ella cae khau thanh pMn tmD'e het ta phili tl!'d~t ra phan tram rlli ro va eh9n quy lu~t phan b6 kfch thuD'eella cae khau tMnh phan, Gia su phan tram rlli ro P = 1%, khi d6 h~ s6 rlli ro t., = 2,57 .
Vi gia eang chi tiet duqe thl!'e hi~n tren cae may duoe dieu ehlnh san

(trong san xuat hang kh6i) eho nen e6 thi! gia thuyet dmg phan b6 ella de sai s6 gan VD'i quy lu~t ehuan (quy luat Gaus). Do d6 ta e6 thi! lay h~ s6 A';

eho tat d cae khau thanh pMn.

Dung sai trung blnh etta cae khau thanh pMn duqe xae dinh theo eang thue (4.8):
uo=

0,16 ~ 2,57~3.i

=0,1

08

mm

Khi e6 dung sai trung blnh 0 ta e6 thi! xae d!nh dung sai ella tirng khau
0

tMnh pMn: 0, = 0, I mm va 0, = 0,09 mm. Dung sai ella kfch thuD'eB, duqe xae d!nh theo eang thue (4.11):
2 1 0,16 2 -2,57.-(0,1 9 2

+0, 092 ) = 0,129 mm '" 0,13 mm.

0=_1_

257 ,

9 Kiem tra phep !fnh theo eang thue (4.3):

o~= 2,57

.!-(O, I' +0,13' +0,092) 9

=0,16 mm

e6NG NG~ elf! T~OMAy

123

Nhu v~y phep tfnh dil duqe thl!'e hi~n dung .. Neu ket qua kiem tra kh6ng d':lt yeu eau thl ta ehqn phuong an phan b6 dung sai khae eho cae khau thanh philn. Tiep theo ta xae djnh to<) do tam dung sai eua cae khau thanh philn. D6i vai cae khau B, va B, ta ehqn dung sai theo phfa flm, co nghia HI: L1 01 = -0,05 mm, L103 = -0,045 mm. Toa dq tam dung sai eua khau B2 duqe tfnh theo eong thue (4.12):
200

a)

50_0,2

90

b)

,
E,

8,
8"

Hinh 4.5. Tinh chu6i kich thU'Oc bling phltdng

philp xac suat a- chi list; b-chuoi kfch thl1dC.

Tit do ta co: L102= L101

+ L103- L10';= (-0,05) + (-0,045) - (-0,08)

= -0,015.

Sai l~eh giai h':ln ci'm cae khau thanh philn duae tfnh theo cae eong thtre (4.13)

va (4.14):
L1 6'

= -0 ,os
-0,015

+ Q:!. 2'

= 0'

L1 HI = -0 os - 0,1

= -0 ' 1 mm.
2

L1

B2

+ 0,13 2 + 0,09

= 0,05 = 0;

mm; L1H2= -0,015 - 0,13

= -0,08
mm.

mm.

L1 B- = -0,045

L1 H'

= -0,045 =

- 0,09

= 0,0,) =

Nhu vay ta co: B,

140.01 mm; B2

2oo~g:gi m; B,

11 .0.09 mm .

Vi d':l 2 (hili tOlin nghich).

Gia eong chi tiet tren hlnh cae kieh thuae: B,

4.5 theo tien trlnh eong ngh~

mm;; B,

a vi d\1 I de d':lt

= 220

.0.IR,mm; B2

= 28.

0.21

110 .o.l4mm.

124

Chuang 4: Chu6i kich thuoe eong ngh~

eftn xae dinh d9 ehinh xae eua ehieu dai do~n true co duang kinh 100 nhat khi gia eong chi tiet theo tien trlnh eong ngM noi tren. Gidi: xa.y dlIng ehu6i kfch thu6'e (hlnh 4.5b) va xae djnh cae khau tang va cae khau giam. Kfch thu6'e danh nghia eua khau khep kin duqe xae dinh theo eong th(le (4. I): B,,= B,- B,+ B, = 220 - 280 + 110 = 50 mm. Ta chon phuang phap xae suat de tinh ehu6i kfch thu6'e nay. To~ d9 tam dung sai eua khau khep kin duqe xae djnh theo eong thue (4.12): ~o,,= (-0,0925) - (-0,105) + (-0,07) = -0,0575 mm. Dung sai ella khau khep kin duqe tinh theo eong thue (4.3). Ta eh(;m pMn tram rui ro P = 0,27%, h~ s6 rui ro t" = 3, sai I~eh blnh phuang trung blnh lUang d6i eua cae khau thanh philn Ie', =
1
"I "I .,

.!... Do do:
9

Ii" = 3

-(0,1859

+0,21- +-0,14-) =0,313 mm ~0,31 mm.

Sai I~eh gi6'i h~n ella khau khep kin dllqe xae dinh theo cae eong thue (4.13) va (4.14): 0,31 = 009 ~B;= -0,0575 + -, 75mm. 2 ~H"= -0,0575 - 0,31 = -0,2125 mm.

Neu lam tron s6 cae gia trj sai I~eh gi6'i h~n nay thl ta duqe:

B" = 50+g:~, mm.

4.4.5. Cap ehinh xae eila cae khan th3nh phan Khi giai hili toan thu~n (bai toan thiet ke) dung sai eua khau khep kin co the duqe phan b6 eho cae khau thanh philn trong ehu6i kfch thu6'e theo phuang phap "dip ehinh xae ngang nhau" (xuat phat tu gia thuyet 1a tat ca

CONG NG~ cRt Tf?.O MAy

125

cac kich thuoc deu duqc thue hien theo mot cap chinh xae) co tfnh dn h~ so chinh xac a" H~ so chinh xac a, va so dan vi dung sai i co quan h~ nhu sau: - Khi tinh theo phuang ph:ip cuc d~i - c>I'ctieu
a =~
c

8 2:i

(4.20)

- Khi tinh theo phlrmlg ph,\p xae suat

'1 -

8il
t~/~2'L,i2

',-

(4.21 )

So dan vi dung sai i duac x,\e dinh theo eong thue:

i = 0,45

ifD,

+ 0,001 D,
(0101).

(4.22)

a day: D, - kich thuoc

trung binh trong ph~m vi cae kich thuoe

Gia tr! so dml vi dung sai (hoac dung sai) ella cac pham vi kich thnoe khac nhau duqc ghi trong bang 4.2.
Bang 4.2. Gia tr! i trong cac ph~m vi kich thu'dc
Ph"m
vi kich ~3 3"6 6+10 10" 18 18" 30 30+ 50 50 + 80 80 " 120 120 + 180 180 + 250 250 + 315 315 + 400 400 + 500

thlidC (mm)
i 0,55 0,73 0,90 1,08 1,31 1,56 1,86 2,17 2,52 2,89 3,12 3,54 3,89

Dua theo bang 4.3 ta xae dinh cap ehfnh xae e;h cae khau thanh phan. Sau do, dY'a theo cap chinh x,ic la xae dinh dung sai cua Cae kh,iu. T6ng dung sai eua cae khau thanh phan 'L,8, phai nhc>han hoile bang dung sai ella khau khep kin 8,\:
(4.23)

Neu dieu ki~n tren khong duqe thoa man thi dn phili thay d6i dung sai eua cae khau thanh ph an i.

126

Chuang 4: Chu<likich thudc cong ngh~

Bang 4.3. Quan h~ gii1a cap chfnh xac clla cac khau thanh phan va h~ so chinh xac

.,

5,1 4

10 6

16
7

25
8

40
9

64 10

100 11

160 12

250
13

400 14

640 15

Cap
chinh

xac

Vi dLJ: Xae dinh cap chinh xae cua cae khilu thanh philn va dung sai ella cae khilu A, = 54 mm; A, = 440 mm; A, = 36 mm; 0., = 500 mm; GiJi: Theo bang 4.2 ta c6 s6 dan vi dung sai ella de khilu lao i, = 1,86; i, = 3,89; i, = 1,56. H~ s6 ehinh xae theo phuong phap el!'ed~i - el!'e ti~u: 500 = 68,4 1,86 + 3,89 + 1,56 Vai h~ s6 a, = 68,4 ta e6 cap chinh xac '" 10 (bang 4.3). Theo "s6 tay dung sai" hoile "S6 tay e6ng ngh~ ehe t",o may" ta xae dinh cae gia tri dung sai d6i vai cap ehinh xae 10: 0, = 120 ~lm; 0, = 250 ~m; 0, = 100 ~m. T6ng dung sai eua cae khilu thanh philn:

2:0; = 120+250+
c6 nghla la: 2:0; < o~

100=470~m

Khi dieu ehinh dung sai cua khilu A, tai 280 ~m thi t6ng dung sai ella Cae khau thanh philn se biing dung sai cua khilu khep kin:

2:0; = 120 + 280 + 100 = 500 ~m.

Cling each "1ll1 tuang tl!'nhu Iren ta c6 th~ x,ic dinh duqc dung sai ella cae khau thanh philn khi tinh ehu6i kfch tlurac theo phuong pluip xae sual.

CONG NG~

crrn T~O MAY

127

ChU'dng
?

CHUAN

5.1. DJNH NGHIA

5.1.1. f)!nh nghIa

vA PHAN

LOAI cHUAN

Khi gia cong cae chi tiet hay cac SilOphilm co khf dn dam baa chat Iuqng thea yeu diu va gia thanh re nha!. M(\t chi tiet tien hanh gia cong thtrang baa gom cac d,!ng b6 m~t nhu sau: - B6 m~t gia congo - B6 m~t dung de djnh vi. - B6 m~t dung de kyp ch~!. - B6 m~t dung de do luang. - B6 m~t khong gia congo Trang th\lc te co the co m(\t b6 m~t ella chi tiet lam nhi6u nhi~m vI! khac nhau, ch&ng hiln co b6 m~t cua chi tiet vila dung de djnh vi, vila dung de kyp ch~t hay do ItrOng. De xac dinh vi trf tuang quan giiia cac t6 m~t cua mot chi tiet hay giiia cac chi tiet kh,\c nhau ngtrai ta dtra ra khai ni~m v6 chuiln.

128

Chuang 5: Chuin
Chufin duqc djnh nghia nhu sau:

"Chudn iii ttjp hflp nhitng be' mijt, duong hoijc diim cua m(!t chi tilt mii ciin crt VIlO do di xac dinh vi tri tuang quan cua cac be' mijt, duitng hoijc diim khac cua ban than chi tilt do hay cua chi tilt khac".
Oin luu y rang chufin co the Iii mot hay nhieu M m\it, duong hoac diem. Vj trf !Llang quan cua cac be mat, duang ho\ic diem duqc xac dinh trang qua trlnh thiet ke gia cong co, lap rap vii do luang. Vi~c xac djnh chufin a m'?t nguyen cong gia cong CO chfnh la vi~c xac djnh vi trf !Llang quan giii'a dllng cu citt va be m\it gia cong ella chi tiet de dam bao nhfmg yeu du ky thuat va kinh te a nguyen cong do. 5.1.2. Phfm

lo~ichulln

Do mllc dfch va yeu cau sir dllng, chufin duqc pMn chia ra nhieu lo(\i:

a- Chudn thief M
Chufin duqc dung trang qua trlnh thiet ke duqc g<;JiIii chufin thiet ke, chufin thiet ke duqc hlnh thanh khi l~p cac chu6i kfch thuac trang qua trlnh thiet ke. Chufin thiet ke co thi! Iii chufin thuc: m~t A ao: diem 0 hlnh 5-1 b dung de xac dinh goc con a.

a hlnh

5-1 a, va chufin

b)

Hinh 5.1. Chu:;'n !hie! ke

b- Chudn c6ng ngh~

Chufin duqc dfmg trang qua trlnh cong ngh~ duqc g<;JiIii chufin cong ngh~, chulin cong ngh~ con chia ra cae 10(\i nhu sau: "- Chufin gia cong dung de xac djnh vi trf cac be m~t, duang hoac diem cua chi tiet trang qua trlnh "gia cong co.

e6NGNG~ em T~OMAy

129

Can lUll Y ding chuan gia cong baD gia cling la chuan thuc (hlnh 5.2).
Vi dl)

a
cho

hlnh 5.2 thay:

+ Neu ga dat d~ tv d9ng dat kfch thuac cho ca lo~t chi tIet may thl mat A lam ca 2 nhi~m vl) m~t ty va m~t dinh vi (hlnh 5.2a).

A
aj Hinh 5.2. Chu~ngia

b)

con-g

+ Neu ga dat chi tiet theo dUO"ng vach dau B thl m~t A chi lam nhi~m VlJ ' m~t ty con mat dinh vj la duang v~ch dau B (hlnh 5.2b). Nhu vay chuan gia cong co th~ trung hay khong trung .vai m~t ty cua chi tiet tren d6 ga hay tren ban may. Chuiin gia cong con chia ra chuan tho va chuiin tinh. + Chuiin tho la nhung b~ mat chua cluoc gia cong dung lam m~t chuan. Trong h~u het cac truimg hop thl chu<1ntho la nhung yeu t6 hlnh h9C th\IC cua phoi chlla duqc gia congo Tuy nhien cling co m9t s6 tnrO"nghop chuiin tho iii nhtrng M mat cia cluoc gia cong (ching han tnrac khi clua vao xuang nguai ta da ti~n boc vo ca~'lruc Ian ph,in xuang chuan bi phoi, muc clfch la d~ phat hi~n phe phiim ella qua tllnh tao phoi cI~ van chuy~n de va giam kh6i luang g;1 cong co).

+ Chuan tinh l~ nhfrng b~ m~t cia cluqc gia cong dtmg lam mar chuiin, chuiin tinh con chia ra chu<1ntinh chfnh va ~huan tinh phlJ' Neu chuiin tinh con dtmg trong qua trlnh Hip nip sau nay thl g9i la chuiin tinh chinh. Con nhung chuiin tinh khong cluqc dung tlang qwi trlnh Iftp rap sau nay thl g9i la chuan tinh phu. Vi
ill,l:

+ Mat 16 A ella b:inh rang dtJoc dung lam chuiin tinh cI~gia cong rang,

9 - CNCT

130

Chuong 5: Chuin

nhung m~t Iii A sau nay eilng duoe dung d~ Hip vai tr",e truy6n khi Hip nip, nen Iii A duqe goi 1a ehuan tinh ehinh (hlnh

Lo A
0)

5.3a). + M~t 1 va
2 eua piston
Hinh 5.3. Vi d~

vo chuffn tinh

duqe gia eong d~ lam ehuan khi gia eong cae mi.lt khae nhung no khong duqe dung khi Hip rap nen m~t 1 va 2 duqe g9i 1a ehuan tinh ph", (hlnh 5.3b).

Hinh 5.4. Chuffn I~p nip

e6NG NG~ ell:

Tt;..O

MAy

131

c) ChI/tin lap nip

Chuftn dimg de xac drnh vr tIl tUO'l1.g quan cita cac be m(it, duemg ha(ic diem trang qua tlinh Hip rap cac chi \;et may de t~a thanh cac b(>ph(in cua may hay sim phftm thi duoc gai la chuftn Hiprap. Oin luu y la m(>tb mat dung lam chuftn Hip rap ding c6 the trung ha(ic khong trung vai b m(it ty Hiprap.
Vid(J:

Khi Hip rap thiln d(>ngco dot trang can dam baa d(>th~ng g6c gilla t[lm 16 xylanh (m(it E) va tam 16 truc khuyu M (cua chi tiet I) la 0,05 / 1000 mm (hinh 5.4), vi v(iy khi tien hanh l~p rap cac chi tiet 1,2,3,4 phai dam baa nhling yeu du sau:

+ D(>khong sang sang cha phep ella 6 tfllC M vai m(it I~p Ct.
+ D(>khong sang sang cha phep cua 2 m(it D, va C2 + D(>khong vuong g6c cho phep cUa tam 16chi tiet 3 va m~ltD3 D(> khong d6ng tam cho phep cua 16 E va m(it ngoai cua chi tiet 4. De dam bao cac yeu cau da neu tren thi ta phai giai m<?t +

o
C
B

B
K

aJ Hinh 5.5. Cae lo~i ehuiin

b)

chu6i kfch thuac theo phuong phap I~p Hin, khi d6 cac m~t C], C2, D:;, D3 1a chuftn I~p nip.

aj A _ Chuan kiam Ira; B - Chuan lAp rap; C - Chuan gia e6ng; 0 - Chuan Ihi1 k b) M~tK vua la chu~n thi~tke vua 18 chu~n gia cong, 'v((a la chuan Ii\p rap. vlla la chuan kiam Ira

Nhung neu th\fc hi~n I~p b~ng phuong phap ra va kiem tra d~ khong vuong g6c cua m(it 16 E vai mat M thi khi d6 m(it E tra th3nh chuftn ra l~p nip va cac m(it C" e" D" D, chila nhling m(it ty.
d) ChI/tin kilm tra (hay con glJi liJ chI/tin do luimg)

ChUftnkiem Ira Ia chllftn ma nguai ta can Cllvao d6 de kiem tra cae kfch thuac, vj trf tuong quan gilla cac yeu to hinh h<;>c cua chi tiet may (ch~ng

132

Chuong 5: Chuan

han, 0 hlnh 4.1 a, be m;:it A vila la chulln thie't ke' vila la chulln ki~m tra d~ xac dinh vi tri ttrang quan ella cac be mat thea kich thtrac A" A" A,). Can Itru y, trcing th~rc te' co khi chulln thie't ke', chulln gia cong, chulln Jap nip va chulln ki~m tra khOng trung nhau (hlnh 5.5a) va cling co khi hoan toan trung nhau (hlnh 5.5b). Co th~ tom tat phan lo(\i chulln nhtr SCi da sau:
Chu~n

Chuan !hie! ke

Chu~n 'cong ngh~

Chu~n

Chu~n30

Chu~n gia ding

Chu~n 15p nip

Chu~n ki~mtra

th,!c

: Chulln thO

Chuan tinh

Chuan tinh chinh

Chuan tinh phI,!

5.2. QuA TRINH GA BAT CHI nET KHI GIA C6NG 5.2.1. Khai ni~m ve qua trlnl1 ga d*t chi tiet khi gia c(jng
Chi tie't tnrac khi gia cong phili dtrqc tie'n hanh ga d;:it,qua tdnh ga d~t chi tie't khi gia c(mg baa gam hai qua trlnh. a) Qua trinh dinh vi.chi /itt. Qua trlnh dinh vi chi tie't Ja sl! xae djnh vi trf ttran3 quan ella chi lie't so va'i dung Clf ci\t tnrac khi gia congo Chang han khi gia cong mi!t A hlllh 5.6 thl chi tie't duqc djnh vi bftng

CCNG NG~

cHfi TAO MAy

133

m(it B di! dam baa kfch thuGCH iSH .

B
Hinh 5.6. M~t djnh

vi B khi

phay

Hinh 5.7. D!nh vj bling mam c~p 3 chau djnh tam

tv

b) Qua trinh kt;p chiit chi tilt Qu,i;ti"lnh k"p ch~t chi tiet la qua tIPlrih co dil'lh vj trf clla chi tiet dii djnh vj.di! chong lai tac dong clla ngoai hrc (chll yeu la I~rcdt) trang qua trlnh gia cong chi tiet, lam cho chi tiet khong rai khoi vi trf dii dinh vi. Vi du, khi ga d(it chi tiet trIJc tren mam cap 3chau tlI djnh tam (hlnh 5.7). Sau khi dua chi tiet len mam c(ip, v(in cho cac chau cap tien vao cho denkhi ram .chi tiet trung vai tam trIJc chfnh clla may, dO'la qua trlnh dinh vj. 'Sau dO'tiep tIJC v(in cho cac chau tien vao kcpch(it chi tiet, di! chi tiet se khongbi dich chuyi!n trang qWt trlnh gia cong sau dO'.DO' la qua ti"lnh k"p ch(it. Can luu y rang .qua trlnh ga d(it baa gia cling duqc thlfc hi~n thea trlnh t~r sau: qua trlnh djnh vi r6i Mn qua trlnh k"p ch(it. Khong baa gia lam nguoc I\li.

5.2.2. Cae phuong phap ga d~t chi tiet khi gia cong
a) Phuong phtip ra ga

M(it trang nhfi'ng phuong phap gil d~t Iii ra gao CO'thi! chia fa hai truang hap la ra trlfc tiep tren may (hln'h 5.8a) hoac ra thea dau dii vach san (hlnh 5.8[,). Di! thlfc hi~n phuong phap ra ga nguai ta Slr dIJng m(it so dung cIJ nhlr ban may hO~lC mlii ra, d6ng h6 so, h~ thong do quang hoc (nhu tren may doa toa d(i).di! xac dinh vi tri cua chi tiet so v6i may 110acdIJng cIJ dt.

6 hlnh

5.8a la each ra trlfc tiep trenmay, chi tiet ra Iii I b\lc lech tam do

134

Chuang 5: Chuin

a)

b) Hinh 5.8. Cae phtf<lng phap ra ga

t'!o phoi sai, M tan dung phoi nguai ta ga chi tiet tren mam cap 4 chfiu roi ra theo m~t A de dam bao tam ella 16 b,!c trung vai tam cua truc chfnh cua may, bang cach dieu chinh cac chau cap cua mam c~p 4 chilu. Lam nhu v~y khi ti~n m~t ngoai cua b,!c se dam bao chieu day cua b,!c deu nhau. Trong tmang hqp nay m~t A dong vai tra la chu1\n ra d!nh vj. 5.8b la cach ra theo dau v,!ch san. Tmac khi phay, nguai ta ra sao cho quy d,!o chuyen d9ng cua lucridao phay tIung vai dlrang v,!ch dau B bang cach ke m~t A, trong tnrang h'lp nay duang v,!ch dau B dong vai tra

6 hlnh

d!nh vi.

If u diem cua phuong ph,lp ra ga: + Co the d'!t d9 chfnh x,\c nhat djnh nha ra ga (d9 chfnh xac d'!t du'lC
dflYphl! thu9C vao tay nghe clla nguai th'l).

+ Co the lo,!i trit du'lc anll huang do dao mail den d9 chfnh xac gia
congo

+ Co the t~n dl!ng du'lc mot s6 ph6i co sai s6 chi:' t'!o phoi Ian.
+ Khong can d6 ga ph(rc t\lp. Nhu'lc diem ella phuong p1J3pra ga: + D9 chfnh xac thap.

+ Chilt luqng phl! thu9c nhieu vao tay nghe clui nguai th'l.
+ Nang suat thilp. Phuong phap nay thuang duqc dung trong san xufit don chiec, loat nh6, .

CONG NG~ cHfi T~O MAy

135

trang sua chua va che t,:,othu.

b) Phuung phtip tl! dljng d(lt kieh thuD'e

Trang san xuat hang lo,:,t va hang kh6i de dam bao chat ltrqng va nang suat khi gia cong ngtrai ta dung phtrong phap tl! dong d,:,tkfch thtr6c. Theo phtrong phap nay sl! xac dinh vi tri tlrang quan gifra chi tiet, may va d\lng C~l elit thong qua cac co cau dinh vi cua do ga. Vi d~l, tren hlnh 5.9, trtr6c khi phay chi tiet dtrqc djnh vi boi mat A de dam bilo kfch thtr6c H8H khi gia cong dtrqc djnh vj boi m\it B de dam bao kfch thtr6c ali,.' Do d6 khi gia cong d 10,:,t phoi (trang mi?t l[in dieu chinh dao) neu nhtr di? mon 2 mat dao nh6 han dung sai cho phep 0H' 0, thl cac kfch thtr6c H va a trang Io,:,t gia cong nay deu dat yeu du. Sa
a
-.-r.-'---'-.

B .....

~ ~
" "'N

q;

J::

lJ u diem cua phtrong phap di?ng d,:,tkich thu6c:

+ Di? chinh xac gia

"

(flO

cong it phu thuoc vao tay nghe ella ngtrai thq va do d6 c6 kha nang dat dtrac di? chinh xac cao. gill thimh s,ln phii'm. Nhtrqc diem cua phtrang phap ltr di?ng d~ltkich thtr6c:

Hinh 5.9. PhltClng phap tl! d9n9 <bit kich thltOC

+ Thai gian gia cong nhanh han va do d6 nang cao dtrqc nang suat h,:,

+ S61trqng chi tiet gia cong trang mi?t lo,:,tphai du J6n (de giam chi phi thay dbi cho vi~c che tao d6 ga, dl!ng C\' cat viI dl!ng C~Ido chuyen dfmg, cling nhtr thai gian dieu chinh may ...).
+ Khong t~1Il d~lIlgdtrac mi?t s6 ph6i c6 ",i s6 qua 16n do qua trlnh ch t~lO phoi gay ra. rflllg, neu dung C\ldt mon nhanh trang qua trlnh gia cong, lam cho thai gian giua hai hin di6u chinh may ngi\n I,:,i,lam giam di? chinh

+ Can ltru

136

Chuang 5: Chuan

xae gia cong va lam,tang chi phf gia cong do d6 se diln den giam hieu qua kinh te, 5.3. NGUY~N TAc 6 DI1'jM KHI DINH VI CHI TI~T 5.3.1. Khai ni~m ve b*c tu do cLlamQt,viit ran tuy~t d6i Can' hieu ,rAng ve phuong dil';n hlnh hoc don thuan thl b~e tu do theo m(\t phuong nilO d6 cua mot v~t r!in tuyl';t doi la khii nang di chuyen cua vat r!in tuyl';t d6L thep ,phuong d6 ma khong bi:hat ky can tra nao. Tuy nhien khai nil';m nay trong pham vi eong nghl'; ehe t~o,may dn duoc hieu ding neu vat r!in tuyl';t ti6i c6 the dich chuyen trong mot giai han nao d6 theo m(\t phuong, cOng c6 nghia la v~t dn tuyl';t dOi d6;c6, bac tu do theo phuong'd6.

-,

,
6

/
/

13'
I I

II~
3 I

'2

Hinh 5.10. Sd

do xac d!nh vi tri ella

m9t v~tran tuy~t

doi trong h~ to'} dq De Cae

Nguoc lai v~t dn tuyl';tdoi khong the dich chuyen theo mot phuong nao d6 c6 nghTilla ri6 bi khong che bac tl! do theo phuong d6. Chfmg han, ,khi m(\t vat rfm tuyl';t doi la m(\t khoi I~p phuong trong m(\t hI';toa d(\ De Cac, thl n6 bi khong ehe boi cac chuyen d(\ng nao (hlnh 5.1 OJ? Ta lanluql thuc hil';n cae viec sau: -"Tinh tien khoi'lap phuong tiep xue vai mat ph&ng XOY, khi d6 khoi lap phuong bikhong che cae chuyen d(\ng: + Tinh tien theo phuong OZ . . + Quay quanh phuong OY.

e6NG NG~ em: T~OMAy

137

+ Quay quanh phuong OY .

- Tinh tie'n kh6i lfip phuong tie'p xuc vai mat ph~ng YOZ, khi d6 kh6i I~p phuong bi kh6ng che' cac 'chuyen di\r,t;:

+ Tjnh tie'n thea phuong OX. + Quay quanh phuong OY . + Quay quanh phuong OZ.
- Tinh tie'n kh6i I~p phuong tie'p xuc vai m"t ph~ng XOZ, khi d6 kh6i I~p phUffilg bi kh6ng che' cac chuyen d(ing:

+ Tinh tie'n thea phuong OY . + Quay quanh phuong OX. + Quay quanh phuong OZ.
Neu hinh dung khi kh6j h!p phuong tinh tie'n de tie'p xuc vai ci\ 3 m'.it ph~ng tren, c6 nghta la, mot g6c kh6i lap phuong se trung vai diem 0 cua he toa d(l D6 Cae, thi vat rAn tuyet d6i la kh6i hip phuong bj kh6ng che' 6 bflC tu do sau:

+ Tjnh tie'n thea: OX,OY,OZ.

+ Quay quanh: OX,OY,OZ.
TImc fa khi kh6i I:ip phuong trung Mn diem 0 ella he toa d(l D6 Cae, thi c6 nhling b~c tu do duqc kh6ng che' qua m(lt Ifin, ch~ng han chuy6n dong quay quanh OX duoc kh6ng che & mat ph~ng XOY, va cling duqc kh6ng che bai m;;.t ph&ng XOZ ... ta g9i tfUC1I1g hop d6 la sieu djnh vj. Nhu v~y sieu djnh vj la truang hqp Mc ttl do bi kh6ng che qua m(lt h\n, tnriYng hqp nay khong cho phep th\IC hien trong qua tTinh cong ngh~ khi ga d'.it chi tiet, di6u . nay se duqc n6i r6 a phan sau. Tu su ph fin tfeh tren, neu v~t r&n tuyet d6i la mot chi tiet gia cong, mu6n xac dinh vi trf cua chi tiel trang qu:\ trinh dinh vi thi chi tiet d6 cling duoc kh6ng che 6 bftc ttl do khi dill n6 trong h~ loa do D6 Cae, nghia la:

+ Tjnh tie'n thea 3 phuong: OX,OY,OZ. + Quay quanh 3 phllong: OX, OY, OZ.

138

Chuang 5: Chuin
2

x
(L>O)

Hinh 5.11. Khoi V did khong che 4 b~ctl!do

oz,oy,oz,oy.

o
x

CL<O)

~
Hinh 5.12. Khoi V n~~n khong che' 2 b~c II! do

oz.oY.

(00)

Chat Iry dai khang ehe 4 b~e tti do oX,ay,ox,OY

-"---

Chal Iry ng~n khang ehe 2 bae 1\I.do

ox,oY

Hinh 5.13. >!nh vi chi tiet b;\ng chot trl:J diJi va chot trl;l ngan.

e()NGNG~ em T~OMAy

139

Can luu <; rang trang qua tflnh dinh vj chi tiet khong phiii hie nao cGng khong che dt 6 b*c II!do, ma tuy thea yeu cau gia cong i:J tlmg nguyen cong, so hac tll do c6 the khong che tll' I den 6. N6i cach khac la khi d!nh V!chi tiet gia cong thl so b*c tl! do chi nen khong che can va duo Dieu can chli <; nua la so b*c t~ldo dllO'Ckhong che (so diem djnh vi) con r:h\1thu<,?c vao kfch thll6'c ella be mat dinh vj clia chi tiet va d6 gao

z
D

a-

L <.D

Hinh 5.14. Chollram khong khong chl b~c I\tdo ~.

Dll6'i day la m<,?t so' vi dl! ve cac chi tiet d!nh vi: - M~I ph~ng wang dllang 3 diem (kh6ng che 3 b(lc tll do). - DI1C1ng th~ng wang dllang 2 di~m (kh6ng che 2 bac IIIdo). - Khoi V dai Illang dllang 4 di~m (khong che 4 b*c II! do, hlnh 5.11). - Khoi V ngftn IllOl1gdllang 2 diem (kh6ng che2 b*c III do, hlnh 5.12). - Chol IfI! dai Illffilg dllffilg 4 cti~m (khong che 4 b*c III do, hlnh 5.13a). - Chol lru ngftn Ill'ong dllffilg 2 di6m (khong che 2 bac Ill' do, hlnh 5.l3b).

140

Chuang 5: Chuin
- Ch6t tram tuang duang I di~m (kh6ng che'l bac tudo, hinh 5.14). - Hai mil; tam tuang duang 5 di~m (kh6ng che' 5 b~c tu do, hinh 5.15).

- Mam cap 3 chii'u tu dinh ttun wang duang 4 di~m (kh6ng che' 4 bac tv do, hinh 5. I6).
l

Hinh 5.15. f>jnh vi bang 2 mui tam khong che 5 b~c tl! do

oz,ox,ay,oz,oy.

z
OD

y
Hinh 5.16. Mam c~p 3 chau tlfd!nh.tam khong che 4 b~ctl!do

Oi,oy,oz,oy.

Tra lai khai ni~m sieu dinh vi: khi m(>tb~c tv do duqc kh6ng che' qua m(>t Hln thi gqi la sieu dinh vj; trongqu<l trinh dinh. vi chi tie't khong cho phep xily fa tnrong hqp sieu djnh vj. Yi du, a hinh 5.l7a ne'u chi tie't duac dinh vjrbang m~t A vai ch6t tr\! daila'4 b~c tu do, va mat B la 3 bac tLrdo thi tnrO(1ghqp nay 1a sieu dinh vi va khi do xily ra 2 truong hap sau: + Chi tie't bi nghieng, mat B clla chi tie't khOng tie'p xuc vai mat ph~ng cua ch6t ty (hlnh 5.l7b). + Ch6t dinh vi co th~ hi be nghieng d~ milt B Ctla chi tie't co th~ tie'p xuc

eCNGNG~ em T~OMAy

141

vai mi!t ph~ng cua ch6t ty (hlnh 5.l7c).

b) Hinh 5.17. Sieu dinh vj

c)

Can ltru y ding khi chi tie't bi kh6ng che qua 6 hac tl! do cling lit mqt truang hqp cua sieu djnh vi. Cho nen khi djnh vi chi tiet, s6 bflCtu do dUDC kh6ng che t6i da lit 6 b~c lU do.

5.4. eACH TiNH SAl 56 GA UAT

Mqt trang nhfrng yeu t6 anh hUCmguen dq chfnh xae gia c6ng lit sai s6 ga dat cua chi tiet. Sai ,s6 nity duO'cxac djnh bang cang thuc sau:

trang do:

E, Eke -

sai s6 chuiln.
sai s6 k~p ch~H.

f. ", -

sai s6 cua do gao

5.4.1.each tinh sai so k~p chat (E kJ

Sai s6 k<;p chat lit luang chuyen vi cua chuiln g6c chieu tren phuang kfch thuac thlfc hi?n do Il!c k<;pthay d6i gay ra.

k..:

(Ym:lX -

Y min) casu

trang do: a, goc hqp boi plurang kfch thuac thuc hi?n vit phuang dich chuyen y cua chuiln g6c. Yen" - Yen;" - luqng chuyen vi Ian nhfit va nhi'>nhat ella chuiln g6c khi luc k<;pthay dbi. S,! djch chuyen Clla chuan g6c El do tac dung cua luc k<;p111m bien dang

142

ChuClng 5: Chuan

b m~t eua chi tiet dung de dinh vi va nhi:ing thanh phan dinh vj ella db ga (eh&ng han eh6t ty hay phien ty). Bang thue nghi~m giao sU A.P X6e616pxki dii dua ra e6ng thtle xae dinh bien d,mg b eh6 tiep xue gii:ia m~t chi tiet vai eh6t ty eua db ga (t,!i diem A hlnh 5.1R):
y

= e.q"

Trang do: C - h~ s6 ph\! thu6e vao v~t li~u va tlnh trryngella b mM tiep xue.

--l~
IA

q - rip lue rieng tren l, m'lt tiep xue (N/mm') n - chi s6 x,\c dinh bang thHe nghi~m (n<I).
y

Ymax

If
Hinh 5.18. Bien d~ngtiep xue eua chat ty ella do 93 viii be m~tchi tie't gia cong Hinh 5.19. Quan h~ gifra

i"c k~p va chuyGn vi

Iren

khi

go chi li"l

do go

Hinh 5.20. Sai so do hIe k~p gay ra

Su dieh ehuyen ella ehuftn g6e co the do hIe k~p thay d6i, do bien d,!ng tiep xue eua ])6 mat chi tiet va db gao Quan h~ gii:ia life k~p khi thay d6i va chuyen vi duqc bieu di6n b hlnh 5.19.

CONG NG~

em T~O MAY

143

H1nh 5.20 la mot vi dll ve sai so do Ilfc k<;pgay ra, khi Ill"ck<;pthay d6i tu Wm;"den W;"" thl phoi cling chuy~n vi tll Ym;" den Ym", va do do kfch thuac gia cong thay d6i tll Hm;"den Hm",.

5.4.2. Cach tinh sai so cua db ga (E dg)

Co th~ tfnh sai so cua do ga thea cong thuc sau:
E,l~

= 8"1 + Ell' + Cld

trong do:
E ,,-

sai so che t~o do ga, no lh~ hi~n b d(i khong chfnhxae cua co cau do ga khi che t,)O, chi\ng han nhu COcau dinh vi, COcau dan huang, cfrso daD...

m-sai so mon khi sll dung do ga, chi\ng h~n, d(i mon elHtdo djnh vi lam thay d6i vi lrf dinh vi cua chi tiet ga dilt, d(i mon clla do djnh vi p1ill thu(ic vao nhieu yeu 10 nhu ket cau, V(ltli~u, kfch thuac, tn;mg luqng va tlnh trang tiep xuc ella M mat chi tiet gia congo Chi\ng han, do mon cua nhfrng chot ty khi djnh vi co th~ xac' djnh thea cong thuc lhtlCnghi~m sau:

u= ~JN

(~m)

(N - solan tiep xuc cua bC mill phoi hay chi tiel vai chot ty. ~ - h~ so phu thuoc vao tlnh tri)ng be mat va dieu ki~n tiep xlk gifra phoi hay chi tiel vai chot ty.) E Id- sai so ga dill do ga tren may, sai so nay co tM xae dinh thea tUng twang hqp cu th~ cua vi~c ga dilt do ga tren may, nhfrng sai so nay khong Ian neu thlfc hi~n vi~c ga dilt do ga tren may thea dung yeu duo

5.4.3.Cach tinh sai so chudn (E

Nhu da hiet, chuAn thiet ke va chuan cong ngh~ co th~ trllllg nhau hoilc khong trung nhau, neu chung trung nhau thl co nghia la da th~ hi~n tot quan di~m cong ngh~ khi thiet ke hay noi each khae ban thiet ke co tfnh cong ngh~ cao. Tuy vi}y, khong phili twang hqp nao cling t~o duqc chuAn thiet ke va chuAn cong ngh~ trung nhau, VIV\IY trong mot so twang hqp khi che 1\10 phai

144

Chuang 5: Chuin

thay d6i mot so kich thuac thiet ke da cho. Ch~ng han mot kich thuac khi thiet ke co th~ la tlnh va va huang, nhung trang cong nghe kich thuac do co th~ bien d6i va co huang. Vi du, xet kich thuac 100+0.1 gifra 2 M mat /I. va B cua chi tiet hInh 5.21. Do yeu cau lam vi~c sau nay coa ch i tiet, nguai thiet ke cho kich thuac l~ch cho phep tren quan chu kich 100 mm vai sai +0,1 mm. Con ella nghe thl qua trInh

di~m cong do trang

den su hInh thanh

thuac

cong ngh~ nhu the nao. Mat A hay mat truac? cong B se duCic gia cong
Hinh 5.21. 51! hinh thimh kich thltOc c6ng ngh~

Gii\ sir m~t A duqc gia

b nguyen cong sat twac va mat B duCic gia cong b nguyen cong tiep thea thl kich thuac IOOmm co goc b A va huang ve m~t B. Kich thuac cong ngh~ co huang r6 r~t, huang do di tll goc kich thuac tai m~t gia cong. Khai ni~m ve goc kich thuac chi dllllg
trang ph am vi cong ngh~, no co th~ trung ho~c khong trung vai chu1ln thiet ke (vI co th~ kich thuac do se duCic thay d6i trang qua trInh cong ngh~). ve m~t cong ngh~ dieu quan trang la khi gia cong chu1ln dinh vi va goc kich thuac co trung nhau khong? VI neu chu1ln djnh vi khong trung vai goc kich thuac thl se sinh ra sai so chu1ln va se anh huang den d(l chinh x,\c coa kich thuac gia cong.

Uiy vi d\1 duai day de xae dinh sai so chu1ln.

6 hInh

5.22a khi gia cong mat N se hInh thanh kich thtrac A, thl chu1ln
E

dinh vj va goe kich thuac la m~t K (chu1ln dinh vj trung vai goc kich thuac) do do sai so chu1ln coa kich thuac A la

,A= O.

hInh 5.22b khi gia cong mat N chu1ln djnh vi la mat K va goc kich
H'

tlnrac la m~t M (chu1ln djnh vi va goc kich thuac khong trung nhau) nhu v~y kich thtrac B chiu anh huang coa bien d(lng eoa goc kich thuac M la 0 do sai so chu1ln coa kich thuac B Ia E,. = 0H' Khi

e6NG NGHt eH! T~OMAy

145

Tu cach phan tfeh trong vf du tren co th~ dinhrtghia ve sai s6chu1\n nhu sau: Sai s6 chu1\n sinh ra khi chu1\n dinh vi khOng trung vai g6c' kfch thuac va co gia tri bang luqng bien d6ng cila g6c kith ,thuac chieu len phuang kfeh thuac thl1c hi\\n.

i;
, ""

,~
." I

oj Hinh 5.22. Sai

b)
d!nh V!' khong trung,voi kich thLtoc

so chu~nsinh ra khi .chuin

1l1~rcchilt kfch thuac can dat duqc khi gia c6ng HI kh'~u khep kfn Clla chu6i kfch thuac c6ng nghe, chu6i do dual' hinh thilnh .irong m6t nguyen c6ng hay m<)ts6 nguyen cong. Cal' khau ella chu6i kfeh thllac co th~ la nhiing kfch thuac thay dbi (lmh huimg den su bien d<)ngella khau khep kfr\~.!loac lit \ihimg kfch tlurac khong thay db; (ch;'mg h,!n, kfch thuac tu llrai dao den be m~lt ban may hay dii ga...). Neli gqi L lit kfch lhuac can dat duac.khi gi~c6ng, thi no [,hu lhu<)cvao cal' kfch thuac thay dbi va nhimg kfeh thLIackh6ng thay dOi trong ITI<)t chubi kfch thuac lien quan khi gia cong:

Trong do: x" x, ... x" - nhi1ng kfch lhuac ihay dbi. ai' a2 . a" - nhi1ng kfr:h th~rac khong tJuiy.d6il Khi tfnh sai s6 chu.1Jl eho m<)t kfeh ihuac L nito do (f;c,') eo nghia lit phili xac dinh luang bien d'}llg cua kfeh thuae d.l khi nhiing' "<feh. thuac lien quan lhay dbi. Neu goi llrqng bien dong 'uc xac dinh , clla kfch thuae L la ~ L thlno d.
10. CNCT

146

Chuang 5: Chain

btmg tcing cae luong bien di?ng ella cae kich thuae lien quan:
a<p D.L= -D.X1 ax] alp a<p +-D.X, +... +-D.X 8x2 aXil

11

Trang thue te thuang dung 2 phuang phap cue d,li - e,re ti<'u va xac suat de tinh sai so ehu&n:
a) Phuong phtip c,!c dt.Ziva cuc tilu

Khi di? ehinh xae gia eong khong cao, trang dieu kien san xuat don ehiee, loat nh6 thl co th<'dtmg phuong phap nilY. Theo phUffilg ph<ip nay !ruae het phai Ii).pehu6i kich tlmae eong nghe eho kfeh thuae can tinh sai so ehu&n L. V ai vai tro la khau khep kin khi do kich thuae L dong vai tro 1a mot ham so, con cae khau thanh phan trong ehu6i kich thuae eong ngh~ la bien so. Sai so elIa kich thuae L duae tinh nhu

sau:

Khi lap ehu6i kich thuae eong ngh~ can thue hi~n theo nguyen t~c ,au: ehu6i kich thuae eong ngh~ b~t dfiu tir m~ltgia eong tai m'lt c1lltflndjnh vi, sau do den ehui\n do luang (goc kieh thuae) roi euoi cung tra ve mi).t gia eong. Nhu vi).ykhi J:)pehu6i kich thuae can dam bao tinh khep kin elIa no. b) Phuong phap xac sua! Phuong phap nay duae sir d,ll1g khi yeu cau di? chinh xae gia eong cao, thuang duae dtmg trang s,ln xWlt loat 10'1. hay hang khoi. Tfnh sai so chwin theo phuong ph<ipnay cho li() ehinh x,\c eao han pllltang phap we dai - Clre tieu. Theo phuong phap xae suat th, sai so chuftn ella mot kich tlmae L nao do duae tinh nhu sau:

C()NG NGHJ!;'CHlJ TA-OMAy

147

Trang do: K, la h~ s6 phI,! thu,?e vaa guy Iu~t phan b6 ella cae kich thuae trang ehu6i kfeh thuae eong ngh~, thuang lay K, = I + 1,5. Khi phan b6 thea duang phan b6 ehua'n (Gaus) thl K = I. Nhu vay khi mu6n tfnh sai s6 ehua'n eha mot kfeh thuae L naa do, tmae tien phi\i xae djnh duqe ehu6i kich thuae lien guan ella no sau do dung eong thue tfen d~ tfnh. Duai day la mot s6 vf du v6 each tfnh sai s6 ehua'n eua kich thuae gia eong thea phuong philp e,!e dai va cue ti~u: Vi d~1: Tfnh sai s6 ehua'n eha cae kich thuae H" H2, H, trang truong hqp phay vat m'?t m~t tr~l (hlnh 5.23) co duang kfnh D+'" . Chi tit duqe djnh vj tren kh6i V dai vai goe a.

1
Hinh 5.23. So do dlnh vi Ir~c Iren khbj

v dai

dEiphay m~1 val.

148

Chuang 5: Chuin
- Tinh
Ec

",

H, = AO + OE = AO + MO.sin~. MO=MN-NOvaNO=AO. _1_ (vIOA=OK) . a

81n-

2
Vii.y

HI=AO+sin~(MN-

OA )vaiAO= . a sm2

D (hI
2

H, = MN.sin~+ AO _AO sin~ . a sm~ 2 . rt a = MN .Sln .... ;x]

j

sin~ = AO ;X =.--. . a
7

OA va '

sm2

Ap dl,lng eong

(hue:

Ec,.

" 8<p L:8X

i=J
i

f.x;

E
C~IJ

=----2 2.a

liD

liD sin ~ sm2

Ee = liO(.I_ 2'
lll

SIJl-

sin~ ].... . a !
.

2 H2=DHI.

E=

Cll2

Ii . _ liD [...I _ sin ~ : 0 2 I a . sm2

Cll1

= ~[. 2

1+ Sin. ~ ]. . a sm-

C6NGNG~ cHtf T~OMAy

149

- Tfnh Ec

II)

H3

= OE = HI - D/2

EC", = 8; [1- Sin~]_

sm2
, cell
.1

8;

= sin~ 8D
sm2

a 2

Vi dlJ 2:

Dinh vj chi tiet bang mui tam (tilrih5.24).

const

A = canst
+

a)
Hinh 5.24. Sa

v)

do djnh vi tren.2 mui tam

Khi chi tiet dinh vj bang 2 miii tam (hlnh 5.24a~ ttilsai s6 chu~n clla cac kfch thuac nhu sau:

+ Sai s6 chu~n clla kfch thuac a

Ec,

= 0 VIA = const duqc di6u chinh san trongm6i 10':!t chi tiet.

+ Sai s6 chu~n clla kfch thuac b

Ec

* 0 VIkfch thuac chi6u sau 16 tam thay d6i (m~t chu~n djnh vi) do

<'mhhuang clla dung sai g6c can cac chi tiet trong 10':!tgia cong, lam cho vi tff m~t dllu ben trai khOng c6 dinh so vai d~mg C\l dii chinh san.

+ Sai s6 chu~n clla kfch thuac duang kfnh D

Ec"

0 VIkfch thuac duang kfnh D khong chju anh huang clla sai s6

150

Chuang 5: Chuiin

goc can, nhung dq 19ch tam ella 2 16 tam (chu~n djnh vi) co thi! gay ra sai 56 chu~n cua kich thuac dlrcmg kfnh 0, khi do co thi! lay Ec" = E" = 1/4 0 D (E" la dql~ch tam giii:a 2 16 tam tren chi tiet gia cong).

Khi chi tiet duqc dinh vi tren 2 mili tam: mili tam tnii m~m con mili tam phili cUng (hlnh 5.24b) khi do mili tam tnii mtm se tv ditu chinh sai l~ch chi~u sau 16 tam lmg vai 10\lt chi tiel. Do do vi trf mi.it diiu ben tnii cua chi . tiet khong thay d6i so vai dung cl) dinh san, VI the sai s6 chuan cua kfch thlrac gia cong b se Ia:

Vi dlJ 3: Djnh vj chi tiet tren ch6t tm dai di! gia cong mi.it vat chi tiet co duang kinh ngoai la DODducmg kfnh 16 d;' , do I~ch tam cua
or.'"

]6 va mi.it ngoai la c, ch6t co ducmg

d~~ .
:r:.<:')

kfnh

la

Duaj day tinh sai s6 chuan cua cac kich thuac HI' Hz Va H, trang 3 truang hqp:

"

+ Trucmg hqp I: chi tiet duqc ga tfen

ch6t tm dai kh6ng co khe
Ec
Ec
Ec

ha (hlnh

5.25a).
b)

or.'"

HI

8 = -12.+ 2
2

2e

8 2e = -12._
II}

113

= 2e
c)

.Hinh 5.25. l!nh

"

or.~

:f

+ Trucmg hqp 2: chi tiet duqc ga tfen ch6t tfl) dai co khe ha /'; (hlnh 5.25b).
E
e
lll

or.'"

= 82

+ 8 1+ 8, + 2e + 2/,;

:
or.

E
ell}

= 82

Ii I'

8 - 2e - 2 /';
c

vi

chi tiet tren chat

t(\,

dai

dfI

gia cong m~t vat.

CONG NG~

cHfi TAO MAy

151

+ Truang hap 3: chi tiet duac ga tfen ch6t tm dai co khe hb mot phia (htnh 5.25c). 80 8c =-+-+-+2e 2 2 80 8c E =------2e C", 2 2 8(. 8, E =-+-+2e ell, 2 2
E
C"I

8, 2 8, 2

5.5. NHUNG

mriM cAN

TUAN THU KHI CHQN CHUAN

Khi ch<,mchu:ln d~ gia cong dc chi tiet may ta phai xac dinh chu:ln cho nguyen cong dau tien va chu:ln cho de nguyen cong tiep theo. Thong thuang chu:ln dung b nguyen cong dan tien trang qua tftnh gia cong chi tiet may la chn:ln tho, con chu:ln dimg cho cac nguyen cong tiep theo la chu:ln tinh. Mllc dich cua viec ch<:>n chu:ln la M dam biio hai yeu cau: - Bao dam chat luqng el,a chi tiet may trang qua tdnh gia congo - Nang cao nang suat va ha gia thanh gia congo Du6i day la m'?t s6 di~m can tuan thu khi chon chu:ln. 5.5.1. Chl.Jn chu1\n tho Chn:ln tho thuang duac dung tfong nguyen cong dau tien trang qua tdnh gia cong ca. Vi~c ch<:>n chn:ln tho co y nghla quyet djnh d6i v6i qua tdnh cong ngh~, co anh hubng den cac nguyen cong sau va den d,? chfnh xac gia cong cua chi tiel. Khi ch<:>n chu:ln tho can luu y hai yen cau sau: I - Phan ph6i du 1uqng du cho cac M m~t gia congo 2 - Bao dam do chinh xac can thiet ve vj tfi lllang quan gitia cac be m~t khong gia c6ng v6i nhting M m~t duac gia congo Vi d\l, khi gia c6ng dc he mat A, mat B va 18 a cua m'?t chi tiet h9P b~ng phoi due (htnh 5.26a), ta chia hai truang hqp sau: - Truang hap 18 due dac (chua co 16) tht co th~ lay mat A lam chu:ln thO d~ gia cong 18, san do lay 18 lam chn:ln d~ gia cong m~t A. Cnoi cUn3 lay

152 mat A Him ehu;\n di' gia e6ng m~t B.

Chuang 5: Chu.1n

c
a) Ph6i due cho'chi tiet hqp
Hirih 5.26. Vi dl:l ve

b) Vo d(mg Cd

each

chQn chu~n tho.

- TruOng hqp 16 due r6ng, thl phai lily 16 lam ehu;\n di' gia e6ng m~t A sau do Jily m~t A lam ehu;\n di' gia eong 16 va m~t B. Nhu v~y luqng du se phan bodeu, tranh duqe phe ph;\m do 16 due bi I~eh, VI neu 16 due bj I~eh luqng.du phiin bo khong deu thl khi gia eong de bj I~eh, sinh ra sai so hlnh d~ng hlnh h<;>e (nhu do con, di? ovan ...) va l\le dt khong deu se sinh ra rung. TruOng hqp 16 due I~eh qua nhieu se khOng du luqng du di' gia eong 16.

a)

b}

Hinh 5.27. ChQn chu~n thi> hi m~t khang gia cang

Khi gia eong vo di?ng ca di~n (hlnh5.26b) yeu cau phiii dam bao di? day eua thanh vodeu d~n, nen eh<;>n 16 A lam ehu;\n tho di' gia e6ng m~t day C, rbi sau do lily C lam ehu;\n di' gia eong 16 A, thl se dam bao do dbng tiim vai

C6NGNG~ cHt TAo MAy

153

m~t B. Khi khong co do ga thl can lay dau 16 A de dam bao thanh 16 gifra A va B co de?day d~u d~n, lay dau nhu v~y chfnh la lay 16 A lam chu~n dinh vj. Dl!'a vao nhling yeu cau tren hguai ta dua ra nam diem can tuan thu khi ch<?fi chu~n tho:
I - Neu chi tiet gia cong co m(>tb~ m~t !:hOng gia cong thl nen chon b~

m~t do lam chdn thO, VI nhu v~y sl!'thay d6i v~ vi trf tuO'Ilgquan gifra cae b~ m~t gia cong va b~ mat khong gia cong se la nhi'>nhat. Chfmg h~n tren hlnh 5.27a chQn mi!t A (la m~t khong gia cong) lam chu~n tho de gia cong cae b~ mat B, C, D, E. Khi gia tong piston bang phoi gang duc trong khuon cat (hlnh 5.27b) thl nguai ta chQn chu~n tho la mat trong va mot diem a dau piston, de thanh piston co chi~u day d~u theo yeu cau. 2 - Neu co me?t so be m~t khong gia cong, thl nen chon be m~t khong gia cong nao do co yeu cau d(l chfnh xac v~ vi trf tuO'Ilgquan cao nhat (d6i v6i cac b~ m~t khong gia cong) lam chlI~n th(i. Ch~ng h~n khi gia cong 16 bien (hlnh 5.28) nen lay m~t A lam chufrn tho de dam bao b6 day 16 d~u nhau, VI de?chfnh xae v~ vi trf tUO'Ilg quan gifra 16 tam v6i mi!t A cao hO'Ilv6i mi!t B.

Hinh 5.28. Chu~ntho A 13 m~t khong gia cong co yeu cau va dQ chinh xac vi tri htdng qua" cao "hat.

3- Trong cac b~ m~t phai gia cong nen chon be miit nao co luqng du

154

Chuang 5: Chuin

nh6 va d~u lam chuan th6. Vi d\!, khi gia c6ng bang mayti~n (hinh 5.29) nen chon mi)t B lam chuan th6 de gia c6ng mi)t A, sau d6 lay mi)t A lam chuan de gia c6ng l1].imi)t B, vi khi duc mat B nam i:J nita phiin khu6n duai c6 cau truc kim 101].i t6t hoo mi)t A va do d6 c6 khil nang ch6ng mon t6t han. 4- C6 gang ch\ln b~ mat lam chuan th6 tuang d6i Mng phang kh6ng c6 mep ren dap (bavia), dau hai, dan ng6t hoi)c qua go gh~. 5- Chnan tM chi nen dfmg m\it Hin tmng ca qua trinh gia c6ng.

a_._.tf
1

Hinh 5.29. Ch9n chuiin tho

khi gia cong bang may ti~n.

Hinh 5.30. Chc;m chu~ntho khi gia cong trl;lc b~c.

Vi d\!, khi gia c6ng tr\!c bac (hinh 5.30) neu Ian thu nhat lay mi)t 2 lam chuan de gia c6ng mi)t I, vii hin thu hai van IflYmi)t 2 lam chuan de gia c6ng mf!t 3 thi kh6 d,lm bao d6 dong !tim giua mat 1 va mat 3.

5.5.2. Chl,m chutin tinh

Khi ch\ln chllan tinh can lUll Y cac diem sau day:
A

1- C6 gang chon chllan tinh 1a chuan tinh chinh, nhu vay lam cho sai s6 v~ vi trf tuoog quan khi gia c6ng va khi lam vi~c la nh6 nhflt, di~u nay rat qllan tr\lng khi gia c6ng tinh. Chang h1].n,khi gia. c6ng rang cila banh rang ta ch\ln bi! mi)t 16 A lam
Hinh 5.31.

La A dung lam chu~ntinh

chinh khi gia cong rang ella banh rang.

C6NGNG~CH!T~OMAy

155

chufrn tinh (hinh 5.31), nhtrng 16 A sau nay cling la b~ mi.it I~p nip vai true chuy~n d(mg cua banh rang. 2- Co g~ng ch<;mchlliln dinh vi trung vai goc kich thllac M sai so chll:1n b&ng kh6ng (xem vi d,l a hinh 5.22a khi c6 Be" = 0). 3- Ch9n chufrn sao cho khi gia c6ng chi tie't kh6ng bi bie'n dang do hTC dt, luc kep, mi.itchll"n phiii du di~n tich djnh vj. Vi dll, sa do k"p chat chi tie't khi gia c6ng 16 bien (hlnh 5.32).

,
Hinh 5.32. Sa do k~p ch~t chi tilit khi gia c6ng 16 bien.

4- Ch9n chllfrn sao cho ke't diu do ga d<mgian va thui.inti~n khi SlT d,mg. 5- Co g~ng ch9n chllfrn Ihong nhat d~ sai so chu:1n la nho nhat. Chon chuan thong nhat, c6 ngh'ia la, trong nhi~u liin ga c6 th~ dung cung m(>tchllfrn. Vi trang qua tdnh ga dat ne'u th3y c16ichufrn nhi~lI Hlnthi se sinh ra sai so tich luy nhfrng liin ga sau.

Dllai day la m(>tvi dl) c1~so sanh khi chon chufrn thong nhat thi sai so chufrn nho h<mJa khi ch9n chllfrn kh6ng thong nhat. Vi dlJ: Khi gia c6ng cae mi.it cua ill(>tvo h(>p(hinh 5.33), c6 th~ so sanh hai truang hqp ch9n chuan thong nhat va ch9n chufrn kh6ng thong nhat khi tinh sai so chufrn cho cae kich thllac a, b, h c1~thay r&ng khi ch9n chllfrn thong nhat thi sai so chuan se nho han (bang 5.1). 1- Tinh sai so chllfrn cho cae kich thuac a, b, h khi gia c6ng trang truang hqp Ch9n chuan kh6ng thong nhat (hinh 5.33). - Khi gia c6ng M d~t kich thllac a (hinh 5.33a) chufrn c1jnhvi la mat day

156

Chuang 5: Chuin

(3 di~m) va m~t K (2 di~m), va k<;pch~t IU m~t L bing Il!c k<;pW. Khi do sai s6 chu:ln cua kich thuGCala:
Ca=

8A

- Khi gia c6ng d~ d:;tlkieh thuGe b (hlnh 5.33b) ehu:ln dinh vi la m~t day (3 di~m) va m~t L (2 di~m), va k<;pchat It I m~t K bing Iue k<;pW. eM y, a day dii d6i ehu:ln Iu m~t K sang m~t L. Khi d6sais6 ehufuJ eua kich thuGe b la:

a
Daa phay

~tJ

L p A B

C==const

A 8 b

h :Oao phay

a
A

le"canstl

II
I

~ I'~"
A

a
A

!
8 cj

(t"canst

a)

b)

Hinh 5.33. Sa do djnh

vi khi

gia cong

vo h{lp

trang tnrang h<;1p chQn chua'n khong thong nh'-1.

- Khi gia e6ng de d:;tt kieh thuGeh (hlnh 5.33e), ehu:ln dinh vj cling

C6NGNG~ C~ T~OMAy

157

gi6ng nhu truemg hop thuGe h Iii:

te"

gia e6ng kfch thuGe b. Khi do sai s6 ehuan ella kfch

= 0, +

Ob + 0 A + 0

2- Tfnh sai s6 ehuan eho cae kfeh thuGe a, b, h khi gia e6ng trong truemg hop eh<;>n ehuan th6ng nhat (hlnh 5.34).
A' a

a
Dao phay

.rrh

~I1fC~"
b
C:"",const

Hinh 5.34. ChQn chu~il thong nhat khi gia cong cae kich thuoc a. b, h.

De gia e6ng cae kfch thuGe a, b, h can eh<;>nehuan th6ng nhat Iii milt day (3 diem) mi?t eh6t tr~1ngiin (2 diem) va mi?t eh6t tram (I diem) nhu tren so d6 hlnh 5.34 vii sai s6 ehuan eua cae kfeh thuGe a, b, h Iii: - Sai s6 ehuan ella kfch thLloe a: tc .. = 0 - Sai s6 ehudn eua kfeh thuoe b: tco - Sai s6 ehuiln ella kfch thuoe h: tc
"

= 0, + OA' = 0" + 0, + OA'

Bang.551:So:sanh sai so chu~n clla cac kich thlidC a. b, h trong 2 trliang h~p ch\m chu~n thongntiatva ch\m chu~n kh6ng thong nhat.
Khi chQn

chuin

thong nhat

Khi chQn chu~nkh6ng

thong nhat

tc ..; tco
;

te"

; 0

/)

+ /)

A'

Ec~=
A"

3a + 8A+ 8B
O. + 0 , + 0
A

te ;

"

O. + 0 ,+ 0

tc ;

"

158

Chuang 5: Chufn

Bang 5.1 Iii slf so s"nh sai s6 chuan cua cae kich thUGCa, b, htrong 2 twang hap chqn chuan th6ng nhat va chqn chuan khOng th6ng nhat. Gin ILru y ding khi dinh vi bang ch6t (trang truang hqp chon chuan th6ng nhat) thl sai s6 kfch thuGCA' nhi} han sai s6 kich thuGC A, co nghTa HI 6 A' < 6 A' VI vay so sanh kft qui! Iren ta co th~ [hay:
'c.,

<

f.Ca

L'e,.

<

ceh

Di~u do cho thay, khi chqn chuan th6ng nhat thl sai s6 chuan se nhi} hO"I1 khi chqn chuan khong th6ng nhat.

5.6. xAc DJNH CHuAN TR~N MAy DrtU KHIiN 56 CNC

Vi~c xae dinh chuan tren may di~u khi~n s6 CNC chfnh .Ia vi~c xae djnh vi trf tUO"I1g quan gifra may, dung cu ci\t va.chi tift gia cong thOng qua cae di~m chuan g6c vii cae di~m co lien quan. 5.6.1. Di~m zero

va cae di~m lien

quan

may di~u khi~ s6 dn phiii xac c1inhcae c1i~mzero va cae di~m lien quan, mil can Clr V'IOclo cl6 tifn dao cung nhu xac dinh kfch thuGC ella chi tift.

6 m6i

1- Diem zero eua may (machine zero point} M-$Do Iii di6m c6 dinh tren bim may, do nha che ti,loquy dinh va khong duqc thay d6i. No Iii co sa (M xac dinh cae di~m khac, vf trf chfnh xac ella di~m M se duac chi 1'0 trang huang dan Slr d\mg may, song nguai sir dung khong nhilt thift phai bifl.

2. Die'm g6C (reference point) R ~

Day la mi)t di6m nam trong vlmg lam vi~c cua may, duqc xac djnh chinh xae nha cae Cll hanh trlnh. Vi trf lUang quan d6i VGidi6m M va di6m R luon Iuon xac djnh. Thay cho cli~m M trong qua trlnh lam vi~c, h~ th6ng

e6NG NG~ em TAOMAy

I5l)

do va b<? dieu khien luon lilY diem R lam goc kfeh thuae. tu<mg tll nhu eua e<?tcay so tren duang. Sau khi

Vai tra ella R

ma m,iy

hoae sau khi su eo

(vf d,l, mrit di~n) phi\i eho may ehudn lai vi trf diem R.

3- fJiii,n zero cua chi tiel (workpiece zero point) W

-$-

W la goe de xac dinh cae kfeh thuae tren ehi tiet gia eong. Muon gia eong kfch thuae d~t yeu cau, V! trf elta W so vai M (hay R) phi\i luon Iuon x,ie dinh. Vi~e lam nay (Zero offset hay Dalum setting) phai tien himh ngay sau khi ga phoi len may. Thong thuimg diem W e6 vi trf nlur tren hlnh 5.35, dieu d6 lam eho vi~e do kfeh tlurae de dang, dong thai tang mU'e d<?an loim eho ljUa trlnh gia eong vlllluon an dao vao chi tiet thl phili eho Z < O. Trong chuang tr1nh e6 the thay c16i vi trf diem W eho phil hap v(\,i goe kfch Ihuae thiet ke va tao dieu ki~n thu,in lai eho vii;e hip trlnh.'

5.6.2. Vf du diem zero va cae diem lien quan Iren cae may dieu khien

so

CNC
I. Diem zero va cae diem lien ljuan tren may khoan va may phay CNC (hlnh 5.35).

~M: -$-P:

diem zero ella may diem zero ella chLfong trlnh

-@tw:
~

di~m zero ella chi tiet

R: diem goe ella may

Hinh 5.35. f)i~mzero va di~m goc eua may khoan va may phay eNC.

.160

Chuang 5: ChuSn
2- Dit'm zero va cae di~m lien quan tren may ti~n CNC (hlnh 5.36).

w __

~c

-$~
.:

M: dim zero eua

may

-$-R: dim goe. ~A: diem bat dau co th trung voi diem zero ella chi
tiet.

w: di~m zero eua chi tiet.

diem zero dieu khien, nau co the d!ch" chuyen dl1(JCClem zero eGa chi tiet.

-$a: diem xuat phi'lt

ella mqt chuang trinh nhat djnh, 0 day b~h dau mqt dl,lng Cl,l gla congo

Hinh 5.36. ljgm zero va cac digm lien quan tren may ti~neNe.

5.6.3.To~ dt) tuy~t d6i va to~ dt) theo gia

}. Tfla d9 tllyet

so

Mi

M6i dit'm trong Vllng liun vi~e ella d\lng e\l dt co tht' duqe tfnh tr\le tiep tll' g6e toa dt) (di~m W). Trong truimg hop do ta nhan dU<1e toa dt) tuy~t d6i (absolute coordinates) ella dit'm.
y y

\. /

/" "A

;:'
/ .. 8
c

~
/"['\

"\. V

./

~
t? ~ \\0: 'iY
10 10 10

a)
Hinh 5.37. Cae lo~ito~ dg.

b)

C6NG NG~

cH1J TA-O MAy

161

Vi dl,l,It;nh chay dao theo duong th~ng tll di~m hit;n t;:tiden di~m A tren hlnh 5.37a lit: LX + 30Y + 30'
2- Tf!a d{) tinh theo gia

so'

Neu toa do cua di~m A duac tinh tll di~m B biet trLlac\thl nh~n duac to;:t do tinh theo gia so (Incremental Coordinates). Trang chuang trinh, toa d<J tinh theo gia so co them chli"I". Vf du, It;nh chay dao tren dlTOngthing,tirA den B lit: LIX + IOIY + 10 Co th~ dimg ket hap 2 lo;:tito<.' d<Jtrang cimg m<Jtcau It;hh: Vfdl,l,
LIX + lOY + 30

3- T f!a d{) d{)c qtc Toa d<Jm<Jtdi~m co th~ bi~u dien nho khoang each PR va goc PA tinh tiTdi~m biet truac P (hlnh 5.37b), do lit to;:td<Jd<Jccuc (Polar Coordinates). LPPRlOPA45

11 - CNCT

162

Chuang 6: Lugng du gia dIng

Chu'dng 6

Ll1dNG . Dl1 GIA CCNG

6.1. !<HAl N~M V A E)~H NGHlA Mu6n d'.lt duqc chi tiet co hlnh d'.lng, kfch thuac va chat luqng phu hqp vai cac yeu d.u ky thu*t ghi tren ban ve ta phai thuc hi~n gia cong qua nhieu nguyen cong (hay nhieu buac). T'.Iimili nguyen cong (hay mili buac) ta phai h6't di mqt luang kim lO'.linhat d!nh. Lap kim loai duqc h6't di trong qua trlnh gia cong duqc g9i la luqng du gia cong. Xac djnh luang du gia cong hqp ly se gop phan nang cao hi~u qua kinh te. Luqng du gia cong qua 16'nse da.n den: _T6n vat li~u, Jam cho h~ s6 su dl!ng v*t li~u giam xu6ng. _Tang kh6i luang lao dqng d~ gia cong chi tiet. _ T6n nang luqng di~n (';1 phai dt nhieu Ian hoi,ic phai dung may co cong suat 16'n). - Hao mon dl!ng C\ldt. - May mon nhanh. - V*n chuy~n n*ng. Ngoai ra, luang du 16'ncon gay kh6 khan cho vi~c gia cong tren may duqc dieu chinh san, tang bien d'.lng dan h6i cila h~ th6ng cong ngh~, do do giam dq chfnh xae gia cong. Tat ci\ nhfrng t6n t'.litren day lam cho gia tMnh

CC'lNG NG~

c/4 T~O MAy

163

elia san ph~m tang. Luqng du gia eong qua nhO se d~n den: - Luqng du khong dl' d~ hOt di sai l~eh elia phoi. - Luang du qua nho se xay ra hi~n tuang truot giil:a dao va chi tiet, dao se bj mon nhanh, bf mat gia eong khong bong. - Tang phe ph~m va tang gia thanh elia san.ph~m.

6.2. PHAN LO~I LVQNG DV GIA C6N:.

6.2.1. LUlJIIg du trung gian Luqng du trung gian la lOp kim lo~i duqe hOt di a m6i bUGe hay m6i nguyen eong. Luqng dlT trung gian la hi~u so kfch thuGe do bUGe (hay nguyen eong) sat truGe d~ lai va kfeh thuGe do bUGe(hay nguyen eong) dang thlfe hi~n t~o nen. Ta ky hi~u luqng du trimg gian la Zb. Nhu v~y, doi vGi truOng hqp gia eong m~t ngoai (hinh 6.1a): Zb=a-b Doi VGitruOng hqp gia eong mat trong (hinh 6.1b): Zb=b-a
(6.2) (6.1)

a day: Zb - luqng

du trung gian;

a - kfch thUGeelia bUGehay nguyen eong sat trUGed~ l;ii; b - kfch thuGe eua bUGehay nguyen eong dang thue hi~n t~o nen.

a)

b)

Hinh 6.1. L",;,"g dltgia cong

8-

gia cong mlfit ngoai; b - gia cong m~t trong.

164

Chttdng 6: Lttqng dtt gia dIng

6.2.2. Luqng du tbng cong Luqng du tclng c(mg la lap kim lo~i din hOt di trong tat ca cae nguyen c6ng (hay cac buac). Luqng du tclng ding duqc ky hi~u bttng Zo va bttng hi~u s6 kich thuac cua ph6i va el,a chi tie'i. D6i vai tWOng hqp gia c6ng mat ngoai:
(6.3)

D6i vai tWOng hqp gia c6ng m~t trong:

(6.4)

a day: Zo - luqng

du tclng c6ng;

ap - kfch thuac clla phoi; a" - kfch thuac clla chi tie'1. Nhu vay, luqng du tclng c9ng bttng tclng cac luqng du trung gian:
(6.5)

a day:

n - tclng s6 buac ho~c nguyen congo

6.2.3. Luqng du d6i x(rng Luqng du d6i xUng t6n t~i khi gia c6ng cac m~t tron xoay (tron ngoai, tron trong) d6i xUng (hinh 6.2) va khi gia cong cae m~t phang d6i xUng.

b)
Hinh 6.2. LUlIng dudo; xUllg a- gia cong m~tngoai; b- gia cong m~ttrang.

C6NG NG~

cH1JT~O MAy

165

Khi gia e6ng m;:tttron ngoai (hlnh 6.2a): da -d b Zb 2 Ho;:te: 2Zb = d, - db va 2Zb = I, - Ib Khi gia e6ng m;:tttrof}ltrong,(hlnh 6.2b): Zb Ho~e:
(6.9) (6.7) (6.6)

_ db -d,
-

(6.8)

a day:

2Zb - luang du gia e6ngduOng kinh ho;:teluqng du hai phfa khi gia e6ng cae m;:ttphi'mg d6i xling; d, va db - cae dUOngkfnh be m;:tt bmJc hay nguyen e6ng truoe (d.) va buoe hay nguyen e6ng dang thlle hi~n (db);

I, va lb - cae kfch thuoe giiia cae mat ph~ng a buoe hay nguyen e6ng tmoe (I,) va a blroe hay nguyen c6ng dang th\re hi~n (lb)'
!6.2.iI.

Luqng du khong dol xung

Luqng du kh6ng dui xung ton ['Ii khi cae be m;:ttduqe gia e6ng kh6ng phll thu6e liln nhau (hlnh 6.3).

Hinh 6.3, Llfl;'"g ,hI khong d6i xung.

Nhu vay ta co:

Zbl

=a, - b,

(6.10)

166

Chuang 6: Luqng du gia cong

(6.11)

Luqng du gia e6ng m<?tphfa la m6t truOng hqp d;k bi.;t eua luqng du gia e6ng kh6ng d6i xU'ngkhi co m6t b mat d6i di.;n kh6ng duq" gia e6ng.

6.3. PHUONG pHAp xAc DJNH LVQNG DV

Trong e6ng ngM eh tao may nguai ta thuOng ap dung hai phuong phap xae dinh luong dll gia e6ng: phuong phap th6ng ke - kinh nghi~m va phuong phap tfnh toan - pMn tfeh. 6.3.1. Phuong ph:ip thOng

ke - kinh

nghi~m

Phuong phap th6ng ke - kinh nghi~m duqe su d~mg ph6 bien trong sim xutlt. Theo phuong phap nay thl luqng du gia e6ng duqe xae djnh bang t6ng gia tr! luqng du theo kinh nghi~m. Nhuqe diem eua phuong phap nay la kh6ng tfnh den diu kien gia e6ng eu the, eho nen luqng du gia e6ng thuOng 100 hon gia tr! can thit. Gia tri luqng du ella cae buae (hay nguyen e6ng) duqe eho trong s6 tay e6ng ngh~ eM t':tomay. 6.3.2. Phuong ph:ip Hnh tmi" - phiin Hch Phuong phap nay d\la tren ca do giao SllKovan d xuat.

sa phan tfeh cae yu t6 tao thanh luqng

dll

Hinh 6.4. Phoi co kich thLtac nho nhat va Ian nhat.

Ymax. Ymin -

bien d~ngIon nhat va nho nhat ;

~

CH

kfch thLlac (Jieu chlnh.

Khi gia e6ng to'!t chi tift tren may duqe diu ehinh san, VI kfeh thllae eua ph6l dao dong trong ph,!ITIvi dung sai, nghla la am;"den am,,' eho nen

CONG NGm

cHfi TAO MAy

167

kfch thuae ella chi tiet d':ltdUQ'ela bm,,, va bm". LlTl;mgdu gia eong tu<mg ling la Zbmm va Zbm" (hlnh 6.4). Trang twang hqp nay ta co:
(6.12)

(6.13)

Ho~e
(6.14)

D6i vai tnlang hqp gia eong m~t trim ngoai d6i xling co cae eong thue
san:

(6.15)

(6.16) Khi gia eong mat trim trang d6i xung (hlnh 6.5) ta co: (6.17)
(6.18)

Hinh 6.5. Ph6i co kich thLtOc nhe>nhat va Ion nhat.

Ymax. Ymin -

bien d;;mg Ibn nhat va nho nhat;

-

CH

kfch thLfac dieu 'chinh.

Luqng dlltrung gian la luqng dll gia eong trng vai tung bllae eong ngh~, .phai dam baa loai tru dU<lccae sai s6 a bllae eong ngh~ sat truae va sai s6 ga

168

Chttang 6: Lttgng dtt gia cong

diU

a nguyen

c6ng;,dang

th~rc hi~n. Nhtr v~y Itre;>'ng dtr trung gian nho nhat

(hlnh 6.6) bao gbm cac<yeu to sau day: - R,,, - chi~u cao nhap nh6 do nguyen c6ng (hay btrac) sat tmac de Illi. - T" - chi~u sao lap htr hong M,m~t do nguyen c6ng (hay btrac) sat tmac de I,li. - P" - sai l~ch v~ vi lrf kh6nggian chi tiel.
- E b
c

do nguyen c6ng (hay btrac) sal lmac

de lai. Sai l~ch nay la<d6 cong venh, d6 I~ch Wm, d(> kh6ng song song ella

sai'so ga dal do nguyen c6ng (hay btrac) dang th,!c hien lao nen.

-'
p
~.~

.. --=::~

...

~,j
I

~
... ;.:,~,~.-:

,,.

-L_~ L~ . - -- -.-,_.---=: :
Hinh 6:6A::'U'9ng dU' nho

"hat

khi gia.cfmg IT'~t "goaL

Nhtr v~y Itrong dtr nhc>nhal Zbm'" d,rqc xae dinh nhlt.sau: Khi gia c6ng m~t ph&ng.ngoai kh6ng doi xung: ,Zbmin

=a

mlll

bmin = (Ri.\,:.' Ta) + Pa +

amin

E b

(6.19)

Khi gia c6ng m~l ph&ng trong'kh6ng

Zbmin

doi xung:
E
b

= bmin -

::;::~(Rla

+, T.) + Pa +

(6.20)

Khigia

c6ng mat phiing ngoai doi Xlrng: (6.21 )

Khi gia c6ng m~l phfrng lrong doi XlOlg: .:' 2Zbmin ,= bmin
-

amin

= 2[

(RZ'l

+ T,) + P,l +

E b

(6.22)

CCNG NG~

C~

Tf?>.O MAy

169

Khi gia c6ng m~t tron ngoai doi xU'ng:

2Zbmin

= damin

dbmin

=2[

(RZ:l

+ TJ +

IPa + Bbl ]

(6.23)

Vi phuO'l1gcua

is.,

va ib kh6ng trung nhau va kho xae djnh, cho nen

khi tinh 2Zbmi" d~ gia c6ng m~t tron ngoai doi xung ta phiii dung c6ng th(rc: (6.24) Khi gia c6ng miH tron trang doi xU'ngta cling dung c6ng thuc (6.24) M
xac dinh 2Zbmin
. .

Tuy nhien" tuy tUng di6u kii;n gia cong C~lth~ ma mot so ye"u to tao thanh luqng du trang cac c6ng th(rc (6.19) .;-(6.24) khong ton t,,-i,do do cac cong th(rc trIOn duqc rut gon hoo nhi6u. X6t cac tnr<mg hqp sau day: - Sau nguyen cong dau tien doi vai gang va kim.lo,,-i mau thi T, = 0, boi vi gang va kim lo,,-imau co do h~ltIan nen it b! bie"nd,,-ng deo, do do lap hll hong b6 mat do bie"nd,,-ngdeo gay ra khong dang k~. - Khi chu&n dinh V!trung vai b6 m~t gia cong (nhll mai vo tfuTI,doa tuy dong, chuot 16, mai nghi6n) thi sai so chu&n E, = 0, ne"ubo qua sai so do kC;p ch~t va do ga gay ra thi sai so ga d~t E b = a.
-:Buac

2Zbmin

hay nguyen cong Ian cuoi vai m\lc dich tang de?bong b6 mat thi 2Rz;\ hay Zbmin = RZ;l .

- B6 m~t qua nhii;t luyi;n, sau do qua mai, khi mai phiii giii I,,-ilap b6 m~t dii xu Iy nhii;t nen d,,-iluqng T, khi mai sau nhii;t luyi;n brmg.a. Tr! so P, phu thuoc vao d,,-ngphoi va kfch thllac ella phoi. Doi va,i phoi d~p: P, = ~P~ + P~ (6.25)

PK - de?Ii;ch cua khuon d~p; Pc - de? cong cua du<mg tam ph6i (ph\! thue?cvao chi6u dili phoi). De?cong cua du<mg tam ph6i Pc dllqc xae dinh theo cong thuc: Pc

a day:

= L1c.

(6.26)

a day:

L1c - de?cong doo V! (flm/mm); L - chi6u dai ella phoi (mm).

170

Chudng 6: Lugng du giaeiJng

D6i VGi cae nguyen e6ng (cae bUGe) tiep theo can tinh gia tr! ella sai

I~eh kh6ng gian eon lai Pc,,, ,,' (p,: P,; P,; P4"') theo gia tri ella sai I~eh kh6ng gian ban dau (sai I~eh kh6ng gian ella ph6i Prj eo tinh den h~ s6 giam sai K. Vi d1r sau gia e6ng th6 thi P, = 0,06 PI'; sau gia e6ng ban tinh thi pr:sau khi gia e6ng sieu tinh thi P4 = 0,03 PI"

P,

= 0,04

6.4. lRINH Tl)'TINH LVQNG DV

Khi tinh Iuqng du theo phuong phap ella Giao su Kovan can tuan theo tdnh t~lcae bUGe sau dflY: 1- L~p guy trinh e6ng ngh~ va phuong an ga d~t ph6i. 2- Xae dinh thli tu lung bUGe e6ng nghe. 3- Xae dinh cae gia tri R,,,: T,,: P, va
E b'

4- Xae djnh 2bm,,, eho tfit cit cae bUGe.

Cae bUGe tiep theo hi~n nhu sau: Mat ngoai 5. Ghi kich thuGe nhi) nhat theo ban ve vao eot "kich thuGe tinh toan", 6. Cong kich thuGe giGi hiJ.nnh6 nhat VGi 2bm,,, ta duqe kich thuGe tinh toan eho bUGe sat tmGc. 7. C6ng Iuqng dll tinh to:in 2bm,,, VGikich thuGe tinh toan wong ling ta dllae kfeh thuGe tinh toan tiep t~eo. 8. Xae dinh kich thuGe giGi han nM nhat b~ng eaeh guy tron kfeh thuGe tinh toan theo hang s6 eo nghia etta dung sai (lay 2 so sau dfiu phily). 9. Xae dinh kich th,rGe giGi hiJ.n ban

M tfnh

Iuqng du mat ngoai va m~t trang duae thue M~t trang 5. Ghi kich thuGe 100 nhat theo ve vao eol "kieh IhuGe Hnh

toant!.

6. Tru kich thuGe giGi hiJ.n IGn nhat di Iuqng 2bm,,, ta duqe kich IhuGe tinh loan eho bUGe sat IrUGe. 7. Lay kieh IhuGe tinh loan lru di 20m,,, ta eo kich thuGe tinh loan tiep theo. 8. Xae dinh kieh IhllGe giGi hiJ.n IGn nhat b~ng deh guy tron kich thuGe linh loan lheo hang s6 eo nghia ella dung sai (lay 2 s6 sau dau phily). 9. X,ic dinh kieh thuGe giGi hiJ.n

C6NGNG~ C~ TAOMAy

171

1611 nhilt bang caeh ei)ng dung sai voi kfch thuoe gioi h,!-nnho nhat d1iguy tron. 10. Xae djnh ~m" bang hi~u hai kfch thlloe gioi h,!-n 1611 nhilt, Zbm,,, bang hi~u hai kfch thuoe gioi h,!-n nho nhilt eua buoe sat twoe va buoe dang gia eong.

nhO nhat bang each lay kfch thlroe 1611 nhat trlr di dung sai. 10. Xac djnh Zbm" bang hieu hai kfeh thuoe gioi han nho nhat, Zbm,,, bang hi~u hai kfch thuoe gioi han 1611 nhat eua buoe sat tmoe va blloe dang gia eong.

IIXae dinh luqng du t6ng ei)ng Zom,,,,; Zom,,, bang each ei)ng cae luqng du trung gian. 12. Ki~m tra phep trnh: tim hieu s6 eua lucmg du va eua dung sai:
(6.27)

6.5. vi Dl} TiNH UJQNG DU

Vfdl:ll

Tfnh luqng du d~ gia eong m~t trlJ ngoai <Il60:~:~; ella trlJe rang. Phoi: phoi d~p tren may bua nam ngang, di) ehfnh xae d'!-tcap 2. Kh6i luang eua phOi: 11,3 kg. Cae buoe eong ngh~: ti~n thO, ti~n tinh, mai tho, mai tinh. Ti~n va mai deu dllqe thlle hi~n bang eh6ng tam hai dau (hlnh 6.7).

38

68,5

55,5 2765

138

Hinh 6.7. Trt;Jcrang

172

Chuang 6: Ltt~ng dtt gia cilng

Xae djnh luqng du d6 gia eong ni~t tm ngoai <I>60:~~:duae tien hanh theo trlnh tl! sau day: 1- qp bang 6.1 va ghi tr1nh tu cae buae eong ngh~: ti~n tho, ti~n tinh, mai tho, mai tinh. Do eh6ng tam hai dllu nen sai s6 ga d~t E b = 0. 2- Tinh sai I~eh khong gian Poella phoi: PI' =~P~ +P~ +P: & day: PK- d<?leeh ella khuon d~p (phoi trang khuon bi I~eh SO vai tam danh nghla elia phoi). Do I~eh nay ph\' thu<?evao kh6i luqng elia phoi va PK= Imm; Pc -d<? eong elia phoi tho (do eong elia duemg tam phoi): Pc = L1" L = 1.138 ",0, 14mm (L1c P, - sai I~eh do lay tam lam ehut\n: P, =
-

d<?eong dan vi. L1, = Iflm/mm);

L - ehi6u dai tu m~t dllu ella ph6i tai tam do~n ciin gia eong;

f )2 +0,25'

( %) Y +0,25

= 1,52mm

(80= Nhu vay, ta cO':

3mm - dung sai elia phoi).

{ , , , Po= ",1"+0,14-+1,52= 1,82mm= 1820~lm

3 - Tinh sai I~eh con lai sau cae nguyen eong: - sau ti~n tho: P, = 0,06 Po= 0,06.1820 = 109 ~lm. - sau ti~n tinh: P, = 0,05, Po = 0,05.1820

= 91 flm.

- sau mai tho: pJ = 0,04 Po= 0,04.1820 = 73 ~lm. 4- Tfnh IU9'Jlgdu nh6 nh[ft:

- Ti~n tho: 2Zbm;,; = 2( 1'50+ 250 + 1820) = 2.2220 ~lm. - Ti~n tinh:-2Zbm;,; =2(50 + 50 + 109) = 2.209 flm. - Miti tho: 2Zbm;" = 2(30 + 30 + 91) = 2.151 flm. - M~i tinh: 2Zhm,,, = 2( I0 + 20 + 73) = 2.103 ~lm.

Bang 6.1. Tinh ht<1ng dlf gia cong

Cae you to' (~m) Llf9n9 dlf tinh toan 24min(~m) Kieh thlfile Dung sai & tfnh toan d (mm) dmin dmax 24m;n ? 4max (~m) Kich thU'oc giai h?n (~m) Llf9n9 dlf giili han (~m)

8LfOC

cong

ngh~

R~

T.

S.

E,

10

11

12

Ph6i

150

250

1820

65,376

3000

65,38

68,38

Ti~ntho

50

50

109

2.2220

60,936

400

00,94

61,34

4400

7040

Ti$n tinh

30

30

91

2.209

60,518

120

60.52

60,64
.

420

700

Mai tho

10

20

73

2.151

60.126

30

60,22

60,25

300

390

Mai tinh

15

"
I.

2.103

60,01

20

60.01

60.03

210

220

174

Chuong 6: Lugng du gia dIng

5- Tfnh "kfch thtrac tfnh toan" (c6t s6 7 bang 6.1) b~ng cach ghi kfch

thtrac nho nhat cua chi tie"tvila himg cu6i cling, con cac kfch thtrac khac thl lay kfch thtrac tmac do c6ng vai Itrc;mg dtr tfnh toan n;1o nhat. Nhtr viiYta co: - Miti tinh: d4 = 60,01 mm.

= 60,01 + 2.103 = 60,216 mm. - Ti?n tinh: d, = 60,216 + 2.15l = 60,518 mm. - Ti?n th6: d, = 60,518 + 2.209 = 65,936 mm. - Ph6i: d" = 60,936 + 2.2220 = 65,376 mm.
- Miti th6: d, 6- Tra dung sai cua cac nguyen c6ng thea s6 tay c6ng ngh? che"t~o may vit ghi ke"tqua vito c6t s6 8. 7- Tinh kich thtrac giai h~n nhO nhat b~ng cach litm tron s6 kfch thtrac tfnh toan vit lay hai chii' s6 sau d3u phfry (c(>t56 8). 8- Tfnh kfch thtrac giai han Ian nhat (c6t s6 10) b~ng cach c(>ng kfch thtrac giai h~n nho nhat vai dung sai nguyen c6ng. Nhtr viiy ta co:

= 60,01 + 0,02 = 60,03 mm. - Miti tM: d, = 60,22 + 0,03 = 60,25 mm. - Ti?n tinh: d2 = 60,52 + 0,12 = 60,64 mm. - Ti?n th6: d, = 60,94 + 0,40 = 61,34 mm. - Phoi: d = 65,38 + 3 = 68,38 mm.
- Miti tinh: d.
p

9- Xac djnh Itrc;mgdtr giai h~n: 2Zbm" lit hi?u cae kich thtrac giai h~n Ian nhat. 2Zbm,,, lit hi?u cac kfch thtrac giai h~n nhO nhat. Nhtr vay ta co: - Miti tinh: 2Zbm"

2Zbm,,, - Miti th6: 2Zbm" 2Zbm,,,

- Ti?n tinh: 2Zbm,,,

= 60,25 - 60,03 = 0,22 mm = 220 fjm. = 60,22 - 60,01 = 0,21 mm = 210 fjm. = 60,64 - 60,25 = 0,39 mm = 390 fjm. = 60,52 - 60,22 = 0,30 mm = 300 fjm. = 61,34 - 60,64 = 0,70 mm = 700 fjm.

e6NG NGH$ ell: T~O MAy

2Zbm,,,= 60,94 - 60,52 = 0,42 mm = 420 ~lm. - Ti~n th6: 2Zbm" = 68,38 ~ 61,34 = 7,04 mm = 7040 flm. 2Zbm,,,= 65,38 - 60,94 = 4,44 mm = 4440 flm. 10- Xae djnh hrqng du tbng e(~mg: 2Zom" = L2Zbm",
I

175

"

= 220 + 390 + 700 + 7040 = 8350 flm

2Zom'" =

" L 2 Zbm',,' = 210 + 300 + 420

I

+ 4440 = 5370 flm

11- Kiem tra phep tinh. Phep tfnh duqe th'le hi~n dung khi:

2Zomax

2Zomin;;:::

(5 Jl

8 ct

Thay s6li~u van e6ng thlle tren ta e6: 8350 - 5370

= 3000

- 20

= 2980

Vi d,! 2.
Tfnh luang du va cae kfch thuae gia e6ng duemg kfnh ~50A (~50+0.027) eua Mnh rang tru (hlnh 6.8) . . Ph6i duqe eM' t~\O btmg phuang phap d~p n6ng tren may ep. D9 ehfnh xae eua ph6i: cap 2, kh6i luqng eua ph6i: 7 kg. San luang hang ;tf,m: 100.000 chi tiet. Tien tdnh e6ng ngh~. g6m cae nguyen e6ng (cae buae) sau day: khoet th6, khoet tinh, doa th6, doa tinh. Trinh tt!' tfnh toan cling duqc tien hanh tuang tt!' nhu vf du I: 1- Truac het ghi trlnh W gia eong van e9t I, cae th6ng s6 R"" T" p, va E b van cac C9t 2,3,4,5 (biing 6.3).
Hinh 6.8. Banh rang tr~.

22

28

53

176

Chuong 6: Lugng du gia cong

2- Tinh sai I~ch kMng gian ella ph6i Pr: Pr=~P~+P~;

a dtly:

PK- dl) I~eh ella khu6n d~p (ph6i trang khu6n bi I~eh so vai ttlm danh nghia ella ph6i). D6 I~eh nay ph\l thul)e vao kh6i luqng ella pMi

va PK = 0,9 mm;
PLt- dl)l~eh Wm ella ph6i (PLt= 1,4 mm). Nhu v~y, Pr = ~O, 9' + 1,42 = 1,66 mm = 1660 ~m 3- Tinh sai I~eh kMng gian con lai sau cae nguyen e6ng: - sati khoet th6: PI = 0,06 Pr = 0,06.1660 = 99,60 ~m '" 100 ,1m.

- sau khoet tinh: P2= 0,05 Sr = 0,05 .99,6 = 4,980 ~m '" 5 ~m. - sau doa th6: P, = 0,04 Sr = 0,04 . 99,6 = 3,984 ~m '" 4 ~m. 4- Tinh sai 56 ga d~l
E
b

Sai s6 ga d~t E b trang twimg hqp nay bttng sai s6 k"p ch~t, vi sai s6 ehuiin khi dinh vi chi tiet tren mtlm cap 3 ehau tu dinh ttlm bfmg o. Khi do, theo "sci tay.gia c6ng ca":
Ebl

= 580 ~m

6 buac 6 dtly:

e6ng ngh~ (nguyen c6ng) tiep theo: khoet tinh, ta co:

E

b2 = 0,06

E bl

Eo

= 0,06.580 + 50 = 85 ~m

la sai s6 ga d~t bci sung khi gia e6ng tren may co nhi6u tr\le chinh (do CO eau mang cae tr\le ehinh quay). D6i vai buae e6ng ngh~ (nguyen c6ng) doa th6, sai s6 ga d~t E bJ chi l<'fybiing Eo, co nghia la
Eo
Eb]

= 50 ~m. 5- Tinh luqng du nhb nhilt: - Khoet th6: 2Zbmio = 2 (Rz, + T, +

~P; + E; ) =
= 2.2160 ~m.

= 2 (150+ 250 + ~16602 +580')

C6NGNG~ CHf!T~O MAy

177

- Khoet tinh: 2Zbm;" = 2 (50 + 50 + ~1002 + 851 -> = 2.23 'lIm. _ Doa thO: 2Zbm;" = 2 (30 + 40 + ~ 52 + 50' ) = 2. 1"20.flfll. _ Doa tinh: 2Zbm;" = 2 (5 + 10 +

.)4' .+-0

2 )

= 2.19 flm.'

6- Tfnh "kfch thuac tfnh toan" (c(\t 7) bang cach ghi kfch thuac Ian nhftt cua chi tiet vao hang cuoi cung, con cac kfch thuac khac thl lilY kfch thuac tnrac do tru di luqng du tfnh toan nhc':> nhft!. Nhu v~y, ta co: - Doa tinh: d, = 50,027 mm. - Doa tho: d,= 50,027 - 0,038 = 49,989 mm. - Khoet tinh: d, = 49,989 - 0,24 = 49,749 mm. - Khoet tho: d, = 49,749 - 0,462", 49,287 mm. - Phoi: dp = 49,287 - 4,32 = 44,967 mm. 7- Tra dung sai ella cac nguyen cong theo so tay'col'lcg.,ngh~che t~o may va ghi ket qua vao c(\t so 8. 8. Tfnh kfch thuac giai h~n 16"0 nhiltbang each lam tron so kfch thuac tfnh toan theo hang so co ngh'ia cua dung sai.(so chfr so sau dilu phay bfmg so chfr so cua dung sai). Nhu v~y, kfch thuac giai han Ian nhllt ella nguyen cong (buac).doa tinh lit 50,027 (c(\t so 10). 9- Tfnh.kfch thuac giai han nhO.nhlIt (c(\t so 9) bang;cach lay kfch thuac giai h~n,]an nhilt trtl di dung sai nguyen cong. Nhu yay ta co: - Doa tinh: d, = 50,027 - 0,027 = 50 mm. - Doa tho: d, = 49,989 - 0,039 = 49,95 mm. - Khoet tinh: d, = 49,75 - 0,17 = 49,58 lOrn: - Khoet tho: d, = 49,3 - 0,3

=' 49 lOrn.

- Phoi: dp = 44,9 - 4,75 = 42,15 lOrn. 10- Tfnh luqng du giai h\ln: 2Z.m;" lit hi~u cac kfch thuac giai han 16"0 nhllt gifra hai nguyen cong. 2Zbm" lit hi~u cac kfch thuac gicf1l-tu)n nhc':> nhllt gifra hai nguyen congo

12 - (,NCT

178 Nhu vi:ly ta co: - Doa tinh:

Chltl1ng 6: Lltgng dlt gia clIng

2Zbm,,, = 50,027 - 49,989 = 0,038 mm = 38 ~m. 2Z.m" = 50 - 49,95 = 0,05 = 50 ~m. - Doa tho: 2Zbm,,, = 49,989 - 49,75 = 0,239 mm = 239 ~m. 2Zhm", = 49,95 - 49,58 = 0,37 = 370 ~m. - Khoet tinh: 2Z.m,,, = 49,75 - 49,3 = 0,45 mm = 450 ~m. 2Z.m" = 49,58 - 49= 0,58 = 580 ~m. - Khoet tho: 2Zbm,,, = 49,3 - 44,9 = 4,4 mm = 4400 ~m. 2Z.m" = 49 - 42,15 = 6,85 = 6850 ~m. 11- Xac djnh Itrqng du tOng cong: " 2Zom" = L2Zbm",
I

= 50 + 370 + 580 + 6850 = 7850 ~m.

" 2Zom'" = L2Zbm,,,,

I

= 38 + 239 + 450 + 4400 = 5127 ~lm.

12- Kiem tra phep tinh.

De kiem tra cac phep tinh co dung hay khong phai so sanh hi~u cae luqng du trung gian v6'i hi~u cac dung sai nguyen congo Phep tinh dUl1cxem Iii dung neu thoa man d~ng thtrc sau day: 2Z
bm,,, -

2Z

bm'"

= 8, - 8 b

va

2Z omax. - 2Z omin = 8 p - 8 CI
Bang 6.2 Iii ket qua kiem tra cae phep tinh.

CONG NG~ cHff T~O MAy

179

Bang 6.2. So sanh kel qua linh loan.

N9uyen eon9 (buCle) So sanh cae btJoc trung gian Hieu cae lugn9 du (~tm) Kholil tho Khoet tinh Doa tho Doa linh 6850 - 4400 = 2450 580 - 450 = 130 370-239= 50-38=12 131 Hi~u cae dung sai (Ilm) 2750 - 300 = 2450 300 -170 = 130 170-39=131 39-27=12 Ki~m tra tong hqp 7850 - 5127 = 2723

I
SCi d6

2750 - 27 = 2723

Tren ca Sa cae s6 )i~u a bang 6.3 xay dlfllg dung sa; khi gia c6ng 16 q.50 +0,027 (hinh 6_9).
"'-'
n ..
Kich Ihu&d

philn b6 Itrqng du va

. ~sau doa tinh 50 mm

-.

Kit"-h IhltOc d
Kich thU'Clc d Kich Ihl1Clcd

s"u doa thO 49 98Q mm sau doa tho 49 95 mm

nlln" <>si ell'" ...In'" thA 39 "m sau khOl!t linh 49 75 mm Dunn sai ella khol!t tinh 170 "m Kich thU'CIc dm+o, sau khoel tinh 49,58 mm Kich IhuOc d sau khoel thO 49,3 mm

n,,""

0"

Kich lhut1c d " sau khoel thO 49,0 mrn Klch thliOc "hoi Ian nhal 44 9 mm

I.

Dunn sai ella "hOi 2750 1m Kich UnflJc"hOi nho nhal 42 15 mm

1";r,!W~ I';;'
7

Itli' jJ

ella khoel thO 6850

Z. 7_

ella khoellh6 4400 lin eva khoel linh 580 ,,~

elia khoelthO 450 1m

--.

z_
7. 7. 7.

elia doa thO 370 1m

cLla doa linh 50 1m cLla doa linh 38 "m

7. _rlla doa th6 239 1m

Hlnh 6.9. SCI do ph.n bo hl<:,"g duva dung sal khl gla eong

Ie. $50

.0,027.

Bang

6.3. Tinh h/Q'ng dl! gia cong

Cae you t6 (~m)
.

o
LL1qng dL!
tfnh toan Z,min

oc

Cae

Kfch thl1dC Dung sai <5 Kfch thL!Cr<;: gioi h,,:m (mm) tfnh

Ll10ng dl1 giili her

nguyen
cong

toan

(~m)

.
dmin
d~,

(~m)

(mm) 24min 24.ma~

Rz 1 2

T.
3

P. 4

Co

7
.

10

11

12

Ph6i

150

250

1660

44,967

2750

42,15

44,9

.
4400 6850

Khoet tho

50

50

100

580

2.2160

49,287

300

49,0

.49,3

Khoet tinh
Doa tho

30

40

85

2.231

49,749

170

49,58

~9,75

450

580

10

50

2.120

49,989
.

39

49,95

49,989
......

239

370

Doa tinh

2.19

50,027

27

50

50,027

38

50

, C6NG NG~ cIffi T~O MAy

181

Chu'dng 7

TiNH C6NG NGm: TRONG~T CAD

7.1. KHAI N~M

vt TINH C6NG

NG~

TRONG KT CAD

Tinh cong ngh~ trong ket cilu duO'chi~u la hlrihd",ng ket cilu cua chi tiet may hay toan may sao cho vai hlnh d",ng ket cilu nay dainbao san xU:lt la kinh te nh:lt rna viln thl!c hi~n day dil chuc nang _cuachung_ Do dO'tinh cong ngh~ trang ket cilu cO'anh huang t:lt yeu den IuO'ngvat li~u tieu hao, khoi luqng lao d<)ng che t",o vagia thanh SilO phiim. Chinh VI the khi thiet ke mot san phiim phai chu '1 den tinh cong ngh~ cua nO'. Quan di~m cong ngh~ cO'lien quan chat chiSden di6u ki~n san xU:l!cua nha may, nO'ichi tiet siSduO'cgia cong vai di6u ki~n san XU:ltdO'l1 chiec, hang lo",t hay hang khoi. Tinh cong ngh~ trong ket c:lU cO'mot '1 ngh'ia kinh te r:lt Ian va la mot trang nhung yeu to thUc-diiy sl1tang nang SU:ltcua che tao CO' khi rna kh6ng can phai chi phi cho mua sftm them b:lt ky mot phuO'I1g ti~n "in XU:ltnao. SI1hqp 1'1 h6a san XU:ltbftt dau ngay tll song viec cua nhung nha thiet ke, VIhI? d6 XU:ltdrrO'csl! thich hop cua chi tiet may ngay tll luc thiet ke va ho cO'khii nang lam anh huang den tinh kinh te cua san XU:l!'Tll dO'doi hoi cae nM thiet ke phai cO'kien thuc tot v6 cong nghe. Tinh cong ngh~ trang ket cilu duO'c dam biio nha SLlhqp tac chat chiS giUa nhfrng nha thiet ke va nha cong ngh~.

182

Chudng 7:Tinh cong ngh~ trong k~t ca'u

7.2. NHO'NG NIlAN T6 ANH Hl10NG El~N TINH C6NG NG~ TRONG~TCAU
Muc dq linh cong ngh~ cua chi liel may bj anh hui'mg boi cac nMn 10 chinh nhu sau: - S!!don gian va h9P ly cua kel cllu. - Ch(;mv~lli~u ban dau va phuong phap I,!o phoi. - Dq chinh xac va dq nham be m*1 gia congo - C:lch ghi kfch Ihu6'c va chqn dung sai. - Khoi luqng lao dqng de san xulll ra chi liel va 'H.p rap (phl,l Ihuqc vao hlnh dang hlnh hoc chi liel may). - Muc dq lieu chu&n h6a, dien hlnh hoa va Ihong nhlll hoa cac chi liel may. - Lo,!i dao Cl,lva dl,lng C~I can Ihiel cho san xull!. 7,2.1. S" don gian va II! 19 cua ket cau Tfnh cong ngh~ cua kel cllu khong nhiing duqc a) h) nghien cuu doi v6'i lirng chi liel may rna con. duoc nghien cUn doi v6'i 101m may hay loan san ph&m. TiI quan diem linh cong ngh~ 16ng Ihe Ihl muc dq linh cong ngh~ cua loan 100 % 180% J407, may phl,l Ihuqc vao 16ng Hlnh 7.1. Phuong ari chQn ket cau khac nhau eua cac chi liel rna IiI chUng mit tay g~t. I,!O lhanh may, phl,l Ihuqc vao khoi luqng cua no va phl,llhuqc vao muc dq kho khan l~p rap no.

chi

S!! don gian va h9P ly cua ket cllu doi hOi phai lo,!i IriI Illl ca cac lhanh phan IhiIa khong can Ihiel cho chuc nang cua.may. chqn cac yeu 10 kel cifu duqc I,!Onen IiI hlnh d,!ng hlnh hqc don gian nhlll, do lit mi.it phling va mi.it tr~, nhiing be m*1 nay co Ihe gia cong duqc Iren cae may co dqng hqc don gian, biing cac <lung Cl,llieu chu&n Ihong IhuOng. Vi dl,l, chqn kel cllu khac

e6NG NG~ em TAOMAy

183

nhau cho chi tie't tay g(lt duqc trlnh bay tren hlnh 7.1. 0 phuang an hinh 7.la la tay g(lt li~n kh6i cho t[nh cong nght;
100%,

8)

b)

c)
Iy do de
gia cong ; c- h<;1ply nhat

Hinh 7.2. Don,gian h6a cae m~ djnh hinh.

a-

10 hlnh co

chai kh6 gia cong ; b- h!;!p

phuang an hlnh 7.1b tay g(lt duqc Hlp tu hai chi tie't cho t[nh cong nght; 180%, va a phllang an hinh 7.lc duqc Hlp tu ba chi tie't cho tinh cong nght; 340% do n6 dt;p han va tit;n dl,mg han. Ngoai ra cling dn dan giim h6a cac m(j.tdinh hinh de d~ gia cong. Vi dl,l nhu hlnh 7.2 vai ke't clfu hinh 7.2a se rat kh6 gia cong, c6 the dan gian ke't cau nhu hinh 7.2b ho(j.cnhu hlnh 7.2c thi citng t6t. 7.2.2. ChQn vl)t Ii~u ban dau va phuang phap t~o phoi Trong chi phi san xuat thi chi phi v~ v~t lit;u la thanh pMn co y nghta han so vai thanh phan luang cho c6ng nhan. Cac v~t lit;u c6ng nght; phai dap ling duqc cac di~u kit;n ky thu~t va cong nght; nhu tinh b~n, tinh ren, t[nh duc, tfnh han va t[nh gia cong. Cae v~t lit;u phai dam bao duqc di~u kit;n la kh6i luqng gia cong la nh6 nhat tat cii cac giai do (Incua qua trlnh san xuat.

ChQn v~t lit;u phl,l thu6c vao phuang phap san xuat dii duqc h!,a ch<;>n truac, phl,l thu<,c vao t[nh chat cua v~t lit;u tu quan diem sit dung khi che't(lo phoi va tu quan diem tinh gia congo Khi ch<;>n v~t lit;u phai xuat phat tu quan diem kinh te', tuy nhien cling can ap dJ,mgquan diem tinh chat C<1 h<;>c cua v~t lit;u. Vi dl,lnhu ne'u ch<;>n v~t lit;u ben han thl thuang dilt han, nhlmg no I(li cho phep giam. dllqc kh6i luqng va kich thuac cila san philm. Tie'p theo la ch<;>n hqp cong la nh6 nhat. D(j.c bit;t la cae may can sit dl,lng s6 Illqng chung 10(li v~t li~u khac nhau la it nhat. Bai Ie ne'u sit dung nhi~u chUng IO(livat lit;u khac nhau thi se

ly

k[ch thuac cila phoi de sao cho luang du gia

184

Chuang 7: Tinh cong ngh~ trong ke't ca'u

lam ph(rc tap qua trlnh san xuat (y ngay ca nguyen cong tao phoi va 0 cac nguyen cong gia cong'.dt got. Cae mae khae nhau cua vat lieu doi hoi phili Slr d\!ng nhlmg d~mg C\! co thong s6 h,nh h\'c khac nhau va ehe d(> cat khac nhau. Khi dung nhi6u mac vat li~u se lam tang danh muc vahrqng du trii vat lieu trang kho, lam tang xae suat ngtmg hoat dong cua thiet bi nao do do. SU thieu mae hoi.ic kich thuac cua m(>t vat li~u nao do. Di6u do dan den sl1 can thiet phai thay d6i mac va kich thuac cua vi.it li~u bi thieu bjng vat lieu khac, se lam tang kh6i luqng lao d(>ng che t,.\Ochi tiet, b6 ph::in va toan may. Vi~c giam chung lo~i vat li~u se giup cho vi~c dLl tru, mua sam vat li~u duqc nhimh chong va do do co the rut ngan thai gian chuan bi san xuat. Cac lo~i v::it Ii~u dng it khac nhau thl Slr dung cang d6' nham Ian, quilll Iy de dang, kho tang d6' phuc tap, v.v ... Nhln 'chung phoi ban dau de che t~o cac chi tiet may la cac v::it clin, v::it ren, vi.it d::ip, v::it duc hoi.ic'vi.it han, Trang mot s6 twang hqp vi~c ch\'n phoi duqc dinh huOOg 1'6 rang,' nhung ding co nhi6u twang duqc ch9n m(>t each bat ky. hqp lo~i phoi co the

Ngoai ra, vat li~u chi tiet con co anh hLlang den tinh gia cong cua phoi. Cu the la vat lieu nao chju dUGCgia cong t6t thl no cho phep nhan dLlGCd(> nham b6 mat dinh twac bjng su ap dung phUffi1g phap gia cong thong' thuang, che do cat rieu chuan va vai dung C\! cat rieu chuan. Gia cong nhi~t duqc ch9n theo v::it li~u chi tier va thea chi s6 cho rwoc cua d(> b6n, d(> clIng. D(> ben CCih9C, d(> b6n moi, d(> b6n mon cua chi tiet ph\! thu(>c nhi6u vao vat Ii~u va gia cong nhi~t. Yeu cau chung cua tinh cong ngh~ d6i voi v::ir li~u chi tiet, pMi va gia cong nhi~t baa g6m nhling van d6 sau: I. V::it li~u chi tiet va rinh cong ngh~ cua no can dam baa kha nang ap d\!ng phLlffi1gphap hqp ly nhar de nh::in duqc phoi tuy rheo quy mo san xuat. C\! the la trang di6u ki~n san xuat hang loat 100 ch9n vat lieu nhu the nao do cho chi tiet, ma v::it li~u nay cho phep nh::in dLlqc phoi co h,nh d~ng gan giong voi h,nh dang va kfch thuoc cua chi tiet va kh6i luqng gia cong CCitiep thea la it nhat do rut ngan solLlqng M mat gia cong va do giam luqng du gia cong. Trang san xuat hang loat doi khi nguai ta ap dung ph6 bien phoi duc thea khuon mau ,chay thay cho pMi dap co h,nh dang phuc t~p. Trang twang hqp nay cung can ch9n vi.it Ii~u cho chi tiet de co the nh::in duCiCphoi

C6NGNG~ Crn: T~OMAy

la thep duc co mac ttrmlg li11gthay the cho thep can. 2. Vi\! li~u chi tiet ph<lico tfnh gia cong tot. De dam bao yeu cau nay kh6ng nen dfmg thep co di) deo cao. Khi yeu cau dilm bao do nhan bOng b~ m~t gia cong cao han cap 6 voi Rz S; 10 flm nen chon thep co ham luang cacbon IOn han 0,2 .;-0,3%. Thep dllqC gia cong tot khi co cau truc Fcrit-Peclit. Khi gia eong io",i thep nay bao d,lm tu6i b~n cao cho dung cu cat, I\ICcat khong cao, do nham b~ mat sau khi gia cong thap. VI vily de di thi~n tinh gia cong, nhung ph6i thep cacbon thap tnloc khi gia cong phai d,lC.tc thuang hoa, va nhlrng phoi ttr thep cacbon trung blnh va cao phai co gia th,mh h",. Nhlrng phoi ttr gang truoc khi gia cong ph'li duac u sao cho dat duac su phan bo hoan toan hay C\lCbo cua xementit cilng tinh. Nhung chi tiet che tao tfr hqp kim nhom, truoc khi gia cong de nang cao tfoh gia cong can phai toi va bOa gia. 3. Chon phlrmlg phap gia cong nhi~t cho chi tiet xuat phat ttr vat li~u va tfnh chat ca ly then yeu cau clla no. Gia cong nhi~t cho chi tiet se la hqp ly neu nhu dam bao nh~n duqc tinh chat cho truoc Clla v[H lieu voi bien dang chi tiet 11\ ft nhat va tieu ton cho dc phuang ti~n la ft nhat.

a)
Hinh 7.3. Thay d6i

b)
kat diu
d~ chi tiE!tc6'trQng 1U'~ng"ho

a- kh6ng h9'P Iy do t6n nhieu v$t Ii$u; b~hqp Iy do nh~, t6n [t v$t Ii$u.

4. De dam bao tfnh c(mg ngh~ trang ket c[iu cua miiy, khi thiet ke iJ de may can sir dung so hrqng chimg io",i v~t li~u khiic nhau la.tt nhat. 5. Chon vat li~u va phoi sao cho trang iuqng miiy, bi) ph[lI1va chi tiet la nhi>nhat. D6 th\rc hi~n duac di~u nay dn tfnh toiin thiet ke voi he so an toan di) b~n toi uu. Cling co the i\p dung vi\! Ij~u co do b~n cao thay cho v~t li~u co di) b~n thap d~ giam duac kfch thlroc can den giam trang luang chi tiet. Khi thiet ke ket cau co the tao r.en hlnh di\ng ket cau chi tiet tai uu nho-them gan tang cli11gvung, chiu dlrac luc IOn m" chi tiet lai nh\' han (hlnh 7.3).

186

Chuang 7: Tinh cong ngh~ trong ke't ca'u

Khi pha dt v~t li~u di! t~o phai h,m cho chi tiet cling d.n biet thay d6i ket cau sao cho ton it v~t li~u nhat (hlnh 7.4).

"S
/

s
~

a)

"
Hinh 7.4. Ket cau khung him a- kh6ng co tinh cong ngh~

b)

b- co tinh cong ngh$ do v~t li$iJ ngao hem0,4 chieu r9ng s.

Ngoai ra con dn tIm cach che tao phai di,m bao luqng du d6ng d~lI va eh9n dung h~ so sir dl!ng v~t li~u.
1"]

= E.L ;0: 0,75

g2

Trongd6: g,- trong luqng chi tiet; g2- tr9ng luqng ph6i;
1"]-

h~ so sir dung v~t li~u (dng giln 1 dmg tot).

7.2.3. VI) chinh xae ehe t~o va dl) nham be ml)t Cang suc san xuat bi anh hUOng dangki! Mi chat luqng b~ mat gia cang yeu d.u. D(> chinh xac kich thuGC va hlnh dang cang cao, d(>nham m~t cang nho doi hoi phai sir dl!ng cac nguyen cang gla cang tinh Iiln cuoi nhu mai, nghi~n, mai

:~ i
c::
300 200

be

;;,
<.3 fOO

2 4005 402 405

af

Dung sai{mm)
Hinh 7.5. Qua" h~ gilta chi phi san xuat va dung sai.

C6NG NG~ cHt T~OMAy

187

kh6n, mai sieu tinh, v.v... Do la nhiing nguyen c6ng rat dat tien. Chi phi san xuat se tang trong moi quan h~ vai dung sai duqc chi ra tren hlnh 7.5. Vai sl! nang cao d(\ chinh xac va giam d(\ nham b m(\t chi tiet gia c6ng se lam tang m",nh khoi luqng lao d(\ng gia c6ng ca. Cho nen vi~c nang cao do chinh xac va nhan bong b m(\t gia c6ng se gay nen sl! tang gia thanh gia c6ng. Vi~c dam bao tinh lap Ian cua cac b(\ ph*n va chi tiet co gia trj toi uu cua dung sai cling lam(\t yeu to thl!c te dac trung cua tinh c6ng ngh~ trong ket cau cua may. Thieu tinh lap Ian cua cae b(\ ph*n va chi tiet se lam tang m(\t cach dang ke khoi luqng lao d(\ng che t':lo ra may do phai them cong vi~c sua chua va dieuchinh. Tinh lap Ian cila chi tiet va b(\ ph*n may dinh truac duqc vi~c che t':lo chUng vai kfch thuac a trong truang dung sai xac djnh. Tuy nhien cling can thay r[mg kfch thuac cang chinh xac thi khoi luqng lao d(\ng che t",o chi tiet cling ding Ian, co nghia la may tro nen it tinh c6ng ngh~. Khoiluqng lao d6ng cua nhiing chi tiet duqc che t",o vai d6 chinh xac cao bj tang len dang ke do can thiet pMi dua vilO nhiing nguyen c6ng b6 sung gia c6ng Hln cuoi. Cho nen d(\ chinh xae che t",o cua chi tiet can nam trong giai h':ln gia trj toi uu cua dung sai bao dam tinh lap Ian cua chi tiet, chat Itrqng, cling nhu cac yeu cilu su dung phai duac dinh ra doi vai may ho(\c ca cau. M(\t khac ding ciln thay rang neu nhu d(\ chinh xac gia c6ng cho tnrac duqc xae djnh thap di thi se gay kho khan khi lap rap b(\ ph*n hay toan may va lam giam d(\ tin c*y cling nhu tu6i thq cua chung. H':I thap d(\ chinh xac gia c6ng cling co ngh'ia la tang dung sai cho kfch thuac duang thftng hoac duang kinh va tang sai so hinh dang hinh hqc, tang sai so vj tri lUang quan giua cae be m(\t cua chi tiet, h':lthap d(\ chinh xac lap rap. Trong truang h9P nay phat sinh sl! ciln thiet c6ng vi~c chinh sua, dan den lam tang khoi luang c6ng vi~c lap rap va ha thap tinh lap Ian cua cac chi tiet may. Do nguyen nhan nay rna c6ng vi~c chinh sua chi co the cho ph6p doi vai sim xw11dan chiec va lo::ttnhb. Khi san xui'lt hang lo",t thi c6ng vi~c chinh stra kh6ng nen thlfChi~n. VI vay khi nghien cUu ban ve che t",o, dieu ki~n ky thuat cua chi tiet che tao, can thiet phai xac dinh day du su phil hqp cua dung sai va d(\ nham be

188

Chuang 7: Tinh dlng ngh~ trong ke't call

clIa dli

mat d6i va; di6u ki~n liun vi~c trang m6i lap, d6i vai cac yeu du chinh xac ril6i lap va d6i vai di6u ki~n slm xuat.

Qua phan tich nhu tren CO'the rut ra nhfmg yeu c&u chung clIa tinh cling ngh~ d6i vai d9 chinh xac gia cling va dlinhan bO'ng b6 mat chi tiet gam nhfmg vand6 sau: 1- D9 chinh xae gia cling va do nhan bO'ng b6 rili)t 'clIa chi tiet can cho theo kha nang thap, nhang phili dll de thoa man nhilng yeu cau v6 sir dung va d9 chinh x,ic Hlp rap. 2- Nhilng kfch thuac clla nhfrng chi tiet tham gia VaG thanh phan ella chubi kfch thuac Hlp rap clIa b9 phan hay toan may, cling nhu kich thuac clta cac b6 mat lien quan vai cac chi tiet khac, can duac cho cling vai dung sai. 3- Trj s6 dung sai cho kfch thuac duang thing hoi)c duang kfnh, cho

hlnh dang hlnh h9C va vi trf wong d6i elta cac b6 mat tuang quan clla chi tiet dn duqc lien h~ vai nhau va can duac chi ra tren Mn ve chi tiet hoac a cac di6u ki~n ky thuat. 4- Trj s6 dung sai cho kich thuac duang thing hoi)c duang kinh, dung sai cho hlnh dang hlnh hoc va vi trf wong d6i clIa cae b6 mi)t wong quan ella chi tiet can ph,ii phil hqp vai gia trj d9 chinh xac kinh te clIa phuong phap gia cong dlWC ch9n. 5- D9 chinh xac gia cling can duqc gin Ii~n vai dli nhan bO'ng b6 mijt nhu the nao dO' de khi gia cong chi tiet den cu6i cling d9 nhan bO'ng duac dam bao. m9t cach tu dong, ngh!a la khong phai yeu cau m9t cach gia cling di)c biet nao dO' tac d9ng them. Them VaGdO'b6 mi)t duqc gia cong can wang ilng vai d9 nham t6i
LfU.

6- Nhilng b6 mat cua chi tiet khOng gay anh huang Mn d9 chfnh xac lip rap va khOng lien quan vai cac chitiet khac, chung se duqc gia cling vai dli chinh xac nhc> va kich thuac clIa chung duqc chi ra khOng can dung sai. Dii chfnh xac gia cling va d9 nhan bO'ng cae b6 mat nay can phli hqp d9 vai chinh xae kinh te ilng vai tnrang hqp nang suat cao nhat cua phuong gia cling. phap

7.2.4. Ghi kich thuoc va ch9" dung sai Chudn c6ng ngh~

e6NG NGm; em T~O MAy

IX')

Bing kich. tlw(le lren ban ve nguai thiet ke. xae djnh ra do Ian ella cae b6 mal tucmg quan elia chi tiet may. Khi ghi kfeh thucre nguai Ihiet ke xU:lt phat lit s,! hlnh dung ra ehtle nang ella chi liel trang bo phan Hip; trang khi do nguai eO\lg' ngh~ lai xU:lt phat til sU hlnh dung vi~e ehe tao chi tiel. Va nhu vay sU hlnh dung' nay co thE' khae bi~t nhau. Quan ni~m c6ng

A,

8,

c,

Hinh 7.6. Cach ghi kich thU'oc theo chulin thiet ke va chufin con~ngh~d chi tiet trl;Jc khuyu.

ngh~ v6 ghi kfeh thucre ph,ii UUtien himg dau la quan tam den ehlk n'lI1gella chi tiet, the nhung l~i' phili dong thai Ion Irong phucmg phap ehe tao, lhtl In tUng nguyen eong, phuong .phap g'l kep Iren. may, phuong phap do kfeh thucre dat dllqe va th(un .ehi ca lam d~ dang eho Hiprap sau nilY. Viee ghi kfch Ihucre eong nghi; phili xu,it pluit tit ehu,in eong nghe. Trang nhi6u tnrilng hop cae ehu!\n nay trill1g vcri ehuan thiet ke viI cling co nhi6u Inrang hqp cae ehuan nilYkhae nhau. 6 chi tiet true khuyu (hlnh 7.6a) cae ehuan nay la khat nhau. Til quan diE'm c'htre nang ella chi tiet thl khoiing c,lch gifra lam ella cae. tr,!e bi rilng buoe boi h~ thong kfch thucre A. Tit quan diE'm eong ngh~ thl viee ghi kich Ihucre ---~ xual phal tit h~ thong kieh thucre B va C. I Chuan do luang thuang ltill1g vcri ehuan ga dal. V6 mat eong ngh~ thl ghi kich thuGe khong lhE' dung khi kich' thuGe do

b)
Hinh 7.7. Cach ghi kich thU'oc dung
'lit kich

thU'dc c6lh~'do duc;sc.

190

Chuang 7: Tinh cong ngh~ trong ke't ciu

kh6ng the do duqe. Vi dl,l nhlt.tren hlnh 7.7a, ghikfch thuoe tu day 16 den m(\t duang tam tu6ng tuqng ZK eua chi tiet la kh6ng dung. Ghi kfch thuoe dung la tu mi!-t dau 16 Zm den day 16. Tren hlnh 7.7b, ghi kfch thuoe nhu hlnh a phiaduoi la kh6ng dung, ghi phai nhu hlnh phfa tren e6 them g6e a. Su khac nhau eua yeu cau vi: e6ng ngh~ va yeu cau vi: eh(le nang duqe bieu hi~n khi ghi kfch thlloe vi trf cae 16 ehfnh xac a chi tiet d~ng h(\p. Tu quan diem ehue nang can thiet phiii ghi theo to~ d(\ C\le. Nhung theo quan diem e6ng ngh~ thl I~i nen ghi kieh thuoe theo toa d(\ vu6ng g6e nhau. Trong th\le te nguai ta eh9n each ghi -kfch thuoe tcing hqp eli hai phuang phap: Vtla theo to~ d(\ vu6ng g6e va vua theo cii khoang each hai tam (hlnh 7.X). Ghi kfch thuoe vi trf tuang quan giua cae bi: mi!-te6 the thlIe hi~n bhng cae each nlnl sau:

Hinh 7.8. each ghi kich thltc'lc tam

16

tren chi tiet hQp.

_ Ghi kfch thuoe theo ehu6i: voi tlUang hqp nay thl sai s6 ehe tao eua m(\t khilu kh6ng anh huang den cae khau con lai. _ Ghi kfch thuoe theo to~ d(\: voi tlUang hqp nay thl sai s6 ehe t~o eua m(\t khau thanh phan e6 anh huang den sai s6 ehe t~o eua cae khau truoe. _ Ghi kfch thuoe ph6i hqp: voi tnrang hqp nay co S\l bu diip nhat dinh eho sai s6 ehe t~o. Cucil ghi dllllg sai: Dung sai kfch thuoe co anh hu6ng dang ke den e6ng ngh~ ehe t~o m6t chi tiet dinh tnlae. Dung sai co the duqe ky hi~u tren ban ve ho~e bing gia tri theo s6 vai ky hi~u e6ng (+), tru (-), e6ng tru (:t ) hoae theo cap ehinh xac do tiel; ehutln Viet "'20 H7 . Nam (TCYN) quy dinh ., (vf du, 'I' h6 ). Vlly do e6ng ngh~ rna xae dinh ra vi~e sir dung ky hi~u dung sai (+; -; :t). Th6ng thuang thl eho dung sai d6i voi 16 la e(\ng (+) va d6i vai tr\le iii tru (-) nhu hlnh 7.9 a, b. cae kfeh tlnlae theo ehii:u dai thl eh9n dung sai e(\ng (+) hay tru (-) ph\1 thu(\e vao ehutln e6ng ngh~. Khoang each tam hai 16 eho dung sai la e(\ng tru (:t) nhu hlnh 7.9 e.

eONGNG~ em: T~O MAy

191

.:!:.

--..2.-

--~

(-)

(+)

(+)

(-

a)

h)
Hinh 7.9. each ghi dung sai kich thl/dc khi thiet ke.

YeU cau chung ella tfnh cong ngh~ trong ket cau doi vai h~ thong ghi kfch thuac va dung sai gam cac viln de sau: 1. Kfch thuac cua chi tiet duqc xac dinh tu chu1ln ga diU (chu1ln cong ngh~). Trong tNang hqp do khi gia cong tren may duac dieu chinh san thi vi~c tinh I~i kfch thuac duqc loai bi) va do chinh xac chi:' tao dllqc nang len (hlnh ~. 7.10). 2. Nhung kfch thuac cua cac chi tiet duac gia cong tren may ravonve hay may ti~n ban t\l dQng vai phoi thanh duac xac dinh tu m~t dau phai, vi do la chufrn ga d~t khi dich chuy~n phoi thanh
den cu ~ ff-;.

a)

ty.

h)

3. H~ thong ghi kfch thllac cho pbep do chi tiet tren may khi gia cong va khi

c)

Hinh 7.10. SCIdo chi din vi~cghi kich thl/dc. a, b - khi gia cong chi tiet tCJmqt phia;

c - khi gia cong chi tiel ca hai phia.

192

Chliang 7: Tinh dIng ngh~ trang ke't cau

ki6m tra lan cu6i m'?t cach tin cay va dan giim. 4. H<\\th6ng ghi kfch thuac baa dam su lien tuc hop Iy gia cong cac M mat Clla chi tit. 5. 6 chi tit d~ng hop cac kfch thuac duac xac dinh til m"t ph:'mg vi, tarn 16 duqc ch9n lam chu~n ga d~t. Nu nh,r b6 mi,it gia cong cO' khmlng cach Ian d6i vai chu~n g~ d,'llhl m,?! trang cac b6 mat gia cong cO' lien quan chfnh xae vai chucln duacchon d6 tfr mat nay xac d[nh tat ci\ cac kfch lhuac con lai(hlnh 7.11).

A B

a)
Hinh 7.11. SC1 do ghi kich thl.J'dc d chi tiel d~ng h9P. a- 10 cd bim co khoang each Ion d6i vai m~t ph~ng chuf:1n. b- 10Cd blm dl19C phan be gan voi m~t ph~ng chu&n. A va 8- 10chu~n va m~t ph~ng chu&n.

b)

6. Tren b6 mat c(}n ella chi tit phai ghi chinh may va do ki6m chi tit (hlnh 7.12). 7. Nu nhu chi tit CO' mot. so 10 dlrqc phan b6 tren. mot hang th, d6i vai tam tat ci\ cae 16 kfch thLl<1c dirqc ghi .tfrtam m';;t 16 nao

d hai kfch thuac; duang kfnh

va gO'c con. H<\\th6ng ghi kfch IhuGe nhL! vay se lam thu[m Iqi eho vi<\\cdi6u

dQ'. v.a.,cuoi ctlng lA ttr tam

16 niiy dn 111"tchu[ln (h,nh 7.13).

a)
Hinh 7.12. 5<1do ghi kich thltOC trim

b) be m~t
con.

a- m~t ngoai: b- mi)t trang.

C6NG NG~ Cll: TAOMAy

193

Hinh 7.13. Sd

do ghi kich thlfCc eua rnQtso 10 bo tri tren

m9t hang.

7.2.5. Tieu chul1n hila, di~n hinh hoa va thong nhat hila chi tiet Tfnh ding ngh~ trang ket cau clla may dlIqC nilng Ifn dang k~ do ket qua sir dung soluqng 1&1cac b,? philnva chi tiet tieu chulln hoa, di~n hinh hoa va thong nhat hoa. Khi nghien cuu qua trinh c6ng ngh~ che t~o cac chi tiet. may khac nhau co th~ nMn thay m6t dieu la cae chi tiet may co nhCingdilu hi~u chung, do la do chUng duoc tao nen tir m6t so d~ng be mi" nhat djnh. D~ thlIc hi~n tieu chulln hoa, di~n hinh hoa va thong nhil:t hoa cae chi tiet va b,? pMn may tmoc het khi thiet ke nguai ta hinh thanh cac chi tiet may tu m'?t so dang be m~t tieu chulln va thong nhat nhu mat ph&ng, m~t tm, m~t c6n, m~t ren, mat rang voi nhCing kfch thuoc tieu chulln. Sau do khi chulln bj c6ng ngh~ cho san xuat phiii thlIc hi~n philn lo~i cae chi tiet may thanh m'?t so lo~i, nhom nhat djnh. NhCing chi tiet duoc xep V'1O cling m'?t loai hay cling m'?t nhom khi chUng co hinh dang hinh hoc tuong tlI nhau va ve co bim chUng co chung m'?t quy trinh, dlIqc gia c6ng voi bi~n pMp c6ng ngh~ tuong tlI nhau, do la c6ng ngh~ di~n hinh. C~ng co th~ xep cac chi tiet vao cling m'?t loai hay m'?t nhom neu chung duqc gia c6!1g bftngcling m6t phuong phap, do la c6ng ngh~ nhom. :Voi bi~n phap til chuc va ky thu~t nhlI v~y se giam duqc so lo~i chi tiet va lam tang duqc soluqng chi tiet trong lo~t khi gia c6ng. Dieu do cho phep ap dllng cae bi~n phap c6ng ngh~ hqp Iy va tien tien nhlI cae thiet bj co nang suat cao, phuong phap san xuat theo dily chuyen nhftm giain khoi luqng lao d,?ng che t~o ra cac chi tiet may, b,? philn may va toan may. Yeu cau chung clla tfnh c6ng ngh~ trang ket cau doi voi tieu chulln hOa, di~n hinh hoa va thong nhat hoa g6m cac van de sau:

13 - CNCT

194

Chuang 7:Tinh dIng ngh~ trong ke'tca'u

I. Tlmc hi~n thiet ke theo tieu chuan cae kfch thuac, nhil'ng moi ghep dung cho nhieu lo,!-iCelcau, may moc khae nhau nhu moi ghep hlnh tr\! trClll, moi ghep then, then hoa, moi ghep ren, cac mO dun cila banh rang. 2. Ung d\!ng cOng ngh~ dii!n hlnh va cOng ngh~ nh6m doi vai tat cii cac lo,!-ichi tiet khi thiet ke cong ngh~ chuan bi san xuat a moi d,!-ngsan xuat di! nang cao soluqng chi tiet gia cong trang lo,!-t. 3. Ok chi tiet co cong d\!ng chung cho nhieu may nhu cac lo,!-ibanh rang, tay gat, thanh truyen, cac lo,!-i6 bi, cac n~p day, V.v... can duqc tieu chuan h6a tw6:c ve hlnh dang, ket cau, kfch thuac va dUelCxep thitnh mi?t so loai nhat djnh di! nang cao duqc soluqng chi tiet gia congo 4. Nhil'ng bi? phan may, nhil'ng Celcau duqc dung cho nhieu lo,!-imay kMc nhau cling can duqc tieu chuan hoa ngay di! tao dieu ki~n cho nhung Cel sa chuyen san xuat cac bi? ph(in nay dap Ung cho tat cii cac nganh kMc trang su dung va sua chua. Vi d,l ve cae bi? ph(in may dung chung nay la cac loai di?ng co di~n, cac loai hi?p giam toc, cac loai di?ng Celg~n lien vaj hi?p giam toc. 5. Vai sl! can thiet ve su d\!ng soluqng lOOcac bo ph(in va chi tiet tieu chuan h6a, dien hlnh h6a va thong nhat bOa thl so co d\!ng cu dt, dung C\! do luang a cac d,!-ngkhac nhau cling se giam di dang ke, va do d6 chi phi cho d\!ng C\! dt, chi phi cho san xuat giam di, do cling la van de tang tinh cong ngh~ trong ket cau. Bang su ap d\!ng tieu chuan h6a, dien hlnh hoa va thong.nhat hoa cac chi tiet va bi? ph(in may cho phep nang cao so luqng chi tiet hay nang cao tinh 10'!-ttrong san xuat. Ngoai ra do su d\!ng chi tiet tieu chuan rna de dang mua duqc cae chi tiet do tren thj twang khi can phai thay the, sua chua. Nhb' vao cac bi~n phap t6 chuc va ky thu(it tren rna giam duqc chi phi cho san xuat, giam chi phi cho d\!ng C\!,h,!-gia thitnh san pham. Trong ket cau may neu su d\!ng duqc so luqng 100 cac bi? ph(in va' cac chi tiet may tieu chuan hoa, dien hlnh hoa va thong nhat hoa thl ket cau do co tinh cong ngh~ cang cao. 7.2.6. Hlnh dang hlnh h(lc clla chi tiet Hinh dang hlnh h9C cua chi tiet co anh hUOng den vi~c ch9n phuClllg pMp che t'!-ophoi, ch9n cac phuClllgphilp va dung C\!hqp Iy de gia cong chi

C6NG NG~

cHIf TA-O MAy

195

tiEt. H1nh dang hlnh h,?c cua chi tiEt phai sao cho chi tiEt duac chE t~o voi su tieu t6n thai gian va phuang ti~n cling nhu viit li~u la nh6 nhat. De dam bao duqc dieu nay yeu cau chung cua tinh cong ngh~ trang kEt cau d6i voi hlnh dang hlnh h,?c chi tiEt can dap ling cac van de sau: 1. H1nh dang hlnh h,?c va kich thuoc cua chi tiEt can co khil nang hilo dam do cling viing day du d<!duoi tac dl,mg cua Il!c dt, ll!c k\'p thl chi tiEt biEn d~ng it nhat. Vi du kEt cau chi tiEt dang h~p nhu tren hlnh 7.14.

A.A

r// A
0)

i
V/.

r%
~ ~

r/ // /1

1
b)

v/7/

Hinh 7.14. Ket cau chi tiet h9P. 8- chi tiet co thanh mong kern cLtng vCtng khi gia cong b- them g~n trqli,fc d t~ng cilng vilng khi gia c6ng.

10.

2. Chu~n ga dtit dung de k\'p chat chi tiEt len may can duqc dam hilo ga dtit chi tiEt thuii.n ti~n va tin ciiY v6'i sai s6 chu~n be nhat. Chu~n ga dat can duqc bao v~ sau khi gia cong chi tiEt. 3. Gia cong tat ca cac be mtit lUang quan v6'i nhau voi dieu ki~n song song, vuong goc, d6ng HIm, v.v... can duqc tiEn hanh voi m~t Ian ga chi tiEt tren may. 4. H1nh d~ng hlnh h,?c cua chi tiEt can dan gian, chi tiEt can duqc gia cong d6 dang. NEu nhu yeu cau nay khong thuc hi~n duqc thl can thiEt phai tach chi tiEt thanh m~t s6 yEu t6 dan gian han de d6 giacong. Vi dll,phoi cua banh rang hlnh 7.15b duac ghep han tu hai cl"\itiEt I va 2 nhu hlnh 7.15a.

196

Chuang 7: Tinh cong ngh~ trong ke't ca'u

-4--/---3
a)
Hinh 7.15. Ph6i d~ che t~o banh rang dU'9c'ghep tlt hai yeu

()
b)

to don gian.

b- ph6i bimh r~ng; a- ph6i duqc ghep W chi tiet 1 va chi tiet 2.

Tren hlnh 7.16 tr1nh bay sa do ghep noi bang han tu ba ehi tiet dan giiin dtf t~o thanh mi?t true l~eh tilm_

a)

a)

b)

c)

Hinh 7.16. Sd do'ghep no'ib~ng him di!l~o lhilnh lr~c I~chlam lit ba chi liel ddn gilm.
8- tr~c l$ch tam; b- him Ian

mqt;

c- hEm Ian haL

1.2. 3- cac chi tiet ghe~ thanh tryc loch lam.

5. Hinh dang hlnh hge va kich thUGeeua be m~t gia e6ng cila ehi tiet can phiii phu hop vai hlnh dang va kich thuae eua dung eu elit tieu ehu~n.

,"
e6NG NG~ em T~OMAy

197

Ngoai ra con phai co kt cau phu hop vai dao cAt co nang suat cao han. Tren hlnh 7.17 la sa d6 phay ranh :bAng dao phay cfia va daophay ng'on. Vi~c ghi kfch thuac ranh phai phu hop vai dao. Gia c6ng .bAng dao phay cfia cho nang suat cao han. Con tren hlnh7.18 the :hi~n su thay d6i kt caucho phu hop vai dao cAt co nang suat. Kt cau nhu hlnh 7.18a co the dung dao phay cfia cho nang suat cao'han.

a) Hinh 7.17. Hinh d~ng hinh hQCranh phil h9P vai dao cat. a- dao phay dTa co dL10ngkinh = 2R cat n~ng suat hon. b- dao phay ng6n co d =

be rQng ranh.

~~~
a)

b)

Hinh 7,18.Thay dbi ket cau ph" hc;>p viii

dao cat co nang suit.

6. B6 m~t gia c6ng a- dung dLtqc dan phay dTa d3t rang sue3t. cuachi tit can co kfch .b- chI dung dl1<;7c daa phay ng6n kh6 cat hem. thuac toi thieu de giam kh6i luqng gia c6ngci\t gl;)t va giam thai gian cua chu trlnh san XlIat, de han ch tieu hao d~ng cu dt \ia han eh tieu hao v~t li~u (hlnh 7.19).

>-

I-'

a)
Hinh 7.19.rBe m~tgia cong co kich thutlc toi thiGu bAng cach lam nho lemmQt m~t ph~ng nhe>. Hinh 7.20.

h)
ke't cau d~ co be millt gia cong co

slia

kich thutlc nhe> nhal. a- hc;>p Iy; b. khong hap Iy.

Trenhlnh

7.20 itIilfihbay s\l sua kt call chi tit h6p de co b6 mat gia

198

Chuang 7: Tinh dIng ngh~ trong ke't ca'u

cong co kich thu6'c nh6 nha't (hinh 7.20a). 7. B6 mat gia cong va khOng gia cong cila chi tie't dn co s,!, phan bi~t r6 rang, d(! lo~i ttir vi~c gia cong VaGmat phoi tM. Vi d\l nhu hinh 7.21 th(! hi~n ranh gi6'i m!!t gia cong va khong gia cong. Th(! hi~n nhu hinh 7.21 a la hqp 1y hO'll.Ngoai ra cfing dn phan r6 ranh gi6'i giua b6 mat gia cong tren cae nguyen cong khac nhau. Vi d\l nhu hinh 7.22. Ne'u phay xong ranh B roi khoan ~ = B (hinh 7.22a) thi ra't kho khan, nen phan bi~t r6 hai b6 mi!t a'y (nhu hinh 7.22b) thi de gia cong hO'll.

b)
Hinh 7.21. Philn bii:!tranh giai m{it gia cong va khong gia congo a. ht?p'ly do khoang each hai m~t 1<3 ra fang: b- kh6ng hQp

ly do

khoang each hai m~tqua nho.

8. Ke't ca'u cila chi tie't can co ch6 cho an dao VilOva thoat dao ra d(! thu!!n lqi cho vi~c gia cong va bao v~ d~mg C\l d.t kh6i bjgay. Vi dll nhu hinh 7.23, hinh 7.24, hinh 7.25, 7.26.

$<8
b)

Hinh 7.22. Phil" bi~tranh

giai

mt,itgia cong tren

cae

nguyen congo a- kh6ng hQp II'; b- hQp II'.

--++
, ,

a)
Hinh 7.23. Ket cau chi tiet can co ch6 an dac;> vao va

b)
thoat dao ra

a- hop II' do lL1dngtrL1de eho an daD va thoat daD khi mai; b- kh6ng hqp II'.

C6NG NG~

cHt Tf':.O MAy

199

~
a) Hinh 7.24. Kt cau chi tiet t;;lo dieu ki~n cho dao vaa cat thu~nIc:;;:i.
8-

b)

Hinh 7.25. Ket cau chi tiet a. hOp Ii; b.kh6ng hqp Ii do

.,0 dieu ki~n

kh6ng deu.

cho dao tho;it ra thu{ln Iqi.

hqp Iy do he

m~t

10 vuong goe

mGi khoan,

dt

b~kh6ng hQp

Iy do

khoan trm m~t nghimlJ.

m-w~-E3'qJ
a}

b)

Hinh 7.26. Ket diu chi tiet can tranh va d~p khi cat.

Hinh 7.27. Vi tri tl/dng quan ella tam 16 so vol thanh dUng ella chi tiet.

a. kh6ng hqp Ii do khi cal m~l dau c6 va; b. hqp Ii.

Dti thuan Iqi cho khc,lll nhflng 1(, song song vai thanh d(rng ella chi tiel (hlnh 7.27) thl khoang each ttl tam 16 den thanh dling clla ph<Ji phi\i thoa man di6u ki~n: D L2 -" + (2.;. 5 mm) 2
(7.1)

Trong do; D" - dLlOngkfnh briu Crtpmiii khoan hoi'[c dLliYng kinh truc chfnh may khoan. Olc 16 sau phiii gia cong chfnh xac cl:ng can co ket diu dti thoat dao (hlnh 7.2S).
D

Hinh 7.28. Ket cau 10sau phai gia cong chinh xac. a- kh6ng hqp

Iy vi

kh6ng thE1doa d~tchfnh xac tren suot chieu sau 4;

b, c. h<;1pIy VI co L;~Othoat dao dda.

200

Chuang 7: Tinh cong ngh~ trong ke't dlu

9. K"t dlU cua chi ti"t dn luang tmac kha nang ga d6ng thai tren may m(>ts6 chi ti"t dti gia cong clIng m(>tIdc (hlnh 7.29).

a)

b)
-Hinh 7.29. Ket c;i'u cUB,banh rang.

a- kh6ng hgp Iy do kh6 ga nhieu chi tiet; b~rhgp Iy do ga dong thoi dL1C!cmqt so chi tiet.

10. Cac m~tiph~ng gia cong a clIng m<;\t .phfa tren chi ti"t can duO'cb6 tff tren clIng m(>t m(rc,d(> cao dti giam thai gian gia c6ng nha khit nang gia cong .'" a) bilng m(>t himh trlnh ch~y dao d6ng thai. ]Tlot s6 chi Hiri1f31~30.Bo tri cae m~t gia cong tren clmg rnQt phia. ti"t (hlnh' 7:30 iVa'. ,hlnh a- hqp II': b- kh6ng hqp II'. 7.31). K"t cau hlnh .'l'.30a va hlnh 7.31 b la help Iy.do hai m~t ph~ng clIng mot d(>cao, vi.;c gia cong se d~ dang va n~ng suat hO'O.

Tren hlnh T321a SO' d6igia cong cae m~t ph~ng a clIng mot muc d(>cao tren clIng m(>tphfa ella chi ti"t~(>p bilng,icac lo~i dao va phuO'Ogphap gia cong khac',nhau.

Sl

57

. 0)

b)

Hinh 7.31-.:;80 tri cae m~tphang gia cong b~ng m{t dU'dng chuy~n dao. a- kh6ng h9pdy. do chay dao bi dOt quang; be;hqply do chiciin'm(>! duong chuy~ndao lil gia c6ng xong.

C6NG NG~

cHfi T~O MAY

201

~J~ral Ii
a)
b)

c)

. d)

Hinh 7.32. So: do gia c6ng m~tph~ng vai cung mltc

de) cao

tren cung m{>t phia ella chi tiet

hqp vaj cae dao khac nhau.

a- dao bao; b- dao phay m~tdau; c- dao phay trl,): d- dau phay.

II. Nhihlg M mal gia cong In~n chi liel (j vi Irf d6i di~n nhau hoac lien liep nhau can duac b6 Irf song song hoij.c vuong goc nhau, di! giam gia Ihanh gia cong do dung dtrqc do ga co kel cau don gian han va do co Ihi! gia cong chi lielllt m,,?1s6 phfa. Vf d~, stra chua kel cau cho hqp Iy vai muc dfch nay duqc Ihl!c hi~n In~n hlnh 7.33; 7.34.

a)

b)

A
Hinh 7.33. Kel cau m~1 d3u

B va 16 Iren
lh3nh h9P.

a. khong hop II'; b- hop II' do m~t dou vuong goc Vdl 10.

a)

b)
Iy do
CaG

Hinh 7.34. Ket cau m~t ngoai chi tiiit h9P.

a- kh6ng hc;p Iy do

CaG

m11tt gia con;) cheo nhau; b- hqp

m~t gia cong song song nhau.

12. cac Irllc b~c can co duang kfnh phan bi~t nhau ro rang va duoog kfnh lang hoij.c giam dan v~ m,,?1phfa (hlnh 7.35). Tuoog II! cac 16 dong Iruc
khong nen co 16 Ian (j gWa (hlnh 7.36) M Ihu~n li~n cho vi~c gia cong va ap dllng phuoog phap gia cong co n[mg sual cao.

202

Chuang 7: Tinh dIng ngh~ trong ke't cau

Hinh 7.35. Ket cau tryc b~c. a- h<;1ply do cae b~c tang dan ve mqt phfa; b- kh6ng hgp Iy.

a)

h)

Hinh 7.36. Ket cau 16 dong trl:lc.

a- hop II'; b- kh6ng hqp II'.

13. Olc 16, ranh tren chi tiet nen dllqc gia cong thong suot d~ thu(ln Iqi khi gia cong do khong phai lay cli chieu Silu 16. Vi d\l nhll hinh 7.37; 7.38; 7.39.

a)
Hinh 7.37.

b)
cau hai 16

a)
dau nhau.

b)

Ket

doi

Hinh 7.38. Ket cau 10 ren tren m~tbich.

a- kh6ng hqp II'; b- hqp II'.

a- kh6ng hqp II'; b- hop II'.

14. Ket cau Clla chi tiet phai tnlnh tui mirc toi da vi~c phili gia cong khi hlp. Theo hinh 7.40a thi sau khi Itlp chi tiet I vim chi tiet 2 phili khoan 16 sau d6 taro 16 d~ b~t vit co dinh hai chi tiet 1 va 2. Vi~c gia cong cit c\lm chi tiet se kh6 khan rat nhieu. D6tnlnh ph,ii gia cong khi I~p nen thl!c hi~n ket cau nhll hinh 7.40b. Chi tiet I dllqc xan ranh khi gia cong, chi tiet 2 dllOClam 16

CCNG NG~ C~

T~O MAy

203

ren khi gia congo Khi Hlpchi vi~c bitt vit co dinh hai chi tie"t I va 2.

a)

b)
Hinh 7.40. Kat cau chi tiet tranh phai

Hinh 7.39. Kat cau 16 trong b~c~

a- kh6ng hqp Iy; b- hop Iy,

gia cong khi lap. 8- kh6ng h<;1p Iy; 1,2- cae chi tiet lap; b- h<;,pIy vi kh6ng phai gia cong khi lap.

15. D~ li\p nip duqc d~ dang, do d6 giam duqc khoi luqng lao dl>ng trong li\p nip, cac chi tie"t duqc li\p v6'i nhau, dn duqc vat mep do1n hu6'ng (hlnh 7.41). N6i chung chi can vat mep truc ho~c 1&va tot hon ci\ la vat mep cii tfllC va 1&.

-{Je- -4aa)

b)

Hinh 7.41. Ket cau

8-

cae

chi tiet I;\p rap voi nhau.

vat mep tn:Jcva 10 trcrn; b- vat mep tn:Jcva 10 reno

a)
Hinh 7.42. Kat cau hai chi tiet I~p rap voi nhau. 8- kh6ng hc;1PIy do thl/c hi~n ca moi lap dLfang kfnh be va Ibn dong thoi. b- hOp Iy do I~n luqt hai m6i I~p.

Ngoai fa ket diu ella hai chi tiet Ii\p rap v6'i nhau phai sao cho khi li\p kh6ng phai th,rc hi~n d6ng thai hai moi li\p (hlnh 7.42). Va ke"tcau chi tie"t sao cho giam b6't khoang b~ m~t cfin,tru<;rtkhiIi\p (hlnh 7.43).

204

Chuang 7: Tinh cong ngh~ trong ke't dIu

Hinh 7.43 .. Ket cau tr\lc co lap a- kh6ng hqp Iy do

0 bi.

6 bi

ben trc3i-phai tn.tqt tren do~n trl}c dai khi lap

b- hqp ly do gil~mkhoang be m~t can tnrqt.

7.3. TINH C6NG NGHt 1RONGKE'T CAU XUAT1R~NMAYNC.

ven QUAN

DiriM SAN

Ngay nay vi~c tien hanh ky thuat NC dt! gia cong chi tiet may dii duqc phat trit!n. Do do nhung vfin M ve tfnh cong ngh~ tmng ket cau ella cac chi tiet may duoc san xu"t tren cac may NC, cac trung tam cling nay sinh. Dieu do doi hoi cac nha thiet ke phai thlrang xuyen tiep c~n voi kha nang cong ngh~ cua cac may NC. Nguyen tik ve tinh cong ngh~ co tht! thau tom

a m(lt s6 van de sau:

- T~n d\lng kha nang cong ngh~ cua cac may NC. - Ton tn;mg nguyen t~c ga diit & dang vao do k<;pchi'lt t6 hqp. - Ton trong trang bi dung cu lieu chlliln cua may NC. - Ghi kfch lhuoc ho'p Iy.

6 phfin Ion cae may NC vi, trung tam gia cong: thl chi tiel gia cong duqc ga tn"n ban quay. Vi~c gia cong co tM tien himh tren hai be m~t vuong goc nhall va a V! trf duqc xae dinh theo 5 v~ch chia cua du xfch. Tlt Iy do do khi ghi kfch lhuoc goc cua 16 phai ch<,m phuong an nhu hlnh 7.44.

a)

b)
Hinh 7.44. Thill. ke kich thU'Jc g6c eua 10 can gia congo a- kh6ng thiGh hqp; b- thiGh hqp; G- thiGh hqp nhfit .

CCNGNG~ C~ T~O MAy

205

Tren may NC a nguyen c6ng doa 16 kh6ng duqc dung truc doa vai c6ngx6n qua 100. Vi~c gia c6ng 16 co th~ duO"ctien h,mh tu m6t hoi;ic hai phia thanh h(lp den khoang cach t6i da L = 4d (vai d la dUOng kinh tn~c). Dieu nay duO"cth~ hi~n tren hlnh 7.45. Can h~n che 16 nh6 va dai.d~ giam bOt nguy cO" gay dung cu. Tuy nhien de dam bao tinh nang cua chi tiel lhl can phili dung mili khoan 100 hO"ngia c6ng lmac vai phan 100 chieu dai va dung mili khoan nh6 thlfc hi~n gia c6ng phan chieu dai con lai (hlnh 7.46).

a)

4d

b)

L) 40

Nguyen cong 2

Hinh 7.45. B6 tri chieu dai 16 vi-. trl:JC doa tren may NC.
a- khoang each hai th,mh h(>p

4d; b- khoang each hai th,mh h(>p > 4d.

Tren cac trung Him gia c6ng co the dt ren m(lt cach an loan chi vai dUOng kinh M4 tra len. 6 nhil"ng 11\ren kh6ng th6ng phai khoan VUO"l qua chi6u dai ren tu 30% + 50%, philn dai han nay d~ lam ch6 chua phoi.

206

Chuang 7: Tinh clIng ngh~ trong kt ca'u

Hinh 7.46.

Ke't

cau

16 "ho

va did.

a) kh6ng thich hqp; b) thich hap

Clin h~n ch cae 16 khoan voi nhi~u kich thuoe khae nhau. Khi thit k eae ehi tit may gia cong tren may NC, vi~c ghi kich thuoc phai phil hqp d6i voi san xuilt tren may NC. T~o di~u ki~n cho chuang tdnh NC sir dung true tip duqe biln ve thit k co khi. Do do vi~c ghi kich thuoc co the xuilt ph:it tu m<?thoac hai chu~n ga vuong goe nhau. Co 3 cach ghi kich thuoe (hinh 7.47) sau: - Ghi kieh thuoe tuy~t d6i (hinh 7.47a) cho bit khoang cach elta m<?tM m~t toi chu~n g6c. - Ghi kich thuoc tuang d6i (hinh 7.47b) cho bit khoang cach cua m<?t b~ m~t toi M m~t tmoc no. Cling co the gl)i lit phuang phap ghi kich thuoc theo gia s6. - Ghi kieh thuoc h6n hqp (hinh 7.47c) kt hqp ca hai cach t'ren.
y y y

-~

x
a)

$--$x
b) c)

Hinh 7.47. Cach ghi kich Ihl10C phil hqp voi chuang Irinh NC. a) kich Ihl10c IUY$I 66i; b) kich thl10c ll1ang 06i; c) kich thl10c hon hqp.

C6NGNG~ Cll: T~O MAy

207

Trang th,!e te phuang pMp ghi kich thuae tLly!';td6i hay duqe dung. Tren htnh 7.48 trtnh bay eLIthe mot ban ve ella m'?t chi tiet may duqe ghi kfch thuae thea cae phuong phap nay.

a)
I

60

SO
10

-$~

,
I

I
---_I ""
-

---+--'"
- r; \.:
,

~~----i:'
15.
75

""

'f
,

~ ~

135 140

160

b)
<>,

10

40

10

"-

'"
20
5

I~=='=
.

__

t::

~
50 60
15

Hinh 7.48. Vi dl:' ve ghi kich thltdc cho chi tiet may gia cong tren NC. a) kich thUdC tUY$t dol; b) kich thUdC tUang dol

208

Chuong 7: Tinh dIng ngh~ trong ke't ca'u

7.4. cAc CHI Trnu BANH GIA TINH CONG NG~

K~TCAU

1RONG

Su phan tich va kiem tra muc d9 d<:tt duqc Clla lfnh cong ngh~ trong ket cau IhuOng duqc tien Mnh trong hai giai doan. M9t mat tien hanh trong qua trlnh thiet ke, do la khi de xuat phuong an clla san pham tcing the va khi thiel ke tUng pMn rieng clla may, m9t mat tien nanh sau khi hoan thi~n ket cau san pham tcing the. The nhung tfnh cong ngh~ kh6ng the danh gia tuy~t doi, rna no luon ciln thiet phai so sanh voi san pham clla m9t lo<:tilUong tI! rna thong thuOng la phai so sanh voi kieu dii co tmoc do.

6 cac pMn tren dii neu ra nhil'ng yeu to co anh hui'mg den tfnh cong ngM trong ket cau. Tu do nen ch,?n yeu to co lqi cho tfnh cong ngh~. Nhln chung co the xep cac chi tieu Hnh cong ngh~ vao ba nhom sau:
- Chi tieu ve s\l tieu ton v\\t li~u. - Chi tieu ve khoi luong lao d9ng cho gia cong va Hip rap. - Chi tieu ve sl! giam chi phf slm xuat bimg cac bi~n phap kinh te - cong ngh~. 7.4.1. Chi tieu ve sl! tieu ton vl)t li~u Lien quan den chi tieu nay bao g6m cac yeu to dii duqc trlnh bay ph:ln tren nhu: sl! don gian va hqp Iy cua ket cau; ch,?n v\\t li~u ban dau va phuong phap t<:to ph6i; tr,?ng Itrqng may, b9 ph\\n va chi tiet nho nhat. Khi thiet ke d6 dam bao SLltieu ton vat li~u la ft nhat phiii dl!a vao cae yeu to nay. Co nhLl v\\y chi tiet moi co tfnh cong ngh~. Tuy nhien M danh gia ve ILlqng theo chi tieu nay con phiii ket hqp voi cac chi tieu khac se trlnh bay a dLloiday. 7.4.2. Chi tieu ve khOi luqng lao dc)ng cho gia cong va Hlp nip Lien quan den chi tieu nay bao g6m cac yeu to dii dLlqctdnh bay phan tren nhLl: d9 chfnh xac che tao va d9 nham be m\\t; cach ghi kfch thLloCva ch,?n dung sai hqp Iy; hlnh dang hlnh h,?c cua chi tiet hqp Iy. Nhil'ng yeu to nay deu co Imh hLli'mgden khoi Itrqng lao d9ng che t<:to va Hlprap chi tiet. Mot chi tiet may ho~c may co tfnh cong ngh~ khi ket cau clla nodLlqc danh gia la co khoi Itrqng lao d9ng va v\\t li~u che t<:t0ra no la ft

C6NGNG~ cHtl Tk\O MAy

209

nhift. Th nh1.fllgkhoi ltrqng lao di)ng va v~t li~ILch tao. fa may phu thui)c khong chi vao kt du ma con ph~ thui)c dang ke vao qua trlnh cong ngh~ duoc chon, vao tdnh di) trang bi cong ngh~ va ch do gia congo Cho nen khi xae djnh tfnh cong ngh~ trong kt du nguai ta dung tYso giiIa khoi luqng lao dong ch t<:tofa chi tift d6 va khoiHrqng lao di)ng ch, tao ci1ng vai chi tift ify nhung theo phuang an kt cau khat khi cung mot di6iJ ki~n slm xuift nhunhau. Nu ta ky hi~u tfnh cong ngh~ trong kt du cua hai phuang an kt cau chi tift la K, va K2, va khoi luonglao di)ng ch t<:to ,ra:chung khi cung mot di6u kien slm xuat la T, va T2 thl:
(7.2) .

Trong d6: T m = 'T' ,Ia mtrc di) t!nh cong ngh~ cua phuang an kt cau thu nhat.
2

Doi vai n kt cau nhu nhaucua' chi tift thl'rhu,,,di),,tfnh cong ngh~ cua cac phuang an khacnhau bao g6m: T T, T T m = -' . m = -- . m =,,2. .. m =....!!=L IT' 2 T' 3" T t 11-1 T.
n' n n' n

(7.3)

Khi xac dinhkhoi luqng laodi)ng chung de ch t<:t0 fa may"ta lay tcing khoi luang lao dong ch t<:t0 ,tlmg chi tift, va khoi luang lao di)ng l~p fap tMnh cae bi) ph~n va may. Cho' nen tfnh congnghe.. cua kt ,cau may. co the xem nhu la tcing tfnh cong ngh~ trong kt du cua tUng chi tift va bi) phan. Khoi luqng lao di)ng chung cM t<:t(j):fa may co the duqcxac djnh chi sau khi vi~c thit k cong ngh~ san xuift chU'n~dii xong, c6nghia la khi kt cifu may dii duqc hlnh thanh. Dit'u do noi len ding vi~c philn tich nhfrng yu to anh huang dn tfnh cong ngh~ co the thify fO fang nh1.fllgdanh ,gia :rioMng mot chi tieu, mi)t so do c~ tM la kMng dan gian.

7.4.3. Chi tieu ve s,! giiim chi phi san xUllt Mng cacbi~n ph:ip kinh t c(jng ngh~
Lien quan dn chi tieu nay. co cac yu to nhu tieu chuanh6a, dien hlnh hoa va thong nhat hoa chi tift. Day la mot bi~n phap :eo tfnh chat,.tcichuc ky
14, CNCT

210

ChuClng 7: Tinh cong ngh~ trong ke't ca'u

thu!!.tnhlim giam duqc solo(li chi tiet va lam tang duqe soluqng chi tiet gia eong trong loal. Nha d6 eho phep ap d~ng cae bi~n phap cong ngh~ hqp Iy va tien tien nhlim giam khoi luqng lao d(ing che t(lo ra cae chi tiet va may, dan den giam chi phi san xuill. V!!.ythl vi~c ap dung tieu chu~n 116a,dien hlnh h6a va thong nhilt h6a ding la m(it yeu to i'mhhuang den tinh eong ngh~ trang ket cilu cua may. Dua vao yeu to nay c6 the danh gia v6 Itrqng cua trnh cong ngh~ trang ket cilu. Thea phuong phap nay chi tieu tinh cong ngh~ la ty so giiia soluqng ten cua cae chi tiet hay b(i ph!!.ndii duqc thong nhat h6a va soluqng tcing cae chi tiet hay b(i ph!!.r.co trang may. Neu ta ky hi~u soluqng tcing cae chi tiet co trang may la N, va so luang ten cae chi tiet nguyen ban (dii thong nhilt h6a) la n, thl ty so N gqi la h~ so thong nhilt h6a cua chi tiet may. Ta nh!!.nthay dng ty so ~ dng nho, c6 nghia la h~ so thong nhat hoa cang nho, thl muc d(i thong nhat h6a ella cae chi tiet may dng cao. Va nhu v*y muc d(i thong nhilt h6a la:
E=n

Y duoc

(7.4)

Y
Vi d~, neu mot may c6 so luqng tcing cae chi tiet la N = 745, va ten cae chi tiet nguyen ban (dii thong nhat h6a) la n = 149, thl h~ so thong nhat h6a ella may dii cho la:

= ~ = 149 =02 N 745 '

Tat ci\ cae chi tiet ella m(it may bat kyd6u c6 the xep thanh timg 10(liva c6 the xac dinh duoc h~ so thong nhat h6a ella cae chi tie.t trang m6i loai. Trang trub'ng hqp d6 h~ so thong nhat h6a trung blnh ella cae chi tiet trang toan may Y,b duqc xac dinh nhu trung blnh so hqc tcing cae gia tr!clla timg h~ s6 thong nhat h6a thea m6i 10(li. Nghia la:
I ' n Y,b= X i=1l N

L-

(7.5)

C6NGNG~ cHfi T~O MAy

211

Trong do: x - s61o~i rna theo do cac chi tiet may duqc tap hqp. Tinh cong ngh~ trong ket cau may theo muc d<:> th6ng nhat hoa cua tUng b<:> ph*n ket cau cling co the duqc xac dinh theo phuong phap nay. Neu nhu ta ky hi~u s61uqng chung cua tUng b<:> ph*n ket cau trong may (nhu Iii, duang kinh ren, duang kinh cae cd truc ...) Ia N" va s61uqng khac nhau cua cac b<:> ph*n nay la n" thl ty s6 rj-= y, d*c trung cho h~.s6 th6ng
n

nhat hoa cua cac b<:> ph*n dii cho trong may. Trong truang hqp nay h~ s6 th6ng nhat hoa trung blnh cua tUng b<:> phan y lib duqc xae djnh theo cong thuc:
(7.6)

trong do: x, - s61uqng cac bo phan khac nhau. Muc d<:> th6ng nhat hoa cua b<:> ph*n se duqc xac djnh:
I
1=-

(7.7)

y,
Nhu v*y la muc d<:> th6ng nhat hoa cang cao thl tinh cong ngh~ trong ket cau cua chi tiet, b<:> ph*n va toan may dmg cao. Ngoai phuong phap danh gia tinh cong ngh~ trong ket cau nhu tn~n con co the danh gia tinh cong ngh~ dlfa tren chi phi cho san xuat tiI khau tao phoi cho den gia cong holm thi~n chi tiet. Chung ta nh*n thay dmg chi tieu bao trilm nhat va co the dung trong m<;>i truang hqp la gia thanh che t~o san phtlm. Gia thanh che t~o san phtlm the hi~n duqc kh6i luqng lao d<:>ng bi> ra trong toan b<:> qua trlnh san xuat ra san phtlm cling nhu chi phi ve v*t li~u, thi:rnghi~m, dieu chinh, v.v... Gi,\ thanh san phtlm duqc tinh dlfa tren chi phi san xuat. Chi phi cho san xuat duac tinh theo cong thuc: N=M+No+ N. -+- p
n

Np
np

(7.8)

Trong do: N - chi phi cho san xuat M - chi phi cho v~t li~u ph6i No - chi phi cho gia cong chi tiet

)
212

Chuang 7: Tinh dIng ngh~ trong ke't ca'u N,p - chi phi eho thiet ke va san xuilt d6 ga de gia eongeni. tiet Np - chi phi eho thiet ke va san xuilt cae trang bj dln,thiet eho san xuilt phoi n - so chi tiet se duoe san xuilt trang thai gian nhilt dinh np - so Iuqng phoi se duqe san xuilt trang thai gian tuili' tho eua trang bi san xuilt phOi

Tinh eong ngh~ trang ket eilu eua may, eua cae chi tiet va cae be>ph~n may ciln duqe xem xet ngay trang qu'a tnnh hinh thanh chung til khau thiet ke den ehe t~o chung. Nghia Ia th~rchi~n kil!m tra tinh cong ngh~ til ban ve chi tiet trong giai doan t~o dung thiet ke ket cilu may. Rin ve chi tiet, be> ph~n may hay toan may sau khi thiet ke so be>duqc dua den kil!m tra tihn cong ngh~ va xet tinh cong ngM trang ket cilu dieu ki~n nay co thl! chi theo tinh chu quan hay Ia phlJ thue>cvao trinh do kien thuc nha cong ngh~, nguai thl!c hi~n kil!m tra tinh cong ngh~. DI! danh gia kh3ch quan tinh cong ngh~ trang ket cilu may, cac chi tiet may va be>ph~n cua no ciln thiet phai dl!a van cac yeu to anh huang va cach danh gia dii trinh bay tren dily.

213

Chuang '8

CHON PH6I vA cAc pHTJONG PHAP . G1A'C6NG cHUAN BJ PH6I

Chi phi phoi chiem tu 20% -i- 50% gia thanh san pham. Vi vi).yvi?c ch9n vi).tli~u phoi, phuang phap t~o phoi va gia cong chuan bi phoi hqp 19 chJng nhGng gop phiin dam bito yeu cau ky thui).tcua chi tiet ma ron giam chi phi, gop phan nang cao hi~u qua kinh te - ky thui).tcua qua tdnh san xuat.

8.1. CO

sa KINH rt -KY THUAT dJA VI~C CHQN PHOI

Vi~c nghien clm tim ra dc lo~i vi).tli~u m6i cling .nhu nghien cUu toi uu hoa qua trlnh t~o phoi la nhi~m V\lcua ky su cac nganh cong ngh~ vi).tli~u, duc, gia cong ap I\l'c va han. Nhi~m v\l cua nguai ky su cong ngh~ che tao may la chon dung chung loai vi).tli~u phoi va phuang phap t~o phoi. Hai yeu cau
CO

ban cua vi~c ch9n phoi la:

- Dap Gng duqc yeu cau ky thui).tcua san pham. - Dam bao chi phi phoi nha nhat gop phan giam chi phi san xuat. Muon vi).y nguai ta phai dua vao yeu cau ky thuat, hlnh dang, kich thu6c cua chi tiet, d~ng san xuat va co vi).tchat - 'ky thuM cua co san xuat d6 giai quyet cac van d6 sau day:

sa

sa

8.1.1. Chl.ln v~t li~u ehe t~o phOi

Xuat phat tu yeu cau ky thui).tva di6u ki~n lam vi~c cua chi tiet d6 ch9n dung chung lo~i vilt li~u co dc tinh chat co 19 thfch hqp. Ch9n vi).t li~u kh6ng dung chung lo~i se khong dap Gng duqc yeu cau ky thuM ho(ic dan den chi phi phoi tang do vi).tli~u qua tot khong dn thiel.

214

Chuong 8: Chl?n phoi va cae phuong phap ...

8.1.2. Chl.lD phuong phap chI" t~o phOi Vi~c ch9n phuong phap che t~o ph6i tmac het phai dl!a VilO yeu cau ky thui).t,hlnh d~ng, kfch thuac cila chi tiet can gia cong, d~ng slm xuilt va co sa vi).tchilt - ky thuat cila co san xuilt.

sa

Neu chi tiet lam vi~c a tr~ng thai chju tiii phUc t~p nhu tai tr9ng thay dili, keo-nen, u6n, xo~n dong thai can ch9n ph6i dii qua gia cong ap luc. Neu chi tiet co d~ng tn~c va tiet di~n ngang ft thay dili nen ch9n phoi la thep can. Neli chi tiet co yeu cau chju tai khong phuc t~p nen ch9n phoi duqc che t~o biing phuong phap due. D~ng san xuilt se quyet djnh phuong phap t~o phoi. Neu san xuilt don chiec nen ch9n phuong phap t~o phoi don gian nhu ren tl! do hay due trang khuon cat M chi phf dau tu cho khau tao phoi thilp. Neu san xuilt hang loat nen chon cae phuong phap t~o ph6i co d9 chfnh xae cao nhu di).p the tfch (con goi la ren khuon) hay due trang khuon kim loai ho~c due mau chiiy M d~t duqc d9 chfnh xae cao, luqng du gia cong co dong deu va nha, giam duqc chi phf gia cong m~c du chi phf dau tu cho cong ngh~ tao phoi tang. De danh gi~ hi~u qua SIT dllng vi).tli~u gia cong nguai ta dung h~ so SIT dllng vi).tIi~u K:

G,h'

(8.1 )

ph

Trang do: G,h' - kh6i luqng cita chi tiet (kg) Gph - kh6i kuqng ella phoi (kg) cae bang 8.1+8.3 la cae vf du ve cae chi tiet co h~ s6 K thilp. Bang 8.1. 51! phiin bo ella h~ so sit dllng v~1Ii~udoi v6'iphoi eo d~ng Iron xoay ng~n

f6

%
fZ

00

ZO

'40

60

80

fOO

H~

so'sJ

dVng v~1Lieu

C6NGNG~ C~ T~OMAy

215

Bang 8.2. 51! phan

bo ella h~ so slt dvng v~lli~u doi vOi ph6i co d~ng Iron xoay dai.

15

.'" '.
..,
.<:

IJ 8

"

.......["
00 20 40 50

-,
80 %

230

too

H~ so'sJ dvng vat [lev

Bang 8.3. 51! phan

bo ella h~ so slt dvng v~1Ii~u doi vOi ph6i co hinh d~ng bal ky

16

%
12 .,.., ''l> i; 8 I--.<:

~
4
00

20

40

50

f-rI.-

He

so' sf!

80 % tOO

dvng val/lev

Xu huang chung hi~n nay Iii day m~nh nghien CUuth,!c hi~n toi l!U hoa qua trlnh t~o ph6i nham nang cao d(l chinh xac ve hlnh d~ng, kfch thuac vii chat luqng be m~t clla ph6i dan tai nang cao h~ so sir dl!ng v*t li~u K, giam chi phi gia cong ca gop phan gii\m chi phi san xuat. Vi the h~ so K con th~ hi~n trlnh d(l ky thu clla nen san xuat clla m(lt quoc gia. Soli~u rat r(lng.
i':J

cac bang 8.1, 8.2, 8.3 cho thay h~ so sir dl)ng v*t li~u 'philn bo

216

, Chuang 8:Chtln pho! va cae phuang phap ...

8.2. VAT L]$U PH61 Tuy theo yeu cau ky thuat ph6i co th<!duac chi:' t(to tir cac lo(ti vat li~u sau day: 8.2.1. V:).t Ii~u kim'lo:;li V*t li~u kim lO(ti.bao gam kim 10(tiden. kim lo(ti mim va cac hap kim cua chung. 8.2.1.1. Thep Co nhiei.l'IO(ti' thep khae nhau nh\ll1g tmng nganh chi:' t(to may thuang Slt dl,mg ca,,,,]o(tithep chfnh sau day:
a) Thep cacbon

Thep 'cacbon ladlap kim tren CCY so siit va cacbon co ham luqng C ~ 2.14%:Thep cacbon co cae Uti di<!mchfnh sau day: - Do khong phai dung nguyen to hap kim va qua trlnh nau luy~n dan gian nen gia thanh thap. - Co CO tfnh dam bao 0 mot muc dq nhat djnh. Sau khi nhi~t luy~ntMp . cacbon cao co dq cU'ngtuang duang thep hap kim co ham luqng C tuang tl!. - Tfnh cong:nghe tot dt';duc, han, gia cong ap II!C va ciit gc:>t.
. Sa vai tMp hap kim, thep cacbon co cac nhuqc di<!msau:

- Dq ben, dq deo va dq dai va dap thap. - Dq tham toi thap. - Khilam vi~c 0 nhi~t dq cao (>300) thl dq ben va dq cU'ngrat thap. - Kha nang chong mai man thap do tmng thep khong ton tai hoac ton t(ti rat it cac lo(ti cacbit hqp kim . Khanang chong an man ngay ci\ tmng moi truO'ngkhf quy<!n thap VI dt';t(to thanh axit siit. T!Jep cacbon duqc Slt d\lng rqng riii d<!che t(to cac chi tiet may co yeu c1lu ca t'inhkhong cao. Theo'c6ngd\lng thep cacbon duqc chi a ra:

e6NGNG~ em T~OMAy

217

- Thep cacbon thong d,mg (con goi Iii thepcacbon chili luqng thuang) co cac ky hi~u theo TCVN tit CT31, CT33, CT34 ... CT61, tmng do C Iii nguyen to cacbon, T Iii thep, cac con so ghi gi6i h~n ben cua thep (cr b' N/mm2). Vi d\J: Thep CT38 Iii thep cacbon thong d\Jng co gi6i h~n ben cr b
-i-

= 380

390 N/mm

).

Thep cacbon thong dung co co tinh khong cao, chi dung de che" tao cac chi tie"t may Iilm vi~ tmng dieu kien chiu tai tr9ng nho. - Thep cacbon ke"t cau Iii uhom thep cacbon chilt luang tot, co hilm luqng tap chat S vii P thilp (SS; 0,04%, PS; 0,035%), ham luqng cacbon vii chi tieu co tinh chinh xac, co cac ky hi~u C08; CIO; CIS; C20; ... ; C85, tmng do C Iii cacbon, cac con so bieu thi ham luqng cacbon tinh theo phan
van.

Thep cacbon ke"t cau thuang dung che" tao cac chi tie"t chju tai tr9ng cao va phuc t~p nhu tr\Jc, banh rang, lay bien... .
-i-

- Thep cacbon dung cu co hilm Im;mg cacbon cao (0,7

1,3%), luang tap

chilt S, P thap 0,025%), theo TCVN thep cacbon dung cu co cac ky hi~u CD70; CD80; ...; CD130, tmng do C Iii cacbon, D Iii d\Jng c\J, cac con so chi luqng cacbon theo phan v<:tn,di) cling nam tmng khoang 187
-i-

217HB. nang

Thep cacbon dung c\J sau nhiet luy~n co di) c(mg cao nhlm{kha nhu d\Jc, dila, taro ... b) Thep hlfp

chju nhi~t thap nen thuang dung che" t~o cac loai d\Jng c\J 'd.t co toc do thap

kim 0 rat thap. So v6i

Thep hqp kim Iii hqp kim Fe-C co chua cac nguyen to hqp kim nhu Mn, . Si, Cr, Ni, Ti, W, Mo, ... d6ng thai luqng t~p chilt S, P, thep cacbon thep hqp kim co cac un diem sau:

- 6 tr<:tng thai

chua nhi~t luy~n

CO

tinh cua thep hqp kim khong khac

bi~t so v6i thep cacbon. Sau nhi~t luy~n thep hqp lim co di) ben vii di) cling cao nhung di) deo vii dai giam. - Thep hqp kim gill duqc di) cling b nhi~t di) 800, gill duoc kha nang chong oxy hoa b moi truang 800 -i- 1000C, do do thep hqp kim co khil nang chong mili mon vii an mon cao.

218

Chuong 8: Ch(~m phoi va cae phuong phap ...

- Tinh cong ngh~ kern so vui thep cacbon: kho duc, kho him, kho ci\t got han, nha:t la cac thep hqp kim co chua ham luang nguyen to hqp kim Ian. Thep hap kim thuang dung de ch t~o cac chi tit may lam vi~c trang di6u ki~n tiii trang lan, yeu cau khii nang chong mai mon cao nhu banh rang, trl!c, cac bulong, dai oc chiu Ilfc... Co nhi6u cach phan loai theP. hqp kim nhung phan ]o~i theo cong dl!ng la phuang phap duqc str dung rong rai trang ch t~o may. D\ra vao cong dl!ng nguai ta chia thep .hqp kim ra cac nhom sau day: - Thep hqp kim kt cau co chua 0,170,85% C, ham luqng nguyen to hqp kim tha:p. Cac loai thep hqp kim kt cilu co ham luqng cacbon thilp nhu 15Cr, 20Cr ... duqc dung ch t,!o cac chi tit may co yeu cau do b6n, do dai va dap Va de? cling b6 mlit cao. Do ham luqng cacbon tha:p nen tru6c khi nhi~t luy~n phiii tha:m cacbon. Sau khi nhi~t 11Iy~n b6 mlit chi ti! co de?cling cao nhung ben trang v~n khOng thilm !Oinen khOng bj gian. Vi dl!, thep hqp kim kt cilu ham luqng cacbon thilp 20Cr thuang dung ch t(\Obanh rang co mOdun nh6, trl!c co yeu cau chong mai man cao. Cac thep hqp kim kt cilu co ham Juqng cacbon trung blnh (40Cr, 40CrMn) dimg ch tao truc, banh rang, sau nhi~t luy~n dat de?cling trung blnh tu 48 7 52 HRC co khii nang ch6ng mai man va co do b6n cao. - Thep hqp kim dung cl! co ham luqng cacbon tir 0,7 7 1%, sau nhi~t luy~n d(\t di? ctmg 60 7 62 HRC, thuang dung ch tao cac khuon de?td~p, vi dl!, thep 90Cr Si, 100 CrWMn ... - Thep hqp kim dlic bi~t la thep hqp kim co chua nhii'ng nguyen t6 hqp kim phu hqp de t(\o cho thep co nhii'ng tinh chilt dac bi~1. - Thep 6 Ian theo TCVN 4805-90 co ky hi~lI OL (6 Ian) v6i cac con so kern theo chi philn v(\n cacbon va phan tram luqng nguyen to hqp kim. Vi dl!, thep OLIOO Cr2 chua 0,95 7 1,05% C, 1,3 7 1,65% Cr, 0,27 0,4% Mn, 0,17 7 0,37% Si. Thep 6 Ian sau nhi~t 11Iy~nco di? cung, di? b6n va khii nang ch6ng mai man cao. Thep 6 Ian dung ch t(\Ocac 6 Ian, truc can, taro, ban ren, vai .phun, kim ph un cua be?dOi bmn cao ap ... - Thep khOng gi la h9 hqp kim lren ca sa cua s~t co chua cac nguyen to

CL>NG NG~

C~

Tf!..O MAy

219

hqp kim nhu Cr, Mo, Si, Ni, Mn ... Khi luqng Cr > 12% thep se kh6ng bj 6xy ho.a (kh6ng gil trong m6i twang 6xy ho.a. Xuat ph at tu yeu cau ky thuat khi lam vi~c rna cac chi tiet may co. the duqc che tao tu cae lo~i tMp kh6ng gi kMc nhau co. kha nang b6n d6i v6'i cac m6i truang an mon yeu (kh6ng khi, nu6'c ng,?t...) hay m6i truang an mon manh (dung dich axit, mu6i ...). _ Thep hqp kim chiu nhi~t la hqp kim tren ccJ sa cua Fe co. chua cac nguyen t6 hqp kim nhu Cr, Mo, W, Ni, V, Si. Thep hqp kim chju nhi~t co. 2 tfnh chat ccJban: + Tinh b6n ho.a hoc a nhi~t di? cao, ngh'ia la, co. khit nang ch6ng lai sl1 pM huy cua m6i twang nhi~t di? cao nhu kh6ng t~o thanh cac lo~i 6xit sat

Fe,03' Fe30" FeO. + Giil' duqc di? b6n CcJ h,?Ca nhi~t di? cao. Nha 2 uu diem ccJbitn dO.,tuy theo thanh philn ho.a h,?c ClIthe rna tMp chiu nhi~t co. the duqc dimg de che t~o cac chi tiet lam vi~c a m6i truang nhi~t di? cao nhu ghi 10, suppap xa cua di?ng ccJd6t trong, noi hcJi... 8.2.1.2. Gang Gang la hqp kim Fe-C v6'i ham luqng cacbon nam trong khoang 2,14% + 6,67% va lu6n chua cac nguyen t6 kMc nhu P, S, Si, Mn. Th6ng thuang gang chua 2 + 4% Mn; 0,04 + 0,65% P; 0,02 + 0,15% S. Th6ng thuang ngllai ta phan gang thanh cae loai sau day: . a- Gang trang Gang trang la hqp kim Fe-C v6'i ham IUcJngcacbon, silic thap va nh~n duqc khi lam ngui?i ri'ltnhanh trong qua tTinh ket tinh tu gang long. Nguai ta con co. the cho them cae nguyen t6 hqp kim Cr, Mo, Ni de tang kha nanr chju nhi~t, ch6ng mai mon va khit nang ch6ng va dap cila gang trang. Cacbon ton t\li trong gang trang du6'i d~ng cacbit sat (Fe3C) do dO.co. di? cling cua gang cao (450 + 650 HB), tfnh due kern, kho. gia c6ng cat g,?t. Gang trang chi dung de che t~o gang deo ho~c de che t~o cae chi tiet may co. yeu cau ch6ng mai mon cao nhu bi nghi6n, true can ... b- Gang xam Gang xam la hqp kim Fe-C trong dO.cacbon ton tai du6'i d~ng grafit tam. Th6ng thuang gang xam co. chua 2,8 + 3,6% C; 1,2 + 2,8% Si;

220

Chuang 8: Ch(;mphoi va cae phuang philp ...

0,5 + 1,6% Mn, toi 0,65% P va 0,15% S. Theo TCVN gang xam duqc ky hi~u GX voi 2 c~p so tiep theo d~ chi do ben keo va nen toi thi~u. Vf duo . GX 15-32 co do , ben keo 12 kG/cm', do . ben nen 20 kG/cm'. Gang xam co di? ben keo thap nhung co do ben nen cao, co khii nang . chong mai mon tot, d~c bi~t co tfnh cong ngh~ cao nhu dli duc, dli gia cong dt gl?t cho nen gang xam thuang duqc dung d~ che tao cae than may, vo hop toc di?, banh rang ... Gang xam chiem 80% tcing khoi luqng gang duc. Nguai ta cling thuang cho them vao gang xam nhfrng chat bien tfnh d~ t'!o ra cac lo,!i gang xam co do clIng thap (90HB) nhung co khii nang chong mai mon cao d~ che t'!o cac lo,!i b,!c d~c bi~t dung trong cong nghi~p d~t sai. GX 21-40; GX 24-44; GX 28-48; GX 32-52 sau khi bien tfnh biing FeSi ho~c CaSi co CC1 tinh va khii nang chong mai mon cao duqc dung d~ che t'!o cac chi tiet chiu tiii trl?ng cao va chiu mai mono GX 35-56; GX 38"60 sau khi bin tfnh nhu tren nhung cho them 0,3+0,7%Cr; 0,5-0,8%Ni S15 co ca tfnh cao, co khii nang chju mai mon cao va co kha nang chong an mon cua moi truang a nhi~t do cao nen thuang duqc dung d~ che t'!o cac bloc xilanh cua may nci va che tao cac chi tiet may ch!u tai trl?ng n~ng. Gang xam chua 0,35+0,50% Cu hoac Ni co tinh dan hoi cao du()'cdung d~ che t~o xecmang. - Gang xam bien trling nh~n duqc khi lam ngui?i rat nhanh lOp be mat cua vat duc biing gang xam (vi d\l, duc trong khuon kim lo,!i), do do b6 mat v~t duc Iii gang trling nhung ben trong van la gang xam. Gang xam bin trling co luqng C $ 3,5%, Mn $ 3%, 0,7+0,8% Si, luqng P, S thap. Ngoai fa gang xam bien tdng con co th~ duqc hqp kim hoa voi ham luqng Cr $ 2,5%, Ni < 2,5%, 0,6% Mo d~ tang lOp bien tdng. Di? clIng gang xam bien trling giam dan tu ngoai vao trong. Di? c(mg lOp b6 mat dat 400+650HB. Di? ben keo cua gang xam bien tdng co th~ d'!t 100+550Pa. Gang xam bien tdng thuang dung ch t'!o cae chi tiet chju tai IOn va chju mai mon nhu truc can, banh xe tau hoa, cac chi tiet cam ...
c) Gang c{i'u

Gang cau nh~n duqc Mng cach bin tinh gang xam biing cac nguyen to cau hoa nhu Mg, Ce va cae nguyen to dilt hiem d~ t'!O ra graph it d,!ng cau sau do thl1c hi~n bien tinh Ian thu hai biing FeSi, CaSi d~ chong bien trling.

eCNG NG~ em T~O MAy

221

Gang cau chua 3,0-3,6%C; 2,0-3,O%Si; 0,2-I,O%Mn; 0,04-0,085%Mg; $ O,03%S; $ 0,15%P. Do graphittbn t~i du6i d~ng cau nen gang cau co do ben va dq deo cao. Theo TCYN gang cau duqc ky hi.;;ubiirig chu cai GC v6i hai caP so di! chi gi6i han ben keo cr~ kG/mm2) va dq deo /) (%). Vi du: GC 40-10 co cr oK ~ 400 KG/mm', 156..-197 HE. Sau khi gia cong nhiet gang cau co thi! d::tt cr~ /) ~ 10% do cUng d~t

1000..-1300 kG/mm',

/) = 4..-8%, HB = 302..-369.
Gang ciiu co w tinh khong thua thep nhlnlg I~i co tinh cong ngh.;; cao nhl( de duc, de gia cong cJt g<;>t, re nen trong nhieu truang hqp gang cau duqc dung thay the cho thep di! che t::t0cac chi tiet chiu tai tr<;>ng nang va phlic t::tP,ch!u mai mon nhu trlJc khuyu, cam, banh rang truyen hIC... d) Gang giun Til gang xam 0 thi! long, sau khi bien tinh Ian thu nhat bang cac nguyen to Ce, Mg va bien tinh Ian thu hai biing cac chat graph it hoa nhll FeSi, CaSi ... ngllai ta nhan duqc gang co graphit tbn tai 0 dang giun (d::tng trung gian giua tam va cau) g<;>i la gang giun. Gang giun co thanh pMn hoa h<;>c gan giong gang cau nhllng graphit tbn t::tidll6i dang."giun" do do gang giun co w tinh gan v6i gang cau nhllng tinh cong ngh.;; lai gan v6i gang xam (de duc, de gia cong w) VI vaY gang giun duqc dung thay the cho gang cau di! che t::t0cac chi tiet chiu va dap, chju nhi.;;t, chiu miti mon nhll n!lp va bloc xilanh dqng CCi diezen, secmang, guoc phanh t'llI hoa, khuon duc thep ...
e);(5img deo

Khi u gang tdng 0 nhi~t dq til 760..-1060"C (tuy theo thanh pMn cua gang) trong khoang 60..-120h graphit trang: gang chuyi!n thanh dang clJrn (con g<;>i lit.d::tng bOng) ta nhan dl1qc gang deo. Ngity nay v6i cac bi~n phap cong ngh~tien tien ngllai ta co thi! rut ng!ln thai gian u xuong 12 den 60h di! giam gia thitnh. Gang deo co CCiHnh, dat bi~t lit Hnh deo cao. Theo tieu chuan Vi~t Nam gang deo dl1qc ky hi~u Mng chu GZ vit 2 cum chu so chi gi6i h::tnben keo va dq deo. Vi dlJ: GZ 35-10 co cr~ ~350 MPa, /) ~ 10%. Do cCitinh cao nhllng gia thanh che tao cao nen gang deo chi dllqc dimg

222

Chuong 8: Chc;mphoi va cae phuong phap ...

ch t~o cac chi tit co kh6i Iu<;mgnho, co thanh mong, chju va di\p dung trang cong nghi~p ch t~o may keo, a to, may nang nghi~p, may d~t. Ngoai cac lo~i gang thong d\'ng ke tren khi thay deli thanh philn va ty I~ nguyen t6 hqp kim nguai ta con co the t~o ra cac loai gang co tfnh cha't di\c bi~t nhu co khii nang ch6ng an mon trang moi truang oxi hoa, mu6i, axit hoi\c co khii nang lam vi~c a nhi~t dc;> cao tai 800-;-900C.

8.2.1.3. Kim loqi mau va hiJp kim mau

Kim lo~i mau va hqp kim mau bao g6m cac lo~i chfnh sau day:
a) Dong va hlfP kim dong

D6ng nguyen cha't co co tfnh tha'p nen trang ch t~o may thuang chi dung d6ng duai d~ng hqp kim. Hqp kim d6ng co 2 nhom chfnh: - La tong (con goi la d6ng thau) La tOng la hqp kim d6ng vai Zn. Theo TCVN La tOng duqc ky hi~u bang chit L vai cac chit Cu, Zn va cac chit s6 chi ham luqng trung binh cua cae nguyen t6 tfnh theo pMn tram. Vf du: L Cu Zn 40 Pb2 chua trung binh 40% Zn, 2% Pb, con I~i la 58%Cu. - Brong Brong la hqp kim cua d6ng vai cac nguyen t6 hqp kim khac nhu Sn, Zn, AI, Pb . Brong thic la hqp kim d6ng vai thic trang do ham luqng thic nho hCln 13,5%. Brong thic co co tfnh cao, tfnh ch6ng an mon va khit nang chiu mai mon t6t nen nguai ta thuang sir dung lam cac b~c lot, banh vfr. Theo TCVN brong thic duqc ky hi~u b3ng chit B kem theo ten cac nguyen t6 hqp kim va con s6 chi ham luqng nguyen t6 hqp kim tfnh theo %. Vf d\': B Cu Sn5 Zn5 Pb5 chua 5% Sn, 5% Zn, 5% Pb con lai la d6ng. Brong nhom lit hqp kim Cn-AI trang do luqng Al nho hCln9,4%. Brong nh6m co khit nang ch6ng miti mon va ch6ng an mon trang moi truang khf quyen hoi\c nuac bien. Do do nguai ta thlrang dung brong nhOm de ch tao cac chi tit cua may bam, g6i diY.

CONGNG~ C~ T~O MAy

223

b) Nh6m va hflp kim nh6m

Trong che t;:tomay ft khi dung nhom nguyen chat VIdi? b6n va do cling cua nhom thap (J b = 60 N/mm', di? cling 25 HB), thuang chi dung nh6m duoi d;:tng hqp kim VI hqp kim nhom nh", co di? b6n, do cling, khi nang chong mai mlm va chju nhiet cao. Hqp kim nhom thuang dung de che t;:to cac chi tiet may nhu piston, tay bien va vo hi?p toc do xe may. Trong che tao may thuang Slr dung 2 dang hqp kim nhom thong dung sau day: a- Hqp kim nhom bien d;:tng Hqp kim nhom bien dang dung M che t;:to cae chi tiet bang phuang phap gia cong ap I~TC nong hoac nguoi. Co 2 nhom hqp kim nhom bien dang: _ Nhom hqp kim nhom bien d;:tngkhong hoa b6n bang nhiet luy~n gam: + Hqp kim h~ AI-Mn co the gia cong bien d;:tngnong hoiic nguoi, co co tfnh cao, tfnh him tot va co khi nang chong an mon trong khf quyen, thuang dung M che t;:tocac khung ClTatrong cac cong trinh xay d~g.

+ Hqp kim h~ AI-Mg co khoi luqng rieng nho, co tfnh han tot, gioi h;:tn
b6n moi lUang doi Ian, co khi nang chong an mon trong moi truang khf quyen va giim chan tot. Hqp kim AI-Mg duqc SlTdung ri?ng riIi trong cong nghi~p che t;:to0 to, thiet bj d~t va trong cac cong trinh xay dtmg. _ Nhom hqp kim nhom bien d;:tnghoa b6n bang nhi~t luy~n gam nhi6u lo;:tinhung trong thlfc te thuang Slrd\!ng 2 lo;:tisau:

+ Hqp kim AI-Cu va AI-Cu-Mg (con g9i la duara) co cac ky hi~u:

AICu4; 5MgO,5MnSi; AICu4,5Mg 1,5MnO,5Al; AICu6,5MnO,5Ti ... Sau bien d;:tng, toi va hoa gia duara co di? b6n rat cao. Neu ty l~ Mg/Cu hqp Iy thi duara gifr duqc di? b6n & nhiet do 200+250'C. Tuy nhien Duara co tfnh han va khi nang chong an mon kern. Duya ra duqc Slr d~mg ri?ng rai trong nhi6u linh V1fc,dac bi~t trong cong nghi~p che tao m,\y bay, 0 to va tuabin.

+ Hqp kim AI-Mg-Si co co tfnh trung binh va tfnh han tot, d6 gia cong
ap llfc nong, thuang dung de che t;:tocac ket cau phii han, cae chi tiet 111m vi~c & nhi~t di? duoi 150'C. b) Hqp kim nhom duc Hqp kim nhom duc co tfnh duc tot (tfnh chiy loang cao, khi nang di6n

224

Chuang

8: Chc~mphoi va cae phuong

phap ...

day khuon t6t) nhung tinh deo thap. Hap kim nh6m duc duac ky hi?u bimg day ky,hi?u ten cac nguyen t6 hap kim, tie'p theo la con s6 chi ty I? ham luqng hap kim va tiln cung co chi! D (duc). Vi due AISi12Cu2MgIMnO,6NilD: co 12% Si; 2% Cu; 1% Mg; 0,6% Mn; 1% Ni, co tinh duc t6t, h? s6 gian no nhi?t nha, khil nang ch6ng an mon t6t, do do thuemg duac dung di! che' t':\opiston. Hap kim nhom duc dang AICu co giai han mai 100, gii! duqc co tinh 0 nhi?t do cao nhung khil nang chiu an mon va tinh d6c kern. Ngllai ta su d",ng h? hap kim AI-Cu che' t':l0 ra cac hap kim nh6m ben nong dlmg d~ che'"tao cac chi tie't lam vi?c 0 moi truemg nhiet d(>250-;-350C. 8.2.2. V;)t Ii~u phi kim V~t li?u phi kim bao g6m cac 10':lisau day: 8.2.2.1. V(it li~u poly me Polyme la m(>thap chat g6m cac phan tu duqc hlnh thanh do slllap l':Ii nhieu l1ln cua m(>t hay nhieu 10':linguyen tll hay mot nhom nguyen tLIlien ket vai nhau vai s6 luang Ian de t':l0 nen m(>t lo':\t tinh chat ma chung thay d6i khong dang ke khi lay di ho(ic them vao mot vai dan. vi cau t':lO(theo IUPAC: International Union for Pure and Applied Chemistry - Lien hi?p qu6c te ve hoa h<;>c cac hap chat s':lchva cong nghi?p). a) Phdn loq.i Co nhieu cach phfm 10':likhac nhau nhung trong th,!c te nguai ta dung cac cach phan 10':liChll yeu sau day: - Theo ngu6n g6c hlnh thanh v~t li?u polyme duqc chia ra:

+ Polyme thien nhien co ngu6n goc thllc v~t ho(ic d(>ng v~t nhll:
xenlulo, cao su, protein, enzym. + Polyme t6ng hap duqc san xua"ttu nhii"ng10':lirnonome bilng cac phan 6ng trung hap, trung ngung nhu: polyolefin, polyvinyclorit, nhua phenolforrnandehyt, polyamit ... Theo kha nang chiu nhiet ngnai ta chia ra: + Polyme nhi?t deo (con g<;>i la nh\la nhi?t deo) la loai polyme co kha nang chuyen hoa dn<;1c tu tr':lng thai r:in sang tr':lng thai deo hoac long tuy

. C6NGNG~CHj:lT~OMAy

225

theo nhi~t d<?nung. Nhi~t d<?chuyiin hoa tr~ng thai ph!!thu<?c vao tUng loai v~t li~u polyme C!!thii. + Polyme nhi~t rfm (con g9i la nhl!a nhi~t r~nHa v~t li~u khi duqc nung nO'ngd<?cI~p hoac cO'tr<?nthem chilt dong r~n se chay mem M duqc tao hlnh trong long khu6n. Sau khi d6ng cling, khac vm nhl!a nhi~t deo;'nhl!a nhi~t dn kh6ng thii chay mem Hin thli 2 du6i tac d!!ng'cua nhi~t Va kh6ng hoa tan !rong dung m6i. - Theo linh vl!c ling d!!ng nguai ta chi a polyme thanh 'chatdeo, su, son va keo. b) Tinh chdt
C(f

sqi, cao

lj

Tfnh chat C(j Iy cila vat li~u polyme (duqc dac trung biing m6dun dan hoi, gi6i han ben keo, d6 dai va d~p va d<?ben moil thay d6i rat m~nh du6i tac d<?ngcua nhi~t d<?va thanh phan hO'ah9C cila m6i truang. M6dun dan hoi cua cac polyme rat thap so .v6i m6dun'dan hoi cila kim lo~i Va nam trong khoang tu 7 MPa - 4.103 MPa (trong khi m6dun dan hoi cua kim lo~i la 48.103 MPa -i- 41O.103MPa). . Cac polyme cO'gi6i h~n ben keo vao khoang 100 MPa, d6 dan dai tm 1000% trong khi kim lo~i va hqp kim cO'gi6i h~n ben keo 100 {cO'thii d~t t6i
4100 MPa), cO'd<?dan dai be (it kim lo~i cO'd<?dan dai 100 hoi1 100%). So v6i

kim lo~i cac polyme cO'kh6i luqng rieng thilp (trong khoang 0,9 -i- 2,2 g/cm ), h~ s6 dan na nhi~t cao, d<?diin di~n thap, cO'di~n tra rat thap VIv~y cO'tfnh cach di~n cao.
c) Cac chdt ph,! gia va cac chat tang cuiYng

Cac chilt ph!! gia: Cac chat ph!! gia la cac chat khi cho them chung vao polyme se lam thay d6i m<?ts6 tfnh chilt COIy cua cac polyme. - Chat b<?tde di thi~n m<?ts6 tfnh chat co Iy nhung chu yeu dii giam gia thanh san ph~m. C:ic chat b<?tthuang dung la b<?tgo, b<?ttan, dat set, b<?t
nhy ...

- Chat hO'adeo CO' tac d!!ng tang d6 deo, giam d<?cling cua cac polyme gion nhi~t d<;> thuang nhu PVC, epoxy ... C:ic chat hO'a deo d~ng long thuang dung la adipat, sebacat, polyeste aliphatic va cac ph6t pM!.

15 - CNCT

226

Chuang 8: Ch~n phi'ii va cae phuang philp ...

- Chat 6n djnh co tac d{jng Him giiim cham tham chi uc che qua trinh phan huy cac polyme duai tac d{jng cila oxy va anh sang, di;iebi~t la cac tia tu ngo~i. Cac chat chong oxy hoa thuang dung la cae amin, phenol,photphit. Cac chat 6n djnh can tra s,! tac dt,mg cila anh sang thong dt,mg la mu<)i than va m<)tso chat hiiu cO'khac. - Cac chat tao mau thuang dung la TiO" ZnO (mau tdng), CdS (mau vang), oxit silt (mau do), coban alumimat (mau xanh) va phtaloxiamin (mau den). - Chat chong chay khong che qua trinh bilt chay dong thai lam v(\t Ii~u kho chay b3ng cach Ltcche philn U'ngoxy hoa cila cac polyme hoi;ic biing cach "lam I~nh" do phiin ung thu nhi~t m':lnh (vi du, alumin, thiec ox it). Cac chat tang Cllang Ok chat tang Cllang la nhung hap chat duqc sir dung duai d':lng hat, b<)t, sqi (ngilnhoi;ic dai), vai d~t hoac roi. Phoi hap cac chat tang Cllang voi polyme de cai thi~n tinh chat cO'Iy cila vi;itli~u. - Thily tinh co ttlc dung tang d<)ben cO'h9C, khii nang chong an mon cila moi truang, khil nang chiu nhi~t va tinh cach di~n. Thily tinh d~ng hinh cau co tac dung nang cao do b6n nen, d~ng sqi ngiln tu 3 + 300 mm hoac d':lng vai tang khii nang chju keo d9C thO' sqi. - Cacbon duqc su d{jng duoi d':lng graphit b<)tco tac dung tlt boi tran hoi;icduoi dang sO'ide tang khii nang chju tai phuc t':lp. - Mica duqc dung duoi d':lng viiy (co kich thuoc 20 + 450flm) lam tang khii nang chiu nhi~t, co khii nang chong an mon tot trang moi truang nuoc. d) Gong ngh4 gia cong vat li4u polyme Co nhi6u phUffilg phap khac nhau de!gia cong v(\t li~u polyme. De! che t':l0 cac chi tiet phlJC VlJcho cong nghi~p che t~o trang thiet bj nguai tha thuang su dlJng 2 phuang phap sau day: - Phuang phap dLlcphun V(\t Ii~u polyme duoi d':lng h~t duqc gia nhi~t toi tr~ng thai deo hoac long rbi duqc di6n day khuon d,toi tac dlJng eila ap II!Cd~y. San ph~m duqc djnh hinh' trang khuon nha qua trlnh lam l':lnh khuon biing nuac. Toan bi? qua trinh cap li~u, gia nhi~t, ep, lay san ph~m khoi khuon duqc tl! di?ng hoa

e6NGNG~ em: T~o MAy

227

nen nang suilt gia cong rilt cao, chu ky ep co khi chi ciin 10 -;-30 s. Sau khi tinh toan thiet ke khuon va dieu chinh qua trinh cong nghe ep hop Iy co tht'! che t~o duqc cac chi tiet chinh xac thoa man cae yeu ciiu ky thu(\t rna khong ci\n qua gia cong dt g<:>t. - Phucmg philp duc ep V(\t lieu duqc dinh lucmg dt'!ep bln I thanh cae phoi tho. Sau khi nung nong sa bQ phoi tho duqc dua vao khuon dt'!gia nhiet tiep tai trang thai long dong thai duoc dien day trong khuon duai tac d~ng cua luc ep va duqc djnh hinh trong khuon. Phuong philp duc ep cho nang suilt thilp nen chi dfmg dt'! gia cong cae loai nh,!a nhiet cling. Ngoai hai phucmg phap tren nguai ta con che t(lo v(\t lieu polyme duai d~ng phoi tr~ hoi;ic Iilm sau do dung phuong philp gia cong dt g<:>t thong thuang dt'! che tao ra cac chi liet co dQ chinh xae cao nhu biinh rang, b(lc, truc vit... e) (Jng dl:lng eua v~t li~u polyme Do co cac di;ic tfnh nhu dQ ben, dQ dan dai, kha nang cach nhiet, cach dien, ch6ng mai mon va ch6ng an mon trong moi truang khf quyt'!n cao, he s6 rna sat va kh6i IU<;/I1g rieng nho, di;icbiet la tfnh cong nghe cao (de gia cong) thfch hop vai dang san xuilt hang 10(lt Ian va hang kh6i nen v(\t lieu polyme duoc sir dung rQng rai trong dai s6ng va trong cac nganh cong nghieP. Trong khuon kh6 co h~n chung toi chi neu ra mQt s6 ling d~ng chfnh cua vat lieu polyme trong llnh vuc che t~o thiet bi. - Acrylonitritbutadienstyren (ABS) co dQ ben co h<:>c va ben nhiel cao, thuang dung che t~o cac loai su6t, cae lo~i 6ng cu6n sqi trong cong nghieP del. - Acrylic co khit nang cho anh sang xuyen qua t6t, thuang dung dt'!che t~o ci:lakfnh dung cho cac phucmg tien v(\n chuyt'!n nhu 0 to, may bay ... - Flocacbon (con g<:>i la Teflon-TFE) co do ben co hoc cao, he s6 rna sat nho, khong tan trong hau het cac moi truang, thuang dung dt'!che tao b(lc lot, biinh rang, dem ch!u hoa chilt... - Polyamit (PA) co dQ ben co h<:>c cao, kha nang ch6ng mai mon lan, ben trong moi truang nuac, thuang duqc dung dt'!che tao cac b~c lot cho cae

228

ChuClng 8: Chlln phoiva cae phuClng'phap :..

xe may, bang tai, may bam nuoc ..., d<;ic bi~t duqc dung d6 die t':\o cac Mnh rang, con Ian va bim cach sqi trang nganh che t':\othiet bj d~t. 8.2.2.2. V{it li~u composit Viit li~u composit la vilt li~u nhi~u pha kMc nhau v~ thanh philn hoa h9C, kh6ng tan vao nhau, phan each nhau Mng ranh giai pha va duac slip xep theo y d6 djnh truac nhiim pMt huy tfnh Uti vi~t clla tUng pha.
a) D(ic diim va phiin lOlJivq.!li~u composi!

+D<;icdiem

v iit li~u composit

co cac dac diem sau:

- Vilt li~u composit bao g6m nhi~u pha (toi thi6u la 2 pha) philn each nhau bing ranh giai pha ro r~t, cac pha lien ket vai nhau lien tuc duac g9i la n~n, cac pha philn bo gian do':\n (duac n~n bao bqc) duqc gqi la cot. I~, hlnh dang, kich thuoc, quy luiit phan bo cua cot tren n~n duqc xae djnh lruoc. - Vilt li~u composit kh6ng chua dlIng tilt cii cac Hnh chilt clla cac pha tMnh philn rieng bi~t rna chi I,!a ch9n va phat huy tfnh chilt Uti vi~t clla cac pha thanh philn. + Philn lo':\i: D,!a vao nen nguai ta chia ra cae lo~i viit li~u compos it sau day: - Viit li~u composit n~n polyme. - Viit li~u compos it nen kim lo':\i. - Viit li~u composit nen gam (keramic). - Viit li~u composit n~n h6n hqp. Dua vao hlnh dang va cilu truc cot nguai ta chia ra: - Vilt li~u compos it cot h~t.
""',

- TY

- Viit lieu compos it cot sqi. - Viit li~u composit cilu truc lap, tilm hay t6 ong.

C6NGNG~

cH1l !f~O MAy

229

b) Tinh chat

va ling

dlJng cua'VljJli~u composit

Nen clla'Vii-tlii;u composit dong vai tro quan tn;mg va co cae chuc nang sau: -Lien ke't cac philn tu cot thanh milt khoi vii-tlii;u thong nhat. - Bao vi;.cot tranh khoi tae d<?ngccJ h';JCva hoa h<;>c clla mili truOng. - T(lo kha nang thuii-nIqi cho vii;c gia cilng vii-tlii;u compos it nham thu duac cac chi .tie'thoi).ccae san philm dap lIng cac yeu cilu kinh te' - ky thuii-t. Tuy theo thilnh phan cac .pha, dang .luang tac gii1a cac pha va cau truc clla sl! ke't hqp rna vat lii;u compos it co cac tinh chat khac nhau. _ Vii-tlii;u compos it nelil!pdlyme ,cot vai sqi tuy tinh co d<?ben cao, co kha nang chong an mon moi 'lPuOng nuac biln va mili truOng axit, do do duqc dung de che' t(lo cac ong cong dan nuac thai cila cac nha may hoa chat hoi).cdung de b<;>c cae be chua dung djch tily sqi trong cac nhil may di;t...

.a

_ Vii-tlii;ucomposit nen polyme cot SiO, (cat) va soi co d<?ben nen cao, hi; so gian naM, ben trong moi trtrOng khong khi va nuac biln nen hien nay duqc str dllng r<?ngrai trong nganh ,che't(lo may de che' t(lo than may, than d6 ga,:biln may, '10 may bam nuac ... _ Vii-t:Iiiiu composit polyme c6t ox,it nh6m d(lng h(lt hinh diu cho them sqi cacbon co d<?Mn ngang vai thep nhung rat nhc;, do do duqc dung de che' tao cac b<?phi).nchuyen d<?ngnhu cae canh tay clla cac robot. _ Vi).tlii;u composit h(lt tho nen kim 10(lithljlc chat Ht cac hqp kim clIng duqc t(lo biing phuang phap luyiin kim b<?t co ilhanh philn la cac cacbit vonfram, ,cacbit titan, cacbit tan tan (We, TiC, TaC) duac lien ke't vai nhau tren nen 'kim 10(li la coban. Cac hqp kim clIng nay co d<?ben, d<?clIng, kha nang ,chiu nhi1)t 'va ,chong mai mon cao nen thuOng duqc dung de che' tao dllng Cllc:l.t.

8.3. cAe LO~ PHL>I

Ph6i come duqc che'I(lObiingciic phuang phap duc, gia c6ng ap Il!c, han.

8.3.1. PhO!eM t~o bang phuang phap due

Phoi duc ,duqc che' .1(10 biing .each rot kim 10<;li long vao khuon co hinh

230

Chuang 8: Ch,?n phoi va cae phuong phap ...

d:;mg,kich thuoe xae dinh. Sau khi kim lo:;tiket tinh ta thu duqe chi tiet co hlnh d:;tng,kich thuoe theo yeu cilu. Ph6i tir cae kim lo:;tiden, kim lo:;timilU va hqp kim eua chung thuang duqe ehe t:;tob1ing phuong phap due. 8.3.1.1. Uu, nhli<;lC die'm cuaphlidng phap duc

Phuong phap t:;toph6i b1ingdllCco cae Utidi6m sau: - Co th6 due duqe tat ca cae lo:;tikim lo:;ti va hqp kim co thanh philn khae nhau. th6 due duqe cae chi tiet co hlnh d:;tng, ket eau phue t:;tprna cae phuong phap khae kho ho~e kh6ng ehe t:;toduqe. _ Tu)' theo mue d<?dau tu e6ng ngh~ rna chi tiet due co th6 d:;ttd<?ehfnh xae eao hay thap. Ngoai ra due con co Utidi6m de ,0 khf hoa, tl!'d<?nghoa; eho nang suat eao, gia thanh thap va dap Ung duqe tinh chat linh ho:;tttrang san xuat. Tuy nhien due ding co nhuqe di6m ton kim lo:;tieho h~ thong dau rot va d~u ngot va d6 ki6m tra chat hrqng ella v~t due can phai co thiet bi hi~n d:;ti. 8.3.1.2.

_ <:;0

Y nghia

kinh tit. ky thu{)teua due

T:;to ph6i htmg ph6i due co y nghia rat 1611 !rong e6ng nghi~p ehe t:;to may. Hilu nhu kh6ng co nganh ehe tao thiet bj nao la kh6ng dung cae chi tiet hay cae ph6i duqe ehe t:;tob1ingphuong phap due. D6 danh gia mue d6 su dl,mg ph6i due trang m6t nganh ehe t:;tothiet bi nguaita dua ra h~ so su dung ph6i due Kd (bang 8.4):

_ m K d--- d
Trang do: md
-

(8.2)

msph

t6ng khoi luong cae chi tiet duoe ehe t:;totil ph6i due.

m,ph- t6ng khoi luqng eila cae san pham.

CONGNG~

C~

T~O MAy

231

Bllng 8.4. H~so sit d~ng ph6i duc K, Irong cac ngimh che I~o Ihiel bl
Lo~i san pham B(lng co diezel Phuong ti~ngiao thong
Me t6 Kd (%)

45-52 10-17 24-30 40-60 25-50 55-66 49-65 49-58 65-90

xe

may

Khop n6i
May ep tn.,lc khuyu May ti~n

May mai
May ep nhl,fa

May born

Ngay nay cong ngM vilt li~lI duqc xem la ml)t troflg cae nganh khoa h<:>c tr<:>ng diem. Nguai ta da t':\o ra nhCing vi!t li~lI co tfnh chat Ull vi~t voi gioi h':\n ben, dl) ben nhi~t, kha nang ch6ng mai lOon va an lOon trong moi truang khf quyen va hoa chat cao, h~ s6 rna sat va kh6i luqng rieng nho ... Do vi!y ky thui!t due ngay cang duqe pMt trien theo hu6'ng nang eao h~ s6 sir dung ph6i due Kd va h~ s6 sir dllng v~t li~u K de giam chi phf vat li~u va chi phf gia eong ca gop philn ha gia thanh san ph~m.
8.3.1.3. Cdc lo(;Liph6i

due

Can ell vao ban ve chi tiet ky su eong ngh~ tfnh toan luqng du gia eong, thanh I~p ban ve phoi. DlIa vao chUng lo':\i vi!t li~u, hlnh d':\ng, kich thuoe ph6i, dang SilOxuat, dieu ki~n san xuat nguai ta tien hanh ch<:>n phuong phap due va thiet ke quy tdnh eong ngh~ due bao g6m quy tdnh nall kim lo':\i, thiet ke ehe t<:to khuon, rot kim loai ... De t':\o phoi eho gia eong dt g<:>t thong thuang nguai ta sir dllng cae phuong phap due sall day: - Phuong pMp due trong khuon ca.t. Phuong phap due trong khuon cat co cae l1Udiem sau: + Due duqe cae loai v~t Wu kim !o':\i khae nhau. co kh6i luqng til vai chile gam den vai chile tan.

+ Due duqe cae chi tiet co hlnh d<:tngphue tap rna cae phuong phap

232

Chuang S; Chl?n phOi va.cae phuong phap ...

khac kho hoac khongJhe gia cong dUDC. + Tinh,chaLsan xuat linh hoat, thich h9'P vai cae dang san xua!. + Dau tu bah dau thap. + De co khf.hoa va tl! d(\ng hoa. Tuynhien'diic trang khuon cat cung co nhfrng nhuqc diem nhu:

+ D(\ chinh'.xacv(\t duc kh6ng cao diln tai luqng du gia cong lan, h';; s6
SlrdVng v(\t li';;uK nho.

+ Chat luqng phoiduc thap, thuang co r6 khi, r6 XI, chat luqng hi! m(\t v(\t duc thap,
- Phuong phapduc trang.khuori,kiin lo<:ti Duc trang khuori kim Io<:ti co cae un nhuqc diem sau:

+ D(\ chinhxac ve hlnh d<:tng va kich thuac cao. + Til chuc v(\t duc min (ili(\t,chat luqng b6 ffi(\t v(\t duc cao,
+ De co khi hoa va tu d(\ng Ma, nang suat cao.

+ Kh6i luqng v(\t diich<:tn che, kho che tao duqc cae vilt duc co hlnh
d<:tng phuc tap va co thanh mong, hi!.m(\t chi tiet de bj bien cUng cho nen sau khi duc thuang philiJ1Mchu&n bi,cho gia:.cong co tiet theo. Ngoai ra nguo'i' ta con dung cac phuong phap ducap khuon milu chay, duc chan khong, duc ly tam ... de t<:to phoi. 8.3.2. BhOi chet~o b:lng phuong phlip gia cong lip Il!c Gia congkim loai bttng apJi!c la dung ngo<:ti ll!c tac d\lng thong qua cac d\lng cv lam cho kim lo<:ti b~..bien d<:tng tr<:tngthai man!; tinh the theo cae huang djnh tnraede thu dUDechi tiet co hlnh d<:tng, kich thuac theo yeu du. ll!c, duc trang

Khi gia con'g kiin loai bilng ap ll!c kh6i !trqng va thanh phan hoa hoc cua vilt li';;u lu6n Iuohduqc duy tr!. 8.3.2.1. Di;e die/neua ph6i che' t(,lobiing phU:dng ph6p gia eong tip 11je:

Duai tac dung cua ngoai ll!c tinh the kim lo,!i duqc dinh huang va keo

dai t'!o thitnh til,chuc sqi ho(\c.tha.lam tang' khil nang chiu keo doc thO' va chiu dt ngang thO'.

e6NG NGm: em: T~O MAy

233

Trong qua trlnh bien d':lng cau truc m':lng bi xo I?ch mat can bang lam cho Hnh deo cua vat li?u giam di, do cling tang len. Qua trlnh d6 duqc goi Ia qua trlnh bien cling. Muc dq bien cling (bao g6m dq cling va chieu sau 16p bien cling) ph~ thuqc vao mUc do bien d':lng. Olc uu di6m co ban cua phoi nhan duO'ctu phuang phap gia cong ap luc la:
- CO' tinh cua v*t lieu duO'ccili thi?n.

_ Dq chinh xae hlnh d':lng, kich thuac, chat luang be m*t phoi cao do d6 giam duCicthai gian gia cong d.t gqt va t6n that v*t li?u, nang cao h? s6 Slr d~ng phoi K, g6p philn giam chi phi san xuat. - Rut ngfm duCiccac buac cua qua trlnh cong ngh?

- De CCI khi h6a va tu dqng h6a nen nang suat cao.

Ben c':lnh cac uu di6m tren gia cong ap Il!c cling c6 nhiIng nhuqc di6m: - Kh6 che t':l0cac chi tiet c6 hlnh d':lng phuc tw _ Khong ap d~ng duqc d6i vai cae kim lo':li va hgp kim c6 tinh deo thap nhu gang, hqp kim d6ng... ' _Tinh linh hO':ltclia phuang phap bi h':lnche, vi d~, dap th6 tich (con goi la ren khuon) chi c6 y nghla kinh te khi s61uClng chLtiet yeu du du 100.

8.3.2.2. Cae lor;riphOi ehe'tr;ro b&ng phU:dng phcip gia eong ap 11je
C6 rat nhieu lo':li phoi duqc che tao tu cac phuang phap gia cong ap luc khac nhau, sau day la mqt s610ai phoi chinh.
a) Phoi

tit tMp can

1bep can c6 hlnh d':lng, kich thuac tiet di?n ngang va chieu dai theo tieu chu:1n, do chinh xae, chat luqng be m*t cao, thanh philn h6a hqc 6n dinh han so vai phoi duc. Phoi cua cac chi tiet c6 tiet di?n ngang hlnh tr~ hoac hlnh chfr nh*t thuang duqc cat tu thep can, vi d~, phoi cae chi tiet d':lng tr~c, banh rang, bq doi betm cao ap ...

Sir d~ng phoi d.t tu tMp can cho h? s6 Slr dl,mg v*t li?u thap, do d6
thuang chi dung trang san xuat don chiec ho*c dung trang san xliat hang

234

Chuong 8: Chl?n phoi va cae phuong phap ...

lo~t vai di.eu ki~n hlnh d~ng, kich thuac tie't di~n ngang cua phOi giin gi6ng vai tie't di~n ngang cua chi tie't. b) Ph6i ren tlf do Ren t~r do la dung ngo~i It!c tac dl!ng (bang tay hoi;lc bang may) thOng qua cac dl!ng cu lam kim lo~i bie'n d~ng tt! do if nhi~t d(i ren M t~o ra siin ph~m c6 hlnh d~ng, kich thuac theo yeu ciiu. Ren tt! do c6 cae uu di6m sau: - Phuong phap gia cOng c6 tinh linh hoat cao, ph~m vi gia cOng rOng (c6 th6 gia cOng duqc v(it nh6 tu vai gam de'n hang tram tan), c6 th6 gia cOng dlrqc cac v(it Ian hon so vai d(ip Ih6 lich. - C6 kh'l nang bie'n til chuc h(lt thi\nh thil chuc thO pln1c t(lP, do d6 lam tang kha nang chiu tai In;mg cua v(it li~u. - Thie't bi don giiin, v6n dau tu it. Ren t~rdo c6 cac nhuoc di6m sau: - DO chinh xac v.e kich lhuac va hlnh dang thap, do d6 d6 Ii!i luqng du gia cOng dt gqt Ian, chi phi gia cOng C<1 tang, h~ s6 su dl!ng vilt li~u K thap do d6 hi~u qua kinh te' khOng cao. - Chat luqng giiia cac pMn cua phOi cling nhu giiia cac phOi khOng dong d6u va phI! thuoc vao tay ngh.e cua cOng nhiln. - Nang suat thap. Ren tu do duqc su dung r(ing riii trong san XUal don chie'c, trong cOng nghi~p sLra ch[ra cua lal d cac ngimh che' tao thie't bi. di;lc bi~l trong cac nganh che'l(lo tau IhLIY,lau hoL. Khi chi tie't Ian va chju tai trong ph(rc l(lp thl hqp 19 nhat \a 1(10 ph6i bang phuong phap ren lu do. c) Ph6i drip the'tich PhOi dap Ih6 tich c6 dq chinh xac v6 hlnh dang, kich thuac vii chat Itrqng b.e mal cao. Hiiu nhu kim loai bi bie'n d(lng if lrang lhai (lng suat kh6i nen tinh deo cao hon, do d6 bie'n d~mg lri~t d6, che' t~IOduqc cac phOi c6 hlnh dang phuc tap, h~ s6 su d~\J]g v!it li~u cao hon so vai ren lu do. Nhuqc di6m cua d(ip Ih6 lich la thie'l bi can c6 cOng sual Ian, khOng che' 1(10 duqc phOi Ian, chi phi che' t(lo khuOn cao, do d6 chi c6 hi~u qua khi s6 Itrqng chi lie't dLI Ian.

C6NGNG~CH1fT~OMAy d) Ph6i d{j.p

235

tam

Ph6i d~p tam co d(i cih1g vih1g, d(i chinh xae va chat luqng be mi;ttcao, thuang kh6ng phai gia c6ng CC1 ho~c gia c6ng CC1 rat it do do hi~u qua kinh t - ky thu~t cao. Phuang phap t~o ph6i bang d~p tam de co khi hoa va tll d6ng hoa, nang suat rat cao, phu hqp vai san xuat hang lo~t va hang kh6i. Ph6i duqc sir d\mg r6ng rai trong c6ng nghi~p ch t~o 6 to (chim tai 60% kh6i luqng san ph1lm), c6ng nghi~p ch t~o thit bi di~n (60-;-70%) ... 8.3.3. PhOi him Ph6i han duqc ch t~o ttr thep can (thep tam ho~c thep hlnh) nha ghep n6i bang han. Ph6i han tit ki~m duqc ttr 30-;-50% kh6i luqng v~t li~u so vai ph6i duc. Khi ch t~o cac chi tit d~ng h6p i:J d~ng san xuat dan chic thl Slr dllng ph6i han la hqp 19 nhat. Chat luqng ph6i han phil thu(ic vao chat luang m6i han. Khi han v~t bi nung nong cllc b(i t~o nen ih1g suat du Ian, t6 chuc kim lo~i vung giln m6i han bi thay d6i theo chi6u huang xau lam giam khil nang chiu tai tr<;mgd(ing. Sau khi gia c6ng dt got va cung vai qua trlnh lam vi~c tr~ng thai ih1g suat du i:J cac m6i han bi thay d6i dan den chi tit & bi bien d~ng.

8.4. GIA C6NG CHUAN B~PH6I

Ch<;mhlnh thuc t6 chuc gia c6ng chu1ln bi ph6i phil thu(ic vilo ban chat c6ng vi~c, d~ng san xuat va co sa v~t chat ky thu~t cua noi san xuat. Trong san xuat hang lo~t Ian vi~c gia c6ng chu1ln bi ph6i dlfOCtien hanh t~i philn xlfang rieng hoi;tct~i phan xlfang gia c6ng ph6i vai dily du cac thiet bi chuyen dung. Trong san xuat dan chiec va lo~t nh6 vi~c gia c6ng chu1ln bi ph6i dlfqc tien hanh rat linh ho~t: philn lam s~ch duqc thllc hi~n i:J philn xlfang duc hoi;tc philn xlfi:Jnggia c6ng ap Illc, philn nfm th~ng, gia c6ng 16 ta.m, gia c6ng pha l~i dlfqc tien hanh philn xlfang gia c6ng dt g9t. D6i khi nguai ta ket hqp gia c6ng chu1ln bi vai gia c6ng t~o chu1ln trong m6t nguyen

congo

236

Chuang 8: Chl?n phoi va cae phuang phap ...

8.4.1. Cat bavia, d*u rot, d*u ngot Bavia cua phOi dap th~ tfch thuang duqc dt ngay tren khu6n. Bavia vat due duqc lam s~ch bang Ma, due hoi!c may mai cilm tay. Tuy theo kfch thuac ph6i, di),ungot, di),urot cua. vi),tdue co th~ duqc dt bang ng,?n lua han hoi!c dung bua tay.

8.4.2. Lam s~ch phOi.

Lam s~ch ph6i lo~i ba cat va chay cat dfnh bam tren b mi!t ph6i due hoi!c cae vay 6xit tren be mi!t ph6i ren d~ h~n che mon dao trong Ian eM g'?t dau tien tiep theo. D6i vai san xuat don chiec hoac lo~t nha nguoi til thuong lam s~ch thu c6ngbang cae dung c'" don gian cilm tay nhu ban chai sat, due, bua, may mai cam tay ... Phuong phap nay cho nang suat thap, dieu ki~n lao d(\ng ni!ng nhqc. D6i vai san xuat loat vua, lo~t 160 va hang kh6i, neu chi tiet nha vi~c lam s~ch duqc tien hanh trang Cae tang quay co chua cae manh gang, thep nhqn va CUng,cat va chay cat duqc lam s~ch do va dap. Oia.chi tiet 160duqc lam s~ch bang sung phun cat vai ap hIe cao hoi!c cacmay'lam s~ch bang tia nuac vai ap l,!c phun 160. Phuong phap nay cho nang SUat, chat luqng cao, dieu ki~n lao d(\ng duac c!li thi~n nhung dau tu ban dau 160. 8.4.3. Cat phOi Thep can co tiet di~n tieu chulln duqc cat thanh tUng do~n co kfch thuac yeu cau bang cae phuong phap sau: - Cua tay: Cua tay co nhuqcdi~m m~ch dt kh6ng thi'mg, cuang d(\ lao d(\ng cao, nang suat thap, do do chi dung trang san xuat don chiec d~ cat cae ph6i co duong kfnh nha. - CM dm bang may cua can: May cua ciln co ket cau don gian, giam duqc cuang d(\ lao d(\ng, co th~ dt duqc chi tiet co duang kfnh 160 tai vai tram mm tuy theo kfch thuac ella may, rn~ch dt h<;p(I -;-2,5 rnrn). Tuy nhien t6c d(\ dt thap va co hanh trlnh ch~y kh6ng nen nang suat thap. May cua can thuang duac su dung a cae xf nghi~p co qui rn6 nha VI v6n dau tuthap, de su d",ng. - Cat dm bang cua rna:

CONGNG~

C~

T~O MAy

237

Lucri cua dia co chi6u day til 3 + IS mm, duemg kinh D = 275 + 2000 mm, t6c d(l dt thep v = 12 + 30 m/ph, dt gang V = 8 + 13 m/ph, dt kim lo~i mau V = 100 + 200 m/ph. Luqng tie'n dao rang trong kho{mg til 0,01 + 0,03 mm/rang. Nang su:lt dt biing cua dia cao do qua tdnh dt lien t\lc, ch:lt luqng mat dt t6t nhung mach dt r(lng.

_5_

Hinh 8.1. C~t pho; b~ng cUll di.

a) ella

m9t

ph6i trong 1 Ian ga; b) eva nhieu ph6i trong 1 Ian

ga

Khi dt biing cua dia co the dt I ho~c nhi6u chi tie't cung m(lt luc (hinh 8.1). Co 2 each tie'n dao khi dt:

+ Oh voi luqng tie'n dao S khong d6i: khi dt phoi tron tie't di~n dt tang
dan til ngoai vao Him phoi sau do I~i giam dan, do do luc dt va cong suat dt thay d6i til min toi max roi I~i tra v6 min, vi the' giai do~n dau va cu6i khongsu dllng he't cong su:lt.

+ Oil voi luang tie'n dao thay d6i: dung co c:lu thuy
I\lc duqc di6u chinh lIJ d(lng dam biio luang tie'n dao trong qua tdnh d.t luon thay d6i tit Sm" toi Sm;" roi I~i tang dan toi Sm" phu hqp voi su thay d6i cua tie't di~n dt til F m;" toi F m" roi I~i giam dan toi F m;"' do dO'cong suat dt luon luon la hiing s6 va di6u chinh S sao cho t~n dung t6i da cong su:lt cua may. ' Oil biing cua dia thuemg duqc su dung trong san xuat hang loa!. - Oil dUt biing cua dai (hinh 8.2):
Hinh 8.2. CUllda;

,8

Lucri cua chuyen d(lng vong khep kin nen qua trinh dt lien tllc vi the' nang suat cao han may cua can, m~ch dt hyp (1 + 1,5

238

Chuong 8: Chqn ph6i va ca.cphuong phap ...

mm), ph&ng va vuong g6c v6'i duang film phoi do d6 doi khi khong dn gia cong I~i m(l.tdau. Tuy v(l.ydq cling vG'ngclla lucri cua thap, lucri cua de d(rt, kh6 che tao. - Cit dill bang d1a maio Cit dill bang d1a mai cho do chfnh xac va chat luqng m(l.tdt cao, sau hi cat khong dn gia cong l~i, thuang dung d~ cat cac loai thep cling va cac Io<.i. thep da qua nhii;t luyen, chat luang m~ch cat tot, tiet kii;m viii lii;u VI mach cat nh6 do chieu day d1a Iilai nam trang khoang 1 -i- 3 mm nhung nang suat dt khong cao. - Cat dill tren may tien: Cat dill tren may tii;n thuang ket hap v6'i khoa m(l.tdau va khoan tam. Nen mai dao c6 lucri cat chfnh nghieng mqt g6c thfch hqp d~ khi cat khong d~ I~i 16i nh6 tren mat dilu (hlnh 8.3a). Khi dt phoi c6 duang kfnh 16'nphiln congxon clla dao 16'n,dq cling vG'ngdao be gay ra rung dqng lam giam chat luqng be mat dt. Nguai la khAc phllc hii;n tuqng nay bang cach dung dao c6 ket cau nhu hlnh 8.3b. D~ tranh gay dao khi cat phai chu y rna mach.

a)

b)
Hinh 8.3. Cat trim may ti~n

aj ti~n dt dUt; b) daDti~n dt dUtdung mitnh hOpkim cling

B6 fqng toi thieu clla mach dt tren may tii;n b!l.ng.khoang 3 phu thuqc vao duang kfnh phoi. cat tren . may tii;n cho nang suat thap VI vay chi dung trang san xuat dan chiec. - Cit dill tren

--It::::=:- __

.~===--::.-=-=-_--=-=--=-~-c----

tit F. \

-i-

7 mm va

-===========1.

o.ao

q.

Hinh 8.4. C~l dlll b~ng may dl

chuy.n dung

C6NGNG~ C~ T~OMAy

239

may c:lt chuyen dung (hlnh 8.4) cho nang suat rat cao nhung tiet dien c:lt khong chfnh xac. May c:lt chuyen dung thuimg duac sir dung a phiin xuang gia cong ap ltrc de c:lt cac IOilithep co tiet di~n tron, thep hlnh va thep tam. - Oit biing h6n hqp khf oxy va axetylen C2H2 cho nang suat cao, vai thiet bj dieu khien theo chuang trlnh nguai ta co the c:lt duac cac phoi co hlnh dilng phuc tilP tif tMp tam. Tuy nhien c:lt biing h6n hqp khf oxy va axetylen CzH, cho d<:J chfnh xac kfch thuac thap, chat luang m~t c:lt khong t6t, thuimg phai gia cong lili sau khi c:ll.

- oit biing may c:lt day cho do chfnh xac cao nhung nang suat thap,
thuimg dung de c:lt cac IOili thep hqp kim dii qua nhi~t luy~n dung trang cong ngh~ che tilo khuon d~p. 8.4.4.

U phi'll

Do ngu<:Jinhanh lap M m~t phoi duc trang khuon kim IOilico d<:J clIng dat 450-600 HE. D6i vai phoi gia cong ap l!!,cdo xuat hi~n hi~h tllqng bien clIng dong thai vai qua trlnh bien dilng deo nen tfnh deo cua vi!-tli~u giam, do clIng, nhat la d<:J clIng M mat tang. Cac IOili phoi nay can duqc u nhiim giam d<:J clIng va ph~c hoi tfnh deo cua v~tli~u truac khi gia cong c:lt g9t. Che d<:J u (baa gom t6c do nung, thai gian u, t6c d<:J ngu<:Ji) phll thu<:Jc vao thanh phan h6a h9C cua v~tli~u, hlnh dilng va kfch thuac cua phoi (hlnh 8.5).

Thoi gian gil) nhi~1

Thai gian nguqi

Thoi gian ( h )

~.

Hinh 8.5. SCI

do u.

240
8.4.5. Nan phOi

Chuong 8: Ch(~m ph6i va cac phuong phap ...

Nan phoi nham dam bao Im;mg du phan b6 du va d6u. Vai lo~i chi tiet

co dang true nan th~ng eh~ng nhung duqe thue hi~n tmae khi t~o ehulln rna con duqe thue hi~n ngay c3 va nhi~t luy~n tmae khi dem maio Cae phuang phap nan th~ng:

a nguyen eong dau a sau nguyen eong

tien ti~n

- Nan tMng co the thl)"ehi~n bang bUa tay, bUa may hoi!-emay ep, ket hqp vai ngam biing mat thuang. Phuang phap nay eho nang suat thap, chat luqng ph]] thu(>evao tay ngh6 eua eong nhan . . Nan th~ng bang ep ket hqp vai d6 ga dan gian nhu nan tren hai kh6i V hay tren hai mili tam (hlnh 8.6). Kh6ng nen nan th~ng cae chi tiet 16'ntrl)"e tiep tren 2 mili tam eua may ti~n VI lue ep I6'n se lam giam do ehinh xae ella may. Chi nen nan th~ng Iren may ti~n d6i vai cae chi tiet co duang kinh nho. Co the nan tren may ep thOy Il)"e,may ep rna sat, may ep kieu true vit. Dung may ep thuy Il)"ehoi!-ekhi nen co the nan duqeehi tiet co duang kinh 16'n.Cae phuang phap nan tren day duqe slr d]]ng trong san xuat dan ehiee hoae lo~t nho d6i vai die ph6i da qua gia eong tho hoi!-eban thanh phllm da qua nhi~t luy~n.

a)

b) Hinh 8.6. Sel do n~n th~ng a- nan thilng tren 2 kh6i v; b- nan th~ngtreln 2 mOi tam.

e6NG NG~ ern: TAOMAY

- N~n thing tn~n may n~n chuyen dung (hlnh 8.7):,

241

May n~n thing chuyen dung baD gom I h~ cac c(ip con Ian hlnh hypecboloit tron xoay I, 2, 3 duqc ga tren thung quay. Cac cap con Ian vua quay theo thung quay vua tu quay quanh lilm df! n~n tliing phoi 8 va dong thai' keD phoi tjnh tien nha phoi duqc dCibang hai xe 5 va 9 & hai dau. Sau khi n~n phoj thO co thf! dat d(>thing 0,5 .,. 0,9 mm tren chiu dai 1m (0,5 .,. 0,9 mm/m). Neu n~n phoi dii qua gia cong thO co thf! dat d(>thing 0, I .,. 0,2 mm/m. Phuong phap nay cho nang suat caD (0,8 .,. 1,6.m/phut) nhung thiet bi cong knh, chiem dien tfeh Ian do do chi dung trong s1m xuat hang lo",t Jan va hang kh6i.

Hinh 8.7. Sd

do cau t~omay nan th~ngchuyen

dung.

- N~n thing tren may can ren ph ling (hlnh 8.8): Co thf! sir dung may can ren phling df! n~n thling cac phoi tron co chiu dai nho bang cach thay tam can ren Hinh 8.8. Sa do n~n thAng bang tam phling. tn3n ,may can ren phAng. ~ Phuong phap nay cho d(>thling caD va nang suat rat caD, do do 'thuang duqc sir dl,mg trong san xuat hang lo",t va hang khci. 8.4.6. Gia cong pha Gia cong pha nham bOc.di lap mat ngoai qua xau do nguyen cong t",o phoi df! J",i(nhu r6 cat, r6 xi, ...) ho(ic d<!giam di 's,! sai l~ch qua Ian eila phOi
111 .lNlT

242

Chuong

8: Ch<!n phoi va cae phuong

phap ...

nhrim giam sai s6 in d(ip, tang d(i chinh xae gia cong cho cac nguyen cong d.t g,?t. Phoi thep duc twac khi can ho(ic ren thuong duac gia cong bOc vo d~ lo"i bo lap xu Xl cua m(it ngoai do duc t"o ra nhtim dam bilo chat luqng be mat cua nguyen cong can ho(ic ren tiep theo. Khi gia cong pha luqng du thubng kh6ng deu hay co hi~n tU,?11g va d(ip, daD luon tiep xuc vai lap vo cung va chay cat do duc d~ I"i nen chong man. Thiet bi gia cong pM khong yeu diu d(i chinh xac caD nllllng can co do clrng vling va cong suat Ian. Trong san xuat hang lo"t gia cong ph,; thubng duac tien hanh ngay a phan xuong che tao phoi d~ bui dO'Ian sang cae b(i ph(in khac, dong thai phat hien lo"i bo nhfrng phoi khong dat yeu cau, giam duqc kh6i luqng v(in c11Uy~n. 8.4.7. Gia cong 16 tam L6 Wm la chuan tinh phl! cua chi tiet dang trl!c duqc dung cho ca qua trlnh gia cong co, ki~m tra va Slla chua phuc hoi chi tiet sau nay. Co 3 10,li 16 tam nhung ket cau deu gom cac phan chinh nhu sau (hlnh 8.9):
L

Hinh 8.9. Cae lo~i 16 tam.

Phan can 60 la be m(it dinh vi tiep xuc vai mui tam, twbng hqp chi tiet Ian thl dung goc can 75 ho(ic 90 Phan 16co duang kinh d d~ thoat dau mui tam. Ki~u a co ket cau dan giim, ki~u b co them phan can 120" d~ baD v~ be m(it dinh V! (phan can 60 khong bi sln va co th~ gia cong toan b(i mat dau, ki~u c co them phfin ren ben trong d~ l~p chi tiet baD v~ be m(it can dinh vi sau khigia cong ho\\c dlll1gde ga vam I~p () bi.
0 0 )

L6 Him dn dam baD di~n t1ch be mat djnh vi (phan can 60") cung nhu chieu sau 16 du lan, goc can dinh vi chfnh X,Ic. Be m(it can dinh vj phai co do nMin caD M giam bien dOingtiep xuc, tang do cling "ling. 2 16 tam 2

CCNG NG~

cH13: T~O MAy

243

dau phai dong t!lm nhilm dam bao cae M m~t djnh vi tiep xuc d~u vai mui t!lm. Vi~c chon phucmg phap gia cong 16 t!lm phu thuoc vao dieu ki~n thiet bj cua C<1 sa san xuat va d:.mg san xuat. Trang san xuat dcm chiec thuang gia cong 16t!lm tren may ti~n (ket hqp khmt m~t dau) ho~c tren may khoan can bttng mui khoan t!lm chuyen dimg. Twac khi gia cong tren may khoan d.n phili lay dau 16 t!lm. Trang twang hqp khong co mui khoan t!lm chuyen dung thl khoan 16 Mng mui khoan nh6, sau do dimg mui khoan Ian de t~o m~t con. Nhuqe diem cua phucmg phap tren la khOng dam bao do dong t!lm gi.lra 218 t!lm do khoan t!lm duqe thl!c hi~n 2 Ian ga khae nhau va co sai s6 hlnh d~ng do mai mui khoan khong chfnh xac.

Trang san xuat hang lo~t va hang kh6i ngub'i ta thue hi~n gia cong 18 lilm tren may ehuyen dung. Chi tiet duqc ga tren 2 kh6i V tl! dinh t!lm (hlnh 8.10), a vj tri th(r nhat chi tiet duqc khoa ph~ng mat dau sau do ban may mang chi tiet dich chuyen sang vi tri 2 de khoan t!lm. Phucmg phap nay dam biio duqc di? dong tam gifra 2 18 tam.

p=_.-+-=Q
~
~L

- - --=----- - ~
do
gia c6ng

...J~

Hinh 8.10. Sd

16 him tren

may chuyen dung.

Sau khi nhi~t luy~n chi tiet bi bien dang, do do twae khi gia eong tinh can niin thiing va sira lai 2 18 tam bttng mai ho~c nghi~n.

244

Chuang 9: Cae phuang phap gia: eong eilt gilt

Chu'dng 9

CACPHVONGPHAp GIA CONG CAT GOT

DlIa theo tinh chat cila dl)ng Cl)ci\t nguoi ta chia cac phuang phap gia cong ci\t g9t thanh hai nh6m chinh sau day: - Biing dl)ng Cl)v6i lu6'i ci\t cO'hlnh d'ing hlnh h9C xae djnh, ~Biing dl)ng cu v6i lu6'i ci\t cO'hlnh dang hlnh hoc khong xae dinh. A. cAc PHUONG PHAp GIA CONG CAT G9T BANG Dt;JNG,(i;.1:l VOl LUOI CAT CO HiNH D~NG HiNH H9c xAc D!NH

9.1.TI~N
Ti~n la phuang phap gia cong cit g9t duqc thlIc hi~n nho chuyi!n d(mg chinh thOng thuang do phOiquay tron t'io thanh chuyi!n d(ing ci\t V, ket hap vCli chuyi!n dong tien dao la t6ng hqp cua hai chuyi!n d(ing tien dao d9C Sci va tien dao ngang S". do dao thlIc hi~n (hlnh 9.1). Khi ti~n trl)c tran chuyi!n d(ing tien dao ngang S",= 0, chuyi!n d(ing tien dao d9C S" '" O.Khi ti~n m~t dau hoac cat dlit chuyi!n d(ing tien dao doc S" = 0, chuyi!n d(ing tien dao ngang S",'" O. Ti~n la phuang phap gia cong cat got thong dl)ng nhat. May ti~n,chiem khoang 25% den 35% t6ng so thiet bi trong phan xuang gia cong cat g9t.

9.1.1. Kh<i nang eong ngh~ eua ti~n

a) Kkd

nang

tt;lO

kink.

Ti~n cO'thi! gia cong duqc nhi~u l0'ii be m~t khae nhau nhu cac m~t tron xoay trang va ngoai, cac l0'ii ren, dc be rn~t can,. cae m<:it djtlHll!llnh v.v... (hlnh.
9.1).

CONG NG~

CHE TAO MAy

245

a- Ti$n m~tngoai

b- Tj~n 10 c- Ti"$n m~tdau d- Ti~n cat dUt

e- Ti$n ren ngoai

f- Ti$n ren trong

g- Ti$n con ngoai h- Ti$n con trong i- Ti$n d!nh hinh

Hinh'9.1. Khi\ nang cong ngh~ I~o hinh cua phlfong phap li~n

b) Khd nang dqJ dq cMnh xac gia cong khi ti~n,

Dq chfnh

xac cila nguyen cong ti~n ph\! thuqc chU yeu vao cac yeu to sau day:

- D9 chfnh xac eila m~\ybao g6m: d~ etao truc ehfnh, dq song song eila song tnr9f
vdi c1LlOng tam t:!c chfnh, dq d6ng tam giG'lllfun u dqng va tam tn,le chfnh, v.v... - Tinh tr(lng dao
C~l.

- Trinh dq tay nghi\ ella c6ng nhfin.

246

Chuang 9: Cae phuang phap gia dIng d.t gC?t

Khi gia cong tfen may ti~n CNC chilt hrqng nguyen cong it phu thu(\c vao ky nang va ky xao cua nguai tha so vai khi gia cong tfen may v':\nnang. D(\ chinh xac khi gia cong mat dilu va m(it tru tfen may ti~n cho a bang 9.1.
Bang 9.1. >(> ehinh xae m~1dau va m~1tr~ khi gia e6ng Iren may li~n
I . '.;_"~ __
~~~C ~_

II O~ng II

be m~U gia cong !

i -)

!~--it - Ti$n
;1

ngoai:
13-12 11-9 8-7

thO
0

I:
11

80
40-20 2,5 1,25-0.63 40-20

ban tinh tinh ti$n mong

Ii
Ii

7-6
12-11

L Khoan
11- Khoel:
I! ,

th6 ban tinh tinh

12-11 11 9-8

40

Ii II

20
2.5
2,5-1.25 0.63-0.32 0.16

11- Doa: Ii

il
Ii Ii
Ii Ii
II

tho tinh mong

9-8 7-6 6

[:- Ti$n trang tho

'J 3-12

80-40 40-20 2,5-0.63 0.32-0.08

:I
I'

bim tinh
tinh mong

11-10 9-7 6

il
II

il- Xen m~t <lau:

II

tho tinh

12 11 8-7

40

,.
ii I,
I'

II

20
2,5:1,?5.

,I

i.~Er;g

"

I'

Ghi ehu: Cae so lieu trang bang ghi theo lieu ehuan Viel Nam (TCVN)

Do chinh xae ve vi tfi tuang quan nhu do d6ng tam gifra cac b(ic tf"C, dq d6ng tam gifra m(it tfong va m(it ngoai ph" thuqc vao phuang phap ga d(it phoi, do chinh xae cua may va co the d':\tduqc 0,01 mm. Khi ti~n fen dq chinh xae co the d':\tcilp 7, R,

= 2,5 7 1,25J.lm.

CONG NGHE CHI:: TAO MAy

247

9.1.2. Nang suat va chi phi gia cUllg khi ti~n

Bang 9.2. S\I thay d6i '\lc c~t F, '\lc cat don vi K.vii cong suat P khi thay d6i che d(i cat. "
"
~ '"

T:~:;i ~~in~~--~~ng--:~~~
don vi
thoi gian (mm/s);

sau -

I
S, V c

TI
i
I

Hng ~::

dit

tiT,
I

Q:

",

thong!

",,!
,

qua:

1;' ,I,'
'<:) 1

= constan

j!-l
h
.

tien

~~-'.--~~n~.~
c~~-~~
t, S

Vc = constan
':~

= constan

'.

2xVo
"
I I

S\I'thay dili

cua

CaG d9i IU(;1ng

"'~!
,I

I
I

I
:

t ,~--~+~---I
I!
'xb i ! Fc

i!

,.

I fl'", t'f f
I

::
1J( ~

I' -----.)

EJ'-----J

lxb

1xh

2xh

2J1'~~

i:
I

2. Nhi$t d(i

a Ivai cat

~~-.l~--.--i
, t I
r------,
I

;---

----I

t-----j

iii
3. LLfgng mai men don V! I.i>;.

tren 1 mm chieu dai IVa;

i~'
t)

cat
I

[14. LVc cat don vi. I' :K,=FJA

1----i'~ ,~ ~~-i;~ ," I

k~l 'I __ ~~~-~~
I

---,
I

I.

Is, Cong suat cat

l"'~'~' __

~q _~_l d

248

Chuong 9: Cae phuong phap gia eong eiit g'?t

Nang suilt,va chi phi gia cong khi ti~n phlJ thui?c vao cac dieu ki~n gia cong ClJthl.nhudi?ctffig vfrng cila h~ th6ng cong ngh~, v~t Ii~u phoi, hlnh dang kich thuoc phoi, v~t li~u dao, ket cilu cila bi?phan dt cila dao, che di?dt, cong ngh~ tron nguoi (thilnh phan, phuong phap, che di? boi tron va lam ngui?i), trinh di? tay nghe cila cong nhan, yeu cau ky thu~t cila nguyen cong ... Lua ch9n che di? dt kinh te khi ti~n. Neu goi Q la the; tich phoi duqc dt di trang mi?t don vi thai gian ta co: Q = A.v =.t.s.v (mm'/giay ho~c mm'/phut) Trang do:

A = S.t la tiet di~n ngang cila phoi (mm').

v la van t6c trung blnh (mm/phut ho~c mm/giay). Khi thay d6i che di?dt th11l!cdt F" Il!c dt don vj K, va cong suilt dt P, cling thay d6i (bang 9.2). Ket qua

a bang tren cho thily:

- Tangchieu sau dt dan toi Il!c dt va cong suilt dt tang m:,lnhtrang khi do nhi~t di? a lui'ii cilt, Il!c Giltdon vi K, va luqng mon don vi cila dung clJ dt (vi dlJ, !uqnglmai mon treh mi?t don vi chieu dai cila lui'ii Gilt)kh6ng tang. - Tangttbuoc tien dao dan toi luc dt, cong suilt dt, nhi~t di? tren lui'ii dt tang do do luqng mon don vi cila dlJng ClJdt va Il!c dt don vi giam nhy. - Tang t66d<? dt dan toi tang cong suilt dt va nhi~t di? lui'ii dt, do do tang luqng mon don vj cila dlJng clJ dt m~c dil Il!c dt va II!Cdt don vj giam
nhy.

Nhu v~y mu6n ch9n che di? Giltkinh te phai giai bai toan t6i uu khi ti~n trong dieu ki~n gia cong ClJthe; (xetri chuong "T6i uu h6a qua trinh dt g9t"). Trang truo-nghqp chua co dieu ki~n giai bai toan xac dinh che di?Giltt6i uu co the; sir dung cac thong tin kinh nghi~m sau day: - Khi ti~n tho nen ch9n t, s Ian de giam s61iln dt va thai gian co ban tova nang cao nang suilt dt. - Khi ti~n tinh nen chQn t sao cho nhi~t dt khong qua Ian anh huang toi ehatluqng va di?chinh xac gia cong, chQn s theo quan diem dam bao di?nham be m~t nhung khong qua nhO gay ra hi~n tuqng truqt va rung di?ng anh huang den chat luqng:va nang suat.

CONG NGH$ CHE T!'..O MAy

249

- Khi tien tinh mong nen dung dao kim euang va dao h9'P kim cling hoac dao che ti).otu vilt li.;u CBN (cacbit bo nitrit co cau truc mang tinh the lilp phuang the tam) duqc mai dung tieu chu~n, ch<;m buac tien s va chi~u sau d.t t nho, toc d<Jd.t v Ian. Vf dl,l, khi ti.;n tinh cac kim 10i).iden chqn s = 0,0 1.;- 0,02 mm/vg; t = 0,05 +0,3 mm; v = 120.;- 130 m/phUt, vai kim loai mau v = 1000 m/phUt. Khi ti.;n tinh mong co the di).tdo chfnh xac cap 5, R, = 1,6 f!m. Muon dat d9 chfnh xac cao co the d.t bang hai Ian chuyen dao tren cung m9t Ian ga vai I dao hoilc d.t bang m9t Ian chuyen dao neu dung 2 dao ga so Ie se nang cao nang suat ma vlln dam biio chat Iu<;mg vai luqng du:

Trong do

Z", = 0,3 .;-0,4 mm.

Khi ti.;n tinh mong ding nhu khi gia cong tho can dung dung dich tran ngu<JiM giiim nhi.;t do 0 vung cat, giam ma sat, giam mai mon cua dl,lngcu, do do nang cao nang suat va d9 chfnh xac gia congo Thanh ph3n cua dung djch tran ngu9i, che d9 cong ngh.; va phuang phap tuai dung dich tran ngu9i phl,l thuoc vao thanh phan vat li.;u gia cong va vilt li.;u lam dao. 9.1.3. Cae bi~n phap cling ngh~ khi ti~n

9.1.3.1. Cae phltdng phap ga di;itchi tiet khi ti~n

Chqn chu~n va phuang pMp ga dilt h9'P19chiing nhii'ng gop ph3n dam bao yeu cau ky thuilt cua chi tiet gia cong ma con giup cho vi.;c thiet ke'd6 ga dan gian, de thao tac, co the gia cong nhi~u b~ mat cung m9t luc lam giam thai gian gia cong COban To' giam thai gian phl,lTrh va thai gian chu~n bj ke't thuc T,bk' gop phan nang cao nang suat va hi).gia thanh. Vi.;c chqn chu~n cong ngh.; khi ti.;n phl,lthu9C van vj trf milt can gia cong (milt trang, milt ngoai hay milt dau), hlnh di).ngkfch thuac chi tie't va d9 chfnh xac yeu cau. Khi gia cong milt ngoai thl chu~n co the la mat ngoai, milt ngoai ke't h9'P vai milt dau, 2 16 tam, milt dau ke't h9'P vai 16tam, milt 16 (neu chi tie't co 16dil qua gia cong) hoilc milt 16 ket h9'P vai milt dau. Khi gia cong milt trang thl ch~~n la mat ngoai hoac milt ngoai ket h9'Pvai milt dau.

250

Chuang

9: Cae phuang

phap gia eong e;1t g~t

Khi gia cong chi tiet d~ng h(>phaii.c d~ng cang nguai ta thuang chon chulln lit mii.tphfmg day ket hqp v6'i hai ]6 vuong goc v6'i day. Tu)' thea cach ch,?n chulln co the eo cae each ga dii.tsau day khi gia eong tren may ti~n (hlnh 9.3):
a)
a~f)!nh vi bEing m~t ngoai

-2X
b)

b- f)!nh V! bEing m~t ngo~j

ket hCJp vai m~t dau

c- l!nh V! bang m~H 10 ket hqp voi m~ltdau c)

d)

d- J[nh V! bang m~t ngoai ket hgp voi mGi tam

e- J[nh V! bang 2 mOi tarn.

e)

Hinh 9.3. Cae phltdng phap ga d~t khi ti~n

M6i lUang quan gifra duang kinh va ehieu dai cita phoi anh huang rat 16'n t6'i sl! 6n djnh ella ehi tiet khi ga dii.t(bang 9.3).

C6NG NGHE CHE T",0 MAy

251

Bang 9.3. SI! 6n dinh khi ga d~1chi liet Irim may li~n.
Kiuga d~t

i:-.".
"

J .._.._

"".~~.,_~inh L"6.d

K~_mon dinh
L = (6...12) . d

.... Kh6~_gO.n... ?[nh _ L"12.d

ga tren 2 mOi tam

::

vai
d
i." ..

vdi
d
< 60mm

> 60mm

Ii

ij ...

L"d

L=

L > 2 .d

v Ciicac chi liet d~ng tr\ICco chieu diti L> d se gay ra mat bn djnh khi d.t.
Trang truOng hqp do nguai ta phai sir dung luynet de tang di) cling viing cua chi tiet gia c6ng (hlnh 9.4).

b)

a)

V,i'uluyne!

Vfiu luyne!

J/

~S
d)

t-~:~T I<EB

-~
5
e)

Hinh 9.4. Cae lo~i luynet va each 9a chung. a- luynet tinh; b- dung 6ng do ket hqp vol luynet; c- luynet d(>ng; d- luynet do phia dltoi; e- luynet do phia sau.

252
Cac 10(liluynet:

Chuang 9: Cae phuang phap gia eong elit g<?t

Luynet tlnh (hlnh 9.4a) ga eo djnh tfen bang may eo d9 cUng vii'ng cao nhung yeu cau phili dieu chinh cac vilu luynet chfnh xac, philn be mat phoi tip xuc vai vilu luynet ph3i duqc gia cong sao cho dong tam vai duang tAmcua hai 16 tAm cua phoi.
Twang hqp be mi).ttip xuc cua phoi vai luynet chua gia cong thl co the

dung ong dO'co mi).tngoai di\ qua gia cong tinh (hlnh 9.4b). Khi ga can dieu chinh cac vft sao cho tam mi).tngoai cua ong dO'tfung vai duang tAmcua hai 16 tAm cua chi tit cling chfnh la tam cua tn~c chfnh cua may. Luynet d9ng (hlnh 9.4c) duqc I~p co djnh tfen ban dao, chuyen d9ng cung vai ban dao nen d9 cUng vii'ngkern hon luynet tlnh nhung do luon luon dO'gan vi tff dt nen tac d~ng dO'eao hon so vai luynet iinh. Luy net co the I~p di).t tmac (hlnh 9.4d) hoi).esau vj tff dt (hlnh 9.4e). Setdo hlnh 9.4d chi dung khi ti~n ban tinh hoi).ckhi ti~n tinh (vI be mi).t tip xuc vai luynet phili duqc gia cong
twac),

sa

do

hlnh 9.4 e co the dung cho ci\ ti~n tho, ti~n ban tinh va ti~n tinh. MAmci).p4 chilu dung de ga cac chi tit co Hinh 9.5. Sd do g3 trEm mam c~p bon hlnh d(lng phuc t(lP hoi).cdung khi gia cong cac tfl!c hoi).cb(lc I~ch tAm (hinh 9.5). Chilu kyp dan hoi dung khi duang kfnh chi tit nho, phan tip xuc vai chilu di\ qua gia cong (hlnh 9.6). Ga biing chilu kyp dan hoi d(lt duqc d9 chfnh xac dinh tam cao (0,03 + 0,05 mm), be mi).tdjnh vj cua chi tit khong bi pha huy, thai

chau.

Hinh 9.6. Sel

do ga bAng chou
dan hoi

k~p

CONi:; NG~

CHE TAO MAY

253

gian ga dat nho. PhuO'l1gphap ga dat btmg chilu k<;pdim h6i thuang dung tren may ti~n til dong, may ti~n revonve hoac may ti~n v~n nang vai d6 ga chuyen dung.

oj
Hinh 9.7. So: do gil

b)
trim
hai mui tam va trim trl;Jc 93

a) ga tren 2 mOi tam; b) go3 ~ren tryc gao

Khi gia cong m!)t ngoai cac chi tiet d~ng b~c ho~c d1a nguai ta co the ga chi tiet tfen hai miii HimIan (hlnh 9.7a) ho!)c tfen tr",c ga (hlnh 9.7b). Ngoai tac d",ng djnh tam miii tam ben trai con co tac dung truyen momen xoiln.
9.1.3.2. Gd

dijt daD khi ti~n

Thong thuang phai ga dao sao cho lucridao dt nttm trang m!)t ph~ng nttm ngang di qua tam cua chi tiet, d!)c bi~t d6i vm ti~n dt dOt va ti~n fen.

oj

-5

Dao caD !loon lam

DaD tl7fJp ho"n lam

-s

C)
Hinh 9.8. Sd

do ga dao khi

ti~n ren

254

Chuang 9: Cac phuang phap gia dIng c;it g'?t

Neu mui dao cao han tam khi ti~n dt dUt se d~ l~i I loi nh6, dmg vao g~n tam cang kho dt va dao de bj gay. D~ dam bao profin ren chinh xac khi ti~n ren phiii ga dao sao cho trlJc d6i xU'ngella dao vuong goc v6'i dUOngtam chi tiet, dong thoi mat tru6'c cua dao phai trimg v6'i mat phling nam ngang di qua tam chi tiet (h,nh 9.8). Neu trlJc dao khong vuong goc v6'i tam chi tiet prafin ren se khong d6i xU'ng,nguoi ta g9i hi~n lLlang do la ren bj "db". Neu mi,ittnr6'c clla dao cao hoi,icthap han tam, hoi,icmui dao nam trang mi,itphttng ngang tam nhung mi,ittnr6'c cua dao quay quanh tr~lc ox hoi,ic oy m<?tgoc nh6 se dAnt6'i Iu6'idao cao hoi,icthap han tam lam cho profin ren bi sai l~ch (h,nh 9.8c).

oj

N-N

b)
Hinh 9.9. Sd

do ga dao khi gia cong

Ir~c viI

Khi ti~n ren Vltacsimet dao duqc ga nhu khi ti~n renoKhi gia cong trlJc Vlt v6'i prafin ren co dang thfll1gcan phiii ga dao sao cho lu6'i dt nam trang mat phling N-N thttng goc v6'i dUOngxolin Vlt(h,nh 9.9a). Khi ti~n ren Vltthan khai lu6'i eftt phili nam trang mi,itphfll1gtiep xuc v6'i trlJ CO' sa cita trlJc Vltva mGi dao nam tren duemg tron chan rang (h,nh 9.9b). Vi~c ga dao nhu vi,iyse gap kho khan nhung neu ga dao d~ cac llr6'i cAt nam trang mi,itphttng ngang ram th,lu6'i dt phiii co d'.lI1gcong rfftkho che t,)o.

CONGNG~ CHETAO MAy

255

9.1.3.3. Crie phr.tctng phrip edt khi ti~n Phuong phap d.t co 'IOh hUOng quyet dinh t6i nang suilt va chilt luang nguyen cong. Khi ti~n tho mat ngoai co th~ cat thea tUng lap (hlnh 9. lOa), dt timg doan (hlnh 9.10b) hoac dt ph6i hap (hlnh 9. JOe). Oit tUng lap thea thiT tIT I, 2, 3 (hlnh 9.1Oa) h!e cat nh6, bien d"ng he th6ng nh6 nen do eU'ng vfrng eao, co th~ d"t d9 ehinh xae eao nhung nang suilt thilp VI tcing do"n dUOng di ehuy~n dao Ian.

Hinh 9.10. So do dt khi ti~n thO m~t ngoilL a- dt tung lap; b- dt tung doen;

Khi d.t thea tung doan (hlnh c- dt phD!hop. 9.10b), tTenmbi doan khong th~ dt I I<inma phili phiin ehia lam nhi~u Jan dl, IUffilgdu 16n va khong d~ll, I~'e d.t Ian, bien d. lOg h~ th6ng 1an nen d9 eU'ng vfrng thap, tuy nhien phuang phap nay eho nang suat cao.

x
c)

Hinh 9.11. So do dt nhieu dao. a- cM tUng lap; b- dt tUngdOer.;c- dt phDi h9p.

256

Chuang 9: Cac phuong phap gia ding dl.t gc,t

Phuang phap d.t ph6i hop (hlnh 9.lOc) khilc phuc duqc nhuO'cdii!m cua 2 phuang phap tren. ui! giam chieu d1li duang d.t (giam TJ dong thai giam Mnh trlnh ch",y kh6ng nhiim nang caa nang su"t nguai ta c6 thi! dung phuang phap d.t nhieu daa dong thai (hlnh 9.11). Khi ti~n 16de?cilng vUng cua h~ th6ng cang nghe th"p dO'khang gian 16bj h",n che, daa c6 chieu d1lipMn nha ra khoi d1lidaa 100, nh"t 111 d6i vai cac 16co duang kfnh nho, chieu d1li16JOO. DO'd6 ti~n 16chi co hieu qua khi 16co duang kfnh phi tieu chuan, 16to', ngiin, 16duqc t",a tha san biing phuang ph,ip duc haac reno Daa tien 16co goc 100 han goc cua daa ti~n nga1li v1lthuang duO'cga caa han tam di! giam ma sat ella mi!t sau cua daa vai be mi!t 16dii gia cang v1lgiam rung dang. Ti~n 16chu yeu duqc th,!,chi~n tren may ti~n, may daa, may phay, dai khi ca tren may khaan (hlnh 9.12). Ti~n 16tren may ti~n chi dung di!gia cang 16trt! hai!c can co chieu d1linho (hlnh 9.12a). Neu 16co chieu d1liIan thl de?cilng vUng cua h~ th6ng cang ngh~ tMp.

C)
Hinh 9.12. Sd

d)

do

ti~n16 tren may ti~nva may doa.

Neu chi tiet nho, 16 ngiin nen gia cang tret1may ti~n (hlnh 9.12a), neu 16 dlli do cling vUng cua ca daa va chi tiet deu kem. Ti~n 16chi tiel dang he?pthuang dime thuc hi~n tren may daa VIga dat bn

CONG NGHE CHE TAO MAY

257

dinh (chuiin la mat day va 216 vuong goc vai mi.it day), khoang cach gifra 2 g6i dO'clla tn~c dao be, do cling vfrng clla h(\ th6ng cong ngh(\ cao. Ne'u tien theo SCido hlnh 9.12b khoang cach gifra hai g6i dO'tr",c dao nha, d(J cling vfrng t6t nhung thay d6i theo vj trf ci\t, do do co thi! gay ra sai s6 hlnh hoc, 16 cO' thi! bi loe hai dau. Ne'u ti(\n theo SCI do hlnh 9.12c thl khoang cach gifra 2 g6i dO'phai 100 hoo 2 Ian chieu dai 16 nen d(J cling vfrng tr",c dao nha ntwng ft thay d6i trong qua trlnh ti(\n VIthe'sai s6 hlnh d~ng clla 16 nM. Ne'u ti(\n theo SCi do hlnh 9.12d tr",c dao ng:\n, nhung ne'u 16 xa mat dau thl truc dao dai, d(J cling vfrng clla tr",c dao kern va thay d6i theo vj trf ci\t, 16 co thi! bj loe mot dau.

Sa (16' tien dao khi tiifn reno

Tuy nang suat thap VI phai ci\t nhieu Ian nhung ti(\n ren trang va ren ngoai van duqc dung ph6 bie'n trang cach 9.13). - Khi ti(\n ren
Hinh 9.13. So

san xua!. tie'n dao

Khi cO' 2 (hlnh

ti(\n ren thuang

1s
OJ
b)

\5
do ti~n
reno

theo phuCing phap tie'n dao huOOg kfnh (hlnh 9.l3a) tat ca cac luO'i

a- ti$n ren thea phvong phap tien dao huang kinh; b- ti$n ren thea phuong phap tien dao nghieng.

dao deu tham gia ci\t nen d(J bOng mi.it ren cao nhurig kho thoat phoi, hIe ci\t 100 do dO'phi'li ci\t vai che'd(J ci\t thap, nang suat thap. - Ti(\n ren theo phuCing phap tie'n dao theo huOOg nghieng (hlnh 9, 13b) chi cO' IIuO'i dao ci\t va cung n6i gifra hai luO'ici\t lam vi~c nen d~ thoat phoi, luc ci\t khong 100 co thi! lam vi(\c vai che' d(J ci\t 100 di! d~t duqc nang suat cao nhung d(J bO'ng mat ren thap. Thong thuang khi ci\t tho nguai ta sir d",ng phuCing phap tie'n dao nghieng, khi ci\t tinh su Ci",ng phuCing phap tie'n dao huOOg kfnh di! t!.in dung duqc un dii!m clla ca hai phuCing phap tren. . Di! tang nang suat khi ti(\n ren nguai ta thuang ap d",ng cac bi(\n phap sau:

17 - CNCT

258

Chuong 9: Cae phuong phap gia eong e;it gqt

a)

L C

a-+, -'b)

Hinh 9.14. So do co cau lui dao nhanh. a) sa do cO cau lui dao nhanh khi ti~nren ngoai; b) sO do cd cau lui dao nhanh khi tj~nren trong.

- Tang toc di? c~t V. Khi tiing toc di? dt V phai dam bao rut dao nhanh, nhat la tru&ng hqp chi6u dai philn ren ng~n ho~c khi ti?n ren trang. Muon an toan phai co co cau lui dao nhanh (h\nh 9.14).

CONG NG~

cm TAO MAY

2S'J

- Dung phuO'ng phap ti~n ren gi6 lik (hinh 9.15 a, b, c). Gii\ sir chi tift dUng yen, dao quay dt di phan vat li~u c6 bien dang hinh lucri liem ABCD (hinh 9.1 Sc). Nhung do chi tift quay nen toim b(i lap v*t li~u bao quanh chi tift duqc Jay di tao thanh m(it yang ren day duo Khi ti~n ren gi6 lac nguai ta ga nhieu dao ti~n tren cung m(it dai dao quay (hinh 9.ISb), nhu v*y dao se dt kh6ng lien t\lc, nhi~t d(i cua dao thilp do d6 c6 the tang toc d(i dt. - CM ren bang dao rang luqc (hinh 9.15 d, e). Dao ti~n rang luqc thtfc chilt g6m nhieu dao ti~n dan ghep lai. Dung dao rang luqc cho phep hoan thanh vi~c ti~n ren trang m(it duang chuyen dao nen nang suilt cao nhung chi dt duqc ren tMng suot.

A c)

e) d)

Hinh 9.15. So

do cac

phuong phap li~n ren nang sual cao.

Cac chi tift nha c6 kft cilu phuc tl.lPc6 the duqc tifn hanh gia c6ng tren may ti~n revonve, may ti~n ban ttf d<)ng,may ti~n tlf d<)ngm<)thoac nhieu tn!c nham gii\m b61 thai gian ph\l va gia c6ng duqc nhieu M m*t d6ng thai cung m<)tluc Mng nhieu dao khac nhau. Khi I*p trinh ttf gia c6ng tren cac thift bj nay can dam bii.osao cho thai gian chuyen tir bmk nay sang bUc1C khac la nh6 nhilt, d6ng thai dam bii.oduqc vi~c hinh thanh chu6i kfch thuc1c c6ng ngM hqp 19 nham giam sai so gia c6ng.

260

Chuang 9: Cae phuang phap gia eong d.t g9t

Cae chi tiet gia cong tren may revonve co the duqc ga tren mam c~p ba chau hoac ong k<;pd~mhoi, dau revonve co the quay quanh truc th~ng dUng ho~c nam ngang va co tu 6 den 16 vi tri ga dao, ngoai ra con co m(>tban ga dao ngang. Gia cong tren may revonve khong phiii dit thu, do tirng chi tiet ma chi can diu chinh dao m(>tIan theo cO',co the th,!Chi~n cac buck cong ngh~ khoan, . khoet, doa d~t d(>chinh xae wong duang vai gia cong tren may van nang bang each chay dao t'! d(>ngtTOngmot Ian ga phOi. Do chinh xac khi ti~n tren may ti~n revonve thap hml khi ti~n tren may tien v~n nang, thuang chi dat d(>chinh xae cap 8, cap 9. Vi thai gian diu chinh may 16'0nen gia cong tren may ti~n revonve chi co hi~u qua khi:
n

TR CBKT

VN TCBKT

TVN _TRnc nc Trong do: n _ so chi tiet gia cong duac tren may revonve tTOngm(>tIan diu chinh may. T;BKT - thai gian chuiln hiket thUckhi gia cong tren may ti~n revonve. TCv~T - thai gian chuiln hi ket thuc khi gia cong tren may ti~n v~n nang. Tn~N _ thai gian nguyen cong tren may ti~n v,!-nnang. T,~ - thOi gian nguyen cong tren may ti~n revonve.
Gia djng tren

may ti~n tl! d(Jngnhiu trlfc.

May ti~n t'! dong n trllc (thuang n = 4 -;-6) co n vi tri lam vi~c tTOngdo co . m(>tvi trl de ga dat phoi va thao chi tiet, con I~ila n-1 vi tri d.t t~i do co b6 tri m(>t ho~c nhiu dao. Vi~c tien dao vao vi trf cftt ho~c lui dao sau khi d\t xong duqc th,!c hi~n nha h~ thong cam Lip tren trllc philn phoi. Nhu v~y tren may ti~n t'! dQngco th~ cung m(>tluc gia cong duqc nhiu chi tiet, b mbi vi trl m(>tphan cong vi~c khac nhau duqc thuc hi~n, t6n~ hqp l,!-ita duqc chi tiet hoan thi~n.

CONG NG~

CHE TAO MAY

261

Khi gia cong tren rna y ti~n tu di?ng nhi"u trllC do co the gia cong dong thai nhi"u b" m!!t khac nhau nen thai gian gia cong cae M m!!! trung nhau, lam giam thai gian co biin To' dong thai thai gian ga phoi va thao chi tiet trung vai thai gian gia cong nen thai gian nguyen cong To, giam di. Ngoai ra may ti~n tu di?ng nhi"u trllc cilng,co cac uu khuyet diem tuang tlJ' nhu may ti~n revonve.

Ti~n cac mijt dink kink.

Thong thuang phoi th\IC hien chuyen di?ng quay tron de tao nen chuyen dong dt, dao thlJ'c hi~n chuyen dong tinh tien S de dam bao cho qua tdnh ci\t di~n ra lien tllc. S=S",+Sd Neu buac tien dao so,= 0 thl S = Sd' ta du(,lc m!!t trll tran. Neu Sd= 0 thl S = So,, dola twang hqp ti~n m~t dau hoac ti~n d.t dUt. Neu So, ;c 0, S d ;c 0 thl S = So, + S d' dola tnrang hqp ti~n mat dinh hlnh. TIr do co Q phuang phap tic;n dinh hlnh: - Ti~n dinh hlnh tien dao ngang (Sd =0): Trang tnrang hqp nay phoi quay lion, dao chi thtJ'c hi~n chuyen dong tien ngang, lucri d.t cua dao co d':lng duang sinh cua chi tiet va phai nAm trang mat ph<lng niim ngang di qua tam chi tiet. Phuang phap nay chi ap dllng khi m~t dinh hlnh co chieu dai nhi) han 60 mm. Neu m~t djnh hlnh co chien dai 16'0han 60 mm lucri d.t se dai, kho che tao chfnh xae, ltJ'c ci\t 16'n d~ gay ra rung di?ng lam giam di? chfnh.xae va .chat luqng M m~t. De giam ltJ'c d.t va rung di?ng nguai ta thuang lay So, = 0,01 -0- 0, I mm/vong . .Neu dung do ga ti~n dinh hlnh tien dao ngangco the gia cong du(,lc chi tiet
Pho;

khong tron xoay (hlnh 9.16). - Ti~n djnh hlnh biing each ph6i hqp 'Ghuyen di?ng tien dao ngang va tien dao \

d9C:
Phuang phap nay ch<lng nhfrng gia cong du(,lc m~t djnh hlnh trOF!xoay rna can co kM nang gia cong eac mat :I9ch tam, m!!t cam, mat cau trang va ngoai,
Hinh 9.16. Sd

do li~n chi tiel vuong.

262

Chuong 9: Cae phuong phap gia dIng elit gilt ,

co the ti~n chep hlnh thea du6'ng (hlnh 9.17a) hai!c dung db ga (hlnh 9.17 b, c,
d, e).

bj

OJ

+
C)

d) Cam mau Chi fll;'t gia cong

e)

Hinh 9.17. Sd d6 gia eong cae be m~t d!nh hinh b~ng ti~n.

CONG NGill

cm TAO MAy

263

9.2. BAa

vA xoc

B110 va X<;lC duqc dung rqng rai trang san xuat don chiec, lo~t nha va hang lo~t. Trang qua tr)nh gia c6ng it phai dung do ga va cac dao cl! ph(rc t~p. Nang suat cua bao va xoc thap do: - Co hanh tr)nh chay kh6ng. - Dau dao co chuyi!n dqng t!nh tien kh(r hoi do do kh6ng thi! lam vi~c vai v~n toc dt Ian. Di! tranh 'lIc quan tinh Ian sinh ra khi dao chieu chuyi!n dqng th6ng thllong v~n toc dt khi bao v = 12 -;-22 m/ph, v~n toc dt khi X<;lC v= 12m/ph. - Khi bao ho~c X<;lC kh6ng co khii nang gia c6ng bang nhieu dao cung mqt Idc (trir may bao gillong).
9.2.1.

Khii nang cong ngh~ cua hilo va x<;>c

C~~ ~ V

~~//?~

Hinh 9.18. Kha nang gia cong cac m~l d!nh hinh co d<tilng sinh lhilng cua bao.

Bao va X<;lC la cac phuong ph.\p gia c6ng co tinh v~n nang cao, chuyi!n dqng ciit don gian. Bao chU yeu dung gia c6ng cac mat ph~ng nhung cling gia c6ng duqc cac m~t djnh h)nh co duang sinh th~ng (h)nh 9.18). Bao co cac d~ng bao th6, bao tinh, bao tinh mang va bao tinh rqng ban. Bao tinh rqng ban co kha nang d~t dq chinh xac va dq nhan M mat cao. X<;lC chu yeu dung di! gia c6ng cac ranh then trang 16.Trang sua chua d6i khi dung x<;lc di! gia c6ng ranh then hoa trang 16ho~c X<;lC rang theo nguyen Iy djnh h)nh. Bang 9.4 la dq chinh xac va dq nham be m(it cua mqt so d~ng dao.

264

Chuang 9: Cac phuong phap gia clIng ciit g?t

Bang 9.4
,,))9:~h~~_~ x~?_~_~ ..,?,9... t:.~.~~,.,,~.~.,T'~.~~.,,~,~! ,.~,~? ... _, __ .
., ... "--'

Sao ... tho Sao _-_.,-- ._ ..- ._ .... _- .. -_.__ .__ ...... ... ... __tinh .... ,.,'",.,._-,-_ ..
", ,

Cap13712

I I

Cap877

Cap 7 7 6 Rieng 69 th~ng toi

0,02 mm /1000 mm

80 1,25 - 0.63

9.2.2. Cac bienphap ding ngh~ khi bao va xQc De tang nang suat khi bao ngueji ta dung eac bi~n pM!? sau: - Ga d~t: Trong san xuat don. chiec phoi duqc gil d~t dt.ratheo dau,' ra ga va dt thu nen nang suat thap. Trang san xuat hang loat nguai ta su dung d6 ga - Ch<.mmay: gia cong tren cac may bim giuoog de co the gia cong d6ng thai nhi6u b6 mat bflng nhi6u dfiudao va nhi6u dao khac nhau (hlnh 9.19). Khi dung nhi6u dao co the ga dao theo 2 each:

Hinh 9.19. Sd do gia c6ng dung nhieu dau dae vii nhieu dae Iren mily bile giltong

cling nhu Cllso dao de ga d~t chi tietlva dllng,cu dt nhflm tang nang suat.

cae chi tiet lannen

+ Ga dao theo each phan chia chi6u sf\Udl,lam nhi6u lap (hlnh 9.20a) se

C6NG NGI-IE C1iE TAO MAy

265

tninh duqc anh huimg cua hii;n tuang mon dao khong dong deu tai chat luqng be m~t gia congo

+ Ga dao theo
caeh d~t cae dao n6i tiep lien tuc theo phuang tien dao cho 0) b) phep gia cong vai Hinh 9.20. So do g3 dao bilO khi gia cong dung nhieu dao buac tien dao Sian a. Ga nhieu dao thea phLfong ella chieu sau d3t (hlnh 9.20b). Khi do b. Ga nhieu dao thea phLJdng tien dao. buac tien cho I dao la s - vai n la s61uqng dao va hii;n tuqng mon khong deu cua cac dao se anh huang
n

tai chat luqng be m~t gia congo - Cac chi tiet co be mat gia cong h~p nen ga tMnh hang doc theo phuang chuy~n dQng cat. 9.2.3. Cae bi~n phap nang eao de) ehinh xae khi bao D~ nang cao dQ chfnh xac gia cong khi bao nguai ta dung cac bi~n phap cong ngh~ sau day: - Khi gia cong cac chi tiet 1611 nen tach thanh hai nguyen cong gia cong tho va tinh rieng bi~t d~ gii\m anh huang cua hii;n tuqng phiin b61~i U"ng suat du sau khi gia cong gay ra bien d~ng chi tiet sau khi gia congo Truang hqp neu gia cong tho va tinh trang cung mQt Ian ga tren may bao giuang thl sau buac gia cong tho nen nai long cae don k~p d~ chi tiet bien d~ng tl! do gay ra hii;n ttrqng phan b6!ai (mg suat du sau khi cat tho, sau d6 k~p nh~ de tiep tuc ciit tinh. - Dung phuang phap bao tinh mong b~ng dao rQng bim che t~o tir hap kim cung: dao bao co be rQng tit 40 mm 7 120 mm, dt vai chieu sau cat t

= 0, I -(-0,2 mm, t, = 0,05 -(-0, I 111m) b~ng I ho~c 2 lan ch\\y dao, buac tien ciit Ian (S = 0.5 be rQng dao), v, = 15 -(-200 Ill/ph.
nho (t, Bao til1h mong b~ng dao rQng ban e6 cae yeu cau sau: + May phai dam bilOehfnh xae.

266

Chuang 9: Cae phuong phap gia eong e~t g;Jt

+ DaD dll eUng viing, ph~n eongxon ella daD ngi\n, lu6'i daD phiii thi\ng va duqc danh bong d::ttR, = 0,16 f!m, ga d(it daD phiii kiem tra bi\ng khe sang. + Cac m(it ty clla chi tiet phai thi\ng va co R" < 5 f!m. BaD tinh mong Mng daD r(mg ban d::tt duoc do chfnh xac kfch thuac, d(\ phi\ng, d(\ nham be mat caD, co the thay the cho c::t0ho(ic khi kMng co phuang ti~n khac nhu mai phling, chuot. 9.3. PHAY Phay la phuO'ngphap gia eong dt g<:Jt trang do dllng C\ldt quay tron t::t0ra . chllyen d(\ng ci\t. Chuyen dong lien daD thong thuang do may, ciing co khi do daD ho(ic do ci\ may va daD dmg thuc hi~n lheo cac huang khac nhau. Khae vai ti~n va khoan, cac lu6'i cat clla daD phay khong tham gia ci\t lien tllc, phoi ngan han, IlI'6'idt bi nung nong gian do::tnnen kha nang chiu tai tot hoo. Tiet di~nngang cuaphoi khong d6ng deu nenli,rc ci\t daD d(\ng va lu6'i ci\t chju tai tr<:Jngva d(ip gi\y ra rung d(\ng trang qm\ trlnh phay, VIthe may phay phai duO'c che tao sao eho co d(\ cung vung caD. Hi~n nay co cac loai may phay d(rng, may phay ngang, may phay giuang hoac may phay chuyen dlmg. Trang nhung nam gan day may phay CNC da duqc dll'a vao sir dllng ri)ng rai trang san xuat. Ngoai ra nguai ta con che t::t0cac trung tam gia cong de co the thlJ'Chi~nnhiing cong vi~c khac nhallnhuphay, khoan, khoet, doa ... trang cung mot Ian gao DaD phay co nhieu loai klulc nhau nhu daD phay trll, daD phay mat diiu, daD phay rna (mi)t, hai ho(ic ba mat), daD phay ngon, daD phay Ian rang, daD phay djnh hlnh ... (hlnh 9.22). DaD phay co do eirng viing caD va co nhieu lu6'i ci\t hoo daD ti~n. DaD co the che tao lien nhu daD phay tr\l, daD phay Ian rang ..., ciing co the duqc che t::t0rai phan than vai phiin dt. Trang truang hqp nay cac manh daD, con g<:Ji la m1mh ci\t quay, c1uqcche tao theo tieu chuan va duqc k<;pch(it vao c1~udaD nha CO' cau k<;pch(it bemg vft (hlnh 9.22b). M6i manh ci\t quay co the

Hinh 9.21. KiEim Ira go dao bling each quan sat khe sang.

CONG NGH~ CHI: TAO MAy

267

La I~p Irve dao

a)

b)

c)

! -~-------

d)
Hinh 9.22. Cae lo~i dao phay

eJ

a) daD phay tru; b) daD phay m~t oau sit d~ng manh dt quay; c) daD phay rna; d) daD phay ranh mang cil; e) daD phay ranh chCtT; f) daD phay ren; g) daD phay Ian rang; h) daD phay rna r~16dun:i) cae lo?i dao phay ng6n.

268

Chuong 9: Cae phuong phap gia eong e;l.tg'?t

Hinh 9.22. Cae lo~i dao phay (tie'p)

C6NGNGHECHET/',.OMAy

269

co nhi6u lui'ii cat. Khi lui'ii cat mon nguai ta xaay I~i vj tri eua manh cat quay d6 cat bang lui'ii cat mai khae. Khi tat ca cae lui'ii cat d6u mon thl thay manh cat quay maio Kt du daa ki6u nay eha phep giam thai gian ga daa, mai daa, di6u ehinh daa, dong thai dam baa b(i phan dt luon co cae goe thea tieu ehuiln. 9.3.1. Kha nang gia eong cae d~ng be m:\it eua phay. Phay co th6 gia eong dUGenhi6u d~ng b6 m!it khac nhau bang cae laai daa va cae phuong pMp phay khac nhau (hlnh 9.23).

Hinh 9.23. Cae d~ng phay

9.3.1.1. Phay milt ph&ng

* Ch9n

daa khi phay m!it ph~ng.

Khi.phay mat ph~ng co th6 dung cae laai daa phay tm. daa phay mat dau, daa phily ngon, daa phay rna. - Daa phay m!it dau. Trang san xuat hang laat Ian thuang dung daa phay m!it dau vi:

+ Daa phay m!it dau co d(i cih1g vih1gcaa hon d<lcih1g vih1g eua cac la~i
daa phay khae dO' truc ga daa ngtm .

. + Co th6 sit dung daa phay m!it dau co duang kinh Ian d6 gia eong dUGe m!it ph~ng co b6 r<lngIan vai toe d<lcat lan, naf1gcaa nang suat cat. + Co nhi6u lui'ii eftt eung tham gia cat nen qua trlnh cat em hon So' vai dt
Mng daa phay hinh trl!.

"

270

Chuong 9: Cae phuong phap gia eong e3t g9i

+ M6i manh cat quay co ttr 3 dn 4 lucricat duqc che t~o theo tieu chu&n rbi duqc k<;pch~t vao dau dao. Sau khi lucri dt mon di': dang xoay manh cat quay de sir d~ng cac lucri cat khac, khi tat ca cae lucri cat bi mon co the thay nhanh manh cat quay mai do do rut ng~n thai gian phu. + Trong truang hqp sir d~ng may chuyen dung co the gia ding dbng thai nhii':u hi':m~t khac nhau bang nhii':u dao mat d'iu khac nhau.
0)

b)

-:;;,;, Dao
c)

Hinh 9.24. Gia cong m~t philng b~ng dao phay m~t d~u

va dao

phay tr~

- Dao phay trl!. Khi phay m~t phAng bang dao phay tru tuy theo ehii':u quay cua dao va huang tien dao nguai ta chia ra phay nghich (hinh 9.25a) va phay thuan (hinh 9.25b). Phay nghjch chii':uday phoi bien d6i tii min tai max nen qua trinh ci\t it bi va d\\p nhung di':gay nen hi~n tuang truql thai diem dao b~t dau tiep xuc . vai bi':m~t chi tiet, tam tang chii':u cao nhap nh6 hi':m~t.

a) Phay nghich I

b) Phay thu~n

s
Hinh 9.25. SCIdo gia cong m~t philng b~ng dao phay tr~

CONG NGH$ CHEf T",0 MAy

271

Nguqc lai, phay thuiin chi6u day phoi thay dbi tit max tai min nen se

khang co hi~n tuqng truqt, nang suat dt cao hem. Vai cung m(>tdi6u ki~n gia cang, cung che d(>dt, do khOng co hi~n tuong truqt khi dt nen phay thuiin co nang suat cao hem phay nghjch tCii50%. Tuy nhien phay thuan co va diip, diic bi~t a thai diem ban dau dao tiep xuc tr\lc tiep vai b6 miit thO cua phai (thuang co da cling cao do nguyen cang tl.l0phai de Il.Iinhu duc trong khuan kim loai, gia cang ap I\lc... hoiic co lap chay cat, do duc trong khuan cat) do do dao chong mono De giam va dap can phai khu bo khe ha giua cac b(>phiin djch chuyencua ban may. Tit nhfrng nhiin xet tren cho thay khi dt lap vo cling cua phOi tha nen dung phay nghjch, sau do nen dung phay thuiin de dl.ltnang suat dt cao, diic bi~t khi dt tinh vai IU9'J)gdu nho hoiic eftt kim 10l.li m6m nen dung phay thuiin de tranh duqc hi~n tuqng truqt Jam tang chi6u cao nhap nha b6 mlit. - Gia cang mlit phimg biing dao phay ngon thuang dung khigia cang ranh va cac mlit biic dai, h~p nhung co khoang cach giua 2 mlit Ian (hlnh 9.26).
h

* Cac bi~n phap

ph~ng.

ga dlit khi phay mlit

Hinh 9.26. Sd do gia cong m~t b~c bling dao phay ng6n

Khi phay mlit ph~ng thuang su dl!ng 2 phuemg phap ga dat sau day:

+ Lay dau dt thu: chi tiet ga tr\lc tiep tren ban may holice ta, dung cac can d?m M ke chi tiet va th\lc hi?n ra theo dau do do nang suat thap, chi dung trong san xuat dem chiec. Trong truang hqp nay chu~n la cac duang vl.lchdau holic cae mlit dung M ra.

+ Dung cac d6 ga co cu so dao M ga dlit nhanh chi tiet va dao do do thai

gian ga dat giam gop philn nang cao nang suat, thuang dung trong san xuat hangl0l.ll.

* Cac bi?n

phap tang nang suat khi phay mlit ph~ng:

272
nang cao nang suat khi phay m~t phi\ng nguai ta dung cac bi~n phap sau ,Jay: + Phay d6ng thOi nhi~u l:i mat ClIngm(\t hie bilng. cach dung nhi~u dao tren m(\t ~c dao (thuang dung tren may vipl nang) ho~c dung may phay chuyen dung co nhi6u l:t\lC dao nhilm ~n dung het c6ng suat cua may, giam thai gian ga d~t, lam cho thOigian gia c6ng cac m~t trilng nhau (hlnh 9.27). Phay nhi6u chi tiet !ren cung m(\t Hin ga theo cach ga tulln (hlnh 9.28a), each ga song song (hlnh 9.28b) ho~c cach ga ph6i hap (hlnh 9.28c).

Chuong

9: Cac phuong

phap gia cong d.t g?t

De

OJ

bJ

Hinh 9.27. Phay dong thoi nhh$u be m~t a) phay dong thai nhieu be m~t bang nhieu dao tren 1 tryc dao: b) phay dong thai nhieu be m~t tren may chuyen dung co nhieu tn,Jc.

a)

b)

0-0-0-0 0-0- -0-0

-

-~-

-------

tv

0-0-0-0-----C)

Hinh 9.28. SCId6 ph'ay nhieu chi tiet tren cimg filit

I&n g.

a) ga tuan tt!; b) ga cae chi tiet song song; c) ga ph6i hqp.

CONG NGHE CHE TAO MAy

273

+ Sir dung cac loai db ga thfch hap nh&mgiam thoi gian phu (thoi gian ga va thao chi tiet), co th~ gia c6ng nhieu M mat cung mqt Juc (h)nh 9.29a) hoac b6 trf sao cho thoi gian phu trung vai thoi gian gia c6ng CfJ ban (h)nh 9.29b, h)nh 9.30). Khi dung db ga quay lien !l,lC (h)nh 9.30) can dam bao van t6c quay cua db ga phai nh6 han hoac b&ng luqng chay dao cho phep nham: - D~lm bao dq nham be m~ilyeu cau. - Dam bao du thoi gian cho c6ng nhan thao va ga chi tiet.
Ban quay

5
Dao phay

t I

oj

Ban quay b)

Hinh 9.29. 5lt d~ng cac do ga quay khong lien t~c

* So sanh

phay va bao ..

- ve m~t nang suilt: Thai gian pht,l cua bao Ian han phay, nhung thai gian chu~n bi ket thuc cua phay Ian han cua baa, do do trong san xuat hang lo~t nen dung phay thay bao, trong san xuat dan chiec va lo~t nh6 nen dtmg bao thay phay, d~c biet khi gia c6ng cac chi tie't dai va h~p, cac chi tie't tll ph6i duc co luqng dLll6n.

Chi tie'f gia .cong

Hinh9.30. 50 do gia cong dung do ga c6 ban quay lien

tl;lc

lX-CNCT

274

. Chuong 9: Cae phuong phap gia eong eiit gqt

,T6c d6 cit cila phay cao han bao, dao phay co nhieu luai cit clmg tham gia cit d6ng thai, khi phay co th~ str dung nhieu bi~n phap c6ng ngh~ khac nhau d~ nilng cao nilng suat, VIthe trong san xuat hang loat 16n va hang kh6i phay hau nhu hoan toan thay the bao. - ve chat luqng: khi gia c6ng mat ph/lOgphay va bao deu co th~ d",t chat luang nhu nhau. D6i vai chi tiet nha va vira, d(l chinh xac thap han cap 9 phay de d",t han. Nguqc lai gia c6ng chi tiet Ian tren may bao giuang de d",t chinh xae han khi gia c6ng tren may phay giuang. Khi phay tinh co th~ d",t d(l chinh x,\c cap 6 ..,.7, R" = 1,25 ..,.0,63 ~lm.

9.3.1.2. Phay cac milt tr1! trim xoay

Nhiing nam gan dily nguai ta dung phay d~ gia c6ng cac mat tm ngoai, mat tn~ trong, phay ranh tron xoay tren mat tru d\ra tren nguyen dc ca dao va ph6i cung quay (hlnh 9.31). Do kh6ng co chuytn d6ng tien dao d9C va co nhieu luai cit cung tham gia cit nen nilng suat cao han ti~n, do do trong nhieu tflTang hqp cac phuang phap nay duqc Slrdung thay tien.

Dao

Ph6;

Hinh 9.31. Gia ciing cae m~ttrl;Jtrcm xoay bang phay.

CONG NGr$ CHEfTAO MAy

275

9.3.1.3. Phay ranh then Phay ranh then duqc thl1chi~n sau nguyen cong ti~n tinh, chuiin la hai cel tfl,ICket hop vai vai trllc. Neu yeu cau chinh xac cao can phai mai hai cel lam chuiin cong ngh~ tmac khi phay d6 t~o dieu ki~n dam bao hai mat ben coa ranh doi xling vai nhau qua mat phi\ng qua tam. Cac phuang phap phay ranh then: Phay ranh then b~ng dao phay dia 3 mi,\t (hinh 9.32a) tren may phay ngang b~ng m~t hoi,\c nhieu duang chuy6n dao tuy theo do chinh xae gia cong yeu cauchonang sU<ltcao khi duang kinh dao do Ian, nhung be

.c==:J.
oj

b)

j 5n9009

C)

d)

Hinh 9.32. Cae phltdng phap phay ranh then.

rong ranh ) then bi lay r~ng do bien dang dan h6i coa tr\lc ga dao va do dao bi dao. Ngoai ra neu mai dao nhieu Ian chieu day dao thay dili dan tai be r~ng ranh then thay dili. Muon dam bao chfnh xac nen dung dao co chieu day nh6 han be rong ranh d6 dt m~t mi,\tben coa ranh sau do chinh may d6 dt mi,\tben con l~i. PhLrang pMp nay cho nang suAt thAp, chAt luqng phl1thu~c tay nghe cong nhan. - Phay ranh then ban nguy~t tren may phay ngang b~ng dao phay dia ba mi,\tco duang kinh nh6, v~n toc dt h~n che, chi co tien dao huang kfnh do do co nang suAt thAp (hinh 9.32b).

276

Chuang 9: Cae phuang phap gia eong e;it gl?t

- Phay ranh then chit nhat tren may phay dUng bing dao phay ng6n.

+ D6i voi ranh then kin tmoc

khi phay phai khoan m6i sau d6 dung dao phay ng6n d~ thI!c hii;n m'?t hoi.ic hai du<'mgchuy~n dao. Phuong phap nay t6n thai gian thay dao nen chi dung trong SilO xuat don chic (hlnh 9.32c).
oj

+ Dung dao phay ranh then chuyen dung (hlnh 9.32d) khong phai khoan m6i, do d6 khong phai thay dao nhung phai tien dao nhi6u Ian do chi6u sau dt t

b)
then hoa.

C)

Hinh 9.33. Cae phltdng phap phay tr~e

nho (t = 0,05 -i- 0,25), tuy vi.iynang suat van cao hon so voi dung dao phay ng6n, thong thu<'mg. - Phay truc then hoa.

+ Trong san xuat dan chiec dung dao phay rna dt hai mi.it ben (hlnh
9.33a). Sau d6 dung dao phay dinh hlnh dt mat day tr,! cua ranh (hlnh 9.33b) hoi.icdung dao djnh hlnh dt m'?t Ian (hlnh 9.33c). cac phuong phap nay cho nang suat thap. + Trong san xua! hang lo~t dung phuong phap bao hlnh bing dao phay Ian then hoa tren may phay Ian rang, phuong phap nay cho nang suat cao, chat luong 6n dinh (hlnh 9.33c).

9.3.1.4. Phay ren

- Khi phay ren bang dao phay rna truc dao phai t~o voi trUlcchi tiet I g6c bang g6c nang cua ren (hlnh 9.34): tg<p = tgf3= s/7m" Trong d6: s - buoc reno d" - duang kinh trung blnh cua reno f3- g6c nang cua ren xac dinh tren du<'mgkinh trung blnh.

CONG NGHE CHE TAO MAy

277

Do tr\Ic dao d~t nghieng m6t goc cp nen iJ tat ca cae duimg kfnh Ph6i khae ella ren cling chju anh huimg c) oj cua goc cp, do do se dan tai sai so dang ren. Mat lJ kMc khi phay ren lu6'i dt kh6ng b) ~ nam trong Hinh 9.34. Cae phltClng ph3p phay reno m~t ph~ng qua tam, de tninh sai so d~ng ren dn phai che t~o lu6'i dt co d~ng cong, nhu v~y vi~c che t~o dao qua phuc t~p do do trong thI!c te nguai ta vAnche t~o dao phay ren co lu6'i dt th~ng va chap nh~n chiu sai so d~ng ren khi phay ren. Vi vay, khi kh6ng yeu cau d(l chfnh xae cao ho~c khi gia c6ng th6 nguai ta dung phay ren d~ d~t nang suat cao sau do tien hanh gia c6ng tinh bftng ti~n.

-i~

- Phay ren bang dao phay rang luqc: Dao phay rang luClcthI!c chat gam nhieu dao ilia colu6'i dt thang ghep l~i do do ban chat giong ti~n ren. Tr\Ic dao ga song song vai tam chi tiet, cac lu6'i dt nam trong m~t ph~ng chua tam dao va tam chi tiel. Dao quay tron t~o ra chuy~n d(lng dt, chi tiet quay va tjnh tien dQc tr\Ic m6t khoang tu I den hai buac ren. Phuetng pMp nay d~t d(l chfnh xac nhu ti~n ren nhung cho nang suat cao hetn.

9.3.1.5. Pkay cac mi'jt dink kink

C6 th~ phay m~t djnh hlnh bang cac phuClngphap sau day: - Phay dinh hlnh bftng dao dinh hlnh (hlnh 9.35) c6 th~ gia c6ng dlrqc cac

278

Chuang 9: Cae phuang phap gia eong e~t gqt

ranh dinh hinh co dUOng sinh th&ng nhu gia cong cae ranh hinh chfr nh.;tt, ranh hinh cung tron, ranh then hoa, ranh mang ca va gia cong b:inh rang ...

Hinh 9.35. Sd do gia e6ng cae m~t d!nh hinh b~ng dac phay d!nh hinh.

CONG NGHE CHE TAO MAy

279

Do van toc dt cua cae di~m tren luBi dt khong giong nhau nen dao bi man khong Mu, dao kh6 che tilo, van toc dt kh6ng cao dan den nang suat thap. D9 chfnh xac gia cong phil thuoc vao d9 chfnh xac khi che tilo dao, phuong phap ga dar va d9 chinh xac ella b6 m~t dung lam chuiln.

h)
Hinh 9.36. Sd

do phay chep hinh

theo m~u.

_ Phay chep hlnh theo mau (du5ng). Ban chat clia phay ch6p hlnh theo mau la ngoai chuy~n d9ngdt do dao quay tron can can hai chuy~n dong tien dao: chuy6n d9ng tien dao d9C SJdo ban may thuc hi~n va chuy6n dong tien dao ngang So, do dau dao thlfc hi~n b~ng cach con Ian ho~c dau dao luon tiep xuc v6i m~t du5ng nhCiluc ep .cua 10 xo ho~c tai tr9ng ella doi tr9ng (hlnh

280

Chuong 9: Cae phuong phap gia dIng e;it g'?t

9.36a). DU<mgbien cila milu chep hlnh duqc xac dinh tren ca sa du<mg bien cila m~t djnh hlnh dn gia cong, ban kinh chot do va khming each khong dili . giii'a tam daD va tam chot do (hlnh 9.36b). Khi phay chep hlnh cac cung kin (vi dll, phay cam rna) ciing ap dllng nguyen 19 chep hlnh tren nhung trang qua trlnh cat.ca duCingvaphoi deu quay trim, con Ian luon tiep xuc vai mat duang de thlIc hi~n chuyen dong tien daD huang kinh (hlnh 9.36c, d, e). Cling c6 the d~ng cam m~t dau ho~c cam ranh kin lam duCingdieu khien chuyen d(mg tien daD huang trtic de gia cong ranh djnh hlnh tren chi tiet d'l.ng tm tron xoay (con g<:>i la cam thung; hlnh 9.36g). Ngoai ra cling c6 the dung cam rna (hlnh 9.36h) hoac cam ph~ng (hlnh 9.36i) lam milu de gia cong cam thUng (cam c6 raiJh khep kin). De?chinh xac khi gia cong mat djnh hlnh phil thuoc vao do chinh xac cila cam milu, de?chinh xac cua vi~c thiet ke va che' t'l.0d6 ga cling nhu de?chinh xae cila vi~c dieu chlnh may. De giam anh huang sai so cila d'l.ngcam milu tai d'l.ng be m~t gia cong nen lam cam milll Ian han so vai v~t gia cong, nhung nhu v~y cling c6 nhuac diem la ke't cau d6 ga se c6ng kenh.
9.3.2. Phay toc d(l caD

Gia cong a toc de? caD la gia cong V~l1i~u hfru CO' co. pha sqi vai toc de?cat Ian gap 5 -;- 10 Iffn toc de?cat HQ kimnh6m thong thuang hi~n Hqp kim dong nay. Toc de?cat duqc Gang ch<:>nphu thue?c vao Thep kh(}ng nhi~lluy~n cap v~t li~u gia cong v~t li~u daD va cac Hqp kim Titan dieu ki~n gia cong cll 10000 10 100 1000 tM khac. SII lua ch<:>n ---.U( [m/phufJ toc de?cat hqp 19 li'ng vaitu6i ben thich hqp Hinh 9.37. L,!a chlln lo~ dCi dl khi phay i'J loc dCi cao (rng voi se dem !'l.i hi~u qua cae lo~iv~tli~ukhac nhau. kinh te' caD nhat.

CONG NGH$ CHE TAO MAy

281

.
T~i cac nuoc cong nghi~p pMt trii!n nguai ta dang '.lily m~nh nghien ClIU gia cong dt gat i:J toc d(l caa doi voi tat ca cac phuong phap gia cong c6 phai. Tuy nhien ket qua nghien CUuve phay voi toc do caa la r6 rang hon ci\ va duO'c lIng dung rong riii trang cong nghi~p. Cac ket qua nghien CUulua chan toc d(l dt khi phay i:J toc d(l caa bang thl)'c nghi~m cua Schulz va Scherer cha i:J hlnh 9.37. TY I~ % phan bo nhi~t d.t vaa 100 phai, phoi va daa khi d.t a toc do caa % thay dbi rat manh ph\1 thu(lc vaa toc _ 80 'mdo dt (hlnh 9.38). Neu toc do dt :i" ,~ 60 tang, % nhi~t cat truyen vaa phai tang m~nh r6i duqc truyen ra moi " 40 ]? truang xunh quanh, nguO'c I~i % '" " 20 nhi~t d.t truyen vaa chi tiet gia cong giam nhanh trang khi d6 % nhi~t d.t 100 200 300 .00 500 o truyen vaa dung cu dt hau nhu Vc m /phJf khong thay dbi. Tuy nhien VI d.t i:J toc d(l caa luqng nhi~t sinh ra 1!1n, Hinh 9.38. SI! phOn bo nhi~t ph~ thuile vilo toe dil cat khi ph.y CJ toe dil e.o. nhi~t i:J d\mg cl) cat khong thaat kip dO' d6 nhi~t i:J lucrid.t tang nhanh lam giam tubi ben cua dl)ng cu (hlnh 9.39).
.Q Q

Phay i:J toc d(l caa duqc pMt trien thca hai huang sau: - Phay cong suat caa. Thea huang nay d6ng thai voi tang toc d(l d.t nguai ta con tang t6c d(l tien daa, sau khi dat toi m(lt gia trj thfeh hqp nguai ta gilt nguyen luqng tien daa rang S,. Khi d6 tM tfeh phai trang m(lt dml vi thai gian tang dan toi nang suat tang. - Phay voi toc d(l cit caa nhung luqng tien daa

I 200

ap

10 AISi9 9 2mm 2oAISi9001mm 3" A'Si17 9 1mm 4JJ.Af-R 92mm

1000

2000
. m/phut

3000

Hinh 9.39. Nhi~t dQ d m~ttnlac ella dao ti~n khi gia cong hQp kim nhom.

282

Chuang 9: Cae phuong phap gia ding e~t g'?t

rang S, nho. Trang truang hap nay Il!c cat giam do do bien d~ng cila dao va chi tiet gia eong giam diin t6i d(l chinh xac gia cong tang. . Dao phay dung gia cong a toc do cao co th~ dlrqc che t~o lien hoac dung dau dao co uip cac manh ci\t quay. Trang ell hai trLlang hap dau dao deu phai duqc che tao chinh xac, dam bao can b!lng. Do lech tam cho phep cila dau dao so v6i duang tam cila true ehinh cila may la 0,1 flm. Sai so vj trf cila cae manh cat quay cho phep trang ph am vi vai 11mM dam bao tai tr9ng phan bo deu tren cac luai cat. V~t li~u dao cat khi gia eong a toc do cao thuang la hqp kim cling co phil cae lo~i cacbit kim loai co do cling cao nhucacbit bo, cacbit silic, cacbit titan ... Ngoai ra nguai ta con Slrdung vat li~u CBN (nitrit bo co diu tnk a dang lap phuang th~ tam). Phay toc do cao co cae dac di~m sau: . Nang suat cao . . Lue cat nho. Bang thuc nghi~m nguai ta da ch(mg minh duqe r!lng a ph~m vi toc d(l ci\t cao luc cat ty l~ ngh!ch v6i toc do cat:
I F~. -- V
c

Do do toc d(l cat cang cao lJ!ccat cang nho, bien d~ng cila h~ thong cong ngh~ dlng nhu bien d~ng dan hoi a lap be m~t cila chi tiet gia cong nho diin t6i d(l chinh xac va chat luqng be mat cao . . TY l~ nhi~t cat truyen vao phoi Jan . . Tan so rung khi cat cao. Hi~n nay phay toc d(l cao dUDcap dl}ngr(lng rai trang vi~c che t~o cac chi tiet chinh xac tir hap kim nhom, gang, thep dung trang cong nghi~p che t~o may bay, 0 to, cac chi tiet cila dl}ng cu do, cac chi tiet quang h9C...

9.4. KHOAN, KHOET, DOA, TARO

Khoan, khoet, doa deu 111 cac phuang phip gia cilng 16 nhung kha nang cong ngh~ khac nhau do do ph~m vi Slrdung cling khic nhau.

CONG NGHJ;: CHE TAO MAy

.283

9.4.1. Khoan Khoan la phuang phap t\lo 16 tu phoi di.ic tren cac may khoan, rnay ti;;n va doi Hinh 9.40. Mui khoan rU9t g3 co 16 d~ndung d!ch trdn ngu9i khi ca tren may phay v\ln nang. Ngay nay do co nhiing tien bo dang kt! trang linh vuc thiet bj nen nhiu khi khoan duqc thuc hien ngay cii a cac trung tam gia cong dt! khep kin guy trlnh cong ngh;; gia cong cac 16chinh xac tren cung m(lt Ian gaoDt! gia cong cac 16col/d ~ 10 nguai ta dung mui khoan ruot ga co hai 16xofm theo hai ben dt! dan dung djch trml ngu(li trlfctiep vao vung cat (hlnh 9.40). Khoan co khii nang tao 16 co duong kinh ~ = 0, I
-i-

80 mm. D6i v6'i 16

~ ;::,20 mm, trong san xuat hang loat nguoi ta tao 16tho ban dau b~ng duc hoi.ic gia cong ap Ilrc, sau do dung khoet rna r(lng 16d<!d\lt kich thu6'c yeu diu. Khi khoan 16 co ~ 2: 20 luc dt d9c trlfc 16'n,cong suat may yeu cau 16'n,cae may khoan khong dam bao d(l cling vung. Dt! kh;lc phuc nguai ta ap dung phuang phap khoan rna r(lng 16 nhiu Ian b~ng cac mui khoan co duang kinh tang dan hoi.ic khoet rna r(lng 16dt! thay cho khoan hoi.icdung mui khoan co ket cau di.ic bi~t dt! kho.an lay 16i (hlnh 9.41). Khi khoan 16 nho (~~ 4 mm) nen dung t6c d(l dt cao v6'i bu6'c tien s nho nh~m giam dao di'mg ngang va IIfC d9c trlfc dt! tranh gay mui khoan.

Hinh 9.41. Mlii khoan

co ke"t cau d~c bi~t d"

khoan lay 16i.

Hinh 9.42. Cau ~o ella mui khoan rU9t gao

284

Chuong 9: Cae phuong phap gia clIng dt g'?t

a)

b)

I / I ;;
~

';7~

c)

Gd)

Hinh 9.43. Cae nguyen "han va cae hi~n tlt<;'"9 san~ch xuat hi~nkhi khoan.

CONG NGHE CHE TAO MAy

285

Khoan dat do chfnh xac thap VI mUi khoan co cac nhuO'cdit'!m sau day: - Ket cau cila mlii khoan chua hoirn thi~n, phan 16i giua cila mlii khoan nho nen mlii khoan co d(>cU'ngvfrng kern (hlnh 9.42). - Phan ci\t va phan can ella rnlii khoan duqc che t",o a hai nguyen cong khac nhau do do giua chung co d(>J~ch tam, khi khoan Iii se bj lay r(>ng. - Do khong co d6 ga chuyen dung nen khi mai lai hai luai ci\t khong deu nhau, I,!,cd.t tac dllng tren hai hrai cat theo phuO'l1g doc truc khong deu nen Iii khoan de bi cong hoac bi lech khi vat d(mg yen, mlii khoan quay va tinh tien (khoan tren may phay hoi:icmay khoan, hlnh 9.43a). Nguqc lai khi vat quay (khoan tren may tien) Iii thuang bi Joe (hlnh 9.43b). Ngoai ra khi khoan con co tht'!xuat hi~n cac sai I~ch khae do cac nguyen nhan sau: - Mi:itdau bi nghieng hoi:ickhong phing dim toi duang tam Iii bi nghieng lam cho tiet di~n ngang cila Iii co dang 0 van (hlnh 9.43c). - Khoan tam hoi:ickhoan Ian Ivai khoan Ian 2 th,!,chi~n a hai Ian ga khac nhau tao ra sai s6 ga di:itgay ra d(>I~ch tam giUa tam mlii khoan va tam Iii m6i dan toi sai I~ch ve vj trf tUO'l1g quan cila Iii khoan (hlnh 9.43d). - Hai lucridt mai khong d6i x(mg lain cho duang kfnh Iii bi Ian len hoac Iii bj con (hlnh 9.43e). - Hai Iii khoan giao nhau khong dung dan toi luqng du gia cong khong deu, mUi khoan bi dily l~ch lam cho Iii khong tron hoi:icbj Joe (hlnh 9.431). - Mlii khoan co hrai dt ngang can tra qua trlnh dt nen M gay ra sai I~ch vj trf Iii. - D(>cU'ngvfrng cila mlii khoan kern nen khong dung khoan dt'!rna r(>ngIii duc VIluqng du gia cong khong deu va duang tam Iii khong thing se gay ra hi~n tUO'l1g gay mlii khoan hoi:icd(>c(mg lap vo Ian (phoi duc trang khuon kim lo",i hoi:icphoi gia cong ap I,!,c)lam mlii khoan mon nhanh. Do cac t6n tai tren day nen khoan chi d~t d(>chfnh xac thap (cap 12 -713, R" = 3,2 -7 12,5 ~m), Iii khoan co sai s6 ve hlnh d",ng, kfch thLlOC va ve vi trf tUO'l1g quan. Dt'!nang cao d(>chfnh xae va nang suat khi khoan nguai ta Slrdllng cac bi~n phap cong ngh~ sau day: - Khi khoan Iii sau tren chi tiet nho, ngin va de ga dat nen ga chi tiet tren

286

Chuang 9: Cae phuang phap gia c<Jngc;it g9t

mam c~p cua may ti~n chi tiet quay, dao tinh tie'n (hlnh 9.44a), ne'u chi tie't did nen do bang luynet iinh (hlnh 9.44b).

de

s -

Gia dao

Hinh 9.44. Khoan tren may tiqn.

oj

b)

Hinh 9.45. Dau khoan revonve va dau khoan nhieu trl;lc: a) dau khoan revonve; b) dau khoan nhieu tn;Jc.

C6NG NGHE

cm TAO MAy

287

- Dung dau khoan revonve d~ giam thai gian thay dao khi gia eong 16 bang nhi6u buae lien tue (hinh 9.45a). - Dung dau khoan nhi6u tfue d~ gia eong dong thai nhi6u 16 trang eung mi;>t Ian tien dao (hinh 9.45b). - Dung b~e dan huang d~ tang di;> e(mg vi:ingeila mili khoan dong thai dam bao di;> ehinh xae v6 vj tff tml'ng quan eila Wm 16 so vai cae b6 m(it khae. - Truae khi khoan nen dung mili khoan tam tao 16 moi d~ nang eao do ehfnh xae v6 V! trf tuang quan eila 16, dlll1g buae tien nh&M giam ll!e d,?e tflle tranh gay mili khoan. - Dung do ga nham b&nguyen eong lilYdau va giam thai gian ga dal.

LQLt~t QJ \4J

-~-

a)

b)

c)

d)

-+I

ffi rI)

e)

Hinh 9.46. Cae kil1u mai mui khoan.

288

Chuang 9: Cae phuong phap gia eong d.t g;,t

- Mai thu h<eplu5i cat ngang de giam hIe can chieu truc (hlnh 9.46a).

- Mai thay d6i hlnh d'.mg clla lu5i d.t chfnh (hlnh 9.46b) ho!)c thay d6i dong thai hlnh d'.mg clla ei\ lu5i dt chfnh va lu5i cat ngang (hlnh 9.46c) de giam l,!c can chieu truc dong thai cai thi,;;n dieu .ki,;;n dt clla lu5i dt chfnh. - Mai lu5i cat chfnh thanh nhieu doan gay khuc n6i tiep nhau de chia nho phoi t'.l0 dieu ki,;;n thoat phoi de dang. Kieu mai mlii khoan nay dac bi,;;t co hi,;;u qua khi gia cong gang (hlnh 9.46d). - Mai thay d6i hlnh dang hr5i eftt chfnh va lu5i d.t ngang d6ng thai thu h<ep m!)t sau nhiim giam luc can chieu tn~c, cai thi,;;n dieu ki,;;n d.t ella lu5i eftt chfnh dong thai giam rna sat clla mat sau, t'.l0 kh6ng gian dan dung dich tron ngu<)i tr,!c tiep vao vLmg eftt nang cao hi,;;u qua clUI qua trlnh boi trffil va lam nguoi trang khi khoan (hlnh 9.46e). - Mai tao ra mlii khoan Him ngay tren dau mlii khoan d6ng thai mai lu5i eftt chfnh co d'.lng niim ngang (hlnh 9.46f). Kieu mlii khoan nay d!)c bi,;;t eo hi,;;u qua khi khoan 16 tren cae tam mongo

'E~=~-:J
; o.

Chub; dao con

"E~=:t+-l
Hinh 9.47. MGi kho.n dung gi. cong 16b~c.

CONG NGHt

cm TAO MAy

289

- Dung mGi khoan co hai duemg dan dung djch tron ngu(>i tu can tai m~t sw~a~~c~~~~~g~~~~~c~~~q~~ tron, lam nguoi va tao dieu ki~n thmit phoi de dang. - Khi gia cong 16 b~c, d~ dam b30 do d6ng tam giCiacac b~c ~a 16 va chi can tien dao 1 Ian nguoi ta mai mGikhoan co d~ng b~c vai chieu dai va"Cacgoc vat phu hqp vai yeu cau (hlnh 9.47). Trang nhCing nam gan day, d~ nang cao hi~u qua kinh te - ky thu~t cua nguyen cong khoan nguoi ta dung mGi khoan co sir d~ng manh c~ quay bang hqp kim cUng co phu cac lOp phu d~c bi~t d~ tang kha nang chong mai . ;t. mon, tang tuOi ben cua dao (hlnh 9.48).

a}

b)

c}

Hinh 9.48. Mui khoan

sol d~ng

tam dt

quay.

a) mOl khoan e6 1 tam eM quay; b) mOl khoan e6 2 tam eM quay hinh tCt giile; c) mOl khoan val 2 tam e~t quay e6 nhl~u IUBI eM

Gdc bi~nphcip cong ngh~ khi khoan [6 sau:

Khi khoan 16sau (l/d>S) bang mGikhoan ru(>tga se g~p phai cac kho khan nhu d(>cUng vCingmGi khoan thap, tfnh chat dan huang kem, mat khac kho dil.n dung djch tron ngu(>i vao vung dt, kh6 thoat phoi, do do 16 de bilech, sai so hlnh dl.lnghlnh hqc, sai so vj trf tuong quan cua 16cGng nhu chieu cao nhap nho be m~t Ian. Trang truemg hqp nay nen khoan tren may khoan sAu v6'i mGi khoan sau chuyen dung (hlnh 9.49).

19 - CNCT

290

Chuong 9: Cae phuong phap gia e6ng dit gqt

Ph6i

Bac

kfJOan

--

O;f/n dung dich vao

OEm dung djch ra

Da'u bang hQ'p kim cLing

Ghep hQ'p kim cung

LUo;

df

M~t thoa! phoi

Giao dif/m cua luoi

cat vo'j duo-ng sinh LUa; cat phfa ngoai Dlnh mOl khoan LuCJi

cat

phla (rang

Mal dan huCing

Mat con

Hinh 9.49. Mjji khoan sau.

D(u t~o mGi khoan sau g6m 3 philn: philn can, philn than va philn d.t. Philn can hlnh tru duqc I~p vao dilu kyp mGi khoan va duqc truy6n m6men xo~n nhb' vit kyp ngang. Philn than dung de truy6n m6men xo~n va dan dung dich tron ngu(>i toi vung d.t. Voi chi6u sau 16 Ian thuang philn than la m(>t6ng r6ng co tiet di~n d~c bi~t.duqc che t~o tir thep t6t. Voi 16 co chi6u sau nho philn than thuang duqc che t~o li6n voi philn d.t. B(>ph~n d.t co the duqc che t~o toan b(>tir v~t li~u dl,mg C\l c~t ho~c duqc

CDNG NGHE CKE TAO MAy

291

che t~o tll'thep tot co ghep cac mil11hhap kim cling di! tao thanh manh cat tren do co lucri eftt va 2 manh dong vai tro dan huang. Lucri cat gam mot do~n (khi 16 nha) hoijc nhiu do~n gay khuc noi tiep (khi 16 Ian) di! de be phoi. Phan dan huang co do con nguac khoang 5/1000 di! tranh k~t va co cung tron Ill'250 -;-260" di! ty VaGb,!c dan. Kii!u mili khoan sau tren day co do cling vi1ng cao, khi khoan cho nang suat, d(>chinh xac va chat luqng b mi!l cao. Dung d!ch tran nguoi co ap luc tll'20 -;-100 atm duqc dan tll'can qua than, qua 16nha Cllaphan cit tllai truc tiep vao khu vl!c cit rai thoat ra ngoai qua mat truac clla dao va ranh cua phan than cung vai phoi. Khi khoan sau can !tru y: - Trang san xuat hang Jo~t dung bac dan huang dan phan cit cua dung cu VaGv! tri khoan, sau khi khoan dll chiu dai dan huang thl do~n 16vtra gia cong se dong vai tro b~c dan cho qua trlnh khoan tiep theo. Chinh VIvay d(>chinh xae cua buac gia cong doan 16 dau lien co y nghia het suc quan trang. - Trang san xuat don chiec co thi! khoan sau tren may ti~n bang each cho chi tiet quay, mili khoan t!nh tien. Ban dau dung mili khoan ngan co d(>chinh xac va co d(>cling vi1ngcao di!khoan mai mot do~n co dll chiu dai dan huang, sau do dung mili khoan sau khoan tiep. Vai may khoan sau va mili khoan sau tren day nguai ta khoan duqc 16 ~5 x 500mm. 9.4.2. Khoet

a)

b)

cJ

d)

Hinh 9.50. Kha nang gia cong cac d~ng

be m~t khac

nhau cua khoel.

a) khoel r(lOg 18;b) khoel 18b~c; c) khoel 18con; d) khoel m~l d~u

292

ChuO'ng9: Cae phuO'ng phap gia eong d.t g~t

Khoet la phuong phap gia eong rna r9ng 16 tren may khoan, may ti~n, may phay hoi,icmay doa nham: " Nang cao d9 chfnh xae va ~hilt luqng be mat cila 16. - Chuiln bi cho doa di!d~t d9 chfnh xac va d9 nMn b6ng be mateao hO'I1. Khoet e6 kha nang d~t d9 chfnh xac cilp lO + 12, R.

= 2,5 +

lO flm ..

Dao khoet b) a) co nhi6u luai d.t B?G dan hon dao khoan do do co d9 cling vfrng eao hon mOi khoan. Chi tif/r Vi vii-y khoet gia eong khong nhfrng d~t duqe d9 ehfnh xac, d9 cJ nMn bong eao hon khoan rna con sua duqc sai so v6 vj trf lUong quan cua 16 do Hinh 9.51. Cae kiil'u d~n huang khi a) d~n huang phia truae; khoan, due hoi,ie b) d~n huang phia sau; gia cong ap I,!c c) d~n huang ca 2 phia. di! I?i d6ng thai d~t duac nang suilt eao hon do e6 kha nang d.t v6i luqng chay dao Ian. tam 16 tuy theo ket cilu eua dao (hinh 9.50).

Chi tie't gia cong

khoel.

Khoet c6 thi! gia eong duqc 16tTIl,16bii-c,16con va m~t dilu vuong g6c v&i Khi khoet c6 th~ dung b~c diln huang a m9t ho~c hai dilu d~ nang cao d9 cling vihlg, do d6 nang eao d9 chfnh xae va nang suilt (hinh 9.51). 9.4.3. Doa Doa la phuong phap gia cong tinll cac 16 dii.duac khoan, khoet ho~c ti~n. Doa thuang duac th,!c hi~n tren may khoan, may ti~n, may phay ho~c may doa. Luqng du doa tho khoang 0,25 +0,5 mm, doa tinh khoang 0,05 + 0, IS mm. Neu

C6NG NGill CHE TAO MAy

293

luqng du qua nho khi doa dao bi tm'll hoij.cbi kyt lam dq nhan bong (hoij.cdq nham b6 mij.ttang) be mij.tgiam, nu luqng du 1611 tai tr<;Jng tren dao 1611, dao chong mon lam sai Ii;ch kich thuac gia cong. Do Iuqng du khi doa nho nen doa khong sua duqc sai lech ve vi tri wang quan hoij.cco thii sua duqc nhung rat it. V! vij.ynen thl)'c hii;n khoet va doa tren cung mqt Ian gao Doa co thii d~t dq chinh xac cap 9 -i- 7, R" = 0,63
-i-

1,25 f!m, khi chuiln

bi cong nghi; va dao tot, ch<;Jn ch do dt hap 19 co thii d~t cap chinh xac 6, R. = 0,63 f!m nhung chi phi san xuat cao, nang suat thap nen it dung. Doa co dq cUng vfrng cao, lucri dt thuang philn bo khong doi xUng nen giam duqc rung dqng trong qua trlnh dt, goc tmac 1611 nen co thii dt duqc lap phoi mong. Khi dao doa mon goc tmac thayd6i, nu tip t~c dt dao se tm'll tren b6 mij.tgia cong gay ra hii;n tuqng bien cUng lap be mij.tgay kho khan cho buac gia cong tinh tip theo. Tuy vij.ntoc dt nho 8 -;-10 m/ph nhung buac tin dao Ian (0,5 -;-3,5 mm/vong) nen nang suat doa va.n cao.

Grie phlidng phtip doa:

Khap n6i fuy dQng

oao thao nhanh --

, '\ I
b) a) ~Dao.thtlOnhanh

I' I'

~~. Kh6p n6i

c)

tuy

di!ng d)

Hinh 9.52. Cae kil!u tr~e do. tuy dQng e6 va kh6ng e6 b~e d~n h"ong.

294

Chuong

9: Cae phuong

phap gia c('tng d.l gC?1

Khi doa tren may c6 th"; dung cac phuong phap doa sau day: - Doa cuang buc: Dao doa duqc Hip cUng vai truc may, c6 tM c6 ho;:ickhong e6 b:J.cdiin. Doa cuang buc thuang xay ra hien tuqug lay ri)ng 16 do: + C6 do I~ch tam gifra trlJc dao va trlJc may. + Dao mai khong tot nen
(y

mi)t soluai cat xuat hi~n hi~n tuong 1,,0 dao.

+ V~t li~u tren thanh 16 c6 di) cUng kh6ng d6u, ho;:ickhi doa chi tiet che t:J.otu vat lieu deo lam cho bien d:J.nglap b6 m;:itkhong d6u. + Dao doa bj mono - Doa tuy di)ng: Truc doa duqc noi vai trlJc may biing khap tuy di)ng, nghia la gifra truc doa va trlJc may c6 chuy";n di)ng lac tuong doi doi vai nhau theo cii hai phUffilg.Khi doa dao duqc dinh huang nho b6 m;:it16ella chi tiet do d6 khik phuc duqc anh huang sai I~ch elm trl)c chinh va anh hUOngcila do khong d6ng tam giua trl)c dao va trl)c chinh (hinh 9.52 a, b). C6 th"; thuc hi~n doa tuy dong tn~n may khoan, khi d6 can ket hqp vai vi~c su dl)ng hai b:J.cdiin huang tren truc doa (hinh 9.52 c, d). Cilng c6 th"; thl!c hi~n doa tuy di)ng Mng dao doa tuy di)ng don ' .. I -. gian chi c6 hai Iuai ciit I (hinh 9.53). Luai dao ~ --doa c6 khil nang xe djch cMt it theo Hinh 9.53. Dao doa tuy d9n9. phuong huang kinh d"; tl! Il!atheo 16uii gia cong, luai dao it nen dao chOngmon nhung dao c6 ket criu don gian va de mai l:J.i,thlrang dung gia eong cae 16ec duang kinh ~ 75 -;150.

. '...~._+ .

Trang san xuat don chiee ho;:ietrang sua chua c6 th"; dung phuoog phap doa tay. Dao doa tay (hinh 9.54) co nhi6u Ilrai va c6 goe <pnhO hon so vai goc <p cila dao doa may, phan diin dai. Dao doa tay co hai IO:J.i: - LO:J.i duang kinh co dinh theo tieu ehutln c6 luai ci\.tthang hoae luai cat yoan trai dung d";doa cae 16theo tieu ehutln. - LO:J.i co duong kfnh thay d6i duoe trang pham vi hyp (con goi la dao doa tang) dung d";doa cae 16 phi tieu chutln.

CONG NGm

cm TAO MAy

295

Khi daa tay daa duqc djnh vi vaa be m~t 16 da gia c6ng, chi tiet duqc k<ep chat tren e t6 ha~c ban may. Nang sua't daa tay tha'p, dieu ki~n laO' dqng n~ng nh9c nhung pM hqp d6i voi d",ng san xua't dan chiec va c6ng vi~c sua chua. Cae dieu can chti y khi daa: - Chi nen daa cac 16 co ~ < 80 mm. Kh6ng nen daa cac 16 qu,\ Ian va cac 16 co kfch thuoc phi tieu chu!ln. - Kh6ng nen daa cac 16 ngftn VI daa daa kh6ng duqc dinh vj bn djnh 16 se bj lay rqng. - Kh6ng nen daa cac 16 kh6ng th6ng VIkh6ng daa dLfO'C toi day 16.

I : I I
!

aj

bj

cj

Hinh 9.54. Cae I~i dao doa tay: a) dao doa tay c6 IL1Bi dt th~ng: b) dao doa tay c6 IL1Bi dt xo~n tn;i: c) dao doa tang.

- Kh6ng nen daa cac 16 co ranh VIkhi d.t daa kh6ng duqc djnh hLfangt6t 16 se bj mea. - Kh6ng nen daa vat li~u qua cti'ng ha~cqua memo - Nen b6 trf khaan-khaet-daa ha~c ft nha't khaet - daa tren citng m6t Ian ga d~ tranh sai s6 ga d~t, dam baa luqng du gia c6ng dong deu, nang caa d<Jchfnh xac gia c6ng. Daa d",t dq chfnh xac cap 7, R" = 0,8 J.!mva chi d",t hi~u qua kinh te trang san xuat hang la~t khi khaan-khaet-daa duO'c ph6i hqp dong b6. Trang san xuat dan chiec chi nen daa cae 16 co kfch thLfOC tuang ti'ng vai cae daa daa tay da co thea tieu chu!ln. Neu kh6ng chan duqc laai daa daa tay da co san thl nen thay the daa bang ti~n 16 d~ dam baa tfr.h kinh teo 9.4.4. Gia cong ren bang taro Gia c6ng ren bang tar6 chu yeu dung gia c6ng ren ]6 co dLfbngkfnh trung blnh va nh6 thea tieu chu!ln. Co th~ ditng tar6 M gia c6ng ren tru, ren c6n. Khi tar6 nhieu luai daa clll1gtham gia d.t nen taa nhi~t nhieu va thaat phai . kh6, ngaai ra neu duO'ng kfnh ren Ian thi m6men xaan Ian, d~ tranh gay tar6

296

, Chuang 9: Cae phuang phap gia dIng d.t gqt

phiii gia c6ng vai v(ln t6c dt thap (til 5 -;-15 m/ph).Cih ren 16th6ng co the thl!C hi~n bang tay hoac may, dt ren 16kh6ng th6ng phiii thl!c hi~n bang tay. Mqt b6 tar6 tay co 2 hoac 3 chiec co duang kinh khac nhau de tar6 2 ho(lc 3 Ian nham giam m6men xoiin, tranh gay .tar6, giam cuang dq lao dqng va nang cao dq bong m~\treno Dq chinh xae va chat luang M m(lt fen phv thuqc van chat luqng tar6 va bi~n phap c6ng ngh~ khi ciit reno Ne!J phan dt ren cua tar6 duqc mai thl dq' chinh xae cua ren co the dat duqc cap 7. Khi tar6 bang may nen tien hanh khoan va tar6 trang cung mqt Ian ga de dam bao luang du dt ren d~u, duang tam tar6 trung vai tam 16, tranh hi~n tuqng gay tar6. Neu khoan va tar6 thl!c hi~n hai Ian ga khac nhau thl phai dung dau tar6 tl! lua de tranhanh huang cua d6 kh6ng d6ng tam gifra 16va trvc chinh cua may.

DVng cv tar6 bang tay c6 phan c6n di\n huang dai de de di\n huang dam bao duang tam tar6 trung vai duang tam 16, tranh ren bj I~ch dlin tai gay tar6 (hlnh 9.55).

~_"

~ilmIt\;"vc;:,;:.::c:::::===;i~1\~J~i \;~tii. ;;W."i.

b}

c}

a}

d)

Hinh 9.55. Gia cong ren b5rig taro. aj gay taro do I$ch; b) b(>taro tay; c) taro tren may ti$n; d) taro tren may khoan.

CONG NGHi): CHE T",0 MAY

297

Khi taro v(\n toc dit nhO d6ng thai do co hi:mh trlnh ch",y khong quay nguqc M rut taro nen nang suat thap. Trong san xuat hi:mg 10",tva hang khoi nguai ta dung taro tll bop I",isau khi dit ren d~ co th~ rut taro qua 16nhflm nil.ng cao nang sua!. Loai taro nay chi dung duqc khi 16 ren khong qua be. D~ tang nang suat khi gia cong mil oc co th~ dung taro may dau cong thuc hi<;ntren may khoan ho(\c may ti<;n(hinh 9.55 b,C). De tang nang suat khi gia cong ren trong ngay nay nguai ta dii su dung 2 bi<;nphap sau dil.y: - Su dl)ng dl)ng'cl) khoan taro til hqp d~ kbt hqp khoan vai taro trong I hanh trinh tibn dao (hinh 9.56). Phat minh nay dii duqc (mg dl)ng vao san xuat tit nam 1982 b Cong hoa lien bang Duc. - Gia cong ren tren may chuyen dung bflng dl)ng cl) til hqp khoan - phay reno Tren m(\t dau cua dl)ng Cl)co lu6'i cat d~ khoan 16, tren d9C m(\t ben cac Iu6'i cat djnh hinh d~ phay reno
Oao faro
-ChiftB't

Hinh 9.56. Gia cong ren bling khoan taro kiit h<;fp.

a)

b)

c)

d)

e)

f)

Hinh9.57. Gia cong ren bling khoan phay ke"th<;fp.

Qua trinh khoan - phay ren duqc tibn hi:n:htheo cac buae sau diiy:

298

Chuong 9: Cae phuong phap gia eong dl.t gC?t

- Dung el! tien dao doe, cae luCiidt tren m!!t dilu thue hi~n vi~c khoan 16 chu1\nbi cho bUGC phay ren tiep thea (hinh 9.57a). - Dung cu lui ngu<,1c tnYlai thea phuang thang dUng t6i thi~u I buae ren (hinh 9.57b). - Dieu chlnh dao djch chuy~n huang kinh dam bi'toduang kinh dlnh ren M chu1\nbi phay ren (hinh 9.57c). - Tien hanh phay ren (hinh 9.57d). - Lui dao thea phuong huang kinh d~ tarr. dao trung vGi tam 16 (hinh 9.57e). - Dao lui thea phuang thing dtrng tra ve vj tri xuat phat d~ chu1\n bj cho qua trinh gia cong chi tiet tiep theo (hinh 9.57f). Phuang phap khoan - phay ren t6 h<,1p dat du<,1c nang sufi!va chat luang cao vi vay hi~n nay dang duoc sir dung rbng rai trang san xuat hang lo~t .

9.5.CHUOT
Chu6t la phuang phap du<,1c sir dl!ng n;mg rai d~ gia cong 16tron, 16co ranh thing, ranh xoitn, 16then hoa, m!!t phang, mat ranh bi\ng dl!ng cl! co nhieu luCii tham gia citt cung mqt Itlc. Chu6t cling co th~ dung d~ gia cong mat trl! ngoai, hanh rang nhung do ket cau dao phtrc tap nen it dung. Thong thuang chu6t chi co chuy~n dqng tjnh tien, khi chu6t ranh xoitn ngoai chuy~n dqng tjnh tien con eo chuy~n dqng xoay tuang d6i giua dao va phbi M t~o nen bUGCxoiin cua ranh. Phuang phap chu6t co cac uu di~m sau: - Dq chinh xac co th~ d~t cap 7, R" = 0,8'" 0,6 ~Im,t6c db dt thfip nen bien d~ng deo it vi the chat luang be ni!!t t6t. - Chu6t co thi! thay cho gia cong tho va tinh. Khi gia cong 16chu6t co thi! thay cho ci\ khoan rqng, khoet va doa. - Chuyi!n dong don giiin. - V~n t6c dt !hap nhung nang suat cao do cO'nhieu ItrCii cat cung tham gia cit! mqt ItIC. - Co thi! gia cong duoc cae 16thong su6t cO'duang tam thang va tiet di~n ngang khong d6i nhu 16 tron, 16vuong ... Chu6t cO'thi! gia congdu<,1ccac 16trl!

CONG NGm CHE T",0 MAy

299

c6 dUOngkfnh t6'i 320 mm, 16 c6 then hoa v6'i dUOngkfnh 420 mm, ranh r(mg den 100 mm va chi6u dai 16 den 10 m. Tuy v~y chu6t c6 cac nhuqc difm sau: - Dao chu6t kh6 che t~o, dat ti6n, nhat la dao dai (hinh 9.58).
Phiin dan hLf6ng

1,
Can

e",":,~
'--.-

~~biJ"
I
~=-

-::...-...:::-..::;-=~=::::.'::...

BQ ph~n chia nho phoi

- Nhi6u luai c:\t cling tham gia Hinh 9.58. Sd do cau t~o dao chuat 16. c:\t nen Ilfc chu6t 16'0vi v~y yeu C&U may phai c6 c6ng suat 16'0,h~ th6ng c6ng ngh~ phai dil d(> cling vii"ng. - Khi chu6t ap Ilfc tac d(>ng theo phuang vu6ng g6c v6'i thanh 16 rat 16'0, neu chi tiet co thanh day kh6ng d6u ho~c thanh m6ng thi bien dang dan h6i va deo theo phuong hu6'og kfnh l6'n va khac nhau trang khi chu6t nen sau khi chu6t bien d\lng du cling kMc Hinh 9.59. Sd do go d~1chual co d~mcau II! I.,.. nhau t~o ra sai s6 hinh d~ng hoac 16 bj be di. - Chu6t kh6ng sua duqc sai l~ch v6 vj trf kh6ng gian do d6 tru6'c khi chu6t 16 can co bu6'c gia c6ng chu~n bj nh:lm dam bao d(>chfnh xac vii vi trf lUang quan cua 16.

300

Chuong 9: Cae phuong phap gia dIng e~t gqt

- Tmae khi chu6t phiii dam bao rni!-tdau clla chi tiet vu6ng goc vai tam 16 VI rni!-tdau la rni!-tty, rni!-tdjnh vi chinh la rni!-t16 dii qua gia c6ng chuiin bi. Neu rni!-tdau kh6ng vu6ng goc vai 16 d6 ga se phu-c til.PhO'tl,thai gian ga di!-t100 hO'tl. - Khi chu6t cho phep ty trt!c tiep vao rni!-tdau neu mat dau nh6. - Neu rni!-tdau 100 nhat thiet phai dung d~rn cau tt! It!a (hlnh 9.59) di! khi\c ph",c sai s6 ve d<?kh6ng vu6ng goc giiia rni!-tdau vai tam 16. Chu6t rni!-t ph ling la dang chu6t ngoai, Wc tac d6ng len dao va chi tiet kh6ng d6i x6ng nhuchu6t 16, khi chu6t co nhieu lu6'i dao cung tharn gia d.t do do yeu cau c6ng suat may 100 va d<?c6ng viing clla he th6ng c6ng ngh~ 100. Khi chu6t rni!-tphling co thi! dung cac kii!u dao chu6t sau day: - Neu rni!-tdii qua gia c6ng th6 nen dung chu6t lap (hlnh 9.60a) VI chieu sau d.t tren tUng lu6'i d.t d6ng deu, d<?chinh xac dil.t duoc cao.

/ / ~

0)

b)
Hinh 9.60. 5<1

c)

dl
m~! phAng.

do chub!

- Neu rni!-tchua qua gia c6ng th6 nen dung phuO'tlg pMp chu6t rnanh (hlnh 9.60 b, c, d). Trang tmang hqp nay rang clla dao co d<?cao bang nhau, chieu r<?ngclla lu6'i d.t duqc rna r<?ngtil rn<?tphia hoi!-crna r<?ngtil giiia ra cit hai phia. Luqng rna r<?ng cit hai phia til 0, I 70,4 rnrnjrang.htk. Luc do hanh trlnh chu6t gi6ng nhu rn<?thanh trlnh bao co ga nhieu dao. PhuO'tlg phap nay chi ap dung khi chu6t th6. Ci1ng co thi! ket h91J cii hai kii!u chu6t rnanh va chu6t lap hqp gia c6ng th6 va tinh.

M ket

C6NG NGH$ CHE TAO MAy

301

De tang nang suat khi chu6t mat ph&ng nguai ta co the cho dao dUng yen con chi tiet ga tren bim may thlfc hi~n chuyen dong tjnh tien ho(ic quay lien tuc. Ngoai ra trang san xuat hang loat nguai ta con co the chu6t cae mat djnh hlnh Mng cac dao chu6t djnh hinh. Chu6t duqc Ung d\lng r<:Jngriii trong san xuat hang 101).t de che t1).ocac chi tiet cua cac nganh che t1).omay, che tao 0 16 ...

B. cAc PHUONG PHAp GIA CONG CAT G9T BANG Dl)NG Cl) CAT Val WOI DAO co HiNH D~NG HiNH H9C KHONG xAc D!NH 9.6.

MAr

Ban chat cua mai la qua trinh d.t g<:>t duqc dong thlfc hi~n thai bai

nhi6u h1).tmai co cac luai d.t khae nhau duqc phan b6 m<:Jt cach ngau nhien tren b6 m(it da mai (hinh 9.61).

Cdu tgo dft maio

Da mai duqc che t1).o tit vi.\t li~u mai tet hqp dfnh
VaI

chat duqc
~:inh 9.61. Cau t~o

ket

t1).o hinh viI thieu ket trang nhfrng

cu. da rna!.

di6u ki~n xae djnh va dam bao quan h~: V h~l mlli + V dfnh
kl

+ Vl6

r6ng

1000/0

302 Trang do: V h" m"

Chuang 9: Cae phuang phap gia eong e~t g9t

th~ tfch hat maio

V dh,h kO' - th~ tich chat dfnh ket. V,. ,&,,' - th~ tfch 16 r6ng trang toan bo vien da. 9.6.1. V~t Ii~u h;:ttmili H~t mai duac che t~o tv cac v~t li~u co do ciIng rat cao. Tren m6i h~t I~i co nhi~u luoi cit vai goc truac y < O. S6luoi cit tren m(lt h~t mai tham gia trong qua trlnh dt luon Iuon bien dbi ph\J thuoc vao tai tr9ng co nhi~t cua vung tiep xuc. H~t mai duqc d~c trung bang vat li~u hat va kfch thuac hat. H~t mai thuang duqc che t~o tv cac lo~i v~t Ii~u sau day: - Nhom v~t li~u cOrlln bao g6m cac lo~i: + COrlln td.ng g6m 99,9% Alp) co do ciIng va d(l ron cao, nMy earn a nhi~t do cao, khi mai doi hoi phai tuai dung djch tran ngu(li, thfch hqp vai vi~c mai cac lo~i thep, thep hqp kim nhi~t luyen va chua nhi~t luy~n. co chua them cac oxit kim lo~i, d~c bi~t co chlla Crp" do do co d(l Mn cao han, thfch hqp vai vi~c mid cac lo~i tMp hqp kim cao, mai dinh hinh.

+ COrlln do la viii li~u tren ca

sa cOrlln tdng

+ Corun nau co chua 94 .;- 95% Alp) thfch hqp cho vi~c mai cac tMp
thuang, thep khong nhi~t luy~n, gang. - Cacbit silic co d(l ciIng va d(l ron cao han corun. Tai vUng mai do nhi~t d(l cao silic co khuynh huang ket hqp vai cacbon trang v~t li~u gia congo Vi v~y v~t Ii~u cacbit silic thfch hqp vai vi~c mai cac lo~i thep co chua luang cacbon thap va trung binh. Tuy nhier. lo~i cacbit silic xanh co d(l Mn cao thuang duoc dung d~ gia cong hqp kim ciIng, tMy tinh, gam su, cac lo~i da quy, da nhan t~o va dung trang gia cong tinh. - Nitrit bo co cau truc m~ng m~ng tinh th~ lap phuang (CBN) duqc tbng hqp a nhi~t d(l tir 2000.;- 3000" K duai ap Ilfc tir 110.;- 140 bar (hinh 9.62). Cac h~t CBN co th~ t6n t~i duai d~ng dan tinh th~ ho~c da tinh tM. Cac hat CBN a d~ng da tinh th~ duqc dung d~ che t~o cac h~t mai mjn co d(l b~n cao han va sk han h~t mai CBN a dang dan tinh th~. V~t li~u h~t mai tir CBN co d(l cung, d(l Mn va d~c bi~t giu duqc COtfnh b nhi~t d(l cao han so vai v~t li~u COrllnva cacbit silic (hlnh 9.63), trang khi do gia thanh I~i thap han diaman, vi the trang nhiIng nam gan day chung duac sir d\Jng rat r(lng rai trang vi~c che t~o da maio

CONG NGHE CHE TAO MAy

303

OJ

b)

100
kN

mm2 80

Oiama

~
I

.~

>

60

-~

u '0.

."
G:l

0> C

40
SiC

fa

aa

500

750

1000K1250

I_-

Nhiel do

Hinh 9.62. 'Caut~o m~ngtinh th~ ella nitrit bo va so sanh de? cU'ng te vi eua cae IO<:J.i v~tli~uh"t mili. a) cau t~o m~ng tinh th~ eua nitrit bo: b) 50 sanh d9 cling

t vi eua CaG lo~j v~t li$u

h'?t maL

- Diaman la cacbon co cau truc mang tinh the I~p phuong. Diaman II! nhien rat dilt. Diaman nhfin t~o duoc t6ng hqp i:J nhi~t dq tren 3000'K duai ap 2 luc 10 kN/mm (= I00 kbar). Vi~c su d\lng diaman lam vfit li~u mai co nhiing han che nhu sau:

+ Diaman (cii tl! nhien va nhfin t~o) rat dilt. + Tu 1000'K diaman co phiin (mg hoa h,?c vai oxy diin ]ai h~t mai bj mai .
man nhanh,

+ Dq cung te vi giiim nhanh khi nhi~t dq tang (hlnh 9.62). Chat dinh Mt
Chat dfnh ket co iinh huang quyet djnh tai dq ben co h,?Cva do cung cua da. Do cung cua da duoc danh gia biing khii nang tach h~t mai khoi be mat da duai tac dung co nhi~t cua qua trlnh maio Da co khii nang kho tach h~t mai khoi M m~t cua no duqc goi la da c(mg. Nguoc I~i da co khii nang de tach h~t mai khoi be m~t duqc goi la da memo Cac chat dfnh ket thuOng dung Iiivfit li~u gam SU, v~t li~usilicat (NaSiO), v~t li~u t6ng hqp hiiu co, cao su t6ng hqp, chat dinh ket kim lo~i... FJ(> r6ng eua dci. The tfeh 16 r6ng t~o ra kh6ng gian thoat phoi trang qua trlnh mai, do do

304

Chuang 9: Cae phuong phap gia dIng dl.t g'?t

anh hUOng tai kha nang dt cua da. M~t khac the tfeh Ib rbng anh hUOng tr\fc tiep tai de? ben co hoc cua da maio

Topografie czia dd maio

T~p hop cac 16i 16m tren be m~t da mai duqc goi la topografie clia da. Topografie cua da ph", thue?c van che de? cbng ngh~ khi sua da cling nhu ph", thue?c van v~t li~u h:J.t,de?h:J.t,de?cUng cua da va Jubn lubn bien dbi ph\! thue?c van tai tn;mg co nhi~t xuat hi~n trong qua tdnh maio Topografie dac trung cho kha nang dt cua da. \Jng vai mbi mbt 10:J.tda cu the (db h:J.t, db cUng, cap cau truc xac djnh) se co me?t che de? sua da thfch hop sao cho tao ra duqc me?t topografie phu hop nhat de co khii nang dt tot nhat, tUbi ben da cao nhat. Che db sua da hop Iy nay phiii xae djnh bang th\fc nghi~m dua tren cac dieu ki~n gia cbng C\! the. Nhu vay cac tfnh chat dac trung cho mbt vien da mai la v~t li~u h:J.tmai, de? cUng, de?h:J.tva de? rbng (hay con g<;>i la cap cau truc) clla da.

ChQndd mai
Ch<;>n da mai Chll yeu ph", thue?c vao v~t li~u gia cbng va yeu du ky thu~t clla nguyen cong. - Neu v~t li~u gia cbng co de?cUng cao, h:J.tmai chong mon dn ch<;>nda mem de cac h:J.tmai dii mon d~ tach khoi be m~t da t:J.Odieu ki~n cho cac h:J.t mai mai tham gia van qua trlnh dl, giam rung de?ng trong khi mai, nang cao nang suat dt va dam bilo de?nhiln be m~t gia cbng. - Neu v~t li~u gia cbng mem, h:J.tmai lau mon dn ch<;>nda CUng de su d",ng het khii nang dt clla h:J.tmai, tang !Ubi ben cua da, giam chi phi sua da va tieu hao da, nang cao hi~u qua kinh te - ky thu~t clla nguyen cbng. - Khi miii tinh yeu du de?nhan be mat cao nen ch<;>n da co kich thuac hat nhO, nguqc l:J.imiii thb de nang caD nang suat nen ch<;>n da co kfch thuac hat IOn.

9.6.2. Cae phuong phap mai

a. Miii tron ngoiii

* MCti trem

ngoiii

co tam

Miii tron ngoai co tam co tfnh v:J.nnang caD. Khi miii co the ga chi tiet tren ~mili~~~~~~m~c~~t~~~i~.~~~~

CONG NGHt; CBB T~O MAy

305

Iii tam lam chuan tinh th6ng nhat de lu<;mgdu deu va dilln,bilo dong tam gifra cac b(i~tn~c. Sau khi nhiet luy~n can niin thing va sua I~i Iii tam truoc khi maio Thong thuang nen su dllng phuong phap mai tfonngoai co Jam tien dao d,?c (hlnh 9.63a) voi so,= 0,005 -;-0,02 mm/ I hanh tflnh k6p de hichuOOg kinh be, chi tiet it bien d~ng, nang cao d<ichinh xac gia congo De nang cao nang suat boc phoi ta sua da vat goc 2 7 3" (hlnh 9.63b). Khi mai tinh b nhfrng Mnh trlnh cu6i khOng thll'c hi~n tien dao ngang rna chi thll'Chi~n tien dao d,?c cho toi khi mai het hoa lua.

.;

....

s -

5 b)

oj

c)
Hinh 9.63. Sd

d)

do nguyen Iy cae phltdng philp mili Iron ngoili.

Khi chi tiet ngAn, duang kinh 100,d<icU'ngviing cao nguai,ta dung phuong phap tien da huOOgkinh (S"" = 0; SO,""' '" 0) de tang nang suat (hlnh 9.63c). Voi phuong phap nay co the mai dinh hlnh biing dch sua'cta co hlnh d~ng la am ban cila chi tiet can gia congo Nguai ta co the tien Mnh gia cong dong thai m(it tf,! va m(it dall biing

20 - L'NCT

306

Chuong 9: Cac phuong phap gia dIng d.t g;,t

phuang phap tien da theo phuang tl!0 vai trlJc niim ngang m(>tgoc 45" (hlnh 9.63d). Phuang phap nity cho nang suilt cao nhl.ll1gd(>chinh xae khong cao VI t6c d(>dt cua cac di~m tren da khae nhau dan tai da mon khong deu.

* Miti tho
Neu g<;>i Q lit th~ tich phoi lay di trang I dan vi thai gian thl khi miti tron ngoai tien dao d<;>c (hlnh 9.64a) ta co:
)

Q = t.s"o"Vl'h (mm Is) Trang do: t - chieu sau dt,

Sdo, -

buac tien d<;>c,

vph- v~n t6c cua phoi. MlJc dfeh cua miti tho lit lay di dUQ"C th~ tfeh cua phoi Q Ian nhat vai chi phi gia cong thap nhat.

:c
.!!
"0
0> C

::!-

'"
z

0> C U

'0

ro .0,

Vph6i

~
0-

:c
L

The tfch phoi lay di lrong 1 dO'n vi th6i gian Q (rnm3/s)

Hinh 9.64. 51! phy IhuQc giLtachi phi gi. c6ng va Ihi! lich phoi
a) sO

Q (mm/s):

do mai tr6n

ngoai tien dao dQc;

b) 51! phy thu6c gilt. chi phi gi. c6ng va th tich pho; Q (mm/s).

V~y d~ tang Q ta co th~ tang chieu sau cat t, buac tien s",,'ho~c t6c d(>phoi Vl'h' Tuy nhien khi tang Q se dan tai: - LlIc phap tuyen tflng do do co th~ gay ra sai s6 hlnh dl!ng i:J phoi rna nguyen cong mai tinh khong th~ sua het dllQ"C. D~ khAc phlJCnguai ta dung da co kfeh thuac hl!t lan, tien hanh sua da tho va k~p chat chi tiet 6n dinh.

CONG NGHi;: CHE T",0 MAY

307

- Cong suat cli! tang, VIv~y khi tang Q can phai dam bao cong suat ci\t nho h<1ll cong suat cua d<;mgca mang da hoijc chqn may mai co cong suatlan. - Nhi~t di? 0 lOp b~ mijt phoi tang dan tai xuathi.;n cac vet ch3y hoijc nUt tren be mijt chi tiet rna khi mai tinh khong xoa het duqc. De khiic ph~c nguai ta su d~ng da co kich thuac h~tlan, sua da tho va nen lang toc di? phoi Vl'h h<1llla tang chi~u sau ci\t t. - Luqng mon cua da tang lam tang chi phi sua da va chi phi da, di~u do I~i dan tai tang chi phi gia congo Bi~n phap khiic ph~c la su d~ng da co di?ctlng Ian va chu yeu la phai giai bai toan toi uu hoa nhlim xac dinh gia tr! Q tlng vai chi phi gia cong thap nhat (hlnh 9.64b). - Rung di?ng tang lam tang toc di? mai l110ncua da cung nhu lam tang chi~u cao nhap nh6 be mat va tang sai I<,;ch hlnh d~ng cila chi tiel. Trong truO'ng hqp nay nen kyp phoi bn d!nh, sua da tho va chqn buac tien dqc so,.,nho. tinh M~c dich cua mai.tinh la dam bao duqc di?chinh xac v~ hlnh d1)ngva di? chinh xac v~ kich thuac cung nhu chat luang b6 mijt cua chi tiel. Muon v~y nguai la thl!c hi<,;n cacbi<,;n phap sau day: - Mai vai the tfch phoi Q lay di trong mi?t d<1ll V!thai gian nh6 (hlnh 9.65), muon v~y co the su d~ng mi?ttrong cac bi<,;n ph3p sau day:

* Mai

+ Chqn chi~u sau ci\t t nh6, IAn tien dqc cuoi khong thl!c hi~n tien da
ngang rna mai cho Mn het hoa lua.

+ Chqn buac tien

dao d9c s'''' nho.

+ Ch9n toc di? phoi

Vl'h

nho. - Ch9n che di? sua da

-'c =
',:,:;

3
'0

tinh. - Su dl)ng da mai co h~t nh6. - Dung dAu lam dung d!ch Iran ngui?i thay the cho emuxi. - Tang toc di? ci\t v"

c..

~
o
o
u

"
0 0 15 50

Da mai c6 de) c(mg va dQ h(;lt trung binh Mlli thep 45 v, = 28m/s 75

.:~

100 The lich phoi hiy eli lrang 1 dan V! thai gian Q (mm3/s)

Hinh 9.65. Anh hltdng cua thi! tich pho; lay di trong milt ddn

vi thili

gian Q to; nhap nhe

be m~t khi

ma; tron ngoa;

tien dao dQc.

308

Chuong 9: Cae phuong phap gia eong eiit g~t ciit kinh te' khi mid tron tien daD dr;;c

* Ch,;m cke'drj

Che d(>d.tkhi mai bao g6m van toc d.t v" toc d(>phoi vrh, buactien d9C Sd va chieu sau cM t (chfnh la luqng tien dao ngang sau mbi hiinh tdnh kep cua ban may s"",). - Viln toc d.t v: Viln toc d.t v,phu thu(>cchu yeu vaodo ben c<1h9Ccua da, vilt li~u h'.'t mai va vao vi~c k\'p chilt chi tiet sao cho 6n djnh:
v,

=v =
d,

1t.

Dd,. nd,

(m/s)

Neu viln toc d.t be thai gian chiu tai cua h'.'t mai trang vimg d.t Ian, tai tr<;mg tren mbi h'.'tIan, h'.'tmai mau mon va d~ bi tach kh6i da d~n tai da mon nhanh. Neu viln toc d.t Ian, Il!c d.t nh6, bien d'.'ng h~ thong va bien d'.'ngJap be milt nh6 do do d(>chfnh xac va chilt luqng be milt tang, nhung neu vi.ln. toc d.t qua Ian, II!Cly tam Ian gay nguy hiem cho nguai va thiet lJi. Hi~n nay

a nuac

ta viln toc d.t khi mai duqc lily theo kinh nghi~m nhu

sau: da mai co cMt dfnh ket gom (keramit) mai ngang v, = 18 + 25 mis, mai thep v, = 25 + 30 mis, mai tinh v, = 30 + 35 m/s. Tai cac nuac cong nghi~p tien tien hi~n nay nguai ta su dung ph6 bien da mai co vilt li~u h:;ttmai la CBN lam vi~c vai viln toc d.t 150 m/s. Trang tuang lai h9 huang tai toc d(>d.t tit 200 + 300 m/s de nang cao do chfnh xae va chilt luqng be milt cua chi tiet gia eong. - Viln toc phoi v.: Viln toc phoi vrh co anh huang tai d(>nham .lOon cua da va nang suilt d.t khi mai:
Vrh
=1t.

be miltcua

chi tiet gia cong, d(>

drh. nrh (m/s)

Khi mai tron ngoai, theo kinh nghi~m nguai ta ch9n, vrh = I + 3% vd" - Ty so toc d(>mai q duqc dinh nghla bAng bieu thuc: q= vJvrh Ty so toc d(>mai q la m(>td:;tiluqng quanl tr9ng cua qua tdnh mai~ no' co anh huang rilt Ian tai Il!c dt, d(>chfnh xac va chilt luqng be milt chi tiet gia congo D(>Ian cua q ph!) thu(lc vao vilt li~u gia cong va chilt luqng be milt yeu cAu, thong thuang mai thep ch9n q = 60 + 100, mai kim lo:;timllU lily,gia trj q nh6, khi mai tho lily q nh6 han khi mai tinh.

C6NG NGill

cm T,\O MAy

309

Vai t6c dQ dt v" khang d6i nu tang t6c dQ phoi vrh co nghia la giam q, dieu do dan tai:

+ lJng v6'i I vong quay clla da da phai tip xuc vai mQt do~n dUOngtren be m~t phoi dai han, tai tn;mg tren mbi h~t mai Ian han dan tai dQman dan vi Clla da tang len.
+L\fc dt tang len do do sai s6 hlnh d~ng ciing nhuchieu cao nhap nho be m~t tang. + The tich phoi lay di trong mQt dan vi thai gian Q tang, nang suat dt tang. - Luqng tin dao d<?cSdQ' ph~ thuQcvao dQ nham be m~t yeu cau va lay theo be rQng clla da. Nu g<?ia la chieu rQng clla da thl:

+ Mai tho thep

+ Mai

= (0,3 -;-0,7)a, mai tho g~ng Sd" = (0,05 -;-0,95)a. tinh thep Sd"" = (0,2 -;-0,3)a, mai tinh gang s"" = 0,4a.
Sd"

- Luqng tin dao ngang s,,''''''sau mbi hanh trlnh kePClla ban may (hay con g<?i la chieu sau dt t) ph~ thuQc vao dQh~t clla da, dQnham be m~t yeu cau va dQ CU'ng viing clia chi tit. Mai tho thep s,,'""' = (0,0 I -;-0,06) mm/1 hanh trlnh kep. Mai tho gang s,,'''''' = (0,02 -;-0,08) mm/I hanh trlnh kep. Mai tinh s"'"'" = (0,005 -;-0,015) mm/ I hanh trlrihkep.

Khd nang eong ngh~ eua miLi.

Mai tho co kha nang d~t dQ chinh xac kinh t cap 9, R, = 3,2 Ilm. Mai tinh dat dQ chfnh xae kinh t cap 7, R" = 1,6 -;-O,4llm. Mai sieu tinh co kha nang d~t dQ chfnh xac cap 6, R,

= 0,2 -;-b, I Ilm.

* MiLi trem ngoiLikh6ng

tam.

Khi mai khong tam chulln dinh vi chfnh la m~t dang gia cong do do khong mai duqc chi tit co ranh tren be m~t. Co hai phuang phap mai tron ngoai khong tam: - Mai khong tam ch~y dao d<?c(hlnh 9.66a): Chi tit quay va tinh tin d<?ctr~c nha banh dan co d~ng hypecboloit tron xoay co tr~c d~t I~ch vai tr~c chi tit mQt goc = n2' 7 3"30'. Chi tit duac ga

310

Chuang 9: Cae phuang phap gia eong e~t gl?t

cao h(/l1tam da mai m6t khoang tir (0,5 -;-I)R nha thanh dO'a du6'i di;itsong song v6'i tam chi tit v6'i R Ia ban kinh chi tit, con da mai thuc hi~n ehuyen d(\ng dt.

Banh mid

Banh mai

0)
Hinh 9.66. So

b)

do mid tron ngoai khang tam:

a) mai kh6ng tam tien dao dqc; b) mai kh6ng tam tien dac ngang.

_ Mai tron ngoai kh6ng tam tin dao ngang (hlnh 9.66b) tU(/I1gtl! mai co tam tin dao ngang, banh diin kh6ng can co d~ng hypecb6I6it VadUQ'c b6 tri sao cho dUO'ng tam song song v6'itr\!c da. Khi sua da chinh xac co the mai dUQ'C mi;it c6n va mi;itdjnh hlnh. Mai kh6ng Him co cae
Uti

diem sau:

- Giam thai gian ga di;itva thai gian gia c6ng mi;itchuan. - D~ tl! d(\ng hoa qua tdnh maio _D(\ cling vfing cua h~ th6ng c6ng ngh~ cao h(/l1mai co tam. _ Co the mai duQ'Ccae tr\!c dai ma mai co tam kh6ng thl!c hi~n dUQ'c. Tuy nhien mai kh6ng tam cling co cac nhuQ'cdiem: _ Kh6ng co khii.nang dam bao d(\ dOng tam gifi'a cac b~c tr\!c do do chi dung de mai chi tit d~ng tr\!c tr(/l1. _ Kh6ng mai duQ'ccac b6 mi;itgian do~n VIbanh diin kh6ng truy6n duQ'c chuyen d(\ng quay d6u Va tjnh tin cho chi tit. Mai kh6ng tam duQ'cdung nhi6u trong san xuilt hang Io~t va hang kh6i, d~c bi~t dung ch t~o cac chi tit dung trong c6ng nghi~p d~t - sQ'inhu cac cqc sQ'i,cac tr\!c con Ian ...

C6NG NGm CHE TAO MAy

311

b. Miii Iron Irong (miii 10)

Mai 16 eo khii nang gia e6ng 16 trl}, 16 e6n, 16 djnh hlnh. Co hai phuCI11g pMp mai 16: mai 16 kh6ng tam va mai 16 eo tam. Mai 16 co tam - Mai 16 eo tam thuang thl!e hil;n tren cae may mai 16 ehuyen dung, may mai van nang eo d:lu mai 16 hoae d6i khi tren may til;n v(ln nang eo trang bi d6 ga mai 16 (hlnh 9.67).

oj

b)

Hinh 9.67. S<ld6 cac phlt<lng phap rna; 16:

a) chi ti~1 quay, da quay quanh Iruc da va I!nh ti~n dge; b) chi tiel co d!nh, da quay quanh true da va Ih\le hi$n ehuy~n d9n9 hanh linh; c) maikhong tam 10Iru; d) mai khong lam 10con.

312

Chuong 9: Cae phuong phap gia eong d1t gqt

Mai 16 co t<1.m-cothi! thl!c hi~n theo hai cach sau:

- Cach thu nhat: lay chulln la mi'lt ngoai ket hqp vai mi'lt dau ga chi tiet tren m<1.m ci'lP 3 chau. Khi hlnh dang ben ngoai cila chi tiet pMc t~p phili sir d\lng m<1.m dip 4 chau va ra theo mi'lt 16, chulln la mi'lt 16 hoi'lc mat 16 ket hqp vai mi'lt dau. Chi tiet quay tron, da quay tron va thl!C hi~n chuyi!n d(ing tien dao d\lc Sd di! mai het chi6u dai 16 va tien dao ngang S"""" di! d.t het luqng du gia cong (hlnh 9.67a). Phuong phap nay thuOng dung gia cong chi tiet nhc. di! ga tren m<1.m ci'lpbachau hoac bon chau cila may mai v~n nang hoac may ti~n v~n nang co d6 ga chuyen dung. - Cach thu hai (hlnh9.67b): chi tiet ga co djnh tren ban may nha chulln la mi'lt dau ket hqp vai mi'lt ngoai hoi'lc mi'lt 16. Truc mang da thl!c hien tat ca cac chuyi!n d(ing: chuyi!n d(ing quay tron quanh t<1.m da di! t~o ra chuyi!n d(ing d.t, chuyen d(ing hanh tinh cila tr\lc da quanh t<1.m 16, chuyen d(ing ch~y dao d\lc Sd de mai het chi6u dai 16va chuyi!n d(ing So, sau m(it hanh trlnh mai de mai het luqng du gia cong. Phuong phap naythui'[n Iqi khi giacong 16 cac chi tiet 100 va co hlnh d~ng phuc t~p nhu 16 tren tMn may Ma, tMn'd(ing C(j ...

Mai l6 kh6ng t6.m

Mai 16 khong t<1.m la m(it trong cac phuong phap gia dIng tinh 16 co nang suat, d(i chfnh xac va d(i d6ng t<1.m cao. Chulln gia cong la mi'[t ngoai do do mi'[t ngoai clla chi tiet phili duqc giacong tinh hoi'[c ban tinh tmac khi mai 16. Khi mai 16 khOng t<1.m ngoai da mai, banh dan con phili co cac con Ian dO'va ep chi tiet tiep xuc lien t\lc vai banh dan (hlnh 9.67c). Mai khong"t<1.m 16 can duqc thl!C hi~n b~ng cach di6u chinh tr\lc da nghieng m(itgoc'con so vai tr\lc chi tiet. Tf\lc da thl!c hi~n'chuyen d(ing quay tron va chuyen d(ing tien dao doc

S, (hlnh 9.67d).
t~p rna khong thui'[n ti~n doi

Mai 16 co cac uu diem sau d<1.y: - Mai duqc 16 Clla cac chi tiet co ket cauphuc v6'i cac phuong phap gia cong khac. - Mili duqc 16 phi tieu chulln. - Mai 16 slraduqc sai I~ch v6 vj trf tuong quan Clla t<1.m 16 so vai cac b6 mi'[t khac do cac nguyen cong tmac de I~i. - Mai 16 co kha nang d~t duqc d(i chfnh xac cao (cap 6). - Mai duqc cac ranh dinh hlnh sau khi nhi~t luy~n rna cac phuong phap khac khong gia cong duqc.

CONGNG~ CHE TAO MAy

313

- Trang san xuat himg loat mai 18de ca khf h6a va tt)'do?ngh6a, vf d~, mai ranh trang clla ca bi ngoai. Tuy vi).ymai 18 cling c6 nhUng nhuqc diem nhu: - Cung tiep xuc giua da va chi tiet khi mai 181an hon mai ngoai, kh6 tuai dung djch tron nguo?ivao vung cat, dieu ki~n thoat phoi va thoat nhi~t kh6 khan do d6 da man nhanh hon so vai mai ngoai. - Duang kfnh 18 cang be tr~c da cang be nen do?CU'ngvUng clla t~c da kem, dieu d6 anh huemg tai do chfnh xac va nang suat nguyen cong, d(ic bi~t khi mai 18 nh6 c6 chieu dai Ian (hinh 9.68). - De dam hilo toc do?mai nham giam toc do?man clla da, khi 18cang nh6 yeu cau so vang quay clla tr~c da cang Ian, dieu d6 diin tai kh6 khan trang vi~c thiet ke va che t~o may maio M(ic du c6 nhUng nhuqc diem nhu tren nhung do tfnh Uti vi~t clla n6 ma mai 18 viin duqc ap d~ng ro?ngrai trang san xuat, d(ic bi~t trang san xuat hang lo~t nhu trong cong ngh~ chi! t~o(\bi. c. Mili phdng Mai phiing la phuong phap gia cong tinh cac m(it phiing sau khi qua phay ho(ic bao, da ho(icchua qua nhi~t luy~n. Ngay nay do trinh do?cong ngh~ duqc nang cao, xu huang chunS la ngum ta ti).ptrung nghien CUlltht)'chi~n toi Uti h6a qua trinh t~6 phoi, giam luqng du gia cong ca.tg<;>t, nang cao do?chfnh xac hinh d~ng, do?chinh xac kfch thuac cling nhu cha't luqng be m(it cua phoi, sau d6 dung mai tho thay cho cac phuong phap gia .cong dt g<;>t khac nhiim tiet ki~m v~tli~u, gi:':mchi phi gia cong ca va rut ngiin quy trinh cong ngh~, d(ic bi~t doi vai cac chi tiet kh6 ga d(it (vi d~, sec mang). Mai phiing thong thuang d~t do? chinh xac cap 7, R, = 1,6 f(m, neu chuAnbi cong ngh~ tot c6 tM d~t do?chinh xac dp 6, R, = 0,4 f(m.

Sa; I~ch hJnh d~ng

Marmon

Hinh 9.68. Sl/ mon da va sai xuat

so hinh d{lng

hi." k.hi

mai 16.

314

Chuang 9: Cae phuang phap gia dIng eiil gl?1

Cae phuong phap mai phing:

- Mai mi).tphing b~ng da mai hinh tfll th,!c hi~n tren may mai ph~ng co ban may chuyen dl>ngtjnh tien khu hoi th,!c hi~n chuyen dl>ngtien dao doc S"", dau mang da th,!e hi~n chuyen dl>ngtien dao ngang S", M mai het chi6u rong chi tiet va tien dao dUng S" sau ml>tlUqlmai de mai het luqng du gia cong (hinh 9.69a) hoi).cthuc hi~n tren may co ban may quay tron quanh tam cua no con dau da thuc hi~n chuyen dl>ngtien dao ngang S", va chuyen dl>ngtien dao dung S"", sau mili lUql mai (hinh 9.69b). Phuong phap mai ph~ng bang da mili hinh tfll co uu diem & thoat phoi, de thoat nhi~t do de dua dung djch tron ngul>ivilo vung eftt, do do dam bao duqc dl>chfnh xac cap 7 va chi6u cao nhap nho b6 mat R" = 1,6 flm, neu chua'n bj cong ngh? dn th~n co the d~t dl>chfnh xac cap 6 va R" = 0,4 /lm. Tuy nhien, do dien tfeh tiep xuc gii!a da va chi tiet nhc. nen nang suat thap. De kh~c phllc nhuqc diem nay nguai ta co the Slrdllng da co b6 fl>ngl6n hon b6 fl>ngchi tiet. Trong truang hqp nay dau da chi th,!Chi~n tien dao dUng S,',m, sau mili hanh tfinh kep cua ban may, tuy nhien may phai dam bao du dl>cUng vilng va phai sua da dn than de tranh mi).tda bi con hoi).cduang sinh da khong thing de gay ra sai so in d~p tren b6 mat chi tiet gia congo
::::: Sngang

n
... . .

-4})
~
"

v",. .
~

JTI;
~'

"

0)

b)

Hinh 9.69. Sd do cac phU"dngph3p rna; philng bAng da rnai hinh tr~.

- Mili phing b~ng da mai mi).tdau: mai phing b~ng mi).tdau cua da chi).u nguyen hoi).cghep (hinh 9.70a, b, c) cho nang suat cao, tiet ki~m da va rna rl>ng duqe kha nang cong ngh~ ella mai do:

C6NGNGHECHETAOMAy

315

I Chuyen
I "

dong-

cua

ban may

-'
Vn
b)

aj

-Snn
cj

Hinh 9.70. gel do cac phltelng phap ma; phang b~ng da mai m~t d~u.

aj

b)

Hinh 9.71. Sd do mai ph~ngdfJ mid m~tdau

trim

may mai chuylm dung co nhh1u trl;lc dfl.

316 the mal d6ng thai nhieu be n1~t tfen may mai chuyen dung c6 nhieu tfl~C da khac nhau (hinh 9.71).

Chuong 9: Cae phuong phap gia dIng ellt gqt

+ C6

+ C6 the mai d6ng

thai hai mat cua m<?t chi tiet bang hai mat dau cua hai vien da khac nhau (hinh 9.72). Nhuoc diem cua mai mat dau la kh6 thoat phoi, kh6 dan dung djch tran ngu<?i .vao viJng ci\t do d6 kh6 thoat nhi~t, vi vaY d<? chfnh xac va d<?nhan be mat thap han so vm mai bang da mai hinh tfl!.
Vi trf

ga

ph6;

Hinh 9.72. So d6 mili d6ng thOi hai m~t ph~ng song song eua

chi tiel b~nghai m,t dau ella hai vien da khac nhau .

~
A

A-A

I@~@~r
L-

I ((((.(
L-

8-8

Va't mal

Va't mal

Hinh 9.73. So d6 mili m~t ph~ng bAng dil mili m~t d~u vai trye dil nghieng: a) tr~e de th~ng g6e vai be m~t gia c6ng; bpr~c de nghieng vili be m~t gia c6ng (kh6ng nen); c) tr~c de nghieng vili be m~t gia c6ng (nen).

.'C6NG NGHE CHE TAO MAy

317

Mu6n d:;ttd<Jehfnh xae va d<Jnhlln b6ng eao phai dung ehe do cal thap. De nang eao nang suilt nguai ta b6 trf tille da nghieng m<Jtg6e 2" .,. 4" so v6i phuong th~ng dUngnhtrng do m').td"u eua da khong tiep xue to1mb<Jvoi b6 m').tgia eong nen cae vet mai khong xoa len nhau do d6 d<Jnhlln bOng b6 m').tkern, b6 m').tgia eong khOng ph~g (hlnh 9.73).
d. Mili dtnh hinh

Mai e6 the gia eong duqe TicinSng cae b6 m').t djnh I hlnh e6 duang sinh th~ng, vf ricin Sng d~, mai cae m').t djnh hlnh e6 tiet di~n khong thay deli theo OJ phuong tien dao b) dqe tren may mai ph~ng, cae Hinh 9.74.,Sd do mai djnh hinh. be m').t djnh hlnh trong xoay ngoai va trang (hlnh 9.74) nhu Cae ranh eua ea bi ngoai va trong. Mai djnh hlnh duqe thlfe hi~n bang caeh sua da co hlnh d:;tng va kfch thuoe theo am biin eua chi tiet. Khi mai ranh djnh hlnh tren may mai ph~ng ph~ng dau da chi thlfe hi~n tien dao th~ng dUng Set sau mbi Mnh trlnh kep de cat het ehieu sau ranh. Khi mai cae m').tdjnh hlnh tron xoay ngoai ho').etrong d"u da chi thue hi~n tien dao ngang S",.

..

Khi mai cam dn phiti e6 eeJeau eh6p hlnh gi6ng nhu phay ehep hlnh.

9.7. MAl NGHIEN

Ban chat eua mai nghien la qua trlnh cat eua cae hat mai tl1 do ehuyen d<JngwOng bue (con gqi la b<Jtnghien) duoi m<Jtap We xae djnh gifi'adung e~ nghien va be m').tchi tiet duqe gia eong. B<Jtnghien g6m b<Jtmai tr<Jnvoi dau nhan, parafin, rna bo va cae ax it hfi'u co theo m<Jtty l~ nhilt'djnh. Khi nghien thO dn su d~ng b<Jtmai co kfch thuoe 'hat IOn, khi nghien tinh su d~ng b<Jtmai co kfch thuoe h:;ttnho.

318

Chuong 9: Cae phuong phap gia eong d.t g9t

D~ng C~I nghi6n (bac nghi6n, tilm nghi6n) thuang lam bang gang d<\co khii nang giu duoc h'!-tmai tren M m~t cua d~ng c~. Nghi6n gam hai qua tdnh: Qua trlnh hoa h<:>c di<~n ra rilt nhanh (trang vai philn tram giay) t'!-othanh tren b6 m~t gia c6ng lap mang axft va lap hilp ph~ rilt mong, sau do nha tac dung co h<:>c cac h'!-tmai pha vo mang axft va lily di lap hilp phu duai dang phoi r6i dfiy ra ngoai. Qua trlnh nghi6n co cac d~c di<\msau day: - M~c du co nhi6u hat mai cung tham gia dt nhtrng vI lap kim lo,!-iduqc ci\t di rilt mong, luc va v~n toc ci\t kh6ng 16'0 nen nhi~t ci\t kh6ng cao. - Qua trlnh di?ng h<:>c Clla cae h'!-tmai phuc tap do quy dao chuy<\n di?ng cua chung tren b6 mat gia c6ng kho I~p lai vet cli, cac vet xoa nhau nhi6u Hln dan tai di? nhan bOng M m~t gia c6ng cao. - Nghi6n chi ci\t duqc lap luqng du rilt nho ( 0,02 mm) nen kh6ng sua duqc sai I~ch v6 vi trf tuan3 quan. Do do twac khi mai nghi6n chi tiet phiii dat di? chfnh xae cilp 7, sai so hlnh d,!-nghlnh h<:>c kh6ng qua 0,005 + 0,1 mm, R, = 1,6 + 0,4 f!m.

r,
~
0) 2

~ d)

rJ)
Hinh 9.75. Sd

do cae d~ngmai nghien:

1. chi tiel gia c6ng; 2. d~ng c~ nghien. a) nghien m~t ph~ng; b) nghien hai m~t ph~ng song song; c) nghien

m~ttn,l

ngoai b~n9hal rna nghien; d) nghien m~t tn;J ngoai bang b'ilc. d) nghien 16; e) nghien m~t duo

CGNG NGllli CHE TAO MAy

319

Mili nghien co the gia cong duqc dc m~t ph&ng, m~t tfl) ngoiliva trang, cac mat dinh hlnh dilt di? chfnh xac cap 6, R, = 0,2 -i- 0,0 I ~m, sai I~ch ve kfch thuac sau mai nghien co the nho han ho~c bang 0,6 ~m. Do do mai nghien duO'csir dl)ng ri?ng rai de gia cong dc bi? doi xilanh bO'mcao ap, dc chi tie't trang thie't bj thuy It!C,dc bi? truyen banh rang dbi hoi di? chfnh xac cao, m~t phan khuon trang cong ngh~ che' tilo khuon ... Tu)! theo hlnh dilng be m~t gia cong ta co cac phuO'ng phap nghien sau: - Nghien m~t ph&ng (hlnh 9.75a): dl)ng cu nghien la hai tam ph&ng bang gang da qua gia cong tinh. Bi)t nghien xoa len mat dl)ng Cl),chi tie't I duqc tie'p xlic vai m dl)ng Cl)va co chuyen di?ng tinh tie'n qua lili nha tay ho~c may. LlIc tac dung P de tilOra ap IlIc nghien. Doi khi khong can luc P rna kh6i luqng ban than chi tie't dIng tao ra duO'cap l~rcnghien du 160. Phuang phap nghien mat ph&ng hay dung nghien mat philn khuon trang cong ngM che' tilo khuon nhlIa de nang cao di? kfn khft cua khuon.

a)

b)

Hinh 9.76. S"

do nghien

m~l try:

a) nghien m~ttrt,1 bEing b9c nghien chCt C: b) nghien mtiit tn;I b~lng may nghien

rna.

320

Chuong 9: Cae phuong phap gia eong dt gl!t

- Nghi~n mi!llr~: nghi~n mi!llr~ eolhe IIIlIC hi~n biingbac nghi~n hay clia nghi~n. Khi nghi~n mi!llru ngoai dung b~c nghi~n chu C biing gang co xe ranh de di~u chinh duac ap h)"clrang qua lrlnh nghi~n (hlnh 9.76a), mi!llrong cua b~c co ranh xoftn de chua bbl nghi~n, be mi!l chi liel chfnh la chu1ln dinh vj, VIvi\y chi~u dai phan liep xuc cuab~c v6i chi liel phai du 160 de s!!,liep xuc giua b~c va chi liellrong qua lrlnh nghi~n duqc 6n dinh. Theo kinh nghi~m Ih!!,C Ie nen
lay
[bee

= (2

-;-4 )d".

Nghi~n mi!llr~ biing b~c chUyeu dung lrang cbng ngh~ sua chua, san xual dan chiec va lhuang lhuc hi~n lren may lien hoac may khoan. Ngoai ra cOlhe lhuc hi~n nghi~n mallrll ngoai biing may nghi~n cliaco hai clianghi~n ph~ng I va 2 0 giua co cliangan cach 3 bold I~ch lam so v6i clia 1 M giu chiliel gia cbng (hlnh 9.76b).

11
2

II
2

r;~
, ,,
( . a)

l)~
A

b)
Hinh 9.77. SO do n9hi~n

c)

+
A-A

la.

a) Bl?c nghien chO' C co 10 con; b) b,?c nghien chO' C co hai dau 10 vat con. c) ehay nghi~n dan hoi dung gia e6ng cae 10co dllong kinh nhe.

CONG NGH.(o CHE TAO MAy

321

Tiim doi xUng cua ranh gifr chi tiet di qua trung diem ban kfnh ella ma 3 dong thai ti).ovai ban kfnh mi?t goc a = 15'khi nghitln tho va a = 6 khi nghitln tinh. Dia 1 quay chu di?ng,ma 2 co the dUng yen ho(ic quay nguqc chitlu ma 1. Khi ma 1 quay mangan cach 3 se chuyen di?ng song ph&ng lam cho chi tietll! quay quanh tam cua no, dong thai tjnh tien khu hoi doc theo duang tam cua ranh gifr chi tiet. Nghitln mat tru ngoai biing may nghitln ma thuOn", <1uqc sudl,mg trong san xuilt hang IOi).t de gia cong chi tiet piston trang bi? doi bom cao ap. Khi nghitln m(ittrl) trong (nghitln 16)dung bi).cchfr C biing gang, tren m(it ngoai cua bi).cco ranh xoan de chua bi?t nghitln. De ditlu chinh ap Il,lcnghitln nguai ta cothe dung cac ketcilu khac nhau (hlnh 9.77 a, b, c). Khi nghitln 16chi tiet co the quay tron, tn~c mang bi).cnghitln t[nh tien (nghitln !ren may ti~n) hoac chi tiet tjnh tien con t~c mang bi).cnghitln quay tron (neu chi tiet nh6) hay chi tiet dUng yen (neu chi tietl6n) con trl)c mang bi).cvua quay tron vua tjnh tien (khi nghitln tren may khoan). TY I~ gifra v(in toc dili do bi).cnghitln quay tron ti).ora Vq vai v~n toc tjnh tien Vtt duac dac trung bAng bieu thuc: tga

= V/

= 0,6 + 1 hay a = 35

+ 45'.

Goc a cang 16'11 nang suilt nghitln cang cao nhung chitlu cao nhilp nho btl m(it cang tang, vi the trj so a nhO dung cho nghitln tinh, trj so a 16'11 dung cho nghitln tho. Chilt luqng nguyen cong phI) thui?c chu yeu'vao toc di? cat V" ap luc nghitln p, v(lt li~u va kfch thuac hi).tmai. .. Khi nghitln tho lily V, nghitln sieu tinh V, kG/cm').

30 + 40 m/ph, nghitln tinh V,

25 + 30 m/ph, (0,2 + 4

= 15 + 20 m/ph, ap Ilfc nghitln p:s 0,2 + 0,4 MN/m'

Luqng dunghitln phI) thui?c vao yeucau ky thu(lt gia cong. Neu yeu du do chfnh xac va di? nham btl mat cang cao thitruac khi nghitln be m(lt dIng phai di).tdi? chfnh xac va di? nham cao va luqng du nghitln phili nh6. Luqngdu nghitln thong thuang nAm trang khoang 0,002 -;-0,05 mm (bang 9.3). Neu luqng du nghitln tinh 16'11 thi nang suilt nguyen cong thilp, khong nhfrng kh6 di).t

21- CNCT

322

Chuang 9: Cae phuang phap gia dIng eiit g'?t

duqc d.:> chfnh xac yeu diu rna con co the t~o ra sai so hJnh dang hJnh hoc cua b6 mat can gia congo Nghi~n khong sua duqc sai so v~ vj trf tuang quan, dong thai co nang suat thap do toc d.:> ci\t thap, b.:>t nghJ~n co kfch thu6'c h~t nho va ap luc nghi~n thap.
61,"g 9.3. each ch9n 11I<;Ing dll nghien.

~_~:~~~)_~;~~~_~_~:~~~)=]~~~~ i~::r::~~~Cng~i~~C"-"~~ ~:~:'~~C~

-~-----~,~--t-3,0 + ;,-01,0+ 2,0 1 0,03+ 0,05 0,04 0,2 0.2+ 0,5 1 2 3
I

-----~---~~o;=;~~---0,03+ 0,05 0,005 + 0.01 :

I
I

I
0,02+ 0,01 0,1+0,05 0,1+ 0,3

0,002 + 0,003 I 0,03+ 0,05 0,005+ 0,01 0,002-:0.003

1 2 3

... _._._._ .. ___.

__ .~_ ... ____ ~,0.2_5_;Sl~O'~1_J

9.8. MAl KHON

Mai khan dung de gia cong tinh 16nha dau khon quay 'tron va tinh tien dqc trl)c. Dau khon g6m 2, 4 ho~c 6 thOi da duqc giii'bAng cac thanh kyp I~p trong cac ranh xe huang kfnh dqc theo than, ben trong eo m.:>thoac hai ong con dung M di~u chinh vanh ngoai cua da, ;~o ra ap luc huang kfnh cua da tac dl)ng len m~t 16 gia cong.Cac thai da duqc -giii'bAng hai la xo vang tren va dUoi Vi~c di~u chinh ap Ilfc da duqc thlfc hi~n nhb' ren vft a haidau con (hlnh 9.78a). Cling co the di~u chinh ap luc da bAng cach sir dl)ng chat deo (hlnh 9.78b). Sau khi dua dau khon vao 16,tang dai oc 1d~y piston 2 di xuong,chat deo bj nen tac d,:>nglen da lam tang ap Ilfc cua da len b~ m~t 16 gia congo Sau khi gia cong xong v~n dai oc theo chi~u nguqc l~i de giam ap IlfCcila aa tac dung len b6 m~t 16 va Jay dau khon ra khoi 16.

CaNG NG~

CHETAO MAy

323

.-88-

0)

b)
Hinh 9.78. Ke't cau dilu khan.

Trang qua trlnh kh6n m6i thanh da tao nen m<Jtlucri quy d~o cua cac hat mai dan cheo nhau (hlnh 9.79). Do c6 nhieu thanh da nen vet cae hat mai xoa nhau nhieu !tin VI v~y kh6n th6ng thuang d~t d<Jchfnh xac cifp 7, d6i khi cifp 6, R. = 0,4 -;-0,05 ~lm. Trang qua trlnh mai kh6n can cM

y:

- Phili Cifpdung djch tran ngu<Jideu d~n va lien t~c. - C6 tM ga dau kh6n va chi tiet theo hai cach:

+ Dau kh6n lApcUng vcridau may, chi tiet lApco dinh tren ban may. Trang truang hqp nay phili dung d6 ga ho~c ra ga sao cho dilm bilo duqc d<Jd6ng tftm giiia Him 16 gia c6ng va tam tr~lcchfnh cua may. .

324

Chuang 9: Cae phuai1g;phap gia eang e;it gl?t

Hinh 9.79. Vol9ia

eong khi mai khon.

+ Dilu khOn I~p tuy d(mg vai tTl,Ic chfnh cua may, nhu v~y vi~c ga d~t chi
tiet dan gian han va khOng yeu cilu d/? d6ng Him giua Iii cua chi tiet va tfl,JC chfnh cao. - Phai ch\m khoang nh6 fa cua da so vai hai dilu cua Iii thfch hqp de tfanh Iii bj loe i:J hai dilu hoac bj ph)nh i:J giua (h)nh 9.80) d6ng thai phai ch\ln duqc ty

h)
Hinh 9.80. Cae d~ng sai I~eh khi mai khbn.

CONG NGHE CHE TAO MAy

325

s6 giila t6c di;>quay vai t6c di;> tjnh tien, ap I,!c kh6n hqp Iy de nang cao di;> chinh xac va nang suat khi kh6n. - Khi kh6n cac h~t mai tach ra kh6i dau kh6n c6 the gam vao b mi;itgia c6ng lam tang t6c di;> mai mon cua chi tiet d6i tiep khi giila chung c6 chuyen di;>ng tuung d6i d6i vai nhau. VI v(iy sau khi mai kh6n nhat thiet phai lam s~ch be mat 16 dn th(in. - Mai kh6n kh6ng sua duac sais6 ve hinh d~ng vasai l~ch ve vi trikh6ng giancua 16.Do d6 truac khi kh6n phai khi\o ph,!c cac sai I~ch d6 blmg ti~n tinh, chU6thoi;ic maio - ve Iy thuyet kh6n gia c6ng duqc cac chi tiet til thep, gang, kim lo~i mau, nhung khi gia c6ng kim lo~i mau phoi bjt nhanh cac 16tn~n b m(it da nen kha nang dt cua da:bj:giam rat nhanh. Mai kh6n c6 cac uu diem co' ban sau day: - Cac hat mai c6 quy.d~o xac dinh, c6 nhieu h~t mai cung tham gia dt cho nen luqng du gia c6ng c6 the 16'0(bang 9.4) va d~t duac nang suat cao hun nghien.
Bang 9.4. Llt\fng dlt mili khan.

- V(in t6c dt th~p (gia c6ng thep V, = 40 7 60 m/ph, gia c6ng gang, dong thau V, = 60 775 m/ph), nhi~t dt thap (nhi~t di;> vung gia c6ng t = 507 150"C) cho nen kh6ng lam thay deli .cau truc m~ng tinh the lap b m(it, do d6 gifr duqc ca tinh dong thai giam duqc Ung suat du lap be m(it cua chi tiet gia c6ng. - Di;> cUng vilng cua dau kh6n cao, tr,!c ga kh6ng bi bien dang do I,!c tac d,!ng len tr,!c can bling liln nhau do d6 dam bao 16 gia c6ng tron. - Qua trinh dt em do it rung di;>ngvi v(iy c6 the d~t di;> chinh xac cao. Tuy v(iy, mai kh6n ding c6 nhilng nhuqc diem nhu sau: - Khi kh6n cac h~t mai tach ra khOi dau kh6n c6 the gam vao be m(it gia

326

Chuong 9: Cac phuong phap gia dIng ciit gqt

cong lam lang t6c d<lmai mon clla chi tit d6i tip khi giua chung co chuyen dong tUOl1g d6i d6i vai nhau. Vi v~y sau khi mai khon nhat thit phai lam s~ch be m~t 16 dn th~n. Mai khon khong sua duqc sai s6ve hlnh dang va sai I~ch ve vi trf khong gian ella 16. Do do truac khi khon phai khftc ph~c cae sai I~ch do biing ti~n tinh, chu6t hoac maio
o

ve 19 thuyt khon gia cong duoc cae chi tit tu thep, gang, kim lo~i mau, nhung khi gia cong kim loai mau phoi bit nhanh cae 16 tn~nbe m~t da nen kha nang ciit clla da bi giam rat nhanh.
o

Kh6n gia c6ng duqc cae 16 co duemg kfnh ttr<j>6 tm <j> 1500, chieu dai 16 tu 10 mm tai 20 mm, kha nang dat d<lchfnh xac va nhan bong be m~t cao, nang suat clla kh6n cao hOl1nghien do guy d~o cac h~t mai hoan toan xae dinh va sO' h~t mai tham gia ciit cung m<ltluc nhieu, VI v~y kh6n duqc dung r<lngriii trang c6ng ngh~ sua chua cfing nhu trang san xuat hang lo~t de gia c6ng cac xilanh xe may, d<lng CO va cac xilanh thuy l\1c.

9.9. MAl SlED TINH xAc

Xi lanh Piston

Be) phf)n kf;!p da

OJ

Be

vi~ccua aa
Phai

m~t lam

a- phan k~pch~tdau mai:

b- gia k~pda; c- thanh da: 1- chieu dai thanh dB. Hinh 9.81. SCI

do mai sieu tinh xac.

a) dllang kinh chi tiet nho; b) dllang kinh chi tiel Ian.

CC>NG NG~

CHE TAO MAy

327

Mai sieu tinh xac la phirong phap gia cong tinh co th~ d(lt d9 chfnh xac va d(\ nhan M m(it cao (hlnh 9.81). Thanh da biing vat . lieu . cacbit silic xanh co chieu rang . b =!-d 2 (khi dubng kfnh d cua chi tiet nho, hlnh 9.8Ia) duqc kyp ch(it tren can cua piston. Khi dubng kfnh cua chi tiet 16nphili dung 2 thanh da, mbi thanh co b:S 20 mm d~ de phun dau tron ngu9i vao vi trf ci\t (hlnh 9.81 b). Goc am y = 60". Chieu dai I cua thanh da phu thu9C chieu dai cua M m(il gia cong nhung I,",,,= 60 mm. B(\ truyen xi lanh - piston d~ 1(10 ra ap luc can thiet giiia da vai M mat cua chi tiet can gia congo Mai sieu tinh xac co cae chuy~n d9ng sau day (hlnh 9.82): - Chi tiet quay tron t(lo ra toc d9 tiep tuyen:
V"

= 1t.d.n

Trang do

d - dubng kfnh cua chi tiet gia cong; n - so vong quay cila chi tiet trang m9t phil!.

- D\lng C\l gia cong th,!c hi~n chuy~n d9ng dao dong di6u hoa a dqc tr\lc chi tiet:

Trang do bien d9 A"= 1,5-;-5 mm, W la t6c d9 g6c cua dao d9ng, t la thOigian. VI v(iy toc d9 cila dao d9ng V,,,la: Vdd da

= -dt = A

.WCOSlJJt
0 .

VI coswt co gia tr! c,!c d(li la I, do do toc d9 dao d9ngc,!C d(li V""",,,, la: Vddm"

= Ao'w = 2.1t.

Ao' f

voH - tan so cua dao d(\ng, f = 500 -;-1200 h.t.kjl ph. Do coswt bien dOi giiia 0 va I nen toc d9 d\t dao d9ng cilng bien dOi tu 0 den Vadmu~ va d6i huang. Nhu v(iy toc d9 d\t V, la tOng hqp cila hai veeto' toe d9 tiep tuyen V" va toe d9 dao dong V""se la m9t d(li luqng bien dOi: V cmin

= VtI = 1t.d.n

328

Chuong Y emil:>;

9: Cae phuong

phap gia dIng e;\t g;Jt

=.
,

'

Y'tt. + y2tid",,,,

Thong thuang Yc = I + 1,5 m/ph.

F

... ~.

Hinh 9.82. So

do chuyn

dQng ella mai sieu tinh xac.

eJ

f)

..

Bij,.~ __ ..
.

gJ

..

-4 ...

Hinh 9.83.-, Set do gia c6ng cae chi tiet b~ngmai siiw tinh xac.

CONG NGHJ;oCHE T1:\0 MAy - Chi tiet th1!'c hien chuye:n dong doc tr~c vai buac tien d<;>c: S""

329

= 0, I

mm/I vong quay cila chi tiet.

Do c6 chuye:n d(mg phtrc tap nhu vilY nen quy dao cac hat mai xoa nhau nhieulan dan tai thai gian gia cong giam di va do nhan b6ng be m;:it tang len. Ap luc da tac d~ng tren be m;:it gia cong nh6 (0,005 -c 0,25 MN/m
2

hay

0,05 -c 2,5 kG/cm') nen khong sua duqc sai I~ch hinh d~ng (meo, a van) va sai so ve v\ trf wong quan, do d6 tmac khi mai sieu tinh chi tiet phai duqc mai (doi vai vat Ji~u gia cong la kim lo~i den) de: d~t duqc giai h~n !ren cua kfch thuac va dam bao d9 chfnh xac ve vi trf tuong quan hoac ti~n tinh (doi vai vilt li~u gia cong la kim lo~i mau), do doluqng du mai sieu tinh nh6 (5 -c 7 /-lm).

Trang qua tdnh mai phai dfp dung dich tron ngu9i lien t~c theo ty I~ 9% la dau may bay hay dau th1!'c vat, con I~i la dau hoi\. Mai sieu tinh duqc su d~ng trang cong nghi~p che t~o a to va may bay (hinh 9.83).

9.10. E>ANH BONG

E>anh b6ng la phuong phap gia cong tinh nham nang cao do nhan bong be m;:it bang cach dung banh danh bong kt hqp vai bot mai cha xat len be m;:it gia cong vai toc d9 cao. Banh danh b6ng g6m cac lo~i sau: - Banh danh b6ng bang gil c6 d9 b6n nh6 de bi cong venh thuang dung danh b6ng SCib9. - Banh danh b6ng bang vai tho dung h~t mai c6 kfch thuac 100 de: gia cong tho cac chi tiet 100. - Banh danh bong bang vai mem dung h~t mai c6 kfch thuoc nh6 dung de: danh b6ng tinh. - Banh danh b6ng bang vai ep dung de: danh b6ng rat tinh. Toc d9 danh b6ng khoang 20 .;- 40 mis, tren mat banh c6 boi bQt danh bOng bang cac h?.t mai rat min, doi khi cho them bQt grafit de: d~t R,::; 0,02 /-lm. C6 the: danh bong 2 ho;:ic 3 Ian bang dc bot co kfch thuoc nh6 dan. Danh bong khong slla chlla duqc sai I~ch ve hinh d~ng, sai I~ch ve vi trf wong quan va khuyet tat tren be mat gia cong. Vi vay tmoc khi danh bOng chi tit phili duCic gia cong tinh va chi

M I~i luong

du khoang 5 /-lm.

330

Chuang 9: Cic phuang phap gia cong cllt g'?t

Khi danh bong co the ap chi tiet vao banh danh bong bang tay hoac bang may. Trang san xuilt hang lo~t danh bOng thuang dU<;1c thlIc hii;n bang day dai co dinh h~t mai. 9.11.CAO C~o la phuang phap gia c6ng tinh thlIc hii;n Mng tay vai cac dung cu dan gian duO"cche tao tu thep dung Cllhofic thep gio. Chilt luqng c~o chil yeu phil thu6c vao trlnh d(>tay ngh6 cila c6ng nhan. Tnrac khi c~o can kiem tra d(>phfmg cua mfit gia c6ng bang cach dung ban mau b6i m(>tlap b(>tmiiu rilt mang roi ap va xoa d6u len b6 mat chi tiet, sau do c~o nhfrng diem cao (nhfrng diem co dinh b(>tmiiu). Sau khi c(lo xong can kiem tra d(>ph~ng theo tieu chu~n sau: Tren dii;n tich 25,4x25,4 mm' co 12 -;-18 di6m doi vai c~o th6 va 20 -;-25 di6m doi vai c(lo tinh. Khi c(lo can hru

y:

- PMi ga dfit chi tiet bn dinh. - Ban mau pMi co d(>chinh xac va d(>cling vfrng cao. - B6 mfit truac khi c(lOphai dU<;1c gia c6ng tinh bang phay, bao, doa ... va d6 l(li luqng du vtra pMi (bang 9.5).
Bang 9.5. LlIc;1ngdll c~o

0,1 0,15 0,18

0,15 0,20 0,25

0,20 0,25 0,35

0,20 0,30 0,45

0,30 0,40 0,50

.. 'J

II

C(lOco cac llUdiem sau: - Cao co the dat dU<;1c d(>chinh xac v6 kich thuac, d(>nhan b6 mfit, d(>chfnh xac v6 V! tri tllang quan cao bang cac dllng cll dan giim (vi dll, c~o co the d~t

CONG NGHf.: CHE TAO MAy

331

duqc d9 phiing O,OI/IOOOmm),do do c~o rat phu hqp vai d~ng san xuat dan chic. - Co the: gia cong tinh cac m(it phiing co kt cau va hlnh d~ng phuc t~p (ranh mang ca, m(it 16cua bac ...) rna cac phuang phap khac khong the:gia cong duqc. - Co the: dung cao de:gia cong tinh Ian cu6i cac mat phiing co kich thuac Ian. - Be m(it sau khi c~o co khi\ nang giil dau boi tran tot tmng qua trlnh lam vi~c. Tuy v(iy c~o cling co cac nhuqc diem nhu: - Nang suat thap, tlmc hi~n bang tay nen chat luqng gia cong ph~ thu9c vao tay nghe cua cong nMn, CllOngdo lao d9ng n(ing nh,?c. - Kh6ng c~o duqc vi.\tlieu qua cling. Do cac nhuqc die:m tren nen xu huang hi~n nay muon thay th c~o bang cac nguyen cong gia cong tinh khac nhu mai, mai di~n hoa ...

9.12. CONG NGHE BOI TRON - LAM NGUOI TOI THltU TRONG QuA TRiNH CAT .
De giam nhi~t dt va rna sat nguoi ta tuai trlJc tip dung djch tran ngu9i vao vung dt trong qua trlnh gia congo Phuang phap tuai tran dang dung hi~n nay iJ nuac ta co nhfrng sau: - Giup dCiqua trlnh gia cong dt g'?t bing chuc nang lam nguoi, boi tran, d9i rua. - Bao v~ d~ng C~ldt, giam tac dl!ng xau cua nhi~t dt. - Dam bao nhi~t d9 cua moi truOng lam vi~c thap va <'In djnh. - Gop phan dam bao chat luqng cua chi tit <'In djnh. - T~o dieu ki~n vi.\nchuyen phoi ra khi)i vung dt & dang. Tuy nhien phuang phap tuai tran co cac nhuqc die:m nhu sau: - Ton chi phi cho vi~c san xuat, tai ch va thai cac chat boi tran lam I~nh. T~j C9ng hoa Lien bang Dtrc, thco lui.\tbao v~ moi truOng, truac khi thai dung djch tran ngu9i dii IO~li bi) vilOmoi truOng nguui ta phi\i lam s~ch. Chi phi cho
I!U

die:m

332

Chuang 9: Cae phuong phap gia eong dt g9t

lam s~ch 1 tan dung dich tron ngut;>iph thai la 1.500 Euw (wong duong 21.000.000 VN dong). - Gay 0 nhiem moi truang lam vi~c cijng nhu 0 nhiem dilt dai, nguon nu6'c... De khiic ph\lc cac ton t~i tren day nguai ta giai quyt theo cac huang sau: - Nghien Clm ch tao cac chat hoi tron lam ngut;>iit dt;>c h~i va co tu6i thQ cao. - Nghien Clm t6i
llU

h6a ch dt;> cong ngh~ hoi tron-lam nguoi.

- Nghien Clm ap dung cong ngh~ hOi tron - lam ngut;>it6i thieu. - Nghien Clm ap d\lng cong ngh~ gia cong khO. 9.12.1. Cong ngh~ hOitron . lam ngu(Ji t6i thieu Ban chat cib cong ngh~ hOi tron -lam nguoi t6i thieu la dung mt;>t the tfeh dung dich tron nguoi nh6 nhat tu6'i vao vung dt sao cho vtin dam hao duqc chuc nang hoi tron - lam ngut;>i. Mu6n v~y nguai ta tron dung djch tron-ngu(Ji v6'i khi nen ap suat cao de phun tr,!,ctip vao vlmg dt. Du6'i tac d\lng cila ap l,!,ccao dung djch tron ngut;>i duqc ehuyen thanh vo s6 h~t hinh eftu do do se tang di~n tfeh tip XtiC cila dung djch tron ngut;>i v6'idao, chi tit gia cong va phoi diln t6'i tang khit nang tai nhi~t kh6i vung dt, pMt huy duqc chuc nang hoi tron va lam ngut;>it6'i muc t6i da v6'i mot the tfeh dung dich tron ngut;>i t6i thieu. So v6'i gia cong uat (hOi tron theo phuong phap tu6'i Iran), phuong pMp hoi tron - lam ngut;>it6i thieu co nhiing uu diem say day: - Giam luqng tieu hao dung dich tron ngut;>igop philn giam chi phi gia cong. - Giam duoc luong chat thai va chi phi cho vi~c lam s~ch chat thai, h~n ch o nhiem moi tmang. - Dam bao duoc tu6i tho cila dung c\l ciit va chat luqng h6 m~t khi gia cong. - Khong gian lam vi~c s~ch. Tuy nhien hoi tran - lam ngut;>it6i thieu viln con cac nhuqc diem sau: - Tac d\lng lam ngut;>i hi han ch so v6'iphuong phap tu6'i tr1mdo do nhi~t

CONG NGJ-$ CHE TAO MAy

333

di? chi tiet gia cong cao han so vai khi gia cong co sir d~ng phuang phap tuai trim. - Chuc nang di?i rira bi han che do do van chuy<\n phoi kh6i vung eftt kho khan han. M~c du con co nhi1ng ton tai nhu tren nhung do hi~u qua kinh te - ky thui),t cao, d~c bi~t la gop philn hilo v~ moi truang nen cong ngh~ hOi tran lam ngui?i t6i thi<\udang duqc ap d~ng ri?ng rai trang gia cong eftt got a cae nuac cong nghi~p tien tien. 9.12.2. Cong ngh~ gia cong khO Trang nhi1ng nam gan day d<\h~n che a nhiem moi truang va giam chi phi gia cong nguai ta da tien hanh nghien cUu gia cong kho bang cach phun mi?t dong khi I~nh vai ap suat cao tn!c tiep vao vung eftt d<\giam nhi~t eftt a dao, chi tiet gia cong va phoi. So vai c6rig ngh~ boi tran - lam ngui?i t6i thi<\u,cong ngh~ gia cong kho co nhi1ng han che nhu sau: - Khong thqc hi~n duqc vi~,: boi tran, k)1ong giam ma sat trang qua tdnh eft!. - Khii nang tai nhi~t ra kh6i vung eftt thap han, do do nhi~t di? vung eftt cao han. - Tu6i b6n clla d~ng c~ eftt thap han trang cung di6u ki~n gia cong. - Delua nhi1ng phoi co kfch thuac nh6 (b~i kim lo~i) vao cac khe hyp ci'Ia cac bi? phi),nclla thiet bi. Cae b~i kim lo~i nay la tac nhan lam tang t6c di? mai mon clla cac be m~t tiep xucgifra cac chi tiet co chuy<\ndi?ng lUang d6i d6i vai nhau. Do nhi1ng ton t~i tren day nen cong ngh~ gia cong kho dang con duqc nghien cUu thir nghi~m va vi~c tri<\nkhai ap d~ng con rat h~n che.

334

Chuong 10: Cae phuong phap gia dIng tinh ...

Chtidng 10

cAc PHVONG PHAp 7 GIA CONG TINH BANG BIEN DANG DEO
A ~ ,,'"

10.1. KHAI NIEM vA so' HINH THANH LOr Bt MAT KHI GIA C6NG TiNH BANG BIEN DANG DBO .
Ngay nay ngoai cae phuong phap gia cong tinh b~ng d.t g'?t, nguoi ta con dung ph6 bien cac phuong phap gia cong tinh kh6ng phoi d,!a tn~n nguyen ly bien dang deo b6 rn~t gia cong b tr~ng thai nguoi. Phuong phap nay co nhtmg

Hinh 10.1. So

do bie"nd~ng cae nhap nho be m~t khi

gia eong tinh b~ng bie"n d~ng deo

CONG NGill CHE TAO MAy

Uti

335

diem rna phuang phap gia c6ng cM got kh6ng co duqc nhu: nang cao d6 cung lap be m').t, tang tinh ch6ng mon lap b6 m').t,nang cao giai hlln chay, va d').c bi~t la nang cao giai hlln mai cua chi tiet may, v.v... Vi vay cac p!llrang phap gia c6ng tinh biing bien dllng deo mang Illi hi~u qua kinh te cao. Gia c6ng tinh biing bien dang deo dua tren ca sa lam bien dang deo kim 10llichi tiet gia c6ng atrang thai ngu(>i.Bim chat cua phuang phap gia c6ng nay la: duai ap hrc cua cac dllng cu (nhu con Ian, bi hoac chay, v.v...) co d(>cUng cao han kim loai bj gia cong, lam cae nhap nh6 tren be m').t gia cong bj bien dllng deo va bi ep xu6ng, do do chieu cao cac nhap nh6 ban dau bi giam di, tao thanh cac vet nhan te vi mai co chieu cao thap hml, dong thai v').tli~u lop be m').tchi tiet gia cong duqc lam ch:k lai (hlnh 10.1). Sa do bien dang cae nhilp nh6 be m').tchi tiet khi Ian ep biing con Ian ho').c bi de gia cong tinh duqc bieu dien nhu hlnh 10.1. Khi gia cong, a chi\ tiep xuc gifra bi (ho').ccon Ian) vai be mat chi tiet gia cong, kim 10llicua cac dinh nhap nho cao RIx, di chuyen theo cit hai phuang cua hai thanh pMn I,!c huang kinh Pk va I,!c tiep tuyen P,. De dllt duqc d(>nham R b6 mat gia cong nha thll,!c tac d(>ngcua dung cu vao be m').tgia c6ng tao nen I,!c Pk va P, phai du de lam bien dllng deo cae dinh nhap nh6 ban dau Rixl Thanh phan I,!c huang kinh P, co xu huang lam cho cac dinh nhilp nho ban dau duac "dar r6ng" ra va lam M m').tchi tiet duqc chilc Illi. Thanh pMn I,!c tiep tuyen P, gay ra hi~n tuqng "x6 truqt" cac nhap nh6 ban dau tllo thanh m(>tlap kim 10lli , tren b6 m').tkh6ng giln chilc vai nen v').tli~u cua chi tiet va de bi troc di khi chi tiet lam vi~c sau nay. Muc dich cua phlrang phap gia c6ng nay la cac nhap nh6 ban dau bi "dat r6ng", bj ep xu6ng va M m').tchi tiet duqc ch:k llli va kh6ng mu6n xay ra hi~n tuqng cac nhap nh6 ban dau bj "x6 truqt". De th,!c hi~n duqc dieu nay thl goc tiep xuc a gifra dl,mg Cll (con Ian ho').c bi) va nhap nh6 ban dau phai nha va thanh phan I,!c tiep tuyen P, phiii nha so vai thanh pMn l,!c huang kfnh P,. Nghia la chieu cao nhilp nh6 ban dau RIxI kh6ng Ian va ty s6 -' phi\i nha. Day la hai di6u ki~n d~ bao dam hi~u qua cila gia c6ng tinh biing bien dllng deo. Tuy nhien cling dn thily riing neu goc tiep xuc rna be thl ty I~ :'
k

P Pk

cling be.

Trang truang hqp giai hlln, neu goc qJ (gifra Pk va P) tien tai 0, ta co P, = 0,

336

Chuang 10: Cae phuong phap gia eong tinh ....

dola truang hqp Ian ep khong eo tin daDdoc S. D.ieu ki~n bien d",ng deo trang truang hqp nay Ia t6t nhat, co the dat de:> nhan bong be m~t caD. P Nu ty Ie -' . P -i> min thl co the d~t chieu caD nhap nho R" cua be m~t sau
k

khi gia cong tu 0,02 '" 0,01 f.!m. Nhln chung, kha nang eua phuong phap gia cong nay co the dat de:> chfnh xac cap 6, ho~c cap 7 vai R" = 0,1 '" 0,05 f.!mnu nhap nho ban dau R" khong 100 hon 0,4.f.! m. Gia cong tinh b&ng bien dang deo co tht duqc th,!c hi~n duai cae dang khac nhau. Tuy nhien co the tbng hqp chung thanh b6n dang chfnh sau (hlnh 10.2):

._.-9I~
/

f'-'yM EJ-A
b)
c)

a)

d)

Hinh 10.2. Cae d~ng chinh eua gia cong tinh bang bien d~,lhgdeo.

- Un ep b&ng eon Ian ho~c bi (hlnh 1O.2a) vai ehuyen de:>ng quay euang bue eua phoi. - Lan ep giua cae con Ian vai ehuytn de:>ng quay euang bue eua cae con Ian (hlnh 1O.2b). - Cha xat b&ngmili kim euong ho~e hqp kim eUng vai ehuyen de:>ng quay euang bUe eua phoi (hlnh 1O.2e). - Nong 16b&ngbi ho~e ehily nong vai ehuytn dong th&ngeua hi ho~e ehily nOr (hinh 10.2d). Hai phuong phap tren, khi lam vi~e co ma sat Ian giua be mat gia eong va d\!ng C\!. Hai phuong phap sau co ma sat truqt giua be mat gia eong v.a d\!ng cu.

C6NG NGHE CHE TAO MAY

337

10.2. cAc ~ PHVONG PHAp V A DUNG CU GIA CONG TINH BANG 7 BIEN DANG DEO
D gia eong tinh bang bie"ndang deo co bon d",ng ehinhth'eo hlnh 10.2. c':J phan nay se tdnh bay cae phuong phap vai nhUng sa do gia eong eu th cling vai ke"teilu dung eu phue vu eho gia eong. 10.2.1. Lan

ep biing

con Ian ho~c bi

Vai phuong phap nay co th gia eong duqe cae d",ng mat phang, mi)t tru trong, m~t tr\l ngoai, th~m chi co th Ian ep cit cae ban kinh luon giua cae biic true, cae ranh eung tron. Khi Ian ep dn t",o nen mot ap lue len be mat gia eong tu 0,2 7 10 KN tu mi)t ho~e nhieu con Ian (hoae bi). Cae con Ian nay duoe quay tu do trong ranh va ep len be mat gia eong vai lue dan h6i bang 10 xo ho~e lue co dinh. Dieu kien lam vii;e khi Ian ep, do la ap lue len cae con Ian, so vong quay eua v~t gia eong va luqng ehay dao eua.eon Ian phu thui)e,vao m6i lo",i vat lii;u gia eong va phuong phap gia eong twae khi Ian ep .. Lan ep co th duoe tie"nhanh nha cae d\lng e\l ga tren cae may tii;n, may khoan, may bao, may phay ho~e may maio Nha Ian ep rna su giam di) nham be mat dat duqe rilt dang k{ Vi du, be mat sau khi tii;n R" = 3,2 flm, nhung sau khi ian ep di) nham be m~t R, = 0,25 flm. Bang Ian ep ding nang eao duqe giai han moi ella chi tie"t.Vi du, tr~leella cae toa xe duang sat ne"uduqe Ian ep se co thai h",nsir dung Ia 800.000 km 100hon so vai true khong duqe Ian ep (thai han Slrd\lng ella true nay chi la 140.000 km). Be m~t chi tie"tduqe lim ep se giam CLlang di) an man khi chi tie"tlam vii;e trong moi twang co an man. Ngoai ra vai Ian ep can sila duye khuye"tt~t ben trong va ben ngoai ella cae be mat phang va tron xoay. Tuy theo hlnh d",ng be mill chi tie"tdn Ian ep va dieu kii;n a noi san xuilt rna nguoi ta tie"nhanh lam nhUng do ga ehuyen dimg d mang cae con Ian thue hii;n tren cae may v",nnang khae nhau. So do Ian ep bang mi)t con Ian (ho~e bi) d gia eong mat tru ngoai, m~t ranh, goe luqn vai tr\le, mat phang dau duqe trlnh bay tren hlnh 10.3 a, b, e, d, e; d gia eong be mat tmng dllOCtrlnh bay tren hlnh 10.3 g, h. Vai cae so do nay vii;e Ian ep du,!e thue hii;n tn~nmay tii;n. Chi tie"tgia eong duoe ga tren miii tam ho~e mam cap, can ho~e d6 ga mang con Ian dllqe ga vao ban dao. Rieng hlnh 1O.3f trlnh bay SOdolan ep matphang th~!ehii;n tren mtlYbao ngang, khi do tru dau twqt ga dung eu mang con Ian va ban may ga chi tie"tgia eong.

22 - CNeT

338

Chuang 10: Cae phuong phap gia dIng tinh ...

a)

cJ

d)

e)

f)
Con

In/"t
/J(Jng C(J liin

ep

Hinh 10.3. So dolan ep b~ng con Ian vii bi cau.

CONG NGill CHI': TAO MAy

339

Bien d~ng cac con Umduqc trlnh bay tren hlnh 10.4. De nhan duqc M m~t gia cong co d(l nhan bong cao, khi Ian ep m~t tru ngoai ap dl,mgcon Ian co d~ng hlnh 10.4a, khi Ian ep ranh dinh hlnh dung con Ian hlnh 10.4b, khi Ian ep cac vai tn,lc co ban kfnh luqn dung con Ian hlnh IO.4c. Cae con Ian nay duqc lam tu v~t li~u X12, XI2M, XBT ho~c YIOA, YI2A duqc toi cU'ng60..;-65HRC, do; khi M m~t lam vi~c cua cac con Ian duqc m~ crom .

. ~.

a)

6)
Hinh 10.4. Hinh d~ng cae con Ian him v!~c.

c)

Khi gia cong, ch~y dao co imh huang den ch<ft luqng b6 m~t gia congo De nang cao d(l nhan bong b6 mat gia cong ap dung luqng chay dao S:s 0,5 mm/vang, khi Ian ep m~t tr\l bing con Ian S= (0,370,5)b (vai b la chi6u r(lng phan trll cua con Ian hlnh IO.4a). Khi dung bi cau S = 0, I 70,2 mm/vong. Khi gia cong bing dung C\I co nhi6ucon Ian thlluqng ch~y dao co th~ cho tang tuang U'ngvai so con Um. Toc d(l Ian ep khong th~ hi~n imh huang den ch<ftluang M mat gia congo Tuy nhien trang thlIc te ap dung toc d(l den 200 mjphut. Khi gia cong co th~ ch~y dao mot so hang trinh. Hai hanh trlnh dau tien cua con Ian (ho~c bi) lam tang ch<ftluqng M m~t gia congo Vi~c tang so hanh trlnh ch~y dao tiep theo co the gay nen lam giillTIch<ftluang. Vi~c boi tr011lam I~nh co anh huang den tu6i Mn cua con Ian, den ch<ft luqng b6 mat, va anh huang ca den cong su<fttieu hao cho gia congo Ch<ftboi tran duac ap dung la dau lUll hoa, dau rna dut, rna h6n hqp 95% va axit thlIc
v~t

5%.

340

Chuang 10:Cae phuang phap gia dIng tinh ...

b)

JI

c)

Hinh 10.5. So do gia cong bling phuong phap va d~p d{'"g Ilfc hQc.
1- chi ti'et; 2- bi cau; 3- dTa ng~n bi; 4- h9P giam toe; 5- d9n9 co di$n.

CONG NGH$

cm TAO MAy

341

De nang cao d9 b"n moi va giam d9 nhap nho M mat chi tiet gia cong mot caeh co hi~u qua hon nguai ta thuc hi~n gia cong vai dllng cll hay dau Ian mang nhi"u bi cau dll'a tren nguyen tilc vad~p d9ng Ill'chqc cua cac b[ cau len b" mat gia c6ng bang luc Iy tam cua cac vien bi duqc Ir.p tu do trang Iii huang kfnh cua rna ngan bi tren dau Ian (htnh 1O.5a). Vai phuong phap nay co the gia c6ng duqc mat tru ngoai (htnh 1O.5b) va mat tru trang (htnh 1O.5c). Vai cac sO'do nay co the thuc hi~n tren may ti~n khi pMi co d9ng CO'dien t~o chuyen d9ng quay cho dau Ian. Tuy nhien cling co the ga dau Ian thay vao chii da mai de thll'Chi~n tren may mai trim ngoai va tron trang. Thong s6 cila qua trtnh gia c6ng duO'cd~c trung bai t6c d9 vong v, do bien d~ng h, s61uqng bi cau va dUC1ng kinh bi cau, luqng chay dao S va s6 hanh trtnh ch~y dao. Oia tr! cila cac th6ng s6 nay duqc cho nhu sau: t6c d(i cua dau Ian v = 10 -7 50 m/s; t6c d(i vong cila chi tiet v, = 30 -790 m/ph; d(i bien dang h = 0,05 -70,8 mm; duang kinh bi d = 7 -7 10 mm; luO'ng chay dao S = 0, I -70,5 mm/vong; s6 hitnh trtnh ch~y dao I -73. Qua trtnh gia cong can cung cap dau boi tron co hiin hqp dau pha sO'i (60%) va dau haa (40%). Dau b6i tron duqc tuai len vUng gia c6ng sau khoang thai gian 5 -7 10 phut duqc thll'c hi~n m(it Ian. Sau khi gia c6ng d6 chinh xac dat cap 7 -78; d(i nhan bong M m~t dat cap 7 -710. D6 cling b" m~t duqc Ian sau khi gia cong duqc tang len vai v~t li~u nh6m 50%, thep 25 -745%, gang 30 -760%, dong thau 60%. Chi"u sau lap bien cling d~t 0,6 -70,8 mm va co the Ian hon. D6i vai phuong phap gia cong chi tiet bang va d~p dong Ill'chqc khong doi hoi de luqng du Vtvai be mat co do nhan bong cap 5 -76 tht kfch thuac chi tiet chi thay dbi tat cii Mn 0,02 mm. Lan ep bang cac con Ian ho~c bi cau duqc tien hitnh tren cac may ti~n, may mai tron ngoai, may mai tro.n trang nhu tren, ngaai ra con co tM thll'c hi~n tren may phay, may mai ph~ng va cae lo~i may cM gqt kim lo~i khac. I-nnh 10.6 trtnh bay SO' do Ian ep Iii vai nhi"u con Ian thll'c hi~n tren may phay ho~c may khaan, khi do dau Ian ep duqc Iilp vao trllc chinh va vat gia cong duqc ga tren ban may. De Ian ep nhfrng 16sau va dai cila cae chi tiet Ian co the th\rc hien vai d\lI1gc\lnhi"u bi duqc ga vaa truc ga cila may doa ngang (htnh 10.7). Khi do v~t gia cong duqc ga tren ban may con dllng cll duO'cga tren mam cap va mot dau ch6ng tam.

342 Tfen co sa nhfrng van de da trlnh bay tfen, di! gia c6ng du()'c bang phuong phap nay phai thit k va ch tao du()'c cac dung c~ mang cac con Ian hoii.c bi ciiu hay can g9i la dau Ian. Hinh 10.8 la kt cau d~ng cu Ian ep 16 nhieu bi kh6ng Iy tam. Clic vien bi 7 duqc b6 tff trang tam ngan 6, cac bi nay lira tfen mqt vang co d6 c6n 5 va du()'c chan bang hai (\ chii.n 8 di! xlic djnh vj tfi huang tr~c. Cae (\ chii.n 8 duqc lap tfen dia 9 va 4 va d6ng thm duqe k<;:p ehii.tbiing t~e nit 3. Toan bi? cae chi iit tfen duqc lap tfen can I nhO dai 6c 2. Vi~c

Chuong 10: Cae phuong phap gia eong tinh ...

Hinh 10.6. SCIdo Ian ep 16 tr,m may phay

b~ngdyng
Cl}

nhil$u con Ian.

fJai) Ian

BaiJm<& . Hinh 10.7. SCIdo Ian ep 16 b~ng d~ng c~ nhieu bi trim may doa. 1

A.A

Hinh 10.8. D~ng

c\I Ian ep 16 nhieu b~khong ~

Iytam. 1. thi," can;

2- dai oc; 3~ tn,Jcrut;

4~ dla; 5- vong co d9 con; 6- Uim ng~n; 7- bi dlu; 8- 6 ch~n;

9- Cia.

C6NG NGHE

cm TAD MAy

343

tang, giam dttCmgkinh dJ,mgC\ldm;rcthttc hi~n b~ng cach v;in dai 6c 2 de djch chuyen bi ve phia phili hoac phfa !rai. S6lm;rng bi thttCmgdung til 6 .;- 16.

a)

b)

Hinh 10.9. Ke't cau dau liin ep m~t ph~ng: a) lo~i U11P VaG 10 con tn,lc chinh; b) IOl?i li3p VaG m~t bich ella tryc chinh.

De gia c6ng m;it ph&ng thttCmgdung dau Ian ep cling ho;ic dau Hinep tac di?ng dim h6i. Dung 10(lidau cling thi sai I~ch ve di? ph&ng d(lt dm;rc sau gia c6ng se nhb h011,nhttng chi dung dttqc khi may co du d6 cling viing. Kt diu cua dau Ian ep m;it ph&ng nhll hinh 10.9. Oic loai dau Ian ep nay dttqc ga vao tr\lc chinh may phay dling. 10.2.2. Lan

ep giua

cae con Ian

Lan ep Mng dung c\l mi?t con Ian ho;ic mi?t bi ho;ic nhieu bi nhttng l\lc tac dung mi?t phfa dttqc sir dung ri?ng rai trong c6ng nghi~p, nhttng co nhttqc diem ca ban la l\lc httoog kinh cua con Ian tac di?ng len m;it gia c6ng va b6 ph~n may ve mi?t phia, nang suilt kh6ng cao, kh6ng thich hqp vai chi tit kern cling viing. De tnfnh nhttqc di~m doco th~ dung dung c\l mang nhieu con Ian tac di?ng len m;it gia c6ng theo sa d6 hinh 10.10. ScI d6 nay lam cho h~ l\lc tac di?ng len chi tit gia c6ng tri~t tieu Hin nhau.

Tren ca SO cua cac sa d6 tren, d~ Ian ep dttac m~t tr\l ngoai, ngttoi ta da thit k ra kt cIlu d\lng c\llan ep vai ba con Ian (hinh 10.11).

344

Chuang 10: Cae phuong phap gia eong tinh

c)
p p
p p Hinh 10.10. So

00.

p p

do h!c lac

dl:lng khi Ian ep bang nhieu con dao Ian ho~c bi,

a) voi hai con-'Ian; b) vai ba con Ian; c) vai tam con Ian.

a)

VJtgia cong

b)
Con/an

ean

dVI7g' CI!

Hinh 10.11. Dl;mg cl:;Ilan ep voi ba con Ian gia corig m~ttrl:J"goai. a) voi ba bi d3U hfe tac dQng cltng; b) veti ba con Ian hIe tac d(mg dan hoi.

Bang eae dung cu nay co the thuc hi~n gia c6ng m~t tr\, ngoai tren may ti~n nhb' vi~c ga can d\'ng c\' len dai ga dao va v~t gia c6ng duqc ga tren m:'lm c~p va ml)t dtiu chong t:'lm. Co the Ian ep duqc cac tr\'c co duang kinh ngoai kMc nhau nhb' vi~c dieu chinh huang t:'lmcac vit mang bi. Ml)t trang nhil'ng d\'ng cu hai con Ian co ket CllUc\' the nhu hlnh 10.12. Ket clfu d\'ngcu Ian ep nay bao g6m hai con Ian 3 duac lip tren hai 16cua hai gia do 4. BI) ph~n mang con Ian duac dan h6i nhb' 10 xo 5. Hai gia do 4 co

C6NG NGill CHE TAO MAy

345

Hinh 10.12. Dl:Jngc\llan ep m~t trl;l ngoai vtli hai con Ian. 1- than dl,mg Cl,I:2- vit me trai chieu; 3- con I~n: 4- gia dB; 5-16 xo.

the; dich chuye;n ra vao nha vit me tnii chi6u 2 !lip tn~n than dung c~ 1, luong dich chuye;n nay sao cho phll hap v6'i duang kinh tr~c gia congo V6'i dung c~ nay co the; thl!c hi~n tren may ti~n, may doa ngang, may mai tron ngoai. Ket diu nay cho phep Ian ep v6'i che di? cong ngh~ Ian. Khi gia cong chi tiet kern cling vfrng co the; tranh duqc bien d<inghuang kinh va huang truc.

10.2.3.eM sat biing mUi kim wang ho""c hQ'Pkim cung

Day la mi?tphuong pMp gia cong tinh bimg bien d<ingdeo. Phuong pMp nay co khit nang dung ttong cac 1 di6u ki~n san xuat khae 3 nhau, khi cae phuong, pMp khac 2 khong thl!c hi~n duqc. b) c) a) De; gia cong duac biing Hinh 10.13. M91 so kel eau d~ng e~ eM sal va phuong philp k~p philn lam vi~cella 06. phuong phap 1- mOi cha sat; 2- than d~ng co; 3- philn k~p. nay dn t<i0
a) kep bang ren; b, cj kep bang han.

346 ra d~ng e~ chi! sal. D\'ng eu chit sat duqc d~c trtrng boi v~t li~u pMn lam vi~c, dil.ng b6 m~t phan lam vi~c, phuong phap kiP pMn lam vi~c len than dung cu. Ket cau d\'ng c\' cha sat va phuong philp kiP phan lam, 'vi~c coa no duqc th~ hi~n tren hlnh 10.13.

Chuong 10: Cae phuong phap gia dIng Hnh ...

Cac mGi cha sat nay Iil.iduac Hip len mi?t d6 ga hay mi?t d~ng c\' d~ th!!,c hi~n vi~c gia cong. Tren hlnh Hinh 10.14. Kfft cau dyng cl:I chil sat b;\ng mUi kim clIdng. I0.14 th~hi~n ket 1- vit dieu chinh ap hIe; 2.16 xo; 3- dong he so; 4- mOi kim cLfdng; 5- chi tiel gia cong; 6- eng gift dl,Jng cl,l; 7- eng b9C; cilUto an bi!u\lng c\' 8- tay d6n; g- vit gil!. cha sat bang mil i kim euong co tac d\'ng dan h6i d~ gia cong mat tr\' ngoai ho~c m~t dau. D\lng c\l chi! sat bao g6m mGi kim euong 4 duqc biit ch~t vao ang giu 6 nha vit 9. Gng giu 6 co th~ di trtrqt trong ang b9C 7 d~ dieu chlnh ap I!!,ckhi v~n vit 1 tac di?ng vao 10xo 2. Gia trj coa ap I!!,c duqc biet thong qua d6ng h6 so 3 co mili tS'luon tS'vao tay don 8, tay don nay duac Mt ch~t voi ang giu 6. Voi d\'ng c\' nay co th~ th!!,chi~n gia cong tren may ti~n. 10.2.4. Nang 10 Mng biho~c cMy_nong Nang Iii la phuang philp gi'a cong nen ep be m~t Iii d~ nang cao di? chinh xkva di? nhan' bOng-b6 mat Iii. Nong Iii co th~ th!!,chi~n bfmg bi du hoac chay nang.

.I

C6NG NGH$ CHE TAO MAy

347

10.2.4.1. Nang 16 biing bi cdu Khi gia cong nhiing 16thong suot co the chqn bi tieu chu&n dung kfch thuac d.n gia cong roi dung ca cau don gian thuc hi~n biing tay ho~c dung may de ep bi qua 16.Phuong phap thl,lchi~n nhu vij.y gqi la nang 16 biing bi cau.
Sa do nang 16 bang bi diu duqc

the hi~n tren hlnh 10.15. Phuang phap nay cho dq thang cua Him 16 kern so vai phuang phap dung chay d&y co phan dAn huang. VI the' chi dung de Hinh 10.15. Sd do nong 16 bling bi cau. gia cong nhilng 16 ngin thong suot vai 1- dau ep; 2- bi cau; 3- v~t gia congo vij.tli~u bang kim loai mau. L6 sau khi nang bi co the di!t dq chinh xac cap 7 va do nhan bong R, = 0,2 -;-0, I f-lmkhi bi co dq chinh xac kfch thuac cap 7 va dq nhan bOng M m~t dung tieu chu&n. 10.2.4.2. Nang 16 biing chtiy nang Dily la phuong phap gia cong thuc hi~n bilng each dfty ho~c keo chay nang co ke't cau va kfch thuac thfch hqp vai 16 gia cong qua 16 gia cong do. Vai phuong phap gia cong nay co the dung mqt trang hai loai chay nang mqt nac va nhi6u naco I) Nang 16 biing chay nang mqt nac Sa db gia cong vai chay nang mot nac va ke't cau chay nang mot nac duqc tdnh bay tren hlnh 10.16. CMy nang mqt nac chu ye'u dung M gia cong cac 16 nho, co the dat dq chinh xac cap 7 -;-8 va dq nham b6 m~t R, = 0,8 -;-0,4 f-lm. Chi tieu kinh te'ky thuij.tcua phuong phap gia cong phu thuqc Chtlye'u vao vi~c chqn ke't cau cMy thich hqp, chon luqng du va che' dq gia cong hqp 19. _ Hinh d~ng hlnhhqc va ke't cau cMy nang (hlnh 10.16). a
I'

CMy nong co b6 phi\n Jam vi~c thuang co goc con vao a va co goc con ra ' goc 'd' 0 duqc c hqn n hu sau: a = 3"-;-5"va , a I = I"-;-6" . . nA' DC rqng I' am Vl~C Cac

348

Chuong 10: Cae phuong

philp gia eong tinh ...

b.

b
p

0)

h)

c)

Hinh 10.16. SCIdo gia c6ng voi chay nong mqt nac a) ket cau chay nong

mqt

nac; b) day chay; c) keo chay

duqc lay theo mqt gia trj tuy theo dUOngkfnh cua chay. Thong thuOng be rqng b duqc ch\m tu 0,5 -;-1,2 mm. V~t Ii~u lam chay nong co the dung CDlOOA (YIOA), CDI20A (YI2A), thep crom: CrWMn (XBf), OLCrI,5 (illXI5), thep gio PI8 toi di)t dq cling 62 -i- 65 HRC. De nang cao tfnh ch6ng mon phan lam vi~c cila chzy nong co tM phu mqt lap crom day khmlng 0,005 -;-0,012 mm, ho~c tham nita v6i chieu sau chUng 0,5 -i- 0,7 mm. Lam duqc nhu v~y thl tubi ben cila chay nong nang cao duqc tu 2 -i- 4lan. Ngoai ra nguai ta con co tM lam chay nong co phan lam vi~c biing hqp kim cung BK8, BK1.5,v6i kim IOi)iflay d~t tubi Mn rat eao. Phan hqp kim cling nay co tM lam ra; th3nh mqt vong r6i kyp ch~t biing co khf ho~c han v6i chuoi chily nong. M(,t chay nong nhu v~y co the gia cong duac 500 nghln bac Mng lhep 20 co t~lanh day 5 mm. " Luqng du gia cong Viec xac djnh luqng du gia cc ng cila phuong phap nay la kho. Thong thuang co tM can cu V110 d~c tfnh b:e'n d~ng sua v~t li~u gia cong, yeu cau ky

C6NG NGJ-$ CHE TAO MAy

349

thuat cila M mat gia cong df tinh toan theo phuang phap giai tfeh, hoac can ell vao ket qua thl!c nghi~m df xac djnh luqng du nong. Luang du gia cong 100 hay nho se tao nen luc ep 100 hay nho va anh huimg quyet djnh den chat luqng gia congo Luqng du can phai bao dam du df sau khi nong ep khong df lai mot dau vet nao tren be mat sau khi gia congo Nh)n chung th) luqng du se tang theo dUCmg kinh va chieu dili 16 gia cong va giam khi tang dq nhan bong be mat

truac khi gia congo Cu thf nhu sau: dUCmgkinh 165 -;-30 mm, dai 5 -;-40 mm, dii
d~t cap chinh xac 7 -7 8 th) luang du theo dUCmgkinh khoang 0,05 -;-0,2 mm. Neu dUCmgkinh 16 nho han 5 mm, ty I~ chieu dai tren dUCmgkinh Lid = 2 -;-8 dii dat cap chinh xac 7 th) luqng du theo dUCmgkinh 2Zb = 0,03 -;-0, I mm. Neu gia cong chi tiet gang hoac thep co duang kinh va chieu dili khoang 30 mm th) luqng du 2Zb = 0,12 mm, neu duang kinh D < 5 mm vii ty I~ L/D= 2 -;-7(cac chi tiet bac, 16banh rang ...) th) luang du2~ - Che dq gia cong: Di) doi khi nong ep se quyet djnh Il!c keo (ho~c dily) 100 hay nho, mlic di) va chieu sau bien dang, di) nhan bOng M mat duqc ep. Chat Illqng gia cong bing phuang philp nay it phu thui)c vilo toc di) ep. Toc do ep chu yeu anh huang den nang suat gia congo Tuy nhien khi nong 16, toc di) gia cong v (m/ph) duO'c ch(;m theo mot v~tli~u gia congo Co thf tham khao so li~u sau: v~t li~u thep cacbon co do cling HB = 143 -7320 chon v = 12 -;- 15 m/ph; vai HB > 320 Ch(;lIl v = 8 -;- 10 m/ph; neu v~t li~u Iii nhom, d6ng thau, d6ng thanh, chon v = 20 -;-25 m/ph; neu vat li~u Iii babit chon v = 15 -;-20 m/ph. 2) Nong 16 bing chily nong nhieu nac Ngoili lo~i chily nong mi)t nac M nong 16 nguai ta can Slr dung IO'.lichily nong nhieu naco Lo~i nay thuCmg dung de gia cong 16 co dUCmglinh tren 6 mm. H1nh 10. I 7 Iii ket cau ba loai chily nong nhieu naco CMy nong nhieu nac t6 hqp ci\ luO'i cat vii yang nong (h)nh 10.17a). Chay nong nhieu nac che t~o lien mot khoi (h)nh 10.17b). Chay nong nhieu nacbilng IO.l7c). cach ghep cac yang nong vai nhau (h)nh =0,02 -;-0,04 mm.

Doi vai loai nhu h)nh IO.17a chily nong co philn lum cat. PMn luO'icitt co ket cau lUang II! nhu dao chuot 16. cac yang nong duqc xep ngay sau luO'i cih tinh chinh. Luqng du cua m6i yang nong (di) chenh kich thuac etta hai yang nong lien

350

Chuong 10: Cae phuong phap gia eong Hnh ...

tiep) khOng qua 0,03 -;-0,04 mm (thuang co til 4 -;- 6 yang nang la~i nay). D6i khi sau nhiing yang nang noi !ren, nguai ta can lam them yang nang tinh chinh co kfch thuae bang kfch thuac yang nang cu6i cua phftn nang. Nhln chung trang m(it chfty nang nhi6u nac (nhu hlnh 10.17 b, c) phai co nhi6u chfty nang. Cae yang nang duqc chia lam ba la~i chinh (hlnh 10.18) nhu sau:
a)

:::

..,

...

'"

.,.,

... ..., '"

b)

1'

c)

Hinh 10.17. Cae loc:richay nong nhieu naco a) chay nang nhieu nac t6 hc;1p ea luBi cat va nong nang; b) chay nong nhieu nac lien kh6i; c) chay nang nhieu nac ghep W 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10CaG

yang

nang.

cae n6ng nong.

- Cac yang nang ep. - Cae yang nang sua chinh. - Cae yang nang ket thuc. Trang cae di6u ki~n lam vi~c blnh thuang thl d(i chinh xac gia cong, d(i nhan bong b6 m~t va nang suat ph\! thu(ic vaa d(i nang cua cac yang nang c~nh nhau. T6ng so cua cac yang nang phil thu(ic Im;mgdu gia congo Luqng du 16gia cong quyet djnh bai hi~u s6 giiia kich thuac Ian nhat sau khi gia cong Iftncu6i

C6NG NGHE CHE TAO MAy

351

Kfch thu.ac Ian nha't

sau gia cong

Cae vong nong

ep
Cae v6ng sUa chlnh

Cae v6ng kef thue

Hinh 10.18. Cae lo~in6ng nong tre" chay nong nhieu naco

va kich thuac be nhat truac khi nang c9ng vai luqng doi. Luang doi biing hi~u so kich thuac 100 nhat clla yang nang va kich thuac 100 nhat clla 16 gia cong (hlnh 10.18). Din phai co luqng doi nay la VIsau khi nong xong b~ m~t gia cong se co bien d~ng dan h6i, lam cha 16be I~i so vai kfch thuac 100 nhat clla yang nong ep (vang nong sua chinh), do do kfch thuac clla yang sua chinh phai Ian han kich thuac gia cong dn d~t. Luqng 100 han nay gqi la luqng doi. Luqng doi nay phu thu9C vao luc nang (luqng du) va tfnh chat clla v~t li~u gia congo Bang 10.1 trlnh bay luang doi clla phan lam vi~c cac chay nong day hoac keo khi gia cong cac lo~i v~t li~u khiic nhau.
Bang 10.1. Lu'C!ngdol phan lam vl~c cae chay nong day ho~c keo.

8U'ang kinh

18
86ng thiec

V~t li$u chi tiet 86ng thau

ep)

trang (mm)

!i____________~~ec_:~) ~-!ec --i---~~~-t6~--L

8a t6i II Ii Ii 10 - 20 21 - 30 31 - 45 46 - 60 0,030 + 0,035 0.034 + 0,040 0,040 + 0,060 0,035 + 0,045 0,045 + 0.060 0,060 + 0,075 0,075 + 0,080
i

Thep

0,025 + 0,040 0,040 + 0,050 0,050 + 0.060

I

0+0.01 0,005 + 0,015 0,01 + 0,020

Ii
Ii

I ..

352 - Luong du gia congo

Chuang 10: Cae phuong phap gia e6ng tinh ...

Luqng du gia cong phil thuoc vilO duang kfnh, chieu dai va vat li~u 16. CIl the, khi duang kfnh 16 til 10 .,. 60 mm, luqng du khoi'mg 0, I .,. 0,3 mm. Luong nang cua hai vang nong c~nh nhau chqn la 0,005.,. 0,0 IS mm. Khi gia cong cac 6ng mang do ctffig Ylmg thap thi dung luang nang be, nglwc lai thi dung luqng nang 16n. - Bucrc yang t: Khoi'mg cach giiIa hai vang nong canh nhau gqi la bucrc yang. Bucrc giiIa hai yang nong co the tfch theo cong thuc:

t = (1.,.1,2)
Trong do:t- bucrc vang (mm)

JL

(mm)

(10.1)

L- chieu dai 16 gia cong (mm) De giam chieu dai t6ng c<mg cua chiiy nong, nang cao nang suat gia cong nen co giing giam ngtm bLTcrc yang. Nhlmg neu lam nhu y*y thi ph\1 tai 16n yil phat nhi~t nhieu. Vi the yi~c giam ngiin buac yang bj h~n che. Bang 10.2 chi r6 cach chqn bucrc yang ling yai chieu dili 16 gia cong khac nhau.

Bang 10.2. Bltae vong ella ehay nong d5y ho~e keo.
. ..-.-.--~-.l

"161

"

10

I, '
"

20

- Hlnh dang cac yang nong: Cac yang nong ella chay nong d~y hoac keo co hai dang nhu hinh 10.19. Cac thong so thiet k co the tham khao

a bang

10.3.

CDNG NGHE Crn: TAO MAy

353

Hinh 10.19. Hinh d~ngvong nong ella chay nong nhieu naco

Bang 10.3. Cac thong so hinh h9c cua yang nong.

r:1

.__.. _0_ ..

--~.~i=~~~~~Ban kfnh 16m r

(mm)
I

Goe Ivqn R
() mm

Be r(mg phan lam! vi~c b (mm) , ---I

, I

Dc? cao h
(mm)

'I 'I

-1-- _---".!'L
I

Goe con VaG

-J:

ii

L~9._~~ + 0,25

0,15+0,10

0.15 + 0,25

0,10

.1

Vat li~u chay nang nhi6u nac co thi! la thep dung cu ho~c thep hqp kim. 6 lo,!i chay nang ghep (hlnh 1O.l7c) cac yang nang co thi! lam bang hqp kim cU'ng,nEu dU<1C nhu y~y thl co tubi tho rat cao. V6 kEt cau dl!ng cu nang keo ya dily co hlnh d,!ng phan lam yi~c giong nhau. Chung khac nhau & ch6 chay nang keo khong chju 111c uon nhu chay nang dily, chay nang keo y6 C<1 ban chi chiu luc keo. Do do nEu gia cong yO; cung m<)ttiEt di~n 16thl chay nang keo dai gap 2 -;-3 Ian chay nang dily. Trang cac di6u ki~n lam yi~c nhu nhau thl m<)tchay nang keo t'!o nen m<)ttr! so biEn dang Jeo 1611 han chay nang dily. Trang qua trlnh nang ep can co dung d!ch boi tron va lam nguoi tuai vao vung lam vi~c. Phai can Cllvao tfnh chat kim lo,!i gia cong di! chontbanh phan chat boi tran. Gia cong thep co thi! dung dau may, gia cong gang dung dau rna dut, dau hoa; gia cong hqp kim nhom cU'ngdung nuClcxa phang.

10.3. CHAT LUONG BAT BUaC KHI GIA CONG TINH BANG Blt:N '? DANGDEO 10.3.1. Dt) cbfnh xac blnb dang
D<)chfnh xac hlnh dang d'!t duqc phu thu<)c vao lo,!i dung cu djnh kich thuac ho~c khong djnh kich thuac.
23 - CNeT

354

Chuang 10: Cae phuong phap gia eong Hnh ...

10.3.1.1. Lan

ep

bdng eon Zan ho(ie bi

eo ed edu

clan h6i

Trong tnrang hqp tiep x uc gifra eon Ian hoac bi vai m(it gia cong co cO'cau dan h6i thi hinh d~ng phoi khong dili sau khi gia cong, nghia la khong sua drrqc sai s6 hinh dang cila phoi. Sau khi lan ep kfchthrrac phoi nh61~i deu nhau tren toan M mat gia cong vai hinh dang nhu cu. Dui;ng kfnh gia eong thay dili tld co the tfnh gan dung theo cong thue (10.2) neu tmac do da tii;n d~t d(>nhan bong M m(it cap 5 -;-6. tld

= K (R

bd

R,) (fl m)

(10.2)

Trong do: R",,- do nhap nM be m(it tmac khi Ian ep (flm) R,- d(>nhap nho M mat sau khi Ian ep (flm) K- hi; s6 phu thu(>c tfnh chat deo eila v(it lii;u gia congo Hi; s6 K cila mot s6 kim lo~i duqc ch9n nhrr sau: Thep 12CrNi3A (l2XH3A) Tllep COIOOA (YIOA) Thep C45 (45) D6ng thanh brong 5pU6-6-3 D6ng thau lat6ng Jl62 Dura L\I Gang xam GX18-36 (C418-36) K

= K= K = K = K = K =
K
=

1,21 1,41 1,32 1,31 1,26 1,30 1,36

C6ng thuc tren co the dung de tfnh luqng du khi gia clIng tinh Mng bien d~ng deo. Tuy nhien khi Ian ep vai luqng dul6n se xay ra bien d . mg tmql dang k6 theo hrr6'ng tien dao, khi doluqng tld chi co th6 xac djnh bing thl!c nghii;m.

10.3.1.2. Lan

ep bdng

con Zan ho(ic bi cung (kh6ng clan h6'i)

Phuang pllap gia cong nay thu(>c lo~i djnh kich thuaG, vi no sua drrqc sai so hinh dang theo hrr6'ng kfnh va hu6'ng truc. PMi bj bien dang deo khong deu nhau (j cac vung tiep xuc vai d\!ng
C\!.

Vi~c sua sai so hinh dang phoi chi co th6

niim trong giai h~n bien d~ng du duqc xac djnh theo cong thuc (10.2). Khi'l nang sua sai so hinh dang hinh h9C cila phoi (theo hu&.1g kfnh cung nhrr huang truc phi'li thoa man dieu ki~n sau): tld 2: (8 -<')') (10.3)

C6NG NGill CHE TAO MAy

355 R,)(l0.4)

hoac

(8 -8):s K (Rbd

Trong do: 8 - dung sai cua ph6i tnrac khi Ian ep (J.!m) 8'- dung sai cua chi tiet gia c6ng sau khi Ian ep (J.!m). Dieu ki~n nay kha chinh xae vai tnrbng hqp Ian ep cac 16 nho (d<1O mm) sai I~ch tTOngph1.lmvi 0,003 xae han. 10,3.2. DI) song So vai phuang phap gia c6ng bang ci\t g'?t thl gia c6ng bang bie"ndang deo to ra co lID diem han ve m;;t khi\c phuc di? song. Sa di nhu vayvi no kh6ng t6n tai cae ye"ut6 nhu: lu6'i ci\t thay d6i d1.li quan va te vi, s,! xuilt hi~n 1"0 dao theo chu ky, di? mon cua cac h1.ltmai, gia c6ng bj ngilt quang VIdao citt co nhieu lu6'i. Do la nhung yeu t6 dan Mn di? song tTOnggia c6ng citt got. Qua trlnh gia c6ng bang bie"nd1.lng deo d6ng deu va 6n djnh han gia c6ng bang citt g'?t VIS,! tiep xuc lien t~c cua philn lam vi~c clla dung c~ vai mat gia c6ng, dl) nhan bong phan lam vi~c cua d~ng cu cao (cilp 10 -7- 12), tinh chilt be m;;t clla no gifr duqc Hlu (15 -7- 20 gio c6ng tac). Khi gia c6ng bang dung c~ dan h6i thl dl) song clla nguyen c6ng truac d~ 11.Ii kh6ng thay d6i (sai s6 hlnh dang kh6ng sua duqc). Khi gia c6ng bang d~ng . cu cung (kh6ng dan h6i) co the lam giam duO'cdl) song ban dau cling nhLlsai s6 hlnh dang VIap luc gia c6ng Ian. Tuy nhien ap luc cac vlmg tie"pxuc khac nhau sinh ra bien d1.lngkhac nhan (dinh song bie"nd1.lngnhieu, chan song bien d1.lngit). Nhung cling co the sinh ra song maio Nguyen nhan co song mai la do dl) dao clla cac con Ian theo huang kinh, viit li~u gia c6ng kh6ng d6ng deu, ban kfnh cong cua con Ian kh6ng deu, dl) nhan bong ban dan clla ph6i kh6ng den. Ml)t nguyen nhan nfra, cling co tM do h~ th6ng e6ng ngh~ ehju rai Ian, buae tie"ndoc kh6ng deu, dl) dilOhuang true clla cae con Ian tren d~ng cu (ke ca dung c~ clIng va dung e~ dan h6i). Dieu do lam cho buae tie"nthue te"va buac tie"n danh nghia sai khae nhau ml)t luqng tJ.S nghia la:
-!-

0,00 I mm, con d6i vai cac It. Ian thl kern chinh

Sth"'" = S + tJ. S TTOngdo: S","",- buac tien th,!e te"ella dung e~. S- buac tien danh nghia clla d~ngc~.

(10.5)

356

ChuO'ng 10: Cac phuO'ng phap gia cong tinh ...

Truemg hqp duemg kinh phoi va duemg kinh con Ian la b6i s6 coa nhau Ih. mac du con Ian co bj dao buac lien se khong d6i va do do khong sinh ra song ho(ic h~n che duO'cdo song. Bien d~ng deo khong d~u lrong qua Ir.nh Ian ep cling sinh ra di) song. De giam hi~n ruqng nay can giam muc di) bien dang. 10.3.3. VI) nhan bOng be ml)t gia cong Cling nhu phuang phap gia cong biing ciil gOI, khi gia cong biing bien dang deo Ih. di) nhan bong be m(illheo huang ngang cao han Iheo huang doc. Khi gia cong bien d~g deo lam phiing cac nhap nho ban dau coa phoi. Rung di)ng il :lnh huang den di) nhan bOng be mal, do do co the dal do nhan bong cao khi gia cong Iren mi)l may dii man, kern c(mg vfrng. Gia cong biing phuang philp nay can co mi)l dac lrung nfra la Iy I~ buac coa cac nhap nho d6i vai chi~u cao nhap nho la Ian han so vai phuang phap gia cong biing ciil gql. Hlnh 10.20 Ihe hi~n profin be mat cung mi)l cap nhan bong \78 coa cac phuang phap li~n, mai va Ian ep. Lan ep co 1M d~1do nhan bong cao \78, \79 (R,

1,6.;- 1,8 J..lm)vai buac

lien Ian (S :0=: 0,5 mm/vong) lrong khi gia cong ciil gql mu6n dal do nhan bong ay Ih. phai giam buac lien hoac dung hal mai nha han. Do dai coa buac nhap nho ph\'lhui)c vao kel cau dung cu Ian ep, dang coa phan lam viec coa d\'ng c\', v. chung quyel dinh di~n lich liep xuc vai m(il gia cong Iheo huang chay dao dqc. Vi d\' nhu de d~1di) nhan bong cap 9.;- 10 (R,

= 0,4.;- 0,2 J..lm)khi Ian biing

bi cau Ih. bllac lien S il khi VUo1 qua 0,3 .;-0, I mm/vong, nhung khi Ian biing con Ian h.nh can buac lien S co Ihe d~llai 2 mm/vong. ffinh d~ng coa nhap nho Ie vi k\1igia cong biing bien d~ng deo co nel d(ic Irung d(ic bi~1 (h.nh 1O.20d). Vai phuang philp gia cong nay lao duqc ban kfnh dinh R Ian va goc d6c ~ be va coly I~ RR
z.m~x

rallan (R,m" Iiichi~lI cao nhap nho

Ie vi), Iy I~ nay dac Irung cho di~n lich liep xuc Ihuc. Trj s6 R va ~ co quan h~ vai kich Ihuac phan lam vi~c cua dVng c\' nhu duemg kinh bi, ban kinh du cua con Ian, ban kinh luqn coa con liin h.nh can.

CONG NGill CHE T.AD MAY

357

a)

b) c) d)

Hinh 10.20. Profin

be m~tcung

m{>t cap de? nh~nb6ng ~8 khi pha.p khac nhau.

gia cong bang CaG phltang

a) profin m~t sau khi ti~n; b) profin m~t sau khi mai; c) profin m~Hsau khi Ian ep; d) ban kfnh dinh R va goe doc pella nhap nhe sau khi tan ep.

Hinh dang nhap nho te",i do gia cong biing bien dang deo t~o ra duqc nhu tren co anh hUOng tlit den tfnh chat sir dung cua chi tiet may. Gia cong biing bien dang deo cling t~o nen vet gia cong tren b mat chi tiel. Chieu cua vet gia cong chi quyet dinh boi so

da chuy6n

d(lng cua qua tflnh

gia cong, cho nen chieu cua vet gia cong kh6ng co sl!' khac bi~t gifra gia cong biing bien dang deo va gia cong biing cit g91. Tuy nhien khi dung phuong phap gia cong Mng Ian ep co rung thl co the thay d6i duoc hu6ng cua vet gia c6ng de dang hon VI chuy6n dong ella no dieu chinh duoc trong m(lt ph~m vi r(lng.

10.3.4. Tinh chat co

Iy lop be

m~t

Gia cong biing bien d~ng deo nang cao duoc rat nhieu tfnh chat co Iy lOp be mat bao gam cau truc kim loai, do C(ffig te vi, bien c6ng, 6ng suat be mal. 'Tuy nhien neu cac thong slill!'c nang cao qua muc thl khi gia cong se vuqt qua gioi han cho phep se dan toi bien c6ng qua do lam xau tfnh chat sir dung ella kim loai. Do do can chon che d(llam viec tlii uu, nhat ch9n ket cau va kfch thuoc phan lam vi~c cua d,!ng d6i, dieu chinh duoc.
ct.1

I" cac thong sliluc cho

hqp Iy, co khii nang thay

qua trlnh gia congo Can thiet ke dl,mg cu co khii nang dieu chinh hrc nh~y, nh6,

358

Chuang 10: Cae phuong phap gia dIng tinh ...

Bang 10.4. Quan h~ gii1a cilc chi tieu chat 1I1(;1ng be m~t va cae thong so cong ngh~ khi gia cong bang phllC1ngphilp bien d~ng dec.
~" ~
Thong so

chi tieu 89 nhap chat ILiqng be mal sau

'~'~':"
':,:I

nh61 Muc d9 bien

cling B
(kG/mm2) z

Chieu sau bien cCtng h (~m)

89 song H
(I,m)

Kieh thLfac
thay doi

gia cong R

"d (I,m)

c6ng nghe

(~m)

89 cCtng ban dau HB eua kim 109(

89 nhap nh6 ban dau ella be m~t

I
3 LlIc9

Rbd (fIml

ia

c6ng P (kG)

~r~lj~~ hM I~l'~ L ~~ ~
I~ ~~

LV I~.

18 !" Il
p

/""

II

pi

I I
I

Ban kfnh cau, con tn:Jc, dLfang kfnh bi Ian r (mm)

lan thea tiet di$n dqc

1\,-1< 1'--, I~ ~
r r r r

5 BLioclien 5 (mm/vg)

(.< z
~

))
S

18"
S 8

L::::::::::::. ~
s
h /

I~ IN /
s,

-='-S'

6 56 bLiocgia c6ng n

(\
n

1r L i I~ L IM~, ' L L--=

n n n n

, m"'i:::,;"'"

I~I' ~ I' ~ ~
v. "v"".

r'----v v

CONG NGHE CHE TAO MAY

359

. Bimg 10.4 t6m tit quan h~ giii'acac chi tieu chat luang be mat va cac thong s6 cong ngh~ khi gia cong bang biEn dilng deo. Tu bang d6 thay r6 tinh chat phi tuyEn cua nhieu duang cong quan h~. Dieu d6 cling n6i len vi~c chon cac thong s6 cong ngh~ t6i lm la rat quan trang cua phuang phap gia cong nay. Dl)ng cu gia cong biEn dilng &0 c6 nhieu chung 10ili,c6 th~ tham khao a nhfrng tai lieu rieng ve van de nay. BiEn dang gia cong CO ban trlnh bay a tren c6 th~ dung d~ gia cong mi!t ngoai, mat trang, m~t ph&ng, mat djnh hlnh. Thu(lc 10iligia cong biEn dang deo con co th~ k~ toi nhu phuffi1gphap phun bi, phun cat voi muc dfch nang cao d(l Silch, tinh chat co Iy lOp be mat rna kh6ng tang do chinh xac nen khong trlnh bay a day.

360

Chuang l1:.Cilc phuang philp gia cong tinh ...

ChUdng

11

CACPHVONGPHAp GIA CONG TINHBANG VAE>IENH6A E>IENVAT . . LY

Trang chuong nay chUng la se nghien clm cae phuong phap gia cong mai, chung da duqc ling dlJng f(~mg rai trang thlJc te san xuattll' sau dai chien the giai I3n thu hai. Di.ic.di6m cua cae phuongphap gia cong nay Ia chUng co th6 gia cong quqc cac vi.itli~u rat cling hoac rat mem ma bimg cac phuong phap gia cong co khOng th6 thuc hi~n duqc. Ngoai ra, chUng co th6 gia cong duqc nhfrng bien dang rat phuc t':ip. Dieu nay d':it duqc trang hau het cac twang hop b~ng su dlJng nang luong di~n, nang luqng h6a hoi.icnang luqng co khf trl!c tiep trang vung gia cong. Neu cenang luqng di(\n tae dong vao vung gia cong thi no se InJ thanh nang luong nhiet, nang luqng hoa hoac nang luqng co khf d6 pha hllY luqng du gia cong.
,,::.. ?
A

11.1. GIA CONG BANG TIA'LVA DIEN . Ban ehat ella phuong phap la phong tia lua di(\n M'anmon kim loai khi truyen nang luqng qua ranh dah di~n. Phuong phap nay duoe dfmg d6 gia eong cae 16hoi.iecae be mat eo bien dang bat ky tren cae ehitiet tll'hqp kim elmg va thep nhi(\t luyen (eae bo khuon, eae van keo sqi, eae dung elJ dt, v.v...),Mdt dlit vi.itli~u eling V.V ... Hinh I I:1la sod6 nguyen Iy eua may phat xung RC trang may tia Ilia di(\n (hinh 11.2) d6 gia eong 16 va cae mat djnh hinh. May phar xung RC (cae thong so quan trang la R- di(\n Ira va C- dung Iuqng) eo cau tao g6m ngu6n di~n I, clien tra 2; tu di~n 3 va cae di~n cue 5, 6

CONG NGHE Cll TAO MAy

361

duO'cngam trang dung djch cach di~n. Dung cll di~n cuc khi gia cong b!ing tia Illa di~n luon luon la catod (q(C am) chi tiet gia cong la anod (cll'c duang). Khe hi1 gitla cac di~n cUc phai luon luon co djnh. Khe hi1 co djnh nay duqc be?di6u chinh chay dao tu de?ng4 dam bao. Khi hai di~n cll'c tien lai giln nhau (khe hi1 du be) thl gifra chung xuat hien tia lua di~n, choc thung lOp cach di~n gifra hai di~n cll'c, tao nen ranh diln dicn. Luc nay nhi~t de? i1 vung gia cong len t&ihang ngan de?,lam n6ng chay va dot chiiy philn kim loai tren b6 mat gia cong (wc duO'ng) va t\lo ra hlnh dang theo hlnh d\lng cua di~n. cUc dllng cll (cuc am). H1nh I 1.2 cho ta thay khil nang djch chuyen cUa chi tiet gia cong va di~n cuc d~mg Cll (cac ky hieu cGng tuang tll'nhu tren hlnh 11.1). Be chua 7 (cung v&i chi tiet gia cong) duqc nang len nha de?ng ca di~n 9 thong

Hinh 11.1. So

do

nguyen

Iy ella
tl,l

may phal xung Re.

b~ chU'a dung d[ch

1- nguon di$n; 2- di$n tra; 3lL1qng ch~y dao; 5, 6-

di$n; 4- b9 dieu chlnh

cae

di$n

el,l'e; 7-

va chi tiet gia congo

5
7

10

9 Hinh 11.2. May gia cong tia Ilra di~n.

2- 6i$n trd: 3- tl,l 6i$n; 4. b9 dieu chlnh JLfqng ch~y dao; 5- di$n

eve

dl:JnQc(,J;7- be chua dung d[ch va chi tiet g1a cong; 8- d6 ga;

9- 69n9 Cd di$n; 10, 11- CaG dau day.

362

Chuang 11: Cae phuang phap gia eong tinh ...

qua b9 truy6n dai va b6 truy6n true vitoDi~n cuc dl1ng cu 5 co th~ dich chuy~n bang tay theo ba phuang vuong goc vai nhau va duac ceidinh bang do ga 8 (do ga 8 duqc Hip tren eing truc chinh ella may). Dong di~n hai pha duac neii vai may qua cac dau day II, can dong di~n ba pha duqc neii vai may qua cac dau day 10. Di~n cuc dung C~Ico mat dau thuang duqc che t'.'o tu cac v(\t li~u nhu dong thau, d6ng vang, gang, nhom va doi khi cii vonphram. Khi gia cong tinh 16, duiJng kinh clia eli~n cuc dung cu can Iiiy nha han kich thuac yeu cau khoang 0,05 -;-0, I mm. Tuy thuoc vao che el9 gia cong, do chinh xac clia phuang phap co th~ dat tu:tO,3 c1n :to,OI mm, can d9 bong b6 m(\t nam trang khoang cap I -;-7. Moi truiJng gia cong (dung dich) bang tia lua dien la dau hoa, dau bien the hoac co th~ gia cong trang moi twang khong khi, tuy nhien tnrang hqp n,,,' co hi~u qua rat thap. Nhuac di~m ella phuang phap gia co~g bang tia lua di~n iiInang suat tIl:ip (kho;'mg 800 -;-900 mm'/phut khi gia cong thep), tieu hao nang luang dien Ian (10 -;-17 kW/giatren I kG tn;mg luang kim loai eluqc boc eli) va hao man dung cu Jan (khoang 25 -;-50%, doi khi 100% th~ tieh kim lo'.'i eluac boc di). 11.2. GIA CONG BANG XUNG mEN Gia cong bang xung di~n cung la mot phuang phap gia cong kim lo'.'i bang phuang phap an man eli~ncuC. Gia cong biing xung di~n khac gia cong bang tia Iua di~n vi~c su dl1ng may phar xung lo'.'i khae va thai gian clia cac xung xay ra lau han. Do elo cae xung co th~ t'le el9ng theo mqt phuang cei dinh el~huang toim b9 nang luqng van viec boc taeh kim loai, nang cao hi~u qua clia qml trlnh va giam hao man eli~n cl1c dl1ng C~1. Ngoai ra, thai gian ella cae xung x"y ra ch(\m cho phep giam dang k~ nhi~t d9 a vung gia cong.

Di6u nay cho phep dung vat li~u graphit (than) d~ lam di~n cl1c dung cu. Dung di~n cI1c dung cu graphit co th~ tang duac che dq gia cong (tang nang suat gia cong). Mot sei d(\c di~m khac nIta clia gia cong bang xung di~n la cuc dUOl1gla dung Cll. can cuc am la chi tiet gia cong va moi tnriJng gia cong (dung dich) khong phai la dau hoa ma la dau bien the ho(\c dau diezen. Gia cong bang xung di~n co hi~u qua cao khi boe tach kim loai tren di~n

CQNG NGJ-$ CHi" T 1\0 MAy

363

Hinh 11.3. Cae vi dyU'ng dl;lng phU'dng phap gia cong bang tia lila di~nva xung di~n. a} rut dao b! gay ra khoi chi tiet gia cong; b) t~ng 69 ben eua dao; c) gia cong m~t sang; d) khac chfJ tren v~t Ii$u kim lo~;:
e) khac chO' trEJn v$t li~u phi kim; g) mai dyng Cl,I ht;1p kim cU'ng;

h) phu lop kim IOi?i; i) che ti?O b9t kim IOi?i.

1- chi tiel gia cong (tren hinh 11.3a co them dao b[ gay can dLf9C lay ra); 2- dung d!ch (m6i trLlang gia cong); 3- di$n eVe dl,mg cy (tren hinh 11.3i dyng cl,J dLf<;JC d~p VI:Jnthanh bqt); 4- may kim lo?i dLfqc

phat xung; 5- may rung; 6-lop dau; 7-1op kim lo?;; 8-lop

phil.

tich rqng (t6'i I OOx 100 mm)

VI n'lIlg suat tang len dang ke. V6'i clll1g mot chi" do

gia cong thl phuong phap xung di~n co nang suat boc tach kim loai trIOnm()t

364

Chuong 11: Cae phuong phap gia dIng linh ...

d<1Jlvj di~n tich cao h<1Jlphu<1Jlgphap tia liIa di~n khoimg 8 -;. 10 I;ln (khoimg 8000 -;. 10000 mm'/pMt). Gia c6ng biing xung di~n cfing nhu tia lira di~n duqc dung d<! che t~o khu6n d(\p, khu6n ep nhua, v.v ... ffinh I 1.3 la mqt 'so so d6 gia c6ng biing tia lira di~n va xung di~n.

11.3.GIA eONG BANG m~N eVe DAy

Di~n Cl!Cd~y la phuong phap duqc dfmg d<!gia c6ng cae chi tiet co d6 cling cao. Trong trlIOng hqp nay di~n cl!c la m6t d~y d6ng, I v6nphram ho(\c mol ipden (hlnh 11.4). Ph6i I duqc ga I II , tren ban may co kha n~ng dich chuy<!n di I~i theo hai 5 huang vu6ng goc vai nhau. D~y di~n cUc 3 (hay di~n cUc d~y) duqc chuy<!n tit cuqn d~y 4 sang cuqn d~y 5 nha m6t dqng cO chuyen dung. Cac con I~n di\n Hinh 11.4. Sd do gia eong b~ng di~n elfe day. huang 2 va 7 duqc dung d<! 1 phoi; 2, 7- CaG con I()n dan huang; 3- day di~n cl,fc; gifr d~y di~n cl!c tU<1Jlgdoi 4, 5. CaG cu<,?n day; 6- duBng chep hinh. so vai ph6i I. Qua trlnh dt ranh prophin duoc thl!c hi~n theo ,ctu6ng 6 ho(\c theo chu<1Jlg trlnh ph;ln m6m cua may. Du6ng 6 co th<!'duoc kt;p th(\t ho(\c dan (Mng keo) tren ph6i.l.

.. I'I

Dung m6i (dung dich) dung

M gia c6ng la d;lu hoa ho(\c nuac. Trong trlIang

hqp dung dau hoa thi ph6i phai dut1c ng~m trong dau hoa, con trong trlIOng hqp

nuac thl

can phun tia vao vung gia c6ng.

Uu di<!m chinh cua phuong phap"la dq chinh xac gia c6ng cao, ket cau cua may d<1Jlgian va co kha n~ng tu dqng hoa nguyen c6ng. Phu<1Jlgphap nay duqc dung d<!gia c6ng cac ranh co dq chinh x~c cao, gia c6ng cac cam dia hqp kim cling, gia c6ng cac du6ng chep hlnh, cac khu6n mau va cac lo~i banh rang tr\' r~ng thing an kh6p trong va ngoai, v.v ...

CONG NGHi;: CHi" TAO MAY

365

Nang suat cua phuang phap duqc xac dinh biing t6c di? tang di~n tich cua M mat ranh F (mm"/pMt):
L.H F=T

(11.1)

day: L- chieu dai ranh (mm); H- chieu day cua phoi (mm); 1:- thai gian dt ranh (phot). Dung mai co anh hUOng160 dn do 6n djnh va nang suat gia congo Dau hoa va nuac co do nh6t va mat di?khac nhau rat it nhllng tinh dan di~n cua nuac 160 han tinh dan di~n cua dau khoang 40 Ian. Khi dung dung moi la nuoc cat, nang suat gia cong cac kim loai milu (d6ng, niken, nhom, v.v...) dat 10 .;- 20 mm'/pMt, nang suat gia cong thep (thep ket cau, tMp d~ng c~, tMp khong gi) d~t 5.;- 8 mm'/pMt va nang suat gia cong hqp kim dmg (BK8; BK20M) dat 6.;- 12 mm'/pMt. Di? chinh xac gia cang co thi! dat 0,2 .;-0,3 mm. Do chfnh xac nay phu thuQc vao cac yeu t6 sau day: - Sai s6 cua h~ th6ng do cua may. - Sai s6 cua quy dao chuyi!n di?ng cua ban may. - Rung dong cua may. - Do cling vfmg cua may. Be rong cua ranh b (mm) duqc gia cong biing di~n cuc day co duang kinh d (mm) duqc xac djnh theo cong thuc: b

= d + 2a
ranh (mm).

(11.2)

a day:

a- khe

ha mot phia giiIa day di~n clfCva mat

Ciln nha riing khi gia cong chi tiet co chieu day 1M (>30 mm), ranh a giiIa co M rong 160 han hai dilu, nghia la xuat hi~n sai s6 hinh dang, duac goi la do tang tr6ng. Sai s6 nay co thi! duac giam nhi'>die~ chinh d\lng C\ldung huang keo cang day di~n clfc.

11.4. GIA C6NG BANG DI~N TIEP XUC

Dijc diem cua phuang phap gia cong nay la trang thai gian ngiin ph6ng di~n h6 quang duac t'!o ra do dich chuyi!n. nhanh (quay nhanh) ella dien clfc dung c\l khi no tiep xoc vai be mijt gia cong (hinh 11.5). Phuang phap nay co nang suat va hi~u qua rat cao khi gia cong tho nhu tily

366

Chuong 11: Cac phuong philp gia cong tinh ...

b)

Hinh 11.5. Cae so do gia cong bang di~ntiep xuc.

a- tay s<;J.ch gi sat; b- cat ph6i; c- mal m~t ph~ng;

1- chi tiet gia cong; 2- dung d!ch gia cong; 3- di~n cL!c dl,mg Ct,1; 4- di~n ngu6n.

gi silt, dt dUt, lam sach vat duc v,v, Do chfnh xac clla phuong phap co the dat duqc cil'p4-5 va d<> bong be m~t: cil'p 1-2. Khi dt phoi va mai m~t phling di~n cuc dung cu (cuc am) la dia kim loai til thep cacbon thuang (hlnh 11.5 b, c) quay vai t6c d<> 30 -7- 80 m/giay con khi tily sach gi silt di~n C\ICd\lng cu la ban chai silt (hlnh 11.5 a). Khi co dong di~ri til ngu6n di~n 4 di qua va khi d\lng C\l3 tiep xuc vai chi tiet gia cong, be m~t kim loai bi nung nong va cac phan ttl kim lo~i hoac gi silt bi nong chay r6i duqc tach ra kh6i be mat gia cong (nha dung C\lquaynhanh). Dung djch 2 co tac d\lng giam nhi~t d<> va tang hi~u qua gia congo Dung dich gia cong (mo; truang gia cong) co the la d~u cong nghi~p, nuac hoac khong khf. Qua trlnh gia cong duqc thuc hien vai di~n the 10 -7- 25V va ap Ilfc cua di~n 2 c,!c d\lng C\l len chi tiet khoang 0,3 -7- 0,5 kG/cm Nang uil'tgia c6ng cua 3 phuong phap co the dat 7.10' mm /phut. Nang suat gia cong bi giai h~n bi1iu-ngsuat du va vet nUt tren be m~t bi1i VI tang thai gian tac d<>ng cua cac xung se lam cho nhi~t do dt tang va tang chifu sau truyen nhi~t (nguyen nhan gay ra u-ngsuat du va vet nUt tren lap be m~t). Neu thay d6i che do gia cong co the d~t d<>bong be m~t tai cap 8, tuy nhien trang truang hqp nay cling kh6ng the tranh duqc cac vet nUt, Vai che d<> gia cong thap co the du~g phuong phap nay dela phling cac be

C6NG NGHE CHI.' TAO MAy

367

m!\t gia cong tren may ti~n bttng mot dung cu chuyen dung ho!\c de mai tinh d~ng cu coit, v.v... 11.5.GIA eONG BANG eve DUONG eo KHI Gia cong bttng ClfC duong co khi la qua trlnh bao g6m cac phuong phap gia cong di~n an mon va di~n h6a. Neu tang cong suat a vung gia cong thl tinh chat clla qua trlnh giln vai di~n an mon, con khi giam cong suat thl tinh chat clla qua trlnh giln vai di~n h6a. Gia cong bttng clfc duollg ca khi duqc dung de coitcac vil.tli~u cUng, cac vil.tli~u kh6 gia cong bttng coitgot, d6ng thai duqc dung de mai dao hqp kim cUng, mai cac m!\t phi\.ng,mat tm va nhi1\u cong vi~c khac.

Hinh 11.6. So

do cat kim IO{li bang eve dlldng

cd khi.

1- di$n cl/c dl;Jng cy; 2- chi tiet gia cong; 3- dung m6j~

Qua trlnh gia cong duac thlfc hi~n trang moi tflloog dung djch natri ho!\c dung djch mu6i (chi khi mai tinh). Hinh 11.6 la sa d6 coit dill kim 10(libttng phuong phap clfc duang co khi tren may chuyen dung. O1i tiet gia cong 2 duqc k(Op chil.ttren ban may (clfc duong) con d~ng cu la m(it rna quay I (cuc am). D~ng c~ duqc djch chuyen tai chi tiet gia cong duai m(it ap Ilfc nho r6i tllai dung moi 3 vao vilng tiep xuc giua cac di~n cUc (chi tiet gia cong va dung c~). Nhu vil.y,giua cac di~n c,!,cngoai hi~n tuong an mon di~n con xay ra qua trlnh di~n h6a lam cuc duong (chi tiet gia cong) bien thilnh dung djch. D~ng c~ quay vai t6c d(i vong 15 """ 20 m/giay c6 tac d~ng d~y lap mang dung djch va cac hat nho kim 10(lira khOi vilng gia congo Nang suat coitclla phuong philp phu thu(ic vao che d(i gia congo Luong kim

368

Chuang 11: Cae phuang phap gia e6ng tinh ...

lo~i duqc boc tach t6i da trbng m(it phut co thi! d~t 6000 mm. Do bong be mat sau khi gia cong dat dip 2 .;-4.
Chfif di~n phan

11.6. GIA CONG BANG mEN

HOA

.
o

Ban chat clla phuang phap gia cong nay la khong co sl)"tac d(ing ca khi clla dung c~ tai be m~t gia congo ffinh 11.7 Ia SO' d6 khoan bang phuang phap di~n hoa.

Chi tiet gia cong I la anod (cl)"c duang) can dung c~ la 6ng d6ng 2 (cuc am) duqc b9c cach Iy vai ben z ngoai va duac an xu6ng chi tiet gia cong bang 10 xo 3. Duai mot ap ll)"c nao do, chat di~n phan chay qua 6ng d6ng, t\t0 ra khe h&nh6 gifra phoi va Hinh 11.7. Sd do khoan bang di~n h6a. dung c~, do do no diiy nhfrng hat kim 1- chi tiet gia cong; 2- 6ng dong; 3- 16 xo. lo~i nh6 (hay dung dich) cila phoi (cuc duang) ra ilgoai. Nhu v~y, 16tren phoi (chi tiet gia cong) duac hlnh thanh. ffinh dang cua 16phil thuoc VaG hlnhd~ng clla di~n cuc d~ng C\l. Khi khe hb gifra cac di~n cuc nh6 va dong dj~n phan manh, mat do dong di~n co th~ 2 d~t 200.;.- 300 a/cm , can t6c d(i boc tach kim 10\ti theo chieu dai 4 5 tai 6 mm/phut. Do bOng be mat gia cong d~t cap 8 - 9, can do chinh xac gia cong khm\ng :!:G,02 mm. Gia cong bang di~n hoa can duqc dung d~ danh bong be m~t (hlnh 11.8). Chi tiet gia cong 2 duqc d~t trong b~ chua chat di~n phan I. Khi n6i ngu6n di~n 5 vai d~ng cu 3 va chi tiet gia cong 2, dinh va day nhap nho 4, 6 dAn dAn duqc san phiing. Ta thay cac

2
1

Hinh 11.8. So do danh b6ng b~ng di~n h6.

1- chat di~n phan; 2- chi tiet gia cong; 3 di$n cl/c

ctyng cl,l; 4, 6. dlnh va day nhap nh6 trem ph6i; 5- nguon di~n.

be m~t

CONG NGH~ CHISTAO MAy

369

duang luc do di~n cuc tao ra deu tap trung huOOgV110 cac dinh nhap nho 4, do d6 q\c dinh nay duqc san ph&ngnhanh hon cac day 6. Do b6ng be mat gia cong c6 the dat cap [2 -7- [3. Phuong phap danh ,bOngb!ing di~n h6a c6 nhi1'nguu diem.sau: - C6 khil nang danh b6ng be m~t cling. - Khong c6 bien d,:,ng va thay dbi diu tnk 16p bem~l. - C6 kha nang tl1dong h6a duoc qua trlnh gia congo - Nang suat gia cong cao. - Giam nh<;dieu ki~n lao d(\ogcua cong nhan.

11.7. GIA CONG BANG f)l~N H6A - COKHI

Gia cong bftng di~n h6a - co khi dU9"c dung chu yeu de mai kim loai va hqp kim cling. Phuong phap c6 nang suat cao gap 2 Ian so vai phuong phap mai thOng thuang. C6 hai phuong phap mai b!ing di~n h6a-co khi: , - Dung da mai dan di~n. - Dung da mai trung tinh (khOng dan di~n). Trang truang hqp thu nhat nguai ta dung da mai da.n di~n. Nang suat gia cong ella phuong philp c6 the dat 1000 mm'/phul. Do chihh xacclla kich thuac gia cong dat cap 2, condo bong be mat gi~ cong dat cap 7 -7- R, doi khi cap 10 -;-12 (khi luqng du gia cong 0,01 -;-O,O$mm): UU diem ella p[urang philp la co khii nang mai duqc bat ky kim [o,:,inao, kh6ng phu thu6c vao d(\ cLIng hay d(\deo va kh6ng co phong dien h6 'luang hay tia lua di~n. NhuO'cdiem ella phuong phap: mat do dong di~n 100 doi hoi phai co cong suat nguon di~n 100 va tieu. ,hao chat di~n ph an 100. Phuong phap'[1ay duqc dung de mai ranh thoat phpi: tren cac d\lng cu.hqp kim cling va mai nJ-:ieuloai chi tiet hqpli:im cung khac. H1nh 11.9 111 so do mai di~11hoa -\ . co khi b!ing da mai trung tinh (da mai, khong da.n di~n).
24 - CNeT

Hinh 11.9. Sd do mai di~n h6a - cd khi bang da mai trung-tinh. 1- da mai kh6ng dan di$n; 2- chi tiet gia c6ng (clfc dlfdng): 3-.6ng (ClfCam).

370

Chuong 11: Cae phuong phap gia e(Jng tinh ..,

Chili di~n phan ehay qua 6ng 3 tai M m~t cua chi tie't 2. Da mai trung tinh 1 chi c6 nhi~m Vl,l tach nhfrng h~t nhc kim lo~i t~o fa do philn frng di~n h6a til M m~t chi tie't gia c6ng. Qua tdnh mai duqc tie'n hanh vai che' d9 sau day: ap ll!c fieng cua da trong khoang 0,575 kG/cm', m~t d6 dong di~n 0,571,2 a/cm', t6c d6 vong cua da mai 20730 m/giay. D9 chinh xac cua phuong phap d~t cilp 2 va d6 b6ng M m~t d~t cilp 8 7 9. Phuong phap nay duqc dung chu ye'u de mai m~t ngoai va de mai kh6n 16. Phuong phap cling c6 nhfmg uu, nhuqc diem nhu mai biing da mai dan di~n, nhung chi phi da mai thilp hon va kh6ng doi hOi phai c6 CI10ngde?dong dien m~nh.

11.8. GIA CONG BANG CHUM TIA DIEN TV

Phuong phap nay duqc dung de gia c6ng thep nhi~t luy~n, hqp kim cfrng, kim lo~i kh6 gia c6ng nhu: v6nphfam, molipden, titan, tantan, v.v... d6ng thai de gia. c6ng kim cuong, da h6ng ngqc, th~ch anh va cac v~t Ii~u kh6 gia c6ng khac. Ban chilt cua phuong phap gia c6ng bang chun tia di~n tu nhu sau: chi tiet gia c6ng 4 duoc dat trong mN bu6ng chan kh6ng 3 (hlnh I I.l 0), m9t chum tia di~n tu c6 t6c d9 va d9ng nang Ian duoc t~p trung huang vao M m~t cua chi tie't gia c6ng, nung n6ng n6 va lam b6c hoi vat li~u gia c6ng. Ngu6n sinh fa di~n tu tI! do th6ng thuOng la m9t sqi day v6nphfall'l 1 (clfc am). Nang luqng cao cua cac di~n tu d~t duqc nha di~n the' cao duqc t~o fa bang clfc duong 8. Cac di~n tu chuyen d9ng (t~p trung thanh chum tia) huang tai chi tie't gia c6ng vai t6c d9 gan bang t6c d6 cua anh sang. DuOng kinh cua chum tia sau khi di

,1=
2

-Hinh 11.10. sa do gi. cong b~ng chum tia di~n

tu.

1- cl/c am; 2- h~ thong t$p trung chum tia: 3- buong chfm kh6ng; 4- chi tiet gia cong; 5- h~ thong danh nghimg chum tia; 6- thou kinh tlI; 7- h~ thong quang h9C: 8- cLic dLiong.

CONGNG~ cRt TAO MAy

371

qua h~ th6ng tap trung 2 va thau kfnh ttr 6 co th~ d'.\t tai phan tram ho~c phan 2 nghln mm, con m~t di) cong suat co th~ d'.\t tai vai nghln kW tren I mm Nang. 4 hrqng tac dong duO'cdo Mng cae xung co thai gian 10" -i- 10. giay. Khi g~p b6 m~t gia cong, nang luqng cila chum tia di~n ttr chuy~n thanh nhi~t nang va nung nong cue bi)l6'p b6 m~t gia cong. Neu a vung tiep xuc trl!c tiep cila chum tia vai chi tiet gia cong nhi~t di)len tai 300 -i- 4000' C thl a cach do kholmg IJ.!m nhi~t do khong vuqt qua 300' C Cach truy6n nhi~t nhu v~y cho phep gia cong bat ky v~t li~u nao rna khong Imh huang den cau tfllc cila vat li~u a vung ngoai gia cong. D~ quan sat qua tflnh gia cong t I nguai ta Hipthem h~ th6ng quang h9c 7. 1/ )1H~th6ng 5 co tac dung danh nghieng t / / 1 t / chum tia di mi)t goc mong mu6n. Can nha dng d6i vai nhi6u loai v~t t / t li~u chi6u sau tham nh~p cila chum tia di~n ttr (chi6u sau gia can g) co th~ 16'0 gap 100 Ian duang kfnh. Nhu yay, chum tia t~p trung co duang kfnh 0,01 mm cho phep eftt diit tam day I mm. B~ng chum tia di~n ttr co the gia cong 16neu dung h~ th6ng danh nghieng chum tia 5 tren hlnh Hinh 11.11. SCI do cilt bien d~ng chum tia di~ntu. I L 10 (xem h~ th6ng I tren hlnh lUI) 1- h$ thong danh nghieng chum ho~c CO' cau djch chuy~n pb6i tlIO'ngd6i 2- ph6i tam. so vai chum tia (ban chCithap) d6ng thai co th~ eftt diit va phay cac m~t djnh hlnh trong cilng nhu ngoai hoac eftt bien dang tren phoi tam 2 (hlnh 11.11).
t /

b~ng tia;

Chu ky gia cong chi tiet tren cae may co sir dung chum tia di~n tir co the duqc tl! di)ng hoa hoac di6u khi~n theo chuO'ngtrlnh s6.

11.9. GIA CONG BANG CHUM TIA LADE

Qua tdnh gia cong Mng chUm tia lade xay ra tlIO'ngl1J nhu qua tdnh gia cong b~ng chum tia di~n tll va cilng duqc str dung vai cung muc dich m~c du cac ngu6n nang luqng cila hai qua tdnh nay hoan toan khac nhau. Khi gia cong b~ng chum tia lade ngu6n nang IUO'ng sinh ra do may phat luqng ttr quang hoc hay con goi la may phat lade. May phat lade la mi)t thiet bj pMt ra chum anh sang dO'nsik co tfnh dinh

372

Chuang 11: Cae phuang phap gia dIng Hnh ...

hu6ng cao, co bu<'Icsong rat ngiin nen co the dung mi?t h~ th6ng quang hoc de tap trung no tren mi?t rat cao, co thedf.lt , di~n tich rat nh6, co milt di?nang IUO'ng t<'liIOOOkW/mm-. ffinh 11.12 la m6t dang may pMt lade. Nguon di~n c6ng nghiep I qua bien the va niin dong duoc nap vao h~ th6ng tu. Di~n ap t6i da cua tu 1a2 kV de di(\u khien sl! phong di~n t<'liden,phat xung 3 d(\t C! trong b6 phan phan xa anh sang 2. Bi?ph(\n nay co dang hlnh tru. v<'li tiet di~n milt dt ngang 1ilelip. Khi den 3 pMt sang, toan bi? nang lUO'ngse 3 t(\p trung tf.livi trf co dilt thanh hong ngoc 4. Nhfrng ion Cr+ cua thanh hong ng9c bj kich len muc nang IUO'ng cao, khi t\lt wong chung se pMt ra nhung IUO'ng tiI. Nha h~ dao di?ng cua cac gUO'ng ph&ng5 va 6, nhung Iuqng tiI nay se 3 di If.linhi(\u Ian qua thanh hOng ng9c va kich cac ion Cr+ khac de roi cung

+l~S

4.

10

Bq

phfjn cung cap va cJieu khif/n dif!n

7 8

Hinh 11.12. SCIdo nguyen Iy cua may pha! lade. 1- b9 ph~n dip di~n; 2- b(>pht;ln phan x~ anh sang: 3- den phat xung; 4- thanh,hong ng9c; 5,6- cac gLiong ph~ng; 7- h$ quang h9C; 8- chi tiel gia c6ng; 9- ban may.

CONG NGHE CHE TAO MAY

373

phong ra chum tia luqng tiroGuang 5 co di? philn Xilanh sang gan 99%, con guang 6 gan 50%. Nha do, mot mat ta van nhan duqc chum tia lade i':J phia duai, mi).tkhac khoang I% chum tia phat ra qua guang 5se duqc te bao quang di~n 10 thu lai va qua h~ thong chuy<\nd6i ta biet duqc nang luqng cua chum tia dii phar ra khoi may. Chum tia nhan duoc qua guang 6 se duqc ti.\p trung bi':Jih~ quang h<;>c 7 va tac d~ng len chi tiet gia cong 8 (dat tren ban may 9) co kha nang di chuy<\n toa di? theo ba phuang X, Y, Z. Khi ti.\ptrung tia lade vao vj tri gi2 cong can ch<;Jn h~ thong quang hoc va che di? gia cong nhu nang luqng chum tia, thai gian xung tac dung cua chum tia, tieu cu cua he thong quang h<;JC va so xung lade. Qua trlnh tac d~ng cua chum tia lade vao V! trf gia cong duoc chia ra cac giai doan sau: - Vi).t li~u gia cong hut nang luang cua chUm tia lade va chuy<\n nang luqng nay thanh nhi~t nang. - Dot nong vi.\tli~u gia cong tai nhiet di?co th<\pha hong vi.\tlieu do. Giai n dOil nay Ung vai qua trlnh truy6n nhiet trang vi.\triin ,tuy~t doi bi giai hiln v6 mi?t phia theo phuong tac dung cua chum tia k<\til M mi).ttac dung. - Pha hong vi.\tli~u gia cong va dily chung ra khoi vung gia cong. Giai n dOil nay Ung vai qua trlnh truy6n nhi~t rna M mi).ttac d~ng luon luon thay d6i theo phuang tac dung cua chum tia lade. - Vi.\tli~u gia cong nguoi dan sau khi chUm tia lade tac d~ng xong. Gia cong b:lng chum tia lade rat co hi~u qua doi vai 16nho. Duang kinh 16 nho nhat co th<\dat 4 f.lm. Sir d~ng chUm tia lade co th(\ gia cong duqc cac vi.\t li~u khac nhau nhu kim 10ili,thilch anh, kim euang, rubi, V.V ... Chi6u sau 16gia cong co tM dilt 12,7 mm. Khi gia cong duang kinh 160,1 +0,2 mm thl di?chinh xac co tM dilt 2 - 5 f.lm.

11.10. GlA CONG BANG SlED

AM

Dao di?ng duoc thl!c hi~n trang mot moi truang nao do duoc g<;>i la sieu am, neu tan so cua no VUo1 qua tan so rna tai con nguai co iM hap thu duqc. Thong thuang sieu am co tan so cao han 16 + 20kHZ. . dao dong . Dao di?ng sieu am duqc tilo ra bi':Ji mot thiet bi chuyen dimg g<;Ji la may phat sieu am. Nguyen Iy hOiltdong ella no dl!a tren hi~n tuqng "co ngiin nhi~m tu", co nghTala khil nang cua mi?t so kim 10ili(coban, niken va cac hqp kim cua

374

Chuang 11: Cae phuang phap gia eong tinh ...

chung) co ngin kfch thuoc duoi tac dung clla tu truang va khi tit truang mat di kfch thuoc clla chung lai tra Ii!i trang thai ban dau. Nhu yay, ne"uco mqt thanh kim l0i!i (coban, niken va cac 1 hqp kim clla chUng) duac 7 b9c trang mqt cuqn day, khi 9 cho dong di~n xoay chi6u di 8 qua cuqn day do, dong di~n se ti!o ra mqt tu Hinh 11.13. Sd do nguyen lyocua thic't b! gia cong bang sieu am. truang co tan so 1- nguon di$n; 2- may phat sieu am; 3- ~9ph~'mkhuech d~i; 4- be? ph~n bang tan so dao n~ln dong; 5, 9- cae nam cham; 6- ty di~n; 7- thanh dao d909; 8- dl:mg Cl,I; dqng clla thanh 10- dung mol. kim l0i!i do (luc dai ra, Juc ngin Ii!i), nha do rna ti!0 ra duqc dao dqng sieu am. Ne"uthanh kim l0i!i phat dao dqng duqc noi voi mqt dVng cv thi dVng cv se dao dqng voi cung tan so clla thanh kim l0i!i do. Hlnh 11.13 la sa d6 nguyen ly clla thie"tbj gia cong co co Slrdung dao dqng sieu am. May pMt sieu am 2 duqc noi voi ngu6n di~n xoay chi6u I, tan so sieu am duqc khllfch di!i nhabq phan khue"chdi!i 3. Tltbq ph~n khue"chdi!i 3 dong di~n di theo hai huang: mqt toi cuon day clla thanh pMt dao dong 7 va mqt toi bq nin dong 4. TV di~n 6 duqc lip song song voi cuqn day clla thanh phat dao dqng 7. Dong di~n mqt chi6u tit bq nin dong 4 di toi cac cuqn day clla cac thanh nam cham 5 va 9 de tao ra tit truang. Nhu v~y, tit truang ti!0 ra di6u ki~n dii thanh 7 dao dqng voi tan so sieu am. Dao dqng clla thanh 7 di qua bq bie"ntoc de tang bien dq r6i truy6n toi dVng cv 8. DVng cv 8 duqc che"ti!0 tu thep dVng cv khong nhi~t luy~n va eo tie"tdi~n tuang ling voi tie"tdi~n can gia congo Bien do dao dqng qua bq bie"ntoc thuang nam trang gioi hi!n 10 -i-l00 ~lm. Qua trinh dt (hOtluqng du tit be m~t gia cong) duqc thl1chi~n bang dong dung d!ch hi!t mai 10 duqc phun vao vung giua m~t dau clla dung cv 8 va b6

CONG NG~ CRE TAO MAy

375

m~t gia e6ng. Qua trlnh ci\t xay ra nho dao di:mgella dVng ev rna no kh6ng tiep xue v6i be m~t gia e6ng nhong I~i t~o eho cae hat mai co v6 s61an va d~p vao be m~t gia e6ng. Vi v~y, phuong pMp nay dUQ'e dung de gia e6ng cae kim lo~i eU'ng va gion, cae v~t li~u phi kim lo~i nhu kinh guong. Nang suat gia e6ng kh6ng ty I~ thuan v6i tinh chat eelIy ella vat li~u. Nhi~t d(Jkh6ng Ian a vung gia e6ng kh6ng lam thay d6i tinh eha't ella v~t li~u, kh6ng gay ra cae vet nUt va kh6ng gay ra sai s6 do bien d~ng nhi~t. Phuong phap sieu am co the gia e6ng dUQ'e 16co hl~h d~ng bat ky (chi phv thu(Je vao hlnh d~ng ella m~t ci\t ngang ella dVng e\l). D(Jehinh xae ella phuong phap dat ea'p 2 73, con d(J bong be m~t dat ea'p 8 79. Cae d~ng h~t mai dUQ'e dung lit eaebit bo, eaebit silic. D6 h~t ella h~t mai tang se tang nang sua't gia e6ng nhong )~i giam d(J bong be m~t.

376

Chudng 12: Gia cilng b~ng tia nuO'c...

Chlidng 12

"GIA CONG BANG TIA NVac

V A tIA HAT .

MAl Ap LVC . CAO

Gia c6ng cac b m~t cua chi tiet may bang cac phuO'ngphap ti~n, phay, khoan; chuot, '1l1ai,'v.v ... dugc dile trung bang s,! CQ xat cua cac luai cAtho~c da mai vai'b m~tehi tiet trong suot qua trlnh gia congoTrong truang.hqp nay t(lo ra m9t h~ thong d9ng hQc khCp kin, bao gom: may" dao va chi tiet gia congo Qua trlnh gia Wng xay ra cling vms,! nung n6ng va lung d(mg eua tat cil cae chi tiet trong h~ thong cong ngh~ (may-dao-chi tiet-do gal. D~ giam gia thanh gia cong va d~ 10(litruphUO'llgphap noi ding giua dJ!ng CJ!dt va cat cO'cau khac ella m<lY ho~e do ga nguai ta dil c6 y tuang 'lP dJ!ng cae phuO'!lgphap gia cong mai. D6 la cac phUr1ngphap gia cong v~t li~u bang tia 'huac va tia h(lt mai ap I,!c cao.

12.1. GIA C6NG BANG TIA

wac Ap u;c CAO

Tia nuac ap l,!ccao c6 th~ duge su dJ!ng trong'cac linh v,!c "'..: day. 1. CAtdUt ho~c dt d!nh hinh cac M m~t kim 10(liho~c.phi ;;im 10(li. 2. Khoan Iii bang tia nu&c ap I,!c cao. 3. (]jIg dJ!ng tia nuac trong cong nghi~p lam s(lch b6 mat. 4. Vng dJ!ng tif, nuCictrong cong nghi~p khai thac mo. 5. Vng,dJ!ng tia:nuac trong ky thu~t dao duang ham. Cong n'gh~ cat bang tia nuac c6 nhung uu di~m so vai dt bang dao kim 10(linhu,sau: - Dao klln lo(lisau 1119t thai gian cat se bi c\ln, nhur.g tia nuac thi lu~n luon s~c. - Dab kim loai can pMi luon luon hU(I:';j I,:eo phuO'ng tiep tuyen vai phuO'ng cat,>nh\1ng,tianuac lai khong ci\n djnh Imang chfnh xac.

C6NGNG~CHETAOMAy

377

- Dung dao kim lo~i rat kh6 d.t dQc theo eac duang cong, d,!-cbi~t la duang cong 15m can tia nuac kh6ng phan bi~t hlnh dang duang bao. - Mi~ng dt cua tia nuac rat manh, do d6 c6 thi! tiet ki~m dUQC v'!-tli~u. - Trang vung d.t toa nhi~t it, do d6 kh6ng lam bien dang v'!-tli~u gia cong. Linh v,!c ap dung cua tia nuac ap I,!c cao rat da d~ng va ri?ng riii, n6 c6 thi! gia cong dUQcnhfing vat li~u rat mem nhung n6 cilng c6 thi! gia cong dUQc nhfing v(\t li~u rat C!lng.
Ca cua cong ngh~ gia cong bang tia nuac ap I,!c cao la di?ng I,!c hQccua dong tia rna trang d6 ap I,!c di?ng cua tia nuac la mi?t yeu to quan trQng c6 anh huang truc tiep den qua trlnh gia cong. Yeu to nay I~i bi anh huang cua ap I,!c cua ban than thiet bj, cua khoang each til voi phun den be mat gia cong, cua kich thuac va hlnh d~ng cua voi phun.

sa

Tuy v(\y, cong ngh~ gia cong bang tia nuac ap I,!c cao trang Hnh v,!c che t~o may van can mai me rna nhieu van de Iy thuyet va th,!c ti~n chua dUQcgiai quyet hoac giai quyet chua tri~t di!. NhuQc dii!m chinh cua phuong phap gia cong bimg tia nuac la kh6 kii!m soat di?chinh xa", ve kich thuac (khi gia cong cae loai chi tiet) va gia thanh thiet bj can cao. Di! nang cao hi~u qua khi gia cong nguai ta dung tia nuac c6 b6 sung h~t mai (gQi Ia tia h~t mail.

12.2. GlA CONG BANG TlA H~T MAl AI' Ujc CAO
Khi b6 sung h~t mai thl kha nang cong ngh~ cua tia nuac dUQC rna ri?ng r5 r~t, C\lthi! la ngoai kha nang d.t v(\t li~u n6 can c6 thi! Upg d\lng 1i! khoan 16, mai va d:\nh b6ng be m'!-t. Gia ccng bang tia h~t mai ap I,!c cao la tae di?ng cua tia dung dich g6m nuac va h~t mai tai be m'!-tgia cong. Tia dung dich nay thong thuang du,?,cdAy bang khi nen nham m\lc dich tang toc di?cua dong chay. Be m'!-tduac gia cong bang tiah~t mai khong c6 vet xuac nhu be m'!-tdu,?,cgia cong bang cac phuong phap khae (cae phuong phap gia cong c6 t~o phoi). Tac di?ng cua h~t mai tai be m'!-tg;a cong khong lien t\lc rna mang tfnb chat xung (va d(\p). SOlan va d(\p cua cae h~t mai pb\l thui?c vao dieu ki~n gia cong c\I thi! va chung co thi! d~t tai 2.10' -i- 25.10' trang mi?t giay. Gia cong bang tia h~t mai la phuong pMp gia con:; ngui?i va be rn'!-tsau

378

Chuang 12: Gia cong b~ng tia nuac ...

khi gia c6ng c6 m(>tlap mong c6 d(>cung, d(>ben va d(>gion cao han lap kim 10\liben trang. Chi tit duqc gia c6ng bang phuang philp nay cho phep nllng cao tulli th9 ph"c khi tai tr9ng hilp th" duqc gill nguyen ho~c tang khil nang hilp tlW tai trqng khi tulli th9 ph"c duqc gill nguyen. Tilt ca cac qua trlnh gia c6ng ca deu lam tang nhi~t d(>avling ciit va chi tit gia c6ng, d6ng tl:,., 'em cho be m~t gia c6ng bj bin d;'lngdeo, trong khi d6 gia c6ng bang tia h;'ltmai hllu nhu kh6ng lam thay dlli nhi~t d(>clla chi tit gia c6ng.

V"

V"

Ch d(>gia c6ng bi\ng tia h;'ltmai c6 the duqc thay d6i trang ph;'lm vi rilt r(>ngtuy thu(>cvao d\lllg h;'lt mai, kfch thuac h;'lt mai, ty I~ clla h;'lt mai trong dung djch, t6c d(>va chieu dai clla tia (khoang cach gii1adau phun va be m~t gia c6ng), g6c phun clla tia va cach ga dau phun. Gia c6ng bflng tia h;'ltmai duqc sir d"ng c6 hi~u qua d6i v6:icac chi tit c6 . hlnh d;'lng phuc t;'lPbOi VIvai thOi gian gia c6ng giam, phuang philp nay cho phep th,!c hi~n vi~c ca khf h6a qua trlnh gia c6ng be m~t va cai thi~n dieu ki~n lao d(>ng.Phu<1ngphap c6 the duqc ling d"ng trong san xuilt hang 10;'lt theo dlly chuyen ho~c slm xuilt nho trang cac phan xuang ca khf. Be m~t huac khi gia c6ng bflng tia hat mai duqc tdy s;'lch b"i, phoi, dau nhan, axit va cac t;'lPchAt khac. 12.2.1. Cae sa

do gia eong Mng

tia h~t maio huang hqp nay be m~t duqc gia

Hlnh 12:1 la cac sa d6 gia c6ng bflng tia h;'ltmai ap I,!c cao: - G6c phun a = 90' (hlnh 12.la).Trang c6ng bflng tia va d~p.

- G6c ph un a = 0 (hlnh 12.1b). Trong twang hqp nay b~ m~t duqc gia c6ng bflng tia truqt. - G6c phuna

= 0 -;-90' (hlnh 12.1c) ~b~ m~t duqc gia c6ng bflng tia cheo.

Khi gia c6ng v~t li~u gion nen dung phu<1ngphilp tia va d~p (hlnh 12.1 a) can khi gia c6ng v~t li~u deo ncn dung cac phu01lg phap tia truqt va tia cheo (hlnh n.1 b vahlnh 12.1c). Dung djch khi va d~p vaa be m~t gia c6ng t;'lO ra m(>tlap mang rna chi~n day cua n6 ph" thu(>cvao thanh phan cua dung djch (hlnh 12.ld). C:ic h;'ltmai trang tia dung dich (tia h\lt mai) phai pM vo mang dung djch nay de d\lt cha't luqng theo yeu c:lu. Quang duang di cua h\lt rna; qua mang dung dich cang Ian khi g6c phun

C6NG NGI-I1):c:f-ffi TAO

MAy

379

a dng 000. H",t mm nao di t61phan cua M m~t gia c6ng !hi n6 chiu sue can cua mang dung dich (do c6 chieu day 16'11) cho nen chieu day phoi duqc ciltgiiun xu6ng. Nu be m~t gia c6ng c6 d\i ph~ng 19tuang thi cae h",t mai bi phan x", bai mang dung dich, do d6 cae h",t mai bi be m~t hift len va kh6ng sinh ra m(it c6ng dang ke nao (hinh 12.1e). Nu tia h",t mm di t61cae dinh OOifpnM thi cae' dinh nhifpnh6 nay sf;bi pha va (hlnh 12.lg). Qua h-lnh nay xay ra lien t",c cho Mn khi tift ca C'lc dinh nhifp nM bi san ph~ng. Kich tJ,uac cua cae hat mai duqc ch9n ph", thu(ic vao d(i nham be m~t tmac khi gia c6ng. Nu kich thuac cua cae h",t mai (hinh 12.1h ben trai) qua nho so vai nhifp nh6 (d(i nham) thi cae h",t mai kh6ng chi tac d\ing tai cae dinh nhifp nh6 rna con l<lc d(ing t61 cit <l<lY cua chung nfra. Nhu v(\y, qua h-inh gia c6ng sf; 1<)0 ra be m~t c6 praphin tuang tl! nhung vai d\i nham thifp han. Nu kfch thuac coa cae h(lt mai qua Ian thi chung kh6ng the xam nh(\p xu6ng cac day nhilp nh6 duqc, do d6 chUng chi co khi'tnang san ph~ng cac philn h'en cua nhilp nh6 (hinh 12.1h ben phai). H1nh 12.1h (a gifra) la sa d6 ch9n kfch thuac h(lt mai hqp 19nhift. Luqng h",t mai trang dung dich tang cho pl1ep nang cao nang suift gia c6ng.

3 ~

=d.~_=_~ a :=-:E-:= .=:.=

b)

d)

~;;

~.
2
e) h)

g)

Hinh 12.1. Cae s<l do Oi. eong blng Ii. h~1maio a) gia eong b~ng lia va d~p; b) g;a cong blng lia trLl91;
c) gia cong bt.ng-tia cheo; d) mang dung dich bam vao ph5 va dinh nhap nhe; 1- be m~tgia c6~g;2- lia h<jl.t mal; 3- ong phun; 4- mimg dung d!ch; F- dl/ong kfnh cua chum lia; F'- dlfong kfnh Ion l'ua

be

m~tgia oong; e) slf phlm x<,l ella lia h<,lt mai; g) lia h<;Jtm<'li

"et hinh elip eua

lia Iren

be m~tgia c6ng;

3- chieu a

Jay eua m.:mg dung djch.

380

ChUang 12: Gia cong b~ng lia nUO'c...

Tuy nhien, neu luqng h~t mai trang dung dich qua Ian se lam cho chUng va d~p vai nhau qua nhi6u, do dO'hi~u qua d.t I~i giam. Do dO',luqng h~t mai trang dung dich (m~t di) hat mail phai duqc ch9n toi uu (se n6i r6 a philn saul. Tia hat mai va d~p vao kim loai cU'ngvai toc di) V (m/s), se xam nh~p vao kim lo~i cU'ngdO'vai toc di) V (m/s), t~o ra ap I~rcd.t P (tan/ m'):
P=

lev-v) 2g .
rieng cila v~t li~u dong tia (tan/m');

(12.1)

a day: y - tr9ng luqng

g- gia toc tr9ng truemg (m/s). Ap Il!c <..iit nay CO' th6 d~t 280000 kG/cm'. 12.2.2. Cae yeu to (lOh huiing den nang suul gia eongva dl) nham

be mi)t

Nang suiit gia eong bftng tia h~t mai la ham so eila nhi6u yeu to va nO'phI) thuoc vao ml)e dieh gia cong b6 mat. Vi dl): khi gia cong b6 mat nhftm tang di) b6ng (giam di) nh:im) thi dn phili b6c it kim lo~i, nguqc I~ikhi gia eong be m~t nhftm d~t kieh thuae thi itrqng kim lo~i duqe bOc tach trang mi)t dan vi thai gian phili d~t gia tri Ian nha!. cae thong so cong ngh~ eila qua trinh gia eong bftng tia h~t mai phu thui)e vao ml)e dieh ella nguyen eong, do cU'ngva di) dai eila v~t li~u gia eong va tqng thai cila be m~t tmac khi gia congo Cae yeu to cong ngh~ cila qua trinh duqc xet den la: I. Ap suiit eila khi nen d6: - Dua dung dieh h~t mai tai thiet bi phun P, (kG/em'). - Phun dung dich h~t mai P, (kG/em'). 2. D~c tinh eila thiet bi phun: - Luu luqng khi nen trang on?~hun. - DuOng kinh cila voi phun khi nen dK (mm). - DuOng kinh cila ong phun dung dieh d, (mm). - Tiet di~n eila lu6ng khf nen fh (mm) ho~e cila dung dich h~t mar ( (mm) khi ehuy6n vao bu6ng hbn hqp. - Chi6u dai cila ong phun I (mm). - Khoang each gifra m~t dilu cil~.ong phun va voi poun L (mm).

C6NG NGH$

o-rE TAO MAy

381

3. Dae tlnh eua dung djeh h~ltmai:

o

Thanh philn eua dung djeh (nu6"e,e,lc dung djeh khae). V~t li~u hat mai (cat, eoron di~n). Di? h~\teila hat maio

M~t di?eila h~t mai trang dung djeh Ko (ty kh6i cila hatmai trang nu6"e). 4. Vj h"feila thi"t bj phun:
o

Chi6u dai eila tia L (mm). G6c phun a (di?).

Du6"iday ta nghien cUn anh huang cila mi?t s6 yeu t6 c6ng ngh~ den kh6i lugng kim loai dm;rcb6e tach va di? nham b6 m~t khi gia c6ng cae miiuthep 45, 40X, Y9, thep nhi~t luy~n 40X c6 di?cUngHRC 55 -;-60va mi?t s6 v~tli~u khac. 12.2.2.1. Anh hUdng eua thdi gian gia cong Tlwc nghi~m cho tlulY khi gia e6ng kim Jo<)i(chua nhi~t luy~n, nhi~t Juy~n va kim lo~i maul kh6i lugng b6e tach kim lo~i ty I~ thu~n v6"ithai gian gia e6ng b~ng tia h~tmai (hinh 12.2a). Kh6i lugng kim Io<)itren mi?t dan vj di~n tfch b6 m~t gia c6ng cung tang len theo thai gian gia c6ng (hinh 12.2b). Khi gia e6ng b~ng tia h~\tmai thi di?h~t eila h~ltmai e6 anh huang 16"n den di? b6ng M m~t. Di? h~t eua h~t mai dtre;reehia ra cae s6 th('o d(l J(m eua h~t gi,im diln nhu sau: 36;60; 90; 120; 150; 170;250;280;320;325;400;450. Di?hat 36 e6 kfch thu6"e16"n nhat eon di?h,)t 450 e6 kfeh thlroc nho nhat. Khi gia e6ng b~ng tia hat mai, di? nham b6 m~t giam m~nh trang thai gian 60 -;.100 gifty duu tien. Sau d6 d(>nha111 b6 m~t hUu nhu khong thay deli theo thai gian (hinh 12.3). Vfdy, khi gia e6ng thep h"ong thai gian 100 giay d(> nha111 ban dUu Rz = 10 Ilm giam xu6ng Rz = 3 I-Im.Neu ti"p tye gia e6ng den 160 giay thi di? nham R, hUn nhu kh6ng thay deli. 12.2.2.2. Anh hUdngczla m(Lt dr} hCft mai Thf nghi~m duge tien hanh nhu sau: thep 20 v6'i de ap suat,P,'" Fe= 5,5 kG/em', ni~ttd(>'eua lu)l mai la 36; L = SO 111111 va a = 40; d, = 4 mm.

* Gia cong

* Gia e6ng tMp 40X vai cae ap suat P, = P, = 4,5 kG/em'; 111ai270;L = 100 111m; a = 45; d, = 4mm.

di?h~t cua h,)t

382
a)

ChC:ung 12: Gia dIng b5.ng tia miNc ... g

JOO

2.0

50 120 180 giay ThO'!g/~1fIgia cong

2

b)

Mg/cm

."B ""

.~ ..,
~.

50

"

.0

'5 "

~ 30
.~ "<

'll.

~f~

20

~
10
x

so

100

ISO 200 Tho'";giafl gia cong

250

gi;}

Hinh 12.2. A.nh hll<1ng cua thai gian gia cong b~ng tia h~t mai di;n khoi IU;fngkim lo~i
du:,c bee tach. 3) che 69 gio. c6ng: L = 70 mm; Pc = 2 kG/cm ; d(> h~tell<Jh<;ltmai 150; Ko = 1 -:-4; a = 40; 2 Pe = 6 kG/cm ; 1- thap 40 chua nhi$t luy~n; 2- thep 20X nhi$t luy$n; 3- ohom;
b) che d9 gia c6ng: L = 100 mm; 6{> h~teua h~tmoi 60; Ko = 1 .,..6; a.
2

90; Pc = Pe = 4 kG/cm

1- thep 40X nhi$t luy$n; 2- thep 45 chuD. nhi$t luy$n.

C6NG NGm:

o-Jt TAO MAY

383

~ ~ 2~ ~
80 110

l
~
160

0 n u

ZOO

NO

lhC'l" gian git1 cong

Hinh 12.3. Anh hLldng ella thai gian gia c6ng bang tia h<;\tmai den de? nham be m~t. 1~ thep 40X nhit%t luy$n; 2- thep 45 chua nhi~t luy~n.

Ke't qua cila ci\ hai thI nghi~m tren dt\y cho th1\'y:khi tang m~t dQ cila h~t mai tTOngdung djch kh6i hrqng kim lo~i dtrqc boc t~ch tang len (hinh 12.4a). Ke't qua tuang tl.t cling nh:1n dtrqc khi gia cong thep 45 va duara (hinh 12.4b). Trang truang hqp nay kh6i Itrqng kim lo~i 16"n nh1\'ttil dan vj di~n tfch be m~t duqc boc tach khi gia cong thep co ty kh6i cila h~t mai trong dung djch K, = I 7 1,5, con khi gia cong duara K, = 1 72,5. Khi K, = 1 74 nang su1\'tgill cong thep giam 20 +25%, con gia cOngduara nang Stlillgia cOngglum 15 + 18%. M~t dQ h~t mai lrang dung djch khong co anh huang nhieu den dQ nham be m~t. Vf d\!, khi gill cong thep 40X co nhi~t luy~n ta co duang cong plW thuQc giiia dQ nham be mat va ty kh6i cila h\lt mai trang dung d[ch nhtr tren hinh 12.5. DQ nham th1\'pnhat kJoigia c6ng ling v6"ity kh6i cila h~t mui [rang dung djch niim trang khoang 1:6 den 1:9. 12.2.2.3. Anh hl1dng clla goc phun Khi goc ph un a [hay d6i thi luqng kim lo~i duqc boc tach cling [hay d6i (hinh 12.6).

_3_84 Ta thily: khi goc phun a tang trang truang hgp gia , 40X cong thep (hlnh 12.6a) thl luan kim
. . g

C_huO'ng12:'Gia
g/pht!1 (al/rin cong2)
~-

cong b~ng tia nuO'e....

.,:S
~ "! ~

"'~ ~.;,
'"
2
-0_

,', ~ ~ ~'Q
~~'.1.2 1.~5 U

loar . (Mgram) duge boc tach tang len va d,)1 gia trj clfe dai vai a = 45'. Khi gia cong tMp 20 bang cae h~t mai co d9 h\lt kh<ic nhau (hlnh 12.6b) lugng kim 10\li duge boc tach trong m9t dan vi thai gian (gram/phil!) d\lt gia Iri elle d~)i v6'i goe phun a = 40.

Tj 1:17t31 cva hat m.il frong dung a)

'J

,.'5

'.6 '.T ,.

etich

t.

f.'fQ

Mg/cm2

1'\

\
~
1/ x
/

....,
~ ~ /1 ~

/k .] ';"
~ 12
Q

"-

',.;2

,..

16

I.T

-"
/.8

"

1.1

1:2

if

1.3

1:.

t.S

khof' eva hal dunn tlich 6) mat'fronn .....

dllc;tc boe tach.

'.g

Hinh 12.4. Anh hU'dng ella m~td9 h~tmai de'n khoi lu;,ng kim lo~i

0) gio cong thep 20; 1- d\i hot I" 270; 2- do hot I" 36; b) gio cong thep 45
(dl1O'ng cong 1) vo gio. oong duara (dLfong cong 2).

Khi tang goc phun a tai 90 lugng kim lo~i duge boc tach giam. D9 h~t eua h\lt mai cling anh huang Mn hlnh d~ng cua duang eong, Cl! the lit khi kfeh thuae eua hat tang (d9 h[)t 36) thl duang eong phl! thuge gilia lugng kim lo[)iduge boe tach va goe phun a co d0 eong Ian han. Trang ph[)m vi goe phun a = 30 +45 slf thay d6i eila h1gng kim lo[)i duge boe tach khong dang k~. VI v~y, khi gia eong co th~ b6 qua slf bie'n d9ng ehilt it eua goe phun t6i uu. Di~u nay co y nghia quan trqng d6i vai truang hgp gia eongcac be m~t eong phue t,)p.

CONG NG}{$ CHE TAO MAy

385

1,0

=
1'10

,
1'5 1,.5 Ty' kho") hal mai !rang dt/ng o'(ch
m~t. khi gi<:l06ng;

Hinh 12.5. Anh huo-ng cua m~t di?'h~t mai de'n'di? nham"be 1- df? "ham oun L

be m~t truoe

khi gia 06ng; 2- de) "hom cua

2 ;

be miilt 3au

100 mm; oe) h~t la 270; Pc = Fe = 3,5 kG/cm

a = 45; thai gian gia 06ng 80 giay.

60

15

30

45

to

75

Q'q

60c phvn ,i:i g/phJI ~

,'"'

-ll4

~3 ;;;.

~2
.~

"" \'(:) '" '<

>

1 0 12 24 36 48
60

72 {14

1:18
tach

Gocphun'

HiAh 12.6. Anh hUdng ella g6e phLln den IU<:1ngkim lo~i dU9c'b6c

25 - '-_

386

Chudng 12: Gia dIng biing tia nude ...

12.2.2.4. Anh hlidng cua khoang cach phun

Khoimg each phun L (khoang each ttr dau phun den M milt gia cong) cling co anh huang den khoi luqng kim lo~i duqc bOc tach. Vi d\', khi gia cong cac viit li~u thep Y9 va thep 20 v6"icac thOng so: L = 20 -;- 160 mm. P,= P, = 5,8-;6,1 kG/cm'; a = 40": K" = 1 -;-4, dt;>h~t cua h~t mai 36, 120 va 325 ta co do th! quan h~ giiia luang boc tach kim lo~i vakhoang cach phun nhutren hlnh 12.7a.

9/phJt

, o
fO 30 50 TO gO 110 130 f50

mm

Khoang each phun

40

60

80

fOO

mm

Khoang c3ch phun

Hinh 12.7. Anh hltc,ng cu. khoang cach phun den IltQngkim lo~i dltQc boc tach. a- gia cong thep yg bang cae h~tmai co de?h~tkhac nhau;
b. gia c6ng thep 20.

Sa do tren hlnh 12.7a cho thily luqng kim lo~i duqc boc tach d~t gia tri cl!c d~i khi khoang ph un L each phun L

= 80

mm. Con tTOng truang

hqp tn';n hlnh

12.7b luqng kim lo~i duac boc tach d~t gia tf! 100 nhilt ung v6"i khoang cach

= 70

mm.

CONGNG~ Cll TAO MAy

387

Khoang each phun L cling co anh hu6ng dang kf den di) nham be m(it. Ket qua do di) nham cua eac thi nghi(\m tfen day cho thay m6i quan h(\ gifta khoang each p~un L va luqng giam cua di) nham be m(il nhu sau (bang 12.1):
Bang 12.1. Kat qua do d? nham.

Khoimg caeh phun L(mm) 20 40 60 80 100 120 140

89 nham giam dL1de(m) 0.1 0,13 0,13 0.35 0,37 0.34 0,25

12.2.2.5. Anh hLtdng cua rip llfc khi min

Mg

~
~300
'~

-;; 250

g/pl,,;f

~.

E:'~ 2 r$. " ~o "

~'t:.l

~'"

", 'S 1lJ.'e:tJ

'~ "..
", " '<:>

',100

.~ 150

'!$

100 50

~~ I

3-0

oM

5,5

Kg/em2

2,5

3-5

4,0

Kg/em

Hinh 12.8. Anh hl/dng cu. ap l\I'c khl nen dOn II/'Ing kim lo~i du,!c boc tach.
a) voi K, = 1:4; d9 he! 100; L = gO mm;a = 37'; b) voi L = 100 mm; a = 45'; K, = 1:5; thoi gian gia e6ng Iii 80 giily.

388

Chl1dng 12: Gia cong biing tia nl16'c...

D6 xac dinh Imh huang clla khi nen P, (d6 dua dung djch h",t mai tai thiet bi phun) va P, (d6 phun dung djch h",t mail den luqng kim loai duqc boc tach (nang suat gia cbng) nguoi ta gia cbng thep Y9 vai cac ap hrc khi nen kMc nhau. Ket qua thuc nghi(\m cho thay khi tang ap suat khi nen, luqng kim lo",i duqc boc tach tang (hinh 12.8a). D!).ctinh nay cling duqc khi\.ng djnh khi gia cbng vai cac h",t mai co di? hat kMc nhau (hinh, 12.8b). den di?nMm be m!).t,Cllth61a khi tang ap Ivc khi nen thi di? nMm be m!).ttang gan nhu theo quy lu!).ttuyen tinh. 12.2.2.6. Anh hu:?Jngcua kich thu:rJch(,lt mai Thi nghi(\m duqc tien Mnh vai cac h",t mai co di?h",t 36, 100, 120 va 325; Ko = 1:4 va P,=P, = 7 kG/cm'. Ket qua thvc nghi(\m cho thay khi tang kich thuac h",t mai (tu 325 toi 36) thlluqng kim lo",iduqc boc tach tang. Voi ap Ivc 2 P,=P, = 7 kG/cm va mij.tdi?h",t 36, luqng kim lo",i duqc boc tach 16'nhem 4 Ian so voi truang hqp gia cbng b~ng h",t mai co di? h",t 325. Anh huang clla di? h",t den luemg kim lo",i duqc hOc tach duqc th6 hi(\n fO khi tang di? h",t den gia tfj 100, neu tiep tllc tang di? h",t nua thi anh huimg clla chUng den luqng kim lo",i dUdCboc tach yeu dan. Vi dll: tang di?h",t tu 100 den 36 thi luqng kim lo",i duqc boc tach chi tang 10 -;-12%. 12.2.3. H~t mai dung trong cbng ngh~ tia H",t mai dung trang cbng ngh(\ tia rat da d",ng, chung co thanh phan, di? cling, tn;mg luqng rieng va cbng dung khac nhau. Bang 12.21a mi?t so h:}tmai thbng dllng duqc dung trang cbng ngh(\ tia.
Bang 12.2. D~e di~m
Ten h~t mai

Ap luc khi nen cling co anh huang

ella m9t so.h~t mai

Thanh philn Ji) cUng Trqng hJgng rieng (G/cm
3 )

V~t li$u gia cong

Thach anh Oil nham Cacbit silic Al203

SiO,

7 Fe20::,

2.65 3.7 3.2

Kinh, thop. da. go Kim lo~i, kinh,

va
SiC

8
9

go

nh6rn, Gang. d.:ing, kinh V?t 1i$u gian, cao

SU,

Kim wong kh6ng ket tinh

10

3.5

v~t li$u giay

CONG NGH$ CHE TAO MAY

389

Tiep bang 12.2

Ten h~t mai Kim cU'd'ng ket tinh

~ Thanh phan

89 c0l.9
10

:~~9r:'9luqng riemg (G/cm3) 3.5

I

Y~tli$u
IKim ,

gia cong CaG

,,
i

cvang va

I
Oxit cram ~ Oxit sat

:lo~i da quy

-.9!)Q3_
Fe203

--+-

-5,2

" ~Thep,

thee _~h6ng 91

,Kim 10<;11, da, kinh

i; Oxit Magie

MgO
ZnO

4,5

5,8+6.9

Thep, kinh

Oxit Kern 'Oxit thiec

j

Sn02
84C

, Cacbrit bo

10

Cae IO<;Ii thep

!,Ghi ehu: ,89 cUng eua h<;Itmal dLlqcxacd!nh cap 1 co thea 10 cap

tcr1

den 10, trang d6 cap 10 co 09 cling cao nhat va

09 cung

thap nhat.

],2.2.4. Mi'Ji truOng chat long va thanh phlln clla dung djch h"t mai Khi gia cong biing tia h"t mai thi chat long la moi twang lien ket cac hat maio Chat long nay c6 kha nang truyen cac h"t mai tir be chua tai be m~t gia cong, giam rna sat giiia cac h"t mai vai nhau, loai trir bl!i ban, lam ngui?i va rua sach chi tiet gia cong, d6ng thai thay the xfch di?ng h9C cling giiia chi tiet gia cong va dl!ng cu. Neu su dung cac dung dich d~c bi~t thi chat long c6 kha nang ttiy sach axit va cac t"p chat h6a h9C khac tren be m~t gia cong (giam duqc tfnh an mon h6a h9C) d6ng thai tang kh3 nang cat g9t cua h"t maio Thanh philn chu yeu cua dung dich h"t mai la nuac. Nguai ta cung dii thu thay nuac biing dilu cong nghi~p va dilu hoa. Dung dilu hoa cho phep nang cao chat luong be m~t gia cong, tuy nhien dung dich dilu hoa tr"ng thai phun gay nguy hiem (c6 the gay chay n6), do d6 n6 kh6ng duqc dung. Con'dilu cong nghi~p l"i c6 do nhm qua cao, lam cho h"t mai phan ba khong deu, do d6 cung khong nen dung. Dung dich tat hon ci\ la emynxi c6 pha them dilu cong nghiep.

390

Chuang 12: Cia cong b~ng tia nuac ...

Thai h~n sir dung clla dung djch h~t mai 1611 han nhi6u (khoang 10 Ian) so vai phuang phap gia cong b~ng phun h~t mai kho. Khi gia cong lien tuc. dung djch hat mai cO'thi! dung duqc 40 ~ 70 gia.

12.2.5. Chat luang be m~it khi gia cong bang tia ht mai Chat luqng b6 m~t (do nham b6 m~t va tfnh chat co 1y ella lap b6 mat) la . ye"ut6 quye"tdinh tfnh chat sir dung clla chi tie"tmay. Ch;it luang b6 mat anh f' hUOngde"ntfnh ch6ng mon va tfnh ch6ng an mon hoa h9C ella b6 m~t chi tie"t may, anh hUOngde"nhe 86 truy6n nhi~t va de?b6n mai clla b6 m')t Hlp ghep. Gia cong b~ng tia h~t mai ciing tao ra duoc ch;it luang b6 m~t vai cac muc de?khac nhau. 12.2.5.1. Dil nham M m(it De?nham b6 m')t khi gia cong b~ng tia hat mai nha han nhi6u so vai de? nham b6 m~t khi gia cong bang cac phuang phap dt phoi ho~c phun h~t mai a tf~ng thai kho khac. B6 mat sau khi gia cong b~ng tia h~t mai khong nhung CO' do bO'ngcaD (de? nham thap) ma con cO'cac "h6" c1!"c nha di! ch(ra dau. Di6u nay r;it CO' loi cho cac b6 m~t an khap vai nhau. 12.2.5.2. Bien dtng M m(it va ail Mn moi Gia cong b~ng tia h~t mai cling duqc sir d\mg di! nang cao de?b6n ella chi tie"t.Sau khi gia cong tren lap b6 mat clla chi tie"tCO' kha nang xu;it hi~n (lng su;it du keo. lJng su;it du nay CO' thi! giam giai han chay chut ft nhung nO'1~ilam tang do b6n mai ella chi tie"t. Chi6u sau bie"ncung clla lap bt m~t khi gia cong bang tia hat mai CO' thi! d~t tir 20 ~ 50 flm (ph,! thuoc vao ap su;it khi nen). Muc do bie"ncling cO'thi! tang 20 ~ 25% (so vai lap kim lo~i ben trong). lJng su;it du nen tren lap bt mat CO' gia tfj trong khoang 40~50 kG/mm'. Gia tfj ling suat du nen nay dll de gay anh huang t6t de"ntuili th<;> clla chi tie"t. Vai che"de?gia cong th;ip, ling su;it du nen chi t~p trung a lap bt m~t cO' chitu sau4 ~ 8 flm (ke tir mat ngoai clla chi tie"t)CO' nghia la a trong vung xu;it hi~n ling suat 1611 nh;it trong qua trlnh lam vi~c clla chi tie"t.VI V(IY, de?btn mai clla chi tie"tsau khi gia cong b~ng tia hat mai cao han sau khi gia cong b~ng phuang phap phun h~t mai kho (ling suat nam do sau Ian han). Vf d,!, do b6n mai clla chi tie"tsau khi gia cong bang phuang phap phun h~t mai kho tang len

CONG NGHE CHE TAO MAy

391

23% (so voi phuong phap danh bong c<Jkhl) ih) sau khi gia cong bang tia hat mai no tang len 36%. 12.2.5.3. Tinh chOng man va tinh chOng an man hOa hoc Nhi6u thuc nghi~m cho thay sau khi gia cong bang iia hat mai tinh chong mon cua lOp b6 m~t co th;; tang len 50-;.100% so voi phuong phap mai bang da mai ho~c nghi6n. Tinh chong [mmon hoa hoc cua b6 mat sau khi gia cong bang tia hat mai cling tang len dang k6 so voi cac phuong phap gia cong khac. Vi du, khi thi:rmau thep CT3 (duoc danh bong bang phuong phap c<Jkhl) a moi tWOng lim voi nhi~t do 18 -;.20C th) an monla 10%, nhtrng cling mau thep ay duac gia cong bang tia h~t mai th) an mon hoa h9C xuat hi~n sau 334 gia va di~n tfeh b6 mat bj an mon chi 0,7%. Tinh chong an mon hoa hoc la m9t tinh chat quan tr9ng doi voi dung cu cat, rna phu011gphap gia cong bang tia hat mai co th6 dam bllOduqc. Vi dl1, thl1'cnghi~m doi vai dao khoan (a trong buang kin co d9 lim 93 -;.95% voi nhi~t d9 18 -;.25C va do lim 95.;.-97% voi nhi~t do 40 -;.45C) cho thay tinh chong an mon hoa hoc cua no sau khi gia cong bang tia hat mai cao hon cac dao khoan co ranh xoan duqc danh bong bang phuong phap mai thong thuang.

12.2.6. Thiet bi dung trong gia cling bang tia h~t mai
Tuy thn9c vao muc dfeh Clla phuong phap gia cong bang tia h~t mai, so Itrqng va kfeh thuac cua chi tiet gia cong rna nguai ta dimg cac 10~ithiet bi co ket cau va kfeh thuoc kh,\c nhau.
9
J(hi 'ne'n

1- be chua; 2- cd cnu khu5y; 3- d9n9 Cd di$n; 4- b9 truyen; 5- ong dan trung tam; 6- de milng

dan; 7- ong dan; 8- cd cnu phun; 9- 6ng phun; 10- chi tiet gia c6ng; 11- thung chUo.

Hinh 12.9. Thiet b! cilp h~t mai thee so d61.

392

Chuang 12: Gia dIng b~ng tia nude ...

l

Thit bi dung trang gia c6ng b~ng tia h:)t mai dugc phan la:)i thea phuang phap dfp dung dich hat mai tai ca cilu phun va tai be m~t gia c6ng. Nhu v,!y, thea nguyen t~c nay thit bi dugc chi a ra thanh 6 sa d6 sau: 1) SCI d6 1 Ofp dung dich h:)t mai len caa va tai be mat gia c6ng bang CCI cifu phun nha khf nen (h1nh 12.9). Thit bi g6m b~ chua 1, CCi c:lUkhuay 2. cCicau nay quay nha di?ng cCl3qua bi?tlUyen 4. Ben trang b~ chua 1 co CCi cilu djnh huang g6m 6ng dan lnmg tam 5 vacac mang dan 6. Khi CCi cau khuay 2 quay, dung djch dVa thea cac 111<lng dan 6 clulYlen tren va xu6ng duai, nhu v,!y no dugc tri?n deu (h,!t mai vai chat long). Tip do dung dich thea 6ng dan 7 dugc cap cha CCi cau ph un 8 r6i ,tai chi tit gia c6ng 10 nha khf nen trang 6ng phun 9 ra khoi be mat gia c6ng, dung djch chiiy xu6ng ph an duai cua thung chua II r6i tra ve b~ chua 1. Thit bi tren day dugc dung khi can nang caa nang suat gia c6ng. 2) SCI d6 2 Dung dich h:)t mai tv chiiy tai CCi cau plmn va dugc phun nha khl nen (h1nh12.10). Thit bj g6m may bClm I co nhi~m V\l ctlp dung dich vaa b~ chua 3 (n~m phan tren cua bu6ng c6ng t,k 4) thea 6ng dan 2. Tu b~ chua 3 dung clich to! . cCicau pImn 5'va I ' 'xu6ng clay dugc phun tai chi tit gia c6ng nha khl nen trang.6ng phun 6. Trang qua tdnh lam vi~e co hCln 50% clung clich tu b~ chua 3 chiiy thea 6ng xu6ng phan duai cua bu6ng e6ng t,\c 4, lam eha clung dich dugc khutly deu, t(lO dieu ki~n d~ tang khii nang cit gqt cua h,!t mai.
7
6

,,
Hinh 12.10. Thie-t bj cap h~tmoii theo sO do 2.

1- born; 2- ong dan dung d!ch Vo.o be chua; 3. be chua; 4- buang c6ng 16.c; 5- cd cnu phun; 6- ong phu,n khf nen; 7- ong dan dung d!ch h~trna;
xuong buang cong tae; 8- ban cong taco

Thiet bi nay. dugc clung trang san xu,{t dan. chiec va hang lo(\t nho.

CONG NGHE CHE TAO MAy

393

3. Sod6 3 Thiet bj cap dung dich hat mai nhcn\p luc cua khf nen (h,nh 12.11). Thiet bi g6m b~ chUa I, ap luc cl.a no duoc dam baa trang ph~m vi 1,2 -;- 2 kG/cm' nha b(\ giiun ap 2. Duai ap luc nay dung dich thea ong 3 duqc cap cha cO cau phun 4, co cau nay phun dung dich tai chi tiet gia cong 5 nha khi nen co ap suat (ap luc) 4 -;-6 kG/cm' thea ong diln 6. Dung djch sau khi gia cong ch,\y xuong pMn d,rai cua bu6ng cong lac 7. Chal long va h~t mai duoc khuay deu trang b~ chua I nha ca cau khuay 8. Dung dich duac cap nha ap luc co chat luang cao han (duqc khuay deu han) cac

Hinh 12.11. Thiet b! cap dung d!ch h~tmai theo sd

do 3.

1. b~ chera: 2. be?giam ap: 3. 6ng dan dung dich Wi Cd cau phun: 4. cd cau phun: 5. chi liel gia c6ng: 6. 6ng dan khi nen: 7. bu6ng c6ng tac: 8. Cd cau khuay.

phuang ph:.\pkhac. Khi ap luc cua khi nen trang b~ chua I tang, luqng dung dich duqc phun trang m(\t dan vi thai gian tai be mat gia cong lang, do do luang kim lo\.i duac boc tach cling tang.
4) So d6 4

Thiet bi khong phun tia dung dich (h,nh 12.12). Thiet bi nay duqc dung khi nang suat gia cong (luang kim loai duac boc tach) khong ciln cao. Dung dich trang b~ chtla I luon luon duac gifr duai ap suat cua khi nen. Ap suat cua khi nen trang b~ chua duqc dieu chlnh nha bo giam ap 2 va duqc xac dinh b~ng ap ke 3. Dung dich duqc khuay dell nha CCI cau 4 va duoc dip (kh6ng phun) tai

8
--6 7 !<hine'n ~. 5

Hinh 12.12. Thiel b! cap dung dich h~t mai thea

sa

do 4.

1. b~ chva; 2. b9 giam ap; 3. ap ke; 4- cd cau

khuay; 5- 6ng dan; 6. v6i phun; 7- chi tiet gia
cong; 8- buong cong taco

394

Chuang 12: Gia cong b~ng tia nu&c...

chi liet gia cong 7 qua ong dfrn 5 va voi phun 6. Dung dich sau khi gia cong chay xuong philn duai cua bu6ng cong lac 8 r6i sau do (khi thiel bi dUng hoal d(lng) chay xuong be chua I. 5) Sad6 5: Thiel bj cap dung djch h~l mai nha m,IY bom va khinen (h!nh 12.13). Dung dich IU be ch(ra I dunc phun lai M mat ella chi tiel gia cong 6 nha may bom 2, ong dan dung dich 3, CO' cau phun 4 va ong dan khi nen 5. Dung dich sau khi gia cong chay tll bu6ng cong tac 7 xuong be chua I. T~i be chua nay dung dich duqc khuay deu nha CO' cau khuay 8.

Hinh 12.13. Thiel bj cap dung d!ch

h~t mai thea sd

do 5.

1- be chUa; 2- may bam; 3- eng dan dung d[ch; 4- co cau phun; 5. eng dan khi nen; 6- chi tiet gia cong; 7- bu6ng cong tae; 8- cd cau khuay.

Qua tr!nh gia cong co hi.;u qmt cao neu may bom cap dung dich vai ap luc bttng ap Itrc clla khi nen (5 ..;.7 kG/cm'). Neu ap luc cua may bam lhap han ap Ilfc ella khi nen th! nang suat gia cong ella lhiel bi (Iuong kim lo~i duac hOt lrong mol don vj thai gian) giam, dac bi.;t khi gia cong bang h,!t mai co kich thuac Ian. Thiel bi lo~i nay duqc dlmg chu yeu lrong nganh che tao may va cac Ilnh vlfc cong nghi.;p khac. 6. Sod6 6: Thiet bi cap dung dich hat mai nha may bom va roto (h!nh 12.14). Thiet bj nay khong dlmg khi nen, do do co the liel ki.;m duac chi phi gia congo Dung dich h~t mai duqc cap tai be m~t cua chi liel gia cong nha may bom Iy tam I, ong dan 2 va roto 3. Dung djch sau khi gia cong ch3y xuong philn duai cua bu6ng cong lac 5 va lheo ong diln 6 tai may bom Iy tam 1. Ltlqng dung djch qua may bonl nay chay
Hinh 12.14. Thiel bj cap dung dich h~t mai theo sO: do 6.
1- may born Ii tam; 2- eng dan dung d[ch tai rota; 3- 'rotc; 4- chi tiet gia cong; 5- bu6ng cong tac: 6- eng d~ln dung d!ch tbi may bam.

CONG NG~

CHE TAO MAy

395

xu6ng buang cong tae duai m(>t ap I,!c nllO do, cho nen no luon luon duoc khuay d6u. Duang kinh coa roto ph\l thu(>cvao t6c do coa dung dich h;11mai can d~t va thuang nam trong khoang 300 -7 500 mm. Cac ranh coa roto co b6 rang 50 mm, cac mep ngoai coa chUng duoc ve tran va duqc bao vi; bang cae man cMn cao SU, di! tang thai gian Slr dung. S6 vang quay coa roto khoang 2500 -7 8000 vang trong m(>tphut. Cong suat coa d(>ngco dii;n: 5 -7 10 kW. Roto duoc d~y bang cae rna kim loai. Khi quay, roto hat dung dich hat mai, tao thanh chllm tia co goc Ci dinh 70 -7 120". T6c d(>coa cac h~t mai trong thit bi nay cao han trong cac thit bj co dung khi nen. Vai t6c do cao nhu v~yco thi! Slr dung hat mai co kich thuac nhc. han di! nang cao d(>bong b6 m~t trong khi van dam bao duqc nang suat gia congo 12.2.7. Co cau phun Hinh 12.l51a m(>t10l)ico cau phun co kha nang di6u chinh (trong mot pham vi nhat dinh) tit dii;n dau ra coa 6ng phun va vai phun, dang thai co kha nang di6u chinh cii khoang cach gii1achung. Co cau gam than chinh I co ren ngoai di! Hip cac than tmac 2 va than sau 3. Tren than tmac 2 co Iftpcacbl)c dan thay d6i (co duang kinh trong ti'r4 dn 14 mm) va 6ng phun 5 nha dai 6c 4. Di! t~o ra di;> can hili hoa ti'r Iii can ella than tmac 2 dn 6ng phun 5 gii1achung co Iftp cae yang di;m trung gian 6 vai chi6u day khac nhau. Cae vang di;m nay luon luon duoc Hip,

14
13

12 10 11

8
1

6 5

Hinh

12.15. Co cau phun.

,- than chinh; 2- than dl1o;: 3- than sau; 4,9- da; Dc: 5- eng phun; 6- yang d$m trung gian; 7- ong;

8- v6i phun khf nen; 10,13- dai

DC

moe;

11,14- mieng d$m; 12,15- ong noi;

396

Chuang 12: Gia cong b~ng tia nuOc...

ngo~i tru truang hqp khi sir dung 6ng phun 5 co duang kinh trang 14 mm. Tren than sau 3 00 lAp 6ng 7 rna a di\u cu6i cua no c6 lAp voi phun khi nen 8. ang duqc k~p chat nha dai 6c 9. Tren 6ng 7 co lAp dai 6c moc 10 va nha mieng dem II de k~p ch;:it 6ng n6i 12. ang n6i 12 duac lAp voi 6ng diin khi nen. Tren than sau 3 co lAp dai 6c moc 13 cill1g voi mieng d~m 14 de k~p ch;:it 6ng diin 15. ang diin 15 duqc n6i vai 6ng diin dung dich hat maio Oic voi ph un khi nen 8 co duang kinh di\u ra 4 -;- 14 mm. Chieu dai cua chUng tu 52 den 64 mm, do do co the dieu chinh khoill1g cach giUa di\u ra clla voi phun va 6ng phun dang thai co the dieu chinh duO'c ca tiet dien cong tac giiia voi phun va duang kinh trong cua than truoc 2 de tang ho;:ic giam luqng dung djch h~t mai di qua. Khoang cach giiia voi phun 8 va 6ng phun 5 duO'c dieu chinh b~ng vong d~m trung gian 6 (c6 chieu day 2 -;- 20 mm). Tiet di~n 2 ben trang cua 6ng n6i 15 b~ng 284 mm , can tiet dien cua 6ng phun 5 (co duang kinh 100 nhat) b~ng 154 mm '. Dieu nay cho phep cap dung dich hat mai tai 6ng phun theo luang yeu du. Cae kich thuoc cua 6ng n6i 12, cua 6ng 7 va cua voi phun khi nen 8 phai dam bao du tiet di~n theo yeu du trang tUng truang hqp cu the. Hlnh 12.16 la mQt loai cO'cau phun de gia cong 16. CO' cau gam than I, nut diin huOOg 2, 6ng phun 3 va cac b~c 4. Vong d~m 5 c6 tac d~lI1gc6 dinh vi tri cua cac b~c 4. Cac b,:,c 4 co cac 16 de cho dung dich hat mai di toi buang trQn 6. Buang tron 6 d6n nhan khi nen de phun dung djch
. lJungdich

Khinen

Ei)if4
5- yang d$m; 6- buang tr(>n.

Hinh 12.16: Cd cau phun dii gi. c6ng lb. 1- than; 2- nul dan huong; 3- 6ng phun; 4. b.e;

h~t miIi tai be m(lt gia cong thong qua cac 16 tren than I. Hu6ng cua tia hat mai duqc xac dinh b~ng prafin cua cac ranh tren nut djnh huong 2. Vai cach phun dung djch nhu vay, nut dinh huOOg 2 va than I ch6ng bj man, do d6 chung dn duqc thuang xuyen thay d6i. Hlnh 12.171a CO'cau phun lam viec theo nguyen

Iy sung

phun.

Dung djch hat mai duO'c cap vao CO'cau phun thong qua 6ng diin I theo huOOg tiep tuyen vai 16 vanh khuyen 2. VI v~y, khi di vao 16 vanh khuyen 2, dong dung djch khong bj va dap vao 6ng diin khi 3 rna co xu huang di ra kh6i cO' cau thong qua 6ng diin huOOg 4 va 6ng phun 5 (co chieu dai so mm) tao

CONG NGHE CHE TAO MAy

397
Khinen

J
9

lJvng o'ti:h

Hinh 12.17. Co cau phun lam vi~ctheo nguyen

Iy sung

phun.

1- ong dan dung dich; 2-10 vanh khuyen; 3- eng dan khf; 4- eng d~1nhuang; 5- eng phun: 6. voi phun; 7- vft ch~'In; 8- thEm;
g, 10- CaG dai

DC

moe; 11, 12,13 - cae gio~ng.

thanh mQt chuyn dQng xo:1n hai hoa. Dung dich hlit mai va khi nen duqc trQn

lib vao nhau sau khi khi nen ra kh6i voi phun 6. eng phun 5 co th thay d6i va
duoc k<;p chat bimg vit chiin 7. eng din khi 3 va 6ng din hu6ng 4 duoc k<;pchat tren than 8 b~ng cac dai 6c moc 9 va 10. eng dan khi 3, voi ph un 6 va 6ng dan hu6ng 4 duqc lam khit nhacac gioang II, 12, 13. MQt IOlii CO cilU phun lam vi~c theo nguyen rieng bi~t duoc trlnh bay tren hlnh 12.18. Nguyen

Iy tlio dung

djch tu nhfrng phan

Iy lam vi~

cuacocau phun nay nhusa~: khi nen v6i ap suat4-7-6 kG/cm'

dul)Ccap tlr ben tcii, hat mai du<1C cap (y phia !ren du6i mQt g6c 45", con nu6c du<1C cap tlr phia !ren du6i mQt g6c 9t.f. Nhuoc dim cua
CO

cau nay la lam vi~c kh6ng 6n dinh, doi h6i phai di6u

chinh thuang xuyen, VIviiy no kh6ng duqc sir d'olng trong san xuat hang loat va hang kh6i.

398

Ch11ang 12: Gia dIng b~ng tia n110c...

Halmai

Hinh 12.18. Cd cau phun cap rieng bi~t cae thanh phan ella dung d!ch.

12.2.8. Cae vi d", ung d",ng gia eong bang tia h~t mlii Trang thuc te, gia cong btmg tia hat mai da dU<;lc ling dung de nang cao chili luqng b~ m~t cua cac chi tiet di)ng CC! (can d1lyxupap), cac canh tuabin, cac chi tiet cua may cong Cli(16 cua cac li may), cac dling Clidt (mGi khoan, dao taro, dao phay, ban ren, dao chuat, v.v...). Ngoai ra tia h~t mai con duqc dung de gia cong m~t rilng mOdun nho sau khi phay; tily sach cac vet san, dau mo tren cac lo~i chi tiet khac nhau. lIu diem cua phuang phap gia cong btmg tia hat mai so vai phuang phap phun cat 0 ch6 khong nhUng nang cao nang sulit va hi~u qua kinh te rna con di thi~n di~u ki~n lao di)ng. Tren ca SO nhUng ung dung th,!c te da duqc d~ c~p den c6 the ke ra nhung Hnh v,!c ling dling phuang phap gia cong bttng tia hat mai sau day: - Lam sach chi tiet c6 hlnh d~ng ph(rc t~p. - Giam di) nham be milt trang khi van dam hilo di) chinh xac gia congo - T~o di) cung b~ mat de nilng cao di) ben moi cua chi tiel. - Nang cao t[nh chong, mon va kha nang bam dfiih ella b~ milt khi phun phu hoac so"n. - T1Iys~ch cac vet b1lntren b~ milt chi tiel. - Lam s~ch bavia cua cac chi tiet sau l:hi gia cong ca.

C6NG NG~ CHETAO MAy

399

Chlidng 13

TIEU CHUAN HOA

'"

:!"

QuA
13.1. KHAI NIJ;:M

TRINH CONG NGH~

ChuAnbi cong ngh';;che t~o san phAmcO"khfla cau noi quan trang gii1ahai qua trlnh: thiet ke san phAm va che t~o san phAm. ChuAn bi san xuat, trong do co chuAn bi cong ngh';; cho s"n phAm CO" khf thuang la cong vi';;cphuc tap, ton nhi~u thai gian, ti~n b~c va cong suc. Do vay, dn phai nghien cU:u,xay dlffig va ap d~ng cac phuang phap chuAn bi cong ngh';;tien tien, co hi';;uqua cao, vf du, ung d~ng giai phap CAP, CAPP trong ky thu~t CAD/CAM de thiet ke cong ngh';;che t~o san pham co tra giup cua may tfnh, dong thai nghien cU:ud.i tien, hoan thi';;ncac quy trlnh cong ngh';;d~ nang cao hi';;u qua san xuat. Theo thong ke cua nhi~u nuac cong nghi';;p, co khoang 75% san pham CO" khf duqc che t~o theo quy mo san xuat hang loat vua va hang loat nho. VI vay, nhfrng nam gan day, cac giai phap linh ho~t hoa va tlf dong hoa san xuat (di~u khi~n CNC) dii duqc quan tam nghien cU:u,xay dung va U:ngd~ng d~ nang cao hi';;u qua san xuat a cac quy mo do. Day chuy~n san xuat linh hoat nay (Flexible Manufacturing System = FMS) duqc t<:t0l!lp til cac trung tam gia cong, nguai may cong nghi';;p, may do to~ do, h';; thong van chuy~n va kho chua tlf d(\ng di~u khi~n CNC la mo hlnh hi';;nd~i duqc giai thi';;u va cung cap tren thi tmang v~ cong c~ san xuat c(>ngnghi';;p. Bi';;nphap cO" ban d~ giam b6't tieu ton trong khau chuan bi cong ngh';;che tao san phAm CO" khf chfnh la thong nhat Ma, tieu chuan h6a v~ ket cau cua chi tiet va san phAm CO" khf; d~ t~o CO" thong nhat hoa, tieu chuAn hoa v~ cong nghi';;p che tao. Di~u do la tat yeu, bai VI doi tuang co ket cau gi6ng nhau se

sa

400

Chuang 13: Tieu chuin hoa qua trinh dlng ngh~

phai c6 cong ngh{;che tao giong nhau. De co the tien toi thong nhi'lt h6a, tieu chu1\n hoa ket cau cila doi tuqng san xuat, tu do thong nhat hoa va tieu chu1\n hoa qua trlnh cong ngh{;,can phili tien hanh khao sat, nghien cCru xily dung he thong philn loai doi tuqng san xuat (chi tiet, san ph1\mco khf) thong dung theo dac diE!mket cau va dac diE!mcong ngM cila chung cho tUng CCi so san xuat CCi khi, cho tUng nganh, tien toi quy mo quoc gia, khu VUC va quoc te. Tu do t~o li'lp ngiln hang ditli{;u (databank) phil hop v6 ket cau tieu chu1\n va cong ngh{;tieu chu1\n, luu trit trang may tfnh, t~o kha nang troy dip nhanh dE!sir dung khi can thiet trang khilu chu1\n bi san xuat doi voi cae doi tuang san xuat lUCingtlI' Tren co so muc do giong nhau va tuang lUnhau ella cac doi lUqng san xuat thong dung (chi tiet, san ph1\mCCi khf), nhi1ng phuang phap t6 chuc cong ngh{; sau dily duqc ap dlJng: cong ngh{; dien hlnh, cong ngh{; nh6m, cong ngh{; t6 hop (cong ngh{; Jinh ho~t).

13.2. PHAN LOAI SAN XU AT . DOl TU0NG .

Philn lo~i doi tuqng san xuat la CCi so chU yeu de tien hanh tieu chu1\n h6a qua trlnh cong ngh{;. Philn lo~i doi tuqng san xuat cho phep ti'lPhop mt:>tsoluCing Ian cac chi tiet, bt:> phi'ln ket cau cila cac san ph1\mCCi khi lUang doi da d~ng thanh mot so lo~i, kieu, co d6ng nhi'lttrang mi?t gioi han nhat djnh; t~o khii nang gia cong va l:1prap chung theo mot trlnh tlI cong ngh{;t6ng quat va hop 19, t~o ti6n d6 dE! tieu chll1\nhoa toan bt:> cac yeu to cCibancila qua trlnh san xuat. Khi nghien cuu xily dlJllg he; thong philn lo~i cac chi tiet, bi? phi'ln co khi, tmoc het phiii xac djnh cac di'lc diem philn lo~i de dam bao nhi'ln d~ng doi tuqng nhanh. Trang thuc te dii co nhi6u h{;thong philn lo~i khae nhau v6 chi tiet co khf duCicnghien CUu,t~o li'lpva sir dlJng; mang tfnh chat rieng cita tUng co so, timg nganh san xuat. Nhi1ng he thong philn lo~i nay theo cac quan diE!mnhu sau: . - Philn lo~i theo di'lcdiem ket cau. - Philn lo~i theo di'lcdiem cong ngh~. - Philn lo~i theo di'lcdiem ket cau va cong ngh~. Noi chung, cac h~ thong philn loai chi tiet CCi khf duqc xily dung theo cii hai lo~i di'lc diem ket cau va cong ngh~ duqc coi la co hi~u qua nhi'lt; hOi VIdt:> phuc tap v6 ket cau cita cacchi tiet CCi khi g:1nli6n voi dt:> phuc t~p v6 cong ngh~ che t~o.

"

",'

,,'

C6NG NGHt CHE TAO MAy

401

CO' sa d~ phan chia chi tiet gia cong thanh lo~i trang h~ thong phan lo~i

theo cac dac di~m ket ciiu va cong ngh~ che t~o, tru(Ychetphaila cac.dac di~m ket cau cua chi tiet. Cae chi tiet thu(>ccling mot IO(li co sU giong nhau ve loai v*t li~u, hlnh d~ng hlnh h<:>c, d(>chinh xac, d(>nham be mat, kfch thuoc phan bo trong ph~m vi nha't dinh. Lo~i la m(rc phan cap r(>ngnhat ella h~ thong phan lo~i chi tiet gia congo Lo~i gam cac chi tiet giong nhau ve hlnh th~ chun~ vii ve cac d;:tcdi~m cong ngh~ quan Ir<:>ng nha't, cM yeu Iii giong nhau ve chuc nang Iilm vi~c vii dieu kien ky thu*t. Muc phan ca'p h~p han lo~i Iii kie'u chi tiet. Nghia Iii ki~u nam trang pham vi mot loai chi tiet nha't dinh. Dua tren cae dac di~m cong ngh~ giong nhau t~o kha nang thong nhat cac nguyen cong ve may, trang bj, dyng cu vii che do cong nghe. Kit'u Iii tap hqp cac chi tiet thu(>ccling m(>tloai nhung co chung mot trlnh t\l vii noi dung cong ngM. Phan IOncac nguyen cong u-ngvoi cac chi tiet thuoc cling mot kit'u Iii giong nhau. Nam 1965, h~ thong phan lo~i chi tiet co khi cuaTi~p Khiic da duO'cchap nhan Iii h~ thong dung chung cho cae nuoc thu(>ckhoi Lien Xo va Dong Au (bang 13.1). Theo h~ thong nay, cac chi tiet cdkhi duO'cphan chi a thilnh 10ai, ca, nhom. Nhu vay, theo h~ thong nay, co 810~i chi tiet; m6i lo~i lai chia thilnh 10 ca kich thuoc hay tr<:>ng luqng ..Theo h~ thong nay con co: 10 nhom ket cau khac nhau va 10 nhom vat lieu khac nhau. Nhu vay,' m6i chi tiet cO' khi ~eco rna hi~u gam 4 con so (g<:>i la 4 rna phan tir) x nhu sau: x x x Vi dy: m(>tchi tiet co rna hi~u Iii3312 co d;:tcdit'm nhu sau: - Con .so 3 dau tien nghia la loai chi tiet tru co 16 tren duemg truc, - Con so 3 thu hai nghta la ca chi tiet voi kich thuoc duemg kinh trang khoimg 40-;- 80mm, - Con so 2 sau cling nghta la loa; vat li~u la thep cacbon tilt.
L.-

L"u;..
Nh6m

ca

- Con so I tiep theo nghia la nhom chi tiet co rentren duemg tryc.

26 - CNCT

Bang 13.1. H~ thong phan lo~i eni Iii;t ea khi ella khoi D6ng
Cae chi tiet dang tron xoay

Au

co.
Ph6i va v~t li~u

+>-

La 6 tam
Kh6ng thong 2 LID <1

quay

Banh ra.ng

Chi

tiet

Chi tiet d~ng hOp

Cae chi tiet ph~n [dn kh6ng gia c6ng

Thep c6 chAt 1L1~ng b'inh thLldng

C6 16 tren tam quay

Thong

d~n9 kh6ng tron

Dac va
kh6ng thong 4 Dlplg thO

Dac 1 Dnh 0 I-1 0+40

Lo thong
suot
5

va phiing

1i
c
n
0
0

suot 3

6
Dang tho, Lmax

7 TrQng hJ<;1ng tho

8 PhOl

~
0

~ '"
f-

0-

-06

Hlnh det
LIB> 5

0+200

+ 30

Thep

dinh hlnh >.~

1 >6

+--+

I Hlnh

20Qf---+

30 + 200 200

TMp cay
Thep 6ng Thep tAm Thep day

'<.e

" E
c

"E

-0

r2 3

+
-0-

te:m

0;
0 200 500
-<0

~ ~
0>
C

"
0

0>

LIB < 5

4 40+80

< 1 1 -;- 4

0
~

20Qf---+

500 U 1000

"" " ci ~ ~ '" '"

0

>.

-0

<;

"

0-

" ~ '"
0f-

5 80+120 >4 < 3 >3 6 7

+ -- + + -~- -_. +

f-

f-

200

1000----.-

20Qf---+

-B

0+

200

Thep

qUI khac

5 6 7
,

+
E

-----

I I L

<3

-B-

+
3-

Kim loat

mau

~
.

20Qf---+

Gang x.3.m
0+ 200
Cae loai khac
0 '0

Gang

dec, thep

due

<

20Qf---+

kim

V~t lieu phi kim 109-i

-0

gt:B

Trdn

M
~-!B
~~

Duong ren trCtng v6i

.@

.s ~
CD

Then ho.

PhAng va song song

D
c=::J
c::=:J
a:r:::::::r:n

Thanh ben

cua v~t

KhOng c'At gQt

vi

dt,l

cae sO'

Ph~ng khac

De, tam de
Tam day C mo.t ph~ng chfnh Cang, canh

.. ~ n.
0>

~
--E:B

Gia cong

philn lo~i thea bang thong phan IOl?-i ella Tiep KhAc

he

tam quay
Dveng ren khac Then ho.

~
C610 deli
c

cAt got
KhOng
0>

tam quay
Ranh

<0 0

xling

It II
~

==u
CJ]
~

2
<ill

cAt

::J

gQt

c
0

.c

.@
CD

tPV
Then ho.

<.)

C6 la khac

tay don

Gia cOng cAt got

Khang

0 ,0

--'

<.)

::; ::; D >,. I z >

>'!!! >-

icEt
~cE:P
~~

Ket h~p 1 2 16 co ren Ket h<;1p 1 va 3 DL1bng ren, ranh Ket hOp 2

va

,.s .~
~ ~

<.)

iJ
._.

Mo.t ph~ng
song song

c::::rtr:=J

c6 10 tron Mo.t ph~ng

khac

CIJ
~

Ban ph~ng, xe dao

"" " ~
,~
0

0.

r::::=:J

ca.t got Gi~cong

D
_~_..J

3. cae chi tiet tron xoay co

16
3. Dllong klnh 16n nha~t 40~BO 40<1 7. Chi tiet c6

D
I Z

::;

Thanh ben ella

be do

I!' cat got

Khong

~
---- ,

Lo. fanh
KE:!t h~p 1, 2, 3 D\long ren. la, ranh M~t con. chop Cl,Jt

va

Then .~ ho.

~ c ~
a:l

@S
._.

Mo.t ph~ng
song song c6 10 dol xling

atCI:TI
~ ~----

Iill!l

Be chl1a

Hlnh dla
c "" J:

d.t got
Gia cang cAt got

ren trijn tn,le

2. Thep

~
8

fJ=tP
Then ho.

V~t th~ khac

cS:=::J

cacbon

tat

i-Bf38E
00

..,
0
C

~ "'
0> '0

~ ~

Cac chi tiet rang

l.ilch tam

:'6

>

Bang 13.2. Cau truc phan le~i va h~ lhong rna h6a cac chi liet cd khi thOng d~ng thee lac gia OPITZ
Mil HiNH DANG (FORM CODE) Ma ph5n t~thlt nhat (Digit 1\ Lo~i chi tiet (Part class) Ma phsn thC/ h;Ji (Digit 2) Mil BOSUNG

ta

Hinh d',mg =Ilinh

(Main shape)

Ma ph8r'! ta thu ba (Digit 3) Gia cong m~t tron (Rotational machining)

Ma phsn thlt tLf (Digit 4) Gia cong m~t phang (Plane surface machining)

ta

Ma phfm ta th(t nar'" (Digit 5) Cae 10 phl,l, rang va tCilO hinh (Additional holes, teeth and forming)

Ma ;:Jhan tv thu

678

0 1 2 3 .

T R

LID ~ 0,5 0,5 < L < 3 LID >3

Phan tll hinh dl;mg

Phan tu hinh dc.mg

(PTHD) TRaNG (internal shape dement)

6
N (Rotational)

voi d(ll$ch
LID >2

(PTHD) NGoAI (external shape elemp-nt)

Gia cong CaG mat PHANG (machining of plane surfaces)

be I~ ~

Cae LO khac va RANG (other holes, teeth and forming)

voi dQI$ch
(deviation) LID> 2

d~c bi$t (special)

t>
I

Hinh dCilng ehinh (main shape)

Gia cong tron xoay

(rotational machining)

Gia cong cae m~t PHANG (machining of plane surfaces)

be
-

Cae khac va RANG (other hoies. teeth and forming)

LO

T R

AlB s; 3 AlC ;;::4 AlB>3 AlB $3 NC<4

Hinh d,~mgchfnh (main shape) Hinh.d~ng chfnh CH~NH va gia ~\ U) cong :r6n xoay IIIGia cong cae

'6 "
N G (Non

be

6
N

Hinh d,;mg chfnh (main shape)

;/

(main bore and machining) Ma

I-

m~t PHANG (machining of p"lane surfaces)

Cae U) khac va RANG (other holes, teeth and torming)

dac bi~t (special)

bo sung:

rotation31)

6~ cac kich t.,uoc (dimensions); 7- vat lieu (material); 8- hinh dc.:mgetJa v~t Ii$u tho (orgina"(sh'ape of raw material); 9- d9 chinh xac (accuracy)"

C6NG NGHE CHEf TAO MAy

405

Tnrac do da co cac h~ thong phan lo<;ti kh3c do tae gia XOKOLOPXKI, DEMJANHUK, BOIZOP, v.v... a cac nuac nay tao l~p. Nhfrng nam giln day, khai ni~m d(lng chi tiet da duqc neu ra trong IInh vuc phan Io<;ti chi tiet co khf. Theo khai ni~m nay, cac chi tiet ca khf duqc phan thanh hai d<;tng chfnh, do.Ja chi tiet co d<;tng tron va chi tiet co dang khong tron. Cae giai phap cong nghe hi~n dai, theo mllc tieu t~p trung nguyen cong, hnh hoat va tu d(ing hoa muc d(i cao, rihu trung tam gia cong CNC, h~ thong san xuat linh ho<;tt (FMS) da duoc t<;to I~p va sir dllng cho hai dang chi tiet nay. Nhu vay, nhfrng loai chi tiet sau day la thu(ic d<;tng chi tiet tron: trllc, b<;tc, Mnh rang, V.V ... ; can thuoc dang chi tiet khong tron se la cac lo<;ti chi tiet sau day: cang, bien, goi dO',h(ip, v.v...

H~ thong phan lo<;ti chi tiet ca khf clla tae gia OPITZ neu fa nam 1972 T:ly Au (bang 13.2) da theo khai ni~m d<;tng chi tiet. H~ thong nay la h~ thong so hoa, nghia la dung ma hi~u con so de phan chia cae chi tiet ca khf tMnh d<;tngtron va khong tron, kem theo cae d~c trung ket cau va cong ngh~ clla chung (d(i chfnh xac IT, d(i nham, do cfrng, v~t fi~u,kfch thuac, cac d<;tngbe m~t, v.v...). Kien truc tbng quat clla h~ thong phan lo<;ti chi "tiet ca khf dl!a tren co sa cae d~c diem ket cau va cong hgh~ clla chUng duqc trlnh bay nhu sau: Muc phan cap I 2 3 4 5 6 D<;tng chi tiet (tron, khOng tron) Lo<;ti chi tiet (trllc, b<;tc, Mnh rang, h(ip, cang, ...) Kieu chi tiet CO'chi tiet D<;tng b~mat Cac d~c trung be m~t (d(i chfnh xae IT, d(i nham, kfch thuac, vat Ii~u, d(i cfrng, ...)

13.3. CONG NGHE DItN HINH

Ml,lc dfch clla dien hlnh hoa qua tdnh cong ngh~ la xay dl!Og m(it quy

406

Chuang 13: Tieu chuin h6a qua trinh cilng ngh~

trlnh cong ngh.; chung cho nhfrng doi lUang san xuat (chi tiet, bi) ph~n, san phiim) co ket cau giong nhau. Co sa cua cong ngh.; dien hlnh HI. dl1avao viec phan loai chi tiet, bi) ph~n may ... theo nhfrng dac diem ket cau va cong ngh.;, tu do xac dinh hoi;ict':\oI~p cac doi ttr<;mg d':\idi.;n (dien hlnh) co day du cac dac diem etta tUng kieu ho~c cO'doi tuang (vi dl1:ling vai muc phan cap 3 - kieu chi tiet ho~c m(rc ph an cap 4 - cO'chi tiet). Nha do rna qua trinh cong ngh.; gia cong cac chi tiet, hoac lap rap cae bi) ph~n, thuoc cling mot kieu ho~c cO'nhat dinh, duqc tien hanh theo nhfrng quy trinh cong ngh.; dien hlnh dii duqc xae I~p tu tmac. Nhfrng quy tr1nh nay dii duqc thiet ke, kiem nghi.;m dam bao cac chi tieu kinh te ky thuat theo nhfrng dieu ki.;n, quy rna va tr1nh di) san xliat nhat dinh. Cong ngh.; dien hinh con t':\odieu kien tieu chuiin hoa cac nguyen cong, h':\nche sl1'da d':\ng ve ket cau va cong ngh.; cua cac doi tuqng trong cling mi)t kieu, giam b6't khoi luang cong vi.;c chuan bi san xuat, giam b6't cac tai li.;u trling I~p nhau ve ni)i dung, thl1e hi.;n chuyen man hoa san xuat de tang nang suat che t':\o. Nhfrng ni)i dung can phili thl1chi.;n khi ap d\mg cong ngh.; dien hlnh (dien hinh hoa qua tr1nhcong ngh.;) thuang bao gam: 1- Phan lo':\i cac chi tiet hoac bi) ph~n cua san pham; nghia la phan chia cac chi tiet, bi) ph~n thanh cac kieu ho~c cO'.Trong mot kieu, cO'thl cac doi tuqng phili giong nhau gan nhu hoan toan ve ket cau. Nha phanlo':\i nhu v~y rna cae doi tuqng san xuat duqc xep thilnh kieu, co co d':lng ket cau giong nhau trang tUng co kich thuac nhilt djnh, cho phep co the duqc gia cong hoac lap rap theo nhfrng tien tr1nh cong ngh.; giong nhau. 2- Phan tieh, IlIa ch<;>n ho~c t6 hqp trang tUngkieu, co co mot doi tuqng dai di~n (dien hlnh); doi tuqng d':lidi~n (dien hlnh) co the la thuc (doi tuqng co thl1ctrang tUng kieu, COco soluqng toi da cac d~c diem ket cau so vai cac doi tuqng kMc) ho~c ao (doi tuqng co thl1c trong tUng kieu, COnhung duqc xay d\!'llgbiing cach t6 hqp cac d~c diem ket cau kMc nhau tu cac doi tuqng trang cling mi)t kieu hoac co). 3- Lap tien trlnh cong ngh~ dien hlnh cho tUng kieu, COdoi lUang, ling vai doi lUang d':\idi~n (dien hlnh) dii xae dinh. 4- Xac djnh may, trang bj, d\mg CI1 va che di) cong ngh~ cho tUng kieu, CO ling vai tien tr1nh cong ngh~ dien hinh. " Quy trinh cong ngh~ dien hinh phili mang tinh Mn tien trong nhfrng dieu

. CONG NG~ CHE TAO MAy

407

ki~n san xuat nhat djnh va phai co kha nang ciii tien sau Chi Iii!! 1 nay. Nhu yay, quy tdnh cong ngh~ nay phai duqc Chi ti6t 2 xay d~mg tren co sa th6ng nhat hoa cac tieu chu1\n ve ma y, trang bj, dung c~, che Chi ti6t 3 de? cong ngh~ va cae djnh muc kinh te ky thuM; nham dam bao cho qua trlnh san Hinh 13.1. Chi liel xuat dong be?va hoan thi~n tUng bu6c tdnh de?san xuat, d~ dat hi~u qua kinh te ky thui.\tcao hon ..

+=--+=~
gia cong Irong cong ngh~ dii!n hinh (vi dv).

iF=---Bt

C6ng ngh~ di~n hlnh co th~duqc ap d~ng theo hai muc do khac nhau nhu sau: . Di~n hlnh hoa toan be?qua trlnh cong ngh~ cho mot ki~u hoi.\ccO" . . Dien hlnh hoa tUng nguyen cong rieng bi~t ling v6i cae d6i tuqng trong cling mot kieu hoac cO". Hai muc de?tren day co lien h~ chi.\tchf v6i nhau, b6 sung cho nhau nham nang cao tinh chat hang lo~t (tang s61uong che tao) trong san xuat, dong thai 6n dinh tinh chat nay d~ t~o tien de t~o Ii.\pday chuyen san xuat linh ho~t cho nhieu d6i tuqng cling kieu hoac cO" 0 mot vai nguyen cong quan tn.mg I~i co th~ tap trung giai quyet tat hon ve cong ngh~ (dam bao de?chinh xac cao, nang suat cao); boi VIchi khi nao co s61uqng d6i tuqng san xuat muc phli hqp nguai ta m6i co the ap dung cae giai phap ky thui.\tsan xuat va t6 chuc san xuat tien tien nhu may tl)'dong, gia cong theo day chuyen,v.v ... d muc de?di~n hlnh hoa toan be?qua tdnh cong ngh~ cho me?tki~u hoi.\ccO" thl chi tiet gia cong duqc ph an lo~i theo sl)'gi6ng nhau hau nhu hoan toan ve ket cau; nghia Ia vat li~u che t~o, vj tri va kich thu6c tat ci\ cac M mi.\tgia cong quan tr9ng cua cac chi tiet phai giang nhau 0 muc de?cao, de:co th~ gia cong v6i cling me?ttien trlnh cong ngh~, o tUng nguyen cong co th~ sir dung chung me?tloai may gia cong.

D6i v6i qua trlnh cong ngh~ lii.prap thl cae san ph1\mtrang cling me?tkieu hoac cO" phai co SCI dolii.p rap gi6ng nhau, d~ co the:Hiprap v6i cling me?ttien trlnh cong ngh~ va 0 tUngnguyen c6ilg lii.prap co the:dling chung trang thiet bi lii.prap. N6i chung, d6i tuqng san xuat (chi tiet, san ph1\m) ling v6i cong ngh~ die:n hlnh chi kMc nhau rat it ve ket cau (hlnh 13.1). Bang 13.3 la vi du ve tien tdnh cong nghe die:n hlnh cua banh rang con rang th~ng.

408

Chuang 13:Tieu chuin h6a qua lrinh clIng ngh~

931A

Bang 13.3. Thi dy tom tal m,;,t qua lrinh cong ngh~ di~n hinh gia cong banh rang con rang th~ng

Thvtll nguyen cong 1

Cho lam vj~c

San ve ban thanh pham

N9i dung nguyen

May

Dyng

Cl;!

cong --

9
~

Gia"c6ng 10

May khoan dUng

Dao khoet, dao

doa

Chuat ranh then

May chu6t

Oao chu6t

5
6

{I

Ti~n tho m~t ngoai

May tj~n

Dao tieu chuan

Ti~n tinh m~t ngoai va m~t dau Ki~m tra Dao c~t rang tieu chuan
May ti~n I ,Dao tieu chuan

C~t rang

May cat r~ng con thang

May chuyen dung

9 10 11 12 \ 13 14

Khoan 10'n9ay tren ph an try

.

May khoan ban

MOl khoet rU9t ga

Lay bavia Lam sach Ki~m tra Gia conQ nhiet

Kiem tra
.

CONGNG~ CHI.: TAO MAy

40')

Tom l~i, cong nghi; difn hlnh, khi duac ap dung M gia cong cac chi tiet co khi, co nhil'ng dac difm ca ban nhu sau: - Doi tuang gia cong thuqc cung mqt kifu, co cCikich thu6c trong ph;im vi nhat dinh, ket cau giong nhau gan nhu hoim toim (giong nhau ve hlnh dang, kich thu6c, dieu kii;n ky thu~t, vat Iii;u, ...). - Quy tdnh cong nghi; va day chuyen cong nghi; khong Iinh ho~t, chi U'ng v6i mqt kifu (cCi)chi tiet nhat djnh, chuyen mon hoa cao (trang thiet bi, dung cu chuyen dung). - Muc dq tiln dung von thai gian lam vii;c cila thiet bj khong cao. - So Iuqng doi tuqng gia cong thuoc cung mqt kifu (cCi)phai du nhieu (san xuat hang lo~t 100 - hang khoi). 13.4. Cong ngh~nh6m
Ca so cila cong nghi; nhom la philn nhom doi tuqng san xuat theo sl! giong

nhau tUngphan ve ket cau; vi dll cac chi tiet a hlnh 13.2 co cUng lo~i v~t lii;u, co cac 16gia cong giong nhau ve kich thu6c va vi tri, co thf duqc ghep thanh mqt nhom df gia cong tren cung mqt may, d6 ga va dllng cu, nghia la chung co chung mqt nguyen cong, g<?iiil nguyen cong nhom. Nhu v~y, do vii;c ghep nhom chi tiet chi gi6i h~n a nhil'ng M m~t gia cong giong nhau nen soluqng doi tuqng duqc gia cong a mot nguyen cong (nguyen cong nhom) se tang len, thuang muc lUang ung v6i quy mo san xuat hang lo~t va 100 han, cho du so luang yeu cau thl!c te doi v6i tUng doi tuang co it han (co thf chi la dan chiec, lo~t nh6). Dieu do cho phep ap d\lllg cac giai pMp cong nghi; tien tien cac nguyen cong nhom, vi du, dung may ban tl! dqng ho~c tu dqng, qua do nilng cao muc dq khai thac thiet bi, trang bj va dung cll cong nghi;; chat luqng gia cong khong bj phil thuqc nhieu vao thq.

Theo kinh nghii;m, cong nghi; nhom chi nen ap dllng co gi6i han, thuang la cho mot vai nguyen cong chinh cila cac doi tuang gia cong thuqc cung mqt lo~i chi tiet (U'ng v6i muc philn cap 2 - lo~i chi tiet). Nguyen cong chinh la nguyen cong co khoi luang lao dqng tinh theo thai gian gia cong Ia nhieu nhat. Boi VIneu ap dllng cong nghi; nhom tat ci\ cac nguyen cong thl vii;c philn nhom va quan Iy tUng nhom theo tUng nguyen cong va theo tUng doi tuqng gia cong cu thf se rat kho khan, phuc t~p va ton kern; m~t khac, tUng doi tuqng se phai ghep nh6m nhieu Ian de gia cong.

410

Chuang 13: Tieu chuan hoa qua lrinh cong ngh~

So sanh voi cbng ngh~ di~n hlnh, cbng nghe nhom co ph~m vi doi tlIqng san xuat nlng hon, VI a cbng nghe nhom cac doi tuqng duqc ghep thanh nhom chi dn co su giong nhau tung philn ve ket cau, nghla la chi dn co dang be m~t vac d~c trung be m~t giong nhau (ling voi muc phan cap 5 va 6), con a cbng ngh~ di~n hlnh cac d6i wong phili co su gi6ng nhau hau nhu hoan loan ve ket cau, nghla la ling voi ki~u hoac ca (muc phan cap 3 ho~c 4).
Cbng

Chi

tiet

Chi tiet

Chi ti~t 3

ngh~ nhom thuOng duO'c thvc Hinh 13.2. Cae chi tiet gia cong hi~n a tUng nguyen cbng, tren tUng may, vi trong cong ngh~nhom (vi dl;l). du: gia cbng nh6m tren may ti~n, may khoan, may phay, v.v... Vi~c phan chia chi tiet cO'khi thanh tlrng nhom d~ gia cbng tren tung loai may Cll th~ nhu v*y se gqn va de thuc hi~n han. Nhom chi tiet la don vi chinh. Trang m'?t nh6m, cac chi tiet co qua tr1hh gia cbng rat ngan d6i voi cac M mat Co'ban. Noi chung, cbng nghe nhom thl cac nhom chi tiet chi co chu ky gia cbng tren m6t ho~c hai may cung ki~u; con cbng nghe di~n hlnh, cac chi tiet co chu ky gia cbng tren nhieu may voi ki~u lo~i may khac nhau.

Cbng ngh~ nhom, khi dtrqc ap dung d~ gia cbng cac chi tiet CO' khi, co nhfrng d~c di~m nhtr sau:

- D6i ttrqng gia cbng thtrOngcung m'?t dang chi tiet (muc phan cap I), co M m*t gia cbng gi6ng nhau (M mat gi6ng nhau ve hlnh d~ng, kich thtroc, db chinh xac, vat lieu ...), nhung khac nhau ve lo~i, ki~u, ca, dtrqc tap hqp thanh nh6m theo cac be mat gia cbng gi6ng nhau (m(tc phan cap 5 va 6) (rng voi cac nguyen cbng chung (nguyen cbng nhom). - Quy trlnh cbng ngh~ cho tUng loai, ki~u, ca chi tiet la phuc tap, dan xen nhau, kho quan 19va dieu himh VI co nhfrng nguyen cbng chung (nguyen cbng nhom). Cac nguyen cbng nhom co tfnh chat linh hoat (dieu chinh nhanh theo tUng loai, ki~u, ca chi tiet trang nh6m). - Muc d,?t*n dllng quy thai gian lam vi~c ella thiet bi a nguyen cbng nhom thuang la cao han (cao hon 90%).

CONG NGHE CHE TAO MAY

411

- Gh6p nhom doi tuqng gia c6ng HI c6ng vi~c phuc tap VI theo tung b6 mii.t gia c6ng giong nhau. - Soluqng tUng 10<J.i, ki6u, CO doi tuqng gia c6ng kh6ng c~n phai du nhi6u, thui'mg la loat nhi'>,10<J.t vua va co th6 dan chiec. D6 co th6 d<J.t duqc hieu gua tot khi ap dl)ng c6ng ngM nhom, can lllU 9 cac van d6 sau: - Trang cung mqt nhom doi tuqng san xuat, co gang toi da d610ai tru su da d<J.ng (sl! khac nhau) cua gua trlnh c6ng ngh~, c~n huang tai gua tdnh c6ng ngh~ chung cho cae doi tuqng trang nhom, co khi phili sua d6i ket cau ella doi tuang d6 co th6 co chung m6t gua trlnh c6ng ngh~; nhu vii.yla phai nang cao tfnh c6ng ngh~ trang ket cau, phili thong nhat Ma, tieu chuiln hoa ket cau cua chi tiet, bq phii.nva san ph:lm co khf noi chung. - SUdung cac loai do ga co ket cau thich hqp vai nhom doi tuqng, co kha nang di6u chinh nhanh theo tung doi tlrqng cua nhom, nhu ket cau cua 10<J.i do ga v<J.n nang di6u chinh (GVD), hoii.csu dl)ng bq linh ki~n trang bi c6ng ngh~ tieu chuiln d61ap ghep, t6 hqp tMnh cac do ga v<J.n nang lap ghep (GVL) thich ung vai tUng doi tuqng cua nhom. Nhfrng buac chfnh can phai thl!c hi~n d6 co th6 ap dl)ng c6ng ngh~ nhom khi gia c6ng chi tiet CO khf gom co: I. Phan nhom chi tiet gia c6ng. 2. Lii.Pguy tdnh c6ng ngh~ cho tUng nhom chi tiel. 3. Thiet ke cac trang bi c6ng ngh~ (do gal nhom. 13.4.1. Phan nh6m chi tiet gia cong Phan nMm chi tiet gia c6ng la c6ng vi~c guan trang dau tien d6 chu:ln bi tri6n khai ap dung c6ng ngh~ nhom. Phan nhom chi tiet hqp 19 se tii.Phqp duoc nhi6u dii.ctrung c6ng ngh~ chung cho mili nhom, nhu yay v6 CO ban cung dii xac dinh dung giai phap c6ng ngh~, t<J.o ti6n d6 thuii.nIqi cho hai buac tiep theo. ngh~ nMm, cac chi tiet gia c6ng duqc phan nhom kh6ng chi theo dii.cdi6m ket cau va c6ng ngh~ cUa chung, rna con dl!a vao dii.cdi6m cua kieu 10<J.ilhiet bi cong ngh~ nhii.mdam bao qua tdnh gia cong hqp 19 v6 ky thuii.tva kinh te. Nghia la phai phan nhom chi tiet gia cong tren CO cac thiet bi (may) gia c6ng cu the.

6 c6ng

sa

412

Chuong 13: Tieu chuin hila qua trinh dIng ngh~

Nh6ni chi tiet gia cong Iii don vj cong ngM chinh, Iii co sa di! xiiy d'!J1g qua tdnh cong ngh~. Hinh 13.3 Iii SO do phiin nh6m chi tiet gia cong tfen cae loai thiet bj (may) gia cong thong dung theo tac gi:\ MITROPHANOP.

Cae chung lo~i chi liel can gia cong

Cae chung IOC,Ji"chitiet din gia cong dLtqe phan chia thea cae loai may
gia c6ng Ih6ng d~ng s~n c6 .

May doa

May ti~n

Revonve

May tl~n thvifng

May phay

May khoan

May mai

Ph,;n ehia cae lo~i chi tiet Ihanh cae nh6m

Kh6i 1 Cae nh6m voi tien trinh gla e6ng khep kin tn3n mot hoac va; may cung "'o{Ji

Kh6i 2 Cae nh6m voi CaG nguyen e6ng chung (m(Jt ho?e vai nguyen cong nh6m)

Kh6i 3 Cae nh6m val lien Irinh gia c6ng khep kin trE,"

kieu,

nhi6u may co kieu, IOiJIi

khae nhau

(Gia e6ng nh6m)

(Gia e6ng nh6m)

(Gia e6ng din hinh: qua Irinh e6ng ngh~ nh6m e6 eel sCIla e6ng ngh~ din hinh)

Hinh 13.3. Sd do ph

an nhom chi tiel

gia cong theo cae lo~i thiet bi eua lac gia

MITROPHANOP.

CONG NGI-tE

GtE TAO MAy

413

Ole nhom chi tiet gia cong thuoc cac kh6i I, 2, 3 theo sa do duac giili thich nhu sau: Kh6i I:

a hlnh

13.3

Cac chi tiet gia cong chi can thuc hi~n cong ngh~ nhom trang mot hoac hai nguyen cong tren mot ho~c hai may cung ki~u, lo~i la xong, vf du, chi gia c6I\g tren m'?t ho~c hai may ti~n. Trong kh6i nay, s6 chi tiet duac t~p hqp trong mot nhom la it han so vai kh6i 2. Tien trlnhg cho kh6i I co th~ nhu hlnh 13.4a. Kh6i 2: Cac chi tiet gia cong trang m'?t ho~c vai nguyen cong, tren m'?t ho~c vai may co ki~u, lo~i khae nhau; con nhU'ngnguyen cong khac, chUng lai co th~ vao cac nhom khae nhau, hoac duac gia cong rieng bi~t (hlnh l3.4b). Cae nhom chi tiet thu,?c kh6i nay duac gia cong gi6ng nhau a mot ho~c vai nguyen cong, nen s61uang chi tiet co th~ duqc t~p hqp trang mot nhom la nhi6u han so vai kh6i 1. Cac chi tiet a kh6i nay co th~ khac nhau kha nhi6u v6 ket du (khac nhau v6 hlnh d~ng, kich thuac).

Hai kh6i I va 2 thuoc pham vi cong ngh~ nhom, cho phep co th~ gia cong m'?t s61uqng Ian cac chi tiet khac nhau tren cung mot, hai,hoac vai may. Kh6i 3: Cac chi tiet co qua trlnh gia cong chung (qua tdnh cong ngh~ nh6m) tren nhi6u may co ki~u, loai khac nhau (ti~n, phay, khmin, mai, ...), chUng to chung phili co ket cau gi6ng nhau nhi6u hoac hau nhu hoan toano Nhll vay, s610ai chi tiet khae nhau trang m6i nhom giilm di nhi~u va tra thilnh thuoc cung mot ki~u ho~c cO'chi tiet, co qua trlnh gia cong gi6ng nhau (chung). Do chfnh Iii qua tdnh cong nghe di~n hlnh, thu,?c pham vi cong nghe di~n hlnh (hlnhI3.4c). Ngoai ra, vi~c phan nhom d6i tll<;mg gia cong con theo nhung quan di~m khae, vi du: - Ghep nhom nhung chi tiet co hlnh d~ng hlnh hQc gi6ng nhau. - Ghep nhom nhung chi tiet co chu~n dinh vi gi6ng nhau. - Ghep nhom nhU'ngchi tiet co yeu cau ky thuat gi6ng nhau.
v.v ...

Sau khi phan nhom chi tiet, can xay dlffig chi tiet d~i di~n cho nhom, bang cach xac dinh mot chi tiet thuc trang nhom co s6111ang cac b~ mat gia cong

414

Ch\tong 13: Tieu chu1lnh6a qua trinh cong ngh~

chung Ia nhieu nhilt, g,?i la chi tiet CCi sa, roi btl sung them nhO'ngbe mat khac rna chi tiet d6 chua c6, nhung lili c6 a cae chi tiet khac trang nh6m. each xay dung chi tiet aili di~n cho nh6m duqc th6 hi~n nhu vi du a hlnh 13.5. Truac day, nguai ta dii xay d,!ng chi tiet dai di~n cho nh6m bang each nhu sau: dung giily can (giily b6ng rna) ve cae chi tiet ella nh6m theo cung m<?tty 1~, roi xep chong chung len nhau, sao cho duang tam va m<?tmat dil" hay

l-~---t'

2-

3 ---4-5 -

0 -----3'
---4' - - 5'

---2'

a) Kh6i 1: cOng nghe nh6m (1, 2 nguy~n cOn9 chung)

1_~-0----O-_--O---1' 2 - '. . -0----0-------

2' 4'

3--II _

---o------~--3'
-0-- - -0- - -0- --D- - --0- - - - - - - fi'

5-

3 --0-4fi -

~=~-<r 0

---o-~----3'

~~~==~',
-0--------4'

-0- - --0-- - --0- - - fi'

nh6m (1, 2 nguyen c5ng chung)

b) Kh5i 2: cong ngM

0) Kh6i 3: COng nghe dien hlnh (qua trinh cOng nghe nh6m tren co sd oOng nghe dien hlnh)

Hinh 13.4. Tie" trinh cong ngh~ lrng vai cae "hom chi tiet gia cong thu9C cae khoi 1,2,3.
Tien trlhh c6ng ngh~ voi CaG nhom chi tiet gia c6ng thuqc cae kh6i 1, 2, 3: o _ 0nguyen c6ng chung (nguyen c6ng nhom). nguyen c6ng rieng (nguyen c6ng ca bi~t).
CaG

1, 2, 3, 4, 5~ ph6i ban dau ella

I

chi tieL

l' 2', 3', 4', 5'- chi tiet hO~lnchlnh sau khi gia cong .

C6NG NGHE CHE T",0 MAy

415

dui'mg bao clla cac chi tiet do trung nhau, d~ nh(in biet tat d cae b6 mat gia c6ng khac nhau trang nhom chi tiet dii tao l(ip. Ngay nay, vai sl1 trq giup clla may tinh co kha nang do ho,!, c6ng vit;c nay duqc . thuc hit;n chinh xae, nhanh va hit;U qua hO'n nhi6u.

Chi lie; z

Chi liel oai d/ell l6;,g h(jp .

Hinh 13.5. Xay dlfn9 chi tieft d~idi~n cho nhom chi tiet can gia c6ng 1, 2, 3, 4.

13.4.2. L~p tien trlnh cong ngh~ nhom Tien tdnh c6ng nght; nhom phai thfch hqp vai bat ky chi tiel nao trang nhom, nhung co th~ cho phep thay d6i chut it tuy theo d(ic di~m rieng ella tung chi tiet trang nhom, nghia la co th~ tang hay giam m,,?thoftc hai buac gia c6ng ho(ic them bat m6t vai dllng Cllgia c6ng nao do doi vai m,,?tchi tiet cu th~ trang nhom. Nhom chi tiet HIcO'sa ella tien trlnh c6ng ngh(; nhom va duO'cd(ic trung bai su thong nhilt v6 thiet bi, trang bi, dung C\lc6ng nght;, giai phap di6u chinh, v.v... a cac nguyen c6ng chung (nguyen c6ng nhom). Nhfrng nguyen tii.cdin dam bao khi hlp tien trlnh c6ng ngh(; nhom la: I. Th(r lU clla mlli buac c6ng nght; ho(ic nguyen c6ng phai dam b,lo co th~ gia c6ng duqc bilt ky chi -tiet nao trang nhom, phai dam bao d<:tt duO'cyeu cau ky thuat clla tirng chi tiet trang nh6m. 2. Do ga, d\lI1g ql gia c6ng, v.v... duqc str dung a cac nguyen c6ng nhom phai dam bao gia c6ng duqc bal ky chi tjet nao trang nhom.

416

Chuong 13: Tieu chuan h6a qua trinh clIng ngh~

Bang 13.4. Vi d~ vi! gia cong nhom Iren may ti~n v~n nang.
Chi

tie:t
chi

'~

dai dien cho mot nh6m tigt gia cbng nh6m

G-tf~~~'~/
mm-m--mm m~~~TI
-i38f.~ JBs~~.

B.F.4~

-8JElt}
~

c
Trinh hI lien h~nh N(Ji dung gia cong

Be m~it gia

cong Vitrj

Duno cu Lo~i dyng cy Dac ti~n phai dau cong

Ky hi~u

Ga dfil Ian 1 Ti~n ngoai

be

m~l

1 1

TCVN
TCVN

2 3 4 1

ct
Val meD Catrimh Ga dM Ian 2
Ti~n ngoai

ct
Dac lien ohai dau than(] Dac cal ranh
Dac til]!n phai dau cong

C
0 E K J
I

2 3
1 1

TCVN TCVN
TCVN TCVN
TCVN

be m~l

2 3 4 5
6

ct ct ct ct
Tien ranh Val mep

F
G H

1 1 4 3 2

ct ct ct
Dac lien 2 ben dau thann

TCVN
TCVN TCVN

Dac ell! ranh

baa ti$n dau

thang

TCVN

CONG NGH(i CRE TAO MAY Bang 13.5. Thi d~ va cong ngh~ gia cong nhom Iren may li~n revonve.

417

'0

Ii

Trinh hi 1 2 3

N9i d,ung gia

cong Da ph6i

8l m~t gia cong

Vitd
1

Dung cu

LO.;ii dl,lng cl,l

Vl tri go9 d~t

c 1;lmelf
Khoan

gfn
E

eli xac d[nh chilu dai

MOi khoan nt ru9t go3

fJau rev6nve

vat mep
10

Ti$~~~iim~t 4 5 6
nt

J B-G B J B-D J
C.F A

2 3 3 4 5 S 7 11 9 10 11

Dao li$n nt nt nf

Ti$n 10 Ti$n tinh Daa 10

Val mep ngoai

Ban dao lruoe

Dau rev6nve

"

MOi daa
Daa ti$n

Ban dao trvbe

Ban dao sau

Ti$n ranh
Ti8n ren Ti$n ngoai

Daa ti$n ranh

Daa ti$n ren Daa li$n

B
H

Cfltdltl

Daa cal dUt

San dao trLfoc Ban dao tntac San dao sau

27 - CNCT

418

Chuang 13:Tieu chuin h6a qua trinh clIng ngh~

Bang 13.6. Thi d~ c6ng ngh~ gia c6ng nhom Iren may khoan.

- = = =. -=----

=-.....=-

~-......=-=-=.=-~

-"".~~'"""-~,--~

Trinh
I

tv

IL~:_
,---2 3
.

I
I

~ ~

Nqi dung gia

Be m~tgia
5::9[19 A
T'"

"_g_9_~_9
Khoa'h 18 I
Khoel 18 ..,. Doal8

J~
I

')j

s6

Lo~i dl:mg-cl,l

eM thich
TCVN !C;\IN TCVN TCVN

ii
"

MOi khoan

"II

I... -1 ~

A A
B C . ~-

Khoet 10 rang

.+I

r
I

Ii ii

_r_Y9.t.9~
3 2 4 MOi k.hC?~~ i
MOi doa may
!

;i
II i! _--1!

I'

_L~K~~et !~!9.!19 ~1

.,~~L~,~L ~~"L"".MOi,k~.".~~." ... L, . TCVN

i i

MOi khoet

-+-

~I
"..!!

"

CONG NGHE CRE T~O MAy

419

Bang 13.7. Thi d~ c6ng ngh~ gia c6ng tren nhom may phay .

fj

4>

~H~

l:Jl+

4>

+I

.I.~.~IA

3. Dam hao IUQ'Ilg hao phi de dii!uchinh nguyen cong khi thay d6i chi tit . gia cong trong nh6m la it nhilt. Tin tflnh cong ngh~ nh6m la tin trlnh t6ng qmit Ung vO'ichi tit di!-idi~n cua nh6m, bao g6m hau ht cae buO'ccong ngh~ cAnthit d6i vO'inh6m chi tit gia congo Can cii vao d~c diem C\!th~ vi!kt cilu va cong ngh~ cua tfrng chi tit lmng nh6m tin hanh hi~u chinh va b6 sung tin trlnh c6ng ngh~ t6ng quat de pM hqp vO'itung chi tit. Tin !rloh cong ngh~ nhom can duqc I*p thanh SCi d6 theo thll nI cac buO'cgia congo Cac vi d\! vi! SCI d6 tin trlnh cong ngh~ nh6m tren may ti~n. may khoan, no<1)'phay duqc trlnh bay b cac hang 13.4, 13.5, 13.6 va 13.7. Trong SCI d6 tin trlnh cong ng~~ nh6m, dn S:l.pxp va b6 tri d\lng cu gia cong dam hao di!-tkich thuO'cva f1ay d\!ng C\lnhanh; phai the hi~n ro !hIItv lam

420

Chuang 13: Tieu chuin hila qua lrinh cong ngh~

vi')c clla cac d\lng C\l thea thu W cac buac cling ngh'). Ngaai ra con pMi hlp phie'u di6u chinh m;iy va sa d6 di6u chinh daa thea thu tu gia cong tUng chi tie't trang nhO'md6i vai tUng be m~t gia cong; phai tinh thai gian de gia cong mot chi tie't va ca la~t chi tie't, xac d!nh tili trang va hi')u suilt su d\lng may. Khi tai trang, hi')u suilt cila may qua thilp, phai xem xet de b6 tri gia cong them cac nhO'mchi tie't khac. 13.4.3. Do ga gia clIng nhOm Cae chi tie't thuoc cung mi?t nhO'mcO'nhiing d~c diem cong ngh') gi6ng nhau; rna quan tn;mg nhilt la sl!'gi6ng nhau v6 ga d~t khi gia cong. Nhu v~y, cac chi tie't trang cung mi?t nhO'mphili cO'b6 mat dung lam chuan djnh vj va sa d6 ga d~t khi gia cong gan nhu nhau, chi khac nhau v6 kich thuac ha~c khac nhau chut it v6 hinh d~ng. Ke't cilu cua do ga gia cong nhO'mphili cO'bo phan di6u chinh de thich ung vai tUng chi tie't trang nhO'mva co bi? ph~n v~n nang dung chung cha ca nhom chi tie't. Cac bi? phan v~n nang chie'm khaang 80 -;-90%, g6m: than, de',cacilu phan do, cacilu truy6n Il)'ck;p,v.v... Khi chuyen sang gia cong mot chi tie't khae cila nhom thi bi?ph~n v~n nang khong thay dbi, con bi? ph~n di6u chtnh cO'the duqc thay the' ha~c di6u chinh thea ke't cilu cila chi tie't khac nay. Ke't cilu nhu v~y thuang cO'a d6'ga,van,nangdi6u chinh (GVD). Su d\lng laai d6 ga nay (GVD) se giam b6t'thai gian va phi tbn di6u chinh, giam chi phi v6 d6 ga khi gia cong,. kl16ng t6n nhi6u thai gian va cong suc de thie't ke' va che' t~ad6 ga, rut ngfin thai gian chuan bj san xuilt. Tuy thea ke't cilu cila chi tie't gia cong trang nhom, vi')c di6u chinh d6 ga gia cong nhom duqc thuc hi')n thea nhiing cach khac nhau nhu sau: _Djch chuyen (hi')u chinh) cac bo ph~n ga d~t chi tie't gia cong bang cach dimg cac cacilu di6u chinh (eta, mam c~p, 6ng k;pdan h6i,v.v ...) thich (engvai hinh d~ng, kich thuac cila cac chi tie't trang nhO'm, _Thay the'vi tri cac bi? ph~n ga d~t chi tie't gia cong cha phu hqp vai tUng chi tie't cua nhom, _Thay dbi tUng phan ha~c taan bi?cac bi?phan ga dat chi tie't gia cong, bo ph~n dAnhuang daa, nghia la phili su dung cac bi?ph~n thay the' nhanh nhu truc ga, 6ng k;pdan h6i, bac dAn thay nhanh,
V.V ...

_Vita thay the' va vita d!ch chuyen (hi~u chinh) cac bi? ph~n ga d~t chi tie't

CONG NGll CHE TAO MAy

421

gia eong hoae bi? ph~n diin huang dao, nhu sir dung eto eo cae rna kl;P thay d6i nhanh, dung phien diin khoan di trm;rtho~e xoay, v.v... Trong nhfrng caeh tren, hai caeh dau thuang duae ap dung d6i VGicae ehi tiet gia eong .eo'hinhd"ng 'va.be rn~t .ehu:\n dinh vi gi6ng nhau, nhung kh<ie nhau v6 kich thuGe, VId~l,a d6 ga d6 khoan eae 16tren cae ehi tiet true hoae eae ehi tiet eang eo hinh d"ng gi6ng nhau; eon hai eaeh sau .thuang dtlqcap dl,mg d6 gia. eong cae ehi tiet 'khae nhau v6'hinh dang, nhung kich thuGe eo gia tr! trong rni?t ph"rn vi nhat d!nh, vi d\l nhu a cae d6 ga d6 phay, khoan eae ehi tiet 'gia .dO', cae tarn .mong.eo o nhi6u 16, cae o 6ng n6i eo nhi6u b) nga, v,v, .. _,.-------=c:. I-f-Noi ehung, d6 ga gia eong --+ nhorn eo nhfrng d~e di6rn nhu cJ sau: dat ehinh xac va nhanh gqo 'bat Ga
Hinh 13.6. ,Do 9a dieu chInh cho nhom chi tiet bien. a) nh6m chi tiet gia c6ng; b) do g3 nh6m (do g3 dieu chinh); c) tam dan khoan tram do ga nh6m.

422

Chuang 13: Tieu chuin h6a qua trinh dIng ngh~

ky chi tiet nilOtmng nh6m. _Dam bao dieu chinh va thay the nhanh cac bo phiin dn thiet (mg vai bat ky chi tiet nao trong nh6m. _ Dam bao do cih1g vihlg dn thiet va khong lam bien d':\ng chi tiet gia congo - Thao Hip thuan ti~n tren may gia congo - Thao tac nh<;nhang va an toan. Ngoai ra, so vai loai do ga chuyen dung rieng bi~t cho tUng chi tiet thl do ga gia cong nh6m thuimg kern cih1g vihlg han. Nhuviiy, neu sird~ng rang rai do ga gia cong nh6m tmng quy rna san xuat hang lo':\t,ket hap vai cac giai phap co khi h6a va tl!'dong h6a ch(mg va lip tren cac may gia cong thong thuimg (kMng dieu khien so NC hoac CNC) se giam thai gian va chi phi chu&nbj san xuat nhil giam thai gian va chi phi thiet ke va che t':\odo ga, tang nang suat gia congo Miit khac, khi Slldung do ga gia cong nh6m can phili luu y xac djnh thu tl!' hap Iy cila cac chi tiet tmng nh6m dua vao gia cong tren do ga nay, dam bao sao cho t6ng thai gian dieu chinh do ga thfch ih1gvai tUng chi tiet tmng nh6m la it nhat. ffinh 13.6 la m<?tvi d~ ve do ga gia cong ih1gvai m<?tnh6m chi tiet biel).

13.5. C6NG NGHE. T6 HOP .

Do tinh chat ph6 bien cila nganh che t':\omay la san xuat c6 quy mo hang loat vtra va hang lo':\t nh6, rna giai phap cong ngh~ duoc nghien clin va ih1g d~ng ttr nhieu nam nay a kha nhieu nuac la qua trlnh cong ngh~ va day chuyen san xuat linh ho':\t- tl!'d<?ngtren co sa cong ngh~ t6 hap va dieu khien toi un h~ thong vai h~ CNC. Cong ngh~ dien hlnh va cong ngh~ nh6m, neu xet rieng bi~t nhau, c6 nhilng un diem va h':\n che nhat djnh. Cong ngh~ dien hlnh ih1g vai cac doi tuqng c6 ket cau giong nhau a m(lc cao, thuimg la kieu hoiic ca, nhu viiy, qua trlnh cong nghe doi vai chUng phai giong nhau a muc cao. Neu chi giai h':\n trong m<?tkieu ho~c m<?tca doi lUqng thl muc do sir d~ng trang thiet bi, d~ng c~ san xuat se khong cao, lam han che hi~u qua kinh te cila day chuyen san xuat. Nghia la, cong ngh~ dien hlnh chi co the d':\thi~u qua tot neu soluqng doi

C6NG NGI-$ CHE TAO MAy

423

tuqng san xuAt trong cling mi;>t kitiOu hoac mi;>tco phai du nhieu, thuang phai tuang U'ngvai quy m6 san xuAthimg loatl6'n va hang khoi. Qua tr1nh c6ng ngh~ va day chuyen san xuAt do v~y thuang kern linh ho~t VI rilt kho thfch nghi khi thay d6i doi lUang san xua'!, ngh'ia la khi chuytiOn sang kitiOu ho~c co khac. C6ng ngh~ nhom I~i co CC1 la su giong nhau tUng ph an ve ket cAu cua cac doi lUang san xuAt, vi dl,l,cac chi tiet gia c6ng thui;>ccling mi;>t dang (trim ho~c kh6ng trim), co mi;>t vai M mat gia c6ng giong nhau, rna de tao ra cac M mat nay tren tUng chi tiet co thtiO Stldl,lngchung trang thiet bi, dl,lngcu va che di;> c6ng ngh~. Tai cac nguyen c6ng chung (nguyen c6ng nhom) thl hi~u suAt str dl,lng trang thiet bi, dl,lng cu c6ng ngh~ thuang a muc cao. Cac nguyen c6ng nhom co tinh linh ho~t can thiet U'ngvai tUng doi lUqng san xuAt trong nhom. Tuy vay, vi~c phan nhom va giam sat san xuat doi vai timg doi tuong rat phuc t~p; m~t khac, vai c6ng ngh~ nhom thuan tuy rat kho th~IChi~n hlnh thuc t6 chuc san xuAt theo day chuyen (san xua! theo nguyen Iy dong chay lien tl,lc). San xuAt theo day chuyen tren CC1 sa qua trlnh cong ngh~ toi UU, linh hoat va tll di;>nghoa trong quy mo san xuat ph6 bien la hang lo~t vila va hang lo~t nho chinh la ket qua cua vi~c nghien CULl v~n dung ket hqp cac giai phap thong nhAt hoa, tieu chulln hoa ket cau cua doi tuqng san xuAt vai cong ngh~ ditiOn hlnh va cong ngh~ nhom. Nhu v~y, cong nghe t6 hqp la s,! v~n d~mg ket hqp gii1acong ngh~ ditiOn hlnh va cong ngh~ nhom, rna dia ban U'ngd~mgtmac het la quy mo san xuAt hang Jo~t vila va hang lo~t nho. Ngay nay, khai ni~m c6ng ngh~ linh ho~t co ban chAt la c6ng ngh~ t6 hqp hien d~i. Trong quy mo san xuAt hang lo~t vila va lIang lo~t nho, chtmg lo~i doi tuqng san xuAt da d'.mg, soluqng cua tUng lo~i !~i kh6ng nhieu, qua trlnh che t~o tUng Jo~i l~i theo chu kyo Do vay, dtiO d~t hi~u qua kinh teky thu~t tot quy mo san xuAtnay, tmac het phai dam bao tinh linh hoat cua qua trlnh cong righ~ va day chuyen san xuAt, nghia la dam bao kha nang thfch nghi nhanh cila qua trlnh cong ngh~, tUng nguyen c6ng, day chuyen san xuAt va tUng tram c6ng ngh~ khi doi tuqng san xuAt thay d6i theo chu ky nhAt dinh.

sa

Tinh linh ho~t cua day chuyen san xuAttlOng th,!c telai doi hoi khi thiet ke va t~o J~p no phai dam bao tinh linh ho~t cua toan bi;> qua trlnh cong ngh~ va tinh linh ho~t cua lUng nguyen c6ng. Nhu v~y, tien de co ban nhill dtiO dam bao tinh linh hoat cua loan bi;> qua trlnh cong ngh~ chinh la phai xilc dinh doi lllqng san xuAt theo lu~n ditiOm cua c6ng ngh~ ditiOn hlnh; mat khilc, M dam bao tinh

424

Chuang 13: Tieu chuin h6a qua trinh cong ngh~

A-------.
B----. D_ E--

A'
~
"'-1
~j

C----.

~ ~

B'

O'

E'

... ' -G
Hinh 13.7. Sd
Nguyen

do tbng

quat ve tien trinh cong ngh~t6 he;tp

,_.,.~guyencong chung ella qua trlnh c.ong ngh~ chung (qua trlnh cong .- ngh~ nhom, cong ngh~ di~n hlnh):Ltngvoj nhom Ion doi tLft;'ng gia ->;-,corg (chi tiet.gia cong),
cong Ltng voi nhom -nho doi tvqng gia cong

A, B, C, 0, E - Cae la~i ph6i, A', B', C', D', E' - Chi liet haan ehinh,

linh hoahJ,tirngnguyeneong l':Iiphai theoJuan diem eua eong ngh~ nh6m, Nghia la, a eong hghe t6 hap, khi xae djnh d6i lUqng san xuat phai ket hap cae luan diem eua eong ngh~ dien hlnh va eua eong ngh~ nhom, rna xuat phat diem, vi du, co the la lo':livak-ieuchi tiet. Sctd6 t6ngquat ve tien trlnh eong ngh';;t6 hap duae the hi~n a hlnh 13,7, Kh:\ nang thiGh nghi nhanh cua qm\ Irlnh c6ng ngh~, nguyen c(mg, day chuy6n gia cong v.alram c6ng ngh? ch.uyeu la do lrang thiet bj, d,!ng c,! c6ng ngh? quyel,dinh vm slf h6lrqtich clfc cua'CO' cau cap ph6i, ca cau thay d\'ng c\', < v~n il Cluyen, I " v .v... COcau De dam bilo.khi nang thfch nghi nhanh cua tlrng,tr':lm.eong nghe (may) v6i d6i tuqng gia>eong c\, the, .tuy theo trlnh di? va dieu ki~n san xuat cho phep rna co the ap dt.mg cae phuang, an nhtr sau: - Phuang an t~p trung nguyen e6ng khi trlnh d6 san xuat phat trien: su dung may dieu khien theo chuang trtnh s6 (may CNe), ho~c trung tilm gia c6ng CNC.

CONG NGHE CHEf TAO MAy

425

- Phuong an phan tan nguyen cong, khi tdnh d(>slm xuilt chua pMt tri~n: Slrd~mg may van nang thong thuang (khong di~u khi~n theo chuCingtrlnh s6) kt hqp ga Hlp linh hoat (do ga di~u chinh theo nhom chi tift gia cong), hoac may chuyen dung linh hoat co kt cilu don gian (may chuyen dung phil hqp vai nhom chi tift gia cong). Noi chung, cong ngh~ t6 hqp (cong ngh~ linh hoat) ung vai qua trlnh gia cong chi tift CCi khf co nhfrng dac di~m sau day: - D6i tUCIng gia cong co th~ thuoc cung mOt dang (tron hoac khOng tron), ho(lc thu(>ccung mot lo~i (trl)c, b~c, h(>p,ding, banh rang, v.v...), (rng vai m(rc phan cilp I ho(lc 2, co di~u ki~n ky thuM gi6ng nhau (xilp Xl nhau v~ do chinh xae, d(>nham, d(>cung, v.v...). _ Qua tdnh cong ngh~ trng vai mot d~ng hoac m(>tloai chi tift gam ki~u, co la linh ho~t, co cac nguyen cong nhom linh hoal. _ Muc do t(ln dung quy thai gian lam vi~c cua thit bi san xuilt lUCingd6; t6t (khoang 75%). _ S61uqng d6i tuqng gia cong tung kieu, co luong trng vai loat nh6, lo~t vLtanhung khOng chenh I~ch nhau nhi~u. Nhilng buac quan trang phai duqc th,!,chi~n d~ co the ap dung giai phap cong ngh~ t6 hqp d~ gia cong chi tift CCi khi la: I. Philn loai va ghep nhom d6i lUong gia cong (co the la loai, kieu chi tift) trang ch(mg loai d6i tuqng gia cong co trong chuong trlnh san xuilt. Tlrchuong trlnh san xuilt, truac ht phai xae dinh d~ng chi tift ph6 bin, rai lo~i chi tift ph6 bin trang dang chi tift ph6 bin do, tip theo Ia xac dinh cac thong s6 ky thu(lt CCi ban ph6 bin cua d6i tuqng gia cong trang lo~i chi ti1 ph6 bin (lo~i v(ll li~u ph6 bin lUong duong nhau, s6 luong yeu cau ph6 bin, s61uClng b~ m(lt ph6 bin, s61uong b~ m(lt gia cong khac nhau ph6 bin, cac yeu cau ky thuilt ph6 bin cua b~ m(lt CCI ban nhu: d(>chinh xac, do nham, do cung, kfch thuac t6ng the ph6 bin ...;. Sau do so sanh tirng d6i lUqng (ki~u, co) trang loai ph6 bin theo cac thong s6 ky thu(lt CCi Mn ph6 bin de xae dinh ki~u, co chi lit trang lo~i chi li1ph6 bin duCicgia cong theo lin trlnh cong ngh~ t6 hqp. 2. Xac d\nh d6i IUCIng dai di~n (dien hlnh): xac dinh kieu, co chi tift dai di~n trang IO'.lichi tift duoc gia cong theo cong ngh~ t6 hqp tren COSO do ph(rc t~p cao nhilt v~ kt cau va cong ngh~.

426

Chuang 13: Tieu chuifn h6a qua trinh cong ngh~

3. Xac dinh s61uqng quy d6i cua tUngkieu, cOchi tiet khac ra kieu, COdai di~n thong qua h~ s6 quy d6i. H~ s6 quy d6i, tinh gan dung, la h~ s6 xet den su khac nhau ve ket cau va cong ngh~ giii'akieu, COchi tiet dang xet va kieu, COd~i di~n. Sau do tfnh t6ng s6ltrqng dil quy d6i ra kieu, COd~i di~n cua tat cii cac kieu, COchi tiet khac duqc gia cong t6 hqp. 4. Xac li).pcac phuang an t6 hqp cong ngh~ khii thi, so sanh de xae dinh phuang an t6i uu theo gia tri tinh toan SCI bo ve thai gian dieu chinh trang thiet bj va dung Cl!cong ngh~ khi thay d6i kieu, COchi tiet gia cong, tuy theo noi dung va s6 Ian dieu chinh. Chinh xac han, neu co the, can phai so sanh cac phuang an khii thi theo cac dai luang sau: h~ s6 tai tr9ng trung blnh cua thietbi, chu ky gia cong, s61uqng may can thiet, t6n hao ve thai gian dieu chinh. Tuy nhien, s6luqng cac phuang an kha thi cang nhieu thl vi~c so sanh de xac dinh phlrang an t6t nhat se cang phuc t\lp, ma a buac dau tien I~i kho co the so sanh tren ca cac d~i luqng, thong s6 chfnh xae.

sa

5. Thiet ke, xily dl1llgqua trlnh cong ngh~, nguyen cong, dily chuyen gia cong va tr~m cong ngh~ theo phuang an t6 hqp cong ngh~ t6i uu, ke ca thiet ke d6 ga dieu chinh cho tUng nguyen cong, neu can thiel. Dieu can Ilm y a dily la vi~c Il!a ch9n phuang an ti).ptrung hay philn tan nguyen cong tuy theo tdnh do ky thui).tsan xuat thl!c te, nghia la Slr dl!ng may hi~n dai dieu khien CNC hay la may thong thuang (khong dieu khien CNC); ma cong vi~c thiet ke va che t~o d6 ga se dan gian hay la phuc tap. Khi sir dl!ng may CNC thl se khong dn co d6 ga di6u chinh phuc t~p nhu a truang hqp dung may thuang.

C6NG NGH$ CHE TAO MAy

427

Chltdng 14

TOlVUHOA QuA mINHct\TGQT

Do tien b(l cila khoa h<:>c - cong ngh~, d.c trang thiet bi dung cho qua trlnh gia cong eftt g<:>t ngay cang hi~n d'.lidi'ln tai von dau tu cho san xuat ngay cang tang. Neu che d(l cong ngh~ kh6ng hqp 19se khong khai thac het kha nang cila thiet bj, gay lang phi Ian va hi~u qua thu duqc se khong dil bu cho chi phi san xuat, d~c bi~t la chi phi khau hao thiet bi. Vi v*y, m(lt trong nhfrng van de mau chot ci\n giai quyet dt giam chi phi gia cong lit phai nghien cUu xac dinh che do eftt toi uu cho tirng nguyen cong (rng vai cac dieu ki~n gia cong Cl) tht dt cung cap dfr li~u cho vi~c chufln bi cong ngh~. Theo cae soli~u d1icong bo, vi~c sir dl)ng che d(l eftt toi uu g6p phan tang tubi ben dl)ng cu tir 10 -;-15%, tang nang suat tir 8 -;-10%. Toi LlU h6a qua trlnh eftt got duqc nghien CUuva phat tritn rat m'.lnh a cac nuac cong nghi~p tien lien nhu Duc, My, Nh*t, Thuy Si, Phap ... 6 nhling mrac nay song song vaj vi~c nghien CUutoi lru h6a che d(l eftt nguai ta tien hanh xay dlmg ngan himg du li~u ve che d(l gia cong co dt t'.lo co sa cho vi~c tl! d(lng h6a chufln bi cong ngh~ nhiim nang cao hi~u qua cila qua trlnh san xuat. Vi~c ap dl)ng toi uu h6a qua trlnh eftt g<:>t vao san xuat c6 thtmo ta nhu hlnh 14.1. Theo SO do tren hlnh 14.1, khi ci\n gia cong m(lt chi tiet nguai ta chuytn ban ve vai day dil cac yeu ci\u ky thu*t tai bo phan kitm tra. Neu chi tiet d6 da duqc nghien cUu thl can cu vao yeu ci\u ky thuat cila chi tiet (nhu d(l chinh xae ve kfch !huac, d(l chinh xac ve hlnh dang, cap d(l nhan be m~t...), v*t li~u ph6i, yilt li~u dao, dieu ki~n boi tron va lam ngu(li... ngan hang dfr li~u se cung cap che do cat toi LlU doi vai tirng be m~t cung vai thai gian gia cong tirng be mat cling nhu thai
i

428

Chuang 14: T6i uu h6a qua trinh elit g'?t

gian gia cong toan bi?chi tiel. Neu d6 Ia chi tiet mai chua d~O'cngh~en cUll,ngu~i 'ta se chuy6n cho bo ph(\n nghien cUllxae djnh che di?cat to, Uti, ': lyCnghlen CUll duqc tien hanh dVa tren cae dieu ki~n ky thu(\t va t6 chuc Cl,lthe,
Nghi!n cau xac djnh che di? cat tei uu

Ban ve chi tiet vai dtiy

Ngan hang du li~u

du cae yeu

c~u ky thu~t

ve che dg cat

Chu~nb! sim xual

Hinh 14.1. So do ap dI:Jn9 tei U'U h6a qua trinh c~t 9Qt trong san xuat.

Oie ket qua nghien CUllduO'ctiep tl,lcb6 sung cho ngan hang diI Ii~u, Qua tdnh nghien cuu Iuon Iuon duqc hoan thi~n va b6 sung vI cung vai sV tien bi? cua khoa h<;Jc - cong ngh~, trang thvc te Iuon luon XU:lthi~n cac nhi~m vu gia cong mai, cac lo;:tithiet bj, cac vat Ii~u gia cong cling nhu cac vilt li~u dung cu maL D6 giam b6t khoi luang nghien CUllnguai ta phai Slr dl,lng h~ thong phan lo;:tichi tiel. Dva vao cac so li~u do ngan hang diI li~u cung C:lPnguai ta tien himh chu&n :bi san XU:lL hoa qua trlnh gia cong ci\t g<;Jt viin chua duqc diit ra, Ph:ln Ian trang qua tdnh chuiln:bisan XU:ltcac ky su cong ngh~ viin phai dVa vao cac s6 tay d6 tra cuu, So Ii~u cho trang cac s6 lay lit cac soli~u kinh nghi~m thu duqc trang cac dieu ki~n cong ngh~ c\l th6, VIthe chung khong phai lit cac thong so cong ngh~ toi Uti,
Uti

o nuac ta cho den nay van de nghien CUlltoi

14.1,MOT V AI KHAI NIEM VE TOIVU HOAQuA TRINHC;\TGOT

" ,

14.1.1. T6i un hOa qua trinh gia cong cat gQt

Toi
Uti

h6a qua trlnh gia cong ci\t g<;Jt lit phuang phap nghien CUllxae djnh

CONG NGHE CHE TAO MAy

429

ehe di) cat t6i uu thong qua vi~e xay dung m6i quan h~ toan hge gifra ham mue tieu kinh te voi cae thong s6 ellaehe do gia eong Ung voi mi)t h~ th6ng cae gioi h(ln v6 m(lt chat luqng, ky thuat va t6 ehue ella nha may. Cae buoe bao g6m:
"

CC1

bim cUa vi~e nghien eUu t6i uu hoa qua trlnh gia eong cat got

1- Xay dqng ham mue tieu ella qua trlnh gia eong. 2- Xay dung cae gioi han tiI do xae djnh mi6n gioi h(ln ella biii toan. 3- KMo sat, bi~n luan dt'!xae dinh ehe di) eong ngh~ hap 19. 14.1.2. Cae phuong phap toi uu hoa qua tflnh 'gia eong cat g"t Co hai phuong phap t6i un hoa qua trlnh gia eong cat g9t: t6i uu hoa finh va t6i Uu hoa di)ng,
14,1.2,1. TaL liu haa fInh

T6i un hoa iinh (con g9i la t6i llUhoa truoe) la qua tdnh nghien eUu va giai quyet bai toan t6i un dl!a tren mo hlnh finh ella qua tdnh cat. Nhuqe dit'!mco biln cUa t6i uu hoa finh la khong ehii 9 toi di)ng lue hge cUa qua tdnh cat, nghia la khong eM 9 toi cae d(le dit'!mmang tinh chat ngiiu nhien va thay d6i theo thai gian nhu: - Di) eUng ella v~t li~u gia eong khong d6ng nhat. - Luqng du gia eong khong deu. - Luqng mon ella dao thay d6i theo thai gian v.v... - Sau khi xae dinh duqe ehe di) gia eong hap 19 nguai ta tien hanh dieu ehinh may lam vi~e theo cae thong s6 ella ehe di) do. Trang qua trlnh lam vi~e cae thong s6 nay khong duqe dieu ehinh l(li. Do cae d(le dit'!m tren day nen t6i un hoa tinh chua giai quyet van de that tri~t dt'!.Mac diiu v~y ngay nay t6i un hoa tinh viin duqe nghien euu vil ung dl)ng ri)ng rai VI no dan gian, de ap dung va dam bilo tinh hi~u qua.
14.1.2.2. TaL liu haa d(mg

T6i un hoa dong (con g9i la t6i uu bOa trang ella qua trlnh cat got) la qua tdnh nghien eUu t6i un dl!a tren mo hlnh di)ng ella qua trlnh cat do do trang qua tdnh nghien eUu co ehu 9 toi cae d(le dit'!mmang tfnh ngiiu nhien va thay d6i theo thai gian (hlnh \4.2).

.430

Chuang 14: T6i uu h6a qua lrinh ciil g;ll

.c
C> C

~ ,g
C> C

.c c
X

."
C>

~
c

'0

,s

"0

'ID'

,s

:r:

'ID'

:r:

.-

H~ thong tv d9n9 dieu

chinh che d9 cat

Hinh 14.2. Sd do nghil~n cU'u tei lIU h6a d{mg khi ti~n.

Theo hlnh 14,2 trang qua tdnh dt h~ thong do luang do cac dai luqng thu(\c v~ chi tiet (nhu kich thuac chi tiet, sai so hlnh d(lng cua chi tieL), cae d(li luqng thu(\c v~ dao va h~ thong cong ngh~ (nhu d(\ mon dao, luc dt, nhi~t dt, rung d(\ng ctta h~ thong cong ngh~)va chuyen sang h~ thong XUly nhanh", Sau do h~ thong xUIy nhanh xac dinh ngay che d(\ dt toi uu va chuyen ket qua cho b(\ ph~n tiep theo de tI! d(\ng di~u chinh may lam vi~c theo che do dt dii duoc xac djnh, Trang qua tdnh lam vi~c m~c dau xu:!t hi~n cac yeu to ngiiu nhien va thay d6i theo thai gian nhu d(\ cung v~t li~u khong d6ng nh:!t, luqng du gia cong khong d~u, luqng mon ctta dao thay d6i theo thai gian", nhung nha co cac tin hi~u do h~ thong do luang chU d(\ng cung c:!p, M thong xu Iy nhanh luon luon xac djnh duqc che d(\ eftt hqp ly 0 cac thai diem tuang ung, cung c:!p kjp thai cho h~ thong di~u khien tu d(\ng dam bao cho may luon luon lam vi~c vai che d(\ hqp Iy, Nhu yay khac vai toi uu hoa t'inh, 0 toi uu hoa d(\ng che d(\ gia cong ch&ng nhiIng duoc di~u chinh truac rna con duqc tu dong di~u chinh ngay trang qua trlnh ciit. Toi uu hoa d(\ng giai quyet v:!nd~ triet de han so vai toi llU hoa t'inh nhung dIng phuc t(lP han toi uu hoa tlnh r:!t nhi~u VItoi uu h6a d(\ng gan li~n vai do

CONG NGHE . CHE TAO . MAy

431

lUOngchll di)ng va dieu khien thfch nghi. Tuy nhien, do tfnh hi~u qua clla no t6i un hoa di)ng se duO'cpMt trien rat m~nh ttong the ky 21 nay. Hi~u qua clla t6i un hoa ph\! thui)c vao muc di) phil hap clla m6 hinh nghien Ct1uso vai qua trinh ci\t thl!Cva muc di) chfnh xae clla m6 hinh toan hoc duqc xay dvng de m6 ta qua tdnh cilri khao sat. Do do mu6n thtrc hi~n t6i uu Ma~~nhgia~cfu~~x~dvng~~~~ct1ud~~~ dieu ki~n c6ng ngh~ C\!the. ve m~t thl!c tien neu xct duqc dng nhieu yeu t6 anh hui'mg tai qua trinh gia c6ng thi van de duqc giai quyet dng toan di~n va tri~t de nhung ve m~t toan h,?c thi qua tdnh nghien Ct1use cang phuc t~p va kho ap d\!ng vao san xua!. Nguqc l~i, neu be'> qua nhieu yeu t6 anh hui'mg tai qua tdnh gia c6ng thi ket qua thu duqc kh6ng chfnh xae, hi~u qua kinh te clla vi~c . ap d\!ng t6i un hoa se thap. l11\!'cchat clla phuong phap t6i un hoa la xay dvng va giai hili toan tim cl!c tr! de xac djnh phuong an t6i uu cho qua tdnh san xuat. Nh~n xct do cho thay: - T6i uu hoa la m6t phuong pMp, la mi)t c6ng cu cho cac nha nghien clm kinh te va c6ng ngh~. - T6i un hoa giin Mn vai m6 hinh hoa, hay noi cach kliac m6 hinh hoa la buac tM nhat clla t6i un hoa. - T6i un hoa lu6n lu6n giin lien vai dieu ki~n c6ng ngh~ CIIthe, vi the mbi qu6c gia phai tl! giai quyet bai toan t6i un clla minh trang san xua!.
7 .. :'_
A

,,'"

...

14.2. COSOKINHTE-KYTHUATCUATOI GIA C6NG CAT GQT .

UU HOAQUA TRINH

Mu6n thl!C hi~n t6i un hoa qua tdnh gia c6ng ci\t g'?t phai dua trIOnm6i quan h~ kinh te - ky thu~t duO'cthiet l~p xuat pMt ti:rban chat v~t ly clla qua tdnh ci\t cilng nhu dl!a trIOn tfnh chat d~c trung clla tling nguyen c6ng. Cac m6 hinh toan h,?Cm6ta m6i quan h~ giua luc ci\t, tubi ben clla d\!ng cu vai cac th6ng s6 c6ng ngh~ ciln t6i uu la CO'sa de thl!C hi~n t6i un hoa qua trinh gia c6ng ci\t g9!. 14.2.1. M6 hinh lc cat Ll!c ci\t t~i mi)t diem M trIOnlucri cfu khi ti~n co the phan tich thanh ba thanh phan nhu saU (hinh 14.3):

432

Ch11ang 14: T6i 11uh6a qua trinh d.t gl?t

Fy

I \ Fz /l..~~~,---

i\

Hinh 14.3. Life elit khi ti~n.

Tir

SO

db, Il!e dt don vj K duqe xae djnh nhu sau:

K
Trongd6:

= -~z = -' z = - z = k, a
A b.a t.s

' (N/mm ).

(14.1 )

A- tiet di~n ngang ella phoi (mm\ a- ehitu day phoi (mm). a

= s.simp

(14.2)

<p- g6e nghieng ehinh ella dao (d6).

b- ehitu r9ng phoi (mm).
t

b=-.sm<p
t- ehi6u sau dt (mm).

(14.3)

Gi<itr! cae h~ so k, va so mil k, phil thuge vao cae ditu ki~n gia e6ng ell the nhu vat Ii~u gia e6ng, v~t li~u dao, ket eau b9 ph~n dt ella dllng eu dt, ehe d9 b6i tron va lam ngu9i khi dt v.v ...

F, - k , ..b a '+',. sm " <p

Trongd6 k,

(14.4)

= kID' k

ll ....

k,:

(14.5)

CONG NGH$

cm TAO MAy

433

voi k" la cae h~ so xet toi anh huang eua cae yell to dae trung eho di~u ki~n gia eong ell thi! toi lue dt. cae gia tri k" ph3i xae djnh bflhg thue nghi~m: Cae thanh phan F,. F,. duqe tfnh theo F,: F, = C, . F, Fy
?

(14.6) (14.7) (14.8)

=C

y
?

F,
? "J

P- = F,- + Fy- + F,-

Trong do C" Cy la cae h~ so mo ta moi quan M giua F,. Fy voi F, va duqe xae dinh bang thl!e nghi~m. 14.2.2. M6 hlnh mon dlfng elf cat Chi~lI eao vet mon m~t sall B eua dung ell cat (hlnh 14.4) duO'C dung lam chi tieu danh gia qua tdnh mono Qua trlnh mon phu thu9c eM yeu vao thai,gian dt"( va t6c d9 dtV (hlnh I4.4).

7:>0
Hinh 14.4. So d6 mon m~tsau cua.Clao ti~n.

5::::
t::::

canst canst

V3 > V2 > V, Tv, < Tv, < Tv,

Hinh14.5. SI! phI:'thuQc ella IllC:;'"9 mon dao'vao thoi'gian cat va toe d9 cat.

2R - CNCT

434

Chuang 14:T6i uu hoa qua trinh c~t gilt

Luang mon mat sau B cua dao duqc xae dinh nhu sau: B=C"c, Trang do: , - thai gian eftt. (149)

C, - hI\' so:
(14.10) voi Co, C" C" C, la cae hI\' so va so mil ph\! thuoc vao cae dieu kil\'n gia cling cu the va duqc xae dinh biing th,!c nghil\'m. Khi luqngmon cua dao). dao B

= [B] (luqng

mon dao cho phep) thi

,=

T (tubi ben

Nguai ta cilng co the bieu dien tu6i ben T duoi cac dll.ng sau:

T=A,yA, T= A,yA'.SA, T=A,yA'.SA'tA"

Trang do A,
-0-

(14.11) (14.12) (14.13)

A" la cac M so va so mil ph\! thulic vao cac dieu kil\'n gia

cling cu the va duqc xac dinh biing thllc nghil\'m. Khi eftt kim l0ll.iJulin lulin co:

A"A"A,>O A" A" A, < 0 I A2 I > I A41 > I A,I

Bieu thuc (14.11) cho thay toc do cilt co anh hmJng mll.nh nhat toi tu6i ben T. Bieu thuc (14.12) va (14.13) phan anh day du anh huang cua buoc tien dao va chieu sau cilt toi tu6i ben ella d\!ng C\!. Tuy nhien so mil A, thuang rat nh6 (A, '" 0), t A"
'"

I, do do khi tfnh toan nguai ta b6 qua anh huang cua chieu sau

eftt toi tu6i ben va thuang lay T theo bieu thuc (14.12). HI\' so A, duac bieu dien nhu sau: (14.14) trong do A,; la cac h~ so xet Mn anh huang cua cac yeu to diic trung cho cac dieu ki~n eftt c\! the toi tubi ben T,

a day

diic bi~t chu

y toi

anh huang cua cap

vat I i~u gia cling - viit I i~u d\!ng C\! cilt.

CONG NGHE CHE T",0 MAy

.. ,,?,...
A

435

14.3. HAM Ml)C TIEU CUA QUA TRINH TII;:N

Toi tIu h6a qua trlnh ti~n v~ thlle eMit la giai bai toan tIm elle trj trong d6 e6 ft nhat I dieu ki~n bien la I bat phUOl1g trlnh. Muon vi,iy can tien hanh xay dl!llg ham mue tieu xuat pMt tif cae chi tieu toi tIu eua nguyen e6ng. Ham mue tieu m6 ta moi quan h~ giai tfeh giiIa chi tieu toi tIu vai cae th6ng so e6ng ngh~ toi uu. Ve nguyen tile ham mue tieu la cae chi tieu kinh te du<;>,e xay dl!llg tren co sa thai gian gia e6ng.

14.3.1. Chi tieu ky thui,it ve thOi gian

Chi tieu ky thui,it ve thai gian bao gam:
- Thai gian caban 'ola thai gian can thiet de bien d6i ph6i thanh chi tiet e6 hlnh d:;mg, kfeh thuae theo yeu cau. Thai gian co ban du<;>,e xac dinh dua tren sa do gia e6ng e,! the. - Thai gian ph,! sau mbi luqt ci\t.

'0 do may

th\re hi~n va

'p bao

gom:
'pm

+ Thai gian ph,! eua may

dung dieu ehinh may ci\t dung ehieu sau ci\t t

+ Thai gian phu eua dao ,,,,, la thai gian chi phf eho [Ian thay dao bao gam
thai gian thao dao, mai lili <lao va Iilp dao vao

V! trf lam

vi~c.

T6ng thai gian ph,! eua dao ~ ,,,,, du<;>,e tinh Mng tfeh so eua thai gian chi phi eho I Ian thay dao

vai solan thay dao:

~TOi

~''''' = T"""
.

(14.15)

Trong bieu thue (14.15) thUOl1gso

T
LLOi

bieu thj solan

thay dao.

T6ng so thai gian co ban " va thai gian ph,! ,,, tilo thanh thai gian nguyen e6ng: (14.16) - Thai gian phue vu "" va thai gian nghi ngai tl! nhieh ""h thuang lay theo % thai gian nguyen e6ng. Hai thanh ph an nay anh huang rat ft tai ket qua eua bai toan toi tIu nen eho phep

bo qua.

436

Chuang 14: T6i uu h6a qua trinh c;it g9t

- Thai gian chuan bi va ket thuc nguyen c6ngcung nhu thai gian ga diU chi tiet kh6ng imh hui'mg tai hai toan toi uu h6a che dq cat nen cung kh6ng xet den. V(iy chi tieu ky thuat v6 thai gian ,co dang:

(:14.17) Trong do: m- solan cat.

'oMi'pMi-

thai gian caMn chi6u sau cat.

cua maya

Ian cat thu i.

thai gian ph~ cua maya Ian cat thrr i de di6u chinh, may cat dung

14.3.2. Chi phi gia cbog khi ti~o

Chi phi gia c6ng tuang rrng vai cae thanh ph:1n thai gian gia c6ng cho a bieu thrrc (14,17) co tM phan thanh 2 phan: - Ph:1n chi phi trong I gia lam vi~c, ki hi~u K". (d6ng/gia), bao g6m:

+ Chi phi khau hao may trong I gia KM (d6ng/ giG).

+ Chi phi luang c6ng nhan drrng may trong I giG KL(d6ng/ giG).

+ Chi phi phu khac KI' nhu thai gian quet don chii lam vi~c liiy theo % cua (KM + KJ.
Thanh phan chi phi phu KI' it anh hui'mg tai ket qua bai toan toi uu nen co the b6 qua. V(iy chi phi gia c6ng lien quan den chiilam vi~c trong I gia

K"" co d<:tng:
(14.18)

KML - h~ so chi phi lien quan tai khau hao may va Il1ang c6ng nMn dlmg may trong I gia (d6ng/gia). - Phan chi phi lien quan den dao trong I gia Ku rrng vai chu ky tubi MnT cua dao bao g6m:

+ Chi phi cho thay dao K"o'

+ Chi phi cho mai dao K",d' + Chi phi cho luqng vat li~u che t<:todao bi mon K"",.
Do do chi phi lien quan den dao trang I gia co dang:

CONG NG~

cm TAO MAy

437 (14.19)

Ket hqp (14.17), (14.18), (14.19) ta xay d'!!1gdlI,?,C ham chi phi gia cong Kc6 dang: (14.20) Dl!a VilO scrd6 d.t khiti~n (hlnh 14.6) ta Ian III,?,! xae dinh cac thanh phan cua bieu thuc (14.20).

s
L
Hinh 14.6. Sd

do c'iltkhi ti~n.

De dcrn gian h6a biti toan ta xet trlIang hqp chi6u sau cM t khong thay d6i trong qua trlnh gia cong, khi d6 co:
m

Lt;
1=1

= m.t = Z => m =t

Z
(14.21)

Trong do ,Z lit luqng du gia cong I phia, m lit solan d.t. - Thai gian gia cong co ban 'to:
m

'to

= L 'oM' = m'OM = m-;01 ' "

Vdoc

=-

nS

= m--

ndjL V.S

= -,--

C1

tV,S

(14.22)

438 Trong do:

Chuang 14: T6i uu h6a qua trinh cil.tg9t

L - chieu dili do~n dUOng dao di chuy<in g6m chieu dili ph6i L"h6' vii
chieu dili do~n du tru

L,cr'.
(14.23)

L
Yd"
-

= LphO' + L'6'

toc dq tien dao d9C.

d, - dUOng kinh ph6i iJ Hln cat thu i. C, - hiing so, (14.24) - Xac djnh thai gian cat thlfC , : Thai gian cat thlfc cila IAn cat thu i (,.,) Iii thai gian dao djch chuytin doan dUOng dung biing chieu dili ph6i LphO'.
m

LphOi
d"

Lph6i

ndiLph6i

"to=,~'o, =m,o; =mY=-nS =m---=---

Z C2
t.Y.S

Y.S

(14.25)

Trongdo: C2 = n.d;.L (14.26)

Thay cac bi<iu thuc (14.12), (14.21), (14.22) vii (14.25) vilo (14.20) duqc chi phi gia c6ng K co d~ng:

K=-t KML -+,. VS

z[

(C,)

pMl

+KD A
3

VA2+1

C,] -

( 14.27)
SA4+1

Hilm K co d~ng tich so cila 2 thua so, trong do thua so thu nhift ~ Iii hiing sokhac O.

Nhi~m Vlfcila bili toan Iii xac djnh di<im xay ra clfC tr! d<itIm ra cac th6ng so cat toi un chu kh6ng quan tam tm gia tri clfc trj cila ham mlfc tieu. Vi v~y, d<idan gian hoa qua trlnh tmh toan, thay VIkhao sat ham chi phi gia c6ng K cho

a (14.27)
(14.28)

ta khao sat ham chi phi gia c6ng K chi con bi<iu dii~nbiihg thua so thu hai:

K=KML (S-+1 .)+KD A YS pM,

3

yA,+1 SA.+1

C2

M~t khac, th6ng so chieu sau cat t kh6ng co m~t trong bi<iu thuc (14.28) co nghTa Iii kh6ng dn tm thOi gian phlf cila maya IAn cat thu i (
'pM; )

M dieu

C6NGNG~CHETAOMAy

439

chinh l<;li may dt dung chieu sau dt sau m6i Hin dt, do do ham chi phi gia cong K co d<;lng: = key,s) (14.29)

14.3.3. Xae dinh eM dl) cat t6i uu khi ti~n

14.3.3.1. Xi,,' oinh ("he"0(; edt to/lfU V" khi ti~n

TitK= (Y,S) cho 6'(14.29) ta xacdjnh :'

sau do gilti phuangtrinh :

=0

d6i y6'i Y se xac djnh duqc t6c do dt hqp 19 Yo khi ti~n. ak C, C2(A2+1) -=-K ---K -~-_.-o ay ML'S.Y' DA,yAz+'.SA,+, Rut ra:
C2

KD
3

A2 + I
A

Yo=

]X,

-C,'KML'A .S +

(14.30)

Khi dt kim IO<;li luon luon co: A2 < 0 {

IA 1>
2

"LV.S

C,

Hinh 14.7. Quan h~ giii'a chi phi gia cong K llii leic di> c~1 v.

440

Chuang 14: Tili uu h6a qua trinhdl.t gC?t

V~y A.< -I, A 't-.I < 0 hay -(A + I)

> O. Do d6 bieu thuc (14.30) luon luon

ton t':li, c6 nghia la luon luon ton t':li toc d9 ciit hqp lyV (hinh 14.7). Trang so hang thu nhat toc d9 ciit V nam

Tiid~i bieu thuc (14.28) ta thay ham chi phi gia cong K gom 2 so h':lng. a mau so. Trang so hang thu 2 vi A + I < 0 nen toc u9.d.t V nam a tll so. V oi buoc tien S co djnh neu tang toc do dt

se lam giam-so hang thu nhat va lam tang so hang thu hai. Trang giai d0':ln d;\u vi toc d9 ciit c()ll;lnh6 nen khi tang toc d9 ciit thi luqng giam cila so h':lng thu nhat Ian han luang tang cua so h':lng tM hai, do d6 t6ng cua hai so h':lng giam, duimg cong chi phi K di1xuong. Trang giai dO(ln sau neu tiep tllc tang toc d9 ciit V, so hang thu hai tang theo ham'so .fnii vai co solan, luang giamcuasoh':lng cong chi phi K di len. Ket hqp ca 2 truimg hqp se tim duqc I gia tr! toc d9 ciit hqp Iy V tai d6 ham chi phi K dat gia tri cuc tieu (hinh 14.7). Khi cho buactien thay rang khi tang giam. S nhan nhiing gia trj co d!nh khac nhau va cho toc do ciit do d6 luqng tang cua so hang thu hai Ian han thu nhat, vi v~y t6ng cila 2 so hang tang m(lnh, duimg

bien d6i chung ta flh~n ducJ'Cket qua choa hinh 14.8. Ket qua

a hinh

14.8 cho

buac tien S thi gia tri cuc tieu cila ham chi phi gia cong K

v
Hinh' .14.8. So sanh K khi bltoc tien S nh~n nhUng gia trj khac nhau.

CGNG NGHf::

cm TAO MAy.
hi/ftc

441
/(11

1433.2. Xie dinh

tie;' edt toi

S"

'b'~leu t h'ue (1429) , d' hak .,. ph uang tnn 'hak av . Tuang tl!. tu . xae!n av' glal vai S se tim duqe buae tien elit t6i un S'"

= Od'" 01

Nhan xet thily dng trang bieu thue (14.29) t6e d(>elit V va buae tien S co vai tro d6i xling, vi the trang bieu thue : d uqe eu eh6 nao co V ta thay Mng S se

ak.,

as

va rut ra:

(14.31)

Trol(1i bieu thue (14.29) ta thily ham chi phi gia eang KIa tilng eua 2 sO' h(1ng.Khi elit kim 10(1iluan luan nhi).nduqe: A. <0.

I A.I <

I =>

+ 1>0

Di6u do co nghi'a, buae tien K S luan luan nam o mAu sO'eua cit 2 sO'h(1ng. Vi).y vai t6e d(>elit V xae dinh neu ta tang buae tien S thi ham chi phi K se giam lien tve, giai h(1n s buae tien elit Hinh 14.9. Qu.n h~ gilt. chi phi gi. cong K voi buoc li"n S. hqp Iy tien tai 00 (hinh 14.9). Di6u nay khong ton t~i trang thue tien VI buae tien dao phlJ thu(>e vao may do do noluon luon la m(>td~i luang co giai han. Vi vi).ybiii toan khong co el!e tr! tuy~t d6i. Khi khiio sat truang .hqp dong thai thay dili t6e d(>elit V va buae tien S ta

442

Chuang 14: T6i uu h6a qua tdnh dl.t g'?t

uuqc ham chi phi K trang kh6ng gian Ia m(\t mi!-tcong co d~ng mang nuac giam lien t~c vi! phia tang cua S va phia giam cua V (hInh 14.10).
K

Hinh 14.10. Qua" h~ gifta chi phi gia cong K voi bLtac tien 5 va v~n toe cat V.

14.3.4. Xacd,nh toe de) cat kinh t va tu6i ben kinh t hQp Iy
14.3.4.1. Xtie djnh tlJ(-d(! edt kinh teV"" Trang trui'mg hqp S = S"''' = canst thl tubi bi!n T chi ph~ thu(\c vao toc d(\ d.t V cho abi~u thuc (14.11). Thay (14.11), (14.21), (14.22) va (14.25) vao (14.20) va Iy luan tuang tt! nhu tren ta duqc ham chi phi gia c6ng K co d~ng: K=K
ML

VS

C, +K
0

AI. VA,+1 S

Cz

(14.32)

. C,=S
C
4.

CI

(14.33) (14.34)

z = CS

Thay (14.33), (14.34) vao (14.32) duqc:

C6NG NGH:(i CHE TAO MAy

443

K=K
ML

-'-+K S.y

C
D

A,.yA,+,S
< glal ,. WI

(14.35)

'(1435) tu . Tuang tu. .

uu kinh te Y,k"

'hdktm ~

'hdk - ta d uoe tOe . d 6 cat ... t61 p h uang tnn ~ .

'

_dk =-K

_C_, -K
ML

C4
D

dv
Rut ra: Yo"

y2

A" yA,+'

=0

= (_ C

KD ,A2

+ I)};'
A,

(14.36)

C, KML

14.3.4.2. X6.c dinh tu& Mn kinh te'

Thay (14.35) vao (14.11) duoe tubi Mn kinh te t6i uu T"".

T"kl = AI . Vo~~ =A, .[(_C4 .~.~Az

+1)y;,}A'
A,

C, KML
Tokt

D 4 = --.--.(A z + I)

(14.37)

C, KML

14.4. MIEN CIaI HAN . KHI HEN . 14.4.1. GiOi h~n ve phia buoc tien dao nhO
Cae gioi h~n v6 phia buoe tien daD nho ky hil)u la R, baD g6m: RII- buoe tien daD nho nhat co the di6u ehinh duqe tfen may. R,z- buae tien daD nho nhat xae djnh ti.rdi6u kil)n ehi6u day ph6i nho nhat co tM cAt duqe trong qua tflnh gia c6ng. Gia trl R,z phI! thuQe vao v~t lil)u gia e6ng, v~t lil)u dl!ng el!. ket eau philn cAt eua dl!ng el!.

R1i
Giai h~n v6 phia buae tien daD nhO la gia trj Ian nhat eua cae bUae tien Rli dii xet (hlnh 14.11).

444

ChuClng 14: Toi Uu hoa qua trinh

coit gC?t

Log V

R,
LogS
Hinh 14.11. Gidi h~nve phia bLtc:Jc tien dao nho.

(14.38) 14.4.2. GiOi hl).n ve phia buuc tien dao IUn - Cae gioi h~n ye phfa buoc tin dao 100 ky hi~u la R, bao g6m:

+ R2I- buoe tin dao IUn nhat co the duqe dieu ehinh dUCletren may. + R,,- huoe tin dao 100 nhat xae djnh tu dieu ki~n momen dt phai nho
han momen dt eho phep ella true ehfnh.

+ R,,- huoe tien dao 100 nhat eho phep xae djnh tu dieu ki~n lue dt 100
nhat phai dam hao an toan eho co cau dan de?ng ella may. - Cae gioi han lien quan den dao nhu:

+ R'4- huoe tin dao 100 nhat xae djnh tu dieu ki~n gay dao do uon, do xoi\.n ho(ie do ya d(ip.

+ R,,- huoe tien dao xae djnh tu dieu ki~n de?yang ella dao phai nho han . de? yang eho phep.
- Cae gioi h~n lien guim den chi tit nhu:

+ R26~ huoe tin dao 100 nhat xae djnh tu dieu ki~n gioi h~n dam bao chi
tiet khong hi pha huy do uon, xoi\.n.

+ R27- huoe tien dao xae djnh tu dieu ki~n do yang chi tit khi gia eong
phai nho han de? yang eho phep.

CONe NG~ CHETAO MAy

445

+ R,,- bu6'c tien dao xac djnh ti:rdieu kii;n sai so hlnh d~ng ella chi tiet phai nh6 han trj so cho phep.

+ R,,- bu6'c tien dao xac djnh ti:rdieu kii;n chieu cao nhap nhi) be m[ll phai nh6 han trj so cho phep. - Cac gi6'i h~n lien quan den d(\ ben clla CCi cau k<;pchi tiet va co cau kep dao: + R210- bu6'c tien dao xac dinh ti:rdieu kii;n dam bao d(\ ben clla co cau k<;p
chi tiet va co cau k<;pdao. Gi6'i han ve phia bu6'c tien dao 16'nla gia tr! nhi>nhat ella cae gi6'i han R2i da xet (hlnh 14.12).
Log V

LogS
Hinh 14.12. Gioi h~nve phia bl10c tie" dao Ian.

V*y gi6'i h~n ve phfa bu6'c tien dao 16'nla: S ::; R2 = MIN (R21, R22, R", ... R'i ... j 14.4.3:Gi6i h~n (14.39)

ve ph fa toe d(l cat lun

Gi6'i han ve phfa toc d(\ eftt 16'nR, bao g6m: + RlI- toc d(\ eftt 16'nnhat xac djnh ti:rkha nang lam vi~c ella may. RlI duqc xac d!nh ti:rso yang quay 16'nnhat cO'tM dieu chinh duqc tren may ket hqp v6'i duang kfnh 16'nnhat rna may cO'the gia c6ng duqc.

+ R,c- toe d(\ eftt 16'nnhat xac dinh ti:rkha nang lam vii;c ella vat li~ll che
~~~cuc~. R" (hlnhI4.13). . Gi6'i h~n ve phia IOC d(\ eftt J6'nR, la gia trj nh6 nhal ella cac toc d(\ gi6'i han

446

Chuong 14: T6i uu hila qua trinh dt g;Jt

v S R, = MIN

(R", R", ... R3;

... )

( 14.40)

-------------7-----":::.

/R3i

"'R
3

LogS
Hinh 14.13. Gidi h~nve phia toe

dq

cat Ian.

14.4.4. GiOi h~n ve phia toe d(l cat nhO

Log V

~------------_._----~ LogS Hinh 14.14. Gioi h~n vo phi. toe dQ dt nho.

Oie giai han v6 phia toc d(l dt nha R, baa g6m:

+ R,,- toc do nha nhat xac dinh tu so yang quay nha nhat co tht di6u chinh
duqc tTenmay ket hqp vai duang kfnh nha nh~1t co tht gia cong duoc. + R42- toc d<?cM nha nhat xac djnh tu v*t li~u gia congo + R4,- toc do dt nha nhat phu thu<?cVllO khii nang liun vi~c cila dung cu cat.

CONGNG~ CI;E TAo MAY

447

Gi6i hlin ve phfa toe d(>d.t nho nhilt la gia tri Ian nhilt ella cae gi6i h~n R" (hlnh 14.14). (14.41 ) 14.4.5. Cae gi6i hl.ln khae Cae gi6i hlin khae duqe thiet lijp thong qua vi~e xily dlItlg moi quan h~ gifra cae d~i luqng khae co lien quan t6i cae thong so ella ehe di) d.t trang qua trinh gia eong. Vi d~l: + R,- gi6i hlin xae djnh til dieu ki~n eong suilt d.t phai dam bao nho han eong suilt ella qi)ng co ehfnh ella may.

+ R,- gi6i hlin tubi ben nho nhilt ella d~mg eu d.t eo the dlit duqe xae djnh til djnh nghia ham tubi ben ella dung. el,l (hlnh 14.15).

Log T

LogTmax

LogTmin

-:~
,,

"- __ .1.1I-qgV + R,- gi6i LogVmtil LogVm3X hlin tubi ben Ian nhilt ella dl,lng Hinh 14.15. GiiJi h~ntu6i ben eua dl;Jng cl:I xac dinh tird!nh nghia el,ld.t co the dlit eua ham tu6i ben. duqe xae dinh til' dinh nghia ham tubi Mn.

Thay cae gia trj T",,,,,T""" vao bieu thue (14.12) ta xae djnh duqe R", R, du6i dling V = f (S). 14.4.6. Xay d"ng mien gi6i hl.ln khi ti~n Sau khi xily dlfng duqe cae gi6i hlin va bieu dien chung trang h~ toa di) ph~ng logV-IogS ta se nhijn duqe mien gi6i hlin ella bai toan toi uu hoa ehe do d.t khi ti~n (hlnh 14.16). Luu

y ding do gi6i han R, va R, ma bu6e tien dao S va toe do dt

V hi chan

448

Chuang 14: T6i

Un

Ma qua trinh c~t gl?t

tren. Vi vay R2 va R, dLlqccoi la 2 trong s6 cae gi6i h\ln quan trong nhat khi ti~n. Log V

LogS

Hinh 14.16. Mil~n gioi h~nkhi ti~n.

Diem t6i nu khi ti~n ph"i nam trong mien xae dinh ho~c it nhat ph3i nam tren bien ella mien xac dinh.

Kit lu~n:
Che dQcat t6i Ln'luon luon phI) thuQc vao dieu ki~n gia eong c\, the VI v~y mbi mot quac gia can t\l nghien eUu giai quyet bai toan ta; nu trong dieu ki~n san xuat eu the ella mlnh g6p philn tao dieu ki~n tLldong h6aehuftn bi san xuat M nang cao hi~u qua kinh te - ky thu~t cila qua tr1nh san xuat.

CONG NGill:

cm TAO MAY

449

Chu'dng 15

PHVONG PHAp THIET KEQUY TRINH CONG NGHE. CHE TAO . CHI TIET CO KHI

A' 15.1. TONG QUAN Ml!e tieu ella ehu:ln bi (thiet ke) e6ng ngM eho san xuat eelkhf la dam bao eho qua trlnh san xuat di~n fa tin cay, bn dinh theo quy m6 va di6u kien san xuat, d6 d::tthi~u qua san xuat tot (chat luong san pham tot, nang suat lao d6ng cao, chi phf san xuat ft), dam bao cho san pham Celkhf dUelcche t::toco di, suc c::tnhtranh tren thi tmang. . Chuc nang clla chu:ln bi c6ng ngh~ cho san xuat Celkhf bao g6m: - Thiet ke va thit nghiem qua trlnh c6ng ngh~ va day chuy6n c6ng ngh~ che tao san ph am Celkhi, - Giam sat va di6u hanh qua trlnh c6ng ngh~ va day chuy6n c6ng ngh~ trong th,!c te san xuat. Ni?i dung chuan bi c6ng ngh~ cho san xuat co khi bao g6m: - L~p cac phuong an v6 qua trlnh c6ng ngh~ va day chuy6n c6ng ngh~ co tinh kinh te - k9 thu~t phil hop v6'i quy m6 va di6u ki~n san xuiit cl! the. - Xae dinh phuong an toi Uticho qua trlnh c6ng ngh~ va day chuy6n c6ng ngh~ trang so cac phuong an kha thi. Cae san pham Celkhi duqc hip ghep tu nhfrng chi tiet eel khi dii duqc ehe t::t0d::ttnhfrng yeu du k9 thu~t nhat djnh. Hi~u qua Clla qua trlnh che t::tocac chi tiet co khi co anh huang rat 100 doi v6'i qua trlnh Hip rap san pham co khi. Cac giai phap c6ng IIgh~ h!~n d::tidUelcap dl!ng trang cac khau che t::t0ph6i, gia

29 - CNCT

450

Chuang 15: Phuong philp thie't ke' guy trinh ...

eong co khi d6i vai cae chi tiet t~o di6u ki~n dam bao tinh chat lip Hln cua chUng, qua do giam kh6i h.tqng cong vi~c Cikhau lip nip san phiim. Nhu v~y, thiet ke quy trlnh cong ngh~ che tao chi tiet COkhi la noi dung quan tr,?ng phai duqc quan tam giai quyet t6t trang khau chuiin bj ky thu~t de trien khai san xuat che tao san phiim cO khi dap frng nhu du xa h(>ica v6 s6 luang, gia trj sir d\Jng va gia ban san phiim. Cong vi~c thiet ke quy trlnh cong ngh~ che tao cac chi tiet COkhi con tuy thu(>cvao di6u ki~n thiet ke, nhu la: cho co sCisan xuat S15 duoc t~o I~p mai hay la cho co sCisan xuat dang ho~t dong; nghia la quy trlnh cong nghe che t~o chi tiet co khi phai duqc thiet ke phil hqp vai di6u ki~n san xuat v6 cae m'!t: nang Il!c va tdnh d(>san xuat, ti6m nang phat trien v6 khoa h,?c ky thuM va cong ngh~, kha nang v6 v6n va ngu6n dau tu de trien khai san xuat, v.v... Chuang nay trlnh bay nhfrng van d6 sau day: - Nhfrng yeu cau can dam bao ve m'!t kinh te va ky thu~t khi thiet ke eong ngh~ che t~o chi tiet COkhi, - Yeu t6 ky thu~t, thai gian va khong gian cila day chuy6n cong ngM, - Tien trlnh che t~o chi tiet co khi tcing quat, - N(>idung thiet ke cong ngh~ ehe tao chi tiet COkhi, - Nhfrng n(>idung thiet ke chinh, _ Cac phuang phap thiet ke cong ngh~ (t~p tnmg nguyen cong, phan tan nguyen cong). _ Bi~n phap tang nang suat gia eong de giam gia thanh che tao chi tiet, - So sanh cac phuang an cong ngh~ kha thi de:ch,?n phuang an t6i uu, - Cac phuang thuc thiet ke cong ngh~ (thu cong, co khi, tl! dong), - Thiet ke cong ngh~ co may tinh trq giup, - Chuiin b! cong ngh~ sira chua va phuc h6i chi tiet COkhi. 15.2. YEU

cAu KINH TE V A KY THUAT

Nhfrng yeu cau kinh te va ky thu~t can phai dam bao khi thiet ke quy trlnh cong ngh~ va day chuyen cong ngh~ che tao chi tiet COkhi la: dam bao dieu ki~n ky thu~t theo ban V15 chi tiet (d(>chinh xac IT, do nham, d(>cfrng, vj trf tuang quan, v.v...), dam bao h~ s6 sir dung v~t li~u va h~ s6 tuang quan v6 thai gian gia cong, dam bao chi phi gia cong thap de: co gia thanh gia cong thap,

CONG NG~

cm TAO MAy

451

thich hop vai di6u ki~n san xua't (nang ll!c san xua't, phat trien v6 khoa hoc ky thu(\t va cong ngh~, t6 chuc san xua't, von, COsa san xua't se t~o l(\p mai hay la co san, v.v ... ). H~ so su d\!ng v(\t li~u (KJ, he so tuang quan v6 thai gian gia cong (K,) co quan h~ vai quy mo san xua't va duqc xac djnh nhu sau: - H~ so su dung v(\t li~u (KJ duac xae dinh theo ty l~ wang quan giiia khoi luqng chi tiet (mJ va khoi luang phoi (mrh), nghia la:
K=v mol

(15.1)

mph

- H~ so tuang quan v6 thai gian gia cong (K,) la ty I~ giiia thai gian trl!C tiep d.t v(\t li~u, g<;>i la thai gian cO'biin (~,) va thai gian can thiet de gia cong mqt chi tiet 6'ng vai tUng nguyen cong, thuang duqc g<;>i la thai gian tUng chiec(tJ, nghia la:
(15.2)

a day moi quan h~ giiia cac tMnh

cong thu i nao do nhu sau:

phan thai gian gia cong khac x'd cho nguyen

(15.3) vai: to;- thai gian trl!Ctiep d.t v(\t li~u, thuang duac g<;>i Iii thai gian cO' ban va duqc tfnh theo cac bieu thuc 6'ng vai cac phuang phap gia cong (ti~n, phay, khoan, chuot, mai, v.v...). ~; - thai gian ph\! de thl!Chi~n cac thao tac hii tra nhu di6u chinh may, gajthao phoi va d\!ng cu, v.v... tp,;- thai gian phi!CV\!co tfnh ky thu(\t va t6 chuc nhu cha vi~c, thu d<;>n chiilam vi~c, biio dufulg may moc, v.v... t",;- th&igian danh cho nhu cau tl! nhien ella thq nhu giai lao, v~ sinh ca nhan, v.v ... tCK; thai gian chu1\n bj va ket thuc nguyen cong cho I lo~t chi tiet nhu chu1\nbj may truac khi gia cong 1lo~t chi tiet, thu d<;>n may sau khi gia cong I lo~t chi tiet, v.v...

452

Chuong 15: Phuong phap thie't ke' guy trinh ...

nL - so chi tie'ttrang mot loat gia cong, tinh theo dan vj la chi tie'tlloa!.

Dieu can luu y a day la cac hi; so: he so Slrdung v:).tlii;u (KJ, hi; so tuang guan ve thai gian gia cong (K,) c6 gia tri cang phai tie'n toi I khi guy rna san xuiit cang 100; nghia la phai nang cao d9 chinh xae che' t~o phoi va nang cao muc d9 tlf dong h6a san xuii!. Vi d\l a guy rna san xuiit hang lo~t Ion va hang khoi dn phai dam bilo 'gia trj cila hai hi; so nay nhu sau: K, > 0,75

va K, > 0,75.
v A KHONG
GIAN

15.3. YEU TO KY THuAT, THaI GIAN

Quy trlnh cong nghi; duqc tri~n khai thuc hii;n t~i m9t dan vj m:).tbang san xuiit cu th~ g9i la day chuyen cong nghi;. Cae ye'u to phili thie't ke' va chu:ln bj xet ve m:).tcong nghi; d~ t~o lapra day chuyen cong nghi; va guy trlnh cong nghi; dap trng nhu du san xuiit co khi la: _Ye'u to ky thuat bao ham phuang pMp - thie't bj - trang bi- d~mg cu - che' do cong nghi;, giai pMp co khi h6a - tlf d9ng h6a, ky thu:).tan toan va vi; sinh cong nghii;p, ... - Ye'u to thai gian bao ham cae giai pMp cong nghi; - khoa h9C lao dong v.v... d~ dam bao chu ky san xlJiitngi:innhiit, _ Ye'u to khong gian bao ham cac giai pMp guy ho~ch mat bang san xuiit v.v... d~ c6 chi phi nha xuang va chi phi v:).nchuy~n trang san xuiit la it nhiit. Moi guan hi; giiIa cac ye'u to tren (ky thu:).t,thai gian, khong gian) theo 3 chieu; rna khi thie't ke' guy trlnh cong nghi; (QTCN) phai guan tam 2 ye'u to ky thu:).tva thai gian, con khi thie't ke' va t6 chuc day chuyen cong nghi; (DCCN) phai guan tam them ye'u to thu 3 la kh6ng gian d6 la guy hoach m:).tbang san xuiit d~thuc hien, tri~n khai guy trlnh cong nghi;. D6 chinh la moi guan hi; lUang dong theo ba tr\lc tuy thu9c vao guy rna va dieu kii;n stm xuiit C\lth~. Moj guan hi! d6 duac th~ hii;n nhu sau:

Thai gian Kh6ng gian

C6NG NGHJ;: CHE TAO MAy

453

ap dung d~ gia c6ng chi tiet co khf, bao ham cae van d6: phuang phap gia c6ng, may - Trangbj va dung c~ gia c6ng, muc dq cokhf va nrdqng hoa san xuat, che dq dt, V.v... Yeu to thai gian co xet den phuang thuc di cbuy~n ho~c vtln dqng clla doi tuang gia c6ng (ph6i, ban Thanhphllm, chi tiet) giua cac tr~m c6ng ngh~ (may) va tM tl! gia c6ng clla tUng ki~u, cCi, loai chi tiet tren dtly chuy6n gia c6ng, sao cho chu ky gia c6ng la ng~n nhat hotlc toi Uti.Chu ky gia c6ng la khoang thOi gian can thiet tfnh tu khi ph6i di vao dtly chuy6n gia c6ng cho den khi Thanh ph11m di ra kh6i dtly chuy6n gia c6ng. Doi tUang gia c6ng a dtly neu xet v6 m~t so luang colh~ la: 16hay loat, lo~t v~n chuy~n (lo~t chuy6n) hoac chi tiet rieng Ie. L6 hay loat la so iuong chi tiet gia c6ng (n,) co cung thai gian chulln bi va kel thUc nguyen c6ng (teK) Lo~t vtln chuy~n (loat chuy~n) la soluong chi tiet duoc vtln chuy~n chung m6t Ian giUa cac tram c6ng nghe (may). Mqt 16 hay loat chi tiet co th6 duqc pMn chia thanh nhi6u lo~t chuy6n thfch hqp. Trang thuc te, doi wang gia c6ng thuang co cac phuong thuc vtln dqng (d, chuy6n) giua cac tram c6ng ngh~ (may) lren dtly chuy6n gia c6ng nhu sau: - Oi chuy~n Ian IU<Jt va tuan tu, - Oi chuy~n song song va dong bi;>, - Oi chuy~n kethqp tuan tl! va song song. - Kh6ng di chuy6n (doi lUang gia c6ng co djnh, kh6ng v~n dl)ng). Phuong thuc di chuy6n Ian luO'tva tuan tl! co chu ky gia c6ng dai nhat; phuang thuc di chuy~n song song va dong bi;> co chu ky gia c6ng ng~n nhat. Yeu to kh6ng gian clla dtly chuy6n gia c6ng chi tiet co khf chinh la SO do bo trf quy hoach cac tr~m c6ng ngh~ (may) tren mat bang si'm xuat d~ thuc hi~n mi;>t.quyTrinh c6ng ngh~ nhat djnh. Trang thuc te, cac tram c6ng nghe (may) thuang duqc bo trf, quy hoach v6 mat b~ng M gia c6ng chi tiet co khf thea nhii'ng sa db nhu sau: bo trf cac may noi tiep nhau Thanh hang may, bo ttf cac may ket hqp giua noi tiep va song song nhau, bo trf cac may thanh nhOm hoac c~m hnh ho~t. Hai cach bo trf may dau tien (noi tiep, ket hqp noi tiep va song song) thuang duoc v~n d~ng d~ quy ho~ch mi:itb~ng san xuat cho nhung dtly chuy6n gia c6ng cung (kh6ng linh ho~t) ung voi mqt ki6u ho~c cCichi tiet nhat djnh trang quy m6 san xuat hang lo~t Ian va hang khoi. Con cach bolrf

6 dtly, yeu to ky thutlt la giai phap ky thu~t san xuat duoc

454

Chuong 15: Phuong phap thie't ke' quy trinh ...

may thanh nhom hoac cum thuang duqc vil.nd~ng de guy hoach mil.tbt.ng san xullt cho nhUng day chuy6n gia c6ng m6m (linh ho;:tt) ling vai nhi6u ki<~uva CO chi tit trong guy m6 san xullt hang lo;:ttvua va nho, rna hi;;n nay quy m6 nay chim tren 75% n6n san xullt co khf, day cling la ca sa de tao Iil.pgiai phap linh hoat va II! d(>nghoa san xullt vm cac may va trung tam gia c6ng kt hqp vai cac h~ cung (fig ph6i, r6b6t c6ng nghi~p va kho chua tl! d(>ng di6u khien CNC ad;:tng cllu hlnh FMS (Flexible Manufacturing System) trong cac d6 an san xullt tich hqp va tu d(>ngbt.ng may tfnh CIM (Computer Integrated Manufacturing).

15.4. TIEN TRINH CHE TAO CHI TIET cO KHI

Khi thit k guy tdnh c6ng ngh~ ch t;:tochi tit ca khf phili guan tam dn nhUng guy luil.tlogic v6 ky thuat va c6ng ngh~, nht.m dam biio trien khai thlfc hi~n guy tdnh c6ng ngh~ tren day chuy6n c6ng ngh~ th6ng suot va lien tuc, d;:tt hi~u gua kinh t va ky thuil.ttheo yeu diu vai d(>tin cil.Ycao. Quan tn;mg nhllt a day la phai dam bao guy luil.tlogic cua guy trlnh bin dbi tr;:tngthai, tfnh chllt cua doi tuang gia c6ng, dam biio cac buac chuyen tip giua cac giai do;:tncua guy tdnh bin dbi do. NhUng guy luil.tlogic v6 ky thuil.tva c6ng ngh~ ca ban doi vai guy trlnh gia c6ng chi tie't co khf la: _ Thu tlf bie'n dbi v6 tfnh chllt hlnh hQc (hlnh d;:tng,vj tri, kich thuac, d(> nham b6 mil.t)cua doi tuqng gia c6ng, rna trong thlfCte' gia c6ng b~t bu(>cphai thlfc hi~n theo tie'n tdnh nhu sau: 1. Gia c6ng tM, 2. Gia c6ng ban tinh, 3. Gia c6ng tinh, 4. Gia c6ng rllt tinh. _Thu II! bie'n dbi v6 tfnh chllt hlnh hQCva tfnh ch~t co 19 dua tren co moi guan h~ ph~ thu(>ccua hai c6ng do;:tnsan xullt la gia c6ng co khi va nhi~t luy~n, tu do thuang phili phan chia c6ng do;:tngia c6ng co khi thanh hai giai doan la gia c6ng tmac va gia c6ng sau nhiet luy~n, vi d~: I. Gia c6ng tao hlnh sa b(>(gia c6ng th6 va ban tinh),

sa

CONG NG~

CHE TAO MAy

455

2. Nhi~t luy~n, 3. Gia cong t<J.o hlnh chinh xae (gia cong tho va rilt tinh). - Thu tl! hlnh lhanh cac be m~t tren chi tiel co khi lheo nguyen lac chon chutln gia cong, vi dl,l,phai gia cong Iniac tien cac b~ ma~dung lam chutln dinh vj chi liel. - Thu W gia cong theo cac phuong an phoi khac nhau d6i vai chi tiel co khi, vi du, phoi d~ che l<J.o chi tiet dang trl,lcco th~ la phoi lhanh tieu chutln ho~c phoi che t<J.o rai lUng chjec, do v~y lhu II!gja cong lrl,lcphl,llhut;>cvao tUng loai phoi do. - Thu W gia cong theo quy hO<J.ch mat bi\ng san xuilt sib co nhiim h<J.n che chi phi van chuy~n lrang san xuii!. Tu do, tien lrlnh tllng quat cua quy trlnh che t<J.o chi tiel ca khi, phu hcrpvai cac quy IU~llogic dii neu lren la: I. Che t<J.o phoi, 2. Gia cong chu1ln bj phoi (lam s<J.ch, nftn lh&ng, khoan lam, v.v...), 3. Nhi~lluy~n d~ cai lhi~n di6u ki~n cii.lg<,>l (ram, u, thuang hoa, ...), 4. Gia cong cii.lg<,>ll<J.o chutln cong ngh~ (gia cong ban tinh hoac linh cae be m~l dung lam chutln djnh vD, 5. Gia cong cii.lg<,>l (gia cong lhO, ban tinh) cac b~ m~l khac, 6. Ki~m Ira tmac nhi~t luy~n, 7. Nhi~t luy~n d~ dam bao yeu du ky lhuat cua chi liel (d<J.l chi s6 dt;> crrng yeu cau, l<J.o kha nang ch6ng mon CO h<,>c, ...), 8. Lam s<J.ch sau nhi~t luy~n, 9. Ki~m tra sau rihi~t luy~n (ki~m tra dt;> crrng, vel nUt, cong venh, ...), 10. Gia cong linh, rill tinh mat chu1lncong ngh~ (vi d\!, mai sua 16lilm cua trl,lc sau khi nhi~t luy~n truc), I I. Gia cong tinh, rilt tinh cac b~ mat khac cua chi tiel, 12. Tllng ki~m Ira chi liet theo cae di~u ki~n ky thuat ghi tren ban ve thiet ke chi tiel. Theo tien trlnh tllng quat tren, cong doan gia cong
CO khi

tmac nhi~t luy~n

456

Chuang 15: Phuang phap thit k quy trinh ...

bao gam cae cong viec tu 2 den 5, con giai doan gia cong sau nhiet luyen bao
gam cac cong vi~c 10 va 1I .

15.5. NOI DUNG THIET KE CONG NGHE. CHE TAO CHI nET CO . ~ .

KHI
Truac khi tiiOnhanh cong viec thiiOtkiOquy trtnh cong ngh~ chiOt~o chi tiiOtco khi phiti nghien cuu cae tai li~u co lien quan, rna quan tr9ng nhat lao bim ve sim pham, bim ve thiiOtkiO ella tUng chi tiiOtco trang san pham, ban Iiet ke cae lo~i chi tiiOtva s6 luqng ella chung co trang san pham, cae s6 li~u kinh tiOva ky thu~t v~ n~ng hrc san xuat hi~n t~i va kha nang phat tri~n san xuat, deli mai v~ cong ngh~ v.v ... ella hiing ho~c cong ty. Noi chung, d6i vai tung chi tiiOtquan tr9ng co trang kiOtcau ella sim pham co khi can phai che t~o, cong vi~c thiiOtke cong ngM d~ che tao no thuang bao gam nhung n9i dung chinh nhu sau: I. Xem xet d6 xiOp lo~i chi tiet, nghia la ki<~m tra ban ve thiet ke chi tiiOt d~ xac dinh chi tiiOtcan che tao ling v6i loai chi tiiOtca ban nao (true, b~c, dng, hf>p,banh rang, ...). 2. Phan tfch ban ve thiet ke chi tiet co khi theo quan di~m cong ngh~ tren co nhung dac di~m thong dung ella lo~i chi tiet tuang ung; nghia la phan tfch nh~n xet xem ket diu theo thiet kiOella chi tiet co dam bao chuc nang, di~u ki~n lam vi~c ella no va che tao no co thu~n ti~n va re hay khong. Do chinh la cong vi~c phan tfch tinh cong ngh~ trong kiOtcau ella chi tiiOtca khi

sa

theo ban ve thiet ke. 3. X~y dl!ng quy mo va di~u ki~n san xuat che t~o chi tiiOtdang xet bang each dua van san luqng yeu cllUella san pham tinh toan soluqng chi tiet can che t~o hang nam co chu y ty Ie phiOpham va du tru trang san XLIat,xac dinh trong luqng chi tiet, rai dua vao soluqng chi tiet din che t~o va trang luqng chi tiet d~ xac dinh quy mo san xuat che tao chi tiet (tra bang trang eiic tai Ii~u tra cUu cong ngh~ ca khi d~ xac dinh quy mo san xuat). Quy mo san xuat dii xac dinh ket hqp vai di~u ki~n san xuat cu th~ v~ky thu~t san xuat va telchuc san xuat, v~ kha nang dau llf phat tri~n san xuat, v.v... la co d~ an dinh duang loi va giai philp cong ngh~ che t~o chi tiiOt,VIdl}, t~p trung hay phan tan nguyen

sa

cong, muc do tu d9ng hoa san xuat phil hqp.

CONG NGill CHI-' TAO MAY

457

4. Ch<:mphoi va xae dinh phuang pha.p che t~o phoi cho chi tiet ca khf dang xet dua vao cac yeu t6 chfnh sau day: - Do phuc t~p v~ hlnh d~ng cua chi tiet theo ban ve thiet ke, di~u nay co lien guan den vi~c ch<;m phuong phap che tao phOi thich hqp bai VI kha nang tao hlnh cua cac phuang phap duc cao han cua cac phuang phap ren dap. - V~t li~u che t~o chi liet (vat li~u la gang co tfnh duc t6t han thep, vat li~u la thep I~i co kha nang bien d~ng deo t6t han gang va thich hqp vai phuang phap ren dap). - Quy mo san xuat, nghia la khi phuang phap che tao phoi dua vao hai yeu t6 tren (di) phuc t~p v~ hlnh dang, vat li~u) dii duac chon la phoi duc, nhung neu guy mo san xuat la hang lo~t 1611 thl phuang an che t~o phoi phai ch<;mla duc trang khuon kim loai hoac duc ap luc, con neu guy mo san xuat la hang loat nho thl phuang an thich hqp l~i la duc trang khuon cat, lam khuon b~ng tay vai
mau

gb.

- Dieu kien san xuat (kha nang va trlnh do che tao phoi lhuc te, kh3 nang dau tu (rng dung phuang phap che t~o phoi tien tien). 5. Phan tich v~ chuan va ch9n chuan gia cong cho chi liet dang xet (chuan tinh, chuan tho) tren ca sa van dung Iy thuyet v~ chuan cong nghe va phuang an ch9n chuan d6i voi lo~i chi tiet tuang fug, dam bao ch9n chuan th6ng nhat va loai tru sai s6 chuan cho cac kich thuac gia cong cua chi tiet. 6. Xac dinh phuang phap gia cong cho tung b~ m~t cua chi tiel tren ca sa kha nang cong nghe cua tUng phuang phap gia cong va nhfrng dac di~m v~ kel cau va yeu cau ky thu~t clla tung M mat tren chi tiet. 7. Xac djnh thu t\r gia cong dc b~ m~t cua chi liet, xac dinh dc nguyen cong va lhu tl! cac nguyen cong can thiet dl!a vao tien trlnh cong nghe di~n hlnh cho lo~i chi tiet tuang fug duqc trlnh bay trang chuang 16 (Cong ngh~ che t~o cac loai chi tiet ca khf di~n hlnh) cua giao trlnh nay. 8. Lap
S(j

d6 ga d~t phOi cho tUng nguyen congo

C\l

9. Chon may cong

thfch hqp cho tirng nguyen congo

10. Thiet ke tUng nguyen cong theo may cong cu dii ch9n, bao g6m: - Xac dinh cac buoc cong ngh~ cua nguyen cong voi cac yeu t6 cu th~ la kfch thuoc gia cong, di) nham mat gia cong, dung sai kfch thuac, dung cu cat, che di) dt, V.V ..

458
o

Chuong 15: Phuong phap thie't ke' quy trinh .... Xac dinh luqng du gia c6ng va dung sai kfch thuoc c:ln di!t

a nguyen

c6ng. Xac dinh trang bi c6ng ngh~ (do ga ph6i, do ga dao), d\lng C\lcat va dung C\ldo cho nguyen c6ng; thie'l ke' Irang bi c6ng ngM va d\lng C~I cilt, dung C\ldo chuyen dung cho nguyen congo
o o

Djnh muc thai gian nguyen congo Xac d[nh b~c thq cho nguyen congo

II. Xac djnh vi tri va n6i dung cac nguyen cong kim Ira chal luqng gia cong (kim Ira lrung gian, Ibng kim Ira); xac djnh do ga, dung cu kim tra; thie't ke' do ga va dung c\l kim tra chuyen dung ... 12. Xac djnh hi~u qua kinh Ie' (so sanh cac phuong an c6ng nghe khii thi, ch,;m phuang an toi uu theo chi phi cong ngh~ va san luang thuc te' yeu c:lu). Doi vai may cong C\lNC, CNC van phai thl1c hi~n nhil'ng cong vi~c Iren, ngoai ra con phai Hlpsa do toa do gia c6ng va s0i!n thao chuong Irlnh NC theo ng6n ngii I~p trlnh clla may. 13. L~p cac phie'u c6ng ngh~ (phie'u tie'n Irlnh c6ng nghe, phie'u nguyen c6ng, ...) tuy theo quy m6 san xuat, vi du, a quy m6 san xuat hang loat vita, hang 10i!116'11 va hang khoi c:ln phiii I~p phie'u tie'n trlnh c6ng nghe va phie'u nguyen c6ng d chi dan chinh xac n(>idung thuc hi~n, con quy m6 san xuat hang 10i!1nh6 thuang chi can I~p phie'u tie'n trlnh cong ngh~.

Sau khi thie't ke' qua trlnh cong ngh~ phai thu nghi~m no a guy mo ban san xual, nghla la che' tao thu chi lie'l vai so !Ltong10i!1nhO (con goi la xeri so khong), roi hi~u chinh va kim duy~t thanh guy trlnh c6ng ngh~ d ap dung !rong trin khai san xual theo quy mo dii xac dinh.

15.6. NHUNG NQ! DUNG THIET KE CHINH

Cong vi~c thie't ke' quy trlnh cong ngh~ che' ti!0 chi tie't co khi bao gom nhil'ng n(>idung dii duac giai thi~u tren dlly. Trong do co nhil'ng noi dung v~n dung 15'lulln clla nhil'ng chlrang kMc ella giao trlnh nay nhu: tinh c6ng ngh~ trong ke't cau co khi, linh luqng du gia cong, chuftn c6ng ngh~, dinh muc thai gian gia cong, V.V .. ; do do muc nay chi trlnh bay nhiing n(>idung chua duac d6 clip c\l th~ d~ bb sung nhu sau: xae dinh kfch thuac phoi, X,lcdjnh thu W gia cong, thie't ke' cae nguyen congo

CONe NG~ CHETAO MAy

459

15.6.1. Xae djnh kich thuoe ph6i N6i chung, kich thuac phoi va dung sai cua kich thuac phoi duqc xac dinh cho tUng be m~t eua chi tiet thco hai thanh pMn nhu sau: kich thuae yeu cau ling vai be mat ghi tren ban ve chi tiet va luqng du gia cong tbng c(mg (Zo) cho be mat d6 xet eu th~ eho be mat ngoai hoac trong, cho be m~t doi xtrng hoac khong doi xling. Trong thl!c te, c6 haigiai pMp duoc ap dllng la: - Dung phoi e6 hlnh d'ing, kich thuac giln nhu chi tiet ban ve thiet ke d~ giam phi tbn gia cong phoi b~ng cach dung phoi duc ap IlI'e, phoi d~p khuon chinh xac tuy theo l0'ii vat lii;u la gang hay thep; tuy v~y l'ii phai chiu phi tbn che tao phoi cao, do v~y phuong an chi thich hqp vai quy mo san xuat Ian (hang IO'it Ian, hang khoi). - Dung phoi c61uqng du gia cong Ian, dung sai lan d~ giam phi tbn che t'i0 phoi, nhung l'ii phili chiu phi tbn gia cong lan, do v~y phuong an nay chi thich hqp vai quy mo san xuat nho (don chiec, IO'itnho). 15.6.2. Xae djnh thu

W gia

eong

Ca so d~ xae I~p thtl tu gia cong nhu dii trlnh bay

0 muc 15.4 111 nhil'ng quy

Iu~t logic ve ky thuat va cong nghi;. Trong mllc nay chi giai thii;u m()( so mo hlnh.duqc v~n dllng d~ xac djnh thtl tl! gia cong toi uu, dua tren co SO mo hlnh h6a tien trlnh gia cong chi tiet co khi Mng cac phuong ti~n nhu gian do (graph), rna tran (matrix), sa do khoi ... d~ co th~ xac djnh thtl tu gia cong hqp ly ve ky thu~t va kinh te rna thtl tu gia cong toi llUphai c6 t6ng chi phi gia cong qua cac buac gia cong Ia nho nhat, nghia la:
i=n,j=m

L K
i,j=! IJ

-----;>

Min!

(15.4)

vai:

K;j -

chi phi gia cong theo phuong an gia cong thtl j ling vai cong doan gia cong thtl i.

n - soluong cac cong d0'in gia cong chi tiet co khi ciln thiet. m - soluqng cac phuong an gia cong ling vai tUngcong doan gia cong i. Cac hlnh ve duai day la d~ giai thi~u ve gian do, rna tr~n va sa do khoi duac dung d~ xae dinh thtl W gia cong chi tiet co t6ng chi phi gia cong it nhat.

460

Chuong 15:Phuong phap thie't ke' quy trinh ...

Cae cong do~mche t~o chi tiet co khf (Bj) Che t<;lO ph6i (B,) Gia cong t<;lO
hinh cO boim (82)

Gia cong t~o hinh phl,J (83)

Gia ceing tinh (B,) V" (K4,)

Cae phuong an cong ngh~ cho

v"
(K"l

v"
(K2,)

v"
(K,,)

tLtng cong dO<;ln (V,) Vij (K,)

Vij

phuong phap gia cong gia cong Min!

'~".J~I" 1:Kij;.j~1

Kij - chi phi

iJ day:

Hinh 15.1. Ma tr~n phlJong an cong ngh~

COile dailll (B,l

Cae plU(O'lIg all eOllg IIgh~ eha tUlIg eong dailll

CV)

Bl

v"

v"

B2
~

....

Btl

Hinh 15.2. So

do kh6i

phuong an cong ngh~

bvoc chuyen tiep cho phep, bUdC chuyen

tiep kh6ng cho phep.

CONG NGHE CHE TAO MAy

461

V3

ZA1

E
V1 11_

---------V4 V7 V3 V4
ZE

V1

V2

..

0---0---

III \i.V6

"0----

IV __ V1 ZA2,3 0. 0. V9

0.
V12

V12 V1 ZA2,1 0. 0. V10

Q. V7

V1 ZA2,2

V11

V12 ..'

o--~o.~--~(j
Hinh 15.3. Gian do thl1ll!gia cong (Graph)

1- pho; thanh, 11- pho; ren tho, 111- pho; ren t;nh, IV-pho; ghep; VI-phuong phap g;a cong; -c~t 99t.

rem d~p,
noi ghep, ____ nhi~t luy$n,

Tn;mg thai ella d6i

tLfc;lng

gia cong:

ZA trr;tng thai ban dau, ZEj trr;tng thai trung gian, ZE tr<,ing that cuoi cung.

462

Chuong 15: Phuong phap thie't ke' quy trinh ...

15.6.3. Thit k nguyen cong Thiet ke nguyen cong la mot noi dung rat quan tr<:>ng trang kMu thiet ke quy tflnh cong ngh~ che tao chi tiet CC1 khf, bao ham cac van de sau: - Xac djnh phuang phap gia cong cho cae M m~t tren chi tiet - Xac djnh cac buac cong ngh~ theo may cong cu dii.chon. - Xac djnh che d9 dt cho tUng buac cong ngM phu hqp vai may cong C\!. - Dinh muc thai gian gia cong. - Xac djnh so luang may va so luqng thq can thiel.
CC1

khf.

- Ch<:>n may cong cu d6 thuc hi~n phuang phap gia cong dii.xac djnh.

15.6.3.1. Xac dink pklidng ph6.p gia ding

Phuang phap gia cong duqc xac djnh phu hqp vai tUng M m~t tren chi tiet CC1 khf tren co so doi chieu nhung d~c trung theo yeu diu cila tUng M m~t chi tiet gia cong ve d9 chfnh xac hlnh di)ng, d9 nham, vj trf tuang quan, kfch thuac gia cong, kfch thuac phoi tuang iIng... vai kha nang cong ngh~ cila tUng phuang phap gia cong (di)ng be m~t gia cong, d9 chfnh xae gia cong ve kfch thuac IT, do nham R" R" phi)m vi ga d~t ph6i tren may gia cong, luqng du gia cong nhi) nhat (Zmin), nang suat gia cong, ...).

15.6.3.2. Ck9n may cong Cl,l

Trong thlIc tehi~n nay co th6 sud\!ng hai IOi)imay cong C\!:may cong cu thong thuang va may cong C\! NC ho~c CNC. Doi vai hai IOi)imay nay co nhiIng dinh huang d6 I\la ch<:>n nh&mthlIc hi~n nguyen cong nhu sau: - May co kha nang thlIc hi~n phuang phap gia cong dii.xae dinh (m\!c 15.6.3.1.), - May co phi)m vi lam vi~c dam bao gia cong an toan, thu~n ti~n, phu hqp vai kfch thuac cila trang bj, d\!ng C\! cong ngh~ va Mnh trlnh theo nhiIng phuang va chieu xae djnh, - Chat luqng cila may dam bao di)t chat luqng gia cong chi tiet ho~c be mat theo tien trlnh gia cong chung (dam bao di)t d9 chfnh xae ve kfch thuac IT, ve hlnh di)ng, d9 nham, vj trf tuang quan, ...), - Phi)m vi lam vi~c cila may ve thong so cong ngh~ va ky thu~t, cong suat... phai dam bao tao dieu ki~n di)t hi~u qua gia cong tot ve chat luqng va nang suat,

CONG NGm CHE TAO MAy

463

- May co phi t6n rhai gian gia cong (thai gian co'ban, thai gian truc tiep cat vat li~u) it d~ d~t nang suat gia cong caD. - Dam baD su dung may het kha nang ve ky thu~t va v6n thai gian lam vi~c, nhat la may hien d~i va di\t tien nhuloai may gia cong CNC. - Khi san luqng it (gia cong dan chiec, loat nhe) nen t~p trung gia cong chi tiet tren m9t s6 may d~ giam chi phi san xuat, vi dl,!,giam chi phi v~n chuy~n,
v.v ...

15.6.3:3. Xae atnh cae bu:rJc e6ng ng~

Noi chung, tuy theo nhiIng yeu ciiu cua tUng b m~t gia cong theo ban vi: thiet ke cua chi tiet co' khi va d9 chinh xae kich thuac (IT), hlnh d~ng, d9 nham (R" R,), vj tri tuang quan va luqng du gia cong ling vai M m\il... rna m9t b m\it cua chi tiet co' khi thuang phai qua cac buac nhu sau: - Gia cong tho vai ml,!c tieu gia cong d.n d~t la nang suat gia cong caD nhat. - Gia cong tinh vai ml,!ctieu gia cong ciin d~t la chat luanl;i gia cong (d~t d9 chinh xac yeu ciiu ve kich thuac (In, d9 nham (R" R,), hl~l\ 'd~ng, vi tri tuang quan, ... Rieng d6i vai gia cong 16 tren phoi d~c co kich thuac duan~'JI<fnh16 nhe han 30 mm, dat ITS va R, = 2,5 J.!m(dip nhan bong M in~t)a V6)r,'hai qua cac buac gia cong trong m9t nguyen cong (m9t Hin ga phoi) nhu sau: buac I: khoan, buac 2: khoet, buac 3: doa. D6i vai tUng buac cong ngh~ ciin xae dinh ro nhfrng yeu t6 saul - Kich tnuac din d~t, - D9 chinh xac kich thuac (IT), hlnh dang, vi tri tuang quan, - D9 nham M m~t (R" R,), - Dl,!ng cu cat, dl,!ngcl,!do, - Luqng du cat, - Che d9 cat: t6c d9 cat, chiu sau cat, hrqng tien dao, ...

15.6.3.4. Xae d,inh eM a(! e6t

Che d9 cat, con goi la thong s6 cong ngh~ co anh huang tn!,c tiep den chat luqng va nang suat gia cong, nghia la co anh huang den hi~u qua kinh te ky

464

Chuang 15: Phuang phap thie't ke' quy tflnh ...

thuat cila nguyen congo Gia tri che do cat can duac xae dinh hap Iy de dam baa yeu cau ky thuat va kinh te clla nguyen cong thea ditu kit')ngia cong cu the clla may, trang bi, d\!ng C\!cong nghe va phoi gia congo Che do cat khi gia cong cat gat g6m co nhfrng d",i luqng sau day: - Van toc cat (v), tfnh thea dan vi m/phut, - Chieu sau cat (t), tfnh thea dan vj mm, - Luang tien daa (S), tfnh thea dan vi mm/vang ha::tc mm/phut, - Toc do quay clla truc chfnh may (n), tfnh thea dan vi vang/phut, - Solan cat ha::tc so Hin chay daa (i), - Cong suat cat (N), tfnh thea dan vi kW. Noi chung, gia trj clla cac d",i luang vt che do cat de gia cong chi tiet CO' khf ph\! thuqc vaa phuang phap gia cong, ki~u la",i va trang thai may gia cong, ki~u laai va tr",ng thai, do CUngvii"ngclla trang bj va d\!ng cu cong nght'), tfnh chat clla v~t lieu phoi gia cong va v~t lit')udung C\!cat, tr",ng thai phoi va ban thanh phftm de gia cong chi tiet (dq nham, dq chfnh xae kich thuac, dq cUng vii"ng,luqng du gia cong, ...), v.v... Gia trj clla che dq cat duqc xae djnh chll yeu trang san xuat bilng cac bang so ha::tcd6 thj trang cac tai lit')utra cUu ve cong nght')Co' khf (s6 tay, tieu chuftn), r6i doi chieu vai ph am vi gia tri thuc thea cae thang chi a gia tri tren may gia cong duqc sir d\!ng, co ki~m nghit')m I?i cong suat va nang suat gia cong cua may. Gia tri clla che dq cat da duqc xae djnh, kiem nghit')m va ghi trang quy trlnh cong nghe la Co' sa d~ xac djnh t6ng thai gian gia cong can thiet cha I chi . tiet CO' khf haac cha taan bqsan luqng che taO',de djnh muc laO'dqng va ha",ch taan san xua!. Gia trj clla cac d",i luqng che dq cat khi gia cong ci\t g<;>t thuang duac xac dinh nhu sau: I. DlIa vaa luang du gia cong (Z), dq cUng clla vat lit')uphoi, thong so hlnh h<;>c va dq cUng v[mg clla dung cu ci\t xac dinh tri so Ian nhat clla dai luqng .' chieu sau cat (tm",)
,

. Z solan cat (i) nhu sau: i = --.

t
m~x

2. Tren CO' sa gia tri tm"" xet den dq chfnh xae IT va do nham bt mat yeu cau cling nhu dq cUng vii"ngclla ht')thong gia c6ng va suc btn than daa, tien

CONG NGHE CHE TAO MAy

465

hanh xac dinh gia tri Ian nhat ciIa luqng tin dao (Sm,,,)' tu d6 d,!a vao thang chia cua may sir dung de xac djnh gia tri luqng chay dao theo may (Sm'y)' 3. Xac djnh tuili ben kinh t (TKT) cua dl,mg ct.ldt. 4. Xae dinh v~n t6c dt (v) theo cae gia tri tuili Mn kinh t (TKT), ehieu sau dt Ian nhat (tm,,) , luqng tin dao theo may (Sm,,)' 5. Xae dinh t6c do quay (n) cua truc chinh may gia cong theo v~n t6e dt (v) r6i d,!a vao thang ehia ve cap vong quay ciIa may de th',m t6c di?quay theo may th,!e t (nm,,), sau d6 tinh l;li gia tri thue cua v~ t6c dt (v). 6. Kiem nghii;m l;li l,!e cat va cong suat dt theo may dii eh9n. Ngoai caeh tren con c6 each xae dinh gia tri t6i uu cua cae d;li luqng eh di?cilt, vi du: S, t, v, tren CCi sa v~ndung 1:9 thuyt toan t6i uu, CJ.l the la phuang phap toan quy hO;lChtuyn tinh, \1m mo hlnh toan t6i uu U'ngvai ttrng phuang phap gia eong dt got va dieu kii;n gia eong eJ.lthe, g6m: _Ham mt.letieu, vi dt.l,khi gia eong tho thl mt.lctieu la nang suat gia eong eao (max), khi gia eong tinh: mt.lctieu la chat luang gia cong cao. _Cac dieu kii;n giai h;ln, vi dt.l:cacdieu kii;n rang bui?c ella ham muc tieu theo dieu kii;n gia eong va phuang pMp gia.cong ct.lthe (ph;lm vi dieu chinh gia trj ella eh di? dt tren may gia cong, dieu kii;n dam bao tuili' ben kinh t ella dung et.leftt, dieu kii;n dam bao chat lu~g gia eong ve do ehinh xae IT va di? nham M m~t R". R" dieu kii;n dam bao eong suat dt clla may gia cong,

v.v ...).
Gia tri t6i uu clla eh di? dt duqe xae djnh truac khi gia eong, tuc la ngoai qua trlnh dt, r6i dlIqe chinh san tren may gia eong.theo nhfrng chi tieu kinh t ky thu~t nhat djnh, chlIa xet dn anh huang ella cae yu t6 ngiiu nhien trong qua trlnh dt thue, lam eho gia tri thlIc t ve eh di? dt c6 sai Ii;ch so vai gia tri t6i uu dii tinh toantruac. De khiic phJ.leh;ln eh nay, giai phap t6i IIU h6a lien tt.leva thfch nghi vai qua trlnh dt (adaptive optimanisation) dii duqc xay dlIng va de xuat ung dt.lng, nham dam bao gia trj t6i uu ve ch di?dt thich hqp vai thai diem dt th,!c t, can bang anh hlIemg cua cae yu t6 ngiiu nhien, dam bao cho cac d;li luqng eh di? dt luon e6 gia trj t6i uu. Van de xae dinh ch do dt t6i uu dii duqe trlnh bay chuang 14 (T6i uu h6a qua trlnh dt g9t)

clla giao trlnh nay.

30 - CNCT

466

Chuang 15: Phuong phap thie't ke' quy trinh ...

15.6.3.5. Dinh muc thiJi gian gia cong

Dinh muc ky thu~t cho qua trlnh che t(lo chi tiet co khi la m(it c6ng vii[:c phuc t(lP va nh(lYcam VIco tac d(ing den nguai lao d(ing. Co sa djnh muc ky thu~t se duqc trlnh bay C\!the a chuang 18 cua giao trlnh nay. Tn.mg tii.ma day' la dinh muc thOi gian gia c6ng tren co sa tinh toan thai gian can thiet de gia c6ng hOM chinh m(it chi tiet co khi Ung vai tUng nguyen c6ng cua quy trlnh . c6ng nghi[:,nghia Iii tinh toan gia trj cila d(li luqng thai gian tUng chiec (I,) nhu dii neu a m\!c 15.2 cua chuang nay. Muc tieu day lil t~n d\!ng vai hii[:uqua cao nhat quy thai gian lam vii[:c cua thq, cua may; trang bi vii d\!ng C\!c6ng nghi[:.Gia trj thai gian dn thiet M thl!Chii[:ntUng nguyen c6ng duqc xac djnh theo dieu kii[:nsan xuat blnh thuang, tiI do xay dlJng djnh muc lao d(ing dam bao hii[:uqua kinh te - ky thu~t cua nguyen c6ng va phil hqp vai khii nang lao d(ing cua thq.

15.6.3.6. Xac dinh so'ZU:f!ng may va thrj can thilt

may gia c6ng can thiet (M) de thl!c hii[:nkh6i luqng c6ng vii[:c Ung vai m(it nguyen c6ng cua quy trlnh c6ng nghi[:che t(lo chi tiet COkhf duqc xac djnh nhu sau: M = Tm k
TM.m (15.5)

so luqng

Trong do T",- tcing gia may can thiet de gia c6ng ca san luqng chi tiet, tfnh theo dan vj gia/nam,. k - hi[:s6 ve kha nang tang nang suat, vUql djnh muc, vi d\!, k

= 0,9 -;-0,95.

T M - quy thai gian lam vii[:cthl!c te cua m(it may theo che d(i m(it ca san xuat/ngay, tfnh theo dan vi gia/nam, vi d\!, T M "" 2200 gia/nam. m - s6 ca san xuat trong m(it ngay dem,.m = 1,2,3. SO Iuqng thq dn thiet (R) de thl!c hii[:nkh6i luqng c6ng vii[:cUng vai nguyen c6ng duqc xae djnh vai bieu thuc sau:
(15.6)

C6NG NGHl;:CHE TAo MAy

467

voi:

T" - t6ng gia nguai can thiet de gia dIng ci\ sim lugng chi tiet, t1nhtheo dan vi gia/nam. k - h~ so ve kha nang tang nang suat, VlIqtdinh muc, vi dl,l, k = 0,9 ..;-0,95, TN- quy thai gian lam vi~c thl!'cte cua m<?tthq theo che d<?m<?tca san xuiltjngay, tinh theo dan vi gia/nam, vi dl,l,TN"" 2000 gia/nam.

SO lugng thq can thiet (R) de thl!'c hi~n khoi lugng c6ng vi~c (eng vm nguyen c6ng con duqc xac dinh theo so may can thiet (M) cho nguyen c6ng nhu sau: R=Ro.M (15.7)

Vai R" la sothqcan thietde cung v~n hanh m<?tmay, M la so may can thiet cua nguyen c6ng.

15.7. cAc PHUONG PHAp THIET KE C6NG NGHJ;: CO KHI

SOlugng cac nguyen c6ng ct'Iam<?tquy trlnh c6ng ngh~ la do phuang phap c6ng ngh~ quyet dinh. Trong thl!'cte co hai phuang pMp thiet ke thuang duqc ap dl!ng de t~o I~p quy trinh c6ng ngh~ che t~o chi tiet C(J khi nhu sau: _ T~p trung nguyen c6ng, nghia la t~p hqp nhieu buac c6ng ngh~ trong m<?tnguyen c6ng, _ PMn tan nguyen c6ng, nghia la bo trf it buac c6ng ngh~ trong m<?t nguyen c6ng, thuang m<?tnguyen c6ng co khoang hai buac c6ng ngM. Tap trung hay la phan tan nguyen c6ng duqc ap dl!ng con tuy thu<?cso lugng chi tiet can che t~o nhieu hay it, nghia la theo quy m6 san xuat Cl!the, phI! thu<?cdieu ki~n thl!'cte ve ky thu~t san xuat, d~c bi~t la muc d<?tl!'d<?nghoa san xuat, kha nang dau tu phat trien san xuat theo nhfing giai phap hi~n d~i. Hi~n nay, giai phap t~p trung nguyen c6ng cr muc d<?cao, thl!'Chi~n tren cae trung tam gia c6ng ho~c day chuyen gia c6ng linh ho~t va tI!'d6ng hoa dieu khien CNC duac danh gia la giai pMp hi~n d~i va hi~u qua cr cac nuac c6ng nghi~p phat trien. Nhung doi vai nhieu nuac khac giai phap nay doi hoi von dau tu ban dau rat Ian (tir vai tram nghin den vai tri~u d6 la My, kern theo nhfing kho khan phuc t~p ve duy tu va bao duong trang qua trinh khai thac sir dl!ng, do v~y can phai luu y den hi~u qua kinh te cua giai phap nay trac khi quyet dinh dau tu.

468

Chtt<1ng 15: Phtt<1ngphilp thit k quy trinh ...

Trang qua trlnh phat lri6n cila ngimh ca khi, giai phap tilp trung va phan tan nguyen cong da duqc viln d"mg theo nhieu cach khac nhau nhu sau: - Tilp trung nguyen cong duqc thl1c hi~n theo quy mo san xuilt khae nhau, vi d\" i:J quy mo san xuilt dan chiec va lo~t nh6 giai phap tilp trung nguyen cong duac thl1c hi~n tren cac may cong c\' van nang vai hac thq cao; con a quy mo san xuilt hang loat nh6 va vua -tren cae may hoilc trung tam gia cong NC, CNC vai thq dieu khi6n may va ky thuat vien lilp trlnh gia cong NC; a quy mo san xuilt hang lo~tl6'n va hang kh6i -tren may ban til dqng dieu khi6n theo chuang trlnh cU'ng(dung cam, CU, ducmg dieu khi6n) vai thq dieu chinh may, thuang la may chuyen dung pMc t~p (may t6 hqp nhieu tr\,c). - Phan tan nguyen cong duqc thl1c hi~n ding tuy theo quy mo san xuilt;.vi dll, trang quy mo san xuilt dan chiec va hang lo~t nh6 phuang phap nay duqc thuc hi~n tren cac may v~n nang thOng thuang vai bilc thq thilp hay cao tuy theo dq chinh xac gia cong yeu cau. 6 quy mo san xuilt hang loatl6'n va hang kh6i l~i co th6 thl1c hi~n theo nhiIng cach sau: + May v~n nang thong thuang vai d6 ga chuyen dung va bilc tharMp,

+ May chuyen dung dan gian (thuang la may co ittrllc) vai bilc thqthilp, + Duang day may chuyen dung (transfer line) vai thq dieu chinh may va
thq viln hanh co bilc thq thilp.

15.8. BIEN PHAP TANG NANG SUAT VA GIAM GIA THANH CHE T'AO CHI TIET
Nang suilt gia cong (Q) la s61uqng cac chi tietthanl\ philm tfnh cho mqt dan vj thai gian gia cong, vi du, neu tinh theo dan V! chi tiet/ca san xuilt se la:

'"

"....

.....

,,",,?

""

",'

Q=
Trang do: T, - quy thai gian cua mqt ca san xuilt, tinh theo gialca.

(15.8)

t, - thai gian din thiet de gia cong mqt chi tiet, con goi la thai gian, tUng chiec, tinh theo phUt/chi tiel. Mo - s6 may rna mqt thq phu trach viln hanh. Gia thanh gia cong (G) la chi phi gia cong (che t~o) mot chi tiet thanl\ philm, tinh theo d/chi tiet, nhu sau:

CONGNG~ CHE TAO MAy K N

469

G=-

(15.9)

trong do: K - chi phf cong ngh~ d~ gia cong (cM t~o) toim b<?SilO Jm;mgtheo yeu du, theo d<1l1 vj d/nam. N - san Iuqng chi tiet che t~o du<)'chang nam, tfnh theo d<1l1 vi chi tiet/nam. D~i luqng thai gian timg chiec (t,.), trong m6i quan h~ giua cac thanh phan thai gian gia cong khae xet cho nguyen cong thu i nao do nhu dii trlnh bay i:I ml,lc 15.2 la:

Trong bi~u thuc xae djnh nang suilt gia cong thl Q la gia tr! nghjch dao cua d~i luqng thOi gian timg chiec (t,), nghia la mu6n tang Q thl phai tim bi~n phap giam thai gian timg chiec (t,), rna chu yeu la giam to,la thai gian trUc tiep dt V'1-t li~u, tl-iuO'ng du<;>,c g<:>i la thai gian C<1 ban va giam tpi la thai gian phl,l. Nhu v'1-y, cac bi~n phap giam tOi va giam tpi cling chfnh la nhUng bi~n phap tang nang suilt Q va d6ng thai giam gia thanh G. Noi chung, trong th,!c te co th~ giam thai gian C<1 ban (to) va giam thai gian phu (tp) biing cae bi~n phap sau day: - Cae bi~n phap giam thai gian C<1 ban (~,,):

+ Nang cao d<?chfnh xae cua phoi, + Nh'i~t luy~n d~ cai thi~n dieu ki~n dt g<:>t, + Giam hanh trlnh dt biing cach dt nhieu dao d6ng thai, xac djnh luqng an tai va luqng vuqt qua khi dt cua dao hqp Iy, + Gia cong v6i gia tr! 16'ncua che do dt nhung viin dam bao gia cong an
toan, dam bao chilt IU<1I1g gia cong va tubi ben cua dung Cl,ldt,

+ Gia cong d6ng thai nhieu M m'1-t biing dl,lng cl,ldt djnh hlnh h0'1-c brmg nhieu dl,lng Cl,ldt d6ng thai tren cae may tI! d<?ngnhieu trl,lc, v.v...
- Cac bi~n phap giam thai gian phl,l(tp,):

+ Giam thai gian ga dat phoi biing cach dung d6 ga k~p nhanh (d6 ga khf nen, d6 ga di~n tir, d6 ga thuy I,!c, ...), d6 ga v~n nang dieu chinh, gia cong tren mayCNC,

470

Chuang 15: Phuong phap thie't ke' quy trinh ...

+ Lam cho thai gian ph\! trung vai thai gian CCI bim btmg each dung do ga ban quay ga nhieu phoi, giam himh tdnh chay khong b!ing cach b6 tn cat hai chieu (di va ve deu ci\t v~t li~u), cap phoi tlf di?ng, kiem tra tl!'di?ng, + Giam thai gian thay d6i va dieu chinh d\!ng C\!ci\t b!ing each dung dung C\!ci\t t6 hqp, chuyen dung, gia cong tren may CNC vm chuc nang bU dao hiiu hi~u (bu hinh h<;>c va bu mon dao),

+ B6 tri ch61am vi~c khoa h<;>c va hqp Iy de 10':1i tru thao tac thua ella thq
khi gia cong,
v.v ...

15.9. SO SANH cAe PHUONG AN CONG NGH~

Nhii'ng phuang an kha thi ve cong ngh~ de <:het':1ochi tiet, xet cho toan bo quy tdnh hay chi cho mi?t nguyen cong C\!the, duqc danh gia va so sanh theo hi~u qua kinh te ky thuM co the d':1tduqc vai tUng phuang an. Tlr do xac djnh ph.uang an t6i uu thfch hqp vai dieu ki~nsan xuat C\!the, xet ve nang Il!'csan xuat va kha nang dau tu pMt trien san xuat theo giai pMp tien tien han. Phuang an t6i uu la phuang an dam bao d':1tduqc cac chi tieu ky thu~t vai chi phi cong ngh~ it nhat, trong s6 eac phuang an kha thi. Chi phi cong ngh~ (K) ling vai tUng phuang an kha thi i ve COban co the xac dinh nhu sau:
(15.10)

trong do: Ky; - chi phi ve v~t li~u che t':1otinh cho san luqng chi tiet,
Ke; -

chi phi ve luang cho thq de che t':1otoan bi? san luqng chi tiet,
V.V .. ,

a - h~ s61uang xet den bao hiem, ph\! cap, a

vi d\!:

1,14 -;,-1,23.

13 - h~ s6 xet den chi phi quan Iy va dieu hilnh san xuat, vi d\!,
13=1,4-;.-4, KM; - chi phi ve may gia cong, Ko; - chi phi ve trang bj cong ngh~ (d6 ga Hip,d\!ng ci! phi!, ...), KD; - chi phi ve di!ng C\!gia cong. Gia trj Iqi nhu~n (L) do phuang an cong ngh~ i co the inang lai duoc xac djnh nhu sau:

CONG NGJ-$ CHE TJ:.O MAy (d)

471
(15.11)

Trong do: T - thai gian san xuilt chi tiet ho~c san philm dang xet, tinh theo (nam), N - san luqng yeu dlu che t':l0cua chi tiet ho':lc san pham dang xet trong I nam san xuilt, chiec/nam, ~G; - mlic giam gia thiinh chi tiet ho~c san philm theo phuong an i xet theo phuong an so sanh kMc, (d/chiec), ~Gi=GO-Gi vai: Go - gia thanh theo phuong an so sanh, (d/chiec), G; - gia thiinh theo phuong an i, (d/chiec), A; - von dau
lU

(15.12)

them cho san xuilt phuong an i, (d).

Khi: L; > 0 thl phuong an i mang I(l.iIqi nhu~n, Li < 0 thl phuong an i khling mang l':Iilqi nhu~n, tlic Iii neu trien khai thl!c hi~n phuong an i se hj Iii, L; = 0 thl phuong an i khling tot hO'l1 phuong an so sanh (phuO'l1g an dang thl!c hi~n).

6 day,

dlnluu

y nhii'ng diem

sau:

- Khi gia tr! Ai khling hj h':lnche thi phuO'l1gan cling ngh~ kha thi duqc ch<?nIii phuong an co the mang I(l.igia trj lqi nhu~n Ian nhilt, nghia Iii L",,, = max (L). - Khi gia trj Ai co giai h(l.nnMt djnh thi ch<?nphuong an cling ngh~ kha thi tM i niio co ty'Ie -' Ian nMt, tac Iii (-') . A., A.,

= max (-' ). max A.,

Ngoiii ra, khi so sanh cac phuong an cling ngh~ kha thi de ch<?nphuong an tai ffil phai chu y gia tr! san luqng giai h(l.n (No). Gia trj san luqng giai h':ln (No) cho hiet ph ':1mvi Ung d\!ng kinh te cua tung phuong an cling ngh~ kha thi. Vi d\!, khi so sanh hai phuong an cling ngh~ kha thi Iii A vii B de ch<?nphuong an tai uu phil hqp vai san luqng yeu cau, neu gia thiinh che tao chi tiet theo phuong an cling ngM A Iii GM theo phuong an B Iii GB, thi mai quan h~ giua gia thiinh che t':l0G; vii gia trj san luqng che t(l.ohang nam N se nhu hinh 15.4.

472

Chuang 15: Phuong philp thie't ke' quy trinh ....

-+------~-------~ N G

IV

Hinh 15.4. Quan h~ giU3 gia thanh Gj va san ILtqng che t""oN.

Theo hlnh 15.4 khi slm hrqng eM t(lo theo yeu d.u (N) eo gia tri nho hon sanluqng gi6i h(ln (No) thl eh<;>n phuong an e6ng ngh~ A, VIgia thanh ehe t(lo theo phuong an A eo gia trj nho hon gia thanh ehe t(lo theo phuong an B. Nguae . I(li,khi 'san luong ehe t(lo theo yeu cau (N) eo gia trj 100 hon san luqng gi6i han (No) thl,eh<;>n phuong an e6ng ngM B, VIgia thanh ehe t(lo theo phuong an B eo gia tri nho hon gia thiinh ehe tao theo phuong an A.

15.10.1'HIETKE CONG NGH~ CO KHI BANG MA.Y TINH

Quy trinh e6ng ngh~ ehe tao ehi tiet co khi duqe thiet ke theo ba phuong thue nhu saUl thit e6ng, ea khi va tl! d6ng. Nhiing d~e diem co bi\n eua cae phuong thue thiet ke nay duae trlnh bay bang 15.1. Thiet ke e6ng ngh~ co khi bang may tinh la phuong thue tien tien va hfru hi~u.

Thiet ke e6ng ngh~ eho san xuat ea khi bang may tinh la phuong thue ehuan bi e6ng ngh~ ban tl! d6ng, tt! dqng tren co sa trng d~ng ky thuat tin h<;>e v6i e6ng ell tht!e hi~n la may tinh (hlnh 15.5, 15.6, 15.7). Cae chi tiet co khi da d(lng ve ket eau va d~t ra nhiing yeu ca.u rat khae nhau d6i"v6i qua trlnh e6ng ngh~ gia e6ng ehung. Hi~n nay, qua trlnh gia e6ng cae ehi tiet cokhi, tu)' theo dieu ki~n va trlnn

CONG NGHE CHE TAO MAy

473

d(>ky thu(it SilO xuiit, duqc thll'c hi~n tren hai lo~i may c6ng c~ la may thuemg va may NC, CNC. Nhuv(iy, qua trlnh thiet ke c6ng ngh~ gia c6ng chi tiet cakhi co the t~m philn chia thanh hai giai do~n chinh, tren ca tffig d~ng ky thu(it tin h<?c,nhu sau (hlnh 15.5): .

sa

I. Thiet ke sa b(>bao g6m: xae djnh chi tiet gia c6ng, xae dinh phuong phap gia c6ng, xae dinh thu til'gia c6ng.
Bang 15.1. Cae phllc1ngthlte thiet ke eong ngh~ eClkhi.
8?c diem
Phuong ti$n nh?n dlJ li~u .Phuong thue thu c6ng Phuong thue COkhi Phuong thue t\l dong B9 ph$n hien thl (display)

ghi; Giay viet. giay in, giay! Vi phim (micro film)

.va

H~ thong tim kiem, H$ thong truy C?P du Ii$u ngh$

. H$ thong 1l!U trlt
!

he

so cong H$ thong dO Ii$u tin h9C H$ thong dLJli$iJ tin h9c

Tu dl,lng

keo dVt1g :phan lo?i

ho so, ng~n Bia 10ghi so hi$u vi phim, he sO da: be? chua CaGbi phirn, cae
:catalo

B91LfU tru dung bang tll,lei

territ, dia mem

Phuong thuc d[nh dC!li$U

xac, [)9C tn!c tisp tu' giay, ~ Nh$n biBt qua lmh nJa W )9C tLr ban ghl do may ban va :vi phim, dQc vi phirn qua d9C-d!ch cung cap, nh$n may ph6ng vi phim biet qua man hinh, may ve (plotter) de)ng, dung may va .(plotter), may in (printer) tin (LAN,

Kha nang dien d<;:it!Thucong, dung ban ve Thu cong, dung b~tnva "Tl!

thong lin Phuong thue thong Thu, di$n tho?i, may Thu, dien telex .tin xa ;telex . Kha n~ng dung I?i Hau nhu khong cac phung an cO Anh huang ehu C6 anh huang Ion , quan cua nguai, thiet ke 'Phuong thue tho?i Jdialog) d61:Nguoi - nguoi tho?i,

may M?ng thong ethernet)

.Co, trong ph~m vi ht?p anh huang giam

#T at, trong ph~m vi re)ng Anh huang rat it

:Nguoi - nguoi

Nguai - may tfnh Sat bUQC

Kha n~ng thiet ke. Hau nhu khong thea cach l$p va so sanh nhieu phung an kha thi Muc de)dien d~t ni?i Rat thap .dung phudng phap, thiet ke .
I

lco

R6

Cl,J

Rat r6 b2mg cac thu~t giai th~ (algorithms)

474

Chuang 15: Phuong phap thit k quy trin'h ...

~. Thit k chfnh xae bao gom: thit k cac nguyen cong theo ki<~ulo~i may cong C\!chqn dung. 6 may cong cu NC, CNC con phili Hlp sa do toa de?gia cong va so~n thilOchuang trinh gia cong NC theo ngon ngfr cua may cong C\!. Nhu vii,y, a giai do~n 1 (thit k sa be?)viln rat can thit doi v6'i chutln bi cong ngh';;cho cac trung tam gia cong va h';;thong gia cong linh ho~t NC,CNC.

Phuong phap thiet ke cong nghli COkhi (ket hc;Jp Clngd\!ng toan toi
l/U)

Ky thuii,t tin

hqc voi cong C\! la may tinh

Thuii,t giai + Cau truc drt liliu = Chuong trinh may tinh thiet ke cong nghli ch(; t<lOchi tiet co khi

May cong C\! thong thuang

May cong C\! CNC

Hinh 15.5. Sd do 16ng qual v~ phLtdng Ihuc Ihiel ke cong ngh~ Cd khi Ung dVng ky thu~1 lin hQc.

Toan toi uu duqc Clngd\!ng trang ky thuii,tva kinh te tren ca mo ph6ng cac van de kinh te va ky thuii,tbiing cac mo hinh toan hqc d~ng cac ham so toan hqc bii,cnhat (tuyen tfnh) hoii,cbii,ccao (ham soluy thila, phi tuyn). CO' the chuyen d6i mo hinh toan hac cao (phi tuyen) thanh mo hinh toan bii,cthap (tuyen tfnh) thong gua ph6p logarit.

sa

Til nam 1939 giao su Xo viet KANTOROVICH da de xuat phuang phap giai cac bai toan guy ho~ch tuyn Hnh (linear optimisation). Nam 1947 DAN1ZIG de xuat phuang philp dan hinh (simplex) de giai cac bai toan toi uu tuyen tfnh; dO'la phuang phap giai tuang doi dan gian va v~n nang nen

C6NG NGHE CHE TAO MAy

475

duqc ap dung kha ri?ng rai trong ky thu~t va ky thu~t. Ngay nay, phuang phap giai dan hlnh nay van duqc v~n d',mg voi thu~t giai va chuang trlnh may tfnh hihI hi~u. Trong thill't kll'c6ng ngh~, vi~c ling dl,mg Iy thuyll't toan t6i UU, nhilt la v~n d',mg quy ho~ch tuyll'n tinh va phuang phap dan hlnh la rilt can thill't, bai VI: _Phiii l~p cac phuang an khi'lthi, so sanh de chQn phuang an t6i uu cho qua trlnh c6ng ngh~ va day chuyen san xuilt theo dieu ki~n va quy m6 san xuilt de d~t cac chi tieu kinh tll'ky thu~t, dam bao san xuilt tin cay va linh ho~t. _ Cac phuang an c6ng ngh~ khi'l thi duqc so sanh tren co sa hao phi thai gian lao di?ng, v~t li~u va nang luqng, tren co sa nang suilt lao di?ng va gia thanh san xuilt ling voi san luqng d,! kill'n. - T~o tien de ling dl,mg ky thu~t tin hQc trong thill't kll'c6ng ngh~. M6 hlnh toan t6i UU ling voi c6ng vi~c thill'tkll'c6ng ngh~ co khi duqc xac djnh va xay dl,lng til hai nhom ham s6 sau day: I. Ham ml,lc tieu duqc xac djnh theo chi tieu nhilt dinh rna til do phai !lm cuc trj (max, min) nhu la: chi phi nho nhilt, nang suilt cao nMt, lai suilt IOnnhilt. Ham ml,lc tieu bao ham cac d~i luqng co quan h~ voi chi tieu t6i uu; cac d~i luqng nay la cac bill'n s6 cua ham muc tieu rna ta phi'lixac dinh gia tr! ella chung sao cho chi tieu t6i uu d~t c,!c trio 2. Cac ham gioi h~n duqc xac l~p til nhii"ng di6u ki~n gioi h~n, goi la nhii"ngdi6u ki~n bien, rna trong nhii"ngdieu ki~n nay, c,!c tri (max, min) cua ham ml,lctieu (mg voi chi tieu t6i uu duqc phep t6n t~i va duqc chilp nh~n. Cae ham gioi h~n nay phl,lthui?c nhii"nggioi h~n th,!c tll've ky thu~t san xuilt va t6 chuc san xuilt. Chung phai duqc xae dinh sao cho kh6ng mau thuan nhau, nghia la phai dam bi\o tinh chilt tuang thfch cua chung trong m6 hlnh toan t6i
uu.

M6 hlnh toan t6i UU da I~p, nll'ula rn6 hlnh ham s6 rnG(phi tuyll'n) se duqc chuy6n d6i th6ng qua phep tfnh 16garit de co m6 hlnh ham s6 b~c nhilt (tuyll'n tfnh) va phi'li biing phuang phap dan hlnh (simplex). Nhu v~y, dueng 16i giai cac bai toan t6i UU tuyll'n tfnh (quy ho~ch tuyll'n tfnh) g6m cac buoc sau day: I. L~p m6 hlnh t6ng quat de m6 phong gan dung d6i tuqng kinh t ky thu~t ho~c c6ng ngh~ biing cae ky hieu toan hQc theo chi tieu t6i uu, ngh"ialit xac dinh d~i luqng can d~t c,!c tri (max, min). 2. Philn tfch m6 hlnh t6ng quat dii l~p d6 xac djnh th6ng s6 dn thill'tco lien

476

Chuang 15: Phuang phap thie't ke' quy trinh ...

quan, vi dll, nhu cau viit tu, thai gian lao d(ing, chi phi san xuift, v6n dau tu, quiing duang viin chuyen, liii suift, v.v... 3. Dua cac th6ng s6 diic trung can thiet do vao m6 hinh t<lngquat, nghTala xac djnh m6 hinh toan theo quan h(\ gifra chi tieu t6i un can d~t cUCtri (max, min) va cac th6ng s6 diic trung. 4. Giai m6 hinh toan t6i un bing phuang phap don hinh (simplex). 5. 8i(\n luiin lai giai, so sanh cac phuong an lai giai, xac dinh phuong an lai giai nao phu hqp v6i di~u ki(\n thlJ'cte, co chu y di6u ki(\n kh6ng am (0) cua gia tri cac bien s6 trong ham mllc tieu. Toan t6i un dii duqc viin dung M xac djnh che d(i dt t6i un cho cac phuong phap dt got Celban nhu ti(\n, phay, khoan, mai. N(ii dung ella van d~ xac djnh che d(i dt t6i un dii duqc trinh bay a chuong 14 (T6i un hoa qua trinh dt g<;Jt). Ngay nay, co the coi ky thuiit tin h<;Jc v6i may tinh, diic bi(\t la "H(\ phan m~m (Software)" la c6ng clllao d(ing dk IlJ'ccua cae nha ky thuiit trong thiet ke, tinh toan va di6u hanh san xuift. Theo mllc tieu linh hoat hOa san xuift dua tren Cel ap dllng c6ng ngh(\ nhom (group technology), qua trinh thiet ke c6ng ngh(\ gia c6ng chi tiet Celkhi co nhUng n(ii dung chinh nhu sau: I. Xac djnh d6i tuqng gia c6ng (ghep nhOm chi tiet CCI khi de co the gia c6ng chung v6i m(it qua trinh c6ng ngh(\ va day chuy~n c6ng ngh(\, nhim d~t hi(\u qua kinh te - ky thuiit t6t). 2. Xac djnh d6i tuqng d~i di(\n cho nhOm chi tiet dii ghep. 3. Xac djnh phUffilgphap gia c6ng cho tUng b~ mat (phan ti! hinh d~ng) cua d6i ttrqng d~i di(\n. 4. Xac djnh thu ttr gia c6ng cac b6 mat miit (phan ti! hinh dang) cua d6i tuong d~i di(\n theo cac quy luiit logic v~ ky thuiit va c6ng ngh(\(chuiln c6ng ngh(\, ph6i). ' 5. Thiet ke tUng nguyen c6ng frng v6i kieulo~i may c6ng cll (may thuang, may NC, CNC), g6m: ch<;Jn may, phan chia cae bu6c c6ng ngh(\, xae dinh d\Ing cll - trang bj c6ng nghe, dinh rnuc viit tu, djnh .rnuc thai gian, xac dinh che d(i dt t6i un, xac dinh . bac . thel, . V.V ... 6. Liip cac van ban c6ng ngh(\ can thiet (phieu tien trinh c6ng ngh(\, phieu

sa

CONGNG~CHETA.OMAy

477

nguyen c6ng, sa d6 nguyen c6ng, phieu d\lng C\l- trang bj c6ng ngh~, phieu v*t tu ...). Rieng doi vai may c6ng c\l NC, CNC phai I*p sa d6 t<;>a di? gia c6ng va chuang tr1nh gia c6ng NC theo ng6n ngfr va bang cot rna ISO (ISO Code) thfch hqp de dieu khien qua trlnh gia c6ng chi tiet ca khi tren may c6ng C\lNC, CNC. Nhu v*y, qua trlnh chu!ln

bi c6ng

ngh~ da neu tren se la:

- Giai do;:tnthiet ke sa bi? g6m cac ni?i dung tll I den 4. - Giai do;:tnthiet ke chinh xac g6m cae ni?i dung 5 va 6.

- Co - Co

so dii Ii~u, so do ho;::t

May Iinh

..

Mayve (plotter)

H~ ph~n m~m (Software): - Van nang (MS-DOS ...). - Chuyim d~ng. FORTRAN ...)

May in (printer)

- Giao Mp (APT. euro APT, EXAPT. IGES VDA-rS. I

t
Giao di~n (interface) - Che d(l t<fong lac (interactive) Ng<fili

May tinh

floi !<fong \hiet

Ng<fili thie! ke

chuyen man'

chuym man
(Ky s<f cO khi)

Ket qua Ihiet ke (H6 so \hiet ke)

Hinh 15.6. Quan h, tltong tac NgLfdi. May tinh trang khau chufn bi

ky thu~t cho

san xuat.

478
Dlt li~uban dau
(theo ng6n ngii may tinh)

Chuong 15: Phuong philp thit k guy trinh ...

van b,m c6ng ngh~ (o<;>c ol1gc)

--.

,
May tinh

+
(chwng trinh chinh)

I
\

---..-

ChUang lrinh thiet ke - dieu khi~nc6ng ngh~icing quat

- Ngan hang dii Ii~u c6ng ngh~, - Ngan h,mg phl1<1ng phap ky thu~t tin h<;>e (vi d~: MS-DOS, Windows .... ) H~ th6ng cae mOdun phl1<1ng phap thiet k~ - di~u khiEin e6ng ngh~ (cac ehl1<1ng trinh con)

Phan m ~m ltng d~ng th iet ke oi~u khi ~nc6ng nghe (T hu~tgiai + Cau tru e dii Ii~u = Chl1<1n 9 trinh)

Hinh 15.7. Tang quat ve ltng d~ng ky thu~t tin hQc trong chulin bi cong ngh~ (cd khi).

Giai do~n thit k sa bq ,duqc thl!c hi~n COlIng dlmg ky thu~t tin h,?c, dua tren vi~c nghien CUllxay dl!Ogdfili~u dIng ngh~, cac thu~t giai (algorithms) va cac chu<1l1g trlnh may tfnh (programs) thit k cbng ngh~ so bq lIng vai cae d~ng chi tit CC1 khf CC1 ban (trl!c-b~c; hqp-goi dO',cang-bien, banh rang ...). H~ dfi li~u cbng ngh~ bao gom cac dfi li~u hlnh h,?c va cbng ngh~ cila chi tit CC1 khf ciln gia cbng (cac d~ng chi tit CC1 khf, h~ thong philn lo~i cac philn tii hlnh d~ng eho tUng chi tit CC1 khf, kich thuae tieu chudn eila chi tit CC1 khf, v~t li~u cila chi tit co khf, dq clIng theo yeu du, dq chfnh xae yeu du cila cac be mi!-tquan tr,?ng tren chi tit CC1 khf (theo cap chfnh xac ITl 7ITl 6) ung vai cae muc (thb, ban tinh, tinh, rat tinh), dq nham (R, hoae R,) cila be mi!-tquan tr,?ng tren chi tit co khf, silOIU<1l1g theo yeu cAucila chi tit co khf ...). H~ dfi li~u cbng ngh~ con bao gom cac dfi li~u dilc trung cho cae phu<1l1g phap gia cbng ve kha nang cbng ngh~ (dang cbng ngh~ gia cbng, kich thuac max/min cila be milt gia cbng, chat IU<1l1g gia cbng (IT, R" hoac R,), db C(lOgvat li~u gia cbng, luqng du gia ebng nhb nhat (Zmin), ...).

CONG NGtU;: CHE TAO MAy

47'1

Ban ve chi tiet cd ,khi

~
Oft li~u hinh h9C va cong ngh~ eua chi tiet co khf

1
Ma hoa dil lieu hinh hoc eua chi tiEit e<1 khi thee ng6n ngil may tinh SlJd~ng

1
May tinh

~
ThiEit kEic6ng ngh~ gia e6ng chi tiEit e<1 khi:

1. ThiEit kEis<1b(>,
2. ThiEit kEi ehinh xae.

~
PhiEiu nguyen e6ng (doc dLf\le)

~
Bim va hllong dan gia e6ng (doc dll<:le)

~
Viit mang tin ghi n(>i dung hllong dan gia e6ng (bang 10, rna mem, rna CD)

~
PhiEiu hllong dan gia cong (doc dLf\le)

May e6ng e~ th6ng thllong May e6ng e~ NC, CNC

Hinh 15.8. Cae giai do~n thiet ke e6ng ngh~

Cd

khi ling d~ng ky thu~t tin hQe.

480

Chuong 15:Phuong phap thitt kt guy trinh ...

Cae thu~t giai va chuang trlnh may tinh thift kf cong ngh? SCi b(>duqc xay dung {mg vai cac dang chi tift CCi khf CCi ban da neu trIOn,theo ngon nglr thich hqp (vi d\!, Turbo Pascal, Visual BASIC...), g6m cac bai toan cong ngh? sau: I. Ghep nh6m chi tift CCi khf trong pham vi m(>tdf!ng chi tifttheo cae dfr li?u dac trung (khoang kich thuac, v~tli?u, d(>cU'ng,d(>chinh xac IT, do nham R, hoac R", tr9ng luqng, san IUCing). 2. Nh~p nh6m chi tift da ghep, philn tich tUng chi tifttrong nh6m thanh cae philn tir hlnh df!ng CCi ban (xac dinh rna hieu cac philn tir hlnh df!ng da phan tfch). 3. Xae djnh chi tift df!i di?n cho nh6m chi tift da ghep, tinh s61uang cac philn tir hlnh df!ng cua tUng chi tifttrong nh6m, tIm chi tift CCi sa (chi tift nao !rong nh6m c6 s61uqng philn tu hlnh df!ng nhieu nhii't), xay dl!J1gchi tift dai di?n cho nh6m (bang each them vao chi tift Ccisacac phantirhlnh df!ng khae tlr cac chi tift con If!itrong nh6m). 4. Xae djnh phuang phap gia cong cho chi tift dai di?n (ghi raeten philn tir hlnh df!ng, rna hi?uphiln tu hlnh df!ng, xac dinh ten va rna hi?u cua phuang phap gia cong phil hqp vai ttrng philn tir hlnh df!ng). 5. Xac dinh th{rtl! gia cong cho cac philn tir hlnh dang cua chi tiet df!idien theo tflnh t~rcong ngh? dien hlnh U'ngvai tUng df!ng chi tift CCi khf CCi ban. Trong thl!c te, khi nghien CUude thift I~p va sir d\!ng m(>th? th6ng gia cong linh hOf!t(FMS) vao san xuat, nguai ta pMi tifn hanh nhiing cong vi?c chfnh nhu sau: I. Xac dinh chung 10f!ichi tiet gia cong (ghep nh6m chi tiet gia cong). 2. T~p hqp va xu ly dfr li?u hlnh hoc va cong nghe etta nh6m chi tift gia congo 3. Thift kf cong ngh? de gia cong nh6m chi tift (xac dinh cac phuang phap gia cong, xac dinh thu lU gia cong cac M m(it U'ngvai chi tift d,:,idien ella nh6m, thiet ke cac nguyen cong). 4. Xac dinh nhu du gia cong (kh6i luang lao dong guy dbi ra gia may gia cong), xae djnh muc d(>khai thae cac may gia congo 5. Xac djnh muc d(>tl! d(>ngh6a can thif!. 6. Xae djnh cac may cong c\!/trung tam gia cong thich h9l'. 7. Xac dinh he th6ng cung U'ngphoi va d\!ng C\!(luu trfr, ga d~t, tMo do,

CONG NGHE CHE TAO MAy

481

v;in chuyi!n phoi va dung cu cong nght) phu hap, nham dam bao tfnh linh hoat va tn(rc d(l tv d(lng h6a crin thiet ella dong ph6i li~u va dyng C9 gia cong: 8. Tfnh toan kinh te ling vai timg phuong an dfu truc'cua h~ thong gia cong linh ho~t (FMS). 9. So sanh cac phuO'ng an diu truc cila FMS di! xac djnh phuong ,in C;!U truc toi llU. Nhu vay, phuO'ng phap thietke cong nghe theo huang (rng dung ky thuflt tin hoc, trang d6 c6 giai doan thiet ke SO' bo, nhu dii tdnh bay tren d'ly la phu hO'pvai noi dung chuan bj cong nghe theo huang linh hoat h6a va tu dong h6a san XU;!t; ma tnrac het Ia g6p phan b6 tro cho cac giai phap CAD/CAM hi~n dai nhung r;!t ton kem. N6i chung, ki! tu khi may tfnh dien tir ra dO'i(d'lu th;ip nien 60) cho den nay, khi may vi tfnh (the h~ may tfnh th(r ttl) dang trO'thanh cong cu hfru hi~u trang moi cong vi~c, v;!n de thiet ke cong ngh~ CCI khf bang may tfnh dii dlrac di\t ra va giai quyet phil hap vai khn nang cila tUng the he may tfnh. NhUng ket qua thu duqc e1iivi, dang duqc (mg d~ng c6 hi~u qua trang chien luO'cnghien cUn xay d,rng cac h~ thiet ke vi, che t~o chi tiet CClkhfc6 tro giupcila may vi tfnh lien thong va linh hoat,nham t~o l;ip cac chliong tdnh gia cong NC phll hOl'vai tung may gia cong dicu khii!n sobiing vi tfnh (CNe) hi~n dai, goi tat la CAD/CAM-CNC (Computer Aided Design/Computer Aided Manufacturing Computerised Numerical Control). Cho den nay tren the giai dii c6 tai khonng I00 h~ CAD/CAM-CNC duqc tao l<1p va sir dung. M(H so trong nhCmgh~ nay, vf du: CIMATRON, MasterCAM, BOXFORT PORTFIOLIO, DEN FORD, v.v..., cling dang g6p phfin nfmg cao lrlnh do nghien c(m, giimg d~y va s,in xufit trang Iinh vuc CCI khf a IHracta, d'lC bi~t la trang thiet ke va gia cong khuon mau ph(rc t,'p. Cong viec thiet ke cong nghC gia cong chi tiet cO'khi duO'cgoi dtla CAP (Computer Aided Planning) hay CAPP (Computer Aided Process Planning), duO'ccoi Iii mOt mat xfch quan trang trang chubi lien hoim CAD/CAM-CNC, gifra hai mat xfch CAD vii CAM. CAP hay iii CAPP co bi\n eh;!t Ii, khflu quy hoach (planning) cong ngh~, bao ham dc noi dung: thiet ke, quy ho~ch quy trlnh cong'Iigh~ va dfly chuyen cong nghe gia cong chi tiet CCI kllf; ma hi~n tai chil yeu Iii thiet ke tien tdnh gia cong va thiet ke nguyen cong.

3 t - ('\;CT

482

Chuang 15: Phuong philp thie't ke' quy trinh ...

Thiet ke nguyen eong tra giup cua Imly tinh khi dlroc coi Ii, mot mill xfch quan trong (CAP hay CAPP) trang giai phap lien hoim CAO/CAM-CNC th~ duqe phiin chia thanh hai h~ thong chfnh nhu sau:

co

co

H~ thong xiiy dung quy trlnh cong ngh~ bien th~ (retrieval (variant) CAPP system) va he thong xay dung quy trinh cong nghe san sinh (generative CAPP srstem); ngoai ra con h~ thong xiiy dlO1gquy trinh cong nghe phoi 110'1' giO'a hai h~ thong nay goi Ii, he thong b,ln - san sinh (the semi-generative CAPP

co

system). Vai h~ thong CAPP bien th~ (retrieval (variant)) nguoi ta sir clung de thll tuc ph\lc h6i (retrieval procedures) d~ truy ciip cac so d6 tien trlnh cong ngh~ chuftn cho de chi tiet tlrong tIl nhau; con vai he' thong CAPP san sinh (generative), de so d6tien trinh cong ngh~ duoe tao IiiI' tu c10ng cho cac chi tie't mai can ehe tao ma khong can tham kh,io cae so c16tien trlnh eong ngh~ H~ thong CAPP san sinh (gencratice)

co san.

la h~ thong duoc mong Illuon nhat,

nnllng c1~tao I"l' tl1anh cong he thong nay, nguoi ta phai doi mat vai nhi6u thich thuc to Ian; VI vay ma giai I'MI' CAPP bien th~ (retrieval (varian!) cit thuc hi~n hon. Qu,1 trinh xay dung hc thong CAPP bien th~ (retrieval (variant)) khai th,lc SIrwong d6ng giLia cae ehi lie' C(1khi thong clung va tim kiem th()ng qua cn sO dLi licu, nham c1ua ra duqc mot so quy trinh cong ngh~ chufln cho mot ho chi tiet (part Fannily). Quy trinh cong nghc chu,ln nay se c1uoc ,II' clung cho dc chi tiet thuoc cling m'?t ho va c1uoc sUa dbi cho phil hqp vai tung chi tiet eu th~ trang m'?t ho chi tiet, tren co sa ph an loai, ma h6a va ghep nh6m cae chi tiet cO khf thong clung theo he thong ma haa (cocling system) phil hqp. Cho c1Cnn~y da c6 nhi6u he CAPP bien th~ (retrieval (variant)) duoe tao lap, vi du, CAM-I CAPP, OOPS, EXCAP, ICAPP, MICROPLAN. Giai phap CAPP san sinh (generative) x,iy cI,!ng

co b,ln chat

la h~ co sa tri thirc c1uoc

a clang he co sa clLili~u

(clatabase).

I-1~COso clLi1i~u c1uoc i01g clung trang vi~e xfty dung quy trlnh cong nghe che tao, thuc ch,1t la mot !flp hqp dc quy luat va nguyen tac thiet ke cong nghe c1lrqc rut ra til kinh nghi~m clIa nhLing nglroi thiet ke cong nghc thanh thao vi, c1aduoc thuc te san xufit ki~m chung. Gi,ii phap san sinh (generative) ke eong ngh~ bang deh co g{lIlg bilt ehuac tu duy clla nglroi Ihiel ap dung logic ra quyet c1inh eua nguoi thiet ke eong

CONG NGH~ CHE TAO MAy

ngh;,; (the planner's decision-making logic). Ngay nay, trf tu;,;nh<1ntao va h;,; chuyen gia (Artificial Intelligence (AI) and Expert Systems) H, cong Cll hien d~i de xae l<1p guy trlnh cong ngh;,;. Tri tu;,;nhan t~o (Artificial Intelligence (AI)) la ky thuilt giong nhulogic hlnh thuc (formal logic) dllIlg de mo til dc chi tiet co khL He chuyen gia (Expert Systems) dllIlg de he thong hoa (codifying) gw\ tdnh xir Iy tri thuc coa con nguoi (human processing knowledge) de ap dung vao vi;,;cthiet k6 quy trlnh cong ngh;,;. H;,;ehuyen gia (Expert Systems) co the duoc coi nhu,la cong cu co kh,l nang nh<1n biet cac tri thirc chuyen man va sir dung thong minh (intelligently) tri thirc chuyen man (domain knowledge) de dua ra cac chi dan himh dong tuong duong nhau d~ I,ra chon. Dil co nhCmghe thong sim sinh (generative) duac tao l"p, dang he ca sa tri thuc. nhula GAR Y, hoae dang h;,;chuyen gia (Expert Systems) nhuGCAPPS, aPEX, PWA, SAPT, TOM, XCUT, XMAPP.

Tuy vay, trang thuc te con co dc giili phap ban - san sinh (the semi generative CAPP system) da duqc t~o I(\p,vi d\!, AMP, GENPLAN, SIPP, SIPS.
~ ~ A 7 _,

15.11. CHUAN BI CONG NGHE SUA CHUA VA PHUC HOI CHI

TrETCOKHi'

Muc tieu cua cong nghe sira chCrava phuc h6i chi tiet co khi la nhAmduy td va phuc h6i kh,lnang lam vi;,;ccila trang thiet bi ca khi; ket hqp vai che do bao dlr611g chung theo d!nh ky guy dinh theo thai gian khai thac su'dung, tit mirc do nho nhat la xem xet, tai mirc tieu tu, lrung tu, den mirc cao nh,it la d~i tIL Cong ngh;,;sira chUa COkhl co dac di~m la soillang it, tap trung vao mot so chi tiet va bo phan hay hong, cong vi;,;cda dang (ci\t got, han, ma, ngu9i, hlp rap, hi;,;uchinh), yeu ~au khac nhau v6 do chinh xac, dung sai, do nluim b6 mat, tha van nang va co b<1c cao, chu yeu dung lrang thiet bi va dung cu van nang de sira chCra,nang sufit lao dong thap, chi phi cao (thuOng chiem khoilng 40 -;-60% gia thanh che tao mail. Hi;,;u qw\ cua cong ngh;,;sira chUa va phuc h6i co khl la tiet ki;,;mnguyen v(\t Ii;,;uso vai che tao mai; sau khi sira chUa, may phuc h6i khil nang lam vi;,;c gan nhu may maio Noi chung, may moc hong chi, yeu la do cac b6 m~\tlam viec cila dc chi tiet co khl bi mon,g<1yra sai lech v6 chuyen d9ng cila dc bo ph<1nm,iy moc, nhieu khi sai lech vllat qwi gio'i han cho phep. Nhu vay, cong ngh;,;sira chua ca

484

Chuang 15: Phuong phap thie't ke' quy trinh ...

khi nham ph,lc hoi kha nang lam vil';ccua cac b6 mat bi man tren cac chi Iiet co khf, qua do phuc hoi kha nang lam viec cila may moc. Trang thuc te, co hai phuong phap slra chua ca khf duqc ap d~lI1g,do lao I. Sira chi"racac chi tiet CC1 khf bi man bang cach chuyen ch(lI1gsang kich thuoc mai g9i la kfch thuoc sira chua va giu nguyen che do Hlp ghep thea thiet keban dau. 2. Sira chua cac chi tiet bi man bang cach btl lai cha chung mot hwngkim lo~i dung bang luong kim loai dii bi man, de dua chi tiet ve kich thuoc Hlpghep ban dau. Cach sira chua th(r nhiit dlrqc thlIc hil';n nhu sau: Sai I(;ch ve hlnh dang cua chi tiet do man khong deu duqc lo~i be bang phuang phiip d.t got, tuy theo do cung cua vat li(;u chi tiet ma ,ip dung cac phuong phiip dt got thfch hol' nhu ti(;n, phay, mai, khoet, v.v.... nhu vay kfch thuac truc se gi'lm di va kfch thuoc 16 se tang len. Che do Hlpghep gii"ratruc va 16 duac dam bao bang cach thay the m'?t trang hai chi tiet (truc hoac 16), hoac Hlpthem m'?t chi tiet thu ba (chi tiet ph~), vf du, lam rong 16 ella chi tiet lap ben ngoai r6i lap them bac de dam bao che do lap ghep vai truc theo thiet ke ban dau. Cach nay noi chung la dan gian, co the thuc hi(;n nhieu Ian tuy theo gioi han b6n clla moi lap ghep, v.v... nhu vil';cha cot xylanh clLadong co n6. Cach sira chua th(r hai duqc thuc hien nhu sau: Sai I(;ch ve hlnh dang Clla chi tiet do man khong deu duqc lo~i b6 bang phuong phap dt got, tuy theo d,? c(lIlg cua chat luang chi tiet rna ap dung cac phuong phap dt g9t thlch hqp nhu ti(;n, phay, mai, khoet, v.v... Sau do phUilen be mijt dii sira sai Il';chhlnh d~ng m'?t lap kim lo~i bang cac phuang phap thich hqp nhu han dap, phun kim IO'.Ii,m\.1kim lo~i, boc bay kim lo~i trang chan khong, V.V ... , de dat chieu day lap kim loai dap them len be mijt tuang duang vai lap bi man va luqng du de gia cong l~i be mat dii dlrqc phll them. Cong viec tiep theo la tien Mnh gia c6ng cat got de d~t lai kfch thuac va che do Hipghcp nhu thiet ke ban dau. Cach nay co the ph,lc h6i chi tiet nhieu Ian. Hil';n nay, chien day lap kim loai dUl1cphu them dat khoang 1-;-3 mm.

CONG NGHE CHE TAO MAy

4R5

Chu'dng 16

QUY TRINH CONG NGH$

A'" '" ~

CHE TAO CAC CHI TIET BIEN HINH

"..7

..

16.1. KHAI NIEM VE mEN HINH HOA QUA TRINH CONG NGHE TRONG'CHETAOMAy .
Khi nghien cuu qua trinh cong ngh~ che tao cac chi tiet may khac nhau nguai ta nhi!n thay riing doi v6i nhCrngchi tiet giong nhau theo duang vi~n (hinh dang), chUng c6 nhi~u di~m chung. Vi vi!y dii hinh thanh di~n hinh h6a qmi trinh cong nghe. Thuc chift cua di~n hinh h6a qua trinh cong ngh~ la nhung chi tiet may giong nhau va ttr0l1gtu nhau v~ ket cau cong ngh~ can duoc gia cong bang bi~n phap cong ngh~ nhu nhau. tien v~ di~n hinh h6a qua trinh cong ngh~ dii dU<;Jc d~ xuat bai giao sU nguai Nga Xokolovski A.P. Di~n hinh h6a qua trinh cong nghe cho phep khong chi rut ngan thai gian va giam chi phi cho vi~c thiet ke cong ngh~, ma can mang lai m(lt hinh mfru thong nhat trang cong ngh~ gia cong nhiing chi tiet may c6 hinh dang giong nhau; thong nhat h6a trang thiet bi; ap dung nhCrng phuong phap cong ngh~ tien tien d~ gia cong; truy~n nhung kinh nghi~m cua san xuat hang khoi sang san xuat hang loat; v.v... Di~n hinh h6a qua trinh cong ngh~ c6 anh huang den sLrphat tri~n elIa slm xuat chi tiet may theo day chuy~n va n6 bi~u hi~n co sa khoa hoc d~ t(\Onen duong day sari xuat tu d(lng. Di~u d6 cho phep nang cao trinh d(l t6 chuc siin xuat va nang cao nang suat lao d(lng chu yeu trang ,,"n xuat hang loar va hang loat Ian.

~",?,

"

"

"

Y tW1ngdau

486

Chuang 16:Quy trinh cang ngh~ che t~o cae ...

Trong cac c6ng Irlnh ella lin SI khoa hoc nguai Nga Milrofanov c.p, y luang v~ di~n hlnh hoa qua Irlnh c6ng ngh~ dii nh,)n duoc 5llphat tri~n lip Iheo bang phUffilgpMp c6ng nghe gia c6ng nhom. No dii djnh huong cho hoan Ihi~n tan goc v~ c6ng ngh~ va 16chuc lrong di~u kien sAnxual don chic va loat nh6. 16.1.1. Thuc chat cua qua trinh c6ng ngh~ di~n hinh Giai doan dilu khi Ilmc hien qua lrlnh cClIlgngh~ di~n hlnh la phan lo~i chi liel can ch lao. Co sa cua sl! phan loai la dua vao dau hi~u cua chi lit, ma theo do xac djnh c6ng ngh~ gia cong
chung. gi:io Thea
Slt
Hinh 16.1. So do phan lo<,tichi tiet

vai cong

ngh~

di~nhinh gia c6ng chung.

Xokolovski A.P dau hi~u dola hlnh dang cua chi lit gia cong, kfch thuoc Clla no, viiI li~u va cach gia cong nhi~1 doi voi no. Trong h~ Ihong phan lo~i chi li1gia cong Iheo phuong pMp nay Ihl LOAI . duqc coi Ia muc phan cap 1611 nhal, sau do la Mn nhom, sau nua la Mn nhom con va muc phan cap cuoi cllllg la KIEU chi li1 (hlnh 16.1). Loai hay can goi la dang, la h9 chi li1la tap hqp cac chi li"l co hlnh dang hlnh h9C giong nhau ho;;.c IUffilgII! nhau, co cac dac di~m cong nghe giong nhau nhu v~ chuc nang lam vi~c, di~u ki~n ky Ihuiil vaeo cach giai guy1 cong ngh~ gia cong giong nhau ... Nhling chi li"l may co diic Irung nhu vay duqc xp vao m,?1loai hay mol dang hay m,?1h9 chi li,,1. Theo quan di~m nay nguai la dii phan lo~i cac chi li"l co khf Ihanh mol so lo~i nhu loai hop, lo~i Iruc, loai cang g~l, loai b"c, lo~i dia va mol so chi li1dac biN khac nua nhu bi diu, 10 xo, v.v...

CONG NGHE O-IE

TAO

MAy

487

Trang giai han cLla m(>t loai chi tie't lai duoc ph an ra thanh nhO'm, roi nhom con va cuoi clmg 1:1ki~u chi tie't (hlnh 16.1). Vi du, trong cae ehi tie't loai tnlc eO'th~ ehia ra cae nhO'm nhu nhO'm true tran, tr",e r6ng, truc eo banh rang, v.v ... Trang giai han eua m6t nhO'm ehi tie't I~i eO' th~ ehia ra eae nhOm con, vi du, nhu trang nhO'm true bae eO'th~ phan ehia ra eae nhO'm eon nhu true rang, true ella hop chay dao, true eacdang, v.v ... Sau dO'de'nlu01 m6i nhO'm eon eLla true lai ehia ra nh6 niIa thanh ki~u chi tie'1. Vi du nhu trang nhO'm con ella true hop ehay dao iai chia ra truc

a phia

tren va truc

a phia

duai, v.v ...

Su phan chia tap hqp cae ehi tie't trang m(>t loai dllOC tie'n hanh Mn khi nilO ton tai nhCrng ehi tie't khong eO'hlnh d~ng giong nhau. Nhll vay Mn euoi eimg ta eO'mot ki~u ehi tie't, va KIEU ehi tie't IiI muc dich euoi cfmg CLIaviee phan loai ehi tie'1. Tren hlnh 16.1 tr1nh bay so do phfm loai ehi tie'1. Qua trlnh eong nghe di~n hlnh c1uoc thie't lap ra dap ung dlloe viee gia cong eho !fit ca cac chi tie't cong mot ki~u va eong mot lo~i. 16.1.2. ThlJc ehat eua qua trlnh cong nghe nhOm Tmac khi th~re hien cong nghe nhO'm, cac chi tie't gia cong can thiet phi,i c1uqc phan lo~i. Khae vai phfm 10~likhi thue hi?n qua trlnh cong ngh? di~n hlnh, vai gia eong nhO'm, eo bim cilia tren nguyen tac phfll1 chi a chi tie't gia eong theo trang . thie't bj duqc sir clung d~ gia congo V, v~y vai phuong pMp nay tao nen cae loai ehi tie't gia cong tren cac lo"i may kh,\c nhau. Vi du, loai ehi tie't gia eong tren may ti~n; loai chi tiet gia eong tren may phay; loai ehi tie't gia eong tren may bao; may khoan va loai chi tie't gia eong tren cae lo~i m,ly khac nila. Trang giai han Clla m6i loai ehi tie't duqe gia eong tren eac lo~i may I~i chia ra thanh cae nhom. Vi?e xae dinh ra nhO'm la m",c dich cuoi eimg eua phan loai chi tie'1. Xe'p vao nhO'm doi vai nhilng chi tie't ma khi gia cong chung yeu cau trang thie't bi cong ngh? nhunhau va dii!u ehlnh may ehung nhunhau. Khi tao Ihanh nhO'm ph,ii tinh Mn hlnh dang hlnh hoe cua ehi tie't, kich thuae va d(>nhan bO'ng. hi! mat gia eong, ke' hoaeh chuang trlnh silO xuiit chi tie't,
V.V ...

eo ban, mue c1ich

va tat d nhfrng

gl anh hucmg Mn chon trang thie't bj, do ga, d",ng cu dt va dii!u ehinh may. Tren hlnh 16.2 chi ra so do phan loai chi tie't vai eong ngh? nhO'm gia cong chung. Tir sa do dO' thay rang eO'ba tnri'mg hqp t6 chUe cong nghe nhOm. Ba

488

(-,Chudng 16: Quy lrinh eong ngh~ ehe' l~o cae ...

nhom chi tiet dau tien 1,2, 3 cua twang h9'P 1 co chu trinh gia c6ng duac hoim thi~n tren m(lt hoac m(lt 56 may cllng m(lt ki/\u. Nhom thir 4, 5, 6, 7 a truang h9'P 2 v6i chutrlnh kh6ng duqc hoim thi~n va dUde gia c6ng chung chi a m6t nguyen c6ng, con cae nguyen c6ng con lai duae thuc hi~n trang thanh ph an cua cae nhom khac. Nh6m chi tiet thir 8, 9 va lOa tnrong hop 3 co chu trlnh gia c6ng dlrqc hoim thi~n tren trang thie! bi khac ki/\u nhau va co trlnh tu c6ng ngh~ chung.

6 truang
Cl,l

h9'P eu6i cung nay khai ni~m qua trlnh e6ng ngh~ nhom

trung v6i khai ni~m v&qua trlnh c6ng nghe di/\n hlnh. N6i dung th/\ cua c6ng ngh~ di/\n hlnh, c6ng ngh~ nhom va c6ng ngh~

t6 h9'P dii duac trlnh bay

a chuang

"Tieu chu~n hoa qua trlnh c6ng ngh~".

Chi tiet dLf<;:lC gia cong trang xLfong

Lo~ichi tiet dl1<;:1c gia cong tren cae may Ti~n

tv

d(mg
nhleu tn)c chfnh

Ti$n ban h! d(mg nhieu tn:lc

chfnh

Rov6nve

Ti~n

Phay

Khoan

Nh6m chi tiet gia cong Voi chu trlnh gia cong dl1gc hoan chlnh tren m<)t ho~c . mc)t so may cung ki~u

Voi m<)t val nguyen cong chung, con cae nguyen cong khac 13 rieng nhau

Voi chu trinh gia cong d119C hoan chlnh tren cae may khac kieu nhau

Hinh 16.2.

sa do

phan lo~ichi tiet voi cong ngh~ "hom gia cong chung.

CONG NGHE CHE TAO MAY

4X'J

dily chi nh~c lai philn khai niem W ban cua cong ngh~ di~n hlnh, cong ngh~ nhom d~ d:ln tai philn tiep theo la cong ngh~ che tao chi tiet dang truc, dang hop, dilng cang, dang bac, dilng rna thuoc I,nh vl!c cong ngh~ di~n hlnh. 16.2. CONG NGHE CHE T 1;\0

cAc

CHI nET DANG HOP

16,2,1, D:)c diem va yeu cau ky thui'lt eua chi tiet dang h!)p
16.2.1.1. D(ic diem. cua chi fief dr;-ng hf;p

Trang cae co cau va may moc chi tiet dilng hop thuemg la chi tiet co sa d~ dam bao vi trf va su lUang quan dung d~n cua tat ca cae chi tiet trang Co' cau. Chi tiet dilng hop thuang co hlnh dilng phuc tap vai hlnh kh6i r6ng co thanh vaeh xung quanh, tren cac vach co nhieu giln va co philn loi 16m khac nhau. Tren hop co mot so luang Ian cac mat phAng phai gia cong vai do chfnh xac khae nhau va cling co mot so luang nhung miJ.tph~ng khong phai gia congo DiJ.cbi~t tren hop thuang co mot h~ 16 co vi trf tuang quan chfnh xac va cling can co mot so luang Ian cac 16nho d~ kep chat cac chi tiet khac len hop. Cae 16 tren h!)p duac chia ra hai IOili: - L6 chfnh xae dilllg d~ lApghep vai cac 6 do tr\lc duac gqi la 16 chfnh. - L6 khong chfnh xac dung d~ k<;pchiJ.tcac chi tiet khac goi la 16 phu. Thuoc vao chi tiet dang hop co th~ k~ den hop chay dao, hop toc do, hop giam toc, than dong w diezen, thiln may, V.V ... Hop co th~ duqc tao lien kh6i hoac ghep til m!)t so philn lai vai nhau. Chi tiet dilng hop duqc sir dung rat rong rai trong che tao W khf. Trang tfitc:\ cac loai may moc, tit may cong cu, may dong luc, may nong nghi~p, may lam rUng,may moc tren cac tilu bi~n, giao thong, V.V ... deu co cac chi tiet dilng hop. Tren hlnh 16.3 trlnh bay mot s610ili chi tiet may dilng chi tiet hop: goi do truc (hI6.3i); thiln hop chilY dao (hI6.3f); nang u dong (hI6.3g); thiln hop so (h 16.3h); thiln duai hop toc do (h 16.3b); n~p tren hop toc do (h 16.3c); than may nen (h 16.3d); vo hop so cua 0 to (h 16.3e); n~p dong w may ken (h 16.3k); tMn may ti~n (h. 16.31); than dong Co' tilu thilY (h.16.3m); than dong w sau xylanh (h 16.3n); bloc dong w n6 (h 16.3a). Tit cac hlnh nay va til cac chi tiet hop noi chung thay ding hop la IOilichi lief phuc tilP, kho gia cong, khi che tila phai baa dam nhieu yeu cau ky thuat khac nhau.

-I')()

a)

b)
900
'01 J7S~ <l>ZOO 275 _

! <l>160A

c) _

900

A-A

A 9P , 16 3A. Chi liel d~ng h :, Hlnh.. .. hop toe .' do, '. c) nap tren h9P .' dong cd no, '. 0) than dUdl. . a) bloc .
t"O" 0 ,

d) th'ln may nen.

491

Hinh 16.3B. Chi !iiit d~ng h9P (tiep) e) vo hc)p so 6 to; f) than hc)p ch~y dao; g) nong If d9n9; h) than hc)p so.

492

ChuClng 16: Quy trinh cong ngh~ chi" t~o cae ..,
IOUC. ",{'7~, '75)

200

k)
Nh/;' theog

B-B

Nhin ffJeo C

Hinh 16.3C. Chi liel d~ng hqp (Iiep) i) g6; dB Iryc; k) n~p d6ng cd maykeo; I) Ihan may li"n.

0>

Z
CJ
m)
Ntlin thea A

:t .tTl, n :t
.p
--I

CJ

tTl',

::::: p.

-<

Hlnh

16.3D. Chi tiel dang hgp (tli,p)

m) thEm d9n9 cd tau thuy; n) than dQng cd sau xilanh.

494

ChtiO'ng 16: Quy lrinh dIng ngh~ ehe' liJo cae ...

16.2.1.2. NhU:ngyeu cdu ky thuat chuyeu khi che't(;Wchi tiet dang h(;p
Chi tiet d",ng hop thuong co nhf01g be milt chinh nhu mtit t1<\y,mat 16. NhO'ng yeu cau caa d,n ra doi vai h9P la nhf1l1g yeu cau co lien quan den do chinh xac cua cac milt ph~ng V" m"t 16, den do chlnh X<lcvi tri luong quan V" do chinh xac hinh hac clla Chlll1g. Ngaai nhUng be m"t chinh ra Iren hop can co nhUng b6 mat phu nhucac m(l1 d'ly n~p, 16 b~1 bulong, v.v ... Nhffl1g be mill nay co do chinh xac khong caa. Nhffllg yeu du ky thuat co b,\n khi che tao' hop baa gam: - Do khong ph~ng va do khong sang sang Clla cac be mat chinh can d"m

b"a Irang khm\ng 0,05 -;-0, I mm Iren taan M chi6u dh Do nhal11 b6 mal clla
chung vai R"

5 -;- \..25 ~1111 (\75 -;-\77).

- C\c 16 chinh tren hop co do chinh xac cap 6 -;-8 va do nh,\m be m,lt cua cac 16 nay R,

= 2,5

-;-0,63 ~lm, doi khi can dal R,

= 0,32

-;-0, 16 ~ll11.Sai so hlnh

dang hlnh hac Clla C<lc16 nay bang (0,5-;-0,7) dung sai duo11g kinh 16. - Dung sai kho~lng c~kh tam gifra cae 16 ph~t thu9C vao ehu'c n[mg eLla no. Neu 16 c1ill1gde' It,p true banh r'lI1g thl clung sai khaang caeh l'Ull b 0,02 -;-0,1 mm. Dung sai do khong sang sang cua cac t,lm 16 bang dung sai cua kha,\ng cach Wm cac 16. D9 khong vuong goc ella cac t'Ull 16 dill1g de'lt.p truc vai banh rang con va 16 dill1g dt ItlP truc viI va banh vit b 0,02 -;-0,06 mm. - Dung sai do khong dong Wm Clla cac 16 dong tr\lC btlllg 1/2 clung sa i duong kinh 16 nh(1 nhal. - Do khong vuong goc gifta mat dau va Wm 16 Iren hop I,fy trang khm\ng 0,01 -;-0,05 mm tren 100 mm b,\n kinh. V,, d9 khong vuong goc ella cac mat ph~ng eha trang giai han 0,05 -;-0,2 mm Iren 100 mm ehieu d"i. Nhln chung khi thuc hien qm\ trinh eong ngh~ gia cong chi tiet laai hop dn thiet phai d'lm baa do chinh xac Celanh,fl cua cac milt phtmg ehinh, ella dc 16 I~p ghep va d,\m

bi,a do chinh x,\c taa do wang quan Clla chung.

16.2.2. Tinh c<mg nghe trong ket cau d6i voi chi tiet d~ng h(lp
Gia cong CO chi tiel d(,l1lg h9P Chtl yell la gia cong nl~t ph/lOg Vtl gia cong C<lc16. Hlnh clang ket diu loi uu cua chi liet d,mg hop duoc gia eong vai khoi luong lao' dong It nhal, ngh'ia la co tinh cong nghe dn phai tha,\ man dc di6u ki~n sau day:

CONG NGHE CHE TAO MAy

4')5

I) Chi tift dang hop dn phai eo hlnh d~ng hJnh hoe dimg dan d6 dam bilO khit nang gia eong toan b<)h<)ptit mot chuan thong nhat dola mot mat phang va hai 16 vuong goc mat phang do. 2) Kct e;lu chi tifl hop dn phai dam bilo kh'l va mat dau Clla 16 tren mot himh trJnh ehay dao. mat dau khong dlrae eo eh6 nho len liltn dn tra Kich thuac cua cae 16 dLrqe gia cong a phia trong VUo1qua kich lhuoc 16 dong truc vai no nang gia eong cae m[,l phfmg Cho nen a tren mal phfmg va eho himh trJnh gia eong nay. ella chi tift khong (!trae phep ben ngoai eLI<1 chi tift.

a thanh

3) Chi tift h<)p khong duae eo mat phang khong vuong goc voi tam 16 hanh trJnh vilO cling nlllr a hanh trJnh ra clla mlii khoan. 4) Tren ehi tift d~mg hop dn nhi~u

lo~i trir vi.;c eo nhi~u cO kfch tlwoe 16 va

ca kieh

thuac reno

5) Chi tift dang hop d.n dIrac gia cong thea kh" n[mg khong ghep doi v'1i chi tift hop kh,ic vi, thea kh:, n[mg tranh phili cao ra m~t phang hoae mat 16. 6) Cic 16 ren k9P eh~t, eae 16 xo bulong dimg dt k<;p chat phai la cae 16 tieu ehuAn.

16.2.3. Viilt Ii~u va phoi

de ehe

tao cae chi tiet d~ng h<)p

Vat li~u di' chft~o cae chi tift dang h<)p thuang dimg la gang xam, thep due, thep trim, h'1P kim nhom. Tuy thea (1i6u kien lam vi~c va so luang hop e[in chf lao cling nhuloai nhau: - Phoi dilc duoc dimg eho cae loai hop viit li~u bang gang, thep va 11O'p kim nhom. Phoi ella cae chi tiet dang hop thuimg tIme hien due tit gang xam voi ehi~u day thanh tif 3 74 mm eho cae vat due nho; 6 .;- R mm eho de trung bJnh va 15720 vat due mm eho cae viit di,e Io-n. Phoi di,c tir gang ren cho de chi vat Ji~u ma phoi eua hop dUl1cehe t<:t0 bfmg cac caeh kl"ie

tift dang hop hau nhu khong dIrac dung. Tuy nhien phoi dilc tir thep cling dLrac dimg d6 ehe t~IOhop. Khi ehe tao cae ph()i duc thucmg dimg cae phuong phap dile sau:

+ Di,c gang trong khuon cat, mau g6, lam khuon bang tay. Phuong phap
nay eho d<)ehinh xae th;lp, IU011gdu eho gia eong cAt got Io-n, nang sU;lt th;lp, doi hoi trJnh do tay ngh~ cong nh[m ph'li cao, thieh hqp doi vo-i dang s:m xuiit don ehice va loat nho.

+ Dimg mau kim loai, khuon cat, lam khuon bang m,iy. Phuong phap nilY

496

Chuang 16: Quy trinh cong ngh~ che't').o cac ...

dat do chfnh xac va nang su,it cao, ILrffilgdu gia eong cat got nha, thfch hap voi san xuat hang 10at va hang khoi.

+ Dimg phUffilg ph"p due trong khuon va mang, phoi due d~t do ehfnh xae
kfch thuoe tu 0,3 -70,6 111111, tfnh eh"t eo hoe tot. Phuong phap nay dimg trong san xuat hang 10at Ion va hang khoi, nhung chi thieh hqp eho cae ehi tiet hop co nha.

+ Due ap lue e6 the t~o nen cae chi tiet hop eo nha voi hinh thil phue tap.

6 nhling eh6 gap khue ella h(Jp can phili e6 g6e IUOll, cae h6c hen trong can duoe la111saeh, cac 111ateanh va day dn sach va phtlllg. V'lt due ra khong duqc c6 vet n(rt va cae khuyet tat khae.
Chi tiet dang hop due ra thuang ngu(Ji khong deu nen g,ly ra hien dang nhi~t va (mg suat du. Vi vay can c6 hi~n phap khlr (lIlg suat dUll'uoc khi gia cong dt got. - Phoi han duoc han lai thanh hop ti.eae tam thep t,im, Lo,li phoi nilY duoc dilllg trong san xuat don chiee va loat nM. Phoi han co hai kieu:

+ Kieu phOi him tho: han cae t,im the I' I~i thimh hop, sau d6 moi gia eong.

+ Kieu phOi han tinh: him cae tam thep da duoe gia eong so h(J dc he m~t
lhanh m(Jt h(Jp, sau d6 lai gia cong tinh ca phoi hop. Si:rdung phoi han co kha nang rut ngi\n duqe thai gian ehuan hj ph()i, dat hi~u qua kinh te cao. Tuy nhien dilllg phOi han thuang g~p kh6 khan khi khi:r (mg suat du. tap

a dang

- Phoi d'lp duoe dilllg doi voi eae chi tiet hop nha c6 hinh thil khong ph(re san xuat hang loat Ion va hang khoi.

Voi hop V(ltli~u biing thep e6 the dap nong, con h(Jp bang kim lo,.'i 111,iu e6 the clap nguoi. Phuong phiip nay tao duoe eo tfnh tot viI dat nang suat eao.

16.2.4. Quy trinh c{mg ngh~ chI" tao chi tiet d~ng h(Jp 16.2.4.1. Chudn dinh vi digia cong chi tief d\Lng h(jp
Khoi luqng gia cong chi tiet clang hop Chll yeu t(lp trung vao vi~c gia cong de 16 chinh xae. Muon gia eong nhieu 16 tren nhieu be mM khae nhau qua cae giai do':\n gia cong thO, gia eong tinh, V.V ... can tao nen mot chuan tinh th6ng nhat eho chi tiet h(Jp. Chuan tinhth6ng nh<1'tde gia cong chi tiet dang hop thuang la mot mat phi\ng ngoai nao d6 va hai 16 ehuan tinh phu vuong g6e voi

C6NG NGI-q; cHI-: TAO MAy

497

m~t ph~ng d6. Hai 16 chuan tinh phI) phai duqc gia c6ng d(lt di? chinh x,k dip 7 va c6 6 khoang cach cang xa nhau dng t6t. Tren hlnh 16.4 the hi~n phuang phap ch<;>n chuan tinh th6ng nhat de gia c6ng chi tiet dang hi?p. Chuan d6 la m~t ph~ng chua hai m~t dilu hai 16 va hai 16 nho cach nhau khoang cach b, vu6ng g6c vai m~t ph~ng d6. Hai 16 vu6ng Hinh 16.4. Phucm9 phap chQn chu~nd!nh V! tren g6c vai m~t ph~ng c6 the 1qi chi tiet d~nghqp. dl)ng hai trong s6 cac 16 xo bul6ng de k~p ch~t hi?p vai nen ho~c v6i cac chi tiet khac. Tuy nhien, kh6ng nhat thiet luc nao cfing phai dung hai trong cac 16xo bul6ng dem gia c6ng chinh xac de c lam 16chuan tinh phI), rna ciln din D cu vao ket cau Cl)the ctta hi?p nhu A <PA ranh, s6ng truqt, mang ca, th~m chi ca 16 chinh xac ctta hi?p de dung lam m~t chuan thl!c hi~n Hinh 16.5. ChQn chua'n djnh vi Iren chi liill h9P . kiiu m~t bich. djnh vi chi tiet khi gia c6ng. Vi dl), khi gia c6ng chi tiet hi?p d(lng m~t bfch (hlnh 16.5). Vai chi tiet hi?p kieu m~t bfch nen ch<;>n chuan la m~t dau A, 16chinh B va mi?t trong cac 16 xo bul6ng (ho~c 16 C ho~c 16 D). So d6 ga d~t c6 tinh chat dien hlnh nhu v~y (mi?t m~t ph~ng va hai 16 vu6ng g6c vai m~t ph~ng d6) cho phep ga d~t chi tiet qua nhieu nguyen c6ng tren nhieu d6 ga khac nhau, tranh duClcsai s6 tfch luy do vi~c thay d6i chuan gAynen. T(lo duqc chuan tinh nhu the d6 ga cfing dan gian-di nhieu va ket cau cua d6 ga cfing wang tl! nhau nhieu nguyen c6ng. Tren hlnh 16.6 the hi~n SCI d6 ga d~t de gia c6ng chi tiet d(lng Mp. Khi d6 m~t ph~ng chuan (day A) cua .chi tiet hi?p4 duqc ty len phien ty I cua d6 ~a h(ln che ba b~c tl! do; 16B cua hi?p

32 - CNCT .

498

Chliang 16: Quy trinh cong ngM che' t~ocae ...

duqc 16ng VilO chot L c B tr~ ngfrn 2 cila d6 ga A. h,:,nche hai bac ti! do J 2 va 16 C cua hop duqc 1 16ng vao chot tram 3 cua d6 ga han che not b~c ti! do xoay cua chi tiel. Nhu v~y la chi tiet gia cong bj h,:,n che du 6 b~c tu do. 0 day yeu diu hai chot tr~ va tram phai L vuong goc vai m~t ph~ng cua phien ty 1. Hinh 16.6. Set do 9a d~tchi tiet hqp trim m~tph~ng va hai Vai each dinh vj chat vuong goc m~tph~ng. nhu v~y ta chi vi~c d~t 1- phien til; 2- chot try ng~n; 3- chot tram; 4. chi tiet h9P. b(J ph~n dinh V! cua. d6 ga tren m(it ngang hay mat dUng hay mat nghieng tuy theo m~t din gia cong tren h(Jp va tuy theo may gia cong duac ch,;m cho thfch hqp, con phuang Ii!c kc;p luon'yuong goc vai phien ty.

"

tren ta nhan thay dng, doi vai chi tiet d,:,ng h(Jp thl nguyen cong gia cong ca dilu tien phai la gia cong t,:,om~t chu;ln (khong k~ nguyen cong lam s,:,chva dt d~u ngot, dau rot cua phoi).

Tu nhfrng van de neu

0)

C) Hinh 16.7. Set do d!nh vi khi chq" chu.in tho

d)
d
nguyen cong gia cong dau tiilO.

CONG NGHE CHE TAO MAy

499

Vic;cchon chu&ntho cho nguyen cong dau tien la het suc quan tr9ng vi no anh huang den luqng du gia cong cGng nhu d9 chinh xac cac nguyen cong tiep theo. Tuy theo ket cau cu the cua chi tiet h9P rna co the dung nhfrng phuang an chon chulln tho cho phu hqp. Vi d", v6 phuang an ch9n chulln tho nhu hinh 16.7.

1- M!!t tho cila 16 chinh kh6ng che 4 bi!c tu do (hinh 16.7a). 2- M!!t tho khong gia cong a Mn trong h9P kh6ngche 3 bi!c tu do (hinh 16.7b). 3- M!!t tren a ga vai hop kh6ng che 3 bi!c hI do (hinh 16.7c). 4- Mi!-ttren cua h(Jp kh6ng che 3 bi!c tv do (hinh 16.7d). Trong cac b6 mat co the chon lam chulln tho noi tren, quan tr9ng nhat la 16 chinh (hinh 16.7a) vi neu chon no lam chulln tho thi se bao dam hrqng du gia cong 16 v6 sau duqc d6u d!!n t~o di6u kic;n cho gia cong 16 du,?,cde dang. Khi ch9n chu&n tho, neu khong chti y den m!!t trong khong gia cong se co tht! lam cho khe ha Hipghep giiia m!!t trang vai cac b9 phi!n ben trong (nhu banh rang, tay g~t, ...) khong dam bao. Trong san xuat h1mgloat nhO va dan chiec, do vic;ct~o phoi kern chinh xac va khi gia cong khong dung do ga chuyen dung nen co the thvc hic;nnguyen hie ch9n chu&n nhu tren bang phuang pMp H1Y dau (hinh 16.8). Khi lay dau phiii di!-tchi tiet len ban may, dung cac mGi ra, mGi r~ch, thuac dUng, v.v... v~ch dau vj tri d.c b6 m!!t, tam 16 gia congo Trang qua trinh lay dau co tht! ket hqp ch9n chuful tho nay, dong thai kit!m tra chu&n tho kia, sao cho luqng du thoa man cac yeu cau kMc nhau, thi!m chi co tht! ti!n dung duac m9t s6 phoi rna theo phuang phap tv d9ng d~t kich thuac thi phoi do khong hqp quy each. Tuy nhien vic;c lay dau co nang suat thap, do do gia thanh tang. Hinh 16.8. Sd d61ay dau chi liel d~ng hQp. Vi~c Ch9n mi!-tday trang va nhat la vic;cch9n 16chinh lam chu&ntho (hinh 16.7a va 16.7b) se lam cho d6 ga tra nen phuc t~p va c6ng k6nh, vi~c kyp chi!-t

500

Chuang 16: Quy trinh eong ngh~ ehe't'.10cae ...

co kh6 khan. Neu vi?c t~o ph6i duqc chinh xac nhu duc trang khuon kim lo~i, duc ap luc, v.v... thl ch,?n chu:\n tho se don giim di nhii!u, VI khi ay kich thuac tuong quan giua cac mi)t tho co sai I?chnho. Trang truimg hqp do co th~ ch,?n mat tren h0i!-cgo vai lam chu:\n tho (hlnh 16.7c va 16.7d). Co th~ tham khao ket cau m(lt lo~i d6 ga de gia cong mi!-tday ngoai cua h(lp khi ch,?n chu:\n tho la Iii chinh cila h(lp h~n che 4 bi!-ctl! do. Khi do phai dung tr'}c ga djnh vj vao Iii chinh va phai co chot ty chong xoay cho h(lp, neu ciln phai co them ch6t ty chong truqt doc tr'}c ga cho h(lp (hlnh 10.9). 16.2.4.2. Trinh tTj gia eong cae M mijt ehU yilu eua chi tUft d'l-ng h(jp Qua trlnh cong ngh? gia cong cac chi tiet d~ng h(lp bao g6m cac giai do~n chinh nhu sau: - Gia cong mi!-tph~ng chuAn va cac Iii chu:\n phI! d~ dung lam chu:\n tinh thong nhat cho vi?c gia cong. - Dung mi!-t ph~ng va hai Iii vuong goc' vai mi!-t ph~ng do lam chuAn tinh thong nhat M Ian luqt gia cong cac mi!-tcon l\ii g6m:

'~

~ ." u
<: '" '"

:E u

.~ o
<: .<:

-~ Q.

,~.
E
.<:

.~
Q.

'"

'.0

,'" ,;
<D
.<:

'"
<:

+ Gia cong cacma! ph~ng con + Gia cong tho va ban tinh cac Iii
hip ghep.

:;:

+ Gia cong cac Iii khong chinh

xac dung d~ kyp chi!-t.

CONGNG~ CHE TAO MAy

501

+ Gia cong tinh cac 16 I~p ghep.

- T6ng kiem tra.

16.2.5. Bi~n Jlhap th"c hi~n cae nguyen cong chinh 16.2.5.1. Gia cong m(it chu6n
Mi;lt chuiln th6ng nhat de gia cong chi tiet d~ng h(\p la mi;lt ph&ng va hai 16 vuong goc v6i mat ph&ng d6. - Gia cong mat phtmg chuiln: V 6i h(\p co kich thu6c
?:J

mQi CO khac nhau neu san luqng it co the dung

may phay hoac bilo v~n nang de gia congo De gia cong duqc phai chQn chuiln thOla mi;lt day trong hoac 16 chinh hoac mi;lt go vai h(\p tuy theo do chlnh xac cua phoi va do chlnh xae lUang quan gilTa mi;lt ph&ng chuiln v6i cac mi;ltkhac. Tren hinh 16.10 gi6i thi~u SO d6 ga di;ltphOi tren hai mili tam va ch6t ty ch6ng xoay khi dung 16 chlnh cila hOp lam chuiln thO.

Hinh 16.10. SCIdo go d~1 pho; Iren hai mu; lam va ch61 Iy ch6ng xoay kh; dung 16 chinh lam chuin tho dG gia cong m~tph~ngchuGn.

Truang hqp cae h(\p CO Ian co be mi;lt chuiln hinh vuong hoac giln tron co the gia cong mat ph&ng chuiln tren may ti~n dUng. V oi cac h(\p CO nha thi ngoai

502

Chttong 16: Quy trinh dIng ngh~ che' t~o cae ..,

phuoog phap baa va phay con co the gia cong tren may ti~n v~n nang bang cach dung mam cap b6n chau de djnh vi ha(\c . d6 ga chuyen dung. Tren hlnh 16.111a d6 ga de ti~n m(\t day chi tiet h9P m(\t bich. Ke ga I du()'c kliP bang bulong 21en mam ga 3. Chi tiet 5 co dang 6ng ha(\c m(\t bich duqc ga sao' cha m(\t ph&ng day can gia' cong sang sang v6'i m(\t ph&ng cila mam gao De can bang dung d6i trong 4. - Trong slm xuat hang la~t Ian va
Hinh 16.11. flo ga li~n m~lday chi tiet hqp 1- ke g8; 2- bulong k~p; 3- m8m g8; 4- d6i trqng; 5- chi tiet gia congo

hang kh6i v6'i h9P cO'Ian ha(\c trung blnh gia cong m(\t chuan dllqc th\!c hi~n tren may nhieu tr~c ha(\c may co ban quay. V 6'i cac h9P cO' nhi'> dung phuoog phap chu6t ph&ng dung hqp may dung. - Gia cong hai 16 chuan: thllang dllqc th\!c hi~n tren may khaan can. Trong san xuat hang la~t Ian va hang kh6i nen nhieu dung may truc may
ha(\c

mat haac t6 cac

chuyen

chuyen dung de gia cong cac 16 cung m9t hie.

Hinh16.12. flo ga khoan hail6 chuan Iren chi liel h(>p. 1- ae do g8; 2- phien

ti';

3- chi tiet gia cong; 4- phien dan; 5-b~c dan;

6- bulong; 7- e cu; 8- chol dinh vi.

C6NG NGHE CrIE TAO MAy

503

O'in chu y ding khi gia cong hai 16chuiln can Ian luqt tien h,mh khoan, khoet, doa trong mi?t Ian ga va phai dung bl.lcdiin hu6ng cho d~ng c~ cilt de dam bao duqc di? nMm M miit va do chlnh xac cua ban than 16 cling nhu khoang cach tam hai 16nilm trang phl.lmvi dung sai cho phep. D6 ga khoan hai 16chuiln tren chi tiet hi?pduqc the hi~n tren hlnh 16.12. Chi tiet hi?p 3 duqc djnh vj tren phien ty 2, phien ty duqc co djnh tren de d6 ga I. Phien diin 4 co mang bl.lcdiin 5 duqc djnh v\ len chi tiet gia cong nha m~t dilu cua no ty vao m~t day cua hi?p va ba chot djnh vj 8 ty vao m~t trang tho cua hop. Vi trl cua cac bl.lC diin phu hqp vai v\ trl cac 16ciln gia cong tren h<?p.Vi~c kyp chat phien diin va chi tiet gia cong len de d6 ga duqc th,!c hi~n nha v~n ecu 6 vao dau ren cua bulong 7. Neu san hrqng nh6 co the gia cong hai 16chuiln bilng cach l:iy diIu tam 16 tmac va thuc hien tren may khoan dUng. V ai hi?p16n vi~c gia cong hai ]6 chuiln co tM tien hanh tren may doa ngang. Trong nhi6u truang hqp a buac (hay nguyen cong) khoan hai 16 chuiln duqc lien hanh d6ng thai vai vi~c khoan cac 16kMc nua cung hu6ng va vuong goc vai m~t ph~ng chuiln. De dam bao do chlnh xac cho hai 16 chuiln thl buac gia cong tiep theo phili khoet va doa chi thuc hi~n cho hai 16 dinh chQn lam chuiln. 16.2.5.2. Gia cong cac mi;it ngoiii cua h{)p Gia cong cac m~t ngoai cila h<?P duqc tien hanh biing cac phuong phap bao ho~c phay, ti~n, mai ho~c chuot tuy thui?c dl.lngsan xuiIt va di6u ki~n cling nhu ket ciIu cila chi tiet. Trang san xuiIt don chiec va loat nho thuang dung phuong phap bao de gia cong mat ngoai cua hi?p VI phuong phap nay don gian va re ti6n. Tuy nhien phuong pMp nay thuang dung doi vai cae hi?p COnho. Niing suiIt cua bao tuy thiIp nhung cling co tM nang cao duqc bilng cach ga nhi6u chi tiet gia cong cung mi?t luc. Khi do ga tren ban may bao khong phai Ja mi?t rna la vaichi tiet, doi khi ci\ IOl.lt chi tiet. Cae chi tiet co the duqc bo trf thanh mi?t ho~c mi?t vai diiy sao cho t~n dung duac di~n tich cila ban may. Trang san xuiIt lol.ltvua va IOl.lt 16n m~t ngoai cua hi?p duqc gia cong bilng phuong phap phay. Vai cac chi tiet hi?pCOnho, khong 16n Himco the dung may phay ngang ho~c may phay dUng, may phay dUng co ban quay. Tuy di6u ki~n cila ban may va kich thuGCcila h<?Prna co tM xep nhi6u chi tiet M gia cong cling mi?t luc. V ai hi?p co 16n co the tien hanh gia cong cac m~t ngoai tren may

504 bao gil10ng hoi).cphay gil1Ong. Dung lo~i may nay M gia coug mi).tngoai se biio dam nang sulit va d~t d(> chinh xac cao nhl1: d(> kh6ng song song cua cae mi).t pMng d~t 0,02 mm/lOOO mm; d(> khong phftng cua mi).t phftng d~t O,02+O,03mm11 txXlmm; d(> khong vuong g6c giiia cae mi).tphftng d~t 0,03+O,06mm/500mm. Tren hlnh 16.13 the hi~n so d6 bao chi tiet IOn tren may bao gil10ng Mng nhieu ban dao. Voi gia cong m(>t mi).t phftng Mng b6n dao (hlnh 16.13a) va gia cong d6ng thai ba mi).t h(>pbling tam dao (hlnh 16.l3b).

Chuang 16: Quy trinh cong ngh~ che't'!-ocae ...

b)

Hinh 16.13. Bilo chi liel hgp l<>n Iren may bilo giU'ilng b~ng nhieu bim dao. a) mgt m~t philng gia c6ng dong thoi b~ng bon dao. b) ba m~t h(>pgia c6ng dong thoi b~ng tam dao .

. 1- chi tiet than may ti$n.; 2- chi tiet bim dao may ti$n.

Hinh 16.14. Bilo dong Ihili hai chi lietkhac Iren may bilo giU'ilng.

nhau

CONG NGHE CRE TAO MAy

505

Khi thl!e hi~n gia e6ng cae mi!t ngoai eua h(\p tfen may bao giu<':mg con co. the gia eong cae chi tift khae nhau dmg m(\t hie. Vf d~ nhu tfen hlnh 16.14 thue hi~n bao ca thrin may va ban dao eua may ti~n. Ngoai may bao giu<':mg de gia eong mi!t ngoai eua nhilng chi tift h(\p cO' Ian con co the dung may phay giu<':mg (hlnh 16.15). V6i lo~i may phay nay thfch hqp de gia eong nhilng mi!t ph~ng ngang, mi!t dUng va mi!t ph~ng vuong goe nhau, nghieng v6i nhau tfen chi tift h(\p cO'Ian. Khi phay mi!t nghieng thl true ehfnh duqe xoay nghieng di m(\t goe phu hqp. Tfen may thu<':mg co hai tf~e ehfnh theo phuong dUng duae b6 tff tfen m(\t dam ngang va hai tf~e ehfnh ngang duqe b6 tff ?:J hai phfa eua hai e(\t'dUng eua may. Chi tift gia eong duqe ga tfen ban may.

o
~
Hinh 16.15. May phay giuong d gia c<ing chi li'-I hQp calon.
1,2. dau phay dUng tren dam ngang 6; 3, 4. dau pbay ngang tren c.;,tdUng; 5. ban may; 7- tiJ di~n;8- panel dif% khi~n; 9- chi tiet gia congo
/

506

Chuang

16: Quy trinh eong ngh~ ehe'II!O lO<i.e ...

Trang san xuiit hang kh6i da va dang su dlfng r<Jngrai phuang phap phay lien wc tren may phay co ban quay va may phay co tang tr6ng di! gia cong hai mijt phing song song cung m<Jthie bang hai dao duqc b6 tri tren hai trlfc chfnh a hai phia.

a)

I
4 2
2

Tren hlnh 16.16 la may phay dUng co ban quay. f Tren may phay nay co thi! b) phay chi tiet vai kich thuac mijt gia cong r<Jngden 600 mm. May co than I, hai gia II I dUng 2 duqc n6i CUng va; nhau bang dam 3 va xa ngang 4. Tren ban quay 6 cua may nguai ta ga theo vong tron cae d6 ga co mang phoi 8. Vi~c phay duqc tien Hinh 16.16. Sa do gia c6ng chi li'-I h<;.pIren may phay co bim quay dling. hanh vai slf quay lien tlfc cua 1- than may; 2- gia dUng; 3- dam ngang; 4- xa ngang; ban 6. Khi do thlfc hi~n gia 5- tryc chfnh: 6- ban quay; 7- cho lam vi~c;8- ph6i. cong song song lien t~lCtho 1- dao gia cong tho; 11-dao gia cong tinh; va tinh nha hai dao Hip tren a) may; b) so do gia c6ng. hai dau trlfc chinh 5. Hai dau trlfc chinh nay co truyi!n diln quay d<Jclijp nhau. Cac dau trlfc chfnh 5 nay duqc l!ip tren xa ngang 4. Thao va ga phoi 8 len ban may duac tien hanh khong can dtrng may trang vung cua ch61am vi~c 7. Gia cong tren l0i!i may nay co d<JcUng viing Ian dam bao nang suiit va d<J chfnh xae cao dijc bi~t la d<Jsong song cua hai mijt gia congo Tren hlnh 16.17a la may phay tang tr6ng va hlnh 16.17b la sa d6 gia cong tren l0i!i may nay. May phay tang tr6ng duqc dung di! gia cong mijt

CONG NGHE CHE TAO MAy

507

ph5.ng song song cua chi tiet h9P dong thai til hai phfa. Cac phoi 5 duqc ga V110 mi.it ngoai cua tang trang 4. Tang nay duqc k<eptren truc 3. Tang trang duqc quay nha dong co di~n 2 dat ben trong than may 1. Tang trang cO'd"ng 4, 5, 6 va doi khi 8 canh. Cac dao phay duqc ga vao u tr~c chfnh 6 vai hai tr~c dai di~n nhau, ba trf m9t dao phay tho va m9t dao phay tinh. CO'the thlIc hi~n thao va Hip phoi len tang trang khi may dang lam vi~c, ngh"ia Ia phay lien t~c nha slI quay cua tang.

oj

6
b)

Hinh 16.17. 5" do gia cong m~t ph~ng chi tie't h9P trim may phay tang trong. a. May phay tang trong; b. S" diS gia cong m~t ph~ng hop.
1- Than may; 2- )~lng cd di~n; 3- Trl,lc; 4- Tang tr6ng; 5- Ph6i; 6~ y tn,.lcchfnh.

May nay cO'ket caUdmg vilng Ian nen bao dam d9 chfnh xac gia cong cao va 6n dinh. Hinh ve phai canh cua m9t may phay tang trang duqc the hi~n tren hlnh 16.18. Ngoai rahi~n nay con sir dlmg rong rai ca phuong phap chuat de gia cong mi.it ph5.ng cua Mp. Hinh 16.191a sa d6 may chuat dUng de chuat mi.itngoai cua chi tiet trang dO'cO'chi tiet lo"i h9P co khong 100 liim.

508

Chuang 16: Quy trinh cong ngh~ che't').ocae ...

Hinh 16.1 B. May phay lang Ir6ng.

1- y trl}c chinh; 2- tang tr6ng; 3- chi tiet gia congo

Thiin may.5 co d~ng hlnh hi)p ding, trong phan rbng cua no dar d(mg ca di~n 6 cling b6 di6u khi~n thuy Wc. Tren than 5 co Him di?ng 3 duqc d!ch chuy~n trong ranh dil.nhuang, tren Him 3 co kyp ch~t dao chu6t m~t ph~ng 4. Tam di?ng mang dao chuy~n di?ng len xu6ng kh(r h6i voi t6c di?khac nhau nhCi bi? di6u khi~n thuy Ilfc. Chi6u dai va t6c di? himh trlnh cita tiim di?ng duqc xac djnh ph\! thui?c vao c6ng vi~c duqc thlfc hi~n. Hanh trlnh trO'lai ella him di?ng duqc tang t6c.

C6NG NGH~ CHE TAO MAY

509

6 phia tnrac cua may co bim 7, tren do co ga ban xe dao I, nO co the djch chuyen ngang de lily chi6u silu dt. Tren ban xe dao nay ga v~t gia cong 2.

o o

o o

o o o
o

o o

o o

Gia con" o cac mat . ngoai cua chi tiet hi)p co tM thlfc hi(\n tren 7 may doa ngang. Tren hlnh 16.20 la cac cong vi(\c gia cong mi)t ngoai cua hOp thlfc hi(\n tren may doa Hinh 16.19. Sd do may chuat dLrng dfl chuat m~t ngoaj ngang. Gia cong m~t ella hQp. dau ]6 a phia ngoai 1ban xe dao: 2v~t gia c6ng: 3- tam d(mg: 4- dao chu6t ph:\ng: (hlnh 16.20a), giacong 5- than may: 6- d(ing Cd dian: 7- ban may. m~t dau 16 phia trang (hlnh 16.20b) va gia cong nhi6u hi!mi)tcung mi)t !tk biing nhi6u dao tren truCdao ngang (hlnh 16.20c).

2 a)

b) 16 ngoai:
b) gia c6ng m~t dilu

Hinh 16.20. Gia cong cae m~tngoai eua chi tiet hQp tren may doa ngang. a) tian m~t dilu

16 phia

trong b~ng dilu phay: c) gia c6ng nhi~u

m~tb~mg nhieu dao phay cung m9t luc. 1) v~t gia c6ng: 2) tr~c dao mang d~ng c~ cilt.

NhiIng hi)p co mat ngoai va mi)t trong trim xoay neu COnhi) co the gia cong tren may ti(\n van nang, vai hi)p co Ian duqc gia cong tren may ti(\n dUng (hlnh 16.21).

510

Chuang 16: Quy trinh dIng ngh~ che't').o cae ...

o
6
7

Hinh 16.21. Gia cong Iren mayli~n dUng.

1- ban dao dLrng; 2. dam ngang: 3. dau dao rdvonve; 4. v~t gia c6ng; 5ben; 7- panel dieu kh;~n; 8- C9t dU'ng.

tam

g8 v?t; 6- ban dao

Khi gia c6ng chi tiet h6p tn~nlo'.limay nay, v~t gia c6ng duqc ga tremUlm ga d~t tren ban may, ban nay tlmc hi~n quay tron. Co the: gia c6ng m~t phang nha dao duClcga tren ban dao ben. Khi gia c6ng m~t tron xoay co the: th,!c hien bfmg dao ga tren dilu rC/V6nve duqc Hipvao nha ban dao dUng. Tuy nhien cling

CONG NGHE CHE TAO MAy

51 I

co the lhl!c hi~n bang dao ga lren bim dao ben. Lo;:timay nay duqc di;lclrung bang dUOngkfnh Ian nhal cua ban. DuOng kfnh nay duac lieu chutln hoa li/SOO Mn 20.000 mm. Khi duang kfnh ban Mn 1.200 mm chi dn m91 c91 dtmg, nhung dUOngkfnh Ian han lhi phai co hai C91dUng va co diim ngang noi v6i hai C91dUng. Gia c6ng linh cac mi;llngoai cua h9P lrang san xual hang IO~1 va hang kh6i duqc lhl!c hi~n lren may mai, con lrang san xu"t dan chifc va loal nh6 IhuOng dung phuang phap cao. V6i chi lifl h9P co nh6 mai cae mi;llph~ng co the lhuc hi~n lren may mai ph~ng co lrllc chfnh nam ngang hoac lruc chfnh lh~ng dUng (hinh 16.22). Loai may nay lam vi~c bang mi;lldiiu cua da. Cac be mi;ll song ll"U<;>'l bang may lren chi lifl h9P co Ian nhu lhan may duac mai lren may mai pMng chuyen cho mai song lru<;>'l (hinh I6.23). Tren may nay lhucmg co m91 Mn hai lrllc chfnh mang da mai, di;lcbi~l co hai C91 dung de hilo dam d9 cUng viing cho may. Vill gia c6ng 6 duqc dat lren ban rna ban nay duqc chuyen d9I1g chfnh xae lren bim truat 5. Cung m611iic gia c6ng duqc hai be mi;llnha hai da mai so 2 duqc Hip lren hai diiu trllc chfnh I.

Hinh 16.22. May mai phing vdi trl;lc chinh th~ng dung.

512

Chul1ng16: Quy trinh eong ngh~ ehe't~o cae ...

4
5 6

3.

Hinh 16.23. May mai df! mai m~ttrlfcft trEm

chi tiet h9P. 1t,J

trt:IG chfnh; 2-

aa mai: 3.

c(>tdB; 4- ban may; 5- b~m truqt; 6- v~t gia cong; 7- dam ngang.

16.2.5.3. Gia cong cac l6liip ghep cua h(Jp Khi ehe t1).o cac chi tiet d1).ng h9p,thb'i gian gia eong cac 16Hipghep chim m(>tty I~ kha 16n. Vi v~y ciln eh<,mphuong philp gia cong hqp Iy eho cac 16 Hip ghep d~ dam bao d(>chfnh xae va t1).o dieu ki~n nang eao nang sua!. Bi~n phap gia cong cac 16 Hipghep clla h(>pphl,lthu(>evao san luqng clla chi tiet, ket cau cila chi tiet. Thong thuang d~ gia cong 16Hipghep clla h(>pco th~ th,!c hi~n Iren may doa ngang v1).n nang va ding co tM th,!c hi~n tren may t6 hqp nhieu trl,lcchinh. Trang m(>tso truang hqp co th~ gia cong tren duang dil.y II! d(>ng. Ngoai ra cung co th~ gia cong 16 h(>ptren may khoan dUng hay may ti~n van nang thong thuang. Dil gia cong 16 h(>ptren 101).i may nao cung deu nh~n thay dmg: - D(>ehinh xac kich thuac cila cac 16phu thu(>cChllyu vao kich thuac clla dao (dao djnh kich thuac) ho~c phl,lthu(>cvao vi~c dieu chinh kich thuac ella mili dao Hiptren trl,lc dao. - D(>chfnh xac ve vi trf til.m16,khOllngcach tam cac 16,d(>song song va d(> vuong goe girra cae duang tam 16vai nhau cung nhu cac yeu cilu ky thu~t khac ve vi trf cila cae 16 duqc dam bao biing cac phuong philp sau:

+ Phuong phap v1).ch dau

+ Phuong philp dung trl,lctam va crr

C6NC NCH$ CHE T~O MAY

513

.+ Phuong phap to,!-d6 + Phuong phap dung b,!-cdan Cae phuong phap tren duqc thl!c hi~n bang nhfrng bi~n phap cu th~ thich hqp voi tirng ket cau cua chi tiet va tirng d,!-ngsan xu!!!.
ll) Df}ehfnh .<llcvI'.kieh thl16'e va hinh dang eflll ban than /6 hllY m(!t hang

L&d6ng tn,lc cua hi?p duqc dam bao nhb' thl!c hi~n vi~c gia c6ng tren may doa v,!-nnang. Lo,!-imay nay duqc chia ra d~ doa binh thuang va doa chinh xac (doa chinh xac thui?c 10,!-i doa to,!-di?). Th6ng thuang thi 1&ca ban cua chi tiet h(lp duqc doa tren may doa ngang. Tren loai may nay co th~ khoan va doa 16, d.t ren,_phay mat phang. Lo,!-imay nay duqc sir dllng trong san xu!!t don chiec va hang 10,!-1 nho. Hlnh 16.24 gioi thi~u hinh d,!-ngchung cua mi?t may doa ngang van nang.

Hinh 16.24. D~ng chung cua may dolOngang v~n nang. ,- gia do sau; 2- ban may; 3- tr~e ehinh; 4- ~ tr~e ehinh; 5- gia do trLJGe; 6- than may_

Tren may doa ngang ngu~i ta co th~ gia c6ng 1&cila h(lp theo bOn sa d6 nhu hinh 16.25: doa voi trllc dao c6ngx6n (hinh 16.25a); doa voi trllc dao duqc djnh huang i1 phia sau (hinh 16.25b) ho~c dinh huang i1 phia truoc (hlnh

33 - CNeT

514

Chuang 16: Quy trinh dIng ngh~ che't'.l0 cac ...

16.25c) 16gia cang; doa vai tn,lc dao duac d\nh huang ca phia tmac va phia'sau 16 gia cang (hlnh 16.25d) nhC!bac diin. a)

.Hinh16.25. Sd

do

doa

16 hqp tren

may doa ngang

a) tn:IC dao c6ngx6n; b) d!nh ht.!'ang trye dao phfa sau: c- djnh huang tn:Jc dao phfa truce; d) dinh huang trye dao ca phfa tnJaC va phfa sau .
1. v$t gia cong; 2- trye dao; 3- b~c dinh huang tn,lCdao .

.Doa 16 vai tn,lc dao cangxan duac thlIc hj~n de gia cang nhirng 16 khang sau ho~c nhiing 16 n~m tren thanh h<Jprna mat dau ben kia kin. D<Jchinh xae gia cang ph\,l thu<Jcvao d<Jtho nha ra clla tr\,lcdao va phuang phap ch~y dao. Chieu dai ph an nha ra clla truc dao ke til m~t dau tr\,lc chinh dn thoa man dieu ki~n:
L::; (576) d

Trang d6: L - chieu dai pMn nha ra clla truc dao til m~t dau tr\,lcchinh. de duang kinh tr\,lcdao. Tr\,lc dao dn ng~n va cUng viing. Doa 16vai tr.\,Ic dao duqc djnh huang a phfa sau 16 gia cang duqc ap d\,lng khi gia cang 16clla h<JpIan, n~ng, h<Jpc616 cac thanh d6i di~n nhau ho~c de doa nhiing 16 c6 chieu dai Ian han duang kinh.

D<Jchinh xae kich thuac va hlnh dang khi gia cang theo sa do nay ph\,l thu<Jcvao d<Jchinh xae ella tr\lc doa va b~c dii~ huang phia sau.

CQNG NGHE CHE

T;\O

MAy

SIS

Doa 16 vai tfllC dao duqc dinh hu6'11g a eii hai phia tfU'lJc va sau 16 gia cong duoc ap dung khi gia cong 16 hi?P co chi"u dai 16'11, 16 dong truc duqc bo tfi tfen cae thimh doi di~n nhau coa hi?p.

Hinh 16.26. Set

do

cae

16 tn1n mQt

himg

16 eua

hQp.

Val cac so do gia cong tfen neu ch~y dao truc chinh se lam di?chfnh xac gia cong xau di, con ch~y dao ban may thi do chfnh xac se tot~han. Neu co nhi"u 16dong tfllCtfen mi?t hang ngoai vi~c thuc hi~n gia cong theo sO do gia cong nhu tfen phii co bi~n phap Cllth6 va thfch hqp. Nbao dam di? chfnh xac coa eii mot hang 16nen chia fa hai nguyen cong gia cong tho va tinh. Vi d\!, gia cong mi?t hang co bon 16 tfen bon vach doi di~n cila mi?t hi?p nhu hinh 16.26. Bon 16 nay tfen mot hang duqc bo trf nho dan v6 mot phia:
~1

c) ,~i'~

< ~2 < ~, < ~4.

+ Khi gia cong tho: Tmac tien gia cong 16ngoai cung mi?t phfa coa hi?p biing trlJc dao cong xon (hinh 16.27a). Sau do gia cong 16 tiep theo (hinh 16.27b). Tien hanh gia cong nhu vay den khi xong mi?t nua so 16tfen mi?t hang 16 (neu so16 nhi6u han . 0 bon). Sau do xoay ban may di 180 d gia cong cac 16 con I~i phfa doi di~n coa hi?p vai bi~n phap nhu dfi lam (hinh 16.27c va 16.27d). Lam nhu v~y toan bi? cac 16tfen mi?t hang 16se duoc gia cong

Hinh 16.27. Sd a) gia

do

gia eong tho cae

Ie,

tren mQt hang 10 trEm may doa ngang.

cong

Ie ngoai cung

dau

phai.

b) gia c6ng

18 tip 18 tip

thea d~u phili.

c) gia c6ng 10 ngoat cung dau trai. d) gia c6ng thea d~u trai.

$; - kich thL10cdL10ngkinh dat dL1qcsau gia

c6ng tho.

516

Chuang 16:Quy trinh cong ngh~ che't~o cae ...

thO. V&i sa d6 nay a m6i 16 gia c6ng thl!c hi;;n qua hai bu6'c, buac dau tien la ti;;n boc vo cli'ng do duc d~ l':tiva buac sau ti;;n r6ng tai kich thu<S'c th6 ~'. + Khi gia c6ng tinh: Vi;;c gia c6ng tiHh cae 16 tren mi?t hang 16 co th~ tie'n hanh theo hai phuong an: - Phuong an thu nhat: Gia c6ng lien t\Jc cac 16 bang cach Slr d\Jng cac 16 vua gia c6ng duac d~ . dan huang d\Jng c\J d.t cho vi;;c gia c6ng cae 16 tie'p theo (hinh 16.28). a phuong an nay m6i 16 duqc gia c6ng theo bon buac cho de'n khi d':ttkich thuac yeu cau . Tru 16 a ngoai cling, cac 16tie'p theo duac gia c6ng vai truc dao duqc dan bang b':tc dan lip vao 16 di'i duac gia c6ng truac.

0)

.6)

C)

d)

Hinh 16.28. Sel do doa linh cac 16 Iren inCiIhang 16 cua hCipIren may doa ngang Iheo
phltdng an dung 16 vU'a gia-cong duc;sc d6 din hltong d~ngCI:I cit gia cong 16 tiep theo. a) gia cof1g Ii?ngoai cUl)g; b, c) gia.cong 10 tiep thea; d) gia cong 10 cuoi cung.

C6NG NG~ CHETAOMAy

517

- Phuong an thu hai: Lan 1uqt gia c6ng hai 16 ngoai cung cua dau phiii va dau trai h<?p,sau do dung hai 18 nay di! dan huang dung cv dt cho vi~c gia c6ng cac 16 con Ii!i a gifra h<?p(hlnh 16.29).

OJ

cj

b)

Hinh 16.29. So do doa linh 16 Iren miil hang 16 cua hiip Iren may doa ngang Iheo phltong
an gia cong Ian ILtQt hai 16 ngoai cung sau do dung chung dG d~n huang dyng
CL,J

cat gia

cong cae 16 d giiIa.

a) gia cong 10 ngoai cung dau phai; b) 91a cong 10 ngoai cung dau trai; c) gia cong cae

10 b giCta h9P.

an thu hai m8i 18duClcgia c6ng theo bOn buac cho den khi di!t kfch thuac yeu cau ~ . Gifra hai Ian gia c6ng hai 18ngoai cung & dau tnii va dau phai cua h<?pphai tht!c hi~n quay ban may mang chi tiet di 180". Gia cong cac 18 & gifra tht!c hi~n doa vai trvc dao duqc dan huang ca phfa tmac va phfa sau 18 gia cong nhb' bi!c dan lAp VaG18dau phiii va dau trai cua h<?p.

6 phuong

518
b) D(! chinh xac

Chuang 16: Quy lrinh cong ngh~ che'til-0 cac ...

vi fr;

fum 16 va khoang cach fum cue 16

Doi va.ichi tit d1:lng h6p ngoai yeu cilu d9 chfnh xac v6 ban than cua tung 16, con co. yeu diu d9 chfnh xac v6 vi trf tam 16, khoimg c~ch tam cac 16, d6 song song hay d9 vu6ng go.cgilia cac 16.D9 chfnh xac ban than m9t 16hay m9t hang 16 dong truc dii duqc giai quyt btmg cac giai philp neu a tren. D9 chfnh xac vj trf tam 16 va khoang cach tamcac 16 duqc th,!c hi;;n bang cach ga tn,Ic chfnh tren may tuong doi so va.i tam 16duqc doa. Viec ga nay duO"cth,!c hi;;n b&ngm6t so phuong phap sau: theo vach dau; theo truc tam va cli; theo toa d6; theo b1:lcdan. Chung ta hiiy khao sat tUng phuong phap cu th~ nay. - Doa 16theo v1:lch dau la phuong pMp gia c6ng 16theo dau dii duqc vach tren ph6i truac luc gia c6ng. Vj trf 16can gia c6ng co.kich thuac wong quan so vai mat nao dO.tren Mp. Khi gia c6ng nguai ta phiii ra ga tam trlJc chfnh co. vi trf wong quan so vai duang vach dau t(tc 1a tam 16 can gia c6ng. Lay dau kh6ng th~ dam bao d9 chfnh xac yeu cilu v6 khoang cach gilia cac

J 2

tz

x
z

Hinh 16.30. Sel do ra ga Iheo dau d~ do. 16 h9P Iren may do. ng.ng.
1~ tryc chfnh; 2- bEm may; 3- chi .tiet gia congo

CONG NG~

CBB TAO MAy

519

tam 16 neu nhlt. dung sai duqc cho !rong phan tram milimet (%mm). Cho nen doa theo dAuduac ap d~ng doi vai nguyen cong sa bo trang san xuAtdan chic va lo;tt nho. Di? chinh xac khoang cach gilia eac tam 16 khi doa theo dau thuemg chi d;tt :!:{0,20-0,5) mm va khi th~rchj~n dn thi!-nnguyen coiJg lay dAuco the d;tt :to, I mm. Phuang phap nay cho nang suat thap vi dai hoi tieu ton thoi gian cho ga di!-tva dac bi~t cho di~u chinh chi tiet tren may cling nhu trinh do tay nghe cua cong nhim phiii cao. Vi du ve ra ga theo dau de gia cong 16cua hop duqc the hi~n tren hinh 16.30. Chi tiet gia cong 3 duqc dinh vi Mng mi!-tph&ngday tren ban may 2. Truac khi dem len may de gia cong chi tiet d1iduqc v;tch duemg dau a-a vuong goc vai duemg tam 16can gia congo Muon cho tam tr~c chinh I clla may song song vai tam 16 can gia cong, can g~n mlii ra tren tr~c chinh, cho chi tiet chuyen di?ng theo phuang Z, xe dich chi tiet sao cho duemg v;tch dau a-a trung vai mlii ra. Muon dua tam 16 gia cong trung tam truc chinh can quay bim may mang chi tiet dich chuyen theo phuang Z va dich chuyen tr~c chinh theo phuang Y. - Doa 16 theo tr~c tam va cli: Phuang pl1ap nay duac ~lrdung trong san xuat dan chiec va lo;tt nho khi gia cong chi tiet Mp co khoang each tam cac 16 kh6ng 100. Vai phuang phap nay co the gia c6ng duqc mi?t 16 hoi!-cnhieu 16co khoang cach tam lUang doi vai nhau. Tren hinh 16.31 chi ra cach ga va dieu chinh may doa de doa 16hi?p khi dung tr~c tam va cu.
a)

Hinh 16.31. Doa

1&

theo trl;Jc tam va cu.

Khi doa 16dau tien co vi tri tum cach m~t dinh vi duqc ty len mi!-tban may khoang cach la X, ta can ga tr~c chinh ~'.o cho tam cua no each ban may mi?t luang la X. Vi~c di~u chinh nay duqc thll~ hi~n vai slf gitip do clla tr~c tam co duemg kinh d I~p vao nang truc chinh va cli co chieu cao C d~t tren m~t ban

_5_20

C_h_u_.O_ug 16: Quy trinh dIng ngh~ che' t~o cac ...

may (hlnh 16.31 a). Vai kich thuac X yen can cua Him 16 cho tmac cp th<\ tfnh duO'c chien cao cu C theo c6ng thuc: C=X-~ Trongdo:

d
2

d- ducmg kfnh tf1~Ctam dUQ'cche t~o !ruac khi dien chinh may phi'li sao cho tr\lc tam ch~m vilO dan cu.

Ngoai vi~c dung cu cling co th<\ xac djnh khoimg cach C Mng cach do btmgthuac cap, thuac dUng. San khi gia c6ng duqc 16 thu nhilt, d<\gia c6ng 16 thu hai viln phai dung phuang phap tr\lc tam va Cll kich thuac. Gia sir tam 16 thu hai cach tam 16 thu nMt khoang cach y. Sa d6dien chinh may d<\gia c6ng 16 thu hai th<\ hi~n tren hlnh 16.31 b. ulp vao !r\lc chfnh cua may m<?tt~c tam A va Hlp vao 16 da gia c6ng thu nhilt tr\lc tam B. Djch chnyo'!n tr\lc chfnh theo phuOng thing dUng m<?t khoang cach C" va kfch thuac nay duqc tfnh: d d\ C\ =y----

Trong do:

C, - kich thuac tu phfa !ren tr\lc tam B den phfa duai tr\lc tam A.
y- khoang cach tam hai 16. d- ducmg kfnh tr\lc tam A. d\- ducmg kfnh tr\lc tam B.

San khi xac djnh dUQ'ckich thuac C\, che t~o cuco chUn cao C\, d\it cunay cho tiep xuc vai hai tr\lc Him khi dien chinh may, san do gia c6ng thlJ'c hi~n Mng cach do nha thuac c~p ho~c thuoc dUng. D<?chfnh xac khoi\ng cach tam cac 16 d\'t dUQ'cchi khi truc tam B dUQ'cliip kh6ng co khe ha vao 16 thunhilt va vi~c gia c6ng 16 chi tum<?t phfa. Vai phuang phap nay d<?chfnh xac khoang cach tam d\'t :to,02 mm. - Phuang phap doa to\' d<? Phuang phap doa to\' d<?h~ thong 16 tren h<?pla phuang phap hoan thi~n han so vai cac phuang phap tmac. No duqc ap dnng r<?ngrai trong san xuilt dan chiec ding nhu hang 10\'1. No cho phep gia c6ng dUQ'c tilt cit cac

16 thu hai.

Tny nhien do'!xa~ djnh vj trf cua tf1~C chfnh d~t kich thuac C\ cling co tho'!dUQ'c

16 co kich

thuac tam cho tmac trong hai to\, d<?trong hai hu6ng vn6ng goc nhan va thlJ'C

C6NG NGH$ CHE TAO MAy.

521

hi~n m<?t each ehfnh xae tilt ci\ cae tit eong va vi~e chi trlle
2

dieu ehinh

ehfnh eua may. Tl)l!e ehilt eua trung phuong Him eua phap nay la lam trlle ehfnh may vai Him eua 16 gia eong each ehuyen may doa huang eua va
II

d)

bilng dieh ban may trlle

Hinh 16.32. Do. lo~ dg Iren may li~n.

ehfnh trong hai vuong

goe nhau theo eukfeh thuae xac djnh ho~e theo vi).ehchia ho~e theo d6ng h6. Vai sl! dieh ehuyen nay eho phep di).td<?ehfnh xae :!:G,OI mm. Doa toi).d<?16 h<?pco the tin hanh tren may ti~n, may doa ngang, may doa toi).d<?va ca tren 10i).imay khae.

+ DOD to,! dt{i trin /1UIYti4/1:

Phuong phap doa toi).d<?tren may ti~n duqe chi ra tren hlnh 16.32. Sau khi lily dilu SCi b<?chi tit gia eong 3 duqe ga tren mam ga I

a vj trf sao

eho m<?tm~t ehuAn eua no dUCieap sat hoan toan vao ke ga 2, duai m~t phang thu hai d~t eli kfch thuae 4. Kfeh thuae ehieu eao eua eu 4 la C,. Vj tff eua ke ga 2 phai sao eho Him 16 thu nhilt trung vai tam trllC chfnh eua may (tue mam gal co kfeh thuae

X, va Y, ciln gia eong. Sau do khoan va doa 16 thu nhilt cila chi

tiet (hlnh 16.32a) co toi).d<?tam (X"Y,). De gia eong 16 tiep theo (l6 thu hail chi tiet 3 duqe djeh ehuyen theo ke ga theo huang X (hlnh I 6.32b). Khi do m~t phang ty vao eu kfch thuoe 4 khong

522

Chuang 16: Quy trinh cong ngh~ che' t~o cae ...

thay dili, nhung m(it tM nhat duqc ty van ke ga khong trl!c tiep rna thong qua cli kich thuac 5 co kich thuac chieu dai B, d~ dua tam Ii'> thu hai trCIngtam may vai to~ d(\ kich thuac (X" V,), Vai su dieu chinh nay Ii'> thu hai duac gia congo Cac Ii'> dm lai duqc gia cong sau khi djch chuy~n chi tiet tnen ke gaoD~ gia cong Ii'> thu ba (hlnh 16.32c) thl cli kich thuac ty vao m(it thu hai ella chi tiet duqc ba ra va nhu vi.\ym(it thu hai duac ty truc tiep vao ke ga, con duai m(it thu nhat d(it cli kich thuac 6 co chieu dai B, d~ dua tam Ii'> thu ba co toa d(\ (X" Y,) ve tam may. Sau do Ii'> thCr ba duac gia CO'1g. D~ gia cong Ii'> thu tLr cu6i cung ta gili nguytn cli 6 co kich thuac B, va dLlai m(it phiing thu hai cua chi tiet d(it cli 7 co chieu dai C, d~ dua tam Ii'> thu tu co toa d(\ (X" V,) ve tam may. Sau do gia cong Ii'> thu tLl(hlnh L6.32d). + Doa toa eli? tlll!e hifll tre"
may khoa" cd,,:

Ngoai phuong phap doa to~ d(\ thuc hi~n trtn may titn nhu f trtn, cung co th~ gia cong Ii'> theo to,:\d(\ thl!c hi~n trtn may khoan. 5 D6 ga v':\n nang d~ gia cong Ii'> theo to,:\ do dlrqc th~ hi~n trtn f hlnh 16.33. D6 ga bao gam ba Him chinh xac I, chung. dLlqc Hinh 16.33. Doa 16 voi s,!giUp da ella tam va ghep l':\ivai nhau sao cho t':\ontn thanh crt ba m(it phiing vuong goc nhau. 1- tam goe; 2- chi tiet gia cong; 3- bc;Wdan Chi tiet gia cong 2 duac ga bang 4- thanh crt; 5- Ive k~p. cac m(it chu~n ty Itn cac tam va duqc k\'p bang cac rna k\'p d(ic bi~t. Gia cong Ii'> duqc tien hanh thong qua b':\c da.n 3, rna vi tri chinh xac cua no duac xac djnh nha cae thanh cli 4. Vi~c k\'p ch(it b~c dan va thanh cli thuc hi~n nha cac vit k\'p, duqc th~ hi~n brIng miii Wn 5. Trang thl!c te nguai ta dii che t':\oLo':\i da ga nay vai m(\t b(\ g6m 63 thanh cli co chi6u dai khac nhau va m(\t bo b':\cda.n co duang kinh Ii'> til 0,8 -i- 12 mm M gia cong cac Ii'> cua chi tiet h(\p rfftco hi~u qua. Nhung phuong phap nay chi duqc dung trang san xuat don chiec va 10':\tnM.

+ Doa to,! eli? tlllle hif" tre" may doa "gallg

Trong cong nghi~pgia cong Ii'> bbg phuong phap toa d(\ gan nhu duac tien hanh trtn may doa ngang Lachinh boi Ie may nay phil bien han. Vai Loai

CONG NGHE CHE TAO MAy

523

may nay de dang dieu ehinh eho tam ella true ehinh trung vai tam cae 16can gia eong eo to~ do yeu cau. Vi~e lam trung tam true ehinh vai tam 16 can gia eong d~t duqe bang su dieh ehuyen \Jtrue ehinh theo phuong thang dtrng va djeh ehuyen ban may theo phuong ngang phu hqp vai to~ dq eho truae ella tam 16 can doa. Khi dieh ehuyen ban va u tr\Je ehinh nguai ta thl!e hi~n doe toa do theo thang ehia dq duqe ga tren ban trual va tren gia truae eua may. V, do ehinh xae djnh vi theo thang ehia khong eao nen nguai ta eon ap dung vi~e dinh vi dieh ehuyen bang dong ho so, bang ei'ikich thuae, bang eu hanh trlnh va eae phuong ti~n khae. Tren hlnh 16.34 the hi~n co cau do sl! djeh ehuyen eua \Jtrue ehfnh, u sau va eua ban may tren may doa ngang de doa theo phuong phap toa do.

Hinh 16.34. eel cau do dii do. Iheo phltelngphap lo~ d9 Iren may do. ng.ng. 1- dong

he ella,=",

trvce; 2. dong h6 ella

l,I

sau; 3- dong

he ella

ban ngang.

524

Chul1ng 16: Quy trinh e(lug ugh~ ehe't'!-o cae ...

Tren SCI d6 chi ra SI!b6 trf ba CCI cau do vai d6ng h6. D6ng h6 I xac djnh do djeh ehuy~n thing dUng cua I,ltmac (u trl,lcchinh). D6ng h6 2 xac djnh do dich chuy~n cua luynet I,lsau theo huo'ng dUng. D6ng h6 3 xac dinh d(i dich chuy~n cua bim theo huang ngang. Vai phucrng phap doa to<:td(i, d(i chinh xac khoang each Him phl,l thu(ic VaG d(i chinh xac che t<:tocac thanh cfr, va VaG d(i chinh xae dieu chinh kich thuac tren ch6t cfr, hay cfr hanh trlnh. Do chinh xac khoang cach tarn darn bao !rong khoang 0,02
+0,03 mm.

V6i may doa ngang hi~n d<:ti ki6u 2620 va Hinh 16.35. May doa dl1<;jc trang b! co cau do bAng dong ho dii nang 2622 cua Nga cao dii chinh xac dieu ch,nh Iinh khi doa. co h~ th6ng 1- dong ho do dich chuy.n If trllcc; 2- dong ho do d[ch chuy.n ban may quang h<)c d6 ngang; 3- chi tiel gia c6ng. d<)ccac thang chia tren may c6 th6 darn bao d(i ehinh xae khoang each tarn la :to,02 mm. Uu vi~t dang k6 clia doa to<:t d(ila duqe thuc hi~n tren may doa ngang ki6u 262 TIP eua Nga vai dieu khi6n theo ehuCingtrlnh. Vai di6u khi6n theo ehucrng trlnh may eho phep xae djnh tl! d(ing theo to<:t d(i eua ban may theo phucrng ngang va eua I,ltme ehinh theo phucrng d(mg vai d<?ehinh xae :tO,OS mm.

C6NGNG~CHETAOMAy

525

Tren hlnh 16.35 th~ hi?n mi?t may doa ngang co trang bi C<1 diu do d6ng h6 d~ nang cao di? chfnh xac di~u chinh ti"nhkhi doa, may dang thuc hi?n gia cong mi?t Ii'> cua hop. + Doa to<; dQ thlf" hifl1 trel1 rrulY doa tOf! dQ Khi yeu du do chfnh xac vi trf tam Ii'> la cao, nguai ta tien hanh doa cac Ii'> tren may doa to(l do. Day la 10(limay doa hi?n d(li co di? chfnh xac va di? cUng vii'ng cao. May co th~ co mi?t gia do hoi;ichai gia do. Tren hlnh 16.36 th~ hi?n mi?t loai may doa toa do co hai gia do va mi?tdam ngang co hai truc chfnh di"mg va ngang. V~ nguyen uk di~u chinh 10(limay doa to(l di? nay cling khong khac nhi~u so vai di~u chinh fJ may doa ngang, nghla la van phiii di~u chinh sao cho tam cua tr~c chfnh trung vai tam Ii'> dn gia congo Tren may nay vi?c di~u chinh nhu v~y thuan ti?n hOl1,chfnh xae hOl1va nhanh chong hOl1do tren may dil co san nhUng co diu phuc v~ cho di~u chinh do.

Hinh 16.36. May doa to~ di? voi hai gia dUng.

Trong cac ki~u hi?n dai cua 10(limay doa to(l di? nay dil co mi?t h? thong hi?n d(li dl,)c- do bang d6ng h6 vai h? thong quang hl,)C va man anh bang quang

526

Chuang 16: Quy trinh c6ng ngh~ ch t~o cae .~.

hoc, tham chi cO'thuac dO'vai milOquang h<;>c hi~n 56, dadO' do chinh xae di6u chinh rat caa. Do chfnh xac di6u chinh khaang cach tam cila la"i may nay d"t 0,002 mm; d6i vai may cO'kfch thuac nho d"t 0,003 '" 0,004 mm; d6i vai may cO'kich thuac trung binh d"t 0,006 '" 0,008 mm; d6i vai may kich thuac 100d"t 0,001 mm. De daa 16 h(>pbiing phuong phap to'" d(>phai cO'cac di6u ki~n sau: 1) Tren ban ve che taO'cua chi tiet d.n daa, cac kich thuac xae dinh vi . . . tri tilm 16can daa phai dU<jccha tll hai tr,!c to'" do vuong gO'cnhau, cac kich thuac nay phiii cO'lien h~ ha~c trung vai b6 m~t chuftn. Neu nhu tfen ban ve che t"a, yeu cau nay khong duoc thuc hi~n thi phai taO'ban ve rieng de huOOgdiin gia congo 2) Chi tiet gia cong duqc ga c6 djnh tren ban may phiii biing chuftn tinh la hai m~t ph~ng vuong goc nhau ha~c tren do ga biing chuftn tinh Ia mat ph~ng day va hai 16chuftn ph,! vuong goc m~t day. Khi ga phiii kiem tra do chfnh xac vi trf cua cac mat chuftn nay sa vai Wm truc chfnh etla may. 3) Phai kiem tra sai I~ch cua tr\IC chfnh biing cach hip m(>t tr,!c tilm co duemg kfnh xac djnh vaa 16 con tr,!c chfnh, dung dong ho dO'd(>daa. Sai I~ch khong duqc vuqt qua O,Olmm. 4) Kiem tra sai 56 djch chuyen '! tr,!c chfnh thea phuong dUng va dich chuyen bim may thea phuong ngang. Khi nhiing sai 56 nay nho hon dung sai khaang cach Wm cac 16dn gia cong thi mai thlfc hi~n vi~c gia congo

+ Doa toa d9 tren nU1Yt,flll;tp nhib, tn.",'

Trong san xuat hang la"t 100 va hang kh6i de gia cong 16 hop nguai ta Slr dung may t6 hqp nhi6u tr,!c chinh. May duqc t"a nen tll ca,c dau khaan tieu chuftn. Tren cac la"i may may co the gia cong dong thai m(lt s6 hrqng 100 cac 16 philn b6 tren cac m~t khac nhau tll cac phia khac nhau cila chi tiet dO'tren may co nhi6u dau Ilfc mang cac dau khaan nhi6u tr,!c tir cac phfa khac nhau. So do b6 trf dau nhi6u tr'!c chfnh cua may t6 hqp duqc trinh bay tren hinh 16.37. Gia cong 16trong chi tiet h(lp duqc tien hilnh tren may daa t6 hqp co nhi6u un diem. Tren la"i may nay co the tien hilnh khaan, khaet, daa va daa 16tr'!, 16 con, xen mat dau, vat mep, cat ren, dt ranh, V.V ... Tren may nay ding co the gia cong nhiing m~t ph~ng nh6, Cae dau luc cua may t6 hqp co tM djch chuyen thea phuong dUng, phuong

CONG NG~ CHE TAO MAy

527

ngang va phuong nghieng. Dieu do eha kha nang tila nen m6t so lUang 1611sU phoi hqp e6ng ngh~ eua may (nhu hinh 16.37). De gia e6ng 18 tren may t6 hqp nguai ta sir dung r(lng rai dung eu d.t nhieu tae dung, d~ng eu d.t t6 hqp va d~ng e~ dt Hip rap duqe dieu ehinh tmae den kfcli thuae yeu cau. Khi gia e6ng tren may t6 hqp vj tri tam eua cae 18 h(lp duqe dam hila biing each bo tri cae dau true ehinh tren cae dau l,!e ella may. N dam baa d(l ehinh xac nen ehia thanh hai nguyen e6ng gia e6ng th6 va gia e6ng tinh haan thanh tren hai may eua m(lt duang day hai,ie ehia lam hai buae haan thanh tili hai vi tri eua may. Tren hlnh 16.38 trlnh bay so d6 ap d~ng may t6 c)

@t
Hinh 16.37. Sd do sl! phoi h9P dieu chlnh

ella

cae dau

hie nhieu tr\Jc chinh tren may

t6 hqp.

a) mgt dau IVe thea phuong ngang; b) hai dau IVe thea phuong ngang W hai phia; ej mgt dau Ive thea phuong nghifmg; d) hai dau Ive thea phuong nghieng; e) mgt dau Ive thea phuong dllng; f) hai dau Il,fc thea phuong vuong goe nhau.

hqp d~ gia e6ng 16ehinh eua h6p. 6 vi tril chi tiet gia e6ng duO'edinh vi len ban may 3, sau do dua tr~e daa daa tu tang thay d6i true daa 4 vaa cae 16dinh gia e6ng. Sau khi ga daa xang, quay ban 3 de dua chi tiet gia e6ng den vj tri II. 6 V! tri nay tien hanh n6i eac true ehfnh eua h(lp tr~e ehinh 2 vai cae tr~e daa va tien hanh gia e6ng. Sau khi gia e6ng xang quay ban 3 d~ dua chi tiet ve V! trf I. Neu kh6ng can gia e6ng tinh nii'a thl thaa chi tiet ra va l&pph6i khae vaa, con neu can gia e6ng tinh tiep thea thi thila cae tr\Je daa gia e6ng th6 ra va l&pcae true daa tinh tu

528

Chuang 16:Quy trinh dIng ngh~ ehe't~o cae ...

Hinh 16.38. Sa do gia cling 16 ella chi tiet hQp tren may 1- V, tri go3chi tiet; 11-Vi tfi chi tiet dLfgc gia congo

t6 hqp.

1- dau hIe; 2- h9P tn}c chfnh; 3- bim quay; 4- tang thay deli tn,Jc dao.

Hinh 16.39. Doa 16 dij lip trye ella than 69"9 cd tren may

t6 hqp.

1- dau Il,l'c; 2- tarn dan hL1dngvoi b~c dan quay; 3- trl:lC doa; 4- chi tiet gia cong; 5- than may.

tang 4 VilO cae 16can doa, qua trlnh gia cang dUQ'c I~p l(li. Tren hlnh 16.39 the hi~n vi~c n6i tn~c chinh cua dau hIC v6i true doa trong vi~e doa 16 de Hiptrlic cua than di,>ngca khi sir dling may t6 hQ'pde gia cang. Chi tiet hap duQ'cga !fen mi,>t d6 ga chuyen dung c6 phien diin mang cac b(lc diinquay, va sau d6 toan bi,> d6 ga mang v~t gia cang m6i duQ'cHiptren ban may. Di,>chinh xac gia cang 16 tren may t6 hop d(lt dip chinh xac 8. Neu dung dling Cliehfnh xac, d6 ga chinh xac thl db chfnh xac gia cbng se duoc nang len.

CONG NGHt

cm T",0 MAy

529

Tuy nhien ci\n luu y rang may t6 hqp la l0i!i trang thie't bj d\ic bi~t va d~t ti~n nen vi~c sir d~ng no de gia cong 16 h(>pphai chti y Mn hii;1Iqua kinh te'ella phuOTIgphap. + Gia cOllg 16 !1IlP f!Jeo bc ddn Trang san xllat hang IOi!tgia cong 16 duqc tie'n hanh vai vi~c sir d~ng cac d6 ga khac nhau trang d6 co bi!c dan huang d~ng CIIcM. Doa 16 chi tie't hop theo bi!c dan duqc tie'n hanh tren may doa, may khoan dn va may c6 nhieu trye chfnh. Vi~c ap d~ng d6 ga dna co bi!c dan cho phep gia cong 16 trang chi tie't h(>pphUc ti!Pdi!t do chfnh xae cao va giam dang ke 51!' tieu ton thai gian, d6ng thai khong dbi hoi trlnh do tay nghe cong nhil.nphai cao.

Hinh 16.40. D6 ga do. co b~c din d6 gia cong 16 hQp Iren may doa.
1- phi'-n (5' hinh ke g6c; 2- phi'-n ty ph~ng; 3- vit knp; 4- chot ty; 5- vit kep; 6. k~p b~ng banh I~ch tam; 7- tam thanh ben.

34 - CNCT

530

Chuang 16: Quy trinh eGng ngh~ ehe' ti).ocae ...

Vai phuong phap gia cbng nay phai b6 trf sao cho tam cac b"c drin trllOg vai tam 16din gia cbng. Khi gia cbng phai di"u chinh cho tr~c dung c~ dt l<;Jt vao b"c drin. Vi trf va s61uong bac drin ph~ thu(>cvao vi trf va s6luong 16 can gia cbng. Tren hinh 16.40 chi ra do ga co b"c drin de doa hai 16song song nhau trong cung m(>t huang va cGng dung de khoan va khoet hai 16 khac trong huang vubng goc vai huang tNac. Chi tiet gia cbng duqc ga tren hai phien ty hinh ke goc I va phien tY phling 2, chung duqc bih chijt len tam day cua do gao De ch6ng djch chuyen ngang cho chi tiet, chi tiet duqc ty vao hai ch6t ty 4. K~p chijt chi tiet theo huang d<;Jc nho vft k~p 3 va k~p chijt theo huang ngang nho vlt k~p 5 va k~p chijt theo huang dUng nho co cau banh I~ch tam 6. Trong cac thanh ben cua do ga co b"c drin dung de drin huang tr~c doa va dung cu dt khac. V6 do ga duqc lam tu tam day va hai tam vubng goc duqc n6i vai nhau Mng tam ben s6 7. De gia cbng hai 16 khac trong huang vubng goc vai hai 16 trUac, can thiet phili ga do ga len may co ban quay. Vai phuong phap doa co b"c drin huang tr~c doa thuoog thuc hi~n drin a m(>tphfa hoijc hai phfa. Drin huang m(>tphfa duqc dung khi b"c drin khbng the b6 trf duoc tu ca hai phfa cua chi tiet gia cbng, khi do can dam bao rat chfnh xac sJ!d6ng tr~c cua b"c drin va tr~c chfnh cua may. Drin huang m(>tphfa khbng the dam bilo d(>chfnh xac cao vj trf tam 16gia cbng. Khi doa vai bac drin huang tr~c doa tu ca hai phfa cua 16gia cbng thi d(>chfnh xae cua doa 16chi ph~ thubc vao d(>chfnh xac cua b"c drin va t~c doa co mang lucridt va hau nhu khbng ph~ thu(>cvao d(>chfnh xac va tr"ng thai cua may. Khi gia cbng 16 trong b"c da.n, d(>chfnh xae khoang ca-chgiUa cac tam 16 n[[m trong giai h"n :!:(0,02 -;-0,03) mm. Tren day la nhung bi~n phap rat quan tr<;Jng va rat c~ the de gia cbng m(>t16(hay m(>thang 16dong ~c) va nhi6u 16(hay nhi"u hang 16tren m(>tb mijt cua hbp). Khi gia cbng nhi"u 16hay nhi6u hang 16tren nhi6u b6 mijt khac nhau cua hqp co the xay ra tren m6i mijt cua h(>pco nhung 16co kfch thuac gi6ng nhau, chi knac nhau v6 vj trf. De gia cbng nhi6u 16tren nhi"u b6 mijt hqp co the thJ!C hi~n theo cac phuong phap sau: _Gia cbng hoan chinh tling 16(hay hang 16)rieng bi~t hoijc gia cbng d6ng thoi tat ca cac 16tren tling b6 mat hbp vai cac giai phap dii trinh bay a tren. Sau do phan d(>ban may mang chi tiet di mqt goc nhat djnh de gia cbng cac 16 a mijt h(>ptiep theo.

C6NG NGHE CHE TAO MAy

- Vai cling m(Jt dao gia cong m(Jt buac d\lt Mn m(Jt kfch thuac nilOdO'cila tilt ca cac 16giong nhau tren m(Jt b6 m~t cila h(Jp. Sau dO'tin himh thay dao de gia cong buac tip theo cho cac 16 giong nhau dO'.CU nhu v~y cho Mn khi ca nhO'm 16 giong nhau dO'tren m(Jt m~t duqc gia cong hoim toan. Tip theo tin hanh gia cong tren nhO'm 16 khae cling CO' kfchthuac giong nhau a tren cling mat h(Jpnay vai phuong phap nhu doi vai nhO'm16 twac. CUthuc hi(\n nhu v~y cho Mn khi tilt ca cac 16 tren m(Jt m~t h(Jp duoc gia cong hoan toan. Sau dO' quay ban may mang h(Jp di mot gO'cthfch hqp d!gia cong 16 tren mat thu hai cila h(Jp vai cac bi(\n phap nhu la gia cong cac 16tren m~t thu nhil!. Va cu nhu v~y cho Mn khi toan b(J 16 tren tilt ca cac m~t cila h(Jp duqc gia cong. - Cling m(Jt dao gia cong d\lt Mn m(Jt kfch thuac nao dO'cho tilt ca cac 16 giong nhau tren tat ca cac m~t cila h(Jp v6i vi(\c sir d~ng ban quay khi phai chuy!n gia cong 16 tren m~t h(Jp nay sang gia cong 16 tren m~t h(Jp khac.cua h(Jp. Sau dO'tin hanh thay dao de gia cong buac tip theo cling vai phuang phap nhu a buac twac. CUnhu v~y cho Mn khi toan b(J cae 16 giong nhau tren tilt ca cac m~t cila h(Jp duqc gia cong. Qua tflnh nay I~p I\li cho nhO'm16 giong nhau khac. CU nhu v~y cho Mn khi tilt ca cac nhO'ml6 tren cac m~t cila h(Jp duqc gia cong . So vai phuang phap tren, phuang phap nay phai philn do chi tit nhieu Ian han, con phuang phap tren phai thay dao nhieu Ian han. Cac phuang phap tren dily ngoai sl! kMc nhau ve solan thay dao, solan philn d(J con khac nhau ve soluqng dao thay tM, che d(J ciit, so vong quay cila may, V.V . 16.2.5.4. Gia cong cac [6 k~p chij,t Trang cac chi tit d\lng h(Jp, ngoai cac 161ftpghep con CO' cac 16ph~ CO' ren ho~c khong CO' ren de Iftp vai cac gugiong ho~c xo bulong vai muc dfch k~p ch~t cac chi tit khac len nO'ho~c Iftp nO'vao ch6 khac. Vf d~ nhu cac 16 bftt bulong xuong nen, l6 biit CaGnftp d~y vao h(Jp. Nhihlg l6 nay cila h(Jp yeu cau ve d(J chlnh xac va d(J nMn bO'ngla kh6ng cao. Thuang chi doi hoi cilp chfnh xac 12 -;-10 va d(JnMn bO'ngbe m~t 16R, = 80..;.40 f.lm.Vai cilp chfnh xac nhu v~y thl chi can khoan. Tuy nhien trang m(Jt so twang hqp CO' khi CO' 16yeu cau chfnh xac tai cilp 8 -',7, d(Jnhan bO'ngcan d\lt cilp 5 -;-6 (R, = 20 -',-lO f.lm), nhu cae 16de Iftpchotdjnh vi, vai cae 16nay thl phai qua khoan, khoet va doa. Vi(\c gia cong cac 16 ph~ nay cling pbai can cu vao san luang chi tiet va yeu cau d(J chfnh xac cila 16de ch(;mbi(\n phap gia congo

532

Chuong 16: Quy trinh cong ngh~ che t'!-ocac ...

- Khi si'mluqng ft viii m<?ica kfch thuilc cua h<>p, cae 16duqcgi:i. cong tren may khoan dUng ho~c may khoan can. Khi do khoi'mg cach "l.m gilla cac 16 duqc dam bao nhi'rlily dilu tren phoi ho~c nha b'.lc diin Iflp tren phien diin, b'.lc diin nay co vj trf lUang rrng viii cac 16 c:ln khoan. D6i viii h<>pqua Ian co the dung may khoan di d<>ngk"p th~ng vao chi tiet gia cong ho~c may khoan di d<>ng tren n6n xu<'rngthl!c hi~n gia cong a tUng vi trf.

3 2 7 2 1 '

Hinh 16.41. May khoan nhieu tr~c voi vi tri cac tr~c khong thay dbi dUClc. 1- ban may; 2- tr~c chinh; 3- dau khoan; 4- tr~c chinh truyen d~n; 5- h(lp ch~y dao; '6- d(lng ca di$n; 7- than may.

Hinh 16.42. sa d6 dau khoan nhieu tr~c voi

vi tri cac trl;lc thay d6i dLtqc.

l' tam day h(lp dau khoan; 2- 6ng n6i co khop cau; 3- than dau khoan; 4- tn:Jc chinh truyen dan; 5tn:.!C chinh khoan.

Z,. Z,- b.; truyen barih r~ng.

_ Trong san xuilt hang 10'.ltvira cae 16 k"p ch~t duqc gia cong !ren may khoan can co Iflp d:lU ravonve, tren _do co Iflp nhi6u dt,mg ct,! gia cong khac nhau theo thu tl! gia congo Vi~c ap dung trang bj nay gia cong 16se giam thai gian thao Iflp dt,!ngct,!.

de

C6NG NGHE CHE TAO MAy .

533

- Trong san xuat hang lo~t Ian va hang kh6i, cac 16 ph~ tren chi tlet d~ng h(lp duqc gia congotren may tb hqp co dau h!,cmang nhieu tr~c chfnh, hoii.ctren may khoan co dau khoan nhieu tr~c de gia cong nhieu 16cung mOt hie. Co hai loai dau khoan nhieu tr~c: vj tri cae tr~c khong thay dbi duqc (hlnhI6.41) va vi trf cae tr~c co the thay dbi duqc (hlnh 16.42). D6i vai cac chi tiet h(lp ca nho, gia cong cae 16 ph~ duqc thl!c hi~n tren may tb hqp cung m(lt s6 nguyen cong khac. - Trong san xuat hang kh6i, cac 16 ph~ tren chi tiet dang h(lp con co the duqc gia cong tren duang day tl! d(lng. Vai cac 16co ren, khi gia cong chUng con phili co tMm buac dt ren. Tu)' theo san luqng, ket cau va yeu cau ky thuii.t,cling nhu kfch thuac cila ren rna ch(:mcac phuang phap cih ren cho hqp Iy nhu taro biing tay sau khi khoan 16 hoii.cthem buac taro may ngay sau khi khoan 16 a tren may. 16.2.5.5. Kie'm tra h(jp Trong qua trlnh che t~o chi tiet d~ng h(lp can phili kiem tra. Vi~c kiem tra giua cac nguyen cong duqc tien hanh sau khi gia cong cac be mii.tquan trQng, co yeu cau chfnh xac cao. Cu6i giai do~n gia cong phai co tbng kiem tra cac yeu t6 d1ide ra trong cac yeu cau ky thuM che t~o chi tiet h(lp nhu kfch thuac biln than, sai s6 hlnh dang clla cac 16,d(l th~ng, d(l ph~ng clla cac mii.tph~ng, d(l song song, d(l vuong goc, d(l d6ng tam va khoang cach tam giua cac 16, V.V - D(l th~ng clla mii.tph~ng nao do tren chi tiet h(lp duqc kiem tra Mng caeh dung thuac hoii.cd6ng h6 so. D(l ph~ng clla mii.tph~ng h(lp duqc kiem tra Mng thuac kiem tra, Mng nivo hoii.c biing d6ng h6 so. Tren hlnh c) 16.43 chi ra lo~i thuac kiem tra dung de. kiem tra d(l th~ng va b) d(l ph~ng clla mii.t ph~ng. Khi L ./ ~ kiem tra, chi vi~c dat, thuac Hinh 16.43. ThuDc kim Ira. tren be mii.t can a- .ki~u ba c~nh:b- ki~ubon c~nh;c- kh3U chCt I.

I.

1==_== -==_1

534

Chuang 16: Quy trinh ding ngh~ che't'!-ocac ...

kiem tra. D9 th~ng va ph~ng clla m~t ph~ng duqc xac djnh bttng kh'e h&anh sang gifra m~t day thuac va m~t ph~ng: Do khong ph~ng duqc xae djnh v6 luqng bttng chiu d:iy clla mieng can la cho vua vao khe h&gifra day thuac va m~t ph~ng. Cling co the dung ban ra tfen do co boi m9t lap san do cho ap sat vao m~t ph~ng c:in kiem tra. D9 ph~ng clla m~t ph~ng duqc danh gia bttng s6 vet san Iren mot dan vj di~n tich. Vai m~t ph~ng clla h9P qua Ian; co the kiem Ira d9 ph~ng Mng nguyen Iy blnh thOng nhau. - Kich thuac etla 16 va hlnh dang hlnh hqc clla 16 chfnh xac duqc kiem tra bttng thuac c~p, calfp, d6ng h6 so hoac dl!ng Cl!do 16co trang bj d6ng h6 so. Tren hlnh 16.44 trlnh bay sa d6 do Hinh 16.44. Ki~mtra 16 bclng thuQ:c do trang co trang bi kfch thuac cua 16. dong he so. H1nh d~g thea tiet' di~n ngang clla 16 nhu d9 ovan, elfp, da c~nh duqc xac djnh Mtig each do kich thuac &cac vj trf goc kh:k nhau. Sau do so sanh ket qua va rut ra ket lu~n.

Hlnh dang thea chi6u dqc 16 nhu do con, d9 tang tr6ng, v.v... duqc xac djnh Mng each kiem tra duimg kinh 16 &cae vj trf khac nhau thea dqc trl!c. Kich thuac chi6u sau 16 duqc xac djnh bttng thuac c~p ho~c bttng calfp. D9 d6ng tam clla hai 16 COban d6ng truc duqc kiem tra nha tr~lctam tran ho~c b~c liip vao qua hai 16.Neu 16Ian phai liip trl!c tam vao 16 thong qua b~c trung gian (hlnhI6.45a). D9 khong d6ng Him duqc xac dinh bttng su sai kMc kfch thuac H & hai phfa cua chi tiet. De xac djnh cu tM D9 a) h) khong d6ng tam clla hai 16 co the dung hai Hinh 16.45. Kiiim Ira di? khong dong lam cua hai 16. trl!c kiem vai d6ng h6 a; dung tn:lc ki~mga trong b~c; (hlnh 16.45b). b. dung hai tn;Jckiem voi d6ng ho.

C6NG NGH.$ CHE TAO MAy

535

Ngoai ra de kiem tra dq dong tam con co the dung do ga ehuyen dung. Tren hlnh 16.46 trlnh bay each kiem tra dq dong tam eua ba 16tren ba vach kh:ie nhau eua hqp. Dong ho 1 lien h~ vai miii do 2 Hinh 16.46. Sd d6 ~i~mtra d9 dong tam" eua ba nha h~ thong tay don. Tr~e 3 eua 16 tren ba vach h9P. d~ng e~ duqe Hip vao hail6 phia 1- dong ho; 2- mOi do; 3- trt,Jcki~m; 4- tay quay. ngoai th6ng qua b~e. trung gian. Khi quay tay quay 4 lam eho tr~e 3 eiing quay va do do miii do 2 quay theo. Miii do 21u6n ap sat vao mat 16b giua nen co the dqe duqe dql~eh tam eua 16 b giua so vai hai 16 hai ben. De kiem tra dq dong tam 16 h9P con co the dung phuong phap quang hqe va cae phuong phap kh:ie nua. Kholmg each tam va dq song song giua cae 16 duqe xae djnh biing thuae cap ho~e dong ho so th6ng qua hai tr~e tam Hip vao hai 16 hQp. Dq kh6ng song song theo phuong dUng duqe danh gia nha s6 chi eua dong ho tai hai vi tri I va II (hlnh 16.47).
2
f

J
D

Hinh 16.47. Ki~mtra khoang each tam va dQ khong song song theo phuong dUng

cua duang tam hai 16 hQp.

1- chi tiet; 2- tr~c tam; 3- d5ng h5.

De co the kiem tra dq kh6ng song eua hai 16hqp theo cii hai phuong dUng va ngang ph3i co do ga ehuyen dung. Sa do kiem tra nhu v~y the hi~n tren hlnh 16.48. Up hai tr~e kiem 4 va 5 vao hai 16 hQp can kiem tra vai hai b~e di~u ehinh de kh6ng co khe hb. Up tay treo 3 co mang dong ho 1 va 2 vao tr~e 5. Quay tay treo co mang cae dong ho sao eho mili ty eua dong ho tiep xlie vai mat true 4, di~u ehinh eho eac dong ho v~ vj tri O. Thao tay treova dem Hip vao d:iu d6i di~n eua t~e 5. Tien hanh do nhu

536

Chuang 16: Quy trinh dIng ngh~ che't'):ocae ...

r
B

Hinh 16.48. Sd

do kiim tra dQ song song va khoang each tam hai h)-theo hai phU'dng
dUng va ngang d6ng IMi.

1- dong ho do phllong dClng;2- dong ho do phllong ngang; 3- tay treo dong ho; 4. 5- trye tam.

Hinh 16.49. Sel d6 kiiim Ira khoimg each .va d9 song song \(( tam Ie, den m~1 h9P.

Hinh 16.50. Sel d6 kiiim Ira d9 khong vuong gee gifta tam 16 va m,t dau 10 1- true tam; 2- dong ho; 3- ke g~.

tren vao dau ben kia cita tn~c 4. S6 chi cita cae d6ng h6 t'!oi vi trf nay xae dinh d<;J khong song song theo phuang tuang Ung ~6'i cae d6ng h6. , Kliming each tu tllm cae 16 t6'i M mij.tmij.tph~ng chuan va d<;J song song gifra chung duqc xac djnh nha d6ng h6 hoij.cthu6'c dUng thong qua tn~c tllm Hip vao cae 16 (hlnh 16.49). Dqc theo s6 chi cita dl,mg Cl,l nay xac dinh ra khoimg

CONG NG~ CHE TAO MAy

537

cach gifra mat ph~ng va Him 16. Hi~u so chi cila d~ng cu tai hai vj trf do &hai phfa cila chi tiet xac djnh d<? khong song song cila til.m16va m~t ph~ng chuiin. D<?vuong goc gifra til.m16va m~t dau 16duqc xac dinh bilng d6ng h6 ho~c calip chuyen dung (hlnh 16.50). Up d6ng h6 2 sao cho gia cila no om vao tr~c til.m 1 va mfii tYcila d6ng h6 ty vao m~t dau 16.Dau kia cila trllc til.mty vao ke ga 3. Quay tr~c til.mdi 360". D<?chenh cila so chi d6ng h6 sau m<?tvang quay the hi~n d<?khong vuong goc.
a)

Hinh 16.51. Kiiim Ira de;.vuong g6e eua hai 16 Iren he;.p.
a- dung d6ng

he so; b- dung

calip chuyem dung.

D<?vuong goc cila hai 16tren hai vach h<?P duqc kiem tra nhu hlnh 16.51. Thl,lchi~n Hiphai tr~c kiem vao hai 16dn kiem tra. Tren dau m<?ttrong hai tr~c kiem mang d6ng h6 so sao cho mfii ty cila d6ng h6 ty vao trllc kiem kia (hlnhI6.51a). Quay trllc kiem mang d6ng h6 de do duqc t;:tihai vj trf I va 2. D<? chenh cila d6ng h6 t;:tihai vi)rf xac dinh d<?khong vuong goc. Cling co the thl,lC hi~n nhu hlnh 16.51 b. Khi do dau truc kiem thu hai co !ret cau nhu m<?tcalip. Cho ap sat dau calip vao trllc til.mthu nhat. Neu hai trllc khong vuong goc se co khe h& ~, va ~2' luqng nay duqc xac dinh nha be day cae la can. D<?khOng vuong goc chfnh la hi~u eila ~, va ~2'

16.2.5.6. Vi

dl,l

ue quy trinh

djng ngh~ ehe'tr;tomgt

IO(1i

hgp

Thl,lc hi~n thiet ke qua tdnh cong ngh~ ehe t;:tovo h<?pgiam toe tu hai nira thil.n va nAp h<?p(hlnh 16.52). V~t 1i~u vo h<?pgiam toe bilng gang xam GX 15-32, phoi due eap ehfnh xae II, san xuat hang lo;:tt. Yo h<?pgiam toe bao g6m hai nira: nira du6i (tMn) nhu hlnh 16.52a va nAp

538

Chuang 16: Quy trinh dIng ngh~ che' t~o cae ...

hop (hinh 16.52b), cho nen deche ti!0 n6 dn phai thiet Ii!-p ba qua tdnh cong ngh(\ gia cong cat g9t: - Gia cong than h(>p(nua duoi) de hip voi niip h(>p. - Gia cong niip hop (nua tren) de liip voi than hop. - Gia cong toan b(>vo h(>pgiam t6c
a)
900 70 37S 70

a tri!ng thai

dii hip hai nua voi nhau.

- -----

- -

h)

900

Hinh 16.52. Vo h9P giam toe. a- nLta vo dl10i (than); b. nLtavo Iren (n~p).

Phan tich ban ve chi tiet cho th:iy day la l0i!i chi tiet c6 kich thuoc va tmng luqng 160, d(>chinh xac gia cong cua cae 16 chinhdi!t c:ip 7, d(>chinh xae khoang cach giua tam cac 16 chinh la:tO, I, d(>nhiln b6ng he mat cac mi!-tliip ghep di!t c:ip7. Qua tdnh cong ngh(\ gia cong vo h(>pgiam t6c bao g6m cae nguyen cong co ban theo bang 16.I.

CONG NGJ-lli CHB T",0 MAy

539

Bang 16.1. Qua trinh e6ng ngh~ gia e6ng vo hQp giam toe.

Thaw
1 2

NQi dung cong vi~cella nguyen cong Gia c6ng m~Hph~ng day lam chuEln ella than h9P (vo duoi).
Khoan va doa hai 10 chuEln vuong goe voi m~t day ella nLta vo dual.

3
4 5 6 7 8

Gia cong tho m~t lap fap va m~Udau cae 10chfnh ella vo dvbL Gia c6ng tinh m~t lap n3pva m;;it dau CaG 10chfnh ella nlJa vo duaL
Gia cong

cae

10 tren

m;;it ph~ng
lap

lap

rap

tren nlJa vo dUdL

Gia cong tho

m;;it phimg

rap

ella nap h9P (nLla vo

tren).

Gia cong cae 10trem mlilt philng day ella nLta vo dual.
Lap fap hai nva vo va gia cong 10 con de lap voi chet con d[nh v[.

9
10

Doa

tho va

tinh 10 Cd

ban

ella h9P

giam toe

d trc;mg thai

lap.

Gia cong I~i m~1t dau 16 Glla h9P giam toe a tr~ng thai lap.

16.3. CONG NGH~ CH,E TAO

cAc CHI

TIET DANG TR"IJC

16.3.1. D~c diem va philn IOl).i chi tiet dl).ng trllc Cac chi tiet d~ng trllc la lo~i chi tiet duqc dung rat phil bien trang nganh che t~o may. Chung co be mi!-tcabi'm pMi gia cong la mat tron xoay ngoai. Mi!-t nay thuang dung lam mi!-tHipghep vai cac chi tiet khac. Cac chi tiet tn~c co ket cau khac nhau. Tuy theo ket cau rna co th phan chia cac chi tiet d~ng tr\lc ra m<Jts6 nhom khac nhau nhu sau (hlnh 16.53): - Truc tran (hlnh 16.53a) la loai , . truc . tn~n su6t chieu dili L chi co mot . kfch thuac duang kinh d, khi L < 41a truc tran ngrm; L = 4 + lOla truc tran thuang; d . d . L > 10 la truc tran dili. d . - Trllc bac (hlnh 16.53b, c, d, e, f) lil lo~i tr\lc rna lren su6t chieu dili L cua trllc co mot s6 kfch thuac duang kinh d khac nhau. Tren tn~c b~c co tMean co ranh then hoi!-cthen hoa, ren, rang. - Tr\lc ding (hlnh 16.53h) la lo~i trllc co 16 r6ng dqc tam trllc.

540

Chuang 16: Quy trinh dIng ngh~ cht t<).o cac ...

ll3;9 ~t--.BBa
a)

-.-3

B~-.~
d)

~$v/~
~.h)

e-.__ .__ ..- -

.
.

Hf-.fi1D
f)

c)

~+fl1)
Hinh 16.53. M91so chi li"l d~ng Ir~c Irang kel Ca" cd khi.

t)

- Trl!C rang (hlnh 16.53g) Iii lo<).i tn,lc tn~n do co Mnh rang lien truc. - Trl!C I~ch tam (hlnh 16.53i) Iii lo<).i trl!c tren do co nhfrng cil trl!c khong dmg niim tren mqt dUOngtam nhu trl!c khuyu. - Tn,tc phoi hqp Iii lo<).i trl!c tren do co ket diu cac lo<).i b6 m~t khac nhau nhu trl!c cam, trl!c ren, trl!c then hoa, v;v... Nhln chung thl da so trl!c co tiet di~n cac yeu to b6 m~t pMi gia cong vii khong gia cong Iii khac nhau nhu trl!, con, riinh, ren, rang, then hoa, v.v... Tat cii cac chi tiet d<).ng trl!c cling duqc phan chi a ra ti:rnhom den kieu nhu trang h~ thong philn lo<).i dii duqc trlnh My nhu sa d6 tren hlnh 16.1. Nhom trl!c b~c chiem nhi6u nhat vii phil bien, nhat. Sa d6 philn lo<).i trl!c duqc the hi~n tren hlnh 16.54. Ngoili ra, d,!a vilo co kfch thuac mil ngum ta con philn chia thilnh: - Trl!C nho: chi6u dili den 150.;. 200 mm - Trl!C trung blnh: chi6u dili den 1000 mm . - Trl!c Ian: chi6u dili tren 1000 mm. Dbi khi trang nhom trl!C trung blnh I<).i duqc chi a ra hai nhom: dili den 500 mm vii dili ti:r500 .;. 1000 mm.

Co m~U bich va slf phan b6 cae b~c thea mqt phia kh6ng co then va rang Kh6ng co mlilt bich va 51! pMn b6'cac b~c thea

m9t

phia

~I I
C). 6i>-1

B z I~ C)
.~
n

kh6ng co then va ra.ng

;E
:J'

:J

Tn,JCco SI! ~'han cac b~c thea hai phia khong co then va ra.ng Trt,lc then hoa

be

~
en

3.2
0.0 '00

.2

'"

0.

"go
0-

8t :J

Trt,Jc bimh ra.ng

Tl\lc hon h9P

.c
0

g. o.

-i-

~H
:J'

.>
E:: >, 1><
-i

..,

~ 0

"!.

2S

.c
n :J
:J"

or

Trt,lc han hqp

o.

z :r

.2 ~

r-

3
0 :J

'"

g' ~

.~ I.g

_.

~
O.

lS:. :J
~
c ""

Tn,JC bimh rang ,'.

Trvc then hoa

.2
o~--1

or. .~
Tryc voi
51!

o -(5; o :r

pM.n

be cae

bc;.cthea hai phia,

kh6ng co then hoa va rang Kh6ng m~t bich voi SI! phan cac b~c thea mqt phia kh6ng co then, rang Co m~t bich vai 51! phan b6 cae bc;.c thea mqt phfa kh6ng co then hoa, rang

.0

be

-'"8.~

o.:r o. o :J

3"

Ii> 3

.2
o

s:
Ul
.j:>.

542

Chuang 16: Quy trinh cong ngh~ che t~o cac ....

16.3.2. Nhiiltg yeD caD ky thD~t chu yeD khi che t~o chi tiet d~ngtrlJc
Do tin c(iy, do Mn lau va dieu ki(\n lam vi(\c cua truc dU(Jc xac djnh bai nhung yeu du sau d6i vai d(l chlnh xac gia cong tn~c: 1) Cae c6 trllC de Hlp 6 Ian duqc gia cong d(l chlnh xae cap 7, d(l nhan b6ng M mi1-tdl.lt cap 7, cilp 8 (Roo = 0,8 flm), do con va 0 van Mng 0,25 -7- 0,5 dung sai duoog kinh. . 2) Cac c6 truc de Hip 6 truqt hay Hip bl.lc duqc gia cong chinh xac cap 8, 9 va d(l nhan b6ng M mat cap 6, 7 (R, = 2,5 -7- I ,25flm). Do con, ovan bang 0,25 -7- 0,5 dung sai duoog klnh. D(l dao cua cac c6 truc Hip ghep khong qua 0,01 -7- 0,03 mm. 3) Then hoa cO'tM cO'dl.lng than khai, chfr nhat hoi1-ctam giac. Be mi1-tdjnh . tam a then hoa dang than khai la mi1-tben, a then chfr nh(it lii.mi1-tben va duoog kinh ngoai. Be mi1-tdinh tam cila philn then hoa duqe gia cong dat cap chinh xac 8 -7- 10 va d(l nhan b6ng be mi1-tcap 4 -7- 7. 4) Be mi1-tHip ghep vai 61an tTOng 16 a tr1)c r6ng hoac

a tr1)c c616

tam d<)c

trlJc duqc gia cong dl.lt chinh xae cap 7; 8, d(l nhan b6ng M mi1-tdl.lt dp 6; 7. 5) Sai I(\ch c6 tr1)c Hip ghep 61an va cae duoog kinh de djnh tam cua M mi1-t then hoa d6i vai nhau cho phep tTOng giai hl.lri0,04 -7- 0,05 mm. 6) Sai I(\ch cua cac c6 true vai tam ehung 9ua true cho phep tTOng giai han 0,05 -7- 0, I mm. 7) Sai I(\ch tuang quan cila cac e6 tr1)e lam vi(\c va kh6ng lam vi(\c cho phep tTOng giai hl.ln 0, I -7- 0,2 mm. 8) Be mat khong lam vi(\c cua tr1)c duqe gia eong chinh xac cap 7, do nhan bOng M mi1-tcap 4 -7- 6. 9) Ranh then duqc gia cong theo chieu r(lng chinh xac dp b6ng M mi1-tcap 4 -7- 6. 10) Be mi1-tren duqc gia cong chinh xae cap 7 ; 8 d6i vai ren. 11) DQ khong song song cila eac ranh then hoi1-cthen hoa vai duoog tam tr1)c nha han 0,01 mm/ IOOmm chieu dai. 12) Dung sai chieu dai eua cac c6 tr1)c tTOng khoi'mg 0,05
-7-

3, do nhan

0,2 mm.

13) Yeu cau ve dQ eU'ng, dQ tham toi M mi1-ttuy timg truoog hqp va dieu ki(\n rna eho s6li(\u c1) the. Ngoai ra d6i vai mQt s6 true lam vi(\c vai t6e dQ cao con cO'yeu cau ve can Mng tlnh hoi1-cdQng.

CONGNG~ CHI':TAO MAy

543

16.3.3. Tinh cong ngh~ trong ket cau doi vm chi tiet d:;mg tr~c De dam bao thu~n ti~n eho vi~e gia e6ng tr~e, tit d6 t<;10 dieu ki~n tang nang suat va h<:J. gia thilnh san pham, ngay tit khi thiet ke chi tiet dang true dn phai chl1 y den cae van de sau day: I) De djnh vj ehieu tr~e cae chi tiet Hipv6i tr~e, a true dn thay the vai ga bang ranh yang de Hip yang gang. Lam nhu v~y se giam duqe tieu tan v~t li~u va khai Iuqng gia eong CO sau nay. 2) Vi~e h<:J. duang kinh eua cae b~e tr~e b~e eiin phai it nhat. Lam nhu v~y se giam b6t khoi luqng gia e6ng co, giam sl! tieu hao v~t li~u va don gian duqe vi~e dieu ehinh eua may gia eong bang nhieu dao. Neu la tr~e bae thl e6 the duang kinh tang diin ve m9t phfa ho~e duang kinh giam diin ve hai phfa diiu tr~e. 3) cae be m(it tr~e dn mai ho(ie e6 ren dn phai e6 ranh de thoat d~ng e~ e6 ehieu sau 0,5 mm va r9ng 2 -;-5 mm. Chieu r9ng ranh duqe eh,;m ph~ thuge vao duang kinh tr~. 4) Chieu dai cae b~e eua tr~e b~e dn phai la nhu nhau ho(ie bi.Jiso eua nhau va duqe sap xep theo sl! tang hay giam theo kfch thu6e duong kinh eua n6. Ket eau nhu v~y cua tr~e se bao dam gia eong d6ng thoi tren may nhieu dao Mu nhu tat cii cae be m(it va nhu v~y thoi gian gia e6ng se la toi thieu. 5) Tinh M so an toan vita phai de duang kfnh tr~c c6 kich thu6c phu hqp rna viin dam biio du ben v6i chuc nang lam vi~c cua n6. 6) Nghien CUu kha nang thay ranh then kin bang ranh then duqc nang suat gia congo

ha M nang cao

Ngoai ra con dn quan tam den vi~c thay the tr\lc b~e bang tr~e tron neu dieu ki~n eho phep, VI vi~c ehe t<:J.o tr~c tron de;dang hon so v6i che t<:J.o tr\lc b~c. 16.3.4. V~t Ii~u va phoi dung M che t~o cae chi tiet d~ng tr~c Vat li~u dung M che t<:J.o cac chi tiet d<:J.ng tr\lc co biin tit thep eaebon ket eau nhu d.c IO<:J.i C35; C40; C45 cho cac IO<:J.i tr\lc thong thuang; thep hqp kim ket cau nhu thep cr6m, crom-niken v6i cac mac 18CrMnTi; 40Cr; 45Mn2; 50Mn; v.v... cho cac tr\lc chju tai tn;mg 16n. Hi~n nay mi.Jtso tr~c cua may can, t~c khuyu da dung v~t li~u la gang ren peclit, gang du c6 do ben cao.

544

ChuClng16: Quy trinh clIng ngh~ ehe'ti).ocae ...

Tr~c duqc gia cong nhi~t den d<JCll'ngHB = 230 -;-260. Trong m<Jts6 tru<mghqp de tang d<Jben moi cho be mi!-tlam vi~c cua tr~c, no duqc xementit hoa vai chieu sau 0,7 -i- 1,2 mm, dU<1C toi va ram d~t d<JCll'ng55 -;-60 HR C hoi!-c. toi be mi!-td~t d<JCll'ng48 -;-55 HRC. Vi~c ch(;mphoi de che' t~o cac chi tie't d~ng tr~c ph~ thu<Jcvao hlnh d~ng ke't cau va san luqng can gia cong hang nam. Tuy thu<Jcvao d~ng san x!Jat, ke't cau, kich thuac tr~c va chat luqng cua phoi nguai ta co the ap d~ng phoi can vai tie't di~n day du hay 6ng, co the ch(;m phoi ren, di!-pva ngay ca phoi duc. Trong m<Jts6 tru<mg hqp tr~c duqc lam tlr cac phan ghep

W.

De bao dam chat luqng cua phoi d6i vai t~c banh rang thu<mg sir d~ng phoi ren hoi!-cd~p VI vai phuang phap nay bao dam d<Jben C<1 hqc cua vanh rang cao han cac phuang phap khac. Cac tr~c tran thu<mg duqc che' t~o tlr thep can ngu<Ji.Tr~c co du<mgkinh thay d6i kh6ng 100duqc che' t~o tlr phuang phap can nong. Trong dieu ki~n san xuat hang lo~t d6i vai t~c b~c thl phoi thu<mg Ia phoi d~p hoi!-cren (hlnh 16.55a, b). Phoi ren duqc ren tl! do tren may bua. Phoi d~p duqc d~p trong khuonli\p tren may bua hoi!-cmay ep. Phoi co dau bich (hlnh 16.55c) duqc che' t'.t0 tren may ren ngang.

"

I'
I

I,

Hinh 16.55. Phac ho~mqt so phoi doi voi chi tiet d~ngtrl:lC.

C6NG NGHt CHi'iT~o MAy

545

Trong dieu ki~n slm xuat h1mg 10(lt va hang kh6iphuang phap kinh te che t(lo phoi trlic bi).c la phuang phap can ngang (hlnh 16.55d).

Ph6i cua trlic cling co khi nhi).n dU<;lcbrmg phuang phap chon di~n (hlnh 16.55e), v6i phuang phap nay giam dU<;lc tieu -v '"' hao kim 10(li va nhi).n dU<;lc phoi 380v---I~ gan v6'i bien d(lng cua chi tiet. Tren hlnh 16.56 chi ra SCi do lam vi~c cua phuang phap chon di~n. Hinh 16.56. Seldo him vi~c cu. may chon di~n. PhOi 2 dU<;Ic kl;P gifia hai cai tiep 1. tiep xuc m~t d~u;2. pM;; 3. tiep xue hLlClng kinh. xuc m:).tdli.u 1 va tiep xuc huang kfnh 3. NguO'i ta d6t nong phli.ncli.nchon cua ph6i Mng cach cho dong di~n xoay chieu di qua. Ll)'cP, ep ph6i vao cai tiep xuc m:).tdli.u.Ll)'c P, bao dam ep phoi vao tiep xuc huang kfnh. De nhi).ndU<;lC ph6i co hlnh d(lhg chfnh xac yeu cli.uthl cai tiep xuc chfnh la khuon co kfch thu6'c yeu cau.

I..

:=-t

16.3.5.Quy trinh cong ngh~che t~o cac chi tiet d~ng tr"c 16.3.5.1. Chudn dinh vi khi gia djng chi tiet dr;mgtrlfc
D6i v6i cae chi tiet d(lng trlic 'yeu cllu ve d/?dong tam gifia cac cd tf\!Cla rat quan tn:mg. De dam bao dieu nay cling nhu yeu cllu d/? chfnh xac tuang quan gifia tam trlic va cac be m:).tkhac, ch9n chulln de gia c6ng trlic co cac phuang phap nhu tren hlnh 16.57. . . I) Chulln th6ng nhat khi gia cong cac chi tiet d(lng tf\!Cla hai 16tam c6n hai dli.utf\!C (hlnhI6.58a). Dung hai 16 tam con.lam chulln co the hoan thanh vi~c gia c6ng tho va tinh hau het cac be m:).tcua tf\!c nhu m:).tngoai, m:).tren, m:).t rang, ranh then, the)]' hoa, v.v... De thl)'Chi~n dU<;lc phuang phap dung chulln nay phai dung hai mfii tam ga vao hai 16tam. So do dinh vi trlic biing hai 16 tam ga tren hai mfii the hi~n tren hlnh 16.58~

Co the dung mfii tam thuOng nhu hlnh 16.58a, d6i v6i tf\!Cr6ng dung mfii' tam co khfa nha!TI'nhu hlnh 16.58b. Khi dung hai 16 tam dinh vi tren hai mfii
35. CNCT

546

Chuang 16: Quy lrinh cong ngh~ ch l,!-o cae ...

e)

\t.

. r! \

-1-. .

Hinh 16.57. Cae phltClng phap chgn chuiin khi gia cong chi tie't tryc. a- bang hai 10 tam

a hai dau

trl,Jc; b- bang hai 10 tam va m~tdau trl,lc;

c- m~!t ngoai va 10 tam; d- m~tngoai va luynet dB; e- m~t ngoai lren kh6i V.

0)
Hihh 16.58. SCIdo dinh vi tryc b~ng hai

16 lam

galr.n

hai mui lam.

a- hai mOi tam thl1ang; b- hai mOi lam khfa nham; 1- mGi lam; 2- chi tie'!.

tam de gia c6ng m~t ngo11i s15 kh6ng co sai s6 chuAn cho kfch thuac duang kinh cac c6 tllo'c vlluc do chuAn djnh vj trung vai chuAn do luang (chuAn do chinh 111 tam quay). Nhung khi do S15 co sai s6 chuAn theo huang trl)c, lmh huang den di? chinh xac kfch thuac chieu d11icae b~c trl)c khi gia c6ng chieu d11icae b~c trl)c

CONG NGHt cHtf TAO MAy

547

theo phuong phap dieu chinh san dao d;;ttkfch thu6c neu mili tarn ben trai Iii mili tarn CUng(hlnh 16.59), Nguyen nhan cua sai so theo chieu tr~c Iiido qua trlnh che t;;tohai 16tarn (y nguyen cong tTU(Jc co sai so ve chieu sau cua 16tarn. d nguyen cong dang thlIc hi~n nily mili dao duqc dieu chinh each mili tarn ben trai me?tkich thu6c kh6ng d6i (C = const). Do 16 tarn co sai so theo chieu sau nen diin den kfch thu6c ti:r mili dao den mi;ltdau ben trai cua t~c (kfch thu6c b cua me?tbi;lctr~c) se thay d6i tuy theo de?sau, nang cua 16 tarn.

C=conSfA=consf

C.consl

Hinh 16.59. So

do gia cong

trl;Jc khi

9a

Hinh 16.60. Sa do tinh sai so chuAn thep chieu trvc khi djnh vj tren hai mui tam cU'ng.

tren hai mui tam cUng theo phuong phap dieu chinh sHn dao.

Co the tinh duqc sai so chuAn theo chieu tr~c, E,b sai so nilydiin den sai so kich thu6c b cua me?tbi;lctr~c (hlnh 16.60). Khi phoi co 16 tarn sau nha't se co DAm"ti:rdo co kfch thu6c b2 viikhi phoi col6 tarn nang nhilt se co DAmi" ti:rdo co kfch thu6c b " D Amax -D Amin 8 -Ab-b-b_A_ Ech -_ Ll 2 I 2tga . 2tga Trang do: 8A-dung sai duang kinh philn can cua 16 tarn. a- nua goc dinh can cua 16 tarn. Sai so chuAn theo chi6u tr~c anh hUOngden dung sai kfch thu6c can darn bao theo chi6u tr~c do Iii cae kfch thu6c chi6u dili cae bi;lctr~c mil chuAn do, luang Iii mi;ltdau tr~c.

548

Chuang

16: Quy trinh dIng ngh~ che' t~o cac ...

De khiic ph\lC sai so nay dung chot ty vao mi;itdilu tr\lc va mili tam !Uyd<)ng(mili tam co 10 xo dlly d,?c truc). . Sa do dinh .. vi truc . tren mili tam tuy d<)ng duqc trlnh bay tren hlnh 16.61. each djnh vj nhu tren hoan toan phu hqp vm phuang phap ch,?n chulln ia hai 16tam hai dilu t!"\lc va m<)tmi;it dau lr\lc. Do co ket diu nay rna kfch !huac b chi6u dai m<)tbi!c lr\lc kh6ng co sai so chulln (hay Sob = 0).

C:: consl A::consf

b
1

Hinh 16.61. Sd .do gia cong trl}c khi ga tnin

miii tam luy dCing Iheo phltdng phap dieu chlnh siln dao. 1- miii lam; 2-16 xo; 3- than mOltam.

Trong qua tnnh gia c6ng mili tam sau co the co djnh hoi;icquay cung vm chI tiet. Khi so vong quay nh6 mili tam sau co the co djnh, khi so vong quay cila chi tiet n > 500 vong/phut vi~c cho dau rna de b6i tran 16 tam co kho khan, d6 gay bien d,.lUg16 tam va d6 chay mili tam, trong truang hqp do dung mili tam quay cung chi tiet. Khi djnh vj bfuJg hai 16 tam tren hai mili tam, doi vm nhiIng nguyen c6ng dn co chuyen d<)ngquay tron cila chi tiet phai dung toc kp chi;itt!"\lcva truy6n m6men quay cho tr\lc. Trong thl!c te t6n t~i hai lo~i toc dau th&ngva dau cong, !Uy theo di6u ki~n rna ch,?n cho thfch hqp ..Vai nhiIng tr\lc dai phai truy6n m6men quay til giii'a tr\lc hoi;ictil d. hai dau tr\lc. Khi gia c6ng nhiIng tr\lc dai co ty I~ Lid 2: 10 -;-12 ngoai vi~c djnh vi nhu !fen phai co bi~n phap tang cUng viIng cho chi tiet biing cach dung luynet (khi ti~n, mai) hoi;icvau ty ph\l (khi phay, khoan) da them vao chi tiet. .2) Chuan de gia c6ng la mi!t ngoai phoihqp vai 16tam (hlnh 16.57c). Khi do tf\lCduqc ci!P vao mam ci;iphoi!c 6ng kp m<)tdau va dau kia 16tam tr\lc duqc ga tren mili tam. each djnh vj nhu vi!y de thl!Chi~n gia c6ng mi;itngoai cila bi;ictf\lc khac, gia c6ng mi!t ren, mi!t rang, ranh then, then hoa, v.v...

3) Chuan gia c6ng lr\lc duqc ch,?n la mi!t ngoai cila tf\lc (hlnh 16.57d, e). Khi do tf\lCduqc ci!p tren mam ci!Pba cMu, b6n chau, 6ng ci!P, mam ci!PtI! kp ho~c di!t !fen kh6i V (hlnh 16.57 e), truang hqp vai tr\lc dai co the m<)tdau ci!P !fen mam ci!P tl! djnh tam, con dau kia cho da vao luynet (hlnh 16.57d). Cach

C6NG NGHi;\ CHE TAO MAy

549

djnh vi nhtr v~y de thl!e hi~n gia ebng m~t ngoaiella b~e trlle khae, cae ranh then, then hoa, m~t ren, mi;[trang va 16lam vm dtrimg Himtrlle m<>t goe nao do. 4) D6i vai cae trlle r6ng, khi gia ebng tinh mi;[tngoai chi tiet dtrqe djnh vi biing mi;[ttrang eila 16 da gia ebng de dam bao d<> dong tam gifra mi;[ttrong va mi;[tngoai. Tren Cl1 ~ua vi~e ehQn ehuiln dinh vj eho cae chi tiet dl!-ngtflle nhtr tren cl!n co bi~n phap ebng ngh~ va thu tl! gia ebng cae be mi;[teua trlle eho thich hqp vai ket cilu ella tUng IOl!-i trlle.

sa

16.3.5.2. Trinh t,!cac nguyen cong de'gia cong cac b mijt chi tief df;Lng
trl,lc

Vi~e I~p trlnh ttr gia ebng cae be mi;[tva ehQn thiet bj de gia ebng chi tiet dl!-ngtflle phil thube vao cae yeu t6 Cl1 ban nhtr hlnh dang, kfch thtrac, d<> eUng viing, d<> ehfnh xae yeu cl!u eung nhtr san Itrqng hang nam. eM tao cae chi tiet dl!-ngtrue co the ehia ra cae giai dOl!-n ehfnh sau day: I) Gia ebng tl!-oehuiln. D6i vm tat c:i cae loai pMi trlle thl hau nhtr Mu phai khoa hai m~t dau va khoan hai 16 tam hai dau trlle. Vai IOl!-i tflle dai phai dO'vao luynet khi gia ebng thl con cl!n co them nguyen'ebng gia ebng e6 dO'.

Rieng vai IOl!-i trlle til phbi thanh thl tmae khi khoa dau va khoan 16 tam can d.t dill pMi theo kfch thtrae ehieu dai hoi;[etheo b<>i s6 ehieu dai tflle. 2) Gia ebng co trtrae nhi~t luy~n. TfIle phai trai qua cae nguyen ebng ehinh nhtr sau: - Ti~n th6 va ban tinh cae m~t trll ngoai. Thtrimg dung hai Ian ga de gia e6ng c:i hai dau trlle. . - Ti~n tinh cae mi;[ttrll ngoai. Thtrimg dung hai Ian ga de gia e6ng dtrqe c:i hai dau trlle. Neu la trlle r6ng thl sau khi ti~n th6 va ban tinh m~t ngoai, phai thl!e hi~n khoan va doa 16roi mai dung 16djnh vi de gia e6ng tinh mi;[tngoaL - Mai th6 m<>ts6 c6 !Tilede dO'chi tiet khi phay (neu dn). - NAn thAng ap dllng eho tflle co ~ < 100 va LId> 10. - Gia e6ng cae m~t djnh hlnh tren trlle nhtr ranh then, ranh eh6t, mi;[trang, . banh rang v.v... - Gia e6ng cae 16 vu6ng goe hoi;[elam thanh m<>t go~ey6i-dtrimg tam trlle, mi;[tco ren va cae mi;[tkh6ng quan trQng kMe. ,00

550 3) Nhi~t luy~n.

Chuelng 16: Quy trinh dIng ngh~ che't,!-o cac ...

4) Niin thiing va slra sau nhi~t luy~n de khiic ph~c bien d~ng. 5) Gia c6ng tinh sau nhi~t luy~n. - Mai th6 va tinh cac cb tr~c. - Mai th6 va tinh cae m(it djnh hlnh (neu co). - Niin thftng va slra (neu cAn). - Danh bong cac M mat. 6) Tbng kiem tra. 16.3.6. Bi~n phap thl!c hi~n cac nguyen cong chinh

16.3.6.1. Khoa mift <tdu va khoan hai 16 tam

Khoa hai m(it dAu tr~c va khoan hai 16 tam a hai diiu truc la nqi dung Cel biin cua vi~c gia c6ng t~o chulln cho vi~c gia c6ng chi tiet d~ng truc. Hai 16 HIm thuang duqc ch<;>n lam chulln tinh thong nhilt trang qua trlnh gia c6ng tr~c. De gia c6ng duqc hai 16 tam thl thuang tmac do phiii khoa hai m(it dAu tr~c. Vi~c khoa hai m(it dAu va khoan hai 16 tam co the th!!,C hi~n theo cac phuang phap sau: _Trang san xuilt dan chiec va lo~t nho, thuang tien hanh phay hai m(it dAu truc, sau do lily dilu r6i khoan 16 tam theo dilu. Cling co the thuc hi~n ga tr~c len mam c(ip r6i xen m(it dAu,khoan tam, sau do dbi dAu de gia c6ng phia con lai (hlnh 16.62), c6ng vi~c duqc th\lc hi~n tren may ti~n v~n nang th6ng thuang .

. a)

b)

Hinh 16.62. Xen m~1 d~u va khoan 16 lam Irim may li~n. a- xen m~t dau b~ng dao ti~n; b- khoan

10 tam b~ng mOltam.

CONG NG~

CHE TAO MAy

551

- Tfong s:'m xuilt himg lo~t va hang kh6i, vi~c khoa m;:;.t dau va khoan 16 tam tfen chi tiet tn~c duqc thl!c hi~n theo cae each sau day: + Phay m;:;.t diiu truc cii hai phfa tfen may phay c6 tang quay (hlnh 16.18) sau d6 khoan 16 tam tfen may khoan chuyen dung ca hai phfa (hlnh 16.64).

+ Phay m;:;.t
dau tfl!C tfen may phay niim 5 ngang va sau d6 gia c6ng hai 16 I tam tfen may 4 chuyen dung. 2 Hinh 16.63 chi II fa sa db gla c6ng m;:;.t dau ella trl!c tfen 3 4 may phay nam ngang d~ng san xuilt hang Hinh 16.63. SCI d6 gia c6ng m~1 d~u Iryc Ir,m may phay ngang. lo~t. Sau m6i 1- kh6i V dinh vi; 2- me k~p; 3- chi tiel gia congo Ian chuylln dao 4- ch6t tY dinh vi theo chi~u d9C; 5- dao phay. t~i vi tff II lily fa duqc m.:)ttfl!c dii.gia c6ng xong ca hai dau, tfl!C vi trf I duqc chuylln sang vi trf II dll dt dau thu hai, can vi trf I ph6i m&i duqc d;:;.t vilOM gia c6ng dau thu nhilt.

Tren hlnh 16.64 chi ra sa db cua may gia c6ng 16 tam . chuyen dung cung m.:)t hie khoan tam til' hai dau. ph6i. T6c . d.:) dt v = 10 """ 30 m/phut, ch~y dao S = 0,3""" 0,1 mm/vang. C6 thll gia c6ng ph6i dubng kfnh den 160 mm, dai den 1500 mm. May c6 killu BC-69, 3202 va A982M do Nga san xuilt.

ODD
Hinh 16.64. SCI d6 I~o lh3nh hai 16 lam Iren may khoan 16 lam lir hal phla'-. 1- mOitam; 2- phoi; 3- d6 gao

552

. Chuung 16:Quy trinh cong ngh~ che't'!-ocae ...

Thea hai cach tren day viec va khaan tam duO'c . khaa mat . diiu . . thuc . hien . tren hai nguyen cong nen co anh huoog den di?chinh xac vuong goc giua m(it diiu tn,tc va duoog tam hai Iii tam.

+ Tren mi?t
2 nguyen cong dong thai th,!C hi~n phay m(it diiu va khaan Iii tam b ca hai phia tren may chuyen dung. Cach nay dung trang san xuift 1 hang la~t Ian va hang kh6i. Sa Hinh 16.65. Sd d6 phay hai m~1 d~u va khoan hai Ie. lam d6ng lhOi do gia cong tren may chuyen dung. thea cach nay 1- bim may; 2- kh6i V t\ldjnh tam d~ ga k~p; 3- vat gia e6ng; 4- eh6t ty djnh vi dge; 5- dac phay; 6- \I tr\le ehinh khcan. duqc trinh bay tren hlnh 16.65. Chi tiet gia cong 3 duqc djnh vj va kyp ch(it tren kh6i V W djnh Him 2, chuyen di?ng dqc tn,tc bj kh6ng che bOi ch6t ty 4. Sau khi dinh vj va kyp ch(it xang v~t gia cong, l~i vj tri I cha hai diiu daa tien vaa de phay dong thai hai m(it diiu tn,tc bang hai daa phay 5 duqc lap tren hai \! tf1!Cchinh phay. Sau do ban may mang phOi djch chuyen den bj tri II tiep thea. T~i day th,!c hi~n khaan hai Iii tam til hai phia dong thai bang hai miii khaan tam duqc Hip tien \! tr\!c chinh khaan 6. May chuyen dung th,!c hi~n cong vi~c nay co cac kieu MP-71; MP-73; MP-75 dO' Nga sanxuift: La~i may nay co the gia cong phoi co duoog kinh den

125 mm dai den 2250 mm. 16.3. 6.2. Ti~nthO va bcin tink m(it trl,t ngoai cua trl,tc Cong vi~c ti~n thO va tinh m(it tr\! ngaai duqc th!!,chi~n tren mi?t trong cac lo~i maynhu may ti~n v~n nang thong thuoog, may ti~n co trang bi ban daa chep hlnh thuy I!!,c,may ban W di?ng chep hlnh thuy I!!,c,may ti~n mi?t tr\!c nhi6u daa ha(ic mayti~n nhieu tr\!Cnhi6u daa, v.v... Chqn la~i may naa de gia cong phI! thui?c vaa dieu ki~n san xuift va san luqng chi tiet can che t~a.

eONC NcHt eBB TAO MAy

553

Ch<;>n may de ti<?n th6 va ti<?n tinh tJl,lC phl,lthu9C vao kich thuac, hinh dang hinh h<;>c va slm luqng che t~o hang nam. Trong san xuilt dan chiec va lo~t nhO vai san luqng hang nam kh6ng Ian nguai ta gia c6ng tren may ti<?nv~n nang. Tren lo~i may nay thuang ti<?ncac trl,lc kh6ng c6'ng viing. Thl!c hi<?nbiing cac bi<?npMp nhu sau: - Ga tren mam c~p de gia c6ng nhitng trl,lc a) h) kh6ng n~ng va ngi\n co ty I~ LID = 1,5. Sa d6 ga trl,lc tren mam c~p de ti<?nm~t . ngoai duqc the hi<?n tren hinh 16.66. Mam c~p co nhieu lo~i nhu mam c~p tl! djnh Him ba chilu; mam c~p b6n chilu, mam c~p hai chilu, mam c~p co truyen d1inthuy Il!c, khi nen, v.v... nhung Hinh 16.66. Ga trvc tre" mam c,p va Slt dl:lng cae chau duqc Slrdl,lng r9ng rai han c:i cijp lam CLrchijn. v1in la mam c~p ba chilu tl! a) eLI I" m~t dau cua chau c~p; b) eLI I" m~t bac cua chau . djnh tam. Khi ga tren mam c~p; c) eLI I" bac xan tren chau ~p; c~p co the Slrdl,lng cac chilu d) sa d6 dinh vi. c~p lam cit ch~n de kh6ng che b~c tl!do chieu trt,tc. Truang hqp kh6ng the Iqi dl,lng cac chilu c~p lam cit ch~n thi phai thiet ke'the t~o cit ch~n biing vit Hipvao 16 c6n tJl,lc chinh nhu hinh 16.67. B~c c6n 2 duqc li\p vao 16 c6n moc cua trl,lc chinh. M~t lam vi<?ccua vit ch~ 3 duqc xac djnh c6 .djnh va chinh xac d<;>c trl,lc nha dai 6c c6ng 4. - Ga biing m9t dllu

Hinh 16.67. err ch~n b~ng vii d~1Irong Ir~c chinh. 1- tr~c chinh; 2- bac c6n; 3- vit ch~n; 4- dal 6c c6ng;

5- mom ~p.

554

Chuang 16: Quy trinh eong ngh~ ehe' t~o cae ...

trong mam cap va m(\t dau ch6ng tam. Phuoog phap nay thich hap d<!gia c6ng nhiIng tfl,lc n:'!ng va dai kern ctmg viIng, c6 ty I? LID = 5 -;-10. SCId6 djnh vj nhu tren the hi?n tren hlnh 16.68. Sai s6 khi ga tr~c tren mam c:,!pba chau va mN dau ch6ng tam bao dam trong gi6'i h~n den 0,1 mm. Ngnai
111[un C~lP

a)

PhD!

u6 ga

d:,!! chi tie! gia c6ng bftng m:'!! ngoai, khi chuftn la m:'!t tT~ ngoai tinh, co ,1(\ chfnh

xac nh,1t d~nh, neu gia" c6ng Iren nh6n1 111UY ti~n, nh6m
may phay co the dung 6ng k<;(ldan hili de ga d:,!tchi tiet (hlnh 16.69). Ong k<;p dan h6i la m(\t lo~i cocau Hlnh 16.68.
Sd

doll~n Ir~c dal vol mi11 d~u Iren mam c~p va mi11 d~u ch6ng lam.

a.

sO do gia c6ng: b. sO do dinhvi.

tl)' djnh tam, c6 kha nang tl)' djnh t[lm cao hoo mam c:'!p ba chau.

Ong k<;p dim h6i c6 hai lo~i: lo~i keo (hlnh 16.69a) va loai dfty (hlnh 16.69b). Du6'i tac d~ng cua ll)'c keo ho:,!c Il)'c dily Q, 6ng k<;p dan hili. I djch chuyen ve ben trai ho:,!c phai tao Il)'c k<;p cho chi tiEt gia c6ng 2. - Ga tr~c tren hai mi1i tam. Trui'mg hap nay de gia c6ng nhiIng tr~lc nang va dai e6 Jy I? LID = 5 -;-10. Khi d6 ph6i duqc ga bftng hai 16 tam hai dau truc len mi1i tam tru6'c 2 va mi1i Him sau 4. De truyen chuyen d6ng quay cho tr~c phai dung mam quay I va t6c 3 duqc k<;p ch:,!t v6'i ph6i nho vit 5 (hlnh 16.70).

a)

b)

Hinh 16.69. Chuiin ga la m~1ngoal cua Ir~c go Iren 6ng k~p dim hoi. a) 6ng k~pdim hoikeo: b) ong k~pdim hoid~y. 1. ong k~p:2. chitift.

CONGNG~

cm TAO MAy
3 Phd; 4

555

0) __

Hinh 16.70. Chu~ngil 13 hai 16 tam trim hai mui tam. a) so d6 gia cong; b) so do d!nh 3- toe k~p;4- mOi tam sau; 5- vit k~p.

V!.

1- mam quay; 2- mGi tam trvoc;

aJ

Hinh 16.71. Gia cong trl;lc ga trim

hai mfii tam.

a) dung toe d~u eong; b) dung toe d~u th{mg. 1- mam quay; 2- mOi tam trlloe;

b)

3- toe truyen; 4- mOi lam sau;

5- vit k~p; 6- chat tr~ thang.

556

Chuang 16: Quy trinh eong ngh~ ehe't'!-ocae ...

Hinh 16.72. Gia cong trl:Jc dili voi 51! giup da eLla luynet tinh. a) sO 66 gia c6ng; b) sO 66 g8 6~t. 1- mam quay; 2- t6c; 3- luyn.t; 4- mOi tam sau.

T6c de truy6n chuyen dQng quay cho phoi co hai IO\li:IO\lidau cong (hlnh '16.7Ia) va IO\lidau th~ng (hlnh 16.7Ib), khi do phai co ch6t 6 dUQ"c Hip vao mam quay M g\lt t6c. Khi gia cong tr~c ga tren hai miii tam va khi tr~c dUQ"c c~p mQt dau va mQt dau ch6ng tam d6i v6i tr~c dai, kern cUng vitng co ty I~ LID > 12 de tang cUng vii'ng va ch6ng vong tr~c khi gia cong phiii cho chi tit ty ph~ phv them vao cac vtl:uty eua luynet. Sa d6 gia cong vm sl! giup dO'cua luynet tM hi~n tren hlnh . 16.72 va hlnh 16.73. Luynet co hai kieu: kieu tinh (hlnh 16.72) la IO\litrang bj cong ngh~ dO'them vao chi tit gia cong, no duac ga c6 djnh tren bang may, khi dao ch\lYde dt no dUng yen; kieu dQng (hlnh 16.73) la IO\litrang bj cong ngh~ dO'them vao chi tit gia cong, no dUQ"c ga li6n ban xe dao, khi dao ch\lY de dt no ch\lY theo.

C6NG NGHE cHt TAO MAY

557

b)

'-'-n-'
'- Hinh 16.73. Gia cong trl;lc dai vdi 51! giup dB eua luynet dqng. a)

sa

06 gia c6ng; b)

sa 06

bigu dien each gil o~t.

1- mam quay; 2- t6c; 3- luynst; 4- mOi lam sau.

Mu6n thl!c hi~n ga truc d6 gia c6ng theo phuong phap nay thi tru6'c khi gia c6ng phai gia c6ng cd da luynet d6 t\li chiSty vao v:lu ty cua luynet phai la m~t . tinh nh:1m giam rna sat giiia m~t cll trl,lcva v:lUtY khi trl,lCquay. cac v:lu ty cua luynet duQ'clam biing v~t li~u M mai mon (nhu d6ng thau) M biio dam be m~t chi tiel. gia c6ng kh6ng bi hu hong. Cac v:lu phai duqc thubng xuyen b6i rna. Neu trl,lcgia c6ng dai thl m!?tditu c~p vao ma.m c~p, con m!?tdllu da biing luynetfinh. Khi do co th6 xen m~tdllu, khoan 16 ta.m,gia c6ng 16 (hlnh 16.74). Vi~c ga d~t theo phuong phap nay r:lt COy nghia trong rna r!?ngkha nang damay ti~n.

558

Chuang 16: Quy trinh cong ngh~ ch t~o cac ...

Hinh 16.74. Xen m~tdau khi trvc dU'qc9a. tren mam c~pva luynet tinh.

De gia c6ng milt trlIc dai kh6ng cling viing tren may ti~n co the thlIc hi~n theo trlnh tu sau (hlnh 16.75): TrlIc duqc ga tren hai mili Him, sau do ti~n milt d01!-n trlIc lam c6 dO'1uyne!. Dua 1uynet finh vao dO' philn c6 trlIc vua ti~n hie tru6c va ti~n d01!-n trlIc ke tu II sau den sat Juynet. Quay dilu trlIc di 180", milt Iiln nua l1!-i ga trlIc len hai mlii tam va dO' biing luynet finh vao milt philn clla doan tf\lc dii ti~n. Ti~n not philn trlIc con Hinh 16.75..Trinh II! gia cong Iryc khong c.mg vrtng ga
trim hai mui tam va co sl! giup dB ella luynet tinh.

Tuy nhien doi v6i trlIc

a) ti~n'phan c6 tn,lC dB luynet; b) ti$n dau thCtnhat; cj

ga I~i phDi;d) ti$n n6t d~u thit haL

C6NG NG~ CHETAO MAy

559

co du<mg kinh nh6. hon 200 mm de kh6ng phiii gia c6ng cd do luynet, d6i khi dung ong dieu chinh chuyen dung (hlnh 16.76). Gng duqc kp len cd trllC I kh6ng gia c6ng nha sau vit 3, va m(it ngoai phan cd elm ong 2 duqc ty vao cac vilu ty cua luynet,
m~t

HInh 16.76. 6ng dleu chlnh dii dinh vi phoi vila luynet.
1- chi tiet gia cong; 2-

eua 6ng 2

duQ'c

co ella

6ng d~

ty vao

luynet;

gia c6ng chinh xac. 3- vlt dleu chlnh. De Wm cua ong trung v6i tam chi tiet gia c6ng phiii dieu chinh cae vit dau chlm 3. Sau khi dung d6ng h6 de ki~m tra d(>dilOcua m(it ngoai bi!c ong dieu chinh, thl!c hi~n dua vilu cua luynet cho tiep xuc cd dobi!c ong (hlnh 16.77).

Hinh 16.77. Gia cong tr~c dill veli sitd~ng b~c ong del dieu chlnh. 1- 6ng eMu chlnh; 2- luynst

Khi ap dllng phuong phap gia c6ng tren hai mlii liim nguai ta ga trllc tren cac mlii tam khac nhau ve ket cilu va vat li~u. Khi gia c6ng tinh v6i toc d(>dt

560

Chuang 16:Quy trinh dIng ngh~ ehe't~o cae ...

100 va vO'itiii tn;mg kh6ng dang k~

d.n dung mui Him biing hqp kim cnug BK6, khi gia c6ng tinh vO'i t6c di) trung blnh va tai tn;mg trung blnh thi dung hqp kim cUng mae T5KIO, khi gia c6ng tM dung t6e di) eftt kh6ng 100 nhung tai tr<:mgdang k~ thl dung mae BK8. Khi gia c6ng chi tiet v6'i t6c di) 100 (v >75 m/ph) thl phili ap dling mui tam sau la mui tam quay. Cac trlic co duang kfnh ~ :S 20 mm khi ga d~t de gia c6ng co th~ dung miii tam nguqc (hlnhI6.78). Khi do dau ph6i duqc ti~n e6n truO'cphu hqp vO'iIii cila hai mui tam.

+
2

+
Hinh 16.78. Gil phoi tren hai mUi tam ngllQc. a) m~t chu~n d g8 18m~t cOn
b) m~tchu~ng8 la d9 vat

C'itnh

~- mOi tam

l:I

trl1Ctc;2- mOi tam l,l sau.

Gia c6ng trlic tren may ti~n thuang duqc thlfc hi~n trong hai giai do~n, dau tien la gia c6ng th6, sau do la gia c6ng tinh. Khi san luqng kh6ng 100 vO'itfl!c n~ng va CUngviing co th~ gia c6ng trong mi)t giaido~n sau ba Ian ga lien tiep nhau nhu sau:

+ Un ga mi)t: ti~n th6 dau thu nhat Clla trlic. + Un ga hai: ti~n th6, sau do ti~n tinh dau thu hai cila trlic. + Liln ga ba: ti~n tinh dau thu nhat cila trlic.
Sau khi ti~n th6 di) chfnh xac kfch thuO'cduang kfnh d~t cap 10 va d<:> nhan bong hi! m~t d~t cap 3. Ti~n linh tfl!Cd~1chfnh xac cap 9 ;,-8 va rrong mi)t s6 truang hqp d~t den cap 7 va di) nhan bOng be m~1d~1cap 6 .;-7. Ole trlic b~c cung duqc gia c6ng th6 va tinh tren may ti~n mi)t Irlic nhieu dao va may ban !If d6ng chep hlnh thuy Ilfc, may IU di)ng nhieu trlic thrmg dUng, may ti~n co trang bj ban dao chep hlnh Ihuy IIfCva Iren may ti~n v~n niing th6ng Ihuang. Khi san luqng iI, san xuallo~t nhc. va don chiec gia c6ng th6 trlic b~c duqc

CONG NG~

om T~OMAy

561

thl!c hi~n tren may ti~n v(lnnang thOng thuOng, phoi tu tMp can, co cae phuong an ciit thea SCi d6 nhu hlnh 16.79.

a)

ISO

100

ISO

-,

'-- -- ------------,

.~------~ , 1--

~__ r--l .
I.
I
~, If~ _

~---------------

--

L...- _~_,-~--.,
L _

_,.~_~I L
I

--.~

-.~-~
~----:J
_

Hinh 16.79. So

do gla

eong tho tr~e b~e.

a) tr~c b~c voi ph6i tCtthep can; b) ellt thea daan; c) c~t thea daan; d) eM h6n hgp; e) ellt thea lop.

5 6

3 4
" I ' ,

'1',

Z 1

{ir

: -B3E*
L'

a)

.---r--

".,

b) _---j--~--~
~

a)

b)

~do ti~n
tinh trl;lc b~c.

Hinh 16.80. So

do cae phuong

phap e&t khi pho;

d.

Hinh 16.81. Hai so

co b~e .qbe.;. a) c~! tll m~t !lau Ion b) c~t tCtm~t dau dau nhe.

a) ti~n xang m~t tr~ mol xan ranh b) ti~n m~t tr~ va xan r.nh lien tiep.

36 - CNCT

562

Chuang 16: Quy trinh cong-ngh~ che't').o cac ...

Chon phuong an nao de gia eong tr~e b~e theo sa do tren Iii phu thuoe vao dq clIng vfrng eua h~ thong eong ngh~_ Sa do cae phuong phap dt tr~e b~e khi phOi da e6 b~e sa bq duqe the hi~n tren hlnh 16.80. Vi~e ti~n tinh true b~e duqe thtre hi~n theo hai caeh: each thu nhat la gia eong ranh cae b~e tr~e duqe tin hanh sau khi gia eong tinh tat cit cae phlln tr~ tren chi tit true b~e (hlnh 16.81); each thu hai la dung dao dt t6 hqp sao eho Vlrathich hqp de gia eong cae mat tru va vlra dt ranh tao b~e va gia eong tinh true b~e theo sa do hlnh 16.81. Nang suat lao dqng khi gia eong true b~e tren may ti~n se duqe nang len 3 + 4 11lnkhi sir d~ng ban dao ehep hlnh bfmg ea khf thay eho ban dao thong thuang. Tren hlnh 16.82 trlnh bay mqt do ga ti~n ehep hlnh tren may ti~n v'in nang v6'i ea eau ehep hlnh ea khf. Nha e610 xo 61uon day dllUty.8 va do d6 day vao can eua con truqt 3, do d6 day con trliat 3 xuong du6'i lam cho mlii ty 4 luon ty sat vao m~t dinh hlnh

3 4

Hinh 16.82.

eo ga ti~nchep hinh. dG gia cong trl:lC

b~c.

1. dao c~t: 2. vo d6 ga; 3- con trlIat; 4. mG;ty dliaC k~p vao con trlIot; 5- dlIBng chop hinh; 6.10 xo; 7. g;a dB; 8- d~u ty; g. banh I~ch tam.

C6NG NGHi;: CHB TAO MAY

563

cua duang cMp hJnh 5. Khi cho bim dao ch~y ve tnli dao I duqc ga tren con trtrqt3 se cat ra duqc cac b~c cua tTl!C phil hqp vai cae b~c tren duang 5. Khi cat het chieu dai cac b~c cua tTl!C, mili do bj tl!t xu6ng phan thap tren duang 5, 10 xo 6 dily ca con trtrqt co mang dao xu6ng dum, dao duqc rUt ra khoi ph6i. Mu6n dua mili do ve vj trf ban dau phai thao chi tiet r6i quay banh I~ch tam de dily dau ty va do do dily con trtrqt cung mili do len tren va ch~y ban dao ve phfa phai de dao tra ve vi trf ban dau. Chu trJnh gia c6ng duqc I~p I~i. Trong d6 ga nay ecu II de dieu chinh vj trf do tr,!c cua duang chep hJnh 5. D6 ga lo~i nay de gia c6ng cac tr,!c b~c vai d6 chenh cUa cae duang kfnh giil:a cac b~c den 5 mm va di? chenh giil:a duang kfnh Ian nhat va nho nhat la $ 30 mm. Theo phuang phap nay di?chfnh xac theo duang kfnh la :!: 0,05 mm va theo chi6u dai la:!: 0,2 mm.

Trang c6ng nghi~p ngu6'i ta con Hinh 16.83. Ban dac chep hinh thuy "!c KeT-1 di ti~ntr~c b~c. . rrng dung ri?ng rai ban 1- xe trugt; 2- tilm ga; 3- xylanh thlly IlIC; 4- dac c~t; dao chep hJnh thuy 5- can piston; 6- bdm; 7- khoang ben phili; 8- khoang ben trai; h!,c Hip tren may ti~n 9- 10th6ng qua; 10- COntrugt; 11- 16xo; 12- dUBng chap hinh; v~n nang de gia c6ng 13- tay g~t; 14- piston. tTl!C b~c. Ban dao kieu KCT-I bao g6m ca cau cMp hJnh vai xylanh thuy h!,c(hJnh 16.83). Tren ban dao cua may ti~n d~t toan bi? ban dao cMp hJnh nay. De th!!,C hi~n duqc di6u do, tren ban trtrqt ngang cua xe t~uqtl cua ban dao ngu6'i ta d~t mi?t Him d~c bi~t 2, tren tam nay d~t xylanh thuy I!!,c3. Xylanh tMy I!!,cnay duqc g~n vm dao cat 4 va chuyen di?ng cUa xylanh duqc lien h~ vai ca cau di6u khien th6ng qua duang chep hJnh. Xylanh thuy I!!,cco the dich chuyen mi?t goc

564

Chuang 16:Quy trinh c6ng ngh~ ch t~o cae ...

45 so vai huang cua tam va t~c cua chi tiet gia congo CAn 5 cua piston cila xylanh duqc kyp chat vao tam va co vj tfl co djnh. Qua tflnh thl!Chi~n ch6p hlnh nhu sau: dilu Iir M chua nhi"1 bam 6 co luu luqng 5 lit/phut di qua blnh 19Cvao 16cua ci\n 5 va vao khoang ben phili 7 cua xylanh thuy Il!'c3, trong do co piston 14..Di~n tich khoang ben tnii 8 Ian gap hai liln di~n tich khoang ben phai 7. Ca hai khoang nay co lien h~ v6i nhau thong qua mot 16co duang klnh nhO tren piston 14. Qua 16nay dilu tham nhij.p vao khoang ben tfai 8, rna khoang nay duoc noi qua 169 cua van truq. Van tfUqt nay dUl;icnoi v6i bi5dill}. Con tfUqt 10 cua van truqt duai tac dllng cua 10 xo 11 luon ep vao duang chep hlnh 12 thong qua tay gi!t 13. Neu nhu duai tac dllng cua duang 12 lam tay gi!t djch chuyen len phla tfen thl con truqt 10 djng djch len thl tiet di~n 16di qua 9 duqc rna ra va dilu til khoang 8 se tl!'do di qua ve be dilu, va nhi"1 do rna dilu til khoang 7 chily vao khoang 8 mi!nh len, no se tac d(lng len day cua xylanh trong khoang 7, lI!c tac d(lng se Ian han dang ke so vai khoang 8. De can biing sl!'tac dung cila lI!c nay se gay nen ap lI!c tfen day cua xylanh thuy lI!c 3 trong khoang 7 dAn den lam xylanh thuy luc chuyen djch, lam cho dao cflt

djch khoi chi

o

tiet gia congo

Neu con truqt 10 dich chuyen xuong duai thl tiet di~n 16 di qua 9 bj dong Ii!ido dilu blch cua con truqt va dilu fa cua dilu til khoang 8 cua xylanh tMy ll!c ve blnh dilu bi chan Ii!i,lam chb ap lI!c trong khoang 7 va 8 la nhu nhau. Do d(l chenh cua di~n tich hi~u dllng cua piston 14 trong khoang 7 va 8 va sl! can biing tac dllng II!Ctfen xylanh thuy lI!c se gay nen sl! dich chuyen ban dao vai dao cflt theo huang vao be mat chi tiet gia congo Vi~c gia cong duqc thl!c hi~n sau khi dao da duqc COcau dieiJ khien thuy lI!c dua xylanh cling vai ban dao mang dao den vj tfl mong muon theo cae bij.c cua duang va thl!'c hi~n chi!Ydao d9C. D(l chlnh xac di!t duqc cua phuang pMp nay tfong giai hi!n chlnh xac cap 8 va d(l nhan bong be mat cap 6 ; 7: Trong san xuat hang 10i!tIan va hang khoi de gia cong chi tiet di!ng t~c bij.t ngui"1i ta sir dllng f(lng fai may ti~n m(lt tfllCnhieu dao, may ti~n ch6p hlnh, may ban It! d(lng va may tl! d(lng nhieu tfllCnhieu dao.

6 may

ti~n m(lt tfllC nhieu dao thuang co hai ban dao: ban dao truac va

CONG NGm

cm TAO MAY

565

ban dao sau. Ban dao truac co chuyen d<lngd9C va ngang con ban dao sau chi co chuyen d<lng ngang. Khi gia c6ng tf\lc b~c tren may ti~n m<lttr\lc nhieu dao co nhfrng phuang an khac nhau lay luqng du cat cho tUngdao khi chung cung cilt dong thai.
a)

6 chi

b)

I,

I,

c)

Hinh 16.84. Sd a)

do ti~ntn,Jc b~ctren may ti~nm9t

trl;lc nhieu dao.

c~t voi

chi ch~y dao dQc; b) cat vai vao cat xiem sau d6 ch9y dao d9c; c) cih voi chi ch~y dao ngang.

566

Chuang 16: Quy trinh dIng ngh~ che' t~o cac ...
SCI

tiet tfl,lCb~c vai ph6i tu thep thanh tron can san co the thl!Chi~n theo ba gia c6ng co' bim nhu sau:

d6

I) Ti~n vai chi co ch~y dao doc (hinhI6.84a). Khi gia c6ng theo sa do nay thi mbi m'?t dao duqc dieu chinh den m'?t dUOngkinh xac dinh va duac philn b6 sao cho thich hqp vai chieu dai mbi b~c tr!!c. Thai gian maya day duac xae djnh btmg chieu dai hanh trinh lam vi~c cila ban dao va Mng tclng chieu dai cila Hitcit cae b~c gia c6ng: L"p =1, + 12 + 13. Vai sa d6 thu nhat co the gia c6ng chi nhii'ng chi tiet co duang kinh cac b~c tang theo chuyen d,?ng cila bim dao. 2) Ti~n vai sl! d.t vao va sau do ch~y dao d,?c (hinh 16.84b). Khi gia c6ng theo sad6 nay, dao I va 2 vao d.t d6ng thai a cac diem khac bi~t nhau kh6ng thi'mg goc be m~t gia c6ng mil nghieng m'?t goc so vai truc cila may. Huang dao an vao S nghieng goc e vai gia trj phiti nh6 han goc nghieng ph!! <P I cila dao. Sau khi cae dao vao d.t d~t yeu cau, cho ban dao ch~y theo huang d,?c. Mbi b~c cila tr!!c duqc gia c6ng biing m'?t dao, do do rna bim dao phili ch~y vai chieu dili cila b~c tr!!c dai nhat I,.

1>42/.285

Hinh 16.85. So do li~n Iren may li~n ban II! dQng nhieu dao 1A730.

CONG NGHE CHE TAO MAy

567

Thai gian may gia ciing theo phuong phap nay duqc xac.djnh theo chi6u dai 1611 nhlit cila b~c truc I,. Lnp=l], 3, Ti~n vai ch':\ydao ngang (hlnh 16.84c). sad6 gia cong nay duoc di;lctn.mg 00; di6u la mlli m<Jtdao ti~n mot b~c cho tnrac v6i chay dao ngang So co chi6u r<Jngmbi dao biing chi6u dai cila b~c tfllc can gia cong. sa d6 nay co tM duqc Slr dl)ng khi gia cong nhfrng do':\ntruc, con va djnh hlnh ngi\n cila chi tiet tfllc. Tren may tj~n nhi6u dao khi gia cong so b<Jd':\tchfnh xac clip 9 -i- 10, khi gia cong tinh d':\tclip 9. D<Jchfnh xac kich thuac theo chi6u dai dat chfnh xac clip 9
-i-

10.

sa d6 gia cong truc b~c tren may ti~n ban tv d<Jngnhi6u dao m<Jttrl)c chfnh duqc trlnh bay tren hlnh 16.85. Tren may chi co m<Jttrl)c chfnh va hai ban dao, ban dao tnrac b6 trf nhi6u dao tren cac b~c trl)c thvc hi~n chay d<:Jc Sd va ban dao sau b6 trf dao ti~n cac vai

c-------J
""

~I /

.",

., '" '" ",. ~

+
+

Hinh 16.86. 50 do b6 tri daD trim may ti~n ban II! d9n9 chop hinh thuy I,!c 1712. 1- dUBng chep hinh; 2- mGi do; 3- cd cau thuy IlIe; 4- ban dao dqc; 5- ban dao ngang; 6- chi tiet gia congo

568

Chuang 16: Quy trinh dIng ngh~ eh til-0cae ...

tn~e thl!c hi~:nch~y dao ngang So' Lo~i may ti~n ban II! d(mg nhieu dao doi hoi milt nhieu thai gian cho dieu ehinh do di? phuc t~p cua dieu chinh va phai ga chinh xac mi?t s61uqng 16ndao dt phu hqp voi k'ich thuac ciln gia cong cUachi tiet. Lo~i may nay duO'csir d",ng ri?ng rai trang san xuilt hang lo~t. Trang san xuilt hang lo~t va hang kh6i nguai ta ding dung ci\ may ti~n ban tl! di?ng chep hlnh thuy Il!c d~ gia cong t~c bi!-c.SO'do ti~n !r",c bi!-ctren may ti~n ban tl! di?ng ch6p hlnh thUy Il!c 1712 cua Nga san xuilt duqc trlnh bay tren hlnh 16.86. Tren may co hai ban dao: ban dao dqc 4 voi mi?t dao luon lien h~ v6i du6ng ch6p hlnh 1 thong qua cO'cifu thuy Il!c 3 va mlii .do2 d~ ti~n ra hlnh d~ng trl,lckhi thl!c hi~n ch~y dao dqc, ban dao ngang 5 tien ngang S" de ti~n ra cac ga Val trl,lc.
, I

Dung may ti~n ban tl! di?ng chep hlnh thUy Il!c co mi?t lo~t cac uu di~m so v6i may ti~n nhieu dao, do la: Thai gian dieu chinh va dieu chinh Illi !ren may ti~n ban tl! di?ng ch6p hlnh thuy II!" gii\m di theo s61uqng cua dao trang gia dao. Dan gian trang vi~c ga Hip mau, dan gian !rong sa do dieu chinh. Thai gian dieu chinh giam 2 -;-3 IAnso v6i

Hinh 16.87. D~ng chung cu. may li~n ban II!dgng mgtt,~c nhieud.o
8-

kiiiu 1721.

1: than may; 2- ban dao t,en; 3- ban dao dllOi; 4- ~ sau; 5-~ trlloc; 6- chi tiet; 7- n6ng ~ sau;

co cau

dieu khien.

C6NG NGH~ CH TAO MAy

569

dieu ehinh tren may ti~n nhieu dao (thai gian dieu ehinh trung blrih 30 ~ 35 pMt). Tren hlnh 16.87 chi ra dang chung eua lo~i may ti~n ban tl! dl)ng ml)t trl!e nhieu dao duqe su dl!ng de ti~n trl!e bae trang san XU;!thang loat 16n va hang kh6i. May g6m than may 1 duqe t~o tu pMi due eUng vfrng, phfa tren ella n6

duoi ml)t g6e nghieng 35" duqe b6 trf ban dao tren 2. (j phfa duoi ella than may b6 trf ban dao duoi 3. (j phfa tren e6 u sau 4, I! tmoe 5 duqe k\'p tren mat ph~ng th~ng dUng ella than may. (j philn ben trai ella than may duqe b6 trf xylanh ella ban dao tren va ban dao duoi. K\'p ph6i gia e6ng 6 duqe th\le hi~n nha ml)t co e;!u khf ep ga trong trl!e ehfnh rna n6 duqe dieu khien b~ng co e;!u eh~y dao. 1) sau e6 nang 7, n6. duqe djeh ehuyen voi sl! giup dO" ella xylanh thuy l\le vm ban d~p dieu khien 8. Ban dao du&i 3 nh~n dliqe djeh ehuyen dqe tu xylanh thllY .I\le b6 trf phfa du6"i eua I! tmoe; djeh ehuyen ngang ella phan tren ban dao 3 (khi cAt x;!n vao) duqe thl!e hi~n v6"isl! giup dO" ella m~t cOn duqe k\'p tren ml)t gia d~e bi~t ga vao

Hinh 16.88. D~ng chung cua may ti~n dli'ng ~au tr~c chinh ban

to!

di?ng vai tao dQng lien

tl;lC.

1- ban quay dUng; 2- mam ~p; 3- ban dao; 4-

c9t

dUng.

570

Chuang

16: Quy lrinh cong ngh~ che' l~o cae ...

than dil.nhuang duai. Bim dao tn':n 2 chi co m6t chuyen dieh Himvii)e ngang vai su giup dO'ella du6'ng. Khi tii)n chi tiet true tren may m9t tr~c nhieu dao nang suat da han him so vai 10,!imay tii)n chi dt biing m9t dao. De gia e6ng cae chi tiet true noi rieng va cae chi tiet may noi chung nguai ta dii thiet ke ehe tao ra lo,!i may tii)n nhieu tr~e nhieu dao ban tu d6ng. Vai nhUng tr~e Ian va viIa trang san xuat hang loat Ian va hang kh6i co the gia e6ng tren may tii)n dUng nhieu tr~e, nhieu dao. Nang suat gia e6ng tren lo,!i may nay kha Ian. D,!ng chung clia may tii)n dung sau tr~e ehfnh ban tIId6ng vai tac d6ng lien tue duae the hii)n tren hlnh 16.88. Ban quay dung I dlrae quay theo ehu ky la 60", lam dieh ehuyen true ehfnh thing dUng cling vai mam e!ip 2. 6 tam ella ban may d!it m9t e9t co sau e,!nh 4, tren do b6 trf nam bim dao 3, cae bim dao nay co the chuyen dieh theo huang dUng va huang ngang. Ph6i duqe kt;p trang mam e!ip Ii\p tren true ehfnh ella may. 6 nam vi trf nguai ta gia e6ng nam ph6i d6ng thai va lien tue theo each m6i m9t ph6i duae ehuyen dieh tiI m6t vi trf nay sang vi trf khae. Sau m9t ehu ky ella ban may chi tiet duqe gia e6ng xong. 6 t,!i m9t vi trf chi vii)e thao chi tiet gia e6ng xong va Ii\p m9t ph6i khae len t",i eh6 kh6ng b6 tri ban dao. Vf d~ e~ the ve dieu ehinh tren may tii)n d(mg sau tr~e de gia e6ng true b~e duqe the hii)n tren hinh 16.89. Caeh tien hanh ga dat chi tiet gia e6ng nhu sau: 0 vi tri I Ii\p ba ph6i va 0 vi trf II Ii\p ba ph6i nguqe dau vai vi trf 1. Va nhu v~y tren d. sau tr~e ehfnh deu ga eac ph6i can gia e6ng.

6 vi trf I ph6i duae

gia e6ng tiI m!it I .;.6 bang ban dao di

xu6ng. 6 vi trf II ph6i duqe gia e6ng tiI m!it 7 .;. 17 biing hai ban dao vai ban dao phai di xu6ng d",t kich thuae cae b!ie tr~e va ban dao trai an ngang t",o ra vai tr~e. Sau m9t ehu ky ella ban lay ra duqe ba chi tiet tiI vi trf II, ehuyen ba ph6i tir vi tril sang vi trill va li\p ba ph6i mai vao vi trf 1.Qua trlnh lam vii)e tiep tue. Khi Slr d~ng phuong phap tii)n biing nhieu dao se Co m9t lo",t yeu t6 ph~ anh huang den d9 ehfnh xae gia e6ng nhu: - Sai s6 do vi trf ella m9t vai con dao dieu ehinh kh6ng ehfnh xae. - Cae dao mon kh6ng deu nhau. - Bien d",ng dan h6i ella hi) th6ng e6ng nghi) th~y dili 0 cae vi trf doc theo tr~e v!it gia e6ng.

CONG NGHE CHI'! TAO MAy

571

7 1 2 9 II 15

fa

3 II !i 6

"

/2 13 /4 16 17

II

Hinh 16.89. 5<1

do C0!19 ngh~gia cling

tryc tren may ti~n sau tr1.;Jc

thing dung ban II! diing.

1 -+- 17- CaG be m<?tdLf<;1C gia cong lien tyc tho I, 11-cae v[ tri lap ph6i.

va tinh.

Vi v~y tren may ti~n ban tI! d(mg mqt tr\lc nhieu dao chi co the d~t chinh xac cAp 9 """10 khi ti~n th6 va 7 """ 8 khi ti~n tinh. Khi dung nhieu dao gia c6ng

572

Chuang 16: Quy trinh dIng ngh~ che't,!o cac ...

tren may ban tI! dqng nhieu truc th&ngdiing co the d~t dq chfnh xae c:fp 7 -;-8 sau mqt vai buac. Ti~n nhieu dao tren bilt ky kieu may nao cling deu co Uti diein hem ti~n biing mqt dao VI giam duqc thai gian gia cong co Mn. Vi~c b6 trf cac dao duqc the hi~n tren cac hlnh 16.84; 16.85; 16.86 va 16.89. Trong truO'nghqpchieu dai cac bac tr,!c kMc nhau nhieu, de rut ngi\n hanh trlnh chay dao dn chia nhc. do~n tr'!c co chieu dai 100 nhilt thanh nhieu do~n rna chieu dai nibi do~n gan tuemg duemg vai chieu dai cac bac tr,!c con I~i. Chieu dai mbi do~n duqc xac djnh:
L r

Lma m

;<;

Trong do: Lm"

chieu dai bac tf'!c dai nhilt;

m- s6 dao b6 trf trong bac co chieu dai 100 nhilt Lm",.

Hinh 16.90.Sd do bo tri dao khi ti~n b~ng nhi~u dao khi chi~u dai

cae b,c trl}c khac nhau nhieu.

Phuemg phap b6 trf nhieu dao tren bac tr,!c co chieu dai Ian nhilt (hlnh 16.90) cho nang suiltcao hemphuemg phap mbi bil.ctruc ci\t Mng mqt dao. Tuy . nhien vai cac tf'!c sau khi ti~n neu kh6ng duoc mai nita se co vet t~i vj trf dao dUng I~i, thil.mchf co the gay nen bil.ct(lido neu ga dao kh6ng chfnh xk VI vil.y trong truO'ng hqp do kh6ng dung phuemg pbap nay.

16.3.6.3. Gia djng mi;it l~ch tam tren trlfc

Cae mat I~ch tam tren chi tiet d(lng truc la nhitng mat co dUO'ngtam kh6ng trung nhung l(li song song vai dUO'ngtam chung cua tr,!c. Nhitng tr,!c nhu the g<;>i la tr\lc I~ch tam. Uien hlnh ci:tatr,!c I~ch tam la tf'!c khuyu.Tren hlnh 16.91 trlnh bay mqt s6 tr\lc khuyu.

, a)

II

c)

Jll2

(
~
3 3

,
~.

2.

A
B

"~

70

b)

(ill
2

2
't~ 1
.

"t~

~
J/)

~ 111

--

"
-

~ ~ ~ Ii: ~

"'-. .
e--

.. "
'--

d)

'"t"i

",

""

"'~
-

~
,I

"'.,
-I

':!-

" ~

.0-

H~
JO

B, A
Bz

Ii,

..
.

1110:6

"" z

\,

Hinh 16.91. Mqt 1-

so lo~itrl:Jc

I~ch tam.

a) tn,IC I~ch tam; b) tn,sc khuyu cO CaG 10 tam de 9a trm hai mOi tam; d) tn,Jc khuyu co ghep v(,l dau bfch;"c) tn:lc khuyu ella d9n9 co;

c6 chfnh; 2- c6 bien.

574

Chuong 16: Quy trinh cling ngh~ che' t~o ca.c...

Chi can tim bi~n phap gia cong cae m!)t I~ch Him (mat c6 bien tren trllc khuyu), ket hap vai trlnh tu gia cong cae chi tiet d':lng truc n6i chung cung vai cae bi~n pMp gia cong cac milt trll ngoai va cac be m!)t khac se gia.i quyet duqc cong ngh~ gia cong cho IO':lichi tiet trllCkhuyu n6i rieng. D~ gia cong duqc m!)t lech tam tren trllc hay la gia cong c6 bien tren tfllc khuyu c6 cac phuang phap nhu sau: _Phuong phdp thlt nhdt: ga l~ch c6 chinh d~ dua Himc6 bien ve tam quay cila may. D~ thuc hi~n theo phuang phap nay c6 cac caeh nhu sau: + Cach Ih(t "hat: ra tnrc tiep ho!)c theo driu.

ga

M!)t truc ngoai da duac a) ti~n tho dem ga len mam c!)p bon chau. Sau d6 quay mam c!)p d~ cho hai ehau a vj tri n~m ngang roi dua dao ho!)e thanh thep ga tren dai ga dao tiep xue vai m!)t ngoai eila trlle, t':li d6 danh dau m!)t so ella ban tru<:>t ngang eila ban dao.

e e e

0,

c)

Tiep theo la quay ban tru<:>tngang dua mili dao ho!)e thanh thep ra kh6i vi tri tiep xue vai vi!t mi)t luang djch chuy~n b~ng do I~ch tilm giiia c6 trllC va c6 Hinh 16.92. Kiim tra dQ dlch chuyGn eila cae chau khi bien. Sau d6 thlJ'c hi~n ga gia cCing trl;lc I~chtam treo mam c~pbon chau. d!)t l':Ii trllc sao cho m!)t a) thanh thop cach m~t tryc m(>tkhoang b~ng e: b) tryc .ngoai cila truc l':li tiep xuc tiep xuc vdi thanh thep; c) gia cong c6 bien. vai mili daoho!)c thanh thep t':livi tri maio Sa do ra ga nhu vi!y duqe th~ hi~n tren hinh 16.92. Di) tiep xuc giiia dao (ho!)c thanh thep) vai M m!)t truc c6 th~ ki~rn tra b~ng giay d!)t gifra rnili dao vai vi!t gia cong. Mili dao hoac thanh thep tS' vao l1)!)tph6i vira phai d~ c6 th~ rut manh giay ra kh6ng kh6 khan.

CONG NGHE CHE TAO MAy

575

DI'! d':lt d6 chinh xac caa (tm 0,01 mm) co thl'! dung d6ng h6 ga tn~n dai ga daa dl'!kil'!m tra luong djch chuyl'!n cua mlii daa (thanh thep) khi ra gao

1 2
h

+ Cach tll/fI",i: ga tren

mam cap ba chau vai mieng can d~m
Q

Thea cach nay t':li mi)t !rang ba chau c:J.p I co lot mieng din d~m 2 dl'!xe dich Hinh 16.93. Ga phoi dii li~n Ir~c I~ch lam Iren mam c~p tlim ph6i mi)t da~ I~ch tam ba chau. e (hinh 16.93). Chieu day 1. chau ci;ip; 2. mieng can. cua mieng can d~m duqc xac dinh thea c6ng thuc: h
e

1,5 e (I + -) 2D

(mm)

Trong do: D- duang kinh clla ph6i duO'cc:J.pvaa mlim c:J.p. D6i vai la~i chi tiet tr~c khuyu (hinh 16.91 c, d) vi~c gia c6ng cd bien cUa chUng ding co thl'! thl!c hi~n biing cach ga I~ch cd chinh dl'! f 3 dua tam cd bien ve tam may. Mu6n Hinh 16.94. Sa do d!nh vi khi li~n c6 bien. v:J.y phai lay cd 1- ccS chfnh; 2- c6 bien; 3- d6 gao chinh lam chutln tinh chinh va ga tlim cd chinh l~ch khoi tlim may m6t da~ biing khaang each giua hai tlim cd bien va cd chinh. Ngaai dieu do ra mu6n dua tlim cd bien ve dung tlim quay clla may can phai djnh vi b:J.ctl! dO'quay clla chi tiet (hinh 16.94). Trong san xuat don chiec va la':lt nho, vi~c kh6ng che b:J.ctl! dO'xaay co thl'!thl!c hi~n biing each ra dung tlim cd bien trung tam may tmac khi koepch:J.l.

576

Chudng 16:Quy trinh cong ngh~ che't~o cae ...

Trongsan xuat h1mg loat thui'mg dung tMm mi?t mii.t n~o do nfta tren tr~c khuyu lam mii.ttS' d~ ch6ng xoay quanh tam d6 djnh vi duqc tS' vao c6 chinh. Mii.tdo thui'mg la mii.tvat duqc gia cong them tren vai rna khuyu (hlnh 16.95 a, b) hoii.c16 tam khoan tMm tren rna khuyu (hlnh 16.95c) hoii.cIqi d~ng mi?tl6 a bii.tbfch dau In,lc khuyu (hlnh 16.95d).

a)

b)

c)

d)

Hinh 16.95. )jiim

ty

chong xoay khi gia cong c6 bien.

a, b) m~t vat tren rna khuyu; c-Io t~m dl1<;1c khoan tren rna khuyu; d) 16tren m~t d~u bieh eoa tr~e khuyu.

Tu vi~c pMn tich cach dinh vj d~ gia cong nhu tren, tMy r~ng d~ gia cong cac lo~i t~c I~ch tam nhu tr~c khuyu thl ngoai vi~c phai khoa mii.tdau, khoan hai 16 tam a nguyen cong gia cong dau tien nhu. d6i v6'i cac chi tiet d~ng tr~c noi chung con phai phay mii.tc~nh rna khuyu, hoii.cgia cong 16 tam tren rna khuyu, hoii.c 16 tren mii.tbich dau tr~c d~ t~o chuan cho cac nguyen cong sau. Tren hlnh 16.96 th~ hi~n mi?t lo~i d6 ga mai va tatnhien cGng co th~ ti~n c6 bien clla tr~c khuyu bang cach ga I~ch c6 chinh dua c6 bien v6 tam may. Khi gia cong c6 bien, t~c khuyu duqc ga biing c6 chinh tS'len mang dinh vi 2, mang nay duqc Jap tren mam ga 5, vi tri tam cila n6 I~ch so v6'i tam may mi?t luqng biing di?l~ch tam clla c6 chfnh va c6 bien can gia cong. Tren dau clla tr~c khuyu kyp chii.tmi?! rna chi a 6 tren do co ranh 3 va In,lCmang rna 6 duqc . gift vj tri yeu cau nha ch6t djnh vj 4 (nhu v~y co tMm m!?!phuangan !ll6'ide dinh vj goc xoay khi gia cong c6 bien). Tr~c gia cong duqc kyp biing don kyp 7 ca hai dau. Ca hai dau d6u co hai mam ga v~ duqc truy6n dan quay tu ca 'hai dau tr,!c. De tang ctffig vii:ngcho chi tiet k~i gia cong nguoi ta dung luynet do 1. V& nguyen ly nay d6 ga co th~ HipIren m~y mai d~ mai hoii.cHiptren may ti~n d~ ti~n c6 bien. . .

CONG NGm CHE TAO MAY

577

BL
A-A

7 2

Hinh 16.96. D6 ga mili (ti~n)c6

biim tren may c6 truy~n d~n tir hai phia.

1-luynet da; 2- mimg dinh vi; 3- ranh; 4- chat dinh vi g6c xoay; 5- mam gil; 6- dia chia; 7- don k~p.

+ each thu ba: ga tfen hai Iii tam I~ch so vai tam tf\lc mot luqng biing di?
I~ch tam. D6i vai 10\iitfl}Ckhuyu nhu hlnh 16.91b phiti gia cong truac cac Iii tam cr cac b~c tfl}CI~ch tam can gia congo Dau tien phoi duqc ga theo Iii tam A de gia cong m~t tfl} chung, sau d61an luqt ga theo 16 tam B!-B! va B,-B, de gia cong cac cll khuyu. Tfen hlnh 16.97 trlnh bay cach gia congtfl}C I~ch tam vai cach ga biing hai Iii tam. Neu tam cua cll tfl}CI~ch tam (tam cll bien) vuqt fa khbi giai h\in cua phoi, thl phoi duqc ga tfen rna I~ch tam (hlnh 16.98).

37 -CNE:T

578

ChuClng 16: Quy trinh cong ngh~ che't'!-o cae ...

Hinh16.97. Gia cong trl:lC I~chtam voi each ga nhe hai 16 tam. A~10tam d~ ti$n m~1t I$ch tam (1); 8-10 lam d~ ti$n m~t tn,! chung (2); e- 69 I~ch tam.

Dla I~ch tam PM' 2, 4 duqc kt;p hai 2 3 I dAu . trllc khuyu. M~t dAu cila rna co khoan Iii tam. Lil nay l~ch so vai tam dAu truc khuyu e 5 mo?t khoang biing do?I~ch Wm e. Khi Hinh 16.98. Gia cong tn,Jc khuyu git tren dTa I~chtam. gia c6ng hai rna 1- mam phimg; 2, 4- illa I$ch tam; 3- thanh gi~ng; 5, 6- vat do; trong; l~ch tam mang trllc e- 69 I$ch Him. khuyu duqc ga biing hai Iii Wm hip tren hai mili tam. Thanh giiing 3 dung de tang do?cung vung cho ph6i. V~t d6i tn;mg 5 va 6 duqc can biing vai philn I~ch tam cua truc.

Noi chung khi gia c6ng cd bien che do?dt thap han khi gia cong cd chinh. Do lll'c dt va 11I'C ,kt;p chi6u trllc cua mili tam trllc khuyu de bj u6n (hlnh 16.99a), VI v~y dn ch6ng u6n biing dai kt;p (hlnh 16.99b) hoac bul6ng kieu kfch (hlnh 16.99c) de giu hai chi tiet kh6ng bj bien d~ng trang qua trlnh gia c6ng.

CONG NGHi;o CHE TAO MAy

579

0)

0
trl:lC

0
khuyu va bi~nphap chong uon.

Hinh 16.99. St! bien d~ngella

a) bien d?n9 do Ille huang trl}c; b) chong uon bang dai k~p;c) chong uon b~lng bul6ng kich.

- Phuung phiip thu hai: dung tfllc khuyu mau dieu khien dao d.t c6 bien.

Phuong ph:lp nay ph iii duqc th,!c hi~n tfen may chuyen dung. So do gia c6ng theo phuong phap nay duqc trlnh bay tren hlnh 16.100 .
.J

OJ

b)

I./'";

Hinh 16.100. Sd do gia cong

c6 bien

nha tr\lc khuyu mau dieu khi~ndao.

a) sO do gia cong; b) quy d?o ella rnOi dao

va tam c6

bien gia cong;

1- tn,lc khuyu gia cong; 2, 3- tn;lc khuyu mau; 4- dao cat; 5- gia dao.

Djnh vi bang c6 chinh C:J h~i dau, dinh vi g6c xoay b!ing go tfen ma khuyu ho~c b!ing 16 tfen mat bich dau trllC' Dao dt 4 duqc Hlptfen gia dao 5, gia nay

580 duqc Hlp vai tfl,lC khuyu mii.u so 2 va 3. Hai truc khuyu mii.u nay duqc Iilp' song song vai tr\lc khuyu din gia cong I (hlnh 16.100a). Trang qua trlnh gia cong truc khuyu gia cong va tr\lc khuyu mii.uquay d6ng bq nhau. Khi chUng quay nhu v~y se lam cho mlii dao 4 t::t0nen quy d::to II, con Him clla cd bien gia cong co quy d::to I (hlnh 16.100b). Va nhu v~y chi clln tfl,lc khuyu quay het mqt vong thi dao cling elit het chu vi cd bien. Neu nhub6 trf mili mqt cd bien do mqt gia dao mang dao thlIc hi~n chuyen dqng elit thl tilt cii cac cd bien duqc elit d6ng thoi. DlIa tren Cel sa clla phuang ph3p nay ngum ta con thlIc hi~n mai sieu tinh' cac cd tr\lc cila tr\lc khuyu. Cae cd tr\lc Clla tr\lC khuyu sau khi ti~n va sau khi mai con duqc

Chlielng 16: Quy trinh dIng ngh~ ch t<).o cae ...

'I
17
I

~ -----e;

~~H'~\
~
-1 I
. C/ I

I
1
\

-j
" I I I .

jQ]t

~ITJ

I
I
!
I

o
tD
~

:(lj
'CIJ

'0

.<: .<=

" " :E

CONG NG~

cm TAO MAY

581

danh b6ng ho~c mili sieu tinh. Sa d61am vi~c cua may mai sieu tinh toan b<:J cac cb tn~c cua tmc khuyu duqc chi ra tren hinh 16.10 J. Nhfulg thanh mai I cua dau mai sieu tinh ep vao cac cb tr~c cua tr~c khuyu gia c6ng 5, duac quay tren hai mili tam cua may. Cac dau mai sieu tinh duqc Hip len cac tr~c khuyu mau 2. Tr~c khuyu mau 2 duqc I~p song song va quay d6ng b<:J vai tr~c khuyu gia c6ng 5 do d6 tiep xue giil'a cac thanh mai I vai cac cb tr~c duac bao dam bn dinh. Khi quay d<:Jng ca di~n, ch6t I~ch tam se cung cilp cho cac thanh mai chuyen d<:Jng tinh tien d\lc theo cac cb tr~c. Trang qua trlnh lam vi~c dn tuai dung dich lam l<J.nh vao vilng gia c6ng cUachi tiet. Vi~c danh b6ng cac Ccl tr~c cilng vai nguyen Iy nhu mai sieu tinh nay, khi d6 ph8.i thay dau mai sieu tinh bang dau danh b6ng. Nguyen Iy nay cling the hi~n ro tren sa d6 ti~n cb bien (hlnh 16.100). Do ll!c dt khi ti~n 16'0han so vai mai sieu tinh va danh b6ng nen khi ti~n cb bien nguai ta chi lam cac gia dao va l~p dao tren cac cb bien (ytr~c khuyu mau de gia c6ng cac cb bien (ytr~c khuyu dn gia c6ng. - Phuong phtip thit ba: dung ban dao quay vai tam quay trung vai tam cua tr~c I~ch tam. Theo phuang phap nay vi~c gia c6ng cb bien (Ccl truc I~ch tam) duqc thl!c hi~n bang dau dao quay rna tam quay cua n6 I~ch so vai tam cb chinh m<:Jt luqng e bang khoang cach tam cb chinh va tam cb bien. Phuang phap nay cling dung de gia c6ng Ccl bien cua tr\lc khuyu. De gia c6ng nhfulg cd bien cua nhfulg tr~c khuyu 16'0nguai ta da ap d~ng r<:Jng raj may vai ban dao quay (hinh 16.102). Tinh v<J.n nang cua may nay va nang suat cao dang ke cua may cho phep ap d~ng n6 vao cac d<J.ng san xuat khac nhau. Truc khuyu duqc ga k<;pbang Ccl chinh tren kh6i V cua gia 4, gia nay duqc ga tren than may. Vi~c lam trung tam cua cb tr~c gia c6ng vai tam cUa dao quay d<J.t duqc bang phuang phap xoay tmc va dich chuyen vo h<:Jp I theo ban truqt 3 theo hu6'og ngang. Tren chi tiet tnrqt mang ca s6 7 duqc k<;plen m<:Jt dia vong 8, n6 duqc quay trong vo h<:Jp I nha su giup dO'cua b6 tmy6n tr~c vit, va lam chuyen djch hai ban dao 6. Nhb' d6 rna Ccl tr~c duqc gia c6ng ch<J.y dao. Ch<J.y dao cua ban dao duqc thuc hi~n tit d<:Jng ca di~n vai h<:Jp giam t6c 9 qua vit hanh tdnh. Hi~u chinh tr~c vai su gjup do cua quai vong 5. Khi hi~u chinh nguai ta do khoang cach tit vong quay den cb chinh cua tr~c khuyu.

u.
00

n
::r
5 "

a :;
J'l

.. '3'
::: ~ :3,

10

i-<

-$3 4-

5" 0>
:;

I~
I~
I.ro>

'1

" ::r
',0>

~
0
0>. "

<1,

Hinh 16.102. May voi ban dao quay dij ti~nc6 biim trl;lc khuyu Ian.
1- thfm h9P; 2, 3- ban trugt dE'm huang; 4- gia dB; 5- quai yang; 6- ban dao; 7- con tnJqt mang ca; 8- dTa yang; 9- h9P giam

toc.

"

C6NG NGHl? CHE TAO MAY

583

An ngang vao cil tn,lc duqc tie'n hanh dong thai biing hai dao rna chuyen d9ng cit duoc thl1c hi~n ttr dao nay roi de'n dao kh:ic. Ti~n ngoai cil truc duqc tie'n hanh biing dao duqc ga dung kich thu6'c v6'ichuyen d9ng cua vo h9P 1 theo huang d9c cil tr\lc nha than dan huang 2.

2 Hinh 16.103. SCI do phay b~ng dac phay dia. 1- dao phay illa: 2- true khuyu.

06 bien

Ngoai ra con co the gia dIng cil bien biing phuong phap phay tren may chuyen dung. Tren may nay dung dao phay dia duang kfnh tiI 450 -i- 1100 mm v6'i rang chftp biing hqp kim cling (hlnh 16.103). Khi gia cong tinh cil bien thuang dung phuong phap mai tren may mai lr\lc khuyu chuyen dung ho(i.c tren may mai tron ngoai v6'i do ga thich hqp. C:lch ga d(i.tgi6ng nhu khi ti~n (hlnh 16.96). M6i 1;}ndinh vj khi mai co the gia cong duqc cac cil bien co cung duang tam. Sau khi mai xong cac cil bien co cung duang tam, l~i phai xoay tT\lcdi m9t goc thich hqp de gia cong cac c6 bien co cung duang tam khac.

Hinh 16.104. SCI do be; Iri vou Iy eUng vi'lng cho trl}c khuyu khi mai

c6 bien:

1- da mai; 2- tn:Jckhuyu;

3,4- CaG vau ty eua luynet. Khi mai do da mai phai tie'n dao ngang nen 111ccit Ian. De tTanh bie'n d~ng t~i vj tTfd6i di~n v6'ida phai dung cac vau ty cua luynet do vao cil bien khi gia cong (hlnh 16.104). Bi~n phap nay ding dn thit khi mai cac cil chfnh.

16.3.6.4. Gia cong mi,it dink kink tren tr(c

Tren cac chi tie't d~ng truc, nhieu truang hqp con co m(i.tdinh hlnh de thl1c hi~n m9t chuc nang nao do cua tr\lc. Cac m(i.tdjnh hlnh co th~ g(i.pnhu m(i.tren, m(i.trang (banh rang lien tr\lc), Tanh the'n, then hoa; mat cam (tr\lc catn). Do do phai co bi~n phap rieng M gia cong tUng loai m(i.td,nh hlnh nay.

584

Chuong

16: Quy trinh eong ngh~ eh t~o cae ...

- Gia cong cac m~t cam tren tn~c: M~t cam tfen tf~C thuang co tam quay trung vai tam tr",c, nhung bien d~ng cua no t~o thanh m(lt luqng nang nhat dinh so vai ~~t tr~ cua truc de thl)'Chi(\n dieu khien m(>tco'cau nao do khi truc quay. Co the laychi tiet tr~c cam cua d(>ngco' d6t trong (hlnh 16.105) lam vi du dien hlnh cua lo~i tr~c co m~t cam.

Hinh 16.105.

Hinh d~ng sa Ilt<;Jceila trl:Jc cam dQng Cd dot trong.

1- bich -dau trl,lc; 2-

c6 trl,Jc; 3-

c~p cam tran trt,Jc;4- bimh r~ng lien tn:Jc.

Tr~c cam la mot chi tiet co' ban cua b(>ph~n phan ph6i trong dong co' d6t trong. Vi v~y cac cam phai co bien d~ng thfch hqp va vi tfi goc eua cac c~p cam cling phai duqc b6 tfi chinh xac.

a pMn nay chi trlnh bay cac bi(\n phap cong ngh(\ gia cong m~t cam tren
tr~c cam. Tfen co' sa cua qua trlnh cong ngh(\ gia cong chi tiet dang tr",c noi chung co the them b6't SUad6i de thiet I~p duqc qua trlnh cong ngh(\ gia cong tf",Ccam noi rieng khi nhi(\m v",cua san xuat duqc d~t ra. Gia cong m~t cam thuang duqc tien hanh vai hai nguyen cong gia cong tho va gia cong tinh. Nguyen cong tho thuang duqc'th\rc hi(\n biing phuang phap ti(\n thOng thuang tfen may ti(\n ban tl)'d(>ngchep hlnh (vai san xuat 100), ho~c tfen may ti(\n v~n nang co trang bi d6 ga chep hlnh (vai san xuat dan chiec, lo~t nho). Nguyen cong ti(\n m~t cam thuang duqc hi(\n sau nguyen cong mai c6 tr",c. Vi v~y nguyen cong ti(\n m~t cam dung c6 tr~c da qua mai dinh vi vao trong 6ng kyp dan h6i va ch6ng xoay Mng then ty vao ranh then tren c6 truc. Sa d6 djnh vi de gia cong mat cam the hi(\n tfen hlnh 16.106.

CONG NGI-li? CHE TAO MAy

585

Hinh 16.106.

SC1

do d!nh

vi

khi ti~n cam tren trl;lc cam.

Nguyen Iy dt cae mat cam va m(it djnh hlnh tfen true cam co hai kii~u: + Kii!u thu nhat: vj tff dao kh6ng d6i tfong qua tflnh dt (hlnh 16.107).

-Hinh 16.107. 50 do li~n cam b~ng chop hinh voi vi lri dao khong dOi lrong qua lrinh cilt.
a) dao ra VaG thee 111c;Jng nang ella cam chep hlnh; b) goe c~ta 1- dao; 2- v~t gia congo

a cae

thai dj~mkhac nhau;

Theo phuang phap nay, dao I chi fa vaodt v~t gia c6ng 2 theo luqng n:l.ng cua cam chep hlnh (hlnh 16.107a). Tuy nhien goc dt (; cae thai dii!m khae nhau se khac nhau, othffi dii!m t, goc dt laa, khac nhieu so vai thai dii!m t, vai goc dt a, (hlnh 16.107b). Do do, co khi m(it sau cua dao se ca vao be m(it chi tiet gia c6ng nen kh6ng dt duqc. Vi v~y di! dt duqc thl goc sau a cua dao phai Ian tir40" +45, nhuthe se vUqlqua tieu chuan cho pMp cua goc a. Vi Ie do rna phuang phap nay chi dung ti~n cam coluqng n:l.ngK:5 6 mm. D6i vai lo,!i cam cua tf~c cam 6 t6, may keo thuang co luqng n:l.ngK > 6 mm, nen kh6ng thi! dung phuang phap nay duqc.

+ Kie'u tll1i'hai: vi tff dao thay d6i theo lk luda gia dao (hlnh 16.107b).

586

Chuang 16: Quy trinh dIng ngh~ che't'!-ocac ...

Phuong phap nay khi\c phuc duoc nhuqc dii!m cua phuong phap tren, no t~o nen trong qua trlnh cat goc cat a luon la h!ing so vai cac. loai . cam. co luong nang K kh:ic nhau. So do gia cong nhu hlnh 16.108. Dao I duqc kyp tren gia dao 2, cung vai ban dao 3 duqc truy~n chuyi!n d<jng theo phuong ngang tu du5ng chep 1!1nhquay 4. Du5ng b6 sung 5 duqc quay dong bo vai du5ng ehep hlnh 4, no lam quay H\clu gia dao 2 quanh truc quay va lam thay dbi vi trf cua dao pM hqp vai bien dilng cila cam. Vi trf clla gia dao thay d6i nhb' cam b6 sung 5 duqc thi! hi~n tu vi trf I den IV tren hlnh 16.108. Trl)c cam gia cong duoc ga tren hai mui tam va do them vaoluynet. Khi thl!c hi~n chilY dao dqc, M m~t cam duoc gia cong tren tat cii chi~u dai.

0>

c ~ w

.: c :;:

'0

.0 0>

'G>.

0 ro a. -0 'G> .ro .<: .ro c

C

~ -0

., ,"
.ro E
-0 C ,G>

'">,
C

en
L C

0>

'" '" Oi
'0

:c
L

'G>

c.

~ ~

"

0> C

E ro ro ,0;: '" ~ 'roo .", 0 ro E :c -0 c c 'G>' ro .ro

"

~ -0

'"

;::
0

" .~
"
.0

~ ~ 2 .<: .,.
:;:
c

'S;"

M 0
ro -0 .ro

'N ",
0
-0

ro

..'-

Neu kh6ng co cam b6 sung 5 va dao 1 ga co dinh tren ban dao 3 thl do chfnh la nguyen Iy ella phuong phap ti~n chep hlnh vai vi trf dao kh6ng thay dbi nhu hlnh 16.107a. Khi do bien d~ng cua dlr5ng chep hlnh 4 gi6ng h~t bien d~mgcam can gia congo Nhung gia cong !rong tfllang hqp co cam b6 sung 5 thi bien dang ella du5ng ehep hlnh 4 phai co hlnh d~ng d~c bi~t di! bu trir phan dao con bi Ik lu.

CONGNG~ CHE TAO MAy

587

Mai miit cam coa tr\lc cam duqc tien hanh tren may mai chep hlnh ban tl! dong hoiic tren may mai tran ngoai vai do ga chuyen dung. Khi mai miit cam co the: dfnh vi chi tiet bang m'lt ngoai c6 tr\lc a hai dilu giong nhu khi ti~n cam. Tuy viiY cach djnh vf nay It duqc dung. Thong thuang thuc hi~n d\nh vi tren hai mlii tam va dung toc truyen momen xoiin, dfnh vi goc xoay giong nhu khi ti~n cam. De:tang clIng viing cho chi tiet dung luynet dO'vao hai hoiic ba c6 tr\lc a gifra. So do ga diit khi mai mat cam elta tr\lC cam tren may mai chep hlnh duac the: hi~n tren hlnh 16.109. Tf\lc cam gia cong duoc ga tren hai mlii tam coa u tnrac I va u sau 3, cac \I nay duqc liip tren gia Ik 6. Gia lac nay co the: quay quanh truc 4 va truqr doc theo truc 4. Du6'ng chep hlnh 7 duai tae dung coa la xo 51uon luon ap vao con Ian 8. Chi tiet gia cong duqc dO'them vao luynet 2. Truc coa du6'ng chep hlnh 7 duqc ga vao truc chinh coa may va cung tam vai tr\lc cam dn gia congo Du6'ng chep hlnh co cac miit cam, so cam, hlnh dang va vi tff goc coa cae cam wang lIng vai cae cam dn gia cong tren tr\lc cam. Bang phuong phap nay tien hanh mai liln IUa! tUng cam tren tr\lC cam. Dilu tien di chuyen gia liic 6 d<;>c tr\lc 4 de:dua cam chep hlnh thu nhat tiep xuc vai con Ian 8 va cam gia cong thu nhat den vf trf ella da maio Cho tr\lc ch,nh quay thl cit duO'ng7 va tr\lc cam gia cong deu quay. Khi du6'ng 7 va cam mau quay do noluon tiep xuc vai conlan 8 nha I,!c 10xo 5 rna gia liic 6 mang cam gia cong lac lu quanh tr\lc 4 nen da mai se mai duqc miil

588

Chuang 16: Quy trinh clIng ngh~ ch t'!-ocae ...

cam gia cong co bien d~ng phu hap cam mau cua du6'ng chep hlnh 7. Sau khi mai xong mi)t cam, dua gia li\c mang chi tiet lui ra, va djch chuyen gia Ii\c theo huang trllC de dua cam mau tiep theo tiep xuc vai con Ian 8 va cam gia cong tiep theo den vj trf cua da maio Chu trlnh gia cong du(,lcl[jp I~i cho den khi gia cong xong tat cii cac cam tren trllc cam. De cho da mai mon deu tren suot be ri)ng cua da trang qua trlnh gia cong dn cho da chuyen di)ng dqc tr~lcmot it, dieu do gop philn lam tang di) nhan bong be m[jt chi tiet gia cong. - Gia cong ranh then va then hoa tren truc. Ranh then tren trllcdu(,lc phay sau khi da ti?n tinh c6 trllCva tnrac khi mai, du(,lC thl!Chi?n tren may phay ranh then ho[jc tren may phay thong thuang. Khi phay ranh nguai ta ga va k"p tn~c thuang la tren eto tu dinh tam co me. k"p hlnh khoi V. Neu ga trllc tren hai mlii tiim, de 10(litru di) vang !rllc khi gia cong, dn bo trf them ty phu tai ch6 dn phay. Ranh then h&tren trllc ho[jc ranh co ban kfnh lUl1n du(,lcphay tren may phay ngang biing dao phay ilia mot m[jt hay dao phay ilia ba m[jt (hlnh 16.110 a va b).

s
d)

a) S-

b)

c)

e)
Hinh 16.110. SCI

do phay

ranh then.

CONG NGHfi CHE TAO MAY

589

Phuong phap nay co nang suAtt6t nhung khong bao dam d<?chfnh xae cao theo chieu rong ranh. Chieu r<?ngranh gia cong duqc khac bi~t so voi chieu day dao toi 0,08 mm va thiim chi 16'nhon. &1di nhu viiy VI khi gia cong dao phay co d<? dao mat dau phat sinh khi mai dao, do ga dao khong chinh xae va do bin dang dan h6i cila trllc dao. D<?chinh xac cao hon d~t duqc khi gia cong ranh tren may phay ranh then Mng dao phay ranh then chuyen dung vai ch~y dao ki~u con lik (hlnh 16.1 IOc). Theo phuong phap nay dao an sau vao chi tit 0,2 -;-0,4 mm va sau do ch~y dao phay toan b<? chieu dai ranh, sau do tip tuc cho an dao sau vao va ch~y nguqc I~i an ht chieu dai ranh. Tip tuc cho dn khi gia cong xong. Ch~y dao ki~u con lik bllOdam gia cong ranh vita dat d<?chinh xac cao vua bao dam nang suAtcao. Tren may phay ranh then trllc duqc ga tren eto tI! djnh tam co rna k,:p biing kh6i V. E16 tren may duqc b6 tri sao cho mat phiing dUng d6i xung cila ,10 trung vai tam cila dao phay. Va nhu yay miit phiing d6i xti"ngqua tam cila trllc se trung vai trllc dao phay. S\l phan b6 can thit ranh theo chieu dai trllc hoiic biic truc duqc dam bao Mng each ga no theo cfr ty duqc k,:p tren ban may. Cung co th~ dung be miit dau rna k,:p etolam Cll ty dQc trllc. Ranh duqc gia cong sau m<?ts6 hanh trlnh ch~y dao. Chieu dai hanh trlnh biing chieu dai ranh tru di duangkinh dao phay, 6 cu6i m6i hanh trlnh cila dao cho tin sau xu6ng 0,05 -;-0,3 mm, sau do thI!c hi~n chuy~n d<?ngcon Hie ch~y dao vai 150 -;-300 mm/phut. Ranh then kin co th~ phay tren may phay thOng thuang vai dao phay ngon (hlnh 16.1 IOd). Khi do truc gia cong duqc ga tren eto hoiic tren hai mui tam hoiic tren d6 ga chuyen dung. Phay ranh duqc tin hitnh thuang theo dAu sau m6i hitnh trlnh ch~y dao tmng su6t chieu sau ranh. D6i voi truang hqp nay phai khoan sa b<? dau ranh m<?thoac hai 16 co duang kinh biing chieu r<?ngranh.

Ranh then hlnh ban nguy~tt duqc gia cong tn~nmay phay ngang biing dao phay dia dac bi~t (hlnh 16.1 lOe). Trllc gia cong duqc ga tren eto hoiic hai mui tam hoiic d6 ga chuyen dung gi6ng nhu truang hqp da neu a tren. Gia cong duqc thI!c hi~n khi ch~y dao hu6'ng kinh rAtnh6 len phia dao (tu duoi len). Dao phay duqc chQn theo duang kinh va chieu r<?ngranh. Chieu r<?ngranh gia cong d~t chinh xac dp 7 -;-8. M6i n6i then hoa so vai m6i n6i then hoan thi~n hon ve mat cong ngh~. M6i n6i then hoa cho phep truyen momen xoiin 16'nhon, co d<?ben cao va bao dam d<?chinh xac ve djnh tam la cao.

590

Chuang 16: Quy trinh eong ngh~ ehe' t~o cae ...

Mili nili then hoa v6'i prOlln hlnh ChCf nhft!, than khai va pr6fin tam giac la phd bi6n nhitt (hlnh 16.111a, b, c).

a)

d)

e)

f)

Hinh 16.111. Pr6fin then' hoa va sd

do djnh tam

ella chung.

Ph1lnbi~t cae phuang phap dinh t1lmnhu sau: thea duang kinh ngoai (hlnh 16.1 11d); thea duang kinh trang (hlnh 16.111e) va thea m!!t ben cUa then hoa (hlnh 16.111f). Chqn phuang pMp dinh t1lmph\l thuqe vao nhung van de co ban tu cae yeu t6 dIng ngh~, ket eau va nhung yeu eau thl)'eteo Vi du nhu m6i n6i then hoa can baa dam do ben va ca dq ehinh xae eao ve truyen dqng hqe thl ap d\lng m6i n6i then hoa VGipr6fin ehu nh*t duqe dinh t1lmthea duang kinh ngoai ho!!e trang, hay pr6fin evonve va duqe djnh t1lmthea e~nh ben eua then hoa,
V.V".

De co bi~n phap dung dii.ntrang vi~e gia eong tr\le then ho!!e can xem xet dieu ki~n ky thu*t eua true then hoa, m!!t djnh t1lmeua tr\le then hoa. Neu then hoa duqe dinh t1lmtheo m!!t ngoai thl vi~e gia eong qua cae bUGe sau: - Phay then hoa (co de luqng du eho mail. _ Mai m!!t eanh then hoa va mai m!!t tru ngoai sau khi nhi~t luy~n. Neu then hoa khong can nhi~t luy~n thl tien banh phay then hoa sau khi mai tinh m!!t tron ngoai. Neu then hoa djnh t1lmtheo m!!t trang, duqe gia eong qua cae bUGesau:

CONG NG~

cm TAO MAY

591

- Phay then hoa (c6 de Itrqng ducho mai). - Phay ranh thoat da cho truang hap mai mi!-ttr\l trang. - Mai tinh mi!-tcanh va mat tr\l trong biing da mai dinh hlnh. De mai tinh truc then hoa, chi tift gia cong duqc djnh vi tn~nhai miii tam cUng, ngoai ra con phai kh6ng ch vi tri g6c cua then hoa. Tren hlnh 16.112 trlnh bay sado djnh vj khi mai ranh Ifl,lcthen hoa. Tr\lc then hoa 1 duqc ga tren hai miii tam. Khi quay tay quay 3, duang 2
duqc nang len ty vao canh ben cua hai
Hinh 16.112. So do mai ranh Ihen he. bling do Iron dinh hinh.
1- tr~cthen hea; 2- dLlong; 3- lay quay; 4- de maL

4
f

then hoa k6 nhau de dinh vj g6c xoay cua chi tift. Chi tift gia cong duac lien

h~ cling voi mam quay cua \I chia dq thOng qua hai miii tam. Khi dinh vi g6c xoay cho chi tift xong quay tay quay 3 nguqc I~i de h~ duang 2 di xu6ng. Da mai 4 thuc hi~n mai day ranh va hai c~nh ben cua ranh then. Mai duac tin hanh voi ban may chuyen dqng di lai S".Sau khi mai xong mot ranh nha su giup dO'cua ca cau chia dq thl!c hi~n quay di mqt buoc de mai ranh tip theo cua then hoa. Phuang phap nay dam biio vj tri tuang quan chinh xac giua cac pr6fin duqc gia cong do d6 duqc ap d\lng ph6 bin trang san xuat. Then hoa tren tr\lc con duqc phay tren may phay rang hoi!-cmay phay then hoa la tuy thuoc vao duang kinh tr\lc. Tr\lc then hoa c6 duang kinh dn 30 mm thuang duqc phay voi I hanh trInh, va tr\lc c6 duang kinh 160 han pMi thuc hi~n qua 2 hanh trlnh. Khi phay truc duac ga tren hai mili tam cua may va n6i cUng voi lr\lc chinh cua may nha t6c truy6n (hlnh 16.113a) hoi!-c nha do ga chuyen dung (hlnh 16.113b). Voi phuang phap nay phai sir d\lng dao phay tr\lc vit dac bi~t. Van d6 gia c6ng mi!-trang cila banh rang (banh rang li6n tr\lc) duqc trlnh bay chuang 17 - Quy trlnh c6ng ngh~ ch t~o banh rang.

Van d6 gia c6ng mi!-tren tren tr\lc da duqc trlnh bay phuang phap gia c6ng dt g<;>t (philn ti~n ren va phay ren).

a chuang

9 - Cac

592

Chuang 16: Quy trinh cong ngh~ ch t'!-ocae ...

a)

Hinh 16.113. So

do ga Ir~c khi phay Ihen hea

Ir,m may phay Ihen hea.

16.3.6.5. Mai thO va tinh milt tTl!-ngoai tren trl,tc Mai m~t trl! ngoai co the tien hanh cii.tmoc vasau khi nhi~t luy~n trl!c. Be m~t trl! duQ'C mai d\lt chinh xac cao hO'ndIp 8 va d\lt dq nhan bong be m~t cap 7 va cao hO'n.Mai tmoc nhi~t luy~n dLIQ'C th,!,chi~n sau khi ti~n tinh. De mai tron ngoai nguai ta sir dung may mai tron ngoai co tam va mai.vo tam. Cac truc 16'0 dUQ'cmai tren may mai tron ngoai voi s,!, ga d~t chi tiet tren hai mlii tam. Truyen di\n cho trl!c mai duQ'cth,!,chi~n qua t6c truyen ho~c mam cap quay. Trl!c co be m~t khong lien tuc (be m~t then hoa ho~c be m~t co ranh then) du()'c mai chi tren may mai tron ngoai co tam. Mai co tam m~t tron ngoai dUQ'cthuc hi~n bang phuO'ngphap ch\lYdao doc, ho~c ch\lYdao ngang, ho~c phuO'ngphap

CONG NGHl;: CHE TAO MAy

593

mai sau. Sa d6 cac phuong phap mai trim ngoai co tam duqc trlnh bay tren hlnh 16.114.

c)
Hinh 16.114. 5<1do mai tron ngoai co tam cae chi tiet d~ng trvc. a) phuong phap chey daD doc; b) phuong phap cheY daD ngang; c). phuong phap rna; sau; vK - toe d9 quay ella da mai; Vc - toe dO quay ella chi tiel.

Khi mai ch~y dao d<;>t, luqng ch~y dao d<;>c Sd duqc tinh theo cong thuc:
Sd

= K.B
khi mai tinhK =0,2+0,4;

Trong do: K- h~ so, khi mai thOK=0,6+0,85, B- chi6u ri?ng cua da maio

Luqng chay dao ngang S" bttng chi6u sau eftt t va duqc ap dl!ng phl! thui?c vao vat Ji~u, di? CUngva d~ng gia cong va duqc Jay trang giai h~n 0,005 + 0,08 mm sau mOt hanh trlnh kep. De d~t duqc d(l nhan bong be mi!t gia cong cao va d(l chinh xae yeu ciiu nhii"nghanh lrlnh ch~y dao d<;>c cuoi cung can thl!c hi~n khOng co ch~y dao ngang (khOng di6u chinh them chi6u sau eftt). Phuong pMp mai ngoai co tam ch~y dao d<;>c duqc ap dl!ng ph6 bien khi gia cong trl!c khong etmg vii"ngco b6 mi!t gia cong vai chi6u dai Jan. Mai tinh trl!c cling ap dl!ng ph6 bien phuong phap nay. Mai trl!c bAng phuang pMp ch~y dao ngang thl!c hi~n doi vai trl!c co chi6u dai b6 mi!t can mai khong Jan. Phuang phap nay co nang suat cao han phuong pMp truac VIkhong co ch~y dao d<;>c doi vai da mai hoi!c phoi va do do khong tieu ton thai gian cho sl! dich chuyen d<;>c. Chi6u rong da mai

3R - CNCT

594

Chuang 16: Quy trinh dIng ngh~ chi! t'!-o cae ...

trang truang hap nay can duqc ch9n l6'n han mi?t chut so vai chieu dai cila be m;:itcan mai. De mai truc b~ng phuang phap nay nguai ta Slrdlfng da mai co chieu rong den 300 mm. Luang chi)Y daa' ngang S" sau mi?t vang quay cila v~t b~ng chieu sau dt va khi mai tho lily S" = 0,0 I + 0,02 mm, khi mai tinh lily S" = 0,0002 + 0,08 mm. Phuang phap mai sau doi vai trlfc duqc dijc trung nhu sau: da mai duqc dieu chinh den chieu sau mai diiy dil,khi mai truc duac djch chuyen doc truc mi?t cach chiim chi)p so vai da mai, sau khi gia cong be mijt tren suot chieu dai no duqc tro-I,!-ivj tri ban diiu. Gia cong duqc thuc hi(\n sau mi?t ho;:ichai hanh tdnh chay d9C. Da mai duac vat con vai chieu dai 6 + 15 mm, no se lam de dang qua trlnh maio Chieu sau dt khi mai vai phuang phap nay duqc lay b~ng 0, I + 0,3 mm va ]uqng chay dao d9C Sd = I + 4 mm/vang t~IfC. Mili sau duac ap dung ph6 bien khi gia cong trlfc ng~n, c6'ng vfrng. Toc di?dt hay la toc di?quay cila da mai khi mai tran ngoai co tam duqc ch9n trong giai hi)n 20 + 35 mls va khi mai cao toc den 50 m/s. Toc di?quay ella viit gia cong ch9n 15,+ 25 m/phUt. Da mai de mai truc dut;/C ch9n phlfthui?cvao viitli(\u,di?c6'ng, di)ng gia cong va t6c di?ct.t. De gia cong trlfc bang thep vai di?nhan bong be mat cilp 7, viit li(\u duqc gia cong nhi(\tco di?c6'ng 230 + 260 HE thl ch9n da mai hlnh tflf vai vat li(\u da la corun di(\n hoijc corun di(\n trang co di?hat 40 va 25, mem trung blnh, chat dfnh ket la keramic, cau truc !rung blnh, co ky hi(\u 340CM2K5 hoijc 325CMK5 hoijc 325CMIK5,
V.V ...

Hinh 16.115. Sa do mai vo tam doi vai chi tiet trl;lc. ,- da ma;; 2- da dan; 3- ph6i gia c6ng; 4- thanh do.

C6NG NGHE CHI:' TAO MAy

595

Mai vo Himeho nang suat Ian hon so voi mai co tam. No duqe ap d~ng ph6 bien khi gia eong true tron va tr~e b~e khi s:'mluong Ian dang ke. Khi mai vo tam tr~e duqe ty len thanh do 4 va duqe d~t giua hai da. M<:Jt da de mai, duae quay voi toe d<:J 30.;- 40 mis, va da kia lam nhi~m v~ dan, duqe quay voi toe d<:J 10.;- 80 m/phut (hlnh 16.115). Da dan duqe d~t nghieng m<:Jt goe so voi tr~e cila da maio Goe nghieng eua tr~e da dan duqe ap d~ng doi voi mai tinh a = 1 -i-2"; mai tho a = 2 - 5". Toe d<:J v, eh,!y dao d<;>e ph~ thu<:Je goe nghieng eua da dan duqe xae dinh thea eong thue sau:

Trang do: vK- toe d<:J eua da dan; a- goe nghieng eua tr~e da dan; ~- h~ so ke den sl! anh huang eua tr~e doi voi da dan.

o
Hinh 16.116. D~ng~hung eua may mai vo tam.

1- d. mei; 2- chi ti~t gia c6ng; 3- d. dim; 4. thanh do.

596

Chuang 16:Quy trinh cang ngh~ che't~o cac ...

Luqng ch(lYdao d9C sau m'?t yang quay cua trlIc dU(JC xac djnh bang c6ng thuc sau:

Trang do: n,- s6 yang quay cua chi tift sau m'?t pMt. Da dan duqc chf t(lo tir corun di1;n vai chat dinh kft la vuncanit hoi;ic bakelit, d,? h(lt 16 :;-8, d,? ctMg CI"" 1'2. Sau m'?t hanh trlnh ch(lYdao d9C khi mai v6 !iim thai duqc lap kim lo(li v6i chieu day t6i da 0, I + 0,2 mm. Tren hlnh 16.116 trlnh bay c'ang chung cua m'?t may mai v6 tam. Tren may mai v6 tam co the ;'1ai trlIc tran va trlIc b~c. Khi gia c6ng trlIc b~c mai duqc thl!c hi1;n hoi;ic bang phuang phiip chi ch(lY dao ngang (hlnh 16.117a), hoi;ic phiii co cu ty c~;o chi tift khi thl!c hi1;n ,ch(lY dao d9C (hlnh 16.l17b).

Hinh 16.117. SCI do mat Ir~c b~c. a) ch.y dao ngang; b) ch.y dao d9C vbi cClty. 1- thanh do; 2- chi tiel; 3- ,Ia mai; 4- da dan; 5- cit tY-

Hinh 16.118. SCI do d~ng c~ kiim Ira Irang qua

trinh gi:. congo

1-b(> giam chan; 2- Ihanh giit; 3- v6ng Ihay the; 4, 5, dau Iy; 6- dau ty d(>ng;7- dong h6; 8- chi tiel mai: 9- dil rnai; 10- vo ehe dil maL

CONG NGH$ CHE TAO MAy

597

Kfch thuac clla chi tiet co th~ duqc ki~m tra trong qua trlnh gia c6ng. Tren hinh 16.118 trinhbay sa d6 clla dung cu ki~m tra kfch thuac duang kfnh. D\lng c\l g6m ba philn caban: b6 giam chifn biing dau 1, thanh giu d6ng h6 2 va vang thay the 3 duqc ga tren thanh giu 2. Dau do 4 va 5 clla vang thay thela cae diem ty, dau do d(mg 6 thu nh~n cac sai l~ch clla ciStr\lc mai 8 vatruyi!n vi!d6ng h6 . 7. Ca cifu do duqc ga tren bao che 10 clla da mai 9. D6i vai cac lo~i tr\lc co d(i chfnh xae th6ng !huang thi chi ciln mai tinh la dll. Song d6i vai mot s610ai truc yeu cilu chfnh xae cao hon nhu tr\lc chfnh clla cac lo~i may dt kim lo~i, tr\lc cam, tr\lc khuyu clla d(ing ca d6t !rong thi sau khi mai tinh cac ciStr\lc, can can phai gia c6ng tinh Ian cu6i biing danh bong hoac . mai khon hoac . mai sieu tinh. Cac phuong phap thvc hi~n cac nguyen cong nay nhu sau: Danh bong cac ciStr\lc bang vai co trat b(it mai hat nho va dilu nhan la phuang phap thll congduqc dung trong san xuift don chiec. Cling co th~ dung dai g6 kt;p vao ciStr\lc, i:J phfa trong co m(it vanh da b6i b(it mai nhu tren hinh 16.119. Ap Ivc va ch~y dao do tay ngubi thvc hi~n, chuy~n d(ing quay cua chi tiet thvc hi~n nhb may v~n nang.

Hinh 16.119. SCI d6 danh b6ng tr~c b~ng tay.

D~ tang nang suift co th~ danh bong tren may chuyen dung. Tren hinh 16.120 trinh bay sa d6 ella may danh bong kh6ng tam bang dai maio Vi~c gia c6ng thl!c hi~n bi:Jidai mai 1 lii.ptren hai con Ian 2va 3. Chi tiet gia c6ng 6 duqc d~t tren thanh dO'7 va quay nhb dai dan 4. D~ gia c6ng duqc phai t~o ra ap Ivc nhb mieng Hinh 16.120. ty 5. Mu6n co nang suift cao hon co th~ thay vi~c danh

7
SCI d6 danh b6ng khong tam.

1- dai mai: 2, 3- con I~n: 4- dai dan; 5- mi"ng 7- Ihanh

Ii': 6- chi Ii,,!:

do.

598

Chuong 16: Quy trinh cong ngh~ che't<;locac ...

bong Mng mai khon tr\lc. Tren hlnh 16.121 trlnh bay SO' d6 mi)t dau khon di! gia cong truc. Dau khon duqc n6i tuy di)ng vai may va chuyi!n di)ng di I~i dDCtr\lc. Chi tiet gia cong duO'cga VaDhai moj tam va quay tr<ln. Mu6n co chat luqng be m~t caD cong co thi! dung phuong phap mai sieu tinh xac. Qua trlnh dt cong dung nhling thanh mai nhu mai khan nhung co them mi)t chuyen di)ng Hie(daDdi)ng d<;>c tr\lc). Nha chuyi!n di)ng nay rna cac vet mai XDalen nhau nen d~t duqc di) nhan bong be m~t caD. 16.3.6.6. Kie'm tra trlfc D6i vai cac chi tiet d~ng tr\lc thuang phai kii!m tra kfch thuac duang Hinh 16.121. Sd do khan d khan eel Ir~e. kfnh, chi6u dai cac b~c truc, hlnh dang 1~ chi tiet gia c6ng; hinh h,?c, do nhan bong b6 m~t va di) 2- thanh da trm dau khan. chfnh xac tuong quan giua cac be m~t cila tr\lc. Kiem tra kfch thuac duang kfnh va chieu dai co dung sai Ian hon 0,02 mm duqc th,!c:hi~n Mng thuac c~p. Cac kfch thuac co dung sai nh& hon 0,02 mm duqc kiem tra brmg panme, calfp, d6ng h6 SO' v..v. Cac kfch thuac co di) chfnh xae dip 6 tro len phai dung cac d\lng c\l quang h<;>c de kiem tra. Trong san xuat Ian dung cac d6 ga chuyen dung de kiem tra, va cong co the dung phuong phap kiem tra t'! di)ng ngay trong qua trinh gia congo Kiem .tra hinh dang hinh h<;>c cua chi tiet tr\lc duqc th,!c hi~n nha d6ng h6 khi . ga tr\lc len hai moi tam (hinh 16.122). Dung d6ng h6 dO'0 mi)t tiet di~n danh gia duqc di) da c~nh, 0 van, elfp; do

I HJ"I

,l

Hinh 16.122. Sd do kim Ira sa; I~eh hinh

dang hinh hQc.

1- chi tiilt trye; 2- dong ho.

C6NG NGH$ 01 TAO MAy

599

a nhieu

tiet di~n d9C tn~c danh gia duqc di) con, di) phlnh tang tr6ng hay di) thftt cua cel tr\lc. . Khi san xuiit 1&1 <:0the ap dung nhfi'ng thiet bi bf.ng ca khf hoac di~n tNc tiep ve nen hlnh dang hlnh h9C cua tr\lc. Kiem tra vi trf tuong quan gifra cac be m!it tn~c nhu: di) dong tilm gifra cac b~c tr\lc, di) song song .cua cae ranh then va then hoa so voi ducmg tilm tn~c cung duoc th,!c hj~n nhadong ho. Tren hlnh 16.123 trlnh bay sodo kiem tra do dong tilm gifra hai b~c tr\lc. Dung chuan do lam chuan dinh vj bf.ng cach cho chiln cua dong ho 2 om vao mi)t b~c truc va mui ty cua d6ng h6 tiep xuc voi b~c tr\lc kia cua tr\lc I. Di) chenh l~ch s6 chi cua dong ho sau mi)t vang quay quanh tr\lc danh gia ve di) d6ng tilm Hinh 16.23. 5" do ki<im Ira dli dong lam giita hai b~c Ir~c cua hai b~c tr\lc nay.. .. 1- iryc ki~m tra; 2- dong ho do. Di) song song cua ranh then, then hoa so voi duang tilm tr\lc duqc kiem tra nhu sa do tren hlnh 16.124. Chi tiet duqc dinh vj bf.ng cel tr\lc d!it tren hai kh6i V. D!it mui ty cua d6ng h6 vao dinh ho!ic chiln ho!icm!it ben cua ranh then t~i vi trf I, sau do di chuyen sang vj trf II. Sai l~ch ve di) song song cua ranh then so voi tilm tr\lc duqc danh gia boi sai l~ch s6 chi cua d6ng h6 t~i hai vi trf. Voi sa d6 nay cung co the kiem tra sai lech gifra dinh va chiln then hoa.

. Hinh 16.124. Sa

do

ki~mtra

d9 song

son~ ella ranh then so vOi dlfong tam tr\lc.

1- tn:lc can ki~m tra; 2- dong

he.

600
16.3.6.7. Vi dlf
Vii guy

Chuang 16: Quy trinh cling ngh~ che't').o cac ...

trinh c6ng ngh~ cke"t(:w chi tiet trlfc

Tren day la phan nghien CUllve cach chqn chu&n cung nhu trlnh tlr cac nguyen c6ng va bi\in phap thl!c hi\in cac nguyen c6ng khi gia c6ng cac chi tie't trl!c. Trong phan nay lily trlnh tl! gia c6ng mi)t trl!c chinh di! lam vi dl! (xem b3.ng 16.2). Trl!Cchinh gia c6ng duac trlnh bay tren h,nh 16.125.
Bang 16.2. Trinh l\f gia cong Ir~c hinh 16.125

-_._~So d6 d1nh vi

----,

Tom tat nguyen c6ng

Khoa m~'lt

dau va

L
2

khoan 10 !i

tam
II Tien tho cae bile phia I
I'll

dilu nho

I!
:1

!I II . II

I
,I

Ti$n tho cae

III

phia dau Ion II

I!

I:
I
I

Ii

--------,--------1'
I

Khoan 10

sau

II

C6NG NG,* CHE T~O MAy

Tiep bang 16.2 5

601

TiE[lntinh cae b?c dau nho

- Ti$n tinh cae b~cda~ Ian.

Apcon

_ Ti$n

lu sau

~ Cat chil~u dai chfnh xac.

--fl---

-u--L

- Ti$n phan con ho~c philn tr~lap ghOp IJ phia

sau

Ti$n cae vanh vat mep

602
Tiiip bang 16.2
9

Chuang 16: Quy trinh cong ngh~ che'ti).ocae ...

T6i tLtng co

can thiet

Nhi$t luy$n

10

So d6 djnh vj nhl1 nguyen c6ng 8

Ma.i tinh cae co tn:Jc

11

So d6 d[nh vi nhlf "Quyen c6ng 8

Mai tinh cae

phan cor
ngoai

12

Gia cong cae ranh then tren

co tn;lC
--~-

k
13
So d6 d[nh vi nhLt nguyen c6ng 8 Gia c6ng ren

b cae m~t
ngoai

14

Mai l<;:Ii10 con

dau to

15

Tong kiem tra

O\n chu

y riing, trong

nhung di6u ki~n Cl) the ph<iican crr vao ket cau cua

C6NG NG~

CHET1\0 MAy

603

cae lol:litn,lCchinh khac nhau, can cu VilO dq chinh xac yeu du va can cu vao dl:lngsan xuat rna trlnh tu tren day co the thayd6i it nhii!u, them vao ho~c b6t di mqt s6 nguyen congo
Con moc S05

40

75

855
Hinh 16.125. Tryc chinh eoa may ti~n1A62.

16.4. C6NG NGH~ CHE T~O CHI TIETD~NG CANG

16.4.1. Di,ic di~m va yeu diu

ky

thm)t chu yeu cua chi tiet d;:mg cang

16.4.1.1. lJi;icdiem cua chi tief dr;ng cang

Cang la lol:lichi tiet khong tron, co hlnh thanh d",t, thuang co mqt ho~c mqt s61ii CCi ban can duqc gia cong chinh xac cao. Cae Iii nay co quan h~ v6i nhau vi!do song song, dq vuong goc hay du6i mqt goc nao do, cae Iii nay cling co quan h~ vi! vj trf cac duang tam Iii so v6i m~t dau cua no. Ngoai nhiing Iii CCi ban, tren cang con co nhiing Iii dung de k",p ch~t, ca.c ranh then, cac m~t dau va nhiing yeu t6 khae cling can duqc gia congo Chi tiet dl:lngcang thuang co chuc nang du n6i gifra chi tiet nay v6i chi tiet khac de bien d6i chuyen dqng, VIdl}nhu tay bien cua dong CCi dot trang n6i piston va trl}c khuyo. Chi tiet dl:lngcang cling dung de gl:ltnhiing chi tiet khac den vj tri nhat djnh, VIdl}nhu cang gl:ltcila hqp s6 de gl:ltbanh rang an kh6p. Tren hlnh 16.126 trlnh bay mot s6 chi tiet dl:lngcang hay duqc dung trang ket cau CCi khf.

~\

M~%ff
. i

.0>
C.

~,

" " " 'P

co

0>'

m'
I

am

... :>y:> OCI,illj:> ~l{~u ~U{P

l{upI Ana :9{ ~UlJlll{J

1709

C6NG NGHE CHE TAO MAy

605

Tlr hlnh 16.126 co th~ thay ding cac DQ J~ch tn,J max: 0,08 chi tiet ct:mg dmg co hlnh d~ng rat khac nhau. Tuy nhien chUng d(\u co mot di;lc di~m chung nhu da phan tich a tren. 6 hlnh 16.127 trlnh bay ket cau chi tiet tay bien cua di)ng c<1ow. 185 to,oS Day la ki~u bien rai, nghia la no duqc ghep tu than bien I va n5.p Hinh 16.127. Tay bien ella dQng co 010. bien 2 nha bulong 3 1- than bien; 2- nap bien; 3. bul6ng. va tren hlnh 16.128 trlnh bay ket cau clia chi tiet bien tn" kim may khau ch~y di~n Textima.
2.5

40+0,021

Hinh 16.128. Slim

trl;J

kim may khau cong nghi~pTextima.

H<iiki~u bien nay d(\u thui)c vao chi tiet d~ng dmg, chung d(\u co cac Mu hi~u di;lctrung clia chi tiet d~ng dng. Tu 51! xem xet cu th~ hai ki~u cua chi tiet d~ng cang nay co th~ phan tich cac di6u ki~n ky thui;ltva thiet l~p cae phuong an cong ngh~ che t~o cho tat ca cae chi tiet d~ng dng.

606

Chuang 16: Quy trinh dIng ngh~ che'til-0cae ...

16.4.1.2. Nhi1ng yeu diu ky thu{jt ehU ye'u khi ehe'tr;-ochi tiel dr;-ng eang Khi che t':l0chi tiet d':lng ding din hilo dam cac yeu cau chu yeu sau: - Kfch thuac cac 16 co biln duqc gia cbng vai d<;> chinh xac cap 7 7 9, cac ranh then va m;:itdau vai d<;> ehinh xae dip 8 + 10. - Sai I~eh ve vj tri tuang quan giua cae be m;:itg6m:

+ Sai I~eh eho phep ve khoang each giua Himcae 16co ban duqe eho theo
dieu ki~n lam vi~e eua tUng 10':licang !rong khoang 0, I + 0,2 mm ho;:iedbi khi eho theo dung sai kich thuac tl! do.

+ D<;> khbng song song va d<;> khbng vubng goe giua duang 111m cae 16 CO
hiln eho phep trang khoang 0,05 + 0,025 mm/I 00 mm, trang mbt so tnrang hqp co th~ tai 0,01 mm/IOO mm. + D<;> khbng vubng goe giua m;:it dau va duang tam 16 eho phep trang khoang I + 3 flm/I mm ban kinh m;:itdau.

+ D<;> khbng song song eua cae m;:itdau 16co bim phai nam trang giai h':ln 0,5 72,5 flm/l mm ban kfnh m;:itdau.
- D<;> nham be m;:itcae 16co ban khong duqe vUqlqua gia trj R,:$ 2,5 flm (> '\I 8); vai cac m;:itdau Ra > 2,5 flm '\16), vai cac ranh then duqe gia eong d':ltR,

= 40 7

10 flm ( '\14 + '\16).

- Cae m;:itlam vi~e eua ding doi khi phai nhi~t luy~n d':ltd<;> eUng 50 + 55

HRe.
16.4.2. Tinh cong ngh~ trong ket diU doi

vm chi tiet d:;mgdmg

Cling nhu cae d':lngchi tiet khae, doi vm chi tit d(lng ding tinh eong ngh~ trang kt cau clla no co m<;>t y nghia quan trqng, VIno anh hUOngtrl!c tip dn nang suat va d<;> chinh xac gia cong. VI v~y khi thit ke chi tiet d(lng ding nen chtl y tai kt cau cua no qua cac van de nhu sau: - D<;> cUng vii"ngc~a cang phiii du, khong bi bin d(lng khi gia cbng va khi lam vi~c trang cac co caucua may. - Chieu dai cua cac 16 ca ban nen bang nhau va cae m~t dau eua ding nam tren hai m~t ph&ng song song vai nhau la tot nhat. - Kt cau cua cang nen bo trf sao cho doi xUng qua m<;>t m~t ph&ng nao do.

C6NG NGHt CHE TAO MAY

607

: D6i vai nhfrng dmg co cac 16 vuong goc vai nhau thl ket cau phai thuiln Iqi cho vi~c gia cong 16 nh6. - Ket cau cua dng phiiithuiln Iqi cho vi~c gia cong nhieu chi tiet clmg mqt 11k. - ffinh dang ella dng phai tlmiln Iqi cho vi~c chqn chu~n tho va chu~n tinh th6ng nha!. 16.4.3. V~t Ii~u va ph6i d che t~o chi liet d~ng cang Vilt li~u de che tao chi tiet dang dng thuang dung la thep cacbon ket cau nhu thep C20, C35, C45, thep hqp kim nhu 40XH (40CrNi), 40XMA (40CrMoA), 18XHMM (l8CrNiMoA), 18X2H4BA (l8Cr2Ni4WA) co dq Mn cao; cac loai gang xam nhu OXI2-28, OX21-44; cac lo':\i gang deo nhu OZ37-12, 0Z4-35-1O. Vatli~u biing gang xam thich hqp cho cac loai dng lam vi~c vai tai trqng khong 16'n.Nhfrng dng co dq cUng vfrng thap, lam vi~c co va dilp thl nen chqn vilt li~u la gang deo. Con nhfrng dng lam vi~c vai tai trong 16'n,de tang do Mn thl nen dtmg vilt li~u la cac lo':\ithep co nhi~t luy~n. Ngoai ra dng con duqc che't':\o tu kim lo':\imau va kim lo':\ibq!. Cac d':\ng phoi cua dng thuang dung la phoi ren, phoi diip, phoi duc va doi khi con co the dung phoi han. - Cang co vua va nh6 neu san luong it, phoi duqc che tao biing phuong phap ren tl! do, neu san luqng 16'ndung phuong phap diip, sau do duqc ep Hinh 16.129. Ph6i kep cho chi tinh tren may ep de vua tang CO Hnh vua ch6ng tiet cimg cong venh cho dng. Tuy theo ket cau cua cang 1- ph6i thCt nhal; 2- ph6i thCt hai; rna co the lam khuon de diip ca cilp doi chi tiet 3- phan cc:flt be d~ tach d6i nhiim tang nang suat khi t':\ophoi va d6 dang khi gia cong (hlnh 16.129). Sau khi gia cong xong toan bq d6i vai cii phoi kip mai thl!c hi~n ci\t doi de duqc hai chi tiet dng. Cac milt dau cua dng nen b6 tri 16i him len so vai than cang de do dien tich gia congo - D6i vai. dng biing gang va kim lo':\i mau thuang dung phoi duc trong khuon cat hoilc khuon kim lo':\i hoilc khuon milu chay. Tuy theo san luqng va dieu ki~n rna chqn phuong phap nao do cho thich hqp. Vai phoi duc cfing co the b6 tri tao phoi kip cho cang nhu twang hqp phoi diip (hlnh 16.129).

608

Chuang 16: Quy trinh cong rtgh~ che' t'!-ocae :..

_ Ph6i him thU'oog dung cho cac lo(ti dng cO'Ian, san lU'qng it. Neu san IU'qngnhieu han co th~ ket hqp ca di!p tAmva han d~ t(to ph6i cho cang. 16.4.4. Quy trlnh clIng ngh~ che t~o chi tiet d~ng cang 16.4.4.1. Ph6.n tich chudn d.inh vi khi gia cong chi tiet dg.ng cimg Muon co cach chon chuiin dinh vj dung dftn d~ gia cong cac chi tiet d(tng cang phiii can cD:vao ket cAu va yeu cau ky thui!t cua chi tiet. Dl1a.vao hlnh 16.127 va hlnh 16.128 la hai ki~u chi tiet cl1th~ cua cac chi tiet d(tng dng d~ xem xet, philn tich chuiin djnh vi khi gia c6ng dng. . Khi djnh vi d~ gia cong dng phai dam bao dU'qcvi tri wang doi cua cac mi!t, cua cac 16doi vai nhau, d,? vuong goc cua 16doi vai mi!t diiu. Vi vi!y chon chuiin djnh vi d~ gia c6ng chi tiet d(tng cang co cae phuang an sau: Phudng an thlt nhtit: Dung mi!t diiu va hai 16 co ban vu6ng goc vai mi!t diiu dii gia c6ng lam chuiin tinh thong nhAt d~ gia c6ng tAt ca cac mat con l(ti cua cang. Sa d6 djnh vi bang chuiin thong nhAtkhi gia cong dng dU'qctrlnh bay tren hlnh 16.130. Khi do m~t diiu dng dU'qc ty len phien ty I khong che ba bi!c tl1do, m'?t 16 cua dng duac 16ng vao chot trl1 ngftn 2 khong che hai bac tl1 do va m'?t 16khac cua dng duqc 16ng vao chot tram khOng che m'?t bi!c tl1do.

Vj tri cua cac chot va cac phien ty theo phuang dUng hay phuang ngang, hay phuang 3 w nghieng la tuy thu,?c S\l tuang quan cua be mi!-t gia c6ng so vai m~t djnh vi va may duqc chon w d~ gia c6ng. Khi djnh vj theo sa d6 nhU'hlnh 16.130 ciin Itru y m':>tso vAnde nhU': Hinh 16.130. So do d!nh vi dii gia cong ca"g khi slr d\Jng chuin - Neu nhU' cae m~t diiu cua cang kh6ng linh lheing nhal la m~l dau va hai cung do cao thl lAy m~t diiu cua diiu Ian lam 16 vuong g6c m~tdiu. dinh vj chinh va phai dung chot ty phl1vilOm~t 1- phi"n ty: 2- chot tru: 3- cheit tram: diiu thAp de tang cUng vih1g khi gia c6ng. chi tiet gia congo , - Neu cang la chi tiet kemcUng vih1g, de
~M

C6NG NG~ CHET",O MAy

609

tninh bien d\J.ngkhi kt;p ch~t, diem d~t cua Il!c kt;p phai niim vao cae diem ty ho~c gan cae diem ty.

Hinh 16.131. )6 ga khoan 16d~u nho cua cang co Slt dyng chot tY phy. 1- chat tr~ ng~n; 2- khai v t\Jl\Ja; 3- chat

tY

ph~; 4- dai ac k~p; 5. chi tiel; 6- phien

ty.

Tren hlnh 16.131 trlnh bay ml?t d6 ga khoan 16 dau nho cUa ml?t chi tiet cang vai vi~c sir d",ng ch6t ty ph", d6i v6i kieu cang co cae m~t dau kh6ng cung dl? cao. Chi tiet gia c6ng 5 duQ'cdjnh vi tren phien tY 6, ch6t t~ ngi'm I va kh6i V

39 - CNCT

610

Chuang 16: Quy trinh dIng ngh~ ch t'!O cae ...

ch6ng xaay 2. K>,p ch~t chi tiet duqc th,!c hi~n j:l&ngdai 6c co tay quay 4. Khi khaan 16 a dau nhO chi tiet co do?c6ng vfrng yeu nen phili dung them ch6t tY phu 3 vaa m~t dau cila dau nh6.

Hinh 16.132. 1- chi ti~t gia c6ng; 2, 3- phi~n

Do ga khoan Ie, dau dau Ion cua cang.

4- chot tru ngan; 5- chot tram; 6- ecu k~p cMt; 7- d$m chil C.

ty;

CONG NGHE CHE TAO MAy

611

De the hi~n ro phUOl1gan ch9n chu~n th6ng nhilt Ia m;lt dau va hai 18 vuling goc m;lt dilu cang trang vi~c gia cling cac m;lt con l~i ella dmg, co the xem xet d6 ga khoan 16 dau tren chi tiet cang (hinh 16.132). Chi tiet gia cling I duqc djnh vi tren cac phien ty 2, 3, m9t ch6t tru ngan 4 16ng vao 16 dau Ian va m9t ch6t tram 5 16ng vao 16 dau nh6 clla cang. Trang ttUemg hqp nay do yeu cau cila vi trf 16 gia cling tren cang rna tam ch6t tn~ va ch6t tram phii duO'cb6 tff nam tfen m;lt phang nghieng. Chi tiet gia cling duqc kyp ch;lt nhi1ecu 6 thong qua dem chfr C s6 7. Ecu 6 duqc bat vao phan dau co fen cila ch6t 4. Nhu da phiin tfch, theo phUOl1gan nay chi tiet cang duqc djnh vi b3ng chu~n tinh th6ng nhilt la m;lt dau va hai 16vuling goc m;lt dau de gia cling tilt cit cae m;lt con l~i. Vi v;ly trang qua trinh cling ngh~ gia cling chi tiet d~ng cang a nhfrng nguyen cling dau tien phili la gia cling m;lt dilu cang va sau do la gia w cling hai 16 CO'ban vuling goc m;lt dilu do. Chu~n thli ban dilu de gia cling chi tiet d~ng cang Hinh 16.133~So do 9a d~t khi gia cong m~tdau va 16 duqc ch9n HIvanh ngoai cila co bitn ella chi tiet dmg. 16 va m;lt dilu cila cang. 1- chi tiet; 2- kh6i V c6 6inh; 3- kh6i V di 6<)ng. Ch9n chu~n nhu V;lyde gia cling m;lt dau kia va gia cling 16CO' ban vuling goc m;lt dau dmg. SO'd6 dinh vi chi tiet cang bang chu~n thli de thl!Chi~n vi~c gia cling nay duqc the hi~n tren hinh 16.133. Trang ttUemghqp do, m;lt dilu cang duqc ty len d6 djnh vi kh6ng che ba b;lC llf do, kh6i V c6 dinh 2 lim vao vanh ngoai dau cang kh6ng chi;;" hai b;lCtl! do va kh6i V di d9ng 3 lim vao vanh ngoai dau thu hai clla cang kh6ng che m9t b;lC tu do. Kh6i V di d9ng nay con co. tac dung t~o 1\IC kyp ch;lt ding khi gia cling. Ch9n chu~n nhu v;ly se bao damvj trf dung di\n gifra 16 CO' ban va vimh ngoai khling gia cling Ia hinh vanh khan gifra vanh tron ngoai va 16CO' ban dllO'C Mu d;ln. V6'icach djnh vi nhu vay dau tien thl!c hi~n gia cling milt dau phfa tren cila .

612

Chuang 16: Quy trinh clIng ngh~ ch ti).ocac ...

cang. Tip theo I!!tcang di 180" ci1ng vl\n djnh vj nhu v!!y de:gia c6ng m!!t dftu con I(li.M!!tdftu dmg djnh vi nguyen c6ng tip theo nay dii la m!!t tinh. Trang lruang hqp nay yeu cftu m!!t vat cua kh6i V di di?ng phai sao cho Il."ck"p W co thanh phan di xu6ng de:lam cho m!!tdjnh vj kh6I1gbj kenh len de:dam bao cho hai m!!t dilu song song nhau.

Sau khi dii gia c6ng duqc m!!t dilu cang tin hanh gia c6ng hai 16 vu6ng goc vai m!!t dau cang. Hai 16 nay dong vai tro hai 16 ch~an, song hai 16 nay ci1ng chinh Ia hai 16 CCJ bim cua cang. De: gia c6ng duqc hai 16 CCJ ban nay, SCi do ga d!!t cang co the: nhu hinh 16.133. Khi do m!!t dilu cang dii la m~t tinh kh6ng ch ba b!!c ll."do, kh6i V c6 dinh 6m vao vanh ngoai th6 cua mi?t dilu kh6ng ch hai b!!c tl."do, kh6i V di di?ng 6m vao vanh ngoai th6 cua dau kia cua cang kh6ng ch mi?t bi!c ll."do. Cach ga d~t nay phai thl."chi~n trang mi?t Ian ga gia c6ng Iiln IUql cac 16ho~c gia c6ng cung mi?t luc ca hai 16 !hi mai bao dam di? chinh ;ac tuang quan ve khming cach hai 16 va di? vu6ng goc gifra 16 va mat dau cang. Khi do Il."ck"p nen vu6ng goc m!!t dau cang va kh6ng nen tac di?ng tu phia kh6i V di di?ng.. Ci1ng co the: thl."chi~n theo cach gia c6ng Ian IUa!hai 16 CCJ bi\n trong hai Ian ga: Ian ga thu nhilt de: gia c6ng 16 tM nhilt v6'i sa do ga d~t hoan toan nhu hinh 16.133. Trang truang hqp nay kh6i V c6 djnh 6m vao vanh ngoai cua 16thu nhilt ciln gia c6ng. Lan ga thu hai phai dung m~t dau cang kh6ng che ba bi!c tl."do, 16thu nhilt vua duqc gia c6ng long van ch6t trl! ng~n kh6ng ch hai bi!c tl."do; ch6ng xoay cho cang dung kh6i V di di?ng 6m vao vanh ngoai cua 16 thu hai ciln gia c6ng (hinh 16.146). Nhfrng viln de nay se duqc tdnh bay Cl!the phan bi~n phap gia c6ng 16 CCJ bi\n cua cang.

Nhu vi!y chung ta dii co giai phap gia c6ng duqc m~t dau cang va hai 16 vu6ng g6c v6'i m~t dau de: dung no lam chuan tinh th6ng nhilt gia c6ng cac m~t con I(li cua cang theo phuang an thu nhilt. Tuy nhiert v6'i nhfrng ph6i dii co m~t dilu chinh xac !hi nguyen c6ng dau tien se kh6ng phai la gia

Hinh 16.134. So do ga d~t gia cong hai m~tdau cang

cung mQt lue.

CONG NGHE

crn: T",.0 MAy

613

c6ng m~t dau rna 1agla c6ng hai Iii vu6ng g6c m~t dau vol giai phap nhu tr~n dii trlnh bay. Neu chi vol ml)c dfch gla c6ng m~t dau cua cang nguy~n c6ng dau ti~n c6 tM ch9n phucmg an djnh vi vao than cang kh6ng gla c6ng. Setd6 djnh vj nhu v~y th6 hl~n tr~n hlnh 16.134. Khl d6 cang duoc djnh vi va k~p ch~t vao than cang bi\ng ~t6 tl! djnh !iim, m~t dau tr~n va duoi cua cang duqc gia c6ng bang hal dao phay dia cung mc'?thie. Vol cach ga d~t nay baa dam hal m~t dau cang song song nhau va hal m~t dau dol xUng nhau qua m~t ph~ng dol xUng. .

Hinh 16.135.50

do ga d~1 cang khi dung m~1 dau va ba vou Iren cang lam chuGn.

Sau khl dii gla c6ng hai m~t dau vl~c gia c6ng hal Iii vu6ng g6c m~t dau vol cae bl~n phap nhu dii trlnh bay tr~n.

Phuong

an th{( hai:

Chuftn tinh thong nhat d6 gla c6ng cang la m~t dau va ba vau tr~n cang (hlnh 16.135). Khl do m~tdaucangkhongcheba b\lc tudo, ba vaud6ng vai tro chuftn tlnh phI) khong che ba b~c tl! do con I,!-l. D6 thl!c hl~n duqc thea phucmg an ga d~t nay thl nguy~n c6ng dau tl~n la gla c6ng hai m~t dau, tiep thea la gla c6ng ba vau ty phI) tr~n cang. Khl dii c6 m~t dau tlnh va ba vau ty phI), dung chUng lam chuftn tlnh thong nhat d6 gla c6ng tat cit cac miit con I,!-icua cang, k6 cit cac Iii co bim cua cang. Tr~n hlnh 16.136 trlnh bay d6 ga khoan Iii lApghep cua than bl~n dc'?ngco dottrong khi str dung chuftn tinh thong nhat la m~t dau va ba vau ty phI) ti-~n cang.

614

Chuong 16: Quy trinh clIng ngh~ che't<).ocae ...

Hinh 16.136.

Do g3 khaan

16 lAp ghep cua tay bien khi sltd~ng

va ba vau

chua'n d!nh vi 13m~t d~u

ty ph~.

1- chi tiiit gia c6ng; 2, 3. 4- cac chot II' II' vaa ba vau ty phy; 5- don k~p lien d9n9; 6.7- cac phiiin ty.

CONGNGm

cm TAO MAy

615

Chi tiet gia cong I duqc dinh vi bling m~t dau ty len cac phien ty 6, 7 va cac vau ty phl,lty len cac chot ty 2, 3,4. K<;pch~t chi tiet duqc thl)'c hi~n biing don k<;plien dong 5.

16.4.4.2. Trinh tV iJia djng cac be' m(it chU yelLcua chi tiit ding
Qua sl)'pMn tfeh cach ch9n chutln khi gia cong nhu tren, de bao dam d<J chfnh xac cling nhll thu~n lai cho gia cong, guy trtnh cong ngh~ che t~o cac.chi tiet d~ng cang bao g6m cac nguyen cong chu yeu theo trlnh W sau: - Gia cong m~t dau cang - Gia cong cac vau ty (neu co) - Gia cong tho va tinh cac 16 ca Mn - Gia cong cac 16 khac, 16 co ren - Can bling tr9ng luqng (neu can) - Kiem tra cang. 16.4.5. Bi~n ph3p thl)'c hi~n cac nguyen cling chinh

16.4.5.1. Gia djng m(it ddu chi tief cang

Mat dau cua cang thuang 16i len va co di~n tfeh nho rai rac. Cac m~t dau nay cling thuang dung lam mat chutln cung vai hai 16chutln vuong goc vai no de thuc hi~n gia cong cac b6 m~t khiic cua cang.

Van d6 gia cong m~t ph~ng chutln hay gia cong m~t da~ dil duqc pMn tfeh phan phan tfch cach ch9n chutln khi gia cong chi tiet d~ng dmg, pMn nay se trtnh bay day du hon v6 cac bi~n phap gia cong m~t dau cua cang.

Tuy theo d<Jchfnh xac cua phoi, san lllqng chi tiet rna co the gia cong m~t dau ding bling cac phuong phiip phay ho~c ti~n, mai ho~c chuot. Phuong phap bao cling gia cong duqc mi:itdau nhung ft dung VI cang co mi:itdau nho, rai rac nen cho nang suat thap. Trang san xuat lo~t vua va nho gia cong m~t dau cang duqc thuc hi~n biin'g phuong phiip phay la rat phil bien. Cac m~t dau cua cang dllqc gia cong tling phia Ian luqt tren may phay nlim ngang hay th~ng dUng biing m<Jtdao nhu hlnh 16.133. Khi do dau tien phi'li dung m~t dau con tho va vanh ngoai tho cua hai dau cang lam mi:itdinh vi de gia cong mi:itdau kia. Sau do lay mi:itdau tinh va vanh ngoai tho cua hai dau cang lam mi:itdinh vi de gia cong mi:itdau con I~i. Ciing co the thl)'c hi~n phay mi:itdau cang theo sa d6 hlnh 16.134. Khi do

616

Chttang 16: Quy trinh clIng ngh~ che't,!-ocae ...

cling duqc djnh vj bii.ngm:;itthO tren than clmg kh6ng gia congo G:i va kt,'pph6i biing eta tl! dinh tam. Gia cong cung m(>tluc cii hai m~t dilu song song nhau

A-A

Hinh 16.137. Elo II! dinh lam dil ga k~p v.lo Ihan c,mg khi gia cong hai m~1 d~u.
1- chi tiet cang; 2, 3~ rna et6; 4- trl:Jc Vlt me trai chieu; 5- chi tiel xac d!nh vi lri; 6,7- vit eMu chTnh; 8, 9-vit gi[(;10- vit c6 dinh; 11- vo d6 gao

CONG NG~

CHE T""O MAY

617

biing hai dao phay rna ba mi!-t.Tren hinh 16.137 trlnh bay m(>td6 ga kieu Noll! djnh tam de phay hai mi!-tsong song cua dau dmg khi dung chu~n djnh vj la than cang khOng gia congo Chi tiet gia cong d~ng cang I duqc djnh vi va k\'p chi!-ttfen hai rna cua eto t\f djnh tam 2 va 3, cac rna No nay ty vao than cang. Hai rna eto nay duqc djch chuyen vao, fa nha quay tn"c vit me 4 co hai dau fen tfai chi6u nhau. Chi tiet 5 co tac dl,mgxac djnh vj tff cua tn"c vit me 4. Di6u chinh vj tfi cua chi tiet 5 duO'c th\fc hi~n nhO'cac vit 6 va 7, sau do c6 djnh chung blmg cac vit 8 va 9. C6 djnh chi tiet 5 v6i vo d6 ga II duqc th\fc hi~n biing vit 10. V6i cach th\fc hi~n nay de gia cong mi!-tdau se bao dam hai mi!-tdau song song nhau va.d6i x6ng nhau qua mi!-td6i x6ng cua than cang. d~ng san xuilt nay neu biet xep nhi6u chi tiet de gia cong cung mOt luc. thi va.nco the th\fChi~n tfen may bao. V6i d6 ga thfch hqp, cac lo~i cang co vua va nho con co the gia cong tfen may ti~n. suilt khi gia cong mi!-tdau tfen may phay nen ga di!-tchi tiet sao cho co tM phay duqc hai phfa cua dau cang cung m(>tJuc (hlnh 16.138). Day la phuang an djnh vj vao vanh ngoai m(>tdau cang, ch6ng xoay vao than cang khi gia cong cung m(>tIdc hai phfa cua mi!-tdau cang. Trong cach thuc hi~n nay con phai ch6ng xe djch d<;>c tam 16cang biing diem ty vao than cang.

De bao dam nang

3
2
1

Hinh 16.138. Sel do ga d~t dG phay hai

Hinh 16.139. Sel d6 ga d~t kiGu ch~y dao di, va

mitit d1iu cang cung m9t h.lc.

1- chi ti~t gia c6ng; 2- kh6i

deu cilt.

v;

3- ch6t

ty

1- dao phay; 2- v~t gia c6ng; 3- do gao

chong xoay; 4- dao.

Cling co the th\fChi~n gia cong m~t dau cang biing phuang phap mai, cho nang suilt va d(>chfnh xac cao han phuang phap phay. Tuy nhien ch<;>n phay hay mai la loy thu(>cvao Juqng du gia cong Ian hay nhO hay la ph\' thu(>cvao ,

618

Chliang 16: Quy trinh ding ngh~ che' t~o cae ...

phuang phap cM" ti!0 ph6i. N"u nhu ph6i duqc ch" ti!0 bang ren III do trang khu6n dan gian, sau dolai duac .optinh !ren may .opthl ph6i da kha chfnh xac, luqng du nho, trang tmung hqp do co thi!ch<;>o phuang phap mai, nguqc Ii!in"u luqng du gia c6ng 100 thl phai ch<;>o phuang phap phay. Khi mai m(it dau cang chi vi~c !ify mat dau n<;> dinh vj di! mai m(it dau kia. Chi ti"t duqc ga tr,!c ti"p len ban may, cho mat dau dng ty len ban may, th,!c hi~n I~t di !(it Ii!ichi ti"t mi)t solan trang qua !rlnh mai dii bao dam ti"p xuc tot gifra mat dau va ban may va bao dam di) song song hai m(it dau dng. Khi san luqng ch" ti!o cang la IOi!t100 thl van ap dung phuang phap phay di! gia c6ng m(it dau. Trang tmang hqp do, di! nang cao nang suat co thi! dung bi~n phap chay dao di, ve deu cit (hlnh 16.139). Khi do tren ban may d(it hai d6 ga 3 giong nhau tren do co ga chi ti"t gia c6ng 2. Ti"n himh gia c6ng theo kii!u di, ve dao 1 deu cit vao vat gia c6ng 2. Ngoai ra cling co thi! gia c6ng m(it dau tren may phay c6 ban quay gian doan (hlnh 16.140). Khi d6 v~t gia c6ng 2 duac ga tren d6 ga, rna cac d6 ga nay Ii!i d(it tren ban quay 3 cua ban may 4. Theo cach nay thl hai dao 1 cit vao m(it dau hai chi ti"t 2 tren mi)t d6 ga thl a d6 Hinh 16.140. Sa do ga d~1do ga Iren ban quay ga phfa doi di~n duqc thao hai chi gian dOl'J-n dlJ gia c6ng m~tdau cling. tiet dii gia c6ng xong ra va lip hai 1- dao phay; 2- chi tiet; 3- bim quay; 4. ban may. ph6i khac vao. Khi dao cit xong th,!c hi~n philn di) ban quay 180" dii vi trf cac d6 ga duqc luan phien va chu ky gia c6ng duqc l~p li!i. Voi d,.mg san xuat nay con c6 thi! ap dung phuong phap chuot m~t phing di! gia c6ng m(it dau dng. So d6 chuot d6ng thai hai m~t driu cang tren may chuot c6 ban quay dung duqc thi! hi~n tren hlnh 16.141. Trel) than may 5 d(it ban may 2 quay tron duqc. Trang than may co ga co cau quay cua ban, n6 nh(in chuyi!n di)ng tir d6ng co di~n I. Toc di) quay cua ban duqc dieu chinh phI! thui)c vao ch" di) chuot ph6i. Xung quanh ban phfa tren ban quay cung tron 4 co ga bon cai gia gifr 6 rna trang d6 dao chuot 3 duoc k<;pch~t.

Tren ban 2 c6 d(it cac d6 ga trang do c6 chi ti"t gia c6ng 7. Khi quay ban, ph6i se duqc chuot gifra cac dao chuot 3, lien wc qua Hftca cac dao.

C6NG NG~ CHETAOMAy

619

Trong san xuilt himg kh6i mi;lt dau cua dmg duqc gia cong tren may phay co bim quay (hlnh 16.142). 6 do bim quay 3 quay lien wc dua phoi 2 vilOvj tri ci\t cua dao 1. T':ti m(>t vj tri chi vi~c thao chi tiet dii gia cong xong ra va Hip phoi khac vao trong khi ban quay van quay. Tren hlnh 16.143 trlnh bay sa d6 may phay co ban quay d~ thlIc hi~n phay lien tlJc chi tiet gia congo May co ban quay tron vai trlJc quay thiing dUng, duac truyen dan chuy~n d(>ng vai su giup do cua b(>truyen trlJc vit - banh vito Chi tiet gia cong 5 duqc kt;p chi;lt trong d6 ga di;lttren mi;ltban. Vi~c kt;p duqc thlIchi~n nha xylanh thuy llIc 3 tac d(>nglen can kt;p I, duqc di tmat trong b':tc dan 2. D~ ch6ng xoay cho chi tiet dung ch6t tY 4. Ban quay 7 lien tlJc dua chi

2 1

Hinh 16.141. Sel do gia cong m~1 dau Iren may chual co ban quay dUng. 1- dong cd di$n; 2- ban quay; 3- dao chuot; 4- ban dao; 5. th~n may; 6- gia gilt; 7- chi tiet gia congo

tiet vao vung gia cong ciIa dao 6. 6 phia d6i di~n vai vung gia cong chi vi~c ga va thao chi tiet. Trong m(>t s6 tmang hqp mi;lt dau cang yeu cau chinh xac va d(>nhiln bong be mi;ltcao thl sau khi phay hoi;lcchu6t con phili qua nguyen cong mai mi;ltdau. Co tM mai tren may mai phiing hay may mai co ban quay tuy theo slm luqng va dieu ki~n san xuilt. Neu be day cac mi;lt dau biing nhau thl mai cung m(>tIan m(>t

Hinh 16.142. Sel do gia cong m~1 dau cang tren may phay co ban quay lien t!;le. 1- dao; 2- chi tit; 3- ban quay.

620

Chudng

16: Quy tdnh dIng ngh~ che' t~o cae ...

Hinh 16.143. SCI do may phay co ban quay d~ phay lien t~c. 1- c~n k~p; 2- bac dan; 3- xylanh thuy I~c; 4- chot ty; 5- chi tlet~6- dac; 7- ban quay.

phfa ella tat cit cae dau, sau do lilt l<:li de mai phfa ben kia. Truang hqp b6 day cang khong biing nhau thl phiii mai rieng tUng dau. Cilng co the tht!c hi~n mai tren may chuyen dung de gia cong cit hai phfa cung me?thk.

16.4.5.2. Gia cong thO va tink cac l6 cd ban cUa cang

Cac 16 co ban cua cang co yeu du chfnh xac cao v6 kfeh thu6'c, v6 hlnh dang VIchung duqc Up ghep v6'i chi tie"tkht,c. ChUng cilng co yeu d.u chfnh xac v6 vj trf tU<lIlgquan nhu de?song song v6'i nhau, de?vuong goc 16 va m~t dilu, khoang cach giua cac tilm 16.Tu)' theo san luqng va di6u ki~n san xuat rna co bi~n phap gia cong thfch hqp. L6 co ban tren cang cilng chfnh la 16 dung lam chuAn cung v6'i m~t dilu cang t<:l0 nen chuAn th6ng nhat M gia cong cang. Vi v!iy bi~n phap gia cong 16 nay dii duqc pha.ntfeh phan phdn rich chutin dinh vi khi giu cong chi riei cimg. Tuy nhien philn nayse neu cac bi~n phap C\l the hon, day du hon trong vi~c gia cong cac 16co ban noi chung cua cang.

CONG NGH$ CHf: TAO MAy

621

De co phuong philp chung nhat doi v6i vi~c gia cong 16co biln tfen chi tiet d,~.ng d.ng, hay hlnh dung nOkhong chi co hai 16nhu thuang thay ma c6the co mQt hoi).cmQt so16 can gia congo Neu san luqng ft vai mqi co cua cang, 16 co ban duqc gia cong tfen may khoan dUng, hoi).ckhoan can biing phuong philp lay dilu, hoi).cthl!c hi~n tfen may ti~n, may doa ngang vai phuong philp fa gao Neu san luqng nhi6u thl16 CO biln cua cang duqc gia cong tfen may khoan can, hoi).ckhoan dUng biing phuong pMp tl! dQng d~t kich thuac nha vj tff cila cae b~c diin Hiptfen phien diin cua d6 gaoBi~n pMp thl!c hi~n co nhfrng phuong an nhu sau:
Phuong an thti nhdt: giacong Ian luqt cae 16 sau mot Ian ga di).t.

Hinh 16.144. So do nguyen tile do ga co kh6i V tl/d!nh

tam

dti

gia cong Ian Ilt~ cae 16 co

ban eua cimg.

1- khoi V bm tra;; 2- kh6i V ben phai; 3- trt,Jcvft me trai chieu; 4- b~c dan; 5- chi tiet gia congo

A A- m~td61 x(lng.

622

Chuang 16: Quy trinh c{jng ngh~ che' t~o cac ...

Theo phuang an chi tiet cho gia cong phai duac djnh vi du sau bac II!do (hlnh 16.133). Khi do mat dau kh6ng che ba bac II! do, vanh ngoai m(\1 dau cang Iy vao kh6i V c6 dinh kh6ng che hai b~c II!do, vanh ngoai mot dau cang ty vao kh6i V di dong kh6ng che m(\t b~c tl! do. Vi Irl va khoang each gifra cac 16duqc quyet dinh boi vi trl cae b~c dan HipIren phien dan, rna phien diin W co vj trl luang quan so v6i cac chi tiel djnh vj chi tiel gia congo Khi gia cong chi vi~c di6u khien d\lng C\lcat I<;>t vao 16b~c diin la dirac. Thuc hi~n gia cong Ian luqt cae 16, va 0 m6i 16 lai Ian !uqt gia cong theo eac bu6c khoan, khoet, doa tren may khoan can Mng each di chuyen dau khoan va do ga c6 dinh hoi:icthl!c hi~n tren may kho?n dlrng v6i cachdi chuyen do gao ' Khi djnh vi biing vanh ngoai mi:itdau dng tren kh6i V se'co sai s6 d,nh v!. sai s6nay bang d(\ xe djch tam 16 gia cong so v6i vanh ngoai khi duang klnh vanh ngoai cua phoi thay d6i. Di6u do diin den khong dam bao 51!d6i Xlrngcua tam hai 16so v6i mi:itd6i xlmg cua dmg. De lo~i trir sai s6 nay co the dung kh6i V tu dinh tam thay cho m(\t kh6i V c6 djnh va m(\t kh6i V di d(\ng nhu hlnh 16.133. Sa do nguyen tk do ga co kh6i V It! djnh tam khi gia cong Ian luqt cac 16 co ban cua dng duqc trlnh bay tren hlnh 16.144. Hai m6 kyp kh6i V I va 2 an kh6p ren v6i hai dau tr\lc ren cua tr~lcvlt me tnii chi6u 3. Khi quay tr\lc vlt me thl ca hai kh6i V d6u di VaGM djnh vj va kyp chat chi tiet 5 hoi:icdi ra de thao ll!c kyp. Khi gia cong chi vi~c di6u khien dao I<;>t VaGb~c diin 41a duqc. Theo cach nay hai tam 16 gia cong dam bao d6i Xlrngqua mi:itAA. PhU01lg tin thit hai: gia cong lan luqt cac 16 biing m(\t s6 Ian gao - Gia cong 16 thu nhat 0 Ian ga thu nhat: Sa do ga di:itde gia cong 16thu nhat nhu hlnh 16.133. Khi do chi tiet duqc dinh vi biing mi:itdau tinh ty len phien ty kh6ng che ba b~c It! do, vanh ngoai tho cua 16can gia cong ty VaGkh6i V c6 djnh kh6ng che hai b~c tl! do va vanh ngoai tho cua dau kia ty vao kh6i V di dong kh6ng che m(\t b~c It! do. Ll!c kyp co tM tac d(\ng tir kh6i V di dong, nhung t6t nhat Il!c kyp nen vuong goc v6i dau cang. Vi trl tam 16gia cong duac quyet dinh boi b~c diin Hiptren phien dan tren do gaoPhien dan co vi trl tuang quan v6i tam kh6i V. Khi gia cong chi vi~c di6u khien cho d\lng C\ld.t I<;>t vao b~c dan la duqc. Tuy v~y, 0 nguyen cong gia cong 18thu nhat co the khong can kh6ng che b~c It! do xoay quanh tam kh6i V c6 dinh. Sa do ga di:itv6i vi~c kh6ng che nam bi:icIt! do khi gia cong 18 thu nhat cho tren hlnh 16.145a. Khi d6chi tiet duqc

C6NG NG~ CHETAOMAy

623

a)
Hinh 16.145. Sel do ga d~t cang khi gia cong a) dinh vi bang m~t aau va chl,Jpcon

b) 16 thli
nhat.

t9 VaG

vanh ngoai cang.

b) d!nh v! bang m~t dau va vanh ngoai ty vaa khoi V.

djnh vj bang m~t dau dng va mat vanh ngoai cua dau dng duO"cty vao m<Jt ch\!p con (hlnh 16.145a). Ch\!p con nay tac d<Jngtu tren xu6ng vua djnh vi va vua t~o Il!c k~p cho chi tiet. Ch\!p con nay co tac d\!ng kh6ng che hai hac tu do, m~t dau dng kh6ng cheba bac tl! do. Trong tWOnghqp nay tam chup con d6ng thai cling la tam b~c dan d\mg C\!gia congo Cling co the thl!Chi~n theo each chi tiet duqc dinh vi bilng m~t dau kh6ng che ba b~c tu do Vavanh ngoai cua dau dng ty vao kh6i V kh6ng che hai bac tu do (hlnh 16.145b). Trong tWOng hqp nay b~c dan duqc hip vao phien dan tren db ga phai co vi tri sao cho tam cua no trung v6'i tam kh6i V. - Gia cong 16 thtr hai v6'i Ian ga thu hai: De gia cong duO"c16thu hai, djnh vj bilng m~t dau dng kh6ng che ba b~c tu do, 16thu nhat dii gia cong 16ng vao ch6t tr\! ngan kh6ng che hai b~c tl! do va phai kh6ng che b~c tI! do xoay cua chi tiet quanh ch6t tm ngan. De kh6ng che b~c tl! do xoay nay co the dlmg ch\!p hlnh kh6i V ty vao mep tren ella vimh ngoai 16(hlnh 16.146a). Tam ch\!p hlnh kh6i V nay trung v6'itam b,!c dan d\lng C\!gia cong va ch\!p nay tac dong tu tren xu6ng de tao Il!c k~p. Cling co the thl!Chi~n djnh' vj bilng mat dau dng kh6ng che ba b~c tu do, 16 thu nhat dii gia cong 16ng vao ch6t tr\! ngan kh6ng che hai .b~c tu do va de ch6ng xoay dung kh6i. V tl! Il!a om vao vanh ngoai cua 16 gia cong (hlnh [6. I46b). - Gia cong 16 tiep theo: de gia cong cac 16 tiep theo (vi d\!, 16 thu ba) thl van de tra nen dan gian rat nhieu bai Ie tren dng dii co mat dau va hai 16CO" ban

624

Chuang 16:Quy trinh dIng ngh~ che' t').o cae ...

"

~-- $
b)
Hinh 16_146. Sd do ga d~1 khi gia cong 16 Ihii' hai Iren ciIng_
a- chong xoay b~ng ch~p khoi V d map tren vimh ngoal; b- chong xoay b~ng khoi V t\' I\,a.

Hinh 16.147. Do ga ti~n16 gifta eua cang khi dung

chu~nthong nhat Iii

m~1 d~u va hai 16 vuong goc mijt dau.

1- than ga; 2- chat tr~; 3- ecu; 4- v6ng d~m;5. chat tram; 6- ecu; 7- phien ty; 8- vit; g- bimg ghi huang dan; 10- chi tiet.

CONG NGH(; CHE TAO MAy

625

dii duqc gia clIng. Khi do dinh vi de gia cong dung chuiin tinh thang nhilt la m(it dau va hai 16vuong goc m(it dau. M<:lt 16duqc Ibng vao chat tn,!ngiin va m<:lt 16 duqc Ibng vao chat tram. Tren hlnh 16.147 tdnh bay db ga de ti~n 16thu ba tren cang khi dung chuiin tinh thang nhilt. Chi tiet gia cong 10 duqc ga bilng m(it dau ty len vai clla hai chat va duqc Ibng vao hai chat tru 2 va chat tram 5. Cac.chat nay 0 philn duoi co ren de kyp ch(itvm than db ga 1 nha cac ecu 6. Philn dau clla cac chat cling co ren de bilt vao ecu 3. Khi v(in cac ecu 3 t~o hJc kyp cho chi tiet. Thiln db ga I duqc bilt vao dau trl,!cchfnh clla may ti~n. cac chat trl,!va chat tra~ duqc di6u chinh theo huang tilm nha riinh elip tren thiln ga de thfch hqp vm khoang cach ta:mhai 16cila cae lo~i cang khae nhau. SlJhuang diin nay duqc ghi tren bang huang diin 9. Cling co the thlJChi~n gia cong 16 tiep theo tren may khoan, may doa vai cach ga d(it bilng chuiin tinh thang nhilt. Gia cong cac 16Ian luqt bilng cac liIn ga kMc nhau la phuong an hay duqc dung nhilt, 0 m6i 16 gia cong d6u phili thuc hi~n theo cac buac khoan, khoet, doa. Vi v(iy cae b~c diin can co kfch thuac tuong 6ng va thay nhanh. Trong san xuilt hang khai 16 ca ban clla cang co the duqc gia cong tren may khoan co dau ravonve de giam thai gian phili thay dao. VI tren dau ravonve co the Iilp san nhiing dl,!ngcl,!theo tdnh tlJ gia cong, 0 tnrang hqp gia cong nay cae bi~n pMp cong ngh~ va.nap dl,!ngnhuphiln tren dii trlnh bay. Tuy nhien 0 d~ng slm xuilt nay co the dung may t6 hqp nhi6u trl,!cchfnh de gia cong tilt ca cae 16co ban cung m<:lt Wc trong m<:lt Ian ga d(it, nhu v(iy se d~t hi~u qua cao hon. Tren hlnh 16.148 dua ra sa db gia cong 16 dau nho clla cang tren may nhi6u trl,!cchfnh ban vi trf co ban may quay duac: vi trf I ga va thao phoi; vi trf II phoi duqc khoan; vi td III phoi duqc khoet; vi trf IV phoi duqc doa. Sau khi ga d(it xong vj trf I, ban may duqc quay di 90" de dua phoi den vi trf II, t~i dily phoi duqc khoan. Sau do ban may I~i quay di 90" de dua pMi dii qua khoan den vi tff III, t~i do phoi se duqc khoet. Trong khi do t~i vi trf II phoi mai cling duqc khoan. Sau do ban I~i quay di 90" de dua phoi dii khoet sang vi td IV, t~i do hai phoi duqc doa, trong khi do t~i vi triII phoi mai duqc khoan va phoi khac I~i duac khoet. Cuai cung I~i quay ban di 90" de dua phoi dii doa v6 vj tri I, t~i dily thao chi tiet dii gia cong xong ra, Iilp phoi mai vao. L~i quay ban di 90" va chu tdnh li:m vi~c duqc l(ipl~i. .

a a

Vai phuong phap gia ~ong

40 - CNCT

,tcn

may t6 hqp nhi6u trl,!c chinh se d~t d<:l

626
chfnh xac v6 vj trf, d(J song song giUa cae 16, khm'mg cach gifra tam cac 16 cao hon cac phuong phap tfl~n. Nhln chung khi gia c6ng cac 16 cd bim thuang thvc hi~n theo trlnh tv khoan - khoet - doa trang m(Jt liin ga doi v6i m6i m(Jt 16. Tuy nhien ding co khi thvc hj~n theo trlnh tv khoan - khoet - chuot ho~c nong bi, ho~c mai kh6n. Trong truang hqp do vi~c gia c6ng tinh 16 phai thvc hi~n sang Ian ga khac. v 6'j nhfrng cang co 16 san khi t~o ph6i thl theo trlnh tv ti~n r(Jng hay khoet r6i gia c6iJ.gtinh trang hai liin . gaoV6'inhfrng cang co

Chuang 16: Quy trinh eong ngh~ ehe't'!-ocae ...

III.

J'l

ma

H;nh 16.148. So do c6ng ngh~ gia c6ng Iren may nhieu Ir~c chinh b6n

16 d~u

nho cua cang

vi

Ir; co ban quay . doa.

1-ga va thao ph6i; 11-khoan; 111khoet;IV-

16ciin Hlpb~c d6ng thl sau khi gia c6ng tinh 16xong, m6'i dong b~c d6ng vao, sau do phai gia c6ng tinh I~i 16 tren b~c d6ng d1iHip.

16.4.5.3. Kie'm tra ding

Chi tiet d~ng cang duqe kj~m tra sau m6i nguyen e6ng va sau do la tbng ki~m tra. cae yeu to ciin duqe ki~m tra la duang kfnh cae 16co bim, M day cae diiu cang, khoimg caeh tam gifra cae 16 co bim, d(J song song giUa cae 16, d(J vu6ng goe gifra cae 16 va m~t diiu eang. - Duang kfnh cae 16 CO bim, b6 diiy cae dau cang duqe ki~m tra biing thu6'e e~p, ealfp ho~e co cAu co mang d6ng h6.

C6NG NGH~ CHi': TAO MAy

627

. D(\ song song gii"iahai dUO'ngtam 16 CO" ban dUQ'ckiem tra b~ng d6ng h6 thong qua tr\!c kiem lOng vao hai 16 vai d6 ga kiem tra nhu tren hlnh 16.149. Up hai tn~c kiem 7 va 8 vao hai 16 clla tay bien 3. Ga tay bien co mang cac tr\!c kiem len d6 ga sao cho tr\!c kiem 8 ty vao hai chot

.J

ty 1 va 2. 6 phfa tren clla d6 ga d~t hai d6ng , 2 h6 4 thong qua cae thanh truql 5 ty vao Hinh 16.149. KiGm tra dl} song song va dQ cheo nhau ella hai tr\!c tam 7 theo m~t tam 10 tay bil~n. ngang va hai d6ng h6 1,2. chot tyo;3. tay bien; 4, 6. dong ho; 5. thanh dan; 6 ty vao tr\!c tam 7 7, 8~trl;lc tam. theo m~t th~ng dUng qua tam tr\!c tam. Theo tay bien mau ho~c theo du6ng tat ca cac d6ng h6 deu dUQ'c dieu chinh ve so khong. Sau do J{ipcac tay bien kiem tra vao. Theo so chi clla cae dOng h6 theo hai phuO'I1g dUng va ngang se danh gia duQ'cd6ng thai d(\ song song clla hai tam 16 theo hai phuO'I1g. Cling vai sO"d6 clla d6ga kiem tra nay con kiem tra dUQ'c khm\ng caeh tam gii"iahai 16. . D(\ vuong goc giUa tam 16 va m~t dau clla cang duQ'c kiem tra ' Mng d6 ga chuyen dung co dOng hO (hlnh 16.150). Khi do !tIP tr\!c tam 1 vao 16 dn kiem tra. Ga tr\!c tam mang cang 3 len hai mlii tam.

Hinh 16.150. Sd tam

d6 kiiim Ira de;. vuong 10 va mijt dau cang.

goc gifta

1- tn:lc tam; 2- dong ho; 3- chi tiet cang.

628

Chuang 16: Quy trinh dIng ngh~ che t'!-ocae ...

Quay tr\lc tam mang cang mi)t vang. Sai I~ch 86 chi cua d6ng h6 2 cho bit di) khong vuong goc. - Vj trl duimg tam cac 16duai mi)t goc dii cho duqc ki<!mtra bang cac d6 ga chuyen dung. 16.4.6. Vi dl,l ve guy trin1t c6ng ngh~ cheJ~o chi tiet d~ng cang ngh~ ch t~o' chi tit tay bien di)ng cO d6t trong (hinh 16.127). Chi tit tay bien nay thuoc van chi tit dang cang. No g6m than bien duqc Iflpvai nflpbien nha cae bulong. Bien co yeu du ky thu~t cao, nhung co hinh dang kern cling viing. Trinh llf cac nguyen cong trong guy trinh cong ngh~ ch t~o tay bien di)ng Woto cua Nga cho trong bang 16.3.
Bang 16.3. Quy lrinh ceng ngh~ che l~o bien d9n9 ceJete.

6 philn vi dl,lnay chUng ta thl!c hi~n thit I~p guy trinh cong

i
I

;h;;~ I
nguyen
.'

-----~ ..~-~.~._~-~-~.~-~-~ ..~-~.~.~.~-_.~

.'Ten nguyen c6ng May tht,fc hi$n"

...-..<~-.,
II
II

II

I c6ng
Mai so b9 hai m~t dau

I II I Mai m~it ph~ng cO ban quay k~~ bEing di$n 1i

1

tU'

I_._ ' ~_'~ "

I 4

I.._~ .._ I<ha"n,khg~t.I~_d~.~,,-~e.

Chu6t 10 q~_~".~,.~,9 __ ...

---~

II ,I
!!

. ... i~.~y.kh!,an.dln1g~bi~~try.c:. ...

. ... ,.,._ .. __ ._ .j.~~y __ ~~_~_():t.cJ9Dg .... ,... "_"""""__

~I
II

Chuat m~t ban nguyst va m~t I~p ghep val IMay chua! dCtng

(:~::'.':~~~;~~;~'~~:~~~;;~16~~:.':' ..==:]~~';~h~6;d~~ ... :::...............11

--~-I~~~~n;h~~I;~I~~.f~I~~~;~.~~.v~;.;;,~;-.I~t~f~~;k~~~r~~6.~9E.
1

~ai.phia ...

Ji
II
il
I!

! Mai mat nap'

i May mai ph~ng_c6 bim .9!:!.~y_b~~_J

_ .. _JElan~gu9i . __ ._.m......
...... 1:

!_
i[

~._._.I~n~p.bien_~~().tb.a.n .. ~ien.. _
10 11

I<)1<:lan,daall\b~lq~g.. .t\A~irTl~tdffiucahaiphi" 'E bac vaa 16 nhe SLtabac sau khi ep .. .

...!t\AaykhaandCtng~hi~~.tryc.11 it\A~YrTla lph~ng~6 b~nn" rTlcharTlguay khoan dCtngnhi~u!ryc ..

.12. ..... I{hoetvadaa.lc;_d~u_taIMay

13 14

i M~y_~.p

L~E~t~;:~~

i May khaan dCtnghaac may~_.

.---Ji

C6NG NG~

CHE TAO MAy

629

16.5. GIA CONG

cAc

CHI TIET DANG BAC

16.5.1. D~c di~m va yen can ky thn(it cua chi tiet d~ng b~c 16.5.1.1. Di')c aie'm cua<:hi tilt df.Lng b(Lc B~c la lo~i chi tiet duqc dung r<:Jng rai trang ket cau co khf. Do la nhfrng chi tiet hlnh ang tron, thanh mong, m(lt dau co vai ho(lc kh6ng co vai, m(lt trong co thi! la m(lt tm ho(lc c6n. B~c co thi! hi'1 ci\ hai dau, nhung cfing coloai b~c kin m<:Jt dau nhu hlnh cac. B~c co thi! la nguyen va cfing coloai I~i xe ranh d9C truc. M(lt lam vi';;ccila b~c thuOng la m(lt trang, va do do i'1 m(lt trang co khi co ranh dau va do dol~i phai coliS ngang vu6ng goc vai dUOngUlmb~c M tra dau. Tren hlnh 16.151 tdnh bay ket cau clla m6t salo~i b~c khac nhau.

DJ e D D~a
C)

d)

e)

9)

h)

i)

l)

Hinh 16.151. M9t

s6 d~n9

ket cau cola b~c.

ve m(lt ket cau Co thi! chia cac chi tiet d~ng b~c ra cac lo~i nhu sau:
- Loai b~c tran kh6ng co go (hlnh 16.15Ia). - Lo~i b~c co go ho(lc mat bich (hlnh 16.151b, c).

630

Chuang 16:Quy lrinh e6ng ngh~ ehe'l~o cae ...

- Lo~i b~c c610 hlnh con (hlnh 16.15Id). - Lo~i bac c6 xe dinh (hlnh 16.15Id). - Lo~i b~c c616t them 16p hqp kim ch6ng man (hlnh l6.l5le). - Lo~i b~c c6 xe ranh d9C true (hlnh 16.151 g). - Lo~i b~c c6c day kin va day c610 (hlnh 16.15Ih, i). - Lo~i b~c c6c c6 vai v6i day kin va day c610 (hlnh 16.151k, I).

Neu dl!a vao may dt di! gia cong cae nguyen cong chinh cua bac, c6 thi! chia b~c ra lam sau nh6m theo kich thu6c duang kinh g6m: <25 mm; 25 -;.32 mm; 32 -;.40 mm; 40 -;.50 mm; 50 -;.65 mm; 65+ 100 mm. Dac trung quan tr9ng cua b~c -Iaty s6 giiia chi6u dai L va duang kinh ngoai D 16nnhilt cua b~c. Ty s6L/D thuang nflm trong khoang 0,5 -;.3,5. 16.5.1.2. Nhitng yiiu ectu ky thu{jt ehU yiu eua chi tiiit d(;mg b{1e Khi che t~o chi tiet dang b~c, yeu du ky thu*t quan tr9ng nhilt la dq d6ng tam gifra m*t ngoai va m*t 10, ding nhu dq vuong g6c giiia mat dau va duang tam 16.Ngoai ra can c6 nhfrng yeu du khae niIa. C~thi! phai biio dam cae di6u ki~n sau: - Duang kinh m*t ngoai cila b~c d~t chinh xac cilp 7 -;. 10. - Duang kinh 10 d~t chinh xac cilp 7, doi khi la cap 10. D6i v6i cae 10 b~c dn Hipghep doi hoi chinh xac t6i cilp 5. - Dq day thanh b~c cho phep sai I~ch trang khoang 0,03 -;.0,15 mm. - Dq d6ng tam giiia m*t ngoai va m*t 16bac tuy tung di6u ki~n lam vi~c rna quy dinh c~ thi!. Thong thuang dq khong d6ng tam nay khong 16n hon 0,15 mm. ~ Dq khong vuong g6e giua m*t dau va duang tam 16 bac nflm trang khoang 0, I 70,2 mm/I 00 mm ban kinh. V6i lo~i b~c chju tai trang theo chieu tr~c thl dq khong vuong g6c nay la 0,02 -;.0,03 tien 100 mm. ban kinh. - Dq nham be m*t thuang nhu sau:

+ V6i be m*t ngoai can d~t R" = 2,5 !-tm. + V 6i be m*t 16 tuy theo yeu du rna cho R" = 2,5 70,63 wn, doi khi
R" = 0,32 !-tm.

+ V6i be m*t dau R, = 40 710 !-tm,doi khi R" = 2,5 !-tm.

CONG NGHE CHE TAO MAY

631

16.5.2. Tinh c(jng ngh~ trong ket cau doi vOi chi. tiet d~ng b~c Cung nhu cac chi tiet dang khac, tinh cong ngh? !rong ket cau cua chi tiet dilng bilCco 9 nghia quan trang doi vai vi?c gia cong dam bao do chinh xae yeu diu va nang suat gia congo Vi vay khi thiet ke chi tiet dang bilc can chu 9 den cac van de sau d~ bao dam chi tiet c6 tinh cong ngh?: _Tmac het phili bao dam ty so gifia kich thuac chieu dai L va duang kinh ' DIan nhat cila bilCniim trang giai hiln LID = 0,5 -i- 3,5. TYso nay d~c trung cho chi tiet dilng bilc, th~ hi?n sl! can doi ve kich thuac, hqp 19ve hlnh dang doi va; bilC.Neu kMng dilt ty so nay thl n6 thui?c dilng chi tiet khac, phai co bi?n phap cong ngh? khac khi gia congo _ Tiep theo phai chu 9 den kich thuac 16 cua bilc, kfch thuac nay nen la kich thuac tieu chuiin d~ de dang dung cac dl,mgCl,ltieu chuiin khi gia congo Si'1 di can nhu v~y VI cung mi?t kich thuac va di?chfnh xac thl vi?c gia cong 16kh6 khan hem gia cong cac vj trf khac. _ Be day thanh bilc nen ch<;m khong mong qua d~ tranh bien dilng khi gia cong va khi nhi?t luy?n. 16.5.3. Vl).t Ii~u va pMi d~ che t~o chi tiet d~ng b~c Vil.tli?u thuang dung d~ che tilo chi tiet dang bilc co th~ HItMp, d6ng thau, d6ng do, gang va cac hqp kim d~c bi?t khac. Ngoai ra con co th~ dung chat cleo, gom st!, kim 10ilibi?t d~ che tilo mi?! so bliCd~c bi?t. Tuy theo tUng 10ilibliCrna co mac vil.tli?u cl,lth~. Vi dl,lnhu ong xylanh cua di?ng co dot trang dung vil.t li?u la gang bien tfnh GX21-40, bliCcua may khai thac than llii Ja tMp hqp kim co mac 30CrMnTi, v.v... Vi?c ch<;>n phoi d6 che tlio cae chi tiet dling bliCphl,lthui?c vao dieu ki?n lam vi?c, hlnh dang va san luqng cua no. CI,lth~ nhu sau:

+ Vai bliCco duang kfnh 16 nho hem 20mm thuang dung phoi thanh dinh
hlnh, hoac phoi thanh can nong ho~c phoi duc dac.

+ Vai blic co duang kinh 16 Ian hem 20 mm thuang dung phoi ong ho~c
pMi duc col6 san. Trang tmang hqp do tuy theo san luqng va yeu cau ky thuil.t cung nhu dieu ki?n san xuat rna co th~ duc trang khuon cat lam khuon biing tay, biing may ho~c co th~ duc trong khuon kim 10lii,duc Iy tam hay duc ap Il!c.

+ Nhfing bilC co tMnh mong va xe ranh thuang tlio phoi tu d6ng thanh,
d6ng do, cung co khi dung phoi tu tam kim loai uon thanh blic.

632

Chuang 16: Quy trinh clIng ngh~ ehe't,!-o cae ...

+ Nhfrng b~c bimg v~t li~u SU,chilt deo, kim lo~i b.;>t thuang t"\o phoi Mng each ep trong khuon va sau d6 dem thieu ke't. Nhfrng phoi ep va duc trang khuon kim loai v6i ap I,!c c6 the t~o san 16nh6 too3 mm ho~c nh6 hon nua. V 6i phuong phap tao phoi nay sao khi ep va thieu ke't c6 khi khOng dn pMi gia cong CO tie'p theo dii t~o tMnh sim phiim, vi dV nhu b~c cua eac quat di~n dii duqc th,!c hi~n Mng phuong phap nay.

16.5.4. Quy trlnh cong ngh~ che t~o cae chi tiet d::mgb~c 16.5.4.1. PMn tich churin d?nh V?de'gia c6ng bflC
~~~~c~~~~~~~ki~ky~~oo~cua~ la d.;> d6ng W.m giua mat ngoai va m~t 16, do vuong g6c giua duang til.m16 va m~t dliu cua b~c. C:ic be rn~t nay la nhfrng m~t chinh cua b~c. cac dieu ki~n ky thu~t 00 bim tren day c6 tM gilli quye't Mng m6t trang cac phuong phap ch9n chuiin sau day: - Gia cong tilt cll m~t ngoai, m~t 16va mat dliu cua b~c trong cung m.;>tllin gao Theo phuong an nay djnh vi Mng m~t ngoai th6, lily kich thu6c chieu trvc tudliu chilu cap dn dliu ph6i doi vai phOithanh, ph6i ong (hlnh 16.152a); djnh vi Mng mat ngoai va m~t dliu nh6 doi v6i ph6i duc rai tUng chie'c (hlnh 16.152b). V 6i m.;>t llin ga gia c6ng tilt d cac m~t chfnh cua b~c v6i buac ciit dffi la buac cuoi cung (hlnh 16.152c). Doi vai phoi duc rai tUng chiec, muon gia c6ng tilt ca cac m~t chinh sau m(\t llin ga dn t~o vilu 16idai de lam chu1ln. Dieu d6 se lam tang phe li~u, gillm h~ so sir dVng vilt li~u.

()
a) b)

Hinh 16.152. So do d!nh vi phoi vii bltDC c~t dLl1khi gia cong b~c b~ng m(>t I~n gil dijt. . a) voi phDi thanh; b) phDi roi tLtng chiec; cj bltoc c~t dUt cuoi Cling.

- Gia c6ng tilt ca cac m~t chinh sau hai llin ga d~t ho~c la sau hai nguyen

CONe NG~ cm T/'"O MAy

633

cong trong do co m<?tIAn dinh vi vao 16 de gia cong tinh m~t ngoai (hlnh 16.153). - Gia cong tat ci\ cac m~t chfnh sau ba IAn ga d'lt ho~c sau ba nguyen cong trong do co m<?tIAn dinh vi bang m~t 16 de gia cong tinh m~t ngoai (hlnh 16.154).

a)

b)

Hinh 16.153. Gia cong cae m~t chinh cua b~c sau hai 130 gao m~t m(U

- Gia cong tat ci\ cac a) d[nh V! bang m~t ngoai va m1?tdau tho gia cong m~t chfnh sau bon Ian ga trang va m~t dau. hay sau bon nguyen cong b) d[nh V! bang m~t trang va m~1tdau tinh gia cong (hlnh 16.155). Trong do co ngoai va m~tdau con 1<;Ii. m<?t IAn dinh vi vao mat ngoai de gia cong m~t 16 (hlnh 16.155d).

a)

b)
cae m~tchinh tong

cJ
ella bCilCsau ba

Hinh 16.154.

Gia cong

liin gao

a) dlnh vi

m~t ngoai va m~t dau tho gia

m~t dau, m9t phan m~t ngoai

va gia tong tho m~ttrang. b) d[nh vi b~mg m~t ngoai va m~t dau tinh gia cong rnlflt ngoai con l<;ti, m~t dau va gia cong tinh m~t trang. e) d[nh vi bang m~ttrong tinh gia cong tinh m~t ngoai.

Til cac phuong phap giiii quyet d<?d6ng tam tren, thay rang vi~c dinh vi vao m~t 16dii duO'cgia cong de gia cong m~t ngoai co uu diem hon so vai djnh vi b:lng m~t ngoai tinh de gia cong 16. di nhu v~y VIneu dinh vi b:lng m~t 16 co the dung tr",c ga dan h6i thl sai so ga d~t ho~c khong co (neu chong tam) hoac rat nho (neu c~p tr",cga len mam c~p ba chau).

Sa

Tren day la cac phuong an ch(;mchuAn djnh vj de gia cong cac m~t chfnh clla b~c g6m m~t ngoai, m~t trong va m~t dau. De gia cong cac mat tiep theo

634

Chuang 16: Quy trinh cong ngh~ che't'!-ocae ...

cua b~c co the chqn mat tTOngva m(it dau ho(ic m(it ngo~i va m(it dau cua b~c lam chu1\n tu)' theo ket dIU cua bac, vi trl ciia m(it dn gia cbng.

Hinh 16.155. Gia cong cae m{it chinh eua b~c sau bon Ian gao

a) d!nh v[ b1!mg m~H ngoai va m<)t dau tho gia cong m~tdau kia.
b) dinh vi b~ng m~t ngoa; tho, m~t dau tinh gia cong m~tdau con 19.i. c) d!nh

V!

bang hai mep 10 gia cong m~tngoaL

d) dinh vi b~ng m~t ngoai tinh gia cong m~t

lo~

c)

d)

16.5.4.2. Trinh t1/ gia c6ng cac

hi milt

cua b{Lc

Trinh til cac nguyen cbng de gia cbng cae b6 m(it eua b~e va ehqn cae thiet bj gia ebng ph~ thui)e vao hlnh dang eua phbi va san luong b~e dn ehe tao. Tuy nhien ve C<1 ban tr1nh tu gia ebng cae be m(it eua b~e thuang g6m cae nguyen ebng nhu sau: - Gia ebng cae m(it ehlnh eua b~e (m(it ngoai, m(it Il'\ va m(it dan) (xem phan phan tich ehu1\n djnh V! khi gia ebng b~c) . - Khoan cae 16 ph~. - Gia ebng cae m(it dinh hlnh. - Nhi~t luy~n. - Gia ebng tinh cae 16 va m(it ngoai. - Danh bong nhCingb6 m(it co yeu du db bong eao. - Kiem tra. tu neu tren ni)i dung gia ebng cae m(it ehlnh eua b~e ph~ thui)e vao d~ng phbi (thanh ho(ie 6ng hoi.ie rai tUng ehie) va san luqng ciia chUng rna co mi)t hoae mi)t s61an ga (nguyen ebng) nhu cae phuong an dii trlnh bay m~e 16.5.4.1 .

d philn trlnh

CONG NG~

CHE TAO MAy

635

16.5.5. Bi~n phap th,!,c hi~n cac nguyen cling chinh 16.5.5.1. Gia cong cae m(it chinh cua bq,c Bi~n phap gia ctmg cae mlit chinh cila bac tuc la gia cong mlit ngoai, mlit 16 va mlit dau cila bac phu thuoc rat nhi6u vao d~ng phoi va san luqng cila b~c. - Cac b~c che t~o til phoi thanh. Neu san luqng it co th6 tien hanh gia cong tren may ti(\n v~n nang trong m<)t Ian ga qua cae buac: xen dau, khoan R~ 'V (V) 3. moi, khoan 16, ti(\n Chi tiel "bac" trong, ti(\n ngoai va 2 x 45' cuoi cung la cit dUt. Tren h)nh 16.156 trlnh bay sa do cong . ngh(\ gia cong b~c tren may ti(\n v~n nang san m<)tIan gao Nhu vay la tu phoi , vai m<)t Jan ga A, trai qna sau buac gia cong tu xen dau, ti(\n ngoai, khoan 16, ti(\n trong va cit dUt ta dii co m<)tdi b~c. Tuy nhien mlit dan trai cila b~c nen chi san d.t dUt th) viin' chua d~t yen can rna con phai them Ian ga B khi chi tiet duqc k<:optren mam' clip d6 co buac xen vai va vat c~nh (h)nh 16.157b). D6 gia cong
Phoi

f.-~
I.
Lan g8 A

+-+-

jJ'

[@

60

0+

+
Hinh 16.156. Sa do ding ngh~ gia cong bac trim may ti~nv~n nang sau rnQt Uin gao

636 duqc phai b6 tri dao tren <I ga dao nhu tren hlnh 16.157a). Rieng vai IO(li b(lc hlnh c6c day kin ho(ic day co 16 phai them bi~n phap ch9n dao ti~n 16 cho thich hqp de bao dam day 16 vuong goc dUOng tam 16.Cac loai dao ti~n 16 the hi~n tren hlnh 16.159. Dao ti~n 16 b(lc kin phai co chuc nang xen m~t dau va m~t b~c ben trong 16. Khi cih th1!'chi~n tien dao huang tr~c de gia cong dUOngkinh 16 va tien huang kinh (huang tam) de gia cong day 16 nen dao ti~n 16 b(lc kin hlnh c6c phai co goc cp > 90" (ch~ng h(ln 95') de khi xen m~t day 16 <p thuc te biing 5" (cp = 5"), hlnh 16.158.

Chuang 16: Quy trinh cong ngh~ che't,!-ocae ...

Lan go B
7.

SO'

tftj" /a~dao

Iren tJ'dao
55.0,17

8.

~+
a)

b)

Hinh 16.157. Dam bae dii ehinh xae khi ti~n b~e tren may ti~n v~n nang.
a) so d6 lap dao tren

0 dao;

b) them Ian 9a B de; gia cong dau con I?i va vat c?nh.

cP = S'

Hinh 16.158. Goe ehinh khi gia' e6ng bAng dae ti~n

16

b~e kin.

~ = 95' khi ti"n d9C Sd'

q> = 5 khi lien ngang 8n
o

De xac djnh chi6u sau 16 b(lc duqc de dang khi gia cong b(lc hlnh c6c day kin co the dung phtln danh dtlu tren candao (hlnh 16.160a). Vj tri cua dtlu v(lch phu hqp vai chieu sau 16.

C6NG NGm CHE TJ'..OMAy

Nhin fheoA

637

A
Hinh 16.159, Cile lo~i dao ti~n16.
a) dao ti$n 10 su6t.

Nhin theo8

b) dao ti$n 10 kin.

ri ~~ ,=PE~
1iJ:+=+=F- B
~L

CUng co tM kyp vao 6 ga dao m~t mieng can lam cit chi6u dai (hlnh 16. 160b). Phan chi6u dai nho ra A cua tam can duqc xac djnh nhu sau: A=L-I Trong do: L- chi6u dai tho ra cua dao; 1-chi6u sau cua 16 b\lc can gia congo Cho tien dao chUng nao mieng can ch\lm vao dau b\lc gia cong la duO'c. Dl!a tren cach nay co the dung cli co con Ian (hlnh 16.160c) se bao dam an toan va t6t h01l.

638 V6i cae bi~n phap nhu tren hoan to an co the th\re hi~n gia cong b~c hlnh c6c day kin ho;:!cday hi! (co 16) trenmay ti~n v~n nang. Tren hlnh 16.161 trlnh bay SCI do cong ngh~ gia cong chi tiet b~c hlnh c6e day kin tu phoi tMp can trang dieu ki~n san xU:lt hang lo~t. Qua trlnh eong ngh~ gom hai nguyen congo Bu6c cu6i cung cua nguyen cong 2 bao dam d(l chinh xac chieu silu 16. D(l dong Him giiia m;:!t ngoai va m;:!t16 duClc dam hilo nho djnh vi vao m;:!t ngoai d1i duqc gia cong tinh. Neu san luqng 100, vi~c gia cong cae

ChuClng 16: Quy trinh cong ngh~ che't'!-o ca.c...

ClI"phang

'

(tam)

I L
Hinh 16.160. Xac djnh chieu sau trong qua trinh gia congo a) dung v~ch dau tren than dac; b) dung tam ci\n c) dung cO' co con ran.

~ua16

mat chinh eua b~c duqc thl!c hi~n tren may rCIVonve W d(lng m(lt tr\lc ho;:!e nhjeu tr\lc thuc hi~n trong m(lt Hlnga gia cong xong cae m;:!tchinh bao gom cac bu6c xen m;:!tdilu, day phoi thanh t6i cit tS', khoan 16, ti~n m;:!ttron ngoai, V,lt mep, doa thO, doa tinh 16 va cat dU!.

Set do gia cong cae m;:!tchinh cua b~c tren may rCIVonve v6i phoi thanh the
hi~n tren hlnh 16.162.

C6NG NGHt CHE TAO MAy

639

Hinh 16.161. So

do

2 ._-5

cong ngh~ gia cong b~c hinh coe day kin tli ph6i thanh trong san xuat hang lo~t. 1 , 2, 3- cae b110Cella nguyen c6ng I;
4, 5, 6-

<::=J

~
3 6
--_.

cae

bLtoe ella

nguyen cong II.

8 llQ
+ +
do eong

iJ

Hinh 16.162. So

ngh, gia cong cae m~t

nn~
'~
~7 .' 8

s
4

chinh cua b~c tren rna rdvonve voi phoi thanh. .1-xendau;2-ei:lty; 3- khoan; 4- khoet 10,gia cong tho ngoai; 5- ti~n rQng

10 va

ti$n ngoai;

6- doa tho; 7- doa tinh; 8- eM dllt .

640

Chudng 16: Quy trinh dIng ngh~ ch t'!o cae ...

Tren h\nh 16.163 trlnh bay d~ng chung cila may tio(\nrO'Vonvevai dAu rO'Vonveco tr\lc thi\ng dUng. May vua co ban dao ngang mang dai ga dao an ngang, vua co ban dao rO'Vonve mang dAurO'Vonve. Tren dAurO'Vonveco the ga' duqc nhieu dao &cac vj trf duqc phan dq theo tM tl! gia cong.
Tn,lc chfnh Ban dao ngang

Hinh 16.163. May ti~nrdVonve vai dau rdvonve

tryc dang R63.

- Cae b~c che t~o tif phoi 6ng Bio(\n phap gia cong cac miit chinh ella b~c tif phoi 6ng (thanh ding) cling co ban gi6ng nhu d6i vai bac che t~o tif phoi thanh, nhung phai thay nguyen cong khoan 16 Mng khoet va doa 16. Cho nen cae so db cong ngho(\gia cong khong tr\nh bay them nlla. - cac b~c che t~o tif phOi duc hoiic ren tirng chiec Neu san luqng ft vai chi tiet b~c COnho co the gia cong miit chfnh tren may tio(\n v~n nang thong thuang. Do phoi la tirng chiec nen qua tr\nh cong ngho(\ chiic chiin phi\i irai qua hai hoiic ba hoiic b6n liln ga, trong do co mqt liln dung miit trong tinh lam djnh vj de gia cong miit ngoai hoiie dung miit ngoai tinh lam djnh vj de gia eong tinh miit trong. Khi dung miit tmng dii tinh lam mat dinh vj de gia cong tinh miit ngoai nguOi ta thuang sir d\lng tr\lc ga liip vao 16Clla b~c. Tr\lc ga co nhieu lo~i. D6i vai lo~i b~c h\nh 6ng h& hai dAu co the dung truc ga tr\l nhu h\nh 16.164 hoiic tr\lc ga can nhu h\nh 16.165.

t-

CONG NGHE CHE TAO MAy

641

Hinh 16.164. K~p ph,,;

d~ng bCjlctren tr~c gil trl;l (aj va so .. do dinh vi (b).

a)

1.300

Ph8t

Hinh 16.165. K~p ph,,; d~ng b~c tren trlJc

ga con (a) va sd do biiu

di~n (b).

hJ

Ngoai vi~c ga k~p biing tr\ICga tr\' va con nhu tren, d6 bao dam kh6ng co khe h6"giua 16bac va do djnh vi con co tM sir d\lng ang k~p dan hoi d6 ga kep bac (hlnh 16.166). Dai v6i b~c hlnh cac Gay kin cling phai dung tr\lc ga lAp vao 16 b~c. Ket cau cua loai tr\lc ga nay la co kha nang bung ra d610ai trlr khe h6"giua 16bac va truc gaoDo m<:it dau b~c la kin nen ket cau lo~i truc ga nay co dac bi~t hml truc ga cho loai bac h6"hai dau. Tren hlnh 16.167 trlnh bay truc ga v6i ang kep dan hoi d6 gia cong b::tckin.
41 - CNCT

642

Chuong 16: Quy trinh dIng ngh~ che' t~o cac ...

a)

Hinh 16.166. Tr\lc ga k~p

ch~tbang oog k~pdan hoi.

a) ong k~p dan hoi bang

Pl70i
Pl701

thop; b) tr~c ga b~ng gang. 1- than; 2- 6ng k~p; 3- da; ac; 4- than va vft; 5- thfm va
eng kf?p.

b)

Conmoocsdj

Phoi

30'

Hinh 16.167. Trl;lc 9a voi 6ng k~p dim hoi dl! gia cong b{lc kin.
1- thEm co eng kl?P dim hoi; 2- con thao, kl?P dL1~c; 3- dai ac; 4- chat.

Tren hlnh 16.168 trlnh bay lo~itruc ga vai ang kf;P dim h6i (bi\ng gang) co d~ng tr\lc vit nit.

CONG NGHE CHE TAO MAy

643

Hinh 16.168. Tryc 93 vai ong k~pdan hoi b~nggang co d~ngtrl;Jc vit rut d~gia c6ng b'llc kin. 1- tay quay; 2- dai oc: 3- m~t bfch; 4- tn:.Ic vit rut; 5- thEIntrye ga co ong k~p dan hoi; 6- con
thao, kl?P dvqc; 7- chat chong xoay.

Trong truang hap khong co truc ga v6i ong k<;pdan h6i phu hap voi kich thuoc cua chi tiet gia cong co th~ ti~n mot tr\lc ga troo nhan co kfch thuoc bao dam I~p ghep sit truqt cilp chfnh xac 7

A
C

.
Hinh 16.169. Sd do dung !r~c

- voi 16cua chi tift gia cong (hlnh 16.169). Tren hlnh 16.170 trlnh bay sa d6 guy trlnh cong ngh~ gia cong bac hlnh coc day kin til phoi rai tung chifc khi co dung truc gao
g3 I~psit truqt viJi 16 b'llc.

Voi cac chi tiet bac COIan va co vila khi san luang it co th~ thuc hi~n tren may ti~n C~lt,ti~n clung d~ gia cong cac m(it chinh ella b\lc sau hai hoac ba hin ga nhung van phai co mot Ian lily mat no dinh vj d~ gia cong m(it kia khi gia cong m(it trang va ngoai cila b\lc. Nfu san luqng nhi6u v~i chi tift b\lc co nh6 va vita vi~c gia cong cac m(it chinh cila bac th~rchi~n tren may ti~n mot tr\lc nhi6u dao hoac may ti~n nhi6u tr\lc nhi6u dao. Khi gia cong tren may ti~n m9! truc nhi6u dao dn tien hilnh khoet va doa 16truoc, sau do lily 16lam m(it dinh vi M gia cong m(it ngoai btmg cach ga v(it len truc gao Tr\lc ga co th~ la truc ga con hay tr\lc ga bung cla noi a tren. TriOn hlnh 16.171 th~ hi~n sa d6 ti~n tinh m(it ngoai cila b\lc tren may ban tu d9ng

644
m<)t tr~lc nhi6u dao. Tren lo",i may nay cac dao gia cong duang kfnh ngoai dUDc bo trf a ban dao tnrac (ban dao doc), cac dao gia cong ranh va vat mep dUDC bo trf a ban dao sau (ban dao ngang). Hai ban dao ch",y d6ng thai trang qua trlnh gia congo Vi~c gia cong cae 16 b",c tnrac nguyen cong ti~n tinh m~t ngoai thuang dung tien trlnh cong ngh~ nhu sau:

ChuClng 16: Quy trinh eong ngh~ eh ti).o cae ...

Nguyen 1

eong I

Nguyen cong.If

Trueg8

2
Nguyen eong l.ll

Nguyen eong 1Il

Khoet + r<)ng 16 b",c va vat mep tren Hinh 16.170. Sd do quy trinh cong ngh~ gia cong b~c hinh cae day may khoan kin tlt phoi rai tlrng chiec voi vi~c dung trl;lc gao dUng, khi sir r, 2, 3- cac bLfOCella nguyen cong I. dung m~t ngoai va m~t dau lam chu<'lndinh vi va kep chat bang mam cap. - Gia cong tinh 16 co th~ thuc hien tren may chuot nam ngang. 6 nguyen cong nay can dung d6 ga chuot co cham cau tl! Il!a d~ co th~ dung m~t dau chua gia cong lam m~t ty.

CONG NGHE CHE TAO MAy

645

Doi khi th,rc hi~n gia cong tinh 16 bllc b~ng phuang phap Ian ep. Voi nhrrng bac co IOn khi san luang nhieu gia cong cac mat chinh clla bllc thuchi~n tren may ti~n dung nhieu tr,lc nhieu dao. D\lIlg chung clla may nay dii duac tdnh bay tren hlnh 16.8R. Tren hlnh 16.172 trlnh bay sa do cong ngh~ gia cong chi tiet bllc Ion tren loai may ban tl! dong sau tr\lc nay.

a vi tri I thao va ga chi tiel.

Tlli vi tri nay thao chi tiel gia cong xong ra, lap phoi khac vao. cac vj trf II 7 VI thuc hi~n gia cong cac be m\lt ngoai va trong clla bllc. Sau mot chu tdnh phan d(>60" de sang vj tri gia cong tiep theo va sau m(>tchu trlnh lay ra duac mot chi tiet hoan chinh.

Hinh 16.171.5"

do ti~n tinh m~t

ngoiJi eua b~c trim may ban h!

dQng nhieu dao.

1- tn,lc ga; 2~ph6i; 3- ban dao Doi vo'i cac loai bac co thanh mong kem ngang; 4- ban dao d9C. cling viing de gia cong cac mat chinh ella bac vi~c dinh vi khong co gl khac so voi cac IOlli bac noi chung dii tdnh bay a tren. Tuy nhien can chU y den sl! bien dllng clla cae thanh mong do Il!c k"p clla cac chau k"p gay nen. Sau khi gia cong xong, thao chi tiet ra,.nodan hoi lai vi tri ban daulam cho '16bac bj meo the hi~n nhu hlnh 16.173.

De khac ph,lc hi~n wang nay, dlmg cae chau co mo c~p rong (hlnh 16.I74a) hoac dai (hlnh 16.174b) ho~c ong k"p dim hoi (hlnh 16.174c). Ngoai ra con thl!c hi~n ga k"p b~ng cae do ga chuyen dlmg d~c bi~l. Tren hlnh 16.175 trlnh bay phuang phapga bac co thanh mong tren mam dip hai. Phoi duac k"p chat b~ng 6ng kep 7. Tay bien 4 clla xylanh chuy6n dong sang phai, ddy piston 5 lam tang ap suat clla lOp hai nen R. Ap suat clla lop hai nen tang lam cho 6ng k"p 7 bien dang va k"p ch~t len vat gia congo Khi khong co khi nen thl dieu chinh vit 2 va piston 3 cling co the tao ll!c k"p len v~t gia congo De ti~n duemg kinh ngoai cua bac mong dlmg tr,lc ga b~ng hai (hlnh 16.176). Tren mam ph~ng I ga 6ng k"p dan hoi 2. Muon lam tang ap sufit ella lOp hoi nen 6, dieu chinh vit 4 va piston 3. Co the gioi hlln do dich chuyen clla piston b~ng vit dieu chinh 7.

646

Chuong 16: Quy lrinh eong ngh~ ehe' l~o cae ...

a)
III y

]I

YI I

~
";::
':;::, c. y

1/,'

~~
III

(;;w///,
J7I

"

Hinh 16.172. So

do c6ng
a) sO do

ngh~gia cong b~ccd Idn ti~n tren may'

ban II!di1ngsau Ir~c Ih~ng d((ng.

be tri phDi trim cae

tn,lc.

b) sd

do dieu chlnh cAe dao d cae tn,lc.

1_Vj trf g8 ph6i; II, Ill, IV, V, VI- Cae vj tri gia cong d cae tn:.Ic.

D~ gia eong cac m~ltchfnh cua cae loai b~e co ket cau d~c bi~t can ph,\i c,. bi~n phap thfch hqp.
Vf du:

_ NhO'ngb~c co 16 can thuong duqc khoet va doa bang cac dao hlnh (ll!1 nhO'ngb~c can co xe ranh khi san luqng 1611,gia cong m~t can nha co diu chel' hlnh. Khi san xuat nh6, dan chiec vi~c gia cong 16 can lh,!c hien biing delxoay ban dao tren may ti~n thong thuang.

CONG NGHE CHE TAO MAy

647

a)

Hinh 16.173. 51! bien d~ngella b<;lcco .thanh mong trong qua trinh gia congo
a) trl1C1C khi kf?p tren mam c~p ba Dao chau. b) b~c dl1c;1C k~p ch~t trem mam c~p ba chau.

d)

c) qua trinh gia congo d) b~c sau khi gia cong va thao khoi mam c~p (bi mea).

Hinh 16.174. Phlldng philp k~p eh~t cae b~c co thanh rnong tren mam c~p ba chau. a) bang chau co ban r(mg. b) bEing chau co ma c~p dai. c) b~ng ong kep dan hoI.

648

Chuang 16: Quy trinh cong ngh~ ch t<,l0 cac ...

Hinh 16.175.

Phll<1ng

philp k~pch~t bl;Jcco

thanh

mong trim

mam c~p hai.

1~ mam ph~ng; 2- vft; 3, 5- piston; 4- bien; 6- elf dieu chlnh ap suat; 7- b?c k~p dan hoi; 8- lop hoi nen; 9- than.

- Nhfrng bac co mot lop kim loaich6ng mon (bac hai lop) thi sau khi gia c6ng tinh 16,.tienhimh dllc (ho~c ep) lOp hop kim tn~n mat '16, sau do phai gia cong tinh lai tn~n lop hop kim. - Nhfrng b~c mang dan hoi co xc ranh, phai dilt vao khe ranh mot IIIieng can d~Ill va g{m cling vao do btmg mot lOp kim loai & ch,\y, sau do gia cong tinh 16. LOp kim loai nay se du<Ycba di cling voi mieng dem 6 nguyen c(}ng cuoi cling. - Nhfrng bac bang kim loai slrconfn sat hoflc dong, co bi~n phap thich hal) cho tung lo~i. Khi gia cong bac kim loai Slrnen sat phili dtmg dao hup kim cu'ng BK8. Muon tang tfnh chong ma s,it cua cac lo~i bac xop nay thi sau khi thieu ket phai ngilm.trong dau may bay 6nhi~t ell) 100
-i-

120"Gv6'i thoi gian thfch

hop tuS' thea b6 day thanh bac.

C6NG NGHE CHE TAO MAy

649

Hinh 16.176. Ti~nb~c co thanh rnong tren trl;lc ga bang hoi. 1- mam ph~ng; 2. bo?c go3 dim hoi; 3- piston; 4. vit; 5- ci.idieu chlnh hOi; 6-lop hoi ne,1; 7- vit dieu chlnh.

Cac bac bang chal deo c6 Ihi' che t\IOtil phoi thanh, phoi ong hoac phoi duac ep rai limg chiec. Khi che lao, vi~c gia cong cit got v mal guy Irlnh cong ngh~ cung tuang tu nhu doi vai bac bang kim loai. 16.5.5.2. Gia djng thO va tink cae m(it djnk kink trang va ngoai Nhfrng mat dinh hlnh tren chi tiel dang bac thuang la ranh trang va ngoai,
ranh dUll, rang eLla. banh r[mg.

- Cac ranh then: neu s,ln xu"t nh6, dan chiec ranh then duac gia cong tren may xqc, neu siln xu"t loat Ian then trung 10 lhrac gia eong !ren nu,y chuo! Ranh then mat ngoili dllac gia c6ng bang dao phay ng6n tren may phay dlrng. hoac dao phay rna tren may phay ngang. Bi~n ph>\pthlIc hiel11hu doi vai dc chi tiel dang truc.

650

Chuang 16: Quy trinh e(jng ngh~ ehe t'.l0 cae ...
I

_C;\Cranh dau va mal djnh hinh ben lrang b'.lc. Df gia c~ng dc ranh dau lrang m(it trang bac dung phuong pMp li~n chep hinh. Tren hinh 16.177 trinh bay sa d6 nguye,n Iy d6 g'l tien chep hinh ranh dau a mat 16 l:k,c.

Hinh 16.177. Sd

do

nguyen

ty do

ga li~n chep

hinh ranh dau trong 16 eua b~c.

1- chi tiet gia cong; 2- dvBng chep hinh; 3~ dao cat; 4- con l~n; 5- 16 xo.

Hinh 16.178. Sd

do

nguyen

ty do

ga phay ch~p

hinh ranh m~tngoai

ella b~c.

1. chi tiel gia c6ng; 2. dLlBng chep hinh; 3. can I~n; 4. dao' phay ng6n; 5- d6i trqng; 6, 7~ b(>truyen trl;Jc vit - banh vii; 8- than d6 gal; 9- ban may.

I
Dll6'ng chep hinh 2 c6 bien d~lIlgmat dau phu hqp v~i ranh can gia congo 011Clng 2 dll<,lC ga vilOchi tiet gia cong 1. Khi tnK chfnh (luay se mang chi tiet c~lIlgdUCIngquay thea. Do mat dau cua dll6'ng 16i. 16m ~en n6 d:'lYcan l'lIl 4

CONG NGHE CHI': TAD MAy

651

cung vai b(>ph,)n ga daa va daa 3 ra, vaa, dado daa cal ra duqc hlnh dang ranh yeu duo La xa 5 co tac dllng d~y cha can Hin luon tiep xuc vai duo-ng. Vai ranh dinh hlnh tren m(it ngaai clia b~c nhu ranh cam thil11gthl co tht gia cong bAng phuong phap tien chep hlnh haac phay chep hlnh. Tren h.nh 16.I n trlnh bay sa d6 nguyen Iy d6 ga phay chep h.nh ranh tren mal ngaai elm bac. Chi tiet gia cong I vii duo-ngchCp h.nh 2 duoc Hlpd6ng truc va duoc quay d6ng bo nha b(>truytn truc vit - banh vit 6, 7. D6i trang 5 luon luon keo th,in ga 8 vai toan ho d6 ga vt phia ph'Ii dt cha can Ian luon tiep xuc vai cam mat dfiu 2 dado daa cat 4 cat duoc ranh phu hqp vai bien dang clia cam m(it dilu. - Rang banh rang tren b':lc hay la banh rang litn b~c duqc gia c(lTlgbang cac phuong phap phay, baa, phay lan, xac hao hlnh se duoc tr.nh bilY0 chlwng gia cong banh rang. 16.5.5.3. Gia djng cac liS ph/!_ Cac 16 phu trcn bac thuang iii cac 16dt tra duu, 16co ren dt k~p cMt vai dc chi tiet khac. Dt gia C(lllgdc 16 nay bac cltrqc dinh vi btl11gmflt ngaai viI m~ltdilu hoac mat trang va m(il dilu. Dt tranh bien dang cha chi tiet luc kep ncn thea huang truc. Neu "In luqng it, 16duoc khaan tren may khaan dung vai d6 ga co bac dan ha(ic khoan thea dan. Tren h.nh 16.179 Irlnh bay d6 g,1khaan, valmep, daa 16 ~3 clia xylanh hom caa ap, Ihn(lc d~ng bac. Chi tiet gia cong duqc dinh vi Ircn phien ty 1 va ch6t tru ngftn 2 kh6ng che nam b(ic l~rdO'. Tnrac khi ga chi liet ha kh6i dem 4 xu6ng, kea chi tiel 3 vt ben ph,ii. Sau khi gil chi tiet xang di\y chi li('t 3 vt ben tnli M mieng k~p 7 ch~m vaa chi tiet, sau do nang kh6i d~m 41en ':1 xaay chi tiet 3 thea chitu kim d6ng 116,lam cha vit 6 tien V" ben trai va k<;p chat chi tiet. Neu san luong nhitu co tht dil11gmay khaan co duu rovonve haac dfiu khaan nhi"u truc dt gia cong nhitul6 cll11gm6t luc. Vai chi tiet cO-vira vi, 16n ,,6 tht gia cong tren nuly t6 hop. 16.5.5.4. Gia c6ng tinh cac b.f mi;it sau khi t6i Oie b" mat chinh xac clia bac sau khi nhi~t luy~n can ph'Ii gia C(lllgtinh. Gia cong tinh bac thuang duO'ctien hanh d6i vai m(it trang, va CLIng co khi d6i vai mat ngoai. Dt b,ia dam d(>dong tam clia cac b" m(it, can liiy m~ltnO' lam chu,'n dinh vi dt gia cong mat kia.

I
652
Chuang 16: Quy trinh c6ng ngh~ chi" t~o cac ..,

I I I

\\

o
Hinh 16.179. )0 g3 khoan, vat mep, doa 10 $ 3 ella xylanh bdm"cao ap. 1- phien ty; 2- chat tn,J ngan; 3- tay quay; 4- kh6i d$'m; . . .5- V:l chong XO~y; 6- vit k~P;.7-m~eng k:P"

o
,

I" ..
'

_"

. G,a cong Imh cac he mat thUOIlg Ih\IC 11I~ntren may ',mll VOlhac cn nho. D6i v6'i cac bac c6 duang kfnh l6'n kh6 gia cong tren may mai thi phili dllng loai dao hqp kim cCrng hoac kim cwmg di' ti~n mong tren may ti~n CllI, hO'lc lien dUng v6'i cac do g'; Ihfch hqp. Nell be mat bac can c6 do nhan b6ng va chfnh xae caq hnn thi co thi' dlll1g

CONG NGHE CHE TAO MAy phllong phap mai khon ho~c mai nghi6n d~ gia cong tinh bin cuoi. Khi mai khan Iii bil.c phil; sao cho 11iC k"p khang gay bie"n dil.ng cho chi tie"t va dilu kMn noi vai truc chfnh ella may qua kh6p cil.u tll Ilia. Tren hinh 16.180 trinh bay d6 ga d~ khan Iii xylanh may ne>va tren hinh 16.1 XI la so d6 ke"t cau cua dilu khon va chuy~n d(mg cua dilu khan d~ gia cong 16 xylanh.

653

Hinh 16.180. Sd

do

chuy;!n

d<;>ng ella dc'iu khan 16

3 4
I

xylanh may

n6.

1~ tn,IC chinh; 2. thanh noi c6 khap cau: 3- thEm dau kh6n;

4- chi, tiet gia cong; 5- thanh maj.

Hinh 16.181.

Do

ga

M khan 16

xylanh may

"6.

1- chi tiet; 2~ vanh chlJm;3- don k!?p.

16.5.5.5. Kie'm tra

bflC

Khi gia cong cac chi tie"tdil.ng bac thliOng phili ki~m tra cac ye"uto v6 kfch thllac ban than nhll dliOng kfnh ngoai, dliOng kfnh 16, chi6u dai bac, chi6u dily thanh bac, d(> nham b6 mat. Vai cac ye"u to nay trang san xuat dan chie"c va loat nh6 thllang nham b6 m~t. Trang chuyen dung. dimg

cac dung cll do vil.n nang d~ do cac kfch thllac va cac milu d~ so sanh do san xuat 10il.t Ian co th~ dung cac dllng cll ki<~m tra

Doi vai cac ye-u t6 v6 ~iirf tllang quan nhll d(>d6ng tam giLia m~t ngoai va m~t 16, d(> vuong goc giLia 16 va mal dilu tot nhat la dimg mot so d6ng hiS so va

654

Chuang 16: Quy lrinh cong ngh~ ehe' l~o cae ...

do ga ki<~m tra giong nhu sado kii'm tra cae bae tren true bae. Tren hlnh 16.1S2 trlnh bay mot so sa do kii'm tra vi ttf tuang quan gifra cae b6 mat tren hac.
2
3

0)
Hinh 16.182. So

b)

C)

do ki~mtra

dQ

dong tam gifi'a cae

be m~tella

b~c.

a, b) kiem tra 69 dong tam giCta m~H trong va m~t ngoai;

c) kiem tra 69 dong tam Goa hai 10b~c, 1- chi tiet kiem tra; 2- tn,IC tam; 3- dong he so.

Hinh 16.183. Sd 3

do

ki~mtra

dQ vuong

g6c gilta

10 va

m~t dau b<,lc.

1- chi tiet kiem tra; 2- tr\Jc tam; 3- tht1dC goe.

D("jvuong goe gifra mat dau va duimg tam 16 b~c co thi' kii'm tra bang dong ho so ho~e tlurac do goe. Tren hlnh 16.183 trlnh bay sa do kii'm tra do vuong goe gifra m~t dau va tam 16 bill1gthuac do goc. D("jkhong vuong goc duac danh gia boi khe ho anh sang gifra thuac va m~t dau chi tiel. Tren day la nhfrng van d6 co ban v6 cong ngh~ che tao h~c noi chung. Trang m("jtso nganh che t~o may phai che tao m("jtsolo~i h~lC co LuongIan. Cac b~c nay duqc ch.e t~o theo nhfrng day chuyi!n cong ngh!; chtl yC~ dfll1g.

,a~

16.5.6. Vi d", ve quy trlnh gia cGngchi tiet d~ng b~c

Sau day Iii mot vi dl) vi!quy tdnh cong nghe che tao mol loai b(lc cua may khai thac than 5 K52 cua Nga. Ket cau cua chi tiet duoc gic3i1~.,~ntren hlnh 16.184 chi tiet duqc che t:lOtll v~t lieu thep h9":J kim 30CrMnTi vdi phoi ong d.t rai tftng chiCe.

CONG NGHE CHI! TAO MAy

655

Quy trlnh cong ngh.; che t"o b"c noi tren bao gbm cac nguyen cong sau: - Ti~n tho mat dau I, m;:ttngoai 4 va 16chi tiet 9. Chi tiet dllCiC dinh vi a mat 5 (dii gia cong SCi bo) va dllCiC k<;pchat tren mam c;:tpba chau may ti~n. - Tham cacbon vai do sau 0,9 .;- 1,3
mm.

R 1,5 4 ./

5
6

~ ~ <; <J

- Tien tinh mat dau 7,10 va vat mep cac mat 6, 8. - Tien ban tinh cac mat 1,4,9 (dinh vi, k~p chat nhll nguyen cong 1). Tien tinhcac mat 1,9, 10, 11,3,2. Chi tiet duqc dinh vj a m(tt 5, 7 va kep ch;:tta mat 5.
c

"' ;:? ~ ~ tl~

~ ~ <J ::2 '" ~ ~ tl-

".

,.>

10 /I

- Nhi~t luy~n dat do Clll1g60HRC. - Mai mat dau 7 tren m,iy mai ph~ng. Chi tiet duqc dinh vi b~ng m;:tt 1 k(,'pb~ng di~n tu.
Hinh 16.184. B<.Icella may khai thac than 5K52

- Mai mat 5, 10 tren may mai tron ngoai. Chi tiet duqc dinh vi b~ng 169. - Danh bong b6 mat ngoai dat R, = 5 ~lln .;-0,63 flm. Chi tiet dirac c1inhvi nhll nguyen cong mai tron ngoai.

656

Chuang 17: Quy trinh (ong ngh~ (he t~o b<inhrang ...

Chu"dng 17

QUYTRINH CONG NGH~ CHE TAO BANH RANG

R\nh rang, banh vit lit nhfrng chi tiet dung d~ truyen luc va truyen chuy~n d(mg trong nhieu loai may khac nhau. Voi su phat tri~n cita nganh che tao may va voi yeu cau sua chua thay the, dc IO(li chi tiet nay ngay dng duoc che tao nhieu han. 6 nhieu nuoc tren the gioi nguoi ta dil xay dung nha may hoac phfm xUOngchuyen che tao banh rang, banh vit voi trlnh d(>co khi h6a va tu d(>ngh6a cao.

C!Q
b

-I ~ ~ + .~.

c)

17.1. pHAN LOA! BANH RANG

Banh rang duoc chia ra 3 loai sau day: - Banh rang trll (rang th~ng va rang nghieng). - Banh rang con (rang th~ng, rang nghieng va rang xoan). - Banh viI. Dua theo diic tinh cong ngh~, banh rang duoc chia ra cac loai nhu:

Hinh 17.1. Cae lor,tibanh rang. a) banh r~ng co 10 tron va 10 then hoa; b) bimh rang bae; c) bimh rang d"ng dla; d) true rang.

C6NG NG~ CHETAOMAy

657

- B<\nhrang trll va biinh rang con khOng co mayO'va co maya', colo trO'llva 10 then haa (hlnh 17.1a). - Biinh rang bac co 10trO't1 ha~c 16 then haa (hlnh 17.1b). - Biinh rang trll, biinh rang con va b,\nh vft dang rna (hlnh 17.1c). - Tn.lc rang tru va truc rang con (hlnh 17.1d).
A ' ,

17.2.80

CHINH XAC CUA BANH RANG

"

D(J chfnh xiic ella banh rang duqc diinh giii thea lieu chuan nha nudc Viet Nam TCVN. TIlea tieu chuan nay, do chfnh xac clla biinh rang duoc chia ra 12 dfp va duoe ky hii;u bing eiie can s6 thea tM't,1 1,2, 3,4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, II, 12. Trang do cap I co do ehfnh xac eaa nhat va cfip 12 co do ehfnh xae thap nhal. Tieu chuan khong ghi dung sai ella cae cap ehfnh xae I, 2 va 12. Trang time te ngLlai ta thuang dung banh rang co cae cap chinh xac 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, II; con biinh rang co ciie cap ehinh xac I, 2 va 12 chi duqe ehe t~athea don d;:tthang. D6i voi moi cap chfnh xiic, tieu chuan con neu ra ciic chi tieu de c1iinhgiii d(J chinh xiic ella biinh rang. Nhung chi t{eu do lao I) Do chinh X<lc truyen c1';ll1g. Do chinh X<lc truy6n d(Jng duqc danh giii bing sai s6 goc quay ella banh rang sau mot vong. Sai so nay xuat hii;n khi gia cong banh rang co sai so ella hi; thong cong nghi;. Ngaai ra d(J chfnh xiic truyen d(Jng con duoc diinh gia bing sai so buoc vong va sai Ii;ch khaang phap. t.uyen chung. 2) D(J bn dinh khilam vii;c. D(J bn dinh khi lam viec anh huang truc tiep den do bn djnh khi lam viec va tubi thO' clla banh rang. Do bn c1jnhkhi lam vii;c duqc c1anhgia htlllg sai so chu ky (lagiii tri trung blnh clla khaang daa dong ella sai so truyen dong clla banh rang c1uqclap lai nhieu Ian sau m(Jt vong quay) va sai so bLlocco sa. 3) D(J chinh xac tiep xuc. Do chinh xac tiep xuc dLlOC danh gia bing vet tiep xuc ella prafin rang thea chieu dai, chieu caa va duqc bien thj bing %. 4) Do chinh xiic ella khe

ha c~nh rang.

Chi tieu nay guy c1inh4 laai khe

42 - CN< I

ha canh

rang:

658

Chuang 17: Quy trinh cCingngh~ ehe't')-o banh ding ... - Khe hi'JbAng 0 (A). - Khe hi'Jnha (B). . Khe hi'Jtrung blnh (C) . . Khe hi'JIan (D).

C~n nha rAng, khoiing deh tam giiJa hai banh rang an kh6'p vai nhau eill1g Ian (tue la banh rang cang Ian) thl khe hi'Jc~nh rang cang Ian. Bang 17.1 la gia tr! khe hi'Jc\\I1hrang trong truy~n dong banh rang tru.
Bl,"g 17.1. Khe hd c~nh rang i~~--i-.'~-.------~-'------,----------~-~~-,,--~---.----~ ---~~ ~-----_.~ .'---~I, DangI~p ,

~hoan9ca~htan: (m~.l 50-80 80.120' 120-200 200-300 320-500; 500-800 800-1250

i:
,

ghep

;",. ,:550 _.'---0 42

----

_._-,

--

A B

,- . !

___ fSh.e.h~<t,mL __
0 52 0 65
-_.

0 85 170

0 105 210

0 130
_.-

!
i
,

0 170

0 210
-----

,'--..c.. ___ ,_
---_

85 --_

..

_- ,

105

130 _ .._--_. 200

260

.. D ..

_ _._-

t
: .L

340........ _670

420 850

--- ---

170 __ J... ' ... 210 _._

.,

530 420 340 -- -_ .... _._.-- . -----~_._----

Ngoai nhung chi tieu danh gi,i d(>chinh xac cua banh rf\l1gtren dilY can dn phai dam bao do chinh x,ic ella 16banh rang (d6i vai c<l.c banh rill1gc616) va do chinh xac cua dc c6 truc (d6i vai dc truc rang). Do chinh xac clla 16banh rang can d~t cap 2, can do nh,l.m b~ mat 16ntJ.m trong khoang 0,8 -i-0,4 ~lm (cap 7-8). D(>chinh xac cua dc c6 truc dn dat eap 2, can do nham b~ mi,itn'lm trong khming 0,5 -i-0,2 f-lm(cap 8.9). C<l.c kfch thuac khac cua banh rang dn duqc gia cong dat ciip chinh xac 3-i-5va d(>nham b~ milt n'llTItrong khoang 80 -i-10 f-lm(cap 3-i-5).

17.3. VAT LI~U CHE TAO BANH RANG

Vi~c ch9n vilt lieu de che' t~o banh rfll1gph9 thll(>C vao ditu kien lam viec cua chung. C<l.c b,inh rang truy~n lue thuang dl(OCche' tao btJ.ngthep hO"p kim crom (15X, 15XA, 20XA, 40X, 45X); crom.niken vi, crom molipden (12H3A, 12XH3A, 12XH3, 40XH, 35XMA, 30XH3M, 18XrT). Cae banh rang chiu tai

CONG NGHE CHE TAO MAy

65<)

trung blnh va chju tai nh6 duoc che t~o billlg thep cacbon nhu thep 45 va gang. Ngoai ra, nguoi ta con dung vai ep, da ep de che t~o banh rang (nhfrng banh rang nay khi Jilin vi~c khong gay tieng on). Gan day nguoi ta con dung chat deo de che t~o banh rang. So vai banh rang bing thep thl banh rang bing chat deo co do b~n thap han, nhung nol~i co khii nang lam vi~c vai toc do cao ma khong gay tieng on.

17.4. PHOI BANH RANG

Trang san xuat 16'11, pMi de che t~o banh rang thuang la phoi reno Con trang san xu<it nh6, dan chiec, nglloi ta thuang dung phoi thanh, VIphoi ren khong kinh teoTrang san xuat 16'11 dllllg phoi thanh lai khong thich hqp VIphai citt ra thanh nhi~u dO~lI1, ton v~1t lieu va khong d~t duoc' co tinh cao. Cac banh rang, banh vit bing gang hO\lcbing thep co kich thuac qu<\Ian thuang duoc che t~o bing phoi duc. Trang nhfrng truang hqp banh rang, banh vit co duang klnh 161011 han 25 mm va chi~u dai 16nh6 han hai hin duong kinh thl nguoi ta tao 16 khi ren hO\lckhi duc. Trang nhfrng nam g,in day, nguai ta b~t dau che t~IO banh rang bing kim loai bot thieu ket. Nhu vay, banh rang khong can phai gia cong. Phoi chinh la kim loai bot.

17.5. NHIET LUY~N BANH RANG

Do yeu cau lam vi~c, rang phai co d(l cling va d(l b~n can thiet, khong cho phep co vet nClt,vet cMy, bien dang do nhi~t gay ra phai be, C<1 tinh phai 6n dinh trang qua trlnh lam viec. Muon d~t duoc nhtmg yeu cau do can phai co che d(l nhi~t luy~n thlch hqp. Dili vai cac loai thep It cacbon (ke ca thep hop kim) sau khi cAtrang nguoi ta ph~litham cacbon. Cac b,\nh rang co yeu cau tinh chiu mon cao can duqc tham niw. Truac khi gia cong phoi banh rang thuang duoc thuong hoa hoac toi citi thi~n de tang tinh cAtg9t. D(l cLingcua banh r;lIlg can d~t la 220 .,. 280 HB. Sau khi cAt rang, banh r;lIlg duoc nhi~t luy~n bing nhi~u phuong phap khac nhau. Cae banh rang co m6dun va kich thuac nh6 thllong duqc toi the tich, con banh rang co m6dun va kich thuac 16'11 thuang duqc toi bing dong di~n cao tan.

660

Chliong 17: Quy lrinh dIng ngh~ ch l,!o banh rang ...

Phuang phap toi bimg dang di~n cao tan co nhiu uu dil!m nhu de diu ehinh d(Jsau lOp tham toi, bic'n dang be, do bong b m~t giam kh()ng nhiu. Tuy nhien, von dau tlr vao thic't bj la eao, m6i vang rang phai co vang nung tuong Cmg eho nen phuang phap nay kh6ng thfeh hop v6i san xuat nh6, dan ehic'e.

17.6. YEU cAu KY THUAT KHI CHE TAO BANH RANG

Ngoai nhfrng yeu du v do ehfnh xae khi ci\t rang, guy tr1nh eong ngh~ ehc' tao banh rang dn dam bao nhfmg yeu du ky thuat sau day: - Do khong dong tam ella mat 16 va duang tron co sa nitm Irong kh()ang 0,05 -;-0,1 mm . . D(J khong vuong goe gifra m~t dau va tam 16 (ho~e tam true) nitm trong khoang 0,01 -;-0,015 mm tren 100 mm ban kfnh . . M~t 16ella cae banh rang co 16va cae e6 tr\le ella true rang can dUoe gia eong dat cap ehfnh xae 7. - D(Jnbam ella cae b m~t R, = 1,25 -;-1,63 f.lm.cae b m~t kc'teau (dung sai tu do) can duqe gia eong d~t cap ehfnh xae 8, 9, 10 va d(JnhamR" = 10 -;-2,5 f.lm hayR,=40-;-10f.lm. - Sau khi nhi~t luy~n, do eIing cfln d~t 55 -;-60 HRC. Do la I -;-2 mm. - Do cCmgella cae b m~t khong din gia eong la 180 -;-280 HB.
SflU

thaITIeaebon

17.7. TINH CONG NGHE TRONG KET CAU CUA BANH RANG
Banh rang cling nhu m9i chi tic't khae, kc't cau ella clning co anh huo-ng true tic'p den nang suat va chat luang gia eong, co anh huang den do 6n dinh va d(Jbn khi lam vi~e. VI vay ngay tll khi thic't kc' phai ehu y den kc't eau ella b milt nhu: . H1nh d~ng eua 16phai dan gian, VI nc'u hlnh dang eua 16phCret~p thl phai dung may ro"Vonveho~e may ban d(Jng dl! gia eong.

A"''''?''

..,

- M~t ngoai ella banh rang phai don gian, banh rang co tfnh eong ngh~ eao nhat la khi hlnh dang mat ngoai phang, khong co mayo. - Nc'u banh rang co mayo thl mayo cfln nitm a m(Jt phfa, VI nc'u mayo nitm a hai phla thl khi dt rang chi ga duoe m(Jt chi tic't, nlnr vay nang suat gia eong

CONG NGHE C/;E

TAO

MAy

661

se giam. Con muon ga hai hay nhi6u chi tit de dt rang pha; co them cac ming d~m, nhtrng cach ga chi tit nhu vay doi khi cling kMng thuc hien duac VI kich thuac may ho~c VIdo c(rng viIng ella cac chi tit hiln ch. - B6 day cua cac b6 mat phai du Ian de tranh bin dang khi nhi~t luy~n. - Hinh dang va kich thuac cua cac ranh (nu co) phai thuan ti~n cho vi~c an dao va thoat dao. - Kt cifu cua banh rang phai tilo di6u ki~n cho vi~c gia cong bang nhi6u dao cling m(jt ](ic. - Cac banh rang hac nen co dtng mOt mOdun.

17.8. CHuAN )~NH V~KHI GIA CONG BANH RANG

Tuy theo kt diU, silO luqng va d(j chfnh xae yeu du rna chon chu:ln cho thfch hqp. Khi gia cong banh rang co 16(bao g6m tat ca cac 10ilibanh rang tr\l, bauh rang con, banh vft) chuan tinh thong nhat la mat 16.M~t 16cua banh rang cling chfnh la chu:ln tinh chfnh VIno duac .dung khi lap rap. Do v*y, khi gia cong banh rang phai chli y d*c bi~t Mn d(j chfnh xac cua mat 16.Ngoai 16ra nguai ta con chon m*t dau de lam chuan. Trong Truonghqp do, 16 va m~t dau phai duac gia cong trong mot Ian ga dat de dam bao do vuong goc giiIa m~t dau va tam 16. Trong san xuat dan chic va hang 10iltnh6, a nguyen cong dau tien nguai ta thuang d~ng m(jt m~t dau va mat ngoai cua banh rang lam chuiln tho. Sau nhi~t luy~n, trong nhiIng truang hqp can mai lili 16,nguai ta phai dung vanh rang de djnh vi bftng vong Ian. Nhu v*y, trong nhiIng truang hqp gia cong banh rang co 16, chuan dinh vj co tM la tat ca cac M m~t (mat 16, mat ngoai, mat dau va vanh rang). Doi vai cac loai tr\lc rang, chu:ln lap rap Ia b6 mat cO tr\lc, VIvay phoi cua 10ilibanh rang nay duqc gia cong nhu cac trlic b*c va chuiln dinh vi co the la m*t dau, cO trliC va hai 16 tam.

17.9. QUY TRINH CONG NGH~ TRVac KHI CAT RANG

Quy trlnh cong ngh~ gia cong phoi truac khi dt rang cua cac banh rang co 16 (Ioai banh rang thong dtmg nhut) bao g6m nguyen cong chfnh sau day: -Gia cong tho 16. . Gia cong tinh 16.

662

Chuang 17: Quy lrinh cong ngh~ che' l~o banh rang ...

- Oia cong tho mi)t ngoai. - Oia cong tinh mat ngoai. Khi san luong nho, banh rang thuang duqc gia cong tren may tien. L6 ella cac banh rang phili co do chfnh xac cao nen dn phai doa hoi)c mai khOn. Trang san xuiit hang \o<)tIan va hang khoi, nguai ta thuang dung phuong phap chuot d~ gia cong 16 (k~ cit 16co ranh then hoi)c then hoa). Trang trLlang hqp nay, twoc khi chuot, 16 thuang duqc khoan hoi)c khoet tren may khoan dUng. Ole nguyen cong khac chi duqc gia cong sau khi chuot 16, boi VI khi ehuot, 16co th~ d<)tduqe di) chfnh xac duang kfnh kha eao, nhung di) chfnh xae v~ vi trf tuong quan eila tam 16 doi voi cac b6 mi!t khae I<)ithiip. Trong san xuiit don ehiee va hang 10<)t nM, cae nguyen eong duoc thuc hi~n tren cac may ti~n va cae may rovonve. Con trang san xuiit hang 10at Ian va hang khoi cac nguyen cong do duqc thqc hi~n tren cac may ti~n ban III di)ng hoi!c tren day chuy~n tu di)ng. Cac banh rang co duang kfnh Jan hon 500 mm thuang duoc gia cong tren cae may ti~n dUng. 17.10. CACPHV0NG

PHApCATRANG TRl)

C~t rang co th~ duoe thue hi~n bang hai phuong phap: - Phuong phap d,nh hlnh (hay phan di). - Phuong phap bao hlnh. 17.10.1. Cit rang bang phuong ph3p dinh hlnh Thco phuong phap nay thl cat tUng ranh rang, sau do phan do mot goc (Z la so rang) .' Z eho den ranh rang euoi eung bang dung eli cat co profin giong nhu prafin eoa ranh rang. Hinh 17.2 la sa db dt rang bang dao phay ngon m6dun va dao phay rna modun. Phuong phap nay duqe thqe hi~n tren cae may phay

360

a) Hinh 17.2. C~t rang tr~ bhg cae dac phay modun.

a) b~ng d phay ng6n mOdun; b) b~ng dac phay 6ia mOdun.

CONG NGH~ CHE TAO MAy

663

v~n nang co trang bi dau chia di). Khi gia cong phoi (chi tiet gia cong) duac ga tren dau chia di), driu chia di) duac dat tren b1mmay va duqc dieu chinh i:I do cao sao cho ranh rang co chieu sau theo yeu cau. Khi phay banh rang tru rang th~ng dao va chi tiet gia cong co vi trf lUang d6i nhu hinh 17.2a va hinh 17.2b. D~ cat het chieu day clla banh rang, ban may mang dau chia di) cung chi tiet phiii thl!c hi~n chay dao d<;>c truc clla banh rang. Khi phay banh rang trtf rang xo[\I1, banh rang duqc dieu chinh bang cach quay ban may di mot goc phil hqp v6'i goc nghieng clla rang. D~ t~o duqc rang xoan can thuc hi~n d6ng bo ch~y dao Clla ban may va chuy~n dong quay clla dilu chia do. Phuang phap dinh hinh con duac dung d~ gia cong banh rang tru rang hinh chCiV (hinh 17.3).

Hinh 17.3. Phay banh Tang trl:l rang hinh chli V bang dao phay "g6n.

Hinh 17.4. C~t rang b~ng cac dao phay clia modun.
a) cat m9t chi tiet; b) cat nhieu chi tiet; c) cat nhieu chi tiet bang nhieu dao; d) dau chia dQ co nhieu tn:Jcchinh.

Khi gia cong, banh rang duqc ga theo nhieu cach khac nhau (hinh 17.4). Hlnh 17.4a 1a sa d6 cat rang mi)t chi tiet, con hinh 17.4b 1acat rang nhieu chi tiet cung llic, do do nang suat gia cong tang (vi giiim duqc thai gian an dao, thai gian thoat dao va thai gian phu). Neu tren truc ga co th~ ga duqc nhieu dao (hinh17.4c), m6idao cat mi)tnhom banh rang thi nang suat gia cong con tang

664

Chuang 17: Quy trinh cong ngh~ che' t~o banh rang ...

han nhieu. Trang twang hqp nay d<!ga chi tie't nguoi ta dung d~u chia do c6 nhieu tr\lc chinh (hlnh 17.4d). Phuong phap djnh hlnh dllqc dung trang cac nha maynh6 hoac trang dc nha may sua chua, VI a d6 solllqng banh rang dn gia cong khong nhieu va vanh rang khong can c6 do chfnh xac cao. Phlf<1ng phap nay con duqc dung de che' t~o banh rang c6 mMun va duang kfnh Ian ma cae phuong phap gia cong khac khong thuc hi~n duqc. Tuy nhien, phuong phap dinh hlnh dat duac d9 chfnh xac thap va nIt kh6 khan trang vi~c dieu chinh chinh xac vi trf tuong doi giua dao va chi tie'! gia cong. Theo phuong phap nay thl rang cua dao phai c6 hlnh dang nhu ranh rang cua banh rang. The' nhung hlnh dang ranh rang cua banh rang thay d6i theo mMun va so rang. Ve m(it ly thuye't, de c6 hlnh d:;mgrang chinh xac Crngvai m9t mMun va m9t so rang can c6 dung cu c:l.trieng, nhung nhu vi!y phai che' t~o rat nhieu dao. De dam hilo tinh kinh te', dao phay dinh hlnh phai duqc che' t~o theo bo: 8, 15 hoi!c 26 con vai cung mMun va g6c an kh6"p.Moi dao duac dung de gia cong banh rang c6 so rang trang ph~m vi nhat djnh. Bang 17.21a vi d\1m9t b9 dao c6 8 dao de gia cong cac banh rang khac nhau.
Bang 17.2. B9 dao phay vai 8 dao
, .

,
2
,

3 17-20

4 21.25
"

5 26-34

12-13

,.,~~~_' __._L

14-16'

..._ ..~ ..-~-

---'

VI v~y, banh rang dl!qc che' tao biing phl!<1Ilg phap phay djnh hlnh chi d~t cap chinh xac 7-;-8 va dl!qc dung cho bo truyen d9ng c6 toc do th~p, khong Ian han 5 .m/giay.

b)

Hinh 17.5. C~t rang tho bAng cae dao phay a.a. a) b~ng ba dao phay d1ag6e:,b).. Mng hai dao phay d1a.chuyen dung.

CONG NGH$ CHB TAO MAy

665

Tuy nhien trang san xuiit himg 10ilt Ian va hang kh6i, d6i vai nhung banh rang CO' m6dun Ian, phuong phap nay dung d6 gia cong pha (d6 giam b61 luang du cho gia cong tinh). Hlnh 17.5 la cac so do cat rang tho bang cac dao phay rna. Trang truemg h9'P nay khong dn-che tilo dao phay m6dun CO'bien dang than khai ma chi dn che tao dao phay gO'c (hlnh 17.5a) ho~c dao phay d'ia chuyen dung (hlnh 17.5b). Thai gian co bi'm To (ph tit) khi phay banh rang tm rang thAng b~ng dao phay rna m6dun tren m,iy phay CO'co diu chia dq tu dong duqc xac djnh theo cong thuc:

I I) Z. i ,.Z. i T=(1+I+l) ~+~ --+-( S, So m . .. m Ci day: 1 - chi6u dai rang (mm);

1- chi6u dai dOiln an dao (mm); 1- chi6u dai dOiln thoat dao (mm);

(l7.l )

S - luang chilY dao theo phtit cua hanh trlnh cat (mm/pMt); S - luang chay dao nhanh tfnh theo pMt (mm/phtit);
Z - s6 rang clla chi tiet; i- s6 ];,n cat; m- m6dun cua banh rang. ,- thai gian quay phan dq mqt rang (ph tit). Chi6u dai doan an dao I, duac tfnh theo cong thuc: I, =~t(D- t) + (l + 2)mm (l7.2)

Ci day:

t - chi6u dai ranh rang (mm); D - duemg kfnh dao phay (mm).

Luong chilY dao phtit S, duqc tfnh nhu sau:

S, = S,.Z.n
Ci day:
dt

( 17.3)

S, - luqng chilY dao rang (mm/rang);

n- s6 vong quay cua dao trang mqt phtit (vong/pMt). rang theo phuong phap dinh hlnh can CO' th6 dung phuang phap X<,JC dinh

hinh, tuy nhien phuang phap nay co nang suat va dq chinh xae thap nen it dung. Chu6t djnh hlnh la phuong phap cho nang suat va dq chinh xac cao. Phuong phap nayduqc Slrd~mg trang san xuat hang loat Ian va hang kh6i. Theo

666

Chuting 17: Quy lrinh dIng ngh~ ehe' !~o banh rang ...

phU01lgpluip nay thl dao ehuot co profin giong profin cila ranh rang. Hlnh 17.6 la SCido cat r[mg btmg dao ehuot dinh hlnh. Co th~ ehuot m'?t ranh rang hoae mot sO ranh rang eung m'?t hie. Sau moi hanh trlnh eua dao, mot hOiJ.emot sO ranh rang dUCIegia cong, banh rang dUCIe quay di mot goe nha CCi diU ph an d,?

t
-11

Hinh 17.6. SCI

do chuat

rang.

Cung co th~ ehuot tfit cii de ranh rang cLrngmot hic, tuy nhien phU01lgphap nay rilt ft dLmgVIket cau eua dao phue t~p, kh;\ nang thoat phoi kern, hIe cat 100. Dao ehuot la mot b6 dao dinh hlnh vai tung nae dUCIe Iftp van dau ehuot. LU01lg nang S, eua moi rn'?t lu6'i cat ph~thuoe van ehieu day lap phoi dUCIe . cat, loai ...vat lieu J hanh rang va toe d,? cat V. LUCIngnang S, Hinh17.7. Chuot dai qu~t banh rang. dUCIe chon nhu doi vai 1. ph6i; 2- dao chu6t; 3- dai qu~t banh rang. cae dao ehuot thong thuang. Lop vat li~u phili h61 di dUCIe chi a eho tbng so cae lu6'i cat cua dao chuot, do do dao ehuot co tubi thl) va tubi ben cao. Tuy nhien dao chuot co gia thanh cao, nen phU01lgphap ehuot rang chi duqc dung trong sim xua! 16n cho nhfrng hanh rang co modun 100 va cho nhfrng banh rang khong can nhi~t luy~n va khong can maio Tren cae may chuot ngang thong thuiJng co th~ chuot dtrqc c,ie dai qu~t banh'rang trong mot Ian ch,.\ydao (hlnh 17.7). PhU01lgpllap nay cho phep d~t nang suilt va do chinh xac cao.

CONG NGHE CHI': TAD MAy

667

17.10.2. Cat rang theo nguyen Iy bao hlnh

Ok phuO'ng phap nay duqe th~re hi~n theo nguyen Iy an kh6p ella hai banh rang hoae mqt banh rang va mqt thanh rang, trong d6 mqt la dl,mg eu ci\t can mot la chi tiet gia eong. cae phuO'I1gphap cat rang tft! theo nguyen - Dao phay true vit (phay Ian rang). - Dao Xge dang banh rang (xge rang). - Dao xoe d,:mg rang luO'e.

19 bao

hlnh duqe thue hi~n bang:

17.10.2.1. Phay Zan rang

Phay lan rang la phuO'I1gphiip cat rang ph6 bien nhat, eho phep d~t nang suat va dq ehinh xae eao. Dung eu cat la dao phay Ian (hlnh 17.8), n6 e6 d~ng t~le vit than khai va profin i:I m\\t phap tuyen N-N la thanh rang cO'bim. V 6i lo~i dao phay Ian nay ta co the gia eong duqe Mnh rang va Mnh viI. Phay Ian rang duqe thue hi~n tren may phay rang ehuyen dung, tren do dao va banh Hinh 17.8. Dao phay Ian tr~c viI. rang gia eong tht,!e hi~n sU an kh6p eua bq truyen true viI. Qua trlnh an dao eua dao phay Ian xay ra lien tue, tat ea cae rang ella banh rang dlfO'e gia eong d6ng thai, nen may khong d.n e6 thiet bj d6i ehieu phue t~p va cling khong can co CO' eau ehia do, do d6 tat cit thai gian phu va thai gian ph1)e V1)co lien quan den eong vi~e do duO'e lo~i trir. St,!an kh6p eua dao phay Ian va banh rang gia eong phai dam bao eho bu6e rang t" eua e\\p an kh6p i:I m\\t ph~ng phiip tuyen t" = TIm (m- mOdun Mnh rang), g6e an kh6p cita cit e\\p trong mat ph~ng phap tuyen a = 20". TY I~ t6e dq g6e eua dao va Mnh rang bang ty I~ s6 vang quay va nguqe v6i ty Ie s6 rang ella chung: (17.4)
N

i:lday:

illd' illb'

nd, Zd- t6e do g6e, s6 vang quay va s6 rang (s6 dau m6i) eua dao; nb,
Zb-

t6e dq g6e, s6 vang quay va s6 rang eua banh rang;

668

Chuang 17: Quy trinh dIng ngh~ ehe t'!-obanh ding ...

a. P/zay [an rang t/zdng Khi gia eong, ehuy~n dong baD hinh duae thue hi.;n dl!a tren nguyen Iy an kh6p gifra daD va phoi, do la cae ehuy~n di?ng quay eua daD va phoi, dong thai daD phay Ian con co ehuy~n di?ng tinh tie'n d,?e true eua phoi nham cat he't chieu day eua banh rang. Truae khi cat, daD con co ehuy~n di?ng huang kinh sao cho vong Ian cua dao tie'p xuc vai vong Ian Clla phoi nham dat duac chieu sau cua ranh rang. Hinh 17.9Ia sa do dt rang tnl rang thing bang daD phay Ian. Khi phoi (banh rang gia cong) quay ~

vong thi d~o phay phili quay - vong (Z Iii so

K

rang ella Mnh rang con K Iii so dau moi eua daD). Khi phay banh rang tru rang thing eua dao phay phili duqe g,i nghieng so vai cua chi tie't gia cong mOt goc dung bang nang ella dUOng xoan vit tren vong chia dao, co nghia Iii:
~'=a

truc tr\lc goc cua

Hinh 17.9. So

do c~t rang

tft;!

rang

th~ng b~ng dao phay Ian. 1- daD phay Ian;

2~banh fang gia congo

( 17.5)

a day:

~'- goc ga truc dao phay; a - goe nghieng tren vong chi a cua banh rang gia congo

Dao phay duac ga theo huang nghieng phai hay trai ttly theo huang nghieng cua rang dao (hinh 17.91i1ga dao theo huang nghieng trai vi rang cua dao co chieu xotin phdi). M6i lien h.; giUa vong quay cua dao phay Ian va banh rang gia cong duqc thuc hi.;n nha cac banh rang thay the' cua may. Banh rang co m6dun m:S 6 (banh rang thep) vii m:S 8 (banh rang gang) thi cctit'mi?t Ian; con banh rang co mOdun Ian han co th~ cat bang 2 - 3 - 4 Ian.

CONG NGHECHETAO MAy

669

Co hai phuang phap phay "m rang: phay thu{m vii phay nghich (hlnh 17.10). Cha den nay, phiin Ion cac may phay Ian rrmg d~u lam vi~c thea nguyen 19 phay nghjch (hlnh17.1Oa) VIcat em, it va d:Itp,it lam vo ha:Itcgay daa. Ok may phay Ihe he mai duqc di tien d~ dung cha phuong ph:ip phay thuan (hlnh 17.JOb). 6 cac may phay nay, daa co vi tri dau tien aph!a duai chi tiet gia c6ng va chay daa III dll<Ji len tren. phuong phap nay cha phep tang toc d,? cat len 20 7 40% va ILlongchay daa len 80%. Khi ci\t rang co Ih~ tien daa thea hu011g truc (hlnh 17.1 Ia) ha:Itc ban dau tien daa thea huang kinh sau do mai lien daa thea huang tr,lc ella banh rang (hlnh 1.7.11b).

Hinh 17.10. So

do cat

khi phay

Ian rang.

a) phay nghieh; b) phay thuan.

oj

b)

Hinh 17.11. Cae phltdng phap tien dao.

a- tien dao huang tryc; b- tien dao huang kinh va huang tryc.

Cach th(r hai co tM nIt ngan hanh Irlnh dll<reIll,?t do\m I (hlnh 17.11a) chinh bilng luqng an dao clla dao phay. b. Phay rang nghieng Phay banh rang nghieng cling dLlO'C thuc hi~n bang phu011g phap phay wong tl! nhu phay banh rang themg. Tuy nhien, M dilm b,lo cho duang xoan viI clla dao a vlmg ci\t trung vai phuO'ngclla rang chi tiet thl true dao phili duoe ga

670

Chuang 17: Quy lrinh cong ngh~ che' l,!-o banh ding ...

nghieng mot goe (3'so vai mi;itph~ng n~m ngang (so vai mi;itdiiu ella banh rang gia eong) nhu tren hinh 17.12. '
(3'

= a :t (3

( 17.6)

aday:

(3'- goe ga true dao;

a-

goe nghieng tren vang ehia elIa banh rang gia eong; (3-goe nghieng elIa duang xoftn vit ella dao.

Trong eong thlre tren dau (-) ling va; truCing hqp dao va Mnh
fang co cung

a)

b)

chi6u xoan (hinh 17.12a), con dau (+) lfl1g vai truang hqp dao va Mnh rang co ehieu xoan nguqc nhau (hinh 17.12b).

Hinh 17.12. SC1

do 93

dao khi phay rang nghiimg.

1- dao xo~n phai; 2- banh rang nghieng phai; 3- bilnh rang nghieng tn3i.

Vi huang ehay dao song song vai true elIa banh rang nen khi phay banh rang nghicng phoi phai co chuyen dong quay b6 sung de huang el,a banh rling dao Ian trung vai huang rang gia eong. Chuyen dong nay duqe th,!e hi~n nha bq truy6n diin vi sai da duoe thiet ke trong xieh truy6n dong elIa may. So liin eftt ph\' thuqe vao m6dun eua Mnh rill1ggia eong. B,inh rang co m6dun m :s 2,5 mm tlurCingduoe cat mot buae, banh riu:rgco modun m > 2,5 mm thuCingduqe eftt hai hO(leba buae. De ci\t thO ta su'd\'ng dao phay eo hai hoae ba diiu moi, do do nang slIat gia eong tang, tuy nhien dq ehinh xae gia eong l~i giam so vai dao phay mqt diiu moi.

c. Xac dinh thoi gian co' ban khi phay ian rang
Thai gian co b'ln T"(phllt) khi phay rang tru rang th~ng btll1gclao phay true

vit duoe xae dinh theo eong thlre:

C6NGNGH~CHETAOMAy

671 .

To =------Z.l

(lo.K+i, +1,) S.n.q.K

(17.7)

a day:

lu- b~ day ella b,\nh r,mg (mm); K- so banh r,mg duqe gia cong dong thoi; 1,- chieu dai an dao (mm); 1,- chieu dai thm!t dao (mm); Z- so rang cila banh rang gia cong; S- luqng ch,ty dao sau m(it vang quay cila banh rang gia cong (mm/vang) n- so vang quay Clla dao phay trang m(it phIlt (vang/phIlt); q- so driu moi cila dao phay (cat thO: q

I; eftt tinh: q

= 2);

i- solan eftt (so buac cong ngM). Chieu dai an dao I, duO'ctinh theo cong thirc:
1= (l,I~I,2))t(D-t)

(lH)

a day:

t- chi~u sau phUn ranh rang duO'ceftt (mm); D- duiJng kfnh dao phay (mm).

Chieu dai thm!t dao I, = 2 -i- 3 mm. Thoi gian CO' h,in To(phIlt) khi phay rang tru rang nghieng bAng dao phay trllc vit duO'cxae dinh theo cong thuc: (I .K + I, + I " T = " - Z.i. cosu (17.9) " S.n.q.K

a day:

u- goc nghieng tren vang chia ella banh rang gia cong. Ole thOng so khae cGng giong nhu cac thong so trang cong thuc (17.7).

d. ChI!' d(J edt khi phay tan rang Khi phay Ian rang (cii rang thfmg va rang nghieng) phai c1wn ehe do cat thieh hqp de dam bao yeu criu cila san phiim. - Toc d(i cat khi phay Ian rang phu thu(ic vao nhieu yeu to nlm modun ella banh rang, v~t li~u gia cong, che d(i nhi~t luy~n, vat li~u va tubi b~n ella dao, do ehinh xae yeu cau ella chi tiet, do clmg vGngella h~ thong cong nghe, ehitt luang va phuong phap cung cap dung djch tran nguoi. Khi dung dao phay I,m brmg tMp gio d6 d.t banh rang bAng thep thl toc d(i cat V = 15 -i- 30 m/phut. Dao bang hop kim cimg cho phep tang toc d(>d.t len 60 -i- 70 m/phut ho~c cao hon.

672

Chliang 17: Quy trinh cong ngh~ ch t~o banh ding ...

- LmJ'ng ehay daa S thea hUo11g true eila phoi phu thu(>eVilO toe do dt va S = I -;-2 ~m/vong quay eila phoi khi phay tho ,va S = 0,6 -;-1.3 mm/vong quay eila phoi khi phay rang tinh. 17.10.2.2. Xge rang Xqe rang baa hlnh duqe th\le hi~n bang daa d~ng banh rang (hlnh eh\lu) ha~c daa d~ng thanh r'lI1g(hlnh luqe) tren may xoe bao hlnh.
a. X oc rallg bdllg dao dlJllg btillh rang (dao xoc rang)

phuang phap nay cho phep gia eong b'lnh rang thill1g, banh rang nghieng, banh rang nhi6u b~c co khoang each gifra cae bac nh6 va d'IC bi~t d~ gia cong b'lnh r>tngan khap trang. V6 ban chat. d\lI1g cu la mot banh rang rna m~t dau t~1O thanh m'l! tnrae con cae m\lt ben t~o thanh cae m~t sau cila luiii cat. Hinh 17.13 la
sCi de> X9C rang.

1 ,

Hinh 17.13. Sd

do XQCrang.

1- banh r~ng gia cong; 2- dao x9c.

Theo nguyen Iy '111 khap ella hai banh r>tngthl khi dao xqe quay di m(>t rang, banh gia eong cling phai quay duae m(>trang. Nhu v~y, dao xoe va banh rang gia cong thue hi~n cae ehuy~n d(>ngquay wiing bCrcxung quanh truc clla ehCmgtheo huang nguac nhau (khi gia eong banh rang an kh{rpngoai) va clll1g huang (khi gia cling b'lnh rang '111 khap trang). Dao tIme hi~n ehuy~n dling thAng di lai(khi gia eong banh rang thAng) va ehuy~n d(>ngxoan di lai (khi gia eong banh r'lI1gnghieng). Khi dao di xu6ng la qua trlnh cat phoi, con khi dao di len HIqua trlnh eh,!y khong (hic nilYchi tiet gia cong dieh v6 phia sau - goi la ehuy~n dong nhuang dao d~ t,.,lnh pha huy dao va tranh eha xa! m'lt gia cong vai dao lam eho ehflt luang b6 m~l bi xau di). Khi gia eong, khling th~ ngay mot hie cat he! ehi6u sau ranh rang, ma phai tir tir tien dao Im{rngkinh. Khi tien dao thl chi tiet quay mot cung lUang Crngvai thai gian tien dao (tuang Cmg vai ehi6u sau ella mot Jan cat), roi sau dolai quay them it ra HImot vimg nfra lit dao cat het ehi6u cao ella rang. Vi~e do ,lLrqetillre hien nha m(>!banh cam tren may.

. CONGNGHECHJh'AOMAy

673

Tuy theo mOdun m clla banh rang gia cong ma cam cO'ket cau I Ian, 2 Ian hoi)c 3 Ifin tien dao. Doi vO'ibanh rang cO'm = I .;-2 mm thl dilllg cam mot Ian tie'n dao, con nhu-ngbanh rflllg cO'm = 2,25 mm can cat bang cam 2 Ian tie'n dao va ne'u m = 4 mm phili dilllg cam 3 Ian tien dao. Khi X,?C rang phili ch,?n toc d9 cat hqp Iy. Toc d9 cat phu thuoc vao nhifu yeu to nhu vat lieu gia cong, yeu cflu ky thuat, difu ki<\'ncat. Toc do cat cO'th" duac tfnh theo so hanh trlnh kep cua dau xoc trong mot phiit. Cae Im\y xoc rfmg thong thuOng cO'so hanh trinh kep trung m9l phiit: 400.;- I (JOO. X,?c rang lit m9t phuong phap cat rang cothf dat dirac do chfnh xac lUffilg doi cao VI che' t"o dao don gian. Trung nhifu twang hqp X,?Crang la plllrmJg phap duy nhat co thf gia cong duac cac banh rang trung ma cac phllmJg ph:p gia cong khac khong thf th~IC hien duqc. Doi vO'ibanh rang trung chi co thi;; 'it duac ne'u: Zb
d

2:

2 khi goc ap I~rc(x"

= 20"
15"

va
dao).

Zb 2: 3khi
d

goc aplucao=

(Z,,- so rang Cllabanh rflllg; Z,,- so rang cua

Neu cac difu ki<\'nnay kh6ng dirac thoa man thl se xay ra cat Iym dinh rang.
L

PhumJg phap xoc rang thong thuOng duoc sir d~lIlg df gia cong banh rang th~ng. Tuy nhien, cling co tM X,?C duqc banh rang nghieng khi dao co rang nghieng cung vO'ibac din nghieng tUmJg U'ng(hlnh 17.14). X,?c rang co nhuac difm la nang suat kh6ng cao, di)c bi<\'tla khi drt rang nghieng (chi:' t"o dao phuc tap va phai cO' bac din chuyen dung). Tuy nhien, x,?c rang co uu difm la sir dung m,\y dmJ giilll va d<ltd9 chfnh xae gia cong cao. Vi vay, khi gia cong cae chi tiel chfnh xac thl ng\1aita dilllg phumJg phap phay
43 - CNeT

II
~
Hinh 17.14. Sd

do XQC

banh rang

nghieng. 1- b~cdan co ranh nghimg; 2- bilnh rang; 3- ranh dan nghieng.

674

Chuong 17:Quy trinh cong ngh~ che't~o banh ding ...

Ian rang va de lai ILrqng dl! kho,ing 0,6 -;-0, 8 111m(cho chie~ day Clla rang) de xoe rang (gia e6ng tinh). Thai gian eCiban T" (phut) khi xoc banh rang tru dl!Cle ,(ae dinh theo c6ng thlre: h 11. 111. Z To=--+---.i S".n S,.N aday: h. ehieu eao rang (mill); 111m6dun banh rang (mm); (17.10)

z. s6 rang

ella banh r'lIlg gia e6ng;

c)

Hinh 17.15. Cae phltdng phap lang nang sual khi Xge rang.
a) cat tho

va

cat tinh cung Iuc; b) gia cong banh ra.ng b~c;c) gia cong nhll~u banh rang cung lue; d) x9c va phay bimh ra.ng b~c; e) x9c rang b~ng nhieu Ivai dao.

CONG NGHE cHi 1',\0 MAy

675

ch~y daD huang kinh (mm/himh trlnh kep); N- so himh trlnh kep trang m<?tpMt; S- luong chay daD vong clla dao xoc (mm/himh trlnh kep); i- solan cal. De tang nang suat khi xoc rang ta co the sir d,!ng cac bi~n phap sau day: - Lap hai dao xoc tren dmg mottr,!c ga dao de gia cong tho va tinh cung m<?tluc (hlnh 17.15a), a day dao phia dLraicat tho con daD phia tren cattinh. - Dung 2 dao xoc Hip tren cung m<?ttr,!c ga dao de gia cong hai b~c cung m<?tluc (hlnh 17.15b). - Rut b6 thai gian ti"n daD huang kinh b~ng cach dung dao xoc chuyen dung d~ gia cong nhieu banh rang cung m<?tluc (hlnh 17.15c). Tren daD xoc cO mOl cung trO'nkhong co rang. SOrang clla daD duO'cchia lam hai nhom: nhom cat tho va nhom cattinh. Ban dau phoi duqc ga dat vao chli khong co rang vai khoang each tam giong nhu khi da gia cong xong. PhuO'ng philp nay chi duqc dung trang san xuatlan va phai co di~u ki~n: Zd ~ Zb (Zd- so rang clla dao; Zb - so rang clla banh rang). - Lap dao phay Ian tren may xqc chuyen dung (hlnh 17.15d). Nhu vay tren may nay co the vua xqc vua phay Ian rang cung mOlluc. - Dung nhi~u luiii daD de xoc theo phuong philp dinh hlnh (hlnh 17.15e). Trang truang hqp nay mlii luiii dao eftt m<?tranh rang khi thlfc hi~n an daD huang kinh, con chi ti"t gia cong chi thuc hi~n chuyen d<?nglen xuong. b. XlJC rang bdng dao dt;mg rang lu,!c PhuO'ng pbap nay dua tren nguyen Iy an kh6p cila thanh rang va banh rang gia congo D,!ng cu dt co d,:mg thanh rang vai prafin hlnh thang thlfc hi~n chuyen d<?ngd.t theo huang vuong goc vai mii.tdau cua banh rang gia cong, con chi ti"t thlfc hi~n chuyendong quay baD hlnh (hlnh 17.16).
Hinh 17.16. XQc rang b~ng

s - luqng

17.10.2.3.

edt

rang bdng phlidng phap

XQC

dac d~ng rang ht<;lc.

ti~n
Phuong phap xqc - ti~n rang duqc sir d,!ng de gia cong banh rang tm rang th~ng va rang nghieng tren may phay rang b~ng daD xqc duO'csir dung nhu mot dung c,! dt co nhi~u luiii (hlnh 17.17). Nhu vii.y,tren may phay rang nguai ta thay daD phay tr,!c vit b~ng daD xqc .

676

Chuang 17: Quy lrlnh dIng ngh~ che' l').obanh rang ...

va ga dao xoc nghieng mqt goe p. Khi gia cong banh rang thang ta dung dao xoe nghieng (h,nh 17.17a) va goe ga dao bttng goe nghieng eua rang dao x,?e' Pd' Can khi gia cong banh rang nghieng ta dung dao x,?c thang (h,nh 17.17b) va goe ga dao bttng goc nghieng eua rang chi tiet Ph (goe Pb = 45). Nang suat gia eong ella phuang phap nay eao han nang suat eua phuang phap phay Hin rang b!ing dao phay mot dau moi tif 2 -;-4 Ian. Thai gian ea ban T" (phIl!) khi dt rang biing phuong phap x,?e - ti~n duqe xae djnh theo eong thue:
T

a}

r
b)

(I"

+ I, . 1,). Z
S.n,Zd

Hinh 17.17. XQc - ti~nbanh ding tn,.'

"

(17.11)-

a) dao x9c nghieng; b) dao x9c thilng.

a day:

1,,-ehi6u day banh rang (mm); 1,- ehi6u dai an dao (mm); 1,- ehj6u dai thoat dao (mm); Z- so rang eua banh rang'gia eong;' S- luqng ehay dao trang mqt vang quay eua chi tiet (mm/vang); n- so vong quay eua dao trang mot phut (vang/phIlt);
Zd- s6 rang ella dao.

17.11. VE DAD RANG rang di tmot de thay dbi ty sotruy6n, dau rang lhuang duae ve tron hay vat nh,?n, vat eanh eho & ra vao kh6"p. , Nguyen eong ve dau rang co the duqe IhI!e hi~n bttng dua lay. Nang sual eua phuong phap dua bttng lay ratthap vai dq ehfnh xae khong eao va cae rang khong d6ng d6u. De nang eao nang sual va dq ehfnh xae nguyen eong ve dau rang duqe thue hien tren may ehu)'en dung b!ing dao phay ngon dinh h,nh (h,nh 17.18a) hoae bttng dao phay ehuyen dung (h,nh 17.18b).

6 nhfrng banh

CONG NGHE CHE TAO MAy

677

Theo sa d6 dt tren h,nh 17.18a th, dao time hi~n ehuy~n dong quay va ehuy~n dong tinh tien di l:;tid~ vehai dau rang kt lllhau, eon ehi ,tiet dung yen. Ve xong mot rang (ehfnh X3c hon 'la ve xong hai dau rang e:;tnh nhau) dao lui ra, banh riing thue hi~n chuytn d<;mg [lhan di;> l/Z. Saukhi phan,do xong, quatrlnh cat duqe Hip lai, eu nhu v(ly eho den khi ve dau
rang cu6i cung.

Hinh 17.18. Soda ve dau rang. a) bang dan pf;Jay .ng6n d!nh hinh;
b) bang dao phay o.g6o. chuyen dun"g.

./~

/'

Dew.

I
(

\
"'-.
Hin'h 17.19. So

Oit theo phuong phap nay V'lIl khong lien t\le, eho nen nang suat ehua eao.

do chuy~ndQng khi ve dau rang

biing dao chuylfm dung.

Dt nang eao ,n,lng suat eo tht dung phuong phap ci\t lien tue b1111g dao phay ehuyen dllll:g;(!h,nh I7.18b). Theo phuong phap nay th, khi cat ca dao va ehi tiet Mill :thue hi~n ehuytn dong quay lien tue. GiUa hai ehuytn dong na.y eo xfch truytn dong Cllang bue. Quy d'.lo ehuytn dong eua dao so v6"iehi tiet la mot duong epixieloit (h,nh 17,19). Dau rang gia eong duqe vat nhon, ehu khong trem.

678

Chuang 17: Quy Irinh ding ngh~ che' 1').0 banh rang.::

Thai gian co ban khi gia cong mot m~t dau ella banh rang (ve tr(mt"t ca cae rang) du<;>,c xae djnh theo cong thue:
t

"

(t + ~)z =---

60

(17.12)

bday:

t- thai gian gia cong mot rang (phut); ~- thai gian banh rang quay du<;>,c mot rang va thai gian dao tien vao, lui ra (phut); z- so rang cua banh rang.

17.12. CHAY RA BANH RANG TRU Ch",y ra banh rang la phuong phap gia cong tinh khong co phoi. Phuong phap ch,!y ra banh rang du<;>,e th~rc hi~n khi banh rang gia cong an kh&p vai mq! ho~c ba banh rang mau dii toi ctrng (co dq ctrng va dq chinh xac cao hon banh rang gia cong). Hlnh

17.20 la SO do Ch,IYra banh 1- banh r~ng gia cong; 2, 3- cae banh rang mau. rang gia cong vai ba banh rang mau. Trang qmt trlnh gia eong nha co ap I!!,ccua banh rang mau tac dung len banh rang gia eong rna b6 mat rang (cua banh rang gia cong) duoc la ph~ng va duqc nen ch~t, do d6 sau khi chay fa dq cling V,\ do chinh xac duoe nang len. Banh rang gia cong I quay duqc la nha truy6n dqng cua bitnh mall 2. Chuyen dqng ella banh rang gia cong I duoc truy6n eho hai banh rang mau so 3. De chay ra cac banh rang d6ll phili quay d6i chi6u vai so vang quay tir 3 -i- 25 vang trang mqt phut. Ap I!!,cP tir cac banh rang mau 3 duoc ch<;m trang khoang 5 -i- 10 atm. Thai gian chay ra trong khoang m 10 -i- 30 giay eho banh rang co m6dun

Hinh 17.20. Sa do ch~y ra banh rang tr~ voi ba banh rang mliu.

-i-

5 mm.

Chay ra la phuong phap duoc Slrdung de gia cong banh ritng khong dn nhi~t luy~n. Khi chay ra co the boi dau hoac chay ra kho.

CONG NGHE CHE TAO MAy

679

17.13. cA RANG
Ca rang la phlwng pMp gia cong tinh cho nhling banh rang khong can nhi~t luyen ho%,!c cho nhling banh rang sau tham than, tmac khi nhiet luy~n. Banh rang tmac khi ca ph,li duac ch tao chfnh xae hon so vai banh rang dem maio Luqng du de cit Ian nhat la 0,15 mm. Ca rang cho phep gia cong cac banh rang th&ng, rang nghieng, rang ngoai va rang trang. Dung cu de cit rang I" loai banh rang hoac thanh rang da duqc toi clmg, khi gia cong no '111 khCipkhong co khe ha vai banh rang gia congo Tren b m%'!t rang cua d\mg Cli (dao ca rang) dIrac xe cac ranil M tao ra dc c~nh s:lc lam luCiicM. 17.13.1. Cit rangbiing dao cit d~ng banhrang Dao ca d~ng bUnh rang duac sir d\mg rat rong rai vi no co the cil duqc cac banh rang co duang kfnh bat ky, cac banh rang
trong va ngoai.
2

0) Hinh 17.21. So

b) do ca rang
la) va cau l~o cua dao ca (b). 1~dao ca; 2~ banh rtlng gia congo

Ca rang co the slra dIrac sai so buac ella rang. Hlnh 17.21 la so' diS ca r,mg bfmg dao ca d,)ng banh rang. Hlnh 17.22 cho th"y 1'6 han sU an khap cua dao ca

va hanh
gia

r[tng
Hinh 17.22. Ca rang bAng dao ca d~ng banh rang.

congo Ta

680

'Chuang,17: Quy trinh cong ngh~ che' t~o banh ding,.,

tMfy banh rang gia congpha\qtlnic hi(\n 3 chuy6n dong (chuy6n d(ing quay, chuy6n d(ing tinh'lien di lai va chuy6n d(ing an daa huang kinh), Phuong phap ca rang co th6 nang caa do chinh xae Icn I -i- 2 cap va tang d(J nhan bong M, maC,(d(l1lihamR, = 0,63 -i- 0,1:6.1101). Co th6 ca,duac cac banh rang co duarigk'inh tu 6 -i- 12000101 vai mOdun 01 = 0,1 -i- 12.,0101, D6 cho daa ca co kha nang cat gat t6t hon, truc cila daa 6, va true cila banh rang gia congiphai dii! chea nhau m(it goc <p = 5 -i- 15", Nha do mil hi(\n wang tmOl tuang .d6i khOng chi xi\y ra thea bicn dang .rang ma can thea ca huang rang, ChinhJhanhphan van t6c truo'l thea huang rang lam cha cac lu6'i car caa vaa b6 m~t :rang d6 tach ra m(it.l6p phai mongo Khi gia cong, daa cit nhflllchuy6n dong quay tudong co, can chi tier quay thea. D6 ca duac ca hai phia'cfla Tang, chuy6n d(ing quay ella daa 61 ph,\i duqc d6i chi6u thuan nghjch. Thai gian co ban T" (phut) khi ca.Mnh rang tnl bang daa ca d"mg banh . rang (dang';d1a) duqc xac dinh thea cong thuc:
(17,13)

a dflY:

1,,-chi6uday ella Mnb rang (0101); 1,,1,- chi6u dai an daa va thaat daa (I, + I, = 100101); Z, s6 rang ella banh rang gia cong; a- <lLrO'ng;du m<Jtphia cila rang (mm); n,,- s6 vang quay cua daa ca (vang/phut); Z,,- s6 rang cua daa cit; S,,-luong chay dab dac ella ban may sau m(it vang quay elta b,\nh rang (mm/vang); S,:dugngchil.Y daa.huang kinh trang m(it hanh rrinh kep cfta ban may (mfh/l1anh tr1nh kep); K, h(\ s6 tinh den hanh trinh kep chil.Y thcm khong tien daa huang kinh d6 tang thcm d<Jnhan bong b6 m~t (K= I, I
-i-

1,2).

CONG NGHE CHE TAO MAy

6XI

m(>1 s6 nha may che lao 6 16 va m,iy keo l':Ii cae mroc c6ng nghi~p phal Irien ngtrai la dlll1g phtr<mg phap cit de 1':10 ra cae rang eo ph an 16i i:J giiia nhilm nang cao d(>b~n eua banh rang khi lam vi~c (hJnh 17.23a). De 1':10dtrqc rang co hJnh dang nhtr v~y (hai dau cua rang co be day nha hon phan giiia m611lrqng la 0,02 .,. 0,03 mm Iheo m(>1 phial ngtrai la dung d6 ga I:l.c ILr (hJnh 17.23b). D6 ga dtrqc ga Iren ban may co de 3 quay lk Itr xung quanh ch61 4 nha ch61 5 Irtro1 theo ranh 7 ella ilia 6 (ilia 6 dtrqc ga co dinh) khi ban may th\rc hii?n chuytn d(>ng I!nh lien di l':Ii.

Hinh 17.23. Cil fang d~ tc.-ora fang co hinh tang trong.

a) hinh di?ng fang; b) d6

ga 1<3cIV;

1- dao ca; 2- bimh fang gia cong;

3- tam de lac ILl; 4- chat quay; 5. chot trLIqt; 6- dTa co ranh nghiEmg;

7- ranh nghieng.

:1)

z
!

_s_ '-'...
"-) B A

dl

i "
A

I!"l ;

"I I

"

Hinh 17.24. Cae sd

do ca ding.

a) ca song song; b) ca chea; c- ca tiep tuyen; d) ca vuong goe. 1- b2mh rang gia cong; 2- dao ca; C- diem cat nhau ella cae dudng tam dao va banh rang gia cong; AA- dvdng tam ella trye dao;
88- dLfdng tam ella tn:Jc btmh rang gia congo

682

Chuang 17: Quy trinh c6ng ngh~ che' t~o banh rang ...

Phuong phap chay daD S khi cit rang c6 anh huang nhieu den nang sUal viI chat luc;mg gia cang. Tren co sa clla phuong phap ch~,y daD mit nguoi ta ph an bi~t dc phuong phap cit rang khac nhau (hlnh 17.24). U6 dam b,\o duoc dieu ki~n dt tren toitn ba chieu diti ella rang thl di6m dt nhau C clla dc duong Wm daD va banh rang gia cang phai di ra khoi cac mat dau clla banh rang gia cang. Yeu cau do d6i hoi t~i di6m dt nhau C chi c6 tiep xuc di6m va di6m tiep xuc d61uan luan dich chuy6n d,?c theo rang. Duai day lit d!ic di6m clIa cac phuong phap ca c6 tfnh den huang ch~y dao S.

a. Cd thea phuong phtip ch~y dao song song (hinh 17.24a)

Khi ca thco phlrong ph,ip nay b,inh rang gia cang djch chuy6n song song vai truc clIa n6 m'?t do~n bftng L, (bang be r,?ng clla banh rang gia cang I). Trong th\rc te chieu dai dich chuy6n L, phai 1611hon I, c6 ngh)a la: L,

= I + 2y = m;

(17.14) m lit mOdun

a day:

y- telng chieu dai clla doan an daD va thoat daD (2y clla banh rang).

Sau m6i hanh trlnh kep ella bitn may (ciIa banh rang gia can g) banh rang gia cang I th\rc hi~n an daD huang kfnh tai daD ca 2. U6 tang da b6ng be mill rang, khi gia cang gan xong nguoi ta cho bim m,iy thlfc hi~n them m'?t so hlmh trlnh kep n[ra ma khang c6 ,in daD huang kinh. Ca rang theo phlrong phap ch~y dao song song c6 th6 dimg d6 gia cang banh rang th~ng, r'lllg nghieng ella cac banh rang trong va b,inh rang ngoai. G6c nghieng <pc6 th6 chon tir 5 + 15". Neu g6c <ptang se lillll gii\m b6 mat tiep xuc giiia banh rang vai dao ca, lam cho chat luqng be m(lt va tUeli Mn clla daD cit bi gi:\m. Khi gia cang dc banh rang c6 maya ho!ic go ch!in phai chon gac <p nhc> han d6 kh<}ng anh hlrang den chay daD song song ella n6.

b. Cd bdng phuong phtip chay dao thea t1uitng cheo (hinh 17.24b).
Theo phuong phap nay th, hlrang ch,.'y dao ella banh rang gia cang duO'c tlmc hi~n theo huang cheo t~1O thitnh mat g6c so vai tr\lc clla banh rang. Uti di6m clIa phuong phap nity so vai phuong phap ch~y dao song song lit chieu diti hanh trlnh litm vi~c gi<\m xuong tir 1,5 + 2,5 Ian. Th(lt v~y, chieu diti hitnh trlnh Elm viec L, (chieu diti dich chuyl'n Clla bim may) duqc x:ic dinh theo cang thuc:

CONG NGHE CHE TAO MAy

683

/. sin<p L,=--~+2y - sin( y + 'p)

(17.15)

o day:

/- be r(mg clla banh rang (mm); y- goc nghieng Clla tr\lc banh rilI1ggia cong so vai bim may; <p-goc cheo giiia cac tam tr\lc clia banh rang gia cong va dao ca;

y- tOng chieu diti an dao va thoM dao (y = 2111 vai m la l116dunClla banh rang gia cong). Vi du, khi 'P = IS" va y = 30" thi L, = 0,37/ + 2y. Nhu v(IYhilllh trinh lill11 vi~c (dich chuyen clia ban may) gilllI1xllang 2,5 Ian so vai phuang phap ca chay dao song song. Di":m cat nhau C (diem giao nhau) ella cac tam tn,tc dao va banh rang gia cong lien tuc thay d6i trang qua trinh cat, dola van de quan trang villa uu diem ca ban clia phuang phap ca vai huang chay dao theo dUOngcheo. Vi khi d6 0 tiet di~n bitt ky nao clia dao ca cling la phan slra dung. Do mon Clla dao cit khi cal theo phumlg phap nay d6u dan han, do do tuiSiben Clla dao ca co the tang len 50 -i- 80 etc,. Do hanh lrinh dl Cllaphumlg phap giam nen nang sual gia cong elia phuoog phap tang len 60
-i-

80%.

De nang cao nang suat gia cong co the lang be r(lI1gclia dao ca, tuy nhien vi~c che t~o dao co be rqng 16n se phllc tap hm]. 1l1eo kinh nghi~m thi b6 rong clia dao ca:S 63 mm la tal nhilt. Goc nghieng chay dao y d": cit duqc chon theo cong thelC: B"simp tgy=--/- B"cos<p
(17.16)

o day:

/- be rong Clla banh rang gia cong (mm); <p_goc nghieng giiia tam trllc clla banh rang gia cong vii dao cil;

B,,-b6 rong phiin cat co hi~u qlui clia dao cit (B" = 0,8 B";B,,la b6 rong toan phan ella dao cit, mm). Cit rang bttng phuoog phap ch~y dao theo dllOng cheo co nhuac diem Iiido nhan bong be m(it rang dat duqc thaI' hoo so v6i phllO'ngphap chay dao song song khi sir dung cllI1gmot chi' do dt. c. Cd rang tlleo plluong pllap cllay dao tilp tuyt!'n (lIinll 17.24c) Theo phumlg phap nay lhi b,inh lilllg gia cong cung ban may lhlrc hi~n ch,.IY

Chliang 17: Quy trinh (ong ngh~ (he' t~o biinh ding ...
dao theo huang vuong g6e vai tr",e dao ca. Trang truoog hap nay khoang each gitra true dao va true chi titt gia cong khong thay d6i. Qua trinh cat duoe hoilIl thanh sau mot hanh trlnh kep ella ban may va khong c6 ch'lY dao huang kinh. Phuemg phap nilY duoe dlmg d~ gia eong eac banh rang e6 b6 r<lng nho. B6 r<lng phiin cat e6 hieu qui! ella dao cit phai Ian hem b6 rang clla banh rang gia eong. Chi6u dai clla hanh trlnh cat L, ella ban may duoe tinh theo eong thCre:

L,

= Isimp

+ 2y

(17.17)

a day:

1- b6 r<lng ella banh rang gia eong (mm);

<.p-goc nghieng gifra trIm tr~lcdao va Him tn,le b,lnh rang gia cong;
2y- t6ng ehi6u dai an dao va thoat dao (2y rang gia cong). ehi6u dai L, ella phuong phap ea. song song. Tuy nhien, theo pl1Uffilgphap nay, d~ ea het vet a ranh va suan rang thl dao ea phai e6 dieh ehuy~n nh6 song song, vai true ella n6.

= m,

m la mOd,m el,a banh

Vi d"" khi <p= IS" thl ehi6u dai L, = 0,261 + 2y, e6 nghia la 4 Ian nho hem

d. Cli theo phuong phdp chay dao vuong g6c (hinh 17.24d)
Khi ea theo phuemg philP nay thi banh rang gia eong (cimg bilIl tmlY) thue hien eh'lY dao theo 11lrangvuong g6e vai true ella n6. Qua trlnh dt cling duoe hoim thanh sau mot himh trlnh kep ella bim may va khong eo eh'lY dao huang kinh. Chi6u dai hanh trlnh eftt L, eita ban may duqe tinh theo e(mg thCre:

L,

= Itg<p + 2y = 0,271 + 2y, e6 ngh"ia la gan

(17.18)

C\c ky hi<\\uI, <p,Y eling giong nhu I, <p,Y trang cong thue (17.17).
Vi du, khi <p= 15" thl L, 4 Ifin nh6 hem chieu

dai L, ella phuong phap ea song song.

e. Cli mijt dllu (hinh 17.25)

Gan day a m<lt so mrae tren the giai nguai ta dlmg phuong phap "dI mat dau" d~ ea banh rang tru. Dao ca gom hai plutn A va B e6 eae phfin dt huang vao nhau. C6 th~ !lrang lUemg ding dao c3 duqc tao thanh tu hai nira eila l11<lt banh rang nghieng, Mnh rang nay t~1O vai banh rang gia eong mot dIp an kh6p b,lnh vit - true vit eo g6c chco gifra e,le truc la 45". Mili mot ph an eila dao ehi. gia eong mot mat ella dc rang,

VI vi!y khi

CONG NGHE CHI:: TAO MAy

6X5

chuy6n sang gia cong miil thlr hai thl phai dao chi6u quay. Philn cat C cua dao duoc tao thanh bang each mai di m(Jt philn nho ella rang dao ca (hlnh 17.25c). Chu ky gia cong bao g6m cac buac sau day: - Chi tiet gia cong ) dich chuy6n nhanh tu vi trf ngoai cung ben trai tai dao ca A. Tai day may tu d(Jng ma luqng chay dao (djch chuy6n ch(\m) d6 gia cong mot b6 mat ella rai1g. Sau khi b6 mat nay ella rang duqc gia cong xong banh rang ) djch chuy6n nhanh sang vi trf ngoai cllllg ben phai (cho tai khi khOng con tie'p xuc vai dao cal. Luc nay nlla chu ky gia cong thlr nhat ke't thuc (hlnh 17.25a).

cj

- Truac khi btIl dilu nlra chu ky gia cong thu hai, dao ca B dich chuy~n tai vi Hinh 17.25. Cil bimh rang try rang th~ng b~ng phl1dng philp "ca m~t dau". trf lam vi~c (hlnh 17.25b), luc nay chi6u a) nlJa chu ky gia cong thLt nhat; b) nua chu quay ella dao ca va cua banh rang duqc dao nguO'c. Luc nay banh rang gia cong ky gia cong thCr hai; c) hinh dimg rang dao ca; 1- bimh rang gia congo cling dich chuy6n nhanh tai dao ca B, A; B- CaG dao ca tie'p do may lai llrqng chay dao (djch chuyE'n cham) d6 gia cong b6 m(\t con Iil.iella rang. Sau khi b6 mat rang thll hai duO'cgia cong xong, banh rang dich chuyE'n nhanh v6 vi trf ngoai cung a hen In\i (vi trf ban dau).

ma

Uu diE'mcua phUffilgphap "ca mat dilu" la d(Jcling vung d(Jng hQccua dao ca va cua banh rang cao, do do do chfnh xae gia cong cling duO'c'tang len. 17.13.2.

ea

rang Mng dao

ea d~ng

thanh rang

Dao ca co dang mot thanh rang, duO'c ghep tu nhi6u manh rang lai vai nhau. Tren mat rang co nhi6u ranh song song vai mat dilu cua rang dE'tao ra eae lucricat. Dung dao ca co dang thanh rang thang co thE'ca duqc ca rang thang va rang nghieng theo huang phai hoac trai vai goc nghieng :S 30. Khi cil banh rang nghieng co goc nghieng > 30 thl phili dung dao ca co dang thanh rang nghieng. Hinh 17.26a la sO'd6 ca rang bang dao ca dang thanh riing.

686

Chuang

17: Quy trinh clIng ngh~ che' t'!-o banh ding ...

Dao ca dang thanh rang duqc kyp tren ban may co chuyi!n dong tinh lien di I~i, Mnh rang gia cong duoc I~p IUdo lren tr~c va an kh6'p vai dao ca, do do no se quay lhu,!n nghich theo chuyi!n a) dong di I~i ella dao ca (cua ban may), Hinh dang clla ranh tren mat rang dao ca d~ng thanh rang cLIng giong rihu ranh Hinh 17.26. eft rang bang dao eel d~ng thanh rang. rang cua dao ca a) sd do ca r~ng b~lng dao eEl dc;mg thanh rang: b) sa do tnJ(,'1tella rang d~ng Mnh rang. dao ca tren m~t rang gta congo
1- bimh rang gia cong; 2- dao ca d~ng thanh rang. Sau m&i hanh trlnh kep cua ban may, ban may tlurc hi~n luang tien dao huang kfnh (0,025.;. 0,04mm)

di! e<lthet luO'ngdu. Hinh 17.26b la SO' d6 truq! clla rang dao ca tren m'!t rang gia cong. Ta lhay: neu Mnh rang gia cong I truq! tu do tren thanh rang 2 tit vi trf A, thl n6 phai di tai vi trf D. Nhung VIbanh r[mg gia cong I va thanh rang 2 la mi?t cap an khap co truc cheo nhau nen b,lnh rang khong di tai vi trf 0 ma no di tai vi trf B. Nhu v,iy, khoang truot tuO'ngdoi gilra banh rang I va thanh rang 2 la BD. Nha co khoang tnrot tuang doi nay ma dao thvc hi~n qua trlnh dt phoi tren mat r[mg. Dao ca d~ng thanh rang co gia thanh cao, thoat phoi kho, VIv'!y phuO'ng phap ca nay it duO'cdung trong san xuat.

17.13.3. eM dl) cat khi

ClI

rang

Toc di?dt khi ca luonluon lhay d6i tit chan rang tai dinh rang. Toc di?dt i':J chan rang va i':J dinh rang khk vai toc do dt i':J vang chiao Tuy nhien sU khac nhau do khong dang ki! cho nen co thi! hlY toc di? i':J vang chi a lam loc do ca rang. Toc di? cua dao ca duqc chon trong khoang 75 .;. 100 m/phUt. Llrang chay dao (luang dich chuyi!n clla ban may) sau mot vang quay clta banh rang gia cong duqc chon trong khoang 0, I .;.0.3 mm.

C6NG NGHJ;: CHE T AO MAy

6R7

Sau milj himh tdnh kep cila bim may, Mnh rang gia cong (cung bim may) th,!c hi~n Ilf<;mg tien dao huang kfnh 0,02 -i- 0,04 mm. S6 himh trlnh kep phu thui?c vao luqng du gia congo 17.13.4. Ket cau clla dao eli va each ga dao khi gia cong D~ dam bao chat luqng gia cong thl s6 rang Zd clla dao ca phai Ian hon nhieu s6 rang Z" clla Mnh rang gia cong va khong nen biing bi?i s6 ella s6 rang gia cong d~ kh6i bi in dap theo chu ky cac sai s6 c"'c bo clla dao len chi tiet. Hlnh [7.27 la cac d~ng ranh thoat phoi tren m(it rang dao ca.
0)

b)

Hinh 17.27. Cae dc,ng ranh thoat phoi Lo~i ranh nghieng (hlnh 17.27b lco trim m~t rang dao ca. UU di~m hon VI H~ora duqc lu6"idt rna a n) r5nh vuong goe veri mQt rang; hai ben deu co goc tmac biing nhau va b) rang r5nh nghieng vol m~t rang. biing 0, con lo~i ranh vuong goc (hlnh 17.27a) co goc tmac hai ben khac nhau va khac O.

Goc nghieng <pgifra tam tr",c dao va tam tr",c banh rang gia cong duqc X<lc dinh xuat phat tit dieu ki~n an kh6p:

(P

= ~b:t ~d a vong chia; ella rang dao ca a vong chia;

(17.[9)

a day:

~b~d-

goc nghieng clla rang chi tiet

goc nghieng Neu rang chi tiet gia cong va rang dao ca co cung chieu nghieng thl lay d3u (+), con khi chieu nghieng ella chung khac nhau lay dau (-) .

. 17.14. MAr RANG

Mai rang la phuong phap gia cong tinh banh rang tru&c ho(ic sau nhiet luy~n, co khit nang d~t di? chfnh xae cao (cap 4 -i- 6), di? nhan bong be mat d~t R, = [,25 -i- 0,32 /lm. Phuong pMp mai rang thuang duqc dung d gia cong dung c'" dt rang, gia cong cae Mnh rang miiu va cae banh rang trong cac may chfnh xac. May mai rang co ket cau phuc t~p, gia thanh cao, VIvay phuong phap mai rang chi duqc dung trong san xuat hang lo~t Jan va hang kh6i. Mai rang duqc th,!c hi~n theo hai nguyen Iy: mai dinh hlnh va mai bao hlnh.

688

Chuang 17: Quy trinh cong ngh~ che' t~o banh rang ...
phap dinh hlnh

17.14.1. Miii rang theo phuong

Khi mai rang theo phuang phap dinh hinh, prafin clIa da mai co dang cl,a ranh rang ciln gia congo Trang qua trinh gia cong, da mai thue hi~n chuy~n dong eftl quay tron va chuy6n dong tinh tie"ndoc tr\le banh rfll1gde"cat he"tehie"u dai ella rang. Qua tdnh mi,i duae lie"n hanh eho timg rang mol nha Co' efiu ph an d,? biinh rang. Phuang ph,lp mai nay cling luang tu nhu phuang phap phay rang btmg dao phay mOdun dinh hinh. Hinh 17.28 la cae sa do mai rang theo phuang phap dinh hinh. Co th~ rna; mai Ifin mOt mat ben rang (hlnh 17.28a, c) hoac ca hai mat ben rang eung hie (hinh 17.28b) bang m,?1 ho~e hai da maio D6i voi phlrOng phap mai cit hai mal ben el,a rang (hinh 17.28b) bang mot da mai Ihi profin clIa 'ct,1phu thuoe VilO:mOdun, 16ng s6 rang va goe 'Ill kh6"p. Phuang phap mi,i nay co do ehinh xac thaI'.
17

-6 .... ~.--

0)
Hinh 17.28. So

b)

c)

do mai rang bang da mai d!nh hinh.

da mai;

a) mai d!nh hinh m9t m~t ben ella rang; b) mai dinh hlnh hai m$t bEmella rang bEing m9t c} mai dinh hlnh hai m~t ben ella rang cung lUGbang hai da maL

Phuang I'MI' mai hai mat ben elIa cae rang btlllg hai da co do chinh xae va hi~u qua kinh Ie"cao han. Ha; da mai duqe bo tri each nhau mot kho{lIlg L (hinh 17 .28e), gia Iri nay phu thuoc vao Icing s6 rang. Trang truO'ng hqp nay mai d,1 mai m'?t m~1 ben elIa rang, do do co th~ lo,!i tru duqe sai so khi phay rang. Khi mai dinh hinh, sa; so hinh dang el,a da Jue ban dllu va Irong qua trinh mai se true lie"p gay ra sai so gia eong. Vi v~y, da ma; ciln duac sira ehinh xi,e theo dUOng. 6 cae may mai hi~n d,)i co trang bi Co' eau sLrada tu dong theo ehu ky maio Khi mai xong mot rang, da lui ra xa con chi tie"tgia eong duac phan do sang rang khac, bUt chi kim wang se sLrada theo duong (hinh 17.29).

C6NG NGHE CHI': TAO MAy

Khi maidjnh hlnh toc do quay ella da Ihucmg ch9n V = 30 -i- 35 m/gi,ly, toc do tjnh tien cua da V, = 8 -i- 16 m/phu!. LU01lgdu de mai 11, 0,2 -i- 0,3 mm va duO'cchia ra 3, 4 buac. UiJ diem cua phU01lgphap mai djnh hlnh 1a cO' the gia cong duqc banh rang ngoai, b,inh rang trang. NhuO'cdiem la phai co nhieu dlr6ng chep hlnh, dia phan d(>,dieu chinh may tuO'ng doi phuc tap, do chinh xac va n[lIlg suat khong
cao.

. .: ..

'

Thai gian cO'ban T" (phllt) k,hi mai biing phU01lg phap djnh hlnh duO'c xac dinh thea. cong th(rc: T ---,,- 1000V ,
i':I dfly: 2L. i.a.Z

Hinh 17.29. Sa

do

sLta do bAng 3

but.chi'2kim cU'ong.

(17.20)

L- chieu dai hanh trrnh cua ban may (mmk ,: i- so buac gia cong; a- he so tfnh den qua trlnh quay phtm d(>(a Z- so rang ella b,inh rang gia cong; V,- toe d(>tjnhticn ella ban may (m/phllt).

1,3 -i- 1,5);

Chieu dili hilnh trlnh L cua bim may duqc tinh theo.cong th(rc:
L

= 1" + ~h(Dd

- h) + 10 mm

(17.21)

10- chieu dili rang (mm); h- chieu cao rang (mm); D,,- dlrang kfilh d,! mili (mm). 17.14.2. MiIi rang theo phuong phap bau hlilh ' Mai rang thea phuO'ngphap baa hrnh cho phiSpdat d6cchinh xac cao han, do dO'nO'duqc (rng d\lIlg r()ng riii han so vai phuO'ngphap mili dinhhlnh. Gia eong thea phU01lgphap bao hlnh dua tren nguyen Iy an kh6pClla thanh r{lI1g va banh rang gia cong eo cllllg m6c1un.Khi mai rang thea phli01lg phap nilYnguai ta thuang dung dc loai da miti dU&l"dfl)i:
44 - U'CT

6'10

Chuang 17: Quy trinh cong ngh~ che' t~o banh rang ...

- Mai rang btmg d" co profin hlnh thang ella thanh r,mg. Mat lam vice ella da co d~ng con va no tiep xuc vai mi!t rang gia cong chi a mot ditm (hlnh 17.30a).

0)
Hinh 17.30. Mili rang bang dil mai co profin hinh thang ella thanh rang. a) mal b~ng m9t da co profin hinh thang ella thanh r~ng;
b) mai b~lng hai da d;;mg

rna dl1l:;Jcd~t ngt:liemg m9t

goe

sao

cho

hai m~t con eua aa t~o thanh profin hinh thang

1- da mai; 2- thanh r~ng tLtdng tu(;mg; 3- banh r~ng gia cong;

4- chuy~n 0<)09 tinh tien lac IV ella bimh rting: 5- chuy~n d(~mg t!nh tien dil~idf?c trl,lc banh r~ng;
6- chuyen d909 If3c hl ella banh rtmg.

Theo phllong phap nay cling co tM dimg hai d" d~ng ella dlloe dal nghieng 1116t goc sao eha hai m~lt con ella hai da t~o thanh profin hlnh thang cua thanh rang (hlnh 17.30b).

- Mai rang bang

hai d" mai dang dllqc di!t nghieng dia mot

Hinh 17.31. Mili rang bang hai dil mai d~ng dia dl1<;Jcd{it nghieng mgt g6e b~ng g6e an khop. 1- dil mai: 2. thanh r~ng luang tuqng: 3- banh fang gia eong: 4- ehuy~n d9n9 tinh tien lac III eua banh r~ng gia eong: 5- chuy~n di~>ng tinh tien dQc trye bEmhr~ng; 6- chuy~n d(mg quay lac bimh r~ng gia congo
ILl

goc bang goe an khap sao cho d<i tao ra vo';

eua

C6NG NGHE CHE TAO MAy

641

mi!t ben clla rang mqt thanh rang tuang tuang an kh&p vai bailh rang gia congo MallillTI vi~c ella da la mi!t phi\ng cho nen tiep xuc gifra da va mi!l rang Ii, tiep xuc duang (hlnh 17.31).
1J

Nguyen 19 lam vi~c cling tuang tu nhll sa do Iren hlnh 17.30, co ngh,a la khi gia cong da mai I lh,!c hien chuy~n dong quay, con banh , -3 2 rang 3 lh,!c hi~n cae chuytn ~;-dong nhu: chuy~n dqng quay H\c III 6, chuy~n dong Hinh 17.32. Mai rang bang hai da mai d~ngdia co trl;Jc quay vuong goe vai trl:lc banh rang gia congo l!nh tien Ik lu 4 va chuy~n 1da mai; 2- banh r~ng gia cong; 3- chuy~n d9n9 tinh tien dong tjnh lien doc tr\lc 5 d~ lac ILl eua bimh fang gia eOrlY: 4- chuy~nd(?ng quay lac IV mai hel chieu dai clla rang. eua banh fang gia cong; 5- chuyen d(~mgt!nh tien d9C trye Sau khi gia cong xong mot banh rang. rang, d" Ii,i ra xa, chi tiel th\rc hi~n quay phan dc;.d~ mai cac rang liep theo.
,

- Mai rang bfmg hai da mai dang rna vai tr\lc quay vuong goc vai tr\lc banh rang gia cong (hlnh 17.32). Phuang phap mai rang nay co nang sual cao han cac phuang phap mai rang alren. Cac chuy~n dong dn thiet khi gia cong cling luang t~rnhu cae chuy~n dong ella cae phuang ph,ip mai rang baohlnh khac. Thai gian CO" b,in T" (phut) khi mai rang theo phuang phap bao hlnh bang hai da mai dang rna duqc xac dinh theo cong lhuc: T

"

L.i ~ = (--+i,

no. S

(17.22)

a day:

L- chieu dai hanh !rlnh cua ban may (nu.l); i- so buac gia cong; n" - so bao hlnh; S- ltrqng ch~y dao doc sau mc;.tIan quay bao hlnh (mm/1 Ian bao hlnh);

,- thai gian quay ph,in dc;.(phut);

Z- so rang cua Mnh rang gia congo

692
Chieu.dai

Chltdng 17: Quy trlnh cong ngh~ che' t~o banh rang ...
hanh trlnh L (mm) ella ban may duqc tinh theo cong thtrc: L

=1

+ 2~h(D" - h) + 5 (mm)

(17.23)

oday:

10- chieu dai rang (mm); h- chieu cao rang (mm); Dol - duang kinh da mai (mm).

Khi mai nhieu banh rang cung h.\c co chieu did m6i rang (va ci\ mayo) Iii I" thl thai gian co ban T" (phtlt) de gia cong mqt banh rang la: To=

L.i )Z ( --+i~no'S K
- h) + 5 (mm)

(,117:24)

V6'i

= 10.K + 2~h(Dd

(d 1.25)

o day: K- so banh rang duoc dong thai gia congo Khi mai rang theo phUffilg phclp bao hlnh bang mqt da mai dang rna thl thai gian To duqc X<lcdinh theo cong thtrc (17.24) va nhan v6'i 2, boi VI chi co mqt da mai lam vi~c: T =2 --+iT o

L.i )Z ( no" S K

(17.26)

17.14.3. Mili rang biing dli mili d~ng tr~c vi!

Phllffi1g phap mai nay co nang suat cao hffi1 cac phuffi1g phap khac do qua trlnh gia cong xay ra lien tuc va dong thai tren mqt so rang. V 6'i da mai d,:,ng truc vit ta co the gia cong duqc bClnh rang tru. ran"b th~n"b va rang nghieng. Da mai duqc che' tao theo d,:,ng tr~lc vit co mqt ho;:ic hai
Hinh 17.33. Mil; rang b~ng da mili
trl:lc vito

1-chuy~rr 69n9 quay ella oil; 11chuyen d~mg ~n dao huang kfnh ella da; 111chuy~n 69n9 quay ella bemh rang gia cong; IV- chuyen 6909 tjnh tien d9C tn;lc banh rang gia cong ella dct

.
C6NG NGHE CHEf TAO MAy

.-;

693

dau m6i vai duang kfnh da trong khoang 300 + 400 mm. Hlnh 17.33 la sa d6 mai rang biing da mai tr\ICvir. Khi gia cong banh riing thlfc hi\\n chuytn dong quay III xung quanh truc cila n6, can da thlfc hi\\n cac chuytn d<?ng:chuytn dong quay I, chuytn dang an dao huang kinh II va chuytn dang t!nh tien IV doc truc b,\nh rang gia cang M dt het chi6u dai rang. T6c d<?quay clla cia thong thuang cluac chQn trong khoiing 22+32 m/giay, can t6c da dich chuyn dQc truc Mnh rang la 0,3 - 3 mm/vong quay ella banh rang. Cac chuytn d<?ngI va III t'!o thanh dc chuytn cI<?ng bao hlnh nhu phay lim rang. Chuytn cI<?ng an dao huang kfnh II cluac chon trong khoiing 0,0 I + 0,08 mm/vong quaycua Mnh rang gia cang dt mai het chi6u sau cua rang. Gia cang biing phuong phap nay c6 tht d'!t cI<? chfnh xac cap 4 + 5, d<?nhan b6ng R" = 1,25 + 0,16 >tm. Thai gian gia cang rat ngan, khoiing 0,2 + 0,3 phot cho m<?trang. Khi mai Mnh rang c6 mMun m < I c6 th mai mat Ian. Vai Mnh rang c6 maclun m > I c6 tht mai lam hai Ian (mai ban tinh va mai tinh).

17.15. MAl NGHIEN BANH RANG

Mai nghi6n banh n"ingla m<?tphuong phap gia cang tinh sau nhi\\t luy\\n M nang cao cia nhan b6ng b6 mat rang. Sau khi mai nghi6n, cI<? nhan bOng b6 mat rang c6 th~ clat R"

= 0,63

+ 0,32 >tm; giilm cluqc sai s6 dang rang, giam sai s6

buac va cI<? ciao vanh rang, giilm bien d,!ng sau nhi\\t luy\\n, lam s,!ch cae oxyt, cac vet 16i, 16m, do d6 giam duac tieng 6n klli lam vi\\c. Tuy nhien, mai nghi6n rang c6 nang suat gia cang thap. Mai nghi6n cluqc Slrd\!ng trang nhling tnrang hqp Mnh rang c6 yeu cau cao v6 cia chinh xac .nhu cac banh rang trong a ta.

Biin chat cua phuang phap mai nghi6n rang lit cho banh rang gia cang quay an khap vai m<?thoac ba Mnh rang biing gang d6ng vai tro dung cI! nghi6n, tren m~t rang cua chUng duqc bai m<?tlap bat nghi6n. C6 hai phuang phap nghi6n rang: - Phuong phap thu nhat: truc cua b,\nh rang gia cang song song vai truc ella banh nghi6n (hlnh 17.34a). - Phlrong phap thu hai: tr\lc ella banh rang gia cang nghieng m<?!g6c so vai truc ella Mnh nghi6n (hlnh 17.34b). Theo sa tJl6tren hinh 17.34a thi banh rang gia cang I la banh rang chll d<?ng,n6 truy6n chuytn cI<?ng cho banh nghi6n 2. D c6 tht nghi6n duqc ca hai

694

Chuang 17: Quy lrinh cong ngh~ ch l~o biinh ding ...

b) oj
Hinh 17.34. So

do mai

nghien

banh rang.

1- bimh rang gia cong; 2, 3- banh nghien.

rn(it ben ella rang can ph"i co chuyen d(mg quay theo hai chi~u thutm nghich. Ngoai ra banh rang gia cong can tlwc hien chuyen d(mg chay dao d9C tnie de rnai het chi~u dili rang. phap thli hai (hlnh 17.34b) banh rang gia cong I an kh6"pvai ba banh nghi~n, trong do co hai banh nghi~n so 2 co r[mg nghieng, can banh nghi~n so 3 co rang thfrng. VI v~y, tr~c cila banh nghi~n 3 song song vai tr~c ella banh rang gia cong I,can cac tr~c cila hai banh nghi~n so 2 nghieng so vai tr\ICcila b3nh gia cong mot goc vagoc nay co the di~u chinh duoc. Hai b,inh nghi~n so 21a hai banh diln co so vong quay n = 150.;. 300 vong/phlrt, can banh rang gia cong co chuyen dong tjnh tien doc tnlc vai 40 .;. 200 hanh trlnh kep trong mot phlrt. Gia cong theo phuong phap therhai co nang suat va d(>chinh xac cao hml phuong phap thli nhat, VI trong qua tr1nh an kh6"p khi nghi~n, banh rang gia cong tiep XlrC vai hai banh nghi~n'co tr~c ga nghieng theo cac vet 1, 2 va vai banh nghi~n tr\lc thing theo vet 3 (hlnh 17.35). Chinh VI vay rna khi nghi~n su tiep XlrC cila banh rang gia cong vai cac banh nghi~n dlroc d~u dan hffi1. Cac phuong phap nghi~n tren day duqc thuc hien theo hai cach:
Hinh 17.35. Vet nghien tre""

6 phuong

rang gia congo

CONG NGHE CHE TAO MAy

605

- Nghien khong co khe h6': khi b,\nh rang gia cong va b,\nh nghien an khop vai nhau khong co khe h6' (hinh 17.36b). Trang tntang hop nay ca hai m;:it cua rang deu duqc nghien dong thai. - Nghien co khe h6' (hinh 17.36a). Trang tnlang h9P nay m6i m;:it ben cua rang duqc gia cong rieng bi~t tuy theo chieu quay Clla banh rang. o.
)

b)

Hinh 17.36.Cac bit?" philp nghien. a) nghien co khe hd; b) nghien kh6ng co khe he;

1- bimh nghien; 2- banh rang gia congo

Khi nghien phili tao ra mot ap l\IC len m;:itrang tif 5 + 7 kG/cm. Banh nghien (dung c\l) duqc che l<!O tif gang h~t mjn co do cU"ng180 + 220 HE (gang x,\m 15 + 32 hoac gang xam 21 + 40). Be rong ella banh nghien dnlan han be rang clla banh r,mg gia cong khoang 4 + 1.0mm. Luang du mai nghien rang m(>tphia nho han 0,02 + 0,05 mm. Thai gian mai nghien banh rang khoimg 6 phdt. Tubi ben Clla banh nghien co thi! gia cong duqc 500 + 1000 b,\nh r,mg.'

17.16. MAl KHON BANH RANG

Mai khon banh rang la phuang pMp gia cong tinh banh rang di! nang cao do bong be m;:itrang va d(>chinh xac cua vanh rang. Mai khon cho phep sua duac nhling vet loi 16m, nhap nho 6' mat rang, hi~u chinh duqc mot ph"n sai s6 prafin rang va nhling khuyet tal do nhi~t luy~n gay ra. Sau khi mai khon, banh r,mg lam viec giilm duac tieng on, ({mg dien tfch tiep Xl\Cva nang cao tubi ben cua rang. Mai khan co thi! tang do bong be mat len I + 2 cap (d~t R" = 1,25 + 0,32 !-!m). Qua trinh mai khonla SIran khap cua hai Mnh r[mg, trang do co mol banh rang la chi tiet gia cong, can mot banh rang la dung C\Idt banh rang dung cu la banh truyen chuyfn dong quay cho banh rang gia congo Tr\lc cua banh rang dung cu va banh rang gia cong duac dat cheo nhau mot goc, do do t~o ra S\l tnrql va ca sat 6' m;:itrang gi6ng nhu ca rang, lam cho banh rang gia cong duac dt nhling lap phoi rat mongo De gia c(mg dllqC cit hai mat ben ella rang, banh dung c\l ph,ii co chuyfn dong quay theo hai chieu thu~n nghjch. Banh rang d\lng cu co vang trang duac lam tif chat deo, can vang ngoai duqc lam tif v~t li~u nh,\m nhu cacbua silic (SiC), cacbit bo hoac kim wang nhan tao de tang tfnh cM g9t.

696

Chuang 17: Quy lrinh cong ngh~ che'I').Obanh ding ...

Tuy theo yeu cau ky thu~itva d~ng san xuat co cae phuang phap mai khan rang sau dilY: - Mai khan co khe hi'Jkhi banh rang d",ng eu va b,inh rimg gia eOng an kh6"pvai nhau chi tiep xue i'Jmot phfa can i'Jphfa ben kia co khe hi'Jtfl 0.1 c- 0,2 mm. Phuang phap mai khan rang co khe hi'Jeong gi6ng nhlr phuang phap mai nghien rang co khe hi'J.De thue hien duae qua trlnh cat can phai co ap life vong. Ap lue nay duae t~o ra bang phuang phap co khf, dau ep, hai ep hoae dien tfr. Ap lue nay nam trong khoang 50
c-

150 N.

Mai co khe hi'Jduae dung de slla chua nhfrng vet 16i 16m, tang d(>nhan bOng be m~t rang va Slfadl1O'e m(>tphan sai s6 profin rang. - Mai khan khong co khe hi'Jkhi b<inhrang d",ng eu va banh rling gia eong an khap vai nhau khong co khe hi'Ji'Jcit hai mat ben eila r[mg, do do ca hai mat ben rang duqe gia cong d6ng thoi. Phuang phap gia cong r[mg nay cong gi6ng nhu phuang phap mai nghien rang khong co khe hi'J.De mili khOn rang theo phuang phap nay can phai Co ap luc huang kfnh. Phuang phap mai khan rang khong co khe hi'Jcho phep giam sai s6 profin rang va sai s6 tbng hqp an kh6p hai ben cila banh rang. Luqng du de mai khan rang duac c1H?n trong ph,:,m vi 0,025 c- 0,05 mm .. Neu luang du Ian thl nang suat gia cong va hi.;u qua kinh te khong cao. T6c do cat khi mai khan rang duac Iiiy trong khoang 4 c- 6 m/giay. Luqng chay dao doc cila ban may la 0,025 c- 0,5 mm/vang quay clla b<inhrang gia cong. Dung dich trm1 ngu(>i duqc'dfmg khi mai khan rang la emunxi hoac dau cang nghi.;p. Phuang phap mai khan rang duqc Slrdung de gia cong cac banh rang co mOdun tfr 2 c- 6 mm sau nhiet luy.;n. Can nha rang, nguyen cong mai khOn rang duqc thuc hi.;n sau nguyen cang mai khan 16VIphai chon 16lam chuan <lEi mai khan rang.

17.17. GIA CONG BANH RANG CON

Banh rang can co cac loai: rang thang, rang nghieng va rimg xoftn (hlnh 17.37). Rieng loai rang xoftn (rang cong) lai chia ra: rang cung tron, rang cong than khai va rang cong epixicloid. Chieu cao rang cila cac lo~i banh rang tren day co the deu hoac thay dbi tuy theo tfnh nang cila chung (hlnh 17.38).

CONC NCHE CHE TAO MAy

697

.~~
I
0)

b)

c)

Hinh 17.37. Cae loe,ti banh rang con. a) rang thilng; b) r~ng nghieng; c) r~ng congo

Tuy theo yeu call ve ke't cau cua. tlrng lo~i may, cac lo~i banh rang can co the & d~ng dia co 16 hoi,ic lien tn,Ic. De d~l duqc hi~u qua kinh te' phai co phuong phap gia cong thich hqp d6i v6i m6i loai rang.

o
0) Hinh 17.38. Cae d~ngchieu cao rang eua banh rang con. aj r;h!u cao rang deu; b) chieu cao rang thay dol.

17.17.1. Gia cong banh rang con th:ing Banh rang can thi'mg duqc gia cong btmg cac phlrong phap: bao, phay hoac chu6t. Bien dang rang duqc hlnh thanh theo nguyen Iy djnh hlnh hoac bao hlnh. 17.17.1.1. Phuong phcip d?nh hinh a. Phay rang Banh rang can ralig th~ng va rang nghieng duqc phay btmg dao phay dinh hlnh tren may phay v~n nang co dau chia do. Dao phay dinh hlnh co the HI: dao phay dia djnh hlnh hoac dao phay ngon dinh hlnh. Banh rang gia cong duac ga tren dau chi a do v6i goc can biing goc can & chan rang (hlnh 17.39a). H1nh 17.39b la sa d6 phay ranh rang qua 3 bu6c: - Bu6c' 1: phay ranh rang co be rong la b" be dai la I (hlnh 17.39b). nay c61lne dung dao phay dia thong thuang (co be rong la b,).

6 bu6c

698

Chliang 17: Quy trinh eong ngh~ eh t~obanh rang ...

b)

Hinh 17.39. Phay banh rang con bAng dao phay cITa d!nh hinh.
a) 921 chi tiet gia cong tren tn}c 9a; b) sd do phay ranh r~ng.

_ Bllae 2: banh rfmg dlTO"e quay di mot goe a va dung dao phay mMun d~ dt het ph an vatli.;u I (hJnh 17.3%) eua tat cii cae rang. Goc quay a clul ban b, - b" may dllO"Cxac dinh theo cong thirc: tga

21

(17.27)

a day:

b,- b6 rong ranh rang b,- b6 rong ranh rang

a dati 100 (mm);

a d:iu
nh6 (mm);

1- chi6u dai cua rang (mm). _ Buac 3: phay ph an vat li.;u 2 ella (fit ca cac rang (hJnh 17.3%) sau khi banh rang dlTO"C quay di m'?t goc a theo hlrOOg ngllO"clai (sau khi ket thuc blrac 2, brinh rang dllqc quay tra v~ vi trf ban dau rai sau do mai duO"cquay di goc a d~ phay philn vat lieu 2). PhlTO"ngphap phay rang tren day dllO"Cdimg d~ gia cong ulc banh co modun JOOva do chinh xac khong cao.

b. Chuot b1inh rang con

PhllO"ng phap nay dllO"Cdimg d~ gia eong cac banh rang con thAng co mMun trung bJnh tren may chuat rang chuyen dung (hJnh 17 AOa). Dung cu dt la mot dao chuat vong tron 1 (hJnh 17AOb) bao gam 15 nhom (mili nhom co 5 dao) dllqc ghep l"i vai nhau. Cac dao co profin thay deli dllOC ghep theo m'?t thu tlf d~ dt tho, dt ban tinh va dt tinh. Mili mot Illai dao h61111lit lap

C6NG NGHE CHE TAO MAy

699

luqng du tren banh rang gia cong 2. Dao chuat quay vai tac d(>ca dinh va thuc hii;n chuy~n d(>ng tjnh tiEn vai tac do khac nhau tren d.c 'luang hlmh trlnh. Khi dt tho va ban tinh dao chuat th1!'chii;n chuy~n d(>ng tjnh tiEn tu dau nh6 tai dau Ian cua banh rang, con khi edt tinh thl dao chuat dich chuy~n theo huang nguqc I~i. Ranh rang duqc gia cong xong sau m(>tvong quay cua dao. Trang qua trlnh gia cong banh rang gia cong dUng yen, khi dao quay tai phan khong co lucridt, b3nh rang thuc hien chuy~n d(>ng quay phan d(> d~ gia cong ranh rang tiEp theo.

a)

b) ~ Rang cal tinh

Rang

cat tho
Cho quay chi

titi,

di mot rang

Hinh 17.40. Chuot banh rang con. Phuong' phap chuat 1dao chu6t; 2- bfmh r~ng gia congo rang co nang suat cao hon phuong phap phay rang dinh hlnh, dong thai d(>chfnh xac dat duqc tuong duong vai d(>chinh x,ic gia cong b~ng phuong phap phay rang bao h,nh (se duqc nghien cuu &saul.

Thai gian ca bim To (phtlt) khi chuat banh rang duac xac dinh theo cong thtrc:
(t +1)Z

To=-6-0&day: t- thai gian chuat m(>trang (giay);

T-

(17.28)

thai gian quay phan d(>M chuat rang khac (giay);

Z- so rang ella banh rang gia cong.

c. BiIO rang theo duifng

Banh rarig con rang th~ng co m6dun va duoog kinh Ian co thE'duqc gia

700

Chliong 17: Quy trinh c6ng ngh~ ch t'!-obanh rang ...

cong bang phuong phap bao theo dlr5ng.

banh rang, con rang thing kich

b)
Hinh 17.41. SCf

do bao

rang con.

a) sO d6 dVong baD r~ng con; b) sO d6 d(mg' ella ban xe dao bao r~ng con'tren. may Oerlikon K4a. 1- bimh rang gia cong; 2- bq ph~n dEInhuang; 2,; 21p; 2,c,cac dLJBngchep hlnh; 3- cae dao; 4- ban xe dao; 5- cd cau cam; 6- d6i tr9ng.

CONG NGHE CHEf TAO MAY

701

thuae eua rang tang dan di'u theo huang tu di1u)lho tai dau to nen rang ella riit ca nhiing banh rflllg can vai tllng so rang nhu nhau eo thong so hlnh hoc tuong tu nhau. Cho nen duiing tuong duang vai mat tMn khai rang se duac dllllg chung cho tat cii cac bitnh rang can co tllng so rang nhu nhau. Hinh 17.41 Ia sa do duang bao rang can va sa do di?ng Cllaban xe dao tren may bao rang can Oerl ikon K4a. Banh rang gia cong I dHac ga tren tmc ehinh cUa dau chia do. Trong qUit trlnh cat banh rang gia cong khong chuy6n di?ng, do do nang cao duae do chinh xac gia congo Vi.;c pMn di?duqc tlllrc hi.;n tu dong sau khi gia cong xong mot rang. Cae dao 3 dHqc ga tren hai b:m xe dao 4. Nha ca cau culit mil cae hanh trlnh kep c.llachung thue hi.;n luqng ehay dao S. 6 dau cuoi c.llano co lap con Jan chen-hlnh, no e1uae ty vao du6ng 2" duang nay co profin phong e1aiClla rang gia cong va nam caeh e1inha ella banh rang mi?t kholml cach 1500 mm. Cae dao 3 dlrac e1ii'uehinh sao eha Itlai cat clla ehlmg chuy6n dong thea cac duang sinh ella mal rflllg vii dc e1uimgnay giao nhau a dinh O. Dii'u ki.;n do cho phep dat d'lac do chinh xac gia eong mat ding. Luqng chay dao S duac thue hii;n nha mot cam tren ca diU 5 elta ban xe dao. Doi trong 6 co ti\c dung tao nen ap hIe din thiet toi thi6u ella eon Ian trcn duang chep hlnh 2,. Khi muon ve tron diiu rang ta chi vicc thay duang 2, btmg duang 2,1' viIkhi muon gia cong pha twae can thay duang 2, btmg dU6ng 2,z' 17.17.1.2. PhU:dng phap ban hinh Gia cong bang plllfong phap baa hlnh cho phep t",odHac profin rfmg co di? chinh xac cao. Phuong phap bao hlnh gia c(mg banh rang can co xuiit phat di6m !lIang t~l nhu doi vai banh rang tru. Ta thay khi gia eong banh rang tm thl rilllg duae tao nen bai sulan ella tr~lchi a b,inh rang theo mat phi\ng chia eua thanh r[mg, con khi gia cong banh rang eon thl rang c1uqeti,lO nen bai su Ian Clla can ehia banh rang theo mat phi\ng chia clla Mnh det sinh. Banh dyt sinh nay duac xem nhu banh can vai goc dinh ella can chia la 180". Profin rang e1uactao nen btlllg SllIan tuang doi eua dung eu cM va banh rang gia congo D~mg cu eM la mot hO(lchai dao eo luai ct.t dang hlnh thang, no thlTChien chuy6n dong quay va tinhtien hoac ehuy6n dong tinh tien eli lai theo huang can chia ella hanh rang. Ngoai ra dung C~I cat con co th6 c1uacgit

702

Chuong 17: Quy trinh cong ngh~ che' t'!-o banh rang ...

tren m9t bim quay d~ th\le hi~n chuy~n dong an kh6"pvai banh rang gia eong. Hi~n nay ton tai mot so pl1Llangph,ip gia eong theo cae nguyen Iy neu tren. a. Phay blinh rang con bling hai dan phay d1a TI,eD phuong phap nay thi dao phay co dUOngkinh Ian, rang ch{lp. mat ben elta rang la e,mh ella hiuh thang wang t\l nhu rang ella thanh rang (hinh
17.42).

-p)
Hinh 17.42. Phay banh rang con bilng hai dao phay dTa.

True ehinh elta cae dao phay dllae ga tren mot ban quay ma so vong quay oJ ella n6 cung vai so vong quay 11(; ella bllnh rflng t~o nen chuy~n dQng Ian an kh6p giiia dao va m"t ben elta rang gia congo Khi duang kfnh ella daD phay dia Ian han nhi~u so vai ehi~u dai rang ella banh r,mg gia cong thi dao co th~ chi dn ehuy~n dong ci\t V. Neu ehi~u dai rang ella b,inh rang gia cong Ian hO'n20 ml11thi daD, ngoai ehuy~n dong eftt V con phili thue hi~n ehay dao S. Sau khi phay xong mot ranh rang, bim quay co mang dao lui ra d~ banh l':lng gia eong thue hi~n chuy~n d(mg quay ph'ln d9 sang rang tiep theo. Gia eong btmg phllang phap nay eho phep nang eao nang sU:lt3 ~ 7 Ifinso vai cac phuong phap gia c(lng kh,ic. Cae may phay rang ehuyen dung nhu 5P23 ella Nga, ZFTK ella Dtle, N". 104 vii N ~ 114 ella My Mu gia eong banh rang con theo nguyen

Iy nay.

CONG NGHE CHE TAO MAy

703

b. Gia ding rang con biing phuong plztip hila baa Izinlz Phuong phap baa rfmg baa hlnh duoe dung de gia eong tinh banh rang con tren cae may bao rang ehuyen dung (hlnh 17.43a). Hinh 17.43b la so do bao rang theo nguyen Iy bao hinh. Hai dao bao I. 2 tlure h i~n cae ehuyen d<?ngtjnh tien di Ji!idge thea
rang gia cong, con
a)

banh

rang gia

eong thue hi~n ehuyen d<lI1gquay baa hinh. 0 hanh trinh nguoe lai, daa lui ra kh6i be m~t rang m'?t ehut de giarn d,? mon eua Ilr6"i dao. TIloi gian gia eong rn'?t rang phu thu,?e vito viit Ii~u va rn6dun eua banh rang, Iuong du gia eong va cae yeu to khae (daa d<?ngtrang khoang 3,5 .;. 30 giflY). 17.17.2. Gia cong banh rang con cong Banh rang con cong duqe dung nhieu vi kha nang truyen dong lan, truyen d,?ng em, it on. he so trllllg khap eao, co the dat dlroe ty so truyen Ian vai khong gian tuong doi
b)

be.
Tuy viiY, luc ehieu true ella truyen d<?ng banh rang con cong thuang Ian hon so vai b.lnh rang con th~ng.

Hinh 17.43. Gia cong banh rang con tren may bao rang. a) sd

do ga dao;

b) sd

do I~n bao hinh;

1, 2- dao bao

De gia eong b.\nh rfll1gcon eong phili co thiet bi ehuyen dllllg phu-c l,lP, nhung do co the dt duoe lien tuc nen nang suat gia cong cao h011so vai gia eong banh rang con th~ng.

704

Chuang 17: Quy trinh (ong ngh~ (he't'.l0 banh rang ...

17.17.2.1. cilt rang con cong b6ng ddu dao

H1nh 17.44 la sa dil cat rang con cong b~ng dau daD tren m,iy cat rang con chuyen dllllg. Khi gia cong, dau daD 4 thlfc hi~n chuy6i! dong quay trim, con banh d~t sinh wang tUffilg2 (duac ga tren mam quay I) va banh r[lIlg gia cong 3 lhuc hi~n cac chuy6n dong quay baD hlnh theo hai chiu thu[lIl nghich (d6 dt hai b6 mij,t Iili va 15m cua rang). Sau khi dt xong mot rang, dau daD 4 (clmg mam quay, I) 1lli ra d6 Mnh r[mg gia cong 3 thuc,hi~n chuy6n dong quay phan do va qua t.rlnh dt rang duac lap l'.Ii. S6l[in lap,lai (s6 chu ky) phui b~ng s6 rang gia cong. Tuytheo ket du, dau daD duqc chia ra cac loai:
Hinh 17.44. Cat rang con cong b~ng dau dao. 1- ban ga-dao; 2- banh rang dE?t ~inh; 3- banh rang gia cong; 4- dau dao.

((

- Dau,dao mot m[lt. - Dau dao hai mat. - Dall daD ba mat. m~1ttat d cac luai daD d6u duac b6 tri vong ngoai hO[IC vong trong, Oic !troi dao a vang ngoai duac dlmg d6 dt mat 15m ella rang, con cac luai dao a vong trong duac dung d~ cat m[lt 16i Clla rang. Nhu v,iy, phai

6 drill daD m9t

dung hai driu daD mot m[ltd~ dt hai b6 Imit rang va m9t dfiu dao cat tinh (dall daD hai mat hoac dau daD 1116tmat) di! h61 di mot lap kim Imli (1cil hai b6 mf,l rang. Dau dao hai mat (hlnh 17.45a) co dc hroi daD duqc b6 tr, Ic nhau (mot r[mg

a cil vang
a vong

ngoai
SO

va vong trong d6 dt c,1 hai mat Iili villiim clla rfmg. Cac lu5'i dao du(yc b6 trf

a vang

ngoili, rang tiep theo (1vang tron).

D,lu dao ba mat (hlnh 17.45b) co dc luai daD dIrac b6 tri

ngoi\i,

vong trong va
rang.

a gifra.

Cae hro"j dao 6 vcmg ngoai va yang trung c() chi'rc nfmg

gi6ng nhu d[iu daD hai mat, can de lu6'i dao

a giiia

chi dt phfln girra Clla ranh

CONG NGHE CHE TAO MAY

705

Thoi gian ca bim To(pMt) khi gia cong Mnh rang con cong duqc xac d,nh theo cong thuc:

To=
adily:

(t +'t)Z

60

(17.29)

t- thoi gian dt m9t ranh rang (giay);

1:- thoi gian quay philn do cho mot rang va thoi gian lui daD ra, tien

daD vao (giay); Z- so rang clla Mnh rang gia cong.

Hinh 17.45. Sa

do cat ella dau dao hai m~t va dau dao ba m~t.

a) d~u daD hai mal; b) d~u daD ba m~t.

17.17.2.2.

crit

rang con cong biing dao pkay Zan kink con

mnh 17.46 la sa d6 dt rang con biing daD phay Ian hlnh con (hay daD phay Ian tr\lc vit hlnh con). Rang cua daD phay duqc phan bo!ren duong xo;\n vit con rna buac cua no tren dUOngcon chia co gia tr, khong d6i. Nhu vay, thl!Cchat daD phay co dang tr\lc vit hlnh con vai goc con chia 30". Tiet di~n mat dt clla daD di qua tam co d~ng m9t thanh rang th;ing. DaD phay 2 duqc ga nghieng mot goc so vai vimh rang clla banh rang gia cong 1. Banh rang gia cong 1 thl!c hi~n chuy~n dong an kh{Jpvai Mnh d"t sinh lUOngtuqng 3. Ngoai ra Mnh rang gia cong 1 con thl1c hi~n them mot chuy~n d9ng ph\l (duqc mo ta bang mi1i ten net dii't). Qua tdnh dt rang duqc thl!c hi~n lien tuc (khong dn philn d9 nhu dc phuong pMp dt rang kMc). DaD phay xo;\n phiii duqc dimg d~ gia cong Mnh rang xo;\n trai va nguqc lai, daD phay xo;\n trai duqc dung d~ gia cong Mnh rang xo;\n phai. Tuy nhien,

45. CNCT

'706

Chuang 17: Quy trinh cong ngh~ che't~o banh ding...

rl
J

IJ-J
,
.

Hinh 17.46. Sa deSc~t rang con cong ba.ng dao phay Ian hinh con. 1- banh r~ng gia cong; 2- dao phay I~n hlnh con; 3- bfmh dl?t sinh.

dao phay co ket cau phuc tap va ehe t;:tokho, do do phuong pMp nay it duqc dung de gia eong Mnh rang con eong. 17.17.3. Gia cong tinh banh rang con Gia eong tinh Mnhrang con (con thftng va con eong) duqe th1JC hi?n biing cae phuong phap: ca rang va mai rang. 17.17.3.1. Cd banh rang con Phuong philp ca banh rang con eho phep nang eao do nhan bong b6 mat va do ehinh xae eila prafin rang, darn baa sU an kh6'p eila hai Mnh rang con, trang do mot 1ad~ng eu (Mnh cal can motla Mnh rang gia eong. ffinh 17.471a sad6 ca Mnh rang con eong. Ta thay: tr~e quay eila Mnh ea 1 khong trung v&idinh con eila banh rang gia eong 2, do do khi chung an kh6'p v&inhau trang qua trlnh gia eong tao nen sl! khong trung hu&ng eila t6e do Mnh ca Vo va t6e do eila Mnh rang gia eong V. VI vay, sinh ra t6e do truql V, d,?e thea rang eila banh rang gia eong. T6e do truql nay thl!e hi?n ehuyen dong dt eila Mnh ea vao mi'[trang eila Mnh rang gia eong. Qua trlnh dt xay ra lien t~e khi Mnh ca va banh rang gia eong an kh6'p v&inhau va quay khong dao ehi6u. Banh ca 1aMnh ehil dong, can Mnh rang gia eong ehuyen dong thea va thl!e hi?n an dao hu&ng kinh. T6e do dt khi ca duqe eh,?n trong khoang 15
-i-

20 m/phu!. Sai sO'

CONG NG~

CHE TAO MAy

2

707

bUlk vong cila rang sau khi ca d~t 0,02 -;-0,05 mm. Vei tiep xUcdat 80 -;-1000/0 theo chieu cao rang va 70 -;-90% duqc thlfc hi~n bang cach thay dbi V! trf cila banh rang gia c6ng doi vai banh ca va ban kfnh cong cila rang b:inh ca. So vai cac phuang phap gia c6ng tinh khae thl phuang phap ca rang co l!U diem la nang suat cao, tang duqc di?nhan bong be mat va d6 chinh xae profin cila rang gia c6ng, thiet bj gia c6ng dan gian va re tien. Phuang

Hinh 17.47. So

do cil

bilnh rang con cong

1- bilnh Gil; 2- bilnh rang gia G6ng

phap nay duqc sir dl!ng ttong san xuat hang lo~t Ian cho nhiIng banh rang co yeu cau ky thu~t kh6ng cao Him. 17.17.3.2. Miii brinh rang con Phuang phap nay duqc dung de gia c6ng tinh cac banh rang co yeu cau cao ve di?chinh xae va di?nhan bong be m(it rang. Vi c6ng ngh~ va thiet bj ph(rc t~p, nang suat thap, cho nen phuang phap nay chi duqc dung khi cac phuang phap khac kh6ng thlfc hi~n duqc. Cac banh rang c6n duqc mai thuCmgdung de lam banh rang mau, lam dl!ng cu ciit nhu banh ca, banh nghien ho(ic dung ttong cac bi? truyen cila may co di? chfnh xae cao, lam vi~c vai toc di? Ian. a. Miii banh rang con thcing De mai banh rang c6n th~ng co the dung hai da d~ng dla ph~ng hoac c6n va mai theo phuang phap bao hlnh. Hlnh 17.48 la sa d6 mai banh rang c6n th~ng. Da mai I duqc d(it vao con trtrqt tren mam I~c 3 cila may. Trang'qua trlnh ciit, da quay tron va con trtrqt mang da djch chuyen di l~i theo huang rang, mam I~c co chuen di?ng quay I bao hlnh v6i ehuyen di)ng quay II eila banh rang gia e6ng 2. Sau khi mai xong mi?t rang, da lui ra va banh rang gia e6ng thue hi~n ehuyen di?ng quay philn d6 de mai rang tiep theo. Toe di?eila'da mai duqe chqn trang khoang 25 -;-30 m/giay. Luqng du mai .<;>t phfa la 0,07 -;-0,12 mm va so hanh trlnh mai la 4 -;-10. Di? nhan bong be m(it sau khi mai co the d~t R, = 0,63 -;-0,32 flm.

708

Chuang 17: Quy trinh dIng ngh~ che' ti).obanh rang ...

----~-

r-.. .~ .
3

Hinh 17.48. So:

do mai

bimh rang

con thing.

1- (fa mai; 2- banh ri:lng gia c6ng; 3- mam lac

b. Miii btinh rang con cong Khi mai banh con eang nguaita dung da mai hlnh eh~u co duang sinh trlJ. be m~t lam vi~e ella da duqe sua con va thue hi~n mai thea phuang phap baa hlnh. ffinh 17.49 la SCI do mai banh rang con eong. Da mai 2 thlJ'ehi~n ehuyen dqng quay I xung quanh trlJe ella no. True ella da mai 2 duqe Iftptn~nmam quay I va mam quay I lai thue hi~n 2 ehuyen dqng quay II xung quanh 3 true ella no, khae v6i true ella da mai 2. Chuyen dqng quay II ella mam quay I phi\i phu hqp v6i ehuyen dqng quay III eua banh rang gia eong 3. Nha cae ehuyen dqng nay rna da co the dt duqe mqt ranh rang con eong. Sau khi dt xong mqt ranh rang, da lui ra va banh rang gia eong thue hi~n ehuyen dqng quay phan dq de dt ranh rang tiep theo.

Hinh 17.49. Sd do mai banh rang con congo 1- mam quay; 2- da mai: 3- banh rang gia congo

CONG NGH~

criE TAO MAy

709

Phuang phap nay duqc dung di! mai nhUng banh rang chinh xac tmng san xuat hang la~t va hang kh6i.
el/

17.18. CAN RANG Can rang la mot phl1ang phap gia cong mai, co nang suat caa han dt rang tai IS 7 20 Ian va Il1qngkim la~i haa hut chi vilOkhaang 3 7 4% kh6i luqng clla phoi. Banh rang co modun m < :) dl1O'c can nguqi, con modun m > I duqc can nong haac can ph6i hqp nong - nguoi. Chqn phuang ph'lp can ph", thuqc vaa mOdun m, ket cau cua banh rang, dq chinh xac :yeu cau va vat li?u banh rang. Phuang phap can nguqi cac banh rang co mOdun m nho co thi! dl1qc th,!c hi?n tren may ti?n vai cach ch~y daa dqc.
Hinh 17 .50a

c)

1t!
'I '
2

J
4

5 0

la sO'd6
!Hinh 17.50. Cae phuong phap can rang. -a) can r~ng tren may ti$n: 1. mOi tam trLfdC; 2. banh fang rn~u; 3;6. banh rang can; 4. phoi (banh rang); 5. rnO;tam sau; b) can fang tren may chuyen dung: 1. trye chinh; 2. banh can; 3. banh rang gia cong; 4. true ga; 5. gil ch~n; c) can rang con tren may can chuye!n dung: 1. kh6i di trLfc;1t; 2. trye chfnh trEm;3;8. bimh rang dong bi?; 4. bimh can; 5;6.

can nguqi tren may ti?n. Trt,tc ga duqc ga tren mui tarn twac I va mui tarn sau 5 ella may ti?n va truc ga nay quay thea tr~lc clifnh cua may. Trentr",c ga duqc ga cac phoi 4 va banh rang miu 2, banh

go banh rang; 7. banh fang gia

cong; 9. trl,lc chinh duaL

710

Chuang 17: Quy trinh cong ngh~ che' t'!-obanh rang ...

rang mau 2 luc dau chuy~n d(>ngan khap vai hai hoi;lcba banh rang can 3. 6 (d~ng cu) duqc Hiptren ban xe dao cua may. Khi cac banh rang can 3 khong con an khap vai banh rang mau 2 thl qua trlnh can cae phoi 4 duqc bat dau. D~ t~o duqc profin rang d6i xU'ngthl qua tdnh dn pMi duqc dao chi6u (tr~c chinh cua may quay theo hai chi6u thu~n nghjch). Cac banh rang can 3 va 6 lil cac banh rang co mMun bimg mMun cua banh rang gia cong va co mat dau hlnh con d~ thlrC hit';n qua trlnh can. D(>chinh xac ella banh rang can ngu(>ico thi! d~t dip 8. D~ can nong, phoi pMi duqc nung nong tai nhit';t d(> 100 -;- 1200'C trong 20 -;-30 giay bimg dong dit';n cao tan. Can nong co th~ duqc thl!c hit';n biing phuang phap tien dao dqc ho~c tien dao huang kinh. Hlnh 17.50b la sa do can nong biing phuang phap tien dao huang kinh. Nguyen Iy clla phuang phap la hai banh can 2 duqc ga tren cac truc chinh I, quay cling chi6u nhau va thuc hit';nluqng tien dao huang kinh, con banh rang gia cong 3 duqc ga tren tr~c ga 4 va quay theo cac banh can 2. Nhu v~y rang gia cong duqc t~o thanh nha bien d~ng cac banh can 2 co cac ga ch~n 5 d~ t~o di6u kit';n thu~n Iqi cho dinh hlnh rang gia congo Truac khi can, banh rang gia cong 3 cling tr~c ga 4 duqc nang len va nung nong biing dong dit';n cao tan, sau do no duqc h~ xu6ng d~ hai banh can 2 thl!c hit';n qua tdnh gia congo Can nong vai phuang phap ch~y dao dqc duqc thl!c hit';n biing cach dich chuy~n phoi nung nong biing dong dit';n cao tan thong thuang theo huang tit' duai len tren. Thai gian d~ can m(>trang clla banh rang co mMun tit'2 -;-3 mm la 30 den 60 giay tuy thu(>cvilo s6 rang gia congo D(>chinh xac clla banh rang can co th~ d~t cilp 9. D~ nang cao d(>chinh xae cua banh rang nguai ta su d~ng phuang phap gia cong t6 hqp: can - ch~y ra ho~c can - dt rang tinh (can - phay rang tinh). Phuang phap ch~y ra banh rang co nang suilt cao han phay Ian rang gap 5 Ian. D(>chinh xac cua rang sau khi ch~y ra co th~ tuang duang vai d(>chinh xac clla rang sau khi ca rang. .. Gan day nguai ta dii ung d~ng phuang phap can nong d~ gia cong banh rang con cong (con xoan) co mMun Ian (hlnh 17.50c). Phoi banh rang dUDC gia cong tren may tit';n ban tl! dong, sau do no duqc ga tren truc chinh 9 phia . dum clla may can rang va duqc nung nong biing dong dit';ncao tan trong vong 1 phut d~t duqc chi6u silu co nhit';td(>1220' -;-I 250'C. Sau do, CD cilu nung cao tan llii 1'3, tr~c chinh phia tren 2 cling banh can 4 va banh rang quay dong b(>3

de

C6NG NGH(: CHE T~O MAy

711

duac h~ xu6ng nha kh6i di tmgt I de an kh6p vai banh rang quay d6ng bi;> 8 duac ga 6 truc chinh phia duai 9. Nhu vay, banh can 4 se t~o ra banh rang gia cong 7. Banh can 4 c6 hai gO' 5 va 6 de t~o di6u ki~n thu~n lqi cho sl! hlnh thanh rang gia congo Thai gian de can mi;>t banh rang la 1,5 phot. Luqng kim loai tit ki~m duac la 40%. De d~t duqc di;>chinh xae yeu cau can phili thl!c hi~n nguyen cong phay rang tinh. Luqng du mi;>t phia de phay rang tinh la 0,3 mm. Phuong phap can rang n6i chung cho phep nang cao nang suat gia cong va tubi ben cua rang. 17.19. GIA CONG BANH VIT Khi gia cong banh vit, dl!ng cl! d.t d6ng vai Iro trl!c vit an kh6p vai banh vit duac d.t. V6 mat kt cau, dung cu d.t phili hoan toan gi6ng truc vit se an kh6p vai banh vit gia cong khi lam vj~c, chi c6 khac la duang kinh ngoai cua dao Ian hon duang kinh ngoai cua tfl!c vit an kh6p vai banh vit mi;>t luqng bimg khe h6 duang kinh. Gia cong banh vit duqc thl!c hi~n tren may phay Ian rang thong thuang ho~c tren may phay ngang. 17.19.1. Gia c6ng banh vit bang dao phay Ian Khi gia c6ng banh vit bling dao phay lan, c6 tM c6 hai phuong phap tin dao: tin dao huang kinh va tin dao tip tuyn. 17.19.1.1. PhtLdng phd.p tie'n dao htLrJngkinh Khi d.t baOO vit theo phuong phap n~y, can ga dao sao cho !limcua dao phay nlim !rong m~t phi\ng d6i x6ng cua banh viI. HlOO17.51 la sa d6 .cat banh vit bling dao phay Ian theo phuong phap tin dao huang kinh. Khi gia cong,dao viichi tit thl!c hi~n chuyen di;>ng quay tron theo mi;>t ty s6 Hinh17.51. Giac6ng banh vitb~ngdao phay Iantheo truy6n xac dinh. Chuyen phuongphaptien dao huang kinh.

712

'ChuCing 17: Quy trinh eong ngh~ ehe'ti).o banh rang ...

de?ng andaa huOOg kinh duoe daa (haae chi tie't) thuc hi~n cha dn khi daa ,cOvi tri wang ung vi tri clIa tr\lc 'lit an kh6p vai banh' 'lit. LLlqng tie'n daa huOOgkinh S = 0,55 ~ I mm/vong quay clIa chi tie't. Sau khi dt he't chi~u sau rang, chi tie't phili quay them I ~ 2 'long nfra de nang caa de?chinh xae clIa rang, Phuang phap nay cha phep dat nang suat caa VI himh trlnh tie'n daa ngan, nhung c6 nhuqc diem la: dO' g6c nghieng a dinh rang banh 'lit khong giong g6c xaan clIa daa cha nen sinh ra hi~n tuang dt lym (hlnh 17.52). Vi 'lay, khi g6c nang clIa truc 'lit (an kh6'p vai

Hinh 17.52. Banh vit b! cat I~mkhi gia cong bang phU'Cfng phap tie" dao hU'ong kinh.

banh 'lit) 100 han 6" + 8" thl khong cha phep dung phuong phap nay de gia cong Ian cuoi. Trang thuc te', khi khong c6 daa phay Ian banh 'lit, c6 the dung daa phay Ian banh rang de gia cong banh 'lit. Trang truCmghqp d6, banh 'lit duO'cgia cong sec6 sai so 100 (daa phay Ian rang c6 dUCmgkinh cangJOO sa vai duang kinh tr\lc vitthl sai so gia cong cang 100). Daa phay Ian banh vitthuang c6 g6c h6t ILlI1g be han daa phay Ian banh rang, Sa di phai lam nhu 'lay de khi mai mat tmac thl chi~u day clIa rang daa bie'n d6i it, dO' d6 gi,im duO'csai so gia cong clIa banh 'lit, nang caa tinh lap Ian clIa truc 'lit - banh 'lIt. Khi gia cong banh viI bing phuang phap tie'n daa huang kinh, ngaai hien tuqng bi catlym, thl de?nhanb6ng b~ mat dIng khong dLlO'C caa. De khac phuc hi~n tLlqng d6, ,c6 the dfmg phLlO'ng phap tien daa tiep tuye'n. 17.19.1.2, Phlidng phrip titn daa titp tuytn Khi gia cong banh 'lit bing daa phay Hinthea phuang ph,ip tien daa tie'p tuyen thl dUCmgtam ella daa phay Ian duO'cga cach dUCmgtam clIa chi lie't gia cong me?tkhaang dung bing khaang each gifra tam tr\le 'lit va banh 'lit. Hlnh 17.53 la SO'd6 gia cong banh 'lit bing daa phay Ian thea phuang philp tien daa tiep tuye'n. Khi gia cong, daa va chi tie'tthLlc hi~n chuyen dong quay baa hlnh, ngaai ra daa con c6 them chuyen de?ngtie'n daa tie'p tuyen S.

vb ket cau, daa phaylan banh viI g6m hai phan: phan dau c6 ket criu hlnh

CONG NGill CrIE TAO MAy

713

con de khi d.t, chieu sau d.t khong tang qua dot ng<;>t, phan sau co ket cau hlnh tru de d.t tinh. Ooc con thuang duoc chon trong khoang 10 -c IS".
SO vong quay cua dao va chi tiet gia eong khong chi phai phil hop vai ty s6 truyen eua ei,ipbanh vit - trlle vit yeu cau, ma chi tiet gia cong con co chuyen d<;>ng quay b6 sung (chuyen d<;>ng nay nha co cau vi sai cua may dam bao) de bu I(li luqng tien dao theo huang tiep tuyen. Phuong phap nay duqe dilllg de gia eong Hinh banh vit co modLIll m = 3 -c 12 mm. dao Luong tien dao tiep tuyen S = I, I -c 1,16 mm tmng mot vong quay eua chi tiel.

17.53. Sa

do gia

cong bimh vit b~ng

phay Ian theo phl1dng phap tien dao

tiep tuyen.

Oia cong banh vit bang dao phay Ian theo phuong phap tien dao tiep tuyen co nang suatthap nhung hay duoc dung trong san xuat VId~ dieu chinh khoang each tam, d<;> bong mi,itrang cao va khong co hi~n ll!qng cftt I"m. Theo phuong phap nay co the thll'e hi~n hai bin an dao, trong dolan thu nhat d.t 6j71uollg du t6ng cong va Ian thu hai d.t dung kfch thuae. 17.19.1.3. PhU:dng phrip gia c6ng ph6i h(jp Phuong phap gia eong ph6i hop (vila tien dao huang kinh vua tien dao tiep tuyen) eho phep khftc phlle duO'enhuO'ediem ella hai phuong ph,lp tren. Theo phuong phap nay thllue dau thll'chi~n d.t tho bang each tien dao huang kinh de d(lt nang suat cao, sau khi dat duO'ckhoang each tam clla C~IP an khap truc viI Mnh vit thl bat dau tien dao tiep tuyen de sua dung be mi,itgia cong. Nhu vay, de gia cong Mnh vit theo phuong phap nay chi can dung dao phay Ian hlnh tru, khoang chay dao tiep tuyen chi can bang 1,5 buac clla rang banh vit (hay truc vit) la dll. 17.19.2. Gia cong banh vit biing dan quay Gia cong banh vit bang dao quay duqc dung khi khong co dao phay Ian chuyen dung trong dieu ki~n san xuat nhi'>.Hlnh 17.54 la sa do gia cong banh vit bang dao quay. Luo-i dao duqc gftn tren truc dao de tao thanh dao phay Ian motluo-i. Bien d(lng va kfch thuac ella luo-idao phai gi6ng het nhumotluo-i ella

714

ChuCing17: Quy lrinh cong ngh~ che' l~o banh rang ...

dao phay Ian lUang Ung. Khi d.t, dao va chi tie't gia cong thuc hi~n cac chuyen d(mg quay trilU theo m9t ty s6 truy6n gi6ng nhu ty s6 truy6n clla clip an kh<'ip banh vit - trl)c viI. Ngoai ra, de Ian he't suan rang con phili co them chuyen dong an dao hu6ng kinh ho!!c tie'p tuye'n (cac chuyen d9ng an dao nay co the do dao ho!!c chi tie't gia cong thl)c hi~n). Ne'u ch~y dao theo hu6ng tie'p tuye'n thl truc dao duqc ga sao cho duang tam ella no cach tam clla chi tie't gia cong m9t khoang dung bang khoang cach gifia cac tam ella truc vit va banh vit khi chung an kh<'ipvai nhau.

1l1eo phuang phap nay thl s6 luai d.t chi la 1, Hinh 17.54. Gia cong banh cho nen mu6n co d9 nham be mat thap thlluqng ch~y vii b~ng dac quay mi>l Itroi. dao ~hai nho, VI v!!y nang suat gia cong thap. De nang cao nang suat va d9 bong be mat rang co the Hipthem hai ho!!c ba !traj dao tren cung m9t truc dao (hlnh 17.55). cac dao nay duqc Hip tren clIng m9t duang xoftn clla trl)c vit (Ie) an kh<'ipvai Mnh vit can gia cong. Cac dao a phia truac dt tho, con dao a phia sau d.t tinh. Cac dao a phia truac co the duqc che' t~o theo bien dang hlnh thang va khong can chinh xac.
2

AA
Hinh17.55. Sd

. ~$.
,

m.

.,

do tr~c dao vai

ba hr8i cat

db gia cong

banh vito

17.19.3. Gia cong tinh Mnh vit Gia cCingtinh Mnh vit co the duqc thl)c hj~n bftng phuCingphap ca, Dao cil Mnh vit co d~ng trl)c vit va tren mat xoftn vit co nhi6u ranh de t~o ra cac luai ci\t (hlnh 17.56) ca mat truac va m!!t sau. Luai ci\t co goc sau a = 0", goc truac y = 6" + 7", be rong clla m!!t sau la 0,2 + 05 mm. Khi mai dao cil khong

CONG NGHE CHE TAO MAy

715

duqc phep mai mat tmac rna chi duqc mai mi!t sau VImi!t sau mai d\li di~n cho mat xo~n lam vi~c clla tr\lc vit va nO'cO'ilnh hUOngtrI!c tiep den di) chinh xac cUa truc vit duqc gia congo Mai dao ca phi\i duqc thI!c hi~n trang cung mi)t di~u ki~n (cung mi)t Ian di~u chinh may) vai tn~c vit se an kh6'p vai banh vit duqc gia cong, cO'nhu vi!y mai dam bao duqc di) chinh xac clla bi) truy~n. Luqng du de ca banh vit thuang vao khoang 0,15 .;-0,25 mm. CO'hai phuoog phap ca: ca tI! do va ca wong buc. Ca hai phu01lg pMp nay d6u cO'the thuc hi~n tn~n may phay Ian rang. ca II!do 1aphuoog phap cakhi gifra dao va chi tiet gia cong khong cO'xich truy~n di)ng euong buc, do dO'chi tiet quay tI! do theo chuyen di)ng quay Clla dao. V ai cach ca nhu vi!Y,di) chfnh xac clla chi tiet gia cong chi ph\! thuoc vao di) chinh xac ella dao va mi)t phan phu thui)c vao di) chinh xae clla chi tiet tmac khi ca. Sau khi ca di) chfnh xac bien dang, sai so buac rang va di) bO'ngM mi!t rang duqc cai thi~n dang
Hinh 17.56. Dao cil bilnh vi!.

ke.
Ca cuong buc la phuoog phap ca khi chi tiet gia cong khong duqc quay tI! do rna giii:adao va chi tiet gia cong cO'xfch truy6n di)ng euong buc. Nhu vi!y, di) chinh xac clla chi tiet gia cong ph\! thu9C chll yeu vao di) chinh xae clla xich truy6n dong nO'itren. Ngoai phuoog pMp ca banh vit, gan day nguoi ta con dung phuong phap mai khon banh VII.Theo phuoog phap nay thl d\lng C\!cat la da mai cO'dang tr\!c vit an kh6'p vai banh vit gia congo Khi gia cong, da mai khon va chi tiel gia cong cO'cac chuyen dong giong nhu khi ca. Phuoog ph~\p mai khon b~\nhVlt cho phep nflng cao nang SUlltva di) chinh xac gia congo

,
17.20. KIEM IRA BANH RANG Tu:\' theo di~u ki~n sir d\!ng va nhi~m vu chlnh clla banh rang khi lam vi~c, nguoi ta cO'the kiem tra banh rang theo cae yeu cau sau day:

I
~

716

Chuong 17:Quy trinh cong ngh~ che't~o banh rang ...

a. B(J chinh xac d(Jng h(Jc

D<:ichfnh xac d<:ing h,?c duqc ki<~mtra khi b:inh rang co yeu du truy6n d<:ingchinh xac nhu cac banh rang trong cac may ki6r'n tra, cac may gia cong chfnh xac, cac dilu philn d<:i. Do chfnh xac dong hoc bao gam cac chi tieu sau day: - Sai s6 dong h,?c. - Sai s6 tfch luy bUGCvimg. - D<:idao vimg chiao - Sai s6 chi6u dai khoang phap tuyen chung. - Sai Ii;ch khoang cach tam.

b. Btl 6n dinh khi lam vifC

D<:i6n djnh khi lam vii;c duoc ki6m trakhi banh rang lam vii;c va bao gam cae chi tieu sau day: - Sai s6 chu ky. - Sai s6 bUGCca sa. - Sai s6 buac vimg. - Sai s6 profin. - Sai s6 khoang cach tam khi banh rang quay di m<:itrang.

a t6c

d<:i cao

c. Btl chinh xac titfp xuc

D<:ichfnh xac tiep xuc du()'c ki6m tra khi b:inh rang lam vii;c vai tai trong lan, no bao gam cac chi tieu sau day: - Dii;n tfch tiep XIIC. - Sai Ii;ch phuong cua rang.

d. Khe hi! mat ben

Khe

ha mat

ben duqc ki6m tra khi banh rang lam vii;c d hai chi6u.

Nhu v~y, ta thfiy co rfit nhi6u chi tieu cua banh rang dn phai ki6rn Ira. Duai day chung ta nghien cuu m<:it56 phuong phap ki6m tra cac chi tieu CCiban ella b,\nh rang tru.

17.20.1. Kiem tra d(J dao vong chia

D6 ki6m Ira thong s6 nay nguai ta dllllg dang ha so va con Ian hlnh can

C6NG NGHE CKE TAO MAy

717

(hlnh 17.57). Con Ian co goc con 40", duang kinh a dinh con Ian hlnh con thuang Hiy biing 1,5 mOdun clla banh rang. Con Ian duac tM cho tiep xuc vai hai be m~t rang, luc do kim d6ng h6 so chi mot gia trj nliOdo. Neu l~n IUqlcho con Ian tiep xuc vai tat Ci\ cae be mat ranh rang thl se thay kim d6ng h6 chi gia tr! 160 nhat va gia tr! nho nhat. Nhu v~y, hi~u ella hai gia trj 160 nhat va gia tr! nho nhat chinh la do dao vang chia can tim. 17.20.2. Kii!m tra sai so buoc vong

Hinh 17.57.

Ki~m tra de? dao v6ng chiao

Hinh 17.58 la sa d6 ki6m tra sai s6 buac vong. D\lng C\l ki6m tra co hai d~u do I va 2 ty len hai m~t ben cling phia clla hai rang ke nhau g~n duong kinh chiao D6ng h6 so chi cac gia trj khac nhau khi ta ki6m tra cae huac khae nhau. Sai s6 buac vong la hi~u gia tr! clla hai huac nao do tren mot duang tron clla banh rang.

0)
Hinh 17.58. So

oj

do kim

Ira bltoc yang.

a} dl:mg cy do bvoc yang; b) Sd do ki~m tra; 1, 2. hai dau do ella dl,mg cy do bLfac yang.

718

Chuang 17: Quy trinh clIng ngh~ che' t~o banh ding ...

17.20.3. Ki~m tra sal I~ch profin H1nh 17.59 la SCi do ki~m tra sai I.;ch profin cua rang bang-may do chuyen dung Mlt13.

5
0) 6

b)

Hinh 17.59. Ki~mtra sai I~ch profin. a) ki~m tra b~ng may; b) ki~m tra b~ng duang; 1. Ihuoc; 2- banh rang ki~m tra;

3- ilia; 4- dau do; 5. d5ng h5 so; 6. dau

Iy.

Banh rang ki~m tra 2 dlrClcli'tpclIng tren dia 3 (dia 3 co dUO'ngkinh bang dUO'ngkinh CCi SOcua banh rang). Thuac 1 tiep xuc v6'i dia 3, dau do 4 tiep xuc vai profin cua rang. Khi ta quay banhrang 2, neu profin cua rang co sai so thl dau do 4 co dau ty 6 ty vao dau do cua dong ho so 5 se lam cho kim dong ho so 5 dich chuy~n. Neu profin cua rang kh6ng co sai so thl kim cua dong ho so kh6ng di chuy~n. Ngoai may do profin chuyen dung, trong thl!c ti~n nguai ta con dung cac duiing M xac djnh sai so profin cua rang (hlnh 17.59b). 17.20.4. Ki~m tra sai I~ch khoang phap tuyen chung Chi6u dai khoang phap tuyen chung L Hlkhoang cach giua hai di~m a - b tren hai milt profin khac nhau (hlnh 17.60). Sai I.;ch khoang phap tuyen chung cho phep danh gia sai so d(mg hoc cua banh rang.

CONG NGHE CHE TAO MAy

71Y

Hinh 17.60. Ki~mtra sai I~chkhoang phap tuyen chung.

17.20.5.

Ki~m tra sai so d<:Jng hl.lc

Sai s6 d<:Jnghoc ella Mnh rang duae xae dinh bttng caeh so sanh cae goe quay ella banh rang mau va Mnh rang ki~m tra (hlnh 17.(1). Nguyen ly ki~m tra nhu sau: Mnh rang mau 4 va banh 1 2 rang can ki~m tra 6 dUGe I&p tren cae tr~e 3 va 5, cae Mnh rang nay eung quay xung quanh Hinh 17.61. Sa do ki~mtra sai so dgng hQc. m<:Jt tr~e khi chung an kh6p m<:Jt 1~ trt,.IClap bimh trung gian; 2- banh r~ng trung gian; 3- tr~c I~p bilnh r~ng mau: 4- banh r~ng mau: phia vai Mnh rang trung gian 2. 5tn,Jc lap banh rfmg can kiem tra; 6- banh r~ng can T~e I, tr~e 3 va tr~e 5 duqe ga kiem tra. song song vai nhau. Tr~e 1quay duqe nha m<:Jt d<:Jngco di~n va khi banh rang 2 quay, no lam eho cae goe quay cUa cae Mnh rang 4,6 va ella cae true 3, 5 co cae gia trj khae nhau. Cae gia trj nay duqe ghi lai nha d<ittrie dun ling va duqe ehuy~n thanh cae tin hi~u di~n de ghi thanh do thi.

720

Chuang 17: Quy trinh cling ngh~ che"t').obanh ding ...

17.20.6. Kiem tra tong hqp an khOp hai ben Phuong ph,\p kiem tra tcing hqp an kh6'p hai ben phan anh eac sai so theo hu6ng kinh khi Mnh rang quay mot vang hoac quay mqt rflOg nhu: sai so profin, dq dilOv,mh rang, sai sob6 day cua rang, v.v... Trong san xuat lan, d61a phuong phap kiem tra khong the thieu duac. Hinh 17.621a sa d6 nguyen 19cua phuang ph:ip kiem tra tcing hqp an kh6'p hai ben. e
7

5 8
2 4 3

Hinh 17.62. So do ki"m Ira 16ng h'1P 6-16 xo; 7- dong

an

khc'lp hai ben. 9-

1- banh fang can kiem tra; 2- banh fang mau; 3, 4~ CaG ban trl1c;1t; 5- tay quay;

he so: 8- cd cau ve do thj:

de.

Banh rang can kiem tra I va Mnh rang mau 2 duqc Iflptren hai ban trtrat 3 va 4. Ban truqt 3 c6 the di trtrqt tren de 9 nha tay quay 5, con ban trtrqt 4 Iuon 1uon bi 10 xo 6 ep de banh rang 2 an kh6'p vai Mnh rang I. Trong qua trlnh an kh6'p, neu Mnh rang can kiem tra I c6 sai so, ban trtrqt 4 se djch chuyen theo phuong hu6ng kinh. Luqng dich chuyen d6 duqc chi thj tren d6ng h6 so 7 hoac duac ghi thanh d6 thj nha ca cau 8. Trong qua trlnh kiem tra, ban trtrat 3 co dinh, n6 chi duac di chuyen khi can thay dcii khoang each tam giua hai tr",c ga (nha tay quay 5) de kiem tra cac Mnh rang co kich thuac khac nhau. Ket qua kiem tra theo phuang phap nay cho phep ta danh gia cac chi tieu sau day:

722

Chuang 17: Quy trinh clIng ngh~ cM't').o banh rang ...

Vet tiep xuc co tM duoc ki~m tra khi cac banh rang an kh6p vai nhau dii lApvao vj trf hoac tren may ch'.lYra biing cach b6i mi?t 16p san len be mat rang roi cho chung quay an kh6p, sau do xac dinh vi trf va dien tfch tiep XlIC. Neu vi trf tiep xuc kh6ng dat yeu du ta dn ditu chinh khm\ng cach tam ra, vao tuy theo vi trf cua vet tiep xuc cao hay thilp so vai tam mat rang. Tuy nhien, vet tiep xuc cling co the:kh6ng d'.ltyeu diu la do qua trlnh dt gay ra, dii.cbiet la khi gia c6ng tinh. Vet tiep xuc cling co the:dl10Cki~m tra theo vet san khi banh rang gia c6ng quay an kh6p vai Mnh rang mau.

CONG NGHf;: CHE TAO MAy

721

- Dao dong khoang each tam khi quay m<?tvang dl\l1g M danh gia do chfnh xac dong hoc. - Dao dong khoang each tilm khi quay m<?trang dung de danh gia d<?&n dinh khi lam vi~c do sai s6 buac co sai s6 profin gay ra.

sa,

17.20.7. Kiem tra sai so tich lu)' buae vong

Sai s6 tfch luy buac vang la sai solan nhat v~ slf phan b6 ella hai profin rang cl\l1g phfa tren mot duang tran cua banh rang. Hlnh 17.63 la SCI do kiem tra sai sotfch luy huac vang bang may do chuyen clung. May do gam mot rna chia 3, chot djnh vi 2. B<\nh rang din kiem tra I duoc hip cu-ng tren true cua rna chia 3. Dau do 4 duqc ty vao dau do 5 cua dong ho so, vi tTfnhu tren SCi do, ta di~u chinh cho kim dong ho so chi so 0 . Sau do ta rut ehot dinh vi 2 ra, dung tay

Hinh 17.63. Ki&rn tra sai

so tich luy bllOC

v6ng_

1- banh r~ng can kiem tra; 2- chat d!nh vi; 3- dia chia; 4dau 60; 5- dau do eua dong he so.

2n quay rna ehia 3 va banh rang I di mot goe y = Z. (Z- so rang ella banh rang), We do dau do 4ty vao profin eua rang hen eanh. C~lchuae do nhu vay dUCie thue hi~n d6i vai tat ca eae rang ta se duqe nhi~u gia tri khac nhau eua dong ho so. Sai sotfeh luy huae vang la hieu dai so giua hai gia tri 100 nhat va nho nhat ella ehi s6 dong ho.

17.20.8. Kiem tra vet tiep xue

Banh rang eo the di qua tat ca eae huae can kiem tra, nhtmg no v[,n eo the lam viee khong hi~u qua, neu nhu di~n tfeh tiep xlle thlfe ella cae rang khi an khCipkhong dat yeu cau. Di~u nay se gay huhong va tang doman h~ mat rang.

46. CNCT

CONG NGHt CHE TAO MAY

723

Cht1dng 18

DINH MUC KY THUAT . .

Blm chat clla cong vi~c dinh muc ky thu~t chlnh H, dinh muc ve phI tdn cong ngh~. Khi chuiin bi cong ngh~ phai xae djnh nhil'ng phI tdn dn thiet d6 che ti!0 san phiim. D6 la nhil'ng phI tdn c6lien quan trlfc tiep den cac yeu to san xuat nhu: doi tucmg lao de?ng,cong cu lao de?ngva suc lao de?ng.CII th6 la: vat li~u, nang Itrqng, thai gian gia cong, soluqng thq theo trlnh de?dao ti!0 yeu cau, trang thiet bi va dllng C~I cong ngh~, v.v... Nhil'ng phI tdn nay duqc coi la CO sa d6!ap kehoach, td ch(rc, tri6n khai va hach toan san xuat, lap de an cong nghe, tlnh toan chi phI va gia thanh SilOxuat; VIvay chling can duqc tlnh toan than tr<;Jng, phu hqp va chinh xac. ve co ban, can djnh muc nhil'ng phi tdn cong ngh~ tru(Jc khi tri6n khai san xuat. Can hu6ng tai nhiIng dieu kien kha thi tot nhat ve ky thuM, t6 chuc, khoa hoc lao de?ngnham xac dinh mot cach khoa h<;Jc nhil'ng phi t6n nay va xac l~p nhil'ng lu~n cu kinh te va ky thU~lt cho chUng. Dinh muc phi t6n la cong vi~c gan lien vai khau nghien cuu tao lap vi~c lam khoa hoc. Muc tieu a day la che tao san phiim dam bao dat chat luqng yeu cau vai phi t6n it nhat. Qua d6, djnh muc phi t6n hqp Iy c6 tac d\lng tang nang suat lao de?ng,giam chi phi san xuat, tang Iqi nhuan va nang cao chat IU<;J11g san phiim, v.v... Cong vi~c dinh m(rc phi t6n la nham ti!o I~p dinh muc v~t III tieu hao, dinh muc luang d,r triI, dinh m(rc lao dong, dinh muc ve hao lOon vat chat ella cong cu lao dt;mg (nu\y, trang bi va dung cu cong ngh~). 6 day quan trong nhat la dinh muc v~t tu tieu hao va dinh muc thai gian gia congo

724 18.1. DINH MUC VAT . .. LIEU

Chuang 18: Dinh mttc

ky

thu~t

Su philt trien san xuat gan lien vai vi~c giam haD phi ve suc lao dong va giam haD phi ve v~t tu. Mot tien de CO' ban de dam baD cung ling deu dan va kip thai, co ke"hOilch ve vat tu ky thuat cho nen kinh te"noi chung chfnh la Slrdung co hi~u qua nguyen v<ltli~u va nang lu'1ng theo cac dinh m(rc va chi tieu hqp Iy. Nhu v~y, nhat thie"t phai djnh muc tieu haD v<lt lU vai phmmg philp khoa hoc, thuang xuyen tang hi~u qua kinh te"ve Slr dllng vat tu, ph at huy sang kie"n ciii tie"n clla nguai lao dong de giam muc tieu haD v~t lU; m~t khac, phai thuang xuyen d6i mai nhiing djnh muc tieu haD v<lttu dung de che" tilo cac chi tie"t, bo ph~n va san phiim
CC1

khi trang noi bo hang, cong ty, hoac rang han la trang da dua ra m'?t dinh ngh"ia tumlg doi to an dien nhu sau:

nganh san xuat co' khi. Tac gia Wikarski Djnh muc v~t lU tieu haD la nhiing chi tieu ke"hOilCh M an djnh haD phi d.n thie"t cho cac chi tie"t nham che" tao mot san pham nhat djnh ho~c de tao ra mot dan vj do duoc kMc ve tieu haD v~t te"- ky thu~t. Ngh"ia la, dinh m(Tc vat
lU lU

trang nhfrng dieu ki~n nhat dinh ve kinh

tieu haD nhain xac djnh nhiing chi tieu ke"hOilch co luan cu kinh te"ky thuat cho mot s:\n ph am

de an djnh muc tieu haD v~t

lU

ho~c m'?t dan vj do du'1c khac ve tieu haD vat lU (nhu doi vai di~n nang tieu tIm, luang hoi nuac tieu thu trang san xuat), phu hqp vai chat luqng san pham yeu cau trang nhiing dieu ki~n kinh te"va ky thuat nhat djnh. Nhiing djnh huang chinh

a day

la:

- Giam haD phi khi Slr dung nguyen v~t li~u va nang luong, d6ng thai dam baD cac tinh chat Slr dllng cua san phiim. - Sir dung co hi~u qua von Tren
CC1

ban cua doanh nghi~p va tao I~p ngu6n cling tieu haD, ma nhi~m vu

nhu lu'1ng du trii v~t tu hqp Iy de duy trl san xufit Ifill dai.
CC1

sa cac chuc nang clla khau d\nh mUc vat

lU

co ban du'1c xae dinh doi vai nhiing nha cong ngh~ nham d~lt duoc hi~u qua kinh te"caD ve sir dllng vat tu. Hai chuc nang chfnh clla khau djnh muc v~t tu tieu haD 111: 1- Tao l~p
CC1

sa ve hOilCh djnh vat tu cling nhu hO~IChdjnh

chi phi san xuat

cho doanh nghi~p ho~c cho cac co quan quan Iy nha nuac. 2- Day la m'?t ye"u to quan tr9ng de khuye"n khich I,rc luqng lao dong (th'1,

CONG NGHE CHE TAO MAy

725

ky thuat vien, ...) gO'pphan vao vi~e giam tieu hao vat tu va cai tien ky thuat va ung dung tien bo ky thuat trang san xuat. Tu dO',nha eong nghe cO'nhiem vu khong ehe tieu hao vat ttl & mue nho nhat bang each ehqn phoi hoT' Iy, dieu nay cae nha eong ngM phai luu y ngay tu khi ki~m tra cae ban ve lhiet ke chi liet, b(i phi,inva san ph~m ea khi se duae dua vao san xuat. Djnh mue tieu hao vi,ittu cO'nhieu d:.mgkhae nhau, nhung doi vai nganh ehe t~o may, nhfrng djnh mlre tieu h~o vat ttl sau day cO'y nghla di,iebi~l: - Djnh mlre Slrd~ng nguyen li~u, - Djnh mue tieu hao vat li~u ehinh eua san ph~m, - Djnh mue tieu hao vat tu phu, - Djnh muc tieu hao ve nhien li~u th~ long hoi,ieth~ dn, - Djnh mue tieu hao ve di~n nang va khi dot. Trang chuang nay chi trlnh bay ve dinh mue tieu hao vat li~u ehinh va vat lieu phu doi v6i san ph~m ea khL Vat li~u ehfnh (gang, thep, phi kim loai, ...) tr\le tiep t~o thanh san ph~m ea khf; do vi,iydinh mue tieu hao vat tLT & day eho biet luqng toi da dn thiet ve m(it lo~i vat li~u nhat djnh d~ ehe t~o m(it san phAm nao dO',g6m CO': dinh mue eho m(it chi tiet, djnh mue eho m(it cum hoi,ieb(i phi,inva djnh mue eho m(it san ph~m ea khL Trang dO',djnh mue eho m(it chi tiet ea khf Ia dan vj djnh mue vat li~u nho nhat va dlrqc eoi la cot 16iella dinh mlre tieu hao vat tLT. Loai dinh mue nay chi bao ham mot loai vi,itli~u v6i tfnh chat va kich thu6e nhat djnh. Cae djnh muc eho cae chi tiet dLTqe t6ng hqp tMnh nhfrng djnh mue vat lieu eho e~m hoi,ieb(i phi,ineua san ph~m, bat bu(ie phai ham chua m(it solo~i vi,itIi~u kMc nhau. Til djnh mue eho chi tiet va eho e\lm, b(i phi,in ta t6ng hqp thanh djnh mue v;:nli~u eho san phAm. M(it soloai vi,ittLT ehfnh nhLT san milu, san lO'tthuang duqe xae djnh trLTe tiep trang djnh mue vat li~u eho san phAm, rna khong phai xae dinh theo dinh mue vat li~u eho chi tiet. Nha eong ngh~ lfnh toan tao li,ipdinh mue vi,itli~u eho chi tiet, con djnh mue vat li~u eho san ph~m I~i do ehuyen vien djnh mue vi,ittlT tieu hao tfnh toan va an djnh. Vi,ittu phu khong' tr\le tiep t~o tMnh san pMm co khf, nhung I~i rat dn thiet eho qua trlnh san xuat nhLT: dung c\l gia eong, chat lam mat va boi tran,

726

Chtidng 18: Djnh mue ky thu~t

chat tily rira, v.v... Vi~e dinh mue tieu hao ve v(ltli~u phil thuang phuc tap VI co tfnh tmin kho xac Hip; thuang co the la milt slm pham, milt s6 Iuqng san ph am nhat djnh, mi?t may gia cilng ho~c chi) lam vi~c (milt tf~m cilng nghe), mi?t phan xuang, mi?t s61uang thQ'nhat dinh va mi?t dan vi thai gian san xuat. Tu do, nguai ta chia thanh hai nhom nhu sau:

sa

- Djnh merc vat tu tieu hao ve vat li~u phil co thi! tfnh lTI!C tiep cho mi?t san pham, - Dinh muc v~t tu tieu hao ve vat li~u phil kMng the tfnh tfUCtiep cho milt san pham. Noi chung, vi?c Il!a ch(.mCOsa de t~o I~p dinh muc tieu hao v~t li~u phil la tuy thui?c loai v~t li?u phil va quy mil san xuat. Nhuv~y, trang quy mil san xuiit dan chiec va lo~t nho noi chung khilng tfnh toan djnh muc tieu hao v(ltlieu phil cho mi?t san pham, VI a quy mil san xuat nay hao phf thuang la cao han so voi hi?u qua d~t duQ'c; con a quy mil san xuat hang lo~t, hang kh6i lai phai tfnh toan cho mi?t san pham. Tieu hao v~t li?u phu phai duQ'ctfnh toan tMnh kh6i luqng va gia tfj can s6 Cllthe va phai dUQ'cgiam sat va giam bOt thuang xuyen b~ng cach kiem tfa co h? thong ve muc tieu hao. D~c bi?t quan tfqng a day la dung Cll cac lo~i, VI chung chiem ty I? Ian nhat trang pham vi v~t li?u ph,l dung trang nganh che t~o may. Thea vi tff cua chung trang qua tdnh san xuat, dungcll eilng ngh? cac lo~i dUQ'c coi la cilng cu lao di?ng, nhung VI gia tf! cua chUng tuang d6i nho va VI chUng con bi hao mon nhanh nen chung duQ'cxep vao danh muc v~t li~u phil. N6i chung, tuy thea nhiing dieu ki~n Cllthe ve cach xac djnh, cac chitieu va tai li?u sir dllng, ke't qua philn tfch va t<lnghQ'p,v.v... rna djnh muc vat tu tieu hao dUQ'cphan lo~i nhu sau: a) Nhiing dinh muc c6 co

sa kinh te - ky thuat,

b) Nhiing djnh muc so bi?, c) Nhung dinh muc th6ng ke kinh nghi?m. Loai djnh muc dAu tien (a) dUQ'c xac lap c61un y den ky thu(lt hi~n d~i va nhiing kinh nghi?m tot cila nguai thQ'.Lo~i dinh muc nay xac djnh nhu cau vat li?u dam hilo t~o fa nhiing san pham c6 chat luqng theo khii nang cao nhat cua hang, cilng ty ve ky thu~t. Truoc khi t~o I~pcac dinh muc kinh te - ky thuat phai phan tfeh ty mi ket cau va tfnh nang san philm va quy tfluh cilng ngh~ che tao

CONG NGHE CHI:: TAO MAy

727

san philm, tren ea cae giai pMp v~ kt eau tit ki~m v(tt li~u, ap dung cae phuang pMp gia e6ng va guy trinh e6ng ngh~ tit ki~m v(tt li~u. Khi tao Hip dinh mere kinh t - ky thu(tt, ngm'yita van d\lng phep phan tich gifra gia tri sir d\lng, chi phi eh t~o va cae phuang pMp khoa hge kMe. Din phai xae dinh them cae chi tieu nhu: h~ s6 tan d\lng v(tt li~u, va phai kii!m tra IU<.Jl1g tieu hao v(tt Ii~u thue t. D6i voi guy m6 san xuat hang lo~t va hang kh6i nhat thit phi\i tao Hipva v(tn dung e<lcdjnh mue kinh t - ky thu(tt; ty I~ eua loai djnh mue nay can duqe tang len lien tue trang pham vi cae loai dinh mue vat tu tieu hao. Djnh mue sa b(>(b) thuang duae xae l(tpdlfa vao tai li~u thit k san philm. Nhu cau v~ vat li~u chua duae xae djnh theo guy trinh e6ng ngM da duae tao l(tp va kii!m nghi~m ehinh xac, ina la theo bang Ii~t ke cae chi tit eua san philm, bang du tinh vat li~u va theo cae gia trj so sanh. Loai dinh mue nay duae dung aguy m6 san xuat dan ehie (theo hqp dong ehthir, san philm moil di!co thi! eung ling kip thai v~ vat lieu. Trang guy m6 san xuat hang loat va hang kh6i, loai djnh mue sa bq (b) chi duae v(tndung lam buoe sa b6 eho vi~e tao l(tp dinh mue kinh t - ky thuat (a), rna tuang ung voi buoe nay la e6ng nghe sab6. Djnh mue th6ng ke kinh nghi~m (c) thuang duae v(tn d\lng trang nhfrng tmang hqp kh6ng thi! tinh toan ho(te rat kho tinh toan nhu du v(tt tu tieu hao, hoae tinh toan nhu cau v(tt tu rat kh6ng ehinh xae, ho~e hao phi di! tinh toan kh6ng tuang ling (qua eao) so voi hi~u qua tao ra. M(>tvi du dii!n hinh v~ lo~i djnh mue th6ng ke kinh nghi~m la xae djnh IU<.Jl1g tieu hao v(tt li~u phu. Phiin 16n cae dinh mue th6ng ke kinh nghi~m (c) cling la nhfrng dinh mue sab6 (b). Nhfrng djnh mue v(tt tu tieu hao duqe tinh toan di~u ehinh phai duqe Hqi dong quan trj doanh nghi~p, hang, e6ng ty xem xet va ehuiln y tmoe khi ap d\lng trang san xuat. Nhfrng di~u ehinh v~ djnh mue v(tt tu tieu hao thuang la do cae nguyen nhan nhu: nhfrng san phftm moi ho~e pMt trii!n cai tin, kh6ng dam bi\o mue v6n an djnh va di.nh mue quy dinh, cae djnh mue co xu hu6ng bat Iqi,
v.v ...

sa

Trang di~u kien 6n dinh can phai trii!n khai san xuat theo nhfrng djnh mue va chi tieu eua giai phap sir d\lng v(tttu co hi~u qua kinh t. Nhfrng djnh mue va chi tieu phi\i duqe thuang xuyen cai thi~n eho phu hqp voi nhfrng yeu du kinh t - ky thu(tt. Tile d\lng eua nhfrng djnh mue va chi tieu dn duqe kii!m chUng it nM! I IAntrong I nam. Nhfrng djnh mue va chi tieu sa b(>(b) phai duqe kii!m chUng nira nam m(>thin. Trang thue t nguai ta thuang dung nhfrng chi tieu sau day:

728

Chuang 18: D!nh mite ky thu~t

- Chi tieu tim dung vilt lieu (h<; s6 sir dung v~t !i<;u), - Chi tieu khai thac nguyen li<;u, - Chi tieu giam vilt lieu sir dung va giam chi phi v~t li<;u, - Chi tieu phe lieu do dieu ki<;n e6ng ngh<;, - Chi tieu vilt lieu phu kMe (kh6ng phlJ thu(le sim ph~m). Dinh mue tieu hao vat lieu duqe xac dinh co muc tieu theo 4 blr6c lit: I. LUo'ng v~t lieu cho chi tiet thanh ph~m (luqng vat li<;u cho chi tiet may), 2. Luqng vat li<;u ph6i ho~c luqng v~t lieu ban dau, 3. LUo'ng v~t lieu sir dung, 4. LUOllg vilt Ii<;u dilt hitng. Luang vat li<;u cho chi tiet thanh ph~m, duac goi la kh6i IUOllg chi tiet,

duqc tinh nhu sau: (18.1) Trang do: m" - kh6i IUOllg chi tiet thanh ph~m, tinh theo kg, V" - tM tich chi tiet thitnh ph~m, tinh theo dm',

1;, - kh6i luang rieng cua vat lieu chi tiet, tinh theo kg/dm]
Kh6i luqng ph6i (luqng v~t Ii<;u ph6i) mph g6m kh6i IUo'ng chi tiet thanh ph~m (m,,) va kh6i luang phe li<;u khi gia c6ng d~ t~o ra chi tiet thanh ph~m: (18.2) Trang do: mph - kh6i IUo'ng ph6i, tinh theo kg, Vph - th~ tich ph6i, tinhtheo dm',

1;, - kh6i IUo'ng rieng cua vilt li<;u chi tiet (ph6i), tinh theo kg/dm'.
Kh6i Iuqng v~t lieu sir dung g6m kh6i IUo'ng ph6i (mph) vit kh6i Iuqng phe Ii<;u khi tri~n khai guy trlnh c6ng ngh<;, kh6ng tinh vao kh6i IUo'ng ph6i nhu: dau m~u ph6i thanh con thua, dexe cua ph6i tam, v.v ... Kh6i IUo'ng phe lieu (mp') nay thuang duac tinh la kh6i luqng b6 sung dn thiet vao kh6i luqng ph6i (mph) d~ xae dinh kh6i luqng vat li<;u sir dlJng (m), nghia lao ( 18.3) Kh6i luqng v~t li<;u dilt hang co xet den luqng v~t li<;u b6 sung (mb)

M bu

cho khuyet t~t v~t lieu va phe ph~m khi che t<,lochi tiel. LUo'ng v~t lieu b6 sung

CONG NGHE CHEf TAO MAy nay la luang tieu hao vat li~u qua mue. Nhuvay,

729
can phai giam thitu va loai Irll

luang vat li~u b6 sung. Tuy nhien, trung [hue Ie san xuat khong th~ loai b6 hoan loan phe pham khi tritn khai cae phUffilg phap eong nghe, vi du, phe philm khong tranh kh6i khi clue cae chi tiet phCre tap, nhLlng van phai tim caeh giam hao phi v~t lieu do phe ph am khi clue. Neu khong ehu y IUffilg viit li~u lieu hao qua mue nay thl co th~ se xay ra Iruong hap thieu vat lieu, lam ngung tre san xuat. Khi ap dung cae phuffi1g phap ehe t~o phoi tien tien ta co Ih~ kh6ng ehe gia tri eua kh6i IUffi1gV,)tli~u sudung (m,) va kh6i luqng phoi (m",,) xap xi bang gia trj kh6i luqng chi tiet thanh pham (mJ, nhu la ap d\lng cae phuffi1g phap t\lO phoi ehinh xae, vi d\l: clue trung khu6n kim loai, due ap lue, dap khuon ehinh
xac, v.v ...

Kh6i luang vil,t li~u tieu hao duqe clinh mue nhu sau: (lSA) trung clo: mdm- kh6i IUffi1gvat li~u clinh mue, m,,- kh6i luqng chi tiet thanh philm, m'd- kh6i luang vat li~u ph\1 thuoe IUffi1gdu gia eong, mb,- kh6i luffi1g vat li~u b6 sung xct etCn khuyet tat viit li~u va phe philm khi ehe tao chi tiet. Ngoai ra, cl6i vai cae phoi kh6ng a d\lIlg ban thanh pham, vi du: ph6i ren, ngoai 4 buae clinh mile nhu tren con co them buae xae clinh kh6i IUm1g vat li~u ban clau (mol til kh6i hrqng phoi (mph) va kh6i luang vat li~u b6 sung khi ehe lao phoi ren (xct clen bavia, rIa xam) la mb.", nhu sau: (I S.S) Nhu vay, kh6i luqng v~t li~u su d\lng (m,)

a clay se

la: (18.6)

Buae xae cljnh kh6i luqng vat li~u ban clau (mol la buae xen ke gii1:ablrae xae clinh kh6i luqng phoi (mph) va kh6i IUffi1gvil.tli~u sudung (mJ cla neu tren. Vat li~u ban clau thuang

a dang

ban thanh pham (vat li~u thanh tieu ehuan

co tiet di~n ngang khae nhau). Tom lai, cae buae cljnh mue vat li~ula nhiim xae cljnh hap ly IUffi1gv~t li~u tieu hao can thiet eho chi tiet, bo phil.n va san philm
Co'

khi.

730

Chudng 18: Dinh mu:c ky thu~t

Nhfrng phuang phap duac ap dung d<\ dinh muc vat li~u tieu hao H" phuang phap tfnh toan khong co ca sa phan tfch, phuang phap thong ke kinh nghi~m va phlwng phap phan tfeh. Theo phuang phap tfnh toan khong co ca philri tfch, dinh merc vat li~u tieu hao duac xac Ii.\pneu kh6ng ap d,mg phuang phap thong ke kinh nghi~m. Luang vat Ii~u tieu hao dn thiet duac tfnh toan tren ca sa ban ve thiet ke v~ ket cau cila doi lUang sim xuat (chi tiet hoi.\csan ph1lmCCI khi) va bang Ii~t ke cac l0i!i chi tiet cila san ph1lmvai cac thanh phan b6 sung can thiet v~ luang vat li~u tieu hao. Di.\cbi~t, phuang phap nay duqc ap dung khi che tao mau va khi tri<\n khai che ti!0 san ph11m mai, rna trang truang hqp nhu vi.\ychua th<\dVa VaGca thong ke hoftc ket gua phan tfch guy tdnh cong ngM duqc.

sa

sa

Thong qua phuClllgphap thong ke kinh nghi~m rna luang vat 1i~utieu hao can thiet duqc xac dinh C\!th<\han, nhtmg van chi la dinh muc SCI bi? Phuang phap nay dua tren ca nhiIng gia trj theo kinh nghi~m v~ muc vat li~u tieu hao can thiet. Nhfrng kinh nghiem nay duac ti.\phqp va xu ly theo phep thong ke. Phuang phap nay duqc ap d\!ng a guy rna san xuat dan chiec va hang loat nho; con a guy rna san xuat hang loat vua, hang 10i!t160 va hang khoi phuang phap nay chi nen ap d\!ng neu chua th<\ap d\!ng duqc phuang phap djnh muc vat li~ll tieu hao tren ca kinh te - ky thui.\ttrang truang hqp tri<\nkhai san XlIat loai san ph1lm m6'i, cilng nhu d<\dinh muc lUang tieu hao v~ vilt li~u ph\!. Phuang phap philn tfeh dl!a tren ca philn tfeh ty mi ket cau cila doi lUang san xuat va quy trlnh cong ngh~ che tao. Khi philn tfeh co chu y nhfrng

sa

sa

sa

kinh nghi~m san xuat, cai tien cong ngh~ va ky thuat maio 6 dily, phili tien hanh nhfrng cong vi~c righien cUnchfnh xac v~ lUang tieu hao vilt Ii~u can thiet. Phuang phap phan tfch bao g6m philn tfch thl!c nghi~m va philn tfeh tfnh toano Phuang phap nay la hoan thi~n nhat d<\xac Ii.\pdjnh muc kinh te ky thui.\t v~ lUang tieu hao vi.\tli~u can thiet. Ti~n d~ day la phuang phap philn tfeh thuc nghi~m d<\xae Ii.\pnhiIng dinh muc v6 vi.\tli~u b6 sung dn thiet dua tren CCI sa philn tfeh thl!Cte san xuat va thuc nghi~m ki<\mchUng.

18.2. D~NH MUC THaI GIAN LAO DONG

Djnh muc thai gian lao di?ng la nhiim dam bao su d\!ng thai gian lao dong co hi~u qua kinh te cao nhat. Di~u do doi hoi toan bi?hOi!tdi?ng kinh te phai tiet ki~m thai gian va su d\!ng thai gian hqp 1y nhat. Cac Mac dii nhi.\ndinh: "Toan bo tfnh kinh te tl! hoa tan trang khai ni~m kinh te v~ thai gian".

CONG NGH~ CHE TAO MAy

731

Tinh kinh te v6 thai gian tmac het, c6 nghla la, giam chi phi v6 suc lao dong che t~o san philm trong moi quan M vai qua tdnh cong ngh~, thai gian gia cong, vai suc lao d\ing va cong Clllao d\ing. Cling vai su gia tang clia cong cuoc cetgiai hoa va tl! d\ing hoa qw\ tdnh san xuiit, yeu to cong cll lao d\ing khong con Iii doi tuqng phai quan tam nhi6u, nhu yay moi quan h~ gifra dc yeu to trong qua trlnh lao d\ing va qua trlnh cong ngh~ cling thay dbi. Dac bi~t r6 rang Iii c6 su thay dbi v6 philn chia chuc nang gifra con nguai vii cong Cll lao dong trong qua trlnh cong ngM (bang I8.l).
Bang 18.1. S\lthay d6i va phan chia ch(/c nang gii1a NgU'C1i va May.
f)~cdi~m , Nang ll1dng
thao tac sVh8 tr9 Ngl1ai

i: Cong Cl,J lao d9n9

,

Nang 1l19n9 :

Xac dinh
hanh trlnh Ngl1ai

Xac d[nh

Hinh thuc lao d9n9

dieu khien Ngl1di

ml,]cdfch
Ngl1ai

- Dl,Jng cy

Thu cong

ella

CaG

co

quan chuc n~ng eua

con ngvoi

e-------,
- The he Nang 1l19n9 , May ,,
I I I I

Ngl1ai

Ngl1ai

Ngl1di

Cd giCli h6a
' (Cd khi h6a)

may eel dien

thao tac do

i
May

may
- The he May lam

L;________
May

,
,

may dieu khien cUng thea tien trlnh

- The he

vi$c thea chuang trlnh . cLrng

"

Ngl1ai

Ngl1ai

,
, ,
I L.
______ ,

:1
May lam May May

,I

May

Ngl1ai

Tlf d<';>ngh6a

may dieu
khien thich nghi (mem)

vi$c thea . chuang trinh,

, mem (thay d5i)

Ii
I

I I: I

Xu huang 0 day Iiicon nguai ngay cang tach khoi qua trlnh cong ngh~. Tir xu huang nhu v~y c6 the nh~n djnh Iii phai xem xet cae yeu to ella qua trlnh cong ngh~ v6 m~t thai gian khi chuiln bi cong ngh~ de trien khai san xuii!.

732

Chuang 18: Dinh muc ky thu~t

Khi che tao mot SilOpham, m6i quan hi; v~ thai gian gilia 3 yeu 16clla qua trlnh cong nghe nhu sau: T, > T, > T, Trang do: T,- thai gian Clla d6i tuong lao dong trang qua trinh cong nghi;,
T,- thai gian sir dung cong cu lao dong (rang qua trlnh cong nghi;, T,- thai gian str dung suc lao dong trang qua tr1nh cong nghi;.

M6i quan hi; tren co th~ tr1nh bay bang so d6 nhu hlnh 18.1.

(3t!

(32)

(3t)
(31)- thili gian lang phi.

r- --

(32)- thil, gian dinh mue.

_

72:L

(21)- thili gian dUng im.

(21)

(22)

(23)

(22)- thoi gian chi?Y kh6ng tal va dung.

(23)- thai gian tac qQng den doi tuqng lao d9n9

(11)

.1

(11)- thili gian ILlu kh6ng. (12)- thili gia v$n ehuy~n.

(13)- thai gian kiem tra. (14)- thili gian gia e6ng (ehe bien)

Hinh 18.1. Quan h~ va tho:i gian gilta d6i h.tc;,"g lao di?ng, cong clJ lao di?ng va sUe lao di?ng trong qua trinh cong nghifl.

Ty Ii; v~ thai gian, chu6i thai gian va ni)i dung cong vi~c la khac nhau va phll thui)c vao chi tiet gia cong, san pham che t~o, di)l6n clla loat chi tiet hoac san phllm va di~u kii;n S,tn xuat. Noi chung, d6i tuong lao di)ng co su van dong lien tllc va khan truong, k~ tu khi luqng vat lii;u duac nhan vao day chuy~n cong nghi; cho toi khi sim pham

CONG NGHE CHE TAO MAy

733

duqc chuyen giao vao kho de tieu thu. Con cong c\llao d(mg trang pham vi tho'i gian tuang ling lai khong the lien t\lc duqc Slrdung de bi6n d6i trang thai. tinh chat cila doi lUang lao dong; con suc lao dong cLIngtrang thai gian do khong tac dong thuang xuyen Mn doi lUang lao dong va cong c\llao dong. Nhu v\lY.khi chw)n bi cong ngh.; (thi6t ke quy tdnh cong nghe) phai dilm bilo slr d\lng toi Uu3 yeu to siln xllat la doi lUang lao dong, cong Clllao dong va s(rc lao d(mg vt mat thai gian; d6ng thai dilm bilo che t~o ,,'m ph1\m dat chat luqng yeu d.u vai chi phi it nhat. Cong vi.;c chu1\n bi cong nghe co noi dung chinh Iii tao \ilp quy tdnh cong nghe de che t\lOsiln phfrm cu thi' nao do; trang noi dung do co ci\ vi.;c xac dinh thai gian Slrdung suc lao dong can thiet de thuc hien cac nguyen c6ng can thiet khi gia cong cac ehi tiet va lap rap siln phflm; do Iii c6ng vi.;c duac goi la djnh muc lao dong. Nhi.;m V\lehinh cila vi.;c dinh muc lao dong la xac dinh phi t6n (chi phi) can thi6t vt suc lao dqng de tllLlehi.;n nhCi'ng cong viec co n6i dung vii giai h\ln nhat djnh, trang nhtmg ditu kien gia cong va lao d6ng toi Lfilphil hqp vai khil nang nght nghi.;p cLIngnllLltrang thai tam 1yva sinh Iy eila nguai lao dong; dt tir do xae l*p dc dinh m(rc lao dong co ca sCikinh t6 ky thui:rt.

Nghiim cUu c(ing vi~c

Phan 19ai

cong vi~c

Xac i?p

cong vi~c

Bjnh muc lao dgng

Hinh18.2. Qua" h~ gifi'a cae khau trong linh vile

t6 chuc

lao dt;mg khoa hQc.

Nhfrng dinh muc lao dong Iii thuac do chi phi vt suc lao dong de ch6tao siln phdm vii co nhtrng ch(rc n[mg quan lrang trang doanh nghiep doi vai cae llnh vuc lap ke hoach, 16chCrc,trien khai, hach loan san xuiit va tn) luang cho

734

Chuang 18: Dinh mu:e

ky thu~t

nguai lao d(mg theo hi~u qua lao dong eua h9. Nhu yay, phai tlnh toan va xac l(lp eac dinh mlre lao dl)ng vai nh[mg phuong pMp khoa hoc dU<;1e xay dung tren n~n tang eua Ilnh v~ret6 ehue lao dong khoa hoc, ma a do moi quan he giua cae van d6 nghien coo eong vi~e, xae Hipeong viee, phan loai eong vi~e va djnh mue lao dl)ng eho eong vi~e duae xae l(lp va ehli tr9ng nhu hlnh 18.2. Nghien euu eong vi~e la khao sat v~ lo~i hlnh va phuong thlre tae dong phoi hqp giua con nguai (slre lao dong) vai eong eu lao dl)ng va doi tuang lao dl)ng trong qua trlnh lao dl)ng bang eac phuong phap khoa hoc. Vi~e nghien coo nay la d6 ph\le V\lkhau ehuiln bi v~ m(lt khoa hoc eho vi~e xac lap eong vi~e, nhat la ehuiln bi eac giai phap hqp Iy hoa san xuat. Mue dieh tmae het a day HI nghien euu trang moi quan h~ tae dong t6ng th6 moi di~u ki~n co anh huang den qua trlnh tri6n khai thue hi~n eong vi~e eua nguai lao dl)ng trang qua trlnh lao dl)ng. Oin phili ehl' tr9ng tim kiem va xem xet nhfrng khil nang eai thi~n di~u ki~n lam vi~e, tang nang suat lao dl)ng, nang eao mU'edl) ell' khi hoa _tl!'dl)ng hoa san xuat, qua do giai ph6ng nguai lao dl)ng khoi nhCi"ng eong vi~e nang nhge, doc h~i va phat huy tinh sang tao trang lao dl)ngcua ho. Nghien euu eong vi~e cling con d6 ph~levu vi~e xae lap djnh mue thai gian lao dong a khau ehuiln bi eong ngh~ ehe t~o san philm. Xac lap eong viee la bo ph(ln quyet djnh trong rinh vue t6 ehue lao dl)ng khoa hge. Nl)i dung eua no la: ehuiln bj, ki6m chUng va tri6n khai thue hien nh[mg nguyen tAe,chi tieu va giai phap ky thu(lt - t6 ehue; nhat la cae giai phap di~n hl~h co eoi tr9ng nh[rng tinh chat, d(le di6m eua nguai lao dong nham dam bito eho nguai lao dl)ng co tae dl)ng toi uu trang qua trlnh lao dl)ng, qua do khai thac va pMt tri~n khong ngung kha nang va ky nang eua h9 trang qua trlnh lao dl)ng, d6ng tho'i bao v~ h9 khong bj qua tai va tao eho h9 co niem hlrng thli trang lao dl)ng. Phan lo~i eong viee la nghien coo eong vi~e dn tri~n khai vai quan di6m sir d\lng toi llU va phat tri6n nang ll!'eeua nguai lao dl)ng. Phan loai eong vi~e ml)t mat la thuoe ph~m vi t6 ehue lao dong khoa hge, m(lt khae cling la thul)e pham vi nghien euu eong vi~e. D6 pMn loai eong vi~e, nguai ta ap d\lng 2 nhom phuong phar nhu sau: I. C:ic phuong phap t6ng hqp, 2. Cac phuong phap rhan tieh. Vai cae phuong pMp t6ng hqp, mue do phue t~p va n(lng nhoe ella eong

735

vii;c duqc uac luqng, qua dO'cong vii;c duO'cphan 101li.Cac phuang phap tcing hqp n6i chung la dOl1gian, ph:'m1011i cong viec nhanh, nhung cO'th<!sai s6t; VI v:)y chi nen ap dung trang difu kii;n san xuat doo chiec - 10llt nho.
V ai cac phU011g pMp phan tich, cong vii;c duqc khao sat ty

mi, duqc phan

chia thanh cac phan nho, duac danh gia khach quan va chinh xac vf muc d(J phuc tllP va n:)ng nh,?c; tiI dO'xac dinh nhung yeu cau vf trlnh do lao dong, trach nhii;m lao d(Jng, tiii tr,?ng vf cO' bip va tri tui; khi th,!c hii;n cong vii;c nham xac dinh b:)c luang phu hqp. Trang quy mo san xuat hang loat - h:'mg kh6i, can phai ap dung cac phU011g phap pban tfeh de phan 10llicong vii;c. Cac dinh muc vf thai gian lao dong duO'cxac I:)p vai nhifu phuo'ng phap kMc nhau tuy theo difu kii;n ap dung, nghla la cO'the ap dung phuong pMp thuc nghii;m hoac tfnh toan, xac lap cho chi tiet ca the hoac cho nh6m chi tiet, cho tU11g nguyen cong hay la cho ci\ qua trlnh cong nghi;, thuc hii;n thi'Jcong hay la CO giai h6a (clung may). Trang th\rc te, dinh muc thai gian lao dong duqc xac I:)p theo cae phuong phap sau: - PhU011g phap tcing hqp, - PhU011gphap phan tich, - Phu'O'ngphap ket hqp (tcing hqp va phan tfch). Trang nh6m cac phU011gphap tcing hqp, dinh muc thai gian lao d(Jng khOng duoc xac lap bang cach phan tfeh, rna bang cach tcing hqp tren Co' cac gia tri kinh nghii;m hoac bang phep do thai gian (bam gia). Cac phuong phap tcing hqp khong duO'c coi la cac phuO'ng phap khoa h,?c VIkhong the xac I:)p dinh muc chinh xac vf thai gian lao di)ng; VIv~y chung chi duO'c coi la cac phuO'ng phap xac djnh sa h(J vai muc d(J tin cay khac nhau, C\lthe la:

so

- PhUOl1g phap kinh nghiem la phU011g phap it tin cay nh,it VIcO'anh huang chi'Jquan, - Phu011gphap th6ng ke la phuang phap tin C:'IY hOl1vlloai triI anh huang chi'Jquan do CO' co so la phep th6ng ke, - Phuang phap do thai gian tcing hqp (bam gia th,!c hii;n cong vii;c truc tiep) cho ket qua phu hqp vai difu ki~n san xuat. N6i chung, phu011gphap tcing hap chi nen ap dung khi nao khong CO' difu kii;n ap dung cac phU011gphap phan tfch.

736

Chuong 18: Djnh mite

ky

thu~t

Cae phuong phap phan tich duoe eoi la eae phuong phap khoa hoe, do vay ma nhfrng djnh mue lao dong eo co sa kinh te - ky thu~t phai duqc xae lap v6i nhfffig phuong phap nay. Cac phuong phap phan tich dua tren vi~c phan tich nguyen eong. Co sa d~ xae djnh thai gian lao d(mg can thiet Lrngv6i mot nguyen cong ehinh la phuong phap gia cong co nang suat gia eong eao nhfit va
trtoh d<) t6 chu'c sim xuat cao nhfit.

O\c phuong phap phfm tich, khi ap dung phili qua 4 bu6e chinh sau: I. Phan tich qm\ trlnh eong ngh~ bang each phan chia tien trlnh cong vi~e thanh cac thanh phan va cac yeu t6 tac dong, 2. Xac dinh phuong phap gia cong co nang suat eao nhfit, 3. Xay dung cae bien phap ky thuat va t6 ehue can thiet, 4. Xac lap djnh muc thai gian lao dong thong qua phan chia cau truc thai gian lao d(lng. Co 2 phumlg phap phan tich, dola: phuong phap phan tich thue nghiem va phUmlg phap phan tich tfnh toan. V6i phuong phap phan tfch thuc nghi~m, djnh mLrethai gian lao dong duoc xae dinh tai tr~m cong ngh~ (true tiep tai may, ch61am vi~e) bang eaeh phan tich nguyen eong ung v6i tram eong ngh~ (may, ch61am viee) theo cae thanh phan eua nguyen cong va khao sat cae yeu t6 anh hucmg d~ lap dinh mLre thai gian thong qua phep do thai gian (bam gia) va danh gia ket qua thu duoc. V6i phuong phap phan tich t[nh toan, dinh mue thai gian lao dong do nha eong ngh~ xae lap a khau chu,1n bj cong ngh~, bang each phan tieh nguyen eong, xac dinh thai gian thue hi~n can thiet, r6i tinh toan djnh mLrethai gian lao d(lng. Cae phu011gphap ket hqp (t6ng hqp va ph,in tich) co dai di~n la phu011g phap so sanh - phan tich. V6i phuong phap so sanh - phfm tich, nguyen cong duoc phan chia thanh cae th1mhphan va so sanh vai mot nguyen eong lUong IU (da duoe djnh mLrctheo phuong phap phan tich) d~ xae dinh Sltkhac biet co ,inh huang den thai gian thue hien nguyen cong, r6i hi~u chinh djnh mLreda co cho phu hqp. Djnh muc thai gian thuc hi~n qua trlnh eong nghe duqe xac djnh tnrae het eho tUng nguyen eong, vi elu, vai quan h~ nhu
SO

d6

a hlnh

18.3.

CQNG NGHE CHE TAO MAy

737
Thai gian lam viee (AZ)

____

I_.~~I
Thdi gian -lang phi (tv)

_I

Thai gian dinh mCre (tN) n Ian

I
Thai gian Wng chiec (ts)

_II
Thai gian lang phi do
thq (tva>

I
Thai gian lang phi
kh6ng do thq (tyu)

Thai gian chufJn b! va ket thuc cong vi$c cho mot loat chi tiet (tA)

,
1---- Thdi gian cho nhu cau

Thai gian thlfC hi$n

Thai gian bao duong,

t\1 nhien (tE)

_____1____
I
,
_I _ -.

thao tac (to)

chd vi$c tc,li tr<;lm cOng

w

nghe (t

I
Thdi gran phl,l (tH)

Thbi ginn chfnh (thai gian co ban)(tG)

,
I

Cae phL10ng an thL1e

hi$n thao

tac

,, ,, ,,
,.
-

ehinh/phy:

, ,

....,

,,

J_-r
(tlln,)

---

----1---- ----,
May ~ Tay
(tHm
n)

May
(tGm)

May + Tay (t(;", h)

Tay
(tch)

M~y

T~y
(tHh)

Hinh 18.3. Cae thanh phan ella thai gian lao dQng.

n. do Ion eua IOat

(chi tieVloat)

Nhfrng bi~u thue theo sa d6 tren iiI: AZ

=t

+ tv

(l8.7) (18.8)
(18.9) (l8.1O)

(18.11)

47. CNCT

738

Chuang 18: Djnh mue ky thu~l

(18.12)

trang do: two- thai gian cho vi~c co tfnh chilt t6 chuc, nhu: bim giao ca, thu d9n,

tw,- thai gian chovi~c co tfnh chilt ky thu~t, nhu: tra dilu lOa, thay dao elm, . Trang thuc te san xuilt a Viet Nam, nguoi ta djnh muc thai gian thuc hi~n nguyen cong tren co sa thai gian tUng chiec (t,), theo dan vi phut(chiec a nguyen cong thtl i nao do cua quy trlnh cong ngh~ nhu sau:
(18.13)

trong do: to;- thai gian co ban (thai gian trlfc tiep tac dong den doi tuang san xuilt lam bien d6i no, vf d\!, thai gian trlfc tiep c:\t vM li~u), tp;- thai gian ph\! (thai gian thuc hi~n cae thao tae phu nhu: di~u chinh may, ga dao, thao dao, ga phoi, thaa chi tiel. ..), tr,;- thai gian phuc V~lco tfnh chat ky thu~t va t6 chucnhu: bao duang may moc, cho vi~c, slf co ky thu~t, ..., t",;-thai gian danh cha nhu criu tu nhien cua suc lao d(lng nhu: giai lao, v~ sinh ca nhan, ..., tCK;thai gian chufrn bi va ket thuc nguyen cong cho ca lo~t doi tUffilg san xuilt nhu: chuftn bj may, ga va dao tmac khi gia cong mol lo~t chi tiet, thu don tr~m cong ngh~ sau khi gia cong m(ll lo~\1 chi tiel,
V.V ... ,

nL - soluqng doi tuqng san xuill Ihu(lccling m(lt lo~t (g9i la d(ll6'n lo~I), tfnh thea dan vi chiec/lo~l, lrang san xual dan chiec thi nL = I. Noi chung, thai gian tung chiec (t,,) duqc xae dinh chu yeu dlfa theo thai gian co ban (10) ung vai tung phuang phap cong ngh~ (phay, ti~n, khoan, mai, chuot, v.v ...) thea cac bi~u Ihuc phli hqp; con cac thanh philn khac (Ir;, tr,;, 1m;, ICK;I thuang duac lay Ihea ty I~ % cua to; tuy thea tdnh do va di~u ki~n san xUal. Thai gian can Ihiet d~ Ihuc hi~n cong vi~c (nguyen cong) duqc xac dinh d~ tien tai dinh muc, thuang dua Iren co sa cua Ilffig chi tiet ha~ccua nhom chi tiet, vai phuang phap thlfCnghi~m haac tfnh taan.

C6NG NG~ CHETAO MAY

730

Tin trlnh eua phuong phap thlIe nghi~m nhu sau: I. Chutin bi dieu ki~n thlIe nghi~m (nguyen e6ng, tr~m e6ng nghe, plwang phap do thai gian, phuang phap XU Iy kt qua, v.v...). 2. ThlIe hi~n phep do thai gian (xae djnh s6 I:in do can thit, tin himh do thai gian thlte hi~n e6ng viee ling vai nguyen e6ng t~i tram e6ng ngh~, tinh toan thai gian thao tae can thit ung vai cae dieu ki~n e6ng ngh~ t6i uu, v.v...). 3. Danh gia kt qua cae phep do thai gian va xae l~p dinh mue thai gian thue hi~n e6ng vi~e (nguyen e6ng) tren ca sa phan tieh gia trj do, ph~m vi philn b6 tin cay eua cae gia tri do, tinh gia tri trung blnh eua cae kt qua do va philn tich. Phuong phap tinh toan dinh mtte thai gian thlIe hi~n e6ng vi~e (nguyen e6ng) e6 tin trlnh ap dl)ng nhu sau: I. Chutin bi dieu ki~n d~ tfnh toan (dl1atren ca sa phan ehia ty mi nguyen e6ng thanh cae thanh phan eua n6, li~t ke cae thanh phan eua nguyen eong trong bang xae dinh thai gian thue hi~n can thit). 2. Xae dinh cae dai luqng thai gian thanh phan Ung v6i eong vi~e (nguyen eong) e61uu y cae dieu ki~n thue hi~n eong vi~e (nguyen e6ng) nhu: may, gia trj t6i uu eua eh do dt, v.v.... 3. Xae I~p djnh mue thai gian thl1e hi~n e6ng vi~e (nguyen eong) b!lng caeh tinh gia tri tcing hap eua cae dai IUffilgthai gian thanh phan. Trong truang hqp mot tha phI) traeh van hanh nhieu may, thuang goi la phuong an dUng nhieu may, thai gian gia e6ng timgehie (t,e> co th~ duoe xae djnh theo tae gia Dams nhu sau:
t

"nR.M

~_R~

( I+M--"'-

100

P)(

1+_"
100

P)

(18.14)

trong do: tR- nhip san xuiit chung eua nhom may duqe m(lt tho van himh, tinh theo hai bi~u thtte sau day, xet eho truang hqp a cae may co cimg m(lt nhjp thai gian thue hi~n e6ng vi~e: (18.15) Gia tri Ian nhiit eua tl< theo hai bi~u thue tren ehinh la d(l dai eua nhip san xuiit eho nhom may. Khi cae may kh6ng co cimg nhip thai gian thue hi~n e6ng vi~e thl kh6 xae djnh ehinh xae tl< b!lng caeh tinh toan, rna chi co th~ xae dinh b!lng bi~u do, bai VI:

740

Chuang 18: Dinh mue

ky

thu~t

(18.16)

nR- s61uqng chi tiet thanh ph1\m duae t~o ra & m<)tmay lrong mot nh!p slm xuift, M- 56 may phai duqe m<)ttho v~n hanh, tM- thai gian may eh~y III d<)ng, tm - thai gian thao tae thu eong eua thq van hanh, Pw- ty I~ % v6 thai gian baa duong, eha vi~e, ... eua may, p.- ty I~ % v6 thai gian danh eho nhu cau tl!'nhien eua thq v~n hanh may (nghi giai lao, v~ sinh ca nhan, ...). So d6 & hlnh 18.4 neu r6 nhfrng di6u ki~n vakha nang v6 d(mg nhi6u may, trang m6i quan h~ giua cae thanh phan thai gian thao tae bttng tay (tM eong) truoe va sau khi may eh~y tu d<)ng(tmA> tm.) vai thai gian may eh~y tu dong (tM). Bang 18.2 neu r6 cae kha nang dU'ngnhi6u may tuy thea sU philn b6 eua thai gian thao tae bttng tay (tm)va thai gian may eh1!YW d<)ng (tM).
C6ng vi~c thu cong fntdc thoi gian may ch<.J.Ytlf d(mg trnA

Thai gian

may ch~y tv r1(;>ng

Cong vj~c thu cong sau thoi gian may ch<;:lY hI 69n9

Tong thai glan lam thu cong va. may Ch'ilY 69n9

tv

Hinh 18.4. Dieu ki~nve giai philp dung nhieu may.

tmA- thoi gian thaa tac bang tay trLfdc khi may ch~y tmE- thai gian thaa tac bang tay sau khi may ch9y

tv d(>ng, tv d(>ng,

tM th6'i gian may ch~ytll 6(>ng,

P

tm- thai gian thaa tac bang tay truoe va sau khi may chi?Y tl,f 69n9.

CONG NGH~ CHI': TAO MAY

741

Bang 18.2. Kha nang dLtng nhieu may tuy Ihea 5\1philn b6 cua thiti gian thaa lac bang lay (1m) va thiti gian may ch~y t\l dgng (1M),
I~~"-~~--'~~~----. -.... -.-~-~-_ .. _-----~~.. --~~~~r--'

-~---.~,,~----------..

i~.I??C'9._ i _...
ii
:1

, ~hEm be eua_.t

v~ !M__

.. ..
__...
thea chu

.! .....~han~n~ ye dU'ng nhieu may

1.~_~~_~~ __ t~.,~,,5~ll'n_9 nhieu ..r:r'~.Y
C6 th~ dUde (neu tM diJ Ian han tm) ,

_..
2

,It,mlien tl;J_~..t,~?~~_ ~~~~__ :'!,.!.M it tnfC1cva sau, cOng nhL1giE.ln doan

I

ky

il

i trang phem vi 1M 3
4

11'11,., ..

. :t~'trl/O~va

~~~;M

Tot

if ::

truoc va sau nhieu tM noi tisp nhau

l~at:tot

742

Chuang 19: Nang sufit va gia thanh san ph.1m

Chlidng 19

NANG SUAT VA GIA THANH SAN PHAM

..,

""...."....

'?

/'7

19.1. NANG SUAT LAO DONG

Nang suat lao d(mg Q Iii soluqng slm philm (hoac chi tiet) dllqc che tao ra trang m'?t don vi thai gian. No duqc xae dinh theo c6ng thuc sau day:
Q=-K=-------01

m.K

(19.1)

T,. c
iJ day:
01-

T0+ Tp+T + pv

Ttn + Te.bk,
n

thai gian d~ tfnh nang suat (1 ca, I gia, 1 phut);

K- so may va ngllai c6ng nhiln co th~ dUng duac; T,,- thai gian tung chiec (phut); T,,- thai gian ca ban (pMt); Tp- thai gian phu (phut); Tp, - thai gian phuc v~ (pMt); T",- thai gian nghi ngai tlI nhien cua c6ng nhan (phllt);
T,b.K'- thai gian chuiln bj - ket thuc tfnh theo phllt (thai gian nay bao

g6m: nghien cuu ban ve chi tiet, nghien Clruguy tflnh c6ng ngh~, chuiln bi ch61am vi~c, dii!u chinh may, thao va tra dung c~, d6 ga sau khi ket thuc c6ng vi~c. Thai gian nay kh6ng phu thu6c vao so chi tiet n, nhung neu so chi tiet n cang Jan thl thai gian tung chie'c trang lo~t giam); n- so chi tiet trang loat.

CONG NGH~ CHE TAO MAy

743

D6i vai cac may viln nang thl nang suat clla nguai (Q""",,) billlg nang suat clla may (Q","y)' con d6i vai cac may t~ld(mg cao thl nang suat clla nguai Ian hoo nang suat clla may (bai VIm6t c6ng nhan co th6 dCmgduqc nhieu may). C6ng thuc (19.1) cho thay: khi chi tieu thai gian gi,illl x% thl chi tieu nang suat tang y%. Nhu v(\y co cac c6ng thuc sau: - Khi thai gian gialll x%:
m

Q=--~

x 1- --- T 100 "

( 19.2)

- Khi n{lIlgsuat tang y%:

. 111 ( Q=1+--

y)

Tic

100

(19.3)

Tit hai c6ng thuc (19.2) va (19.3) co th6 viet:

(to;
100

)T
"

=;. h;.,)

(19.4)

I-Ioac:

-----I+~y~ 1- X 100 100

( 19.5)

C6ng thuc (19.5) co th6 duqc viet duai dilng:

100 100- x 100+y 100 (19.6)

I-Ioac:

----I
100- x

100

=-Y

100

(19.7)

C6ng thuc (19.7) lai co th6 duqc viet duai dang:

100-100+ x ----= 100- x y 100 ( 19.8)

Til do ta co: y=-100. x 100-x (19.9)

744

Chuang 19: Nang surt va gia thanh san phim

Vi d",: khi thai gian giam 20% (x = 20%) nang suat tang y%: 100.20 y = 100 - 20 25%

19.2. cAc PHUONG PHAp TANG NANG SUAT LAO DONG

Tang nang s:~'ltlao dQng la mot trong nhung nhii;m v'" quan trong d6i voi nen cong nghii;p. Giai quyet van de nay phai duoc grm lien voi vii;c giam kh6i luang lao dong va ha gia thanh s'ln ph~m. Nhi1ng bii;n phap chinh dt tang nang suat lao dQng la: - ,Tang muc do co khi hoa va II! dQng hoa toan bQ guy trlnh cong nghi;. - Thiet ke ket cau cua may hoan thii;n han. - Sir d",ng nhieu may tl! dQng, ban tu dong va cac may dieu khitn theo chuang trlnh 56 (cac may CNe). - Tang s6 di\ychuyen ttl dQng va nha may tu dQng. _Tang che do dt btmg cach cili tien cac ket cau cu va che tao cac ket cau moi cua dao dt, sir dung dao hqp kim cUng, hqp kim g6m va.dao kim cuong. - Giam thai gian co ban T". - Giam thai gian phu TI'do viec hoan thi~h d6 ga va cae phuang phap ki~m tra. _Che tao phoi btmg cac phuang phap bien dang deo (ren, d,ip khuon, c:\n), duc chinh xae va cac phU011gphap tien tien khac. - Khong ngtmg h01m thi~n guy trlnh cong ngh~. Sau day ta nghien cuu cac phuang phap giam thai gian co b'ln T", giam thai gian ph", TI'va giam thai gian ph",c vu T,,,. 19.2.1. Cae phuong phap giam thOi gian eo ban T" Thai gian co ban T" hay thai gian may chiem mot ty I~ Ian thai gian dt gia cong chi tiet. Ngay trong san xuat hang 10':ltnho, khi gia cong tren m"y phay congxon, thai gian co ban T" chiem 40% toan bQ thai gian tung chiec (T,). Trong san xuat hang loat Ion va hang kh6i, ty I~ thai gian co ban l':Iitang len. Co mot so bi~n phap giam thai gian co ban T"sau day: a) Tang tfnh cong ngh~ trong ket cau clla chi tiet gia cong.

CONG NGHE cHI:' TAo MAy

745

Khi thiet ke chi tiet can cM

'1 den

nhfrng yeu diu sau day:

- Hinh dang ben ngoai cua chi tiet phai duqc tao thanh tu nhfmg M mat dan gian (}TI(it phing, m(it tr~l,m(it can, mat dinh hlnh dan gian, v.v...). - Chi tiet phai co du dq cling vfrng di' tranh bien d~ng. - Cac m(it chuan djnh vi phai co du di~n tfch va do dai va cho phep ga d'lt nhanh. - Cac be m(it gia cong ph,ii Iii cac mat hO', dil de an dao va thoat dao. - Phai dam bao nguyen tftc tfnh th6ng nhat khi chon e1man. b) Chqn phuang phap gia cong hqp

1'1 '1:

Khi chqn phuang pMp gia cong can cM - Tang s6 chi tiet gia cong cung hk. - Gia cong bang nhieu dao cung 11k.

- Giam chieu dai ella hiinh trlnh cat do b6 trf phoi hqp 1'1, giam luqng an dao va thoat dao. - Chqn phuang an gia cong t6i uu trong dieu ki~n dii cho. c) SiTdllng may, daD va che dq cat hqp

ly.

d) Tu dqng hoa nguyen cong bang each ung dung cac co cau cap phoi lU dong, siTdung cac may t~rdqng va ban tu dong. e) Chon ph6i, luang du t6ng cqng va luang du trung gian hqp

ly.

19.2.2. Cae phuong phap gilim thbi gian ph~ T p

Thai gian phil baD gom: thai gian ga ph6i, Ifiy driu va k\'p chat ph6i, thaD chi tiel (ph6i), kiem tra chi tiet, dua dao tai chi tiet, lui daD ra, dieu khien may,
v.v ...

Co mqt s6 bi~n phap giam thai gian phu T,. nhu sau: a) Giam thai gian ga dal. Gi:\m thai gian ga d(it bang cacho - Dung eac co cau k\'p nhanh (hO'iep, dau ep, di?n tir, ly tflm, v.v...). - Ga d~lttu dqng dat kfch thuac. - Dung do ga v~n nang - dieu chinh. - Dung do ga co ban quay (lam cho thai gian phu trung vai thai gian may).

746

Chuang

19: Nang sua't va gia:thanh

san ph.1m

b) Co khi h6a va tl! dong h6a qua trlnh cong nghc. Phuong phap nay duoc thl!c hi~n nha: - Gillm thai gian v~n ehuy~n ehi ticf - Giam thai gian ki~m tra ehi tiet (dung phuong phap ki~m tra tfeh eue). e) Dung dao ehuycn dung. Ml)e dieh eua dfmg dao ehuycn dung la giiim thai gian thay dao, giam thai gian dieu ehinh dao va e6 kha nang gia cong nhieu be m~t eung lue (nhu khoan - khoet - doa). d) Til ehue eha lam vi~e hqp ly. 19.2.3. Phuong phap giam thOi gian ph~c v~ T P' Giam thai gian ph\IC vu T,,,e6 th~ duqc tlure hi~n b~ng cae bi~n ph3p sau day: - Chudll bi dfiy du dung eu, dfmg db ga dieu ehinh clao nhanh nhu duong,
mall, v.v ...

- Chudn bi d\1dilu, mo, gie lau, di sam vai phut d~ nh~n b1mgiao ea, dfmg khi nen d~ don eha lam vice. - Dfmg eong nMn dung vice, dung bac thq. - Til ehue dung nhieu may.
~ , J ,,'

19.3. GIA THANH SAN PHAM 19.3.1. So sanh cae phuong an cong nghe Cae ehi phi cho mot phuong an e6ng ngh~ d~ ehe t~o 'ra san phdm c6 th~ duoe ehia thanh hai nh6m: a) Chi phi kh6ng ph\1 thu6e van soluqng eua ehi tiet. Chi phi tl1U<?C nh6m nay (ky hi~u la,a) bao gbm: tien mua may, db ga va dung e\l, ehi phi eho dieu chinh may (chi phi nay luang doi eo dinh). b) Chi phi phu thu6e vao soluqng C\1aehi tiet. Chi phi thu6e nh6m nay (duoe ky hi~ula b) bao gbm: tienluong c\la e6ng nhan, tien ehi eho thq dieu ehlnh, chi phi eho vat li~u, v.v... Nhu v~y, gia thanh C c\Ia N chi tiet theo m6t phuong an e6ng ngh~ n1lO d6 duqe bi~u dibn bang eong there sau:

CONG NGHE CHE TAO MAy

747
(19.10)

C=a+

b.N

Gia su ta eo 3 phuang an I, 2, 3 v6i 3 eong thue tfnh gia tMnh sau day: C,=a,+b,.N C,=a,+b,.N C,=a,+b,.N Trang cae eong thue tren: C" C" C, - eae gia thanh lrng v6i cae phuong an I, 2, 3; a" a" a, - de ehi phfkhong phu thuQe vao s61uqng eila chi tiet N; b" b" b, - de ehi phf phu thuQc vao s61uffilg ella chi tietN. Do thj hlnh 19.1 cho thay: Neu N < N, thl citIngphUffilg an 1la thfch hqp nMt VI co gia thanh C, nhc nha!. Neu N, < N < N, thl nen ch\lI1phuong ,in 2 VI eo C, nhc nha!. Con neu N > N, thl phuong an 3 la tot nhat VI co C, nhc nha!. c (19.11) (19.12) (19.13)

N Hinh 19.1. )0 thi quan h~ gifta gia thanh C va so chi tiet gia c6ng N.

19.3.2. Xac dinh gia thitnh san phllm Gia thanh san phfim (gia thanh che t;1O mot chi tiet hoan chinh) bao gom: gi,\ thanh phoi, chi phf ti~n luang, gia thanh dien, chi phf cho clung cu, ehi phi

748

Chuang 19: Nang sua't va gia thanh san phim

khau hao may, chi phi cho sUa chii'a may, chi phi cho su dung do ga va cae chi phi phil khac. Duoi day la tinh toan ti.rng 10~lichi phi. I. Gia thanh phoi. Sau khi quyet dinh ch9n loai ph6i ta phai tinh toan gia thanh cua no va co thi! phai so sanh voi phuong an ch9n phoi ma nh" may dang dung ho~c phai so sanh giii'a hai phuong an ma ta dua ra. Gia thanh I kg phoi duac xac djnh thea cong thuc:

C, S" = (-.Q.K,.K,.K,.K4.K,) 100 _.. iJ day:

S - (Q - q)100

( 19.14)

C,- gia thanh mot tan phoi thanh phiim (dong); K, .;. K,- eac h~ so ph\1 thuoc vao cap chinh xac, do phuc tap clla phoi, vi!t li~u, trang luong va san luong phoi (K,

I .;. 1,1; K, cua gang

b~ng I .;. 1,24; K, el,a thep b~ng I .;. 2, I; K, cua thep hap kim btmg 2,2; K, Clla nhom v" dong b~ng 5, I; K, cua gang v" thep b~ng 0,7.;. 1,4 tuy do phCrct~p cua phoi; K3 cua gang va dong b~ng

0,97.;. 1,25; K, phu thuoc vao trang luqng el,a phoi: K4 = 0,9 khi tr9ng luang ella phoi < I kG; K, = 0,6 khi trong luang clla phoi b~ng I .;. 2 kG; K4 = 0,5 khi tr9ng luqng phoi b~ng 2.;. 5 kG;
K4

= 0,4 khi

trang IUffilg cua phoi bang 5 .;. 10 kG v" K,

= 0,38

khi

trang Iumlg cua phoi cua phoi: K, phoi > 500;

> 10 kG; h~ so K, phu thu<?c vao san hrqng

1,23 khi san luqng cua phoi < 100; K,

I khi san

luong Clla phoi bang 100.;. 500 va K,

0,83 khi siln luqng cua

Q- tr9ng hr911g cua phoi tinh thea kG; q- tr9ng luang cua chi tiet tinh
thea kG; S- gia thanh mot hln phoi phe ph1\m tinh thea dong). V oi each tinh nhu tren ta co thi! so sanh dc phuong an khac nhau di! chon ra phuong an hqp

Iy.
san xual tr\rc tiep iJ mot

2. Chi phi ti6n luang. Chi phi ti6n hrmlg cho cong nhan SI. (dong/gia) nguyen cong duac tfnh thea cong thuc:

CONG NGHE CHE TAO MAy

749

S
L

C. T,c 60

(1915)

&day:

C- so tien luang eua ebng nhan trong mqt gia Jam vi~e (dong/gia); T,,- thai gian tCmgehiee eua chi tiet (pMt);

H~ so C khbng co djnh, no co th~ thay d6i theo thai gian va dja di~m lam vi~e, VI yay khi tinh SL phai eh9n C theo tang twang hqp e~1th{ Vi d9, luang trung blnh eua eong nhiln CCI khi la 800000 d/tMng, ngtrai eong nhan lam vi~e 200 gia/thang, nhtr v(iy so tien luang C ella eong nhiln trong mot gia lam vi~e la
4000 d.

3. Gia thanh di~n. Chi phi eho di~n nang S" ph9 thuqe vao eong suat eua may va ehe do cat, no duqe xae dinh theo eong th(re:
Sd= C".Nm.llm.To 60.11,.11, (19.16)

&day:

Cd- gia thanh 1 kW/gia; Nm- eong swlt dqng ccreua may (kW);
11m - h~ so Slrdung may theo ebng suat;

To- thaigian gia eong

lld- hi~u suat eua dqng

CCI

ban (phut);
(l1d= 0,9 0,95).

11,- h~ so that thoat di~n nang trong mi:lngdi~n (11,= 0,95);

CCI -i-

4. Chi phi eho d9ng e9. Chi phi eho dung e9 S", duqe xae dinh theo eong th(re:

S =( 11m Cd, +t .P )T T +I
o
de m m

(19.17)

&day:

Cd,- gia thanh ban dau eua dao (dong); nm - solan mai li:lidao eho den khi bj hong hoan toan; tm- thai gian mai dao (phut);
Pm - chi phi eho thcrmai dao trong mqt phut;

To-thai gian gia ebng

CCI

ban (phut);

T- tu6i Mn eua dao (phut).

750

Chuong 19: Nang sua't va gia thanh san phSm

cac thong s6 tren day khi tinh toan duqc ch<;>n theo muc luO'ngcua cong nhan trong tUng trtrimg hop cu th~. 5. Chi phi khau hao may. Chi phi khau hao may la s6 tin duqc c(mg vao chi phi san xuat d~ sau mot thai gian thu duO'cMng s6 tin mua may su dyng. Trong san xuat 16n, khi t~i mi\i may chi thuc hi'in m(\t nguyen cong thl chi phi nay duqc xae dinh nhu sau: S
kh

= Cm.K

kh

(19.18)

N.IOOO

iJ day:

Cm- gia thanh cua may (dong); Kkh- pMn tram khau hao (khoang 9 7 12%); N- s6 chi tie't duqc che' tao trang m(\t nam (chie'c).

6. Chi phi cho sua chua may. Day la chi phi thllimg xuyen d~ sua chua may, no bao gom tin cong va vat tu can thie't cho sua chua may. Chi phi cho sua chua may Soc duO'ctinh theo cong th(IC: - D6i v6i may van nang: S
"

R. To
18

(19.19)

a day:

R- d(\ phuc t~p sua chua clLamay (ch<;>n theo thuye't minh cua may), vi dy, may ti'in IK62 co R = 19; To-thai gian gia cong cO'ban (philt).
14.170.R'

- D6i v6i may chuyen dung: S" = N (19.20)

a day: N- san luqng chi tie't trang mot nam (chie'c).

7. Chi phi cho su dung do gao Chi phi cho su dyng do ga cho mot chi tie't gia cong SOC"~"~dllqc xac dinh theo c6ng thuc sau: S,dd, Cd,(A + B) N

(19.21)

a day: Cd,- gia thanh clLado ga (dong). Trang thuc te', gia thanh el,a do ga co th~

CONG NGI-!E CHE TAO MAy

751

duqc tinh theo trang hrqng va them h~ s6 tinh d"n do phuc t~p clla do ga; A- he s6 khilu hao do ga (khilu hao hai nam: A = 0,5, khilu hao 3 nam: A = 0,33); B- h~ s6 tinh Mn vi~c sua chua va bao quan do ga (B = 0,1 70,2); N- san luqng hang nam cila chi ti"t (chie'c). 8. Gia th3nh chi ti"t Gia th3nh theo cong thuc:

a m(lt nguyen congo cila mot chi tiet S",,, a m(lt nguyen

cong nao do duqc xac dinh

(19.22)

a day:

S,,- gia thanh phoi (dong);

SL- chi phi ti~n luang cho cong nhan (dong);

S,,- chi phi di~n nang (d6ng);

Sd,- chi phi cho d)Jng cu (d6ng);
Skh-

chi phi khilu hao may (d6ng); cong tinh gia thanh (d6ng).

S,,- chi phi cho sira chua may (d6ng);

S,,,,- chi phi sir d)Jng d6 ga t~i nguyen

9. Cac chi phi ph)J'

Cac chi phi nay bao gom: chi phi cho thiet ke quy trlnh cong ngh~, chi phi cho khilu hao nha xuang, chi phi cho quan ly, chi phi dung nuac va chi phi dung khi nen (neu co), V.V .. T6ng cae chi phi phu nay S,p co th~ lily biing 10% cua gia th3nh chi tiet

a tat cii cac nguyen cong (S,

... p

10%L S., ) i=l

l lie

10. Gia thanh cila chi tiet

a quy trlnh cong ngh~.

Selile

Gia th3nh cila toan bo quy trlnh cong ngh~ che t~o chi tiet duac xac dinh thea cong thuc:
SClqtcn

= Sp +

SeIne

+ Sctnc2 + ... + Sctncll + IO%i~

(19.23)

a day:

S"q,,,,- gia th3nh cila toan b(l guy trlnh cong ngh~ che t~o chi tiet (d6ng);
Sp- gia thanh phoi (d6ng);

S".", S"",,, ...- gia thanh cila chi ti"t

a cae nguyen

cong 1,2, ...

752

Chuang 20: Cong ngh~ Hip rap

Chlidng 20

CONG NGHE LAP RAp

20.1. KHAI NltM

VB C6NG

NGHt

LAP

RAp

Qua trlnh s<inxufit gam nhi~u qua trlnh hqp thanh, Hipnip la mi?t qua trlnh cuoi cung thong qua suo ket noi mi?tcach logic cae chi tiet va cae bi? phan de tao ra s<inphllm. Theo VOl 2860 nguai ta dinh nghia qua trlnh lap rap nhu sau: "Lap rap la su tbng hqp cita tat c<icae qua trlnh trong s<inxuat de t'!o nen nhiing v~t the xac dinh". Ngay nay do yeu du cua slf phat trien s<inxuat mot so khai ni~m trong lap rap duqc mo-rong, ch~ng han nhu cae qua (rlnb: . Lap rap - thao do va tai sinh Hay Lap rap - thao do va ky thu~t di~u khien. Ta co the hlnh dung su chuyen dbi cua mot so s<inphllm theo tdnh tlJ'sau: S<inphllm - s<inxuat - sir dung - slf ra dai s<inphllm mai di\ duoc di tien. Mi?t qua trlnh lap rap phai the hi~n duoc cae yeu to sau: - D~c diem cua lap rap, thao do,
CO

sOsan xuat de thlfc hi~n.

- cae phuong ti~n can thiet. - Cac dlf dinh v~ yeu diu ky thu~t, slf hqp Iy cua phuong phap lap rap (bang tay, tlf dong hay phoi hqp). - each danh gia san phllm: danh gia theo phuong phap iinh hay phuong phapdi?ng. Van M 111 can duqc bao dam yeucau chung cua moi quan h~ sau:

CONG NGI-it CHI T~o MAy San pha:m htnh 20.1.

Con ngucH. T6 chuc ~_ Ky thu~t- M6i tntdng

753

< Qua trtnh < H~thong < Moi truang

CO' th~ nhan hiet cac yeu to lien quan den qua trtnh Hlp rap va thao do

Chat luqng

Kinh

te

Tinh

tv dQng h6a
Hinh 20.1. Cae yeu

h<;Jp Iy

Olf doan, tinh l6gic

Dieu ki~n giam sat

Cae yeu c~u khi gia cong

to lien qua"

den qua trinh I~p rap/thao dd.

Chat ltrqng Clla [flP rap phu thu,?c vao nhieu yeu to', ch~ng han phu thuoc chat ltrcmg cLIa qua trtnh gia cong COd6i vai cae chi tiet hay ho phan I~p rap. Viec l~p rap chfnh la tao nen su ghep noi giua cac be mat ella chi tiet bang nhieu htnh thuc khac nhau. Viec ghep n6i con duqc thuc hi~n bang nguyen cong b6 sung can thiet nhu: dieu chinh, hi~u chinh, ki~m tra ... D6 la I~p nip hiS sung ben canh dc gian lap rap chung. I~p rap co ban. Thuimg thili gian lap rap b6 sung nh6 hon thili gian lap fap chung, nhtrng cling c6 tnrilng hqp thili gian nay chiem 2/3 thili

6 htnh

20.2 trtnh bay dch

S[lp xep va noidung

ella qua trtnh lap nip.

-Qua trtnh lap nip CO'nhung d~c trung sau day: I. Thili gian lap nip chiem m'?t phan thili gian che tao, chAng han trang nganh che tao may va che tao 6 to nO'chiem fir 25.;- 50%, trang 1'lgilllh dien tir, co khf chfnh xac chiern tir 40.;- 70%.

4X - CNCT

754

Chlidng 20: Cong ngh~ l.ip rap

Qua trinh san xuat

Ph6i

Qua trinh ch t,;10 Gia cong chi tie! XLr chi tiet

Bao g6i

Iy

Ghep noi L3'lg

dinh hinh (dap) I

f)iI~uchinh

Hj~u chlnh

Chat len )~tvan Xep Dan trv~t Treo Bien d<i!ng

van ac
K~p - Ma k~p Tan rive

Ghep noi bang t~o hlnh (d(IC)

- Chern
Cang b~lng neo Ep

Ghep noi

Can chinh Xep Phan chi3 Khe hd Kiem tra

Vi chlnh Sau gia cong

bang han

Cae chere nan,;) d~c bi$t

Ghep noi b~mg n6ng chay

Do Bern Thlr nghj~m

Lam 59ch Nung nang Lam l'ilnh Bao qUEm

Ghep noi bang dan

Ghep noi bang dan

Hinh 20.2. 51! sap xcp va "Qi dung lap nip.

CONG NGHE CHEf TAO MAy

755

2. Tu cac chi tiet, bi? ph(in roi rac duqc ghep noi, dieu chinh, kiem tra de

t~o ra nhfrng sanphfrm vai nhfrng ehuc nang sil dung nhat d!nh. 3. Muon lap nip co hi~u qua can th\IChi~n nhfrng nguyen de cO'tinh logic caD, SI!chufrn bi san simg ve mat t6 chuc a tat ca cae Jlnh vUc (slk lao dong, doi lllqng lao di?ng, phuang ti~n lao di?ng, thong tin lao di?ng...). Neu su chufrn bi khong tot se gay den nhfrng t6n that etla qua trlnh lap nip. 4. Qua trlnh I&prap Iii khau cuoi cLIngtao ra san phfrm de cO'the cung dip san phfrm nhanh cho lhi tlUong. Dieu do co mi?1 Y nghla to Ian ve mat kinh te ky thu(it doi vai mot co sa san xuat, mi?t xi nghi~p. Uy tin chat luang vii gia thilnh hqp Iy se dam baD loi nhuan caD vii lau dili cho mot xi nghiep. Qua lrlnh lap rap cO'the duqc thl!c hi~n bimg tay hay bang may hoac Iii phoi hqp.

20.2. KY THUAT L:\P RAp

20.2.1. Cae phuong phap ghep noi

Hinh 20.3. H~ Ih6ng l~p rap ph6i hQp va II! d9n9 (Hang Bosch).

756

""Chuang20: Cong ngh~ liip rap

Bang 20.1 trlnh bay cae phuang phap ghep n6i trong lap r'Jp.

Bang 20.1. M(>t so phLlClng phap ghep nol trcng lap rap.
IF~' ,,~. -"

._~-~---Sa d6 nguyen

" Phuong phap ghep

n6i

tac

f)~c diem

B~ng

ac

M6i ghep co the thilO ra dL19c. su

dl:Jng nhieu.

Han
,

M6i ghep kh6ng thaa dL1CJc, ling dl;mg:

rat da d~ng.
I

~p

i Ep d9c hay ep ngang (dung nhi$t)

:ddn gian, chi phi hCJp Iy, baD dam lien

i ket tot.
I

Lap then, chot

I Sao dam
I

CaG moi ghep can truyen

IlliC, can chu

hudng chuyen dQng.

;'-,--

I
, !

M6i ghep kh6ng thEI.OdUde, tan dau

t!inh nm it sinh nhi$t nhu him,

V6ng ham

. 0 {\ --'-. -uv+
~,
1 _

I
,
I

toan, yang ham yang ham b~C, ~6 the thaD nhanh va ; Slt dl,mg nhieuIan. Cae tam mong, dung bien dang cuei I

BaD dam

an

treo,II

Uon

'

i be?vdj

CaG tam co d9 cUng caD.

' '"' ~

",'"

I'""' '~"Om","~
~I

!:

!,----'I

xoan

I --+---I ~

day

,Quay xcan cae sOIlal

,'----._____ l~

. __ ~ __

CONG NGHE CHE TAO MAY

757

Thuang ty l~ v{,kh6i luqng eong vii)e gii1a cae phuong phap nhu sau: Bang 6e khoimg 6R% K"p khoang 1% Ch6t khO<lng2% Cae phuong phap dae bii)t 2%
Nguqe I~i vai qua tdnh gia eong CO', trang Iftp rap do tfnh da dang va tfnh

Yang ham khoang 1% Ep khoang 10% Tan rive 16%

tcing hqp co nhi{,u tnrang hqp eong vii)e Iftprapphai thue hii)n bang tay. Khi Iftp rap bang tay nguai ta phai t~o ra ehb lam vii)e phil hqp vai di{,u kii)n lao d(mg. Chang h~n hlnh 20.3 la mot h~ th6ng Iftp rap ph6i hqp va lU d<Jngeua hang Bosch - C<Jnghaa lien bang Due (BRD) 20.2.2. Cae phuong phap Hlp rap (bang 20.2)
Bimg 20.2. Cae phlldng phap lap rap.
r ----.---.--~~~ -_ .. ----

Phuong

D~ctntng
va each tinh

Uu va nhl.ll;tc di~m

(fng dl:lng

Chli Ii

philp
'clfc d~i, Cl/C tieu

Phuong phap : 6 rnoi mc?t m6i CaG chi tiet.

5 0

lap
m

rap: Uu diem: Chuan

, ,

I.

San xuat hang i Chu

:co the lap Ian hOEmtoan: _ Lap rap nhanh;

:.

kh6i

vaj ehuoi t6 kinh t8 (chi phi

[t: phu hqp)
I

y thoa

man yeu '

bi

cong ngh~ kic~ . thtloc

,

T :::T = LT
,~1 I

Idon gi~ln'
'

khau, :.Sanxuathan

!
PhLfong phap xae suat
!

.To: dung sai khau khep, - Bao dL{Clng ban thanh, .'. ,. 9I ' . . :pham de. :kh?1 V~I du~gi i kin, : sal khau khep i TI: dung sai khau thanh i Nhvqc diem: kin lcm (dol I h" I IP an; , - Dung sai khau thanh'chinh xac thap) 1m: 56 khilu thanh ph an I phan nho kho che tao trorg chuai kich thLfOC; ! . ~----'1

.. [Ts:c!uflgsaitong

i ma
i

Dung

ly

thuyet xac suat Vu diem:

! Cho

chuai kich Phai co nhieu phan va; sai khau kin nho: xuat

biet

dLfang:

r(mg dung sai ella! _ De gia cong do ma rang thLfae cac khau thanh phan va ." . .: thanh 'chap nh~n mc;>t ty It% phs dung ~al, "nang cao kha I dung ph am ,nang lap Ian. I khep
I _
-

cong phan b6 clla, kich thLfoc th~t clla cac khau thanh phan. cM

NhLf~c diem:

san

la~t. _ Phai

kha:

I
!

T6

To- t

I~Cr.~)

_Pha!,Ch~p nh~n mc;>t ty! Ion.,. va

hang; nang lap Ian ehi co ':

T's: dung sai tong thea I~ phe pham.

I khOl (Ia~t > 50). igib; h9n:

'- t phI,! thuc;>c vaa chi. :ph~ - C pht,J thuc;>cvaa' vi~c philn b6 kich ,thLfac th~t.

i xac suat:
't:~~~iro;
ii
IL

i'

C: he 56 phan b6

758
Tiep bang 20.2
PhLtC1ng phap E>~ctn.tng va each tinh

Chuang 20:Cong ngh~ l~p ra.p

l1u va nhu<;Jc di~m

-

(fng dl;Jng Cho

Chu

Y
f9n9 phai

Phuong phap Ma r(mg dung sal Gua cee LJudiem:

lap chQn t~o. sau d6 chQn lap thea sal rna r~lng;

day - H~ so hang dung

rna
sal

khau thanh phan de de che _De gia cong vi dung chuyen

kh6i vo-i It khau bang nhau;

n~6m ~e. baD dam baD yell _ Chi phf cho do va thanh phan va - Mei lap on d[nh

caumollap.
T1=T2=Ti=T=nTt. n: h$ so rna r(mg dung sal;

h' h' I' dungsal nhe. chat ILfC1ng pannomtln; . V.. b' , b' -Chosanxuatm~tvasais6vitrf - lee 8C' quan an '. than'h pham kh6 himg lo~t va tuong quan phai
hang kh6i nho;

be

T1: dung sal khau thanh phan kh~n

khich~mo~ng

Phanb6k~
thL!O'c th~t bang nhau

Phuong phap Tat eft cae khau thanh pMin Vu diem: lap dieu ehrnh dU(,1e nh~m dung sai phu h(,1p_ Gia eong de; (kinh te, ky thuat) do yay D" I' . d'" .. weapvaleu trudng dung sai tang len, phan h' h Nh d.""' c In. Ltdc lem: tang lim d6 dUde khac phuc , " ~ ..,.. . Them cac chi tiet bang khau dleu chlnh. .~.. dleu chlnh

Cho ehuyen

day

Khau

boi khong

san thuang

xuat hang kh6i duoe anh huang . voi nhieu khau den cac chuai thanh phan; - Cho tat ca cac. I09t san pham kich thuac khac; Khau thLlClng thay boi kh6ng 66i, la

Phai xac dinh khau dieu chinh

(kha.u boi thL1c1ng) T K'

thanh phfin cuoi cung cua chuoi

H$

so dieu chlnh:

kich thuDc

Phuong phap Thay doi kieh thLfC1e bang e90 LJudiem: lap sLta sLta.

Cho

day Khau boi thudng khong dLf(,1C anh huang den chuai kich thLfoC khac. Khau boi thvang phai la khau cuoi cung, khep kin chuai kicl-. thuoc.

_ Che t90 chi tiet de. chuyen hang Ts T, > To' NhuQCdiem: khoi vai chuai kieh thLfoe Khau boi thuong chinh 18.- Chi phf do do luang nhieu khau lLt<?ng kich thLfO'C thay dOl va cao slta &.. thanh phan va thong qua c~o sLta 1\ 99i 1 a Gla cong cao sLta . dung sai khau ILf(,1ng dieu chT~hthich hr;1p. m(lt phan hay toan kMp kin nho.

=;%

Ok =

LT, - To
1=1

be?
_

Cho don

san chiec

xuat Be m~t c.:b gia va cong boi nho.

C:l'J

Thim dB nhieu Ian.

khau nen

- Thai gia:l kh6 xac 10<;lot nho d!nh khi thlfc hi~n lap :heo day chuyen.

thvong

C6NG NGHE CHE TAO MAy

759

20.2.3. Ket cilU cua san pham, bi? ph~n va chi tiet trong hip nip Qua phan tich ngllai ta thay r~ng ket cau cua san ph am hay chi tiet anh huang den 75% chi phi lap nip. Dieu d6 cho thay y nghia quan tn,lOgeua ket cau san pham dong thai vai vi(;c xae dinh m'?t hlnh thuc lap nip thfch hqp. Trong mai quan h(; nay can chu y ding hlnh thCrclap nip chi Ia m'?t trong rat nhieu qua trlnh tao nen SilOpham. Xuat ph;\( tu nhung nhi(;m VlltOng the de c6 th~ Ilra ch<;>n m'?t hlnh thuc lap rap hi(;u qua. Tinh hi(;u qua dlrac danh gia bang nhfrng phuang pMp rieng. Ml,lc tieu cua hlnh thCrclap rap duac th~ hi(;n 0 hlnh 20.4.
Ml}C tieu cua hinh thU'c Iflp rap dung

Uu lien khach hang Lam t6t hdn chat IiJ!;1ng san pham.

Vu tiEm thea

c(>ng lac vien

Nang cao chat Ilf~ng c6ng

Uu lien thee qua trinh

Ket cau ht;!p 19cho qua

trlnh lap rap.

viec.

Giam chi phi san

Bao dam cae yeu cau

Ecgonomie voi ngLtdi lao d(mg

lien

xual

hanh qua lrlnh lap rap co hieu qua

Rut ngan thai gian lap rap va cung cap

Rut ngan thoi gian xli 19

Tljd9n9 hoa
qua trlnh lap rap

Hinh20.4. Myc tieu ella hinh th((c lap nip dung.

Theo Hesse d~ c6 th~ tranh duac nhfrng sai s6t CO" b:ln khi th\!c hi~n cac hlnh thuc Hip rap can dua theo 10 nguyen tile duai day: I. Saluqng chi tiet lap rap la tai thi~u, it chung IOili,kich thuac cua mot dan vi lap it chenh I(;ch nhieu. 2. dang tim duqc vj tli lap, chang hiln, m~t dfrn tmot nghieng, chat dinh vj, mat dfrn huang, mat con djnh tam ...

De

760

Chliong 20: C6ng ngh~ liip rap 3. Co g:ing thiet ke ket eau, cae ehuy<\ndi)ng di)ng hoe dan giim. 4. Co g:ing t\\Oeae moi l:ip eo th<\tien h,mh l:ip tl! di)ng duoe.

5. Tntnh eho dung sai diin truot nh6, eae ehu6i kfeh thucre qua diti, eo g:ing dung phuong phap l:ip liin. 6. Oin xae din!) dung ehi tiet CO sa (thuimg lit than may). 7. Co g:ing thiet ke san phiim nh6, gqn, kh6ng chiem nhi~u kh6ng gian nM xuang, nhe d<\d~ v~n chuy<\n. 8. C6 gang tao cae nh6m hay hi) ph~n it lien 4uan v6'i nhau, ki<\mIra.
(Mol 24.25 + 0.2
(M,l 86,75 + 0,1

de si'raehua vit

(Mol 0.025 + 0.025

------

- -

82

(Mol + 0,1

(Mol 32 + 0,1

Chu6i kich thltac Mo + M, + MZK + M3

M4 Ms = 0

Hinh 20.5. Djeu chlnh lap nip banh rang con b~ngkhau boi thuong MZK'

CONG NGHlO Cl-IE TAO MAy

761

9. Di<!u chlnh dan gi'ln, Jam sao thuc hien duqc khiiu boi thl!C1I1g. 10. Cac chi tiet co thi! tien hanh liip tu dong. Cac vj tri chuyi!n dong hay dil11g lai dll cling vung, tranh dill1g cac ehi tiet kem eling vCTng,de hien dang. Hinh 20.51a mc)t vi du di!lf,p rap hai b3nh rang con vm khiiu b6i t1ll10ngIa M,K' Bang 20.3 la mot vai vi du cho cae nguyen de khi thue hi~n hlnh thele lap nip. Bang 20.3. VIdy va nguyen l~e khl lh\ft hl~n hinh lhlie lilp nip.
b, Thui;1r. ti$n

762
Tiep bang 20.3 Cae nguyen t~c
I

ChuO'ng 20: Cong ngh~ l.ip nip

a, Khqng thu~n tiE;!n

b, Thu~n ti$n

C6 th~ dong thai ghep noi

.!.

.!.

.!.
I

~
L~p Ian luqt

~ ' :

I
--

Lflp dong thai

8e trong

tam

can

de dh~u
.

khien hon

... ~

-,,
"
c

203. LAp

KE HOACH

CHO QuA TRINH LAP RAp

CO'

20.3.1. NhiIng nguyen tae

ban khi hip k ho~eh eho qua trinh lap rap

Lap ke hoaeh lAp nip la mot phein cua vi?c chuan bi sill1 xutit va Ia melt thanh phfin noi ket mang tlnh quyet dinh gifta thiet ke va It,p nip. Dft lieu Clla ke hoach duqc hlnh thanh xuiit ph at til nhfrng dl! djnh cua Xl nghi?p cling nhll yeu e<lUda duO'c giao. Ngoai ra con phai xac djnh san pham mai, san pham rna rang

V"

[hay c16i chlll1g loai, lien quan den sl! hqp

III dong

Iy bOa trang

ke hoach.

tay,

Ke hoaeh 15p nip baa gam cae hlnh thue rtit khac nhau, nhlll5p nip bang h6a hay phoi hqp tuy thuoc vao dang san xuti! dan chiec, hang loat Duai d,iy la nhfrng nguyen tAc CO'ban khi lap ke hoach Hlp rap:

hay hang khoi.

1. Muc tieu cong vi?c: Thai gian thuc hien va chi phI. Day

la yeu

to quyet dinh cho cac hlnh th(rc khac nhau cua:

+ Sir phfll1 chia lao dong va hqp l,ic lao dong. + Str linh hoat va Sl! 6n dinh. + Chat luqng va do tin cay.
Ti! moi quan h? nay c6 th~ dfin dCn mue tieu rieng hay mue tieu chung dLlai SLlquan sat ella nhfrng nhiem vu duO'e thue hi?n.

CONG NGHE CHE TAO MAy

763

2. Tfnh hnh ho~t va sl! 6n djnh ella hi; thong Tfnh linh ho~t co lien quan chat chi';tal su 6n dinh ella mot hi; thong cGng nhu nang suat ella hi; thong. Theo /PLESK88/ tinh hnh ho~t ella mot he thong la co th~ thay d6i ciic dai luang dau vao va d~i luqng dau ra ella hi; thong nhung khong gay ra t6n that v6 SI!6n djnh va nang suat. Tinh linh hoat duac th~ hii;n thong qua nhG'ngbi?n phap v6 mat t6 chuc, ky thu~t va Sl!bo trf nguon nhrm luc xa h(li. 3. Ty Ii; kh6i luqng lao d(lng Ty Ii;giUa kh6i luang lao d(lng (s6luqng chi tiet, tr<,Jng luang ...) va chi phi slm xuat (gia lao dong, khau hao may, v~t lieu) chfnh la nang suat lao d(lng va duac tinh nhu sau: _ ." d' Kh6i luqng lao d(lng Nang suat lao ong , . Chi phf san xuat D~ hoan thanh nhiing nhi?m vu lap rap khac nhau can phai co nhG'ng thong tin, tai li?u sau: - Ban ve ket cau, sa do cae chi tiet trang cau true san ph~m (hinh 20.6), Mng th6ng ke chi tiet (hinh 20.7), ke ho~ch san xuat!ke hoach thai h~n so b(l, thai gian cung cap va nguy?n v<,Jng cua khach hang, cae trang bj lap rap va ki~m tra sau khi lap ... - Cu th~ hoa thai h~n lap rap cho timg buac, b6 trf cong vi?c ky thu~t, t6 chtrc, cae yeu t6 nhit\u co th~ xay ra.
ThCrhI san
ph~m SilO ph~m L~p rap san ph~m
C~I th~

v6 m~t

Mal bang

I~p ghep

86 ph"n
chi tiet

Chi tiet

Hinh 20.6. Cau true san ph~rn.

E- san ph~m;BGM be? ph~n;T- chi tiet.

764

Chuang 20: Cong ngh~ liip rap

THONG KE Cl) THE cAe

CHI TIET

Chi fiat dtia vao

p

San pham

hom.

FI

I ~

Chi tie't

Nh6m

Cae thanh phan

Hinh 20.7. Thong

F- b9 ph?n chuc n~ng:

ke c~ Ihll cae chi liet s- b9 ph?n.

20.3.2. Nguyen tac ttl chuc khi lap nip Up nip duac thl!e hien theo m6t trlnh ttr nhat dinh, n6 doi hoi vi~e t6 ehue thl!e hi~n den tU'nge6ng vi~e, tU'ngqua trlnh. Cae d~ng pMn ehia: - H~ thong: pMn ehia h~ thong chung thanh nhieu h~ thong nho. - Chue nang: Iftpbftng tay hay II! d(mg. - Nang II!C:pMn ehia nang ll!e ky thu~t tU'ngphiln. - C6ng vi~e: pMn ehia nhi~m vu den tU'ngnguoi. Hinh thue t6 ehue Iftp nip dU'aequyet djnh boi quan h~ ttrang doi gilra doi tU'qngIftp rap va vj trf ehb Iftp rap, nghia la:

CONG NGHE CHi': TAO MAY

765

D6i tUO'nge6 dinh / eh6 lam vi('e e6 djnh. D6i tuqng e6 dinh / eh6 lam vi('e di dqng. D6i ttrqng di dong / eh6 lam viee e6 dinh. D6i tUO'ngdi dqng / eh6 lam vi('e di dong. D6i tUO'nga day la cae chi tiet hay bq ph(ln duqe lap rap, no lien quan den eh6 lam vi('e e6 dinh hay di dong Hlnh thue t6 ehue ItlP rap th~ hi('n Sll th6ng nhat gifra cae yeu t6 kh6ng gian va thai gian (phuang tien, sue lao dqng, thai gian). Ke hoaeh Hlprap duae danh gia thea nhGng yeu t6 sau: _ Sir dJ,mgky thu(lt: plmO'ngti('n lam vi('e, nhu cau m(it bang, cae yeu t6 nhifu. - Sir dung thai gian: thai gian ehet, thai gian thue hi('n - S61uqng va tinh chat slm pllilm: Anh huang ella s6 luqng chi tiet va qua trinh Hlp rap, kha nang HipIan va kha nang dap ling kjp thai cae nhi('m vI! d(ie bi('t, dq tin e~IY v~ thai han, tinh logic, kh6i IU911g lao dong, cae yeu diu nangeao v~ ehuyen mon, kh6i luang XlrIy, van d~ dau tll va chi phi chung eho ke hoaeh. Slf lua eh9n hlnh thtle t6 ehue Hlp rap dua vao cae d,.liIUO'ngva tfnh t6ng th~ eua san philm, mue dq phue tap eua Ii\.p rap, SJ,1 lien quan giua yeu t6 thai gian va kh6i luqng san

~+( ei19+1 \

xmlL
Duai day la mot s6 hlnh thtle t6 ehue Ii\.prap: a) Up rap thea tUng vi tri rieng Ie (hlnh 20.9). each Ii\.p nay duae sir dung nhi~u eho nhfrng san ph11m Im)inho va vua. Lap rap duae time hien t~i mqt eh6 e6 djnh, de chi tiet lap rap duqe dat

FP

26cfT)

JTl

+(
IT Tell +8 ..... I

~J--

1/--

~4J
o

,~iltJ
vi

Hinh 20.8. M9t

tri Hip rap rieng h~.

766

Chuang 20: Cong ngh~ Hip rap

xung quanh chil lam viec. each Hip nay phu thu9C rilt nhil'iu vao cac dong nghi~p xung quanh. Nguai ta cling dung cach I~p rap nay doi vai san phAm lan, nhung cac chi tiet l~p rap nha. Uildi~m ella hlnh thuc I~p rap nay Ia tfnh Iinh l1Oat,cac nhi1\u ft anh huang den hi~u qua cong vi~c. Phuang phap nay va giai han cua no co th~ d~t duqc tlnh tcing th~ va khoi hrang l~p rap tren m9t dan vj thiJi gian khi chi phf lan va can slI trq giup vl'iky thuilt. b) L~p rap thea day chuyl'in: va t6 chuc a mili vi trf nay khac nhau, thai gian I~p rap cling khac nhau. Trang hlnh thuc I~p rap the'o day chuy6n cac chuy~n d9ng ella phuang ti~n lam viec va cua nguai dong bo vai doi tU,?TIg Itlp (nhu I~p rap cac dl,mg cu dung trang gia dlnh hay I~p rap 0 to).

6 day co nhil'iu vi trf l~p rap, yeu cau ky thuat

Trang I~p rap day chuyl'in gia,ndoan, doi tuang I~p duqc dung l~i a mili vi tri I~p vai mot khoang thai gian nhilt dinh. Uil di~m cua hlnh thuc I~p rap thea day chuy6n Ia thai gian di chuy~n cua doi tuqng I~p rap ng~n, tfnh logic cao, tay ngh6 cua thq khong cao (VI tfnh chuyen mon hoa cao nen dao tao tay ngh6 nhanh). Nhuqc di'~mla cl\ng viec trong qua tduh vim hanh cua d"y chuy6n V'I Y"II to Ihai gian phai phu h,!p cho Iling vi Irf 1u[,. c) LAp rap tai chil va li'rprap thea thu tII duac dlll1g khi lup nip cac may moc, thiet hi. Doi lUang lup co dinh, do m9t hay m9t nhom thq cung lam vi~c, cach lup nay co tfnh linh hoat cao. Gin lUll y rf1l1g vi~c di chuy~n doi lU,?11g ]up rap hay cong nhi\n trang day chuy6n Hip rap phil thu9C vao cac yeu to nhu san luqng, IO':lihlnh san phAm, muc do phuc tap cua san phAm va cach phan chia cong vi~c. 20.3.3. Danh gili ke ho~ch hlp nip va thiet ke he thong hip rap D~ danh gia m9t h~ thong li'rp rap co th~ tien hanh thea 2 cach: - Danh gia tlnh - Danh gi<\d9ng a. Danh gia t1nh _So 8anh cac pIlllang an cong ngh~, dlIa vilOchi phi co djnh va chi phi bien d6i.

CONGNGHECHETAOMAy

7(,7

- Phan tich qua tr1nh I~p nip chinh (PMV) va qua tr1nh I~p nip phu (SMV). - So sanh chi phi. Tfnh toan chi phi cho m(>tch61am vi~c dl!a tren ca S0 gia may sir dung va luang cong nhan. Danh gia tinh doi vai cac h~ thong lao d(>ngdoi hoi lam ro su tuang quan v~ miil\soluqng (& day co th~ str dung cac can so thong ke, cac bi~u do minh
ho~).

b. Danh gia dong Danh gia d(lIlg duqc thuc hi~n b~ng phuang phap mo phong qua trinh, ching han nhu ke ho~ch san ph~m - phat tri~n san ph~m, bo tri cac thiet bi va muc do Stldung thiet bj, h~ thong v~n chuy~n, cong suat giai han ...

20.4. TV DQNG HOA QuA TRiNH LAp RAp

20.4.1. Dieu kien

de thuc

hi~n tI! d(mg h6a qua trinh Jap rap

Luang cho I~p rap chiem m(>tty I~ dang k~ trang san xuat chung. VI vily, khuynh huang tud(>ng hoa trang IflPrap la m(>tyeu to tat yeu, ching h~n, trang nganh di~n ttr va CCI khi chinh xac nha viec t\1dong hoa trang qua trlnh lap rap da chi phi v~ ti~n luang giam til 25% -i- 70%. 50 di muc d(>tl! dong hoa trang lap rap can h~n che so vo'i qua trinh gia cong ca la do nhiing nguyen nhan sau: - Nhi~m V\' lap nip mang tinh tcing hqp.
- Ca khi hoa va 1\1dong hoa qua trlnh I~p rap mang tinh da dang v~ tTang

thiet bj, khong gian, thai gian. - Lap rap la giai doan cuoi d~ hoan thanh san ph~m, cho nen tat ca cac sai sot cua cac qua trlnh tnlac do se duac bi~lI 1(> 0 khau nay, no se ilnh lur0ng den chat luqng san ph~m va tien do I~p rap. - 51!chenh I~ch va so luang cac chung 10ai rat khac nhau, chllllg han so luqng cac bo ph~n tlmang it han 10 liin so vai so luang chi tiet rieng reo - Trang l~p rap, Mn thanh phiim luon thay c1cii v~ hlnh dang hlnh h<.Jc, kfch thuac, trang luqng (chfrng h'.lIltir chi tiet thanh nhom, b(>philn rai den thanh phiim).

76X

Chuang 20: C6ng ngh~ Hip nip

Tu d(>nghoa qua trlnh Hlp rap kh6ng chi la van M ky rhui.ttrna con phai ehii y den quan h~ gifra ky thuM, t6 chile, nhan l~reva moi truang, do ehfnh la mot each nhln t6ng the dn thie't. 20.4.2. Cae hlnh Ihue II! di)ng hoa qua Irlnh hlp rap Thea mile dQ eua tll dong hoa nguai ta ehia ra t~ldQng hoa tung ph an hay tlI dQng hoa hoan toano llmang tu dQng hoa hoan toan duae th6 hi~n la h~ thong I~p nip phoi hap va hay gi.tptrang Hiprap hang loat. Ch~ng han nhul~p rap a to hay san ph~m eua nganh tIme ph~m, hang tieu dung. Thong thllang nguai ta tie'n hanh til dong hoa tung buae, d6 co th6 phan bo von dau tll thea tlOlg giai dO'.lnva tranh su rui ra de'n mile thap nhat. Ben eanh do dn ehii y den cae di6u ki~n kinh te' - ky thui.ttduai day: . I. Tu dong hoa viee van ehuy6n cae dan vi I~p rap. 2. TII dong hoa cap phoi, xae dinh vi tri, phan ehia cae phan til trang khong gian lam vi~e khi l~p nip (vi du: vi.tnoe, han, tan rive). 3. Tu c1Qng hoa qua trlnh ghep noi. 4. Tu c10nghoa qua trlnh ki6m tra.
5. Tu dong hoa qua trlnh baa quan.

20.4.3. Ni)i dung eua tI! di)ng hoa Irung Hip rap Qua trlnh I~p rap khong chi dUng iJ vi?e ghep noi cae chi tie't rna con bao g6m nhi?m V~I rang h011,chAng han nhu cae eong vi~e hi~u ehinh, ki6m tra va thue hi~n cae chue nang phlJ tra (hlnh 20.9). Qua trlnh di6u khien eong vi~e (theo DVI 2860) duqe c1inh nghia nhu sau: "Di6u khi6n eong viee la t\lOnen su thay dbi nhat dinh hay Ira giiip tam thai d6 sap xep khong gian eha mot vi.ttth6 nhat c1inhtrang mot h~ thong to,1 d'" o . Su philn ehia cae ehue nang tUng phan eua qua trlnh di6u khien eong vi~e duqe rna til a hlnh 20.10. Vai vi~e thlIe hi(;n cae moi Hip rapnhuvan vit, ep, han, tan rive, dan nen eh9n nhfrng trang bi phl' hop. Vai cae moi Hipthea trlnhllJ, vi du'moi I~p chat, lAp long, I~p then, l~p chern, nhiing nam gfin day di\ dllOe thlle hien lap til dong.

CONG NGill CHE TAO MAY

76<)

Mang den

- 6 cap ph6i 6 chua ph6i

Co cau cap Qh6i - Phan nhEmh - Dan ph6i hc;1P Sap xep - quay V~n nghieng

Thong qua d~t vao

OM vao Tree vao

, Lam day Tam tham

ThilO. ep Chern
Do - Kiem Dieu chlnh Bul6ng ~p Lam 5ath' Nan thang'Nung n6'ng - Lam .1<i1nh: Thong qua 1,;10 hlnh Ranh, tan rive Thong qua n6i v~t Ii$u

Phil;, chia

- Bua
Lay - Xac dinh vi tri KfilPch~t - ThEIO long

vj tri)
Xac o(nh Co dinh

Han
Dan

Hinh 20.9. Cae.nhom e6ng vi~e khi I~p rap (DIN 8593-IPA Stuttgart).

Lu'U giG'

Me djnh tfnh Slf thay d6i cua:

Irana vi Iri
Huang

Kiemtra

I
tra,

Kh6J Ilfc;1ng
* Sap xep

Vilrf
Dich chuyen

KIilP
Quay Gi[r

Kianl

dO\l!dng
Bern

Sap xep chi tiel Xac dinh vi Irf

Kh6ng sap xep

I- L~yra
Thao

Tinh
nhat. chat

thong tfnh

HLfong Dan tl11t;1t

ljeu chlnh, sap xep

v$t

lii1:u

Phan chia
Phan nhanh

Dan tnft;1t ph6i ht;!p

Hinh 20.10. ChU'e nang dieu khi~n c6ng vi~e thea DV12860.

49 - CNeT

770

Chuang 20:Cong ngh~ Hip rap

20.4.4. Dng dlJng robOt cong nghi~p trong lap nip Tmng nhfrng nam gan day nguai ta sir dung roMt cong nghiep tmng lap nip, cung vai vi~c sir dung m(>tchuang tdnh phan mem nhilt djnh co th~ d~t duqc d(>chfnh xac, do tin cay va hi~u qua cao tmng Hlprap. Bang 20:4 la'mot vai robot duO'cdung tmng lip rap.
Bang 20.4. Robot
dll(1c

slt d~ng trong qua lrinh I~p rap.

Robot co c~mhtay ngang:1 hay con 99; la

robot 'I

SCARA (robot cO sV Iva!, chc;m linh hO<;lt) phu hqp voi Ii cae yeu cau khi lap rap. N6 i! co tLt 2 den 5 true, hai true Ii chinh song
SO~g

vdi

ph~ng lam vi$c, 3

m"i?d trl,Jc co ii

chuy~n di)ng thang dUng.!, Trang qua trinh U~pri3p lo~i Ii robot nay co do chinh xilc I!

va

vi. trf cao va d6 Clfng'l 1

II
I

vCfng t6t.

R6bot co ctmh tay dCtng v(jj "II

CD

I A2

5-0-7 trt,IC chuy~n

d(~>ng,

, n611,.
1'1

co chuy~n d909 linh h091Ii

(; CaG

cao va co th~chuy~n di)ng vj trf kh6 thl,lc hi$n. Vi : n6 c6_nhieu

V!

tri chuy~n i

6909 nem d9 chfnh xac va vi Ii trf cOng nhLf toe d9 eua 1~ robot nay nhe hem robot II SCARA. Robot nay dung 'I d~ him, dan hay weu khi~nI! lap rap nhLrng chi tiet n~ng.!i cac d\;mg cl,I thong qua cac cau cho lam vi$c. No cO kha n~ng thay deli i: l
i

dau va giam t6i thieu nhu Ii ii

CONG NG~

CHE TAO MAY

771

20.4.4.1. Tinh eMit va phf,Lm vi sZt dzmg robOt eong nghi~p

a hlnh

Cae ehuyen dong theo ehtle nang ella mot h~ thong di6u khien dllqe 20.11 theo tieu ehu1ln VDI 2860.

rna Ul

Robot cong nghiep ngay cang dllqe dung nhi6u trang Hlprap, ching han a O;lI1ghoa lien bang Due vao nam 1991 so robOt eong nghi~p dung trang I~p nip la 6443 eai.

Chuyen d9n9 I Chuyen dQng chinh co dinh

I
Tl! d~Jng dieu khien thea chuang trinh

Chuyen d(>ng chinh thay croi

Dieu khien

bangtay

Tl! d9n9 dieu khien thea

chuang trinh nhat d;nh

Tl/ oQr,g dieu khien theo chuang trinh tl,1 do

ChLfang trinh kh6ng tl,l'ch9n

Chl1d'ng trinh

ttl ch(;m

ChLfCfng trinh thich nghi

Hubng quay

Huang trugt

R6b6t voi m9t hay nhieu bLfOC d[nh chuang trinh

co

co the It/a ch9n bang tay

Robot vai nhieu chuang trlnh cling, h!3 ch9n thong qua tin hj~u

cbot voi nhieu chuang

trinh Cd ban, thay d6i nho CaG bg chuyen doi (sensor)

Dl,Jng CI,l sap xej)

Hinh 20.11. Cae thanh ph.n va eae ehuy~n d9n9 thea ehue nang thea VD12860.

20.4.4.2. Cae df,Lilzt!Jng di;ie trztng ella robOt eong nghi~p O\c d\li Illqng dae trung la nhUng soli~u mo ta kha nang ella robOt, d6ng thai de danh gia kha nang SLr d\ll1gella n6.

772 Cac d,!-ilUO'l1g dac tflmg bao gam:

Chuang 20: Cong ngh~ Hip rap

- Dai IUO'l1g d!\c trung vii m!\t hlnh h9C nhu pham vi lam vi~c, phan chi a khong gian, gi6i h,!-nh~ thong. - Dai IUO'l1g d!\c trung vii chju tai nhu d(\ chfnh xac l~p lai, do chfnh xac vii vi trf, khii nang dan tfllot va dinh huang rung,,vfd~l: d(\ sai l~ch khi chuy;';n d(\ng xuilt phat nhiiiu Hlntheo huang tien va lui. Sai so gifra vi trf thuc va mong muon Ia U va kha nang mat an toan I~ Pu a hlBh 20.12.
Vi tri th~t trung binh

Vi

tri mong mu6n

Phim be sai likh thea huang ch~yen d6ng ngL1qc lai

Phi'm sai llkh thea huang ch~yen d6ng tien len

be

-x
x

+x

Hinh 20.12. Phan

bo sai I~ch v.e'v! ti"i.

20.4.5. Dii!u khien h~ thong Iiip nip Vi~c ca khf hoa va tl! d(\ng hoa qua trlnh l~p rap phu thuoc vao trang bi t<lngth;';,thong qua cae cau truc m6dun cua cae dO'l1 vi chuc nang trang h~ diiiu khi;';n duqc sir dung va bao gam cac yeu t6 sau: - 56 vi tri cua cac thiet bj. - Chung lo~i trang bi di kern thiet bj.

CONG NGHE CHE T ",0 MAy

773

I
I
Rat nho

May chu .

- Nho

~ Trung binh
.

Lan (SPS)

)i~u khilln theo tr~c NC

)j~u khilln b~ng robot cong nghi~p

""" :c
:J ',,, .l<

l:

'5
Cl

I
I

lieu khilin

te vi

lien tl,JC

..5
:r

I )j~u khilln rieng b~ng bjn

Ky thu~t role va bao v~

:5 ,,,.

d~n

I
T6ng thll

I
I

Ch6 lam vi~c b~ng tay

I
I I

Cac d~ng c~ bao hillm

.

I
I
I I I

'<U

Robot cong nghi~p

a. .~

..
a
Cl

:C"
l:
f-

Trang bj ki~m tra, vi tri lam vi~c

I
L

H~ thong v~n chuy6n

H~ thong I~p nip Iinh ho,!" theo day chuyeu, !If d'ing hoa Hinh 20.3. H(ith.ong <lieukhiin traug I~p nip SPS. dieu khi,ln theo chl/ong t, inh lUlltrU'

- Mue do tl! d(>nghoa ella thiet bi. - Tfnh linh ho':\t ella thiet bi. - Muc d(>phue t':\pella thiet bi. - M(re d(>.kiem Ira qua tr1nh biing cae chuyen deli (sensor).

774

Chuang 20: Cong ngh~ Hip nip Theo DIN 19226 co the dinh nghla ditu khien mot qua trlnh nhu

sau: "Diu khien la mot qua tdnh trang m'?t h~ thong, a day co nhiu dai luqng dau vao va dai luang dau ra, dl!a tren ca sa do de tao nen Imh huang doi vai M thong theo nhiJng quy IUi\trieng". Hinh 20.13 la su bo trf cho m'?t h~ thong ditu khi~n qua trlnh l:'ip rap. Ben c",nh s~rbo trf t6ng the, cac lo",iditu khien a tUng vi tri cong vi~c cling duac bo tff theo m'?t su s:'ipxep nhilt dinh (bang 20.5).
Bang 20.5. Cae d~ng dieu khi~n trong qua trlnh lap rap l\I d(>ng.
:May tinh cho qua lrinh (PCIIPC)

i'Ch((cn~ng keh_o,!ch
I:

Chvc n~ng dieu khi~n chi:

'

II

i:huy
Ii

,'II Chuc nang dieu

khi~n chi i

iBieu khien NCmieu khien rob6t ,

il!iet

(c9, .!~~) _ I' IiChuc nang- dieu khien may ',. ." ..
'"

,
;.~~eukh.ien bang, vi

xu Iy

'I;----~ I Ch((c n~ng rleng ------"

~~_i!~_~hi~n_ gian .do~_~_

.-

20.5. THAo D0 VAT AI SINH

Do sl! pMt trien cila slm xuiit va su khan hiem dan ngu6n tai nguyen thien nhien, SU a nhi~m cila moi truang song, con nguai phai nghl tai vi~c tai sir dung cac san philm dii sir dung trang m'?t muc do cho phep. Vai khai ni~m "th3o do" co the hieu la nguac vai qua trlnh "l:'ip rap" hay la su tach rai cac chi tiet, b,? pMn ra khOi m'?t vat the (san philm) dii sir dung. Co the hlnh dung di~n bien do theo m'?t qua trlnh duai day: Vi\tli~u ~ san xuilt ~ san philm ~ sir dung ~ tai sinh ~ vat li~u Muon tIm hieu sif can thiet phai tai sinh ta can biet den giai han cila ngu6n viit li~u, nang luqng cila trai dilt, su anh huang den moi truang va nhl'mg hieu biet v quan h~ gifra moi truang vai s~rch!u dung co giai han, su tang chi phf cho XU19 va tac h",i cila rac thai.

CONG NGH~ CHE TAO MAy

775

Qua trinh hJi sinh Tai sinh slm ph~m Dung i'lli yoj muc d{> cao Dung I{li vai mue UPCYCLING

de? trung

binh

Dung I~i voi muc di> thap Tai sinh v~tIi~u RECYCLING

DOWNCYCLING Dung I~i v~t Ii~u thong qua b~ng h6a hQc Dung nang Ilf<lng nhi~t

xU 19
NONCYCLING

ella v~tli~u xl'r Iy bao v~ moi tntdng

d6 bao v~ mol

Xu 19cac chat thai r~n. khi, nltcJc

trlfCfng

Hinh 20.14. Mli'c di> va qua trinh tai sinh. SPS- dieu khi~nthea chuang trinh 1l1UtrLJ

Qua trlnh tai sinh co tM dtrqc thtrc hi~n theo nhifu phtrOl1gpMp, ch~ng hlin v6i vM li~u nhtra tcing hqp co th~ dung phtrong pMp "DOWN CYCLING" hay "UPCYCLING" tuy thu(le vilOmuc d(l tai sinh (hlnh 20.14). Qua trlnh thao do va tai sinh dtrqe thVe hi~n theo tdnh t\l sau: I. Thao do cae be ph~n/san phflm. Khi thao do dn phai: - Nam vU'ngket diu eua san phflm.

776

Chuang 20: Cong ngh~ Hip rap - Xacdinh cac b<:J phan, vj tri d tach, thao ra. - Cach sap xep cac chi tiel. 2. Rua s""chcac chi tiet can thiet. 3. Kim tra, ph:in 10""icac chi tiet theo timg nhom: - Clic chi tiet kh6ng can .sira chua nhung van dung lai duqc. - Cac chi tiet co th dung lai duqc nhung can phai sua chUa. - Clic chi. tiet kh6ng th dung lai duac rna chi dung d iai sinh. 4. Gia cong cac chi tiet phu hqp, hay co th thay dbi mot vai chi tiet maio 5. Lap rap thanh bo phan, san pham, sau do kim tr~.

Vai cac san ph am dii duqc .. su dung 10 -i- 15 nam (th~m chi dii 30 nflln) thl vi~c thao do va tai sinh khong mang tinh hi~1Iqua. Nhung nam gan day nguai ta nghien clm rat ky cac nguyen lac li\p rap va thao do theo ket cau s;ln phfim, hlnh dang cac bo phatl, ky thll<ltghep noi, su l\fa ch9n vat lieu . Khi thao do can tuan theo 3 nguyen tac: - Gi;lm toi thiu cac nguyen cong tModo khong can thiet. - Rut ngan qua trlnh thao do den muc co th. - Thao do khong pha hity.
-111;\0 do pM huy mot phan.

- Thao do pha .huy hoan toan.

CONG NGHE CrIE TAO MAy

777

Chu'dng 21

QUAN LY VA DAM BAa CHAT LVQNG TRaNG CONG NGHECHE TAO . . MAy
21.1. TONG QUAT VE CHAT LVONG SAN PHAM HANG HOA San pham cong nghii;p khi duqc coi la hang hoa duac hlnh thanh qua dc giai doan nhu sau: I. Nghien cuu thiet ke san pham, 2. Che t~o san pham theo quy mo va ditu kii;n nhat djnh, 3. Bao quan vii v~n chuy6n san pham, 4. Tieu dlll1g san pham. Tieu dung la mot qua trlnh dai hay ng~n tuy thu(ic vao loai siin pham. Sau qua trlnh tieu dung, san pham bi thiii lo~i, cham dlll cuoc doi clla no. Qua trlnh tieu dung chinh la qua trlnh khai thac gia tri Slfdung clla hang hoa (san pham). Ket qua su dung khong nhfrng chi ph\J thu(ic vao gia tr! Slfdung, rna con tuy theo m\Jc dieh va ditu kii;n su dung, cling nhu cach thuc khai th,\c hang hoa (sim pham). D6 Slrdung siin phftm d~lthii;u qua can t~o ra nhiIng san pham phll hqp vai ditu kii;n Slrd\Jng; nghia la ph'li tien hanh nghien cuu tieu dung d6 t~IO ra san pham thieh hqp. Theo Tieu chuan quac te ISO 8402 nam 1986, Thuat ngCf Chat IU011g Phan l. Cac thuat ngfr quac te, thl chat luqng la t6ng th6 cac dac di6m va dac tinh clla m(it san pham ho~c d!ch vu co anh huang den khil nang clm no thoa man duqc nhfrng nhu cau duqc neu ra hoac ng\J Y. Theo tac gia FEIGENBAUM, chfit hfqng \a nhlil1g d~c di6m t6ng hqp vii phuc hqp clla san pham va dich vu vt cac mat: tiep thi (marketing), ky thuat,
~? ~;'; ,,'
7 ,," , ,

"....

,,'

778

Chuang 21: Quan If va dam baD eh.rt lugng ...

ehe t~O'va baO' dlloog; rna thong qua dO', khi slr d\mg se lam chO' san pham dap ling duqc dit\u mO'ng dqi cila kh:ich hang. TheO' tile gia JURAN, chat luang la su phil hqp vai m\lc dich hO'~c Sll slr dung. Nhu v~y, yeu cau etta nguai tieu dung la yeu to quan tn;mg nhat dE!danh gia chat luqng san pham va djch vu; chat luqng la yeu to quan tn,mg nhat cila suc canh tranh tren thj truang doi vai san pham. Chat luqng san pham, hang hO'a la t6ng hqp giiia ky tht.i~t va kinh te nham dap ling yeu cau cila nguai tieu dimg (hlnh 21.1). Chat luqng hang hO'a chi dlrO'c xac dinh theD m\lc dich sir d\lng, vai dit\u ki~n sir dung C\l thE!. M~t khac, chat luqng CO'tfnh tuang doi. Yeu cau cila ngvoi tieu dung

CHAT LUQNG SAN PHAM

Tinh kinh Ie (Chi phi, hi~u qua)

Hinh 21.1. Cae yeu

to xac d!nh chat ILtqng san phjm".

NO'ichung, yeu cau vt\chat luqng doi vm san pham cakhf tlllrang baO'g6m:
o

Sim pham phai an tO'an, San pham phai tht,rc hi~n duqc chuc nang etta nO'vai do tin cay nh:!t dinh, San pham phai CO'tu6i thl? hqp San ph am phai tien dung, San pham phai CO'tfnh tham my caO', San pham phai CO'hi~u qua sir d\lng caD.

ly,

Nhiing yeu cau tren dllqc quy dinh IMnh cac chi tieu chat luqng nhll sau:
o

Chi tieu cong d\lng (chi ro tfnh nang, tac d\Ing va dit\u ki~n sir d\Ing san

pham).

0011 tieu an tO'an (dam baO' an tO'an tmng v~n hanh va sir d\lng san pham).

CONG NGm CHEfTAO MAy

779

- Chi tieu thllm my (san ph11m phai duqc t~o dang va c6 mau dc phu hqp). - Chi tieu c6ng thai (ergonomic), chi tieu nay yeu cau san philm kh6ng c6 tinh chat nguy h~i d6i voi nguO'i sir d\lng va m6i tnrO'ng sinh thai. Day la chi tieu chat luqng quan tn;mg d6i voi nhi~u lo~i san phllm hang h6a, c61ien quan den tinh ti~n dung cua san ph 11m va Sl!phu hqp cila hang h6a d6i voi nhung quy djnh cua phap lu*t v~ bao v~ suc khoe c6ng d6ng va bao ve m6i tmang. - Chi tieu c6ng ngh~ dac trung cho sl! tien dung va hi~u qua Slldung san phllm hang h6a do nhung dac diem c6ng ngh~ che' t~o mang lai, c6 lien quan den ky thu*t bao duCingsan phllm khi sir d~ng. - Chi tieu chulln h6a d*c trung cho muc d(>sir dung cac linh ki~n tieu chulln trong ke't cau cua san phllm hang h6a va theo h~ tieu chulln nao d6 (ISO, EC, TCVN, ...). - Chi tieu kinh te'dac trung cho tinh kinh te'cua san phllm hang h6a c6 lien quan den hi~u qua sir d\lng (gia ban dau, chi phi l!tp d*t, chi phi v*n hanh, chi phi tieu dung g6m gia mua ban dau va chi phi sir d\lng). Chat luqng cua san philm hang h6a c6 quan h~ s6ng can voi nang Il!c c~nh tranh cua n6. Chat luqng, gia ban, chi phi sir d\lng, djch V\lky thu*t khi ban va sau khi ban, ho~t d(>ngquang cao va danh tie'ng ella hang cling nhv thuang hi~u san phllm hang h6a la cac ye'u t6 t,)Othanh nang Il!c c~nh tranh. Chat Ivqng duqc t~o ra a tat d cac giai do~n trong vang dO'iella san pham hang h6a, bao g6m: nghien Clruthie't ke' san ph&m,gia c6ng chc t~IO "in philm, tieu thu san pham (t6 chuc ban hang, tieu dung). Chat Ivqng chiu anh huang cua nhi~u yeu t6 tac d(>ngph(rc tap tmng vang dO'icua san philm hang h6a, g6m: nguyen li~u va ban thanh pham, trang thie't bi va d\lng cu c6ng ngh~, con nguO'i,cac yeu t6 tv nhien, cac chinh sach va quy luat kinh te.
? ~ ,,!, .., ,,'" , ~

21.2. QUAN LY CHAT LUQNG SAN PHAM HANG HOA

21.2.1. TInh hlnh qmin If chat luqng & Vi~t Nam Chat luqng la yeu t6 quan trqng nhat cua nang Ivc c~nh tranh, quye'! dinh t6n tai va phat trien cua hang, c6ng ty tren thi tnrang hang h6a. Doanh nghi~p nao cling mu6n c6 nh[mg san philm chat luqng cao de c6 thi' chie'm tnl the'tren thi tmang. Chat luqng kh6ng t\1nhien c6 dvO'c' ma la ket qua clla qua trlnh sang t~o, san xuat va quan Iy san xuat c6 hi~u qua. Nhv v*y, quan Iy chat luang la chuc nang kh6ng the xem nh<;tmng mbi doanh nghi~p.
SU

780

ChuClng21: Quan It va dam baD chat Iugng ...

sac. Chat lUang san philm himg cua tUng dan vi kinh te'; nghla la te' xii h<Ji. Nha nuac, tung nganh va hOi)t dong quan 1'1 chat lUang

Chal lUang co '1 nghla kinh te' xa h9i sau hoa lien quan Mn quyn Iqi eua moi cong dan, chat lUang co lien quan Mn S~lpMt triEin kinh va tung doanh nghi~p pMi coi tI-9ng chuc nang san philm hang hoa va dich vu.

Quan 1'1 chat luang la m<Jtmat cua quan 1'1 kinh te' xii h<Ji;can phan bier hai cap quan 1'1 chat Itrqng, do la: quan 1'1 chat luang a tlrng doanh nghiep va quan

1'1 nM nuac v chat luqng hang hoa va dich vu.

NM nuac ta da s6m quantam Mn chUc nang quan 1'1 chat luang san philm . hang hoa. Tu dau nhiing nam 60, nM nuac ta dii ban hanh nhling van blm tao Co' sa cho cong tac quan
CO'

1'1 chat lUang hang hoa va djch vu; dong thai t6 chuc cac

quan quan

1'1 va cac ca quan nghien cuu v l"inh vlfc nay.

Nam 1963, chinh phll dii ra Nghj djnh 124 CP v nghien cuu, xay dung, xet duy~t, ban hanh lieu chuiln ky thu*t slm philm cong nghi~p, tao ca sa pMp

1'1 cho cong tac tieu chuiln hoa. C\lC Tieu chuiln dii duac thanh lap, tie'n hanh
nghien cUn, xay dung va ban hanh tieu chmln cho cae san philm va cac van d quan

1'1 chat !LIang san philm himg hoa_ Nhilng quy ph,!m ky thuat, quy trlnh ky

thu*t, dinh muc ky thu*t duac ban hanh va ap d\lng trong san xua!. Nflm 1964, Nghj djnh 186 CP ban Mnh "Bang do luang hqp pMp cua nuac Vi~t Nam dan chu c<Jng hoa" tao

1'1 eho eong tae quan 1'1, thong nhat hoa do luang va tao nn tang eho eong tae tieu ehuiln hoa va quan 1'1 chat luang. Nam 1971,
CO'

sa phap

Chinh pM ra cae quye't djnh 60 CP va 61 CP tMnh I*p "H<Jidong xet duy~t san philm eua Chinh phu va Cue KiEim tra chat luang slm pham hang hoa"_ Nghj djnh 62 CP sau do ban hanh "Diul~ kiEim tra chat lUang san philm hang hoa". Nam 1974 "Diu l~ v eong tac tieu ehuan hoa tang cuang hoat d<Jng quan

a cae

xi nghi~p cong nghiep"

duqe ban hanh va duae triEinkhai ap dung r<Jngrai trong thue te'. Nha J1Llaeta da

1'1 doi vai cong tae kiEim tra, danh gia chat Illqng 1'1 chat luqng tu trung uang

san philm hang hoa, nhiim dap trng yeu cau chat luqng hang hoa, day manh xuat khilu thong qua viec thie't I*p h~ thong quan Mn tung doanh nghi~p. H~ thong t6 chuc quan

1'1 ella nha nuac v chat luang san ph:lm hang hoa

thuang co nhfrng thay d6i cho phu hqp vai nhi~m vI! chfnh tri, kinh te' xa hoi theo tung thai kyo Co thEichia thanh hai giai dOi.lnvai mac phan chia la nam 1986 nhu sau: giai doan tmac d6i mai (tmac nam 1986) va giai dOi)n tll nam

CONG NGH~ CHEfTAO MAy

781

1986 den nay IhlIc hi~n cong cu(>cd6i moi loan di~n IiI sau D",i h(>iDang Ian Ih(TVI. Trang giai do",n Imoc nam 1986, nen kinh Ie'Vi~1 Nam Iheo mo hlnh ke' ho",ch hoa lap lrung. Cac dan V!san xuill, kinh doanh hoal dong Iheo Co'che lap lrung quan lieu bao cilp, Iheo m~nh I~nh va chi lieu IiI cilp lren. Oic h~ Ihong quan Iy kinh Ie',ky Ihual duqc Ihie'l I*p IiI lrung uang den Co'sa. He Ihong quan Iy chillluqng san ph1\mhang hoa va d!ch V\lding v*y. Moi hoal d(>ngtrang llnh vlIc chilt luqng duqc chi d",o ve m;:ilhlnh Ihuc la thong nhilt IiI Co' quan quan Iy lrung uang den liIng co' san xuill, kinh doanh. Nhii'ng phong chilt luqng, phong kii!m Ira chill luqng (phong KCS) cua cac nha may, xi nghi~p; cac phong thi nghi~m, Ihlr nghi~m cua cac 16 chuc giam djnh chill luang, v.v... deu ho",1 d(>ngduoi SIIchi d",o chuyen mon theo nganh doc. Trong giai doan nay khong co sUph an bi~1gi[i'~quan Iy nha nuoc va quan Iy lUng dan vj kinh te'.Cac dan vj kinh Ie' co rilt it quyen chU dong VIchi IhlIc hi~n ho",1d(>ng san XUill,kinh doanh Iheo nhii'ng chi lieu dlrqc cilp Iren giao xuong. Nhii'ng chi lieu phap l~nh nay thuang Ja san luang, doanh so, gia Ir! nopquoc doanh, v.v... hang nam. Cac dan V!kinh Ie'duqc cap nguyen viii li~u, v*t IUky IhU*1va duqc bao tieu san ph1\mlam ra. Cae dan vi thuang nghi~p duqc chi dinh nhii'ng nai cung cilp hang hoa theo doi luqng va dia ban. Do v*y, cae Co' san xuat chi quan tam den vi~c IhlIc hi~n cae chi tieu phap I~nh ve san luqng, doanh so, gia tr! nop quoc doanh, v.v... rna it quan Him den vi~c dam bao va nang cao chat luqng san ph1\m hang hoa; VIv*y,ho",t dong quan Iy chat luqng a day chi la hlnh thuc. M*t khac, do xu huang chuyen mon hoa san xual theo quy mo cua n6n san xuat xa hoi chu nghia, rna cac giai do",n lrang vong dai cua san ph1\mhang hoa bj lach rai nhau va do nhieu nai thuc hi~n va quan Iy. Cu thi! la cac vi~n nghien CUuth\TChien chuc nang Ihie'l ke' san ph1\mva quy trlnh che' 1"'0san ph1\m, xay dlmg cac tieu chu1\n, djnh muc, quy ph",m ky thu*t... con dc nha may va xi nghiep chi Ihuc hi~n chuc nang che'lao san ph1\m, cac dan vj thuang nghi~p thlIc hi~n chuc nang phan phoi, tieu th\l san ph1\m, nguai tieu dung chi co quyen tie'pnh*n san ph1\m hang hoa m(>tcach Ihu d(>ng va khong co quyen lua ch9n. Trang giai doan nay, t1nh tr",ng khan hie'm hang h6a luon luon xay ra. San ph1\mhang hoa, bat ki! chat luqng 101hay xau, deu duqc phan phoi va tieu th\llheo che' do tern phie'u. Dieu do lam cho chal luqng san ph1\m hang hoa va d!ch V\lngay cang kern di. Nhi6u san ph1\mhang hoa khong con thuc hi~n duqc chuc nang, khong dap Ling duqc yeu cau sir d\lng. ChUng lo",i cua chung ngily m(>1ngheo nan

sa

sa

782

ChuClng 21: Quan It va dam baa chill Iugng ...

them. San ph:lm khong duClc deli mai va ngay dng thua kem h,mg nhi!P ngo;:li. T1nh trang do anh huang nghiem trang den n~n kinh te"xa hi)i. Tuy nhilrnrac eta co nhi~u n6 hiC d<!chan chinh cong tac quan ly chat IUffi1g,nhU11ghoat dong va co che" tel chuc qulm ly chat luqng vim kem hi~u qua va chat luqng san ph:lm h,mg hoa vim tie"p tuc giam sut. Tu nam 1986, n~n kinh te" nuac ta chuy<!n sang mot giai dO;:ln mai

- giai

dO;:lndeli mai toan di~n va tri~t d<!theo djnh huang xa hi)i chil nghia. N~n kinh te"xa hoi chuy<!n dan sang hoat dong theo co che"thi truang co nhi~u thanh ph an kinh te"va co su di~u tie"t VImo cila nha nuac. Cac doanh nghi~p co quy6n chil dong trang moi hoat dong ung vai cac giai doan trong vang dai cila san ph:lm hang h6a cila mInh, duqc khuye"n khfch da dimg h6a san ph:lm. Cac doanh nghi~p phai doi m;:tt trUc tie"p vai 51! c;:lnh tranh gay gilt tren thi truang M tieu thu san ph:lm, tao the" va luc d<!ton t;:liva phat trien. Nhu vi!y, chat luqng san ph:lm hang h6a va dich vu th\rc sl! tn)- thanh ye"u to quye"t dinh nhat cho sU ton t;:liva phat tri<!n etla tung doanh nghi~p. Chuc nang va hoat dong d<!dam bao va nang cao khong ngUng chat tuong san ph:lm hang h6a va dich V\l duoc tung doanh nghi~p coi tr<;lng thl!c suo Nha

nuac cang ph:li thay deli cach quan Iy,

khong can thi~p vao hoat di)ng cila cac doanh nghiep, ma chi thuc hi~n chUc nang huang dan, di~u tie"t, t;:lo moi truang thuan Iqi cho cac doanh nghi~p. Chuc nang quanly nha rnrac v~ chat luang cang nhu vay. H~ thong quan Iy chat luqng san ph:i:m hang h6a va djch v\l hien nay duoc phan thanh hai bi) ph an nhu sau: _ Bo phi!n thuc hi~n chuc nang quan ly nha

nuac v~ chat luqng.

_ Bi) phan gam cac doanh nghi~p (hang, cong ty) thl!c hi~n chUc nang giam dinh chat luang. Hi~n nay, Telng cuc Tieu chu:ln - Do luang - Chat luqng la co quan quan ly nha

nuac cao nhat v~ chat luqng san ph:i:m hang h6a va dich v\l cilanuac ta, la d;:lidi~n cila nuac ta t;:licac tel chuc quac te"v~ tieu chu:ln - do luang - chat luqng va la diu mai hqp lac quoc Ie"trang Ilnh vl!c nay. Cac Trung tam Tieu chu:ln Do luang - Chat luqng I, II, III

a ba mi6n

Bite, Trung, Nam thui)c Telng qlC

Tieu chu:ln - Do luang - Chat luang thl!c hi~n chuc nang quan Iy nha

nuac v~

chat Iuqng san ph:i:m hang h6a va dich V\l lren tUng mien do Bi) Khoa h<;lcCong ngh~ phlln congo Cac chi cuc Tieu chu:ln - Do luang - Chat luqng tinh, tharih pho truc thuoc trung chat luqng t;:lidia phuang.

a tLmg

uang thl!c hi~n chuc nang qmin ly nha nuac v~

CONG NGHE CHE TAO MAy

783

Ca quan quan ly nha mrcrcv~ chiit luc;mgsan phfrm hang h6a va dich vu c6 cac chuc nang va quy~n h~n nhu sau:

- Xay dl!J1gke hoach v~ tieu chu~n h6a va v~ chat luqng san ph~m hang h6a va djch vu de tdnh ca quan nha nucrc c6 tham quy~n phe duy~t; xay dtmg du an phap lui!t v~ tieu chuan chat luang hang h6a; ban hanh van ban phap quy v~ tieu chu~n chat luang hang h6a thuoc th~m quy~n; t6 chuc va kiem tra vi~c th,!c hi~n keho~ch va quy dinh cua phap lui!t v~ tie'u chtdn chat luang hang h6a va djch V\!. - T6 chuc xay d\rng tieu chuan Vi~t Nam; tham gia xac djnh tieu chuii'n quoc te va kien nghi viec ap dung cac tieu chu~n d6. - Dang ky va cap dang ky v~ chat luc;mghang h6a va djch V\!. - ChUng nhi!n chatluc;mg hang h6a va djch v\', chUng nhi!n he thong dam bao chat luang phu hqp vcri tieu chu~n Vi~t Nam va cong nhi!n phong thu nghi~m chat luc;mghang h6a. - Kiem tra chat luc;mghang h6a xuat nhap kh~u. - Th,!c hi~n chuc nang thanh tra nha nucrc v~ chat luang hang h6a va dich V\!;xu ly cac vi ph~m phap lui!t v~ chatluqng theo th~m quy~n. - Huang diln v~ t6 chuc va nghi~p vu cho cac c<Jquan qmin ly chat luang cua nganh va doanh nghiep. - Nghien cuu khoa h<;Jc ky thui!t v~ tieu chu~n h6a va chfitluqng hang h6a, dich V\!. - Thong tin v~ tieu chu~n h6a va chat luc;mghang h6a, d!ch vu. - T6 chuc dao t~o, boi du6ng nghi~p vu v~ tieu chuan h6a va that luang hang h6a, dich V\!. - Hqp tac quoc te v~ tieu chu~n h6a va chatluc;mg hang h6a, djch V\!.
,

Cac ca quan quan ly chat luang hang h6a va dich V\!cua cac b(\, nganh va cua tUng doanh nghi~p phai chju su huang diln cua c<Jquan qmlnly nha nucrcv~ chat luc;mg.Cac nganh, cac cap phai coi tr<;Jng trach nhiem cua minh v~ quan Iy va dam bao chat luc;mghang h6a va djch Vll' CM tjch Uy ban Nhan dan tinh, thanh photruc thu(\c trung uang c6 trach nhi~m t6 chuc chi dao cae hoat dong diun bao va quan ly chat luc;mgsan ph~m hang h6a va djch V\!tren dia ban. Dang ky chat luc;mghang h6a va dich vu la de xac nhi!n tinh chat hqp phap cua hang h6a va dich V\!v~ mi!t chat luc;mg,de nha nucrc bao h6 quy~n lqi hqp

784

ChUd"g 21: Qua" ly va dam baa chit lug"g ...

phap ella nguai san xuilt va hila v~ lqi feh ella nguai lieu clung. Dang ky chat luang la nghia V~I va quyn lai ella nguai san xuat. Qua do, nha nuiic th\!c hien chuc nang quan ly, huang clAnva khuye'n khich nguai san xuilt nang cao chilt IU011g, chong hang gia, dam baa S\!trung th\!c va cong bang trang san xuat kinh cloanh. B,\n "dang ky chat luang" la van ban phap quy ky thu(tt d nguai s,\n xuat th\!c hien; dong thai la ca sa phap Iy d6 thanh tra chat luang, giai quye't nhfrng tranh chap v chat IU011g trang hqp dong kinh te' gifra ca sa san xuat - kinh cloanh viii nguai tieu clung (khach hang). Tuy thea yeu cau quan ly chat luqng, trong tung thai ky pMt trifn kinh te', nha nuiic cong ba clanh muc nhfrng hang hoa bflt buoc phai dang ky chat luqng. Dang ky chat luang lam cho san phdm hang h6a va cljch vu clla cloanh nghi~p tra thanh hqp phap va dem Ill.itin nhi~m tren thi tmang; dong thai cling lam cho cloanh nghi~p co tHich nhi~m h011dai viii chat luang san phdm va ph,\i quan Iy chilt lU011g tat h011. Ban dang ky chat luqng co gia tri m9t nam doi viii hang tieu clfmg va hai nam dai viii IUIi~u san xuilt. He't hll.ndo, cloanh nghi~p phai dang ky I,!i. 21.2.2. Quan

Jy chilt

luqng t6ng hQlJ

Quan Iy chat Illqng t6ng hqp (Total Quality Management), thea tac gia ARMAND PHA YGENBAUM, la mot he thong co hi~u qua dam bi10cho hoat d9ng clla nhfrng bo philn kMc nhau clla t6 chuc chju traeh nhi~m nghien cuu cae thong so chilt IU011g, cluy trl muc chat IU011g da dat duqc va nang cao muc chat IU011g do, df dam b;'\Osan xuilt va sir clung san phdm mottrlnh do kinh te' nhat dinh trong vi~c thoa man hoan to1myeu cau clla nguai tieu clung.

Quan Iy chat luqng t6ng hqp dai hOi s\! tham gia clla mqi b9 ph(tn, mqi nguai, tu cap cao nhat Mn cap thap nhat; phai quan Iy toan clien, dong bo va tri~t df v chat IU011g. Nhfrng nguyen tik co ban trong quan Iy chat Illqng tclng hqp la: I. Coi trqng vai tra cua can nguai, bai vi can nguai la Chll thf trang mqi hoat d9ng va suc lao dong clla can nguai vAnluon Juon la ye'u to clla moi qua trlnh pMt trifn kinh te'Xah9i. Thea tac gia ALIN TOFFLER, tai san Ian nhat cua cac cong ty ngay nay kh6ng phai la lau dai hay cong xuCing,rna 111 chilt xam clla can nguai.

C6NG NGHECHETAO MAy

7XS

2. Chat IUffilgla tren ht, bai vi chat IUffilgquyt djnh Sl1thanh cong hay that bai coa doanh nghi~p. Chat ILlqnghimg h6a va djch V~lmang lai long tin, nang 111c c~nh tranh, lai nhu(\n va quyt dinh Sllt6n t~i va ph,;t tri<'11 ell3 doanh nghi<;p.Chat Iuqng hang h6a va djch vll khong dam bao yeu cau clla thj truang se dan doanh nghiep Mn pM san. 3. Toim di~n, nghia la, quan Iy va dam bao chat luqng a moi khilu clla qua trinh san xuat - kinh doanh v6 cac m(\t ky thuilt va kinh t, dam bao phu hqp moi tLlffilgquan giiJa so luang - chat luqng - hieu'qua kinh t ky thuilt coa san pham hang h6a va dich vu. 4.D6ng b(l, nghia la quan Iy va dam bao chat luqng phai duoc quan tri~t dung v6 nh(\n thuc clla mqi thanh vien, mqi cap va b(l phan trang doanh nghi~p; ho~t dong dam bao va quan Iy chat luqng phai nhip nhang va tUffilgdUffilga cac khau v6 m(\t ky thu(\t va t6 ChllCd<,d~t hieu qua mong muon. 5. Quan ly theo viln ban (h6 sa), nghia la ho~t d(lng dam bao va quim Iy chat luqng phai duqc thuc hi~n theo cae van ban pMp ly (h6 sa tai Ii~u coa he thong), dam bao phu hqp vai sl1thOng hi<'uchung v6 chfilh sach chat IUffilgcoa h~ thong va cac tho t~lCquy djnh. 6. K hoach, nghia la phai so~n thao va xae Hlpnhling buac di can thit d<, dat mllc tieu chat luqng cho h~ thong quan Iy va dam bao chat lLl<;l'ng. K hoach chat ILrangphai duqc ILlffilgh6a ro rang, Cllthe va cO'tfnh kha thi'eho tung giai do~n thuc hi~n. 7. Kiem tra, nghia la phai xem xct va danh gia nhling cong vi~c dii lam theo muc tieu va k hoach chatILrangdii d6 ra, tim giai pMp mai M b6 sung va hoan thien he thong dam bao va quan Iy chat luqng.Kiem tra phai thuong xuyen va toan di~n. VI' ap dllng cac nguyen tftc tren cO'hi~u qua, phai bit v(\n d~mg linh ho~t va sang t'!o cac bi~n phap sau day: I. Giao d~lc - dao tao, nghia la phai khong ngimg nang cao nang 111C clla con nguoi v6 moi m(\t nghi~p Vll,d,!o dUc ngh6 nghi~p, trinh d(l van h6a. Noi dung, k ho,!ch, chuongtrinh, hinh thuc va thai gian dilOt'!Ophai'phu hqp vai tung thilnh vien trang doanh nghi~p, phili co bien phap kiem tra thuOng xuyen v6 hi~u qua clla hO'!t dong giao dllc va dao tao. 2. Khuyn khfch, nghia la thuOng xuyen d(lng vien, lhuc day mqi thanh vien dem kha nang coa minh phuc vu cho mllc tieu chat luqng biing mqi bi~n phap vilt chat va tinh tMn theo nguyen tac cong khai va cong bang.
~()- CNeT

786

Chul1ng 21: Quan It va dam baa cMOt lugng ...

3. Phong ngtra, nghia la ngan ngtra nhfrng nguyen nhan gay ra phe phii'm va chat luqng kem & m,?i khau etla qua trlnh dam bao va quan Iy chat luang. Theo tac gia FILIP CROSBY, quan ly chat luqng co nghia la phong ngtra ... Phong ngtra la h~ thang duy nhat co the su d~ng de d~t tai Sl! hoan hao.
I

4. Nhom chat luang (Quality Group). nghia la t~o I:).pcae tap the nha (nhom) til 5 den 10 nguai tl! nguy~n tham gia ho~t di)ng di thien that luang; ap dung cae phuang phap quan ly tien tien; ehu di)ng va lien t~lekien nghi cae giai phap ve chat luqng vai m\le dfeh nang eao chat luang, d6i mai san phii'm, tang nang suat va Iqi nhu:).n,nang cao trlnh di) ehuyen mon va tay nghe. 5. Kiem tra, nghia la xem xet chat luang san phfrm hang hoa va dieh vu thuang xuyen a tat d cae khau trong qua tdnh san xuat - kinh doanh, so sanh vai cae tieu ehuii'n chat luang dii dang ky, khong de san phii'm kem chat luang xam nh:).pthj tmang. 6. Phuang phap toan thang ke, nghia la ap d\lng cae phep thu (do kiem ngAu nhien mi)t luang ho:).emi)t me san phii'm roi xae dinh ph::tm vi phan b6 thl!c eua cae gia tri do kiem va danh gia, nh:).nxet, tim nguyen nhan va xae dinh giai phap khik phue sai I~eh). 21.2.3. Tieu chuan bOa quoc tt! Tieu ehuii'n hoa quae te la llnh vue ho::ttdong tieu ehuii'n hoa tren pham vi quae te nhtIm nghien euu, xay dl!ng va ban hanh cae tieu ehuii'n vai mue dfeh thang nhat cae hoat di)ng ve nhfrng llnh vue ehu yeu tren ph::tmvi toan duo Cae tieu ehuii'n quae te chi co tfnh chat khuyen khfch ap d~lI1gtuy dieu ki~n eua tUng khu vue va quae gia. Tieu ehuii'n quae te do cae ehuyen gia eua cae t6 ehue khoa hoc ky thU'lt, Y te, van hoa, xii h(>inghien euu, xAyd~rngva dl! thao bien soan va do Hoi dong hay d~i h(>idong eua cae t6 ehue do thong qua va ban hanh. Cae tieu ehuii'n quac te duqe xay dung tren C<1 sa tien bi) khoa h,?e ky thu:).tva kinh nghi~m tien tien eua the giai; VIthe, cae quae gia ap d~ng dlll1gtheo tieu ehuii'n quae te se t~o co h(>itat eho sl! phat trien kinh te va khoa h,?eky thu:).teua I1llaemlnh. Cae nuae tham gia vao Ban Tieu ehuii'n hoa quae te cling se co dieu ki~n IhuAn lai trong vi~c xuat khii'u hang hoa, dieh V\lva hqp tae quae Ie lrong cae llnh vl!c khae va de khong ngUng phat lrien nen kinh te eua nuae mlnh.

CGNG NGHl;: CHE TAO MAy

787

Nam 1977, Cl,leTieu ehu~n Vi~t Nam, nay la Tilng cue Tieu ehu~n - Do luang - Chat luqng, da duqe ehfnh thue e6ng nMn la hi?i vien eua Hi?i Tieu ehu~n hoa qu6e te' va dii tham gia vao,hoat di?ng eua nhieu ban ky thu~t nhu: Ban Hoa, Ban Tieu ehu~n hang n6ng slm - thlte ph~m, Ban Toan th6ng ke, Ban Do luang, v.v... De'n nay, cae ban tieu ehulln hoa qu6e te'dii ban hanh tren 8000 tieu ehulln qu6e te'. Nhiing tieu ehu~n nay dii co hi~u lite thlte hi~n tren toan cau. Tham gia vao cae ban tieu ehulln hoa qu6e te' co cae til ehue ehu ye'u sau day: - Til ehue Tieu ehulln hoa qu6e te' (International Standard Organisation, ISO) cO ehue nang bien soan cae tieu ehulln ve hang e6ng nghi~p (tru do di~n va di~n tir), COHi?i dong chUng nh~n ehatluqng (CERTICO). - Ban Di~n qu6e te' (International Eleetroteehnieal Commission, 1EC) co ehue nang bien so,!n cae tieu ehu~n ve cae m':it hang do di~n va di~n tiro - Vi~n Can do qu6e te' (Bureau International de Poids et Mesures, BIPM) co ehue nang bien so,!n cae tieu ehu~n ve dung el,ldo luang va dan vj do luang. - Til ehue Do luang hqp phap qu6e te' (Organisation International de Metrologie Legale, OIML) co ehue nang bien so,!n cae tieu ehu~n ve phuong phap do, dan V! do va ki<~m tra dl,lng e\l do. - Til ehue Van hoa - Giao dl,leLien hqp qu6e (United Nations Educational Scientific and Cultural Organization, UNESCO) co ehue nang bien so,!n cae tieu ehu~n ve van hoa ph~m, dl,lng el,lhQe t~p, thie't bi van phbng. - Til ehue Y te' the' giai (World Health Organization, WHO) co ehue nang bien so,!n cae tieu ehu~n ve duqe ph~m, dl,lng el,l Y te'.
v.v ...

Sau day la mi?t s6tieu ehu~n qu6e te quan lrQng ve qulm ly ehatluqng dii duqe ban hanh va ap dl,lng. Lo,!t tieu ehulln qu6e te'ISO.9000-87 (tuang duang vai tieu ehu~n Vi~t Nam TCVN .5200-90) bao gom cae tieu ehulln sau: - ISO.9000 - ISO.9004 (tuang duang vai tieu ehulln Vi~t Nam tu TCVN.5200-90 den TCVN.5204-90) huang diin e6ng tae quan ly ehatluqng trong thiet ke', ehe' t,!o, Iiip d':it, phan ph6i va sir dung. Trong do co tieu ehu~n ISO.9004-87 (lUang duang vai TCVN.5204-90) huang diin e6ng tae qulm Iy ehatluqng trong mi?t dan vi san xuat - kinh doanh.

788

Chuang 21: Quan If va dam baa cha't lugng ...

- ISO.2859-78 la tieu chufrn kii!m tra dinli tinh (Inspection by Atributies), tUO'l1g dUO'l1g vai TCVN.2601-89, huang dan kii!m tra djnh tinh bang cach xac djnh chat luqng 16 hang dl!a vao s61uqng khuye't t~t tim thay trang mau kii!m tra. Kii!m tra dinh tinh dlrqc ap dung M kii!m tra moi chi tieu khi dii bie't muc chat luqng chap nhan (Acceptable Quality Level, AQL); nghia la sau khi dii . bie't r5 muc khuye't tat trang m6t 16 rna c6 thi! chap nhftn duac. - ISO.3951-78 la tieu chufrn kii!m tra dinh IUO'l1g(Inspection by Variables), tuang dUO'l1g vai TCVN.2602-89, huang dan kii!m tra djnh luqng di! nh~n cac s6 do cua cac tinh chat (chi tieu) co thi! luqng h6a duac, kii!m tra, roi so sanh vai tieu chuan di! bie't san pham, qua trlnh hoac dich vu c6 duac chap nh~n hay kh6ng. Nhfrng chi tieu luqng h6a duac la nhfrng chi lieu c6 ph,'n b6lien tuc va giai han. Til nam 1994, nha nuac ta dii ban hanh cae tieu chufrn v6 <.JuAn Iy chat; luqng va dam baa chat luqng, d6 la: - TCVN 5200 - 1994 (ISO 9000 - 1987). Cac tieu chuan v6 quan Iy chat luqng va dam baa chat luqng (Huang dan lua chon va sil dung). - TCVN 520 I - 1994 (ISO 900 I - 1987). H~ chat luqng - M6 hlnh dam bi,o chat IUffilgtrang thie't ke', trii!n khai, san xuat, Hipdat va dich vu ky thuM. - TCVN 5202 - 1994 (ISO 9002 - 1987). H~ chat luqng - M6 hlnh dam blto chat luqng trong san xuat va liip dar. - TCVN 5203 - 1994 (ISO 9003 - 1987). H~ chat luqng - M6 hlnh di,m baa chat luang trang kii!m tra va thil nghi~m cu6i cling. - TCVN 5204 - 1994 (ISO 9004 - 1987). Quan Iy chat IUmlgva cac ye'u t6 cua h~ chat IUmlg. - TCVN 5204 - 2: 1994 (ISO 9004 - 2: 1991). Quan Iy chat luqng vi, cac ye'u t6 cua h~ chftt IUO'I1g - Phfin 2. Huang dan cho dich vlJ. - TCVN 5814 - 1994. Qmin ly chat luqng va dam baa chat luang - Thu~t ngfr va dinh nghia. Hi~n nay, tieu chu&n sau day cung dii duac ban hanh va dang co hieu luc, thay the' cho caa tieu chu&n tmac d,ly v6 quan ly chat ILrqng: ISO 9001 :2000 (Wmlg dUO'l1gvai tieu chu&n Vi~t Nam TCVN ISO 9001 :2000) v6 h~ th6ng quan Iy chat luqng - cac yeu cau, tieu chuftn nay thay the' cho TCVN ISO 9001: 1996 (ISO 9001: 1994), TCVN ISO 9002: 1996 (ISO 9002: 1994), TCVN ISO 9003: 1996 (ISO 9003: 1994).

CONG NGHt CHE T",0 MAy

Cac thuat ngfr va dinh nghia v~ quan Iy chat luang va dam bao chat luqng duqc trlnh bay trang cac tieu chu~n tren nhu sau: Tieu chu~n TCVN5814 - 1994 quy dinh: - Cac thil~t ngfr va dinh nghia chung (tlitIc the doi tuqng, c:i the, qua trinh, thu t\lc, san ph~m, djch V\l,cung cap dich \f\l, t6 chuc, CCI cau t6 chuc, khaeh hang, ben cung ling, nguai d~t mua, nguai thau, nguai thau phu). - Cac thuat ngfrlien quan den chat luqng (chat luqng, cap/hang, yeu cau chat luqng, yeu du xa hi?i, tinh tin c~y, tinh lUang hqp, tinh d6i libi, tinh an toan, stI pM hqp, sUkh6ng phu hqp, khuyet tat, traeh nhi~m v~ san pham, qua trlnh danh gia trlnh di?, co trlnh di?, kiem tra, ttI kiem tra, tham tra x,\c nhan, xae nhan gia tri su d\lng, bilng chling khach quan). - Cae thuat ngfr lien quan den h~ chat luqng (chinh sach chat luang, quan Iy chat luqng, lap ke ho':\ch chat luqng, di~u khien chat luqng - kiem soat chat luqng, dam bao chat IUffilg,h~ chat luqng, quan Iy chat lu.qng t6nghqp, ciii tien chat luqng, xem xet cua lanh dao, xem xet hqp dong, xem xet thiet ke, s6 chat luqng, phuang an chat luang, ho sa chat luqng, kha nang tmy xet ngu6n goc). - Cae thu~t ngfr lien quan den c6ng cu va ky thu~t (vang chat luang, chi phi chat luang, thi~t hai v~ chat luqng, m6 hlnh dam bao chat hrqng, muc di? chling minh, danh gia chilt luqng, giam sar chat luqng, thanh tra chat !uqng, nh~n xet thanh tra chat hrang, thanh tra vien v~ chat luqng, ben duqc thanh tra, hoat di?ng phang ngtra, ho':\tdi?ng khac ph\lc, XU ly stI kh6ng phu hqp, cho phep san xuat, cho phep ngoai l~ twO'c san xuat, cho phep ngoai I~ sau san xuilt, sua chfra, lam I':\i). Tieu chu~n TCVN 5204 - 1994 (ISO 9004 - 1987) v~ quan Iy chat luang va cac yeu to cua h~ chat luqng quy dinh nhu sau: Moi quan tam dau tien cua bat ky cong ty ho~c t6 chuc nao la chat luang slm ph~m va djch V\1. De thanh cong, c6ng ty ho~c t6 chuc phii dam baa de cho san ph~m va dich V\lcua mlnh: a) dap ling nhu du, muc tieu va chuc nang su d\lng da xac dinh, b) thoa man yeu cau cua khach hang, c) phu hqp vO'icae tieu chu~n va quy dinh tuang ling, d) pM hqp vO'ilu~t phap va cac yeu cau kh:ic cua xa hi?i, e) luon luon san co vO'igia tri c':\nh tranh,

790

Chuang 21: Quan It va dam baa cha't Iugng ...

g) mang lai Iqi nhu(in.

Nhu val', de di:ltduac ml,lcdich tren, cong ty ho(ic til chuc can trien khai ti:l0l(ip va ap dl,lng m<)th~ thong quan 19 chat luqng nhiim th!!,Chi~n cac ml,lc tieu d(it ra trong chinh saeh chai luqng clla mlnh. De di:ltduqc hi~u qua cao nhat va d6ng thai thoa man yeu cau cila khach h1mg, h~ thong quan 19 chat luqng phai thich hqp vai IOi:li hlnh hoat d<)ng,vai san phfrm ho(ic d!ch Vl,l cung cap. H~ thong quan

19 chat

luqng co hai m(it lien quan vm nhau la:

I. Nhu du va quyen Iqi clla cong ty ho(ic til chuc, 2. Nhu du va mong muon clla khach hang. Doi vai cong ty ho(ic til chuc, g,?i chung la doanh nghi~p, vi~c di:ltduqc va duy trl chat luqng mong muon vai chi phi toi un la m<)tdoi hoi trong san xuat va kinh doanh. Vi~c thoa man yeu du chat luqng nay co lien quan Mn cach sir dl!ng cac ngu6n ky thu(it, nhan I!!,cva v(it chat san co clla doanh nghi~p m<)t cach co keh0i:lch va co hi~u'qua. Doi vai khach hang (nguai tieu thl,l), long tin vao kha nang clla doanh nghi~p dem I~i chat luqng mong muon, ding nhu kha nang duy trliln dinh muc chat luqng do la mot nhu duo M6i m<)tmat neu tren clla h~ thong quan 19 chat luqng doi h6i phai co chUng cu khaeh quan duai d~ng cac thong tin va so li~u lien quan Mn chat Iuqng clla h~ thong do va chat luqng san phfrm ho(ic djch Vl,I clla doanh nghi~p. Cap lanh d~o cao nhat clla doanh nghi~p chju traeh nhi~m va cam ket ve chinh sach chat luqng. Qulm 19 chat luqng la m<)tb<)ph(in quan tr,?ng clla chuc nang quan 19 chung, no xac dinh va th!!,chi~n chinh saeh chat luqng trong doanh nghi~p. Chinh saeh chat luqng do lanh dao doanh nghi~p xay dl!'Ugva cong bo trong n<)ib<). Chinh saeh nay phai phU hqp vai nhfing chinh sach khac cila doanh nghi~p. Lanh di:lodoanh nghi~p phai ap dl,lngm,?i bi~n phap dn thiet de dam bao cho chinh saeh chat luqng duqc phil c(ip, thong hieu, th!!,chi~n va duy trl trong doanh nghi~p. Ml!c tieu chat luqng la nhl"mgml,lc tieu lien quan Mn nhfing yeu to chat luqng then chot, duqc xae dinh khi xay dl!'Ugchinh sach chat luang clla doanh nghi~p; nhu la S!!, phil hqp vai cong dl!ng, d(ic tinh sir dl,lng,do an toan va d<)tin c(iy clla san phfrm. Chi phi lien quan den cac yeu to va muc tieu chat luang duac

CONG NGH~ CHI; TAO MAy

791

tinh to<inva philn tfeh ky luang nhiim giam t6i da nhiing thi~t h,!i do kern chat luqng gay ra. H~ th6ng chilt luong bao ham co cau t6 chuc, phan b6 tnich nhi~m, cae thU t~c, quy tdnh va cac ngu6n can thiet de thuc hi~n chuc nang quan ly chat luong !rong doanh nghiep. H~ th6ng nay la cong c~ de thl!C hi~n cac chinh sach va m~c tieu chat luqng da duqc xay dl)'ngva cong b6 clla doanh nghi~p. No duqc xay dl)'ng phli hqp v6'i lo,!i hlnh hO'!t d(\ng san xuilt, kinh doanh d\ic thli cUa doanh nghi~p va c6 ltru y den cac yeu t6 wong tl'ng neu trong tieu chuAn v6 quan lSichilt luong. H~ th6ng chaUuqng can phiii hO'!t dong sao cho t'!o duqc long tin th~t sl! riing: - H~ th6ng duqc thau hieu ky dng va c6 hi<)uqua, _Cae san phAm ho\ic dich v~ thl!c sl! thoa man sl! mong mu6n clla khach hang, _ Quan tam den phang ngua honla giai quyet sl! vi~c da xay ra. Yang chat luqng (Quality Cycle) bao ham cac giai do,!n trong qua trlnh hO'!td(\ng khep kin clla m(\t h~ th6ng chat luqng, c61ien quan truc tiep den chat luqng clla san phAm ho\ic dich v~, tu vi~c xae djnh ban dau (vi d~: nghien CUll nhu cau va thj truoog), den khilu cu6i cling (vi d~: thanh lSisan pMm sau khi sIr d~ng va da thoa man cac yeu cau va dai hoi clla kMch hang). Cac giai d0<inci1a qua trlnh nay (hlnh 21.2) co the nhu sau: I. Nghien CUllnhu cau va thi truoog, 2. Thiet ke, xay dung cac quy dinh ky thu~t va nghien CUlltrien khai san phAm, 3. Cung cap v~t tu ky thu~t, 4. Chuan bj va trien khai qua tdnh san xuat, 5. San xuat, 6. Kiem tra, thir nghi~m va tham tra xac nh~n, 7. Bao g6i va luu kho, 8. Ban va phan ph6i, 9. Liip d\it va v~n hanh, 10. H6 trq va bao trl ky thu~t, II. Thanh

ly sau khi sIr d~ng.

792

Chliang 21: Quan

ly va dam

bao ch,n htgng ...

I
,

Nhlf vay, vang chilt luang (Quality Cycle) la chubi khep kin cae bi~n phap va ket qua tae dong den chilt luang ttong cae giai do~n hlnh: thanh va su dung mot san phiim hO~IC dich vu.
Thiet kejxay dl,fng cac quy dinh ky thui;lt va nghifm CLru trien khai san pham

Marketing va nghien cw thi tn!dng

Thanh Iy sau SLt dl:mg

Cung cap v?t tll ky thu?t

Khach

Ho tr<1
va ba'o tri ky thu?t

hangl
Ngl10i tieu

NgVdi san xuaU NgLfdi cung Lrng

ChU<3n bi va trien khai qua trinh" san xuat

dung
San xuat

U3p d~t va v?n himh

Kiem tra,

thli ngj~m

Va xac nh?n Ban va phEIn ph6i TCVN 52004-1994

Bao g6i va IU\.J kho

Hinh 21.2. V6ng chat Illqng (Quality Cycle).

21.2.4. H~ thong qUlIn

Iy chat

luqng i:J doanh nghiep

De danh gia chilt luang cua m<?t co sCi san xuilt - kinh doanh (doanh nghi~p, hang, cong ty), nguo-i ta thuang xem xet h~ thong quan 19 chilt luang, g<?i la h~ thong chilt luqng (HTCL) clla n6. Cae yeu to clla h~ th6ng chilt luqng (HTCL) nay la: til chuc cua doanh nghi~p (ban lanh d~o, cae bo philn), cae chinh saeh chilt luqng (nguyen tile, bi~n pMp), cae dau vao clla h~ thong qmtn 19 sim xuilt va chilt luqng, phang ngua khuyet tat va sai hong, h~ thong h6 so, kiem tra, v.v... H~ thong chilt luang (HTCL) la til hqp nhiing cacilu til chuc, trach nhi~m, thll tuc, phuang pMp va ngu6n Il!Cde thl!Chi~n qua trlnh quan 19 chilt luang.
,

CONG NGHi;: CHEf TAO MAY

793

Tlmg doanh nghi~p hO'.'1d(ing san xual va kinh doanh lheo muc lieu chung va muc lieu rieng nhu sau: Muc lieu chung Ia m",c lieu co lfnh chal Jau dai, bao ham 3 m",c lieu quan lrong sau day: - Muc lieu chal lUffilg (muc lieu hang dau), - Muc lieu Iqi nhuan (m",c lieu kinh - M",c lieu 6n djnh va phal lrien. M",c lieu rieng la muc lieu chal Iuqng lrong limg lhai gian ngiin (hang lhang, hang quy, hang nam ... ). Cae muc lieu tren duo'c doanh nghi~p lhong qua co' can 16 ChCIC coi lrong va lrien khai lh,!c hi~n (hlnh 21.3).

Ie hUng dau),

H9i dong quan tr! Chi) t!ch Cnc pho chi) tich Tong giam doc Cac phong ban

Cac cong ty, xi nghi~p

Hinh 21.3. Cd cau

t6 ch((c ella

doanh nghi~p.

1- Phong Til chuc; 2- Phong Tiep thj (Marketing): 3- Phong Qui," Iii Ky thuat. Thiel ke, Quan Iii chat ILldng; 4- Phong Nghien CW khoa h9C: 5- Phong Ke ho,!ch: 6- Phong Cung tieu; 7- Phong
Tai chfnh - Ke toan; 8~ Ph6ng San xuat.

794

Chuang 21: Quan If va darn baD cha't Iuqng .._

Chinh sikh chat luqng clla doanh nghii;p co tinh chat b~t bui?c, lit tat yeu khach quan; boi VI chat luqng lit su s6ng can, chat luqng lit chien luqc hoat di?ng vit phat trien clla doanh nghii;p. Theo tieu chuiln Vii;t Nam TCVN 2604-90, chinh saeh chat luqng lit nhiIng phuang hUOng,nguyen t~c, quy che phlJc vlJcho vii;c giai quyet cac van de ve chat luqng. Chinh sach chat luqng (CSCL) bao gom chinh sach chung vit chinh sach rieng. Chinh sach chung lit chinh sach bao trum cac mat hO(ltdi?ng co tinh chat chien luqc; can chfnh sach rieng lit chinh saeh ve tUng mat hO(ltdi?ng clla c6ng ty, doanh nghii;p trong Ilnh vlIc quan 19 chat luqng; vi du: chfnh sach tieu thu san philm, chinh sach thj truang, chinh sach khuyen khfch nang cao chat luqng,
v.v ...

N6i dung clla chinh sach chat luang phai bao gom: mlJc dfch clla chinh sach, cac IO(lichinh sach, cac bii;n phap co ban de thuc hii;n chinh sach, quy dinh ve quyen han va traeh nhii;m thlIc hi<;ncae chinh sach, giam sat vii;c thuc hii;n cac chinh sach, danh gia hii;u qua clla cae chinh saeh chat luqng. Dieu kii;n de thlIc hii;n chinh sach chat luqng clla doarih nghii;p la: I. Doanh nghii;p phai la mi?t t6 chuc co chat luqng. 2. Dil xac djnh day dll va chinh xac yeu cau clla khach hang ve chat luqng. 3. Dil danh gia duqc kha nang clla doanh nghii;p dap trng nhfmg yeu cau clla khach hang. 4. Dam bao t6t m9i quan hi; ni?i bi? va quan hi; v6'i he,n ngoai cua doanh nghii;p. 5. Ap dlJngday dll cac nguyen t~c va ap dt,mglinh hO(ltcac bii;n phap quan 19 chat luqng. Vi dlJ: ni?i dung chinh sach chat luang clla mi?t doanh nghii;p co the nhu sau: I. Chat hrqng hang hoa va dich vlJ HIdo khach hang quyet dinh. 2. Caeh t6t nhat de d(lt duoc tfnh UtI vii;t ve chat luqng la phong ngira, kh6ng de cac truc trac xay ra, chu kh6ng phai la phat hii;n va sua chiIa khac phlJc sai hong. 3. M9i nguai deu co anh huang Hinnhau va co anh huang den su hili long cua khach hang.

C6NG NGHE

car; TAO MAy

795

4. Muon co tfnh uu vi~t ben viIng cua chat Im;mgphai lien tlJc ci\i tien. 5. M6i thanh vien la khach hang cua nhiIng thanh vien khac trang n<?iba doanh nghi~p. 6. Phai luan luan tll'kiem tra va llJ sua chua cac h~ thong va thu tlJchi~n hanh. Ke ho~ch chat Im;mg(KHCL) cua doanh nghi~p la can ban quy djnh nhiIng buac di ciln thiet de d~t duqc mlJc tieu chat luqng, dll'atfen chfnh sikh chat luqng (CSCL) va t:;.ptrung giai quyet ba van de co ban va phlJ thuqc nhau la: 1. San xuat - kinh doanh cai gl, bao nhieu? I. San xuat - kinh doanh cho ai? 3. san xuat - kinh doanh nhu the nao? Nqi dung clia ke ho~ch chat luqng bao gam: I. MlJc tieu chat luqng ciln d~t duqc trang tung giai do~n. 2. Xac djnh cac kMu thftt (cac khau co tM xay fa sai hong) va huang diln bi~n phap phong ngua. 3. Ke ho~ch tiep thi, thiet ke, san xuat, thu nghi~m, tieu thlJ san ph~m. 4. Ke ho~ch san xuat san ph~m maio 5. Ke ho~ch b6 sung, cili tien chat luqng san ph~m. 6. Phan bo tfach nhi?m va quyen h~n trang tUng giai do~n cua ke ho~ch. 7. Xac djnh cae bi~n phap d:;.cbi~t, cac phuong phap va chi dan thll'Chi~n. 8. L:;.pkeho~ch kiem tra, danh gia tlnh hlnh thll'C hi~n keho~ch chat luqng.
7 1 ,,'

21.3. DAM BAO CHAT LUONG

Dam bao chat luqng (Quality Assurance) la toan bq cae ho~t dqng t6 chuc va ky thu:;.tnhilm d~t duqc chat luqng theo yeu cilu co chu y tfnh kinh teoDay la mqt khau co tfnh chat quyet djnh nhat tfong ho~t dqng quan Iy chat luqng (Quality Management) t6ng hqp va phuc t~p. D6i mal va sang tao trang ky thu:;.tluan luan t~o fa nhiIng san ph~m mai, phuong phap che t~o mai va cili t6 doanh nghi~p ve mat t6 chuc. NhiIng thay d6i nhu v:;.yse co tac dqng den chat luqng san ph~m cua doanh nghi~p. Dam bao chat luqng khOng chi giam sat va dieu khien chat luqng cua cae san ph~ dii duqc che t~o va dang luu kho de bao quan, rna la giam sat va dieu khien chat luqng san ph~m trong m,?i giai do~ cua qua trlnh hlnh thanh san ph~.

796

Chuang 21: Quan

It va dam baa

chat Iugng ...

Theo tieu chu1\n Vi~t Nam TCVN 2604-90, Dam bao chat luang la mqt ho~t dong thuang xuyen, co M thOng va co ke hoach cua mqt doanh nghi~p de dam bao cho m9i nguai long tin vao san ph1\m, dich vu dap (rng duqc nhGng yeu cau vI, chatluqng. Theo tieu chu1\n Vi~t Nam TCVN 5200-90, dam bao chat luqng chia ra hai philn nhu sau: - Dam bao chat luang nqi be? - Dam bao chat luang vai ben ngoai. Dam bao chatluqng nqi bola cae ho~t dong dam bao long tin cho liinh d~o doanh nghi~p ding cae san ph1\m, djch vu dii d~t chatluqng mong muOn. Ho~t dqng nay phai duqc t6 chuc thuc hien va giam sattheo TCVN 5204-90. Dam bao chatluqng vai ben ngoai la ho~t dqng nhiim dam bao cho nguai mua va nguai d~t hang tin rang M thong chatluqng cua nguai cung cap (doanh nghi~p) chac chiln dam bao cho san ph1\mva dich VI,I phu [Jqp vai yeu cau vI, chatluqng. Hoat dqng nay cGng phai duqc t6 chuc thl!c hi~n va giam sat theo TCVN 5204-90. Moi quan he gi[ia cae yeu to cua h~ thong chat luang (HTCL) cua doanh nghi~p duac neu hinh 21.4.

Chinh sach chat IUC;1ng

H~thong chat lugng

lam bao

chat h/t;'ng nQibQ

lam baa chill IU9n9 voi bEm ngoai

Hinh 21.4. H~ thong chat htQng (HTCL) cua doanh nghi~p.

CONG NGHE CHE TAO MAy

7')7

N6n san xuat chiu tac d(mg cua nhi6u su c6 c6 tlnh chat h~ th6ng hoac ngau nhien. NhiIng sl! c6 nay dU<1c phan thanh cac nh6m sau: - Can nguoi (thq, ky thu~t vien), - Phuang pMp ky thuat, - May, thie't bi, trang bi, d\1I1gql san xuat, - Vat li~u. Trang nhi6u giai do~n cua qua trlnh hlnh thanh S'1llphftm, can nguoi c6 vi trf chi] dao. Ki! ca a cac Hnh vl!c khac nhu d~i Iy, nghien cuu phat trii!n, thie't ke', chuftn bi san xuat, ... con nguoi cling c6 vai tra quan trqng. Sai s6t cua can nguoi a day se tac d6ng Ian den chat luqng san phftm. Chi phi v6 chat luqng M~lc tieu cua doanh nghi~p la dam bao san phftm c6 chal luang cao phil hqp vai yeu criu cua khach hang va vai chi phi che' t~o lhap nhat, M c6 lhi' d~l Iqi nhuan cao nhallrang m6i lUang quan vai gia ban sAnphftm. Chi phi v6 chat luqng la mQllhanh philn lrang chi phi ch lao san phftm. Chi phi v6 chat luqng thuang trang khoang tu 5 Mn 10% cua chi phi che' t~o S'1I1 ph1lm, ca biN c6 lhi' nhi6u han 20%. Thea nghia hyp, chi phi v6 chat luang la nhfmg chi phi di kem theo nhiIng yeu cau dii xac dinh v6 chat luang. V6 co ban, cac chi phi nay duqc phfmlhanh ba nh6m sau: - Chi phi kii!m Ira va danh gia chat luqng, - Chi phi do sai s6 che' t~o, - Chi phi phang ngira di! tranh sai s6 che' t~o (bang dc bi~n phap phang ngua). D6i vai giai do~n thie't ke' san phftm, ne'u mu6n d~l duqc m(rc dO chal luqng san pha'm cao, thl phai llru y cac phuang cham sau day: - Ke't cau san phftm du Clrng viIng di! trang qua lrlnh che' tao, khi c6 sai I~ch nh6 v6 cac th6ng s6 che' lao se kh6ng dan ngay tai sai 86 san pha'm. - Dam biio kha nang kii!m tra an loan, nghia la trang thie'l k san phfim phai t~o di6u ki~n xac dinh dU<1c dc th6ng s6 d~c trung cua s,m pha'm theo yeu cau cua khach hang, th6ng qua vi~c ph<ithj~n cac sai s6li6m a'nkhi che' lao san ph1lm.

798

Chuong 21: Quan ly va dam baa chrt luqng ...

- V(it li<';udam bao tin c(iy, nghia la chi Slrd\lng nguye~ vii! li<';u,vii! lieu phil va chi tiet tieu chuiln phil hqp vai yeu du ve chat luongisan phiim thl mai c6 the dam bao c6 muc d9 chat luqng san philm cao. : Nhling phuong cham tfen t~o thanh m9t tam giac nhu sau:
Ket cau sim philm

au cU'ngVLrng

Kha

nang ki~mtra an toan

Vat lieu tin cay

I"

Dam bao cha:t luqng c6 nghia la:

I
,

- Tang muc d6 hai long cua kh<ichhang bring each d\lY tfl chat luqng san philm cao va duy trl hi<';uqua d!ch V\l. : - Nang cao t[nh kinh teb~ng each khai thac t(in dllng ?Wi tiem nang hqp ly h6a, dam bao cha:t luqng theo ti'rnglo~i san phiim m6t each tcing hqp. , - Nang cao tfnh san sang dap (mg nhu cau khach hang, tfnh dam bilo thai h~n cao cling nhu thai h~n dap U'ngtin c(iy. I - B6 tff co hi<';u quil ngu6n nhan hIC a nhling V!tff tofch hqp. - Nan'g cao tfnh linh ho~t ella khftu dam bao cha:t luqng khi thay dcii qua tflnh san xua:t.
I

Nhu vay, mllc tieu tcing the cua khau dam bao chat hfqng Ii, hoan thi<,;n cac siln ph!\m dua ra thi tfuong cua m9t doanh nghi<';pva qlla do tang ClIO'ngkhil nang c~nh tranh song con cua doanh nghi<';p.Khau dilm 1:)ao cha:t luqng gam co ba linh vuc nhusau: quy hoach cha:tluqng, kiem tfa cha:tluqng, dieu khien cha:t luqng.
I

CONG NG~ CHETAO MAy

799

21.3.1. Quy hOl).ch chat luqng Quy hO(lch chat luqng bao g6m toan b<?c6ng vi~c hO(lch dinh duqc th,!c hi~n co hi~u qua truoc khi che tao san phfrm va truc tiep co lien quan den chat luqng m<?tsan phfrm ho~c m<?tdjch vu Clla doanh nghi~p. Khau nay duqc tien hanh trang qua trlnh hlnh thanh san phfrm, co su ket hqp clla cac khau: thiet ke san phfrm, hO(ltd<?ngd(li Iy va co tham do y kien clla khach hang. Quy hO(lch chat luqng co nhling nhi~m v\l nhu sau: - Xac lap cac d~c tinh san phfrm, - Xac l(ip cac dieu ki~n th,!c hi~n, - Quy hO(lch dam bao chat luang, - L(ip cac van ban ve cac khau dam bao chat luang. Xac dinh dung va chac chfm chat luqng san phfrm la nhi~m vu d(ic bi~t clla cac phong, ban co lien quan den chuc nang quy hO(lch. Nhling ket qua duqc hO(lchdinh se tao lap tien de cho nen san xuat trang lUang lai, nham t(lo ra san phfrm duO'ckhaeh hang va thj truOng chap nh(in. Do v(iy, dieu can thiet la ngay khi xae dinh cac tinh chat Clla san phfrm dii phai rat th(in trQng. Khau xac lap cac tinh chat clla san phfrm duqc tien hanh voi m\lc dfch xac dinh cac yeu cau clia san phfrm la: - Cac dac tinh ky thu(it, - Cac d~c tinh chat luqng, - Cac yeu cau an toan, - D<?tin c(iy. Cac d(li ly co chuc nang thu th(ip nhling yeu cau clla nguai tieu dung d6i voi san phfrm, xae dinh nhu cau ve san phfrm (thi hieu sir d\lng, s6luqng, gia ban san phfrm), xac dinh vung thi truOng. Cac s6li~u dieu tra ve thi truOng cua san phfrm thuang duqc ghi nh(in va lUll gifr trang s6 saeh, t(lOCO'sa cho c6ng vi~c nghien CUllciii tien san phfrm sau nay. Phong thiet ke san phfrm co chuc nang chuyen d6i dc yeu cau clla nguai tieu dung thanh cac d(ic tinh ky thu(it lIng voi nguyen vat li~u, san phfrm va dieu ki~n th,!c hi~n. Tien de d6i voi khiiu quy hO(lch chat luqng la phiii lam cho mQi nguai tham gia c6ng vi~c nay tham nhuan va quan tri~t day dll nhling yeu cau d6i voi san phfrm va co y thuctrach nhi~m cao d6i v6'i c6ng vi~c clia mlnh. Nhu v(iy,

800

Chacing 21: Quan It va dam baa chat Iagng ...

khau dam bao chfit luang co them nhi~m villa dam bao su trao d(\i thong tin. dam bao sir dung cae phuong phap va phuong ti~n h6 trq d~ tien hanh cae cong vi~c ho~ch djnh nay mot cach co h~ thong va tuan tu. Ben c~nh cae dac tlnh ky thuilt va chat IU9ng, cling can xac dinh r6 nhung yeu cau ve muc do an toan va muc d<Jtin cilYcua san pham; cling nhu t'!o lap nhung giai phap thllc hi~n d6 dilm bao nhfrng yeu cau do. Do tin cay la m<Jtkhai ni~m t<lng hqp ve nhtmg tlnh chat cua san pham, nhung tlnh chat nay cho biet trang thai ti:ngxir cua san pham trong suot thai gian sir dung etla no. Khi Crngxir cua san ph1lmco tiem 1Inkha nang gay ra moi nguy hi~m thl tlnh chat Crngvai muc d<Jan toan cua san ph,1m dii thay d(\i; nhu vay la co lien quan den khai ni~m rili ro va phili chap nhan Sllrui ro khi sir dllng san pham. Ky thuat an toan co chuc nang thuang xuyen ngan ngLracac sucobfmg ky thuilt, biing phuang phap va bAng phap quy an toan. Ky thuat an toan co hai nhi~m vu chlnh ti:ngvai hai khilu la ky thuM an to an ve phac thao va ket cau, an toan khi sir dung. An toan ve phac thao va ket cau co doi lUqng la quy ho~ch, phae thao, che t~o va thir nghiem cac h~ thong ky thuat nhAmd'!t muc d<Jan toan toi un hoac It nhat la dam bao nhfrng yeu cau an toan toi thi~u. An toan khi sir dung co doi tlrqng la nhfrng van de co lien quan den nhan I\rc (nhfrng nguai tiep can vai trang thiet bi ky thuilt va san pham), nhtmg chi dan va dong vien can thie!. Bencanh vi~c hoach djnh san ph1lm, vi~c ho~ch dinh cac dieu ki~n th\rc hi~n d~ t'!o ra san ph1lmcling co vi trl quan tr9ng. T':Iiday, truac het la phai tao lilp san cac h~ thong S<ln xuat an toan, kinh te va co chat Itrqng cao, co kha nang tai t':l0 chat IU9ng san xuat. Hi~u qua cua khau hoach dinh .cac he thong san xuat co tac dong quyet dinh doi vai cac tieu chu1lnchat luqng, doi vai mCrc hao phi d~ dam biio d':ltdlrqc cac tieu chuiln chat luqng do. D~ giam sat chilt che qua trlnh dam bao chat luang, ti:ngvai cac thai han thay d6i, can phai ho,!ch djnh chuang trlnh dam bao chat luqng (Quality Assurance Program Planning). Cae tieu chuiln quoc gia duoc xay dlJ'l1gtheo tieu chu1ln quoc te, VIdu, DIN ISO 9001, TCVN 5814-1994, TCVN 5200-1994, TCVN 5201-1994, TCVN 5202-1994, TCVN 5203-1994, TCVN 5204-\994, ..., quy dinh la dc

CONG NGHE CHE TAO MAy

801

nha san xuat co tnkh nhiem cong b6 cac bi~n phap dam bao chat luong ella mlnh bang van ban. Cac van ban nay la ca sa xUIy caccu<)c tranh chilp tu phap vii lao d<)ngvoi chuc nang nhula mOtchUng cu sa thai lao d<)ng,nghia la nguai lao d<)ngco the bj buoc thOi vi~c do khOng dam bao chat luqng san phi'im. 21.3.2. Kiem tra chat lu'!rtg Khau kiem tra chilt luong duqc phan chia thanh ba linh vUc nhu sau; - Kiem tra khi nhap hang, - Kiem tra khi gia cong va l:1prap, - Kiem tra Ian cu6i. Kiem tra khi nh(ip hang la b:1tbu<)c,duqc tie'n hanh thong qua cac phep thu, nghia la tuyen ch<;>n va kiem tra voi s61uong hang nh(ip vao nhat dinh vii chat hcong. Kiem tra khi gia cong va l:1prap san phi'im la m<)ttrang tamUng d\lng cua ho~t d<)ngdam bao chat luqng, voi m\lc tieu la che' t~o cac chi tie't khong co sai s6, hieu chinh it nhilt va it phe' phi'im nhilt. Ca de kiem trachat luqng 1a tien trlnh gia cong cac chi tiet cua san phi'im dii duac xac l(ip a khau chdn bi cong ngh~. Tien tr1nh kiem tra chat luqng duac tich hqp vao tien trlnh gia cong cac chi tiet cua san phi'im.

sa

Kiem tra Ian cu6i la cong vi~c b:1tbu<)c phiii thl1c hi~n t~i nai san xuat, truoc khi slm philm duqc chuyen toi nguai tieu dung. Kiem tra Ian cu6i de xac nh(in la san phAm khong co sai s6 va hoan thi~n. Trong nhiiiu truang hap, con phai tien hitnh ch~y kiem djnh lau dai d6i vai san phfrm truac khi dua ca thj tnrang tieu thu. 21.3.3. DieD khien chat luqng Diiiu khien chat luong la danh gia lau dai cac dfr li~u kiem tra theo djnh huang cai tien, trien khai cac bi~n phap va t(ip hqp dfr li~u de cung cap thong tin cho cac linh v~ccsan xuat khae trang doanh nghi~p. T~i day, vcmg tron diiiu khien chat luqng duac tao l(ip. Dong lUll thong cua cac dfr li~u v6 chilt luong c&nduac t~o l(ip co h~ th6ng. Nha do co the trien khai cac bi~n phap hieu chinh va h~n che khii nang xuat hi~n cae sai s6. Tinh thai sUcua cac dfr li~u vii chat luqng la quan tr<;>ng, boi VIde co the tcanh va kh6ng che kjp thai khii nang phat trien cua sai s6 thl cac thOng tin phai

5 J. CNCT

802

Chuang 21: QUiln It va dam bao eha't Iugng ...

duqe chuan bi kip thai. May tfnh la phuong tien rat hi~u d"ng de cap nh,!t thong tin, dam bao tinh thai slf can thiel. Nhu v~y, dfr lieu duqc truy cap va tap trung nhanh. Ngoai ra co the chuan bi dfr li~u trlfe tiep biing cac h~ thong may tfnh noi m':lng noi bo (LAN = Local Area Network) v6i co sOdfr li~u (database) v6 chat luang. Vong tron di6u khien chat luqng duqc thiet I~p de tllUc hi~n khau dieu khien chat luqng. Tai do, dfr li~u v6 chat luqng duqc t~p hqp, xu 1y va ph an hoi. Nguon dfr li~u Chll yeu nhat la ttl khau giam sat chat luqng va di6u khien qua trlnh biing phuang phap thong ke (Statistical Process Control = SPC). Nhfrng vong tron dieu khien chat luqng ling v6i mot doanh nghi~p, duqc phiin chia 0 nhfrng llnh vlfc sau: - Cac vong tron dieu khien chat luqng trong ni?i bi? may, - Cac vong tron di6u khien chat luqng 0 gan may, - Cac vong tron di6u khitn chat luang tren nhi6u tang. Khi cit ba vong tron dieu khien chat luqng tren duac khiio sat trong moi quan h~ chung thl se hlnh thanh mot m':lng lien ket phuc t':lPella cac vong tron di6u khitn ling vai doanh nghi~p. 21.3.4, Dam hilo chat hrQ'llgdung may tinh H~ thong dam ball chat luqng co slf tra giup cila may tinh (Computer Aided Quality Assurance = CAe)) co tien d6 co ban la S\l phiin chia ve chuc nang va Slfphoi hqp lien thong trong hO':ltdQng gifra phan cling (hardware) va phan m6m (software) co kem theo mot ngan hang dfr lieu ve chat luqng (quality databank), theo kien truc 3 tang nhu sau: - Tang hO':lchdjnh vai may tfnh 16'n(hostcomputer), - Tang di6u khitn v&i may tfnh niii bi? ho~c may tfnh chi d':lo (lead computer), - Tang thao tac ho~c tang thlfc hi~n qua trlnh vai phan cling va phan m6m phan tan. Tang hO':lchdjnh cila milt h~ thong CAQ t':l0 I~p moi lien h~ gifra khau dam b30 chat luqng vai moi truang CIM (Computer Integrated Manufacturing). CIM la giai pMp san xuat tich hqp dung may tinh, bao ham cac phan h~ CAD, CAM, CAP, CAQ.

C6NGNGHECHETAOMAy

803

Chtidng 22

CAN BANG CHI TIET MAy

NhG'ng thiet bj co b9 ph~n hoac chi tiet quay nhanh, neu khong duqc can Hng, trang qua trinh lam vi~c se phat sinh luc quan tinh Iy tam hay cae ngau luc, t':lonen rung dong lam giam do chinh xac, kh6ng d':ltduO'cchi tieu ky thui)t va lam giam tu6i thq cua thiet bi. Vi vay, can Mng chi tiet may khi Hip rap la m9t thong s6 cua d9 chinh xac can dat. Co hai phuO'ng phap can bang: can bang tTnhva can brmg d9ng.

22.1. CAN BANG TINH

Can bang iinh duO'cthuc hi~n a tr':lng thai tTnh.Su mat can bang tTnhXlIat hi~n khi trqng tam ella chi tiet co kh6i luqng m I~ch vai tam quay cua no mot gia tr! r. Dieu nay de thay a cae chi tiet d':lngdia (ty I~ gifra chieu day va duang kinh nh6). Trang truCrnghqp nay, khi quay luc Iy tam quan tinh J,,: In

= mr.co-

(22.1 )

o day:

m- kh6i luqng cua chi tiit (kg), m G- trqng luqng ella chi tiet (N); g- gia t6e trang trl1Crng (g
0)-

= G;
g

= 9,81 m/giay);

van t6c goc (radian/giay).

Duai day ra xet mam quay cua may ti~n (hinh 22.1). Chi tiet nay co tM bi mat can bang vi coUip them cap t6c. Khi no quay vai t6c do Ian, xuat hi~n I,!e chu ky gay fa dao d9ng Cl10ng buc clia true ehinh, do do lam

804

Chuang 22: Gin b~ng chi tie't may

cho may cung bi anh hui'mg.Khi truc chfnh cua may quay v6i tOcdq 1<JOO.T2000 vonglphut va kh6i luang cua c~p tOcbang 2 kg v6i gia trj xe dich tn;mgtam r = 100 mm se xuilt hi~n ll!c Iy tam quan tfnh trang khoang til 220 den 440 kG. Khi dq clrng vi1ng ella h~ th6ng cong ngh~ 1, = 2500 kG/mm, luc Iy tam quan tfnh nay gay ra hrqng bien dang dan h6i cua chi tiet khoang 90+ 180 f.lm,gilp hai Hind9 daocuaphOi. Neu tfnh den cac khe hi:lcua m6i ghepchi tier,thl sai s6 gia cong con 16n han nhieu.

Hinh 22.1. Mam quay eua may ti~n.

De can bang finh, trang dieu ki~n san xuilt nM, co the dung d6 ga dan gian (hlnh 22.2). D6 ga g6m hai gia dO3 song song v6i nhau trang m~t ph~ng nam ngang. Ga chi tiet lIen tn~c ga 2, r6i d~t trl)c ga len hai gia dO3 va quay nh~ chi tiet de xac djnh tn;mg tam cua no. Neu chi tiet milt can bang thl tn;mg tam luon luon nam i:Ivi trf thilp nhilt. Tu do se b6t kh6i luqng i:Iphiln du6i hoac them kh6i luqng.i:I philn tren d6i di~n qua tam quay cho den khi d\lt gia trj can bang.

Chua can bang

Tim

vi

trf din bang

Da

can

bang

.J

Hinh 22.2. D6 ga can b~ng linh.

1- chi tiet gia can can b~ng; 2- tryc ga; 3- gia dB.

CONGNGHECHETAOMAy

805

22.2. CAN BANG DONG Nhfrng chi tie't co ty Ie

d 1611(1- chieu

dai; d- dui'mg kfnh) ne'u mat can

bang, khi quay se.t~o'ra ngau l,!c 1611 do cac kh6i I~ch tam tren chieu dai cua truc. Ne'u v(\n t6Qluay cang 1611 thl anh huang do mat can bang dng 1611, do do nhfrng loai chi,tie't tren khi Hlp rap can pMi duqc can bang dqng, Ta xct truc tron tren hlnh 22.3 va chia no ra hai philn. Gia Slrcac tr9ng tam c, va c, cua cac phan nay cung nam tren mqt m(\t ph~ng nhlffig a hai phfa d6i di~n nhau qua tam quay. Ta I~i gia Slrrang tr9ng tam chung c ,.cuatr\lc nam tren tam quay. Nhu vay, ve Hinh 22.3, So do can bAng d.;.ng. nguyen tac tTnhh9C thl tr\lc nay duqc can bang nhung ve -nguyen 'lac dqng h9C thl no mat can bang bai VIkhi no quay XlIathi~n doi luc J)" vai mom en M = J",L. Cac .IucIy tam va cac momen quan tfnh (xuat hi~n khi chi tie't quay) gay ra daD d(mg do co do mem deo dan hoi cua cac gia do, Tan s6 va bien do daD dong ty l~ thu(\n vai luc Iy Him t<ledung len c<legia do. Dlla theo nguyen tac nay nguai ta xay dl!Ug phuong phap can bftng dqng, Can bftng dong liffig driu cila roto (hlnh 22.4) duqc th,!c hi~n rieng bi~t.

a
[

Hinh 22,4, So do dao d.;.ng khi can bhg

d.;.ng roto,

Trong,tnii'mg hqp nay gia do I cLtamqt dau chi tie't di dqng con gia do 1I a dau d6i di~n duO'ckyp chat. DaDdong cua rOto trong dieu ki~n nhu v(\y chi gay ra luc P, con t<led\lng cua luc Q duqc [rung hoa, Gin bang mqt dau cua roto la tim gia tr! va phuong tac dung cua luc P de giam anh huang xau cua no bftng each d(\t them m<?td6i trong can bang t~i mot V! trf xac d!nh nao do.

806

Chuang 22: Cin biing chi tie't may

Sau khi can b~ng xong, dau I duCick<;pehlit, con dau II dUCIe n6'i long ra va tim gia tri va difm dlit eua doi tr<;mgdf can bang Iue Q. PhuCingtrJnh ehuyfn d6ng eua M doi v6'itruOng hqp khi dau I eua r6to di dqng.eo dang: MI' + M4
-

M, - ML := 0

(22.2)

M6men MI' ella 1t!emat can bang P (a dau I) doi v6'i tam dao d6ng dUCIe xac djnh theo e6ng thue: (22.3) MI' = P.a.cosrot bday: ro- van toe goe; t- thai gian; a- ehieu dai ella 10 xo. Neu ky hi~u 0.- goe l~eh ella tam r6to so v6'i vi trl trung bJnh, J- m6men quan tlnh ella r6to doi v6'i tam dao dqng ella no di qua mlit phang ella 6 do Ii. va dd'~ - gia toe goe eua r6to doi v6'idao d6ng, ta.e6m6men eua lue quan tlnh
t-

nhu sau: M4 = -J--, dt-

d'a

(22.4)

M6men cim M, eua kh6ng khl, ella 6 dov.v ... duqe xae dinh theo e6ng thCre: M
C

= R do.
dt

(22.5)

a day:

R" h~ so can; do. van , toe " goe . d ao dvng eua I' -0 xo. dt' .'
A"

M6men ML eua 10xo khi d6 eU'ngvii'ng ella 10 xo la K va bien d6 nen ella n6 x = a sina :::::: aa co d(.mg: (22.6) M = KX.a = Ka'a
L

Thay cae c6ng thue (22.3), (22.4), (22.5) va(22.6) van e6ng thCre(22.2)'ta duqe: d 'a do. P.a eoswt - J-- -Rdt dt
(22.7)

CONG NGH~CHE TAO MAy

807

Hoac: P.a d2a R da ~.-cosOlt =--+--+--.a

} dt 2
}

Ka'
}

dt

(22.8)

Giii phuang trlnh vi phan bac 2 nay doi voi a ta duClc: a = P (cosOltcos<p + sinOlt+ sin<p) Hay: a = P cos(Olt - <p) (22.10)
(22.9)

a day:
cos<p= . sm<p- . (2 Ka a.Ol.R
_}Ol 2

(22.11 )

)"+R".Ol"

(22.12)

Phuang tr]nh (22.10) cho biet dao d9ng wOng Mc cua h~ cham pha so voi luc mat can bing m9t goc <pvoi gia trt sau: sm<p R.Ol tg<p= -cos<p Ka 2 _ JOl2 (22.13)

Khi cong huang, co nghla la khi Ka' =}Ol 2, goc <p= 90 con goc ci va bien d9 goc cua dao d9ng cua roto dat gia trj cl!c d\li. Thay d6i toc d9 c9ng hUOng cua chuy<\ndong quay cua roto co th<\dU<;lc thuc hi~n bing cach di6u chinh toc d9 dao dong ella 10xo hoac cac chi tiet dan hoikhac thay the cho 10xo trang CCI diU can bing. D<\xac djnh gia tri va phuang tac dung cua Il!c Iy tam mat can bing trang cae CCI cau may nguoi ta dung cac may can bing trang do co su dung dao d9ng clla cac gia do m6m (gia do dim hoi). Hlnh 22.~ la SCI do nguyen Iy ella may can bing d9ng co cae gia do dan hoi. Chi tiet can bing I dU<;lc ga tren hai gia do 2 va 12, hai gia do nay dU<;lc noi voi cac cU9n day 6 va I I, cac cU9n day nay nim trang tir trLlong cua cac nam cham vlnh cuu 7 va 10. Neu CCI call mat can bing thi khi no quay tir tr\lc 4, cac cuon day 6 va II dao d9ng, do do xuat hi~n cac dong di~n co hj~u di~n the ty I~ thui.in vai dao

808

Chuang

22: Gin bAng chi tiel may

d9ng cua cae cU9n d~y. Cae dong di~n nay duac khuech d~i nha bo khuech dai 9 va duac dong ho do 8 ghi lai duai d~ng dan vi milt ciin bhng. Cung quay vai chi. tiet can can bhng J con co ,roto cua may phat di~n 5; .Stato eua n6 cling c6 th~ quay va CJ vi tri nao .d6 cua. cae .cU9n day, stato thay d6i chi so cua dong ho do 8, Neu CJg6c quay nao d6 cua stato, cae chi so cua dor\g ho do 8 bhng o thl d6 la goc d~ xae djnh mat phi'ing b6 tri khoi luqng mat can bhng cila chi tiet I tren thang chia cua banh rang 3.

11

"

Hinh 22.5. Sa

do

nguyen

Iy ella

may can bang dgng.

1- chi tiet can can bang; 2,12- cae gia dB; 3- banh rang;

Vi dll, milt phi'ing bo tri 4- tn,Jc; 5~ rota ella may ph,H di$n; 6, 11- CaG CU9" day; 7,10- nam cham vlnh cLtu; 8- d6ng he do; khoi 'Iuqng ,mat can bhng 9- b(Jkhuech d~i. caeh bien do daD d9ng 16'n nhat cua ca cau 90~',gia tri khoi luqng mat can bang duqc xac dinh theo chi so cua dong ho do 8 khi stato quay 90". May can,bimg tren day lam vi~c theo che d9 tu d9ng. Dlfa theo thang chia cua dong ho do 8, co th~ .biet duqc chi6u sau va duang kinh din khoan, biet duqc khoi luqng mat can bang va cae kieh thuac cua doi tr9ng. Thai gian can bang tren may khoimg I .;. 2 phil!. Qua trlnh can Mng chi tiet duqc thuc hi~n sau khi gia cong co \:in cuoi nham mllc dieh d6 khi hm luqng kim loai thi:rakhong gay imh huCingden vat duac can Mng. Can bhng cae chi tietl6'n dang r6to hoi'[ctang trong v.v... thuang duac thuc hi~n tren cae giado bi bhng cae phuang phap din bhng dung doi tr9ng thtl nghi~m va bang cae may can bhngc6 Stldung cac.sa do di~n va co khi.

CONG NGHE CHE TAO MAy

809

Chu'dng 23

SON, SAY V A XOA MO

?
A~

",,"'?

BAO VE . BE MAT . CHI TIET SAN PHAM

:!

23.1. SON V A SAY San va sily chi tiet hOac san ph<1mco mi)t y nghia quan tr,?ng trong cong ngh~ che t\lo may. 23.1.1. SO'n Qua trlnh va phuO'ngphap son san ph<1m(hoiic chi tiet) phu thuoc vao dac tinh cua san ph<1m,dang san xuilt, yeu cau d6i vai chat luqng lap san v.v... San san ph<1mva chi tiet co th~ duO'cthuc hi~n b~ng cac phuang phap sau
day:

I. San tay b~ng chbi que!. PhuO'ng phap nay duqc dung trong san xuat dan chiec, hang Ioat nho va hang Ioat vua, d6i hoi thO'co tay ngh~ cao va chi phi thai gian Ian. Chat lu,?ng lap san chu yeu phu thui)c vilOtay ngh~ cila cong nhan. 2. San phun. PhUffi1gph"p nay duO'c thuc hi?n nha khf nen, co nang sufit cao va duO'c dlll1g d~ san cac san ph<1tnco kfch CO khac Nhau. Thiet bi d~ san phun g6m: - V6i phun d~ tr\rc tiep phun san len b~ mat san ph<1tn. - Bu6ng chua san duai tni)t ap suat cua khf nen d6 cap san cho v6i phun. - CO'cau lam sach va di~u chinh luqng khi nen.

810 3. Son nhung.

Chuang 23: San sry va xaa rna baa v~ bi' rn~t...

San nhUng Chll yeu duqc dung trang san xuat himg 10at Ian va hang khoi cho dc chi tiet co hlnh d~ng dan gian. Khi san nhung thl chi tiet gia c6ng duoc tM trang be chua san co dinh hoac d6i khi chi tiet gia c6ng duqc treo tren moc, con be chua san duoc nang tu duai len de thl1c hi~n qua tdnh san. 4. Son tuai. Phum1g phap nay duoc dung de san cac chi tiet Ian khi Sll d~mg phuang phap san nhung gap kho khan. Thiet bj son tuai co hai 10~i:loai san tay va lo~i san may. Thiet bi son tay gam: - Be chua san. - Ban ga san phfrm. - Ong cao su de tuai san. Thiet bj son lmiy gam': - Buang chua san duqc noi tiep vai ong dan san. - Be chua son d<icap sm1vao buang chua khi luang san trang buang ch(la gan hel. Sau khi san, chi tiet (hoac san phfrm) phai duqc say kh6. 23.1.2. Say kh6 Co hai phuang phap say kh6 chi tiet (ho;:tcsan phfrm): say kh6 tu nhien va say kh6 nhan tao. Sfiy kh6 tu nhien duoc thuc hien ngoai kh6ng khf, con say kh6 nhfm tao duqc thl1c hi~n bang nhi~u phuang phap khac nhau nhtl: I. Say kh6 Mng buang kh6ng khi duqc nung nong tai nhi~t d6 SS 2. Say kh6 bang bong den. Phuang phap nay lam cho chi tiet kh6 nhanh han phuang philp sffy kh6 bang luang khi nang gap 3 Ian. 3. Sfiy kh6 bang dong di~n cao tan. Phuong philp nay duqc dung cho cac chi tiet bang thep trang s:ln xuat hang khoi. Chon phuong phap say kh6 phu thu6c vao dang si\n xufit va vat li~u son. Thai gian va nhi~t d,? say kh6 dtlqc ch<;llI tuy thu,?c vao tinh chfft vat lieu son.
-i-

220' ..

C6NG NG~

CHE TAO MAy

81 I

23.2. XOA

MO

BAO

v~BE MAoT

Nhfrng chi tiet ho~c san phfim kh6ng cluqc son b,lo vI\'thi phai duqc xoa ma trIOn be mat de chong gL Ma duoc dung de xoa len be m~t chi tiet kh6ng duqc co axit va nuac, dbng thai nOphai co kM nang chong lai tac d(\ng clla nhil\'t trang thai gian b,IOqmln ho~c v~n chuyen: Ngoai ra no can phai duqc liiy s~ch (khi cfin) b~ng gie lall hoac cbn rn(\t cach de dang. Truac khi xoa rna bao v~, chi tiet pMi duoc lau sach vi, r,ra b~ng nuac nong trong cae be chua hoac may ri'ra chllyen eIlmg. Sau khi ri'ra sach chi tiet duoc say kh6 b~ng kh6ng khf nung nong hoac b~ng phuong phap th6i khf nong. Cae phuong ph3p xoa ma bilo v~ duoc si'rd~mg la: xoa ma b~ng voi phun, xoa ma b~ng ch6i quet ho~c b~ng phuong phap nhung chi tiet vao rna duoc
nung nong.

xoa rna cac be m~t trang c6 the dung phuong ph3p r6t hO\lcphun ap luc (cle tao ra nhfrng hat rna nho Iy ty bam vao be rn~t chi tiet). Sau klii xoa m(j bao v~, chi tiet duqc d6ng g6i va xep trang cac hom chua.

De

812

Chuang 24: Huilng phat triin eua dIng ngh~ eh t~o may

Chu'dng 24

HVaNG PHAT TRIEN CVA CONG NGHE . CHE TAO . MAY

., 1'\ 1'\ "," ,

"

",..7

24.1.

n! DQNG
"

,,"

, !'

HOA SAN XUAT DON CHIEC, LOAT NHO VA

LOATVUA 24.1.1. Sir d",ng may CNC Mi?t tmng nhung huang eua tu di?ng h6a tmng san xuat loat vua la su dung rong rai cac may dieu khii!n theo chuang trlnh so (may CNC). Hi~u qU'1kinh te khi sir dung cac may CNC c6 thi! dat duqc doi vai cii trLlemghop gia cong loat nh6 chi tiet (20 7 40 chi tiet). Tuy nhien, tmng san xufit don chiec thl hi~u qua kinh te khi gia cong tren cac may van nang dieu khii!n bang tay chiem uu the han. Uu dii!m chinh cua cac may CNC la khii nang hieu chinh chuang tdnh gia cong ngay tai ch8 lam viec. Trong dieu ki~n san xuat don chiec, "In xuat.loat nh6 va san xuat loat vua may CNC dam bilOkh<inang thay dao nhanh, nang caD nang suat va di?chinh xac gia cong. thay the mi?tcach c6 hieu qua cac may van nang dieu khii!n bang tay. Tat ca cac nguyen cong ti~n tren may CNC deu duqc thl!c hi~n bang cac dao ti~n lieu chuan ma khOng can cac daD dinh hlnh va cli chan. Sir dyng may CNC cho ph6p giam nh dieu ki~n lao dong cua cong nhan, giai ph6ng cong nhan kh6i cong viec c6 tinh chat don di~u, lap lai nhieu I~ln, giam nh qua tdnh dieu khii!n may, tang lqi ich cua nguoi cong nhan va lam cho h<?thich thu han vai cong vi~c.

C6NG NGHE CHE TAO MAy

813

Doi vai cae may CNC, van dt\ f(>ngkhit nang cong ngh~ va hoan thi~n h~ thong dit\u khitfn, hoan thi~n kt cau clia may se cho phep nang cao nang suat va do ehfnh xac gia congo

ma

Ma f(>ngkha nang cong ngh~ elia cae may CNC cho phep gia cong nhit\u bt\ m!)t trang milt liin ga dill chi tit, do do nang cao duqe d(>chfnh xae vi tff tuang quan va giam duqc thai gian ella chu ky gia congo
Hoan thi~n h~ dit\u khitfn CNC tmac ht nhiim mue dfch nang cao do ehfnh xac gia cong va bU cac sai so xuat hi~n trang qua tfinh dt. Cac h~ dit\u khitfn CNC hi~n nay cho phep d<;tt d(>ehfnh xae vi trf trang khoang 0,0005 7 0,001 mm va trang mot so tmang hqp d!)c bi~t co kh:\ nang d<;tt 0,0002570,0005 mm. Cae h~ dit\u khitfn nay cling cho phep dit\u ehinh vo cap so vang quay clia truc ehfnh dtf giu cho toe d(>dt co dinh khi chuytfn bt\ m!)t gia eong co duang kfnh khac nhau va xac djnh chfnh xac vj trf goc clia truc chfnh dtf ga dat chi tit khong doi xLingtfen mam cap, dong thai eho phep thl!e hi~n cae nguyen eong khoan va phay theo phuang huang kfnh elia chi tit khi 'Chi tit dUng yen. Cae he dit\u khitfn CNC hi~n d<;ti co kha nang btl sai so he thong (do bin d<;tngnhi~t gay ra), hi~u chinh sai so dich chuytfn tfeh luy do sai so buac clia tn~e vft me bi gay ra. Tren cac may CNCcling duO'ctrang bi CO'cauhi~u ehinh vi tff clia phoi khi k~p eh!)t, co nghia 1a bU sai so k~p eh!)t clla phoi. Trcn cac may ti~n CNC hi~n d<;ti can co them CO' cau tl! dong kitfm tra kfch thuac gia cong (thuang dung cae dattfic tip xue). He dit\u khitfn elia may co chilc nang xu Iy tfn hi~u dtf hi~u ehinh vj tff clla dung e\l dt khi kfch thuac gia cong co nguy cO'vUqlfa ngoai pham vi dung sai eho phep. Khi gia eong cae chi tit Ian co gia thanh cao thi vi~e kitfm tfa kfeh thuac phoi va hi~u ehinh vi trf Cllad\lng e\l dt duO'cthl!c hi~n sau buae dt thO (truae buac dt tinh ella dung c\l) nhiim loai b6 ph phfun gia eong. Dtf dt\ phang giiy dao, trang nhit\u may CNC duqe trang bi CO' eau giai h<;tn

M tl! d(>ngdUng qua trinh d.t khi eong suat d.t, ll!e dt ho!)c momen dt dat gia
trj tai h<;tn. Ngoai ra, tfen cac may CNC con duqe trang bj h~ thong dit\u khitfn thfeh nghi dtf hi~u ehinh ch d(>d.t (so vong quay clla tr\le ehfnh va luang eh<;ty dao) khi ll!c dt va cong suat eM bin d(>ng.Cac h~ dit\u khitfn thfeh nghi xay ra sau milt vang quay ella tf\lC chfnh va so vang quay Clla tr\lc chfnh co thtf giam ttr

814

Chuang 24: Huilng rhat triin eua dIng ngh~ ehe't';1o may

2000 vang/phut den 0 vang/pMt trang m9t vai mili giay. Sir d~lI1gh~ thong di6u khien thich nghi co '1 nghia quan tr9ng doi vai tru(l'ng hop gia cong co IUO'I1g du va tinh chilt co 1'1 cua vat li~u khongco dinh, dO' do no rilt thich hop trong cac dang san x~,iltdDn chie'c va san xuilt himg IDa!. Cac may CNC co the duqc lip d~t trang h~ thong san xuilt linh hDat FMS (Flexible Manufacturing System). Thanh phan thb'i gian caban khi gia cong tren cac may CNC tang len dang ke VIso yang quay cua tr\lc chinh co the d':lt tai 3500 7 4000 vang/phut'va co the d':lt tai 6000 vang/pMt doi vai cac trung tam gia congo Toc d9 dich chuyen nhanh cua dung C\lva ban may (cua cac may CNC) co the d':lttai IS 7 19 m/phut. M9t uu diem khac cua cac may CNC va cac trung tam gia cong la kha nang thay daD lU d9ng khi chuyen buac gia cong hD~Ckhi luqng man cua daD VUO'l qua giai h':lnChDph6p. 24.1.2. San xUllt himg lo~t theo day chuyen

Cac may CNC lam vi~c doc I~p (mac du muc d9 tl! d9ng hoa caD) van khong tM ID':Ii trll duqc nhuac diem chinh cua gia cong va lip rap co khi, dola tinh gian dD':In.Trang di6u ki~n san xuilt blnh thuO'ngthl h~ so sir d!!ng ella cac may CNC (khi chung lam viec d9C lap) khong vuqt qua 0,4 7 0,6. Nhu yay, tang h~ so sir dung cua cac may CNC chi co the dat duqc khi chung lam viec theD day chuy6n de dam baD tinh lien t!!Ccua qua trlnh gia cong va thl!c hi~n mot ph an cua qua trlnh san xuat I'! d9ng hoa. Trang di6u ki~n san xuat hang lDat (chung ID':Ii chi tie't nhi6u va so luang chi tie't trang tUng ID':Ii lai it) a giai QD':In dau de d':ltduqc qua trlnh gia cong lien t!!Cnen t6 chuc day chuy6n nhOm. Day chuy6n nhom la day chuy6n de gia cong nhom chi tie't co chung mot tie'n trlnh cong ngh~. Cac may tren day chuy6n nhOm baD g6m cac may CNC, cac may chuyen dung va cac may van nang de thuc hi~n m9t so nguyen cong rieng bi~!. Thie't bi v~n chuyen chi tie't gifra cac nguyen cong tren day chuy6n nhom co the la cac IDai xe d~y hD~Ccac ID':Ii bang tai. Sau khi gia cong xDng m9t chung !D':Iichi tie't can tie'n hanh di6u chinh may, thay d6i chuO'l1g trInh, di6u chinh d6 ga gia cong nhom va thay daD de gia cong chung ID':Iichi tie't kMc. Nhu yay, tren cac chb lam vi~c khac nhau cua day chuy6n co the cung luc gia cong duqc cac chi tie't khac ID':Ii nhung co chung m9t nhom cong ngh~ (tie'n tr1nh c6ng ngh~).

CONG NGHE CHE TAO MAy

815

Sir dlfng day chuyen nhom t'!o ra duqc qua trlnh san xuat lien tuc, giam chu ky gia c6ng va nang cao nang suat lao d(ing. H~ s6 sir dlfng may trong day chuyen nhom co the tang len 0,8 -i- 0,85. Chu ky gia c6ng co the giam duqc 40 -50%, nang suat lao d(ing tang 24 -i- 39% va gia thanh gia c6ng giam duCicII -i- 15%.

24.2. San xmlt tl! d(mg hOa linh ho~t

H~ th6ng san xuat linh hO'!t la toan b(i nhiIng thiet bi co khii nang duCic dieu chinh W d6ng de chuyen d6i lUang gia c6ng. H~ th6ng san xuat linh hO'!t cilp I la cac m6dun san xuat linh hoat va t(ip hqp cac m6dun san XU,ltlinh hoat. H~ th6ng san xuat linh hO'!t cilp 2 la h~ th6ng san xuat t~ d(ing hoa linh ho,!t. H~ th6ng san xuat t\r d(ing hoa linh hoat la h~ th6ng tl! d(ing hoa phat trien duqc dieu khien biing may tfnh. H~ th6ng san xuat nay bao gam cac may gia c6ng duqc lien ket vai nhau bang h~ th6ng v(in ehuyen ph6i tu d6ng, !tru giu ph6i tu d(ing, thay dao W d(ing, kiem tra tl! d(ing, tach phoi W d6ng va d qua trlnh thiet ke san philm t\r d6ng, chuiln bi e6ng ngh~ lit d6ng, dieu khien tu d(ing. Dae diem chfnh cua h~ th6ng san xuat linh hO'!tla tmh linh hoat rlit cao, . no cho phep: I. Trong dieu ki~n san xuat hrmg IO'!tnho va hang IO'!tvua a bat ky thai diem nao co the dung vi~c gia c6ng chi tiet tren day chuyen de dieu chinh day chuyen cho vi~c gia c6ng chi tiet khac. 2. Tren cae may khac nhau co the gia e6ng de chi tiet co h,nh dang khac nhau vai s61uqng tuy y (vf duo sau khi gia c6ng loat chi tiet thu nhat gam 50 chi tiet ta co the gia c6ng loat chi tiet thu hai gam 2 - 3 chi tiet, IO'!tchi tiet thu ba gam 30 chi tiet v.v...). Trong dieu kien san xulit hang IO'!tthl vi~c dieu chinh cac may d~ gia c6ng dc IO'!tchi tiet khac nhau co the giam 30% nang suat gia c6ng cua cac may. 3. Co the thay the cac may bj hOng trong h~ th6ng linh hO'!trna kh6ng lam cho day chuyen san xuat bi ngLrnghoat d(ing. 4. Co the di chuyen chi tiet gia c6ng theo m(it quy dae tuy y trong h~ th6ng, do do co the giam duqc s61uqng may va tang h~ s6 sir d\lI1gmay.

24.2.1. MOdun san xuat Hnh ho~t

. Mooun san xulit linh hO'!tla dan vj may duCictrang bi co cau dieu khi~n tu d(ing va cac co cau gia c6ng tl!d6ng. Nh,n chung cac co cau tu d(ing h6a ella mooun san xulit linh hO'!tla: cac <5 chua, cac d6 ga v~ tinh, cac ca cau cap pMi, thao ph6i, thay d6i dao, thili phoi II!d(ing, ki~m tra tu d(ing, dieu ch/nh tu d6ng, v.v...

X16

Chuang 24: Huang phiit tri.fn eua clIng ngh~ ehe' t~o may

Trong truang hqp dac bi~t thl mOdun slm xuat linh hoat co the la mot trung tam gia cong co robot h6 trq. MOdun slm xuat linh hoat cho phep thay d6i doi tuong gia eong (trong pham vi kha nang cong ngh\clla thie't bj). D",ng c'" ciit clla mOdun san xuat linh hoat duqc ga trong 6 chua d",ng eu v6i so luang khoang 307 80 d",ng C~l. Tit 6 chua, d",ng cu duoc cung cap cho may khi din thie'1.Thay d6i dung eu dlrqe thuc hi\nkhi co cac nguyen nhan sau day: - Khi din dieu chinh dao de gia cong theo chuang trlnh. - Theo tu6i ben clla dao. - Theo luqng mon gi6i han (duqc xae dinh b~ng co cau W dong kiem tra kfch thu6c gia cong). - Theo do mon cho phep ella d",ng c'" (duqc xac dinh b~ng co cau kiem tra 11!c dt P, va Py, kiem tra cong suat dong di\n va momen quay). MOdun san xuat linh hm.ltde gia cong cac chi tie't dang hqp thuang duoc cau tao tit mqt - hai trung tam gia congo De gia cong nhieu lo,!i chi tie't dang hop phue tap thl modun san xuat linh hO'!tciln co nhieu dung e", (khoang 1507200 dung cu). chua dao 16n nhu v~y se lam tang thai gian thay dao, tang khoi luqng clla may va giam dq chfnh xac ella no, VIv~y hi~n nay cae trung tam gia cong duqe dung trong san xuat linh hO'!tchi duoe trang bj cac 6 chCradung cu v6i soluOl1g khong qua 40 7 50 chie'c. Cae mOdun san xua! linh hoat cling co the duqc eau tao tir cac may x9c rang, cae may khoan, cac may khoan - dt ren ... Hi\uqua sif dung cac mOdun san xuat Iinh hO'!t co the cao han ne'u cac mOdun do duqe ke't noi v6i nhau tao thanh h\thong san xuat linh hoat.

24.2.2. H~ thOng san xuat Iinh hO'!t H\thong san xuat 1inh hO'!tla h\thong bao gam cac mOdun san xuat linh hO'!t duoe ke't noi v6i nhau b~ng h\thong dieu khien tl! dqng. Trong h\thong san xuat linh hoat tat cii cong vi~c tit cap phoi, gia eong, thao phoi, van chuyen, thay dao va kiem tra chi tie't deu duqc tl! dong hoa. Du6i day la mqt so he thong thanh phan Chll ye'u clla h\thong san xuat linh hO'!t: I. H\thong dieu khien tl! dong co trq gitip cila may tfnh. H\thong dieu khien nay co chuc nang phan phoi eong vi~e giiia cae may khae nhau trong h\thong san xuat linh ho",t va djnh hu6ng eho chi tie't di theo quy d",o toi Uti.

CONC NCH$ CHE TAO MAy 2. H~ thong v~n chuyen - kho chua tI! d(\ng linh ho;:tt.

Rl7

H~ rhong nay dong vai tro di6u chinh qua trinh, co nghia la v~n chuyen chi

tiet gia cong toi Mt ky mot may nao theo bilt ky m(\t trinh tl! nao. Trang tru'i'mg hqp nay xe robot co the v~n chuyen chi tiet gia cong tu may nay sang may kMc rna khong dn dling l;:ti(1kho chua. Trang h~ thong SilOxuilt linh hoat thi khong nhilt thiet phai di chuyen chi tiet gia cong theo tdnh tl! Hipd(i.tcac may rna chi tiet gia cong co the nhi6u Hinquay v6 m(\t may nao do, cho nen h~ so Slrd~ng may co tM tang len. 3. H~ thong cung ting dVng cv tl! d(\ng.
H~ thOng nay chua day dil cae dvng cv va thuc hi~n vi~c thay dao khi co

nhu du (khi chuyen b6 m(i.tgia cong ho(i.ckhi dao bj mon). 4. H~thong v~n chuyen phoi tl! d(\ng. H~ thong nay co chuc nang thu gom tilt ca phoi gia cong va chuyen chung ra ngoai d6ng thai phai lam s;:tchb6 m(i.td6 ga de lo;:titru sai so ga dat chi tiet.

24.3. HE TH6NG SAN XUAT TicH HOP co TRO GIUP CVA MAy .. riNH CIM ..
OM la m(\t giai phap ting dVng cac may tinh va cac m;:tng lien ket de chuyen cac cong ngh~ rieng Ie thanh cac h~ thong san xuilt tich hqp (1trinh d(\ cao. M(i.cdli OM duqc xem nhu m(\t khai ni~m sieu hi~n d;:ti,hi~n nay con nhi6u kMi ni~m cli va don gian v6 OM: co sl! xuilt hi~n cila cong ngh~ may tinh. Tu xa xua, cac thq thil cong lanh ngh6 cling dii biet tfch hqp cac cong vi~c biing lay khi cM t;:tosan pham. Tuy nhien, voi Sl!phat trien cila cong ngh~, tilt ca cac cong vi~c dan dan duqc chuyen mon hoa va qua trinh san xuilt ~ling dan dan duqc tfch hqp. Nhu v~y, CIM dii tfch hqp tilt ca cac ho;:ttd(\ng cila qua trinh san xuilt nha tri tu~ cila may tinh va cac m;:tnglien ket. Mvc dich cila CIM la tang Iqi nhu~n cila nM san xuilt (hang san xuilt). De tang Iqi nhu~n, cac nha SilOxuilt phai kh6ng ngling nAng cao nang suilt va chat luqng san pham, d6ng thai phai tang tinh linh ho;:ttcila h~ thong san xuat nha cong ngh~ tien tien cila OM. M(\t h~ thong CIM hoan thi~n bao g6m sl! tfch hqp va ting dVng cila mbi m(\t h~ thong phL.l trq (cila CIM) theo m(\t phuong phap sao cho san pham dau ra cUa m(\t h~ thong phV trq nay la san pham dau vao cila m(\t h~ thOng phV Irq kMc ..

5.2 - CNCT

818

Tai li~utham khiio

TAl LIlj:U THAM KHAO

1. Nguyen Tn;mg Blnh, Nguyen The D~t, Tran Van Djch va cac tac gi:i kh:ic.
C6ng ngh~ che tt;lOmay.

'A

Nhit xu(lt bi\n Khoa h9C va Ky thu~t, Ha Nqi 1998 va 2001. 2. M. E. Eropon, B. Fl. )J.eMeIlTben,B. JI. )J.MHTpuen.
TexllOJlOZURMaIUUlIOCmpoelluR.

MocKna, "BblcIUaHIUKorra",1976. 3. K. C. KOJIen.

TeXlIOJlOZlIRMalUlIlIocmpoeHlIR.

MocKBa, "BblcIUaHIUKorra",1977. 4. II. If. HlllepuubIH.

OCl106bl meXlIOJlOZlIU 6 JltalUlIlIocmpoellllU. MexallU'IeCKOii o6pa6omKu 1I C60PKlI

MIIHCK, "BbICIU3llIUaH IUKorra",1974. 5. A. A. MaTaJIHII.

TeXIIOJlOZlIRJltalUllllOcmpoelluR.

JIeHIIHrpal(."MaIUIiHocTpoeHlle", 1985. 6. A.

r. KOCIIJIOnOll, P. K. MernepHIwna

Cnpa60'lllK

mexllOJloza - MaIUUIIOCmplJUmeJIR.

MocKBa, 1985. 7. Miroslav Hluchy a kolektiv.

Strajerenska tecllllologie.

Praha, 1979. 8. Drab.

TexllOlogie.

Liberec 1979. 9. Ebehard Paucksch.

Zerspantechnik.

Vieweg, Wiesbaden, 1996.

CONG NGH~ CHETAO MAy

819

10. Friedheim Lierath. Einfuchrung in die Fertigungs Lehr'e. Skaker. 200 l.

I

11.

Nguyen Van Thai. Cong ngh~ v{it li~u. Nha xuat bim Khoa hoc va Ky thuiit, 2000.

12. A. Dupont, A. Castell. Travaux realises sur les Machine-Outi/s. Paris. 1980. 13. E. Paul Decarmo, J.I. Black, ROIialA. Koser. Materials and Processes in Manufacturing. Eighth edition, Prentice, Hall-International, \')97. 14. Steve F. Krar, Albert F. Check. Technologi of Machine Tools. International Edition 1998. 15. John A. Schey. Introduction to Manufacturing Processes. Third Edition, New York-London, 2000.

:i :; -lNeT

820

MlJC LlJC
LOI N01 DAU
BAI M 6 D AU 1. NHU'NG KHAI NIJ);M CO BAN K' "h' llQ .. "h' ua tnn san XUdtva qua tnn cong ng )' 1~ 1.1.1. Qua tfJnh san xuaL ; , 1.1.2. Qua tdnh c6ng ngh~ : 1.1.3. Chb lam vi~c ," cua n h'a may 'hKc ~ t~o may ' I ... 2 Th'an h p h'" an san xuat 1.3. Cac thanh philn cua qua tfJnh c6ng ngh~ 1.4. San Itrqng va san luqng hang nam
Clzuong

Trang 3

.9

9 9
10 .10

12 14 IS IS 16 17 18 : ; 19 20 20 20

1.5. Ok d~ng san xu fit.. 1.5.1. San xuat dan chiec 1.5.2. San xuat hang lo~t.. 1.5.3. San xuat hang kh6i 1.6. Nhip san xuat.. 1.7. Xac dinh d~ng san xuat 1.8. Taptrung va phan tan nguyen c6ng 1.8.1. Phuang pMp tap trung nguyen c6ng 1.8.2. Phuang phap phan tan nguyen c6ng
ClzU011g 2. CH.h LUONG BE M~T GIA CONG . 2..I Kh" " ~ h" I b~"" al Ul,:,mve c at 'uqng e m~t gla cong 2.2. D\'>nham be m~t ..:

. 21 23

2.3. Anh huang cua d\'>nham be m~t tai tfnh chat Slrdl!ng cua chi

~~
2.4. Anh huang cua bien cling be m~t tai tfnh chat slr dung cua chi

TI
~

ti&m~

C6NG NG~ CHIlT~O MAy

821

, 2.5. Anh huang eila ung suat du M mat t6i tlnh chat su dl,mg eila ~i~m~ : : : 2.6. Die yeu to Imh huang den d9 nham M m~t gia eong 2.6. I. 1110ng so hlnh h,?e eila dung el) d.t 2.6.2. Anh hulmg eila toe d9 eftt 2.6.3. Anh huang clia luqng eh~y dao
" " 2.6.4. Anh huong eila ehieu sau cat

m
29 29 30 3I 32 32 32 33 33 34 35 36 36 36 36

2.6.5. Anh huang eila v~t li~u gia eong 2.6.6. Anh huang clia rung d9ng eila h~ thong eong ngh~ 2.7. Phuong phap dam baa chat l~qng M m~t.. : 2.7. I. Phuong phap d~t d9 bong b6 m~t... 2.7.2. PhUffi1gphap d~t d9 eung b6 m(lt.. 2.7.3. Phuong phap dat (01gsuat du M mat 2.8. PhUffi1gphap danh gia chat luqng b6 mat... .......................................... 2.8. I. Danh gia do nham b6 m~t ,' 2.8.2. Danh gia mue d9 va ehi6u sau bien etrng 2.8.3. Danh gia ung suat du Chuang 3.

DO CHINH

xAc GIA CONG

. ,': 38 . 41 42 42 43 .45 45 45 47 49 53 55

3.1. Khai ni~m : ' 1 1 < , . 0" , e 1at eua Sal s gla eong : 3 .2 . T 1111 3.3. cae phuong phap d~t d9 ehlnh xae gia eong 3.3.1. PhUffi1gphap d.t thu 3.3.2. Phuong pMp t\1dong dat kich thu6e 3.4. Cae nguyen nhan gay ra sai so gia eong , 3.4.1. Bien d~ng dan hoi eila h~ thong eong ngh~ 3.4.1.1. Do e(rng vfrng eila h~ thong eong ngh~

'

3.4.1.2. Do bien d~ng tiep xue va bien dang clia ban than eh i tiet 3.4.1.3. Xae dinh c19e(rng vfrng ella h~ thong eong nghe bhng phuc~~gphap tfnh toan 3.4.1.4. Anh huang do sai so eila phoi 3.4.1.5. Xae dinh do e(rng vfrng Mng phuong ph:ip thue nghi~m , ,

822
3.4.1.6. Cae phuong phap nang caD dq cling viing ella h.;; thong e6ng ngh.;; 3.4.2. Anh huang ella dq ehfnh xae ella may tai sai so gia e6ng 3.4.3. Anh huang ella sai so eua do ga tai dq eh.fnh xae gia e6ng 3.4.4. Anh huang eua sai so ella d\lng e\l dt tai dq ehfnh xae gia e6ng 3.4.5. Anh huang eua bie'n d~ng nhi.;;tella may tai dq ehfnh xae gia e6rig 3.4.6. Anh huang ella bie'n d~ngnhi.;;t eua daD dt tai dq ehfnh xae gia e6ng 3.4.7. Anh huang eua bie'n d~ng nhi.;;teua chi tie't tai dq ehfnh xae gia e6ng 3.4.8. Anh huang ella rung dqng trang qua trinh dt tai dq ehfnh xae gia e6ng 3.4.8.1. Rung d6ng euang bue 3.4.8.2. Tu rung dqng 3.4.9. Anh huang eua phuong phapga' d~t tai dq ehfnh xae gia e6ng 3.4.10. A nh huang eua d\lng e\l do va phuong phap do toi dq ehfnh xae gia e6ng 3.5. Dq ehfnh xae cila phuong phap gia e6ng dong thai biing nhi~u daD 3.6. Cae phuong phap xae djnh dq ehfnh xae gia e6ng : 3.6.1. Phuong phap thong ke kinh nghi.;;m 3.6.2. Phuong phap tfnh loan - phan tfeh 3.6.3. Phuong phap thong ke xae suat 3.6.3.1. Qui 1u~t ehuan 3.6.3.2. Qui lu~t xae suf,t d~u 3.6.3.3. Qui Iu<ltSimsJn . . 3.6.3.4. Qui lu~t Maxvel 3.6.3.5. T6 h9'P cae duang eong phan bo 3.6.3.6. Ung d\lng cae qui lu~t phan bo kfch thuoe M xae d!nh phfin tram phe' pham eua chi tie't

59 60 64 64 68 70 72 75 75 76
37'

77 78
8(,)

80. 80 81 82 85 86 87 87 88

C6NGNG~

cf4 T~OMAy

823 9.3 95 . 95 96 100 . 103 105

3.7. Dieu chinh may 3.7.1. Dieu chinh iinh 3.7.2 Dieu chinh d(mg 3.7.2.1. Dieu chinhtheo chi tit dt thir nhcr calip lam vi?c cilangucri thq 3.7.2.2. Dieu chinh theo chi tit dt thir nhcr dllng Clldo v:,tnnang '~ kh'" d" ' gla . cong " . 3 .. 8 D leu len 9 c h'm h xac 3.8.1. Dieu khien biEn dang dan h6i nhcr thay d6i klch thuac dieu chinh ti'nh 3.8.2 Dieu khien biEn d:,tngdan h6i nhcr thay d6i klch thuac dieu chinh d(\ng
Chllong

4. CHuaI KICH THUOC CUNG NGH~

107 109 liD lID III lIS lIS 117 118 121 124

4.1. Chubi klch thuac 4.2. Cac d:,tngbai toan va caeh giai 4.2.1. Bai toan thu~n 4.2.2. Bai toan nghich 43. Cae cong thuc tfnh chubi klch thuac cong ngh? 4.4. Tinh chubi klch thuac cong ngh? : . 4.4.1. Phuong phap xily dl)1lgchubi klch thuac cong ngh? 4.4.2. Ch9n phuong phap giai chubi;klch thuac 4.4.3 Giai chubi kich thuac cong ngh? brmg phuong phap c!!,C d:,ti- c!!,ctieu 4.4.4. Giai chubi klch thuac cong ngh?bang phuong pMp xac suat 4.4.5. Cap chinh xac cila cae khau thanh philn
Chllong

5. CHUAN
127 127 128 132 132 133 136

5.1. Dinh nghi'a va philn lo:,tichuan 5.1.1. Dinh nghi'a 5.1.2. Philn lo:,tichuan 5.2. Qua tflnh ga d~t chi tiet khi gia cong .., 5.2.1. KMi ni?m ve qua trlnh ga d~t chi tit khi gia cong 5.2.2. Cac phuong phap ga d~t chi tit khi gia cong 53.Nguyen Ilk ga dat khi d!nh vi ,;hi tiI...

824 5.4. Cach tinh sai s6 ga d~t.. .5:4.1. Cach tinh sai s6 k'ep ch~t 'h sal. so "d' 0 ga , . 542 C'ac h tm 5.4.3. Cach tinh sai s6 chuan 5.5. NhCingdiem can tuiln thi! khi ch<;lI1 chuan 5.5.1. Ch9n chuan tho 5.5.2. Ch9n chuan tinh '):6. Xae djnh chuan tren cac may dieu chinh s6 CNC '." va cac d'" 5 .6 ..I D,;' lem zero lem I" len quan 5.6.2. Vi du di6m zero vi cae diem lien quan tren cac may dieu khien s6 CNC 5.6.3. Toa d(>tuy?t d6i va toa d(>theo gia s6 141 141 143 143 151 lSI 154 158 . 158 159 160

Chuong 6. LUONG DU GIA CONG

6.1. Khai ni?m va djnh nghia 6.2. Philn 10<;1i 1I1qngdu gia cong 6.2.1. Luqng dli trung gian 6.2.2. Luqng d II t6ng c(>ng 6.2.3. Luongdu d6i xung 6.2.4. Luqng du khong d6i xCing 6.3. Phuong phap xac dinh luqng du 6.3.1. Phuong phap th6ng ke - kinh nghi?m 6.3.2. Phuong phap tinh toan - philn tfeh 6.4. TrInh tI! tinh luqng du 6.5. Vi du tinh luqng du 162 163 163 164 164 165 166 166 166 170 171

Clutong 7. TINH CONG NGHJ;: TRONG Kj!:T CAU

7.1. Khai ni?m ve tinh cong ngh? trong ket cau 7.2. NhCingnhiln t6 anh huang den tinh cong ngh? trong ket ciiu 7.2.1. 51!don gian va hqp ly cua ket ciiu 7.2.2 ChQn v~t li~u ban dau va phuong phap t<;1o phoi 7.2.3. D(>chinh xac che t<;1o va d(>nham M m~t 7.2.4. Ghi kfeh thuGCva chQn dung :;ai 7.2.5.Tieu chuan hoa, di6n h,nh hoa va th6ng nha't hoa chi tiet 7.2.6. Hinh d<;1ng h,nh hQc cua chi tiet.. 181. 182 182 183 186 188 193 194

eONG NG~ em T~O MAy 7.3. T[nh eong ngh~ lrong kel diu v6'i quan diem san xuiillren may CNC. : 7.4. Cae chi lieu danh gia l[nh eong ngh~ lrong kel cilu 7.4.1. Chi lieu vf sV lieu Ion V~lli~U 7.4.2. Chi lieu vf khoi luqng lao d9ng eho gia eong va Hip rap 7.4.3. Chi tieu vf sV giam chi phI san xuiit bang cae bi~n phap kinh le- eong ngh~
Chuong 8. CHON PHOI V A cAc

825

204 208 208 _ 208 209

PHUONG PHAp GIA CONG CHUAN BI PHOI 8.1. Co so kinh Ie - ky lhU~1eoa vi~e eh9n phoi 8.1.1. Ch9n v~t li~u ehe l~o phoi 8.1.2. Ch9n phuang phap ehe taoh phoi 8.2. V~t li~u phoi , 8.2.1. Valli~u kim lo~i 8.2.1.1. Thep 8.2.1.2. Gang ............................................................................... 8.2.1.3. Kim lo~i mau va hqp kim mau 8.2.2. V~lli~u phi kim 8.2.2.1. Vat li~u polyme 8.2.2.2. Valli~u eomposil 8.3. Cae lo~i phoi ....................................................................................... 8.3.1. Phoi ehe tao bang phuang phap due 8.3.1.1. U'u, nhuqe diem eoa phuang phap due 8.3.1.2. Y nghla kinh le- ky lhu~l coa due 8.3.1.3. cac lo~i ph6i duc 8.3.2. Phoi che l~o Mng phuang phap giacong ap luc :

213 213 214 216 216 216 219 222 224 224 228 229 229 230 230 231 232 232 233 235 : 235 236 236

8.3.2.1. D~c diem coa ph6i che l~o Mng phuang phap gia cong ap luc 8.3.2.2. Cac lo~i ph6i ,he t~o bang phuang phap gia cong ap IVc 8.3.3. Pho i han 8.4. Gia cong ehuftn bj phoi 8.4.1. Cat bavia, d~u r61, d~u ng6t 8.4 .2. Lam s~eh phoi

826 8.4.3. Olt phoi 8.4.4. 0 phoi 8.4.5. Nan ph6i 8.4.6. Giacong pha 8.4.7. Giacong 16 tam
Chuang 9.
A. cAc

236 : 239 240 241 242

cAc

PHVONG PHAp GIA CONG CA.T GOT

va, LUOI

PHUONG PHAp GIA CONG CAT GOT BANG DUNG CU CAT CAT CO HiNH D,A.NGHINH HQC xAc 8iNH .

9.1. Ti~n 9.1.1. Khit nangcong ngh~ cua ti~n 9.1.2. Nang suatva chi phi gia c6rig khi ti~n 9.1.3. Cac bj~n phap cong ngh~ khi ti~n 9.1.3.1. Cac phuang phap ga d~t chi tiet khi ga dat 9.1.3 .2. Ga dat dao khi ti~n 9.1.3.3. Cac phuang phap cal khi ti~n 9.2. Bao va x<)c 9.2.1. Khit nang cong ngh~cua bao va x<)c 9.2.2. Cac bi~n phap cong ngh~ khi bao va x<)c 9.2.3. Cac bi~n phap nang cao do chinh xac khi bao 9.3. Phay 9.3.1. Khit nang gia cong dc d~ng M m~l cua phay 9.3.1.1. Phay m~t phiing 9.3.1.2. Phay cae m~t tru Iron xoay 9.3.1.3. Phay ranh then 9.3 .1.4. Phay ren 9.3:1.5. Phay cac m~t djnh hlnh 9.3.2.~ry~~coo 9.4. Khoan ,khoet, doa, taro 9.4.1. Khoan 9.4.2. 'Khoet 9.4.3. Doa 9.4.4. Gia cong ren Mng laro 9.5. Chuat

244 244 247 249 249 253 255 263 263 264 ,.. 265 266 269 269 274 275 276 277

~o
282 283 291 292 295 298

e6NGNG~ em: T~OMAy

B. cAc PHUONG PHAp GIA CONG cAT GOT BANG DUNG CU cAT VOl well cAT co HiNH DANG HiNH HQC KHONG XAC f)!NH

827

9.6. Mai 9.7. Mai nghien : 9.8. Mai khon 9.9. Mai sieu tinh xac 9.10. Danh bong 9.11. C\lo 9.12. Cong ngh~ boi tron Jam ngui?i t6i thi~u trong qua trlnh d.t 9.12.1. Cong ngh~ boi tron lam ngui?i t6i thi~u 9.12.2. Cong ngh~ gia cong tho
Chlt01lg

30 I 317 322 326 329 330 331 332 333

10. cAc PHUONG PHAp GIA CONG TlNH

BANG BIEN D~NG DEO

10.1. KMi ni~m ve Sl! hlnh thanh lOp be m(tt khi gia cong tinh biing bien d\lng deo 10.2. cac phuong phap va dung Cl} gia cong tinh biing bien d\lng deo 10.2.1. Um ep biing con Hip ho(tc bi 10.2.2. Lan ep giua cac can Ian 10.2.3. CM sat biing mlii kim euong ho(tc hqp kim clffig 10.2.4. Nong 16 biing bi hay ch1\ynang 10.2.4.1. Nong 16 biing bi du 10.2.4.2. Nong 16 biing chay nang 10.3. Chat luqng d\lt duqc khi gia cong tinh biing bien d\lng deo 10.3.1 Di? chfnh xac hlnh dang 10.3.1.1. Lan ep biing con Ian hay bi co co c'\u dan h6i 10.3.1.2. Lan ep b!lng can Ian hay bi clffig (khong dan h6i) 10.3.2. Di? song 10.3.3. Di? nh3n bong M m(tt gia cong 10.3 .4. Tfnh chat ca Iy lOp be mal
Chlt01lg

334 337 337 343 345 346 347 347 353 353 354 354 355 356 357

11. cAe PHUONG PHAp GIA CONG BANG DI~N V~T LYVA. DI~N HoA
360

11.1. Gia cong biing tia lua di~n

828
11.2. Gia c6ng bang xung di~n 11.3. Gia c6ng bang di~n cuc day 11.4. Gia c6ng Mng di~n tiep xuc 11.5. Gia c6ng Mng clfc duong co khi 11.6. Gia c6ng bang di~n hoa li.7. Gia c6ng bang di~n hoa- co khi. 11.8. Gia c6ng bang chum tia di~n tiI 11.9. Gia c6ng bang chllm tia lade 11.10. Gia c6ng bang sieu am
Chuong 12. GIA CONG BANG TIA NUdc

362 364 365 367 368 369 370 371 373

VA TIA H~ T 376 377 ' 378 380 381 383 385 : ; 386 387 388 388 389 390 390 390 391 391 395 398 , :

MAl Ap LIfC CAO 12.1. Gia c6ng bang tia nu6c ap luc cao 12.2. Gia c6ng bang tia h\it mili ap Ilfc cao 12.2.1. Cae SO do gia c6ng bang tia h\it m~i ;: 12.2.2. Cac yeu to anh huang den nang suat gia c6ng va d9 nham be mat ; 12.2.2.1. Anh huang clla thai gian gia c6ng 12.2.2.2. Anh huang clla mat d9 h\it mai 12.2.2.3. Anh huang clla g6~ ph un 12:2.2.4. Anh huang clla khoang cach phun 12.2.2.5. Anh huang clla ap Ilfc khi nen 12.2.2.6. Anh huang ella kich thuc-r h\it mai 12.2.3. H\it mai dung trong c6ng ngh~ tia.. 12.2.4. M6i truo-ng chat long va thanh phan clla dung djch h\it mai : , 12.2.5. Chat luqng be m~t khi gia c6ng bang tia h\it mai. 12.2.5.1. D9 nham b6 m~t.. 12.25.2. Bien cUng be m~t va d9 ben moi 12.2.5.3. Tinh chong mon va tinh chong an mon hoa h<;>c 12.2.6. Thiel bi dung tmi1g gia c6ng bang tia h\it mai 12.2.7. Co cau phun , 12.2.8. Cae vi dl) Ung dl)ng giac6ng bang tia h\il mai. ~; .-

e6NG NGIffi . eRE TAO ~, . MAy'

r
"

829

."'.
'

ChU(1llg

13. TlEU CHUAN HoA QuA TRINH CONG NGH~

399 400 .405 409 411 .415 420 .422
'

13.1. KMi ni~m 13.2. Philn lo~i d6i tuqng si'mxuftt 13.3. C6ng ngh~ dien hlnh 13.4. C6ng ngh~ nhom 13.4.1. Phan nhom chi tie"tgia cong 13.4.2. L~p tie"ntrlnh cong ngM nhom 13.4.3. D6 ga gia c6ng nhom 13.5. Cong ngh~ t6 hap
e' ,

CllUol/g N.

TOt I I' BOA QUA TRl"H C.\T (;OT

"

14.1. M(>tvai khai ni~m ve tOIuu hoa qua tdnh cat g9t... 428 14.1.1.. T6i uu hoa qua trlnh gia cong ci'ttg9t 428 1:,.1.2. Cac phuong phap t6i uu hoa quatdnh gia cong cat g9t 429 14.1.2.1. T6i uu hoa Gnh 429 14.1.2.2. 'r6i uuhoa d(>ng : 429 142. CO" sa kinh te"- ky thu~t cua qua tdnh gia cong cat g9t... 431 14.2.1. M6 hlnh luc ci'tt : ; 431 14.2.2. M6 hlnh mon dl,mg C\lci'tt... 433 14.3. Ham m\lc tieu cua qua trlr,h ti~n :.................. 435 . 14.3 .1. Chi tieu ky thu~t v6 thai gian 4:35 14.3.2. Chi phi gia c6ng khi tien ; 436 14.3.3. Xac d\nh che"d(>cilt t6i uu khi ti~n 439 14.3.3.1. X,lc dinh t6c d(>cM hap Iy Vokhi ti~n 439 14.3.3.2. Xac dinh t6c d(>dtkinh te"va tu6i b6n kinh te" hap IY So 441 14.3.4. Xac djnh t6c d(>cat kinh te"va!u6i Mn kinh te"hap Iy 442 4 , .. 4 M'Jen > gWI " h an kh" I tlen . 443 . . 14.4.1. Gi&i h~n v6 phia bu&c tie"ndao nho 443 14.4.2 Gi&i h~n v6 phia Du6c tie"ndao IOn .444 14.4.3 Gi6i h~n v6 phia t6c d(>ci'ttIOn 445 14.4.4. Gi6i h~n v6 phia t6c di? cat nho 446 14.4.5. Cac gi6i h~n khac. , : 447 14.4.6. Xay dung mi6n !llrJih~n khi ti~n 447

830

Chuong

15. PHUONG PHAP THIlh -KE QUI'TRINH CONG NGHJ!;CHE T~O CO KHI
449 450 452 454 456 458 459 459 462 462 .462 463 463 466 466 467 468 470 472 483

15.I. T6ng quan : 15.2. Yeu du kinh te va ky thu~t... 15.3. Yeu to ky thu~t, thai gian va khOng gian 15.4. Tien tflnh ch t~o chi tiet co khi.. 15.5. Ni,iidung thiet ke cong ngh~ che t~o chi tiet C'''' khf 15.6. Nhfing ni,iidung thiet ke chfnh 15.6. I. Xac djnh kfch thllac phOi 15.6.2. Xac djnh thu tl! gia c6ng 15.6.3. Thiet ke nguyen c6ng 15.6.3. I. Xac djnh phlletng phap gia c6ng 15.6.3.2. Ch\,n may cong C\l. 15.6.3.3. Xac djnh cac bllac c6ng ngh~ 15.6.3.4. Xac djnh che d9 dt.. 15.6.3.5. Djnh muc thai gian gia c6ng 15.6.3.6. Xac djnh solllqng may va thq dn thiet 15.7. Cac phlletng phap thiet ke c6ng ngh~ co khi. ..: 15.8. Bi~n phap tang nang suat va gi3m gia thanh che t~o chi tiet.. 15.9. So sanh cac phllong an c6ng ngh~ 15.10. Thiet ke c6ng ngh~ CCI khi bAng may tfnh 15.11. ChuAn bj c6ng ngh~ sua chua va phuc h6i chi tiet CCI khf...
ChuO'1lg 16.

QUI TRINH CONG NGHJ!;CHE T~O CAC CHI nih DIEN HINH
485 486 .487 489 489 .489 494 494

16.1. Khai ni~m v~ dien hlnh hoa qua tflnh c6ng ngh~ trong che t~o may 16.1.1. ThI!Cchat clla qua tflnh c6ng ngh~ dien hlnh 16.1.2. ThI!Cchat clla qua tflnh c6ng ngh~ nh6m 16.2. C6ng ngh~ che t~o cac chi tiet d~ng h9p 16.2.1. D~c diem va yeu du ky thu~t clla chi tiet d~ng hi,ip 16.2.1.1. D~c diem clla chi tiet d~ng h9p 16.2.1.2. Nhfing yeu du ky thu~t chll yeu khi cM t~o chi tiet d~ng hi?p 16.2.2. Tfnh c6ng ngh~ trong ket .~audoi vai chi tiet d~ng h9P

C6NG NG~

c~ TAo MAy

831 495 496 496 500 501 501 503 512 531 533 537 539 539 542 543 543 545 545 549 550 550 552 572 583 592 598 600 603 603 603 606

16.2.3. V:;.tli~u va phoi de chE t~o chi tiEt d~ng hi)p 16.2.4. Qui trlnh cong ngh~ chE t~o chi tiEt d~ng Mp 16.2.4.1. Chu~n djnh vi de gia cong chi tiEt d~ng hi)p 16.2.4.2. TrInh II! gia cong cae M m:;.tchu yEu cua chi tiEt dang hop 16.2.5. Bi~n phap thlIc hi~n cac nguyen cong chinh 16.2.5.1. Gia cong m(it chu~n 16.2.5.2. Gia cong cac m(it ngoai ella hi)p 16.2.5.3. Gia cong cac 16Hip ghep cua hi)p 16.2.5.4. Gia cong cac 16 kt;p ch(it 16.2.5.5. Kiem tra hi)p 16.2.5.6. Vi dll ve qui tr1nh chEtao mi)t lo~i hi)p 16.3. Cong ngh~ chE t~o cac chi tiEt dang trllc 16.3.1. D(ic di~m va phiin lo~i trllc : 16.3.2. Nhl'rng yeu cau chu yEu khi chE t~o chi tiEt d~ng tr,lc 16.3.3. Tinh cong ngh~ trong kEt du d6i vai chi tiEt d~ng lrllc 16.3.4. V:;.t1i~uva phoi d~ che t~o chi tiEt d~ng trllc 16.3.5. Qui trlnh c6ng ngh~ che t~o cac chi tiet dang trllc 16.3.5.1. Chuan dinh vi khi gia c6ng chi tiet d~ng trllC 16.3.5.2. TrInh tlI cac nguyen c6ng M gia c6ng cae be m(it chi tiEt d~ng trllC 16.3.6. Bi~n phap thlIc hi~n cac nguyen c6ng chinh 16.3.6.1. Khoa m:;.tdau, khoan hai 16 tam 16.3.6.2. Ti~n thO va tinh m(it tru ngoai cua tfllc 16.3 .6.3. Gia c6ng m(it l~ch tam tren trllc 16.3.6.4. Gia c6ng m(it dinh hlnh tren trllc 16.3.6.5 Mai.th6 va tinh m(it trll ngoai tren trllc 16.3:6.6. Kiem tra trllc 16.3.6.7. Vi du ve qui lrlnh c6ng ngh~ chE t~o chi tiEt trllC 16.4. C6ng ngh~ chE t~o cac chJ tiEt d,)ng cang 16.4.1. Dac di~m va yeu cau ky th:;.tchu yeu ella chi tiet d~ng dlllg 16.4.1.1. D(ic diem cira chi tiEt d~ng cang 16.4.1.2. Nhfrng yeu cau ky thu(it cM yeu khi che t~o chi tiet d~ng dlllg

832 16.4.2. Tinh cong nghe trang ket c;lu d6i vai chi tiet d(lng cang ; 16.4.3 Vilt Ii~u va ph6i de che t~o chi tiet d\tng cang ; 16.4.4. Qui trlnh cong ngh~ che t\to chi tiet d(lng ding 16.4.4.1. Phan tfeh chuii'n djnh vi khi gia cong chi tiet ~ d(lng cang 16.4.4.2. TrInh tu gia cong cac be m~t chil yeu cila chi tiet dang cang 1. ........ 16.4.5. Bi~n phap thlfch~n cae nguyen cong chinh 16.4.5. I .Gia cong m~t dilu chi tiet cang 16.4.5.2.Gia cong thova tinh cac 16ca ban cila cang 16.4.5.3. Kiem tra cang 16.4.6. Vi du ve qui tdnh cong ngh~ che t(lo chi tiet cang 16.:5.Gia cong cac chi tiet d\tng bac 16.5. L D(lCdiem va yeu cau ky thuat cila chi tiet d\tng b(lc 16.5. I .1. Dac diem cila chi tiet dang b(lc 16.5, I .2. Nhfmg yeu cau ky thu~t chil yeu cila chi tiet d,!ng bac 16.5.2. Tinh cong ngh~ trang ket c;lu d6i vai chi tiet d(lng b(lc 16.5.3. V(lt lieu va phoi de che tao chi tiet d(lng b,!c..t.:.{ :, , 16.5.4. Qui trlnh cong ngh~ che tao chi tiet dang bac \ 16.5.4.1. Phan tfeh chuii'n dinh vj de gia cong b(lc 16.5.4.2. Trinh tll gia cong cac M m~t cila b(lc 16.5.5. Bi~n pI1apthlfc hi~n cac nguyen cong chinh 16.5.5. L Gia cong cac mat chfnh cila b(lc 16.5.5.2. Gia cong tho va tinh cae m~t dinh hlnh trang va ngoai 16.5.5.3. Gia cong cac 16 ph\l 16.5.5.4. Gia cong tinh cac be m~t sau khi toi 16.5.5.5. Kiem tra b(lc , 16.5.6. Vi d\l ve qui trlnh gia cong chi tiet dang b(lc

606 607. 608 608 615 615 615 620 626 628 629 629 629 630 631 631 632 632 634 635 635 649 651 65 I 653 : 654

Chumzg 17. QUI TRINH CONG NGHE CHE TAO BANH RANG' 17.I. PI;an loai banh rang 656 17.2. D('> chinh xac ella b'lnh rang 657 '17.3. Vat Ii~u che t(lObanh rang 658

C6NGNG~ cHll T~O MAy

833 659 659 660 660 661 661 662 662 667 667 672 675 676 678 679 679 685 686 687 687 688 689 692 693 695 696 697 6~7 701 703 704 705 706 706 707

17.4. Ph6i b3nh rang 17.5. Nhi~t 1uy~n banh rang 17.6. Yeu cau ky thu*t khi che ti!o banh rang 17.7. Tinh c6ng ngh~ trong ket cilu cua banh rang 17.8. Chu~n djnh vi khi gia c6ng banh rang 17.9. Quy tr)nh c6ng ngh~ tru6"ckhi eftt rang 17.10. Cac phuong phap eftt rang 1m 17.10.1. Cit rang bAng phuong phap djnh h)nh ., 17.10.2. C~t rang theo nguyen 1)ibao h)nh 17.10.2.1. Phay Ian rang 17.10.2.2. X,?c rang 17.10.2.3. C~t rang bAng p1\Uong phap X,?C ti~n 17.11. Ve dau rang 17.12. Chay ra banh rang tn~ 17.13. Ca rang 17.13.1. Ca rang bAng dao ca di!ng banh rang 17.13.2. Ca rang bAng dao ca d~ng thanh rang 17.13.3. Che d9 cat khi ca r'll1g 17.13.4. Ket cilu clla dao ca va ga dao khi gia cong 17.14. Mai rang 17.14.1. Mai rang theo p1ulO11g phap djnh h)nh 17.14.2. Mai rang thea phU011g phap baa h)nh 17.14.3. Mai rang bAng da mai d~ng tn~c vit 17.15. Mai nghi6n banh rang 17.16. Mai khan banh rang 17.17. Gia cong banh rang con 17.17.1. Gia c6ng banh rang can th~ng 17.17.1.1. Phuong phap djnh h)nh 17.17.1.2. Phuong phap baa h)nh 17.17.2. Gia c6ng banh rang can cang , 17.17.2.1. , C~t rang can cang bAng dau daa 17.17 .2.2: C~t rang can cang bfll1gdaa phay Ian h)nh con 17.17.3. Gia tong tinh b,inh rang can 17.17.3.1. Ca banh rang con 17.17.3.2. Mai banh rang can

834 17.18. Can rang 17.19. Gia c6ng b:inh vit 17.19.1. Gia c6ng b:inh vit b~ng dao phay Ian 17.19.1.1. Phuong phap tien dao hu6ng kinh 17.19.1.2. Phuong phap tien dao tiep tuyen 17.19.1.3. Phuong phap gia c6ng ph6i hqp 17.19.2. Gia c6ng b:inh vit b~ng dao quay 17.19.3. Gia c6ng tinh banh vi!. 17.20. Ki6m tra banh rang 17.20.1. Ki6m tra d6 dao vang chia 17.20.2. Ki6m tra sai s6 bUGC vang 17.20.3. Ki6m tra sai lech profin 17.20.4. Ki6m tra sai I~ch khoang phap tuyen chung 17.20.5. Ki6m tra sai s6 d(mg h<;>c 17.20.6. Ki6m tra tcing hqp an kh6'p hai ben 17.20.7. Ki6m tra sai s6 tfeh vang 17.20.8. Ki6m tra vet tiep xuc Chuollg 18. D~NH MUC KY THU~T 18.1. Djnl! mtrc v~t li~u 18.2. Djnh muc thai gian lao d6ng Chuollg 19. NANG SUAT vA GIA THANH SAN PHAM 19.1. Nang sufit lao d6ng : 19.2. Cae phuong phap tang nang suat lao di?ng 19.2.1. Cac phuong phap gi,lm thai gian CObim To 19.2.2. C,k phuong phap giam thai gian phu Tp ... 19.2.3. Phuong phap giam thai gian phuc v\l 19.3. Gi<\thitnh san phfrm 19.3.1. So sanh cac phuong an c6ng ngh~ 19.3.2. Xae djnh gia thiliIh san phfrm Chuollg 20. CONG NGHI!: LAP RAp 20.1. Khai ni~m ve c6ng ngh~ hip nip ., 20.2. Ky thu~t lap rap 20.2.1. Cac plurong phap ghep n6i 752 755 755 709 711 711 711 712 713 713 714 715 716 717 718 718 719 720 721 721

724 730

742 744 744 745 746 746 746 747

C(')NG NG~ cI.ffi T~OMAy

835
~.757 759 762 762 764 766 767 767 768 768 770 771 771 772 774

20.2.2. Cae phuong phapIAp,rap 20.2.3. Ket diu cua s:'mpham,.bt>'ph~nva chi tiei trong lAp rap 20.3. Li).pke ho:).chcho qua trlnh lAprap 20.3.1. Nguyen tkcG b:'mkhi Ii).pke ho:).chcgo qua trlnh lAp rap : :~.;~ , c:, = 20.3.2. Nguyen tAct6 chuc khi lAprap 20.3.3. Danh gia ke ho:).chlAprap va thiet ke h~ th6ng lAprap 20.4. Tt! dt>ng hoa qua trlnh lAprap ; 20.4.1. Dieu ki~n de th,!Chi~n t'! di?ng hoa qua trlnh lAp rap : :W.4.2. Cac hlnh thUc t'! dt>nghoa qua trlnh lAp rap 20.4.3. Nt>idung cua t'! dt>nghoa trong lAprap 20.4.4. (rng dt,mg r6b6t c6ng nghi~p trong lAprap 20.4.4.1. Tfnh chilt va ph:).mvi su dl!ng r6b6t c6ng nghi~p 20.4.4.2. Cac d:).iluqng di).ctrung cua r6b6t c6ng nghi~p 20.4.5. Dieu khien h~ th6ng lAprap .................................................. 20.5. Thao dO'va tai sinh

ChU07lg

21. QUAN LYVA DAM BAo CHAT LUQNG TRONG CONG NGH~ CHETA.O MAy
777 779 779 784 786 792 795 799 801 801 802

21.1. T6ng quat ve cMt luqng san philm hang hoa 21.2. Quan 19 chilt luqng san pham hang hoL 21.2.1. Tinh hlnh quan 19 chilt luqng Vi~t Nam 21.2.2. Quan 19 chilt luqng t6ng hqp: 21.2.3. Tieu chuan hoa qu6c te 21.2.4. H~ th6ng quan 19 chilt luqng (j doanh nghi~p 21.3. Dam bao chilt luqng 21.3.1. Quy ho:).chcMt IUQ'Ilg 21.3.2. Kiem tra chilt IUQ'Ilg 21.3.3. Dieu khien chilt lugng 21.3.4. Dam bao chilt luqng dung may tfnh

ChU07lg

22. CAN BANG cAc CHI TIET MAy

:.; : ; : : 803 805

22.1. Oln Mng tinh 22.2. CAnMng dt>ng

836
Chrr(fng23. SON, SAY vA XOA MO BAO vi): BE MAT cHImh

vA SAN PHA~t
809 809 810 811

23.1. Scm va sify , , 23.1.1. Scm 23.1.2. Say kh6 23.2. Xoa rna biio v~ be m;j.t...

: ,

Chu01lg 24. HUONG PHAT TRIEN

CVA CONG NGHj); CHE TA.O MAy.

24.1. TI! d(mg hoa san xuift dcm chiec, hang 10;:lt nh6 va hang 10;:lt vita 24.1.1. Sir d!!ng may CNC 24.1.2. San xuift hanglo;:lt theo dily chuy6n ; 24.2. San xuift tl! d(mg hoa linh hO;:lt 24.2.I.M6dun san xuat linh hO;:lt : 24.2.2. H~ th6ng san xuat linh hO;:lt 24.3. H~ th6ng san xuift tfch hqp co trq giup ella may tfnh CIM TAl LIj);U THAM Ml) C L l) C 812 . 812 814 81~: 815 . 816 81'7 818 820

KHAo